Google
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world’s books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to {he past, representing a wealth of history, culture and knowledge that’s often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book’s long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
‘We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual
personal, non-commercial purposes.
and we request that you use these files for
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google’s system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google “watermark” you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can’t offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book’s appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google’s mission is to organize the world’s information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world’s books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
alkttp: /7sooks. google. com/]
Google
Über dieses Buch
Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.
Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei — eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.
Nutzungsrichtlinien
Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:
+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.
+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.
+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.
+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.
Über Google Buchsuche
Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter|'http: //books .google.comldurchsuchen.
Deine, Google
Deine Google
Deine Google
Deine Google
&
S
or
)
vv
Die Chroniken
der niederſächſiſchen Städte,
Liber.
Erſter Band.
Auf Deranlaffung
Seiner Majeftät des Königs von Bayern
herausgegeben
durch die hiftorifche Commiffion
bei der .
Königlichen Akademie der MWiffenfchaften.
— ——
Leipzig
Berlagvon ©. Hirzel.
1884.
DD
70
»L84
05,
v:/7
Inhaltsverzeichniß.
Vorwort. Bon Prof. €. Hegel... . 2.2.2...
Borbemerkungen. Bon 8. Koppmann
1. Detmat · Chronik von 1105— 1276
I. Detmar · Chronik von 1105— 1386
UI. Detmar-Ehronit von 1101— 1395 mit ber Fortfeguug von 1395 —
Borbemerkungen. xım
Beftalt in der Rufus-Epronik vorliegt, fuchte er dann durch Kerbeizier
ung ber Arbeiten des Bincenz von Beauvais und Hahthons dahin zu
ervolfftändigen, daß er für jedes einzelne Jahr Nachrichten zu geben
ermochte; der erfte im Jahre 1386 unternommene Entwurf bazu iſt
18 nur im Auszuge ver Melle ſchen Handſchrift, die vollendete Ausfüh⸗
ung in der Chronik von 1101—1395 erhalten.
Diefe vier verſchiedenen Arbeiten laſſe ich auf einander folgen.
‚Im einestheils feinen unnöthigen Play wegzunehmen, anderntheils
edem bie Unterfuchung möglich zu machen, wählte ich für bie Melle ſche
dandſchrift und für die fogenannte Rufus-Ehronik ein Verfahren, bas,
wie ich Hoffe, ſowohl bie ganze Struktur biefer Arbeiten anſchaulich
nacht, wie auch für bie Beantwortung aller Einzelfragen das Material
oollſtändig fiefert. Zur Erleichterung des Bergleiches find die einzelnen
Nachrichten mit Nummern und Kreuzen verjehen; folgen, wie 3. B.
auf S. 450 88 590 —592, bie Nummern auf einander, fo ift bie
Reihenfolge ver Nachrichten übereinftimmend mit Rufus; bie nächte
Nummer 594 weift dagegen darauf hin, daß hier Rufus in ber Anord⸗
"nung abweicht; das Kreuz, das der Nachricht zwifchen 5592 und 5594
vorangeſetzt ift, bezeichnet, daß biefelbe bei Rufus fehlt, in ver Melle-
ſchen Handſchrift aber ebenfalls ſteht; die Nachricht auf ©. 478, ver
. werer Zahl noch Kreuz beigegeben ift, kehrt weder bei Rufus noch bei
* Meile wieder,
In den Anmerkungen habe ich den mannichfachen Schwierigfeiten,
welche mit der Benugung der Detmar-Ehroniten verknüpft find, Rech»
nung zu tragen gefucht. Eine Einleitung, welche Detmars Thätigfeit
im Ganzen zu würbigen verfucht, muß ich mir für ven folgenden Band
vorbehalten.
| Diefer folgende Band wird zunächft die Detmar-Ehronit bis
1395 mit der Fortfegung von 1395 —1400 zum Abſchluß brin-
gen und die fogenannte Rufus-Chronit bis 1395 enthalten. Daran
wird dann bie Bortfegung der Hamburger Handfchrift von 1401—1413
angefchloffen werden. Den Beichluß werben machen bie Chronik Al-
brechts von Bardowik, Detmars Gefchichte der Streitigkeiten mit Bi⸗
< hof Burchgrb von Serken und einige Heinere hiſtoriographiſche Ar-
beiten.
| Was meine Stellung zu ben Vorarbeiten von Mantels betrifft, jo
‚ fei zunächft bemerkt, daß alle Handſchriften aufs Neue von mir kolla-
tionirt worben find. Mantels Hatte nämlich für jede Handſchrift ein
befonberes Exemplar der Grautoff ſchen Ausgabe benutzt und bie Ab»
xıv Vorbemerkungen.
weichungen gewöhnlich auf loſen Blättern verzeichnet, von benen fie ein
Anderer nır mit großer Mühe und oßne bie rechte Sicherheit Übertragen
konnte. Auch die Frage nach dem Verhältniß ver einzelnen Handſchriften
zu einander habe ich von Grunde aus neu unterfucht, weil Mantels das
Ergebniß feiner Arbeiten größtentgeils nur in Andeutungen ausgedrückt
hatte, bie mir ohne feine Anleitung unverftändfich waren und für bie
ich den Schlüffel erft fand, als ich bie Arbeit felbftftändig wiederholt
hatte. Im Bezug auf die Anmerkungen bagegen habe ich Mantels für
manchen Hinweis auf das fleißig von ihm durchforſchte urkundliche Ma-
terial und bie einfchlägige Litteratur zu banken. Für ben zweiten Band
wird ber Antheil, ver dem Vorgänger bleibt, etwas größer fein: immer-
hin ift es wenig, was oßne ihn von einem Anvern benugt werben konnte,
unverhältnigmäßig, ſchmerzlich wenig für die jahrelange, mühfelige und
forgfältige treue Arbeit.
Beim Abbrud ber Rathshandſchrift Habe ich in allen Fällen, wo
mit bie eigene Kollation Zweifel ließ, Herrn Bibliothelar Dr. Carl Eur-
tins um Auskunft gebeten. Ihm, der perfönlich mich immer in ber lie-
benswürbigften Weife unterftügt hat, und feinem Arbeitsgenoſſen Herrn
Wilhelm Gläfer, durch beffen unermübliches Intereffe an dem Fortgange
biefer Arbeit ich ebenfalls mannichfach gefördert bin, fage ich auch an bie-
fer Stelle meinen Herzlichen Dan. Auch dem verehrten Leiter ber Stäbte-
chroniken, Herrn Prof. Hegel, erlaube ich mir für das ehrenvolle Ver⸗
trauen, das er mir entgegen gebracht und bewahrt hat, und bem Ver⸗
leger Herrn Hirzel für feine Nachficht bei gelegentlichen Sagftörungen
und Stodungen in ber Drudlegung meinen aufrichtigen warmen Dank
auszufprechen.
Hamburg, im September 1884.
Karl Koppmann.
Vorwort.
Die Herausgabe ber Lübecker Chroniken, welche mit vorliegen-
dem Bande ven Anfang nimmt, hat bereits eine ziemlich fange Borge-
ſchichte.
Auf Lappenbergs Vorſchlag wurde fe von ver Hiſtoriſchen Tom ⸗
miſſion in ver Herbſtſitzung 1863 beſchloſſen und ihm ſelbſt, dem hoch“
verdienten Erforſcher und Herausgeber hanſeatiſcher Geſchichtsquellen,
bie Leitung bes neuen Unternehmens übertragen. Im Anſchluß an bie
allgemeine Sammlung beutfcher Stadtechroniken, beren erfter Band
im Jahre vorher erfchienen war, follten die Rübedifchen eine befonbere
Abtheilung berfelben bilden, und man burfte fich bei getheilter Leitung
von beiden eine um fo rafchere Förderung bes Gefammtwerts ver-
ſprechen.
Auch wurde ſogleich in Profeffor Mantels, Stadtbibliothekar
in Lubeck, ein ſowohl nach feiner amtlichen Stellung, wie nach feinen
geſchichtlichen Studien ganz vorzüglich geeigneter Bearbeiter für biefe
Abtheilung gewonnen.
Das Unternehmen Rappenbergs und ber Hiftorifchen Commiffion
war an fich kein neues zu nennen; es konnte als Wieberaufnahme und
Fortſetzung von Grautoffs verbienftlicher Ausgabe ber “Chronik Det-
mars nebft Fortfegungen und Ergänzungen aus anberen Chroniken’ in
2 Bänden, 1829 und 1830, angefehen werben. Denn foweit bier ſchon
brauchbare Tertabbrüde ber älteren Chroniken gegeben waren, Tonnte
man ſich an biefen vorläufig genügen laſſen und bie kritiſche und Bifto-
riſche Bearbeitung, deren fie alferbings bebürftig ſchienen, einftwweilen
«
vı Borwort.
zurückſtellen. Daher ſollte nach Lappenbergs Plan die neue Ausgabe
mit ben nur theilweiſe ober ungenügend bekannt gemachten fpäteren
Ehroniten von Bonnus, Regkmann und Reimar Kod eröffnet werben.
Demgemäß wurbe zuerft bie Bearbeitung biefer von Mantels vorge-
nommen, und er war, nach appenbergs Bericht in der Herbftfigung
1864, damit bereits fo weit fortgefchritten, daß man an ben Beginn
bes Drucks benten Ionnte. Allein während feiner Befchäftigung drängte
fich ihm immer mehr die Weberzeugung auf, daß es unthunlich fei, mit
den fpäteren Chroniken, bie boch auf ven früheren beruhen und fie als
Quellen in ſich aufgenommen haben, ven Anfang zu machen, daß es
alfo geboten ſcheine, auch in der neuen Ausgabe bie älteren vorauszu⸗
fielen, und fo wurde, feinem Antrag entſprechend, aufs neue von ber
Hiftorifchen Commiſſion im Herbft 1865 beſchloſſen. Lappenberg felbft
war, durch Krankheit verhindert, nicht mehr in biefer Sigung anne
fend und wurbe uns bald darauf (am 28. November) buch ten I.“
entriffen. Deffen Vertretung bei der Commiffton bezüglich ter Yirecder
Chroniken, fiel dann mir, als dem Leiter der ganzen Sammlung ter
Stäbtechronifen, zu.
Mantels befchäftigte fich zunächft mit Vergleichung ter
ten und verſchiedenen Recenſionen ver Detmar-Ehronik, ſewie mit
terfuchung ihres Verhältniffes zu dem fog. Rufus und zu dem beutfchen
Korner, von beffen in Hannover befinbficher Handſchrift er Abfchrift
nahm, fobann mit dem Nachweis der dem Detmar felbft zu Grunde
Tiegenben älteren Quellen, wobei ihm Lappenbergs Hanberemplar ver
Grautoff ſchen Chroniken eine willlommene Vorarbeit darbot. Bon
Jahr zu Jahr erftattete derſelbe über ben Fortgang feiner Arbeiten Be-
richt, nicht ohne ber vielfachen Verhinberungen zu gebenfen, welche
ihm theil feine amtlichen Verpflichtungen, als Stabtbibltothelar und
Gymnaſialprofeſſor, theils feine Betheiligung bet Herausgabe bes Lü-
beefer Urkundenbuchs auferlegten. Auch nachbem ihm vie Mitarbeit bei
legterem abgenommen und bie Laft feines Lehramts auf Verwendung
der Hiftorifchen Eommiffion einigermaßen erleichtert worden, fand er
ſich doch feit 1871 aufs nene durch feine außerorbentlich vege wie
Vorbemerkungen.
Als ich nach Mantels’ Tobe den ehrenvollen Auftrag erhielt, die
Herausgabe ver Lübifchen Chronifen zu übernehmen, Habe ich bemfelben
mit wahrer Freude Folge geleiftet, zunächft deshalb, weil ich es als
eine Pflicht gegen ben verftorbenen Freund empfand, vie Arbeit, bie
ihm fo ſehr am Herzen gelegen, von einer Hand, bie ihm befannt und
vertraut war, aufgenommen zu wiffen, dann aber auch veshalb, weil es
fi um die Ausführung einer Arbeit handelte, vom ber ich mir fagen
tonnte, daß fie, wenn auch ſchwierig und mühſelig, doch auch befrier
digend und tanfbar fein werbe.
Ju zer biographifchen Skizze, bie ich einer Sammlung feiner hifto-
gun Arbeiten vorangeftellt!, Habe ich bie Schwierigkeit der Umftänbe
angebeutet. mit benen gerade Mantels bei ver Chronilen-Arbeit zu lämpfen
hatte. tie in der Sache felbft liegenden Schwierigkeiten muß ich hier
darzulegen verſuchen.
Wir befitien vier zufammengehörige hiſtoriographiſche Arbeiten,
die unter einander auf das engfte verwandt, aber boch bergeftalt von
einanber verſchieden find, daß feine von ihnen ausfchließlich auf einer der
andern beruhen Tann. Die befanntefte verfelben ift bie Detmar-Ehronit
don 1101—1395 mit einer Fortfegung bis 1400, die von Grantoff
nach der Hanbfchrift, welche früher dem Rath ber Stabt Lübeck ge-
hörte (2.), unter einigen Auslaffungen, veröffentlicht worben ift und
von ber fich eine zweite, unvolfftändige, erft mit dem Jahre 1277 bes
ginnende Handſchrift (f. bie Berichtigung auf ©. 598) in ver Stadt ⸗
bibliothek zu Hamburg (H.) befindet. Dieſer Arbeit am nächiten fteht
eine Handſchrift der Lübiſchen Stadtbibliothek, welche ver ehemalige
Senior Melle befaß (M.); fie beginnt, von ber Einleitung abgefehen,
mit dem Jahre 1105 und fohließt ab mit bem Jahre 1386, alfo mit
demſelben Jahre, in welchem auch ver Verfafler ver Detmar-Ehronit
von 1101—1395 feiner eigenen Ausfage nad} (S. 527, 23) feine Chronik
gefchrieben Hat. Die Melle ſche Handſchrift ift, wie man leicht erkennt
1) Beiträge zur Lilbiſch ⸗ Hanfiſchen Geſchichte. Ausgewählte hiſtoriſche Arbeiten
von Wilhelm Mantels. Jena, Guſtav Fiſcher, 1881.
zur Vorbemerkungen.
(a. B. ©. 143,34), nur ein Auszug, aber ein Auszug aus einem
uns nicht erhaltenen Werke, das nur bie von Detmar urſprünglich, d. h.
im Jahre 1386 gefchriebene Chronik geweſen fein Tann. In ven früheren
Theilen Hat die Melle ſche Handſchrift mehrfach Nachrichten, die Detmar
in ber Rathshandſchrift ausgelaffen (3. B. ©. 135, 5—7, 16— 19)
ober verkürzt hat (vgl. z. B. ©.135 und ©. 279, $ 142) ; biefes Mehr
ver Melle ſchen Handfchrift findet ſich dann aber in einer britten Arbeit
wieber, bie gleich der Melle ſchen Hanbfchrift mit vem Jahre 1105 be»
ginnt, aber ſchon mit dem Sabre 1276 abſchließt. Dieſe Arbeit, bie
wir nur durch bie verftümmelte Hamburger Handſchrift (H.) und durch
die Auszüge, welche in die Bremifche Chronik von Aynesberh und
Schene (B.) übergegangen find, kennen, ift in erfterer dem unvollftäns
digen, mit bem Jahre 1277 beginnenden Text ver Detmar-Ehronik von
1101—1395 vorangeftellt. Von dem frühen Schluffe abgefehen, unter-
ſcheidet fie fich von ben beiben vorher genannten Arbeiten dadurch, daß
fie einestheils an Lübiſch⸗norddeutſchen Nachrichten reicher ift, andern⸗
teils ber Nachrichten, welche dort aus Vincenz von Beauvais und
Haython geſchöpft find, vollftändig entbehrt. Diefe frembartigen
Nachrichten, welche, wie bie Detmar-Chronik von 1395 und überein-
ftimmend bie Melle’fche Handſchrift von 1386 beutlich erfennen laſſen,
erft nachträglich zu einer fchon vorhandenen Sammlung von Nachrichten
Hinzugefügt worben find, fehlen ebenfalls in ver vierten jener Arbeiten,
ber fogenannten Rufus-Ehronif!: was in ben beiden Detmar-Arbeiten
von 1386 und von 1395 durch fpätere Zufäge getrennt und theilweiſe
gewaltfam auseinander geriffen ift (S. 3.8. ©. 236, 237, $$ 38,39;
©. 241 $ 46), findet fich in ver Rufus⸗Chronik im natürlichen Zufam-
menhange wieber.
Das Gefagte wird vorläufig genügen, um bie Art und Weile zu
erHlären, wie ich biefe vier Arbeiten aufgefaßt und behandelt habe. Det⸗
mar ſchrieb, meiner Meinung nach, zuerft eine Chronif von 1105—
1276; eine neue Arbeit, bie ben Zweck hatte, bie Begebenheiten bis auf
feine Zeit zu erzäßlen, wurbe von ihm vermuthlich in Folge des ihm
1385 ertheilten Auftrages (S. 195) angelegt, nach und nach fortgeführt
und in Einzelheiten überarbeitet; biefes Werk, das uns in feiner legten
1) Die Rufus ⸗Chronik behandelt in bem meiften Handſchriften bie Zeit von
1106— 1430; doch war Grautoff auch eine bisher noch nicht ermittelte Handfchrift
(4, ©. XXV) befannt, weldje nur bie Zeit von 1395—1430 umfaßte, alfo erft da
begann, two ber Zufammenhang ber übrigen Rufus-Hanbfchriften mit Detmar auf.
hört.
Borwort. vo
erfolgreiche Bethätigung bei dem Hanſiſchen Geſchichtsverein, zu
deſſen Stiftern er gehörte und beffen Vorfigender er wurde, in an«
derer Richtung abgezogen. Wie ber treffliche Mann nach diefer Seite
Hin anvegend gewirft und was er barin Bebentenbes geleiftet, hat zu
feinem Nachruhme ein anbrer, nun gleichfalls ſchon verftorbener Fach⸗
und Arbeitsgenoffe unvergeßlichen Angebentens, Reinhold Pauli, in
den Hanftfchen Geſchichtsblättern Bd. 3 mit wärmfter Anerkennung
geſchildert. Hier bagegen, in Bezug auf bie Lübecker Chroniken, ift
nur von nicht zum Ziele geführten Beftrebungen und von einem un.
vollendeten Stückwerk zu reden, deſſen Abſchluß ihm zu feinem größten
Kummer nicht mehr befchieben war. Denn bevor er noch den von Jahr
zu Jahr verheißenen erjten Band wirklich brudfertig gemacht hatte,
wurde er nach längerer Kranfgeit am 8. Suni 1879 vom Leben und
alfer Arbeit abgerufen. Wie weit nun aber biefe in Bezug auf bie Lü-
beder Chroniken fortgefchritten war, geht aus feinem Bericht vom
September 1874, dem ausführfichften unb eingehenbften von allen
hervor, von bem ich Bier bie Hauptftellen um deswillen mittheile, damit
man fehe, wie fich einerſeits Mantels die Behandlung ver verfchiebe-
nen Tertrecenfionen Detmars nebft Fortfegungen und ber fpäteren
Chroniken gebacht hat, und wie andrerſeits ber in ber gegenwärtigen
Ausgabe befolgte Plan fich dazu ſtellt. Man findet ſich mitten in ven
Bereich der fchwierigen ragen verfeßt, deren Löfung felbft erft ver
Feftftellung des Planes vorhergehen mußte.
Zupörberft ift nämlich barin über ben Stand ber bisherigen Ars
beit gefagt: Abgeſehen von ber einheitlichen Ueberarbeitung ver zum
Theil mit langen Zwifchenpaufen befchafften Textesabſchriften und Col⸗
Iationen Detmar's habe ich bie legte Hand an die Quelfennachweife zu
legen und namentlich einerfeit8 den Zuſammenhang ber verfchiebenen
Recenfionen mit ber Stabeschronif und biefer mit ber Saſſenchronik
u. a., andrerſeits das Verhältniß ber verfchiebenen Fortſetzungen unter
einander unb zu Korner minbeftens fo weit zu unterfuchen, als es für
bie Reihenfolge ver Fortfegungen maßgebend ift, da nur ein Theil der⸗
felben im erften Bande Play finden kann. Ich habe bisher nicht ver»
vr Borwort.
fäumt, von allem, was im Bereich dieſer Kritik, oft von ber verſchie⸗
benften Seite her, an Biftorifchen Schriften erfchienen ift, möglichft
Kenntniß zu nehmen. — — Endlich Habe ich die für ven Text nöthigen |
Erflärungen zwar im Großen und Ganzen einigermaßen zur Sant;
dieſer Theil der Aufgabe bedarf aber noch ber volfftänbigen Zufanmen-
arbeitung und Beichaffung größeren literariſchen Materials’. — Bei
allem, was hiernach noch zu thun übrig war, glaubte Mantels doch
den Beginn des Druds gegen Ende des Winters zufichern und ben
größeren Theil bes erften Bandes gebrudt vorlegen zu Können.
Ueber Plan und Inhalt biefes Bandes äußert er ſich dann wie
folgt: “Derfelbe wirb, außer bem Bruchjtüdt Albrechts von Bardowik,
Detmar, fo weit er bei Grautoff I gebrudt ift, alfo mit ber erften
Fortſetzung von 1395 — 1400, auch ben ſ. g. Hamburger Detmar
umfaffen, ber bis 1413 reicht. Bon dem f. g. Melle ſchen Detmar
wird es nicht viel aufzunehmen geben, benn er läuft bis 1386 dem
Rathsexemplat parallel, aber ohne bie Einfchiebungen Detmars im
Anfange, fo baß er erft mit dem Jahr 1105 beginnt unb Hierin, 1-'
auch bei ben folgenben Jahren mit dem f. g. Rufus übereinftimn.
gleichzeitig aber Anklänge an Detmar’s Einleitung enthält und dancben
den poetifchen Eingang ver Saſſenchronik und veren we tieibichtlich
Nachrichten zum Theil feiner lübiſchen Chronik voraufſchict. Später
läßt er viele bei Detmar (und Rufus) fich jinvende Abſchnitte aus,
nad einem mir bis jett noch nicht burchfichtigen Geſetze: fo hat er
3.2. von 1300/9, mit Ausnahme von zwei kurzen Stellen, nur Nach⸗
richten aus Haython. — — Was weiter zur Füllung bes erften Bandes
zu verwenben fei, bleibt mir noch eine offene Frage. Es ericheint ebenfo
mißlich, die vrei vielfach ſich berührenden Aufzeichnungen bes zweiten
Fortfegers von Detmar (1401/35), des f. g. Rufus (1395/1430)
unb bes nieberfächftfchen Korner bis 1431 (Wiener Hf.) ober 1438
(Hannov. Hf.), von benen doch nur eine im erften Bande Play finden
önnte, von einander zu trennen, als mit Ueberfpringung ber dazwiſchen
liegenden Jahre, Detmars weitere Fortfegungen von 1438/80 aufzu⸗
nehmen. — — Bon Korner kann überall wohl nur, was ſich auf
Bortoort: IX
Lũbed bezieht, oder zur Aufklärung feiner Verwandtſchaft mit Lübifchen
Ehroniten dient, Aufnahme finden. Rufus (von 1395) ift in bie An-
merkungen zu Detmar zu verweifen,, fo weit er nicht felbftänbige Nach-
richten giebt. Diefe werben ber Fortſetzung (von 1395 an) voraufzu-
ftellen fein. Denn weber läßt ſich Detmar mit feinen zahlreichen Er-
weiterungen bes älteren Textes in Noten zu Rufus unterbringen, noch
würde eine gefonberte Zufammenftellung biefer Zufäge irgendwie zur
Mareren Vorftellung von ber chronitalifchen Ueberlieferung beitragen,
zumal Rufus viele Zufäge mit Detmar theilt. Ein Abbrud beider
Zerte (des Detmar wie bes Rufus) aber würbe bei ber feitenlangen,
oft buchftäblichen Uebereinſtimmung unleidlich fein’. —
So weit Mantels. Nach feinem Tode wurde ber auf bie Lüheder
Chroniken bezügliche Nachlaß von feinen Erben ver Hiftorifchen Eom-
miffton zur Verfügung geftellt. Es lag biefer zunächft ob, ben Nachfol-
ger, welcher bie feit lange begonnene Arbeit wieber aufnehmen und enb-
lich zum Ziele führen follte, zu beftimmen. Die Wahl war nicht ſchwer
zu treffen. Dr. Koppmann, in beffen Hände ſchon bie Ausführung
bes andern von Rappenberg angeregten Unternehmens, bie Herausgabe
ber Hanferezeffe gelegt war, und ber mit rüftiger Arbeit und allgemein
anerfanntem Erfolge biefes große Wert bereits bis zum 5. Bande forte
geführt Hatte, ver auch dem verftorbenen Mantels im Hanflihen Ger
ſchichtsverein als Mitglied des Vorftands zur Seite ſtand, wurbe von
ber Hiftorifhen Commiffion in ihrer Herbftfigung 1879 für bie Bear⸗
beitung ber Lübeder Chroniken auserfehen, und mit Freude unterzog
ſich derſelbe auch biefer zweiten Aufgabe neben ber andern, bie zur Zeit
noch ihrer Vollendung entgegenfieht. Wenn nun aber eine zwiefache
Laſt doppelte Arbeit mit fich bringt, fo war von vorn herein nicht zu
erwarten, baß folche nach beiden Seiten Hin gleichmäßig vafch geförbert
werben Tönne. Welche Schwierigkeiten außerbem gerabe bei ber Ebition
ber Rübeeler Chroniken ſowohl in der Natur ber Sache Tagen, als nun
auch weiter mit ber Uebernahme einer fremben Vorarbeit verbunden
waren, finbet ſich in ber vorſtehenden Mittheilung angebeutet ; boch nicht
mir, beffen Antheil fich faft nur auf die nähere Kenntniß berfelben er⸗
x Borwort.
ftredte, Dr. Koppmann allein kommt es zu, fich über bie Art und Weife,
wie er fich aus ihnen herausgewunden, unb über ben neuen Weg, ben
er burchaus felbftändig gegangen, bes näheren auszuſprechen. Ob ich
diefen Weg in allen Punkten Bilfige ober nicht, darauf kommt wenig an;
genug, baß ich die im vorliegenden Bande gefertigte Arbeit als eine im
Blane wohl durchdachte, in ber Ausführung Höchft gründliche und ge-
wiſſenhafte anerfenne und in folder Beurtheilung auf allgemeine Zu-
ftimmung rechnen darf. Damit verbinde ich ven Wunfch, daß bie Pflich-
ten bes neuen Amtes, als Stabtarchivars von Roftod, welches Dr.
Koppmann jegt übernehmen wird, ihm genug Zeit und Kraft übrig
faffen mögen, um in ver Folge auch feinen älteren Verpflichtungen
gegenüber ber Hiftorifchen Commiffton, welcher ex feit einem Jahre auch
als deren außerorbentliches Mitglieb verbunden ift, gerecht zu werben
durch Vollendung feiner von ihm begonnenen fo überaus verbienftlichen
Arbeiten.
Erlangen, im September 1884.
C. Hegel.
l.
Deimar-Ghronik
von
1105— 1276.
Etädtechronifen. XIX,
In der Detmar ⸗ Handſchrift ver Hamburger Stabtbibliotgel ber
figen wir eine am Anfang und zu Ende eigenartige Arbeit. Auf Blatt
38—167 fteht eine Abfchrift ver Rathshandſchrift von 1277—1400;
ber Schluß auf BI. 168—85 enthält eine Fortſetzung von 1401— 1413;
ven leider vielfach verftümmelten Anfang bilvet eine von ben übrigen
Detmar-Mecenfionen abweichende Faſſung, bie auf Bl. 37 mit vem Jahre
1276 abſchließt. — Von ber Furtfegung von 1401—1413 haben ſchon
Grautoff! und Waig? bemerkt, daß fie einen durchaus felbftftänbigen
Charakter tenge; ich habe Hinzugefügt, daß ber Verfaffer in ben Jah⸗
ven 1412 und 1413 gefchrieben habe und wahrſcheinlich ein Minorit
gewefen fei, fowie auch, daß die Hamburger Handſchrift nicht als das
DOriginalmanufeript besfelben angefegen werben Tönne®. Dem bis 1276
reichenben Anfange Hat bisher weniger Aufmerkſamkeit zugewandt
werben konnen, weil Grautoff nur einzelne Auszüge bis 1223 mit-
getheilt Hat‘.
Die Foltirung ber Hanbfchrift ift vom moderner Hand. Der erfte
Theil ſcheint aus 3 unregelmäßigen Lagen gebildet zu fein. Die erfte
(81. 1—14) befteht aus 7 Doppelblättern ; bie fehlenden Bl. 1—6
find durch 6 leere Blätter erſetzt worden. Die zweite Lage (BI. 15
—26) hatte 6 Doppelblätter ; für die fehlenden Bl. 24 und 26 fint
zwei leere Blätter eingellebt worben. Für bie britte Lage (BI. 27—37)
waren anfangs nur 5 Doppelblätter beſtimmt; als der Schreiber bamit
nicht ausreichte, ſchob er ein einzelnes Blatt (Bl. 36) ein. Die Blätter
Haben keine Bfeiftiftlinien, doch find an den Seiten vielfach Zeilenftiche
erkennbar; bie Zahl ver Zeilen ſchwankt zwifchen 30 und 36. BI. 37
ift nicht mehr vollftänbig befehrieben. Der Schluß lautet: “Dat was be
geofte brant, be bar gi ſchude; febber wart be ftat van ftene gebowet'.
1. Die läb. Eproniten 2, S. Xvin. 3. Hanf. Geſchebl. Iahıg. 1872,
2. Ueber Hermann Rormer unb die ©. 159.
Lübeder Chroniken S. 30. 4. 2, ©. 581—88.
1»
4 I. Detmar-Epronit von 1105—1276.
Dann heißt es in berfelben Zeile, ohne Zwiſchenraum, mit gleich
großen Buchftaben: ‘Deo laus, laus domino detur, dum finis hujus
h(ab)etur. Das Ganze ift flüchtig gefchrieben, offenbar von einem
nachläffigen Abfchreiber in ber erften Hälfte des 15. Jahrhunderts.
Diefe Nahläffigkeit zeigt fich in Entftellungen und Auslaffungen.
Nicht nur, daß einzelne Wörter, insbefondere Eigennamen, entftellt
find, wie 3. B. 1262: ‘do wart ein bach to Mefelenborch gelecht', wo
es Quedelingeborch' heißen follte, 1259: ‘unbe flogen ber Floren
Sener unbe ber Lucaner vele', wo ein ‘Zene' vorangeht, aber “Floren«
tiner’ gelefen werden muß; fondern zuweilen ift ber Tert volfftäntig
unverftänplich geworben ober hat einen ganz anderen Sinn befommen,
fo 3. B. 1237: ‘Des anderen jares hen boven tat mer; he gaf body
alfe vage achteyn punt groſſen', wo der Sinn ift: “Den let he des an«
deren jares engen boven bat mer; he gaf boch alfe bage, alfo be at,
eyn punt groſſen'; 1236 nach der Erzählung von ver Efevation ver 5.
Eliſabeth: To erer myſſen bar na boren be pelgrime van Liflanbe op
de Lettowen', wo gemeint ift: ‘To Geremiffen (Sept. 22)’; 1235: ‘In
der tid hadde be keyſer ehmen Hoff to Megenze to jonte Marian vage.
bar broch he ber eren krone', wo zu verftehen ift: ‘to fonte Marian
dage der eren (Aug. 15), bar he kronen droch'; auch iſt wohl einmal
eine ganze Zeile der Vorlage an eine unrichtige Stelle gerathen, wie
1260: ‘vat lant, bar fe umme kiveden, bat behelt de konhng van
Behemen’, ftatt an ten Schluß ber Erzählung von dem Kampfe ber
Könige von Ungarn und Böhmen, mitten in ven darauf folgenden Be-
richt von ber Burg Daſſow. Aehnlicher Natur find vie Auslaffungen:
fehr oft fehlen einzelne Worte, bie gelegentlich ſchon ein alter Befiger
ter Hanbfchrift nachgetragen hat; manchmal aber auch ein größeres
Stüd, wie 3. B. 1234: ‘Dar nam bat kruſe be hartige van Brabant
unbe be greve van Hollant quam de Wefere op myt groten fchippheren’,
wo ber vollftänbige Sag lauten muß: ‘Dar nam dat kruſe de hartige
van Brabant unbe be greve van Holfant, de greve van Cleve unbe
manich evele man uppe de Stedingher; be voren mit craft over land;
over be greve van Holfant quam be Wefer op myt groten ſchippheren'.
Ich wähle gerade diefes Beifpiel, weil es bie Annahme einer abſicht ⸗
lichen Kürzung ausfchliegt, denn offenbar ift das Auge des Schreibers
nur ven bem erften ‘greve van Hollant' auf das zweite ‘greve van Hol-
lant' übergefprungen. in ähnliches Beifpiel findet fih, wenn man
unfere Handſchrift mit der Bremifchen Chronik von Rynesberch und
Schene vergleicht.
Einkeitung. 5
Rynesberch und Schene haben, wie bereit von Lappenberg be-
merkt worden ift!, bis zum Jahre 1276 eine Lübiſche Chronik benugt,
wie Lappenberg fi ausbrüdt: „bie Lübecker Stabes» Ehronit“, in
einem „volfftändigeren Text“, in „einer beſſeren Abſchrift, als wir bis⸗
ber kennen“. Die Benugung biefer Quelle durch die Bremifchen Chro⸗
niften geht alfo genau fo weit, wie ber erfte Theil der Hamburger
Detmar-Hanbfchrift reicht. Der in biefem Umſtande liegenden Auffor-
derung zu einem Vergleiche ver Hamburger Handſchrift mit der Bremer
Chronik Folge gebend, erkennen wir ſchon bei dem Wenigen, was Lap⸗
penberg aus tiefer Chronik veröffentlicht hat, daß Rynesberch und
Scene ein mit ber Hamburger Hanbfchrift eng verwandtes Manu⸗
feript, aber nicht dieſe felbft vor fich gehabt haben. Die Hamb. Hant-
ſchrift erzaͤhlt: “De greve let of veme hertigen al be vryheit, ve he hadde
umme Ofve Lubeke unbe in allen wifchen var umme belegen, bar be
vlod ber Travene unbe der Waknyſſe, dar fe van ber tib bette noch van
ber genabe bes almechtigen gabes in eren beftan 18°. Diefer durch Aus-
laſſung unverftänbliche Say lautet bei Rynesberch⸗Schene (Rappenberg
©. 61—62): ‘De greve leet od deme hertoghen, fo wat hie vechtes an
Olven Lubele wunnen hedde unde an alle ven wiſſchen bar umme be
legen, bar bie vlut ber Travene over ghing. Do bie greve deme her
toghen beffe uplatinge hedde ban, bo leet hie vorgan bie Louwenſtat
unbe begrep do Lubeke webber twifichen ber Travene unde ber Woke⸗
nige, bar fie van ber tyd an bette noch van ber genabe godes almechtich
in eren beftan i®'. Der Schreiber der Hamburger Handfchrift ift alſo
dom erften Travene auf das zweite Travene' hinübergeirrt, während
die Vorlage ber Bremer Chronifanten von biefem Fehler frei war.
Zum Jahre 1405 berichten Rynesberch und Schene (©. 133): “Dat
Bremen tollenvry i8 over bie ganczen provincien, bat betuget die cro-
nica van Lubeke. Dar inme fteht: ‘bie Hertoge van Mekelenborch gaff
do ben bren ftichten Lubeke, Raceborch unde Sweryn exe vrigeit to Bre⸗
men befeghelt, do men fereff 1159’, und Lappenberg bemerkt dazu, daß
"fi die angezogene Stelle bei Detmar z. 3. 1163 finde, aber nicht:
“to Bremen’, ſondern: “in breven’ laute; in ber Hamburger Handſchrift
aber fteht wirklich ($ 66): ‘to Bremen’. Die Vorlage von Rynes⸗
berch⸗Schene und bie Hamburger Handſchrift gehen alfo auf eine ge⸗
meinfame Quelle zurüd, die wegen bes Fehlers: ‘to Bremen’ auch
ihrerſeits feine Originelarbeit, fondern nur eine Abfchrift geweſen fein
1. Geſchsquellen bes Erzftiftes u. d. St. Bremen ©. XIX u. ©. 61 Anm. 8.
6 I. Detmar · Chronik von 11051276.
kann. Es gab demnach ein felbftftäntig verbreitetes Werk, das bis
1276 reichte, von Rynesberch und Schene als ‘cronica van Lubeke' be⸗
zeichnet warb und in ber Hamburger Hanbfchrift vergeftalt mit ber
Detmar-Ehronik verbunden wurde, baß biefe erft da eintrat, wo jenes
zu Ende war. Das wirb vorläufig genügen, eine Detmar-Ehronik von
1105—1276 anzunehmen, von ber uns eine verftümmelte und ſchlechte
Kopie in ber Hamburger Handſchrift (9) und Auszüge in ter Bremer
Chronik von Rynesberch und Schene (B) erhalten find. Im Uebrigen
ſ. die Einleitung zu den Detmar⸗Chroniken.
Die Wichtigfeit dieſer Chronik von 1105—1276 für bie Erfennt-
niß des Zufammenhanges unter ben verfchiebenen Arbeiten Detmar’s
wirb einen volfftänbigen Abdruck derſelben rechtfertigen. Der fehlende
Anfang BI. 1—6 mit ven Jahren 1105—56 ließ fich theilweife durch
die Chronik von Rynesberch und Schene erfegen, bie in ber Handſchrift
ver Hamburger Stabtbibfiothet (f. Lappenberg a. a. D. ©. XXX—
XXXI) benugt wurde; für die beiden ausgeriffenen Blätter 24 und
26 aber ſchien mir ein volfftändigerer Erſatz wünfchenswerth, wie er
nur durch ben Abdruck ber betreffenden Stüde ver Rathshandſchrift
gewonnen werben konnte.
Ein Sternchen macht die Aufnahme ver betreffenden Nachricht in
die Bremer Chronik kenntlich; die Nummern weifen auf Parallelftellen
in ver Rufus-Chronik Hin, Nadrichten, bie ver Rufus⸗Chronik fehlen,
in der Melle ſchen Hantfchrift aber enthalten find, ift ein Kreuz voran ⸗
geſtellt; fehlt fowohl Nummer wie Kreuz, fo findet ſich bie betreffende
Stelle nur noch in ver Rathshandſchrift oder ift der Chronik von 1105
—1276 eigenthũmlich.
Bei den am Rande ſtehenden Quelfencitaten beveutet H.: Helmold,
A.S.: Annales Stadenses, A. H.: Ann. Hamburgenses, A. B.:
Ann Rromenaer. A.R.: Ann. Ryenses, ©. ®.: Sächftfhe Welt-
olonus; wo mehrere Sahrbücher neben
.: Annales nicht wieberholt worben.
K. Koppmann.
A. Anszüge ans Rynesberch und Schene.
1.108 1. Indemejare des heren 11051 do was en here der Wende H.1,25,
in Norbelbingia, dat is ynt norden der Elve, be hete Crito unde 1,54.
was een bofe vowolgher der hilgen criftenheit?. de Crito malede erft ene 1,57.
borch twiſſchen der Travene unbe der Woleniged. do Grito hadde lange 1,34.
vorvolghet den criftenen Ioven, do wart hie doot gejlagen. na funeme
dode nam ftin wiiff Slavina enen anderen edelen man, die hete Hinrid
unbe was des furften Godeſcalkes fone, de tovoren des landes here was *.
Eriten floghen die Wende boot, umme bat hie fie Belt to ven kerſtenen
“
loven 5,
2. Do de Wenbe feghen, dat fle echt enen kerſtenen heren hedden,
do wolben fie ene vordriven.
dar umme wart hie ſynes omes man, her»
toghen Magnes van Saflen, de beyde boren weren van twen
dochteren des conyngesvan Denemarden®.
1 1108: 1112 2.
1. Die Jahreszahl 1112 iſt —8
ſtändniß der Bremer Chroniſten;
11. del: do umme ©.
Do halp eme die
4. Gottſchalls älterer Sohn, Bu-
tue, warb erihlagen Sen 8 bei
von ihnen benutzte Hanbichrift Bot ai Plön; der jüngere, Hein: zwang
weder, wie Rufus, keine Jahreszahl ober Kruio ut ipse — villas ei of ertunss
kit hie betrefjenben Ereigniffe, wie bie ad habitandum concederet, li Free er ·
echte San ade, u 20 fchle, lagen 1095 und heiratet feine
Köni ig Sta Gieſebrecht, Wend. ee
cuts um. Kr 8 Sieg in Me tm ©. 114, 186,
Jahrb. 13, ©. 3-5: ‘ben tog) — boot? iſt von ben
3. — Dart hec venit oomes Brenier Ehroniften irrthülmlich —
Adolfus ad locam gai dieltur Bucu, Sruto, fait auf @ottidalt
invenitgue ibl vallum urbis deso-
iste, quam edifcaverat Cruto Dei
tirannus, et insulam amplissimam ge-
mino flamine oinotam, Nam ex una
parte Trabena, ex altera Woohnitza
preterfinit, habens uterque paladosam
et inviam ripam. In Boguphals pol»
niſcher Chronik heißt es: Bucoowecz,
quod nane Lubicz dieitur unb: Slavi
vero inibi moram trahentes Lubieczen-
sem elvitatem non Lubie, sed Bucco-
yecz appellant, Melt. Jahrb. 27, ©
Gottichal wurde erſchlagen 1066. —
pe en, Gieſebrecht 2, S. 106 Anm.
eich. bee Erzbisthun ums
amd mn 1,8.256 u.
s delmold gta: eo quod cogna-
tus ejus esset; 19 von Gottihalt:
At ille dimissus abiit ad regem Dano-
ram Kanutum —. Unde etiam fllis
rogis honorata est; 1,25: Magnus, na-
tus de Alla rogis Danorum. Heh
Mutter war Sigrid, Tochter König
Svend Efrithfons, Magnus’ Butter
1,34.
u
B I. Detmar-Epronik von 11051276.
; od hulpen eme die Holften unde de Stormere unbe die Det- |
merfihen ; de ſtridden webber die Wende fo feer by Smylouwe uppe
deme velde. dar wurben ber Wende fo vele gheflaghen, unbe ere macht |
wart fo fere crendet, dat fe na ber tüt den vorften Hinride vor enen
heren holven moften !. nicht langhe dar na s
3. Do flarff hertoghe Magnus van Saffen?.
4. Unde in deme fulven jare do quam conyng Hintid, de
vifte des namen, im dat rife na ſyneme vader leyſer Hinride, den hie
vortreeff van deme rife®.
5. Die loning Hinrid gaff do dat hertochdom to Saffen deme vro - 10
men greven Zuder*, Die na eme keyſer wart, went hertoghe
Magnus nenen erven nalet®.
6. Des fulven jares roveden die Wende vor Hamborch. den
vagete na Gotfrit, die greve van dem lande, unbe wart bot gheflaghen ®.
to gaff hertoghe Luder die graveſſchup deme edelen greven Alve van 15
Schewenbordy ”, die drood do wol over een mut Hinride, der Wende
furften.
7. De furfte Hinvid buwede do wedder die ferden in ben lanben,
mente to in Nordelbingia nerne ene ferde was gebleven unvorfturet, ane
te Xubele. dar plach die vorſte Hinrid mit füneme inghefinde dickeſt to 20
liggente, dar hadde hie ene borch, unde begreep bar erften
ene Rad, die wart gheheten Lubeke. dat was by der
Swartouwe, bar nod die ſtede hetet Olden Rubele®.
8. It | fite Hebben befereven, bat be ftab Hete na eneme Wende, »ı.:
de hete Lubemar, unde hete in Wenbefichen Buggevige®; aver bar van 25
ferivet mefter Helmolt nicht in ſyner cronyden, de hie gaff deme capit ⸗
hertoghe
2.c “Eymeroum‘ 2.
Wulſhild, Tochter König Olavs, Schwe ·
er Be chic bet Schmiel
1. er bie t bei lau
1093 1. ehe 187.
Bären, und Wulfhild, bie Mutter Hein-
riche bes Stohen.
6. Graf Gottfrieb wurbe efätagen
Be. Lappenberg, Hamb. U. B.
7. Baig, Schleswig Holſteins Geld.
1, 8.49; Weiland, Das fühl. Senag-
thum unter Lothar und Heinric dem L«
wen &. 11.
20. ‘plad' : pliht' 9,
2. ‘Helmolt' : ‘Helmbolt‘ 8.
8. Hehmolb: in universa Sclavia
necdum erat ecclesia vel sacerdos, nist
in urbe tantum que nunc Vetus Lubika
dicitar, eo quod Heinricus cam familia
sus sepius illic moraretur. 2b. U. ©.
1, Nr. 1: ecclesiam in castro Lubeoe In
Slavonia — cam villis et omnibns ad ea
pertinentibus, — quemadmodum Hin-
ricus Slavorum rex eandem eoclesiam
suo sacerdoti donaverat. Auf biefes Alt«
Kübel bezieht fi Adam dv. Bremen
Schol. 13: juxta quem flaviam mons
st Albero et civitas Linbice ;
usque ad ceivitatem Scla-
e dicitar Liubicen, et Aumen
; 3, 19: Tune etiam per
singulas urbes coenobia flebant —, sicut
testantur hii qui in Leubice — et in
aliis civitatibus singulas viderunt. Wig-
ger in Melt. Jahrb. 42, IV, ©. 43.
9. Die Meinung if: Nen-Lübede
urfprünglicer Name habe Buggemig
1106—1125. 9
tefe to Qubele, do bie boom tar erft begrepen wart.
quemen vele coplude dor der guden havene willen, unde wart
by conyng Hinrides tiven wol bejet mit riken luden!.
9. In corten tiden dar na quemen Eriten vrund in die
5 Travene van Ruygen mit velen fcepen, unbe belegeben die borch unbe die
ſtad to Lubeke. do fonyng Hinrid anſach die anliggende noot, do leet
hie fid in der nacht van der borch myt twen fynen truwen mannen, umde
yaghede in die land, unde clagebe den Holften unde ven Stormeren
ſyne noot. die weren eme willi unbe volgeden eme drade bet an die
10 vijgende. bar floghen fie ver Ruyanen ntermaten vele, unbe vele dren⸗
keden fid in der Travene. der boben heybenen wart dar fo vele tofa-
mende worpen, dat dar aff wart eyn grot berch, die lange jar dar na
wart gheheten Ranenberh?. na der tiit do dwang hie die Ruyane unde
andere Wende, bat fie eme moften tyns geven, unbe bleeff ere conyng bet
15 an die land van Polen unde Behem>. by finen tiven
10. Im deme jare des heren 1118 was die gube biffcup Otto van
Bavenberch; die bekerede hertoghen Wencislaum unde dat land to Por
unbe to der ſtad H.1.4s.
1,36.
1,86.
1,40.
a8.
108.
meren to deme ferftenen loven*, die dat biſſchuppom in Ugnam ſtichtede d. H.2.4.
‚178. | dar ng
20 11. In deme jare des Heren 1124 do wart in deme lande to
Holſten geftichtet Falbera, dat ſedder gheheten wart Nygemunfter®.
12. Desanderenjares dar na do fanbe
ertzebiſſeup to Bremen, den guden Bicellinum to Faldera in dat clofter,
18. Ranenberch: "Movenberh' D. 18. “Uynam' : Unefen' 2.
gelantet (1. oben &. 7 Anm. 3), Alt-
übel aber fei nad) einem Wenden Lu-
bemar benannt geweſen. Lubemarus
frater Nicloti bei Beimeth 1, 92; Beyer
in Melt. Jahrb. 13, &. 25, 55; eine
villa Lubimarl in Brezen, dem ÖRl,
Theil des Amtes Gabebufh, f. Melt.
u. B. 1, Rr. 65; Kühnel in Melt.
Zahrb. 46, ©. 87; der Stamm Kinbn,
Tieb, im vielen Perfonen« und Orts-
namen; Kühnel a. a. ©. 46, ©. 10,
86-87.
1. Selmolb: a mercatoribus, quo-
rum non parvam coloniam Heinrici prin-
eipts Ndes et pietas ibidem conseiverat.
2. et in monumentum victorie vo-
catus est tumulus Älle Raniberg usque
in num diem. @iefebreht 2,
©. 193. Gegen Schirren, Beiträge 3.
|
Kritit Älterer holfi. Geſchichtequellen
©.258—62 N, @igger, Ueber bie nenefte
Kritit des Helmold in Melt. Jahrb. 42,
IV, ©. 50-52.
3. Ranorum populi —, quemadmo-
dam — universe Sclavorum nationes,
que sunt Inter Alblam et mare Balticam
et longissimo tractu protenduntur usque
ad terram Polonorum.
4, omnemgue gentem illam cum
principe eorum Wertezlao convertit ad
Dominum. Weber bie Belehrung Wra-
tislams von Bommern 1124 f. GBicfe-
breit 2, ©. 263, 270. Das ſalſche Jahr
1118 haben bie Ann. Stad.
5. Diefe Notiz tat im ber Raths ·
janbichrift und bei Rufus und ſcheint
fatg ber Brem. Eproniften zu fein;
sgl. unten.
6. Die Stiftung Neumünfters be
richten Ann. Stad. zu 1125, Ann. Hamb.
u 1124 ; Helmolb verbindet fie mit bem
‚obe des Slawenfürſten Heinrich durch
ein: Circa fdem tempus. Nach bem
Bus. Brem. in Schl. + Holft. -Lanend.
uellenfinig. 1, ©. 26 beftanb in Wip⸗
Kenthorp von Altersher eine böfgerne
tapelle; vgl. De B. Vicelino in Ztichr.
. Sl.-Ooif..Sanenb. Gefih.8, ©. 302.
Dehio 2, S. 42; Bernhardi, Lothar von
Supplinburg &. 391 Anm. 12.
1a.
153.
112.
redericus, bieH.1,ar.
x I. Detmar-Ehronif von 1105—1276.
il. kierar vorfiundel. do warff Bicellinus by deme conynge Hin-
ze, zer Eende here, dat hie an fyneme rile den Wenden mofte prepefen
«2 zeä:en loven. des twydede eme die conyng, unbe gaff eme unbe
sex preiteren, bie dar myt em quemen, de ferden vor ber borch to Lu⸗
ide erer dem watere uppe bem berghe, dat fie bar by eme modhtens
getten velige tovlucht vor die hepdenen Wende, wanuer fie in deme
lante predeket hedden?
13. Do die brodere hedden vele volkes bekeret unde
Lubeke fid fere beterde, do ſtarff die edele furſte Himid, Der
Wende coning®, unde leet twe fone na, Swentepolle unde Canute; Die ır
tyveden beyde unme des vader rile, unde wurden tom life tom leften ge⸗
bracht, dat ſie vrunde wırrden 4.
14. Na den tiven quemen die Ruyane over, unde wunnen bie borche
unbe wunmen die ftab to Lubeke; unde die prefter quemen kume to bufiche
unde lepen webder to Yalberad. n
15. Nicht lange dar na wart Swentepolfe na rade eues riken Holſten
dot gheflaghen, unbe fin broder Canute wart to Luttekenborch gheflagen.
Swen | tepoffe leet enen fone na, die hete Swynele; die wart dar na in⸗
corter tiit to Erteneborch bot gheflagen ®.
20. M deme jare des heren 1130 wart die hilghe conyng Knut van
Denemarken gemordet van conyng Magno, be eenunredht conyng
was. ſedder der tiit fo gind deme rife van Denemarken vele cumbers
over van orloghe ?.
8. “pedden’: pedde' B. 10. "Smwentepolte"
iwenteöpolte". 18. “Sisentepolte' : "Ewentenpolte' ©.
1. Fredericus ſetzen bie Bremer Chro ·
niſten flatt bes Albredt ihrer Duelle,
weil fie jenem bie Sebenzgeit 1122—30
gegeben haben. Nach Helmold kamen
mittfung. Adhibitaque opera, germanos
discordes reconciliaverunt, partita Inter
eos provineia.
5. Rogiani urbem vacuam navibus
oives de Faldera nad) Meldorf, wo fih
Adalbero und Bizelin aufhielten, und
baten um einen Briefter. Um Bigefin,
ben ihren Abalbero mitgab, fammelten
fich Geiſtliche und Taten. Hii ergo sa-
eris connex! federibns, statnerunt am-
plecti cellbatum vite u. |. w. Vgl. De
hie 2, ©. 42.
2. deditque eis ecelestam in Lu-
beke, ubi tuta secam statione possent
consistere et agere que Dei sunt. Bgl.
©. 8 Anm. 8 u. unten Anm. 5.
3. Heinrich farb 1127 Mr. 22.
Jaffe ©. 23235; Dehio 2, Anm. 9;
Bernharbi S. 390 Anm. 11.
4, Filil — Heinrici, Zventepolch neo
non Kanutus —, intestinis bellis adeo
perturbati sunt, ut tranguillitstem tem-
ım et tributa reglonum perderent,
1, 48 begeht Atenteoi bie lin:
berricgaft und belagert Knub in Plön;
nud aber beivegt bie Belagerer zur Ber
offendentes, oppidum cum castro demo-
liti sunt. Sacerdotes — beneflcio vielni
nemoris salvati sunt, ad Falderensem
portum refugerant. Diefe von Bizelin
mit SenshmigungStwentepalts gefanbten
Vrieſter wohnten in ecclesia sita in colle,
que est © regione urbis trans flumen.
6. Knud wurbe in Lütgenburg, bare
auf Zwentepoll dolo cujusdam Dasonis
predivitis de Holtsatia erſchiagen darauf
jwinefe bei Artlenburg. Die beiden
Ingaben Lütgenburg und ber Rath bes
reihen Holften find Zufäte ber Bremer
Ehroniften.
7. Knud Laward, Sohn Erich Eie-
ods, wurde erfchlagen 1131 Jan. 7 von
jetnem Better nus, Sohn bed Rd
nigs Niels von Dänemart. Offieium s.
Kanuti ducis mög. v. Ufinger in
Sc1.-Holf.-Lauenb. Buclienf. g 4;
R Her. v. Schleswig
Jahrb. 10,
1126—1145.
ı7D,
11
22. In deme jare bes heren 1134 bo voren be Wenbe uppe Se-
land, unbe vorhereven Rotſchilde unde tat fand all umme!.
24. Dar na legede de keyſer enen hoff to Halverſtad.
dar que
men vele furften unde heren; bar quam od conyng Magnus von
5 Denemarden, unbe entfend dat rule van deme keyſer 2.
100,
33. In deme fulven jare (1144) do flarff die paves In«
16%. nocentiusꝰ. twe daghe na eme wart Celeftinus paves unde | fat 5 manbe
unbe 13 daghet.
veer daghe3.
na eme wart Lucius paves unde fat 11 mande unbe
de ftarff van roumen, fo men fegede, umme
10dat eme die fwaren mere quemen van oder mere, tat de
foldan van Babilonien hedde den kerſtenen vele fteve unde land affge-
wunnen ®,
€e.®.
m.
=M.P.
©.®.
m.
34, In deme jare des heren 1145 do wart Eugenius paves Mm. P.
unbe fat 8 jare veer mande unde 20 daghe; de leet dat cruce predeken to a
isder reyſe over mere?.
35. Do legede ver Romere conyng enen hoff to Francenvorde; darı.ı,se.
quemen vele furften.
die paves ſende ſynen boden dar, van deme
gramen orden funte Bernarde van Clarevalle.
van eme nam be
conyngk Conrad myt vele furften unbe heren dat cruce; of nam it die cos
ꝛnyng van Trancrife in ſynem lande mit vele furften, Biffcupen unde
heren 8,
8. Quciud : ucnut 2.
S. 203—54; Bernharbi S. 392—404.
Die Angabe Über König Maguns ift Zu-
ſatz ber Bremer Eproniften, die hier auch
ben Zug Lothars gen Niels und Mag-
nus aı then; ber denſelben Bern-
harbi ©. 4
1. 338 ver il ere Bruber Enud
Lawards, war en tele und Magnus
von ben Schonin; um König erhoben
worben ; fein älterer jruber Harald war
egen ihn. Bei ber Belagerung einer
Haralds fol Erich von den in
Rocide wohnenben —— ware unter«
fügt worben fein.
aranf Roeſtilde von Fe ty an
erobert. te Verwüſtung Rı
durch Stawen bezieht Dahlmann, =
dv. Dänemark 1, 232 Anm. 3
er und hält ” piefelßen für at ige
üffstrnppen. Bgi. Gieſebrecht 2,
3; Wigger in Melt. Jahrb.28, ©».
In Folge von Granfamteiten,
weiße die Di In ‚gegen beutiche Kaufe
feute begangen haben, rüftet Lothar im
Binter 1133—34 gegen Dänemarl;
Niels und Magnus Item um Gnabe;
Mognus tommt Ofern 1134 nad Hal
berftabt und leiſtet Sühne und Mann-
17. onen’ : *fone' 2.
18. "Bernarde' : "Bernade' B.
haft; Jun. 4 fällt er gegen Erich bei
und. Derztari ©. Se, 543.
M. P.: Innocencius II — sedit
—8* 13 ibus 7 diebus 8 et ces-
sarit episcopatus diebns2. Innocenz II
fu St. 24. Yafle, eg
tich. Reiches unter Conrab dem rite
ten ©. 94, 233; Reg. Pont. ©.
4.M. P.: Celestinus u Sen man-
sibus 6 diebus 13. Bern. Guid.: men-
sibus 5, diebus 13. Cöfeflin IT, erinählt
1143 Sept.26, Rarb 1144 Mrz. 8, Zaffe
&.94, 233,234; Reg. Pont. ©.608,609.
5. M. P.: Lucius II — sedit men-
Ari EEE en 5 Ye a erwäl ft
14: 12, flarb 1145 r. 15
gie: einer Berlesung, bie er bet ver
fagerung bes Römlſchen Senats im
Kapitol erhalten hatte. Jaffe ©. 95,
234, 236; Reg. Pont. ©. 610, 615.
6. Gheffa wurbe 1144 23 er
obert. Röhricht, Beiträge Geſch. ber
Kreuggüge 2, es
EM. B.: Bagentos IT — sedit
4diebus 20. Eugen III,
erwählt 1145 Febr. 15, ſtarb 1153 uns.
Ser ©, 236,247; Reg.Pont.&.617,652.
. Ronrab nahm 1148 Da. 31 zu
©.®.
=.
m.
81,76.
12 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276,
46. Im deme jare des heren 1151 do quam Frederich de hertoghes ı
in Swaven, in dat rife!. de legede do ennen hoff to Merfeburg; Dar
quemen vele furften unde heren. od quemen bar beybe conynge
van Denemarten, Sween unde nut; dar wart bat rile Swene todelet,
unbe nut behelt enen beel des landes?.
48. In deme jare des heren 1154 do hedde ſyck Lu—
bete feer beteret unde namfere toin riledagen. dar umme
fprad hertoge Hinrid to greven Aloe, dat fyne ſtad to Barbewiic fere vor⸗
ghinge, unbe dat de coplube fochten to Lubeke de markete, unde od bat
5
EZ
ſyne fulte to Lunenborch fere vorghinge dor der fulten willen to Odeslo.n
dar umme bat hie den greven, dat hie eme Iete die helffte van Lubeke
unde bie helfte van der fulten to Odeslo. do die greve eme des vafene
hedde mengert, do feet hie tom leften vorbeven bie markete to Lubeke 5,
unbe leet vorgan bie fulte to Obeslo. des wart manich unvro.
49. Do wart miyt hulpe hertoghen Hinrides vorniget dat biffcupbom 15
to Raceborg ; do wart dar biffcup Evermobus, die proveft van Meygde⸗
borht,
50. In deme jare bes heren 1156 do redde ſick hertoghe
Hinrick unde vor myt conynge Frederide over berch 5.
53. In deme fulven jare, do be bertogge webber quam ink,
Saſſen, unbe hadde mut conyng Swene wejen in Denemarten®, do clas
gede eme bifjcup Geraldus fyne noot unde fynes nygen ſtichtes armude,
. alfo lange, | dat eme bie hertoghe leet myt greven Alve funberlid gut in »..ı
deme ftihte to Aldenborh?.
54. In deme jare des heren 1156 do wurben erft ghebuwet ;
die ferden Sufele, Luitekenborch unde Ratelouwe®. of buwede bo greve
18. dar: dB. 'Gvermoduß':‘Ermeduß' B. 28. "Gufele : "Eufele‘ B.
Speier von Bernharb das
Er
an u dem u aufgefor»
dert war ; Ludwig VII hatte Bereite feih-
„mach- zu St. Marien in Magbebung, zum Bi«
145 zu Icr von Rateburg und belehnt ihn
1154, vor feinem Abzug nı lien,
mit 300 Hufen, bie ihm Graf Heinrich
nacht 1145 zu Bourges von Biſchof Gott«
frieb von Langres das Kreuz genommen,
als Bernharb 1146 Mrz. 31 bie he u
reiche Kreugprebigt zu Ali — fe
©. 112—13; Köprigt 2, ©. 58—62.
1. Nach dem Tode Komrab III, 1152
br. 15, wurde Friedrich I . 3 zu
rankfurt gewählt und Mrz. 9 zu en
jefrönt. Phifippfon, Geſch. Heinrichs
eb Löwen 1, ©. 351—53.
2. Auf dem Reichstage zu Merſebun
1152 um Pfingften (Mai 18). Dahl:
mann 1, S. 261 Philippfon 1, S. 170,
3. Freusdorff, Die Stabt- u. Ger
richtsverfaſſung Lübeds ©. 9, 16.
4. Heinrich beruft Evermob, Propft
von Rageburg aufgelaflen hat. Wigger
in Melt. Jahtb. 2 . 77, “s
5. Bon Augsburg aus zieht Frieb-
rich I Anfang Oftobers nad Italien,
wirb 1155 Jun, 18 in Rom zum Keifer
— und iſt Mitte Septembers wieber
Augsburg. Philippſon 1, ©. 191
6. Ueber biefen Zug Heinrichs mit
&penb, hiemall tempore 1156—57, f.
Dahlınann 1, ©. 268; Digger 0.0.0.
2,6. 102; Bpifippfon 1, ©. 234—36,
7. Ueber bie Dotirung Albenburgs
1. Lafpeyres, Die Belehrung Norb-Al«
bingiens und bie Gründung des Wagr.
Bisth. Aldenburg-Lübel ©. 189—200.
8. Geroldus episcopus — suggessit
1151—1187. 13
Alff Plone wedder unde dat wichelve, unde legede bar do den mardet
webber!.
B. Die Hamburger Handfcrift und Rynesbercy-Ichene.
1. 55. 2.220. ]|
to Lalande 2. dat Iant en do halp, dat je wonnen Pheone unbe vort ander
ſchepe unte mit vele luden. bar mede voren fen.ıs.
svoge lande. do Knut unde Waldemer dat vornemen, fe vebben ſik wed⸗
der fterfe to ſtride; dat wart onbervangen vromelifen van den bifcop
Olof? van Ripen unde van anberen heren, be de orloges vorbrot. fe
vorlifeden de heren dre, fo dat Swen fcole hebben Schone, Knut Se
lant, Wolvemer Jutlande. fe delden bar umme be anderen lande na ber
10 vorften willen 4.
+ Dar na legede de Swen enen hoff to Roſcilde; dar to bat he
Knut unde Wolventer5. be quemen bar unbe weren bar mit groten
vraweden mit mennyge hande fpele 3 dage. des drudden avendes, alzo
in deme avende des goden fonte Lawerancius®, do fe alle feten in deme
15 fale vüllen dronfen, do quemen Swens manne wol gewapent. fe drongen
to ene dar in; Knote fe irften flogen, Waldemar fe fere wondeden; unde
in deme de fiht worden utgeflagen, ut der dore fe flefen unde weten web-
der?, dar na
+ Im deme jare 1157 do quam Swen myt
20 lande, den Wolvemer to vordrivende. fe quemen by
dar wart fonnyng Swen unbe fin volf al dat mefte bel gejlagen®.
—X
Enuter
wo b
comiti, ut in pago qui dieitur Susle
suscitaretur occlesia. Et miserunt il-
Iue — sacerdotem —, missusque venit
— ad Sclavos qui habitant juxta Aumen
Crempine. — Hils ita peractis, oppor-
tanum videbatar ut edificaretur ecclesia
in Lutelenburg et Rathecowe. 1163
werben provinela in Lutelinburg, pro-
vinela in Susle und provincia in Bat-
gowe urlunblich genannt ; Severfus, U.
B. des Biethums Lübed 1, Nr. 4.
1. Oirca id tempus reedificavit oo-
mes castram Plunen, et fecit illie eivi-
tatem et forum. Plön war im Sommer
1139 von ben Holften zerflärt worben.
Helmolb 1,56; Wait 1, ©. 55, 57.
2. Precepitque dux (Heinricus)
Selaris in Aldenburg et in terra Obo-
britoram, ut adjuvarent Suein. Ac-
ceptisque naribus paucis, venit paol-
cas in Lalande,
use
oter macht to Jut ⸗
iberge to ſtribende. "
alzo
den een dere die‘ 6.
8. "de den
"wondeben‘ :
3. Mediante * Helya pontifice
de Bine et prineiplbus airiasaue partis.
J Da mann 1, ©. 269— 11;
sin
Se Yes — etWaldemarus
—8 oonvivium maximum in — Ro-
schilde, et invitaverant cognatum suum
Suein. Aber Ann. Ryens. unb Sädf.
Weltchronit 324 ple Detmar. Bel. Dahl»
mann 1, ©. 271
6. Der Fu febft bei Helmolb; Ann.
vigilia sancti Laurentil,
Au;
9. ae ut percussor libravit ictum
in caput Waldemari, ille fortius exi-
Niens, lumen excussit, et salvante Deo
in tenebris elapsus est. Sãchſ. Welthr.:
Des avenbes morben be let utgher
ſlaghen. Dahlmann 1, &. 273.
8. Schlacht auf ber Grathehalbe zwi ·
hen Ranbers und Wiborg1157 Oft. 23;
164
AB,
1156.
—
H.1,86.
14 I. Detmar-Epronif von 1105—1276.
halp Got Waldemar wedder to deme rife!, dar umme fin vaber
was jamerlifen gemorbet?. alzo vort alzo he connyng wart, de
droch he mit greve Alve unde mit den Holften mol over ein®.
+ Unde dor vredes willen vorbrod he veleden Wen-
den, be fin rife vele beroveden. *
56. * In der tid vorbrande de flat Lubeke. de en wolde de kop⸗
man dar nicht umme weder bomwen, bat de hertige hadde de marlede Dar
vorbaben to holdende; fe beven em, bat he en geve ene ander velige ſtede
op to bouwende. bo wiſede he ene nicht verne in bat lant to Raſſeborch
by der Wakenyſſe, dat fe bar boweden. alſo begrepen fe dar ene flat, ı
de wart geheten Lowenſtat na deme hartigen Louwen. dar en fonden be
nene grote ſchepe tovleten; je en konden de ftat of nicht veften vor anvech⸗
tinge ber heiden?; des weren de koplude unwillich dar to bly⸗
vende. |alfo klageden fe dat den hartigen, alfe lange,s'
dat he den greven Alve fo leve dede, dat he ene oplete dat werber unbe bei:
borch to Lubele, alfo dat he unbe al fin erven unde ſine na—
tomelinge dar nicht mer fcolden op falten nod folvden or
fpreten®,
57. * Dd let he ene be wifche am bepben ſiden, bar de Era |
wene plach over to vlohenbe an beiten fiven, unbe let en an lande, an: |
weiden alzo vele, bat er quyf, bat fee van Lubeke, genoch to wenbene
hadden van beme morgen wente to dem avende. Unde of gaff he er
de vryheit in fineme holte unbe in wolbe, bat je mochten varen barin,
holt to houwenbe unbe van benne to vorende, fo vele, al8 ein wagen
bynnen eneme baghe van ben morgen bit an ben avent voren mochte.
deme jare des Seren
forman : do ne
var Subefe Hnt
wen’ fehlt ©.
Sehen’? ——
ir dat
— 19. “DP : "Do
des morgend ut unde des fulven —— —
35. (öynnen — daghe fehlt &-
Dahlmann 1, ©. 275; Gieſebrecht 3,
S. 60.
1. et obtinuit Waldemarus regaum
Danorum.
2. Zuſatz Detmars.
3. Et composuit amieitias cum co-
mite Adolfo; bie Holften ſetzt Detmar
Hinzu.
4. Zuſatz Detmars.
5. cum locus ille minus esset ydo-
neus et portu et munimento, nec posset
adiri nisi navibus parvis. Dieſe Löwen-
ſtadt gilt für Herrenburg, Arnold 5, 9:
locus, qui dieitur Herenburch, Meft.
1.8.1, Rr. 154: urbs, que dieitur
Urbs dominorum; vgl. v. Robbe, Geſch.
b. 3 gapat- Sauendurg 1, ©. 143
6. et comes —resignavit el castrum
et insulam.
1157. 15
de greve let of beme Hertigen al de vryheit, de he hadde umme Dive
Lubele unde in allen wifchen bar umme belegen, bar be vlod ber Tra-
ven over ghing!,
58. * Do bie greve deme hertoghen beffe uplatinge hebbe ban, bo
5 leed hie vorgan bie Louwenſtat 2, unbe begrep bo Qubele webber twiſſchen
der Trawene unde ber Waknyſſe, bar fe van ber tib Bette noch van ber
genade des almechtigen gabes in eren beftan is.
- 59. * Do gaff de hertich Hinric to der ftab vryheit,
fo wesen de greve Alff hadde opgelaten?. He ummeboet
10Normannen?, Gaten, Sweden, Denen und Ruffen, dat fe de Tra-
vene unde fine flat to Lubeke fcolden folen tollenvry, unbe allen
kopluden vryheit mit erme gobe over lant unbe ober water, bar to ko⸗
mende, bar to wonenbe unbe bar to blivenbe unbe van benne to varende,
wan fe woldent. des worben de lude vro unde bouweden ſchone hus,
ısunde befetten de ſtat mht planfen unde myt portend. unde be fette em
ene monte®.
+ * To der tid bat be feyfer hulpe van ben vorften, over berch myt em
to tenbe webber de van Meilan?. dar to reyde fif hertich Himric unbe
ſonede alle veyden, unde bot vrede to holdende over alle fine herfcop,
de wyle he were ut deme lande®. he ſande of baden den connynge Wol⸗
demer, unbe malede myt eme vorworde umme vrede to holdende. de
konnyng klagede over de Wenden, unde lawede den hertigen duſent marf
ſilvers to gevenbe, bat he en ftorve. de hartige ſende Niclote baden unde
of na den anderen Wenbifcen heren, bat fe to eme quemen. by finen
25 | hulben he en allen ſtrengeliken vorbot, de wile dat he ute were, bat fe fol»
“den vrede holden, unbe Foiden ven Denen jo fonberlifen nenen fhaben to-
bringen. be bot of, bat fe alle ere roweſchepe ſcholden hir bringen in de
Trawene unde antworben de finen boden vor de flat to Lubeke. dar na
42% Spertigen — Subete ; Yertoahen, [0 Tat Die reäteh an Diden Bubeh wunnen
bedde' 8.
1,
a —
——— —— 6 —8
1. Eine Urkunde Heinriche bes 23.
wen iſt nit vorhanden. Bgl. die Ur-
jebrich I von 1188 Sept. 19
1028 von 1204 Dez. 7, Lüb.
„Rt. 7, 12 und unten zu 1188.
= 6. &. 14 Anm. 5.
3. S. &. 14 Ann. 6.
4. Et transmisit dux nuncios ad
eivitates et rogna aguilonis, Daniam,
Suediam, Norwegiam, Ruclam, offerens
eis pacem, ut haberent lIberum commea-
tam adeundi civitstem suam Lubike,
Lub. U. 8. 1, Mr. 7, 12: Rutheni,
Gothi, Normanni et cetere gentes orlen-
tales absque theloneo et absque hansa
ad civitatem — veniant et libere zeoe-
dant. .
5. Statim Jubente duce revorsi aunt
meroatores cum gaudio, desertis incom-
moditatibus novo eivitatis, et coperunt
reedificare ecelesias et menia eivitatis.
6. S. S. 20 An. 8.
7. Bhilippfon 1, ©. 267, 280.
8. Quapropter ceplt sopire disoor-
—8 I Sun, u
159 im t. er a. a.
O. 28, S. 109.
31,3.
1,8.
1,35,41.
8 I. Detmar · Chronik von 1105—1276.
hertoghe; od hulpen eme die Holften unde de Stormere unbe die Det-
merfihen; de ſtridden mwebber die Wende fo feer by Smyloume uppe
deme velde. dar wurden der Wende fo vele gheflaghen, unbe eve maht
wart fo fere crendet, dat fie na der tiit den vorften Hinricke vor enen
heren holden moften!. nicht langhe dar na
3. Do flarff hertoghe Magnus van Saſſen 2.
4. Unde in deme fulven jare bo quam conyng Himrid, de
vifte des namen, in bat rife na fyneme vader keyſer Hinride, den hie
vorbreeff van deme rileꝰ.
5. Die koning Hinrid gaff do dat hertochdom to Saffen deme pro « 10
men greven uber‘, die na eme keyſer wart, went bertoghe
Magnus nenen erven naletd.
6. Des fulven jares roveden die Wende vor Hamborh. den
yagede na Gotfrit, die greve van dem lande, unde wart bot gheflaghen®.
. do gaff Hertoghe Luder die graveſſchup deme edelen greven Alve van ıs
Schowenbor 7; die drooch do wol over een myt Hinride, der Wende
ſten.
7. De furſte Hinrick buwede do wedder die kercken in ben landen,
wente do in Nordelbingia nerne ene lerde was gebleven unvorſturet, aue
to Lubeke. bar plach die vorſte Hinrick mit foneme ingheſinde dickeſt to 20
liggende; dar hadve hie ene borch, unde begreep dar erften
ene ftad, die wart gheheten Lubeke.
dat was by der
Swartouwe, bar nod) die ftede hetet Olden Lubele®.
8. It | file Hebben befereven, bat be ftab hete na eneme Wende, 2ı.:-
be hete Lubemar, unbe hete in Wenbeffchen Buggevige?; aver bar van 2s
ferivet mefter Helmolt nicht in foner cronycken, be hie gaff deme capit«
2. "Emplowee': ‘Eymeroume' D.
—I Tochter König Olavs, Schwer
fer Magnus bes Guten.
1. Ueber bie saugt bei Schmielau
1093 f. Glefehregt 2, ©. 187.
2. Magnus farb 1106 Ang. 23.
dJaffs, ae, d. Deutſchen Reiches unter
Lothar bem Sachſen S.3 Anın. 12.
3. Heinri IV farb 1106 Aug. 7
zu ein:
4. Qusgefallen ift hier: Ghever ⸗
hardus fone van Zuppelinghbord'.
5. Magnus binterlie| — Toech ·
ter: Eilife, bie Mutter Abbrechts bes
Bären, und Wulfhild, die Mutter Hein«
che bes Stolen.
6. Graf Gottfried wurbe erſchlagen
11 Non? Lappenberg, Hamb.U.B.
7. Waitz, Schleswig-Holfteins Geſch.
1, ©. 49; Weiland, Das sl. Senog-
tum unter Lothar und Heinrich dem 2»
wen S. 11.
20. *plad' : ·plicht· ©.
28. ‘Helmolt' : "Helmbolt‘ ©.
8. Helmold: in universa Sclavia
necdum erat ecclesia vel sacerdos, nist
in urbe tantum que nunc Vetus Lubika
dieitur, eo quod Heinricus cum familie
sua sepius üllie moraretur. 2üb. U. ®.
1, Nr. 1: ecelesiam in castro Lubeoe in
Slavonia — cum villis et omnibus ad ea
pertinentibus, — quemadmodum Hin-
riecus Slavorum rex eandem eoclesiam
suo sacerdoti donaverat. Auf biefes Alt«
Xübed bezieht ſich Adam dv. Bremer
Schol. 13: juxta quem fluvium mons
unicus est Älbero et civitas Liubice ;
Schol. 95: usque ad civitstem Sels-
vorum, quae dieitur Liubicen, et \umen
Travennam; 3, 19: Tunc etiam per
singulas urbes coenobia Nebant —, sicut
testantur hii qui in Leubice — et in
aliis civitstibus singulas viderunt. Wig«
ger in Melt. Jahrb. 42, IV, &. 43.
9. Die Meinung if: Neu-Lübeds
urfprünglicer Name habe Buggewitz
1106—1125. 9
tele to Lubeke, bo bie boom tar erft begrepen wart. unbe to ver ſtad H.1.0.
quemen vele coplude dor der guden havene willen, unbe wart
by conyng Hinrides tiven wol bejet mit riten luden!.
9. In corten tiven dar na quemen Criten vrund in bie 1,36.
5 Travene van Ruygen mit velen fcepen, unbe befegeven die borch unde bie
ſtad to Lubele. do konyng Hinrid anſach die anliggende noot, do leet
hie fid in der nacht van der borch myt twen fynen truwen mannen, unde
haghede in bie land, unde clagebe ven Holften unde Den Stormeren
ſiyne noot. Die weren eme willih unbe volgeven eme drade bet an die
10nugende. bar floghen fie der Ruyanen utermaten vele, unbe vele dren-
teben fid im der Travene. der boben heydenen wart dar fo vele tofa-
mende worpen, bat dar aff wart eyn grot ber, Die lange jar dar na
wart gheheten Ranenberch?. na der tiit bo dwang hie die Ruyane unde 1,36.
andere Wende, bat fie eme moften tyns geven, unde bleeff ere conung bet
15 an bie fand van Polen unde Behem?. bi finen tiven
10. In deme jare des heren 1118 was die gube biſſcup Otto van —8
Bavenberch; die bekerede hertoghen Wencislaum unde dat land to Bor 111%
Er to beme ferftenen foven 4, bie dat biſſchuppom in Uznam ftichtenes. H-2.4
17e.| dar u
» Im deme jare des Heren 1124 do wart in deme ande to 13
Solften gefichtet Faldera, dat fender gheheten wart Nygemunfter®. 112.
12. Desanderenjares dar na bo fande Fredericuß, bien.er.
ergebiffcup to Bremen, den guben Bicellinum to Faldera in bat clofter,
13. ‘Ranenberä' : "Rovenberh‘ B. 18. Uhnam': “Unefen’ 2.
geautet ff. oben &. 7 Anm. 3), Alt
übe aber fei nach einem Wenden du ⸗
bemar benannt
jeivefen. Lubemarus
frater Nieloti bei
Imold 1, 92; SBeper
im Melt. Jahı. 13, ©. 25, 55; eine
yülla Lubimari in Brezen, om, ft.
1. Delmold: a mercatoribus, quo-
rum non parvam coloniam Heinrici prin-
cipis ades et pietas Ibidem consciverat,
2. et in monumentum victorie vo-
catus est tumulus ille Raniberg usque
in hodiernum diem. @iefebredt 2,
©. 193. Gegen Scirren, Beiträge 3.
Kritit Älterer holſi. Geſchichtsquellen
&.258—62 |. Wigger, Ueber bie neueſte
Kritit bes Helmold in Melt. Jahrb. 42,
IV, &. 50-52.
3. Ranoram populi —, quemadmo-
dum — universe Sclavorum nationes,
que sunt inter Albiam et maroBalticum .
et longissimo tractu protenduntur usque
ad terram Polonorum.
4. omnemgue gentem llam cum
prineipe eorum Wertezlao convertit ad
Domiaum. Ueber bie Belehrung Wra-
laws von Pommern 1124 h Gicfe:
breit, ©. 263, 270. Da fatfepe daht
1118 haben bie Ann.
5. Diefe Notiz fel Mr in ber Rathe ·
Beast unb bei Rufus und ſcheint
fa ber Brem. Ehroniften zu fein;
dgl. unten.
6. Die Stiftung Reumünſters be
richien Ann. Stad. zu 1125, Ann. Hamb,
u 1124 ; Helmolb derbinbet fie mit bem
'obe bed lawenfürften Sein vun
ein: Circa idem tempus.
Bresb. Brem. in Sch. A —
Dnellenfmig. 1, S. 26 beſtand in Wip ·
penthorp von lteraper eine hölzerne
tapelle; vgl. De B. Vicelino in Ziſcht
1.Sdt. Lo, ‚Sauenb- Se. 8, ©. 302.
Dehio, Bernbarbi, Lothar von
—E 391 Anm. 12.
10 I. Detmar-Ehronif von 1105—1276.
Bhadathiebat vorſtunde!. do warf Vicellinus by deme conynge Hin-
1.46
ride, der Wende here, dat hie an fyneme rife den Wenden mofte predelen
den rechten loven. des twydede eme bie conyng, unbe gaff eme unbe
den prefteren, bie dar myt em quemen, de ferden vor der borch to Lu—⸗
11846. befe over dem watere uppe bem berghe, bat fie dar by eme mochtens
[8 5
hebben velige tovlucht vor die hendenen Wende, wanuer fie in deme
lande prebelet hevden?.
13. Do die brodere hedden vele volles beferet unde
Lubeke fid fere beterbe, do flarff die edele furfte Hinrich, ver
Wende coning?, unde leet twe fone na, Swentepolle unde Tanute; die
1.0, tyveden beyde umme bes waber rike, unbe wurben tom life tom Ieften ge-
i.
bracht. dat fie vrunde wurden .
14. Na den tiven quemen die Ruyane over, unde wunmen bie bordh z-
unde wunnen bie ſtad to Lubele; unbe die prefter quemen kume to buſſche
une lepen wedder to Falderab. n
15. Nicht lange dar na wart Swentepolle na rade enes rilen Holſten
dot gheflaghen, unbe flin brober Canute wart to Luttekenborch gheilagen.
Swen tepolfe leet enen fone na, die hete Swyneke; die wart dar na ine:
corter tiit to Erteneborch dot gheflagen ®.
20. Im deme jare des heren 1130 wart die hilghe conyng Knut vanı
Denemarlen gemorbet van conyng Magno, de een unrecht congng
was, ſedder der tüt fo gind deme rike van Denemarken vele cumbers
over van orloghe?.
m, edocn: · eddel V. 10. "Eiwentepolte': ‘Eientehpolte‘. 18. "Eisentepolte' : ‚Ewentenpolte' B.
1. Vrederieus fetgen die Bremer Chro ·
niften flatt bes Albrecht pre Duelle,
meit fie jenem bie Sebengeit 1122—30
negeben haben. Nah Helmold kamen
mittlung. Adhibitaque opera, germanos
discordes reconciliaverunt, partita inter
08 provinela,
5. Ruglant urbem vacuam navibus
mn Am Yaldera nach Melborf, wo fih
Avalbero und Bizelin aufpielten, und
baten um einen Priefter. Um BVizelin,
ben Ihnen Abalbero mitgab, fammelten
4 Geifiliche und Lalen. Hil ergo sa-
tra emnesi federibus, statuerant am-
Aa⸗i enlibatum vite u. |. w. Vgl. Der
te 2, ©. 42.
2. deditque eis ecclesiam in Lu-
haka, ubl tuta secum statione possent
wmnintere ot agere que Dei sunt. Bol.
©. Anm 8 m. unten Anm. 5.
s Seintih flach 1127 Mi. 22.
Naflt ©. 232—35; Dehio 2, Anm. 9;
Üerngarbi ©. 380 Anm, 11.
4. Yilll —Hetoriel, Zventepolch neo
num Kenutus —, intestinis bellis adeo
yerturbatf sunt, ut tranquillitatem tem-
‚urum ot tributa regionum perderent,
Na 1,48 begepst Bmmentebeit bie Allein ⸗
hen! aa! und belagert Knud in Plön;
enud aber bewegt bie Belagerer zur Ver ·
offendentes, oppidum cum castro demo-
liti sunt. Sacerdotes — beneficio vicini
nemoris salvati sunt, ad Falderensem
portum refugerunt. Diefe von Bizelim
mit Genehmigung Zwentepolls gefanbten
Vrieſter wohnten In ecclesia sita in colle,
que est e regione urbis trans flumen.
6. Knud wurde in Lutgenburg, bar»
auf Zmwentepolt dolo cujusdam Dasonis
redivitis de Holtsatia eeihtagen, barauf
winele bei Artlenburg. Die beiden
Angaben Lütgenburg und ber Rath bes
& ‚en Auer find Zufäge ber Bremer
roniften.
7. Knub Laward, Sohn Erich Eie-
job8, wurbe erſchlagen 1131 an. 7 von
fäinem Better Magnus, Sohn bes Rö-
nigs Niels von Dänemart. Officium s.
Kanati ducis Deramag, v. Ufinger in
SäL.-Holf.-Lauend. Duellenf. Bp. 4;
Reich, Knub Lawarb, Herz. v. Schleswig
in Schl.» Hoff.» Lauenb. Jahrb. 10,
1125—1145. 11
17B, 22. In beme jare bes heren 1134 bo voren be Wende uppe Se-
fand, unbe vorhereven Rotſchilde unbe tat land all umme i.
24. Dar na legede de Zeyfer enen hoff to Halverftad. dar quer
men vele furften unde heren; dar quam od conung Magnus van
5 Denemarden, unde entfend dat rufe van deme keyſer 2.
158, 33. In deme fulven jare (1144) do ftarff die paves In⸗
16». nocentiuß®. tive daghe na eme wart Celeſtinus paves unde | fat 5 mande
unbe 13 daghe!. na eme wart Lucius paves unbe fat 11 mande unde
veer baghed. de ftarff van roumen, fo men fegede, umme
dat eme die waren mere quemen van over mere, tat de
foldan van Babilonien hedde den ferftenen vele ſtede unde land affge-
wunnen®,
34. In deme jare des heren 1145 do wart Eugenius paves m. P.
unde fat 8 jare veer mande unbe 20 daghe; de leet bat cruce prebefen to &,D-
isder reyſe over mere?.
35. Do legede der Romere conyng enen Hoff to Franckenvorde; baru.ı,se.
quemen vele furiten. die paves fenbe ſynen boden dar, van deme
gramen orden funte Bernarde van Clarevalle. van eme nam be
conyngk Conrad möt vele furften unbe heren dat cruce; of nam it Die co⸗
20nyng van Francrife in fynem lande myt vele furften, biffcupen unbe
©.®.
m.
beren 8.
8. Suchub : Sucnu D.
&. 20354; Bernharbi S. 392—404.
Die Aingebe über Be mus ift Zu-
fat ber Bremer Ehroniften, die hier auch
ben au Lothars iR Niels und Mag-
nus anjchließen ; |. Über benfelben Bern-
Harbi ©. 4048.
1. Erich, der jüngere Bruber Knud
Lawards, war gegen Niels und Magnus
von ben Schoningern zum König erhoben
worben ; fein älterer Bruber Harald war
jegen ihn. Bei ber Belagerung einer
Haralds fol Erich von den in
Roellitde wohnenden Deutfhen unter
Rügt worben fein. Gegen Erich warb
haranf Roefkilde von Niels und Harald
erobert. ie Verwüſtung Roejkilbes
durch Slawen bezieht Dahlmann, Geſch.
v Dinar I, * —9— Am. 3 je
jer um! ft dieſelben für pofni
äffstruppen, Dal. Giefebreht 2, ©.
353; Wigger In —ã 2, &.30.
3. In folge von — 5 —
welche die Dänen gegen deutſche Kauf ·
leute begangen haben, rüftet Lothar im
Binter 113334 ge Dänemarl;
Niels und Magnus bitten um Gnabe;
Magnus fommt Oflern 1134 nad Hal
berftabt und leitet Sühne und Mann-
17, onen’ : “fyne' 2.
18. “Bernarde' : "Bernade' 8.
haft; Sun, 4 fällt er gegen erg bei
Lund. Bernharbi S. 538—41, 54:
3. M. P.: Innocencius II — it
annis 13 mensibus 7 diebus 8 et ces-
savit episcopatus diebns2. Innocenz II
ars 1143 Sept. 24. Iaffl, Sig d.
tjch. Reiches unter Conrad dem Drit-
ten ©. 94, 233; Reg. Pont. &. 598.
4. M. P.: Celestinus II sedit men-
sibus 6 diebus 13. Bern. Guid.: men-
sibns 5, diebus 13. @öfeftin IT, erwahit
1143 ©ept.26, farb 1144 Mrz. 8, Iaffe
&.94, 233, 234 ; Reg. Pont. &.606,609.
5. M. P.: Lucius II — sedit men-
sibus 11 diebus 4. Luecius II, erwählt
1144 My. 12, Rarb 1145 Behr. 15 in
jolge einer Verlegung, bie er bei ber
lagerung des Römlſchen Senats im
Kapitol erhalten hatte. Jaffe ©. 95,
234, 236; Reg. Pont. ©. 610, 615.
6. Geſſa wurbe 1144 23 er
obert. Röhridt, ggeiteäge 3. Gef. ber
Rreungdge 2,6.
7. M. P.: Engenius III — sedit
annis 8 mensibus4diebus 20. Eugen Ill,
erwäßft 1145 (ehr. 15, Rarb 1153 Jufiß.
Inffe &.236,247; Reg.Pont.©.617,652.
8. Ronrab nahm 1146 Da. 27 zu
a
8
B.1,76.
1,78.
-fme fulte to Lunenborch fere vorghinge dor der fulten willen to Odeslo.n
. alfo lange, | dat eme die hertoghe leet myt greven Aloe funberlid gut ine.-
12 I. Detmar-Chronif von 1105—1276.
46. Im deme jare des heren 1151 do quam Frederich de hertoghe ı
in Swaven, in bat rife!. de legeve do eynen hoff to Merfeburg; dar
quemen vele furften unde heren. od quemen bar beyde conhuge
van Denemarten, Sween unde Knut; dar wart dat rile Swene eenelet,
unbe Knut behelt enen deel des Tandes?,
48. In deme jare des heren 1154 do hedde fyd Qu-s, ‘
beke feer beteret unbe nam ſere toin riledagen. bar umme
fprad hertoge Hinrid to greven Aloe, dat ſyne ſtad to Barbewiic fere vor-
ahinge, unde dat de coplube fochten to Lubele de markete, unde od dat
dar umme bat hie den greven, dat bie eme Iete bie helffte van Lubeke
unbe bie helfte van der fulten to Obeslo. do bie greve eme des valene
hedde weygert, do leet hie tom leſten vorbeven die markete to Lubeke 3,
unbe leet vorgan bie fulte to Odeslo. des wart manich unvro.
49. Do wart myiyt hulpe hertoghen Hinrickes vorniget dat Biffcupdom ıs
to Raceborg ; do wart dar biſſeup Evermodus, die proveft van Megbe-
borch!.
. In deme jare des heren 1156 do redde fid hertoghe
Hinrick unbe vor myt conynge Freberide over berch d.
53. In deme fulven jare, do de berioghe wedder quam in
Saſſen, unbe hadde myt conyng Swene weſen in Denemarten®, do das“
gebe eme biffcup Geraldus fyne noot unde fynes nygen ftichtes armube,
dene ftichte to Adenborh?.
54. In deme jare des heren 1156 do murben erft ghebuwet 2
die teren Sufele, Luitelenborch unde Rateloume®. of buwede do greve
16. dar: do B. Evermodus' : “Ermodus' 8. 26. 'Gufele' : "Eufele‘ 2.
Speier von Bernhard bas Kreuz. nad St. Marien in Magbebung, & zum Bi«
dem er fhon Ende November 1145 zu ſchof von Ratzeburg und belehnt ihm
Frankfurt von bemfelben dazu —— 1154, vor feinem Abzug nad Jtalien
dert war ; Ludwig VII hatte bereits Weih · mit 300 Hufen, bie ihm Graf Heinrich
nacht 1 145 zu Bourges von Biſchof Goti · Pr Hase Wr engeren de hat. Wigger
fried von Langres das Kreuz genommen,
al6 Bernfard 1146 Mn, SI Die fl a a 18burg aus zieht Fried⸗
zeige rem —J t zu — rich I Anfang Oltobers nach Stalien,
Pate} Spricht 58—62. wirb 1155 Jun. 19 in Rom zum Kaifer
1. Nach dem Tode Konrad ın, 18 Ki und if Mitte September wieber
* —9— wurde driedrih I 3m m „augsburg. Bpitippfon 1, ©. 191
Mt gae u FAR ci u "Ueber dieſen Zug Heinriche mit
Ei v —E 4. Selm “ Svend, hiomalt, —S f.
2 gl
Dahfmann 1, iger a.0.D.
2. Auf dem Reichstage zu —A
—— FH ie, 2, 6.10; Beitippfon 1, ©.234.-36.
Bu „&.261; Poilippfon 1, Er 24 9%. eher bie Zetlrung Alnurge
ſ.Laſpeyres, Die Belehrung Norb-'
3. Prensborfi, Die Stabt- u. Ge- Bingiens und bie Gründung bes
ticptsverfaffung lübeds ©. 9, 16. Bin. Abensurg, dübet & Sr
4. Heinrich beruft Everntob, Propft 8. Geroldus episcopus — suggessit
1151—1157. 13
Alff Plone wedder unde dat wichelde, unde legede dar bo ven mardet
wedder i.
B. Die Hamburger Handſchriſt und Kynesberch-Schene.
55. ..... | fepe unde mit vele luden. dar mede voren fen.ı,sı.
to Salande?. dat lant en do halp, dat fe wonnen Pheone unde vort ander
5voge lande. do Knut unde Waldemer dat vornemen, fe redden fil wed⸗
ver fterfe to firide; dat wart onbervangen vromelifen van ben bifcop
DLlof? van Ripen unde van anderen heren, de be orloges vorbrot. fe
vorlifeden de heren dre, fo dat Swen fcole hebben Schone, Knut Se-
lant, Woldemer Yutlande. fe delden dar umme de anderen lande na ber
10 vorften willen *.
+ Dar na legeve de Swen enen Hoff to Rofeilde; var to bat he 1.
Knut umde Wolenierd. de quemen dar unbe weren bar mit groten
vraweden mit mennyge hande fpele 3 dage. des drudden avenbes, alzo
in deme avende des goden ſonte Raweranciuß®, do fe alle ſeten in deme A.
15 ſale vüllen dronken. do quemen Swens manne wol gewapent. fe drongen
to ene dar in; note fe irften flogen, Waldemar fe fere wondeden; unde
in deme de licht worben utgeflagen, ut der dore fe flefen unde weken web»
der’, dar na
+ Im _deme jare 1157 do quam Swen myt ger macht to Jut ·
20 lanbe, den Woldenier to vorbrivende. fe quemen bir Wiberge to ſtridende.
dar wart fonnyng Swen unde fin voll al dat mefte del geflagen®. alzo
‚Te.
1187.
AH,
1’: dar 8.
“Knoten 5.
8. ‘de Geren die : Sie (een den der’ 6.
ter 6.6.
9. 16. ‘Anot *wonbeben. : "wondenden"
comiti, ut in pago qui dieltur Susle
suscitaretur ecolesia. Et miserunt il-
Inc — sacerdotem —, missusque venit
— ad Sclavos qui babitant juxta flumen
Crempine. — Hiisita peractis, oppor-
tunum videbatur ut edificaretur ecclesia
in Lutelenburg et Rathecowe. 1163
werben provincia in Lutelinbarg, pro-
vincia in Susle und provincia in Rat-
gowe urlunblich genannt; Leverkus, U.
B. des Bistyums übel 1, Nr. 4.
1. Circa id tempus reedificavit co-
mes castram Plunen, et fecit illio civi-
tatem et forum. Plön war im Sommer
1139 von ben Holften zerftärt worben.
Helmolb 1,56; Waiy 1, ©. 55, 57.
2. Precepltque dux (Heinrieus)
Selavis in Aldenburg et in terra Obo-
dritoram, ut adjuvarent Suein. Ac-
ceptisque navibus paucis, venit pacl-
cas in Lalande.
3. Mediante domno Helys pontifice
de Ripa et prineipibus utriusque partis.
4. Bgl. Dahlmann 1, ©. 269— 71;
Giefebreht 3, ©. 19.
5. Post heo Kanutus et Waldemarus
fecerunt oonvivium maximum in — Ro-
schilde, et invitaverant cognatum suum
Suein. Aber Ann. Ryens. und Gädf.
Weltchronit 324 wie Detmar. Bgl.Dahl«
mann 1, ©. 271.
6. Der Tag fehlt bei Helmofd; Ann.
Ryens.: in vigilia sancti Laurentil,
Ang. 9.
7. At ubi percussor libravit ictum
in caput Waldemarl, ille fortius exi-
Mens, Inmen excussit, et salvante Deo
in tenebris elapsus est. Sachſ. Welthr.:
Des avenbes worben be ledht utgher
flaghen. Dahlmann 1, ©. 273.
8. Schiacht auf der Grathehaibe zwi ·
ſchen Ranbere und Wiborg 1157 Oft. 23;
14 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276.
halp Got Walvemar webber to deme rife!, dar umme fin vader
was jamerlifen gemorbet?. alzo vort alzo he connyng wart. de
droch he mit greve Alve unde mit ven Holften wol over ein®.
L.i.bo. + Unde dor vredes willen vordroch he vele den Wen—
den4, be fin rike vele beroveden.
1,86. 56. * Im der tid vorbrande be flat Rubele. de en wolde de kop⸗
man dar nicht umme weber bowen, bat be hertige hadde de markede dar
vorbaben to holdende; fe beven em, bat he en geve ene ander velige ftere
op to bouwende. bo wiſede he ene nicht verne in dat lant to Raſſeborch
by der Wakenyſſe, dat je bar boweden. alfo begrepen fe dar ene flat, +-
de wart geheten Lowenſtat na deme hartigen Louwen. dar en fonden bo
nene grote ſchepe tovleten; fe en konden be ftat of nicht veſten vor anvedy-
tinge der heidens; des weren de koplude unwillich dar to bly-
vende. |alfo klageden fe dat den hartigen, alfe lange,:
dat he den greven Aloe fo leve debe, dat he ene oplete dat werder unbe Deı:
borch to Qubele, alfo dat he unbe al fin erven unde fine na-
tomelinge dar nicht mer fcolden op falten no folden op
fpreten®.
57. * Od let he ene be wiſche an beyden fiben, bar be Tra-
wene plach over to vlohende an beiten fiven, unbe let en an lande, an:
weiden alzo vele, bat er quyf, bat fee van Rubele, genoch to weydene
haben van beme morgen wente to bem avende. Unde of gaff he er
de vryheit in fineme holte unde in wolde, bat fe mochten varen barim, |
oft to houwende unbe van benne to vorende, fo vele, al8 ein wagen
bynnen eneme baghe van ben morgen bit am ben avent voren mochte. >
9. (wol:tvol 9. 4. "dor dreded': dor unpre
1187 Ührande de’; 'de' fehl h. „ .
"2. 7. Snicht — bomen' : tnldpt wedder buwen umme' D. 7-8. +
dat de marfete Dar Weren Dorboben to fofende Dan deme hertogen' 2.
* —8* ie fe"
——
6. “In der ti’: “Im deme jare des
eu Fe Torman een
21.
fulven ayendes dar wedder in’ D.
25. "bpnnen — daghe' fehlt ©.
Zahlmann 1, &.275; Gieſebrecht 3, neus et porta et munimento, nec posset
©.80, adiri nie navibus parvis. Diele Löwen
1. et obtinuft Waldemarus regaum flat gift für Herrenburg, Arnold 5, 9:
Danorum. locus, qui dieitur Herenburch, Meft.
2, Bulah Demart 0.8.1, Nr. 154: urbs, que dicitar
2. Bulı — eine cam co. DE dorioram; set v. Robbe, Sei.
zit At; Hoiften fegt Detmar Anz agb Laueüburg 1, ©. ids
nu. 6. et comes— resignarvit ei castı
4. Zufag Detmars. et asolam. ku
5. cum loons ille minus esset ydo-
1187. ‚ 15
de greve let of deme hertigen al de vryheit, de he habe umme Dive
Lubeke unde in allen wifchen bar umme belegen, bar be vlob ber Tra-
ven over ghing!.
58. * Do bie greve beme hertoghen deſſe uplatinge hedde ban, bo
5 [eeb hie vorgan bie Louwenſtat?, unbe begrep bo Lubeke webber twiſſchen
der Trawene unde ver Walnpfie, dar fe van ber tib bette noch van ber
genabe bes almechtigen gades in eren beftan is.
59. * Do gaff de hertich Hinric to der ftab vryheit, mus.
fo wesen de greve Alff hadde opgelaten?. he ummehoet
10 Normannen?, Gaten, Sweden, Denen und Ruffen, dat fe de Tra-
vene unde fine flat to Lubeke ſcolden ſoken tollenvry, unbe allen
kopluden vryheit mit erme gobe over lant unbe over water, bar to ko⸗
menbe, bar to wouende unbe bar to blivenbe unbe van benne to varenbe,
wan fe wolben*. des worben de lude vro unbe bouweden jchone hus,
is unde befetten de flat myt planken unde myt portend. unde he fette em
ene monte®.
+ * To der tin bat de keyſer hulpe van ben vorften, over berch myt em
to tende webder de van Meilen?. dar to rende fit hertich Hinric unde
fonebe alle veyden, unbe bot vrede to holdende over alle fine herfcop,
2» de wyle he were ut deme Ianbe®. he fande of baden den connynge Wol«
demer, unde malede mut eme vormorbe umme vrede to holdende. de
lonnyng klagede over de Wenden, unde lawede den hertigen dufent mart
ſilvers to gevende, dat he en ſtorde. de hartige fende Niclote baden unbe
of na den anderen Wenbifcen heren, bat fe to eme quemen. by finen
1.80 | Gulden he en allen ſtrengelilen vorbot, de wife dat he ute were, bat fe fol»
"den vrede holben, unbe folden ven Denen jo fonverlifen nenen ſchaden tos
bringen. he bot of, bat fe alle ere roweſchepe ſcholden hir bringen in ve
Trawene unde antworben de finen boden vor de flat to Lubeke v. dar na
: *herte h it hi jted an Diden Lubeke wı —WM
FR EEE Nee
keins. 10, ‘Rormannen": ‘ormannen topluben‘
SR Chen‘ oboimenden 6: 118 "ge fe —
18. “vepden' : diende &.; "die vehden die fie wife’ D. 23. HB
1. Eine Urkunde Heinriche bes 28. tales absque thelonso et absque hansa
wen ift nicht vorhanben. Bl. bie Ur«
funben Friedrich I von 1188 Sept. 19
und ara von 1204 Dez. 7, Lüb.
1.2.1, Rr. 7, 12 und unten zu 1188.
2.8.8. 14 Anm. 5.
3. &. S. 14 Anm. 6.
4. Et transmisit dux nuncios ad
eivitates et regna aqullonis, Daniam,
Suediam, Norweglam, Ruciam, offerens
eis pacem, ut haberent liberum commea-
tam adeundi civitstem suam Lubike,
züb. U. B. 1, Nr. 7, 12: Rutheni,
Gothi, Normannt et cetere gentes orlen-
ad civitatem — voniant et libere roce-
dant, “
5. Statim Jjubente duce reversi sunt
mercatores cum gaudio, desertis ineom-
moditatibus nove eivitatis, et ceperunt
reediflcare ecolesiss et menia civitatis.
6.8.8. 20 Anm. 8.
7. Bhifippfon 1, ©. 267, 280.
8. Quapropter copit sopire discor-
das que erant intra docatum.
% 1159 im Brübjahr. Wigger a. a.
1% 1. Detmar-Ehronik vom 1106—1276.
+4 Ware 2a te hartige ut na beme keyſerl, unbe nam greve Alve mebe unde
sr2 xazeren heren. do fe enwech togen, de Wenden brochten to Lubeke
er zafihepe, De vorgan weren; de beiten fe behelven, unbe brefcn ven
ar2e, unte roweden op be Denen vor unde na allite fere.
66. De teyfer wan do Eremona, do he hadde bar vor legen vil nas
1 jar, unte tod} do vor Meilan, dar vor he lange lach mit groten arbeibe.
. ze hertige do orloff nam van deme keifere unbe vor weber to Saflen-
lante?.
Greve Alf de wart myt finem neven, bifcop Reynolde van Collen,
gefant to Enghelande?. "
DByunen ber tid, bat be heren nicht to lanbe en weren, do hadden
te Holften groten varen vor den conning van Denemarke, umme dat be
Wenden den vrede brefen. over de wile bifcop Gerolt van Oldenborch
undernam bat, fo lange, dat de heren to lande quemen.
61. * Do fe quemen, to hant dar na wart ein dach gelecht to Er-ıs
teneborch, dar de foning unde de hertige unde vele heren quemen.
de fonnung ſwarliken klaghede, dat em de hartige hadde eynen vrede ge-
Iavet, den de Wenden hadden gebralen, de wile dat he over berch waß*.
de Wenvenheren worden geladen; over umme bat fe ſchuldich weren, de
en borften je nicht komen to antworben. de hertige legede fe vreveloß5, 2
unde fande alverweghene na der heren hulpe, unbe bot alle ven finen, rede
to weſende herevart to donde op de Wenden, warn de arne antreve. do
der Wende vorfte Niclotus dat vornam, to der were he dachte. umme
dat eme duchte, dat Lubeke eme were ein ſchedelik flot,
he fande fine twe fone Pribeflaum |unde Wertiflaum myts,
volle to Qubele, dat fe deme hartigen fcolden de flat affli-
ten. eneö morgens vil oro fe quemen jagende to der flat.
ein vrome prefter wart erer gewar, de heit Ethelo, alzo dat Got
wolde. fin bus was in ber ftat by den fuben van der bruggen, de over
3. *de beften : “de beften de beſten umme 15-16. ‘Do — heren auemen"
Be ne tn Ba RE
se fie ne dorften nicht fomen to antworde' ®. 22. —e — *
©. 28. ‘fone': onen 6.
Um Bfingften. Wigger a. a. D.
ing] Angliam cam cognato suo domno Rei-
2s, 10 Mu; ®silippfon &.267.
noldo Ooloniensi archiepiscopo. Dein-
2. Et porvenerunt ad ezereitum re-
gis, quod obsederat — Crumne —. Et
morati sunt toto pene anno in expugna-
tione —. Novissime expugnato presi-
dio, cesar convertit exereitum ad Me-
diolanum, dux — revorsus est In Saxo-
nlam. Crema ergab fid) 1160 Jan. 27
um wurde Ian. 28 gerflärt; nach Ber
bigung bes Konzils zu Bavia entließ
aiſer Mitte Februars mit vielen
enbern Bürfen aud Heinrich den Löwen
in bie Heimath. Phitippfon &.291,315.
3. At comes Adolfus rogatus ivit in
rich II von England war das Yahr1160
BEREITS
fan ndi fer, Reina!
von Daffel S. 36—38.
4. prefixum est collogulum provin-
eiale — in loco qui dieitur Berenvorde.
Rex — Waldemarus venit usque Erthe-
neburg, et conquestus est ducl omnia
mals. zeigger a.a. O. 28, ©.112; Wei«
land ©. 165.
5. Et dedit eos dux in proscrip-
tionem.
1157, 17
de Wafenifje gent!. myt finen knechten he utquam; dat ſchrichte de knechte
lude repen; de prefter ſuelle to der bruggen lep. enen graven hadde he
dar vor gemafet?; de tovede ein del; doc weren de vyende fomen
myydden op de brugge, er He de velbruggen opbrachte. he begrep dar
spe were, alfo lange, bat en de borgere to hulpe quemen.
alfo Halp Got bi deme vromen pape, dat he der fiat were
fo vromeliten begrep, unbe bleff van den heidenen Wen-
den al unvorftort, to heile den kriftenen aldeslandes. de
hartige bat vil drade vornam; he let de borch unde be fat mit finen
ıoridberen bewaren mit willen der borgere, unde let fe ftarte
veſten; alfo wanne de fat fil beterbe, fo ſeolden jede borch
webertobrefen®.
Dar na tohant do Niclotu® vornem, dat de hartige quam mit fon.1,sr.
groter macht, he vorbrande fin eghene ſtede unbe finte, Ylowe, Mete-
is lenborch, Zwerin unde Dobin. he behelt Werle alleine, var he wande
beftafto weren.
62. Dar na in der arne quam be hartige mit groter macht in ber 1,07.
Wenden Iant, unbe vorherde Nydlotus Iant mit rowe unde mit brande.
be legebe fil to vem leſten to Mekelenborch mydden in dat lant mit
% alle finem volle. Pribezlam unde Wertzlaw, Niclotus fone, enes dages
helven na den knechten. de ute deme here fcolven riden umme voder; der
flogen fe ein del. de merequam in bat her; fe jagheden na unde
flogen erer-vele; ein vel der vromeften be let be hertige alle hen-
gent. Bribezlam unde Wergelam, de roffe leten fe ftan, fe lepen to
35 buſche; nomwe fe untquemen to erem vader, unde leten en droff⸗
1. lilen vorftan, dat ene was overgan. | de vader mit torne op
de jones fhelden began; he fpraf, fe weren blobere, den ein wiff;
be wolde dar fulven hen. mit utirlefen helden bar vet he an ein holt.
ut bes hertigen here de knechte umme voder reden; der weren bi ſeſtich
30 mannen, under eren roden wol gewapent. Nyclotus baldes modes tovoren
ut deme hole rande op einen mapenven belt; an deme he nenen
uyende suvenbe 09 Sowebe — aurmen 3 (le (och Dar De ayarnbe, Te,
yujehen ya —— dat de — — —
ee la at
Pr teen mit {hei 6. wolle’ 6. to — vader⸗
1. Hujas domus vieina erat ponti
qui transmittit Aumen Wochenice ver-
sus austrum. „Die Stelle if am Müh-
3. Exercitus — jam erat in medio
pontis et portam pene apprehenderat,
sed celerrime — sacerdos pontem de
tenbamm zu fuhhen, wo bie Walnits ber
gun aufällt“: Deede, Grunblinien
3 Is forte parari fecerat fossam
longissimam ad conducendum rivum,
qui erat longluscule. , il
wahrfheinlih ber äftefte Stabtgraben,
der ſich in ber nähe n mit ber Trade ver-
einigt“: Deede ©. 8.
Erädtegronifen. XIX.
catena levavit, et in hunc modum ex-
elusa sunt Intenter subinducta poricala.
Quo audito dux posuit illio custodian
militum.
4. Quos insecuti fortiores de exer-
eitu, comprehenderunt multos eorum,
fecitque dux 08 suspendio affic!.
5. collocarit insidias in latibulis.
2
H.1,87.
1,87.
18 I. Detmar-Ehronit von 1105— 1276,
vromen ſchop; er de finen toquemen, do was he dot geflagen!. to
wondere wart fin hovet gevort in bat her. aldus bleff ve grote here dot.
alleyne van alle den finen, fonber hulpe. do fine fönes dat vormemen,
fe branden Werle, unde togen vorber in be lant, unde dorften in
erem lande nicht blyven. be hartige underwant fit do der Iande.s
unbe be let Swerin wedder boumwen, unbe fette dar den evelen Guntzelin;
deme bevol he de borch unde de ftat unde dat land to hol—
dende?. de andere borge, ſtede unde lant de bevol he finen man-
nen, mallem fin del. eynen edelen manne, Hinric van Scaten, deme
wart Mefelenbord; unbe dat Iant?; de brachte ut Vlanderen vele volkes, u
dar mebe he de ftat unde de lant befatte. bar na nam de hertige Pri-
bezlaw unde Werzlaw weder to genaben, unde gaff ene wedder Werle
myt deme lande bar to belegen.
* Bi den tiven na deme dode bifcop Emeharbes fatte de bertige to
Melelenborch enen bifcop Bernonem, unde legede to deme bifcopbome ı:
300 hove landes, alſo he vor dede to Oldenborch unde to Raſſeborch *.
84. De hadde of beholven van deme keiſere, Dat he in den lande ber
Wenden, de beibe fin vader unde he hadden gewonnen van ven heiben,ve
vorftorden bifcoppebome mochte weber malen unbe vorlenen, aljo de
keiſerb.
67. De hertige gaf do den dren ſtichten Lubeke, Mekelenborch unde
Raſſeborch ere vriheit to Bremen befegelt®.
Im den tiden halp got marcgreven Alberte, geheiten.bere, dat he
x
6. "@unpelin® eflin 5. _ 9. 'Gcaten : “Etaten' d.
"Berglam weder ddr" 6. 15. "Melelenbord;
m — Legede : *Do Die berti
nomen’ &.
Melt
a.
14—15. ‘Bi de
geinii®. 16. "Rafiehord‘ : “Macchordy B. mochte" : “mochte de* 5.
1. NiMots Todestag iſt unbefannt.
wigger a. a. O. 28. ©. 114 Anm. 1.
. Dux — cepit edificare Zverin et
communire castrum. Ueber biefe Grün
bung ber deutſchen Stabt Schwerin
f. Wigger a. a. D. 28, ©. 117, über
bie Lage bes wendiſchen Ortes gleichen
Namens Beyer daf. 32, &.75, und über
Surzelin gen Hagen Wigger baf. 34,
3. Welland ©. 108.
4. Biſchof Emmeharb von Melien-
Burg ıcb 1155; — a. a. O. 28,
©.74 Anm. 2; BWeiland &. 159 Anm. 1.
Berno, Mönd) des Kloſters Amelungs-
born, wurde auf ben Wunſch Heinri
bes Löwen von Habrian IV fonfeleirt;
Bigger a.a.D. 28, ©. 95. Ueber feine
Bel nung mit ben 300 Hufen f. baf.
28, ©. 88.
5. Et facta postulatione, obtinuit
apud cesarem auctoritatem episcopa-
tus suscitare, dare et confrmare In
omni terra Selavorum, quam vel ipse
vel progenitores sul subjugaverint in
elipeo et jure belli. S. bie Urfunbe
Friedrich I im Melt. U. 8. 1, Nr. 56,
116R._ Die —
. Die entgegen! Inga!
annaliſtiſcher — daß ſolche Ser
leihung 1159 erfolgt fei, wirb von Gie-
—— hr 109 a a ea 159
um. 2 auf eine fpätere itigun—
des Kaiſers bezogen; Wigger a. fr Fox
28, ©. 86 mißt berfelben feinen Glau⸗
ben bei; Dehio im Brem. Jahrbuch 6,
S. 141—46 hält die Urkunde für einen
bloßen Entwurf, bem 1159 eine une
verloren gegengene wirkliche Ausferti-
sung gefolgt fet.
. Et dedit eis dux privilegia de
possessionibus et de reditibus et de
Justiells. &. bie Urkunde Heinrichs
für Rateburg, Künzburg 1158, Melt.
U.B. 1, Rr. 65 und zu berielben Wig-
er a.a.D. 28, ©. 8193. Wegen bes
eiißoeränbnifee “to Bremen’ |. oben
1157—1163. 19
bedwank de Wenden bi der Havele unde op dat fuben ver Elve, dar de
Hollanver quemen to fittende by Soltwedel, unde vort de lant op wente
we. to Venen " | di ver tip, alfo
* Im deme jare 1159, bo wart pawes Allerſander na Mt
—E dode geſat; de fat 20 jar 11 mant unde 9 dage?. wedder eme
wart gelaren Dctavianus, ein cardenal, unde wart Bictor geheiten; ven ""
fterteve de feifer. de lach nochten vor Meilen, unde dat wart dar #1.
wonnen 1ien.
64. * In deme jare 11633. do worden bar genomen de hilgen 4-8.
10 dre conynge; de brachte de bifcop Reynolt to Rollen, dar fe nod zint‘.
. * Im deme fulven jare warff bijcop Gerolt, dat hertid Hinrich. ı,e.
legebe dat bifcoppebom van Oldenborch in de ftat to Lubeke, unde malede
dar 12 herenprovene, unde deme provefte be brittepnde®, unbe malebe
mallem finen Hoff unde deme bifcopp eynen Hoff; alfo worden ver hove
1514, de fe noch hebben®. do wart prameft de vrome prefter Ethelo, de
de flat Helt vor ven Wenden, alz dar vor fereven fteit, aldus
wart em warbiclifen gelont.
68. * Do gaff de Hartige finer ftat to ubele?, to deme bat eme
greve Alve vor hadde opgelaten, de borpe alle, gelegen vor ber ftat over
20 deme Horegenbele, mit alle deme adfere unbe lande bar umme gelegen,
boumwet unbe unghebowet, ane Yirahelestorpe unde Leuwen®, over be
8, Trtarianud ;"Deranut .
#2 warf: 4 =
—*
ragen ®.
“ur
—E
1. usque ad saltum Boemieum. Ueber
birie en. von Heinemann,
214—22, 39094.
: Alexander III — sedit
—* 2 mensibus 11 diebus 9. Bern.
Guid.: diebus 19. Mfegander I, er«
wählt 1159 Sept. 7, — 1181 Aug. 30.
Jaffe, Reg. Pont. &. 679, 827. Bilter
IV, erwählt 1159 Seht. an farb 1168
Sa. 20; daſ. ©. Be,
Kurz Nie Mn.
. Mailand
'z. 18. Philipp! on
un —*88
* der h. drei Könige
wurben 1158, als die Mailänder ihre
Borftädte gerfiörten, in ber Kirche bes h.
Euftorgius entdedt, kamen 1162 bei ber
Eroberung Mailands in den Befits des
Laiſers und wurben von ihm 1164 am
Erzbiſchof Reinald geſchenki. Reinalb
brachte fie nad Köln, indem er 1164
Sun. 10 von Bavia aufbrad und Zul. 23
in Köln anlangte. Fider a. a. O. S. 61,
62, 67, 127—31.
5. statuerunt illic prebendas duo-
decim olericoram canonice viventlum.
Porro tertia decima pr: iti est. ©.
be ne ei Hemd de v
Eine gleidhe mahl oo von Brär
ri hatte Ratzebutg;
6. Die Nachricht Über bie 14 ot
Mn t Detmar, wohl aus 1 egene Kennt-
hinzu. Ueber bie Sekulari-
br bes Domtapitels borpandenen Kur
riem |. ben Bertrag von 1804
Art. 1 unter 1, 10 3—13 und ie
mann in Zeitfehr. — Geld. 8, 8.8
7. Einelirtunbe ift nicht vorhanden.
Deede, Orunblinien ©. 25.
8.’ 1224 geht Biihof Bertolb ad pe-
ticlonem dilectorum nostrorum burgen-
sium barauf ein, ſtatt bes ihm bisher gzu ·
Pindigen Zehnten von jebem Holländer»
orgen ultra fluviam Travene ot extra
portam urbis, in terminis quos nunc
civitas possidet, in Fr ihre, in
howe unde to ander nottorft des ftabes to Rubele.
20 I. Detmar-Ehronif von 1105—1276.
fteve ter borpe unbe ber lant horet myt alleme rechte to ber ftat Lu⸗
belet, alfo: van der Herincwit? wente an de Smalenfee®, van ber
Smalenſee bet an bes Hertugen befe, van bes Hertugen befe bet an
te Woteniffet, fo duwers over be Wolenifje bet an te Strebe-
niffe5, van de Strebeniffe bet an de Tramwene, van ber Trawene:
bet an ve Stobeniffe, van ber Stobeniffe op bet an ve Rabegaft*,
van Rabegaft vort op be Kluſerwolde?, Holtes to brukende to eren
* of fatte de hartige
dar in der flat de mente unde den tollen®, unbe mene markede to heb-
bende 2 bage in der welene, des mandages unbe bes bondertages ; tar
mebe vorgingen de jarmarkede
69. * Do weren to Lubeke nicht ben buremeyſtere; be helden ve
| din to vechte, alfo in epnen borpe. dar umme bat de hartige fach ver
wetene‘ : "de wele' 6.
weljem jene Zins erhalten, 9'Pfennige
u erheben, preterquam de Lewen et
a a 1. 51. Ein
Hergenbele unbelannt; Deede
a.0.D. ©. 25 benft an eine natürliche
Grenze von etwa Dänifhburg bis Mary.
1. Iiraelsborf, von ber Stabt zu
unbelannter Zeit erwerben und vor 1316
wieber veräußert, war 1354 im Befitz
des Bürgermeifters Bruno Warendorf;
Alt-Sauerhof blieb die 1430 in Privat-
befig. Panli, Beiträge 1, S. 11, 16—
18, 21, 166; Lub U.8. 2, ©. 1027,
106667, 1073. Bon Ifraeleborf heißt
es Bauli 1,©.176: salvo—eivitati—sno
‚judiclo supremo et inamo ejusdem ville.
2. Grenzvergleih zwiſchen Lübel
und dem Bisthum Rateburg von 1230
Sept. 8, Lub. U.B. 1, Nr. 48: a au-
vio, videlicet Breiding, incbsando, in
loco qui dieitur Heringwic ascendendo
sursum. Daß Herrenwit damals am
rechten Zraveufer belegen geweſen fei,
was Behrens, Topographie und Statiftit
&. 17 bezweifelt, ränbet Banli 1,
S. 2 durch bie Ka tie Stelle.
3, Grenzvergleich vom 1230 Sept. 8:
Donec ad colliculos quondam factos
fossos, ad eosdem terminos distinguen-
dos, et a colliculis eisdem ascendendo
donec ad stagnum, quod Langensee vo-
catur, et in medio elusdem stagni donec
ad palludem, que Langebroke dieltur.
Yangenfee ift ber Schwarze See, Schwar ·
ower See cber Schivarzinilhlenteich.
12-13. de Heiden — alfo': "de helt die Dinge, alfe” 8. 19.
4. Grenzvergleich von 1230 Sept. S:
et per medium paludis ejusdem (Lange-
roke) donec ad rivum ducis, videlfoet
Hertogenbeke, et in medio elusdem rivi |
ducis usque ad Wokeniziam. Sangebret
Let Besicer Moor, Hertogenbek ber
il da Landgrabens von bort bis zur
Batenig. Dehrend ©. 31, 141.
5. 1248 Mn. 19, M.U.®. 1,
Nr. 135: Aumen quod Strekenytze vo-
— Saue ai bes —
rabens von ber e en
Sorcabe unb Niemark bis zur —
Behrens ©. 31, 130.
6. Urkunde von 1198 Sept. 19, Lub
uU. B. i, Nr. 7: a civitate versus orlen-
tem usque ad flumen Stubinitze, et
Stubinize snpra usque in Radagost.
Ebenſo 1204 Dg. 7, baf. 1, Rr. 12.
1262 Sept. 29 anerkennen Johann von
Meltenburg und fein Sopn Heinrich,
baf. 1, Nr. 266, bie Gerechtſame ber
Xübeder In aquis Stopeniz supra nsque
bunt etlam omnimodum usa:
Dartzchowe et Cliuz et Brotne.
v. 1204 De. 7: Cluz.
8. Et statuit mute monetam et telo-
neum et jura eivitatis honestissima.
©. oben ©. 15 Anm. 6.
1163. 21
groten tofolynge, de bar was, unbe bat be ftat fit fere beterbe, des le⸗
gebe He tar an groten vlit, bat fe bleve bi gode unde bh eren. unbe
fette to ben irften, bat men ſcolde mit rade wifer lude in ber ftat keſen
fes ratmannen van goben gheruchte; de feolden vort to fit keſen twelff
sanbere, unbe be vort aljo mennyge, alſo ber ftat behoff were!. bar op
gaff de Hartige fine Hantfeftinge, we unde wodane be ratlude ſcholden
wefen. de hantfeftinge is to Lattyne, unde fprecht aldus in Dufche in
beffer wyſe?:
* Henrich, van Gades genaden hartuge to Beyeren unbe to
io Saſſen, allen den genen, de deſſe ferift anfet, in ewicheit. weten
fcholen de jeghenworbigen unbe be to komenden, bat wy anbechtich to
der ere unbe to beme vromen unfer truwen borgere to Lubeke unbe ver
ftat fettet unbe bebet vaftlifen to holdende, dat fo wellid vatman toren
wert, be fal tive jar fitten in deme rade, unde des drodden jares fcal he
15 weſen vry van beme vabe, et en fü, bat men bat myt bebe van eme moge
beholven. wy fettet of, dat nen man fcal werben foren in ben rat, be
en fi van vrier achte umde nenes heren egen ebber ammetman wellikes
heren; he fcal fin godes ruchtes, echt unde vecht unbe vry geboren, unde
befitten bynnen ber ftat vri torfachtig egen; of fen! nymant wefen op»
20 gedreven in fineme ſworen ede, edder be van openbare hantwerke heb-
ben gewonnen er goet; noch vorbede wy, bat nene twe brobere to ſa⸗
mende fitten in beme rade. unde bat beffe dink ftede unbe vaſt biyven,
fo hebbe wy deſſen breff mit onfen inghefegel Iaten beveftet. batum.
10, 70. * Do fatte of de hartuge, bat men bar ſcholde hofven | op
2sbeme markede openbare echdink, bat mu Het vogedink, dre jumelifes
jares3.
"5. de
mornin ale Be ame 6
: *unbe' fehlt ©. oe!
Weneilä Toren vapman fe file me
nen mit ie da mage Ban ee el
19, ‘torfa eig B —8
werde 8, „28. (eh hreflatn &.
"chte ding’ D.
* ne em meberfl, © Stadt: u. &e andere Form ber Meberttefrung, beren
de ©. 2 Abweidu: Im Brenborf, Gtabt- 2.60%
” re Ueber bie nahfofgende Wadhlord · nic. abet S. 49-50 anmerft,
nung f. Frensborff im Hanf. Geichebl. fabet fid) in verfchiebenen Handfriften
Sn 1876, ©. 13642. Er fommt bes Lüb. Reale; nf. Geſchebl. Jahrg.
zu bem Crgebnig, daß bie fog. 1876, 136,
Rathewahlorbnung ni ( von Henri 3. Gier bas 2 — ſ. Sr
dem Löwen erlaffen, fonbern ein aus ber dorff. Stadt u.
— Autonomie ertvachfenes St» &.83 Anm 21. Ar Fr fatt am Mon-
tut if, das man mit bem Schein einer tag nach Oftern, Montag nad Pfingften
Urkunde biefes Fürften umgab. Cine und Montag nach h. brei Königen.
are 'nan bant-
——
B.1,92.
22 I. Detmar-Eponik von 1105—1276.
65. Bynnen der tiv hatte Pribiflan unde Werzlav Werle jere ge-
veftet; om moide fere er leit, dat an erme vadere unde an
erme lande was overgegan, und deden bar af Didegroten
ſchaden des hartigen mannen; fe wolden ere lant dide weder
wyynnen. Guncelin, des landes hovetman, van Swerin, untbot deme har:
tigen, wat be Wenben breven. de hartige ſik des tornde, unbe toch in
deme wüntere dar na mit groter macht vor Werle!, op bat he belegede
Wartzlaw mit finen evelften Wenden. Pribezlam fil nicht beleggen leit,
opp bat he eynen anderen wech mer ſchaden mochte don. be hartige ler
alderleye wert nıafen, alzo he geſen habbe vor Eremone unde vor Meylan u
by deme teifere?. do de werke toquemen unde begonben to flormente,
Wertzlaw wart fere gemonbet. to deme leften em duchte, bat je fl nicht
weren konden; he wolde fil myt den fynen deme hartigen gevangen geven.
eres lyves beholven. de greve? [et deme hertigen be rede vorftan; de nam
fe gevangen unbe fande Werglam to Brunſwit in Harben vendniffen, ven
anderen let he befcatten. vele Denen weren dar gevangen op deme huje; |
de feit de Hartige quyt umde [o8. dat hus unde bat Iant let he antworen |
einen olden manne, Lubbemare, Niclotus brober 4.
Des fulven jares malede ve hartich einen vrede tufchen ben Dufchen
unte ben Gatens; he gaff ben Gaten, Zweden, Rugen, Normanne,
Nuffen to komende in be Trawene to finer nyen ftat to Lubele, unte
dan benne to varende myt goden vreden, ſonder tollen, fo wan fe wol-
ben®. des gaf he ene breve, de to Gotlanbe wol fint beiwaret?. dar na
71.* In deme jare 1164 vorch bede willen hertich Hinrikes quam
bifcop Hartwich van Bremen to Lubeke; bar untfiuk ene ve hartige unde ve»
bifcop Gerolt myt greve Alve in groter | ere, unde wyebe dar dennyenz'
dom; dar weren vele vorften undeheren®. in der weder—
reife he of wyede Falderam, dat in older tid was Wippendorp geheten;
dat het nu Nyenmonfter®. he wart of do gebeden, dat he dor gemakes
N
1. Pribifl ripift 1-2 4
ee enden us —
1. Zu “ae des Jahres 1183.
gigger 0. 4.0.28, ©. 126.
Helmold: bellica instramenta,
quslia viderat facta Crimme sive Me-
diolant..
3. Selmolb: Wertiziavus — venit
in castra ad comitem Adolfam —. Tunc
perrexit comes ad ducem.
4. et preposuit eis Lubemarum
quendam veteranum, fratrem Nieloti.
5. Heinrich der Fine urfunbet 1163
Ott. 18 über bie Herftellung bes Frier
bene yllom Deutichen und Gotlän-
dern, ib. U. 8. 1, Nr. 3.
6. 6. 1.8.1, Nr. 7 von 1188
Sept. 19, 1.8. 15 Anm. 4.
7. &6.U.8.1,Rr.3: Privilegium
ipsum repositum est in ecclesia beate
Marie virginis in Wieby.
8. Der Tag ber Einweihung If un-
befannt, muß aber in_ben Juli 1163
fallen. Leverlus 1,©. 4 Anm. **;
igger a. 0. D. 28, ©. 141 Anm. 2.
. in transitu dedicavit Falderen-
sem eccleslam — precepitque ut locus
ille de cetero vocaretur Novum Mona-
steriam. Antea enim Faldera sive Wip-
penthorp vocabatur. Sul Dehio im
Brem. Jahrbuch 6, S. 100 Anm. 4.
Bon Neumünfter gi Hartwig nach
Segeberg und von hier nad Lubeck
1163—1165. 23
willen legeve Nyenmonfter to deme ftidhte Lubele; des weigerbe he den
heren!.
De hartige toch bar na to Beyeren; dat hartigedom hadde eme beH.1,.,
teyfer dar bevoren nicht lange gelent, wente fin ſtefvader, bes
steyſers veddere, ene bet noch jo hadde dar ane gehindert?.
12. In deme ouweſte dar na bo ſtarff de gode biſcop Gerolt, unde
wart erbarliken begraven in ſinen nyen dome to Lubekleꝰ. unde umme dat
de hartige do was to Beyeren, do en wart dar nen biſcop gekoren er na
den twelften *. in ber tid
0 73. In deme jare 1165 untbot Wartzlaw finen brodere Pri«
bezlaw, war umme he ene nicht en loſede ut fware vencnife; unbe untbot
em heymelifen dat, wo er vaber was dar bevoren to Lunenborch gevangen,
den je mit nichte konden helpen, er bat je orfugeden unde mit rowe unde
myt branbe ene dar ut braditen. do Pribezlam be rede vornam, he fa
is melbe fit fterfe unde warn Mekelenborch 14 fal. Marcii, unde ſloch dot al
dat utlandiſche voll, dar de ftat unde dat lant was mede befat®.
des hartigen hovetman Öoncelin den jamer vornam; vil kume he to der
were quam unbe behelt Houwe unbe Swerin?; Enffelin unde Malchowe
geven fit in Pribezlamen wolt®.”
20 77. * Do be hartige to lande quam na twelften, fal. Feberjarii, do 21.
wort geloren bifcop Conrad, de abbet van Reddagheshuſen; de was bro-
Fi des „geden bifcop Geroldis; den wyede de bifcop von Bremen to
taben ®,
*
Be
2,3.
1, Mpenmenfir; Mptementen d, EGMU DDr lem stm &, „ande had
* —28* —
—2 Im temme gr
ante 2. ten: 06,
1. Commonitus —, ut Novum Mo-
nasterium daret Lubicensi episcopo,
non acquievit.
2. 1, 93: profectus est in Bava-
riam, ut sedaret tumultuantes et faceret
jedieiam infurlam patientibus. 1,84:
dux noster Heinricus adiit curiam Ra-
tisbone ad reciplendum dncatum Ba-
warie. Siguidem Fretherieus cesar
eundem ducatum patruo suo abstulit et
reddidit duci nostro.
3. 1,94: Corpus — traditum est
sepulture in medio basilice quam ipse
fandavit. Den Todestag Gerofbs Ir
geimatp nit au nicht an; — ſtarb
ug. 13; 81, ©. 4 Anm. wi
4.1, — et. vacavit sedis Lubi-
censis usque in kal. Februarii eo quod
dux abesset. 2, 1: Composttis igitar
rebus in Bawarla, Heinricus — reversus
est in Saxoniam.
wicht Hele
molre begieht —— — Sehr
©. 104 Anm. 1,2. #
6. Meklenburg wurbe 1164 Febr. 5
von vribiſlas erobert. Bigge a. aa.
28, ©. 146. Heinrieus — Sales:
prefectus castri, tunc forte defuit.
7. Gumelin von Hagen hatte fich
von Shan nach Zlow begeben, ut
fleret urbi prosidio; diow blieb unger
wonnen. Daf. 28, &.147. Guncelinus
— relieta Ylowe — translit Zwerin.
8. Malacowe et Cusein fielen Pri-
biſlaw anf einem anderen Zuge, Post
non multum — tempus — collocta rur-
u Burerem mann — Bi Bände; bie
gungen en bie Burgen
gan, b bie Bedingung freien Abzugs
f. 28, ©. 148. !Imolbe Cussin iſt
Duegin bet Blau; Lſch in Melt. Jahrb.
. 2328; Wigger baf. 28, ©.
119 Anm. 3.
9. Die Konfelration Konrabs zu
Stabe erfolgte nach Helmolb 1164 vor
Sebr. 17; denn, cum adhuc consisteret
secus archiepiscopum in urbe Hore-
’borg, alfo nad} berjelben, kam bie Ueber-
ſchwemmung.
24 I. Detmar-Epronif von 1105—1276,
u.2.4. 75. Do de hartige vreſchede den groten overmot der Wenben, be
fande na deme fonynge van Denemarken unde na greve Alve unde mart ⸗
greve Alberte, in dat ftihte to Bremen unde to Saſſen unde in
andere lant, wide unde verne; unde emequemen|velehul-®
pere!. greve Alff mit den zimen togen eme in be mote, den hartigen ?. ;
do he rede was to tredende, he nam myt fil Wartflaw, unbe toch dor De
marte over de Elve in der Wenden lant. dar let he tohant engen
Wertzlaw by Malchowe an eynen bogen bom?, unde umbot do greve
Alve unde greve Kerftene van Oldenborch unde greve Reynolt van Det-
merſchen unde Ooncelyn van Zwerin, bat fe mit erme volle vor togen, 1
unbe wachteden by Demyn twe mylet, alfo lange, bet he myt deme ande ⸗
ven here tomale anqueme unbe mt ben fpifemagen en volgebe®. do fe
quemen to ber ſtede, je bleven dar Iyggenve. ve Wenben unboben greve
Alve, wolde he bedingen eynen vrebe, fe wolden em geven 3000 mard.
na ben baden quemen andere baden, be boden mer 2000 mard. de greven |
unbe de fine der Wenden arghelift marleden; en vuchte de rede vil honlik;
fe dachten dar umme, dat de Wenden legen ftarf to Demmyn. dar mas
Kaſſamar unde Buggeſlaw, de hartigen van Pomeren, unde Pribezlaw de
panfemafer mit vele volfes®. des morgens vil vro do fanbe greve Alff
fine boden ut, als dat Got wolde, umme fpife to halende ut des hartigen *
here. de baden nicht vere quemen op ben ber); je worden gewar over
den ber), dat dar quam ein mychel her to tende to vote unbe to perde;
vil zere fe vruchten ; balde wedder fe lerden; op bat ſlapende her fe lude
repen: vyende, vyende!'. greve Alff myt den Holften, veme de hartige
dat ber hadde bevolen, de lach tovoren, unbe bi em greve Reynoit myts
den Dytmerſchen; de begrepen myt Heynem volle de were. do de vor-
zonnere quemen irften op je, wo manlifen fe de vorhouwen, unde wo
de greve dar grote manheit vor en allen bewifede, dar
was do mer af to ſprekende, wen nu to ſeryvende. bo der
Wende ber fo drade anguam, do worden geflagen greve Alve unde de,
4. 'verne' : twerne &. 5. “mitden' :tmit deme® 5. teme':tene' G.
9—10, “Detme ;ermerden 6. , 11. "maiehen : mag
am 6 ebe —* ‘dar umme
"Dammt Fa — 38
—
dewolen $. 26. Bhmefgen us * 2.
u Bremen fügt Det-
1. Das ira tizlarum — sunpendie interfici prope
mar Kirn Er fhidte robur mili-
urbem
tum nad Schwerin, Adolf von Holftein
nad Ylow, fammelte dann ein Heer,
rief Albrecht den Bären zur Hülfe nnb
erhielt auch von Waldemar Zuzug im
Sciffe; ber HH zum F son
Maldiow. igger a. a. 8,
©. 149 m? 1.
2. Et occurrit Adolfus comes duci
— Juxta Malacowe.
3. Dux vero ubi translit Albiam et
attigit terminos Sclavorum, fecit Wer-
Malaoowe
4. Die dr Grafen follten voran
siehen usque in iocam qui dieltur
Viruchne, nad Verchen am Eummero-
wer See. Wigger a. a. D. 28, ©. 150
Anm. 3. Viruchne — distat ab urbe
Dimtn fere duobus millaribus.
5. cum veredarlis ferentibus viotu-
all
. Fueruntque principes eorum Ka-
zemarus et Bugezlavus, duces Pomera-
noram, ot cum hiis Pribizlavus, auctor
rebellionts.
1165. 3
i2· greve Reynolt, myt en ein bel ber beften manne!. Gunfelin | van Zwe⸗
vin unde greve Kerften quemen do to wol mit 300 mannen unde flogen
op de Wende?. der Saflen weren vele belopen in den boden, dar fe
fit ſtark inne wereben; do fe erer worden gemar, fe vepen op je ımbe en
squam rebdinge®. bar to quam do manuych, de ſik dar hadde gegeven in
de vlucht. fe quemen to der were ımbe flogen fo zere, dat de Wenben ben
wele nemen. erer wart bo geflagen wol dryddehaif duſent op deme velde;
de andern vlogen to Demmyn; bar en borften je nicht blyven; men fe
branden de borch unde vlogen to Pomeren in bat lant. de hartige quam
10 do jagen unbe wolbe helppen finen vrunden; he vant finen [even vront,
greve Aloe, dot, unbe greve Reynolt myt vromen helden. wo fere he des
gemoyet wart, an finen tranygen ogen bat bewiſede he openbare; over do
he ſach der heidene fo vele dot, he ſprak: “Got hebbe loff!', unte he wart
beters modes t.
15 78. Greve Alf he begraven let to Mynden by finen vader. do un ⸗ m2u5.
derwant fi} fine wedewe ber lant, vrowe Medtilde, mit erme jongeften
fone, joncheren Alve b.
74. Des fulven dages vorbarff in der merſch langh der Elve von 21.
der watervlot vele volles ®.
20 76. Do de ſtrit vorgan was, des anderen dages toch de hertige myt 2.4.
finen volle vor Demyn ; dar let he de borch brefen unde de borchwal ſlich ⸗
ten?. do quam de konnyng Woldemer van Denemarten den hartigen in
de mote, unbe togen bo mtt beiden heren to Bommeren®. do fe to ber
Stolpe quemen, do weren be hartigen Kaſamar unde Buggeflaw weken
"1. Rolf von Holfeln und Reinhold
von Ditm, elen bei Verden 1164
Sul. 5 ober 6. er a. a. D. 28, ©.
150 Anm. 3.
2. Porro Guncelinus et Christianus
ot cum eis amplias quam trecenti mili-
tes conglobati In unum continebant se
inlatere pugne, ignorantes quidagerent,
3, Accidit igitar, ut cunens qui-
dam Sclavorum veniret ad tabernacu-
lum quoddam, ubi multi erant armigeri
et equi plures. Quibus expugnandis
um valentius instarent, armigerl cla-
* maverunt ad dominos snos, quoram
slobus fait e rieno —. Qui concitati
clamore servorum suorum insilierunt
in hostes et — liberaverunt pueros
suos.
4. dux — resolutus est in lacrimas
multas. Sed dolorem ajus mitigarit
eopiosior vietoria et cedes Sclavorum
maxima,
5. 2,4: Precepit igitur dux, cor-
pas Adoll — patriis inferri monn-
mentis, 2,5: oorpus Adolf comitis
porlatum est Mindin iblgue — recon-
metiam
ditum. vero tennit Mach-
tildis vidua ejus enm Allio tanello.
Ueber Abolfs Beifegung im Dom zu
Minden ſ. aud v. Alpern, Cod. dipl.
hist. comitum Schauenb. 2, Rr. 68.
6. Die Ueberſchwemmung fanb gi
an bemfelben Tage, an weichem Pri-
biſlaw Jlow einnahm, 1164 r. 17.
Bigger a. a. D. 29, ©. 146 Anm. 2;
0 tm Brem. Jahrbud 6, ©. 120
Anm. 1.
7. Die Burg war von ben Wenden
verlaffen und außgebrannt.
8. Heinrich zog länge ber Peene nach
das er ebenfalls verlaſſen jan,
iigte ſich mit Waldemar, ber in bie
Peenen ung eingefanfen war, und
1 mit ihm zufammen nad Stolpe.
igger a. a. D. 28, ©. 151 Anm. 2.
4.25.
25.
2,6.
26.
26 I. Detmar-Epronif von 1105—1276.
vorder in be lant. hartich Hinric quemen baben, dat he mofte fomen to
Brunswil, bar weren komen des konynges baden van Konftantinopole
unde van Örelen mit groten trede!. dar ioch he hen, er werff to horende.
Im der tid wart bat lant Obotritorum, dat nu is dat lant to
Metelenbord, jo arm, dat de Wende lepen ut deme laude | bi grotens, ir
hopen, ein del to Denemarken unbe vele to Pomeren; de weren en um«
ghemebich; fe vorkoften erer vele den Polen unde ven Behemen. Pribezlam
wart vorbreven unbe quam to den hartigen van Pomeren; be leit eme
weder bowen Demyn, bar af he rowede unde branbe de lant to Mete-
lenbord, Zwerin unbe Rafeborh?. do de hartige Kaſamar unbe
Buggeflaw promeden, dat des hartigen Hinrides hovetman, Gunfelin
van Swerin, unde greven Hinrikes jone, greve Berent van Raje-
bordy ?, myt vele ftride hadden Pribezlam unbe fine lant al umme fere ger
trenfet, dat fe weren arm unde merelos, fe boden eme vrede; er lant
wolden fe hebben unvorbervet. alfo let he aff myt unwillen. 1
Defie Kafamar unde Buggeflaw haben tovoren geftichtet de abbadie
to der Stolp, unde leten dat Elofter befetten myt fwarten
moniken van fonte Benedietus levendet. er vaber mas Wer-
flaus ; de ſtichtede dat bifcopedom to Uznam; he was de irfte hartige des
. lanbes, de fil leit friften, van bifcop Otten van Bavenberge, de dat lant v
belerde o.
De konyng Woldemar unde be hartich Hinrie quemen ſedder toſa⸗
mende, unbenwhlen to Lubele, underwilen op de Eidere; fe laweden under
fit beiden vrede to holdende. de konyng gaf deme hartigen vele godes, bat
be ſturede den Wenden eres romendes®. do worden de vorweften lant in
Denemerten weder beſat unde worden rile?.
79. * De konnyng unde de hartige mafeden of ene lovede under ſik.
fo wat fe van der Wenden Iande bedwongen, bat fcolven je delen. ber
twier vorften madt wart do vil grot, fonberliten des hartigen; be
hadde Beieren, Saſſen, Nordalbinghen, Wentlant®, Staven“
unde grote lant, de den bifcop Hartwige weren anervet, dede mas van
1. legetus regis Grecie cam multo
comitatu.
2. Pribizlavus per insidias percu-
nad Kamin. Gieſebrecht 3, &. 35, 20,
b8. Fri Wratiſlaw ſ. oben &. 9
Inm. 4.
tiebat fines Zverin atque Racesburg. 6. Ueber dieſen Betrag, von 1166
3. Guncelinus atque Bernhardus. f. Giejebreht 3, ©. 156; Wigger a. a.
©. wi t a. a. D. 28, ©. 153. D.28, ©. 156.
a8 Benebittinerklofter zu —
murhe von Ratiber, Oruber Büra atiſiaw I,
geftiftet. iefebrecht 3,
5. Adalbert, ber efle Diet von
jommern, hatte zuerſt feinen Sig zu
ollin. verlegte Aber benfelben fpäter
7. Et ceperunt inhabitari omnes
insule maris que ad regnum pertinent
Danorum.
8. Norbalbingien und Wendland
fegt Detmar hinzu.
1165. 7
deme ſlechte des olden marcgreven Uden!; he hadde of vele andere lande
wonnen 2, ber em de vorften unde heren fer vorgonden; fe habben gerne n.2,7.
fin argefte worven, mer bat fe den feifer vruchten.
Bi. 130, 80. * | Dar na do de keifer to den virden male vor over berd), unde 2,7, 10.
swon Tufenlan, Lateran unde Rome
unbe vele anbere ſtede. unbe vordreff
den pawes Allirfender, unde fatte Bictorem in de ftebe3: dar de feifer
in deme lande bo was vil beivoren, bat vomemen wol de vorften unde
de heren in Saffen, bifcop Wichman van Meidenborch, bifcop Harmen
van Hildiſſen, marcgreve Albert unde fin fone, marcgreve Dite unbe fine
to brobere, unbe de palanggreve Albert van Somersborch, de lantgreve van
Doringe Lodewich, greve Kerften van Oldenborch unde anderer heren vele,
de do alle untjegeven hartich Hinric. unde bifcop Reynolt van Eollene,
alleyne dat he was over berch by deme keyſere, doch was he mit rade unde
dade weder den hartigen. do he dat vornam, he fpifede unbe mannede
15 ſtede unde borge; he jatte fine beften man to hovetluben in deme lanbe,
unde fande in dat lant to Holften
der grevynnen unde eren fone, jone⸗
heren Alve, eynen vormonder, greven Hinride van Doringe, de oem was
des Alves. de was deme lande vil ſware; he en ſchonede nicht papen noch
legen, unde was of den Holſten fo fware, dat fe no dar af
z»weten to feggende*. de hartige bo weder nam to genaben ben vor⸗
1. qui de antiqua Udonum prosapla
descendit. Hartwig, ber jängfle Sohn
bes Orafen Rubelf von State, hatte für
den Fall des linderloſen Ablebens feines
Bruders Rudolf (+ 1144 März 15) das
ihm gufallenbe Eigenant dem Enbis ·
thum burg· jen verſchrieben
umb fich dagegen bie Belehnung mit
ben erfebigten Graficaften unb bem
aufgelaffenen Cigengut ausbebungen.
Heinrich ber Lowe aber bemädhtigte ſich
der Nachlaſſenſchaft Aubolfe mi ft
und zwang Erzbifchof Abalbero, wie e&
ar mibe weh ie Te
"var fehl at
5. "war! fchlt 9.
"Zufeulan” : Auſſs ·
\ NE
ide pele Kemuren‘
fer in,
"anderer" nö.
mh. 17, Kg
"16, "fone' :
Nuke 6.
movitgue manum Lateranensibus, ut
destrueret eos, dederuntque ei pro vita
simul et eivitate, guieguid postalati
faissent. Nach dem Siege ber Enbiſchoſe
Nainald von Köln umd Chriftten von
Mainz über bie Römer 1167 Mai 29
bei Zufceulanum wurde Rom einge
Iloffen Alegander vertrieben und
ſchalis III eingeführt, von dem Friedrich
nu feiner, emahiin — er i
nechmals_ bie Krone empfing. Fiaer,
Reinald &. 111—13. ®
4. 2, 7: Henrioum comitem, Thu-
fgeint, ihm mit ben Grafiaften Stabe ringle natum, avunculum puerl, vi-
unb Ditmarfe E beiehnen. Weiland rum seilicet impatientem ocii et to-
&.92—95; Dehio im tum armis deditum. 2, 11: Clerum
m. Jahrbuch
6, 8.3945, 125—40; Geld. b. Er
bistume 2, 8.52—55, Anm. ©. 12.
2. Weiland S. 95—101.
3. 2, 7: Postquam autem cesar
quartam profectionem pararit in Ita-
Mam; 2, 10: Et venerunt Thuscula-
num, que non longe est a Roma —,
Et admosit exercitum, ut caperet Ro-
mam, et obpognavit domum beati Petri
—. Et obtinuit templum —. Et intro-
nizavit Caliztum in cathedram —. Ad-
— defensavit (Conradus episcopus)
& eircumventione principum et poten-
tum, precipue vero de manibus Hen-
riei comitis Thuringi, qui neo Deum
noe homines reverens aspirabat in bona
sacerdotum. Diefer Heinrich von Thä-
ringen iſt nad Cohns Vermuthung
Heinrich TI von Schwarzburg, Bruber
der:Mathilbe, Gemahlin Abelf IT; Gött.
Gel. Anzeigen 1868, &. 608; Stamm-
tafeln Taf. 178.
a7.
zu.
2.
#.2,8. holdende rechte truwe unde vrontfcop!.
28.
29
23 I. Detmar-Epronit von 1105—1276.
drevenen Pribezlaw, unde gaf eme weder al ſins vaders lant, ane Swerin
unde wat bar to horde; unbe Pribezlaw fwor, eme unde finen vronden to
* dat orlich lange warde; ftede,
borghe, lant unde lude in beiden fiven worden vele vorfturt unbe vorbervet.
* De hartige ſtarke fit werde; do he ve Ofter Saſſen hadde vorhert, 5
he tod) in bat meften unde wan Bremen. greve Kerften vloch an de Brer
fen unbe ftarf nicht fange dar na 2. de erdebifcop van Bremen bor vrebes
willen was de wile to Hamborch; he let veften unde fpifen fine flote Hor⸗
borch unde Vriborch; he warf heimelifen ‚nicht des hartiges beite, umme
dat be fit ondermant ber ftat to Staden mıyt der grevefcop, de eme was w
aneervet van finen olveren.
81. * | De bifcop Hartwich van Bremen vor do to Meidenborch; au
mit em vor bifcop Conrad van Lubeke; de worwen nicht des hartigen
befte. des nam greve Hinric bifcop Comadus goet, war he dat vant?.
* Unde bleven dar by bifcop Wichman mer dan tive jar ut deme lande. ıs
dar binnen wan de hartige Vriborch unde braf it neder to der erben.
Do entbot em de hartige, dat he ſcolde fomen to vage to Erteneborch;
des malede he ein werff van des erſchebiſcoppes wegen to den Vreſen unde
quam nidt. bo he weder quam van ben Vrefen, de hartige Iot en ander
werwe. do halp eme be erjebifcop unbe bifcop Berno van Melelenborch, »
dat he quam velid to Staven to deme hartigen, dar fpraf he fine un-
ſchult. de hertige eſchede do van en, dat he untfenge fin len unbe eme
huldegede, alzo de ander bifcope van Rafeborch unde van
Metelenbord dan hadden“; umme dat he des nicht wolde don, de
ſach de hartige dor de vinghere, unde greve Hinric van Doringen nam op >
des biſcopes goet unde vente b.
aim" ra Yan
er Br
9. hen
1. gun neh
—X 6. —X
1. Et fecit Pribizlavus duci et ami-
eis ejus securitatem fidelitatis, Hein.
PH ab Sungelin von Hagen bie Öraf-
fche! Sean bie Abrigen
Eines [ots
er a. a. D.
2,9 159; Ba ©. = Anı
2. Chriſtian von Oldenbi hatte
Bremen t; Heinrich kam nad) einem
jeblichen ge gegen bie Stadt noch ·
mals vor biefelbe und mahım Bremen
in. Ann. Stad. 1187; Dehio im Brem.
Jahrbud) 6, ©. 103-104. Meber Chri ·
Min f. aud ». Bingen dal. 9, ©. 134.
3. Bgl. ©. 27 Anm. 4.
4. Detmar weicht in ber Auordnung
der Greigniffe von feiner Vorlage ab.
Konad hielt ſich bei Hartwig in in Bam
auf, als ihm der Hı She m
Fr urg und darauf nach Stabe —
m folgte Pe Hartwig; erft
jannen bie Feindfeligteiten der Erz ⸗
biſchoflichen von Harburg und Freiburg
aus; Heinrich eroberte und zerflörte
Sec teib, 5 während Harburg 3 hielt
17 ud idtehe des Erzbifcdhofs.
Camgue fixus in sententia ma-
nero episcopus, precepit dux obaladi
ei introitum parrochie sue et omnes
reditus episcopales tolli. Bgl. ©. 27
Anm. 4.
1165—1168. 29
Bynnen den tiven ginget wol na willen beme keifere to Tufcane; u.2,10.
mer in deme ouwefte quam ein bofe nevel, dar van fines volles vele vor«
gent!, bifcop Reynolt van Collen, bifcop Herman van Hilviffen?
unbe de edele jungelint, konynges Conradus fone, de hartich Hinrikes doch ⸗
ster habbe3, unde ander heren unbe gemeynes volles vele.
Do tod de keiſer weder to Lumbarde mut deme volle, dat he
hadde beholden. he fanbe boden to den Saſſen unde let bringen er orlich
an eimen veligen dad), bet he to lande queme. do de Lumbarde fegen, bat
ve fenfer finer wyſeſien vromeften manne fo vele Habde vorloren in Zur
10fcanya, unde dat in Duſchen lande was fo grot orlich, fe begonden aver
werwen des keyſers argefte.
82. * Do leghebe de keyſer enen hoff to Bavenberge; dar lot he ve
vorften van Saſſen; ven gaf be ſchult, dat dorch eres orliges willen de
Lombarbe hadden fit gefat jegen en. myiyt groter wißheit he do fonbe de
"5 welbigen obermobigen vorften unbe malebe fe alle to | vronbe*.
* Bi der tiid nam hartich Henric des konynges dochter van Enge
laude myt eren unbe mit rifenome 5.
85. * Do der vorften orlich vorſonet was, do quam bifcop Hartwih 2,11.
to Sambard weber in fin bifhopbom, unde ftarff nicht lange dar na
* Im veme jare 11689. do wart to Bremen en twilore; einA-9.4-
del Pe Sifrivum, des marcgreven Albertes fone, ein bel foren den befen
Dibertum ; over hartich Hinric wolde hebben finen fappelan Baldewinum;
den fledegebe de paweft, unbe wart gewyet to ercebifcoppe?. alzo behelt ven.2,1.
bartige ſedder Staben unbe de grevefcop 3.
1. wol’: — 9
enfer
2,10.
zu.
1.
a 210.
ie" fehlt ‘over
ie den. ‚mie —* —8
—ãA on —E
de dauige fe
“Zalde
— 16 (Anem capelanı, Sen Medegebe de paded“
1. Toscana wirb von Helmolb nicht
jenannt. Die Peft befiel das Heer im
mau in Rom.
. HeremannusVerdensis, Hermann
Auch My Reinald Aug. 14 (Fider
Diebe kom Rotpent
von Rothenburg, zwei ·
ter Sohn Konrabs, vermählt mit er
trub, ber einzigen Tochter Sehe zee
Löwen erfter &he, farb 1167 ug.
4. Auf dem deeigotege zu
1168 Jun. 29, auf welchem al
der Löme und Kartivig von Bremen an»
weienb waren, lam GE — sit
ſtaude bis zum mi
Brie wurbe gefchlof —
169 im FE en im Brem.
Jahrbuch 8 ©. 106; Geſch. d. Erzbis ⸗
vn — tählte fich mit Me
verm
ıpithe, Tochter Heinrich 11 on rn
fand, 1168 Febr. 1 zu Minden. SH
8; 132.
Sasitgef Sartnig Raus 1108
PN 11 ober 12. Dehio im Breim. Jahr-
bu 6, ©. 107 Anm. 1.
7. A. 8.: duo sunt electi, Sifridus,
Alberti marchionis Allus et Otbertus
decanus —. de voluntate ducis Baldo-
winus Halverstadensis prepositus, est
intrusus —. Pallium a Paschali acce-
pit, in scismate est consecratus vel po-
tius execratus. A, H. verlänt: duo
sunt electi u. |. iv. — decanus. Baldu-
winus, capellanus ducis Hinriel, intru-
ditur et ab apostolieo confirmatur. A.B.:
duo sünt electi u.ſ.w. — decanus Bre-
mensis. Baldevinus u.ſ. w.· ⸗ et a papa
Be 9 —— —E ©. v
—20 0, ietums
©. % u. Anm. ©. 1
8. et extincta est orte Alias (domni
Hammemburgensis) vetus controversia,
que fuit super comecia Stathensi, et
A211.
212.
218.
213.
30 I. Detmar-Ehronif von 1105—1276.
83. * De bifcop Conrad quam of do weder in fin ſtichte to Lubele
mit bede des keiſers; he mofte doch untfan dat bifcopdom van beme
hartigen und mofte eme huldygen; ſedder mer wat he vor hadde vorfumet,
bat halde he mebe, unbe ftont vor fin ſtichte unde vor fine papen wedder
exer anvedhtinge vromelifen!, 5
87. Des fulven jares quam Woldemer, der Denen konyng, myt hulpe
der Wenbifcen vorften Kaffemare, Buggſlaw unde Bribiflaw, unde dwank
dat lant to Rugen to deme kriftenen loven. he leit Swantevite, der Wen-
den hogefte afgot, flepen in deme hore unde let ene vorbernen in deme
vuͤre 2. de Ruyanere leten fit kriſten. de fonnyng let bouwen 12 kerken; 10
dar an let he fetten vrome papen, de fe helven to den hilgen loven. dar
weren of by Abfolon, de bifcop van Roſchilde, unde bifcop Berno van
Melelenbordy, de vromelifen dar to hulpen. de fonyng nam ghijelen ut
deme Iande be ebelften, dat je bleven in deme loven, unde groten ſchat
unde got, unde geven enen tind under denkerken, de he ma-ıs
tedeindemelande®.
88. Dar na fande hartich Hinric boden to deme fonnynge, unde
eſſchede de helfte van ven ghifelen unde van deme groten ſchatte unbe van
deme tynſe, ven he genomen hadde ute veme landet. des weigerde em de
konning unbe wolde nicht holden fin gelofte. des tornebe fl de hartige, =
unbe Hagebe dit to deme Ieften den Wenden?; he gaf en orloff, dat fe dat
mochten wrelen op de Denen. des worden je vro; | vif brade tebben fen.ı.
ere roffſchepe unde voren in Denemarken, dar de vifeften weren; dar won»
nen fe godes vele, unde vangen, de fe to lande brachten, fo vele, dat fe
dar af rife worden van erem arniode. der fulven vangen worben gebradit2
to Mekelenborch in den market enes dages mer dan ſes honvert, unde
vele mer erer was in mannygen fleden®. deſſe not bogebe de
konyng ene wile. to deme leften quam he myt vele ſchepen in de Vene;
dar vorherde he ein bel des landes?. Criftoffer, des lonynges baftert,
1. Qubete' [ließ 9. 2. he:
fing :Jenmeäringe 6
possedit cam dux de cetero absqueomni edicate sunt ecelesie —. Servierunt-
Contradietione. que regi Danorum sub tribnto.
1. Oben S. 27 Anm. 4. 4. requirens obsides et medietatem
2. et jussit mitti funem in collo tributorum que solvunt Rani.
ejus et trahl per medium exercitum in 5. prineipes Slavorum; Wigger a.
oculis Selavorum, et frustratim conei- a. D. 28, ©. 177 Anm. 1: „das find
sum in ignem mitti. Das ‘flepen in natürlich Pribiſlav, gogllian und Kaſi ·
deme hore iR Verderbniß, vieleicht ‘vor mar“. Diefe hatten Waldemar geholfen,
bat ber’. Walbemar fam 11693 Mai 19 eo quod mandasset dux Sclavis ferre
nad Rügen; bas Bild bes Zwantewit auxilium regi Danorum, ubicungue
in Arkona wurbe am Tage dee b. Veit, forte manum admovisset subjugandis
Jun. 15, verbrannt; Jun. 16 übergaten exteris nationibus; Helmolb 2, 12.
Tetiffem und Sarimar Karenz. Wigger 6. Audivi a referentibus, quod Mi-
% a, D. 28, ©. 168—75. kelenburg die fori de captivitate Dano-
3. ‘geven enen tins unber ben ker -· rum septingente numerate sint anime,
ten’ ſcheint verderbt; wielleiht: ‘geven omnes venales, si suffecissent emptores.
eme ins unbe ben Terten'. Helmolb: 7. rex Dacle congregarit exercitum
1168—1170.
3
myt 1000 mannen gewapent quam be to Melelenborh in dat lant;
dar beben fe groten ſchaben!; over je en ſcadeden nicht den kerken in den
landen, dat nu is felden to horende?. do de Denen weder voren
to lanbe, en volgeben in forter tid de Wende, unbe deden en weber wol tei
svolt groteren fcaden. do de konyng fach ſines volles grote not, he let bib- H.2,14.
den ben hartigen, bat he to eme queme op de Eydere. dar quemen fe to«
ſamende in fonte Johans vage to middenſomere; dar vorlilede ſich ve
tonyng unbe de hartige3. de fonnyng fande baden myt des hartigen baden
in Dene marken ımde fet ene antmorben de helfte ver gifele unde des
10 tyufſes unde des reden fehattes, den he nam van deme lande to Runghen *.
+ Unbe bat de vrunfcop deſto vafter bleve, fo let de konnhng do
werven, bat be hartige em fine dochter gaff, de wedewe des vorften Vre⸗
derikes van Rodenborch, des konnynges fone, de na deme vader de frone
ſcolde dragen 5,
15
weren, be worben weder mol befat.
kriſtenen loven unde leveden na der Saſſen ſede.
fit im den landen nogen, de en de hertige hadde vorlent;
89. Do wart tohant vrede al umme in den landen; de vormwoftet
de Wenden zit ſedder helven to deme
Pribiſlaw let
he bouwebe do
Melelenborch unde Ylouwe unde Roftof, unbe richtede do ftrengelifen over
ade deve unbe be myſdedige rovere®. do beterben fit de landevan
a... bemevredeundede|nyenflihte Lubeke, Rafebord, Zwe-
rinundeanderegobeshus. dar na
90. * Im deme jare onſes heren 1170 do let ſik dopen Germar A.
der Ryanere here myt finemvolte?.
m ie:
‘heiße 6.
et pereussit partem modieam Olrcipane
regionis. ©: Waldemars ge en
Belin 1170. Wigger a. a. D.
Zu os quoque regls ex conen-
bins natus, Christophorus — eum mille
— Ioriels venit Aldenburg — et per-
Cusserunt maritima Alius; Chrif *
Bug mit et Abſalon von Ro
von Lund rc
a Bigger a. 0. 0.28, ©.
— Ecclesiam vero oui deserviebat
Bruno sacerdos non leserunt, neo atti-
gerunt penitus bona sacerdotis.
3. Nach einem von Gunzelin von
Schwerin mit ben Dänen abgeſchle e
nen Stillſtande fam es 1171 Jun.
zum Frieden an Der übe. Bigger *
2.0.238,6.1
—8 ——e * medietatem tri-
butorum et obsidum que dederant Rani
et de erario fani equam portionem —.
ol"
2.
hen runde beamer 6.
Et misit dux nuncios suos cum nunclis
regis in terram Ranorum, et servierunt
ei sub tributo Rani.
5. Gertrud, Wittwe Friedriche von
Rothenburg, wurbe 1171 mit Knub VI
von Dänemark verlobt und 1177 mit
ihm vermählt.. Wigger a. a. ©. 28, ©.
156 Anm. 1, 185.
6. Pribizlaus — sedit quietus et
contentus funiculo portionis sibi per-
misse et edificarit urbes Mekelenburg,
Ylowe et Rozstos et collocarit in ter-
minis eorum Sclavoram populks. Et
— Guncelinus — mandavit suis, ut
quoscungue Selavoram invenissent in-
cedentes per avia, quibus non esset
eridens ratio, captos statim suspendio
necarent. Et cohibit! sunt utcungne
Sclavi a fortis et a latrociniis. Schluß
deltnelda
. R.: Jarmarus baptizatus.
En je. a. D. 28, ©. 174 vermuthet
Sun. 17.
21.
21.
.B.
1170,
Yan ii,
1. Detmar-Epronif von 1105—1276.
* Des jares wart geboren Waldemar, konyng Waldemars fone!.
#1. * Do quam of to Doberan irſt tofamende dat convent ber
aramen moneke?.
92. * Im deme jare 1171 bo wart to Enghelant gemartelt de gone
blſcop fonte Tomas var Kantelenberge, unde versus:
Annus millenus centenus septuagenus
Primus erat, primas cum ruit enge Thomas ®.
93. * Des fulven jares bes achten dages na twelften* toch Bar«
tich Hinric van Brunſſwik dor be [eve gobes over mer to beme hilgen
graves. de nam mit fit bifcop Conrade van Lubeke, ven abbet Hinric io
van Brunfwit®, abbet Bertolt van Lunenborch, Pribezlaum ven heren
van Melelenborch, Gonfelin van Zwerin, greve Siverde van Blanken ⸗
borch ” unde vele ebefer Iubes, unbe quam to pafchen to Eonftantino-
pole® myt twen bufent volles 1%. bar untfengen ene be conyng unbe
de conpngynne erlifen 11, unde be fanden eme grote gawe in gro-1s
ter ere!2, unbe hulpen eme vort bor be lant bet to beme mere mit
1. *fone' : fonne' 5. 2-3. "vr —
in deme gramen fünte Bere
Thomad van Ganı
Keen 4 1 babe weder
van conhng Sinrited ribberen van Gngelande' jhileßt 2,
10 conteno sep! 10° 8 KL i
1. A. B.: natus est Waldemarus
Alius Waldemari. Er wurbe 1170 Mai
29 geboren, Ufinger ©. 112.
Conventus mittitur in
—8 xal. Martii. Am 1. Mär, 1171
jogen — —— aus ¶ Ame⸗
born unter dem Abte Konrad in
ein. Wigger a. a. D.28, ©.
26 Anm. 2.
3. A. 8.: Thomas Cantoariensis ar-
chiepiscopus a militibus Heinrici regis
Anglie ocelditur in templo. A. H.:
Thomas Cant. archiep. el Annus
A.R.: Sanetus Thomas archiep. Anglie
martyrizatus. Gr farb 1170 Dec. 29,
Amold 1, 14.
4. Arnolb 1, 2: post octavam epi-
phanie; ebenfo Hist. de duce Hinrico
und Chron. Saxonum ; das Jahr nur im
Bist,
5. Arm. 1, 1: pro peccatis suls
sanctum visere sepulerum; Hist. u.
Chron. Sax.: pro peccatis snis visitare
sanctom sepulerum Domini.
6. Arn.: Heinricum abbatem de
— und Fi element ven 2
mi F
HT tler Vest. Hunde TR ne
dem
Bruneswich ; Hist. u. Chron. Sax. ſetzen
hinzu: u sancti Egidil.
Im.: Syfridam comitem de
WB Hist. u. Chron. Sax.:
de Brandeborch.
8. Xrn.: et alios quam plures, tam
de viris suls liberls, quam de ministe-
Hlalibus; fehft Hist. u. Chron. Sax.
9. Am. 1,3: in parasceve vene-
rant prope Constantinopollm. — in die
resurrectionis — asconderunt curlam
regis; Hist.: per multa pericula vene-
ront, fonft ebenfo; Chron. Sax. zur:
Constantinopolim post pericula multa
pervenerant,
10. Fehlt bei Arnolb und Chron.
Sax.; Hist.: erantgue in oomitatn ducis
prefati ad duo milia hominum.
11. mm. 1, 4: dux gloriose rooop-
tus est; Hist.: a quo (rege) dux —
cum mazima gloria est receptus; Chron,
Saz.: Dux ab imperatore — cum gloria
maxima recipitur,
12. Arn. 1,5: Regina — donavit
duei sammittos plurimos, ita ut omnes
milites suos vestiret samittis, quibus
addidit regina cuilibet militi pelles va-
170-117. 33
ichepen !, dar he wol mebe over quam to Accaron. bar feten fe op be
perbe2 unde reden to Ierufalem >.
* De brobere bes tempels unbe bes Hofpitales ontfengen fe beide
papen unbe be leyen myt groten even, unbe brochten fe myt fange unde
smüt love! to deme hilgen grave. bar offerbe he, unbe gaf grot got® to
dem bowe ® unbe to ben Terfen ewichliten to bernenbe?, unbe gaf of den
broberen bes tempel® unbe bes hofpitales dufegt merk, mebe to kopende
ewige jarlike vente, ane anber gave, de he en gaf®.
dar na reden fe to
anderen velen fteven, bar be leve Iheſus Epriftus fulven hadde gegan
so unbe ftan®, unbe quemen bo webber to Serufalem. dar heit je de pater-
jerge bre bage 10,
94. * Algo de hartige do weder toch to Accaron unde myt ſche⸗
pen vor ober, do weren bifcop Conrade unde abbit Bertolt worden
K J ;
Freie —S N
rias et pellieulam zobilinam; Hist.:
dux eum sacro sanguine — cum maxi-
mis donariis religuiarum sanctaram
tam regis quam regine onustus dimis-
sus est; Ohron. Sax.: Sanguine domini
nostri Jhesu Christi et reliquiis aliis
donatar.
1. Arm. 1, 6: rex dedit ei navem
firmissimam necessarlis omnibus co-
piose ditatam, et ingrediens dux cum
suis navigare cepit; Hist.: Ingressus-
que classem dux — processit; Obron.
Sax.: navigio.
2. Am. 1, 7: asconsis egula, ra-
bitis, mulis, quidam etiam asinis; Hist.:
asscensis equis; Ohron. Sax.: equis.
Hatten Grm 111 gm.
den Iroßen 1172 Jan. 7 zu
Berden, hat Bebr. 2 zu Regeneburg bie
Saisiten, Großen um fi) verfammelt,
tommt Apr. 14 nah Konftantinopel,
feiert dort bas Ofterfeft Apr. 16, fegelt
mad) Affon unb reitet nad) Serufalem.
Bpifippfon 2, ©. 17176, 438. Röh-
richt, Beiträge 3. Geſch. der Kreuzzilge 2,
©. 109—13.
4. Arn.: occurrerant eis Templarli
et Hospitalarli —, et. honestissime
süscipfentes ducom duxerunt in sanc-
tam civitatem, et susceptus est a clero
cam hymnis et laudibns Dei; Hist.:
et suscoptas cat dux solemniter a elero
et templariis cum ympnis et landibus;
Chron. Sax.: Dax — a clero ot templa-
Etädtedgrenifen. KIX.
mifengen — tepen’ : Seide
> erfn Sal gt Ande Dom —*
——— 10.
"Bertolt : ‘Bertolt de’ En
nia sollempniter suscipitur cum ramis
et laudibus.
5. Arn.: Optulit autem dux ad
sanctum sepulerum pecuniam multam ;
Hist.: ductus est ad sepulerum Domini
sanotum, ubi domnus dux optulit ma-
zimam pecaniam; Ohron. Sax.: Ad
sepulchrum Domini dueitur. Maximam
Abi — Bir
6. Die Schmildung ber 1, In
ber bas h. Kreuj — wurde, erzah ·
len bie brei Quellen.
7. Arn.: Deputavit — redditus an-
nuos ad cereos comparandos, jugiter ad
sanctum sepulorum arsuros; Hist.: de-
putans cereos jugiter arsuros; ebenfo
Chron. Saz., bie außerbem mod) nad)
ber Artunbe "bie Stiftung breier ewigen
Lampen 5 richtet.
Arn.: Templariis — et Hospita-
NL dedit dona et arma plurima et
mille marcas argenti ad comparanda
predia quibus tyrones teneantur tem-
pore beili; Hist, ı. Chron. Sax.: dona
plorima in armis et aliis clenodiis et
mille marcas ad comparandos redditus,
9. Hist. u. Ohron. Sax.: visitavit
dux — omnia loca, in quibus Christus
: duobus diebus; Hist.:
tribus diebus; Ohron. Sax.: por tri-
duum.
11. Arm. 1, 8: Inde roversus In Ac-
caron vel Accon, et ita valedicens —
3
34 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276.
| beibe krank unbe bfeven dar; boch dor fonberlite ſake willen, de biſcop au.
Conrade mit den hartigen hadde to ſprekende, alfo trank vor he mht ven
abbit na!. bo fe ber ftat Suris neger quemen, des bifcopes fule wart
fo grot, bat he dar opgaf den geft. dar was greve Guncelin mebe by
ande anber vrunt bez hartigen; ve leten ben liichgam brengen to Suryss
in be ftat, de Tyrus is geheten; bar wart he erlilen begraven. bit was
95. * In deme jgge 1172 kal. augufti?. bo beme hartigen be
mere quam, vil zere be ſik mohbe umme even bot®. he toch do in ber
Zurden lant +; dar fande de ſoldan ene in be mote viffhondert riddere 5,
de fe velich vorben 3 bage bor be woften Romanye® bet to ber ftatie
Eraclyam, de de keyſer Eraclyus boumwebe?, unde vort to Ararat®. bar
untfent ene be foldan erbarliten®, unde nam en leflilen mit armen
umme, unbe kuſſede en vor den mont 10. he fpraf, he were boren van
or hie mut deme abbete alfo crang
< h ——
—8 gu tel
"6. 12-18. (mit — umme': ‘an den arın al umme' &.
episcopo et — abbatl, profectas est An-
tiochlam ; Hist.: abeunte duce quibus
valedicens reversus est Accaron; fehlt
Turooram, misit ol qulngentos millten;
Chron. Sax.
1. Am.: episcopus egrotabat — ha-
bens — quedam negotia ei insinuanda,
cam abbate Bertoldo barcam ingrediens,
navigio eum Insegaitur; Hist.: opisco-
pus et — abbas infirmitate correpti
manserunt ibi —; episcopus habans
2. Arm.: cum jam applicarent ad
eiritatem que Surs vel Tyras dieltur
spiritum reddidit; Hist. ebenjo mit
bem Zufay: anno Domini 1172 16. kal
augusti (Jul. 17); Chron. Sax.: Con-
radus in Tyro, que et Surs dieitar.
Das Begräbniß, bei Arnold und Hist.
übereinfiimmenb, fehlt Chron. Sax.
3. Der Tod de Abtes Berthold iR
vergeſſen. Aru.: Bertoldus — abbas
rediens Accaron post triduum et ipse
vitam Anivit. Dux — hoc audito gra-
viter contristatus est; Hist. ebenfo;
Chron. Sax. nur: Bertoldus in Acvaron.
4. Hist.: Cum autem venisset dux
in terram Turcorum; fehlt Arnold und
Chron. Sax.
5. Arn. 1,9: soldanus, princeps
6. Arn.: per triduum transierunt
per terram desertam —, que Rumenia
deserta diettur; fehlt Chron. Bax.
7. Arm.: pervenerunt ad eivitatem
que — dieltar — Eraclia, quam prin-
‚cops Jerosolymitanus Eraclius olim te-
nebat; Hist.: venit Eracllam, quam
u. f. w. — tenebat; fehlt Chon. —
8. Am.: Axarat; Hist.: Axarat;
Chron. Saz.: Ararath. Heinrich fuhr
mit Schiffen Bohemund II von
tlochlen von Simeonshafen ab, und ritt
von Tarfus aus, von Gefanbten umb
Nittern bes Scihfgudenfultens von
9. Xrn.: Dux —llac (ad Eracliam)
pervoniens magnifice susoeptus est a
Tarclı
— susceptus est —
soldanus; Chron. Sax.:
10. Xrn.: amplezans ot dooscnlans
eum; Hist.ı letissime amplexans et
deosculans eum; Chron.
sime amploxatus ost.
Baz.: letis-
1-17. 35
finem flechte, une velenbe konde mit eme2, wo ein ebele vrowe von
Dufchen ande wart beme konhnge geven to Ruslande, de warı ene doch⸗
ter, de fin mober bar®. alſo let be folban ven hartigen bringen van
evelen fivenen wanbe* eynen mantel unbe einen vol; bar af leit he ſed⸗
sber malen eyne Tafelen unbe eine balmatiten. he ſande of ven ridde⸗
ren bufent perbe5, malt Tore var ut, wat he wolbe; unbe fande deme
hartigen 30 grote Bingefte ® mit filveren tomen unbe mhyt ebelen ſade⸗
len?; Ge gaf eme ofe vele anders godes unbe Henabes ® unbe bar to
6 ofvante, de dat göt brogen ut deme lande®. wat em al ere in ber
io reyſen wart, bat is in anderen bofen bet befcreven.
96. * Do de Kartige weber to lande quam, bo wart geforen to
Lubele de deirde bifcop, Hinric!9, ein wol gelert pape, alfo bat ſchin is
in finer omelyen, de he mafebe van ber reynen maget Maryan, de men
in affumptione to Qubele plecht to lefenbe, be in groten eren fin ftichte
15 vorftont. bar na
* Im deme jare 1175 do orligeve de keiſer weder de van Venedien. 4:
97. * Bi der tyd ſach de gobe biſcop Hinric, dat Qubele be ftat
fit fere beterbe an rikedome unbe an luden; he bachte of, wo godes loff
1.162. unbe ere fil mochte beteren unbe meren. | do vogede He et mit ben her⸗
tigen, bat he ftichtebe in ber ftat in gades ere unbe in bes goben heren
fonte Shannes a eyn clofter11; dar fetten fe monike van
ie emunne ‚ene Doditer, de vort fin meer ger
7.0 — hi : "bertih ne 6,
dar — fe : dir an
: dicens, eum consangui-
; Hist.: dicensque
ron. Sax.: Qui dixit
. — esse.
[rm.; Cumgue dux perquireret
afünitatem consengainitstis, ille re-
spondit; Hist. ebenfo; Chron. Sax.: et
Hist. ebenfo; Chron.
Saz.: cum frenis et sellis optimis.
8. Dedit ei otiam sex domos Altzi-
Das secundum morem terre illius.
9. et sex camelos, qui cas ferrent.
10. Rad) Arnold 1, 13 erbitten die
gradum vonsanguinitatis eorum compn-
tarit eldem.
3. Xrn.: qui genuit ex ea flllam,
eujus alia devenit in terram nostram,
de qua ego descondi; Hist, ebenjo;
g hit Chron. Sax. Röhrict 2, ©. 125
nm. 24 benft an bie Sage vom ber
Martgräfin Ida von Orlereic, die
1101 mit Hergog Welf einen Kreuzzug
Amberuafen unb in Geſangenſchaft ge-
riet!
4. de optimo serico.
5. equi mille ootingenti,
6. caballi fortissimi triginte.
Lübeder Domherren vom Herzog bie Zur
Rimmung ne Wahl; Hist.: rever-
s08 est (dux) — ad terram propriam
unde venerst. Nec immemor benefl-
cioram in locum Conradi. episcopl —
domnum Hinricum abbatem sancti Egi-
au in Branswik episcopum institalt et
promovit; Chron. Sax.: Post perve-
niunt in patriam. Et tunc Henricus
abbatem sancti Egydii Brunswicensis
8 Conradi feeit episcopum Lubicen-
Ni. Aem.1, 18: Dax antem — odi-
care coplt ecclesiam Lubicanam in ho-
3.
®. do hartich Hinric volget mit groter macht to helpenbet.
36 I. Detmar-Ehronif von 1105—1276.
fonte Benebictus levende, be quemen bar to convente van fonte Egidio
to Brunswit!
98. * In deme jare 1177; umbe fatten bar einen vromen abbit
Arnolve, be bat Hofter myt des bifcopes hulpe vorftont vromeliken;
unbe be hartige gaf ene grote vrigeit unbe vele vente unbe godes?. albars
ol de ſulve bifcop is begraven ®.
99. * Des fulven jares lach aver de keyfer vor Meylan; deme was
do he by ene
hadde weſen alle wile, do wolde he weder keren to lande. do de feier dat
vornam, vil fere he ene bat to biyvenve. do he en to den leften nicht
wolde untwiben, de feyfer vil vor en op de fne unde bat, dat he mit en
wolve biyvenS. des hartigen brofte ronde to finen heren vorborgen; dum⸗
lilen be fpraf:
hovet' ®.
Yan sonen | fehlt 9.
1% en Dr dreften, de te D Sorbe
borbe bi
fprad:
dab od ghedechtich fon’.
norem beati Johannis baptiste et sancti
Nicolai confessoris Christi; Hist.: Post
hec Hinricus, ecelesie Lubicensis —
antistes — intra eivitstem Lubicensem
in honore beate Marie perpetue virginis
sanctique Johannis evangeliste ac bea-
torum patronorum Autoris archiepiscopi
et beati Egidii confessoris cenoblum in
eadem civitate Lublcana constrazit et
dotavit. Urt. Biſchof Heinrichs von
1177: quod in eivitate Lubeka — co-
nobium in honorem sancte Dei gene-
tricis Marle sanctique Johannis apastoli
ot ovangeliste ac sancti Auctoris archi-
episcopi, necnon et sancti Egidii con-
fessoris, construximus; üb. 1.8. 1,
Nr. 5.
1. Urk. 0. 1177: iblque monachos
Juxta professionem regule besti Bene-
dicti collocavimus. * Hist.: Vocansque
de monasterio ordinis sancti Benedieti
in Brunswich tanguam de gremfo ma-
tris dilectos fratres et monachos, Ar-
noldum abbatem cum guibusdam altis
fratribus.
2. Arn.: Ad cujus consummatio-
nem dedit (dux) quovis anno centum
marcas denariorum. Hist.: Quibus —
predia et alla bona — liberaliter con-
tulit et devote. Bol. Urf. von 1177.
3. Arn. 3,3: Cujus corpus In eodem
monasterio, quod ipse fundaverat, terre
zeconditum est; Hist. ebenfo.
bonet‘
Mack. unde die feyfergnne nam
3. “jatten' : *adden’ h.
1, "bat'; “bat ene alte etmubelifen‘ 2.
Bi met ee fer bei
8 —8 yuod
‚eren her ‚dee bertoggen
"deffeß bomudeg, den und Die hertoghe Dep, De Imote get unfe pre Dendn, unbe mg will
“de crone is ju comen vor de vote, fe fal komen op ju
lt 6. 8. 'do hartic : be barı
. "de — fra’ : *do hedbe bertcahe
unde fprad bemeliten to eme"
Guppe bone Tome, be berioge
tmepede, unde
7. 'aver“
12
4. A. 8. Circa idem tempus Impe-
rator Mediolanensibus offensus, prin-
eipes In auxilium vocavit, et precipue
Heinricaum ducem. A. H.: Item impe-
rator offensus Mediolanensibus vocavit
in auxilium principes. A. B.: Impera-
tor Fridericus offensus — principes.
©. ®.: De lelfer vor bo to andhbarben
mit here unbe befat Allexandria. do
Pen mit em de — lan
ere helpere —. be hertog ineich van
Brunſwich vorbe och — teifere 15 hun»
dert, tihbere over berch.
. A. 8.: Qui cum ei diffleilis esset.
ad — ejus procidit, quem duxlevare
contempsit, A.H.: Et quia dux Hein-
rieus ei erat gravis, ad pedes ejus pro-
cidit. Etdum eum levare contempsit
—. A. B.: Et quis — difficilis erat —
eontempsit —. &.®.: Do he weber
varen wolde, be keiſer bat en bliven,
unbe he ne wolbe. bo dot fic eme be
teifer to vote bordh bat he bleve; bes ne
mochte nicht fin.
6. A. H.: Jordanus dapifer glorian-
ter dixit duci: Domine, corona imperli
ad pedes vestros venit, adhuc in capud
vestrum ascendet. A. B.: Jordanus da-
pifer ducis glorianter ad ducem dixit —
adscendit. ©. W.: Do fprach bes her:
toghen druczzate: “Herre, ju i8 be crone
tomen up ben bot, fe fal ju mol up bat
hovet fomen’.
1.160.
1177—1180.
100. * De hartige to lande tod).
dar nal,
37
des ſchude en vele ledes
102. * Do de weder to lande quam, de vorften weren
em allegram; femochten ene nit liven, dat he boven ene
sweldih was. fefanden to den keiſere unde flageden over
den hartigen; de keyſer dachte ſines leydes.
103. * Do Got en halp, dat he Meylan bedwank? unde ſinen SD,
willen hadde vorworven in Lumbardygen, he quam in
Almanyan. der vorften clage he vornam, unde fonberlifen Dy:
io deriles des marcgreven van Landesborch; de klagede, bat de Wenden had-
den gebrant in finen landen to Luziz mit des hartigen rade, unde fpraf ene
an myt fampe®. be feifer legebe do einen hof na deme anderen, unde
bot den hartigen to rechte. umme bat he nicht en quam unbe de
bode vorfat, des legede en de feifer in des rikes achtet. im der achte
as bleff he jar unde daS, bynnen der tid
101. * In deme jare 1178 do let de hartige bernen Halverſtat;
dar wart bifcop Olrik unde vele goder lude gevangen®. de lant wor⸗
denalummemitgrotem orlige befwaret.
104. * Im deme jare 1180 do legebe de keiſer finen hof to Werkes
abord; dar wart deme hartigen Hinriden afgevelt echt unde recht, egen
unde len?. ve keyſer Iende do greven Bernarve van Aneholte dat hartich-
dom to Saffen unde andere vorftendome unde herfcope den andern heren®.
1. A. S.: Sed fortuns duols a tem-
pore, quo imperatorem levare con-
tempsit, labefactarl cepit. A.H.: Sed
fortuna ducis ab eo tempore cepit labe-
factari. A.B.: Set fortuna ducis perlit.
S. W.: Dat ne vorwan be hertoghe Hin ·
rich nimmer mer weder ben keifer,
2. ©.@.325: Des erhalebe be fic
feber unbe vor vore Meilan unbe dwanch
fe, bat je 13 irgaven,
3. S. W. 329: Do clageben be vor-
fien alle over ben gen Heinrike,
unbe be marcgreve Diberic van Laudes.
berch fprac up ene famplife bur bat be
Benebe habben gebrant be marke to Luflz
mit bes hertogen abe.
4.©.®.: De keifer legede beme
hertogen hof ma hove; oppet left bo he
nicht vore ne quam, do bebe im be leiſer
to achte dur den marcgreven Diberite.
5: ©. W.: Im der achte belef he jar
umbe bad.
6. A. S.: Heinrieus dux et Alber-
tas palatinus episcopatum Halverstat et
eivitatem et eccleslam sancti Stephani,
plenam clericis, matronis et infantibus,
incenderant. A.H.: Ecclesia inAlverstat,
plena clericie, matronis et Infantibus, a
duce Hinrico incenditur, et ipsa civitas.
A.B.: Ecclesia Alverstat in die Stephan
plena — civitas. S. ®.: to Maideburch
to fente Johannes miffen ; bar loveden be
vorften ene herevarb uppen hertogen Hein ·
rife vor Halbesleve. Bor dere berenarb
to herremiffen let de hertoge Kal
bernen; bar warb gevangen biſchop
Olrle unbe beberver Tube genoch.
7. A. S.: Imperator Werceburch
curiam habens in natali Domini, Hein-
rico duei abjudicavit omne feodum quod
ab imperio tennit, vel archiepiscopis vel
episcopis. A. H. ut. B.: etiwa® Hlrger,
ohne Zeitangabe. S. W. barumbe warb
eme verbelet echt unbe recht unbe egen
unbe fen; bat egen in be foninglife walt,
bat fen al finen herren ledich. Weiland,
Das fühl. Oerzogthum S. 16668.
8. A.$.: Bernardus comes de Ane-
halt suscepit ducatum Saxonie, et
Philippus Colonie ducatum Westphalie.
38 I. Detmar-Epronit von 1105—1276.
105. * In deme orlyge werbe fid ſterke be hartige myt
hulpe der Wende !,
106. * Do quam de feifer in Saflenlant mit groter macht; he be»
wede de Hartesborch unbe braf Blankenborch, Lichtenborch unde ander
borge?. de hartige mel to der Elve unde brande Erteneborch fins
egen ſlot
s Io * De keiſer toch eme na over de Elve unde belegede Lubeke
. mit groter matt. he hadde dar vor ben koning van Ungeren, ben
Tonyng van Behemen 5.
108, * Unde bar to quam de foning Woldemer van Denemarten ıo
unde fin fone fonyng Knot, de worben beybe des fonynges man®, unbe
andere vorften vele”.
109. * De borgere to Qubele proveden, bat be hartige weken was
to Staben, je untboden em ere not: ofte he fe nicht mochte redden, fo
en konden fe e& nicht lange untholden vor ber groten macht bes keyſers. ıs
de evele hartige ene vrontlifen bo gaf den rat, dat fe fit lever mochten
geven beme rike, ven fe fit leten vorderven. do de borgere vornemen
eres leven heren vat unbe finen willen, fe bachten an bat got, bat he en
dicke hadde bewiſet; fe werben fit be wile bat je konden. bo fe nicht
lenger en mochten, fe geven fit in bes feifer8 genabe. bat was *
110. * Im deme jare 1181. be keyſer gaff alſo vort ben borge ⸗
ren, to blyvende by al erer vryheit und by eren rechte, alſo de hartige
en hadde vor geven unde beſegelt an ſinen breven; dat lavede he en to
beterende, alſo in der hantveſtinge beſcreven is, de he en dar na gaf
under ſinem keyſerliken ingefegele®. to wart eme be ſtat geantivorbet»
by ben rile to blyvende.
3. mit — fehlt, 5. “Erteneh: "Ardticbe “ y
14. 4 — von F— ee uhr ae men uam Bien
2 _ u "do fie fi nicht It den mochten
Das h 5 ee
A. B.: Item Bernardus u. ſ. w. — Sa- buwede Hartesburch unbe vor mit gro-
zonle. A, B.: Bernardus — Saxonie. teme she to ber Ele.
&.B®.an anderer Stelle (331): % gewel · &.®.: unbe be herioge brande
degebe ben hertogen Bernarde des ber- Mn ſeives hus Erteneburch
tochdomes, bat ime in der vaſten A. 8.: Imperator Lubeke ve-
batbare gelegen hatte. Ueber ben Tag niens, eam in deditionem accepit. A.
un @eingaulen 1180 Br, 13 f. Belland, i ir am: civitatem, fonft ebenfo.
Bang gerogthum ©. 16987. Imperator — venit et civitatem
de bertoge Heinric — — S. ®.: De leiſer vor over
brande Kalve unbe bat land unde [ hop, Elve vor Lubele unde gewan bat.
bat de Wenede bes feloen bages (1179 5. 5. Selbpfänbige acricht Detmars.
won, u* Juterbok branben. Dar quam be koning
&.®.: be kelſer — vor mit gro» Bahlemer van Denemarken unbe fin
me here In bat lant to m unbe let Tone, be foning Anut, unbe mworben
Bat en Blandenburh unde Walben» beibe des keiten m man,
; felve wor he vor Lichtenberch unbe nſatz Detm
pe be hus alle bru unbe brak fe unbe & ine rkunde, Friedrich I aus
1180—1183.
111. * Im den fulven jare flarf pawes Alarfander, do he fit 4,3
o1.1=.haddemytdemfeifervorenet. dar na wart Lucius pames 4 |
2 mant unde 18 dage!.
39
rt
jar MP.
112. * Dar na in deme herwefte do vorde bifcop Wichman van 4.5.0.
sMeibebord; den hartich Hinrie to have unde brachte ene to hulden ben €.
teifer?.
Dranswil unde Luneborch unde een
deel auber lande; dar to mofte he
Ioven buten landes to blyvende 3 jar in ellende®,
10 dre jart.
B. a
dar vorlavede he al vorberinge an fin egen unde an fin Ien, ane Ei
113. Wfo vor Be dar na to pafcen in Engelant; dar bief he ii &
114. Im deme jare 1182 do flarf Bam Boldemer von Dene I5.
marten, des hilgen hartigen Knotes fone. fin
fone Knot na eme bejat die.
dat Iant® 20 jar myt groten eren; hebedwank vele lant to .
finen rite®,
15 115. * Im deme jare 1183
vorften.
wart ein grot drenge, fo bat be
do quam be feifer to Erforde,
love brak, unde de lude vellen dar
in eyne kulen; dar inne vorbronfen ein del der vorften unde heren, wol by
greve Hinric
»hondert; de leyſer fil vil kume a in aaa vynſtere 7.
Bir die keyſer aka Ems,
dieſer Zeit iſt nicht vorhanden ; vgl. 2äb.
u.8. 1, Rr. 7 von 1188 Sept. 19.
1. A. 8.: Alexander papa oblit.
M.P.: Lucius III — sedit annis 4 wet
sibus 2 diebus 18. Bern. Guid.:
m.5d.18. Alezanber farb 1181 dig,
30. Saffe ©. 8:
2.6.8. Darna in beme hereveſte
vorbe be biſchop Wichman dem bertogen
Heinrife to hove unde brachte in to hul«
den beme feifere.
3. A. 8. 1181: Heinricus dux se
cum filils suis in potestatem Imperato-
ris tradidit et fines imperli abjuravit;
1182: Heinrious dux Angliam intravit.
A. H. 1181: Item Beinricus ı. |. w.
— imperatoris dedit et fines imperli ad
tres annos abjuravit et Angliaın intrı
vit. A. B.: Hinrieus dax se in potesta-
tem imperatorls — ad tres annos — in-
travit. S. W.: Dar verlovede be hertoge
Heinric alle vorderunge an fin egen
umbe an fin len ſunder Grunesmit unbe
Sımeburch unbe bat eme barto beſcheden
I ence venfee unbe nett Ad neue
unbe
nah jr‘
falicht 2.
horde unde dadde
’e under bi —* u dberen 9. *
18, — *
—
warb, unde verſwor bat lant to dren jaren.
4. A.8.,B.u.B. |. Aum.3. ©.®.:
Darna to peſchen vor be to Engelant,
umbe was bar dru far.
5. A.R.: 1182 obiit Waldemarus I,
Altus sancti Kanuti ducis, anno regni
sul 25. Post quem — Kanutus Alius
suus. ©. @.: 1182. Do flarf de foning
Waldemar van Denemarken unbe wa
fin fone Enut toning. Waldemar ftarb
1182 Mai 12. Sein Sohn Knub regiert
sis 1202 Non. 12. 2.2. Ange ©. 51,
6. Zufah Detmart,
T. A. 8: Imperatore habente cu-
rlam Erfordie, in palatio, sub quo erat
eloaca, fractis trabibus submersi sunt
in eloaca ooto principes et multi nobiles
et plus quam 100 milites, nullo epi-
scopo vel clerico quiegnam passo. Im-
perator fenestram rapiens vix evasit.
A. H.: Octo principes et multi nobiles
et plus quam 100 milites submersi sunt
in cloaca Erfordie, imperatore vix se in
qnadam fenestra salvante, nullo tamen
do 4.8.
der heren dar vele weren, to malende vrede under den em.
In den bedingen op einer loven vor deme keyſer ®%
40 I. Detmar-Epronit von 11051276.
van Swartenborch vil alder depeſt; de plach to fwerenbe: ‘ofte if dat bo,
fo mote if vorfinfen'!. de drovyge vloch ene do flo, dar to
mennygen edelen man, de jere wart beflaget?.
. 8. 117. * Im deme jare 1185 do legede de Feifer eynen hof to Me-
5. genfe; dar maleve he to riddere fine tme fones, fonynge Hinride undes
Breberide, den hertigen van Swaven. to deme have quam weder to lande
hertich Hinric?, van Brunswik ſeddermer gebeten, unde
wart untfangen erbarlifent. de hof wart gemeret, dat in Dufcen
fanden nt bergelifen wart gehort. bar worden be ridder geachtet op 40
duſent, de to deme have weren 5. 10
‚8. 116. * Des jares do flarf pawes Luſcius; na eme wart pawes
Orbanus 1 jar 10 mande 25 dage®. dar na
. 118. * Im deme jare 1186 do wart irft in deme bifcopbome to ur
beke geftichtet dat Hofter to Reynevelve?.
119. Dat bo volquam dar na in deme vyften jares; dos
quemen de monyke dar to kovente, gade to eren®. be keiſer gaf ene
fonberlifen alle jarlikes vriheit ſonder in ben molen to Lubeke, unde fte-
u em ere vryheit oppe des ref goet io. am
—
die veel meeflich aller" D.
'man unde
ein
piscops vel clerico ibi periclitante,
Octo — salvante. ©. wolbe
% eier verevenen ben biſchop van Me-
genze unbe ben Iantgreven to Erforbe
to „eneme hove; vor ime warb en grot
gebeen ; do brac du Tote unbe viel mit
en Fi en in enen ganl.
A. S.: quidam comes, scilioet
Helarin de Swarzenborch Potens, dbi
‚profundius corruit, qui semper sio ju-
tavit: Si hec fecero vel dixero, sub-
mergar in latrina. A. H.: Comes Hin-
riens de Swarceborch ibi profundius
eorruit, qula assidue sic juravit: Si hoc
fecero, submergar in latrina. A. B. eben«
%0. S. W.: dar erbrank be greve Breberic
var Avenberch unbe be Ex dan Bogen
unbe grebe Heintie van Swarzburch unbe
darto manich ebele mar.
2. Zufag Detmars.
3. A. 8.: Imperator celeberrimam
habuit curiam Moguntie. Ibi rex Hein-
ricus, Alius ejus, miles factus est in
mazima gloria et honore. ©. W.: De
hertoge Heinric quam wiber to ber groten
hodhtit to Megenge, bar be toning Hein»
ric umbe be hertoge Breberic van Swa ·
ven, des ker teberifes fone, ribbere
worben, Ueber bas Fe zu Mainz 1184
—
fe 6. 7. jebbermer' : (ehbermer
grot bormeret' 2. 9.
e Biffeupdeme to ubete e
: wol quam $.
ie : (man dat
5 TT8B Tee np jer na ern 6
#6. 8. Suhifangen ebarliten":
3 "deb hoveb ghelife" @.
ghtigtet Dat ci to Rede
17. Sarliteh" Äf verderbt.
Mat 20—22 f. Toeche, Kaiſer Heinrich
v1 ©. 30—33. Heinrich ber Löwe nahm
an bemfelben feinen Theil, fein Geſuch
um bie Erlaubniß zur Rüdtehr wurbe
vielmehr dort ide und Heinri
tm 1185 nach Michaelis mi
Deu land. Philippſon &. 271, 459;
* Cup Detmars
B.: Dat was de grotefte hoch ·
tit u be je an Dudiſcheme iande war.
bar worben geachtet be ribdere uppe vier»
tich bufent an ander voll.
6. A.8.: Lucius papa obilt Verone.
M.P.: Urbanus III sedit anno 1 mensi-
bus 10 diebus 25. Bern. Guid.: a. 1
m.5.d.25. Lucius ftarb 1185 Nov. 25;
Jafft ©. 854.
7. A.8.: Eodem anno interpositum
est Cistereiensis ordinis cenobium Rey-
nevelde juxta fontem Cusmer. A. H.:
Inchostum cenobium Reinevelde juxta
fontem Cuserin. A. B.: Inchoatum est
— Reynevelde.
8. Zufah Detmars.
9. A. R.: Conven!
Begnoveld kal. novembris.
10. Seloffflänbige Nachricht Detmars.
“dergeliten”
mittitur in
1186— 1187. 4
120. * Dar na in deme jare 1187 in fonte Olrxikes vage do won« A.8.
nen de heibenen Jerufalen de ftat unde dat lant!, unde flogen é
dot alle, de dar van friftene inne weren?. do be mere quer
men deme pawes Drbano, he wart ſere bebrovet unde ftarff in Lorter tiv
sbar na?
121. * Na eme wart Gregorius pawes; de ſat ein jaar unde 27
Dage *. de pawes droch wol overein myt deme keyſere unbe let predeken dat
rufe over mer; dat nemen to fit de keiſer unde de foning van Vranckrike
unbe de foning van Engelant mit vele vorften unde heren®.
10 122. By der ſulven tid was ein twidracht tuſchen greven Alve van
Holſten unde greven Berende van Raſſeborch unde den borgeren to Lu⸗
befe umme be vryheit unde ſtede, be hertich Hinric ber ftat gaf in watere
unbe an lande®. des quemen be greven beide myt den ratmannen van
Lubele vor ben keiſer unbe geven al ere ſchelinge an bes keyſers hant 7.
is deme keyſere was wol bericht, wo bat greven Alves vader be lant hadde
hertige Hinric opgelaten, do he Lubeke begrep, unde fe vort legede to ber
ſulven ſtat veltmarke unde vriheit; unbe umme bat de ftat unbe be bor-
gere hadden lange weſen in ber befittinge ber lande unbe ber vriheit, ve
en bertige Hinric hadde gegeven, de bo nochten levede, des fo ftebigebe
zen be keiſer unbe gaf en nochtan bat to ewiger tid unbeworen vort to
befittenbe®. bar op gaf he bo, er he vor over mer, fine hantveftinge,
befegelt mpt finen kehſerlilen inghefegele, gegheven
“ = : die nn ‚var Iperufaleym unde dat patande hilge land’ B. 3. "dot
hat da vunden“ 2. 'miere — dar na’: 'mere deme
ie fo fere be t he dar na eu füt farfi von tunen’ 8. 0.
loten © 7, wol’: ‘vol’ $. “to Ar fe
Mt. Ye
1. A. 8. 1188: Saladinus ascendit
Iherosolimis et cepit eam. &.W.: Time
jar na ber hochtit Safabtn geman bat lant
F Jeruſalem in fente Otette da, Dage But
Zerufalems Thore wurden Salabin
11er Oft. 2 gem, nadhbem er König
Guido Jul. 4 bei dem Dorfe Lubja befiegt
hatte. Röhricht, Beiträge 1, S. 125, 142.
2. Zufag Detmars
3. A. 8.: Urbano isti venit nuncius
verus, dicens, captam Jherusalem, et
papa dolore obiit. Die Nachricht von
der Wieheage be Sorten na 5 a
am fi ofe ein, bie Nachricht
von der Einnahme Jeruſalems Nov. 11.
Urban III ftarb Oft. 20. Jaffe ©. 866;
Toeche S. 85 Ann. 2 u. 3.
4. M. P.: Gregorius VIII — sedit
mense 1 diebus 27. Bern. Guid.: m.1
4. 27. Cr warb erwählt 1187 Oft. 21
geweißt Oft. 25, farb Dec. 17. Jafft
©. 206, 867, 869, Toeche S. 86, 90.
A. S.: Imperator curlam habens
— caractere insigni-
it. S. W. Des anderen jares nam be
keifer bat cruce unbe be foning van
Rrankrite unbe be koning van Engelant
unbe manich ebele man. Friedrich nahm
a6 Kreuz 1188 Mrz. 27 zu Main,
Ship von — und deinrich IT
sc di — ** beim ——e— don
jan.
6. eis, ah, Nr. 7 von 1188
Sept. 19: Cum — comes Adolfus de
Scowenburch et comes Bernardus de
Racesburch causam agerent adversus
burgenses nostros de Lubeke super ter-
minis et usu finium suorum.
7. nos — predietos comites — in-
Auximus, quod uterque jus, quod ipse
petebat, in manu nostra resignavit.
8. et nos illud consensu eorum (co-
AS.
1189.
6.8.
a
42 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276.
123. In deme jare unfes heren 1188 Tal. octoberiß!. bar weren
jegenwordich ratmanne van Lubeke, de in ber hantveftinge by namen
ftat gefereven, be in beme rade to Lubele wol bewaret i6.
Dit fint de lantoriheide unde fcebe der lant unbe ber watere, be be
werbe keyſer Vrederik, de irfte des namen, hevet gegheven ber ftat unbes
den borgeren to Lubeke to brukende?, alzo be hartige Hinrik en vor
hadde gegheven: van ber fiat? to deme often bet to deme vlete, gehe ⸗
ten de Stopniffe, unbe vort be Stefeniffe op bet to Mollent, byn⸗
nen beffen jegenen ſchal de ftat unbe de borgere to Lubeke brufen al ber
wege unbe unmege, ber Iant, gebowet ebber ungeboumwet, wyſche under
weyde, water unbe vyſche, wolbe unde holte, myt jhepen | evber in vode ⸗ su.
ven ut to bringenbe, wan en bes behoff i8®. vortmer ® fcolven fe hebben
unbe brufen ber wolte unbe bes Holtes, ber wiſche unbe ber weide van
ber ftat bet to Obeflo in jeweber fiven ber Trawene binnen twen
mylen; bar is ut genomen be wolt bez Hofters fonte Marian’. fe fol-ıs
den of hebben vry to vyſcende van Obeflo bet an bat mer in de Tramene
unde in allen watere vorgefereven®. of feolven fe bruken der wolde
Darſouw, Eluce unde der Brotne to erer bernynge, to bouwende ere
ſchepe unbe ere Hufe unbe anber boibe®. fe ſolden of hebben vry in
ber maft to dryvende ere ſwine, ere rindere unbe of ere andere vee v |
An
fe —S
in
Wer ende ; pr
wordie
me,
'edder
opfeende"
20. "rindere' :"ronder' &.
mitom) prediete eivitatis habitatoribus
tradidimus sine aliqua deinoops per-
turbatione possidendum.
1. Datum apud castrum Liznich 13
kl. octobris.
2. Sant igitur bil termini usibus
ejusdem eivitatis nostre auctoritatis
dono assignatl.
3. Hoc a comite Bernardo de Racas-
burch nobis resignata civibus nostris
donavimus.
4. a civitato versus orlentem usque
ad flamen Stubintze, et Stubinitze sa-
pra usque in Radsgost; a eivitate con-
{ra merldiem usque ad stagnum Races-
burgense, et stagnum supra usguo ad
Racesburch ; a civitate contra ocelden-
tem usque ad Aumen Cikinize, et Oiki-
nize supra usque ad stagnum Mulne.
5. Intra hos torminos habebunt —
omnimodum usum, vils et invils, cultis
et incoltis, aqnis et piselbus, silvis et
pascuis, sive navibus sive plaustris
opus sit ad exportandum.
6. Similiter comes Adolfus in manu
nostra resignavit et nos ipsis civibus
nostris tradidimus usus et commodits-
tes terminorum subscriptorum.
7. A eivitate sursum usque ad vil-
lam Odislo, ita quod in utraque parte
Nuvii Travene ad duo miliaria usum
habeant nemoris, tam in lignis, quam
in pratis et pasculs, excepto nemore,
quod est assignatum cenobio beate
Marie.
8. Insuper licebit ipsis elvibus et
eorum piscatoribus piscari per omnia a
supradicta villa Odielo usque in mare,
preter sopta comitis Adolfl, siout tem-
pore ducis Heinriel facere consusve-
runt.
9. Habebunt etiam omnimodum
usum silvarım Dartzchowe et Olluz et
1188.
43
afberwegene in greve Alves lande, alfo bat be finyne unbe bat vee bes
fulven dages mogen webber to hus fomen in de marfe, bar bat is des
morgens ut gebreven !.
of Heft de zulve keyſer ber ftat unbe ben bor⸗
geren ftebiget alfe er recht, bat fe hadden van hartich Hinricke?, unbe of
sbat fe er recht to ewigen tiven mogen beteren unbe wenben an ein betere
techt®.
jummer mer bes teyfers*.
unbe fonberliten Heft He ver ftat to Lubeke gefet to blyvende vry
Do he alle deſſe dink hadde Iaten feriven unde be»
fegelen, do reyde he to varende over mer myt vele vor-
sften unbe herens.
de konyng van Vrancrike unde de fo»
nyng van Engelant de voren over to watere®,
de fenfer to
18
lande tod} dorch Ungeren unde dor Grelen; he quam in Torfyen in de €.®.
woftenye; dar deden be Torken den pelgrimen geoten ſeaden, over erer 9 4
wart vele bangen”.
15 124. * In der tid hadde hertich Hinric be louwe van Brons-
vit fine unhulde worpen op fine flat to Barvemwil. he toch SE
bar vore myt groter macht; de borgere ſik Tange maflifen werden. bo
2. fuloen’ : falvend’ $.
Brotne, ut tam igni necessaria, quam
naribus sivo domibus aut allis edifciis
eivitatis sue ntilia ligne In eis succi-
dant, absque dolo, ne videlicet u. [. w.
1. Proteres pascent porcos suos,
pecora quoque seu juments per totam
terram comitis Adolf), ita tamen, quod
Porci seu pecora possint ipso die redire
& pastu in marchiam, unde mane exie-
rant.
2. Insuper oportunitstibus eorum
acquiescentes, omnia Jura, que primus
loci fandator Heinrieus, quondam dux
Saxonie, eis concessit et privilagio suo
firmavit, nos etlam ipsis concessimus.
3. eoncedimus, ut quiequid infra
eivitatem sul juris in posterum emen-
dare valuerint, sine tamen prejudiclo
noetri Jodie, emendare non obmltant
Freusborff S. 75—76,
jufah Detmars. Erſt das Privi ·
ehee U vom Juni 1226 (2üb.
u Nr. 35) enthält bie Befim-
mung: ut predieta eivitas Lubicensis
libera semper sit, videlicet speclalis
eivitas et locas imperli et ad dominfum
imperiale specialiter pertinens, nullo
unguam tempore ab ipso speciali do-
minfo soparanda. Freneborff ©. 72. —
Zum Privileg von 1188 vgl. Arnold
16. Yworpen‘.; "vorpen' b.
v. Lübed 3, 20, nad} welchem bie Stadt
mediante imperatore 300 Marf Silbers
zahlte, wofr Graf Abolf auf den Zoll
v Travemünde verzichtete, und 200
tart Silbers pro pasculs —, et sic a
mari usque Thodeslo libere fruerentur
fluviis, Pascals, silvis, exceptis his que
ad stipendia monachorum in Reyne-
velde — deputsta fuerant. Deede,
Grundtinien ©. 15.
Be Detmars.
hl nur Zufag Detmare.
A. 8.: Imperator circumduxit
exereitum per Ungarlam et Greciam.
©. 8.: De feifer vor ober Iant to Jeru-
falem wart durch Ungeren unbe buch
Xrielen over en jar na ber tit, bat he
dat eruce nam. be Krielen beben ben
pelegrimen ledes wile, bat wrac be kelſer
wol an in, be Iet fe han beibenthalf der
firate alfe hunde heidenen
Zurfen weren uppe ben bergen unbe
wolben in ben weren —. fe flogen
ber heldenen vele. Friedrich brach 1189
Mai 11 von Reg —Ax— auf, wo er
Apr. 23 einen Rei in — hatte,
tam Juni 29 nach Belgrad, 1190 Apr.
25 nad} Laodicea und erobert, Mal 18
Jconium. Wöhridt 2, ©. 136, 138,
159, 164.
e —. — be
4.8,
1189.
44 I. Detmar-Epronif von 1105—1276.
be hertige to leſten wolbe van benne ten, bo vant he einen vort vorbor⸗
gen over be Elmenow, bar ene na volgede al tat ber!, unde wonnen de
flat in fonte Simon Juden dage in deme jare 11892. be vort is noch
geheten de Holften vort.
+ Alfo wart de ftat vorftoret unde Qunenborch gebetert 3.
By der tid ſtridde marcgreve Otte van Brandenbord weder be
vorften van Stetin Kafjemare unde Buggeſlaw; de Wenden worden ſege ⸗
108; | Kafmare dar flagen wart unde der Wenden velet.
+ * Im der tid flarf pames Öregorius. na finen dode 20 dage wart
pawes Clemens gecoren, de fat 3 jar unde 16 dage>.
125. * In deme jare 1191 doquam de jware mere, bat te
5. ebele keyſer Vrederik in eynen watere vordronken were over mere, dar he
inne ſwemmen wolde. des worden bedrovet de pelgrime unde de
. meyne kriftenheit ®. fin fone konyng Hinric do vort 8 jar dat rife befat?.
126. * Dar na flarf pawes Clemens in deme jare 1192. do wart
h pawes Geleftinus; de fat 6 jar 8 mant 11 dage; be wyede konyng Himric
to keifere®.
127. * In den tiven was to Slesvik ein Son geheiten Waldemar,
“In
6.8,15— 8.4.4.
5 epenmädte &
unde vorflusehe be"
— feienbelt" :
einfgatie. 16.
16. ‘yamed Geieflir
18. "mad — gebeiten' : nad een biffeup to
1. SeisRänbigeRachrift Deimars,
2. A.S.: Bardewich a duce destrui-
, Simonis et Jude die Oft. 28).
A. H.: a duce Hinrico. ©. W.: Twe
jar er bes keiſeres bobe tovorde de her-
toge Heintic Barbewic. Heinrich hatte
Oftern 1189 abermals nah England
geben müffen, war aber um Michaelis
idgelommen- Toeche
©. 98, 122; Phitippfon 2, ©. 301.
3. 3. Seisfänbige Ra richt Detmars.
Bi des felven keifer Bre-
demte ilden ſtridde be maregreve Otto
van Branbenburd wider heren Bugiz ⸗
imin, unbe worden be
. bar warb geltagen here
here Brot unbe ber Wer
Hand, Deutſche Ehron. 2,
3 vermuthet, daß fi
auf bie Belagerung Dem-
ch Herzog ein Ti, und
» I beziehe.
1177; eben Hr —
lippſon 2, ©. 116. Bo⸗
ommern ftarb 1187 Mr.
ver Rafimir I von Pom«
1180 im Nov. Arn. 2,
Ilos mortuns est Kaza-
"unbe de menen efenb
eat; “eyfer Brederite ne
„Badcd Gelefinud gbeonen B.
tehmiid, de hete' 2.
91°: 119078.
ier, den vorbergehenden Gap
eompng bincid befat ba ie vrt 8 jan 8.
“mant' fehlt 8. 6.
marus princeps Pomeranorum; von
einem Kampfe gegen Otto von Bran-
benburg, in bem er gefallen wäre, ift
Nichts befannt.
5. M. P.: cessavit episeopatus die-
bus 20. Clemens III — sedit annis 3
diebus 16, Bern. Guid.: vacavit sedes
4. 20. Clemens III — sedit a. 3 d. 16.
Gregor VI ſiarb 1187 Dec. 17 zu Pia;
Klemens III, erwählt Dec. 19, erhielt
bie Beibe Dec. 20. Jafft ©. 870.
A. $.: Friderleus imperator in
peregrinate vitam Anivit — sub-
mersus in flumine Saleph. A.H.: Fri-
dericus imperator in flumine Cessalie
submergitur. ©. W.: Dar wolbe be
feifer ſwemmen unbe irbranf; bo warb
grot jamer im ber criftenheit. geiebrig
ertrant im Salef 1190 Jun. 9; über
bas Sinteefien biefer Nachricht |. Toeche
7. M. P.: Henricus V imperavit an-
nis 8. Heinrich war 1169 im Juni zu
Bamberg erwählt und Aug. 15 zu
Anden — Daſ. ©. 27.
M. P.: Celestinus Il — sedit
anni fr mensibus 8 dieb: 11. Hie—
‚coronavit Henricum imperatorem. Bern.
1189— 1194.
45
die fette fit wedder dat rufe to Denemarken. hie wan vele hulpe van Nor-
weghen unde quam myyi vele fcepen in Denemarfen. den veng conyng
Kaut umde fyn broder hertoch Woldemar, unde helven ene vangen 14 jar
in einen torne!.
s 128. * In deme jare 1192 do wonnen de kriftene Afers wedder
over mer?, unbe koning Richart van Engelande fcolde wedder waren to
lande; he wart jhipbrofich unde quam heimelifen dor de lant; to Wene he
vormelbet wart; dar wart he gevangen; dem feyfer wart he geantwordet
unbe febber gelofet mit grotem gobe®.
10 130. * Im deme jare 1194 do fanbe koning Knut van Denemarten
ein grot her op de heidene in Eftlande *.
129. He brachte of greve Alve van Holften dar to, dat he wart
fin man b.
jolbemar' ſehit &., ergänzt aus B. 5. *1192°
: (medder Accoron' B. 7. hipbretik;
'unde wart fo Bene vormeldet' 2.
: Holften,
Gusd. ebenfo. Memens III Rarb 1191;
über ben Tag f. Toeche ©. 170 Anm. 2.
Cdleſtin III wurde gekrönt Apr. 14 unb
Heönte Heinrich Apr. 15; Gaflt ©. 897;
Toce ©. 186.
1. A. 8.: Woldemarus Sleswicensis
episcopus regnum Dacie sibi volult
usurpare, quem rex capiens vincula-
vit. A.H.: Waldemarus ep, Slesw.
regnum affectans Dacie a Waldemaro
duce capitur et vinculls mancipatur.
A.R.: Waldemarus episcopus, nullo
cogente, regi se opponens Ärit in Nor-
weglam. Indeque rediens cum 35 lon-
‚gie navibns captus est, et In turri Syel-
borg positus, ubi sedit 14 annis. @al-
demar, Sohn König Knubs (+ 1157),
wurbe 1184 Bifhof von Schleswig, floh
1192 nad Schweben und Norwegen,
tam 1193 zurüd, nahm ben Königstitel
an, wurbe Jul. 8 ober Dec. 26 gelanı en
genommen, und faß 5 Jahre in Nor
urg, bann 9 Jahre in Syöburg. Ufin-
er ©. 63—86;, Dehio 2, &. 10911.
Er Bezug auf ben Tag ber Gefangen-
nahme |. Toeche ©. 303 Anm. 4.
2. A. 8. 1192: Rex Francie, rex
Anglie Richardus et Conradus marchio
ibersvorunt Akkaron a Sarracenis. ©.
®.: Bi den feloen tiden wunnen be
eriftenen Alers wider.
3. A.8. 1193: Richardus rex Anglo-
ram repatriarit, sed naufragium pas-
sus pecuniam perdidit et vix evasit.
Venit in Austriam, et captus est ab
hominibus ducis in civitste Wen —.
Be matt deme tepfne gbrantmane' 2. w
" ie wart füln man’ @.
'Traditus est Imperatorl Heinrico, sed
ipse se pocnnia redemit. A. H.: Ri-
chardus rex Anglie in Austria capitar
in eivitate Wen —. Imperatori traditur
et ipse se pro 150 libris redemit. A. B.:
rex Anglie — Venn —. Imperatori
traditur, et ipse se pro 150 libris ar-
genti redemit. Das bier hinzugefügte
!fegelb, aber 150,000 Marl, nen-
nen A. 8. unter 1194. ©. @.: unbe
warb be foning Ritihart van Engelant
ſchipbrokich in ber wibervarb unbe warb
jevangen to Wene; be warb of beme
feifere geantwarbet, be beſchattede ene
uppe bunbert duſent mart. Richard
fegelte 1192 Oct. 9 von Alton ab, fiel
Dec. 21 im Dorfe — jetzt einer
Borftabt Wiens, in die Gefangenjchaft
Leopolds von Defterreich, lam durch ben
Bürgburger Bertrag von 1194 Febr. 14
In bie Getwalt Heinrich VI unb wurde In
jolge bes Vertrags von Speier iu Frei-
eit gelebt. Toche &.257,259, 262,268.
. A.R.: Expeditio facta est in
Estoniam.
5. A. R.: Comes’ Adulphus factus
est homo regis tributarlus Dacie. Ueber
dleſe Angabe f. Ufinger &. 67 Anm. 1.
Adolf von Holftein war Zur Unterkügung
Balbemars von Schleswig über bie
Eider gegangen; einen Ber; eitumgsaug
Enuds erwartend, hatte er dann Marl«
geaf Otto von Brandenburg um Hülfe
gebeten, Knud wartete, bis Otto wieber
abgaegen war, und fiel dann in Holflein
ein. Abolf bat um Frieden; mille qua-
46
1. Detmar-Chronit von 1105—1276.
+ * Unde arbeyde ſedder myt finem brobere hartich Walvemar, wo
fe webber wonnen de Iant in norben ber Elve to der cronen van Dene-
mare, de er oldervader hadde vorworven van keiſer Ludere mit groten
gobe, alleyne bat he des Korte wile brufebe!.
131.
* In deme jare 1195 do ftarff hartich Hinric de lowe vans
6.8. Brunswil; de let na fil 3 ſonne: Dite, de ſebder feifer wart.
" den vil an de grevefcop van Poytirs van finer mober,
Henric den palensgreven unde Wilhelme den hartigen van
Brunspit?,
132. * By der tid tod} de keifer Hinrie fin ander mal over berch inw
. Stier; ‚dar dede he grote daͤt.
* He war Apolyen, | Ealabre, Salerne; he venc Gaufredumsı.
des Teniges one van Zecilen unbe fine fufter ımde de mober 3, unde Se-
filian des koninges dochter van Eonftantinobile, de gelavet was Gaufredes
ſone, de ſedder nam Philippus, des kleyſers broder ĩ.
St leit de keiſer bar vele vorſten unde groter heren kindere
blenden, unde ſomelike let he flepen mit perden dor de ſtraten unde fmar-
969
ni
dringentis denarioram marcis gratlam
. Armolb 5, 17; Üfinger
Bufag Deimars. Val. bie Rathe-
—— 1126.
: Heinrious dux obiit, di-
miss FH; se Aliis Ottone, Heinrico et.
Willehelmo. A. H.: Item Heinricus dux
‚obiit relictis post se fillis Ottone, Hin-
Ben u no ©. Fr a ben dben
e ıric van Brur
nesiwkc, —A 1195 Aug. 6 gu
Pr Bon feinen Söhnen war
Pfalzgraf Hei J der ältefte, Luber war
fon 1190 Oft. 15 geftorben, Otto ber
dritte und Wilhelm von Lüneburg der
jüngfe. ®infelmann, Philipp v. ar
ben n.OttoIV v. Braunſchweig 1, &.503.
3. A.8.: Imperator cepit Salernam.
— Captos etiam est alius Thancradi
regis, et mater ejus vidua et ejus filia.
Capta est otlam Isaac regis Constan-
tinopolitani fit, Thancradi filio de-
sponsata nomine Cecilia, quam postea
duxit Philippus Romanorum re. A,
H.: Imperator cepit Salernam, — capit.
et Allım Tancreti regis et matrem ejus
et Alam, et fillam regis Constantino-
yormoroen — gebe; "yarmorgen mit Er
Ser ie,
lilen pinigen umme ere vorretniffe unde myſſedat 5.
sea gebe van Kal de 2.
“palen
6. 18. "phi
“here ri une *
politani, desponsatem auo Tancreti,
nomine Ceciliam, quam postea duxit
Philippus rex. ©. W.: Do be feifer ſie
idiſcheme ande verevenet habbe,
je Bor aver to Bulle unbe_gewan
‚ie unde Kalabre. König Tancreb
war 1194 Febr. 20 geftorben; worber
kin Sohn Roger. Gin jüngerer Sohn
ilhelm übernahm bie Regierung unter
Bormundſchaft feiner Mutter Sibt
Heinrich zog Nov. 20 in Palermo ein;
De. a in — feine Mutter
und feine Schweſ gefangen genom-
men; Toeche ©. 322—23, 143.
4, Irene, Tochter bes Kaifers Ifoat
Ungelos, war verlobt mit Roger Fr
König. Philipp ©. 319, 320
©. 545) unb vermäßfte fi mit sale
1197 Mat 25 zu Dune le bei Augsburg
ui. 470; Birke eimann 1, „E 29).
ie —9— aud A. 8. u.
A. 8. 119: Be — ———
—8 potentissimum piratarum —.
Oaptum sutem excecarit. A.H.: cepit
et Margaretem potentissimum 'atam
et cecavit eum. A.8. 1196: Quem
(Jordanum) Imperator captum In sedem
ferream candentem posult, et coronam
1195—1197.
Do was by deme feifere ve jonge hartige Hinric van Brunsvik; de SB
tenjers; des dede he zit van emeto |,
dar na quam he weber to hulden unbe nam bez keiſers Fr
krech do grote unhulde des
finen vianden !.
vedderen dochter, des palensgreven
6
del der ſtede, borge unde lande ꝰ.
47
van deme Rine 2.
+ * Im deme jare 1197 do vor de keiſer over mer; dar wan he ein 8
133. * Do be ſines willen ein del hadde gefcapen, dar ſtarff he; men ss.
fpraf, em were vorgeven 4.
+ * Eynen ſonen he leit, Vrederile, jonf van 4 jarend;
wanvil dat konyngrike van Secilien®;
vorften unde heren, de by deme keiſere weren.
deme
den coren be pelgrime,
135. * Aver in Duſchen Ianben foren je Philippus, des keifer Hin-
vides broder. biſcop Adolf van Eollen unbe de palensgreve Hinric unbe ©.
de hartige van Brabant myt hulpe konning Richardus van Engelant brach ⸗
sten Otten den greven van Poytirs, hartigen Hinrikes fone, oppe den ſtol
to Afen, dar he wyet wart. und Philippus wart gemyet to Megene?.
re
2 nen;
NIT
[>
ignitam clavis ferreis capiti ajus inous-
sit. Quendam — Richardum per plateas
traetam suspendi fecit. A. H. ebenio.
3 — bar dodede be menegen edelen
be wedet eme waren. He let fe
van "unbe fet fe flepen be perebe bur be
— wante an ben bob unbe pinegebe
je m
rn Ben De hun Hure
198. ge ie
van Brunesiwic untret ime in be Rat to
inem wionben, wanbe he habbe des kei⸗
eres angeft.
2. A. 8. 1194: Heinriens, Allus
ducis Heinricl, duxit Aliam Agnetem
— Conradi de Reno. ©&. 3. 331:
jewan be junge je Heinric
——— wante he fine® vedde ·
ten bochter to wive nam, bes palenz«
greven vamme Rine. Die Heim een
mählung fanb zmiihen 1193
u 1194 Jan. 29 auf ber Burg Sabiet
flatt. Toeche ©. 566.
A. 8. 1198: Imperator etiam in
Sielliam est profectus. Cum Messanam
et Brundisium et sivitates alias subju-
gasset — vitam Anivit in festo Micha-
belis. Peregrini ignorantes mortem im·
peratoris jam Baruth aequisierunt et
Thorun obsidebant. &.®.: He {hop
of ene warb oder mere; bo gewan men
"n "ie leg ie X ER
Baruth m unbe belzg Zoran.
ward deme keiſere
RR
— 1. Uei — — am
a ii
daf. ©. 482 Anm "ae Baitung
5. A. 8.: —— tuno peregrini
elegerunt diium imperatoris Fridericum
adhuc Infantem. A.H.: Item prineipes
u. f. w. — Frederiocum Aillum impera-
torls Hinriei vix quatuor annos haben-
tem. Griebrich, * ame De. 26,
wurde Ende 11 Et pam
Köni a! en ©. Er 144.
Die mide befindlichen Pürften
Fa ben ihm geleifteten @ib 1198
Gebr. 2; Winkelmann 1, &. 61.
6. Zufag Detmare.
7. A. 8.: Sed prineipes Alemannie
elegerunt Philippum, fratrem impera-
toris Heinriel, exoepto Adolfo Oolo-
niense archiepiscopo, qui —. Unde
elegit Ottonem, filium Heinrioi de Bru-
neswich, et hoo oonsilio et auzilio Bi-
chardi regis Anglie avunculi sul et
Heinrict fratris sul, et ducis Brabantie,
Otto Aquisgrani, Philippui d Mo-
gontiam coronatur. A. H. ebenfo. ©.
B.: In deme 1198 jare — warb Phi-
lippus de ge van Swaven, bes
teifer Heinrites brober, to foninge_ge-
toren. uppe ben warb geloren Dito
van Poiters, bes hertogen. rikes ſone
van Bruneswie. Philipp wurde ermäplt
ABB
4.B.R.
i
48
I. Detmar-Ehronit von 1105—1276.
dar af wart in den landen grot orloge, roves, Brandes unbe unheils
vele!.
136.
. * In deme jare 1198 do ftarf pawes Celeftinus.
; wart pawes Inocencius 18 jar?.
na eme
+ In der ti quam to lande bifcop Hartwid van Bremen 3, de dars
varen was pelgrimmafe, unde brachte mit fit dat fivert, dar mede fonte
Beter fetoch Malchus dat ore aff.
+ * In deme jare 1199 do hadde fit fterfe befamelet de conyng van
A
eG. Denemarten unde wolde Hamborch unde Stade | beftallen ; deme wedder- zı m
ſtonden de biſcop Hartwich umde greve Alff mit der hulpe marcgreven u
Dtten ; alfo ferede wedder de konhng op de Enbere*.
138. In deme jare dar na tod} hartige Woldemar des konynges bro-
be hebben vol gedan®.
art.
8-9. do — beflalle
1198 u Muhlhauſen, gekrönt
Sept. * and: Eintelmantt, ©.
69, 500-502; ©. 136. Dtto mwurbe
ermählt 1198 Yun. 9 zu Koln, gefrönt
Zul. 12 zu Anden; baf. 1, ©. 83, 84.
Bakgraf Heinrich (vgl. daf. 1, ©. 73
Anm. 4) unb Heinri I von Brabant
waren bei Otto’6 Wahl noch nit vom
muuge beimgelehrt; Heinrich I Ge⸗
mahlin Medtild verlobte Otto Jul, 11
ihre Tochter Marla; dal. 1, ©. 84;
2, ©. 526. Ueber bie Eimpirtung x
ig diicherde f. baf. 1, ©. 74 Anm. 2.
1. A.H.: Et multiplicata sunt mala
in terra,
2. M. P.: Innovenelus II — sedit
anni 18 mensibus 4 et diebus 23.
Bern. Quid, ebenfo. Cdleſtin III ſtarb
1198 Yan. 8; Junocenz III wurde
Ian. 8'ober Jan. 9 erwählt. Jaflt S.
= Borthaft 1, &.1; Winkelmann 1,
2 Anm. 4
. A. 8.: Hartwicus archiepiscopus
orra promissionis Venetiam navi-
Inde Bremam perrexit, deferens
adium Potrl, quo Malcho auriou-
umputavit. A. H.: Hartvicns ar-
»tacopus redions de peregrinatione,
Rreme gladium Petri, quo Malcho
ıtaverat auriculam. A. B.: Hart-
" rediens tullt sccum Rreme —
ulanı. Hartwig war 1199 Jun. 8
zu Yale. Widfelmann 1, &.19
+1; Debto zu S. 116 Anm. 4.
wart Innocenciud papcd, die fat 18 jare' D.
{ende congng Knut fon btaber —J— Beim, mie Hard
;. der vor Reynoldusborch; dat wart em gegeven, alſo dat he brefen ſolde
dat hus; aver he let brefen aff men twe ‚planten 5;
dar mede wolde
na aubführtider 8.
elinge
or
4. A.S.: Canutus rex Danorum
mittens fratrem suum ducem Wolde-
marum, Hamenburg sive Stadium pro-
posuit expugnare. Sed archiepiscopus
Hartwicus et comes Adolfus ei apud
Eideram obstiterant. A.H. und B. ver
lin. S.8.: Bi ben tiben vor de koning
Kuut unde be hertoge Waldemar van
Denemarken uppe be Eybere, unbe be
gene Alf weber fe am anderfit. Mit
me waß be biſchop Hartwie van Bre-
men unbe be matcgreve Otto van Bran-
benburd unbe andere herren vile, unde
Tagen bar alfo lange, bat be Denen
voren to lande. Otto von Brandenburg
und Adolf von Holftein waren zu Anfang
Jahres in Wendland eingefallen,
ir dmaung eines Vergeltungszuges
ws Adolf mit verbändeten Fürften an
ie Eider; Kuub und Waldemar kamen
an ba6 anbere Ufer; ohne Kampf und
Ohne Bricvenöfäfuß jogn, be
aus einander. Ufinger ©. 86—89.
.R.: Castrum Beynsborg ac-
—8 est, et Thitmaerskia. ©. W.
ma vor aber be bertoge Waldemar
im bat Iant to Holgaten unbe —* as
af ime Reinoldesburd, alfo dat he it
fbe brefen, unbe ne_braf is nicht,
wane twe planfen. Wolf hatte im
Eu 1200 bie alte Feſte Renbs
rg beruf fellen begonnen. Ufinger
“6 —8 Detmars.
1198— 1201.
49
137. Im dem fulven jare tod) konyng Philippus vor Brunswik; dat
bleff al ungewonmnen!, unde he vor van dar fonder vromen?.
* Im deme jare 1200 do erhoff fil de orde der mynderbroder? van
fonte Francifcus levenvet.
5 * Des negeften jares ſtridden de twe konhnge Philippus unbe Otte
by de Mofele 5.
139. * Oe wan des jares hartige Woldemer Hamborch; dar wart
de greve Alf gevangen, unde wart gebracht in den tom to biſcop Wol-
demer®.
10
Denemerten ®.
140. * Do wart of Segheberge? unde Rafjebord den conynge van
Der lant fit onberwant greve Albrecht van Orlemonde; de was
des konynges om, unte breff fin orlich®.
141. * Des fulven jares ftarf ve fonyng Knut, alzo in deme jare
151201 2 ydus Novenberus. fin brober hartich Woldemer wart to fonynge u
wyet io.
— TE ITS
te.
1. A. 8.: Rex Philippus Bruns- König Runde gemäß jemäß bie Wenbenfürften
wich obsidet, nec obtinet. A. H. im unb Nifiot in Rateburg ein;
ebenfo. Die Belagerung her
„bilrfte — im Anfange ug u begonnen
haben“ und wurde Aug. Bi aufg aepoben.
Winkelmann 1, 6.184 Anın. 1,
3 Zuſer Detmare.
A. B.: ordo fratram minoram
ia Ierthum; f. ©. 53 Anm. 5.
4. Bufat Detmare
5. A. S.: Philippus et Otto circa
Mosellam vires suas sunt ex; A,
B. ebenfo. Otto war 1202 Febr. 3 nad
ee gen um, kehrte um unb
an ber Mofel.
Winteimenn 1, ?6 —
6. A. 8.: Canutus rex Danorum
Hammamburg occupat, et frater suus,
Woldemarus dux, Alblam intrat, Adol-
fam comitem invasurus. Capta est Ham-
mamburg, et comes Adolfus, conditiona-
liter ad ducam egressus, vinculatur et
ad episcopum Woldemarum in carcorem
mittitur captivatus. A. H.: Hammburch
et Lubeke a duce Woldemaro capitur,
et comes Adolfus, et ad Waldemarum
episcopum ponitur. A. B.: Lubeke et
Hammaberge — ep. Slesvioensem, qui
soncupiverat Datie regnum, ponitur.
A.B.: Comes Adulphusccaptusest. Xbolf
von Holſtein und Abolf von Rateburg
waren 1201 in SDitmarichen einge-
broden ; darauf flelen ber Aufforberung
Etädtedroniten. XIX.
Mai 25 bei Waſchow fiel Nikiot
wurbe Abolf von Rageburg in bie Flucht
siegen In Si fein iölen bes
BR eit Fr 7 Fr u —8
legt und entflol burg
ter Fr ; DM. 28 108 Brlbehar
in Kr ein; Nov. unterwarf fih
jemart zurüdfehrte, erfchien
Fr FH ‚Holftein etwa Nov. 30 wieber
in Sam urg, aber Dec. 24 flanb auch
emar vor ber Stabt; Dec. 26 kapi⸗
tulirte Adolf unter ber Bedingung, daß
ex unb bie Geinen frei abgtehen bürften,
wenn er Waldemar Lauenburg überant-
worten lönnte. Dies gelang nicht und
Adolf wurbe nach Sabre gebracht.
uſinger S. 94—103, 4060-
7. A.R.: Castrum Sasghaebyergh
scquisitum est. 1202 Rov.; Ufinger ©.
t und
99—100, 110.
8 en: Des anderen, jares bo
jewan hertoge Waldemar burch
201 Rod. 1; |. Anm. 6. er
2. Zuf 1.
10. A. 8.: Rex Danorum Kanutus
oblit, eul Waldemarus, frater ejus, in
regno successit. A.H.u.B. gene. ©, ©
Bi Do Pa oc be Toning Knut, unbe
ildemar foning. A.B.: 2
— Kr her obiit Kanutus rex, fillus
4
3er he greven Alve to ber tib to riddere ;
50 I. Detmar-Epronik von 1105—1276.
142. * He was ein vrom wiß here; bes riles vromen he wol dede,
er be koning wart, alzo dede he var na noch vromeliter. he fach ver Du-
ſchen twedracht, unbe bat be lant weren werelos int norben ber Elve,
be fin oldervader, be hilge Kartige Knut befeten hadde!. des malere
be bedwank be lant to bes Tonyn«s
ges bant?.
—9— 143. Do en konden be van Lubeke van deme Romyſcen rike nene
hulpe hebben; fe worden bar to biwongen, bat fe fit moften bon under
den konyng van Denemarken. be lavede en bo, bat ze ſcolden biyven by
alle erer vryheit unde allem rechte, alfo de hartige Hinric vor unde fei- u
fer Vrederik na befegelt hadden gegeven. alfo gaf | he fine Hantfeftinge si.»
myt finen Tonindliten ingefegele in deme jare unſes heren 1202 Kal.
Defembert. do hadde Lubeke ftan by 56 jaren van ber tid, bat hertich
Hinric fe begrepp 5.
144. Des ſulven jares wort greve Alve los ut der vencniffe; des u
“ mofte he den lonhng Woldemer laten antworben dat hus to Louenborch ®.
. 145. * Im deme jare 1203 do bouwede bifcop Albert de flat Rige
" möt hulpe der pelgerime ?.
1. Yale: Yen, une Aal in ei jare Ei kamı m (oteht, P 78 en 6, me:
F 06. 16. % *38*
Sit 1 ber den eis:
—* punsede de Hab 10 Righe mpt den bergheren van Bremen unde mit den pelegrimen"
Waldemar —, Waldemarus eoronatus
Ufinger ©. 115 Anm. 1,
est in regem eodem anno. Ufinger
231
Anm. 1; Höhfbanm 1, ©. da am 1.
S. 11.
1. Zufag Deimars.
2. A. B.: Comes Albertus factus
est miles. Albert war ber ältefte Sohn
des Grafen Sigfrieb von Orlamünbe
und der Sophie, Tochter König Walde ·
mar I. Ufinger &. 121 —22,
3. Zufag Detmars.
4. A. 8.: Capta est etiam Lubeke
a duce Woldemaro. A.H.u.B. [. ©.49
Anm.6. König Waldemar, gekrönt 1202
Dec. 25, beflätigt in einer Urkunde, bie
datirt if: anno dominice incarnationis
1202, anno regni nostro secundo, in
octava sancti Andree, 6 kal. Decembris,
ben Bürgern * —R8 Freiheit, bie
ihnen von Herzog Heinrich und Railer
— iſt: Lib. u. B.1
12. Ueber die Unterwerfung Aübeds
Arn. Lub. 6, 13; Ufinger &. 98;
iner bie Datirung "ber Fer v. 1204
Dec. Dahlmann 1, ©. 346 Anm. 1d;
Fan) Detmars.
6. A. 8.: Oastrum Louenburg ho-
mines comitis Adolf regi Danorum pro
absolutione comitis reddiderunt. A. H.
u. B.ähnlich. A. R. comes Adulphus libe-
ratus est, positis obsidibus ad 10 annos.
Redditam castrum Louemborg. ©.
Des anderen jares men Louenbur
deme koninge van Denemarten, barmibe
warb greve Alf ledich Sauendurg
wurde m von König Waldemar be-
iger: jen Uebergabe ber Burg wurde
Abolf a m Palfein | in Breit gelegt.
ufı
zus A. 8.: Albertus Livonensis epi-
scopus civitatem Rigam edificavit. A.
L. ebenfo. S, ®.: Bi ben tiben bn-
webe bifchop Albrecht mit ben pelegri«
men be flat to Rige to Stande. Ueber
Die Gründung Kigas 1201 f.
Die Gründung ber Deutfchen
ber Düne — Geſchobl 1872, ©.
23385.
1203—1205. 51
* Im den tiven bo vorlos bifcop Hartwich de ftat to Staden; de wan A, &, 1202.
en af konnyng Ottet. "
* Unde of fetten ſid do de Stedinge weder ben bifcop Hartwige unbe &; %'
weder de heren, de umme je befeten weren ?.
soppe fe; over he en wan bar nicht grot an 3
+ Im deme jare 1204 do vor in Norwegen toning Wolvemar mit 4,8
groter macht; dar fatte he Erlinge to coninge umbe fette dar einen har«
togen, be beide worden fine man.
146. Dar na wan he Ertenbord) over der Elve; dat let he brefen®.
1 147. De fulve konyng Wolbemar nam des jares des konynges doch ⸗
ter van Behemen®.
148. * In deme jare 1205 do ſtridden de tme konynge Philippus A;,9-
unde Otte by Colne. dar wart Otte gewont?, unbe bifcop Arolf van
Collen, de ben Otten to Alten hadde wet, wart gevangen; be
AB,
1205.
4, Meberäri In 0 zu Staden gewonnen wart. ‘do verlod’ fehlt
ei —8* 6. 2 ‘Di —X if san:
wi —— * “Si %.
heren’ 6. eu ©. Ueberfärif —E
—— unde. 7. ie, Ein ‚ehem; "Bebenmen 6, 12. def
Beth: ma % 2 tonnage Arber Byignaß ua Di 12. 1205 fehlt 6. me‘: m &.
13-14. 'gemont — geva "gewund, Bifonp gmangen, de den eonyng Diten to Atem
went gfliept 14. Agrvangen = genangen 6.
1. A.S.: Rex Otto recipitur in Stadio
etin Brema. A.B.: Rex Otto, filius H.
ducis — Brems. &. 3.: Ju bem an-
deren jare vor be koning Otto vor Stabe
unbe gewan fe biihop Hartwige af.
Stabe war A Adolfs von Holftein
Abzug (1. ©. 49 Anm. 6) 1202 wor
dan. von Kr ee Otto gewonnen wor ·
108; —E
cher ben Zufah der Brem. Cproniften
f. Beiland, 8 [Hungen 13, ©. 187.
2. A. Stedingi eomiti Mauricio
ceperunt et aliis suls dominis rebellare.
A.B. ebenfo. zu 1201 : Des ſelven
jares untfatten fc F Stedinge weder ere
ten herſchap unbe branden be burge be
im irme lande waren. Bgl. Schumacher,
Die Gtebinger S. 52—56, 15961.
Betand, Cidj. Beithren. ©. 206
Anm. 5 "par diefe beiden Nachrichten
mit Unrecht aus einander.
"3. A. 8.: Hartwicus, Bremensis ar-
‚chiepiscopus, congtegato exercitu Ste-
dingos invasit, sed pecunia accepta re-
ditt, A.B.verfünt. ©. 8.: Im ben fel-
ven tiben vor be biſchop Hartwich van Bre ·
men uppe de Stedinge unde erwarf dar
elene. Säumager ©, 57—58, 215—19.
A.B.: expeditio facta est in
Normaglam m Waldemarum,
qui Aerlingum constitult ibl regem et
Philippum dacem, qui ambo facti sunt
homines regis apud Tansbyaergh. Bal-
bemar 1204 nad Rı
Grling "ber fh ns einen AA A
Könige Magıms von Norwegen aus-
ab, zum König ein und gab ihm ben
Fi pp ale — bei. en 2,
6. A. R.: Dani Alblam transeuntes
destruxerunt Aertenborg. ——
war, wie Ufinger vermuthet, im Befig
5: Pig Heinrid; ©. 132—33.
A.B.: rex Waldemarus duzit
Damen, Allam regis Boemie, in uxo-
rem. Ex hatte fih um Neujahr 1202
mit einer Tochter bes Pfalggrafen Hein ·
rich verlobt, heirathete aber 1205 Mar ·
bie Tochter König Ottolare von
öhmen. Ufinger ©. 100, 132; Win-
lelmann 1, 5 Anm. 1, ©. 400.
7. A. 8. 1205: Philtppus et Otto
viren suas Iterum circa Oolonlam sunt
experti, {bi Otto graviter est vulnera-
tus. A.H. wenig abweichend. A. 8.
1206: Philippus et Otto viren suas ite-
rom oirca Colonlam sunt experti et
Otto iterum graviter est vulneratus.
Philipp erfpeint 1205 Gept. 29 vor
4»
52 I. Detmar-Epronit von 1105—1276.
wart weber los; bar na mofte he vortien Otten unbe helpen vort Phi ·
fippo!.
149. Des jares ftarf bifcop Hartwich van Bremen ?.
150. In deme jare 1206 do halp de nye konynginne van Denemars
ten, dat bifcop Woldemer ut der vencniffe los wart; he mofte over biyvens
buten deme rife to Denemarfen ; alzo wart he to Bremen biſcopꝰ vil na
vif jark.
+ Im deme jare fande de fonyng van Denemarken ven bifcop van
Londen Andreas möyt groten here to Revele, de lant to bedwyngende 5.
151. By der tid fande be pawes Inocencius twe carbenale inte
Dufcen Iande, enynge to malende tufcen den konyngen twen, Philippus
unde Dtten; bar en wart do over nicht van®, umme bat erer eyn
|den anderen nit wolde untmwilen”.
4. 'Tonynginne' : tonynge' &.
ano, 59 dindere z
Köln und beginnt ben Sturm Sept. 30;
Dtto wirb bei einem Ausfall von bem
Reichsmarfhall Heinrich von Kalben
verwundet, Winfelmann 1, ©. 371;
2,6. 533. Die Schlacht bei Waffen
bag, in ber Otto abermals verwundet
wirb, 1206 Sul. 27; baf. 1, ©. 394;
2, ©. 533
1. Detmar if Hier felbfänbig.
Nicht Abolf von Altena, fonbern beffen
mann 1, ©. 394, 429. wet. Sachſ.
Weltchr. 10; Stäbtehron. 8, ©. 142.
2. A. S.: et post breve tempus
oblit. A. B. ebenfo. &. W.: unbe flarf
barna. Hartwig flarb 1207 Row. 3.
Beitfr. 1. Yamb. Geld. 6, ©. 137.
3. A.S.: Woldemarus — episcopus
a Bremensibus eligitur —. Sed gula
illicentiatus a papa receselt, papa cum
utroque episcopatu privavit. Venit ta-
men et quibusdam sibi faventibus se-
dem Bremensem oecupavit. A. B.: Et
Voldemarus—eligitur et ad curlam pro
eonfirmatione profleiscitar, panlo ante
& captivitate liber dimissus, et quia
— ab ipso excommunicatur Bremam
tamen venit — sam occapavit. A. R.:
Waldemarus episcopus liberatus est ad
proces Daghmar regine, ita tamen,
quod Juravit, se numguam Daciam in-
tratorum. vero factus archi-
episeopus Bremensis, cum se regi op-
‚poneret, ad instantiam regis Waldemarl
depositus est et excommunicatus a
Papa. ©. B.: Na bilhop Hartinige
5. veneniffe‘: K 8
13. nid fehlt d.
weni 6. Yaljo wart’ : Yaljo wart alte
van Bremen warb geloren biſchop Wal ·
demar, ben untſatte be paves Walde ·
mar wurde 1206 auf bie Berwenbung
en
e 1207 zu Bologna il
u er in Srme um eifte,
je Inmı entfjieben hatte, won
m zu Rönig rg ber ihn in Brr ·
men einführen ließ. Ufinger S. 133
—10; Winfelmann 1, &. 445—50;
Deiie 2. ©. 126— 31 u. Anm. ©.
426.
Zuſatz Detmars.
. A, B.: Andreas archiepisoopns
Fe? exereitum Eike di Balbemar
ım 1206 an ber Ines Kreuz.
keeres, von feinem Primas Enbiſchef
Inbreas von Lund begleitet, nach Defel.
üfinger ©. 193; Hausmann, Das Kin-
ven ber Deutſchen und Dänen um bem
5 Eſtlande bis 1227 &. 2—3.
6. A. 8.: Philippus et Otto habito
conventu in Quedelinburch, duobus
sardinalibus presentibus, de reconeilia-
tione temptantes, nichil profeoerunt.
Treugas tamen dederunt usque ad
festum Johannis baptiste. A. H. ver
int. SIunocenz III fanbte 1207 bie
Rarbinäle Hugo Bifhof von und
Belletri und Leo Presbyter von S. Eroce
nad Deutſchland; über bie Verhand ·
Fangen berfefben, bie einen Stillftanb
ber Gegner bie 1208 Jun. 24 und Ab«
fenbung von Bevollmächtigten nach Rom
zur Gelee, hatten, ſ. Winkelmann 1.
&. 414—34.
: Zufag Detmars.
1206—1210. 53
152. * Alfo quam de Philippus in beme jare 1207 11 Tal. Iuly A,8-
to Bavenberge; dar ſloch ene dot en palanggreve van deme Nine, ©.®.
unde wart albar begraven. de wart over dar na opgenomen, unbe wart to
Spire begraven !.
E + 5 der tid wan bifcop Woldemer Staden wedder myt hulpe ber um
tebinge?. nu
153. * De vorften werben do eindrachtich unde quemen to Branken ⸗ 4
vort tofamende ; dar ftedigeden fe foning Otten ꝰ. ij
+ * In deme jare 1208 hadde de feifer to pinzften enen hof to
10 Brunswik; dar weren vele vorften umbe heren; unde wart van deme pa⸗
weſe Innocentius gewyet to fehfer erbarliten 4.
155. * Im beme jare 1209 ſtedigede de pawes ben orden unbe
regelen des goden hilgen vaders funte rangifci >.
Do quam des jares de irſte ſamelinge der monile in dat nye kloſter
is to Dargun. van Doberan utgenomen ®.
156. * Im deme jare 1210 do ftarf Bifcop Diderik van Lubeke. na A,5-
UT.
a U en Te
Be werfen 95 —8
meni 8, 13, ‘pilgen — funte' fehit 6.
1. A. 8.: Rex Philppus a comite
de Witilspach in Bavenberg ocelditar
11 kal. Julli, et in Spira sepelitur.
A. H. ebenfo. S. W.: Des anderen
jahres quam be koning Philippus to
Bavenberch, bar ſloch ene de palenzgreve
van Wetelingesbach binnen guben tru ·
wen ; he warb ocalbar begraven. Sider
warb he üpgenomen, unbe to Spire ge
vort, bar of men ene anderwarve
Ueber bie bung Philipps 1208
Jun. 21 zu Bamberg |. Winkelmann 1,
©. 53641. Die Leiche wurde Jun.
22 im Dom zu Bamberg und 1213 Dec.
30 zu Speier Seigeiet. Binfelmann 1,
©. 468; 2, ©. 348.
2. A. 8.: Woldemarus civitatem
Stadensem — expugnavit et rebus
omnibus in inventione Stephani die do-
minica (Xug.3) spoliavit. A.B. ebenfo.
S. W.: Darna gewan de biſchop Walde
mar Stade mit ben Stebingen unbe bero ·
vebe fe. Der gegen Woldemar von dem
Hamb. Kapitel aufgeſtellte Burchard von
kumpenbufen hatte fi Stabes ber
mägtigt. finger ©. 140; Wintel-
mann 1, ©. 450; Dehio 2, ©. 131.
Ueber die Eroberung besfelben durch
Waldemar |. Schumacher ©. 60, 164.
3. A.3.: Rex Otto accedentibus sibi
primam Saxonibus, deinde principibus,
desponsata etiam sibi regis Philippi
Alla, cum qua omnem ejus hereditatem
“De — Diten‘ : ‘Dar na wart con,
te wart endraditlifen to Brantennord
” 10. ‘Brundwif : "Zrandvif $.
BHitippud to Bavenber dot ge-
—8*
11. Rarnten: er.
optinuit. subito est in imperio eona
matus. Qui statim habita curla in Fran-
kenevorda, pacem reddidit et loges in-
novavit. A. H. verfünt. S. W.: Otto
_ mut ———— van Fi don
vorften. Ue tag zu Front.
furt 1208 Nov. 11, auf — Otto
um gerastı wurde, |. Winkeimann 2,
. 124, s
480—83.
4. A. 8.: Otto — Rome a papa
Innocentio coronatur. A. H. ebenfo.
A. B. verlänt. S. ®.: Do he geforen
warb, he fammebe be worften alle to ben
pinteften unbe malebe ene grote hochtit
to Bruneswic. Dannen vor he toRome,
unbe be paves Iunocenciuß wiebe ene to
teifere. Ueber das Bnnofteh au Braun»
Kamneig f. Bintelmaun 2, ©. 148 und
Über Ottos Kaiferfrönung 1209 Oft. 4
baf. 2, ©. 198, 496—97
5. A. 8.: Otrca tdem tempus cepit
ordo predicatorum et minoram fratrum.
A. H. Item eodem tempore — fratrum.
Et Innocentius papa vitam et regulam
beat! Francisci approbans annotavit.
A. B.: Item tunc — minorum fratrum.
. A. R.: Conventus mittitar in
Dargun Doberan. Dargun wurbe
1172 Jun. 25 von Eſrom aus geftiftet
und 1209 von Doberan aus neu befeht.
Melt. U. 8. 1, Rr. 104, 226; Wigger
a. a. D. 28, 5. 242, 261.
54 I. Detmar-Epronit von 11051276.
ee wart geloren bifcop Bertolt ut deme cappittelo!, ein vrom here;
be was be vefte bifcop bes ftihtes?.
157. * Des jares war konhng Waldemer dat lant to Pruzen unde
: Sameland, unbe vwanf hartigen Meftwine, dat he wart fin man ?.
+* a wart bes jares geflagen foning Swerker van Sweden ⸗ ·*
158. * Im deme jare 1211 do bouwede weder koning Woldemer
dat hus to Demynd unde warn deme hartigen van Gtetin aff
vele landes®,
159. * Im deme jare 1212 do let de pawes bannen ben feifer,
8. umme bat he zit onderwant des landes, geheiten vrowe Mechtilde Iant?, 10
dat vormals was gegeven fonte Petere. vor was he bem Tehfer goet,
ſedder wart be em bofe®, unbe ſchop by den vorften, dat erer vele ſik van
en deden to konyng Broverite keiſer Hinrites fone, de fonning van Behe-
men, de Iantgreve®, be Bifcop van
be al op ben keiſer orlogeben 10,
ibeborch unbe vele anderen heren.
160. Do he dat ſach, he vor to lande!!, unde werde fit ſterken.
Baar ande sung Denker fo Denrayn (elle D- en
Set geiene'v ein vorlden mas funte eier genen Talk 8, "oem em’fehtg,
1. A. 8.: Thiderieus Lubiconsts wan bat vil na al bes feifer Heinrikes
episcopus obiit, eui Bertboldns ejusdem
ecelesie canonlcas auccessit. A. H.:
Thidericus — successit, quem Yso Ver-
donsis episoopus in ecclesia beate Vir-
RR
1210 Lug,
Hamb. @eid. 6, &
2. Zufag —8
3. A. R.: Expeditio facta est in
Pruciam et Samland. Mistwin, dux Po-
lonie, factus est homo regis. lieber bier
im; ER Walbemars, ber bie Hulbigung
ins von Pomerellen Ige
keit, f. Ufinger ©. 215; —
4. A.R.: Swaerkerus rex Suecie
oeeiditar. Swerler verlor 1210 Jul. 18
Krone umb Leben. Sein Widberſacher
Eric N „yon König Kunde, folgte
u X
" —A Dymin
reedincant, && Nycenborg destruunt.
Nähere, Rune ber biefe Ereigniffe fehlt ;
Ufinger ©.
€ — Detmart.
7. A. 8. 1210: Imperator civitates
et castra, que papa sancti Petri esse di-
eebat, per omnem Tusciam expugnavit,
et in Apuliam, quam Fredericus rex Ci-
eilie tenuit, exereitum misit, Unde
pa eum excommunlcavit. ©. W.:
Foyant darna vor he to Bulle unbe ge»
fone Frederile av. he unberwant fic oc
bes Ianbes, bat men het vrowen Mech ·
tilbe lant, bat ime be paves tofeget. bar«
umbe bebe ene be pabes to banne. Die
Etommunilation traf Otto 1210 Rov.
is — — 3. ueber bie
ja vornehml toe merif
auf Piel. [| ba. 2, ©. 48996.
— 2 Detmart,
unbe fjop, bat be bi«
(hope von Dubifheme laude bat feloe
beben. be lantgreve unbe be koniug dan
Bemen farben oc van ime. Die Häup-
ter bes Aufflandes waren GSigfrid von
Mainz, Hermann von Thüringen und
Dttofar von Böhmen; Winkelmann 2,
©. 26971. Ueber Friedrich II wei
1212 Sept. in Nürnberg |. baf. 2,
Im 500-501.
fa Detmars. Ueber Albrechts
von gbeburg Verhalten |. Städte
Sronilen7, ©. 135 ; Winfelmann 2, ©.
272 Anm.4. Duelle Detmars if vieleicht
Die Nachricht von ber Sertahrt Dttoß ge
sent ben ich 1, . 55 Ann. 11.
0 de teifer bit orloge
——* he vor wiber to lande unbe ber
lach Wigenfe. Otto urkunbet 1212 Br.
22 in 16 in Fra
Binfelmonn 2, ©. 308, 506—6.
12. Zuſatz Detmars.
1211-1212. 55
1.210.° Do quam he to Rorthufen; dar nam he koninges Philippus | dochter !,
de ene lavet wart na eres vaders dode?; de flarff nicht lange
dar na®. des deden fil al entelen van dem keyſere“‘ unde vele erer
vrunt to eren vebderen foning Breberite®.
>
giıme®, des Tonynges dochter van Behemen?.
161. To der fulven tiv fiarf de hartich Wilhem®, des keyſers
Dtten brober?; he let eynen jongen fonen, he let Otten ven har-
tigen von Brunswil 19,
* De leifer quam do to Brunswit unde dede herevart op den bifcop
van Meydeborch 11; de toch eme jegen, unbe he wart vluchtich myt ben
finen ; dar worden vele gevangen unbe geflagen 12.
162. * Eonnyng Vreberif quam do van Bulle mytgrotengode
unbe mit fwaren arbeide; deme tod} de feifer jegen. do he quam to Brie
is ſak, dar wart ein grot fiff; de borgere flogen fine Inve vele, unde quam
tumen van denne >.
10
2*
oder
"in. Repeborh
auam conyng Bub
fat Detmars.
das Kind, Sohn ilhelme
m ber Helena, Waldemar
Ueber bie Hochzeit der
Siem. Winkelmann 1,&. 245 Anm. 1.
11. A. S.: Imperator Magdeburgen-
sem episcopatum et terram lantgravil
devastat. ©. W.: De keiſer vor barna
to Brumesiic unbe ſchop ene herevarb
, 505- uppe ben biſchop van Maibeburh. Al-
—8 Detmare. Quelle oben breit von jbeburg wurbe beflegt
I Er 3. Wintelmam 2, ©. 1213 Jun. 11 bei Remtersieben.
Weltchr. 350; Stäbtehron. 7, ©. 138;
* Bar tus Ang. 11. Wintel Winkelmann 2, ©. 34646.
que propter precipnam forme pulchri-
— dieta fuit Daghmar. Uſinger
7 Aut 2 Detmars. Duelle oben
©. 5i
. A.8.: Willehelmus de Luneburch
on relinquens Ottonem adhuc infen-
talum. A.H.n.B. ebenfo. Gr flarb erſt
12. Sädf. Weltähr.: in fente
de; Ohron. docum 17: 1213
pridie idus Decembris.
12. Selb 5 Rahrichten Det ·
De Tarben van beme mus; 2; sat, Alm
des rites bienehman. ®.: Do ie toning Breberic
al entelen. FM En bit orloge vernam, he farbe
to Dubifchen lande mit groteme arbeibe.
be feifer wor ime tojegene unbe quam to
Briſach, bar ſtriden up ene be burgere
van ber flat unbe ffoge mn unbe viengen
fine tube „unbe be a km
3 Sin war m
8 ne teffina aufgeben ; bei Kon ·
flanz hatte A — gefanben,
ohne daß «6 — fe —*
wäre, Enbe —
Baſel ein; feste m in Srelſach
Gewaltthätigleiten fell Zrupben
ER —* Einnohne zum Auf-
+ * Of ’flarf des jares des koninges van Denemarken fine fonyn« A,R.
A, R. 1208.
EB. 3.
A. 8. 1213.
©. 8.31.
A.8. 1218.
EB. 35.
32.
32.
56
I. Detmar-Epronit von 1105—1276.
163. * By ver tid let de foning van Denemarfen werben, dat de
4.3. 1211, pawes untfatte bifcop Woldemar van Bremen !. do wart dar bifcop Ge⸗
rart van Dfenbrugge ?.
165. Im deme jare 1213 ſtridden de Stedinge by ver Hoye unde
worben alle jegelo83.
164. Do bowebe de bifcop Gerart dat hus Stutere*.
166. In der tid Iegeve kounyng Vrederik eynen hof to Merfebord.
dar mafede de keyſer ene herevart unde bewerde ene ven hoff; he vorherde
unbe vorbrande bat Iant to Doringen unbe venk greven Güntere van Ke-
verenborghe .
Do quemen over ut de Behemen, unde kireden wedder to Duebelin-
geborch 8.
Dar na Firde wedder Lubzeke van deme marcgreven Diderik van
Mygen?.
rar":
2-3. "Gere
ide und Dtto- floh ans ber Burg.
infelmann 2, ©. 317—26.
1. A. R.: |. oben ©, 52 Anm. 3.
2. A.S.: Papa Gherardam Osnabur-
gensem episcopum in Bremensem ar-
chiepiscopum confirmavit. A. B. ebenfo.
©. ®: Do warb biſchop Gerab van
Dfenbrugge bifchop to Bremen. Walde-
mar war gleich nach feiner Flucht von
Iunocenz II erlommunicht worben,
hatte fi aber in Bremen Behanptet, BIS
1209 die Extommunitation abermals
verfünbet u ke ie Dur
Hard von Stumpenhufen trat , bie
Neuwahl fiel anf Biſchof Gerhard von
Dsnabrüd und wurbe 1210 Oft. 30 von
Iumocenz II gebilligt. Hamb. U. 8. 1,
Pr. 3668, 370, 37580; Üfinger
©.151— 54; Dehio 2, ©. 131— 33.
1211 wurde Walbemar von Herzog Bern-
harb in, geführt; Pfalsgraf Heinrich
1.
‚©.
hielt finger ©. 154, 16769;
Debio 134.
3. A. S.: Comes Hinricus de Hogia
plurimos Stedingorum cepit et oceldit,
‚cum hortatu Woldemari terram incendiis
et rapinis devastarent. A.B.: Comes —
V. episcopi — devastarent idem Ste-
dingi. &.@.: Do ſtridden be Stebinge
bi ber.Hojen, bar warb der Stebinge vile
geflagen unbe gevangen. 1213 braden
die Stebinger das Haus Riensberg dor
Bremen unb wurben bei Hifgermifien,
Rip. Wechold, von Graf Heinrich II von
Hoya-Stumpenhufen geſchlagen. Schu-
macher ©. 63—64.
4. A. S.: Gherardus episcopus
:‘@erat' 9. _ 6. “Berart': "erol
11-12. "Duedelingebord‘ : "Duedelingeborde‘ $.
—E hate:
Seluttere edificat, dux Heinricus Val-
kenberch, A. B.: palentinus Hinricus,
&.®.: Do bumebe oc bifhop Gerat
Ser Befeigt Selineitag bei Schtät.
ol feftigt 2
ter; gegen An ehune Pfalggraf Heinrich
eine She bei Baltenburg. Schumader
©. 64, 168.
5. S. ®.: Darna vet be kelſer Dito
mit here to Mersburch, bar be koning
Breberic enen hof habbe geieget- ben
werebe he unbe branbe bat lant to Do«
ringen unbe vieng gen guntere vom
er
Keverenberch· elta zu Mertebusg
follte 1213 Ende Septem! E Rutinben;
Dito verhinderte ihn. Graf Günther
von Käfernburg (Schwarzburg), Bruder
Enbifchef Abıchts von —
wurbe Im Raiferswertb gefan jen gehalten,
bis ſich dieſe Burg 1215 Jul. 24 bem
Grafen Adolf von ergeben mußte.
Binfelmann 2, ©. 346—47, 391.
6. S. W.: Do quemen aver ut be
Beheme unbe voren wante to Duebelin«
gerburh bar farben fe wiber. Oft. 16
fan Sriebrich IL, ber Zul. 21m
er urfumbete, Ins Magdeburgifche,
mit ihm Böhmen uud Mähren, Oft.
19 lagerte er vor Oueblinburg. Stäbte-
ron. 7, ©. 140; Winkelmann 2, ©.
346—47,
1. S. ®.: Darna farbe Libzele van
deme marcgreven Diderile van Mifne.
Der Kufftanb Beipgige ſcheint Ende 1214
erfolgt zu fein; 1216 Jul. 20 kam es
um Bergleih. Winkelmann 2, &. 389
nm. 3, ©. 445.
s
”
4213—1215.
169. In deme jare 1214 do begonbe ane hovet van allen landen A.
57
to lopende beide man unde wiff; fe fprefen, fe wolven varen over
mer to Ierufalem. do de pawes dat vornam, vil fere dat he klagede, dat
he to lange hadde geflapen to fuller venfe!.
he legebe do en confllium? |
sto Lateran, dat wart des anderen jares ®.
167. In deme jare toch de keyſer in Francrile mit hulpe greven A.
1.212.| Ferandus van Vlanderen, unde ſtrivden wedder konhnge Philippe.
dar e
8.
mr
um,
s.H.
Ki
. 8.
124
.B.
wart de keyſer feghelos to Kompyyne; dar wart greve Ferandus gevan- o
gen unde mennyd edel man *.
10 168. Des zulven jares nam Toning Baldemar van Denemarken A.B.
fin ander wif, des greven Ferandes fufter van Vlanderen, gheheyten Ber
vengharia®, de fo rechte fhone wase.
+ Im deme jare 1215 do was de foning van Denemarken oppe der A.
Eive. alzo he vort wolde vor Staden, dat werede em de palantzgreve?
ıshartid Hinric®.
1: ande 6. 4. ‘en’
du’
„Fran
"Seranted’ 6
1. A. S.: Circa idem tempus pueri
sine reetoro, sine duce, de universis
omniom regionum villis et eivitatibns
versus transmarinas — ameur-
rerunt, et dum quereretur ab ipsis,
quo currerent, responderunt: Versus
Jherusalem, quorere terram sanctam.
— Papa auditis hiis ramoribus, inge-
miscens alt: Hil puerl nobis inprope-
rant, gquod ad recuperationem terre
sancte eis enrretibas ‚non dormimas,
A. H. verfügt.
vom i2i2 Ye Br — Ende
Bull
unb je je 2,
©. 230—: Die Beteiligung ‚von
Desanen und Grauen ift Bu ja Det ·
mars. Ueber bie Rebensart: To lange
gelapen f. Walther im Lorrfpbgbt. |.
ieberb. Sprachforihg.5, &.75; 6,8.6.
2. A. S.: Innocentius papa crucem
predicari statuit, et generale concilium
indixit, Die Einladung batirt von
1213 3% 19. ®intelmann 2, ©.419.
: celebrata est sinodus
PR in ooclesia Salvatoris, que Con-
stantiniana vocatur, a papa Innocentio.
A. H.: Innooentius papa generalem
synodum celebrat in Lateranensi eccle-
sia sancti Salvatoris. Weber das Rate»
van-Konzil von 1215 |. Winkelmann 2,
©. 419—25.
4. A.8.: Imperator cam rege Fran-
eie comfictum habuit, sed victorlam
8. 0° Mi“ *4
peraiait, captusque est comes Flandrie,
comes Otto de Thekeneburg. A. H.
bertint. &.8.: Darna vor de keiſer
oder Kin unbe ſchop ene herward uppe
ben koning van Brancrife mit bes gre-
ven Ferraudes helpe van Blanberen.
de foning Philippus van Branfrife
quam wiber ene unbe ſtridde mit eme
unbe be feifer ward fegeioe unbe gelo ·
80 ir + groter not, um
greve ant
ven unbe mit En
ae A jeber die Schlacht bei Bou-
vines 1214 Jul. 27 f. Winkelmann 2,
©. 373—75, über Ferrauds Gefangen-
haft daſ. 2, ©. 508. Die Ortsangabe
“0 Sompin if Zufag Detmars.
A. R.: Rex Waldemarus secun-
das — eelebravit cum Berengarla,
sorore Ferandi comitis Flandrie, que
en rR erg en bi
Tochter Kön! incho I von Portugal
Schwefer de3 Könige Alfons und es
Grafen Ferrand. Ufinger S. 224.
m EL em ae
u ihr fich auf Walbemars erfte &e-
mablin ; |. oben ©. 55 Anm. 6.
7. A.8.: Rex Danorum cum multis
navibus Albiam intrat, Stadium inva-
surus, sed probibet palatinus. A. H.:
Rex Danorum Albiam cum exercitu
intrat u. ſ iv. — palatinus, Bfahgraf
Heinrich war, wie Üfinger vermuthet, im
Bert ber Bu ‚Stade; baf.S.169—70.
8. Zufah Demare.
8,
15.
. myt deme marcgreven
58 I. Detmar-Ehrenit von 1105—1276.
+ Dar na tod; de leyſe riyt deme hartigen finen broder unde
Dtten van Branbebord; vor Hamborch; de flat
em geantworbet wart myt goben willen !.
+ Do de fonning van Denemarlen bat vornam, he
. quam bar miht groter macht, bat de leyſer em ontwel over de Eive. ins
fineme here ve konyng hadde alleyne der Brefen 60 duſent? ane ander
volt, beyde heren unde vorften?.
170. Ra deme confilio to Lateran ſtarff de pawes Imnocencins. na
. em wart pawes Honorius, de fat 10 jar 8 mant nnde 23 dage*.
172. In deme jare 1216 do tod} foning Woldemer van Denemar: 10
. fen over de Eive in den harben wyntere vor Stade; des landes he bar
vele vorbrande unde rovede. do he des landes bar vele vorhert hadde
unbe dat 48 vorgam wolde, do toch he wedder vor Hamborch⸗, umme
bat fe ven keyſer des jares bar vore hadden in be ftat gelsten®. var
boumebe he eyne borch beneden der flat unde greve Albert bouwede ofıs
ene dar by der Elve; van den twen borgen divongen fe de borgere,
em Ni *
eat de van Hambı Na I
55 — 5* BE *. heuer
up. do
ibert mp eme Dor Etade umde banaebeı
1. A. 8.: Imperator eum tratro et
marchione de Brandenburg et Walde-
maro episcopo Hamburg obsedit et in
paco recepit. A.H.u. B. ebenfo. A.R.:
Imperator Otto fidem violans et contra
juramentum suum veniens Halaatian,
eam sibi subjugare volebat. ©. @.
——— ————
vor Ham
bes Brubers Otto IV ale Herzog unb ve
ſalſche Name des Markgrafen find In-
that Detmare.
2. A. R.: contra quem venit rex
Waldemarus cum exercitu coploso, ha-
bens secam de solis Frisonibus sexa-
ginta milta hominum. Quo audito Im-
perator non est ausus expectare con-
‚greasum belll, sed fugit ultra Albiam
— 6. 8.: be Toning van Denemarken
vor jegen ene, unbe be feifer untwel eme
unbe vor wer Ele. Ueber ben
—3 jug don 1218, u an weldem nament ·
{7 raf Heinrich und Albrecht von
Brandenburg theilnahmen, ſ. Ufinger
&. 170-711, 415; über bie Zeit bei
felben Bintelmann 2, ©. 399 Anm. 1.
3. Zufag Detmars.
4. M. P.: Honorios III — sedit
annis 10 mensibus 8 diebus 23. Bern.
. Imnocem LI flarb 1216
; Honorius III wurbe
Intl. 24
60, 468;
6. A. 8.: Bex Danoram Alblam
‚glacle rigentem transiens, Stadium ex-
pügnare volnit. Sed antequam gelu
solveretur rediens, totas vires suas in
Hamburg convertit. A.H. ebenfo. A. B.:
Voldemarus rex — in die palmaruım
(&pr.3) transiens, Stadium —oonvertit.
A.B.: Gelu super Albiam viam prebente,
rex Waldemarus cum exercitu transivit
ad terram Henrici comitis palatini,
quam vastavit Incendio, donec eam sibl
totam subjugavit. ©. @.: Des anberen
jares vor be koning van Denemarfen
vor Stade unbe verherede bat laut unde
rovedit unbe branbit en bel unbe wor bo
weber over Elve. Ueber ben Sefbang
von 1216 f. Ufinger ©. 171—72,
—17; Bintelmann 2, &.442; über ben
Bu Brem. T.Ufinger®. 416;
iland in Berfäungen 13, &. 167.
Bufak Wellaud
Detmare; fl.
ee “s
n.22°. enyughe gemafet,
1216—1217.
59
dat fe, geven de flat greven Alberte weder! to foning Woldemers
bant?.
Do wart Exit geboren, des fonunges fone®.
DE leten de van Bremen hartich Henride in ve flat weder eren
sheren Bifcop Gerarbe*. de fulve bifcop unde greve Albert de bouweden do e.
ii dar toch hartich Hinric vore unde wart ene
dat fe geben bat hus, unde wart gebrofen 5.
vor Steben Stwingenberge.
171. * Des zulven jares ftebigede de pawes ben orden ber prebifer- A.H.
brodere®.
173. * Im veme jare 1217 do bouwede greve Albert van des ko⸗ A;B-
ninges wegen bat hus to Trawenemonde? unbe legebe bar eynen vaften
tom van ftehne.
174.
de borch Lubele®,
* Unbe be zulve koning leit of irſt ummemoren be ftat unbe
Bi der tid wan be marcgreve van Myfen Lubzle wedder; dat to-
rat He®.
De ſulve maregreve redde fil do, over de Eive to tende vor Alen.
do he dar vor hadde gelegen unde des nicht en war, do be keiſer dat
vornam, he quam deme hartigen Albricht van Saffen to hulpe; des
4. in — ſar fehlt b.
1. A. 8.: Fecit itsgue castram
socus Albiam infra urbem, et comes
Albertus alind suprs urbem. Unde
eivitatem anper Albiam, et comes Al-
bertus alind. Unde u. |. w. — dede-
runt. A. B.: Feoitque — Albertus de
Orlernunde, fllius sororis regis, alind
supra — dederunt. A.R.: Item duo
castra contra Hamborg construzit, et
5* —ã S. B.: Do
men oc Daml Albrechte.
feber bie Ang —— Waldemar
‚be Graf Kbert von Orlamünbe bie
;ilbers gegeben,
3. A. R.: Natus est Ericus, Allus
Waldemari regis, cul pater eodem anno
ducatum Jutie eontalit et Nioolao, Alio
illegitimo, oomitatum Hallandie. Ufine
ge ©. 228.
4. A, 8.: Stedingl in gravamen
Bremensium Gherardo episcopo et mi-
nisterlalibus soolantur, contra quorum
insultus Bremenses dadem Binrkum
invitant. A. B. ebenſo. S. W.:
feines namen be van Bremen den verto-
‚gen Heinrite in be lat wiber ben biſchop.
13-14. de Rat — borh'
"Dat flot unde Die Rab’ ©.
Ufinger ar; Schumader ©.
5. A. 8.: Gerardus episcopus et
comes Albertus castrum super Swenge
edificant, sed dux Heinrieus mox illud
evertit. A.B.: edificant, sunt, quod palatinus
evertit potenter. Do vor be
Bildop Geract van Seen unbe grebe
eibreiht mit —— nor Bitabe, —2
ingen! ir dor be hertoge
deinie vore, unbe warb en eenung e ger
malet, bat men bat hus gof. Ui
173, 417; ——— mare
mann 2, ©. 4
6. A.H.: Oro predicatoram confir-
mator. 1216 De. 22; Botthaft 1, ©.476.
7. A. B.: comes Albertus ex man-
dato regis Waldemari edificavit castrum
Travenemonde, et Dani castrum in
Thydmasersk construunt. Ufinger ©.
23738.
8. E33 Detmare.
: De marcgreve van Mifne
gi —8 we weder, dat tobrac
Marfgraf Dietrich benutzt den Auf-
iebrich6 dazu, ſich ber
enthalt König,
Stadt zu Aigen. Ann. Pegav. M.
G. 16, ©. 269. Ueber bie Zeit {. Win«
kenn 2, &. 445 Anm. 7,
Anm. 1
463
60 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276.
marcgreven lant he vorherede unde vorbrande. do he webber tod) over De
&ioe, do tod) foning Vrederik vor Stasforben ; dat brande hei.
SB: * Im der tid flarff de lantgreve Harmen van Doringen?, ein
vrome here3.
3. 175. * Do wart grot Hunger, de warde 2 jar*. s
. 176. * In deme jare 1218 do brande Feufer Otte Afchersleve.
®. dar na wart he zek to Hartesbord; unde ftarf in goden loven unde ruwe ;
34. de bifcop van Hilbifem ene nt deme banne loſte; unde wart to Brunswii
begraven5 erbarliten. van finer fterte unde finer vromheit ward ſedder
vele gefpraten, ve he dicke bewifebe in campe unbe in ftribbe ®.
y 177. * Des riles vorften quemen do to Arforbe tofamenve, unde
volborben endrachtliken toning Vrederik to blyvende by deme rite?.
.B- 178. * In der tid to myddenſomere was fonyng Woldemer to
. Sieswil; dar let be finen fonen Woldemare wyen unde kronen to
eynen konhnges; dat was de drudde koning Waldemar ge-ss
beiten®.
Ban 179.” Bi der tid wonnen of be ſtichtesman van Bremen dat hus
©,8. to Vorben, dat quam aldus to io. ein husman, geheiten Otbert, to
5. ‘hunger’ : “hunger in dem lande 2. 7-8. u —
Berl ene Be Sie von ——e—
————
lud 5. 18. “Borden': “Borde deme bertogben
Dem san,
2. —— — *
—
68 — een
aff van Srunwild' 2 Oiben' Du *
1. S. W. In ber tit hadde be marc-
reve van wriſne Alen upper Elve be ·
6.8.: Des auderen jares braude be
kaiſet Otto Aſchersleve darna warb he
ſeten, dat belef ungewunnen. — unde
wolde aver vor Alen. Do quam be
keifer Otto beme beriogen Albrechte to
helpe unbe vor over Elve mit here unde
branbe bat lant umbe farbe weber. —
Do branbe oc be fonin Brederic Stas-
forbe. Ueber biefe Ereigniffe [. Stäbte-
Binfelmann,
Gr 7,©. ——
Apr. 25; fein an. ohn ann
war sur ihm_geftorben 1216 Dec. 31 ;
Be —* befehnen. Winkelmami
2, ©.
2. Bu: Detmars.
®.: Do warb grot Hunger twe
der. * Studtechroniken 7, &. 143.
A. 8.: Otto Imperator — in castro
Harcabarg ineffabill contritione com-
punctus — oblit, a Sifrido Hildense-
mense episcopo absolatus. — Sepultus
est autem in Brunswich. A. H. u. B.
verfürzt. A. R.: obiit Imperator Otto.
fiel to Hartesborch unde ſtarf unbe ie
to Brumesiwic begraven. Otto nahın
die jersieben bem Grafen Heinrich von
ft 1218 im FR
Sen Mail Fr farb bort Mai
19, nachdem ihn Biſchef © von
6. Zufagı
7.A.8: Rex Fridertons Hervordie
eelebrata curla in imperio confirmatur.
A.H.: Erfordie. A. B.: Exfordine.
Nach Winkelmann, Geld. Ef. Friebı
©. 113 Anm. 2 wäre bieje ee jabe auf
den Hoftag zu Fulda 1218 im December
zu bach je.
. A.R.: Rex Waldemarus — Wal-
demane Alio suo in Sleswic dyadema
regni imposuit in festo beati Johannis
beptiste. S. W.: Darna to mibben-
fomere wiebe men ben jungen foning
dan, Denemarten to Sleswic. Ufinger
1
9. Zufag Detmars.
10. A. 8.: Castrum Vorda a Bremen-
sis ecclesie ministerialibus occupatur.
"1218. 61
Botele in deme dorp feten was by eynem watere gheheiten Beveren. de
onderwant fif, dat he wolve teyfene don!.
ven
he habe fonberlife fegeninge
groven worden toſamende fat, den felen mede to botende. dulle
B1. 220. voll ene belt hillich. dach by dage | fochten en af unde to lude, ein bel
svan vernen lande; fe fongen die lude leyfen, alſo dar teykeu was
gefcen ?. offer& wart em vele gebradjt ; des genot ſere des hertigen vaget,
her Hinric van Oftingenhufen, dar van de drogere beſchermet wart. des
nemen war ded ftichted man ; fe mafeven of dar hen ene fcare myt pelge-
rimen ; op deme wege we fe vragede, wor dat fe wolden, fe antworben,
io dat fe utgelomen weren van verne landes fonte Dtberte to folene; fe
hadden gehort, we bat van finen babe gevronfe, de worde varı finer ſuke
wol to refet.
tufchen vorftoret 6.
aldus quemen fe to Vorde; do voren fe myt lifte oppe dat
hus unde wonnen bat des hartigen mannen aff®.
des wart do Dibertes
unde he vloch in to Staden; van danne quam he to
15 Lubele unde vor vort to der Auge, dar he ſtarff ?.
van beffen Otberte
ſprecht men noch: ‘it ven pn wol, alſo broder Otbertus ſegeninge 8.
&.0, 18 — €. 61.
tende. de wart dan
A. H. ebenfo; Et tali casu. A, B.: Item
eastrum — sub pretextu visitationis
sancti Otberti subtiliter oocupatur. ©.
W.: In der tit warb Burbe gewunnen
deme hertogen Heinrife av van bem bie-
uefmannen van Bremen.
1. A. H.: Juxta idem oastrum in
1oco, qui dieitur Bokele, super Baver-
nam flurium quidam simplieissimus
rusticns habitavit, qui cepit benedicere
infrmos cum verbis quibusdam rustioe
eompositis. S. W.: Bi ben tiven was
en husman in bem lande to Stabe, be
thberu, de unberwant fic bes, bat
be telene bebe, unbe droch menegen man.
2. A. H.: Et tandem confluxerunt
homines infirmi quasi peregrini de di-
versis partibus. Et fere omni die factus
est in turba cantus et elamor magnus,
tamquam aliqui fuerint de suis morbis
liberati. Et multi crediderunt ei. ©.
®.: unbe wanbe bat gemene volf, bat
be hilech were, umbe fochte ene bat vol
van menegeme lanbe.
— mad epn,butman Im deme Richt kfeen mt (ner
er je ih ht befeen * nut foner
— — teyfon” 9.
, UM Dat men volt meende, bat ie BL
’dde fundergbe grope dulle dar ke
im cn Tabe van rcrmen
etberte" $, 16. ©
“fegeninge' : !fe gingen
3. A.B.: dux autem Heinricus de-
fendit eum, ef advocatns ejus Hinricus
de Oftenhusen, et questum infinitum de
oblatione —** S. W.: unbe brach -
ten eme of leber Heinrich von Ochten ·
—3 a u.8.1, Wr 436; Brem.
U.8.1, ©. 224 Sum. 6 u. Rr. 216.
4. A.H.: Interea ministeriales Bre-
menses quasi versus Vordam euntes,
requisiti quo tenderent, dixerunt, se
de remotis partibus venire et visitare
limina sancti Otberti, cojus dieunt
balnfum potatum constituere miriflcam
infirmis sanitatem.
5. A.H.: Ascendunt in castrum
Vorde et homines dueis ejecerunt.
Ueber bie Einnahme Bremervörbes |.
u ©. 174; io 2, 28 142.
rs ®.: nnde Tr y Othbernes
tufche tofloret.
7. A. H.: Bustioos Otbertus fagit.
in Stadium et ita venit posten in Lu-
beko, inde in Rigam, ot Ibl oblit.
8. Zufat Detmars.
a
rs
—
eg gi
95
—5z—
62 I. Detmar-Epronif von 1105—1276.
180. Dar na do wart fo grot waterolot, dat vele dufent volles Dar
van vorbarff 1.
181. * Indemejare1219boftarf maregreve Albert van Brandenborch?.
182. Do quam of de Romere koning Brederil to Goslare; deme ant«
. worbe hartich Hinric, keyſer Otten broder, dat rufe. des wart de fonyng s
vro myt alleden finen?®. he legede do eynen Hoff to Branfenvorve €;
dar quemen be vorften alfe; He let ene vorftan, bat he wolbe to Romen
ten, to untfanbe be keyſerlike crones. he bat den vorften, dat je wolden
finen fonen Hinride volborden na em konyng to blivende. des wart be
untwidet, alleyne dat he mas jonk van jaren®, 16
183. To deme have ftarf bifcop Gerolt van Bremen’. na eme wart
ö. bifcop Gerolt de promweft van Palborne, des heren fone van der Lippe ®,
bi deme ſich tohant de lant vorbeterben®.
184. * Do wart fonet dat lange orlich tuſchen deme ftihte to Bre⸗
men unde hartich Hinride van Brunswil!, dat van ſines vadersıs
tiden hadde gewaret!!. de hartige gaf do myt goden willen deme
goden fonte Petere to Bremen fin egen unde fine denfimannen in ber
1-2. Dar —
runden die land unde wol 30,000 unde 600 menf
45. Bellaı ee Caneorh! va
Fade; m de fen Im em je Dat fa ge zn ale, at
Daten brodere' 2.
gewaret" fehlt B.
1. S. W.; Do wart oc du grote
waterolot, be Linde umbe fat irbrente
wol ſes unde brittich bufent. Die Fluth
4 1219 Jan. 16. Emo, MG. 88.
—8* * Aciuuf Albrecht II ach 1220
3. x 8.: Bex Fridericus conventu
habito apud Goslarlam principes con-
vocavit, ubi dux Heinricus ei imperli
insignia presentavit. A.H.: apud Gos-
Jarları gavisus est valde duce Heinrico
— presentante. S. W.: Deme ant-
25. de hertoge Heinrie, des keiſer
Otien brober, bet to Goßlare. Ueber
biefen Tag 1219 Jun. 24 |. Wintel-
mann ©. 117, 118, über ba6: conventu
habito baf. ©. 117 Anm. 4.
4. A.8.: Hinricus, imperatoris Fri-
deriei Alius, patre volente Frankene-
vorde in regem eligitur. A. H.: a prin-
eipus eligitur. ©. W.: Des felven jares
legebe be koning Breberic enen bof_to
Braufenvorbe; bar bat he be vorſten
alle, bat fe Heinrife finen fone to koninge
loveden. bes volgeben be vorften unbe
‚Romen' : Sover derch 8.
Sg —
in ber im
8. weiten: wolben $-
5. Gelsfflänbige Nadrigt Det.
mars, gl. Reineri Ann. M. G. 16,
©. 676—77: Ibi ordinata est via de
consecratione imperli Rome suscipienda.
B — Detmars.
Apud Frankenevorde
Gherardus —S archi
pro pace Inter so et duoem faclanda d-
tatus, moritur. : Item Gerardus
Brem. archiep. Frankenvorde obiit.
A. B. ebenſo. S. W. Aldar Rarf de
biſchop @erat van Bremen. Er ſtarb
1219 Aug. 13 ober 14 —X dem da.
tage zu Sranffurt; a
u.81, Eau;
142 u. Anın. &. 2
8. A. 8.: Eins Gherardus Palbar-
mensis prepositus, Bernardi de Lippia,
primo comitis, post abbatis, demum
episcopi filius, eubrogatur. A.H.u.B.
ebenfo. S. W.: unbe warb na ime en
ander Gerat biſchop. Gerkarb II wurde
erwäßlt 1219 Sept. en Ufinger &. 180.
© 8: uiag Deimars
Do warb verjont dat
fange orloge twiſchen beme ftifte to Bre-
men unbe deme hertogen Heinrife van
11. Zuſat Detmare.
1219-1221.
63
grevefcop to Staben; bat untfent he weder van dem bifcope to Iene!. dat
ftedigebe de fenfer Breberif lange dar na to deme Have to Ravenne myt
finer guldenen Hantfeftinge 2. 2,
185. * In deme jare 1220 vor de foning van Denemarken mit groter A.
„ömadt in Eflande; dar boumede he Revele unde bedwank dat Iant | to
finer cronen ꝰ.
186. Do toch de kloning van Ungeren myt groter macht over mer to
varende; be kerde ovele webber 4; over hartige Fippolt van Ofterrife myt
vele anderen heren togen vort darhen myt groten arbeide; he bemifede
au fit dar wol unde Iefte fine reyſe mit groten eren b.
187. * Im deme jare 1221 do wyede de paweft to Romen konyng
Brederik to feifere, unde fin fone Hinric wart in Dufcen landen alfo vort :
to fonynge woyet®.
188. * In deme zulven jare do wan be bifcop van Bremen Otterberge F
Welpe?.
ısgreven Bernarde aff van der
189. Dt ſtarf Berangaria ioning Woldemares wiff; de let eme 3
fone, Erik, Abele unde Criſtoffere, ve na deme vadere alle ein na
den anderen u wordens.
N Air
1a. "Diterenge
1. Alfo dat de hertog bit
man B egen in ent
8.1, Rr. 432 und Ufinger ©.
; u
. 28
2. Dele gift — — fiebegbebe keifer Vre ·
ber | ‚mit finer gulbenen har Duntoefs ie
to beme hove to Raven:
m Sant.
Samb. U. 8. 1, Rt. 497; |.
bag Dehio 2, ©. 147 n. Ann. ©. 29.
3. A. 8.1219: Rex Dacie contra
paganos Ravaliam obtinuit et possedit.
A. R.: rex Waldemaras congregato
exereitu permaximo, cum mille quin-
gentis longis navibus Estoniam intra-
vit, et post multa bella totaın terram
illam ad adem Christi eonvertit et Da-
nis subdidit usque in presens. ©. ®.:
‚Im den tiden buede de san Dene-
marten Revele to Eftlanve.
Baldemars und die Grünbung ber
ifchen Kolonie i. 3. 1219 |. Uf
©. 195—98; Hildebrand, Die ——
von deen ©. 10714;
man ©. 13—17, 19— 21. —
A. 9. 1220: Rex Danorum iterum in
Estoniam pergens, revertitur. Dazu
dene‘ 6. 8. * van =
V J 28
DE
Ufinger ©. 224; ; Silbebranb &.15;
Hausmann ©. 3:
—— Bit toning Breberites
tiben warb en varb ober mere, bar vor
befoning van Ungeren umbe farbe wiber
mit funben m ‚unbe mit ſchanden.
5. De bertoge Lippolt van
fette nor bac ae hin a e was bat mit
groten eren, unbe menich ander evefe man.
6. A. 8.: Fridericos rex Siellie,
Alius Heinriei imperatoris — Rome a
Honerio ‚coronatur. A. H. ebenfo.
©. ee Breberic wart ge
wiet 1 Rome to feilere van dem zack
Honorio, unbe fin jone warb
toninge to Afen. Ueber bie —
nung 1220 Rob. 22 di ch
148. Die
erfolge ef 1222 Dil —F —
Otterenberge a
Bremenei, archleplanpo obsetar et
ER Eden a van ber Be
raf Bernhard von Bipe ch 1221
Zeitfär. f. fen
i87i, & 1.
8. A. R.: Obiit Berengaria, mater
regum Erici, Abel et Christophori.
64 I. Detmat · Chronit von 1105—1276.
* 190. * In deme jare 1222 do was Gregorius ein cardenal des pawes
babe in Denemarken!
191. By willen vort reden van bes feyjers Dingen.
©.». Do he to Rome wyet was, he vor in Pulen, to Cecilien unde to
WM. galabire; de lant he wan unde ander heidenſche lant unde olande, des
dar weren belegen; he vorbref unde vordervede dar mennygen edelen
man, umme bat he zit hadde gevan to keyſer Otten finen weder-
faten2.
. 192. In den tiven flarff marcgreve Diverif van Myfen.
30. 193. * Unbe of vordarff do Ysleve van eyner wollenborſt unde vele 10
volles dar inne‘.
s. 194. * Bi des keyfer Brederikes tiven quam ein grot here ut von Afya
van eyneme watere geheiten Tham. bat here vor op de Valewen; den
quemen de Rufien to hulpe, unde flrivden mit em unde worven fegelos.
dar wart der Ruffen unde der Valewen mer war 100,000 geflagend. 15
. 195. * Dar na war greve Hoyer van Balkenften Quedelingenborch
unde braf de veften dar an®.
196. * Inbemejare 1223 vo loning Woldemaris ſchi ve
van Denemarken in groten lucke hadde [open bytwe unde
a twintid jaren, do venk ene unde finen fone Woldemer den jongen»
koning greve Hinric van Zwerin in fonte Johan nachte ante portam im
erme pawelone, dar fe beibe legen? unde de Denen vullen dron—
12. “ein — babe“ : “een ded pavefeh legal” 9. 5. (Ralabl
bepbenfce land" fließt DB. 10. 00° : de’ 6.
nd BERN de
w. — BR *
van Laſſen 2.
1. A. R.: Gregorius cardinalis fait here; ben quamen be
in Dacia,
2. S. W.: De keifer vor botoPulle, fegelo®. Dar ward
ande genen Speilie unbe Kalabre unbe bu;
be heibeniſche lant, de barbinnen lagen, 6.6. ®.: Dama gewau
ande alle be beibentfehe lant, be umbe Doper var Ballenfen unSe Ane heipere
ene legen. He verdref oc alle, be van Onibelingebur unbe brafen be veſte
ime tart waren tome feifer Otten unbe baran.
be eme obel haben gedan. Winkelmann 7. A.8.: Rex Danorum — a comite
©. 153 f. Heinrico de Zwerin, cal duras, ut fer-
3. ©.8.: De wile be feifer to Pulle tur, gratie sue recnperande conditiomes
was, flarf be marcgreve Diberic van inposult, inopinato casu in papilione
Mifne. Dietri Da 1221 Sehr. 17. propria capitur, et in Dannenburch
4.©.8.: irbranc oc Jeleve gravi enstodia coartatur. A.H. .
dan ener groten wollenborft unbe vile A. B.: capitur nonas Maji. A. R.: rex
Inbes barinne. 1222 Jul. 31. Waldemarus una cum filio suo Walde-
5. S. W.: Bi be& feloen feifereg maro tertio, a suls proditi, capti sunt in
tiben vor en here ut van Afya, be weren lectis suis a comite Heinrico in inzula
van eme watere bat het , unbe Lyuthe Johannis ante portam Latinam
voren uppe be Balewen mit eme grotn (Mai 6). S. W.: vieng be greve Heinric
1222—1223.
ten al umme harde flepen.
65
des greven man bar nemen, wat
21.200. fe fulvers dar vonben. | de konynge fe to ſchepe brachten unde vorben fe
mede to lande myt groter ware unbe arbeiben.
do de Denen eren
heren nit en vonden des morgens unde fe wolden na»
Sjagen, je vonden ere ſchepe tohomen unde Dorebort.
worben de konynge ene wyle untholven 1.
to Lentze
dar na vorede fe de greve to
Dannenberge unbe dar na in den torn to Swerin?. des rikes willen mofte
he don mit den fonyngen ®; des dedingede de konyng vor ſil unde vor finen
fonen weder des leiſers baden‘.
10
Tonnyng Hinric unde de biſcop von
myt groten here to Bardewik; danne voren fe to Blekede.
Des anderen jares to ſonte Michgels dage quam des keyſers ſone
Coine unde vele vorſten unde heren
dar quam in
anderhalf der Elve greve Albert van Louenborch myt eynen groten ſtarken
here. umme der koninge fafe fe lange dedingeden; dar en wart over do
is nicht van, wente de foning unde de Denen brefen er lovede. des kirde de
Toning Hinric unde de heren alle weder ane ende, unde de konynge bleven
dort gevangen >.
Ya? unde myt"
van Zwerin ben Toning van Denemarlen
unbe finen ſoue, ben jun, gen toning,
enes morgens in finer paul ,.
beibe 2 enen bebbe —* Sun
iin II von Schwerin
a Oda 1217 mit Graf Nilolaus von
gulemd, uneheligem Sohne Könl;
I vermäplt ; Riten Rah
1218, Bumelin I nnd Oba waren 1221
br. 28 to) Für den Sohn von Nie
ſolaus und Oba, Nilolaus II von Hal-
land, beaufpruchte Waldemar bie halbe
Graflhaft von und übertrug
diefelhe bis zur Münbigteit des Entel®
dem Grafen Albert von Orlamünbe
Sein, Hngas Biber 6 —AJ
er Druder Gumzelin
to Jun. 29 in Rom, ging dan
nach Aegypten umd war 122
Schwerin. Daf. 1, Nr. 267,
Ufem ©. 287-4; Bi En
. 34, ©. 68—69. Ueber bie
von 1223 ai 6 auf Lys ſ. Ufinger
29596, 422— 24.
1. 6. ®.: unde toben bes foninges
ſchepe unbe nam fivat he filveres barinne
vant. — unbe vorde ene ober Ki to
Ianbe mit groten arbeibe unbe angehe
umbe belt ene to Lenghin ene wile. Dit
Lenzen war. — — ag
von Markgraf Albrecht von Branben
belehnt worben. Meil. U. B. 1, Nr. 251.
Eiadiqhtonilen. XIX.
3 ee KH
mung
gun
Kost
4. “over do’:
7. Sunde
en flieht
“ "sinne | fett $.
— to at; 10°.
do oner do" 2*
2.A. LANE pe ducti in
eastram Zverin. .: barna heit he
ene to —S darna vorde he ene
to Zwerin.
3. ©. ®.: Mit deme koninge ſolde
be des rites willen bon. 1223 Sept. 24
w Norbhanfen Huch Heinrich von
hierin mit Rail jedrich II und
FA ‚Heinrich einen ig über bie
Aust derung feiner Gefangenen. Melt.
u. ui ei 290 ; Ufinger &. 302—11.
4.6. ®.: unde bingebe be foning
weder bes teiferes boben. 1224 Jul.
wirb in Gegenwart Hermanns von Salza
F — nunctil imperli ein Bertrag
fen. Mel. U. 8. 1, Rr. 305:
— . 320—28.
5A. 8: Heinricus rex, imperato-
ris fllius, curlam Bardewich habuit pro
regni negotiis, et maxime pro libera-
tione regis Danorum, adducto secum
Coloniense archtepiscopo Engelberto,
sed nichil profecit. S. ®.: Dur bat
na bes foniges
bannen voren fe to S. W. 366:
Greve Albrecht van Louenborch unde be
Denen lagen oc an anberhalf ber Elve
mit enem groten here. bat gebingebe ne
5
Au
—
SE
Fr
66
I. Detmar-Ehronif von 1105—1276.
* In deme jare 1224 do flarf Philippus de koning van Brancrite;
“ fin fone Lodewich na eme dat rile beſat i.
+* Dar na in fonte Thomas avende vor de bifcop van Bremen mit
hadden de borge greven Albertes?.
ſinen ome, den jongen greven Alve, greven Alves fone, over ve Elve vor
Etzeho, unde kirede al dat lant to deme greven, unbe de lantlude beats
+ Tohant bar na ſtridde greve Hinric van Zwerin wedder greve Al⸗
. berte van Louenborch; den fege he wan unbe venf greve Albert, unde fatte
en in den torn to Swerin by finen om den foning®.
nu merket, wo
myt deme konynge unde deme greven Alberte de fhinen
i8 umme lopen“.
van ber tid, bat de fonyng den olden greven Aloe
venk, wedder an be tid, bat de jonge Alff weder quam an dat lant to Hol-
fen, weren vorgan 23 jar b.
+* To deme vaftelavende in deme jare 1225 do vor greve Alff vor
Hamborch unde ftormebe de borch, de greve Albert dar habde gebonwet. 15
de van Hamborch geven of de fiat greven Alve®.
+* Do de van Lubeke dat vornemen, bat de lant wolden
—— — *
17. "welden‘ : wolde' £.
volging nicht, wande be koning unbe be
Denen braen ere lovebe. bes farbe be
Toning Heinric weber unbe al be heren
an en! A bes belef be foning wort Sangen.
Sept. 20 urkundet König Heinrich in
Herforb ; Sept. 30 Otto von kneburg in
Lüneburg ; Ott.o König Heinrich: apud
Blekede in castris. Ufinger ©.329— 31;
Böhmer, Reg. Imp. V, 2, ©. 113—14.
1. A. S.: Philippus rex Francie
obiit, cui Lodewicus Alius ejus suooes-
. Comes Adolfus auzilio
Gerardi archiepisoopl, comitis Heinrici
Hiorici de Werle, in-
vitatus etiam a potentioribus Holtzacie,
Albiam transit, terram ocoupat Trans-
albinam. A. H. u. B. verfätzt, ©. ®.:
Darna an jente Shomafes a avende wor
be Siichep da van Bremen mit beme jungen
gen greven Alves fone, over
[ve vor — unbe farbe al bat lant
tome greven, unbe be lantlude befaten
de burg en Albrechtes. Adolf II
von Sir farb 1225 Ian. 3. Mit
befien Sohn Abolf IV ging Erzbiſchof
Gerhard 1224 Dec. 20 Über die Elbe;
Lauenburg warb in —S — mit
Heinrich von Schwerin belage
aooen Gertare und Xbolf gegen —
A. 5.: Comes Albertus a comite
Hinz de Zwerin in prelio capitur, et
cum rege Danorum avunculo suo custo-
EMO Bei.
de mund ur. A. H.: Molne capitar.
ae darua bo firibbe be
a inric van Zwerin weber ben
greven Albredhte van Louenburch unde
weber ben bertogen Otten van Lune-
burch, de worben beide jegelos, unbe
warb greve Albrecht gevangen unde to
Bwerin gevorb bi finen om, ben foning
ban Denemarken. Wibert von Drla-
münbe war 1225 Jan. 11 in Segeberg;
auf bie Rachricht von feinem Anräden
in gab Hei von Schwerin bie *
Be Ran tem gun
entgegen; in lam es zum. een
52. Die
Sal, Unger ©. —S Melt.
6 1,
Belag en Bar uf ©. 337
Se
tet fie auf Laueni
Detmard.
4. Fr fat
5. S. B. Ban ber tit, bat be for
sing ben alben greven Alve vieng, wante
an be tit, bat be junge greve Alf weber
an bat lant quam, fo habbe be foning
bat Iant gehat unde greve Albrecht van
u 23 jaı
"8. To ben ſelven vafel-
onanben do vor greve Alf vor Hambord
ande ſtormde ene burd, be Al ·
breit darvore gebuet hadde. Do gaven
oc de van Hamburd) de ſtat deme greven
Ave. Hamb. U.8. 1, Nr. 486; Ufin-
ger ©. 338—39.
1224—1225. 67
gerne auych weſen der Denen, fe johten wifen rat, mo fe
weder quemen an den leyfer, eren rehten heren!.
+* Dar na | war[t grot Hungher] 2. Fr
+ * 24 [ber tyb buwede hertoghe Hinvic Harborch weder, bat dar a
bevelen over vif jaren] brofen (was.
+ * In der tyd wart bifcop Engelbert van Eolne botgheflaghen] von A 15.
grleven Breverife van Altena, de jyn man was unbe fin manch] *.
Na dles nam loningh Hinric, des keifers fon, hertoghen Lippoldes] m.
dochter [van Ofterrite, unde des filven hertoghen fone nam des lant]greven
10 ſdochter van Doringhen, de hodhtit was to Nürenberghes. var fat] of
de Koningh Hinric to gherichte. in] deme r[ichte wart en twiunghe umme
en ordel; dar umme fi manich] man to [fampe bot. al dat wolf vor up,
unde beghumben to rugende van] deme mſozhuſe ene fteghe never; dar
wurben bobebrunghen) wol 56 [man, der weren 23 riddere, ſunder de in
is den herberghen floro[en, unde oc de langhe dar na van deme dranghe
ſturven
—
mitt,
* In ber tlyd wart de koningh van Denemarten) Iofe unbe f[in ſone
umme viftid) duſent marc; de ne worden mer half ghejleftet; dalr to de
toningh mit finen beften Denen vonwiltorbe unbe) vorfiw[or dat Iant to
»Holften unde alle de land dar ummelanf Ieghen,) de he [mit welde hadde
wunnen ; des fatte he ghizele dre fine fone) unbe filuer beften manne vele] ?.
8.
Au
Er}
3. Dat aı
we ®.
ren
1. &.m.307: Do gaben oc be van
2ubele de Rat beme rife, Bel. ©. 69
Anm. 1; S. 70 Anm. 2.
2. A. 8.: Fames valldissima. ©.
B.: In dem anderen jare barna warb
t hunger.
— Do buede oe de hertoge
Heiurich Horeburch. Ueber bie Zerftörung
Serburgs 1220 |. ufnge 6, 181, über
Bieberanfbau 1225 daf. ©. 339.
RS: Engelbertus Coloniensis.
archleplaegun a Friderico comite de Br
Nurenberge. 122:
6. ©.8.; Dar fat
KH] to gherichte —.
te wart en fweiunge umme en
Gebet, dar manich fi) te campe umme
eriffene Blatt ergär
URN
comyng Boldemar' ©.
'gbeieftet, unde fie moRem vorloven unde
2.
ER Ba Land 100 Beipe‘
bot. bar wor bat volc allet up unbe be
gunbe to rugende van beme moshufe
neber. bar worben ghebrun-
am ‚56 man bot, ber weren 23 rib-
Bere, fanber de im bem berebergben ſtor ·
ven unbe oc lange barna flornen van
beme ſipen brange. 1225 Der. 1.
Rex Danorum 45 marca-
ram thus se redemit, exceptis clen-
odlis, circa tria milla marcarum estima-
tis. A. H.: aliis clenodiis — estimatis.
A. B.: aliis clenodiis pretiosis. A.
1226: soluti sunt duo reges; 12:
pro 60 milibus marcarum in pondere
Lübeoensi. Sed equi, vestes et alla
jocalia, que dederunt in die exitas sul,
in duplo plus valebant. &. }.: Er
beme filoen jare bo wart be koning
Denemarten ledich umme —A Hufen
march, be ne worben mer half gheieſt,
unbe vorlovede unbe vorſwot mit al ben
beften van fime lande bat laut to —
tem unbe alle be lant be darumme
be he er mit ghewalt ghenomen h
unde fette to gifele A bre fone unbe
ter lube vele. 1225 Nov. 17 wurde
Vertrag adgefchloffen. Entwurf und
5.
©8.
3.
68
I. Detmar-Epronif von 1105—1276.
Nu [merlet rechte wrafe over den koningh. alſo he den
olden] greve[n Alve vengh, unde eme nam fin gub, unde van em ghizele)
nam, [alfo wart em mit der fulven mate weder meten; he] wart [vanghen
une befdjattet unbe vorghigelet) 1.
197. * Im de[me jare 1226 do flarf de ghÄde funte Franciſcus 2; s
van fineme ghuden] leve[nde de criftendbom ghebetert i8®.
+ * Do wart oc to Colne vabebrafet] gre[ve Brederic van VYſenborch.
" gheheten van Altena, umme ven mord des biſcopes van Colne*.
+ Nu horet vort, wu de foningh van Denemarken braf fine
trume unbe fine eeve. he vor mit groter macht vor Reynoldesborch; 10
dar voren eme jeghen greve Alf unde greve Hinric van Zwelrin. greveln
Alves lude woden over dat bruf, unbe floghen des volkes vele in des fo-
ninghes here ; de koningh behelt over djat velt. [der borch he doch to
dem male nit enwan; mer he tod an de DJetmerfcen, [bat land
&.67,6-7. ‘In —
: he bebwand, finer Brefen worden dar over vele [lagen 5.
S. e 8. “umme — Gone’ : “umme Ar 8 dat hie biffcup Cugel
berte ban Colde ee Hrdoe, S6Hie Rin man unbe maad wa
Vertrag Melt. U.8. 1, Nr. 317; f. ba-
zu Ufinger ©. 342—53, 427. Das fee
jeld betrug 45,000 Marl Silbers; ‚Bel
er Entlafjung Waldemars follten m od
feiner Söhne unb 40 andere Geifeln
‚lit werben, bei ber Entlafjung bes
jungen Königs und 9 anberer Geiſeln
fette auch Berg Erich eintreten. Dec.
21 wurbe ber mg in Sreipelt gefett.
Ufinger, ©. 354, 427.
S. W.: Do wraf unfe heree got
an dene foninge * an greven
geban habbe, ben Se unde eme fin
it mam unbe ene Fer lebe. Alſo wart
e gevangen unbe mofte fin gut em
unbe warb vergiflet, unbe alfo he
utgemeten, alfe wart ime genen
: Beatus Franciscos migravit
ad Dominum, A.H. ebenfo. A.B.: Do-
minum virtutibus plenus. A. B.: Obfit
sanctus Franciscus. Er farb 1226 Oft. 4.
% Zufab Det Detmars.
Comes Fridericus de Ysen-
vurg —* rotatur. A. H. eben«
fo. &. ®.: In der ſilven tit wart ge
rabebrafet greve eric van Altena,
de ben bifcop van Tolne ſeloch
5. Im Bertrage von 1225 Nov. 17
heißt e6: Castrum Reinnoldesburch co-
miti Adolfo reddetur decem diebus
post regis exitum in eo statu, quo rex
lud habult; 1226 Jun. 26 entbinbet
Honorins III ben König von bem Eibe,
den er Heinrich von Gehmwerin geleiftet
hat; Melt. U.8. 1, Nr. 329; vgl. Nr.
325—28 ; Ufinger &. 363—66. A. S.:
Rex Danorum anzilio Ottonis Lunen-
burgensis principis iteram partes in-
vasit Transalbinas. Hamb. U.®. 1, Rr.
818, S. 671: Darma quam
Dtte van Brunswid — deerſchi
—— ee aus —— Im
zone unde myb branbe. —* jeg!
ene fenben wh unfe borghere miyd ben
wapenen bor uſes heren een beei
wart erer ghebanghen, een deel gheſla ·
hen, de war bene Iofebe wy myt achte»
‚unbert mat lodighes ſulders. ©.
W.: Darna brach be koning van Deue ·
marfen fine truwe unbe fine ede unbe
‚vor vore Reinoldesborch. bar voren eme
enjegen greve Alf umbe greve Heinric
van Zwerin. be greve Alf umbe be fine
be woben over en brof to beme fominge,
unbe wart bes Toninges lude vele ger
flaghen. be koning behelt body bat vet.
Far u aver be fonin; * vr
unbe gewonnet. Die
10 u. 12 Minze: Darna brach be foninc
van Denemarfen fine truwe unbe finen
eyt inbe gewan Reinolbesbürg. Ann.
Sorant, Sangebel 5, ©. 457: Eodem
anno facta est magna strages in Holsa-
tia de Theutonieis et Danis in die
sancti Michselts. 1226 Gept. 29 ur-
kundet Adolf IV in Renbebrg in gene-
rali omnium Holtsatorum expeditione ;
Schl. Holft. Lauenb. Url. 1, ©. 197;
Ufinger &.370—71. A.R.: Multi Fri-
sones corruerunt in Thidemaerskia, et
tamen Thidmaerskia Danis subjugate
est. S. W.: In ber ſilven tit vor aver
1226.
69
198. [In der tyd hadden be van Qubele ere boben over berch in
Htafia, var
[fe deme teifere, ereme rechten heren, clagheben ere not, wo
fe hadden [wefen betwunghen mer van ver unbe twintich jar van deme
Ton]ynge van [Denemarken, unbe je gy truwe habben to deme keiſerrikſe,
sdar by [fe gherne wolden bliven. de keifer mit ghuden mobe de boben
horde; eren tſjruwen willen [he wol vornam. na erer begheringhe untfJent
he be [ftab to Lubeke unbe de borghere, ewichliten vry to blivſende by
dem Romeſchen rile. ere vryheit unbe al ere recht, alſſo hartich [Hinric
van Brunswic be lewe en erft gaf, unde bar] keyſer [Breberic fin olver-
10 vader mit finer hantveftunghe] ene ftebylghebe, alſo ghaf he en oc des
jares in deme mehm]ane, [bezeghelet mit finer ghuldenen Bullen, ere
vryheit)] unbe er [vecht!.
199. * By ber tyd flarf de palanzgreve hertoghe Hinric van Bruns-
wic ane fone, Do wart deme bJifcope [van Bremen de ſiad unde dat land
is to Staden 1082,
+” De teifler un[verwan fit der flab to Brunswic.
dar quam ve]
hartige [Otto van Luneborch, unde wan de ſtad, unde ſtridde dJar inne
[mit des keyſers luden; den feghe behelt de hertoghe unde de ftalt?.
6 muwen: wen’ 6. 7. pe fehlt 6.
de foning van Denemarlen in bat lant
unbe gewan bat unbe
ou. ſ. w. ich der An-
, ber ©. 373 Anm. 2
eil ber A. R, auf eine
Seerehet 1226, ben andern und bie
it der ©. ®. auf eine Heerfahrt
2a 1 di (edenfo Weiland, S. W.
(nm. 5), erfolgt Walbemars
Sit in Seifen Ser ‚Herbfl 1226, gleich
zeitig der Einfall Ottos von Lüneburg
von Süden ber; bie Dänen Aberigreiten
bie Ciber In zwei bie Brie-
fen fallen in ie en ein, Walbe-
mar belagert Renbeburg; Mbolf geht
Ym ‚eaig en und Waldemar zieht ſich
; &bolf fommt 1a Render
— inein, unterliegt im Kampf unb
taun nicht mad Rendsburg zurüd;
Baldemar an Renbeb: in feine
Gewalt. Detmar orbnet bie Nachrichten
wy⸗ — im Mai zu Bi beftät
. im Mai zu Parına befätigt
jebricd II den — das ihnen
188 Gept. 19 von dFriedrich I gegebene
1. bas fie ihm per Johannem
Alium Volquardi canonicum Lubicen-
sem, Willelmum filtum Bertholdi et
Johannem dietum de Brema burgenses
Lubicenses vorggeigt haben, unb 1226
1.
“ane' : ane de’ 6. 15. "Tod fehlt D.
tm Juni bei Borgo &. Donnino bewil-
ligt er, ut prodiota civitas Lubicensis
libers semper sit, videlicet specialis
civitas et locas imperli et ad dominium
imperiale specialiter pertinens, nullo
umquam tempore ab ipso speclali do-
minio separanda. 26.1.8. 1, Nr. 34,
35; —* Nr. 39. Ufinger ©. 380—82.
Ä.8.: Heinriens dux et pala-
inne comes Reni sine Alio oblit, et
Bremensis archiepiscopus comitatum
Stadensem obtinuit. A, B.: oblit, et
Bremensi archiepiscopo cometiam Sta-
densem liberaliter legavit. ©. ®.: Do
Rarf oc be ee var Bruns
), unbe wart
3. A. 8.: Heinriens imperatoris
Altus eivitstem Branswich — emptio-
nis titulo impetebat, et dux Bawarle
— jus hereditarium allegabat, cum
interim Otto, dominus de Lunenborch,
portas Brunswich irru — et cam in
09 de Heap Die ba Qinderg be
e tte van Luneborch be
t to Bruni unbe fribbe in ber
it mittes feijers Iuben unbe behelt ben
jeghe. Wintelmann ©. 265. Anm. 1.
6.®.
3m.
228.
Ko>
3:79
70 I. Detmer-Ehronif von 1105—1278.
+ [Do vor aver de koning vor Rey)] noldus borch unde wannet 1.
200. Greve Alf van Holften unde greve Hinric von
Zwejrin [unde de van Lubeke ficdotofamendeloveden; fe
unboben hertoghen Alberte van Saflen, dat he queme in Norb-
albingian; bar ſcholde he hebben Ragebord? unbe Louenborch undes
dat vorftendom, bat be erfte Teifer Vrederic lenede fineme vadere her-
toghen Bernarbe, des fic hadde unberwünnen be koningh van Dene-
marlen .
+ Do de koningh de Ditmarfchen] hadde bedwongen, do tod he sı.zu.
vor Igero, unde kirede al dat lant umme to eme. vor deme hus let he 10
fines heres ein del mit ben lantluben, unbe vor vort vor Gegheberge;
dar vor bomede he ene borch. under des loſede greve Alf dat hus to
Igero, dar vor fe flogen unbe vingen unbe zik brenfeben vele Iudet. de
bifcop van Bremen halp finen ome, greven Alves; hartich
ex
Otte van Lunenborch halp fime ome, dem foninge®.
+ * Im deme jare wart pawes Öregorius na Honorio unde fat
14 jar?. dar na
10. ‘wor N vor’ fehlt 9. let’ : *be' p.
—E —E * o 14. "greven’ ®
1. S. ©. 68 Ann. 5.
2. A.8.: Domini Nordalbingie Al-
bertum Saxonie ducem vocaverunt,
eique Racisburch et Lubeke tradide-
runt. A. H.: resignant, Detmar läßt
Lubed eine andere Rolle fpielen, ale
demſelben nach feiner Vorlage zulam.
1225 bei Ratzeburg hatten jebod Adolf
von Holftein, Heintich von Roftod und
Helnrih von Schwerin beurkundet,
quod dilecti burgenses nostri de Lu-
beke propriis laboribus et axpeneis,
nullo de jure, sed de mero et sincero
arbitrio sno ad obsidionem castri Race-
borch nobis auxilium inpenderant
— Nr. 29), umb 1226 zu
Ibed beurfumbete Herzog Albert von
Sachen, daß er mit ben Feinden des
Romiſchen Reiche und der Stadt Lübel
ohne Zufimmung Lübeds keinen Ber-
glei eingehen wolle, unb daß subsi-
Ham expeditionts nostre, quod hac
vice nobis hylariter impenderunt, nulla
de Justicia, sed de sola et mera liberali-
tate sua ad promotionem nostram Impen-
dere decreverunt (Lüb. 1.8.1, Rr. 37).
Bel. Ming &.34041, 368 Anm. 1.
3. Sclhffänbige Nachricht Detmars,
die ben Berhäftniffen purgaus ent
. 1227 Sebr. 16 zu Lübel urkun ·
det ge Albert über Vereinbarungen
mit Heinrich von Schwerin, bie getrof
find, cum de unione ac concordia inter
‘gemit’ 5. 11. thered’ :peren’ &.
ie ee
nos et Hinrieum comitem de Zwerin
idelibns nostris mediantibus tractare-
tur (Met. U. ®. 1, Nr. 338); über den
Charakter biefer Vereinbarungen unb
Hergog Alberts Stellung überhaupt |.
Ufinger ©. 371—73.
4. &.8.: unbe vor vor@geho unde
larde al bat lant to eme unbe let finer
Inbe bar en bef mit ben lautluden vor
deme hus umbe vor vort vor Geghe-
berghe unbe buwede bar ene borch vore.
grebe Alf losde oc bat hus to gehn,
Ta an ber Iube sit shepangen unbe
gheſlaghen unbe ghebrenfet, be darvore
weren. Bgl. Hamb. U. B. 1, Nr. 818,
©. 671: Borbat bo be koning van De-
nemarfen bat hus to Eyeho beleghet
habbe, bat berebbe greve Alph, bar We ·
ten ufe borgbere mebe myd ben wape⸗
13.
®.
„ nen; bat fof be bafhunbert Tobighe mart
ſulvers Ufinger ©. 374—75.
5. Zutat etmare,
6. S. ®.: Do quam oc De hertoghe
Dtte to helpe finem ome beme loninge.
Die Handfegriften 11 und 12 haben:
Darna vor he zü beme foninge van De ·
nemaren, ba he mit her lach vor Siberg.
Ufinger ©. 374 Anm. 1.
7. M.P.: GregoriusIX — sedit annis
a —— um aan 90
norius III farb 1227 Mrz.18; GregorIK
wurbe Mrz. 19 ermählt. — 8.
677, 680; Winkelmann S. 211, 212.
1327. 71
201. * Im deme jare 1227 do quemen to Inbele mit groter macht A-S,H-
tofamende de bifcop van Bremen, hartid Albert van Saflen, greve Alf e.®.
van Holften, greve Hinric van Zwerin unde de Wendifcen beten; bar i.
mebe toghen be borgere van Lubele tegen ven fonyng!. fe quemen to-
sfamende oppe de beide to Bornehovede op fonte Marian Maddelenen
Daghe. dar wart ein firit fo grot, dat in deme lande ny fo grot
enfiridenwart?. be konyng wart fegelo® unbe untvlo; hertich Otte
wart gevangen; des koninghes volk wart almeftich geflagen unde gevan-
gen®. alzo worben des dages be lant gelofet van ber Denen walt. des
10 gheven fe alle loff unbe ere ber hilgen vrowen fonte Maria Mabbelene.
Gabe to eren unbe ber hilgen vrowen wart geftichtet ein Hofter to Lu⸗
beke, var ve borch lach, ver predeler brobere. bar wert gegenen op ben
ſulven dach eyn ewich mene fpenbe, jewelifen armen mynſchen ein wit
brot van eynen halven pennhnge®.
Ab, under — toamende, Ku & woman; ermange 8. Salmehiß aimefe,
7 My 9. ‘worden” 2 ge
gan O0 Toff une at, unde — — ALT
—2 * —xx—
— — 13. eretten s estate",
1. Die lat. Weberfegung ber ©. W.
berichte Episcopns quoque Bremensis
et dux de Saxonia Albertus et comes
Adolfas et comes de Swerin Henrious,
tarba quogue Blavorans cum Lubicen-
sibus in; ti rogi occurzentes. Die
Beipiigung ber Lübeder IR Zuf
Fr unbeglaubi; unit. aber Fe
ve amburge Bel jung Degen
2. 1, Rr. 818, —T en. PR:
Toning BVolbemer was to Bornehovebe
my gas macht unbe wolbe bem gre ·
bar weren ufe Borghere
be unbe hulpen eme bat webber boen.
bat Tofebe imelfhunbert Iobighe marl.
“8: Danorum a Bre-
mens —S duce Saxonie Al-
berto, et comitibus de Zwerin et Adolfo
de Scowemborch Slavieque dominis in
Burnhovede prelio vincitur. A,H.:
Preliam in Bornehovede regis Danorum
eontra Bremensem archiepiscopum et
ducem Saxonie Albertum et Hinricam
eomitem de Sveryn die Marie Magda-
lene. A. B.: in die Marie Magdalene.
A.R.: Bornhoveft, ubi Dani corrae-
runt. Nam Thidmerskienses in ul-
timo exercitus collocati, proditionem
facientes, exercitum Danorum, cum
jmibus erant, a tergo percusserunt.
B. Do guam be diſchop van Bre-
men unbe be
fen unbe greve Al
von Symwerin to Lubele tolamene unbe
voren * den koning. ſe quemen to ⸗
famene to Bornehovede au ſeute Marten
Magbalenen baghe. bar wart em grot
fit. Die wenbifden Herten haben
nur A.S. 1227 Jun. 23 atundet
Heinrih von Schwerin noch zu
rin (Melt. 2: . 1, Rr. 340); a
ara von Mellenburg war 1227
Nr. 336);
au 28 3 pin (baf.
inbeten feine Söhne Iohann
— —E zu Suſtrow, daſ. 1, Nr.
343). Ueber bie Schlacht 1. 1 Ufinger © &
ei Bornbtne in dehlar” ICH “
i Born in t. ol
tauenb, eich. 7, um
A. S.: Rex per fapı elabitur,
sed ozinus de Lunenburg ab Heinrico
eomite captivatur. A. H.: Rex per fü-
'gam elabitur, sed dux Luneburch a oo-
mite Heinrico de Svaryn capitur. A.B.
ebenfo. ©. ®.: de loning wart jegelos,
unbe wart hertoghe Otte van Luncborch
A unbe bes foninges vole al»
mer ge kagen unbe gpenangen, n
tiftungsurkunbe bes Burg»
tleſere iR nicht erhalten. Boguphal bes
richtet: castrum Buccowecz, ubi nunc
monasterium fratrum predicatorum in
Lubek constructum cernitur; Meil.
dahrb. 27, ©. 128. Die Dominifaner
Datirten bie Stiftung von 1229; —
U. B. 2, Nr. 761. 1236 Mrz. 21 ber
urkunbet Wilhelm won Mobena, baß
auf feine Berwendung ber Rath für bie
E)
8»
or
ss
>
”
Ei
Er
>
Er
72 1. Detmat · Chronit von 1105—1276.
agbalenen Zu beabſichtigt.
auf Bitten feiner Gemahlin aber
Mai 6 beſtimmt hatte, verlegte Abolf IV
1233 auf den Mariä-Magbalenen-Tag,
indem er für ein Refeltorium am 6. Mat
anderweitige Einkünfte anwies; Lever ·
tus 1, Rr. 74.
1. A. 8.: Otto Trajectensis episeo-
pus Threntam ante Colfelde Fri-
sonum insolentiam compressurus,
die Pantaleonis feria quarta (Juf. 28)
ocelditur. Ibidem comes Gelrie vulne-
tatur, et plurimi eirca 200 omnes mili-
tes aut filii militum perimantur. ©.
B.: Umme be filven tit wart gheſlagen
be bifcop van Utrecht vor Eovorbe unbe
mit eme wol verhundert ribbere.
2. A. 8.: Lodewicus langravius
Thuringle in peregrinatione transma-
rina moritur. Sed peregrini transeun-
tes, Cosaream muris munfunt. A. B.:
trans mare moritur. &. W.: Do wart
och em grot wart ober mere, unbe flarf
de lantgreve Lodewich van Doringen
vor Branbiz unbe ber pelegrime vele.
de bo Bar, genefen de voren over unbe
bumeben Sajat. ma beme paveſe Ho-
norio wart Öregorins paves. be keller
wart ſek unde ne vor bo nicht over mere.
barumme bebe ene be paves to banne.
1227 Sept. 8 fuhr Friedtich IT von
Brindifi ab, ging aber Sept. 11 wegen
de
0
Greve Albert van Drlemonde wart do los; he antworde zı.2w.
de fnechten" D. 5. Doringen' : ‘De-
— —— —
Berſchlimmerung ſeiner Krankheit bei
Otrauto ans Land; bort ſtarb Sept. 11
Ludwig IV von Thüringen. Der Bann-
us ee ao —8
ble öffentli J
Ran 18 zu Rom. Winkelmann S. ru
335, 336, ©. 280, 282; Nöhricht, Bei«
ui je ID 20, — 115; 2 8.
381. Die unter Führung Herzog Hein ·
richs von Limbn nad Aften getom ·
menen Bilger beſeſtigten Caſarea und
Sidon. intelmann S. 29697;
Röhricht 1, S.33—34. Die lat. Ber-
fion der ©. W. lieft: urbes Sydonem et
Oesaream in Terra Sancta edificave-
runt; gl. Baida, Winkelmann, ©. 337;
castrum Sagii richt 1, S. 70
Anın. 17
+ * 39 der tid wart de bifcop van Utericht vor Koverden geflagen
wol myt 400 ridberen!.
+ Do wart of eyn grote vart over mer. be keyſer do wart zef, unde
vor bar nicht ; dar umme dede ene de pawes tc banne. de lantgreve van
. Doringen Lodewich vor dar hen, une flarff vor Branbis. der pelgrimes
ſtorven vele; de dar to reke bleven, de voren over unde boweden Sayat?.
202. * Im deme jare 1228 do flarf de vrome here greve Hinric
van Zwerin. fine ſones Gunfelin ratgheven de wolden do loslaten har⸗
tich Ötten; des en molde hariich Albert van Saffen nicht ſteden?;
date finer mer to netenet.
203. |
. over hertich Alberte Louenborchs. alfo quam he ut deme lande, dar har ⸗
tich Albert une fine erven noch ane bleven fint®.
2. 'mı wol’ &. *ridderen’ : *riddere‘ 6.
runge A „ 6. voren —
bern‘ : Aiberet $. 12. "Bouenbord‘ :
Dominitaner zu Lubed früher eine
Schuld von 30 Mark (pro area, in qua
sedebant) bezapft und ihmen jet area
cum domo, que eivibus pertinebat, un« fprud, Gr
entgeltlich überlaffen habe; Lüb. U. 8.
1,0r.75. Ein Refeltorium für bie
Domberren En Xübed, das Abolf III für
ben Mariä-Ma,
8: Bell I Drutfe Ep
; land in Deutfe .
niten 2, ©. 247 Ann. 3.
3. A. 8.: Heinricus comes Zweri-
nensis oblit, non dimisso Ottone, do-
mino de Brunswich. Quo mortuo, pla-
euit consillo Gonzelini, ut dominus de
Brunswich super ipsius gratiam laxare-
tur; sed dux Albertus penitus obstitit,
donec Hildesaker ejus dominio tradere-
Er A 13 jan — etwas na
weichend. von Schwerin
1228 Febr. 17. Mel. U.B. 1, Nr. 350,
451; Wigger in Mekl. Jahrb. 34, &. 64.
4. Zujat Detmars.
5. A. 8.: Castrum Louenburch pro
comitis Alberti liberatione Alberto duci
redditur. ©. W.: An ber tit warb Ie-
dich greve Albrecht van Orlemunbe
unbe anttoorbe beme hertoghen Albrechte
Louenborch
6. Zuſatz Detmars.
1228—1229.
73
204. * Im deme jare 1229 wort hartich Otte van Lunenborch [08
ut der venkuyffe, unbe leit Hildzaler hartich Alberte i.
+ * 34 ber tid ſonde biſcop Gert van Bremen myt deme konhnghe
van Denemarten unde greven Ave, alzo dat des koninghes fone Abel
sfholde nemen greven Alves dochter ?.
205. * Des zulven konynges fone, de jonge konyng Woldemar,
nam do des konynges dochter van Portegalle to funte Johans dage to
3
Kipen
Dar na, do be hartige Dite was los geworben, he begonde to or»
wligen op den bifcop van Meydenborch unde den van Halverftat unde an⸗
dere fine ummefaten. deme halp de marcgreve van Brandenbord.
deme leften warb ein frid to Braudenborch; do worben de marcgreve unbe
de Wenben ſeghelos, und nemen groten ſchaden. do wart bat orlich vor«
enpget unde Wallenbefe gebrofent.
ss An deme zulven jare, bo fil de keyſer myt deme paweſe nicht konde
vorepnen, he vor in banne over mer®.
wiff des konynges dochter van Akerss.
dar nam he do fin ander
unbe hadde laten
debingen eyne eynynge tufchen der friftenheit unde den Heiden, alzo dat
1. vi 2. "ventapffe: + 5.
—— BEN Bine. Aifower een landen am De totngee
funte 9 *
Beinen —8B —R8
ipen dat na” 8; ‘te
Dry fehlt ee Ani ae Taten" kin $.
1. A.S.: f. 72 Anm. 3. S. B. In
deme felven jare do Jerufalem wiber
gemunnen warb, bo warb ledich de her ·
ge Dit van Sunebuch unde let beme
kertogen Albrechte Hibdefafere. Urfehbe
derzog Ottos bei feiner Entlafjung aus
der Gefangenfhaft Meit.U.®. 1, Nr.
364, ohne Datum, aber vor 1229 Jan.
inlich ans December 1228.
Sun: a 1$.5, ©.
Lf. ib. Seſe 26-31.
EN Do — de Bifcop
Venen ene eveninghe twiſchen beme
loninge unbe eme umbe greven Alve,
alfo dat des foninges fone Abel greven
Aives dochter meme. alſo wart bat or-
woght vor orfont.
A.R.: Rex Waldemarus III co-
—8 nuptlas cum filia regis Portuga-
He Rlfenor Ripis in festo beat Johannis
baptiste. Dahlmann 1, ©. 393.
4. A. 8.: Absolutus autem pluri-
mam gwerrgm circa Brunswich a suis
ministerialibus est perpessus, episcopis
Magdeburgense et Halverstadense par-
tem eoram foventibus, imperatoris, ut
dieitur, Bm &. ®.: unde or-
Fi & ummelaten, uppe den
Silhep da — unde uppe ben
Hafberftat, mit des marcgreven hei»
“greven®
pe van Brandeuburch. Ge quemen tor
left to firibe bi Branbenburdh, bar warb
be marcgrebe fegelos unde de Wenebe
unbe namen groten ſchaden. bo warb
bat orloge verevenet, unbe warb Walle ·
befe gebroten.
5. A. S.: Gregorius papa impera-
torem Friderieum cruce algnstum —
excommunicationis sententia innodavit,
eumgne per totum Imperium denun-
elarl precepit. Imperator hanc senten-
tlam parvi pendens, mare transivit.
&.8.: Darna over en jar bo fi be
teifer mit beme paveſe nicht vorevenen
ne conde, he vor under banne over mere.
Fl über ben Gregor IX 1228
23 den Bann wieberholt ausge
Iprößgen, fuhr Iun. 28 von Brinbifi ab
unb landete Sept. 7 in Alton. Wintel-
maun ©. 286, 292, 295. Röhrict,
Beiträge 1, ©. 24, 26, 28.
6. A. 8. 1225: Imperator auam
Johannis regis Jherosolimitani duzit.
B.: Johannis de Bren. fabella,
Tochter Johanus von Brienne und ber
Marta von Jerufalem, war bem Kaiſer
1225 Nov. 9 zu Brinbift vermäßft unb
flarb 1228 Mai 8 zu Anbrie. Winkel
mann ©. 193, 292.
m,
- de kriftenheit!.
74 I. Detmar-Epronif von 1105—1276.
de foldan gaf den keyſere Jerufalem wedder unde Betlahem unbe Naza-
reth unde des landes vele. deme pawefe dat moyede; bar umme
unboden de paterjerhe van Ierufalem unde de tempeler unde de fpittals
brodere deme folbane, he were der enynge ungewert jegen den leyſer unbe
do bowebe de keyſer Driaff, unde ginf in deme fonenbages
vor mitfaften unde vor fonte Marian dage ghefronet to Jerufalem. des
anderen dages vorbot de patrijerghe gabestenft to Jeruſalem. des wart
bebrovet al de kriftenheit, de dar was ?.
+ De wile dat de keyſer was over mer, do man em de pawes aff
fine borghe unde vele ftebe, unbe let prevefen, dat de leyſer dot were. 10
de keyſer bat vornam; van over mer he webber | quam, [unbe wan mit 21,3
geoter koſt unbe axbeide fine] borge u[nde fine ftede webber mit heipe ver """
Dudeſchen pelegrimen] *.
(dan! : onyng’ 6, 1-2. Naparahı : - hunboben ; babe! 0.
3 paterjehen‘ &. , (Serfalem une peter ı hempeln 6:
ei 5 von; — Here —8 ern ES. —E
!gopehbenkt bymnen Sperufatem' u
1. A. 8.: ibique ab omnibus regni umbe vor fente Marien bage. Do was it
illius civitatibus sollempniter est susce- Fr bat 1229 jar van borb. bes
ptus. Sed patriarcha Jherosolimitanus, amberen bageß vorbot Be Patriarch
et tota ecelesiaspiritualiumpersonarum besbieneft to Serufalem, bar —ã
hils sollempnils se subtraxit. Patriar-
cha in palatio suo imperatorem excom-
municavit ipsa bora. ©. W. unbe habbe
gelatem berebet ene evenunge tioffi
heibenen umbe ber cı ibeit,
men eme bat laut to Iherufalem weder
Iaten folbe. bes hinberde ene be paves
umbe be rcha var Jeruſalem unbe
be Temple unde de Spetal, unbe umbo-
ben beme ſoldaue, he were ber evenunge
ben feifer unbe be ců ·
—306;; Röhriht 1, ©.31——32, 3539.
en ber Ermahnuug au ben Sultan,
a dem Railen ai —R
2. Det
mar nimmt ben —— vorweg.
2. A. 8. 1229: Iherusalem 2 impern-
tori a soldano voluntarie resignatur.
Quam nudis pedibus vigilia pasche in-
gressus, in templo Deum adoravit et,
Nazareth et Bethlehem cum reliquis
Galilee oppidis in deditionem acceptis,
reditam In Siciliam mataravit. S. ®.:
Do buwede be feifer Dgaf, unde gaf ime
de ſoldan Jeruſalem weder unbe Beth-
leem unbe reth umbe bes landes
vele. bo gieng be feifer geftonet to Je ·
ruſalem in beme fonenbage vor mitvaften
vebe he al be criftenheit be ar was.
Fa tam Nov. 15 nach Jaffa, beflen
jefeftigung Sei. 18 vollendet war, be-
ſchwor hen: 18 den Anfang bes Monats
mit ;il_vereimbarten Bertrag,
Dr. 17 im Serualem ein und fee
Mrz. 18 in ber Grabeslirche die Krone
auf das Haupt; Mrz. 19 belegte ber
— — von Caſares auf Befehl bes
Patriarchen bie heiligen Orte mit dem
terdikte. lelniann ©. 300, 303,
2, 307, 308; Röhrit 1, ©. 38, 39,
43, 4.
3. A. 8. 1228: Interea vasalli im-
peratoris et fautores pape vires suas
gravi bellorum tumultu non sine detri-
mento utriusque partis per Ytallam
sunt experti. Erat in parte pape capi-
taneus rex Johannes de Bren. &. @.:
De wile bat be keiſer over mere was, ge»
wan eme be paves af finer flebe unbe
finer burge vele, wante he let en,
bat be keiſer bot were. Gregor
dul. 31 bie —S des Kaiſers
von ihrem Treueide I hrosgen aub
Ende des Jahres ein breifaches
gr das Königreih Sicilien gefi
ttelmann ©. 314—18. Ueber das
von ihm verbreitete @erächt von bem
Tode bee Ralf |; baf. ©. 323.
4. ©. ®.: Do bit befeifer vernam,
1230—1231.
75
+ * Im deme [jare 1230 in winachten daghe vor de bifcop van] Brer 4,8.
men [mit groteme here uppe de Stedinghe; bar vorlos he finen brober,] ©.
heren [Hermanme van der Lippe, unbe ſchedede ane vromen van damen] !.
206. Dels jares flarf bifcop Bertolt van Lubeke.
na eme wart
sbifcop] Jolhan, de deken des flihtes] 2.
D[o was in Denemarlen van des paves weghene Otto, en 4E
cardinal?.
* Im deme jare 1231 do flarf de junghe koningh Woldemer, des
koningh Woldemares fone.
in forter tyb dar na ftarf fin wif bi emer
home des koninghes dochter van Portugale. alfo let dar na
de koningh finen fonen Erife to koninghe cronen, unde ghaf fineme fone
Abele dat hertichdom to Fütlande 5.
* By der tyd evende fil de paves mit deme keiſere unde let eme ut
deme banne ®.
15
van Behemen brande dat land to Ofterrile bet an bat water, bat dar
het de Dunoume®.
v1. Boldemer — de toningh' :.'Woldemar.
be vor herwider over mere unbe gewau
mit groter oft unbe mit groteme arbeibe
Baie unbe fine burge weber mit ber
es pel a elpe. Friedrich
Safe us nach Alkon —* 25, ſchiffte
Ir 1ein und landete Yun. 10.an
apnlifchen Küfte. gelntetmen ©.
306, Fr 323; Nöhrit 1 *
As, 81 Ann. 249. Ueber feine Die
bereroberung bes Lanbes mit Hülfe ber
Rreugfahrer Binfelmenn S. 325—28.
A. 5.: Bremensis archiepiscopus
—— insolentiam repressurus,
die natalis Domini valido eos bello ag-
greditur, Ibique frater ejus Hermanns,
dominus de Lippia, vir utigue saplens
et illustris, solus oceiditur. Unde subita
confusione facta, totus ille bellicus ap-
paratus dissolvitur. S. ®.: Darna in
den winachten dagen vor be biſchop van
Bremen mit groteme here uppe be Ste»
dinge; dar verlos he finen brober Her-
manne van ber —8 unde ſcheid mit
groteme | ſchaben dar
ns: Borildus Loblcensts
on: cut ejusdem ecclesie decanus Jo-
hannes successit, A. H.: Bertoldus
opiscopus Lubicensis u. |. w. — suo-
cessit. Er flarh nach dem Lib. memor.
Am, 18; Leverfus 1, ©. 68 Anm. ®.
A. R.: Otto cardinalis fult in
do Ieet Die conpng' 2.
Daeis. Ueber die Thätigkeit bes Karbi-
naflegaten Otto von Nilolaus in
earcore Tulllano f. Ufinger ©. 386;
Binfelmann ©. al
4. 4. Ericus rex, filius Walde-
mari secundi, coronatus est —, et fra-
ter ejus Abel ducatum Jutie acoepit.
Erichs Bezug | 1232 Mai 30. Dahl-
mann 1, &
5. A.S.: Uxor junioris regis Dacle,
nuper ab ipso ducta, obiit; et Ipse eam
Post paucas ebdomadas est secutus. A.
bierunt rex Waldemarus III, alius
Waldemarl secundi, et regina Eltenor
eito post eum in partn. Balbemar ſtarb
1231 Mai 13, Eleonore Nov.28. Dahl⸗
mann 1, ©. 394.
6. A. 8.: Papa et Imperator a dis-
oordia cessaverunt, facta compositione
amfcabili coram multis. ©. ®.: In
deme anderen jare warb be paves unbe
be feifer verevenet, unbe let ene be paves
ut beme banne. Friede von San &er-
mano Juli 1230; fang Beiteige
vom Bann Aug. 3 zu Eeperano. Wi
felmann ©. 329—33.
&.®.: Darna flarf de hertoge
Aippott von Ofterrit. Zu San Germano
Fu Juli 28. Winfelmann ©. 331,
“, S. ®.: Do brande be_ju
toning van Behem bat lant to Of:
8
—8
A.B,
120.
A.8.1290.
E87.
Do flarf hertoghe Fippolt van Oſterrile?, unde de junghe koningh ss7.
31.
76
I. Detmor-Efroni von 1105—1276.
Na der hervart tohant flarf de olde koningh Odacker van Ber
bemen!.
Dar na wart de hertoghe van Beeren dode fteden mit enen mez-
zede; nen man en wufte, me ene ſtak; alfo vort wart he ſlaghen dot 2.
* Do flarf oc de ghude Elifabetb, de lantgrevinne van Doringhen, s
des Toninghes dochter van Ungheren, de to Marbord iS begraven?
unde irhaven®.
* By den tiven weren vele fettere unbe unlovigher Iude mand den
criftenen, beide to Rome. in Wallande, in Dudeſchen lande unde in
anderen landen.
der worden do vele brant in deme vñre vamıo
eneme minren brobere, de het Conradus Eurfus, funte Elfeben
bichtvader, unde oc van anderen luden®.
* Im deme jare 1232 do hadde de keiſer enen Hof to Ravenne to
alle Godes Hilghen miſſe; dar lach he Ianghe] unde wachtede ſines jones,
toningh Hinriles. to leften,] do he [nit en quam, he vor to Ber ıs
nebie; dar wart he un]tfangen [mit groten eren. dar na vor he to Agleye;
dar quam fin fone to eme.) do fe [var fit ſchededen, be feifer vor
weber to Bulle, unde de koningh fin ſo ne vor to Dubefchen lanbe®.
* In deme jare 1233 do buwede de bifcop van Bremen Slättere
12. ichtvader flieht D.
Perg = be Donowe. — Heer ·
et Wenzeld gegen von
A denpi ainkimam ©. 402
Anm. 1.
1. S. W.: Tohant na dere here»
vard bo ſtarf be albe koning Odakler van
Behem, Ottolar I farb 1230 De. 15.
Binfelmann &. 401.
2. A. 3.: Dux Bawarle, procorante
imperatore, a quodam sicario oceiditur,
sed ille, nisus fugere, trucidatur. ©.
®.: Darna warb be hertoge van Beie-
ren bot geftelen mit eneme mezjeje van
eneme manne, be warb bot geflagen,
unde ne wifte neman rechte, we he was.
Ueber Ludwigs von Baiern Srmorbung
1231 Sept. 16 |. Winkelmann ©. 3
Aum. 1.
3.6.8.: Do Aarf_oc du gäbe
lautgrevinne Eljebe van Doringen, bes
toninges dochter van Ungeren, unbe is
begraben to Marthborch.
4. Fr Detmars.
5. 8.8.: Biden tiben weren vele
tettere unbe unloveger Iube in ber cri»
heit, to Rome, to Waiſcheme unbe to
wiſcheme lande; ber worben gebrant
wol duſent van eneme brobere, de het
Conrad Torſus, unbe oc van anderen
“ weder; bat wännen eme af de Stedingher7.
16. *eren! fhlicht D.
Inden. Die Zufäge Detmars find un-
richtig; Konrad Dorfo war Dominika-
ner, Rontab von Marburg, ben er mit
jenem ibentificitt, Fre —X Win ·
lelmaun S. 434 Anm. 2.
6. S. W.: Do habbe de keiſer Bre-
beric enen bon to Ravene to aller hilegen
miſſen; bar lach he lange unbe wachtede
fines jones, bed foninges. bannen vor
be to Benebie, bar warb he untfangen
mit groten eren, und vor vorb to Ageleie;
dar quam fin fone be koning to ime. be
feifer vor wiber to Pulle unbe be foning
to Dudiſcheme lande. Ueber ben Reiche»
tag, der auf 1231 Nov. 1 zu Ravenna
anl mt, Dez. 25 eröffnet, März 1232
nad Friaul verlegt und Mat 20 been ·
bigt wurde, ſ. Winkelmann ©. 403—16.
7. A. 8.: Bremensis archiepisco-
pas castrum Sluttere contra Stedingos
edificst, sed ipsi illud protinus everte-
rant. ©. W.: Des anderen jares ma
beme hove to Ravene buwede be biſchop
van Bremen Sluttere, dat gemunnen
be Stebinge. Ueber ben Wieberaufbau
bes Scplütterberges i. 3. 1232 f. Schn-
macher ©. 92, 93, 179; über feine aber-
matige Zerftörung durch bie Gtebinger
daſ. ©. 98, 182.
1232—1233. . 77
PM ‚Des fulven jares let de paves predelen bat cruce up de Ste⸗
dinghe!.
In deme fulven jare vor pinzften halp hertoghe Dtto van Luneborch
den Stebinghen, unbe let fine lude bernen de land wente vor Bremen
summe ben bat, den he droch uppe den bifcop dor bat eghen, dat fin ved⸗
dere hertoghe Hinric gaf to Bremen. Dar na vor he fulven vor Staben;
dar brande he unde rovebe in deme lande?. Biynmen des quemen de pele⸗
grime to Bremen, unde voren mit groteme here, mit ſchepen umde over
land, unde wunnen de Ofterftab des nagheften daghes Johannis et Pauli;
io dat land fe branden; de Iube, de fe beghinghen, man, wif unde findere,
de floghen fe dot; be fe venghen, de branden fe3. tohant dar na floghen
de Stedinghe greven Borcharde van Oldenborch, unde mit em wol iwe
hundert man*.
In der fulven tyb vor de koningh van Behemen mit groteme here
sup finen broder, den marcgreven van Merhern, unde wan em af de ftab
to Brunne, unde brande des landes vele >.
Do vor dar na foningh Hinric, des keifers fone, mit groter macht uppe
ven bertoghen van Beeren, unde diwang ene, bat he fil ghaf an fine wald 6.
In der tyd was vele riddere unde hogher Iube, den man tech, dat ze
1-2. "Ded — Etedingbe': Do wart dat eruce tephen Die Gtebinge prebeftt” 8.
1..A. 8.: Crax contra Stedingos
ubique auctoritate apostolica predicatur,
et a multis accipitur. &. @.: Des fel-
von va jr let be —* bat ernce prebegen
a
gegen er tete
* Okt. 29 zu —* Daſ. S.
2. A. S.: Dominus de Branswich,
‚populst
Dana vor _pinfe ide bi je
Dito van —S —
branden al wante vor Bremen, wante
he wolbe helpen ben Srebingen bur den
hat, habbe to deme bifchope bur
ben
dat eigen, bat fin vebbere, de
‚ gaf to Bremen. barna bor
feloen vor Stabe unbe brande unbe ro-
webe in beine Ianbe. Ueber bie Unter»
‚08 Ottos von Lüneburg
. 98, 99, 184; 103,
Orientalis Stedingla a
peregrinit : Binnen des que»
men be —* to Bremen unbe bo-
vem ven mit ‚groteme here, beibe am ſchepen
uube over laut, unbe wunuen bat ofter-
—* — dages Johannis et
ili to —E unde beroveden
unbe branben al bat lant unde flogen
al dat fe begingen, man unbe wif unbe
kiudere, mer ban vierpunbert, umbe be
men Tevenbich vieng, be branbe men.
Ueber die Berheerungen Oftftevingens
durch ba Kreuzheer |. Schumader S.
4. A. 8.: Borchardus, comes de
Aldenburg, a Stedingis pene cum 200
prosternitur peregrinis, relinguens post
se heredam Heinricum Bogenarium.
S. W.: Tohant darna flogen be Ste
dinge greven Borcharde van Aldenburch
unde mit eme twehundert mar. Bur«
en
m et famp. Schuma . 111, 187.
. ©. 8.: Im ber felven tit vor be
dan Behem mit groteme here
Inen brober, bem marcgreven van
Beben, unbe gewan eme af ene flat
to Brunne, unbe brande bes landes
vele to Merhern. Diefer Krieg Wenzels
Ei feinen Bruber Premyſl wird nach
Hand nur hier erwähnt.
&. ®.: Dama vor be foning
ine „eb Kies fone, mit —
uppe bertogen van
unbe bivang ene barto, bat he — gef an an
fa ewalt. Heinrich war 1233 Jul. 28
Se sa Ang. 26 im Regensburg.
[mann &.449—51 ; Böhmer, Reg.
Imp. V, 2, &, 77718 (gl. &. 752).
am.
Im.
78 I. Detmar-Epronif von 1105—1276.
weren unghelovich. der was en de greve van Seyn; up ben prebefeve
mefter Conrad von Marborch dat cruce; dat nam vele iibes; umme bat
wart de mefter Conrad gheflaghen. de fulven Iube gheven fic of almeftich
in des foninghes wolb 1.
Do vor aver de bifcop van Bremen uppe de Stebinghe mit fchepen, 5
unbe togrof ere dike, unde wolbe fe mit watere brenfen. dar wart Des
biſcopes voll en del ſlaghen ?.
* Im deme jare 1234 to lihtmifien] | Habe koning Hinric einen gro- 21. 27«.
ten Hoff to Franlenforde, dar der vorſten vele was. dar zwor men ben
vrede. bar bebe de greve van Seine fine unſchult umme den ungeloven 10
myt vele goder lude; unde ber anderen wart of vele ledich gelaten ®.
Des jares hadde noch de konhng van Denemarlen Demyn; dat won ⸗
nen em aff de Wenven‘.
* Dar nam bat kruſe de hartige van Brabant unbe de greve van
. Hollant, de greve van Cleve unde manich evele man uppe de Stevingher. 15
de voren mit craft over land; over de greve van Hollant quam de Weſere
op myit groten ſchipphere. be pelgerime worden alle prifet wol 40 du⸗
ſent; de voren in bat Iant des drodden dages na fonte Orbanus vage.
10-41, funfeult — gelten : “unfet wor ben ungefonen, dh men eme th Talk 2, 18-16.
I grene — Golan, Thtt 16—: — (dipphere' fehlt B.
“föippperen’ 6. "mol" — Sagt ge: hie folgt in 8. eine längere Qinfhaltung.
Febr. 2 und bie een Seinrige
borch dat
flagen umbe be feloe jale. de felven
gaben fic oc an bes Toninges gewalt al ·
me Trovdem af Heinrich
von m auf einem Dibcefan-
Tonzil 1233 Zul. 25 von dem Berbacht
BR J gereinigt, ‚prebigte Konrad
u 30 bi Basen bi 1 am ame
el icburt lagen. ins
lelmanu ©. a, ‘
2. ©. —* Do vor aver de biſchop
van Bremen uppe be Stedinge mit
f ere bike unde wol»
be fi atere; bar warb oc
en ku gelingen vos Bil hope lude. Ueber
dieſes Unternehmen jards ſ. Schu-
macher ©. 111—12, 187—88.
3. S. W.: Des felven jares to licht.
wiffen habbe be foning enen groten hof
;ranfenevorbe, bar ber vorften wele
was; bar fivor men bem vrede. bar bebe
be greve var Seine fine unſchult umbe
den ungeloven mit vile Fr iben Tuben.
ber anderen warb oc vele ledich gelaten.
Ueber den Hoftag zu Granffur 1234
von Says Behr. 6
46
4. ©. W.: Des felven jares habbe
de toning van Denemarken Dimin, dat
wunmen eme be Wenede af. Die lat.
Ueberfegung:: quod Selavi et Lubioan-
ses viribus abstulerant ab eo. Dahl.
maun 1, ©. 393; we Hanf.
Geihest." Jahrg. 1874, ©. 124, 127.
gl. oben zu 1210. In Demmin ur
kunden Kaſimir II um 1208, 1215,
1216, Saga 1222, Wartijlaw III
1225, 1228, 1229, 1232; ; Haflelbag u.
Kofegarten Nr. 87, 102, 105, 139, 153,
171, 173, 179, 197, 198; gt Sub. U.
21, Kr. 8084; Haffelbac u. Koſe ⸗
garten * 212—15 von 1234 Dig, 23.
5. A. 8.: Heinrieus dux Brabantie
et Fierentinus comes Hollandie, Bre-
mis existentes, contra Stedingos viri-
liter se aceinzerunt —. Itague Bre-
mensis archiepiscopus, dux memoratus
et comes peregrinoramque non modica
multitudo 6 kal. Julii die sabbati pro-
cesserunt unanimiter oontra ipsos. S.
B.: Darna nam bat cruce be hertoge
van Brabant unde de gree van Hollant
unde be greve van Eleve unbe manich
ebele man uppe beStebinge, umbe voren
mit groter craft over Iant, unbe be greve
1234. 79
de Stedinge quemen dar entegen to ftride unbe worden — ſe wor⸗
den vil na al geflagen. * bar bleff dot greve Hinric von
ldenborch unde
mit eme unmennic der pelgryme. bat lant wart berovet al umme unbe
vorbrant 1.
alzo quam dar to eyneme ende der Stebinge grote walt unde
sunteht, dat fe hadden dreven mer ven 33 jar; do ſloch fe one here Got
wedder mpt finer walt .
207. * Im ver tid wart bat biſcopdom ftichtet to Oſele in Eſt⸗
lande®,
208. * By ben tiven bo greve Alf fit hadde bevronbet mit beme
io koninge van Denemarken unbe worden was welbich des landes to Hol«
ften, he vorgat ben truwen benft, be em de van Qubele bewiſeden, be eme
weber hulpen to dem lanbe 4;
he wolde de van Lubele van erer vryheit
brengen. des wart be konyng vro.
fe fmoren fit tofamenbe, de ftat to
vorbervenbe. de Foning ſande do ein vil grot her myt fchepen in be
1 Zravene, unbe quam mit des greven bulpes albar over fant myt eyneme
anderen groten here, unbe bowebe op be Travene twe grote borge, he
let foggen fenten in de Travene®, he leyt ſlan ſtarke keden over de Tra⸗
3. Aummennid der; /mrnnid der
van Hellant mit groteme ſgiph
de Wefere, alfe men fe al he une
jelegrime uppe viertich bufent, unbe
voren in dat lant des bribben bages na
jente Urbanes dage. Die Theilnehmer
waren ‚Behnri zon Brabant, Sohn bes
1235) I, Graf Flo ·
mt von Hol May * der ben
kehr Sul. 28 ren zu —8
Mat, uud Graf Dietrich VI von Clebe
©. ®.: De Stebinge quemen
har engen bar warb em grot firit, de
©tebinge worben fegelos umbe worben
vil na al geffagen, mer ban vier bufent.
dar warb oc greve Heinric van Alben-
bor) geilagen, unbe mit eme unmanich
ber pelegrime, unbe wart bat laut ber
Stebinge al verbrant unbe
Ur 5 acht bei Mltenejh 1234
ma Ana er ©. 118—20,
Kr II von diden ·
or ber Öruber Burcharb I.
&.®.: Afus namen de Ste
dinge eren ende, be grote gewalt unbe
acht bbem fee mer dan dre unbe
jar; do fe unfe Here got mit
ner — gemalt,
3. Orfel war ſchon 1227 von ben
Deutfen an worden; bie
—X
—8
a} sun 8
“trwen’ $.
12 en 9
erſte Nachricht von dem Bisthum Defel
gar die Urkunde bes erſten Biſchofs
ottfeleb von 1228 Jum. 29. Haus:
mann ©. 72 Anm 5, ©. 74 Anm. 2.
fr Bericht h
Samt yigen &üscn uns Site:
mad yon vom SE 1234 in Sage unb
Deiai te nl. Geſchobi. Jahız.
er Sie ae des Streites mit
Graf Adolf war nah Waitz 1, S. 86,
Hafle S. 146 Lübeds Streben nad bem
Travemänbes. 1226 Juni beftimmt
Sei II, daß der Schirmvogt Lübede
aud) Über das castellum Travenemunde
Is Beet Inden de Gib — 1,
35); ebr. errog
Alien von Gachfen ben Lübedern ca-
strum Travenemunde et villam adja-
eontemm (baf. 1, Nr. 57); 1247 Febr.
22 überlafien bie Grafen Johann umb
Gerharb für bie Dauer ber ihnen über-
tragenen Bogtei der Stabt turrim no-
stram In Travenemunde —; pro ex-
pensis vero ad turris custodiam facien-
dis serviet civitati tota villa Travene-
munde (baf. 1, Nr. 122, vgl. Nr. 193).
6. A. 8. 1234: Rex Dacie pro op-
presstone Lubicensium super fluvium
80 I. Detmat · Chrouik von 1105—1276.
vene. do he nicht mer dar konde ſchaden don unde to lande vor, de
gere ſick dar drade to redden; to manliken fee | ſegheleden myt eynen zum.
bor⸗
ſtarken koggen be keden unttwey; fe groven lank de wyſſche tegen be
borch, bar be ſtede noch Het be Denſche borch, ehnen graven; be wart fo
dep, bat grote ſchepe dar henne voren ane hinber!.
209. Do de grimmyge konyng fach, bat de koſtelike herevart en fo
2ER, „ntomanlite;
= ‘de toning —
drudende, auam mit enem
fmee grote flote, unde lert
Ki {ebenen fegbeiben de van
tote (cepe dor hinme Deren funder pinber" ®.
—
—3 —
Travene duo castra edificat. A. H.:
Item rex Danorum contra Lublcenses
super Travenam ediflcavit duo castra.
5.8. 378: Darna vor be koning van
Denemarfen unde greve Alf unbe ver ⸗
fengten be Travene unbe buweben tme
burge vor Lubele 1234 Febr. 15 nimmt
Gregor IX, da bie peregrini euntes in
Livoniem, sicut Labicensem portum
nullum habeant adeo sibi aptum unb
quidam, qui ad terram ipsam aspirant,
ut eam sue facilius subiclant ditioni et
peregrinos eosdem liberius impedire
valeant transenntes, portum ipsum om-
nino destruere molluntur, — predictos
peregrinos et nautas, qui eos in navi-
giis suis dacunt — ac portum eundem
ns k he a
um em Biichof von Rageburg,
te des St. Johannisklo wm
—X ib bem Dombecanten bafelbft,
jegen bie molestatores hujusmodi mit
be? oennure acclesastiea einzufpreiten
(baf. 1, Nr. 56). 1234 Aug. 30 beanf-
must er Propft und Dechanten des Stif-
tes Halberflabt, da der König von Düne»
mar ejusdem portus ingressum pluri-
bus, ut dieltur, navibus ibi mersis ob-
straxit, ber Bifchof von Rates und
die andern, denen er — lem,
plus debito timidt, or — Proce-
dere nolnerunt, unb ber König troß ber
Bitten und Ermahnungen des Legaten
Wilhelm von Modena, de portu pre-
dieto peregrinorum exire naves, quas
incluserat, non permisit, mit Ermah-
nungen unb eventuell mit Interbift und
Bann gegen ben König und feine Rath-
be en, (baf. 1, fe. a.
beauftragt er ben En»
Kg von Bremen, ben Dechanten zu
‚ie mantiten 6.
7" : ‘de combng van
5
— : Metelınne 6. 6,70, 1
Denemarde, umme de van Qubele to vor-
gedc Alpes Hulpe in De Zravene, unde Bumede Dar up
Zrabene, unde et fande Iben (an socr Me Zranent
hubele entwep, unde
wien enen bepen graben, dar
cr
Schwerin und ben Abt von Reinfelb,
wenn es wahr fei, baß ber Hafen vom
Travemünde ſchon offen ſtehe unbe be
König von ber‘ jung ber Pi
Iaffen wolle, bei dem Biſchof von
burg und deſſen Kollegen bie —A—
gen den König geifenen Di
——— (ba} Nr. og
bie lat. Ueberfegung der
Sed contigit ut ex violencia
impetos sol novam sibi viam faceret et
intrantibus et exeuntibns iter preberet
;peditum. fe ©. 127—28. Die
Aufzeichnung im Lub. U. 8.1, Nr. 498:
Not, quod sub anno Domini 1286 in
insula Priwalk aqua insulam ipsam in
uno loco tantum penetreverat, quod Por-
tus Travene duos habuit introitus et
exitus; unde ad obstructionem unius,
videlioet circa terminos Slavie protensi,
eivitatis cum magno labore fecit mag-
Dam summam sumptaum berichtet, wie
es — von rg und Zubäm«
im_ Jahre 1286.
ern 135. ur Halbinfe —
(Insula Priwolc), vor ber Münbung
Trave, Travemünde gegenüber, fr -
Xübedern 1226 von friebrih IT zu
Weichbildrecht verliehen worden (Läb.
1.8.1, Nr. 35); 1247 (ebr. 22 beur-
kunden bie Grafen, daß fir bie Dauer
ihrer Bogtei ber locus ihnen
und der Ötabt gemeinfan fein ſoll (baf.
1, Rr. 123); 1253 Mai 11 Dagegen
heißt e$ in ber Urkunde ber Gtabt:
cus vero — Priwalk — in eodem statu
permanebit, sicut ante administrationem
eivitatis (buch bie Grafen) fuit et a
fundatione civitstis fuisse dinoseitur.
— Dänif&burg, auf bem linken Trave ·
ufer, 11/4 MI. ndrbl. v. Lübed.
1234. 8
leyne vromebe, bitter wart fin mot. he leit ſonderlik grote fchepe re⸗
den, unbe bot over ene herevart, noch groter to watere unbe to (ande,
den he vor hadde ban. de fchepen quemen alle to Wemeren. bar mebe
quemen 8 fchepe, groter ben er ber tib gi weren gefen oppe be zee; bar
s metbe wolde he be havene tomale toftoppen. be borgere to Lubeke bat vil
drade vornemen; ere dep habven fe ein bel oprumet; fee legeden nicht
den 6 grote fchepe mit goben tuge wol bemannet vor ere dep, de bat be»
waren fcolben, dat des konynges her bar nicht in en queme, alzo et vor
dar inne comen was.
i0 210. Do de konyng dat vornam, dat de van Lubeke ere havene
weren wolden, he wande lichte, dat ſe mer hulper hadden. Myt ſinen
ſchepen quam he vor de Warnowe, umme helpe edder lichte umme
velicheit to hebbende van ben Wendiſcen heren, ve he dicke hadde be⸗
drovet!. bo be borgere to Lubeke wyſten ben konyng im ber zee, vil
u drade fe proweden, bat fe in ber zee hadden ſachter ſtriden myt den De-
nen, ben in erer havene ebber op deme lande, bar fe mochten myt hulpe
der Holften fterfet werden. fe nemen to hulpe Gode almechtich unbe er
recht, unbe togen ene myt balden mobe na vor de Wernowe. bar ftrib-
den fe myt ene van prime bet to veſpertid. erer groteften fchepe won ⸗
onen fe vive unde branben fe tohant; ber anderen fchepe fe vele voren in
de gront myt den Iuben, unbe vorbronten alle. bat albergrotefte ſchip,
©. 2=.| bar inne weren mer ben 400 man wol gewapent, bat wonnen fe left
myt groter not; bar inne fe flogen unbe fe vingen, wat bar was. be
tonnyng vil kome untoloch. bat grotefte ſchip myt den vangen brachten
»fe myt vroweden in be Travene. de konyng krech bar van kleynen volfe
groten ſchaden, groter den vor noch na gi fehube op ber Ofterzee; ofen
fochte he do nicht mer de van Lubele?. aldus gaff en Got myt finer
craft wonterlife ven fege van beme hemele, bat ze bleven by erer vry ⸗
„den: de.
3. ‘dan’ fehlt. 4. “proter’ fehlt g.
Ben Oo (erh 1 Bi. B
F b. 18. ma$. 1920. 'erer — Ding inen.
un‘: "oonnen’ $. fefler
ie
gen h. 2. "tom
1. Lat. Ueberfegung ber S. ©. :
tempore rex Dacie Travenam
iterato obstruere cupiens, multas et
amplas naves ad hoo preparatas adduzit
venitque in Sclavism et aliguam partem
terre incendio devastavit, inde vero ad
aquam que Warnowe dieitur procedens,
in civitatem Rostoke se recepit.
2. Daf.: Quem Labicenses e ve-
stigio sequentes, cum navibus ejus in
Erädteäronifen. ZIX.
mari prelium commiserant et valeneio-
rem ejus navim, kocghonem videlicet
valde magnam, hominibus et propug-
naculis undique mnnitam, viribus
pugnaverunt. Reliquas vero naves,
quas ad inmergendum rex preparaverat,
quasi a Deo missa tempestas conterebat.
Sie ergo rex sus intencione frastatas,
ad propria rediit, et olvitas Labicensis
de tanta victorla non modicum exultavit,
6
82 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276.
heit. bes mot Got fin gebenebiget, unbe hebbe Loff unde ere nu unde
jommer mere, amen.
2 211. Im deme jare 1235 do orlogeven de Romer weder den pawes
unde vorwiſeden ene van Nomen; de keyſer halp deme pawefe op De
Romere!. 5
3m. 212. De konyng Hinric hadde fil do gefat weder finen vader, den
keiſer; dar umme wor be fenfer to Duſche lande, dar he, ſedder dat
be teyjer wart, ny hadde geweſen. he brachte myt fil groten
feat, unde wolde orlygen op ben fonen. be vorften do alle kireden van
deme konynghe to deme fenjere?. 10
9— 213. Do vor de keyſer to Wormece, unde nam dar ſin dorde wyff.
Alvderirſt hadde he des konhnges dochter van Arogun; bi er wan he cor
nyng Dinrik. dar na nam he des konynges dochter van Aders; mut er
nam he bat fonyngrife to Jeruſalem; bi der wan he conyng Kontade. nu
nam he left des konhnges dochter van Enghelande to Wormece. dar quam 15
en fin fone to hulven, unde dar gaf he fil in des vaders gewalt. do jande
he ene to Bulle; dar let he ene im venknyſſe Holden, dar ane he
Rarff?.
48. 214. Im der tid hadde de keyſer eynen Hoff to Megenze to ſonte
&.8. Marian dage der eren, dar he kronen droch. dar weren vol na de vorſten 20
M. alle, dar wart bo vorenyget de leyfer | unde Dtte, de hertoge van Rune Bı.20
borch, alfo dat he let dem rife up Luneborch unde al fin eghen; dat lene
en de keyſer do wedder; over Brunswik unbe alle de herfcop, de de keyſer
hadde foft meber ſines vebberen dochter, des palanzgreven, dat leic he ene
dar to, unde mafeve bar aff eyn hartihbom, unde leic ene unde finenz
"gebenedidet' &.
'vedt: 7. F
Got ge der sin 0 0. 2. zarttoge
Pr a N E :
1. S. W.: Biden ſelven tiben or-
logeden be Romere weber bem paves
Be
x je 2
an tm Mai wurbe Gregor IX vertrie-
ben; Oft. 8 fiegte das faiferliche Heer Über
vie Römer, Winteimann ©, 45253.
2. ©.®.: De toning Heinric, des
‚eiferes fone, be habbe fic untjat weder
he des koninges jufter van Engelant to
ifinen vaber. barumbe wor be feifer to Wormege. var ae eme fin fone be
Anibifcgeme lande unbe ‚brachte mit eme koning Heinric to hulben unbe gaf fic
.gesten ſchat unbe twolbe orlogen uppen am des vaber gewalt; des let ene be var
Fe bo farben be vorſten alle van deme Ei engen jalden unbe fanbe ene to
ulle.
Tonimge tome feifere. 1235 Anfang Mai Friebri II kam nah Worms
ftffte-fih Srlebridh u in Rimin! nah 1235 ul. 4 und vermählte ih mit Ifa-
Friaul ein, Winkelmann ©. 467. bella von England Jul. 15; der im
3. A. Imperator duxit sororem Worms gefangen gefete König farb in
ıregis Anglie et medio Augusto curlam ber Haft zu Martorano, zwiſchen —
Moguntie celebravit. Ibi filium suum unb Coſenza, 1242 7.12. BWintel-
. Heinricum sibi oppositum regno prive- mann ©. 47374, 482.
ısit et aum.in Calebriam detinendum
1235. 83
wyve Mechtilde dat mit vanen; nicht vorgenes. daran hebbet noch
volge de bochtere, aljo de fone, van fineme ghejlehte!. aldus worden
de vorflen vorenet, de van erer beider oldervader tyden
unbe undertufhen hadden ſik vornolget.
5 215. Er ben ve keyſer webber to Dufche lande quam, do hadden
be van Lubele eme over berch bide myt breven unbe myt boben kondiget
unbe klaget ere grote not unde befwarniffe, de je leden van deme ko—
nynge van Denemarten unde greve Alff van Holften?. des [ob de keyſer
greven Alve to hove unde be borgere van Lubeke. do fe vor em quemen,
10 he horde ere Mage an beiven fiven unbe vorenhgebe ben greven myt ber
ftat unde mit ven borgeren van Lubeke, alfo bat greve Alfj vor deme
feifere unde vor ben vorften bes rikes Leit deger van alleme rechte unde
varı aller anfprafe, ve he ebber fine erve haben ebber hebben mochten
in tokomenden tiven an ber ftat to Lubeke unbe op de ftat unbe wat bat
15to befegen is; unbe ſcholde vortmer blyven bes Romeſcen rikes, alzo be
ſulve keyſer unde fin oldervader, be irfte leyſer Vreberit, bat vor hadden
Tange in eren breven bejegelt. bes wart beme greven eine grote fomme
godes var beme keiſere betalet. de ſomme was viff dufent mark; vor
islite mart vertein fchilfinge Engheles. de keifer dez wart wol bericht,
ꝝ van wes gobe he bat betalen ſcholde ꝰ.
2. Ledtere‘ ; "doßtere ſlecie 5. 8. Mod’; Hanede' 6. Ni
Forate ; Anaf "de be ‘gaben’ : 'yadde'H. 19.
“de be chder" —X ober
em
1. A. S.: In ipsa curia (Mogantie,
f.92 Arm. 3) dominus de Luneburch et
Branswich et Luneborg et omnem here-
ditatem suam imperio resignavit, et
Lüneburg nebft: —— für das er
die Ka ühne — —8 2
jeftorbenen Pfalggrafen Heinrich, I
rat Hermann von Baben als Gemahl
imperstor Branswicense dominiom in der Irmgarb und Otto von Baiern ale
daratum mutavit et duci porrexit. S. Gemahl ber Agnes, entihäbigt hatte,
B.: Dofelves hadde be feifer enen gro- gu einem neuen Herzogihum Braun-
ten _bof to Megenze to fente Marien Ysneig-fünebur, und verlieh basjelbe
mifjen ber eren (Aug. 15), bar he cro«
nen droch, unbe waren be vorflen vil na
alle bar unbe anbere herren vile. — ©.
8. Odſchr. 14, 15: Dar wart of geevenet
befeifer unbe be hertoge van Sunenbordh,
alſo bat be Lunenbord unde fin egeme
gaf deme rile bat Ienebe eme be feifer
webter unbe barto Brunswil unbe alle
de berfcop, de be be keiſer habde koft wed ·
ber fines vebberen bochter des pallanber
[chen greben, unbe malebe baraf en here
tichbom unde Ienebe eme bat mib vanen.
©. ®.: unbe fineme wine Medhtilve;
dar hebhet volge am be dochtere alſo be
fone van fineme flechte. ledrich erhob
das Erbe Heinrichs bes Löwen, nämlich
das ihm von Otto Übertragene Eigen
Dtto von Lüneburg 1235 Aug. 21 als
ein in männlicher umb weiblicher Linie
erbliches Reichelehen. Winkelmann ©.
264, 487—88. Die Bemerkung, Brieb-
rich habe das ‘nicht vorgeves gethan, iſt
Zuſatz Detmars. Aug. 22 ging ber Kai-
fer mit ber Krone auf dem
den Dom zur Meffe, Winkelmann ©.
489. Bol. auch Frenedorff, Die Stabt-
verfaffung Hannovers in alter und neuer
zeit Im Sant. Geſchobl. Jahrg. 1882,
2. Auch Fr biefem Abſchnitt vgl. ben
&.79 Anm. Aangeführten Aufſatz Haffes.
„3. Die Mitgift, mit welder Hein
ri Ul von England feine Schiefer
Habella bei ihrer Bermählung mit
6.
84 I. Detmar-Epronif von 1105—1276.
216. Dat greve Alff op ve ftat to Lubeke fatede, bat was umme
dat, tat hartich Hinrik, des hartigen oldervader Otten van Brunsmit,
nicht fteben wolbe, bat des greven oldervader weber lete bowen be ftat,
do fe irft van vure vordarff, alzo vor fereben i6.
217. Dar na in deme wyntere toch de hartich Otte myt groten heres
. vor Bremen; dat lant he vorbingede, unbe vorbranbe des ein del. de
bifcop Gerat was bar in der ftat, unbe konde eme nicht webberftan !.
218. * Im deme zulven jare ftarf de fonyng van Ungeren, ſonte
Elſeben vader?.
219. * In deme jare 1236 im der vaftene ftarff de beberve biſcop 10
Vrederik van Halverſtad; na eme wart bifcop Ludolf gekoren ꝰ.
220. * Dar na in fonte Walborgen dage erhöff man ſonte Elly«
‘8. feben, des fantgreven Rodewiges wedewe van Doryngen, van gebobe bes
paweſes, do fe hadde vele teyfen gedan. to deme vefte was be feyfer unde
hoge heren unde anders volles vele van mennngen landen‘. ıs
221. * To herenmpffen dar na voren de pelgrime van Fiflande op
de Lettomen, unbe worden gejlagen mer denne twe Dufent der pelgrimen 5.
2.2
222.
lonyng Konrade ®.
3, nicht — olbervader' fehlt b.
—
“ander $.
Seien II außftattete, betrug 30,000
art Sterling, bie Mark Sterling zu
13 Schilling 4 Pfenning berechnet
Winkelmann ©. 471 Anm. 2. Daß ber
Kaifer die 5000 Mark won bieler Mitgift
hergegeben hätte, deutet Detmar nicht
an, auch nicht, daß er fie aus eigener
Taſche bezahlt habe, fonbern er jagt, daß
bie Koften von einem Andern getragen
ſeien, Vgl. Dahlmann, Lübels Selbft-
befrelung S. 14; Hafle a. a. O. ©. 132.
1. A. S.: Dux Otto de Brunswich
circa festum Martini Bremam obsedit
et, factis ezactionibus et incendils,
rediit. ©. W.: Des winteres barna vor
de hertoge mit groteme here vor Bremen
umbe vorbingebe bat lant umbe wer«
brandis en dei unbe vor wiber funber
haben. de biſchop Gerhart was to Bre-
men bo in ber flat; be ne borfte noch he
ne mochte ime nicht weberftan.
2. ©. B.: Im beme ſelven jare
fat de doning van Ungeren, fente Eife-
n aber.
3. S. W.; Im ber vaflen bama
ar be diderve diſchop Breberic van Hal
verftat, unbe warb be biſchop Rudolf ger
toren.
4. A. S.: Beata Elizabeth in Mar-
—
Me, Or
16. "gerenmfen‘; "rer mp 85
By der tid bevol de keyſer dat rife finen jonghen fonen,
'@erolt’ 5. 10. wafene': twaftene 6. 12
bier eine Ginfhaltung In 2. ”
‘Dar na’ beginnt ©. 18. “fonen’ :
ionnen’ 6.
purg translata est kal. Majl, presente
Imperatore et multis principibus, Tan-
ta ibi erat hominum multitudo, quan-
tam se nemo unquam meminit pariter
aspexisse. A. H.: Beata Elizabeth
translata est kal. Maji presente impera-
tore Frederico et multis prineipibus.
&.®.: In fente Walburge bage barna
do erhof men jente Elſeben van des pave ·
ſes gebobe, bo fin vile tekene gedan had ·
de; be was des lantgreven Lodewiges
weduwe van Duringen. dar was be
teifer, vorſten unbe hoger herren vile
unbe anberes volles untalhaftich van
menegeme lande. Winkelmann, Geſch.
Ri. Friebriche 2, ©. 25—26.
5. A. S.: Facta est maxima strages
pereginorum in Livonia eirca festum
Mauricil. A. H, unbebeutend abwei ·
wend. S, W.: Des ſelven jares (1237)
to herremiſſen voren be pelegrime vau
Liflande uppe be Lettouwen umde wor
den geffagen twe bufent ber pelegrime.
6.©.8.: De keifer beval fineme
fone foning Eonrabe bat rife, ben be
hadde van ber foninginne van Jerufar
lem, mit etteliter vorften willen. Win ·
kefmann 2, ©. 45 Anm. 1.
1236—1237. 85
224. Do he eme dat rite hadde bevalen, he vor myt
here oppe de Lamberden umme gemalt, de fe den rife deden. bo de
Lambarden dat vornemen, fe voren ene enghegen myt groten here. do he
quam in dat lant unde wande mit eme ftrivden, bo worden ſe vluchtich,
sunbe be keyſer warı bo myt gemalt be flat to Vincencie. dar na ſtridde
her Gheverad van Arnften unde des keyſers heipere wedder de van Pa-
Dowe umde vyngen erer alfo vele, dat jee deme keyſere geven de flat!.
225. Des jares ftarff bifcop Waldemar, de was monnik na gewor«
den?, dat eme de pawes untfatte van Bremen?
10 226. * In deme jare 1237 do ſtarf de konhng Johan van Alers to
Konftantinopole, dar he fcolve keiſer wefen t.
227. Dar na voren de van Meylan unde ere helpere jegen ben fei-
fer myt groteme here. de keyſer hadde ein vil mynder her; bat ſcarde
be, unbe wolde myt en firiven. bo quam ein weldich man van Cremon;
Ede ſprak to deme keyſere: du vorleft dy op ber | Dufchen manheit unde
"er ellent dummeliken webder fo grote menye'. de feyfer fpraf: “it mil je
beflan oppe de Godes genade unbe op myn recht'. dar ſtridde de keyſer;
den fege be warn, unde wart gewont. dar worden geflagen unde gevangen
veftein duſent volles. he wink eren farrogen ſtanthard und den poteftaten;
20 den let he des anderen jares hengen boven dat mer; he gaf doch alle Dage,
alſo he at, eyn punt groffen®.
3. “Sambarde' Ainghegen' 6. 4. 'mande' fehlt 6. 6. "de
vÄn’ 5. 9. *untiatt ti. Ronftantine "Ronftantinopelo‘ &.
12. ‘voren’: 'worben' $. _ 13. earde' Mar de 6. 19. Deftein md. 20. em
dere fehlt h. 'hengen’: en’ 5. 20-21. Yale — egn': tale Dage adtepn' 5.
1. A. 8.: Papa et Imperator ali-
quantulum discordabant: nam papa
Lombardis favente, imperator proposuit
von Eyelin von Romano und Gebharb
von Arnftein überwältigt iR. Wintel-
mann 2, ©. 32, 38, 43, 60; Böhmer,
, 441.
eos expugnare. Nam Mediolanum, Ver- Reg. Imp. V, 1, ©. 433, 440,
cellis, Mantua, Placentia, Faventinum,
Bononia, et alie multe civitates Lom-
bardie imperatori erant opposite, Ve-
netia similiter. Placentini in contem-
ptum imperatoris tres milites suspen-
derunt 12 kal. Marti. S. @.: unbe
vor mit here uppe be Langbardere bur
de malt, de fe lange beme rike gebam
habben. bo be Langbarbere bat vor ·
namen, fe voren mit geoteme dere je ·
ene. bo be in bat lant quam unbe
je beftan wolde mit ftribe, bo worden fe
dnchtich, unbe be keifer gewan be flat to
Bincencie mit gewalt. barna ſtridde
dere Gevehart van Arneftein unbe des
teifereß helpere mit ben van Padouwe
umde gevieng ere alfo vele, bat fe oc be
Rat deme feifere gaven. Friedrich bricht
1236 Jul. 24 von Augsburg auf; Nov.1
wird Bicenza erftürmt; Nov. 30 gebt
Briebrich nach Defterreidh , 1237 Febr. 25
ergiebt fih Pabua, befien Mannfchaft
2. A. R.: Waldemarus episcopus
obiit, humilis monachus in Lyke.
3. Zuſatz Detmars.
4.6. W.; Des negeften jares
barna ftarf foning Johan van Afers to
Conftantinopfe, bar be keifer wefen folbe.
5. A. S.: Imperator cum Mediola-
nensibus conflictum habuit et plures
veeidit. &. W.: Darna voren be van
Meilan unbe ere helpere jegen ben feir
fere mit groteme here, unbe be keiſer je-
jen fe mit vile minmeren here. do ſie de
feifer fcharebe, bo quam en mwelbih man
van Eremun, be fegebe to beme feifere:
“Du fqgtic) uppe der Dubifchen manheit
unbe ere ellen dumlite weder fo gbergrte
mente’. do fprac be keifer: ‘Ic wil fe
beftan uppe be goddes gnabe unbe up
min rer, unde firibbe mit in manlife.
do gewan be dem fege unde wart ge»
wunt; bar worden Beltagen unbe ger
vangen mer ban viftein bufent, unbe
AS.
337.
6.8.
381.
86 1. Detmar-Epronit von 1105—1276.
> 228. Do legeve he einen hoff to Berne; dar to leit he bidden de
3. Duſchen vorften unbe heren; de en quemen dar nicht; umme dat fo en
wart dar nicht aff!.
. 229. Des jares flarf de bifcop van Bonenberge in der herewart to
Wene?.
a.H. 127. 230. Des fulven jares wart bat monfter myet to Reynevelde ꝰ.
1t* 231. Do nam hertich Abel greven Alvs dochter, de ene vor ge—
* lawet was; dat wart over fineme vadere, dem fonynge, vil leit; be
vruchte, dat de Abel finen broderen ſwar werben fcolve myt ven Holften,
5
alſo dat ſedder fhute*. 10
38 232. * In deme jare 1238 do ſtarf de biſcop van Colne *.
— 233. * Des jares wart greve Otie van Brandenborch gevangen
van biſcop Lodolfves wegene van Halverſtat; he wart to Langenſtene op⸗
gevort; dar blef he fo lange, tat fe fil voreneden, alzo Dat de marcgreve
leit op dat hn8 Alvesleve unde dat lant; dar to gaj he 16 hundert merk is
ſulvers deme bifcope ®.
er 234. Des fulven jares vor greve Alff van Holften myt finem wive
9. “Ann brederen' fehlt 6. 12. Sperangın N 6. 18.68 2 y
Par me yerangen' : 'pewangen' G. "Halverfat' : “Halwerkad‘
vieng eren flanthart farroge unbe ben po- Adolf in terra Holtsatie. A.R.: Eodem
teflat, unde jande ben farroje to Rome, anno dux Abel duzit Machtildem, filiam
den fatten be Remere up ere capitolium. comitis, quod rex Waldemarus pater
des anberen jares let he ben potefit han moleste tulit, timens per hoc futarum
boven bat mere; be gaf bo — seisma inter fratres, quod et evenit.
alfe he at, em punt grofiem. Sglacht bei Nam ab illo die nanquam defecit bel-
Eertenucve,, fübäRlih von Bergamo, lum intestinum in Dacia inter reges et
1237 Rov. 27. Der Pobefa von Mais duces, et comitibus eos Instigantibus,
land war Peter Tiepolo, Sohn des Dogen
von Benebig. Winkelmann 2, 8. 75—
75; Böhmer, Reg. Imp. V, 1, ©. 461.
1. 5.8. 382: Darmalegebe be fei- fine tochter gbaf berteghen Akele, bo
fer enen hof to Berne, bar fet he bibben gheve wy eme veerhundert mark pen-
de Dudiſchen vorften unde be herren. ühnghe to ber brätfacht. v. Aipern, Cod.
384: Te bof to Berne be ne volging 2, 8. 6°—70.
nicht, wante ber Dudiſchen berren quam
bar clene. Der auf 1238 Mai 1 ander pus obiit, cui Conradus, fra-
zanmte Doftag zu Berona fand Mai 23 ter comitis de Honsten, suecessit. ©.
Patt. Böhmer, Reg. Imp. V,1,©.471; ®.: Des anderen jares darna flarf de
Er Binfelmaun 2, 8. 4 Anm. 4, Siihop van Coln⸗e unbe be van Dien-
. 8. . je. Deinri I von Köln farb Mrz.
2. 3. ®.: Dee jares darna flarj de 26, Konrad I von Onahräd Dec. 30.
iſchop van Bavenberdh in ber hervart 6.9. ®.: In deme felden jare
> @ene. Biſchof Ebert von Bamberg warb gevangen marcgreve Otto van
arb 1237 Jun. 5 zn Wien. Binfel- Brandenberch umme des biſchopes Lu-
ann 2, S. 55 Anm. 1. dolves ſchuldegunge van Halverflat unte
3. A. H.: Item ecclesia Reinevel- van fineme gebobe, unb warb to Ran-
ensis dedicata est. genften upgevert. bar belef he alfo fange,
4. A. $.: Dux Abel fliam oomitis wante bat al verevenet warb, alio dat be
ıdolf de Scowenborch duzit in uxarem marcgreve gaf beme biſchope fefteinhun-
kal. Maji. A. H.: Dax Abel, flius dert matt filveres unde let eme up bat
Valdemari regis, duzit Aliam comitis hu# to Aluesleve unbe bat Iant.
1238—1241.
87
pelgrymmage to der Kighet; fe hadden mit fit den abbet Al—
bert van Staden?.
235. * Des jares dar na 1239, do feto lande wedder que⸗
men, myt willen dergrevinnen® gaf fil de fulve greve in bat le⸗
svent der barvoten to Hamborch in fonte Ypolitus page.
finen fonen Jo⸗
bhanne, Gerde unde Ludele fette he eynen wormonder, den hertigen Abel,
exen fwager®.
236. * | Im deme jare nam Loning Erit, koning Woldemers one,
hartich Albertes dochter van Saffen, Judith geheiten.
ſe weren in dem
io virden lede beſibbe; des wart en dispenſacis worven van deme paweſe
Gregorius 5.
237. * Im deme jare 1240 do let konyng Hafen to Norweghen dos
den den hartigen ımbe finen fone 6.
238. * Do flarff bi der tiv pawes Gregorius. na ene wart Sele ⸗
is ſtinus; de en fat nicht lenk den 17 dage; do ftarff he, umbe de ſtol bieff
iedich vil na twe jar?. dar na
239. Im deme jare 1241 im goden donredage ſtarf konyng Wolde⸗
mer van Denemarten®, do he grotliken meret hadde fin rikes.
240. Do bleff koning Exit, fin ſone!d; wedder ene fatte fich fin bro-
ↄ der, hartich Abel, unbe nebberbe dat rife myt hulpe der Dufchen, mer,
den fin vader bat hogebe !!.
1. A. 8.: Comes Adolfas cum
uzore sus Heilewigs, lie Alii Bernard
demini de Lippia, posten abbatis et
episcopi, Livonlam intrevit. A. H.:
Cames — Heilowiga Livonlam ivit.
Tres ubi ereselt olus neo erant
tunc sydera solus
—8 —8 posuit radiantis
Ueber dieſe Ente), Selland, dorſchun ·
gm 13, © 168 Anı
{big von A. B.
3 ——— 2
A. 8.: Comes Adolfas de So-
—8 so reddidit ad minores fratres
in Hamborch die Ypolyti (Ang. 13) sab-
beto, relinquens post so pnerulos, Jo-
hannem, Gerardum et Luderum, quibus
tatorem dedit generum suum Abel du-
cem Dacie. A. H. nubebeutend ab-
weidjenb. d. Aipern 2, ©. 92—9.
5. A. S.: Cujus frater Eriens, rex
Decie Junior, duzit Aliam ducis Alberti
de Anehalt die Dyonisli (Oft.9). A.R.:
rex Ericns daxit Judith, Allam ducis Sa-
zonie, in uxorem; cum quibus dispen-
1 iepinun ee %
NN)
31T: 8,
satum est in quarta lines consanguinita-
tis per dominum papam Gregorium.
6. A. R.: Sculo dux Norwegie cum
Alio occisus est a rege Haquino.
7. M. P.: Gregorlus IX — mense
Augusti migravit ad Christum. Celesti-
aus IV sedit diebus 17 et vit men-
sibus 20 diebus 14. B. G.: sedit d. 17
vacavitgue sedes m. 22 d. 14. Bgl.
©. 88 Anm. 9. Gregor IX ach 1241
Ang. 22; CEdleſtin IV wurde erwählt
Oft. 25 und flarb Rov. 10. Potthaft 1,
©&. 937, 940.
8. Ä.8.: Rex Dacie Waldemarus
oblit in eena Domini, scilioet 5. kal.
Aprilis. A. R.: obiit inclite recorda-
tionis rex Waldemarus 1I in cona Do-
mini (Mr. 28), in cujus morte vere
eecidit corona capitis Danorum. Dahl«
mann 1, ©. 397.
9. Zufag Detmars.
10. A. $.: Cui Ericns, auus ejus
succeseit. A.R.: Ericus rex, filius Wal-
demari II, monarchiam Dacie optinuit.
11. Selöfflänbige Rachricht Detmars.
Bon Waldemars Söhnen war Erich
AB.R,
1250.
"ten!
83
I. Detmar-Ehronit von 1105—1276.
241. Des jares was brafe in der fonnen 8 dage na fonte Michgel,
unbe wart bufter! ene lange ſtonde?.
242. Do wart of greve Johanne, broder Alves fone, lovet hartich
Albertis dochter van Saflen®.
243. Des fulven jares vorherden de Tateren Ungheren unde Bo- s
lant de drogen vor fegroten
de Saffen, Marcmannen unde Wende unde ander
varen>. be van Lubeke leten bo
bregen ben groten wal vor beme borchdore; bar wart aflat to gegeven ;
des brogen bar to vrowen unbe man, rife unbe arın.
244. * In deme jare 1242 do vorhof ſik dat orlich tufchen deme 10
“ Ioninge van Denemarken unbe jinen broder, hartic Abel; dat
wart grot unde warde lange?.
de hartige was vormonber ber.
jongen greven van Holften, des fo Hulpen de Holften dem hartigen,
unbe beben deme rife groten fcaben ®.
+ * Im deme jare 1243 des negeften dages fonte Johannes bapti- 1
ften wart to Anagine toren to pawefe Innocencius quartus, ein carvenal,
Singelbaldus geheiten ; de fat 11 jar 6 mant?,
en
BR
ainig, Mt og von Schleswig,
aland und Falfter und
ber like Kuud Blelingen. Dahl-
mann 1, ©. 397—98.
1. A. 8.: Eclipsis solis octava Mi-
chahelis, scilioet 2 non. Octobris, die do-
minica post meridiem modieum. A. H.:
Item eciipsis solls per totum mundum
octava Michaelis die dominica (Oft. 6).
A. R.: Eelipsis fait.
2. Zuſatz Detmars.
3. A. 8.: Johannes comes, fratris
Adolf Alias, 4 id. Novembris in Ham-
borch cam maximo cleri et populorum
tripudio est receptus, cui etiam eodem
tempore filia ducis Saxonie adhuc puel-
lula in oonjugem est promissa. A. H.:
Item Johannes, filius Adolf fratris,
aua dueis Alberti sibi promissa, re-
captus est Hamborch cum magno gau-
dio cleri et popali. v. Ajpern 2, ©.
1038.
4. M. P.: anno — 1239 gens Tar-
taroram — Ungariam et Poloniam in-
traverunt. A. 8. 1240: Eodem anno
coperunt magis ac magis horrendi ru-
mores de populis barbarorum, qui dieti
sunt Tartari, sucerescere, qui pertrans-
ientes — Ruciam et Poloniam et alla
Fa a ame fehlt 6. wart’ : (wart dat’ &.
von neuen 6 Saı 5. Mi
IB.
pluglma regna, nulli pepercorunt.
1241: Tartari tanto timore corda homi-
num concusserunt, ut homines contra
608 — se erucis caractere insignirent.
Tandem papa — dedit generalem terre
JIherosolimitane indulgentiam contre
eos. A. H. 1241 verfürgt: Tartari tan-
tum terrorem hominibus incusseront,
ut papa — generalem daret sancte terre
indulgentiam contra eos.
5. Zuſatz Detmars.
6. A. R.: ortum est bellum inter
fratres Ericum regem et Abel ducem.
7. Zuſatz Detmars.
8. Wohl that Detmars. 2
IR Abel Pe Haar 6
41 Ai Ron. 8 entfogt. v. Ajpern 2, ©
urn *. P.: Innocentius IV — sedit
annis 11 mensibus 6. B.G.: Innocen-
tus IV —, qui prius Senebaldus dioe-
batar, cardinalis, post biennem fere
Romane sedis vacationem eligitur in
papam Ananie in crastino sancti Jo-
hannis baptiste anno Domini 1243 —;
seditque annis 11 mensibus 6. Iumo«
cenz IV wurde erwählt 1243 Juni 25
und flarb 1254 Dec. 7; Botthaft 2, &
943, 1283.
2.3.
1242—1245.
89
+ Bon deme pawefe warf brober Alf dispenfacionem unde let ſich in
deme hove wyen to fubbiafone !
245. | Im deme jare 1244. do quam de fulve brober Alff to lande,
unbe wart biafen var eme bifcop Johannes, de meyſter was van deme
sorben der prebider; unde wart dar na gewyet to preftere van bifcop Jo—⸗
hanne to 2ubele, unde ſank dar na fin irfte myſſen in finer flat to Ham⸗
borch to den munderen broderen in fonte Gregorius dage?.
246. By der tid was de fonyng van Denemarfen myt groter
macht gelomen to Koldinge wedder finen broder, hartich Abel.
10 wart bat orlich Daget ene wile ꝰ.
dar
247. In deme jare 1245 hadde pawes Irmocencius ein grot con«
ſilium van vele bifcopent.
dar malede he vele nyer jet-
tinge. he bot over alle ven kriſtendom, to beganbe myt gabesbenfte alle
8 dage der werben joncfromen hochtit jonte Marian, Gades moder, alzo
ısfe geboren wart.
pennynf erer rente®,
banne unde delede en af bat rife.
be bot of den papen, dat fe jcolven geven den veften
he dede of in deme confilio leyfere Vrederike to
be untbot des rikes vorften in Duffchen
landen, bat fe foren einen fonyng weder den keifer. de vorften wor«
den twetrachtich; doch fprefen je:
deme pawefe boret nenen konyng
2»to fettene ebber nenen keyſer ever to unfettende, men volborden unde
ftevigen, den de korevorſten dar to keſen'7.
PH en eetendene [3
1. A. 8.: Frater Adolfus, ollm c0-
mes Holtzatie, sedem adiit apostollcam
pro dispensatione, qula ordines arden-
tissimo desiderio affectabat, et zediens
dispensationem largam — reportavit.
— Et idem frater Adolfus subdiaconus
rediens. A. H. verturzt. Die Difpen-
fation von 1244 Apr. 22 in A. 8.
v. Alpern 2, ©. 95.
2. A. $.: a Johanne episcopo, or-
dinis predicatorum magistro, in diaoo-
num, et a Johanne Lubicensi episcopo
in adventu Domini (Nov. 27) 13 kal. Ja-
nuarii est in presbiterum ordinatus, qui
etiam in dominica Omnia terra (Jan. 15)
primam ınissam in Zwentina — fratram
minorum heremitorlo, et in Hamborch,
ubi comes fuerat, in quadragesima apud
minores fratres die Gregorli (Mr. 2)
eelebrarit. A. H. verfünt. Bgl. v.
Alpen 2, ©. 95—97.
3. A.R. 1244: rex Ericus duzit
exercitum Kalding. 1246: Rex Erious
movit exercitum contra fratrem suum,
illo enm exereitu Teutonfco occurrente,
sed treuge facte sunt ad tempus.
4. A. S.: Papa in Burgundiam
Lugdunum — veniens, post festum
"fubdiatone' : ſupdialen⸗ 9.
16. ‘dee conflio‘ : "conflie deme’ 9.
1. egir voctir 5. 186. den
sancti Johannis baptiste Ibidem conci-
lium oelebravit. A. H. verkürzt.
5. A. H.: In eodem consilio Lug-
dunensi octavam nativitatis beate Vir-
ginis nstitait por universam eoclesiam
selebrandum et decreto firmavit.
6. A. 3.: quintam partem ab eocle-
sis requisivit. A. H. ebenfo.
A. 8.: papa imperstorem in die
Jacobi (uf. 25), ferla tertia, que tertia
dies erat concilii, excommaunicarit. —
Papa in jam dieto concilio, seilicet die
Jacobi, contra imperatorem excommu-
nicationis sententiam renoravit et eum
ab Imperialt culmine auctoritate propria
deposuit et hanc depositionem per -
tam ecclesiam promulgavit, precipiens
—, ut nullus eum imperatorem de ce-
tero nominaret. — quidam prineipes
cum multis aliis reclamabant, dicentes:
Ad papam non pertinere, imporatorem
is vel instituere vel destituere, sed
electum a prineipibus coronare. Interea
papa sollicitari focit principes, quos ad
{mperium regendum credidit ydoneos,
ut aliguis eorum onus imperii sumeret
et laborem, promittens ei, quicungue
Imperium assumeret, conailium et auxi-
9”
I. Detmar · Chronik von 11061276.
248. De pawes let nicht aff, er den de lantgreve Hinric van Do-
" ringen bumlifen fid des riles unberwan. den foren de bifcop van Menge
unde be bifcop van Colne
249. * Im deme jare 12461.
de feifer was myt finen fone Eon«
rade over berch, unde habbe bedwongen konyngrike unbe grote lant, tes
zik hadden van beme rife dan.
bat was beme pawefe let, unbe vorvol-
gebe je mit deme banne, des fe cleine achten.
250. Des fulven jares was ein grot ſtrid tuſchen deme konnynge
van Ungeren unbe deme hartigen van Ofterrife.
unde fine bulpere vele; de koning behelt do Oſterik emm
onderban®.
Anno milleno centeno terque trioeno
Hiis quinquagena si misces sex, bene disces,
Austria quod tota sit prineipibus viduata
Terraque cornuto discet servire tributo #.
251. Des fulven jares quemen to lande van Paris Johan unbe
Gert, de greven van Holftens, mit ereme meiftere Harmanne, be
terfhere to ber Hilgenhavene wart, ein grot philofophus.
Ium pariter et favorem. Tandem Hein-
rieus lantgravius, cognomento Raspe,
multis evictis preeibus imperlam ac-
coptavit. A.H. 1245: In eodem eciam
excommunicavit imperatorem, quibus-
dam reclamantibus et dicentibus, ad
papam u. [. w. — coronare. 1246:
‚Cum papa sollicitaret prineipes, ut ali-
quis eorum Imperium assumeret, tan-
dem Heinricus langravius dietus Bume
imperium acceptarit. Die Abſetzui
—— 1245 Jul. 17. Bone *
997; Böhmer, Reg. Imp. V, 2, ©.
u A. 8.: Heinricas lantgravius
Thuringie juxta Herbipolin in ascen-
sione Domini (Mai 17) a Moguntino
et Coloniense et quibasdam prin-
cipibus in regem eligitur. A. H.: Et
statim a Maguntino et Coloniensi in
regem eligitur. Ueber bie Wahl Hein-
nie 1246 Mai 22 bei Beitshodhhelm
f. Böhmer, Reg. Imp. V, 2, ©. 913.
2. Konrad war bei feinem Bater in
Halten 1245 Junt bie Auguf. Böhe
mer, Reg. Imp. V, 2, &. 817—18
3. A.8.: Dux’Austrie contra regem
Ungarie oonfliotu habito ocenbuit, et
ducatum sine herede religuit.
hil versus in quodam looo Austzie in
Japlde scalpto invantt sank u. 1. m-
A H. im ati abweichend,
Sie Friebrich der Streit!
fällt 1246 Jum. 15 im ber Schla⸗ om
Unde
4. Detmar beriäjtigt bier den fehler
von A. 8.: Hiis quinquaginta si misoes,
tune bene disces unb A. H.: Hiis quin-
misces, tuno bene disces.
.8.: Johannes, Alias fratris
Adolf, comes Holtzatie 16 annorum, et
frater ejus Gherardus de Parisius, ubi
Plus quam duos annos steterant, a suis
non modico desiderio exspectati, inoo-
lumes redierunt, et octava Franeisci
ferla quinta (Oft. 11) in Hammamborch
cum maximo cleri et populi tripudio
sunt recepti. Terram invenerunt sub
‚gwerra, Erico rege Dacie cam cum om-
nibus, qaos in auziltum sof sollieitare
poterat, infestante. A. H. flarf vertunt.
Hamb. U.®. 1, ©. 672: Do greve Io-
han unbe guede Oherd von Parys que
men, bo gheve wy eme hunbert mark
pemynghe to tillelome.
| de Hartige bleff dar dot zu.sıe.
12461247. 9
252. Im deme jare 1247 do ftarff de konhng Hinrie!;
Raspenborch. Got nam em vil drade bat rike, dar he zit ane fatte wed⸗
der finen rechten heren.
253. Des jares ftarff de bifcop Johan van Lubeke; in veme bome
she begraven wart, unbe waß be feite bifcop bes ftichtes 2.
254. By finen tiven voren de monike ut der ftat to Lubeke, unbe
begrepen to deme Ey&mare in beme lande to Holften, bat in older tib
het Wagera, ein nye clofter, dar noch fitten fwarte monike. in erer
ſtede to fonte Johans ewangelifte worben bo gefat joncfrowen van deme
io grawen levene. bat quam to mit willen des bifcopes Johans unbe bes
abbetes, be beide weren befibbet, unde hadden unmillen op den rat to
Lubele o.
255. Na biſcop Johanne wart vormonder des ſtichtes, vil na
7 jar, biſcop Albert van der Righe, gheheiten Surber, ein wis wol
15 gelert man, van Bremen geboren; be warff bar na van deme paweſe,
bat he wart be irfte erfebifcop to der Nige, de vore was under ber erce
to Brement,
256. Do quam of des jares Hartich Abel myt den Dufchen to
Phune op dat lant, unde branden Obenfee unde des landes vele; unbe
»be foning bil fume dar untvloch, unbe quam to Swyneborch 5.
7. "Spdmare“ jabeten" 6. , 13. "Johanne
wol’ : "ol" $. “under der erte'; "unbe erce' d ver,
:Gendmare' 6. 11. tabbetes:
. Me
18. "ar fehlt 6. FE inne
be bouwebe A,
1. A.8.: Heinrieus lantgravins, qui
imperium acceperat, est defanstus. He-
redem non habuit, sedn. [.w. A. H.:
Heinrleus langravius, noviter in regem
rede mortaus est. Hein ·
Nr. 8; nach bem Lib. memor., gever·
tus 1, ©. 93 Anm. *: Non ent hie se-
Itus.
3. 1245 Jan. 2 beurfunbet Bifchof
Iohann von Lübel, daß er mit Bruder
Adolf, ehemals Grafen von Holfein,
und Bruber Ernfl, Prior der Domint-
tauer zu Hamburg, ale Beauftragten
Enbildet Gerparbs von Bremen, con-
sulibus — nostre civitatis consentien-
tibos et petentibus, vereinbart habe,
ut abbas et monachi — cenobii exire
debeant de eivitate Lubicensi ad locum,
qui Cicemer nuncupatur, sub regula
beati Benedieti Domino servitari —.
De ecclesia vero sancti Johannis — cum
eisdem fratribus de voluntate et peti-
tione civitatis nostre statalmas, ut In
eodem loco sanctimonlales
sis ordinis sint, que
Benedioti ibidem Deo valeant jugiter
famularl. 2b. U. 8. 1, Rr. 104; ogl.
baf. 1, Nr. 105—7; Severlus 1, Rr. 91.
Der Kath if uge. Sa6.u.8. 1,Rr.
104, 105. Bon einer Berwanbtfd, jaft:
bes Abtes Yjann mit Biſchof Johann
ift Nichte bekannt, ebenfo wenig von
ihrem Stift mit ber Stadt. Ueber Abt
Johann |. Kohlmann in Duellenf. |.
ea: ge. Lauend. Geſch. 4, ©. 260
nm.
4. 1247 Dec. 1 in orientali choro
Bremensi urfunbet — Albert von
— über bie von ihm als Suffragan
Bien ums Bremen geſchworenen
ehe 16 1, Nr. 100. Man
tels Alben II Suerbeer, erfer biſchof
yon Kg In 1 Riga in Allg. Dentfche Biographie 1,
5 7 1246: Rex Ericus movit
exercitum contra fratrem suum, illo
8.
127.
fY} 1, Deimar · Chronik von 1105—1276.
yar, A deme jare 1248 do was des pawes legatus Petrus de
Aıreo velo in Almania; de warff na dem dode foning Henrifes, dat Wil-
heim, des greven broder van Hollande, wart to foninge foren !.
258. Bi der tid flarff de bifcop Bernart van Padeborn; aljo wart
Simon, des heren fone van der Lippe, enbradlifen na en geloren. ofs
wart der brobere ein to Monftere bifcop?; aljo weren dre brobere | bir um. |
fcope, to Bremen, to Munftere unbe to Padeborne; unde er vader, be
ebele here van ber Lippe, be gaf fi an ein monikekloſter; bar wart he
zeder abbit, unbe wart of dar na Bifcop®.
259. * Im deme jare 1249 do mas be konyng Erik van Dene- 10
marken biant ber van Qubele. em rorede de olve hat fines vaders; he
hadde be ftat gerne vorbervett, de borgere makeden bo ere koggen to
> unde voren to Denemarken; dar deden fe groten ſchaden, unde monnen
RB. Kopenhaven, de borch unbe de ftat; je wonnen bar ut deme
" torne eynen rifen ridder, unde ander rike Denen fe vin-ıs
“na dem dede
9
Ar
Eh, abet
WS, Bemus; Petrub 6,
e; one‘ 10 Runftere
Pamil. Inc Matze coge
5. fon —
—D er
Gr 1 unbe mernen Gepenhanen, bey ber unbe Ra
vum exereitu Teutonico occurrente, sed
trouge facte sunt ad tempus. 1247:
Othanla a Teutonicis incensa est. Rex
Krlous opldum Swineborg (occupavit).
Quld plure? Cum regnum miserabiliter
destruzissent, tandem fraterno san-
‚guine non multo post sibi et regno in-
fanlam tuam facere non timue-
zung. W it in Rorbjätland ein, wo
er Ripen — geht nach Fünen hin ·
Über und verbrennt Dbenfe. Als aber
rich kommt, muß Abel enmmeiden und
verllert Ripen und Svenb: Dahl ·
wann 1, ©. 401; v. Aſpern 2,
1. A. S.: Papa — Potrum Capı-
elum, de Aureo velo diaconum cardina-
lem, misit in Tentoniam, qui — con-
eiltum prope Coloniam celebravit festo
Mychahelis. Feria quinta post Mycha-
holte, Willehelmus, frater eomitis Hol-
landie — in Nussia in regem Romanum
— ost electus. A.H.: Papa — Potrum
Capucium de Aureo velo misit in Ten-
Wonlsm, quo promovente Wilhelmus,
ftater comitis Hollandie, in Nussa in
rogem ost eleotus. Lieber bie Wahl Wil-
hend 1247 Oft. Jan Brringen 12 Böh:
mer, Reg. 3 V2, ©. 9
3. A. S.: Bernardus Patheramnien-
sis episcopus obilt, cul Symon, frater
domin! Bernardi de Lippia, suocedit,
at frater ejusdem Symonis, seilicet Otto
major prepositus Bremensis, Monaste-
riensi episcopo subrogatur. A. H. der»
i
—*8*
3. Verwirrung Detmars aus 4. 8.
1219 u. 1228. Simon von Paderboru
und Dtto von Mänfter waren Söhne
Hermann II von ber Sp, Brüder
Dil vom re, Bernhan
ttos von t, von Ba-
berborn und Gerharbs von Bremen,
Entel Bernhard IT von der Lippe,
Minds zu Marienfelb, Abtes von Dü-
namände, Siſchofs von Selonien. Ueber
Bernhard IL |. Scheffer-Boichorft,, Herr
Bernharb von ber Lippe als Bitter,
— ame ih in einer f. Seid.
n ee sen 8 ermahnt Juno-
ans Ei, Fan *. der
Unt uf inig Heinrichs nicht zu
jindern ; Lül © 1247
br. 22 ——* Grafen Johanu
umb Gerharb über einen mit Lübed ge»
Ichlofienen Vertrag, durch welchen fie bie
administraeio sive tutela eivitatis Lu-
bicensis übernehmen; baf. 1, Mr. 123;
gets: 73 Anm. 10; vgl. üb.
8.1, Rr.120, Gept. 3 ermahnt ber
Kardinal Peter bie Gtabt zum Frieden,
cum jam dudum de gerra inter vos et
illustrem regem Dacie — audierimus;
baf. 1, Mr. 126.
1248-1250. 93
shen, unde nemen godes unbe Meynobes vele. do fe dar hadden
mworven eren willen, fe branden de borch unde de flat deger
to der erden!.
260. BY ber tid weren of vianbe be ftat unde be borghere van
sStralefonbe. bar voren fe bo hen, unde wonnen of be ftat2. do fe weber
quemen in de Travene, fe worben untfangen mit groten eren. bes or⸗
liges was van ber ftat wegene ein hovetman
be beberve vrome begen,
to torneye gar vorwegen,
Allexander van Soltwebel;
myt finer manheit vorbenbe he ven herenfebel
an beme rade to Lubeke, dar of do fin brober ane fat. aldus faten
2 brobere tojamenbe, dat van bes rades anbegin bette hude noch ni
geſchude .
261. * Des jares ſtarf koning Eril van Sweden“. na eme wart
in bat rike grot vorwernyſſe. bat mene volk vil myt eynen borgere to,
bat was eyns husmans ſone; be dode vele der edelen man bes rikes,
unbe beſatte bat rike myt welde, alſo ein hartige; bar vor ſcreff he zik,
unde nicht vor einen foning. he gaf of ſonderlile vriheit den van Lu⸗
2 bete unbe ben Duſchen kopluden, de to Sweden voren mytt kopenfcop®.
262. In deme jare 1250 do voren myt groter macht de greven van
Holften mit hulpe erer ome, des bifcopes van Bremen unde des van Pa-
deborne, to helpe eren zwagere, hertich Abelen, weder den koning
to Denemarten; dar deden fe groten ſchaden. bat orlid do wart
3 vorevenet?.
113
2. wor
23.
a:
ven’ 6. 10. Mileranl
te" 5. 16, "Dermwernuffe
ınde Hulpen dien O. ° "de6 Bifkopel' :
Aligfander" &.
orvernäffe" 6.5 Bi
e biftopen $.
1. Verwitrung Detmars. A. 8.:
Rex — Ericus fratrem suum, ducem
Abel in ducatu suo molestare cepit,
Christophoram fratrem suum de suis
terminis expalit, Kanntum ducem de
Blekende, fratrem de patre, captivavit;
quem posten Lubicenses, expugnato
castro Stekenboreh, in quo detinebatur,
viriliter absolverant. Daciam insuper
navali congressu seplus vastantes, cum
magnis spoliis redierunt. A. R.: Ha-
vona — incensa est. 1250
Sun. 27 en sn 'tpen beflätigte Erich den
im und Lübel geſchloſſenen
.B. 1, Nr. 156. Bol.
daf. J. ie Min 201, 204.
2. God, Rügen: Pommerſche Ge ·
(dichten 2, ©. TI—14.
Frensbarfi S. 100 Anm. 3
m. ver im San. Geſcheobl. Jahrg.
1876, &. 140—41.
4. A, R.: Obiit Ericus rex Soecle.
Eid Crichsfon firht 1250 Febr. 2.
5. Waldemar, Birgers Sohn, wird
um König ermwählt 1250 Febr. 10; bie
Reegierun, führt Birger, Sea ſeit
1248, geftorben 1266 Oct. 2
6. ©. bie Privifegien Birger Jarls
für Lübe von 1252 und für —*
unb übe? von 1261 bei Höhlkaum,
San. U ©. 1, Mr. 448. D65, 566.
A. 8.: Oomes Johannes auxillo
Bremensis archlepiscopi et avancali
ani Symonis, Patherburnensis eplscopl,
expeditionem versus Daclam in maximo
excereitu circa Augustum ordinevit,
1208.
1m.
4.8.
7.
&,B. Sopenhaven, de borch unbe de flat; je wonnen dar ut deme
" torne eynen rifen ridder, unde ander rike Denen fe vin-ıs
92 I. Detmar«Epronif von 1105—1276.
257. Im deme jare 1248 do was des pawes legatus Petrus de
Aureo velo in Almania ; de warff na dem dode koning Henrifes, dat Wil-
heim, des greven broder van Hollande, wart to koninge foren !.
258. Bi der tid flarff de bifcop Bernart van Padeborn; aljo wart
Simon, des heren fone van ber Lippe, endrachlilen na en geloren. ofs
wart der brobere ein to Monftere bifcop 2; aljo weren bre brobere | bi 2ı.sıe.
fcope, to Bremen, to Munftere unbe to Padeborne; unbe er vaber, de
ebele here van ber Lippe, de gaf ſik an ein monifellofter, bar wart he
zeder abbit, unde wart of bar na bifcop ®.
259. * Im deme jare 1249 do was be konyng Erik van Dene- 10
marfen viant ber varı Qubele. em rorede be olde hat ſines vaders; he
hadde be ftat gerne vorbervet*. be borgere mafeven bo ere Toggen to
unbe voren to Denemarken; dar deden fe groten fchaben, unbe wonnen
Berrud' : Bererud 9.
1, 0b: de
itu ‚fenne 98.
1. 10 fehlt
gen to unde wunnen Gepenhanen, Wr? fr une eh (&ließt D.
cum exereitu Teutonico occurrente, sed
treuge facte sunt ad tempus. 1247:
Othania a Teutonicis incensa est. Rex
Ericos opldum Swineborg (occupavit).
Quid plura? Cum regnum miserabiliter
destruxissent, tandem fraterno san-
guine non multo post sibi et regno In-
famiam perpetuam facere non timne-
rang. Abel fällt in Norbiütland ein, wo
er Ripen erobert, geht nad} Fünen hin«
Über und verbrennt Dvenfe. Als aber
Erich kommt, muß Abel entweichen und
verliert Ripen und Svenborg. Dahl-
mann 1, ©. 401; v. Apern 2, &. 126.
1. A. 8.: Papa — Potrum Capu-
cium, de Aureo velo diaconum cardina-
lem, misit in Teutoniam, qui — con-
eilium prope Coloniam celebravit festo
Mychahelis. Feria quinta post Mycha-
helis, Willehelmus, frater comitis Hol-
landie — in Nussia in regem Romanum
— est electus. A.H.: Papa — Petrum
Capucium de Aureo velo misit in Teu-
tonlam, quo promovente Wilhelmas,
frater comitis Hollandie, in Nussa in
regem est electus. Ueber bie Wahl Wil-
beims 1247 Ott. 3 zu en Le Böh-
mer, Reg. Imp. V, 2,
2. A. 8.: Bernardus Patheramı
sis epiacopus oblit, cni Symon, frater
domini Bernardi de Lippia, suooedit,
et frater ejusdem Symonis, scilicet Otto
u **
2. 'na dem dode' : ‘do de’ *henrites' : Sem»
GH Dramen 10 Menke [hit B-
12—14. ‘re — flat! : 'ere cog ·
von $-
major prepositus Bremensis, Monaste-
riensi episcopo subrogatur. A. H. ber«
tn.
3. Verwirrung Detmars aus A. 8.
1219 u. 1228. Simon von Paderborn
und Dtto von Mänfter waren Söhne
Hermann II von ber Lippe, Brüder
vernhard III von ber Kippe, Neffen
Ottos von Utrecht, Bernharbe von
berborn und Gerharbs von Bremen,
Entel Bernharb IT don ber Lippe,
Monchs zn Marienfeld, Abtes von Dü-
namünde, Biſchofs von Selonien. Ueber
gerader 11 f See —
Bernharb von ber Lippe
Mind und eig in — f. 4
Weſtfalens Br.
4. 1246 on 8 ermahnt Inno ·
am 24 Rnig Si, ——**— sei der.
Interftüügung König Heinrich nicht zu
Indem Seit. u.8. 1, Rr.116. 1247
ebr. 22 urlunden bie Grafen Yohann
und Gerharb über einen mit Lübet &
ſchloſſenen Bertrag, durch welchen fie bie
administracio sive tutela civitatis Lu-
ibernehmen; baf. 1, Nr. 123;
arte, . 73 Ya. 10; vgl. üb.
120. Sept. 3 ermahnt der
Karbinal Peter bie Stabt zum frieben,
cum jam dudum de gerra inter vos et
illustrem regem Dacie — audierimus;
daf. 1, Nr. 126.
1248—1250. 93
ghen, unde nemen godes unbe kleynodes vele. do fe dar hadden
worven eren willen, fe branden de borch unde de flat deger
to der erden.
260. By ber tid weren of viande be ftat unde be borghere van
sStralefonde. dar voren fe do hen, unbe wonnen of be ſtat?. bo fe weder
quemen in de Travene, fe worben untfangen mit groten even. des or⸗
liges was van ber fat wegene ein hovetman
de beberve vrome begen,
to tornehe gar vorwegen,
Allerander van Soltwedel;
myt finer manheit vordende he den herenfebel
an beme rade to Lubeke, dar of do fin brober ane fat. aldus faten
2 brobere tofamenbe, bat van des rades anbegin bette Hube noch mi
geſchude 3.
u 261. * Des jares ftarf koning Erik van Sweden.
in bat rife grot vorwernyſſe. bat mene volt vil myt eynen borgere to,
bat was eyns husmans ſone; be bobe vele ver ebefen man bes rikes,
unbe befatte bat rike myt welde, alfo ein hartige; bar vor fereff he zit,
unde nicht vor einen foningS. he gaf of fonberlife vriheit den van Lu⸗
abete unde ven Dufchen kopluden, be to Sweden voren myt Topenfcop ®.
262. Im deme jare 1250 do voren myt groter macht de greven van
Holften mit hulpe erer ome, des bifcopes van Bremen unde des van Pa-
debome, to helpe eren zwagere, hertich Abelen, weder den koning
to Denemarken; dar deden fe groten fhaden. dat orlid do wart
Sporevenet ?.
10. “Aleyanı
16. "vornernvffe
de’ .
er’: *unde hulpen eren’ b.
1. Berwirrung Detmars. A. 8.:
Rex — Ericus fratrem suum, ducem
Abel in ducatu suo molestare cepit,
Christophorom fratrem saum de suls
terminis expulit, Kanutum ducem de
Blekende, fratrem de patre, captivavit;
quem postes Lubiconses, expugnato
<astro Stekenborch, in quo detinebatur,
virlliter absolverunt. Daciam Insuper
mavali congressn seplus vastantes, cam
magnis spolils redierunt. A. R.: Ha-
vona Labycensibas incensa est, 1250
Im. 27 din fipen beflätigte Erich ben
wiſchen ben und Lübel geſchloſſenen
Bertag. 9 U.B. 1, Nr. 156. Bol.
dal. 8* — — 201, 204.
2. od, Fügen: Pommerſche Ger
fhichten 2, ©. 7
Bon. Seelen
Soumzder: “Goltwebele" 6.
ge “mit, bulpe
25. "Sorevenet' : "Dorenet” &.
3. Bel. 1eborff S. 100 Anm. 3
— ——— Jahrg.
1
A.R.: Obiit Ericus rex Suecie.
ung Eriefon firht 1250 Gebr. 2.
Waldemar, Birgers Sopn, wird
gm — ermählt 1250 Febr. 10; bie
tegierum; Jin: Birger, Ku} feit
1248, geftorben 1266 Oct.
8 ©. bie Frittegien Dinger Jarls
für 2übel von 1252 und für Hamburg
und übel von 1261 bei Höhlbaum,
Hanf. U. 8. 1, Nr. 448, 565, 566.
7. A. 8.: Comes Johannes auxilio
Bremensis archiepiscopi et avunculi
sul Symonis, Patherbornensis episcopl,
expeditionem versus Daclam in maximo
excereitu circa Angustum ordinavit,
na eme wart A.B-
128.
94
I. Detmar-Ehronit von 11051276.
263. Do quam bar na be konyng in bes hartigen lant bi bem
Sly, dar he wande velich to fin. alfo quam en fine brobers, hertoghen
Abels, ridder, gheheten Laghe; de | vink ene over deme wortafelen, dar zı.s=.
be fpelede mit eyneme riddere, gheheten Herman van beme Kercwer-
dere. De warp ene in ein jchip, unbe vorde ene op dene Sly; dars
ſcloch he ene dat hovet aff in der nacht des goben fonte Lawerentii; den
Tichgam ſenkede he in dat water. alzo jamerlifen vorlos de unfhul-
dige fonyng, de mylde Erik, fin lift. fin broder quam in bat
vite, unbe wart in alle Godes hilgen dage myt finer vrowen Mechtilde
gefronet 2.
264. By der tiv quam de coning Wolvemer, koninghes Abels fone,
ut Brancrifen van fcole, unde wart by Colne gevangen van bes bifcops
mannen. ut der vencnyffe lofte en fin om, greve Johan van Holften, myt
6000 mar lodiges ſilvers 3.
266. Dar na in fonte Lucien bage ftarf de keyſer Vrederik, van ıs
Stouphen geheten, in Secilia; den loſede de ercebifcop Banormitanus ut
deme banne des paweſes dor der ruwen willen, de he hadde vor deme
dode, unde begroff ene erbarlifen in den fulven ftichte*.
2-3. broderd — Adeln fehlt 6.
tafele' 5.
w 3 6. ⏑⏑————
Horihge' H. 16. ESloupbenSiohrhe 6.
castro in Reynoldesborch, quod rex
firmissimum fecerat et viris strennuis
munferat, forti obsidione primitus ob-
pugnato. — Exoereitus obsidione solute
rediit. A. H. verfürzt. Hamb.U.®.1,
©. 872: "Do he (greve Johan) Heynol«
desburch wart, ghebe wi eme twehundert
mart Peunpnge: dv. Aſpern 2, S. 142.
Johauns Mutter, Heilwig, war bie
weſter Simons von Paderborn und
die Nichte Gerharbs von Bremen. v.
Alpern 2, ©. 13941. .
1. A. 8.: cum secure luderet in
sleis, in domo quadam super
Posita, venit sı
Abel, frater ejı
ibidem invitaverat, et captum hostili-
ter projecit in naviculam, ad locum
illum ex industria deportatam. Dela-
tus est in medium aque, que dieitur
SI, et Lago quidam de Danorum po-
tioribus, duei dilectus, cum altera nave
seleriter adveniens, eum decollari fecit,
et corpus, multo ferro onustum, in pro-
fandum illius aque submersit. — Istud
eontigit in noote Laurent. A.H.:
Ericus rex ludens in alea cum Her-
manno milite, amicabiliter invitatus a
fratre muo Abel, et hostiliter captus et
in navim projectus, a quodam Dano
3. Pbebeim Sagbe' fehlt 6.
beten Berman' fehlt u a
"deme wortafelen” : "dene wor«
Rire weddere 6. *
14. obige‘:
13. 'gedangen' : 'gemangen’ &.
*ercebtjcep‘ : *Erif bilcop' 6.
aieto Lagone jussus est devollari, et
corpus ejus multo ferro onustum in
aque illias profundum est submersum.
Hoc turpe factum et inhumanum con-
tigit in nocte beati Laurentil. A. R.:
dux Abel fratrem suum Ericum regem
proditiose oaptivavit in Sleswik in
nocte beati Laurentii, quem quidam
miles ejusdem ducis Lagho Gutmundsen
navigio deportarit usque Myosund, ibi-
que eum oceldit, et duce Ignorante, et in
Slia submersit. Dahlımann 1, &.405;
Wal 1, ©.156. Bgl. ©. 96 Anm. 5.
2. A. In die omnium sanctoram
(Nov. 1) Abel coronatur in regem, uzor
ejusMechtildis in reginam. A.H. ebenfo.
A: R.: dux Abel in rege electus est
et coronstar. Dahlmann 1, ©. 406.
3, A. 8.: Alio eorum Waldemaro
adhuc pueralo, quem redeuntem de
Rotomago Coloniensis archiepiscopus
ceperat, adhuc in captivitate detento.
A. H.z filio ejus Waldemaro puerulo,
quem u. |. m. — ceperat, quem comes
Johannes sex milibus marcaram puri
argenti redemit. A. R.: Eodem anno
Waldemarus, filius ducis Abel, a scolis
Parisiis domum pergens, captus est per
milites domini episcopi Coloniensis.
4. A.3.: Fridericus Imperator mor-
1251. 9%
267. Do hadde Rome ftan 2000 jar!.
268. Umme bat ve keyſer Vreberik in verne lande was unbe ftarff
fo drade, dat He zit in Duſcen lande nicht werede wedder fine weber-
faten, de op en foren worben, des wanden bat mene volf, dat he were
sbon alfen finen gobe alfo vorbreven, bat nen man wufte, wor he na
bes bleve; unbe ſchude of fange bar na, bat tufchere weren in ven lan⸗
den, be jprefen, bat ze weren be vorbrevene keyſer Vrederik 2.
269. Im deme jare 1251 do nam ber Romere konyng Wilhelm 4.3.
hartich Diten dochter to Bronswik. des fulven nachtes brande bat palas,
sobar fe inme flepen, de Brut unde de brudegam vil fume untquemen ut
deme brande ; dar vorbranden inne 2 fnechte des konynges ®.
270. Des jares was konyng Conrad, teile rederiles fone, in
Cecilia, dar makede he ut ein grot her myt ſchepen, unbe voren
to Apulen; dat lant he wan unde Neapolis, ve weldigen flat, de
uſik hadde ummedan na fines vaders dode!.
271. By der tid quam to Parys eyn grot ſecta ungelowiger lude,
de wyſeden ſil in geiſtelilen ſchine, unde hetten ſik paſtores. fe ſpreken,
sm. fe mochten geven wyginge. fegeninge, unbe dopen be | ungheoften, unde
mochten binden umde untbinden im ber bicht van fonden. dat mene volf
w vel vele myt em to. bo de papen bar wedder fprefen, je flogen ere vele
bot; fe Dreven der brobere unbe der papen vele van dem prebefeftolen,
unde fatten fit welbiclifen tegen ven bifcop. to dem leften halp Got, de
ware heilant, dat fe im eren ungeloven worden vorwonnen; ere wart vele
gedodet, unde worden vorſtort 5.
. —F meet Reh,
* —
4.H,
1230.
MP.
AH.
6, 'roeren’ : “voren’ 6.
* ——
Map
7 a
f — *
—E Be vn
taus est, ab archiepiscopus Palormitano
abeolutus, et in Sicilia in jam dieta ec-
desia tumulatus. A. H. im ben orten
etwas abiweichenb. Et dicunt quidam,
quod resipmerit ante mortem. A. R.:
Frethericus imperator oblit. Ueber ben
zu jebrich6 1250 Dec. 13 a Born
1, 80 jöhiner, Reg. Imp. V, 1, ©.
N: Tune siteret Bora per
duo milia annorum.
Rex et regina vix evaserunt, regina ta-
men regem — educente. A.H. .
Böhmer, Reg. Imp. V, 2, &.
=. Anno Domini 1351 Onn-
us Frederiei, ut mortuo
patre regnum Sycille suseiperet, per
mare in Apuliam venit, et capta Nea-
poll, muros illtus funditus destraxit.
B. G. ebenfo. Konrad verläßt Deutſch ·
land 1251 Oft., ſchifft fi im Dec. zu
Latiſana ein, landet 1252 Ian. 8 zu
iponto und gewinnt Neapel 1253
Dit. 10. Böhmer, Reg. Imp. V, 2, ©.
832—35, 841.
: Wilhelmus rex duxit a-
Iiam Aueis Ottonis de Brunswich; ot in
ipsa nuptiarum nocte, scilioet conver-
sionis sancti Pauli (1252 Jan. 25), pa-
latium, in quo quieverunt sponsus et
sponsa, in Brunswich Juxta Loonem pe-
nitus exarsit, ex luminis et straminis
lneuria. — Dao sartores — sunt exusti.
5. A. H.: Predicatores et minores
a loco predicationis turpiter ammove-
rant et in ipsom episcopum fecerunt
insultum. Sed jurante Deo tota re-
pressa est eorum presumptio, et tan-
dem a populo interfecti.
A.B.R.
96 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276.
272. * In deme jare 1252 do ftarf fonyng Comad to Apulen, dar
em wart vorgeven!, alfo men fpraf. fin brober Manfred, ein
bafterb, be onberwant fit ber lant unbe orligeve op den pawes alle wile.
273. * Des jares Primi et Feliciani ſtarff hertich Otte van Brond-
" wi; de let vrome fone; Albert, de ofbefte, de bleff Hartige to Bronswik,s
Johan hartige to Lunenborch, Conrad bifcop to Verben, Otte bifcop to
Hildiſſen .
274.* Dar na to ſonte Peter unde Pawels dage do ſtarff koning
Abel van Denemerken to PYderſtat, dar he togen mas myt groter macht
oppe fine Strantvreſen; ven ſchot en Vreſe dot. na en bleff fin broder 10
Eriftoffer foning?; by finen tiven wart vele orliges unde
ſtrides.
275. Do konyng Abel dot was, vil drade vloch Lage de ridder ut
deme lande, de koning Erik fo jamerlifen mordede. he quam to beme
Kile; dar wart he dot geflagen op beme huſe, bar he begonde to kivene ıs
over eyneme fpele*.
276. Och wart de ritter her Hermen van deme Kercwerdere, de myt
onyng Erik do fpeleve, do he gevangen wart, kortliken bar na bot
geflagen myt ſpaden, dar fine bure mebe groven, den he dede overlaſt d.
277. Nu merket: was konyng Abel unde deſſe twe ribbere fchul- 20
dich des unſchuldigen dodes des mylden coninges Erifes, bes quam vil
trade op fe be wrafe des benediden Babes, unfes leven heren Jeſu
Eprifti.
278. Im deme jare 1253 do fande de greoynne van Blanderen vele
riddere webber konyng Wilhelm, unde worden feghelos®. 2
4-5. Br until‘ (it D. 5. one; Hanne 6, 8 "Ber
10. ‘den — dot’ “den fhoten de Breien dot’ 9; ‘dar fcoot ene en Brefe dot‘ D.
18. he fehlt 6. 'gedangen’: gewangen’ $. 24. 'greupnne' : 'greugne' 6.
1. M. P.: Sed cum sequenti anno
re, quod a medicis Judica-
batar Neri ad salutem, veneno mixto
Antulit sibi mortem. B. G. ebenfo, Kon
tab flarb 1254 Mat 21 im Lager bei La-
vello, ÖRlich on ei, Böhmer, Reg.
Imp. V, 2, ©. 8.
3. 2.8. Otadart Laneburgenste—
die dominea Primt et Felleiani (Jun.9)
obiit. A.H.: Otto dux deBraneswich die
domintea Primi et Feliclani obiit relietis
post se Niltis quatuor. Et Albertus ma-
jor eorum, ducatum accepit.
3. A. 8.: Die apostolorum Petri et
Pauli (Sun. 29) rex Danoram Abel
Strantfresones ab insolentia eorum vo-
tem abweichend. A. R.: rex Abel cum
exereitu intravit et Ydarstath ad pug-
nandam, fbique oceisus est. — Cristo-
phorus fit rex anno Domini 1253.
Dahlmann 1, ©. 407—8; Waig 1,
©. 158.
4. A. 8.: Lago — onm corona re-
gall et multa pecania ab Abel collecta
fugit in Holtzaciam, non multo post
tempore et ipse ocoisus Ibidem. A. H.
in den Worten abweichend.
5. A.H.: Item Hermannus miles
de Kerrecwerd.
, qui cum Erico rege
luserat in alea tempore quo captus erat,
® rosticis, quon ad terram fodiendam
conpulit, fossorlis, que rustiei gesta-
Dahl.
bant in manibns, est oeeisus.
maun k S. 404, 405.
6. 4. Coı
tiam navigic misit versus Hollandiam
u.
1252—1254.
97
279. Des jares ftrivde of Hinrik van Emeldorpe de vrome ritter
wedder be Denen op Selande to Schelveſchoͤrel, unde floch veme conhnge
Griftoffere der Denen aff fo vele, bat men lange var aff wet to fprefene
in deme lande.
5 280. | By der tid untfenk Woldemer, koning Abels fone, dat har ⸗
tihdom Suder⸗ Ju ten van fonyng Kriftoffere to Koldinge 2.
281. * Ok bowede hartich Albert van Bronswik do Horborch;
dat was webber en lovede, dat fin vader lanede den bifcop ven
Bremen?.
» 282.
* Na des flarff de pawes Immocencius quartus to Nea⸗
polis, unbe wart dar begraven in fonte Lucien dage ®.
deſe Innocencius
canonigerede fonte Peter, den hilgen merteler van dem orven der prebe-
ter; he dede ol ander grote dink by finen dagen.
283. * In deme jare 1254 na Innocencius wart pawes Alexan ⸗
1der®; de canonizerde fonte Klaren van deme levende fonte Damianus ?.
284. * Och beve he ber ftat unbe ben borgeren to Lubeke grote
genabe, beveftet myt finen bulfen 8.
le weite ö;
F
—
nano.
11. —8 a 3
contra Willelmum regem. Bed rex vie-
taria potitus, plurimos ex eis oceidit
et innumeros captivavit ot multam Inde
pecunlam conquisivit. A. H. verkürzt.
Du va Maı von Flandern
eu | ‚öhne Guibo und
En von Dampierre und ber Grafen
von Guines und Bar gefanbte Heer
wurbe 1253 Jul. 4 bei Rapelle
von Wilhelms Bruder Floris und bem
Grafen von Kleve befiegt. Sattler, Die
flanbrifch » holänbifden Berwidlungen
ilhelm von Holland 2
dihmer Reg. Imp. V, 2, ©. 96:
.A.R.: Bellam fait Skaltskor
ie: regem Cristophorum et Heinricum
qemaeitherp. Hoblmann 1, ©. 409;
eig 1 —
a Ber Cristophorus tradi-
A Waidemaro Nlio regis Abel ducatum
eum vexillo apud Kalding. Dahlmanı
1, . 410; Balg 1, ©. 165.
A. 8.: Dux Albertus Horeborch
— patzis violans juramentum.
A.H.: Albertus dux de Bruneswich
Horeborch reedificat, et hoc contra
prius promissum Ottonie. Yamb. U. 8.
1,6. 672: Do dat hus to Horborh
gbebunzet warb oppe bes greven (Ger ·
Exävteöroniten. XIX.
5. “fone' : fonne’ 6.
fbert Sumebe, RT
14-16. *
*beveet" a
5.8. hartihdom': arkedom 6, 1-8,
ad fach van rt
"Reapoliß : "Reape! 'camomlyerede' :
— vanonben % Ton
Ei
th.
des) hinberniffe, bat wart tobrofen mit
fer orghere heipe Dat ‚coftebe vyfhun ·
moritur et sepelitur. B. G.: Innocen-
tias — quartus oblit in Neapoli in festo
sancte Lucie (Dec. 13), ibique sepultus
fait in eoclesia majori — 1254 —. ©.
S. 88 Anm. 9.
5. M. P.: Ipse otiam canonizavit
Perusit beatum Petrum ordinis Predi-
eatorum Veronensem nacione, guem
heretici — oceiderunt. B. G.: frater
Petrus de Verona ordinis Predicatorum
— fait — canonizatus et sanctoram
martyrum aseriptus cathalogo — per
Innooenttum — Perusii — 9 kal.
Aprilis.
6. M. P.: Alexander IV — sedit
annis 7, et oessavit episcopatus mensi-
bus 3 diebus 4. B.G.: sedit a. 6 et
dimidio, in quibusdam vero chronicis
ritnr annis 7. Vacavit sedes m. 3
d. 4. Mlerander IV wurbe ermählt 1254
Dec. 12. Botthaft 2, ©. 1286.
7. M. P.: Hic canonizavit Anagnte
sanctam Olaram, que fuit ordinis sancti
Damian.
8. In Privilegien von 1257 Jul.
7
AR.
1258.
MP.
98
285.
I. Detmar-Ehronif von 1105—1276.
u * In deme jare 1255 do let hartich Lodewich van Beyeren
“ finen wyve affifan bat howet umme unbat, de he er to unrechte tech!
286. By des wart of bifcop to Lubeke ein barvetbrober Johannes
dan Deyſt; deme gavet be pawes, na des bat bifcop Albert to der Auge
werff be arfe van deme pawefe 2.
287. Dar na in deme jare 1256 do vor der Romer konyng Wil
vele finer lude.
den wolden weder geven?.
* helm myt groten here op de Weftorefen; dar wart he geflagen unbe
den lichgam dez konhnges helden de Vreſen lange, er fe
288. Na vode Wilhelmus wart fonning wichart, des koninges broder io
van Enghelantt; de was greve to Corneval®. he loſede den biſcop
van Menze ut ſwarer vencniffe, dar he lad, myt 8 dufent merk, umme
dat he ene halp to deme rike; of gaf he andern vorften grot god®.
de
bifcop van Tryre, hartich Albert van Saffen, marcgreve Johan unde Otte
van Brandenbordh, de wolden to den irften ene nicht volborden?. de bifcop ıs
van Eofne unbe de bifcop van Utricht de voren to Engelande, unde bradh-
ten ene mit en over in Almanyen myt groten ſchatte. alfo wart he mut
finer vrowen wyet unbe cronet
2. “ed: tcht' 6.
u
wedber 6. 18.
Fuß dage'; vol. 5209.
26, 29 und Aug.5 erteilt Aleganber IV
ben Lilbedern bie Freiheit, nur auf päpft-
— Speeialmandat hin vor ein aus.
tiges geiſtliches Gericht geladen und
mi jan und Interbift belegt werben
au bürfen, und beflätigt ihnen bie ihnen
von Päpften, Kalfern, Königen unb
Fürften extheilten Sreißeiten und Rechte.
Tb. U. 8. 1, Nr. 23640.
1. A. H.: Item dux Bawarie uxo-
rem suam fecit decollari in Werden,
falsum imponens ei crimen.
2. Anno Domini 1254 frater Johan-
nes episcopus Sambiensis ad potitio-
nem — Wilhelmi regis Romanorum,
eujus capellanus et consiliarius — ex-
titit, translatus est — ad ecclesiam
onsem a — Innocentio IV. Re-
s autem est — in ecelesia Lubi-
eodem anno 3 idus Septembris.
his 1, Nr. 290.
A. S. (fette Nachricht) : Wilhel-
Romanorum rex oceiditur a Freso-
‚ Medemlek prope Hollandiam
ıtibus, in loco Incognito ab eisdem
tus. A. H.: Wilhelmus a Freso-
oceiditur et vi raptus ab ipsis
nibus occultatur. A. R.: Wilhel-
mus imperator in Frisia obiit. Wilhelm
wurde efilagen bei Hoogmwoube, im
weſtlich von Mebemlit, 1256 Jan. 2
fein Leichnam warb heimlich —e—
und erſt 1282 von feinem Sohne Graf
Floris zu Mibbelburg Seigefet. Böh-
mer, Reg. Imp. V, 2, &. 9
4. A. H.: Richardus Later regis
Anglie cepit ad imperlum aspirare.
5. comitem Cornubie nennen ihn
M. P. und B. G.
6. A.H.: Tonc Moguntinus erat cap-
tus; quem Richardus redemit octo mili-
bus marcarum, ut ad suam esset beni-
volas electionem. Hic effudit pecuniam
ante pedes principum sicut aquam.
Gerharb von Mainz war in der Gefan-
genſchaft Albrechts von Braunfchweig.
7. A. H.: Treverensis archlepisco-
pus, Albertus dux Saxonie, Johannes et
Otto marchlones ei hac vice non consen-
— Arnold von Trier wählte 1257
u Frankfurt fir fih und in
—E Könige von Böhmen, bet
Herzogs von Sagen und bes Marigra ·
fen von Brandenburg König Alfons von
Raftilien. Böhmer V, 2, & 1027.
1.330.
1255—1258.
289. * | In deme jare 1257 to Gades hemelvart 1.
9
do nam bifcop
Gert van Bremen myt vulbort des kappittels umde der venftmannen to
vormondere finen brober, bifcop Symon van Padeborne.
de manede tor
hant hartih Albert van Brunswik, dat he weder ſynes vaders lovede
shabbe Harbor wedder gebomet; dar wart do eyn bad) undernomen 2.
290. Des jares ftarff hartich Woldemar, Tonyng Abels fone?.
Exit, fin broder, de wart do hartiget; be nam Jermars dochter, des
heren van Ruyen s.
291.
ao koning ®.
Des jares ſatten ſik de bonden in Denemarken weder eren
292. Of ſtarff des jares biſcop Vrederik van Raſſeborch; na ene
wart bifcop Olrik van Bluchere?.
293. In deme jare 1258 in fonte Blafins dage nam greve Bernard
van Bernebor to Hamborch coning Adels dochter 8.
.s
294. Dar na in fonte Pantaleonis dage ftarf de bifcop Gerolt van
Bremen ®, de fin lite vromelifen vorftont.
I, temetsart; folgt eine Binfßaltung in ©, 2, "rufmannen Den 3. Bader
bomme ia eine nett in ®. _ 9. bon re" : "Glußieren’ 6.
13. "Beman' : 15. Pantateonis: Barmend' 6. 16 Wehi'shete d-
1. A. H.: Coloniensis vero et Tra-
jectensis pro eo adducendo transeunt in
Angliam. Rt redeuntes cum ipso Aquis-
grani veniunt et eum cum infnita pecu-
nia prineipibus sibi faventibus presen-
tant. Et.die ascensionis Domini (Mat
17) ipsum in regem Romancrum elerant
et consecratum cum UXOre sua coronant.
Richard war 1257 Yan. 13 auf bem
I vor Frauffurt erwählt und wurbe
3 17 zu adıen grrint, Böhmer V,
. 981, seine Gemahlin war
Sach, 134 bes Grafen Raimund
Berengar von Provence. Daf. V, 2,
©. 989, 1053.
2. A. H.: Item Symonem Parbor-
nensem accepit Bremensis archiepisco-
pus in tutorem de consensa capituli et
ministeriallum. Qui statim impetiit
Albertum ducem de Braneswich pro eo
quod Horeborch reedificans contra fidem
patris et sui ipsius venit. Sed dux
super eo treugas impetravit. 1257
Apr. 25 verfpricht Biſchof Simon von
Baberborn als Verweſer bes Bremifchen
Stiftes ben Bremern, fie bei ben von
ihmen unter Gerhard II befefienen Rech ⸗
ten und Freiheiten zu erhalten;
u. 8. 1, Rr. 277. Bertra; von 1257
Aug. 10, in weldem bie joge von
Braunfchteig dem Erzftifte Laugwedel
unb dieſes dem Herzogen Harburg ver-
ib, bei Subenborf 1, Wr. 43. Hamb.
u.8. 1, S. 672: Do de herteghe Hor-
Sand, meiner tee, a mp time
F myb ghewapenden luden oppe
de Weabenone, De koſteden veerhumbert
mart pennynghe.
3. A. R.: Oblit Waldemarus dux.
4. A. H.: Ericus, flius Abel regis,
in ducatum recipitur. A.R.: Dux Eri-
us, filius Abel regis, receptus ost in
ducatum.
5. Margaretha, Tochter Jaromar IT.
6. A. R.: Bellum folt inter roges
et rusticos,
Item Fredericus Race-
oobiit, eul Olrieus suc-
KT urfunbet zuletzt ir
Yu. .
Nachfolger Uirih von Bllcher dert
1257 Aug. 23, daf. 2, Rr. 808. Br
Seid. b. Bietume Rahebing ©. 162
—84; , Geld. d.
b ifie v.
Bier 1, & o— Semi
8. A.H.: Comes Bernardus de Ber-
neborg duxit Alam regis Abel die Blasii
br. 3) in Hammenborch. Hamb. U.
.1, S. 673: Do greve Bernart van
Anehalt koning Abeles dochter nam, bo
gheve wy ben ghreven twehundert mark
pennynghe
9. A.H.: Item Gerardus Bremensis
1°
A.H.
157.
1258.
120.
129.
1250.
100 1. Detmar-Epronif von 1105—1276.
295. Ban deme bifcope Gherarde vint men befereven in ande
ren bofen: * do he was to Padeborne eyn fliht domhere, do quam enes
dages to en ein man unghelenle; he en was noch vrolik noch drovych an
to fende!. he fprak: ‘merke deſſen dach; wan bit jar ummelomt, fo
warſtu foren to domproweſte; wan du de promeftye heft, fo fcaltu mys
geven twe marf. alſo he ſprak, alfo volginget. bar na ander werve he
to em quam unde fpraf: ‘war bit jar ummelomt, oppe ben dach werflu
coren to Bremen to ercebifcop; fo wanne bat ſchut, fo fcaltu my geven
5 mar’. dat fuloe fhube over. alfo to den drydden male he quam unde
fpraf: ‘tme dink hebbe if dy vor gefeghet, be ſchen fint; bat drudde wilıo
il di feggen fonber mede. bu folt bifcop leven 40 jar? unde nyicht dar en»
boven eynen bach’. dar loch he; he levede bifcop 8 jar unde 30 jar; in
deme 39 jare do ftarf he.
296. * Do wart to Bremen ein grot twykore. eyn bel foren pro⸗
wet | Hilbolde van Bruchufen, de ebele Here quam to hove, unde de
pawes fande ene dat pallium; bar wart he wyet unbe quam vrolifen wer
der to lande?
297. * Im deme jare 1259. do fine breve worden leſen to Ham-
borch, dar was biſcop Simon van Padeborne, de berep fil to hove; miyt
eme vellen to de greven van Holften, dat fappittel unde de ftat to Ham 2
borch; over fe untvellens dar na unde vorvolgeben nicht ere ſale .
298. Des jares ftarff Eriftoffer der Denen konyng. Erik fin fone,
ein fint nicht 7 jare alt, wart na em eyn cront konyng.
do verhoff
fi orliges vele unbe firgdess.
: "08, voiginger :
- ide dit 0 say od, wente bi
deme jare ded heren 1287 in (unte Pantale
ed. 2. cn: And. erh
archiepiscopus oblit — In die Panta-
leonis, que tunc sabbato erat. Der
Bantaleonstag, Jul. 28, fiel auf ben
Sonntag; Yul. 27 nennt bas Necrol.
cap. Hamb., Zeitfer. f. Hamb. Gefdh. 6,
©. 100 als den Todestag Gerharbs.
1. A.B.: quidam habitu incultus, et
Preterea neque turbidus noque letus.
2. A.H.: Quinquaginta annis. Ueber
Gerhards Wahl . ©. 62 Anm. 8.
3. A. H. 1258: Quo defuncto facta
est dissentio in electione. Capitulum
enim Bremense excepto ‚scolastico et
cantore elegit prepositum Hildebaldum ;
prepositus Bremensis se ipsum postu-
lavit; decanus Hamburgensis nomine
toclus capituli sul postularit preposi-
tum Bremensem; scolasticus Hambur-
gensis elegit Hildebaldum, quem multis
furtis (9) pretermissis papa confrmavit.
1259: Item Bremensem electum in
vigilie palmarum (Apr. 5) confirmavit,
12-19. "dar
et in episcopum die dominioa Benedicta
(Sun. 8) ordinatur, et dato pallio ad
patriam remisit. Die Beftätigungsure
tunbe Alegander IV von 1259 pr. 17
tm damb U.®. 1, Nr. 637. 1259
Gept. 2 zu Bremen befätigt Gilbebolb
Sei biefer Stabt; Brem. U.8.1,
mr rw B.: Symon episcopus Parbor-
nensis venit Hamborg et auditis litteris
Ppapalibus appellavit. Johannes et Ge-
rardus comites, capitulum Hambur-
gense, cives Hamburgenses appellave-
runt, et omnes quieverunt nichil “za
proposuerunt exequentes. Der
Dormpropf Gerhard, Sohn Bernharb II
von ber Lippe, war ber Neffe Simons
von Paderborn, bes Verweſers des Stif-
tes (. &. 99 Anm. 2), umb ber Better
ber Grafen Johann I und Gerhard I.
5. A. H.: Christoforus rex Dacie
moritur, et Alias ejus Ericns septennis
12591260.
101
299. De greven van Holften toghen in Jutlande; dar deden 438
fegroten fcaden; fee hadden gerne ere ſuſterſone hat an dat rife!.
300. Ok quam do der Ryaner here Jermar oppe Sellande; dar
vorherde he des landes vele?.
s 301. By der tid wan de keyſer van Greken Conftantinopele wed⸗
Ur
der, dat de van Venedien unde de
[en eme hadden avewonnen ®.
302. Do weren of de van Florencie unde van Luden myt groter
macht oppe de van Zene togen, de ftat unde de grevefcop to wijnnende.
den quam to hulpe connyng Manfred van Cecilien, keyſer Vrederikes
io baſtard, unde flogen der Florentiner unde der Lucaner vele duſent dot‘.
303. * In deme jare 1260 do vor ber Romere foning Rycgert myt
finer conynginnen over wedder in Enghelant; fine malt bevol he ven
bifeope van Colne over de bifcope in Almania quoad investituram 5.
304. Des jares ſande de nye bifcop van Bremen fine man to Wil-
tsdenfcaren oppe bat hus, dar fe ſcolden aff fhaden don den greven unde
deme lande to Holften. bar toch at land vore unde dwongen fe dar to,
dat fe fl geven in der greven walt®.
Fe dann 8. i
). "Man *
13. — bi J > “
ee Gainenfanenneg.
euronatur. Ericus, Alius Abel rogis,
in ducatum recipitur. A. R.: Oblit
Cristoforus Ripensis. Post quem Eri-
cus Alius regnavit, qui multa mala fecit,
scclesias spollando, lesis injurlam pas-
ais justiciam nullam faciendo. Monaste-
ru quoque, que patres ejus per se et
suos ediflcaverant, per equos et cancs
miserabiliter attennarit. Chriftof farb
1259 Mai 29; Dahlmann 1, ©. 414
—15. Sein Sopn iſt Erich Glipping.
1. A.R.: Comites Halsatie magnam
Partem ducatus vastaverunt. Ihr Sqhwe ·
Rerfopn war Herzog Erich.
2. A.B.: Jarmarus princeps Riano-
rum magnam partem Syallandie vasta-
sit. Dahlmann 1, S. 415.
3. M. P.: Anno Domini 1259 Con-
stantinopolis, que ollm per Gallicos et
Venetos capta fuerat, per Paleologum
Grecoram imperatorem vi prelit recupe-
nat fat. B.G. ebenfo. Konfantinopel
war von ben Lateineru erobert 1204
Apr. 12; Michael VIL Balaeologus hielt
1261 Aug. 15 feinen Einzug.
4. M. P.: Eodem anno — Fioren-
tini et Lucani —, cam comitatum Se-
nensium intrassont, et Senensas freti
auzilio domnt Manfredi, tunc rogis 8y-
.
ionflantinopele" : “+
EBinenci 6.
“Blorenti
ollle ipsis ad bellum obviam exivis-
sent —. Dicuntur — de Florentinis et
Lucanis — Inter mortuos et plus quam
6 milie corruisse. B. G. ebenfo. Sieg
ber Gienefer und ber Ghibellinen, denen
König Manfred Zuzug geſchidt hat, über
die Ylorentiner und Guelfen 1260
Sept. 4 zu Montaperti. Böhmer, Reg.
Inp. V, 2, ©. 872.
5. A.H.: Richardus rex in Angliam
cum uxore sua redlit et invostituram
episcoporum archiepiscopo Coloniensi
oommisit. Richard nrfunbet bei feiner
erften Anmwefenheit in Deutſchland zufegt
1258 Oft. 19 zu Worms; 1260 Jun. 20
reißt er aus Dover ab unb urfunbet
währen ber zweiten Anwefenheit im
Deutigenb zufegt 1260 Oft. 4 zu Bop-
parb. Böhner, Reg. Imp. V, 2, ©. 1002,
1006, 1008, wo bie Angabe ber A. H.
auf bie erfte Abreiſe bezogen wirb.
6. A. H.: Item archlepiscopus Bre-
mensis ultra Albiam misit viros validos
in locum qui Wildesscarne dieltur, ut
ex illo comites Holtsatie inpugnarent;
eomites vero illos obsequio omnes se
dare eoegerant, ©. ben 1269 Dg. 21
bei Willenſcharen geſchloſſenen Vertrag
ber Grafen Johann und Gerharb mi
100.
1250.
LP.
MP.
102 I. Detmar-Epronil von 1105—1276.
305. Im der tid was over der Ryaner here Jermer to Selanße;
dar dede he groten fcaden unde floh dot der Denen utter-
mate vele to Neſtwedel!, var lank dechtnyſſe af is.
306. | Des jares vor de fonyng van Ungeren to Behemen mitzı.m.
groter madt, alſo in anderen boken gefcreven fteit, unde hadde ins
finen here criftene unbe heivene 400,000 man to perde. dar wedder
habte de fonyng van Behenten by 100,000 man to perde, dar mede
weren wol 6000 myt groten roffen vorbedet. fe quemen to ſtride; de
konyng van Ungeren wart gewont, der finen worden vele geflagen unde
vlogen over eyn water, dat inne bleven bot wol 14 dufent, ane de onder 10
den fwerben florven. de fonyng van Behemen volgede ene do na in Un-
geren; dat vornam be; he fande boden ene entegen umme enynge to
malene. ere findere fe do laveden tofamende; dar mebe wart de fone
vullentogen. dat lant, dar je umme kiveden, dat behelt de konyng van
Behemen?. 15
307. By ber tid lach bo ein borch to Darſowe vil vafte; be horde
ben greven van Holften. bar op quam to ehner tid greve Johan van
Holften, unde fet dot flan einen ryddere wol bevrondet, de bar febber
fere gewraten wart.
308. * Im deme jare onjes heren 1261 do quam be greve Johan 0
to Lubeke in den wynachten, den bohurt dar to holdende, alfo do ene
wonheit was. deme rande ein rider Borchart Bot vil na der ſyden,
3. "dedtnpfie
m’
Yahınnfle 6. 18.
Shah. dran
——
peden ewicliten.
. 17. Rad) “Helfen”
19. “wart' : worden 5. 20.
Otto von Barmeſtede Hamb. U. B. 1,
Nr. 648, bie Beflätigung ber compositio
inter eundem Ottonem et civitatem
Hamburg in obsidione castri Wilden-
scaren facts baj. 1, Ar. 716 unb v.
Apern 2, ©. 180.
1. A. R.: Jarmarus fecit stragem
magnam rusticorum aput Naestwith.
Qui etiam eodem anno obiit. Dahl«
mann 1, ©. 416.
2. M. P.: Anno Domini 1260 rex
Ungarie pro terris regem Bohemie bello
aggreditur, habens in exercitu suo di-
versaram orientalium nacionum et pa-
ganorum eirciter 40 milia equitum.
Cui rex Bohemie cum 100 milibus
equitum, inter quos dieitur habuisse
eirca 7 milia equorum de ferro cooper-
toram, ad resistendum occurrit. Cum-
que — bellum inchoatum fulsset —.
Tandem Ungari, rege ipsorum graviter
vulnerato, terga vertentes, cum ceden-
tes festinarent fugere, in quodam Au-
vio profundo, quem transire debueraut,
preter alios oceisos circa 14 milia ho-
minum submersa dicuntur. Sed rege
Bohemie, victoria habita, Ungariam
intrante, rex Ungarie per legatos pa-
‚sem querit, terras, que discordie cansa
fuerant, restituit, et in futurum ami-
eitiam, mediante matrimonio, confir-
mavit. Ottolar von Böhmen fiegte 1260
Jul. 12 an ber March über die Könige
Bela und Stephan von Ungarn und er-
Tangte durch ben Frieden zu Wien 1261
31 bie Herausgabe Gteiermarte.
Bela, Hmperer Sopn König Bela IV,
wurbe verlobt mit Runigunde, Tochter
Dtto III von Brandenburg unb ber
Seatrix. Schwefter Ottotars. Lorenz,
Deutſche Geil. 1, S. 200—206.
1261.
103
unfde hedde ene in deme bohurte alſo im fpele gerne dan welle ſmaheit,
umme bat he en hadde vordreven ut ſinen lande.
be greve ene vordroch
des enen dages. bes anderen bages, bat was in ber finbere bage, bo
be ribber bem greven alfo na tet, be greve fit bar wedder hadde warnet.
svan finen femenere nam he eyn fwert; na deme riddere he ftrafes jagete
mant deme volte, van ber vyſchergroven be brebenftrate op; ein kleyn
beneven ben fobe, dar affrande he ven rydder unbe how ene bat hovet
entwe, unbe bleff aljo vort bot. de greve jagebe vort to ber Holften-
bruggen; ‘jobute!’ wart en be wech na open; bat wart en be wech onder ⸗
nlopen by ber Travene.
he vort rande to bem bome, tar he op ben torn
a. quam; bat mene vol den torn belegeve. bar gaf he | fil do gevangen
den ratmannen; be leten ene holden op beme rathus allewile in groter
hode.
to deme leſten quam ridende ene rate ſiner manne, alzo dat vor
was gedacht. do de greve ſe vornam, eyne lange hantdwele hadde he be⸗
ssteit, dar mede be fit leit ut deme vynſtere, unde vil fo ſere, dat he des
febder nh vorwan. fin volk en balde Hulpen op fin pert; er giman en
volgen konde van deme Hufe, fe jageben in ber etentyt ut ber ftat. be
tatman, de en bo bewaren folbe, de wart bes van ber menheit zer ovel
bedachti.
* 309. Des jares in ſonte Urbanus dage ſtarff to Biterbe pawes
Allerfander 2; do bleff de ſtol ledich 3 mant unde 4 dage®.
Mn De
1. 1265 Dec. 16 beiegirt Karbinal
Guido Propft Heinrih von Hamburg
ur Entiheibung folgender Saı
hardus comes Holtsatie sua nobis con-
questione monstravit, quod cum bone
memorie — Johannes frater suus olim
Lubicensis civitatis existeret dominns,
Pprovocatus gquadam vice ex legitimis
ansis contra quemdam militen, ipsum
interfecerit gladio et tandem ad matri-
cem ipsias loc! ecclesiam, ob Impetus
vel insultus, qhos ipslus loei sen eivi-
tatis eonsulee, majores ac etiam popu-
lares hoc moverant contra eum,
pro vite remedio confugisset, tandem
‚Sonsules, majores et populares predicti,
ad eandem accedentes ecclesiam, —
ipsins ecclesie hostium ausu sacrilego
Perfregerunt, dietumgue nobilem exinde
inhoneste trahentes in arta posuerunt
Br “ein zuget.
FE ae Th. am Bande don Mater
na ene wart
Klonen
onstodia, quamguam ex Ioa postmo-
dum evasisset. 2Üb. U. ®. 1, Rt. 278.
Martgraf, Ueber bie Leg: tion des Guibo
a. |.w. in Zeitſchr. f. & . u. Alterthum
Schleſiens 5, &. 8i—106. Die Grafen
Johann I und Gerhard itten 1247
Sehr. 22 bie Oihtemoogiei Cübede Aber
emmen Ub.U.8.1,Rr.123; Freus ·
et, Stadt: u. Gerichtsverf. Kübede
39 Anın. 43; darauf geht ber Aus-
drud domtans, f. Frensborff ©. 91
An. 4
2. “ P.: AHie moritur Viterbii.
B.G.: Alexander papa IV obiit in Vi-
terbio in festo Urbani pape (Mai 20)
st. Botthaft, Reg. Pont. 2, ©.
3. M.P.: et cessarit eplscopatus
mensibus 3 diebus 4. B.G.:m.3.d. 4.
up
A.H.B.
104 1 Detmar · Chronit von 1105—1276.
in fonte Johaunes dage decollasionis geforen pawes Drbanus, eyn Wale
geboren; de fat 3 jar und 1 mant 4 bi he was vor ein paterjerghe to
Serufalem!, Jacobus geheiten. veffe Srsamus fette de hochtid des hil⸗
gen lichgames to beganbe, des bonberbage® na ben fondage ber Hilgen
drevoldicheit 2. ‚
310. To der tid te fonte Dlaves dage do weren de greven van Hol-
"fen myt groter macht uppe de Loheyde; fe hulpen erme fufterfone
hartich Erik; weder ven Foning fe ſtridden; der Denen fe fer vele
flogen, unde vyngen ven fonyng unde fine mober Margreten; de
worben ghebracht to Hamborchꝰ. io
311. Do de greve Johan utter venenyſſe komen was van Lubele,
do wolde he ſik wrefen op be ſtat. bar umme wart hartich Albert van
Bronswik der ftat vormonber, unde quam myt groter macht, unde toch
dor de ftat to Qubele myt 16 Hundert groter roffe. bar vellen to ein grot
del Holften, de fit fatten weder ven greven unbe worben eres godes vor» ıs
breven.
Olvenborch
fe togen in bat lant, fe wonnen de vaſten borge Plone unde
vor den Kil je fl legerden ene ganſe mant, unde bleff un⸗
gewonnen. do ſe dat lant al umme vorbrant unde vorheret hadden, de
hartige treckede weder to lande dor be | ftat to Lubeke, unde mofte dar mı.as.
20
nicht inne blyven ene nacht 5.
5.
1. M. P.: Urbanus IV nacione Gal-
Heus — sedit annis 3 mense 1 diebus 4.
B. 6.: Urbanus IV nacione Gallicus —
fait electus — in festo decollacionis
sancti Johannis baptiste (Aug. 29) —.
Erat autem tone patriarcha Jerosolimi-
tanus, seditque a.3 m.1d.4.
2. Jakob, felt 1255 Dec. 7 Patriarı
von Serufalem, wirb_ermählt 1261
Aug. 29; Votthaft 2, ©. 1474, Den
Fame ordnet er 1264 Ang.
rau; et 2 1538, Nr. 18,998
v * . Regina Dacie Margareta
cum filio suo rege venit contra comites
Holtsacie cum magns populi multitn-
ine super Lohelde, sed comites, per
Dei gratiam adepta victorla, reginam
ceperunt, et in Hamburch in honesta
custodia deduxerunt. A. R.: Bellum
fuit Lohethe inter regem Ericum, fllium
Cristoforl, et Ericam docem, fllium
Abel, in vigilia sancti Olavi (Jul. 28),
et contrita est pars regis, qui Ibidem
eb? : Nicolaus" ©.
m. 16. (vafen”
ei Fa}
captus est cum matre sua Margareta ro-
einn. Ueber bie Schlacht auf ber Lol ie:
1261 Jul. 28 |. Dahlmann 1, ©.
Waitz 1, S. 166.
4. 1261 Aug. 22 zu Lübel machen
bie Nitter Hartwig: und Heinrih vom
Reventlow bem bortigen Kapitel eine
Schenkung für bas Geelenheil ihres
Bruders in presentia illustris principis
domini A, ducis de Branswich; qui
exequlis memorati fratris nostri in-
tererat; Feverfus 1, Nr. 150. Sept. 8
in castris apud Lubeke giebt Albrecht
dem Rath zur eventuellen Gear für
angeliehene 2000 Marl proventus et
reditus nostros, quos habemus in Lu-
Be a
er bie: Fast 031269
My. 18; daſ. 1, Nr. 3
5. A.H.: —8 dax Albertus
de Bruneswich per auzilium Lubicen-
sium et quorundam Holtsacie infdellum
Holtsaclam intravit et castrum Plone
ezpugnavit. — Item civitatem Kil ob-
1262.
105
312. Of wonnen do be van Lubeke ve borch to Darfowe deme
greven af myt hulpe ber heren van Mekelenborch Johannes, de kneze
Janete het van JIlowe, unde ſines ſones Hinriles, de over mer febber
vangen wart; de geven en do ere breve dar op, dat men dar nene borch
smer bowen en ſolde tuſchen Darſowe unde Grevesmolen 1.
313. In deme jare 1262 do ſtarf biſcop Rodolff van Zwerin ?.
314. Do wart ein dad) to Quedelingeborch gelecht; bar quemen de 1:
heren hartich Albert, de markgreven unde de greven van Holften; dar
wart de fonnynginne van Denemarken gebracht. dar wart nicht endelikes
ao gededinget; mer be foninginne wart weder bracht to Hamborch. unde eyn
ander dad} wart to Soltwebele gelecht; dar wart de koningynne los gelar
ten ut der venenuffe, unde quam weder to Denemarfen. de konyng, er
fone, wart deme marcgreven geantworbet van Brandenborch. do wart of a.
bat orlich vorenet myt den greven unde eren mannen, be vorbreven weren,
ssunde myt den van Rubele; unbe de vorbreven Holften quemen do
wedder op er goet®.
me jehlt o
een
areven
— sed non — Er nad A.H.
i ber Berthe ins gefallene
Ritter wird Ders ehemalige —
dartwig gewelen fein, ber zur Familie
von Segeberg gehörte unb Sept. 8 eines
imbelaraten Sahres flarh. S. Mittheil.
1. Hamb. cd. 5, ©. 31135.
1. 1261 Oft. 18 zu Wismar ſchließen
Johann I von Mellenburg und fein
ini mit Lübed einen Ber-
trag: 81, Domino permittente, nos et
amieos nostros expugnare contingat
astrum Dartzowe cum juvamine pre-
dietoram, illud destraendum est tota-
liter et planandum; Lib. U. B. 1, Nr.
in termino, nec in confinio ejus usque
oppldum Gnewesmolne ; baf. 1, Mr. 266.
2. A. H.: Item Rodolfus episcopus
Sverin. Kg Ku der, Imfeeift des
keichenſtein⸗ e on. 18;
Well. U. 8. 1, Rr. 968.
3. A. H.: Begina Hamborg in cap-
tivitate defenta fit tractatus de pace.
“Howe :
1.
"10. 'eren': Minen’ B.
“low H. "foned' fehlt H.; am Rande von
ET EEE
16. Senden 3 mebbe' $. 5
Dux et marchiones, Johannes et Gerar-
dus comites conveniunt in Quedelinge-
borch et postea in Saltwedele. Regina
quoque interfuit. Sed tamen postea
reversa est Hamborch, et collogulum
redeunte regina ad placitum sic Anem
acoepit, quod Holtaati transgressores
reconsillati sunt comitibus, bonis suis
obtentis. Et regina reversa est in Da-
dam. A. H. brev. fügen hinzu: Sed
Allus ejus Ericus rex traditur marchio-
nibus. A. R.: Rex Ericus traditur
marchionibus, regina liberata est. 1262
Ian. 29 wird ein Ehefontraft geichloffen
jwifchen Heiliwig, Tochter Johann I von
Seifen, und Otto mit dem Pfeile, Sohn
bes —ã Ey
tg; v. Üfpern 2, Nr. 120. Dir. 12 zu
Sandau urlunder bie Grafen Johann 1
unb Gerhard I von Holftein bie
Kaufleute ber Mark und Mr. 15 bar
jelbft die Markgrafen Johann I und
Dtto II für Hamburg; Höhlbaum 1,
en a 6 penogi — 11 ver⸗
it te Herzogin Helene von
Sachſen · Lauenburg und ihre Söhne
Johann und Albrecht mit ben Hergögen
Albrecht und Johann von Braunſchweig
‚gegen die Grafen von Holftein; Suben-
AH.
“ wart to Reynevelde begraven!.
106 I. Detmar.Epronit von 1105—1276.
315. * Im deme jare 1263 do flarf greve Johan van Holften, unde
dre vrome fone he let: Johan, Alve
unbe Albert, unbe ene bochter, be be marcgrene Dite nam, myt ben pile
geheiten. be dre brobere weren geboren van hartich Albertus bochter
van Saſſen; be behelben ve helfte des landes; be anberen helfte behelt »
greve Ghert er vebbere?. de Gherd hadde Ineze Janekens bochter van
Mefelenborch. deme greven Johan deme wart febber fonyng Erites doch»
ter, de gevangen wart oppe ber Loyheide. greve Alleff nam hartich
Meftwines dochter van Pomeren; bat was be gobe Alf van Segeberge.
be brubbe brober, geheiten Albert, be wart proweſt to Hamborch?. greve 10
Gerd vorfereven de war | van finer vrowen van Mekelenborch greven zı. so.
Gerte, be fint biynt wart, unbe greve Hinrife van Reynoldusborch
3. ea
Rare mgrete — iaum
11-12. 'greven Gerde fehlt 6.
: art’ 6,
—RB
Ente ehr 6.
3, (de de maregreve' : "de bet
1, gro Tan,
“van fehlt
borf1,&.37. Mai 11 forbert Urban IV
König , Margaretha
ifchof von Schi ewig der Ge ·
fengenfägft ve Grafen zu entreißen;
Nr. 262. — Nach einem
Dreyerfchen Kg ae m ire 1262 Nov. 1 zur
Salzwebel ein Vergleich ziiiden Jo⸗
hann I unb übel geichloflen; baf. 2,
Nr. 35. Der Vergleich zwi hen —
Johann von Luͤbeck und bem
Johann und Gerhard, 1262 zu an
(Reverfus 1, Rr. 153), trägt fein nähe (on, um En flattg
1e8 Dat. — Mai jaretha urkundet
1263 Nov. 28 zu Ranbers, Eric 1264
Dt. 22 Roeſtilde; Reg. dipl. hist.
Dan. 1, dr 1088, il. Ein Beiolteg
für Lubea Aellt Margaretha 1264 Aug.
bestheilung f. Biernagfi in Rorbalb.
Studien 3, S. 41—43, 57—66, ber fie
etwa in das Jahr 1273 fegt.
Gerharbs von 1266 Jul. 22, Hamb. U.
2.1, Rr. 702: in tribus "quartalibus
iu —*2 vor 1266 Jul. 22.
16 zu Roflod ans ex parte dilecti fi 1
nostri, domini regis, et nostra; Lüb.
U. 8.1, Rr. 277.
1. A. H.: Comes Johannes Holtsa-
cie obilt et — TBB Ahr. 20, 1. Bde
Scham 1 farl X. ei
ſchr. f. Hamb. Geld. 6, S. 64 Anm. 7.
2. Eine Theilung zwiſchen Gerhard I
umb h feinen Bene men bezen; al: Hamb.
8.1, * 673:
100 d. Afpern, Cod. dipl. Schauenb.
2, ER 211—13, 233—36.
FR 3, Die von feiner Gemahlin Eiife-
von Sachen a en Kinder
Johann I find Adolf V
vermäßlt mit Euphemia, Gans Mef-
wins von Pommern, Johann II zu Kiel,
vermäblt mit Margarethe, Tochter 2
nig Ehriftoph I von Dänemark, Albert,
Er zu Semburg, Beilmig, vermäßlt
vom Brandenburg, und Agnes,
— mit Walbemar von Roftod;
v. Apeen in Rorbalb, Stubien 5, ©.
164—94;; Cod. dipl, Schauenb. 2, ©.
1263—1264.
107
unbe greve Alve van Schomenborch !; bit weren alle vrome heren unbe
wis, unbe leveden achbarliten.
316. Im deme zulven jare beſcreven do quam hartich Albricht van
Bronswik to Sleswik to bedingen umme bes konynges lofinge; bar que⸗
smen vele heren toſamende 2. do de hartige weber quam to lande, he toch
im Myfen op ben marcgreven, unbe ſtridde myt eme in fonte Simon
unbe
n avende. bar wart he vangen, unde vele greven unbe vrye
heren mit eme. im der vencniffen wart he gheholden 1 gan jar unbe
6 meten?®.
Di}
317. Des ſulven jares lenede de pames deme greven van Provin-
cien Karolo Ceciliam dat rile unde Apulian, dat Manfrid, feyfer
Breveriles fone, eyn baftart, myt welde beat. deſſe Karolus was
konyng Lodewiles broder van Brancriten*.
318. * Im deme jare 1264 do wart fonyng Erik van Denemarten
15 lofet ut der venenyfiend, unde quam weder in ſin rike.
319. * Do wart ſchinende ene ferne, de het cometa, de gaff
van ſik groten fin; de warede boven 3 mande unbe vorgink in fonte
6. den’ : dene’ 6.
aueh. 11.
7. —R
undeꝰ: · dan 6. 9
itfhr. |. Haımb.@eich.6, ©.152 Anın.2;
fe in Beitjäe. |. Ect.-d.-8. Gef.
12, Sn ; feine Bermählung Ed einer
Tochter im I von jenbun 4
richtet ac ihr Name Borna
». Aſperns Vermuthung (Cod. dipl.
Schauenb. 2, ©. XXIV—XX VI) Eli
fabeth; vsl. Melt. Jahrb. 16, ©. 168
—12; feine zweite Gemahlin war Ale ·
ina von Montferrat, Wittwe des 1279
. 15 geßorbenen Wlbreht bes Oro-
Ben von Brauuſchweig; v. Alpen 2,
©. 266—75. Bon Gerharbs Kindern
war 1 der Blinde vermäßlt
mit Ingeburg, Tochter Walbemars von
Schweden, unb nad beren Tode mit
Agnes, Tochter Johann I von Branden-
burg, Adolf V von Schauenburg mit
Helena, Tochter Johann I von Sachſen,
1. IE 1 flarb 1290 Da. 21;
umb Heinrich I zu Renbeburg mit Heile
Bi, ter bes Florentius von Brunt ·
2. Ueber biefe Stelle ſ. Weiland in
Forfhungen 13, ©. 186.
3. A. H.: Eodem anno dux Lune-
’burgensis, de Daoia rediens, cum magna
multitudine ingressus est fines mar-
ehionis Misnensis et captus est ab eo
8. 'venenlffen' : "wencniffen” $. 10. 'lenede':
cum multis comitibus et dominis ter-
rarum, et detentus est uno anno et sex
septimanis. Captus est in vigilia By-
monis et Jude (Oft. 27) apostoloram.
Albrecht der Große war vermählt mit
Eliſabeth. Tochter ver Sophia von Bra-
bant, bie als Tochter bes Lanbgrafen
Subiwig und. ber 5. Eitfabeth für ihren
Sohn Heinrich Anipruch auf das durch
den Tob Heinrich Raspes erlebigte Thä-
zingen erhob, das Heinrich der Erlaudhte
von Meißen, burd feine Mutter ein
Entel Lubiwigs, gleichfalls beanfpruchte.
Albrecht gerieth in Gefangenfchaft in ber
Näbe von Befenftebt, zwiſchen Halle und
BVettin. Havemann, Geld. b. Lande
Braunſchw. u. Lüneb. 1, ©. 393, 398.
4. M.P.:1263. Urbanus 1V regnum
Syeille, quod Manfredus violenter de-
tinebat, Karulo comiti Provincie et
fratri regis Francie, ut illud ab eo eri-
peret, contulit. B. G.: Anno — 1263
Urbanus papa regnum u. |. w. — deti-
nebat, contulit sub certis paotis — Ka-
rolo comiti Provincie —, fratri sanoti
rogis Francle Ludorici.
5. A. R.: Rex Eriens venit de
eaptivitate.
4...
x. x.
4.B.
1004.
ur.
108 I. Detmar-Ehronif von 11051276.
Jeronimus naht, alfo de pawes Urbanus flarf des Dages to Berufe!. na
en bleff de ſtol ledich vil na 5 mant?.
n 320. Im deme jare 1265 do vor Karolus van des pawes wegen in
sass. Cecillien; dar wederſtond ene Manfrid, alſo dat he dar nenen vromen
nam. bo fterfe he fit unbe tod) in Apulhen; dar ftrivde Manfrid weber emes
unbe bleff dar dot®.
321. Des jares wart pames Klemens geloren van fonte Egidyo.
be was eyn carvenal Sabinenfis; do he geforen wart, do mas he in
Enghelant legatus ; he was irft eyn ridder unde hadde wif unde findere;
na wart he pape unbe wart bifcop to der Puye, na ercebifcop to Nar« 10
bone, na des carbenal. do wart he pawes, unbe fat 3 jar 2 mant unbe
21 dage. he was eyn wiß here unde belt ein hillich levent. er he pawes
wort, do het he Gwido Fulcobii.
322. Des jares nam to Hamborch hartich Johan van Lunenborch
greve Gerdes dochter van Holften unbe van Scowenborch 5. 15
4. . L.
1205.
1
mı
“Jeromimuß': Indemuan 6. _ Berufe‘ : Barub’ 6, 5. fribde': fride 6. 7. Klee
nen 8° «Gahinenfe :"Cahinent —X —
“be fehlt 5. _“unde wart’: “wart' fehlt db. Pupe: Beige‘ ñ.18. He" fehlt d. "Dale
ori‘: "Bulcaii' $.
1. M. P.: Moritur Perusii; baj.: demum in Apulia Manfredum superavit
et oceidit. Karl von Anjou war 1265
Cometes — apparuit. — hoc tamen
unum pro certo conpertum est, ut cum
plus quam per tres menses duraverit,
ipso primo apparente papa Urbanus
eapit infirmari, et endem nocte qua
Papa. expiravit et cometes disparuit.
B. G.: hoc tamen unum pro certo com-
pertum est, quod dieta cometa primo
apparente Urbanus papa infirmari ce-
pit, et eadem nocte qua papa obiit c0-
meta disparalt — in festo sancti Hie-
zonymi (Sept. 30) apud Perusium. A.
H.: papa Urbanus mortuus est, A. L.:
obiit papa Urbanus. A.L. 1268: come-
des apparuit, que ultra tres menses ea
noete, qua papa Clemens obiit, dispa-
roit. Urban IV flarb 1264 Dit. 2 zu
Perugia; Potthaft 2, S. 1540.
M.P.: et oessavit episcopatus
185. .: Vacavit sedes men-
us 4 diebus5. A. H.
sedes 17 septimanis. A.
sedes mensibus 5.
3. M. P.: Karalus, — pro rooupe-
zacione regni Sycille per Urbanum pa-
pam vocatus — Romam — navigio venit.
Deinde Apuliam intrans — Manfredum
et regno et vita privarit. A. L.: Karo-
lus rex per Urbanum papam vocatus
Romam venit; destinstusque In Sicl-
Ham cum exercitu nichil profecit, et
Mai 23 in Rom eingegogen unb zog
1266 Jan. 20 gegen ech ans, ber
br. 26 bei Benevent Schlacht und Le-
verlor. Böhmer, Reg. Imp. V, 2,
©. 879, 882—83.
4. M. P.: Clemens nacione Provin-
cialis de villa sancti Egidii sedit annis
3 mensibus 9 diebus 21. Hio uxorem
et liberos habens, primus fait famosus
advocatus et regis Francie oonsiliarius.
Deinde — propter vitam et scienelam
laudabllem primo Podiensis eplscopus
et post Narbo arehlepiscopus,
tandem Sabinensis episcopus efeitur.
Sed enm post in Angliam — a papa
Urbano IV logatus missus fulsset ab-
sens a cardinalibus — in papam electus
— bonis operibus intentus fult. B.G.:
Clemens IV — cardinalis eplscopus
Sabinensis electus est — in festo s.
‚the. — Hic prius vooabatur Guido
Fulcodii miles u. {.w. A.L. 1264:
Clemens IV — sedit a.3 m. 9 et 21 d.
Iste n. |. iw. 1265: die Agathe virginis
electus est papa Clemens. Klemens IV
murbe 1265 ehr. 4 ermählt, Bottyaft
2, ©. 1542.
5. A. H. (letzte Nachricht): Dax Jo-
hannes de Bruneswich duxit fillam co-
mitis Gerardi cum magna sollempnitate
1265—1267. 109
323. * Im deme jare 1266 do quemen im Yſpanyen Saracne M.P.
Sı.se».| van Affrifa fo vele, dat er nen tal en wa; de wanben befltten dat tim.
lant. do nemen de kriftene in velen fanden dat kruſe oppe ze unde voren
dar ben, fin blot dar mennich got dor Got, unde wonnen dar meber
sde lant i.
324. By der tid quam to Lubeke Gwido, en legate des paweſes; Deal
vor vort in Denemarlen unbe dede to banne den foning, umme bat he
venk den ercebifcop to Lunden ?.
325. * Des fulven jares flarf hartich Birger van Smweben®. AB
o deſſe Byrger bedwank Vynlande to ber kronen to Sweden. twe fone he
do leit; de oldeſte Woldemer de bleff do konhng, unde Mangnus de wart
Bartiget.
326. * In deme jare 1267 do ſchude to Lubele im pafchenacht, dat A,L.
de beten Conrad, bes ſlechtes Berneres, enes ridders van Moislinge,
is do he fin gadeshus mennich jar hadde vorweſet myt groter tucht unbe ere,
unde in paſcennachte, alzo in deme dome ein wonheit is, he dat kruſe halp
nemen ut deme grave, unde dat brachte to ſtande vor dat altar, unde vort
fit knede unde offeren wolde, den geiſt begonde vorwandelen to deme an-
deren levende; unde er en de heren londen bringen to bedde op bat ſlap⸗
2 hu8, dar de domheren alle do plegen to flapenbe, do gaf he op den geift®.
2. Afita': Aferita” 9.
febtt 6. 9. 'ulen’
$._, men fehlt 9
ir
in Hamburch. A. L.: Eo anno Johan-
nes dux de Luneborch duxit in uxorem
sororem Gherardi, comitie Holtzatie et
Seowemborch, factis nuptiis in Ham-
boreh cum magna sollempnitate. Hamb.
1.8.1, &. 673: Do herteghe Johan
von Brunswic zu Gherbes dochter
zum, bo gl 38 3 — KH
mar pennyngt eber Lütga, .oche
ter Gerharb I, vermäplt mit Johann I
von Lüneburg, f. v. Aſpern 2, ©. 216
(bas Datum $ul. 28 in —*
nica d. ©t. Hamburg ©. 3 geht zu
einer andern Radıriäht) u.
1. M. P.: Quam har matiendo
Sarracenorum ex Africa — transions
in Hyspanlas, ot adjuncti Sarracenis in
Hyspania, — intendentes — recupe-
rare Hyspaniam. Sed illarum parfum
christiani adunati et crucesignatorum
ex diverais partibus auzilio adjuti, licet
'eum multo christianorum sanguine, de
Sarracenis triumphaveront. B.G. eben«
fo. A. L.: Item Barraconi ex Affrica vo-
nientes Hispanlam occnpare nitebantur,
de qnibus illarım partium christiant,
adunatis eis poregrinis crucesignatis,
non sine magna sangwinis effusione
triumphaverunt,
2. A.R.: venit Guydo cardinalis
in Daciam et excommunicavit regem et.
reginam. A. L.: papa misit quendam
Guidonem cardinalem in Daciam, qui
Tegem et reginam excommunicavit, ideo
quod Jacobum archiepiscopum Lunden-
‚sem captivaverunt.
3. A. R.: Byrger dux Svecie obiit.
4. Birger Jarls Kinder waren König
Balbemar, Magnus und Eric, Herzog
von Emaland.
5. A. L.: Item decanus Lubicensis
Conradus, vir bonus, postquam cleram
Lubfcensem annis multis in magno
honore rexisset, sublevata oruce in
noete pasche de sepnlcro, sieut moris
est in ecolesia Lubicensi, cum ad pedes
eracifixi devotissime offerret Nexis ge-
nibus orando, raptus est in agoniam, et
cito ductus per canonicos ad dormito-
110 I. Detmar ·Chronik von 1105—1276.
fynes dodes ſich mennich wonderde, unde mennych gebe-
tert wart.
327. By der tid quam to Rome myt vele volles geſammelt van
. Lombardien, van Tuſchanien unde van anderen landen Conradinus van
teyfer Vrederiles flechte. den untfengen de Romere erbarlifen fit eneınes
keyſere; exe fenator Hinric, des Tonynges broder van Eaftelle, myt den
Romeren unde myt deme Contadino malede do ene herevart to Apulien 1;
dat was fer weder den pawes. * aljo ftarf ve pawes Elemens
to Biterbe
328. * In deme jare 1268 in fonte Andreus bage 2, unbe be ftol 10
bieff na des ledich 2 jar unde 9 mant®.
329. | Des jares let de koning Erik van Denemarken dat hus weder SI. 37«.
bowen to Koldinge ; dez wart eyn nhe hat tufcen ven foning unbe har ⸗
tigen Erifen van Slezwict.
330. Im deme jare 1269 do quam Conradinus weder den Karle to 15
flride, umde wart gevangen, unde en wart dat hovet affgejlagen. dat
orlich was hetelid van keyfer Vreverifes tiven went noch; it wart ſedder
noch vele groter. Nu merket, dat et noch ſwarer is febber ber tid ger
worden; wente bar twe partye fin, Gibeline unde Ghelphen, in ven
landen, fo ftrivet var man unbe vrowen, vaber wedder beme Finke, 20
5. if eneme' ; ‘me 6. 8. Elemend : “Elementye’ 5. 9.
14. «Griten — Elepwie' fehlt 9. 15. "Rarle': ‘Rarle‘ 8. 17.
88 . roter" folgt in 5. 9331. | “fmarer' : (fnoner 6. 1.
yartye' fehlt 9. “@belphen’: “@pelphine' d. ten’ fehlt &. 20. fo— man:
woente
«fo ladich unde er man’ 6.
rium, in quo tunc temporis simul dor- nem — paraverunt. Sonrabin wurde
nire consueverunt, feliciter exspiravit.
Der Lib. memor., Leverkus 1, ©. 198
Anm. ® verzeichnet feinen Zobeetng um
17. April, 1287 Ofterfonntag. Bildof
Serihoid Hatte 1225 einen Camerarius
verorbnet, damit ber Einwand ber
Domperren, e8 fehle ihnen ein folder,
feinem Berlangen gegenüber wegfalle,
ut fratres simul in dormitorio, sicut
allarum requirit honestas ecclesiarum,
religiose dormirent; Levertus 1, Nr. 54.
1. M. P.ı Cunradus, nepos — Fre-
deriei —, ad Theutonicos quos habnit
quamplurimis Longobardis et Thuseis
adjunctis, pervenit usque Romam. Ubi
cum Imperiali more sollempniter recep-
tus fuisset, associato sibi senatore urbis
domno Henrico fratre regis Castello et
quam plurimis Romanis, contra regem
Karulum Apuliam intravit, B. G. an-
bers. A.L.: senator urbis Heinricus —
et plurimi Romani cum eo expeditio-
1268 Jul. 24 zu Rom von bem Sena-
tor Heinrich von Kaftilien feterlih em-
pfangen und zog Aug. 18 gegen Karl
aus, Yöhmmer, Reg. Imp. V, 2, ©. 906.
2. M. P.: Mortuus est Viterbii.
B. G.: obiit Viterbii in vigilia b. An-
dree apostoli (Rob. 291. A.R. 1269:
Obiit Clemens papa. A. L.: Eodem
anno in fosto b. Andres oblit papa Cle-
mens IV, Klemens flarb 1268 Nov. 29
au Viterbo. Potthaft 2, S. 1648.
3. M. P.: et cessavit episcopatus
annis 3 mensibus 2 diebus 10. B. @.:
vacavit sedes annis 2 mensibus 9. A.
L. 1270: vacabat sedes Romani ponti-
ficis. A. R. 1270: vacabat sedes Ro-
mana.
4. A. R.: Castrum in Kalding edi-
ficstum est. A. L.: Ericus rex Dan
rum edificavit castrum Coldinghe con-
tra Ericum ducem Iutie.
1268—1272. 111
flechte tegen flechte. be Ghelphen Holven myt ben pawefe, ve Gibelinen
myt beme feufere. bes lidet de Iant, ſtede unbe borge dicke undrechtic⸗
liken fcaben !.
331. * Od quam im ben tiven de foldan van Babilonie in Arme
s nien, unbe vorſtorde in den groten lande allent dat dar mas, unbe dode
dat voll, jonk unde olt ?.
332. * In deme jare 1271 prima die septembris wart geforen
Öregorius, unde fat 4 jar unde 4 mant®.
333. * Des jares ftarff konyng Lodewich van Brancritet.
334. * In deme jare 1272 do ftarf hartic Exil van Sleswik;
de fonyng wart vormonder des hartigdomes unde der finder, Woldemars
unbe Erites, van heren FJarmers dohtergeboren®. bat was leit
den greven van Holften, und toghen bar hen, unbe vorbranden Sleswil.
unde dreven eynen groten roff ut dem lande®.
1, “Bibelinen' :"@ibelen” 6. 4. 04: a6 6. _ 7. 'prims — Beptembris': 'prema de
Babtember" it, sartigdomed:Thantigempeme 6, 12, san — geben’; van —
seboren weren' fließt B. 13. *toghen' : “be toch' 5. "vorbranden' : "vorbrande' 6.
1. M.P.: Sed post durum cam-
pestre bellum Cunradus cum suis terga
vertentibus capitur et a Karulo cum
multis nobilibus deoollatur. B. G. an»
dere. A. R.: captus est Conradus, nepos
Fretherici imperatoria, et decollatus est.
A. L.: Conradinus — in conflicta pape
per Karolum regem Apulie captus et
decollatus est, quem — vindicaverunt
Fredericus rex Cecilie et frater ejus
Petrus rex Arragonum, quorum avus
fait — Fredericus Imperator, qul mul-
tiplieibus bellis contra papam et rogem
Franeie et regem Karolum postea
triumphaverunt, inter quos ab eo tem-
‚Pore letale odium procreatum est. Nam
Partes, videlicet Ghebelina et Ghelfa,
sese sunt mutuo postea persecuti. Kon ·
tabin, 1268 Aug. 23 zwifhen Taglia-
0390 und Alba von Karl bejiegt, wurbe
auf der Flucht ‚gefangen genommen, ſel ·
mein Gegner Sept. 12 ausgeliefert und
Dt. 29 zu Neapel enthauptet. Böhmer
Y,2,6.% 0.
2. M. P.: Soldanus Babylonie, Ar-
menia vastata, Anthyochlam — cepit
et, tam viris quam mulieribus oceisie
&& captis, ipsum in solitudinem redegit.
B. G. ebenfo.
3. M.P.cont.: Gregorlus X — sedit
—annis 4 et diebus 10. B.G.: Gregorius
X — fait electus — prima die Septem-
bris a die — coronationis sne usgue in
diem transitus de hoc mundo fuerunt
anni 4 menses 4. A. L.: Item papa
Gregorlus electus est prima die Sep-
tembris, et sedit a die sue coronationis
usque ad diem transitus de hos mundo
4 annis ot mensibus 4. A. R. 1272:
Creatus est papa Gregorius, qui colli-
garit ecclesium. Gregor X wunde er-
wählt 1271 Sept. 1 zu Biterbo und ge»
Könt zu Rom 1272 Den. 27. Botthaft
2, ©. 1651, 1653.
«4. A. R.: Oblit Lodewisus rex
Francie. A. L.: Obiit Lodewicus rex
Francie, qui multa bona in diebus suis
operatus est.
5. A. R.: oblit dux Ericus, et red-
ditus est ducatus Erico regi cum alio
dueis. A. L.: Eo anno oblit dux Jutie,
eul successerunt filii ejus Woldemarus
et Ericus; qui cum essent minoris eta-
tis, multas a Danorum rege Erico op-
pressiones pertulerunt. Tamen sus mi-
sericordia tandem optinuerunt, vide-
licet Woldemarus ducatum Jutie, et
Ericus frater ejus dominium Langh-
landie. Dahlmann 1, 6.420; Weit 1,
©. 169.
6. A. R.: Eodem anno 12 kal. Sep-
tembris Tentonici oocupaverunt civita-
tem Sieswik multitudine copiosa, et
6 kal. quibusdam de exereitu amissis
\
127.
112
335. *
bejat dat rike 18 jart.
I. Detmar-Ehronif von 1105—1276.
In deme jare unſes heren 1273 do wart der Romere koning
geloren Rodolf van Havelesborch; he was eyn olt wiis here unde
336. * Des fuloen jares wart grote dure tid van ber vafte bet an
de arme; under bez vorberf van hongere unmaten vele volles, dat dot bleff. 5
do dat nye toquam, do gaf Got fine genade; en ſchepel roggen golt 9 pen-
ninge, de vor golt 5 ſchillinge in der flat to Lubeke; 1 ſchepel gerften
‘10 perminge, be vor golt 3 ſchillinge; haveren 6 penninge, de vor golt
2 ſchillinge?.
in anderen ſteden galt dat forn vele mer.
339. In deme jare 1274 do hadde de pawes Gregorius en con- 10
filium to Leun, unbe fette den tegheben over alle de papen to ben hilgen
lande over mer to Bulpe®.
340. * | By der tib fetten fit de Sweden tegen eren konyng Wol- zı.sn.
demer, unbe nemen fynen brober Mangnus in fine ftebe, unbe wart grot
beweginge in ven rife *.
1. “unfe®' : unfe $.
vend’ 6. ua
wedder {licht D.
2 af 6.
14. “ine: Yin’ 6.
cum magno spollo et preda pecorum
äiversi generis recesserunt. A. L.: Eo
anno Teotonici cum magno exereitu
oeeupaverunt eivitatem Sleswioonsem,
et terram rapinis ot incendils vastave-
ront. Walt 1, ©. 169.
1. A. R.: Comes Rodulfas electus
est in imperatorem. A.L.: Eo anno
eleotus est Rodolfus comes de Havekes-
borch in regem Romanoram. Aubolf
wurde 1273 OR. 1 erwählt.
2. A. L.: Magna fames fult in
mundo, ot duravit a quadragesima us-
que in autumpnum sequentem; et sta-
tim dedit Deus habundantiam frugum,
ita quod siligo, que solvebat prins 5
sol., pro novem denariis quivis modius
emebatur. Modias hordet, qui solvebat
3 sol., pro 9 denarlis; et modius avene,
qui solvebat 2 sol., emebatur pro 6 de-
narlis. Qua fame durante infnitus Po-
pulus defecit.
3. M. P. cont.: Hie terdo — anno
pro utilitate Terre sanete — Lugdunt
selebravit coneilium. In quo — Greci
ad unitatem ecelesie redire promitten-
tes. — Hic in conellio multa bona con-
stituft, videlicet pro subsidio Terre
Sancte —. B. G.: 1274 in mense Maji
Gregorius papa — anno 3 apud Lugdu-
num generale coneilium convocavit, in
quo multa bona constituit in subsidium
Terre sancte —. In quo — Groei ad
2, Rodalf ; Men 5.
dat — genade' ; ‘do Die arme anauam, do wart gut fit
wab — unde' fehlt 6. 4. “ulven' : Sjute
unitstem Romane ecclesie redire pro
mittontes —. A. R.: Generale consi-
Num Lugduni celebratum est. Et tota
Grecia ad fidem est conversa. A.L.:
papa Gregorias celebravit generale con-
silium Lugdunense, et statuit, sibi darl
decimam per ecclesiam universam in
subsldium terre sancte. Das Koncil
banerte von 1274 Mai 7 — Yul. 17.
Potthaſt 2, ©. 1677—81.
4. A. R. 1275: Expeditio faota est
ad Sweciam, et victi sunt Sveni. 1276:
Waldemarus rex Svecie exulavit in
Dacia cum uxore et filiis. A. L. 1275:
Waldemarus rex Sweorum a regno suo
depulsus est a Magno duce, fratre suo,
et a potentioribus regni. Et fugatus
est primo in Daelam; deinde venit in
Teotoniam in eivitatem Lubicensem,
ubi mansit per modicum tempus. Ber«
trag zwiſchen Grid von Dänemark,
8, Magnus und befien Bruber
. 3. 1275 (Rifiegren, Diplom.
Suec. FR Nr. 585); Sch) K bei Hova
1275 Zul. 4, in be der Magnus über Wal
bemar obfiegt Krönung regnue —
Mat 2, — ( Agten
612). — 12 zu Löbbſe —
— feine Tochter Ingeburg mit
Gerhard dem Blinden (Lappenberg,
Hamb. U.8.1, Rr. 761); 1276 Nov. 11
u Ralmar vermählt fi) Magnuns mit
Beitmig, ber Schiveſter Gerharbs bes
1273—1276, 113
341. De konyng vor to Nomen, to beterenbe fine fonbe; be pawes -
loſede en af. he quam weber to Lubele. an fin rike wande he webber
to komen; bar fcach en weberftal van finen brobere, de ſich bes riles
hadde unberwonven; mt beme vylien be Sweden to.
s 342. * Im deme jare 1276 bo bebe fil de Waldemar to deme for
ninge van Denemarlen ; dar quam he myt ſynem wine, mit finer hulpe
he orligebe op be Sweden. des quam be konhng Mangnus to Schonen
unbe vordervede des landes vele.
343. * Im dem ſulven jare 4 ydus Januarii do ſtarff de pawes
10 Gregorius X; na ene bleff de ftol iedich 11 dage?. dar na im fonte
Angneten dage wart pawes Innocencius quintus; he het vore Peterus,
ein prebeler brover, dar na wart he bijcop to Leun, dar na carvenal
Dftienfis, dar na pawesꝰ; unbe fat dar na nicht den vyf mant unbe twe
dage; to Rateran wart he begraven. na em was be ftol ledich 17 dage*.
is 344. Do wart pawes Adrianus quintus, van Jenue geboren; he
was eyn carbenal Ottebonuß geheiten; he was neve pawes Innocencii
quarti. na ſyneme fore levede he nicht mer dan ene manbe 9 vage. he
flarf er ſyne wyonghe unbe wart begraven to Byterbied. na ene was de
ſtol ledich ene
—————
— fehlt DB. 12 Yar—
Blinden (v. Aſpern, Cod. dipl. Schauenb,
2, Rt. 145); 1277 Sept. 8 zu Ropen-
hagen verjpricht Waldemar 1:79
— von Brandenburg bie Infel Got-
fand, wenn er mit ihrer Hülfe bie Hälfte
feines Reiches wiebererlangen werde
Billa h Nr. 630).
eont.: Mortuus est Arecii
ie 4idus Januarit. A.R.:
.: 4 idus Januarii oblit.
Grm zn X Rarb 1278 Jan. 10. Votthaſt
2.M. cont.: cessavit papatus
diebus 10. B. G.: Vacarit — sedes
diebus 11.
3. M. P. cont.: Innoceneius V —
anno 1276 — a puericia in ordine fra-
tram Predicatorum existens — in ar-
chlepiscopum Lugdunensem et post in
episcopum Hostiensem, tandem in sum-
mum pontificem assumitur. B. G.: In-
nocencius V — fuit electus — in festo
s. Agnetis — 1276 — in cardinalem
episcopam Ostiensem —. Innocenz V
mare eg 1278 San. 21. —
Erädteögoniten. XIX.
4. M.P. cont.: sedit mensibus 5 et
2 diebus, et cossavit papatus diebus 18
Mortuus est Rome et in Latera-
nensi ecelesia sepelitur. B. G.: Sedit-
que —m.5d.2. Vacarit sedes d. 18.
A. R.: Innocentius sedit. A. L.: Inno-
centius — sedit 5 mensibus. Cr ftarb
1276 Jun. 22. Potthaft 2, &. 1708.
5. M.P. cont.: Adrianus V naclone
Janueneis — 1276, sedit mense 1 et
diebus 9. — Viterbil moritur —. B.G.:
Iste prius dietus est Othobonus, nepos
Innocentii pape IV, — nondumque
promotus in sacerdotem, nec coronatus,
nec consecratus, Viterbii moritur 18 die
mense Augusti. A.R.: Post quem Otto-
bonus sedit quinque septimanis, A.L.:
Adrianus VI, nomine vero cardinalis
Ottobonus, natus de Janus — sedit 5
Habrien V wurde exe
11 und flach Aug. 18.
Potthaft 2, ©. 1709.
6. M. P. cont.: cessavit papatus 28
diebus. B. G.: Vacavit sedes d. 28.
s
114
345...
I. Detmar-Epronit von 1105—1276.
. mande unbe 8 dage!.
346. * Des fulven jares in fonte Bitus dage vorbrande almeftich
de ftat to Qubele. Versus:
M° ducenteno sexto quoque septuageno
In Viti festo Lubek perit igne molesto.
Dat was de grotefte brant, be bar gi fehube. ſedder wart de flat von
ftene ghebowet.
Deo laus, laus domino detur
Dum finis hujus habetur.
B,18 10 114.1, Kain dage
losto” fehlt 2° ). “arotefte' :
tar’: "hotar
1. M. P. oont.: Johannes XXI na-
«done Hispanus — 1276, sedit menalbus
8 die 1, ot cessavit papatus — mensibus
6 diebus 7. — Hie — Petrus ante dio-
tus — primo Tuscnlanus episcopus,
tandem Romanus pontifex effcitur.
B. G.: seäitque mensibns 8 diebus 8.
—Vasaritque sedes mensibus airelter6.
Hi prius vocabatur mag. Petrus Ju-
“el Ki one mans un
unde 8 dag’ &. ‚Versus — mo-
“gbebomel' : “bunt” far Ben
Hanf, füitque cardinalis episcopus Tu-
sculanus. A.R, 1277: orestus est papa
Johannes XXI. 1278: Obiit papa Jo-
hannes, A.L.: obiit papa Johannes
XXI; ot vacavit sedes mensibus 6 et
ebus 7. Yohanıı XXI wurbe erwählt
1276 Sept. 8 und flarb 1277 Mai 22.
Botthaft 2, &. 1710, 1718,
II.
Detmar-Ghronik
von
1105—1386.
119
zw. BI. 46 u. 47), eins
ge 7 (zw. Bl.69 u. 70).
"148; auf Bl. 148"
‘“z find ganz leer.
eht von
Die Melleſche Handſchrift der Detmar-Ehronit in ver Stabt-
bibliothet zu Lübed, B.D. 23 in Folio, trägt von ber Hand ihres früher
ven Beſitzers, bes Senior® Jakob von Melle, folgende Bezeichnung:
Epitome Chronici vernaculi lectoris Franciscani Lubecensis,
cujus autographum membranaceum, an. 1385 compilari coep-
tum, in curia Lubecensi adservatur; in eo tamen ab hoc diffe-
rens, quod historicam narrationem ordiatur ob orbe condito,
cum lector Franciscanus saltim ab anno 1101 relationis suae
faciat initium. Auf ter legten beſchriebenen Seite fteht: “Dit bod
hort Beter van Rollen in ber alffftraben. be et van md lendt, be geffe et
my wetter. anno domini 1554’. Auf einem vorgejegten Blatte bezeich-
net fi) als Befiger: Johannis Nicolai Lubecensis. Nah einem
darunter ftehenben Vermerk Jakobs von Melle (+ 1743 Iun. 13) ift bie
Handſchrift von Johann Nicolai, Paftor zu St. Petri, geft. 1686, auf
deſſen Schwiegerfohn Georg Ritter, Paftor zu St. Petri und Senior,
geſt. 1706, gelommen, von biefem vererbt worden auf feinen Schmwieger-
fohn Iohann Heſſe, Baftor zu St. Petri, und von dieſem teftamentarifch
vermacht an feinen Schwefterfohn, ven Kandidaten Paul Bruns; durch
deſſen Geſchenk ift die Handſchrift 1725 in feinen, Jakob von Melles,
Befit gelangt. Deede fügt Hinzu, daß biefelbe in Melles Familie ge-
blieben fei und jegt, 1835, Herrn Dr. Bruns gehöre!. Später muß
Deede ſelbſt fie erworben Haben, ba fie aus feiner Bibliothek an bie
Lũbeder Stadtbibliothel übergegangen ift.
In feinen handſchriftlichen Rerum Lubecensium Tomi duo, bie
bis 1743 veichen?, charakteriſirt fie von Melle (Borreve ©. 9) als Ab-
Schrift der Rathshandſchrift auf Papier, die jedoch non dem Original
darin abmweiche, daß fie mit ber Erſchaffung ber Welt beginne und bie
1. E. Deede, Beiträge 3. übel. S. 17-19.
Geſchotunde, Erſies Heft (Rüb. 1835), 2. Deede, Beiträge ©. 11, 12.
\ ar-Ehronik von 1105—1386.
ig Heinrich VII in ihrer urſprünglichen Faſ⸗
. Mrz. 1 gab von Seelen dem Hamburger Mir
‚ten Begehren einen Bericht über bie Arbeiten
verzeichnete ans beffen Vorrede zu dem ebengebachten
u Nier den handſchriftlichen Quellen auch ven Detmar (die Raths ·
Aadſchrift) und eine Abſchrift diefer Chronik auf Bapier!. Schon
. Trüer, 1720 Mrz. 21, Hatte jedoch von Seelen felbft auf einen Aus-
ſchreiber Detmars ober eine Abfchrift der Rathshandſchrift aufmerkſam
gemacht, bie ſich im Privatbefit befinde und bie Stelle über Heinrich VII
Vergiftung unverändert laffe?. Bünekau? kannte bie Handſchrift nur
burch bie Vorrede Melles, und Grautoff hat ihrer gar feine Ermäh-
nung gethan. Die erfte nähere Nachricht gab Deede, Beiträge ©.
17—19. Daß der Flensburger Johann Moller diefe Handſchrift in
das Jahr 1410 fege, wie Deede ©. 19 angiebt, beruft auf Irrthum.
Allerdings führt Moller neben der Chronik des Franzistaner-Lefe-
meifters (Rathshandſchrift), die er durch Bangert kennt, und ber non
ihm felbft eingejehenen Chronik in ber Stadtbibliothek zu Hamburg
(Hamburger Hanbfchrift) noch einen Minoriten an, ber 1410 ein
Chronicon Lubecense gejchrieben habe, Tennt aber denſelben nur
durch Dorfche+, und Dorfche (+ 1659 Dez. 25) berichtet nurS, daß ber
Berfaffer der Chronologica compilatio de Generalibus et Ilustri-
bus viris ordinis Praedicatorum Venetiis apud Lazarum de Soar-
dis excusa Anno 1504 ©. 151 einen Minoriten zu wiberlegen fuche,
ver 1410 eine Lübiſche Chronik gefchrieben und darin erzählt habe, daß
die Dominifaner mit ber linfen Hand fommuniciren, fei ihnen zur
Strafe auferlegt worden wegen ver Vergiftung Heinrich VII.
Urfprünglich beftand die Handfchrift aus 13 Lagen mit 154 Blät-
tern; bie erften 12 Lagen Hatten je 6, die letzte 5 Doppelblätter. Vier
Blätter find in alter Zeit ausgeriffen : zwei in Lage 4, eins zu Anfang
1. Atheneram Lubecensium Pars 3. Hermann Geon
Bünelau,
IV—. Accessit de MSStis Mellianis ſuch einer Nachricht ve den Biene
Histor. Lobecens. ad V. CO. Michselem telm ber Lübedifden Hi
Richey Epistola. Auctore Joan. Henr.
a Seelen Rect. Lub., Lab. 1722.
2. Selectorum litterariorum speoi-
men IV exhibens notitiam inediti ehro-
nei Lubeoensis, monumenti praestan-
tissimi, oujus auctor anonymus Detma-
rus esse conjicitur — a Jo. Henr. von
Seelen, Rect. Lubec., Lab. 1720 in 4.,
©&.2 Un. 2, S.13 Ann. 8. Selecta
litteraria, Ed. secunda Lub. 1726, ©.
135 Anm. 1, ©. 163 Anm. 9.
ie in: @e
bedifcpe Anzeigen 1755, ©. 46.
4. Johannis Molleri Flensburgensie
Isagoge ad historlam III. et IV. Pars,
Franeof. 1691, &. 432 Ann. 10.
5. Mysarla Missao, Disputationi
Liturgicae Joh. Georgli Herberi —
. Anno M.DC.XXIV. opposita, Disser-
tatlone singulari de Agno Paschali
Anno M.DO.XXUIX aucta, Nane DI-
versis locie_locapletior —, Argent.
1644 in 4, ©. 163.
Einleitung. 119
(zwiſchen Bl. 36 und 37) und eins zu Ende (zw. BI. 46 u. 47), eins
zu Ende von Lage 6 und eins zu Anfang von Lage 7 (zw. BI. 69 u. 70).
Die übrigen 150 Blätter find befchrieben bis BI. 148; auf DI. 148"
ftehen bie legten 11 Zeilen; bie beiben legten Blätter find ganz leer.
Die Foliirung rührt von einer Hand des 16. Jahrh. her und geht von
DI. 15616 BI. 148. Die Blattſeiten find in zwei Kolumnen getheilt;
die Kolummen haben bis BI. 61 je 33, auf BL. 62 34, von BI. 62"
an je 35 Zeilen; die Linien find blind gezogen.
Geſchrieben ift die Handfchrift um bie Mitte des 15. Jahrhunderts,
wie es ſcheint von einer und berjelben Hand, bis BL. 59 jedoch ſchlech⸗
ter umb flüchtiger, von Bl. 59" ab mit etwas mehr Sorgfalt. Die
Detmar-Ehronik endet DI. 142 Kol. a; unmittelbar daran ſchließt ſich
ein von berfelben Hand gefchriebenes Alktenſtück meklenburgiſchen Ur-
fprungs, das mit der Detmar⸗Chonik Nichts zu thun Kat. Allerlei
Ranbbemerkungen von einer, refp. zwei Hänben bes 16. Jahrhunderts
find nur fomeit mitgetheilt, als fie fich nicht auf bloße Inhaltsangaben
beichränten.
Zur Veranſchaulichung ber Leichtfertigkeit, mit ber ber Abichreiber
verfuhr, genügen ein paar Beifpiele: By finen toben was Eneas in
Halten unde vechteve myd rotten unbe myd mufen’, in ber Vorlage:
“Bi finen tiven vür Eneas in Ytaliam unbe vacht mit Turnuſe'; fer«
ner: In deme fulven jare warb biſſchop Gherolt doet gheflaghen ; bat
dede hertich Hinrick van Oldenborch, de to Lublke lede bat ftichte', in ber
Borlage: ‘In deme fulven jare warf bifjcop Gherold, bat de hertoghe
Hinric (ver Löwe) van Olbenborch to Qubele leghde bat ftichte'; ebenfo:
“he gaff eme boch alle dage, de wile bat he fath, to etenbe eyn punb roſ⸗
ſynen', Vorlage: ‘He gaf doch alle bage, alfo he at, eyn punt groffen’.
Machen Entftellungen und Auslaffungen des Abichreibers es
fehwierig, über ven Charakter feiner Vorlage ein ficheres Urteil zu ge⸗
winnen, fo liegt es bo auf ber Hand, daß bie Mellefche Handſchrift
weber eine Abfchrift ver Rathshandſchrift, noch ein Auszug aus ber-
ſelben ift, fondern auf eine Recenfion ver Detmar⸗Chronik zurüdgeht,
die mit der Erſchaffung ver Welt begann und bie Gefchichte Lübeds von
1105 bis 1386 erzäßtte.
Die Melleſche Handſchrift (M) vollftändig abzudruden, ift über-
flüffig; ebenfo werthlos wäre eine Aufführung ihrer fämmtlichen Ver
derbniſſe; nothwendig für bie Kritik ſchien mir jeboch ein getrenes Bild
ihres Inhalte und ihrer Anorbnung. Ich gebe deshalb alle einzelnen
Nachrichten in den Anfangs und ben Schlußworten und Tonftatire
120 II. Detmar-Chronit von 11051386.
durch die Bemerkung: — u. |. w. wie 2. — bie Uebereinftimmung mit
der Rathshandſchrift; weicht M. von ver Rathshandſchrift ab, fo ift bie
betreffende Stelle im Wortlaut mitgetheilt; ftimmt M. mit ber Raths⸗
handſchrift überein, während bie Rufus-Ehronit von beiven abweicht,
fo ift auch hier der Wortlaut von M. angegeben. Vollſtaͤndiger Ab-
druck tritt in der Megel nur da ein, wo M. Nachrichten mittheilt,
welche in die Rathshandſchrift nicht aufgenommen find.
Varallelſtellen in der Rufus-Ehronik find durch Nummern nach«
gewieſen; ein vorangeftelltes Kreuz bezeichnet Nachrichten, die in ber
Rufus · Chronik fehlen, in der Rathshandſchrift aber wieberfehren;
vollftändiger Abbrud ohne Nummer over Kreuz macht diejenigen Nach ⸗
richten kenntlich, welche in ver Rufus⸗Chronik und in ber Rathshand ⸗
foprift fehlen und nur noch in der Chronik von 1105—1276 erhalten
find.
K. Koppmann.
u
um.
| Nu vornemet alle ghemeyne, ©®.
Bor und God de reyne
Sine gnabe hath beſcheret.
Be fid jummer Luft erweret
Unde vormydet bofe daet
Unbe fettet finen red
An den gheweldigen God
Unde holvet fin gheboth,
Oft he den rechten Ioven hath
Unde ven armen nicht vorfmath
Unde jewelleme man
Sines rechten ghudes gan
Unde des ſynes iſt ghemeyne,
De haeth en levend reyne
Unde mach ſekerlilen gan
Unde vor ſyneme ſchepper ſtan.
‚He en dorff nicht vruchten Godes torne,
Ben dar des Heren horne
Werd ghehoreth unde gheblafen averal
Unde de boden vorgmwiden ſchal
Unde in de lucht voren.
Denne beghynnet me to roren
Alle vorholene miſſedaeth.
De ye denne eyn in deme levende beghanghen hath
An willen umde an werfen.
Dit moghen fundighe | mynſchen merlen,
Nen arch werb dar nicht vorhalen,
De fele moth lange pine dalen.
Dar en helpet den nicht bath,
Men dat men qwad vormeden hath.
Dar na volget en donreſlach,
Dar nemand vore untſtan mad;
De werb van Godes munde
Une wifet in de affgrunde
Der helle de vorwrochten.
13. Mole M. 14. ‘Dei: Unde M. 22. roren': Atroren’ M.
122
7. gemant
I. Detmar-Ehronit von 1105—1386.
De God hyr gerne vrugten,
De [holen dar funder wan
An Godes beſchermynge velich ftan.
So we nu an den ſunden liit
Unde ſine vorganghene tyd
Untemeliten hath vorſwand,
De ſy van Gode des gemand,
Dat he fin levend drade
Betere na ber preftere rade,
Wente dar i8 an to fomende fmar. 10
Godes denſt i8 vorwar
Sote, dat merlket fo:
God ſunte Peter de vote dwo,
Dat unſe wille ſchal ſin reyne.
M helpet anders cleyne, i⸗
Dat pine van uns gath,
Dar leider de boſen ane geftab.
Nu weſet of na eneme ſede,
Dar men bofe danden vorbrivet mebe:
Gude lere der warheit ſchole gy foten
inde gherne leſen in den boten,
So mogheghy dar inne vinden,
We dar find de ghobestinder,
Unde van ghuben luden befchreven,
Wo fe regeret hebben exe levent. E.J
De dar gherne horen de warheit,
Ban Gobes werten to horende fin fe bereyth,
Unde teren fit dar to myd ber vard,
Dat uns leidet to hemmel ward.
R hebbe my des wol bedacht· ”
Dit bod werd nummer vullenbradit ;
De wile de werld ftad,
De wile werd kunftiger raed.
Des moth myne rede nu bliven.
St ene Yan nicht ſchriven »
Wat noch geſcheen ſchal;
My ghenoget hyr ane wol.
Unde we bar levet vorbath,
Bat denne gheſche, de ſchrive daet
Unde apenbare warheit. u
Men de Iogene [hal uns weſen leith,
De dar i8 van ghouwer rad.
Loghene gefprofen mifje ſtaed,
Der ſele val 18 logene beſchreven.
md° M. 40, Unde': Un' MR.
123
Be loghene ſchrivet. unvorgheven &®
mu1e. Blivet | de loghenlife ſunde;
De wile God orkunde
Hath an ven, de fe dar leſen
* So moth he in deme argeſten weſen.
Hyt volget ma aller dinge beghynue, alſo God erſten [hop der were
elemente.
Im aller dinghe beghynne ſchop God to deme erften — — den hete 6.8. 1.
my of funnendad).
10
Des mandaghes.
Des anderen daghes — — dat in ertrife is.
Des dinriedages.
Im deme drubben dage — — umde van bomen unbe van krude.
Des mydwehen.
In deme verden daghe — — unbe be ſternen der nacht.
Des donredaghes.
Im deme voften daghe — — allerhande vogele in der lucht.
Des vrigdaghes.
Im deme foften daghe — — fanbe fe in bat ertrife.
» Des fonnanendes.
In deme foveden daghe — — ofte wy fe vorbenet.
Bo de werld van Adam — dit bod hir na ſecht.
Hir na volget de telinge van Adam am.
Adam ghewan Cayn unde Abel — — unde Lamech fin fone ſos 2.
3 unde voftich.
By den tyden miſcheden fit of Zettes geſlechte — — de ftenen fule
bleff. fo fe fe upghelecht hadden.
Wo Adam aldererk vand unde underdadte de bohfane.
Adam de underbachte — den regenbaghen unde reghen by Noes
zothben.
nu... Noe levede na der water | vloth — —. he gewan of fen, do he
druttich jar old was. by des tyben worben konynge in Secia unbe in
Egipte. Saruch levede twehundert jar unde bruttih. he geman of Sas
ruch, de warb tive unbe druttich jar old. do beghunde me affgode antor
3sbebende unde both den vorften goblife ere. Wen de levede twehundert
⸗
unde negen unde druttich jar!. Saruch de gewan of Nakor — — Tare
levede twehundert unbe viff jare.
By des tyde buwede men Babilonie — — dat ghink mydden dorch 5.
de ſtad.
236. 'mifeden': tunfgeden’ M. 31. 36. ‘Ren’: Rem’ M. 33. 'Earud' : "Daruth' M.
38. "bumede men‘ : *berwemede' IR.
1. Entflellung.
em.
124 U. Detmar-Chronif von 1105—1386.
Tare de ghewan Abraham — — van der werld beghynne wente an
Rome buwinghe.
Hir na volget, alfo God vordeigede de wif Rede.
By Abrahammes tyden — — dat Moyſes de joden uthvorde, meren
tmehundert unde vofteyn jare.
Levi, Jacobes fone, warn Caaff — — tme dufend jar unde 400"
unde 93 jar.
Hyt volget na van den ridhteren. .
Joſue ward rihter na Moyſe — — bi Aoten tyden wart vele grotes
orleges twiſſchen deme Ifrahelfchen flechte unde Benjamins. do beghunbe 10
me to buwende — — by finen tyden was Eneas in Ptalien unde vechtede
myd rotten unde myd mufen!. — — bar na vorghingen de richtere unde
do worden fonynge. — — bit weren thofamende neghen hundert jar
unbe 20 jar.
Yan den kongughen volget hir na. 15
Sauel was de erfte konynk unde mas 40 yar fonynd — — uppe
der firaten dot geflaghen van den finen.
Nu tere wi weder to Salomonis geſlechte — — dre bufent unde
dre Hundert unde dre unde ſoventich jar.
De tonynghe weren under den joden — — dar ftarff he inne van 20
ruwe.
Dat was de ſulve Nabogodonoſor — — unde toghink alle de herſchop.
Darius de konynck van Median — — Xerjed qwam na deme, de to
Krelen vorſecht warb.
Allerander de grote van Kreken — — unde buweden dar of borgez
in dat land to Saſſen.
1106.
Nach deme male dat wy myd deſſer fronefen find komen over mer,
| fo vende if van ber ſtad Lubeke antoheveude? unbe vorder mer mede in 21. ı=.
to bringhende van pawejen, keyſeren, vorften, fteden unde heren.
Hyr betenget fit de cronefe van Lubeke. ”
De Mylve Criſt Bader aller faligen de gheve uns na deſſeme levende
finen ewighen vrede, funderlifen jo ven ghennen, dede der erbaren ſtaed
Lubele unde dat mene gud myd buwen vorderen, wente Rubele in Wen-
deſſcher tunghen heth ene vroude veler lude.
Dit boek beghynnet fit van dren worden, aljo Mylde Eriftus Ba: u
der, wente to love der werben Hilghen drevaldicheit in deme jare Criſti
6. "geoi'; ‘Gem’ M. 9. ‘Aoten’ : “Diten” 2 Fate ml; "Wuffor wei" RM. ufent :
hundert‘ DR. ® hundert‘ fehlt DM. 28. Zerfeh' : Berfeh' I.
1. Arge Entftellung. fint, fo feole we feggen, wo Romeſch
Bel. Sachſ Wlicht. 14: Sint rile ſich irhove. g
we der —8 ‚over mere to ende komen
11051125. 1%
duſent hundert vyve befler heghenwardigen cronelen vorrameth is to ſchri⸗
vende, alſo na volghende.
+ By keiſer Hinricus tyden, de dar de verde was an deme namen,
Si. 122. do wart begrepen unbe | gebumet de erlife ſtad Lubele, de in deſſen vor⸗
sgerorben jaren Criſti lad} by der Swartowe, dat noch Olde Lubele heth —
u. ſ. m. wie L. — de merke unde love God dorch fine ghude.
1. By der ſulven tyd was eyn here, de wonde in Nordalbingia, dat
is nu norden der Elve, de hete Crito — u. ſ. w. wie L. — deſſes vader
de hete Godſchalk unde was here deſſes landes, der ghennen, dede Crito
io doet ſloghen. umbe Erito was aver de Wende eyn here i.
2. Do aver de Wende ſeghen, dat fe echter enen criſten heren heb⸗
ben ſcholden. des heren ſone Godſchalkes, do wolden je ene vordriven —
u. ſ. w. wie L. — dat fe na der tyd den Hinrik holden moſten vor enen heren.
+ Im deme jare Criſti duſent Hundert ſos jar do regnerde in deme
15 Romeſſchen rufe keiſer Hinrit — u. |. w. wie 2. — alſo dat he geiſtliker
achte gaff webber — des he was eyn fale.
211%. 3. Im deme fulven jare | ftarff hertich Magnus van Saffen.
5. Dat hertichdom vorgaff de julve keiſer veme vromen greven Luder
— u. ſ. m. wie 2. — umme bat hertich Magnus nenen fone na en leth.
» 6. Des fulven jares roveden de Wende vor Hamborch — u. f. w.
wie L. — mol aver een myd der Wenden heren, heren Hinrike.
7. De Hinrik buwede do webber te kerken in deme lande — u. |. w.
wie 2. — dat was by der Swartouwe.
8. Etlile hebben beſchreven, dat de ſtad wart genomet — u. |. w.
2 wie 2. — wol befettet myb guben luden.
9. Corte jare dar na quemen Criten vrunde van Rugen — u. |. w.
wie L. — dat fe moften eme tyns gheven beth an de land Palen unde
en.
+ Im deme jare Erifti 1117 nam Lubeke de ſtad merflifen to, mente
— u. f. w. wie 2. — je was of nicht beveftiget in der ſtede, dar fe
ſcholde bliven.
12. Im deme jare Criſti 1125 fanbe biſchop Albertus van Bremen
den ghuben prefter Bicilinum tho Faldera — n. f. w. wie &. — by eme
doſte veligher mochte wejen vor ven vyenden unbe unkriften, wen je ger
35 prebelet hadden.
13. Nicht lange dar na, do fe des volles vele hadden belerd —
u. f. w. wie L. — lange aver een, beth dat je dat land deleden to ereme
groten unheile.
14. To den tyben quemen aver be Ruyaner — u. |. w. wie L. —
⸗ ſtad Lubeke.
15. Nicht lange dar na ward erſten vorſlagen — u. |. w. wie L. —
unde in Dennemarken was of ener, be hete hertich Knuth, de arbeide of
na deme lande to befittenve.
15.210: ggefite ade‘; eier due M. 20. TERM. mente‘ Durhfricen,
"weten" DI.
1. Entfellung.
1106.
au.
1125.
73
fi
1130.
1138.
138.
1180.
110.
1st.
1182.
1188.
1188,
1150.
⸗
15 II. Detmar · Chronik von 1105—1386.
+ $m deme jare unfes Heren 1126 do ſchach vele wunders ber telinge
in gufvennien — u. f. w. wie 2. — enen vall enes groten weldigen
vorften.
+ Im der tyb warb keifer Hinrik feet to Ludeke — u. ſ. w. wie 2. —
gans ghelif; van deme feben fe, dat dat keifer Hinrik were. s
17. Im deme jare, do keiſer Luder van Safjen quam an dat rufe,
do warff hertighe Knuth — u. ſ. w. wie 2. — mit eme ovel aver en.
18. By ber tyd ſiarff of de erſte greve Alleff van Hofften — u. ſ. w
wie L. — myd finer moder Mechelven.
19. Do hertich Knud in de land qwam — u. f. w. wie 2. — unde 10
leth wyen be kerlen vor der ſtad — up den hoghen berch eyn hus — bat
warb eme affgeflefen van ven Holften.
21. In deme jare Erifti 1130 do deleden Niclotus unde Pribejlaus
dat land. Niclotus beheld dat land to Mekelenborch — u. ſ. w. wie 2. —
unbe de rechte love frand in den Ianben. {7}
25. In deme jare Criſti 1135 do qwam de feifer to Gegeberghe,
unbe flihtebe dar — u. f. w. wie 2. — unde of ander ferfen an fyneme
lande.
29. Im deme jare Criſti 1138, do Pribeſlaus ſach — u. ſ. w. wie
2. — de vorborch unde dat nigge Hofter unde vorhereve dat land. tho hand zo
30. In deme fulven jere do qwam Race van | Eriten ſlechte — m. u⸗
u. f. w. wie L. — Pribeflaus manne, dede dar uppe weren.
32. Im deme jare Triſti 1139 do quam de fulve greve Alff —
u f. w. wie 2. — ummebeplanfet unde beveftet unve ſere gebeterb.
36. In deme jare Crifti 1145 do tod der Wende here Niclotus2s
— u. ſ. w. wie L. — vil drabe fe welen van bannen unde vlogen wech
exe ſtraten.
48. | Im deme jare Erifti 1151 do hadde fit Lubke fere gebeterd — vi im.
u. f. iv. wie 2. — unde leth of vorghan de fulten to Obeslo.
+ Im deme jare Erifti 1152 do was in Vrandrike eyn grob vorjpod so
— u. f. m. wie L. — bar van vele droffenifie entftund in den landen.
+ Im deme jare Criſti 1153 do was de olde konhnghynne van Ihe
zufalem — u. f. w. wie L. — unbe bleff ſulven fonynd aver de ghan ⸗
gen rufe.
+ Im deme jare Criſti 1|153 quemen de Sarracenen unde de Moa ⸗ »
biten — u. f. w. wie L. — unbe dreven fe to rugge.
+ Im deme fulven jare ftarff be Hilge lerer funte Bernardus.
+ Im deme jare Criſti 1154 do vorklarde dat levend unde de lere
des meſters Peters van Lumberdyen — u. ſ. w. wie L. — de epiſtelen
ſunte Pawels.
+ 34 der ſulven tyd was meſter Petrus Comeſter — u. ſ. w. wie
2. — de fe beten fcholaftica.
49. In deme fulven jare do ward vornyet dat | Bifjhopdom to Rafe- 21.17.
borch — u. ſ. w. wie 2. — Evermodus van Meideborch.
. 108.
—R
a par . m. „duder var, Gafen) EM. 13,
ft R. —— heine R.
E00 anheben 2 Pokal . al‘
u
TR
1126—1157. 123
x
50. Do de hertoge dat hadde vullenbracht — u. 1...
aver berch De Kann \ v . aRR
51. Unde in deme ſulven jare ſtarff de ghude Freier Bau,
biſſchop van Oldenborch — u. f. w. wie &. — umde qwam erde ut
sto lande. —8
+ Im deme jare Criſti 1155 do belede de konynk van
— u. ſ. m. wie 2. — alſo je beghereben. ern, in,
52. In deme fulven jare, aljo biſſchop Oherold qwam to Oldens,
he vand bar ene kerken nicht grob myd eneme altare; bar was yd wo.
10 van luden. dat volk — u. ſ. w. wie 2. — Vicilinus hadde gewyet.
53. Dar na, do hertoge Hinrik do wedder qwam — u. |. w. wie L.
— dorpe, dede Heft noch dat ftichte to Lubeke in deſſen huden dach.
+ Im deme jare Criſti 1156 do bewiſede fl de mane — u. ſ. w. 1m,
wie L. — bat teken des hilghen cruces.
u⸗ + Im deme vorjare was eyn hillich eloſtervrouwe an deme lande to
Saſſen — u. f. w. wie 2. — dar aff fe ſchreff van deme weghe Godes.
54. Im deme ſulven jare worden de kerken erſten gebuwet — u. ſ. w.
wie L. — unbe makede dar eyn wicbelde.
55. By der tyd hadde laughe tyd orleghe geweſen in Dennemarken
»umme bat ryie. des weren bo dre heren: Sweno de ward konynk to Ser
lande, Woldemer to Schone, Knuth to Jutlande. Sweno unde Wolde⸗
mer — u. ſ. w. wie 2. — unde was eyn vader des ſulven Woldemers.
+ Des ſulven jares, bo fe de rufe hadden gedelet — u. |. w. wie L.
— wedder Siwenen myd ganger macht.
= + | In deme jare Criſti 1157 do tod) fonynd Sweno myt groter 1187.
AP. macht to Futlande — u. |. w. wie 2. — unbe myb ben Holften.
+ De Wende habven do langhe — u. ſ. w. wie 2. — in Deme-
[3
ten.
+ Dar umme qwam de konynck — u. ſ. w. wie 2. — uppe be role
to Dennemarten.
56. By der tyd vorbrande Lubeke. do wolden de koplude nicht wed⸗
der buwen. umme dat — u. |. w. wie L. — nicht mer ſcholden up fprefen
nad up gafen. j
vi. i⸗ 58. Do de greve dit deme hertogen upghelaten | habde — u. ſ. w.
3s wie 8. — bar je noch ſteld unde tovoren getan habe.
59. Do gaff hertich Hinrik vrigheit der ſiad, fo mat be greve Alff
en hadde upgelaten tovoren. he gaff vrigheit allen kopluden myb ereme
ghude — u. ſ. w. wie 2. — my planden unbe myD porten.
60. Alfo vor de hertoge myb deme keiſere — u. f. w. wie L. —
«unbe be hertoge vor webber to lande.
Dim, 61. Dar na onynd Wolvemer | van Dennemarten unde hertich
Hinrik — u. ſ. w. wie L. — unde lep fnellifen to der brugghe, de to-
warp he, do de erften dar up ronben. bar begrep he de were, fo lange dat
eme de borgere — beth bewaren.
6. 168°: 1150 M. 12. “Rice: fig‘ M. 27-28. Dinnemarten‘ : *deme martede' DM.
3. “hertogen‘ : 'greven' MR.
1188.
1159,
1160.
1181.
118.
116.
16.
128 II. Detmar-Epronit von 1105—1386.
62. Dar na in der arne qwam be hertoge — u. |. w. wie 2. —
myb beme, bat dar to beleghen was.
+ Im deme fulven jare worben gemarteret — u. f. w. wie 2. —
juncfrouwen.
+ Im deme jare Erifti 1158 do beiwifeben ſik dre manen — u. ſ. w.s
wie 2. — grote droffenifie, de dar na quam.
63. Sm deme jare Criſti 1159 do wart pawes Allerander ghelaren
na — u. f. m. wie 2. — be lad} noch vor Meilen, unbe wan dar na de
ſtad myd groteme arbeibe.
+ Deffe grote ſchelinghe qwam to van deme koͤre der cardenale — ı0
u. f. w. wie 2, — wente dat fund wol 15 jar.
+ Im deme jare Erifti 1160 do vorlos de mane eren fhin —
u. f. w. wie 2. — de was Adela geheten.
+ Imdeme jare Erifti 1161 do worden de lichame ber hilghen dre
konynghe — u. f. w. wie 2. — Meylan. do mas Reynolyuß de ertze⸗ ıs
biſſchop van Colne — dar je noch find.
+ 29 der fulven tyd qwam pawes Allerander in Vrauckryke —
u. f. w. wie 2. — de fonynd in groter werbichent unbe myd groten eren.
+ Im deme jare Erifti 1162 do warb keiſer Frederik fere ghebannen
— u. ſ. w. wie 2, — wol dre, den enen na deme anderen. 2»
+ 84 ven fuloen tyden do wan marchgreve Albrecht van den Wen⸗
den — u. ſ. w. wie 2, — unbe vele ander ghude lude.
+ Im der tyd mas Oſteryke in ber herfichop der Beigeren — u. ſ. w.
wie 2. — alfo is dat noch ghebleven.
64. Im deme jare Criſti 1163 do worben voret de hilghen dre ko» 2.
nynghe van Meyları to Colne.
65. Bynmen der tyd hadden Pribeflaus unde Wertſlaus — u. |. w.
wie 2. — de was Niclotus broder.
66. Im deme ſulven jare ward bifihop Gherolt doet gheflaghen;
dat dede hertich Hinrit van Oldenborch, de to Lubke lede bat ſtichte — 30
u. f. w. wie 2. — unde jewelleme ſynen hoff, unbe deme biſſchoppe ſynen
hoff. dar wart to proveſt geſettet — dat ſe de Wende nicht en wunnen.
67. Do gaff de hertoghe den ſtichten Lubeke — u. ſ. w. wie 2. —
in breven vorſegheld.
68. Do gaff of de herteghe ſiner ſtad Luble — u. ſ. w. wie L. — 28
ane an Iſrahelstorpe unde Louwenhove — dar mede vorghink en de jar-
market.
69. Do weren noch nicht de ratmeſtere, men de burmeſtere — u. ſ. w.
wie L. — by eren unde by gode. he ſettede vord, dat men radmanne
ſcholde keſen — alſo yd noch is ene wonheit.
70. Unde men ſcholde holden — u. |. w. wie L. — drye des jares.
71. Im deme jare Criſti 1164 dorch bede willen biſſchop Gheroldes
— u. ſ. w. wie L. — alſo yd noch heft den namen.
13. Adela. Adale M. 31. unde dem’: deme M. 32H: de M. 33. den
Riösten” : “deme fichte‘ R.
1. Arge Entftellung.
2
une
1168-1170. 128
72. In deme ouweſte dar na fo flarff de ghude biſſchop Gherold
— u. ſ. w. wie 2. — ghelaren ere na den twolften.
77. Unde in fine ſtede na des herteghen ſchicinghe wart gelaren
Conrad — u. ſ. w. wie 2. — de biſſchop to Stabe.
5 + In deme jare Criſti 1165 do was gevloghen de hilge biſſchop funte
Thomas van Eantelberge — u. |. w. wie 2.— dar de pawes mas Alleran ⸗
der — claghede dar fine noth unbe gemald, de he dar hadde gheleven,
alfo men leſen mad in fineme levende.
79. Im deme jare Crifti 1166 do qwemen de Tonynd Woldemer
io unde de hertoghe toſamende, unbe loveden under fil, mat fe ſedder mer
wunnen, bat — u. f. w. wie 2. — fe en dorſten nicht dor deme keiſere.
80. Richt lange dar na, do be keiſer to deme verden male was aver
de berchte getaghen unde wan Tuſſchulan unde Rome unbe vele ander ſtede
— u. |. w. wie 2. — in beiden fyben worden fere vorbervet.
10 81. De biſſchop Hertich van Bremen — u. ſ. w. wie L. — dar umme
nam be greve Hinrik des biſſchoppes Conradus gud, wor he bat vand.
82. De keifer vornam bat do in Wallande. der vorften orli he do
upuam, unbe fanbe enen baden, unde lede enen dach to Bavenbergbe —
u. ſ. w. wie 2. — myd aller guben miöheit.
2* 83. Unde biſſchop Conrad qwam wedder in fin bifjhopbom to Lubke
— u. ſ. w. wie 2. — alſo de biſſchop van Razeborch tovoren hadde gedan
unde be biſſchop van Mekelenborch.
84. Over be gnade hadde de hertege van deme keiſere — u. |. w.
wie L. — de to langen tyden weren vorſtoreth.
* 85. Do gwam of Hertich biſſchop wedder to Bremen — u. |. w. wie
L. — do ftarf he.
+ Im deme jare Erifti 1167 do was grob jamer in Britanien —
u. f. m. wie 2. — tohand warb fe ſund van aller frandheit.
87. Im deme jare Erifti 1168 do bedwand konynd Woldemer —
ou. f. w. wie L. — de beften van deme lande.
1108.
88. Dar na ſande hertich Hinrik to deme Tonynghe — u. f. w. wie .
2. — de he brocht hadde van deme Ianbe to Ruyen.
89. Do ward in deme Iande gud vrede — u. ſ. w. wie L. — Roſtock
2. ppenborg. unbe beterde de land unbe ſtichtede unde buwede | godes«
shufer.
+ Im deme jare Erifti 1169 do was in Ofterlande in Anthiochien
umbe dar ummelanges unde in deme hilghen lande grote ertbevinge, alfo
dat dar van vorghinghen borge unde ftebe unbe vele volles, beive criften
unbe heiben; men God de bewarede de ſtad Iherufalem ungeferighet !.
“ + Im deme jare Criſti 1170, alfo de twe vorften, de fonynd van
Denmemarten unbe ve herteghe Hinrik van Beigeren — u. f. w. wie L. —
dat fe jarlifen moften en geven eren tyns.
2, KH par In A Ra, van“ in fin bi
“in Rn am sn ven Tina Band nu 16. 9ah hm an
en
1. Auszug.
Grkgeiiten. XIX. 9
110,
1170,
II. Detmar · Chronit von 1105—1386.
hidede hertich Himit Di des lonynghes —
— 4 Di or ghunſte mynghe
© warb vrede — u. ſ. w. wie L. — unde hadden lever
ichindet.
„u ber tyd was vrede to lande unbe to watere, unbe alle lude —s
⸗. wie L. — vroweden fld des vredes. im deme vrede warb befettet
woſte land myd dorperen unde myd aderen; men ſundergen be flab
Lubke — unde an eren.
90. Im deme fulven jare leth fit Dopen Jermer — u. |. w. wie 2.
— myd ſyneme volle. i0
91. Do qwam of to Dobberan — u. |. w. wie L. — der grawen
monnele.
92. Dre jar dar na fo wart gemarteret — u. f. w. wie L. — van
Eantelberghe fo genomet.
um. 93. Im deme jare Criſti 1171 des achten bages | na den twolften
— n. f. w. wie 2. — dar de leve Ihefus hadde gegan unde geftan.
94. Unde uppe be wedderreyſe biſſchop Conrad van Lubie unde Ber-
tolt, de abbet van Luneborch, worben and — u. f.w. wie 2. — de abbet
wart beghraven to Accaron
un. 95. Im deme jare Criſti 1172 kal. Augufti. de herteghe was myb 20
den anderen vore varen — u.f. w. wie 2. — bat vind men en ander wech
wol beſchreven.
96. Do he wedder to Iande qwam — u. |. w. wie 2. — | to Lubleni.a..
in deme dome to holdende plecht.
97. De biſſchop Himik ſtichtede dat cloſter — u. ſ. w. wie L. — van
funte Yllien to Brunswick
am. + Im deme jare Eriftt 1173 dre daghe vor lichtmifſen — u. f. w.
wie L. — dat was eyn tefen enes to fomenden arghes.
um, + Im deme jare Erifti 1174 do warb gemarteret funte Thomas van
Cantelberghe — u. |. w. wie 2. — nicht verne van deme altare. »
am, + Im deme jare Criſti 1175 by funte Egidins dage — u. f. w. wie
& — | in der foften ſtunde des daghes. 2.20.
+ Im deme fulven jare warb gehilget de ghube fumte Thomas van
Eantelberghe van deme pawefe Allerandro.
116. + Im deme jare Criſti 1176 do fande konynk Hinrik van Engeland ss
— u. f. w. wie 2. — unde de criftenheit to beſchermende.
am. + Im deme jare Criſti 1177 do vorſonede fif kelfer Vrederik miyd
| deme paweſe — u. f. w. wie L. — dede be feifer hadde vordreven. 21. 2«.
+ Im deme ſulven jare helt de pawes eyn grob confilium — u. |. w.
wie 2, — bynnen der tyb des unvredes. “
+ Byrmen ber ſulven tyb worben vorflaghen — u. f. w. wie 2. —
van ben criften.
99. Zu deme jare tod; de keiſer aver vor Meilan ımbe belede de ſtad
— u. f. w. wie 2. — wol uppe dat hovet.
100. De hertoge qwam to lande, unde leth bernen Halverſtad “
6. “wede': are M. 9. ‘Jermer' fehlt M.
1}
DI. Ze.
1171-1183. 183
101. Im deme jare Erifti 1178 in deme dage Mauricii. do ward
biſſchop Olrik — u. |. w. wie L. — ghevangen.
102. De vorften unbe heren worden vil qwad uppe ben hertoghen
— u. ſ. m. wie 2. — be ſprak ene an mtb campe.
5 103. De keiſer wan do Meilan — u. |. w. wie L. — unde bat he
dar inme bleff jer unde dad, des fo wart to Werkenborch eyn hoff.
+ Im deme jare Criſti 1179 do warb be fonynd Philippus — u. ſ. w.
wie 2. — Willino fineme ome. ve fonynd was do eyn jundhere van 14
jaren of, unbe lerede fin voll Gode to vruchtende, unbe vorboth en ovel
10 to fprefende unbe to fwerenbe, unbe vorboth worptaffelen unde ſchachtaffe ⸗
au. zse. lem fpil; van weme he dat horbe, yd were rydder ofte Inape, ven leth he
warpen an dat water. fin erfte kyff — dorch deſſer myldicheyt willen vor«
wan be fine oyenbe unbe jagebe je ute veme rufe, dede fil dar befworen
habben webber eme hemeliten !.
gr 104. In deme jare Criſti 1180 do lebe de keiſer enen hoff to
Werhenborch. dar wart hertich Hinrif affgevelet echte unde rechte, eghen
unbe Im — u. f. w. wie L. — de anderen land anderen heren.
105. De bertoge fil fere werede — u. ſ. w. wie 2, — tegen de
vorften.
» 106. De keifer qwam in Saffenland unde buwede Hertesborch unde
tobrak Blantenbord; unde anber borghe. ve hertoghe meet aver de Elve
unbe vorbrande fin egene floth Ertenborch.
107. Dar tod em be keiſer na unde belede Lubeke. do was de her-
toge vurder taghen to Stabe. de borger bunmen der ſtad to Lubeke —
zu. f. w. wie 2. — den fonynd van Bemen.
108. Der qwam of de konhnk Woldemer van Dennemarken unbe
fin fone konyud Knuth, de worden beide des keiſers manne, unbe ander
vorften vele.
mm. 109. De borgere boden deme hertogen ere an|ligghende noth —
on. ſ. w. wie L. — dat ſcholde he unde fyne nakomelinge tho emighen tyben
ene vorbeteren unbe nicht vorergheren, unde — myd ſyneme leyſerlilen
inghefeghele.
110. Dat vnlborde unde lovede de keifer — u. ſ. w. wie L. — fine
handſchrifft unde fine hantveftinge, beſegeld myb fineme keiſerliken inge ⸗
sjegele — by deme rufe to blivende.
111. In deme fulven jare ftarff pawes Allerander. dar na warb
uw. paiwes | Lucius 4 jar 2 mante unde 18 daghe.
+ O8 flarff dar na konynd Ladewich van Vrandryke, de Mare vorfte,
unde — u. ſ. m. wie 2. — in de kerken unfer Ieven vrouwen.
“ + Im deme jare 1181 do ſchach enes fondaghes by funte Laurencius
daghe eyn groth teken — u. |. w. wie 2. — dar nu nicht is van to ſchrivende.
114. Dar na in deme fulven jare ſtarff konynd Woldemer — u. ſ. w.
wie 2. — Knuth de befat dat rufe.
+ Im deme jare Criſti 1183, alfo de konynk Philippus hadde gherer
16. 'edhte' : ·achte M. 21. "Blantenborä' : "Brandenborh' M.
1. Ausıng. 9»
1.
118.
II. Detmar-Epronif von 1105—1386.
ande regneret 3 jar — u. ſ. w. wie 2. — ſhuagoghen unde ſcholen
m unde to cappellen.
By den tyden worden vele fettere — u. f. m. wie 2. — ghreve
po van Blanderen.
In der tyd weren de konynk van Arrogun unde de greve Reymım- s
+1. ſ. w. wie L. — unbe war fin vrund.
Im deme jare Erifti 1184 do vorhoff ſik eyn kyff twiſſchen deme greven
‚anderen — u. ſ. w. wie L. — dede em be konynck vorlende fine dage.
Alſo men ſprak fo ſchach eyn teken in der herevard — u. ſ. m. wie
bat en wos ny wedder. 10
In deme ſulven jare weren de Sarracenen in deme hilghen lande
ſ. w. wie L. — to vordrivende de heiden ute demelande. SL.
16. Im deme jare Erifti 1185 do fath de pawes Urbanus — u. ſ. w.
— umbe 25 daghe.
17. Des fulven jares makede to rydder de keyſer fine tive fones — ı5
. wie 2, — de to deme hove weren.
Bu deme fulven jare ſchach in Gocia — u. ſ. w. wie L. — in deme
prile.
By der tyd was eyn van Calabrien, unde was eyn abbet, unde
sacdhim — u. |. w. wie L. — na deme ſynne fo were wy nu unberze
— — in ereme hilgen levende unbe lere.
18. Im deme jare Crifti 1186 do ward — u. ſ. w. wie L. — ſtich⸗
clofter to Reynevelde.
19. Dat ward gebuwet in dat nofte jar — u. f. w. wie. —
tghaddert. *
In deme ſulven jare warb in der lucht geſeen — u. ſ. w. wie L.
Syrien | unde Egypten. 21.2.
20. In deme jare Erifti 1187 in funte Olrikes daghe — u. f. w.
— dat he kortliten ftarff dar na.
21. Unde na deme paweſe Urbano wart pawes Öregorius — uf mx»
— bar tho ander vorften unde vele heren.
22. In der fulven tyd hadde fchelinghe greve Alleff van Holften
w. wie 8. — bar up gaff he er do, mer denne bevoren!, fine hant«
be, beſegheld myd fineme feyferlifen fignete
23. In deme jare Erifti 1188 tal. Octobris. dar weren jegen- ss
) rabmanne van Rubele, dede in der | hantveftinghe beſchreven ftab. zı. 2.
24. Dar tod) de hertich Hinrik — u. |. w. wie L. — in funte Si⸗
unde Juben avenbe.
By der m alfo dat Hilghe cruce warb ghenunden — u. |. w. wie
30 ebber 3: “
To ber — tyd do ward — u. ſ. w. wie L. — van den Turken.
In bene fulven daghe ward de funne ſchynlos in deme 18
tz MR.
BE ——
egnogent ra 1m. —8 on sten m 1
intflellung. 2. Auslaffung.
1184—1193. 133
..... ward von konynd Philippus unde van finer vrouwen
— u. f. w. wie L. — gheheten Ladewich 2.
Nu. + Im deme fuloen jare | entfind keiſer Breberid dat cruce — u. ſ. w.
wie 2. — den tegheben eres gubes.
s + In der nat dar na — m. |. w. wie L. — in fine erften ftebe.
+ 94 der fulven tyd do vorhoff fi grob kyff — u. f. w. wie 2. —
Dar ma warb de befe broghe, alfo he vore mas.
Di. + Im deſſeme fulven jare unde in deme | anderen — u. ſ. w. wie.
— van den fynen vormorbet was.
3 + Imveme jareCrifti 1189 — u. ſ. w. wie L. — do beterde fil Luneborch.
+ Dar na flarff de pawes..... 1 Elemend — u. f. w. wie 2.
— unde 16 daghe.
+ Im deme ſulven jare do tredede keiſer Vrederyt — u. ſ. w. wie L.
— dorch des loven willen unde leve willen des hilgen landes.
u + Im deme jare Criſti 1190 do bevol konijnk Philippus van Brant«
rile — u. f. w. wie L. — myd den ſchepen in de grumb.
+ 29 der fulven tyd togen be pelegrimen bes keiſers — u. ſ. w. wie
316.8. — de criften meben bo ven rechten | wech, unde toghen benebben unbe
boven, unbe wunnen ben heiden de berchte aff — de peleghrime voren to
= Anthiodhien unde dar na to Alers.
+ Im deme jare Crifti 1191 do warb gelaren konynk Hinrik, keiſer
sı.sm.| Brebertes fone, to feifere unde befath dat vyfe in dat achtede jar. be
was — u. |. w. wie 2. — weldich tegen alle lude.
126. By deme fulven jare ftarff pawes Clemens, de drudde des na«
zmen. na deme warb gelaren Celeftinus; de fath ſos jer unde 8 mante
unde 11 daghe. alfo he — u. f. w. wie 2. — konynk Dinrike to eifere.
+ Imdeme fulven jare do qwemen tofamen be lonynk van Brandryle
— u. f. w. wie 2. — bynnen der tyb hadde gevangen.
+ Im deme 14 daghe des mantes Junii — u. |. m. wie 2. — byu⸗
sonen veer ſtunden nicht vornam.
+ By den fulven tyven ftorven ute deme here — u. |. w. wie L. —
ghreve Philippus van Blanderen.
+ Imdeme jare Criſti 1192, alfo ve heydenen bynnen Aſſcholon vor-
nemen — u. f. w. wie 2. — unbe entfinf de benedyginghe van deme pa-
sweje Celeftino.
+ Bymmen der tyb do bieff de fonynd Richardus van Engheland
— u. f. w. wie 2. — den tempelheren vor grob ghub.
+ Im deme fulven jare worben gefeen vele ftrive van wapenden Iuben
— u. f. w. wie L. — unde warde wol twe ftunbe.
“ 127. In deme fulven jare bevwand de konhnk van Dennemarten
— nf. w. wie 2. — in fwaren benden.
128. In deme jare Erifti 1193, do gewunnen hadden de criften Alters,
unbe de tonynd Richard van Engeland wolbe do varen to lande wedder, unbe
warb ſchipbrokich, unde qwam — u. ſ. w. wie L. — myd groteme ghube ghelofet.
21. Tonpnl': ·henic· DM. 38. ‘san — iuden: unde mapender iude IR. 4. de’: den MR.
1. Ausloffung. 2. Auszug.
1190.
1.
134 U. Detmar · Chronik von 1105—1386.
+ He mofte gheven — u. f. w. wie 2. — unde foren ene to eneme
konynghe.
+ In deme ſulven jare fo ſtarff de konynck Salahadinus — u. ſ. w.
wie L. — men enen olden dod van alle deſſeme groten ghube'.
+ In deme ſulven jare nam —8 Philippus van Vrandryte des:
tontnghes dochter van Dennemarken, Inghebrecht gheheten, ene ſtolte
juncfrouwen; de entfind he myb groten eren. dar na nicht langhe mochte
be er nicht lyden; jodoch en hadde fe nene ſchult. do ere vrund bit clager
den deme paweſe Celeftino, do fande Hei — u. f. m. wie 2. — do toben
je hemelifen ute deme lande wedder.
1. 129. Im deme jare Erifti 1194 do warb greve Alleff van Self"
— u. f. m. wie 2. — Demmemarten.
130. In deme fulven jare bevwand de fulve konynd Eſtlande to
deme anderen male? — u. ſ. w. wie 2. — hertoghe Woldemer.
Unde mende webder to winnende de lande in bat norben ber Elve u
to der Ironen van Dennemarken. exe oldervader hadde yb vorworven van
deme teifer myD groteme gube, wol dat he dat klene tid ſulven brukede.
118. 131. Im veme jare Criſti 1195 do flarff hertich Hinrik van Brims-
wid — u. ſ. w. wie 2. — Wilhelme den herteghen van Brunswid.
132. Im ber | tyb toch feier Hinrik fin ander mal aver de berhteit 5.
in Walland; dar dede he grote daet.
He war Appulien, Salabre, Zalerne, unbe vind Ganffridum des
Tongnghes fone van Cecilien.... . 3 des konynghes dochter van Conſtan ⸗
tinopolim, de gelovet was Ganffridus ſone, dede ſedder nam Peine, .
des leiſers brober.
1196. + In deme jore Erifti 1196 do flarff de biſſchop Mauricius von
Barys — u. ſ. w. wie 2. — in dat role Godes qweme.
um. In deme jare Criſti 1197 do vor de keiſer Hinrik aver mer; dar
wan he en deel der ftebe, borge unbe lande.
133. Do he fines willen en deel geſchaffet hadde, do ftarff he — so
u. f. w. wie 2. — dat eme was vorgheven.
Enen fone he leth, Frederik van Cechlien; den foren de pelegrime
to eneme vorften unbe heren, de by deme keyſer weren.
135. Over Dubeffche heren in Dudeſſchen landen fe toren Philip-
pus, Teifer Hinriles broder. biſſchop Adolff van Kolne unbe palögreness
Hinrik unde de hertighe van Brabant ınyd huipe des fonynges | Ricarous si. se.
van Engheland brodten Otten den greven van Poyters, hertoghe Hin-
riles fone, uppe ben ſtol to Wien, dar he wyet warb. unbe Bhilippus
warb ghewiet to Menke. dar aff ward in den landen grob orlich umbe
brand unde roff unbe unheiles vele. 0
ET
Sa it be ee tie. 80: —
ug. 3. Austaflung.
1194—1202. 135
+ 2y der ſulven tyd lach Tonynd Hinrik, des hilgen landes here —
u. ſ. w. wie 2. — he jhoth dar nedder, unbe ſchoth den Hals entweygh.
136. Im deme jare Erifti 1198 do flarff pawes Celeftinus. na eme
ward pawes Imnocencius 18 jare.
5 Im der tyd qwam bifihop Hartwih van Bremen to lande, dede
varen was pelegrimacien, unbe brochte myd fil bat ſwerd, dar funte Peter
mede affſloch Malchus dat or.
zum + Im deme jare Criſti 1199 do beſworen fit de | Sranfoyfer unbe
de Benebier — u. |. w. wie L. — de dar greve mas to Vlanderen.
1) + Une by der tyd ward ghelegherd de fand in Brandryfe, umme
des willen dat de fonynd de miſſedaet hadde gebaen in finer konyughynnen
Imghebreht!. des wart de konynk tornich — u. |. w. wie 2. — unbe bes
nam er allen troft.
137. In deme fulven jare do ſthalde de konynck Philippus vor
1 Brunswick — u. ſ. w. wie &. — ungewunnen.
Im deme fulven jare befammelve fit de konynk van Demmemarken
unde wolde Hambord unde Stade beftallen; deme webberftunden biſſchop
Hartewich unde greve Alleff unde de Holften myb hulpe des markgreven
Dtten ; alfo kerde wedder de konynk uppe ber Eydere.
» 138. Do wan of in deme fulven jare hertich Woldemer, des konyn-
ges broder, de Reynoldusborch — u. |. w. wie 2. — under be fronen
van Dennemarfen.
139. Im deme jare Criſti 1200 do wan hertich Woldemer — u. ſ. w.
wie 2. — greve Alleff.
= 140. Ok wart em do — u. f. w. wie 2. — unde Segheberghe.
141. In deme jare Erifti 1201 privie idus Novenber do flarff de
zus. fonynk | Knut) — u. ſ. m. wie 2. — to konynghe gewyet.
142. De mas eyn vrome here, des rykes vromen he wol dede, er
be fonynd ward, alfo dede he na noch vromelifer. he ſach der Dudeſſchen
0 iwedracht, unbe bat be land weren werelos in ber norberfgben ver Elbe,
debe —E de hilge hertoge Knuth, beſeten hadde. des makede he
greve e van Orlemunde, ſinen oem, to ryddere; de bedwandk bat
land to des konynghes hand.
143. Do worden de van Lubke dar to bracht — u. ſ. w. wie L. —
be ſegeld — ſineme ingeſeghele.
+ In deme jare Criſti 1202 do ſende pawes Innocencins — u. |. w.
wie — unbe vorherede de land, wor he londe.
144. Im deme fulven jare ward deme konynghe 108 gelaten dat hus
to Lonenbord 2.
{7} 145. By der tyd — u. |. w. wie L. — to Ryghe gebuwet.
EHER
Ve tot: Br —— ER
1. Auszug. 2. Falſch zufammengezogen.
18.
1206.
136 II. Detmar-Ehromif von 1105—1386.
+ By der tyd dre daghe vor unfes Heren hemmelvardes dach zı..
— u. ſ. w. wie L. — grod laghe in den landen mand den luden.
+ Ot worden in der tyd — u. ſ. w. wie 2. — unde hyr na is en
del beſchreven.
+ Im deme ſulven jare regnerde de duvel in den Tateren — u. ſ. w.s
wie 2. — fe flogen fe alle to der erden.
deſſen Tateren is vele van geferenen — u. |. w. wie 2. —
ghude — unde ghude jeghere.
+ Ok ſchal men weten van ben ghoden der Tateren — u. ſ. w. wie L.
— de eme ſchal thoſpreken. ie
+ Ene bundet, dat nene eddeler lude in der werlde find, denne fe
find, ımde dat de criften find vor fe alfo hunde. fe bunden ſik to ghub
fin myd jemande to ſprekende ......
Terıen | ere macht unde wald; over en borfte en welle land zı.sr.
evber ſtad boen wedderſtand, der en borften fe nicht angan; funberlifen 1
de criften, de heten ſe Vrandos — u. |. w. wie 2. — in befieme jare
vorworven fe ereme konynge Cam fo grote ere, Iant unbe ftebe, gold unde
fulver, dat fe de meditigeften worden in allen landen.
+ Im deme fulven jare nemen to fil de Greken den criften oven
— uf. w. wie 2, — tegen | ere vyende. Hm.
146. In deme jare Criſti 1204 do wan konynk Woldemer —
u. f. w. wie L. — bat Ieth he brefen.
147. De fulve fonynd nam des jares des konynghes dochter van
Bemen, gheheten Margareta.
DE in deme fulven jare voer tonynd Woldemer myd groter madhtzs
in Norweghen; dar fette he Erlinghe to konynghe unbe fettebe enen here
toghen, de beyde worden fune manne.
+ By der fulven tyd, do de landgreve — u. f. m. wie L. — tho
Tonynghe hadde gemalet.
+ De konynck Otto unde de Iandgreve voren vor Nordhuſen — so
u. |. w. wie 2, — myd groter macht unde kraft.
+ De konynch Philippus hadde of enen groten hoff — u. f. w. wie
L. — myd fineme wyve.
+ De hertoghe Hinrik brande of — u. ſ. m. wie 2. — dat bleff
ungewonnen. s
148. In deme jare Erifti 1205 de fonynghe tme gheforen to leiſere,
Philippus unde Otten — u. f. w. wie L. — mofte vortyen Otten unde
Heipen Philippe.
149. Des fulven jares flarff — u. f. m. wie 2. — Hertwid | u m,
Bremen.
150. In beme jare Criſti 1206 do halp de nigge Tompngbynne
— u. ſ. m. wie L. — vil na viff jare.
wäß- Qin Blatt angreifen, 18. 2 heten fe De Dar den
ad Kanye Woldemer 10° MR. ee? "Drlinghe"
1204—1211. 137
20... fende de konynd van Dennemarken den biffhop Andreas
van Lunden miyd groteme here to Revele de lant to bedwinghende.
151. By der tyd fande De pawes — u. f. w. wie L. — dat erer en
deme anderen nicht wolbe entwilen.
5 + DE in deme fulven jare privie fal. Marcii — u. ſ. w. wie L. —
voften ſtunden des dag!
152. In ven jare Criſti 1207 tal. Julii do qwam Philippus to
21.39. Baven | berghe; dar floch ene doet eyn palsghreve van deme Ryne, unbe
warb bar begraben ; over he warb dar wedder upgenomen, unde wart bes
io ghraven to Spire.
By tyd do wan Bifipop Woldemer Stade wedder mid. Hupe
der
153. ©: vorſten worden endrachtich unbe qwemen to Vranckenvorde
thoſamende; dar fo ſtedegeden fe konynck Otten to keiſere.
u + Im deme ſulven jare ſande pawes Innocencius 12 abbete van
funte Bernardus orden — u. ſ. w. wie L. — dat he eme ſines landes
ſcholde beroven.
Im deme jare Criſti 1208 do hadde de keiſer enen hoff to Bruns⸗
wit to pingten; bar weren vele vorften unde heren. dar na tod) he aver
ↄ berch to Rome myb velen vorften unde heren, unde ward van deme pa-
wefe Irmocencio gewyget to keiſere erliten.
ne. + Im deme fulven jare | do upelarde dat levend des ghuben heren
funte Franciecus — u. |. w. wie 2. — des hilghen ewangelit unbe ber
apoftele; dar is fin regula up gebumet.
= 154. Im deme jare Criſti 1209 do voer Tonynd Otto to Rome — 120.
u. ſ. w. wie 2. — de pames to keiſere.
155. DE ſtedegede de pawes Innocencius des jares den orven umbe
de regulen des ghuben heren funte Franciscus.
+ Defie Hilghe Franciscus ſtichtede dre orden — u. |. w. wie L. —
win deme geflifen rechte, alfo wol, alſo de twe erften.
+ By der fulven tyd, alfo de feifer was confirmeret Otte van deme
paweſe — u. ſ. w. wie L. — unbe vele ander heren unde vorften.
156. In deme jare Criſti 1210 do flarff — u. |. w. wie 2. — warb 1210.
de vofte biſſchop Bertold dar uth deme cappittele foren.
= 157. Des fulven jares wan konhnt — u. |. w. wie 2. — Prufen
unde Sameland, unde dwanck hertogen Meſtwyne, dat he ward fin man.
DI warb des jares geflaghen konynk Swerker van Sweden.
158. In deme jare Criſti 1211 do buwede fonynd Woldemer dat
hus tho Demmyn, unde wan deme hertogen van Stettyn vele landes aff.
“ + Im deme fulven jare leth konynt Philippus — u. |. m. wie L. —
ummebefetten myd muren unbe myb graven 2.
2, Sander’: Banden‘ M. 12, "Etedinge' : “Rebinge ‚Derneuß ; "Dernardinan
BE runde Gehume; ante Ben nme * 3. —*—
an een 9 a. 4210: 1110 M. eher: cafayne =.
1. Anslafjung. 2. Auszug.
2.
sa.
1218.
me.
138 I. Detmar · Chronik von 1105—1386.
163. Yu deme jare Criſti 1212 — u. f. w. wie L. — biſſchop Gerd
van Ofenbrugghe na biſſchop Woldemer.
des jares ge lonynghes wiff van Dennemarken, des ko⸗ 21.20.
nynghes dochter van Bemt
+ Im deme fulven ji here flarff ene erbar vrouwe to Lemon — u. ſ. w.s
wie L. — by ereme arme unbe fe hadde vorwedet,
+ Im deme jare Criſti 1213 do ward deger vorfonet de unurede —
u. ſ. w. wie L. — myd groter vroude alles volles.
165. In deme fulven jare ſtridden de Stevinge by ber Hoyen unde
worben alle fegelos. io
164. Do buwede biſſchop Gherd van Bremen dat hus to Sluttere.
168. In deme jare Criſti 1214 do nam de konhnk Woldemer —
u f. w. wie L. — Ferrandes fufter van Vlanderen.
169. Im ver fulven tyb lep | dat mene voll — u. f. w. wie 2. — a. ma.
des lede he eyn confilium to Latran. U
170. Dat wart wente to deme anderen jare vullenbracht unde vul ⸗
Ientogen bt} der tyd pawes Innocencius, de na ber tyd tohandes ftarff.
In deme jare Criſti 1215 do was de konynk von Dennemarfen
uppe ber Elve. aljo he word wolde theen vor Stade, dat bewerbe eme ve
Ianbeshere hertich Hinrik.
Dar na tod) de feifer myd deme bertogen, fineme brobere, unde iidꝰ
deme marchgreven Otten van Brandenborch vor Hamborch; de ſtad ward
eme geantwordet myt gudeme willen.
Do de konynk dat vornam, he qwam | myb groter macht, dat eme vi
de keifer entmel aver de Elve. de Denſche konhuk hatte an fineme herem
60,000 Vreſen, ane ander volf.
172. In deme fulven jare do tod} de konynd van Dennemarten —
u. f. w. wie 2, — dat fe de ſtad wedder gheven to des fonunghes Wolde-
mers hand.
+ Im deme jare Erifti 1216 do ward eme grote hervard aver merese
— u. ſ. w. wie 2. — bat mad} men lefen in der kroueken van deme hilgen
lande; of i8 eyn deel na beſchreven warliten.
173. Im deme jare Erifti 1217 do buwede de fulve ghrene Alberd
— u. f. w. wie L. — enen groten vaften torne van teghele.
174. By der tyd wart of de borch — u. f. w. wie L. — ummerss
gemuret unde ſtark geveftet.
175. Des jares — u. |. w. wie 2, — warde twe jar land.
176. Im deme fulven jare ftarff keiſer Otte — u. ſ. w. wie L. —
van ſyner ftarfe unde vromheit ward ſedder gefprofen vele.
177. Des rykes vorſten qwemen — u. f. w. wie 2, — koninck to.
biivenbe.
178. Do Ieth konynk Wolmer — u. ſ. w. wie 2. — fil to konynge
kronen ĩ.
—— “vorfomet de undrebe'; veron·t unbe vrede' 7. 0. iridden':
Hmm. 11. " Glutie ı me er falten ——
1. Entfellung.
1212-1224. 139
+ Im deme jare Criſti 1218 do togen vele volfes in bat hilge land
— uf. w. wie 8. — beth to Achon in dat hilge land.
181. In deme fuloen jare ftarff — u. ſ. m. wie 2. — Albrecht
von Vrandenbord.
5 183. To deme fulven male ftarff biſſchop Gerd van Bremen —
u, f. w. wie 2. — des heren fone van ber Lippe,
179. By ver w wonnen of des ſtichtes noten edder manne van
Bremen dat hus to Vorden myb den Bremeren !.
180. Dar na — u. |. w. wie 2. — vele duſent volles dar vordarff.
fr} + In deme jare Criſti 1219 do warb vorfloret de crone alle der
ſtede, IHerufalem — u. ſ. w. wie L. — hyr umme fo brefen fe ven
tempel nicht.
+ 2% der fulven tyd, alfo de Heiden wonnen Iherufalem — u. ſ. w.
wie 2. — dat beleben de criften mand ſik under enander.
u + Dar na fanden de criſtene duſent wepenere — u. ſ. w. wie L. —
Dat ſloth unde de ſtad nach ereme willen.
186. Im deme fulven jare was of de konynk van Ungeren — u. ſ. w.
wie L. — over mer to varenbe; unbe hertoge Lippolt van Oſterryke —
unbe fe? deden bar grote macht unbe daet unde lefteven ere reyſe miyd
Agroten eren.
187. Im deme jare Erifti 1220 do wyede to Rome — u. |. w. wie
2. — to konynge ghewyet.
+ Im deme fulven jare ward de ſtad Damasco geftertet — u. ſ. w.
wie L. — webber aver to theende in fin land.
= + Im deme jare Criſti 1221 do was in deme rufe der Franfoyfere
ene ghemene plaghe in prelaten unbe in landesheren, bat fe ftorven ®.
188. Im deme fulven jare man de biſſchop van Bremen — u. |. w.
wie 2. — van der Wolpe aff.
189. Ot ſtarff do Berangaria — u. f. w. wie L. — lonynghe
»worben.
+ In deme jare Criſti 1222 do was konynck Johan van Iherufalem
— u. f. w. wie 2, — unde ſochte hulpe teghen de heyden.
+ In der ſulven tyd warb des fulven konynghes Johannes dochter
— u. f. w. wie L. — alfo he fwor deme gende Onorio.
» 190. Ok was do eyn carvenal, Gregorius gebeten, in Denne-
marlen.
195. Unde greve Hoyer van Ballenfteine — n. ſ. w. wie L. —
de veſte. dar na
+ Im deme jare Criſti 1223 do toch de konynk van Iherufelem —
“0. ſ. w. wie 2. — unde of gub dar | mebe, des vele unbe durbar was
unde mechtich.
+ Im deme jare Criſti 1224 bo vor de Singer van Bremen —
u. f. w. wie 2. — befeten de borge ghreven Albertes.
8. Borden’: 'Berden’ M. 19. “efeden': sloffeden' M. 30, *1228°: 12200.
1. Antıng. 3. Auszug.
2. 8-
ao
1218.
1219.
1a.
1208.
140 U. Detmar-Ehronif von 1105—1386.
7 Dar na to hant ſtridede greve Hinrif van Swerin wedder greve
Alberde van Louenborch; ven feghe je wan — u. ſ. w. wie L. — weren
vorghan 23 jare.
+ In deme jare Erifti 1225 in deme vaftelavende ide [nor ghreve Alleff vi u⸗
— u fm. wie L. — gheven de borch unde be ſtad [de van Holften. s
+ In _deme vorbenomeden jare do warb gi —* den broderen
van funte Katherinen — u. ſ. w. wie L. — dede dar uppe de vrigheit
der ſiede find gegheven.
+ In deme jare Criſti 1226, do be van Lubeke feghen unde vornemen
— u. f. w. wie 2. — an den feifer eren heren. 10
+ Dar na fo ward ghaus grob hunger.
+ 24 der tyd do buwede hertich Hinrik — u. f. w. wie 2. — ger
broken was.
+ Im ver fulven tyd warb biſſchop Engel | breit — n. f. w. * un.
2. — dede fin man unbe fin maghe was.
+ Im deme jare Criſti 1227 do ſtarff konynk Ladewich van Brand.”
role — u. f. m. wie 2. — in foneme 14 jare.
+ To der fetven tyd warb of los — u. f. w. wie 2. — gevangen
leghen to Pary⸗
197. Fi der tyd flarff de ghude Franciscus — u. |. m. wie L. —»
gebeterd is.
+ Do ward of to Colne gheradebraket — u. f. w. wie L. — des
bifichoppes van Colne.
+ Nu horet, wo de fonynf van Dennemarten — u. |. w. wie L. —
worden dar vele geflaghen.
198. Im der tyd hadden de van Lubeke ere boven gefant aver bercte
— u. ſ. w. wie L. — by deme Romeſſchen ryke. alle ere vrigheit unbe
alle ere recht — ere vrigheit unde ere recht.
199. By der tyd de palsgreve hertoghe Hinrik — u. ſ. w. wi
2. — to Stade los.
+ De keiſer underwand fil der ſtad to Brunswick — u. f. w. wie Fa
— ven feghe beheld de hertoghe unbe de ſtad.
+ Do voer aver de konynk — u. f. w. wie 2. — unbe wannet.
200. Greve Alleff van Holften unde ghreve Hinrik | van Sweryn 2ı.ae.
unde de van Lubeke — u. f. w. wie L. — hertoghe Albrechte van Saffenss
— de konynck van Dennemarlen.
+ Do de konynck de Detmerſchen hadde bedwunghen — u. f. w. wie
2. — be hertoghe van Luneborch be halp fynem | ome, deme tonynghe. Si...
+ Im deme fuloen jare warb pawes Gregorius — u. |. w. wie —F
— umde fath 14 jar.
+ Im deme jare Criſti 1228 do upklarede dat levent des hilgen ſunte
Anthonii — u. ſ. w. wie L. — im den tal finer hillighen.
201. Im deme fulven jare qwemen to Lubeie toſamende mhyt groter
t — u. ſ. w. wie 2. — hertoghe Dtte | ward ghevanghen; des ko vi. v⸗
nynghes volk ward almeiſtich gheflaghen unde ghevanghen. alſo — datıs
3. warmer’ : wan· M.
12251230. 141
fe alle Loff unde ere gheven Gode, unde noch jummer mer gerne don ſcholen.
dar to der tyd gheven fe loff unde ere der hilghen vrouwesnamen funte
Maria Magbalenen, unde ſtedegheden in ere ere de borch to Rubele, dar
van fe buweden eyn ſchone clofter, unbe beſtedigeden den orben der pre⸗
sbifere dar inme1; unbe ghevet noch uppe den fulven dad} ene mene ſpende
to eiwighen daghen, eneme yewelfen armen myiynſchen eyu with broth van
eneme halven penninghe.
+ In der fulven tyb warb de biſſchop van Utrecht — u. f. w. wie
2. — myd 400 rydderen.
Per) + Do ward of ene grote vard aver mer. de | keiſer — u. ſ. m. wie
"8. — unbe buweden Saat.
202. By ber tyd flarff de vrome here van Sweryn — u. ſ. w. wie
2. — he dachte finer mere to neten.
203. Greve Alleff van Orlemunde de warb do los — u. f. w. wie
158. — find ſedder in ghebleven.
+ Im deme jare Erifti 1229 do upklarde dat levend der hilgen vrou⸗
2. se. wen funte Eliſabeth — u. f. w. wie 2. — de lefe | er pafiyonal, dar er
hilghe levend ganglifen inne gheſchreven fteit.
+ 89 der tyd fo fonede de bifihop van Bremen — u. f. w. wie L.
2 — des greven Alves dochter.
205. Des fulven konynghes fone, de junge fonynd Woldemer, nam
— u. f. m. wie. — to Rypen.
+ Im deme fulven jare, do fit de keiſer myd deme pawefe nicht konde
vorenighen — u. f. w. wie 2. — des wart bedrovet alle de criftenheit,
de bar mas.
+ De wile de keiſer was aver meer — u. f. m. wie 2. — myd
hulpe der Dudeſſchen pelegrime.
+ Im deme jare Erifti 1230 in wynachten daghe be bifihop van
Bremen toch — u. f. w. wie 2. — unde ſchedede ane vromen van danne.
» 206. Des jares flarff .....
zum. 208. ..... | do fi ghreve Alff hadde bevrundet — u. f. m. wie
2. — finder Binder.
209. Do de grymmighe konynck fah — u. f. w. wie L. — alfo yd
ovel vore dar inne fomen was.
= 210. Do de konynk dat vornam, dat de van Lubke ere havene unbe
exe deep vorwaren wolden, bo dachte unde mende he, dat fe lichte mer hulpe
hadden. he wendede wedder umme, unbe vor myd finen ſchepen vor de
Bernouwe — u. f. w. wie L. — uppe deme lande, dar fe mtb hulpe
der Holften farfer worden. fe nemen to hulpe — de konynk krech dar van
⸗ cleneme volle grote ſchame umde [hande — unbe hebben eyn ewich Loff uu
unbe jummer mere.
5. Ypende' : penne MR. 30. Es fehlt ein Diatt; auf BI. 47 oben: “lie font etitete biebe wi‘.
ne DT Daran men OR ehe MR.
'ene badene feblt MR.
1. Eutfellung.
1.
120,
142 II. Detmar-Epromif von 11051386.
+ Im deme jare Criſti 1235 do was groth dure kop des kornes unbe
dure tyb umde Hungher in Brandrufen — u. |. w. wie 2. — bat fe ſtorven.
211. Bynnen der tyd orlegheden de Homer my dem paweſe —
a. f. w. wie &. — uppe de Romere.
215. Ere dan he ye webder qwam to Dubefihen landen, do habbens
de van Lubeke over berch Dide unbe valen | worfunbiget myb boden umbe nı.am.
breven — u. ſ. w. wie 2. — 13 ſchillinghe Enghelich.
216. Dat ghreve Allff unbe de flad to Lubke thofamenbe ſakeden
— u. f. w. wie 2. — alſo vor gheſchreven is.
217. Dar na toch in deme winter de hertoge Otte — u. ſ. w. wien
2. — konde eme nicht wedderſtan.
218. In deme fulven jare ſtarff — u. f. w. wie 2. — funte Eli
fabeth vader.
220. In deme jare Criſti 1236 in funte Wolbrechtes daghe do vor ⸗
Hoff | men funte Eliſabeth — u. f. w. wie 2. — van menmighen landen. IE „.
221. Tho herenmiflen dar na — u. f. w. wie 2. — mer beme
twe bufent pelegrime.
225. Des jares ftarff biſſchop Woldemerus — u. f. w. wie 2. —
van Bremen.
+ Im deme jare Criſti 1237 do bevol pawes Gregorius — u. |. w. x
wie 2, — van den heiben to ber erben.
nel 226. By ber tyd ſtarff fonynd Johan — u. ſ. w. wie 2. — keiſer
jen.
227. Dar na voren de van Meilan — u. f. w. wie 2. — ‘ou left
dy uppe der Dubefchen manheit, unde ere elende hyr nicht betrachteſt; 2
vore fe webder to rugghe’1 — poteftaten; ben leth be des anderen jares
hengen boven bat mere; be gaff eme boc alle dage, de wile dat he fath,
to etenbe eyn punb vofignen?,
230. Des fulven jares — u. |. w. wie 2. — tho Reynevelde.
+ Im deme jare Criſti 1238 do was ene mene plaghe — u. |. w.
wie L. — nicht konde drinlen funder water.
+ In deme fulven jare was by Eremon in Brandrile — u. |. w.
wie & — unde he warb wol ſeende.
232. By der tyd flarff — u. |. w. wie 2. — van | Dfenbrugghe. Le.
234. Des fulven jares vor ghreve Alleff — u. |. m. wiel. —s
abbet tho Stade.
+ Im deme jare Criſti 1239 do held de pawes ben Feifer — u. ſ. m.
wie L. — van droffeniffe in deme jare negheft ſtarff.
235. In deme fulven jare, do de greve Alff von Holften wedder
qwam unbe fun wiff Hellewid van Rige, myb — u. f. w. mie L. — herr
toghen Abel, ſynen ſwagher.
+ Im deme jare Triſti 1240 do vorhoff fl eyn mechtich man im
FRA u PR i wa — 16. *perenmiffen' : *eren miffen M. 27. oh
1. Entfellung. 2. Arge Entftellung.
1235—1245. 143
..... Zurten. he hadde — u. ſ.w. wie 2. — hyr umme fo en love eyn
mynſche nicht tho drade.
7 Im deme jare Criſti 1241 do worden ghevanghen twe Franceſſche
ryddere — u. ſ. w. wie 2. — Reymundus de Gnafyo?.
s 239. In deme fulven jare ftarff — u. ſ. m. wie L. — dede fin
ryke grotelifen unbe merftifen vormerebe.
241. Des jares was brad in der funmen — u. ſ. w. wie 2. — unbe
warb duſter ene ſtunde.
242. Do wart greve Johan — u. ſ. w. wie 2. — van Saſſen.
1 243. Des ſulven jares vorherden de Tateren — u. |. w. wie L. —
arm unbe rufe.
+ Im deme jare Criſti ke alfo ve —** m herden groten ſchaden
ghedan — u. ſ. w. wie 2. — noch groteren
+ 39 der fulven tyd was in er w. wie L. — gemor«
1 bet in deme firive jamerlilen.
usa + Im deme jare Criſti 12|43 des negeften daghes Johannis bab«
tiſten — u. ſ. w. wie 2. — 11 jar unde 6 mante.
+ Ban deme pawefe warb broder Alve diſpenſacie ghegeven —
a. ſ. w. wie 2. — to fubbiafen.
* + Defie pawes Innocencius ſettede grob vord den ſtoel to Rome
— u. ſ. m. wie 2. — in groten ſchulden.
+ In deme ſulven jare maleden de Tateren ene grote herevard uppe
de Turken — u. ſ. m. wie L. — 17 hundert hovede qweles, in groten
derten, alfo camelen, mulen, perde unbe ofien unbe efelen, ane anber
sqwid.
+ Im deme jare Erifti 1244 do was eyn Turke — u. ſ. w. wie L.
— hyr mad) men merken, dat loghene unbe droghene nicht laughe moghen
beftan.
247. In deme jare Erifli 1245 do hadde pawes Innocencius to
»feun — u. |. w. wie 2, — den de Iorevorften dar to fetten unbe keeſen.
245. In deme vorbenomeben jare qwam be brober Alleff, dede greve
was ghewefen to Holften, webber to lande — u. f. w. wie 2. — in funte
Gregorius daghe.
246. By der tyb was de Fonynd van Dennemarken myb groter
au macht to Kolbinghe — u. f. w. wie 2. — daghet | ene wile.
" + 24 der ihd dede de foldan van Babilonien — u. f. m. wie L. —
alfo he erften ionde.
+ To der ſulven tyb Ieth of de pawes prebelen — u. f. w. wie 2.
— tho Henegonw unbe in Dudeſchen landen jegben — ven he wolde
0 hebben to teifer.
a. + Imveme fulven jere do ſande | de pawes — u. |. io. wie L. —
we mer wil weten, de leſe in der fronelen vorbenomet.
+ Im deme fulven jaxe na deme dode Gajafadini — u. |. m. wie
& — de is beter den de tyus.
0. unde — jeghen fehlt MR.
1. Auelaffung. 2. Auezug.
m.
1248.
144 II. Detmar-Ehronit von 1105—1386.
+ Na der tyb des | fulven jares was de fonynd van Armenien — Si...
u. f. w. wie 8, — unde ward eme of tynsaftich.
249. Im deme jare Erifti 1246 de keifer was mit fineme fone Eon-
rade — u. |. w. wie L. — des fe klene achteden.
250. Des fulven jares warb eyn grob krich twiſſchen deme Eonynghes
var Ungeren — u. |. w. wie 2. — discet servire tributo.
251. Des fulven jare® quemen to lande van Parts Johan —
u. ſ. w. wie 2. — eyn grod philofophus.
+ Im deme fulven jare ward gehoghet — u. ſ. w. wie L. — u
dur ſcholt erlos bliven alle dine daghe'.
+ Im deme jare Criſti 1247 do was in deme hilghen lande ene Pr
— u. f. w. wie L. — unde flarff des goygen dodes.
253. Des fulven jares ſtarff biſſchop Johan van Lubele — u. ſ. w.
wie 2. — in | den dom begraven. Si.
254. By finen tyden voren de monnefe ute der ſtad tho Lubeke — 13
u. ſ. w. wie 2, — unwillen uppe ben rad to
255. Na bifjhop Johan ward vormunder des ſtichtes — u. |. w.
wie 8. — under der erge to Bremen.
+ In deme fulven jare ward of facreret de hilge Ethmundus —
u. ſ. w. wie 2. — alfo men mad) vinden beſchreven in ſyneme hilgen zo
levende warlyken befereven.
257. In deme ar 1248 do was des paweß legate — u. ſ. w.
wie 2. — tho konynghe ghekaren.
258. By der tyb ſiarff biſſchop Bernhard van Paderborne — u. ſ. w.
wie 2. — biſſchop tho Munfter, en to Paderborne, en to Bremen. erez
vaber, de eddele man ofte here van ber Lippe — unde warb Dar na
biſſchop.
+ In deme ſulven jare was of rede Ladewich, konhnk van Brand-
role — u. f. iv. wie &. — dar worden Sarracenen unbe Heiden sehr
to beme hilgen criften Ionen.
+ Im deme jare Criſti 1249 des ſondaghes vor pinzften — u. ſ. nn
wie 2. — de fe hadden by Rome,
+ Im deme dage ber hilgen drevaldicheit do fegelven fe — u. |. w.
wie 2. — to der ſtad Damiat.
+ De Heyden weren uppe ener ſyden — u. ſ. m. wie 2. — mentess
fe nenen webberftal vornemen.
+ Men fpraf dat in der tyd, ſedder — u. ſ. w. wie 2. — | von.
telene unbe wunbermerfe unbe wunbere,
+ Im deme 8 daghe der Hilghen drevoldicheit do tredede de konynck
van Branckrike — u. ſ. w. wie 2. — do fe left de ſtad hadden ghewunnen. «
+ Im deme fulven jare do bemannede konynck Ladewich de ſtad Da-
miat — u. |. m. wie 2. — | den he dicke en gaff van veme hemmele. sı.sm.
+ Sm der tyd flarff de ſoldan von Babilonien — u.[.w.wiee.— ⸗
der fo vele vorfammeld was, dat men nicht wol fchriven fan.
M. 34. ‘Domiat': ‘Damafce' M. 37. van’: ‘dan M. 41. 'beman-
MR. 4142. Damiat' : Damafıo' RM.
1246-—1251. 145
+ Dar na worden begrepen deghedinghe — u. |. w. wie &. — de
worden gebobet unbe worden alle mertelere Godes.
259. Im deme fulven jare was de fonynt van Dennemarken —
21. 70.0. ſ. w. wie 2. — branden | de bord} unde be ſtad al beger to ber erben.
5 260. Im der tyd weren of vyende de van Lubeke unde de van deme
Stralefiunde — u. }. w. wie 2. —
de bebberve vrome deghen
to tornehe ghar vorweghen
Allerander van Solbwebele,
10 de myb finer manheit vordenede ber eren ſedel
— beth an deſſe jeghenwardige tyd nummende en ſchuth.
261. Des jares ſtarff konynd Eryk von Sweden — u. ſ. w. wie
8. — be do to Sweden weren!.
+ Im deme jare Criſti 1250 do upklarde dat hilge Ievend des ghu-
1sben fımte Peters van Meylan — u. ſ. w. wie 2. — to eneme martelere
un. 262. In deſſeme fulven jare | voren de ghreven van Holften myb
groter macht — u. |. w. wie 2. — bat orloghe warb do vorevenet.
263. Do qwam bo de fonynd im des hertogen land — u. f. iv. wie
202. — myd finer vrouwen Mecelve gefronet.
264. Bymnen der tyd qwam Woldemer, konynk Abels fone —
a. ſ. w. mie 2. — myd 6000 marken lodighes fulvers.
265. Nu boret, wo de Laghe, de dar den konund fo bormorbede
unbe fo ovel handelde, wo he var by vor. he fammelbe vele ghudes —
zu. ſ. w. wie L. — dat he wedder eren willen je wolde dwinghen.
266. Dar na in funte Rucien daghe flarff de keifer Vrederil —
n. f. w. wie 2. — in deme fulven ftichte.
267. Do hadde Rome — u. f. w. wie 2. — yar.
268. Ummie bat keyſer Vrederyk in deme banne ! was une fo drade
3 flarff — u. ſ. w. wie 2. — de vordreven keiſer Vrederyk.
+ 2y ber ſulven tyd, alfo de konynk Fernandus regerde — u. f. w.
wie 2. — umbe ieth fit mtb alle finen ingefinde open.
mw. + Im deme fulven jare warb | de ftad geflihtet — u. f. w. wie 2.
— van bifigoppe Heydenrile.
* + Im deme jare Criſti 1251 in ſunte Barnabas dage — u. |. w.
wie L. — mer denne halff.
269. In deme fulven jare nam der Romere konynk Wilhem
hertogen Otten dochter — u. ſ. w. wie L. — twe van bes konynges
neqien.
2 270. Des jares mas konynk Conrad, des keyſers ſone — u. |. w.
wie L. — na fünes vaders dode.
. edel: Wer. vorloghe' : nel. © x m. ante x
—X 8 Pe ordel' IR. vorevenet: voreniger. M. 26. ante’
1. Entflellung.
Gtäbtehromiten. XIX. 10
121.
12.
&
&
146 UI. Detmar-Ehronif von 1105—1386.
271. By der tyb qwam to Parys ene grote fecte unghelovigher lude
— u. f. w. wie 2. — unde erer vele worden vorftoret unbe gebobet.
272. Im deme jare Erifti 1252 do ftarff koningh Conrad to Pullen
— u. f. w. wie 2. — orlogede up den pawes alle myle.
273. Des jares Primi unde Seliciani do flarff hertoge Otto vans
Brunswyk — u. ſ. w. wie L. — Otto biſſchop to Hildenjem.
274. Dar na to funte Peter unde Pawels vaghe | do bleff dot ko⸗ zı.se«.
ningh Abel — u. f. w. wie 2. — vele orloges unde vele ſtrydes.
275. Do de kouingh Abel dot mas — u. f. w. wie L. — dar he
begunde to kyvende up eneme fpele. alſo vor geſchreven is. i0
276. O8 wart de ridder her Hermen van deme Kerkwerder —
n. f. w. wie 2. — ben he dede overlaft.
277. Nu merket: wo de koningh Abel umde de twe rydder vore
ſchuldich weren des dodes — u. f. w. wie 2. — fo quam herde openbar
de | wrafe des benebieden Godes over fe.
+ In deme jare Erifti 1253 do upelarebe dat Hillighe levent der
hilligen juncorouwen funte Claren — u. f. w. wie L. — umde en nn
exe wald nicht mer vorfolen.
278. Im deme fulven jare fande de grevyume van Blanderen —
a. f. w. wie 2. — unbe worben alle ſeghelos. »
279. Des fulven jares ſtrydede of Hinrid van Emeldorpe — u. |. w.
wie L. — dat men dar na langhe in deme lande wufte van to feagenbe aff.
280. By den tyden entfengh koningh Woldemer . .
Bl. 2.2... 1 Hertoge Alberve van Brunswyk — n. ſ. w. wie L.
— ben biſſchop to Bremen. =
282. Na des flarff Innocencius quartus — u. f. w. wie 2. — an-
dere grote | Dingh fine daghe. DI. 60.
283. In deme fulven jare na Innocencius wart pawes Allerander
— u. f. w. wie 2. — van beme levende funte Francisci.
284. Ok gaff he der ſtad unde den borgeren to Lubeke grote gnade so
unbe vrygheit.
285. Im deme jare Erifti 1254 do leth de hertoge van Beeren —
u. f. w. wie 2. — de he er tech to unrechte.
286. By der tyt wart of biſſchopp van Lubele — u. |. w. wie x
— de ertze van deme paweſe.
+ Defie fulve broder Johan, biſſchopp to Lubele — u. ſ. w. wie a
— alfo dat wol i8 openbare.
+ In veme jare Criſti 1255 do ſochte de foningh van Armenye —
u. f. w. wie 2. — bat fe predeleden unde oveden godesdenſt.
287. In dem jare Erifti 1256 do voer koningh Wilhelm myt gro- «
teme heer — u. f. m. wie 2. — eer fe den wedder geben wolden.
288. Na deme dode koningh Wilelmus fo wart koningh Richard
— n. f. w. wie 2. — möt ſyner vrouwen wyet unde kronet.
1. fecte': fette‘ M. 11, “Rerhwerder' : Merfwebder M. 13. mo’: mei MR. 38. 90"
FM. te, 42. Honingh Micharb' fehle IR.
1. Auslaffung.
1252—1260. 147
+ In dem jare Crifti 1257 do bevoel Mango Can — u. f. w. wie
2. — gelegdet unde geboret in ſyn ryle mut groter ere.
289. In dem ſulven jere nam byſſchop Gherd van Bremen —
u. f. w. wie 2. — dar wart do eyn dad} under namen.
290. Des | fulven jares ftarff hertoge Woldemer — u. ſ. w. wie
2. — Jermers dochter, des heren van Rugen.
291. Des jares ſetteden fil de bunbere — u. ſ. m. wie 2. — wed⸗
der den koningh.
292. Do flarff des jares — u. ſ. w. wie L. — Olrid van Bluchere.
10 + Im dem jare 1258 do toch Halohon — u. ſ. w. wie L. — men
de Sarracenen ſcholde men vorbruden in bat denfte.
293. In deme fulven jare in funte Blaſius dage — u. ſ. w. wie
2. — to Hambord koningh Abeles dochter.
294. Dar na in funte Panthaleonis dage — u. f. m. wie L. —
1sde ſyn ſtichte vromelifen vorftunt.
295. Ban deme bifjcoppe Gerardo in anderen bofen beſchreven ſteyt
— u. f. w. wie 2. — dat brudbe dat mil id dy feggen funder broghene
— 40 jar unde bar boven nicht enen dach — ftarff he.
296. Do wart dar na to Bremen eyn grot twelore — u. f. w. wie
202. — unde quam vrolifen webber tho lande
297. Im deme jare Crifti 1259. do fyne pawesbreve worden ger
leſen — u. ſ. w. wie &. — entvillens bar na unbe volgeden nicht erer fale.
298. Des jares flarff Eriftofferus, ver Denen koningh — u. f. w.
S1.e0. wie L. — vele orleges | unde ftrybes.
2 299. De greven van Holften — u. f. w. wie L. — to konynghe.
5
vi. eat
300. Ot quam dar der Ruyaner here Jermer — u. |. m. wie L.
— des laudes vele.
301. By der tyt wan de keyſer van Grelen — u. ſ. w. wie L. —
hadden genomen.
» 302. Do weren od de van Florencia — u. |. w. wie L. — vele
dufent doet.
+ 24 der fulven tyt, do Halahon — u, |. w. wie 2. — des konyn⸗
ghes van Armenyen.
+ By der fuloen tyt oyngen fe of — u. f. w. wie 2. — mt guben
3 criften luden.
+ Im deme jare Eriſti 1260 do ſchickede Halohon — u. f. w. wie
2. — quemen kume wedh.
305. Im der tyt was over de Ruyanere Jermer — u. f. w. wie L.
— uod) vele aff weten to fprefen unde to ſeggende.
“ 306. Do voer be koningh van Ungeren to Bemen — u. f. w. wie L.
— dar mebe wart de fone vullentogen.
307. By ber tyd lach to der Darzow ene borch — u. ſ. w. wie L.
— bar grot wrafe na ſchude.
h ' : “Re "UM. 9. "Dirid’ : ‘Erid' M. %. A te’ M.
— an: an
10*
1387.
1260.
120.
1206.
148 DI. Detmar-Ehronit vom 1105—1386.
+ Im deme jare 1261 do reguerde Wybaga in Syrien — u. f. w.
" wie %. — mummer holt unde ny fo vruntlid, alfe fe | tovoren habben au ea⸗
308. Im deme fulven jare quam de greve Johan to Lubele —
2. f. w. wie 2. — de worden ſere vordacht. 5
309. Des jares in funte Urbanus daghe do flarff to Bytarbhye —
u. f. w. wie L. — der hilligen drevaldicheyt.
310. Bor der tyt im funte Olavns dage do weren de greven van
Holften up de Loheyde — u. ſ. w. wie L. — unbe fyne moder Margareten.
311. Do de greve Johan nt der vendnifle was gelomen — u. ſ. w. 10
wie 2. — moften bar inne myt dem volle nicht benachten ene nacht.
312. OF wunnen de van Lubele de borch to Darſouw — u. ſ. w. wie
2. — Darfow unde Grevesmolen.
+ Im deme jare Criſti 1262, do de foldaen van Egypten vomam
— u. f. m. wie 2. — to deme konynge. i⸗
313. By der tyt ſtarff — u. ſ. w. wie L. — van Sweryn.
314. Do wort eyn dad) to Quedelenborch gelecht. dar quemen —
u. f. w. wie 2. — de vorbreven Holften quemen wedder upp ere gud.
+ Ian dem jare Erifti 1263 do Halohon — u. ſ. w. wie L. — age.
der Tateren leyſer.
315. Im deme fulven jaxe ftarff greve Johan van Holften — n. ſ. Fried
wie L. — dyt weren alle vrome wife ĩude nude heren, unde Ieveben | almı.em.
de daghe eres Ievendes in erbarhet.
316. In dem fulven jare verfehreven quam hertoghe Albert vo
Brunswygk — u. f. w. wie 2. — und welene.
317. Des ſulven jares bo lende pawes deme greven van Pu
vincien Karolo — n. f. w. wie 2. — van Frandryfen.
+ Im dem jere Criſti 1264 do veguerve Aboga Can — u. f. w. wie
2. — de underbrad he alle.
318. In deme ſulven jare wart Tonyngh Erid — u. f. w. mie 2.”
— in fon rote.
319. Do ſcheen eyn fterne — u. |. m. wie 2. — vil na vyff maente.
320. In deme jare Erifti 1265 do voer Karolus van des pamefes
wegene — u. f. w. wie L. — unbe bleff dot an deme ſtryde.
321. Des jares wart gekoren pawes Clemens — u. ſ. w. wie L. — ꝛ.
do hete he Gwido Fulcodii.
322. Des jares nam to Hamborch — u. f. w. wie 2. — van Hol«
fen unde Schouwenbord.
323. In dem jare Criſti 1266 do quemen in Öhfpannyen Sara-
cenen van Africa — u. |. w. wie L. — unbe wunnen | dat lant do on
webber. “
324. By der tyt quam to Lubeke Gwido de cardinal — n. ſ. w.
wie 2. — den bufihopp van Lunden.
325. Des julven jars ftarff hertoge Birgher van Sweden — u. |. w.
wie 2. — de quam ſedder van deme rufe umme ſyner unbaeth willen. as
12. DV: OEM; Iroth. 28. Mboge Can: "bogaten' TR, 44. “Birgher' : Bregher M.
1261—1273. 149
+ Im dem jare Erifli 1267 des negeften dages na unfes Heren
hemmelvardes daghe — u. f. w. wie 2. — vil na altomale.
326. Im dem fulven jare ſchach to Lubeke in deme dome — u. ſ. w.
wie L. — of mennych mynſche des wart gebetert.
s 327. By der fulven tyt quam to Rome — u. f. w. wie 2. — dat
was fere wedder den pawes.
328. Alſo ſtarff de pawes Clemens to Biterbie in ſunte Andreas
daghe — u. ſ. w. wie L. — 9 maente.
329. In dem jare Criſti 1268 do leth koningh Erick van Denne ⸗
io matten — u. f. w. wie 2. — Eryf van Sleßwyt.
+ By der tyt wart be ſoldaen van Egipten — u. |. m. wie L. —
de in deme billigen Iande weren befeten.
+ ®y der fulven tyt — u. ſ. w. wie 2. — ene hertogurme van
lefen.
23 330. Im deme jare Eriftt 1269 do quam Conrabinus — u. f. w.
wie 2. — de ſlechte wedder de flechte.
331. Des jares quam de ſoldan — u. ſ. m. wie 2. — allent bat
he dar vant.
+ In dem jare Eriftt 1270 do moyebe deme koninge — u. |. w.
wie 2. — unde en konde nenes volles entberen.
+ Des nam de koningh van Armenyen — n. ſ. w. wie L. — vrygh
in bat role.
+ Im deme fulven jare, alfo de foningh van Armenyen — u. f. w.
wie 2. — in enem billigen faligen levenve.
2 332. In deme jare Criſti 1271 in deme erſten dage des manen
Septembris do wart gekoren — u. ſ. w. wie L. — over mer pelegrymacie.
333. Des fulven jares ſtarff de koningh Ladewich van Vranckryte
— u. ſ. w. wie L. — beſath dat rule.
DI. 08e. + | Defie faltge koningh Ladewich — u. |. w. wie 2. — unde her
3 Albert, des pawes legate.
+ Des jamers morben de criften fere bedrovet — u. f. w. wie L.
— hyr mede togen de criftene ute deme lande.
+ Im deme fulven jare entfind Dat cruce de erlile Hinrid van Mele-
lenborch — u. f. iv. wie 2. — tme unde twintih har al umme.
» 334. In deme jar Eriftt 1272 do ftarff hertoge Erid van Sleswyl
— u. f. w. wie 2. — myt enem groten rove.
+ Im deme fulven jare toch de folban van Babilonien — u. f. w.
wie 2. — dat fe nicht meer macht ſcholden hebben.
DL. 335. Im dem jere Criſti 1273 de wart geloren der Ro|mere ko-
sningh Robolff — u. ſ. w. wie 2. — by achteyn jaxen.
336. Des fulven jares wart grote dure tyt van ber vaſten —
u. f. w. wie L. — bat de ſchepel rogge golt 9 pennynge, de dar tovoren
gholt 3 ſchillinge; in anderen fteven gholt he vele meer; unbe de ſchepel
haveren gholt 6 pennunge, be tovoren nicht mer golt den 2 pennynge !.
40. Rebeifl : Redeleſ M.
1. Entftellung.
am.
1m.
1m.
127.
1285.
150 U. Detmar-Epronik von 1105—1386.
337. Im ver tyt ſtarff biſſchop Hilbebolt van Bremen — u. f. w.
wie L. — Gyſelberd, de eddele man van Brunchorſt.
338. Im der tyt do nam koningh Erik van Dennemarten Agneten
— u. ſ. w. wie L. — mt deme pyle.
339. In der tyd hadde pawes Gregorius — u. ſ. w. wie. —s
lande over meer to helpende.
+ Im dem jare Criſti 1274 do bat de junge foningh Buonus —
u. f. w. wie 2. — dar he dachte fulven to theende.
+ Im deme conftlio nemen to fit ve Greken — u. |. m. wie 2. —
unbe quemen wedder tho lande ghude criftene. 10
340. In der fulven tyt ſetteden de Sweden fid wedder eren koningh
Woldemer — u. ſ. w. wie 2. — grote beweginge in deme ryke.
+ Im deme jare 1281 | do wart de keyſer van den Tateren Abaga vi o-
En fere gereyſet — u. f. w. wie 2. — jegen den folbaen to thende to
jipten. 1
359. Im deme fulven jare in cathebra Petri do wart pawes Mar-
tinus quartus geloren — u. f. w. wie 2. — den Almanyen was he fun-
verlifen bofe, umme fale, de em ſchude to Parys.
+ Im deme jare Criſti 1282 in deme wynter do tod) Aboga Can —
u. f. w. wie 2. — unde wart en Sarracene. »
360. Im deme fulven jare do vorhoff ſik eyn nye orligh in Demme-
mar | fen — u. f. w. wie L. — unde bat warde ene wile. DI. 700.
+ In deme jare Criſti 1283 do begumbe to vegnerende in Tateren
Machamet — u. f. w. wie 2. — unbe dyt wrof in deme negef| ten jare, a 08,
fo hir na i8 befereven.
361. By der tyt wart of orloge in Dennemarken vorfonet une
vorenyget, unde hertoge Woldemer quam wedder in Jutlande — u. |. m.
wie 2. — alfo wart de foningh vorfonet myt ſynen eddelen mannen.
+ Im dem jare Erifti 1284 do regerede de vorbenomede unmylde
tkoningh Machmetus — u. |. w. wie 2. — | alfo worden de criften ge 30 Ban
loſet van den banben des duvels.
362. In deme fulven jare do was groth orloge tufihen deme for
nynghe van Norwegen Erite — u. f. w. wie L. — de em was gefhern
in fünem ande. bat gub bat beleben be ſtede under fit.
363. Des fulven jars do vorbrande Hambord de flad — u. ſ. v. s
wie L. — unbe of in gube.
+ In dem jar Erifti 1285 des negeften dages na funte Johannes
dage in der olieboden do was en grot firyt — u. ſ. w. wie L. — in de
banneren, unde fanbe be fo in dat heer myt groter unnychent.
364. In deme fulven jare do ftarff de pawes Martinus — u. |. w. 0
wie L. — Honorius geloren tercius, eyn Venedier; de voer — unbe fath
twe jar.
365. Des fulven jares vind de koningh van Dennemarken —
u. f. w. wie 2. — ſynen droſten Tuken; over je worben in fort los.
—* 8% nf; teen ja TR Wer gaſ
“Buonuß’ : “Ui M.
Toten TR auf 21.0 a Welde Blie wir “In — 1281 fehlt Ey
13-14. "Abaga Dan : ihagatam' SR. 19, chbaga Gan'; Mbogaton’ IR. 32. Jane’ fehlt 3%
1274—1290. 151
+ Im dem jare Criſti 1286 do regerebe in Taterien Argon Can —
u. f. w. wie 2. — bo flarff he leyder dar na by dren jaren.
366. Im dem fulven jare in funte Cecilien nacht wart koningh Erick
21.72. van Dermemarken van | ſhnen manmen gemorbet — u. ſ. w. wie L. —
s deme moyede dat des Toninges, er he morbet wart, bo be ſtede uppe fun
rufe to Norwegen wolden orlogen, dat he makede enen vrede myt der ſtad
van Lubele — of wart der vorbreven Denen etlife ſedder ghevanghen unde
jamerlifen entlgvet.
+ Im deme fulven jare vorbrande dat hus — u. f. w. wie. —
o van etem egenen vure.
367. Im dem jare Criſti 1287 do ſtarff pawes Honorius — u. ſ. w.
wie L. — in funte Peters dage in der arne.
368. By der tyt quam to Rubele eyn olt man — u. f. w. wie 2. —
21.79. be wart | dar gebrant in ener copen.
.s + m deme fulven jare ftarff de erbare vrouwe Audacia — u. ſ. w.
wie 2. — de in der fulven ſtad buwede bat clofter den barvoten broberen.
369. Im dem jare Erifti 1288 in cathebra Petri do maß geftebiget
pawes Nicolaus — u. ſ. w. mie &. — beth in de flillen weken vor
haſchen
* 370. Des ſulven jares brachte hertoge Woldemer — u. ſ. w. wie
2. — hertoge Johannes dochter van Saffen.
371. Im den fulven tyden hadden be Wendeſchen heren unde alle
exe ſtede by der zee land — u. f. w. wie 2. — de fcolde men hengen na
deveswyſe.
2 + Defie pawes Nicolaus vorfereven de was eyn carbinal; do wart
sı.r».| he gefettet van deme pawefe eyn Iegate in Green — u. ſ. w. wie 2.
— of umme andere Iovelike finde, de in eme weren.
372. Im deme fulven jare Johannis decollationiß do wart gevan-
gem — u. f. w. wie L. — unbe wart en hetlich orlich.
» 374. Des jars was hertoge Wolvemer to Schelvefchore uppe See⸗
lande — u. f. w. wie 2. — de vorbe he uppe Alfen an den iorne to
Rortbord.
375. Im deme kyve wart gewundet Nicles Joneſſone van Ingels-
torpe — u. ſ. w. wie 2. — der mas eyn de bedderve marſchall, Lader
ss wich geheten.
+ Im dem jare Erifli 1289 twe dage na alle Codes hilligen daghe
21.730. do entfin® in dat Hil|lige echte juncher Johan van Mekelenborh —
u. f. w. wie 2, — bar mas de bruthlacht in groteme hove.
373. Im deme fulven jare worben erft gande 24 grinde — u. |. w.
wie L. — dede grot gub fofteden to buwende.
376. By ben tyden weren de greven van Holften — u. |. w. wie
2. — dede en helper was der Dethmerſchen.
+ In dem jare Erifti 1290 veer dage vor unfer Ieven vrouwen
daghe der bort — n. f. w. wie 2. — do wart de funne ſchynlos.
1, 'regerebe? : *regereden’ IR. “Argon Can’: “Arganten' IR. 14. “topen' : cappın M. 31.
en: tunen DR, 0. A:
1m.
1m.
152 I. Detmar · Chronil von 1105—1386.
+ Der na in funte Thomas bage des appoftel® do ftarff koningh
Magnus van Sweden — u. ſ. w. wie 2. — unde gaff ſchone teflamente
der lerlen to buwende.
377. Im deme fulven jare quemen de Wendefchen heren unde de
ſtede — u. f. w. wie 2. — men fe deden groten ſchaden al umme. s
378. Im ber fulven tyt was Hermen Rybe, eym weldich ridber, der
hovetman des orloges — u. f. m. wie 2. — hebben mochte to fynem or«
loge, he was vil vro.
+ Im dem jare Criſti 1291 in der nacht na dem 8. dage to twelfften
do was bonre unde bligem — u. ſ. m. wie 2. — bat des velen luden 0
vorwunberbe.
+ Dar na in funte Valentinus daghe — u. f. w. wie 2. — aljo
dat id over al wart vordundert.
+ Dat clofter to Dubberan dar na vorbrande — u. ſ. w. wie L. —
dar umme be monnele fere worden bebrovet. ET}
379. Im deme fulven jare wart dat orloge voreniget — u. f. w.
wie 2, — alſo Wenninge, dat her Rybe erſt buwede — dem lande to
groteme ſchaden.
380. Des jares ſtarff der Romere koningh Rodoloff — u. ſ. w.
wie L. — bat ſyne erve noch beſitten. *
381. Do wart des jars in ſunte Dyoniſtus avende ſlagen dot in
der jacht — u. |. w. wie 2. — des morben be heren Johannes unde Hin ⸗
rick des ſtrydes jere frendet.
+ Im dem jare Erifti 1292 in deme dage Tyburcii do entfingh de
ber Hiurik van Mekelenborch fyne bruth — u. ſ. w. wie L. — alfo erezs
ende wol bewyſet.
382. Im deme fulven jare ſtarff pames Nicolaus in ber ftillen wer
ten vor pafchen. he wart begraven — u. ſ. w. wie L. — tme jare unde
vil na 3 maenthe.
383. | Des jares der Romere Toningp Abeleff ve greve von Aſſouwe „,
wart geloren — u. f. w. wie 2. — de alle ſyn argefte worven.
+ Im deme fulven jare meren de Normanmme — u. f. w. wie 2. —
unbe deden dar groten ſchaden.
+ 94 der fulven tyt des Dinzftedages to pinzften — u. f. w. wie 2.
— dar van be juncorouwen quemen in groten fchaben. s
+ Im dem jare Criſti 1293 do regnerbe eyn in den Tateren, de hete
Duenegato — u. f. w. wie 2. — unbe foren in fyne ſtede Bayden, fynen
vebberen.
384. Im deme fulven jare was eyn grot orloh in Dennemarfen
— u. ſ. w. wie 2. — wol 30,00 rivdere unde fuechte, de koningh men.
12,00 — eme were bleven be krone bes rules.
385. | In deme jare Criſti 1294 des ſoveden dages menſis Julii vi 7.
do was Seleftinus quintus — u. f. m. wie 2. — do fede he en bat pa⸗
wesdoem al begelifen wedder upp.
J “ utich binric M.
SEE TE Bat har oi 32. Romane‘: Mor:
1291—1298. 153
386. Dar na des negeften Lucien baghe wart Bonifacius octavus
to paweſe geforen — u. f. w. wie 2. — he leth ene bewaren beth in
mes levendes ende.
387. By den tyden weren twe partyen mand den carbinalen —
sm. ſ. w. wie L. — unbe umme bat de pawes vare hadde, bat fune oyande
ST. myt deme anderen pawefe ene | vorbryven mochten, dar umme malebe he
dar upp eyn nye ghefette, unbe leth ſynen vorvaren fumberlifen bewaren.
388. Ban defſeme Bonifacio wart vorhaven — u. f. w. wie L. —
de foningh van Frandrylen
7) 389. Im ber tyd wart bat hatlife orloge — u. ſ. w. wie 2. —
umme febber vele volles dicke y8 bot gebleven.
+ Im deme jare Erifti 1295 do hadde de Baydo dat rufe der Ta-
teren — u. f. w. wie L. — do flogen fe ene bot in der vlucht.
391. Im dem jare Criſti 1296 achte dage na paſchen, do nam —
son. ſ. w. wie L. — greve Gherdes dochter van Holften.
392. By der tyd lovede de koningh van Engelant unde de greve
van Blanderen ere kyndere toſamen — u. f. w. wie 2. — van vorgiffte
nifle, de er de koningh gaff.
1.8. 393. | De koningh van Engelant ſande biy der tyt vele ſulvers unde
2 golbes in Almanien — u. |. w. wie 2. — unde quam wedder in Enge
lant myt groteme ſchaden
+ Im deme jare Criſti 1297 do vegnerebe in Tateren eyn wys here,
de hete Caſan — u. ſ. w. wie L. — bynnen der tyt habben de criften
grot vorbreth unde Iybent.
2* 395. By der tyt quam hertoghe Otto van Luneborch to Hannover
in be ſtad — u. ſ. w. wie 2. — do wart bat hus Louwenrode gemuret
van ber ftab. be hartoghe to deme leften — leth de borghere by rechte.
397. Des jars ſcheen een fterne, de cometa hetet, de gaff van ſyk
groten ſchyn. des ſternes art — u. ſ. w. wie 2. — nu merlet, wat bar
sona ſchude.
+ Im dem jare Criſti 1298 do begunde Eafan, de keyſer van den Tar
teren — u. |. w. wie L. — men to deme jare en ſchach dar nicht van ſtryde.
398. In deme fulven jare hertoge Albert van Ofterite — u. ſ. w.
wie 2. — fun men vrunden to grotem ſchaden.
s 401. To ber tyt fanbe % pawes ander warve Harnum, fynen lega-
ten, in Dememarken — u. f. w. wie L. — de lad} wedder den biſſchopp
in deme hove ben kif al uth.
402. In deme fulven jare in funte Bartholomens vage do quam to
lande over meer Hintid, de here van Mekelenborch — u. f. w. wie 2. —
4odar vobebe he den heren mede. dar halp eme eyn vorfte in deme lande
— do he van Lubele ſcheydede, do toch he in fyn Iant!.
403. Im torter tyt dar na do gaff God — u. f. w. wie 2. — de
dar appe worben 1 gbenangen-
2. “Lafan : 20, Remenuoe' ; omentune g
n 3.“ :'Gafon' M. 34. "wrunden':
BT mie Geier rn 'vrun]
1. Auczug.
1300.
1301.
154 II. Detmar-Ehronit von 1105—1386.
404. Do de olde hertoge to lande quam — u. f. w. wie 2. — bes
wart dar na Melelenborch gebumet wedder up de van der Wismar.
+ Im dem jere Erifti 1299 do vorhoff fit Cafan, de konhngh van
den Tateren — u. ſ. w. wie 2. — myt des ryles hulpe.
+ 84 der tyb wan Eafan — u. ſ. w. wie 2. — unbe nam dar tors
male groten roff.
405. In deme ſulven jare do legerde de biſſchopp van Lubele den
fang! umme wofte Holt nmde lant — u. f. w. wie 2. — de domheren
unbe andere papen toghen ute der ſtad, be prebeler unde de barvoten bro»
der.....1. barna vil anberhalff jare — deden den Iuben Terft|tileig
plicht up der ſtad beropent.
408. In dem jare Criſti 1300 do was grot afflat to Rome; dar
beten fe dat hunderſie jare dat gulven jar, dat men nu holdet umme bat
veftigefte jare. bar voer hen ute den landen tomale vele volles.
+ Im dem jare Erifti 1301, alfo Cafan vornam — u. |. w. wie 2. ıs
— bat de Tateren kume konden wyken ebber enen woetftych hebben, ver
dar nicht vele entquemen der Sarracenen van bannen? — unde dar krech
be hege.
& Im dem jare Criſti 1302 na wynachten do nam Cafan to fil den
koningh van Urmenien — u. f. w. wie 2. — unbe regnerde in der ſtad 20
in groten eren.
+ Dar na, alfe keyſer Caſan fath in gro|ten vrede to Damafco — 2.700.
u. f. w. wie L. — unbe dede groten vromen.
+ Im dem jare Crifti 1303 do was de bofe vorreder Capcap —
u. f. w. wie 2. — alfo en wart van deme orloge des jares nicht. 2
+ Im dem jare Erifti 1304 do vorfammelve fit up dat nye keyſer
Eafan — u. ſ. w. wie 2. — unde de renfe vorgingh.
+ Im dem jare Erifti 1305 | do was yo noch begherich unbe willich vi. bo⸗
Caſan — u. f. m. wie 2. — dat wart eme hoge webberraben.
+ Im dem jare Erifti 1306 do quam be foningh van Urmenyen toso
Cafan — u. f. w. wie 2. — wo grote begeringe habbe de heydenſche
leyſer to den criften.
439. Dar bevoren by unfer leven vrouwen dage der lateren —
u. |. w. wie 2. — eneme barvoten brobere, gheheten Breberid van Bemen.
+ Im deme jare Erifti 1307 ftarff de gube Caſan — u. f. w. wies
2. — unde hadde fe tomale leff.
+ In dem jare Erifti 1308 na deme dode keyſer Caſan do togen de
Sarracenen in Ar|menyen — u. ſ. w. wie 2. — unbe deme foldane van 21.810.
Egipten.
+ Im dem jare Criſti 1309 do regnerede in deme ryke Armenyen 0
Lyvonius — u. f. w. mie 2. — de berichtede eme alles dinghes.
+ Defie fulve Rayconus de fereff van der macht der Tateren — u. ſ. w.
wie 2. — be ſulven warheit Holden fe in erem wapene, wen fe ſtryden.
8.5. 15. 19. 22. 2. 31. 37. Cafen' N.
1. Auslaſſung. 2. Entflehung.
12991313, 155
455. Im dem jare Criſti 1310 do quemen to Rybbenitze de koningh
van Dennemarten unde markgreve Woldemer van Braudenborch — u. |. w.
wie 2. — lengk den en halff jar uppe des fonhnghes koſte.
456. By der tyt begunde in Blanberen dat korne dure to werdende
s— u. f. w. wie 2. — by groter pene.
457. Ok vorbunden fit de fulen ſtede to groten ſaken — u. f. w.
wie 2. — over de van Lubele en wolden nene vorbindinge malen myt den
heren unbe ben fteven wedder den koningh Erife van Dennemarken. dat
uam en to groten vromen.
458. Des jars in beme hervefte do voͤr over berch Der Romer Tor
ningh Hinrik — u. ſ. w. wie &. — de van Medocia do nement vor enen
groten hon — de fcal fyn van fulder — alfo ſchal ſyne eddele doget ſchy⸗
nen boven andere heren unbe vorften.
+ Im dem jare Erifti 1311 do toch de gube Rayconus — u. f. w.
15 wie 2. — fo mochte men bekrechtigen dat gange lant to Egipten ſunder
wedderſtal.
460. Do dat quam to myddenſomer, de koningh van Dennemarken
over ſegelde myt ſyner beſten rybberihop — u. ſ. w. wie L. — en tel⸗
dene pert — in ber flab. men borch vruchten willen der heren unde ber
»groten untelifen fammelinge willen unde toflandes, bat dar werben
ſcholde, je dorſten unde wolden fe nicht inlaten.
462. Des fulven jars by funte Michaelis daghe do worben de kop⸗
Inde van ven Wendeſchen fteden kypende — u. |. m. wie 2. — wat eren
borgeren genomen were.
2 463. De van Melelenbord; van des koninghes wegen des orloges
fi underwant — u. f. w. wie L. — bar aff fe dachten meer ere deep to
vorwarende.
464. In deme jare Criſti 1312 vor paſchen ſenden de van Lubeke
ere boden wedder to deme koninghe — u. |. w. wie L. — do quam her ⸗
oꝛo toge Erick to Dennemarken van Sweden — bar uth de vyende to lande
weren getoghen, bar de hartoghe do was. de halp do den Denen, bat je
de vyende do floghen wedder van deme lande — des blevet almeſtich
vorloren.
468. Im dem jare Criſti 1313 do hadden de van Roftle gebumet
sseren torme to Wernemunde — u. f. m. wie 2. — ene bord fo ſtarck,
dat in deme lande nicht ene was van ftardheit ere gelylen bynnen unde
buten.
473. In deme ſulven jare wart voreniget dat grote orloghe —
an. ſ. w. wie L. — unde den ſteden in Wentlande.
a0 475. By der tyt ſcheen eyn ſterne — u. ſ. w. wie L. — mer den
14 avende rode vlammen.
476. Do na ber tyt hadde de pawes miyt den cardinalen vele rades
— u. f. w. wie L. — van enem predelerbroder Bernardo, de ſyn valſche
15. menꝰ: men de M. 21. fe dorflen': Yo Dorfen" I.
1310.
st.
1sı2.
113.
1214.
1815.
1316.
1817.
156 II. Detmar-Ehronik von 1105—1386.
bichtoaber was. wo grot bat dar beyde vroude unde droffniſſe wart..... 1
do beme keyſer was vorgheven — unbe wart to Pyſa begraven.
478. Im deme fulven jare by lichtmiſſen do vorenigebe ſik ve bif-
ſchopp unde de domheren to Lubeke — u. ſ. w. wie 2. — de dar lange
vorboden | mas. Sie
479. Do fe to hove quemen, bo ſtarff de pawes Clemens — u. |. w. .
wie &. — twe jar unde vyff maente.
480. Im dem jare Criſti 1314 in der vaften, eer de pawes ftarff —
u. ſ. w. wie L. — dar to holdende den ftol in velicheit vor dem paweſe.
486. In dem jare Criſti 1315 bo leth de kouingh van Vrandryken 1o
hengen vor Pariis Engelramme — u. |. w. wie 2. — dar umme bat he
do füner weldich was
487. De fuloe koningh voer do mht groter macht in Blanderen —
u. f. w. wie 2. — malt in ſyne ſtede.
488. In deme hervefte wart bot geflaghen greve Alleff to Sege⸗ 15
berghe — u. f. w. wie L. — bar na levede he nicht lange in fwarer ber
droffnifie.
489. ..... 3 eme overginf in korter tyt. eynes dages fath he pro»
lilen over tafelen — u. ſ. w. wie L. — dar mebe behelden fe erer ved⸗
deren lant, de fe under en deleden. *
490. Im deme ſulven jare wunnen de van Pyſa — u. ſ. w. wie L.
— unde nemen en grot gud.
484. In dene ſulven jare was fo grot hunger im Eſtlaude —
u. ſ. w. wie L. — van hungher alto unmaten vele volles vorderff.
497. Im dem jare Criſti 1316 do wart gekoren en pawes, de wart 25
geheten Johannes de 22., van Cahors geboren — u. ſ. w. wie L. — vor
capellan koningh Robertes van Speilien?.
491. Im deme fulven jare was to Qubele in der ſtad greve Oherd
— u. f. w. wie 2. — eynen junghen fone | he na leth aldar gheboren. 2i..0..
+ By der ſulven tyt quam pawes Johannes unde voͤr binnen deso
gefette ? der lollebrodere unde der baghynen — u. f. w. wie 2. — wente
vele arges under en ſchude.
+ In dem jare Criſti 1317, dat noch was bat erſte jare pawes Fo»
hannes — u. f. w. wie &. — alfo wart he | in deme fulven orben en. 3”.
bifihopp van Tholofa.
500. By ber fulven tyt ſtarff in der vaften to Oytyn biſſchop Bor
Kart — u. f. w. wie 2. — in funte Lucas dage myt groter ere.
501. Bynnen ber tyd weren boden der domheren unbe ber ſtad to
Lubeke in des pawes hove to Avinion — u. ſ. w. wie L. — be dar leghert
was 19 jare. “
502. By ber tyd hadde greve Guncele van Wittenborh — u. ſ. w.
wie 2. — unbe to Segheberghe ghevoret in den torne to greven Guncele.
“ X angeinaven “apellan' ; tar
Fine 00." @Robrteh van Eger“ N "then ————
; usiaflung. 3. Entfellung.
Auszug.
1314—1323. 157
+ Do de Detmerſchen — u. f. w. wie 2. — deme junghen greven
21.864. Oherde | deme wos do fin gub unbe fin moth van dem ſtryde.
499. Im dem fulven jare was in Blanderen unde over alle Dudeſche
lant fo grote dure tyt — u. ſ. w. wie L. — beyde na unde verne heer,
dat de niylde God ute der flad vele Inde nerbe umbe entfette de van gros
teme hunger.
504. In dem jare Erifti 1318 do hadde der Romere koningh Lader
wich fone boden gefant — u. |. w. wie 2. — do dinghede dar de wife
greve van Hennenberghe van des foninghes weghene myt deme van Dro«
1oghedinghen, aljo dat be koningh de vangenen los mafede — der wart een
deel affgeflagen deme Toninghe.
503. Do habe de koningh Byrghyr to Sweden beven uppe dat hus
to Ryelopinghe — u. f. m. wie 2. — unde befluten in fware benbe unde
leth fe vorſmachten vor den twelfften. des rules eddelen manne der myl«
ısben vrouwen clageben den hamerlifen bot, bat de konyngh unde de konin ⸗
jhynne van anzfte erft melen tho Gotlanbe. do fe bar nicht Iend mochten
au.sro. blynen, do voren fe to deme Yoninghe in Dennemarten, dede dar me | de
wufte de ſware daet, alfo men fprad — ſyner moder vader mas koningh
Oaqwiyn van Normeghene.
» 505. Im dem jare Criſti 1319 to myddenſomer do quam tor Wys-
mer koningh Erid van Dermemarten — u. f. w. wie 2. — alfo vorflarff
dat Iant an dat Romefche rule.
506. Dar na vor unfer leven vrouwen daghe der Iateren bo togen
greve Gherd unde Johan — u. ſ. w. wie 2. — unbe uth anderen lan⸗
sen ridbere unde knechte.
2.78. 509. Im dem jare Criſti 1320 des | jars to funte Andreas daghe
do wart in den ſteden bh der Ofterzee alfo grote florme — u. f. w. wie
* — na der tyt worden be hus by der Traven fere vorhoget unbe of de
raten.
” 513. Im dem jare Criſti 1321 in unfer leven vrouwen avende in
der vaften do meren to Avhon twe Lummerde — u. ſ. w. wie 2. — in
der ftebe, dar dat gefchach, dar leth de pawes buwen ene Iappellen in de
exe ber jumchrouwen Marien.
+ Im dem fulven jare wart de funme ſchadafftich — n. |. w. wie 2.
35 — des dages na funte Johannes to lichten.
+ Im dem jare Criſti 1322 in deme hervefte quam over van Swe⸗
den Knuth Pors in dat lant to Wenden — u. f. w. wie 2. — de fande
he in Sweden.
528. In dem jare Criſti 1323 in deme 15. kal. Augufti do wart
au.ast vorhaven funte Thomas | van Aen, de wyſe biſſchopp — u. f. w. wie
"8. — 15 jar dar na, bat he ſtorven mas.
530. Des negeften dages funte Lucas dage do quam koningh Eri-
in de Traven — u. f. w. wie 2. — unbe ſpyldede dar ghrot ghub,
21. 88e.| koſt unbe theringhe.
30. ’avende' fehlt I. 37. Bord’: eterfen' M. 41. Yar' : "daghe' M.
118.
1310.
1820.
1m.
8
1m.
158 I. Detmar-Ehronit von 1105—1386.
537. Im dem jare Erifti 1324 do wart gewunnen bat vafte flor —
u. f. w. wie 2. — unde wart al tobrafen.
538. Dar na in funte Andreas daghe do quam to Lubele greve
Bertelt van Hennenberghe — u. ſ. w. wie L. — dar umme beghunde de
Yonyngh to degedingende. dem Mefelenborgere — lant, borge unbe ftede, 5
de to der Marke behorven, unbe dat ſchnde alfo.
539. In dem jare Criſti 1325 do leth der Romere koningh Luder
— u. f. w. wie 2. — de leth van deme rufe, mer he tod} dar up, bar he
nit van vorbreven was!.
+ Dar na flarff hertoge Erick van Sleßwyk — u. f. m. wie 2. —ı0
do wart bat orloghe bracht in enen dad) 2 jar langh.
540. Des jares quam biſſchopp Borchart Lappe van Meydeborch in
de fulven ſtad — u. ſ. w. wie 2. — de mas eyn jungh here umbe flund
na vrebe.
541. Darna by funte Michaelis daghe do weren van Banonye, 15
van Florenge unde van anderen ſteden grot volf vor Luka getoghen ; dar
wart eyn mechtich grot ſtryt. de van Luka hadden den hovetman — u. ſ. w.
wie L. — do wart de pawes unde fin hoff fere bedrovet.
542. By ber tyt do plach de pawes den papen vele gnabe to bonbe
— u. f. w. wie 2. — dorch der drovigen mere willen, de he do habbe2o
vornonien.
543. By der tyt ſtarff Witſlaus, de vorſte van Ruyen, ſunder
erven — u. ſ. w. wie L. — be wart in korter tyt alſo ſere beworen, bat
be leth dar aff.
By der tyd do nemen to ſil etlile cruceheren bat grone cruce — *
u. ſ. w. wie L. — hir umme dat dat voll nicht em lepe ute deme lande.
+ Im dem jare Criſti 1326 in der vaſten ſtarff hertoghe | Lippolt zı.aoe.
von Öfterryle — u. f. w. wie 2. — ſware vorbolghere des konynghes
Ladewiges, en koningh over dat Romeſche rufe.
545. To der tyt habbe greve Johan gebumet dat hus to Trittoumeso
— u. f. w. wie 2. — umbe toghen in Dennemarken in Binnen.
546. By der tyd hadde be koningh van Dennemarfen vorbodet den
van Mekelenborch unde den van Wenden — u. f. w. wie 2. — de mere
eme | vil fware bequam. ven jungen konyhugh, ſynen ſone — komen 2ı.m.
mochien. de fulve koningh was van ſynem fynne grymmich — he voer 30
over to Valfterboben. dar wolde ene nemant Iaten. dar bieff he myt
anzfte — unde brachte myt fit goldes unde fulvers genoch.
547. De van Mekelenborch unde de van Wenden de weren Tortlifen
gelomen — u. f. w. wie 2. — unbe quam webver to Moftode.
544. In deme fulven jare do Lockede, de koningh van Krakouwen, «0
do he fyne dochter hadde gegeven — u. f. w. wie 2. — ſyner nam he
ware unbe ſloch ene dot allenen; van deme volle jagede he vil draden
M. | 12 Bordart : Broßt M.
Cuba M. 19. “papen’ fehl DR.
1324— 1328. 159
ſynen weh — doc moften de godesridder mol ghehinvert hebben ve
bofen Godes viende, hadden fe des ghuben willen ghehat.
548. By funte Peters dage in ber ame do ftarff hertoge Wertjlaff
— u. f. w. wie 2. — van hertoge Wertſlavs ſones dren, Bugeflaven
sumbe Wertſlave, dar an helven fe fil — unde wat malf wan, bat ber
helt be.
549. Under bes foren de Denen enen anderen heren, bat mas for
ningh Wolvemer, den hertogen van Sleßwyk — ı. f. w. wie L. — dar
mede mysducht em in dem lande.
10 550. In dem ſulven jare hadde eyn rydder ute deme lande to Saſ⸗
fen, ute deme hartichdome, dat hus to Werdingeborch — u. ſ. w. wie 2.
— alfo behelt de koningh do nicht mer in dene rufe, dar he fyne manne
mochte mede belaten — de van des rydders wegen bar inne weren.
+ 34 ver tyt quam be Iantgreve van Heflen myt funer grevhnnen to
15 Yoyon — u. f. m. wie 2. — do flarff de lantgreve.
Bine. + | In deme jare Criſti 1327 in funte Balentinus dage do was fo
grefelid donre — u. f. m. wie 2. — unde ſchach in grotem ſchaden.
551. Na der tyd do voer der Romere koningh Ladewich to Lumber-
dien..... 1 ande Tufcane, vorften unbe heren unbe ſtede — u. f. w. wie
32. — unde fonen fone, den marfgreven van Brandenborch.
+ Im der tyt quemen der Romere boden to deme paweſe — u. |. w.
wie 2, — do voren fe wedder to Ianbe.
552. Des jares nam Ingeborch, des konhnges mober van Noriwe-
SLHa gen | unde van Sweden — u. |. w. wie 2. — unde nam en ere herſchopp
unbe ghubere in fynem lande.
553. Des fulven jars quam bes Toninges wif van Engelant —
21.92. u. |. w. wie 2. — men fprad, dat de koningh na | funem dode vele tekene
dede unde noch beyt.
+ Im deme jare, do de koning bot bleff, do nam fin fone — u. ſ. w.
sowie 2. — greve Wilhelmus bochter van Hollande.
554. Do nam of greve Johan van Holften — u. |. w. wie L. —
des greven dochter van Wittenbord.
555. Im deme jare Criſti 1328 by lichtmiſſen — u. |. w. wie 2. —
ſynes vedderen fone, den of fon vedder hete Carolus ?.
3 556. To der tyt toch der Romere koningh Ladewich myt ſyner
konynghynnen to Rome — u. ſ. w. wie & — dat kynt wart genomet
Romolus.
2ı.m. + Ol wart eyn pawes bynnen Rome ghe|toren — n. f. w. wie 2.
— des fo wart de hoff unbe de papheyt vil jere tomale bebrovet.
“ + Im dem fulven jare in der vaften in unfer leven vroumen daghe
der bodeſchop — u. f. w. wie L. — ib were denne myt groteme arbeybe.
557. Im der tyt nam de here van Melelenbordy ſhn drudde wyff
1. hrbben de’: pehben des” M. 4. “Bugeflanen‘ : “U
Mi. Berdingebond‘ : m 18.
IE ——
1. Auslafſung. 2. Enutſtellung.
M. 5. won’: want MR,
tee MR. 19. "Tufcane' :
bergefgprieben: vrouwen
139.
1890.
160 II. Detmar-Ehronik von 1105—1336.
— u. f. w. wie L. — de do des landes van Ruyen meft hadde, de ber
heit dat.
558. Des jares quam be koningk van Brandryten in Vlauderen —
a. f. w. wie 2. — unbe leth ſyne webberfaten bar unde auderswor vele
vorderven quades dodes. 5
559. Under der tyt orlogeden undertuſſchen de hertogen van Ofter-
ryle, de brodere — u. |. m. wie L. — unde vorborven ſynes landes vele.
560. In deme hervefte togen de Denen myt groter macht to Got ⸗
torpe — u. f. w. wie 2. — unbe entjettebe dat hus vor den Denen.
561. Im dem jare Criſti 1329 in funte Agneten vage do flarff deie
eddele vrome here Himid van Mekelenborch — u. ſ. w. wie L. — nam
des lonynges fufter van Sweden.
562. Dar na quam Toningh Eriftoffer to Lubele — u. ſ. w. wie L.
— umme dat de foningh dar ven feghe wan, do worden — des wart be
fangt gelegert over alle dat rufe. u
563. To ber tyt hadde greve Johan Schone, Selant ..... unde
vor ſchaden, den he hadde van deme koninghe. umme dat de lant deme
konyuge nicht weren underdan — u. ſ. w. wie L. — dat he deſto beth vi ad.
mochte befitten de lant wedder den koningh.
564. Des jares togen de Juten in deme hervefte myt erer groteftenao
macht vor Öottorpe — u. f. w. wie 2. — bat de Holften worben rufe.
+ Dar na to lichtmiſſen do toch foningh Johan uth Bemen dorch
Prutzen — u. f. w. wie L. — unde behelden alle ere Ievent.
+ By der tyt quam be koningh van Palen in Prutzen — u. ſ. ”
wie 2. — in rovende unde in brande.
+ Im deme fulven jare wart Ertmar Erifpin geflagen by Dee
Stodborpe ; dat dede eyn vorlopen gobesribber?.
+ Im dem jar Criſti 1330 do worden entfangen de juncorouwen to
Ribbenige in dat nye clofter — u. f. w. wie 2. — de in beflem jare,
alfe dit bejchreven i8, noch was abbatifja in deme fulven cloftere van derae
gnade Godes.
+ Im dem ſulven jare ſtarff de vorbenomede Knut Pors — u. ſ. w.
wie L. — van koningh Haqwinus dochter geboren.
567. Im der tijt wolde koningh Criſtoffer ſyne wort nicht holden —
u. ſ. w. wie L. — dat de laut des greven eme alle wedder worden. s
565. Im deme jare ftasff Vreberid van Ofterrple — u. ſ. w. wie
2. — alfo tod he vorgheves wedder to lanbe.
+ Dar na quam de koningh van Frandrife to deme paweſe to Aoyon
— u. ſ. w. wie L. — dat he ben Iore im ee brachte van ben Dudeſhen
vorften unbe heren.
566. In ber tyt begunden de Romere unde andere lant unde fee
— u. f. m. wie 2. — ‘erravi sioud ovis que periit. require servum
tuum’ — fo langhe dat he ſtarff.
ddp ns „D. 5 en wel nel vnduren ande vor
Khan GroperhfäiRDR, — 77. werapen'; Seren De
1. Auslafjung. 2. Auszug.
13291332. 161
+ Im deme fulven jare togen de godesryddere uth Prutzen to Palen
— u. f. w. wie 8. — van eneme brober fynes ordens. God de ſy en
beyden guedich to der felen, amen.
+ Im dem jare Erifti 1331 do togen de heren van Prugen in Kra-
sloumer lant unde wunnen — u. f. w. wie 2. — Pirfir unde Vrienſtad
beth to Calis.
568. Dar na by funte Gallen dage do toch de koningh van Kra⸗
tonwe myt ſynen mannen webber in Prugen unbe vorherede dat lant unde
dede groten ſchaden. myt den firgden — u. f. m. wie 2. — alfo kump⸗
10ter8 unbe ander heren.
+ Im deme fulven jare in deme drudden fondage in der vaften —
21.%%. u. |. w. wie 2. — | unbe dede groten ſchaden an dem warber al dorch
dat lant.
569. In der tyt toch de koningh van Bemen over berh — u. f. w.
15 wie 2. — bar febber vele quades i8 aff gelomen.
+ Im der fulven tyt was de konyngh van Vrandryle myt deme par
weſe over een gelomen — u. f. w. wie L. — bo leit he de renfe na.
570. Des jares droch de koninck Eriftoffer over een myt ſynem bro⸗
der greve Johanne — u. |. w. wie 2. — do he quam to deme Kyle, he
% vant dar ſynen broder, den unludigen koningh, bedrovet unde arm.
+ Dar na in forter tt bo ftarff fon fone — u. f. w. wie 2. — dat
de ſware val van deme Denewerke were fin bot.
+ Im dem jare Erifti 1332 do was groth orloge myt hertoge Jo ⸗
21.90. hanne van Brabande — u. ſ. w. wie 2. — van deme heren van | Eud
2 by deme clofter to Elizen, nicht verne van Thyne.
+ In dem fulven jare do was de hochtyt tufichen hertogen Reynolve
unbe be Toninges fufter van Engelant — u. ſ. mw. wie 2. — to Nymagen.
+ 29 der fulven tyt hadden de van Lubeke 10 grote kogghen unde
4 fniden — n. f. w. wie 2. — de van Lubeke quemen erer fale to boven.
» 571. Im deme fulven jare worden voreniget greve Ghert unde
greve Johan — n. |. w. wie L. — do mas bat rufe almehftich in der
greven hant.
572. Dar na flogen to Schone de Denen byimen Runden vele Hol ⸗
ſten ene® morgens vro — u. f. w. wie L. — je leben bat hus to Helfin-
ss geborch unde wunnen des greven andere flote.
573. Im der tyt ftarff koningh Eriftoffer — u. f. w. wie 2. — twe
ſones he na leth, Otten unde Wolvemer.
ↄi ver + To den tyden hadden greve Gherd unde greve Johan vele | volles
uppe Zelande — u. ſ. w. wie L. — myt ſchepen unbe myt luden.
“ 574. Do weren boden van den fteven, alfo van Lubele, Roftode,
Stralefjunde unde Grypeswolde by deme fulven koninghe — u. ſ. w. wie
2. — bat de van Lubeke weren by have an fo groter ghunft.
575. Im der fulven tyt wart enem weldigen ribbere togefprofen
6, Geip: Galle" M. 18. Monind' von fpterer Hand Abergefäriehen. 2. "Denmark;
3
Grädtegreniten. XIX. n
1881.
1392,
138.
162 II. Detmar-Epronik von 1105—1386.
vorborgen in reden — u. ſ. w. wie 2. — vor alfo vele ſulvers mochte dat
lant wedder Iofen, wen he wolbe.
+ Im dem jere Erifti 1333_in deme dingftevage na reminifcere —
u. f. w. wie 2. — Lotude von Crakouwen.
576. Im deme fulven jare do quam de keyſer uth Lumbardien —5
u. f. w. wie 2. — unbe mafebe groten vrebe.
+ Do fanbe de keyſer weldighe boben to deme pawefe — u. |. w.
wie 2. — dar umme en wart dar nene vorenynghe.
577. Im deme fulven jare do ſchuldigede greve Bordhart van Swa-
lenberghe — u. f. w. wie L. — dar he ene ane vangen helt. beth dat he 10
eme Igf dede.
+ Im dem jare Criſti 1334 do was de grote firyt up der Kohowe
— u. f. w. wie 2. — gewimbet in ſhnem antlate.
578. In deme fulven jare 8 daghe na funte Michaelis vage —
u. f. w. wie 2. — to ſtryde. vor deme ſtryde ene vormeten rote Holften ı5
van eren offen treden; be nemen fit by den henden unbe reddeden to
twifihen den heren beyde; bar na weren je balde uppe eren roffen, unde
myt den borften | leven je vort to eren vyenden, der vele mer mas — Sı.om.
den jungen koningh je vinghen. de Denen worben vleende; alfo worden
exer vele geflagen unde gheuangen. greve Gherd de was dar — to Gege- 20
berge. dar bleff he ene wile; dar na wart he gebracht up Reynoldusborch.
579. In deme fulven jare do flarff to Avyon pawes Johannes XXIL.
— u. f. w. wie L. — dar umme by ſyner tyt mennich Dufent volles eme
dicke wart affgeflagen.
+ To deme fanden umme hulpe — u. |. w. wie L. — de in de repfe2s
weren gelomen, by Pedemund.
580. Ban deſſeme pawefe wunnen de papen grote gnabe, de myt
breven ber Dudeſchen vorften quemen van velen landen to eme — u. |. w.
wie 2. — unde maleden bo to Lubele in deme dome clene proven — _
was ben ghyrigen fretheren grot gewin.
581. Na defiem pawes Johannes dode fo wart pawes Bene |dienuenı 21.978,
geforen 14 fal. Decembris — u. f. w. wie 2. — des fondages na ben
twelfften.
+ Im dem jare Erifti 1335 do entflunt dat grote orloghe — u. ſ. w.
wie 2. — myt lonyngh Philippus van Valois, ſynem wager s
+ Im deme jare flarff brover Luder — u. ſ. m. wie L. — unde
wart begraven to Koningesberge.
582. In dem fulven jare do ftarff en Bifjhopp Marquart van
Ratzeborch — u. f. m. wie 2. — unde wart gewyet to Stade.
+ Im dem fulven jare wan greve Johan van Holften — u. ſ. m. ©
wie 2. — dat eme was affgewunnen varı den Denen.
583. Dar na quemen to Lubeke greve Bertolves fone, de was ge
heten junder Johan, van Hennenberghe — u. ſ. m. wie 2. — mente de
greven helden ſyl harde unde wolben nicht wöfen.
Ki Bonage DM, D- (um; rumme dat 29. 'clene proven ;
12. 4
Rande: “fanderprovet be Sell 80, uber
42. "Dertolden' : "@herdei' M,
1333—1337. 163
584. Dar na in funte Michaelis vage quemen in de Traven junghe
waloifihe vele — u. f. w. wie 2. — dat eer ny wart vormomen im
deme water.
585. In dem jare 1336 na pafchen do fande be koningh Magnus
s— u. ſ. w. wie 2. — dar wart he rydder van bertoghen Erike von
Saſſen.
586. Dar na des negeſten daghes na ſunte Johannes to mydden ⸗
Su.ver. fomere voer be here | van Melelenborch — u. ſ. w. wie L. — na der
tyt wart dar dantzendes unde fprunghenbes vele — beyde mut arbeyde
10 unde myt ungemale.
587. De boden van Lubeke bleven to deme Stoffesholme beth to
21.992. unfer leven vrouwen dage der eren — u. f. w. wie 2. — dar upp gaff
be der flad unbe den borgeren fyne hantvefte den van Lubeke wol befegelt.
588. By der tyt, alfo de van Lubeke hadden ere boben to deme
15 Stodesholme bh deme Toninge, to der tyt was en mwelbiger man —
u. f. w. wie 2. — do fe quemen in Hallant myt velicheit uppe dat hus
to Valkenberch, dar enifing fe vrolifen ere wedderſate — dar quam do of
des konynges rydder — den flogen de Vreſen dot to Schonore. do bes
gunden de Schonorlinge! to orligenbe uppe de van Tubele, ımbe fprefen,
dat were togelomen — wrelen up de van Lubeke. alfo des koninges rid⸗
der — unde ſande fe myt Ieve varı fil.
+ In deme fulven jare begunde Jacob van Artevelde to regnerende
— u. f. m. wie 2. — geflagen vor ſynem falle.
7 Im dem fulven jare do ghind de Jacob al umme — u. f. w. wie
252. — unbe brad de gemeynen under fid.
2.0. + Im der fulven tyt wa8 | martgreve Ladewich — u. ſ. w. wie L.
— umbe halp wynnen borch unbe Iant.
+ Im dem jare Criſti 1337 do quam hertoge Hinrik van Beygeren
in Prugenlant — u. f. w. wie 2. — de wart bynnen bren welen rede.
r0 593. In dem fulven jare quam de koningh Edewert van Engelant
— u. f. w. wie 2. — Vrandryken vorenthelt, dat eme van rechte ange»
florven was.
+ Im der tyt do vind de greve van Dlanderen enen guben olven
man, de eyn rider was — u. f. m. wie 2. — unbe deden fil wedder to
ssdeme foninghe van Engeland.
589. Im deme fulven jare bo tod} de greve van Guleke — u. ſ. w.
wie 2. — van Aoyon..... tuſchen ..... 2 de konden ber eenbrachtichent
nenen troft vorwerven.
+ Dar na to myddeneſomer do ſchynde eyn cometa — u. ſ. w. wie
402. — do vorgink fin ſchyn in dem weſtſutweſten.
590. In ver tut, do Albert van Mekelenbord; wart mundich —
u. f. w. wie 2. — unde mafede enen guben ewigen vrede over alle dat Iant.
12, "age — ren’; "dage to der ame" M. 14. fere':eren M. 16. “in Ballanı' : “in dat
ander Iant' IR. FmtÄng ee meßßenfte MR. 29, rupen-
tant' ; lan I. 31. vorenthelt': “vorentfarh‘ M. 37. Mopon — eendradhtidhent‘ :
"“Aoyon tuffhen to tomende eendragptichent‘ M.
1. Entftelung. 2. Anslaffung.
1*r
1338.
1390.
1300.
164 II. Detmar-Epronik von 1105—1386.
591. Des gelyk deve of Barnam — n. f. w. wie L. — dede eme
to der tyt weren alto wedderſtrevich.
592. Des jars dar na do dede de here van Wenden ber heren gelyk
by fonen mannen.
+ Des jars bumebe greve Gherd van Holften de Louwenborch —5
u. f. w. wie 2. — to Detmerfcen.
594. By der tyt flarff de eddele Wilhelm, greve van Hennegome
unde van Selande — u. f. w. wie 2. — unbe deden wol ere reyſe up
de Lettouwen.
595. Im dem jare Criſti 1338 to den twelften do quemen to Lubeke 10
tofamende — u. f. m. wie 2. — unbe hadden groten hoff.
596. Dar na by pafchen quam over de foningh van Engelant in de
Maſe — u. f. w. wie 2. — jegen den koningh van Brandryten.
597. Nicht Iange dar na lebe be keiſer enen hoff... 1 van den
greven to | Öulele unde van deme greven to Ghelren enen hertogen ma- 15
tede — u. f. w. wie L. — habben dre fufter des jungen heren van Hol«
lande, de fint fufterfynber des Tonynges Karolus, de nu i8 koningh to
Vranckryke; unde de van Ghelren hadde des Yoninges fufter van Engelant
Per i unde redde fil do noch flarfer webber to fomenbe.
+ Im dem jare Erifti 1339 do quam de Yoningh van Engelant — 20
a. f. w. wie 2. — unde eme wart vorgeven in Qumberbyen.
+ Im deme jare quam do Jacob van Artenelde — u. f. w. wie 2.
— umbe vele ghuber Inde worden vorhouwen.
+ By der fulven tyt Do worden genomen bre coggen myt wande ben
van Prugen na der Brugger markede vor deme Smenne — u. |. w. wiezs
2. — alle dat gud unbe de gevangenen qwid nnde leddich.
598. Im dem fuloen jare in fumte Kilianns daghe na der vefper —
u. f. w. wie L. — ene ghude wyle duſter bevedet.
599. Dar na kortlifen quam de koningh van Engelant in de Mafe
— u. ſ. w. wie &. — unde de foningh de vor | weder in Engelant. 2 1008
600. Im dem jare Erifti 1340 do flarff des markgreven wyff —
u. f. w. wie 2. — Criftofferus dochter van Dennemarken.
601. Dar na na den twelften quemen vele vorften to Lubele, de dar
umme befeten weren — n. ſ. m. wie 2. — helpen wolben to komende in
ſynes vaders rufe. s
602. Do was dar greve Gherd, de hadde wol vornomen — u. f. w.
wie 2. — ere gud was bewoſtet miyt rove unde mut brande.
603. Nicht lange dar na was be greve alfo and — u. ſ. m. wie
2. — dar fe her komen weren, al ſunder vromen.
604. Im ber tyt flarff de biffcop to Smweryn — u. f. w. wie L. — u
eenbradhtlifen geloren unde myet.
605. Dar na flarff de wife greve van Henmenberge — u. f. w.
wie L. — dat fe mogen munten guldene.
ði. 100:
m. 7. “Henneg:
3. 'wolden"
* : SGenmegolde R. 16. 'dre': "dei DR.
edder" DR.
1. Ausloffung.
1338—1341. 165
606. Do na paſſchen quam ve marfgreve Ladewich van Branden ⸗
borch to Lubele — n. |. m. wie 2. — bar wart be leffliken to entfangen.
+ Ok brachte he dar ſynen ſwager Woldemer; ..... 1 van Sleswic
fgne fufter — u. ſ. w. wie 2. — unde dar weren ſommelle, de wolven
srommen unbe fpere tobrefen, de moften eren tuch wol inbringen.
607. De markgreve unde de hertoge Woldemer drogen bo over een
— u. f. m. wie 2. — dat kerde em mennich to groter dorheyt.
608. Do be heren togen van Lubele — u. |. w. wie L. — los fin
van fmarem dwange der Holften.
609. In der fnlven tyd de koningh van Frandrife ſande en grot her
— u. f. w. wie L. — wol 31/,,000 volles. alſo grot eyn ſtryt was
vor niy gehort edder vornomen up dem water.
610. Dar na toch de ſulve koningh im Pickerdien — u. ſ. w. wie
2. — umme dat je worven fin argefte im beme ſtryde.
u 611. Im dem ſulven jare beleden de Juien Scandalinborch —
u. ſ. w. wie L. — de up deme huſe en ware hulpere weren worben?,
unde treden aff to eren vienden, unbe begunden eres ſtrydes — bat dro⸗
gem de ſtede tomale gans unſachte.
+ Im der tyt leet ve van Dennemarken dem van Sweden bat lant
ato Schone mit des landes egenbome vor enen fummen pennunge —
u. f. w. wie 2. — by der cronen to Sweben to blyvende.
+ Do weren de Sarracenen over meer ghelomen — u. |. w. wie L.
— alfo bat bar gevronuwet wart al de gemeyne criftenheit.
+ Im dem jare Criſti 1341 do flogen de heren van Lubeke —
zu. f. w. wie 2. — by vulbort unbe privilegien ere& heren, des keyſers.
Sue. + Im dem fulven | jare do weren de Dudeſchen getogen in Ruflen
— a. f. w. wie L. — enen unbegrypliken chat.
612. Im dem fulven jare vor vaftelanende do wart gevangen har-
toge Woldemer van Sleswyk — u. ſ. w. wie 2. — eer he wart gelofet
so myt grotem gube.
613. In der vaften der na do flarff de wyſe Hinrid biſſchop van
Lubele — u. ſ. w. wie 2. — des fulven ſondages do wyede de ſulve
bifcop den dom to Lubeke.
614. Do gaff of to Plone greve Johan — u. f. w. wie L. —
ss juncher Nicolaen unde Bernardo van Wenden, ben vorften.
+ In der tyt leth greve Hinrik unde greve Nicolaus van Holften uth
21.103, ber vendnyſſe 108 junder | Otten — u. f. w. wie L. — alfo bleff Wol⸗
demer by deme rufe.
615. Dar na voer greve Johan to Seelande — u. f. w. wie 2. —
so myt ben anderen landen bar to gelegen.
+ By der tyt do beleben de Denen bat hus to Koldingen — u. |. w.
wie 2. — de roff de quam almeſtich in Vynnen in bat Iant.
3. “Glewie' ; ‘Gwerin’ M. 19. 'dem’: ‘dom’ M. 21. “romen’: “Zravene' M. 38. de
dom’ : at biffeopdom’ I. 38. 'unde greve' fehlt M.
1. Anslafung. 2. Entftellung.
1.
13.
166 I. Detmar-Epronit von 1105—1386.
616. Tohant belede de Foningh-uppe Seelant dat hus to Ealling«
borch — u. ſ. w. wie 2. — alfo bleff dat ungewunnen.
617. Do hadden etlife Holften ſchaden dan uppe de van | Fubelezı. 1050.
unde Hamborch — u. ſ. w. wie 2. — dar fobder ſchaden aff gekomen is.
+ Do greve Himvid ſach eme unde ſynen brober dat orloge anwaſ ·—*
fende — u. f. w. wie L. — dat greve Hinrik ofte ſyne brodere vul bebro-
vet worden.
618. In der tyd nam hertoge Albert | van Saſſen fin ander wyff zı.iose.
— u. f. w. wie 2. — veftih, unde he was fulven dar kume entlomen.
619. Do he webber quam in fin lant — u. f. w. wie L. — barıo
| mebe begrepen fe de ftebe, dar fe mede ftan mochten in der velicheyt ; dat zı. 104.
levede den ſteden — wo fe mochten ere fale wedder be Holften vortbringen
myt leve na ereme willen.
620. In dem jare Criſti 1342 do nam markgreve Ladewich van
Brandenborh — u. |. w. wie L. — wen he tonoren ye habde gevan. 15
621. By der tyt wolde de eddele here van Mekelenborch Albert
theen to deme keyſere — u. f. w. wie L. — dat em fon vader ſchul ⸗
dich was.
622. Dar na in der 9. Tal. Majt ftarff to Avion de gube Benedictus
be pawes XII. — u. f. m. wie 2. — bar na pawes. 20
623. In ber ſulven hochtyt do ghingh de bach uth, ven de heren
mafeven to Dennemarten — u. f. w. wie &. — dar he deme koninge
mochte mer helpen webber de Solften,
624. To ber tyt nam de koningk van Sweden ben van Lubele ere
gud — u ſ. w. wie 2. — unbe habbe den kopman to deme heringe ge» 2
vangen‘ — be to holbenbe, | beth dat fe degedingeden. Di. 1008,
625. Na der tyt dat de marſchalk van Lubeke toh — u. ſ. w. wie
2. — dat he den van Lubele unde ben van Hamborch affghink tho
helpende.
626. By der tyd was greve Hinrid enes nachtes in dat wyfbuldeso
tomen to Segeberge — u. |. w. wie 2. — de ovel togefeen hadden.
+ Dar na kortlilen do togen de greven — u. ſ. w. wie L. — fe en
mochten ber ftab nicht ſchaden.
627. Seleten of werven by dem abbete van Reynevelde — u. |. w.
wie 2. — alfo togen fe van dannen, mal up dat fyne. 2
+ Nicht lange dar na des negeſten dages Bartholomei do quam in
de ſtad vele volles — u. f. w. wie L. — dat erer een grot deel webber
to lande reden.
628. De dar bleven, de weren vul late to reyſende van bes keyſers
unbe marfgreven wegen up eres ſulves eventure — u. |. w. wie L. — v«
unbe de rabmanne van Qubele unde Hambord) in ere halven, ſtede unde
vaft to holdende.
1-2, Galli y: Gallienborh‘ M. 8. “Mlbert‘ : “Ginzit RM. 10. Maji' fehlt M.
— We Yale. Sur akbue ibm, a
1. Entfellung.
1342—1345. 167
+ Im dem jare Erifti 1343 do was in Prugen broder Luder hoe⸗
mefter — u. ſ. w. wie 2. — dat hete de Jurienborch.
629. Im dem jare to den twelften do was de bad} to deme Stra»
leſſunde gelecht — u. |. w. wie 2. — over dar en wart nicht van; men
5fe beſchededen enen dach to Roftode. — do en wart dar over nicht aff.
ſedder ftarff des marfgrenen welbige hovemeſter — fture brad an den kyn ⸗
deſchen landesheren.
630. Im der tyd berovede de junghe hertoge Eryc van Saflen —
u. ſ. w. wie 2. — ſynes vedderen fone, hertoge Alberdes, was id vul
Prem, — ſtarff de gu|de hartoge Alberd to Lubele unbe wart begraven
631. In ſunte Gregorius dage dar na worpen de Eeſten ſil van
deme criſten loben — u. ſ. w. wie 2. — worden ſedder dodet in menni⸗
gen ſteden.
E12 632. Do ftarff to Lubeke bifihopp Hellenbert van Sleßwyk —
n. f. w. wie 2. — tho Lubele in der mynre brodere core.
21.1008. 633. By der tyt wart dem | foninge von Dennemarken dat hus to
Callingborch — u. f. w. wie 2. — allentelen groter in Selande.
+ Im dem fulven jare in funte Jacobus daghe do malede de meyſter
ꝛ20 van Prugen broder Luder enen guden vrede — u. f. w. wie L. —
Eoyave, Dobberin unde Brabord.
634. Im dem jare Erifti 1344 do hadde de pawes openbare en con⸗
fiftorium — u. f. w. wie 2. — alſo bieff de twedracht ftande tuſſchen
deme pawefe unde dem keyſere, alfe iv vor ftunt.
2 635. Im der tyt hadde be biſſchop van Mengen twedracht myt dem
hertogen van Beyeren umme de fale — u. f. w. wie 2. — alfo dat na
der tyt wol openbar wart.
21.1088. 636. In dem jare Erifti 1345 vor | der vaften do weren de fonyng
van Ungeren, de blimbe foningh van Bemen unbe de greve van Hollande
20 — u. f. w. wie 2. — des togen fe wedder to lande al ane vromen.
637. Dar mede in der reyſe was greve Hinrik van Holften —
u. f. w. wie L. — eer he wedder quam to Holftenlande.
638. Do de brodere van deme Dudeſchen orden horden — u. ſ. w.
wie 2. — unde foren enen anberen in fyne fteve.
E'} 639. Des fulven jard in der vaften do koften hertoge Exil van
Saffen unbe fin fone Erik dat hus to der Lynouwe — u. ſ. w. wie L. —
unbe dreven fe van bannen.
640. Do de greve van Hollande quam ute den Lettouwen, he be⸗
ghunde — u. f. w. wie 2. — unde dede in deme bufihopbome groten
ao ſchaden.
Di. 107°. 641. Do dat orloge was in ene enynge gebracht — u. |. w. wie L.
— umme de | wolbaet des greven fele ewichlilen mote in vrouben fin myt
Gode in deme hemmelrike, amen.
4 ubonemehen : orten MIR, —E—— allen" ne om:
Gore RR. “ad : 'weren” M.
36 "Hpnoume : —E
ẽ
138.
168 U. Detmar-Ehronit von 1105—1386.
642. Des jars man de loningh van Dennemarken Korfor — u. ſ. w.
wie 2. — dar van worden feler kreudet fere fe.
"+ Im deme fulven jare fancti Thome do bewifede fl eyn cruce in
der lucht — u. f. w. wie 2. — de dar na regnerende was.
+ Im dem jare Erifti 1346 do wart dat hus ghewunnen — u. |. w.5
wie 2. — in Holftenlande.
643. In dem fulven jare na des greven dobe van Hollande —
u. f. w. wie L. — umme dat he noch kynt noch broder hadde.
644. To deme vaftgange hadde de here van Mekelenborch unbe fyne
vrouwe — u. f. w. wie &. — be dar randen unbe tobrefen vele fpere. 10
645. To der fulven tyt vorlykede de van Mekelenborch — u. ſ. w.
wie 2. — dat wolben fe ftebe unbe vaft holben.
646. Dar na in ber Ieften welen vor paſchen do was de blynde fo-
ningh van Bemen fomen to Avion — u. ſ. w. mie 2. — des vruchteden
ene ſyne vyende. 1
647. In ber tyt na des biſſcoppes dode van Ludeke — u. ſ. m. wie
2. — dat he ſcholde werden der Romere koningh.
648. Nicht lange dar na fo quam de koningh Edewerd van Enghe-
lant myt groter macht in Normandie — u. ſ. w. wie 2. — bes koninges
fone van Branfrite — unde fande ene in Engelant to begravenbe. 20
649. Im der fulven tyt de koningh van Schotlande in Engelande
vor, ſyner moder broder dat rufe to vordernende — u. |. w. wie. —
dar was clene aff to redende.
650. In funte Michaelis dage, do de koningh van Engelande in
Pidardien groten ſchaden habde gedan — u. f. w. wie 2. — dat bar ne»
mant in ofte uth konde fomen; en konde of nene reddinge komen. bar
lach de foningh myt den ſynen — alfo en wart van der brutlacht nicht.
651. Dar bevoren des fulven ſomers do hadden ichteswelle Holften,
greve Johannes manne — u. ſ. m. wie 2. — do wart de foningh weldich
over alle Seeland. 20
652. To deme ſulven jare de vorſten, de des keyſers vyande weren
— u. ſ. w. wie L. — wente fe unvrund under malkander weren.
653. Des ſulven jars entſtunt de grote plage der lude des gohen
dodes — u. f. w. wie 2. — over alle de hilgen criftenheit.
654. In deme fulven jare veth koningh Woldemer van Dennemar- 35
ten to Lubeke — u. f. w. mie 2. — van hertoge Erike van Saffen.
655. De wyle deſſe heren uppe der reyſe weren, do weren ſommelke
Holften — u. f. w. wie L. — dar na ſtalde de greve vor Caleborch unde
wan dat. dar na ftalden — une legen bar vor myt groter macht.
656. In deme fulven jare do munnen Heyne Brokdorp unbe Lutke «0
Scherpenberh — u. f. w. wie 2. — beyde husluden unbe kopluden unbe
borgeren unde hovemannen groten ſchaden an rove.
657. Defie dingh ſchegen od over meer, dar de peper, engever unbe
1, ‘Rorfor' : (Rore' MR, wende M. 38. na: do’ MR. “Galebonh :
20,4 de
Yualerbi io, Malen fen
1346—1349 169
de negelfen waflen in dem 46 jare — u. f. w. wie L. — do en wolde he
neen criften werben.
658. Im dem jare Criſti 1347 in comverfione Pauli was grot ert-
beoynge — u. ſ. w. wie 2. — unde vele andere, der namen id nicht
sen weht.
659. In deme fulven jare quam konyngh Woldemer van Denne-
marten webber to lande — u. |. w. wie 2. — ſunder den willen der Holften.
660. In deme fulven jare weren vele Dudeſcher heren unbe vor⸗
ften gekomen in Prugen — u. |. w. wie 2. — arch unbe gub, de bar
10bot bleven.
661. In befieme fulven jare 8 dage na funte Jacobus dage do man
de koningh van Engeland — u. f. w. wie 2. — bat he de ftab to Calis
entfetten mochte.
662. Des ſulven jares an deme hervefte in funte Lucas dage reth
1sbe leyſer Ladewich jagende — u. |. w. wie 2. — bat he fo rofelofen ftarff
— apoplezia de grote fule, de ſloch den keyſer, dat i8 mare.
663. Dar na nicht lange, do de keyſer dot was, de vorflen —
u. ſ. w. wie L. — nicht mochte levere fulfer handelinge myt vronwen, alfo
de erfte man Adam mit vrouwen Even plach; dat weren ere hulpewort.
2» + Im dem jare Erifti 1348 do was broder Hinrik Diffemer meyfter
91.112. van Prugen — u. f. w. wie L. — bo both he, dat | de gobesribbere in
lichtmifſen myt ſyuen broderen unde myt aller macht in Lettoumen fcolven
theen, unde in unfer leven vrouwen avende ſcholden vaſten to bere unde
to brodet, unde en volgen vor Traden, vor dat ſlot. dar ſtrydede he —
Balſo dat dar mer dann 6000 Lettouwen worden geflogen.
+ Dar na by unfer vrouwen dage der hemmelvart do deden de go⸗
desriddere eyne reyſe — u. |. w. wie 2. — be norben fe alle in Prugen.
664. In dem fulven jere in deme hervefte de biſſchop van Menke
— u. f. w. wie 2. — bat des nicht en ſchach.
» 665. Des fulven jares by unſer leven vroumen vage ver bort do
eben de heren, alfo Albert van Mekelenborch unde her Johan, ſyn broder
— u. ſ. w. wie 2. — groten ſchaden an vangenen luden in deme orloghe.
666. In dem fulven jare do ſchref mefter Johan Dannekouwe —
u. f. w. wie 2. — was here des afcenventis deſſes eclipfis.
» 667. Do habven of de yoden grote meyſiers in ber fulven kunſt,
dede lange — u. f. w. wie 2. — in mennigem lande unbe ſteden to dode.
668. In dem fulven jare na pinzften tod koniugh Magnus van
Sweden — u. ſ. w. wie 2. — unbe leth wol 300 man up dem hus.
669. Im dem jare Erifti 1349 do togen de Rufen — u. f. w. wie
48. — men der en was over nicht vele.
670. In dem fulven jere na funte Walburgis dage — u. ſ. m. mie
2. — wente he was eyn 1098 ımbe eyn hart here.
on namen! ; namen der I. 11, *Jacobud' : "Ricolauß’ M. I — ‚fan m;
Dan Fa = Kasten effeß ofeendenteh eelipf®" SR.
36. "Dede! : "dede dat! M.
1. Entftellung.
1m.
130.
170 II. Detmar-Epronif von 1105—1386.
671. Do de koningh Öhunter dot was — u. f. w. wie L. — in
funte Jacobus dage.
672. Im deme fulven jare wart eyn lantvrede gelovet | unbe ber g1.113.
veftiget — u. f. w. wie 2. — dar bleven 13 manne dot up deme huſe
der vyande van Lubeke, dat rovere weren.
673. Dar na tuſſchen pinxſten unde funte Johannes dage Saßtifen”
de hertoge van Saffen unde greve Johan var Holften unbe be ſtad van
Lubeke wunnen deſſe negen vefte — u. ſ. w. wie 2. — dat hus horde to
den van Tzule.
674. Dar na nicht langhe begerve greve Alleff van Schouwenborch 10
unde be ſtad Hamborch — u. ſ. w. wie 2. — beybe er deme lantorede...... 1
husmannen unde hovemanne —. des ſondages to..... 1 der Iateren de
ſtad van Lubele hadde vor gefynde an borgeren unde an arbeydesluden
vor deme Hufe to der Lynow 1500 manne alle dage to fpyfen.
675. Do dat hus tor Lynouw gewunnen was — u. f. wie L. — 15
dat he entholven mofte, wat em queme.
676. Dar na by funte Nicolaus dage Hartwid van Rigeroume —
u. f. w. wie 2. — unbe vorbranden de vefte. darnegeſt wunnen je de
vote to Teſſin unbe brenben fe went an de grunt — unde vorbranden
unbe vorftorben fe altomale. 2»
677. Im deme fulven jare by funte Jacobes dage befammelbe fit de
toningh Woldemer van Dennemarlen — u. ſ. w. wie 2. — he moyede
fit fere, alfe he wol mochte.
678. Dar na tod koningh Woldemer uth Straceborh — u. |. w.
wie L. — unde hertoge Johan van Mefelenbord unbe greve Albrecht vanzs
Aneholt — to deme Romere koninge. do befprefen fi de heren, alfo ver
Romere koningh unde de koningh Woldemer van Denmemarken, markgreve
Ladewich van Brandenborch, hertoge Erid van Saflen — bat de bacghert
hadde neen recht to der Marke.
679. Im dem fulven jare by pafchen | do quemen Iude — u. ſ. w. 3 ‚15
wie 2. — wente de fette, de fe hadden gefettet, was nicht gegeven vn
dem geiſtliken vaber — dar fe rechte bewyſinge to hadden — unbe fpre«
ten, dat id neen recht Ievent en were; men ſcholde fe to rechte bannen —
do leth he fe vorbannen over alle de hilligen kerlen.
680. In dem jare Erifti 1350 do tod de foningh van Palen — ss
u. ſ. w. wie L. — myt rove unde mut brande.
+ In dem fulven jare na pafchen do ſchach en grot teken — u. ſ. w.
wie 2. — alfo een, de des mortbernendes ſchuldich 18.
681. In dem fulven jare des fomerd van pinzften beth to funte
Michaelis dage — u. |. w. wie 2. — 2500 lude getellet — wente Gob 0
18 alleneghen befant, wenne unde mo bat ſcheen ſchal.
682. Des fulven jares ftarff biſſchopp Johan Mul — u. ſ. w. wie
2 acbıd Milan. 8, yuhe.; Mm Rand: (De f,de Qbeder men ghemeen,
14. "8yı Bye Bo 2. Fa
megben' ; “alle weghe wol"
1. Auslafjung.
1350—1356. 171
21.119.2. — in funte Ratheri|nen daghe. he vorflunt dat ſtichte 26 jar — dar
he mede vormerebe de venthe ſyner nalomelinge.
+ Im deme fulven jare do wart dat fperte gehouwen — u. ſ. w.
wie 2. — to Lubele gans ſchone.
5 683. Im dem jare Erifti 1351 do was eyn erbar gheiftlit man —
a. f. w. wie 2. — mente iv tho male vorworen unde vorborven was; des
en konde men nicht vorwaren. bar buwede he bynnen bren jaren en jhone
elofter wedder — in deme ge dode dorch ſalicheyt aller ſelen willen.
684. In dem jare Criſti 1352 do was fo groten orloch tuſſchen
ao deme ſtichte van Halverſtad unde deme heren van Regenſteen — u. ſ. w.
wie L. — des ghelilen wolde he em webber don.
685. In dem jare Erifti 1353 do togen de van Lubeke myt den van
Melelenborch — u. f. w. wie 2. — Mucenbord).
21.1168. 686. Im deme fulven | jare, alſo greve Otto was gevangen van
15 Swerin — u. ſ. w. wie L. — do he nicht unberbrefen konde be herfcop,
do buwede he al umme myt veften umbe myt berchvreden — manner dat
fe wolben, to water unde to lande.
687. In dem jare Erifti 1354 do wart los van der vendniffe greve
Otto van Swerin — u. ſ. w. wie 2. — unde en levede leyder nicht lange
dar na. dat lant vil uppe den van Telelenborch, mente he was greve Ro⸗
fen brober.
688. Bynnen der tyd leth de van Mekelenborch nicht aff — u. |. w.
wie 2. — umme de ftad to Swerin buwebe he od ene halve ſtad — je
mafeden fil to under wilen alfe lantlude edder aljo wyff —; under tyden
2 mafeben fe fit to alje vifiher by deme Iande, unde vingen under tyden
lude vor vifihe. do de van Mekelenborch — aldus quam he by dat land
to Swerin.
689. In deme fulven jare wonnen de van Rubele dat hus to Gor⸗
loſe — u. ſ. w. wie 2. — jo hebbe id hir gorren gelofet'.
» + Im deme fulven jare do tod de foningh van Engelant — u. ſ. w.
wie 2. — myt ſoſtich Dufent wepeners van deme velbe.
691. Im dem jare Erifti 1355 na ımfer Ieven vrouwen baghe der
hemmelvart do was grot Hoff to Lubele — u. ſ. w. wie 2. — de Mele-
lenborgeſchen heren, de heren van Saſſen, de Wendeſchen heren unbe vele
3 anderer heren unbe riddere unbe knapen — de hadde dat ros denne vorloren.
vi. in⸗. 692. In dem ſulven jare was fo grot ſtryt to Pottis — u. ſ. w.
wie 2. — van ben ranfoyferen dot.
690. In deme fuloen jare was capittel der miynren brodere to funte
Katherinen ; dar weren vele preftere vorfammelt.
[} 693. In dem jare Criftt 1356 do brachte be ergebifihepp van Ayge
— u. f. w. wie 2. — alfo deſſe fronefe wart beſchreven; bat was in
deme jare Grifti 1386.
694. Im deme fulven jare do wart den van Hamborch de fand wed⸗
der — u. f. w. wie L. — 14 yare al umme.
8. Am Rand : °G. Gatzinen clofer yn dren
Derganben mens mel Ken 20,
eteienborgef
gejumelb; dat ham sehe ung
feenborgefäen 3
1851.
1352.
18.
1854.
F
1887.
1360.
172 U. Detmar-Ehronif von 1105—1386,
695. Im deme jare Erifti 1357 by den twelften bo vorbrande bat
radhus to Lubeke; dat gefhad van vorfumeniffe wegen, dat de materie
des vures entfingh — u. f. w. wie L. — unbe dede groten ſchaden.
696. Im dem jare Criſti 1358 Philippi unde Jacobi do rumede de
topman van Brugge — u. |. w. wie 2. — unbe her Johan Korbeliges
van Thorne.
697. Im deme fulven jare was de erbar vorfte koningh Petrus van
Arrogum — u. |. w. wie 2. — he levede in deme orben in aller hillicheit.
dyt levent dat flod he an — de eme hir to reeth na deme willen unſes
leven heren Ihefu Erifti. 1
698. Im dem jare Erifti 1359 des ſomers was grot flervent —
a. f. w. wie 2. — beth na den tmelfiten.
699. In dem fulven jare na unfer leven vroumen daghe der hem ⸗
melvart bo was wyut, dat — u. |. w. wie 2. — 16 vote gaus unde un«
gebrofen. EL
700. In deme fomere des fulven jars do was grote peftelencie —
u. f. w. wie L. — bat dar ftorven wol 24,000 volles.
701. Im dem jare Erifti 1360 do ſammelde fit koningh Woldemer
van Dennemarfen — u. ſ. w. wie 2. — unbe ſloch alto vele volles ned⸗
der, wente de bunden weren ungemapent unde bes firybes unbemone — 20
unbe tod} bo ſynen wech.
702. Ra der tyt wart hertoge Albert van Mekelenborch koningh to
Sweden — u. f. w. wie 2. — in deme wege vorghinf he upp deme mere.
+ Im deme fulven jare do wan hertoge Erid van Saſſen to Louen⸗
borch de ftab to Plame — u. |. w. wie 2. — aldus wart de ghube her-2s
toghe van Saffen bedrogen.
+ Im dem fulven jare wan hertoge Erid van Saſſen enen firyt —
u. f. w. wie L. — alfo he Plawe gemunnen habbe.
+ In dem fulven jare legen de Holften vor Krummeſſe — u. f. w.
wie 2. — dit ſchach by den Soven Bomen. %
704. In dem jare Erifti 1361 do flarff pawes Innocencius —
u. f. w. wie 2. — alfo men ſecht.
+ Im deme fulven jare in palmavende do wart gevangen Kenftotte
— u. f. w. wie L. — unde lep henwech.
+ Im deme fulven jare was fo grote hitte — u. f. w. wie L. — 3
vorbrande upp deme velbe.
+ Im deme fulven jare do wan hertoge Wilhelm van Luneborch Erike
van Saffen aff de Rypenborch, ven Kerdwerder unde de Nyen Gammen
— u. f. m. wie 2. — dat | heten je do de Vigenborch. B1.119.
705. In dem jare Erifti 1362 do begunde ve foningh Woldemer to «0
vorvolgenbe den fopman — u. f. w. wie 2. — dit was den ſteden leith,
alfo fe dat na wol bewifeben.
706. In deme winter des ſulven jars hadde befecht de greve Clawes
van Holften — u. ſ. w. wie 2. — de quemen enwech.
5. 'Rordelipe' : “Bordelipe M. 14. ‘gand': "gand vorne’ M. 38. 'unde de’; “unde ben’ MR.
1357—1365. 173
710. Sm der tyt fande greve Hinrik van Holften to Norwegen fyne
fufter — u. f. w. wie L. — unbe dar na nicht lange gaff fe fit in en
clofter.
707. In deme fulven jare by paſchen do weren de gobeßribbere van
5Prugen — u. f. m. wie 2. — 2000 heben.
+ Im deme fulven jare do orlogede hertoge Wilhelm van Luneborch
— u. f. w. wie 2. — de hete de Louwenbrugge.
+ In dem jare Criſti 1363 do wolde hertoch Erick van Saſſen in
Dennemarten theen — u. f. m. wie 2. — dit wart gebebinget to Rey⸗
io nevelde.
708. In deme ſulven jare togen de koplude unde allerleie volk van
allen ſteden by der zee in bat ryle to Dennemarken — u. ſ. w. wie L. —
unbe voer enwech myt den ſchepen.
+ Eyn fterne wart gefeen by der ſunnen an deme myddaghe funte
15 Ryliani, de bedudede to deſſen falen nicht gudes.
709. De firyt wart deme konynge alto ſware — u. f. w. wie 2. —
3 jar lank.
711. De winter des jard was fo kolt, alfo he gedacht was —
u. f. m. wie 2. — vele volles unde quefes van vrofte.
» 712. In dem fulven jare brefen de bedere up Marienbord in den
trefel — u. ſ. w. wie L. — deme wart fin recht gedan.
+ Im dem fuloen jare do wart entrichtet de twebraht — n. f. m.
wie 2. — dyt degedingede greve Johan van der Hope.
713. Im dem jare Erifti 1364 do rumebe de Toningh van Denne-
25 marfen fyn role — u. f. w. wie 2. — de qwiteben fyne fofte.
714. In dem fulven jare was dat grote orloge tufichen den van Lu«
befe unbe den Boekwolderen — u. f. w. wie L. — van grofer pine wer
gen — dar aff entflunt en grot orloch.
717. Im dem jare Criſti 1365 vor vaftelavende do quemen be Lete
sotoumwen in Prugen — u. f. w. wie 2. — unbe voreben je uth dem lanbe.
718. Dar na wart in Prugen fo vruchtſamen jar — u. f. w. wie
2. — unde bloyede in funte Urbanus dage.
715. Im ber fulven tyb was hertoge Wilhelm van Luneborch nicht
1. 1204. beervet unde hadde nene finbere ; do loes he biy fynem levende erff | namen
3s— u. f. w. wie 2. — miyt mode na fynem dode.
719. In dem fulven jare des dinxtedages to pinzften to vefpertyt
dages do vil Hagel in Prugen, fo grot alfe eygere — u. f. w. wie L. —
unde dede deme foninge groten ſchaden.
120. Dar na by funte Jacobus dage do quam Kenftotten fone —
son. f. w. wie 2. — unbe entfinf ben criften geloven.
721. Dar na in deme wintere do tod be mefter van Prugen in Let⸗
toumen vor de Wille — u. f. w. wie 2. — unbe deden in beme lande
groten ſchaden.
716. In der fulven tyt was eyn ergebifihop to Bremen, de was
4s van dem flechte der heren van Brunsiogt, unde leth ſik dar to ſchunden —
1306.
1387.
1808,
174 U. Detmar-Chronif von 1105—1386.
u. f. w. wie L. — unde gevoret | ute allen boren. dar na wart bat 21.ı2ı=.
vorlyfet.
+ In deme fulven jare tod de greve Cord van Oldenborch —
u. f. w. wie L. — dar bleven men dre Vreſen dot.
722. In dem jare Crifti 1366 do hadde de foningh van Ciperen >
vorfammelt en grot voll — u. ſ. w. wie 2. — unbe breven fe wedder
to rugge.
723. Im deme hervefte des fulven jars do was dure tyt — u. ſ. w.
wie 2. — dat de ſchepe quemen vul kornes; do wart it beth veyle.
724. In deme fulven jare in funte Gallen daghe do ſchegen into
Prugen grote telene — u. |. w. wie 2. — over de nacht beth in den dad.
725. In dem jare Erifti 1367 do wan de koningh van Ciperen
Tripolis — u. f. w. wie 2. — an der heydenſchopp.
726. In deme fulven jare na pajchen do tod) pawes Urbanus —
u. f. w. wie 2. — unde quam webber to Avion. 1
727. Des fulven jars des donredages vor pinzften de ſtack Clawes
Bruſchouwe her Bernde Olvenborge dot — u. f. w. wie &. — men Gob
de bemarebe fe.
728. In dem fulven jare were be feefteve myt den anderen ſteden
uth der Zuberzee vorgaddert an enem groten rad in der ftab to Colne
umme be webberftandinge — u. |. w. wie L. — unde clagebe allen heren
ſyne noth.
729. Im deme fulven jare was peftelencie gan grot tho Lubele —
u. ſ. w. wie 2. — merflifer lude van den rifeften, vil na fo vele, alfe in
deme erften dode. *
730. Im dem ſulven jare des vrygdages vor unſer leven vrouwen Si irie.
daghe der anderen do was en grot ſtryd vor Hildenſem; ben wan de biſ⸗
ſchopp van Hildenſem in deme namen der hilligen juncoroumen Marien
— u. f. w. wie L. — van Halverftab, den bufichop van Meydeborch unde
vele riddere unde knapen. bar wart geflogen en here van Hademersleve su
unde vele knapen unbe ghuber lude.
731. In der tyt dar na do togen be godesriddere van Prugen in
Lettouwen — u. f. iv. wie 2. — unbe togen wech, do fe nemande vunden.
133. Im dem jare Criſti 1368 na ven twelften do wart vorbannen
dat levent der bacgerbe unbe der baghhnen — u. f. w. wie 2. — an dem
ſoveden bofe des geiſtlikes rechtes, wente fe braten vele volles an twy⸗
velinge. de lude — unde worden dar na gebrant an dem vure.
7132. Dar na dre daghe na funte Gerbruten dage do mas fo grot
donre — u. f. m. wie 2. — Dar je beyde up dem bebde legen.
737. | In deme fulven jare do wart de foningh van Ciperen
u. ſ. w. wie L. — ſynem egenen brober. jr
736. In dem fulven jare hadde koningk Karolus vorfammelt mol
70,000 mynſchen, une tod) jegen ben heren van Meylan, unde de pames
Urbanus hadde wol 30,000 volles up de anderen ſyden, of uppe den van
13. der fehlt M. 17. Bruſchouwen: “Brunfouwe' M.
1366-1371. 175
DMeylan. dit volf to beyden ſyden — u. f. w. wie 2. — bat he ſik myt
eme vorenigede funder ſynen willen.
+ Im deme fulven jare do ſtarff hertoge Ladewich van Brunswyk —
u. f. w. wie 2. — doch behelt he dat hertogedom fyne vage.
5 735. In dem fulven jare by der tyt fancti Martini do mas en grot
ſtryt — u. ſ. w. wie 2. — de in ſynen lande weren, unde worden gro«
ten vromen.
138. In dem jare Erifti 1369 do tredeben be fteve der koplude myt
ganger macht in Dennemarken — u. ſ. w. wie 2. — do de tyb ummer
quam, bo wart den Denen | dat land wedder geantworbet.
739. Im deme fulven jare quemen de Lettouwen in Mazovien —
a. f. w. wie 2. — unbe flogen bot man unbe wuff.
740. In deme fulven jare wart gebumet in Prugen en flot, dat
hete to deme Godeswardere — u. f. w. mie 2. — unbe vinghen brehun-
is dert Lettouwen.
+ In deme ſulven jare do ſtarff de gude here hertoge Erick van
Saffen to Kalingborch — u. f. w. wie 2. — unde licht to Ratzeborch.
+ Im deme fulven jare leth hertoge Wilhelm van Luneborch fyne
manne firgben, unde dat land huldigede! hertoge Magnus — u. |. w.
© wie 2. — doch fo kunde he myt erer aller hulpe de anfprafe nicht ent ⸗
leggen.
+ Mm dem ſulven jare nam hertoge Erid van Saſſen — u. ſ. w.
wie L. — alſo quemen de kynder beyde to hope.
741. In dem jare Criſti 1370 8 dage vor vaſtelavende do was en
2 grot ſtryd — u. ſ. w. wie 2, — of bleven der Ruſſen unbe der Lettouwen
vele dot, unde de bar vlogen wech, van vroſte unde van hungere vorgin⸗
21.12e. ghen | funder tal. Versus: — Et qui fugerunt geluque fame pe-
rierunt.
7142. In deme fulven jare ftarff pawes Urbanus, deme vorgeven
sowart, to Aoyon. na eme — u. ſ. w. wie 2. — in groter ſachtmodicheit
unde an eren.
+ In deme fulven jare do wart hertoge Magnus van Brunswyk
hertogen Albertus oyent van Melelenborh — u. f. m. wie 2. — unde
exen vedberen, hertogen Alberde, de hartoge Dtten fone y8 geboren; dat
ss ſcholde yo weſen.
744. Im dem jare Erifti 1371 do mas de firht vor Guleke tufihen
deme hertogen van Önlelen unde deme van Brabant unde deme hertogen
van Ghelren. de van Ghelren halp veme van Ghuleken, unde hadden de
Weftvelinge to Hulpe, unde vynghen den hertogen van Brabant —
on. |. w. wie 2. — unde dar worden vele ghuder lude geflagen.
8. 128. + Im deme | fulven jare do leth de hertoge Magnus veften dat flot
to Luneborch — u. ſ. w. wie L. — hertoge Magnus dreff fe aff.
10
a1. 12.
14, Wegpvien : "Mandanlgm' MR. 17. "Ralingbord Galiendort‘ M. 37. !deme van'z
de van! M. u ‘
1. Entfelung.
1370.
ian.
1372.
137.
176 II. Detmar-Chronik von 1105—1386.
+ In deme fulven jere do wan de hertoge Albrecht van Saſſen
rg Luneborch dat jlot Louwenrade — u. f. w. wie 2. — unde tobrelen
dat hus.
746. In dem jare Criſti 1372 do gaff keyſer Karle markgreven
Dtten, ſynem fwagere, wol 16 ftede unbe flote — u. f. w. wie L. — 5
hyr umme gaff he fe over myt guben willen.
748. In deme fulven jare begunde to regnerende koningh Hinrik, de
baftert, in Hifpanyen — u. |. w. wie 2. — de na wart koningh in Hifpa«
nien na des bafterdes dode.
+ Des fulven jars in der arne do habven de Denen belecht en hus io
in Jutlande — u. f. w. wie 2. — de fe dar hadden.
+ Im dem fulven jare wart en vrebe gebebinget — u. |. w. wie L.
— de vrebe wart belovet unde bebrevet.
+ Bynmen dem vrebe ftegen in be ftab to Luneborch hertoge Magnus
fone hulpere unde fyne manne, | de eme den vrede gegeven hadden — Ki Inn,
u. f. w. wie 2. — beſſer fulven inftyger worden wol 400 befdattet unde
geben grot gud.
749. In dem jare Erifti 1373 do quam de fenjer Karolus myt
emem groten here theende in de Marke — u. f. w. wie L. — unbe de
Pryggenitze bleff by der Marke. *
751. Im dem ſulven jare was grot upſtouwinge unde vloet der wa⸗
tere by deme Ryne — u. |. w. wie L. — unde dede groten ſchaden.
752. Im dem fulven jare was grot ſtrydent in Prutzen to Domele
myt deme dobe ! une in vele anderen fteben.
+ In dem fulven jare wan hertoge Albert van Luneborch Patten- 3
huſen myt ftorme.
+ Im der ſulven reyſe que|men toſamende hertoge Magnus van 2ı.12a.
Brunswyk — u. ſ. w. wie 2. — de greve von Schouwenborh war
den firgt.
753. Im dem jare Crifti 1374 do was de buvel los gemorben to 30
Brunsiwyf in ber ſtad — u. f. w. wie 2. — dar na houmwen fe em den
Top aff — bar bleven de Brunswylker buten der henze in bat ſovede jare.
754. In deme fulven jare in funte Mauricius dage do quemen ane
vorfichte de Lettouwen in Prugen — u. ſ. w. wie 2. — unbe flogen be
lude bot. . F\2
+ Im deme fulven jare wart gededinget — u. f. w. wie 2. — unbe
dit handelde hertoge Otto van Brunswyt.
+ Mm dem fulven jare wan hertoge Frederid Wulvesbuttel —
a. ſ. w. wie L. — dar feten vangen in dem ftode... . . .2 unde gaff
fe loes. 0)
+ Im dem fulven jare wart hertoge Dtto van Brunswyk — u. |. w.
wie 2. — hertoghe Albert de dreff fe dar aff.
En ee Het w Quncbor‘ M 2. fin’ ſehit M. 8-8.
1. Entſtellung. 2. Auslaffung.
1372—1376, 177
756. In dem jare Criſti 1375 in dem anderen dage na der 11,000
ynncvrouwen dage do quam keyſer Karle — u. ſ. m. wie 2. — de fin
gub van beme keyſere untfint — dar tod he myt er an fin keyſerlike waet
— vor eme veth eyn radman — ber ſtad. bar negeft de hertoge van Lu-
sneborh myt ſynem telene. vor der keyſerynnen reeth de bilihop van -
Colne myt enem gulden appele — ‘Ecce advenit', ‘Deus judicium
tuum’. do bit geſcheen was, do tredeben fe wedder langes de koningh ⸗
raten im ere herberge. dar weren fe rouwich bet am ere gobesbenfte ;
nummer horde men pypen ofte bungen — be in des keyſers rade fint, unde
10.em i8 de herſchop gegeven van der fenferlifen walt, bat fe mogen gan in
des allg tab, wor fe fint, dar de keyſer 8. de viff flebe fint Nome,
Benebie, Pyſa, Florentia unde Lubele.
757. By der tyt wart gevangen bifihopp Wichbolt, dede biffcop
ↄi. iac was to Colmefe | in Prutzen — u. f. w. wie 2. — dar fe ere Iofinge
15 mede worden.
760. In dem fulven jar do fetteden fit 3 ergebiffcoppe wedder den
pawes, de heten Menge, Colne, Trere — u. ſ. w. wie 2. — den teger
den to gevenbe.
761. ..... dat ſtichte to Mengen — u. ſ. w. wie L. — unde
»de lude vormordet.
762. In deme ſulven jare wart deme biſſchoppe van Bremen —
u. ſ. w. wie L. — hyr umme moſte he fil ander werve laten beſeen.
763. In dem ſulven jare in ſunte Brixius nacht do was eyn ſtyde
grot wynt — n. ſ. w. wie L. — myitt den wortelen.
* 764. Im dem wintere des fulven jars do weren de godesriddere —
u. f. w. wie 2. — de hete Dorzine, den flogen fe bot.
758. In dem fulven jere do bewiſede fit by dem Ryne eyn grot
21.1260. jamer — u. ſ. w. wie L. — fe fprungen | unde weren vrolid — grote
wedage. fo lepen 4 manne edder 5 to eneme, unbe treden en bat lyff ene
sogube wile, dat eve en ſachte — in Weſtvalen. ımbe bit quam uth. alle
lude, de dar feten, de weren bevangen myt dem bofen geifte. do dyt vor⸗
nam be papheit, bo vorbanden fe de bofen gheifte. aljo vorghink bat fpyl.
God van hemmel ſtedede dit dorch plage willen, dorch homodes willen unde
untuchtes willen, de dar was im den landen. of weren bar vele mebe, de
ss men be Iube treyfelden.
759. Im dem fulven jare ftarff koningh Woldemer — u. f. w. wie
2. — uppe Seeborch by funte Martinus epifcopns vage.
765. In dem jare Criſti 1376 do lede ſik keyſer Karolus myt dem 1570.
marfgreven van Mytzen — u. f. w. wie 2. — vele dorpere, unbe togen
wane vromen ere firaten.
767. Im deme fulven jere wart dat Holftenpore gebumet nye —
u. f. m. wie 2. — dar under legen prame; dat warde den fomer over.
766. In dem fulven jare wart des keyſers ſone Karolus — u. f. w.
wie 2. — to enem Romeſchen koninge bynnen Aken.
1375.
2, Am Bande: "Benfer Race fompe mp (er) epferhme to Gubbet; mad (Ds) hererg In Planet
(6ud) bamen fynte Johanfftra(te) op dem mr
Gtädtednoniten, XIX. 12
1977.
178 I. Detmar · Chronik von 1105—1386.
769. By der ſulven tyt quam de ſulve ergebiffcop van Bremen eer⸗
genomet to Lubeke — u. f. w. wie 2. — unde bleff dar noch mennich jar
na bifjchopp to Bremen.
770. Im dem fulven jare do deden ſil de fteve in Wallande ımde | inzı. 127.
- Rumberdien — u. ſ. w. wie 2. — be fe plegen eme unde fynen vorvarens
to ghevenbe.
771. In deme fulven jare by der bort unfer leven vrouwen bo
hadde hertoge Albredht van Mekelenborch — u. f. w. wie L. — mer
groten ſchaden.
772. In deme fulven jare was grot peftilencie — u. ſ. w. wie 2.10
— to dem Sunde unbe to der Wysmer.
773. In dem fulven jare vorgingen vele ſtede — u. f. w. wie 2.
— was of im Prugen.
775. In dem ſulven jare was de herveft fo Droge — u. f. m. wie
vL. — vele blome bloyeden. f12
776. Im deme ſulven jare in der abvente vorhoff fil de erfte mys⸗
hegelicheyt unde wrank der meynheit jegen den raeth to Lubele — u. ſ. w.
wie 2. — dyt was der meynheit towedderen.
777. Im deme dage unfer leven vrouwen age vorholen — u. ſ. “
mie 2. — dar mede ſcholde dat vruntſchopp blyven.
781. By der fulven tyt do | tod) de pawes van Avion, dede Gegen Si. ıze.
rius hete, in Italien — u. |. w. wie 2. — up bat he je wedder frege.
768. In deme fulven jare do trededen de Lettouwen hemeliken im
Prutzen — u. ſ. w. wie L. — dar na dre welen do quemen fe to Men-
ſterborch, unde nemen dar vele perbe unde vinghen dar vele Tube. 2»
778. In dem jare Erifti 1377 by der tyb to den twelften do ftarff
biſſchopp Bertram tho Lubele — u. ſ. w. wie L. — de pawes gaff em
dat biſſchopppom to Mytzen.
779. In deme ſulven jare vor palme do gaff over de witte hartoge
van Polenen ſyne herſcop — u. ſ. w. wie 2. — dyt ſchach im der jegen- so
warbicheyt des meſters van Prugen — de negefte geboren to der her-
ſchopp, unbe he krech dar mebe land, flote unbe ftebe.
780. In deme fulven jare hadden ene belecht de heren van Palen
— u. f. w. wie 2. — alfe vorhen gefprofen i8.
783. Im deme fulven jare in deme dage to lichtmiffen do togen dess
heren von Prugen in Lettouwen — u. |. w. wie 2. — 5 gulben. fo ner
men be criften ſchaden, wente de Lettouwen weren gewarnet.
7184, © der tyt bo toch de foningh van Ungeren up de Lettouwen
— u. ſ. w. wie 2. — bat je des jares tonoren by Krakouwe habben —F
lant vorheeret.
782. In deme ſulven jare | by ſunte Vitus dage do quam pawes 128.
Gregorius to Rome — u. |. w. wie L. — erlifen entfangen van den
Romeren.
786. In dem fulven jare an ber teyn bufent riddere dage bo had»
3. Am Rande: "Men ſGolde
boren vor hrünge Holden‘,
“omedderne' Di. 30. ©
5 demept d ? boiden, fo maßen be
a Pt Heren, fo malen de
1377-1379. 179
den de hovetlube der borgere to Lubeke to gafte den ganten rad in groten
eren — u. f. w. wie 2. — unbe dar fholde alle unmoth mede nedder⸗
geflogen weſen.
788. Na der tyt quam de hertoge van Ofterrite in Prutzen —
u. f. w. wie 2. — by Ghrokel unde by Pafftoume.
5 789. Ok deden de van Lyfflande ene — u. f. w. wie 2. — reyſe.
in beme wintere worden de Lettouwen fere gekrendet — des fe lange nicht
vorwunnen.
+ Im dem ſulven jar tod} keyſer Karolus — u. ſ. w. wie L. — des
rytes marſchalle.
n + Im dem fulven jare tod) keyſer Karolus in Vranckryken — u. ſ. w.
wie 2. — dar vorwerff de keyſer fynen willen myt gebebingende.
+ Im dem fulven jare, do fe van Dammenberge quemen, do reth de
keyſer myt den anderen heren to Tangermunde — u. f. m. wie 2. —
unde ſchach myt groter werbicheit.
13 790. In dem jare Crifti 1378 do deden de godesriddere ene gube
reyſe an de Lettouwen; fe vingen wol 700 riddere unde knechte. in der
91.1294, vefe | mad mede de hertoge — u. ſ. w. wie L. — ryddere unbe knechte.
791. In dem fulven jare ftarfj de ghube pawes Gregorius de XI.
— u. ſ. m. wie 2. — fe hadben ene geforen van unrechte, wente — kyves
% unbe ſtrydes unde ergeringe an geiftlifen Iuben.
792. In deme fulven jare do rofterden de Vlamynge — u. f. w.
wie 2. — beleden den fopman al umme in den fteven — funderlif was en
erlit lopman, de werp enen fteen an en dorch ſynes rechten gubes willen,
21.1200. bat | he vorantwordede — alfo id hyr na bejcreven ſteyt.
2* 793. Im deme ſulven jare hadde de keyſer mol 15 ſtede vorſettet in
Swaven — u. ſ. w. wie L. — do ſworen fe ſik in dat vorbunt, dat dar
warede mennich jare, unde mafeben guden vrede over alle dat lant.
795. In dem ſulven jare was juncher Diderick van der Marke vor
Dorpmunde — u. ſ. w. wie L. — do vlogen ſe van der ſtad.
” 797. In dem fulven jare ftarff keyſer Karolus, koningh van Bemen
— u. f. w. wie 2. — in funte Andreas nacht.
798. Im der ſulven tyt, alfo men fpraf, fo weren bofe lude unbe
gligenere; de habven by Spoleth fit tofamende geworpen unde habben
enen nhen pawes geforen — u. |. w. wie 2. — achter lande; men bat
3% wart drade vorftort.
794. Im dem fulven jare worden vorfant dre van den fopluben to
Brugge — u. ſ. m. wie 2. — unbe weren bar des ſondages to pinzften.
21.1208. 799. | In dem jare Criſti 1379 des vrygdages vor vaftelanenbe do
ſtarff Hertoge Albrecht van Mekelenborch — u. f. w. wie L. — to Dob-
soberan. he lerde in fynem teftamente — alſo he hadde geban.
+ In dem fulven jare des vrygdages vor Walpurgis do quam de
biffcopp Conrad van Ghyſenhen to Lubele — u. f. w. wie 2. — do fand
be ſyne myſſen.
¶h ft DB ters deningh‘ MR. 30. Sapfer — Damen‘: toningd Rerlud
12*
Rt
1378.
310.
180 I. Detmar-Ehronit von 1105—1386,
800. Dar na in der welen vor pinzften quemen de Lettouwen vor
de Memele — u. f. w. wie 2. — dede dat hus unbe de ſtad vorbemen
ſcholden; wan fit de criftene myt den vianden handen befummert, fo wol-
den fe de ſtad hebben gewunnen. men God de gaff, dat ere boſe wille nicht
vullenghink; de criften redden fit des vures unde der vyande, unbe werben
fid alfe gude lude. 5
801. By der v in deme fomere do was eyne grote plage by deme
Ryne unde tufihen Norenberge unde Bovenberge, dat de lucht van den
rubenſchitteren unde | muggen, hergodesperdeken unbe vlegen was dyce Si.130%.
van ereme vlegende, unde dat ertryke fo vul veltmufe, loffvorſſche unde
rupen unbe egebigen, dat des nemant en lovet, dat de lude kume — 10
u. f. w. wie 2. — dat dar was fomenbe in den landen.
802. In dem fulven jare gaff pawes Urbanus dat rule to Neapolis
Karulo Pacis — u. f. w. wie 2. — an der vendniffe beth an eren bot.
804. Im dem fulven jare quemen Vlameſche boden tho Lubele —
u. ſ. w. wie L. — unbe fregen des greven bejegelinge — | her Jacob en
Pleſſchouwe van Lubele — do hadde de menheit fo grote fhelinge under
fit tuſſchen unde eren heren, den greven, dat den boden neen antworde
Tonde werben.
805. In dem fulven jare in ber nacht na alle Godes Hilligen do
brande ber heren perbeftal to Lubeke van vorjumenige des vures, unbe bar 20
ſchach grot ſchade an perden unde an voder, bat tomale vorbrande.
+ Im dem fulven jare vorbranbe dat werk vor der Eine.
803. In deme fomere des fulven jares wart dat korne rype in
Prugen vor funte Johannes babtiften dage — u. ſ. w. wie 2. — alteve
gemeyet. *
+ Indem ſulven jare ſtrydede hertoge Albert van Saſſen — u. ſ. w.
wie L. — hertoge Albrecht van Saſſen wan den ſtryt.
+ Im deme ſulven jare toghen de van Ghente wol myt hundert du⸗
fent unde 40,000 volles — u. |. w. wie 2. — bo tod} he wedder van
dar to Brugghen. ”
806. dem jare Criſti 1380 do was grote twedracht tuſſchen pa
wes Urbanus unde dem unrechten pawes Clemens — u. f. w. wie L. —
to Lubeke was enem gegeven dat ftichte van Urbano, de hete Conradus;
jeghen em was eyn van Clemens weghene, de hete Wittenborh — men
id halp em nicht — aldus was leyder de criftenheht gebelet. *
807. Item weren vele ander kryge van des paweſes wegen —
u. ſ. w. wie L. — mpt den vogeden van Viterbie.
808. Of entftunt do en grot orloch myt dem koninge van Ungeren
— u. f. w. wie 2. — dar en wolden fe nicht to.
809. By ber tyt was em grot firyt by Blawafler — u. f. w. wiew
L. — unde flo | gen erer vele dot uppe deme velbe. Du. iaie.
810. In deme fulven jare wart van deme unrechten paweſe Clemens
gegeven en bifjhop to Darpte — u. f. w. wie L. — de godesriddere ute
Lyfflande myt den ridderen unde knechten uth Wyrlande unde uth Harrien,
8. *unde viegen' : ‘van vlegen DM. 9. “loffoorfiäe' : teffberfihen‘ M. 12, Reapolid':
Meapelie M. 19. nat‘: nah M. 43. biffop' : "biihepdom' MR.
1380-1381. 181
unbe hulpen eme — men dar wart em en gefant, de hete Didericus —
to Dorpte, unde brachten ene van ben floten, unde he toch wedder ute
deme Laube,
811. Im deme fulven jare quam de Romefche konynk in des Hilligen
slyhams dage myt — u. f. w. wie 2. — tho Allen.
812. In dem ſulven jare in deme dage Spoliti do deden de Bruns»
wölefcgen ene grote fone — u. ſ. w. wie 2. — in ber henfe der koplude.
+ Im deme fulven jare quemen de van Öhente to Bruggen —
u. f. w. wie L. — dit vorftunt he wol 2 jer. albus huldigeden de van
10 Brugge ber ſtad to Ghente.
813. Im dem fuloen jare entftunt de ander twedracht to Lubeke
tufien deme rade unde ben ampten. fimberlifen — u. f. w. wie L. —
uppe be beflutinge ber degedinge unde alle eres willen — bat men fe
ſcolde Inten by erer upfate — men fe wolden ere rechticheyt umde vrygheit
15 ſchryven Iaten in der ſiad bok — by hunderden unde by tmen hunderden
in vele huſe der ſtad — wol dat men fand in der hilligen miffen ‘gaudete',
dat bebubet vrouwet jum’, fo en was doch in der flab nene vroude, men
alle jamer unde bebroffniffe, wente fe renden ſik to an beyden ſyden to
morbe, beyde de ampte unde de koplube.
* 814. Des ſulven benomeden drudden ſondages in der advente Criſti
do degedingede de rad myt den ampten — u. |. w. wie L. — in ven
degedngen moſten de van den ampten — to achter gan in eren degedingen
91.132. — dar moſten fe loven ſone tho | donde. dar wart vullentogen, bat van
den knakenhouweren ſcholde nicht mer weſen denne viftih. hyr mede
Sicholde alle twedracht enen guben ende hebben. — of ſcholden de knaken ⸗
21.1324. houmer | der ſtad denen myt 20 gewapender Iube, to water ofte to lande,
wor fe de rad to eſſchede.
+ Im dem fulven jare tod) de hertoge ute Luneborch — u. ſ. w. wie
2. — wente dar was grot ſchade aff geſcheen.
” 815. In dem jare Crifti 1381 by lichtmiſſen quemen be gobesryd-
dere van Prugen an Lettouwen — u. |. w. wie 2. — bat hus vorbran-
den fe od.
816. In ber fulven tyd deden de van Lyfflande of ene grote reyſe
— u. f. w. wie 2. — dar vingen fe wol 700.
s 818. In der fulven tyt in pinrſtedage do kronede pawes Urbanus
21.1398. Karole Pacis — u. |. w. wie 2. — | alfo men fpraf, fo was dat thovo⸗
ven al vorraden.
819. In deme fulven jare was en loningh to Plofihouwe, geheten
Sirghal — u. ſ. w. wie 2. — unbe beleben de ftab to beyben ſyden —
4omen fe en wunnen der ftab nicht.
820. In dem fulven jare do wan koningh Kenftotte in funte Rauren-
cius dage bat bus — u. ſ. w. wie 2. — myt vorretenige.
821. By ber fulven tyd ſtarff biſſchop Melchior — u. ſ. w. wie L.
— dar he ſil kloeklilen are bewifebe.
7. "der Boplude' : · der fehlt A.
1881.
182 II. Detmar-Ehronif von 1105—1386.
831. In dem fulven jare jageven de Bresloumer — u. f. w. wie
2. — unde befummerben alle ere gub.
832. In dem fulven jare wart deme ergebifjcoppe van Lunden in
Engelant fin hovet affgeflagen — u. ſ. w. wie L. — wente he en was
des nicht mechtich. 5
+ In deme fulven jare quam de greve van Blanderen myt alle
ſynen ridderen unde knechten . . ... . 1 unbe myt ber groten ſelſchop, dat
der Inbe fo vele was — u. f. w. wie L. — unbe moften dem greven
| van Blanderen wedder huldigen. 21. 138.
+ Im dem jare wan hertoge Vrederid van Brunswyf dat flot Wul⸗ 10
vesbuttel — u. |. w. wie L. — de ſloch he uth unde gaff fe los.
. 822. In dem jare Criſti 1382 in funte Anthonius daghe do quam
Renftotte — u. |. w. wie 2. — dar worden vele guber lude geflagen,
beyde criften unde Heiden, unde ghevanghen.
823. Im deme fulven jare do wart en bifcop van pames Urbanus ı5
gegeven | to Swerin — u. |. m. wie L. — unde halp em nicht. Bı.1338.
824. By der tyd quam hertoge Petrus van Andago — u. f. w.
wie 2. — umme ſyne pennynge.
825. By der fulven tyd was biſſchop Hinrik to Ozel gevangen —
u. ſ. w. wie 2. — dat he gherne enwech geweſet hadde. 2»
826. In deme fulven jere Johannis babtiften vage ftarff Her Wyn-
zit, de mefter van Prugen — u. f. iv. wie 2. — myt eenbradhtichegt der
brobere.
828. By der ſulven tyd do quemen de Tateren in Ruslande —
u. ſ. w. wie L. — dorch viande willen, de ere lant vorhereben. 2
829. By ber tyt unfer vrouwen dage twen bewiſede fit en cometa
— u. f. w. wie L. — in Blanderen unde in anderen landen.
+ In dem fulven jare tod) de greve van Vlanderen to eyner ftad, de
hete to dem Damme, unde lach dar vor 3 verndel jars, unde i8 ene myle
van Brugge; unde buwede en floth twe myle dar van, eer je de ſtad wun ⸗ z0
nen; unde dat is en gruntlos flot, unde is by ver Stuß?.
830. By der tyd hadde de pames vrede gemafet tuſſchen deme
biffcoppe van Menge van Nafjouwe unde deme bifjcoppe van Bovenberge
— u. ſ. w. wie 2. — de heren unde de vrouwen fprungen ute den vin⸗
fteren unde deden fit wee. s
834. In dem fulven jare was grot orloch tuſſchen den van Venedie
— u. ſ. w. wie 2. — hebben hundert werde dufent ducaten, den folder
neren to gevende — umme den ftrant unbe umme bat lant by deme mere.
de koningh was nicht halff fo mechtich myt volle; noch brachte he fe —
to — alſo ſe vore plegen tho donde.
833. Na der tyt by funte Lambertus dage do ſtarff de gude toningh
Ladewic van Ungeren — u. ſ. w. wie 2. — maß grot kyff umme bat
rufe des landes van velen heren.
33. van Menge‘: van van Menge’ M. .
1. Auelaſſung. 2. Entftelung.
1382—1384. 183
835. Im dem jare 1383 do toch van Rome pawes Urbanus —
a. ſ. w. wie L. — deme he alle gub tovoren habbe bemifet.
836. Im deme fulven jare in der anderen welen na paſchen do ftarff
hertoge Hinrid van Melelenbord to Swerin — u. ſ. w. wie 2. — van
sben dagen. God vorgelbet fyner fele.
837. In dem fulven jare des vrygdages vor funte Vitus daghe do
ſchach en grot telen — u. ſ. w. wie 2. — dorch des wunders willen unbe
ander telene vele, de iv na heft gedan vormyddelſt den werfen Godes.
838. Im dem fulven jare quam be mefter van Prugen myt velen
sobificoppen unde fumpteren up eyn werder in Lettouwen — u. f. iv. wie
2. — unde nicht de criften, dede God bewarebe.
839. Dar na in deme vage der 11,000 megede bo wart geboft
Wytaut — u. f. w. wie 2. — alfe hyr na gefcreven fteit.
840. In deme fulven jare wart of eyn tofofent to der Wildnac in
is der Prygnitze — u. |. w. wie 2. — do na ber tyt leet de byſſcop van
Havelberge dat ſacramente werten in criftallen, alſo men noch ſeen mad,
we dar fumpt.
+ Im deme jare Crifti 1384 do buwede be rad to Rubele de lant⸗
were myt der molen tor Swartouwe.
2 + 24 der fulven tyt was to deme Sunde — u. ſ. w. wie L. — beth
81.13». an bat | fperte; de vil vor pingften — funber ſchaden ber lude.
843. Im dem fulven jare des ſomers do was eyn vorgiftich volf to
Lubeke, alfo de ampte weren viande des cruceß Criſti — u. f. w. wie L.
— up dem klingenberge boven ber Marleveögroven unde of an anderen
3 bufen, unbe of van buten — wo fe wolben jlan ben erbaren rad unbe
rote loplude unbe vele ryler lude van gude; fe wolden morben wyff unbe
tyndere unde unberbrefen — beth de Mode negen ſloch, jo wolben fe —
geflagen hebben ven gangen rad unde vormortet. hyr was ſunderlik en
vi.iaed. bofe man mede, de hete Hinrik Paternoftermeler, de | hadde dat 14 jar
so gehandelt. fe hadden alle dink gefchidet — fo hemeliten, dat id nemant
en wofte. be hovetlube hadden van buten grote fammelinge, unde helven
in der woſtenye nicht verne van ber ſtad, bat fe mochten infomen, wen de
dorrebere en to entboden van binnen — fe bemanden fit unde Ieten up»
grypen Hinrick Paternoſtermaler unbe de jennen, bar en meft wanes to
ss Duchte — en beel geflepet, radebralet, quartert, eyn deel gefoppet unbe up
dat rat gelecht, en deel ute der ſtad vorveftet — dede do hadden grot
arbent, beyde van rechtes wegen unbe van befummernifje wegen eres gudes.
2.1388. 845. Im deme fulven jare by funte Martens | dage do malede de
pawes Urbanus vele nyer kardinale — u. ſ. w. wie 2. — unbe noch
wetlife andere, alſe men feve.
846. By der tyd Karolus Pacis, koningh to Neapolis, vorvolgede
ſwarlilen pawes Urbanus — u. f. w. wie 2. — wente fe myt eme grote
myequeme leden.
ch Swerim wieberbolt: “ ‚Hinrid van Meleien-
. 14. "Bilönac' : "Biltöne is 16. *Hapelberge' :
anlage m. 35. 'unde ol von huten:
von.
tarlogeägroven" I.
1388.
1385.
184 II. Detmar-Ehronik von 1105—1386.
847. By der fulven tyd hadde de mefter van Prutzen der Lettouwen
Toningh Witauten — u. ſ. m. wie 2. — dyt ſchach vor funte Margre-
ten dage.
+ Im dem fulven jare gaff hertoge Wentflans — u. ſ. m. wie L.
— mente fe konden fo vele flote mut eren tobehoringen nicht vorbebingen. 5
848. Im dem fulven jare ftarff de greve van Vlanderen — u. f. w.
wie 2. — be dar was tufihen dem foninge van Vrandrife unde den van
Spent.
‚ 849. In dem jare Erifti 1385 des negeften bages na nyen jare | bo BL.1s1e.
vind de paweß to Lucerien — u. ſ. w. wie 2. — bat fe ben pawes obele i0
hadden gemenet.
+ Dar ua 14 dage do berovede de pawes Karulum Pacis fynes
rytes to Neapolis — u. ſ. w. wie 2. — dat de Jenuer ene to fil loſeden
myt golde unbe myt gube.
850. In der vaften des fulven jars hadden de oben ene vorfammer 15
linghe — u. f. w. wie &. — by Halle, uinde de man hete Clawes de
Tote. — hir umme wart he gelaben to reden — he vorantmorbe dat
alfo: alle de dar weren Godes vyende, de weren of fyne viende; wen fe
weren Godes vyende, hyr umme werent ſyne viende; hyr umme fo hadde
be ſynen vienden fo we gevan, alje he weeft konde, unbe nam dat he krigen
londe. *
851. Im dem ſulven jare de hertoge Albrecht manſchop under fit
hadde, geheten de van Mandeslo — u. ſaw. wie L. — do werp ene egn
mt emer blyden up de Inolen — unbe nicht mer dar in to komende edder
inne to wonende, by vorluft eres levendes.
852. By der fulven tyt na paſchen do ftarff hertoge Magnus van zs
Melelenborch — u. |. w. wie L. — wente fe en vunden ene yo nicht
truwe in noden.
853. Im dem ſulven jare by pinrſten do vind en der heren van
Meylan, de mas. geheten comes Birtutum, ſynen vedderen Bernabo —
u. f. w. wie L. — unde de gange herſchop bleff by fynem vedderen. ”
854. In dem fulven jare an dem avende unfer leven vrouwen hem ⸗
melvart do was en grot firyt tufichen deme Yoninge van Porteghale | unde 21. 1se0.
dem foninge van Hilpanien.. ..... . %, de dar flunt myt deme unrechten
pawes Clemens — u, f. m. wie 2. — de koningh van Portegale myt
ſyner hulpe wan he den ftryt, unbe he ſloch do alle bot; em clene vollesss
entfloch myt deme koninge van Hifpanien van dem velbe.
856. In dem negeften bage unfer even vrouwen der hemmelvart
do toch de mefter Dan Prugen — u. f. w. wie L. — alfo he quam to
Nergan der vloet, do helt dar Syrgail — dar was fo | gube iyd, bat t.ise.
men kofte en rund vor 21/2 jhilling. — myt der hulpe Godes. vort in ders
2, "Bitauten' "RM. 7, tunde' : “unbe unde
13. 'Rrapol
tene de bene“ i
von’ fehle M.
1. Auslaffung.
1385-1386. 185
berben jegene quemen fe in grote not unbe vorbrunden in deme watere —
God mas myt den en fen in allen
857. der tyd umme funte Wichaeli dach do quam de pawes
myt ſynen cardinalen — u. ſ. w. wie 2. — bar leeth he de 6 cardinale
sup ſluten.
858. Dar na by funte Gallen dage was dat meer by Benebie alfo
Bud anaetogen — u. f. m. wie 2. — ofte dar grote ertbeninge hadde
jemejen.
8 + In dem fulven jare vorenegeden fil de van Lubele ınyt Alberde
sovan Sweden — u. f. m. wie 2. — be van Lubele vordegedingeden bat.
+ In dem fulven jare was grot orloch tuſſchen dem van Tekelenborch
21. iꝛ unde | der ftab to Ozenbrugge — u. f. w. wie £. — aldus behelven de
ſtede eren willen, dar eme beyde leeth umbe leve to was.
859. Im dem jare Criſti 1386 do Fredy de koninghynne von Ror-
is wegen fo gansliken wedder ere rule to Dennemarken — u. |. w. wie 2.
— myt ereme ſone Dleve — varı floten to floten, alfe en overfte vorfent
de monite van Hofteren to cloftere. dit ſchach al tomale vor lihtmiffen
bynnen enem vernbel jares; wente bit was hoge to vorwunderende — bat
91. 1990. er nicht entbraf | in alle ereme rufe.
» 860. In dem fulven jare na lichtmifien do was to Rome bynnen
anberhalven daghe grote dufternifje — u. |. w. wie 2. — uppe dat God
afflerbe ſynen torne van en.
861. Bymmen der tyb hadden de Ungeren vorbreven den jumgen ko⸗
ningh Zegemunde — u. |. w. wie 2. — unbe de vorbreven junge loningh
35 wart wedder here, unbe Hulbigeen eme al tomale.
862. Des fulven jars an dem dage fumte Balentini do wart gebofft
de koningh Iogay van Lettouwen — m. |. w. wie 2. — gelovet de for
ninghynne van Krakowe, des koninghes dochter van Ungeren, unde bar
mede bat rufe to Kralonwe. deſſe fufche erlile vrouwe — uppe bat dit
softude bleve an er ungewroken unde unvorferet. de koningk van Lettouwen
was gebofft upp ben ſondach, do men lede alleluja, unde tohandes was
vort de brutlacht.
+ Ra der tyt dedem de van Prutzen ene gube reyſe in Lettouwen myt
deme Ruffeichen koninge van Ploſtouwe; fe vingen — u. |. m. wie 2. —
ss ber en was neen tal.
863. By der fulven tyt was be proveft van Eoffelin geloren unde
confirmeret to biſſchoppe to Camyn — u. ſ. w. wie 2. — dat be ftarff.
ie in der Ghoinouweſchen heyde var fteyt en holtene cruce, unde
dar ſteyt eyn ſchylt ane myt fynem namen.
“ 864. Im deme fulven jare ſchach den van Lubele ſchade an rove,
alfo an perden; dat deden Gudendorpes denre ımbe ere hulpere — u. ſ. w.
wie 2. — to Lubeke gehenget an ven galgen — de fe do tor tyt by fil ber
holden hadden, wente de twe parthie weren nod van en. do de vogede
unlyk fegen — deſſe dotſlach ſchach des ſondages quafimodo geniti.
16 ine: "Din I. St flten‘ So (en, unde Ip A bodieen I. 17. Se ment
ER.
186 DI. Detmar-Ehronit von 1105—1386.
865. In dem fulven jare des negeften daghes der hilgen dreval ⸗
dicheit daghe | do Aal biſſchopp Conrad, en biſſchopp to Rubele. na eme@ı.1a0a.
— u. f. w. wie L. — her Johan Elenedenft — unde en ander wart ger
geven van have.
866. In dem ſulven jare by funte Margreten dage do was ene grote s
fammelinge to Lubeke — u. |. w. wie 2. — umme de vorrebere ber ſtad
unbe vyende, be dar flogen ere vogede. deſſer begebinghe allene euthelden
fit de van | Subele fo harde, unde wolden togen hebben in bat lant to sı.11«.
Holften to vorftorende; men myt hulpe ver fonighynnen unde umme ber
anderen ftebe bebe willen fe dat vruntliten unde in vreden floten, fo dat de 10
viande ber ſtad Lubeke de jholven wefen vorveftet unde nergen vrede hebben,
noch in Dennemarken, noch in Sweben, noch in Holftenlande. dyt wart
gekundiget dorch de gangen Iant van kerken to kerken, bat men fe vorveſtede
von namen to namen, unde we fe overhegebe na dem bage, alſo dit vor⸗
tundiget was in alle den kerken des Holftenlandes, den ſcholde men dat ıs
fulve recht don, dat men den fulven myſdederen ſcholde doen, worden fe
begrepen.
867. By der fulven tyt vor funte Jacobus dage do wart geladen
greve Diverid van Wernyngerode vor de vemeheren des lantorebes —
u. f. w. wie 2. — fe bunden eme de henbe uppe den rugge, unbe fe hen- 20
geden ene an dat dore — alfo lange dat he fynen vrunden wart to gnaden
gegeven.
868. In deme fulven jare malede de Romeſche onyngh Er alle
ven fteven in Bemen unde Palen enen lantvrede — u. ſ. w. wie L.
de tovoren habben gerovet over 20 jaren. >
869. In deme julven jare was em grot firyt tufihen hertoge Lip-
polve van Ofterryfe unde den Swytzeren — u. |. w. wie 2. — vor de
ftede, de bar in deme lande weren — bo fprefen de Swigeren: ‘ja, fittet
94 file; wy willen uns allenen wol webber em weren' —. fe flogen ver
Swytzeren vele unbe de Swytzeren flogen des hertogen holt mebber; mens
de hertoghe dreff de Swytzeren to rugge, beth dat fe quemen in | de engen 2t.1ara,
wege ber berghe. mit des brefen de Swytzeren uth wol mut 30,000 uthe
eneme anderen wege, deme hertogen uppe ben rugge, unbe flogen ber bot
wol 6000. — of fulven geflagen, alfo men fpridt, unde 18 Iandesheren
myt eme, s
870. Im der fulven tyt by unfer erften vronwen dage do was uppe
enem dage de Foninghynne van Dennemarten — u. f. w. wie 2. — unde
myt den rufen enen lantorede to holdende to lande unde to water jegen
de rovere.
7. Deffer : "effe' AR. “umme' fehlt MR. 10. "bed 19. veme heren deo
A. und
Tanne. "imperen de Tanbeamre AR,
II.
Detmar-Ghronik
von
1101—1395
mit der Fortfegung von 1395—1400.
boresb Google
Die Rathshandſchrift ver Lubiſchen Chronik, jet in ver Siadt ⸗
bibliothek zu Kühe, St. B. 1 und 2 im dolio, ift auf Pergament ſchon
geſchrieben. Der erfte Band, welcher die Detmar-Ehronit bis 1395
mit einer Sortfegung bis 1400 enthält, befteht aus 17 Lagen, vom benen
16.an8 je 6 Doppelblättern, bie legte aus 2 Doppelblättern beftehen. Eine
reichvergoldete Initiale mit dem Doppelabler in einem Schilde und den
darben Lubecks in dem andern eröffnet ven Band, ver überhaupt mit
vielen farbigen und vergoldeten Initialen verziert iſt. Der Text ift
bis DI. 176® von einer und derſelben Hand gefchrieben; bann folgen,
wie e8 ſcheint von gleicher Hand, 3 weitere Eintragungen auf BL. 176°,
während mit BI. 176% eine anbere Hand beginnt. Auf BI. 72° bes
merkt eine andere Sand, daß vie betreffende Notiz Hier, zu 1270, radirt
und zu 1287 eingetragen fei; auf Bl. 132° wird in Rubro baranf hin⸗
gewieſen, daß bie Schlacht von Poitiers ſchon einmal erzählt fei, und
anf Bl. 164° fcheint urfprünglich ein Raum freigelaffen und von ans
derer Hand ausgefüllt zu fein. Ein Schreibfehler auf BL. 106°: buten
was nehn wunde en Fit eber enket fcheint darauf hinzudeuten, baß bem
Schreiber dad Koncept Detmars von einem Dritten vorgelefen wurde.
Auf DL. 176° find 6 Zeilen, auf BL. 176° zweimal 1 Zeile leer ge»
laffen. Die Fortfegung, welche mit BI. 176% beginnt, auf DL. 181°
bie Hand ober bie Dinte wechfelt und mit dem Jahre 1400 auf BI. 188%
abſchließt, läßt am Schluß von 1395 (BL. 177°) 2 Zeilen, am Schluß
von 1396 (BI. 179%) und von 1397 (BI. 182°) 1 Zeile, in der Mitte
von 1399 (Bf. 186°) 6, am Schluß (BI. 187°) 3 und am Schluß
von 1400 (Bf. 188%) 5 Zeilen unbefchrieben. In biefer Bortfegung
ift bei dem einzelnen Nachrichten ver leere Raum ver Schlußzeile mit
Schnorleln ausgefült, die Initialen werben weniger reich, bie Schrift
iſt nicht mehr fo [hön und bie Thätigkeit des Korrektors, ver bis dahin
die Handſchrift renibirt Kat, ift nicht mehr erkennbar.
Diefer Korrektor hat es ſich angelegen fein laſſen, nicht nur bie
vorhandenen Schreibfehler zu berichtigen, ſondern vielfach auch bie
Wortformen, bie ber Abfchreiber in der abſchleifenden Nachläffigfeit der
Volksſprache gebraucht hat, rein und voll zu geftalten, bie Schreibweife
190 IH. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
und bie Sleftion zu regeln und Bier und da auch ftiliftifch nachzuhelfen.
So ändert er, um nur Einiges anzuführen, ene (ihm) in eme, enen:
eneme, finen: fineme, deſſen: beffeme, groten: groteme, uten: uteme,
int: in beme, toren: gheloren, beten: gheheten, to dreghene: to bres
ghende, wunden : vunben, awiſe: afwife, vigent: vient, entwee: entweh,
veede: vehbe, vier (4): ver, wart (wärts): wort, nach: noch, war
umme: wor umme, bochtich: duchtich, dufrover: befrover, jumelfe:
jewelfe, vorfturet:: vorftoret, wu: wo, ribdere (Sing.): ribber, heide-
nen (Plur.) : Heiden, criftenen (Blur.): criften, nacht (Plur.) : nachte,
vorworbe (Blur.): vorworb, en arm bur: en arme bur, waren: weren,
namen: nemen, befaten: befeten, beval: bevol, bevalen : bevolen, veel:
viel, vullen: willen, entflo: entfloch, du Heveft: du heft, dachten wonen :
bachten to wonenbe, ſprekende: de bar fprefen, dede: de bar, ib (ba):
did (dies). Erklaͤrlicher Weife ift aber bie Korrektur nicht gleichmäßig
geübt und manche nachläffige Form überfehen und ftehen geblieben.
Gelegentlich tft auch wohl einmal eine Aenderung überflüffig ober ver⸗
kehrt: fo quit in fpreft, funder mede: ſunder broghene, mene: menheit
ftatt menie, vier: menghe, vromet (fremd) : vrome, be gene: be dink,
uten landen nah unbe verne: buten landen unde verne.
Eine Aenverung, welche auf DI. 95% Heinrich VIL ftatt ‘van
eneme prebeler brober Bernarbe’ : ‘van eneme bofen tufchere, broder
Bernarde' vergiftet werden läßt, hat ſchon von Seelen dem Domini«
kaner Hermann Korner zugefchrieben!; nicht nur die Melleſche Hand»
ſchrift, fondern auch bie Hamburger Abfchrift ver Rathshandſchrift hat Die
urfprüngliche Lesart. Einen gleichen Urfprung Hat vielleicht auf BL. 102"
die Korrektur, durch welche Thomas von Aquino, de wife bifcop’, ‘ve
wife lerer' wird; M. und H. haben bie Bezeichnung Bifchof beibehalten.
Neimar Ko führt unter ven von ihm benugten Büchern an?: ‘tem
eine geſchrevene Ehronide, wel hebben ſchriven Taten Her Thomas
Muerkerke unnd Her Herman Lange Anno 1385, welde beyde Heren
weren Nichteheren in den grumeliden Uprore ber Knakenhouwere.
Item noch eine herlicke gefchrevene Chronide des Erb. Rades van Lu⸗
beck, welder is be Titel: bat ander Dee. Im biefem zweiten Theile
hat Kock gelegentlich eine Randbemerkung eingetragen und biefelbe auch
wohl mit den Anfangsbuchftaben feines Namens bezeichnet; im erften
Theile finden ſich nur Inhaltsangaben, bie nach Grautoff von feiner
1. Selecta Litteraria S. 13 Anm. 8; 3. Grautoff 2, ©. 77 Anm. *;
.d. sec. ©. 163 Ann. 9. Deede, Beiträge ©. 17.
2. Grautoff 1, ©. 459.
Einleitung. 191
Han fein Tönntent, während Deede nur eine von anderer Hand ger
ſchriebene Notiz auf BI. 141° als eventuell von ihm herrührend anfieht.
Bon Neueren war es Heinrich Bangert (} 1665 Jun. 30), ver
die Rathshandſchrift der Detmar-Ehronik zuerft benugte. In feiner
Ausgabe der Ehroniten Helmolds und Arnolds? verzeichnet er im
Syllabus Autorum: Chronicon Lubecense MS. Joh. Ruffi. Chro-
nicon aliud Lub. MS. Anonymi. Chron. aliud Lubec. MS. in
membrana. Die beiden legteren Haudſchriften führt er gewöhnlich
(©. 108, 243, 266, 441, 495) als duo Chron. Lubec. MSS. an-
tiqua zufammen an; ©. 139 aber fagt er, ber Autor Chronici Lu-
becensis membranacei fei Lektor ver Franziskaner gewefen und habe
auf Befehl ver beiven Gerichtöherren Thomas Moerkerken und Her-
mann Lange feine Gefchichte im Jahre 1385 gefchrieben. In Ueberein-
ftimmung bamit beruft fih Bangert in ben nach feinem Tobe heraus⸗
gegebenen Origines Lubecenses (Sp. 1201, 1202)? auf ben Autor
Chronici 1385 exarati, qui fide publica scripsit. Nach ben Noten
Bangerts zu Helmold führte 1691 Johann Molfer den Franziskaner
Lefemeifter an, ber auf Befehl der Richteherren Hermann Lange und
Thomas Moerkerten 1385 eine Lühifche Chronik ſchrieb. Im ver nach
feinem Tode erfchienenen Cimbria litterata dagegen wirb nad) von
Melles Notitia majorum über ven Franziskaner-Lefemeifter Detmar
berichtet. Im diefer 1707 veröffentlichten Schrift machte von Melle
darauf aufmerkſamẽ, daß ber Tefemeifter, der fich im Vorwort der auf
dem Rathhauſe (in Curia nostra) in zwei Bergamentbänven aufbe-
wahrten Ehronit ald Verfaffer derſelben bezeichne, wahrſcheinlich Det ⸗
mar heiße, benn in feinem Teftament von 1387 vermache Hermann
Lange dem frater Detmarus ad s. Catharinam 5 Marl, und in
anberweitigen Teftamenten aus ben Sahren 1368, 1374 und 1380
werbe biefer frater Detmarus als lector minorum bezeichnet; boch
komme gleichzeitig auch ein anderer Lektor vor, nämlich frater Johan-
nes de Osenbrugghe, ber in einem Dokument von 1396 als quon-
dam lector fratrum minorum bezeichnet werde. Im ven handſchrift⸗
lichen Rerum Lubecensium Tomi duo beruft fi von Melle auf die
1.1, 6, xvii.
2. Henrieus Bangertus, Ohronlca
Stavoram Helmoldi, Presbyteri Boso-
inedit. T. 1, ©p. 1159— 1338. Bgl.
Dee, Beiträge ©. 35—36.
4. Isgoge III unb IV, ©. 432
viensis, et Arnoldi, Abbatis Lubecensis,
Lubecae 1659.
3. Henrici Bangerti Origines Lu-
beovenses sive Rerum Lubecensium
Commentarius, ex schedis antographis
Autoris erutus in Westphalen, Monum,
Anm. 9.
5. 1 (Havniae 1744), ©. 136.
6. Jacobus a Melle, Notitia majo-
rum, plurimas Lubecensium, aliorum-
que clarorum virorum — vitas — com-
prehendens, Lipsiae 1707, ©. 86—87.
192 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
ZTeftamente des Hermann Lange von 1387 und bes Johann Erifpin
„von 1368, 1374 und 1380 und berichtet, daß ſich das Original der
Chronit befinde in curia Lubecensi ejusque conclavi, quod a Cen-
sorio, quod ibi exercetur, judicio, vulgo bie Wette audit. Johann
Heinrich von Seelen machte 1720 Mittheilungen über den Inhalt ber
Detmar-Ehronit, ohne fich über ven Anfbemahrungsort der Handſchrift
zu äufern!. Bünelan bemerkte zwar 1755, baß bie Urfchrift „auf dem
Kübedifchen Rathhauſe in dem Gemach, worinnen das Wetter ober
Volizeygericht gehalten wird“, aufbewahrt werde?, Hatte aber biefe
Notiz vielleicht nur Melle Vorrede entnommen. Keinenfalls hatte
Beder, der bie Detmar-Ehronit 1782 am einigen Stellen anführte
(©. 64, 252, 256, 288), jelbftftändige Kenntniß derſelben“. Längere
Zeit hindurch war bie Handfchrift unauffindbar. Erſt im Januar 1828
wurde fie in einer zum Archiv ber Wedde gehörigen dunklen Kammer,
der Abler genannt, von dem fpäteren Senator Dr. Heinrich Brehmer
wieber entdedt und darauf vom Senat durch Zumelfung an bie Stadt ⸗
bibfiotget allgemein zugänglich gemacht®. Auf dem Vorfegblatt ftehen
zwei Notizen: vid. Prot. 30 7 br. 1667 unb: Jacobus a Melle legit
et excerpsit 1705 et 1728; auf BI. 1 fteht: Prod. Lub. in Cur.
d. 16 Jan. 1828.
Die Detmar-Handfchrift der Stadtbibliothek zu Hamburg, Nr. 33
in Folio, alte Nummer 636, enthält, wie ©. 3 bereits bemerkt wor⸗
den ift, eine Abſchrift ber Rathshandſchrift von 1277—1400. Sie be-
fteht, abgefehen von dem oben befchriebenen erften Theil, aus 12 Lagen,
von benen urſprünglich Lage 46 (BI. 38—85) je acht, Lage 7—15
(81. 86—194) je ſechs Doppelblätter hatten; doch ift Lage 14 (BI.
16984) durch Einfleben von 4 Blättern (BI. 17578) verftärkt,
während in Lage 13 (Bf. 158—168) ein beichriebenes Blatt (nach
Bl. 158) ausgeriffen und in Lage 15 (BI. 185—94) die beiden leiten
leeren Blätter abgefchnitten find. Die Abſchrift der Rathshandſchrift
endet mit BI. 167°; tie Fortfegung von 1401—1413 beginnt mit
DI. 168* und fchließt in der Mitte von BI. 185°, unmittelbar darauf
folgt das Negifter, das mit der Fortſetzung in ver Mitte von BI. 191*
endet; bie Gefchichte der Streitigkeiten mit dem Kapitel beginnt mit
1. &. oben S. 118 Anm. 2. (in dem S. 193 an-
4. Bgl. dag
2. ©. oben ©. 118 Anm. 3. gefüßrten Auffag) &. 43738.
3. IM. Beer, Umfändtihe Ger me:
a ee ed. B.R.Dr., Genator be fein panjefabt
then Reit cepen a an
" Bübed in Zeitlär. b. ®. [. BAb. Gelih-
— ——
Einfeitung. 193
Dt. 191° und ſchließt auf BI. 194°; ein Raum von 8 Zeilen und die
folgende Seite find leer gelaffen. Auf BL. 194° fteht von einer Hand,
die etwa 1500 gefchrieben haben mag: “Dit bock hort her Clawes San-
genfteden’, und bahinter in anderen Zügen: ‘en vormmefter'. Auf ver
inneren Seite der vorberen Einbanddecke befinbet fich eine Federzeich⸗
nung: zwei wilde Männer halten zwei gegen einander gelehnte Waps
penſchilde, von denen das linke dreifeldrig ift und im mittleren Felde
zwei Mohrenköpfe zeigt, während das rechte eine gewundene Ranke mit
Wurzel und 6 Kleeblättern darſtellt. Auf einem hinteren Schutzblatt
fteht von einer vermuthlich gleichzeitigen Hand bie folgende Eintragung :
‘Anno Domini 1514 bon wart be tornne to Stürlünne umgheworpen
myt buſſenkrude, unbe ſchach in ber brober aflate, men bat fper waſz
afghenamen, unbe darna do ferbunden fe de wolfte myt fperbalten unde
ſtyckleden en an yn bem keller myt enem lopenben furre. Im einer
darauf folgenden lateinifchen Notiz über Herzog Magnus von Sachſen
den Billunger von fpäterer Hand wird Heinrich Meiboms Abhandlung
über Barbowit citirt. — 1691 führte Johann Moller eine von ihm
eingefehene Lübiſche Chronik in der Bibliothek zu Hamburg auf, bie in
ihrer Berftümmelung mit 1157 beginne und bis 1413 reiche. Grautoff
verwies in ben Berichtigungen zu Band 1 wegen einer neu aufgefuns
denen alten Abfchrift der Detmar-Ehronif auf ven zweiten Theil und
berichtete Band 2, ©. XVII—XXI über die Hamburgifche Hand⸗
fhrift, deren Kenntniß er Lappenberg verdanke. Deede gab einen Hin-
weis auf die Bemerkungen Mollers und Grautoffs.
Eine neuere Abfchrift ver Rathshandſchrift befigt die Stabtbiblio,
thef zu Lübeck, St. B. 3 in Folio. Nach einer Notiz Schnobels gehörte
biefelbe früher ven Familien Kicchring und Brömbje. Durch diefe
Notiz geleitet fand Oberappellationsrath Hach in einem ſtarken Folian-
ten, den Grautoff, feit 1819 Bibliothefar, unter mehreren abfichtlich
verftedten Werfen entvedt Hatte, bie vermißte Abfchrift des Detmar
wieder, und gab in einem Auffage: Dethmars Chronik' in Falds
Staatsbürgerlichem Magazin 1 (Schleswig 1821), S.433— 96 Nach⸗
richt von biefem Fund und nähere Nachricht über ven Inhalt ver
Chronik. Glaubte Hach nach einer Marginalnotiz zum Jahre 1437,
die Abſchrift Tönne vielleicht von Reimar Kod herrühren, fo zeigte fich
nad bem Wieberauffinden der Rathshandſchrift, daß bie betreffenve
Notiz Kods aus biefer in die Abſchrift Hinübergegangen ift. Deede
feßte bie Entftehung biefer wohl mit Recht ins 17. Jahrhundert.
Ein hochdeutſcher Auszug, ber ſich auf dasjenige befchräntt, was bie
Lübiſche Gefchichte angeht , ſchließt fich in dem genannten Folianten ver
Gtädtehreniten. XIX. 13
194 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
Abfchrift der Rathshandſchrift an. Diefes Auszugs erwähnen Hach
a. a. O. ©. 437, 438 und Deede ©. 19.
Eine Handſchrift der Stabtbibliothet zu Lübeck, St. B. 43 in
Quarto, ‘Ertract einer alten gefehriebenen Croniken, infonverheit waß
die Stabt Lübeck belanget, welche ihren anvang hat Ao. 1101 bey Re⸗
gierung keyſer Heinrich deß Wierbten’, welche bis 1379 reicht und von
Deede ©. 19 angeführt wird, ift fein Auszug aus Detmar.
Eine von Jakob von Melle angefertigte Zufammenftellung ver auf
Kühe bezüglichen Nachrichten Korners und Detmars, bie der Verein für
Lübeckiſche Gefchichte und Alterthumskunde befigt, trägtden Titel: Lube-
censia excerpta e duobus chronicis manuscriptis membranaceis,
seilicet vernaculo Lectoris Franciscani et Latino M. Hermanni
Corneri, quorum autographa in curia Lubecensi adservantur.
Auszüge aus der Detmar-Ehronif, „welche 1717 ein vor einigen
Jahren verftorbener vornehmer Gönner — ertrahiret“, wurben 1744
in ©. ©. Gerves’ Fortfegung oder Neundte Samlung verfchiebener
— Schriften und Uhrkunden ©. 28—56 mitgetheilt. Ganz ver-
öffentlicyt wurde bie Detmar-Ehronit von 1395 mit ver Fortfegung
bis 1400 von Ferdinand Heinrich Grautoff (+ 1832 Jul. 14). Sie
erſchien in: ‘Die lübeckiſchen Chroniken in nieberbeutfcher Sprache.
Erſter Theil’; der befonbere Titel lautet: “Chronik des Franciscaner
Leſemeiſters Detmar, nach der Urfchrift mit Ergänzungen aus andern
Chroniken herausgegeben von Dr. F. 9. Grautoff, Profeffor und
Bibliothekar in Lübeck. Erfter Theil. Hamburg, bei Friedrich Perthes.
1829. Im Vorbericht ©. XX—XXI heißt es: ‘Aus dem Speculo
historiali find auch einzelne Wundergeſchichten aufgenommen, welche
ich aber, wenn fie nicht mit wirklich hiſtoriſchen Thatſachen in Ber
ziehung gebracht find, eben fo wie das, mas weitläuftig aus Vincenz
nach der Chronik des *“Brober Johan be Plano Earpin” (vgl. I. 1245)
über die Tataren ausgefchrieben ift, weil es eigentlich auch nur Legende
genannt werben Tann, nicht abbruden fieß'.
In biefer neuen Ausgabe gebe ich die Rathshandſchrift CL.) voll-
ftändig und verzeichne, unter Benugung einer forgfältigen Kollation,
die Mantel zwifchen ber Hamburger Abfchrift und ber Grautoffſchen
Ausgabe vorgenommen hat, die wenigen 2esarten jener (H.), welche
für die Kritik von Intereffe fein Finnen. Parallelſtellen in der Rufus-
Chronik find durch Nummern nachgewieſen; ein vorangeftelltes Kreuz
bezeichnet Nachrichten, bie biefer fehlen, in ber Melleſchen Hanbfchrift
aber fich ebenfalls finben.
8. Koppmann.
m | De Milde Criſtus Iheſus zi en vrede unde troſt al den ghenen,
de an eme hopende zint, ſunderliken ber erbaren ſtaͤd to Lubek, ve an
fime fove unbe ere unbe to befchermenbe en mene güb unbe alle rech⸗
ticheit is begrepen unbe vullenbracht, God fi ghelovet, up bat de van
sbynnene unde van butene vrowen ſych am ber bebubinche des ful-
ven namen, wente Lubech an Wenbefcher tuncghen heet en vrolicheit
aller lude.
An beme jare ber bort Erifti 1385, alfe be grote jamer ſchach ver
vorretniſſe binnen Lubel, alfe Hir na ghefchreven is an ben fulven jaren,
io do weren voghede ber ſtaad erbare Iube, her Thomas Mürkerfe unde
aı.ı. beer Herman Langhe. fe betrachten, wo beffe jamer queme an ewighe
dechtniffe, nicht alleneghen bit ftude, mer of dat ghefcheen were befent-
fiten fobber deme groten bobe; wente ber ftabes coroniken was nicht
togheſchreven bi ſos unde bruttich jaren; of was fe brekaftich ber ding,
1sbe gheſcheen weren an vele jaren unbe an vele landen. hir umme hebbet
fe beforghet to ferivenbe deſſe coroniken vormibbeft eyme gheftlifen per-
fonen, en fefemefter in funte Franciſcus orden, be fich nicht wil nemen,
went he begheret God dar an to lovende, unbe fich nicht.
So we nü left deſſe jheghenwardighe ferift, de merke andacht ber
agbenen, de bit beforghet hebben. jo mach men uͤt beffer ferift menghen
raat, wiſheyt unbe merke üttheen, bar men bat arghe mach mebe vor«
miben unbe gube finne vorwerven, noͤchſam to tofomenben tyben. of
fo we beffe ferift Teft, de mad} ve wile ledichghanc vorbriven, bat webber
ſchal fon alfen guben füben, maan unbe wiven. of mad me barmebe
ꝝ trurent unde forghe vorbruden. God fy mit und in guben ſalden unbe
lüden!. amen.
Al de ghene, de in deſſeme boke leſen, ſcholen weten, bat deſſe coro⸗
. drelicheirn: *oreli * ie u J ). *brete te rt
un age mh, 8, Mage Tl ge atgrar. 1. Und ta
1. Reimprofa.
13*
196 III. Detmar-Epronif von 1101—1395.
nifa begint fych van bedudinghe brier bocftave, bar ſych mebe be|ginnen zı. ı«.
de erften brie wort befjes bokes, de fint Milde Eriftus Iheſus. Milde
begint fit van beme M unbe bebubet milfefimo, Eriftus begint fit van
den E umbe bebubet centefimo, Iheſus begint fit van ven I unbe bebu-
det primo; bat is fo vele gherebet, dat deſſe coronika begint fit in bens
jaren bes milden heren Ihefu Erifti 1101, up bat de milde here borch
finer milden gübe gheve uns unfe baghe finen vrede, unbe na deſſeme
levende de ewighen ere, amen.
Ok fal man weten, bat deſſe coronika van vele anderen ſtukken is
tofamenbe bracht. en deel is ghenomen ut deme fpeghel Biftoriarum, 10
dar vele Hiftorien fin in ghefettet, ver Romere, Franſoyſer, Engelicher,
Difpanier, en bel ut der ftabes coronican, en deel ut den Wendeſchen.
went fe nicht al nach jarental fomen over en, bat en fchele wol an
tyden in eme jare obber an twen, fo rame if doch des beften, unde halde
mid) nach deme fpeghel hiſtoriarum, bar ze fit meeft toſamende vinben, ıs
unbe bat bat wiffefte i8 to redende nach ber warheit. boven alle ftude,
wat anvalies Heft ghehat ve erlife ftab to Lubeke van anbeghinne bet an
bit jheghenwordighe jär, an gubem ghevelle odder unghebelle, bat ſchal
it hir nicht vorgheten.
| In deme jare unfes heren Erifti 1101 do vegnerbe keyſer Hinrich, 2 ,.,
be de vierbe Hinrik was nach den namen; fin regnum warbe tu viftich
“ jaren!. by zimer tüd fcach der hilghen kerken to Rome unde al ber
criſtenheit fo grot jamer, alfo je voren ſcheen was, unbe hope, bat bes
gheliles nummer ſchaͤl ſcheen. jo weren bi finer tiid twe paves, en na
den anderen, wol vif unbe twintich jär; unde dat quam aldus to weghe2
‚nach beme zinne ber Wenbefchen coroniten?. im deme ſeveden unbe
twintigheften jare fines rilesꝰ do wart he vorclaghet van vorften unbe
prelaten, de eme ungunftich weren, to paves Gregorius, ven ſeveden
an ben namen, be vore was gheheten Hillebranbus, bat he vorgheve
de ftichte der hilghen kerlen, wern he wolbe, unbe ftebe nicht to dem koreso
nach gheftelifen vechte, unbe vele ander ſake, de ze to unrecht em to»
legden. bir umme (vet ene de paves Gregorius to hove, erfte werve
unbe anber werve; be twe ladinghe vorfab He. to beme dridden male
3. "de en’ 8, yon anderer Sand ein Punft unter n und sin Grid übers arfept;, fo,b
nude dudede" &. 9. Afruften’ eingefügt. 20. Sare ehem ee:
repte"
1. Alius ejus Henricus imperavit Jahre Heinrichs bie Kind Gregors,
annis 50. m 28. bie Abfegung Öregors und bie
2 gras Detmars. Setronifation Wiberts.
incenz 25, 82 berichtet zum 27.
1101.
197
wolde he of vorſeten hebben de ladinghe; do fpraf zin raat, bat he hor- m. 1,2.
fam were unbe toghe to hove; alfo He na rade dede und quam vor ben
paves. do halp em al fin unſchuldinghe nicht, wente vele weren em
21.2». enjeghen. be paves jet em ene büte, bat bin eme jare ſcholde he ute
s Rome nicht teen, noch jhenich pert riben, mer van lerken to kerken ghan
binnen Rome, unbe vorwerven aflat ziner fünbe.
tohant dar na bo fprefen de kardenale to den paves:
gübeme willen.
bat annamebe he mit
‘jo is dat unbilvelich,, dat en misdeder, de vordenet heft openbare
ruͤwe, ſchal zin en keyſer. Kir umme, hilghe vaber, jettet enen anderen
san fine ftebe, wente de kriſtenheit Heft finer nyne ere‘.
Dar mebe
nomenbe ze den paves hertoghen Rodolf van Svaven?, bat he were
nätte to beme keyſerdom, went he were en lefhebber des vredes unbe
aller gheiftliter achte.
befeme rade ghaf villbort be paves, unbe ſende
hertoghen Rodolf ene gulvene kronen; bar ftänb up ghefchreven: “Petra
ısdedit Romam Petro, tibi papa coronam’. bat fubet 30 vele an
deme Düpefchen: ‘ve fteen Eriftus ghaf to Rome Petro de cronen; bat
fülve doyt dy de pavee’.
he bot dar mebe ben erjebifjchopen van Trere 3
unbe van Kolne, dat fe ſchulden eme behälpelif fin to deme Romeſchen
rile. bar weren fe to ghär willich; en weren behulpelik ve Saſſen, ve
2» Spaven unbe vele heren. hir wifte keyſer Hinrik, be in finer penitens
21.2. cien | wa® to hove*, nicht van, 30 Ianghe, bat en trume vrunt, deme he
dicke gutliken hadde dan, be bifcop van Straffeborch, toch to hove dorch
onen willen, unbe warnebe ene vor finen ſchaden.
bo he bit vornam,
bo wolde he noch in otmobicheit orlof ghenomen hebben van beme paves.
3 bat wart em webderraben.
alfo mateve he fit hemeliken üt deme hove
dan Rome, unbe befammelve al ve vorften unbe heren by deme Rune,
of vele üt Paliens, unde zochte hertoghen Robolf, unde ghingh mit em
an enen ftrid by ber Elftere®, unde ſloch dar nebber ſyn voll. ie
wart hertoghe Rodolf zeghelos, fin volk wart em afgheflaghen, he fül-n. 1.2.
yuben‘.
“uber” fort, zu
77. ‘alte iort
KEN
1. Heintich kam nach Canoſſa 1077
Ian. 25 und erlangte Abſolution
Ian. 28.
2. Rubolf wurbe ermählt zu Forch ·
heim 1077 Mn. 15 und gekrönt zu
Mainz Mrz. 2
3. —E Mogontino et Colo-
niensi ceterisque episcopis et princi-
Pibus.
4. consistebat apud Romam.
11. Snomende' für:
ud: gocten”,
eben. 22. jEttafeherä Tor. aut:
fort. aus: *ghingben‘.
5. firmatisgue — rebus in Longo-
bardia, venit in Teutonicam terram,
Letatigue sunt de insperato adventu
prineipis omnes eivitates Reni et uni-
versi qui favebant parti ejus.
6. Die Eifer fehlt bei Helmold.
S. to Milſen uppe der Elſtere
juxta Auvium Ellestram. Schlacht
ohen-Mölfen an ber Eifer 1080
Ok. 15.
bar &,D.
198 III. Detmar-Ehronit von 1101— 1395.
m.1,2.den wart ſvarlilen ghewundet an de vorderen Kant, bar be an ftarf.
- ſynen geift, unbe wart ghegraven to Mersbordh !.
do em be winde ber vorderen hant bebe we bet to deme herten, bo ſprak
be to finen mannen: ‘bit is recht Godes wrafe; jo hebbe if mit deſſer
fütven hant ghefvoren, keyſer Hinrik trume to ſynde. God be vorgheve
deme paves unbe den anderen, de my hir to brochten; fe zint en fales
mines ſchaden an lyf unbe an zefe'. mit beffer bevrofniffe ghaf he up
teyfer Hinrik ber
fammelve en grot Heer, | unbe toch to File to Rome, to wreken ve un ⸗ 21.2.
träme unde fohaben, te em was gheicheen. he bebvand de Romere mit
macht; he leet boben te vatghever fines unghemakes; he vordref den
pabes van Rome, dat he vorolcch bet an Frankrike, unde befat do Rome
gans unde vry. dar na nam he raat van prelaten unbe vorften, unde
vorvefte Gregorius. he fette enen nyen paves, ben erfebifcop van Ra⸗
venna, de was gheheten Wipertus; de wart bo gheheten paves Cle⸗
mens 2, he levede fo langhe to Rome unde befab ben ftöl, dat ſyn web- ıs
berfate, de rechte paves Gregorius, ftarf in Frankrilen. na eme bar
fulves wart gekoren paves Defiberius, na eme paves Urbanus, na eme
paves Pafchalis. bin al deſſer tiid regnerbe des keyſers paves Clemens
to Rome, wol vif unde twintich jar®. grot vorftortinhe was in ven
jaren an ver kriſtenheit, als dat leyder of nu i8 in deſſeme jare*, tufjchen 20
. ten pavefen. bar na ftarf paves Clemens to Rome; do quaam be
hilghe kerke wedder an voreninghe, unbe blef gans by paves Paſchalis;
ve vorben keyſer Hinrik, alſo ſine vorvaren hadden danb. bes en ach⸗
tede he nicht vele. dat t beguaam em to groteme jamer, alſo id | hir nazı.a.
4, gfonde, for. aud: “fon. 11. de" u
'20. "defieme‘ fort. aus deffen‘.
ieben. 16.
me Tore. aus
1. &.®.: unde warb to Mersburch reges Francie, Sicilie et Hispanie.
begraven. Helmold: fugit Marcipolim
— diem clausit extremum.
2. occupansque Romam, multis-
que elvium ibidem Interfectis, fugavit
inde Gregorium, potitusque ad votum
Urbe et senatu, Wibertum, Ravenne
sedis episcopum, ordinari fecit in pa-
pam. — Wibertum, qui et Clemens.
Er wurde erwählt zu Briren 1080 Jun.
25 unb geweiht zu Rom 1084 Mrz. 24.
Jaffe, Reg. Pont. ©. 443, 444.
3. Duravitque scisma hoc 25 annie.
Defuncto enim Gregorio successit De-
siderlus, post quem Urbanus, deinde
Paschalis, qui omnes imperatorem cum
Papa suo excommunicationis sententia
dampnaverunt, continentes se apud
Gregor VII ars 1085 Mai 25 zu Sa-
ferno. Bittor III, erwählt 1086 Mat 24,
Rarb zu Monte Caffino 1087 Sept. 16.
Urban II, erwählt 1088 Mr. 12, farb
1099 Zul. 29. Pafchalis II wurde er-
wählt 1099 Aug. 13. Jaffe S. 443,
447, 448, 449, 417,479.
4. Das große Schiöma dauerte von
1378— 1417.
5. mortuus est Wibertus, qui et
Clemens, et sopita sunt scismata —.
Paschalis — precepit excommunicari
imperatorem ab universis episcopis et
catholice ecclesie cultoribus. a
Rarb zu Eivita Caftellana 1100 im Sep»
tember, Jaffe ©. 447. Bafgatie ſprach
1102 Apr. 3 ſcieruch den Bann über
Heinrid) aus.
1101. 199
fit wol bewiſede, unbe in ven brubben jare i8 befchreven. hir mebe be- m. 1,22.
ffüte ik be rede, dat in beffem benomeben jare Grifti 1101 bo regnerbe
paves Paſchalis in geiftlifer walt, unbe keyſer Hinrik in tiidliker walt,
leyder mit groten unvrebe, to ſchaden unde ergheringh eveler güber Tube.
[2 Im ber fulven tiid do ftarf foning Wilhelmus, de foning was to Pr Bi
Engelant!. de was fine daghe wejen en bofe minfche, en unpfichtich 2, ss.
vorqueſter unbe en over bes gudes an beme vife. bracht em be Mnecht
en par ofen, ghekoft vor drie ſchillinghe, he warp ib van fil van torne
unbe fpraf: ‘eneme koninghe voghet nyne hofen to breghende mer van
io punden'. brachte nu de knecht en ander par, myn ghekoft ben brie fhil- "
linghe, unde ſprak, fe weren koft umme en puͤnt Engelich, 30 toch he ze
am unbe droch fe. bit volghebe var na, bat he nynem binghe fehonebe, 25, ss.
bat weren tele, bofe unbe wat to Godes benefte was, al nam he et mit
walt, unde unplichtlifen vordede dat. vor fime bobe bo bewifeben fit 2, 104.
15 foare tefene fines dodes. de boſen geifte de fprefen mut ben Lüben in
Enghelant in ven Hufen unde in den velde alberweghen, unbe wurden
21. 3°. ochfune lilen ghefeen. of an eme dorpe in Engelant, bat heet Gau-
frede?, was en borne, be ütqueleve viftegn dage al umme an fehiren
blode, alfo bat dat ertrife dar by van blode bebof. im ber nacht, alfo
ze des daghes ftarf, do fach en monif an dem brome, bat koning Wil
helm ftünb vor deme cruce, unbe wolbe bat bilde nebber theen by ben
armen unbe beyne; bes en mochte bat cruce nicht liden, mer et loſede
den voet unbe ftotte ene to ber erben, bat he bil in bat ertrife beboven;
dar vloch bat wür ute der ftebe, alfo em büchte, unbe vordunkerde be
3 ganfen lücht des hemmels. do eme de monif dit jeghebe unbe reet em,
bat he zit bekerde, he möfte drabe fterven, bo fpraf ve koning: ‘ve monik
menet meer penninghe. nů ghevet em hindert feillinghe, unbe latet ene
lopen'. des fulven daghes reet de koning in de jacht; do quaam en
ridder Galterus van Brancrites, unde ve ſcholde fcheten en herte, unde
sofchöt den Toning dor fin herte, dat he ftarf tohandes. to ber tiid hadde
be regneret wol brüttegn jaͤt. by der tiid levede Hugo, en abbet to
Cluniaco; to deme quaam Anfelmus de lerer, en erfebifcop van Kan⸗
sı.».telsberch in Engelant; deme feghebe | He, wit he feen hadde des ko⸗
ninghes vororbelinghe unbe vorwifinghe van Gode in de vorbomniffe.
9. "dreghende' forr. auß: “dregkene‘. 16. purden Torr. aud
aus: Sranrife'. “umde de’ fort. aud: 'unde',
239. Brancrite' torr.
1. Wilhelm II von England farb vliesare.
1100 Aug. 2. 3. Galtherus Tarlanus miles qui-
2. in villa Anfrede in pago Ber- dam de Francla.
200 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
In deme jare unfes Heren 1102 vo befeten de criftenlübe vele
ſtede an bem hiighen lande, alſo Iherufalem, Rannita, Capha, Soppen,
H.1,31.
. borch tekene, de ghefcheen weren.
. twinnen menighe ftab an veme hilghen lande.
unbe weren nicht vele, be deſſe ſtede bewarden!. jo hadden ze bynnen
twen jaren vor bat Hifghe laͤnt ghewuͤnnen van ven Turken mit groten
arbeide, bar be criftenen to twen malen würben nedder gheflaghen vans
den heydenen. bat was ſake, wente ummifliten toghen ze, hovetlos,
fünder befcherminghe, manne unbe wive, papen, monife unbe leyen,
en tefen, bat en comete bewiſede fit
boven beme hilghen lande, 15 daghe unbe nacht, tuffchen ven often unbe
füben, nicht de comete alleneghen, mer ander fterne an winberlifer 10
wife. En ander tefen, bat en prefter Petrus van Hifpanien untfinch ene
openbaringhe van Gode, dat de ftab Iheruſalem ſcholde werben Lofet
van den heydenen vormiddels ben criftenen. bar up wiſede he ene epi«
ftolen, ve em was ghefant van deme hemele; hir umme lepen ze alle.
went nü dit was fünber orbeling|he des hovedes, fo ſchach alto grot ..
. mort an den criftenen, fo langhe bat paves Urbanus, ve drudde na
Gregorius, de vorbreven wart, de do was in Hifpania, ghaf dat cruce
unde feet Tünbighen hervart?. do toghen heren unde vorften vele; fe
fe leghen vor Iherufa-
lem 39 daghe; fe ghinghen achte daghe umme ve ftab wulfen unbe bar- 20
vot; in dem achteben daghe ver oͤtmodycheit do wünnen fe be ftab®. dar
vůnden je fo vele heyden an ben tempel Salemoniß, be fe do doͤt ſloghen;
do mochten fe waden an ben blode bet to deme ne depe. var na, alfe
fe ale ſtucke hadden untrichtet unde wolben fit ſcheden, en bel webber to
huͤs to tende, en bel to blivende, zo quaam hertredenbe be koning vera
Sarracenen jeghen de criftenen bet to Aſcalon mit huͤndert werve
duͤſenden to perbe unde veer huͤndert bufent to vote. te criftenen in
deme (ande loveden an Criſtum; ze weren unvorfaghet; ze toghen en
enjeghen mit vif bufent to perben unbe vifteyn bufent to vote. Go ber
ſchermede fe unde bebedeve fe mit ben volfe jeghen de hette ver jünnen. so
de heydenen | würden vorſchricket; ze wuͤrpen van fit de wapen unbe ı.s«.
“femen. 13. 2. ‘dar na’ fort, aud
. 10. ferne" fort. aud: "Bormiddeld" : wormildeld” 2.
war, .
1. vix tuno erant in tota militia Claremontem —. Post hec sermonem
christianorum 400 milites et tot pedi-
tes, qui Hierusalem et Ramulam et Ca-
pham et Joppen castodirent.
e.8. De paves Urbanus ma ⸗
bet —* en conctfium in Hyfpanta, dar
iet be prebegen bat cruce. V.B. 25,91:
anno — 1095 Urbanus papa venit in
Galliam, et celebrarit conelllum apud
habuit ad populum, exhortans eos ad
erucem sumendam. Urbans Prebigt zu
Elermont 1095 Nov. 26.
3. Die Belagerung Jerufalems ber
gann 1099 Jun. 7, ber Angeifl Juni 13,
bie Eroberung erfolgte Jul. 15. Syl Bel,
Seit. vo erften Kreuzgugs (1841). "ns,
48
1102—1103. 201
vloghen. be criftenen volggeben unbe floghen erer böt hünbert bufent; „V-R,
in beme bore ber ftab Aſcalon würden bufent heydene doͤt ghedrunghen!;
mer de vorghinghen in water unbe an bufichen, ber en wet men nynen
taal. aldus halp de milde Got ven criftenen webber de heyden?. bar
sna in beffeme jare fetten fe enen koning, enen menliten maan, hertoghen
Gotfrit van Lütfelenborch °; by veme bleven, de bar bliven wolden; be
anderen vorften unbe heren toghen webber to lande. be coroniken ber
Romere hebben, bat in beffer tiid wart gheftichtet de orde der templerer
van ridderen unde van knapen, unbe beten bar umme templerer. wente
io vor deme temple würben fe gheftichtet, of bat fe ben tempel ſcholden bes
waren, by ber fulven tiib weren nicht, mer veerhündert riddere unde
fo vele Inapen, de bar ſcholden bewaren Iheruſalem, Rama, Eapha
unbe Joppen; mer Got ghaf en grote fterfe an tefenen, de he bewiſede.
ſunderlike en, bat in pafcheavende ſchach, do en lampe was untfenghet
ısvan dem ghehilghden vüre, bar mebe untfengheben fit ſulven al ve licht
21.4, unde | lampen an veme temple. bit fterfeve ve criften, bat ze gherne
bleven. vele ander ſtride weren in deme ſulven jare tuffchen den Greken
unbe Sarracenen, be if late finan dor ber forte willen.
In deme jare unſes Heren 1103 bo was grot tvedracht tüffchen
ꝛ paves Pafchalis unbe keyſer Hinrik, alfo vore ghefchreven is. paves
Paſchalis, went he hovet was al der criſtenheit, leet funrliten bannen m. 1.2.
leyſer Hinrite in allen rilen unde landen. des en wolden up be lenghe
nicht liden be prelaten unde vorften an ver friftenheit. fe nemen enen
menen raat, bat nach hete unbe willen bes paves je wolden ene afjetten,
asumde wolben in fine ftebe finen fone, hertoghen Hinrik, Hoghen an bat _
rite. fe fenden mit eneme menen vabe to deme vaber, keyſer Hinrik, ben
erſebiſcop van Meyenſe, ven erfebiffcop van Kolne unde ven bifcop van
3,109.
=M.P.
“ologhen! ; “slofhen" 8.
Far prima: age,
1. In porta vero Asoalonie sufforati
sunt ad duo milia.
2. Schlacht bei Aſcalon 1099 Aug.14;
bel ©. 501.
3. V.B. 25, 103: dux Godefridus
electus est in regem, Alius Eustachit
eomitis Bolontensis; 25, 92: dux Lo-
tharingie Godefridus. SottfriebIV, der ·
& von Nieberlothringen, wurde 1099
ul. 23 erwählt und flarb 1100 Jul. 18;
Sybel ©. 492, 534.
4. V. B. 25, 103: Ibi (intra urbem
Hierusalem) templum Domini et tem-
plum, quod dicunt Salamonis, quibus
15. "abehabben, br aus: ‘ghehilghen”.
17. Sjare‘, Überger
incertum auctoribus edificata, Turco-
zum celebri colebantur frequentis. M.
P. zu Heincidh IV (V): Hoc etlam tem-
pore ordo Templarlorum ex militibus
congregatus In Jherosalem incepit et
dieti sunt milites templi, qula in por-
tieu templi sedem sul ordinis statue-
rant. B.G.: Anno Domini 1128 —
ordo militie templi incepit in Jerusa-
lem et dieti sunt u. ſ. w. — statue-
rant. Der Orben ber Iherren
wurde 1119 geftiftet. Wilfen, Geld. ber
—* 2,6.546 ©. unten 6.221
m. 6.
202 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
n.1,32. Wortmage; de vunden ene up deme flote Hilghelesheym, unvorfichtich
jeghen tokomende ach 1. alfe fe to em quemen, bo fpraf be bifcop van
Meyenfe: wy fint, keyſer, to dy ghefant van beme paves, vorſten
unbe prelaten, bat bu uns boft bat keyſerlike weſde, alſo kronen, vin- Bı.e.
gheren unbe purpuren; bat ſchole wy antworben dime fone, de fchals
nit mer keyſer fin, unbe du nicht‘. keyſer Hinrik vraghede, umme wat
ſake wolden fe ene affetten. de bifcop ſprak: ‘wat vragheſtu uns ver
fate? du weft bat wol, wit menich jar be hilghe kerke is in groter er⸗
runghe unbe jamer ghewefen dorch binen willen; ftichte unbe proveſtye
unde gheiftfite walt hefſt du vorkoft, toghefettet unde afghefet, funber 10
horſam bes paves, wen bu wolbes. hir umme fcholtu fin berovet des
rikes unbe ber voreninghe ver hilghen kerken'. ve keyſer ſprak: ‘it
leghe gh uns to mit walt unbe to unrechte. feghe mh, bifcop van
Mevenfe, do wy dy bat ftichte vorleneden, eſſchede wy gh ſcherf edder
penning to loͤne'? he ſprak: neen'. des ghelikes vraghede he benis
biſcopen van Kolne unde Wormatz; fe ſpreken of: ‘neen’. do ſprak de
keyſer: “Got ſy ghelovet, bat wi in deſſen ftuden ſyn truͤwe gheweſen.
dit ſint, ſprak he, de vormereſten ſtichte; hebbe wy der nicht ghenoten,
do wy ſe vorleneden, noch myn der anderen. hir umme vorghetet ju
nicht an uns. wy fint olt unde van korten jaren to levende; latet uns 20
unſe tiid in eren vülbring|hen, dat wy nicht ſterven mit uneren unde si. 4.
mit ſchanden. wil gh jo unſeme ſone hebben de cronen des riles, ghe⸗
vet uns tiid to deghedinghen bet in den hof to Rome; wert unſeme
ſone Hinrik ve krone toghedelet, wy willet fe em ſulven fetten up fon
hovet; men hore mer unſe rede vor allen prelaten, heren unde vorſten'. 2
de biſcope ſpreken, ſe en kuͤnden des nicht beiden, ze moſten werven,
bat en were bevolen. do be keyſer fach, dat dar nyen ütghanc was,
unbe in ber ftede de legaten weren ſtarker mit volle, ven be, nach anwi⸗
ſinghe ſines rades leet He fit bringhen ve kronen unbe keiſerlike webe.
be toch bat an; he fette fit up emen hocheliten ftöl, unbe ſprak to vens
Bifcopen unbe legaten: ‘Got almechtich heft uns ghevoghet to ber To-
ningliten ere. wy hebben jhegen vianden uns menighes ſtrides unt-
vuͤchten; hir moghe wy nicht to bon, top moten liden walt unbe unrecht.
jo i8 id mi ghehort, men Horde ere enes minjchen ſake openbare vor«
. “ounden’ ; sounden’ 8.
Bu IR one’
‚fele, die Bußaben de’ gtitgt., 19. Bifcpen Tor.
"fetten" "fette 8, unde übergefchrieben.
Helnrich war 1105 Dez. 22 zu man ihn De. 31 nach Ingelheim, wo
ein ingen feiner Freiheit beraubt und nah er abbanten mußte.
ſelheim geichleppt ; von dort brachte
1104. 203
luͤden, er men ene vororbelbe, of wol ere manebe, er men ene vordo⸗ n. 1,32.
mede; des mach if nicht gheneten’. vortmer: ‘wat tüch unde ere mach
91.40. weſen in eme rife, bar men bat kynt reyſet webber den vaber, | unde be
underfaten ereme rechten heren holden nynen loven, ſunderliken ve ze
shebben gheſvoren to holdende alle trüme. Got almechtich ze dit an, unde
richte. wy fint hir nu, unde fonen und nicht weren; ſchuͤt un walt,
bat mote wy liden'. van deſſen worden würben be bifcope beweghet
unbe vorfchrideen. do ſprak de biſcop van Meyenfe: ‘wat vruchte
wy uns? is bat doch van unfeme ammete, to keſende unbe to fteber
soghenbe den feyfer!. wor umme vorvolghe wy nicht, bat uns is be-
volen'? mit den worbe treven fe to, unbe rudeben em be kronen van
deme hovebe, unbe toghen em al uͤt bat keyſerlike wede bet up ſyn degher
file cleyt, mit groter ſchemede des vorften. do ſprak be keyſer: ‘Got
tichte ober beffe walt, be nit ſchut, wente ni vorften ber ſchande ghelik is
ısghefcheen. alleyne dat Got lichte nů wreft unfe olve ſunde, ve wy van
tintliken jaren hebben beghan, jo doch 30 fint gh ſchuldich an uns, wente
ben eet, den gy ung hebben ghefworen, ven hebbe gh bofliten ghebrofen’.
de legaten kerden zik nicht an be wort, mer ginghen vort to den fone
Hinrik; ze brachten eme ve kronen unbe ftevegheben en an bat rite.
Pr Im deme jare Erifti 1104 do | was keyſer Hinrik in groter vor⸗
volghinghe fines fones. de fone jaghede dem vaber uͤt allen fanden des
riles2; de water, be vorevloch üt allen landen, tar men ee fochte, bet
am ene herſcap, be heet Lyntburch. in deme lande was en hertoghe be⸗
feten, den be keyſer hadde vorbreven van ber fulven herſcap to Lynt ⸗
zsburdh. to he zach ene riden mer fulf neghebe, unbe wufte wol en bel,
dat he was vorbreven, bo reet he eme endeliken na. alfo fach ve keyſer
ven hertoghen nakomen; bo vruchtede he fit jere unde bant gnade. ‘o,
ſprak de hertoghe, leve here, gi hebben boflifen an my ghedan; an ber
tiid do if juͤ bat umme ghenabe, do weygherde gu my aller ghenade, unbe
zowürpen my uter herfcap beffes Iandes’. ‘ja, ſprak de keyſer, des mot
it leider nu untghelven ; alfo it hebbe dan bi di, alfo doht myn kint by
my, unbe heft my afgheworpen van al myneme rile'. bo wart ve her
toghe van barmherticheit beweghet unbe ſprak: ‘alleine dat gy arch heb⸗
bet bewifet, 30 98 boch my leet werlifen jü bebrofniffe, wente grote un«
®
dar" : "dat" 4. underſaten' fort. aud: ·undeſaten'. 11. *rudeden' : *rudedem’ ©.
Baer erde.
1. Nonne offeli nostri est regem 2. Surrezit igitur Alius advorsus
conseerare, consecratum investire? patrem et expulit eum a rogno.
204 III. Detmar-Eprontt von 1101—1395.
a. 1,39. mildicheit is jü bewiſet van ben ghenen, ben gh al gib hebben ghedan.
nuͤ, leve herre, | Hebbe gh jenighen truwen vorften an juweme rike, bar sı.or.
99 noch tovorzichte mochten ame hebben’? de keiſer ſprak: “ifen wet
bes nicht, wente if en hebbes micht vorſocht'. do ſprak be hertoghe:
“fo ridet up min ſlot; if wil umme feen laten, we juͤ behulplik moghes
fin. de rechtverbighe Got mach jü wol helpen wedder to ber ere, wente
unmifbelifen is gheſcheen by jů'. alfo bit gheſchen was, bo fenbe he üt
tohant, unbe leet ſammelen guber wepener, ridder unde Inapen achte
huͤndert, unbe feet een bringhen bet to Eolne in de ſtad. be van Eolne
untfinghen ene gherne unbe mit groter hochlicheit. bo bit de fone vor- 10
naͤm, bo toch He na vor Kolne, unde beleghde de ſtaad mit groten volte.
de keiſer vruchtede ſchaden der ftab anftanve, unbe vloch des nachtes
hemeliken ute ber ftab unbe quaam to Ludele; de untfinghen ene lefr
fiten unbe hegheden ene mit trümen. to em quemen al de barmber-
. tighen, ben leet was walt unbe unrecht !. nicht langhe dar na de foneıs
volghebe na vor Lüdele. be keyſer beydede nicht, bat he be ftab beleghbe,
mer toch em enjeghen unbe wan em af enen ſtrid. he bref en to rüghe
bet over be Mofele; velle van des jones volke vorbrunfen an ben wa ⸗ 21.5.
ter2. bar maß be keiſer noch milde jeghen fin int, aljo David jeghen
finen fone Abfalon. “it bidde ju, fpraf he to fineme volfe, ghift jü Gotz
ben zeghe, bobet minen fone nicht, mer antworbet ene my ghevanghen'.
de fone Hinrik quäm van ben velde unbe befammelbe fit noch ftarter.
de keiſer toch em anderwerve enjeghen unbe ſtridde mit em, unbe vorloͤs
bar ben ſtrid. he wart bar ghevanghen, he wart befpottet unbe be⸗
fgimpet®. funberfifen en arm vorjmät mynſche, ichteswat igheleret, 2
ve fpraf to den keifer: o bu worolbebe in bofen jaren, nuͤ fint open«
bare worden dine fünde, bar bu mit unrechte unbe mit walt hefit ghe-
richtet”. do be wart beftraffet umme fine untucht, bo fpraf be keiſer
alfe David: “tornet ju nicht up eme; ftebet eme, bat he my ovel
fprefe, wente if jeghen God dat wol hebbe vorſchuldet'. bo fpraf he: so
1a‘. 7. “e’eingefügt. 8. Yammelen’
Eee ent. ——
an
ingefügt.
1. Heinrich fuhr von Smgetheim nad von Lothringen Sohn Walrabo.
Köln und begab ſich über Aachen na 3. Nach dem Gefecht bei Biſe verlieh
Füttich, beffen Bifchof, Otbert, ihm Here Mönig deinrich Nachen; ber Kaifer war
308 Henrich von Lothringen und andere im hr in Köln und begab fid von
Anhänger gewann. Bier mach &üttich zurid, R
2. ad aquas Masanas. Gefecht an licher Belagerung Kölns ang ber König
ber Maasbrüde bei Bife 1106 Mrz. 21 nach Aachen; hier erfuhr er ben Tob bes
zwiſchen ben Königlichen und Heinrihe Waters.
ach vergeb ·
1105.
205
‘my handelt ovele myn Fint, dat van my gheboren is; noch mer mach n. ı, 3.
bat bon en vromebe'. bar! ftund be feifer loͤs unde leddich alles troftes.
in der jeghen was be bifcop van Spira, dem be feifer vide gutfifen
ↄi.sa. gheban hatte, unbe habbe eme ene | kerken gheböwet to Spira an unfer
sbroumen ere. ben bifcop bat he, bat he eme wolde gheven ene provene
an ber kerken, up bat he bat refte ſines levendes tobrachte in deme love
der hilghen juncorowen Marien. des wegherbe em be bifcop unbe wol⸗
bes eme nicht ghuͤnnen. ho fuftebe be feifer unbe wenebe, unbe fpraf:
“verbarmet juͤ over my, verbarmet jü over my, gh leven vrunde myn'?.
io hir mebe® wart he upghenomen unbe ghefloten an be venghniffe, bet
an be tiid, bat be ftarf. beffe bedrofniſſe des keyſers vorhenghebe God,
ene to lutterene van mifbat unbe van al finen ſunden; unbe fchach leider
to groteme unghemale ver hilghen lerken, wente wat febber ghewefen is
van keiſer Hinrites flechte, dat heft vorvolghet de hilghen kerken unde
is wrake ghefocht bet in beffe jheghenwardighe tiid.
In beme jare Erifti 1105 bo ftarf be clare vorfte keiſer Hinrif ı,
binnen Qubefe*, unbe wart beftebet to der erben mit hochlicheit 5. tar ©;
na quaam be fone unde nam enen raat ber prefaten unbe ber beten, oft
de graft mochte fon ftebe, wante fin vader were ftorven in ben banne.
m gole fprefen: neyn'. bes leet he den | vaber upgraven; he Ieet ene
“fetten an ene wofte kerken; bar ftünb he boven eerben vif jar®. er be
ftarf, do ſcheghen in deme hemle grote tefene. en was, bat twe reghen-
boghen bewifben fit in claren webber ſunder wollen, unde ſchenen licht
der ſunnen in allerleye varwe. en anber teken, bat umme lichtmiffe be⸗
1. 'nod fort, aus: ·nach.
1. Zuſatz Detmars.
2. hard, Abt von Hirihan, war
von König Heinrich, der 1105 Oft. 31
Speier eingenommen hatte, bafelöft ale
Biſchof eingefegt worden und hatte bie
Gefangenfcaft bes Kailers in Bödel-
heim übermadht.
3. Zufag Detmare.
4. Mortuus est autem cesar eo tem-
pore Leodii. @r ftarb zu Lüttich 1106
Ang. 7.
5. Alſo Rarf he jamerlite; jeboch be
biſchop Othbert van Ludele begrof ine
an jente Lambertes monftere, ale it wol
getam eime teifere, of he be& weber Got
werb hadde geivefen.
6. He nam bo rat van bem heren,
wat be mit fines waber lichamen bebe.
Se reden ime bo, bat he ine upgraven
5. at de’ eingefügt.
6. Soße‘: bee e.
lete unbe fetten lete umbegraven an en
umgeilst munfler —. De toning gebot
do bat den biſchopen, bat fe ene upgro-
ven. Alſo wart he gefat an ene unge
wiebe firten. Dar flunt he umbegraven
vif jar. Helmolb: stetitque corpus ejus
inhumatum in capella quadam deserts
quingue annis. ug. 15 wurbe ber
Leihnam aus dem Dom geihafft und
in einer ungeweihten Kapelle beigefetst ;
Sept. 3 auf Befehl König Heinrichs im
Dom zu Speler beflattet, wurbe er auf
Beranlafjung bes Bifchofs Gerhard wie ·
ber herausgenommen unb in bie unge»
weihte Kapelle der heif. Afra geftellt und
bfieb bier ſtehen bis I der feierlichen
Beilegung in ber Raifergeuft 1111
(ug. 7.
206 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
;, wifebe fit en fterne, nicht verne van ber ſunnen; bes fternes ſchyn warde
van tercie tiid daghes bet to ber vefper. dar na bemifeben fit twe fterne;
bes buchte ben füben, bat ze under wilen lepen tofamenbe in een, under
tiven bat ze nebber villen to der erben. bar mebe wiſede fit en comete
al de mänt bor, be bar i8 Februarius ghenamt. s
+ BY des keiſer Hinrikes tyben, de de veerde was an den namen,
do wart begrepen unbe ghebüwet be eerlike ſtaͤd Luͤbeke, de in deſeme
jare fach bh der Swartowe, bat noch Olde Lubele heet. voren hadde
se gheleghen tüffchen ber Traven unbe ver Wokeniſſe, bar ze noch licht;
God beware fe an ewighen baghen. wen ze bar wart erft ghebouwet, 10
ober wuͤ langhe ze bar lach, des en befchriven nyne coronifen. mer an
ener hiftorien hebbe if ghelefen, dat ze in menigher jeghen-heft gheleghen
unbe is ober|fettet van ber enen jeghene to ber anderen. erft wart fezı.e.
begrepen in ber ftebe, bar ze noch licht; var na wart fe overſettet by
der Swartowe, bat noch Olden Lubeke heet?; bar na wart fe up beris
erften ſtede ghebumet wedder?; bar na wart fe vorftöret, unbe wart
gheſettet over de Wokeniſſe, unbe het bo de Louwenſtad!; bar bief fe
ene Torte wile mit weberwillen der borghere, wente be fchepe kunden
nicht by deme overe belanben. aldus ftund fe in wanbelbaricheit, edder
dorch der viande vorvolghinghe willen, de fe vorſtoͤrden, odder dorch 20
watersnot, tat id to zere upologede to worberf ber ſtaͤd, obber dorch
vuͤres willen, bar de ſtad an vorghint. aldus Heft be ſtad an vele no»
den ghewefen van anbeghinne erer erften begripinghe, mer Got heft jo
angheſeen innigheit in fime love, vechtverbicheit in eme menen gude, bat
ghwerlde ghewefen heft in ber ftab, unbe Heft be ſtad untholden unbeas
van alfer anvechtinghe beſchermet, bat ze noch in eren befteit. wo me«
nigherleye anvechtinghe is gheiwefet, var Got jo Heft ute hulpen, we
beffe Hiftorien van jare to jare Bir na left, de merfe unde love God
umme al fine gübe.
1. By ber fulven tiid was en herre, de wonde in Norbalbingia, so
"nd | norden ber Elve, de het Crito, en bofe vorvolgher der criften» zı. oe.
e erit hadde ghebumet ene borch tüfjchen ver Travene unbe ber
uffe, in der ftebe, bar nuͤ be ftab is, de in Wenbefcher tünghen vo
worfteret' fore. aud: *vorfturet”. 20, vorſterden forr. aud: “vorflurden‘. 28. 'gumerlde"
aud: “gpmerde”,
Die Burg Krutos ad locum qui 3, Reutübet, die Gränbung bes
Bucu; |. ©. 7 Anm. 3. Grafen Walt; 1 &.7 Anm. 3
A, — eivitas Liubice; ſ. 4. Die Swenfabt; [.S.14Anm.5.
mm. 8.
1106. 207
Het Bucu. do he langhe hadde vervolghet den echten loven, bo wart
he doͤt gheflaghen. na fime bobe nam fin wif, gheheten Slavina, enen
anderen man, be het Hinrik. des vaber het Goſcalk unde was here bes
landes ere Eriten. den floghen döt de Wende, umme bat he je helt to
scriftenen loven.
2. Do de Wende feghen, bat fe echter hebben enen criftenen heren,
Hinrif, des Goſchalkes fone, do wolden fe ene vorbriven. dar umme
wart he fines omes man, hertoghen Magnus van Saffen, de beide we⸗
ven boren van tven bochteren bes koninghes van Denemarken. ve her⸗
io toghe do em halp; of hulpen eme de Holften, Stormere, Detmargen, u. 1,2.
de Erito under eme vore hadde bebwimghen !, unbe ſtridden weder be
Wende by Smilowe up deme velde. bar würden ber Wende fo vele
gheſlaghen, unbe ere macht wart fo fere vorkrenket, bat na ber tiid ben
Hinrik moften fe holden vor enen heren.
% + Im deme jare Erifti 1106 bo regnerebe in deme Roneſchen rile ZB
ↄi. ca.] keyſer Hinrik, de vifte in dem namen, en ſone des keiſer Hinrikes, bar
vor is van gheredet. ſin regnerent warde wol twintich jaͤr. he? was
ghar vrome in deme anbeghinne, alſo bat he gheiſliker achte ghaf web-
der, wes en de vader hadde berovet; mer vele arghes ſchach bi ſiner tiid,
2 beibe in gheiſliker unde werliker walt, des he was en ſake.
3. In deme fulven jare ftarf hertoghe Magnus van Saffen.
5. Dat hertochdom vorghäf de ſulve Teifer Hinrik deme vromen
greven Luder, ve bar en fone was greven Ghevehardes van Zuppelindh- ©
borchꝰ, de na em keyſer wart, umme bat de hertoghe Magnus nynen
a fone naleet.
6. Des fulven jares roveden de Wende vor Hamborch. den
jaghede na be greve van beme lande Godefrid, unbe wart bobe flaghen.
bo ghaf hertoghe Luder de grevefcap deme evelen greven Alve van Scho-
wenborch; be droch bo wol over in mit ber Wende koninghe Hinrife.
» 7. De Hinrik buebe do webber be ferfen in ben landen, wente bo
in Nordalbingia nerghen was en Terfe bleven unvorftoret, ane to Lu⸗
befe. bar plach ve Hinrik mit fineme inghefinde dickeſt to lighende; dar
31.1. hadde he ene borch unbe ene ftab unbe be | kerken; be ftab was gheheten
Lubeke. dat was bi ber Swartowe, bar noch be ftebe het Olden Lubeke.
7. ar’: wor. 10. "Deimarpen‘ : “Detmarpem’ 8, 39. "ber: *broß 8,
Fr
1. Omnes hil durissimum servitu- 3. Na hertogen Magnus warb her»
tis jugum portaverunt omni tempore toge to Saflen greve Xuber, en ebele
Orutonis, man, greven jeharbes "Tone van
2. Zufat Detmars. Supiingeburch.
B. 1,37.
v.B.
3,117.
208 II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
8. Etlike hebbet befcreven, bat be ftab worbe nomet na eneme
Wende, be heet Luͤbbemar, unbe heet in Wenbefchen Bucghevige; over
dar van heft mefter Helmoldus in finer coroniten nicht befereven, wü er
de name worbe Lubele; mer he ferift, dat to der ftat quemen be coplude
dor ber guben havenen willen, unbe wart by bes Hinrikes tyden wol ber s
fat mit guben [uben.
9. Korte jar dar na quemen Criten vrund van Ruben mit vele
ſchepen in de Travene, unde beleghden de borch unde be ftab to Lubeke.
do be Hinrik fach de not anlighende, he let fit in ber nacht van ber
borch mit twen finen truwen mannen, unbe jaghede in de lant. heio
claghede ven Holften unde ben Stormeren fine not. be weren eme wil«
lich unbe volgheden eme brabe bet an be viande. ber floghen fe uter
maten vele, unbe vele brenkeben fit in der Travene. ber boben heibe-
nen wart bar fo vele bo tofamenbe worpen, bat bar af wart en grot
berch, de langhe ſeder wart gheheten Raninberch. na ber tiid dwanc heıs
de Ruyanere unbe ander Wende, bat fe eme moften tyns | ghelven, zı.m.
unbe blef ere coning bet an be lant Polen unde Bemen. by finen tyden
In deme jare Erifti 1107 do vornam Hinrik, en foning ver
Wende, bat en Wenbefch volk, befeten bi Havelberghe unde Olden
Brandenborch, mochte ſchaden doͤn an finer herſcap, fun laant vorber- 20
ven, unbe be Wende vorkeren. he malede fit dar hen mit groten volte,
unbe beleghbe Havelberghe; He wan bat lant unde bedvank de Wenben,
bat je em hulgheden unbe würden fine underfaten. by ber ſulven tyd
nam fin fone Miftue groten vrome; he toch mit Saffen, der weren tve
hundert, unbe mit bren Hundert Wenben an eynen hemeliken winkel ber 2s
heyden, unbe bracht bar ut grot guͤt to hulpe deme vaber!.
By der fulven tyd do ſcach over deme Rine en greſelik ftude. em
erbare man was by feifer Hinrik?; alfo he fat in ener werſcap mank
riddere unbe knapen, 30 komet fo vele müfe, alſo gi weren ghefeen. -ze
vorleten alle lude unde ghinghen ben minfchen alleyne an; ze hengheben so
fit an em unde gnoghen en; bes en kunde be fit nicht gheweren. de
knechte brachten ven heren up ene ander ftebe, unbe over up en anber,
19. “befeten' : "befeten waß' €. 28. fat’ forr. aud:
16. * Wende‘ fort. aus : . :
“alle' ort. auß: “aller. 31. "deben’ : "dedch’R.
“fat. 30.
1. Diefe Kämpfe Heinrichs gegen mo potens. Ueber biefe namentlich an
Briganer und Stoderaner und Miftucs Hatio von Mainz und dem Mäufetpurm
gen bie Fingonen werben von @tele- zu Bingen haftengebliebene Sage fiehe
ht, Wend. Geſchichten 2, &. 191 iimrod, Handbuch ber Deutſchen Diy«
96 in das Jahr 1112 gefeht. tHologie (2. Aufl. Bonn 1864) ©. 484
2. Quidam ex adversarlis ejus, ho- —85.
1107—1109. 209
fe been al bat ſulve. bo nemen fe en feip, unbe fetten ben heren bar in, „Fun;
81. 7. unde vuͤrden ene verne in bat water. bar foemben | ve mife al na, fo
dicht als dat antflot in den water; en bei clameden in bat fcip unbe beten
ene aljo vore, en bei Henghen fit an bat ſcip unbe gnoghen bat bore, bat
sze in groten noben quemen to lanbe, unbe brachten ben heren up bat
fant. bar beten en be müfe al böt. bit wunder is gefereven in dem
fpeghel ver Hiftorten. eft bit naturlik zake ſy efte van fpöfe ber důͤvel,
bat is Gode befant.
Im deme jare Erifti 1108 do bewiſede fit be unboghet feifer Hin- S,F-
io rikes, be finen vaber vorbref. fin untrume bewiſede he bosliken an
finer bebberven husvrowen, ber Teyferinnen. he bevuͤl eneme ribbere,
bat he ſcholde fe beforen in untucht unbe feghen em, wes ze vuͤlborde.
it bebe be ribber nach hete des keiſers; he vant in er nicht, mer tucht
une ſchemede; be lovede, he browebe, jo en vant he nicht, mer ſtede
1 tusheit. bo be erlife vrowe Funde finer nicht loſen, bo beſchede fe em
en tyb in ber nacht hemelifen to komende. em was Ieve unbe ſeghde
deme keyſer deſſe rede. de keiſer bewiſede fit, oft he wolbe utriden; be
toch an bes ridders kledere unbe dachte to komende uͤp be ftebe, dar de
keiferinne hadde beſcheiden. Kir wuͤſte ze nicht van. Binnen ber tiid
21.7 hadde be vrowe ftarte junghefinghe togemalet an wives klederen, be
ſcholden ben ribber untfan mit guben flegen. als be feifer quam in des
ridders klederen in beme bufteren, unde men wufte nicht, bat he be feifer
was, bo floghen ze ene fo fere, dat he rep Inber ftempne: hold up,
hold up, it bin be keiſer'. bar mebe leten ze af. bo fpraf be herlike
ꝝ vrowe: o feifer, keyſer, wo boslifen wolde gu my hebben vorraben,
hadde Got mi nicht bewaret'. deſſe junghelinghe wolde he hebben
untlivet, de ene flogen; mer be bifcop van Megenfe unbe fin raat web»
derreden bat bor beruchtinghe willen. mer nach ereme rade leet he den
ridder hemelifen oben, be to deſſer unboghet hadde rant ghegeven unde
sohulpen. dor deſſer unbogit willen unbe ander vele arghes wart he vor-
bannen van beme paves !.
In deme jare Erifti 1109 do flogen ve Rugianer Hinrike, dern. ı,:s.
Wende koning, af enen fone, be heet Woldemer. bat gind em na; he
leet dat nicht unghewrofen. he ſende nach al den Wenden, de em weren
sonütte to ſtride; vortmer bebobeve he Saffen, Holften, Stormere, bat
11. ememe’ Tore. aud: 'enen”.
1._Diefe Geſchichte Wählt S. W. Pölder Annalen zu 1092.
von Heinrich an Fi dabei dem
Städtechroniten, XIX. 14
210 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
=. 1,38. des volles was fo vele, bat bat untelfit was. he toch over be Pehne to-
voren mit eme here, unbe quam to Wolgaft uppe bat flot, bat | fehfer 21...
Hinrit Julius ghebuͤwet hadde!. alſo al bat ander volk naquam, bo
befammelve he ze unbe ſprak: myne leven vrunde unbe manne. wy
hebbet jü gi trͤwe ghevůnden an unfen noden; nů danke wy jü allen, s
dat gi nů ung behulplik fin in verne lande jeghen unfe viande. ghevet
mu raat. wat bunfet jü güt fin? de Ruyaner hebbet ere boden ghifterne
by uns ghehaat, unbe bidden gnade; fe beven twe hundert mark lodich
umme ben mort mines jones; wil wy bat bar bi laten, odder wil wy
mit en kiven'? bo fprefen be Saffen: ‘here koning, bat i8 nicht erlik, 10
dat gh nemen zo cleyne gut vor ere. wi hebben worlaten dorch jümer
truwe willen wif, gůt unde kindere; wi willen wrefen jüwen ſchaden.
Got de Heft jü ene brughen maket in bat lant juwer viande; nü tet
over in bem namen Godes'. be foning der Wenbe mit al ben volfe
ghaf vuͤlbort to deſſen reden. fe toghen jeghen Mugen over 18, unbe ıs
quemen in bat lant, unbe vorbrenben al bilanghes ere vorpe. dar wer
ven be vorneſten de Saſſen an dem here, went be koning lovebe ben
Wenden nicht vele. mit des quaam der Ruyaner en grot heer | en un ⸗ zı.e».
jeghen, nicht to ftridenbe, mer gabe to biddende. be bifcop ber afgode
de quaam tovoren to beme koninghe. he bot eme to beteringhe veer2
hundert mark, de koning vorfmabe ze; he bot achte hundert mark, ve
koning wolbe er nicht. bo vil ber heiben bifcop deme foninge to woote,
in ver tyd bat he fach, bat fe wolben jo ftriven, unbe fpraf: ‘my unbe
al bit lant ſyn an dinen henden; lat uns alleneghen vrebe, unde nim al
bat wy hebben’. deſſe otmobicheit beweghede ben koning unde al bat2s
volk, dat ze nemen be Ruhaner to gnaden in alduͤsker wife, bat fe ſchol⸗
den gheven ver dufent mark lodich?; bir mebe ſcholden ze vry fin alfer
anfprafe. bit deden ze gherne. be koning ber Wenbe vörbe mit zit to
ghiſe de beften, ve in deme lande weren, be bar loveden vor ben ſchat to
betalenbe; allene dat he wart kuͤme half betalet, went ze nyn vebe gholtso
ebber fulver hadden, mer ander war, bar ze mebe koften unbe vor⸗
koften®.
Y.B. By der ſulven tyd bewiſeden fit wunderlike teken in Vrankrike.
“em fü warp en verken, bat hadde enes minſchen antlat. vortmer en
2. uppt eingefügt. 3. "wolf: "wol. 27. "ver: wer e.
1. sd urbem que dieitur Woligost, 2. Quatuor—milibus et quadrin-
apud urbaniores voratur Julia Augusta, gentis mareis,
propter urbis conditorem Julium Ce- 3. Diefe Sreignie gehören in bas
sarem. Yahrz1113. Giefebreht 2, S. 19899.
1110. 211
kuͤlen quaam ut eneme eye, tat hadde veer vote unbe been. na beffen
21. %.teten ftarf Philippus de Toning van Vrankrike!. of ftarf de grote
lerer Anſelmus, en erjebifchp van Kantelberge in Enghelande?. of
ſchach grot jammer, dat vele lude wurben untfenghet van deme helſchen
spüre; fe wurden foart alfo en kole unde fturven.
By ber fulven tid was keiſer Hinrik to Goslare; dar vorbrande S,D-
eme enes nachtes fin fehilt unde fin foert van beme wilden vire; bat
was een obel tefen.
In deme jare Erifti 1110 in ber tiid bes heymanen bo bewiſede A;
io ſik en comete an deme often, unbe ghaf ben ſchyn to veme füben®. bit
betetende, als me ſprak, de heervart, be feifer Hinrik wolde bön to Rome
an ben paves.
By der fulven tiid do vorhof fit de leyſer unbe tredebe mit groten 26, 10.
volle in HYtalien to den paves; lichte hir umme, bat he fit wolde loſen
15 faten van ben paves uten banne; of umme, bat he fit confecreren unbe
ftebeghen wolbe laten van ben paves; of licht hir umme, bat he vrede
wolde mafen tuffchen ver papheyt unde deme Romeſchen rike, wente
menich jar vore was grot kyf wefen tüffchen beme paves unbe Teifer *.
de paves wolbe, bat ber papen güt ſcholde vry weſen funber unt⸗
2» fanghinghe der Ienwar van werlifer haant, als dat vry hadde ghegheven
aı.sa.tenfer Karolus. de leyſſer wolde Kirwebber, bat alle bifcop, provefte
delene unbe ander prelaten ſcholden er gut untfan van deme keyſer odder
enen werliten heren vormiddelſt ener hanttruwen enes vingheren obber
enes ftafes, aljet mennich jar hadde tovoren gheweſen. bor deſſer
2 voreninghe willen toch be keyſer an den hof.
Do he dar quaam, do enfink ene de paves Pafchalis mit vrouden m. 1, 30.
unbe mit erbaricheit, he hadde bar to ghefammelt al de papheit binnen
unde ummelang Rome. alfo bat bar to quam, bat en be paves ſcholde
benebyen 5, do efichebe he van em enen eet, to beſchermende be hilghen
soterfen, unbe ſcholde Taten by der olden vryheit. deſſe rede vorſmaden
deme keyſer zere, dat men was eſſchende enen eet, unde wolde nyne wis
foeren. hir mede vorhof ſik en grot kif tuſſchen papen unde leyen, alſo
2, 'unde': under’. 23. “yormiddeift : “vormitdeiß'&, 24. enes — mennich: “en fcafed
alfet mennig 8., Torr. aus: 'enfehaf alfe menid.
1. Bhlfipp I ſtarb 1108 Jul. 29. discordiam, que erat inter regnum et
2. Anfelm von Canterbury, flarb sacerdotium.
1109 Apr. 21. 5. Die Krönung Heinrichs hatte
3. cometes apparult, radios diri- 1111 Febr. 12 zu St. Peter Rattfinden
gens ad austrum. follen.
4. Romam vadit propter sedandam
14*
212 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
a. 1,30. bat fe to beiden fiven (epen to meften unbe to fverben in funte Peters
münfter. bar beheft be feifer ve overften Kant, unbe feet ſlaen ber pa-
pen unbe ber Romere, be en to hulpe quemen, fo vele, dat dat blot lep
uter kerken alfo en river. tar mede feet he ben paves Paſchalis unde
be kardenale ftridten an fele; he leet fe treden ute veme munfter ghebuns s
den unbe ghevanghen. bar mebe be|buant he be Romere, de bar ghe ⸗ 2ı.=.
nighet weren to befhermenbe be papheit. do beffe grothe jamer ghe-
fchen was, do weren noch etfife bifcop unbe prelaten, be fprefen to vrede
unde beben ben paves, dat he wolbe volgaftich fin, unbe gheven em ſyne
benebictien unbe fteveghen en an bat rife. bes em wolde de pabes nyne 10
wis bon. fe reben grot eme, bat be volghebe, up bat nicht en ergher
ſcheghe. do ſprak de paves: ‘o leven brobere, wol gy my raben, bat
it enen blotghetere unbe enen bevlecker des temples Godes ſcholde confe-
creren unbe benebyen? he neme my min levent, he do my wat he wil;
it wil des nicht bon. God almechtich ſchal bit an em wreten, bat he biıs
finen daghen nummer ſchal vrede hebben unbe na finen baghen nen kint
faten, tat fon erbe befitte’. deſſe rede wurden deme keiſer to wetende;
he wart utermaten torns, unbe bevöl, dat men ſcholde be Tarbenale
bringhen vor ben paves, unbe in fime ghefichte ſcholde men en allen ere
toppe afflan. bo beden be carbenale bult drier daghe, bat ze mochten 20
er bin? untrichten!. binnen ber tiid wart ghebeghebinghet van ben Ro⸗
meren unbe anberen vorften unbe prelaten, be bar | weren, bat de pa- zı.o.
ves mofte volghen deme willen des feifer8?. dar conſecrerede bo be
8. 1,40. paves unbe benedide ven keyfer?, unbe ghaf em en privilegium, bat he
na hete unbe mochte wol beten pravilegium, var he bezeghelbe em, dat 2
a. be bifcope unbe prelaten mochte gheven nach finen willen. bar mebe
2. fchebeven fe fit in vruntheit*.
3 In deme fulven jare upclarede bat Hilghe Ievent des lerers Bern-
hardi, de bo was 22 jarolt, unbe vorleet de werlt unbe leet fit cleden in
ben orben ber grawen veltmonife, bar he fit in beghaf fulf druttigeſte. so
2,2. vif jar bar na bumebe He bat fehone clofter to Clarevallis in Bur⸗
gundia, bat en mortkule was ghewefet, unbe wart in fime 27. jare bar
abbet >.
8. *etlite‘ : *etliten’ L.
1. Die Friſt von brei Tagen ift Zu 3. Zu St. Peter Apr. 13.
that Detmars. Helmold: At ill (captivi) 4. Alfo feeben fic mit guben min.
en be pabeß unbe be feifer.
unanimiter provoluti pedibus ejus (pape) 1
Orabant dilaklonem vite, 5, Bernharb von Elairvaur, gebo-
ven 1091, trat 1113 mit 30 Gefährten
aan Lager bei Ponte Mammolo im pa9 Kioer Gitsaur und wurde 1115
erſter Abt des Kloſters Clairvaut.
1111—1112.
213
In deme jare Erifti 1111, als de feifer Hinrit was ghefomen in &,®
Dudeſche Iant, do wolbe He bon nach ver olben vryheit finer walt unde
nach deme privilegium bes paves, to ftichtende bifcope nach finen willen.
bes ghaf he enen erfebifcop to Megenfe, de was gheweſen fin cancellas
stins, unde heet Abelbertus!.
Binnen ber tiid bo helt paves Pafchalis en groten confilium, dat. 1,40.
91.9. i8 en raat ber carbenal unbe ber bifcop, der weren twintich unbe | hun⸗
dert, wo he hir bi ſcholde bon, dat be paves fo grote wald hadde gheven
over de papheit, mente de Romer habven em fvarliten beftraffet, tat he
10t0 vele hadde over gheven deme feifer. dit fulve deden of be biſcop in
beme rade; be vulborben be beftraffinghe unde ſchulden ven paves, bat
he ver vryheit to vele Habbe ghegeven beme feifer over be papheit.
de
paves antworbe hir to, bat be grote not unde jamer brachte ene bar to,
dat he bat mofte vülborben. bo fprefen be prelaten:
15 bat ſchach van noth, zo heft bat nene macht.
nad) deme male
bar wart bat privilegium
bes keyſers, dat he hadde over de papheit maght, 188 gheiprofen unde
wart gheheten pravilegium; bar mebe wart be keyſer Hinrik ghebannen
over al ve criftenheit 2.
Übelbertus, ven he bifcop hadde malet to Me-
ghenſe, de dede zit van beme feifer, unde leet ene bannen in fime ftichte
»alberwweghen 3.
bit vordrot deme keiſer albermeft van ben Bifcop; he
leet ene vanghen unbe helt ene langhe an ener hübe, up dat he be an-
deren papen brachte an vruchten *.
Im beme fülven jar Erifti in deme mehmanen vil bi Tornale> zo
31.98, gtot fne, bat bome bar | van toreten. bar na in beme heymanen, bo
ꝝ reghendet bloͤt in Halten by Ravenna unde Parma. dar na nicht langhe
bi der ftab to Anthiochien vil in bat ertrife in ener nacht; bar mebe ber
vilfen vele torne, huͤſe unbe lude. bit® weren al portenta, bat weren
teten in tofomenbe arghe, beide an criftenen unbe an heydenen, als zit
wol bewifebe.
15. ‘van’ : *wan’ ©.
1. De keiſer vor do to Dudeſcheme
lande unde fatte to Megence to bifcope
finen cancelere Albrechte (Abelbertum).
Adalbert war zum Nachfolger bes 1109
Mai 2 verftordenen Erʒbiſchofs Rutharb
befignirt unb wurbe 1111 Aug. 15 at
Ring und Stab belehnt. Bin,
archiep. Magunt. 1, 242, 243.
2. Der ateranfynobe von 1112
My. 18—23 folgte Sept. 16 die Sy
In beme jare Erifti 1112, do keyſer Hinrik fach, bat vele Dube-
mobe zu Bienne, welche den Bann über
Heinrich verhängte.
3. Die Verkündigung bes Barnes
iR Zuthat Detmars.
4. Abalbert Far gzkethaftet 1112
Dezember. Will ©. 2:
5. in pago — oirca Tor-
nacam.
6. Zuthat Detmars.
ws
2.
214
III. Detmar.Ehronit von 1101—1395.
cher vorften unbe ftebe weren em towedder, funberliten unbe alvermeft
de Saffen, dorch finer mifbät willen, bo wart he ghereyſet to groten
SP torme. he toch mit haften mobe vor Bruͤnswik; he beleghbe de ftab
unbe kunde bar nicht fchaffen. van denden toch he vor Halberftat, unbe
vorftorde bat tomale unbe wat bylanghes was van fteven unbe vans
a. 1,4. borpen in beme lande; vort ſloch he doͤt vele heren, riddere unde fna-
pen, be zit wolven weren!. bes was noch hertoghe Luder van Saffen
unbe biſcop Reyner van Halverftad, de befammelven al de heren, riddere
unbe fnapen, borghere unbe benfteben, be noch overich weren in Saffen,
- unbe quemen beme keyſer enjheghen to Welpesholt?. var wart zo grotio
en | fteit tüfjchen des keyſers volfe unde den Saffen, dat in den landen zı. 10-.
ny bes ghelifes wart vornomen. bar wart be keyſer zegheloͤs; he vor⸗
loes greven Hoyer van Mansvelt unbe vele anderer ghuber Iubes. be
Saſſen wünnen bar ben ftrib, nicht allene ven ftrid, mer of enen ander
jeghen ve Wende. bes fulven daghes bo quemen ve Wende bet to Ko« 15
tene unbe vorheerben bat lant, wente en duchte, bat ze hedden nyn wed⸗
derſtand; des belven zit ve Saffen van deme ftride, unde flogen ze dar
nebber altohant‘.
In deme jare Criſti 1113 do toch be keifer Hinrik to Meynſen; be
wolde dar holden enen hof, dar he zit wolve fterken jeghen de Saffen. 20
dar quam aljo mer alfe nemant5. em weren tomebber heren unde
vorſten unbe ftebe, funberliten de van Kolne®. hir boven dwonghen
ene de van Meynſe myt bede unde mit drouwe, bat he mofte uter veng-
8. dat’ : dar’.
über m ®.
“ 1. Do vor de keiſer in bat lant to
Saffen unbe befat Brunswich unbe tor
vorbe Halverflat. Recenfion C 220: He
belad) Bruneswic, he tobrac Halverflat,
oc warb Orlagemunbe befeten. Ann.
Patherbrunn. 1115: Imperator Brunes-
wich oecupat, Halverstad devastat; Or-
lagemunden obsidione ab amicis ejus
vallatır. Selmofb: Deinde toti Infusus
Saxonie, provincam eorum maxima
strage pervasit, principlbus eorum oc-
eisioni aut corte oaptivitati traditis.
2. Schlaht am Weijeshoig 1115
Fer. 11.
3. bar wart en grot firit —. Dar
man gheſlaghen greve Hoyer van Mans«
velbe —.
4. In deme filven daghe quamen
be Wenede to Cotene unbe roveben unde
19. ‘Meynfen’ torc. auß: "Meyfen'.
2. "dwongden' : dwnehen mit o
branden bat lant. be heren, be ben
Safen to helpe fomen fcolben, de vun«
den be Wenebe to Kotene unbe ftribben
albar mit in. alfo wart an eneme
daghe van ben Saſſen be ſtrit tome
Welpesholte weber ben feifer unbe to
Kotene be andere ftrit weber be heibe-
nen; be Saſſen wunnen oc an beiben«
halven ben ſeghe. Nieberlage der Wen-
ben bei Köthen 1115 Febr. 9; Giefer
breit 2, ©. 205.
5. De feifer vor bo mit groteme
torne van Saffen to beme Nine. — be
teifer bot bo emen hof to Megence, bar
quam ber herren weinich. Tag zu Mainz
1115 Nov. 1.
6. De van Eolne waren och weber
ene. Abfall Kölns 1114 Juni.
1113—1115. 215
niffe gheven loͤs eren heren, bifcop Avelbertum!. do he ütquam, wat S,®-
voltes he beſammelde uͤt anderen ftichten unde landen jeghen den keyſer
umbe be keyſer jeghen eme, wat volkes ze böt floghen unbe wat landes
D1.100. 3e vorherden, bat was | unminflit?. jeghen ven mort unbe jamer wart
5 Got ghereyſſet unde al de natura; he feet finen torn ghan over al be
land, bat bar was ertbevinghe unbe dure tiid in al ben landen®. be 26.
Saffen würden kreftigher eres mübes unbe jo mechtigher an ben volfe; m. 1,40.
ze befvoren zit tofamende unde vorbunben in vrome unde an fchaben
jegen ere viande*.
0 Im dem jare unfes heren Crifti 1114 do toch koning Baldwinus, Pa
de erft criften Toning was to Iherufalem, mit beme greven van Antio-
chien, be heet Rogerus, jeghen ve Turken, be ze dechten to krenkende.
alſe deſſe heren mit groteme criftenen wolle treffeven jeghen de Turken
unbe hadden zit ghebelet. bo toch be koning van Sherufalem mit ben
15 finen borch gheberghete; var ſchuleden ve Turken van binnen in veer
heeren; ex be greve hunde nakomen, bo beſtridden de Turken des konin⸗
ghes volf, unbe floghen bar boet 15 hundert criſten; de koning quam
time enwech5. ve Turfen toghen vort an bat hilghe land une vorſtor ⸗
ven en clofter, bat (ach up ven berghe to Tabor; fe doden be geiftliten
20lude dar uppe, je nemen wat ze binden, unbe toghen eren wech.
31. 100. | In deme jare unfes heren Erifti 1115 obber bar bi do weren twe
ribbere in Ptalien, de weren kivende en jeghen ben anberen®. de ene
was ghewefen vale to Kumpſtelle unde ynnich funte Jacob. alfo fine
viande quemen em to unbe hadden ene vormannet, bo ſprak he: “o hilghe
25 her funte Jacob, is dat du my lozeſt van beffer not, my fulven unbe
min perb wil if di opperen; if hebbe nicht levers, dat if dy moghe
gheven'. bar mebe vloch he vore; be vianbe jagheben em naa wol ſos
Walſche mile. dar wart bat winder ghefeen, bat funte Jacob was
V.B.
28, 36.
23. "ale fort. aud: "vaten‘. 28. dat’: · dar e.
van vorbarf lude vele. It wart och grot
hunger.
4. Tunc Saxones propter victorlam
1. be van Megence baben ben feifer
en bel mit brotoe, dat be en eren bifcop
weber —. be wart doch barto gher
nobet. ie wart be bifcop Iebich. fr
Dezember.
2. De filve bifcop Albrecht orloghebe
bo fere weber ben koning Heinrife mit
anberen bifcopen —. bo wart vil bes
landes —— van dem keiſere unde
van den biſcopen.
3. It ghefca och an ben tiden wun ·
ders vele. bar wart od) ertbevinge, bar
(am Welfesholze) animis sublevati —
allunde auxilientium manus consei-
scunt, postremo, ne complices federa
rampant, omnes in defensionem patrie
arma conjurant.
5. 1113 Jun. 30. Willen 2, S. 375.
6. Anno domini 1110 instante bello
in Italia milites ex civitatibus duabns
inter se dissidentibus ad certamen con-
gressi sunt.
8=
a7.
a7.
216 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
tuffchen deme ribbere unde finen vianden mit eme groten fehilve, unbe
untfing al de flege unbe ftefe, ve deme riddere weren ghelomen bet an
fin levent, unbe he wart ghelofet uter nöt.
In deme jare unfes Heren 1116 bo ſande be feifer fine boden to
Rome, unbe bat ben paves, bat he ene uten banne leete. de paves un«s
bot em webber, he mochte des nicht dom ſunder ber heren raat. te
keyſer wart gar tornich, unde brande unbe vorherbe al de land ber bifcop
unbe ander geiftlifer achte. do was in ber hilghen kerken, fünberlifen
in Dubefchen lande, grot jammer!.
By der fulven tüib ftarf koning | Balvewin van Jeruſalem, des HL 10a,
bertoghen Gotfrides brober, des erften criftenen koninghes?, de bar was
zodder den baghen Herodis.
In deme jare Erifti 1117 bo toch keyſer Hinrik up in Lumbarbien,
unde wart van ben Lumbarden Hochliten untfanghen®; bar rowebe he ene
wile van five unde van ſtride. 15
+39 der tiib nam Lubeke te ftab merkliken to, wente ber
Wendeſchen koning Hinrit was bo to lande unde heghebe be ftab van
anvechtinghe ver Rugianer unde ber bofen lübe. ze hadde vele anvech-
tinghe van vianden; je was of noch nicht gheveftet in ber ſtede, bar u
ſcholde bliven.
10. In deme jare Erifti 1118 bo was be ebele vorſte Bofizlans
to Bolenen en hertoghe; de dede bede unbe hulpe‘ bifcop Otten van
Bavenberch, dat he toch in Bommerenen unbe befere hertoghen Went-
flave ; dar mebe malede he dat land criften, dat bar licht tuffchen Pole-
nen unbe ber Oberes. ©
By ber fulven tiid do ſchach grot jamer to Ludeke in Brabande®.
in deme mehmanen, als men ve vefper fangh to deme dome, bo quam
dunner mit ertbebinghe, unbe warp al be to ber erben, be bar by weren.
16. *merfliten' : tmerliten" €.
1. De keiſer Heinrich ſande bo och
finen boden to Rome unde bot ben pa-
ws, bat he en ut deme banne lete. be
paves embot eme weber, he ne mochtes
nit bon funber ber herren rat. de
teifer branbe do fere bat lant uppe be
bifeope. it wart in beme rite grote
mifjehellunge.
2. In den tiben ſtarf be koning
Balbewin van Iperufalem, bes her-
toghen Gobfribes brober, be erfle friftene
toning to Iherufalem. Zu Detmars Aen ·
berumg vgl. ©. 201, 5 und ©.215, 11.
18. Hadde':
“Hadden' 9.
Salbulu 1, genönt 1100 Da, 25, farb
1m
5: Do vor de kelſer Heinrich to
Langbarben, bar wart he untfangen
mit groten ern. Er befand fih 1116
Mrz. 11,12 zu Benebig, Apr. 8 zu Reg
gio, Apr. 18 zu Canofla.
‘4. invitante pariter et adjuvaute
Bolizlao, Polonorum duce.
5. habitant inter Oderam et Polo-
niam.
6. V. B. zu 1117.
1116—1119. 217
Si. 11. vortſmer quam en bligfim van deme norben‘, unbe tobrak be muͤren van „I;
ber kerken, unbe tofloch be Balken an beme torne, unbe leet bar 30 gro⸗
ten ftand, bat role van allen wuͤrten funbe bes nicht vorbriven. bar
na vif baghe na funte Herasmus baghe? in ber negheben ftünbe do
swart en woltenborft boven der ftab, unbe vorberbebe en grot bel ber
ſtad, unde vorbrenfebe vele lude unbe ander gut. bar na in beme ach-
ten baghe Johannis baptiſte? in ber foften ftunde bo quam en ftorm-
wint mit eme blixim, unde warp bat bad van ber kerken, unbe jloch twe
papen bot bi deme altare. dar na veer baghe na funte Peters daghe in
ıober aaren“ do was boven ber ſtad fo grot blixim unde donner, bat be
lude upboren unde lepen al to ber ferfen. in deme ummebber quemen
boven de ftab grote vlammen bes vüres, bar na quam en ftormewint,
be ze vordref; bit ſchach drie over rat, jo en na deme anderen; bit
warbe van ber nacht uͤt bet umme tercie tiib. bit was fo grefelit, dat
ısde lude wirben al vorveret. Got be fach an guber lude beet, bat bar
van nyn grot ſchade ſchach.
By der ſulven tiid wart gheboren | in Walfande 5 en kint in eme
licham mit twen hoveden.
Im deme jare Erifti 1119 Bi funte Andreas daghe®, aljo be mane
ao bruttein baghe olt wa8”, do vorlos ze eren ſchyn unbe wart blotvarich,
mer ben enen ſtunde; bit is webber ben lop ber nature. bar na in
funte Thomas avende in der erften ſtunde ber nacht do wurben ghefeen
vuͤreghe wepener in ber lucht, unbe flogen fit an deme ſtride van deme
norben in bat often; dar na vüchten ze in ben Hemmel®; be fucht wart
25 heet al bor unbe dore 10, nicht langhe bar na ftarf de paves Pafchalis 11;
na eme wart gheforen Sohannes, des paves Tenfeler, unde wart gheheten
Gelaſius 12. de paves Gelafius, alfo etlife willen, fo wart he ghekoren
Si,
ſunder vülbort des Teyfers Hinrikes 13; of wolde he nicht Lofen ben leyſer $
uten banne 14. des vor be keyſer to Rome, unbe fette bar enen anderen
3. “wurten' *vurten’ 8, 35. 'dor' torr. aus "dore‘. "dar
8-1. gum tor. aub tatebe‘.
ma’ fehtt. 2. "gheloren' fehlt. ale: —E
1. fulmon ad levam templi ingres- Dej. 20.
sum. 9. deinde per totum celum sparse,
2. Jun. 7; Junio mense 7 idus 10. Zuthat Detmars,
"eins mensit m. 7. 11. oicalis farb 1118 Ian. 21.
gu
3. Jul. 1; cal. etlam Julii.
4 Aal 5, tertio nonas Augusti =
ug? Namarei.
6. um No. 30; tertio idus Decem-
bris = Dei. 11.
7. 14. luna,
8. Du. 20;
13 cal. Janusrii =
Iaf
a Schafe U, ermählt 1118 Jan.
24, geneiht My. 10. Jaffe ©.522, 523.
{mperator, quia electioni non in-
terfuerat. ©. W. mit bes keiſer Hein-
riles willen.
14. Gelaflus ne wolbe beme keiſere
nicht gehorfam weſen.
%, 7.
2,21.
6,7.
2.
28.
gheheten Bremonftratenfis?.
218 II. Detmar-Epronik von 1101—1396.
" pabes, enen bifcop van Hifpanien; de wart Öregorius gheheten!. bes vor
de paves Gelaſius van Rome mit ben Tarbinalen, unde debe ben keyſer
uppe nye to banne unbe finen paves2. by ber tib was en grot confi⸗
lium ber papheit to Colne; bar wart de baan gheftedeghet jeghen ven
keyſſer unde den unrechten paves Gregorins®. de Gregorius was to di ne.
Rome, unbe ben dar webber. nicht lanch dar na ftarf be paves Gelafius
to Eluniac*. in deme ſulven cloftere wart en anbere gheforen; de wart
Kaligtus gheheten®.
In deme jare unfes Heren 1120 do toch de feyfer van Rome to
Dudeſchen landen. Binnen ber tiib do leten be Romer den paves Kalix- 10
tum to fit in Rome. ze nemen bes keyſers paves Gregorium, unbe
fetten ene nafet up emen efel; ze toghen ene fchentlifen bor be ftab; ve
Hinbere würpen ene mit hore; he wart gheworpen in enen kerkenere;
bar blef He; unbe ben pabes Kalixtum untfinghen fe in groten eren®.
Im deme fulven jare begunbe fit be ordo ber witten heren; be iss
hir to lande hebbet ze cloftere to Raffer
borch unbe to Havelberghe®. ben orben ftichtete en, de heet Nortber-
tus. he was erbare nach deme lope ver werlde mit heren unde vorften;
be vorleet alle bin? umme Got, unbe heit en ſtrenghe Hillich levent, bar
be vele lude beferve to deme fulven levenbe, unde wurben geiftlif mit eme. 20
In deme jare Criſti 1121, bo noch de paves was in Stalia®, | dozı. 11a.
haben de Duͤdeſchen vorften enen groten raat, wo ze ben keyſer Hinrik
wollten afıwerpen van beme rife. bo be feyfer bit vornaam, do toch he
enbeliten in Dubefche land. dar vorhof zit nye unvrede in bernende, in
11. der: den e.
1. de keifer vor bo to Rome unbe
fette bar enen anberen paves, enen bie
fcop van Hyfpania, be wart Gregorius
gieeten. Gregor VIII, ermählt 1118
1. 8. gaſſe ©. 548.
2. De paves Gelaſius vor bo van
Rome mit ben carbenalen unbe bebe
ben feifer to banne. 1118 Apr. 7 zu
Capua.
3. bo wart em concilium to Colne
dar wart be keiſer to banne gecundeghet
unbe fin paves Gregorius. be Gregor
rius was to Rome unbe ben darweder.
Synode zu Köln 1118 Mai 19.
4. De pabes Gelaſius ftarf to Elo-
niach. 1119 Ian. 29. Jaffe ©. 526.
5. Im deme filven cloftere wart en
anber geloren, de wart Kaligtus ghehe-
ten. Galigtns II, ermäblt 1119 Febr. 2,
geweiht Febr. 9. Jaffe ©. 527.
6. De feifer vor do van Rome, de
Romere vengen finen paves unbe fatten
ene naket up enen efel unbe toghen ene
ſchentlilen dor be flat; be findere wor«
pen ene alle mit beme hore. be wart
vorfant in Eaveam, bat is bes paveſes
terfenere. fe Tabeben bo mit erem to
Rome ben paves Kaligtum. Caliztus
7 1120 Jun. 3 in Rom ein und nahm
1121 Burdinus in Sutri gefangen.
7. 1120 ordo Premonstratensis in-
cepit.
PR Be en —S
monſiratenfer bes zwölften Jahrhun ·
berts ©. 154—83, —
9. ‘be paves' wohl iebe
für: ie tapfer wehl nur verfirieen
1120—1122. 219
vorbinghende fand unde borpe, of in kivende unbe botflande!. keghen
ven keyſer weren be bifcope, hertoghe Luder van Saſſen, greve Herman
van Wingenborch 2 unbe vele anderer heren unbe ftere. bo ander bor«
ften zeghen, dat bat land was al umme vorheret, fe dachten uppe vrede.
sze beven den keyſer to holdene enen hof, bar be landesheren mochten
komen to ghabbere. tat ſchach. to beme hove quemen vrunde unbe
viande; bar wart alle dink vorzonet to güben vrede ꝰ.
Hir na Helt de paves Kalixtus en grot concilium to Remis; vele
prelaten dar quemen. keyſer Hinrik hadde tar bi fine boden; de fchol-
o den hebben vorfonet ve ſchelinghe tuͤſſchen ben paves unbe eme. hir
konde men nyn mibdele tufchen vinden, wente de faifer twolbe nicht over⸗
gheven be vorlhuͤnghe der ftichte. des wart be keiſer in deme rabe vor⸗
bannen up en nye over al be kerken. Hir umme vorhof zit en nye un⸗
31.12». vrede tüffchen | beme feifer unbe ben vorſten worehenomet*. be heren
15be8 landes toghen vor Muͤnſter, unbe branden bat in be grunt unbe be
terken ſancti Paulis. de feifer toch vor Megenfe; he beleghde be ftab,
unde brachte ze dar binnen in groten noben®.
In deme jare unfes heren Erifti 1122, do keyſer Hinrik helt enen
groten hof to Wertzeborch nach begheringhe der vorften”, de paves ſende
3. Binpenbord' : "Winpenbord. 9. fine‘ forr. aud: “finen‘.
1. De vorften van Dudeſcheme lande
quamen bo tofamene to Werceborch, je
worben to rabe, wo fe bem keiſer vor-
flotten, de wife de keiſer to Langbarben
a8. be feifer quam bo van Langbarden
an Dudeſch lant, bo wart aver brant
unbe rof in beme lanbe. Der Tag zu
Würzburg wurde durch Heinrichs Rüd-
keht nach Deutſchland, 1118 im Herbft,
vereitelt.
2. De bifcop orloghebe weder ben
teifer; be he Luder unbe be greve
Herman van icenbordh be waren och
fere weber bene keller. Diefe Nachricht
bezieht — nach Weiland auf das Jahr
1121; J. Aum. 6 u. 7.
3. Do dat lant dat orleghe nicht
langer draghen ne mochte, be herren
baden ben Eier, bat he enen hof malen
wolde. To beme filven hove quamen
vrumt unbe viande, dar morben vor
evenet be feifer umbe be vorſten. Alſo
wart grot vrede in beme lanbe. Rad
Weiland der Hoftag zu Tribur, 1119
Zuni. Bol. Bil ©. 259.
4. De paves Raligtus malebe bo
en concilium to Remis. bar waren bes
teiferes boben, be feolben vorevenen ben
paves unbe bem keiſer. bes ne mochte
nicht ghefchen, wante be keiſer ne woide
nicht wortien bes fattes in den bifcop-
domen. alfo wart be eifer im ber ftunt
to Banne ghedan: bo irhof fich aver allet
led. be feifer orlogebe fere weber be vor ·
flen unbe be vorflen weber en. Komil
zu Rheims 1119 Oft. 20-30.
5. De hertoghe Luder umbe greve
Herman van Wincebord, branben be flat
to Munftere unbe barto funte Paules
dom —. Nach Scheffer-Boichorft, Ann.
Patherbr. ©. 195, 1121 Febr. 2.
6. de keiſer beſat bo Megence, be
Tube leden grote not. Belagerung von
Zettz bu Heinrich 1121 Juli. WIN
7. De vorſten baben ben feifer, bat
he enen hof to Wereeborch bem biſcop
Albrechte Teghebe. de keiſer febe, he bebe
gherne ber vorften rat umme be ſale de
wiſchen beme_pavefe unbe eme were.
In Folge der Vereinbarung bei Mainz
fand 1121 Sept. 29 ber Tag zu Würz-
burg flat. Bil ©. 262.
2
220 LIT. Detmar-Epronif von 1101—1395.
en. bar to twe kardinale; be maneben ven keyſer, bat he Godes dachte!. do
8=
fe dar nicht kuͤnden berichten be fale, do leghde be keyſer enen anderen
hof to Wormige; tar quemen be vorften al in beghebinghen. bat vor⸗
leet feifer Hinrik de vorliunghe der bifcope unde leet ze, beme he ze to-
lovede?; of to vorlatende unde to ghevenbe, ſo wat he funte Beterss
ghude hadde genomen. hir mebe ghaf ve keiſer beme paveſe ene hant-
veſtinghe; bat fulve dede be paves beme leyſer. aldus wart be keiſer
loſet uten banne 3. .
i In deme jare Erifti 1123 do befamelben zit be Sarracenen in
deme hilghen lande unbe wolden ber criftenen land in den daghen befet- 10
ten, Iherufalem unbe ander ftebe, boet flan obber driven ut deme lande.
ze haben befammelt wol 40 büfent | Heiden, bar ze mebe be criftenen >1-12°-
al umme beftriffeven. be criften kuͤnden kuͤme drie bufent befamelen; ze
weren in groten noben ; ze repen an Got, enen trofter al der bebroneben,
ze vafteben unbe bebeben jeghen ben ftrib, den ze ſcholden anghan , beis 15
de olven unbe kindere mit allen vlite. de bach quaam des ftrides. in
ver fpiffen ver criften was en patriarcha van Iheruſalem; he vorbe in
finen henden bat banner, dat was bat Holt des hilghen cruces*. de
abbet van Eluniac be was bi eme unbe vorde das fpeer, bat dor be ſyden
Criſti was gheghan. de bifcop van Bethlehem ve vürbe in ener buffe20
de melt unfer leven vrouwen. hir ghinghen ze mebe an ben ftrib. dar
ſchach bit tefen, bat zif openbe be hemmel, unbe en blixim floch nebber
mangh de Sarracenen. aller kraft würben je berovet; ze vloghen, unde
wurden gheflaghen in ber vlucht ſeven duſent; of vorbrunfen an watere
vif duͤſent. alfo wurden be criften ghelofet mit der hulpe Godes van ven *
noben ber Sarracenen.
.B. In deme jare Erifti 1124 da ftarf paves Kalixtus. an fine ftede
, 48. warb geloren paves Honorius, be andere in deme namen ®.
5—6. “Peters ghude kotr. auß: “Peter ghudes'. 10. “ber criftenen land in den dagben' m
aub x *de eriftenen in den’; lieb: "de crifttnen, de in den Daghen befeten Sherufalem u. |. m.
"ahelofet‘ ; en’ 8.
: "abelofe
1. De paves fanbe bo twene carbi-
nale an Dudeſch Iant, fe maneben fere
ben feifer, dat begobeß gebachte. Bifchof
Lambert von Oftie und bie Karbinäle
Saro und Gregor famen 1122 nah
Deutſchland.
2. Entftellung.
3. De teifer malede enen hof to
Wormece, dar quamen be vorften alle.
bar vortech be keiſer Heinrich bes ſattes
an ben bifcopbomen ; he lovebe oc weder
to latende wat be fente Peteres gudes
ghenomen habbe. beffes gaf he hantvefe
—. be pabes naf och deme keifere ene
hantoefte —. alfo wart be keiſer ut beme
anne laten. Kontorbat von Worms
1122 Sept. 23; dgl. Scheffer-Boicjorft
©. 195—96.
4. pro vexillo ferens crucem Ohristi.
5. Raligtus Rarb 1124 Da. 13—14.
Honorins TI erwählt Dec. 15—16, ge«
weiht Da. 21. Iafie ©. 548.
1123— 1125! 221
Di. 12. In der fulven tiid hadde feifer Hinrik menighen kif mit hertoghen
Luder van Saſſen. de hertoghe was ſere wedder den keiſer, dorch ſiner
zuſter willen, Ghertrud markgrefhinnen, de he erflos makede!. of
hadde de keiſer groten ſtrid jeghen den koning van Vrancriken, dorch
sfine® ſwaghers willen, bes koninghes van Engeland, bes dochter he
hadde. he halp eme, bat he wedder Frech Normandien 2.
11. Yu der tiid do wart in deme lande to Holſten begrepen Bal-
vera, bat ftichte, hat febver Nyenmünfter wart gheheten.
12. In deme jare Criſti 1125 ſande biſcop Albertus van Bre-
io men ben ghuben preefter Viciline to Faldera, bat he bat clofter vor-
ftunde. de Vicellinus warf do bi deme ebelen Hinrike, ver Wende
toninghe, dat be mofte prebifen ben Wenden ben rechten loven. be
herre ene untwibebe, unbe ghaf eme to Qubele ve kerken vor ver borch
over beme watere ghelegen up beme berghe, bat he mit anderen finen
asbroberen bar by eme mochte de veligher wejen vor ben Wenden, wanne
ze in deme lande hadden prebifet.
13. Nicht langhe dar na, do fe bes volſkes vele habben beferet
unbe Lubeke zif wol hadde beteret ®, bo ftarf de edele Hinrik, ver Wenbe
toning. twe fone he bo leet, Zwentepolle unde Knute; deſſe brober
zbroghen ene wile ovele bver em, bet bat fe dat lant deleden to erme
unbeilfe.
14. By den toben quemen over be Ruyanere, unbe wunnen be
borch unbe be ftab to Lubelke.
15. Nicht langhe dar na wart to deme erften flagen Kanut, bar na
2 Zwantepole, beybe brobere. de Zwantepolc let emen ſone; de het
Zwinele; de wart of in korten tiven na des to Erteneborch dode ſlaghen.
vi. ia.
1. De filoe hertoghe (Luder) was
fere deme keiſere weber bor fine fufter,
de marchgrevinne Öhertrube van Bruns ·
wid, ber be feifer ere eghen nam. Die
Mutter Lothars, Hebwig von Formbach,
vermäptte | nad dem Tobe Gebharbs
von Suplinl (+ 1075) mit Dietrich
von DI — en; Gertrub, eine
Zocgter ans Defer Ehe, bie Halbfämeler
Lothars, war vermähft mit Florenz II
ee — —8 und —— 1124
— Ja
—— ‚Degen ſches unter Lot!
wart. De
von Holland. Gertrud von Braun-
igmeig war bie Tochter bes Markgrafen
Ebert I, Bund ipne Tochter zweiter Ehe
Kiaime die Schwiegermutter Lothare,
inberin ihres — dritter Ehe,
* Markgrafen Heinrich des Jüng em;
Sertrub von Holland hatte fih
feit 1114 Ian. 7 vermäpft mit Ma
tbilbe, Tochter Heinrich I von land.
Im Bunde mit biefem BR er 1124 ger
gen Dre Frantreich, kehrte aber in Met wie ·
3. &. oben &. 216 m 17.
Ba
n.1.4.alfo vorghinghen vil brabe des Toning Hinrikes kindere!.
222
II. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
eynen bro-
1,0. berfone he hatte, be het Pribezlav ; be underwant fit der lant. vo was
en Niclotus, de wolde of de neghefte fyn 2; unbe in Denemarken was
hertoghe Knuͤt, de arbeibe of umme be lant to befittenbe®.
2.1.0.
;. het®.
16. + Alfo was in der tiid ſtorven Tepfer Himeit“.
na eme 5
1 + Im deme jare unfes heren Erifti 1126 bo fcheghen vele wuͤnder⸗
fite tefinghe in Hyſpanien unbe in anderen landen 5, de fe® weren jeghen
den lop der naturen, dar if hir nicht van fchrive; mer bat betekende
enen groten val enes welbighen vorften.
+24 ber tiib wart keiſer Hinrik zek to Ludeke in paſchedaghe. Hero
rowede bar bet jeghen pinzften; bo Iet he zit bringhen to Maftvecht;
bar ftarf He in guber | rüwe. fine koldune wurben bar begraven; mer zı. 1.
de licham wart overboret to Spira, unbe bar wart he beftebet 7.
.eme® wart ghekoren hertoghe Luder van Saffen, ben me Lotarius of
men feghbe in ven baghen wünberlife tebe, bat keyſer Hinrik ıs
na
vorftal fit, unde wart monik to Eluniac in Burgundia !%; mer bat is
loghene; bat was en andere, de was eme ghar lik; van deme fegben fe,
dat were keyſer Hinrik.
17. Im deme jare, alfo hertoghe Luder van Saffen quaam an bat
rife,
1. Defecitque stirps Heinriei in
prineipatu Sclavorum, mortuls scilicet
Alits et auorum Allis.
. 1,49: fratruelem Heinrici Pri-
bizlaum et msjorem terre Obotritorum
Nielotum duxit (Kanutus) in captivita-
tem. 1, 25: filiis Godescalei —. Quo-
rum janior Heinrious — senior Butue.
Die Linte Heinrichs ſtirbt aus, bie Linte
des Butue ſetzt Pribiſlaw fort. Der
Widerſpruch ben darin Bernharbi,
Lothar von Guppfinburg ©. 408 Anm.
61 findet, iR nicht vorhanden. Rach
1, 52 folgen Xnub gawarb: Pribizlaus
stque Niclotus, bipartito prineipatu,
uno seilicet Wagirensium atque Pola-
borum, altero Obotritorum provinciam
gubernante. Nach Boll in Melt. Jahrb.
13, ©. 34 war Nitlot ein Sohn bes
Köni Burtflam von Rügen, Entel
Krutı
3. Helmolb 1, 48 erzählt von Hein»
ti: Predixerat hoc idem princeps,
nesclo quibus oraculis edoctus, stirpem
susm quantocius defecturum. Diejes
Borgefühl, bemerkt Jaffe Lothar ©.
107 Anm. 8, ſcheint bie Nachricht des
do warf hertoghe Knut, bat he eme lenebe de lant, bat oning2o
Saxo Gramm. zu beflätigen, Heinrich
habe dem Kuud daward bi are
zugefagt. An in_Yahrb. f. Schl.-
Holft.-Lauenb. 10, &. 242 Anm. 1;
Reich baf. 10, ©. 21043. Segen biefe
Nachticht Stefebrecht, Bend. Geld.
2, 8.208 Anm. 1, ‚a Saros ganzen
Bericht Bernharbi ©. 394 Anm. 23.
PR Anno — 1126 obiit — Heinricus
; Seinig 1 Rab 1125 Mai 29 gu
res. ©. Anm. 8,
5. In Albania — monstrum —. In
Brachbanto villa Nerisca — quatuor
masculos in uno partu.
6. Zufag Detmare.
7. Leodii pascha — celebravit. Inde
Aquis contendens — ibi aliquot dies
remoratus est. Deinde quasi pente-
costen celebraturus Ultrajectum venit.
e. X Heinrichs Tod zweimal erzählt.
9. Pr successit in sollum regni
Liuderus, Saxonum dux. — qui et
Pachn F wurde tan 15
(ug. 30 zu Mainz und gefeönt Sept. 13
iu Kachen. Bernharbi S 43, 51.
10. Oluniasi.
1126 —1127.
223
Hinrik, der Wende koning , vore hadde, fin neve. bar up leet Toningr. 1,1.
Luder den Knute to koninghe wen !. bes broghen be Pribeſlav unde
Niclotus mit eme ovele over en?.
18. By der fulven tiid ftarf of de erfte greve Alf van Holften; be
sleet twene fone, Hartunghe unbe den junghen Alve. Hartung vor mit
koning Ludere in Behemen , bar blef he bot unbe mennich edele man. do
behelt ve junghe Alf de herſcap des vaders allene® mit finer mober,
vrowen Mechtilve*.
19. Do hertoghe Knut in be lant quam, he was en ftrenghe rich
s1.15r tere, unde bivanc fere Niclotum unbe Pribefllaum, de webber em weren®.
de nut beterbe do Lubeke, unbe he leet wyen be kerken vor ber ftab®.
be buebe of erft in deme lande uppe ven hoghen berch en hus, bat ſeder
wart gheheten Segheberghe; bat wart eme avejlefen van ven Holften?.
In deme jare Erifti 1127 do blogede de erbare lerer Hugo, en
1s canonit to funte Victore to Parys, be beyde lere unbe levendes is mer-
kelik ghewefen in allen landen benomet®.
By ber fulven tiid in veme jare, bo weren be Franſoyſer grot wed⸗ m. 1, 4ı.
ber ben kore bes leyſers Lotarii ober Luderi; fe vorgunben em ber ere.
fe fterfeven hertoghen Conrad, enen brober Frederikes, hertoghen van
»Spaven, bat he fit fcholbe fetten webber ven keyſer. do He bes nicht
1. Adut igitur Lotharlum impera-
torem, emitgue multa pecunia regnum
Obotritorum, omnem seilicet potesta-
tem qua preditus fuorat Heinricus. Et
posuit imperator coronam in caput
ejus, ut esset rex Obotritorum, rece-
pitque eum in hominem. Knud Laward
erlangte die Herrſchaft über bie Obotriten
vielleicht im Jahre 1228. Bernhardi
©. 396 Anm. 28.
2. Zufag Detmars.
3. In diebus illis oblit comes Adol-
fus, habuitque duos Allios. Quorum
senior Harthungus vir militaris habi-
turus erat cometlam; at junior flius
Adolfas litterarum studiis deditus erat.
Contigit — Lotharlum cum grandi ex-
peditione ire in Boemiam. Ubi inter-
fecto Harthungo cum multis nobilibus,
Adolfus accepit cometiam terre Nord-
albingoram. Adolf I flarb Nov. 13 eines
unbelannten Jahres, vielleicht 1130
G. Afpern, Beiträge 3. ältern Geld.
Holeins 1, ©. 15); die Beftimmung
bes Preab. Brem. Kap. 14 (M.G. 88. 21,
©. 261): circa annum Domini 1131
(Safft, Gefch. des Deutjch. Reiches unter
Lothar S. 234; Bernhardi S. 408 Anm.
63) hat feinen Werth.
4. auf Detmare. Der Name ber
Gemahlin Abolf I if nicht befannt;
Medthild war die Gemahlin Abolf II.
5. fratraelem — u. |. w. (©. 222
Anm. 2) — captivitatem posuitque eos
Sleswich in custodiam.
6. Veniens ergo Lubeke, dedicari
fecit ecclesiam.
7. 1,49: ocoupavit montem qui
antiquitus Alberch dieitar, imposuitque
ie mansiunoulas, intendens Ibidem
eommunire castellum. 1, 53: Kanutus
— olim eundem montem occupaverat,
sed miles {lic positus immisso noctu
latrone captus est, dolo senioris Adolf),
metuentis se a Kanuto, si forte inva-
lesceret, facile posse premi.
8. Ueber Hugo von St. Bitter |.
unten zu 1140.
1,0.
1.W.
v.B.
28, 47.
221 II. Detmar-Epronik dom 1101—1395
». 1.4. kunde vortbringhen, do vorfonebe He fit mit veme fenfer, unde wart
fin befte vrunt !.
Er de zone togint, do vorlos de keyſer alto vele voltes in Beemen,
dar he ſtridde, unbe in Svaven; tome leften quam be boven, unbe wan
be ftab to Spira?. s
Pa In deme fulven jare weren twe ftribe in veme hilghen lande over
meer ver criften mit ven Sarracenen. in deme erften ſtride verloren ve
heyden twe duſend volkes | unbe vif hundert, de criften nicht mer ven zı. 13.
viftich perfonen®. in deme anderen ftrite, alfeneghen ber criften vele
wart ghewundet unbe gheftefen, boch mit ber beſcherminghe Godes 30 10
behulven ze ben zeghe.
Im deme fulven jare bo wart greve Karolus van Vlanderen vor-
mortet to Brughe in ver kerken fanti Domiciani* vorretlifen, de wile
bat be was an finen bebe. Got gaf wrake over de vorreber, dat ze bofes
dodes ftorven, in vůre, in water, etlife gekoppet, etlite ghehenghet; in ıs
guben bobe fturven bar nicht vele®.
In deme jare unfes heren Erifti 1128 do wart confirmeret unde
gheſtedeghet der templerer orbe van beme paves Honorius, de vore was
abeftichtet to Jeruſalem bi deme temple ®.
LE Im deme fulven jare do ſchach grot wrafe in Ntalien in ener ftat, »
de heet Suefjo?. bat wilde wir quam an be Iube unbe vorterede bat
vleſch binnen ver hüt bet up ben Mnolen, vortmer inwendig lunghen
unbe leveren, bet an ten böt. bit was wunder, bat be lübe mer vol⸗
den ber kulde, wen ber bette. hir was nyen arftebhe enjeghen, mer to
gande in be ferfen unfer vrouwen, be bar was in ber ſtad. fo we barzs
1._Indignati autem Francigene, vi-
rum Saxonem elevatum in regnum,
conati sunt alium suscitare regem,
Conradum videlicet, consobrinum Hein-
riei cesaris, Prevalnit autem pars, que
fait cum Liudero —. — Conradus —
— — t ex hoste amicissimus.
x 1127 Da. 18, wahr:
tirnberg, zum gentönig
unterwarf ſich Lothar 1135
zu Mühlhanien. Bern-
578.
ing vader vor be to Behem,
manighen beberven man.
to Swaven uppe ben ber-
mite unte finen broder
ara a gdenan de be fat to
murbe 1126 rn
n Sotellam von Böhmen
fogen, belagerte 1127 vergeblich
Kärnberg und Yavann Epeier, 1130
Ian. 3. Bernharbi ©. 75, 126, 246.
3. de christianis solummodo 15.
4. in ecclesia sancti Donatiani mar-
is.
5. Karl der Gute, Sohn König
Kuuts des Heiligen von —E
warb ermordet 1127 Mrz. 2 zu Brägge
u ber Kirche St. Donatian. Bernhardi
133.
6. B. G.: Anno Domini 1128 tem-
pore Honorli pape et Stephani pa-
triarche Jerosolimitani ordo militie
templi incepit in Jerusalem. Die Be-
ätigung erfolgte 1128 Jan. 3 anf der
Spnobe zu Eroyes. Willen 2, ©. 557.
©. oben S. 201 Anm. 4.
7. V. B. in civitate Suessorum.
tyriı
1128-1129. 225
21. iza.in quam, | be wart torefe van ber plaghe; fo we ander arftebye fochte
ober bote, de brande an beme wilden wire in overtredender hette unbe
vorlorte fin (event.
By der fulven tiid was en ander plage; be manne habben langh
shär,, alfo be wif; bar quam bat wilde vuͤr in bat har ber manne unde
vorbrandet bet uppe de ſwarden. alſo vorgingh be bofe feve van ven
langhen baren !.
In beme jare Erifti 1129 do ftarf paves Honorius?. na eme m.r.
wart gheloren paves Innocencius, be anbere in deme namen; be rege ;®;
io nerde 13 jar unde achte maant bar boven®. em beel ber carbinale
toren jeghenpaves enen, be was gheheten Petrus Lowe; de wart van en
gheheten Anacletus. he was erenghiricht; he berovede be godeshuͤſe
to Rome ber ghulvenen clenade unbe ver fulverne apparat, aljo kelte, .
monfteancien, cimboria unbe wat he mochte nemen®; he vorghaf rive
ıs prelaten unbe vorften, up bat he wurbe fterfet an fime bele. bo be
paves Innocencius bit fach, de untwel van Rome unbe vor in Vrancri⸗
ten to Orlens. bar enfind eme be keyſer Lodewich lefliken unbe vor⸗
Si.100. heghede en webber fine webberfaten. | under bes was de hilghe abbet
Bernardus in Burgumbia an eme cloſter; de undervingh bit mit beghe-
©®.
2%.
4 By: 398, Iroth.
biafon Gregor von San Angelo, und
1. In den irn tiden habben be
1 Anaktet, vorher Petrus, Karbinalpresbı
man lang har alfe be wif; bo barn ette-
Iifem manne bat har uppe beme hovede
van beme wilben viure; alfo togind be
bofe ſede van deme langen bare.
2. Honorius UI farb 1130 in ber
Naht vom 13.—14. Februar. Bern
hardi ©. 294 Anm. 59.
3. M.P.: Innooeneius II — sedit
annis 13 mensibus 7 diebus 8. B.
Innocentius II — capit — 1130 —.
sedit a. 13 m.7d.8. V.B. 27, 5: Post
Honorium sedit — Innocentius secun-
dus papa 69 annis 14.
4. M.P.: Petrus Petri Leonis filius
cardinalis a paucioribus electus et
Anscletus dietus. B. G.: Hic prius
Uctus est Gregorius — qui a majori
parte cardinalium, et Petrus Leonis a
minorl ad papatum dispariter eligun-
tur; Gregoriusque Innocentil, Petrus
Leonis Anacleti nomine alterantur.
V.B.: Petrus — Leonis ad hunc hono-
ris apicem ambiens, a suis fautoribus
precio corraptis nominatus est Anacle-
tus. Innocenz II, vorher Karbinal-
Etädteonifen, XIX.
ter ©. Calirti. gewöhnlich Betrus Leon!
genannt, wurben erwählt Febr. 14 und
geweiht Febr. 23. Bernharbi ©. 297,
300, 308.
5. M. P.: manu armata ecolesiam
*peati Petri adlit et per violenciam ha-
bite anreum cruciixum pendentesque
coronas cum toto thesauro auri et ar-
genti ac lapidibus preciosis spollavit.
Cyborkum quoque, quod sanctus Leo
Papa construxerat, destruxit. Hoc idem
— aliis Urbis ecolesiis fecit. B. G.:
apud s. Potrum — commorante, ipsam
ecelesiem cum manu armata et per vio-
lontiam habnit — u. f. w. — expolle-
vit, Hoc idem — alils Urbis ecclesiis
fedit. V.B.: donaria regum in orna-
mentis ecclesie ab Ipsis ovnlsit altari-
cum calices frangere et cruc-
reos membretim dividere ipei
prophani christiani erubescerent vel
timerent, quesiti sunt judei, qui vasa
sacra et imagines Deo dicatas andacter
comminuerent.
15
226 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
4,5, binghen, unbe fepiffebe bar to vrebe, bat ze beide wol wurben voreneghet.
mer paves Innocencius be blef in deme ftole to Rome alleneghen
SP paves, alfo he was gheloren!. of wolbe keyſer Luder ober Lotarius
bat 30 hebben; jo belt he enen groten raat mit 16 bifcopen in ber ftab
to Wirtzeborch; dar wart bat untfchepben, dat paves Innocenciuss
ſcholde bliven bi deme tore?.
20. In deme jare Erifti 1130 do wart in Denemarken binnen
guden truͤwen mordet de gute Knut, unbe is feber irhaven?. fint ginc
beme rike in Denemarken manich jar vele kumers over van orloghe. we
van des Knutes dogheben mer weten wille, be lefe paffionalem. io
u. i. 32. 21. Do he dot blef, do deleden Niclotus unde Pribezlaus de lant.
Nielotus behelt terram Obottritorum, dat nuͤ het Mekelenborch unde
. Wentlant. Pribezlav behelt Waghram“; bar to hort Lubeke, Odeslo,
Segheberghe, unde vort dat Swentiner velt bet an de Eydere, unde alle
ve lant Yuttelenbord, Oldenborch, Plone, unde wat bar binnen leghen 13
i8 | van deme have bet td der Travene, unde bi ber Travene vort up. sı.1e.
n.1,52.20 fe be land winnen, bo wart aver mene roven unbe ftelen, unde ve
vechte Lowe crank in ven fanten®.
NEN Im beme jare unfes heren Grifti 1131 do ſcholde Philippus,
Toninahes vodewighes fene van Brancriten, riden vor de ftat to Paris; 20
des quaam en gret ſwin unbe leep under bat perd; bar overſnavede bat
perd. unde vil nedder mit veme junghen koninghe; van deme valfe bief
be doet. de pares Innocencius Belt Bir umme en confilium; he ſalvede
AR,
un,
t. M. P.: Cum quo thesauro post- beide begaben fi nach Orleans und
quam pene omnes Romancs currapisset, wen bert nach Chartres, me Jan. 13
Tomecencius — transivit in Galliam etz eine Julummenfunft mit Seinrich ven
a rege Francorum houcrifce receptus. Gugianz Rattfand. Dur. &. 351.
R.G. edenie. V.R.: Ci ü 7. De kening Luder iammete be m
apud Stampas concil rot concilinm te Werceerh vun 16
dus lonocenuum suscipi persuasit. kiiceren; — Dar mart gbeiheten be Arit
Petro igitur — apud sancrum Petram milden ben puren, alic wart gbeüe-
smmurante, Innıwentius Romam egres- N; Iunwenciue de pure Tas
sus in Gallias preßciseiter. et — in u Rünterg font Rsrt 1130 im
papam (unärmater. et Petrus — anı- Dii. S. 341 Anm. 10.
tbematisatur. Igitur Innwentics Aure- Wancarus est Ringstet.
taais koaır L F 4. Pstguam — mutuns est Kanu-
1130— 1133,
227
finen broder Lodewicum to Toninghe in Vrancrifen, bi ber tiid bat de
vader levede i.
Im deme ſulven jare was de criſtenheyt wohl voreneghet in geiſtli⸗
ter walt unbe werliker walt. grot vrede was tuſſchen pabes unde key⸗
sfer. alle geiſtlike achte beterden fit hoghe, ſunderliken in Vrancriken 27,7.
de orden, de nye ſtichtet weren, alſo Premonſtratenſes, de witten
heren, Siſtercienſes, de grawen veltmonike, unde de templerer.
In deme jare unſes heren Criſti 1132 bo beſammelde ve keyſer, de 77.12.
31. 14. bar heet Luderus, Lotarius odder Liutherius, en grot volk van biſco⸗
open, vorſten unbe heren, unbe brachten paves Innocencius to Rome
mit macht jeghen ven Petrum Leonis, de bo hadde ſik gheveftet ſtark
binnen den münfter funte Peters. he fette paves Innocencius to Late⸗
van up ben ftool finer ere, unbe borbref den anberen paves van fime
ftole unde van allen eren 2.
Y.B.
2,6.
E13 In deme fulven jare was zo büre tyb in Ptalien, dat by Rome m.r.
in ben landen ftürven vele Tube van hüngher®.
Im deme jare Erifti 1133 da quam be paves Innocencius to Du» S,B-
deſſchen lande, unbe Belt en confilium to Ludeke, dar 36 bifcope weren
jeghenwardich; of was bar be keifer mit finer vrouwen. bar wart be
abifcop van Halverſtad werber ghewifet an bat ftichte, de vore was bes
grades berovet van paves Honorio umme fymonien. in beme fulven
concilio wolbe de Taifer webber winnen be vorliunghe ber bifcopdome; ‘
he wolbe nicht volghen ber handveſtinghe keyſer Hinrikes; bes en kunde
he nicht vulbringhen *.
1. Philipp farb 1131 Olt. 13; Lud ⸗
wig VII wurde gekrönt Oft. 25 auf bem
Konzil ® Rheims. Bernharbi ©. 384.
2. Lothar brad auf von Augsburg
1132 Aug. 15, vereinigte ſich mit In
nocenz um Nov. 19 zu Placenya, und
am nad) Rom 1133 Apr. 30 ; er wohnte
auf dem Aventin, Innocenz im Lateran;
da bie Peterslicche im Beſitz Auaklets
war, fo mußte bie Kalferfrönung Jun. 4
im daieran — werden. Bernhardi
©. 436, 449, 469, 475.
3. Hujus (Lotharii) tempore fames
valida fuit et fere totam Ytallam in-
vasit.
4. De paves quam bo to Dubefcheme
lande unbe malede en concilium to Lu⸗
befe, bar waren 36 bifcope; bar was be
Toning Luder unbe be toninginn. Do
wart be bifcop Otte van Halverflat we
der ghefat, be was vorflot van beme
paveſe Honorio umme ſymonie. De
toning Luder wolbe in beme ſilven con»
cifio den fat van ben Bifcopbomen weber
minnen, bene wolbe nicht volghen ber
bantoefle bes keiſer Heinrites; bes ne
mochte he nicht volbringen. Der Reiche
tag zu Lüttich fand 1131 ſtatt. Innocenz
lam borthin Mrz. 22 und hielt eine a
node, in ber Otto von Halberftabt refti-
tuirt wurde. Bernhardi ©. 353, 363.
Ueber Lothar Verlangen nach Aufhe-
bung des Wormfer Konkorbats |. daf.
©. 358—60.
15*
AB
228 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
In der fulven tyb do wart upghehaven funte Gobehart to Hil-
benfym!.
By ben fullven tyben wolden de Romere vornyet Hebben den raatsı. 140.
unbe be fe na foren? to Rome jeghen willen des paves; mer ze brachten
nicht vort3, s
22. In deme jare Erifti 1134 do voren de Wende uppe Selande,
unbe vorhereden Rotſchilde unde bat lant al umme.
23. Do hadde de paves Innocencius keiſer Luder wyet to Rome;
de quäm bo mit groter macht to Sleswic weber ben koning Magnus,
de fines vebberen fone Knute hadde morbet; bar wart be ftrit mit io
deghedinghen unbervanghen, unbe foning Magnus ghaf deme feifere
groten ſchat!.
24. Dar na leghede be keiſer enen hof to Halverſtad. dar que-
men vele vorſten unde heren; bar quam of be ſulve koning Magnus
van Denemarken, unde untfing ſin rike van deme keyſere.
By der ſulven tyd do was biſcop Nortberch to Meydeborch; de
ſtichtede bar dat cloſter unſer leven vrowen, unbe fette bar yn de heren,
de Premonftratenfes fon gheheten, unbe fette en to levende nach ver
regulen funte Auguftinis.
25. Im deme jare 1135 do quam de feifer to Begheberghe, | unde 3. ıs-.
1
gravi exercitu prope civitatem Sleswich
— ulturus mortem Kanutl, Territi igi-
tur reges, pater et flius venerunt sup-
plieiter ad presentiam imperatoris. Da-
toque sibi immenso auro, justiciam
1. Do wart upghehaven fente Gobe-
kat to Hilbenfem. Gobeharb warb 1131
ft. 18 im Konzil zu Rheims für heili—
erflärt; feine Elevation erfolgte 113:
Mai 4zu Hildespeim. Da. ©. 364, 430.
2. Entflellung von ‘jenatoren’.
3. Eo etiam tempore Romani con-
tra voluntatem Innocencli pape sena-
tum renovare conaturi sunt. Diele Er
neuerung des Senats gehört in das Jahr
1143. Zaffe, Gefd. d. Veutſchen Reiches
unter Conrad dem Dritten ©. 94.
4. Audio enim sinistro hoc nuncio
Lotharlus imperator cum conjuge sus
= non modice contristati sunt. —
© cum gravi exereitu prope ci-
Sleswich, — ulturus mortem
aoptimi viri Kanuti. — Magnus
tus virtute Teutoniei militis,
arem immenso auro et hominio
stem indemptusest. A.8.: Anno
1133 Luderus imperiali bene-
sublimatur cum uxore sua Ri-
» Innocentio papa. — Quo an-
harius imperator uxorque ejus
ontristati sunt, venitque cum
faclendam de interfectione Kanuti pro-
wittunt. Im Jahre 1133 hat aber
fein Zug nad) Dänemark flattgefunden
(Söeffer-Boihorft, Ann. Patherbrunn.
©. 196—97); bie hier erzählten Creig
niffe gehören in das Jahr 1131. Bern
hardi ©. 404408.
5. In den tiden was be bifcop North»
breit to Bepbesord, de flichte bat clo«
fer to ſente Marien unde beterbe och bat
Tevent jente Auguſtines na beme orden
van Bremonftrei. Norbert, Stifter bes
Drbens von Bremontre (1119), den Ho»
morius II 1126 (ebr. 16 beftätigt hatte,
1126 Jul. 25 zum Erzbiſchof von Mag-
Beburg konſekrirt, farb 1134 Juni {3
Das U. 2. Frauen» Stift wurde 1129
von ibn mit Prämonftratenfern befett;
gefifter war_e8 fchon 1015 Dec. 13.
iernharbi S. 96, 89 Anm. 19, 101,
547, Stäbtechroniten 7, ©. 92 Anm. 1.
1134—1135. 229
ftichtete dar bat feiferife godeshus, unde leet dar uppe ben berch buͤwen m. 1, =.
ene acbare borch, de vore was begrepen van hertoghen Knüte, ve mor⸗
det wart!. be keiſer feet dar vor eme komen Pribeflaum, unbe bot
eme bartliten, bat he ſcholde vredeliken unbe criftelifen leven unde
soreben be kerken Segheberghe unbe Lubele unde andere kerken in fime
lande .
26. Im ber tyd ghaf de keiſer ſineme funghere, hertoghen Hinrike 1,54.
van Beyeren, bat hertochdom to Saffen®, unde vorede ene over berch
mit eme in Ytalien, unde wart erliken to Rome untfangen“. he wan
io vele ſtede unde land, be ſik hadden dan van deme rileb.
Ok vor he wedder to Lumbarde, unde orloghede up den koning
van Pullen®, de bar was wedder paves Innocencius unde ſtunt mit
Petrus Leonis?. deme war he af bat rike Cecilien, bat be mit walt
hadde unberbrofens; of wan he eme af bat land to Pullen bet an Bare; %,8-
15 he wan of de fulven ftab, unbe was bar ynne mit den paves Innocencius
in pingften an groten eren. bo be ſulve paves an deme Hilghen baghe
to pingften ve miffen fang, al de ba weren, be jeghen van deme hem⸗
2.10. mele komen ene tronen, unbe | dar bovene ene witte büben, unbe bar
undere röc ut eneme wirocvate unbe twe fehone ferfen. wat bit be
abubebe, bat en wiſte nyen man, it en bebubebe, bat paves unbe
19. *eneme' fort, aus: *enen‘.
1. ©. 223 Anm. 7. Perfeotum est
igitur castrum — vocatumgue Sige-
berg. Die Zeit biefer Erbauung buch
Lothar iſt ungewiß; Bernardi $ 405
Anm. 57 entfceibet fich für 1131.
precipiens Pribizlavo —, ut
memorati sacerdotis (Vicelini) vel qui
vieem ejus egissent, plenam gereret
diligentlam, Proposuitque, ut ipse pro-
testatus est, omnem Sclavorum gentem
divine religioni subigere.
3. imperator —dedit ducatum Saxo-
nie Heinrico genero suo, duei Bawarie.
Heinrich der Stolze hatte fi 1127 Mai
29 auf bem Gungenlee bei Kiffing mit
Gertenb, dem einzigen Kinbe Lothars,
vermählt. Bernhardt S. 124. Die viel
beſprochene Nachricht Helmolbs bezieht
Bernharbi ©. 604 Anm. 34 auf eine
Goentualbeiehmung auf bem Reichstage
zu Würburg 1136 Aug. 15.
4. quem etiam secum assumens
pararit secundam profectionem in Ita-
ĩlam. — Roma cum Italia potitus est.
Lothar hat aber Rom gar nicht berührt.
5. Zufa Detmars.
6. Roger von Sicilien hatte, als
BWilgelm von Apulien 1127 Juli 26 ger
torben war, das erledigte Hergogthum
In Anfprud; genommen unb Honorius
jegwungen, ihm 1128 Aug. 22 bie Be»
ehnung ge ehten, Bon Anallet war
er 1130 Sept. 27 zum König von Gici«
lien erhoben worben. Bernharbi ©. 274,
280, 332.
7. M. P.: ambo simul intraverunt
Apuliam,, et fugato Rogerio Syculo, qui
domno pape rebellis erat. B. G.: ambo
simul Apullam intraverunt contra Rot-
gerlum comitem, regemgne Sicllie, qui
Innocentio pape rebellis et contrarius
erat et Petro Leonis favebat; ipsum-
que Rotgerium de Apulia fugaverunt,
fugatoque Rotgerio Siculo u. f. w.
8. contra Rogerlum comitem, qui
se contra papam erexerat et regnum
Syeilie occupaverat.
©.
0.
8.
273.
Nkeyſer wol over en drughen i.
230
warn bes landes en grot deel?.
III. Detmar · Chronik von 1101—1395.
bar na vor be keyſer to Kalabrien, unbe
. Im beme jare Erifti 1136 do was in Brancrifen 30 grot borricheit,
dat nemant, be bo levede, hadde des ghelifes vornomen, alſo bat zobe
unbe borne, of vele vlote unde befe vordorreden, alfo bat bat waters
was biire®.
27. In deme negheften jare bar na, bat is in beme jare Erifti
1137, bo de keiſer Luder, Lotarius odder Liuterius hadde vele ere er-
worven, unbe to leſten quam webber to Dubefchen landen, bo wart be
feet up deme weghe, unde ftarf bi Norenberghe, unbe wart bi Tütteren 10
begraven.
By ber fulven tyb was Enghelant in groten noden; be vorften
bes riles ftreben mangh zit, unbe floghen ft underlanghes böt mit eren
volk; bar mebe plaghebe ze Got mit hunghere, bat bure tyd was over
al dat rites.
28. In deme jare Erifti 1138 | bo quam in bat rike Conrad, her ⸗ gi. 150.
toghen Frederikes brober van Swaven, unbe was bar an berteyn jar®.
do vorbarf tohant be gübe vrede, be bi feifer Luders tyden was7.
. 1,51. marcgreve Albrecht begunde orloghen mit hertoghen Hinrike van Beyer
1. Darna vor he weber to Langbar-
den unbe orloghebe uppe ben fonin;
Rothgere van Bulle; he gewan eme P
dat lant af wante an Bare, he war oc
de ſilven flat unde mas barinne mit gro⸗
tem eren ene pinkeſten mit deme paveſe
Iunocencio. Do be ſilve paves an beme
bilighen deghe to pinfeften miffen fang,
alle de dar waren faghen van deme her
mele enen cronen comen unbe barboven
ene witte duven umbe darundene tod
unbe en wirochvat unbe twe ſchone fer»
fen. Wat bit bebubebe, dat ne wifte
nemen, it ne bubebe bat be paves unde
be teifer fo wol overen dro ‚hen. Zu die⸗
fem Ereigniß 1137 Pfingften (Mai 30)
au Bari vgl. Bernharbi ©. 709 Anm. 3.
2. Darna bo vor be feifer to Galabre
unbe wan bes lanbes en del. Salerno
ergab fih 1137 Aug. 9, nachdem am
Tage vorher Lothar bei dem Belager
ruugsheer eingetroffen war. Aug. 28
ober 29 wurbe Rainulf von Alife von
Kaifer und ‚Papk gemeiufam mit Apur
Hien belehrt. barbi ©. 742, 747.
3. V. B. zu 1137: ita ut fontes et
putei, quidam etiam fluvii siccarentur.
4. Do be kelſer Luder des riles dinch
wol ghefcapen hadde to Bulle unde to
Langbarben, he vor weder to Dude ·
IE lande unbe wart uppe bene weghe
unbe flarf bi nen. ‚He wart
\ to Quttere x flarb 1137
Dg. 4 im — Breitenwang in Tirol
und wurde Dez. 31 in dem von Ihm
—— beigeſetzt. Bern ·
arbi ©
5. V. B. zu 1140: Anglia fame et
gladio atteriter, principibus illius terre
inter sa discordantibus.
6. ©. ®. 290: In deme 1138. jare
— Eonrab von Swaven quam an bat
tile, — unbe was baran 14 jar. 273:
Conrabe, bes hertoghen Frederiles bro-
der. Konrad III wurde 1138 Mrg. 7 zu
Lügel- Koblenz erwäpft und a 13 zu
Yadın getrönt. Yaffe, Geic. b. Deut
[hen Reiches unter Conrad dem Dritten
8 5.
1.©.®. 273: Bi finen (Ludere)
tiben was gut brebe.
15
1136—1139. 231
ven umme bat hertochdom to Saffen!, dat eme keyfer Luder hadde lenet 2. u. 1,54.
be koning Conrad halp deme marcgreven,, unbe lenede eme bat hertoch-
domꝰ. de marcgreve lenede bo vort be graveſcap to Holften eneme
greven Hinrite van Badwide. do wech greve Alf ute beme landet,
s 29. Do Pribezlav ſach de heren orloghen, he befammelve zit to 1,5.
Lubele, unde toch mit vele volles to Segheberghe; bar brande he be
vorborch unbe dat nye clofter, unde vorherede bat lant°. tohant
dar na
30. Im deme fulven jare do quam Race, van Eriten flechte, mit 1, ss.
io den Ruyanen in be Travene, unbe’ vorftorebe Lubeke de borch unbe be
ftab al deghere, unbe worherebe vort al umme Pribezlawen lant, fines
viandess. dar na in beme wintere vorherede of greve Hinrik van 1,56.
Badwide mit Hülpe der Holften des filven Pribeflawen lant?, unbe in
91.154. | beme fomere bar na wünnen be Holften af deme greven bat hus to
15 Plone , unde flogen boet Pribezlawen man, be bar uppe weren®.
31. In deme jare 1139 do ftarf ve leowe, hertoghe Hinrit van 1, se.
Beyeren unbe van Saſſen; enen fone jung he let, Hinrife den jünghen
lowenꝰ. bo wolde marcgreve Albert fitten en botbinc to ben bolen;, $,®-
bat wart eme weret mit hulpe ber koninghinnen Nikefjen%. be koning
14. deme gieven' fort. auß: * den greven’ 8.
1. Statim — orte sunt seditiones inter
Heinricum, regis generum, et Adelber-
tum marchionem, contendentium pro-
pter ducatum Saxonie. Yale S. 1, 2;
Mn ‚Heinemann, Albrecht ber Bir’ ©.
Bi un EN Detmars; f. oben ©. 229
3 Conradus autem rex — Adalber-
tum in ducatu firmare nisus est. 1138
zu Würzburg. Jaffe ©. 16; v. Heine
mann ©. 120.
4. Quamobrem comes Adolfus pro-
vinela pulsus est. — Cometlam ejus,
urbes et servitia Heinricus de Badwide
beneficio Adalberti assecutus est, Jaffe
©. 18; v. Heinemann ©. 123.
5 "suburblum Bigeberch — penitus
demolitus eat. Ibi oratorium et mona-
steril recens structura igne consumpta
sunt. Giefebreiht 3, ©.9; gaffe ©. 18;
v. Heinemann ©. 123.
6. Non multo post venit quidam
Bace de semine Crutonis cum classica
manu — Lubeke. — Race cum suis
castrumetcircumjacentia demolitisunt.
Über dieſe Zerftörung Alt-Liibeds 1138 f.
Deede, Srunblinien ©. 1; Gieſebrecht 3,
©. 9; Jaflt S.
7. I — congregato — de
Holtsatis et Sturmarlis exercitu, hie-
mali tempore intravit Sclaviam. @iefe-
breit ©. 10; Jafſe ©. 19 Anm. 7.
8. Proxima estate Holtsati — etiam
sine comite castrum Plunen adierunt,
— Selavis qui inibi erant oceisioni tra-
ditis. Statt: af deme greven follte es
alle peißen: ane ben greven. Gieſebrecht
9. dux rediit in Saxoniam et post
non multos dies mortuus est. Obtinuit-
que Allius ejus Heinricus Leo dacatum
Saxonie, puer adhuc infantulus. Hein ·
Fr ber Stolge ſtarb 1139 Oft. 20. Jaffe
en "Do wolbe de marchgteve Albrecht
varen to ben bolen, unbe wolbe bar bot«
ting fitten ; bat wart eme gheweret man-
lite van ber koninginnen Richencen
helpe unbe bes wenighen hertoghen Hen-
rifes. Ueber den Ausbrud: “to den bo-
Ten’ f. Jaffe S. 31 Anm.6; Weiland, Das
fühl. Herzogtfum &.83 Anm. 1; Debio,
Sec. d. Erbistums 2, Anm. ©. 11.
1.57.56.
232
DI. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
Conrad ghaf do ſyneme brotere, hertoghen Hinrile van Ofterrife, ver
filven toninghinnen Rileſſen bochter, Ghertrube; dat was bes junghen
bertoghen Hinrites mober. bar af worben de Saſſen deme koninghe
ghudes willen. do fach ve marcgreve, tat he deme junghen hertoghen
nicht webber hunde ftan; des let he van deme hertochdome to Saffen, >
unbe hertoghe Hinrik blef tar by!.
de bertoghe was greven Alve güt,
de moter was eme boſe; je verlenet dat Wagreland greven Hinrile van
Badwide?, des flechtes van Orlemuͤnde, bat nü heet van Zwarteborch®.
bar na, do hertoghen Hinrikes mober ute deme lande to Saſſen ereme
manne to Oſterrile bracht wart, bo fach be greve Hin rik, dat he nicht Hi,
bliven ne mochte in Holftenfanbe. ever vrunde fe do beyde noten, bat
fe de hertoghen likenden, aljo dat greve Alf ſolde beholden Stormeren
unde Holftenland, de greve Alf to lene untfeng van hertoghen Ludere,
er ven be keiſer wart, bar to ſcholde he hebben, wat he van ven heyde ⸗
nen in Waghra Funde winnen ; unde greve Hinrik ſcholde hebben Race- 1:
borch unde bat lant Bolaborum *, dat nuͤ is en hertochdom in norben ber
Eives. do leet greve Alf weder bouwen Segheberghe, dat greve Hin-
rit branbe, bo he wec ute beme lande; he leghbe var umme ene vafte
müren®. he ſande of bo in Blanderen, in Holften, in Selande unde
in anbere lant na volle, bar be mebe befatte de vorwofteben lande ?.
1. De toning Eonrat gaf bo bes ker
toghen Heinrikes wedewen bes Toning
Yuberes dochter, finem brober Heinrife,
dem marchgreven van Ofterrife. Dar-
mebe gewan be foning ber Saffen guben
willen. Do vi sc mardgreve Al-
brecht bes hertochbomes to Saflen. Rir
venza ftarb 1141 Jun. 10. 1142 im
ai zu Frankfurt wurde Heinrich) ber
Löwe mit Sachſen belehnt und vermählte
fich feine Mutter Gertrud mit Markgraf
Heinrich Jaſomirgott von Defterreich.
Jafft ©. 41, 44; v. Heinemann ©. 139;
Beiland ©. 81.
2. Tunc domna Ghertrudis — dedit
rico de Badewid Wagirensium pro-
iam —, volens suscitare pressuras
Ifo comiti, eo quod non diligeret
- Bas gefchah nad) Helmold gleich
bem Tobe Heinrichs bes Stolgen.
Gieſebrecht 3, ©. 5; Jafft ©. 53;
einemann ©. 123.
3. Autas Detmars. Badewide ift
Drt Bode in Hannover bei Ebſtorf;
ammerftein in zeitig für Nieder:
en 1853, ©. 233—39; 1855, ©. 355
2. Stammvater ber 1467 ausge ⸗
ordenen Grafen von Orlamünbe war
Hermann, Sohn Albrechts des Bären.
4. Postquam autem esdem domna
nupsit prineipi Hinrico — et alienata
est a negotiis ducatus, accessit Adolfus
comes ad ducem puerum et consiliarios
ejus —. Dissensiones igitur — taliter
compacate sunt, ut Adolfus Sigeberch
et omni Wagirorum terra potiretur,
Heinricus in compensationem acciperet
Racesburg et terram Polaborum. Siehe
v. Kobbe, Geſch. bes Herz. Lauenburg
1, ©. 126— 27; Gieſebrechi 3, ©. 10—
11; Jafft S. 53.
5. Zuſatz Detmars.
6. 1,57: Adolfus cepit reediflcare
castrum Sigeberch, einzitque illud
muro. 1, 56: Videns Heinricus de Ba-
dewid, quia subistere non posset, suc-
eendit castrum Sigeberg. Die Berbren-
nung Segebergs gehört zu 1139, ber
Aufbau zu 1142. Giefebreht 3, ©. 6,
11; If ©. 23, 53.
7. in omnes regiones, Flandriam
seilicet et Hollandiam, Trajectum,
Westphaliam, Fresiam. @iejebrecht 3,
©. 11, 12; Jaffe S. 53-55.
»
1140—1141. 233
32. By ber tyd quam be fulve grene Alf to ber ftebe, ve in Wen m. 1, 57.
deſchen Bucu was gheheten, dar Crito hir bevoren hatte bowet ene
borch. he fach den wal bar noch lighen wofte tufichen der Travene
unbe ver Wofenige, unbe en vaft werber tuffchen ben wateren twen!,
swol gheleghen to ener vaften ftab bar to begripende; unbe umme bat
Lubele do nilten was vorfturet, unbe Pribezlav van ber jheghene weten
21.100.008, bo | underwan fit be greve ber guben ftede unbe begrep dar ene
nye ftab, de momebe he na ber olben ftab Lubeke? bar an beben fit de
coplude or de ghuden havene willen, unbe wart in corter wile plantet
io unde veſtet unbe ſere beteret®.
In deme jare Criſti 1140 da ſtarf de erbare lerer Hugo van ſunte
Victore bi Paris an eme güden bildaftighen levende!. bi ber ſulven tyd
do upelarede bat gůde ruchte des hochliten lerers Richardi ut deme ſulven
collegio, be of veler ſtolter bole heft gemalet van Godes, de namkundich
ss ſin mangh ven lereren ber hilghen kerken.
Im deme fulven jare do ſtarf to Rome en minſche, be heet Johan⸗
nes van ber langhen tyd; bar van feghbe men, bat he were twe hun⸗
dert unbe 41 jar oft, wente he Ievebe in ven bagen Karoli des tehjers,
unbe was fin wepener ghewefen ®.
2 ° Im deme jare Criſti 1141 do weren vele groter lerer in ber cri« 27.16.08.
ſtenheit, funderliten in Vrancriten , aljo funte Bernharbus unde Ri-
chardus, be nicht allene mit worden lerden be lüde, mer ok an ferift
unbe an boten, be je makeden 7.
31.10, By ber tyd was to Rome en grot | preveter; be heet mehfter m.r.
25Arent. be prebefebe jo hoghe jeghen gůd unbe riledom ber werlbe, bat
vele riter Romer vorleten ere güb unde bleven arme. bit wart mehfter
Arende nicht to gäbe; He ward bar umme vormorbet, unbe wart 30
van eme confefjor ghemafet en merteler®.
Y.B.
2,18.
2,8.
9,16.
18. *lereren' · lerener' 8.
1. ©. oben &. 7 Anm. 3.
2. Videns igitur — competentiam
loct portumque nobilem, capit nie edi-
5. V.B. und M. P. ohne Jahres
ab; B. sh 1140. Ridarb von St.
iftor, Schiller Hugos, Prior des Klo«
Alcare eivitatem, vocavitque cam Lu-
beke, eo quod mon longe abesset a ve-
teri portu et civitate. Dieje Erbauung
ber jegigen Stabt Lühed gehört in bas
Jahr 1143. Deede, Grunblinien ©. 2
—3; Gtefebreht 3, &. 11—12.
3. Zuſeb Detinars: vgl. $ 8.
4. Hugo von Gt. Biktor trat 1115 im
dasbortigeAugufttnerffofter ein und
ala Lehrer ber Kofterfepule 1141 Febr. 11.
flers 1162, geftorben 1173.
6. V. B. zu 1139: Joannes de tem-
poribus — annis 341 vixerat.
7. V. B. 3u 1139 nennt flatt Kichards
Hugo von St. Viktor.
8. Hajus (Conradi II) tempore qui-
dam magister Arnaldas nomine pre-
cavit in urbe Rome, reprehendens
ivicias et superfiuitates. Per cujus
diota multi megnates Romanorum se-
3
PP)
234
III. Detmar · Chronik von 1101—1395.
. In deme jare Erifti 1142 do hadde foning Lodewich van Vrancrike
beleghet ene ftab, be heet Bitriac, be tohorde veme greven Theobaldus,
de fin viant was. alſo he bat viir fchoot in de ftab, bar vorbrande en
terfe, unde bar binnen vorbranden bufent unbe veer hündert volfes!.
bat was em leet, unbe fo let, bat he dar na bat cruce untfingh unbe tochs
over meer 2.
Im deme jare Erifti 1143 do vorlifeve bat orloghe tuſſchen koning
Lodewighe van Vrancriken unde Theobaldus de hilghe Ierer funte Ber-
narb3, be was in ben baghen fo Hillich vorſlaghen, dat nicht alfenen
mene volf, mer of vorften unbe heren beven, al bat be reet. zo grotero
begherunghe hadde bat volf to em to feenbe odder to horende, bat ze ene
dicke Habben dot ghebrungen, hadde me eme nicht bewart; koning Eon«
rad | mofte ene in finen armen bringhen uter kerlen, anders were hezi.1ca.
doet ghebrunghen*.
33. In deme jare Erifti 1144 bo ftarf Innocencius de paves. 15
na eme twe baghe warb Celeſtinus paves unbe fat vif manebe unbe
drittein baghe. na eme wart paves Lucius elven manebe unbe veer
daghe. be ftarf van ruwen, alfo men fprac, ume bat eme quam be
ſware mere van over mere, bat bo vorloren was bat Hilge land to Ihe⸗
rufalem,
»
By der fulen tyd do wünnen be Turken de erlifen ftab Meſopota ⸗
nia, dar be licham inne ruͤweden twier apoftole Thome unbe Thadei.
fobber der tyd dat be ftab criften wart, zo wart bar binnen ny afgot
bornomen®.
By ber ſulven tyd toch de koning van Babilonien in dat hilge land
unbe war bar vele ftebe®.
34. In deme jare Erifti 1145 bo wart paves Eugenius umbe
quebantur eum. (Qui postea captus ad
odium clerleorum est suspensus, r-
nolds von Brefcia Lehre wurbe auf dem
Laterankonzil 1139 verbammt; er Tehrte
1145 nad Italien zurüd, wurbe aber
1155 aus Rom verjagt, ‚gehäm t und fein
geichmam verbrannt. Gleſebrecht. Arnold
v. Brefcia in Situng ber. b. Mad. zu
Münden 3 (1873), ©. 130, 137, 1a.
1. V. B. zn 1143: admoto Igne in-
consa est ecclesia et In ea 1300 anime
diversi sexus et etatis.
2. V.B. zu 1146: ut alli putant
Vitrlacensis incendii conscientia com-
punotus
3. V. B. im 1144,
4. Sanctus Bernardus in Alemania
multas virtutes facit, ubi apıd urbem
Spirensium tantus erat concursus, ut
Conradus ete. Es war aber in Frant.
furt, wo Kontab mit bem heit. Bernharb
1146 vor Dec. 1 zufammentraf. Jaffe
S. 111 Anm. 20; Röhriht ©. 95
Anm. 13.
. VB. zu 11455 vgl. ©. 11
Anm. 6. °
6. In ben tiden be foning van Ba-
Sylonia ghewan der flebe vele over merc.
3gl. Ann. Palid. zu 1147: Plura quo-
quo alla castella christianorum a paga-
nis ocoupata sunt.
11421145. 235
sat achte jar veer manebe unde twintich daghe; de leet bat cruce prebifen
» to ber repfe oner mer.
35. Der Romere koning Conrad leghde do enen hof to Vranken⸗
dort; bar quemen ber vorften vele. be paves fande finen boden bar,
au. 17° van deme | grawen orden ben hilghen funde Bernarde. van eme nam
be koning Conrad mit vele vorften unde heren dat cruce; of nam it te
koning van Brancrite in finen lande mit vele vorften.
Do fammelve fit fo vele volles mit en over meer to varende, bata.ı,5.
fic dat volk mofte delen!. de koninghe voren bor Ungheren in Bulga- S,B-
sorie; bar wart ber Nomere koning ſeek unbe kerede webber?. em beelası. 2.
des volles wart weder de heydene fant in de lant in Hpfpanien3. ofen. ı,o0.
deel, tat ven Wenden was beleghen, wart uppe de heydene fant in
de land.
36. Eer dat Heer vort quam, do toch ber Wende Here Niclotus
15bor de nyen ftab to Lubeke, Johannis et Pauli, unde brenden ber cop«
lude ſchepe, unde floch dar bot wol dre Hundert man, unbe ftormebe de
borch wol twe taghe. dar binnen leet he en grot deel fines volles in
dat land rien, roven unbe bernen, unbe flogen wat je vunben van beme
volte nyes innefomen. bo fe vornemen, bat de greve fic weber fe be-
2» ſammelde, vil drabe weten fe van dannen*.
37. Dar na tohant jagheden de pelegrime negheft befeten in ber 1,0.
Wende lant, unbe legherden fic vor Demyhn unde vor Dobyns. de
31. 1m. Denen quemen | oc do over, unbe legherben fic vor Dobyn®. umme bat
®
1,6.
1. Visum autem fait auctoribus
expeditionis, partem exercitus unam
destinari in partes Orientis, alteram in
Hyspanfam , tertiam vero ad Sclavos.
2. Selmolb: Primus — ablit terre-
str itinere cum rege Alemannie Con-
radoet rege Francie Lodewioo. — Tranı
ferantque regnum Ungarle.
294: De voren dor Ungee . 284:
Ungeren unbe dur be Bulgarie. 29:
De toning Conrat de wart to Eonftanti«
uoble fiel. — Mit ber rede fo quam be
toeber to Dudeſcheme lande Ueber den
Zug Konrade, der 1147 nad) ber Feier
des Ofterfeftes_ von Bamberg aufdrach
unb 1149 im $ebr. aus Konftantinopel
abfuhr, |. Jaffe &. 123—144; Röh-
ht 2, ©. 66—78.
3. Ueber dieſen Bug. welchet 1147
Ott 21 zur Einnahme Cifjabons führte,
f. Röhriht 2, S. 80— 92.
ur
4. Ueber ven Ueberfall Lübeds 1147
Yuni 26 und den Einfall in Wagrien f.
Deede ©. 34; Giefebregt 3, ©. 27
29; Jaffe ©. 14647; Wiggera.a.D.
28, ©. 58-59.
5. Zum juge gegen bie Wen-
den 1147 1. Siciekreht ges. 29—34;
Jafft ©. 14551; v. Heinemann, ©:
162—72; Wigger a. a. D. ©. 51-65.
Die gegen bie Obotriten beflimmten
Kreugfahrer zogen unter Heinrich bem
Löwen gegen Dobin, bie gegen bie
utigen beflimmten gegen — und
nach deſſen Zerftörung theif6 gegen Dem.
min, theilẽ gegen Stettin.
6. Der Burgwall von Dobin fült
den ſchmalen Raum jeilgen bem großen
Schweriner-See und dem Döwe · See.
Wigger a. a. O. 28, ©. 58.
236 IH. Detmar-Epronit von 1101—1395.
n. i. 65.36 weren in ereme bonbe vil tragh!, bes Iepen de Wende van deme hus
unde flogen erer vele. bo bes jünghen hertoghen Hinrikes unde bes
marcgreven Albertes hovetmanne proveben, bat be pelegrime bar umme
mit groteme torne arbeybeben, de hus to vorftorende unbe de Wende to
vordervende?, bo beghebingheben fe tufichen en, alfo bat de Wenbes
ſcholden fic (aten kerſtenen, unde gheven vry be criftenen vanghene van
Denemarken unbe van anderen vanghenen, unbe ſcholden vortmer hol⸗
dem vrede unde ven rechten loven. do bat belovet was, bo toghen de
pelegrime weber to lande. bar na weren be Wende bofe alſo vore,
unbe roveden jo funderlifen uppe be Denen. hertoghe Hinrit unbe be 10
marcgreve mochten en wol vide hebben fturet, mer ze letent umme er
vordeel, dat je bide van en habben?®.
38. By ben tyden was vele orloghes in Denemarken 4.
Im deme jare Erifti 1146 do was in Vrancrike grot hunger unbe
büre tyd, wente alto vele volles, be dar ſcholden lant unbe | ader&i. 17«.
plüghen, ve volgheden beme koninghe over meers. of was grot hungher
mangh deme volfe, bat over meer tod), alfo bat alto vele lůde fturven
a. 1,00. van hunghere unbe fwertflaghe. vele quaber tefene bemifeben fit an deme
bere, bat en dow nil up ere paufune nachtes, bes morghens wan je
togeghen, zo vuͤnden fe mer blot. of in ener tyb weren fe mit deme 20
gangen heere in eme bale; bar ftowebe up en befe, unbe vorbrentebe bes
vollkes een grot beel unde ere gherebe®.
Er By der tyd was in Dubefchen landen en Hillich jäncnrome; ze wil-
len, dat ib were Hilghard de prophetiffa. ze hadde ere daghe ni bocftaf
gheleret noch kunde; mer fe wart dicke upgherudet an ven hemmel, unbe 2:
fagh wunderlike ſtucke an tokomenen binghen, dat ze nicht allenen prebe-
tete ben lüben to beferinghe eres levendes, mer of grote boke vül heft
ghefchreven van den ftuden, de fchen fcholen in ver leſten tyd ber
werlbe?.
PROBE In der fulven tyd do was een jünghelint in Engheland van 15 30
de heet Guillerinus; beffe wart ghemorbet up eme flote, | bat zı. 17a.
v.B.
77,8.
hi (Dani) enim domi pugnaces 5. Scheint Mißverſtändniß von V.
nbelles sunt. B. 27, 87 zu 1148 au fein.
exercitus ira permotus, pertina- 6. 1147 Sept. 7 bei Ehoerobacdhi.
stabant expugnationi. Rohricht 2, ©. 68.
Ausführung Detmars nah Hel- 7. Hec fuit ut estimo sancta Hil-
Nacrigt: Dixerunt autem sa- degardis, que multa fertur predixisse
ı ducis nostri et Adelbertimar- de futuris. Hilbegard, Aebtiffin des
» adinvicom u. |. !w. gl. dazu Niofters Diflbobenberg, geboren 1098,
ta. a. D.28, ©. 64 Anm. 2. Rarb 1179 Sept. 17.
Gehört zu 5 39.
11461147. 237
heet Nortwich, in deme hilgen ftillen vrydaghe von ben joben. na beme „N;,P%,
dode des jünghelinghes do quam en enghel unde untfint de fele; he leyde
fe erft bor mengherleye greſlike fichte, bat ze fach ve zele der füe in
alberlete pine nach eglygheyt ber fünbe, be fe beghan haben, ve if hir
smicht ferive bor ber forte willen. bar mebe fach ze de greſelicheyt ver
belle, bar ze hoghe wart ane vorſchricket. dar troftebe ze de enghel,
unbe brachte ze to befchowenbe de vroude des paradyſes. bar wer ze
gherne jümmer yn ghebleven; mer be enghel, be ze leyde, ſprak: volghe
au my; if wil dy bringhen, van denden bu ütghelomen bift; wultu wol
io leven, bu kumpſt to ber vroude, be bu left ghefeen hefſt'. alſo brachte
ze be enghel webber to beme lichame, unbe levede mit beme licham na
mennich jar in aller ſalicheyt.
39, Im deme jare Erifti 1147 bo weren bar twe koninghe, Sweno 45-
unbe Knut, be hadden manighen ftrib !.
40. In ber tyb nam hertoghe Hinrik de jünghe lewe fin erfte wif,
be feber wart van eme feheben ; bar na nam be bes koninghes bochter van
Engheland 2.
| 41. Des jares veng de hertoghe den bifcop Albert van Bremen;
dar na, bo he los wart, do ftarf het.
By der ſulven tyd do treefenden ve Wende myt bren bufent volles u. ı Ar “.
in Breölande, unbe vorheerben bat land, unbe leghben fic vor en flot,
bat heet Sufle. der Vreſen in ber jheghene was nicht mer, ben veer
Hunbert5. bo ze mifteoftich weren unbe beven umme ghenabe, bo
ıs
DI. 188.
Ne
1. Jutenses nomen regis inposue-
runt Kanuto, filio Magni. Scanienses
vero — Suenonem — eligerunt, et facta
est pugna Inter eos 12 annis. rid) III
Lamm ſtarb 1147 Aug. 27. Als Gegen-
Tönige_belämpften 13 Svend, unehe
licher Sopn Erich II Emund, und Snub,
Sopn des Magnus, Enkel König Niele'.
au, ‚Selmolb 1, 67.
©. ®.: Do nam de beztope
Heinzie bee hertogen jen dochter van
gen unbe wart — van er ghefi ah
unbe nam darna bes Toninges dochter
Tree A mi Heinrich ber Lowe ver»
mähfte fi) mit ber Kleinentia, Tochter
Sonrabe don Zähringen, 1148. umb
wurde von ihr gelcleden 1162. Bpill
fen 1, 6.134: 2, ©.34. Ueber feine
dmeite Heirath |. oben ©. 29 Anm. 5.
3. ©. Bi den tiben was bilcop
Abern diſcop to Bremen; ben vend.be
junge herioghe Heinrich, wante be habde
gheleghen de gravefchap to Staben beme
greven Harbewighe, de na eme biſcop
to Bremen wart. — De bifcop Albern
de wart ledich mit finen fcaden —. Erz.
bifchof Abafbero wurde 1145 zu Rames«
Ich von Heinrich dem Lowen gefangen
genommen, und nad enchurg gebrait,
)ehio im Brem. Jahıb. 6, ©.
4. A.8.: Albertus Fnmensis ar
chlepiscopus obiit, cuf successit Hart-
wicus major prepositus, Rodulfi marchi-
onis flius. A. H.: Albero archiepisco-
pus obiit, oni Hartvious major preposi-
tus successit. Gr es 1148 Aug. 25.
Dehio a. a. ©. 6, ©. 47.
5. Frosonum — numerus ad qua-
dringentos et eo amplius viros suppu-
tatus fuerat. Adventantibus autem Scla-
vis vix centum reperti sunt in muni-
tiunoula, oeteris in patriam revorsis,
propter ordinendum peculium illio re-
lietum. Ueber biefen Einfall von 1147
238 II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
a. 1,04.{prefen be Wende, bat ze gheven bat flot unbe ere wapene in ere hende,
BR
E”
30 mochten ze redden ere levent. bo fe des willen habben, do was
mangh en en falich preeſter, ve heet Gerlaus; de fpraf to ven Vreefen:
“wat wil gy bon, vromen lübe? ze gy nicht, bat de vianbe folen mer
jü fevent? wen gh jü begheven unbe fin wapenfo®, 30 zint ze jümers
mechtich; ze ſlan jü nebber alfe be Hunde. weret jü al be wile, bat gy
moghen. if wil jü gheven en bilde ber menlicheht'. dar mebe gink
be af van beme flote mit eme wepener, ben he utkos, unbe trab in bat
heere ver viande, unbe bref ze to rughe, unbe floch erer vele boet. to
deme leſten do wart he fulven bor bat lif gheſteken; of en oghe wart em 10
utgheſteken; noch werbe he fit bet am ben boet. bit bilve | fterfebesi.ien.
te Vrefen fo fere, tat ze noch dat flot Helden, 30 langhe, bat er
here te greve bar to quam, unbe unfette ze, unbe jaghebe be vianbe ut
beme lande.
42. Im dem jare unfes beren Erifti 1148 do wart to Bremen ıs
bifcop Hartwich de proveft, des maregreven Rodolf brober, de in ben
Ditmarſchen flaghen was. bar umme ve bifcop feber bat lant ver-
herede, unbe floh der Ditmarfchen vele böt mit hertoghen Hinrikes
hulpe!.
43. Do ne hadden Hamborch unde Bremen nyne ſuffraganeos 20
under ſik. des arbeydede de biſcop Hartwich, dat hertoghe Hinrik halp
wedder vornyen be dre biſcoppome Oldenborch, Mekelenborch unde Ratze⸗
borch, de do hadden 84 jar weſen vorſtoret van den Wenden. alſo
wygede he den ghuden Vicellinum van Faldera to biſcope, unde ſande
ene to Oldenborch 2. 2»
In deme fulven jare bo heit be paves Innocentius en grot con«
ſilium to Remis. do was be hilghe lerer Bernardus jheghenwordich,
2. ſande: ·ſanden e.
:n ©. 235 Anm. 4, über die Be- nach Hamb. U. B. 1, Nr. 188 zu Leb-
ung in Süfel Schröber u. Bier- zeiten Abalberos unter feiner unb bes
2, ©. 510. ropften Hartwig Betheiligung ftatt;
. &.©.: Do de bifcop Harbewih dgl. Faffe ©. 151 Anm. 20; v. Heine
» wart, bo vor he to Dithmerſchen; mann ©. 175; Weiland, Das fähfifche
eme vor de beztoghe Heinrih van Herrogthum ©. 95 Anm. 1; Dehio a.
owich, unbe be bifcop wolbe wree a. D. 6, &. 46 Anm. 2.
nen brober, den marchgreven, unde 2. Hartwig weihte Bigelin und Em-
der Dithmerſchen vele unbe bero- meharb 1149 Oktober 11 in Rofenielb.
al bat lant Ueber bieWahl Hart Gieiebreht 2, ©. 213 Anm. 2; Iaffe
1. Dehio a. 0.0.6, ©.54— 58. ©. 232; Wigger a.a.D. 28, ©. 69;
vige Bruber war erfhlagen wor- Dehio 2, ©. 66. Emmeharh farb 1155;
144 Mr. 15; baf. 6, &. 39. Der Wigger a. a. D. 28, ©. 74 Anm. 2;
Heinrichs nad Ditmarjhen fand Dehio 2, ©. 72.
1148—1149. 239
unbe vorde van bar enen bifcop van Picharbien, be heet Gilbertus. be KH;
hadde in finen boten, be he malebe, vele errunghe fettet webber den
au. 150. hilgen | loven, dat mofte He dar al weberfprefen unde loven, bat he
zick wolde holden nach ber underſchedinghe ber hilghen kerlen unde bes
slerers Bernarbi!.
By der fulven tyb do was in eme lanbe, bat heet Ghebanenfis, 77. sr.
een wälf vul grot in deme licham unbe muͤde; be vrat de Tübe, wor be ze
vant; men talde wol 30 man unbe wif, de he binnen kort hadde ghemor-
bet unbe vreten.
0 44. Im deme jare unfes Heren 1149 bo fatte he? of to Mefelen- u. ı, co.
borch enen bifcop Emeharbum 3. Raceborch blef ene wile dar na unbe⸗
fat* bor der orloghe willen , de hertoghen Hinrik do anvellen in Beye ⸗ 1,70.
ven webber finen fteefvaber unde weder den marcgreven Alberte van 1,72.
Brandenborch 5.
15 45. In ben tyden ftarf ber Romere koning Conrad, bo he xebe SE-
was to tenhde over berch to Rome, bar de paves ene wyen wolbe to
keyſere 6.
By der ſulven tyd do was Hinrik, koning Lodewikes ſone van Rh,
Vrancrike; de vorſmade de werlt unde alle koninglike ere, unbe toch an
ben orden ſancti Bernardi. he leet zit kleden in eme cloſter, dat heet
Si.ia⸗. Clarevallis, unde | wart na een biſcop Belvacenſis, unde levede in eme
ſalighen levende 7.
In deme ſulven jare, bat bar mas bat ander jar ber hervart unde 77.08.
bat verbe jar des paves Eugenii, bo ſchach in Hibernien in deme ftichte
2 Cafele een wünberif dink. bar was een edele man gheboren, be heet
Tundalus. be was ftolt unde ſchone an deme licham, men miftalvich
an deme gheyſte; he mochte nicht liden, bat men eme ſeghde van falicheit
finer zele. an ener tyd bo was em en ridder ſchuldich bre peerbe; he
manebe ene fvarlifen ; went he es nicht en hadde to betalende, zo bat he
»umme bült unbe ghenade. an ener tyd, alfe Tundalus den ridder ſvar⸗
liken manebe unbe drouwede ene mit ber exzen to flanbe, bo bat de rid⸗
Gerbert de la Bande, „geboren zu 6. Do fanbe eme be paves finen bo-
Weitere geforben 1154 ©} ben —, bat be to Rome queme to ber wie
2. East ‚Sarmig; ai Yan. inge. De foning Eonrat berebbe fic to
3.6.6.2 er vart unde wart be wile ſel unbe flarf.
4. —* — 1152 Behr. 15 zu Bamberg. Jaffe S. 240.
5. Yeinrid) as 1150 nad Baiern 7. V. B. zu 1140: Eo tempore
und eifte auf bie Nachricht Hin, baß Rd Henricus germanus Ludoviei regis apud
nig Konrab in Sachſen eingerüdt ſei, Clarevallem monachus effeetus est, qui
Ende des ee nad Braunfhieig ju» non multo post ad episcopatum Belva-
rüd. Bhilippfon 1, ©. 154—59. eensem assumptus est.
=
zu
240 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
‘der ene to ghafte. hir mebe wart he beivefet, unbe aat mit eme, unbe
leghde van zit de were. alfo he beghuͤnde to etenbe, to wart he ftref in
armen unbe an beynen, bat he de hand nicht Tünbe bringhen to ben
münbe. mit bes wart eme untrudet de zele; te licham blef boet wol
veer daghe, van beme midwelen bet an ben fonnavent. bar was grot bes
drofnitze beyde ber vronde unbe ber vromeben. ben licham begroven
ze nicht, wenite ze wornemen jo naturlife hette van binnen, dar ze ane 21. 19
hopeden noch des levendes. do bat quam an ben funnavent, bo quam
te gevſt werer an ven licham. do begunte Tuntalus to fuftende wol
ene ftunte; var na fpraf he: ‘0 leve God, groter i8 bin barmherticheit 10
ten mon bosheit, de leyder alte grot is. wü grote bebrofnige bu my
hefſt beiwifet, 30 hefft bu my doch beferet, tu hefft my levendich ghema-
tet une hefſt my afghevoret van ter grumt ter helle‘. bo be bit hadde
gbeſproken, to begherde he bes hilghen lichames Goes. alje men em
brochte dat hilghe jacrament, unte dat mit groter imicheit hadde unt- is
fangben, to vorleet be ſin ofve levent, unde ghaf fin güt ver God, unde
ſeabde unde leet beſcriven al de gregelite ftude, ve he de tur, bat be
gevſt was umtrudet, hadde gbefeen: wu erft te bejen gheifte weren to
ver zele ghekemen ſunder taal, unbe wolden mit er to ber helle, we fin
engel to er quam unde troftete ze unde brachte ze in menigherleye grefe: 20
U ſichte; dar em gans bef is wan ghefchrenen, hat heet Tundalus, bar
al de pine unde ereute zimt beichreven, de be fach. weme Lüftet kit to
wetente,, de mach dat ! dur leien. Du".
In vem jare Crifti 1150 te veriös de mane finen ichun in pal-
mern in ber neabeden ftunte der nacht. dur quam zo gret wintzs
weer dagbe al umme. tut bo den daaben mus mi des abelifet voruemen.
in dewe rien ddage! te quam em ſtermewint mit eme greten ſlach-⸗
readen. unde dede alte areten ſchaden. tur na? bi Ghent in Tlantern
wat ic gret Nirim, dat ftarfe dreme Live warten te ver erten jlagen,
iüntriden em preiter bo deme altare. des abeliles ĩcach ic Remis in"
Brancriten. aldus war meenlifen tut jar dere en mene diagbe tes
ddere in wie fen, den laden te unzivmale une bedrernite
Bo der izivn me te wolde koninzh Ledewich nun Brancrilen van
tinem zezdelen werder an ion rife, dar lezdden eme am be ichepe
inabot nun Green, zeiv dinzden ene. des soomen kbepe van 2
km. war mie den denined von Brencreten. tut be les wart.
en md
V.R ge 1108. Ingeanafena Lqmie
1150— 1153. 241
dar mebe voren ze to Eonftantinopofim vor de borch, dar de Grekeſche v.
koningh uppe was; bar fchoten ze in ghuldene pile; ze branben de vor-
21. 190. borch, ze vorftorben be ghar den; bar mebe toghen ze ere ftrate!.
46. In beme jare 1151 bo quam an bat rife fine®2 brober ſone
sreberit, be hertoghe van Swaven. be leghde do enen hof to Merfe-
boch; dar quemen vele norften. of quemen bar beyde koninghe van
Denemarken, Swen unde Knut; bar wart bat rike Swene tobelet,
unbe Knute en bei landes.
47. Der Romere koningh Frederik hedde of do gherne vorevenet H. 1,78.
ıohertoghen Hinrike mit fineme ftefvader unte mit deme marcgreven ;
over fe ne wolben eme ſines willen clene dar ane volghen ®.
48. By der tyd hadde Lubele fic ſere beterb. des ſprak hertoghe
Hinrik to greven Aloe, bat fin ftat to Berbewic fere vorghinghe, umme
dat de coplube fochten de markede to Lubeke, unde of dat fin fulte to
15 Luneborch fit ergherbe dor ber fulten willen to Odeslo. bar umme bat
he den greven, bat he eme lete de helfte van Lubeke unte be helfte van
der fulten to Odeslo; dede he bes nicht, fo wolbe he vorbeben be mar-
tebe to Lubele, unbe laten toftoppen be ſulten to Odeslo. bo be greve
eme hadde vele bes wegherd, bo let he vorberen be markede to Lubeke,
» unbe let vorghan be fulten to Odeslo.
21.108. + | Im deme jare Grifti 1152 to was in Brancrife unbe in Wal- „T-B,
landet en grot vorfpöf enes tofomenben jammers ; bome une ErutS gheven
fit uter erben in beme winter, unbe wärben overfettet funber jhenighes
minſchen tobont van ber enen ftebe in be anderen. bit betefende en
ꝝ totomende arich, dat in allen landen was en mene ftervent ber biicope
unbe prelaten, ter vorften unbe ber heren, bar van vele bebrofnige
antftund in den landen.
+ Im deme jare Erifti 1153 do was be olbe foninghinne van Ihe- 27, 127.
ruſalemẽ na beme bobe eres heren meer ghünnenbe ben Sarracenen unbe
soben heydenen, wen bem criftenen. bes vorhüf fit de fone Baldwinus
jheghen de mober, unbe underwant fil des hilghen landes, unde beman-
nebe be flote unbe ſtede in deme lande. bo he de hilghen ftab Iherufa-
lem wolde of bekreftighen, bar wart he twie van ghebreven to ruͤghe;
1.V.B. 401149. Bitfen3,1, 9.256. nemann S. 194; Bpilippfon 1, S. 170
2. Konrads; vgl. $ 46 m. ʒ Pair
3. Berfanblan, en anf beim Reichs · 4. V. B. zu 1151: quod in pago
tage zu Merſeburg 1152 Mai 18. Die- Suessionioo — aceidit.
sonsio autem, que erat Inter ducem et 5. cespis plurime longitndinis et
marchlonem, sedari non poterat, eo latitndinis.
quod prineipes elati regis adhuc zeoen- 6. Meltfende, Tochter Balbuin II,
tis monita parvi penderent. S. v. Hei · Wittwe Fulkos von Amjon.
Gtäpteipronifen. XIX. 16
Er
Dm.ım.
21,81.
22 II Deimar-Ehrmit ven 1101—13%.
„te teme trutcen male quam he bar vu mit walt. he bemannede ze wel;
"Fe mateve vrere: he ghaf ver meter te far Neapelis. unve bief julven
teningh over dat ganfe rife '.
+ In veme julven jare to quemen ve Sarracenen unte Moabiten,
unte wünnen tat feninghrite Mau ritanien, unce bengberen ven loning 2...
dar binnen. vertmer veme leningbe van Buͤlgberien deden fe des gheli-
!e8. altus trewente je te tinte ten rifen Cecilien, Appullien unde
Rome , mer ve rife werterftunten en unte treven ze to rughe.
+ In dem julven jare ftarf te hilghe lerer Bernartus, ve fine vagbe
Hatte teghebracht in aller hillicheit des leendes unte ber Iere®. M
+ Im teme jare unies heren Grifti 1154 be verclarete bat levent
unbe te lere tes menfters Peters van Lumbarden, ve bar was een biſcop
to Baris*, unde heft ghemalet ve veer bole van ten hoghen finnen®. of
beit be ghemalet ftclte gloſen over ven jalter unte over te epiftelen funte
Paulus. i⸗
+ By ter julven tyt was meyſter Petrus Conmeſtor, de ghema-
et heft be hiſtorien, be ze heeten fcolaftiten.
49. In deme fulven jare to wart voruvet bat bijcoptom van Rafce-
borch; bar to warte wyet de proveft Evermetus van Meghdeborch.
50. Do te hertoghe tat harde vuͤlbracht, to vor he mit bemez
koninghe over berch to Rome, tar be to feijer wiet wart van deme
paveſe Apriano ?.
51. Im teme jare ftarf do te | ghube bifcop Bicelinus van Olden · zı.200.
borch. bo wart in fine ſtede foren des hertoghen Hinriles cappellan,
von Swaven gheboren, Gheroldus, en bomhere van Brunswic. benzs
ne wolde bifcop Hartwich van Hamborch nicht ftereghen der ſale willen,
. be he hatte werber ten hertoghen. des vor he to Rome; bar ftebeghebe
ene de paves bor bes hertoghen willen, unde quam weber wiet to lande °.
In deme fulven jare do was grot orloghe in Wallanre unde Enghe-
lande. de hertoghe van Normandien toch in Enghelanb unde dede bar so
groten ſchaden, unbe nicht grot mit fime vrome. de koningh Lodewil
1. v.B.301152. Willen 3,2,©.14. . 6. Circa idem tempus estimo fo-
2. V.B.3u 1152: Massamuti, quos russ. Petrus Commeftor, geboren zu
quidam Moabitas dicunt. Bros, — emihftl1s4 De, "
ee NOS. Bernhard Rarb gun 1150 Sept. 1. Safle ©. 659, si.
8 8. Bizelin Rarb- nady Helmolds
4. V. B. zu 1153. Petrus Lombar- nauerer Angabe 1154 Dey.12. Der i
dus, 1150 ne, ee mie ak
‚ger wurde 1155 Juni 19 von Habrien I
jr librum sententisrum, qui nunc geweiht. Dehio im Brem. Jahrb.
in scholis theologie publice legitur. . 9092; Philippfon 2, ©. —E
1154—1156. 243
van Vrancriken toch de wile an fin land Normandie, unbe wan en
flot, bat heet Bernon. Dit wart na al umme vorlifet unbe be ſulve
hertoghe wart na koningh to Enghelanbe!.
By der fulven tyb hadden of groten kif de ftab Metze mit ven hove- 2,2.
sluden ummelanghes befeten, unde vorloren in deme five mer den twe
duſent volles 2.
+ In beme jare Erifti 1155 bo beleghbe ve koningh van Iherufa- 2.2.
lem be ftab in Paleftinen, be heet Afcalon, unbe vorlos bar vele cri«
21.2. ften, | funberlifen ber templerer, de bo wurden boet gheflaghen. do
sofe mit minſchenhenden nicht kunden vortbringen, do beben fe an bat
hilghe cruce, unbe beven umme hulpe. bar wart em ghegheven van
Gode fterfe des ghemobes, unde be viande vruchte, alfo bat fe de ſtad
gheven in ber criften walt, alfe je begherben®.
52. In deme fulven jare, bo be bifcop Gherold erft uam to Olden - u. 1, =.
us borch, He vant dar ene kerken nicht grot mit eneme altare; bar was it
of wufte van luden!. bat vol van deme lande Lövebe in be afgobe. 1,88.
Des fünnendaghesS quemen fe to Lubeke to markede; bar prebefebe be
biſcop Gherold en ben vechten loven®. bo was bar to Rubele mer en
cappelfe met eneme altare, bat bifcop Vicelin bar hadde wyet.
20 53. Dar na, do hertoghe Hinric wedder quam to Saſſen, unbe
hadde mit koningh Swene weſen vort in Denemarken, do claghede de
biſcop Gherold ſyne unde ſines nyen ſtichtes armode, alſo langhe, dat
de hertoghe mit greven Alve dat ſchop, bat eme in deme lande to Olden⸗
Sı.202. borch wart ſunderlik gud. of wart eme bo Oytin; bar buͤwelde he finem. ı,s«.
aswoninghe. bar to wurden eme andere borpe, be noch hevet bat ftichte
to Lubeke?.
+ In deme jare Criſti 1156 bo bewifebe fit de mane an eme wun« v.B.
derliken tefene, alſo dat binnen ver manen ſagh men engfebe bat teken "
bes hilghen cruces.
» + In deme fulven jare do was en hillich cloſtervrowe in Zaffen- 20,3.
lande, Elizabeth gheheten; ber wart van Gode menigherleye openba-
ringhe; be enghele quemen to er unbe feghben er, bat vorborghen was,
12. “srußte alfo', Torr. aud : “uruchteden.
1. v.B.3u1153. 5. Proxima die dominica.
2. V. B. zu 1153. 6. Das Folgende Zufag Detmars.
3. V.B. 301153. Wilten 3, 2, &.26. T. Uthine et Gamale. — Insuper
4. Erat autem urbs deserta pe- predio — Bozos adjecit duas villas,
nitus, non habens menia vel habits- Gothesvelde et Wobize. — Et edifica-
torem nisi sanctuarium parvulum, quod vit civitatem et forum Uthine, fecitque
— Vicelinus ibidem erexerat. sibi domum illic.
16*
.Wolbemer to Schonen, Knut to Iutlande?.
244 III. Detmar-Ehromik vom 1101—1395.
. alfo van ber hemmelvart unfer vrowen unbe ander ftude, bar ze af
fchref dat bok ber weghe Godes 1.
54. In deme ſulven jare bo wurden be kerken erſte buet, Suſele,
Luttelenborch, Ratekowe. of bouwede bo greve Alf bat hus to Plone,
in be ftebe, bar it nu licht, unbe mafete var en wigbofbe. s
55. By ver tyb habbe in Denemarken langhe weſen vele orloghes
umme bat rife. bes weren bo bre, be bar umme kiveden; be voreven ⸗
den fi unbe beleben bat rife an bre; Sweno wart koningh to Selande,
Sweno unte Woldemer
weren twier broder kindere; Knut was koningh Magnus | fone, be fines Bine.
vebberen fon, ben hilghen hertoghen Knute, leet morben, umme bat he
bleve by beme rife, bat beme Knute van rechte toborebe. bit was be
hilghe hertoghe Knut, de koningh was in norben ber- Eve, dar van vore
ſchreven fteyt®, unbe was vader bes fulven Woldemeres 4.
+ Des fulven fares , bo fe haben bat rife belet, do bat de koningh is
" Sweno be anderen twe, Knute unde Wolvemere, mit eme to Roskilde
Hi,
enen hof to hebbende. bar quemen fe toſamende in ghuder velicheit,
unbe hatten dre daghe vroube manigherlege. bes bribben avendes, bat
was in deme avende des ghuben funte Raurentit, do weren fe toſamende
in eneme ftoven, bar ze drunken unbe vrofif weren. bar quemen to20
en brenghen in ven ftoven bes koningh Swenen man, alle wapent; be
flogen bot ben koningh Knute. Wolbemer fere wundet wart; body fo
quam he ute beme ſtoven, in beme bat de licht wurben uteflagen. feber
sa. quam be to Iutlanbe®; bar claghede he ſwarliken fine not, de eme bin⸗
nen ghuben trouwen was overghan. be Juthen alle, do fe bes herenzs
ſware claghe vornemen, mebelidinghe fe eme bewifeben, | unbe leten ene S1.2ı».
neten wolbat fine® vaders, bes hilghen hertoghen Knutes; fe hulpen
eme webber ben koningh Swene mit aller macht®.
+ In deme jare 1157 do toch koningh Sweno mit groter macht to
Jutlande. dar quam eme jeghen koningh Woldemer mit ven Juten to
ſtride. Sweno wart ſegelos, unbe bfef bar bot mit finen mannen so
1. Die h. Elifabeth von Schönau, 4. Eh € Söhne waren
geboren 1129, flarb 1165 Juni 18.
2. H.1,84: Et data est Waldemaro
Juthlande, "Kanuto Selant, 8vein Scone,
& oben ©. 13; hier verändert nad A.
R.: faota ost Inter regen pax, diviso
regno in tres partes. Kanutus opti-
nuit Iutiam, Waldemarus Scaniam,
8veno Syalandiam,
3.520.
egobs
Enud Lawarb und Erich Hajenvot; ber
Sohn bes war Walbemar, ber
Sohn des Iegteren Svend. Cie
068 Bruber Niels war ber Vater des
und biefer ber Vater Knuts
Fugiens igltur in Juthlande,
universam commovit Daniam.
6. Zuſah Detmars.
gut,
R 1157. 245
almeftich. alfo quam be Woldemer weber in bat rife, bat fineme elver-
aber tohorde, deme vromen Toninghe Eryke Egothe, de mit finerm.i,e.
koninghinnen vor to deme hilghen grave, bar fe beide up beme weghe fir
dot bfeven!. do befje Wolbemer bes rikes weldich wart, tohant he bo
smafebe enen vrede mit greven Alve unde mit ben Holften.
+ De Wende habben do langhe vele fehaben dan in Denemarken.
+ Der umme quam be Toningh unde hertoghe Hinrik de lewe up
enen bach tofamenbe, unbe broghen eres binghes wol over en; unbe be
koningh gaf do deme hertoghen en grot beel ſulvers, bat he enbobe ben
10 Wenden, bat fe nicht meer fcholben roven uppe bat rife to Denemarten.
56. By ber tyd vorbrande Lubeke. bo ne wolben be coplude var
S1.21e.nicht | webber büwen, umme bat de hertoghe hadde vorboben be markede
dar to folende. bo begrep be hertoghe ene ftab by ver Wokenitze; de
het he be Lewenftab. bar ne kunden be groten ſchepe nicht to vleten;
soft ne kunde me be ftab bar nicht veften vor ver anvechtunghe ber hey⸗
dene; des fo weren be copfube unwillich dar to blivende. to leften
wart be edele hertoghe Hinric bar to beweghet, dat he mit greven Alve
zo vruntliken droch over en, bat he eme bat werder unbe be borch upfet,
alfo vat he unbe alle fine erven unbe nakomelinghe bar ſcholden nicht
z0mer up fprefen noch falten.
58. Do de greve beme hertoghen deſe uplatinghe hadde dan, bo let
he vorghart de Lewenftab, unbe begrep bo Lubeke webber tuffchen ber
Travene unbe ber Wolenige, bar fe van ber tyd bet noch van ber gabe
Ghodes in eren is beftan.
* 59. Do ghaf de hertoghe Hinric to ber ſtad vryheit, fo wat be
greve Alf eme hadde uppelaten. be ghaf allen copluben, mit ereme
ghude over land eber over water bar to fomenbe, bar to wonenbe, bar
to bfivende unde van dennen to varenbe, fo wanne fe wolden. bes
si.2ia.worden be lude pro, unbe buweden bar | fehone hus, une vefteben be
sftab mit planten unbe mit porten.
60. Alfo vor de hertoghe mit deme feifere over berch, unde greve
Alf vor mit eme vor Cremona. dar lach be Feifer vore wol en ghanz
jar, er he wan be ftab. do toch be Feifer vort vor Meylan, unbe ve
hertoghe vor weber to lande.
16. de ad’: der Rad° e.
1. Hericus —, cum se devovisset stulissent, A.R.: obiit Ericus Egothoe
ad iter Iherosolimitanum.. — Cum — in Cipro insula cum uxore sus. Dahle
rogem Iherosolima redeuntem fata su- mann 1, S. 212—13.
246 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
61. De toningh Wolvemer van Denemarken unde bertoghe Hin-
ric quemen toſamende up be Elve to Erteneborch. dar claghebe be
koning, bat be hertoghe eme hadde lovet vor enen vrebe, ben ve Wende
hadden brofen, de wile he was over berch. bar umme let fe de her⸗
toghe laden. bo fe to leften nicht quemen to vechte, do leghede fe bes
hertoghe vredelos, unbe bebodede fine man, unbe fanbe alfer weghene,
umme helpere to theenbe uppe de Wende. Nyclotus, ere here, vil drade
bat vornam; he ſande fine twe fone Prybezlaum unbe Wertflavum mit
volle to Lubeke; de ſcholden deme hertoghen be ftab afſlilen. enes
morghens vil vro fe quemen bar jaghende uppe dat ſuden ber ſtad to der io
brughen, de bar ginf over dat water. bar wonebe bo en prefter, be
bet Ethelo ; de wart erer war. he rep Iube up fin inghefinde, unbe lep
fnellifen to | ver brughen; be towarp he, bo be erften bar up ranben. zı.zee.
bar begrep he be were, fo langhe, bat be borghere eme to hulpe que
men. bo be hertoghe bat vornam, he let de borch befetten mit finenıs
mannen, unbe let be ftat feber bet waren unde veften.
62. Dar na in der arne quam be hertoghe mit groter macht in
der Wenbe land, unbe vorherde Niclotus land mit rove unbe mit branbe.
to ener tyb jaghebe de filve Niclotus van Werle to ven vianben, unde
wart bobe flaghen. fine fone Prybezlav unde Wertizlav de branden 20
do Werle, unbe weten ute beme lanbe. alfo unberwan fit be hertoghe
ber land, unbe lenede Zwerin deme evelen Gunceline; Mekelenborch
unbe andere ſtede unbe land he bevol anderen hovetluben. bar na nam
de hertoghe Prybezlaen unde Wertizlaen to gnaben, unde gaf ene weber
Werle mit deme lande bar to gheleghen. 2*.
+ In deme ſulven jare wurden ghemartelt be elven duſent meghde!.
+ In deme jare Criſti 1158 do bewiſden ſik bin ener nacht dre
manen,; im ben middelſten ſtunt bat tefen des hilghen cruces? dar na
bewiſden ſik des morghens dre fünnen, unde vorghinghen al lang ſummen zı.2me.
bet in de middelſten ſunnen; be blef allenen in dem avende, wente batso
was be naturlike ſunneꝰ. bit betekende ven doet bes paves Adriani,
de dar ſtarf in deme ſulven jare; ok betekendet grote bedrofnitze, de dar
na quam!. J
1. 11 milia virginum passe sunt in wird bie Aufgrabung ber Gebeine auf
Colonia. Der Herausgeber ber Annal. bem Ager Ursulanus feit 1155 gemeint
Ryens. meint, biefe Nachricht fei eine fein.
Entftellung des Datums der Schlacht 2. V.B. zu 1157.
auf ber Grathehaibe 1157 Oft. 23 (feria 3. V. B. 3u 1159.
4 post undecim milla virginum) ; doch 4. Zuthat Detmard.
1158—1162.
247
63. In deme jare 1159 do wart paves Allerander na Adrianus
dobe; de fat twintich jar 11 manede neghen baghe. weber ene wart
toren en carbinal Octavianus; de wart Victor beten; ben ſterkede ve
keyſer. de lach mochten vor Meylan, unde wan bar na be ftat mit
sgeoten arbeibe.
+ Deffe grote ſchelinghe quam to van beme kore ber farbinale.
en beel ver carbinal Toren Rolandum, ven Tenfeler des paveſes, unbe
beten ene Allexandrum; mit deſme ftunden foningh Lodewich van
Brancriten unbe koningh Hinrik van Engheland. en deel der carbinal
1oforen enen, be het Octavianus; ben beten ze Victor, bar ſtund mebe
keyſer Vrederik. van beffer twebrachticheit wart be ganfe criftenheit
bebruvet, wente bat ftunt wol 15 jar!.
+ Im deme jare Erifti 1160 bo vorlos pe mane finen ſchin dar
S1.2.na nicht langhe ſtarf de edele vrowe, te koninghinne van Vrancrilfen,
15 be bar was boghenfam eres levendes unde en bochter bes Toninghes van
Hifpanien. bar na nicht langhe nam koningh Lodewich greven Ewal⸗
bis bochter 2; de was Adela gheheten.
+ Im veme jare Erifti 1161 bo wurben de licham ber Hilghen bre
toninghe overvoret van Conftantinopofim to Meylans. bo ve keiſer
20 Frederik de ſtad wan unbe vorftorbe, do was Reinoldus de erfebifcop
van Kolne; be bat ze van beme feifer unbe vurde ze over to Kolne, var
ze noch fintt.
+ By der fulven tyd quam paves Allerander in Vrancrike unde
entfloch beme keyſer; bar untfingh ene be koningh mit groter ereb.
2 + In deme jare unfes Heren 1162 do wart keyſer Frederik ſwar⸗
lilen ghebannen van deme paveſe Allerander, dor dat he fin wif let
unbe nam ene anbere. bor ber ſake willen unbe andere misbeheghe ⸗
ficheit, de be keyſer hadde jeghen den paves, fo hadde keyſer Vrederik
finen ſunderliken paves to Rome, wol bre, jo enen na deme anderen ®.
1. Das Schisma dauerte von 1159
— 1180, Bermuthlid beruht Detmars
Angabe auf einem Mifverflänbnig von
M. P.: Per 15 annos sub ejus (Alexan-
Ari) temporibus terre motus magni fue-
ront, B. G. ebenfo.
2. comitis Theobaldi fliam. Lub-
wig heirathet nad) bem Tode der Kon-
tanze, Tochter Alonfo VII von Kaftilien,
(vele, Tochter Theobald IV von Blois.
3. V.B. zu 1161: olim ab impera-
tore Constantinopolim translata et a
sancto Eustorgio Mediolanum miracu-
lose transvecta, inde — Rainaldus —
*Colonlam transtulit.
4. V. B. zu 1162. Die Ueberfüh-
rung, Fa) Köln iſt zweimal erzählt;
1. 5.64.
5. VB. zu 1162.
6. De (Alegander) bebe ben keiſer to
banne dor bat be fin wif let unbe ene
anbere nam. Darumme worbref be kei⸗
fer ben paves. It worden och to Rome
binnen ben tiven bre pabefe gheforen, en
na beme anberen, varı bes feileres willen.
2,3.
9,12
212.
&.®.
3
248 II. Detmar-Epronit von 1101— 1395.
+ 84 ber ſulben tyd bo wan markgreve Albert van ben Wenden
de ſtad Brandenborch; bar umme vele volles wart gheflagen, funber-
lien grejve Werner van Ofterborch unbe vele ander ghude lude i. Sum,
Bhy der tyd was Ofterrife in ber herſcap to Beyeren. bat afde-
lebe bo be keyſer, unbe mafeve van Ofterrife in ber herſcap en funberkil s
hertichdom bor fines vedderen leve, bes hertoghen Hinrikes van Ofter-
rite2; unbe alfo is bat bette noch ghebleven ®.
64. In veme jare Criſti 1163 bo wurben ghenomen be Hilghen
dre koninghe van Meylan; be brachte ve bifcop Reynold to Colne, dar
ze noch fint. 1
- 65. Bynmnen ber tyd hadde Pribezlav unbe Wertizlan Were fere
veftent, unbe deden bar af dicke ſchaden des hertoghen mannen. bo be
hertoghe bat vornam, he toch vor bat hus mit werke, unbe wan it mit
groten arbeide, unde vengh bar Wertizlaen mit finen beften mannen.
Prybezlav de, was bar nicht. be hertoghe ſande do Wertizlaen to1s
Brunswic in fware vangniffe, unbe he bevol bat hus Lubbemare; be
was Niclotus brober.
66. In deme fulven jare warf bifcop Gherold, dat be hertoghe
Hinric van Oldenborch to Lubeke leghde bat ftichte, unbe malebe bar
twelf herenprovene, unbe deme provefte be dritteynden, unbe mallkeme 20
finen hoͤf unde deme bifcepe finen Hof. bar | wart to pronefte fat 21.20.
Ethelo, de vrome prefter, de vore hadde weret be ftat, bat ze ve Wende
nicht ne wünnen.
67. Do gaf de hertoghe ven ftichten Lubeke, Raceborch unde
Metelenborch ere vryheit in breven bezeghelt. 2»
68. Do gaf ot be hertoghe finer ftab Lubeke, to beme dat en greve
Alf vore hadde uppelaten, alle de dorp, gheleghen vor ver ftab over deme
Horghenberghe, mit alle deme adere unde lande bar umme gheleghen,
buet eber unghebuet, ane Prjaelistorpe unde Lowen; over be ſtede ber
borpe unbe ber lande horet mit alleme rechte to ber mare bes ſtades to
Bi bes keiſeres Vreberifes tiven Albrecht zurlicerobert. Beim Sturm auf
e marchgreve Albrecht Branbeborh bie Veſte fiel Werner ber Süngere von
tenebenaf; bar wartgeflaghen vore Beltheim, ein Schtwefterfohn des Mart-
Werner van Ofterbor unbe mit grafen. Heinemann ©. 179, 205—206.
ıbe8 vele in eneme fchepe. Bran- 2. De filve keiſer Vrederich ledegede
tg war 1150 durch den Tob des och be marke to Ofterrife van beme
18. Briötfiato von Brandenburg in bertochbome to Beieren unbe malebe
his Befis gelommen, 1157 aber, barut en ori hertichbom bor fines webbe-
(recht abweſend war, in bie Ger rem leve, des heriogen Heinrikes van
Jacges, eines Verwanbten Pribie Ofterrife.
gerathen unb wurbe Juni 11 von 3. Zufag Detmars.
1163—1164. 249
Qubele. oc fatte de hertoghe in ber ftab be münte unbe ben tollen, unbe
mene markede to hebbenbe twe daghe in ber melene, bes manenbaghes
unbe des bonredaghe®; bar mebe vorghinghen be jarmarkede.
69. Do ne weren nochten nicht be ratmefter, mer be burmeſtere;
se helden dat bing to, rechte als in ememe borpe. unbe umme bat be
hertoghe fach de groten tofofinghe, ve bar was, unbe bat be ftat fic ſere
beterbe, des leghebe he bar an groten vlit, dat fe bleve by eren unbe by
21.2. ghübe. he fatte, dat men ſcolde nortmer ratfmanne | bar kefen, wife
vrome lude, de ftab vore to ftande, alfet noch i8 em febe unbe en wonheit.
1} 70. Do fatte oc de hertoghe, bat men bar fcolve Holden uppe deme
markede openhare echding, bat nu het voghetding, brie jewelles jares.
71. Im deme jare unfes heren Erifti 1164 dor bebe willen bifcop
Geroldes warf de hertoghe Hinric, bat bifcop Hartwich van Bremen
quam to Lubele! unde wyede ben npen bom. bar weren be hertoghe
asumde greve Alf unbe vele heren. im ber wederreyſe wyede be Bifcop
Faldera, unbe gaf eme enen nyen namen Nyenmoniter, aljet fever be
belt ben namen.
712. In deme ouweſte bar na ftarf ve ghube biſcop Gerold unbe
wart begraven to Qubele in deme nyen bome. unbe umme bat be her-
a0toghe bo toghen was in Beeren, bo ne wart bar nyen ander bifcop er
na twelften.
73. Bynnen ber tyd lach to Brunswic Wartizlav in ſwarer vang⸗
niſſe; den wonde fin broder Prybezlav to loſende mit unghevoghe. he
ſammelde vele volkes; bar mede wan he Mekelenborch 14 kal. Martii,
ꝝ unbe ſloch bot al dat incomende volk, dar be ſtat unde ummelane dat
»ı.2. land mas mede beſat. bes herto ghen hovetman Ghuntzelin vil kume
do behelt Zwerin unbe Ylon.
74. Des fulven daghes vorbarf in ber merſch by der Elve van der
watervlot vele duſent volkes.
75. Do be hertoghe vornam ben jamer, ven Prybezlav hadde dre⸗
ven, he ſande na deme koninghe van Denemarken unde in ander land
wider weghen; dennen quemen eme vele helpere. do he rede was to
tredende, do nam he mit eme Wartizlaum, unde ioch dor de marke over
de Elve. bo He quam in ber Wende lanb, bar leet he henghen War-
sstizlaum an enen hoghen bom. bo weren bar komen greve Alf van
Made ze nem — nicht de tatmeſtet, mer de burmeflere' forr. auß: "Do ne weren mochten
1. H.1, 93: Geroldus. — Adiit du- cem—. Etrogavit dux archiepiscopum.
250 II. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
Holſten, greve Reinold van Ditmarfchen, greve Guncele van Zwerin,
greve Kerſten van Oldenborch; den unbob be hertoghe, dat fe vore
toghen to Demyn. bar weren bo Razemar unde Burlawe, ve her⸗
toghen van Pomerene, unbe Prybezlawe mit ven Wenden ſtark. bö
be vornemen, hat bat heer fo na was lighende, fe toghen to en uth ins
exe boben, bar fe roumeben, alfo de bach upbrak, umbe floghen bot
greven Alve unbe greven Reinolbe mit en beel erer beften mannen. bat
ruchte vornemen be greve Guncele unbe greve Kerften; fe quemen mit
ben Saſſen to ber were unbe floghen | der Wenbe mer ben verbehalfei.ze.
duſent; de anberen welen weber to Demmin. de hertoghe quam to- 10
hant bar na, unbe want finen [even truwen vrund bot, greve Alve, bat
ene fere bedrovede; over bo he füch ver Wende fo vele dot, bo entſach⸗
tebe eme fin mob.
76. De koningh van Denemarlen quam brabe bar na. do was
Demmyn vorbrand, une be vianbe weren bennen welen to Pomerene 2. 10
bar tod en be koningh mit deme hertoghen na; over in be wüften
fand fe welen vorber vore, ben be anderen mochten volghen. deme
hertoghen quemen bo boben, bat he mofte weber theen to Brunswic;
bar weren fomen bes Toninghes boden van Eonftantinopofe.
77. Binnen ber tyd fcop de hertoghe, bat to Lubeke warbe foren 2
bifcop Conrad, de abbet.van Rebbagheshufen; de was brober bifcop
Gheroldes; den wyede bifcop Hartwic to Staden.
78. Do greve Alve flaghen unde to Mynden mang fine elderen?
begraven was, bo unberwan fif fin webewe ber land, vrowe Mechtilt,
mit erme junghen fonen , greven Ale. 2
Dh der ſulven tyd do gaf unſe here Got koning Lodewich van
Vrancriken enen ſone; be wart gheheten Philippus. dit ſchach ſunder⸗
liken van Gode aldus. bo be koningh Habe | worftan 27 jare bat rilesı.2..
in allen even, bo hadde he fine drudden vrowen, dar he nicht anbers
af hadde mer bochtere; bes leet he bon en mene beet, unbe vafteben over
al fin rike, bat eme Gob gheve enen erfnamen;, bar untwidede em Gotw
finer begherungge, unbe gaf em enen fone in deſme jare*.
+ Im deme fare Erifti 1165 do was gäevfoghen fanctus Thomas,
be hilghe bifcop van Kantelberghe, ut Engheland, bor ber vorvolghinghe
7. teren: Seren’ 8,
1. Reim. 3. ©. 25 Anm. 5.
2. H. 2,4: succenso castro — trans- V. B. zu 1163.
ierantad interlora Pomerane regionis. -
1165—1166. 251
willen des unmilven Toninghes, unbe quam to Senon in Francriken,
bar be paves was Alleranber. be untfint ene ghutliken. be hilghe
bifcop claghebe dar fine noth unbe walt, de he hadde gheleben jeghen
recht unbe olde wonheit, aljo he bewifebe mit ver fchrift. wat he bar
shorbe in werberreben van ethliken carbinalen, oc wat he naleet in wor«
den unbe anfleghen, bat mach man fefen ut fime levende, bar bat ghens-
filen i8 befchreven 1.
79. In deme jare Erifti 1166 bo quemen koningh Wolbemere
unbe be bertoghe tofamenbe, unbe loveden under fit, wat fe ſeder meer
io wuͤnnen, bat ſcholden fe delen. do wart ber twier vorften macht vil
21.200. grot. bat hateden vele geiftlite | unbe werlife vorften unde be heren
in Saffen, unbe heben fic gherne fat weber ben hertoghen Hinrike; over
fe ne borften nicht vor deme keyſere.
80. Nicht langhe dar na, bo be feyfer to deme verben male was
15. over berch, unde wan Tufeulan, Rome unde Lateran unbe vele andere
ftede, unbe verbref ben paves Alleranbrum, unbe fatte Victoren an be
fteve: umme bat bo was fo fere beworen, bo untfegheben deme her«
toghen Hinrife be bifcope unbe de vorften unde be heren in Saffen. be
hertoghe nam do Prybezlaum to gnaden, unbe gaf eme weber al ſines
wvaber land, ane Zwerin unde wat bar to horde; be Prybezlav lovede,
deme bertoghen jummer trume to wefenbe. of fatte be hertoghe deme
junghen greven Alve unbe finer mober enen vormündere in bat land to "
Holften, greve Hinrike van Doringhen, des greven dm. be was ben
Holften fo Hart, bat fe noch weten bar afto feghende. bat orloghe
wart wide begrepen unbe warebe langhe; be land im beydent halven
wurben fere vorberft.
81. De bifcop Hartwich van Bremen vor to Megebeborch; mit
eme vor bifcop Conrad van Lubele; be worven nicht des hertoghen
21.4. vromen. | bar umme nam greve Hinric bes bifcop Conrades ghud, wor
sohe bat vant.
82. De keyſer merkede do, bat in Palin beme rike vil ſchedelic
was ber vorften orloghe. He fande boden unte let et bringhen an enen
velighen bach ?. umber deme daghe Ieghebe he ben heren enen Hof to
Bavenberghe; bar vorevende he fe alle mit groter wißheit.
20 83. De biſcop Conrad quam bo weder in fin bifcoppom to Lubele
dor bede willen des keyſers; he mofte over fin biſcoppom van deme her⸗
47. untſegheden: tuntfeghebe' 2.
1. V. B. zu 1164. Pauli 3, S. 58. 2. S. &. 29 vor $ 82.
252
toghen untfan to Iene, wo node het bebe, alſo de bifcope van Raceborch
unde van Mebelenborch hadden vore dan.
84. De gnade habbe be hertoghe van beme keyſere, umme bat he
hadde weber malet be dre bifcopdome,, be langhe weren vorftoret.
"85. Do quam oc bifcop Hartwich to Bremen weber, unbe nichts
lange bar na bo ftarf he.
Ok was grot kif tufchen greven Bernard van Aneholt unde deme
lantgreven van Doringhen. greve Bernard toch in fin fand unbe vor-
brande eme Meldunghen. de landgreve toch weder in des greven land
unbe vorbrande bat land bore bet uppe de Sale, unbe vort bet to 10
Aſchersleve i.
| + Im deme jare Criſti 1167 do was en grot jamer in Britanien zı.2u«.
in eme lande bat het Ruthene? be wulve bes landes weren unfinnich
ghewurden unbe vreten be lude olt unbe jungh, be kindere in ber wegen.
hir was non bote enjeghen®. bit ſchach in dem avenbe unfer levenıs
vrowen ber hemmelvart, bat en vrowe ſcholde ghan in ben gharben,
krut to brekende; bes quemen twe grote wulve; be ene vor er in be Tele,
be ander in bat lif, unbe toreten ze, er men Funde des unwar werben ; bo
vurden ze be vrowen over twe müren unbe bre tüne ene halve mile van
ber ftebe in bat holt. im ben noden do rep be jamerlife vrowe an bez
. mober ber barmherticheit unbe fprad: ‘it bebe jü in ben namen
Marien, dat ghi mi nicht ſchaden'. im ber craft ver wort flunben be
wulve ftille, unbe fchaben der vrowen nicht meer, unbe bewarben ze vort
dor ander unberte, de er mochten ſchaden. dar na, do ze be vrunde
langhe hadden ghefoght unde vunden ze bar lighende an deme holte noch 2s
in beme levenbe, mer nynen minfchen lik, noch nen hopene was to beme
levende, bo zeghen ze an tefenen, bat be jamerlite vrowe begherebe, bat
men ze brachte in be kerken unſer prowen‘. bat beben ze tohant.
mer|fet nu, wat gnabe dede be koninghinne ber ere by der vrowen. 30 21.2.
vro alze men ze brochte in unfer vrowen kerken, do wart ze ſprekende so
II. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
1. Darna vor be greve van Anchalt
Bernart to Doringen unbe brach Mel-
dunge mit groter craft. Darna vor be
Iantgreve mit deme bertoghen Henrike
up ben greven Bernarbe unbe branben
bat Iant wante an be Sale unbe tovor ·
den Aſchersleve Diele Feindſeligkeiten
wiſchen Bernharb von Anhalt und Zub»
wig V von Thüringen fallen in das Jahr
1175. GStäbtehronifen 7, ©. 120;
Philippſon 2, ©. 206; Kuochenhauer,
Geſch. —e zur Zeit bes erſten
Sanbgrafenhaufes ©. 188.
2. V. B. u 1166: Hoc anno in
Ruthenonsi pago.
3. lupi feroces ab uberibus matrum
parvulos rapiebant et diris morsibus
devorabant.
4. ad Rochemador se ferri precs-
batur.
1167—1169. 253
unde lovende de leven Marien; dar mebe wart ze zunt van al ber v. a
krancheit, bar ze was ane Bevanghen. —
86. In deme jare Criſti 1168 do wart to Bremen en twikore;
under deme ſande hertoghe Hinric funen capellan Baldewinum to hove;
sbeme gaf be paves bat bifcopbom, unbe warbe wyet.
87. Des fulven jares bedwanc de koningh Wolbemer bat land tom.2 12.
Ruyen to deme criftenen loven. bar hulpen to Kacemer und Buxlav,
de hertoghen van Pomeren, unde Prübezlan, ver Wende here. bar nam
de koning grot güt unbe groten fchat unbe vel® gyzele, de beiten van
10 deme lande.
88. Dar na ſande hertoghe Hinric to deme koninghe, unde let
eſſchen ſin del van deme ghude, dat he nomen hadde van deme lande,
unbe be helfte ber ghyzele. des weygherde eme te koningh. bat
claghebe to leften de hertoghe ven Wenden unbe gaf en orlof, bat fet
ıs moften wrefen. bes wurben ze vil vro; ere ſchepe wurden brabe ver«
21.22. dighet, in Denemarken ze voren unbe Baleven | bar ghudes unbe
vanghene zo vile, bat fe bar van wurben rike. feber dede de koningh en
ſchaden weder; bat nemen fe em alſo af, dat fin fehabe jo was teynvolt
geotere. to leſten fach be koningh finer lude ſchaden fo undrachlik, at
abe quam jeghen ven hertoghen uppe be Eydere. bar likede he fic mit
eme, unbe let eme autworben be helfte bes ghubes unbe ber ghizele,
dat he van Ruyen brachte.
89. Do wart in beme lanbe ghut vrede. Prybezlav wart ſeder en
ſtrenghe richtere over be misbabeghen, unbe let ſie in den landen noghen,
25 be eme be hertoghe leghen hadde; He buwede bo Roſtok, Mekelenborch
und Ylon. de land fic bo beterben unbe de nyen ftichte unde be gho-
beshus.
In deme jare Criſti 1169 do was oſtwort in beme lande bes ghe- Y.B.
Lovebes bi Anthiochien grot ertbevinghe, bar vele criften unbe Heyden
aꝛo vorghinghen dorch funbe willen des volles. in ber ertbevinghe willen
neber Hufe unbe torne; bar unver bevil vele volles. of opende fic de erbe
van ber bevinghe, unbe in ber erben bevil echter vele volles; funber-
liken in ener ftebe, bar vertich unbe Hundert vorghingken. bar was en
21.230. mebe, Herman van | Anthiochient, de rep an in deme valle be mober
13. War: dar. 21. Sahigele' : 'ghigeler' R.
1. Hormannus quidam genere Vien- nensis, educatus Antiochie.
254 II. Detmar«Epronif von 1101—1395.
SB; Marien; ve halp em, bat he quam vorheven uter erbe up bat land,
a.
2,17,
dar be was al feler.
+ In beme fulven jare do vorgink be ftab Katanien, be bar is in
Cecilia, van ertbeuinghe. enes baghes, er de funne upgint, bo vor⸗
ghinghen van ber plaghe be Bifcop mit finen papen, en abbet mit 405
moneken, unde bes menen volles wol 15 bufent. of was deſſe plaghe
ſwarliken in veme hilghen lande, bar ane vele borghe unbe ftebe vorghin«
2.214
2,14
LER
ghen, unbe criften unde heyden bar mede; mer Got bewarde be ftab
Jeruſalem ungheferet 2,
+ In beme jare 1170, alfo de twe vorften, be koningh van Dene: 10
marken unbe hertoghe Hinric van Beyeren, weren vorliket in ber
ſchelinghe, de ze underlanghes habben van ber Ruyaner weghene, bo
fenben ze beide ere boden in bat lant to Ruyen, unbe bedwungen ze, bat
ze moften en gheven jarlifen exen tyn8®,
+ Dar mede ſchilkede hertoghe Hinric dorch gunfte des koninghes, ıs
bat fin bochter, de wedewe fat na Freberifes dode, des vorften van
Radenburch, wart ghegheven fime fone, deme junghen koninghe van
Denemarken.
+ Hir mede wart vrede unbe vrowede in al ben landen, allenen v 254.
bat bat was ſere wedder be Ruyaner, be bar node wolden to deme 2
loven, unde lever hadden gherovet unbe fchinnet *.
+ In der tyd do wanderde men velich to lande unde to water,
unbe alfe lude in Denemarken unde Wentlanbe vroweden fil des vrebes.
in beme vrede wart befettet bat wofte land mit nyen borpen unbe adere;
be ftede nemen merkliken to3; funberliten be ftab Lubeke beterbe fit grotzs
in rifebom unbe an eren®,
90. In deme fulven jare leet fit dopen Iermer, ber Ruyaner here,
mit finen volte.
91. Do quam oc to Doberan bat convent ber grawen monele.
92. Dre jar dar na wart ghemarteret be ghude biſcop ſunte Tho⸗ zo
mas var Kantelberghe?.
93. Im deme jare Erifti 1171 des achten daghes na tweleften do
3%. "Die jar', fort. aus : "Deb jared'.
1. matrem Domini apud Rochems-
dor patrocinantem invocavit.
2. Bilfen 3, 2, ©. 134. -
3. Bol. S. 31 Anm. 4.
4. Et facti sunt vultus Sclavoram
subtristes propter confederationem prin-
cipum.
5. Et pacata ost via transenntibus
a Dania in Sclaviam —. Omnis enim
Sclavorum regto olim — pene deserta,
mune — redacta est veluti in unam
Saxonum colonlam, et instrauntur illie
eivitates et oppida et multiplicantur
ecclesi et numerus ministroram Christi.
Lebte Yan —
ats
weimal — ©. u 1174.
1170-1173. 255
tod Hertoghe Hinric van Brunswic over mer, unbe hadde mit eme
bifeop Conrade van Lubeke, abbet Hinrite van Brunswic, abbet Ber«
tolde van Luneborch, Prybezlaum der Wende heren, Gunceline van
Zwerin, greve Syverde van Blankenborch unbe vele ebeler lude, unde
21.20 quam to paſchen to Conſtantinopole mit twen duſent mannen. | dar
untfenghen ene be koningh unde be Toninghinne mit groter ere, unbe
fanden eme grote ghave, unbe hulpen eme, bat he quam to beme mere
unbe wan fchepe, bar mebe he overquam to Serufalem, to deme Hilghen
grave unbe to velen anderen fteven, bar be leve Ihefus Chriſtus ſilven
10 hadde ghan unbe ftan.
94. Do he weder toch, bo wurben up ber weberrehfe ſek bifcop
Conrad van Lubeke unbe de abbet Bertold van Luneborch, und ftorven
beybe binnen dren baghen, en na beme anderen. be bifcop wart bes
graven to Surs, bat het Tyro; dar was greve Gungelin by dan Zwe-
rin; de abbet wart begraven to Accaron
95. In deme jare unfes heren Erifti 1172 kal. Auguftit. de her-
toghe was mit den anberen vore waren; bo he vrefchebe eren bot, he
warb bes fere bebrovet. wo he feber vort quam bor de Turken, unbe
wo de foldan ene to Ararat lefliten untfint unde grot begavebe unbe
»leybebe vor fin land, unde wat eme mer uppe ber reyſe wedervor, bar. af
18 in anber wech vele mer befchreven.
96. Do he to lande kam, bo wart byfcop Hinric to Lubeke Toren,
de derde bifcop, en wol gheleret pape, alfo bat noch fchin is in finer
21.2». omellien , de he malede van ber repnen junchrowen Marien, be men in
3 affumpcione in deme bome to Lubeke plecht to leſende.
97. De bifcop Hinric ftichtede bat clofter funte Johannis to Lu⸗
befe, bar be hertoghe fin ghud to gaf, unbe brachte bar in fwarte monefe
van funte Ylien to Brunswic.
+ Im deme jare Erifti 1173 dre daghe vor lichtmiffen 2 do wurben
„in emer nacht ghezeen vürighe wepener in deme hemle; ve fetten ere fpiffe
unbe ftrebben ſunder unberlat. bit was en bofe betefeninghe, bat grot
mort unbe ſtrid fcholbe fin tofomenbe.
Dat ſchach aldus. des koninghes fone van Engheland, be junghe
Toninghe Hinric, de vorherbe Normannie, unbe morbebe alto vele vol-
31e83. bit dede he deme vader to torn, wente he kivede webber ben vaber!.
38. Rad “Brundwic' folgt gefilgt: "dat fhude. 24. renen’ : ·rehner.
1. dalſe e Balehung bes Datums; (Fehr. 11).
vgl. &. 34 Anm. 3 3. multique moriuntur.
2. Jan. 30. . enee apparue- 4. Pauli 3, ©. 105.
runt in celo de nocte 3 idus Februarli
2,2.
2,2.
»,n.
2,2.
256 IH. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
By ber fulven tyd bo hadde beleghet ve ftab Rotomagh in Branc-
riten: koningh Lodewich van Vrancriken, de junghe koningh Hinric van
Engheland, greve Philippus van Blanderen mit groten vofte, unbe deden
dar merclilen ſchaden.
+ In veme jare Erifti 1174 do wart ghemartelt be hilghe biſcop Tho-s .
mas varı Rantelberghe | in deme 30 daghe na dem daghe, als he quam web- 81. 20...
ver in Enghelant, umme vefpertyb dages, nicht verne van bem altare.
By ber ſulven tyd do ftarf Noradinus, en koning ber Turken?; fin
fwagher® Saladinus, em buchtich here, wart do koningh. de kindere
Norabini ve maleve he tomale erflos. Be toch in Egiptum, to Babi- 10
Ionien, to Aaron; al de lant bedwanc he, unbe vingh ben koning,
de Muleves heet®. of toch he in Syrien wente an Damascan, unbe
bebe bat fulve®,
In dem fulven jar bo was in ben landen grot upſtowinghe ber
water; nicht langhe bar na bo was alto grot dure tyd. U
In deme jare Erifti 1175 do weren twe grote prelaten kivende
umme tyblit ghub?; be ene was be erfebilcop Hinric van Remis, be
geote walt hadde in Vrancriken; be ander was be proveft van Aret®. be
propeft wart bormorbet unbe ftarf. in bem bobe [vet he ben ande»
ren vor richte; de bifcop ftarf nicht lange dar na, unbe quemen beybe =
vor enen vichter. bit wart 30 ghebelet, bat ze van deme gobe beyde
nicht beholden; wat anders ghebelet 16, bes is uns nicht | witlit®.
+ In deme fulven jar bi funte Egibius daghe 1%, bo wart be fünne
21.288.
j ſchynlos in ber foften ſtunde des daghes.
+ Im deme ſulven jare bo wart ghehilget van paves Allexandro be2s
erſebiſcop ſunte Thomas van Kantelberghe!t.
+ In beme jare Erifti 1176 bo fenbe koning Hinric van Enghelant
fine boben to ben paves, be bat ſcholden fweren, bat de Toning were
unfchulbich des dodes funte Thome mit rade unbe mit babe. des wolbe
be pabes bar nicht by laten; mer he fende twe carbinafe jeghen em ins
Wallande 12; de vorhorden ene unde untfinghen fine eebe. ze brochten
19. Hort : een e.
1. V.B.3u1174: civitas Bothomagi.
Bauli 3, ©. 118.
2. Nur ad.bin flarb 1174 Mai 15.
3. Saladinus genere humilis.
4. Chaream regni caput. Rahira.
Willen 3, 2, &. 140.
5. regem, quem all Mulenem vo-
cant, alil Capham perimit. Der Kafif
Abe. Wilfen3, ©. 139; 142 Aum. 145.
6. rognum Syrie ot Egypti sub una
redigit potestate.
7. Fuerst antem inter eos Invidia
magna de potentatu, qufa ille domina-
tur Flandrie et iste Francie.
8. prepositus de Aren Aribaldus.
9. ambo in brerl ezinodonat, Das
uebrige Zuthat Di
10. Eept. 1; ve B. zu 1176: idus
Septembris — Sept,
11. V.B. zu 1 J
12. ad Gallie paries.
1174—1178.
257
fine ſake an ben paves; be let ben koningh (88, jodoch were gicht gher
ſchen bor finen willen, 30 ſcholde He teen over meer mit twen hundert
ribbere unbe Inapen, Gode to love une ver kryſtenheit to ftertene '.
+ Im deme jare Erifti 1177 do vorfonebe fit keiſer Frederik mit
sben panes Alexander, de mennich jar weren gheweſen ſchelende, unde
de criftenheit quam to guber voreninghe. be? paves be quam webber to
finer befittingge unbe vele andere bifcope, de be keyſer hadde vorbreven.
+3n deme fulven jare® helt de paves en grot concilium to Rome;
21.77°. bar weren befam|melt bifeope unbe abbate ſunder tanl ut alfen lanben.
“.p.
9,2.
io dar· wart alle ding webber gheſchicket to trofte unte vrede ber hilghen
terfen, be bar weren vorftoret binnen ber tyd bes unvredes. \
+39 ver fulven tybS wurben vorwunnen unbe gheſlaghen to Jeru ⸗
falem alto vele Heyden vanfven criften.
99. Im deme fulven jare bo toch aver ve feifer vor Meylan unbe
ısbelegäbe bat. bar mas hertoghe Hinric; be hadde deme keyſer ghevuͤret
15 hundert ribber unde Inapen ®. vo be hertoghe to leſten wolde webber
to lande varen, bo bat be keyſer ene to blivende; he wolde nicht dor nöt
willen fines landes. he bat ene aver, unbe vil em bar mebe to note;
he en wolde ven keyſer nicht untwiben. Dit vorſmade deme keyfer, unbe
ꝝ warp fin unhulde up em. of gingh deme keyſer bit alder negheft, bat
be brofte Hertoghen Hinriles ſprak to fime heren: ‘jü is joto be frone bes
keyſers komen vor de voͤte, ze kumpt jů, Here, noch wol np bat hovet'.
100. De hertoghe quam bo to lande, unbe feet bernen Halverftab
101. In beme jare Erifti 1178 in deme baghe fanctt Mauricii?.
25 bo wart bifcop Olrik unbe vele ghuder Tube vanghen.
102. De vorſten unbe beren weren beme hertoghen vil quad,
Sr. unde clagheben deme keyſere over | ene, funberlifen maxcgreve Tideric
van Landesberghe; de ſprak ene an mit campe.
103. De keyſer war bo Meylan, unbe warf finen willen in Sum-
»barbie. van denuen toch he do in Dudeſche land, unbe horbe ber vor ⸗
ften claghe. he let ven hertoghen laden, ene werve, anber werve, berbe
werve. bo he nicht vor ene quam, bo leghde ene be keyſer im be achte;
umme dat he bar inne blef jar unde dach, bes wart to Wergeborch en hof.
1. rex juravit, quod nunguam de
consilio suo vel jussu fuerit interfectus.
Bed quia occasione turbacionis, quam
erga ipsum babuerat, ocelsus fuerat, pro
illo mox optulit 200 milites ultra mare
per annum ibidem moraturos, se ipsum
crucesignans infra triennium transfre-
tataras. 1172&ept.27. Banli 3, &.102.
Städteihroniten. XIX.
2. Zuſatz Detmars.
3. Anno antem sequenti (1178).
4. Zuſatz Detmars.
5. V.B.: zu 1178. Sie
bei Allalon Rov. 25.
©. 186.
"6. ©. ©. 36 Anm. 4.
7. Sept. 22; |. S. 37 Anm. 6.
17
Balbutn II
iften 3, 2,
92.
&.®.
=.
2
Ku
258 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
+ Im deme jare Erifti 1179 do wart be koning Philippus van
“ Brancrifen ghekronet to Remis van beme erfebifcope Willelmo, fime
ome, be bar bifcop was to Remis. deſſe koningh Philippus was do
en junc here van 14 jaren. fin vaber, koningh Lodewich, levede noch;
be was wol 70 jar oft. He hadde regneret wol 40 jar; bo he bes Ien-5
gher nicht hunde bearbeyden, bo leet he up bat rife fime fone. deſſe
koning Philippus hadde en lovelich anbegin; he was godevruchtich unbe
lerede fin vol Gob vruchten. he vorbot fin volk ovel fprefent unde
eeve uppe fchaghtafelen odder wortafelen!; wen wen he bat horde, be
wer ribber ober knape, be leet he werpen in bat water; bat fulve was 10
en ghelfette over al fin rike. fin erfte kif was jeghen Helv van Karent 231. 27°.
unbe Ybrech van Bellot unde ven greven van Kabilon®, be bar grote
walt deden ber geiftlifen achte; fe nemen ver papen ghud mit walt,
unbe befchatten fe unplichtichlifen,, wen ze wolben. bit wrof de junghe
Toning mit rechte, unbe dwanc ze dar to, bat ze moften al, bes ze to1s
untechte babben ghenoten, webber gheven unbe beteringhe [oven, ve walt
nämmer to donde. bor beffer milbicheit willen gaf eme God enen zeghe
jeghen fine viande, de fit befworen hemelifen jegen em; de varwan he
mit groter fraft, unbe jaghebe ze ut beme rife.
104. Im deme jare Eriftt 1180 do wart to Werkeborch en Hof; 20
dar wart hertoghe Hinric anebelet echt unbe recht, lenh unbe eghen. do
lenede te keiſer dar na in ber vaften greven Bernarde van Anehalte
4.8. dat hartichbom to Saffen, veme bifcope van Eofne dat hertochdom to
Veftfalen*, unbe be anderen land anderen heren.
105. De hertoghe fit do fere werebe mit ben Wenden webber be 2s
vorften.
106. Over to leſten quam be keyſer in Saſſenland mit fo groter
macht , bat be | hertoghe wec vore over de Eine. Bı.Ta,
107. Dar toch eme be keyſer na unbe beleghbe Lubeke; do was de
hertoghe vorber toghen to Staden. bejborghere binnen ber ftab toso
Lubeke weren in forghen. be keyſer was bar mit groter macht; he
hadde mit eme ven koning van Almannien 5, ven foning van Ungharen,
ben koning van Behemen.
108. Dar quam oc to be koning Woldemer van Denemarken, ve
wart bar bes keiſers man. 3
1. juraments, que ab aloatoribus turicensi.
frequenter in curlis vel tabernis enor- 3. contra Alios iniguitatis Imbertum
ınfa flerl solent, in tantum abhorruit, de Bello loco et comitem Oabilonensem.
quod u. |. w 4. ©. &. 37 Anm. 8.
2. Hebo de Carantonio in pago Bi- 5. ©. ©. 38 Anm. 5.
1179-1181. 259 °
109. De borghere unboben deme hertoghen ere anlighenve not,
bat fe de lenghe deme keiſere de ftab nicht mochten voreuntholden; were
over, bat he je mochte binnen ener beſchedenen tyd untfetten, fe wolden
eme de ftab holden, of en God bes ghunbe, en ganz jar. bo be her⸗
stoghe bat horde, wo bebrovet he bo was, boch dankede he deme rade
unbe ber menheit erer truwe. he unbot en webber, bat he nyner veb»
dinghe fic vormodede; mer er be ſtad unberghinghe unte je alle wurben
vorberft, fo mochten fe lever fic fetten unver ven feifer. do be boden
weber quemen unbe feghben, wat be hertoghe hadde raden unbe vulbor ⸗
io det, bo wurden be raat unbe be borghere fere bedrovet, bat fe ſcholden
21.2». unberen eres leven heren, be en vele ghudes hadde gheban, | unde noch"
ten cleyne wäften, wat be keyſer by em ghudes wolbe bon. to leſten,
wu nobe fet anghinghen, fe leten mit eneme menen abe unde vulborbe
be beghebinghe mit beme keiſere togan, bat he ſcholde be ftab unbe de
16 borghere to Lubele laten by al ereme ghube unbe vryheit unbe by rechte,
alfo hertoghe Hinric en hadde lenet unde gheven; bat ſcholde he unbe
fine nakomelinghe to ewigher tyb en beteren unbe nicht ergheren, unbe
ſcholde ey bar up gheven fine hantveſtinghe, bejeghelt mit finem keifer-
liken inghefeghele.
» 110. Dat vulborbebe unbe’ belovebe be keifer, . unde gaf en bar na
fine Hantveftinghe. alfo wart eme be ftad antwordet by deme rike to
blivende.
111. In deme ſulven jare ſtarf paves Allexander, do he ſik hadde
aı.ze. mit deme keiſer vorevenet. bar na wart paves Lucius ver | jar twe
3 manebe unbe achtehn daghe. .
+ Im veme fulven jare ftarf de clare vorfte koning Lodewich van Sa
Vrancrilen to Paris!, unbe wart begraven in ber kerken unfer leven
vrowen, bar eme fin vrowe Adela leet malen fchone graf mit vorheve⸗
ben belden 2.
” + In beme jare Erifti 1181 do ſchach enes ſundaghes bi funte 2, 2.
Laurencius daghe en grot tefen to Orlens in Vrancrike?. em prefter
ſcholde miffe leſen unde hadde twe oftien upgheleghet. do he quam to
deme paternofter, bat be oftlen weren confecreret, bo vant he de enen
blobich; de vinghere wurben eme blobich. he leghede fe in bre ftebe up
ssbe corporalen*; en yſlich ſtede wart blobich. hir quemen to Toning
Philippus van Vrancriken unbe vele volles, be feghen bit fulve. dar na
1. 1180 Ott. 19. ere,, ac gommis subtilissime decoratum.
2. sepulchram miro artiflcio compo- 3. apad Aurellanum.
situm ex suro et argento et lapidibus et 4. super altare.
17*
v.B.
3.
9,2.
260 II. Detmar-Ehronik von 11051395.
nicht langhe do was en prefter in beme fulven rife up eme flote Karola;
“ alfo he ſcholde breken ene oftien conſecreret, bo en Kunde he ze nicht bre»
ten, mer volben!; des hadde en bei ſteltnitze des vlefiches, bat ander
del fteltnige bes brobes. des ghelifes fchach in eme ftebefen, bat heet
Soran. deſme ghelit fchach of to Atregh?. al deſſe wunderliken ftudes
in beme facramento ſcheghen bor ber unmisliten ketterhe willen, be bo
leyder was in Vaſconia, bar nicht van i6 to ferivenbe.
112. In deme fulven jarg in dem bervefte brachte bifcop Wichman
van Meghedeborch ven hertoghen Hinrite deme keiſer to hulden. bar
vorlovede de hertoghe alle vorberunghe an fin eghen unde an fine leen, 10
funder Brunswic unbe Luneborch unde dat eme bar to beſcheden was,
unbe | vorfwor bat land to bren jaren. B.2e.
In deme jare Erifti 1182 do weren hertoghe Otto van Burgun«
“ dien, bifcop Wilhelm van Remis, greve Philippus van Vlanderen mit
ener macht jeghen ven koningh van Vrancriten. be koningh toch inıs
Blanderen uppe ben greven unbe vorherebe fin land; bat fulne dede be
greve in Vrancriken webber ben koninghꝰ. bit orloghe vorlitebe
koningh Hinric van Engheland unbe fin fone *.
113. Im deme fulven jare do vor hertoghe Hinric to Engheland ;
bar blef he dre jare. »
114. Do ftarf de koningh Woldemer van Denemarken; fin fone
Knut bat rite vort befät.
Im deme fulven jare do nam be keiſer der Greken van Eonftantie
nopolim, Manuel gheheten, en husvrowe criften ute Wallande5, wente
«be Ratinefchen hadde he wert unbe lef; of gaf be koning van Vrancrifen 25
fine bochter keyſer Manuels fone.
+ In deme jare Eriftt 1183, alfo de koningh Philippus hadde dre
jar vegneret in Vrancriten, unde was olt 17 jar, do hadde he ene fun«
derlike gramichept jeghen be juͤden. he hadde dicke van en feghen hort,
bat fe ſcholden alle jar enen | criften minfchen boben in deme Hilghen 29a
dunredaghe vor pafchen, unbe opperen bat blot to vormalebienbe be
criften, bit gingh em naa; He bot over all fin rike, men ſcholde de
jůden vorbriven ut ben lande. binnen Paris mas ber juͤden gar vele
komen togabbere, unbe woneden bar inne borch ſekericheyt willen. mangh
6. unmidliten' 118 : "unminfliten'?
1. integra manens per medium ost 3. Rex — terram comitis Stephani
replicata. vastat et comes Flandrie terram regis.
2. apud castrum Carolam, apud 4. Pauli 3, ©. 159.
Soronam oppidam, apnd Attrebatum. 5. Latinamgue uxorem duzit.
1182—1183. 261
ben weren etlike, be fit beferben, ben let he al exe güb; be ſik nicht wol⸗
ven beferen, ben nam he ere gud unde let fe briven uteme lanbe. in
ber tyd vant men vele unghevüghes mangh en, bat ze be criften under«
breten in er veneft mit gholbe unbe mit fulver, bat ze jüben wurden;
sof bat ze be hilgen vate, alſo kelle unde monftrancien, de en to pande
ftunden, unerden, wo ze kunden; fe eten unbe brunfen bar ut unbe ere
finbere, wen je wolben. ok bo men fe eres gubes beroven wolbe, bo
nemen ze be pande, be en ftunden van bem criften, funberlifen wat
horde to gobesbenfte, alfo ghulden cruce, kelke unbe boke obber ander
io miſwede, unbe wurpen bat in be vüfnige ber hemelifen Tameren, als
men bat na wol bevant. aldus wart beme Toninghe ere bosheit open-
baret. bo ze weren vorbreven, bo let be foning van Vrancriken when
21.29. al ere fpnagoghen unbe fcole to | ferfen unbe cappelfen.
115. In beme fuloen jare bo was be Teifer to Erphorbe, unbe
"sswolbe vorevenen ben bifcop van Megence unbe ven lantgreveni. up
ener loven vor deme feifere wart en brenghent ; de love vel mit ben lu⸗
den in enen unreynen gank; bar vordrunken de greve van Zwarteborch
unbe anbere greven unbe heren unbe ribbere wol by hunderden; be keiſer
unthelt fic vil kume in eneme vinftere.
2» + Dh, der tyd wurben in Vlanderen vele Tettere ghebrant van ben
bifcop Willerino ? unde greve Philipp van Vlanderen.
+39 ber fulven tyb bo weren be koning van Arrogun unbe be
greve Raymundus van funte Ylien 30 dotlike viande, dat ze nemant
kunde vorlifen. bes was en arme hilfich minfche, de iheet Durandus;
25 beme quam en openbaringhe van Gode, bat he ze ſcholde vorlifen. to
eme tefen wart eme ghefanb van veme hemel unfer leven vrowen bilde;
bat hadde in ber hant eres leven kindes bilve in ener ſchiven; bar was
umme fereven: ‘Agnus Dei etc.’ ; bit i8 fo vele fprofen: ‘o bu Inam
Godes, wente bu benimft de ſunde ver werlt, ghif uns vrebe'. bo be
21.20 gube minſche wifebe bit bilde vorften unbe heren, be bat wolben feen,
unbe de beinomebe koning van Arrogun unbe be greve bar to quemen
unbe ſeghen, bo fprefen je mit wenender ſtempne, bat wer en leet, bat
fe gy vianbe weren ghewurben. Dar mebe fmoren fe enen ewighen
vrede to holdende an Gode. hir na ſchach noch groter teken: 30 we bat
ssbilve ever fin ghelike van eme beroret hadde up finer koghelen, zo wat
viant eme toquam, 30 grot, bat he finen brober hadde vormordet, wen
2. “uteme lande toti. auß: *uten landen”. 22, “By':‘3p', Iroth! Arrogun': Arrogum' 8.
1. &. S. 39 Anm. 7. 2. ab archiep. Bemenst Gutllelmo,
E21
as
2, 37%.
3,37.
262 IU. Detmar-Epronik von 1101—1395.
;. be fach an bat tefen, bat ſines brober morber droch, tohant vorgat he
ſines unmobes unde wart fin vrunt.
+ Im deme jare Erifti 1184 do vorhof ſich en kif tufichen koning
Philippus van Vrancriken unbe beme greven van Vlanderen umme en
fand, bat heet Biromonbia. bat land Habve be greve van Wlanderens
bejeten manich jar mit unrechte; bo bat de koningh efcheve, bo wolde be
greve bat nicht vorlaten. do mafebe ve foningh en grote hervart, unbe
toch jeghen den greven van Vlanberen. de greve en kunde eme nicht
webberftaan; hir umme wel he vore enwech, unbe bebobebe to fil ven
exfebifcop van Remis unbe greve Tibald, enen marſchalk bes koninges!, 10
unbe bevüljen alfe fate te deghedinghe tufichen deme koninghe unbe gre- 21. 20.
ven, alfo bat de greve al bat land wedder gaf, ane be borch to funte
Quintin unde Berona , ve eme be Toning vorliebe fine daghe.
+ Als me ſprak, fo ſchach en tefen in der hervart. bo be foning
mit fime Heer quam bi en flot, bat het Bonas, unbe tüvebe bar eneıs
wile vor ber tb der armen, bo wart getreddet van groten volle unbe
perven al bat Tofn up den velde; of wart bat nebber gheflaghen mit
zeyſen unbe mit zefelen to voberinghe ber perbe. bar ſchach dit wunder,
dat al dat korn beyde ghetreddet unbe nedderſlaghen wis in ber tyd ber
arne fo gans webber up, bat men mer kornes brachte in. be jhünen, ven 20
eft deſſe ſchade nh ghefcheen were. in ber anderen jeghen, tar bat her
was bes greven van Vlanderen, wat bar wart ghetrebbet, dat en mus
nicht webber.
+ In deme fulven jare do weren de Sarracenen in beme hilghen
lande unve vinghen vele criftenen ; ze morbeten fe unde breven fe uteme2s
lande. bes quemen over mer be patriarcha van Iherufalem, be prior
des hofpitales unbe de meyſter des tempels. fe brachten de ſlotel vesni.za.
tempel8 beme guben koningh Philippe van Vrancriten, unbe beden
umme hulpe?. des bat He alle bifcope unde prelaten ſines rikes unbe
anberswor, bat fe leten prebifen unbe toherben bat wolf, to thende over so
mer unbe to vorbrivende be heyden ut deme Hilghen lande. bit wart
vullenbracht, alfo dat alto vele volkes toch over mer, tat hilghe land to
befchermente. of fende ve koningh finer eghenen ridders unde knapen
gar vele mit finen eghenen koſten, be® mit ben anderen volfe vordreven
de heydenen ut deme lande. s
By ber fulven tyd was be koningh Philippus up fime flote to
1. Theobaldum Blesensium comi- Serufalem afßienen um im Abend
tem, Frandie senescallum. Tan. Röbridt 2, ©
2. Die Gefanbten bes Känigreiche 3. Zuthat —E
1184—1185. 263
Paris, unde vornam enen groten ſtank van pole unbe van hore; bir J
umme böt he al ven borgheren van Paris, dat fe ſcholden tovoren fteen
unbe fand, unbe laten al ve ftraten in ber ftab brucghen, up bat ehn
reynicheyt over al de ftab wurde; of bat fe eren olven namen vorlore,
sben fe olbingges hadde. fe het to dem erften Auterria !, bat is en hor⸗
ftab, dor des hores willen, bes je vul was; bar na wart fe gheheten
Paris van Paride Allerandro, de dar en fone was Priami, des Tonighes
van Troyen.
D1.308. 116. In deme jare unfes heren Criſti 1185 do fat de paves Ur⸗
io banus na paves Lucio unde was dar ane en jar 10 manede und 25
daghe.
117. Des ſulven jares makede be keiſer fine twe ſone to riddere,
koning Hinrile und hertoghen Vrederile van Swaven. to beme hove to
Megentze quam hertoghe Hinric van Brunswic weder van Enghelande.
1sbar worden ribbere achtet uppe vertich duſent, be to deme hove weren.
+ Im deme ſulven jare do ſchach in Gothia grot ertbevinghe; in
deme April dar na wart de mane ſchynlos.
8*
+ 3% ber tyd bo was en abbet van Kalabrien, de heet Joachim; 20, 40.
be quam to deme paves Urbanum to Berne?, fine vechticheit to bemi-
afende. he was vorluchtet mit ber gave ber vornuft unbe ber prophecien,
alfo bat openbare is in vele boken, de he Heft befchreven 3, funberfif over
bat bof ver openbaringhe,, bat he delet in ſos alvere, bar he uns fettet
in bat fofte alver*. of Heft he beſchreven van ven pavefen, be tolomende
weren bet an ben feften, beyde in ferifteswife unbe in ghebilde lik ghe⸗
ꝝ malet nach ber egelicheit eres levendes. of heft he befchreven ven lop ber
tyd nach ben bucftaven ber erften reghe, alfo dat under ven Ieften bof-
21.30». ftaven ſchal de werlt hebben en ende. he ghift eme | isfifen bokſtave Hun«
bert jar to, bet to bem z, umbe fpricht, bat Eriftuß is gheboren under
5; na beme fonne 30 wer wy, be nu zint, unber beme x. nach finer
so prophecien zint vele ſtucke ghefchen; wat vortan ſchal ſchen, bat wet God
alverbeft. deſſe fulve abbet Joachim Heft voreghefeen funte Dominicum
unbe funte Srancifeum, menich far, er ze wurden gheboren, unbe [et ze
malen mit Heberen unbe mit eghelicheit der wife to levende ber orben,
6. “aheheten‘ z'ghetem 2. 10. "Rucio'fehlt. 19. “Berne': “Bernde' 8.
1. Lutetiam — nominaverunt. ewigen Evangeliums, flarb 1202. Dol⸗
2. morantem apud Veronam. Tinger in Raumers Hit. Taſchenbuch
3. sieut ex ppusculo quod seripsit 1871, ©. 319—38,
legentibus liquerit. Abt Joachim von 4. Im Folgenden ift Detmar felfte
Floris in Kalabrien, Berfaffer bes fog. ftändig.
8=
a
264 IH. Detmar-Epronik von 1101—1395.
de van en fint utgheſproten, unbe fpraf bit in ber prophecien, bat menich
minfche ſcholde falich werben in erme hilghen levende unbe lere.
118. In deme jare Erifti 1186 do wart in beme bifcopbome to
Lubeke ftichtet dat clofter to Reynevelde.
119. Dat warbe buwet int vifte jar;jbo wart be convent vans
grawen monelen bar vorgabberet.
+ In beme fulven jare bo wart in ber lucht ghefeen en vͤrich hus,
unde beweghede ſik an dem hemle van der enen ſtede to der anderen.
dar na nicht langhe, in deme negheſten jare, do wart dat hilghe land unde
be ſtad Jeruſalem ghewünnen! van deme heideſchen koninghe Salaha- 10
dinus, en koning to Syrien unde Egipten.
Bhy der ſulven tyd do quemen over en de aſtronomi in allen vi. zoe.
landen, oſtwort unbe weftwort, beyde criſten unbe heyden, unbe ſchre⸗
ven wisliken bit in alle lant, bat in deme herveſte fo ſcholde grot jamer
ſcheen in ven landen, funberlifen in Vrancrifen, als in ertbevinghe, inıs
ftormewinde, in vorethniffe, in mortflaghe. do ve tyb quam, bo vor⸗
nam men befjer ftude nerghen en, mer fo vele, dat ber gheren unbe ber
Iofen lude unbe ver fobbere? was vele in Vrancrife. grote gave unbe
koſtlile clevere wurben en ghegheven; hir umme gheven fit vele in bat
levent to idelicheit unbe to ledichghande dor bes ghenetes willen , be dar20
wol weren vrome lude ghewurben. hir umme bot foningh Philippus,
dat men en ſcholde nicht mer gheven kledere obber ander gave, mer men
ſcholde de gave’opperen unfeme heren Gode to finen love unde to finer
ere3. do deſſen Lofen luden konde nicht volghen de meet, bo ftormeben
je unbe bulderen unbe morbeben zic unberlanghes, unde er en vorret25
ven anderen. bit mochte fin de ftormewint unbe ander plaghe, de var
be aftronomi vore feen hadden un|be fprofen*. 21.308,
By der fulven tyb de koningh Philippus van Vrancriken was in
Aquitanien, unde war koning Hinrike van Engheland vele flote dar af
umme lenware unbe anber gub, bar he eme nene plicht van beve, alfo so
be ſcholde. des vorhuf fit webter be foning van Enghelanb mit fime
fone greven Richard van Pichardiend mit groten volke, unde toghen
webber in Vrancrike, unbe beleghben flote unbeaftebe. bo bit vornam de
koningh van Vrancrifen, be toch wedder to rüghe unbe bref fine vianbe
van binnen. bar wart be koningh van Engheland fo fere gheotmodighet, 35
je fil gaf in ben raat des koninghes van Vrancriten, al bat to donde
. Zweimal erzäßtt, f. $ 120. suas — pauperibus erogaret,
. frequens histrionum turba. . Zuthat Detmars,
. Deo promisit, quod omnes vostes 5. Comes Pictavensis.
.. 1186—1187. 265
unbe to latende, wat je untjcheveven!. ich love, bat bit were en wrake
Godes, went he hadde vele bobeler an fime Heer 2.
To ener tb, do he3 habe beleghet en flot in®rancriten, bo weren
be bobefere befammelt bi ener kerken unfer leven vrowen unbe joveben
sere fpil. bes was en bove bar mebe, bo he hadde vorloren al fin ghelt,
do vormalebigebe He God unbe unfe leven vrowen, unbe nam bar mebe
enen teen, unbe warp in bat bilbe unfer vrowen, be bat leve kint hadde
Si. sıe.in erme arme, | unbe warp deme Finde enen arm af. dar vlot ut ſchone
10blot, bat vele ſeken malebe to vefe. bit wart fo ghebelet: de monife bar
bi befeten nemen bat.bilve unbe brachten bat mit groter ere in er cloſter;
de junghe koningh van Engheland * nam to fil den arm unbe brachte en
an fines vader rile al blodich. be bünel vor in ben bobeler unbe plaghebe
en, bat he unfinnich wart unbe ftarf; he nam fine fele unde vurde fe in
1sbe helle.
120. Im deme jare Criſti 1187 in funte Ofrikes daghe do wuͤnnen
be heibene over mer be ftab to Serufalem unde bat hilge land. do beme
pavefe bat to wetenbe wart, He bebrovebe fit fo fere, bat he cortliten
bar na ftarf.
» 121. Na deme pavefe Urbano wart paves Gregorius en jar unbe
27 daghe. be let do prebelen bat cruce over mer; bat nam be keiſer unbe
de koningh van Vrancriken unbe be koningh van Enghelande, bar to vele
andere vorſten unbe heran.
122. In ber tyb feheleven greve Alf van Holften und greve Ber-
znard, greven Hinrikes fone van Raceborch, umme be land ber marke
des ftabes to Lubeke; bar umme quemen be greven beibe vor eren heren
aı.sıw.feifer Sredejrite. dar wart alſodan handelinghe, dat be greven beide
leten van ten landen, unbe gheven fe up in bes keiſers hende. of was
be keiſer wol bericht, wo des ſulven greven Alves vader de land hadde
sohertoghen Hinrike uppelaten, bo he Tubele begrep, unbe he fe vort
leghde to der fulven ftab veltmarke unbe vryheit; unde umme bat ve
ftab unbe borghere hadden langhe weſen in ber befittinghe ve? Tante
unbe ber vryheit, de en hertoghe Hinric hadde gheven, be bo nochten
levede, des fo ftebeghebe dat be faifer unbe gaf en bat to ewigher tyb
1. untſchededen': ·unſteden €. 6. pe’ fehlt e.
1. quod ipsi de tota querela secun- obsidione (castri Radulphi) moram fa-
dum judiclum curle regis Francle plene ceret, comes Richardus multitudinem
satisfacerent. Stilffanb von 1187 Jun. cotarelloram illuc pro succursu trans-
23. Pauli 3, ©. 177. miserat.
2. Zuthat Detmare. 4. Joannes, qui dictns ost sineterra,
3. dum ibldem rex (Philippus) in Allius regis Anglie Junfor.
V.B.
2,0
9,2.
den hegben!,
daghe.
266 IH. Detmar · Chronit von 1101 1308. *
umbeworn vort to beſittende. dar up ghaf he do, er he vor over mere,
fine hantveſtinghe, beſeghelet mit fineme keiſerlilen inghezeghele
123. In deme jare Criſti 1188 kal. Octobris. dar weren jeghen-
wardich ratmanne van Lubeke, be in ber hantveſtinghe beſchreven ſtad.
124. Dar na tod} de hertoghe Hinric vor fine ftab to Bardewic; s
dar lach He langhe, unbe wan fe to leften in funte Symonis unde Juden
+ 24 ver fulven tyd, alfo bat hilghe crxce wart ghewuͤnnen van
wat do gäeboren wart van kinderen, went beme kinde
upghinghen fine tfenen, dar vant | men mer 20 thenen obber 22, daräi.sıe.
jo ſcholden fin 30 obber 32.
+ Xo ber fulven tyb bo wart in beme werben baghe na funte Ylien
daghe? ghewunnen Afcalon van den Turken.
+ In deme fulven daghe bo wart de fünne ſchynlos in deme 18.
grabe ber junchrowen, unbe warbe twe ftunben, unbe bar beiwifeben 15
fit twe fternen by ber fünnen ®.
In deme negheften daghe bo wart koningh Philippo gheborn van
finer vrowen Elizabeth en int, bat wart gheheten Lodewich; dar van
was fo grot vrowede binmen Paris, bat fe feven nacht wakeden mit Tich-
ten unbe mit blafen*, unbe loveden God umme fine gave.
+ Im deme fulven jare do untfint bat cruce keiſer Frederic over
mer to thende jeghen be heyben®, bat hilghe land webber to winnende
van deme koninghe Salahabinus. of dor ber fulven ſake willen untfint
dat eruce koning Philippus van Vrancriken unde mit eme vele bifcope,
prefaten unbe landesheren. bat ſulve bebe de koningh Hinric van Enghe- 2
land unbe fin fone greve Richard van Pickardien, unbe vele bifcop unbe
heren mit eme, al be biſcop van Rotomach, van Belvach, van Kantel-
berch, van Karnot; vortmer landes heren, als be hertoghe van Burgun- zı.sıe.
dien, be greve van Vlanderen, be greve van Campanien unbe ander
vele, ber nyen tal en is befchreven®. alle land weren beweghet dar toso
komenbe; be bar nicht toghen, be moften gheven to Hulpe ven tegheben
eres ghubes?.
. + In ver nacht bar na, alfe deſſe heren bat cruce hedden untfan-
20
1. ab ipso autem anno Domini 1187,
quo crux Domini capta est.
2. 4 die Septembris. 1187 Sept. 5.
Wilten 3, 2, ©. 298.
3. apparueruntque stelle per diem,
ut in nocte. Wilten 3, 2, ©. 298.
4. fsculis accensis ac cereis.
5. 1188 Mr. 27 wg Mainz; Willen
4, S. 16; Röl ht 2, 6.134.
6. Willen 4, ©. 10—13.
7. Ueber ben Salabinszehnten |. bar
rast 4, ©. 17-2.
8. Die — 13 Januarli — factum est
eolloqulum —; mense Martio Parisiis
generale concilium oelebratum est —.
Eodem anno secunda die Februarii fuit
eclipsis Inne.
. 1188—1189. 267
ghen, bo vorwanbelebe fit de mane in erme ſchyne unbe warde wol bre IR;
ftunde. nicht langhe dar na do wart de mane ghezeen, oft he fit bewe⸗
ghede life nedder to der erben unbe var na fil webber vorhof upwordes
in finer erften ftebe.
5 + 32Y ber fulven tyd bo vorhof ſik grot kif unbe orfighe tufichen 20 46.
deme koninghe van Vrancrike unde veme foninghe van Engheland, bat
bes důvels fchilfinghe was, up bat be reyſe over mer nicht vortghinghe.
de koning van Vrancriten toch in bat lanb des anberen koninghes, unbe
wan eme af flote unbe borghe; des ghelikes dede eme ve anbere webber.
io dar wart be koningh van Engheland fere gheothmodighet, went fin 2 47.
eghene fone Richarb was webber eme; bar umme he fit fo grot bedro⸗ 20 «.
vebe, bat he tar van ftarf!. God was funberlifen mit deme Toninghe 29 46.
21.32. van Brancriten,, bat fil wol bewiſede in ter fulen | veyfe. do he lach
vor eme flote der Enghelichen, bat bar heet Levroſium, do habben fe
sgroten misquam van watere; be befe vor deme flote was vorbroghet.
be fet be koningh God anropen; bar wart em bat ghegheven van beme
hemle, bat funber reghen quam bat water ut der erben unbe ftowebe fo
hoghe upwordes, bat it quam ben perben bet to dem fabel, unbe warbe
fo langhe de vlote, dat de koningh mit fime vrome toch van deme flote;
bar na wart be befe droghe alfo vore.
+ In deſeme jare unbe in deme jare bar na wan beme Foning van 2, 4.
Engheland toning Philippus gar vil flote af, dat Got ftede to wrafe bes 29, 48.
blodes fancti Thome, be bar under eme van ben finen wart vormordet.
+ Im deme jare Erifti 1189, do be ſtad Barbewic was vorftoret,
25 bo beterbe fit Luneborch.
+ Dar na ftarf de paves Gregorius; be ftol blef levich 20 daghe;
do wart paves Clemens 3 jare unbe 16 daghe.
+ In deme fulven jare bo treckede be Feifer Sreberic mit ben erſe⸗ 20, .s.
bifcop van Ravennen unbe mit fime fonen, dem bertoghen van Swaven
i z ut alien over mer to dem Kilggen | grave bat wedder to winnenbe?.
ber anderen ghuben lude was nyen taal, ve mebe volgheden ut allen
landen, en bel to lande, en bel to watere. be Denen unde be Vreſen
mafeben to wol viftich hovetkokghen, de van Vlanderen 37 ſchepe, bar
1, Being II farb uno Jul. 6. per terras partes adeunt transmarinas,
2, Pault 3, ©. 181— Prefati vero archipresules cum magno
2. Barennatensis et Piranns archi- againe ** date transfretantes appulsi
episcopi cum multo populo, et Frideri- . w. Friedrich brach anf von
cus imperator cum flliosuo Suevie trans- Rene, wo er 1189 Apr. 23 einen
marinum iter arripfunt. Anno ergo Reichstag gehalten hatte. Willen 4, ©.
prenotsto fult ingens peregrinorum 55; Röhricht 2, ©. 136.
motio ae de diversis partibus per mare,
268 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395. .
;, fe in bat Hilghe land mede renfeben!. alfo fe quemen to Tyrun, alfo ber
manneben fe dat, unbe toghen vort vor Achon, unde beleghben dat?.
te koningh van Syrien unde Egipten Saladinus de quam mit groten
volke tredenbe, unbe wolde de ftab untjetten, bar leben be criftenen
grote not van den heyden, fe begroven fit umme unbe bepalven fit, bats
fe en nicht funden ſchaden, 30 langhe bat je mit ben heyden ftrebben,
unbe vorloren vele volles unde behelven ven ſtrid. bo toghen je vor
Tholomaiden unbe beleghden dat; bar leben fe grote not van ber viende
anvechtinghe, van hungere unbe van unwebbere und reghen, bar er fpife
dan vorgint, van bofer Luft unde ſukedaghe. bit hadde de abbet Joachim 10
tovore feghet, bat be tyb were nicht ghefomen, dat men bat hilghe land
ſcholde winnen, wente Gob van hemle was tornes jeghen be criften, be
bar inne woneben, dorch groter | bofheit willen, be leider bo grotter 21.32.
was in ben criften, ben in ben beiden. jodoch God gaf ven criftenen
pelegrim zodan ſtedicheit, J bat ze unvorfcridet weren, ben bot anto- 15
gande dorch des loven willen unbe leve des hilghen landes.
In deme ſulven jare do regnerde in Engheland koningh Richard
na deme dode ſines vaders. in ſime anbeghinne hadde he grot unghevel.
bat erſte ſlot, bar he up riden wolde in finer tofumpft, bat vorbrande
al tomale; vortmer de brughen, bar he over reet, be brefen under eme, 2
unbe vil im be graben mit bem perbe. of hadde he bar enjeghen gub
ghevel, bat koningh Philippus gaf em wedder be flote bes riles, ve he
finen vader hadde afghemünnen ; bar mebe vorband he fil in ene ftebe
vruntheyt unbe felfcap over mer to thenbe?.
+ In deme jare Criſti 1190 do bevül koning Philippus van Vranc- 3
riten bat rife finen (even vrunden, finer mober Adela, fime fone Lobe-
wich, dem erfebifcop van Remis fime oome*. he ſchikkede fin teftamen-
. tum unde untrichtebe alle ftude unbe toch 30 over mer. be gingh Jenue |B1.328.
to fchepe mit alto groten volfe, unbe quam to Achons. be foning van
Engheland feghelve ut van Marfilien unbe quam to Cypren; bar vant3o
be enen valfchen keyſer, den berovede he al fines ghudes unbe finer ere,
unbe vorwarf in beme werder ghudes alto vele®. bar na nalede he deme
8
[2
2,0.
2,0.
1. Ueber dieſe Flotte, bie 1188 theils
Mai 18, theils Mai 25 Dartmouth ver«
laſſen hatte, beziehlih Jun. 29 und Zul.
3 nad Liſſabon gelommen war, und et«
vn Besen, Ende Oftober vor Alta landete,
f. Röhrigt, 2 ©. 17077.
2. Die Beftürmung von Alte ober
Btolemais beginnt König Guido 1189
Aug. 28. Willen 4, ©. 258.
3. ®gl. Pauli 3, ©. 184, 209, 221.
4. Adele — et Guillelmo Remensi
archiep. — totum regnum Francorum
eum filio suo Ludovico commendarit.
5. 1191 Apr. 13. Wilken 4, ©. 197.
6. Unterwerfung Jſaals von Typern
1191 Jun. 1. Pauli 3, ©. 225.
1190.
269
hilghen lande; bar quemen eme enjeghen be ſchepe Salabini, bes konin- „J.B;
ghes van Syrien!, unbe leghden fe an mit groten wapene unbe 21/, hun ⸗
dert mit armborften. Got gaf ben Engelfchen grot ghevelle, dat fe de
heydenen vobeben, unbe fenfeven ve fchepe bet an ve grunt.
s + 2 ber fulven tyd do toghen be pelegrim bes keyſers enen ande⸗
ven wech unbe quemen in bat gheberghe, bar des ſoldanes lant ane-
gind2, de Heben Turken weren uppe ben berghen, unbe wolven en ben
wech weren®. be criftenen meben bo ben rechten wech, unbe wünnen ven
heiden bat ghebergh af, unbe voren over ane fchaben. fe jloghen ver
io heidenen vele bot, unde venghen enen to ereme groten lucke; be wifede
en ben wech, bar fe varen fchofben. be keyſer ſchuldeghede to des ſolda⸗
s1.3..ne8 boden, bat be heibene veme | heere fo vele ledes deden. be hoben
fegheben : “here bu Heft rovere unde morbere in bime lande, be bar ſchu⸗
fet in ven walben unbe in ben gheberghen; des ne fan fic oc min here
15 hir nicht bewaren ; wanne bu fomeft vorbat, bu fcalt vinden gut ghemad’.
do vor be feifer vort. by eme zee dar wolde be heibenifche vanghene bat fe
bleven weren, dur bat water willen, unbe ſeghede en, fe ne vunten vor⸗
bat nen water; unbe bat heere ne wolte do nicht bliven, en duchte ve
herberghe to na. unde voren vorbat an enen gangen dach in groter hitte,
unbe leben groten borft unbe hungher, perbe unbe lude. fe quemen to
feft by brod*; dar Herbergheben fe unde drunken dat water fo ghirliten,
dat er dar af vele ſek wart unbe ſtorven. bat heere vor vorebat; be
Turken quemen fe an mit groteme arbeive unde mit eme groten heere,
unbe weren by en nacht unbe bach, unde ſchoten uppe fe, bat nen man
as ute deme heere komen ne mochte ane ſchaden. bo untranden en be boben
des ſoldanes 5. de feifer vor bo vort to Konin; de heydenen ftrivven mit
31.335. eme unbe worben ſeghelos bi ber ftat; erer wart | ane mate vele gheſla⸗
ghen. fin fone, ve hertoghe Vrederic, wan de wile de ftab unbe herber«
ghede bar inne. ene borch lach binnen der ftab, dar was uppe de ſoldan;
sovor ber borch feghen be criftenen alfo langhe, want fe ben foldan darto
dwungen, bat he en bes gaf®, bat fe do hadden ghuden vrede unbe
ghuden kop al bor fin land?. do be keyſer bannen vor, be heydenen bre«
13. *Hefe‘ fort. aus: hevefl”.
1. obriam habuit navem unam
br Jun. 7. Pauli 3, ©. 226.
2. Apr. 26 bielte bie Deutichen
einen Ruhetag Im Kaobicea umb Über-
ſchritten Apr. 27 die Grenze des Sultans
von geoniam. Rohricht 2, ©. 159.
Mai 3 den Engpaß von Myrio-
tephaien, baf. 2, ©. 160.
4. bi em bofe brof.
5. Mais.
6. dar be in bes giffe gaf.
7. Herzog riebrich erobert Jconium
Mat 17; der Railer jhlägt die Beinbe
vor der Stadt und rildt ebenfalls ein,
Mai 18; der auf der Burg befindliche
Sultan von Iconium Nellt Geifeln und
s.®.
2=
au
2,8.
270 II. Detmar-Chronif von 11011395.
. Tem den vrede; bes behelt be keyſer ve ghizele unbe vorde fe mit eme to
Armenie. dar wolbe de keyſer ſwemmen over en water unbe vor⸗
drancki. bar wart grot jamer in der criftenheit. bar ftarf of be greve
Ludolf unde greve Willebrant van Halremunt unbe ber criftenen vele.
tes keyſers begrof men en bel to Antioch; bat ander bel vorde men tos
Surs unbe begrof it bar mit groten even. be hertoghe Vrederic, des
keyſers fone, unbe be pelegrime be voren to Antioch und bar na to
Alers 2. dar ftarf be hertoghe Vreberic vor Aters®.
+ In deme jare Erifti 1191 do wart gheloren koningh Hinric, key⸗
fer Vrederiles fone, to keyſer“, unbe befat bat rile in bat ach tede jar. 33«,
be was menlif jeghen be vianbe, unbe milde unbe walvich jeghen al
de Lübe,
126. In deme fulven jare ftarf paves Clemens, ve brubbe in beme
namen. na eme wart ghelorn Celeſtinus; be fat 6 jar unde 8 manebe
; unbe 11 daghe. alfo he im pafchebaghe wart comfecreret to pavefe, bes u
negheften daghes bar na wyede he koningh Hinrife to keyiers.
+ In beme fulven jare bo quemen de koningh van Vrancriken unbe
. dan Engheland tofamende vor Achon une beleghden be ftat, unbe leghen
dar vore vul na twe jar, unbe wuͤnnen ze to deme leften®, unbe kreghen
webber bat hilghe cruce unbe be criften vanghenen, be Saladinus hadde v
ghevanghen binnen ber typ.
"+ Im en 14 daghen des manbes Junii bo wart de fünne ſchynlos
in beme veerben grabe bes krevetes7, alfo and, bat men ben ſchyn ber
funnen binnen veer ftunben nicht vornam.
+ 34 ber fulven tyb do ſturven uten heere vor Achon en greve vanzs
Vrancriken, en greve van Elaremunt, en greve van Perciß®, de her⸗
toghe von Burgundien, greve Philippus van Vlanderen.
+ Im deme jare Erifti 1192, alfo | be heyden binnen Aſchalon sı.ss«.
vornemen, bat be beyde Toninghe van Vrancriken unbe van Engheland
hadden Achon, be mechtighe ftab unbe flot, ghewünnen, unbe en wol uns so
hant ghinghe, do vruchten ze fit fere, unbe vorleten Ajchalon unde ander
ftebe, be fe den criften afghewännen hadden, unbe vorvloghen nteme
bie Deutfchen gumen die Stabt, Mai 167—169.
2. Rohricht 2, ©. — 3. &r flarb 1191 Jan. 10.
a 2-2
108 Ing über Tarfus
nah Danke oo erenktanfte, unb fam 6. 1191 Jul. 12. Willen 4, &.360.
Jun. 21 nad} Antiodten, gegen Enbe 7. 23 die Junti in 7 gradu cancri.
Auguft brach er won bort auf, fam über 8. comes Theobaldus Francie sene-
Tripolis nad Tyrus und traf Oft. 7 scallus et comes Olarimontis et comes
im Lager vor Alfa ein. Röhricht 2, ©. Particensis.
F 1191—1193. 271
lande. de criften voren in be ſiede unbe vunden fpife unbe drinkens
ghenoch; bat delden fe mank fit. koningh Philippus van Vrancriten
vant vele untrume an deme koninghe van Enghelande, bat he ghendt
unbe nam gave van ben heydeſchen koninghe Saladinus, wente ſtedes
slepen boben tüffchen en beyben , bes vorbrot eme fere. of was he franc
ghewurden. hir umme toch be bor Appullen webber to landet; he quam
wedder erft to Rome, unde untfink de benebictien van Geleftino.
+ Bynnen ber tyd do bief koningh Richart van Engheland noch
over meer unbe bebwanc be heyden ghevanghen, bat ze feholben webber
10 gheven unde wifen hillichdom unde criften ghevanghen, alfo je vore had⸗
den ghelovet. do fe des nicht Funden bon, bo let Ge ber heyden vif
a1.se.bufent boben, unbe be rifeften befcattebe He, unde feet fe vrh lopen. |
bar na toch he in Cypren, bat he ghewuͤnnen hadde in ber utrehfe; bat
Inant vorkofte he ven templerer vor grot gůd?.
3 + Im veme fulven jare wurben gheſeen vele ftrive van wapenen
Inden in ber lucht, be to ener tyb bewifeben fit unbe vort bar na vor«
ſwunden. dar na by funte Elizabeth daghe® wart de mane ſchynlos
unbe warbe wol twe ſtunde.
127. In der ſulven tyd bo venck de koningh van Denemarten
abifcop Woldemer van Sleswik, de fit hadde wedder bat rife fettet, unbe
heit ene vil na 14 far in fwaren benden.
128. In deme jare Erifti 1193 bo ghewunnen habben be criftenen
Aders weder, unbe be koningh Richard van Enghelande wolde bo varen
to lande, bo wart he fchipbrofich, unbe quam hemeliken vort or be land
abet to Wene. tar wart he vanghen unbe antwordet beme feifere, unbe
wart fint mit groteme ghude Lofet.
+ He mofte gheven vor fine vengäniffe twe hundert bufent mark
lodighes fulvers. hee leet hinder fich greven Hinrit van Campanien,
finer fufter fone*, unde bevul eme bat hilghe lant; bat vorftund he mit
au. soo groter wiſ heit unbe ſtedicheit, allenen bat em bat fur wart, wente hat
was al vorheeret. bo bat feghen be templerer, be pelegrim unbe ander
eriften in ben lande, bat he ſtede was, fin bfot to ghetenbe umme ben
2 M. "do — quam’ fort. auß : "do wunnen de eriftenen Mäend weder. de foning .. fo lande
unde wart fpipbrofidh; do quam he’.
1. Philipp veriieg Alta Juli Fr 3. Nov. 19; V.B.: 20 die Novem-
Saladin serflörte Allalon Sept. 1: bris,
Billen 4, ©. 376, 428. 4. utrlusque regis nepoe ex parte
2. Ermorbung, der Geifein Aug.20; sororis. Heinrich, Graf von —E
baf. 4, ©. 389. Ueber Cypern daſ. 4, war ber Sohn ber Maria, Stieff er
&. 186. PHilipps und Richarbs.
2.5
2,52.
8.
2,8.
2,5.
272 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
loven, bo gheven ze eme bes koninghes dochter van Ierufalem, unbe
toren en bo to eme koninghe i.
+ Im deme fulven jare bo ftarf de Toning Salabinus to Damaffen,
unbe feet twe fone, Zafabinus, deme gaf He bat rife to Syrien, unbe
Meralicius, deme gaf he bat lant to Egipten. bo he ſcholde fterven, dos
bevul be deme, de fine banner plach to voren, unbe ſprak: ‘nim enen
dot unde henghe ene up enen ftafen, rid dor be ftab, unbe rop Inbe:
zeet, ghude fübe, de koningh van Ofterlanbe ſchal nu fterven, unde
nimt nicht mit fit van al deme rike, mer enen olben dok', unbe Kir mebe
ſtarf ge?. .
+ In beme fulven jare to Iet de koningh Philippus van Vrancriten
werven an ben koningh van Denemarken, bat be em fenbe en finer
füfter, de wolde he nemen to echte. des wart be koningh van Denemar«
ten bil vro, unbe fenbe em Ingheburch, ene ftolte, | tuchtege, vromesı.s«.
juncorowen ; de unfent he mit groter hochlicheit to Atrecht. he maleveıs
bar enen groten Hof; he leet ze dar na kronen to ener Toninghinnen®.
dar na nicht Ianghe van toverye unbe des duvels broghe wart he er fo
gram, bat be er nicht mochte feen; jo hadde fe nyne ſchuld. he leet
Inden, bat borch maghefcap willen moft men ze belen, unbe mit beffen
reden vorwiſede he ze van fil. be erbare vrowe wolde nicht weber to20
lande, mer blef in Wallande in ener gheiftliten fteve. bo de vrunde bit
clagheben ven paves Geleftino, de fande tive carbinale to Paris, bit to
deghedinghen, bat fe be foningh ſcholde weber nemen to finer bederven
vrowen; bo ze bed nicht kunden bon unbe vruchteben ere levent to vor.
leſende, bo toghen ze hemeliken webber ut deme lande. 2.
In deme jare Criſti 1194 do was in Vrancriken tuſſchen Compen ⸗
dium unbe Elaremont* zo grot unweder in reghen, duͤnner, blixim
unbe ſtormewint, bat ni bes ghelikes was vornomen, be bo leveden.
mit deme reghen villen bo ftene never, zo grot alfe eher, unbe beben
groten ſchaden in fuben, be van ben valle ber ftene | unbe van birimfl „u.
fturven. bar mebe vorbarf in gharben de vrucht unbe dat korn in deme
lande. of wurben raven ghefeen in ber lucht, be vurben vürighe brenbe
T. ’ene' fehlt e.
1. Zabella, Enfelin Amalrih I, Malik a Aeaypten: Aitten 4, ©.
Säwefler Balduin IV, heitathete ihn 500, 506; © richt 2, ©. 205.
1192 Mai 5 in britter Ehe. 2 all Bermähtte | fh mit Inge-
2. Salabin flarb 1193 Mrz. 3; von Borg 1198 %
feinen brei älteften Söhnen aha Ma 4. in page —E inter Claram-
iit al-Afbal Vamaſtus und Syrien, montem et Compendium.
1194.
273
in beu minbet, unbe verbranben van ſteden to ſteden alto vele buwes, „IB;
dar ze vloghen. beffe plaghe let God van hemle ſchen dorch groten hates
willen unde unmifbicheit der twyer Toninghe van Vrancriken unde Enghe-
fand, wente zobber ber tyd, bat fe beide quemen over meer, bette nu zo
swurben fe ny vrunbe, mer orlogheben unberlanghes unbe vorderveden
to beten ſiden vele landes?. de koningh Philippus van Vrancriten be m.ss.s6.
toch in Normandien twhe over, unbe war unbe vorbervebe bar vele
flote, des ghelikes dede webber koningh Richard van Enghelanve in
Brancriten.
10 Vy ber ſulven tyd mit beme fulver, bat de koningh van Enghelant
gaf, brachte be keiſer ber vorften vele weder to fime denfte, unde vorbref
ben hertoghen Dbadar van Behemen wante an bes keiſers bot®,
unbe
orloghede uppen marcgreven Albrechte van Mifne bet an des marcgrer
ven bot. de fulve marcgreve Albrecht habe finen vader bar vore ghe⸗
2.302, vanghen, unbe nam |eme finen ſchat, ben he to Mifne behalven Habbe.
ðſeder let he den vader ledich, unde orloghede doch up ene, wante de
na des marcgreven Albrechtes dode behelt de keiſer de
vader ftarf®.
marfe to Mifne ledich wante an ſinen bot.
Do be keifer vorevenet hadde fit jeghen be vorſten, He bat fe, bat
fe wolden gheloven, bat bat rife ervede, alfo andere rike bot. bes ghelo-
veben ze unbe gheven eme bes hantvefte®. bo bit de Saffen vornemen,
it vorfmabe en fere, unbe maleben grote beghebinghe uppe ben keifer. do
bat be keiſer vornam, he hadde angheft vor en, unbe fet be vorften ledich
eres ghelovedes, unbe fande en er hantvefte webber in bat grote ſulve
25 beghebingh ?.
Do be Heifer an Dubefchen fit overevenet hadde, he vor aver to
Bulle weber, unbe ghewan bat, unbe ghewan Sichlie unbe Kalabre®.
Dar to dode he manighen ebelen man, de weber eme waren. he let fe
han unbe fet fe flepen be perbe bor be ftrate bit an ben bot, unbe martede
fe mannigherlege wiß®.
6. begden' : beden L.
1. cum rostris suis vivos carbones
Portantes.
2. athat Detmars.
imrich entfegt Yergog Ottolar
Fr act ae ee gem Reichstage zu
4. Mai Albı 1195
Ian. 21 —— — ©.
5. Markgraf Otto wurde 1189 im
debruat von feinem Sohn gefangen ge-
Grädtehroniten. XIX.
nommen, kam burch einen Vergleich mit
bemfelben in Freih ei, und farb 1190
Febr. 18. Toche
6. Auf dem eigen Bi burg
1196 tim April, Toche ‚m Anburs
tentag zu Mn "ins im
ee arm
8. Zweimei erhlt; \ $132,
9. 8.8.48 Anm. 5. Toeche ©.455
—57, 579—85.
18
©®.
358.
2, 57.
®=
a
274 ° IH. Deimar-Cpronif von 1101—1395.
He fcop of ene vart over mere!;, bar ghewan men Baruth.unde
belach Thorun ; dat bief ungfemünnen?.
He fcop of, bat de vorften fineme fone Vrederike to koninghe [o- 21.30.
eben unbe eme fworen 3.
129. Im deme fulven jare do wart greve Alf van Holften koninghs
Knutes man van Denemarten.
130. Im ber tyd bedwanc be fulve koningh Eſtlande unbe de ande
ven lande to finer cronen; bat* bearbeyde fin broder hertoghe Wolde ⸗
mer mit vlite.
In deme jare Erifti 1195 bo quam ber Toningh ber Moabiten tret- 10
keden in Hifpanien unde vorheerben bylanghes al bat lant. be koningh
Hilvefonfus van Caſtellen be toch em enjeghen mit eme groten heere;
he ftreb do mit em, unbe wart zeghelos; als men ſprak, zo wart em afghe-
flagen ber criften viftich bufent 5, unde he quam mit cleyne volles enwech.
In der ſulven tyb do was alto grot wuler in Vrancriken; bes was 15
en vrome prefter, be het Fulco; be prebelebe 30 ſcharp, bat be lude fit
"beferben unbe gheven webber allen wufer:
To ber tyd bo hadden be twe Toninghe van Vrancriten unde van
Engheland grot volk to beiden fyben befammelt, unbe quemen togabere
by Yiolbun 6. als fe wolven enen ſtrid angan, des gaf God en tefen, »
dat koningh Richard van | Enghelant leghde af fine wapene, unbe trat aı.sse.
„to deme koninghe van Vrancriken; be gaf ſik in fine gnade, unde vengh
van em to lene Normandien unbe Picarbien?, dar ze umme kivet hadden;
bar mebe wart he fin man; bar ſworen ze tofamenbe enen fteven vrede 8.
131. In deme fulven jare ftarf hertoghe Hinric ve lowe vanzs
Brumswic. dre fone he let: Otten, be ſeder keyſer wart, Hinrife ben
palanzgreven, unbe Wilhelme den hertoghen van Brunswic.
132. By ber tyd bo toch be keyſer Hinric fin andermal in Ytalien;
bar bebe he grote bat, unde vor bar na over mere®.
In deme jare Erifti 1196 bo was fo grot upftoiwinghe ber vleteso
unbe ber watere, bat in vele jeghen vorghinghen alto vele dorpe unbe
vorbrunfen bar binnen be lude, quik unde wat bar levede; ok dreven en-
19. “togadere' : *togardere' 8.
1. Zweimal erzählt; f. $ 132. r & Bl. ©. 46 Anm. 1 und unten
2. S. 6.47 Anm. 3. Die Blotte bei
fube 1197 zu Anfang Sorenter von Artntanoram casa fa Alsantar.
Meffina ab unb landete Sept. 22 u at. "TE m Biturloonst Juxta Isol-
kon. Dale —e Di. 25 genen, — gonum. 1195 Da. 5. Sant 3, 6.209.
462, 416; Kl gt 28.001 —* 7. comitatu Pictavensium.
8.1190 an. 15. Ban 3, ©.200.
3. Zweimal ergäpft; |. $ 134. 9. &. 6.47 Anm. 3
1195—1197. 275
wech be molen unbe be brüghen, funberlifen be, de bar leidet weren „IB;
over be Sehne, be bar vlůt dor Paris !.
In ber ſulven tyb braf koningh Richard van Engheland finen loven 20, 58.
21.352. unbe eeth, den be fworen hadde beme koninghe Philippo van | Brancri-
sten. be toch in Brancrifen unbe wan hemeliten en flot, dat het Bullon,
unbe braf bat an be grunt ?. de koningh van Vrancriken dede bes gheli⸗
kes webber in Engheland; he beleghbe em flot, bat het Albamalla, unde
wan bat binnen feven weten, unbe brad bat to grumbe. be koningh
Richard wan hir weder Novecort, half mit gave unde myt ghübe; bat
10 flot blef nicht biy em, mer be foning wan bat webber,
+ Dy der fuloen tyb ftarf de bifcop Mauritius van Baris, en
vader ber armen unbe em troftere ber bebrüveben. he hadde geftichtet
brie abbebie bi fime levende?. bo he ſcholde fterven, bo leet he feriven
enen bref in groter ſchrift; dar ftund inne zo: “if love, bat min Lofer
is leve, unbe bat if ſchal upftan uter eerven to deme jungheften daghe'. be
bifcop bat dar umme, wen he bot were, bat men ben bref leghde up fin
herte, allen Tuben to leſende, unbe begroven ene bar mebe. bit dede be
bar umme, bat in den baghen was en unghelove veler Tube, bat in dem
jungheſten daghe fceghe nin upſtandinghe ber Inbe efte der lichame, mer
2» alfenen ber felen in bat rike Gobest.
133. In deme jare Erifti 1197, bo de keyſer Hinric fines willen
21.36». en deel |habbe gheichapen, bo ftarf he; men fpraf, eme wurbe vorgheven.
134. He hadde vore mit den vorften maket, bat fe finen fone Bre- S.B-
derile ſcholden nemen to koninghe, en kint van jaren 5.
= He habbe vele landes mit walt unde unzechte bekreftet, in ben he 55,
grote mort begint in bifcopen umbe prelaten unbe unhorfam was ber
hilghen lerken.
+ By ber fulen tyd bo fach koningh Hinric bes hilghen landes
over eneme vinftere up fime Hogheften fale; he nighebe fit to verne over
sobat vinfter; He ſchot bar nedder, unbe vil den hals entwe®,
Im ber tyb ftarf of de Toninghinne van Unteren? to Btolomayde,
18. 'umme dat’: dat ſehlt L.
2,8.
1. villas destruxit et homines habi- 5. He ſchop oc, bat be 2 n finen
tantes in eis extinzit, pontes etiam fla- fone Breberife to Soninge en unbe
minls Be Sequane vonfregit. Bel. ©. 286 m, gme foren. — 47 Un-
um. mi
2. castrum Milionis in pago Bitari-
censt dolo cepit et fanditus evertit.
3. quatuor abbatias fandarit.
4. quia de resurrectione corporum
malt! tempore suo dabftabant,
6. Heinrich von Jerufalem (ſ. S. 221
Sum. h N) (as 1197 Sept. 10. Röpricht
2%
7. Die Shmeher Bhilipps, Warga ·
va, Je Wittwe König een Sue) I. ei e
18*
82
PP]
276 IU. Detmar-Epronit von 1101—1395.
;, em fufter bes Toninghes van Vrancriten. ze wolde nach beme bobe eres
heren wanberen to beme hilghen grave, unbe blef bot an beme weghe.
By der fulven tyb do was greve Baldewinus van Blandern afr
trebende van deme benefte unbe ber truwe, be he bes jares vore habbe
ghelovet deme koninghe van Vrancriken in ber ftab Compendiu. be gafs
fit bo to deme koninghe van Engheland, unbe wolbe van koningh Phi-
lippo nicht mer leen untfanghen.
135. Im deme jare Erifti 1198 de vorften in Dubefichen landen
en | del foren Philippum, keiſer Hinrikes brober ; en bel foren den gre- Sı.se.
ven van Poyters Otten, hertoghen Hinrikes fone van Brunswic; bar io
af wart grot orloghe in ben landen.
136. In deme fulven jare na Eeleftino wart paves Innocencius
18 jar 4 manebe unbe 23 baghe !.
Deſſe ſulve paves Innocencius was ovel gheweghen Philippo, kei⸗
fer Hinrites broder, unde al den ghenen, de en wolden vorderen to fer is
9,9.
fer, unde dede fe al to banne; mer hertoghen Otten van Saffen gunde
he wol, unbe let ene kronen koningh ber Dudeſchen to Alten 2.
Im deme fulven jare nam be gube prebelere Fulco enen anderen to
fit unde beterben alto vele ſunder, ſunderlilen bofe vrowen, den bo clo»
fter wurben gheſtichtet, dar ze ruwe habben unbe lebe umme ere funbe. 2
By der fulven tyd ſcheghen grote teken jeghen ben [op ber naturen.
in Hbernia to Rofet? in dem altare ve win confecreret vorwandelde fit
in blot unbe be fteltnige bes brobes in vleſch. dar na nicht Ianghe was
en ribder ftorven in Vermenbefio, be ftunt van bobe up; he ſeghde vele
totomenbe dinge; he levede langhe tyd funber fpife unbe drenke; dar ...
na ftarf he. dar na in Wallande bi funte Johannes daghe do oil en
dom van bem hemle up bat korn unbe vorbarf bat tomale; be dow finel-
kede ander nicht, mer zo bat honich. dar na vor funte Margareten
baghe* bo quam en ftormewint, unde mit eme reghen villen grote ftene hir
nebber van beme heinmel, unbe vorhof fit van Tremplat bet an dat clo- so
fter Chale in Wallandes, une ſloch tor erben de winftode an ben gharben,
be bome in deme holte, bat forn up ben velbe.
Hir na ſchach gröter jammer in ven vifen. be foningh Ppilippus
van DBrancrifen, be bar ghwerlde hadde en gub wort®, de ftebeghebe web-
15. ‘en mwolden! : "he wolde ©. 23. De’ fehlt 2.
1. ©. S. 48 Anm. 2. autem Julio.
2. ©. ©. 47 Anm. 7. 5. a Trebaco usgne ad monasterium
3. apud Rosetum in Bria. Chale.
4. Bor Jul. 13; V. B.: mense 6. Zufag Detmars.
1198—1199. 277
ber in be jüben to Paris, funber raat unbe wifgeit, be he vore habe vor „KB;
breven ut beme lande; he was nuͤ webber be gobeshufe unbe alle geiſtlike
achte. bar na ſchach bit, dat Toningh Richard van Engheland toch
jeghen ven koningh Philippum mit 15 Kunert ridderen mit cotarellen
sunbe mit votghingheren, ber nin tanl was, unbe vorherben bes rikes en
grot del. koningh Philippus vloch to fime flote Gyfortium mit vif hun»
Bı.36a. bert ribberen, unbe | quam mangh bat heer ber Enghelichen; he brak
dore mit konheit; he vorlos bar fine beften vibbere unde quam Tume
fulven enwech!. var na toch he wedder in Normanbien unbe vorherbe bat.
io des ghelikes dede webber be Toningh van Engheland mit deme greven
van Vlanberen 2, unde nemen beyde groten vrome, unbe be Franſoyſor
jummer fopaben®.
In der fulven tyd bo vorwarf hertoghe Philippus van Swaven,
en brover keyſer Hinriles, vele ſtede bes Romeſchen rikes, Bir umme,
15 bat itlife hadden ene foren to keyſer. jeghen ben orloggebe hertoghe Otto
van Saſſen; deme halp paves Innocencius, koningh Nicharb van
Engheland, de greve van Vlanderen unbe be erfebifcop van Kolne. be
koningh van Vrancriken be halp deme hertoghen Philippo van Swaven,
up bat he vormiddels eme mochte fine viande vorwinnen.
» De paves fende enen carbinal in Vrancriten, be heet Petrus be
Capua; de fcholbe bat orloghe vorliten tüffhen beme Toninghe van
Brancriten unde van Engheland; bes Funde he nicht vullenbrenghen;
des fette He bat orloghe vif jar in daghen!.
31.310. Im deme jare Erifti 1199 do | Habbe koningh Richard van Enghe-
a lan beleghet en flot in ener gravefcap fines riles, he het Qemonite. bar
was up ghevloghen en vibber, be hadde groten ſchat ghevͤnden; ben
efchebe de Toningh. de greve heghede ben ridder bor bes gudes willen.
be ghiricheyt beweghebe ven koningh, bat he nicht wolde theen van veme
flote, he ne hadde bat ghewuͤnnen. bes fchot en to mit eme notftal® in
zobat heer des koninghes, unbe ſchot en bor fin lif, dat he bar varı ftarf®.
na em vegnerbe fin brober, be bar heet Johan ſunder erben.
+ Im ver fulen tyd bo befworen fit de Franzoyſer unbe ve Vene⸗
bier, unbe toghen over meer to Conftantinopolim, unde floghen ut ber
1. "Vejuben‘ de’ fehlt. 16. 'Micard': "Eghard' 8. 19. mode‘: "mochten" e.
1. 1197 Sept. 38. Pauli 3, ©.272. 5. balisterlus quldam ex Improviso
2. comes autem Flandrie eo tem- gnarellum transmittens.
pore sanctum Audomarum cepit. £ Richard ſtarb 1199 Apr. 6 auf
3. Zufag Detmars ber dem Bicomte von Limoges abgenom«
4. 1199 Yan. 13. aut 3, ©. 272. menen Burg Chalup. Yaulıa Er
2,9.
2,0.
2,6.
2,6.
278 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
J. Grelen keyſer, unbe wunnen be ftab, unbe boben ber Greken alto vele,
unbe fetten dar Baldewin to keyſer, de greve was to Vlanderen i.
+29 ber fulven tyb do wart Petrus, em carbinal, gefant legate
in Vrancrifen; be helt en mene confilium ber bifcope, abbate unde
prior, den ſank to legherende umme be miſſedat bes koninghes Philippi, s
be he bewiſede in ber koninghinnen Ingheburch. beffe raat wart vülto-
ghen, dat na 20 daghen ?, been kolningh wurben ghegheven to beferinghe, zı.sm.
30 wart be fang gheleghert in deme ganfen rike. bes wart ve koningh
tornifch , unde vorbref al de bifcope, prelaten unbe prefter, be bit dor⸗
ften kundeghen, ut deme vite, unde nam ere gub. bar mebe nam he fine 10
vrowen Ingheburch in rechtme torne, unde leet ze befluten up deme flote
Stampas, unbe benam er allen troft®. 5
137. In deme fulven jare do ftalleve koningh Philippus vor
Brunswic; over be ftat blef unghewuͤnnen.
138. Do wan oc hertoghe Wolvemer Reynoldesborch, unde bes ıs
ghunde bo vort arbeyden na ben landen in Norbelbinghen, wo be be
brachte under be cronen to Denemarten‘,
Im deme jare Erifti 1200 in deme baghe ber hemmelvart unfes
Heren do wart van ber milden gave unfes Heren vullenbradht en ftebe
vrede tuffchen twen koninghen, koningh Philippo van Vrancriken unbe 20
koningh Iohanne van Engheland. dar na des mandaghes bo wart bes
koninghes fone van Brancriten Lodewich ghehantrumwet 5 junchrowen
Blanke, des Toninghes Hilvefunft van Eaftellen bochter. bor ber vor-
eninghe willen fo gaf folningh Johann van Engheland ber brüt, finer zı.sre.
niften, to gave unde erme heren Lodewich al be flote in Brancriken, bezs
ſyn brober unde he hadden wünnen®, unbe bar mebe wat bes rikes was
over meer”, fturve he ſunder erve®.
139. Im deme fulven jare wan hertoghe Woldemar be ftab to
Hamborch; dar vent he greven Alve.
140. Of wart eme bo Raſeborch unde Zegheberghe. >
Im deme jare Erifti 1201 bo wurden ghefanb twe legaten in
'gefant': folgt getilgt “em”.
1. Franci cam Vonetis Oonstantino- 4. Bl. S. 46 Anm. 1 u.oben $130.
pollm capfunt et Baldulnum comitem 5. Auxit in uxorem.
Flandrie imperstorem constituunt, Kott« 6. —*
timopel tourbe 1204 Mr. 12 erobert, „u „unse munitlones et urbes et
albuin Mat 16 gekrönt. Willen 5, ©. m totamgne terram, quam rox Fran-
289-285, 327; Möhridht 2, ©, 218. Anm ceperat, prefato Lmäorioo ot here-
2. usque ad 20 dies post natale. as suis quitavit,
3. apud Stampas in castro sıfb ro- 7. terram cismarinam.
elusit, 8. 1200 Mai 22. Pauli 3, S. 301.
12001202. " 279
Brancriten, Octovianus Hoftienfis unde Johannes Vercellenfist, umme
ene voreninghe des Toninghes mit finer vrowen Ingheburch. Kir umme
wart en grot raat upghenomen ber prelaten unbe vorften unbe juriften,
unbe wart ghehanvelt 15 daghe in der jeghenwarbicheit des koninghes.
setlite fprefen, ve koningh were plichtich, fin wif webber to nemende;
de anderen fprefen, he ne brofte bes nicht bon. bo beffe kif fo langhe
hadde waret, bat de koningh hadde vordreth, bo nam he fine bebberven
Bı.97a, vrowen, unbe vurde fe hemelifen enwech, unbe bot 30 to ruͤghe, | bat be
untfanghen hadde Ingheburch alfo fin bedderve wif; bat ze vort fiveben,
soil langhe ze wolben?. des vorwunderden fit vele, unde fchemeben fit,
unde toghen enwech exe ftrate.
By ber fulven tyb bar na ftarf Maria, be unedhte vrowe bes 2, or.
Toningges Philippi, bar he twe finbere van hadde, be de paves Inno⸗
cencius echtebe mit finer Bullen, alfo van em be koningh bat®.
15 Dar na nicht langhe do eſchede koningh Philippus van Vrancriten 2. 67.
manfcop van ben koninghe van Engheland, umme bat gut unbe herfcap,
de he hadde in Aquitanien, Pictavien unbe Normandient. be gaf eme
bad}, 15 daghe na paſſchen to komende binnen Paris, unbe dar to ante
worben. bo de koningh Johan van Engheland bes nicht en bebes, do toch
ande in de benomeben land unbe vorheerede be, unbe bebe veme koninghe,
alfo ge wers fünbe.
141. In deme fulven jare pribie idus Novembris do ftarf de
koningh Knut, unbe be ſilve Woldemer, fin brober, wart to koninghe
topet.
» 142. De was en arbeydene, wis man, unde malebe bo to riddere
21.38. finen | oem, greven Alberte van Orlemunde; be underwan fif ber flote
unbe ber (and, unbe hadde clene webberftand ©. j
143. Do worben be van Lubeke var to bracht, umme bat fe van
deme Romeſchen rike nene helpe kunden hebben ever van ben heren ber
solande, bat fe fic moften fetten under bat rile to Denemarten. de koningh
ghaf do ber ftab unbe ben borgheren fine breve, bat he ze ſcholde laten
bi erme rechte unbe bi erer vriheyt; be wurben befeghelt mit finen in⸗
gheſeghele.
B=
8»
+ In beme jare Eriftt 1202 bo fenbe paves Innocencius twe legas „Y-B;
1. Octavianus Hostiensis et Joannes 4. pro comitatu Pictavensi et Ande-
Velitrensis us ut logatus. ‚gavensi et pro ducata Aquitante.
. Kup — 5. 1202. Pauli 3, ©. 306.
3. quöd factam eo tempore pluri- 6. Reim.
bus displieuit.
280 * IH. Detmar-Ehronik vom 1101—1395.
; ten, bat weren twe abbatet, in Vraneriten to bem Toninghe, bat je
ſcholden en confilium halden mit ben prelaten unbe landesheren, to vor«
likende ben unvrede, de bar was tufichen ben twen Toninghen, unbe
hadde langhe waret unbe was biffe vorliket; of bat je vul deden vor den
fchaben , ven fe hadden dan in clofteren une in gobeshufen. be Toninghs
van Vrancriken kerde fil dar nicht an, mer he toch.mit ben Britanier
in Aquitaniam unde Engheland, unbe wan bar vele flote, unde vor«
heerde be | land, wor he kunde ?. vi. asd.
144. In deme ſulven jare wart greve Alf los ghelaten; des wart
deme koninghe dat hus to Louenborch antwordet. 10
145. Vy ber tyd wart de ſtad to Righe buet.
+ 39 der tyd dre daghe vor unſes Heren hemelvart do was grot
ertbevinghe in vele jeghen, ſunderliken in deme hilghen lande; dar vil
nedder de ſtad Achon® mit bes koninghes pallaas; ok vorgink Tyrus be
ſtad, Archas dat wigbelde, dat ſulve en grot bel van Tripolis, unbeıs
alto vele lude bevillen in ben buͤwe“. hir na wart dure tyd unbe grot
koghe in ben Tuben.
+ Of wurden in ber tyd ghehort greſelile ftempne, de bar repen
in der lucht van tokomende jammer, bat bar ſcholde fcheen, als fit wol
bewiſede unbe hir na i8 gheſchreven ®, »
+ Im deme ſulven jare do tegnerbe be tüvel in den Tateren. fe
hadden enen keifer, ve het David, prefter Johannes ſone; de was Toningh
over ganfe Indien. ben Tateren buchte 30, bat be keyſer David, ve en
gut criften was, fe to fere befchattebe unbe dwunghe to benefte. fe
nemen enen raat, wů ze en mochten | bringhen to beme bobe. bar was, „...
mant en clok Tatere, be heet Eingischam; be gaf ut deſſen raat, bat veer
ſcholden keſen ven viften, 9 ven tehnden, de neghenteyn den winter
gheſten unde alfo vort bet an bufent unbe bufent werde duſent; bar fe
alle denne quemen to eme, be ſcholde ever alle koningh weſen; wat be
hete, bat fchofben fe alle bon; we bes nicht en bebe, de fcolbe fin leventso
vorlefen?. deſſe raat behaghede en al wol; fe quemen an ben kore bet to
6. be übergefprieben. 27. 'neghentepn’ : 'neghentepnde" 8.
1. Innooeneius papa misit abbatem 3, magnaque pars arbis Achonensis
de Hammarli —. Qui adjuncto sibl cum palatio regis corruit.
abbate Triumfontium — utrigue regi 4. plebs plurima suffocatur.
— preceperunt u. |. w. Abt von Eafa- 5. De hino terre sequitur aterilitas
mario. Pauli 3, ©. 309. et hominum mortalitas.
2. Äquitaniam intravit et adjunctis 6. Ausmalung ber Worte: vox ter-
sibl in auzilium Pictavensibus ac Bri- ribills auditar. j
tonibus munitiones multas cepit. Pauli 7. eui omnes usque ad miortem per
3, ©. 309. omnia obedire teneantur. '
1202. j 231
eme 1, ven beten ze Chaam; bat wart bo er keifer. deſſe keyſer befam- „-B;
melbe fe unbe bot en by erme levende, dat fe deſſe bre undoghede nicht
mer ſcholden oven, alje Loghene, bive unbe eebreten, up bat de God ber
hemle nicht fit en tornde up fe. bar mebe delden fe fit in twe heer, unbe
stoghen bore bat rite to Inbien, unbe flogen bot al bat fe vünben, of
ſloghen fe bot den koningh van India, een rechten heren, unbe al fin
gheſinne, ane ene dochter; be wart ghegheven to ener husvrowen dem
Cingiskam. fe toghen in bat land, em bel to perben unbe en del to
sı.ssa, offen, en bei to efelen, en bel to vote. ber Tateren was zo vele, | alfe
ao des ſandes in deme mere, nemant hunde en webberftan, ze en floghen
se al to ber erben.
+ Ban veffen Tateren is vele gheſchreven, des if Kir en cleyne
roren wil. men left aldus, bat ze in fteltniffe hebben miftalbighe per-
fonen, grote oghen, brebe antlate, cleyne licham, Torte bene fnel to
ıslopene na beme wilbe, ze riven meer ben fe lopen, be wif fo wol als
de man, unbe aljaghet fe na den wilde. unreyne fint fein allen binghen
in etenbe, wente fe rolen nicht diſch obber taflen obber dvelen; fe hebben
nen brot. ze ſpreken unreynelilen, 30 en wulf hulet obber loyet zo en
oſſe?; er fangh 18: alan alan®. nicht vele wonet in Hufen, mer meft
»in paulun. ze fint al meſt ghube fchätten unbe ghude jegher.
+ Of fal men weten van ben goͤden ber Tateren, bat fe loven an
enen God, be hemmel unde erben heft gheichapen; nicht vele heben zet,
mer ze hebben vele afgobe, ben ze ere ere beden; bat fint bilde ghemalet,
be fetten fe uppe twe vilt obber ſyden want, bat is ghemafet alfo twe
»bruften 5, wente fe loven unbe hopen bes, bat vruchtbaricheht gheven be
21.39. göbe erme quefe, unbe bat ze bat | beivaren vor alle arich. deſſe gobe
malen to be vrowen; ze fetten fe uppe fchone waghen unbe voret fe van
fteven to fteben®; ze opperen en bat herte van allen wilden derthen,
bat men vengt, van aller ſpiſe unbe ghedrenle to erften. er fette hebbet
sofe, bat nen kehſer feole mangh en fin, he en fi ghekoren; fe ſcholen mit
erme keiſer alle Inant unberbreten, wor fe onen. fe hebben vele toverye
33. *ere er fort. aud: meer ne. 2. "vengt': "wegt'?.
1. ipsum in dominum elegerunt. imaginem hominis fact, que ponunt
2. Cantantes mugtunt ut tauri vel ex utragne ostii tontorli parte, et quld-
Wlalant ut lapl. dam de filtro In modum uberum femine
3. hanc cantilenam: Alai alei com- subtus illa.
muniter ao frequentissime canunt. 6. Alla vero de pannis soricis fa-
4. nec tamen orationibus — ipsum ciunt, illague multum honorant; qui-
eolunt. dam ea ponunt in pulchro curru coo-
5. habent idola quedam de filtro ad perta ante ostium tentorli.
an.
9,72.
3,7.
2,76.
282 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
;, unbe widenbes mangh fit, dar fe loven to hebben, alſo to Gode ſulven.
14. ot loven fe, bat er koningh Chaam fi Godes ſone; alſo beden fe ene an,
bat he mot brie fine Ine boghen, de em fcal tofprefen.
En bunfet des, bat nen groter here fi boven eme in ber werfbe,
unde bat fe vormiddelſt eme ſcolen noch unberbrefen al de werlt. 5
+&n dunket of dat nene ebbeler lude zint in ber werlde dan fe unbe
bat be criften vor fe fint mer Hunde. fe dunket fit to gub mit jemende to
. fprefenbe odder handelinghe to hebbende. groten wuler hebben ze mangh
fit, jo to ber maent vor 10 penninghe 11 webber to ghevene. gyricheit
grot is mangh en; gherne nemet je gave, mer nicht gheven fe wedder; 10
en bunjfet van homode eres herten, bat ze des wol fint werbich. grot 2ı.:e.
taricheit is mangh en; alfenen bat fe grot unbe vele quekes hebben,
nümmer bobet fe en fcap to eren luſten; mer went boch wil fterven ebber
is vorborven, zo bobet fe bat unbe eten. unkuſch unde untuchtich fint ze
to den vrowen, funberlifen to ben ghenen, de vromede fint mit en inıs
den lanbe, alfo be van Georgie, van Turken, van Perfen, van Armes
nien; fe holdet nene ee mit echten vrowen; 30 vele alfo he vuͤden Tan,
mad} he nemen to wive; ze zeen nene maghefcap an in dem echte, mer
. allenen in mober, fufter unbe dochter. of find be Tatheren unbarm ⸗
hertich; fe gheten minfchenblot fo drade alſo water; minfchenvlefch eten 20
fe unde drinken minfchenblot, alfe ven win, en bel umme nobe, en bel
. umme arjtebie!, en bel umme vruchten to malende anderen luden. fe
weten van vaften ebber wire nicht to feghenve, alle daghe ethen ze vleſch
van minfchen obber van anberen beerthen, ame muloleſch; des en eten |2ı..
fe in nenen tyben?. went fe vanghen enen viant, umme ben befamme- 25
len fe fit al ve vrunde unbe mafen ene werfcop; bas ftefen fe ben viant
al dore mit meften, unbe ſughen em bat blot ute deme Five; bit ghift en
. geote (ufte. wen fe willen teen in ben ſtrid, 30 fenben fe ere boben to
vore mit glevien unde mit fpeten; de ſcheten an be viande unbe vlen
dort van en; wen ben be viande fint gherehfet to torme, 30 jaghen feso
na unbe fomen in be achterhube ber vianbe, unbe fo werben fe vorwün«
nen; zeen fe, bat fe en fint to frank, fo vleen fe to rucghe ene dach⸗
fe obber twe; unbe tredfen fo in erer vianbe land, unbe flan nicht dot,
: be lude alfene; fe bernen nicht unbe of roven fe nicht, mer fe ſoken
5. "vormiddeif® fort, aud: · dormildelfr. 31. “o'übergefärieben. fe" übergefäprichen.
1. quandoquo eansa necoseitatie, terguam mule, quia non gignit, come-
ndoque causa delectationis. dunt,
2. Porro omne carnlum genus pre-
+ 1203.
283
alleneghen ven Inben er Ievent!. fe vechten mer mit Lüfte unbe broghene, J:B;
ben mit fterte. wor ſe en flot beleghen, deme laten fe nummer rowe, 20, s2.
bach unbe nacht to ſtormende; fe werpen mit bliven, ftenen unbe ſchot
unbe vär funber unberlat2. Tonet fe bat flot alfo nicht winnen, zo be
aı.n. nemen doch ze en al | water, bat enen vlote Heft to dem Hufe, ebber je
unbergraven bat hus unbe vechten mit ben vianben. Tonet fe bat hus
30 nicht winnen, 30 vorbuwen fe bat, unbe wonen bar umme funber
vorbret 10 jar obber 123; fe fprefen honeliken aldus: ‘my hebbet hir
ghude mefte fwine up deme Toben; ber wil wy beiben, bat wy fe flan
ao to unfer fpife'*. ander vele bosheit unbe dorheit fint geſchreven van
ven Tatheren; fo we ber mer wil weten, be fe in ben coronikan van
den Tateren odder in ben coronilen des hilghen landes; in beme brutti»
ſchen boke, bat heet speoulum historiarum, bar vint he bat gans ber
ſchreven.
15 + Im deme jare Criſti 1203 bo beghunde bat rile ber Tateren.
dat quam fo to. bo en was gheludet, bat fe bat rike to Indien hadden
underbroken, bo wurben fe vorheven in erme mube, baten be& buchte,
ze wolden fo al be werlt unberbrefen. fe toghen upwordes in bat often
unbe wunnen bar be land; vortmer van bem often in bat fuben webber
abette to deme folten mered. Perſen, Meden unbe Afftriens, al bedwun⸗
21.40. gen fe | at volk under ere macht unbe walt; over bar welt land ober
ftab dorſt en don weberftalt, der borften fe nicht angen, funberliten de
criſten; de heten je alle Brantos. ze weren vore mangh anderen volle
vorfmat als de Wende”; nu in deſeme jare vorwurven ze erme koninghe
3 Chaam zo grote ere, land unbe ftebe, golt unbe ſulver, bat fe be mech-
digheften wurden in allen landen.
+ In deme fulven jare nemen tu fit be Grelen ven criften loven
unbe febe, dar fe wurden tu ghebracht van ben Franſohſer unbe Vene-
bier, be mit en weren in beme lanbe, alſo gube criftenen ; beffe criften
sobrachten be Greken in ere wife to lovende unbe to levende, en bel mit
2. dar: dad. 28. ſede': federn’ ©.
1. enrsores premittunt —. Et hi
quidem nihil rapiunt, domos non com-
borant, bestias non oceldunt, sed ho-
mines tantum vulnerant aut perimunt,
si posaunt, vel saltem In fugam mittunt.
2. Projleiunt etlam ignem Grecum.
3. per multa tempora, seiliost per
12 annos et amplius, siout vidit frater
Joannes de Plano Carpi in Alanla.
4. porcos suos incarceratos osse
dicunt,
5. a Tartaria fere usque ad ortum
solls, et ab ortu solls usque ad mare
mediterransum.
6. Zuthat Detmare.
7. qui a principio panperes et ab-
Jecti, sclavi et tributarli orant.
2,8.
2.
B=
Pi
3.
284 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
;, walt, em bel mit wolbebicheit, wen be criften weren en behulplik in
noben jeghen ere viande!.
146. In deme jare Erifti 1204 do wan be koningh Wolbener
Exteneborch over ber Efve; bat let he breiten.
147, De file Toningg nam bes jares bes Toninghes bechter vans
Behemen, Margaretam?,
In deme fulven jare bo toch echter Toningh Philippus van Vranc⸗
riten in Normandyen, unde wan | bar vele flote unbe landes bette to 21...
ſunte Michelis berch; of quemen be van Normanbyen tovoren, unbe
gheven fit in fine gnaben, wente ze hadden nen webberftant; och ere 10
here, de koningh van Enghelande, konde ze nicht befchermen. aldus krech
of koningh Philippus Notomagum unbe al bat land, bat fin olver-
vebere van Karles tyden beite her to by dren Hundert jaren Haben
beſeten o.
By der ſulven tyd bo makede koningh Petrus van Arrogun fin 1s
rike tinsaftich beme paves Innocencie, alfo bat men ſcholde alle jar ghe-
ven ben pabes to ewigher tyb 200 mark fulvers* van finer kameren, to
ſaligheyt finer olveren unde finer vrunde. des ghelikes deden of be gre⸗
ven van Bartinon unbe de here van Mumpeler®.
By der fulven tyb, bo be lantgreve webber quam over mere, he
karde van beme Toningh Otten, unbe wende to beme koningh Obadere
van Behemen, ven koningh Philippus to Toninghe hadde ghematet ®.
+ De koningh Otte unbe be lantgreve voren vor Northufen | unbe sı.a.
wünnen fe?. be koningh Otte vor of bo to Goslare unbe vorbinghebe be
5, „debteningpeh; de fepft &. 12-19. Slderuedene' Tre, au; olberaebber'. 20. Hantgree
lant" . B
Mi
1. pacta de obedienela Romane eocle-
sie et de succursu terre sancte Innovan-
tur et confirmantur, beim Bertrag mit
Seat Angelne und Ülezius 1203. Bol.
218 Wr
2. Den gentfigen Namen nennen
Montis Pessulani regnum suum obtu-
lit Innocentio pape. Krönung Peter II
wi Kom 1204 Rov. 11; — 1
Ds eusfebung. Do be reine
wiber quam van over mere, he farbe
A.R. 3u 1212; gl. ©. 55 Anın. 6 m.
S. 51 Anm. 6.
3. Entflellung. Quam scilicet ur-
bem cum tota Normannia nullus prede-
cessorum ejus per 315 annos habuerat,
& tempore soilicet Caroli simplicis, oul
Rollo Danus— ipsam jure armorum ab-
stulerat. Pauli 3, ©. 315.
4. 250 uncle. A. Schmibt,
Gef. Aragonien's im Mittelalter ©.
132 : 250 Dublonen.
5. Entflellung. Petrus rex Arrago-
num, comes Barcinonie et dominus
vomet Tori | otten unbe erwanbe am
foning 0 fere van Behem,
ben fonin; — to koninge hadde
jemalet. Yandgraf Hermann trat 1199
Im Auguft von Otto zu Philipp Über,
fchloß fich aber 1203 wieder mit — *
ber 1198 von — zum Könkg
hoben war, befien Wiberfacher an.
mann 1, ©. 146, 138, 283—87.
7. De toning Otto unbe be Iantgreve
voren vor Rorbkiufen unbe gewunnen fe.
Nah fehemöchenticher Belagerung 1198
im Degember. Daf. 1,
in:
1204—1205. 285
ſtat, bat fe to eme teren ſcholde bet an enen beſchenen bach, oft men fe
nicht en ledeghede. bo ledeghede fe koning Philippus mit groter craft!.
+ De koningh Philippus hadde of enen groten Hof to Megbeborch,
dar he ghecronet ghink mit fime wive?.
s + De hertoghe Hinric brande of do Ealoe. bar wedder branbe be
bifcop van Megdeborch Helmeftat, unde brak Werebergge unde bümebe
de Somerſchenborchꝰ, unbe vor mit deme here mit Toningh Philippus
vor Bruuswic; bat blef ungewännen 4.
In deme jare Erifti 1205 do was en grob ſtrid. twe heydenſche
io koninghe, de koningh van Blanken unbe be koningh van Bulgarie, de
ftreden mit ben Eumanen, Greken unde Turken, unbe wünnen ben
zeghe, unde boben be beften in deme heere ber Greken unbe ber Turken ®.
By der fulven tyb was grot ſtormwint, be floch to der erben bome
unde forn.
eu 148. Im deme fulven jare de koninghe | tiwe ghekoren to keyſere
Philippus unde Otto ftridden by Eolne. Otto wart ghewunt ; be bifcop
van Eolne, de den Dtten to Afen hadde wyget, de wart ghevanghen;
he wart bar na loſe laten, over he mofte des foninghes Otten aveftan.
149. Des jares ftarf bifcop Hartwic van Bremen.
» Des anderen jares vor be koning Philippus up ben Iantgreven
mit enen michelen here. bo quemen ve Behemen deme lantgreven to
hulpe unbe koningh Otten; ben untfent de Philippus to Erforde in®. be
koningh Otte unde de Behemen de voren bil na Halle; bo ere voderere
utreben in bat lant, be greve Dite van Brenen unbe greve Olrik van
3 Bitin beftunden fe by Zorbele, unbe floghen ir mer dan bre hundert bot.
16. “bifeop' : folgt getllgt Min‘.
1. De toning Otto vor oc to Gos- Bud. Bl. daf. 1, ©. 152.
lare unde vorbingehe be flat, dat fu to Ameimal erählt; ſ. gu
ime Ime teren folben, bit an enen beſche · 5. rex Blancorum etrex Bulgarorum
denen bach, of men fe nicht. me ledegebe. cum Oumanis ot Grecis ao Turcis con-
Do —*5 — fe koning Bi ‚u8 mit gresei cum nostris vincnnt eos, majorl-
rot N et to 1198 bus peremptis. Balbuin I fält 1205
Ya Philippe Einng | In Goslar Apr. 14 bei Abrianopel In bie Gefa:
1199 Seh. 5. Dal. 1, ©. fhaft bes Rönigener Daladın und ut,
2. De toning Ben dadde Pr garen, Yhann I Witten 5, &. 395.
enen groten bof to Maibeburc, bar he 6. Entflelung. Des anderen jares
tronet Br Mh mit fpem:, wi wine. 1199 vor de foning Phil ippus uppe ben Tante
Dez. 25. Dal. jteven mit eme geolen here. bo quemen
3. De hertoge — Shure Dr Grande oc do Beheme beme lantgreven to helpe unbe
Cake. ——— brande be biſchop van be koning Otto; bem untwech be koning
Raideburch Helmenſtede, unbe brak to Erforde in. Diele Creignifle gi
Wereberge unbe buwede Somerſchen · ins Jahr1203. Winkelmann 2, &. 288
s®.
2, 106.
B=
288
3; Tunte Clare!; de brubbe het ber ruwer orben, ben holdet man unbe
vrowen, unbe is gheftebighet in ben gheftliten rechte, alfo wol, als ve
twe erften ?.
+34 der fulven tyb, alfo keiſer Otto was confirmeret van ben
paves, unde habbe ghefiworen trume to ſhnde ber hilghen kerken, aljo bes
af do toch van Rome, bo helt he bes | ebeö nicht. he bekummerde ſtede 21...
unbe flote, be ber hilghen kerken tohorben , he berowebe pelgrimme. hir
umme fo let ene de paves bannen, wente he fit nicht wolte befennen
unbe webber gheven. bar mebe bot de paves, bat nemant eme benftes
pleghen fcholve, noch vor keyſer Holden ; dar mebe loſde He de ghene, be io
em truwe hadden fworen, van ben eben. hir ummg treben van eme be
exfebifcope van Trere unde Megenfe, be lantgreve van Heffen ® unde de
koning van Behemen, de hertoghe van Ofterrife unbe vele andere heren
unbe vorſten!.
156. Im deme jare Erifti 1210 do ftarf bifcop Dideric to Lubele. 15
na em wart be vifte biſcop Bertold bar ut beme capitulo toren.
157. Des jares war toningh Woldemer bat lant to Prugen unde
Samelande.
In deme jare do was en grot fetter to Paris, be heet Amalricus
II. Detmar-Epronif von 1101—1395.
van Garnot. deſſe lerede, bat nen minfche mochte werben falich, he ne v
lovede, dat en eflich minfche were en litmate Eriftt, 30 gans, baten
nen funde mochte bar van ſteden. bo he bit ſcholde webberfprefen, bo
ftarf He van fchemebend. na fime | dode bo quemen van finen ſproken vi
vele andere fettere, de bar helven, man umbe wif, papen unbe leyen,
hemelilen, des ze nicht borften bekennen. ze loveden, bat be ee des vader 25
were ghewefen in dem ofben teftamente, unbe hadde en ende in ber bort
Erifti, bat men brofte nicht mer holden; be ee bes ſones were ghewefen
dat nyge teftament, unde warde bet to erer tyb, bat ze predeken; unbe
nu mer, fpreten ze, habben be facramente nene macht mer, wente be ee
bes hilghen geiftes were anftanbe, unbe be hete be ee ber leve; wat mens
6. chelt de’: *9e" Abergefähriehen.
Der Orben ber Mariffinnen ober
Denim, 0 m, fit 1212 von ber
Klara, 193 zu Aſſiſi, ger
Fon 125: — 11.
2. Der Tertius ordo de poenitentia,
befien Angehörige Tertiarier und Ter-
tlariertumen genannt werben, erhielt
feine Regel 1221 vom h. Sranzistus. -
3. landgravius Toringie.
4. ®gl. ©. 54 5159. Ueber En.
biſchof Johann von Zrier |. Winkel-
mann 2, &. 270 Aum. 6, 274, 301,
501 und über Leopold von feel)
baf. 2, &. 273 Anm. 2, 274 1,
279, 501, 301 Anm. 4.
5. Knati on Bena, geboren zu
c
Bena in ber
EEE
Widerruf gezwungen unb
dan berauf.
Bı. (m.
1210—1211..
289
nu dede in der leve, bat weren nene ſunde; alſo mochte men ftelen, „Y,B;,
roven, unkuſheyt briven ſunder funde, wen bat ſcheghe in ber Ieve!.
deſſe fetterie wart hemeliten vorfporet ; al de dar wurben inne begrepen,
funberlifen papen unde kundighe lude, de wurden bororbelt to ben vure;
smit envolbighen Tuben fach ment over, be fit noch wolben beferen. ve
Amalricus, deſſer fetter en beghinner, de wart upghegraven; fin licham
wart ghebrant , de afche gheftroget alberweghene.
158. Im deme jare Criſti 1211 do | war foningh Wolbemer den
10 hertoghen af van Stettin vele eres landes, unbe buwede Demyn webber.
In ber fulven tyd, alſo keiſer Otto was vorwifet unde vorbannen
van beme paves, bo Toren be Dubefchen vorften nach rade bes fonin-
ghes van Vrancriten hertoghen Frederik, Teifer Hinrikes fone2. fe
brachten ene to hove unbe beben paves Innocencium, dat he ene confe-
15 crerebe to keiſerꝰ; allene bat be paves bes nicht gherne dede, went be
was fime flechte nicht gub, fo dede He bat boch borch vrunde bebe wil⸗
len *, unbe ſtedeghede ene to feier;
unbe regnerde wol 34 jar.
Dar na toch keiſer Frederik van Rome to Janue in deme leyde bes
marcgreven Bonifacius van Montferrar5, unde quam bar na over ber-
a0 ghete to Dubefchen landen, unde was jo wol untfanghen. alſo he wolde
intheen to Eonftancien, bo helt em vore feifer Otto mit twen hundert
ridderen; ben breven to rughe de van Eonftancien mit keyſers Frederi⸗
tes hulpe, unbe untfinghen ene erliten. men ſprak do, bat keiſer Vre⸗
2 {che Iant ghelomen ®.
vi.ae. derit hadde brier ſtunde fpalber fomen, he were nummer vort in Dubes
Dito toch van bennen to Breyſak; went be bar
bat untuchteliten begin? unbe fin voft mit vrowen unde juncorowen,, 30
floggen be burgher ene mit groter jmaheit uter ftab, unbe untfinghen
keiſer Frederic mit groten eren?.
6. deſſer': "dee" 2.
Aa u Yon ee]
aeg on E20 Anm. 2
Aa. 5
3. rogantes papam, ut ejus confr-
maret electionem. Zinfelmann 2, ©.
280 Anm. 2, 314 Anm. 3.
wo Qui licet satis vellet, quis tamen
‚soclesia Romana semper gravitstem ot.
mataritatem in novis rebus observare
eonsuerit, dissimulabat, et guia proge-
niem illam non amabst. Winkelmann,
Gtädteäoniten. XIX.
16. "he" Übergefäheieben.
2, ©. 276 Anm. 3. Ueber die Ber-
Sa —5 Fi he
um unb über! je
richs —e— — Rom ſ. Winkelmann
2, &. 313—19; Böhner, Reg. Imp. V,
1, 8 en
driche von ©
Mr u 15, Er Uckanfe kr Senn in &u
iintelmann 2, &. 320—23. veb.
zug Imp. v, 1, ©. 173—4.
©._6. 55 Kam, 13; Bintel-
mann 2 ©. 324 Anm,
7.6. ©. 55 Anm 13; Binte
mann 2, ©. 326 Anm. 2.
ru
a1.
En
g<
290 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
+ In beme fulven jare leet koningh Ppilippus van Vrancriken de
ſtad to Paris umme beveften mit muͤren unde mit graven; wor he bar
mebe afbrad den Iuben ere land, bat betaleve he wedder mit bes rikes
ghude. of vorbant he fit in ber tyd mit Beifer Vrederik, unbe fwor enen
fteben vrede mit eme to holdende, alfo he mit fime vorvaren habbes
ghedan i.
160. In deme jare Erifti 1212 be keiſer Otto quam bo wedder in
Saffen, unbe nam koningh Philippus dochter, ve eme lovet was; be
ftarf nicht langhe var na. des ghinghen em af vele helpere, erer vrund,
be fit veben to erme vebberen, Toningh Vreberife.
161. Im ber tyd ftarf Hertoghe Wilhelm, des keiſer Otten broder;
enen fone jung he let, Otten, ven hertoghen van Brunswic.
162. Do quam of to Dudeſchen lande koningh Vrederik van Bulle;
07
weber | ene orloghebe be feifer ſtarke; bes worben be Lane fere krenket »ı..s-.
163. By der tyd wart to Bremen Gherd van Ofenbrughe bifcop 15
na bifcop Wolvemere.
By der tyd bo was en Sarracenes koningh, de heet Mennelin?;
be befammelve alto grot voll van ben Beiden, unde quam in Htipanien,
unbe wolde bar al ve criftenen hebben bot gheſlaghen. jeghen den quam
de koningh van Arrogun mit ben Franſoyſer unbe fime volle, unbe 20
floghen fe alfe doet. de koningh van Arrogun nam to eme tefen des
ſeghes dat Banner unbe glevigen des Mennelin. he fande bat to Rome;
dar hanghede bat menich jar in ben munfter fancti Betri®.
Dar na beleghden ve criftenen Lavallum“, dar Heiden vele unde
fetter inne weren; bar wurden vele criften ghemartelt. bar fchach vatzs
teten, bat vireghe kronen quemen van ben hemele uppe ere licham.
dar na wart van ben criften Lavallum ghewünnen , dar wurben 74 rid⸗
dere ghevanghenS. en wart en vür beret, unbe wart de kore ghelaten,
of ze Iever fit wolben beferen van erer bebwelinghe, odder vorbernen
5. He fehlt. 20.21. Amrotun': Arrogum' 8.
fammentunft ‚nolfchen riebrich 3. adhuc in ocelesia beati Petri
und rn dem frangöflicpen Tpron- sita est in loco eminenti. -
er, 1a Nov. 18 bei Bauconleure.
telmann 2, S. 331 Ann. 3.
2. Rex autem quidam Saracenus
nomine Memmellinus, idestrex regum.
Muhamed wurbe 1212 Jul. 16 bei
Ubeba in dem Ebenen von Toloſa, ber
Kat: uogmibt, Geſchichte Aragonien’s
4. Eodem anno Lavallum a nostris
obsidetur.
5. Capiturque Lavallum. Obside-
tur autem Pennes Agenois castrum in-
expugnabile et — eustodes castri —
castrum reddunt. Milites 74 in castro
roporii m. |. w.
1212-1213. 291
in beme vuͤre; bar foren ze to vüre, unde vorbrenben tomale. up deme
a1. as. flojte was en vrouwe foangher 1; de wurpen ze in ben fot, bat ze ftarf.
+ Im deme jare ftarf en erbare vrowe to Lemon. alfo fe hadde
langhe boet ghewefen unde men ſcholde ze foto begraven, do ftunt fe up
svan bobe, unbe lovede Gob unde funte Marien Magbalenen, de ze hadde
nomen by dem arme? unbe erwecket.
In deme fulven jare do hadde be koningh van Vrancriken enen
groten raat, wu he wölbe theen in Engheland 3, hir umme, went be
papheit were vordreven mit walt, unbe hadden to eme vele claghe ghe⸗
10 bracht, unbe bat binnen feven jaren nen gobesbenft were in Enghelanbe
gheweſen, unbe tat be koningh nemanbe recht unbe lite debe. he wolde
overthen unbe ene bebwinghen, bat he lik dede, obber he wolde ene vor⸗
briven uten rife. deſſen raat vulborden be hertoghen van Brabant unbe
alle heren, ane greve Ferrand van Blanberen; be wolde bar nicht to.
u deſſe raat blef bit jar vorborghen.
+ Im deme jare Criſti 1213 do wart degher vorſonet be unvrede
tuſchen deme koningh Philippo van Vrancriken unde ſiner bedderven
Sue. vrowen Ingheburch. | dat hadde in unvrede gheſtan wol 16 jar; dat
wart nu vorevent mit groter vrowede al des volles.
Hir na beredde fit de koningh Philippus to tende in Engheland.
he quam bi dat mer to Granaring, en rike dorp, bar fine ſchepe leghen*;
be bebodede ven greven van Vlanderen, bar to komende umme niyge
deghedinghe. bat bot vorſmade deme greven unbe quam nicht; des wart
de koningh vil tornifch. he vorlet de reyſe in Engheland unbe toch in
2 Blanderen over lant. be let ve fchepe ummefeghelen in dat Swen; ber
fchepe weren vele, wol 17 hundert; en bel leghen to beme Damme, en
bei buten in ben mere by ber Haven. be koningh toch to vote in Vlande⸗
ven, unbe wan bar Kafal, Ypren unde bat ganfe land bette to Brughe>;
bat wan he nochten na mit beghebinghen. he toch bo van Brughe to
went. bo he bat hadde beleghet, binnen ber tyb do quam be greve van
Blanderen mit vele volles van Engheland, unbe nemen up bes konin⸗
ghes ſchepe, de bar leghen vor ber Haben, unbe vorben ze enwech. en del
20
1. Domina castri gravida, que de
fratre vel Allo se conoepisse dieit.
2. dicit bestem Marlam Magdalo-
secuta est um. Pauli 3, &. 378.
5. rex — divertit in Flandriam,
oepitque Casellum et Ipram et totam
iur — Sn Seiffone 1213 Apr.
3. u fons 1' .
— 9 aa
4. usquo Gravelingas villam opu-
lentam —, ad quam tota classis ejus
torram usque Brugas; classisque sus
per mare secuta est enm usgue ad
rtam prope Brugas, nomine Dam.
1t 3, ©. 379.
19*
5.
6
&=
&=
292
bes volfes | beleghden be anderen fehepet. be koningh toch van Ghent ei. use.
to dem Damme, unbe vorbref ber Engelichen en bel; bat mefte bel vor⸗
drank unbe wart bot gheſlaghen, wol twe bufent; vele wurben of ghe«
vanghen. de koningh vorbrande do to deme Damme be tab unbe wat
dar umme was; he nam be vitalien unbe fpife ut ven fchepen, de bars
noch bleven; he vorbrande ze tomale?. dar mede nam be to ghiſe erlile
perfonen van Ghent, Brughe unde Ypren, be na [ofet worden vor 30
dufent mark fulvers. aldus toch he webber to Iande®. koningh Johan
van Engheland be vruchtede vor groteren ſchaden, unde vorlikede fit mit
deme pavefe unbe ber papheit; be ſcilkede, bat de paves ſende ut enen 10
legaten, de ene vorenegheve mit deme koninghe van Brancrifen‘. de
voreninghe ſchach nach vruntlicheit; mer de koningh van Engheland dede
nicht vul, vor dat he to unvechte hadde ghenomen; Kir umme blef be
zone nicht ftebe.
164. In deme fulven jare do buwede biffcop Ghert van Bremen ıs
dat hus to Sluttere.
165. Do wurden oc de Stevingher ſeghelos by ver Hope.
166. To ber tyb do wolbe koningh Vrederik enen hof holben to
Merſeborch. | den werede eme be keifer, unbe vorhereve bat land to vi =.
Doringhen al mit rove unde mit brande, unbe venk den greven Ghun ⸗ »
tere van Keverenberghe.
Im der fulven tyb do ghaf koningh Johan van Engheland nach
vulbort fines rades bat rile in be walt Godes, finer apoftole Petri unde
Pauli , ol des paves to Rome unbe finer natomelinghe mit alme rechte
im ere befcherminghe, bar mebe och bat rike to Hibernyen, to falichett fineras
fele unde aller vorften van Engheland, dar mebe ſwor he manfcop to
holdene ven paves, of lenwar to untfanghende; bar mebe fettebe he, van
35. "Hlbernyen’ for, aud : hi en nvenꝛ. finer': ‘der ©.
DI. Detmar-Epronit von 1101—1395.
1. Facta — volnntste sus de Bru-
gis profootus est Gandavum, relietis {bi
paucis — ad custodiam naviım —.
Dum wutem esset in obsidione Gan-
davi, venerunt de Anglie — multf,
quibus eciam Ferrandus — oecurrit.
Steque subito irraantes oocupaverunt
naves, que per littora erant disperse,
quia portus — non poterat omnes oa-
pere, cam essent numero 1700. Omnes
igitur extra portum inventas adduxe-
runt et in orastino portum ac villam
obsederant. Pauli 3, ©. 379.
2. — rox obsiäione Gandari dimis-
sa, roversus ad obsessos obsidionem
wolvit et illos usque ad naves fügavit,
— oselsis et submersis usque ad duo
fere milia, plures quoguo — captos ad-
duxit. Sioque cum vioterla Dam ro-
vertens, residuas naves — evacnari
prosnpit, Ignogne Immiso fpuas et Yil-
lam a0 totam in eircaftu zeglonem in-
sandio consumpalt: Ban 3, ©. 380.
3. Pauli 3, &. 380.
4. Qui (papa) Pandulphum subäis-
conum sunm in Angliam mittens, pa-
com inter regem et clerum, ut potuit,
reformavit. 1213 Mai 13. Pauli 3, ©.
3714-75.
1214—1215. 293
beyden rifen alle jar bufent mark ſulvers to ghevende in veme ftole to
Rome, vif hundert to Michaelis, vif Hundert to pafchen; ber. koninghe
unbe des riles vriheit to blivende, als it ye gheweſen were.
By ber fulven tyd bo weren vele prelaten, vorften unbe heren van
5Brancrifen unde Engheland, de untfinghen bat cruce jeghen ve kettere,
befeten by Hyſpanien in eme lande Albigenſium; ve wolben bat echte
vorbomen. ze beleghden erft en flot, bat het Viterrim?; up beme flote
Si. u. unde ummelanghes ſloghen ze bot 70 duſent volles, | unbe breken bat flot
mebber in be grunt. bes gheliles deden ze eme anberen flote, —
io Karkoſona. do fe wolden wederkeren to hus, bo beſammelden ſik de
viande unde hadden vele ghunnere van criftenen unde heydenen. bes
Toren unſe criften enen hovetman Symon ben greven van Montifort.
de hadde de kettere dicke vorwuͤnnen; to dem leſten do ſporden ze em na,
unde beleghden en up eme ſlote, dat het Morellum. de greve Symon
is hopede in God unbe horde miſſen alle tyd; na der miſſen do nam he fin
volk, bat mit em was, unbe nicht mer was dan twe Hundert unde 60
ribbere, vif Hundert to perben, 200 pelgrim to vote®;, mit den ghink
be an enen ftrib. dar ſchach dat grote wunder, bat mit ben cleynen volke
ſloch He dot 17 dufent ber viande, unbe vorlos nicht mer den achte per ⸗
afonen *. bar het de greve in allen landen be ſtarke greve, unbe fin ruchte
wart vormeret alderweghen.
167. Im deme jare Erifti 1214 bo tod) de feifer Otto unbe be
greve Ferrand van Vlanderen in Vrancrifen, unbe ſtridden webber
„den koningh Philippus by Eompinien. dar wart be keyſer ſeghelos
ei. deunde unt loſede kume; greve Ferrand wart dar vanghen unbe manich
ebele man.
168. Des jares nam koningh Wolbemer fin ander wif, bes ſulven
greven Ferrandes fufter van Blanderen.
169. By der tyd lep dat mene volk van allen landen, man unde
sowif, ſunder hovetlude, unde fprefen, ze wolden then over mer to Iheru«
falem. de paves bat vornam unbe ſprak: ‘to ber reyſe hebbe twh to
langhe flapen’. des leghde he en confilium to Lateran
170. Im beme jare Erifti 1215. bo bat confilium leben was,
kortliken dar na ftarf paves Innocencius.
1. “in deme lole' : “in deme ſcholen fort. aud ı “den fpolen’ ©. 10. wolden': woide L.
marcas 3. podites veroseptingentos Inormes.
—— m. 1219 Wal 16, 4. 1213 Sept. 11 bei Muret, füb-
—* 375— 77. lich von Toulouſe, fiel Peter U von Ara-
2. EL Biturim, gonien. Schmidt S. 13839.
vB,
1.
s,0
i. ftude ver hilghen kerken.
III. Detmar-Epronil von 1101—1395.
Im deme confifio weren vele erliter Bifcope unbe prelaten gheſam ⸗
melt, wol bufent 200 unbe 901; bar wart of ghehanvelt vele nutter
in deme confilio wart of vorbannen be lere
des abbates Joachim, ſunderlilen en ftude, bat man em toleghbe, van
ver hilghen brevalbicheit, dat bat weſent were en funberlif dingh bens
perfonen, unde nicht ghemene, unbe aldus heit he verfalvicheit in der
gotheit. dit punt is gheroret in bem anbeghinne bes nyen geiftlilen vech-
tes, bat decretales heeten?.
294
* Im dem fulven jare bo kerde fit Lipzt | van ben marcgreven van 2ı. u.
Mifne. 1}
171. Im veme jare Erifti 1216 do wart Honorius paves, be fat
10 jar 8 manebe unbe 23 baghe. be ſtedeghede in fineme erften jare?
den orben ber prebelere brober unde ber mineren brober orden.
172. Ded jares toch de loningh van Denemarken over ve Elve in
deme harden wintere vor Staben. bo he des landes bar vele vorheret is
hadde unde bat ys vorghan wolde, bo toch he webber vor Hamborch,
umme bat fe ven keiſer Dtten bes jares bar vor hadden laten komen in be
ftab. dar buwede he ene borch, unbe greve Albert buwede bar of enet;
van ben twen borghen dwuͤnghen fe be borgbere, bat fe gheven de ftad
webber to des Toninghes Woldemers han. »
Im deme fulven jare ftarf koningh Johan van Enghelands. do
toch koningh Lodewich, en fone Toninghes Philippi van Brancrifen, in
Engheland, dat to befreftende. bar vorwarf he cleynen vrome, wente
alle weghe weren eme bifloten, of vant he nicht de truwe mank ben
Enghelſchen, ber he fit vormobebe. 2*
+ Im deme jare Criſti 1217 bo wart en grot hervart over meer to
dem hilghen lande. bat hadde menneghe tyd gheftan in vrede tüfchen | Di...
9. eiit kort. aud : "Qubele, 19. unde — orden' Bufap am Rande.
1. M.P.: In quo fait cum patriar-
chis, ;piscopis, episcopis et altis
prelatis summa prelatorum 1315. B.G.:
Unde cam — et aliis ecclesisrum 7
latis fult numerus prelatoram 1215.
den jiebt Bern. Guid. noch bie
abe: Bifhöfe 412, Priv
Fr en und tetropoliten 71, Aebte und
Brioren über 800. Ueber diefe An en
—
. Winkelmann, Ge ei
8 weiten ©. 106—106 —A
Tome. ©. 513.
2. Boehmer, Corp. jur. Can. II, 3.
3. Honorius primo anno sul ponti-
Acatus ordinem predicatorum confirma-
vit. B.G.: Bic Honorfus papa ponti-
Acatus sul anno primo oonfirmavit ordi-
nem fratrum predjcatorum — in crasti-
num sancti Thome apostoll 11 kal.
Fenuur anne 1216. Bgl.©.59 Ann. 6.
Rautenberg, Der Spötel-
gi Se ei Zeifär. f. Hamb.
$ Yohanın ohne Land flarb 1216
Oft. 19. Subtoig lombete in ‚Suglanb
1216 Mat 21 und verließ daſſelbe nach
dem Frieden vom Lambeih 1217 Sept.
11. Pauli 3, &. 472, 458, 604.
1216—1217.
295
den criften unbe Sarracenen; nu gingh be bach ut, bat be Sarracenen Y.B.
fere moyben be criften.
unfe lude, be criften, quemen togabbere to
Achon; bar weren mebe! dre foninghe, be koningh van Jeruſalem, de
toningh van Ungheren, unbe de koningh van Enpren; of was bar ve
shertoghe van Beyeren unbe van Ofterrife2; of weren bar vele bifcope
unde prelaten, gobesribbere van ben templerer unbe cruceheren unbe
pelgrim alto vele.
de patriarche van Jeruſalem gink fe vore mit deme
holte bes hilghen cruces®, unde leybe fe dor bat hilghe land. in ber
erften bachreyfe roweden fe by eme borne, be het Tubanit*. des ander
soren daghes jeghen fe den melme ftuven in ben velde, unbe bevünben,
bat bar weren be heyden mit grotem volle; ze wuften nicht,
of ze en
quemen enjeghen odder vloghen; ze vorleten fit to Gode, unde trecke⸗
den vort, unde quemen bi be berghete to Gelboe. ze toghen dar by ben 5
unbe vunben dar fpife ennoch unbe telen, bat bar weren be heyden wefen
ss unde van lebe vloghen. bar na in funte Mertines avende toghen fe over
vi. ud. be Iorbanen®; dar romeben fe twe daghe unte fpifeben ſik dar | wol.
dar negheft quemen fe to ben mere to Galileen?; bar wart en ghemifet,
wat God wunderliles dinghes hadde gheban in ber jeghen. aldus quemen
ze webber to Achon®. bar na nemen fe ander reyſe vor fi, unbe toghen
ain den berch to Tabor. dar hadden ve Sarracenen uppe en unwinlik
flot dorch ber groten hoghe willen. de patriarcha in deme erften fun-
daghe ber abvente gink up mit deme hilghen cruce, unbe al bat heer vol⸗
ghede na, unde bekummerden den berch al umme®. ze borften nicht
upelemmen in be hoghe, bat flot to ſtormende, wente de weghe weren
ꝝ unghenglik, de achterhode was frank, ofere flote weren nicht wol be⸗
mannet. bed nemen fe enen raat, of ze wolven mit ven anderen bliven,
dat flot in der hoghe to winnenbe, obber fe wolden ſcheden, bat en bel
bleven bi beme flote to winnende, en bel webber toghen in be ſtede unde
In Alle waren verfammelt Leo»
m von ai Bohemund IV von
(mtiochien, Hugo von und An-
drens von Ungern. Röhriht 2, ©. 234.
2. affult dux Austrie et Bavarle.
Der Patriarch erſchien 1217 N:
3 — ihn Alta. Rh:
— 2, S. 235.
jo ad fontem Tubante, das
jalud in der Nähe von
Röhriht 2, ©. 235.
5. Zwiſchen bem Gebirge Gilboa
umb dem gelifälf Er te
fan, das Halt — und on Bey
=
Malik al« raogam 6 ben verlaffen hat ·
ten. Au richt 2,
op. 10' abe de Brüde Al-Ma-
ie Fudlich vom Tiberiasſee. Daf. 2,
7 icder über ben Jordan im
Rorben vom gafiläifchen Meer Über die
ae ner Gate jalobs. Daf. 2,
I Fine neun Daſ. 2, ©.
18; gegen bie Burg
3 — bon; Se Fi bes &i
Ri. % Ang 09.3. Dar 2,6.
9,80.
296 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
. veften to bemannende, be ze bar habben in ven landen. deſſes Kunden ze
" nicht een werben; em bel reben dus, be anberen ſo!. bes nemen ſik ut
de koningh van Ungheren unbe van Cypren, unbe toghen webber to
. rugbe; ze beſammelden ere fchepe unde borven | over to lande ?. bit v1...
moyde fere ben patrinrchen, ven hertoghen van Ofterrife unbe bemes
anberen volle, be bar bleven, wente grote ſterle ghinghen en af. doch
vorteghen ze nicht eres ghuden willen, ze en kliveden jeghen be heydenen,
alfe beft mochten. wů et vortghint, dat mach men leſen in ven kroniken
gheſchreven van den hilghen lande?; of i8 en bei hir na befchreven.
173. In deme fülven jare Erifti do buwede de fulve greve Albert 10
van bes koningh Wolvemares weghene Travenemunbe, unbe leghbe
dar enen vaften torn van teghele.
174. By der tyd wart of de borch unbe de ftab to Rubele umme-
muret unbe ftarke veftent.
175. Des jares wart grot hungher unde warbe twe jar. EL
176. In deme fulven jare bo ftarf keyſer Otto in ghudeme loven
unbe in ghuber ruwe; ene loſede bifcop Sivert van Hildenſem ute deme
banne; unbe wart begraven to Brunswic. van finer fterte unde vrom-
heit wart feber vele fprofen.
177. Des rites vorften quemen bo to Erphorde; dar vulborden ꝛ
fe enbrachtichliten koningh Vrederike ver Romere koningh to blivende.
178. | Do let to middenſomere koningh Woldemer to Sleswic vi. usa
ſinen ſone cronen Woldemar to koninghe; dat was de derde koningh
Woldemer.
179. BY der tyd wünnen of bes ſtichtes man van Bremen tat2s
hus to Vorden. bat quam to aldus. en husman, gheheten Dtbert, to
Bolele in deme borpe befeten was by eneme watere gheheten Beveren.
be underwant fit, bat he wolde tefene von. he hadde ſunderlike feghe-
nunghe van groven worben tofamenbe fat, ben ſeken mede to bothenve.
dul volk ene Heft vor Hillich. Dach by daghe fochten en to unde af ve lude, zo
en bel van veren landen; fe funghen bide Firie loyſon, rechte alfo dar
telene weren ſchen. offeres wart eme bracht fere vele; bes not grot des
8 talfe = alſe fe. 18. Nerle umde': “umde' fehlt. 30. 'em? fehlt. “De' übergefchrieben.
. Erneuerter Angriff Dg.5; zurlüd Autiochlen 1218 gegen gritte
in Alte en Tode un * De ac par De ee denuare
Sarg Beanar; nurldnaaätle. Mb: 3. V.2. 30, 18: Br Ara ap-
amiate. t2, 2
Andreas von Ungarn, Ann. 30. es Wrigt2, ©.260
did · 4 und Bohemundẽ von
1218. 297
hertoghen voghet, Her Hinric van Oftinchufen, be den broghener be-
fchermeve. des nemen war bes ftichtes man, fe maleven bar hen oc
ene ſchare alfo pelegrime; uppe beme weghe we fe vraghede, wor bat
fe wolben, fe antworden, bat fe utelomen weren van veren landen funte
5Otbern to ſokende; fe hadden Hort, we van finen babe drunke, de wurde
vi.· van finer fule wol to reke. aldus quemen fe vort mit Lifte to Worben |
üppe bat Bus; bat wünnen fe des hertoghen mannen af. bes wart do
Otbertes tufche vorftoret. he vloch in to Staben;, dannen quam he to
Lubele unde vor vort to ber Righe, bar he ftarf. van beffem Otberte
sofprefet men noch: “it helpt fo wol, alfe Dtbertes feghenungde'.
180. Dar na wart fo grot watervloͤt, bat vele duſent volles dar
vorbarf.
+ Im beme jare Erifti 1218 do toghen vele volles in bat Hilge land
van Eofne, Trere unde Bremen !. deſſe lude wurben beweghet van gro-
ssten tefenen, be fe feghen in deme hemle. in deme ftichte to Münfter
boven eme borpe, bat heet Bebon, bes vridaghes vor pinzten, bewiſden
fil dre cruce, en ut deme norben, en ut beme fuben, unbe al beyde in
fteltniffe enes minfchen ghecruceghet; tufchen deſſen beyden was en flicht
cruce ſunder minfchenformen?. des ghelites wart ghefen by Maftrecht®
wen grot cruce, bat fit beweghede van deme norben im bat fuben. bit be»
weghede dat volk, bat fe tomaleden by dren hundert fchepen, unde feghel-
ven bette to Achon in bat hilghe land.
181. In veme ſulven jare bo ftarf marcgreve Albert van Bran«
denborch. J
vi 182. | Do quam oc ber Romere koningh Vrederic to Gozlare;
. beme antworbe hertoghe Hinric, keifer Otten brober, bat rike. des wart
de koningh vro mit ale ven finen. he leghbe do enen hof to Vranten-
vorde; dar quemen be vorften alfe; be let en vorftan, bat he wolde to
Rome then, to untfande be keyſerliken cronen. he bat de vorften, bat ze
so finen fone Hinrike wolven untfan na eme koningh to blivente. bes wart
he entwibet, alfene bat he was vil jung van jaren.
183. To deme male ftarf bifcop Gherard van Bremen. na eme
17. m' fehlt. 32. ‘male' übergefrieben.
1. Ueber bie Gefchide dieſer Pilger, von Damiette ‚genommen wurbe, |. Röh-
bie 1217 Juni 4 und 5 aus tb richt 2, &. 23951.
abfegelten und zu einem Xheil 121 2. Hoomedia fuitinter allas duas, in
um 26, zum andern Mitte Mat in quibusnon erat efigieshumani corporis.
Is anlangten, umb unter berem Bei- 3. in dyoecesi Trajeotensi in villa
Rande 1218 Aug. 25 ber Kettenthurm Doccum,
ER
FI
298 TIL. Detmar-Epronif von 11011395.
wart bifcop Gherart, de proveft van Palborne, des heren fone van der
Lippe, by deme tohant fic beterven be land.
184. Do wart vorfonet bat langhe orloghe tufchen deme ftichte to
Bremen unbe hertoghen Hinrife van Brunswic, dat van fines vader
tiven hadde waret. be hertoghe gaf do mit ghuben willen deme ghiben s
funte Betere to Bremen fin eghen unde fine denſtmanne in ber grave ⸗
fcap to Staben; bat untfengh he webber van deme bifcope to Iene. bat
ftedeghebe keyſer Vrederik langhe bar na to deme hove to Ravenne mit
finer ghuldenen Hantveftjungge. BI. 468.
185. In deme vorfchrevenen jare vor be koningh van Denemarten 10
mit groter macht in Eftlande;, bar buwede he Revele unde bebwanc ve
land to ſyner cronen.
+ Im deme jare Erifti 1219 do wart vorftoret be krone aller ftebe,
Serufalem, degher unde to grunbe van deme heydenſchen foldan Corro⸗
dinus. be heyben worpen be mixen unbe torne nebber unbe alle buͤwe; ıs
bar mebe vorvulleden fe de graven i. be tempel bief alfenen ftante un»
borftoret dorch ere willen ber ftebe, be be Sarracenen Hilfich holden mit
den criften. ze quemen valen im ben tempel, in ber tyd, do bat vrede
was; ze leten fit bringhen bat bof ber ewangelien, funberlifen bat funte
Lucas beichrift: ‘missus est angelus’ ; ze erben bat unbe kuſſeden bor20
der reynicheit willen, dat Eriftus gheboren was van ener unbenledeben
maghet. jo loven ze Eriftum ven hogheſten propfeten negheſt Malo-
met, geboren van ener kuſchen junchrowen, hir umme breien ze ven
tempel nicht.
+24 ber fulven tyd, alfo de Heyden wünnen Jerufalem, jo werenas
de criften toghen in Egipten, unbe bejleghben de mechtighen rife ftab sı.4a,
Damiaten?. ze leghen fo langhe var vore, bat ze bat voll in ber ftab "
utfmechtegheben; zo dure tyb was in ber ftab, bat men ene queden kofte
umme 11 bifanten®. be foldan gaf en ene valſche hopene, dat he fe
wolve untfetten, mer he kunde des nicht bon. de Sarracenen, de vanso
butene wolden de criften afſlan, ve leden of groten Hungher unbe eve
perde. be vlot Nilus be plach van funte Johannes daghe baptiften bet
to des hilghen cruces baghe upftowen, unbe malebe alle dat lant vruchte
bare, des en fchach do nicht. Got van hemle was mit ben criften unde
3. vorfonet‘ fort. auß : ‘do ſoner. 16-17. “unvorfloret' Torr. aud : "unvorflunet‘. 17.*ere' getilgt.
1. Mori enim cum turribus redact Damiette i in Raumes HR. Tafhenbug
sunt inacervos lapidum preter templum 1876, ©. 6;
Domin! et turrim David. 3. — "anım 40 bisantlis
2. Röhricht, Die Belagerung von vendebatar,
1219— 1220. 299
ghaf en ghevoch. do de foldan ſach ben groten jommer, do deghedinghede SB;
he mit ben criften, unbe bot webber to ghevende bat ſtucke des Sülgben *
cruces, dat Salabinus wan in deme ftribe, unbe be ftab Jeruſalem
webber to buwende unbe be koſte var to, of bat ganfe rike to Ierufalem
sunde al de criften vanghenen bar inne, up bat ze toghen van ber ftab
Damiate unde gheven ze vry. bit behaghede velen heren in deme heere
der criften, alfo ven Franſoyſor unde ben Dudeſchen; mer ben patriar«
21.0. hen unbe ben bifcopen | unbe ben templerer, of den heren van ben
Hofpitale behaghede dat nicht; ze menben, men ſcholde ve ftab winnen.
ao deſſe raat mart vultoghen; be mechtighe ftab van bree muren unbe vele so, 28.
graven wart ghewunnen ſunder were, alſo bat men Gode mochte tole⸗
ghen ven zeghe unbe anders nemande. do upftowebe be vlot Nilus, be
dar kumpt ut ben parabife, unbe malede vruchtbare be lant?. be keifer
der Sarracenen let vorbernen fine boden S, unde toch mit ben finen van
1s hinne. do be criften in be ftab toghen, bo vuͤnden ze be boben lighende so, oo.
in ben ſtraten, in ven huſen, up ben bebben, be al varı Hüngher weren
ftorden. men ſeghde, bat bes volles, bat bot wart ghenänten, was bi
80 bufent. ber heydenen, be ze levenbich vunden, en bei vorkoften ze,
en bel ſloghen ze bot, en bei boften ze unbe mafeben ze criften. alto vele so, vo.
ꝝghudes vunden ze binnen ver ftab, gholt unbe ſulver, fiven want, duͤre
ftene und vele ftoltes inghedomes; wat ze vunben, bat delden be criften
mangp fit.
+ Dar na fenben be eriften ut bufent wepener to ener borch unbe 0,9.
„nad Thanes, to vorſeende de jeghene des landes. do de van ben floten
B1. unde van | den toren ver ftab feghen komen bat volk, bo hadden ze var
vor bat ganfe heer, unbe vorleten ftab unbe borch, unbe vloghen af ere
fteate. ze ſpreken, ve var weren*, bat fe ny fo vaſt en flot hadden ghe-
fen, alfo bat was, unde ficht van Damiaten ene dachreyſe over meer.
Godes hant hadde dit gheſchicket ben criften to trofte, bat ze bat over«
sotoghen, unbe befetten be ftab unbe bat flot na ereme willen 5.
186. In deme fulven jare do was of be koningh van Ungheren mit
groter macht utelomen over meer to varende; of hertoghe Lippold van
Ofterrile mit velen anderen heren toch vort bar hen mit groteme arbeide;
be dede bar grote bat unbe leſte fine reyſe mit groter ere.
3 187. Im deme jare Erifti 1220 bo wiede to Rome paves Honorins
6. “dene herre' : "Dame herren’ forr. auß : "den heeren’.
1. 1219 Nov. 5. 3. eastra sua combussit.
2. Auvias exerevit uberrimus vauia 4. testati sunt nobis redenntes.
fossstam implens, 5. Eroberung von Tante Nov. 23.
300
II. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
loningh Breberife to feifere, unde fin fone Hinrif wart in Dudeſchen
landen alſo vort to koninghe wyet.
au
+ In deme ſulven jare do wart be ſtad Damiat ghefterfet grot mit
“ fpife unde voffe ber criften, be dar quemen. bar quam to be bifcop van
Trere, be bifcop van Meylan, | bes keiſers boben, de bar kundegheden &, 47.
fine tofumpft, unbe vele volles van ven Walen !.
be legaten des paves
unbe vele Bifeope unbe heren reben, bat fcheghe en mene hervart jeghen
den folban, wente he vele ſlote buwede uppe de vlot Nilus, bar he ere
ftab wolde mebe porberven 2; mer leyder de templerer ® wolden bes nicht
vulborben , dar umme bat de foningh van Iherufalem was nicht jhegen- 10
worbich 4, noch mebe in deme rade;
Binnen ber tyb wurben ghevangen be cardinale, ve Iegaten, ve
tube.
des bleven ze leyder in ledichande de
templerer, de hoſpiteler unde alle hemmeliſche Heer van ben folbanS. vor
exlofingge wart webber gheven de erbare ftab Damtiat, de de criften hab»
4,5 den mer ban en jar in aller vroube befeten. men ſprak wol alfo, batıs
SB de folban of wedder ghaf den criften bat holt bes hilgen cruces unbe ve
ſtad Serufalem unbe al dat ze vore befeten hadden; 30 we bar wolde bli«
ven in beme lande, be bleve unde gheve ben heren fine pacht unbe tyns;
we bes nicht don en wolde, be were gheleybet wedder over to theenbe
in fin land ®.
+ | Im deme jare Erifti 1221 do was in deme rife der Franſoyſer 21.0
Y. PA] mene plaghe in prelaten unde in landesheren, bat ze fturven. bo ftarf
Wilhelme en bifcop to Niverne, en gheleret man unde em vader ber ar⸗
men; he fpifede in ber buren tyd alle daghe twe bufent arme lude. of
6. wele überpefärieben,
1. Mediolanensis et Oretonsis ar-
chiepiscopl, Favensis et Regenensis
episcopl et nuncii regis Frederiei, de-
ferentes litteras — ot adventum ipsius
munclantes. Aderat enim episcopus
Brixiensis et Italica Am —58 —
1. Bintelmann, öeſch
a8 © 166 Anmert. 4; — Ye
2. contra soldanum, qui castra sua
Posuerat super Nilum itinere diei unius
s Damiata,
3. milltes.
— ai Sal 7
gegangen. 1
Biden: spricht 2, &. 253, Mi
. 1221 Iufi 17 68
Per von Bariskur, 3 Mr
14-15. adden:
dadde 8.
miette, auf; Ang. 30 fi
za, Bee Feleden zu A: en. Mo
6. A.8.: Soldanuscracem Domini
ultro redäidit, christianos salvis rebus
et oorporibus Egiptum exire permisit,
ones captivos reddi jussit, ita ut tunc
temporis captivoram 30 milie lazaron-
tur. Preoepit eclam alimenta divitibus
pro pretio vendi, vel gratis infirmis et
psaperibus exhiber. ©. ®.: unbe
bebingeben barmebe alle criftene Icbich,
be gevangen weren, umbe fic ſelven.
BDarto gafmen Immeherbat hilege cruce,
bat be folban bem criftenen algeronet
Habbe. De folban Iefte al fin
unbe fin geleibe harde rubeik® unbe unbe
bebe den criftenen grot gemat unde ge»
vi. as⸗
1221—1222, 301
ftarf do Manaffes, en bifcop to Orlens. var na! ftarf meyſter Petrus, „V wii
en erjebifcop to Senon, in ber tyd des zeentes, dar al fin papheit be»
fammelt was, unbe brachten ene to grave. of ftarf bo bifcop Wilhelm
van Paris. of ftarf do meifter Herneus, en bijcop Brecenfis, unde en
slerer in bepben rechten, geiftlich unbe werlich. dar na ftarf Herneus,
en greve to Niverne, en grot vervolgher ber ketter unde en Tefhebber ber
warheit. of fturven vele ander heren unbe prefaten. Bob hebbe ere zele.
188. In deme fulven jare do wan de bifcop van Bremen Otter-
berghe greven Bernarbe af van ber Welpe.
10 189. Ok ftarf do Berengharia, Toningh Woldemares wif; be let
em bre fone, Exele, Abele, Criftofore, de na deme vabere alle dre en
na beme anderen koninghe worden.
lem alto grot bebrovet umme be vorluft ber mechtighen ftab Damiat ;
sshe quam over mer in Wallande? mit cleynen volle, unbe fochte hulpe
jeghen ve heyden.
+ In ber ſulven tyd bo wart des ſulven koninghes Johannes doch⸗ so, 125.
ter ghelovet deme keyſer Frederich. doſulves untfingh he dat cruce over
mer to thende, alſo he ſpor deme paves Honorio®.
20 190. In deme fulven jare do was Gregorius en cardinal bes
paves bode in Denemarten.
191. Na ver tyd bat be keiſer Vrederik van Stoufe van beme
paveſe to Rome wyget was, he vor to Bulle, to Sicilien unbe to Kalabre;
be land he bedwanc unbe vele andere Heibenfche lande; he vorbref unbe
2 vordervede manighen ebelen man, umme bat je fic hadden van to keiſer
Otten fineme webberfaten.
192. By den tyden ftarf marcgreve Dideric van Mifne.
193. Do vorbarf Ysleve van ener woltenborft unbe vele lude
bar inne.
” 194. By des keyſers Vredericus tyden quam of en grot heere ut
1.48%, van Aſia van eneme water gheheten Than. | dat her vor up be
31. "dat her’ : "dar Dat her"; "dat? übergefäirieben.
leidede fe heraf. —X Rohricht i, S. 10 presantl unlcam Allem ipsins rocis Hie-
59 Anm. 55; 2, rosolymorum, et hoc juramento affr-
1. Ann Tero —*** (1222). mat coram pm) Honorio. 1223 Mr. zu
hann kam mit Ino er Romiſchen Eaı ma
I53 18 —X dem Meiſter — terte Friedrich bie eidliche Bi
in von Montague
*. Ei ah Brindifl. Winkelmann
ei
3. Friderleus —, signo crucis a·
sumpto, duzit uxorem per verba de
eines @elüßbes und verlobte fi)
mit Graben, ber Tochter Johanns von
Jerufalem. Winkelmann S. 175—176;
Böhmer, Reg. Imp. V, 1, ©. 303.
+ Im deme jare Criſti 1222 do | was koningh Johan van Ierufa- I’,
302 IM. Detmen · Chronit vom 1101-1396.
3. Valewen; ben quemen be Ruffen to hulpe, unbe ſtridden mit em unbe
8,12.
12.
wurden feghelos. bar wart der Ruſſen unbe der Valewen flaghen mer
den bre bufent. ’
195. Dar na wan greve Hoyer van Valkenſten Quedelincborch,
une braf be veftene. dar na s
Im deme jare Erifti 1223 in deme mane Yulins bo ftarf de ver-
merbe koningh Philippus van Vrancriken!, de menighen vorften hadde
befveftighet?; be wart begraben to funte Dyonifius by Paris; wente
he hadde menich land unverbrofen, alfo Aquitanien, Normannian,
Pictavian. dar na nicht langhe in Augufto dem manen do wart koningh 10
Lodewich fin fone ghekronet to Remis van deme erfebifcop unbe fin erlife
vrowe Blanta ve koninghinne ; vormibbel8 ber vrowen quam bat rike web-
der in cnben unbe abel koninghes Karels, dat langhe was ut gheweſen.
+ To ber fulven tyd bo toch koningh Johan van Ierufalem perer
grinacien to Kumpftelle*. in den weghe gaf em fine bochter de Toningh ıs
van Galiffen unbe grot gub bar mede.
196. In der fnlven tyd, bo koningh Woldemares ſchive in groten
Indten | hadde lopen by twe unbe twintich jaren, do vengh ene unde gi.
finen fone Wolvemar, ven junghen koning, greve Hinric van Zwerin
in funte Johannes nachte ante portam in ereme paulune, bar fe beyde zo
leghen unbe de Denen vul drunken al umme harde flepen. bes greven
man bar nemen, wat fe ſilvers vunden. be koninghe fe to ſchepe brachten
unbe vorben ze mebe to lande mit groter vare unbe mit arbeibe. bo be
Denen des morghens nicht en vunden eren heren unbe fe wolven najar
ghen, bo vunben ze ere fehepe tohowen unbe boreboret. to Lentzin wor« 2
den be koninghe ene wile untholden; bar na to Dannenberghe; to leſten
vorede fe de greve in ben torn to Zwerin. bes rikes willen mofte he bon
mit ben Toninghen;; des fo binghebe be koningh vor fic unbe vor den fone
weder bes keiſers boden.
Des anderen jares to funte Michahelis daghe quam bes keifers fone
koningh Hinric unbe de biſcop van Eolne, vele vorften unde heren.
6—10. Berwortene Konftruttion. 8. *he wart’ übergefärieben. 12. "normipdeld' : *vormile
Keen ber Dem getigien buanben“ 5 2 fe Aberseäriebe,
1. Bhifipp U Auguſt farb 1223 Inf. qua originem habuit ex parte matris.
14; ihm ige — VIII, gefrönt 4. limina sancti Jacobi. Sol
Ang, 6. . &. 66 Anm. 1. von Brienne verlieh Tours 1224
. qui Othonem imperstorem et 3 und tehrte Fum 9 dorthin zuräd ale
quamplures alios — devicerat nobiles Gemahl ber Berengaria, aAl·
et potentes. fons IX von Kafilien. Winkelmann ©.
3. In hoc (Ludovico) — rediit re- 188 Anm. 1.
gnum ad stirpem Caroli Imperatoris, de
1223—1225. 303
umme ber toninghe fale fe langhe deghedinghen; bar ne wart over bo
21.28. nicht af, wente be Toningh unde be Denen breiten | ere voreworde. bes
tereben be Toning Hinrie unbe be heren weber ane ende, unbe be konin⸗
ghe bieven vort ghevanghen.
s In deme jare Erifti 1224 bo toch de koning Lodewich van Vrancri·
ten jeghen fine viande, de Pictavenſes. to Thoren! beſammelde he fin ®
volk wol 12 hundert riddere; ze beleghden bat erfte flot, hat het Nior-
fium?; dar was nppe en, de heet Savaricus; de gaf bat flot unbe bebe-
ghedinghe fit af mit finer Have unbe blef vry. bar na toch ve koningh
10vor en clofter, bat het to den enghelen >; ve abbet unbe burgher van ber
ftab quemen em enjeghen; ze untfinghen en mit vrebe unbe loveden eme
truwe. bar na wan be foning en flot, bat het Rupella, mit groter ſwar⸗
beit. bo bit feghen de heren unbe burger in den lande unde in Aquitania
bore bet an Vaſconian“, bo gheven ze fit in de walt des koninghes,
ss unbe brufeben erer olven vrihelt, unbe wurben fine manne.
JB,
+ Dt) der fulven tyd in funte Thomas avenbe bo vor be bifcop van
Bremen mit fime ome, beme junggen greven Aloe van Holften, over
de Elve vor Etzeho, unde kerde al dat land to beme greven, unbe be
21.49. [antlude | befeten de borghe greven Albertes.
2 + Tohant bar na ftribbe de greve Hinric van Zwerin weder greven
Alberte van Louenborch unbe weder hertoghen Otten van Runeborh 5;
den ſeghe he wan, greven Alberte He vengh, unbe vorede ene in ben
torn to Zwerin, dar be koninghe legen. nu merfet, wu mit deme
toninghe unbe mit beme greven Alberte be ſchive is ummelopen. van
ber tyd, bat be koningh ben olden greven Alve veng, wente an be tyd,
bat be junghe Alf weber quam in bat lant to Holften, weren vorghan
23 jar.
Im deme jare Erifti 1225 bi pafchen bo quam en bebregher in pele „7
grimmes wife to Vlanderen; be ſprak, bat he were Balbewinus, wen ⸗
so daghes greve van Vlanderen, nu keifer to Eonftantinopolim. he feghbe
vele teen, dat men em mochte Ionen; he habbe vele ghunner van ben
ebbelften unde van ber menheit; tat quam fo verne, bat he mit walt
beghunde to regnerenbe. bat ſchach, bat de koningh van Vrancriken unbe
bee quemen togabbere to Perona. be koningh vraghede em, we en to
11. vitde Born, aus: torode”. 14. *bet’ übergefägrieben. 19. *befeten" fort. aud : 'befaten’.
1. Taronie. 4. excoptis Vasconibus, qui ultra
2. Morzium. Guronnan erant, Pauli 3, &. 545.
3. ad sanctum Joannem angelicum. 5. Bgl. &. 66 Anm. 3.
TB;
84
&=
304
ribbere malede, wor he manfcop bebe finen vaber Philippus, wor he
fine husvrowen neme | unbe wor be werſcap were? be vraghe horbe he a...
al nt, mer he wolbe nicht dar up antworben , he bat bach beite na mal»
tid. bes ghing he van dennen; als he was mit groten volle fomen, 30
ſchemede he fit finer droghene, unde vorftal fil enwech. bar na vant ens
een, be het Erardus de Kafenta!, in eme krughe; he ving en, unbe
antworbe ene ber grevinnen van Vlanderen. fe vorhorbe ene mit pinen;
fe vant mer broghene; hir umme leet fe ene henghen in ene ghalghen.
+ In ber fulven tyb to deme vaftelavenbe vor greve Alf vor Ham-
borch unbe ftormebe be borch, be greve Albert hadde buwet. be vanıo
Hamborch gheven of de ftab greven Ale van Holften.
+ In deme vorbenomben jare bo warb ghegheven ven broberen van
funte Katherinen de ſtede to Lubeke, dar fe buweden in beme fulven jare
bat clofter, en jar vor deme bobe fancti Franciſci, alfo be privilegia
utwiſen, be bar up be vryheit ver ftebe fint ghegheven?.
In deme jare Erifti 1226 bi pafchen® do was ghefand van deme
paves Honorio en carbinal legate to deme Toningh Lodewich van Vranc⸗
viten, bor ber ftab willen Avinion, de bo vul bofer lude | was unde vi a.
tettere, unbe hadde 7 jar weſen in des paves banne. be gube koningh
beſammelde al de landesheren fines riles unbe al be macht ber bifcope 20
unbe prelaten, unbe mafeve ene grote hervart jeghen be ftab Avinion.
be lach bar vore van pinzften * bet to unfer vrowen baghe ver hemmel ⸗
vart mit aller craft, alfo bat be koningh to leften be ftab war. ve bur-
ghere gheven fit an des koninghes ghenaben, to bonbe wat he wolde. he
nam erft to ghife twe Hundert der beften uter ſtad; bar na brac he bez
muͤren nebber in be graben; vortmer braf he nebber 300 huſe mit torne
unde krengkede alle buwe, dat ſterke Habbe. be carbinal toch bar binnen,
unbe befarbe al dat voll in ven rechten loven, unbe loſede uten banne.
alfo quam be ftab webber to horſam ber Hilghen kerken unbe des Tonin-
858 von Vrancriten. bynnen ber tyd was bat ftervent zo grot anso
beme heere, bat vele landesheren bar fturven unbe des menen volles
III. Detmar · Chronik von 1101—1395.
u
34. dede fort. aud: ·deme. 20. der’ lom. aus: del,
1. ab Eberhardo de Casseuca.
2. Eine Stiſtungsurkunde bes Ra»
tharinenklofters fehlt. 1234 Mr. 15 find
: De ordine fratrum minorum
domus Lubicensis frater Heinricus et
frater Eylbertus; Lüb. 1.8. 1, Rr.59.
3. die Mercurli ante purificationem
Ludoricus rex et quamplurimi — per
manum Roman! cardinalis et logati —
aseiplunt signum erucis. Consequen-
ter autem in paschali tempore — rex
et omnes cruce signati Biturls conve-
nlunt.
4. In vigilia sancti Barnabe apo-
stoll, que fult 4 ferla penthocostes, ma-
chine eriguntur.
1223—1227. 305
mere ben twe bufent, en dels van ſchote unbe ftenen, ve de wurven ut
V.B.
ver ftab in bat heer, en bel van rechten koghen. bo be koningh be ſtad m
21.92. habbe befreftighet, do toch he alle provincien | dore, unbe brak unber
fine walt alfe ftede unde borghe under fin rite.
> + In dem fulven jar, bo be van Lubeke vornemen, bat de lant
gherne wolven anych weien ber Denen, fe fochten wifen rat, wo fe
webber quemen an ben keiſer eren rechten heren.
+ Dar na wart grot hungher.
By der tyd buwede hertoghe Hinric Harborch weder, vat bar
10 benoren over vif jaren brofen was.
+ Im ber tyb wart bifcop Engelbert van Colne bot gheflaggen van
greven Vrederile van Altena, be ſyn man was unbe fin maach.
Na des nam koningh Hinric, bes keiſers fon, hertoghen Lippoldes
bochter van Oſterrile, unbe des filven hertoghen fone nam bes lantgre⸗
us ven dochter van Doringhen; ve hochtit mas to Nürenberghe. dar fat oc
toningh Hinrie to gherichte. in beme richte wart en twiunghe umme en
orbel; bar umme fit manich man to kampe bot. al bat volk vor up,
umbe beghunben to rugenbe van deme mozhufe ene fteghe never; dar
wurben bobe drunghen wol 56 man, ber weren 23 ribbere, funber de in
zen herberghen ftorven, unbe oc be langhe bar na van beme dranghe
ſturven.
Bi.500. Im der tyb wart de koningh van | Denemarken loſe laten unde fin
fone umme viftich bufent marc; de ne worben mer half gheleſtet; bat to
de foningh mit finen beften Denen vorwilkorde unde vorfwor bat Iant
3to Holften unde alle de fand bar ummelant legten, de he mit welde habbe
wunnen ; bes fatte he ghizele dre fine fone unde finer beften manne vele.
Nu merket vechte wrake over ven koningh. alfo he ven olden greven
Alve vengh, unbe eme nam fin gub, unbe van em ghizele nam, alſo
wart em mit ber fulven mate weber meten; he warbe vanghen unbe be«
so ſchattet unbe vorghizelet.
+ Im deme jare Erifti 12271 do ftarf de koningh Lodewic van
Vrancriken, unde wart begraven to funte Dyoniſius bi Paris?. na eme
wart in deme fulven jareꝰ gefronet fin erftgheboren fone Lodewich in fime
14. jar.
=» +%o ber tyd wart of [084 Ferrandus, em greve van Vlanberen,
de 12 jar unbe 6 mande hadde gheleghen in ber vengniffe to Paris.
*1. in octara omnlum sanctorum. 3. prima dominica adventas.
&nbwig VII ſtarb 1226 Nov. 8. 4. liberatur circa epiphanlam Do-
er Zweimal erzählt; ſ. S. 306 An · mint.
mert. I.
Städtetmmiten, XIX. 20
50, 19.
306 DI. Deimar-Cpronif von 1101—1395.
197. By ber tyd ftarf de ghübe funte Franciſcus; van fineme
ghuden levende be criftenbom ghebetert i6.
+ Do wart oc to Eolne radebralet greve Vrederic van Yfenborch,
gheheten van Altena, umme den mord des biſ copes van Colne. vi. od.
De ſtarf do koningh Lodewich van Vrancriken vor Avinion undes
monich edele man. ſomelike ſpreken, en worde vorgheven i.
+ Nu horet vort, wu de koningh van Denemarlen brak fine truwe
unde ſine eede. he vor mit groter macht vor Reynoldesborch; dar voren
eme jeghen greve Alf unde greve Hinric van Zwerin. greven Alves lude
woden over bat bruk, unbe ſloghen des volles vele in des koninghes 10
here; de koningh behelt over dat velt. der borch he doch to deme male
nicht en wan, mer he toch an de Ditmarſchen; tat land he bevwand,
finer Vreſen worben bar over vele ſlaghen.
198. Im ber tyd hadden de van Lubeke ere hoben over berch in
Ntalia, bar fe deme feifere, ereme rechten heren, clagheden ere not, wu is
dat fe hadden weſen betwunghen mer dan ver unbe twintich jar van deme
Toninghe van Denemarken, unde fe gy truwe hadden to beme Yeiferrife,
var by fe gherne wolden bliven. ve keiſer mit ghuden mobe de boven
horde; eren truwen willen he wol vornam. na erer begheringhe untfeng
he be ftab to Lubeke unde de borghere, ewichliten vrh to blivenbe by20
beme Romefchen rike. ere vryheit unbe al | ere recht, alfo hertoghe Hin 21. so.
rie van Brundwic de lewe en erft ghaf, unbe bar keifer Vreberic fin -
oldervader mit finer hantveftunghe en ftebegheve, alfo ghaf he en oc
des jares in beme Meymanen, bezeghelet mit finer ghulvenen bullen,
exe vryheit unbe ere recht. »
199. By ber tyd ftarf de palanzgreve hertoghe Hinric van Bruns⸗
wic ane ſone; bo wart deme bifcope van Bremen be ftab unbe dat land
to Staben 108.
+ De keifer underwan fit der ftad to Brunswic. bar quam be her ⸗
toghe Dtto van Luneborch, unde wan de ftab, unbe ftribde dar inneso
mit bes keyſers luden; ben feghe behelt de hertoghe unbe be ftab.
+ Do vor aver be koning vor Reynoldesborch unbe wannet.
200. Greve Alf van Holften unde greve Hinric von Zwerin unde
de van Lubele fic do tofamenbe loveden; fe unboden hertoghen Alberte
van Eafien, dat he queme in Norbaldingian; dar ſcholde He hebbenss
Ratzeborch unde Louenborch unde bat vorſtendom, bat be erfte feifer
6. “u zn’ . 10. ·datV: den’ getilgt, dar übergefähriehen. 16. “befwungben : betrunghen. &.
1. In beme anderen jare darna bo vor Aviniun nnbe manich ebele man;
flarf de toning Lodewich van Brancrite itelile fegeben, im worbe vorgheven.
1228. 307
Brederic lenebe fineme vabere, hertoghen Bernarde, des fic hadde un«
berwünnen be koningh van Denemarten.
vi. vo⸗. + Do ve koningh de Ditmarſchen Hab|ve bedwunghen, he toch vor
Idzeho, unbe kerde al dat land to eme. vor deme hus let he ſines heres
5 em bel mit ben lantluden, unbe vor vort vor Zegheberghe; dar vor
bůwede he ene borch. under bes loſede greve Alf dat hus to Etzeho, dar
vore fe floggen unbe venghen unbe fic drenkeden vele Iube. de bifcop
van Bremen halp finen ome, greve Alve; hertoghe Otte van Lune⸗
borch Halp finen ome, deme koninghe.
10 + In deme jare wart paves Gregorius na Honorio unbe fat 14 jar.
+ Im deme jare Erifti 1228 do upelarede dat hilghe levent fancti
Anthonit, de dar was bes orden fancti Srancifei. he was van Hifpa-
nien bordich, van ener ftab be heet Ulixbona in ven rite Portugalien i.
he leghde al ere der werlve to rughe, unbe wart erft en veguler, na en
15 barvetbrober. he quam in Wallande unde Lumbardien, unbe prebelebe
allen Inden. Got ghaf em zo grote ghenade ber kunſt unbe ber tunghen,
bat en alle lude gherne horben. wunderic is bit to rebenbe, bat wen he
prebefebe allen luden to Babowe mank 30 duſent volles, fo vornam ene .
de vurdeſte alſo wol als de neghefte. na ven fermon zo beferben ſik open⸗
ai. go bare fünber unbe fünberinnen , unſrecht gub warb wedder ghegheven,
olde vianfchap wart webber verfonet. deſſe ghenade ghaf Got ben volle
vormibbelft finer lere. als he hadde nutſamycheit der lere, alfo hadde
he hillicheit dar bi des levendes, alſo dat ene de paves Gregorius heet
archa testamenti, de ene oc na ſime dode ſchref in ben taal ver hilghen?.
» 201. In deme fulven jare do quemen to Lubele tofamende mit
geoter macht de bifcop van Bremen unde hertoghe Albert van Saffen,
greve Alf van Holften, greve Hinric van Zwerin unde ve Wendeſchen
heren; var mebe toghen be borghere van Lubeke jeghen ven koningh.
fe quemen tofamenbe uppe ber heide to Bornehovede in funte Marien
»Magpalenen baghe. bar wart in deme baghe en ftrid zo grot, bat in
deme lande nt groter ftrid en wart. be koningh de wart feghelos unbe
untoloch; hertoghe Otte warb ghevanghen ; des Toning volk warb alme-
ftigge ſlaghen unde vanghen. alfo wurden bes daghes be Iant ghelofet
van ber Denen wolt. bes fe alle Gobe gheven lof unbe ere, unbe bot
ssjummer mere>, tar to der werben funte Marien Magdalenen. in ir ere
12. der übergefrieben.
1. in eivitate Ulisbons oriundus. nifirt 1232.
Antonius von Padua, gem zu Liffa- 2. Selöfftändige Nachrichten.
son 1195 Aug. 15, 1210 Augufiner, 3. Reim,
1220 $ranzislaner, geflorben 1231, kano-
20*
Y.B.
ww, 18.
308 II. Detmar-Ehromit von 1101—1395.
be borghere to Qubele bo flichteben em clofter ber prebeleren brobere in
ver ftebe, bar de borch lach; un de ghevet up ben ſulven bach ene ewighe ni. sı».
mene fpenbe, jewelileme armen mynſchen en wyt brot van eneme halven
pennynghe.
+ Im ber tyd wart ve biſcop van Utrecht vor Covorde ſlaghen wels
+ Do wart oc en grot wart over mer. be keifer bo wart feel, unbe
vor dar nicht ; dar unmme bebe ene be paves to anne. be lantgreve Lo⸗
dewic van Doringhen vor bar ben, unbe ftarf vor Brandez. ber pele-
grimme fturven vele; be bar ghenefen, ve voren over unbe buwe⸗ to
ten Zajat.
202. By ter tyd bo ftarf be vrome greve Hinric van Zwerin.
fines jones &uncelines ratghever be wolden bo loslaten hertoghen
Otten ; des en wolbe hertoghe Albert von Saffen nicht ſteden; he dachte
finer meer gheneten. 15
203. Greve Albert van Orlemunde wart do los; he antworte
over hertoghen Alberte Louenborch. alfo quam he ute beme lande, var
hertoghe Albert unbe fine erve ſeder fint ane bleven.
+ In deme jare Grifti 1229 do upelarebe bat levent ber Hilghen
vrowen Elizabeth , be en bochter bes koninghes was van Ungheren unbe 2
en husvrowe bes lantgreven van | Doringhen. ze was em mober ver zu.sıc.
armen, unbeen firheit aller vroweliken ere, unbe en bilbe aller Hilficheit!.
by eres heren levende, be bat ftarf over meer, 30 ftichtebe ze zeekhuſe to
franfen luden, den ze ſulven beneve. na eres heren dode nam ze to fit
en grawe Heit, bat er paves Gregorius fenbe, unbe habbe funte Sran« 2
ciſcus toghehoret. bat droch fe in aller otmtobicheit unbe in vorſmaynghe
ber werlde; wat er heyt meufter Conrad, ere bichter, de bar was en
falich minfche, dar na levede ze och, unbe leed zo grote vorfmaynghe van
eren vrunben unbe vromeben, ben ze vide gutliken hadde ghedan; bar
was ze to bulvich bette in bat leſte eres lenenbes2. we mer wil van er»
weten, de lefe er paffional, dar er hilghe levent genslifen is befchreven.
204. In deme fulven jare wart hertoghe Dito van Luneborch los
ute der vengniffe, unde let Hidzacker hertoghen Alberte. -
+84 ber tyd fonebe bifcop Ghert van Bremen ben Toningh van
Denemarken unbe greven Alve, alſo bat des koninghes ſone Abel ſcholde ss
nemen des greven Alves bochter.
4, 'der' Tore. aud: ‘den. “brobene' : “brederen’ ©. 18. ‘erde’ for. aus: ‘erden’. 31. 'gendliken‘:
"geistiten' 8.
1. Euſabeth, Toter Andreas I. Nov. 19.
von Ungam, geboren 1207, 1221 ver- 2. Selbſtſtändige Nachrichten.
mählt it Banbgraf &udinig, farb 1231 ige
12291230. 309
205. Des fulven koninghes fone, de junghe koningh Woldemer,
21. sie. nam to | funte Johannis daghe des Toninghes bochter van Portugale
to Rypen.
Dar na, bo be hertoghe Otte was loſe worden, he beghunde orlor
-sghen uppe te byſcope van Megdeborch unde van Halverftab unbe up
andere fine ummefaten. eme halp de marcgreve van Brandenborch.
dar! wurben be marcgreve unbe be Wende feghelos, unde nemen groten
ſchaden. bo wart bat orloghe vorevenet unbe Wallebeke broken.
+ In veme fulven jare, bo fit be keiſer mit deme pavefe nicht Funde
10 vorevenen, he vor in banne over mer. bar nam he bo fin ander wif,
bes Toninghe® dochter van Afers. unbe hadde laten beghebinghet ene
eveninghe tufchen ver criftenheit unde ven heydenen, alfo bat de foltan
gaf deme keiſere Ierufalem webber unde Bethlehem, Nazereth unbe des
landes vele. deme pavefe bat mohde; dar umme unboben be patriarcha
span Ierufalem unbe be tempfer unbe te fpitalbrobere deme folbane,
de were ber evenunghe ungheweret jeghen ben keiſer unbe ve criftenheit.
bo buwede de keiſer Dziaf, unbe ghint in beme ſonnendaghe vor mit«
21.52. baften unbe vor funte Marien daghe ghefronet to Serufalem. bes? |
wart bebrovet al de criftenheit, de Dar mas.
2 + De wile dat de keiſer was over mere, do wan em be paves af
fine ſtede unbe finer borghe vele, unde let prebefen, dat be keifer bot -
were. be keiſer bat nornam; van oper meer he weder quam, unde wan
mit groter koſt unde arbeibe fine lande unbe fine ſtede webber mit helpe
ber Dubefchen pelegrimen.
= Im beme jare Erifti 1230 do was grot kif unbe ſchelinghe mank
den fcoleren unbe papen to Paris; dit kunde neman vorliten. hir vol⸗
ghede dat na, dat men ze alle vorjaghede; en bel lepen to Andegave?,
en del to Orlens, en bel to Engheland, en bei to anberen ſcholen; wor
ze be mochten hebben, bar lepen ze na mit vlite*.
” Dy ber tyd toch koningh Hinric van Engheland in Britanien, up
bat he be flote, de fine vorvaren hadden beſeten, mochte webber win.
nen; mer fin reife was to vorgheves; jo nam he groteren ſchaden ben
vrome.
+ In deme fulven jare in winachten daghe vor be biſcop van Bre⸗
8. lebe torr. auß ; Ballebrete'. 15. templerꝰ fort, aud : tempie'. 31. mochte
" m’ e.
1. Auslafung; f. ° n. gavis.
2. Xuslaflung; |. ©. 4. in Angliam vel in allas mundi
3. alli namque hin * tt Ande- Provincias studii causa profeeti sunt.
v.B.
9,137.
9, 137.
3”
310 UI. Detmar-Epronit von 1101—1395.
men mit groteme here uppe be Stedinghe; bar vorlos he finen brober,
hern Hermanne van der Lippe, unbe ſchedede an vromen van bannen.
206. | Des jares ftarf bifcop Bertolt van Lubele. na eme wart zı.soo.
bifcop Johan, de deken bes ftichtes.
Do was in Denemarken van bes paves weghene Otto, en carbinal. >
In deme jare Erifti 1231 do ftarf be junghe koningh Woldemer,
des koningh Woldemares fone. in korter tyd bar na ftarf fin wif bi
ener bort, bes Toninghes dochter van Portugale. alfo let dar na de
koningh finen fonen Erife to koninghe cronen, unbe gaf fineme fone
Abele dat hertichdom to Juͤtlande. 10
By der tyd evende ſik ve paves mit deme keiſere unde let ene ut
deme banne.
Do ſtarf hertoghe Lippolt van Oſterrile, unde de junghe koningh
van Behemen brande bat land to Oſterrikle bet an bat water, bat tar
het de Dunouwe. 7
Na ber hervart tohant ftarf de olde koningh Opader van Behemen.
Dar na wart be hertoghe van Beyeren bobe ftelen mit enen mez⸗
zede; nen man en wufte, we ene ſtak; alfo vort wart he flaghen bot.
Do ftarf oc de ghube Elifabeth, de lantgrevinne van Doringhen,
bes Toninghes bochter van Ungheren, ve to Marborch is begraven unbe ©
ir haven. BI. 5x.
By ben tiven mweren vele Tettere unde unlovigher lude mand ben
criſtenen, beibe to Rome, in Wallande, in Dudeſchen lande unbe in
anderen landen. ber worden bo vele brant in deme vuͤre van eneme
minren brobere, be bet Conradus Eurfus, funte Elfeben bichtevaver, 25
unbe oc van anberen fuben.
Im deme jare Erifti 1232 bo hadde be keiſer enen hof to Ravenne
to alle Godes hilghen miſſe; dar lach he langhe unbe wachtebe fines
fones, koningh Hinrikes. to leften, do he nicht en quam, he vor to
Venedie; bar wart he untfanghen mit groten eren. bar na vor he toso
Agleye; tar quam fin fone to eme. do fe bar fit ſchededen, be keiſer
vor weder to Bulle, unbe de koningh fin fone vor to Dubefchen lande.
In deme jare Erifti 1233 do was in Vrancriken in ber ftab Bel⸗
vakun grot tvedrachticheit tuͤſſchen der menkeit unbe ben overften van
ver ftab. ber overften wart vele bot gheflaghen van ber menheit; hirss
webber van ber menheit wuͤrden vele flaghen, em bel vorbreven unbe
vele ghevanghen in allen | landen. bor ber fate willen wurben ſchelende »ı.u2..
1. 4 eu fhgdinghe 2. 2. "van! ieben. 37. ſchelende: ſchelen 8.5 de·
anna hRIngbe Tndingte won? Übergefäprichen. 37. feelende' z ·ſchelen 8. ; de
1231—1233. 311
koningh Lodewic unbe be bifcop Belvacenſis; be koningh beſchermede be
overften, de bifcop be van ber menheit. hir umme wart be fant ghe-
leghert menich jar in teme ftichte. de bifcop Milo toch to hove unbe
ftarf an beme weghe. na eme wart ghekoren Gaufribus; ve Belt be ſake
shart jeghen ben koningh, alfo fin vorvare hadde gheban. dat wart eme
fo für, dat he van bebrofnige ftarf. na eme wart ghekoren Bifcope Ro»
bert!. deſſe beve wiſliken; he vorlifebe ft mit deme koninghe; he loſede
fin volk uten banne; he mafebe vrebe al umme.
In beme fulven jare do buwede be bifcop van Bremen Slüttere
0 weber; bat wännen eme af be Stevingher. -
Des fulven jares let de paves prebelen bat cruce up be Stedinghe.
In deme fulven jare vor pingften halp hertoghe Otto van Zune
borch den Stedinghen, unbe let fine lude bernen be land wente vor Bre⸗
men, umme ben Bat, ben be droch uppe ben bifcop, dor bat eghen, bat
15 fin veddere hertoghe Hinric gaf to Bremen. bar na vor he fulven vor
91.33. Staben; bar brande he unbe rovebe in beme ande. | binnen bes que⸗
men be pelegrime to Bremen, unbe voren mit groteme here, mit ſche⸗
pen unbe over land, unbe wünnen be Ofterftab des nagheften baghes.
Johannis et Pauli; dat land fe branden; be lude, be je beghinghen,
aoman, wif unbe kindere, be floghen fe bot; de fe venghen, de branden fe.
tohant dar na ſloghen te Stetinge greven Borcharde van Oldenborch,
unde mit em wol twe Hundert man.
In ber fulven tyd vor be koningh van Behemen mit groteme here
up finen brober, den marcgreven van Merhern, unbe wan em af ve
3 ftab to Brunne, unbe branbe des landes vele.
Do vor bar na koningh Hinric, bes keiſers fone, mit groter macht
uppe ben hertoghen van Beheren, unbe dwang ene, bat be fil ghaf an
fine walb.
In der tyd was vele riddere unbe hogher Iude, ben man tech, bat
s03e weren unghelovich. ber was en be greve van Seyn; up ben prebelede
mefter Conrad van Marborch bat cruce; dat nam vele luůͤdes; umme bat
wart be mefter Conrad gheflaghen. de fulven lude gheven fic of alme⸗
31.530. ftich in des Toninghes | wold.
Do vor aver be bifcop van Bremen uppe de Stebinghe mit ſchepen,
Gin Parrmap; mern 8 10. Eingber tr. ait. Sininede. 34. hen‘: Täe-
1. Gaufridus — dies paucos et ma- copata peregit. Cut suncedens Robertus
los, id est afflietione plenos, in epi- u. |. w.
V.B.
30, 197.
30, 137.
312 IH. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
unbe togtof ere bile, unde wolbe fe mit watere brenten. dar wart bes
biſcopes voll en del ſlaghen.
Im deme jare Criſti 1234 bo was fo grot vroft in Vraucrilen vor
der tyd der aaren, dat dat korn vorvros up den velde, unde quam nicht
to ber ripicheit; bar ſchach na grot hungher in ben landen. s
By der tyd do nam koningh Lodewic fine vrouwen, des greven
dochter van Povincien!, unde ze wart ghekronet to Senon.
In deme fulven jare to lichtmiſſen hadde koningh Hinric enen gro-
ten hof to Vranckenvort, bar ber vorften vele was. bar wart gheſworen
en vrebe. bar bebe de greve van Seyn fine unfchult umme ven ungher 10
loven mit vefe guben luden; ber anderen wart oc vele ledich ghelaten.
Des jares hadde noch de koningh van Denemarken Demyn; bat
wunnen em weder af be Wende.
Dar na nam bat cruce de hertoghe van Brabant unbe be greve van
Hollant, de greve van Eleve unde manich ebele man uppe be Gtejbin« Hi. so.
gher. de voren mit craft over. land; over be greve van Hollant quam
de Wefere up mit eneme groten ſchepe?. be pelegrime worben prifet uppe
vertich duſent; de voren in bat land bes dridden daghes na funte Urba-
nus baghe. de Stebingher quemen bar jeghen to ſtridde unbe wurden
zeghelos; fe wurden vil na al gheflaghen. bar blef bot greve Hinric»
dan Oldenborch unbe mit eme pelegrime nicht vele. bat land wart bero«
vet al umme unbe brand. alfo quam to eneme enbe ber Stedingher grote
overbat unbe unrecht, bat fe hadden dreven mer ban dre unbe drittich
jare; do floch fe unfe Here Gob mit finer wald.
207. Im ber tyd wart bat bifcopbom ftichtet to Oele in Eftlaube. 2:
208. By den toben, bo greve Alf fic hadde bevrundet mit deme
koninghe van Denemarken unbe was welbich des landes to Holften, he
vorghat des trumen beneftes, ven eme be van Lubeke bewifeben, bo eme
wart weder hulpen to deme lande; he wolbe ve van Qubele van erer
vryheit brenghen. bes wart be koningh vro. je fworen fic tofamende,
be ftab to verbervenbe. be koningh ſande bo en vil grot heer mit fche« nı.ssa.
pen in be Travene, unbe kam mit beö greven helpe albar over land
mit eneme anderen groten here, unbe buwede up be Travene twe ftarke
borghe; He let kocghen ſenlen vor be havene; He let ſlan ſtarke keden
over be Travene. bo he bar nicht mer kunde ſchaden bon unbe weber toss
15-18. 19. 22. “Etedingher' fort. aus: "Stedinghe'.
1. seilioot Margaritam, oomitis Pro- sionis.
vinefe Allam, circa dominicam Ascon- 2. Entfefung.
1234-1235. 313
lande vr, de borghere fic bar brabe rebben to; manliten ſeghelden fe
mit eneme. ftarten kocghen be feden untwey; fe groven lang be wifiche
teghen ber borch, bar be ftebe noch het ve Denſche borch, enen graven;
de wart fo bep, bat grote fchepe dar henne voren funber hinter. *
s 209. Do be grimmighe koningh fach, bat be koſtlike hervart em
dene vromebe, bitter warb fin mob. he let funberliten grote ſchepe
eben, unbe bob over ene hervart bar hen, noch vele grotere to watere
unbe to lande, ben he vore hadde ban. be fehepe alle quemen to Veme⸗
xen. bar mebe weren achte ſchepe, grotere ban gy weren zen uppe ber
10gee, bar mede wolde he be havene tomale beftoppen. be borghere to
Lubele dat vil drade vornemen; exe bep habben fe bo en bel upperumet;
D1. 50%. je legheden nicht den ſos grote jchejpe mit ghudeme tughe wol bemannet
vor ere bep, be bat bewaren ſcholden, bat bes koninghes heer dar nicht
inne queme, alfet ovele vore bar inne komen was.
% 210. Do te koning vornam, bat be van Lubele ere havene unde
ere dep weren wolden, he wanbe lichte, dat fe mer helpere hadden. mit
fineme ſchepe vor He vor de Warnowe, umme helpe ever lichte umme
velicheit to Hebbene varı ben Wenbefchen bereit, de be dicke Habbe bedro⸗
vet. do be van Lubeke ben koningh wiften in ber zee, vil drade fe pro⸗
a veden, bat fe hadden mit den Denen in ber zee fachter ſtriddent, ven in
exer havene odder up beme lande, tar fe mochten mit helpe ver Holften
ftarter werben. fe nemen to helpe God almechtich unbe ere recht, unbe
toghen em mit balden mode na vor be Warnowe. bar ſtridden je mit
em van prime bet to vefpertib. ber groteften ſchepe wünnen fe vive, be
as branden fe tohant; ber anberen fchepe je vele overvoren mit ben luden
in de grund bes meeres. bat aller grotefte ſchip, dar inne weren mer
denn verhundert man mit vullen iwapene, bat wunnen fe left mit groter
21.500.001; dar inne fe floghen unbe venghen alllet, bat dar was. be koningh
vil kume untfloch. bat grotefte ſchip mit ben nanghenen brachten fe nit
sowrouben in be Travene. de koningh krech dar van clenen volte ſchame
unde fhaben, grotere ben vore ebber na gt gheſchach up ber Oſterzee;
oc fochte he feber nicht mer de van Lubeke. aldus ghaf en God mit finer
craft wunberfiten ven ſeghe van veme hemele, dat je bleven fint by-ever
vryheit. des mote Bob fin beuedyt, unde hebben lof unbe ere mit unbe
asjummere, amen.
+ Im deme jare Erifti 1235 de was grot hungher unbe bure tyb v. B,
in Brancrifen, ſunderghen in Aquitanien, alfo bat de lude van hungher j
17. wor de wor’: folgt geingt er. B. odervoren: · ever am ande pingugefügt.
314 II. Detmar&fronil von 11011395.
. ethen gras unde lof, alfe ander bertge!. de mate kornes gholt Hundert
ſchillinghe, de men vore kofte umme tehne2. bar na quam grot peſti⸗
lencia und koghe; of quam bo bat helſche vuͤyr, unbe untfenghebe de
Inbe®, bat fe fturven.
211. Bynnen ber tyb orlegheben be Romere webber ben paves⸗
unbe vorwifeben ene van Rome; be keiſer halp beme pavefe up be
Romere.
212. De toningh Hinric hadde fic bo fat weber finen vader, ben
teifer; bar umme vor be keifer to Dude ſchen lande, bar he, ſeder bat He 2i.sıe.
to Teifer wyet wart, ny hadde weſen. he brachte mit eme groten ſchat, 10
unbe wolbe orloghen weder ben fone. be vorften alle kereden bo van
deme koninghe to deme keifere.
213. Do vor de keiſer to Wormetze, unde nam dar ſin dridde wif.
allererſt hadde he des koninghes dochter van Arrogun; by dere wan he
koningh Hinrike. bar na nam he des koninghes dochter van Akers; mitss
der nam he bat koninghrile to Jeruſalem; by ver wan he koningh Con⸗
rade. nu nam he left des koninghes dochter van Enghelande to Wor«
metze. bar quam em fin ſoͤne to hulden, unde ghaf ſik in bes vader ghe ⸗
walt. de ſande ene to Pulle; dar let he ene in vangniſſe holden, bat
he ſtarf. *
214. In der tyd hadde de keiſer enen hof to Megentze to ſunte
Marien daghe der erren, dar he cronen droch. dar weren vil na de
vorſten alle. dar wart vorevenet de keiſer mit Otten, deme heren van
Luneborch, alſo dat de Otto let deme rike up Luneborch unde al ſin
eähen; bat lec em be keiſer bo weder; over Brunswic unbe al de herſcap, 2;
de de keiſer hadde koft weder ſines vedderen bochter, | des palansgreven, zı.ssa.
dat lec he eme bar thů, unbe mafeve bar af en hertochdom, unde lec
eme bat unbe fineme wine Mechtilde mit vanen. dar an hebbet volghe
de bochtere, alfo ve fone, van fineme flechte. aldus worden be vorften
twe vorebenet, be van erer beyder eldervader tyden unbertufchen fic had ⸗ 30
den vorvolghet.
215. Er ben gyh be keiſer weber quam to Dubefchen ande, do
hadden be van Zubele eme over berch bide-mit breven unbe mit boven
kundeghet unbe claghet ere grote not unbe fwarniffe, de fe [even van
26, Br Sbrafäriben. 19, anamife Tip aritots dar! 24. (fe fegtaat Se
1. ut homines herbas campestres centum solidos in Piotavia.
sient animalla comederent. 3. magna pestilentia, qua multi
2. Valebet enim sextarius bladi pauperes — sacro Igue accendebantur.
1236. 315
deme Toninghe van Denemarken unbe greven Alve van Holften. bes lod
be feifer greven Alve thů hove unde be borghere van Lubeke. bo fe
vore eme quemen, he horbe ere claghe im beydentſyden unbe vorevende
den greven mit ber ftat, unbe mit ben borgheren, alſo dat de greve vor
sbeme feifere unbe vor ben vorften bes rykes let veghere van alleme
echte unde van anfprafe, de he edder fine erve hadden eber hebben
mochten in tolomen tyben an ber ftat to Qubele ever uppe be ftat unbe
up al, bat bar to leghen is; unde de ftat ſchal vortmer bliven des
vi. eo⸗ Romeſchen rikes, | alfo de keiſer unde fin eldervader, be erſte keiſer
10 Breberic, bat vore hadden langhe in eren breven beſeghelt. bes wart
deme greven en grot ſumme gudes betalet van deme keiſere. de ſumme
was vif duſent mark; vor jewelle mark wurden eme dritteyn ſchil⸗
linghe Engels.
216. Dat greve Alf uppe de ſtat to Lubeke ſalede, dat was bar
ssumme: hertoghe Hinric, bes hertoghen Otten eldervader van Bruns.
wic, be wolbe bes nicht fteben, bat des greven eldervader weber lete
bümen be ſtat, bo fe erft van vure vorbarf, aljo vore beſchreven is.
217. Dar na in deme wintere toch de hertoghe Otto mit groteme
here vor Bremen; bat land He vorbinghebe, unbe vorbrandes en bel.
Me bifcop Gherad was bar in ber ftat, unde kunde eme nicht weberftan.
218. In deme fulven jare ftarf de koningh van Ungheren, funte
Elzeben vater.
In deme jare Erifti 1236 bo was en heydens koningh, be heet
Betulus, by Hifpanien befeten in eme rike, bat heet Arfacites1; ve
3 ſende ut fine boben in Vrancriten deme Toninghe mit valfcher bobefcap,
1.55% bat fe ben koningh ſcholden | boben?. bit was em let unbe berumebe em
tohant; he ſende ſnellilen ander boden na, be ſcholden ven koningh war«
nen, bat hefif bewarde vor be erften boven. bat bebe be foningh; he feet
fit wol bewaren. bo feet he folen ve erften boden unbe leide ze vor fit,
unbe vraghebe umme be ftude; bo he vornam be warheit, bo was be
danknamich Gode unde dem koninghe. He ſende eme grote gave unde be⸗
gavede of be boden dor ver bekenntniſſe der warheyt.
219. In deme ſulven jare in der vaſten ſtarf de bederve biſcop
Vrederic van Halverſtad; na eme wart biſcop Ludolf ghekoren.
s 220. Dar na in funte Walburgie baghe erhof men funte Elzeben,
12, jewelle' fort. aub: juwelte, 32, "der warden: · der boden unde ber warhent" 8.
1. Vetulus rex Arsacidas. ut ocolderent rogem Ludovicum.
2. misit in Franclam, precipiens,
316 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
des Lantgreven Lodewighes van Doringhen webewen, van ghebobe des
paveſes, bo fe vele tefene hadde van. to deme fefte was be keiſer unde
hoghe heren unbe anders volles vele van manighen landen.
&=
Pi
221. To herenmiffe dar na voren be pelegrimen to Liflande uppe
be Lettowen, unbe wurden flaghen mer ben twe bufent ber pelegrime. s
222. By der tyd bevol de keifer bat rike fineme junghen fone,
. Toningh | Eonrade, ven he hadde van ber Toninghinnen van Jeruſalem, 21. 55.
mit willen etliker vorften!.
223. Deſſe koningh Conrad ghaf ven borgheren van Lubeke to
befchebenen jaren tollen vry uppe beme Rine?. N
224. Do de feifer fineme fone, koningh Conrad, bat rite hadde
bevolen, he vor mit eme heere uppe be Langbarden, umme welde, be je
eben weber bat rike. do de Langbarde bat vornemen, fe voren eme
jeghen mit groteme heere; over do be Teifer quam unbe wanbe mit en
ſtridden, do wurben fe vluchtich; alfo wan do be keiſer Vincentie de ftat. 15
dar na ſtridde greve Ghevehard van Arnften unbe des keiſers helpere
weder de van Padowe unde venghen ber alſo vele, bat je deme keiſere
gheven de ftab.
225. Des jares ftarf bifcop Woldemer, te was monik worben,
na bes bat be paves ene untjatte van Bremen. =
+ In deme jare Eriftt 12373 bo bennl de paves Gregorius gheft-
lilen perfonen van ber prebefer unbe ber barooten orben, dat fe ſcholden
prebefen unde geven bat cruce, unbe kundeghen aflat aller funbe ven
genen, de fit vebben over mer to thenbe jeghen | de heiden. allenen »ı. sa
bat bit fchach in vorthogheringhe, 30 redde fit alto vele volfes to thende. 25
3e fetten enen hovetman bes volles, ven koningh van Naverren, de oc
was en greve to Gampanien. Got van hemele halp en wol over mer.
in ber veyſe hadden fe quat ghevelfe. ze wurden ſchelende mank fit van
des duvels anwifinghe; en del mank en wolven ftribben, en del wolden
roven unde nemen van ghiricheit bat gut ber heyden. aldus dedet Got, so
bat ze nicht bar ſchideden, mer wurben ghenanghen unde jlaghen van ben
heyden thu ber erben“.
desbe 8. 'benel’ forr. außzbenal. 12. ·bedelen. lort. amd:
torı. and:
— me abet
1. ©. ©. 84 Aum. baum 1, Nr. 348; Böhmer, Reg. Imp.
2. Konrab, erwäht ie Rb mijſcher eb · v2, ©. 822.
nig, befreite bie Bürger Sübeds 1246 3.v.B. dat zwiſchen 1237 u. 1240
Sr dar in nächften Nun. 11 Pi auf keine a Sapressaht. ve
vier vom. je ber Fra ab
werth. Lüb. Er Dt Sir 1239 NM. SEE Rö me —
1237—1238. 317
226. By ber tyd bo ftarf Toningh Johan van Alkers to Eonftan-
tinopole, bar he feholbe keiſer weſen.
227. Dar na voren de van Meylan une ere helpere jeghen ben
teifer mit groteme heere. be keifer hadde en minre heer; bat ſcharede he,
sunde wolbe mit en ftribben. bo quam en weldich man van Eremon; be
ſprac to deme keiſere: “ou left bie uppe der Dubefchen manheit unbe
ere ellend bumliten weber fo over grote menie’. be keiſer fprac: “it
wille fe beftan uppe de Godes gnade unde up min recht’. bar ftribbe be
31. 56%. keiſer; ben feghe he bo wan, umbe wart | ghewint. bar wurben ſlaghen
io unde vanghen wol vifteyn bufent volkes. he veng eren larrozeſtanthart
unde den poteſtat; den let he des anderen jares henghen boven dat
mere; he gaf doch alle daghe, alſo he at, en punt croſſen.
228. De keyſer leghde do enen hof to Berne; dar to let he bidden
de Dudeſchen vorſten unde heren; be ne quemen tar nicht; umme bat
15 ſo ne wart bar nicht af.
229. Des jares ftarf de Bifcop van Bavenberghe in ver hervart
to Wene.
230. Des fulven jares warb bat münfter wyet to Rennevelte.
231. Do nam hertoghe Abel greven Alves dochter, Mechtilve!,
ze eme vore lovet was; bat wart over feber fineme vader, deme konin⸗
ghe, vil led; He vruchtede, bat be Abel finen broderen ſwar werben
ſcholde mit den Holſten, alſo dat ſeder ſchude.
+-In deme jare Criſti 1238 do was en mene plaghe in velen lan⸗
den, dat van winachten bet to ſunte Lambertes daghe? was ſo grot
2sbrocheit, bat alle water vordrogheden. des wines mis nicht vele in
Wallande, mer de fulve, ve dar waffen was, be mas zo Freftich®, bat
21.5. man ene mochte | nicht drinken funber water.
AB,
1237.
vB.
+ In deme fulven jare bes ſomers was by Eremon in Vrancriten + 30,138.
bt eme cloftere to funte Gabriel aljo grot ftorme, alje gy was vorne»
"men. mit beme ftorme villen Kir nedder haghel alfo ftene. bynnen
deme Hagel vant men bat bilde unfes Heren; in beme cruce dar ftund
binnen gheſchreven mit ghuldenen bocſtaven: ‘Ihefns Nazarenus en
koningh ber jüben’. mit deme haghele? wurden beftrefen be oghen enes
blinden monefes in deme fulven clofter; He wart bar wol van fenbe.
Koran Fa ®., fonft immer fort. : hetr. 13. leghde lort. auß : *leghden’. 25. drocheit:
1. 8.6. 86 Anm. 4. fortia faerunt u. f. w.
2. a dominfea post natale Domini 4. apnd Cremonam.
usgue ad exaltationem sancte crucis. 5. de aqua In quam Iquefaetus est.
3. sicoftas magna; vina quogne tam
V.B.
9,18.
318 III. Detmar · Chronik von 1101—1395.
232. By ber ſulven tyd bo ftarf de bifcop van Colne. of ftarf de
bifcop van Ogenbrucghet.
233. Des jares wart marcgreve Otto van Branbenborghe vanghen
van bifcop Ludolvus weghene van Halverſtad; be wart to Rangheften
uppevoret; bar blef he fo langhe, bat fe voreneget wurten, alfo bat des
marcgreve let up tat hus to Alvesleve unbe bat land, bar to ghaf he
fofteyngundert mark deme bifcope.
234. Des ſulven jares vor greve Alf van Holften mit ſineme wive
Heylewyghe pelegrimage to der | Righe; fe hadden mit en ben abbet 21.5%.
Alberte van Staden. io
+ In deme jare Criſti 1239 do helt de paves Gregorius ven keyſer
Vrederic fwarlifen in den banne?. hir umme wart be keifer fere gherey⸗
fet weber den paves unte ben ftol to Rome. he let beroven al ve papen
unbe pelegrim, de dar fochten Rome, unde wat vor ben paves was,
dat was em toweber. be paves fende in Vrancriken enen legaten Jaco- 15
bum Beneftrinum umme hulpe; den vengh be keyſer in der weberrenfe.
des ghelikes dede he deme kardinal Otten, ven de paves hadde ghefant
in Engheland vor legaten. de paves wolde holden en confilium jeghen
ven keyſer, unbe loͤt to ſik vele bifcope unde abbate; be keyſer heit en
vore unbe vengh fe dar ben meften bel. des wart de paves fo fere bebro- 20
vet, bat he van bebrofniffe ftarf in deme negheften jare.
235. Im deme fulven jare, bo be greve Alf van Holften unbe fi fin
wif· Heylwich van Righe weder tho lande quemen, mit willen ber gre«
vinnen begaf fit de filve greve in bat levent ber barboten to Hamborch
in funte Ypolitus daghe. | finen fonen Iohanne, Gherde unde Ludere Si.scn,
fatte he enen vormundere, ben hertoghen Abelen, finen ſwagher.
236. In deme jare nam koningh Erik, koningh Woldemares fone,
hertoghen Albertes dochter van Saffen, Judith gheheten. fe weren in
deme verben lebe; des wart en bifpenfatio worven van deme paveje
Gregorio. »
+ Im deme jare Erifti 1240 do vorhuf fit en mechtich maan in
Turkerie, de Het Bapatwpffole® unbe wolde werben foldan ver Turken.
be hadde grot volk befammelt unbe orloghede wol tive maant al umme.
alfo He reet to ener tyb, alfo quam en arme bür mit groteme ſchrichte
3. 'arme' fort. aus: 'arm!, _*bior' mit o über m 8.
4. ©. ©. 86 Ann. 5. Reg. Imp. V, 1, ©. 487.
2. Ercommunilatton Belerl 1239 3. Paperoissole.
Mr. 20, wiederholt Mrz. 24. Böhmer,
1239—1240. 319
unbe klaghede, bat be wulf fin fint hadde enwech ghedreghen. bes wart 7%,
de here bewegget unde let fnelliten nariven, unbe vant bat kint fund
unbe levenbich by deme wulve. he antworbe bat deme bure. bo ſprak de
bur to deme heren: “vor be wolbebicheit, de du mi heft bemifet, zo
stees unber twen gaven en, obber rifebom obber ere ber were, ve wil
it di gheven'. bo ſprak ve here Papawyſſole: ‘we biftu unbe wor van
moghſt du ſodanne gave gheven’? “if bin, ſprak de buͤre, en bobe
31.518. Godes, | unde wanbere mit den gobinnen in nachtiven, be bar nimphe
beten’. do ſprak ter here: goedes hebbe if ennoch, mer be ere hadde
sit gherne, dat if wurde ſoldan'. “ja, ſprak de bür, nu befamle dine
vrund unde manne, unbe ghif ti to winnenbe flote, ſtede unbe borghe;
du fcholt jo Hebben al ghelucke; van ben dinen ſchal nemant werben
ghemorbet odder ghewundet'. des leghde he fit vor em flot unde ftab, ve
horde to ben Armenier. bar wurben finer lude achte ghebobet unde vele
1sghewunbet. bo fprefen de vrunt der boben lude to Papawiffole: ‘wor
umme heft du uns bebroghen? bu fprefeft, dat nemant mangh uns
ſcholde ermordet werben odder gheſlaghen'. ‘ja, ſprak de here, aldus
ſeghde mi de bode'. do ſpreken fe: “bat heft gheweſen de duvel, be bi
heft bedroghen'. ‘nu beydet, ſprak ve herre, bette morne, fo ſchole gt
avornemen den zeghe'. des negheſten daghes bo trat be here jeghen be 30. 140.
Armenier fere to ftorme; he wart ghewundet van ben vianden bet an
den bot. bo he mofte fterven, unbe de unwarheit eme wart vorweten,
bo ſprak he to finen mannen: gy ſcholet hir umme nicht aflaten, bat
ars it můt fterven. it wil ju fetten enen bovetiman, deme fchole gy alle
volghen. jo wil if gan to deme gode, be ven boben Heft utghefant unde
wil vraghen, wor umme he uns fo heft bebroghen’. Kir umme fette he
enen hovetman unbe ftarf. ve Hovetman nam to fil dre bufent wol gher
wapent unbe bedwangh al ve Turken unde Armenier unbe dodede alto
sovele volfes, alfo tat je fil gheven in er ghenabe. do dit horden de Fran-
ſoyſer, de bar weren bo in deme lande, bat be grande kumpanie 30
geoten mort hadden beghan, fe flogen ze bot, wor fe fe begrepen, unbe
befammelven fit by bren hunderden unbe vorbreven je!. hir mach men
prüven, wat morbes is gheichen van bes důvels ſchickinghe unde enes
3 minſchen unghelove; hir umme love nen minſche alto drade.
L.wuiſ: wulß 3. wulſen: ·vulven 8 8. alnphe: ninpher ©. 22. unwarheit⸗
tor. aubl warpeil”.
1. Tanc trecenti Latini sive Franci erant congregati, atque in illos exilien-
audientes Turchie destructionem per tes destruzerunt omnes. *
istos Neri, convenerunt ad locum, ubi
V.B.
3, 146.
320 III. Detmar-Epronif von 1101—1395.
237. In deme fulven jare let koningh Haquin van Norweghen
doden ben hertoghen unbe finen fone.
238. Im der tyd ftarf de paves Gregorius. na eme wart Celefti»
nus; de fat nicht ven ſeventeyn daghe; do ftarf He, unbe be ftol blef
ledich vil na twe jar. s
+ In deme jare Erifti 1241 do wurden ghevanghen twe Branfe-
ſche riddere van den Tatheren | in ener ftab, ve het Arfenga!; de eneaı.sre.
ridder het Wilhelmus de Brunduſio, de ander Raymunbus de Gnaſio.
do fe weren in ber vengniffe, des weren etlike Thateren, de ſpreken zo:
deſſe Franſoyſer mothen doch ſterven; wy Hebben wol vornomen, dat 10
alle Franſoyſer ſint grote vechter unde duchtich an deme ſtride; men
late ze toſamende vechten, dat en den anderen morde, wente ze doch
ſterven ſcholen; 30 moghe wy ere wife ſeen unde leren, wü wy moghen
vechten an ben ſtride'. deſſe raat behaghede en allen. de twe criſten
riddere wurden toghemaket mit perden unbe wapenen unbe mit al den i
dat dar horde to deme ſtride, dat ſe ſcholden ewich vechten. do ſpreken
fe hemeliken mank fit: ‘wor umme wil wy uns underlanghes morden?
wi willen ſtriden mit enen mode jeghen unfe viande, de heyden; wy
ſcholet doch ſterven'. dit ſchach na deme raade, dat ſe quemen in den
crete unde vochten mit glevien unbe ſwerden jeghen be Tateren; fe ſlo⸗ 20
ghen erer dot 15 unde wundeden erer wol druttich. in aldusdaner men-
licheit ſturven fe in rechter ruͤwe unbe in leve eres loven. fobber | Heb- 21.572.
bet de Tateren unbe ve Turken fere be criftenen gheuruchtet, funberlifen
te Franſoyſer .
239. Im deme ſulven jare in guben dunredaghe ſtarf foningh2s
Wolvemar van Denemarken, de grotlifen mered hadde fin rife.
240. Do blef koningh Erik fin fone ; weder ene fatte fl de brober,
hertoghe Abel, unde neberbe dat rike mit hulpe ver Dubefchen, mer,
tan et fin vader gy hoghede.
241. Des 'jares was brafe in ber fünnen bes achteben daghes so
ſunte Mycheles, unbe wart büfter ene langhe ſtunde.
242. Do wart greven Johanne, brober Alves fone, lovet her-
toaben Alhertes dochter van Saffen.
rt. aus: mochten”. 11. duchtic for. aus: dodtih. 32. Tone’ forr.
Arsengana, precipue timent Tartarl, et similiter
Propter hec et his consimille eciam Turcl.
08 sive Latinos, ld est christianos,
1241—1242. 321
243. Des ſulven jares vorhereven be Tateren Ungheren unbe
Bolenen. de Saffen, Marcmanne, Wende unbe andere Ian be broggen
vor fe grote vare. de van Qubefe leten bo breghen ben groten wal vor
deme borchbore; dar wart aflat to gheven; bes broghen bar to vrowen
sunde man, rile unde arıne.
In deme fulven jare do toch koningh Lodewic van Vrancriken in
21. 59. Pichardien jeghen greve Hügen!, unde wan eme vele flote af. beme |
greven halp de koningh Hinric van Engheland unbe fin brober Richard.
bo be vele flote hatbe dar ghewunnen unde dachte to tende in Engheland
sojeghen ven koning?, do quam be koningh van Engheland em enjeghen
vor eme flote, dat het Ealleburch®, bat de koningh van Brancriten
hadde bo befeghet. bar ſtridden be koninghe beyde hartliken mit ben
anderen‘; bar vorlos koningh Hinric van Engheland vele volkes; he
wart bar ſeghelos, unbe vloch enwech in ver nacht.
+ In deme jare Erifti 1242, aljo de Tateren groten ſchaden had⸗
den gheban in Ungheren unbe Bolenen unbe wolden vort theen in Dude⸗
ſche land, do was er here, de het Bacho, en hertoghe bes keiſers van
Tateren, en vorfte al des heres, bar mer inne weren ben hunbert ebber
te Hundert bufent TaterenS. deſſe Bacho opperbe fime afgobe® unde
ꝝ vraghede em, oft he mochte wort then mit ghelucke. do ſprak de afgob:
“the vort al zeker; if wil dy ſenden dre gehfte, be fcholen vor by ſtrid⸗
den unbe befchermen vor bine viande'. hir vorlet fit to be hertoghe; he
tredebe vortan. bar wart he bebroghen van beme bofen gheifte; zines
21.58». volles wart en grot del gheflaghen; bar to quam | 30 grot vruchte an
be heyden, bat ze alle begunden to vlende, unbe habben be Ungheren
wat menlifer wejen, fe hadden ze al dot gheſlaghen an ber vlucht.
als dat unfinneghe volk vloch, do ronnebe er here Bacho vor dat heer
mit eme baren fwerbe unbe rep: ‘is et bat gh nu vleet, zo mote gi alle
fterven van unfeme heren beme keifer. lat uns hir tofamenbe bliven bot
sounde levendich. ſchole wi fterven, 30 fterve wy jo an eren’. hir mebe
wart bat voff fere ghefterfet, unbe beben in Ungheren noch groteren
fchaben ?.
+ 34 ber fulven tyb was in Ungheren en vaft Hofter up ven velde
E13
1. contra Hugonem Marchie comi-
tem in Piotaviam.
2. versus regem Anglie, qui in
urbe Xantonensi latitabat, transire vo-
luft, Heinrich landet 1212 Mai 19 zu
en iſt in Saintes Jun. 8. Pauli
3. Taillebore. Pauli 3, S. 650.
Städteronifen. XIX.
4. Jul. 22.
5. Cingiscam eundem Batho ducem
cum srereta In partbas agullonls
miserat. Batu, Enkel Dſchingis · Chaus.
6. Cum autem Hungariam Ingres-
saras demonibus immolaret,
7. remanserant, et Hungarlam in
parte destrauxerunt.
2
3 Ti,
8,100,
”,10.
322 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
v.B. dan funte Bernarbus orden; bar weren tofamenbe geiftlifer perfonen
30,145.
v.B.
”, 152.
30, 152.
30, 150.
van bren orden, ſunte Bernardes, funte Franciſcus, funte Dominicus.
bat Hofter hadden de Tateren beleghet, unbe leghen var nore 6 mant unde
kunden bes nicht ghewinnen; zo menlife werben ſik ve monele var bin»
nen. na deſſeme jamer qaum fo grot hungher in Ungheren unbes
dure tyd, bat be lude eten hunde unbe catten unbe of dode lude, de bar
weren vormordet in beme ftribe.
244. In deme fulven jare vorhof fit dat orloghe tufchen beme
Toninghe | van Denemarken unbe fineme brobere, hertoghen Abelen; Sı.55«.
dat wart grot unbe warede langhe. de hertoghe was vormünber ber 1o
junghen greven van Holften ; des fo hulpen de Holften deme hertoghen,
unbe beben beme rife groten ſchaden.
+ Im deme jare Criſti 1243 des negheften daghes funte Johannis
baptiften wart to Anagine toren to pavefe Innocentius quartus, en
carbinal, Singelbalous gheheten; de fat bar ane 11 jar unbe 6 manebe. 15
+ Ban deme pavefe warf brober Alf bispenfationem unbe let fit in
deme hove wyen to fubbyacone.
+ Deffe paves Innocentins fette grot vort ben ftol to Rome; de
ftofe der carbinafe, de langhe hadden ledich gheweien, be vorvulde he
mit nyen carbinalen; ok was be ftol to Rome in groten fchulben!. m
Im deme jare wart gheboren deme Toninghe Lodewic van Vranc⸗
rifen en jone, de wart of gheheten Lodewic, unbe in beme negheften
jare bar na wart gheboren be andere fone, de wart gheheten Philippus.
+ In deme fulven jare do makeden ve Tatheren ene hervart up de
Turken, unbe wünnen en af al ere flote une fteve funber weberftand 2
unbe were, wente fe weren unvorfichtich ver haſtighen reyſe, de enzı.ss«.
ſcholde overghan. of der Turken koningh ‚was en bore, wente aljo he
wolde enen ftrid angan mit ben Tatheren, bes avenbes was he vor⸗
drunken unbe blef vorbrunfen al den morghen; alſo de ſtrid ſcach, be
wile was he noch Hinberwort wol dre mile mit husvrowen unbe mit alzo
fime ghefinne. in beme ftride vorlos he nicht allene ſyn wolf, mer of
bat grottefte gub, bat gy wart ghehord. do de fulve koningh ber Turken
vloch ut finen paulune vor de Tatheren fine viande, dar vant men 40
weghene 2 vul wapene; noch mer was ber fulverne vate, dar men plach
ut to drinkene; camerwandes unbe inghebomes was fo vele, bat bresas
duſent zömer ennüch hadden to breghene; ber Bifanten 30 vele was,
38-77. "en ſcholde, kort. auß : "je ſcholden'.
1. ot ecclesiam Romanam, — mul- dustrlam suam exoneravit.
ts ut fertur debitis obligatam, per in- 2. 40 millia bigarum.
1243—1244. 323
bat je drehundert camelen pleghen to dreghende. men fpraf fo, dat bes
Toninghes ſchat, be dar blef, was fo gröt, bat bufent waghen wurben
bar van vorvullet in clareme gholde unde fulver. be Turken, ſprak men,
weren fo rike, bat en bir, bo He ſcholde fterven, let up unde gaf deme
215%, koninghe 17 bufent hovede in groten derethen, alſe fint kamelen, mulen,
perde, offen unbe ezele!.
+ Im deme jare Erifti 1244 do was en Turke, be bebachte ene
Hofe bosheyt, wü he wolbe koning werben ber Turken unbe was gheher
ten Toterinus. be beſammelde grot volk unde quam mit en in ene ftebe,
sounde hadde fine mober vore bedwunghen, bat fe mofte bat fprefen, wat
be wolde. bar ſprak fe aldus vor al den volle: “Ieve kint, du falt bat
weten, bat bin rechte vader i6 des koninghes obber bes ſoldanes vader,
unbe de ſoldan i8 bin brober’. bo ſprak deſſe Toterinus: “gi hebben
hort, wat min moder fprelt; hir volghet bat na, bat if bin en erve bes
ısrites. of hebbe gi ghefeen de vorfumenige mines broders, bes koninghes,
wů be heft vorfümet ere unbe gud, unbe fin rike unberbanich mafet den
Tatheren. hir umme wil ik my underwinben bes rikes; gi ſcholen my
alfe volghen unde fin berede to bonbe, wat if jü hete'. hir fprefen je
alfe ja, bat ze dat gherne bon wolden. bes toch he van fteben to fteben,
bat ze alle ſcholden huldeghen. bo he deſſe droghene hadde gheovet bre
21. sw. maant al umme unde hadde befammelt joto wol | 20 bufent Iube, de eme
volgheden, bo quam he to ber erbaren ftab Ironium, bat en hovetſtad
was in alle Turfenrife, unbe bit, ze jcholben ene inlaten unbe hul⸗
beghen. ze fprefen 30, dat he beydede mer dre daghe unbe bewarde fit
25 vor venghniſſe unde vor ſchaden; ze wiften wol zin ungelude tovoren.
bes toch he van ber ftab unbe leet ſik noghen an ven reden; he toch up
en flot, bat het Candelaur; bit mas des koninghes leveſte unbe vaftefte
ſlot, dar he al finen fchat plach uppe to hebbende. do he bar up quam
unbe vormobebe fit, men ſcholde ene dar untfanghen als enen heren,
30bo wart he bar ghevanghen unbe ghehenghet in ene galghen, bor finer
droghene willen, be he dref. hir mach men zeen, bat loghene unbe bro-
ghene nicht langhe mach beftan.
245. In deme fulven jare do quam be vorebenomede brober Alf,
be greve was ghewefen to Holften, weder to lande, unbe wart prefter
35 wyet van bifcop Sohanne van Lubele, unde fangh bar na fine erſten
5. *groten? :*groteme’ 8. “deretben? : “povebe' gefilgt, Darunter : "bereifen‘.
1. 17 millia grossorum animalium, ut camelorum et similium.
21*
v.B.
3, 180.
3,151.
30, 152.
3,2
324 III. Detmar-Ehronit von 11011395.
miffen in der ftab to Hamborch to ben minren broberen in funte Gre⸗
gorins daghe.
246. By ber tiid was be koningh van | Denemarken mit groter 21. s0..
macht to Kolvinghe komen weber finen brober, hertoghen Abelen. bar
wart bat orloghe baghet ene wile. 5
247. Im deme jare Erifti 1245 hadde paves Innocentins to Leun
en grot confilium van velen bifcopen. bar malede he vele nyer ſettunghe.
he bot over al ven criftendom, to begande mit godesdeneſte alle achte
daghe ver werben jungfrowen hochtit funte Marien, Godes mober, alſe
boren wart. he bob oc ben papen, bat fe ſcholden gheven ben viften 10
penningh erer vente. he dede oc im beme confilio Teifer Vrederike to
banne unbe delede eme-af bat rike. he unbob bes rikes vorften in Dude⸗
ſchen landen, dat fe Toren enen koningh weber ven keyſer. de vorften
worden twidrachtich; boch fprefen fe, deme paveſe en boreve nenen
koningh eber keiſer fetten ever unfetten, mer vulborben umbe ftebeghen, 15
den de forevprften bar to fetten unbe keſen.
248. De paves let nicht af, er ben be lantgreve Hinric van Do⸗
ringhen bumliten fic des rifes underwan. ben koren be bifcop van Me«
genge unbe be bifcop van Eolne.
+ 2%) der tiid dede be foldan van Babylonien, be bar is en herre =
vpver | Egipten, groten ſchaden bem criften in den hilghen lande. he be- mt. so-.
ſammelde ene grande kumpanie van ben Turfen unde feet ber criftenen
vele flan vor ener ftab, be Het Gaza. do bit vornam be paves, be jenbe
ut enen carbinal, be het Odo, legate in Vrancrifen, to prebefenbe bat
cruce jeghen be heydenen. dat untfingh do de Toningh mit innicheit, ol2s
hadde he bat ghelovet in franchept, in der he fine finne hadde vorloren,
dat he wolde ſoken bat Hilge land mit macht, alfo He erft kunde.
+ To ber fulven tyd let be paves of prebelen bat cruce to Henne»
gouwe unde in Dubefchen landen jeghen Conrade, keiſer Vrederikes
ſone, Hir umme, dat he was jeghen den lantgreven van Doringhen, den so
he wolde hebben to keiſere.
+ In deme ſulven jare bo ſende be paves ut in Tatheren geyſtlile
perſonen; en heet Aſcelinus van der predeler orden, de andere heet bro⸗
der Johan de Plano Carpin unde was van der barvoten orden. de
9. aiſe: = talfe fe. 16. de’ übergefhrieben. 8. perſonen': ·petſonem e.
1. Anno—precedenti—Corasmini, tatem magnam Francorum moltitndi-
„ sieut jam superius dietum est, a sol- nem — prostraverunt. Schlacht gegen
dano Babylonie, domino Egypti, invi- bie Chowaresmier bei Gaza 1244 Oft.
tati atque conductl, — anteGazam eivi- 18. Wilten 6, ©. 64145.
31.cov. boven vif bufent fchape.
1245—1246.
325
paves bevöl en, fe ſcholden ben unminfliten volfe prebefen ven loven 3
unde beferen fe to Gode; of bat ze vortheghen erer gruwelicheit, be Türe ”
21.008.10 bobenbe alfo hůnde. | of bot en be paves, bat je ſcholden toſamende
ſchriven, wat ze wunderlikes ervoren in den landen. deſſe legacien
soullenbrachten be guben brobere; ze nemen to fit anderer brober vele ut
eren orben, unbe toghen in Tatheren, unde beven bar mit erer lere
unbe bilve groten vrome, funberlifen de broder Johan van ben orben
ber barvoten. be blef in deme lande anderhalf jar; He beſchref bat levent
ber Thateren, alfo he dat fach unbe horde van ben criftenen, be bar
so weren ghevanghen, unbe Heft bar ghemafet van en ganz bof, unbe heet
keonifa Tartarorum. deſſer materien hebbe if en bel vor gheroret in
ben jaren Erifti 1202; we mer wil weten, be leſe in ber karoniken
vorebenomet i.
+ In deme ſulven jare nach deme dode Gajazadini, bes ſoldanes
is van Turken, do wurden voreneghet de Thateren unde de Turken, alſo
dat de Turken ſcholden bliven tinsachtich den Thateren, unde gheven
alle jar deme keiſer der Thateren 12 hundert duſent ghuldene?, vif hun⸗
dert laken ſidens wandes, vif hundert perde unde camelen zo vele, dar
deſſen tyns ſcholden ze rede fenben | bet to
20 Monga, der ftab in Thateren, up ere eghene koſte. bar bovene be gave,
de ze bar to ſenden, als men fpreft, ve is beter den be tyns.
+ Na ber tyd des fulven jares was be foningh van Armenien >,
be bat rile befat Eilicien4, dar inne licht de ftab Tarfis, dar funte Pau⸗
lus was van bordich; deſſe koningh ghaf fil underdanich deme heyde⸗
2 ſchen ſoldane der Thateren, unde wart em of tynsaftich.
249. In deme jare Criſti 1246 de keiſer was mit koningh Con⸗
rade, ſineme ſone, over berch, unde hadde betwunghen koninghrike unde
2. betwunghen: · betwnghen 8.
1. Hoc eciam tempore misit idem
papa fratrem Ascelinum de ordine pre-
dicatorum cum tribus aliis fratribus —.
Et ego quidem ab uno fratrum predica-
worum, videlicet a fratre Simone de
sancto Quintino, — gesta Tartarorum
accepi, illa duntaxat, que superius —
huie operi inserui. Siquidem et eo tem-
pore quidam frater Johannes de Plano
Carpino, cum quibusdam aliis missus
ad Tartaros fuit —. Et hio — frater
Jobannes — libellum historicalem con-
seripsit —. De quo eclam hic, quasi
per epilogum, inserere libet aliqua,
videllcet ad supplementum eoram, que
desunt in prediota fratris Simonis hi-
storla. 31, 25: Hec — excerpsimns
ex ejusdem Johannis libello, ca que in
libro fratrie Simonis deerant huic operi
adjictendo. De cetero autem ex utro-
que libello — voluimus ordinate pro-
cedere —.
2. 1200 millia hiperpera.
3. Constans, pater et bajulus regis
Armenio.
4. Que videlicot minor Armenia
nomine alio ab antiquo vocatar Cilicia,
3,23.
ED
gr
31,89.
326 II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
geote land, de ſik hadden van beme Romeſchen rike dan. dat was deme
pavefe let, unbe vorvolghede fe mit bene banne, des fe clene achteben.
250. Des fulven jares was en grot ſtrid tuſchen beme koninghe
van Ungheren unbe deme hertoghen van Ofterrife. be hertoghe blef var
bot unbe fine helpere vele; de Toning behelt bo Oſterrile unbervan. s
unde versus:
Anno milleno centeno terque triceno,
Hiis quinquagena si misces sex, bene disces,
Austria quot tota sit principibus viduata
Terraque cornuto discet servire tributo. ’
251. Des ſulven jares quemen | to lande van Paris Johan unbe Di. co.
Gherd, de greven to Holften, mit ereme mefter Hermannus, be kere⸗
here wart to ber Hilgenhavene, en grot phyloſophus.
" + Im deme fulven jare bo wart ghehoghet Cuynen odder Gog obber
Ehaam! to keifer in Thateren. bit ſchach aldus, bat al de vorſten fet- 15
ten ven keiſer up enen ghuldenen ftol unbe holden vor eme en bar fwert
unbe fprefen jo: wy willen unbe bidden unbe beden, bat bu ſchalt
here ſyn unbe keiſer over und’. do ſprak Be: ſchal it fo fon, zo mote
gh don, al dat if wil enbeben to donde obber to latende'. ze fprefen:
dat wil wy jummer bon’. ‘ja, ſprak He, 30 ſchal hir na fin de rede 20
mines münbes en fwert’. bit oulborben fe tomale. hir na nemen fe ene
van deme guldenen ftole unbe fetten ene up be erben ? bi fin wif®, unbe
fprefen: “fü, wor bu Heft ghegeten; 18 et dat bu God vruchtes unbe
beift recht unde holſt dine underfaten enen etlifen nach finer werbicheit,
30 hoget di Got unbe wers en herre over al be werlt; deys du des nicht, 25
30 werft du vorworpen van al diner ere, unbe fchalt des nicht werbich
fin, dat bu Befitteft den ſchemel, bar du nuͤ uppe fift, mer bu fchalt
erelos bliven | al dine daghe. DI. 608,
+ In deme jare Erifti 1247 do was in beme hilghen lande in ener
ftat, de het Nconium *, en bare uppe beme flote der ftat. mit ven baren so
ſpelede en lodder, fo langhe, dat be bare borede up en ben und wolbe
bepiffen ben lodder. bo vorlet de bare fin water up en cruce, bat mas
ghehouwen up enen ften 5; tohandes gaf God wrafe over den baren, bat
5. *bebeit‘, fort. auß : *beholt' 15. "to: "de' getilgt, “to” überg 20. 0° eben.
PET we 10° "de" getilgt, "to" übergefeprieben. 20. jo' übergefehrieben.
1. Cujuc qui et Gog chaam, id est 4. miracalum quoddam apud Ioo-
Imperator vel rex. Gajuf. nium.
2. super fltrum. 5. joculator — cum urso Indebat.
3. Boriveg genommen ; erſt nad} ber Ursus autem levato crure super crucem
Rebe: idem barones uxorem Gogeumipso prope ipsum Insistente minzit,
super filtrum sedere fecerunt u. |. w.
1247. 327
he vil nebber unbe bfef dot. des loveden be criften God umme bat tefen, Y-
dat he bewifede in deme cruce. des was bar en Sarracen vul wines
unbe vorbrunfen ; be wart grimmich!, umme bat de criften lobeden God
in deme cruce unbe vrouden fit in deme bobe des baren, he nam an
s fime torne de vuſt unde floch an bat cruce, ofte ficht wolbe wrefen ; bo
vorlameben eme de arme unbe blef al laam. des wart he? tomale
grimmich, unde mit unfinne Iep he to unbe wolbe bepiffen bat cruce, alfo
de bare vore hadde gheban. bat en let em God nicht to gube, mer floch
en bar nedder, unbe ftarf des gayen dodes.
1 252. In deme fulven jare bo ftarf de koningh Hinric, de Raſpe
gheheten was, umme dat he buwede ben Rafpenberch, de borch. God
31. 61°, nam eme"vil brade bat rike, bar he jfic an fatte weber finen | rechten
beren.
253. Des jares ftarf de bifcop Johan van Lubeke, de ſeſte bifcop
15 deſſes ftichtes], "unbe ward in deme dome begraven.
254. By finen tyden voren de monike ute be ftab to Lubeke, unbe
begrepen to ber Eysmere in deme lande to Holften, dat in older tyd
het Waghra, en nye clofter, dar noch fittet ſwarte monife. in ere ftebe
to funte Johanne ewangeliften worben bo fat junchrowen van deme
»gramen levende. bat quam to van bifcop Johannis unde bes abbates,
be beyde weren na befibbe vrent, unbe hadden unwillen up ven raad to
Lubeke.
255. Na biſcop Johanne wart vormundere des ſtichtes, vil na
ſeven jar, biſcop Albert van ver Righe, de? vore was under der erce
B to Bremen.
256. Do quam des jares hertoghe Abel mit den Dudeſchen to
Vuͤne up bat land; ze branden Odenze unde des landes vele, unbe vor«
hereden degher dat land. de koningh vil kume dar untfloch, unde quam
to Swineborch up dat hus.
» + Im deme fulven jare wart of canonizeret de hilghe Edimundus,
be en ercebifcop was in Engheland to Kantelberghe“, bi deme God grote
21. om. tekene bewiſede dorch fines Hilghen | levendes willen, als men mad
vinden befchreven in fineme levende, dat vele ſchrift beholt 5.
5. tofte' : oft he © 20. "van : ‘mit’ getilgt, "van’ übergeföhricben. 32. men' übergeſchtieben.
1. quldam Seracenus indignatus est ° 4. Anno— 1247 sanctus Edmun-
valde. dus — de terra est elevatus, qui nimi-
„2, Seracenns qullam alfus ebrietati rum anno precedenti — fasrat canani-
v. zatuı
3 Austaffung. 5. Bincenz 31, 67-88.
V.B.
31,67,
31,9.
31,9.
328 II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
257. In deme jare Erifti 1248 bo was des pabes legat Petrus
be Aureo velo in Alemania; de warf na beme dode koning Hinvites,
bat Wilhelm, bes greven brober van Hollande, wart to koninghe Toren.
258. By ber tiib ftarf bifcop Bernard von Padeborne; alfo wart
Symon, bes heren fone van ber Lippe, endrachtichliken na em gheloren. 5
oc was ber brobere en Bifcop to Münftere, en to Pabeborn, en to
Bremen. ere vaber Bernard, be ebele here van ber Lippe, be begaf
fic an en monifeclofter; bar wart he feber abbet, unbe wart oc bar na
en bifcop.
+ In deme fulven jare do was rede koningh Lodewich van Branc- 10
rien mit finen ſchepen, unbe bes negheften daghes fancti Bartholomei
do ſeghelde he over! to veme hilghen lande, unde quam in Cypren bes
důnredaghes vor funte Matheus daghe? to der havene, be het Nymon⸗
cium3. bar blef de koningh over winter, wente fine fchepe mit vele
wapen unbe volles weren nicht ghefomen. bar untfingh de Tonigh van is
Cypren mit finen beften mannen bat cruce. bar wart vorfonet menighe | 21 61°.
fchelingge tufchen perfonen,; dar wurben beferet Rugent, be kettere
weren, van ereme unghelaven; bar wurben gheboft Sarracenen unbe
bracht to beme loven.
By ber fulven tiid bo fende ut en grot vorſte van Thateren, de het»
Excaltans, boden unde breve to deme Toninghe van Vrancrifen, be fpre-
ten, bat eve grote koningh Ehaam were criften weſen wol bre jar, unbe
hadde eme enboben, bat he mit aller macht ſcholde befchermen ben criften
loven une al de ghene, de bat hilghe cruce anbeben, unbe he begherbe
grot, dat he mochte fin vrunt fin, bes Toninghes van Vrancriken. bo2
de koningh van Vrancriken deſſe boden Horde unbe let be breve leſen, do
wart he hoghe vrowet unbe let den boden gutlifen don. ze weren mit
beme Toninghe in winachten baghe to ber miffe unbe to deme diſche; bat
fulve in tweleften daghe; ze bewiſden fit wiisliken nach deme zebe ber
criſtenen, bat men Kunde nicht proben mer güb. »
+ In deme jare Erifti 1249 des ſundaghes vor pingften ® bo weren
al de fchepe naghelomen in ver havene to Cypren; bes mitwelens bar
1. in cfastino sancti Bartholomei
(Xug. 25) rox cum suis navem intravit
et dnobus diebus sequentibus inibi mo-
ram faciens, ventum prosperum expeo-
. tavit. Porro segnenti die Veneris Aug.
28) a portu recessit. Wilten 7, ©
2. Sept. 17. Willen 7, ©.
3. Nimoeium, Limaſol. Willen 7,
©. 69 Anm. 3.
4, Archiepiscopus Grecorum — et
— slii Grect, bie griechiſche Geintiätit
auf Eypern. Bilfen 7, ©. 88 Anm. 4
x 5. Iſcigetal. Willen 7, ©. si
nm. 30.
6. Die — ascenstonis (Mat 13) —
ascenderunt navem, sed usque ad diem
Mercarit (Mai 19) sequontem adhue in
portu remanserunt, Willen 7, ©. 93
Anm. 2.
1248-1249. 329
2ı. 018. na bo feghelven fe uter havene, unbe wolven reyſen to Damiathen | in
Egipten. bes was en be wint zere enjeghen. bat wolde God bor des*
beſten willen, wente bo ze noch weren bi Paphun in Cypren, bo quam
en noch na en grot voll; dar quam be vorſte van Achayen mit ſinen
solle, be hertoghe van Burgundien mit finen volle, mit ridderen unbe
mit knapen, de nicht ere kunden komen dorch der winterlaghe, be fe
hadden bi Nome 1.
+ Im deme daghe ber Hilghen drevaldicheit? do feghelven fe mit
ghudeme winde 30 langhe, dat fe des negheften vridaghes? zeghen bat
10land to Egipten unde bar na tohant be ftat Damiathen. ze zeghelven
bette vor de havene, ze wurpen bar ere anfere. fe zeghen, bat ber Tur⸗
ten unde ber Sarracenen was 30 vele up deme lande to perbe unbe thü
vote, dat fe neman kunde telfen. ze nemen enen raat, wu ze wiflifen
wolden don, unbe vunden bit aldus, bat ze to ber anberen ſyden ber
us havene wolden upfprenghen in bat land. na deme rade deden ze, unde
nemen bat holt des hilgen cruces vor ſik unbe funte Dyonifus banner,
bar fe hoghe an hopende weren, unbe fprunghen uten fchepen in bat
water , wente be ſchepe kunden nicht al fomen to lande, unde mit groter
begheringhe treckeden ze to ber ftat Damiat.
v. + | De heyden weren up ene ſyden, unbe ſchoten ſwarliken in bat
“her ber criften; dat ſulve deden noch fverlifer be criften in bat her ber
heyden. mer clenen ſchaden nemen be criften; alto grot was be ſchade,
den fe deden mit fchote, be criften, am be heyden; jo fchoten ze bot ere
hovetlude unbe be vromeften in deme her. be koningh Lodewich let de
25 ſchepe wol bewaren, unbe floch fine paulun vor de ftab. de Sarracenen
dar binnen, bo ze bat vornemen, bo untfengheben ze de ſtad an vure,
unde vlogen alle van binden mit al ven fchatte unde fpife, be ze moch-
ten mit fit enwech bringhen. deme koningh Lodewich wart vormelbet,
bat noch en brughe ghink in de ſtad Damiat, de were mer en clene to⸗
„brofen; var fende he fin volk mit groter ſchare, de weder makeden ve
brughen, unbe tredeben mit macht in be ftab*. ze reyneden ze van vüre
unbe unreynighet; ze vunden fpife fat; fe enden boben deme koninghe,
mit al fime heer intolomenbe, wente ze neen weberftal mer en bunden.
+ Men fpraf dat in ber tiid, bat febber be ftab left wart ghewuͤn⸗
sonen varı den criften, alfo hir vor is ghefchreven, bat ze zo zere ghefter«
30. ·ſchare, de’ : de’ getilgt.
1. dux Burgandie, qui in partibus 3. Juni 4.
Romanis moram traxerat in hyeme, in 4. Capta est — Damiata anno —
Morea. Wilken 7, ©. 9. 1249 post festum sancte trinitatis die
2. Mai 30. octava, Jun.6. Willen 7, ©.109—12.
Ei
31,97.
31,97.
31,98.
31,8.
Es
FT
31,98.
31,9.
31, 100.
31,0.
31, 100.
3.10.
330 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
;, fet were an tornen, graven une müren, unbe fpife, bat en | a8 un. 21. e2-
moghelic to winnenbe, noch jeneghen volte, it en hadde God funderlifen
gheſchicket van tefen unbe van wunder.
+ In veme achten daghe ver hilghen drevaldicheit do treckede de
Toningh van Vrancrifen mit deme koninghe van Eypren, mit des pavess
legaten, mit anderen velen prelaten unde heren in be ftab Damiat mit
baren boten, unde ghinghen im ben tempel Machomet. ze wyeden ben
tempel in be ere Godes, unbe ſunghen bar ene fchone miffen Gobe to
love unbe to eren. ve foningh mit dem heere blef bar vort al den fomer
bor upftowinghe ber vlot Nilus, bar vele volles ber criften was an 10
vordrunken, bo fe left Habben de ftab ghemünnen !.
+ In deme fulven jare bo bemannebe be koningh Lodewich be ftab
Damiat mit finen volle rechte wol, unde toch vurder? jeghen de Sarra-
cenen, be fit befammelt hadden in ener ſtad, de het Maſſagora?. in
deme weghe, alfo bat heer mofte treden over en vletende water, barıs
quemen be heyden mit bliven unbe mit ſchote unbe beftoppeben be weghe.
Got van hemle halp ven criftenen, bat je al over quemen, unde floghen
ber heydenen vele bot unbe venghen unbe tobrefen ere bliden. bar delden
fit | unwiſliken de criften; ze wolden roven in beme lande. im ber bei. 6x.
fingge warb en Hupe nebbergheflagen unde ghevanghen 30 langhe, dat
. be criften to male wurden vorkrenket dorch funde willen. deme volle let
Got vele unghevelfes overgan: ere ſchepe mit fpife wurben en ghenomen ;
bar volghebe na hungher unde bure tiid; dar na quam koghe und ftervent
manf bat volk: hir umme bat ze Gode nen ere boben umme ben zeghe,
den he en biete hadde ghegheven van ben hemle. >
+ 2% der tiid ftarf de ſoldan van Babilonien +. in dem leften fines
levendes ſende he nach fime fone, de bo oftwort was, bat he ſcholde
brenghen en geot ber jeghen be criften. be quam to mate mit groteme
trede, bes fit de heyden al vrouden mit bunghen und bafunen, unbe be
cxiftenen fere bebroveben. als ve koning van Vrancrife wolde vlen mit z0
finen volle weber to Damiat in be ftab, in deme weghe wart he ghevan ⸗
gen mit jinen beyden broberen und mit vele Hundert volles von ben
heyden, ter 30 vele was befammelt, als des fanbes in deme mere.
+ Dar na wurden begrepen deghedinghe tufchen ven loningh Lode ·
28. Du: 39 8.,3 Bau.
1. quoniam alias in partibus illis 4. Rebicmebbin, Sup farb 1249
per ejus crescentiam exercitus christia- Mob. 21. Willen 7, ©.
nus damnum incurrerat. 5. quinto die Fat —9— Apt. 6
2. 20 die Novembris. bei Gariskur. Willen 7,
3, Massora, Manſurah.
1249. 331
21.028. wich unde beme nygen folban, unbe wart | to wrebe gheftebeghet, beyde J.
mit eeben unbe mit breven, bat be Toning von Vrancriken vor fine
loſinghe unbe finer brobere unbe fines voltes ſcholde he weber gheven be
ſtad Damiat mit alme rechte, unbe bar boven acht duſend bifanten;
sbar mebe ſcholde He fin beleivet und al de fine, ghevanghen obber un⸗
ghevanghen, bet an dat land der criften mit aller Have, bat were bin⸗
nen ber ftab to Damiat ever buten; hir mebe ſcholden ze vrunt bliven
to beyden foben 1. mer leyber de bofen Sarracenen helven noch trume
noch löven; fe vormorbeven even rechten heren, ben ſoldan?; fe helden
io ere wort nicht mit ben vanghenen webber to ghevende, wente men
ghiſſede uppe 12 duſent vanghene, de fe ſcholden hebben wedergheven
ben kriſtenen, ber webergheven fe kume vif Hundert; mer ze nemen be
eriften ghevanghen, unde bedwunghen fe mit baren fwerben, bat ze
ſcholden vorſaken eres [oven, unde loven in Machemet eren propheten.
ss etlife vulborben bat, unbe bleven er eghen in deme lande; be anderen,
be bes nicht wolden bon, be wurben gebobet unbe bleven merteler
dor Gode.
259. Im deme ſulven jare bo was be foningh Erik van Denemar-
21.09. Ten viant | der van Rubele. ene rorde ve olve hat fines vaders; he
20 hadde de ſtad gherne vorbervet. be borgere maleben do ere coghen to
unbe voren to Denemarken ; bar beben fe groten fehaben. je wünnen
Eopmanhaven, de borch unbe de ftat; bar venghen je rife vanghene,
unde nemen bar ghudes unde duͤres clenodes vele. bo fe bar hadden
worven eren willen, fe branden de borch unbe ftat deghere weder be erben.
2. 260. By der tiid weren of viande be ſtat unbe be borghere van
deme Stralesfunde. bar voren fe bo hen, unde wunnen of be ftab.
bo fe weder quemen in be Travene, fe wurben untfanghen mit groter
vroude. bes orloghes was van ber ftat weghene en hovetman
de bedderve vrome beghen
» to torneye unbe to zohuſte ghar vorweghen,
Allexander van Soltwebel, .
de mit finer manheit vorbenebe ber eren febel
an deme rade to Qubele, dar oc do fin brober Arnolt inne fat. aldus
feten tofamenve twe brobere, dat van bes rades anbeghin bet an deſſe
3 tiid ny ne ſchude.
261. Des jares ftarf koningh Erik van Sweben. na eme wart in
deme vife grot werniffe. bat mene volk vel mit eneme burgher to, dat
9. ‘een’ fort. aud:emem. 13. bedwunghen: bedwnghen L.
1. Wilten 7, ©. 218—20. 1250 Mai 2 ermorbet von Bibars. Wil-
2. Turanſchah, Ejubs Sohn, wurbe fen 7, ©. 236.
31, 102.
332 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
was enes husmannes ſone; be dobebe | unbe vordervede vele ber etelen PL 6.
man bes riles, umbe befat mit welbe bat rife, als en hertoghe; bar vor
fchref he fit, unde nicht vor enen koningh. he gaf oc ſunderlile vryheit
ven van Lubele unde ven Dubefchen copfuben, de to Sweden voren.
+ In deme jare Erifti 1250 bo upclarebe bat hilghe bilvaftighes
Ievent des ghuden hilghen fancti Petri van Meylan, ve bar was van
ber prebefer orben. be was ghefettet van paves Innocencio en fetter-
meyſter; jeghen be predelede he be warheit. de bofen lude mochten ber
warheit nicht lien ; ze Ieten ene morden, unbe hebben ene to enen mer«
teler ghematet!. »
262. In deme fulven jare bo voren mit groter macht be greven
van Holften mit hulpe erer ome, bes bifcopes van Bremen unbe des
van Pabeborne, to helpene ereme ſwaghere, hertoghen Abelen, weber
ven koningh van Denemarten;; bar deden ze groten ſchaden. bat orloghe
bo wart borevenet. Ft
263. Do quam bar na ve koningh in bes hertoghen land by deme
Sly, dar he wande velich fin; alfo quam en fines broder, hertoghen
Abeles, ribbere, gheheten Laghe; de veng ene over deme wortafelen,
bar he ſpelede | mit eneme ribvere, gheheten Herman van deme Kerk- 21.0.
werbere. be warp ene in en fchip, unde vorede ene up ven Sly; barzo
ſloch he eme af dat hovet im der nacht des ghuden funte Laurentii; ben
lycham ſenkede Be in dat water. alfo jamerlilen vorlos de unſchuldighe
milde koningh Erif fin fif. fin broder Abel quam an bat rife, unbe
wert in alle Ghodes hilghen daghe mit finer vrouwen Mechtilve cronet.
264. By ber tiid quam Wolbemer, des koninghes Abelen fone, 2
ute Vrancrifen van ſchole; be wart bi Eofne vanghen van des bifcopes
mannen. ute ber vanghniffe loſede ene fin om, greve Johan van Hol»
ften, mit 6 bufent marken lodighes ſulvers.
265. Nu horet, wu de Laghe, de ben koningh fo ovele hanbelve
unbe morbebe, bat he vele ghudes ſammelde, unbe vloch ute deme rike. =0
be quam in bat land to Holften to deme Kyle uppe bat hus; bar wart
he enes daghes kivende over deme fpele mit eneme Holften; ve ſloch ene
bar bot?, ober de ridder Herman van beme Kerkwerdere, de mit deme
koninghe fpelebe, do he vanghen wart, ven floghen bot grevere mit eren
ſpaden, umme bat he wedder eren willen fe wolde bwinghen®. zn
3.0. Ronfruttiendfiher; ngl. 8277 um I, X teri. aus: ·greve ·
330. Ronfratigmäfihier; vgl. HIT und II. 5285. 3. Sgrwere iem. aub: 'gne' 30.
1. Letzte Rasrigt aus Bincenz. Pe- 2. meimat enählt; ſ. S. 96 Anm.
ter von Berona flarb 1252 Apr. 6, fan» 4 unb $ 27.
nifirt von Sunocem I FM 1253 Rd. 24 3. rer erzählt; f. &.96 Anm.
zu Perugia. Vgl. 5 28: 5 und $ 271
1250-1251. 333
266. Dar na in funte Lucien daghe ftarf de keiſer Vreberic, van
Stouphen gheheten, in Cicilia; ben loſede be ercebiffcop Panormitanus
ut deme banne des paveſes dor ber ruwe willen, be he hadde vor deme
dode, unbe begrof ene erbarlifen in deme fulven ftichte.
5 267. Do hadde Rome ftan tme dufent jare.
268. Umme dat be keiſer Vreberic in veren landen was unbe fo
brabe ftarf, dat he fic in Dudeſchen landen nicht werede weber fine
wederſaten, des ſprak bat mene volk, bat he were vorbreven, unbe bat
nen man ne wifte, wor he na des bleve; unbe ſchude oc langhe bar na,
10bat tufchere weren in ven landen, be fprefen, bat fe weren be vor⸗
drevene keyſer Vreberic.
+84 ber ſulven tiid, alſo koningh Fernandus regnerede in Hy⸗
ſpanien to Caſtelle, do ſcholde to Tolofa ! en jübe lecghen in be erde enen
winftof. bes vant he in eme groten holen fteene en bok in breben?;
15 bat habe fo vele begrepen an ber fchrift, als en folter®. dar was in ghe⸗
ſchreven van bren lope ber werlde, be bar weren van anbeginne bet to
Antieriftum nach brierlepe achte ber lude. van ber britten werlt ftunt
21. 648.30 | ghejchreven: ‘in deme anbeghinne ber tiib* ſchal werben gheboren
Iheſus Eriftus Gobes fone van Marien ener reynen maghet'. bo beffe
2 fchrift de jude las, he wart bar van beferet unbe let fit mit al fime finne
open.
+ Im veme fulven jare bo wart gheftichtet in Prutzen be ftab to
Culmen van bifcop Hepdenric®.
+ Im deme jare Erifti 1251 in funte Barnabas baghe bo vor-
2 brande ve ftab to Lubele mer dan half ®.
269. Im deme ſulven jare bo nam ber Romere koningh Wilhelm
hertoghen Otten bochter van Brunswic. des fulven nachtes brande bat
palas, bar fe inne flepen; be brubegame unbe be brub, vil kume unt-
quemen ze ute veme branbe; ober bar vorbranden inne twe knechte des
ꝛo koninghes.
270. Des jares was koningh Conrad, bes keiſer ſone Vrederikes,
28. palat lort. aud: ·palla. 20. Ye’ übergeſchrieben.
1. Eo tempors etiam, tempore rogis
Ferrandi in Toleto Hispante.
2. libram quasi folia lignea haben-
tem.
3. tantum de littera habebat, quan-
tum unum psalterium.
4. In tercio mundo.
5. Ann. "Thoran.: Anno 1251 civitas
Culmense edifcatur a domino Hinrtco
episcopo. Detmar verwechſelt Kulmſee
mit Kulm.
6. Auf biefen Brand von 1251 Jun.
11 bezieht ſich bie Zeitbefimmung: In
Allo anno cam Lubeke conbussit. Zeite
Ihr. f. Hamb. Geld. 1, ©. 336, Siehe
auch Lüb. BI. 1842, ©. 220.
334 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
in Cicilia; bar malebe he ut en grot heer mit ſchepen, unbe vor to Pul-
len; bat land he wan unbe Neapolis, be welvighen ſtad, de fic hadde
ummeban na ſines vaber bobe.
271. By ber tiid quam to Paris en grot fecta unghelovigher Tube,
be wifeben ſic in geiftliteme ſchine, unbe heten fic paftores. fe fprefen, >
fe mochten gheven wyunghe, feghenunghe unbe bopen den ungheboften,
unbe | mochten binden unbe unbinben in ber bicht van funben. mit en 31.61.
viel to dat mene volk. do de papen bar weber fprefen, fe floghen erer
vele bot; fe breven ber papen unbe ber brobere vele van den prebicfto«
fen, unde fatten fic weldichliken weber ben bifcop. to leften halp God, 10
de ware heiland, bat fe in ereme unloven mwurben vorwuͤnnen; erer
wart vele dodet, unde wurben vorftoreb.
272. In deme jare Erifti 1252 do ftarf koningh Conrad to Pul ⸗
len, dar eme wart vorgheven, alſo men ſprac. ſin broder Manfred,
en baftert, de underwan ſik bo ber fand unde orloghede uppe ven paves ıs
alle wile.
273. Des jares Primi et Feliciani ftarf hertoghe Otte van
Brunswic, de let vrome fone; Albert, de efvefte, blef hertoghe to
Brunswic, Johan hertoghe to Luneborch, Conrad bifcop to Verben,
Otto bifcop to Hilvenfem. 20
274. Dar na to ſunte Petere unde Paulus daghe do blef bot for
ningh Abel van Denemarken to Yderſtad, bar he toghen was mit groter
macht uppe fine Stranbvrefen ; den ſchot en Vreſe bot. na eme blef for
ningh fin brober Eriftoforus; bi finen tyden wart vele orloghes unde
ſtrides. 2
275. Do be jfoningh Abel dod was, vil | drade ute deme lande Sı. sic.
vloch Lagho, de ribber, be ben koningh Erike jamerlifen morbebe. he
quam to deme Kyle; dar wart he dar na flaghen uppe beme hus, dar
he beghunde kyven over eneme fpele, alfo vere ſchreven is.
276. DE wart be ribber Herman van beme Kerewerdere, be mit so
g Erilen fpeleve, do he vanghen wart, cortlifen dar na dode flaghen
paben, bar fine bure mebe groven, ben he bebe overlaft.
277. Nu merket: wo koningh Abel unbe de twe riddere voreghe-
t ſchuldich weren bes dodes des milden koningh Erifes, fo quam
openbare vil drade over fe de wrafe des benediden Ghodes, unſes ss
23. meDe getilgt,
# getilgt, EN übergefehriche.
. “peren’ folgt gefüfg
1252—1254. 335
+ In deme jare Criſti 1253 bo upelarebe bat hilghe levent ver
juncvrowen funte Elaren, de dar levede nach ber lere des hilghen fancti
Franciſci, unbe be regulen eres orben untfink van eme. Got van hemle
wrachte grote telene an er; ſunderliken, dat wol is to prifenbe, bat to
Sener tiid weren be heidene komen vor Aſſis unde wolben de ftab hebben
21.18. ghewuͤnnen; ze beghunden erft intoftighenbe | in bat clofter, bar de
hilghe juncorowe Clare was inne mit ben junchrowen eres orben; bes
böt funte Clare al ven fufteren, ze ſcholden beden unbe vaften; ze let
fi bringhen den Hilghen licham in ber buffen unde fetten ene vor fit in
bat vinfter, dar de Heiden in ghebrofen wolden hebben. ve hilghe
10 licham bewiſde fit uter buffen alfo en cleyne kint unde reckede ut fine
hant jeghen de viande; bes wurden ze berovet erer Fraft unbe to ber
erden nebberflaghen unbe borften erer walt nicht mer vorſoken i.
278. In deme fulven jare bo fande de grevinne van Vlanberen
vele riddere weber koningh Wilhelme, unbe wurben ſeghelos.
u 279. Des jares ſtridde oc Hinric van Emelborpe be vrome ribber
weber be Denen uppe Selande to Stelvefchore, unde ſloch veme konighe
af Eriftoforo ver Denen fo vele, dat men langhe ‚wet noch dar afto.
fprefende in deme lande.
280. By der tiid untfint hertoghe Wolbemer, koningh Abeles
ꝛ0 ſone, fin hertochdom to Suber-Suthen van Eriftophoro to Koldinghe.
281. Oc bumebe bo hertoghe Albert van Brunswic Horborch
21.65. weber; bat was weber en lovede, bat fin vader | lonebe deme bifcope
van Bremen.
282. Na bes ftarf Innocencins quartus to Neapolis, unbe wart
2 bar begraven in funte Lucien daghe. deſſe Innocencius canonizerebe
ſunte Petere, den hilghen mertelere van beme orden ber predelere; he
dede oc andere grote bing fine daghe.
283. In deme fulven jare na Innocencio wart paves Allexander,
van Campania gheboren2; de fat ſes jar unbe en Half®. beffe Allexan⸗
sober canonigerebe funte Claren van deme levende Francifcus.
284. Oc ghaf He der ftab unbe ven borgheren to Lubeke grote
gnabe unbe vryheit in finen breven befeghelt.
285. In deme jare Erifti 1254 do let hertoghe Lodewich van Beye ⸗
ren fineme wive afſlan er hovet umme undat, ber he ere untechte tech.
3. ‘er: fin’ getifgt, *er' übergefehrieben.
1. St. Klara, geboren 1193 zu Aſ- umb flarb 1253 Aug. 11. Vgl. 5 283.
fü, Riftete 1212 am ber von ©t. Bran- 2. M. P.: nacione Campanus; B.
ciöfuß hergeftellten Damianstiche einen G.: ebenfo.
Verein, aus bem ber Orben ber Klariſ- 3. S. ©. 97 Anm. 6.
ſinnen ober Damtanifinnen hervorging,
=.P.
336
IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
286. By den tyden wart oc bifcop to Lubeke en barvotbroder
Johan van Deyft; beme ghaf et de paves, na be# bat bifcop Albert
van ber Righe warf be erce van deme pavefe.
+ Deffe ſulve broder Johan, bifcop to Lubeke, hadde grote fche-
linghe mit ven Holften umme walt unde unrecht, bat fe beben in beös
ftichte® gube. des toch he ute deme Iande | to den paves i unbe beme sı.esv.
teifer, veme he wilfome was?, unbe bwang be Holften mit banne unbe
anberem rechte bes keiſers, bat ze moften deme ſtichte vuldon vor den
ſchaden, ven ze hadden ban, unbe gheven dem bijcop ſes duſent mark
fulvers. mit deſme ghelde kofte ve bifcop grot güt to deme ftichte, alfe 10
Oythin unbe vele ander borpe, unbe beterbe bat ftichte mercliken wol,
alfo dat noch fune i69. of behelt he bi deme feifer deme ftichte to eren
2. ‘Dept’ : Derſte, Y übergefäprieben, z wicht getilgt.
1. Alexander IV urkundet für ihn
1257 Behr. 11. Pottgaf, Reg. Pont. 2,
. Acta epp. Lub. (Leverkus 1, Nr.
290): Cum autem episcopatum introls-
set, invenit proventus episcopatus pe-
nitus dissipatos a comitibus Holtsatie
Johanne et Gerardo fratribus. Cogente
autem penuria, oum non haberet unde
viveret, cessit per annum integrum et
eo amplius. Er urfunbet 1255 Febr. 6
zu Segeberg (Reverfus 1, Ar. 118) und
1256 Mrz. 12 zu Lübed (Lib. U. 8. 1,
Nr. 226). Im ber Pfingftwoche (Mai
16—22) 1255 ertheilt er ben Beginen
zu Gravezand einen Ablaß, während
gieigeitig Mai 17 auf Schloß Alberts ·
— lomendaal bei Haarlem KB«
nig Wilhelm ebenfalls für biefelben ut ·
tundet (Böhmer V, 2, ©. 980—81). —
Acta epp. Lab.: Interes episcopus Lu-
bicensis a rege Romanorum vocatus re-
eossit. Anno revoluto reversus est idem
episcopus. Diefen Aufenthalt bei König
Richard ſetzt Leverkus 1, &. 318 Ans
mert.*® in bas Jahr 1257, ba Johann,
ber 1256 Dez. 22 u Lübe geurkundet
hatte Levertus 1, Nr. 125, 126), 1257
Jul. 29 eine Apı vom Kapitel er
Taffene Urtunbe Sefätigte (def. 1, Nr.
129—-31), in ber % ſchenzeit alſo abs
weſend war. Ein Schreiben Johannes
am bie Stabt Lübel, nach weldem er
auf einer Reife nach Brabant zu Werben
mit dem pipfihen Legaten zufammen«
getroffen iſt und in Sei ber mit biefem
gehabten Untersebungen, ‚Rinig Riherb
gebulbigt hat (üb. U. ®. 1, Der. 254),
wäre deshalb nach Leverkus im dieſer
it und gr bald nad ber Krönung
'icharbs (Apr. 17) erlafien. Böhmere
Reg. Imp. V, 2, &.1001 verweilen bie-
ſes Sreben in das Jahr 1258 vor Juli
24. Johann urfunbet 1258 Mrz. 4 zu
Lübed und 1259 Mrz. 7 dafelbft (Rever-
tus 1, Nr. 139); 1258 Aug. 10 ift er
zu Koblenz beim Enbiſchof von Trier
und Oft. 6 zu Speier Zeuge im einer
Urkunde König Richards (Böhmer V, 2,
©&. 1002). — Acta epp. Lub.: Iteram
post annum idem episcopus rediit ad
regem Romanorum —. tunc cum esset
apud Renum, idem frater Johannes
episcopus obiit in Essede et sepultus
in Nusia, Levertus 1, S. 318 Anın.***
unterfcheibet eine zweite Reife Johann
um König 1258, für bie er auf bie Ur«
unbe Richards von Dit. 6 verweift, und
eine Reife am ben Rhein 1259, auf ber
Johann Sept. 21 flarb. Das Tobesjahr
Reht feft, ba 1259 Oft. 22 bie Wahl bes
Johann von Tralau ftattfanb (baf. 1,
Nr. 143). Da num aber Richard vom
1259 Jan. 28 bis 1260 Jun. 20 im
England war, fo kann Johanu nicht
auf einer Reife zu ihm geftorben fein.
3. 1222 vergleicht fi) Bifchof Berte
hold mit bem Vogt Otto super eo quod
violenter et Injuste mansionem sibi in
villa Uthin, ante episcopo libera, feois-
set (everkus 1, Nr. 43); 1256 Nov. 13
überlafjen bie Grafen Johann und Ger»
1255.
337
unbe to gäbe be werbicheit vorftlifer vryheit unbe anber gube privilegia,
als dat i8 wol openbare.
+ Im beme jare Erifti 12551 bo fochte de koningh van Armenien Sayıton
den groten feifer der Tatheren, be tar het Mango Can. alfe he to em
s quam van verne landes, do untfingk ene be keiſer ver Tatheren mit
geoten eren unbe mit vrouden; be beghavebe ene 30 grot, alſo gy vor⸗
nomen was in beme lanbe.
bar to Iovebe He em bat, wes he bebe, bat
moghelik were, bes wolbe he eme untwiden. des bebachte fil de koningh
unbe bat umme feven ftude. bat erfte, bat de Toningh van Armenien
io bat unbe begherbe, bat de keiſer van Tatheren fit wolde laten dopen
fulven hadde.
21.8. unbe bat ſulve al de fine, unbe untfan | ven criftenen loven, ben he
be anber bede was, bat he ewighen vrede helde unbe
ſtedeghede tufchen den Tatheren unbe ben criften. be bribbe bede maß,
dat in allen fteben ber criftenen, de bar weren unber ben Tatheren be
is ſeten, be be hadde unberbrofen unde fine vorvaren, bat al de criften,
beyde papen unbe leyen, weren vry van aller befchattinghe unbe alme
tynze, ben ze pleghen to ghevende. be verde bede, bat He wolbe fin voll
ſenden in bat hilghe land unbe laten bat weber winnen van den Sarra-
cenen, be bat mit malt befeten, unbe funberlifen dat hilghe graf, unbe
»antwworben bat weber ben criftenen. be vifte bede was, bat he wolbe
beben ben Tatheren, be bar in Turken feten unde bat rile hadden under-
brofen,, bat ze wolven vorftoren be ſtad Baldach unde Kalif ben heren
ber ftab, bar alle errunghe van queme bes bofen Machometi?.
de fefte
bebe was, bat he eme gheve en privilegium, bat wen bat rife van Ar⸗
2 menien were benobet van vianden, bat de foning were denne bes mech«
tich to Iabenbe de ghene, de befeten weren van ben Tatheren, bat fe
hulpen deme rike to Armenien. be ſevende bebe was, dat he alle recht, bat
27. pe‘ fehlt.
har Biſchof Johann de Judico — opidi
thin — terclam partem colli —,
—E a vasallo nostro, cujus
interest, potaerit optinere (baf. 1, Rr.
122) und De. 21 vergleicht fic) Bifchof
Yopann mit Bolrad Sten und befien
Betten giel jen Namens bahin, daß bi efe
gen cin ntfhäbigung von 600 Mark
Fast auf Eutin verzichten (baf. 1,
Nr. 123, 124). 1257 Nov. 26 urtunben
bie Grafen über einen Stillftenb ihrer
Streitigfeiten mit Bit of Sohann, ae
Yan. 7 werpfüheien nc, Eilae und
7 verpflichteten of um!
Kapitel gegenfeitig, nur gemeinjchaftlich
Gtädtegroniten XIX,
ieben mit ben Grafen zu fchließen (baf.
, &.317—19). Actaepp. Lub.: Post-
modum intervenit concordia qualiscum-
que, ita quod comites et episcopus et
capitulum resignaverant causam dis-
sensionis in manns episcopi Suerinen-
sis salvis eoclesie pririlegiis. ferner:
episcopus — habita magna comitum
Holsatie amicicla mediante Symone epi-
scopo de Paderborne.
1. Saython zu 1253.
2. Quinto, ut intenderent ad de-
structionem caliphi de Baldock, qui
erat caput et doctor secte perüdi Mahn-
metl,
22
338 II. Detmar-Shronit von 11011395.
Sayıyon oldinghes were | gheiwefen an beme rile Armenien unbe were um«zı.esa
megheferet van ben Thateren, ve be land hadden unberbrofen, wolde
weder gheven vry im be erften wife, als bat vore were gheweſet an
finer macht. de Mango Can, de keiſer ver Thateren, horde beffe
rede. bo beſprak he fit mit fime rade unde gaf zobane autworde: ‘nach 6
ben male bat de koningh van Armenien i6 to ung ghelomen han verne
laudes unbe feljen is, bat zoban vorften van verne to uns komen, 30 is
bat vebelich, bat wy eme untwipen finer bede. bat i8 ung to danke, bat
be is vor uns ghelomen mit guben willen unde unghedwunghen. hir
umme dorch finer beve willen wil wy uns faten dopen unbe ben criften- 10
foven untfanghen mit al ben ghenen, ve uns mit guben willen volghen
von fit fulven, mer wy moghen dar nemant to dwinghen, wente nen
minfche [hal anghan enen nyen loven funder finen willen. wy ſpreken
to ber anderen bebe, dat wy willen gherne vrede holben mit ben criſten;
te koningh van Armenien fove bar vore, bat to bem erſten de criften ıs
nenen unvrede roghen'. aldus antworbe ber Thateren keiſer to al ben
anderen beben vore benomet. do he al deſſe bede hadde untwibet unbe |wı.ec-
mit breven beveftet, do let he fil dopen mit fime finne unde mit velen
ebeler lühen, vrowen unde maan ut fime rike van eme bifcop, be was
tenfeler bes Toninghes van Armenien, une ftee ben criften in fin wife, 2
bat fe bar predeleden unbe oveden gobeöbeneft 2.
287. In dene jare Erifti 1256 bo vor ber Romer koningh Wil
heim mit groteme here uppe be Wefturefen; tar wart be flaghen une
vele finer lude. ben lichamen des koninghes helden be Vrefen langhe,
er ſe den wolden weder gheven. *
288. Na deme dode koningh Wilhelmes wart koningh Richard,
des koninghes broder van Engheland; de was greve to Kornewal. he
loſede den biſcop van Megence ute ſwarer vangniſſe, dar he lach, mit
achte duſent marken, umme bat be eme halp to deme rife; oc ghaf he
anderen vorften grot gub. de bifcop van Trere, hertoghe Albert vanso
Saſſen, marcgreve Johan unde Otte van Brandenborch, de wolben
bes to beme erften nicht vilfborben. be bifcop van Golne unbe be bifcop
Han Utrecht de voren bo to Engheland, unbe brachten ene mit en over
": tunde weren” ©. 4. “de Reife forr. aud : ‘den Te
u "dat? folgt getilgt je. 32. 'Ded'z Sene' getilgt,
44. *criften’ forr. aus
" übergefegrichen.
1. Yunde
“eriftenen”,
1. non tamen intendendo violen- Karaforum zu Mango-Ehan im Jahre
tlam facere alicul. 1253 [. Willen 7, ©. 402-4.
2. Ueber bie Reife Haythons nach
1256—1258. 339
in Almaniam mit groteme fchatte. alſo wart he mit finer vrowen wyet
vi. cor. un de cronet.
+ Im deme jare Criſti 12571 do bevol Mango Can, de keiſer van Sayıdın
Tatheren, finen brober Halahon, bat he ſcholde en grot volk befamme-
sen unde theen mit deme koninghe van Armenien in bat rife to Perſe,
dar be Sarracenen inne feten, unbe befvechteghen bat unde makent un.
derdanich fime rife. bit dede Halahon, unde wan bat rite to Perſe bin ⸗
nen ſes manden, went nen koningh bo dar was, unde befette dat harde
wol mit ven Tatheren. do nam orlof be koningh van Armenien, alfe
io he was utghewefen boven twe jar2, nnde wart gheleydet mit groter er
in fin rite®.
289. In deme fulven jare to Gobes Hemelvartt nam biſcop Ghert
van Bremen mit vulborde bes capitteles unbe ber deneſtmanne to vor⸗
munber finen broder, bifcop Symonem van Pabebotne. be manede bo
15 tohant hertoghen Alberte van Brunswic, umme bat he weder fines vaber
lovede hadde Horborch weber buwet; bar wart do em bach under nomen.
290. Des ſulven jares ftarf Hertoghe Woldemer, koning Abeles
fone. Erik, fin brober, be wart bo hertoghe; de nam Jermares doch ⸗
ter, bes heren van Ruhen.
won, 291. Des jares fatten fit de bundere in | Denemarten weder cren
koning.
292. Oc ſtarf des jares biſcop Vrederic van Ratceborch; na eme
wart biſcop Olrik van Bluchere.
+ In deme jare Criſti 1258 do toch Halahon, des keiſers brober Saytten
ꝝ van Tatheren, in ene ftab Armenie, ve bet Salert®, unbe hadde bar
finen teoft unbe vroube oner fomer, dorch hette willen ber tyd; bar unt ⸗
helt en be koning mit groter ere®. dar na jeghen ben winter bo bes
leghde he de ftab Baldach, unde warı ze Binnen orten daghen mit hulpe
der Tatheren, be in den lande weren befeten. he vingh dar inne Kalif,
soben heren ber ftab, unbe lerer unbe mebfter in der ee Machometen unbe
en vorlerer al ber werlb?. im ber ſtad flogen ze bot al tat voll, bat
dar was®, fe vuͤnden zo groten ſchat, bat mem fit bes nicht hadde vor⸗
8. dar Übergefhrichen,
1. Bahthon ohne Jahr. 5. Sorloch.
2. et sic post spatlum trlum anno- 6. ibl tota estate dedit se solatio et.
ram et dimidium reversus fuit. quietl.
3. Hulatus ‚Sinfal in Berfien 1256. 7. Caltphus, qui magister erat et
wirken 1 7, ©. 405 doctor sacte perädi Mahumetl,
Das Datum gehört zu 5 288. 8. Zufag Detmars.
22*
340 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
sayıbon mobet, bat in allen lande ſcholde zo grot ſchat fin gheweſen, als in ber
2*. ſtad allene was. ze belven ben ſchat mang fil!. bes let ve Halahon vor
fit bringhen den heren und mehfter Ealif unbe ſprak to em: ‘is alte
ſchat din ghewefen, ve hir is ghebelet’? he ſprak: ‘a’. do vraghede
Halahon: ‘wor umme wunneft du nicht van deſſeme fchatte folbener, s
ve bine ftab hadden befchermet jelghen uns’? Calif de ſprak: ‘ve van 21. ee⸗
myneme rade fprefen, bes were nen not; be ftab were fo vaft, bat
trante wif ſcholden fe wol befchermen in noden'?. ‘nen, ſprak Hala-
hon, mit biner Baricheit Heft bu vorfümet be ftab; bu heft gholt unbe
fulver to lef ghehad; bes ſcholtu nu brufen’. bes let he ene befluten in
ene bemurbe kameren, unbe leet eme vor gheten gholt unbe ſulver unde 10
dure ftene, unde vorbot, bat em neman feholbe fpife gheven eber brin-
a. ghen. bar fat he fo langhe over deme fchatte, bat He ftarf. bo ve vorfte
Halahon hadde al bit fand der Sarracenen bekreftet, do fette he richter
unbe voghebe in alle fteve, unbe bot, men ſcholde ven criftenen bevelen,
flote unde ftebe to vegnerende, unde to donde in gobeöbenefte, wat zeıs
wolben; mer be Sarracenen ſchol men vorbruden in bat veneft®.
293. In deme fulden jare in funte Blaſius daghe nam greve
Bernard van Berneborch to Hamborch koning Abeles dochter.
‚294. Dar na in funte Pantelionis daghe ftarf de biſcop Gerard
van Bremen, de fin ftichte vromelifen vorftunt. 2»
295. Von deme bifcope Gherarde in anderen boken befchreven is:
do be | was to Palborne en flicht domhere, do quam enes daghes to 2ı.ere.
em en man unghelenle; he en was noch drovich noch vrolich an to
feende. de ſprak: ‘merke deſſen dach; wan bit jar ummelumpt, fo
werſtu Toren to bomprovefte; wan bu be proveftye heveft, jo ſchaltu my zs
gheven twe marc. aljo he ſprak, alſo vulghinget. bar na ander
werve be to eme quam unbe fpraf: ‘wan bit jar ummelumpt, up ben
bach werftu Foren to Bremen erſebiſcop; fo wanne bat ſchut, fo fchaltu
my gheven vif marc’. bat ſulve ſchude over alfo. to deme dridden male
be kam unbe fpraf: ‘twe bing hebbe if by vore fecht, be ſchen fint, kat
dridde wil if di fecghen ſunder droghene“. du fcholt bifcop leven vertich
jar unde bar nicht enboven enen bach’. dar loch he, mente he levede
bifcop 38 jar; in deme 39 jare do ftarf he.
4, ‘allen lande tott. aus: “aller werlde‘. 31. rogpene' : 'mede' getilgt, "brogbene' Überger
förieben.
1. Zuſatz Detmars. Chalifen Mosthafem unb Vernichtung
2. Ät illo respondit: Quonlam cre- bes Ehalifats 1258. Millen 7, ©. 401
debam satis sufficere gentem meam. —408.
3. Eroberung Bagbabs, Kob bes 4. A. H.: sine remuneratione.
1259. 341
296. Do wart to Bremen en grot twikore. en bel foren proveft
Hilvebolve van Brochuſen; de edele here quam to hove, unbe be paves
fande eme bat palfium; bar wart he wyet, unbe quam weber vrolic
to lande
s 297. In deme jare Erifti 1259. bo fine pavesbreve wurben leſen
2u.or. to Hamborch, bar was bifcop Simon | van Pabeborne, de berep fic
to hove; mit eme villen to de greven van Holften, bat capittel unbe be
ftab to Hamborch; over fe untfellens dar na unde vorvolgheden nicht
exe fate.
i0 298. Des jares ſtarf Criſtofor, der Denen koningh. Erik fin
ſone, en kint nicht ſeven jaren alt, ward na eme koren to koninghe.
do erhof ſik orloghes vele unde ſtrides.
299. De greven van Holſten de toghen in Jutlande; bar deden
fe groten fehaben; fe hadden gerne erer fufter ſone Hat to koninghe.
E17 300. Oe quam bo ber Ruyaner here Jermer uppe Selanbe; bar
vorherede he bes landes vele.
301. By ber tiid wan be Teifer van Grelen Eonftantinopofe we⸗
der, bat be van Venebie unde ve Walen eme hadden avewunnen.
302. Do weren oc be van Florence unde de van Lucken mit gro-
»ter macht uppe be van Gene toghen, de ftab unbe de graveſcop to be»
dwinghende. den quam to hulpe koning Manfred van Sicilien, keiſer
Vrederiles baftert, unbe floghen ber Blorentier unde ber Luckaner vele
dufent bot.
+ 34 der fulven tiib, bo Halaho, des keiſers broder van Tatheren, Saptten
2s babbe ene Torte wile rowet van orloghe, bo ſende he boten beme ko—
2u.or.ninghe | van Armenien, in veme willen, bat he wolde mit eme unbe
nad) fime rade theen vor Jeruſalem, bat bo de Sarracenen habben,
unde winnen dat ben criftenen to gube. bo kam be koning van Arme
nien, alfo en gut criften, mit 12 bufent to perde unde 60 bufent! to
vuͤte. do beffe heren tofamenbe quemen, bo ſprak de koning van Arme«
sonien: ‘hir is en ftab in Syrien, be het Halapi, en hovet al ber ftede
in deme lande, vul volles unde fpife; al be wile bat de ftab nicht ghe-
wuͤnnen is, fo arbeive wy to vorgheves to winnenbe ander ftede. mer
winne wy beffe ftab to dem erften, zo gheven fit al de anberen ftebe ber
Sarracenen in unfe gabe’. be rant behaghede ven Halahon unbe al ben
ssanberen. ze maleven fit vor be ſtad Halapi, be 30 ſtark was, dat vele
Inden buchte, ze were ummwinnelit; ze undergroven be ftab beide under
6. Simon': Siverd' ©, 18. 'auewunnen, : avewunen'. 8.
1. qusdraginta milia.
342 III. Detmar-Chronit von 1101—1395.
yon muͤren unbe graven; ze wünnen ze binnen 9 daghen, unbe! floghen
dot, al dat ze wolven. noch was en vaft borch binnen ber ſtad; bar
werben fit af de Sarracenen 11 daghe; de borch unbergroven ve Tathe⸗
ven, unde wünnen be to beme leften?. ze vunden groten rikledom in
ber ſtad; 3e° delden man fit den fchat unbe würben | alfe rike. te vorſte DI. 67=.
Halaho gaf deme koningh van Armenien groten ſchat unde ſtede unbe
land, dat eme beleghen was unbe fime rike; des ghelikes ghaf he oc
deme heren van Anthiochien, de en fwager was bes foninghes van Ar-
menient,
2*. + 34 ber ſulven tiid venghen fe oc den ſoldan ber Sarracenen, ve 10
do was to Damafco5, unde wunnen de ftab nach eren willen unbe be—
manneben ze mit guben luden.
* + Im deme jare Criſti 1260° do ſchickede Halaho, em vorſte in
Tatheryen, ſine reyſe jheghen Jeruſalem, dat to winnende den criſten
to gude van ven heiden. alſo he des in willen was, do quam eme bobe- 15
fcap, tat Mango Can, fin brover, der Tatheren keiſer, were gheſtor⸗
ven, unte al dat rife ftunde up eme. des wandelde he finen guben wil«
Ien, unbe wart grot bebruvet. be fette enen hovetman bes riles Syrien,
dat he hadde befreftet, ve het Gviboga; He bevul eme, be land unbe
de criften to worberende, wor he mochte. he let finen fone Abaga in 2
». Tauruſio?, unde toch to lande bat rike to untfanghende. alfo he fit
nalde deme rife®, bo quam em be bobefcap, dat be vorften bes landes
hadden ghemafet Colibam®, finen broder, to | feifer; des wart he 21. es.
hoghe bebrovet. He toch to rughe in de ftad Taurufium, bar he fine fone
inne let. do he bar inne iwonebe in guben vrede, bo untfeghebe eme en 2
here van Syrien, ve het Barcha; he befammelve fil mit ven Tatheren,
unde quam jeghen eme to ftride up enen vfetende water, tat was hart
Konraron; up deme hfe ftribben ze beide mit groter macht. van ber
fe brac under ben volfe tat is unbe vordrunken 200 unbe 33
110, unde de heren quemen kume en wech!!, ”
fat Detmars. wurbe an Hulafu ausgeliefert unb von
pta fuit civitas Halappi et dieſem erfhoffen. Daf. 7, ©. 411—12.
gnum Syrie — anno Domini 6. Hayıhon ohne Jahr.
7. dimittens in Thaunisio natum
fag Detmars. saum.
;9 unterwirft fi) Hufafu die 8. antequam ad regnum Persarum
efopotamiens; fen Sohn Sa- pervenisset.
ın Syrien ein unb erobert 1260 9. Oobila Can.
ilten 7, ©. 40911. 10. triginte milla Tartarorum.
ıle annafer, Sultan von Da · 11. Hulaku fehrt auf bie Rechricht
top im bie arabife Wüe, von bem Tobe Mangu-Ehans pin nach
1260-1261. 343
By ber tiid was oc grot ftrid in Eurlanbe tufchen den criftenen 4- T-
unbe heidenen, unbe bar wart vele volkes gheflagen in beyden ſyden i.
303. By ber fulven tiid do vor ber Romer koning Richart mit
finer Toninghinnen werer in Engheland; fin wolb he bewol deme bifcope
span Colne over be bifcope in Almania quoad investituram.
304. Des jares ſande de nye bifcop van Bremen fine man to Wil.
denſcharen up bat hus, bar ze ſcholden af ſchaden bon ben greven unbe
deme lande to Holften. var toch tat land vore unbe dwunghen je bar
to, dat fe fic gheven in ber greven wol.
305. Im ber tiid was over ber Nuhaner | here Jermer to Se-
lande; dar dede he ſchaden grot, unbe ſloch dot ber Denen unmaten
vele to Neftwebe, var be Denen noch grot af weten to ſprekende.
306. Do vor oc de koningh van Ungheren to Behem mit groter
macht, alfo in anberen boten fchreven fteit; He habbe in fineme here
ıscriften unbe heidene verhundert bufent man to perbe. bar webber
batbe be koning van Beheme Hundert dufent man mit perbe, dar mebe
weren wol ſes bufent man mit groten roffen vorbedet. fe quemen to
ſtride; ve koning van Ungheren wart ghewunt, ber fine würben vele
ſlaghen unbe worben vlende over en water; bar inne bleven bot wol
% vertein bufent, ame be unber beme ſwerte fturven. be koning van Be:
hem volghede em do na in Ungharen. do de foning van Ungharen dat
vornam, be ſande boten eme jeghen umme evenunghe to makende. ere
Hinbere fe do loveden toſamende; bar mebe wart be ſoͤne vultoghen.
307. By ber tiib lach to Darzowe en borch vil ſtarke; de horde
25den greven to Holften. dar quam up to ener tiid greve Johan van Hol«
se. ten, | unde let dar unthoveben enen ribbere wol bevrundet, bar grot
wrate na ſchude.
+ In beme jare Erifti 12612 do regnerde Goiboga in Syrien Hastton
unbe Damaflen in groten vrede, alfo en fin vrunt unde om Halahon ”
sohabbe bevolen. he hadde de criften ef, wente he was van ber brier hil«
ghen Toninghe flechte ut gheboren. he mende, bat Jeruſalem wolde he
10
sd,
5. ‘quond' ;
torr. aud : “fine'.
KH Fe ie Demafte
4. in’ getilgt, 'quo' übergefäriehen. 22. “enenunghe' geän-
dert in : 'em enunghe‘. “un Damasten’ €. ei
Karalorum zurüd, nachdem er bie Fort ⸗
führung des Krieges in Syrien bem
Kethboga Abertragen bat, kommt aber
megen ber Thronbefteigung feines Bru ·
ders Kublai · Chan nur bis Tebris in
Aerbeidſchan, behauptet ſich hier unter
perherrichaft feines Brubers und
geräth im einen Krieg gegen Berfeh-
Chan, ber fih zum Chan von Kiptſchal
aufroirft. Willen 7, ©. 414—17.
1. Anno 1260in die Margarete fuit
magnum bellum in Onrlandis. Schlacht
bei Durben 1260 Jul. 13.
2. Haython ohne Jahr.
344 IN. Detmar-Epronit von 1101—1395.
Hayden hebben ghewuͤnnen unbe al bat hilghe land ven criften to trofte, als he
was oc ghebeben. bat vorſturde ve bünel, bat God ftebebe dor boſheit
unde ghiricheit willen ber criften. bit ſchagh aldus, dat in Sydon weren
vele criften mechtich,, de beven walt unbe unrecht ben Sarracenen, be
dar weren befeten in ben borpen bilanghes; ze nemen en ere have, zes
floghen ze bot. bes was en bobe bes guben Gviboga vorbenomet!, be
ze mit truwen menbe; de kundeghede en, bat fe nyne walt mer ſcholden
don an ben Sarracenen, he wolde fomen unbe wolbe ſulven wrefen.
bes wolven ze nicht horen, unbe floghen ben boden bot unde al de mit
em weren. bes wart be here Gviboga tornes umme ben bon, ben be1o
eriftenen finen boben unbe | volte hadden bewifet, unbe toch vor St. Bı.esa.
don. he wan be ftab ber criften, he floch al bat volk dot?. dar na en
wurben. be criften den Sarracenen ny zo vruntlik, falfo bat vore was
ahemwejen®.
308. In deme fulven jare do quam be greve Johan to Lubeke in ıs
deme winachten, ven bohurt dar to holdene, alfo do en wonheit was.
deme rande en ribber Borchart Voͤt vil na ber ſiden, unbe hedde eme in
deme bürte alfe in fpele gherne dan welfe ſmaheit, umme bat he ene
hadde vordreven ute fineme lande. be greve eme vordroch bes enen
daghes. des anberen daghes, bat was in ber Finder daghe, bo be riddere =
deme greven alfo na ret, te greve fic bar weber hadde warnet. van
fineme temerere nam he en fwert; na deme ribbere he ſtrakes jaghebe
mangh deme volle, van boven ber viſchergroven be brebenftrate up; em
clene beneden deme zode, bar afrande he ben ribber unbe hev em bat
hovet entwey, unbe blef alfo vort bar bot. de greve jaghebe vort to der2s
Holſtenbrughen; joduthe!“ wart em lang ben wech na ropen; bar
wart eme be wech belopen by ver Travene. He vort rande to deme
dome; | dar quam he up ben torn; bat mene volk ben torn belegheden. »ı.00-.
dar af ghaf he fil do vanghen ven ratmannen; be leten ene holden up
ereme rathus alle wile in groter huͤde. to leſten quam riden en grot so
vote finer manne, alſo dat vore was gheraden. bo de greve fe zach,
ener langhen dwelen he fic hadde warnet; bar bi let he fic ute deme
vinftere, unbe vel fo jere, bat he den val feber ny vorwan. fine manne
balbe em hulpen up en perd; er gyman van deme hus em volghen kunde,
7. ımende' : menden" 8. “tundeghede': “fundegheben" ©. 34. vp' Übergefchrieben.
1. Quidam vero nepos Gulboge. ad Insulam fagerant.
2. paucos perdidit christianos, qui 3. Willen 7, &. 415.
1262. 345
fe jagheben in ber etentyb uter ftab. be ratmanne unbe be ene bo bewa⸗
zen ſcholden, de wurden bes fere van ber menheit vordacht.
309. Des jares in funte Urbanus daghe ftarf to Viterbe paves
Allexander; bo blef de ftol ledich dre manebe unbe ver baghe. na eme
swart gheforen in funte Johannis daghe decollationis paves Urbanus,
en Wale gheboren; he fat dre jar unde enen maneb unbe vere daghe.
be was vore patriarcha to Ierufalem, Jacobus gheheten. deſe Urbanus
fatte de hochtit des hilghen lichames to beghanbe, des bonrebaghes na
a1. deme ſunnendaghe ber Hilghen brebalbicheit.
Bu) 310. Bor ber tiid in funte Olaves dalghe do weren be greven van
Holften uppe bere Loheide; fe hulpen ereme füfterfone hertoghen Eri⸗
ten; weber ben koning fe ſtridden; ber Denen fe vele jloghen, unbe
venghen den koning unbe fine mober Margareten.
311. Do be greve Johan was uter vengniffe komen van Lubeke,
15 bo wolde He fit wrefen uppe te ftat. bar umme wart hertoghe Albert
van Brunswic ber ftab vormunbere, unbe Fam mit groter macht, unbe
toch dor de ſtad to Lubeke mit ſeſteyn hundert groten roſſen. dar to vel-
len en grot del Holften, be fic fatten weber den greven unbe wurden
eres gudes borbreven. fe toghen in bat land, fe wünnen be borghe
20 Plone unde Oldenborch. vor deme Kyle fe do leghen ene ganze maneb,
unbe blef unghewuͤnnen. do fe tat land al umme worbrand unbe vor«
heret hedden, de hertoghe tredede weder to lande bor be ftab to Rubele,
unbe moſte bar inne mit deme volle bliven nicht ene nacht.
312. Oc wünnen be van Lubeke de borch to Darzowe deme greven
2af mit Bulpe ber heren van Mekelenborch Johannes, de kneſe Janike
het van Nou, unbe fines jones Hinrikes, de over mer feber vanghen
21.006. wart; be gheven en bo ere breve bar up, bat | men nene borch mer
bumen ſcholde twifchen Darzowe unde Gnewesmolen.
+ In deme jare Erifti 1262°, do be foldan van Egipten vornam,
so bat be Tatheren unberbrofen hadden bat rife to Syrien unde fin voll, de
Sarracenen, bar nebverflaghen , bo befammelde he de craft ſines volfes
unde toch ut Egipten to ſtride jeghen Gviboga, ben hovetman bes rikes
Syrien, unbe ſloch en bot an deme ftrive. he wan bar bat rike, unbe
floch de Tatheren ut deme lande; de vloghen al in bat rike Armenien
ssto deme koningh 2.
1. Haython ohne Jahr. riens geflohen waren, 2, gegen Dar
2. Rotus, Sultan von Aegypten, zu malfus; Schlacht bei Ain Dichaluth, in
dem bie von Hulafı und Kethboge ver- ber Kethboge befiegt unbgetdbtet tncbe,
triebenen mufelmännifchen Fürſien Sy- 1260 Sept. 3. Wilfen 7, ©. 416.
baytden
a.
346 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
313. By ber ſulven tiid ftarf bifcop Robolf van Zwerin.
314. Do wart en dach to Quebelinchorch leghet. bar quemen be
hertoghe Albert, de marcgreven unde be greven van Holften; bar wart
oc de koninghinne bracht van Denemarken. tar ne wart nicht endelikes
ghedeghedinghet; mer be foninghinne wart weberbracht to Hambordh. s
unbe en ander bach wart to Soltwebele lecht; dar wart de Toninghinne
loſe faten ber vangniffe, unbe quam weber to Denemarfen. de foning,
exe fone, wart deme marcgreven antworbet van Brandenborch. bo wart
oc bat orlo ghe vorevenet mit ben greven unbe eren mannen unbe mit zı.eos.
ben van Lubeke; de vordrevene Holften quemen do weber up ere güt. 10
Sant + Im deme jare Criſti 12631, do Halahon, des vorftorven Tathe-
ven keyſers brober, vornam, bat be foldan van Egipten finen hovetman
in Syrien hatve ſlaghen unbe al fin voll vorjaghet, bo ſende he na
deme Toninghe van Armenien, bat he em queme mit aller macht, be
wolde mit veme ſoldan van Egipten ftriven. dat? dede be koning mit ıs
alme vlite. bo fe fil Hir to beredden, do wart ſek Halahon, unde ftarf
an teme 15. taghe. alfo wart bar nen ftrid van; of wart bat hilghe
fand unbe Serufalem nicht ghewünnen, als bat vore was begrepen.
dat land behelt Halaga® na bes vader bobe unbe vorfigebe em fin ved⸗
der Abaga Eant, ver Tatheren keifer®. 2»
315. In deme fulven jare ftarf greve Johan van Holften, unbe
wart to Reynevelbe begraven. dre vrome fone he let: Johanne, Alve
unde Alberte, unde ene bochter, be de marcgreve Otte nam, mit beme
pyle gheheten. be dre brober weren gheboren van hertoghen Albertes
dochter van Saffen; be behelven be helfte bes landes; be anberen Keffte2s
behelt greve | &herb ere veddere. be Ghert hadde kneſe Sanelen bochter 2. 70..
van Mebkelenborch. greve Johan beme wart feber koning Erikes dochter,
de vanghen wart up der Loheide. greve Alf nahm hertoghen Meftwines
bochter van Pomeren; bat was de gude Alf van Segheberghe. de
tribbe broder bat was Albert, be de proveſt wart to Hamborch. greve so
Ghert vore befchreven de wan van finer vrowen greven Gherde, be
fint blint wart, unbe greven Hinrike van Reinolvesborc unbe greven
Alve van Schowenborch; dit weren al vrome, wife heren, unbe leve⸗
ben acharliten ere daghe.
3. "de greven’ : de’ icblt ©. 5. 'abede etingbe" ;bedegbenet’ 8, |. "vorftorven” ı
"2. —12. ‘Tat
Kal 8 PETER —X aberge PA broder ie getilgt das weite
3 ohne Jahr. 4. Cobila Can — avanculum suam.
lag Detmare. 5. Tod Hulalus 1265 Februar. Wil-
ten 7, ©. 418 Anm. 82.
1263—1265. 347
316. In beme fulven jare vor befchreven do quam hertoghe Alberte
dan Brunswic to Sleswie to deghedinghen umme des Foninghes loſin⸗
ghe; dar quamen vele heren tofamente. do be hertoghe weber quam to
lande, do toch he to Mifne uppe den marcgreven, unbe ftribde mit em
sin ſunte Symonis unbe Juden avende. bar wart he vanghen, unbe vele
greben unbe vrhe heren mit eme. in ber vangniffe wart he holden en
ganz jar unbe ſes wekene.
317. Des fulven jares bo lenede de paves deme greven van Pro-
31.70. vincien Karolo Siciliam bat rite | unbe Bullen, dat Manfred, keifer
10 Breberifes fone, en baftert, mit welbe befat. defe Karolus was koning
Lodewighes brober van Vrancrifen.
+ In teme jare Erifti 12641 do regnerde Abagha Can ber Tathe
zen keiſer in groten eren une wifheit. mer in eme was twyerleie arich,
dat erger was ben al fin gub, bat in eme mochte fin. bat ene, dat he
15 fit nicht wolde laten dopen, alſo fin vader, noch ben criften loven unt ⸗
fanggen. vat andere, dat he nenen vrede helt myt finen neberen. des
was be foldan van Egipten fere ghevrowet; wente he verne van em was
befeten , 30 hadde he van finer weghene ghuben vrede. mer Be dachte up
finen ſchaden, wor he funde; he fenbe over meer to den Ruſſen unbe
2 Comanen umme ftebe vrunfcap; be vorbant ſik mit en unde mit al den
Tatheren in deme lande?, bat ze ſcholden eme behulplic wefen, 30 wen
be keiſer Abaga Can wolde jeghen ene orloghen, bat fulve wolde he we-
ber en don. beffe vorbintinghe was ben criftenen en grot ſchade, wente
al ve ſtede, be noch weren in deme rile Syrien unghewännen, funber-
B liken de dar leghen bi deme meer, be underbrac he.
21.70, 318. In deme fulven jare bo wart olning Erik van Denemarten
loſet uter vangniffe, unde quam weder an fin rike.
319. Do ſchen en fterne, de het cometa, unbe ghaf van ſik groten
ſchin; de warbe boven dre mande unde vorghink in funte Ieronimus
sonadhte, alfo de paves Urbanus ftarf des fulven daghes to Berufe. na
eme blef de ftol ledich vil na vif manebe.
320.-In deme jare Erifti 1265 bo vor Karolus van bes paveſes
weghene in Sicilien; dar weberftunt ene Manfred, alſo bat he bar
nenen vromen nam. bo ſterkede he fit unde toch to Bulle; bar ſtridde
3s Manfred weber ene unbe blef dot in deme ſtride.
3. ‘quamen’ fort. aus: 'quam'. 13. *toperleie' : "reiderleie’ 9.
1. cepit dominarl anno — 1264. et regno Russie, et fecit cum illis Tar-
2. ad Tartaros in regno Cumanie taris compositionem et pactum.
348 IH. Detmar-Ghronik von 1101—1395.
321. Des jares wart gheloren paves Clemens, gheboren van
funte Egidio. he was en cardinal Sabinenfis; do he foren wart, bo
was he in Enghellande legatus; He was erft en riddere unbe hadde wif
unbe finbere; na wart he pape und wart bifcop to ber Puye, na erce-
bifcop to Narbona, na des carbinal. do wart he paves, unbe fat res
jar unde twe mande unbe 21 daghe. he mas en wis here unbe belt en
hillich levent. er he paves wart, do het He Gwido Fulcodii.
322. Des jares nam to Hamborch hertoghe | Sohan van Lüne- 21.702.
borch greven Gherdes bochter van Holften unbe van Schowenborch.
323. In deme jare Crifti 1266 do quemen in Hyſpanien Sarra- 10
cenen van Affrica fo vele, dat erer en was nen tal; de wanben befitten
de land. bo nemen be criften in vele landen bat cruce up fe unbe voren
var ben, fin blob var manich ghoͤt dor Ghod, unbe wünnen boch weber
de land.
324. By der tiib quam to Lubeke Gwido carbinalis, en legat bes ıs
paveſes; be vor vort in Denemarfen unde dede to banne den Toning,
umme bat be vengh ben bifcop van Lunden.
325. Des ſulven jares ftarf hertoghe Birgher van Sweden; be
hadde bat rike, over he ne wolbe nen koning Heten!, umme bat he bar
nicht to boren en was. fin fone Woldemer wart na eme koning; de 20
quam feber van deme rife bor unbat willen,
+ In beme jare Erifti 1267 bes negheften daghes na unfes Heren
hemelvartꝰ do vorbrande be ftab to der Wifmer alſo mer altomale.
326. In deme fulven jare do ſchude in deme bome to Lubeke in pafche-
nachte, bat de befen Eonrab, des flechtes Berneres, enes ribberes van 25
Moyſlinghe, bo he fin gobeshus hadde manich jare voreweſen mit gro«
ter | ere, unbe tm pafchenachte, alfo in deme bome en wonheit is, hezı.rıe.
dat cruce halp nemen ute beme grave, unbe bat brachte to ftanbe vor
bat altar, une vort fic fnebe unbe offeren ſcholde, ben gheift beghunde
he vorwanbelen to deme anderen levende; unbe er ene be heren kunden so
bringhen to bebbe up bat ſlaphus, bar be domheren alle pleghen to ſla⸗
pene, bo ghaf he ben geift up. fines dodes fic manich wunderde, unbe
manich gebeteret wart.
327. By ber tiib quam to Rome mit vele volles ghefammelt van
Lumbardien, van Tufcanien unde van anderen landen Eonrabinus van ss
keiſer Breberifes flechte. ben unfenghen be Romere erbarliten lik eneme
1. Wiederholung von $ 261. 3. Mat 27. Bol. Mei. U. 8. 2,
2.6.5340. Nr. 1008 und bie Anmerkung bazu.
1266-1269. 349
teifere; ere fenator Hinric, des koninghes brober van Raftelle, mit ben
Romeren unde mit den Eonrabino maleben bo en hervart to Bulle; bat
was fere weber ven paves.
328. Alfo ftarf de paves Clemens to Viterbe in funte Anbreas
5 baghe, unbe be ftol bfef ledich twe jar unbe neghen mande.
329. Im deme jare Erifti 1268 bo let koning Erik weber bümen
dat hus to Koldinghe; bar af wart aver en nye hat tufchen beme Tonin«
271. ghe unde | hertoghen Erifen van Slezwic.
+39 der fulven tiid! do wart de foldan van Egipten odder van sagten
10 Babilonien, Bonbotbac gheheten?, jeghen be criften unde be Armenier,
de em groten fehaben dicke hadden gheban®, fere ghefterket. he nam bes
war, bat de Armenier weren ut beme lande ghetoghen to bem keiſer
van Tatheren mit ereme koninghe. bes ſende he finen hovetman in Ar«
menten mit ben Sarracenen funber taal. en quemen enjeghen to ſtride
is vor beme rife bes koninghes beyde fone van Armenien, unbe würben
bar ſeghelos; de ene fone wart ghevanghen, be andere wart gheflagen *.
bit5 was ben Armenier en grot bebrofniffe unde al ven criften, de in
dem hilghen lande weren befeten.
+ By ber fulven tiid wart canonizeret fancta Hetwigis, en her⸗ m. p.
2 toghinne to Slezen o.
330. In deme jare Erifti 1269 do quam Conrabinus weber ven
Karle to ſtride; bar wart he vanghen, unbe bat hovet wart em afghe-
ſlaghen. bat orloghe was hetelic van Teifer Vrederiles tiven bette noch;
it wart aver feber noch heteliler; wente van keiſer Dreberites flechte A,L.
an woffen bo to twe weldighe kojninghe, Breberic to Sicilien unde Peter
to Arrogun; be brobere beyde weder ben ftol to Rome unde ben Karl
van Vrancriten ſtridden manighen groten ftrid? to lande unbe to wa⸗
tere; fe ſloghen unbe venghen erer lude vefe, unbe beben langhe tiib
3. 'unde': “under 8.
1. Haython ohne Jahr. 6. Hic Olemens papa canonizavit
2. Beneodar soldanus Egypti. sanctam Edvigam quondam ducissam
3. Zuſatz Detmars. Polonie. 1266 Rov. 24; Potthaſt 2, ©.
4. Der Mameluf Rokneddin ®l- 1603.
bares, mit bem Belnamen Bonbofdar, T. Peter III von Aragonien war ver«
tus und regiert unter bem Titel Male! Manfrebs. Auch Die Ann. Lub. (f. ©.
abdaher. fenbet ben Fültſten von 111 Anm. 1) geben ihm ktratig einen
Hamah Malet al Manfur gegen Arme König Friedrich von Sicilten zum Bru-
nien, ber 1266 Auguft 17 bie Söhne ber und bezeichnen beide als Entel Frie ⸗
Haitons beftegt; Zoros wirb getödiet. brid II. Detmars Karl von Franteich
2eo gefangen. Willen 7, S. 422 — 27, beruht auf einer Zufammenmwerfung be
493 rex Francle unb’be® rex Karolus.
ermorbet 1260 Oft. 24 ben Sultan Ko- mäplt mit Bere Toter König
—9.
5. Zufag Detmars.
bavihon
3.
350 UL Detmar · Chronik von 1101— 1395.
groten ſchaden in eren landen. van ber tiid hebbet in ben landen twe
partye, Ghebeline unde helfen, gh dreven unbertufchen Kat unde nyb
mit groten orloghen, bar mebe fe vorberwet te land unde be [ube. te
Ghelfe holbent mit deme paveſe, de Ghebeline mit deme feifere. bar is
de vaber weder bat int, be broder weber ben brober, flechte webers
flechte.
331. Des jared do quam be folban van Babilonien mit groter
macht in Armenien; dar floch he bot in beme ande jung unde old; be
vorherede unbe vorftorebe allet, bat he bar vant!.
+ Im deme jare Chrifti 1270 do moyde beme koninghe van ıo
Armenien fin grote ſchade, ben em van hadde Boubotbac, de foldan
van Babilonien. he toch to Abagha Can, deme keifer ber Tatheren, var
he fit mebe vorbunden hadde; he claghede bar fine not unde bat umme
hulpe jeghen fine viende 2. de feilfer der Tatheren enfchufbeghebe fic, batzı.ıe.
uppe be tiib Tunbe he eme nichte helpen, wente Be grot orloghe fulnen ıs
hadde al umme fit varı fynen negberen, unbe kunde nenes volles en«
beren.
+ Des nam be koning van Armenien enen nouwen rat, bat be
fon orloghe mit veme folvane let fetten to baghe. binnen ber tiid quam
he to beghebinghe mit eme, um finen fone webber to ghevente, ben he 20
hadde ghevanghen. be foldan van Babilonien vulborbe dit in alduſter
wife, wü be mochte uter vengniffe em meter fchiden finen leven
kumpan unbe vrunt Sangorbafter, ben be Tatheren vanghen hadden
in Syrien®, be den Earracenen tohorben. bat vulborde ve koningh
van Armenien; be ſchickede em weber finen vrunt uter vengniffe, hezs
antworde em weber en flot, bat het de Eorbofat*, unbe twe ander
brac he nebber mit des ſoldanes vulbort, unbe hir mede antworbe be
folban deme Toninghe finen fone vry in bat rites.
+ Im deme ſulven jare, alfo be koning van Armenien hadde regne-
1. 6. ©. 111 Anm. 2. A.L.: Item
soldanus Babilonie vastata Armenia ce-
plt Antiochlam — et oceisis viris et
mulleribus in solitudinem redegit ean-
dem. Bibars erobert Antioien 1268
Mai 19. Witten 7, ©. 522.
2. unde multotiens inducebat Aba-
gan et Tartaros ad destructionem secte
peridi Mahumeti et christianorum sub-
sldium et Juvamen.
3. Sangolascar, qui captivus penes
Tartaros tenebatur.
4. castrum de Tompesack.
5. Bür bie Greifafjung feines Soh⸗
mes Leon bewirkt König Haithon, bag
ber Emit Sankor Alaſchtat, ber bei ber
Groberung Halebs durch Hulaku in die
Gefangenichaft der Mongolen gerathen
wat, freigegeben mirb, giebt Bibars bie
Burg Darbefaf und andere zum Hürften«
thum Haleb gehörige Burgen und ger-
pi 3 anbere Schlöffer. Willen 7,
. 42728, 49596.
1270-1271. 351
vet wol 45 far in groten eren unde habbe merdfife bat gheban vor ben
21.72». criften, bo let he up fin rife deme fone, | be in deme jare was ghelofet
uter vengniffe. bar mede vorlet he de werld, unde toch in enen geiſtliken
orden, unbe let fit gheven nach ber wife ber Armenier enen nyen namen,
s unbe wart gheheten Macharius. dar na nicht langhe ftarf he in eme
hilghen falighen Ienenbe 1.
332. Im deme jare Criſti 1271 in beme erften daghe bes mandes
Septembris bo wart gheloren paves Gregorius becimus, unbe fat
van beme daghe dort ver jar unbe ver mande. be het Thebalbus, m.r.
io archidiacon to Ludedde, unbe was van Placencie gheborn; bo he foren
wart, bo was he varen over mer peregrimace?.
333. Des jares ftarf koningh Lodewic van Vrancriken, be feber
erhaven wart; fin fone Philippus na eme bat rile befat®.
+ Deffe falighe koning Lodewic be was en lefhebber bes hilghen ı.r.
au nt loven crifti unde en befchermer aller rechſticheit. allenen dat he grot
arbeit hadde in vorjaren ghehat in deme hilghen lande, dar he wart
ghevanghen unbe vele finer manne, bes en vordrot em nicht umme be
leve Godes. He untfing bat cruce over mer to tende mit finen beiden
ſonen unbe beme koninghe van Naverren, mit ben legaten Albertum
»carbinal unde mit velen vorften unbe heren. he ſeghelde ander werve
over unde quam to Cimicium; bat rike was ber heiben. ment bat nů
lach in beme weghe, 30 bebet ven criften groten ſchaden; Bir umme
wolde de koning bit to bem erften winnen. went ni bar bi bem mere
was grot koghe der Tube, 30 bevil de koningh Lodewic van Vrancriten
3sunde ftarf, oc finer fone en mit eme, unde her Albert, des paves
legatet.
In greven @unfeld van Zwerin en mober der armen Iube,, de leet in erme
eite folgt von anderer Sand, cbenfal® radirt und fänet
‚Ohefereven In dem jare Grit 1287", 21. *heiden' fort.
ultra mare, ibldem existens — in pa-
1.0 t modicum temporis s}
Mayınonus * — &.6. 111 Anm. .
tum rex Haythonus requievit in pace
anno Domini 1270. Vgl. Willen 7, &.
607 Anm. 61.
2. M. P. cont,: de eivitate Placen-
ta. Hio eum archldyaconus esset
Leodiensis et devocionis causa isset ul-
tra mare, ibldem existens, — in pa-
pam est electus. B.G.: de Placancia
eivitate —. Hic prius vocabatur Tho-
daldus eratque archidiaconus Leodien-
sis, qula cam ivisset cansa devotionis
3. Bol. $ 388 u. $ 358.
4. M. P.: Anno — 1270. Lndori-
ens rex Francie christlanissimus non
territus preteritis Jaboribus et expen-
sis, quas ollm focerat ultra mare, ite-
zato cum Aliis duobus, adjuncto sibi
rege Navarre et quam pluribus eocle-
siarum prelatis et baronibus pro reru-
perseione Terre Sancte ire assumpait.
Veram ad hoo, ut facllius Terra Sancte
352
III. Detmat · Chronit von 1101—1395.
+ Des jamers wurben be criften fere bebrovet unbe be heiden fere
ghevrowet, zo langhe dat Toning Karel van Sicifien over quam; bo
gink bat weder umme, bat fit be criften vroweben unbe be heidenen bes
droveden. deſſe Karolus was brober des foninghes van Wrancriken,
unbe was verbobet bi fime levende over to fomenbe. eme quam to hulpes
toning Ebwart van Engheland mit vele pelegrim, be bat | cruce haben 21.72.
untfanghen. ber criften weren 30 vele bar befammelt, bat men ze vor»
floch boven twe Hundert duſent; noch weren der Sarracenen mer. bar
wuͤnnen be criften bat rife Eimicium, umbe hadden al bat land wol be⸗
creftighet; mer ze en hadden nen orbelich vorftand dorch des ſtervendes 10
willen ber overften. de heben borften nicht en weberftan mit five, mer
ze deden en grot vorbret; funberlifen beven fe ene bosheit,
dat fe bat
fand, bes bar vele is in den landen, ftrogeben in be lucht, bar de crie
ften ſcholden treden, up bat ze be weghe nicht bekenden. bor deſſer fate
willen unde vele anberer ſake zo nemen de criften beghebinghe mit ben is
Sarracenen, bat ze ſcholden de vanghenen criften webergheven, unbe
de criften ſcholden buͤwen kerken unbe cloftere in erme lanbe, wor fe
wolben unbe prebefen ben rechten loven al ven ghenen, be et wolben
horen i.
9. hadden': Hadde' 2.
recuperaretur, incidit ipsie consilium,
ut regnum Tbunleii, quod in medio
consistens non parvam dabat transfre-
tantibus impedimentum, primitus chri-
stianorum subioerent potestati. Et cum
Portum et Ohartaginem — potenti ma-
'nu cepissent, Infirmitas, que illo anno
maxime eirca confinia maris viguit, —
primo — de regis Francie fillis unum,
post legatum domni pape domnum Al-
banensem cardinelem et demum ipsum
regem — de medio sustulit. B. G. aus
führlicher, nennt ben Sohn bes Königs
Jobannem comitem Nivernensem, ben
2egaten dominum Radulphum, cardina-
len episcopum Albanensem. LubwigIX
sit fih ein zu Aiguesmortes 1270
it 1 unb mwenbet fih gegen Tunis;
Anguf 3 firbt din Sohn, Johann Trie
fan, Graf von Nevers, 4 us 7 ber Lee
gat BifHof Rudolf von Abano, Aug
25. König Audwig. Willen 7, ©.542—
64. Detmare Albert if Mikverfändnig.
. M. P.: qui pulvis multam mole-
am intulit christianis. Sed tandem
pulvere per pluviam sedato, christiani
aldus fint noch vele cloftere begrepen in beme hilghen lande,
— Taniclam — oppugnare intendebant,
Quod videntes Sarraeni, timore con-
pulsi pacta cum christianis inierunt.
Inter que hec precipua dicuntur fuisse,
ut omnes christiani in regno illo captivi
liberi dimitterentur, et quod monaste-
= rlis — in omnibus civitatibus regni il-
lius constructis fides Christi — libere
predicetur, et volentes baptizari libere
baptizarentur, et solotis expensis regi-
bus, quas ibi fecerant, rex Thunicii
regis Sycilie tributarius est effoctus. —
Et cum ex adventu Edoardi regis An-
glieet multitudine Frisonum ac alforum
Peregrinorum in tantum creverat exer-
eitus christianorum, quod circa 200
milie pugnatorum credereutur et spera-
retur, quod non solum Terram Sanctam
sed eciam totum Sarracenismum sub-
‚Jugare debulssent, peooatis exigentibus,
absque ulteriori utilitate est dispersus.
B. G. anders. König Karl von Sicilien
tommt Aug. 25 vor Tunis an; Oft. 30
{ließen die drei Könige Philipp von
Brantreic, Karl von Sicilien und Thi ·
ut von Navarra mit König Abu Ab-
1272. 353
als to Syon unbe Bethlehem, bar noch inne fint barvote brobere. hir
mebe toghen be criften ut beme fulven lande 1.
+ In deme fulven jare Erifti do untfing bat cruce be erlife Her Hin-
21.722. ric van Melelenborch, to thende over | mer. he toch over unde wart
sghevanghen; he wart gheantworbet deme ſoldan; be helt ene in der
vengniffe 26 jar ?.
334. Im deme jare Chriſti 1272 do ftarf hertoghe Erik van Sles⸗
wic. be koning fic bo unberwan alfo en vormunbere bes hertochdomes
unbe ber kindere, Woldemeres unbe Erifes, be be hertoghe hadde van
10 heren Jermers bochter. bat mohebe be greven van Holften, unde toghen
to Sleswic mit groter macht; de ftab unde bat land fe roveden unde
brenden wol ſes baghe. do toghen fe to lande mit eneme groten rove 6 AB
tal. Octobris®,
+ Im deme fulven jare Grifti* do toch be foldan van Babilonien Sayınon
u in Turkerien; be floch bar vele Tatheren böt, he wan bar ftebe unbe
borghe, unbe unberbrac de lanb unbe be lube. bar was en hovetman
des landes, be het Parvana, bat was en Sarracen, de ghunbe wol
deme ſoldan, unbe vorret bat land. bit wart deme keiſere Abagha
Ean ber Tatheren to wetene. he nam mit fil to Hulpe ven junghen Toning
van Armenien, ben he lef haddes, unbe bref den ſoldan ute Turkerye.
he volghede na bet vor Egipten, unbe ſloch em af twe tufent voltes®,
BT“. unbe nam | em al ven roof in gholde unbe fulver, den he nomen habbe,
unbe nam em ſines eghens fchattes al to grot gůt; unbe toch weber in
Turkerye, unbe bebwanf be land, dat ze eme wurben unberbanich, alſo
3 fe vore weren. he ving ven hovetman Parvanam, ven vorreber; he let
ene boben unbe koken in ver fpife; he aat bar van fin bei, unbe ghaf
bar van mach deme zebe ber Tatheren al den vorften unbe heren fines
rikes. hir mebe wolbe he bevelen Turferie deme koninghe van Armenien; 3.
be vorſprak bat mit otmobicheit. alfo bevol he bat rike enen erbaren vor⸗
: soften ber Tatheren,, unde bot ben Sarracenen in deme lande, bat fe nicht
mer macht feholven Hebben ?.
335. Im deme jare Criſti 1273 do warbe toren ber Romere koning
dallah Mohammeb von Tunis Prieben ; aython ohne Jahr.
Prinz Ebuarb fan, amgt na Bu I Betheligung bes @krige won
beein on. Bi . 565, 574, Armenien ip Bula de mars.
6. ceperant duo milis equitum Sa-
' ſat Detmars. racenorum.
ꝓ 402 und bie Aufzeichnun · 7. Oonsuluit — rex Armenie, ut
gen —E von Bardowit. Abaga — nulli Saraceno daret domi-
3. ©. ©. 111 Anm. 6; 6 fl. Oo
— irrthumlich für: 6 tar. Septem-
—— ım.
nium in Tarqula. Abaga — nunquam
postea voluit, quod Sarraceni in illis
terris dominium obtinerent, Im Som
23
Hanthon
3.
354
Rodolf van Havelesbordh; he was en olt, wis here, unbe fat in deme
rile bi achteyn jaren.
336. Des ſulven jares wart grot dure tiid van ber vaſten bet to
ber arne; under bes vorbarf van hunghere uter maten vele volle, bat
bot blef. bo bat nye toquam, bo ghaf ot fine gnabe, bat de fchepels
rocghen gholt neghen penninghe, be vore gholt vif ſchillinghe in ver ftat
to Lubele; be fchepel gherften | gholt teyn penninghe, be vore gholtsi.Tse.
dre ſchillinghe; de fchepel haveren fes penninghe, de vore gholt twe
ſchillinghe. in anderen ſteden gholt dat korn vil mer.
337. In ber tiid ftarf biſcop Hilbebolt van Bremen, na eme1o
warbe foren biſcop Ghiſelbert, be evele man van Brundorft!.
338. Do nam bi ber fulven tiid Toning Erik van Denemarken
Agneten van Brandenborch, marcgreven Dtten fufter mit beme pyle?.
339. In ver ſulven tiid bo hadde de paves Gregorius en confl-
lium to Leun, unbe fatte ven tegheben over alle ve papen, deme hilghen u
lande over mer to hulpe.
+ Im deme jare 12743 bo bat ve junghe koning Buonnst van
Armenien ber Tatheren Teifer Abaga Can, dat he wolbe bat hilghe
land winnen helpen, ven criften to leve unbe ben Sarracenen finen
vianden to lebe. ber bebe untwide em be keiſer, unbe ghaf bar mebe 20
deme koninghe enen raat, bat be fcholbe ſenden boden am ben paves
unbe anber vorften ber criftenheit, unbe laten werven umme hulpe an
Inden unbe an gube®, bit dede be Foning van Armenien; he fenbe erbare
boben, | beibe Greken unbe Tatheren, am ben paves, to wervenbe be 21.7.
vorebenomeden ftude; be wurben erliken unfanghen van beme paveſe *
Gregorins®. umme ber fale willen zo heit be paves en confilium to
IH. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
mer 1275 hatten bie Tataren bie Feſte
Blrah am Euphrat belagert, waren aber,
als Bibars nach Syrien fan, zurüdge:
wichen ; nach ber Rüdkehr bes Sultans
nat Asgppten fielen fie wieder in Syrien
ein. März 1277 kam Bibars dorthin
und überwanb im April bie Tataren un-
ter Tanaun bei Ablaftin. Cäfaren in
Kappabocien zu erlangen, befien Statt ·
halter Moniebbin Suleiman a8 Perva-
neh er zum Berrath bewogen hatte, ge»
Tang ihm nicht, weil Abaga Shan fi
bes Verräthers bemãchtigt hatte. Nac
Berwüftung Armeniens z0g Bibare in
das Thal bei ber Burg Harem und kehrte
Anfang Junis nad Damaskus zurüd.
Bilten 7, ©. 616—18.
1. Item hoo tempore obiit Hildebol-
dus archiepiscopus Bremensis, nobilis,
eui successit Ghiselbertus nobille de
Branchorst, concorditer electus. Silbe»
bofb farb 1273 Oft. 11; Lappenberg,
Brem. Geihichtöquellen &. 14 Yım.10.
2. Item Ericus Danorum rex —
duzit in uxorem Agnetam, auam mar-
chionis de Brandenborch, sororem Ot-
tonis marchionis cam thelo et Hinrich
marchionis dieti ane lanb.
3. Haython ohne Jahr.
4. Kap. 33: Tivonus.
5. Abaga — consuluft, quod rex
nuncfos suos misit ad pspam ot ad alios
dominos et principes christianorum, pro
subsidio terre sancte.
6. Zufag Detmars.
1273—1275.
355
Leun, unbe fette ben tegheden over alle papen, deme hilghen lande over
mer to hulpe!, dar he dachte ſulven to thenbe 2,
+ Im deme confillo nemen to fit ve Greken alle ftude des rechten
loven mit uns to lovenbe; de Tatheren wurben bar gheboft unbe que-
smen gäbe criften weber to lanbe®.
340. By ber fulven tiid fatten be Sweben fic weder eren koning
Woldemere, unbe nemen finen brober Magnus in fine fteve, unbe
wart grot beweghunghe in deme rite.
341. De loning vor bo to Rome, umme fine ſunde to beterenbe;
sobar loſede ene af be paves. he quam bo webber to Lubeke; bar was he
nicht Tanghe. an fin rike he wande weber fomen; bar vant he bo weber«
ftanbunghe van fineme broder Magnufe, be fic bes rikes bo hadde un.
derdan; mit beme vellen to be Sweden almeftich unde ute Denemarken
vel volles.
u By der tiid bo ghaf Anaſtaſia van Mekelenborch nach rade eres
81.738. vaders, hertoghen Barrem van Stetyn, ere dochter Lutghart hertoghen
Prinſlave van Gneſen in Polenen*, de wile bat ere here was in ber
vengniffe des foldanes van Babilonien. deſſe bofe hertoghe Prinſlaf
worghebe be erliten vrowen Lutgharde in funte Martinus avenbe, in
aber tiid, bo he je neghen jar habe ghehad in ven echte. men wil, bat
je grote telen dede na ereme bobe.
342. In deme jare Criſti 1275 do dede fic be Wolbemer to deme
Toninghe in Denemarken; dar quam be mit wine unbe mit kinderen;
mit finer helpe he orloghebe uppe de Sweden. bes quam bo koning
3 Magnus mit geoter macht in dat land to Schonen unbe vorberbebe bes
landes vele.
343, Im deme fulven jare quarto idus Januarii bo ftarf de paves
Gregorius becimus; na eme blef de ftol febich elven daghe. bar na in
1. Wieberhofung von $ 339.
2. M.P. cont.: pro utilitate Terre
Sancte , quam personaliter visitare in-
tendebat. B. G.: quam intendebat et
ipse personaliter visitare.
3. M. P. cont.: In quo Grecorum
et Tartarorum solempnes nuncil affae-
rant, Greei ad unitatem ecolesie redire
promittentes. In signum cuius Spiri-
tum sanctum confessi sunt a Patre Fi-
1oqae prooedere, symbolum In concilio
solempniter decantando. Nuneil vero
Tartarorum infra coneilium baptizati,
ad propria redierunt. B. G. eiwas aus ·
füprliger; f. unten &. 368 Ann. 5.
A.R.: Ettota Grecia ad fidem est con-
versa.
4. Bon ven Söhnen bes Wladiſlaw
Odonicz, Herrn von Großpofen, flarh
Premiflam I 1257, mit Hinterlafjung
eines Sohnes Pryemiflam II, Boliſſaw
1279 Apr. 7 ohne männlichen Erben.
Bnemit II, geboren 1257 Okt. 14,
öntg von Bolen 1295 Juli 26, heira-
thet au Rire, Tochter Waldemars von
Scweben, und Margaretha von Bran-
benburg. Roepell 1, ©. 493, 494, 534,
555; Sant 2, ©. 12, 254. &. ©. 378
Anm. 1, 384 Ann. 2.
23*
MP.
Hayıyen
356 IH. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
funte Agneten daghe wart paves Innocencius quintus; he het vore
Petrus, en prebefere broder; bar na warb be biſcop to Leun, bar na
carbinal Hoftienfis, dar na paves; unbe fat dar an nicht ben vif ma»
nebe unbe twe daghe; to Rateran wart he begraven. na eue wae de
ſtol ledich 27 vaghe!.
344. Do wart paves Adrianus quintus, van Jenue cheboren; Di Te.
he was en carbinal Ottobonus gheheten, he was neve paves Innocen-
cius quarti. na fineme koͤre levede he nicht mer den ene manb unbe 9
baghe. be ftarf er finer wiunghe unbe wart begraven to Viterbe. na
eme wa8 be ftol ledich ene maned 2.
345. Do wart paves Johannes XXI., van Hifpania gheboren;
he was er gheheten Petrus Juliani, en carbinalbifcop Tufculanus,
unde bo be foren was, bo ne fat he bar ane nicht mer ben 8 manebe
unbe achte bagbe.
346. In deme jare Erifti 1276 in funte Vites daghe vorbranbe ıs
almeftich ve ftab to Lubeke. unde versus:
M. ducenteno sexto quoque septuageno
In Viti festo Lubek perit igne molesto.
Dat was be grotefte brand, de bar gy ſchude. feber wart be ftab vaſte⸗
ver bümet unbe Heft fic wol ghebetert mit Helpe bes almechtighen ꝛ
Godes.
By der tiidꝛ, alſo Abaga Can, ber Tatheren keiſer, hadde Tur⸗
kerie weder bekreftighet unde was enwech ghetoghen weder in fin rike,
do vorhof fic Bendocdar, be ſoldan van Egipten, unde wolde Turkerien
weder untſetten. bo wart eme vorgheven, bar he af ſtarf“. in bemezs
dode worden vrowet be criſten unbe bie Tatheren in Syſrien. alto ferezı.re.
wurden bedrovet de Sarracenen, wente zo duchtich enen heren hadden
ze ny ghehad, be ze zo beſchermede, alſo deſſe ſoldan. de herſcap ervede
an finen ſone, ve heyt Mellechſait; de regnerde nicht langhe, unde so
wart vordreven ut deme rike, went he dochte dar nicht to. na em wart
ghekoren en, ve het Elphi, de vorſtund bat wol b.
10
15. 5346 und Die folgende Nachricht waren urſprünglich noch zu 1275 eingetragen.
1. &. ©. 113 Anm. 4.
2. ©. ©. 113 Anm. 6.
3 Hayıhon ohne Jahr.
Benecdar, cum Tartari damnum
sibi nenleraat, fult veneno potatus et
subito obit An Damasco. Biber iam
1277 Zuni8zu Damastus an (|. ©. 353
Anm. 7) und farb Sun. 19. Wilken 7,
S. 618. Röhricht in eefhnmgen, jur
Deutſchen Geld. 20, A Ann. —
5. Melecksalt — snocessit —, Fans
post modicum temporis spacium — fuit
oxpulsus per — Erst, qui violenter do-
minfum usurpavit et constituit se sol-
danum. Malt as Said, Bibare Sohn,
warb 1279 abgejegt und far bald
1276— 1277.
351. Im beme fulven jare Criſti bo ftarf biſcop Johan to Zubele, 4,1.
357
gheheten van Tralowe; he was en godelik man unbe was bifcop in bat
ſeventeynde jar. he broch mit ber ftab wol overen, over mit finen dom ⸗
heren ovele; ber vordref he en bel ut eren provenen. na eme wart bifcop
sBorchart van Serkem, de was bo borbreven!;
boch fo rebe Bifcop
Johan bi fineme levenve, bat he to bifcope na eme Foren wart.
Im beme fulven jare bo wart gheftichtet unbe ghebuwet be ftab to A-T-
deme Bruͤnsberghe in Prugen?.
Im deme jare Criſti 1277 bo orloghebe be keiſer van Tatherie Sayızen
10 Abaga Ean ghar fwarlifen mit deme nyen foldan Elphi van Babilonien.
be fende ut finen brober Mandaganor in bat rike to Syrien mit 30 du⸗
21.74, jent ghuder wepener, bat he bat rife to Syrien ſcholſde weber bekref ⸗
tighen , unbe nemen to hulpe criften unbe Tatheren in dem fulven rile,
unbe vechten menliten; he wolde ſchire komen en to hulpe; wünne be
1s flote, de ſcholde he bevelen den criftenen to bewarende ꝰ.
Mandaganor
toch dor Armenien, unde nam mit fit den koning van Armenien mit
ganfer macht, unbe toghen tofamenbe in Syrien, bat bo was bes ſol⸗
banes van Babilonien obber van Egipten. be folban vornam bit wol;
he mafebe fc ut mit ganfer macht, unde quam bet in Shrien vor ene
agrote ftab, de het Hannos obber Eamellat; var was vor der ftab en
ſchone plas ; bar bejeghende em bat her ber criftenen unbe ber Tatheren.
de koning van Armenien be beleghbe be Sarracenen up ene fiven, unbe
Dry hr 10. "Abaga'
darauf; feinen jungen Bruder Malel al
abel ng te ber Emir GSaifebbin
Kalavum, ber er1279 Mob. 26 zu Rabiraı
den Suftantitel unter bem Namen Ma-
ia al Manfur annahm; bie forifchen
ruppen ſtellten Dagegen den Emir
ae: alaſgiar anf, ber_fih 1280
Mrz. 28 zu Damaskus ben Gultantitel
unter bem Namen Walek al Kamel bei-
legte. Willen 7, &.650—52.
1. Item reverendus dominus Jo-
hannes Lubicensis episcopus obiit an-
no pontificatus aui 17. Iste fait de
Tralowe genere militaris, sancte vite,
et a suis quibusdam canonicis, per eum
propter eorum rebellionem ab eoclesia
et prebendis plaribus annis ammotis et
privatis, multas persecuciones passns
est. Quoram rebellium suorum quidam
faerunt restituti, quidam vero perpe-
Diefer Radpricht begann ba ea dad I 12716.
3. ſeventehnde: · ſedentehde 8.
tul privat! manserunt. Unus autem re-
bellium Borchardus de Serkem sibi in
eplscopatu immediate succassit. Jo»
han von Tralow flach 1276 Jan. 4
(?evertus 1, ©. 136 Yum. 1). Iste
episcopns sedit annis 16; quo defuneto
vacabat sedes diebus duobus (bafelöft 1,
©. 320). Burdarb von Serken wirh
Sean u 1276 Apr. 13 genannt
(baj
2. Anno 1272 Brunsberg civitas
ediflcatur.
3. ad regnum Syrie — se transfer-
zet, et ai forte soldanus veniret belliger
eontra eum, ipsum violenter debellaret,
et si soldanus vitaret prellum, occupa-
rot terras et castra et custodiendas tra-
deret christianis.
4. usque ad civitatem Hames, que
Camella hodie appellatur,
358
IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
— vorjaghede enen hupen veer dachreyſe uteme landet. ve Tatheren to ver
anberen ſiden deden bes gheliles, unbe ſſoghen dot in ber vlucht alto
vele Sarracenen?. alſe ſik ſcholden beide heren der Armenier unde ber
Tatheren wedervinden, do vloch Mandagonor mit ſime her ut deme
lande weder to hus, unbe be koning van Armenien blef noch albar, s
gr
unbe wa® hopende mer volles?; dar floghen em af | de Sarracenennı.rae.
fine beften manne, unde quam in groten noben weber to lande, unbe
hadde fin volk wol Half vorloren >.
352. In deme fulven jare in der melene to pinzften bo fat be
paves Johannes in ener nyen Tameren, be he hadde laten buwet; beio
Tamere vel, unbe bebe em fo we, bat he binnen ſes daghen bar na ftarf,
to Viterbe; bar wart be begraven®. be ftol do ledich blef bet to funte
Raterinen daghe; do wart paves Nicolaus tertins en dyacon carbinal
ghekoren, gheheten Johannes Gajetani, en Romere ber flechte Urfino-
rum; be fat twe jar unbe 8 manebe myn vere baghe?.
353. In dem jare Erifti 1278 bo quam koning Wolvemer weber
to Sweden unbe gaf fil an fines brober ghenade, Toning Magnufes.
be heit ene erbarliten fine daghe; men he mofte vor fil unbe vor alle
1. rogebat exercitus dextrum cor-
na, unde invasit ipse sinistrum cornu
exereitus soldani, et fugavit inimicos
usque ad civitatem Hames per tres die-
tas longas et ultra viriliter.
2. Almach — allam partem exer-
eitus soldani viriliter debellavit, et
per tres dietas Saraoonos fügavit, quo-
usque pervenit ad — civitatem que
vosatur Tara.
3. Mangodanior — de quibusdam
Saracenis, Beduinis lingus Arabica
nominatis, absque rationali caussa ti-
mens , retrocessit. — Rex — Armenie
rediens de conflisto —, oogitans viam
quam gradiebatur, post ipsum tenult
gressussuos. Almach — por biduum ex-
poctavit, sperans dominum suum —
equitasse —. Cognita vero veritate de
recossu Mangodanior, post ipsum ire
festinavit —, et invenerunt Mangoda-
nior super littore Auminis Eufrates ex-
pectantem. Post hec Tartari ad eorum
provinciam sunt reversi.
4. a Saracenis, qui degebant in
illis partibus, — cedebantur.
5. Et hoc infortunium Mangodanior
accedit anno Domini 1282. Santor
Mafhlar, 1250 Jun. 19 von den Trup-
pen Kalavuns bei Damaskus überwun-
ben, flieht zu Abaga Can, vergleicht
fi} aber, als die Mongolen im ft
nad Syrien fommen, mit bem bisheri-
gen Gegner, erkennt benfelben als Sul⸗
tan an umb fünf mit ihm im Herbft
1281 gegen bie Mongolen bet Emeffa,
mo zwar ber von Sanlor beehligte Tinte
Flügel zurüdgedrängt wird, Kalavun
aber über Mangutimur, Abaga Ehans
Bruber, einen eutſcheidenden Sieg ge
winnt. Willen 7, ©. 666—68.
6. M. P. cont,: eum camera nova,
quam pro se Viterbli circa Palacium
constrazerat, solus corrult et Inter
ligne et lapides oollisus sexto die post
casum — expiravit et ibidem — sepul-
tus extitit, B.G.: cum — expiravit
infra octabam pentecostes mense Maji
sepultusque est Viterbii. A. L.: obilt
papa Johannes XXI. — Iste in camera
sua nova, quam Viterbil eirca palaclum
sonstruzerat, solus corrait, et inter
lignum et lapidem collisus est. Er flarb
1277 Dat 20; Potthaft 2, ©. 1718.
7. M.P. cont.: Nicholaus III na-
tione Romanus de domo Ursinorum ele-
ctus fuit anno — 1277 in die sancte
Katherine (Rob. 25) sedit annis 2 men-
sibus 8 diebus 28. B. G. : sedit annis 2
mensibus 8 minus4. Pottgat2, ©.1719.
1278—1279.
359
fine erfnamen to ewigher tiid vorfweren be anfprafe ber cronen. be blef
feber manich jar vanghen. aljo blef ve Magnus fever koning, unbe gaf A.
fineme brobere Wolbemer land, bar he fit af nerevet.
354. Des fulven jares leghde be nye bifcop Borchart to Lubeke
31. 75°. ben fang, | umme bat en vrowenname, Richborch gheheten, graben wart
to ben minren broberen, bar fe hadde Toren ere bygraf mang eren
vrunden. be fate wart beropen to hobe. be domheren voren ute ber tab
to Optine; bar bleven fe, be wyle bat be kif warede; be kif ftund in
bat veerde jar?.
1} 355. Im deme jare Erifti 1279 in unfer vrowen baghe ber eren
do ftarf hertoghe Albert van Brunswit®, de bar bevoren bat grote
orloghe hadde uppe de greven van Holften, alfo vore befchreven fteit*;
de oc greven Gunceline van Zwerin bref ute ben landen, be he habbe
up bat fuben ber Eine, umme bat be berovebe be waghene in deme
15 wolbe to Odeslo, bar he nam vele ghudes den van Lubeke unbe anberen
copluben 5. deſe hertoghe Albert let twe fone, Hinrike, be feber vorlos
ven zeghe, do be Herlinghesberch wünnen unbe brofen wart, unbe
Alberte ben vetten; be twe beleben be land unbe helden ſeldene nreve®.
1. A.L. 1275: Et dietus Magnus
—, Tegno potitus, fratrem posten reos-
pit ad gratiam, et Nlium suum Wolde-
marum obsidem pro pacis observantia
accapit, qui multis annis In custodis
servabatur. Tandem ut dimitteretur a
carcere, oportult ipsum renunciare sub
prestito juramento — omni sno jarl,
quod in regno habuit atque habere pos-
set in futurum. A. R. 1278: rex Wal-
demarus rediit ad Sueciem, filio pro
obside relicte. Die Berzichtleiftung
Waldemars zu Gunften feines Brubers
Magnus, ohne Jahr, bei Liljegren,
Diplom. Suee. 1, Rt. 867; ex con-
sensu domint W. quondam regis Sweo-
ram urtundet Magnus 1278 Jun. 1;
Waldemar urtunbet als Dei gracia rex
quondanı Sweorum 1278 Jun. 17 —
1280 aus 16; baf. 1, Nr. 645, 646,
705. 1285 beurtunden Herzog Bengt
m. %., daß fie König Magnus geratpen
haben, quod dominum Waldemarum
fratrem suum — sd emendationem vite
sue et morum reformationem — faciat
eustodiri (baf. 1, Nr. 798).
2. A. L. 1278: Nota: circa istud
tempus disturbil Inter oleram et Popn-
lum Lobicensem psps Nicholaus III
sedit. ©. unten bie Geſch. ber Streitig-
keiten.
3. obiit Albertus dux de Bruns-
wich, magnus, potens et sapiens.
Die binzugeflgten Memorialverje ber
zeichnen den Todestag, 1279 Ang. 15:
dum virgo puerpera scandit,
4. ©. oben $ 311.
5. Ssgen Gunylin II, gefersen
1274 zwilhen Oftbr. 23 und Rovbr. 1
(Meit. Jahrb. 34, ©. 71), bie Hergoge
von Sachſen unb Graf Heinrih von
Danneberg verbindet fi) Fübed 1273
Dez. 10 mit Herzog Johann von Braun-
ſchweig, Albrechts Bruber; üb. U. 8.
1, Nr. 341. Bol. Höhlhaum, Yanf. U.
B. 1, Nr. 11921, 728, 730.
6. Cujus dominium possiderunt
Ali ejus, Hinrieus, vir longus et
fortis, minus gnarus, et Albertus,
vir pingwis et probus sed gulosus.
Albrechts ältere Söhne und Erben waren
Heinrich ber Wunberliche von Gruben-
bagen, Albrecht der fette von Göttin
gen und Wilhelm, geftorben 1292 Sept.
9 (Havemann 1, ©. 406—9, 414).
Herlingeberg wurbe 1291 erobert und
geichleift baſ. 1, ©. 413).
ER
Saython
360 II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
356. In deme jare Erifti 1280 bes achten baghes unfer vrowen
ftarf be paves Nicolaus up eneme caftelle , bat het Surian; ene floch
apopferia, unbe ftarf tohant, unbe wart to Rome begraben. na eme |S1.7s%.
blef de jtol ledich ſes manebet.
357. Tohant bo be paves bot was, bo makede ber Jacob vans
ber Columpna, carbinalis funte Marie in via lata, ene evenunghe in
deme hove to Rome tufchen deme bifcope unbe ben bomheren, up ene
halve, unde deme rate unbe ben borgheren to Qubele, uppe be anderen
balve. he gaf ven borgheren be rechticheit erer ſale unbe vornichtede alle
de banne, bar be bifcop fe unbe ere helpere an dan hadde. aljo wart be 1o
tif ghefcheven. be domheren quemen weber in be ftab in ere bone, bar
fe hadden ute wejen bi vere jaren, unde funghen na aljo vore?.
358. Des ſulven jares vor koning Philippus van Vrancriten mit
groter macht in Arrogun weber ven Toning Petere, des oldervader was
Teifer Vreberic van Stouphe. bar blef ve Philippus tot unbe fin voltıs
almeftich. alſodan wrafe ging over de Sranfoyfere, be des fulven ſlech-
tes des keiſers vele vorvolgheden. na beme Philippe wart Toning fin
fone Philippus be grote®.
+ In deme jare Erifti 1281 do wart be keiſer van Tatheren
Abagha Can fere gherehſet jheghen | ben foldan van Egipten obber Ba-#
bilonien umme ben groten fehaben, ben he hadde ghedan in Shrien
finen ghewunnen fteven unde mannen. he fterkebe fic mit al beme, bat
he mochte; he böt in alle jeghene fines rikes, ze ſcholden alle volghen,
wor be henne toghe; nicht mer ſcholden bliven to hus, mer be befcher«
men mochten fine ſtede unbe land. Bir weren fe alle beret to. hir mebezs
redde he fit to, jeghen ben foldan to thende in Egipten*.
359. In deme fulven jare in katedra Petri bo wart paves Mar-
tinus quartus Toren to Viterbe unbe cronet to Urbenet 10 tal. Aprilis.
1. M.P. cont.: mortuus est in Su-
rlano castro prope Viterblum — 11
kal. Septembris —, et vacavit sedes
mensibus 5 diebus 22. B.G.: in castro
Surlano existena, subito faotas apople-
tcus, sine loquels moritur in ootabls
assumpetonis b. Marie virginis —;
fait sutem sepultus in capella s. Nioo-
lai in basilica s. Petri die dominica
tunosequenti—. vacavit sedesmensibus
6. A. L. 1280: obiit papa Nicolaus III.
A,R. 1280: obiit pepa Nicolaus II. Er
farb 1280 Aug. 22. Potthaft 2, ©. 1754.
2. ©. bie Geſch. der Streitigeiten.
3. A. L.: Eodem tempore Philip-
pus rex Francie duxif immensum exer-
eitam eontra Petrum regem ie;
et porlit Ipse rex Philippus et Infiniti
sui homines cum eo, tam in ore gladii,
quam in fame. Cni in regno suoconsit
Altus ejus Philippus, homo magne sta-
ture et astutus. Diele Nachrichten gehd«
ten in ba6 Jahr 1285. Philipp III farb
zu Berpignan Ott. 5.
usführung von Haython: Post-
quam vero Abaga Can hec omnia intel-
lexit, congregarit undique gentem
suam,
12801282.
361
be fat veer jar unbe were unbe brittich baghe. van Turonis gheboren up
ber Lore, he Het vore Symon, en prefter carbinal, legat in Branc-
vitent;, ben Alemannen was he funberlifen bofe?, umme ſake, ve eme
ſchuden to Paris ®.
AL.
1281.
[3 + Im deme jare Erifti 1282 in deme winter bo toch Abaga Can, Sagtien
be keiſer van Tatherien, to Egipten jeghen den foldan mit finen brober
Machadanior unde mit vele vorften unbe heren. im beme weghe bo
21.74, wart em borghift gheſchenket unbe finen brober van finen eghen | bene-
ven, ben he grot lovede; be bofen Iube nemen gave van ven Sarracenen
sin Perſen, alfo fe na bekenden in ver tiid, alſo fe wurden na begrepen
unbe ghehenghet an ene ghalghen. ve keiſer Abagha unbe fin brober
fturven beide binnen 9 daghen. deſſe bot was en grot bebrufniffe allen
criften in Syrien unbe in vem hilghen lande, wente be keiſer, wi he
was en Heiden, 30 hadde he be criften fo Ief als fin eghene wolf*. na 37.
ısbeme wart ghekoren van ben vorften bes landes en brober bes Abagha
Can, de het Tangadar; dit was en bofe minfche unde en vervolgher ber
criften. he let wanbelen finen namen une Iet fit heten Machometis Can,
bir umme went he was en criften wefen, unbe kerede fit van ben criften
loven, he untfing ben loben Machometi unde wart en Sarracen.
» 360. Im deme ſulven jare bo hof fit over en nye orloghe in Dene⸗
1. M. P. cont.: in fosto cathedre
sancti Petri Martinns IV natione Galli-
eus eligitur in papam. Hio vocabatur
Symon tituli Sancte Oceilie presbiter
cardinalis, fuitgue in Franclam missus
et por plures annos legatos ibldem ex--
titit, Hie — post eJus promotionem a
Viterbio diseedens — se transtulit ad
Urbem Veterem et ibi coronatus fuit
10 kal. Aprilis. B.G.: Martinus IV
natione Gallicus de Bria Campanie,
Turonis prebendatus, electus fuit in
Viterbio in festo cathedre sanoti Petri
— faltque coronatus in Urbe Veteri 10
kal. Aprilis. — Sedit — annis 4 die-
bus 34. Hic — vocabatur Symon —
titali Sancte Cecilie presbiter cardina-
lis, faeratque legatus in Francia annis
multis. Hic — se transtulit ad Urbem
Veterem, ubi coronatus fuit 10 kal.
Aprilis. A. L.: creatus est papa Mar-
tinus, quifuit cardinalis, proprio no-
mine vocatunSymon. A.R.: orontus ent
ıpa Martinus. Martin IV wurde 1281
Ei. 22 zu Biterbo ermäßlt und Mr.
3 zu Deyies getcänt: Kopp 2, 2,
&. 200, 205 Yum. 4; Potthaft 2, ©.
1756, 1757.
2. A. L.: Iste Teotonicis multum
Anvidebat. Ueber ben Haß Martin IV
sam bie Deutfchen f. Bo? 2,3, S.
03 Anm. 1; Farhap 2, ©. 179.
3. Selbffländige Nachricht Detmars.
4. Ausführung von Haython: et
cum jam esset paratus contra Saracenos
procedere toto posse, et ecce, quidam
— Sarracenus venit ad regem Persa-
rum, et quibusdam qui Abaga familis-
riter serviebant contulit multa dona,
et cum eis taliter ordinavit, quod una
die Abaga et fratri suo Mangodanior
venum mortiferum propinstur, ex quo
ambo — excesserunt vita in octo die-
zum spacio —. Et sic oblit Abaga Can
anno 1282.
5. Tangodor — vocatus fuit in bap-
tismate Nicolaus — et renuncians fidei
christiane Mahumeth Can yolult se ap-
pellare. Whaga Chan wirh bad nad) der
Niederlage feiner Truppen bei erde
durch feinen Veſir Schamsebbin vergif-
tet; ihm folgt fein Cohn, nach Yayıhon
fein Bruder, Ahmeb Ehen. Wilten 7,
©. 681—82.
362 II. Detmar-Epronif von 11011395.
4,5 marken tuͤſchen deme Toninghe unbe beine hertoghen unbe ven ebelen
N
Hayıhen
mannen bes riles; bat warede ene wile!.
+ Im deme jare Eriftt 1283? do beghunde to regnerende in Tas
teren Machometis Can. fin erfte | vegneringhe was jeghen te armen st. re-.
eriften, ze to vordelghende unbe ere viande to ſterkende. he brachte als
be Tatheren, be he vormochte, in bes Machometis loven; be ſende ut
finen boben to den foldan van Egipten, de oc en vorvolgher was ber
criſten. he vorlikede fit mit eme unbe lovede em mit breven, he wolbe
al de criften in Sirien® bringhen in ben loven Machometi ober wolbe
fe laten boben. bit bemifebe he hoghe; he vorbot gobesbeneft unbe pre- 10
befat; he let vorftoren kerken unbe godeshus in finer ftab, funberlifen
in ber ftab Thauriſii. deſſer bosheit weren de Sarracenen grot ghevro⸗
wet unbe be criften fere bebrovet, went fo grot jamer ni was gheichen
in ben landen alfo to ber tiid ſchach. ze en wuſten nene hulpe mer in
Gode van Hemele, de fe leflifen vorftund unbe wrüf in beme negheften u
jare, alfo Hir na i8 ghefchreven.
361. By ber tiid do wart of bat orloghe in Denemarken voreve⸗
net, unbe hertoghe Wolbemer quam weber in fin land, bat de koning
em alfe nomen hadde ane Ghottorppe; bat hadde be koning vorbowet
mit eneme hus, bat Belten be Dudeſchen be Luſeborch. van deme Ghot- ALrev.
torppe werebe fic be hertoghe bet eme fin lanb weber wart. do wart of
greven Jacobe Hallande weber, bat de koning eme habbe nomen. alſo
wart be foning vorfonet mit finen ebelen mannen 4.
+ Im deme jare Erifti 12845 bo regnerebe be vorebenomebe unmilbe
Saytton Machometis unbe bewifebe overmöt fine Herten. he ſende to ben konine2s
ghe van Armenien unbe to den koninghe van Georgien unbe to al den
koninghen unbe vorften, be oftwort weren befeten,, de bar criften weren
obber ben criften volle ghunven, bat fe al ſcholden to em komen, unbe
don em manfcop, unbe untfan lengub van eme, wente em buchte, bat
alle xife fin weren to vorlenenbe. al be koninghe unbe vorſten boben so
M. ‘vorebenomede' : vorebenomerel @. ; ‘vorebenomede' $.
1. A. L.: magna gwerre fuit in-
tor rogem Danorumet nobiles suiregni,
Iutie, et Jacobus cometiam Hallandie
optinuerunt. A. R.: pax reformatur
invicem disceptantes. A. R.: Lis oritur
inter regem Ericum et principes.
2. Haythom ohne Jahr.
3. qui in terris dominii sul erant.
4. A.L.: facta est pax inter regem
et suos prineipes ac nobiles regni; et
Waldemarus ducis Erici Alius ducstum
Warthingborg. Waldemarus Alius Eriei
Aucis ducatum optinuit, et Jaoobus co-
mitiam Hallandie. Dahlmann 1, S. 420
5. " Ganthen a Sehr; vwi ©. 361
Anm. 5; ©. 3
1283—1284.
weber,, bat fe ſines bobes nicht en achteben; fe fenben be boben honeli⸗ Sayihen
363
ten van ſik unbe vorſmaden fin bot. do bit vornam Machometis Can,
do wart he van torne unfinnich; he let beſammelen al fin volt, unde
wolbe fit wrefen an ben heren benomet 1.
21.70, ſten bi fime rike befeten, bat ene was fin broder, be andere was | fines
bo weren tive mechtighe vor ⸗
vroder ſone, de vor em regneret hadde, odder ſin veddere, de het Ar⸗
gon 2. deſſe beide ſchreven in ben hoghen keiſer, de het Cobula Can, de
was be overſte here over alle Tatheren, wi Machometis Can mit unmile
bicheit vegnerbe, unbe wů he fine ee hadde ghebrofen, unbe levede nach
so ber wife der Sarracenen, unde vorvolghebe funber wife de armen cri⸗
ſten, be fine vorvaren hadden gi gheheghet.
bes bot Eobula Can beme
bofen Machomet Can, dat he ſcholde aflaten van finer unmilben vor⸗
volghinghe ber criften; let he bes nicht, fo wolbe he fit an eme wrefen.
bit bot vruchtede he fere, unbe let af. bes wart eme to wetenbe, bat fin
1s brober unbe fin vebbere hadden ene vorclaget ; he wart bar umme grim ⸗
mich unbe (dt hemelik finen brover boben. bat ſulve wolde he hebben
ghedan finen vedderen Argon; ve wart ghewarnet unbe vloch up en
fiart flot,
dar be uppe wart van finen vedderen beleghet. bo he nicht
leng bar uppe kunde beherben, bo ghaf he fit in fines vebberen ghenade,
»Machometis Can; de lovede eme velich lives unde gübes. do he was
21.164. aller ſelers, | bo dede fin vebbere bi eme als en bofe minfche unbe en
vorreder, unbe bevul, men ſcholde ene hemelilen doden. be untrume
ſach Got an van hemle, be bar alle walt unbe unrecht ſchicket to eme
faliggen ende; he ſchickede, dat befieme Machomet Can wart fin bosheit
zvormelvet, unbe bat alle gube herte hadden mit Argon mebelident 3,
in deme vorhof fich Argon mit al den finen unde fteivde jeghen ben un⸗
milden Machomet Can; he vorwan ene mit der helpe Godes; he dodede
ene*, he kolede ene mit gubem crube, he at ene up mit finen mannen,
18. do fe’: folgt getilgt: AT e.
1. Ausführung von Haython: Trans-
misit otiam praedictus diabolus Mahu-
metus ad regem Armeniae et ad regem
Georglae et ad alios Ubristianos, ut ad
{psum acoederent sine mora; sed Chri-
stiani cogitaverunt potius mori in prae-
lio, quam suis placere mandatis, quia
neseiebant aliud remedium invenire.
2. quidam frater istius Mahumeti
et quidam ejus nepos, nomine Argon,
— signiflcaverunt Oobils Can 1. f. W.
S. ©. 361 Anm. 5.
3. Argon’ : “em? gellgt, darüber : ·Atgon' 8.
3. Inter illos vero, qui mandatum
jerant — (quatenus nepotem suum
oceiderent) inventus fuit quldam potens
vir, quem Abaga nutriverat, pater ip-
sias Argoni, qui pietate motus, armis
susceptis, — Argonum a mortis peri-
culo liberavit et oonstitult Argonum
rectorem et dominum super omnes.
4. personaliter cepit illum, quem
captum jussit per medium detruncari.
Et sic fuit interfectus canis ille pessi-
mus Mahumetus. Das Uebrige Zuſatz
364
II. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
alfe en wife is des landes. alfo wurben de criften Lofet van des duͤvels
benben. amen!.
362. Im deme fulven jare do was em grot orloghe twiſchen deme
koninghe van Norweghen, Eriten, unbe ven Dubefchen copluden umme
vele unrechtes, bat de Normanne deden ben Dubefchen copluben. dess
loveden fic tofamenbe de ftebe bi ber Ofterfee unde bi der Weſterſee al
to male, ane be van Bremen. de ftebe maleben bo ere ſchepe to unbe
voren in Norweghen, bar fe deden groten ſchaden; fe legheden oc funber-
file koghen in den Norefund unbe in anderen fteven?; be werben, bat to
Norweghen nen korn, nen beer | eber brob ober ander ghub mochten. Tıe.
tomen. bes wart bar fo grot hungher, bat fe moften to ber fone ghan.
ber unberwan fil koning Magnus van Sweden; to deme [dt de koning
dan Norweghen fine fate; oc letent de ftebe up ene. be malebe tufchen
en enen vrede, willeforet bi groteme gube, unbe fatte, bat be Dudeſchen
copfube ſcholden velich varen to Norweghen mit ereme ghude unbe bru⸗ 15
ten eres olven rechtes unbe erer vriheit;
dar to ſcholde de koning van
Norweghen gheven den copluden ene grote ſumme ghubes vor ſcha⸗
den, be en was in fineme lande gheichen. bat ghub deleden ve ftebe un⸗
ber fit>,
363. Des jares vorbrande be ftab to Hamborch; bar ſchude fere zo
geot ſchade in velen luden, de bar branben, unbe in ghubet.
+ Im deme jare Erifti 1285 des negheften daghes na funte Johan ⸗
nis im ber olyeboden do was en grot ſtrid tufchen Gobebufch unde Gre⸗
vesmolen 5.
an ener fiven weren be Mekelenborgher, de junghen heren
Hinric unde Johan, de kindere weren Hinrikes bes olden Metelen. 2
borghes, de bi der tiid was noch in ber vengniffe des folbanes van
Detmars; |. oben ©. 353. et sic fult
interfectus — Mahumetus —, ante-
quam duoram annorum spaciam in auo
solio compleret.
1. Ahmed Ehan wird 1284 von feir
nem Öruber Argun bes Thrones beraubt
unbgetöbtet. Willen 7, S. 682 Aum.69.
2. gwerre fult inter regem Nor-
wegie et oivitates Lubeke, Wysmar,
Botstoke, Stralessunt, Grypeswold, Bi-
gensem et Wisbiconsem, que oontra ip ·
sum regem et suum regnum conspira-
verunt et navalem miserunt ezercitum
contra regem. Bgl. Hanferecefie 1, ©.
16— 29; Höhfbaum, Hanf. U.
©. 32647.
3. Item Magnus rex Bwocie tam-
quam arbiter concordavit Ericum re-
gem Norwegie cum civitstibus Teoto-
nie, scilicet Lubeke, Wysmar, Bot-
stoke, Stralessunt,, Grypeswold, Riga,
Wisby, Campen, Stoveren. Bl. Han
ferecefie 1, Nr. 38, 4143; Hählbaum,
Hanf. U. 8. 1, Nr. 986, 993—95.
4. Item incendium in Hamborch.
Ueber biefen Branb von 1284 Aug. 8
f. Koppmann in: Das St. Johannis ·
Klofter in Hamburg ©. 39—41.
5. 1285 Mai 7. Eine Wiemarſche
Duelle (Met. Zahrb. 6, S. 101) fegt
aberbie Schlacht “tioifchen ber Stepentfle
unb Gadebuſch tn das Jahr 1284 unb
nad ber Eintragung eines Roftoder
Stabtbuches von 1284 zwiſchen Febr. 22
vi. no
1285—1286.
365
ur. Babilonien; in ber anderen ſiden weren | be marcgreven, be hertoghe
van Saffen, de hertoghe van Luneborch, de Doringhe unbe ve Hol-
ften. ven ftrid winnen be Metelenborgher; ze flogen unde vinghen
exe weberfaten, unbe vorloren nicht vele volles, be en wurben afghe-
sflaghen unbe vanghen. men ſprak in ben daghe, bat be zeghe was van
den hemle gheven dorch hillicheit willen ber inneghen vrowen Anaftafien
van Mekelenborch, en mober ber junghen heren vorbenomet. fe hadde
funte Franciscus lef, ze leet fin bilde malen to ver tiid in bat banner,
unbe fenbe bat zo mit groter innicheit in bat her.
. 364. In deme fulven jare do ftarf de paves Martinus to Berufe
5 tal. Aprilis, bat was in ben midweken to pafchen!. bar na des ma-
nendaghes wart paves Honorins tertius gheloren, en Momere; be vor
tohant to Rome; bar Lit be fic wyen. he het vore Jacobus de Sabello,
en byacon carbinal, unbe fat twe jar 2,
u 365. Des jares veng be koning van Denemarken hertoghen Wol- a. * RB
demer van Sieswic unbe finen broften Tuken?; fe wurben over beibe
tortlifen [o84.
+ In deme jare Erifti 12865 do regnerde in Tatherie Argon Can, *
en ſone Abagha Can; he was en ſchone here unbe wis unde bedderve.
he was oe en grot vrunt ber criſten; alle kerken unde godeshuſe, de fin
vorvare Machometis Can hadde vorſtoret, be [dt he weder buͤwen. alle
6. Hinmeghen' :junghen’ 6. 21.
und My. 17, im mwelder Roftod ben
Hermann Engelmars Sohn entſchädigt
propter inoommodum, quod passus fult
in confliotu juxta Godebuz (Mefl. U.
8.3, Nr. 1719), muß fie vor 1284
BT 17 fattgefunben haben. Bergl.
1.8.3, ©. 116 Anm. und ba.
bie Berichtigung en.
1. M.P. oont.: die Mercarii proxi-
mo sequenti (nad) resurrectio Domini)
— ad Dominum — transmigrarit. B.
G.: Martinus — papa obiit in Perasio
die Mercurli infra ootabam pasche,
seilicet 5 kal. Aprilis. A. L.: obiit
papa Martinus. Gr flarh 1285 Mrz. 28
ober 29; Bow? 2, 3, &.260 Anm. 4;
Borthaf 2, ©. 1794.
2. M. P. eont.: Honorias IV na-
vowart·
tione Romanus de domo Sabellorum —
die 2 mensis Aprilis eligitur in Perusio
—. Et — in sacerdotem promotus apud
Banctum Petrum et ibidem die orastina
dominica coronatus. Cont. alla: Hono-
: vorvaren’ 9. ; vorvart 6.
rius IV natione Romanus de prosapia
Sabellorum — crestur _»-
eunda die intrantis Aprilis. Et conse-
cratus in Urbe, coronatus sedit annis
duobus et unadie. B.G.: Honorlus
pepe IV natione Romanus, dictus prius
Jacobus de Sabello, diaconus cardina-
lis, fait electus in papam in Perusio
— die Lunse post octabam pasche —.
Qui statim inde Romam veniens coro-
natus et oonsecratus fult Rome — se-
ditque annis % Bahl Honorius IV
1285 Um, 2; Ne 3, ©. 261
—— 2. ©. 1196.
A. L.: Ericus Danorum rex capti-
var ; Woldemarum ducem Jutie et ejus
dapiferum Tukonem dictum Apelgard.
A. R.: rex Ericus — captivavit Walde-
marum ducem Jutie et ejus dapife-
rum.
4. dux Waldemarus restituitur de
captivitate.
5. Haython zu 1285.
AL,
1286.
366
II. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
Toninghe ver criften, be oftwwort weren befeten, alfe be koning van
Armenien, Georgien, ve gheven fic eme underbanich. he was zo otmos
dich, bat he fic nicht wolbe heten Iaten an, bat en name is groter her⸗
—*
he en hadde erſt vulbort des overſten Can, de dar was en keiſer
over alle Tatherie. hir umme ſende he boden to Cobula Eant,
undes
let den namen fic ſtedeghen; be ghaf em de werdicheit des namen mit
groter hochlicheit. de criſten koninghe in Oſterlande beden ene, dat he
wolde bekreftighen dat hilghe land mit den criſten. he ſprak, wat he doͤn
mochte to der ere Godes unde des criſtenloven, dar wolde he ſin berede
to to allen tiven, mer he wolde erſt vrede malen mit ben heren, be bi1o
eme ummelanch weren befeten, up bat he funber weberftalt anderer
heren mochte finen willen vullenbringhen mit en. bo he hir mebe was
beworen, bo ftarf he leider na bren jaren2.
366. In deme fulven jare in funte Eecilien nachte wert Toning vi. na.
“ Exit van Denemarken van finen mannen morbet uppe fineme bebbe. 15
AL mbre fone he let: Erilen, Eriftophore unbe Wolvemere®. Erik bat rile
befat unbe wart in beme winachten eronet*. he was vil jung; bes wart
ve hertoghe Wolvemer van Sieswic vormundere bes rikes. umme ben.
morb bes Toninghes warb de marfchalt Stich befprofen unde vorbreven
ute deme lande, unbe mit eme vele der beften Denen. be enthelt beao
koning to Norweghen; beme monde voredat des Toninghes, er hemorbet
wart, bo be ftebe up fin rile to Norweghen wolden orloghen, bat he
malede enen vrede mit ber ftab to Lubeke, de He unbe fin olveren had»
ben langhe jar vorvolghet, unde let ver fchepe velich lighen in fineme
tile, wor fe quemen, up ber Normanne ſchaden. der ghelike dede he nu 20
var.
1. ad magnum Can.
2. quarto anno sul dominil trans-
migravit. @x flarb 1291. @illen 7, ©.
682 Anm. 71.
3. A. L.: Erious Danorum rex in
note beate Oecilie (Nov. 22) in suo locto
asuis Adelibus ocelditurcansa sus incon-
tinentie, ut dieitur. Iste Erlcus reliquit
tres Alios, scilicet Ericam qui sibi suc-
cessit in regno, necnon Christophorum
et Waldemarum. A. R.: Rex Ericus
oceisus est in lecto in noote sancte Ce-
eilie a sufs, quos maxime dilexerat, in-
Nictie sibi vulneribus 56. Die Söhne
find Erich Menved, geftorben 1319 Nov.
2 Chriftoph IL, geforten 1332 Aug.
2, und Waldemar. Bon ben beiben Täch-
teru heirathete Margaretha Kinig Bir
ger von Schweben, Riga ben Fürften
Nitolaus von Werke.
4. A.L.: in die natalis Christi
eoronatus est Ericus rex Danorum,
Altas Eriei ooeist. A. R.: Erious — co-
ronatur in die natalis Domini. Hic die-
tus Erik Menewoet.
5. convocato consilio regni, dux
Waldemarus recepit omnia, que pater
ejus habnerat ante cum —. Orta est
magna dissensio inter meliores regni de
morte regis. Eodem anno in penteco-
sten consilio celebrato generali in Ny-
org, comes Jacobus, Stigotus marscal-
eus — et alli plures potentlores regni
— sunt pro morte regis — proseripti ;
quos collegit Ericus rex Norwegie In
sastro Kuneghal. Eodem tempore dax
Waldemarus factus tutor regni.
1387. 367
weber; be halp den vorbrevenen Denen, bat ze büweben up en land,
gheheten Helme, ene ſtarke borch; bar af deden fe groten ſchaden. oc
wart ber vorbrevenen in Denemarken en bel ſeder vanghen unbe jamer-
lilen untfivet.
s + In deme fulven jare vorbrande dat hus, bat de Ianbesheren
ı.rs. hadſden binnen ber Wismer, im funte Lucien baghe! van ereme eghe ⸗
nen vuͤre.
367. In beme jare Erifti 1287 do ftarf paves Honorins, unbe
wart to Rome in funte Peters kerken begraven in guben donredaghe 2.
io na bes was de ftol ledich en jar unde bar unboven bette funte Peters
daghe in ber arne®.
368. By ber tyd quam to Qubele en olt man, be ſprak, he were
keiſer Vrederic, be vorbrevenet. deme beghunden erft be boven une
dat mene vol to horende fines tufches, unbe deden eme ere; he lovede
sen grote gnabe, oft he weber queme an fin rike. be wart up eneme
ſchonen roſſe voret de ftat umme to beſchowende. do was borghermefter
de vil wife man Hinric Stenele, de van ber ftat weghene en bobe ben
keiſer hadde dide feen unde fprofen5; de quam mit deme manne to
fpretenbe. bar na cortliten quam be man van fteben, bat nen man wifte,
2 wor he hennen vor. feber quam be mer, bat bi deme Mine en troner
were, be in ber fulven wife be fube bedroch; be wart bar branb in
ener Töpen®.
+ Im deme fulven jare bo ftarf de erbare vrowe Audacia, ene
21.78B; grevinne | to Zwerin?, en mober greven Gunfelines van Zwerin, ve
in der ſulven ftab buwebe bat clofter ver barvoten brobere, unbe is be
graven in beme chore bes fulven clofters®.
3. "vorbrevenen’ : “vorbrevene' ©. ; verdrevenen' 6.
1. Da. 13.
2. B. G.: Honorias — obtit Rome
in Cena Domini faitque sepultus in die
Parasceve sanota — in ecclesia sancti
Petri — vacaritque sedes usque ad se-
quens festum cathedre sancti Petri. A.
L. 1287: Obiit papa Honorlus. Sonorins
IV flarb 1297 Apr. 3; Ropp 2,2,3, ©.
279 au. 4; Wotthaft 2, &. 1833.
“in ber arne® Irthümlidh für: in
ber Ser.
5 Hinri "Sinne
Date, 2üb. Kathelinie ©. 34 v. um
Im gebrudten Quellen beg aeguet
e = mie 1259 (2üb. U.8. 2, ©. 26),
1269 (Leverfus 1, Nr. 203) u. |. w. bis
veneignet
m 2a 7 —X 1, Nr. 337),
Asia be tig —* —E
ol mei Int, wun
verbrannt 1 3 Furt.
7. Papareie von Schlawe, Gattin
bes 1228 Febr. 17 geftorbenen Grafen
Ser ich 1 von Schwerin, nannte fich ale
ittwe Aubacla; |. Liſch in ben
Jahrb. 27, ©. 131—82; Bigger dal.
34, ©. 64— 67. Ir Tobenf iR une
belannt. Oben &.351 zu 3.6--8, wird
je mit Margaretha, der Gattin Gunger
ins, ver ſelt.
8. 1236 Apr. 24 wurde ihr:
fratrum cimiterio sepultura_von dem
Mintfer des Srangistenen Ortung in
Deutjſchland geflattet (Melt. U.
A.L.B.
1288.
368
III. DetmarChronik von 11101395.
369. Im beme jare Erifti 1288 katedra Petri do mas gheftebeghet
paves Nicolaus quartus, em Lumbart; de het vore Johan minus,
unbe was mefter over al ben orben ber minvenbroberet; feber wart he
carbinal unbe dar na paves, unbe fat ver jar unbe mer, alfo van fa-
thedra Petri bet in de ftillen welen vor paſchen 2.
370. Des fulven jares brachte hertoghe Wolbemer mit groteme
trede to Sieswic fin wif, hertoghen Johannes dochter van Saffen?.
371. In ber tiid hadden be Wenbefchen heren unde ere ftebe alle
bi ber fee lank mit ven van Lubele enen Iantorebe belovet‘, en deme
anderen truweliken to helpene, fo wor em befronere wurde begrepen, 10
ben ſcholde men henghen lik eneme deve.
+ Defle paves Nicolaus vorſchreven, bo he was cardinal, bo
wart he gheſant van deme paves en legate in Greken⸗. in deme werve
dede he grote vrucht mank ben Greken, bat etlike articule bes loven, bar
ſe an ſchelende weren van uns, ber fint | e berichtet van deme Legaten, gu.
alfo dat fe befenben alfo wy; ſunderliken in deme articule ver Hilgben'®
drevaldicheit, bar ze vore helden, bat be hilghe gheift uttrebenbe is van
deme vaber alfenen, unbe blift an deme fone beftande, bat en grot er⸗
runghe is an beme loven: nu nach ber anwiſinghe des legaten 30 ſun⸗
ghen ze openbare mit uns in deme crebo to der miſſe, dat ve hilghe geiſt 20
is uttrebenbe beide van beme vabere unbe of van beme fone.
0, frodne tom. au: "ufemen &;
2,.mtnt ; mm 8.
und torigirt aud : · aa —
Br. a. 501, St in den Mett. Jah
1.B, e: 2 ie petus voeabatur fra-
ter Hieronymus de ordine fratrum mi-
noram quorum minister faerat genera-
ls et exinde presbyter oardinalis. ‘Jo-
ben minus’ Lefefehler Detmars.
2. B.G.: Nioolsus IV natione Lom-
bardus —— eleotus ad pontificalem ca-
thodram, eamdem ascendit in feste
cathedre sancti Petri — seditque an-
nis 4 et tantum amplius, guantum est
a festo cathedre sancti Petri usque
ad hebdomadam sanctam in parasceve
sancte. Nikolaus IV aus Afcolt, früher
Lardinalbiſchof von ‚Bränefte, warb 1288
Eh, 22 erwählt; Ropp 2, 2,3, ©.
— 3; —8 2, ©. 1826.
A.L.: Waldemarus rex (!), dux
Jade, allam Johannis ducis Saxonie,
sibi priori anno nuptem, cum magna
sollempnitste duxit in Daciam. A. R.:
DuxWaldemarus duxitfiliam ducisßaxo-
bat be fo
"eff ebber vovere' 6. 15.
nie uxorem suam in Daclam, cum gua
ron anno oelebraverat nuptias in Mol-
Letzte Becher, aehhrige Radler in
"R. Yohann
Safer ber einie ——
war 1285 Jul. 30 verflorben
2, ©. 11. Der Name einer an.
Waldemar verheirateten Toter ifin! nat
überliefert. 1306 ging Waldemar, de-
functa filla ducis nie, eine zweite
Ei du; A.L. zu 1306; v. Kobbe 2,
—
hun. f} km
— (gäb. U. —A
1287 Mai 15 einen —
— 1905). Bgl. Lub.
1.8.2, &. 51 Anm. 2.
5. B. 6. zu Gregor X: Spiriktum
sanctum confessi sunt a Patre et Filio
procedere; symbolum quoque fidei in
eoncilio in Greca lingua sollempniter
decantarant. S. ©. 355 Am. 3.
5
1288—1289. 369
hadde be Greken beferet, hir umme wart he foren to paves; of umme
ander vele loveliker ftude, be in eme weren!,
372. In beme fulven jare bo wart in funte Johannis becollatio-
nis baghe vanghen en des hertoghen man van Saſſen; be warb bor
sfineß rovenbes willen hanghen. bar af wart grot orloghe. bes mannes
vrunt toghen den hertoghen Alberte van Saffen, eren heren, bar an;
de was fines brober kindere vormundere; unbe wart en hetlik orloghe 2.
374. Des jares was hertoghe Wolvemer to Schelvefcore uppe
Seelanbe werer bes koninghes moder unbe des rikes rantghever to de⸗
21 "Ta ghelbinghen ®. bar wolben be Denen den hertoghen flan binnen veli-
Geht. de hertoghe unbe be fine wurden ghewarnet; to ber were fe que
men unbe behelven ben zeghet. des koninghes drofte warb bar vanghen
mit anderen Denen; de vorebe be hertoghe uppe Alfen in ven torn to
Nortborch 5.
375. In beme five wart ghewuͤnt en weldich riddere Nickels Jones
fone van Inghelftorpe ; de wart to Lubeke voret to beme arften, dar oc do
was crank de greve Albert van Everften, bes bochter de ribber hadde.
be ftorven bar beide unbe wurden bar begraven in beme dome up enen
dach, en bi den anderen®. be grebe let in Denemarken Findere van ener
20 Denfchen vrowen boten, de feber wurden weldighe riddere; der was en
be beberve marjcalt Lobewich ?.
+ In deme jare Erifti 1289 twe daghe na aller Gobes hilghen
10. Denen: "dgnre' b.
ub
1. Er wurde nach Griechenland ge»
ſchict 1272, zum Ordensgeneral erwäl
1274 Mai 20, zum Karbinal tit. s. Pu-
dentianae erhoben 1278 Mai 23, Fr
Kardinalbiſchof von Pränefte 1281 Apr.
12. Potthafl 2, ©. 1826.
2. ®gl. A.L. 1291: propter quen-
tam raptorem de ducatu Saxonie, vi-
ram de magna parentela natum, quem
eives Lublcenses pro rapina suspendi
fecerunt. Fi Hin h er Due
verbanben fidh 128 3 te ten
von Melienburg und bie EA
Hamburg, Wismar und Lüneburg gegen
derog Hsert von Sachſen, qui, sun-
‚sore HermannoRibe, aguato Petri Ribe,
‚praedonts Lubecae suspensi, bie Raub»
ritter in feinen Schutz genommen hatte;
0.8.2, Nr. 71, dgl. Meft. U.
3.3 zu Nr. 2036. Albrecht IT führte
nad} dem Tode feines Bruber6 Johann I
von Sachfen-Lauenburg (f. S. 368 Ann.
3) die Bormundſcha t fir bie Neffen bis
1296; |. Aobbe 2, ©. 33.
Gtäxteroniten. XIX.
3. Agnes regina Danorum venit
Schelveschore in Selandia cum magna
multitudine contra Woldemarum du-
com Jutie pro placitis habendis.
4. Et convenientibus ibldem nobi-
Mbus, facta est pugna inter homines
regine et homines ducis; et primo vic-
tus dux cum suis fugam cepit, sed
tandem dux et sul andacia et viribus
resumptis reginam et suos fugaverant,
quosdam vulneraverunt, quosdam occi-
derunt. Bgl. Dahlmann 1, ©. 423.
5. et dapiferum, scilicet Petrum
Heseld, captivaverunt et secum in Al-
siam in turri Sunderborch custodie
maneipaverunt.
6. Nach einer Aufzeichnung bes
Domtapiteld zu Lübed waren von bem-
felben ex parte comitis de Eversten 20
marce, offenbar zu Memoriengelbern,
entgegen genommen. Leverkus 1, Rr.
7. Ludwig Abretsfon erfcheint als
Darfott 1318 Aug. ii Fi 1328
24
370
daghe do untfint in bat echte jünchere Johan van Melelenborch be erli«
ten ſchone maghet Helenam, ene bochter Wentſlavi, enes vorften van
Ruyen!, de oc was van ber mober weghen van beme flechte der heren
van Brundwic?. He vurbe ze over, umbe brachte ze to ben Sterne»
bergbe ; bar was be brutfacht mit | groteme hove.
373. Im deme fulven jare wurden erft ghanbe 24 grind in ven
ungen molen to Qubele®, be grot gub koſteden to buwende.
376. By ben tiven weren de greven van Holften mit groter macht
uppe be Ditmarfchen toghen. do fe quemen bi be viande, bo wart en
catte lopenbe vor deme here, dar up beghunde bat voll to ſchriende. bo 10
bat ber vorhorbe dat lut ver vorneften, do weren bar lude, alſo men
ſprak, de ven Ditmarfchen wol ghunden; de maleven en vlEnt over al
dat Her unbe toghen weder to hus. van deme vlende fprefet noch be
Ditmarfchen, bat fe de Holften jagheden ut ereme Iande mit ener catten.
feber vordreven be greven ribbere ut ereme lande, de fe bar ane vordach · 15
ten. bat orloghe wart bo vorevenet, alfo dat greve Hinric van Holften
nam bifcop Ghizelbertes van Bremen broberbochter van Brunchorft,
de helpere was der Ditmarfchen.
+ Im deme jare Erifti 1290 veer daghe vor unſer vrowen baghe
der bort5 umme tercia tiid bo wart be funne fchadaftich eres ſchines. 20
+ Dar na in funte Thomas avende des apoftel® bo ftarf koning
Magnus van Sweben, en lefhebber bes vredes un de aller rechticheyt. zı. ron.
he wart ghegraven to Stochesholme in ben koͤr ber barvotenbrobere, ben
be fulven let buwen, unbe ghaf fchone teftament de kerken to buwende.
377. Im deme fulven jare bo quemen de Wenvefchen heren unbeas
be ftebe? mit vele groten roſſen verconverturet, alfo do en ſede was,
IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
—
Mai 1, feine Wittwe 1329 Sept. 28. Walenitz. beim Hürterthot. ſ. Lüb. u B.
Melt. 1.8. 6, Nr. 4001; 7, Nr. 4916, 1, Nr. 552, 576—80, 585—87, 651;
8 Mr. 5083, 3 Bauli, üb. Zuftänbe 1, ©. 34;
Die Angabe 1289 Nov. 3 paßt ehemann in ber Zeitfehr. f. &üb. Geich.
‚Zohann III von Mellenburg er-
1289 Mai 27 (Mel. U.B. 3, Nr.
feine Vermählung mit ‚Helena,
oßhter Wizlav III von Rügen, muß
Ipäteften® 1288 flattgefunben ha-
Helena vermaͤhlte fich in zweiter
ıit Bernharb II von malt Bern
und ftarb 1315 Aug. 9 (baf. 6,
773). Bot. Lfd in den Meltenb.
25, &. 61—72.
Bizlav IN Gemahlin war Agnes,
er Ottos bes Kindes.
Ueber bie britte Aufſtauung ber
4. einrig I vermäpfte fi mit
Heitwig, Tochter bes Cdlen Florentins
Eye in v. Aſpern in Norbalb.
Stub. 5 98.
5. Sept. 4.
6. Dez. 20. Calendar. Troll. Fant
1, ©. 235): 15 kal. Januarii (De. 18)
anno Domini 1290 obiit rex Magnus
Bio Jaerlson. Ihm folgt fein Sohn
ger.
7. S. S. 369 Ann. 2.
1290—1291. 371
unbe mit vele volles to helpe ven van Lubeke. bar toghen ze ut mit Al
ven borgheren in bat land ber hertoghen van Saffen!; bat land fe
branben unbe vorhereben. fe buweden oc bar ene vafte borch, de Steen-
borch, bar af ze bat land al umme vorbingheben2. be van Lubeke male
sen oc vele pramen to, wol bewighet, bar mede fanden ze vele voltes
vor bat hus to Raceborch. bar wurpen fe up mit eren bliben, over je
ne wünnen bes huſes nicht, mer ze deben groten ſchaden al umme®.
378. In ber tiid was Herman Ribe, en welbich ribbere, hovet ⸗
man bes orloghes, wente hertoghe Albert de was bo vele bi deme Ro⸗
somefchen koninghe Rodolve, des bochter he hadde“. bes vorftunt be
Ribe in norben ber Elve be Iant der junghen hertoghen van Saſſen,
als en vormundere; he was wis, vrome unbe milbe, des fo denede eme
21. 7%. manich riddere unbe Tnecht under fime fchilve®; 30 welik vorfte | ene
hebben mochte to finen orloghe, de was vil oro®,
+ Im deme jare Erifti 1291 in der nacht na dem achteden daghe
to tweleften? do was bünre unve blirſem fo grot ghefen unbe ghehort to
ber Wismer unde in deme lande to Wenten, bat fil des vele lude vor⸗
wunberben.
+ Dar na in funte Valentines daghe® in ber feften ftunde ber
nacht wart de maane ſchinlos, alfo dat ze over al wart vorbunfert.
+ Dat clofter to Dobran bar na vorbrande in unfes Heren hemel-
vardes avenbe ? van bligfem unbe unweder, bar umme be monike jere
wurben bebrovet.
379, Im deme fulven jare bo wart vorevenet bat orloghe io, alfo
al.
bat men brefe in ber hertoghen lande be rofhuſe alle to grunde, alſe 10
16. en 19. “in funte': ·in der nacht na funte' 2., 6.5
3.* a ee: *In der naht €.
1. magus gwerza fuit inter Lubi-
conses et vasallos ducis Saxonie.
2. Item castrum Stenborch edifca-
mit Agnes, Tochter König Rubolfs, ver-
mäßlt.
5. Reimprofa.
verunt Lubioenses in medio ducatu
Saxonie.
3. Lub. U. B. 1, Rr. 588 von 1292
Apr. 24: suspitio de canonieis Race-
burgensis ecclesie, quod homines civi-
tatis Lublcensts ea intentione In Mon-
tem palmarım verbis protraxerint, ut
'hostes oivium Lubicensium interim pre-
parati acrius In {psos irruerent, nulla
penitus habeatur. Bl. Robbe 2, ©. 23.
4. Mbreäjt IL hatte ſich 1273 Oft.
6. ul. 12 —X er im
t um bas ihm
Sg Ken —— Rand
Dein
ai
8 Tr. ls.
10. Item Otto dux de Luneborch
neo non comites Holtzatie et Nicholaus
comes Zwerin composuerunt odiosam
‚gwerram, que vertebatar u. f. w.
24*
AL.
181.
372
Weninghe!,
II. Detmar-Ehronit von 11011395.
bat her Ribe erſt buwede, Walrowe, Clokeſtorpe, Kar
lowe, Moftin, Duzowe, Slaweſtorpe, Linowe unbe Nannendorpe?;
de wurben brofen, aver fe wurden dar na almeftich weder buwet, beme
lande to groteme ſchaden.
380. Des fulven jares ftarf ber Romere koning Robolf, be fines
daghe in Dudeſchen Iande bat rife vromeliken vorftunt. he floch ben
toning | Obadere van Behemen böt in eneme ftrive®. eme wart los bateure.
hertochdom to Oſterrike, bat fine erven noch befittet.
381. Do wart bes jares in funte Dyoniftus avende flaghen bot in
der jaght de edele Here, her Hinrik van Wenden; ven floghen twe ſine 10
fone4, Hinric unde Johann, umme dat fe de vader nicht wolde laten
raden na ereme modwillen; des wurden fe vordreven ut ereme Landes.
do wart grot orloghe tuſchen heren Nicolauſe van Wenden unde den
heren van Mebkelenborch umme fine land to hebbende. fe. quemen to
leſten vor Parchem toſamende; bar wart en grot ſtrid. be heren vanıs
Metelenborch wurden feghelos. de van Wenden hadden to helpe bern
Riben, be eme ven zeghe war, unbe veng wol bre Hundert ribbere unbe
10. “jaght' korrigiert aus: jagher e.
1. In qua compositione fult pla-
eitstum, quod novem munitiones site
in ducatu Saxonie funditus destrueren-
tur et solo equarentur, scilicet Wenin-
she... . Nannendorpe.
2. 1291 Jan. 1 verbinden fih Hein-
ri I von Werle, Graf Helmold von
Schwerin und bie Furſten Johann und
Heinrich von Melienburg mit ber Stabt
Lübed zur rung von fleben genenn-
ten Ss jern; Ian. 19 ſchlichten
ws Dtto von Braunjchiweig und fi I
18, bie Grafen Abolf und Gerharb
von Holflein und Graf Nikolaus von
Samertn bie Pr 1 jeilden — — 1
u n Berle, — Ki
in, ben m Johann unb Sein-
rich von din den_ Grafen
Bernbarb und Rilolaus von Dannen-
berg un ber Stabt Lubech einerfeite,
und ben Rittern Hermann Rybe, Reyn-
bern von Karlow und ben Übrigen Baf-
gun hm ben Schläffern der Sachſen · Lauenb.
taubri
3. vw L. 1291: Rodulphus Roma-
moram rex obiit. 1290: Rodolphus
Romsnorum rex obiit; qui prius in
eonflictu oocldit Odackerum regem Bos-
moram, et multa fecit magnalla in
vita sua; fuit enim robustus usque in
seneotutem ejus pt aapiens, magnum
habens nasum. König Rubolf ſtarb 1291
Jul. 15; Xopp 2, 2,3, &.201 Anm.3.
Ditofar fält 1278 Aug. 26; Buffon,
Der Krieg von 1278 und bie Stadt bei
ie (thin für öfter. Geſch. 62,
. Eodem anno in vigilia Dyonisti
om 8.) occisus er nobilis dominus
.Yahrb.25, &. 26-32; A. Rubloff,
Nitolaus II von@Berle in Shirrma
Beitt. zur Gef. Mefienbi us
unb 7 Hanf. Geſchichtebl. 1875
208 —10.
1292. 373
knechte. des ftrides wurden be junghen heren Johan und Hinric van
Metelenborch dil fere crentet!.
+ Im beme jare Eriftt 1292 in beme daghe fancti Tiburcii? do
untfint ger Hinric van Mefelenborch fine brüt, de het Beatrix, in ver
sftab to Nygen Branbenbordh 3; ze was en bochter marcgreven Albertes
van Brandenborch, unde blef en vrowe van ſalighen levende, alfo
2.500. dx | enbe wol bewifebe *.
382. Im beme fulven jare ftarf paves Nycolaus in ber ftilfe we⸗
ten vor pafchen;, he wart to Rome begraven, bar na was be ftol ledich
10 five jar unbe vil na dre manebe®.
383. Des jares wart der Romere koning Adolf, be greve van
Affowe, Toren®, unbe fat an deme rike vil na ſes jar als en vrome 1m
here. bes riles em vorghunden be hertoghen van Oſterrike, koning
Rodolves fone unde ere flechte, Beyere unbe Swaven, be alle fin
15 erghefte worven.
+ Im deme fulven jare weren be Normanne mit ben vorbrevenen
Denen in Denemarken, unbe beben bar groten fchaben?.
+ 24 ber ſulven tiid bes dinxtedaghes to pingften® in ber nacht
wart vorbrand bat clofter to Rüne van mortbernen, bar van de junc-
2» drowen quemen in groten fchaben.
fen von Scpmertn umb bie ürften Jo- Romas In parasoeve sancta, sepultus-
gamn U und Heinrich III von Melien- que fult in sancta Maria majorl. — Va-
1292 Aug. 21 zu Frelenſtein einen cavit autem sedes annis 2 mensibus
Lanbfrieben; Dass be 31 aber flofe qmasi tribus. A. L. 1292: obilt papa
fen Wizlav von Rügen und Heinrich Nicholaus. Cr ftarb 1292 am Eharfreis
von Mellenburg mit Nitolans III einen tag, Apr. 4. Potthaſt, 2, ©. 1914.
Prienen, nach welchem Heinrich und Ni- 6. A. L.: 1282 Adolphus comes
folaus II exterminati eteliminati esse de Assowe in Romanorum regem eligi-
debent perpetuo (Mel. U.8.3, Nr. tur. 1291: Adolfus comes de Assowe
2180, 2299). factus est Romanorum rex. Iste post-
1. Detmar fcheint, wie Mefl. U.®. quam in regem promotus est infinitam
3 zu Rr. 2022 bemerkt ift, am ben ba- pecunlam accepit ab Edwardo rege
male bereits verftorbenen Johann II Anglorum, ut sibi ferret auxilium con-
zu benfen. tra regem Francorum, propter quod
2. Ku. 11. prinoipes Alemannie, ipsum stipendia-
3. 1291 Dez, 23 bevolmädhtigt Papft rium nominantes odire eum et tandem
Nikolaus IV den Propft von Branben- graviter persequi ceperant. Ueber bie
burg zur Ertheilung der Dispenfatton Wahl Abolfs von fen 1292 Mai 10
und 1292 Mrz. 22 ade biefelbe; Melt. f. Kopp 3,1, S. 27—29; Lorenz, Deut-
. 9. fe Geld. 2, ©. 51828.
4. Beatrig farb 1314 Sept. 22; 7. Bol. Dablmann 1, ©. 424.
Melt. 1.8. 6, Rr.3714. Detmar führt 8. Mat 27. Bal. Met. U. 8. 3,
ihren Tod nicht an, obgleich er ihrer Mr. 2333 von 1295 Mai 1: Cum ve-
auch 1302 rühmenb gebenft. Weber bie nerabiles sanctimoniales in Rune, odi-
aweite Heirath ihres Zittwers |. 1311. Aclis claustralibus per inoendium de-
5. B.G.: Hic Nicolaus papa obilt structis, necnon ornamentis ecclesia-
Haytbon
374 IH. Detmar-Ehromil von 1101— 1395.
+ Im deme jare Griftt 12931 do vegnerbe in Tatherien en, be
het Quenegato?, en brober Argon Eau. bit was en bofe minſche; he
belt nene ee, mod) criften noch heiden; mer he levede in undogheben,
ſunderliken in unkuſcheit, als en underte, unbe junmer mer in overulo-
dicheit etenbe unbe brinlenbes; he en dochte nerne to, mer to | benpu.on.
unbogheben. he Kabbe in befeme jar joto vegneret ſes jar, dat Benyin“
menlicheit fit bewifet hadde in orloghe ober an ſtriden; hie umme hate ⸗
ven en alle Tübe, beide vrunt unbe vromede. to bem leſten würgheben
ene ſyne eghenen manne, be ghuberhanbe Iube in beme lande?, unbe
toren in fine ftede Baydo, finen vebberen *.
384. Im deme fulven jare bo was en grot orloghe in Denemar-
ken tüfchen deme koninghe unde hertoghen Wolvemer van Sleswik um-
me bat land to Langlande. fe quemen tofamenbe uppe der Somerheibe;
de Toning hadde ſere vele husvolles, over de hertoghe hadde riddere
unde knechte alſo vele ute Holſten, Saſſen unde Weſtfalen, mit ſines ıs
ſulves mannen vele mer ben twie alſo vele alſe de koning. bo in beiden
heren de ſpittzen to ſtride ſchidet weren, do wart de ſtrid undervanghen
unbe wart vorevenet, alſo bat be koning bat land to Langlande moſte
lenen hertoghen Eriken, hertoghen Woldemeres brober. de Bertoghe
hadde an be tiib wol verteyn Hundert rivbere unbe Inechte, be foning 2
mer ſes hundert. do ſprak manich, hadde be hertoghe do ftreden, eme
were bfeven ve crone bes | vite®.
385. In beme jare Erifti 1294 des ſeveden daghes menfis Julii
bo wart Celeftinus quintus uter woftenhe Toren, bar he ftrengheliten
Ghode benete. he wart en bel weber finen willen wyet, unbe fat bar anz
bet in funte Lucien avenbe; bo feghte he bat pavesdom envaldichliken
weder ups.
vi ooe.
9. “under ſehit o0. 28. enwaldichtiten: ·chaldichtiten L., 6.
sticis et quibaodam privilegtis — igne
Er Liſch in Melt. Jahrb. 25,
1. Haython zu 1288. Nach Wilken
7, &. 682 Anm. ai jedoch Argun erft
201 im März geftor!
Drumann,
Rogayı
ec. —— —— 1, S. 243.
Analiter fuit a suis procoribus
ent. 1295; Drumann 1, &. 244.
4. consangufneus. Baldu.
5. B.G.: Celestinus V conversa-
tione Heremita — eligitur — 7 kal.
mensis Julii — seditgue anno quasi
aimidio. — Ipse siquidem in vigliie
sancte Lucie — cossit papatus oneri et
honori. Hic — prius vocabatar frater
Petrus de Murrone, qui quasi heremita
degebat in magna austeritate. A. L.
1293: uo Nicholao IV, sucoessit
6 papa, qui prius Potrus
latus, homo simplex et
Justus, in heremo inelusus degebat, et
Propter arten sardinaltum Invicem dis-
ceptantes u. |. tw. Peter von Morrone,
rn ET 5
RW AO
Bora, ©. —E isii
1293—1294. 375
386. Dar na bes negheften daghes na funte Lucien wart paves Bo- 4
nifacius octavus to Berufe foren, van Anagina boren. he mas en pre⸗
fter carbinal, gheheten Benebictus!. he brachte finen vorvaren mit
geoter behenbicheit bar to, bat he gaf up bat pavesbom?. he nam en
slang rör, bat ftat he dor en Kol, bar be paves flöp, unbe fprak: Cele⸗
ftine, Eeleftine, ghif up de ere ber werlde, bar du to Tomen bift, ever
du moft vorlegen biner fele ere in beme hemelrile'. in dren nachten he
bat bebe; des wart be envaldighe man beweghet, alſo bat he upſeghede
AL.
be herſcap befer werlbe ®. he Het vore Petrus de Morone. he wolbe bo .
a0 weder in be woftenye to finer clus; des en ftebeve em be paves Boni,
facius nicht; he let ene bewaren an fines lives endet.
387. By ben tiiden weren twe partye | mang ben carbinalen van
twen ebelen Romere flechten. bat weren be Urfint unde be van ber Co⸗
Iumpne, de noch felvene dreghet over in. Mit den twen partyen hadde
ısbe Benebictus, er he paves wart, alſo liſtighe rede, bat fe em beide
teuweben 5. nu merket, bat en clok, welbich, [08 man vele quades wer,
ten kan®. de van ber Columpne wurben binnen truwen vil grot bebro-
ghen. tohant do de Bonifacius weldich wert, Be vel to mit ben Urfi⸗
nen, unbe vorbref Jacobum und Petrum, twe carbinale van Columpne;
ↄerer ftebe unbe borghe he vele vorſtorede7; unbe wart en hetlif lang or«
loghe. defe paves Bonifacius malede fertum vecvetalium 8. dar ane ma»
1. Yagheb ma’: 'na’ fehlt 2.
1. B.G@.: Bonffacius vm — de
21.808.
sibi loqueretur per Natulam vel canalem
Anagnia civitate — fait eleotus — in
vigilia Natalis Domini —. Hic nomina-
tus est Benedictus Gaetani, qui fuit —
presbyter caräinalis. A. L. 1295: so-
dit papa Bonifacius VII. Grwählt 1294
24,2, Kopp 3, 1, ©. 167; Potthaft
2, ©. 1923.
2. A.L.: Dicitur pro certo, quod
iste, cam esset cardinalis, vir astutus
videns magnam simplicitatem Oelestini
pape, quadam callida subtilitate eu In-
äuzerit, ut papatum renunciaret.
3. Joh. Victor. (Böhmer, Fontes
1, ©. 334): et resignavit per hunc mo-
dum: dum enim quiesceret, vox ad
eum faota est par tubam, quasi onset
angelus Domini, per tres vices, ut
quantositius propter mundiales occupa-
tiones contemplationi insisteret, curam
deponeret. — Bonifacius octarus —
hanc fraudulentiam dicitur proourasse.
Hinr. de Herv. S. 214: Benedietus —
eardinalls —. Ferbur etiam procurasse,
quod guidam quasi angelus in cubionlo
muro transmissam in cnbile, et seplus
ei quiescenti diceret: ‘Celestine, Oele-
stine, nisi pspatul renunciaveris, ani-
mam tusm salvare non poteris, quia
supra vires tuas est negotium'. Dru ·
mann 1, ©. 11 Anm. 46.
4. &. &. 376 Anm. 3.
5. A. L.: Et quia cardinales, scili-
et de domo Ursinorum et de domo Co-
Iampnensium et ipsius partibus adhe-
rentes scivit discordes, utrigue parti
oceulte promisit, si eum promoverent
ad pontificatum , ipse fovere et subli-
mare intenderet partem contra partem,
quod ad effectum perduzit.
6. Reimprofe.
7. A.L.: Nam pars Columpnensium
in hoc seducts statim cum pontificatum
susoepisset, cardinalatus dignitate pri-
vata est, et olvitstas et munitiones sue
per eum postea fuerunt odiose dirnte,
8. B. G.: idem Bonifscius feclt
publicari sextum librum decretallam
— plurs nova constituens in eodem.
376 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
kede he en nye fette, dat em paves wol mochte gheven bat panesbom!;
dat helden vore fomelife meftere bat van rechte nicht mochte fin. unbe
umme bat be paves vare habbe, bat fine viande mit deme anderen pavefe
ene mochten vorbriven2, bat umme malebe he bar up en nye fette, unbe
let finen vorvaren ſunderliken bewaren ?. s
388, Ban befen Bonifacio wart erhaven funte Lodewich, de koning
van Brancriten 4,
389. In ber tiid wart bat hetfife orloghe tufchen beme erfebifcope
unbe | der ftab van ver Riga weber ve brobere van deme Dubefchen sı.si-.
hus, dar umme feber vele volles dicke i8 bobe bleven 5. 10
+ Im deme jare Criſti 1295® do hadde Baydo bat rife der Tathe⸗
ven. deſſe here was en vaber unde vrunt ber criften; he let alfe kerken
unbe godeshuͤs weber buwen in ber heibenfcap, be borfturet weren van
den Sarracenen; he bob of, bat nen Sarracen ſcholde mere prebelen
mang den Tatheren eren loven, alfo fe pleghen to donde. dit was velen u
Zatheren leit , de dar weren hemelilen Sarracenen. ze ſenden hemeliken
boven to Eafan, de bar was em fone des guden Argon vorebenomet,
unbe boden eme, dat ze wolben eme helpen to deme rife, wolde he mer
vorfaten tes criften Ioven. Caſan bebroch fin ghiricheit; he gaf vulbort
in al, dat fe reden; he befammelve grot voll, unde fette fil weberm
Baydo. do fit ſcholde Baydo fetten to ber were unbe hadde fin wolf be⸗
fammelt, do en hodde he fit nicht vor be bosheit ver vorretnitze. do ſchach
dit, bat al be bar helven hemeliken ben loben Machometi, ve gheven
fil to Caſan unbe vorleten vorretlifen eren heren. alfo do Baydo wolbe
vleen, went he was vorraden, bo ſloghen fe ene bot in ber vlüdht?”. 25
390. | In deme fulven jare do wart biſcop Iohanne Grande van eu sıw.
Lunden holpen ute ver vengniffe, bar be foning van Denemarken ene
hadde en jar ſwarliken ane holven. He vor alfo vort to deme pavefe mit
B—71. Gtande — holpen' : “Bran de — holpen em’ 6.
A. L.: Iste Bonifaoius fecit libram Ex flarb 1296 a a ar nn
sextum decretallum. 1298 Mr. 3; 167 Kam. & Ivan. ®
Pottaf 2, & 1971. @.: Fee — 1297. 3 idus
(Celestinus) odita a se in Urbe Veterl idem Boni-
AL.
Hayıton
—* — quod papa Boma-
mus posset pspstum resignare. Dru-
mann 9 ©. 12, 13.
2. B.G.: cautias siquidem in hoo
Bonifacius precavendo, quod sibl et
ecclesie aceidere poterat scandalum, si
— Celestinuspro pspa deinceps habere-
tar —; maximegue allgquibus dubium
videbatur, utrum papa potuerit papa-
tui resignare,.
3. B. G.: tentus in enstodia, non
quidem libere, successoris, — moritur.
age
fach — canonizavit sanctum Ludori-
cum regem Francorum. A. L.: Ipse
etiam in favorem Philippi regis Francle
avum ojus Lodewicum regem canoniza-
vit. Drumann 1, ©. 183; Botthaft 2,
. 1965.
5. ©. Albrecht von Bardowil. Bol.
A.T.: Anno 1296 eivitas Rigensis op-
posuit se dominis de Prussia,
6. Haython zu 1290.
7. 1295. Drumann 1, ©. 245.
1295—1297. 377
geoter clagge, unbe warf, bat be paves ſande to Denemarten finen lega⸗ r
tum Yfarnum, ven Toning unbe ben bifcop van Runden to vorevene!;
des en Kunde he bo mit deme foninghe nicht vulbringhen; bar umme vor
he mit veme erfebifcope van Lunden weber to hove 2.
s 391. In deme jare Erifti 1296 achte daghe na pafchen do nam Ad
hertoghe Otte van Stetyn to Travenemunbe greven Gherdes bochter
van Holften®.
392. By ber tiid loveden de Toning van Enghelande unbe be greve
van Blanderen ere finder tofamenbe, bes koninghes fone Edwarde, bes
s0greven bochter. bat hinderde de Toning van Vrancriken; be veng ven
olben greven Eydo unbe finen füne Roberte van Vlanderen, unbe be
juncvrowe, be deme junghen Toninghe van Enghelande lovet was, de
wart ver koninghinnen bracht in Vrancriken. tar was fe ene wife unde
ftarf; man ſprak van vorghifniſſe, de er de koninghinne ghaft.
nun, 393, | De koning van Engheland fande bi der tiid vele ſulvers
unbe gholdes in Almanten Toning Abolve unde anderen vorften, umme
helpe weber ben koning van Brancrifens. oc loveden be Blaminghe
eme to helpene. des quam he over to Ghent mit groter macht; bar ber
ghunden fine man to ener tiid driven ungevoghe dink; bes wart be men⸗
zoheit ruyende. bo be koning fach bat bovenbighe volk, vil kume quam he
up en roͤs unbe malebe fic van fteden, unbe quam weber in Engheland
mit groteme fcaben ®.
+ Im deme jare Erifti 12977 do regnerebe in Tatherien en wis gayıyen
here, be bet Caſan; be vorvolghede in deme ambeginne fines rites ve “
11. Gydel: Gyod' 2., 6.
1. Ericus rex Danoram et Cristo-
phorus frater ejus fecerunt capti-
vari Jobannem Grand Lundensem ar-
um, eum duris vinculis man-
ipantes. (ni cum fere per annum
esset graviter detentus, liberatus est
auzilio unfus famull, cujus erat custo-
die deputatus; et statim cnm libertate
{vit ad ourlam Romanam, conguerens
domino pape de violentia sibi facta.
Propter quod dominus papa misit in
Daciam quendam Ysarnum legatum
saum pro reooncilistione regis et dicti
archiepiscopi. Bergl. Dahlmann 1, ©.
425—27. Abfenbung bes Jjarnus 1295
. 23; Drnmanı 1, ©. 76; Pott-
Hafl 2, ©. 1936.
2. Bgl. Potthaft 2, &. 1941.
3. Otto dux Stetinensis duxit in
uxorem Alliam Gherardi comitis Holtza-
tie, celebratis nuptlis in Trrme-
munde octo diebus post pascha (Apr.
1). Katharina, Tochter Gerharb II,
vermäplte ſich mit Otto I von Pommern
Gtettin; v. Aſpern 2, S. 324. Ger-
go war 1296 Mrz. 21 in Lübed;
— —8 og Guib⸗
J die ter Guidos
von Flaudern wurbe 1294 Aug. 31 mit
Ebuarb II verlobt und 1295 nach Paris
gebracht. Drumann 1, &. 91—93.
5. Bertrag von 1294 Eu: 10
Sarbreät; ſ. Ropp 3,1, ©. 159, 1
nm. 1.
6. Ebuarb I ſchi 1297 Aug.
22 in nee Gene in gun
Aug. 27, unb fam wieber nah Sand»
wid) 1298 Dirg. 14; Pauli 4, ©. 132
3.
7. Haythom ohne Jahr.
378
eriften fere, be dar weren befeten in beme hilghen fanbe; mer bat
warbe nicht Ianghe. he dede bat tho ghunfte ben ghenen, be ene hadden
aan in iu binnen ber tiib Babben be criften in beme Iande geot
dent.
By der tiid wart ghedodet de koning van Polonien to Rogozuas
II. Detmar · Chronik von 1101—1395.
" van finen eghenen ribberen!.
394. In deme fulven jare bo nam koning Exit van Denemarken
bes Toninghes Birgers ſuſter van | Sweben?; be Birger habbe oc des zı.ar
fulven koninghes Eriles fufter®. 10
395. By der tyd quam hertoghe Otto van Luneborch to Hauno ·
vere in be ftat mit volle, unde veng bat fine rileſten borghere binnen
velicheit, unde mannede dat hus to Lowenrode. des deden ſie de bor⸗
gare to deme biſcope Siverde van Hildenſem; be underwan fic ber ſtad
unbe orloghede ſtarke mit den borgaren weder ben hertoghen . bo wart ıs
bat hus Lowenrode muͤret van ber ftat, alſo it feber bleven is, hüten
ber ftät. be hertoghe to leiten fic vorerende unbe was vro, bat eme fin
flat weber wart, umbe let de borghere by rechtes.
396. By ber ſulven tiid hadden be van Lubele enen vromen vo-
abet, de hit Elaus Lindowes; ven fcholbe en bofe, finer knechte en, voren zo
in bat lant to Wenden to fuben, be ber ftat viande weren. bo be
voghet quam in bat dorp to Lubowe unbe mit finen kumpanen bar eten
wolde, do hadde ene be necht vörraben. be vianbe quemen eme bar
ftarte uppe bat lif, unbe floghen ven voghet unbe enen finen brober,
bar to wol 16 vrome kuapen.
397. Des jares ſchen en fterne, de cometa het”, be ghaf van fic
geoten ſchin. | bes fternes art biefeft bewiſede ſware tokomende bing an 2ı.e2
9. m—ca!: em boye man, een finer Taadıte' 6.
1. Anno 1296 Primislaus rex Po-
Ionie et Pomeranie dux oceisus cat
® militibus suis in Rogomo. Bu
TE Tns: Sekte in 6. zur. Pram.
3,&. 62 Aum. e. Bgl. 5.355 Anm. 4.
2. Item Ericus rex Danorum duzit
baf. —— befiimmt: Murum ociam
in uxorem probam dominam Ingebur-
sororem Birgeri,, regis Sweorum.
3. Fant 1, ©. 26, 1298: Nuptie Bir-
geri rogis facte sunt Stokholmie in die
beste Katarine (Rob. 25). ©. 55: 1298
4. Die 1215 urlunblich zu
nannte Burg Sauenrabe 1 war —
ver Saat t Gannover 09 Dtto
dem Gtrengen bem Biest tegfrieb
inchoatum , seoundum quod consalibus
ejusdem eivitatis expedire videbitur,
faveblmus et promovebimas confirmari.
6. Nicolaus de Lindowe advocatus;
eontristati falmus nimium et turbati de
vestra pertarbatione et de ooelsione
honesti_viri sdvocati et burgensiam
v .
7. Cometes apparult,
1298,
379
bobe groter vorſten eder ftervent ber lude eber vele durer Hib. nu mer»
tet, wat bar na ſchude.
+ In beme jare Criſti 12981 to beghunbe Eafan, be feifer van Haytten
Tatheren , lef hebbende be criftenen an fime rite. Be vant in ben Sar- ""
sracenen, be ene hadden afghelocket van beme criften loben mer untruwe;
bir umme warp be finen ton uppe ze, unbe lit ber hogheſten alto vele
boden. bar mebe böt he al ven criften Toninghen, deme Toninghe van
Armenien unde Georgien unbe anderen vorften oftwert befeten, bat ze
fic ſcholden al ſchicken to wapene unbe fpife; he wolbe folen eren viant,
io den folban van Babilonien, mit ganfer macht, unbe vat hilghe lant
wolde he en helpen winnen to gübe®. Kir umme wart grot beweghinge
in beme lande; mer to beme jare ſchach dar nicht van ftribett,
398. Im deme fulnen jare hertoghe Albert van Ofterrife, koning r
Rodolves fone, den be foning van Vrancrifen dar to fterfebe, mit ande⸗
ısren heren fatte he fic weber finen rechten heren Adolve, der Romere
koning. fe quemen to leſten tofamenbe up en velt; bar wart en mychel
1.820. ſtrid; | dar wart be bebverve Toning Adolf gheflaggen, finen vrunden
by beme Nine to groteme fchaben*.
399. De vorften bo foren ben hertoghen Alberte to Toninghe, unde a. 1.
brachten ene to Alen up ven ftol, bar he bo cronet wart. bar na vor-
nam be bat, bat be paves ene vor nenen koning wolde Holben®, umme
dat he finen vorvaren ſloch unbe vort bat rife befat, oc umme bat be
fit nicht let ftebeghen van eme, er ven he fit cronen let®. bes ſande he
boben to eme to Rome; be leghen bar unbe Funben nicht vele werven?.
2 400. By der tiid ſtarf hertoghe Albert van Saſſen, de koning
Albertes fufter Habbe®.
6. “let! : “bot umbde lett 6.
1. Haythom ohne Jahr.
2. Et primo destruzit guamplures
magnates, qui suadebant ei, ut Bara-
senorum fidel adhereret et porsequere-
tar undique ehristianos,
3. quonlam Intendebat ingredi reg-
num Egypti et soldanum destruere, si
valeret.
B. cionen.
4. confiietas fait inter Adolfam
Romanorum regem et Albertum ducem
Austrie, flium regis Rudolfi, in quo
rex Adolfus oceisus est. 1298 Jun. 23
Mainz wurde
— ndhro
zum König t. 3,1,
263—67. Ueber bie Säla t vom 2.
Juli ſ. Albrecht v. Barbomit,
zone‘ e.
5. Et prindipen regni predictum
‚Albertum ducem in Romanorum regem
elegerunt; quem papa Bonifaclas con-
firmare nolult, licet concorditer fuerit
electus et Aquls inunctus et coronatus,
sicut moris est. Könii ‚Aibreßte Neu.
wahl fanb 1298 Jul. u Frankfurt
ſtatt; ſeine Krönung H lachen Ang.
24; Kopp 3, 2, ©. 4,
's.©. ver Ödreiken Bonifacins VIII
von 1301 Apr. 13; gen 1,6. 315;
vgl. bat. 3, 2, ©.
7. Die Borlbaft an Arts an Boui ·
fecime van erg vın aaing 1302 Mrz. 27; Kopp
8. a * — obiit Alber-
tus dux Saxonie, Albrecht IT, Her-
AL.
1207,
380 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
401. Do fanbe be paves anber werde Yſarnum, finen legaten, in
Denemarken mit beme bifcope van Lunden; be blef over to Lubele!,
unbe be legat vor to Denemarken; bar was be dat jar?. bo beten
koning unbe ben bifcop nicht kunde vorevenen, he ben ben foning, unbe
leghde ven fang bver al bat koningrike?. he vor bo weder to Rome mits
deme biffcope; bar fande oc be koning finen kencelere, bem buren mefter
Martinum Dacum, beme be paves ghaf be provenein beme bome to
unfer feven vrowen to Paris; be lach | weber ben Bifcop in beme hove 21. s2
ven kif al ut“.
402. In deme ſulven jare in funte Bartholomens baghe bo quam 10
to lande van over mer Hinric, be here van Mefelenborch, ven be fol-
dan van Babilonien hadde vanghen mer ben fes unbe twintich jar. de
fine dar alle dot bieven ane en knecht Mertine, den em God gaf to
five; be ferebe in ber vangniffe, dat he kunde werfen fiven want; wat
be bar mebe wann, bar nerebe he ben heren mebe. bo he quam nter vang · ıs
niffe, be toch to Rome; bar vant he Allexander Hunen, ber ftat ſcri⸗
vere van Lubele; mit finer helpe quam he vor ben paves; bo loſede he
ene van finen funten>. do wart lutbar in beme lande, bat be ebele here
was ute fo langher vangniffe van ben Heybenen over mere fomen. tar
halp eme en vorfte in deme lande mit ghobe, dar mebe Be mit fineme 2
knechte Mertine quam to Qubele, bar be papen unbe be leyen ene fchone
inhaleden mit den crucen, unbe funghen: ‘Justum deduxit Dominus'.
13. *en’ for, auß ; 'enen”.
4 von Gahfen Mttenbeg . S. 371
um. 4) ftarb 1298 Au
1. Johann, Erzbife f von Lunb,
befreit 1299 Ian. 25 zu Zühed bie 2ü-
heder bom Strandrechi. Lüb. U. B. 1,
2. Schreiben des Papfles an Jar
nus von 1298 Apr. 22, 1299
18; Erneunung deffelben zum nr
{of von € a 1300 De. ur Dahl.
mann 1, &. 431; Drumaun 1, ©. 77;
Potthafl 2, ©. 1974, 1983, 1984, 1998.
3. Eodem anno papa exoommuni-
cavit regem Danorum et fratrem Chri-
stophorum, subiciens totum regnum
Dacie ecclesiastico interdieto propter
captivitatem archiepiscopi Lundensis.
Langebel 8, ©. 373 zu Febr. 6: Anno
— 1299 promulgatum fuit generale in-
terdictum in Dacia —, quod duravit
usque ad annum 1303 — in cena Do-
mini (Apr. 4).
Martinus Dacns, Dember zu
Baiigin und pie far 1304; Lan-
gi „6.471 Das Brofuratorium
Xönigs für mag. Martinum cancel-
larlum nostram von 1296 Mai 5; baf.
6, S. 275.
5. Hinrieus dominus Magnopolen-
sis, qui a soldano Babilonie capti-
vatos et detentus erat plus quam 26
annis, perdite tota famille sus, li-
ber dimissus est a soldano cum uno
solo famulo suo Martino; qui tempore,
quo esset dominus ejus Ya diligenti
eustodia seratus, didiclt contexere pan-
nos serioos, et totum pretium, quod a
paganis deservivit, pro dicti sul domini
exposuit nutrimento, Et venit ipse do-
minus Rome ad osoula pedum Bonifscii
pape et, accopta ab 60 benedietione,
venit cum dioto suo famulo ad partes
suas circa festum Bartholomei (um
Aug. 24). Vgl. Albrecht von Barbowil.
1299. 381
do be van Lubeke ſchedede, do toch he in fin land, unbe quam wor be Al
1.82%. Gleſine, en rofhus, bar fin fone Hinric | bb vore lag mit deme marc-
greven unbe mit anderen vorften unbe heren vele; oc hadden de van
Lubeke dar ere wepenere. bat hus hadde buwet be welbighe Ribe up be
s@&fvene, ſtark unbe vaft, manighen fanden to jchaben. bo be here bar
quam, des wunberbe en allen in deme lande, umme bat he fo manich
far was bobe feghet. fineme fone unde finem brodere Iohanne, ben
heren van Godebuſche, de he bar beibe vant, vil leve wart ; noch levere
over wart vrowen Anaftafien finem wine!, bb fe rechte wartelene vant
sin ereme heren, de in fineme five alfo fere was vorteret, bat en nen
man befanve.
403. In corter tiid bar na ghaf Ghod, bat mit groteme arbeibe
wart bat hus ghewünnen, bar fe langhe hadden vore leghen. ritter
unbe knechte wurden alle hanghen?, de dar uppe wurden banghen®.
404. Do de olbe Here to lande quam unbe horde, bat fin fone
junchere Johan in ber Lipze by Pdle was vorbrunfen «, vil fere he des
ghemoyet wart; he halp bo vort fineme fone Hinrike mit rade be lant
to rechte fetten. bo hadden manighe gherne feen, bat he were hillich
over mer bleven, umme bat je mochten hebben beholden, des fe fic had ⸗
on, den unberban in fineme | lande. oc claghebe He over de van ber Wis-
mere, bat fe hadden brofen fine borch, de he bar hadde; bes wart bar
na Mefelenborch weber büwet uppe de van Wismere®.
+ In deme jare Erifti 12999 do vorhof fic Eafan, be koning in sayıten
Tatherie, jeghen Mellotnaſar?, ven ſoldan van Babilonien, tolike
zsin Egipten. do de folban bit vornam, went he wol wifte, bat he em
nen weberftanb unbe din, bo wart he vorvluchtich in Syrien in ene
ftad vermibbel® in deme rife, de het Hahman; hir quam he in mit
groten volle, fit dar ut to werende mit des rikes hulpe®.
2
1. inveniens ‚axorem suam domi-
mam Anastasiam, sororem Buzslal du-
eis Siavorum, adhne vivam. Invenit
etiam ejus Allum Hinrioum, dominam
Magnopolensem, in expeditione cum
marchionibus et alfis principibus et
nobilibus maltis coram oastro Glesyn,
prope fumen Eldene fortissime edif-
eato a quodam Hermanno Riben milite
potente. Bgl. Albrecht v. Barbowil.
2. Quod scilicet castrum enm dif-
Neultate gepugnaserant, et predones
multos in 60 captos suspenderunt.
Bl. Albrecht v. Barbowil.
. Reim.
Le ©. 370 Anm. 1.
5. 1300 Mg. 28 fühnen fich Hein-
rich ber ältere un ‚Heinrich ber jüngere
mit der Stabt Wismar und verpflichten
fih gegen Zahlung von 6000 Marl,
castrum nostrum situm ante civitatem
& ‚prdietem geilcen Mal En und
t. vi ul
200, ae
"6. Hapthon ohne Jahr.
7. Melecnaser.
8. Soldanus — congregavit posse
suum et venit ante civitatem Hames,
382 IH. Detmar-Epronit von 1101—1395.
Sathen +34 ber tiib was Caſan in des ſoldanes lande unde flodh bot,
wat he vant, unbe nam bar groten rof!.
405. In deme fulven jare do leghte de bifcop to Lubeke den fang
4, umme wäfte holt unbe land, dar be bifcop unbe bat capitule weber ven
raad unbe be menheit umme kiveden. bat vordroch be menheit bet ans
ben vridach na deme negheften pingften; do quemen fe to des biſcopes
hope, be Kolve heten is, breghere ute ber ftab unbe anber mene volt,
vulle drunten, unbe branden ben hof. ze toghen bo weber in be ftab
unde toflogen ber domheren Howe unde vorwuͤſteden allet, bat baraı.as
was. de ratmanne quemen bar to unbe kunden nicht fturen deme vor 10
drunkenen volfe. be domheren unde andere papen weten ute ber ſtad,
de prebelere unbe be barvoten brodere ...... bar na vil na ander
Half jar do quemen vromede papen in be parren unbe funghen, unbe
deden ven Inden kerſtlile plicht uppe ber ftab beropent?.
406. Des jares wurben vianbe ber van Lubeke, bor bes bifcopes ıs
unbe ber bomberen willen, be marcgreven unbe be hertoghe van Lune⸗
borch. do let buwen be ftat ben torn an ven wal vor beme borchbore.
alfo hadde de ftab grot orloghe to lande mit den groten vorſten unde in
deme hove to Rome noch koſtliken Hf van ber papen weghene; over de
marcgreven leten af, bo fe horben unfchult ber borghare®, »
407. By der tiid ftarf koning Erik van Norwegen , be let nenen
fon, mer ene bochter*. do wart koning fin brober, hertoghe Haquin, be
5. de’: “der’ forr. aud ·de 8. 12. brodert Audlaf 5 vgl. Rufus. 16. 'maı
re au en ne
cum maximo apparatu, que civitas est
sita in medio regni Syrie, ut refertur.
Eimefa, 1299. Drumann 1, ©. 248.
1. Oumque Casanus in
quod soldanus contra ipsum intenderet
prellari, ad obsidionem olvitatis vel
castri noluft perdere tempus suum, sed
recto tramite ı. |. w.
2. in dominica letare (Mrz. 29)
Borehardus episcopus Lubioensis et
ejus canonfel cum oiribus ejusdem ci-
vitatis disceptantes pro qulbusdam pos-
seesionibus et agris et terminorum di-
stinetionibus, interdictum posuerant in
eivitate ; propter quod populus effrena-
tus ad iracundiam ooncitatus, malis
gratibus consulum, feria 6 post festam
pentecostes (Jun. 12) ouriam episcopi
in Coldenhove incendio devastavit, neo-
mon curlas canonicorum et quorandam
viearlorum In civitate penitus destruzit,
raptis rebus inibi inventis. Et facta
est inter amioos odiosa dissensio, du-
rans multis annis.
3. 1299 Nov. 17 zeigt Rönig Al⸗
brecht den Lübedern an, daß er zur Un ·
— Pe —
ſandte au fie abfertigen
werde, und Nov. 24 forbern bie Mark-
grafen Dtto und Hermann von Bran«
enburg im Auftrage bed Königs bie
Stabt auf, ihnen Gefanbte in biefer
Bingelegenbelt zu ſchicen LAb. U.B. 1,
Mr. 707, 694. Bellegung ber fehbe en.
beds mit Otto bem Gtrengen von Lüne-
ſtarb 1299 Juni 13. Seine Tochter hei ·
Schiwe ·
1300.
383
nicht langhe bar bevoren hadde nomen bes greven bochter van Reppin,
de was bochter des vorften van Ruheni.
408. In deme jare Erifti 1300 bo was grot aflat to Rome; dar
sben vele volles ?.
1.880. beten | fe bat Hunberfte jar annum jubyleum; bar vor ute allen Ian«
409. By der tiid hadde be paves Bonifacius en mene confilium
to Rome, unbe wifebe fic in fineme wede mit finer infulen als en paves
in katedra; bar na ghink He bi fiven unbe quam brabe weber in Meberen
werlit; mit ener cronen unbe in aller ftaltniffe al en keiſer, fatte he fit
io in solium; en ceptrum hadde he in ber hant, unbe fpraf:
gladii hie’, bat fpreit:
he were paves unbe Feifer®.
‘ecce duo
“feet twe ſwerde Bir’. he fpraf bar mebe, bat
do hadde koning Albert noch fine boben in
deme hove*, de befe vormetene daeth feghen, des ny paves vor eme bebe.
410. Des jares in beme pingften nam Toning Albertes fone des
1sToninghes fufter van Brancriten to Paris, bar grot hof waß®.
411. Dar bevoren to pafchen bo wart be proveſthe to Lubeke fand
Gherarde, greven Gherdes fone van Holften®; ve was do to Orlens
to ſchole. de red do to Paris, den hof bar to feende, mit anberen velen
papen van Qubele, be do bar to ſchole weren, alfo be wol wet, be bit
aerft befchref.
412. In ben tiiden bo habe be koning van Vrancriken fine boben
81.892. to bee | pavefe unbe let bidden umme vele fale, ber he alle wart en-
twidet, ane eme funberlife fale, be en wolde He eme nicht entwiden.
2 "odhter bodhter"
Eau, ot
1. Der Beriht iſt unverſtändlich
bie Hamburger Yandfehrift führt nur
irre. Salon V won Ronsegen war ber»
mäßlt mit Eufemla, Toter
lav I. Hanfereceffe ie 80: Nancii
regis et dueis Norwegie Stralissundis
ventent in brevi, ut duci Normegie ad-
ducant Allam principis Rujanorum. Eu ·
femias Bruder, Wijlav IV, war ver-
mäplt mit Agnes, ber Tochter Günther
un —— Bi een un 00
lat es von
‘ 38; Potthaft
3. Die Bulle Unam sanctam eccle-
siam, welche bie Theorie von ben beiden
ag! Ruf
term vor it, {ft 1302 Nov. 18
Fr tom erlafien. p 3, 2, ©. 165—
mann 2, ©. 5761; Bott
Peg ©. 2014.
10. *sollam! : *consilium’ 6.
Ihr ber
(1302 lan Fer Pc Albrecht eine
nene Gefanbtfi bie
FAR r. 2 —ES p 3, 2,
6. in —e (Mai 29) aus⸗
Alberti Romanorum regis veniens Pari-
sius duxit in uxorem sororem Phi-
Uppi Orassi, regis Francle, cum magna
sollempnitate. Das Datum bes Beila-
Ein, Rubolf ITT von Oeſterreich mit
ber ende Philipp IV, iR
an, 66 » Eohm Gerfarb II des
u
ee genannt 1301 Hug.
1 ers 60), fein B in
u. fpeeht, :
ten Boten
jer, Volrad von Krempe, 297
(ba. 1, — Bi un
Deiant allein m
(af. 1, Ar. an
384
III. Detmar-Ehronit von 11011395
bar na bornam be paves, bat be foning ene bar umme vorvolghebet;
- bes ftebeghebe he eme to webere ben Alberte, ber
Romere Toning 2.
413. Im deme jare orlogheben de marcgreven uppe ben van Ro»
ſtole, umme bat He nam heren Buzflam dochter unbe let des marcgre-
ven Albertes dochter, de eme lobet was. be marcgreven toghen ftark ins
ber Wende land 3; be van Roſtoke vruchteden unbe bingheben, er ben
be vianbe en naleven, unbe fanden be bingniffe mit waghenen in bat
Ber, vil na bat meften bel. do je dat ander bel ſcholden uthrichten«, do
fatte fic de menheit weder ben rath unbe breven ute ber ftat ratmanne,
de fe bar ane vorbachtenS. bo wart bat orloghe noch erghere. be bor⸗ 10
ghere binnen Roſtoke hadden under fic twibracht; be land weren ane
were. bo wart deme fulven junghen heren van Roſtoke raden, bat be
de ftab unbe fin land alle let up beme koning van Denemarken; bat
entfeng he weber van eme to Iene®. des worben be Wenbeichen heren
unbe be menen land bebrovet. be foning orloghebe | do vort mit finen 2-84“
3. de L., 6.
a a I kan
bat inig Potlipp I jeräumte Recht
von allen eriebigten Dignitäten
Präbenben bie Einkünfte ein Jahr
lang ® ich zu erheben, und ſchrieb Ahım
Dg.5 nemo tibi suadeat, quod
superlorem non habes et non subsis
summo hierarchae. Kopp 3, 2, ©. 152
—83 ; Botthaft 2, ©. 2008.
2. Tamen (f. ©. 379 Anm. 5)
potenter regnum optinuft, donee non
dndum postea, cum papa et rex Francie
discordias moverent, tunc papa timens
fecit reconsiliationem cum rege Roma-
norom. Die päpfliche Anerkennung
Albrechts erfolgte 1303 Apr. 30: |. Kopp
3,1, ©. 31923; 3, 2, ©, 12731.
3. propter auxilium ab eo (Erioo)
habendum contra marchiones Bran-
denbnrgenses, qni eum angariabant
magnis gwerris, ideo quod in uxo-
rem duxerat filiam Buxslai Slavorum
principis, repudiata filia Alberti mar-
—8 — aa — Promise. Dar,
aret! recht III von Bran-
See, BWittiwe Brimiflans von Polen
78 Anm. 1), helrathet 1302 %
8: III von Sac —S— (ao
Be eher
u tat largaretha,
‚ochter Bogiflan IV von Femme.
Weigel .
1299 Rov. 26 verpflichtete
Roſtock, den Markgrafen Otto And
mann von Brandenburg, Hi
von Stettin unb ben en Kies
von Werle und Helı
burg 5000 Mark Bittere ur 28
* len (Mel. U. B. 4, Nr. 25
je. Mr. 2598). 1301 Jul. 22 Briebe zu
war zwiſchen König anb
klaus von Werle (daf. 5, 2748);
1 beflätigt Nikolaus benfelben und
seh, ber Stabt ihren Brief super
jam summs pecunle ratione talle
Bobie promisse zurüdzugeben (baf. 5,
Nr. 2); arg, 1 erläßt and Bart
ia die exactio, Ko
ak dieltur, bie em
vepisen Jebe, du onn Fetkrien
ante Räzstok essemus (baf. 5, Rr. 2749).
5. Sonft unbelannt.
6. Eodem anno Nicholaus domi-
nus de Rotstocke ex instinetu quo-
rondam vasallorum suorum resignavit
‚Erico regl Danorum olvitatem Rotstocke
et totam terram suam, " a sa ot
homo regis. u ündn!
mn
inemart von
Mel. U.8.4, Nr. 2644; Be
bigung ſ. baf. 4, Nr. 2643.
1301.
385
omen, ben marcgreven, langhe tlib, unbe was bar na ſeldene in deme
lande ane orloghe, de wile vat he fenebe!.
414. Des jares ftarf in Norweghen ber Ruyaner here, de werde
vorfte Wenzilawe, be gherne orloghe plach vorevenen, wor he mochte.
sfin fone Wenzflame ve land befat2. be hadde bar weſen vore an pele-
grimage to ber Righe, dar men plach bi ben tiiden baren umme aflat;
bar ſtak ene en copman im ber Terten, deme he quatlifen antwworbe, bo
Be ene manebe umme fine vechten ſchult to gheldene; van beme ſtele
blef lam be vorfte al fine vage.
415, By ben tyden was fin brober Jermarus bifcop to Kampn®.
+ Im beme jare Eriftt 1301, alſo Kaſan vornam, ber Tatheren Sayıton
keiſer, bat Mellotnafar, ve foldan van Babilonien, was in Sirien
binnen ber ftab Haynan, do toch he ut mit aller kraft, be ſtad to bele⸗
ghende. alfo he fit nalede ber ftab up ene dachreyſe nat, bes mas en
u ut fime rade, be het Kaycaf5, en Sarracen unbe en vorreber bes keyſers,
be em bob hemeliken, deme folvane, bat Kaſan, ver Tatheren keifer,
were komen, en to krenkende; he vet em bar to, bat he enbelifen queme
be folban beffe bobefcap Horde, do quam he mit aller kraft em enjeghen.
de feifer Kaſan hodde fit Kir nicht vore; he lach bar in ben wiſchen
dorch voderinghe ber perbe; fin voll was möbe, fine perbe weren vor⸗
eben. jodoch 30 he vornam be tofümft des ſoldanes in eneme mitwelen
dor winachten®, he vorguf fit mit al ben finen, unbe fchidlebe fine
fpiffe?.
be trab alfo en lowe to vote; alſo deden al be anderen; be
3 ſchickede be perbe al umme bat her als ene muͤren; alſo pleghen de Ta-
theren to vechtenbe. fe fehoten an de Sarracenen ere viande zo grefeli-
ten, bat fe al to ber erben vilfen, bot ever ghewundet bet an ben bot.
beffe ſtrid warbe van ben morghen bet to vefpertiib baghes®.
fe jaghe ·
ben ere viande zo greſelilen vort bet an ben avent®, unde ſloghen al
1. Proptorea multiplioate sunt mala
in terra Slavorum, qnia principes ode-
runt regem Intrasse dietam terram.
2. Wizlav III von Rügen errichtet
fein Zeflament 1302 De. 27 Ay Asloe
— und flirht Ihm
folgt fein Sohn Wizlav iv.
3. Jaromar, Sopn Wizlav IN, Bi-
83 von Kammin, urkunbet zuletzt 1293
a Fe unb war verftorben 1294
wi — tramite celeriter venit ad
Stäbteßgronifen. XIX.
locum, ublerat soldanus, et se posult
ex aäversa parte per unam dietam in
quibusdam pratis, in quibns erat abun-
dantia pabulorum.
5. Calphack. -
6. Actum hoo anno Domini 1300
die Mercurli ante festum nativitatis
Domin! (Dg. 20).
7. fecit edietum, ut omnes sul
equitarent per acies ordinati.
8. ab ortu solls usque ad nonam.
9. usquo ad noctis caliginem.
25
21. ca. jeghen en | mit aller macht, er he wurbe beleghet binnen ber ftab. do .
386 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
Hayden dat ze aflanghen mochten, bat velt lach zo vul ber Sarracenen böt, bat
de Zatheren kume konden enen wech hebben bar doͤr; nicht vele quemen
„ber Sarracenen levendich van benne, ane be ſoldan mit cleynen vote.
aldus wurden ghevrowet de Tatheren mit den criften unde be Sarracenen
42. bebrovet. | be feifer Kaſan be fette ben Foning van Armenien unde enen Di. se.
ZTatheren, de het Melay, to hovetlude over 40 bufent volles, unbe
bot, fe ſcholden mit den 40 bufent Tuben volghen deme folban bet in
Egipten!, bat noch wol 12 dachreyſe was van bennen; fe ſcholden ene
vanghen ober bot lan. bes jagheben fe na deme foldan unde vorſchuͤch ⸗
terben al fin volk; en bel quam to Tripolis, unde wurben bot ghe- 10
flaghen van ben criftenen, de bar woneben in ben berghe Liban?; en
bel wurden flaggen in ber vlucht; be folban untquam binnen Babilo-
nie, une bar Feed} he heghe.
416. Im deme fulven jare ftarf bifcop Conrad van Verben, bes
bertoghen fone van Brunswic®. na eme ward bifcop Frederic ve Man 15
enbrachtfifen foren‘. Wan he het unde fin flechte; he was oc an beme
fine en vil lang grot man.
417. Im deme jare ſande hertoghe Otte van Lüneborch wol dre ⸗
4.1. hindert man mit groten toffen, be roveden unbe branben vor ber ftab
101 5 Lubeke fomelite dorp 5; ben jaghede be voghet na van ber ftab mit en 20
bel borgharen to perben unbe to vote. bo bes hertoghen manne quemen
Bi Stubbenborpe®, do wart en to welten, bat be Crowelsbrughe? was 2.54.
14. ea" fehlt 2.
1. usque ad desertum Egypti. Yun. 6 veripricht König Albrecht I LA»
2. magna quantitas porrexit per ed jeine Berwenbung super tribulatio-
viam Tripalis, qui perchristianos hab-_ nibus et pressuris, quibus illustris Otto
tantes in monte Libani fuerunt inter- dux de Brunswik vos perturbat et afflcit
fecti crudeliter. baf. 2, Rr.141) ; Juni 24 übernehmen
3. Konrad, Sohn Ditoß des Kin- Zohan II und dreht I von Sachſen
des von län igeelneburg , 2 Bi- und Graf Gerharb II von Holſtein bie
—* von Berben, 12691300 Sept. Sftemoagtel der Gtabt —* Sehre
—3 von Sohenfenr i 1300 (af. 2, Nr. 105, vgl. Nr. 162, 176;
—131 146, 177).
5. Ötto dux de Luneboroh ex in- 6. Propter quod advocatus civita-
stinotu episcopi et canonicorum Lubi- tis, cognominatus Gallus cum pancis
consium — misit megnum exercitum satellitibus et burgensibns in equis,
sue militie melloris ante civitatem sed pluribus peditibus quasi Inermibus,
Lubicensem —, qui in sequenti die velociter Insecutus, irruit in hostes
beati Petri ad vincula (Aug. 2) ac- bene — prope villam Stabben-
cepit magnam predam in vaceis et ju- dorpe. Zum Vogt Gallus ober Same !
mentis. Otto ber Strenge übernimmt Fa in — für Lub. Gef. 1,
1302 — 26 bei feiner Sühne mit Lü«
beck bie Bermittelung zwiſchen ber Stabt 7. Krauelsbrüde, nur bier genaunt,
und Biſchof und Kapitel, quos ad tem- beim untergegangenen Dorfe Kranel,
pus in defensionem nostre tuitionis re- Über bie Heilsau ober über & Frave.
cepimus Lib u ©. 2, Nr. 154). 1301 Schröder und viernahti 2,
1301. 387
toworpen, bar fe over fcholben. dar worpen fe umme, bo fe nicht ane
tif kunden komen uter dwenghe, unbe ſtridden mit ben‘, be erft weren
jaghet uter ftab. bar wart de voghet van ber ftab, Hane gheheten, in
deme erſten ridene flaghen unbe mit em manich man; in deme volghenbe
sal entelen be wötghenghere, der worden ſlaghen wol Hunbert!. fe nemen
aver ſchaden weber, funverlifen an groten perben, ber en bel quemen
in be ftab al unvorbervet 2.
418. Des jares quam be koning unbe foninghinne van Vrancri⸗
ten in Vlanderen to Brughe, dar worden fe untfanghen mit groteme
io dramme. be van Brughe unde bat land alle faten fit under ven koning
unbe huldeden eme®. do be foning hadde worven bat fin unde was weder
togben to Vrancrifen, bat mene volf van ammeten fic grammebe, umme
bat fe hadden mit clebinghe unde mit anberen binghen grote koſte breven
unbe de koning em nicht hadde gheven to helpe. bo wanden fe, bat de
1s riten portere bat babben van beme koninghe untfanghen, bat fe hebben-
ſcholden. bes wart binnen Brughe grot twidracht. dat mene vol! ma-
1.x5«. ke de under fit enen hovetman van ben weveren, be het Peter de Koning,
en fwart, Tort minfche van live; he was doch en man vil befprafe unbe
wis in rabet. do be koning vornam, dat to Brughe bat mene volk
AL.
1301.
1. Et in primo congressu prelii ad-
vocatus Interfectus est, et cumeo podi-
tes fere centum.
2. Quidam de eivibns ante hostem
in quodam prato se continuerunt, qui
hostibus magnum Intalerunt perloulum,
interfectis et acceptis eorundem dex-
warlis etequis, quosad eivitstemduxe-
runt,
3. Eodem anno Philippus rex Fran-
coram cum regina venit Bruogis in Flan-
driem, ad disponendum de Flandrie
terra pro sue voluntatis libito. Quem
Flamingi cum maxima reverentia et
sollempnitate receperant, inclinati ma-
gis ad ipsum regem, quam ad heredita-
rios suos dominos, comites Flandrie u.
ſ. w. Bhilipp tommt 1301 Ende Mat
nad Flandern, über Douai, Lille nach
Gent, von bort über Arbenburg, Dam-
me nad) Brügge; von hier kehrt er über
BWinendale und Brügge zuräd. Ann.
Gandenses 1301; |. —E 1,©.
201 Aum. *.
4. Cum autem diotus rex Francie
reverteretur in Franelam, populus in
Brucgis, motus furore contra potentio-
res ejusdem ville, quendam textorem
Petrum dietum Koninch, hominem sta-
“taro brevis et despecti corporis, magni
tamen consilii, capitaneum inter se
statuerunt. Unde multe seditiones orte
sunt, et duraverunt postea per multos
annos. Nam dictus populus, dolens de
sumptibus suls magnis, factis in bono-
rifica recoptione regis, imputaverunt
scabinis et potentioribus suls hoc, quod.
rox sibi nullum fecit subsidium, dicen-
tes, ipsos scabinos hoc inpedivisse.
Nad den. Ann. Gandenses hatte ber
König in Gent auf Bitten der Bürger
bie ccife aufgehoben, während in
Brügge von ben Schöffen verboten wor ·
ben war, dem König gegenüber eine
ſolghe Bitte auszufprehen. In Folge
beffen- war ber König fiumm empfangen
worben, und ale nos feiner Abreife bie
scabini et majores bie bem König ge-
machten Geſchenle und bie von ihnen
jelöft getragenen Feftgemänber ans ber
Accife begaplt haben wollten, während
die Bürger ben von ihnen gemachten
Aufwand felbft tragen follten,- kam es
zu Unruhen. Der Weber Bieter bie Ko-
nine mit etwa 25 Anbern wurde in ben
Stein gelegt, aber vom Wolf befreit.
25*
.-
388
III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
be ghene bot floch unbe vorbref, de eme truwe weren, he fanbe bar ben
greven van Senpole, bat is be fancto Paulo; be quam bar im funte
Laurencius avenbe! mit vele volfe® unbe beghebinghebe, bat de plan-
ten umme be ftat worben bale brofen unbe be graven wurden todam⸗
met; bat wart en na kortliken vil let. to leſten, bo je nicht wolben levens
" ane fif, do fande be koning fere vele volles wapent in be ftat fe to be
dwinghende?. bo fe bat ſeghen, ere boben fe fanven in bat lant; dan⸗
nen quam en in ber nacht volles fo vele, bat fe im ber bagheringhe be
ghunden ſoken des koninghes lude, unbe floghen fe alle bot, ane were.
bat was an eneme vrydaghe, ben fe feber mer beten bem guten vrydach ®. 10
+ In veme jare Ehrifti 13024 na winachtens do nam Caſan to
fi ven koning van Armenien unbe al fin manfcap unde delede file ben
rof, ben fe haben nomen deme folban van Babilonien. He behelt | bar 21.8
van nicht mer den enen ſak mit breven; bat was in ghefchreven, wat
+ bes ſoldanes anal were in den rike; bar weren of regiftra ſines volkes ıs
unbe tinfes in ben lande. beffe breve behelt be keiſer allenen ; al ven an«
8. "degbedinghede‘ : "deghedinghen' R.; *beghedinghebe' 6.
1. Ang. 9.
2. Yalıs von Chatillon ober von
Saint Paul war 1300 von Konig Phi⸗
lipp zum General · Gouverneur von Blan«
bern beftellt worden. Er zog, herbeige-
rufen durch Ritter Johann von ae
Sk bie —8 um ——
freiung fangenen zu ahnden,
—— ge heran; die Gemeinde aber
Oi ae bavon, on, Beil zu ben Waſ ·
fen unb erlangte circa medium Julit
quadam feria quinta (Juli 13 ober 20)
den Sieg über bie majores ; Johann von
Shiftelles flüchtete und Jalob von um Eh
u on wagte nicht die Stabt
Er fammelte Serhärtung ne — rn
rüd; ein Ber; Ich fnete ihm —
und ſchigte Pi ie Koninc und An«
dere in Berl ung, Jalob von &ha-
tillon und fein Bruder von St. Paul
en in bie Stabt, zerftörten bie Ber
lung amb erllärten bie Privilegien
— verwirkt. ‚Hierauf Balept
ars Datum Ai
3 Barntönig 1, ©. sa.
3. Während bie Stabt unb ber Ger
neral- Gouverneur am Königlichen Hofe
wegen ber Privilegien proceffirten, —
ieter die Konine auf dem Math be
hhne und bes Enfels bes gefangenen
Grafen von Flonbern circa medium hie=
mis nad) Bri igae ur, und als bie Ge⸗
fanbten ber Stadt incipiente vere un ·
verrichteter Sache vom Hof aurhigetehrt
waren, befahl ex bie Einftellung
Sarbeiten.
ömenbig zu me
Fi aim sad en on a
jeter mußte fliehen und bie habt ging
einen neuen Bertrag mit Jalob von
» Station ein ein, bem anfotge derſelbe nur
t 300 Reitern einziehen follte. Mai
17 aber hielt Jalob nadbem am Tage
vorher 5000 Männer, welche bie Un:
terfuhung fürdhteten, die Stabt verlaſ ·
fen hatten, mit 1700 Reitern feinen Ein»
zug; bie Bril F riefen bie Entwiche
nen zurüd unD fielen freitag ben 18.
Mai circa ortum solls mit ben Rofunge-
worten: Seilt en vrienb! über biefyran-
zoſen her, von benen 1500 erfchlagen,
100 gefangen wurden; Jakob von
tillon aber entlam. Ann. Gand.;
er 8 ihn op 9a
Hihon ohne Jahr.
5. gulch jag Deimars; fiche ©. 386
1302.
beren fchat delede he al ummet.
389
theren, ny wanfcapener vorfte were2, ben be Caſan, unde nochtan ny
here wifer, bebberber, milder, truwer unbe mobigher were, ben he
were, to ſtride unbe to allen guben dinghen. bo Be bat grote ghut hadde
sal umme böfet, bo Tunbeghebe he ben volle, bat be wolde then vor
Damaften, bat do was des folbanes; ze fcholben al rebe weien. bo
weren fe willich to finen bobe unbe toghen al mit eme, ane Melay; be
bfef mit 20 duſend to Gazare, dem foldan to toende®, als em hadde
de keiſer bevolen. alfo be van Damaflen vornemen, bat Caſan mit
10 groten volle was komende be ftat to winnenbe, unbe feghen nen weber«
ftant,
bo fenben fe em enjheghen be erlifeften van ber ftab mit ben
flotelen unbe beben umme ghenabe; ze wolben gherne eme huldeghen
nad fime willen. oc beben fe, bat he bewarebe, bat fin volk nene
s1.850.{chanbe beghinghe obber umtücht odder | walt, ze wolden gherne eme
ıshulbeghen nach finen willen, unbe fhiefen en wat ze wolben *.
bit an⸗
namebe ber Tatheren keiſer unbe lovede en velicheit unbe truwe; be
fende mit ven boben fine manne, de alle ding ſcholden ſchicken tonoren,
in fpife, in tucht unbe in vrede. he quam fulven mit groten volle na,
unde wart untfanggen in groter ere unbe vroube, unbe regnerbe in ber
a ftab in groten eren 5.
+ Dar na, alfo de keifer Eafan fat in groten vrede to Damaſten,
bo" quemen boben unbe funbegheben em, bat Caybo,
mit groten volfe in Perſen unbe vorherde bat rile.
fin om®, were
bo bit Eafan horde,
be fchiefebe in den lande alle ding; he bevol Eathelofa bat land to vor⸗
a ftande. in allen fteven ſettede he hovetlude, ben be lobede; Damaften
bevůl he eme ſchalle, ve het Capcap, be was en vorreber?, deme be
lovede aller trüwe. beme koninghe van Armenien feghebe He fin hemot®,
unbe bevol em unbe anderen criften grot land. he bevol oc Eathelofen,
bat he de criften fcholbe vorgeghen unbe gheven en weder ere land unbe
77. fin pemet' : ‘Anen demort’ 6.
1. in sus sorte non retinuft, nist
ensem unum et quoddam marsupfum,
in quo erant scripture terre Egypti et
innumerus exercitus soldani et simi-
lin,
2. vix potulsset statue minoris alt-
— neque turporlaaypocku,
expoctantes advontum vel
——
4. Ausführung von: suos ad Casa-
num nunelos transmiserunt, qui dede-
runt sibi multa dona, et ei claves etlam
obtulerunt, ab eo misericordiam implo-
rantes.
5. equitavit ad auvium Damasci,
in cuJus littore tentorla sna fixit.
6. de quodam suo consanguineo,
nomine Bayio. ——
T. ik tori superius no-
— An. 5.
8. suum sibi reseravit recessum.
men ſprak in ben baghen bar in Ta⸗ Hayıyon
#.
390 1II. Detmar-Ehromit don 1101—1395.
Suyıben ſtede, bat anber Tube hadden unverbrofen. hir mebe toch he uteme lande
to Mefopotamien jeghen | fine vianbe. Hei bfef dar langhe wile unbe 21.55
dede groten vrome.
419. In deme ſulven jare do quam be koning van Vrancriken in
Blanderen mit groter macht to Cortrile. bar quemen de Blaminghes
weder eme to ſtride unbe floghen em af twe bel ſines heres; mit deme
dritten bele quam he wech. bar bleven bot wele duſent volles, de grote«
ften vorften unde heren unbe be beten ribberfcap van al beme rile?.
des ftribes wurden de Blaminghe fo fere fterket, bat fe clene feber ven
toning vruchteben. bar na wurben los be greben van Vlanderen, ben be ıo
koning laughe hadde holden vanghen ®.
420. Des jares ſtarf de edele vrowe Ingheborch, der hertoghen
moder van Saſſen, Albertes, Johannis unde Erikest. bo nam oc
de ſulve hertoghe Albert des marcgreven Albertes dochter, Margareten,
be erſte lovbet was deme junkheren van Roſtoks, unbe ſeder nam den 18
hertoghen Boligflawen ® van Kalys, de koning wart ber Polene unbe
feber bobet wart bor eren willen, fo men ſeghede. oc is bat witlif, fint
dat fe quam to hertoghen Alberte van Louenborch, bat be lant fic nicht
en beterben?. | de van Metelenborch hadde ere fufter, dar mebe.eme si.
1. Zufag Detmars.
2. Item conflictus immensus falt in
Cortraco ubi Flamingi, precipue illi de
Brogis, eirenmquague hostibus con-
elusi, prelium sunt aggressi et potiti
ineredibili victorla ex Altissimo prove-
niente. In quo prelio perierunt Gode-
fridus frater ducis Brabantle, prepotens
comes Arraoensis, comes sancti Pauli,
cum infinitis principlbus, magnatibus
et nobilibus altis. De Flamingis autem
Paucissimi perierunt. Schlacht bei Cour ·
trai, la bataille des esp6rons, 1302 Jul.
11. Barntönig 1, ©. 206—7. Dal.
Ann. Gand. : Comes vero sancti Pauli,
qui tertiam regebat aclem pro onstodia
de retro deputatam, videns duos fratren
‚suos uterinos cum duabus aciebus suc-
oumbere et esse in perlculo mortis, eis
auzilium et succursum non prebuit,
ui | Supisine füglens campum reli-
V Die Belagerung Tournais durch
die Släminger 1303 führte & einem
an mit — ber Guido für
jelben bie Freiheit gab,
feine Söhne aber — und Wilhelni
in der gefangen haft belieh. Er kam
gegen Ende Oktobers nach Flandern,
tehrte bei Ablauf bes Stillſtandes 1304
Mai IE Eomptegne zuräd unb ſtarb
” ’Eodem anno oblit reverenda do-
mina Ingeburgis, mater Alberti, Johan-
nis et Erici, ducum Saxonie, Alla regis
Sweorum. Ingeborg, Wittwe Johann I
1.8. 368 Anm. 3), war bie Enkelin Bir-
ger Jarls und bie Tochter Herzog Eriche
von Smaland, bes Brubers ber ver Rönige
Balbemar und Magnus Laduläs. Kobbe
x: — Nach — — ri
Ei tei au Hamburg flarl
Sun. hen re Söhne warn Vohann u,
Albrecht III und Erich
5. Ipse etiam lern dux, ejus-
dem domine Ingeburgis Alius, duxit In
uxorem dominam Margaretam, reliotam
regis de Kalys, fillam scilicet Albarti
marchionis de Brandenborch, que, ut
premittitur, desponsata erat Nicholao
puero nobili de Rotstoke, et qui ea re-
pudiata fliam Buzelai principis Slavo-
ram per instinctum quorundam vasal-
loram suorum duxit in uxorem. ©.
6. Ierthum Detmars
1303.
391
wart bat land to Stargharben; bat was en ghodelik bedderve vrowe,
ber manich wart ghebeteret!.
421. By der tiid ftarf de here van Ghodebuz, her Johan, bes
lant ve van Mekelenborch behelt?.
422. Des fulven jares let Birgher van Sweden, be koning, finen Ab
fone cronen, Magnufe, de na eme ſcholde Toning fin®. to deme hove
was koning Erik van Denemarken mit vele anderen heren.
+ In deme jare Erifti 1303 do was be bofe vorreder Eapcap, Fayikon
deme der Tatheren keifer Caſan hadde bevolen Damaſcum; de fende an
io den foldan van Babilonien unde bot em zo: weret em to danke, he
wolde em Damafcum to ber hant ſchicken. bit nam de folban to willen
unbe bot em zo weber: kunde he Damafcum unbe bat land, bat Eafan
ghewůnnen hadde, weder befreftigen, he wolbe ene mafen fine baghe
to enen heren over Damafcum unbe bat fulve land; bar bovene wolde
ıshe eme gheven groten fcat unbe fine fufter to wive unbe vorderen ene
in alfen faten, wor he mochte. des wart de bofe Eapcap vro; he fenbe
aı.seo. van fif al, de | ghünftich weren deme keiſer, in verne land; he vorlet
ſik dar to, bat van groter hette ber tiib Funde de keiſer nicht jeghen em
von. bar mebe fette be fit jeghen finen rechten heren Kaſan, unde be
a diwant de ftat Damafenm unbe al de land bar ummelank, unbe malede
fe underbanich beme foldan unbe fil fulven. bo bit wart deme keiſer Ca⸗
fan to wetende van finen mannen,
be bo toghen ute beme lande van
Sirien*, bo was it em let; mer in deme fomer kunde he fit nicht wre⸗
ten bor heite willen bes landes. mer alfo be winter anftund, bo enbot
2 be Katelofa, dat he neme 30 duſent Tatheren unde toghe dor Antiochien,
unbe neme mit fit den koning van Armenien mit al finen volle to
1. Ueber Beatrig, bie Schwefter ber
Margaretha, ſ. oben ©. 373 Anm. 4.
2. Yohann II von Melienburg - Ga»
debujch farb fchon 1299 Dit. 14; Dell.
U. 8. 4, Nr. 2577.
3. Idem eodem anno Birgerus rex
Sueorum Magnum filium suum post se
rogem constituit et eum fech coronari
cum magna sollempnitate. Fant 1, ©.
27, 1302: rex Birgerus coronatus ost
Sudhercopie prima dominica Adventus
(De. 2), et dominus Waldemarus fra-
ter suus junior miles et dux Finlandie
factus est. Daf. 1, ©. 87: Coronatus
est ex Birgerus Sudhercopie et regina
Margareta, et dominus Waldemarus
dux, Auus regis, factus est miles, Ue-
ber Birgers Bermählung ſ. S. 328 Anm.
3. Die Geburt feines Sohnes bei Kant
1, ©. 55, 1300: Natus est Magnus
Birgeri regis Swecie Alllus.
4. Rad Haythons Saählung befiehlt
Rafan 1301, als er auf bem Wege nach
Mefopotamien an ben Euphrat gelangt
ift, Cotulofa folle Molay mit 20,000
Tartaren in Syrien laffen und mit dem
Bene gez zu ‚m ommmen. en)
jeht auf Anrathen [8 gegen Jeru-
— A Bid im Si Sm Kom
mer erfolgt rath Kapıhils. Molay
fürchtet, ia nicht Halten zu Binnen und
sicht nach Mefopotamien zu Kafan.
392 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
Saython hulpe. vortmer bob he in Cypren beme Toninghe!, bat he volghebe mit
allen criften vor Damafcum unde ſchickeden be wegge fo lange, bat he
fulven naqueme mit vulkomener macht fines volles, wente be wolde
brabe volghen. al deſſe bing ſcheghen nach ven babe des keiſers Kaſan.
alfo fe weren al beſammelt nicht verne van Damafcum, zo komen bess
büvel8 boben unbe Tunbegheben 2, bat keiſer Eafan leghe an veme | leften zı. se-.
fines levendes, unbe bar en were nen hopene to, bat he mochte bat
fevent beholben. bes wart al man bebrovet unbe tobelben fil weber
untwe, unbe en jewelif toch weber an fin land. alfo wart van beme
orloghe in deme jare nicht.
423. In deme fulven jare do vordreven de greben van Holften
io
erer manen ut ereme lande en bel; be deden fit to hertoghen Alberte
van Saſſen; unde wart en grot orloghe. be hertoghe beſammelde ˖ ſic to
den leſten mit den vordrevenen mannen unde toghen in dat land to Hol⸗
ſten mit achte hundert groten roſſen. de leghen uppe der Schoresheide 15
wol in ben viften dach; bat land fe roveden unde branden unde vordin ⸗
gheben*. do fe weder toghen over de Travene, bo hadden be greven ere
fammelingge, unde toghen na uppe den vort to Locvelde; bar quemen
fe en bel toſamende unbe ſloghen fic fere. bar legherden fic dat ene her
up ene fiven ber Travene, uppe be anderen fien bat ander 5. bar que- 20
‚men bo be ratmanne to van Lubeke unde brachtent an ene bult, unbe
beghebinghen wol dre daghe tufichen em, unbe maleden bar ene gude
eveninghe tuffchen en ®.
424. | Des jares brachte greve Dtte van Ravenberghe fine bochter zı.aee.
to Lubele; de ghaf he bor gubes willen des Toninghes marfcalfe van 2s
. bob de’ bode ©., "c fehlt; bot he’ 6.
Fisen mannen manch”
14. "vorbrevenen mannen” torrigirt aub : "ars
1. Casanıs— precapit, quod quan-
do (Cotulossa) ad partes Antiochie per-
--"-3t, regem Armenle convocaret et
christlanos partlum Orlentis ot
‚ et adjungeret eos sibi.
&0ce rumor venit.
Hoc aceidit anno — 1301.
Item comites Holtzatie quosdam
s suos de Boowolde cam multis
sonsanguineis ot amiels de terra
erant. Quos Albertus dux Baxo-
Negit, et congregato cum elsdem
» exereita, scllicot 800 dextrario-
Holtzatlam intravit, cam Incen-
rapinis et exactionibus devastans.
ıtquam in ea moratus fulsset fere
5 diebus.
5. dux intelligens, comites Holtza-
tie exercitum oongregasse, terram exi-
vit cum populo suo, deponens se prope
villam Locwisch, super vadum trans-
euntem Travenam, et oomites cum suis
insecati se deposuerunt ex adverso; et
sic jacefites singularibus litibus vires
suas homines utriusque partie adinvi-
com sepius sunt experti. Lodfelb, an
ber Kan, ſudoſtlich von Reinfelb.
. Tandem oonsules Lubicenses se
Intendonenen suis placitis, fecerunt
compositionem amicabilem inter cos,
antequam de predicto loco suos exerci-
tus moverent.
21.87.. warde fprofen,, wo be to ener tiid | fpraf:
1303. 393
Sweben; be untfenghen bar greve Jacob van Hallande unde andere
vibbere van Schweden. bat fo ebelen juncurowe beme marjcalte bor
gubes willen gheven wart, vil manegheme bes wunberbe.
425. In der ſulven tiid ſande be foning van Vrancriken enen
s finen vibbere, wol gheleret an beiben rechte, geiſtlik unbe werltlik, Wil-
helmum de Longoreto; de wart hemelifen vorderet van ben van ber
Eolumpne, bat he quam mit volfe wapent to Anagine, bar be paves
was uppe fineme palafe?. den grepen fe, unbe floghen ene fo fere, bat
ſe ene vor bot leten lighen?. bar na, bo be paves weder quam to finne,
sonicht lange borfte He dar bliven; mer fo crank als he was, wart he
voret toRome, unbe ftarf bar in deme 35 daghe na ber vangniffe, do he
ferigget wart; bat was 5 idus Octobris. to Nome in funte Peteres Ter-
ten he begraven wart in en graf, bat he fulven koſtliken fic hadde Inten
beret*. na eme was be ftol Tebich teyn daghe. van befieme Bonifacio
m ‘Si noster precessor Ce-
lestinus fecit miracula, nos faciemus mirabilia’ ; bat Hebbe he dan,
weret na fineme wille gan®. maug ben prophecien ber pavefe fpreft en:
“Intrabit ut vulpes, regnabit ut leo, morietur ut canis’; bit
fprat men warlifen , dat worbe an eme voronliet®.
2» 426. Dar na warbe Toren paves Benebictus X, en Lumbard; be
wart in funte Symonis unde Iuben avende cronet unde fat achte manebe
unbe feventepn daghe. he Het vore brober Nicolaus, des orben ber pres
befere meſter; feber wart he carbinal Oſtienſis, bar na paves7.
21. Somonis unde': ot-Beidhen.
1. Eodem anno Otto comes de Ra-
vensberche dedit marscaleo Swecie fillam
suam in uxorem, quam Jaoobus comes
Hallandie —** in Lubeke et in Swe-
‚honorifice mare transduzit.
1303 Jul. 23 find — Jalob von Sa
land unb Graf Otto von Raveneberg
Kübel Zeugen in einer Urkunde
33 a ron Mellenburg; Lüb. U.
gi
m Per Prancie per quendam Wil-
helmum de Longoreto milltem, valde
litteratum virum in utrogue jure, c00-
perantibus ad hoo cardinalibus de Co-
lumpna, captivarl proditioso fecit pa-
pam Bonffscium in Agnanla, scilicet
urbe, in qua natus fait, exeuntem tu-
tum et nullum malam suspicantem.
3. Hi autem, qui ipsum ceperant,
Jacontem In terra in modum orucis pro-
stratum in suis indumentis pontificali-
bus et crucem, in qua erat Hgnum do-
minieum, pectori sul affixam, dedu-
cere eum commode non poterant, sed
verberibus sibi imposititis semivivum
rellquerunt.
4. Et propter heo verbera in brevi
postea fult mortuns, et in Roma in pul-
ra tumba, quam antea in ecclesia beati
Petri sibi parari fecit, honeste sepul-
‚sus. Bon Ritter Wilhelm von N rt
unk Jakob Eolonna 1303 Sept.
Anagni überfallen unb bis Sept. 9 in
De ey — Boniſacius VI
Srumann ©. 128 —
102; ann. 3 ©. 18486.
6. — 1. S. 19 Anm. 76.
T. post Bonifaclum VII sedit papa
Benedictus vix per unum annum. Iste
AL.
&
394 IH. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
Hayıton + In deme jare Criſti 13041 bo befammelve uppe nye keiſer Caſan
al fin volk mit deme koninghe van Armenien unde kam mit veme her bet
to ber vlůt Eufraten 2; zo grot was bat her, bat in be lenghe Bi deme
watere rekede fit ut van beme flote Machabe bet to Labire, bat weren
dre Walfche miles. do be Sarracenen bat vornemen, bat fe nen weber- s
ſtand kunden vom beme volle, bo brachten ze all er gub unbe quek in be
murden fteve, unbe vorbranden er eghene land to grunde zo degher, bat
der Tatheren perbe mochten nyn voder vinden. beffe fwinbicheit vor⸗
nam be feifer Eafan, unbe wolde ben winter bar over leghen hebben biz. sr.
der vlůt Eufrates, unbe in beme Meet, went be voberinghe were
upgheſproten, 30 wolbe he Sirien, Damafcum unbe bat Hilghe land al
weber hebben ghewuůnnen mit hulpe ber criften. mer leider be büvel hin⸗
derde bat, dat bar nicht van wart, alfo bat vore bide i8 ghehinbert. ıs
dat ſchach fo, dat deme feifer quemen boden, He fcholbe enbelilen weber-
teren an fin lanb, bar wer in ghekomen Caybo, fin viant, unbe vor-
herde al fin lant. bes wederlerde de keiſer mit fime volle, unde be reyſe
weder toghingh.
By ber ſulven tiid bo ſtarf be koning Wenſlaus van Beemen to 20
Praghe; an ſiner ſtede wart koning Wenſlaus ſin ſone, unde wart vor⸗
mordet in deme jare b.
427. In deme fulven jare do wart de koning van Denemarken
loſet ute deme banne unbe fin brober Criſtofor, unde de fang quam we-
ber, be langhe leghert was over al bat rile®. 2*
428. Do hadde de paves bifcop Johanne Grant mafet to der Righe
bifcop, na bifcop Johanne, de in beme hove do ftorven was, be bes
greven Helmolves brober was van Swerin; unde be paves fatte Yfar-
num, be vore was legat tho Lunden, in des anderen ftebe to bifcope. 21.87«.
fe beide dachten bar nicht to blivenbe; des fo fammelven fe groten {hat
ute ben twen ftichten, bar mebe fe jeder worven ander biffcopbome ?.
fult frater ordinis predicatoram, et
obilt in Perusio. Beueditt XI, vorher
Karbinalbifhof Nikolaus von Dftia,
wurbe 1303 Oft. 22 ermählt und Dit.
herbae Inciperent pullulare.
5. Wenzel II von Böhmen ſtirbt
1305 Jun. 21 ; Wenzel II wirb ermor-
det 1306 Aug. 4. Caro 2, ©. 20, 30.
27 gehtönt. Ropp 3, 2 ©. 189.
1. Haython zu 1303.
2. porvenit usque ad fumen Eufra-
ten—. Tune— misit pro rege Armenie.
3. quod exercitus Casani per tres
dietas extendebatur in longum , a quo-
dam videlicet castro Caccabe usgue ad
aliud castrum nominatum Labire, que
quldom castra erant Sarracenorum.
4. veris tompore veniente, dum
6. Item eodem anno rex Danorum
ab excommunlcationis sententia suoto-
ritate pape absolvitar et totum regnum
ejus ab interdicto in eo posito propter
captivationem Lundensia archiepiscopi.
©. ©. 380 Anm. 3.
7. Johann von Schwerin, Sohn
Sun li un und Bruder Beim u,
rbifchof zu Riga 1294, rben zu
Rom 1300; — in Pr Jahıb.
1304. 395
429. Des jares ftarf Agnes, greven Gherdes wif van Holften,
Toning Eriles moder van Denemarken unbe Criſtophores i.
430. De ftarf de greve Hinric van Reynoldesborch?, greven
Gherdes brober ; twe fone he let, Gherde unbe hifelberte.
5 431. Do ftarf oc be paves Benedictus nonas Julii to Berufe,
dar he wart begraven; na eme was be ftol ledich teyn manede unbe
neghen unbe twintich daghe.
432. By der tiid, do de marjchalf van Sweben nomen hadde bes
greven bochter van Ravensberghe“, do gaf he oc fine bochter hertoghen
1 Woldemere, des foninghes brober to Sweden. bat mohebe jere her⸗
toghen Erike, fime brobere. be quam bar na to beme Stocholme; bar
let he ven marſchalk van, unde gaf em ſchult, bat he fin unbe finer bro⸗
dere erghefte worden hadde; bes let he ene bar unthoveden. bar na let
fic de hertoghe Woldemer ſcheden van des marſchalles dochter dor vab-
zu, berfcap willen. alfo | nam Ke ſeder koning Eriles bochter van Norwer
"sten, de dot was, unde hertoghe Erik nam koning Haquines bochter,
fines broders, de do was koning >.
34, ©.86. Mernus wirb Ergbifhof von
Riga 1300 De. 19, nad Kund verſetzt
1302 Apr. 11; Botthaft 2, ©. 1999,
Ei Johann Grand, ber Aa Sunds
nie erhalten hatte, "verichmähte baf-
felbe; 1304 Mrj. 21 übertrt terug beahalb
Beuebilt XI Riga an feinen Bönitentiar
Girl; Botthat 2, ©. 2034.
. Item eodem anno oblit domina
—8 uxor Gherardi comitis Holtzatie,
ceci posten facti. Agnes, Wittwe Erich
VII von Dänemark (f. ©. 354 Anm. 2,
©. 366 Anm. 3), zweite Gemahlin Ger-
hard II feit 1293, flarb 1304 Sept. 29,
nad v. Aſpern —58 Stud. 5, €.
204—206; Cod. dipl. 2, ©. 326) DR.
1. AL "geben bier no Nachrichten
über Agneb’ Kinder erfler und zweiter
Ehe und Gerharbs Kinder erfler Ehe;
ſ. &. 366 Aum. 3; 48 Anm. 4.
2. Heintig) I von Renbeburg farb
1304, nach ber Bermuthung von ÄAſperns
Norbalb. Stud. 5, ©. 197; Cod. dipl.
3, ©. 328) Aug. 5. Ueber feine Gemeh ⸗
fin f. ©. 107 Anm. 1. Ihre Kinder
find Gerhard der Große, Gifelbert Bropft
zu Bremen, Abelheib Gemahlin Erichs
von Schleswig und Eliſabeth Gemahlin
erft Johann Il von Sachfen-Lauenburg,
dann Erichs van Dänemart.
3. Benebitt XI flarb 1304 Jul. 7
au ErEN 1 potthaf 2, &. 2037; Ropp
4. ©. ©. 393 Anm. 1.
5. A. L. zu 1905 tärzer und an-
ber&: Eodem anno hiidem duces (Eri-
ous et Waldemaras) fecerunt marscal-
cum regis — decollari, cuius mar-
scalel Allis nupta fuit dieto Erico due.
Cumgue esm sicut legitimam per
aliquos annos habuisset uxorem, Pro»
‚pter compaternitatem quandam pro
se allegatam ipse dux fecit oelebrari
divortiam inter ipsum et ipsam; du-
cens statim postea in uxorem fillam
Hagnini regis Norwegle. Et frater ejus
Woldemarus duxit ejusdem regni Nliam,
scilicet Allem Eriel, quondam regis
Korg. Sant. 1, ©. 233: 4 id.
(Febr.) anno Domini 1305 Torgillus
marskalkus decollatus est die Schola-
stice virginis (Febr. 10). ©. 71: 5id.
($ebr. 9) obitus domini Thorkilli mar-
skalki condam Swecie. ©. 56: Eodem
anno (1305) captus est et Holmis car-
ceri mancipatus Tragillus marscaleus—
ac anno sequenti (1306) circa festum
Dorothee virginis (um {ebr. 6) capite
troncatus est —. Tertia die a captivi-
tate — factum eat divortium inter Wal-
demaram ducem et illias uxorem, que
erat alia domini Trugilli Knudsen mar-
44
ẽ
396 IH. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
Sayıkon + In deme jare Eriftt 1305 1 do was noch begherich unbe willich Ka-
fan, ver Tatheren keiſer, to winnenbe Damaſcum unbe dat hilghe land; bat
was em let, bat de vortogheringhe 30 langhe warbe. he gaf? fime leven
mane Ratelofa 40 bufent Tatheren guber wepener, unbe bot eme unbe
deme Toninghe van Armenien, dat fe fholven then in Syrien, tos
Damaſcum, in dat Hilghe land; ze fcholven bat befreftighen unde flan
al dat dot, bat fe vünben van Sarracenen. hir to weren je willich
unde berebe. fe quemen to emer groten ftab in Syrien, be het Ha-
man, be wünnen fe fünber fwarheit. fe flogen al bat bot, bat bar
was binnen van volle; fe wännen bar groten ſchat, unbe toghen vort- 10
an vor Damaſcum. !ve mechtighen ftab hadden fe ghar ringhe wün-
nen; mer de van Damafcum beben, bat men en dre baghe wolbe vrift
gheven, bar na wolben fe fit gheven in ber Tatheren hende. bes wart
en | ghegänt. binnen ber tiid wart en Sarracen® upghegrepen unbe gı.ssn.
wart ghebracht vor Katelofen, ven hovetman; de melde, bat im enerıs
daghereyſe van Damafcum weren 12 duſent Sarracen, be beyben bar
bes ſoldanes, be wolde mit ben volke untfetten be ftab Damafcum. bo
bit vornemen Kathelofa unde de koning van Armenien, bo breken fe up,
enbeliten to ſolende ven foldan unde ve 12 duſent volles. Bo fe quemen
to ber jeghen, bo vunden fe alle dingh, alfo en hadde fecht de Sarracen. x
fe quemen bar in deme avende, alfo de nacht anftunb‘. be Tatheren
hadden gherne ftreben mit ven folban in der nacht, mer fe kunden nicht
bi em komen; be hadde fin volk tujchen eme berghe unbe watere beflo-
ten, bat em be viande kunden nerghen benalen, fo langhe bat et daghede;
do vunden be Tatheren ene Mene vort over water; bar trededen en belz,
over, unbe floghen den Sarracenen af enen groten hupen. mer be fol-
dan wolde nicht van finer ftebe, bar he was al ſeler. zo lange tobbe-
ven fe mit en, bat er perbe vormobeben unde fe ſulven; bes toghen fe
van en weber jeghen Damafcum up enen wuͤnliken | camp; bar vünden gı gun,
S. 64: Eodem anno (1305) per fangennahme ayaie 1305 Sept. 29
et fratzes suos captivatus est ober Dez. 6 zu Lena, Teflament 1306
llus marskalkus Lenom — die fsebr. 9 kei ten 2, Nr. 1496), Ents
Michaelis (Sept. 29) —. Tercia hauptung Febr. 10. ir Ichtere hat
ıt celebratum est divorcium inter aus Petri (Fant 2, ©. 260) die Lolal-
Waldemarum et filiam Thyrgilli beaeiänung öbermaln ; ebenfo or
ik. 1306 decollatus est dominus riges Hiftoria 1 (Stodholm 1877),
nos Knwtzsson 8 diebus ante i 5. Bgl. unten ©. 416 Anm. 3.
4 ($ebr. 7), &. 92: captivatus 1 Some ohne Jahr.
b. Nicolai (De. 6)— , decollatus 2 Bei ber Rildtehr vom Euphrat.
aha an, — in —8 3. quosdam Saracenos,
icius, Stubien zur Geſch. ber 4. erat quasi hora vespertina.
Offfeefänber 1, ©. 18, 14. Ge» ° u
1305. 397
fe vober® unbe weyde ennuͤch eren perben. alfo fe fit wolden bar voften ayıyn
ene wile, unbe wolben then weber to ſtride obber to ftormenbe, in ber
nacht bo leten be binnen Damaſcum alle water vry [open uppe ve wifch,
bar be Tatheren leghen, unbe hadden fe vil na al vordrenket!. bar vor
sghink ere fpife, exe perbe unbe ere wapene; fe redden fit kuͤmme fulven
unbe toghen ut den Ianben. men ſprak, bat do hadden de Sarracenen .
naghevolghet, fe hadden de Tatheren bo al vorwännen. oc ſprak men
fo, dat ze hadden Katelofan rades volghet, it were bar ny to fomen,
bat fe fo fere weren vorkventet; he wolde jo jeggen de nacht mit deme
1folbane ſtridden; bat wart eme hoghe weberraben?.
433. In beme fulven jare in pingeftauende bo wart paves Ele-
mens V gheforen van Vaſconie; beme wart to Bordeus bat paves⸗
bom ghefant. de het vore Bertranbus, episcopus Convenarum; na
bes gaf em paves Bonifacius bat bifcopbom to Bordeus. bo he to
15. pavefe foren was, bo let he be carbinale komen to Leun; bar wart he
21.88°. wyget des anberen daghes funte Brixii, unbe fat van ber tiid, bat | he
toren wart, 8 jar tehn manebe unbe 15 baghe®.
434. Des jares veng hertoghe Erik finen broder, koning Bir⸗
&
stea missum sibi a cardinalibus de Pe-
am Tage ber Ankunft burdh-
rasio recepit iA Burdegala —. De Bur-
1
reiten bie Eataren ben Bad) und in
inimioos viriliter insultarunt; am fol«
‚genben Tage in soldanum virlliter In-
sultarant —. Durante vero insultu a
mane usque ad nonam, Iaffert fie aus
Müdigkeit und Durft vom Rampfe ab
und lagern fih vor Damaskus ; quadam
nocte veranlafien bie Einwohner bie
Ueberfi —A—
2. Auf dem Rudwege kommen Biele
im Cuphrat um, et sic aeciait, quod
mon per potentiam inimicorum, sed
cası et malo consillo tanguam confusi
* ad propria redierunt, Hoc quldem dicl-
tur evenisse, eo quod Cotulossa nole-
bat aoquiescere consilio allenjus. Nam
si sapientibus oredidisset, illa potuls-
set pericula faciliter evitasse.
3. B. G.: Clemens V natione Vasco
— fait electus in papam In Perusia in
vigilia pentecostes — 1305. Hic prius
vocabatur Bertrandus—. Hlio fait primo
episcopus Convenaram factus — et
exinde transtulit ipsum — Bonifaclus
Papa in Burdegalensem archiepiscopum
—. electionis sue deoreto —, quod po-
degala — versus Lugdunum dirigens
gressus suos cardinalesque ad se voca-
'vit; faltque autem coronatus solempni-
ter in Lugduno — in erastino sancti
Brict. — Hio Clemens paps sedit annis
8 mensibus 10 diebus 15. A.L. 1304:
sedit papa Clemens V, qui fült Bar-
trandus archlepiscopus Burdegalensis,
et electus in pontificem Bomanum in
odium regis Francle, ideo quod cardi-
nales sciverunt, regem Francle fratrem
dieti archiopiscopi et plures snos nepo-
tes suspendio affecisse. Ipse autem,
Postquam Romanus pontifex factus est,
immemor obprobril proximorum suo-
ram, concors cum rege predicto factus
est; et in Lucdono consecratus sedit
per paucos annos. Tenult in Burdegala
et Pictavie, terminis regis Francie,
donec ad consillum Viennense. Kies
mens V, vorher Erzbiſchof Bertrand vom
Bordeaur, wurde 1305 Juni 5 erwählt
und Nov. 14 zu Lyon gekrönt. Dru-
mann ©. 166—76; Kopp 3, 2, &. 195
398 III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
Ak ger to Smweben, unbe be foninghinnen; dar af feber wart orloghes
vele!.
+ In deme jare Criſti 13062 bo quam be koning van Armenien to
sayıdon Yafan ?, der Tatheren keiſer, in ber groten ftab to Ninive, unde cla-
‚ trem ipsorum Birgerum regem et regi-
ghede fine mot, dat He groten fchaben hadde nomen vor Damafcum, s
unbe hadde vorloren fine manne unb perde; Be mofte vruchten, bat de
Sarracenen in fin land quemen unbe vorherben bat. deſſe claghe nam
Kaſan to Herten mit mebelibinghe; He lende em duſent Tatheren mit
perben unbe wapenen; he bot, ze ſcholden eme nach willen benen; he
bewiſede en koſte unde fpife ut Turkerhen. he begavebe dar boven ben 10
koning grot*, unbe feghebe em, bat he wol tofeghe fo langhe, dat be
mit eme toghe in bat hilghe land unbe wünnen bat nach willen. Bir
mach men proven, wů grote begheringhe hadde de heydenſche keiſer to
ben criften.
In deme fulven jare bi funte Remigius daghe? do vellen in beris
Marke bi Vredeberch vürighe | ftene ute den wollen in be erben, unbe sı.sse.
vorbrenden, wat fe beroreden, unde beben groten haben.
435. By ber tiid bo toch be koning van Denemarken to Sweben
mit vele volkes, deme Toninghe unde finer fufter to helpende; bar he do
vil clene vromen warf®. Woldemer unde Erik, ve hertoghen beibe, lade ⸗ 20
1. Erlous et Waldemarus duces fra- 6. Die Geſchichte ber bänifeh-fchwebi«
[hen Kämpfe ‚ieler Jahre ift [hier zu
autaleen; sat. ern Srubien wur
ef. b. wenb. Oftfeelänber 1,
68. Detmar iunterfgeidet 3 Sig:
1306 Erich Menved ſelbſt, 1307 bie
nam Sweorum, sororem regis Danoram,
captivaverant. Unde multa mala postes
acclderant. Sant 1, ©. 56, 1306: Eo-
dem anno eirca Michaelem captus est
Birgerus rex ot Margareta regina cum
duobus fillis et alia — per fratres suos
’Ericum et Waldemarum, Hatunum capti
et dueti in Nycoplam (vgl. daſ. 1, ©.
92). Gefangennahme Birgers 1306
Sept. 29 je pin ätuna in Upland; Sveri⸗
ges Hiftorla 1,&. 435. Birger urlun-
det Hug. 23, Erid) und Waldemar Okt.
14; Liljegren 2, Nr. 1509, 1514.
3 —* ohne Jahr.
\ Postquam — rex Armenie Na-
ın pertransivit — decrevit
‚num, anteguam ad regnum
remearet.
4, Et de regno Turgale precepit
Casanus certam quantitatem pecunie
regi dare, de qua posset alios mille
equites stipendiarlos ad suum placitum
retinere.
5. Ott. 1.
Herzoge Ehriftoph, BWaldernar und Eric),
1309 Eric Menved mit Heinrich von
Meltenburg, Verjöhnung ber ſchwedi ·
ſchen üürften. Die Ann. Lub, haben:
1307 Grich felbft, 1309 Erich mit bem
Mellenburger, Berföhnung. Die [hiwe-
diſchen Annalen unterjgeiben: 1307 .
Einfall Erichs in Weftgotland, 1309
Erich vor aptöping, 1310 Berföhnnng.
Nach den bänifhen Annalen gab es 3
Bette: 1307 Grid) in Schtweben,
1308 Gri vor Nplöping, 1309 Eric
um Oftergotland herum, 1311 Berjühr
mung A. L. 1307: Eodem anno idem
Janorum cum magno exercitu in-
travit Sweciam ad ferendum regi Swe-
cle auzilium contra duces Sweorum, et
parum profecit. Pangebel 2, ©. 636,
1307: Erlcus rex cum magno exereitu
profectus est in Sweciam. Fant 1, ©.
. . 1306.
399
den to fic ute Dubefchen landen vele riddere unbe Inechte;; ven gheven je
gät mit fo milver hant, bat en gherne denede al man.
436. In deme fulven jare hadden vele riddere unde knechte mit
den huͤsluden in deme lanbe to Holften unde mit ben Ditmarfchen malet
sene fworenfcop weder be greven. be maleven enen hovetman uter mer⸗
ſche, de het Pels; deme volgheden fe alle!. be leydede tufchen Lu⸗
befe unbe Hamborch be coplude unde ere gut unbe bebe vele binghes,
dat de greven fwarlifen droghen?. bo bat hadde waret ben ſomer, bo
ladeden be greven vromde volf in bat Mit, unbe toghen ſtarke in be
10 merſch to Uterften; dar toghen de Ditmarfchen jeghen en water, bat
was tufchen beiden heren. bar quemen to leften de green over mit
31.896, ereme volte, unbe floghen ber Ditmarjchen vele. ere Hovetman, | ven fe
beten bifcop Pelz, be warbe vanghen, unbe wart mit perben flepet,
dar to rabebrafet, unbe na vele pinen wart he Kanghen®. bo leten be
greven alfo vort bernen unbe vorwüften ere manne ghub, be weder fe
ıshabben fworent;, be vloghen bo mit wive unde mit Finberen ute deme
9. *vromde' : tvrome' forr. auß : "oromet' 8. ; ‘vrome' 6.
een water maß’ &.
64, 1307: Regi Dacie Invadenti Wes-
‚goslam oocurrerant duces cum exereitu
devastantes Kindiam Wesgocie; Immi-
nente bello, receptis treugis per regem
Dacie cam dominis ducibus, rediit rex
in Daclam, multis hinc et inde occisis
(vgl. daf. 1, &.92); Kindia, bie Kinne-
in Weftergötland. Die ſchwebiſche
eimchronit tet: The eta —
Tago vid Kunnahuns ena fund, Sedan
foron the til Bovoſund; Otte daga lago
the ther —. Tha vart thet tagit i em
dag —. The togo i bag ett aar; Kun-
mus, Kindaberg, jet Kinnekulle;
Bovofunb, —R jegt Ulrieehamm
Erich und Waldemar von Schweden ur ·
tuuden 1306 Oft. 14 zu Afra, Oft. 18
qu Otenminge, Dftergötland, Erich allein
too. 25 zu Wabflena, bafelbft, Erich
und Waldemar 1307 Jan. 8 zu Sähm,
Wefergätland, Jan. 24 zu Pätorp, ba
fein (ifjegren 2, Nr. 1514, 1516,
1319, 1526, 1529). Demgemäß ſebi
Sveriges Hiſtoria den Einfall Eriche 1306
gm Neujahr (1, ©. 435) und ben
tillftanb auf ein Jahr 1307 Jauuar
(1; ©. 436). Dierher geht dann wohl
ber Vertrag, nach melden bie Seo
Erich und Waldemar einerfeits und Eric)
Menveb anbererfeits De. 17 in Gion⸗
10—11. jegben — mas’ : ·deghen.
ee zwiſchen Derkelljunga unb
arlaryd zufammen kommen wollen,
bamit 8 Schiebsrichter bie Streitigkeiten
[lichten und Birger mit feinen Kin-
bern wieber lostommt (Fabricius 1, S.
718—79).
1. quidam milites Holzatie cum
rusticis terre ejusdem et cum Ditmar-
eis oonspirationes et oonfederationes
fecerunt contra comites dominos suos,
facto inter Ditmaroos et ipsos rusticos
quodam capitaneo, oognominato bifcop
2. qui de oonductu bonoram inter
Lubeke et Hamborch traducendorum
intromisit, et multa alis, auxiliantibus
quibusdam militaribus Holtzatie, con-
tra dominos comites temere attempta-
vie,
3. Propter quod comites, ab amicis
suis optento auxilio nec non exterarum
gentium multituäine congregata primo
venerunt Utersten contra Ditmaroos,
de quibus ibidem multos occiderunt; et
spprehensum dictum eorum capitaneam
equis alligatum primo trahi, postes ro-
tari, tandem suspendi fecerunt.
4. Quo facto milites et armigeros
cum eis conspiratos de terra ajecerunt,
bonis suis raptis ot inoondio devastatis.
400
„2. (ande unbe quemen almeſtich to ubele, bar fe in ven noben jo hebbet
tovluchti.
437. Bh ber tiid let greve Ghert ben’ torn to Travemunde ſere
veſten weder be vriheit ber ſtad to Lubeke. umme bat he des nicht la⸗
ten en wolde, des vorband fic de ſtad mit ben vordrevenen Holſten, undes
wännen to em helpere hertoghen Alberte van Saſſen unde hertoghen
Woldemere van Sleswic?,
438. Im funte Nicolaus avende?, do be bach uthghink, ben
fe hadden nomen under fic.®o tredeven fe ute Lubek to Odeslo;
dat warde veftent, bat men de land bar uth mochte verbinghen unbe 1o
vorheren. alfo ſcuden do vele ſchaden an beibent fiven. greve Gherd
was bo ftolt fines mobes, fine winkele weren vul ghübes*, bat he
langhe ute Denemarken hadde ſammelt. bes not he do; he wait ben
“ van | Melelenborch® unbe ve Wendeſchen unbe vele anbere helpere, zı.so».
unde quam na twelften vor be ftab wol mit verteyn hundert grote roffen ıs
unbe mit veler heren banneren; bar branben fe unbe roveden, bat fe vun⸗
den®, bo toghen fe over de Swartowe; bar leghen fe mer ven 8 daghe,
IU. Detmar · Chronik von 1101—1395. .
1, Qui ad eiratem Lubeke profa-
Pe "multis blandimentis consules
ejusdem eivitatis ad adjuvandum eos
induxerunt, facta eis promissione, quod
gwerris non deberent desistere, nisi
turris in Travenemunde foret funditus
destructa. Et sic Lubioenses hiis se in-
gerentes dissentionibus contra comites
Holtzatie, habentes subsidio fere omnes
principes et nobiles eircumjacentium
terrarum,, preter Albertum Sazonia et
Woldemaram Jutie duoes, qui eivitati
Lubeke et diotis nobilibus expulsis ad-
heserunt, aocopta multa pecania ab lis-
dem. 1 Et ipsi cives Holtzatlam nec non
terram Magnapolensem devastaverunt
ineendiis, exactionibus et rapinis. 1306
Sun 24 Bünbni Er wiſchen ia und
mburrg auf zur
rung Ve Khan 1 Kravenntähe
ide Open —— e und Wohl:
borf; Lüb. U. 8. 2, 205; .
baum 2, , Rt. 89, 90. 1906 ON 6
weiterum beffefben ; 2äb. U. 8. 2, Kr.
207 ; Höhfbaum 2, Sr. 95. 1306 Mod.
25 FR ber. Bene Albrecht II,
Grid I und ber Herzogin Margaretha
vom Sucjen Banenburg ı mit ben con-
sulibus et borgensibus civitatis — —
oensis et juratis terre Holsacie; daf. 2,
209; El hemers, vo 2, Mr. Si Ein
— Zieng
mit Lubed If nicht berleert 130°
Mai 17 melden Lübijce Rathefenbebo-
ten von Fehmarn: In Imbria sunt
eclam ill rumores, quod dax Jucle cum
comitibus Holtsacie concordasset et quod
mandaverit suis, quod stipendiarlos re-
cedere faclant, et quod homines comi-
tum Holtsacie tendant versus civitatem
vortzam; us. U.8. 2, Rr. 216.
5. air, 28 mahnt Heinrich
eg. 28 mal nn
von Meflenburg Lühed zum Frieben mit
Gerhard II von Holf ein (üb. U:’8.3,
ie —* Melt. U. 5, Rr.313), Ein
geises Schreiben an Zübed en von
ismar — U.8. 2, Nr.2
U.®. 5, Ar. 3132) während Rofiod Te
vn Ie ae richt (üb. U. B. 2,
5, Nr. 3133).
Sur rat 4 —28 Rönti Albrecht
Otto ben Strengen von Füneburg, ba-
him jr wirken, baf Graf Gerharb II
olfteint Seintid) U von Mellen-
Bang und Nitolans IL von Werfe ben
Thurm zu Travemünde tqupen (eüb.
sn). 2, Nr. 200; Mel. U. B. 5, Rr.
. Comites vero cam principibus
1307.
401
unbe ranben ute beme here vor be ftab, unde bar weber be anderen uter
ftab an bat ber; weme Heil ſchude, de habbet!. do wart be Travene
befentet mit ſchepen unbe mit groten ftenen. de van Melelenborch bü-
webe do en hus uppe ben Priwall jeghen ben torn to Travenemunde;
stat halp en allen nicht, de ſchepe voren mochten ute unbe in be havene 2.
439. Dar bevoren bi unfer vrowen baghe ver lateren?, do be
greven leghen to Uterften unbe wünnen be merfch*, bo ftarf de vrome
bifcop Ghyſelbert van Bremen, be mer ben bre unbe brittich jar bat
bifcopbom vromelifen vorſtundb.
dat capittel do kos em bel ben deken
10 van ber Welpe, unde en bel den fcolafticum Florencium van Brunchorſt;
de fiveven langhe in beme hove. bo ftarf do be ſcolaſticus; be van ber
31. 990. Welpe Terebe to lande, | unbe ftarf oc®. bar na ghaf be paves bat bifcops
dom to Bremen bifcop Johanne Grande’, unbe ghaf dat bifcopdom to
ber Righe enen barvoten brobere Frederike van Behemen ®.
+ Im deme jare Erifti 13079 do ftarf de gude Kafan, ve feifer sanıten
was ber Tatheren; bat was en grot bebrofnige ven criften unbe ben
heyden, unbe grot vrowede was mank ben Sarracenen. er be ftarf, vor
fime leſten, do dede he fin teftament an groter wisheit. he vorgaf grot
10
et nobilibus Slavorum et allorum col-
lest exercitu, acilicet 1600 dextrario-
rum, venerunt ante civitatem ad com-
burendum domos, in quibus lateres
formantur. Quod minime potuerunt.
1. Sed recesserunt, deponentes se
cum exereitu juxte Zwartowe; ubi cum
per 6 vel 7 dies mansissent, recasse-
rant nichil profleientes, sed in equls
Apsis ablatis et mortifcatis plurs pori-
cula deportantes.
2. comites Holtzatie ‚de castro Tra-
venemunde et dominus Magnopolensis
de castro, quod in Priwalke construxe-
Tat, et per submersionem quarundam
naviom nitebantur mercatoribus ob-
straere portum Travene, quod tamen
minime potaerant.
3. t. 8.
4. ©. &. 399 Anm. 3.
5. Eodem anno obiit Ghiselbertus
archiepiscopus Bremensis, de Brunc-
horst nobilis et vir valens; qui sederat.
annis 33 mensibus 3 ebdomadis 3 et
diebus 3. Er farb 1306 E33 „Di ; Beite
för. Au Hamb. Geld. 6, ©.
6. Et facta fült electio 2 icon.
Nam una pars capituli Bremensis elegit ·
Propositum Maghdeburgensem, virum
Gtädtehroniten KIX.
nobilem de Welpie; pars altera elegit.
Florentium scolasticum Bremenzem,
fratruelem dieti Ghiselberti, archie-
piscopi defuncti. Qui duo venfentes
ad Romanam curlam dudum litigave-
runt, et tandem preposito repatriante et
modico supervivente, scolasticus In cu-
ria decessit. Nach Giſelberts Tode
wurde ber Dedant Hinrich von Golt ·
horu erwählt, Fi Narb Beretbe !don
1307 Apr. 9; Sappenberg, Brem.
oigeanngten & 22 Aum. 1. Dam
Bernhard, Sohn bes Grafen
Konrad von ber Wölpe, Propft zu Bre-
men unb Magbeburg, und Florens,
eben bes Erzbiſchoſs —
Scholaſtilus zu Bremen, erwält. Floren
en am peofligen Hof zu Seile,
sch nach ber Müdkehr in Bremen ;
Brem. —S ©. 23—24.
7. Sic papa ad ultimum providit
‚Johanni dieto Grand de archiepiscopatu
Bremensi, ablato sibi archiepiscopata
Saale et nn Sr ind als
iſchof von m zuerſt 1310 No.
Brem. U. 8.2, ©, 689; Brem.
Sen &. 28 Anm. 12.
8. &. ©. 394 Ann. 7.
9. Haython ohne Jahr.
26
1307.
402
III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
gub; be fette finen volle ee unbe wife to levende. he fette en enen Teifer,
de na em fcholbe vegeren; bat was fin brober Carpanda, em criften
ghedoft unbe van ener criften mober gheboren; mer leiver he en blef
bar nicht langhe by. fin mober het Erolacon, en gud criften wif; fe
belt enen criften prefter, de er alle daghe Ins miſſen; fe let ven fons
Earpanda bopen!; de blef criften bet na ber mober bobe; bo wart he
en Sarracene unbe babe fe lef.
440. Im deme fulven jare in ber vaften, bo bat 98 vorghan was
in ber Travene, bo voren be van Lubeke mit groter macht uppe ben
Briwalt | unde wuͤnnen mit werte bat hus, dat be van Mekelenborch to
bar hadde buͤwet, umbe worpen fere mit bliden uppe ben torn to Tra-
venemänbe, unbe bileben en vil vaft Hü8 uppe ben hals, be van deme
Bribewalte gheit in bat land to Wenden, alſo bat nemant kunde komen
to en in bat here,
441. Im deſeme orloghe provede oc be koning van Denemarken, 15
wo dat he bar mochte malen ene evenunghe, umme bat eme be helpere
worden uppe be Sweben®. bes let he by mibbenfomere to fic komen ben
hertoghen van Saffen, ven hertoggen van Sleswic unbe be ratmanne
van Lubeke, up ene Balve, unbe de greven van Holften unbe be Wende⸗
ſchen heren, an ayber halve. de quemen to eme to Vemeren. bar malebe 20
he tufchen en ene evenunghe*, alfo dat be vordrevene Holften ſcholden
17. worden? : folgt getilgt: "de mer",
1. Carbaganda —, nominstus in
auo baptismate Nicolaus.
2. Nam Lubicenses statim in qus-
dragesima resoluta glacie castrum In
Priwalk expugnaverunt, ot allud «a-
stram fortissimum construxerunt, ip-
sam insulam Priwalk sio munfentes, ne
hostes exereitul Lubicens! in ipsa in-
sula jaconti et cum machinis multipli-
eibus castrum Travonemunde fortissime
meh, Meimgranit den
9 id, ale gasn Weihnacht
ich Menveb aleht
m derig Chriftoph — si
a gefangen und a A
racht in Gretje in Schonen.
64, 1308: Duces oollecto
wwadentes Daclam magnam
ındfo et rapina vastaverunt ;
33: duces — collecto magno
zeutonicorum et Swenotum
Scantam u. |.iv. 1307 Mat
hatte dalon von jen Erich Men-
rag, Mai Le Mor
TER
von ER — ver ·
bunden Ge 1546, 1547).
Waldemar war Sept. 9 zu Füset (Lüb.
u. 8. 2, Rr. 220), Eri) nnd Walbe-
mar aufammen Dt. 29 zu Stodholm,
Nov. 11 Ju, Yale Upfala Litjegren 2, Nr.
1568. 1568) 17 ve rfprechen fie
seandın ie Salons zu Ay,
— Dacie cum nostratibus et stipen-
Uarlis de Alamannfa ductis tota nostra
potencla invadere et hostiliter Impug-
nare, neo cum Ipso abeque domino no-
stro roge Norvegie — aliqustenus con-
cordare (baf. 2, Nr. 1566-68). Erich
Menveb urfunbet 1307 Aug. 31 zu
Borbingborg, Sat, 5 m, ‚Derteitjunge
(üb. U. 8. 2, Nr. 21 21).
4. Tandem — Fr Danorum,
convoratis prineipibus eivitati Lubeke
adherentibus et consulibus ejusdem ci-
1307.
weberfomen up ere ghůd to befittenbe; vortmer umme den torn to Tra-
venemunbe unbe umme ben Priwalle,
were be ſcholde tohoren, des
ſcholden de greven unbe de ftat to bes Momeichen rikes feghenbe
21.0. ghan i.
umme bat de koning an ben deghedinghhe fic fo gotliken be⸗
© swifeve, bes nam ene be ftab to teyn jaren fe voretoftanbe?. bat bebe
he ſeder vromelifen, koning Erik, bet bat he ftarf.
442. Nicht langhe bar na fande de ſulve Toning finen brobere Eri-
ftophore unde hertoghen Wolvemere van Sleswic unbe finen brober
Erile van Langlande mit vele volles to Sweben, be clene bar worven ?.
vitatis ex una, et comitibus Holtzacie
et eorum eooperatoribus ox parte altera,
in Imbria circa festum beati Johannis
baptiste compositionem feelt amicabi-
um ner ou. 1007 Dat Ri jet
jeinrich II von lenburg für fi und
Nitolaus von Werle illustribus princi-
pibus Saxonie et Jucle dueibos, militi-
bus et famulis ex terra Holtzatie am-
matten Lubeke constitutis, —*
Rr. 2
1._ ©. bie Urkunde ber Grafen von
1307 Jun. 1, SHerrenfähre (Lüb. U. B.
2, Nr. 217; NEL U.®. 5, Nr. 3167).
Bgl. die iation Gerharbe vor das Hof-
— Don gehe: 21 (2üb.U.8.2,
27), die Urkunde König Iohanns
von Böhmen und Polen von 1311 Mai
4 (baf. 2, Wr. 281) umb unten 5.3. 1321.
2. et factus est rex Danorum tutor
civitatis ad certos annos. 1307 Jul. 4
beurtundet König Erich, consules et bur-
genses civitatis Lubicensis et eclam
ipsam civitatem per decem annos — in
defensionis nostre presidium receplsse
vn nen et fi ar oo su
infall in Schonen
bie web. Reimchronit (f. ©. 398
Menved in Schwer
ben ein; bei ihm finb bie Grafen von
Sol jein "und Waldemar von Schleswig;
— — Aa gi Ber
ag eichloffen em aufo je Birger zu
Behr in Freigeit gel Ich Dieb. Nach
DOftern (Apr. 14) zu ing, Samen
ex bie Abmachn
aber flieht er —2 Menved. ange
bet 6, S. 520, 1308: Ericus dux Swe-
cie Hallandiam vastavit, Fant 1, ©.
64, 1308: Eodem anno circa puscha
devästaverunt (duces) Hallandiam; treu-
‚gis recaptis per annum et dimidium in
pace zedierunt. Eodem anno rex Swe-
eie fagit in Daclam et dux Ericas In-
vasit Norwegiam. Schon 1308 Mr. 3
— hatten Vereinbarungen
hatıg funden, dur eſan ·
jene Birger die A
ag Den 20 und Ai u Hara befiegelt er
Urkunden Herzog Triche (Filjegren 2,
Nr. 157476); Mg. 26 zu Derebro
beftätigt er bie Berhandlungen Bi Nyltb ·
pin unb Pte i, daß bie Könige von
. torwegen, bie Grafen
—— ao Abolf von Holen umb
Hei Herr von Mellenbur; Deren
ebenfalls halten werben *
1577). Mei 2 zu Bean em
0 + arbe, ed reinbaren
Chrifi von Halland, — von
— Erich von Langelaund und
ih von Gleichen zwiſchen
Sign und Erich Demoeh, Auerſeits und
en
Mn 20 zu Bergen ben
26*
408
404 II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
: 443.'Des fulven jares beden be marcgreven van Branbenborch
den beren van Melelenborch unbe andere vele heren, bat fe mit eme
toghen to Behemen, beme koninghe to helpende weber den Romere
koning Alberte. do fe mit groter macht dar quemen unbe Wenbiflav, °
ber Behemer koning, fic beſammelt Habbe fo grot, bat en allen bar vol«s «
kes buchte to vele, bo quam be Toning Albert mit eneme her fo grot,
bat yn Dubefchen lande by ber man tiid ny wart grotere Her uppe gro-
ten voffen vernomen, unbe dwank ben koning van Behemen to ener
fone na fineme willen!.
. 444. In deme jare Erifti 1308 bo wart be koning Albert bobe 10
ftefen van ſines brober fone 2.
445. By ber tiid habbe-be paves bat bifcopbom to Trere gheven
greven Hinrikes brobere van Rußelenborch >; de warf by den vorſten, Pu
“ dat dar na to funte Katherinen daghe koren wart be fulve fin bro-
ber Hinric der Romere koning, unde wart to Aken wyget darna to
twelften *.
, 446. Im deme jare vorefchreven na deme bobe bifcop Bertoldes to
Sleswic wart de befen van Lubeke, Johannes de Bocholte, Toren tom
biſcope unbe wart to Raſeborch wyet 5.
Menvebs und befien Bruders fo Mai 2 ta nie .
—* —S——— Se Pe an Berge Syrla nit gegen
flattfinden en hellem s "Item Albertus Bomanorum rox
ren 8 Nr. 1573); zug, 29 zu innumersbilem duxit exercitum in
Kopenhagen optoffen Satans © fanbten Boemiam contra regem Boemorum, et
mit Erich Menveb ein Bünbnig, nach devastavit totam terram suam, nec non
wel⸗ Dalone ter mit Birgers ipsum regem Boemorum Wenzslaum
Sohn N on nomine compulit, ut se committeret
und Erich Menvel Fr feinem gratio sue. Friede zwiſchen Wenzel 111
Reihe verhellen m Ed le yon Senn Kin A ©. 30 Ann. 5) a
, Seel . i
Immer Ag — ve. — — 22. t Sog. 5 m Drag. Caro
ae Oi ‚&. 43637 2. Item Albertus Romanorum rex
ıß ber —X in denen a quodam suo fratruele dolose Inter-
Stil] ‚geenbet fel, fectus est. 1308 Mai 1. Kopp 3, 2, S.
nen ai ei 999, Balduin von Ruzembing el
Cinfell in bie Gunbero- 1308M. 11von Yayf Kiemenk bie Bir
Ham, nen, befien fehofsweihe. Kopp 3,2, ©. 386 Anm. 5.
‚Ayla u 4. Itom comes Hinricas de Lucze-
Aigen Be lenborch , procurante hoo fratre suo er-
’s orbne: R Digi chiepiscopo Trevirensi, in Franken-
; Mr, 26 Bertrag von Dere« vorde in die beate Katherine (Nov. 25)
"Apr. 14 Gens Erich in electus est in Romanorum regem, et in
Mai 2 Vertrag zu Berge pa epiphania sequenti (Jar. 6) Aquis-
u nen er dert ag ai ‚grani coronatus. a auzilio vidua
Alberti regis u. |. w. Kopp 4,
209 Sat 1 & — 26, 2 es ! mai ©
eg. Dan. 1, ©. 205), war 5. defuncto Bertoldo ep. Blesw. con-
1308.
405
447. Des jares hadde de paves finen hof to Pictavie in Poytowe;
dar quemen be koning Philipps van. Vrancrilen unbe fin brober koning
Karl unde koning Edeward van Engheland unbe de hogheſten prefaten
van eren landen !, unbe wurden mit beme pavefe hemeliten enbrachtich,
sbat men boben ſcholde be tempelbrobere,, de bar bevoren uppe enen bach
in al eren landen weren mit grbter behenbicheit ghevanghen. ber
bleven vele bot in der vangniffe unbe vele wurben bar na to Paris in
beme wire vorbranb2, alfo wart ber weldighen riken templere orbe vor«
21. 90%. ſtuͤret unde vorbomet. fomefife ſeghden, fe weren unſchulſdich der un«
10bat, ber em teghen wart; fomelite ſpreken, it ſchude umme den Kat,
bat fe fo welbich weren in Vrancrilen, unde wolben deme paveſe Boni-
facto, er he ftarf, hebben holpen weber ven koning to Brancriten.
448. In deme jare wart hertoghe Albert van Saffen ridder
van koning Erike to Nicopinghe in Denemarken. bar na ftarf he, unde
wart in alle Ghodes hilghen daghen to Raceborch begranen®.
unbe
umme bat he nenen fone Kabbe, bo wart leye fin broder Erik,
de fubbiacon was; be behelt bo twe bel bes landes, bor bat hertoghe
Johan, fin broder, was vore mit deme berben bele avefunber-
abet, do he nomen hadde greven Hinriles bochter van Holften*. wo
13. undder Borr. aus: *ridbere"..
eorditer eleotus et confirmatus ac con-
secratus est Johannes de Bocholte, ejus-
dem eocleste canonicus, necnon Lubi-
eonsis ecclesie decanus. Peverfus 1,
©. 324: Anno Domint 1308 Idem de-
canus Johannes creatus fult in episco-
pum Sleswicensem per arbitrium in
vigilia Scolastice (fjebr. 9) et postea in
die Pantaleonis (Yuf. 28) consecratus.
und gar 162 Zi. AA Wosne In
Sahıb. 2,
den Schl. Holftein. Lanenb.
©. 32.
1. Eodem anno Philippus rex Fran-
ie et Carolus frater ejus et Edwardus
rex Anglie cam omnibus prelatis Fran- Fran-
ie, congregati apud pa]
via. ‘van eren lanben’ —E
Detmars.
2. eoncordaverunt de condempna-
tione ordinis Templariorum, qui priori
anno uno die per totam Franciam fue-
rant captivati, et postes eremati pro
heresi, quam eis obielebant.
3. Item Albertus dux Saxonie in
festo beati Johannis baptiste (Junt 24)
miles faotus est a rege Danorum, et in
festo omnium sanstorum sequenti (Mob.
1) mortuus est, et sepultus in Kaco-
borch. Deimars Angabe richtig, fo
muß an — ar am al
gem, gebacht
wed a Enten EV
bapt. zu Rofilbe aufbielt; Reg. Dan.
1, &. 205. Bielleiht ift an bie Ber-
Handfungen mit Norwegen
bie Jun. 11 (13089) am Ye
ben lelten; 1. ©. 403 Anm. 3 und
. 408 Am. 1.
8 Johann TI von jen-Sauen.
war vermählt mit Eitfal x
inrich I von Renbeburg (f. 5
Sam 2), Bahr inlich 1305, in "wel
dem Jahre di 'anbestgelfung ſtatt⸗ J
Scham u haben feheint, buch
0! of und Mölln ice
bbe 2, 5.41. Das Jahr 1315 für
Bi rat (6, (v. Rob: 2, ©. 43; Bier-
alb. Stud. 3, ©. 186;
&
406 IN. Detmar-Epronit von 1101—1395.
fchebeliten hertoghe Albert deme lande afftarf, des is wol worben war
manich gub man, ribbere, kuechte, copmanne, hüsmanne, weduen
unbe weyſen. do wart be Linowe weber buet!, unbe des rovendes im
deme lande was beghere nend ftüre.
449. Des jares ftarf de gube greve Alf van Segheberghe?; des⸗
gut ervede uppe finen brober greven | Sohanne. —X
450. Oe ſtarf do junkhere Woldemer, greven Gherardes ſone van
Holſten, en wis junchere ꝰ.
451. Des ſulven jares weren be maregreven wol mit ver duſent
geoten voffen unde mit vele anderen volle in beme lande to Wenben 10
unbe bueben bat vafte hus de Eldeneborch, dat oc Lubyze is gheheten®.
bar ftarf in beme here de welbighe maregreve Herman, bes langhen
maregreven Otten fone; be let emen jungen fone, marcgreven Jo⸗
hanne®. bo be marcgreve bar ftorben was, bo blef bar mit beme here
warcgreve Otte mit beme pyle, beme gy wol was mit orloghe; be bebe 1;
geoten ſchaden beme lande, er he toch van bannen”. bar na wart bat
orloghe vorevenet ®; alfo ftarf oc dar na marcgreve Otte, mit beme pyle
gheheten, umme bat he enen pyl droch langhe in fineme hovede; fin
lant vel uppe marcgreven Wolvemere, fines brober fone®.
dv. Aſpern 1314::_daf. 5, ©. 203, 1315:
Cod. dipl. 2, ©. 329; Bolgtel- Cohn
Tafel 5B, 106) ſchelnt diehler.
1. Ueber bie Sinan {. ©. 372 Anın.
2 und ©. 417 8467.
2. Obilt etiam Adolfus comes de
Segheberghe, vir paeiflens et bonus,
nullo relicto herede. Abolf V von
berg, wahrſcheiulich ber ältefte Sohn
Sobanı 1 (. ©. 106 Mm. 3) heißt
1308 Rob. 11 Biernatzti in Norbalb.
Stub. 3, ©. 40; v. Apern ba. 5, ©.
172 Mu. 1, Öod. dipl. 2, ©. 203)
intestatus et sine herede masculino
en.
3. Item eo anno oblit Woldemarus,
Alius Sheraräl gm Boisele, Bl BWal-
bemar, ter Sohn Ger! u
418 um. hr wird nad) 1309 te
annt (Sl. Hol. Lanend. ürh 2,
r, 312) um farb Sumi 20 (il.
1. Hamb. Gef. 6, ©. 90).
4. Eo anno Hermannus marchio de
Brandenborch cum Ottone marchione
cum telo duxit exercitum in Slaviam,
sollicet 4 milla dextrariorum , exceptis
sagittarlis et allis expeditis satellitibus.
5. et devastavit Slarlam, neo non
castrum In flumine Eldene fortissime
edificavit. Ueber ben Bau bes —
Sibenbur bei Lübz. |. Mei. U. 8.
ir — in exereitu morte preven-
tus est, relicto uno solo Allo Johanne,
ex Alla Alberti Romanoram regis quon-
dam nato. Otto V ber Lange, FR
Otto II, war 1298
Sohn Hermann hinterli ee. Pi
Johann V und 3 art ter, von benen
‚nes mit Dar albemar Ich ver ·
ite. Bruder ur war Johann I,
Baier Dtto IY mit bem Pfeil und Kon«
rads; Sohn bes Letzteren war Markgraf
Waldemar.
7. Extinoto — Hermanno —, mar-
chio cum telo duzit exeroitum.
8. Odiosa gwerra inter marchlones
et dominos Slavie sopita est. Wir len ·
nen nur ben on, von 1310 Oft.
25 vor Templin zwifchen Waldemar und
Johann V von Brandenburg und ben
Sem von Werle, Meil. 1.8.5, Nr.
9. Et quia marchio cum telo modico
supervizit, carens herede, ajus prin-
cipatus ad ajns fratruelem Woldema-
1308. 407
In deme fulven jare wurden in Prutzen vorftoret Danpele, bar Fr}
to Nůeborch van ben hepben,
+ Im deme jare Erifti 13092. na beme bobe keiſer Kaſan bo toghen Payıkon
31.9°. de Sarracenen in Armenien ghar valen unbe verhörben | bat begher.
sze en konden en nen weberftant bon, wente be foldan unbe ber Tathe-
ven Teifer weren beyde weber ze. Got van hemle was alleneghen vor
ze, als fic bat wol bewifebe in befeme jare in beme manebe Julius. bo
weren feven bufent Sarracenen komen in Armenien unbe habben bat
rile vorheret bette vor Tharſis, bar funte Paulus was van borbich.
io alſo ze then wolben weder ute beme lande, bo was de koning van Ar«
menien mit ben ſynen unbe mit clenen Tatheren,unbe floghen be ſeven
bufent Sarracenen 30 degher bot unbe venghen, bat nicht mer dan bre-
hundert van deme hupen quemen enwech; dar na borften be Sarracenen
nicht mer komen an dat rike. oc wart ghedaghet dat orloghe tuſchen den
is doning van Armenien unde deme ſoldan van Egipten®.
452. In deme ſulven jare do let de paves bat cruce prebefen to A.L.
beme hilghen ande over mer to varenbe. ute Dubefchen landen thogen
alfermeft ; fomelite man lepen van ben wiven, unbe wif van ben man«
nen; des lopendes manich vordarf. bar wart do en bel wol ſchin, mit
zum, wat prebighen be papen bat envalbilghe volk hadden bracht to ghevende
helpe over mere unbe brachten manighen lopen, be lude kyrie eloyfon
topen?; ber en groter bel wol ghewapent quemen to Avinion, bar bo be
paves was, beme vil fere ſuller reyſe wuͤnderde; he gaf en aflat unde
fine feghenunghe, unbe unbob en weder then to lande 5.
2-3. "Danpele — Ruchord : "Danpete, Rucborg dar 1° 17. pogen’ auf Rafur. 21.
ve tar, ar “unde' 8.5 fepit 6. “ 9 ” iu
rum devolutus est, Et post paucos an-
nos castram Kldenborch in fumine El-
dene constructum, traditur in manus
domin Magnapolensis. Otto mit bem
gt farb 1309 Nov. 27. Die Eiden-
urg, auf ber 1313 Apr. 16 ber märki»
ann Johann — geur ·
Tunbet hatte, war — ES Ar hr
gen von .
f * 3606, 3816.
1. Anno eodem destructe civita-
tes et castra Dantzk, Dirszow et Novam
castrum, et multj oceisi per ordinem.
: “san ben heyden If unfiunig.
Blntbab in Danzig 1308 Nov. 14,
oberung Dirſchaue vor 1309 Behr. 6;
Caro 2, ©. 43, 45— 46. Das ‘bar to
Detmars vieleicht Entſtellung von Dir-
szow; Strehlle in Script. rer. Pruss. 3,
©. 63 Anm 2.
2. Haython ohne Jahr.
3. et hoo actum fult quadam die
dominica 18 mensis Julil.
4. Reim.
5. Clemens paps ad expoditionem
ultramarinem fecit per regiones predi-
carl eracem; propter quod diversaram
nationam populus infnftus utriusqne
sexus, cruce signatus, putabat trans-
fretaro mare ad recuperandam terram.
Sed papa videns populum sine capite
discurrentem, mandavit, quemlibet re-
äire ad propria, Et sic evanuit illa ex-
peditio. Papa voro annis paucis postea
lapsis, pecunlam multam ad terram
sanctem ublcumque oblatam fecit col-
ligl et suls usibus deputarl.
408
II. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
453. Des jares toch be Toning van Denemarken to Sweden wol
mit 25 Hundert groten roſſen; bar was mebe be here van Mekelenborch
unbe vele heren unbe vibvere ute Dubefchen landen!. bar worden vor⸗
evenet de koning van Sweben unbe fine brobere hertoghe Woldemer
unde hertoghe Erik; alfo bat rike fe beleben an dre, dar af behelt malts
1. Eodem anno Danorum rex auxi-
Uo prineipam et nobillum Teotonie,
maxime domini Magnopolensis, ivit cum
2500 dextrariis in expeditione contra
duces Sweorum in Sweclam ; ad feren-
dm rogl Bussram ———
ſgwediſchen Reimchronik wei
Erich Erich Menved zurüd nnd
Wernamo, Smäland, Rumlaborg, ba-
ſelbſt, und dem walbigen Diſtrikt Hola-
vidh, zwißhen Somen- und Wättern-
See, ber ſich bis hinein nah Smälanb
BB; Birger fett fih in Yönköping,
äland, Erich in Biälbo, Oftergöt«
and. , 4 as Fr in sieht,
went 1308, nad) Kalmar,
Smäland, Denos Waldemar nad Stod-
holm, Eric) Menveb und Birger bela-
ern Nylöping; von Kalmar aus über»
fir Herzog Erich Jöntöping, gewinnt
daffelbe und verfammelt bie Bemoh-
ner Wetergdtlands zu Arevall, Dann
kommt es zu einem Stillſtand, nad) wel-
dem Menveb zwifchen Birger und
ben Hergogen vermitteln foll. Langebet
6, ©. 520: Ericus rex Danie Sueciam
intravit et vastavit quasdam partes in-
cendio et rapina, et obsedit Nycoping,
ubi Timmo Lauritzson et quidam de
exercitu recesserunt a rege. ant 1,
©. 64, 1309: Bex Dacie auxilium
ferens regi Swecie venit Nycopiam,
ubi moratus est sex septimanas. Ericus
dux destruxit castrum Junecopense.
Rex Dacie in nullo proficiens, sed de-
propter mortem suorum, cum
recie rediit in Daelam, treugis
ı cum dueibus, terris utriusque
; 0gl. baf. 1, ©. 93: per sex
‚nas; multi enim de exereitu
fogerunt adregem —. quoddam
ı juxta Junicoplam , quod con-
unt illi, qui erant cum rage.
ul. 1 beurkunbeten Salons von
‚em Geſandte zu Repenhagen el ·
ndnißentwurf mit Erich Renved
es enthielt, was 1308 Aug. 29
103 Anm. 3) fehgefegt worben
fin dridden del?. wo groten hungher bat grote her in Sweben liden
war, fogar bie Zufammentunft am Ye
jorb am 11. Juni; Zul. 17 war Halon
jelbfR in Kopenhagen und in dem nun
Er offenen Bündniß wurbe beſtimmt,
dominus rex Dacie duoes Svecie,
quam cieius poterit, hostiliter invadat
(Liljegren 2, Nr. 1628, 1629). Heinrich
von Mellenburg war 1309 Aug. 9 in
Wismar, Aug. 14 in Warnemünde, Erich
Mnvebe Aug. 17 in Stege auf Möen,
Nov. 15 ante castrum Nicopinghe,
Heinrich von Mektenburg Dg. 7 in
Wiemat (Mefl. U. B. 5, Nr. 3338 —
40, 3352, 3353; dgl. dabricius 1, ©.
45 Anm. 1). un von Schweben be:
findet ſich 1309 Mrz. 11 und 19 zu @i«
borg, bie Herzoge Erich und Waldemar
Apr. 9 de Safe, Dh. 31 u Stod-
holm, Waldemar Nov. 10 zu Sigtuna,
. 20 zu Stärf (Riljegren2, Nr. 1612,
1613, 1617, 1636, 1637).
2. Et füit gwerra inter ipsum re-
gem Sweorum et dictos duces fratres
suos sio sedata, quod rex tertiam par-
tam et duces duas partes regni deberent
possidere. Zangebet 6, ©. 520, 1309
ein unverflänblicher Zug Erich Men-
veds: Tertiam expeditionem in Sue-
elam fecit, quando Ostrogothlam mili-
tibus obstantibus circumivit, tamen
municiones ejus non obtinuit; 1311:
Parlamentum fuit Helsingburg inter
reges Danie, Norvegie et Suecie et du-
ces, fratres regis Suecie, ubi Ericus
dux Suecie desponsavit auam domini
Nicolai in Slavia, sororlam regis,' et
Pace facta reconciliati sunt omnes, et
dux Erious factus est miles regis de
Hallandia. Sant 1, S. 65, 1310: Facta
concordia inter regnum Swecie et Da-
ie, inter ragem et fratres suos, et di-
visum est regnum inter eos ; vgl. daſ.
1, ©. 93. 1310 Jul. 17 zu Selfingborg
beurkunden Eric Menveb, Halon von
Norwegen, Birger von Schwweben, Ehri-
— ‚von Halland, Gerhard von Holſtein
und Heinrich von Mellenburg einen mit
den Hergogen Erich und Wal
iar von
1310.
409
mofte vil na vere manebe, bat wart wol ſchin, bo de Iube weberquemen
to (ande.
454. Des fulven jares bo wart de nye doͤm ftichtet to Uthyne in
beme bifcopbome to Lubeke 1.
* In deme jare Criſti 13102 do regnerde in Armenien Lyvonus,
en jünd foning, deme God hadde gheven wisheit unde beddervicheit
31.01«. boven al fine vorvaren. by ſiner tiid was en vro me pape, be het Ray⸗
conus, van fime gheſinde; de heft al de croniken beſchreven vorebeno⸗
met van den Tatheren unde Sarracenen ſedder der tiid, dat de broder
10 Johan, en barvot, hadde oc vor eme beſchreven, alſo hir vore ſettet is,
als he heft gheſen unde horet. he heft alle de land dorwandert, he was
mede bi vele ſtriden; hir umme mochte He wol be warheit hir van ſchri⸗
ven; of was fin here de koning, de deſſe ſulve hiſtorien let toſamende
ſchriven, be berichtede em alles dinghes®.
15. + Deffe ſulve gube Raychonus ſchrift van der,macht der Tatheren,
dat be hogheſte Feifer, de is bejeten in Tatherie in emer ftab, be het
Song, be fin vaber bůede; he is mechtigher, ben alle vorften fint in
ZTatheren, unbe fin volf is ebeler, wen ander volt finer unverfaten.
he heft unber finer walt bre vorften, be of feifer heten, de eme al un-
2» berbanich fint. be ene het in ten daghen Eappar unbe hadde fin rik in
Turkerie?; deſſe brochte to ftribe, wen he wolde, veer Hundert bufent
en eſchloſſenen Frieben,
— Menved bie —e
I. — mit der Graſſchaft
land helehnt, Herzog Erich zu Gunften
bes Magnus auf allen Anſpruch an Ror-
wegen und Ingeburg Hatone Tochter
verzichtet und Sopl le bes Herm Niko
laus von Werle Tochter heimführen wirb,
Erich und Waldemar das Schloß Kung-
0 an Salon, falls biefer dem Frieden
itreten wirb, Qurlidgehe 5 1 mollen (&il-
jegren 2, Pr. 1688; .
Rr.3406). Jul. 20 tunen & und
Waldemar über ben mit Blrger gelchlof-
jenen Woerlumgsuerteg (iiegren 2, Br 2, m
1690)
3405, 340°
1. Item eo anno fundatum est ool-
legium in ecclesita Utinensi, in qua va-
lons clericus Hermannus de Morum —
ro certis personis fecit prebendas. Der
— m —
in ment um
Mr. 25; Leverfus 1, Ar. 432. fe
der Kollegiatlicche zu Eutin durch
Bi of Surgar ı vom Serten 1309 Jun.
1; —
3. Haython m u isos. ab initio Chan-
gius Can — usque ad Mango Ean —,
que in Tartarorum historlis continen-
tur; a Mango Can — usque ad mortem
Haoloni unterridhtet per dominum avun-
culum suum, quod dominum Haytho-
num, regem Armenie rescribere fecit,
qui presens fait illis temporibus omni-
bus prenotatis, et cum magna diligen-
tia narrabat hec auis et nepotibus, et.
faciebat redig! in seriptis, ut melius
memoriter tenerentur; ab initio —
Abaga Can usgue ad finem tertie partis
— sclvit ipse, tamguam {lle qui pre-
sens fult.
4. Tamor Can — sextus Tartarorum
imperator — in regno Cathay, in —
oivitate — Jous.
5.. Ohepar — in regno Turguestan.
AL.
130.
a.
410 II. Detmar-Epronik von 1101—1395.
Santton wepener to perben. be anber het Eothay, be Heft fin rile mang ben Co⸗
manen; be vormach tho bringhende in ſtriden ſes huͤndert | bufent wepe- zı.o1a.
ner to perben!. be brubbe Het Earpanba, en brober bes güben keiſers
Rafan; fin rike i8 in Aſha unde wonede bar in emer ftab, be het Thau-
riſii?, unde brachte to ſtride bre hundert bufent wepener to perben; s
beffe kivet meft jeghen den foldan van Egipten, unbe bot eme grote not.
mit deſſen Tatheren unde al ven anberen is it varlik to ftrivende, wente
fe hebben fo grefelit ſchot, bat it gheit dor alle wapene. wen ze vlen,
30 don je groten ſchaden; ze ſcheten torüghe alfo wol, alſo vorwert;
wen man menet, bat je fin vorwünnen an ber vlucht, zo wenben ze ſic i0
umme unbe beholden noch ven zeghe. zo wat fe winnen van fteben ever
van floten, ber bewaren fe nicht, wente ze wonen lever up ben velde
in paulunen, ben in ſchonen Hufen. ze delen gherne mebe, wat ze roven
odder nemen; hir umme fin fe ghirich unde nemen wat fe vinden aller
ding en enbe. en ebefe boghet is in en to lovende: allenen bat fe gherne ıs
legen , joboch vor deme richtere im richtes wife gheuraget®, vorſalen
fe nummer ver warheit, ghinghet in er levent; de fulven warheit hol-
den fe, zo wen ze then in even wapen | to beme ftribe. hir mebe be rede zı.o2.
van den Tatheren hebben en ende.
455. In deme fulven jare do quemen to Nibenige de koning van zo
Denemarken unbe marcgreve Wolbemer van Branbenborch 4; de ver-
evenben fic bar umme ſchelinghe, de fe Haben, unbe wart fo ghebeghe-
dinghet, bat be koning ſcholde ben marcgreven malen bed anderen jares
to riddere felf Hunderfte; ver ſcholden twintich fin vorften unde heren.
de hof de wart beropen to Roſtoke; bar wart grot to vet, mer ven enz
ghanz jar, uppe bes koninghes koſte.
456. By der tiid beghunde in Vlanderen unde in Engheland dat
torn dure to werdene. des quemen vele coplude in bat lant to Wenden;
dar coften fe korn unde makedent bar oc dure; unbe umme bat ber cop⸗
lude vele quam van Lubele, des makeden de ratmanne van ben ſteden so
Wismer, Roſtok, Straleſſund, Gripeswold enen wilkore, dat nenman
ſcholde korn voren ute deme lande by groter pine®.
1. Hoctay — in regno Cumanie, in nit ab und urkundete noch an demſelben
— civitate — Bara. Tage zu Tribſees in Gegenwart Walbe-
2. Carbanda — in regno Asie ma- mars von Branbenburg; Mell. U. 8.
Joris — in civitate Thaurisit. 5, Rr. 3387—90 und Anm. zuRr. 3388;
3. interrogatus a domino. Xiebel, Cod. dipl. Brandenb. 2, 1, ©.
4. König Erich urkundet 1310 ap. 289 ; Hauſereceſſe 1, ©. 53.
10 zu Roftod, Apr. 12 u. 14 zu Ribnig, 5. 1310 hatten bie Stäbte Wismar,
Apr. 16 wieder zu Roftod. ar Rofted, Stralfund und Greifswald mit
Tab von Rügen reifte Apr. 12 von Ril andern pommerſchen Stäbten ein nicht
1310.
411
457. De vorbunden fic de fulven ftede to anderen groten faten,
unbe leten be van Lubeke bare bütene 1.
a2». wißheit, umme | bat men provede ber ſtede enbrachticheit. bar na quer A.L.
dat unbervenghen fe mit geoter
men be boben ber van Lubele mit ber anberen ſtede boben tofamenbe
sbinnen Roftol; dar droghen fe overen in fomelifen falen, bar fe alle
fic to vorbunden ; over de van Lubeke wolven jo nene vorbinbinghe malen
mit ben heren unbe ben ſteden weber ben foning Erife van Denemarten.
bat quam en to groteme vromen?.
458. Des jares in deme herveſte do vor ober berch ber Romere
io koning Hinric®, unde wart to Meylan mit groten eren untfanggen.
bar wart he van beme bifcope kronet mit der anderen keiſerlilen Tronen*.
de van Moboecia do nemen bor ene grote honheit, bat he de kronen
nicht untfeng in erer ftab na ber olden wonheit5, wente bes keiſers vecht
bat is, bat he to Alen van beme Bifcope van Eolne ſcal untfan erft de
is yſerne cronen; be betefent , dat he ſchal fin Hart unbe vaft, to wervende
bes riles ere. be anberen he fcal untfan van deme bifcope van Meylan
in fineme bifcopbome to Modoecia; be fcal fin fulverin, to betefene,
welter befanntes — zu Stral ·
fund. ferecı
308 DR, 7 zu Stralfund hatten.
bie Stäbte Roflod, Wismar, Stralfanb
unb Oreifswalb ein Bünbnig geihloj-
fen (Hanfereceffe 1, Rr. 92—95; Höhl-
baum 1, Nr. 132—35).
2. cives de Gripeswold, Strales-
sund, Rotstok, Wysmar confederaolo-
nes et pacta mutuo fecerant, de quibus
multa gwerrarum incommoda contige-
runt, Lubicenses vero ipsis adherere
'noluerunt in causis regl Danorum con-
trarlis, sed in aliis quibusdam cansis,
quibus non poterant supportarl; quod
ipsis Lubicensibus ad non modicum
profectum devenit. Biünbniß der Städte
Kübel, Roſtoct, Wismar, Stralſund
und Greifswalb von 1310 Aug. 14 zu
Roſtod; Hanfereceffe 1, Rr. 97— 101;
Höhfbaum 2, Mr. 17579; Ar. 175 8
5: Sed civitas Lubieensis contra glori-
osum dominum regem Dacie hits duran-
tibus nichil penitus attemptabit.
Eodem anno mense Septembri
Hinricus Romanorum rex intravit Lom-
bardiam. König deinrich forbert 1310
Mai 19 Lübed zur Befenbung des nach
Gran rt anberaumten Reichötages auf
t ber Stadt Zul. 24 zu
Fin bie ihr von feinen ati un
Shell Privilegien, Läb.
6, 265. . 24 Bommmt er nach
Sufa; Bartholb, ‚Der Römern ng Rinis
geinige von von Lüßelburg 1 408;
pp 4, 1, ©. 133 Anm. 4.
4. Et’honeste ihldem recoptus vo-
nit Mediolanum , et coronam unam Im-
perii ab archiepiscopo suscepit ibidem.
1311 Jan. 6. ‚Bartholb 1, ©. 452;
Kopp 4, 1, S. 141 Aum. 7.
5. quod ill de Modoccla agre tule-
rgnt, quia olim apud eos Imperator
coronam talem suscipere consuevit, B.
@.: Anno predicto, tempore autum-
pnali, Henrious predietus, rex Ala-
mannie et Romanorum, intravit Italiam
Jura imperli percopturus. Et primo
venit Taurinum,, deinde in civitatem
Astensem, deinde Veroellas, posten
Mediglanum ubi in epiphania Domini
subsequenti recepit coronam ferream,
quam eidem archiepiscopns Mediola-
nensis imposuit. Qnam tamen accipere
debebat in Modoecla ex more antiquo:
sed ex causa hoc fecit in Mediolano.
Nicolaus ep. Botrontin. : Tune tempo-
ris cives de Modoeola Instabant, quod
rox Modoeclam revertaretur ad coronam
ferream reciplendam , cum ibi esset lo-
us ab antiquis regibus ordinatus. Do-
minus rex, habita matura deliberatione
et inspectis libris et chronicis antiquis,
invenit, quod dictus locus erat sne co-
ronationis ferree Mediolanum n. |. w.
412 IH. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
bat fin vechticheit ſcal wefen clar | unbe phin. be bribben cronen gäul« z1.02..
bene fcal He van deme pavefe untfan to Rome; de betekent, alfo dat gholt
18 ebele und ſchinende boven anbere metalle, alfo fcal fin evele doghent
ſchinen boven alle,
+ In deme jare Erifti 13112 bo toch de gübe Raychonus, be ders
Tatheren croniten van leften jaren heft beſchreven, van Armenien to
Eypren; bar vorlet he degher de werld, une gaf fic in ber reguler or-
ben unbe levede in groter falicheit. in deme weghe unbe dar vore hadde
he vorvaren vele dinghes, be he Heft al befchreven , van deme ſoldane
unbe finen unberfaten, ben Sarracenen, of van fime lande to Egipten. 10
so. be fchrift 30 an den cronifen, bat be folban in ben daghen Het Milfet-
nafar®, unbe was here over Egipten unde Syrien. bes folbanes rid⸗
dere unbe manfcap fint meft utlenbifche Tube, wente be Sarracenen, de
bar fint intoghelinghe, doghen cleyne to ſtride. grote fterke Heft de van
den eghenen knechten, de inghefoft fint to beme lande, unbe be hebbet is
de Sarracenen alverleveft. wen be foldan wil bon herſchowinghe, | ut zı.02«.
Babilonien fo bringhet He tofamenbe 20 duſent riddere!; bat mefte
del mang em boch nicht. perbe Hebben ze gut und fnel, bar fe fit to vor-
laten, wen fe willen vlen; bat keſen fe vor groter were. ere grotefte
macht de is uter ftab Eldhares. de folban ghift alle jar den vrömeben 20
ribberen to folte Hundert duſent unde twintich bufent gäufbene®; en
eftfich ridder moͤt holden en olvant? unbe bre perbe. be riddere bevelet
he ben vorſten in deme landes to holdene; deme enen bevelet he Hundert,
dem anderen twe Hunbert, dar na bat he be hertoghen unbe be heren
lef heft. he ghift eme eftlifen vorſten fo groten folt, als he ghift al ven 2
ribberen, be eme fint bevolen. ber ribbere, de folt untfan, fint in Egip⸗
ten vif bufent®,. vele andere riddere fint, be deme ſoldane gherne vol»
ghen ut deme Lande funder folt, up bat fe moghen roven unbe nemen ;
mer fin fand to beſchermende van binnen, fetten fe note ene hand to.
wen be foldan mit finen rivberen were befivet, 30 mochte men befvef» o
tighen dat ganfe land Egipten funber weberftant 10,
2. ·quich tere. aus: ·enich.
— Bingen ame
3. Melomaser — de natione Cuma-
Santhon
»rldder' fort. aud : ribdere‘. 25. eſtliten for. aus: 'chlifen‘.
nustim vix excedunt.
7. camelum.
8. proceribus suls, quos nominat
norum. amurates.
4. Potentia exereitus Babylonie 9. Potentia vero soldani in regno
circa 20 milla potest esse eguitum. Syrie circa quingue milfa milltum
5. milites habitant omnes simul in potest esse, qui de terris et redditibus
eivitate Chayri. virunt,
6. centum et viginti Alorenos an-
10. Tota terra Egypti per oxercl-
1311. 413
vi. oo· 459. In deme fulven jare do hadde be | paves Clemens fin con« Fr
fllium to Vienne!, bar vele bifcope unbe prelaten weren;; vele fettinghe
he bar malebe, de ſeder worden openbaret in clementinis?. vor ber
tiid hadde de fulve paves to ghenaben nomen be twe carbinale Iacobum
Sunde Petrum san ber Eolumpne>; mit erer anwifinghe was to beme
confilio Wilgelmus ‘ve Longhoreto, ve van des Toninghes weghen van
Vrancrilen vele grote articule uthleggebe weder ben paves Bonifacto,
ve jeghen ben loven weren, unbe eſchede mit rechte, bat men ene ſcholde
upgraven unbe bernen in beme vüre als enen unlovighen man“. mit
10 per ſake weren fe beworen vil na over al bat conſilium; boch werebet de
pavess.
460. Do quam to mibbenfomere ® de Toning over van Denemar- A.L.
ten mit finer beften ribberfcap; be bleven vor ber ftab to Roſtok fo
langhe, bat be marcgreve Wolvemer fin omh naquam mit fere veler
ssherfcap buten landen unbe verne verghabbert?. bar toch of fo vele an⸗
bere vorften, greven, vrier riddere unbe güber lude vor be ſtad, bat
21.8°. der ghelik dar to lande er nh wart vornomen. bar weren | up deme wis
15. duten fanden’ Torr. aud
tam militum defenditur et tuetar. Pri-
quo resistencla alloujus.
1. papa Clemens V consilium ge-
neralo celebravit in Vienna et dnravit
& fosto beati Michaelis (Sept. 29) us-
que ad natalem beati Johannis baptiste
(Qun. 24). B. G.: Anno eodem In ka-
londis Octobris fult per Clementom pa-
pam V apnd Viennam super Rhodanum
generale prelatorum coneilium convo-
catum. —. In sequenti vero mense
Maji, pridie Nonas ejusdem mensis, in
feato sanoti Johannis ante portam La-
tinam (Mai 6) — tertia et ultima fat
generalfs concilii sessto celebrata.
2. B.G@.: Anno Domini 1313 in
feato beati Benedicti abbatis, scilicet
12 kal. Aprilis (Mr. 21) — papa Cle-
mens fecit — publicari constitutiones,
* quas prius fecerat ordineri, ex quibus
.decreverat fer libram unum, quem
Tolebat septimum decrstallum appel-
3. B. G.: Bio eodem anno (1305)
— 18 kal. Jannarti (Deg. 15) in Lug-
duno fecit decem novos cardinales —.
: "uten landen nah' 8.; *huten landen’ 6.
Item duos veteres renovando, quos
olim Bonifaclus VIII deposuerat, ipse
reposult in cardinalatu, Jacobum et Pe-
trum de Columna, patraum seilieet et
nepotem.
4. Contin. cron. Girardi de Fracheto
(Bouquet 21, ©. 32—33): Inter quos
specialiter Guillelmus de Nogareto —
ad diem assignatam (1310 Mrz. 22)
Avinfonf comparens, tam appellationem
contra papam quam objeota crimina in-
novavit, eague probare ae offerens, cum
instantia petiit ossa ipsius tanquam
haeretici exhumari ac etlam coneremarl.
5. B. G.: Anno Domini 13H — 5
kal. Maji in Avinione —. Item ibldem
papa Clemens absolvit Guillelmum de
‚Nogareto presentem et petantem absolvi
& sententia, qua tenebatur propter Bo-
nifacit pape captionem.
6. Jun. 24. Kirchberg Kap. 145:
Uf den funnabint man je beige quam
za dm tage bes —* chnam,
diem eodem anno Ericns Dano-
zam rex, Woldemarus marchio Bran-
denburgensis et multi prineipes et no-
biles, Botatoke congregati, celeberri-
mam curlam celebrarunt,
414 I. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
ben velbe! malet twe ſchone fale, bebeifet unbe al umme beclebet mit
ſchonen wande unde almeftich umme vöb. des morghens, bo malt hadde
miffen hort, be koning mit den finen to velde toch. na em to finer ban-
ner toch be milde unvorſaghede hertoghe Woldemer van Sleswik; de
habbe bre Hundert man mit groten roſſen, unbe hadde to fic ſes anderes
heren uppe fine koſt, de mit eme malt mit finer bannere toſamende
toghen ſtoltlilen bi deme koning. under bes quam be marcgreve mit ben
42 finen alle mit groteme ſchalle? bar mafebe de koning ene fulf twin-
tighefte vorften unbe heren unbe achtentich anber man to ridbere; mal
tem hadde He vore fand bes anderen daghes van ſcharlaken mantel, for- 10
cot unbe rof, vodert mit grawen werke, bar to malleme en teldene perb.
4.1. unbe be beren mafeben bo vort ribbere, unde al be anberen heren be
ſunderen maleben ber nyen riddere alfo vele, bat in eneme groten
koningrike alfoban en fchare riddere Habbe wol en ere wefen. bo man
eten ghink, wo grote vorften unbe heren, uppe groten | toffen vordecket 2m.
unbe funberlifen var to gheclevet, erſt anrichteven, unbe wat bar i in"
beiber vorſten fale hoves breven wart, oc wat bar af fpere brofen wor-
den twe daghe umme, unbe wat bar andere grote dinghe ſchuden, bat
was in ben landen ere ny horet unbe hedde alle ftan to pryſende; mer
Al bat be foning bo warp fine unhulde uppe be ftat to Roſtoke unbe vor- =>
band fic mit deme marcgreven unde mit alle ven heren uppe be ftab
unbe ber borghere vorberf, umme bat fe eme nicht fteven en wolben,
den Hof to hebbende in ber ftab, bor vruchten willen ber heren unbe ber
untelliten groten ſammelinghe, be bar werben ſcholde >.
461. Des fulven fomeres bo nam ve here van Mefelenborch fin a
ander wif, hertoghen Robolves fufter van Saffen. umme bat de van
der Wismere eme nicht wolben ſteden, bat he fine hochtid hedde in ver
ftat, des warp Be oc fine unhulde uppe fet.
7. "eme' tom. aus: den‘.
BR Zwiſchen Geelstorf und Bartele- licet Alia Alberti quondam marchionis,
cum secundas nuptias suss cum sorore
ww. Waldemar urkundet in ber Pftugſt · Rodolphi, dueis Saxonie, sibi despon-
woche 1311 (Mai 30—Iuni 5) zu Tan» sata, celebrare non posset in sua civi-
germinbe (Melt. U. 8. 5, ie 3475). tate Wysmar, renitentibus consulibus
. Ueber ben Hoftag zu Roftod ſiehe ejusdem eivitatis, graviter indignatus
A. 4 1311; j leben Eee, 145; Hinr. est contra ipsos suos cives; et —
de Horvord. ranenlob bei ratione facta cum rege predicto a. ſ. w.
Barthold 2, Ei € ”e ; Möden 2, Beatri ———— ſtarb aber ef
©. 87— 9%. 1314 . 22 en 8.
4, Eodem anno Hinriens Magnopo- 3714), und erfl I gun ie ven
lonsis, defuncta sua prima conjuge, sci- Herzog Rudolf von Sachjen-Wittenberg
1311.
462. Dar na bi funte Micheles daghe bo wurden be copfube van a. L
415
den Wenbefchen fteben kivende to Valſterboden mit den Denen. bar
31.094. bleven lude bot unbe fomellife boden wurben branb!. dar umme (et be
Toning der Dubefchen coplude gub bekummeren. alſo ghing bo bat grote
sorloghe to. bo quemen be borghere van Lubele van Schonen unbe
clagheben, dat be Toning en hadde laten nemen ere ghüb ſunder eren
brofe. be raath van Lubeke do fanden eren ſchrivere to deme koninghe
to Roſchilde, unbe Ieten ene gutlifen Bibben unbe manen, bat he eren
borgheren webergheve ere güb, wente Be ere vormünbere were unbe fe
10t0 rechte ſcholde befchermen. do de koning van deme boben vornam, bat
fe to orloghene weber eme mit ben anderen ſteden fic nicht hadden vor-
bünben, eme unbe ben finen leve wart. he unbob en weber, bat fe to
deme orloghe ftille feten, he wolbe webergheven unbe ghelben, wat
eren borgheren nomen were.
1 463. De van Mekelenborch‘ van bes koninghes weghen bes
orloghes fic underwan?; beme Hulpen ve marcgreven unbe alle be heren
ummelang befeten. fe bueben uppe de Warnowe im jeweder fiben en A,L-
daft hus unde bar tufchen ene brughen over bat water, be ghing van
21.948. bene enen hůs to beme anderen. vore ber brucghe | ſenkeden fe grote
atefelinghe fo väl de Warnowe, bat men wol mochte bar over ghan®. bo
be hus mit groter koſt al rede buwet weren, unbe be heren weder toghen
weren to lande, bo toghen de borghere van Roftofe vor de huͤs, unbe
wünnen fe unbe tovorden fe al deghere. tohant bar na buͤweden fe enen
ſtarken torn van ftenen, bar af fe dachten ex dep mer bet to beiwarenbet.
dem Fürften Heinrich von Mellenburg:
Wi holen eme gheven ufe fufter An-
nam to eneme echten wibe (ba. 6, Nr.
an mar, N retefen gie
jan. jenen tafen Srieb-
rich bes Sahımen von Dekm und
1327 Nov. 22 (af. 7, Nr. 4873). Der
Bingeif au Wismar begann nach Melt.
u.8. 5, Rr. 3476 Anm. 1311 Jul. 11;
ber densſchluß erfolgte, nachdem
vieleicht Nov. 22 Bräfiminarien voran ·
gegangen waren, Dez. 15 (daf. 5, Ar.
3501 1. Anım.). Ueber Darlehen Lübegs
am Biemar f. daſ. 5, Ar. 3481, 3482,
1. Eo anno mercatores efvitatum
Slavie in nundinis Schonore oxenntes
castrum Valsterbode ot alla quedam
loca contigus vastaverunt incendiis et.
. rapinis et quosdam Danos interfeoerunt,
Nateton be-
2. 1311 Sept. 6
daß er
kennt Heinrich von Melienburg,,
— — Länder in ver $ ft
Roftod nur als Hauptmann König Eriche
inne hat (Melt. U.8. 5, Nr. 3484).
3. Quo facto, prineipes nomine re-
‚gie Danorum oecnpaverunt portum War-
nemunde, duobus fortalitiis in eo con-
stractis, et flumen Warnowe lapidibus
impleverant inter ipsa fortalitia, et in-
terposito ponte de uno fortalitio ad aliud
fiumen sioco transiverunt. 1311
Ott. 9 zu Warnemünde Bünbniß Erichs
von Sachfen-Lauenburg mit Heinrich
von Meltenburg (baf. 5, Nr. 3489).
‘4, Oumgue hostium agmina reoe-
derent, eives ipsa fortalieia vallaverant,
et ad solum penitus diruerunt, turrim-
que ex lateribus fortissimam constraxe-
runt in introltu portus ad resistendam,
416
III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
464. In deme jare Erifti 1312 vor pafchen! fanden be van Lu ⸗
befe ere boben weber to beme koninghe, umme erer borghare ghüt weder
to Hebbenbe unbe to wetende warliten, wů fe weren an finen hulden.
bo be bobe quam in den Belteffund, do weren bare komen ber Wende⸗
fchen ſtede ere cocghen; be begunben roven unbe bernen be dlande, dars
fe up mochten?. do quam hertoghe Exit van Sweden to Denemarten ;
de hadde wefen pelegrimage to Ribzemabun®,
unde was van Qubele
varen to Valftere; dar weren in beme weghe be cocghen komen, dar uth
be vianbe weren to lanbe toghen, bar be hertoghe do was. be halp bo
den Denen, bat fe be viande ſloghen weber van deme lanjbe.
deme Toninghe leve to unbe untfeng ben hertoghen, finen fwager,
lefliken to Neftwebe; doch jo was be grund under en mate vaft. be
2. Toning toch bo vort to Roſchilde. bar quemen eme mere, dat be bure,
milde hertoghe Woldemer van Sleswik ftorven was! to Norborch up
Alfen. bes wart de foning nicht fere bebrovet noch umme ben ofben nyb is
ne de oetero hostes portum occupa-
zent. FR
1. vor . 26.
2. Langebel 6, ©. 520, 1312: Ci-
vitstenses de Rostock et allis civitatibus
Slavie Inconderant Helsingör, Amache,
Boanör cum castro et quasdam Insulas
in mari, 1312 Rob. 30 zu Greifswalb
flellt ber Briefter Johann Strange ben
Stäbten Koflod, Stralfund, Greifswalb
unb Wismar eiue Urfehde aus pro capti-
vitate, gun captus ful in castro Sca-
noor, ratlone guerre existentis inter
illustrem regem Dacie et {psop nobiles
burgensen Meit.u. 8. 5, Nr. 3574).
1,©.65, 1311: Ericos
du visitavit Uimina sanctoram ; dgl. 1,
S. 9. 1, S. 56, 1311: Dux Ericus
x perogrinatione reversus, quo fuorst
peregrinatus amore Romani pontificis,
qui tune Avenioni suam curlam habe-
bat, desponsavit sibi in uzorem Aillam
Haguini regis. 1, ©. 56, 1312: Erlous
dux desponsavit Allam regis Norwegie
et Waldemarus dux fillam Erici et nup-
elas fecerunt Norwegie. 1, ©.93, 1312:
Dax Ericus desponsavit Alam regis
Norvegie Haquini et Waldemarus fillam
Erici regis, et nuptias fecerunt in Nor-
vegia, repudiata prius sorore regis Da-
eie per dominum Ericum ducem de-
sponsata. 1, ©. 42, 1312: celebrate
sunt nuptie dominorum ducum spud
Asloyam. 1, ©. 65, 1314: Et eodem
»no sdduxerunt duces uxores suas de
Norwegia. 1, ©. 93, 1313: Eodem
anno duces adduxgrunt uxores suas de
Norvogia et fecerunt sumptuosas ex}
8*
Nov. 11 zu Fall [8
weh Be Kar u.8.5,
16 fingb:
16 m ee gt org unterwarfen Erich
chweden ihre Streitigkeiten einer ſchleds ·
Köterfi Entigeibung u. 1313 Jun.
zu
Dänemarl,
ph von eh und ee von
jerle einerjeits, Halon von Norwegen
und bie Herzoge Eric und Waldemar
einen eben we jen bes Schimpfes, der
König Erich, Epriftoph von Halland und
Nilolaus von 3 dabın
if, daß de eos Grid fi nit mit So-
gie von Werle eh bat (Melt. U.
Fe Nr. 3579; 6, 3626).
4. Eo anno post pascha nie famo-
sus et largissimus Woldemarus dux
Jutie, cui successit ejus filius Ericus,
de alia quondam Johannis, ducis Saxo-
nfe, procreatus. 1312 Jun. 30 belehnt
Erich von Dänemark a Waldemars
Sohn mit Schleswi⸗ u.85,
Nr. 3545). Ueber A Diutter [. s
368 Ann. 3, über Waldemars zweite
Gemahlin ©! 418 Anm. 4.
bar was zum.
1312.
417
van eren elberen utewortelt. bar wart oner de koning na vele beben fo
hoghe manet, bat he do ſande breve unde boben, bar ber van Lubeke gut
was, unbe unbob, dat weber to ghevenbe. fin brober hertoghe Eriftofor
hate des en bel unde vorſakedes; alfo deden oc vele andere, be bat güt
shabben unde hoben bar vore ere recht; bes blevet almeftich vorloren.
465. Des jares in deme pingften makede be foning van Vrancris
ten to Paris fine dre fone Lodewighe, Philippe unde Karle the riddere;
bar was de foning van Enghelande, fin ſwagher i.
466. Dar na in funte Peteres unde Paulus daghe? wart de keifer
21.9, Hinric van Lutzelenborch unbe de feiferinne wiet to Lateran van | bren
carbinalen, be de paves dar to fanbe mit vulfer macht. bar na in beme
wintere ftarf de ſulve evele keiferinne unde wart to Pyſe erbarlifen bes
graben.
In der tiid toch de Feifer vor Brixe; dar lach he langhe, unbe
. 1sbebe ber ſtad unbe anderen ſteden, de fic weder ene fatten, groten
ſcaden ®.
467. Des fulven jares tod} greve Gherd te blinde vor be Linowe;
bar warp He up mit bliden. bo he des huſes nicht Funde winnen, do
tod} He dar af ane vromen.
20 468. In der tiid hadden de van Roſtok vüůlbůwet eren torn to 44
Warnemunde; dar toch de koning do vore mit al den heren, unde dede
fo grote not den ghenen, de bar uppe weren, bat fe ven torn geven deme
toninghe. do fprefen fomefife, bat were fchen mit vulborde ber rat⸗
manne*. des wart de menheit ruyende, unbe floghen bot ber ratmanne
1. in pentecosten (ai 14) Philip-
pus rex Francie cum suo genero Ed-
wardo rege Anglorum sollempnem cele-
bravit curlam Parisius. Et fecit milites
tres allos suos, scilicet Lodowicum,
Philippam et Karolum, qui vicissim,
defancto patre, postmodum unus post
allum regnarant.
2. Eodem anno in nativitate beati
Joh. bapt. (Jun. 24) Hinricns Imperator
conseeratur cum gloriosa imperatrice
apud sanctum Johannem Lateranensem,
et hoc a cardinalibus a papa Rome de-
stinatis. Que imperatrix oblit In yeme
sequenti et in Pisa sollempniter sepe-
Aitor. Heinrich empfing die Kaiſerkrone
1312 Jun. 29; feine Gemahlin Mar-
jarethe von Brabant farb ſaon 1311
Sn. 13 In Genua. Bartholb 2, S. 114,
214; Kopp 4, 1, ©. 179 Anm. 5.
3. Brefcia ergab fi) Heinrich 1311
Srämtegroniten XIX.
Sept. 18. Barthold 2, ©. 55; Kopp 4,
1, S. 155 Anm. 1.
4. Item eo anno rex Danorum,, ve-
niens Warnemunde cum principibns,
turrim noviter constractam magno exer-
cltu obsedit; et virl In ea obsessi all-
mentis sibi deficientibus, evasionis
‚spem allam non habentes, salvis rebns
et personis suis, turrim regi tradide-
runt, ex jussu gnorundam consulum
de Rotstoke, ut dieitur. 1312 Febr. 19
zu Zehbenid urkunden bie Markgrafen
Waldemar und Johann über ein mit
König Erich geihlofienes Bündniß, vor-
nehmlid zur Bezwingung Roftods, vor
befien Bollwert Erich fingen (Mai 14)
tommen fol, ſowie auch über ein Bilnb-
niß mit Heinrich von Mellenburg (Melt.
U. 8. 5, Nr. 3515, 3516). Die Bela
gerung des Thurms zu Warnemünde
gan nad Kirchberg Jun. 23 und
2
2312
AL.
1312.
Al.
1314.
418
II. Detmar-Chronit von 1101—1395.
en bel; en bei welen ute deme lande!, be ſeder gichteswelfe weber que-
men mit helpe ver heren; unde wart in der ftat fo grot twibracht, bat
fe manighe jare var na ſchaden dar van moften liden | unbe groten wer Dı.va«.
derwillen. bar warbet beghere ſchin, bat beworne lude unbefocht mit
ever twidracht bringhet in fteden unbe in landen dicke gube lude to ſcha⸗s
den unbe to ſchanden?. do let de foning ven torn ummemiren unde
ummebegraven unbe ummebeveften mit anderen ſtarken vere tornen,
unbe wart en borch fo herlik, dat in deme lande nen was ber ghefif®.
469. By ber fulven tiid ftarf greve Gherd van Holften, de blint
worden was unbe fin land vorftund mit groter wisheit. twe fone he 10
let, Gherarde, ben proveft van Lubeke, en ſubdiacon, be lehe wart,
was van ener mobert.
. unbe nam bertoghen Woldemers webuen , greven Nycolaus bochter van
Wittenborch; unde let oc jundheren Joanne, be bes koninghes broder
470. Im der tiid do wan de foninghinne ene junghe bochter, barıs
dauerte 11 Wochen. Heinrich von Mel-
fenburg urinnder zu Gabebufch Jun. 27
und zu Sternberg Sun. 28; zu Warne ·
münde urlunbet König Erich Yun. 30,
Dtto von Bommern Jul. 5, König Erich
Aug. 20 (daf. 5, Nr. 3542, 3543, 3545,
3547, 3554).
1. De quo populus in Rotstoke pro-
vocatus, traditionem consulibus obi-
eiens, quosdam Interfecit et quosdam
expulit de civitate'; et steterunt cives
in magna tribulatione. Rad KirKberg
1312 Sept. 17. Bol. Melt. U. 8. 6,
Nr. 3590, 3669, 3672, 3673.
2. Reim,
3. Rex vero captam turrim munivit
muris et fossatis fortiasimis; et fecit ex
ea castrum excellentissimum, appositis
dicte turri, in medio jacenti, quatuor
aliis turribus in quatuor angulis dieti
eastri. Heinrih von Meklenburg ur-
et Sept. 30 zu Sternberg ; vor Ro-
urkunden König Sig tt. 5, Ni
18 und Johann von Werle Dt. 6,
f VI_von Schauenburg Ott. 6
1.U.8. 5, Nr. 356467). Oh.
J ſich Markgraf Waldemar mit
9 rip Über bie Theilung ber
ıme, welde für den Abrud des
nemlinber Tpurms von Roftod zu
rien iR (baf. 5, Nr. 3570). Hein»
von Mellenburg befindet ſich Nov.
Sternberg ; Dez. 7 auf dem Felde
Dorfes Polchow beurfunbet ber Rath
u Roſtock einen unter Bermittelung
Deinrige von Mellenburg mit König
Erich und den Markgrafen geſchloſſenen
Frieden, Dez. 15 Teiftet bie Stabt König
Eric) et ad manus ipsius regis domino
Henrico Magnopolensi — obediencie et
Adelitatis — juramentum (baf. 5, Nr.
Fe Far ode art
jung ber Brivilegien Roftods 1313 Apr.
9 Shen. u. 2 Nr. 3608, die Hul ·
bigung von 1314 Jan. 19 baf. 6, Mr.
3674. Ueber den Thurm zu Warner
münbe f. noch daf. >, Nr. 3551; 6,
Nr. 3599, 3638, 3922; über Darlehen
Lübeds an Roftod 5, Nr. 3537, 3551.
4. A. L. 1314: Eodem anno obiit
prudens et strennuus Gherardus comes
Holtzatie, cecus factus, qui in diebus
sus comitatum ejus honorifice guber-
nayit; et reliquit duos flios , Gherar-
dum natum ex filia Woldemari regis
Sweorum et Johannem natum ex sorore
marchionis cum telo, olim regine Dano-
rum. 1313: Eodem tempore Gherar-
dus, quondam prepositus Lubicensis,
subdiaconus, duxit in uxorem relictam
Woldemari ducis Jutie, Aliam Nicolai
comitis de Wittenborch. Gerharb II ber
Blinde wirb 1312 Jar. 8 zulegt genannt
(Sl. Holft. Lauend. Urt. 2, Nr. 28),
heißt 1313 Jul. 25 pie memorie (Lever-
dus 1, Nr. 446) und firht Oft. 25 (Zeit»
för. f. Hamb. Geh. 6, ©. 133); vgl.
Norbalt. Stud. 3, S. 170. Er beira«
1313. 419
tho vabbere wart hertoghen Erikes wedue van Xanglande; de vamebe A.L.
beme koninghe vrunfcap to bewiſende unbe brachte eme breve mit velen
inghefeghelen , de fe hadden vünben in eneme ferine eres mannes, be
cortlifen vorftorven was. in ben breven be hertoghe unde be weldighe⸗
%% ften | in deme rike fic hadden toſamende vorbunden up bes koninghes
dot; des let he erer en del ſlepen unde ſetten uppe rade,
erer untweken oc vele ute deme lande unde
erer vele unthoveven!;
uteme rike.
471.
unbe let oc
soumme bat hertogge Erik hadde nenh kint?. ve junghe hertoghe van Sles⸗
wic vorderde uppe bat land; over be kondet deme koninghe nicht af⸗
winnen, alfo fin vader dede.
De koning underwant fic bo des landes to Langlande, AL.
472. Do nam greve Ghert van Holften, de proveſt Habde wejen AL.
to ubele, hertoghen Woldemeres weduen van Sleswics.
E13 In deme fulven jare do wurben in Polenen vele tettere ghebrand
in ber ftab to der Svidenitze unbe in anderen ftebent.
473. In deme jare Erifti 1313 do wart borevenet dat grote or- A.L
Loge tufchen deme koninghe van Denemarken unde ben fteden in Went⸗
landen >.
thete im erfler (he —ã— Togter
Waldemare von en, 1275 Di.
12 (fiehe ©. 112 Anm. 4), in Ich
ter Ygnes, Wittiwe Erichs von Däne-
mart (j. ©. 395 Anm. 1). Seine Kin-
der erfter Ehe waren Waldemar _(j. ©.
408 Ann. 3), Gerharb IV (f. ©.
Anm. 6) und Katharina, (I.
377
Anm. 3); fein Sohn gie Ehe war
Johann ber Milde (f. ©. 431 Anm. 3).
Gerharb IV fommt als Dompropft 1309
Jun. 1 zulegt vor Leverlus 1, Nr. 431);
nad dem Zobe feines Brubers Walde
mar gab er bie Präpofitur auf, berem
neuer Befiger Hinrich von Bofpolt 1312
Dit. 28 met genannt wirb (baf. 1,
Nr. 444) gen feiner Bermählung
mit Anaftafta von Wittenburg, Tochter
Nikolaus I und Wittwe Waldemars von
Schleswig (f. ©. 416 Anm. 4), f. ben
hevertrag von 1313 Jul. 30 unb_bie
Berfchreibung bes Leibgebinges von Oft.
21 (Mel. U. 8. 6, Nr. 3634, 3650).
1. Post paucos dies relicta dieti du-
eis Eriei, nata de Rosenborch in Anibus
Hartici montis, invitata ad levandum
Alllum regis Danorum de sacro fonte
baptismatis, regi placere cupiens sibi
Mtteras quasdam tradidit in serinio
secreto sul marlti repertas. In qui-
bus contra regem continebantur con-
spirationes potentiorum regni militum,
Propter quas rex potentiores multos fe-
cit decollari, rotari et puniri. Detmar
fieft: Alam.
2. Eo etiam tempore defuncto Erico
domino Langlandie, fratre Woldemari
ducis predieti, rex Danorum, Lang-
landiam occapans, asseruit eam varasse
corone. Erich Langbein, Bruber Bat
bemar IV von Schleswig, Herzog di
Rangeland feit 1287, ice 1311. 1312
O8. 5 vor Roflod vergleight fich Erich
von Schleswig, Waldemars Sohn, mit
Erich Menved über eine Ausſetzung
ihrer Streitigleiten bis Midaelis; 1313
Ian. 7 zu Kolbing beflätigt er ben vom
Rilolaus von Werle für ihn zu Roſtilde
Roflod, mit König — eieploffenen
Bergleich; 1313 Aug. 1 Sa jens ent-
Täßt er den König al —* —28 — in Be
vrg auf guf angelan und Friesland (Meft.
Nr.3565; 6, Nr.3566, 3638).
3. Wievertetune ‘von $ 469.
4. 1315. Caro 2, ©. 61 Anm. 2.
5. compositio facta est Inter regem
Danorum et civitstes Slavie. Gin ge»
meinfamer Friedensſchluß ber Städte
27%
420
III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
474. Do na pafchen! wart to Avinion erhaven funte Peter, be
“ vor Bonifacio was paves Celeftinus
475. In ber tiid ſchen en ftern
unde upgaf bat pavesbom ?.
‚en comelta is gheheten, in beme 21.05».
“ weiten van Avinion, be gaf van fic enen groten ſchin mer ben vertehn
avenbe?, rot, vlammenvar.
476. Na ber tiid habbe de paves mit ben carbinalen vele rades,
den keifer weber to untfettene, umme
men. bo fe weren overene komen, bat men fcolve ven keiſer bannen 4,
do quam be mere, bat eme were jamerlifen vorgheven in unfer vrowen
daghe in beme hilghen facramente van eneme bofen tufchere, brober 10
Bernarde, de fin valfche bichtvader
unbe brofniffe wart, dar mach noch
bat be arbeydede na bes rikes vro⸗
wa85. wo grot bar beibe vroude
af fprefen une feriven, be bat in
bes paves hove do warlifen fach unde horbe. do deme keifer was vor⸗
gheven, be arzften wolden eme enen
cyrup malen, bar mebe he mochte
de vorghifnifje vorlaten. do he horde den rath, he bochte eme vil quat. 15
he ſprak: “it hebbe untfanghen minen ghod, ben waren heyland, ven
late if nicht vorbriven; he fcal ewichlifen by my bliven' ®. im vaſteme
10. *bofen tuſcherr auf Raſut 8.5 'predetere h.
mit Erich Menved ift nicht bezeugt. Wis-
mars Frieden mit Heinrich von Meklen ⸗
burg 1311 5. ©. 414 Anm. 4)
folgt Roftods Friebe mit Erich u. Marl-
graf Waldemar 1312 De. 7 (f. ©. 418
Anm. 3); Greifswalb betannte ſich Kö»
nig Eric 1313 Ian. 25 zu 3000 Mart
Silbers (Fabricius Urkt. 3. Geſch des
Fürftenth. Rügen A, Abth. 2, ©. 7)
und Stralfunds Friebensfhluß fand
fatt vor 1313 Febr. 20 (Mei. U. 8. 6,
Wr. 3589, Fabricius 4, Nr. 424, 426,
427, 42931).
1. ©. Anm. 3.
2. Item papa Clemens V canoniza-
vit sanctum Petrum de Murra, qui olim
fuit papa Celestinus. Et quia homo
simplex , inductus, nt dieitur, per Bo-
nifacium suecessorem ejus, papatui
renunclavit, ideo canonizatus est Pe-
trns nomine proprio, et non Celestinus.
©. ©. 375 Anm. 3. Er wurde fanoni-
firt 1313 Mai 5. zius, Vitae papa-
rum Avenion. 1, &p. 59, 78, 109.
3. Ante obitum ejus eirca festum
pasche (um Apr. 15) apparuit versns
öreidentem in Avinione, ubi papa se-
dem tenuit, cometer, srillcet stella
M
17, veidriven: "vor triven L.
caudam habens ad modum facule arden-
tis, quo vera presaga multorum futus
rorum. Nam majores mundi principes
in brevi postea mortui sunt, impergtor,
papa et rex Francie, multe etiam se-
ditiones postea acciderunt. Die Zeitber
fimmung ante obitum ejus fchlicht fi
in Ann. Lub. an bie Nachricht vom
Tode Heinrid VII; Detmar verbindet
fie ganz verlehrt mit der Kanonifation
des Igon 1296 (f. ©. 376 Anm. 3) ver
florbenen Peter von Morrone und ge
winnt dadurch für biefe bie Angabe ‘na
pafchen',
4. ©. S. 421 Anm. 3.
5. Item eo anno piissimus impera-
tor, tendens cum exereitu in Apuliam
—, in itinere per quendam fratrem
Bernardum ordinis predicatoram inflde-
lissimum ejus oonfessorem et secreta-
rium — in die assumptionis beato Marie
(Aug. 15) —, in sacra communione
intoxecatur. Ueber das Gerücht, baf
veinrich durch den Dominikaner Bern-
hard von Siena vergiftet fei,
2, Beil. ©. 3—64; Kopp 4,
Anm. 5.
6. Reimproja.
1314.
421
loven be ebele keiſer Hinric bo ftarf! in funte Bartholomens daghe unbe
31.95. wart to Pyſe begraven?. wo grot de clage | wart umme finen willen
eber finen bot, bes mochte manich fic wunderen. oc malebe de paves
enen fermonen openbare in fineme confiftorio, unbe beclaghebe ben bot
sbe6 feifers, unbe lovede ene mit funberlifer doghet; over manich man
fprac, he ne menebes nicht ?.
477. De Hunt van Berne, de here gheheten is van ber Ledderen,
unbe be van Phfe unbe andere heren unbe ftebe, be Ghebeline weren,
de gheven bo ven Dubefchen, ve en hulpen, grot gut, unbe orlogheben
sofeber vele jare weder de Ghelfen, be bat keyſerrike vorvolgheden, une
floggen ever uter maten vele dot“.
Im deme jate Criſti 1314 do weren twebrachtich bes riles Torheren,
enen feifer to keſende; em bei Toren ben hertoghen van Oſterrike, en
del ven hertoghen van Veperen®. deſſe twebracht ſtund wol achte jar
ıs unbe mafebe veles arghes in deme Romeſchen rite.
478. In beme fulven jare by lichtmiffen bo vorevende fic de bifcop A. L
unbe de bomberen to Lubeke mit ber ftat unde ven borgharen to Rubefe.
21.952. de bomberen quemen | bo weber in be ftat to eren hoven, unbe ſanden
ere boben ute deme capittulo mit der ftat boben uteme vabe to hove,
aumme ben fang, be bar langhe vorboden was 6.
12. twedrachtich!: “tmebrach" L.; twedrachtich· 6.
1. De isto imperatore dieitur certis-
sime, quod statim post communionem
sentiens veneni dolorem, Anita missa
vocato toxecatori retulit occulte u. |. w.
Medici autem et hil, qui ut pupillam
oeuli sui cesaris custodiam curaverunt,
veneni sibi pericalum imminere consi-
derantes, suaserunt sibi, ut uteretur
remedio, quod posset reicere venenum
et salvari. Qua suasione audita respon-
dit, se dominum ereatorem suum pura
ide suscepisse, Ipsumque ab eo num-
quam reiciendum et separandum. (un
in Ade iste constantissimus diem clau-
sit extremum.
2. et in die beati Bartholomei (Aug.
24) — mortuus est; cujus corpus, in
Pisa ductum, sollempniter sepelitur.
Quantus autem Iuctus et planctus fu-
rit Ghibellnorum et omnium imperio
fidellum de suamorte, relatu est inero-
dibile. Heinrich VII ftarb in Buoncon»
vento 1313 Aug. 24 und wurde Sept. 2
in Bifa begraben. Bartholb 2, &. 440,
452; Xopp 4, 1, ©. 334 Anm. 2; 4, 2,
©. 1 Anm. 7.
3. Papa vero et Philippus Franco-
rum rex et qui Roberto regi et Ghelfis
publice et oceulte adherebant, formi-
dantes, se posse humiliari per Impera
torlam majestatem, nimium gaudebant.
Et dieltur, quod omnino immunes non
fuerint sue necis. Constat enim, pa-
pam fecisse processus Jam publicandos
contra ipsum imperatorem, Sed audita
ejus morte, omni indignatione sua ob-
lita, in consistorio suo papa coram com-
mund populo ipsum commendatum ha-
buit, asserens, eum virum catholicum
cecidisse. Quod non immerito dicebat
u. f.w.
4. Nam Ghebelini, videlicet Teo-
tonicl et Vtallei imperii Adeles, capi-
taneum habentes Canem de Verona,
nobilem seilicet dominum dietum de
Schala, Ghelfos emulos imperii perse-
uti sunt, et multas eorum eivitates et.
castra subverterunt, et multiplicibus
bellis eos angarlaverunt, in quibus raro
Gbebelini, sed quasi frequenter Ghelfi
vietorlam perdiderunt.
5. Zweimal erzählt; |. $ 463.
6. circa festum puriflcationis beate
Marie episcopus et capitulum cum alvi-
Al,
1313.
131.
AL.
138.
AL.
1314.
422
II. Detmar-Ehronit von 11011395.
479. Do fe to hove quemen, do ftarf de paves Clemens V in ver
welene to pajchen !. ſeder was de ftol ledich twe jar vif manebe unbe mer.
480. In ber vaften,
er be paves ftarf, bo let be foning van
Vrancriken in beme vüre vorbernen ben homeſter une vele brobere des
temples 2,
de paves Clemens vorbomebe. alſo blef de weldighe riles
ordo borftoret ber templerer. der werlde bo fere mißbuchte, bat en
ſchude unrechte. dar na vor be homefter ber Dubefchen brobere van Be:
nebie to Prucen, bar to holbene finen ftol in velicheit vor ben paves 3.
481. By ber tiid quam be koninghinne van Enghelant in Vranc⸗
rife to ereme vabere, Toning Philippe, unde let eme ſwarliken vorftan, 10
bat erer brober wive, Lodewighes, Philippes und Karies, viller untucht
pleghen. des nam fe war ber tiid, unde brachte eren vader in der ach⸗
teben nacht na pafchen, bar de vrowen bre weren mit | bren ribberen; B1.96=.
de wurben tofamende vanghen. be vrowen al befunberen wurben in
tornen ghemüret; over de jungheite brober Karl‘ de ne wolbe fin wif ts
nicht laten worberven; fe wart los. de anderen twe ftorven in ber ſwa⸗
ven vangniffe. de ridbere bre wurben voret to Paris dor be ftraten
openbare, unbe wurben vor ber menen werlve mit manighen fwaren
pinen hobet5.
482. Dar na in funte Andreas avende bo ftortede in der jacht 20
koning Philippus van Vrancrifen,
alfo ſlepede ne bat perb, bat he ftarf®.
rife befat.
6. ‘der templerer’ fort. aud : ‘den templerer‘.
bus Lubicensibus, facta Inter eos amf-
cabili compositione, ad curlas et pos-
sessiones suas redierunt; suosque nun-
cios ex utraque parte concorditer mise-
runt ad Romanam curlam pro optinenda
relaxatione interdieti, quam adhuc ob-
tinere non poterant, quia sdis vacatio
intervenit. S. Geld. b. Streitigkeiten.
1. Item infra octavam pasche (Apr.
7—13) oblit papa Clemens V, et vacas
vit postea sedes in annum tertium pro-
pter cardinalium discordiam. Nam car-
dinales Ytalici u. |. w. Er ftarb 1314
Apr. 20. Kopp 4, 2, ©. 4 Anm. 1
2. Item in die Gregorii (Mrz.
12) rex Francie Paristus fecit cremari
in igne generalem magistrum et pro-
vinclalem militum templi, quorum di-
vitie et potentia in oculisregis suspecte
magis Presumuntur causasse ordinis
eondempnationem, quam malitia perso-
nis objecta. Jalob von Molay wurde
unbe blef hanghen by deme perbe;
fin fone Lodewich na em bat
12. “in der nadhgettagen.
1314 My. u verbrannt. Kopp 4,2,
©. 7 Anm. 1
3. Diee Berlegung fand ſchon 1309
Ratt. Vgi. Strehlte in Script. rer. Pruss.
3, ©. 63 Ann. 3.
4. A. L. fehlt ber Name.
5. Item in octava predieti festi
(pasce) uxores Lodowiei, Philippi et
Caroli, filiorum regis Francie, in adul-
terio una nocte in uno castro deprehen-
duntur. Unus tamen eorum, motus
sensa saniori, sue uxoris innooentiam
affrmavit causa vitande infamie. Sed
reliquorum duorum uxores incluse car-
eeribus fame et penis, et duo milites
apud eas deprehensi eradelibus penis
sunt publice interempti. Hujus depre-
hensionis auctrix fuit regina Anglie,
Mia regis Francie, que patrem duxit ad
locum, in quo omnes condormierunt.
6. Item in vigilia beati Andree (Rob.
29) oblit Philtppus rex Francio, ut di-
1315.
423
483. In ber tiid wurben in twibrachte toren twe Romer koninghe. A. L.
te foning van Behemen, de bifcop van Meghence, ve bifcop van Trere,
marcgreve Woldemer van Brandenborch unde hertoghe Johan van
Saffen de foren den hertoghen Lodewighe van Beyeren; be bifcop van
5 Golne 108 ben hertoghen Breberife van Oſterrike. to fineme kore vellen
hertoghe Robolf van Saffen, marcgreve Hinric ane land gheheten.
unbe be hertoghe van Beeren, bes fulven Lodewighes brober!. do wart
31.088. grot | orloghe in deme rife
486. In deme jare Erifti 1315. des jares let be foning van A.L.
10 Brancriten henghen vor Paris Engelvamme, veme he was by ſines
vader tiben gram, umme bat be ſines to welvich was 2.
487. De fulve koning vor bo mit groter macht to Blanberen, a.ı.
deme quemen be Blaminghe weber to ftande. be koning en erft untfloch
weber to Paris, unde fin volf jaghede vluchtich eme na. ere paulune
ıs unde vele ghudes fe bar leten; bat nemen ve Vlaminghe, unde toghen
weder mit vrouden malt an fine ftebe®.
eitur, in venatione morte Inprovisa.
Kopp 4, 2, ©. 8 Anm. 7.
1. Item eo tempore Lodowicus rex,
Bawarie, per Maguntinensem et Tre-
verensem archiepiscopos necnon ducem
Saxonie et marchionem Brandenborch,
sdherente eis rege Boemorum filio Hin-
ricl imperatore, et ex adverso Frederi-
eus dux Anstrie per Ooloniensem ar-
chiepiscopum et ducem Bawarie, fra-
trem prefati Lodowici electi, adheren-
tibus hils quibusdam principibus, scili-
‚cet Rodolfo alio Alberti quondam ducis
Saxonie et Hinrico marchione dicto ane
Tanb, in Romanorum reges discorditer
sunt electi. Quorum electorum avus,
Lodowici ex matre et Frederici videli-
cet ex patre Alberto Romanorum rege,
fait Rodulfus quondam rex Romano-
rum. Doppelmahl bei Frankfurt 1314;
Ludwig ber Baier, erwählt Ott. 20
burd Peter von Main, Balduin von
Trier, Johann von Böhmen, Walde
mar von Branbendurg unb Johann von
Sachſen, gekrönt dur; bie Erzbiſchöfe
von Mainz und Trier zu Aachen Nov.
25; Friedrich ber Schöne, ermählt Oft.
19 durch Heinrich von Kärnthen, Ru-
bolf bei Rhein für fi) und Heinrich von
Köln, Rudolf von Sachen, gekrönt
durch den Erzifcjof von Köln zu Bonn
Nov. 25. Böhmer, Reg. Imp. 1314—
1347 ©. 1, 164; Ropp4, 2, S. 57—
60. Lubtwige Mutter war Mechthild,
König Rubolfe Tochter.
2. Item eo anno Ludowicus rex
Francie fecit Parisius suspendi Engel-
ramum militem potentissimum; quem
exosum habnit, quia supra omnes sul
patris consillarios ipse vir pradens pa-
trl quondam fuit secretissimus, regens
totum quasi regnum. gl. B. G.: ul-
tims die mensis Aprilis — Engelran-
dus de Marenhe miles — fuit suspendio
elevatus, Qui tempore Philippi regis,
patris istius Ludovicl, major post eum
non tam merito quam de facto fue-
rat nominatus in regno, ita ut secun-
dus quasi regulus videretur, ad cujus
'nutum regni negotia gerebantur.
3. Item etiam rex plenus tyrannide,
more patris intendens confusioni Fia-
mingorum, cum infinita gente ivit con-
tra eos; et cum magna confusione re-
Heto exercitu reversus est Parisius.
omnisgue exercitus, sentlens recos-
sissise, fugam cepit post eum, reliotis
auleis et bonis aliis ; que Flamingi cum
leticia rapuerunt. Nach B. G. jieht Lub-
zig nad Aug. 3 mit 15,000 Rittern
und großem Fußvoll gegen Plan-
bern unb lagert vor Gourtrai; Kobert
von Flandern Liegt in Courtrai und
wehrt ben Franzoſen ben Uebergang
116.
1316.
424
I. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
488. In deme herveſte wart bove flaghen greve Alf to Seghe-
berghe uppe fineme bebbe enes morghens by ber grebinnen!, be brober-
bochter was bes heren van Mefelenborch 2. oc wart to fin vader greve
Zohan uppe fineme hus to der Bramborfte vanghen unde ve Grobenitze
warbe wunnen, al vil na in ener ftunde, alfo bat vore was vorraben s
van eres fulven mannen?. be vaber wart bar na bracht up fin eghene
hus to deme Kile; bar lach he vanghen fo langhe, bat he hemelifen
quam van bannen to Lubeke. bar blef he | wol en jar; to leften quam »ı. 9er.
he weder to beme Kile mit helpe ber borghere*; bar levede he bo nicht
langhe mit fwarer bebrofniffe 5.
489. Nu mertet,
wat eme in Torten jaren mohechet overghing.
enes baghes fat he vrofif over finer tafelen; bar was vor eme fin dore
Marquard, mit deme he plach to fpottende; ben terghete en femerere;
deme warp he mit eneme bene na, unde miſſede finer, over he rakede
ben greven, unbe warp beme acharen fchonen heren en oghe uth. bar ıs
1. na wart fin eldeſte fone Eriftofor®, em herlik junchere, enes morghens
vil vro, bo he to fineme male ghing, ute eneme vinftere van deme hus
to beme Kile worpen in ben borchgraven, fo depe ben wal tale, bat he
5. "vorraden’ : "vor" übergefäpriehen 8; “verraden' 6.
über den Fluß 2y8; gegen Ende Sep-
tembers zieht Ludwig non absque multo
rerum incommodo et dedecore aliquali
wieder zurild.
1. Item in Augusto Adolphus co-
mes Holtzacie in castro suo Segheber-
‚she in lecto suo, quo jacebat cum In-
clita ejus conjuge, a suls vasallis, uno
mane castrum dolo intrantibus est oeci-
sus. Rad; Presb. Brem. ©. 47, 57 wird
Abolf von Harttvig Reventlo ermorbet.
1316 Aug. 4 verzichtet Erich von Däne-
mark auf bie Rache gegen Graf Gerharb
et suos milites et vasallos atmen an
hac interfectione suspectos. Schl. Hi
Lauenb. Url. 2, Rr. 126; v. Alben m
Norbalb. Stub. 5,6. 18186; Waitz
1, ©. 200.
2. Abolf Gemahlin war Lutgard,
Tochier Johann III von Metlenburg, in
erfter Ehe vermählt mit Gerharb von
‚Hoya (+ 1311 OR. 18), in zweiter mit
Abolf, in britter mit Günther III von
Aindow. ©. v. Apern a.a.D.5,6©.
18689; Mill. U. 8. 6, &. 390.
3. et comes Johannes, pater ejus,
in curia sua Bramhorst eodem tempore,
16. *eldefle' : “edeife' 8.5 *eltee' 6.
sicut preordinstum fuerat,
est.
4. et ductus in castrum Kilense;
de quo post tempus modicum evasit, et
nesciens locum sibi tutiorem, pervenit
Lubeke, ubi remansit, donee sul Ade-
les cives Kilenses ipsum revocarent.
Dominium ejus Gherardus et Johannes
comites inter se partiti sunt. Der Ber-
trag von 1315 Oft. 15 läßt Johann I
im Weſentlichen nur Schloß und Stabt
Kiel, während ber Theilungsvertrag
von 1316 Febr. 7, welcher Gerhard bie
Herrſchaft —* und Johann die
Serrſchaft Kiel — ihm auf Lebenszeit
dort Grömitz, hier Kiel einräumte. Säl.
Hoff. Sauenb. Urtf. 2, Nr. 125, 34:
Biernagti in Rorbalb. Stud. 3, ©. 57
—66; Waitz 1, 6. 200— 201.
©. 425 Anm.1. Rad Biernagfi
©. 45—17 urkunbet er noch
. 17 zu Kiel.
captivatus
.D.3, ©. Pu *
‚8.49 Anm. 1;
1315.
bot blef. feber is de vrome Alf, fin beſte ſone, fo jamerlilen dodet; he 4.
425
ſulven wart vanghen unde dreven ute ſiner herſcapi. bit blef to male
ame richte unbe ane wrafe, umme bat greve Alf fic do hadde vorbunden
beme marcgreven to helpene weber finen omh, ven koning van Dene-
21.004, marien?, oc bat he van finen mannen vorderde (ngüb, | dat fineme
vadere unbe eme aneftorven was. des gudes en bel befeten, be ben un«
ſchuldighen greven floghen; fe brachten oc greve Gherde unbe greve
Johanne, be twe junghe heren, bar to, bat fe openbare en biſtunden des
botflaghes®. bar mebe behelven fe erer vebberen land, be fe under en
1obelebent.
490. In deme jare wännen be van Phfe mit den Dubefchen, de fe
hadden, be weldighen ftat to Luca, dar breven fe uth ere viande unbe
nemen bar grot ghüt®.
484. In deme fulven jare to was fo grot hungher in Eftlande A.L.
ıs unbe to Liflande, bat bar van volkes uter maten vil vorbarf®.
485. In ber til do wart grot orloghe tufchen deme foninghe van A. L.
Denemarken unbe beme marcgreven van Branbenborch?. bes Toninghes
12. ·euca: uba' 8, 6.
1. Sie nobilis iste non solum hoe
dilecto ejus perdito ailo Adolpho, sed.
etiam ante Paucos annos perdito Alio
Christoforo, ex fenestra de castro Se-
‚gheberch quadam nocte cadente, vel
ejecto, ut quldam ajunt, dominio et
omni mundana gloria est orbatus; et
vixit post filios paucis annis, Ehriftoph
kommt ausbrüdlich genannt 1312 2er
12 (Staphorf, Hamb. Kirhen-Gejch.
&.233) zuleggt vor; doch nennt fi 1313
Sept. 3 ein Zeuge ı notarlus et capella-
nus domicelloram de Segheberghe. Ue-
ber ihn und Abolf ſ. Biernagli a. a. O.
3,©.47—57; v. Afpern baf. 5, ©.
182—86. Abolfs Ermordung fegen A.
L. wie Detnar nach Segeberg, das dem
Vater durch ben Tod feines linderloſen
Bruders Adolf V (1308) zu; ea mar;
Chriſtoph lam nach A.L. ebenfalls bort,
nad) Detmar in Kiel um. Presb. Brem.
©. 48: Cristofferus — de cenaculo
castri Kyl cadens expiravit; dgl. Lap-
penberg dal. ©. 48 Anm. 21. Die
ie he domtcelli de Segheberghe
ſprlcht — ie. den — in na:
— Bi Biel tie, v- Mer
joph überhaupt in feiben; d. Aipern
5, ©. 184 ihn von Segeberg nad
Si zurüdtehren.
2.©. An. 7.
3. &. 8.424 Anm. 1.
4. ©. den ©. 424 Anm. 4 ange
führten Theilungsvertrag von 1316
t. 7.
u Item ipso tempore Pisani cum
satellitibus suls Teotonicis et Gebelinis
ceteris fidelibus imperio famosissimam
civitatem Lucanam expugnaverunt, om-
nemgue thesaurum Ghelforam rapue-
runt; quibus etiem Ghelfs expulsis
manserunt in ea fidelissimi Ghibelini.
1314 in ber Nacht von Ian. 13— 14.
Bartholb 2, ©. 479.
6. magna fuit fames in mundo, ma-
xima tamen in episcopatibus, scilicet
Rigenst, Ostlienst, Darbatensi et Reva-
liensi et in eoram confinibus. Et pro
certo dieltur u. |. w. Zu ber ausführ-
lichen Schilberung ber Ann. Lub. fiehe
Hoeneles Reimchronik (perausg. v. Höhle
baum) ©. 1—2.
7. Item 0 anno exorta est gwerra
‚odioss inter Woldemarum marchionem
—, ex una, — et ex parte altera inter
Ericum regem Danorum et suos coopera-
tores, scilicet Ericum ducem Saxonie,
Wirlaum principem Rugianorum, Gle-
rardum et Johannem comites Holtzatie,
Hinricum comitem Zwerin, et Hinri-
cam dominum Magnapolensem, etquos-
dam alios, quos ipse dominus Magna-
polensis nomine regis sicut duotor in
omnibus expeditionibus faciondis gu-
138.
426
III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
1. helpere unbe hovetman fines orloghes was fin fwagher Hinric, de here
van Mekelenborch; de wan mit groteme ghude beme Toninghe vele hel-
pere.
eme hulpen hertoghe Erik van Saffen, Wizſlawe de vorſte van
Ruyen. Ghert unde Johan van Holften, greve Hinric van Swerin
unbe vele andere heren. be marcgreve Woldemer, de allene bo hadde bes
Mare, | vil welbich he was; doch hadde he vele helpere van anderen »ı.07..
landen; oc hulpen eme bi der zee hertoghe Otto van Stetyn unbe her⸗
toghe Wertizſawe, fines broder fone, unbe be heren van Werle. de nam
deme Stralesfunde weren weder eren heren, unbe be van beme Gripes⸗
wolbe hulpen ereme heren; be beworen ben koning to watere?. be van 10
2. deme loninghe Fort. aub : des toninghed‘.
bernavit. Sed rex nulla sus gente seu
inAnita pecunia sam partem Juvabat.
In Statfund Patten 1313 Intere Un:
uel⸗
ch»
efunden (Hanf. gi
hertn fe
Heiner Binbnik einzugehen (Babricius
Nr. ‚ 442); unmittelbar barauf
Pete fie "fi unter ben Schuß Walbe-
mars von Brandenburg (8083. ©.34);
ein ebensichlufß zwiſe Balbemar
und Wizlav erfolgte 1314 Dez. 9 zu
Templin (Babrictus.Nr.451—53). 1315
Mr. 16 verfprechen Nikolaus und Jor
hann von Werle dem Fürften Wizlan
ihre Beihälfe jur Biidelan ung Stral-
funbs (baf. Nr. 460); Apr. 19 nimmt
Wizlav Burg und Land Loig von Erich
Menved zu Fahnlepn (daj. Pr. 461,
462) , Mai 23 verpflichtet 6 FüctDtto
von Anhalt dem König Erich und ben
Herren Wizlav von Rügen, Heinrich von
Mellenburg, Nikolaus und Johann von
Werle zu Kriegsbienft (Mel. U. 8. 6,
Nr. 3764); Zum. 10 zu Brmbdersborf
fließen emar und Johann von
Brandenburg mit Eric Menved Frie-
ben, namentlich wegen Stralſunds und
Wizfavs von Rügen (daf. 6, Nr. 3767).
Jun. 27 verbindet fih Gerrog Wlaby-
flav von Polen mit den Königen von
Dänemart, Schweden und Norwegen
und ben Fürften von Rügen, Wenden
und Meltenburg un bie Martgrafen
von Brandenburg (baf. 6, Nr. 3770) ;
Sept. 8 wenbet fi Erich Venved an
die Herzoge von Lüneburg, an bie
Grafen Gerparb und Johann von Hol-
fein und vermuthlich auch an Biſchof
Hermann von Schwerin um Beifland
gegen bie Brandenburger (baf. 6, Nr.
3778— 80; vgl. Nr. 3785); Da. 14
gelaunt er Eric) von Schleswig (bal. 6,
3790), 1316 Febr. 10 nehmen Erich
Menveb, Wizlav von Rügen, Heinrich
von Mellenbur Holaus von
Schwerin die Grafen Heinrich und
Friedrich von nei fingen in Solb (baf.
6, Nr. 3806); ehr. 29 zu Ribnik
fließen ih lerwed, Wizlan von
Rügen, Heinrich von Mellenburg, Ni ·
FH von en Han von
olftein mit ii ur von
agbeburg — gegen Walbe-
mar von Brandenburg (baf. 6, Nr.3812).
1. qui solus toti marchie domina-
batur. Damals leben noch Heinrich In.
Iohann V; ſ. S. 431 Anm. 3.
2. adherentibus sibi Ottone et Wer-
tizlao ducibus Stetinensibus, necnon
Adolfo comite Holtzacie, Johanne do-
mino de Werle et civitatibus Strales-
sund, Gripeswold. Die Herren Nilo-
laus und Johann von Werle waren 1315
My. 16 und Mai 23 unter den Gegnern
ber Oranbenburger (1. ©. 425 Anm. 7);
1316 Mrz. 23 fühnen fie fih, nafpen
inzwifchen Johann von Werle al Bei
bünbeter ber Brandenburger gelämpft
hatte unb gefangen genommen iwar, mit
Menveb unb beffen Verbündeten
aus (f. S. 429 Anm. 1). Die Ribniger
Urkunde, in welder Nikolaus und Io-
hann dem Könige Vaſallendienſt ver-
ſprechen (Meit. 1.8. 6, Nr. 3811), fan
deshalb nicht wohl zu 1316 Febr. 29
hören. Stralfunde Bündulß mit
1316.
427
Roſtok unde de van ber Wismer hadden mit eren heren fwarlifen orlo-
ghet; dar umme kunden fe bo nicht helpen ven fteben, de en vore hadde
hulpen in erer not!. do weren ber ftat voreftandere to Lubele de koning,
ghekoren van ber ftat?, unbe de marcgreve, van beme Romere Toninghe
sbat to ghefat®, de befunberen be ftat vele bekoreden umme ere hulpe; ber
wert en mit voghe weugheret. bat quam feber ber ftat to vromen unbe
tho eren.
Im deme fulven jare was bi ber zee unbe in ber Marke fo bure tiid,
dat be fchepel rocghe gholt 10 feillinghe Branbenburghest. oc was zo
io grot hungher in Eſtlande 5.
496. In deme jare Criſti 1316 in deme pinxeſtavende do let koning
31.970. Lodewich van Vrancriken beden to Paris ſineme volke her vart to thende
‚in Vlanderen, dat he dachte vorderven. mer God almechtighe, de ben
homodighen fan neberen, de nam ene van ber werlde in deme fonnen-
is daghe ber hilghen vrevaldicheit®. alfo wart dat land ghelofet van deme
unghenebighen heren; be ftarf ane erven.
497. Des wart na eme koning Philippus fin broder; be wasen a.ı.
güt bequeme here?. he let toſamende laden de carbinale, de wider we⸗
ghene delet weren; de quemen to Valence; bar wurben fe enbrachtich
»in deme beghinne bes herveſtes unde foren enen paves; be wart
aheheten Johannes XXII®, van Cahors gheboren. he fat var ane a.L.
4. 'gheloren' : "ge" übergefchrieben.
Nügifchen Ritterſchaft von 1316 Ian. 6
1. Habricius Nr. 379, 380.
1. Roftod erhielt 1315 Nov. 23
ein Handelsprivileg von Eric Menved
(Melt. U. 8. 6, Ar. 3788).©. ©. 430
Anın. 4.
2. 1307 Jul. 4; |. S. 403 Anm. 2.
3. 1301 Da. 3 hatte König Ar
brecht I die Vogtei über Lübeck und auf
14 Jahre, nad) Ablauf ber beiden näch ⸗
fen, bie Breihegelälle an Markgraf Her-
mannvon Brandenburg üb: ven Lilb.
U.8. 2, Rr. 146); 1310 Jul. 28 er
nannte Heinrich VII Waldemar unb Jo-
bann V, als Sohn bes verſtorbenen
Hermann, zu Bögten unb übertrug ihnen
bie Gefälle auf bie übrigen 7 Jahre (baf.
2, Nr. 267). Die Brandenburgiihen
Quittungen reihen bie 1315 Aug. 15
(vaf. 2, Rr. 333); dgl. baf. 3, Nr. 62.
1318 Aug. 8 beftellte Ludwig IV Wal-
bemar zum Vogt und übertrug ihm bie
Gefälle auf 12 Jahre (daf. 2, Nr. 362).
14. 'nederen' : tnedderde’ 8.5 'nedderen’ 6.
4. ©. 5484; hier wohl nad) anbe-
ter Duelle.
5. Wiederholung von $ 484.
6. in vigilie penthecostes (Mai 29;
Lodowicus Francorum rex Parisius fe-
eit proclamari expeditionem susm ad-
versus Flamingos, et omnes clericos
Flamingos studentes Parisius precepit
ammoverl. Et congregata armatorum
multitudine innumerabili, qua Flan-
driam intenderet sibi subjugare, Omni-
potens, superborum oppressor, ipsum
tegem morte atravit in proximo festo
sancte Trinitatis (Jun. 6). Ludwig X
farb 1316 Sum. 5.
7. Cui frater ejus Philippus succes-
sit, vir mansuetus,
8. Item post Clementem V crea-
tus est papa Johannes XXII. Nach dem
Tode Klemens V (f. S. 422 Anm. 1)
halten bie Karbinäle ein Conclave zu
Carpentras, gehen aber um 1314 Jul.
22 auseinander; durch Philipp von Poi-
AL.
1316.
1516.
428
III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
18 jare unde bi dren maneben. he was gheheten Jacobus ve Ea-
turco 1, vore cappellan koning Robertes van Speilien ?;
bo wart eme
en bifcopbom in Provincia®; van bennen fatte ene paves Clemens to
Avinion; dar na malebe he ene to carbinale* unbe binnen deme halven
jare mafebe he ene wort biſcop Portuenfem 5. be bit fchref, be fach enes
do fetten uppet altar in palacio mit fanghe: ‘o pastor eterne’®. he
was en wis, clene, Tale here?.
498. He let Hertoghen Loͤlede van Eracowe | wyen to koninghe zı.ore.
ver Bolene. des mafebe he fin rife ewelifen tinsachtich, alfo dat in deme
rife jewelt minfche mot beme ftole to Rome gheven alle jar enen pen- 10
ning, de i8 gheheten funte Peters penning®.
dat ere lude in ben landen gheven ven
Dudeſchen hus wolben bo nicht,
be brobere van deme
eghelilen tyns; dar umme leghbe var de paves ben fang; bat warede
langhe typ®.
tiers zufammengerufen, werben fie 1316
Sun. 28 im Dominikanerklofter zu Lyon
eingefehloffen und wählen nad 40 Ta-
en, Yug. 7, Jakob Rarbinalbilchef von
Sei Bern. Guid; vgl. Kopp 4, 2, ©.
37
1. Ueber feinen Tod f. zu 1334. Die
Namensform ‘van Cahors neben ‘de
Eaturco’ ſcheint auf bie Benugung einer
deutſchen neben einer lateiniſchen Quelle
binzumeifen.
2. Amalricus Augerlus (Baluzius
1,&p. 185): primo fuit cancellarius
Roberti regis Sieilie. Mathias Nüwen-
burg (Studer ©. 60; Böhmer 4, ©.
190): ipsius regis (Ruoberti) ollm can-
cellarium elegerunt in papam.
3. B.G.: Hie prius fuit episcopus
Forojuliensis fin provincla Aguensl an-
nis 11.
1.8. 6.: ot mae translatus, fac-
tus fuit episcopus Avinfonensis per
Clementem papam V anno Domini 1310,
ac deinde assumptus fuit in cardinalem
per eundem Clementem papam sabbato
in jejuniis 4 temporum adventus Do-
mini (De. 23) anno Domini 1312 apud
Avinionem —, et tandem ex cardina-
latu assumptus est ad pı
5. Scheint Peifverhänbnig niß. B. G.:
Erat autem cardinalis episcopus Por-
tuensis.
6. B. G.: fuitque coronatus more
pontiNcum Romanorum cum honore sol-
lempni nonis Soptembris, dominica
prima ejusdem mensis (Sept. 5), Lug-
danı in Wyem eathedrali. Kopp 4, 1,
©. 378 Anm. 8.
7. Bgl. Joh. can. s. Victor. Paris.
(Baluziudl, Sp. 116): virum non mul-
tum magnum in statuar, sed in’ scientiz
magnum. Matthias Nüwenburg. (Stu-
ber ©. 80; Böhmer 4, ©. 205); ille enim
fait pallidus, statura et voce pusillus.
Joh. Vitodur. (Wyß ©. 66): homo bre-
vis stature, corpore macilentus, lingue
velocissime.
8. Qui (papa) post modicum ducem
Kracovie cognomento Locket, imposita
corona capiti suo, regem feclt ordinari
Kracovie et Polonie; quod ipse rex
Boemoram in suum prejudielum fac-
tum, multum dieitur doluisse. Ipse
vero rex Kracovie pro optinenda regii
nominis dignitate dicto pape infinitam
dedit pecuniam , nec non omnes homi-
nes sul regni fecit eternaliter cansua-
les, isto modo videlicet, quod quivis
homo quolibet anno unum denarium
dare teneatur sedi apostolice, quem
denarlum appellant denarium sancti Pe-
er. Wlabyflaw Lofietel wirb zum König
2 ‚Pelen gelrönt 1320 Jan. 20. Caro
9. Die Lande Kulm und Pomerel-
len, als ehemalige Beftandtheile bes
poluiſchen Reiches, wurden mit dem In»
terbift belegt 1321 durg bie päpftlichen
Kollektoren, durch den Bapft felbft 1325
Jun, 22. Strehlie in SS. rer. Pruss.
3, ©. 64 nimmt dieſe Stelle wohl mit
Unrecht für bie Ann. Thorun, in An«
1316.
429
492. In deme fulven jare bo ftrivten bi Nyen Brandenborch ve
van Melefenborch unbe de van Wenden, dar wart her Johan van Wen-
den vanghen uppe be enen fiven, uppe be anberen fiben greve Hinric
van Zwerin; de van Mekelenborch dar vachte ven feghe. be ene here
slofebe den anderen !; riddere unbe knechte, vanghen in beibent halven,
noten erer vrünt, dat fe wurben los.
493. Dar na tod) de marcgreve in bes van Mefelenborghes land
mit groter macht vor Woldecge?, dar lach he langhe in unwedere unde
in bepen velve. vil clene he dar vromen nam; bat makede vele fin un⸗
ao wiſſe rat.
ſpruch; der Anklang Detmars an bie
Ann. Expeditialis Prussici, da. 3, ©.
3: ‘Do man bas Iant zum Cuimen an-
ſprach umb fanct Peters pfenning und
borumbe das fingen legte, bo was 1300
unb 20 jar, berußt nur auf dem
meinfamen Gebrauch des terminustech-
niens. .
1. Item e0 anno conflictus fuit prope
villam Helle, non multum distantem de
Nova Brandenborch, in quo dominus
Johannes de Werle, adherens marchioni,
et Hinricns comes de Zwerin, adherens
domino Magnopolensi, captivati cum
multis militibus et armigeris hinc et
inde ; et post modicum sunt ambo isti
domini liberati, dato uno pro reliquo.
GSroß · und Mein-Helle norbiweftlich von
Neu, Brandenburg, Kirchberg eränte
erft Kap. 145 bie Belagerung von Wol-
begt. Nach Kap. 146 war ein erftes Tref-
fen ‘by eyme borfe — daz ba Molne ift
enant (Mölln zwiſchen Groß. und
fein«Helle). Wer mochten ba by erften
fon? 18 was ber grebe von Zwerhn.
Dem mil joch da manig man; Daz waz
von Werle her Johan; Der waz ba, des
jeloubit, Des tomenben heres houbit.
Se czoch yn firgbes browe Unb quam
von Eummeromwe Kummerow, norbioftl.
von Malin); Do habbe her ben vor-
bien tag Zu velbe gelegin durch behag
Biber ſynen vettern, herrn la,
Der zu Venczelyn wonete da —. Greve
Hinrid wart gevangen Bon Zwerym.
Die Seinen fliehen, von Johann von
Werle verfolgt. ‘Do Hub ſig eyn nme
firgben — by Lupeglowe Luplow, wſtl.
von Mölln) —. Da warb gevangin ſun ·
bir warn Der herre von Werle her Johan’.
Er wirb Abends zu Heinrich von Mel-
lenburg nad) Neu-Brandenburg gebracht,
am andern Tage nad) Stargarb, fpäter
nad) Sternberg geführt. Heinrich von
Meltenburg zieht in die Mark, er
obert bie beiben Burgen Strohlicchen
und Eldenburg neben Lübz und ihut ber
Gegend vielen Schaden. Daz waz um
palmenczid' (1316 um Apr. 4). Im
Bertrage von Rendsburg 1316 My. 23
verföhnen fi Erich Menved, Wizlav
von Rügen, Erich von Sachſen, Bilsof
Hermann von Schwerin, Heinrich von
Melienburg, Nitolaus unb Heinrich von
Schwerin mit Nitolaus, Johann und
vennefe von Werle, geben Johann von
lerle gegen Heinrich von Schwerin frei
und verbinben fi mit ben genannten
Herren von Werle gegen bie Markgrafen
von Brandenburg (Melt. 1.8.6, Nr.
3818); Mai 12 befennen Nilolaus, Jo⸗
dann und Hennele von Merle, baß fie
die Stadt Parchim Heinrich von Mellen ·
burg zum Unterpfanb ewigen Friedens
haben hulbigenlaffen (baf. 6, Nr. 3824).
2. Kirchberg ap. 145: ‘Mit ben
och her (bev marfgreve) — im daz lant
targarbia Und gewan ben Kürftenha-
gen (ÖfI. v. Gelb! u da Und ug uf
hütten unb gegelt Vilt bie flab Wal ·
degte uf bay welt — Und Iag ba ſyben
moin. Pulcama (Riedel 4, 1, ©. 20):
Nam idem Woldemarus ezercitus mul-
titudine congregata Stargardensem ter-
ram ingressus potenter, devastavit cam
incendils et rapinis, civitaculam par-
vam Woldecke nominatam obsidens lon-
gamquemoram trahens ibidem, in equis
et aliis multa dampna suscepit labore
suo frustratus. 1316 Mrz. 2 anerkennt
Markgraf Waldemar gegen bie Stabt
Prenzlau eine Kriegsſchuid: videlicet In
centum talentis, que perdiderunt in
equis in nostris servitiis prope Woldeke
habitis. Melt. U. B. 6, Nr. 3813 und
Note dazu.
L.
1316.
430 IH. DetmarEhroni von 1101—1395.
494. Na pafchen! do redde fic de foning van Denemarken mit | 31.97.
den fchepen unde mit alle ver helpe, be he kunde hebben in Denemarten
unbe in Dubefchen landen; be bod en alfe komen vor den Straleſſund.
bes weren fe alfe wilfich to ver tiib, alfo en de bodefcap quam; Saſſen,
Holſten, Wende unde andere fine helpere yleden alle dar komen. her⸗
A toghe Erik van Saſſen quam bar mit ven erften unbe bobebe bi ter ftat
AL nen malt finen wech*.
vil na by deme Hehneholte?. do fanden be borghare fnelfiten ere boden
umme belpe; te quam en umme be fulven nacht. bes morghens vro bo
toghen fe uth mit ben gheſten, bar fe ere viande wiften ; ben hertoghen
unbe finer beften manne en grot del fe venghen unde flogen; de van- 10
ghene brachten fe in de ftat®. de koning bo beleghebe de ftat to watere;
be van Ruyen, er here, de van Mekelenborch unbe andere heren vele ve
beleghden fe to lande. bo fe langhe fic hadden befocht weder de borghere
alferleye wichipeles, unbe clenen vromen bar worven, unbe oc feghen,
dat be borghare wol wereden ere ftat und er ere, bo toghen fe van den⸗ ıs
bertoghe Erik wart do antworbet fineme ſwa⸗
ghere, hertoghen Wertigflawen , des fufter He | do hadde nomen cortli- zı. 16.
ten; de mofte ene do vort antworben beme marcgreven. alſo blef he
vanghen vil na bre jar, bo wart he lofet vor achte duſent lodighe marc
fulvers, de fin fand betalede mit groteme ſchaden ®. 2»
495. Dar na in deme oweſte do ſtridde be van Melelenborch werer
1. Nach Apr. 11.
2. Item in estate ejusdem anni Eri-
cus dux Saxonie cum suo exercitu ob-
sedit eivitatem Stralessunt, conflsus de
subeidio, quod ipsum sequi putabat a
prineipe Rugianorum et a domino Mag-
nopolensi. Das Hainholz lag im Norb-
weiten Straljunds, jenfeit des Teiches,
ber ſich Fu bie Stadtmauer herumzog.
F0d 3, ©. 46.
3. Sed antequam sibi quisquam in
subsidium veniret, cives Stralessun-
denses cum hominibus ducis Wartizlai,
noeturno temporo oceulte destinatis ad
eivitatem , uno mane irraerunt in exer-
eitam dueis Saxonie; Ipsumque ducem
cum multis suis vasallis ceperunt. 1316
am Sage Aıbani Yun, 21). #013, ©. 47.
4. Bol. Hod’3, ©. 52—53. König
Erich urtundet 1316 Jun. 10 zu Die
mar, Aug. 4 zu Nylijöbing (üb. U.
B 2, Nr. 340, 341) Heinrich von
Melienburg urfundet Jut. 1 zu Gabe
Huf (Mel. U. 8. 6, Rr. 3830).
Der Stabt Roftod, ber Heinrich eine
Schuld von 4100 Mark zu Nov. 11
au zahlen verfpricht, fehidt an Eid
aus — ein Daniſchreiben für ihre
Dienftleiftungen in expedicione nostra
facta in estate proxima preterits tam
cum navibus quam expensis (baf. 6,
Nr. 3837).
5. et captivatum tradiderunt socero
suo Wartizlao duci, cujus sororem an-
tea in breviduxerat in uzorem. Necnon
ipse Wartizlaus ipsum generum suum
captivatum tradidit Waldemaro mar-
ehfoni , qui ipsum fecit detineri, doner
multa pecunia se liberaret. 1318 Nov.
16 urkundet Erich I wieber zu Rageburg
und zwar consensu — Elizabeth uxoris
nostre care (Reverfus1, Nr. 472.574).
Nah A. L. und Detmar war fie bie
Schweter Wartiflaw IV , alfo die Toch-
ter Bogiffan IV ; Robbe 2, ©. 81 Anm.
33 bezeichnet ohne Gründe bie Angabe
Detmare als irrig und nennt fie eine
Tochter Wartiſlaws jen ber Übrigen
Gefangenen f. Mell.U.®. 6, Nr. 3829,
3840, 3974.
1316.
431
den marcgreven to Granzoye in bes marcgreven lande!. be marcgreve ene A 1.
wile bar vanghen was; over he wart lofe reden. bar warbe vanghen de
greve van Meghenftene unde de van Mansvelve, her Borchard; uppe
de anberen fiven wart ghevanghen greve Johan van Holſten, bar to in
s beibent halven manich vrome riddere unbe knechte. be van Mekelenborch
bar ſeghevacht; des behalp eme fin volk, dat bar was to vote ?. ve
marcgreve heit greven Johanne vanghen wol bre jar; do warbet fo ghe⸗
deghedinghet, bat he nam ane ghut marcgreven Johannes weduen, Ra-
therinen, des hertoghen bochter van Glogowe o.
» 491. Im deme fulven jare do was to Lubeke in ber ftat greve
Gert, des blinden greven Gherdes fone,
1. Item in Augusto dominus Mag-
nopolensis cum suis cooperatoribus in-
travit terram Woldemari marchionis cum
oetingentis textrariis et multis pediti-
bus. Quo intellecto, marchio, habens
quingentos viros in dextrariis bene ex-
Ppeditos timensque suos hostes, non ex-
speetando donec allam multam gentem
suam, per ejus distrietum vocatam,
duceret ad prelium, cum dictis quin-
gentis viris in hostes festinanter irruit
Prope Granzoye; ot facta cst pugna for-
tissima. Nach Pulcama Miebel 4, 1.
S. 21—22) war ee — juxta n-
lam Wolterstorp (Groß -oltersborf),
nachdem vorher Heinrih von Mellen-
burg das Sand juxta Gransoge (Granfee)
verwüßtet hatte, nad) Rirhberg Rap. 160
bei Schulgenborf ; alle brei Orte im Kreis
Ruppin. Das Datum der Schlacht fonft
unbelannt; Briebenspräliminarten von
1316 Da. 13. Heinrich von Mellen-
burg urkundet Jul. 1 zu Gabebufch,
Zul. 23 zu Neu-Brandenburg, Ful. 29
und Aug. 17 zu —— 24
u Mellenburg, Sept. 29, 4und 19
zu Sternberg (Mefl. U. 8. 6, Nr. 3830
—33, 3839, 3842, 3844, 3847, 3851).
2. in qua comes de Werningherode
et nobilis Burchardus de Mansfelde cum
multis allis marchioni adherentibus cap-
tivati sunt. Nec non ipse marchio cap-
tivatus erat, sed Industres sul virl qui-
dam ipsum de manu hostium eripue-
zunt. Ex adverso vero captivatus est
domicellus Johannes, comes Holtzatie,
frater regis Danoram, cum multis altis,
Prevaluit autem major exercitus, seili-
cet domini Magnopolensis ; quod actum
est virtute peditum suornm, ut dieltur.
Nobilis de Mansfelde traditus est ho-
mit finer grevinnen unde
minteus Johannis, comitis Holtzatie.
Urt. von 1317 Jan. 20 erlaffen
ſrafen Gerhard III und Johann III
Eri von Dänemark und Heinrich von
Mellenburg, gegen Auslieferung bes
jefangenen Herrn von Mansfeld durch
inrich von Meklenburg, alle Berbind»
lichkeiten zur aoerelung bes s gglangenen
Fa DI (Melt. U. 75).
u Templin von 1317 Nov.
u gg ‘ 6. 437 Anm. 3) beflimmt:
Idem comes Hennekinus (Johann III)
debet dominos comites de Mansvelt et
Wernyngherode Hberos et solutos fa-
cere; si vero non posset comitem de
Wernyngherode solutum facere, extunc
pro ipso debet tantum pecunie dare,
quantum — dux Saxonie — Rodolphus
et nos (Waldemarus) duxerimus equum
esse. Bon Waldemar berichtet Pulcama :
semivivus a suis in prelio est relictus
et perditus. Sane circamdantibus eum
rusticls et enm interimere volentibus,
miles quidam Wedige de Plote dietus
superreniens de potestate ipsum eri-
puit rasticorum.
3. et comes Johannes traditus est
marchtoni, qui eum detineri fecit, do-
nec quasi coactus in uxorem duceret et
sine dote et thesauro relictam marchio-
nis Johannis, videlioet Aliam ducis
Wartizlavie. Im Frieden von Templin
agrflitet fich Markgraf Waldemar 1317
job. 24: Comitem Hennyngum debe-
a —8 et liberum dimittere. Qui
ducet sine pecunia Katherinam relictam
marchionis Johannis, in uxorem, cui
idem comes Hennekinus juxta ordina-
eionem nostram et — regis (Eriei) do-
talicinm assignabit. Katharina, Tode
ter Heinrich IV von Gfogan und Zagan,
v8
1316.
432 III. Detmar-Ebronit von 1101—1395.
AL mit alfe | fineme inghefinde. he vruchtebe, bat fineme vebberen greven 21.0sr.
Ale was overghan; eme wart lebe to fineme lande; to reden pennin-
ghen eme leve was van finer joghent. de wife koning Erik van Dene-
marken finen dorachtighen fin trade vornam ; he volghebet mit liſtighen
boven, bat he fin fan unde man fineme brobere juncheren Johanne:
vorfofte. ſeder wonebe he in ber ftat to Lubeke corte jare unbe ſtarf;
enen junghen fone Gherarde he let albar gheboren !.
+ 34 ber fulven tiib do hadde panes Johannes vorbannen de fecten
ber bighart unbe beghinen in Dubefchen landen, dat fe moften vorlecghen
bat cleyt des ſchines unde ghan in menen cleveren alfe ander lude, wente 10
vele arghes ſculede mang en?.
+ Im beme jare Erifti 1317, bat noch was bat erfte jar paves
Johannis, in deme negheften daghe unfer even vrowen ber bobefcap,
to wart canonizeret be gude funte Lodewich, de was en fone erfteboren
Toninghes Karls van Secilien, van deme fulven paves Johannes 3. fin 15
moder het Maria, en bochter | des koninghes van Ungheren. van finde 21. ı.
up hadde he Got lef; dat bewiſede He wol hir mede, bat he fines vader
tife overgaf, dar he to gheboren was, unbe alle ere der werlve, unde
wart en barvot brober unbe levebe in deme orben im aller Hilficheit bet
nad) Puleawa verlobt mit dem jungen,
1317 Mr. 24 geftorbenen Johann V
von Brandenburg.
1. Item Gherardus comes Holtza-
tie, Gherardi Ceci Alius, quondam
Lubicensis prepositus, pro parata pe-
cania vendidit fratri suo Johanni totum
sunm dominium pro modico pretio, in
respectum ad malorum quorundam in-
stinetum ; et cum sus uxore, fllia co-
mitis de Wittenborch, intravit civita-
tem Lubieensem pro securitatis com-
moditate habenda, mansitque in ea,
donec moreretur. 1314 Jun. 7 u. 8 zu
Kolbing verkauft Gerharb IV feinem
Bruber Johann IL feine Befigungen für
7000 Mark Silbers, von benen er 3000
Mark in Pfandſchafien und 4000 Marl
baar erhalten foll (Schl. Holſt. Lauenb.
Url. 2, Nr. 122, 32), und überläßt
feinem Schwiegervater Nikolaus von
Schwerin fowohl die Baarforberung
(Melt. U. 8. 6, Nr. 3755), als auch,
nachdem Johann und König
damit einverftanben erflärt haben (Schl.
Holft. Sauenb. Urkf. 2, Nr. 123) und
Nitolaus zu biefem Zwede dem König
ven Lehuseid geraet bat, bie Pfand»
Haften !Melt.U. 8. 6, Nr. 3754, 3756
a. Anım.). 1317 wirb von Gerharb ale
pie recordacionis unb von Johann als
fratre ejus superstite gefprochen (ener-
ins 1, Nr. 461). Geharbs Sohn ift
re bie Beghi d Beghen
egen bie Beghinen um!
den richteten ſich zwei Bullen va dan.
fles Klemens V, erlaffen auf dem Konzil
zu Bienne 1311, defien Befchlüffe Papft
Johann XXII zur Nachachtuug verkün-
bete; Digger in Melt. Jahıb. 47, ©.
8-10. Bgl. Stäbtechton. 7, ©. 187;
9, ©. 583. Brem. U. 8. 2, Nr. 193 0.
1319 Aug. 29: lisabet. . . cetereque
mulieres quondam begine in domo,
que est prope claustrum beate Caterine
188).
togl.
3. B.G.: Item canonizavit — sanc-
tum Ludowicum, episcopum Tholosa-
num, flium quondam Karoli secundi,
Sicilie regis, 7 idus Aprilis apıd Avi-
nionem anno — 1317. Derjelbe Berf.,
Nomina epp. Tholosae (Bouquet 21, ©.
753): die Jovis infra octabas dominice
Resurrectionis, 7 idus Aprilis (Apr. 7,
anno — 1317. Detmars Datum, Mrz.
26, berubt auf Verwechslung ber Iden
mit den Kalenben.
1317.
433
an finen ende. van bobe bes paves Johannis mofte he to fic nemen en
bifeopdom ; alfo wart he in deme fulven orben bifcop to Tolofa !.
500. By ber fulven tiib bo ftarf in ber vaften to Utyne bifcop A.L.
Borchard, unde wart in fineme dome to Qubele graven?. na eme warbe
storen endrachtlifen de proveft, mefter Hinric van Bocholte; de warbe a.ı.
wiet in beme bome bar na im funte Lucas daghe mit groter ere?,
501. Bynnen ber tiib weren boden ber domheren unbe ber ftat to 41.
Lubele in des paves hove to Avinion; de worven, bat de fang quam
weber to Lubeke Proceffi et Martiriani, de dar leghet was in bat ne⸗
io ghenteyende jar*.
502. By der tiid hadde greve Guncele van Wittenborch ſic vor- -·
au. usa. bunden mit greven Alve van Schowenborch uppe greven Gherde | van
Hofften umme greven Alves botd, unbe umme bat fin oldervader was
vorbreven van fineme gube®. ere Helpere wurden de Ditmarfchen?. nu
1sbat orloghe in Wentlande was fachtere wurben, nu Hof fic en nye under
1. Nach B. G. wurbe Ludwig, Sohn
Karl II von Sizilien, in juvenili etate
von Bonifaz VIII im Jahre 1310 mit
dem Bisthum Toulouſe provibirt, ſtarb
infra annum— in Provineia 1311 Aug.
19 und wurde begraben in ecolesia fra-
trum minorum de Massilia, quoram
habitum sumpserat factus episcopus et
portabat.
2. in quadragesima obilt Borchar-
dus Lubicensis episeopus, qui 40 an-
nis et citra ecclesie bene prefuit et
strenne, si solum cum civibus Lubi-
censibus concordaret. Burchard non Ser-
ten farb 1317 Mrz. 13; everkus 1,
©. 144 Anm. 2: sepultus in capells
prope armarlum. ®gl. bie Inſchrift der
Doppelplatte im Dom, Hanf. Geſchobl.
Jahrg. 1883, ©. 17.
3. Binrleus electusest. An Schluß
des Jahres: Item Hinricus de Bocholte
prepositus, concorditer electus in epis-
copum, consecratur In ecelesia sus cum
magna sollempnitate in die beati Luce
evangeliste (Oft. 18). Heinrich von
Bofholt wurbe in septimana qua canta-
tar judica . 20— 26) zum Biſchof
erwählt und hielt als folcher eodem anno
1pso die beati Galli (Oft. 16) feine erſte
Mefie (Leverkus 1, Nr. 622).
4. Eo tempore papa relaxavit inter-
dietum, quod plus quam 18 annis erat
positum in eivitate Lubicensi; et re-
Erädtedhromiten. XIX.
consiliatis per episcopum Raceburgen-
sem cymiteriis violatis, resumpta sunt
divina officia cum magna celebritate et.
gaudio cleri et populi in die beatorum
Processi et Martiniani martyram (Jul.
2). Ch. Hach in Zeitfhr. f. Küb. Geſch
4, ©. 134—35 meint, am 3. Iult, eie
nem Sonntag.
5. Item in estate hujus anni Gun-
celinus comes de Wittenborch,, vindi-
care cupiens miserabllem cedem sui
avunculi Adolphicomitis Holtzatie, con-
spiratus cum Adolfo comite de Scho-
wenborch et quibusdam Holtzatis.
Presb. Brem. ©. 49: Item Adolphus
comes de Schouwemborg, volens vin-
dicare patraum suum Adolphum inter-
fectum.
6. Die Berwandtigaft Adolf VII
von Schauenburg mit dem erihtagenen
Abolfberuhtaufder gemeinſchaftlichen Ab ⸗
tammung von demſelben — vater.
[dolf VII war ber Sohn Adoif VI, En-
tel Gerhard I, Urentel Abolf IV; Abolf
war ber Sohn Johann II von Kiel, En-
tel Johann I, Urentel Adolf IV. Die
Berwanbtichaft Ounzelin VI von Schwe-
rin» BWittenburg mit Adolf geht auf ci
nen gemeinſchafilichen Großvater zurüd.
Burgen war ber Sohn Nitolaus I und
ber Elifabeth, Tochter Johann I; vgl.
BWigger in Met. Jahrb. 34, ©. 87-89.
7. ©. S. 434 Anm. 3.
28
1. den Holften !.
434 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
dar quam greve Guncele mit luden wapent unbe wolde
ſchaden bon; de Holjten quemen ene an by Hamborch; der lude floghen
fe en bel, ene fulven fe venghen, unbe voreden ene to Segheberghe in
ben torn?. dar na toghen ſtarke in bat land greve Alf in ene ſyden bes
landes unde de Ditmarfchen in ander fiven®. greve Ghert mit finens
Holften tod) to greven Alve to Bramfteve, er ben de Ditmarfchen to
em quemen. dar ftribben fe ftarfet;, ver Schowenborghere wart en
grot bel gheflaghen unbe vanghen; greve Alf wart fulven bare vanghen
unbe to Segheberghe voret in ben torn to greven Guncelen 5.
+Do de Ditmarfejen dat vornemen, fe toghen na® unbe vunden be 10
" Holſten to Bultinghe in der heide?; dar floghen fe erer en vel; be an⸗
deren almeftich welen eren wech, unbe leten na de have, de fe hadden
wunnen in beme ftride 8. alfo toghen de Ditmarjchen vort vor ben Kyl
to helpende grelven Johanne, de do dar hadde fin untholt mit finen 2ı.0=.
truwen borgharen®. do fe dat land dar fere hadden vorheret, bo toghen is
fe to lande. deme junghen greven Gherde wos bo fin güt; oc wos fin
mob van beme ftribe !.
499. In deme fulven jare do was in Vlanderen unbe over al
1. Zufag Detmars.
2. terram Holtzatie cum quibusdanı
expeditis intravit prope Hamborch; et:
captivatus in turrim Segheberghe duc-
tus est.
3. Et post breves dies predictus
Adolfus de Scowenborch comes, habens
quosdam Holtzatos sibi faventes et
Ditmarcos eooperatores, cum 350 homi-
nibus in dextrariis bene expeditis venit
in Holtzatiam ad subjugandam illam.
4. Quod cum Gherardus comes per-
eiperet, congregatis de dominio suo et
sui patraelis comitis Johannis in dex-
trarlis fere 300 viris multisque pediti-
bus, se deposuit prope villam Bram-
stede. Ubi comes Adolfus Insecutus,
non curans expectare subsidium Dit-
marcorum in vielno existentium, pre-
llum nimis avide acgressus est,
5. Et vietorla potitus est patruelis
ejus Gherardus comes virtute peditum
suorum, qui multis in ipso bello ooci-
als et captivatis dietum dominum Adol-
phum captivum duxit Segheberghe, de-
ponens eum per tempns ibidem in turri
ad comitemGuncelinum, Presb, Brem.:
in Bramstede — comes Gherardus et
frater ejus — in die decollacionis sancti
Jahannis baptiste (Aug. 29) — Adol-
phum — cum centum et viginti virls
captivavit, reliquos in congressu belli
interfecit.
6. Mane autem facto, Ditmarcl,
intelligentes comitem Gherardum tri-
umphasse, cum forti multitudine ho-
stes insecati sunt velociter.
7. Nad) Presb. Brem. ©. 49-—51
tommen bie Ditmarfchen Graf Johann
MI zu Hülfe nach Kiel und werden auf
dem Rücwege von ben Grafen Gerhard
I und Golan 111 überfallen unb be-
fiegt. Das geihiebt in die Allexii
sancti (Fuli 17) ad Anmen Buntzing
in merica, am ber Blnzeneran, vor ·
mals Bunfingbet, beim Dorfe Bünzen,
Rip. Nortorf.
8. Quod Holtzati videntes dimiasa
tota preda fuglerunt, qui potuerunt,
qui non, in ore gladii perlerunt.
9. Et Ditmarcl, rapta preda, ante
civitatem Kilensem se deposuerunt ad
ferendum auxilium elvibus ibidem,
qui adheserunt fideliter eomiti Johan-
ni, patri Adolphi oceisl.
10. Presb. Brem. ©.50: Nam capto
eomite de Schouwemborg, Gerardus
comes animosior factus est et Johannes
1318.
435
Dudeſche land 30 grot duyre tiid, bat bes volles uter maten vele vor⸗
barf an live unbe an gube van ber ſwaren tiib. in al deme lande by ber
Oſterzee waß be tiid merghene beter, den to Lubele; dar gholt dat korn
myn van ber gave Godes ben anber® wor. bes quam bar vele volles
sute den landen, beybe na unbe verne, bat be milde Got by ghuben luden
bar nerebe!.
504. Im beme jare Erifti 1318 bo hadde ber Romer foning
Lodewich fine boden fant to Lubeke unbe enbod, dat men ſcholde boden
ute bem raade to em ſenden, van bes rikes weghene eme to huldene.
io dat ſchude. dar reden twe vrome man, en ratman unde ber ftat fcrivere.
do fe habben ere fale worven?, im ber wederreyſe wurden fe vanghen
unbe voret up en hus, bat het Seth. bat dede en here in Vranken, ghe⸗
31.0. beten van Droͤhen dinghen; be heit fe vanghen twe jar unde neghen
manebe. bo beghebinghet be wife greve Bertold van Hennenberghe van
15 be8 Toninghes weghene mit deme van Druhendinghen, alſo bat de koning
de vanghene los makede mit der ghulde, de bat rife hevet to Lubele; be
wart entelen aveſlaghen deme Toninghe?.
503. In deme fulven jare do hadde koning Birgher to Sweden AL.
beden uppe bat hus to Nycopinghe fine brobere Erife unbe Wolbemere,
abe hertoghen beibe, vruntlifen mit em ven jul over den winachten vro⸗
liken to holvene, als in den landen is en febe. bo fe bes erften avendes
over ber tafelen faten unbe wanben velich unde vrolich fin, do let de
untruwe koning fine brobere nemen van ber tafelen , unde let fe werpen
12. Jet: Eih 6.
comes (II) pusillanimis. Ideo Ditmar-
tieos sine honore remisit.
1. Eodem tempore intollerabiliserat
fames in Franeia, Flandria, Hollandia,
in partibus Beni, Westvalie, Frisie,
Saxonie; et fameperierunt homines In-
finiti, multeque ville desolate manse-
runt, quis homines aut fame morie-
bantor, aut relietis suis possessionibus
eesserunt ad regiones extraneas; quo-
zum infniti declinarunt ad partes ma-
ritimas Saxonie et Slavie, mendican-
tes in eivitatibus et villis, precipue
in eivitate Lubicensi, ubi’eleemosynis
devote gentis reflciebantur. Tamen
multi fame adeo devicti, cum alimenta
susciperent, expiraverunt. In nulla
autem predietaram paltium erat locus,
in quo tempns esse tollerabill
in eivitate Lubicensi 1. fi. Bgl
ten bie Aufzeichnung von 1316.
2. 1318 Ang. 3 zu Regensburg be
lätigt König Ludwig ber Stadt ihre Pri-
vilegien. üb. U. B 2, Nr. 361.
. 1320 De. 23 fchreibt Ludwig der
Stabt, Graf — von Henneberg
habe ihm gemelbet, daß Konrad von
Krubenbingen bie Lübiſchen Gefangenen
— ein Löfegelb von 200 Marl Sil-
16 freigeben, bafjelbe aber nit von
ihm annehmen wolle; erſucht, Berthold
bie 200 Mark Löfegeld unb weitere 420
Mark, die er demſelben ſchulde, zu ber
zahlen und bei Entrichtung des Keiche-
ginſes iu Abremung zu bringen; für
ben Schaden, ben bie Stabt durch bie
Gefangenichaft erlitten, will er verant«
wortlich fein. 1321 Mai 27 quittirt
Sraf Konrab von Truhendingen bie
Stabt für 200 Mark Silbers. Lub. U.
8. 2, Ar. 399, 416.
28*
AL.
a7.
436
II. Detmar · Chronik von 1101—1395.
L- in ben torn; in harden benden he fe bar vorſmachten let binnen ben
twelften !. des rikes ebbelen manne erer milden vromen heren jamerliten
bot claghen beghunden fo fwarlifen, dat de foning unde be foninghinne
van anghefte weten erſt to Gotlande; bo fe dar nicht leng mochten bli-
ven, do voren fe to beme koninghe in Delnemarten, de mebe bewifte, ʒi ur.
alfo men fpraf, de fwaren dat. bar bleven fe vorbreven?. be in rabe
unbe in babe bar habben mebe weſen, de worben en bel vabebrafet unbe
fwarliten bobet®. des koninghes fone Magnus, de alrede kronet was,
ben befeghven de Sweben uppe beme hus to Stekeborch; bat warbe
Al weret lengh dan en jar; to leſten wart bat Hufe gheven. ben junghen 10
toning fe nemen unbe leten ene bichten unde miſſe horen unbe bar to
offeren, do wort wart eme fin hovet aveſlaghen, unde to ber erben ber
ftevet *. enen koning fe do toren hertoghen Erites fone, gheheten Mag-
1. A. L.: Birgerus Sweorum rex
ex instinetu regine et suorum flde-
Mum quorundam, qui postes quidam
tracti, quidam rotati et quidam decol-
lati fuerant, fratres suos Erioum et
Waldemarum illustres duces ad se vo-
catos et dolose captivatos In Nycopia
sub flducla pacis {n turri fame misera-
biliter fecit mori. Fant 1, ©. 42,
1317: 3 ydus Decembris (De. 11)
captivati sunt Nycopfe duces Ericus et
Waldemarus et ibidem fame et inedia
sffecti vinculati moriuntur. ©. 56,
1317: sabbatho post festum beati Ni-
eolai episcopi (De. 10). ©. 57: Perlit
autem Ericus tertia die, quia tantis
fuerat verberibus dum caperetur afflic-
tus, Waldemarus autem 11 die oocu-
buit.
2. A. L.: Propter quod ut plures
regni nobiles et vulgares mortem prin-
eipum suorum dolentes regem cum re-
gina a regno depulerunt, et annis
psucls supervizit. Langebel 6, ©. 521,
1318: Rex misit Danos et Tentonicos
regi Byrgero in auxilium, cum quibus
Pugnat adversus Westgothas, magnam
ex eis multitudinem prostravit. Tan-
dem ob inertiam snam fugit in Goth-
landiam et Daniam. Circa finem anni
de Gothlandia fuglt cum uxore sus in
Sielandia. Suoci vero, post fugam Byr-
geri ad Gothlandiam, obsidentes castrum
Nyköping et castrum Stackeburgh ,
captivum duxerunt, Postmodum vero
Sueei circa festum omnium Sanctorum
(Nov. 1) una cum duce Christophoro et
Esgero archlepiscopo Lundensi Scaniam
Anvaserunt, ot Pugnaverunt contra Da-
nos, et victorlam obtinuerunt. Yant1,
S. 65, 1318: Bellum fait in Karlaby
dominica ante Benedicti (Mn. 19). 1,
©. 42: in mense Februarli — in Kar-
leby lange —, ubi multi Wesgoti ceci-
derunt, In estate sequenti destructa
sunt castrum Staekaborch et Nyoopungh,
et Magnus domicellus — captivatur in
Staekaborch —. Insuper Byrgerus rex
cum uxore et liberis fugam peclit et
amplius Sveciam non intravit. ©. 56,
1318: Interea prooeres ac milites du-
cum — congregati sunt in ultionem
tante immanitatis, — occupantes castra
Nycoping, Staekeborg, Lagaholm et
Wixinzö, illa subverterunt—. Insuper
rex cum tota familla pulsus e regno
Svecie fugit iu Daolam, ibidem exi-
lium passus est toto tempore vite sue,
et in eodem exillo miserabiliter obilt.
’Eodem anno bellatum est primo in Kar-
leby langa 14 cal. Aprilis (Mr. 19),
deinde in Mielcka langa. Eodem anno
ducum proceres magnam partem Scanie
invadentes occuparunt, fugato Danorum
rege in Sielandiam, qui Ibidem erat in
presidiie. 1321 : Obiit rex Birgerus fra-
tricida erndellssimus.
3. A. L.: f. Anm. 1. Sant. 1,©.
42, 1318: et Johannes dietus Bruuka,
dapifer regis Byrgeri rotatur apud Stok-
holm, ©. 56: et in monte, qui nune
ab eodem dieitur Brunchebierg, rotatus
interitt.
4. A. L.: Magnum quoque, primo-
1319.
437
nus, nicht 5 jar olt!. finer mober vader was Toning Haquin van Nor- 4. L.
weghen; be ftarf bes jares; alſo wart bat kint koning beiber rife in
Sieben unbe in Nörweghen?.
505. In deme jare Erifti 1319 to mibdenfomere bo quemen to
ser Wismare koning Erik van Denemarken, marcgreve Wolbemer van
Brandenborch unbe andere vorften unde heren vele; fe verevenden under
enanberen be groten orloghe, be fe habben®.
31.998. quam | in de Marke, do ftarf he dar na in forter tiib. nen erven hadde
bo be marcgrede weber-
he, mer marcgreven Hinriles fone, gheheten ane land; de was jung
sounde ftarf oc kortlifen bar na; alfo vorftarf de Marle an bat Romi-
ſche rite«,
18.
506. Dar na vor unfer vrowen anenbe ber lateren bo toghen A.L
greve Ghert unde greve Johan mit der macht eres landes unbe mit gro»
ter macht des van Mekelenborch unbe anderer heren vele in bat land to
1» Ditmarfchen; bar wunnen fe be lantwere unbe ſloghen vele volles 5.
in deme hilghen avende toch bat meften bel bes heres wort inteme Lande,
alfet vorbeft Funde, unbe bebe ſcaden grot. bat lant hadde almeftich ver
were fic begheven ®; over do to leften bat volk weber wolbe uteme lande,
12. 'adende' : dagte' 6.
genitum rogis, qui coronatus patri in
regno succedere debuit, captiraverunt
et decollaverunt. Fant 1, ©. 43: Mag-
mus domicellus, Alius Byrgeri regis,
apud Stokholm decollatur.
1. A.L.: Nec non Magnum, auum
predictt Erici ducis, regem fecerunt,
puerum videlicet vix habentem ... an-
nos. anti, ©.43, 1319: 8 ydus Juni
(Jul. 8) Magnus, fillus Eriei ducis,
quartum otatie annum sgens, apud Mora
Engh — est electus. Eodem
anno 7 idus Julil (Zul. 9) eligitur in
regem Svecie — Magnus Smeek Erioi
ucis Alius apud Upsallam.
2. A.L.: Cojus ex parte matrisavus
fuit Haquinus Norwegie rex, qui e0-
dem anno oblit sine herede; et regnum
ejus devolutum est ad eundem puerum,
sicque uno anno duo optinult regna.
Fant 1, ©. 57, 1319: Oblit Haguinus
rex Norvegie, cnjas fillam Ingeburgem
habuerat uxorem dux Ericus, ex qus
genult Magnum Smeek, postea Svecle,
Norvegie et Scanie regem.
3, Friebenspräliminarien zwifchen
ben Markgrafen Walbemar und —2
einerſeits, nr von Dänemark u. Hein-
zo von Meffenburg anbererfeits 1316
13 zu Meienburg ; Berhanblungen
I Eric) von Dänemark und Mart-
graf Waldemar unbelannten Datums
Fr Worbingborg ; ; Bertrag zu Bruders ·
torf 1317 Mat tiebe zu Zemplin
1317 Nov. 24, 3 el. U. B. 6, Nr.
3862 u. Anın., 3900—2, 3942, —
4. oblit Woldemarus marchio Brand.
absque prole; cni quidam puer succes
sit, scilicet Altus Hinriei marchionis
dieti ane land. Quo etiam in brevi posten
decedente, marchionatus ejus Imperio
vacavit. Walbemar flar6 1319 Aug. 14,
Heinrich II 1320 vor Sept. 27, Dabr!
Weintiß vor ut. 27; Ropp4, 2,
356 Anm. 5.
5. Eo anno Gherardus et Johannes
comites Holtzacie et dominus Hinricus
Magnopolensis de diversis partibus
Sazonlo, Westvalle et Slavie Immensa
congrogata multitudine armatorum, ex-
peditionem focerunt in Ditmarclam ; ubi
terre propugnaculis expugnatis, primo
multos Ditmarcos sexus gemini inter-
fecerunt.
6. Altera autem die, scilicet In vi-
gilla nativitatis beato Marie (Sept. 7),
438
bo weren en be enghen weghe befat;
II. Detmar-Ehronit ven 1101—1395.
alfo jagheben fe bo rechte over hat
lant unbe ftorteben in de graven, unbe wurben flaghen ane were. bar
wurben flaghen de greve van Wunftorpe unbe de greve van Gutzekowe!
unbe ute den Saſſen, Weftfalen, Holften, Wenden unde ut anderen
fanden durer ribbere unbe knechte fere vele?.
507.| Dar na ftarf in funte Brixii daghe3 de wife weldighe koning 21. 100°.
Exit van Denemarten +. vore nicht langhe was de koninghinne vorftor-
ven, al ane erved. do be koning fterven ſcholde, bo let he vor fic
Tomen fine man; ben berecht He, dat je Criftophore, finen broder, to
koninghe nicht ſcholden nemen, efte ze bat rike wolden laten unvor- 10
berft®. he hadde ene bo vordreven uteme rike dor finer groten undat
willen?. alſo weren be Denen in groten twivele, wene fe to koninghe
nemen. be Dubefchen heren unbe vorften en bel wolden hebben ben her⸗
toghen Erik van Sleswic; dar weren be Iuten fomelite to gheneghet.
bar was weber greve Johan, be brachte finen broder, ben vordrevenen 15
hertoghen Eriftophore, an bat rite®.
8. eroetort. aud : *eroen”.
turbe predarum cupide palustrem ter-
ram Ditmarcorum festinanter intrave-
runt. Quarum timoro quldam Ditmarci
desperati fugtentos se in Albla submer-
serunt, quidam in ore gladii perierunt
ab hostibus.
1. Sed quidam animatl, consideran-
tes hostes por artas vias intrasse, obso-
derunt loca sui exitus. Cumque hostes
per directum accelerarent ad effagien-
dum terram, invenerunt fossatorum
obstacula; in quibus corruentes armati
cum equls, ab inermibus Ditmareis
major pars oxercitus est occisa cam no-
bilibus de Wunstorpe et de Gutzecowe
comitibus.
2. Bol. ben Bericht bes Pros. Brom.
Rap. 18
3. Rob. 13.
4. Qui seilicet rex Danorum Erious
non longe post circa festum beati Mar-
tind {um Nov. 11) — oblit, nulla re-
Mota_prole.
5. Eodom tempore defuncta est in-
dita et devota domina Ingeburgis rc-
gina Dacie, quam rex inchusam fecit
teneri in custodia u. f. iv.
6. Selbſtſtändige Nachricht Det-
Jar.
7. Cul in rogno successit frater ejus
dux Christophorus, qui ab eodem suo
9. bericht fort.
aus: ·teih €; berichtede' 5.
fratre pro sus perfidia et malicia diu
expulsus a regno, in Slavis apnd so-
cerum ejus Wartizlaum ducem et apud
aloe arinipos 1 um — —
legebat. Herzog Ehriftoph beflätigt Für
bed 1319 Dez. 2 zu Greifswald omnia
jura, privilegla, libertates et prero-
gativas, que vel quas per regnum Da-
de & nostris predecessoribus docore
poterunt se liberius habuisse (?üb. U.
8. 2, Nr. 381), wieberhoft Da. 16 au
Straiſund biefer Stabt bie ihr fon 1316
Nov. 19 (Höhfbanm 2, Nr. 294) für fei«
nen Regierungsantritt zugeficherten Frei ·
heiten, cum Domino dante regnum Da-
de adepti fuerimus (Höhlbaum 2, Nr.
351) unb beflegelt 1320 Jan. 25 auf
bem Reichstage zu Wiborg bie Wahl-
hanbfefle (Yarsberetninger fra bet Igl.
Seheimearhiv 2, ©. 10). Bol. Rein-
harbt, Baldemar Atterbag ©. 18—22.
8. Defuneto dieto Erico quidam
Dani, precipue Jnti, timentes ferita-
tom Christophori, regem habuere vo-
Iuerant Ericum ducem Sunderjucie,
quidam vero dietum Christophorum. Et
licet idem Ericus plures et potentiores
prineipes et nobiles Theotonie haberet.
adjutores, restitit tamen solus Johan-
nes comes Holtzatie, frater ipsius Chri-
stophori, nequisdicto Erioo via aquatica.
1320.
439
509. In deme jare Erifti 1320 des jares to funte Andreas baghe!
do wart in ben fteben bi ber Oſterſee fo grot ftorm van winben unbe fo
geot waterolot, bat ber ghelit vore neman hadde vornomen. to Lubeke
bar vlot be Travene uppe de Holftenbrucghen unde malebe bar an en grot
21.100%, brak, wort ghing bat water ober | ben bam bepe ben perben over be
ſadelſchellen. bar verdrunken binnen ven Hufen lude unde quekes vele;
oc vordarf dar anderes gudes vele unbe noch mer in anberen fteben?.
feber worben to Lubeke be hus Bi ber Travene unbe be ſtraten fere
hoghet.
10 510. Dar na bes negheften daghes ſunte Thomas 3 do quam greve
Johan to Sufele mit finen mannen. bar quemen to em en bel rat-
manne van Lubele, unbe droghen overen, bat be greve vorcofte unbe
uplet deme rade unbe ber ftat to Lubeke bat borp unbe be vehre to Tra-
venemunde unde be vehre to bes guben mannes hus, bar to ben torn to
15 Travenemunde vor ver bufent marc penninghe, ben be welbighe foning AL.
Woldemer let dar buwen, bar manighe bufent lobighe marc worden
umme bororloghet. de greve gaf oc fine hantveſtunghe aldar befeghelt,
dat men nummer mer by der Travene fchal borghe ever veftene buen
weber ber ftat vriheit. alfo wart be torn ber ftat do antworbet unbe
2 wart beftan to brefene in winachten avenbe*.
17. "befeghelt' : befegher €.
vel terrestri posset forro subsidium.
Sic tandem Christophorus plurimas gra-
tias promittens sibi adherentibus rog-
num suscepit, et promissa minus post-
modum sorvavit. Propter quod comes
Johannes, cupiens habero Imbriam sibi
promissam, non longe post se opposult
dieto regi fratri suo.
1. Ro. 30.
2. in nocte beati Nicholsi (Dg. 6)
magna fult tempestas et aquarum in-
undatio. Nam squa in portu Travene a
solito suo statu erevisse dicebatur in
altitudinem 7 cubitorum. Propter quod
in Lubeke et In altis locis et civitatibus
meritimis in Slavia et alibi multa bona
et similiter homines perierunt. Qua
inundatione transacta, infra quinde-
nam sequentem supervenit alia quedam
inundatio modleo prima. remissior.
3 *
4. A. L. 1321: circa opiphanlam
Domini Jan. 6) cives Lubicenses fun-
ditus destraxerunt fortissimam turrim
in Travemunde,, quam olim Woldema-
rus Danorum rex fecit edificari. Johan-
nes comes Holtzatie aocepta peou
dietis civibus destructionem ejus
misit, et promisit nullam munitionem
super Travenam debere fleri de cetero
in prejudiclum Lubeke; quod rex fra-
ter ejusetalli nobiles occulte doluerant.
Presb. Brem. ©. 48: Et hic comes Jo-
hannes ob magnam prodigalitaten mul-
ta donavit et poeius, si phas diel ost,
dilapidavit bona comecie. Nam Lubi-
censibns donavit torrim lapideam, po-
sitam ante ostium portus in ostio Tra-
vemunde. Detmars Nachricht nach ber
Urkunde. 1320 De. 22 zu Süfel geftat-
det Graf Johann III ber Stabt Fübed,
turrim nostram in Travenemunde sitam
— a prima feriali die post quatuor dies
festi nativitatis Christi (De. 29) abzu-
brechen, und empfängt dafür 7000 Mark,
flür bie er endgültig 1321 Febr. 6 quit-
tirt; Lub. U, 8. 2, Nr. 397, 398, 407,
410, 413. Die Serzenfähre, das Dorf
Travemünde und bte Fähre bafelbft ver-
fauft er ber Stabt erfi 1329 San. 13 für
AL
132.
440
508. Im deme fulven jare, do Eriftolphorus koning wart, he bir Sı.ım.
II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
ftunt fineme brodere greve Sohanne nicht, bat he eme lovet hadde, Ve⸗
meren bat land to hebbende; des wurben fe grote unvrende.
alſo ne
belt oc be koning vele anderen luden nicht, wat he lovede; des wart eme
de werlt vil gram!.
5
513. In deme jare Erifti 1321 in unfer vrowen avende in ber
vaſtene bo weren to Aoinion twe Lumbarde umme ere mifjebat vororbe-
fet in deme vuyre to verbernenbe. bo fe quemen in bat vür, be eldeſte
vil ſchir dot blef; de junghefte ungheſereghet ute deme vuyre ſprank.
bes wart he mit vaſteren benden ander werve unde derde werve an bat ıo
vuyre bracht, unbe jo ne ſchadede eme nicht.
de fate tohant vor den
paves quam ; be het ene los ghan. alſo wart he vraghet, wo he loͤs ute
deme vuyre queme.
he ſprak, dat de reyne maghet, Godes moder
Maria, eme hadde werliken holpen uten noden. in ber ſtede let bo be
paves bowen ene capelle in be exe ber werden junchrowen Marien.
514. In deme pinxſten bar na quam be koning Robert van Sici⸗
lien to Avinion; bar makede ene be | paves vicarium imperit?, unbe sm
ramede bat feiferrife van ben Dudeſchen to bringenbe3. fe ſenden oc
vele volles ute ven landen over bexch weber den Hunt van Berne unbe
weber de Ghibeline, be almeftich bar wurben bobe flaghen *.
511. In deme fulven jare bo hadde Bifcop Johan van Bremen
in ben hove worven, bat be paves let laben de bifcope unbe be prelaten
van finer provincien. bo toch bes achteden daghes na twelften® biſcop
Hinric van Lubeke to hove unbe blef dar na verbehalf jar®.
512. Des daghes, do He vor ute Tubele, do ftortebe oc be tornas
4.L to Travenemunde unbe wart to grunde brofen, bar ane lede ſchude
deme Toninghe to Denemarken unbe anberen heren .
21. hadden: ·badden 8., 6.
weitere 6000 Mark; baf. 2, Nr. 501;
vgl. 2, Nr. 376, 503, 605.
1.'S. ©. 438 An.
2. Eodem tempore papa fecit dietum
Robertum vicarlum imperii in feste
penthecostes (Jun. 7) in Avinione, Ion
‚Roberto prosente. Dgl. Kopp 4, 2, ©.
412 Anm. 6.
3. Zuſatz Detmars.
4. item papa et Robertus rex mise-
runt in Ytallam infinitam gentem de
Francia et Provincia et aliis terris col-
lectam, contra Canem de Verona et Ge-
belinos expugnandos. Et parum pro-
fecit, immo major pars gentis est oc-
cisa ab elsdem.
5. Jan. 13.
6. 1320 Nov. 22 verhängt ber Bilar
des Erzbiſchofs Johann von Bremen über
bie Bifchdfe Hermann Malgan von
5 werin und Heinrich Bokholi von Lü-
Interbilt und Sufpenfion (Meft.
v 8.6, Nr. 4228). Biihof Heinrich
urtundet 1321 Jan. 18 zu Lübed, Apr.
PAY Avignon, und ift Heimgelehrt1326
Mai 4 (Peverkus 1, Nr. 495, 500, 530).
71. ©. ©. 439 Ann. 4.
1321.
441
515. Des jares henghebe de Toning van Denemarken vele guber
lude in Bemeren unbe tech en, bat fe finen brober, greven Johanne,
wolben hebhen to eneme heren!.
516. By der tiid orloghebe greve Ghert van Holften weber her⸗
stoghen Erike van Saffen, unbe buwede weber fines ſwaghers willen,
hertoghen Johannes, en hus vor Molne, unbe dwank bar af hertoghen A.L.
31. 101%, Erite, dat he hertoghen Joſhannis fone fatte vere kerſpele in fineme
lande vor funberlif güt to lofenbe 2,
umme bat bertoghen Johanne was
44
1321.
to luttik landes worden in ber befunghe ber brobere?. bar na fortliten AL
10 ftarf de hertoghe Iohan*. finen fonen junkheren Alberte unbe fin land
be mober vorſtunt, greven Gherbes fufter, beth bat fe mam ben junghen
Toning Erike in Denemarken 5.
517. In deme jare nam de here van Mefelenborch ven papen unbe al- A.L.
Tengeiftliten luden ere venthe, be van deme jare en toborebein fineme lanbe®.
15 bar fatten fic weber be moneke, erft van Reynevelde, dar na be van Dar:
gun; fe leten bannen unbe ven fang lecghen fo lange, bat he fic mit
en vorevenbe?. bar af wart den van Reynevelde be mole to Gobebuge*
1. Item rex Danorum fecit suspen-
di quosdam in Imbria, quam volebant
tradere Johann comiti Holtzatie (f. ©.
438 Anın. 8). 1320 Der. 6 verpflichten
ih bie Einwohner Somarzs zur An-
inglichteit an bie Krone Dänemarks
und zum Dienft an önig Chriſtoph;
Schl. Holſt. Lauenb. Urkſ. 2, Nr. 336.
1. dal. 2, Nr. 133; 3, 2, Rr. 1; Ro
a An Sat. Hoff. Lauenb. Jahrb. 9,
2. Item Gherardus comes Holtzatie,
volente sua sorore ducissa, sed dolente
suo genero Jobanne duce Saxonie, suam
terram devastando, donec juniori duci
sororis sue alio, scilicet alio prefati Jo-
hannis ducls, assignaret quatuor par-
rochlas sue terre cum villis adjacenti-
bus pro certa summa pecunfe redimen-
das. Bol. Robbe 2, ©. 447. Den
Schiedsſpruch Heinrich II von Mellen-
burg von 1321 Dec. 5 |. Mel. U. 8.
6, Rr. 4311.
3. Blelmehr, weil nach Albrecht III
Zobe ber bisher mit ihm in gemein-
famer Wehre figende Erich bie Erbfchaft
allein angetreten hatte, ba Johann II vor⸗
ber abgefonbert war. S. ©. 405 Anm. 4.
4. Item Johannes dux Saxonie
Cecus obilt, relieto tantum uno Alio
Alberto. Vekrolog ber Minoriten zu
- Hamburg Apr. 22: Item anno Domini
1322 obiit illustris princeps Johannes
dux Saxonie. Sein Sohn war Alb-
t IV.
5. Glifabeth heirathete 1329 König
Chriftophs Sohn Erich, ber 1331 farb.
Blernagli in Norbalb. Stub. 3, ©. 185.
6. Item Hinricus dominus Magno-
polensis accepit per totum ejus domi-
nium de omnibus personis, tam eccle-
siasticis quam secularibus, de villis,
prediis et decimis earum proventus
unfus anni. Mel. U. B. 6, Nr. 4258:
Dieitur eclam in patria ista et verisi-
militer timeo, quod nobilis vir Henri-
cus Magnopolensis et Stargardie domi-
nus, — intendat et deliberaverit, pro
anno presenti omnes fruotus, redditus
et proventus episcoporum, eoclesiarum,
‚monasterlorum et aliorum pioram loco-
ram in temporali sno dominio situatos
totaliter rapere et suis usibns appli-
care.
7. Soli enim monachi de Reyne-
velde et de Dargun se sibi opposuerunt,
et dampnum suorum recompensas con-
secuti fuerunt per excommunicationum
sententias, quibus eum et ejus terras
interdictionibus gravaverunt,
8. 1323 Mr. 17 beftellt Fürft Hein-
rich II von Mellenburg einen Sa »
ter In causa, quam Jam diu movit et
movet contra nos vir religiosus Hinri-
121.
2922
442
bi abbet Herborbes tiven !.
III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
+ Im deme fulven jare do wart de funne feabaftich in erme ſchine
in ber erften ſtunde bes baghes funte Johannis be lichte.
Im deme jare Erifti 1322 do toch Hertoghe Bernard mit den gobes»
ribberen van Prugen, mit beme greven van Güleke unbe andere veles
greven unbe landesheren uppe be Lettowen in de | Samehten, unbe wun- 21. 101».
nen bar en flot, bat het Biftin. dar vinghen fe vele Lettowen, de Sa-
mehten weren, vile unbe wol gheboren; ber antworben fe en bel deme
meyſter van Prugen to gife vor de anderen ®.
520. By ber tiid do wart greve Hinric van Swerin vanghen in 10
deme lande to Holften, bar he wanbe velich riden. he wart to Plone
voret, unde befchattet uppe ver duſent marc Lubeſcher münte.t
521. Dar na in funte Micheles avende bo quemen to ſtride mit
groter macht Lodewich unbe Vreberic, beide Romere koninghe, in tivi»
brachte Toren. Lodewich de feghevacht unbe veng Vreberife mit fineme ıs
brobere hertoghen Hinrike van Ofterrife; bar to manich ebbele man bar
vanghen unbe flaghen wart®.
8. 'rile' übergefäprieben. 15. "de' for. aub:
eus, procurator ot syndicus abbatis et
conventus monasterli in Beynevelde,
um ihn von ber Strafe der Erkommu-
nifation umb bes Interdilts zu befreien,
mit ber Vollmacht, dem Kloſter ben
Schuß ber Mühlen zu Gadebuſch und
auf bemKiez bafelbft ıınb bie freie Lorn ·
ausfuhr von benfelben zu gemitigen
(Melt. U. 8. 7, Nr. 4427). Die beil
Mühlen hatte der Fürſt 1302 Ian. 13
am Jordan van der Viſchſtraten. Bür-
gerzu Lübed, verlauft (baf.5, Nr. 2777).
1. Abt Herborb II findet fi von
1334 Apr. 20 Leverkus 1, Nr. 590,
591) bis 1338 Aug. 9 (Mel. U. 8. 8,
Nr. 5890); 1343 Ian. 22 hatte er bereits
reſignirt (baf. 8, Nr. 6268). Sein Bor-
ger Hermann II fommt nur 1319
ger 25 vor Leverlus 1, Nr. 478). Bol.
ooyer in den Sch. Holfl. Lauenb.
cum dominis nostris et comite de Gule-
ken ac aliis comitibus intrantes terram
Samaytarım castrum Bisten expugna-
verunt. Omnes capti in arce facti sunt
obsides. Gemeint find Herzog Bernhard
von Schweibnig und wahrſcheinlich Wil ·
den”.
helm, ältefter Sohn Gerhards von Jülich.
Strehlle in Script. rer. Pruss. 3, ©.
64 Ann. 4.
4. Item eo anno Hinricus comes
Zwerinensis per vasallos Johannis comi-
tis Holtzatie in Holtzatia captus est et
detentus in Plone, donec pro sua re-
demptionedaretmultam pecaniam. Ipse
antem comes Johannes hujus facti fuit
warandator. Heinrich von Schwerin
f&loß 1322 Mai 11 zu Sternberg ein
Bundniß mit Heinrich von Mellenburg
(Melt. U. 8,7, Rr. 4345), beflätigte
Zul. 13 der Stabt Perleberg ihre Pri«
vilegien (daf. 7, Nr. 4367) und urkun«
dete Aug. 10 für das Kloſter Ebſtorf
(baf. 7, gr. 4374) unb Rob. 20 zu Nen-
at (baf. 7, Nr. 4390).
5. Item in vigilia beati Michahelis
(Sept. 28) Ludowicus de Bawärla et
Fredericus de Austria, ad monarchiam
Romanorum discorditer electi, magnum
confictum habuerunt. Et prevalens
Ludowicus, prefatum Fredericum et
Hinricum fratrem ejus ducem Austrie,
exceptis occisis in bello, cum nobilibus
et equltibus captivavit_citra 1400 in
numero. Schladjt bei Mühldorf 1322
Sept. 28.
1322.
443
+ Des fulven Herveftes quam van Sweden over in bat Iant
to Wenden Knut Pors, en Herlif riddere, lives, gubes unbe mobes
vormeten; be wan helpere van ribberen unbe varı Inechten ute den lan⸗
ben bar ummelang; mit ben vor he weber over be zee, unbe quam in
sbat land to Schonen; bat dachle he dem koninghe afwinnen. des landes
1. ioie. be en bei verherebe! unbe | vorbinghebe ; bar vore nam he ghizele en bel
van ben beften ute ber ftab to Lunden; be ſande he in Sweden.
522. Des winters bi funte Andreas daghe? ftunt an grot vroſt
unbe warebe to mibvaften . be fchepe bevroren in ber zee midweghe tu-
10 ſchen deme Swene unbe Norweghen ; ber en bel vorborven, bo be vroſt
vorghink, be to Norweghen wolden; over de to Swene wort kereden,
de bieven almeftich beholven. in ber Ofterze wüfte nement jeneghe
funde ever wathere, fe ne weren mit yfe hart befeghet*.
518. In deme fulven jare, do na dode koning Philippes in a
15 Brancriten Karl fin broder Toning worben was, do nam he fin ander
wif to Parys, keiſer Hinrikes dochter. to ber hochtid was ere brober,
be koning van Behemen, mit groter ere>.
6, verheteden forr. aus: toverferede.
1.A.L.: Item insutumpno precedente
quidam miles de Swecia Kanutus Porse,
eongregatis multis militibus et satelli-
tibus de Holtzatia et Slavia, intravit
Schaniam et eam devastavit. Langebel
6, ©. 522: Canutus Porse et Nicolaus
Olaffson, collecto exereitu de partibus
Slaviao et Holsatiae, intraverunt hosti-
liter Scaniam et eam devastaverunt,
2. Nov. 30.
3. My. 6.
4. Item ipso anno a festo beati An-
dree ad medium quadragesime sequen-
tis gelu fuit inauditum. Fuit enim in-
ter Daciam ot Slaviam et Imbriam
totam mare Balticum congelatum, Ita
quod latrones, de Slavia intrantes,
quasdam partes Dacie depredarunt, ot
taberno in medio maris in glacie pro
transeuntibus facte fuerunt. Inter Nor-
wegiam etiam, Angliam et Flandriam
multe naves in medio maris congelate
faerunt In glacie, ita quod mercatores
ex navibus se mutuo visitabant, eundo
per glaciem, pro solatits habendo. Cum
autem resolveretur glacies, fere omnes
naves, que declinaverunt ad partes au-
strales, salvate fuerunt; sed que ver-
sus aquilonem venerunt, pauce sunt
salvate. vn die Stralſunder Aufzeich-
nung, Meil.U. 8. 7, Nr. 4413.
5. Eo anno Karolus rex Francie
duxit in uxorem filiam Hinricl impers-
toris; et Johannes Boemorum rex, fra-
ter sponse, In sollempnitate illarum
nuptiarım factaram Parisius tanta lar-
gitate pecuniam hine et inde dando et
consumendo dispersit ad honorem illius
festi, quod expense regis Francie in
comparatione illius modice videbantur.
Bol. Mönigfanler Gejgjichtsgu. ©. 416:
Maria, Heinriel imperateris filia — in
festo Bartholomaei (Aug. 24) — Karulo
rogi Franciae In conjugio legitime co-
palatur et anno sequenti in die Pente-
costes (Mai 15) Parisius in reginam
Franciae solempniter coronatur. Cont.
de la chron. de Jean des. Victor (Bout-
quet 21, ©. 677): Mroys Karles prist
& fame la suer du roy de Boaigne — a
Prouvins,, le jour de feste saint Mahlen
Vapostre en Septembre (Sept. 21); et
de 1A vindrent & Paris le jour de la
feste des Reliques, qui est le derrenier
jour de Septembre, od la feste fü odld-
bree träs sollempndement; et vindrent
eilz de la ville de Paris jusques A Saint
Denis encontre la royne, & cheval et &
pi6, en trös nobles paremens. ©. 680:
En celan, le jour de Pentecouste, la
nouvelle royne Mario fu couronnee sol-
lempneement & Paris, on la chapelle le
444
III. Detmar-Epronik von 1101—1395.
519. By ber tiid verevende fic be foning van Denemarken mit
fineme brobere greven Johanne, umme bat he wart bor bes rikes wil-
fen vanghen; oc vorevenbe he ſie mit beme heren van Mekelenborch,
umme ben ſchaden, ven he hadde in beme | orloghe. do hadde ve koning 2.1.
hof in deme pinzeften, unbe mafebe finen brober to ribbere, unbe lenedes
deme van Mekelenborch dat land to Noftote eweliten to ervenbe!.
523. In deme jare 1323 in funte Silvefter daghe ſtridde mit
jeghe de van Mekelenborch weder ven van Wenden vor beme hus to
Vrederileſtorpe, gheheten Schanaf ?.
524. Do ftarf greve Nicolaus van Wittenborch; twe fone here
“tet, Gunceline unde Nicolawefe, gheheten Biift®.
525. In der tiid Cobewich be Nomere koning lenhbe fineme olbe-
ften fone Lodewighe de marcgrevefcap to Brandenborch .
526. Do wunnen be van Brucghe de Sluͤs unde vorftoreben be
ſtad, unbe venghen heren Johanne van Ame, des greven brober vanıs
Vlanderen .
1. By WR,
roy, de Parchevesque de Sans. Cont.
chron. Guill. de Nang.: In subsequenti
festo Pentecostes regina Maria uxor
Karoli zegis, soror regis Boomiac, ipso
et avunculo ipsius Trevirenst episcopo
praesentibus, multisque Francorum no-
bilibus, missam celebrante et ipsam In-
ungente Sononensi archiepiscopo, in
capella rogis Partsius coronatur.
1. in festo pentecostes rex Dano-
rum fratrem suum Johannem comitem
Holtzatie, sibi reconsillatum,, fecit mi-
Htem cum magna sollempnitate. Et
facta eodem tempore compositione inter
regem et Hinricum dominum Magnopo-
lensem ipoo rex eidem contalit domi-
nium terre Rotstoke, quod potenter
tamen tenuit, suis perpetuo hereditan-
dam heredibus. Heinrich von Melien-
ng beusfunbe 1323 Mai 21 zu Nye
san auf Falfter, von König Ehrifioph
nd beffen Sohn Erich bie Sande Roftod,
Önsien und Schwan als ein erbliches
Lehn der Krone Dänemark empfangen
u haben, Melt. U. 8.7, Nr. 4443.
hr jen 1323 war Mai 15. Ueber bie
Ausfähnung Chriſtophs mit Graf Io-
hann fehlen weitere Nachrichten; Waitz
1,8.209; Favit im oh. ‚Holf. Lauenb.
Iahrb. 9, ©. 3
2. In Gate reumeistonte Domin!
(1322 De. 31) Hiorlcus Magnopolensis
"I blau; "By 6.
7. mit" am Rand 2.
10. he fehlt e.
'habito eonflictu contra Johannem domi-
num de Werle jacentem in obsidione
castriScafaf, victoria potitus est. Bünb-
niß der ürften Johann II und Johann
III von Werle mit ben Hergogen Otto
unb Bartiflav von Stettin 1322 Jun.
11 bei Demmin, Kompromiß ber Wer
ler Herren auf Herzog Otto von Pom-
— 1323 Zul. en unb ——ã
rzoge von Pommern auf Herzog
is von Sachſen · kauenburg Jul. 20;
Mel. U. 8. 7, Nr. 4358, 27, 4468.
3. Item Nicholaus comes de Witten-
borch oblit. Nikolaus I von Schwerin-
Wittenburg urkunbet zuletzt 1323 Febr.
3 und heißt Jun. 23 ‘felig ge, dechtniſſen
Met. U. 8. 7, Nr. 4412, 4457, var
Nr. 4430; age | im Melt, Jahrb,
©. 87. Seine Söhne find — KH
unb Nilolaus II; ein britter Sohn Bar-
nim war wohl ſchon vor dem Bater ver⸗
forte; Bigger a. a. D. 34, ©. 116.
4. Item Lodowicus Romanorum rox
dedit suo primogenito alio Lodowico
marchionatum Brandenborch. Die Be-
lehnungsurtunde batirt erft von 1324
Jun. 24 zu Nürnberg, doh wirb Lub»
wig, bereits 1323 Mat 4 als Markgraf
bezeichnet. Kopp 5, 1, &. 28 Anm. 1;
Seemann in orfgungen 3. D. Seid.
rien Flamingi de Brugis popu-
vi. iz·
> 1323.
445
De leghen do to pinzften vor Plescowe des koninghes unbe bes
ftichtes man ut Eſtlande mit den broberen van Liflande; do fe wonden
de ftat winnen, bo Binberbent de gobesribbere mit deghedinghen 1.
527. Umme be tiid gheven de van | Roftole eveme heren van
s Mefelenborch vele ghubes, bat he brefen leth dat ftarke hus to Warner
munde, bat foning Erik dar leth buen mit vif vaften tornen, ver ghelit
nen in al ben landen was 2.
528. Des jares 15. kal. Augufti wart erhaven funte Thomas
van Alen, de wife bifcop van beme orben ber prebefere, 15 jar na
10be®, bat he ſtorven was ®.
Im deme fulven jare in beme baghe unfer leven vrowen ber hemel-
vart* bo was grot bufterniffe van reghen, ftorme, binner in der lucht,
bat dar vore des gheliles nicht vele was vornomen bi den baghen. be bo
leveden, be lude, worben fere vorveret. oc ſcach grot ſchade, funder-
sslifen in Prugen.
529. By der tiid quam be mere, bat be paves unbe Toning Ro-
bert hadden volkes vele fand vor Meylan, unde weren flaghen alme-
ftich 5. de paves des bebrovet wart; he achte jo mer unbe mer, wü he
dat feyferrife van ben Dudeſchen brachte. He fach oc, dat ber Romere
ↄ koning Lodewich bes rikes allene weldich was ane finen bang; bes leth
be do to Avinion 7 ydus Octobris fine banbreve neghelen in ve kerk—
—X
losum oppidum Suse funditus dirue-
rant, multis Inibi occisis; et Johan-
nem de Ame, fratrem antiqui comitis
Flandrie, in eo ceperunt, quem duxe-
rant Brocgis In carcerem, a quo postea
subtiliter evasit. Söhne Guidos von
Dampierre waren Robert von Bethune
und Johaun von Namur; Roberts Sohn
Ludwig farb 1322 Jul. 22; fein gleich ·
namiger Sohn folgte dem Großvater.
1. Bl. Rapieröty, Ruffiid-Tivländ.
Urtt. ©. 30, 33, Nr. 58; Höhlbaum 2,
©. 174 Anm. 3.
2. Item fortissimum castrum War-
nemunde, quod Erious rex Danoram
ediflcaverat, a civibus Rotstockiensibus
dirutum est, permittente Hinrico do-
mino Magnopolensi, Inducto ad hoc
per eosdem eives magno munere pecu-
niaram. 1322 Sept. 24 verlanft Hein-
ri von Meklenburg der Stabt Roftod
“bat hus unbe ben thorn to Warnemunbe,
alfo bat fü bat brefen fehofen’ ; Melt. U.
8.7, Rr. 4377. Bgl. ©.418 Anm. 3.
3. B.G.: Anno Domini 1323 15
kal. Augusti — papa — apud Avinio-
nem — canonizavit — sanctum Tho-
mam de Aquino, ordinis Praedicato-
rum, a felici ejus transitu de hoc mundo
r. 442 von
: Nova alis nescio vobis
quod sanctus Thomas de
iebus fuit canonizatus, et
ejus natalitia celebrabitis sexta die
mensis Martii.
4. Aug. 15.
5. Item papa et Robertus rex Infl-
nitos armatos miserunt ad obsidionem
Mediolanensis elvitatis, quorum major
pars a Gebelinis interfecta est. Mair
lanb wirb belagert von Ramondo di Ear-
bona 1323 Jun. 11 — Jul. 28; Kopp
5, 1, ©. 106 Anm. 3, 110 Anm. 4.
446
boret, unbe | enbob ene, bat he binnen bren daghen ſcolde laten van B1. 102.
11. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
fineme rike, unde fcholve fic des nicht mer underdon; wat he ban hadde
als en Toning, bat he oc vorleghen habe fineme fonen de marke to
Brandenborch, dat ſcolde alle weſen machtlos unde jcolvet wederdon bin-
nen ber tiid; bebe he bes nicht, fo fcolve He alfo vort weſen to banne?.5
530. Des negheften daghes funte Lucas dar na boquam koning Cri⸗
ftophor van Denemarken in de Travene mit vele ſchepen unde mit finer
beften ridderſcap, unbe wande to Lubele vinben den koning Lodewighe
van Rome, ſine dochter to lobende deme jungen marcgreven, des koning
Lodewighes fone, alſo dat mit boden was vore deghedinghet“. do he 10
dar hadde leghen wol verteyn nachte in ſineme ſchepe mit groter vare,
de he hadde vor ſomelke Holſten, unde oc nicht wolde komen to ber ftat,
dar ene be ratmanne van Lubeke beden komen dor velicheit willen bar to
hebbende, lichte eme wart to wetende, dat der Romere koning mochte
dar nicht komen dor fo groter ſale willen, be be paves | weder ene hadde mi. 10x.
unbe vele andere fine viande. bes vor he weber to (ande mit groten ”
webermwillen. enen groten fal, wyd unbe lang, hadde he laten buet bi
de Travene to ber ftebe, bar gychteswanne lach de Denfche borch; ben
let he weber brefen unbe vorſpildede bar manighe grote coft5.
533. In deme jare Criſti 1324 do Ieth koning Criftophor fic cro- 20
nen in Denemarken mit fineme fonen Erite®. "
Do ftarf oc de koninghinne van Vrancriken, keiſer Hinrikes
bochter?.
11. machte" fort. aus : "nacht".
1. Item papa dolens Lodowicom
regem Romanorum prosperari, destitu-
tionis sue primum processum publica-
vit in vigilia beati Dionysit (Oft. 8) in
publico consistorio suo.
2. Bgl. Kopp 5, 1, ©. 112, 113.
Ludwig war eine Frift von 3 Monaten
gelebt.
3. Item Christophorus, Danorum
Tex, cum multis navibus in portum
Travene venit sequenti die Luce ewan-
geliste (Oft. 19), putans Lodowicum
‚Romanorum regemsibi debere occurrere
in Lubeke ad placitandum de matri-
monfo contrahendointer ipsius Lodowici
Alium juvenem, videlicet marchionem,
et Aliam ipsius Christophori.
4. Die Boten Ludwigs waren Burg ·
gl Friedrich von Nürnberg und Graf
uffo von Mansfeld; Vertrag von Sö-
borg 1323 Juli 13. Kopp 5, 1, ©. 31
Anm.1; Heibemanna.a.D. 17, ©. 117.
5. Sed ipso Lodowico non venjente,
rex Danorum, cum fere per quinde-
nam plenus timore sue captivatio-
nis in Travena moram fecisset, nec
exire navem ausus est, tandem rocas-
sit, spe sun et laboribus frustratus.
Ludwig war 1323 bis Jul. 31 in Nürn ⸗
Berg, Aug. 1 in Bamberg, Aug. 521
in Arnfladt, Aug. 27 wieder in Rürn-
; wegen ber Urfache biefer Kildtehr
f. Heibemann a. a. D. 17, ©. 119—21.
6. Item Christophorus, Danorum
Tex, coronatus est, et fllius ejus Eri-
eus. Langebel 6, ©.522: per Esge-
rum archiepiscopum in Wordingborgh.
7. Item regina Francie, Alia quon-
dam divi imperatoris Hinric, obiit sine
prole. Königfanler Geihegu. ©. 425:
circa festum annunciationis (um Mrz.
25); Cont. chron. Gnill. de Nang.:
gun in medio quadragesimae (Wir.
5).
Di. 1028.
1324.
447
534. De ftarf bo bifcop Albert van Halverftat, heten van Ane-
halt. alfo wart in deme capitulo en twikore; en bel 158 Albertum, her⸗
toghen Albertes fone van Brunswic; de anderen foren den van Ennen»
borpe. ben van Brunswic wyede de bifcop van Megence!; de under⸗
swan fic ber lant unbe ver flote, de andere vor to hove une ftarf2. be
paves bo vorlenede bat bifcopbom bern Ghiſeken, greven Gherdes bro-
dere van Holften, deme ſtedede de van Brunswic bar nicht to, unbe
befattet ane des paves willen 3.
535. | To Mynden ftarf oc de Bifcop; bo wart bare foren Lode⸗
io wich, Hertoghen Otten broder van Runeborch*, fufterfone des Rome
chen foning Lodewighes.
531. In deme jare ber Romere koning Lodewich nam, na deme
dode finer erften vrowen, des greven bochter van Hollande to Kolne
mit groter ereö.
1 532. In der vaften fanden over be paves unde koning Robert vele A. L.
volles vor Meylan; ber wart echter fere vele flaghen ®. do gaf de paves
dar na finen ban noch fwarer over den koning Lodewich?; be berep fic
do vor ben richtere tofomenbe, unbe fatte in finer beropinghe vil ſware
articule weber ben pane®®.
6. ‘ern’ fort. aus: 'here' 8; ‘ber’ 6.
1. Item obiit Albertus, nobilis de
Anehald, episcopns Halverstadiensis.
Et facta est discors electio; nam una
pars capituli elegit quendam nobilem
de Enendorpe, et alia pars elegit Al-
bertum, filium ducis Alberti Pinguis
de Brunswich, quem archiepiscopus
Moguntinus confirmavit. Biſchef Albert
1 flicht 1324 Sept. 14.
2. M.G. 88. 23, ©. 123: Lodewi-
‚cam de Neyndorp — qui postea— factus
est episcopus Brandeburgeneis.
3. Papa vero, ambarum persona-
rum discordi electione cassata, de epis-
copatu ipse providit Ghiselberto, fratri
Gerardi, comitis Holtzatie. Quo non
obstante prefatus Albertus'so Intromi-
sit de castris et civitatibusac possessio-
nibus, tenuitque potenter totum epis-
copatum.
4. Eodem annoobilt episcopus Min-
densis, cui suecessit Lodowicus, flius
Ottonis ducis Luneburgensis. Biſchof
Gottfried Rirkt 1324 Mai 14. Lubmig,
Sohn Dttos bes Strengen unb ber Ma-
tHifbe,
5. in epiphanfa (Jan. 6) Lodowiens
Romanorum rex, defuncta prima sua
uxore, secundas nuptias celebravit cam
Alla comitis Hollandie, factis nuptiis
in Colonia cum magna sollempnitate.
Nach dem Tobe ber Beatrig von Slogan
(1321 Aug. 25) vermählt Ludwig
1324 Febr. 25 zu Bi mit Margaretha
von Holland, jochter Wilhelm 1.
Febr. 26 — ber Keiſer von Luben
deh ee ben ůͤeberbringer clericum no-
bilis viri Wilhelmi comitis Hannonie,
Hollandie, Zelandie et domini Frisie,
— ob honorem ac sollempnitatem nn-
ptlarum nostrarum noviter habitarum
vestris donis amicabiliter trantetis;
Küb. U. 8. 2, Nr. 449.
6. Item in quadragesima infinftus
populus a papa et Roberto roge desti-
natus ad obsidionem civitatis Mediola-
nensis a Ghebelinis occisus est. Ra-
monba bi Cardona wird 1324 Febr. 29
am ber Abba geihlagen, un gefangen
genommen ; Kopp5, 1, ©.133 Anm. 3.
7. Item papa odiosam sententiam
excommnnicationis tulit contra Lodo-
wicum, electum in Romanorum regem.
1324 Mu. 23; Kopp 5,1, ©. 129,
130.
8. Ipse autem minus curans appel-
448
I. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
536. Do ftarf oc de biſcop van Camyn. bat capittel droch overen
unbe 108 enen van ben canoniken, meyſter Johanne van Ghotinghe, de
do was bi deme pavefe to Aninion. bo de paves nam finen kore, he
nam dat bifcopbom unbe ghaf et eneme predekerebroder Arnolve!. do he
dar quam in fin ftichte, em bel der domheren fatten fic weder ene; bes
verbref he, alfo wart bar en grot orloghe. nicht langhe dar na gaf be
palves meſter Iohanne van Ghotinghe dat bifcopbom to Verben na 2ı. 103
deme bobe bes wifen vromen bifcop Nycolawes Ketelhodes, ve bat ftichte
vromelifen voreftunt fine daghe 2.
10
Des jares warf bifcop Frederic van der Riga, bat de paves fanbe
fine legate to ben Lettowen, enen bifcop unbe enen abbet van funte Be-
nedictus orben. bo fe dar quemen unbe wanden ben koning mit fineme
volte to bekeren to deme rechten loven, bat fe de hilghen bope untfenghen,
bo was bar nicht ane. fe fprefen, bat fe van deme paveſe nicht ne wir ıs
ften; fe hedden enen loven, var ne ſcholde men fe nicht aveflan mit
ſcharpen fwerben. alſo wart ere ſware arbeit unbe grote coft vorloren;
bar ane ſchude ven gobesritberen nicht lede ꝰ.
537. Im der tiid warbe wünnen bat vafte hus Volmeftene unde
wart al tobrofen *.
»
538. Dar na to funte Andreas daghe? do quam to Lubeke greve
Bertholt van Hennenberghe, unbe brachte den junghen marcgreven
Tume van neghen jaren olt, unbe vorebe ene vort to Denemarken; bar
nam he bes koſninghes bochter unde bief var bet to tweleften®. bar zı. son
lavit contra papam, et multas hereses
ot vituperia contra ipsum in appella-
tione deseripsit. Legte Nachticht aus A.
L. Ueber Ludwigs Appellatton von 1324
(San.) 22 |. Xopp 5, 1, ©. 12028.
1. Auf Konrad IV von Kammin
folgt Arnold 1324—30.
2. Biſchof Nikolaus Ketelhot von
Verden ftirbt 1332 Febr. 11.
3. Ueber bie Legation bes Biſchofs
Bartholomäus von Zolet und des Abtes
Bernhard von St. Theofrieb an Gebi«
min von Lithauen |. Napiersfy Nr. 67.
4. Levolb v. Northof hera. v. Troß
©. 162: Anno Domini 1324 comes
Engelbertus castrum de Volmesteine
feria secunda ante ascensionis Domini
(Mai 21) obsidet et in festo Jacobi
(Jul. 25) intrat et destruit.
5. Nov. 30.
6. Königfaaler Gefhtsqu. ©. 423:
Cirea dem tempus (1323) idem Roma-
norum rex Ludowicus Nlio suo primo-
‚genito octenni Brandenburgensem mar-
chionatum — contulit et eidem filiam
Christophori regis Dacle in conjugio
copulavit. Langebet 6, ©. 522: Item
rex focit nuptias filie sue in Wordingh-
borgh cum marchione Brandenburgensi,
Alto Ludovici eleoti in regem Romano-
rum. Jul. 25 bittet König Ludwig Lü-
bed, feinem Sohn Lubwig behülfüch zu
fein, welcher pro suarum sollempniis
nupclarum vestes, varlum, paratam
pecuniam et expensas et cetera plura
alla necessario habeat oportuna (FÜb.
U. 8. 2, Wr. 455), De, 18 fendet
Markgraf Ludwig von Worbingborg aus
Boten an Lübel de nostrarum cele-
britate nupelarum (baj. 3, Nr. 73). Graf
Berthold von Henneberg war 1323 Aug.
28 zum Verweſer ber Marl Branden-
burg ernannt ; er befanb ſich 1324 Nov.
20 I At: Reppin, 1325 Febr 24 zu
Scleufingen ; Heibemann a. a. D. 17,
©. 121, 131, 138,
1325. 449
weren oc to ver hochtib vele vorften unbe heren unbe be van Mekelen«
borch, de bo hadde der Marke vele wunnen jeder Des marcgreven Wol«
demers bobe. dar umme beghunbe be koning mit eme to deghedinghen.
deme van Mefelenborghe misvellen bes koninghes rede unde nam en
sberaat eme to antworbene; under bes ghing he mit finen mannen to
fehepe unbe vor weder to lande!. na ber tiid, do be van Hennenberghe
weber quam mit beme marcgreben to Qubefe?, bo ſande he boden to beme
van Mefelenborch ; de mafeben mit eme eme evenunghe, alſo bat be
marcgreve feholve gheven deme van Mekelenborch twintich bufent marc
10 Brandenborghes fulveres; wan be betalet weren, fo ſcholde he weder
antworben van fic land, ſtede unbe borghe, de to ver Marke horden;
dat fehube®.
539. Im deme jare Eriftt 1325 bo let ber Romere Toning Luder
uter vangniffe [08 Vrederike van Dfterrife, be weber em was to fonin«
B1. 103%; ghe koren; be let van beme rike, nicht mer | bar up to worberne?.
+ Do ftarf Hertoghe Erik van Steswic; de let enen fone Wolbe-
mereS, de was kume teyn jar oft; umme bat wolbe de koning fin vor⸗
muͤndere wefen. oc fpraf he an bat land to Langlande; bat wolbe he
hebben to der kronen. bar was weber greve Gherd von Holften mit
»helpe greven Iohannes, fines vebberen; de ne ſtedede deme koninghe
fo na fineme lande nicht to komende; he wart fulven finer fufter fone
vormundere ®. bo be foning fach, bat de greven eme nicht wolben tofte-
4. “mißvellen" Lorr. auß ; miffevellen‘. 20. “fedede': “flededen' 8.
1. Heinrich von Metllenburg tom-
‚promittirt 1324 Oft. 5 in feinem Streite
mit Markgraf — ‚von Branbenburg
wegen ber Bogteien Liebenwalbe, Stolp
Jagow auf — Chriſtoph von
— bingbn en ji &henn B
7 zu Bor! rg fällt pl
einen Sierefpru) zu Sunften 2ub-
F% 8 (baf. 7, Nr. 1570, 4580); 1325
Febr. 2 zu Sry entfhelben bie Stände
der Sriepnig, ben Streit Heinrichs von
Mellenburg mit Ludwig von Branden«
burg wegen ber Priegnig (baf. 7, Nr.
4592, 4593).
2. Ans ber Nicterwähnung ber
ne folgert Heibemann a. a. D.
137 Anm. 4, doch wohl unnd-
Er biefelde noch in Dänemarl zu-
este fe. 1326 Apr. 11 bezeich ·
net fie Ludwig als nostri thorl consors
serenissima; ba| 144 Anm. 2. Uer
Erädteggroniten. ZIX.
ber eine Tochter Elifabeth ſ. daſ. ©. 145.
3. 1325 Mai 24 an der Daber ſchue ·
en die Grafen Günther und Ulrich von
indow im Namen bes Markgrafen einen
Bey jleich mit Heinrich von —
welchem der Markgraf dem
Sei ir 8000 Mark Branbenb. ar
Grabow und Meyenburg zu Blum
fett und biefer auf bie — ve
tet (baf. 7, Rr. 4630) ; Jun. 3 zu
Beni fließen fie einen weiteren Gm
gie ‚ nad) welchem Heinrich von Mel
enburg für 20,000 Mark Brand. Stil
bers auf die Vogteien Jagow, Stolp
umb iebenwalbe verzichtet (baf. 7, Nr.
133
Bertrag zu Trausnig 1325 März
13. sn 1, ©. 169—12.
5. Erich von Schleswig firkt 1325
Mr. 12; fein Sopn if Waldemar V.
6. gl. Presb. Brem. Rap. 19: rex
29
450
II. Detmar-Epromil von 1101—1395.
ben, bo verbant he fil mit Hertoghen Erike van Saſſen; beme ghaf he
vele ghudes, bat he eme wolf ſcholde voren to helpende ute deme lande
tho Saffen. over tat orloghe warbe bracht in enen bach to twen jaren.
540. Des jares quam be Bifcop Borchchard Lappe van Meghebe-
borh 1 in de fulven ſtat; dar vengen eme be borghere, unbe leten enes
holden uppe fines fulves fale in groter hode. to leften in ener nacht
quemen to ber fameren, bar he flep, achte man mit witten Finnen cap⸗
pen? unde brachten ben | bifcop van fteven, unbe dodeden ene aljo ver · Si. 10%
borghen, bat vil na en far fo henneghing, dat neman wifte, wer he
were levenbich ever bot ®. over do de domheren warlifen vornemen finen 10
bot, bo Zoren fe eren befen, enen olven man, to bifcope*. be let tor
hant bannen unde leghede den fang to Meghedeborch, to Halle unbe to
Kalve; de weren in der ſake vorbacht, wente je jo en af weren, wanne
be bifcop erer welik mit orlogge beſwarede. unbe warlifen, umme bat
be fo feldene mit finen nahburen unde mit ben ſteden vrede helt, des 15
mofte he in unvrede fterven, Ghod vor finer ghude willen finer fele
mote roken. de nye korne bifcop vor bo to hove, umme fin pallium van
deme pavefe to halende; den let der Romere foning uber vanh; in ber
vangniffe He drabe ftarf®. ſines vorevaren he vil fere entghalt, de deme
van Mefelenborch halp, dat ‚de deme jungen marcgreven fin land vor ⸗ 20
unthelt, unbe oc fulven en bel habbe beholven®. de paves helt do bat
10. finen'; ‘een’ getigt, finen" übergefärichen.
Cristofferus — Woldemarum ducem
Jutzie exterminare cupiebat et fraudu-
lenter oastrum Sunderborg ab eo tam-
quam ad fideles manus receperat. Quo
habito, non contentus quod castrum
restituere nolebat, sed eciam castrum
Gottorpe et alia castra ducatus habere
satagebat. Quare dietus dux Woldema-
rus comitem magnum Gherardum, avun-
colum suum, contra regis tyrannidem
assumpsit adjutorem. 1325 pr. 12
einigen is bie Grafen · Gerhard und
Johanu Über bie Bedingungen, unter
denen Sobann Senog Waldemar mit 100
Reifigen zur Hülfe tommen fol (Scht.
Hof. Sauend. Urkf. 2, Nr. 54-56).
1. Burchard von Schrapelau murbe
1325 Aug. 29 fangen genommen und
Sept. 21um Sefingn i ermordet. Stäbter
groniten 7, ©. 189, 190; Königfaaler
eichtau. ©. 436; Henr. de Herr. ©.
241—43.
2. Städtechron. 7, S. 190: ‘veir
13. af übergeferieben.
mannen, be bul unde borechtich weren’ ;
Königfaaler Gefhegu.: a suis proprlis
eivibus larvata efägie indutis; Henr.
de Herv.: 8 de Magdeburch, 4 de Hal-
is, 2 de Calvis — larvis qnilibet alteri
similis,
3. Städtechron. 7, ©. 190: "fe ber
heilben on vorholen almeiftich ein jar:
do quam fin bot ut’. Vgl. Janides An-
merkung dazu.
4. Yeibenteih von Erpebe urkundet
als Erwählter 1326 Jan. 3. Janide in
Stäbtehron. 7, S. 190 Anm. 3, 197
Anm. 1.
5. Er wurbe im ber Gegend von Ei«
ſenach von zwei Ebelleuten gefangen ge ·
nommen und 18 Monate lang auf dem
Schloffe Branbenfel gefangen gehalten.
Eine Betheiligung bes Königs ift nicht
erweisbar. Heibemann a. a. D. 17, ©.
125—26.
6. Heibemann a.a,D. 17, ©. 110,
124.
1326. 451
bifcopbom an fc, bet bat be lantgreve van Heffen unde lantgrevinne
B1. 104°. beyde quemen in ben hof unbe worven, | bat de paves ghaf ereme fone
bat biſcoppomi. be was en jung here? unbe ftunt na vrede.
541. Dar na bi funte Michaelis dage? do weren van Bononke,
svan Florencie unde van anderen fteben grot volf vor Aula toghen; bar
wart en mychel grot ftrid. de van Luca hadden ben hovetman van Mey:
lan unbe vele Dudeſchen to helpe; ven feghe fe wunnen; ber helfen
fe venghen, fe floghen unde drenkeden mer ben ſes unbe feftich bufent*.
bes wart be paves une fin hof ghemene fere bebronet.
542. By ber tiid plach be paves ben papen bon vele gnade an
geiftlifen lenen, meft den Dudeſchen, bor bede willen ver vorften, ber
günfte he gherne bar mebe ramebe; de gnabe he en bo unttoch ene wyle
bor der brovighen meer willen, be he do hadde vornomen 5.
543. In ber tiid ftarf Wizflawe, de vorfte van Ruyen, ſunder
sserben®. de koning van Denemarfen fpraf an bat land; be van Mele-
lenborch unde de van Wenden crigheden umme dat land, wat malt
war, bat behelt He. de van deme Stralefunde unde en bef andere ſtede
mit ber ribberfcap in deme lande fatten fic under hertoghen Werzila-
B1. 1010. | wen 7; de bifcop van Zwerin ſprak oc an des landes en bel; des warbet
„al umme beworen. over be koning, be fe alle dachte overmobeliten
dwinghen, de wart in Torter tiid fo hoghe beworen, bat he let bar af.
+34 ber fulven tiid do nemen to fit etlife eruceheren grone cruce,
unbe kundegheden ene mene herevart in Polen unbe Pomeren van ghe-
bobe bes pavefes; mer fe moften nicht predeken in Prugen, wente be
as mefter des orben wolbes nicht, hir umme bat bat volf nicht Tepe ute
beme lande®.
+ In deme jare Criſti 1326 in ber vaftene ftarf Hertoghe Lippolt
1
1. Zweimal erzählt; |. ©.456 Anm.
3. Nach Heidenreichs Tode wurde Bropft
Heinrich von Stolberg erwählt, ber nach
der Ernennung Dtto® von Hefjen zurüd
trat. Stäbtehron. 7, &. 198 Anm. 1.
2. Stäbtehron. 7, ©. 198: "be was
ein fung here varı 24 jaren’.
3. Um Sept. 29.
4. Die florentiner unter ihrem
Hauptmann Ramonbo bi Cardona zie-
ben gegen Lucca umb werben Sept. 23
von Eifrncciodegl’Interminelt, eichs·
verweſer in Lucca, und Ayo Bifconte
befiegt. Böhmer, Fontes 1, ©. 167;
Kopp 5,1, ©. 185.
5. &. ©. 449 Anm. 4.
6. WhlavIV ſtarb 1325 Nov. 8 ober
9; Zeitfehr. |. Hamb. Geld. 6, ©. 138
Anm. 6; Fabricius 4, ©. 203.
7. Bartiflaw III empfing Dez. 4
bie beate Barbare virginis zu Stralfund
die Hubigung des Landes Mekl. U. 8.
7, ©. 569).
8. Anno 1325 cruciferi viridis cru-
is in Polonia et Pomerania passagium
predicarunt; sed in Prussiam prohi-
’bente fratre Wernero magistro generali
non venerunt. Bgl. Strehite in Script.
a; From .s.% m, 2. &s han-
ft um eine Beläm) bes ge-
bannten Ludwig von Brandenburg ;
Caro 2, ©. 11317.
29°
452 IN. Detmar-Chronit von 1101—1395.
dan Ofterrife, unde na pafchen ftarf hertoghe Hinric, fin brobert, ve
beybe weren fware vervolghere des Romeſchen Toninghes Lodewighes.
545. To ber tiib hadde greve Johan van Holften buͤet bat hus to
Trittowe in ber monike ghut van Reynevelde; mit den broch he alſo
over en, bat he beter güt en ghaf bar vore, bat to Arnesvelde horets
unbe Wolvehorne. bo be greve bat hus hadde biket, dar af to fturenbe
ben van | der Linowe unbe anberen bes hertoghen mannen van Saffen, 21.104
de in fineme lande vil dicke robeden, do nam he fine man unbe toch mit
en in bes hertoghen land; bar dede he fehaben grot. do he weber uthe
deme lande wolde then, bo hadden de Saffen fic vorgabert bi Borcharbes- 10
torpe; dar wart em hart ftrid. de greve van fineme roſſe quam; vil
rate eme hulpen wart; ben feghe he behelt unde veng rife vanghene.
des husvolles was bar fere vele, be bar ſchaden deden; ber wart vele
breven in Holftenlant, by den be greve gabe bebe. alfo de ſtrid ſchude
des bonrebaghes na deme fonendaghe quafimobogeniti?, bo quam kort- ıs
lien bar na greve Ghert mit finer fufter fone hertoghen Alberte unde
mit greven Alve van Schowenborghe ute Denemarken. bar hadde he
mit en del ber weldigheften in beme rike veghebinghet, bat in korter tiid
wart openbar®; he droch do vort over en mit greven Johanne, bat he
nam mit eme fines volfes en grot bel, unde toghen in Denemarten to 20
Pheune. .
546. | Bynnen ber tiid hadde de Yoning bebobet den van Mefelen- zı. 10
borch unbe ben van Wenden, unde leneve deme van Mefelenborch bat
land to Meone und deme van Wenden Valſtere, dat fe eme ſcholden
helpen weber finen ſwagher Wergflawen, ben hertoghen, be lant des *
van Ruyen to becrechtighene*. de wyle dat he dar mede fo hoghe mas
1. Herzog Leopold von Defterreih gefchloffenen Vertrag erflärt Chriſtoph
flirt 1326 Febr. 28 gr 5,1, ©.208 sn 1 für ungättie (Melt. U. 8. 7.
Anm. 4), SHergog Heinrich erft 1327 Mr. 4727). Nach Langebet 6, ©. 522
Febr. 3 (Kopp 5, 1, ©. 318 Anın. 7). ſgigt Epriftopl * Unterbrüdung bes
2. Apr. 3. Aufftandes in Fühnen und Iütland fet-
326 Mrz. 7 (gu Renbeburg) ver- nen Sohn Eric) mit ber Mannſchaft von
Waldemarunter Berbürgung bes Seeland und Schonen und mit beut-
Gerharb dem Grafen Heinrich ſchen Hülfstruppen ab; Grid kommt
werin Renten fir eine wäterlihe nach Thornburg und wagt nicht überzu ·
(Melt. U.8.7,Rr. 4704, 4705). fahren; ba empören fi} feine eigenen
0 verbindet fi Waldemar zu Zruppen von Seeland und Schonen und
burg auf Alſen mit Laurentius belagern ihn in Thornburg; er ergiebt
me unb Ludwig Albretsfon (Scht. 5 am 16 Tage ber Belagerung, als
!auenb. Url. 2, Nr. 138). urentins Jonesjone und Ludwig Al-
Einen 1326 Mrz. 20 zu Wor- bretsfon heranriüden, feinen beutfhen
g mit Heinrich von Mellenburg,” Truppen und wird gelangen nad) Ha ·
il und Johann III von Werle dereleben heſchiat Im ber ſoigenden
1326.
453
beftan, do quam em be mere, bat greve Ghert unbe greve Johan weren
up bat land to Pheune Tomen, bar hedden be welbigheften van deme
ryke fic vorbunden to en weber den koning, unbe dat je leghen vor Ny-
borch. de mere em vil fware bequam. ven junghen koning, finen fone,
she fande mit volke to Dorneborch
unbe to Corfe, van ben Hufen to
werenbe bat land vor ben vianden, be over ben Beltesfund komen moch-
ten. be fulve junge foning was van finnen grimmich alfo be vader;
dorlike rede worben van eme Hort.
bes jo wart he warnet, bat be
Denen ene wolden Hebben flaghen; mer he untwek uppe bat hus to
10 Dorneborch; eme worden doch avevanghen wol viftich man. alfo vort
1.105%. beleghden de Denen bat hus; dar quemen | do der Holften vele to. do
eme buchte, dat he fic bar nicht Funde untholben-, be ghaf fic in ber
Denen wolt. deme vadere ghing do de angeft to; uppe beme vaften hus
to Werbingheborch he ne borfte leng nicht wachten ; he vor over to Val⸗
ısfter!. dar ne wolde ene nemant laten. var blef he mit anghefte bet in
de mwelene to pingften 2; do feghelebe he over to Roſtoke 3, unde brachte
mit eme gholves unbe ſulvers vele.
547. De van Melelenborch unde van Wenden beybe heren weren
do kortliken komen van Denemarken, mit ven be foning do nhe vor⸗
ꝛoworde mofte malen, unbe ghaf en, boven bat he en hadde vore gheven,
fo vele des reden ghudes, bat fe vele volfes wunnen unbe voren mit
eme weber over to Werbinghebordh.
Naht entweicht Chriſtoph aus Worbing-
borg, ehrt aber balb darauf mit Hein-
rich von Meklenburg und anderen Her-
ven Wenblanbs, 930 Mann Rack, zurüd;
von Graf Gerhard Singetdteen. en
langt er burch Bermittelung Heinrichs
von Mellenburg freien Abzug und wen-
det ſich gegen Falſter; hier abermals
umfdlofien, erlangt er, wieberum durch
Heinrichs Bermittelung, baß feine Trup⸗
pen nad) Haufe dehen lönnen , er ſelbſt
geht mit feinen Söhnen Otto und Wal-
Demar nach Roftod. Der bänifche Ana-
liſt verwirtt hier infofern, als er Ehri«
Rops Aufentpalt auf Falfter nad} bem
weiten Abzug von Worbingborg erzählt,
Yatt wie Detmar nach dem erften. Schä-
fer ©. 114 folgt bem bänifchen Bericht ;
Reinhardt &. 30, 31 läßt Ehriftoph
zweimal nach Falſter kommen.
1. Zu N vehöbing auf Falfter
fließt Chriftopb 1326 Mai 3 mit
Heinrich von Mellenburg, Johann II
und Johann III von Werle ein Bünd ⸗
dat beleghden do be greve mit den
niß gegen Waldemar von Schleswig
unb bie Grafen Gerharb unb Johann
von Holftein und giebt ihnen für eine
Hülfe von 600 Gewappneten auf ein
halbes Jahr 17,000 Marf Gilbers, in-
dem er ihnen für 14,000 Mark die In-
fein Laland, Falſter und Möen verpfän-
bet (Melt. U.8. 7, Nr. 4726). Gleich.
zeitig fließt er mit ihnen ein Bünbniß
geacn Deus Wartiſlaw III wegen bes
'anbes Rügen unb giebt ihnen für eine
Hülfe von 200 Gemappneten 10,000
Mark Silbers (daf. 7, Rr. 4725). Mai
5, taffirt er ebenbafelöft ben mit ihnen
Ga 20gefgloffenen Vertrag ([. ©. 452
nm. 4)
2. Mai 11—17.
3. Mai 14 zu Ribnit befennt König
Chriſtoph, Heinrich II von Mellenburg
1000 Mart Silbers ſchuldig 3 fein
(Melt. U. B. 7, Nr. 4728); Mai 24
(sabbato proximo nad} corporis Christi)
zu Barth befehnt er Wartiflam mit Rür
gen (baf. 7, ©. 569).
454
II. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
Denen. be koning hadde do mer ven bufent man mit geoten offen;
umme bat wolden be heren van Wenden unde en del des volles, ve
deme koninghe wol ghunden, bat je hedden tohant mit yme ftrit; bar
weber reth de van Mekelenborch. alſo wart des volfes to lande unde
to watere alfo vele, bat de foning fic | nicht weren ne kunde, mer bat 21.1
ghude hus to Werbinghborch beval he eneme riddere, deme he al to wol”
teuwebe, unbe vor weder mit ven heren umbe mit beme vwolfe to ber
Warnowe, unbe quam weber to Roftot!.
544. In deme fulven jare Lockede, de koning van Krakowe, to
“Be fine dochter hadde gheven deme koninghe van Ungheren unde fineme 1
Tone hadde gheven bes foninghes dochter van Lettowen?, do fammelve he
ute den lande des heydeſchen dedes alſo vele; de toghen in bes marc
greven lant bi Prinzflame. de lant fe vorhereben unbe breven bar uth
vele ghuder Tube, vrowen unde man. bo weren bi deme Toninghe van
Kracowe bes paves boden; be beden de Dudeſchen brobere, dat fe inıs
ereme lande de heydene ſcholden nicht Hinderen. alfo was bat lut?.
over in deme weghe, bar be Lettowen toghen to lanbe, bar volghebe na
van Polene en helt vormeten; de ſach, bat Dawibe, der Plezkower
toning, de langhe jare den criftenen hadde groten ſchaden dan, tes
heres was en hovetman; finer nam he war, | unbe floch ene bot allene; Fi
van beme volte jaghede he wol ghereben finen weh, de eme kundich
was, al ane finen ſchaden“. bo mochten be ghodesriddere wol hebben
3. Arie’ : Areden' 6,
12. bepdefgen
aub ; "den Duefgen‘.
«hrobere‘ fort. a
1. Das hier erzähfte Unternehmen
TäNt zwifchen Jun. 5 und Aug. 6. Na:
dem Bertrage von Mai 3 follen Heinri
von Mellenburg und bie Herren von
Wexle Jun. 3 in Warnemünde zur Ue-
berfahrt nach Dänemark bereit fein;
Jun. 2 urtunden bie Herren von Merle
in Gäftrow, Jun. 4 und 5 Heinrich) von
enburg in Roftod (Melt. U. 8. 7,
1736—40). Jun. 22 am Grönfund
angen Heinrich von Mellenburg und
am von Werle bie Pfandhulbigung
Möen (baf. 7, Nr. 4741); bie Ur«
e über Falſters Huldigung fehlt.
13 zu Bogd gwilgen Möen und
er fchließt Gerhard von Holflein
ens König Waldemars Frieden mit
rich von eettensug; den und
er follen, wenn Johann von Werle
em Srieben theilnehmen will, mit
ee, andernfalls für ben An»
au: deydenſchen. 15. "de Dubefchen‘ torı,
deren”,
theil Heinrichs mit 7000 Mark gelöt
werben (baf. 7, Nr. 4750). Aug. $ ut
kunbet Ser in — I 7,9.
4756). . . Geihsbl. Iahız.
1873, ©. 207 Anm. 2. vs
2. Wlabiflaw Lolietels Tochter Eli
fabeth war 1320 Juni mit König Karl
Robert von Ungarn vermählt, fein Sohn
Kaſimir 1325 mit Anna, Tochter Gedi-
mins von Litauen. Caro2, ©. 103,
114.
3. Bol. Königfaaler Geſchsqu. ©.
438: Hoc anno ex permissione Johan-
nis papae inter Cruciferos domus Teu-
tonicae in Prussia et saracenos dictos
Lithuanos sunt amicabiles per trien-
nium factse treugae, ita sane, quod
infra istud triennium se mutuo impe-
dire non debeant allgualiter vel tur-
bare.
4. A. T.: Anno 1326 David Litua-
1326. 455
binbert in ereme lande be bofen Ghodes vianbe, hebben fe bes ghuben
willen bat.
548. By funte Peters daghe in ver arne bo ftarf hertoghe Werzt-
flawe!. de van Melelenborch leth fic van deme koning lenen bat vor-
sftendom to Nuyen 2; over de van beme Straleſſunde unbe andere ftebe
unde land helden deghere van deme koninghe nicht, mer van hertoghen
Wertflawen fonen bre, Bugzlawe unde Wertzilawes; bar an helven
fe fic. do let oc greve Bertolb van Hennenberghe fic Ienen van deme
Romere Toninghe dat ſulve vorftendom; ſeder dede He bar nicht mer
1eto. be anderen heren kiveden umme be land, unbe wat malt war,
bat behelt he.
' 549. Unber bes Toren be Denen enen anderen koning, Woldemere,
den hertoghen van Sleswic, en kint van twelf jarens. de hadde bo to
Pheune in funte Laurentius baghe® Hof; bar weren be greven van Hol«
Di.100, ften un|ve bifcope unde de weldigheften in deme rife. bar lenede de
Toning fineme ome, greven Gherde, bat hertochbom to Jutlande; gre⸗
ven Johanne lenebe he Lalande, Valſter unde Bemeren, beme acharen
ribbere heren Knute Porſe, de manfifen halp ven koning vorbriven,
deme lenebe he bo mit vanen, als eneme vorften en koning plecht to
4. van’ fehlt 8., ©.
9. nicht fehlt 8., 6.
nos de castro Garten a Lokeccone rege
Polonie adjutus Marchiam intrando vi-
sitavit, qui David a quodam Andres
Polono fuit interfectus. SKönigfaaler
Gejchsgu. : inveteratus dierum Lokotko
rox Poloniae volens sedi apostolicae et
papae complacere, ut asseruit, contra
marchionem Brandenburgensem juven-
culum — innumerabiles Lithuanorum
turbas pugnaturas sibl assumit, mar-
chionatumgue Brandenburgensem in-
vadit ac juxta eivitstem Frankenfurt et
in universo ipsius confinio plagam in
christianos exercuit et tyrannidem ni-
mis magnam. David, Gebimins Bru-
ber, Hauptmann von Grobno, Fi
von Pſtow, fällt Anfang 1326, mit
Kriegern Lokieiels vereint, in Branden ·
burg ein unb wirb auf bem Rüdwege
von dem Bolen Andreas Goft getöbtet.
Caro 2, ©. 117, 118; Strehlfe in 88.
rer. Pruss. 3, ©. 66 Anm. 1.
1. BWartiflao II florb 1326 Ang.
1; ipso die Petri ad vincula diem clau-
sit extremum In civitate Stralessunt —,
relinquens post so heredes duos mino-
"ere’ fort. aud : · den 8.5 'den’ 6.
8. lenen' fort. aud : “lehnen”,
res infantes Bugezlaum et Barnym et
unum posthumum, post obitum ipsius
natum immediate circa festum omnium
sanctoram (um Rob. 1), nomine War-
tizlaum (Mei. U. B. 7, S. 570; vgl.
©. 58182).
2. 1326 Aug. 6 zu Roftod belehnt
König Chriftoph Heinrich von Meklen-
burg und bie Herren Johann II und
Johann II von Werle mit Rügen;
Melt. U. 8.7, Nr. 4756.
3. Barnim ift vergefien; vgl. Anm.
1 und Rufus.
4. 1327 Mrz. 13 belehnt König Lud⸗
nig ben Grafen Berthotb von Senne.
berg mit Rügen; Heibemann a. a. O.
17, &. 146, 147. ’
5. Sangebel 6, ©. 523: Dani, apnd
Wiburgh generali placito Instituto,
Waldemarum puerum, duodecimuman-
num aetatis agentem, in regem unani-
miter elegerunt. Mefl. U.8. 7, ©.
570: Woldemarum, decem annos ha-
bentem quondam fillium ducis Suder-
‚jucie, in regem elegerunt.
6. Aug. 10.
456 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
lenende, bat hertochbom tho Halfande unde Samfee. do warb greve
Gherd vormundere bes rikes!, umme bat de Toning fo jung was. nicht
langhe bar na wart he oc vormundere ber kindere hertoghen Wertſlawen
unbe ber ftab to deme Straleſſunde?; over bat warebe Torte wile;
umme bat de greve unbe be van Mefelenborch weren enbrachtich, bar anes
misduchte en in deme lanbe.
550. To ver tyd hadde em ribbere ute beme hertochdom to Saſſen
dat hus to Werbingborch, demet te koning beval, do he dar af ſchedede.
do let he greven Gherde bat hus vor were bufent marc lodich; bar vor
fatte eme greve Ghert Segheberghe, bat hus, mit al deme bat bar to1o
ort. alfo ne behelt de Toning bo nicht mer in deme rike, bar he finen
voͤt moch|te up fetten. dar na in korten baghen ward Segheberghe fteghen zı. 108.
in ver nacht, unde worben aveworpen, be van des ridders weghene bar
uppe weren.
+ 3% ber tiid quam be lantgreve van Heffen mit finer lantgrevin« ıs
nen to Avinion vor den paves unbe worven ereme fonen bat bifcopbom
to Meghedeborch. dar na, er bat jar umme quam, bo ftarf de lant-
greve®.
+ In beme jare Erifti 1327 in funte Balentinus baghe * do was
fo grefelif bänner, Hagel unbe ftormmint in Prugen, bat vele mechtiges 20
buwes nebervil van unwedere, unbe ſchach grob ſchade.
Na ber tiid do vor ber Romer koning Lodewich over berch 5.
551. Im deme fulven jare in ber vaften bo vor ber Romere koning
9. do let her forr, aud: "de let”.
1. Langebel 6, ©. 523: In festo
assumptionis virginis Mariae (Xug. 15)
solenniter placitum in Nyborgh est co-
lebratum, ubi Canutus Porse ducatum
Hallandise, Samsö et Holbek, et Lau-
rentius Jonsson dominium super Lan-
jam ab eodem rege acceperunt.
Berhardus comes Holsatise regis
ır regni est effectus. Metl. U. B.
570: et comitem Gherardum
Tegis et totius regni tutorem con-
unt et fecerunt. 1326 Aug. 15
horg belehnt Walbemar den Gra-
tbard mit Schleswig; Schl. Hoff.
>». U.8. 2, Nr. 58, 59. Unter
m Tag und Ort verleiht Graf
m I Sehmam ein Landrecht,
2, Nr. 13; vgl. Ravit in Scht.
Lauenb. Jahrb. 9, ©. 373.
Melt. U. 8.7, ©. 573: comes
Gherardus — venit — in civitatem
Stralessund —; et in tutorem elactus
& consulibus et communitate eivitatis
Stralessund, et homagio sibi facto ab
iisdem et a vasallis incolis terre Raje
aqua salsa circumfluxe —. 1326 Oft.
9 nimmt Herzog Gerharb, Vormund bes
Reiches —e eu unb au
en in feinen Schuß; . Hol
uenb. Urff. 2, Nr. 60. Bo
3. Landgraf Otto von Heflen, ver-
mählt mit Xbelheid, Tochter des Grafen
Otto III von Ravensberg, farb 1328
Yan. 17. Stäbtedhronifen 7, ©. 198:
"Under bes fach be lantgreve van Heffen
unb fin vruwe to Nvinion ; be beheilben
bit bifchopbom van ben pawes orem fon
Ditoni”. ©. ©. 451 Anm. 1.
4. Febr. 14.
5. Sweimal erzählt.
1327. 457
Xobewic over berch to Lumbarden; tar quemen eme hoghe boben van
Rome unde van ben landen, beide Lumbarde unbe Tufcane, vorften,
heren unde ftebe, be ene acharlifen untfenghen unde huldeden eme, unbe
droghen over en, alfo et na ſchude!. bar na fante de paves fine ban-
Sbreve in de land weber ven Lodewighe, ver Romere koning, unbe finen
21.100. ſone, ben marcgreven | van Brandenborch 2.
+ Im ber tiib quemen ber Romere boben to beme pavefe unbe beben
ene van ber Romere weghene, bat he queme to Rome uppe finen rech⸗
ten ſtol; dede he bes nicht, fe wolben proven umme enen anberen heren.
so ber vebe he vil bebrovet wart, nen antworde he en ghaf. be boben ſpre⸗
ten bo, en were bevalen, nicht ben bre baghe umme en antworbe to
beydene. bo eme binnen ber tiib nen antworbe wart, bo toghen fe weder
to lanbes,
552. Des jares nam Ingheborch, des koninghes mober van Nor«
15 weghen unbe van Sweben, ven bertoghen Knute Borjet. bat was ben
Normannen unde ven Smweben torn, umme bat he bar was nicht to
boren5. to ber Hochtid was greve Johan ghelaben; bo He bar wande
vrolilen komen, uppe beme weghe, bar he mit ben finen velich lach, bar
warbe flagen Johan Broctorpe, en wif trume ribbere, fin voghet®;
aobat deden fines ſulves man binnen ghuder velicheit. des toch be greve
broflifen weber to lande; be morbere he leghde vredelos, unde nam en
ere ghut in finer herfcap”.
553. | Des fulven jares quam des koninghes wif van Enghelant
ute Vrancriken mit volfe unbe let vanghen koning Edwarde, eren man;
D1. 108°.
-1. Ludwig kommt nach Trient 1327
Febr. 12, wo er Mrz. 15 zulegt urtun .
det; Krönung zu Mailand Mai 31.
Roy 5,1, ©. 233 Anm. 2, 243 Anm.
5, 245 Ann. 1. Hier zu Datland ſtellt
Ludwig Jul 26 der Stabt Lübed eine
—X für gezahlten Reichszins aus
is h .2, an 482) un forbert AL
Fa einem WRömerguge Zuzug ober
Gntaibigung Fr (3, 3
483;
re Frag 8 ritirt Johann XXL
am ben er unter gleichem Datum
chlichen unb Reichs · Lehen ‚ir
— erflärt, Apr. 9 Ludwit
Branbenburg. Ropps, 1, &.239 mm.
20 Anın. 3, 243 Anm. 4.
3. Schreiben Iohanne an das Rd«
miſche Bolt 1327 Yun. 8. Kopp 5, 1,
©. 249 Ann. 1.
4. Sant 1, S. 65, 1327: Dux Ka-
nutus Porse duxit Ingeburgem dueis-
sam in uxorem dominica post Botolphi
6. Ueber ben urkunblid von 1318
Ian. 2— jr Apr. 5 genannten or
Eu Brofburf 1 I af Mei 4
d in ber Zeitſcht. für oft.
Lauenb. Geld. Are
7. 1328 dor "sehr 2 En ſchließen bie
Herzoge Erich I und Albrecht von Sach ·
fen Lauenburg, bie Fürften Heinrich IT
von Meffenburg und Johann IT und
Johann III von Werle, Hergog Gerharb
II von Schleswig und 33 Hein ·
rich von Schwerin, Nikolaus und Otto
von Schwerin · Wittenburg, Johann
IE von ‚Holftein und Abolf VII von
Schanenburg ein Landfriebensbinbniß,
unächft gegen biejenigen, ‘be her Jo:
banne Brucborpe jloghen um ſine hel ·
458
II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
ben let fe doden jamerlifen. mit eneme vuryghen yſeren wart he ftelen
dore en horn van umber up in fin lif; bar af brande he binnen, unbe
buten was nehn wunde entet!.
oc let je enen ribbere ſwares bodes
vorberven, umme bat he beme koninghe fo lef was?. men fprift, bat
ve koning na fineme bobe hebbe vele tefene dan.
+ Im beme jare, bo be foning bot blef, bo nam fin fone, be junghe
Toning Edward, greven Wilhelmes bochter van Holfande 3.
554. Do nam oc greve Johan van Holſten fin andere wif, Miriz-
Slawen, greven Nicolaus bochter van Wittenborch *.
555. Im veme jare Criſti 1328 bt lichtmiſſen ftarf koning Karlıo
van Brancrifen ane erven. na eme warb Philippus koning, ſines ved⸗
deren Karles jones.
556. To ber tiid toch ber Romere koning Lodewich mit ſiner konin ⸗
ghinne to Rome;
bar worden fe untfanghen mit groten | even. barzı.ım.
wart he in funte Peters kerken kronet to feifere unve fe to ener keiſerin⸗ 1
nen®, unde alfe ve Romere repen Iube:
‘Vivat imperator’ na erer
wonheit?. in korter tiid na des ghenas be feiferinne enes fones binnen
Rome ®; bar vroude fic to bat mene land; bat fint wart Romulus gher
nomet.
+ Do wart en paves binnen Rome foren; bat was en Romerm
3. “enter” geblieben von “en fit eder enter.
pere, be vorveſticht fa est. Hofft.
Lauend. Urff. 2, Nr. 1
1. abella landete los Sept. 24;
Ebuarb III warb ermorbet in ber Nacht
vom 21. auf den 22. Sept. 1327. Pauli
4, &. 293, 303.
8 Hugo Deſpenſer. Pauli 4, ©.
2
3. Ebuarb IV begann 1327 Jan. 25
feine Regierung und vermähfte fid 1328
Ian. 25 mit —* ber Tochter Wil ·
deims von Holland. Pauli 4, ©. 293,
307, 315.
4. Ueber Johann III erſte Ehe mit
Ratharina, Tochter Heinrich V non Glo ·
gau, 1. ©. 431 Anm. 3; über feine Ehe
mit Miriſlawa, ber Schwefter feiner
eamigern Anafafia (S. 418 Anm.A),
f. Die Urkunden von 1327 Aug. 7, 9,
23 (Melt. U. 8.7, Nr. 4854, 4855,
4859) unb das Koftenverzeichniß ber
Ausfteuer (baf. 7, Nr. 4870).
5, B.G. Karolus rex obiit in vigilia
18. “imperator : imperat’ ., $.
Purificationis beste Marie virginis (febr.
1)— nullum post se filium masculum de-
zelinguens —. —devolutum estregnum
ad dominum Philippum, comitem de
Valesio, consanguineum germanum ip-
soram (fratram Ludovici, Philippi et
Karoli). Philipp VI Bater war Karl
St von Baloi8, der britte Sohn Phie
pp LIT.
6. Ludwig kommt nah Rom 1328
Jan. 7 unb empfängt Ian. 17 mit feir
ner Gemahlin Margaretha die kaiſerliche
Krone aus den Hänben bes Sciarra Eo-
lonna i Im, Namen des römifhen Volkes.
Kopp 5, 260—62.
1. Pr Sefhegu. ©. 453:
In die illo clamor volgi in urbe extolli-
tar: Vivat, vivat noster in perpetuum
imperator. Bgl. Alb. Mussatus bei Böh-
mer, Fontes, 1, ©. 174: vociferante
Populo, illum vivere ac regnare.
RE, 1328 Mai 7. Kopp5, 1, ©. 282
m
1328.
459
ghuder bort!, de Het Petrus de Corbario, unbe warbe beten paves
Nicolaus quintus2, be fande bo breve to Avinion ben cardinalen, be
by deme paveſe Johanne weren, bat fe ſcholden komen to Rome to eme,
alfo to deme vechten pavefe. des wart be Hof unbe be papheit vil ſere
sbebrovet.
+ Im ber titb in ber vaften an unfer vromen daghe ter bodefcap ®
bo vil fo grot fnee in allen landen by ber fee, bat men konde nicht gan
van ber enen ftebe to der anderen over velt, it en were mit groten un-
ghemale.
io 557. In ber tiid nam be here van Mekelenborch fin dridde wif,
bes greven bochter van Reppin, be ben van Ruyen vore habbe‘. bo
DI. 107°. wart vorevenet bat orloghe tufchen Hertoghen Werglawen finvere | unbe
be heren van Mefelenborch unbe Wenden; we bo bes landes to Ruyen
meft hadde, be beheldet >.
558. Des jares quam be koning van Vrancrifen ftark in Vlande⸗
en unbe ftribbe mit den Vlaminghen to Caſſele; var ſloch He vele des
landvolles. des feghes eme halp fin ſwagher, de greve van Holfanbe,
mit finen mannen. de van Brucghe weren en bel ute komen, over je
ne ſtridden nicht, de van Ghent helden mit ereme heren beme greven
aoweber be van Brucghe unde weber bat land. bus wart van ber twi⸗
bracht de greve ene wile weber welbich to Brucghe, une let finer
weberfaten dat unde anderswor vele vorberven ſwares dodes ®.
559. By ber tiid orlogheben undertuſchen be hertoghen van Ofter«
1. Königfaaler Geſchequ. ©. 454:
Petrum de Corbaria de ordine fratrum
Minorum , de cognatione ut dicitur Co- ·
lumpnensium, Romae papam constituit.
2. 1328 Mai 12 läßt Ludwig bem
Minoriten Peter Raynalducci von Cor ·
vara vom römifchen Bolt zum Papft er-
wählen, nennt ihn Nilolaus V und fegt
ihm Mat 22 bie papſtliche Krone auf.
Kap 5,1, 5 282—84.
. . 25.
4. Nah dem Tode ber Anna vom
Sachſen » Wittenberg (f. S. 414 Anın.4)
heiratete Heinrich IL Agnes, Toter
Günther II von Lindau · Rüppin. Wittwe
WizlawIV von Rügen (f. ©. 383 Anm.
1,451 Ann. 6), beren Heinrich) ais fei-
ner Gemahlin 1329 Jan. 13 erwähnt
(Meft. U. 8. 8, Nr. 5016; vgl.tbaf. 7,
zu Rr. 4943).
5. Der Friebe zu Bruberstorf, zwi ·
fen Sm Barnim IN von Stettin
für bas Königreich Dänemark, für ſich
und bie Söhne Wartiflaw IT einerfeits,
und ben Fürften Heinrich U von Mel
Ienburg und Johann II und Johann I1
von Werle, anbererfeits, wurbe 1328
Jun. 27 abgefeploffen (Meft. U. 8. 7,
Nr. 4940). 0 I unb Barnim II von
Stettin hatten 1327 Sept. 25 bie Vor ⸗
mundſchaft über bie Söhne Wartiflams
übernommen (baf. 7, Nr. 4862; vgl.
baf. 7, ©. 577).
6.’Rad} ber Cont. chron. Guill. de
Nang, bittet raf dadwig von Slandern
bei feiner Hulbigung König Philipp um
Hülfe; nad) feiner Krönung (Mat 29)
{hreibt Philipp eine Heerfahrt aus, bie
Jul. 22 von Arras aus ergehen fol;
Aug. 23 bei Caſſel lommt es zur Schlacht
in der bie ‚Släminger eine ſchwere Nie»
berlage erleiben; Mperm ergiebt ſich;
Cives vero Brugenses, datis de villa
mille hostagiis, voluntati regis se pe-
nitus subjecerunt.
460
rike, be brobere. be koning van Ungheren unde be Toning van Behemen
hulpen uppe hertoghen Vrederike, unbe verberveben ſines landes velet.
560. In deme herveſte toghen be ‘Denen mit groter macht vor
©ottorpe, unde wolben greven Gherde, ve buten landes do was, bat
hus afwinnen ; bat weberftunt greve Johan manliten mit ben | Holften, autom.
unbe untjatte bat hus2.
561. Im deme jare Erifti 1329 in funte Agneten daghe ftarf de
edele vrome Hinric, de here van Mekelenborchẽ, be funte Claren clofter
ftichtebe to Nibbenige, do he bes landes en here wart‘. twe fone he
let jung van jaren; ben fatte He vormundere fine riddere, ben he wol ıo
belovede, unde dar to.de ratmanne van Roſtok unde van ber Wifmar 5;
be vorſtunden be finbere unbe be fant mit geoten eren bet an de tiib,
bat be olbefte junghere Albert nam bes koninghes fufter van Sweden ®.
562. Dar na quam koning Criſtophor to Lubeke unbe vorevende
fic mit greven Iohanne, fineme brobere?. greve Johan halp do vort, ıs
bat greve Gherd fic oc vorevende, alfo bat de koning ſcholde greven
Gherd gheven achtentich bufent lodighe marc fulveres; bar umme
ſcholde He em weber Iaten fine land. greve Ghert fach wol, dat be
Denen weren vil unftebe in erer handelunghe; bes ghing he to ber fone.
unbe umme bat beme foninghe neman wol lovebe, bes namet greve 20
III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
1. Fehde Ottos von Defterreid) mit
Karl von Ungarn und Johann von
Böhmen gegen Friedrich und Albrecht
1328; friede mit Karl von Ungem
1328 Sept. 21; balb baranf mit Otto
und mit Johann von Böhmen. Kopp 5,
©. 322—27.
2. 1328 Nov. 16 zu Rateburg ver-
binden fid Herzog Gerharb und Graf
Johann mit dem ‚Braten Heinrich von
Schwerin KIT Heinrich von Mellen-
burg (Meil. U. 8. 7, Nr. 4993, 4994);
Nov. 30 aber ct Straf Johann ein
Bundniß mit König Epriftoph ein (Scht.
gen. Lauenb. Urff. 2, Nr. 144) und
An 21 Mbentzagen Graf Johann und
Helm: efenburg die Entfhei-
bung ihrer Streitigleiten zwei Schtebg-
tihtern unter Obmannfdaft Deintichs
von Schwerin (Met. 1.8. 7, Nr. 5006).
Zo denſ Geſchebl. Jahrg. 1873, ©.
3. Heinrich II von Meklenburg ſti
um Ian. 21. Mel. U.8. FA
eich von
4. Die Stiftung bes Kloſters Ribnit
erfolgte im I. 12, Da. 7, Nr. pr
5. ©. Liſch, Ueber die VBormund-
{&aft unb ben’ Reglerungsantritt bes
Fürten Albret II von Mellenburg, in
den Mel. Jahıb. 7, ©. 1—51. Die
Bormünder urlunben zuerſt 1329 Miz.
18; Melt. U. 8.8, Nr. 5039.
6. ©. ©. 476.
7. 1328 Nov. 30 zu übel (j.
Anm. 2) hatte König Ehriftoph_Yo«
aun II mit Fehmarn belehnt (Scht.
olft. Lauenb. Url. 2, Mr. 144; vgl.
Ravit in ben Schl Holft. Lauenb. Jahrb.
9, S. 373) und ihm bie Infeln Laalaud
un Salfter verpfändet (Hoitfelb S. 442).
Eine weitere Zufammenfunft ber beiden
Stiefbrüber um Johannis 1329 wirb
dadurg wahrfeeinlid, daß König Ehri-
foph Fun. 25 zu Schlutup bie Kinder
Heintih II von Meklenburg belehnt
(Melt. U.8.8, Nr. 5066), während
Jun. 28 Johann III zu Lübet arlunbet
Xub. U. 8. 2, Nr. 508) und fi Jun.
31 bafelbft mit ben Gefchworenen ber
Infel Fehmarn vergleicht (Scht. Hoff.
dauent Den — vgl. Ravit
a. 0.2.9, ©. ; Hanf. Geſchsbi.
Jahrg. 1873, ©. 209. 1 Veſch
1329.
461
31.1070. Zohan de vorber to fic, unde let greven Gherde ben Denfchen | wolt,
de eme ftunt vor ver bufent marc lodighes ſulveres; bat hus to Plone
unbe achte kerſpele ummelanghe leghen fatte He em vor achtentich duſent
lobighe marc to loſende; des anberen ſulvers ſcholde greve Ghert war-
sen van ben landen bes rules, be he hadde unber fic, une ſcholde be
helfte van Werbinchorch antworben greven Sohanne, bar he ben koning
erft mochte tovoren!. mit beffen worben quam he weber to Werbinc-
borch 2. alfo drade bo de Denen bat vornemen, fe beleghden bat hus to
lande unbe to watere. greve Johan hadde mit eme ghut voll, unbe
10toghen in deme erſten to deme lantvolke; bes flogen fe vele. be koning
in beme ftribe fic manliken bewiſede. bo weren bi deme ftribe ber wel ⸗
bigheften Denen by dren hunderden up eren roſſen; bar mede was her-
toghe Knut Pors; de nam dar enen bach untufchen®. unbe umme bat
de foning bar ben feghe war, do worben de Denen angheftachtich unbe
15 twidrachtich, unbe beben fic weber to deme koninghe, beide Suten unbe
21.1078. oc andere Denen. bo fic fin ding alfo | beghunde to beteren, vil brabe
eme woͤs fin mot; he veng ben biſcop van Wendeſuſel unbe Belt ene in
waren benben. bes wart de fang leghet over al bat rife*,
563. To ber tiid hadde greve Johan Schone, Seland unde Pheune,
2 Lalande, Valfter vor fin land unbe vor ſchaden, ben he Habe van deme
Toninghe5. umme bat be land deme koninghe weren nicht underdan, des
[et greve Johan werven to beme pavefe, bat He in ben Ianben, be eme
ſtunden, ben fang weber gaf. bat warf bes greven cappellan, Hinricus
Nuffi, en domhere to Qubele®, be wol wifte, bat de paves beme fonin-
11. ride fe’: de fc’ auf Rafur.
1. Wir fennen nur ben Vertrag von
Zuf. 15 zu Sanfühn, in weichem Ger-
hard nud Johann 6 Schiedsrichtet zur
Enticelbung ihrer etwaigen Grritige
teiten beftellen (Schl. Holfl. Lauenb.
Urff. 2, Rr. 146).
2. Langebet 6, ©. 523: Item rex
Christophorus, collecto exereitu grandi
cum Johanne comite est reversus, ac
primo in Lalandiam se recepit et per
Falstriam transiens castram Nycoping
fecit obsideri. Deinde circa Wording-
borgh bellum fecit. Bgl. Hanf. Geſchabl.
Jahrg. 1873, ©. 156—58, 209, 210.
—* ig iu Bin! I Berg
echt tiftoph mit Krrut Borfe un!
beiehnt don mit bem Benogtgum &-
land (Liſch, Maltan. Urt. 1, ©. 450).
2. "Balande' : Mande' L., b. "den he fehlt d., 6.
4. Langebel 6, &. 532, 1329: In-
terdietum fnit per totam Daciam pro-
pter captivitatem domini Tukonis epi-
scopi Burglanensis. Botglum war Sit
bes Bifchofs von Wenbfyifel.
5. 1329 Oft. 30 nimmt Johann III
von ber Wittwe bes Marfhalle Ludwig
Albretfon Schloß und Amt Helfingborg
unb Erid, den Sohn König Cpriftopbs,
entgt ven (Mei. U.B. 8, Nr. 5088;
vgl. hr. 5083). Nov. 12 zu Ringfteb
gut ihm Cpriftoph Fehmarn zu Exrb-
ſehn und verpfändet ihm Laaland, See-
land, Schonen unb ben ſechſten Theil
bes Schatzes von Jütlanb und Fühnen
(Sit. Seit Lauenb. Urt. 2, Nr. 147).
6. Ein Domberr biefes Namens if
nicht nachzuweiſen.
462
III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
ghe vil bofe was, umme bat he beme marcgreven fine bochter gaf',
unbe bat he be godeshus krenkede, unde ben bifcop veng?, unbe andere
ſware ding dede weber be hilghen kerken; bar umme dede he gnabe gre-
ven Sohanne,, bat he de bet mochte be lant befitten weber ven koning.
564. Des herveſtes toghen be Juthen mit erer groteften machts
vor Öottorpe. bar weber befammelbe fic greve Gert, unbe ſtridde mit
«en uppe deme Hefterberghe. ben jeghe eme God gaf weber fo vele vol-
tes, des fo vele var flaghen | wart unbe ber rikeſten fo vele vanghen vi. 100.
wart, bat de Holften worden rife?.
+ Dar na to lichtmiffen bo toch koning Johan van Behemen vor so
Brugen uppe be Lettowen unbe de Sameyden mit ben gobesribberen
van Prutzen, unbe deden bar ber criftenheit groten vromen. ze wännen
bar en merklik jlot, unbe venghen bar uppe vele ebeler Lettowen; ve Ieten
fit al dopen unbe behelven al er fevent*.
+ BY ber fulven tiid do quam be koning van Polenen in Prugen, is
unbe dede veme lande groten ſchaden in rove unbe in branbe 5.
+ In deme fulven jare do wart Ertmer Erifpin bot gheflaghen bi
deme borpe Stodelsborpe, bar bat ſteynen cruce fteit;
bat dede her
Johan van Vifhuſen, en vorlopen godesridder ®.
©. 461 Anm. 4.
3. Nad) Presb. Brem. Kap. 19 hatte
Epriftoph 1329 einen Zug gegen Herzog
Waldemar auf Gottorp unternommen
und war von Gerharb geihlagen wors
ben: rex cum magna potencia ante ca-
strum Gottorpe se in Hestebergh mon-
tem collocavit, ubi comes Gherardus
cum auxilio fratris sui Giselberti ar-
chiepiscopi Bremensis et Westphalen-
eium ac cum Holtzatis, oceurrens regi
castrum Gottorpe et ducem desuper ob-
sidenti, regem cum suis de campo fa-
gavit multis de Danis interfectis et
captis. Et pro hac victorla et pro sum-
ptibus dietus dux Wolmarus castrum
Gottorpe comiti Gherardo — primo in
pignus pro magna summa pecunlaram
argentearum collocarit. Et facta fult
hee vietoria anno Domini millesimo tri-
cesimo vicesimo nono. Nah Detmar
muß wohl an ein Unternehmen der Iü«
ten gebadht werben, nacbem Gerharh
für die Wieberherftellung Kernen ge
ionnen war.
4. Anno 1329 Joannes rex Boemie
intravit Prussiam et... (j. Anm. 5).
Domini autem nostri tunc cum rege
‚Boemie subjugarunt omnem terram Sa-
maytarum cum omnibus Letwinis, qui
baptisati sunt die purificationis Marie
(ebr. 2). Konigſaaler Geſchequ. ©.
457: Eodem anno Johannes rex Boe-
mise — sexto die mensis Decembris de
Praga exiens versus Prussiam procedit
cum exercitu contra Lithanos paganos
pro Christi nomine pugnaturus. Der
DOrben gewinnt mit feiner Hülfe bie
Burg Mebewagelu. Caro 2,&.131, 132.
5. et, cum esset (Joanne) in terra
Lituanorum , Lockoko rex Polonie vi-
gilla purificacionis (Febr. 1) intravit
terram Oulmensem, eam fere totaliter
vastando et cremando. Earo 2, ©. 132.
6. Im Berfeftungsbuche Roftods
geißt «8: Johannes Vifhuze, miles
Oristi, ao famuli sul — proscripti sunt,
quod Orispin Altum Seghebodonis ci-
vem in Lubeken interfecerunt; Meil.
U. 8. 10, Rr. 3717. Im Berfeftungs-
buch Lubeds war nach einer Nachricht
von Melles der Name bes Johann von
Bifhufen gelitgt unb zwei anbere bar-
über geſchrleben: WIf de Arena ac Ny-
colaus Cocke sunt prosoripti per vitam
DI. 1088.
1330.
463
+ In beme jare Erifti 1330 do wurden untfanghen be junchrowen
to Ribbenige in bat nye clofter!. bar wart mede untfanghen en jung
megdiken, Beate, be en bochter was bes heren Hinrikes van Mekelen ⸗
both, de in befeme jheghenworbighen jar, alfo bit beſchreven is, noch
518 abbebifche in beme fulven cldfter van Gobes guaben®.
+] In deme fulven jare bi pingeften ftarf be vornomebe Knut
Bors, hertoghe to Hallande*, de in finen daghen manighe vrome daͤt
beging in Sweden unbe in Denemarken. tive junghe fone he let, Haquin
und Knute, van koning Haquines bochter gbeboren.
0 567. In ber tiid wolde koning Eriftophor vorword nicht holben,
de be hadde maket mit fineme brobere, greven Johanne; bar umme
ſamelde ve greve vele volkes uppe Pheune, unbe wolbe den koning ſoken
to Jutlande. bat underveng greve Ghert, fin vebbere; be beghebinghe
mit beme koninghe, bat He ſcholde Jutlande holden unbe laten greven
1 ohanne de anderen land, alfet vore was ghebeghebinghet, bet an be
tiid, bat de lant des greven eme alle vry weber worbenS.
565. Im deme jare ftarf Vrederic van Ofterrife®, ve in twilore
Romere Toning foren was. bar na quam be keiſer weber van over berch
in Dudeſchland? unde leghede finen hof to Yſenach in deme mibben-
afomere to Hebbenbe®; bar vellen ſale an, bat de Hof nicht vulghing.
10. *vormord' Torr. aud : *vormorde' 19. Dudeſchland: “Dubegland‘.
pro homicldio in Ertmar Orispin perpe-
trato; Lüb. U. 8. 2, ©. 542 Anm. 1.
1. Der Einzug der Nonnen bes Or-
dens ber h. Rlara in das Kloſter fanb
{on 1329 Apr. 16 fatt; die Einwete
ung ber Mofterfirche durch Biſchof Jo-
n von Schwerin erfolgte 1330 Febr.
. Melt. U. 8. 8, Nr. 5047, 5122.
2. 1329 Jan. 20 Sefkimumt Heincich
U von Meltenburg, ah feine Tochter
Beatrir mit ben eigen Nonnen zur
geisn in Ronp engel Ihrt werben foll.
5022. ‘bat fütoe
fragten — * — 5 jar'; daſ. 8, Nr.
5: Ste wurbe Aebtiffin 1348, dankte
ab 1395 au ftorb 1398 April 12. Rube
v2, ©. 266. Bel
“1 — 1 obilt Kanutus
Porse in — —S (Mai
27 — Juni 2).
31.1080. bo toch de greve Wilhelm van Hollande to deme pavefe, ben keifer unbe |
20. nicht· fehlt e., 6.
8. 1330 Febr. 25 belehnen bie Kb
nige Chriſtoph und Erich zu Ripen Graf
Gerhard mit Fühnen, unter ber Bebin-
gu, af; Gerhard bei bem unberrbten
‚ode Walbemars mit Schle befehnt
werben unb fühnen ee sk.
—* Hoff. Fauenb.
6. Friedrich Richt Ges Fe in,
Ro, 1 1 ©. 473 Anm. 2
7. v3 urkundet Trient bis
1330 Fi 22, in Meran Febr. 6, in
Münden Fehr. 17. Böhmer ©. 433.
8. ©. den Geleitöbrief Ludwigs,
Ulm 1330 Mai 17: ad nos veniendi,
standi, morandi et redeundi ad parla-
mentum in Ysenach, quod personaliter
habere intendimus proxima dominica
post octavam beati Johannis baptiste
nunc seguentem. Lib.U.®.2, Nr.
519; Böhmer ©. 360. Der Johannis
tag fiel 1330 auf einen Sonntag.
464
ene to vorevene; ben ne wolbe he nicht Taten vor em fomen.
he verghenes weder to lande i.
III. Detmar-Chronik von 1101—1395.
alfo toch
+ Nicht langhe dar na quam be koning van Brancrifen to deme
pavefe to Aoinion?, de hadde vil na twe jar bevoren to Paris bat
cruce nomen, over mere to varenbe binnen twen jaren; bat ſwor bes
uppe Godes licham vor al dem voffe. nit be tiib toghing over to varende,
nu let he fic loſen van beme eve, ben He ſworen hadde, unde bat lenghe-
ren dach. dar to ghaf eme de paves ven tegheben over alle ve ghodes-
huſe gäut3.,
aldus vorghabderbe He van papen, van, monelen, van
cloftervrowen grot gut, unbe van ber menen werlde mit finer quaben 10
moͤnthe krech he of untelliten ſchat·, nicht dor ber reyſe willen fo vele,
als under fic to winnende dat Romefche rile. bar na was bo be paves
mit alfe finen finnen, bat he ven kore in eme brachte van ben Dude⸗
ſchen vorften.
566. In der tiib beghunden be Romere unbe andere land unbeıs
ſtede en bel in Ytalia fic to kerende van beme keifere, dor bat bein
deme lanbe was mer gheneghet to vrede unbe to ghemafe, ben to or⸗
lolghende weber des rikes viande. oc ber Romere nye paves, do he fach 21. 1m.
be wanlelmobicheit des volles, eme beghunde ruen fin dat, unbe let
werven to paves Johanne umme gnabe. bes wart he bil vro une [ovebe
ene nicht to vorbervene, mer ghutlifen bi em to bonbe. bo he bes ſeler
was ghemafet, do quam he by funte Bartholomeus baghe 5 to Avinion;
dar wart Be vor ber menen werlde innenoret to deme palafe des pave⸗
jes®,
enen rep habbe he umme ben Hals, alfo bat was vore bebeghe-
11. "red? — of" Übergefchrieben. 13. 'me' ; "deme' 8.5 ‚eme' &.
1. Lubmig! bevollmägtigt 1330 Mai
24 KinigSofann von Böhmen und Ery-
biſchof Balduin von Trier, ihm mit ber
Kirche zu verföhnen; Böhmer ©. 360.
Mai 26 richten biefemit Herzog Otto von
Deſierreich (?) Bergleichevorihläge an den
Bapft, weicht biefer Zul. 31 werrwirft;
Böhmer ©. 194, 223, 424. Zu Gun
en Wilgelms von Holland urkunbet
ubiwig 1330 Jun. 14 zu Speer; Böh-
me ©. 71.
2. Cont, Chron. Guill. de Nang. ©.
116, 1330: Rex — dominum papam
humiliter et devote visitarit, et ab eo-
dem honorifice susceptus, sumpto 80-
sum, eonvivio, ad propı moar it.
Daſ. ©. N 1928: Hoo eodem
Ph domnus papa decimam bienna-
lem, prius Karolo regi defuncto con-
cossam , Philippo regi, modo consimilt
ut Karolo, noviter confirmavit. &.121:
In festo purificationis beatse Marias
(1331 $ebr. 2) rex Francise primum
terminum habuit de biennali deoima
sibi super Gallicanam ecclesiam a do-
nino papa concessa; sarcina quaedam
intolerabilis u. f. w.
4. Dai. ©. 131, 1331: Hoc eodem
anno Philippus rex monetam, antes
mutabilem valde, in meliori statu po-
suit; nam ipse ordinavit, quod unys
florenus de Florentia non valeret nisi
decem solidos Parisienses, et aliae mo-
** de auro secundum tale pretium
nf. mw.
5. Um Ang. 24.
6. Cont. Chron. Guill. de Nang. 2,
©. 116: In vicesima tertia die mensis
1330.
465
dinghet. bar mebe wart he bracht vor den paves; bar vil he to ber er»
den vor finen voten? unbe fpraf: “Pater peccavi in celum et coram
te’. bo he hadde fine rede dan, do mofte he vor deme palafe, dar bat
mene vol? verghabbert was, upſtighen hoghe unbe befennen fine jchult
sopenbare. bo fpraf he: “Erravi sicut ovis, que periit’2, unber bes
bat he fine rebe ſprak, bo quam vleghen en an; be fatte fic uppe be
terfen hoghe uppe beme berghe unfer leven vruwen; bar fat he ene
wile, bat allet volk beghunde tar na to kagherende. to leſten vloch he
van ber kerken bepe bale. bo he was bi de lude komen vil na, do nam
21.1000. he |ene fnelfe vlucht weber in be lucht, dar eme manich na fach fo langhe,
tat he verfiwant ute eren oghen®.
den Ghelfen was bit moyhelik, be
nicht mochten liden, bat jenich an in ener want fta malet, fe ne bon
eme ſchemphlilen nok, wor bat fe moghen. noch wundert manighen
umme ben arn, be to ber tyb fic wifebe. bo be paves Johan ven Per
ıstenm be Eorbario hadde nomen to gnaben, he fande ene up en caftel;
dar let he finer bequemelifen pleghen, bet dat he ftarf.
+ Im beme fulven jare bo toghen be gobesribbere van Prugen in
Krakowe, unde wunnen ben biſcop Cuyavienſi en flot af, bat het Re⸗
ſeys, in funte Allexius daghe; unbe en ander flot, bat het Nafil, dat
»norbranben fe bet an be grunt mit al den volfe, bat bar uppe was, ane
den hovetman ; den nemen ze ghevanghen*. dar na in funte Dyonifius
7. “unfer' tor. aud : ·uſer.
Augusti antipapa in habitu saecnlari—
Avinionem ingreditur, et die sequenti,
posito sibi pulpito, ut eminenter ab
omnibus posset videri, domino papse
et cardinalibus in consistorio, fratrum
minorum ‚existens habitu, prasenta-
tur.
1. Cont, Chron. Guill. de Nang. 2,
S. 116 im Anſchluß Jan Anm. 2: Qui-
bus dictis dictus antipapa ad pedes do-
min! papae, fune in collo posito, cum
laeryınis venlam postulans, humiliter
se prostravit. Dominus vero papa fu-
nem de ejus collo deponens, primo eum
recepit ad osculum pedis, deinde ma-
us, tortio oris.
2. Daf. im Anfhlußan 8.464 Anm.
6: et ascendens palpitum sumpto the-
mate: ‘Pater peccavi incoelum et coram
te (Lutas 15, 18)’ et pro allo themate:
“Erravi sicat ovis quae perlit, require
servum tuum (Pfalm 119, 178), multos
confitens et enumerans errores, in qui-
Eräpteonifen XIX.
bus ipse inciderat u. |. w. Dominus
‚ps, ipso descenso de pulpito, partem
sui thematis sibi resumens, videlicet :
“Require servum tum’ — subjunzit
ovem errabundam non esse — dimitten-
dam, sed diligenter reguirendam —.
3. Heinr. Rebdorf (Fontes 4, ©.
556): Et apiu hujusmodi reoognitione
ipsius, quedam squila supervenit ad-
hue populo presente, et posult se ca-
sualiter ad palatium ipsius Johannis
Pape, et ex strepitu et clamore populi
perterrita agnila statim fagit.
4. Anno eodem in octava s. Petri
piscopi
Radzans. Et in esdem via die Alexli
(Juli 17) expugnarunt castrum Nakell
et eremarunt totaliter cum hominibus,
excepto Henrico castellano , qui fuit
captus. Zug ber Orbengritter unter Au ·
führung bes Thorner Komthurs Otto
dom Luterberg Über die Weihfel; Ber»
30
466
IH. Detmar-Ehronif von 11011395.
Aus: baghe! beſammelde fic be koning van Krakowe mit ben Ungheren, unbe
mit den Comanen, be vele bufent volfes brochten tofamende , unde toch
mit beme grefelifen volle in Prugen, unde verherbe to ven erften en
grot borp, | dat het Lyn, vortmer al bat land bi deme Eulme bet to 21. 109%
Gordin?. de foning was 14 daghe in beme lande, unbe let roven, ber-s
nen unbe mörben, 30 langhe, bat brober Werner, be homefter van
Prutzen, let dat orloghe fetten in daghen bette achte daghe na pinzfeften.
bar fette he vore to pande twe flote beme koninghe, be weren Doberin
unde Braburdh 3. bar na nicht Tanghe do wart vermorbet de ſulve home⸗
fter van Prutzen in dem daghe funte Elizabeth* up deme flote Mergen- 10
borch, van enen brober fines orben 5.
+ In deme jare Erifti 1331 do toghen de heren van Prugen in
Krakower unde in Polener land unde wunnen to deme erſten Braburch
bat flot, bat fe hadden vorfettet; vortmer toghen je al Polenen bore,
unbe weren bar binnen achte wekene. ze brenden bar inne unbe roveben, is
unbe wunnen bar vele flote unbe ftebe, alje Piſtr unbe Vriginftab bet
to Caliz 6.
568. Dar na bi funte Gallen daghe? bo toghen de koning van
Krakowe mit ven Bolener weber in Prutzen unbe vorherde dat land unbe
10. Funde‘: 'sce
ſtzrung Wiflegrobs 1329 Mai 29; Er-
oberung von ci Sul Jul. 6, von Mat —
uf. 17. Caro 2, ©. 13642.
bezieht rät das zu Natel —
Datum auf Raciaz.
1. £tt. 9.
2. Eodem anno Lokukko rex Ota-
eovie cum Ungaris et Onmanis et Hin-
rico Kittelitz in orastino Dionisti (Oft.
10) intrarant per vadım Drevancie circa
villam , que Lyn dieitur, devastando et
cremando terram Culmensem cum mul-
tie millibus, elrcumvallantes castram
Lypam, provinciali tamen cum multis
allis dominis existente in castro. Et
interim Poloni et Ungari etc. totam ter-
ram per quatuor dies vastaverunt, de-
scendendo ultra Ossam usque in Gor-
din. Zug Wiediſiaw goliete in das
Kulmerfanb mittels einer Furth durch
die Drewenz 1330 Oft. 10; Caro 2, ©.
149, 150.
3. Tandem summus magister frater
Wernerus pacem fecit cum rege Oraco-
vie usque ad festum Trinitatis (Mai
26), resignando ei duo castra Doberin
et Bramborc. Waffeuſtill⸗ von OR.
18; Caro 2, ©. 150 1, 151
Anm. 1; Seript. rer. Pruss. 2, ©. 467
An. 89.
4. Nov. 19.
5. Eodem anno in vigilia s. Elisa-
bet (Nob. 18) fuit frater Wernerus a
quodam fratre sui ordinis interfectus
in castro Marienborg. Werner von Or-
fein tirb ermorbet 1330 Run, 18. Ihm
gi st Lüber von Braunſchwe Sohn
tehhts des Großen, mi Fu
‚br. 17. Script. rer. Pruss. 3,
Inn. 3, 393 Aum. 2, 3.
6. Eodem anno post festum Marga-
rete (nach Jul. 13) domini nostri in-
trantes Polonlam primo Brambore ex-
Ppugnando, inde totam Poloniam octo
septimanisdevastando et cremando plura
castra et civitates, scilicet Piser et
Vrienstat usque Kalisz. ber Or-
bensritter unter bem SOberbefehl bes
Marſchalls Dietrich von Altenburg nach
Großpolen; Aufbruch von Thorn aus
1331 Jul. 22; Caro 2, ©. 15760.
7. Um Oft. 16.
1331.
467
ver Bolener alto vele bot unbe venghen be beften. oc wurben bar vele
gobesribbere gheflaghen, alfe kummeldure unbe beveghers, unde andere
vele heren!,
5 + In deme fulven jare in beme dridden funbaghe ber vaften? bo
was be Wille bi Torun in Prugen fo Hoghe upgheftowet van ys wer
ghene, bat fe vorbrenfebe vele lude, oc quekes unde buwes, unbe bebe
groten ſchaden.
569. Im ber tiid toch de koning van Behemen over berch in Dta⸗
io liamꝰ; bar warf he nicht dat befte des keiſers to ben heren unbe to ben
fteten. do Be weber toch ute deme lande“, bo let he finen fone bar bli»
ven up des keiſers ſchaden. be hat quam bar afto, bat be keifer fine
dochter habbe lovet bes Toninghes fone van Behemen unbe eme be un.
toch, unbe ghaf fe deme marcgreven van Miyfne®, dar feber vele quabes
1518 ave fomen.
+34 ber fulven tiid was de koning van Vrancriken mit deme
pavefe over ene komen, bat he wolbe to Afen then mit helpe gichteswelter
dorften, de mit gube weren ummeban, unbe wolde fic hebben under«
21.1094. wunnen bes Romefchen rikes; bo he over vornam, bat be hertoghe | van
2» Brabande ene wolbe hinderen, bo let he be reife bliven?.
570. Des jares droch be koning Eriftophor over en mit finem Bros
dere greven Idhanne, weber greven Gherde to orloghene. bar up fam-
1. Eodem anno in vigilia s. Wen-
eerlai (Gept. 27) occisi sunt a dominis
nostris infiniti Poloni et capti multi.
De dominis eciam nostris plures ocolsi
sunt commendatores et preceptores, mi-
lites et feodales, et capti multi de terra
Culmensi. Wlabiſlaw Lokietel zieht bem
heimgiehenben Ordensheer nad und
kommt mit ihnen Sept. 27 bei Flomge
zur Schladt; Caro 2, ©. 16083. Ei.
nen zweiten Bericht über biefe Schlacht
giebt Detmar ©.473 aus anderer Duelle.
2.1331 Mn. 3.
3. Johann von Böhmen hat 1330
Dg. 11 in Innsbrud eine Zufammen-
BE En HL
in Trient un! . 31 in Breſeia
Böhmer S. 399, 97
4. Er urkundet 1331 Jun. 21 wie ⸗
ber zu vreſcia. Böhmer ©. 399.
5. Karl tommt 1331 Mr. 29 nach
ia und bleibt bei ber Heimkehr bes
ters in Italien zuräd. Böhmer, Fon-
tes 1, ©. 23637; Werunsty, Geſch.
KR. Karls IV Bb. 1, ©. 49, 57.
en fn ae ee ‚von
Ingen es igen
Sohn, "geboten 1310, war 1322 mit
Guta, ber 1315 Mai 20 geborenen zwei ·
tem Tochter Johanns von Böhmen, ver ·
Tobt worden. 1323 wurbe Guta, bie bie
dahin im Haufe ber künftigen Schwie-
gereltern gelebt, nach Böhmen zurlid ·
eihict und Friedrich mit Mechthild,
fe Tochtet Ludwigs von Baiern ver-
lobt; Konigſaaler Geſchegu, ©. 327,
416, 423. Die garath fand 1329 zu
Nürnberg ftatt; ta wurde 1332 zu
Melun mit dem franzbſiſchen Kronprin-
zen Jol bem Guten vermählt.
7. Johann von Böhmen, 1332 Ian.
2 in Paris angelommen, fchlieft zu
Fontainebleau mit Philipp von Frant ·
reich ein Bünbniß, in weichem bie Even-
tualität —S t wirb, daß Johann
oder jein Sohn Römifcher König werbe.
Böhmer ©. 400, 298.
30*
21. 100°. dede groten ſchaden. mit ben ftrebben be gobesribbere, unbe floghen | A. T-
468 II. Detmar-Epronik von 1101—1395.
melte be koning vele volles in Sutlant, to Holften mebe to thende!;
und greve Johan fammelve of volk unbe lach to Obeslo. bar quam
greve Ghert mit ben finen unbe hebbe gherne mit eme ftrib; ober greve
Johan wolde nicht ut Odeslo; he wifte wol, bat de koning eme komen
wolbe ſtark to helpe. alfo hadde greve Ghert ene beleghet wol ſes baghe. s
do quam eme be bobefcap, bat ve Toning quam ftarke thende dor bat
hertochdom to Sleswic unbe wolbe in fin land; des jaghede he haſtliken
em in be mote beth to Sleswic. bar wart eme wol to wethene, wor be
toning was, unbe wor be des nachtes blef, unbe bat he hadde gubes
volkes mit helmen uppe groten voffen fevenhunbert unbe viftich man 10
unbe vele anberes volles, Denen unbe Dudeſchen, wolle wapent. be
hadde over fulven nicht ver hundert man; bar weren mebe be greve van
Halremuͤnt, de greve van Swalenberch unde de greve van Brunchorft;
unſde weren alle gube helde 2. dar mebe toch he in ber nacht ute Sleswic, 2:. 110
unbe wolben uppe bat flapenbe volk hebben ghejlaghen. es wurden warıs
de wartlude unbe warneben bat volk. alfo toch de greve vore uppe ben
wech, bar be koning ſcholde hen then over dat Denewerc. bes morghens
vro in funte Andreas avende?, bo bat her upbrak unde nicht langhe
hadde tredet, bo worben fe enwar, bat up eneme berghe lude ftunden
vil Hart tofamenbe; over fe ne mobeben nicht, dat be greve bar were. 20
bo fe be warheit wiften, de koning makede riddere; bar mebe ghing be
ſtrid to. des greven clene rothe to voren fic ſtarke werebe. to leften
uthe des koninghes here Dubefche ribbere en bel unbe Inechte, de vrome-
ften, vellen to en af to vote; bo wart be kif noch hardere. be greve
mit den finen manliten fic werebe; fe beven ben vianden ſchaden grot. 2s
bo be ftrid hadde waret bette vor dem avende unbe in beydent fiben vele
lude weren wunt unbe be greve hadde ghube vanghene, bo wart bes
koninghes vol vlende, unbe be koning mit fineme fonen, Toning Erite,
vloch mebe. fe vellen vil unfachte over dat | Denewerk; vort jagheben sı.1or
fe in de ftat to deme Kyle“. des eventurlites ſeghes ve greve mit benso
finen beteret wart, unbe be koning beghere borberft. bes anberen baghes,
1. “in Iutland“ 19. do am Rand. 20. “oil har:
wi darr Tore,
" übergeicprieben 8-; “int land' 6.
tue
1. Presb. Brem. Rap. 20: — Cri-
stofferus rox Dacie — collegit magnum
exercitum terrestri itinere, Ponens ca-
stra in Denenwercken ante Gottorpe,
Preciudens viam Holtzatis ad subve-
niendum obsessie,
2. Presb. Brem.: — Ghorardus o-
nes habuit nuncios ad cognatos suos de
Brunckhorst, Gemele et Wunstorp,
eciam ad fratrem suum archieplscopum
‚Bremensem Ghiselbertum. Bgl. &. 447
Anm. 3.
3. Rob. 29. Prob. Brem.: Et hic
trlumphus factus est anno Domini 1331
in die sancti Andree apostoll (Rob. 30).
4, Sangebel 6, ©. 523: Bellum fait
1332. 469
bo greve Johan wante, bat be Toning eme ſcholde komen to helpe, de
quam eme be mere uppe beme weghe, bar he mit vele volles deme
koninghe wolbe hebben toghen in ve mote, bat he weber greven Gherde
hebbe vorloren ben ſtrid, unde were mit fineme fone to deme Kyle. bo
stoch greve Johan vort in ben Denfchen wolt; bar brande he unde ro⸗
vebe. do he dar na quam to beme Kyle, he want bar finen brober, ben
unfudighen toning, bebrovet unde arm.
+ Dar na forte baghe bo ftarf aldar de junghe koning Exit, fin
fone, unbe wart to Rincſtede begraven !. fomelike ſpreken, de fware
10val van beme Denewerke worbe fin bot.
+ In deme jare Erifti 1332 do was grot orloghe mit hertoghen
Johanne van Brabant unbe mit velen anderen heren. bo was fin land
beleghet mit 18 landesheren, ber he fit allene vorwerbe mit ſines fulven
1. 110°. [uben; | funder allenen be greve van Baren unbe 12 riddere van Enghe-
15 [ande weren fine hulpers. up be fulven tiid warb hertoghe Johan ridder
gheſlaghen van deme heren van Euf bi deme cloftere to Helicfem, nicht
verne van Thne?.
+ Im beme fulven jar was be hochtit tufchen hertoghen Reynolde
van Ghelren unde tes koninghes fufter van Enghelanb up ber borch to
a Nymaghen ꝰ.
+39 der ſulven tyb hadden be van Lubele 10 grote kocghen unbe
4 fnieen in deme Nortfunde, unbe orlogheben mit ben van Stavoren,
22. "Stavoren' : "Eonore 2., 6.
apud Loheth, et prevaluit comes Ger-
hardus, et rex Christopherus fügit, et
rex Erleus, flius ejus, in fugiendo
‚per Dannewirck de eguo collapsus, me-
dicoram manibus in Ohilone carandus
traditur. Presb. Brem.: rex Christof-
feras fugere voluit ad comitem Johan-
nem in opidum Kyl, quia alfa via ad
Daciam fuerat sibi preclusa.
1. Sangebet 6, &. 523: in Sielan-
diam deductus, sepelitur Sorae.
2. Nad Levold v. Northof ©. 176
— 80 wirb Apr. 26 zu Lüttich ein Zug
jegen Seang Sofann von Brabant ber
— en; t 4 ziehen Biſchof Adolf
von Tüttih, König Johann von Böh-
men, bie Grafen von Bar, von Julich,
von der Mark und von Loos, ber Kon-
netable von Franfreih und ber Herr
von Beaumont u. |. w. in Brabant ein
und fommen nad Perwez Ie Marche
zwifcen Namur und Löwen, während
Herzog, Johann bei Heplifiem, füblich
von Thienen, liegt und bort zum Ritter
eſchlagen wird; es wird ein Waffen-
iilſtand vermittelt umb Philipp von
:anfreih übernimmt jun; 20) zu
ipiegne, ‚in Iniebe terfihes Ur-
theil zu fällen. Böhmer ©. 298, 315.
Bundniß Johauns von Böhmen mit
Walram von Köln, Abolf von Lüttich
u. j. w. zu gemeinfamem Krieg gegen
Johann von Brabant 1332 Mai 11 zu
Berwez; Vergleich befelben mit ben ger
nannten Herren Über gütlichen Austrag
etwaiger Streitigfeiten unter ihnen Jun.
24 zu Compiegne; Böhmer ©. 198.
3. Rainald von Geldern vermählt
fih 1332 zu Nimmegen mit Eleonore,
der älteften Tochter Ebuarb II. Ueber bie
Anmefenheit bes Grafen Gerharb von
Holftein bei ber Hodyelt [. Hinr. de
Berv. ©. 259.
470 III. Detmar-Epronik von 1101—1395.
unbe be van Lubeke quemen ever fate bo boven!.
571. In deme fulven jare do wurben vorevenet greve Ghert unde
greve Johan, aljo bat greve Ghert be vanghene ſcholde los laten; bar
vore let eme greve Johan bat land to Pheune, alfet eme ftunt?. bo
was over bat rike in ber greven hant almeftich. s
572. Dar na floghen to Schonen de Denen binnen Lunden enes
morghens vro vele Holften, umme dat fe weren deme lande fo unghene⸗
dich, unbe beben fic van greven Johanne under ben koning van Swe⸗
den. fe belegben bat hus tho | Helfingborch unde wunnen be anderen au.
borghe des greven. id
573. In der tiid ſtarf koning Eriftophor uppe Lalande, unde wart
to Rincſteden begraven in funte Laurentius daghe?; twe fone he let,
Otten unbe Wolvemer 4.
+ To ben tiiden hadden greve Ghert unbe greve Johan vele volles
uppe Selande, unbe wolben untfetten bat hus to Helſinghenborch unde u
dat land to Schonen. bar weber fterfebe fic be koning Magnus van
Sieben unbe van Norweghen mit ſchepen unbe mit luden.
574. Do weren boben van fteben Lubele, Roſtok, Straleffund,
Gripeswolb bi deme ſulven Toninghe to Bavehus, dar he bo wart
mundighe malet5. be boden worven umme vriheit ber Dubefchen copfube =
to Bergen; dar ne Funde bo en nen gnade ſchen. over ven van Lubeke
were wol gnabe ſchen; funberlifen ven wart en antworde bejchreven;
ber en wolben fe nicht, bo be anderen ftebe bar nicht weren mebe ane
begrepen. bat mohebe over ben anberen boben, bat de van Lubeke bar
weren by hove an fo groter ghunfte®. s
z Zeen :Junde gene Opern. 15. uppe':tupfe, 21. Ten’ Dort. and : ·nehn.
3. Nach
23. ‘wolden' : "wolbe‘
Detmars ‘Schonore' it Mißpvet ·
Die — wiſchen
übel und Staveren, auf bie ſich viele
Urkunden Dalchen, wurben bei, kit
durch ben og — ber Stäbte
Brügge, Npern, Dorbreit, Pvbeisurg
und terifgee 1335 Mrz, 26; Höhlbaum
2,2, 557, Dt. be U, ühede von
1335 Jul. 30 (üb. U. 8. 2, Nr. 621):
opidani de Enkhuzen — asserentes se
tempore gwerre nostre, annis jam tri-
bus peractis habite contra Staurienses,
de nostris navibus in Noresunt missis —
npedimente et gravamina lisse.
2. 1332 Jan. 10 vergleicht fi Graf
Gerhard mit den Königen Chriſioph und
Erich und mit Graf Johann; Schl.
Hoff. Lauenb. Urkſ. 2, Nr. 72. Bgl.
©. 463 Anm. & 461 Anm. 5.
3. Aug. 1
4. —X 6. ©. 524, 1333: Obiit
Ohristopherusrex in Nyoopingh Falstrie
et cum Allo suo antedicto Erico in Sora
sepultus. Chriſtoph Aarb 1322 Aug.
Dahlmann 1, ©. 478 Ann. 2; ine
hardt, Baldemar Ütterbag ©. 54, 524.
5. König aan wurbe Anfang
1332 dmg; Sy ', Bibrag fin tan,
binavtens O ,&.X Anm. 3
6. Auf biefe Brtarhlangen glaust
Höpfbaum, Hanf. U. inf
derjepiebene —A Res a,
514, 525, 526) Beziehen u follen.
1333. 471
575. Im ber tyd wart eneme welbighen riddere to Bavehus to-
21. 111. fprofen | in reden vorborghen, wo bat fin here de koning lever mochte
kopen van greven Iohanne bat hus to Helfinghborch unbe hat land to
Schone umme fulver, alfo fe lichte beybe ſcholden wol over en dreghen,
sen bat he orloghede unbe fatte to waghe fine duren man mit geoter coft
unbe arbeibe. bo trat an de jarmarket to Schonore unbe to Baljterbo-
ben, unbe nement wifte, we beme koninghe var queme to ſchaden eder
to vromen. be ribbere brachte de rede an ben koning unbe an finen
raad; de fanden bar na fes ribbere to beme, be erft beme ribbere de
sorebe vorftan leten; de fcholben utghan, wo eme te rede weren aneko⸗
men, unbe oft deme Toninghe jenich ghůt to Lubeke mochte werben to
borghe, oft He bat land to Schonen cofte, bat he mochte bewifen bat
ghuͤt weber van deme lande up to borenbe. bo be ribbere hadden ere
rede fprofen, bo wart en antworbet, bat de rede ane jemenbes beve-
15 lunghe eber mebewetunghe were beme vibbere fecht bor vredes willen;
over wor be koning mochte güit laten borghen, bar ne konde me nenehn
wane tho gheven. bo fanbe de koning aljo vort vele volkes in ben Noref-
aus. fund, | den Holften to werende be overvart. van beme volle quam en
bel uppe bat clene land to Draco; be worden bobe flaghen. na deme
afchaben droghen fe tohant over en, fo bat de koning van greven Johanne
cofte bat land to Schonen vor ver unbe bertich duſent lodighe marc ful«
veres, mit ben vorworben, bat de koning van Denemarken vor alfo
vele julveres mochte bat land weber lofen!.
+ In deme jare Erifti 1333 in deme dinxſtedaghe na reminifcere
3in ber vaften bo ftarf de koning Lotude van Eracowe 2.
576. In beme fulven jare bo quam be feifer ute Lumbardien to
Dudeſchen landen?, unbe vornam, bat in ber Marke riddere unde
knechte droghen ovele over en, unbe roveden fere in deme lande“. bes
ſande he finen fone ben marcgreven in bat land, unde let brefen be rof« -
demet Lorr. aud : "den.
: "Shonen',
4. "Shone' tor. aud: "Schonen 9. “to dei 10. ‘me’ fort.
audz'eme 21. "Ehonen'; "Eiponer tor. a
1. Santi, &. 65, 1332: domicellus
Magnus rex Swecie emit Skaniam de
comite Holtzacie pro 34 millia puri Co-
loniensis. ©. bie Urt. Herzog Walde
mars von Schleswig und ber Grafen
Gerhard und Johann von Holftein von
1332 Nov. 4 zu Helfingdr;, Höhlbaum
‚ Nr. 532.
2. Anno 1333 mortuus est Locucko
rex Craoovie tertis ferla post reminis-
cere (Mrz. 2) et sepultus ibidem. Bgl.
Caro 2, ©. 172 Ann. 1.
3. Entftellung Detmars; |. ©. 463
Ann. 7.
4. 1333 Mai 17 zu Nürnberg beur ·
tunbet Ludwig das Urtheil des Fürſten ·
gerichts, durch welches Alles, was mäh-
end ber Minderjährigkeit bes Marfgra-
fen Ludwigs ohne Vorwiſſen bes Kaiſers
und bes Vormundes Ludwigs befiegelt
AT.
1333.
472 1. Detmar-Epronit von 1101—1395.
hus, umbe let der rovere vele vorberven unbe henghen bi weghelang an
be bome, unbe malebe groten vrede.
+ Do fanbe de feifer welbighe boden to deme pavefe, unbe wolde
fie gerne mit eme hebben vorevenet. do wolbe be paves, bat he bat
rite feolde eme uplaten unde ghan to finer | gabe, efte he ene dort sun.
dar bi laten wolbe. to ben binghen wolbe be feifer nicht; bar umme
wart dar nehn evenunghet.
577. In deme jare ſchuldeghede greve Borchard van Swalen-
berghe ben van ber Kippe unbe ſprak eme tho mit eneme ewighe umme
bat hus to Swalenberghen ; eme to kampe quam to Quernehamelen uppe id
beme markede be vormetene junchere Otte van ber Lippe, unbe wart
feghelo®. des vorede ene de van Swalenberch in enen torn; bar helt
he ene vanghen, fo langhe bat eme Lit ſchude?.
In deme ſulven jare ſchach in Prugen en wunberlich ding. it was
enes ridders bochter, be het Ghertrud; be wart Trank bet an bem bot. 1s
als men feghebe, fo wart ze mit ber fiwarten kunſt vorraben, unbe wart
hemeliten enwech ghevoret van ben bofen gheiften; unte in erer ftere
lach en ſpuk, Lit gheſchapen alfo fe. tat bewifbe fit, oft bat ſturve, unde
wurde begraven; men ne wifte anbers nicht, it en were be vrowe ſul⸗
ven. bar na nicht langhe bo vant fe en olt Here in deme brüfe bi Danc;. »
he nam ze up unbe brachte ze in de ftab half levendich; ever rebelicheit
hadde ze | nicht. de van Dantzeke ſenden ze ereme vebveren Bertoldesuun
van Merginwerber?; be fenbe ze vort eren broberen unbe fufteren unte
ben anderen vrunben. en bel fprefen, ze weret; en bel fprefen bar enje«
ghen, ze en weres nicht, mer fe were en bebregheriche. to veme Leftenz
wart ze brand in ben vüre van eren eghenen vrunden in ber ftat, be et
Mewa“. hir ſchach nicht gudes naa.
5. ſte: teden L.; edder' 6. 10. quam' uberge ſchrieben.
19. "wurde" : wurden ©.
worben war, für unglllig er gt wurde.
Heibemann a. a. D. 17,
1. Subroig fidt ER 1332. 001-
lempnes ambassatores, videllcet domi-
nos comites de Hals et de Ottingen,
zum Papft. Heinr. Rebdorf (Fontes 4,)
5 „516; dgl. Böhner, Reg. Imp. ©.
>, Nach Preuß und Lippmann, Lip-
pifche Regeſten 2, Nr. 738 hätte ber
Bmweitampf 1331 San. 28 Naıgfunben,
1339 Sept. 29 verpflichtet ſich
ler Herr zur Lippe, ben Landgrafen Hein.
rich zu Heffen, ber fi für 800 Mart
Silbers feiner © .
gm Goa —
Ab befien Sohn Burdarb set
Babe, vesfalte ſchadlos zu lien
* "site Strehlle, Seript. rer „Pruss.
3,&. TI Anm. 1 vermuthet, Biſchof
Berthold von Pomeſanien.
¶ Eine Ueberarbeitung dieſer aus
ben Ann. Thor. ſtammenden Enählung
Ban Simon Grunau, Preuß. Chronik 1,
1334.
473
+ Im deme jare Erifti 1334 do waß be grote ſtrid uppe ber Koyo ⸗
we in Bolenen tufchen den Polenen van Crakowe unbe ben godesridde ⸗
ven; bem ſtrid wünmen ve Sralower!.
bar wart ghevanghen van ben
heren be Rüffe van Plawe? unbe be junge van Hopnftene, funber ander
svele guber Bande lude, be dar wurden ghevanghen une ſlaghen. be
here van Oldenborch warb fere ghewundet in fime antlate®.
578. In deme fulven jare achte daghe na funte Michahelis daghe*
bo hadde junchere Otto, koning Eriftophorus fone, mit helpe ber Ju⸗
then vele volte85, dar mede he quam bi Wyberghe weber greven Gher⸗
10 des man to ftribe®. vor deme ſtride en vormeten vote Holften van eren
B1. 112°. offen treden; be nemen fic bi ben henben umbe vepgeben tufchen | ben
heren beibe?; bar na weren fe Balve up eren roſſen; unvorzaghet mit
den vorneften leben fe vort an ere vianbe, ber vil vele mer was. bar
wart lange en Kart ftriv. de Holften wereden fic alfe vrome helbe;
is ben junghen Toning fe venghen. be Denen worben vlenhde; alfo wart
ever vele ſlaghen unbe vanghen. greve Ghert was bar do in deme lande;
deme wart be mere vil drade to wetene; be let ven koning aljo vort
bringhen to Segheberghe. bar bief he ene wyle; bar na wart he bracht
to Reynoldesborch.
2 579. Des jares in funte Clementis baghe 8 ftarf to Avinion paves
Johannes XXII, unde wart bar begraven to unfer vrowen up beme
11. *rengeden’ : ·teden L., b.
Zweiter Bericht über bie Schlacht
bei Human, vgl. oben ©. 467 Anm. 1.
Nach Steehtten Bermuthung
re ch &. 71 Anm. 2)
Fe Reuß von Plauen, Komtur von
gelsburg.
3. Bon Oldenburg bruder Diterich,
ber marfchalt, vaſte werte fich, bis daz er
wart gar ſere wunt durch ben baden biz
im ben munt. Seript. rer. Pruss. 2,
83 Ott. 6,
5. 1333 Dez. 17 werbinbet fich Matt
f Ludwig von Brandenburg mit den
Sntern Dtto und Walbemar von Dã
nemart, Hergogen zu Laaland und Eft«
lan gegen bie Grafen von Holftein ;
1. Volft. Url. 2, Nr. 150. 1334
Apr. 6 forbert Kaifer Ludwig bie Her-
ya Erich und Johann von Sachlen-
—ã zur neun O7 Dies Fa
Dinemarl auf; Bil .
3355. Jul. 5 verpfänbet Finder FR
von Dänemark zu Sarkjöping auf Laa ·
Iand dem Grafen Johann von Henne-
berg die Infel More für 2000 4 Sil-
ber8, ‘bye wir ume geben follin und
wollin umme fu, bey it, bye ber durch
unfern willin ale den grafin zu
deigzuin Lauenb. Ur
‚Nr. Er 26 —E Graf
Gerhard von Hofftein zu Ghenbborg auf
Fühnen, daß Graf Johann von Henne
berg if Iunler Otto von Däne-
mar? und ihm rechtlich und ehrfich, ohne
Gelb zu heiſchen noch Berfprehungen v
smpfangen, verhanbelt habe; daſ. 2,
6. Langebel 6, S. 524: Domtcellos
Otto bellam faciens in Tapehet, et est
devictus. Schlacht auf der Tapheibe bei
Biteng; Dahlmann 1, ©. 60; Waih
32 Munen hof in Beifär. | D.
Attertyum 9 2, 5 8, ©. 17
474 III. Detmar-Chronit von 1101—1395.
bergge1. he was en kal man, clene van five unbe grot van finne, dar to
kregel?. bat keiſerrile hedde he gherne bracht van ben Dubejchen®. he
ftertebe fere in Ntalia de Ghelfe weber de Ghebelhne; dar umme by
finer tid manich bufent volles em bidle wart aveflaghen 4.
+ Zo eme fanden umme hulpe ve van Bononye unbe be Ghelfens
ute deme lande den vormereben meter Iohannem Andree 5, ben be car«
dinale unde be hoghen prelaten to Avilnion untfenghen mit groter ere. 21. 1120
do he hadde worven fine ſale vor beme pavefe, be paves eme antworden
fet utermaten geoten ſchat, gheladen uppe velen muͤlen, bar mebe
he ſcholde weber then to Lumbardie. be hadde mit eme wol duſent ſam⸗ 10
melbes volles, coplube unbe andere lude, mit groteme gübe; ben hadden
laghet Dudeſchen wol ver hundert, de ute Lumbardie em weren toghen
in de mote; be nemen bat grote gut des paveſes unbe ber anderen, be
in ber reyſe weren fomen, by Pebemont.
580. Van befieme pavefe worven be papen vele gnabe, be mitıs
breven ber Dudeſchen vorften van velen landen to eme quemen®. hat
moyede ben prelaten in ben ſtichten; ve hinderden be impetrantes. unbe
mafeben bo to Lubeke in beme bome clene provene; bar to legheden fe
venthe nicht betere des jares ben vif clene ghuldene van Florencie?.
alfo deden oc feber in anderen ftichten de capitule, unbe mafeben vele 20
tives. dar na worven papen grote probene van deme paveje; bo wart
noch mer kives mang ben papen. bat was ber ghirighen kretere grot
ghewin.
| Van deſſeme paveſe Johanne wart erhaven biſcop Lodewich van zı.1z.
deme orden ber mynren brodere; be was broder koning Robertes van 23
Sycilien b.
581. Na deme dode paveſes Johannis wart paves Benedictus ghe-
12. ©, äbegeiärihen,
"dome 'de' fort. aud: "}
3, 9e Ämpetrante‘:"e' for. auß “tn. 18. "eme' Tor. and:
1. B.G. cont., Baluzius 2, Sp. Bi mit Genehmigung bes Biſchofs eine
170: Obiit — Johannes papa — 1334
dominica prima Desembris (Dei. 4) —
apud Avinionem, et elegit ibidem se-
poltri in ecclesia beatae'‘ Marias de
Domps in capella omnium sanctorum.
S. tal. 2, Sp. 86,
2. ©. ©.428 Anm,
3. ©. 8.40 um 3; "445 6529;
464.
4.&. ©. 445 $ 529; 447 $ 532.
> Johannes Andreae flirbt 1348 zu
logna.
“eo. 451 $ 542.
7. 1328 Jul. 30 ſtiſtet das Domta-
Bol
räbenbe von 5 Markwendiſcher Pfennige
pro Arnoldo dicto Kethelhot clerico,
quem propter litteraturam suam et ad
supplendum defectum, quem patitur
ecclesia nostra Lubicensis — in com-
petenti numero ministrorum, seilieet
subdyaconorum et dyaconorum, ipsi
ecclesie nostre necessarium prospexi-
mus et multiplieiter profaturum (ever«
tus 1, Nr. 536). Arnold Ketelhot ift ber
fpätere Dompropft.
8. Breimat egäptt; ſ. oben ©. 432
Anm. 3.
1335.
toren 14 kal. Decembris !;
475
be was van beme orben ber grawen, en
carbinal, gheheten Iacobus de Furno, unbe warbe wyet des fonnen-
daghes na twelften?.
+ In deme jare Erifti 1335 bo unftunb bat grote orloghe tuſchen
5 ben twen koninghen van Vrancriken unbe van Enghelanbe. bes orloghes
was be olbe greve Wilhelm van Hollande en fale umme krighes willen,
den be hadde mit koning Philippus van Valoys, fineme fwagheres.
+ Im deme fulven jare ftarf brober Luder, be mefter van Prugen.
nicht langhe bar na ftarf oc in Prugen en hertoghe van Brunswic,
io unde i8 begraven to Koninghesberch *.
582. In deme fulven jare ftarf bifcop Marquard van Raceborch;
na eme warbe toren bifcop Volrad, unde wart to Staben wyet5.
+ Im beme fomere wan greve Johan van Holften mit helpe greven
15 Denen.
31.1128. | Gherdes bat land meber to Lalande, dat ee was avewunnen van ben
583. Dar na quemen to Lubeke junchere Johan, greven Bertol-
bes fone van Hennenberghe, unbe andere vrome boben van bes keiſers
weghene unbe des marcgreven ; be worven mit breven unbe mit munde
to beme rade, bat fe ſcholden helpen bar to, bat Dite, bes Toninghes
ꝛ0 ſone van Denemarken, worbe loſe laten uter vangniffe, unbe bat ben
echten erven bes Toninghes bat rile weber worbe ®,
bar umme quemen
fe do mit greven Gherde unbe mit greven Iohanne van Holften to
deghedinghen; bar ne wart over nicht van, wente be greven helden fic
harde unbe wolden nicht wylen.
» 584. Des jares vor funte Michaelis daghe quemen in de Travene
2. heheteu': ghe übergefährieben.
1. Ron. 18.
2. 1335 Jan. 8. Salob Fournier
ans Saverbun bei Toulouſe, Ciſtewien ·
fer, wird erwählt 1334 De. 20 und ger
krönt 1335 Jan. 8. Böhmer S. 225.
3. Wilhelm II von Holland war
jeit 1305 vermählt mit Johanna, ber
Schwefter Philipps. Nach Cont. Chron.
Guill. de Nang. ©. 182 zu 1340 beginnt
Eduard von Englaub den Krieg gegen
Frankreich de consilio domini Roberti
de Artesio et Guillelmi comitis Hano-
nie, vgl. Pauli 4, ©. 346 Ann. 1.
igoerflänbniß Detmars. A. T.:
Ans 1335 mortuus est magister gene-
ralis dominus Luderus dux Brunswicen-
‚epultus in Koningsberg. Lüber
von Braunfchrel; 4. ©. 466 Anm. 5)
farb 1335 Apr. 18; ihm folgte Dietrich
ftenburg, ermät 1335 Mat 3.
Script. rer. Pruss. 3, ©. 393 Aum. 3,
3 ii m f Margnarb ga bꝛ
5. Biſchof uar m gel
ſtarb 1335 April 4 (Mel. —
FAR ah fe folgte re 8
ber deſſen Konſekration in Stade Melt.
p B. 5 Nr. 5626 zu serplelcen iR.
6. 1335 Dig. 5 zu Nürnberg bevoll-
mädtigt Reife $ Kuba ben Markgrafen
Ludwig zur Beilegung bes Streites zwi ·
hen ter Waldemar von Dänemark
und Graf Gerhard von Holftein; Schl.
Holft. Lauenb. Urkſ. 2, Nr. 155.
476 IN. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
jungher walvifche vele van ſeſteynen unbe van twintich voten langh; be
worben vanghen en bel vor ber ftab tufchen ben bomen twen, unbe en
bel beneben unbe boven ber ftab bi ber Cucukesmolen!, bat er ny wart
vornomen in beme watere.
585. In deme jare Erifti 1336 na pafchen? bo ſande be koninghs
Magnus van Sweden unbe var | Normeghen fine fufter Euphemiam zı. 113«.
to Roftot Alberte, deme heren van Mekelenborch; de nam fe, une
habbe bar vele heren to ber hochtid. bar wart he ribbere van hertoghen
Erik van Saffen.
586. Dar na des negheften daghes funte Johannis to midden · 10
fomere bo vor de Here van Mefelenborch mit finer brut uter Warnowe
weber to Smweben®. he hadde mit eme fines omes fone, hertogen Ro-
dolves van Saſſen, unbe Hinrike, greven Gherdes fone van Holiten*,
unbe vele ribbere unbe knechte. bo fe quemen im be fee, bo weren bar
boben van Lubekes; ve voren en vore bette an ben Kalmerſund. varıs
quam bo bes koninghes mober mit eren fchepen unde untfeng eren ſwa⸗
gher unbe ere bochter unbe be heren al mit groter vroude, unbe voren
tofamene mit ſchalle allerleye fpeles bet to Kalmeren; bar weren je
ghuden hoghen vif daghe. dar na bo voren fe to deme Stocholmen; bar
let de koning ſchone toreden unde quam bar mit ven hogheſten heren 20
unbe vruwen bes riles; bar wart he riddere van fineme ſwagher van
Mefelenborch. des anderen daghes quam be koning mit ber Toninghin«
nen Blanten, de eme bes jares bar vore | was ute Wlanberen bracht, 21. 1 1
des greven bochter van Ame, to ber kerken. bo was bar fomen be
vrome bifcop Ghifelbert van Darbathe® umme werf ſines ſtichtes; benz
19. "Daghe' roth Übergefäirieben. 28. "Blanten' toth for. aus: Blancen’,
1. Ueber die Kukulsmühte [. Pauli,
Lübed. juhänbe 1, &. 27. Iniraden
au® berfelben finben fid) üb. U. 8. 2,
© 2 lad In, 1. Furſt Albrecht
2. Na 3 recht
von Melfenburg urkındet zu Roftod
My. 10; Herzog Erich zu Rageburg
My. 24 "und ru Lauenburg Jun. 21
(Melt. U.8.8, Nr. 5649, 5653, 5673).
3. Ium. 23 urkumbet Albrecht zu
Warnemünde (Mel. U.8. 8, Nr. 5674).
Die beiden Urkunden von Juni 28 und
Jun. 29 (üb. U. 8. 2, Nr. 633, 634),
dom benen bie eine feinen Ausftellungs-
ort, bie anbere Lubed als foldhen nam-
Haft madıt , werben, wie ſchon Melt. U.
8.8, zu Nr. 5677 angenommen wirb,
auf ber Reife ausgeftellt fein, und zwar
auf Möen, denn Mitbefie; gl der Ur«
Rande von Jun. 29 iſt der Ritter Wipert
Lutzow, Hauptmann zu —— anf
Men, der fich daſelbſi noch Drei 26 ber
fand (Melt. U. 8.8, Nr. 5689, 5670;
vergl. daf. 7, Pr. 4741; 8, Nr. 5591).
Im übrigen |, Mantels. Herr Thibe-
mann vd. om im ben Beitr. zur
Eile. dun eich. S. 113—20.
Rubolf von Sachfen unb Hein»
rich * Eiferne.
5. Der Rathmann Thibemann v.
Siftrom unb ber Rathenotar Johann
6. Bildof von Dorpat mar bamals
Engelbert II.
1336,
477
ereben bar de bifcop van Upfale unbe anbere bifcope bes rikes, bat he
fang be myſſe unde wyede unbe kronede den Toning unbe be koninghin⸗
nen!. na ber myſſe wart in bes koninghes fale, ben he bar hadde Inten
buet fang unbe wit, vele hovendes over ber tafelen. na bes wart bar
sbanz unbe zduſtes wele. bar randen hertogen Rodolves fone unde greven
Gherdes fone unde dar ute den landen unbe ute manighen anderen lan-
den manich dure man, unbe brefen fpere al ame tal. do bat hadde
waret bre baghe, bo vor be Toning van bennen korte tyb, unbe quam
dar weber. be van Mekelenborch mit ben anderen heren vor bo weber
100 ber fee, unde leghen lange rorelos; to leſten verſtak fe de wint, bat
fe quemen to Gotlante;
dar wart en hulpen mit fpife unbe mit ander
ren binghen, bat fe vort quemen to lande bi funte Michelis daghe,
beyde mit arbeibe unbe mit unghemafe 2.
587. De boben van Lubele bleven to deme Stocholme bet to un.
un, fer vrowen baghe ber eren®, | unbe worven bi deme koninghe grote vri⸗
heit in Sweden unbe in beme lande to Schonen, eweliten to brukende;
bar up gaf he ver ftab unbe ben borgharen to Lubele fine Hantveftunghe
befeghefet +,
Bi der tiid hadden de van Lubele ere boden bi deme konighe to
2 Stocholme o.
588. To der tiid was in Hallande en weldich man, de helt dat
land to der kindere hant hertoghen Knut Porſes; de wolde orloghen
uppe be van Lubele, unbe hadde ene unrechte ſake. he wolde en hebben
uppe der ſee ſchaden dan. des leten de boden deme koninghe unde ſineme
ꝝ rade be rede vorſtan; alfo wardet bevolen eneme weldighen riddere, be
dar komen ſcholde unde horen unde lyken de ſake, efte he mochte.
to gaf de koning den ſulven boden enen vromen knapen mede,
do ſe quemen to Hallande mit velicheit
voren erbarlifen dor fin rike.
bar
unbe
uppe bat hus to Valtenberghe, bar untfeng fe vroliken ere weberjate,
ꝛo Siwyder gheheten Ribbinch, en junghelingh boles mobes, van ghe-
5, us ringenden 9.
1. Sant 1, S. 66: 1336 factum
est magnum parlamentun Stokholm et
coronatus est Magnus rex et regina
Blantze. 1, ©. 43, 1335: a domino
Petro arehlsptscope rsstons, Jul. 21;
enfe, Abm 1 6
2. Fürft breit wat ffon Aug. 30
wieber zu Rofod, wo er ber Stabt eine
Quittung ausftellte pro sumptu expen-
10. “oreloh‘ : der eıfle Budflabe Porcigirt und unbeutlih ;
aarum allisque nostzis necessarlis, War-
nemunde et Rozstock, cum de reysa
Bwecie veniebamus, consumptis (Mei.
u. 8.8, Rr. —8*
3. ——
ie beiben Urtunden von 1336
%ng, 12; 2üb. U. 8. 2, Nr. 638, 639
(68 ‚baum 2, Rr. 589).
5. Ueberfläffiger Sag.
478
flechte bes duren hertoghen Knut Borjes. bar quam oc bo bes koninghes
riddere; be horde be fafe in beydent fibeh. bo was de ſale vore in lan⸗
ghen jaren uppeſtan van enelme manne, de deme Siwidere tohorde; 21.11.
den ſloghen de Vreſen dot van Stoveren. bo beghunden be Stover⸗
linghe to orloghenbe dar umme uppe de van Lubeke, unbe fprefen, ets
were tolomen van eren borgheren. bat weberftunben je manlifen mit
echte in landen unbe in wateren. bo bat to leften wart vorevenet, to
wolbe oc de Siwiber finen vrent wrelen uppe de van Qubele!. alfo bes
koninghes ribbere be rede hadde vorhort an beiben ſiden, be halp ben
man berichten, bat he let van ber fale unde wart ber van Lubeke vront?; 10
even boben he gaf ſchone gave, unbe fande de mit leve varı fit.
Des jares erhof fit en orloghe tufchen beme keifere unbe deme
blinben koninghe van Behemen ; bat wart unbervanghen®. feber mer
vornam be keiſer jo bat unde bat bes fulven foninghes hat, ven he te
eme habbe van ber tiid, tat he fine bochter gaf beme marcgreven van ıs
Myine, ve he lovet hadde fineme fone, des Toninghes van Behmen, bat
eme vil fere wart vorkeret*.
+ In deme fulven jare do beghunde Jacob van Artevelbe in Ghend
to regnerende, unbe fin vegnacie | warbe 10 jar; to beme leften wart 2.1«.
he gheflaghen vor ſime ſtalle b. »
+ Im veme fulven jare bo ghing de ſulve Jacob al umme in Vlan ⸗
deren, unde braf be ghemeynen under fit.
+ 34 ber fulven tiid do was marcgreve Lodewic, bes keiſers fone,
III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
1. ©. des Nüheren über biefe Strei«
fa Ludwigs in Nieberbaiern,
tigleit Mantels a. a. O. ©. 115—19.
Herzog Heinrid) mit feiner Ger
2. 1336 Sept. 15 zu Fallenberg ur ·
tunben Syghwidus Bibbing capitaneus
terre Hallandie unb vier andere Ber-
wanbte Knut Porſes Über ihre Ausjöh-
nung mit Lübet (üb. U.8. 2, Nr.
3. Nah dem Tode Heinrihs von
Kärntgen (1335 Apr. 2), ben Lande
dem Gemahl feiner Tochter Margaretha
Maultafche, Johann Albrecht, Johanns
von Böhmen zweitem Sohn, gehulbigt
hatten, beiehnte Kaiſer — Mai 5
au Linz die Herzoge Albrecht und Otto
von Defterreich mit Kärnthen und Tirol.
dor
25 in Oeſterreich ein. ii 24
\ 1 Brag ee tief ihn ein Eine
garetha vermäßlt war, zur Hlülfe des Ci ·
bams herbei; bei Landau an ber Jar
liegt er mit biefem ben Gegnern zwölf
Tage lang gegenüber, Aug. 18 brechen
dieſe auf, um über Paffau nach Linz zu
siehen ; ein Zwielpalt zwiſchen Lubwig
unb ben Oefterreichern wirb von Johanũ
dazu benupt, Sept. 4 unb Oft. 9 zu
Ems Verträge mit Albrecht und Otio
zu ſchließen, in denen Johann auf Kärn-
then, Krain und bie winbifche Marl,
Albrecht und Otto auf Tirol verzigten.
Bechh, Ki. Ludwig d. Bayer u. Kg. Jo
Hann dv. Böhmen ©. 5183.
4. ©. ©. 467 Anm. 6.
5. Jakob von Artenelbe, ber bebeu«
tendſte unter ben fünf 1338 Jan. 3 ew
wählten Hauptleuten Gents, wird er-
morbet 1345 Jul. 17. Höhlbaum in
Gött. gel. Az. 1878, &. 309—15.
1337. 479
in Prugen unbe tod) mit ben gobeöribberen in Lettowen, unbe halp bar
winnen beide land unbe flote!.
+ In deme jare Erifti 1337 do quam bertoghe Hinric Yan Beye ⸗
ven in Prutzenland, unbe halp buwen mit den gobesribbern im Litpha-
snien ene ſchone borch; de het he be borch der Beire, unbe warb binnen
bren welen vulfenbracht2.
593. In deme fulven jare quam be koning Edwart van Engheland
mit wol bren Hundert groten fchepen uppe bat land to Eafand. bar
quemen weber ene be Vlaminghe; ber worben bar vele flaghen, be
10 beften bes landes mit deme menen volle. van bennen vor bo be koning
in be Mafe, unde brachte dar vele wullen unbe vele anderes ghüdes,
bar mede he wan be vorften unbe be heren in Dudeſchen landen to helpe
weber ben koning van Vrancriken, be eme bat rile to Vrancriken, bat
31.11. ban rechte eme | aneftorven was, voreunthelt.
15 + Im ber tiid veng be greve van Vlanderen enen vromen olven
vibbere, finen man, Kortrofyn gheheten, de fines was velich lives
unbe ghudes; ben vorebe he buten Brucghe, unbe let em fin hovet
afflan*, umme dat he was fo trume beme lande. bes werben be van
Ghent fere bebrovet unbe bat mene land; eren heren, ben greven, fe
bar umme fehulbigheben, unde vorbreven ene ute Vlanderen. alſo
beben fe feber fic to deme Toninghe van Enghelande.
589. In deme fulven jare do toch de greve van Ghuleke unde en
bel anber heren van bes keiſers weghene to beme paveje to Aoinion,
umme ene evenunghe tufchen fe to malenbe. be konden over ber en-
a5 brachticheit nenen troſt verwerven; alfo quemen fe weber to lande mit
vorlorenen arbeyde b.
+ Dar na to middenſomere bo ſchen en cometa, bat was en
fterne, unbe blef an deme fchine; bar over ghing em ſchinſchove up
3. 'unde' roth Übergefehriehen.
1. Anno 1336 Ludovicus marchio
Brandenburgensis, fillus cesaris, fult
in Prussia et in terra Lituanorum, ex-
pugnando eum dominis nostris terram
Troppin et castrum Pileno.
2. Anno 1337 dominus Joannes rex
Boemie fait ultimo in Prussia, — Eo-
dem anno dominus Henricos dux Ba-
varie venit in Prussiam, et ille cum
dominis nostris edifloavit castrum in
terra Lituanorum nomine Castrum Ba-
vario, illud consummando in tribus
hebdomadis. Das ‘ultimo’ ift falſch;
ſ. &. 499. Johann von Böhmen ver«
1äßt Prag 1336 Den. 28 und lehrt bort«
bin zurüd Ist ur 4; KRönigfaaler
Geſchequ ©. 5
3 ar. 1. Pauli 4, ©. 351.
4. Sage: be Eurtroifln ober von
oſſe Jalobs von Artevelde,
wird zu Wupelmonbe enthauptet.
5. et Dit. 28 —— Lud ·
—— Wilhelm von Julich und
recht zu Berhaudlungen
em Ankunft berfelben zu
Avignon Jan. 31; Antwort bes Bapftes
Apr. 11. Böhmer ©. 112, 228.
wig
Biel
AT.
1337.
480 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
unbe dale. fin ghang was erft van beme avende bet an ben morghen
ute deme oftnorboften bet an bat weftfutweft. al anente | ghing he up2u.ı«
hogher ufbe hogher; to beme Ieften, bo vil ma en manet was vorghan,
do vorghing fin ſchin in deme weftfutweften.
590. In ber tiid, do Albert be Here van Mekelenborch worbens
was munbich ! unbe fine ftebe Roſtok unde Wiſmer let buten fineme rade,
do begunden fine man in beme lande Mekelenborch unde tufchen fic to
rovende unbe to bermenbe. fe vruchteben clene eren junghen heren. to
de bat fach, He nam raͤt unde helpe van vronben, be eme wol ere ghun-
ben, unde let eme volk komen ute fineme (ande to Stargharden; barıo
mede dwang be fine man, be ſchuldich weren. He let vele ever veftene
beten unbe bernen, unde mafebe enen ghuden vrebe over al bat land.
591. Der ghelite dede oc Barnym, be hertoghe van Stetyn, bi
finen mannen, be eme to ber tiid oc weren vil weberftrevich.
592. Des jares bar beboren bebe be Here van Wenden oc beris
ghelile bi finen mannen.
+ Des jares buwede greve Ghert van Holften de Lewenborch vor
deme lande to Ditmarfchen 2.
594. By ber fulven tiid ftarf be ebele greve Wilhelm van Hen-
“ neghowe | unde van Selande, bes fone Wilhelm be land na eme Eorteaum.
jare befat. de fulve jungge greve quam bar na to funte Nicolaus baghes”
mit fineme vebberen, bern Iohanne van Beamont, unbe mit vele vol-
kes to Lubeke. bar worben fe ſchone van ben borgharen innehalet unde
hanbelet erbarlifen bet an ben werben bach*. bo toghen fe vort to
Prugen, unbe beben wol ere reyſe uppe be Lettowen d. »
595. In dem jare Erifti 1338 to twelften® quemen tofamene to
2. 'vedderen' fort. aud : *nedderen”.
1. Schugbrief Albrechts für Rofod
1337 Jun. 8: cum consules nostri Ro-
stockcenses nobis in reysa, qua Juxta
affinlam nostrorum sussiones et oonsi-
1ia nostros vasallos Inter sebellantes con-
‚pescere et conponere nitebantur, fde-
liter nobis adheserunt; Schußbrief für
Wismar von Jun. 11 *bor ber hulpe
willen, barmebe je UN met gantzen trů ·
wen hebben bewyſet in uſen noden, bo
ſhi ufe man, be van Pleffe beſchedelylen
met anderen ufen mannen und yren bel»
peren , us to borberbenbe weber us hab»
Dem belt" Mel. U. 8. 4, Nr. 5777,
5781.
2. Nach dem Ib. Brem. ©. 66
waren bie von @erharb gglemmelten
Sölbnerfhaaren gegen bie Ditmarfchen
kerimmt,
. . 6.
4. BWübelm LU Richt 1337 Yun. 7;
ihm folgt fein Sohn Wilhelm IV. Jo.
ann von Beaumont war ber Bruber
icheim LIT.
5. Bgl. A. T. 1337: Eodem tem-
pore eciam fuerunt in Prussia oomes
Wilhelmus de Hollandia et patruns ejus
et multi comites.
6. Ian. 6.
1338.
481
Xubele der vorften, hertoghen, bifcope, greven unbe lanvesheren al
umme befeten, mer ben twintich, unbe boden van den fteven Hamborch,
Wifmer unde Roſtok, umbe ſworen dar tofamenve mit ten van Lubeke
enen menen lanborebe, to ſes jaren truwelifen to holvene!. bar lovede
sbe here van Mekelenborch fine fufter deme juncheren Nycolawefe van
Wenden, de nam he cortliten bar na 2. be fulven heren bo to Lubeke
wol achte daghe weren, unbe hadden groten Hof unde manighe forte wile.
596. Dar na bi paſchen? quam aver be koning van Enghelande
in be Maſe mit vele volle, unbe quam vort bi Buͤnne to beme kei⸗
Bi. 1150, fere. | dar droghen fe eres dinghes wol over en. oc weren bar vele vors
ften une heren, be fic vorbunden mit deme koninghe weber ben foning
dan Brancrifen 4.
597. Nicht langhe dar na leghebe de keifer enen Hof to Nuren-
berghe. dar mafebe he van ben greven van Guleke enen marcgreven,
15 unde dan beme greven van Ghelren enen bertoghen. alſo wünnen fe
do mit nyer werbicheit nyer vorften namen. bar was beme koninghe
van Enghelanbe vil leve to, wente de feifer unbe de koning unde be van
Guleke hadden be fuftere des junghen greven van Hollande; be fint
fufteredochter des koninghes Karolus, de nu is koning to Vrancriken's;
»unde de van Ghelren hadde bes koninghes fufter van Enghelande?.
19. “ufteredodhter' : Fufere' L. 6.
1. 1338 Jan. 11 zu Lubed ſchliehen
Aubolf von Schwerin, Erich und Abredt
von Sadhfen, Barnim von Stettin,
Waldemar von Schleswig, Heinrich
von Schwerin, Gerbarb III und Jo—
Hann IH von Holfteln, Alredht von
Meklenburg, Johann von Güter, Jo ·
hann und Klaus von Werle, Adolf von
Schauenburg und Klaus von Schwerin
ein Landfriedensbündniß und nehmen
in baffelbe bie Stäbte Lübed, Hamburg,
Roſtod und Wismar auf. 2b. U. 8.
2, Nr. 667; Mei. U.®. 9, Nr. 5844.
2. Agnes, Tochter Heinrich II von
Melienburg, war bie Gemahlin des
ürften Nikolaus III von Merle: Gü-
tom. Melil. U. B. 9, Nr. 5842. Ueber
jeine zweite Ehe ſ. ©. 459 Anm. 2.
Um Apr. 12.
4. Eduard III verläßt Brabant Aug.
18, weilt in Bonn Aug. 25 und urkun«
bet Sept. 4 in Kobleng; Pauli 4, ©.
358, 359. Hier ernennt ihn Ludwig zum
Reichsvitar, Böhmer ©. 121, 285, 326,
Städteihroniten, ZIX.
327, 370, 371. Das Bundniß geilen
Ludwig und Ebuard war 1337 im Juli
in Seantfurt geſchloſſen; Böhmer ©.
5, 263.
5. Die Erhebung des Grafen Wil-
helm von Züli zum Markgrafen erfolgt
1336 Aug. 21 zu Sandau, bie Erhebung
des Grafen Rainald von Geldern zum
Herzog 1339 Mrz. 19 auf dem Reich»
tag zu Sranffurt. Böhmer ©. 111, 124.
6. Margaretha Ludwigs Gemahlin,
Bhitippine Eouarbs Gemahlin, Zohan-
na Wilhelms von Zillih Gemahlin und
Graf Wilhelm von Holland waren Ge
fchrifter, Kinder Bilkims des Guten
von Holland und ber Johanna, Tochter
des Grafen Karl von Balois, Schwefter
des damaligen Königs Philipp von
Frankreich. Detmars Bezeichnung be
ruht auf Mißverftänbniß; etwa: sororie
moderni regis Francie; ngl. Rufus.
7. Rainald von Geldern war ver-
mãhlt mit Eleonora, Eduards Schwe ·
fer . ©. 469 An. 3).
31
482 II. Detmar-Ehronif von 1101-1395.
dar na voer be konhnk weber na Engheland!,
ſtarkere weber to komende.
+ Im deme jare Erifti 1339 do quam be foning van Enghelanbe
to Antwerpe to licghende, und dar wart fin fone Leolyn gheboren in
funte Michelis clofter. de fulve Leolhn nam na ber tiid bes herem boch« 5
ter van Meylan, unde bar wart eme vorgheven in Lumbardien 2.
+ Im deme fulven jare do quam Jaſcob van Artevelve mit groten Bi. 11x
volke to Brucghe, unde ſloch up ve mekeler; der bleven 18 bot, unbe
vele ghuber lude wurden vorbannen 3.
+ 34 ber fulven tiid na ber Brucgher market do wurben gheno- 10
men bre wantcocghen van Prugen vor beme Swene; bar wurben bo»
ven umme fand to Paris an ven koning van Vrancrifen; be let en
webergheven al bat gub unbe be vanghenen quib‘.
598. In beme fulven jare in funte Kilianes vaghe> na vefpere
da wart en grot eclipfis ſolis, alfo dat in claren wedder bat meften del 25
ber funnen was ene ghube wile bufter bedecket.
599. Dar na fortlifen quam be koning van Enghelande in ve
Maſe mit groter macht, unde fande boden na ben Dudeſchen vorſten
unbe beren. der quemen eme vele: bes keiſers fone, marcgreve Lode⸗
wich van Brandenborch; dar to van Brabant, van Holland, van Gu- 0
tete, van beneddene by beme Nine unbe van Weftfalen, de heren alle
willich mit groter macht eme volgheben in Vrancrifen. bar verhereben
fe in Pickardie des landes vele. de koning van Enghelande ftrides we⸗
ber ben foning | van Vrancriken was vele begherende, des he eme mi. 11
wegherde bh rade des Toninghes van Behemen, ve fin helpere was. 2
des toch bat her weber to lande, unbe be koning vor in Engheland®.
600. In dem jare Crifti 1340 bo ftarf des marcgreven wif van
Brandenborch, Toning Ehriftophores bochter van Denemarten ?.
unbe redde fic do noch
1, norbamnen!;
et gı
14. *Rilianed‘ : "Julianed' H. 20. ‘von Brabant‘ : "want übergejährieben. 26. ‘dat"
1. Bol. — S. 284; ende ſlougen in ber Blaminc-
2. Eduard führt 1338 Jul. 16 aus _firate veie malelaren.
dem Hafen von Orwell ; in Antwerpen 4. au dehlbaum 2, Nr. 617 Anm.2.
brenut das von ihm bezogene Haus in 5. Jul. 8.
der erften Nadıt ab, doc) findet er mit 6. 1339 Sept. 20 brad) Ebuarb un
feiner Familie Aufnahme im Kloſter von Hafpre bei Balenciennes auf, er-
St. Michaelis (Pauli 4, ©. 356— 57). reichte Sept. 25 bei Marcoing bie fran-
Bon ber Bufommentunft mit Kaifer zöfijche Grenze und überfpritt Dft. 16
Ludwig wenbet er fi) wieber nad) Ant- die Dife. Philipp von Brantreich 308
werpen. Hier wirb ihm Nov. 29 ein ſich im ber Nacht von Oft. 22— 23 zu:
Sohn Lionel geboren, der ſich 1368 Apr.
25 mit Biolanta Bisconti vermählt und
Ott. 17 deſſelben Jahres ftirbt.
3. Kausler, Reimchronikv. Flandern
rüd. Ebuarb III landete 1340 Febr. 21
in Harwich. Pauli 4, ©. 363—88.
B Air den Tod ber Margarethe,
Gemahlin Ludwigs von Brandenburg
13391340.
483
601. To ber tiid na ber hochtid to twelften! quemen to Lubeke
vele vorften und heren, ummelang befeten, umme vrede bes landes
unbe umme andere grote fale to beghebinghen. bar habbe de marcgreve
fine boden, unbe let bidden, bat je finen ſwagher Woldemere, den he
slanghe hadde ellende holden buten fines vaber rife, helpen wolben in
bat rife weber to komende 2.
602. Do was bar greve Ghert van Holften ; de hadde wol vor⸗
nomen, bat finer fufter fone, hertoghe Wolvemer van Sleſwic, mit
den Denen fic hadde vorbunden, bat fe ben fulven Woldemer wolden
sobringhen in bat rite, unbe ſcholde nemen des hertoghen fufter®. oc vor⸗
nam bo be greve wol, bat vele heren unde ftebe gherne hebben feen
1.1152. enen koning bar to lande | dor vrede willen, bes dar bo not waß, beyde
to lande unbe to watere. umme bat be hertoghe, ben he hadde mit tru⸗
wen voreftan, ene fo dachte vorberven, bes hadde he umme helpe fand
15 wiber weghenet. alfo quam eme bo de mere to Lubeke, bat eme volles
vele queme unbe weren nicht verhne; bo wart be vil vro. bo fe in fin
land quemen, bo was des volfes fere vele. er he bo mit en vorttoch to
Nortjuten, do ſlek de hertoghe em af Rypen, be ftat, unbe redede velicheit
ben borgharen; be belt he en ovele, he nam en ere ghut unbe brande
abe ſtat; bar mebe we he van bannen. be greve bo naquam mit beme
volte, unde vant bat hus to Rypen unbe alle andere hus in beme
lande van finen mannen wol bewaret. fine viande weten, dar je moch-
ten; ere ghut wart vorwuſtet mit rove unbe mit brande o.
14. dadachten ..8
A
(f. S. 448 Ann. 6), haben wir feine an-
dere Duelle. Ueber Brojette Ludwigs bes
Batern, während ihrer Lebzeit feinen
Sohn uber, zu verbeirathen,, |.
Heibemann a. a. D. 17, ©. 144—46.
1. Nadı Jan. 6.
2. Eine Landrlevensverfammlung
von 1340 {ft nicht befannt. 1339 Mr.
19 hatten bie Grafen Gerharb III und
Johann III mit ben Stäbten Lübech
Wismar, Roftod, Stralfund und Greife-
wald ein Bünbniß geagn die Seeräuber
eigloffen (ib. U. 8. 2, Nr. 683;
oͤhlbaum 2, Nr. 633; vgl. baf. 2,
Nr. 643—45).
3. In dem Bertrage von 1340 Febr.
12 (f. unten Anm. 5) Ki Vort ·
mer fo ne ſcal be hertoghe fic mit lonine
Ehriftophers erben, junderen Otten
unbe Wolbener, nicht vorbinden unbe
ih 8. 'veligeit' : “velich' 8., 5.
“Rypen undere', "alle" übergefeprieben 9.; "Ripen under alle’ b.
2. Rypen unde alle andere:
nicht beuronben mit fur fufter'.
4. 1340 Jan. 1 forbert Gerharb bie
Grafen Otto unb Heinrich von Haller
mund zur Sürfteifung auf. Schl. Holft.
Lanend. Urlf. 2, Nr. 160.
5. 1340 Behr. 12 zu Lübed Über-
fäßt Gerharb III Herzog Walbemar bie
ihm von König —8 — verpfänbeten
Landſchaften in Rorbjütland für 43 000
Mark; Waldemar foll ihm 13000 Mart
in 3 Terminen auszahlen, für 25000
Mark das Haus Gottorp mit bem Däni.
{hen Balbe, Schleswig, Flensburg,
Tondern, das Haus Tdrning yıd Ha-
bersfeben zu Pfand fegen und für 5000
Mark Pfandſchaſten auslöfen, von dem
13000 Mark foll Waldemar 3000 bin-
nen 4 Wochen, 5000 bis Pfingften
(Jun. 4) und 5000 bis Jatobi (Jul. 25)
begabten; für die Zahlung der 10000
31*
484 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
603. Nicht langhe bar na wart be greve fo crank, bat he fic ber
richtebe unbe entfeng ben licham unfes heren unbe be Hilghen olinghe.
in ber ſuke he lach ene wyle, unbe wart en bel fachtere. bo hadde he
lange ploghen enes ſedes, fo wanne he gicht mochte, fo was he bes
nachtes uppe mit fineme cappellane | unbe Heft fine tube, be to bemePr.1s
daghe boreben, als en geiftlit man. bo de Denen horden, bat be greve
gheneſen was, do fammelben fic erer wol feftich kundighe man; ve
quemen to Randorshus in der nacht des fonnavendes vor jubica me!.
alfe wartlude des flapenden heres treben fe to eneme ſtenhus, bar be
greve fine tide hadde lefen unbe weber entleghen was. bar quemen feıe
up, unbe floghen ben felen man uppe finen bebbe bot, bar to finen
cappellan unbe bre knapen?. bat ruchte vorhorbe en vrome vornomen
ribbere van Weftphalen, Hinric van Vitinchoven; des herberghe was
dar by; be quam ut. ben ſloghen fe oc in ereme weghe, unbe quemen
dort malt finen wech, al ane ſchaden. deme utlanbefchen volfe wart bo1s
fere vorkeret, bat fe ben heren hadden ovele bewaret?; des moften je
weber then werte landes, dennen je fomen weren, al ſunder vromen.
604. In ber tiib ftarf bifcop Ludolpf van Swerin; na eme wart
biſcop Hinric van Bulowe, fin brober, endrachtichliken foren unde
wyet!. a
605. Dar na ftarf de wiſes greve Bertolb van Hennenberghe in
ghuden donredaghes, de manighe jare by koning Rodolphes tiven
22. MRodolphed' fehlt 8., 6.
Mark fol er Geifeln flellen, eventuell
follen feine Amtleute Ripen für bie
10000 Mark, für welche Gerharb es
ihm abgetreten, an biefen zurädliefern
(Sl. Holf. Lauenb. Urkſ. 2, Nr. 161).
Sun. 23 wirb Ripen, ‘alfe ib ufe vader
tofte von greven Johanne to techteme
ervelope‘, von Gerharbs Söhnen Hein-
rich und Johann an Herzog Waldemar
abgetreten (baf. 2, Nr. 164). Mai 19
hatte Herzog Waldemar Ripen zum Leib-
gebinge feiner Schwefter bebungen (daf.
2, ar. 89).
. 1.
2. Sangebel-6, ©. 524: Comes
Gerhardus, collecto gravi exereitu, ap-
plicuit in Randros, — per Nioolaum
'Ebbeson, quem ipse prius difidaverat,
sabbato quo sitientes cantatur (Apr. 1)
est interfectus et exercitus ejus disper-
sus. Falſchlich Presb. Brem. ©. 66:
sabbato in quadragesima ante domini-
cam oculi (My. 18). Dgl. Hinr. de
Hervordia S. 258—59 zu 1337.
3. 1340 Aug. 9 wiederholen bie
Grafen Heinrich II und Nikolaus fchrift-
lich ihre Beſchuldigung gegen Otto von
Scentenberg und deſſen Mitmahner:
Quod enim in presencia vestra (im Mai)
contra eos loquti sumus, videlicet pa-
trem nostrum quibusdam eoram pre-
sentibus, audientibus et non resisten-
tibus esse interfectum (Lub. U. 8. 3,
Nr. 95).
4. Ludolf von Billow, Biſchof von
Schwerin, ftarb 1339 Apr. 23, Melt.
u. 8.9, Nr. 5953. Biihof Heinrid
farb 1347 Nov. 28, ba. 10, Nr. 6800.
Bgl. Mel. Jahrbücher 36, S. 195—96.
5. Ueber biefe Bgeicpnung |. Heider
mann a. a. D. 17, ©. 112 Anm. 2.
6. Apr. 13.
1340.
485
B1. 116°. unbe fo feber weldich was in bes rifes rade, umbe vorderde bide be
van Lubele, der vormunder he was lange, unbe warf en in finen leſten
baghen van beme feifer Lodewighe Hantveftunghe, befeghelt mit ber
ghuldenen bulfen, dat fe moghen laten muͤnten guldene penninghe i.
s 606. Do na pafchen quam be marcgreve Lodewich van Branden ⸗
borch to Lubeke?, unde brachte bar beme rade ſines vaderes, des kei⸗
ſers, breve, be bar ſprelen, bat eme were bevalen bat vorſtant ver ſtat
unbe be ghulde bes rikes up to borende?. dar wart he lefliken to unt«
pfanghen.
N} + Dec brachte He bar finen fwagher Woldemere; deme lovede her-
toghe Wolvemere van Stefwic fine fuftert. bar weren bo vorften unbe
greven unbe lanbesheren vele mit eren mannen; de moften alle laten
ere wapen buten ber ſtat, ane bar ſomelike wolden mede ronnen unbe
fpere brefen.
15 607. De marcgreve unbe be hertoghe Wolbemer broghen bo over
en, bat fe wolven ben Wolbemere, eren ſwagher, bringhen in fines
vader rile. bar to was fin vebbere, greve Johan van Holften, en
vorberere®; greven Hinrike unbe finen brobere van Holften was et
21.110. [et?, de clagheben bo over ben herſtoghen van Sleſwic, bat he hedde
zo mebe beweten eres vader bot, greven Gherdes, unde hedde untholden
7. de dar fprelen' fort. auß : fprefende. 13. *tonnen' : *remen’ geiülgt, *ronnen’ übergefäprieben,
1. Das Privileg Ludwigs für Kübel,
goldene und filberne Pfennige ſchlagen
u bärfen, ausgeftelt 1340 Dr. 25 zu
andehut, Lüb. U. B. 2, Nr. 703, thut
ber Bermittelung Bertholbs von Henne
berg feine Erwähnung. Cine Urkunde
Ludwigs fe Mactgraf Ludwig von Mrz.
26 verzeihnet Böhmer ©. 129. Die
ieberhotung bes Mingpriit 8 von
1340 Nov. 28 f. Lub. u. G. 2, 3.116.
2. Duittung bes Markgrafen Lub-
wig von 1340 Mai 21 zu Lübel, Lüb.
u. B. 2, Rr. :05.
3. Erſt 1341 Mr. 11 überträgt Lud ·
wig feinem Sohn ben Reihszing Tiibeds
zur Abtragung ber 6000 Marl Silbers,
bieer ihm vi iſt; Lüb. U. B. 2, Nr.
720. Die 400 Mark, welche ber Mart ·
graf 1340 Mai 21 : ex assignacione an-
nui census imperialls — per serenissi-
mum patrem nostrum — nobis facta
erhob, waren vom Kaifer für Berthold
von Henneberg beftimmt geweſen (baf.
2, Rr. 700), hatten aber wohl von bie-
fem nicht mehr erhoben werben können.
ns 4. Iso Mat 19 zu Fe
N mar von Schleswig
mit Fe verlobt ihm feine
Schweſter Heilig und giebt ihr ale
Mitgift 24000 Mark, bie an ber Sum»
me von 100.000 Matt, für bie bem Her»
308 Bühnen und Jütland verpfänbet
find, gekürzt werben follen. Schl. Hol.
Br 2 Nr. ham 23 u ©
5. Schon 1340 April 23 zu Span-
bau vereinbaren — Ludwig und
Herzog Bogiflaw von Pommern auf fa
ferfichen Befehl einen Bergleich zwifchen
unter Waldemar, einerjelts, und Her»
308 Waldemar von Schleswig und den
Srafen Heinrich und Klaus, anbererjeits.
Seiteint 1, ©.467; Unnaler for norbist
Iblynbigbeb og Hiftorie 1860, ©. 377.
6. 1340 Mai21 belchnt König Wal-
demar GrafJohann mit gehmarn. Schl.
Holſt. Lauenb. Urk. 2, Pr. 163.
7. 1340 Mai 21 verföhnen ſich Ger-
hards Söhne Heinrich II und Maus mit
König Waldemar und empfangen von
ihm tühnen für 41000 Mart Silbers
486
IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. '
be morbere to Sunderborch uppe fime hus. bar nam be hertoghe fic af
mit eben, alfo be heren eme vunden to rechte. bo wart bar beghebin-
het, bat greve Hinric unbe fine brober ſcholden don Nortjuten deme
hertoghen, unbe he ſcholde en dar vore laten Ghottorpe unbe alle fin
hertochdom, ane bat land to Alfen ; bat was ber hertochinnen morghen- 5
gave, bar umme wolbe fe bes landes nicht laten!; be hertoghe over
mochte fine land van den greven weber loſen vor were unde bertich
dufent mark Lobighes ſulveres?. dat de hertoghe fo grot eventurenbe
bor bes koninghes willen, bat ferebe em manich to groter borheit.
608. Do be heren toghen van Lubeke, bo brachte be hertoghe ben 10
koning to Sunderborch Alfen?; bar nam he fine fufter. na ver brut-
lacht to vorede he ene to Wyberghe uppe bat dingk. bar untfeng ene
dat mene land te koninghe‘“, unbe Hopeben bo alle, bat fe ſcholden Los
wefen van fwaren dwanghe ber Holften.
609. In ver fulden tyb ſande de koning van Vrancriken en fereıs
grot here | mit ſchepen in bat Swen, to bedwinghende de Vlaminghe. au. 1
bat vornam be koning van Enghelande, unbe quam over mit groter
macht des negheſten daghes funte Johannis to mibbenfomere 5, unde
fteibde mit en in beme Swene van beme avende na vefpere be nacht
over unbe ben anberen bach wol Half. dar bleven bot ber Sranfohfern
wol twe unte bertich bufent, de Enghelfchen bar feghevochten; over fe
vorloren eres volles wol vere bufent®. fo groten ſtrid uppe beme wa⸗
tere was ny vore vornomen.
19, megbeften Daphea; negbeten daheſten Dagheb 8.5 meghefen meflen Daghe b. 2. 'mal
any) fort. au: ‘der n mar
zu Pfand. Daf. 2, Nr. 162; vgl. dal.
2, Nr. 90 und Hoitfelbt 1, ©. 478 von
1341 Jan. 8.
1. gl. bie Urkunde der Herzogin
Ridjarbis von 1358 Jun. 19: terram
Alse, quam de nobis manu armata opti-
nuit. Def. 2, Pr. 188,
2. 1340 Jun. 23 überlaffen Hein-
rich II und Maus Herzog Walbemar
Norbjiitland fir 42000 Mark; Walber
mar verpfänbet ihnen für 32000 Mark
das Haus Törning mit Habersleben,
bas Haus Tonbern unb bas Haus Got-
torp mit bem Dänifhen Walde und ben
Stäbten Edernvörde, Schleswig und
Flensburg. Schl. Holft. Lauenb. Urkſ.
2, Nr. 164; vgl. ©. 483 Anm. 5.
3. Diefe Form weiſt auf eine latei-
niſche Ouelle hin. Schl. Holt. Lauenb.
Urff. 2, Mr. 138: Sonderborg Alsie ;
vgl. Anm. 4.
4. Langebel 6, ©. 524: Item Wal-
demarus, Alius Christophori regis, —
regnum Dasiae intravit, et nuptia,
cum Helvige sorore Waldemari ducis
Synder- Jutiae, qui ad tempus elec-
tus fait in tegem, in Synderburgh Al-
sae celebravit, et a Jutis et Sialan-
densibus electus est in regem. Bgl.
baf. 6, S. 630: habitis nuptiis suis in
Synderborg cum Helvige sorore Valde-
mari dueis Jucie, intravit Daciam eirca
pentecosten (um Jun. 4).
5. Juni 25.
6. Thduard IIT fuhr Jun. 22 won
Orwell ab, beflegte bie Franzoſen Juni
24 bei Sluys und erbeutete ihre ganze
Flotte. Pauli 4, ©. 37173.
1340.
487
610. Dar na toch de fulve koning vort in Pidarbie unbe bele-
ghede Dornefe, be ftat. dar quemen eme to helpe ve Dubefchen vorften
van Brabande, Hollande, Ghelre, Ghuleke, ute Weftphalen, van
deme Rine unbe anderer groten heren vele; oc holpen eme ve Vlamyn⸗
sghe. de toghen bo vor funte Thomas 1; dar floghen fe vele riddere unde
borghare uter ftat. be toghen bo wort vor Dorneke; dar quam be koning
van Vrancrite mit vele mer volles, unde leghebe fic dar nicht verhne
van by en water. bar ne wolbe he nicht over, bat he be ftat hadde unt-
81. 11a. fat; mer he werebe bar fin | land, bat fine vianbe bar vorber over bat
10 water nicht mochten to eme komen. alfo quemen to leſten van des paves
weghen boben unbe be grevinne van Hollande, des koninghes fufter van
Brancrifen ; be brachtent in enen velighen bach bet to deme anderen ſo—⸗
mere. alfo wurben be van Dornele loſet uthe groter not?.
to ber tiid
let de Hertoghe van Brabant finer manne vele rabebraten unde jamerliten
is doden, umme bat fe worven in beme orloghe fin erghefte bor mebe
willen.
611. In der fulven tiid bo belegheden de Suten bat hus to Schan-
dalingborch mit groter macht, unbe wolden ve Dudeſchen, be var unbe
anber& wor weren in deme lande, vordriven.
de Holften uppe Pheune
2» dat drade vornemen; fe fanden en to helpe fes Hundert manne wapent.
be uppe beme hus weren, worben war ever helpere unbe treven af to
den vianden unbe beghunben bes ſtrides; be wart en vil hart.
bo de
fes hundert man bar to quemen, bo wart be ftrib hardere unde fere
vorweghen weber fo vele volkes. to leſten beghunden be bunvere wilen ;
ꝝ do wolte bat hovevolk mebe vl&n; alfo wurden dar flaghen almeftich de
»1.11m. beften van Jutlande mit ben | bunderen, mer ben tive unbe twintich
Hundert Denen. bar mebe blef bot ere hovetman, be greven Gherde
morde, unbe twe fine brobere; de worben fat al bot uppe hoghe rade
mit ben anberen, be bar mebe weren?.
1. St. Omer wird Jul. 26 von
Robert von Artois vergeblich beftärmt.
Pauli d ©. 374,
end ber Belag jerung Tour
mais vermittelt die Gräi Hi Er von
Senmegan, Philipps Schwefter, Sept.
25 in ber Kirche zu — einen Baf-
fenftilftand. Pauli 4, ©. 375, 376,
3. Presb, Brem. Kap. 21, ©. 66:
Et ob vindictam — Gherardi oceisi e0-
dem anno dictum Negels Jebssis in ca-
stro Schandelemborg Holtzati obside-
bant. Evieto castro in crastino omnium
Sanctoram (Nov. 2), interfectis Danis
alfo warde wrofen be vrome
ad duo milia et capto dicto Negels Jebs-
sis, ipsum rotantes diviserunt et super
quatuor rotas tamquam pro pri domini
interfectorem posueront. Langebef 6,
©. 524, 1342: Bellum fuit Mane-
bjergh, ubi Nicolaus Ebbeson interfec-
tus. Hinr. de Herv. ©. 259: Tandem
eclam patris oceisorem Dacum capiens,
ipsum demembravit, singula membra
rotis confregit, confracta in sublime
levavit super rotas corvis et vulteribus
devorands. Bgl. Schäfer, Dän. Annar
len u. Ehronifen ©. 82.
488 II. Detmar-Chronit von 1101—1395.
boghentaftighe greve Ghert, na des bobe de Holften weren ane dwang
unbe ane fture. fe deden to lande unbe to watere ven copluben manighen
geoten ſchaden; dat droghen be ſtede unfachte.
+ Im ber tiid let de van Denemarken dat land to Schonen deme
koninghe van Sweben vor ene fummen ghudes, mit eghenbome unbes
mit alfer vryheit eweliten hy der cronen to Sweben to blivende!.
+ Do weren de Sarracene van over mere komen in Gallicie mit
fo groter menheit, dat fe bar dachten to wonende. des halp Got unbe
be gube funte Jacob ochſunliken in funte Andreas daghe?, bat de crifte-
nen mit en quemen to ſtride, unbe floghen bot alle dat untellite heyden⸗ 10
ſche det 3, des ghevrowet wart be mene criftenbom.
+ In beme jare Erifti 1341 bo floghen be heren van Lubeke ve
erften ghuldene münte bi vulbort unbe privilegien eres heren, | bes zu
feifers 4,
+ Im deme fulven jare bo weren de Dubefchen toghen in Augen, ıs
unbe floghen erer vele bot, unbe nemen en unbegripeliten ſchat 5.
612. Im deme fulven jare bo wart vor vaftelavende ® vanghen
hertoghe Woldemer van Slefwic uppe Erre, dar he jaghede, unbe
warbe voret to Pheune uppe Nyborch. bar Helden ene be Holften van-
ghen wol twe jar, er he wart loſet mit groteme ghube. »
613. In ber vaften bar na ftarf de wife bifcop Hinric van Lubeke,
unde wart bar begraben in beme nyen chore, den he buwen let van
fineme eghenen ghude7. oc let he buwen ven fehonen Hof bes bifcopes
5, menbei torr. auß:'mene. to monende ort, and sonen. 10-11, “hepbenfäe": "an:
enter"
1. Nachdem Schonen 1332 Nov. 4 Bol. Konigſaaler Geſchequ. ©. 562,
von Herzog Waldemar V von Schleswig 563; Joh. Victor. (Böhmer, Fontes 1,)
und ben Grafen GerharbIII und Johann ©. 439.
1 an König Magnus verpfänbet worden
war (Hilbebrand, Dipl. Suecan. 4, Pr.
2951; |. ©. 471 Xum. 1), beflätigte
Waldemar 1341 Yan. 3 zu Helfing-
borg König Magnus biefen Befig und
verlaufte ihm für 8000 Marl Sitbers
Sud · Hallanb nebft der Bjerge- und
Nörre» Asboo · Harde (daſ. 5, Nr. 3537,
3538). Vgl. Schäfer, Hanfefläbte S.
136 Anm. 4.
2. Nov. 30.
3. Abul Haffan, König von Ma-
toffo, unb ber König von Granada
werben 1340 Oft. 30 am diuſſe Salabo
von Alfonfo XI von Kaftilien und Afe
fonfo IV von Portugal befiegt. Schäfer,
Gefch. von Portugal 1, ©. 39395.
4. ©. ©. 485 Anm. 1; Dittmer,
Geſch. ber erfien Golb-Ausmünzungen
u Lübel im 14. Zahrp. in Zeitichr.
fir Lüb. Dh 1, ©. 22—78.
5. 1340 überjhreiten bie Ruffen
von Pſtow bie Grenze bes Kigalden
Erfftes; 1341 im Dezember fallen fie
in Lettgallen ein; 1342 Apr. 1. machen
fie einen Ueberfall auf Rariva ; eine Erpe ·
dition zu Bafle: tief in bas Dorpater
Stift hinein wird mit einem Streifzuge
bes Meifters gegen Isborsk wergolten.
Höhlbaum, Genetes Reimchronil ©.
XXIN—XXV; in Hanf. Geſchebi
Jahrg. 1878, ©. 85.
6. Bor Sehr, 20.
7. Leverfus 1, ©. 136: Hinricus
D1. 1178,
1341.
489
unbe ritebe jere fin ghobeshus. na eme warbe Toren be fcolafticns Jo⸗
hannes Mule; ven wyede be ercebifcop van Bremen mit ven bifcopen
van Zwerin unde Raceborch des ſonnendaghes mifericorbia domini !.
des fulven baghes wyede alfo vort de nye Bifcop ben domh to Lubeke.
s 614. Do ghaf oc to Plone greve Johan twe fine bochtere to manne
ten junkheren, Nicolawefe unde Bernardo van Wenden?.
+ In ber tüb leten greve Hinric | unbe greve Nicolaus van Hol«
ften uter vangniffe los juncheren Dtten, bes koninghes brober van
Denemarten Wolvemeres. man fpraf, bat he were borbe worben in
io der vangniffe. des wart he bracht fineme ome, bern Johanne van Wen⸗
ben; bi beme was he, bet bat he wart en ghobeöribbere to Liflanbe?.
alfo blef Woldemer bi deme rife.
615. Dar na vor greve Johan to Selande, unde beghebinghebe
tufchen deme koninghe, fineme vedderen, unbe ben Holften, be Wer⸗
15 dingborch underhadden, bat be foning en gheven ſcholde to befchebenen
tiven ere ſulver, bar bat hus en vore ftunt. bes fulveres betaleve de
toning bar na to ber erften tiid fo vele, als bar befcheben was. to ber
anberen rechten tid betaleve he nicht; umme bat vorlos he be erften
ſummen na eren voreworben, unbe mofte unberen des gheldes unbe bes
20 huſes mit deme lande dar to gheleghen“.
+ 2y ber tiid belegheden de Denen bat hus to Coldinghe mit
groter macht. bat wolbe greve Hinric untfetten mit ven Holften. bo be
21.1188. Denen vornemen, bat he quam, fe welen alle van vennen. be | greve
toch do vort in Nortjuten, unde vorherebe dat land unbe dref dar uth
Benen rof fo grot, bat manigheme bes wunderbe; be rof quam almeftich
in dat land to Pheune.
4. alfo vort" tott. aud : talfoort‘.
de Bocholte. Edificavit chorum. nah
dem Lib. memor. (baf. Anm. 3) flar
er Mrz. 1. Sepultus ante summum al-
tare sub solenni tumba et epytaphio
elevato fuso de auricalco. Die Inſchrift
ber Grabplatte |. Hanf. Geſchsbl. Jahrg.
1883, ©. 14, 15: qui fecit construl
hunc chorum.
1. Apr. 22. ©. den Vertrag Etzbi ·
ef Aaurdarbe von Bremen mit ben
Biſchöfen Vollrath von Rageburg, Hein«
tig von Schwerin, Johann von Lübed
unbdem Domlapitelzu Hamburg, 1341
Apr. 22 zu Stade (Mell. U.8. 8, zu
Nr. 5681; 9, Nr. 6126).
2. Mechthild heirathete Nikolaus III
(j. ©. 481 Anm. 2), Clifabeth Bern-
Hark von Berle. Melt. U.8. 9, Ar.
3. 1346 Aug. 29 verfauft König
Waldemar das Herzogthum Eſiland für
19000 Mark Silbers an ben Orden;
‚ber Mehrmerth bes dandes hat ais Dar-
bringung Junfer Ottos bei feiner Auf ⸗
nahme Im — Oben u Er sur
yaum in Hanf. Gefchebl. Jahrg. ,
S. 94, 9. 1. serie s
4. Langebet 6, ©. 524, 1341: Rex
Waldemarus redimere cupiens castrum
Wordingborgh, de singulis ecelesiis sin- "
490 III. Detmar -Chrouik von 1101—1395.
616. Dar na tohant beleghebe de koning uppe Selande bat hus
to Kalingborch, beibe to lande unbe to watere; bat wolbe greve Hinric
redden. bo hadden be ftebe bi ber zee ere cocghen fand, be zee to beure-
dene vor de ſchiprovere, der em bel was up beme hus to Kalinchordh 1.
de bifcop Peter van Lunden, de mit finen vronden, er he bifcop wart, 5
ben alven koning halp vorbriven, unbe fencelere wart des junghen
koninghes, de hertoghe was to Sleſwic unbe feber van beme rike let,
be ſande dem koninghe to helpe twe cocghen wit wapenden luden; bar to
hadde de koning anbere fchepe vor deme hus. bo be greve bar quam mit
finen mannen, he wan be fehepe unbe veng bar rike Denen. mit ben 10
ſchepen wan He vort enen cocahen van Qubele, de dar quam be zee to
vredende?. do brachten de Denen bat orloghe in enen bach weber bes
Toninghes willen 3; alfo bfef dat hus unghewunnen.
617. | Do Habben ſomelike Holften ſchaden van uppe de van Lu- Di. m
befe unbe Hamborch; dar vore konde en nehn lik fchen. Des vorbunden is
fic tofamene de ſulven twe ftebe weber ben Holften*. greve Hinric unbe
greve Nicolaus, fin brober, voredeghedingheden erer manne. unrech«
ticheit; greve Johan vorbant fic mit ben twen ſteden, alfo efte fine
man breken ever brofen hedden, he ſcholde Helpen bar to, bat ben fteben
ſchude Lit unbe rechts. bar to let he den van Lubeke dat hus to Seghe- 20
berghe mit al deme, bat bar to ort, vor ene ſummen gheldes to loſen⸗
be, alfo greve Ghert bat hus hadde vore fat, ere unrecht bar af weber
to ftanbe. bat brachte to en des greven voghet, umme bat eme van ber
greven unde van ben fteben im ber tiid nicht worbe weberftan to bu⸗
7. 10° feblt L., 6.
14. edar': der dar 8. 24, worden: worden’ 2, 6.
‚gulos recepit calices, quos stipendiarli
Profanarunt, nec dum castrum redem-
ptum est.
1. 1341 Jul. 15 zu Kerbylund in
castris anteKalundborgh urfunbet Wal-
bemar über ein mit Lübel, Roſtoch
Straljund und Greifswald geichloffenes
Bünbniß (Höhldaum 2, Nr. 679); Zul.
25 beurfunbet Graf Zobann IT ein
Bundniß mit ben Stäbten zur Unter-.
Rügung Balbemars (86. U.8. 2, Nr.
726).
2. S. auch bie Beſchwerdeſchriſt Ar
bede von 1342 Da. 3; Höhlaum 2,
Nr. 725, ©. 30—21.
von 1341 Sept. 1 zu
3. Bergleic
ilbebrand 5, Nr. 3594.
Kallundborg;
4. 1341 Nov. 22 verbinden fich Li-
bed und Hamburg gegen bie von Krum«
mendiet und ihre Helfer. üb. U. B. 2,
Nr. 732; Sartorius-Lappenberg 2, ©.
368.
5. 1342 ehr. 17 zu Lüsed urkun ·
bet Johann UI vom Holflein Über ein
mit duden zur Hilfe König Walbemars
und důbeas gefchloffenes Bünbnif. Höhle
Saum 2, Mr. 693; vgl. 26. U.8. 2,
Nr. 721, 729, 735, 739.
6. 1342 Mr. 3 erhält Lühed das
Schloß, Segeberg von bem bisherigen
2egt Lange Beienfet, für 2300 Mart
Silber zu Pfand. U6.U.®. 3, Nr. 592
dgl. 2, Nr. 930; 3, Nr. 145.
1341.
491
wenbe ben ftenen torn uppe beme hus to ben Steghen, bar ſeder is
ſchade ave komen.
+ Do greve Hinric fach eme unde ſinen broderen bat orloghe an⸗
waſſende, He toch to deme koninghe van Sweden, finen ome; be ent
ↄi. iis pheng ene an fin beſcherme unbe ſande breve in bat land ben | heren
unde den van Lubele unde anderen ſteden by der zee, dat eme let were,
efte greve Hinric unde ſine brodere van un bedrovet worden.
618. In ber tiid nam hertoghe Albert van Saſſen fin andere wif,
bern Johannes bochter van Wenden!. na finer Hochtit toch be to deme
10feifere; bh beme warf he fine ſake wol na willen, unbe quam brabe
weber in bat land to Wenben. bar quemen eme lede mere, bat greve
Hinrie van Swerin unbe Dtto fin verber hebben wefen vor ener veftene
to Ghudowe in deme hertochbome, dar van ben greven was grot ſchade
ſchen; de Hebben je wunnen unde vorbrand, unbe hebben bar feghe-
35 pochten weber finen vebberen, ben juncheren hertoghen Erife van Saf-
fen; deme hadden fe avevanghen finer beften manne, riddere unde
knechte viftih , unbe was fulven bar kume untkomen.
619. Do He quam weber in fin land unbe fach, bat be land aller
weghene weren beworen une erghere werben wolben, He vor in deme
»wintere to Denemarken. bar quam oc greve Johan van Holften; ve
twe beghebingheben mit ven foninghen van Denemarken unde to Swes
21.1188. pen | unde mit greven Hinrike unde mit ben Holften, bat al ere orloghe
ſcholden ftan in veligheit bet to pinzften. bar mebe begrepen fe be ftebe,
dat fe mebe ftan mochten in ber velicheit; be bach levede ven fteben.
3 under deme baghe bachten be van Lubeke unbe de van Hamborch, wo je
eve ſale weber de Holften mochten vortbringhen 2.
inet. 17.
15. ;finen’ fore. aus
ven’. 2. ‘be — fieden’ fort, auf: di
1. Albrecht IV war in erſter Ehe
vermãhit mit Beata, Toter Gunzel VI
von Schwerin; fte Zommt vor 1334 Mai
30 und 1336 Aug. 14, als verflorben
1340 Sept. 3 (Mel. U.B.8, Nr. 5526,
5687; 9, Nr. 6067). Der Name feiner
zweiten Gemahlin, vermuthlich einer
Tochter des Fikrften Iohann von Werle-
Güftrom (Melt. U.B. 9, Nr. 6096), if
unbelannt. Bergl. d. Kobbe 2, ©. 55
Anm. 11.
2. 1341 Sept. 1 zu Kallunbborg
tompromittiren Heiurih II, Nikolaus
und Gerharb von Holftein, Ingeburg
von Samjd, Schweben unb Halland,
Heine Brolborf und Hund Brofborf in
3 Swiftich" 8,
dad} lebeden de fe.
2. den’ : "deme' forr. and:
ihrem Streit mit König Waldemar und
beffen Helfern Herzog Waldemar von
Schleswig und Johann II von Hol-
flein, ſowie auch mit den Stäbten Lu.
bed, Wismar, Roſtock, Greifswald,
Straffund und deren Helfern, auf je 4
Schiedsrichter beiderfeits, welche bie Frie ·
Benebebingungen wiihen ben Grafen
unb ben Stäbten Sept. 15 zu Roestilde
vereinbaren ober bie Entfeebung Sept.
22 zu Selfingör von Erzbifhof Beter von
Lund entgegen nehmen unb bie Frie ·
bensbebingungen zwiſchen ben Orafen
und König Walbemar Sept. 22 verein-
baren ober bie Entſcheidung Ott. 13 von
Magnus von Schweden und Herzog
492 III. Detmar-Chronit von 1101—1395.
620. In deme jare Criſti 1342 bo nam marcgreve Tobewic van
Brandenborch, des keiſeres fone, mit willen fines vaderes des herto⸗
ghen bochter van Kerrenthen; be hadde koning Johannes fone van
Behemen, van beme fe ſcheden wart, umme bat he bes nachtes nicht
mochte hoven mit er uppe deme bebbe!. mit ver vrowen wart bemes
marcgreven Kerrenthen unbe be land vort bet to Lumbardien. de foning
van Behemen nam de honheit fines fones fic vil na, unbe vervolghede
feber ben keifer mer, den he ge vore hadde ban.
621. By ber tiid bo wolde be ebele here Albert van Mekelenborch
then to beme feifere unbe wart in Doringhen vanghen van beme greven 10
van Zwarceborch, de ene helt wol en half jar vor ghut, bat fin vader
eme fchulbich blef2.
622. | Dar na 9 tal. Maji® ftarf to Avinion be gude pavesstı.
Benebictus XII; do wart na eme foren paves Clemens VI, unbe
wart to pinfeften 4 wyet. he hadde wefen ertcebifcop to Rome in Nor« ıs
mandia; feber wart he carbinal, bar na paves®.
623. Im ber fulven hochtid bo ghing be dach ut, bem be heren
maleben to Denemarten®. Binnen deme daghe clagheben be van Lubeke
deme teifere unbe deme marcgreven bat unrecht, bat be Holjten en deden.
do fanden fe en helpe, wol twe hundert man mit heimen, up er eghene»
wyn unbe vorlees; bat weren Beyere unde Swaven; be habben enen
9. der’ fort, aus dere‘,
Albrecht von Sachſen entgegen nehmen
follen. Hildebrand, Dipl. Suec. 5, Nr.
3594; Höhlbaum 2, Nr. 684. Gleich ⸗
eitig, 1341 Sept. 1, urkundet Herzog
breit zu Mölln; Lüneb. U. B.
Nr. 403. Ueber bie Vermittlung durch
Albrecht und Johann III, welde einen
Stillſtand bis 1342 Mai 19 bewirkte,
find wir weiter nicht unterrichtet.
1. Königfaaler Gefhegu. ©. 570:
Eodem anno facta est discordia inter
ducem Karinthiae juniorem, flium re-
gis Boemise, et ducissam suam con-
thoralem propter sterilitatem, quae as-
seruit ipsum potentiam non habere ude⸗
ros generandi —. Porro Ludowicus
Bavarus — contra Deum et justitiam
callide procuravit, quod duclssa fllium
sum in virum reoepit marchionem
Brandeburgensem, et in carnisprivio
($jebr. 12?) nuptise sunt celebratae.
Bol. Werunsty 1, ©. 265,295 Anım.3.
2. ©. die Kompromiffe Kaifer Lud -
wigs von Apr. 3, bes Markgrafen Lud⸗
wig von Brandenburg von Apr. 25 unb
bes Grafen Günther von Schwatzbu
von Mai 9 auf ben Enpbilgef Heinri
von Mainz und befien Chiebeiprud
von Mai 25 (Melt. U. 8. 9, Nr. 6212),
fowie auch bie beiden Schreiben Kaifer
Ludwigs und feines Sohnes an Lübed
von Aug. 1 (Rüb. U.®. 2, Nr. 740,
1078). Dgl. Lifch in ben Melt. Zahrb.
15, ©. 43—50.
3. Apr. 23.
4. Mai 19.
5. Benebift XII fiarb 1342 Apr. 25.
Sein Nachfolger war Klemens VI, er
wählt Mat 7, gefrönt Dat 19. Baluze
2, Sp. 299: Petrus Rogerii —, abbas
Fiscanus in Normandia , deinde archi-
episcopus Rothomagensis, deinde in
cardinalatum et ultimate in papam vo-
estus. Werunsky 1, S. 298 Anm. 2,
299 Aum. 1.
6. ©. ©. 491 Anm. 2,
1342. 493
vromen ribbere to hovetmanne, Vreberife van Locken, des koninghes
marſchalk van Denemarken. bo de Holften horden, dat de marſchalk to
Lubeke kerede van Noftofe, bar he wolde hebben overvaren na beme
koninghe, do toghen fe erft vor Lubeke. dar branden fe unbe roveben.
sbar na bo toghen de van Lubele unbe van Hamborch mit deme marfchalte
unbe mit anbeven even helperen in bat land bet to Itzeho unbe in ven
Denſchen wold unde weber innet land al umme mit rove unbe mit
brande, unde vordingheden vele ghudes. bo fe bat dicke hadden dan, bo
31. 1198. vor | de marfchalt mit fineme volfe in Denemarfen!, var he beme
10 koninghe mochte mer helpen weber be Holften.
624. To ber tiid nam be foning van Sweben ben van Lubeke ere
güt, wor he dat hebben mochte in finen fanden, unbe veng ere borghare.
do fe vornemen, bat he fe jo ſwarlilen menebe, bo beben fe weber ver
ghelit. alſo ghing do de tiid to, bat men ſcholde ben Hering folten to
15 Schonen;; bar ne mochten bo be van Lubeke unbe de van Hamborch nicht
Tomen. fe quemen over to Selande; bar quemen andere coplude vele.
de koning van Denemarken hadde bo weber bat hus to Copmannehavene,
unbe babbe ben copman gherne dar to deme harincvanghe. He hadde do
belecht var ben ftenen torn vor ber havene; bar weren uppe be Holften;
ze wolbe untjetten de koning van Sweben, unbe fanbe vele fines vol⸗
kes dar. be worden beftret van beme marfcalte Vreberife van Loden,
deme be coplube vromelilen holpen, unde flogen vele ber Holften unbe
Sweden, unbe venghen rile vanghene, en bel Holften, be de marſchalk
fande to Lubeke, in fwaren benden eme to holvene,, bet bat fe deghedin⸗
2 gheben ?.
DI. 1190. 625. |Na ber tiid, dat be marfchalt van Lubeke toch, do quam bar
amber vrome volk ute beme lande to Saffen unde uthe Wentlande. oc
wart de van Mekelenborch ber ftat vormundere to twen jaren?, unbe
*. dar" fehlt
9 zheiperen?: Yelpe
dar fehlt. Se don a
B. det: "de am Rand. 26. Ma’:
1. Langebet 6, ©. 524, 1342: In
die Johannis et Pauli (Jun. 26) beilum
fuit Haffnis, ubi Fredericus do Loken,
mareschalcus regis Waldemari, cam
Danis contra Marquardum de Stove
junforem, capitaneum in castro Wor-
dingborgh, coteros Holsaticos, Aleman-
nos et Öplandenses, quos in anxillum
conduzerat, dimicavit; et Alemannt
cum suis ceciderunt, et Marquardus
fugit, succumbente Halwordo Pilt de
Suecia, Magno et Agaeo quogue Gi-
gante. Friedrich von Lochen iſt Zeuge
in einer Urkunde König Walbemars,
1342 Aug. 10 zu Kallunbborg (Höhl-
baum 2, Rr. 700).
2. 1342 Aug. 1 melbet Kaifer Lubwig
der Stabt, ba Albrecht von Mellen-
burg in eunbichaft von ihm geſchieden
ki und ihm felöft, feinem Sohn, König
Waldemar und auch Lübed behülfli—
fein wolle (Lüb. U. ©. 2, Nr. 740; vgl.
Nr. 1078; Melt, U. 8. 9, Nr. 6235,
6236); Aug. 11 übernehmen bie Für-
494
Il. Detmar-Epronit von 1101—1395.
ſcholde er Helpen bat orloghe over mit viftich mannen up orfen. bar to
hadde de ftat to Lubele boben to deme marcgreven umme helpe. er be
alle dar quemen, bo habbe greve Hinric finen vebderen greven Johanne
ummetoghen, bat he ber van Lubele unbe van Hamborch aneghing to
helpende, alfo he en habe lovet!.
626. By ber tiid was greve Hinric enes nachtes in bat wigbelde
tomen to Segheberghe wol mit twen Hundert mannen?; dar nemen fe
den van Lubeke vele ghuber perbe unbe andere Have, unbe venghen twe
tife borghare; bar mebe quemen fe van bennen mit ereme vromen. des
worden vordacht lude, be ovele hadden toſeen.
Dar na kortliken do toghen de greven mit aller macht eres lan⸗
bes vor be ſtat to Lubeke; dar leghen fe wol achte daghe; fe branden
in ben borpen unbe nemen, wat bar bleven was, unde vorderveden 21. 11.
ummelang vele mer eres ſulves land, ven fe mochten | ber ftat ſchaden.
627. Se leten oc werven bi deme abbate van Reynevelde umme !>
ene evenunghe; bar ne wolden de ratmanne nehne rede van Holven, ve
wile bat fe dar fammelt weren. alfo toghen fe van bennen malt up«
pet fin.
+ Nicht langhe dar na des negheften daghes Bartholomei? do
quam in be ftat volles fo vele, Beyere und Swaven, Marcmanne *, ©
bat erer en grot bel weber to Tante toghen.
628. De bar bleven, be weren vil lat to reyſende van bes keiſers
unde des marcgreven weghene up eres ſulves enenture; unbe oc weren
bar mebe, be ven Holften ghunftich weren, dat jeder wart openbare.
alfo leghen fe wol twe manebe, unbe beben kume twe vromelike reife 25
up be vianbe. be greven fanben binnen der tiib ere boben vor be ftat
dicke, umme evenunghe to malende. bar mebe beghebingheben bes marc-
greven Hovetlube: greve Gunter van Zwarceborch, ven heten be greven
omb van ereme olben fibbe; bar to des marcgreven hovemefter, en
Beyer, unbe her Henning van Boͤch. dit weren welbighe heren, be od
29. tolden' : tolder' 8., 6.
fen Albrecht und Johann von Meflen-
burg auf 3 Sabre bie Sgureogie über
Lubed (Lib. U. B. 2, Nr. 741; vgl.
baf. 3, Ar. 99 von 1342 Sept. 30).
1. ©. oben ©. 490 Anm. 5 und
Höplbaum 2, Nr. 706, 707.
2. ©. die Aufgebote Heinrichs von
1342 Aug. 17 nad Wenemersmolen
apud castrum Seghebergh (Fb. U. ®.
2, Nr. 742—46; 3, Nr. 97; ngl. Nr.
9).
3. Aug. 25.
4. Aug. 1 meldet Kaifer Ludwig ber
Stadt, *baz wir Heinrichen von Riſchach,
unfers ſuns bofmeifter, mit gemappen:
den luten zu jw gefchidet haben, und
daz wir jm zehant mer woldes jenben
wellen’ Lilb. U. B. 2, Nr. 740). Bol.
das Schreiben Ludwige von Branben-
Burg von bemfelben Datum (baf. 2, Nr.
078).
1343.
495
ber greven vordel rameden; fe leghen mit al deme volle up bes ſtades
31.1200. grote coft, unbe | umme bat be greven jo boben, ere fate to Iatenbe
uppe be heren, de be keiſer unbe be marcgreve bar hadden fant, des
broteben fe be ftat unde ven raath fo langhe, tat fe an beivent halven
sbe fale gheven an ere hant!. vo fprefen fe, bat en fone unbe en ſtede
vrede ſcholde alfo vort anftan unde bliven vaft; wo ober en deme an⸗
deren vor fine claghe ſcholden beteren, dar ſcholden fe to denken bet to
twelften2; fo ſcholden fe fomen weder tofamende unbe kundighen ere
fecghent. alſo ging de vrede to, bar up loveden be greven mit eren man«
sonen an ene half, unde be rathmanne van Lubeke unde van Hamborch
in ander halven.
+ In beme jare Erifti 1343 do was homefter in Prugen brober
Luder; de tod im deſme jare mit finen ghobesribberen unde mit finen
mannen in Lettowen, unbe buweben bar binnen achte welen en vaſt
1s hus; dat Het he Iurgenburch®.
629. In deme fulven jare to twelften was de bach to deme Stra«
leſſunde feghet, bat de greve van Zwarceborch mit ben anderen boben
bes feiferes unbe bes marcgreven ſcholden bon ere fecghent tufchen ven
5 1209. Holften unbe ben fteven Lubeke unde Hamborch. over dar ne wart | nicht
zvan; mer fe beichebeven enen anderen dach to Roſtock. do be ftebe ere
boben bar fanden, do ne wart bar aber nicht af.
feber ftarf des mare⸗
greven weldighe Hovemefter van Ryſchach; mit em blef al dat fecghent
na. be greven unbe be ftebe bleven vort bi beme vrede, de belovet was;
over der heren baljturighe man Helden quaden vrede; roven, ftelen,
2bobenftulpen ghemene wart; fteve unde land vorarmeben fere; ſtures
braf an ven kindeſchen Ianvesheren *.
20. "dad übergefchrieben.
1. ©. die Kompromifje von 1342
Ott. 13,9. A 1, Nr. 118— 25 und
Mb. U. 8.2, 5. 1089, Höhlkaum 2,
Nr. 10-17.
2. Jan. 6. 1342 Dez. 6 zu Roftod
follten bie Slagelchriften eingereicht,
1343 Jan. 6 bajelbft die Schiedsſprüche
abgegeben werben. Die Klagefhriften
find verzeichnet H. R. 2, Nr. 126 — 32,
gebrudt Höhlbaum 2, Nr. 722—28.
3. Anno 1343 frater Ludolphus Ko-
ning magister generalis intravit ter-
ram Lituanorum, ediflcando ibi castrum
Jurgenburg, quod in octo septimanis
complevit. Lubolf König folgte bem
1341 Oft. 6 geflorbenen Dietrich von
Aldenburg, wurde 1342 Jan. 6 zum
Hochmeifter erwählt, dankte ab 1345
Sept. 14 unb flarb 1348; Script. ror.
Pruss. 3, ©. 73 Anm. 3, 394 Anm. 2.
4. Ueber Sie Berpanbinngen fehlt
weitere Kunde; 67. 1343
Ott. 6 derpfli ie 5 ve Vogt von
Zritten, fein Schloß ber Stabt Lübed
unb beren ‚Helfern offen zu halten unb
ihnen beizuftehen, fo fange ber Krieg
währe zwiſchen ihr und ben Srafen Io-
hann und Heinrich (Rüb. U. 8. 2, Nr.
776). Die Urkunden ber ‚Holfeiner über
den mit Lübel und Hamburg gefchlofie-
496 IH. DetmarEhronit von 1101—1395.
630. In ber tiid berovebe be junghe hertoghe Erik van Saſſen in
fineme lande binnen leide de vorwaghene, unbe veng bar by vele coplube
van Saffen, van Weftfalen unbe van anveren landen; bar af wan fin
evele name en vil quat ruchte. fineme vedderen fone, hertoghen Alberte!,
was et let; he claghebet ven Holften unbe ven fteben Lubele unde Ham-s
borch. be hulpen eme, bat he toch in fines vedderen land in deme har⸗
ben wintere, unbe wan en bel ber tobere veften, unbe bebe en groten
ſchaden?. bar na tohant, do de vafte antrab, bo ftarf be fulve ghude
hertoghe Albert to Lubeke, unbe wart begraven to | Mofne®. Bı.10
631. Dar na in funte Georgius baghe* bo worpen fic van beme 10
criſtendome de Eftone in tes koninghes lande bi Mevele, umme ben
ſwaren dwang, ben fe habten, unbe floghen bot riddere unbe knechte,
vrowen unbe finvere, alles dat Dubefch was. in brofen fe leghen, dar
uth fe deden fehaben grot; of wart en fehabe noch grotere weder gheban.
bo et quam in ben winter, bo haben fe in deme lande to Dfele eneıs
vaſte ftebe in ber wiltniffe; bar dachten fe befitten ; over be godesrid⸗
dere mit ben Dudeſchen ut ben landen quemen to en over bat 48, unde
mwunnen en af ere veftene, unbe floghen bar bot alfet bat bar was. ber
anberen ſchuldighen worben feber vele bobet in manighen ſteden 5.
632. Do ftarf to Lubeke in pinfeftavende® biſcop Helenbert van
13. Dudeſch: Dudech.
nen Frieden von 1343 Dez. 13 find
verzeichnet 9. R. 1, Nr. 133, 134;
Höhlbaum 3, Nr. 20, 21; vgl. Lüb.
U. 8. 2, Nr. 832; Mantels, Beiträge
©. 153. Den Srieben ber Stäbte mit
König Magnus, 1343 Juf. 17 zu Hel-
fingborg, 1.9. R. 1, Nr. 137, 138;
Bohısanm 3, Nr. 6.
1. Abredht IV war der Better Erich
11; Albrechts Water Johann II und
Erich Bater Eric) I waren Söhne Jo-
bann I. Dt. Rufus; Grautoff 2, ©.
XIX Anm." ; v. Robbe 2, ©. 56 Anm. 14.
2. 1343 24,6 ſchließen die von
Krumeffe, von Rigerow, von Duven-
fee, von Barkentin unb von Grönau
mit den Fürften Albrecht und Johaun
von Mehtenburg ein Shugbündniß ger
gen Ieben, ‘ane yeghen berteghen Alber-
tes findere van Sajlen' (Mel. U. B. 9,
Nr. 6359). Dez. 15 vergleicht ſich Lülbed
mit Davib und Otto Waderbart wegen
des von feinem Vogt zerſtörten Berg-
friebs zu Sterley (LÜb. U. 8.2, Nr.
786; vgl. Nr. 783, 793, 798 und (2)
819).
3. Albrecht IV urfunbet zulegt 1342
Sept. 7 (2b. U. 8.2, Nr. 747), er
fheint als Zeuge Oft. 13 (Melt. U. 8.
9, Nr. 6239), wird erwähnt Dez. 9 und
1343 Ian. 22 (baf. 9, Nr. 6254, 6271}
und war verfiorben 1343 De. 6 (fiche
Anm. 2). Der Sonntag Eftomihi fiel
1343 auf Fehr. 23. Ueber Albrechts
Gemaplinnen |. S. 491 Anm. 1; feine
Söhne erfter Ehe waren Johann III,
Albret V und Erid II.
4. Apr. 23.
5. Ueber den Aufſtand ber Eſten
fiehe Höhlbaum, Doenetes Tivländ.
Reimchronik ©. 19 fi., Einleitung ©.
XXVU ff.; Ichann Kenner Livl. Hi»
Rorien (Herausg. von R. Hausmann und
&. Höplbaum) ©. 86 fi. ; Höhlkaum in
den Hanf. Gefhsbt. Jahrg. 1878, ©.
6. Mai 31.
1344.
497
Stefwic; na eme wart bifcop Hinric van Lubeke koren. deme ghaf de
paves bat Bifcopdom bor bebe willen bifcop Helenbertes vor des bat he
ftarf. de bifcop Helenbert do wart begraven to Lubeke in ber minren
brobere chore i.
5 633. By der tiid bo wart beme Toninghe van Denemarfen bat
51.1204. hus to Kalingborch; bat verreden under | fic en Holfte deme anderen
af; alſo wart des koninghes macht al entelen grötere in Selande ?.
+ In deme fulven jare in funte Jacobes daghe bo makede ve meh-
fter van Prugen, brober Luder, enen guben vrede mit deme Toninghe van
io ſtralowe unde Polenen uppe deme flotte Moryn; He gaf weber beme
toninghe, wat he habe des ſines, bat to beme rike horbe, alfo dat land
Eopave, Doborin unbe bat flot, bat dar het Braburch ®.
634. Im deme jare Erifti 1344 do hadde de paves openbate en
conſiſtorium, unbe kundighede, en ftebe vrebe unde evenunghe were mar
ıstet tufchen deme ftole to Rome unbe Lodewighe, de fic keiſer het van
Rome , unbe hebbe fic in de gabe gheven ber hilghen kerken; ber wolbe
he beterunghe bon, wo de ftol van Rome wolve*. bes wart be werlt
fere vrowet unbe hopede to beme vrede. dar na ſande de paves fine bo-
ven to beme feifere mit breven; bar inne hadde he beſchreven beterunghe,
„de be keifer bon ſcholde. deme keiſere was gh leve to vrede unbe to en⸗
drachticheit; do he de breve horde, ſware wart eme to mode. dar inne
1. Wandinſchriſt des Katharinen«
Moflers zu Xübel: Anno Domini 1343
obiit dominus Helenbertus Visbeke,
episcopus ecclesie Sleswioansis. Reichen»
flein_bafelöf: Anno Domini 1343 In
die Petronille (Mat 31) oblit dominus
Helenbertus Visbeke, episcopus ecele-
sie Sieswicensis, hio sepultus, cujus
burgh.
3. Eodem anno idem magister (Lu-
dolphus Koning) fecit pacom et concor-
diam cum rege Cracovie et Polonie red-
dendo ei terram Cuyavie et Dobrinen-
Gtäbtegroniten XIX.
31.121«. ſtunt, dat he ſcholde upgheven | dat rife unbe latent to gnaven bes
sem et castrum Bramborg in die s.
Jacobi (Jul. 25) ; id factum est in castro
Morin, ubi rex ot magister simul fue-
runt. Die 1343 Jul. 8 zu Kaliſch ver»
faßten Friedensurfunben wurben aus-
jetaufcht bei einer Zufammenkunft des
Sogmeifers und König Kaflmirs vom
Bolen Zul. 23 zu Wierbiganow zwiſchen
Inowraclaw und Murfinno. Caro 2, ©.
251 —258; Script. rer. Pruss. 2, ©.
500 Anm. 324,
4. 1343 Sept. 18 zu Sanbeput ber
voltmächtige Lubwig bei Klemens VI
Humbert Delphin von Bienne, Mar-
guarb von Randegg Propft zu Bam⸗
erg, Eberhard von Tumnau Propft
zu Augsburg und Mag. Ulrich von
Augsburg, bie in feinen Namen um
Abfolution bitten follen, 1344 Jan. 16
Sitzung bes päpftlihen Konſiſtoriums,
Abbitte ber Bevollmächtigten und Un-
terwerfung unter ben päpftlichen Stuhl.
Böhmer ©. 147, 232; v. Wech ©. 84
89; Werunsty 1, ©. 339, 346.
32
Don 1101-1998.
498 I. Inten; unbe bleve he by beme
pavefes, efte fe ene vort ey gpeen ewighe beſeghelde Hant-
rite, fo fapolbe de beme Mole nr ramere loning worde foren, ſo
veftunge, fprefeme, DM umpe nicht unberminnen bes rites,
ne ſcholde be fic nicht Ka keigref He eme to anbere grote fale, bes
er em be paves ftebegbebt- 9 4, umme bat et he komen bes rikes
ame weren unmogelif to beiden L
vorften tofamenbe unbe {et en be breve lefen. bo wolde eme erer nehn
aben to bem falen; mer fe fprefen, he ne mochte finer natomelinghe
rt unbe vribeit nicht vorgheven eber vorwilleforen?. aljo blef be
wibracht ſtande tuſchen deme pavefe unbe beme keiſere, alſe vore ftunt. 10
635. Im ber tiid hadde be bifcop van Meghence mit des keiferes
vebberen,, beme hertoghen van Beyeren, ſchelinghe umme ſake, bar de
feifer to beſcheden hadde ene tiid in deme hervefte to Brankenvort, be
ſale mit vechte to untſchedene. be hertoghe hadde helpere ven foning
van Behemen, hertoghen | Robolve van Saffen, ven marcgreven van izı>.
Mifne, de des feiferes dochter Habe, ben lantgreven van Heffen, unde
uthe Weftfalen unde uthe anderen landen vele vorften unbe heren. do
fe mit eren luden ſcholden fomen to deme daghe, bo wart en to wetene,
dat de feifer dar mit ben bren finen fonen, Lodewigo, Stephano unbe
Romolo, queme mit fere groter macht; des kereden fe weber, unbe deze
hertoghe van Beeren ne borfte to Vrandenvort do nicht komen vor
finen vedderen, ven feifer, wol he vornam, bat be feifer vore warnet
wa83. were be nicht fo ſtarke var fomen, fo wolten de vorften enen
nyen koning hebben foren weber ben keiſer, unbe wolten ene mit helpe
ber bifcope van Colne unbe van Trere hebben bracht to Alen uppe den 2s
ftol. dat hadde de blinde Toning Johan van Behemen bruen, de ben
teifer dachte vorderven, alfet jeder wart openbare.
ac partes mutuo cnm armata gente con-
venire inibi niterentur; ac princeps
1. 5, Der ©. 80, 00; Werunaty
eirca 4 milia galeatorum inibi convo-
1, 6. 3541-55.
2. Reichstag zu Frankfurt und Kir
ſtentag zu Renje Bacharach?) im Sep-
tember. Böhmer ©. 151; b. Wech ©.
92—96; Werunsty 1, ©. 361—66.
3. Matth. Nuewenburg. (Stuber
©. 116— 17; Fontes4, ©. 232): Idem
namque Heinricus archiepiscopus cum
antea habuisset litem cum Ruoperto
casset; Robertus dux, videns se non
posse inibi dominari, cum paucis ve-
Diens et se deprehendi suspicans re-
pente recessit. Propter quod princeps
Moguntino adjudicavit petita, ducem in
multis condempnando expensis. 1344
Olt. 10 au Krankfurt beurkundet Lud ·
: Heinrich von Mainz
ıpredt einen Tag,
at, angejegt habe;
rt verlängert er ben
Nov. 16 beurfundet
der Bürften, Herren
Heinrich von Mainz
21.128,
1345.
499
636. In deme jare Erifti 1345 vor ber vaften! bo weren be
toning van Ungheren, be blinde Toning van Behemen unbe be greve
21.121. van Hollanbe alle mit vil groter | machte toghen in bat lant to Letto⸗
wen?; bar beben fe ven Heibenen ſchaden grot, unbe noch grotere had⸗
sben dan, weret rechte ghan®. be koninghe hadden bar befat eme vafte
borch, dar ber heidene weren vele uppe vloghent, bo be borch vil na
wunnen was, bo quemen en boben unbe breve van deme homefter unbe
van ben Dubefchen brovern van Prutzen; be beven umme helpe, wente
be Lettowen weren in ereme lande fo ftarke: were bat fe en brabe nicht
sen quemen to helpe, jo were bar be criftenbom unbe ere land vorloren.
de koninghe unbe heren ben breven wol loveden; fe vorleten ve heidene
in ereme lande, unbe wanben in ber brobere lande groteren vromen
werven5. do fe na ben heibenen jagheben bar innet land, fe vunden,
bat de rede alle was en quant; bar weren nehne heidene fomen. bes
15toghen fe weber to lande ane vromen 6.
637. Dar mebe in der reife was greve Hinric van Holften; be
vor bo mit ben konighen in ere land; bar blef de wol en jar, er he
weber quam to Holftenlande ?.
638. Do be brobere van deme Dubefchen | hus horden, bat be fo
ninghe unbe be heren fo ſwarliken broghen, tat ere ſware reyſe uppe be
heidene fo onele was vorftoret, bo fegheben fe ere unſchult unde worpen
fe up eren homeſter; ven entfatten fe bo, unbe fatten enen anderen in
fine ftebes.
639. Des fulven jares in ber vaften do coften hertoghe Erik van
16. "mad fehlt 8., 6.
auf dem angefegten Rechtstage gehörig
Singefunben babe. Böhmer ©. 151,
„152.
1. Bor Febr. 9.
2. gl. A.T., 1345: Eodem anno
Joannes rex Boemie cum Alio suo mar-
chione Moravie et rex Ungarle, comes
Holandie et dux Burgundie cum aliis
multis nobilibus et prineipibus faerunt
in Prassia nihil profleiendo. Bgl. We
runsty 1, ©. 374—76.
3. Reim.
4. Wielun ober Piften. Böhmer S.
211, 348; Strehfein Script. rer. Pruss.
3, &. 74 Ann. 2.
5. Lubolf König nimmt an bem
Feldzuge Theil; ale bie Litthauer in
das öftliche Samland einfallen, kehrt er
um, finbet aber bie Litthauer, bie in ⸗
zwiſchen in Livland eingebrochen find,
nicht mehr vor. Caro 2, ©. 265, 266;
Böhmer, Regg. Imp. VII, ©. 19.
Vita Karoli (Böhmer, Fontes 1,) ©.
265: Post non multos vero dies om-
nes isti prineipes et magni viri de
Vratislavia versus Prussiam processe-
runt. Et ibidem cum per longum tem-
pus glaciem expectantes jaculssent,
hyems adeo fuit mollis et lenis, quod
per glaciem transitum, sicut allis an-
nis, minime babuerunt. Et sic multi
magni viri sule votis frustrati, perdide-
runt labores simfliter et expensas. Hot
neles Reiıngronit ©. 31—34.
6. Reimprofa.
7. Heintich ber Eiferne urkundet
1345 Zul. 4 zu Hanerau. Lappenberg,
Presb. Brem. ©. 155; Junghans ©. 10
Anm. 31%,
8. Ludolf König dankt ab 1345
Sept. 14; Script. rer. Pruss. 3, ©.394
Anm. 2. Ihm folgt Heinrich Dufemer,
32*
498 II. Detmar-Ehronif von 1101—1396.
pavefes, efte he ene wort wolbe bar bi laten; unbe bleve he by deme
rite, fo ſcholde he deme ftole to Rome gheven ewighe beſeghelde hant ⸗
veftunghe , fprefenbe, fo wanne welit Romere koning worbe foren, fo
ne ſcholde he fic nicht Inten kronen unde nicht unberwinnen bes rikes,
er en be paves ftebeghebe. oc beichref He eme to anbere grote ſake, bes
eme weren unmogelit to holvene!. umme bat let he komen bes rikes
vorſten toſamende unbe let en ve breve leſen. bo wolde eme erer nehn
raden to ben falten; mer fe fprefen, he ne mochte finer nafomelinghe
vecht unbe vriheit nicht vorgheven eder vorwillekoren?. alfo blef de
twibracht ftanbe tufchen deme paveſe unbe deme keiſere, alfe vore ftunt. 10
635. Im ber tiid hadde de bifcop van Meghence mit des keiſeres
vedderen, beme hertoghen van Beyeren, fchelinghe umme fate, bar be
keiſer to beſcheden hadde ene tiib in beme hervefte to Vrankenvort, be
ſake mit rechte to untfchebene. de hertoghe hadde helpere ven koning
van Behemen, hertoghen | Robolve van Saffen, den marcgreven van zum
Mifne, de des keiſeres bochter hadde, ven lantgreven van Heflen, unbe
uthe Weftfalen unbe uthe anderen landen vele vorften unbe heren. bo
je mit eren luden ſcholden komen to deme daghe, bo wart en to wetene,
bat de feifer var mit ben bren finen fonen, Lodewigo, Stephano unbe
Romolo, queme mit fere groter macht; des kereden fe weber, unbe de 20
bertoghe van Beyeren ne borfte to Vrandenvort do nicht komen vor
finen vebberen, ben feifer, wol he vornam, bat be feifer vore warnet
wa83. were he nicht fo ftarfe bar komen, fo wolden be vorſten enen
nyen toning hebben foren weber ven keiſer, unbe wolden ene mit helpe
ber bifcope van Colne unbe van Trere hebben bracht to Alen uppe ven 2s
ftol. dat hadde de blinde koning Johan van Behemen bruen, be ven
teifer dachte norberven , alfet ſeder wart openbare.
1. v. Weech ©. 89, 90; Werunsky
1, ©. 354—55.
2. Reichstag zu Frankfurt und Für ·
ſtentag zu Rene Sagaraatı) im Pr
tember. Böhmer ©. 151; v.
92—96; Berunsty 1, ©. era]
3. Matth. Nuewenburg. (Stuber
&.116— 17; Fontes4, ©. 232): Idem
namque Heinricus archiepiscopus cum
antea habuisset litem cum Ruoperto
duce Bawarie, flio fratris principis,
propter castram et opldum Winhem,
et eisdem diebus litem haberet cum
marchione Missenensi Alliastro princi-
pis; ac lis ducis et archiepiscopi In
Prineipem conpromissa fulsset, qui in
Frankenfort partibus terminum statuit;
ac partes mutuo cam armata gente con-
venire inibi niterentur; ac princeps
circa 4 milia galeatorum inibi convo-
casset; Robertus dux, videns se non
posse inibi dominari, cum paucis ve-
niens et so deprehendi suspicans re-
pente recassit, Propter quod princaps
Moguntino adjudicavit petita, ducem in
multis condempnando expensis. 1344
Oft. 10 zu Srankfurt beurkunbet Fub-
wi, daß er milden Heinrich von Mainz
yietngrof Ken einen Tag,
Nov. % zu Frankfurt, angefegt habe;
Nov. 14 zu Frankfurt verlängert er ben
Tag bie Nov. 16; Nov. 16 beurfunbet
er den Rehtsipruc ber Kürten, Herren
und Ritter, daß ſich Heinrich von Mainz
31.128,
1345.
499
636. In deme jare Criſti 1345 dor ber vaften! bo weren be
toning van Ungheren, be blinbe koning van Behemen unbe be greve
1. 121°. van Hollande alfe mit vil groter | machte toghen in dat lant to Letto⸗
wen?; bar beben fe ben heibenen ſchaden grot, unbe noch grotere had⸗
sben ban, weret vechte ghan®.
be koninghe hadden bar befat ene vaſte
borch, dar ber heidene weren vele uppe vloghen*; bo he borch vil na
wunnen was, bo quemen en boden unbe breve van deme Homefter unbe
van ben Dubefchen brobern van Prutzen; be beden umme helpe, wente
be Lettowen weren in ereme lande fo ſtarke: were bat fe en brabe nicht
sen quemen to helpe, fo were bar be criftendom unbe ere land vorloren.
de koninghe unbe heren ben breven wol loveden; fe vorleten be heidene
in ereme lande,
unbe wanben in ber brobere lande groteren vromen
wervend. bo fe na ven heibenen jagheben bar innet land, fe vunden,
bat de rede alle was en quant; bar weren nehne heibene fomen. bes
15 toghen fe weber to lande ane vromen ®.
637. Dar mebe in ber reife was greve Hinric van Holften; be
vor bo mit ben fonighen in ere land; bar blef he wol en jar, er be
weder quam to Holftenlande?.
638. Do de brobere van beme Dubefchen hus horden, bat be ko⸗
»ninghe unbe be heren fo ſwarliken droghen, tat ere fware reyſe uppe be
heidene fo ovele was vorftoret, do fegheben fe ere unfchult unde worpen
fe up eren homeſter; ben entfatten fe do, umbe fatten enen anberen in
fine ftebe®.
639. Des fulven jares in ber vaften do coften hertoghe Erik van
16. ad fehlt L., 6.
anf bem angefegten Redhtstage gehört;
———— ie Böhmer & A
1. ar Gebr. 9.
2. Bgl. A.T., 1345: Eodem anno
Joannes rex Boemie cum fillio suo mar-
chione Moravie et rex Ungarle, comes
Holandie et dux Burgundie cum aliis
multis nobilibus et principibus fuerunt
in Prussia nihil profleiendo. Bgl. We
runsty 1, ©. 374—76.
3. Reim.
4. Wielun ober Piſten. Böhmer S.
211,348; Strehffe in Script. rer. Pruss.
3, &. 14 Anin. 2.
5. Lubolf König nimmt an bem
Seluug ge Theil; als bie Fitthauer in
bas öfliche Samland einfallen, Tehrt er
um, finbet aber bie Litthauer, bie in«
gwifgen in Libland eingebrochen find,
nicht mehr wor. Caro 2, ©. 265, 266;
Böhmer, Regg. Imp. VII, ©, 19.
Vita Karoli (Böhmer, Fontes 1,) ©.
265: Post non multos vero dies om-
nes isti principes et magni viri de
Vratislavia versus Prussiam processe-
runt. Et ibidem cam per longum tem-
pus glaciem expectantes jacuissent,
hyems adeo fait mollis et lenis, quod
per glaciem transitum, sicat allis an-
nis, minime babnerunt, Et sic multi
magni viri sule votis frastrati, perdide-
runt labores similiter et expensas. Öoe
neles Reimchronil S. 31—34.
6. Reimprofa.
7. Heinrich ber Eiferne urkundet
1345 Zul. 4 zu Hanerau. Lappenberg,
Presb. Brem. ©.155; Junghans &. 10
Anm. 31*,
8. Ludolf König banlt ab 1345
Sept. 14; Script. rer. Pruss, 3, S. 394
Anm. 2. Ihm folgt Heinrich Dufemer,
32*
500 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
Saffen unde fin fone Erik dat hus to der Lynowe van eren mannen,
Scharpenberghe heten; fe gheven eme bar vore bi der Elve bat land to
Derzing unbe be veftene in beme lanbe!. bo be Scharpenbergher quemen
in bat land, fe beghunden roven na erer wonheit; bar umme toghen innet
lant mit groter macht hertoghe Rodolf van Saffen? unbe ve here vans
Metelenborh, unbe wunnen in beme herveſte dat land unbe breven fe
van bennen.
640. Do be greve van Hollande quam uthe ben Lettowen weber
to lanbe, bo beghunbe he ſtarke to orloghene weber ben bifcop unde be
ftat to Utrecht; dar beleghede he te ftat mit groter macht, unbe bebe !%
in deme bifcopbome groten ſchaden ®.
641. Do bat orloghe was in ene eve nunghe bracht, nicht langhe vi. 122
dar na in deme herveſte bo Dachte be junghe rike weldighe greve Wilhelm
wreten foban let, als eme unbe finen vadere unbe van langen jaren
finem vorevaren hen was van den Vrefen. he toch mit groter macht 15
in Vresland unbe wart bar ſlaghen mit velen ridderen!, er do fin ved⸗
bere, greve Johan van Beamond, mit beme groteften bele des heres
uppe bat land uthe den fchepen komen konde. umme bes heren bot vil
manich bebrovet wart, funberlifen be borghere van Lubeke, ben he
was gnedich unbe ghunftich. he arbe wol na fineme ebelen vabere, de 2
mit fines ſulves gube van finen edelen mannen cofte vry ben feevunt.
fo wor in finer herſcap jenich ghut van fehipbrofe ever van werpene in
ber fee to lande brift, bat fcal bliven wol behot jar unbe bach, bet bat
dar komen na be rechten erven, eber beb van rechte hebben fcholens.
umme be wolbat bes greven fele ewelifen in vrouden mote fin mit Ghode 2
in hemelrike, amen.
642. Des jares wan be koning van Denemarken Korſe uppe Se-
lande | van ben Holften®; bar van worben fe zere krenket.
3. "E&jarpenbergher' fe "Sßarpenberghe‘.
16. 00: ve R., G.
Bi.12>
13. det.
“quemen" am Rand,
ermählt Dg. 13; er wirb als Hochmel⸗
fter zufegt genannt 1351 Aug. 24 und
—— nachdem er vorher abgedaukt, zu
rathean. Daf. 3, ©. 394 Anm. 4.
1. Ueber Darzing {. ©. 371 Anm. 6.
2. Rubolf Ivon Sachfen- Wittenberg.
3. Levold v. Rorthof ©. 194: Eo-
dem anno (1345) idem comes Hanoniae
Ultrajectum obsedit, sed post multas
expensas ibi per ipsum factas vacans
inde recessit.
4. Daf. &. 194: Eodem annoprae-
dietus comes Hanoniae in festo ss.
Cosmae et Damiant (Sept. 27), incaute
et inconsulte Frisones invadendo, se
et euos pracoipitavit in mortem.
5. Wülpelm IV wmieberholt 1338
Apr. 19 zu Balenciennes (Üb. U. 8.
2, Nr. 671; Höhlbaum 2, Rr. 610)
ben Freißrief, in weldem Wilhelm III
1316 Apr. 16 (806. U. 8.2, Rr. 338;
Höplsaum 2, Nr. 276) den Freibrief
Johann I (6. U. B.1, Wr. 675;
Döhlbaum 1, Nr. 1276) wiederholt: In
primis: si mercatores dicte eivitatis —
naufragium paciantur u. |. w.
6. Sangebet 6, ©. 525, 1346: Rex
Waldemarus vieit Korsor.
1346.
501
+ Im deme ſulven jare in ber nacht fancti Thome! do bemifebe fit
en cruce in der lucht boven Prenfave in ver Marke; dat was licht
ſchinende unbe bfawer varwe. bat cruce was under ben manen, be do
vul was, unbe was wol ſes vademe lank, unbe betefente, als men
sfpraf, tokomende unghelude, bat der Marke anftande was in deme
vundenen marcgreven, be bar na beghunde to regnerenbe.
+ Im deme jare Erifti 1346 do wart ghewunnen bat hus to den
Steghen in Holftenlande 2.
643. In deme ſulven jare na deme dode des greven van Holfande
10 huldeden fine land finer eldeſten fufter, ver keiferinnen, umme bat he
nehn kint noch brober ne hadde ꝰ.
644, To beme vaftghanghe* hadde be here van Mefelenborch unbe
fin vrowe, bes koninghes fufter van Sweden, groten hof unde vroube
to Lubeke. mit en mas hertoghen Rodolves fone van Saſſen; bar to
35 quemen de greve Hinric van Holften mit anderen heren unbe vele
31.1220. riddere unde | Tnechte, de bar randen unbe ftoltfiten brefen manich fper.
645. To ber fulven tyd vorlikede be van Mekelenborch greven
Hinrike unbe juncheren Gherarde van Holften mit ven rathmannen unbe
mit ben borgharen to Lubeke umme ſake, be en fcheleve; fe leten uppe
20den heren van Mekelenborch ere ſale an beibent fien; wat he bar
umme ſpreke, bat feholven fe ſtede Holvens.
646. Dar na in ber leften welene vor pafchen® do was be blinde
toning van Behemen komen to Avinion, unbe warf bi deme paveſe,
bat he in guben donredaghe? in confiftorio openbare cundighede, bat
3 Lotewich van Beyeren were nehn keiſer, men ſcholde oc ene vor nenen
teifer holden. He bot oc, dat men ben bifcop van Meghence vor nehnen
16. ‘de greve' ı "der greoen’ 8., b.
1. Da. 21.
2. 1347 Aug. 24 verbinden ſich Jo-
Hann III, Heinti IN und Gerhard V
mit Hamburg gegen Johann Hummers-
büttel und Andere zur Zerflörung von
Stegen und Wohldorf. Sch. Holf.
Lauenb. Urtſ. 2, Nr. 170.
3. 1346 Jan. 15 befehnt Kaiſer
Ludwig feine Gemahlin Margaretha mit
den Grafiaften Hollanb und Seeland
und ber Herrichaft Friesland. Böhmer
©. 16; Berunsh 1, so j
. Baftengang, wohl bie Progefflon
Be
. Jahrbuch f. nieberb. Sprac m
Jadıg. 1877, ©. 78. ’ ”s
19. ſcheledel for. aus *cheleben‘.
5. 1346 Apr. 29 zu Lubed verpflich ·
ten fi die Grafen Johann, Heinrid,
Maus und Gerharb, wegen TobtfhlagS
der Lübifchen Bürger Lubbert van Wa»
renborp und ©herele Pole 700 Marl
Fübifc zu Bezaplen; ‘to eyner fleben
onllomenheyb — hebbe wy — bern Ale
berte, beten van Mefelenborch, und finen
mannen hern Godſcalle Storme ridder
und dinrlie van Buloume inapen ghe
Ioveb‘. Lub. U.B. 2, Nr. 847; vgl.
Mantels, Beiträge S. 159.
6. Apr. 9-16.
7. Apr. 13. Böhmer ©. 233; Be
runsly 1, ©. 405.
502 IM. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
biſcop ſcholde Holden, unbe bat fe beybe dar van ſcholden laten bynnen
ener vornomenen tyb bh fineme ſwaren banne. tohant na ven hilghen
daghen to pafchen do kundighede de fulve paves openbare in confiftorio,
dat he wolde hebben to feifere Karolum, des koninghes fone van Be—
hemen!, unbe to bifcop to Megence | des greven fone van Aſſowe?; 2. ızze
be was jung van jaren. be feifer unde be bifcop von Megence?, beyde
alde wife heren, broghen wol over en; fe leten ben paves bannen, fo
vele he wolde; fe droghen kronen al lite fachte; fe helden guben vrede.
by deme Ryne weren be groten ſtede alle willich unde bereben ſik to
teme teifere, umme bat he was bequeme unbe vrebefam. in deme vrede 10
ging eme to grot riledom; bes vruchteben eme fine vianbe.
647. Im ber tyd na deme bobe bes bifcopes van Ludeke, de gre-
ven Everdes fone was van der Marke, wart bifcop fines brober fone +;
be orloghebe do mit finen ſteden Lubefe, Hope unde Dyenand. beme
bifcope Hulpen Karl, des koninghes fone van Behemen, unbe veleıs
andere vorften unbe heren; be toghen vor Ludeke; dar wart en grot
ſtrid; den ſeghe de heren vorloren. dar warbe flaghen be greve van
Valkenborch unde anbere heren unbe riddere veles; de koning Karl van
Behemen vil kume quam van bannen. bo ſprak manich man, hedden
be heren feghevochten, fo wolben fe na willen bes pavefes ven | Karle zı. ı=.
van Behemen Hebben ſovorde bracht to Alten uppe ben ftol, bar be
ſcholde werben ver Romere koning.
648. Nicht langhe dar na quam de konig Edward van Enghelande
mit groter macht in Normandie; bar wan he ſtede unbe borghe, unde vor«
7 9. A übergefäpriehen. 15. one” übergefehrieben. 24.
Loodio honoriflce est receptus.
5. Daf. ©. 194, 196: Anno Domini
runety 1, ©. 409—20.
2. Gerlad), britter Sohn Gerlachs
von Raffau und ber Lanbgräfin Agnes
von Heffen.
3. Heinrid) von Virneburg, 1346
Apr. 7 von Klemens VI abgefegt, firbt
. 1353 Dg. 21.
4. Levold v. Northof ©. 192: Eo-
dem anno — 1344 tertia die post festum
omnium Sanctorum (Nov. 3) Adolphus
episcopus in Cleremont moritur et in
+ ecelesia Leodiensi ante majus altare
honoriflce sepelitur. Cui nepos ejus
dominus Engelbertusde Marka per pro-
visionem papae Olementis sextiad pre-
ces regis Franciae Philippi in episco-
patu succedit. Qui post festum paschae
(1345 Mg. 27) venit de curla ac in
1346 circa festum s. Joannis baptistae
Leodienses et Hoyenses contra episco-
pum Leodiensem et comitem Losensem
movent guerram. Tunc episcopus po-
suit diem quorundam scabinorum con-
silio ad praesidendum judicio in Vot-
tem. — Et licet— episcopus maximum
convocasset exercitum —, quia Incon-
sulte et improvise ac inordinate cum
inimicls quaedam congressio et invasio
facta fuit per quosdam de exercitu, ali-
quos perdidit de sua gente, quia mor-
tui fuerant ibidem dominus de Val-
ckenborgh et alüi plures milites armi-
geri. Schlacht bei Vothem 1346 Juli 19.
Sg. Heinr. de Diessenhoven (Fontes
4, ©. 51, 52): octava die post eleotio-
nem (Karol); Matth. Nuewenb, (Stu-
1346.
503
herede be mit rove unbe mit branbe. bet to Paris, unbe ſloch bar in
beme lande vele volles bot. bo et quam by funte Bartholomens daghen,
do hadde be koning van Brancrifen vorghabbert wol teyn man jeghen
enen. fe quemen am beybent fiven to ſtride; de koning van Enghelande
Ss vacht den feghe unbe floch der Franſoyſer untelliken vele2. dar bleven dot
be blinde koning Johan van Behemen unde de koning van Majoreke,
unbe tes koninghes fone van Vrancriken, be greve van Vlanderen, vele
hertoghen unbe greven, twe ercebifcope van Remis unbe van Zeyne,
bar to groter heren unbe ebeler lude vele. de koning van Vrancrike unt«
10 loſede kume; doch wart he wunbet.
de koning van Enghelande let bo
ſoken mang ben boden des koninghes licham van Behemen; ben let be
in Enghelande to begravene®.
31. 123%. erbarlifen mit crude unde mit ſydenen | wande tomafen, unbe fant ene
649. In ber fulven tiid toch in Englande ve koning van Scot-
15 lande,
finer mober brober bat rile to verberbene,
de wile he was in
Vrancriken; de wart bare vanghen unbe finer lude jloghen wol vertenn
bufent*. aldus ſchude deme koninghe van Enghelande grot eventure in
twen ſtriden, in Brancrifen unbe in Enghelande, vil na to ener tyd, bar
fo vele volles dot blef: wat he bar ſchaden weber an finen luben nam,
% bar af was clene to rebene.
650. Na funte Mychelis daghes, do de foning van Enghelande
in Pidarbie groten ſchaden hadde beghan, bo toch he vor Kalis ; bar
7. ;fone® übergefchrieben. 12,
über Yant' ein a 8; 'ene fand 5. 16, ©
ber ©. 119, 120; Fontes 4, ©. 234);
Heinr. Rebdorf (Fontes4, ©. 528, 529);
‚Joh. Vitodur. (Byß ©. 235) ;eWähmer,
Rege. Amp. VIU, ©.23. Karl nahm am
Kambfe nicht theit. Ueber feine Wahl f.
©. 504 Anm, Fu
1. Aug. 2
2. ray HI landete Zul. 12 in
2a Hogur, ging Aug. 16 bei Boiffy über
die Seine, Aug. 24 über bie Somme
und ſchlug den Gegner Aug. 26 bei Erecy.
Pauli 4, ©. 395—403.
3. Ueber bie Schlacht von Sur, $
Böhmer, Regg. Imp. VIII,
Detmars Bericht geht zurüd auf den
Bericht bes Ritters Johann von Schön-
feld an Biſchof Gottfrieb von Baffau von
1346 Sept. 12 aus Brügge, Böhmer-
tder, Acta imperii adhuc inedita
tr. 1055: Rex Bohemie senfor, rex
Majoricarum, dux Lothoringie, comes
de Alihohon frater legittimus regis
font eng: wolde me fan,
rote“ getilgt, über *eme' ein b,
dat" übergefehriee
Francie, comes Flandrie, comes Na-
mensis, dominus de Rosenberch de
Bohemia miles, comes de Aretonia, co-
mes de Boloys, archiepiscopus de
Cheyns in Burgundia, episcopus de
Noyoen qui dieitur Nordimann — et
quam plures alii nobiles et Ignobiles —
de exercitu et de coadjutoribus regis
Francie, qui vix vivus effugit. Pre-
lum duravit ab hora vesperarum sab-
bat! post Bartholomeum (Aug. 26 )
usque ad diem proximum sequentem
ad horam nonam.
4. David Bruce wurbe Oft. 17 bei
Nesie Groß geihfagen und gefangen
genommen. Pauli 4, &. 406—
5. Vach Sept. 29.
6. Die Belagerung von Calais be-
gm 1346 Sept. 3 umb endete 1347
Ing. 4 mit ber Uebergabe. Pauli 4, ©.
405, 412. ©. unten ©. 511 Anm. 3.
504 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
buwede he vore ene vafte ftat unde ene borch, dat bar nemant kunde
uth eher in komen; en ne kunde oc nehn vebbinghe komen. dar lach be
toning mit ben finen, unbe fet eme komen van Enghelande fo wat he
wolbe. fin koninghinne dar to em quam mit vele volles. oc quemen
bar de Vlaminghe mit groter macht; be let be koning weber to lanbes
then, bat fe weder quemen eme to hulpe, fo wanne he en unbobe, bat
bes not were. bo warbe beghebinghet, | tat des greven fone van Vlan- 21. 12
deren ſcholde nemen bes koninghes dochter van Enghelande. bat hebben
be Blaminghe gherne ſehn, umme bat fe ven greven, eren rechten heren,
beholden hedden in deme lande. bo ne wolde be junghe greve nicht ave⸗ 10
ftan deme koninghe van Vrancrifen; alfo ne wart van ber brutlacht
nicht i.
651. Dar bevoren bes ſulven ſomers do hadden gichteswelle Hol-
ſten, greven Johannes man, fic to deme koninghe dan in Denemarken;
de beworen ben greven in fineme lande to Lalande. bar toch de greve ıs
mit vele volles en weber to ftanbe?. do lach oc be koning vor Werbing«
borch, unde wolde greven Johannes man bar af driven. bat underveng
be foning van Sweden unbe mafebe ene evenunghe, alfo bat be foning
van Denemarken wiſſede ben Holſten achte vufent lodighe marc ſulveres
to deme, bat he en hadde vore gheven. des antworbeden je deme fonin- 2
ghe bat Hu8°; alſo wart de koning welbich over al Selande.
652. In deme ſulven jare de vorften, de bes keiſers viande weren,
de Bifcop van Kolne, be bifcop van Tryre, hertoghe Rodolf van zı.ız
Saſſen, vurden den koning Karl van Behemen to Bunne, unbe frone-
ben en in funte Katherinen daghe“, unbe helden ene vor enen Romefchen *
koning, wante en be paves bar vor ghekoren hadde to weberfate deme
teifer Lodewighe bi levenbigheme live, wente fe unvrunde unbertufchen
waren S.
653. Des fulven jares unftund de grote plaghe ber mynfheit des
1. Lubwig von Flandern ge feine
Bartholomaei (Aug. 23) resignatur ca-
Rufimmung zu feiner Verlobung mit
stram Wordingborgh regi Waldemaro.
4. Nov. 25.
de Tochter Sabele, floh aber
27 und entlam nad Frankreich.
14, ©. 411.
. Zangebet 6, ©. 525, 1346: Da-
(Nicolaus Limbek) cum exercitu
it Lalandiam postepiphaniam (nad)
6) et obsedit munitiones, quae In
ant. — Comites Holsatiae cum ma-
ılida terram Lalandiae invaserunt.
. Daf. ©. 525, 1346: In vigilia s,
5. Karl von Mähren wirb 1346 Jul.
11 zu Renfe von Gerlad) von Mainz,
Balduin von Trier, Walram von Köln,
Johann von Böhmen und Rudolf von
Sachſen zum König erwählt uud em-
plängt Nov. 26 zu Bonn bie Könige-
one. Böhmer, Regg. Imp. VII, ©.
22, 26; Weruusky 1, ©. 436.
1346. 505
ghaen bobes t, erft in ben Iherufalemefchen landen over mer unbe in ber
heibenfcap, de by veftich,, ſeſtich, Hundert, duſent unbe ane tal neber-
vellen unbe waren bot. bat ſtund nicht fere to claghen, wente fe Godes
viande fint; mer be ſulve grote plaghe quam feber in criftene Tanb.
serft wart fe vornomen in Bulle, dar na in Ungharen, dar na in Eeci-
lien, in Avinion, bar negheſt to Marfilien, dar na in Vrancriten,
dar na in Engheland, var vele lude ftorven; dar na in Vlanderen,
van Vlanderen in Norweghen, dar na in Sweben, van Sweben in
Denemarken, in Nortjutlande unde uppe Selande, dar na in Prugen?.
2.1 to Koninghesberch, to Melbinggen mas grot fterven. des tech men |
ven gheboften joben, be fit vor criftene lude helden unbe beven bor
Got gäuber lude almäfen, bat be mit vorghifniffe, be fe ben luden
gheven, bat volk to deme dode brochten. bat wart van en ghefeen unbe
worden angbetaftet unbe worben ghebrand; do befanden fe in erme
ısbobe, bat it war were, bat fe it hadden gheban, unbe bat ir vele were,
de in ber felven ſake in ber criftenheit ghinghen, umbe ſegheden, bat be
viten joben in ben groten fteven bat bebacht hedden ber criftenheit to
vorberfniffe, wente fe fint der martere unfes heren ghevanghen lude
hebben weſen, unbe wolven nuͤ koninghe unbe heren worden fin over al
ben criftenbom.
654. Im deme fulven jare veth koning Wolvemer van Denemar-
ken tho Lubeke in ve ftat unbe vort van Lubeke to Prucen; em volghebe
hertoghe Erik van Saffen de junghe, unbe wolden tofamene gheftreven
hebben teghen be Lettowen. bo wart bes males nyn ſtrid. des reden fe
3vort van Prucen over mer, bar wart be foning van Denemarken rid-
ber vor deme hilghen grave van hertoghen Erite van Saffen®.
Si. rrad. 655. De wile deſſe heren | upper reife waren, bo weren ſomelike
7. "dar vele'; "dar na vele' &., 6. 11. dor’: der ©.
1. Bgl. R. Hoeniger, Der [ware
Tod in Deutfhland (Berlin 1882).
2. Hoeniger ©. 25. Bel. Cont.
Chron. Guill. de Nang. S. 212 fj.:
Dicta autem mortalitas — inter inere-
Dacie hyemavit in Prycia -et directo
tramite ivitad Terram sanctam et factus
fuit miles per ducem Ericum Saxoniae
in sepulchro Domini die beate Marie
Magdalene (Jul. 22) — 1345. BWalbe-
dulos inchoavit, deinde ad Italiam ve-
nit; poste montes pertransiens ad
Avinionem accessit —. Deinde per
Vasconiam et Hispanlam — ad has par-
tes Gallicanas acoedens, usque ad Ale-
mannlam transivit, minus tamen ad
ipsos quam ad nos.
3. Bgl. Langebel 6, ©. 630: Item
hujus tempore idem Valdemarus rex
mar war 1346 Dez. 19 in Lübed, 1347
br. 13 in Marienburg, Yun. 24 in
openhagen. Seine Reife nach bem h.
Grabe wirb demnach in die Zeit 1347 von
ge. 13 bis Jun. 24 gefegt. Mantels,
iträge ©. 157; Schäfer, Hanfefläbte
©. 141 Anm. 2; Reinharht ©. 538
Anm. 124.
506 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
Holften, als Marquard Weftenfee unde Henneke Hummersbuttel unbe
erer mer, be nicht benomet worben, unbe maleden eyne hemelife be⸗
fwornfcap uppe den greven van Holften, eren rechten heren, unbe wol
ven be vorberft hebben, oft et en gheludet hedde. nuͤ halp Gob greven
Hinrile van Holften, bat he wan bat hus to Renſeborch; bat funds
Marquarbe Weftenfee vor penninghe. bar na ftalde be greve vor bat
hus to Kaleborh 1 unde wan bat. bar na ftalden greve Johan van
Holften unbe greve Hinric van Holften unde de borgher van Hamborch
vor bat hus tuͤn Steghen, unbe leghen dar vor mit groter macht?.
656. In ber fulven tyb do wunnen Heyne Brukdorpe unbe Lu⸗ 10
dele Scharpenberch deme hertoghen van Saffen bat hus to ber Lynowe
af, bat He dar vor ghecoft hadde van ben Scharpenberghern. bo fe dat
hus ghewünnen, bo deden fe groten ſchaden unbe vele unbequemycheit
in ben fanden unbe uppe ber ftraten, husmanne unbe hovemanne unde
manigheme guben fopmanne®. 15
657. Defe ding be ſcheghen of in beme| 46. jare* over mer, dar be 21. 12«.
peper unbe inghever weft. to Dathagio an ber ftat vlot en water; bat
wart vormenghet met utermaten vele wormen unbe ſlanghen; be vreten
alfe ve vrucht up, be in deme lande was. em grot beel, we bat water
anrurbe, be vil neber unbe was bot’, bortmer to Imperio, mebbes >
tuſſchen Rathagium unde Perfiam, reghentet vür alfo fnenloden; bat
vür vorbrande ftebe, borghe unbe land, berghe unbe bale, manne unbe
vrowen, unde ftene, aft fe drughe holt hebven ghewefen. bat vür ghaf
3. Achten’ : ehe &. 5. Renſeboich ort. aus : “Refenbord.
1. Kaleborch iſt Schreibfehler Det-
mars fiir Lafeborch, jetzt Loburg, Infelim
Weften-See. Mantels, Beiträge ©. 137.
2. Exft 1347 Aug. 24 verbinden ſich
bie Grafen Johann III, Heinrich II und
Gerhard V mit Hamburg gegen Johann
Hummersbüttel und Andere zur Zer-
förung ber Schlöffer Stegen und Buhl.
Bar, Schl. Hof. Sauend. Urkf. 2, Rı
. Bol. den Schiebefprud Lubeds
in ben ©treitigteiten polfchen denen von
Sarienberg und Hamburg, Lüb. U.8.
2, Nr. 986.
4. Für bie hier folgenden Nadhrich«
ten hat Detmar einen Bericht beugt,
den auch bie Neuberger Annalen, Km
von Prag und bie Oberrheinifche Chro-
nit fannten.
5. Ann. Novimont. (M. G. 88. 9,
S. 674) : Insuper in partibus, ubi zin-
ziber naseitur, letalis pluvia descendit,
mixta cum serpentibus et diversis ver-
mibus pestiferis; et cunctos quos teti-
git continuo extinxit. Konigſaaler &e-
ihsqu. ©. 595—96: Eodem anno in
Cathalm et in Anibus ejus plult aqua
mixta cum maxima multitndine ver-
mium et serpentum et ranarum, in
quibus est multitudo magna Interempta
ot devorata, et quicunque tangebat
defunetum, mox cadebat moriendo.
Oberrhein, Chrenut (geransg. d. Gries
haber, ©.37): Bon ber zit unb in ben
infelen,, der ich enteil hie nenne: im
Kartagio, in Perfio und umb Konflan-
tinopel, und cd in anbern, in bem
egeneneten lande bo vegente bitter waſ ·
ſer, gemüfchet mit gar vil ungewürmes,
bie do gar vil volles werbarbtent'.
1346.
507
groten rok van fil; we ben rok fach, be ne levede nicht enen halven
dach ; we of den mynſchen fach, de den rok ghefeen hadde, de ne levede
nicht langhe i.
hir van ſchaghet, dat van twelf galeyden, de in deme
lande weren, be ben rok gheſeen hedden, twe galeyden quemen in Gre⸗
sten to Janueum, unbe beghunden altohant to ſtervende, beide be in
den galeyden weren unde de lude uter ftat, alfo bat ſy kume te galey⸗
ben mit kummer brachten van ber ftat in bat grote mer?, unbe breven
21. 1214.50 to | Conftantinopolim unde to Peram. bo be lude van Eonftantino-
pol unde van Pera gheſpreken mit ven galeyden, bo ghinghen fe to hus
10 unbe ſtorven, unbe we be fulven lude fach, be ftarf of an ber ftunbe,
unbe ftorven binnen ben tiven fteben in forter ftunbe wol fefteyn duſent
volles 3.
dar na feghelven be galeyben van Greken, unde wor fe hen
terven, in allen fteven leten fe jo de ſuke des ſtervendes. to left quemen
fe to Gecilien unde Meſſinam; bar brechten fe of dat ſtervend, alſo bat
is dar ummelang ftorven wol bre bufent lude, unbe en ftat binnen Ceci⸗
lien, de ghenomet was Cratappaim, ftarf al wüfte. bar na quemen be
galeyden van Cecilien to Sardineam, unbe brechten dat ftervend an be
galeyden des heren Archaſſari, de in ve hervart fholben, unbe ftorven
alfo degher uth, dat de teynde mynſche nicht levende blef, alfo dat dar
20 ftorden bre unbe vertich vufent volles, be men in bat mer warp.
16. de ghenomet‘ : · de fehlt 8, 6.
1. Ann, Novim. : Non longe ab illa
tegione accidit, quod terribilis ignis de
celo fulminavit, et ea que reperit con-
sumpsit; lapides vero virtute illius
ignis ita ardebant, ac si in arida ligna
fuissent mutati. Fumus inde procedens
erat valde contagiosus , ita ut mercato-
res a longe ipsum intuentes statim in-
lcerentur; nonnulli ex eis eclam vi-
tam ibidem finierunt, Königfaaler Ger
ſchsqu.: Et tunc temporis in terra, que
est inter Csthalm et Persidem, pluit
ignis in globis sive peciis ad modum
nivis, qui villas, civitates et castra in-
cendit, qui continentia et contenta cre-
mavit in cineres redigendo; lapides
quogne et muri ad instar lignorum com-
burebantur. Ex quo procedebat fumus
nimium pestiferus et nocivus; nam qui-
eunque illum videbant, vix ad unam
diem vivebant, et multi decedebant ex
visu et oontactu illorum defunctorum,
Oberrhein. Ehron.: ‘Und inden noch
geneneten landen bo regenete es fir, als
gene als kugelen, und baz für verbrante
erge, ſtete, bürge und füte, und fleine
tar
rehte als wer es holz. von dem füre
lam eim roch; fwer dem roch fach, ber
Ran; ſwer bie aber fach, die lurbent‘.
. Ann. Novim.: Qui autem eva-
vorne, pestilenclam secum deporta-
verunt, et omnia loca ad que cum mer-
eimoniis applicuerunt, sicnt Greciam,
Italiam et Romam, infecerunt, et vici-
nas regiones per quas transierunt. Rö-
nigfaaler Gejhsqu.: Et quam plures
galee in mari Januensium et allarım
eivitatum per visum et per infectum
aerem, per fumum prefatum emorie-
bantur, ex quibus pauci ad propria re-
meaverunt ibidem decedentes.
3. Königfaaler Gefdsgu.: In Con-
stantinopoli et in vicinis eivitatibus.
Oberrhein. Ehron.: Duch fluhent zwo
galenen gen Conflantinopel. bie lülte, bie
0 mit im rettent, bie flurbent. alſo
gieng es je von eime an das ander. bis
wart geferiben dem herren von Babome'.
4. Xönigfaaler Gefchegu.: et in
Sicilia in quibusdam provinciis paucl
viventes remanserunt.
508
II. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
na quam ene van ben twen galeyden to Marfilien, unbe brochte bat
ftervend dar, alfo dat be fat wüfte ftarf!.
dor | winachten wart to Avinion, des morghens er de funne upghing, 1. 12
vortmer bes bonnerbaghes
gheſeen en vür van deme oftene in bat weftene, unbe hing boven be ftat
to Avinion an ber lucht ?.
vortmer an deme weghe, als men ghet vans
Kathelonia to Arrogonia, vellen dre grote ſtene van deme hemmele, je⸗
welit alſo gröt als en tover. des nemen be lude ute deme lande enen
van den ſtenen unde brachtene deme koninghe des landes up eneme
müle to groteme wundere 3,
vortmer de koning van Vellemare, Albeſ⸗
feffu ghenant, en Here over ghank Barbarien, let enen wech malen bor 10
de wuͤſtenhe, alfo men reyſen mochte to Januam. bo he vet mit gro«
teme volfe unbe wolde ben wech befeen, bo quam en bobe eme na unbe
feghebe::
Here, fint dat du uthtogheſt, fint gheftorven binnen twen
daghen achtentich diner husvrowen; unbe alle be in ber ftat fin, be
fterven’. do be koning bat horde, he vruchte fic fere unde ſprak:
is Godes wrafe; be wil, bat wy to criftenen loven fomen’.
na finen hogheften unde na finen rantgheveren, unbe feghebe en, | bataı.ı2>
dat is
unde ſende
he criſten werden wolde. under des quam en ſchip unde ſeghede, dat de
criſtenen of ſtorven. bo bat be koning horde,
werben.
do wolde he nicht criften
658. In deme jare Erifti 1347 in converfione fancti Pauli was
grot ertbevinghe®, unbe be blirfem van deme hemmele vorbrande twe
3. ‘morgbend' : 'morghen 2.
1. Königfaaler Geſchequ.: Denique
propter prefatam epidemiam Marsilia
fuit totaliter depopulata et in vieinis
eivitatibas multa milia hominum de-
cesserunt; cause autem hujus ex
praedictis patent intuenti. Oberrhein.
Thron.: HDuch ſtarb zu Benebie 1200.)
unb me benne 6 hunbert, one kiut, ber
waz one zal. zu Marfilie und zu Abiun
70 tufent. ein teil liltes jprichet, es wer der
briteil folles bo geftorben und geflohen’.
2. Rönigfaaler Gelhequ.: Eodem
anno visus est ignis magne quantitatis
moverl de oceidente versus orientem.
3. Königfaaler Gefchegu. : ot magni
Japides de nubibus celi ceciderunt, de
quibus unus pro miro regi Francie est
in asulo deportatus.
4. Königfaaler Gefhequ.: Et qui-
dam rex gentilis magnus, dominus fere
totius Barbarie, fecit fleri viam pro
mercatoribus versus Januam per deser-
tum, et dum ad videndum eam cum
magna familia transiret, venerunt nun-
til asserentes, quod quam plures uxo-
res sue infra duos dies essent defuncte
et omnes homines sue civitatis morta-
litate terminarentur. Rex nimis terri-
tus alt: ‘Dei est hoc judicium volentis,
quod suscipiamns Adem christianam’,
et misit nuntios pro consiliariis suis,
volens esse christianus. Qui cum andi-
visset, quod christiani ita morerentur
sieut saraceni, recusavit baptizari.
Oberrhein. Ehron.: Duch alfo #7 men
ben tot, und ſunderliche ein heibenfcher
herre mit groffen volle. do fam ime bot«
ſchaft, daz finer frowen 80 tot werent.
bo ſprach er: ‘bis if ein plage Gottes,
ber wil, Bi wir fumment zu ceiften ge ·
toben’. und bo er horte, bay bie kriften
och — bo bleib er in fime globen’.
Ueber das Erbbeben von 1348
San "25, durch welches namentlich die
1347.
509
ſtede unbe alle be dar inne waren; be ene het Anrodon, ve anbere Ko⸗
ton!, vortmer Ravenna de ftat wart en bel vorftoreb van ber ertbes
vinghe?; vortmer to Venedien in ber ftat vellen grote torne umme unbe
morben vele man unbe vrowen. unbe bat ſtervend was bar grot; als
swe baling fiel was, morne was he bot®. vortmer uppe keifer Juliis
markede vel en grot tempel, unbe to Aghelei in ber ftat vel en hillich
tere, dar manighes Hilghen licham inne rouede. vortmer alfo men
gheit to Villachum wort uppe beme roden velve vellen alle burghe unde
terfen, de in beme lanbe waren‘. vortmer to Amolſteyn vellen be
io burghe unbe Hufe, unbe vordrenkeden wol achteyn borpe mit wonin-
ghen unde mit luden al tomale, ve bar inne waren, alfo bat men
31. 125°. telenbe wol bre bufent lude, be | bar verghan weren5. vortmer Villa»
chus de ftat vorghing tomale to grunbe unbe en untal van volfe, beyde
man unde wif, vromen unbe junchrowen, monile unbe cloſtervrowen,
as unbe papen unbe leyen alfo vele, dat es neman en lovede, he en haddet
8. wort‘ torı. aud : ‘wart’.
Stadt Billach in Kärnthen betroffen
wurde, f. Hoeniger ©. 4649, 144—
45. Ann. Mellic. (M. G. 88. 9, ©.
513), Cont. Novimont. (9, ©. 614—
75), Ann. Zwetl. (9, &. 684), Kalend,
Zwetl. (9, ©. 692), Oont. Claustroneop.
(9, 8.136), Ann. Matsee. (9, ©. 829);
Chron. von Klofterneuburg (Archiv für
Kunde öfterr. Gefchegu. 7,©.233); Ann.
Frisac. (M. G. 83.24, ©. 67); Matth.
Nuewenb. (Studer ©. 158. Fontes 4,
S. 261), Joh. Vitodur. (herausg. d. Wyß
©. 245 ; vgl. Stäbtehronilen 8, &.136;
9, &.862); Henr. de Hervordia ©. 268
au 1345: ex littera conventus Frisia-
censis ad priorem Aeörineislem Theu-
tonie. Am ansführlihflen Detmar und
nächft ihm franz von Prag in den Kd-
nigfaaler Gefchegu. Daf. ©. 595: in
festo conversionis Panli apostoli (Yan.
25) — in maltis terris fuit magnus
motus terre. Oberrhein. Ehron.: ‘Do
hub an fant Pauls belerbe tag ein groß
erpidem; bie ing meferig dur alle
Iant, und warf nider in Kernben bürt
und ftete vil, und och vil gutes uml
Inte wurben verlorn’. Matth. Nuewenb.:
in die conversionis Pauli factus est
terremotus generalis et magnus, ex quo
homines pati sincopjum putabantur.
Hinr. de Herv.: in conversione Pauli
et circa fuit terremotus in Carinthya
tota et Cornicula, sevus in tantum,
quod quilibet de vita desperavit. Fait
autem per vices 24 diebus et noetibus,
et una nocte fuerunt terremotus 20.
1. Königfaaler Geſchsqu. ©. 596:
Et Inter gentiles tuno temporls oecide-
runt fulgura de ooelo et combussit duas
eivitates magnas, videllcet Amoden et
Jaboren, et cum omnibus, quas eis
adjacebant, totaliter consumendo. Hinr.
de Herv.: Item in eadem (littera) di-
eitur, quod hoo anno ignis de oelo ca-
dens terram Turchorum ad 16 dietas
oonsumpsit.
2. Königfaaler Geſchequ.: Praster-
ea in praofato die conversionis sancti
Pauli propter motum terrae maximum
Ravenna et quam plures allae civitates
sunt in aedificiis pro magna parte et in
muris destructae et multi homines op-
‚pressi Interierunt.
3. Reim; Zuthat Detmars.
4. Rönigjaaler Geſchsqu.: Et trans-
eundo versus Villacum in pluribus locis
plura olaustra et ecelesiae cum variis
aedificiis corruerunt.
5. Rönigfanler ðeſchequ.: et prope
ibidem montes eadentes viginti tres
villas obraerunt homines et jumenta
exterminando. Hinr. de Herv.: Sede-
im ville cum hominibus subverse sunt
et perlerunt.
510 IH. Detmer-Ehronit von 11011395.
gheſeen, unbe bat ertrife bar ummelang toret in alfent halben, unbe ot
be berghe. be berghe worpen grote ſtene van ſik; dar van bevede be erbe
bad} unbe nacht umme Villach, alfo dat wol brittich borghe fin gheval-
Ien in Kerrentyn und Garbonos!. bes erften vel Vebberin vor Villach,
vortmer Sternberch unde Caynberch, unbe Ortunberch en bel unbe nichts
al; vortmer Cafeberch unde Lowinberch unde Cheyberch unde Holenbuch
unde Curſenwi; vortmer funte Leonardus kerke to Lenvil is al vor-
ftoret, unbe oc bat hus Gwetenberch unbe bat hus Scaym unde Weges
neth unde Rathberch; vortmer bat hus Tyli boven unbe beneben, unbe
bat hus Ofterfut in Sewntal, unbe of bat hus Ofterbit in Kerrentyn, 10
bar vel en torn van, 'unbe to Derzmola bat hus Schaym unbe bat hus
Tzovesberch unbe dat Nye hus, unbe Gerlochſſtein unde Tyner unde 21.12
Wincenſtein unde Achelberch unde Holenberch unde Nyenberch unde vele
andere, ber namen if nicht en wet.
659. In deme fulven jere quam koning Woldemar van Dene- ı5
marken weber to (ande van over mer, unde fammelve fit ſtarke, unbe
wolbe bat hus tün Steghen unfettet hebben; bat untſtund eme, bat he
et nicht untfetten kunde. doch beghebinghebe He fines willen alfo vele,
dat greve Hinric van Holften ſolde Henneken Hummersbuttel gheven
vif bufent lodighe mark ſulveres; de wiſde He eme uppe ven koning van
Denemarken, de floh he em afan finer ſchult; mer greve Hinrik
ſcholde dat ghud, bat tome hus horbe, beholden, unde nicht bat hus,
unde Hennele Hummersbuttel ſolde ute deme lande to Holften mit wive
unbe mit kinderen, unbe nuͤmmer mer bar weber in to komende funter
ben willen ver greven van Holften?. 2»
660. In deme fulven jare weren vele Dubefcher heren unbe vors
ften komen in Brucen, ot van Engheland unde van Vrancriten unbe
van beme Ryne unde van manighen jheghenen, unbe reden in be hei-
benfcap ber Lettowen. bar ftreben | fe enen groten ftrid mit ben heyde · »ı.1=
10. “in Sewntal — Oſterbit' fehlt 6.
1. Rönigfonler Gefejsqu.: Prasdicta
quoque civitas est funditus destruote
ra vieina triginta quatuor ceei-
et terra in diversis scindebatur
t tremore magno longo tempore
ıtur. Et tunc in tota Carinthia
miola et in terris vieinis ma-
lampna evenerunt. Matth. Nue-
: in Karinthla, ubi opldum
Villach cum multis castris et
Mlius vallis corruerunt et perie-
et in multis locis ex hoc incre-
evenerunt. Hinr. de Herv.:
Triginta sex castra in rupibus cum ho-
minibus perierunt, et homines tam ab-
sorpti quam submerei ultra 40 000
fuisse conjecturantur.
2. 1348 Jul. 22 überfäßt König
Waldemar ben Grafen Heinrih II und
Klaus das Schloß Stegen für 5000 Mart
Silbers und verpflichtet ſich baffelbe im
ihrem Namen dariwig Krummenbit,
— ring se weten von Wen:
n zu übergeben. . Holft. Lauenb.
Unff. 2, Reim. et. Son "
1347.
511
nen. dar wart ber Heibenen wol bi verteyn bufent bobe flaghen; be
eriftenen lude nemen nynen groten ſchaden, wen bi viftich mannen,
argher unbe güb, be bar bob bfeven!.
661. Im deme fulven jare achte daghe na funte Jacobes daghe?
sbo wan be foning van Enghelanbe, be drudde Ebwarbus, Kaleis de
herliken ftat, bar he vor leghen hadde bre weken min ban en jar®, bat
de grote foning van Vrancrilen ny fo mechtich kunde werben, bat he ve
ftat to Kaleis untfetten müchte.
662. Des fulven jares an deme herveſte in deme Hilghen daghe
10 bed ewangeliften funte Lucas 4 reyd be keiſer Lodewich jaghen unbe ftorte
van fineme perde; deme keiſere ſchach jo we, hat he ftarf 5.
nů fprefen
fomelife Tube, bat eme vorgheven were, fint deme male, bat he fo roke⸗
loſe vorvůr; des was aver nicht; apopleria, be grote ſuke, ſloch ben fei-
fer, bat is im ber warheit.
. 663. Dar na, nicht langhe bat be keifer dod was, be vurſten,
bifcop Otto van Meydeborch, hertoghe Rodolf van Saffen, greve Al.
zı.12en, bert van | Anhalt unde de here her Albert van Mekelenborch, worben
des to rabe, bat fe nemen enen bagharb, enen armen man, unbe
fprefen, bat he were be ghube marcgreve Woldemer van Brandenborch,
a0be erlife vorfte, be neghen unde twintich jar hadde dod ghemwefen®. be
bifcop van Meybeborch fpraf, he hadde fine bicht ghehord, des baghar⸗
bes, unbe fpraf bi finer warheit, dat he be rechte marcgreve Woldemar
were. bat was boch fere weber eren adeldom, ber vurften, bat fy fo un⸗
redelile fate, de fo unloflife was, Hir vorebrachten, bar mebe ſh be
Marke unbe de fteve brefen van marcgreven Lodewighe, unbe enen
bagherd to eneme heren fprefen, unbe fegheben, he were en recht here,
unde wolbe fe befchermen mit erre helpe vor ber unvechten ghewalb unbe
ber ungnaben, be en be Beyer beven an Iybe, am ghube unbe eren
finderen. of halp be Toning van Behemen ben vorften unbe heren, be
soben baghard upgherudet hadden weber ven marcgreven Lodewighe?,
» 1. Ueber bie Schlacht an ber Strebe
ober Strama 1348 Febr. 2 Ingen Det
mar mei Berichte vor, von benen er ben
einen 1347, ben andern zu 1348
fette. — in Seript. rer. Pruss. 3,
©. 77 Anm. 2. Das ‘argher unbe “
deutet auf A. T. hin (ogl. 1385,
3, ©. 140: boni et mali viri).
2
1. Oft. 1
5. ig der Baier ſtirbt 1347
Oft. 11 zwiſchen Zlofter Fürftenfelb und
bem Dorfe Buch auf ber Jagb. Böhmer
©. 164, 331; v. ech ©. 108 An.
412.
6. Der angebliche Markgraf Walde-
mar urfunbet zuerft 1348 Aug. 15.
Klöden, Dipfomat, | Geſch. d, Markgra-
fen Waldemar 3, 197, 472; Er
mer, Regg. Imp, — ©. 531.
7. Karl IV Belehnt. 1348 Oft. 2 zu
Heinersborf bei Muͤncheberg, nachdem
die von ihm mit ber Unterfuhung beauf
512 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
umme bat marcgreve Lodewich des Toninghes brober van Behmen ſyn
wif, be | Hertoghinne van Kerrentyn, ghenomen hadde mit vulbort si. 126
ſines vaders, bes Teifers, une ber papen, be he dar over hebben wolbe,
unbe nemen bat to helpe in eren veben, bat bes Toninghes brober van
Behmen nicht en muchte fulfer leven handelunghe met nener vruwens
hebben , als ve erfte man Adam mit vrowen Even plachi.
+ In deme jare Erifti 1348 do was brober Hinric Diffemer mei⸗
fter in Prutzen ber brober van beme Dubefchen hus; de toch vor licht⸗
miffen mit finen broberen unbe mit aller macht in Lettomen?. he boet,
bat in lichtmiſſen daghe ſcholden ve godesriddere nicht brinfen mer wa⸗ 10
terd. bar na toch he vor Traden, bat ſlot, unbe ftreben mit ben Letto—
wen unbe wan ben feghe, alfo dat bar ſes bufent Lettowen wurden ghe-
ſlaghen.
+ Dar na bi unſer vrowen daghe ber hemmelvart do deden be
gobesribber ene vehfe in Lettowen vor en hus, bat het Velun; bar vun⸗ ıs
ven fe uppe 16 Hundert Lettowen, man unbe wif; be vurden fe al in
Brugent.
664. Im deme fulven jare in deme | Hervefte be vorften, be bifcop zu. 12
van Meghenge, hertoghe Ruprecht van Beyeren, hertoghe Erik van
Saffen de olde, unbe hertoghe Erik fin fone, unbe marcgreve Tobewich 20
van Branbenborch, de foren enen greven van Swartzeborh5, de Ghun⸗
ter het, ute deme lande to Doringhen, unbe vürben ene mit groter macht
to Branfenvort in bat water, bat be Meyn Hetet, to meberfate deme
Toninghe van Behemen, ben be paves bar vor ghefettet hadde ane ber
torvorften raad bi feifer Lodewighes levende. dar umme wolden bes
Torvorften eme nicht biftan bes rikes, umbe fprefen, he mochte nyn
tragten Rudolf von Sachſen · Witten-
berg und deſſen Sohn Rubolf, Johann
von Mellenburg, Graf Albreht von
Anhalt, Graf Albrecht von Mühlingen
und Barby, Ritter Werner von Amfurt,
Ritter Albrecht von Warburg und Probft
Friedrich von Berlin die Ipentität bes
vorgebligen Waldemar mit bem ver
meintlich verflorbenen Martgrafen er·
lannt haben, ben genannten Waldemar
mit ber Mark Brandenburg. Klöden 3,
©.478, Böhmer, Regg. Imp. VILL,S.63.
1. ©. ©. 492 Ann. 1.
2. Anno 1348 purifcacionis Marie
domini vastantes Lituaniam triumpha-
runt contraregem Lituanorum. ©. oben
S. 511 Anm. 1.
3. Strehlfe in Script. rer. Pruss. 3,
©. 17 Anm. 3 bentt bier irrig an eim
Gebot von dauernber Gültigkeit.
4. Eodem anno expugnarunt ca-
stram Veluen in festo assumpelonis
Marie (Aug. 15), educentes in Prus-
siam circa 1600 viros et mulieres.
5. Günther von Schwarzburg wirb
1349 Jan. 30 vor Franl dur Hein ·
rich von Mainz, bie eielagrafen, bolf
und Ruprecht unb Marfgraf Lubwi,
von Brandenburg (für fich und in Boll»
macht Grid) II und Crich III von Sadı-
fen an emburg) ermählt. Böhmer, Regg.
Imp. VII, ©. 500; Hoffmann, Gün«
ther von Schwarzburg ©. 14750.
1348.
513
koningh mit rechte fin, wente he uth eren munbe nicht sheloren noch
aheftebighet was; umbe fprefen, de paves mochte ben Dudeſchen nynen
toning fetten mit rechte. de borgher van Vrankenvort leten den Swar ⸗
teborgher in unbe huldegheden eme unbe andere ſtede bi deme Ryne.
sbe foning van Behemen toch tü mit finer macht, dat fit de wifen lude
vormobeben, dat bar grot ftrib van werben ſcholde, wan bat God fine
B1. 127%. gnade bar | under fanbe, bat bes nicht en fchach !.
665. Des fulven jares umme unfer vrowen bach der borb reden
be heren, be here Albert van Mekelenborch unde her Johan, fin brober,
sona deme foning Karule to Rome, de of koning to Behemen was; ben
vunden fe to Pragha in Behemen. var toghen fe fit in en hogher abel,
unbe leten fit ben koning to hertoghen malen. bo er wille var am vül-
ghanghen was, unde ſh de koning ghevurſtet Habbe2, do toghen fe weber
to lande, unbe beftunden en grot orloghe mit beme greven Dtten van
15 Zwerin unbe mit juncheren Claweſe van Wenben; bat warbe alle wile.
bo nam be van Mekelenborch groten ſchaden an ghenanghenen luden in
deme orloghe.
666. In deme fulnen jare ſchref mefter Johan Dannekowe, ve
wifefte mefter in ber kunſt aftronomia, be to den tyben in Dubefchen
2» fanden wa8®, van deme ftervenbe van Meydeborch to Lubeke finen fun-
terliten vrunden. be fchref:
wetet van ber ſuke bes fternenbes, als
my bunfet, bat be ſake deſſer fule was unde i8 en eclipfis des manen,
31.1270. de bar was vor | ber famelunghe ber planeten Jovis unde Satıreni in
deme jare Godes 1345 an unfer vrowen nacht in ber vaftene ber bobe-
3ftap, unte was an beme neghenteynden daghe bes Merten, an ber nacht
dar nat bes ſulven jares, unbe was beffe eclipfis an deme mynfliten
10. den’ de.
1. Einzug Günthers in Frankfurt
ra 6, Hulbigung der Stabt * 8;
5b Regg. Imp. VII, ©. 501;
Scffmann ©. 152—55.
2. Erhebung en un Johann
von Detenbung zu Reichsfürſten und
* jogen von lenburg Fer ae 9
rag ; Beätigung dee ber
ia von ihrem Gemahl Ai est
mit See Brul ange
wiefenen ee iges 1348 Jul. 22 zu
Safer. Melt. U. 8. 10, Wr. 6860,
Der Katalog, ber Lelturbibliothet
zu Gamers von 1463 (Ebuarb Meyer,
Etädteihromiten. XIX.
2. manen forr. aud : 'namen‘.
Seh. des Hamb. Schul» und Unter
richtöwefens S. 405) führt auf: Cano-
nes super Almanach magistri Johannis
Danekowe de Magdeborg und Almanach
ejasdem in tabulis.
Pr Fr En Ber-
jung ift My, 19 war
1345 ber Sonnabenb vor Balmarım.
Gutachten ber Parifer Hakultät von Oft.
1348 (Hoeniger ©. 153): anno Domini
1345 fult maxims conjunctio trium su-
«periorum planetarum , videlicet 20 die
meneis Martii in aquario prima hora
merediem, que quidem conjunctio
cum altquibus conjunctionibus et eolyp-
33
514
telene, als an deme telene, bat be libra eber be waghe heiteb, unde be
aſcendens bes halven eclipfis was bes feorpionis tzaghel. dor ber
ftebe willen betekende be eclipfis over mynſlike flechte unbe bor bes
aſcendens willen, bar be planete Mars here over is, betekent he mor-
ent unbe fulent, unbe na wane bor des ſchorpionis tzaghels willens
betefent be vorghift; unbe wente beffe vorſproken eclipfis was an ber
ttid ber ſammelunghe der groteften planeten Saturni unde Jovis, ale
hir vor fprofen is, wente fe beide warn in beme fulven enen grabe, bar
umme betefent be langhe warenven anval!, al ve hoghe mefter Ptolo-
mens fpreft in deme bofe quabriperto. mer it Hope, bat Almania van ı
deſſer betefenunghe nicht vele liden ſchal, wente aries bat tefen iß | over 2.
Almanien, unbe Mars be planeta, be bar here is over bat telen aries,
was here bes afcenbentis deſſes eclipfis’.
667. Ni hadden of be joben grote meftere in ber ſulven kunſt
aftronomia, de langhe vorghefeen hadden be tiid des ftervenbes. dou
ghewuͤnnen be joden arghe banken, unbe wurben bes to rade, bat fe
mit vorghifniffe hemeliter ſale unde mit arghen binghen tolegheben unbe
hulpen deſſeme vorbenomenden tokomenden ftervende, uppe bat fe bar
nicht ane vordacht worben unbe wolben ftl vryen van ber eghenfcap,
dar fe inne fon. nu wolde Ghod, bat bit to wetene wart ben mechtighen»
heren in!ven landen unbe ben guben ſteden; be worben des to rade, bat
fe de undat wrefen wolden an ven joben, unde flogen fe in manighen
landen unbe in menigher ftat to dobe?,
668. In deme ſulven jare na pingften® toch Toning Magnus van
Sweben mit groteme volle uppe be Rucen, unbe ftalve vor en hus, batz
Peleſar hetet unbe in Dudeſchen Noteborch; vor bat hus quam Be bi
funte Johans daghe baptiften?, unbe wan bat hus | binnen fes welen®. aus
do toch de foning van Sweden weber to lande, unbe leet das hus wol
ſpiſen, unbe leet wol verhunbert man uppe deme hus 6.
14. Ru’: Du' 8.
III. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
sibus prioribus corruptionis pernecabi-
lis ipsius aeris nos eircumdantis causs
existens, mortalitstem et famem nec-
non alla multa signat. Chalin de Vina-
ro (baf. ©. 161): conjunctio trium
planetarum, ut Saturni Jovis et Mar-
tis, quorum conjunctionem major pre-
cesserat anno Domini 1345 de mense
Marcii in 14. gradu aguarii, que con-
Junotio aignificavit res admirabiles, for-
tes et terribiles, ut mutaciones regno-
rum, sdventus prophetarum et morta-
litatem multorum et magnorum.
1. Hoeniger ©. 161: Et qula ta-
lis conjunctio fuit in signo fixo et hu-
mano, ideo diu durativa in humana
naturs talla indicavit,
2. Ueber bie Iubenverfolgungen in
Deutfhland, bie im November 1348 be«
iiant, |. Böhmer, Regg. Imp. VIH, ©.
32; Hoeniger &.5—11, 42, 100-107.
3. Na Jun. 8.
4. Um Jun. 24.
5. Um Ang. 4.
6. Langebel 6, S. 630: Magnus
Srecie, Norvegie, Schanie rex intrarit
1349. 515
669. In deme jare Erifti 1349 do toghen be Ruten weber vor
dat hus Pelefar, unde wunnen bat hus beme koninghe weber ade umme
vaftelavend uten1, unbe floghen, wat fe lude vunben up deme hus, une
venghen bes koninghes man en bel; ber was aver nicht vele?.
5 670. In deme fulven jare na funte Wolberghe daghe? bo wart
deme koninghe Ghuntere vorgheven, be van Swartzeborch ghenomed
was, van eneme ſineme meſter arſten. be ſprak bar ‘nen’ umme; doch
muſte he of drinken bes ſulven drankes, den be deme koninghe gheven
hadde; unbe ſtorven beive*. dat was in wane, hadde be koning Ghun ⸗
soter gheleved, he hedde bi deme rile ghebleven, wente he was en wiſ
unbe en hart here.
671. Do be koning Ghunter bob was, in ber fulven tiib bar na
foneben fe fit de koning Karl van Behemen unde be marcgreve Lodewich
1.129. van Branbenborch umme be untucht, bat marcgreloe Lodewich bes
15 koninghes brober van Behmen fin wif ghenomen hadde, unbe bat met
bes Toninghes rade van Behmen marcgreve Lobewich uter Marke wart
vordreven, unbe beme bagharbe gheleghen hadde be Marke, unbe umme
anber fate, var fe ſchelinghe umme Habven5. do vurben be korvorſten
ben koning van Behmen mit ghemehnen rade uppe ben ftol to Alten,
a unde croneben ene unbe fine Toninghinnen na Romefchen rechte an funte
Jacobes daghe®.
672. In deme fulven jare wart em landvrede belovet unbe ghe-
ſtedeghet an deme erften ſundaghe in ber vaftene. in beme landvrede
waren beffe namachtighen heren: hertoghe Erik van Saffen be junghe,
asunbe grene Johan van Holften, unde greve Hinric unbe greve Elawes
van Holſten, de brobere beide, unde jundhere Gherd van Holften, ere
vebbere, unbe be raatheren ber fat to Lubeke?. in deſſeme fulven land⸗
Ruclam cum exereita et apparatu magno
et divisit castram Pukkenzait, in quo
captivavit regem Rucinoram cum quin-
gentis hominibus promiscul sexus —
1348. Yant 1, ©. 66, 1348: Magnus
rex Swecie viclt castrum Pekkinsara.
1. Rad) 1349 Febr. 24.
ein Ueber Seiuri A ——
igung an dem ‚ruffiicen
Küiege |. Sungtans ©. 17—19;
San, in anietbeit ign. für Hamb.
jahrg. 1.
Rad) — 1.
i Günther, Apr. 9 angeblih von
dem Frankfurter Arzte Freibant von de
ringen vergiftet, umtertoicft ſich Karl IV
Apr. 26 zu tel und flirbt Jun. 14
zu Fraul Böhmer, Regg. Imp.
vı,®&. 502; Hoffmann ©. 165— 75.
5. Ludwigs Unten unb Ans ·
Whnung mit Karl fand ebenfalls 1349
Apr. 26 Sm — Böhmer, Begg.
Imp.
. Die, ji Srönung Karls (. ©.
504 Anm Balduin von Erler,
fand 1349 ur 5 zu Aachen flatt.
öhmer, Begg. Imp. VII, ©. 87.
7. 1349 (bes afen funbaghes Yu
vaſten Mr. 1_fhliehen
a Besten gotanır Send si Fi)
35*
516
III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
vrede be ftat Lubeke mit der hulpe Hartwighes van Ritzerowe, be do
voghet was des hertoghen van Saffen, ghewunnen bat hus to Bern-
ftorpe; bat horde to | ven van Zulen!. dar bleven britteyn man bot 21.1:
uppe beme Hufe ber viande van Lubele, dat rovere warn.
673. Dar na tufchen pingften unbe: funte Johannes daghe bapti« 5
ften 2 de hertoghe van Saffen unde greve Johan van Holften unbe deſſe
ftat van Lubeke wunnen beffe neghen veftene binnen teyn baghen unde
vorbelgheben fe to grunde: Zechere?, Menborpe*, Borgharbeftorpes,
Lanken®, Nannenborpe? unbe Stenhorft?, be ftarken veften, Cul ·
pin® unbe Gudowe io, bat hus; bar leghen fe ver daghe vor mit bliden 10
unde mit werke, er je bat wunnen; var na wunnen fe Reborch, ve
veften!. dar na nicht lang, bo be vorjprofenen heren unbe be ftat to
Lubeke de walle der Hufe wolben lichten, bo rande des hertoghen voghet
von Saffen nicht al mit twintich mannen unbe mit eme pipere unbe
mit eme bunghere vor bat hus Galline in beme ande to Wittenborch, ıs
unbe ſeghede, bat be van Lubeke quemen unbe wolben bat hus beftallen.
1. de dot : do de’ 8.
umb Gerhard ein Lanbfriebensbänbnig
mit Lübed auf 3 Jahre; Lüb. U. 8. 2,
Nr. 924.
1. Bernstorf, Hof im Gut Stinten-
burg in Lauenburg, ehemals abl. Lehn-
ut; Schröder und Biernagli 1, ©. 212.
Sach einem Regeſt Dreyers ſchrieb Lü-
bed 1349 Sept. 1 an Graf Gerhard: de
expugnato castro Bernstorpe, ex quo
nobiles de Zulen frequentiores rapinas
fecerant, destruendo; üb. U. B. 2,
Rr. 941.
2. Zwiſchen Mai 31 und Jun. 24.
3. ©roß-Zedher, abl. Lehngut in
gauenburg; Schröder und Biernagli 2,
4. Statt Meyborpe Fi Rufus:
Nyendorpe. Niendorf an ber Stednig,
abl. Lehngut in Lauenburg, ehemals Im
"Befit; der Familie von Scharfenberg;
Schröber und Biernagfi 2, ©. 211.
5. Borforf, Amt Rageburg in
uenburg. Volradus de Tzule morans
Borgherdesdorpe famulus urfunbet
‚51 Jun. 1,1357 Apr. 11 (2ü6.U. 8.
Nr. 122, 278) und 1375 Oft. 11
5chl. Holft. Lanend. Ulf. 2, ©. 564.
6. Lanien, abl. Lehngut in Lauen-
ng, ehemals im Befig der Familie
10. ;e' übergefihrehen.
“ver loti. aus · vier.
Buff; Schröder und Biernagi 2, ©.
13.
7. Rannenborf |. S. 372. Anm. 2.
Safreiben Gottſchall Scharpenberge an
übel: fossata men in Annaendorp de-
strai fecistis me irequisito, cum tamen
de vobis michi bonum sperabam et non
talia michi a vobis lerimesbsente; Lüb.
U.8. 3, Rr. 309. 1359 Jan. 25 kom»
promittiren Nitter Johann Scharpen-
berg und feine Söhne Gottihalt und
Bido in ihrem Streit mit Lübel: ra-
done curie et vallis nostre in Nannen-
dorp per eos et familiares eorum de-
stracte,; baf. 3, Nr. 318.
8. Steinhorft, Amt Steinhorft in
Lauenburg; Schröder und Biernatzki
2, ©. 484.
9. Eulpin, adl. Lehngut in Lauen-
Bus; Schröder und Biernagli 1, S.
3
10. Gubom, adl. Lehngut in Lauen ·
burg; Schröder und Biernatzti 1. ©.
444.
11. Rehburg heißt noch jegt ber alte
Burgplag auf der Öfl. Grenze des Gu-
tes Oubow, duch Örenzregulirung an
Mettenbung glemmen; Schröder umb
Biernagti 2, ©. 329.
1349. 517
bes vloghen, ke bar uppe warn, van beme Hufe, umbe des hertoghen
1.1290. boghet de toch bar up | unbe brande; bat hus horbe to den Zulen !.
674. Dar na nicht langhe begherben Alf van Schowenborch unde
de ftat Hamborch in deme landvrede to weſene; dar wurben fe in ghe-
snomen?, bar na broghen be hexen unbe be ſtede, be in beme landvrede
weren, over en, bat fe mit macht vor bat hus to ber Linowe ftallen
wolden, bor vele ſchaden willen, de ven heren unbe ben fteven bar van
gheſchen was van ven Scharpenberghen, beyde, er beme lanburebe
unbe in beme landvrede, husmanne unbe hovemanne unbe manigheme
so ghuden kopmanne, ve be ftraten nicht mochten buwen vor en. bo beftal-
leben deſſe vorbenomeben heren bat hus mit bliden unbe mit werfen bes
ſundaghe vor unfer vrowen baghe ber lateren ®, unbebat wart ghewunnen
unbe ghegheven an fünte Mychelis daghe!. dar na tohant be ftebe Lubeke
unbe Hamborch ve brefen ben torn unbe de muren unbe vorftorben it to
1sgeumbe5. be ftat van Qubele hadden vor deme hus to ber Lynowe vifteyn
hundert man alle daghe to fpifende, an gheſinde, an borgharen unbe ar⸗
„1258. beibeben fuben, bar mebe nene | vromde lude weren, wenne ere eghene borg
bare.
675. Do dat hus to ber Lynowe wuͤnnen wart, be rovere, be bar
zuppe weren, be veben aljo vort in fyne flote des van Mefelenborch,
unbe beben groten fehaben ben fteben unde anderen copluben uppe der
ftraten mit rove unbe mit bofen binghen. bar ſchuldigheden be ſtede den
van Metelenborch umme unbe fprefen albus: wor umme he ſulle fra.
tentovere unbe mifbebigge lude unthelde, wente he er ber tiid ſines her⸗
ↄ tochdomes en vredeſam unbe redelik Here were gheweſen? do was fin
amtworbe aldus: be nob finer viande unbe de dwang fines orloghes
dwinghe ene bar to, bat he untholven mofte, we eme queme.
676. Dar na bi funte Nicolaus daghe® Hartwich van Ritzerowe
unbe bes hertoghen voghet van Saſſen Hinric Luchowe, unbe ber ftat
voghed van Lubeke reden in bat land to Wittenborch?, unbe leghen
9. unde im deme landorede' fehlt @., 6. 12. "vor unfer vromen daghe fehlt L., ©.
1. Gallin, Amt Boitzenburg
mals im Befik ber Some un von Züle B Fr "Beige ‚ Die Ueberrefte de
Melt. Jahrb. 13, &. 350. Burg Em in m Mitthell [
2. 1349 Aug. 10 urlunden Sys 9 Ge.1, m
Erich und die Grafen Johann, Hein» 6. Umdg,
rich, Nikolaus und Gerhard Über bie 7._1350 Sin 5 fchließt Lubed mit
Aufnahme des Grafen Abolf u. ber Stabt Graf Otto von Schwerin eine Landfrie ·
Hambur; 1 in den mit Lübed geſchloſſenen denen ung bis Oftern fiber brei Jahr;
—— en. . gib. u. 8.2, Nr. 936. ib. u.D. Nr. 950, 951; Melt. U.
won Nr. 7034. Schiebefbrliiie des
518 II. Detmar-Ehrontt von 1101—1395.
dar inne enen bach) unbe ene nacht, unbe wunnen menghe ghude veftene
in beme lande. be erft bet Nyenkerken; bar uppe fe floghen ſes man
der vianbe | dod, de arghe rovere warn, unbe loſeden enen arınen eL 1m
man ute beme ſtode, be dar ghevanghen was, unbe branben be veftene.
bar negheft ghewunnen je be veftene Teſſyn, unbe branden fe bet ans
be grund; bar na wunnen je Kemmyn, unbe lofeven bar bre manne
ute beme ftode; ber weren twe borghare ute Lubeke. deſſe bre veftene
horden to ben van Zule!. bar na wunnen fe be veftene Koſſyn, ve
horde to dem van Stüten?. deſſe vere veftene wunnen fe al binnen
eneme daghe, unbe branden fe unbe vorftoreben fe tomale. io
677. In deme fulven jare bi ſunte Jacobus dagheꝰ beſammelde
fit de koning Woldemar van Denemarken mit groter macht, unbe wart
des Hertoghen viand van Mekelenborch unbe ber anderen heren, be
beme bagharbe Hulpen, unbe toch to der Marfe, unbe wan bar ene
ftat vor ber Ufer, be Straceborch heyted. bar blef He inne mit ſime is
ganzen here. be hertoghe van Mekelenborch toch bo to mit finen luden,
unbe beleghebe ben koning in ber ftat to Strageborch*. Binnen ber tiid
habe fit ghefammmelt | des keiſer Lodewighes ſone, Romulus, miteLım
eneme groten volle unbe wolbe helpen deme koninghe van Denemarten
unde marcgreven Lodewighe, be fin brober was. bat wart deme vanz
Melelenborch to wetene unbe brak np van Straceborch, unde toch eme
unteghen, unbe vünden fit to Odersberg bi deme watere, bat be Ober
heiteb. bar ftreb be van Mekelenborch mit deme Romulufe, unbe ving
2. fe fehle. 2. 15. o über UN. 22. *bi’ tort. amd: “im’.
Johaun II von Werle « Gold» Seasg Sopann Apr. 20 zu Roftod, daſ.
erg in Betreff ber Fehde Sen Et 8 10, Wr. 6935, 6944, 6055. Mai 5 zu
von Sachen und ber Herzoge Albrecht Berlin jchließen Albrecht und Johann
umb Johann non Mellenburg 1350 Mat mit den Herzogen von ſen ⸗Witten ·
4. menahe torr. aus: vier.
13 zu Schwerin und Jul. 8 zu Parchim;
Era 10, Ar. 7078,°7094.
1. NReuenlichen, Telfin, Camin,
Amt Wittenburg.
_ 2 ‚Baht Gulf, jegt Altin, Bei
", Wigger.
Um Yul. 25.
1348 Oft. 18 verbinden ſich Wal-
von Dänemark und Barnim von
ern gegen Albreht von Metlen ⸗
nd Johann IU von Werle; 1349
5 verbindet fich Graf Johann von
n mit ben Hergogen Albrecht und
nvon —A — gegen Walde ·
n Dänemark; Mell. U. B. 10, Nr.
6933. Herzog Albrecht urfumbet
7 zu Wismar, Mrz. 26 zu Roftod,
berg und ben ten von Anhalt einem
Vertrag über eine nach bem Tobe bes
Markgrafen Walbemar vorzunehmende
Theilung ihrer Erwerbungen ber
Mark Brandenburg; daf. 10, Nr. 6958.
gem Abredht urfumbet Ian. 7 zu
ismar, Albrecht und Johann Jun. 15
iR tot, Albrecht Jun. 22 bafelbft;
ie nächfte Urkumbe der Fürften ift erft
Nov. 4 du Geesmüßten ansgeftellt ;
daf. 10, Nr. 6971, 6975, 6976, 7003.
Langebel 6, ©. 525, 1349: Expeditio
facta in Alemanniam et combusta terra
Pole (gehört in den Mai). Expeditio in
Marchiam, ubi rex venit genero suo in
adjutorium et destraxit plures civitates
ot post occnrrit imperatori.
1349. 519
en af wol verbehalf Hundert ridder unbe Inechte guber Iube; ber viande
vloch em del to ſchepe, ber vordrank en grot ſchip väl; men ſprak, bat
ex mere ben hundert weren. Romulus, des keiſers Lodewighes fone,
quam van beme ftribe nicht wen fulf verde. be ftrid was tufchen twen
sunfer vrowen baghen!. do be ftrib gheleven was unbe bat beme Tonin-
ghe to wetene wart, bo moyde Be fit fere, als he wol muͤchte.
678. Dar na toch foning Woldemar van Straceborch, unde fter«
tebe fit fere mit ber hertoghen helpe van Stetyn, unbe toch wort in be
Marke, unde warı dar fomelite cleyne ftede, unbe toch vort vor be ftab
21.12. to Berlin; bar mallede he vele riddere vor. be hertoghe van Mekelen⸗
borch toch eme na mit groter macht, unbe lach teghen em to velde? unde
hedde gherne mit em gheftreven, alfo langhe bet de raathgever der bei⸗
den heren des to rade worben, bat ſy be heren fonen wolben, unbe
fprefen bar to, dat fit de heren fonben unbe leten be fone uppe ben
ıstoning Magnus van Sweden; wat de bar umme fprefe, bat fcholben
je ftede laten to beident fiven. bar up loveden fe mit Hantveftene unde
mit breven. be bach der untſcheydinghe wart ghegheven bar na to deme
negheften pingften®. tohanb bo be dach ghefproten was, bo reden
toning Wolbemar van Denemarken, marcgreve Lodewich van Bran-
adenborh, Hertoghe Erik van Saffen be junghe na deme Romefchen
Toning Karle, unbe gheven eme ſchuld, wor umme he ve marke to Bran-
denborch gelegen hadde deme bagharde. bo ſprak der Romer koning
aldus: “be biſcop van Meydeborch unbe hertoghe Rodolf de junghe
21.1208, van Saſſen, des olden hertoghen Rodolfes ſone, umbe | hertoghe Jo⸗
2. han van Mekelenborch unde greve Albert van Anhalt, de bes marcgre-
ven Woldemars fufterfone was, de fworen bi eren eben, dat it de
vechte marcgreve Woldemar were unbe van ard rechtverbichliten en an⸗
gheborn here der Marke unbe be ſulve marcgreve were, be ben groten
hof to Roſtok hadde unde bar ridder wart van koning Erife van Dene-
somarten’, unbe ſprak mer: uppe ben eeb beffer vorſprokenen heren
4. werde’ fort. aus: 'olerde, 12-18. ‘beiden’: ‘beider ©. 21. wor' fort. aus: war.
1. Zwiſchen Zug, 15 unb en 8. denburg im ber Streitſache mit beim Her-
Bgl. Klöden 3, ©. %2 zwiſchen zog Rubolf von Sachſen, dem Fürften
Im 20); Böhmer, Regg.Imp. VIII, E von Anhalt, dem Herzog von fen«
burg, bem "Ebelherrn von Barbi und
Altbrecht urkundet Nov. 11 zu dem Erzbifchof won Magdeburg auf den
oft, Albrecht und Johann Jan. 13 König van Schweben : ‘unb ber ſoll ung
daſelbſt, Febr. 14 zu Lübed; Me. U. um alle krieg und mishelung mit mynne
2. 10, Nr. 7008, 7036—38, 7049. ober mit reite zwifchen Sie un pfing«
3. 1350 $ebr. 2 zu Spremberg iom · Bm (Mai 16) —freundlid) entfchenben';
promittirt Markgraf Ludwig von MU. 8.10, Nr. 7047.
520
hadde be deme bagharde vorleggen
III. Detmar-Epronit von 1101—1395.
; bes were be bekant. to beme
Romere koning Karle ſpreken bo de heren Toning Woldemar van Dene-
marken, marcgreve Tobewich van Brandenborch, hertoghe Erit van
Saffen, unde nemen to fi ven pallangreven van beme Ryne, unbe
ſpreken albus: de Bifcop van Meydeborch unbe fine helpere Kebven s
nicht rechte fprofen unbe ghefmoren ;
fe wolden dat bewifen mit rechte,
bat de bagharb nen recht to ver Marke hedde i.
679. In deme fulven jare bi
vele, unde is ſelſen to ſprekende,
als de prophecia vor gheſproken had de, unbe weren verkerer des rechten 2ı.1—
paſchen do quemen lude, der was
wente ſe ghinghen alle ane hoved,
gheloven. bit hovedioſe volt warn de gheiſelbrodere, be bar ghinghen“
in manighen landen unbe ſloghen fit mit ſwepen, bar natefnftifte inne
weren. wente be fette, be fe hebven ghefettet, was noch ghegheven
van unſeme gheiftlileme wabere, beme paveſe, be en hoved iß ber hil ⸗
ghen Terfen, noch van jenighen bifcope, bar fe jeneghe rechte bewifinghe ıs
van habben, bar umme mochten fe wol hovedloſe lude heten?. ver ful«
ven hovedloſen geifelbrobere quam en vote vor de ftab to Qubele unbe
leten werven to ben heren, bat fe
moften in be ftab ghan, ere fette
unbe eren orben to wijenbe. bo befprefen fit ve heren mit deme bifcope
van Lubeke unbe mit wien papen unbe mit monelen; be fprefen, bat zo
it nen recht levend were, unbe men fcholbe fe to rechte bannen; alſo
vort funbeghebe fe be Bifcop to banne. bo ne wolden of be rathmanne
8. der’ forı. auß :
“mente ende fette,
13. ‘weren’ for.
1. 1350 Febt. 7 Lompromittien
Karl IV und ubwig von Branbenburg
in ihrer Streitfahe auf Pfalggraf up
reiht; ehr. 14 entfcheibet —* —
—
ui jen 2
Er unb Otto bie Mark Brandenburg
leihen unb einen Zag, Apr. 4 zu Nürn«
berg, anfegen fol, um Apr. 5 durch
Fürften umb Herren des Reiches erfen-
nen zu laſſen, ob der angebliche Walde ·
mar ber Sohn Konrads von Branben-
burg fet; Gebr. 16 belehnt Karl IV Sub»
wig, Subtoig den Römer und Otto mit
Brandenburg; Böhmer, Regg. Imp.
VII, ©. 97, 540, 98. —— “x
langt Karls Verzeihung Febr. 16 um
erhält von ihm 16000 dr Silbers,
für bie ihm bie Reicheſteuer Lubecs ver-
pfänbet wirb ; Erich von Sachſen erlangt
ver.
de fe hebden, nicht ghefettet".
waren" Dente — ghefettet' fort. aus :
15. Sjeneghe' Tort. aud : Segen en‘.
Karls br. 21; Lüb. U.8.
Berzeihung
, ©. 516; 2, ES 96063; Böhmer,
Begg. Imp. VIII, S. 98, 99.
2. Hinr. de Herv. ©. 280 — 84;
n. 7 (Magdeburg), ©. 204— 7!
trahburg), S 105—120; 9, ©. 764
—68 ; Böhmer, Regg.Imp. VIII,S. 535;
‚Hoeniger ©. 108—18. Xgl. Hinr. de
Herv. ©. 277: Gens sine capite Nagel-
larioram adventum Anticrist! prenun-
tiavit. ©. 280: Eodem anno gens sine
capite — exsurgunt —. Dicebantur
quasi prophetice sine capite, vel quia
ad litteram capıt non habebant, quo
unfrentur vel dirigerentur, vel quia
sine capite, id est cerebro, 1d est sine
prudentia, id est fatul fuerint, spe-
ciem quidem pietatis pretendentes, sed
fermento stultitiarum susrum — omnia
conrumpentes.
1350. 521
en nen orlof gheven in be ftab to ghande, wente be heren hadden angheft,
wern be hovedloſen Iube in be ftab ghekomen, bat vele ghuder lude in
»1.150%. den ſulven mifloven ghellomen unde ghetreden wern. doch quam er en
del darin; be nemen be heren unbe leten fe fetten to des vronen hus.
508 hadden be fulven Hoveblofen lude to Kolne an deme Ryne be joven
bob gheflaghen ! unde in anderen ghuden ſteden papen unbe ghude lude
gheſlaghen, unbe we of up ere fette gicht fprak, ben floghen fe, wor
fe des befomen kunden. mer bo deſſe rede van beffen luden vor ben paves
Clemens quam unbe be fo unredelik was, do let be fe bannen over al
10 be Hilghen kerken 2.
Bi.1308. 680. | Im deme jare Erifti 1350 bo toch be konink van Polen
Cafemer in Rugenland na twelften®, unbe vorherebe bar vele mit
brande une mit rovet.
+ Im beme fulven jare na pafichen® do fchach em grot tefen in
is ber tab to Wittenborch, de dar is an ber grevefcap tho Swerin. en
mynſche was angheiprofen to unrechte umme morbbrand , he ſcholde fit
des nach vechte undlutteren, unbe broch en gloyenbich yſeren to bewi-
ſende fine unſchult. do be bat van fit warp unbe nicht wart gheferet
van bem pure, bo vel bat in be erben unbe vorfwant. bar na wol en
z0jar ebber twe bo ſcholden bruggers be ftraten beteren; be ene vand bat
yſeren in ber erben; he taftebe bat an unde vorbrande te hande; be
wart bar mebe ghefab up en rat, alfo en, be des morbbranbes fehul-
dich were.
681. In deme fulven jare bes ſomers van pingften bet to funte
2» Mychaelis vaghe® do was fo grot ftervent ber lude in allen Dubefchen
landen, bat bes ghelikes ne was ervaren, unbe Het noch be grote bot,
21.1908. hir umme bat be mene was over vele Iant, of bat he kreftich a8 | over
vele lude, alfo bat an vele fteben be teynde mynſche Tüme blef Tevenbich.
in ber ftab to Lubeke ftorven by eneme naturliten daghe fancti Rauren-
4. 'nemen' torr. auß: namen‘. 10. Der Met der Epalte itt Teer. 2A. “fomerd': 6 auf Rafur.
1. Gtitereiten 13, ©.22 Km. os. In Bolpnien in; bie Ust.» 1340
6. 75 Borniger ©, 108. Dec. 5, in ber Rafmlz ſih rex Polonie
Schreiben Kiemene VI von 1349 dominusgue terre Rusie nennt und bem
an; 2; Böhmer, Regg. Imp. VIII, preudiſchen Kaufleuten fichere Fahrt per
© terram nostram Rusie — et ad Ladi-
3. ac Ian. 6. Miriam nostram eivitatem verbeift, jet
4. Anno 1949 Casimiras sex Polo- bei Höhfkaum, Hanf. U. 3,
nie cum magna potencia intravit Rus- 5. Nah
slam eam sibi subjugandam. Rad} Caro 6 Mat 16— San. 2.
2, ©. 284 fält das polnifdhe Heer 1349
AT.
522 I. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
tii!, van ber ener vefper tho ber anderen 25 huͤndert volles betalt?.
de lude ghinghen alfe doden, unbe er ſturven vele van anghefte unbe
vrůchteden, wente je weren bes umbewonet. wat be fale weren bes
ſtervendes unbe ber anberen, be bar na quemen, bat is Gobe befant
unbe is vorbedet an ben vorborghenen fchatten finer grundelofen wif-s
heyt; allenen, bat vor i8 hir befchreven , bat be planeten unbe fternen
ſcholden anvlöte ghenen to deme ftervenbe, bat is war, bat fe nicht en
ſynt de erfte unde Hogefte fale, mer God allenen; be planeten fint men
inftrumenta unde tefene; vormiddels ben wertet Bob unde vuͤllenbrin⸗
ghet finen willen. if love, bat be bofheit ber lübe, be fil vormeret an 10
ver leften tiit der werlde unbe wert jo groter unbe groter, fi en fale,
bar ſik umme vormeren of be wrake ber pyne, alſo be lerer willen ver
hilgen fchrift. umbe is bat alſo, fo fint deſſe jtervenbe, orloghe, vor⸗
zetniffe unbe al ve plalghe, be nuͤ fcheen, mer be tekene, de Eriftus zı.ım.
heft ghefprofen in ven Hilgen ewangelien, bat fe fcholen feheen vor der ıs
leiten tiid; wo langhe vore, dat is nicht befchreven, wente Gode is
dat alleneghen befant.
682. Des fulven fomers ftarf biſchop Johan Mul, unde wart
gegraven an ben bom tho Lubele?. na eme wart gheforen biffcop Ber-
tram Kremon; be was gheweſen fangmefter, he wart confirmeret to 2
Anton van ben paves in funte Katherinen bage *. he vorftänb bit ftichte
ſes unbe twintich jar, unbe kofte grot güb to beme ftichte, bar he an
vormerede be venthe finer nalomelinghe.
+ Im deme fulven jare do wart bat fperete ghehouwen unbe upghe-
richtet to ven tornen unfer leven vrouwen to Lubeke. *
1. betair: ·beiolt· . 14. De" plagbe: ·del tott. aus "dert. 16. we fort. aus. "mu.
Zug. 10 Bremis veniente, decrevit oonsulatus
x Im bie — Lubiſche Rathslinie conscribere numerum mortuorum, et
wurden folgende Gedenkverſe (Mantels, conscripti fuerant de notis et nomina-
Beiträge ©.62 Ann. 3) anfgenommen: tis personis in parrochiis beate Marle
MtriaC © gulngusgesime domini fuit 1810, sancti Martini 1415, Anscharii
1922 'stque Stephani 1813, excepta
A Pe Pan Petri mors anzla cum fait plebe innumere circumquague in pla-
etri: teis extra murum et in cymiteriis ex-
a Lubek etrum cladem notat atque gpiran. Stäbtechronifen 7, ©.219; 8,
venenum 120—21; 9, ©. 16970.
no lux defunctos quingentos una 3. Er flarb 1350 Aug. 23. Levertus
ferebat. * a 137 Anm. 4: hic sepultus in
1. Zahrb. 45, &. 31: Anno Domini capella sus propo armarium. Su die
om,
) Incepit In Wismarla pestilencie Seit ber, Doppelpfatte im
ır, ita quod in uno mense plus Sen! Seht. Jahrg. 1883, ©. 17.
a duo milla hominum morerentur. 4. Nov. 25.
ner U. 8. 3, Rr. 1: pestileneia —
1351—1353.
523
683. Im deme jare Erifti 1351 do was en erbare geiftlit man,
brober Emele, en gardian to Lubeke to funte Katherinen; de brak in
der vaftene bat olve Hofter to grunde never, wente bat was to»
Si.iaid.male geworden inronnich; bes en Funde | men nicht bewaren. bar
sboumede he binnen dren jaren em ſchone Hofter wedder van ben
almiffen guber Tube, de bar wiürben gegheven bes jares vore an beme
groten bobei,
684. In beme jare Erifti 1352 do was grot orloghe tuffchen deme
ftichte Halverftad unde ven greven van Reghenſtene; bat warbe menighe
10ttid, alfo bat de grebe van Reghenſten dede ben fteven bes ftichtes, alfo
he wers kunde; bat fulve beven be ftebe webber. an ener Hilgen nacht
to winachten do quemen vianbe over be graven to Halverftab unbe bre-
ten bor be müren ber ftab, unbe in ber tiid, alfo alle volf was in ber
terfen, vinghen fe vele lude unbe nemen vele perve, be fe hemeliken
1sbrochten over be graven, unbe quemen enwech. bar na quam des biſ⸗
ſcopes voghet, Rolef Dorftal gheheten, unbe venk ben enen heren van
Reghenſten, unbe wolbe ene hebben gehenghet; mer bar was nyn holt,
dat he mochte vülbringhen finen willen. bo floch he ene doͤt unde Ben.
ghede ene an enen glevyenftaten, unde veth enwech. bit dede he dar
2 umme, wente be füloe greve, ben Be jloch, hadde eme broumet, queme
be wolbe eme des gelikes von ?.
31. 131°. he wor boven | em, be wolbe ene henghen; bo lovede bat be voghet,
685. Im deme jare Erifti 1353 do toghen be van Lubeke
mit den van Mekelenborch unbe mit velen anderen heren umbe fte-
sden mit bfiben unbe mit anderen gherede vor be rofhuſe, dar
deme kopmanne grot fende van mas ghefcheen,
deſſe flote ber rovere weren:
de al an eneme jare®,
8-0. "deme Richte' Tor. aud : "den Richten‘,
1. ©. Deede, Die freie und Hanſe ·
Zedt bed, Bierte Kuflage, ©. 4:—
%,, Nach dem Tode Giſelbrechts von
dutin (1. ©. 447 Anm. 3) hatte Mes
mens VI Albredht von Mansfelb mit
dem Bisthum Halberftabt provibirt. Der
mit Albrecht Bater, Graf Burdarb von
Mangfeld, eng verbunbene Graf Al
Brecht von Regenſtein wurbe im räh-
jahr 1348 von einer Kriegerſchaat bes
Gegenbifchofs Albrecht II, im ber fih
ud Rubolf von Dorftabt befand, an-
unbe wilnnen
Dufoumwet,
nd 1 Sgmidt ·
PR Say eins
Bgl. den Bericht Heinris
Bailee ae. Yahrb. 43, ©. 164 zu
1354 und bie im 2üb. U. 8. 4, Nr. 45
— 49 mitgeteilten Dolumente von
1353. Die Kanbfeepensbänbuiffe von
1353 Febr. 20, 27 unb 1354
Nov. 1 j. Lüb. u. 3, Nr. 158, 218.
4. Dußow, Mellenbur, g.Schwerin,
Amt Gabel uf. €s wirb 1334 Mal 1
‚von ben Herzogen von Sachſen » Lauen-
von
524
IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
Laffan!, Redebin?, Domeniges, Meghenborch“, Mucenbordh:.
686. In deme fulven jare, alfo greve Otto was ghevanghen van
Swerin®, bo hadde hertoghe Albert van Mekelenborch en grot orloghe
weber be herſchop to Swerin unbe warbe vele jar al umme. hertoghe
Sum ‘hern apa Sutomen a men
rechten men’ zu Lel jegeben
(Met. U. 8. 8, Nr. 5518, 558) und
heißt 1353 Febr. 21 castrum Vickonis
Lutzowe (
Ansgaben in Dutzowe |. üb. U.®. 4,
Ar. 46,
1. Laſſahn, Lauenburg. 1345 Jun.
13 hatte ſich Erich von Sachſen · Lauen ·
burg mit Lubed zur zefegeg des
Schloffes verbunden (2b. U.®. 2, Nr.
836) und 1346 hatten bie Knappen von
Kariow mit Herzog Erich und der Stabt
Zübed einen Vertrag gejhloffen · umme
bat hus to Laffan, bat beleghen is uppe
deme Scalfee, bat je us afghewunnen
hebbet, bat men bat ſylve hus nnbe vor«
borgh bernen fcaf unbe gangjliten bist»
Roren’ (daſ. 2, Nr. 854). 2b. U. 8.4,
Ar. 45: Item circumvallavimus castram
Lassan; ita indubitanter, Deo dante,
speramus et veementer presumimus,
ipsum uno die horribiliter expungnare,
cum mille viclbus nobis exhibuerunt
lud idem castrum.
2. Redevin, Meklenburg · Schwerin,
Amt Hagenow uud egmein. 1306
Febr. 23 vereinbart Markgraf Hermann
von Brandenburg mit ben Grafen von
Schwerin, "bat die greven von Zwerin
bern Ryben von dem hus to Webenin
Be a
); [. 9 vergleicht i
von Sachſen · Lauenburg Pa hr
von in: Super castro Redevin
—, quod infra ebdomadam — medie-
tas ejusdem castri representabltur no-
bis, sicat ollm dietum castram pacifice
dinoselmur possedisse (baf. 10, Nr.
71269) ; 1334 24,8 vergleicht ſich Her-
309 Abreiht von aifen, Bauen ıg mit
feinem Better Erich wegen ber 20.8
Rente, ‘be wi fcolben hebben im beme
tolne to Louenborgh wor be Dertpnge,
vor ben Rebenyn unbe vor Wenynge’
(baf. 8, Nr. 5559) ; 1353 . 18 will
Graf Otto von Schwerin mit Lübec ba-
für einftehen, ‘bat van beme Rebevine
unbe bardor unbe bor be ginghefen unbe
bor be boome, be bar tu ligghen, nen
Ib. U. B. 3, Nr. 155). Die”
ſchabe — ſchen ſchal. were over, bat DI-
rit van Benge unbe Heunele fin fon van
binbernifje weghene Hinrikes van ber
Hube, be bat fulve jlob mit em heft,
nicht feren Tonbe, bat bar nen ſchade van
en fhege, fo ſchoien fe altuhanb ung —
ofte den rabmannen van Lubele — eren
deel bes ſlotes tome Redevine antworden
(üb. U. B 3, Nr. 161); Nov. 24 er-
Härt ſich Lübed gegen Roftod bereit, fich
ber Entjgeibung © stralfunds de expen-
sis castrorum Domenitze, Dutzow et
Redemyn untermerfen (baf. 4, Nr.
. . 49)
3. Dömig, Mellenburg- Schwerin.
‚geftattet Erich ber Jün-
gere von Sachſen · Lauenburg, ‘bat be
erliten Tube, her Johan WBoltooghel und
ber Johan Bittenborch, ratlube to Lu«
befe, holben bat flot to Dome’ bis Aug.
15 (üb. U.®. 3, Nr. 179); pro 20
eurribus, cam quibus pedestres Lubi-
conses Domnitze fracto et destructo
domi Lubeke ducebantur (Läb. U. ®.
4, Rr. 47); 1358 Apr. 21 entjagt Her-
yop Rubel! von Sachſen Lübel gegen-
über allen Anfprüden occasione de-
structionis castri notri Domnitz (baf.
3, Kr. 20). Burg, Benfen, Sgb
4. enburg, Preußen, .
Potsdam, Kr. Oftpriegnig. *
5. Eiiwa bei Müggenborf, Regbz.
Potsdam, Kreis Berleberg? Auch Hein-
rich v. Balfee: Muggenborg et Meyen-
borg.
6. Bei Gunzelin III Tode (1274)
theiften ſich feine beiben Söhne berge-
Kalt im bie Graffhaft Schwerin, daß
der ältere, Helmolb IIT (+ 1295) Schwe-
rin, Neuftabt, Damit, ber jüngere,
Nikolaus I (+ 1323), Wittenburg, Boi-
enburg, Seleſen erhielt. Nikolaus I
Vinterteb zwei Söhne, Gungelin VI
(+1927) unb deuciaus II Pyft (+1349;;
jener erhielt Wittenburg, biefer Boigen-
burg und Selefen. Bon ben Söhnen
Gungelin VI, der mit Riarbis, Toch⸗
ter Otto VII von Tedienburg vermählt
war, übernahm Nitolaus I die Graf:
haft Tedienburg, Otto I Rofe Witten:
1354.
525
Albert kofte mit gube unde mit ghelde ben guden greven Otten to fil,
unbe anpechtebe fin land mit groter ſterke, unbe wolbe bat mit man-
kracht winnen; mer he kunde bes nicht vortbringhen, wente be ribbere
unde Inapen werben fit alfe vrome träwe lude. bo He konde nicht under
au. ısıa, breken de herſchop, bo bebouwebe he Swerin al umme mit veftene |
unbe mit berchvreden, unbe bemannebe be wol; bat en halp em nicht,
wente be Swerinefchen quemen uter ftab unbe inter ftab, wen fe wol-
ben, beive to Lande unbe to watere i.
687. In deme jare Erifti 1354 bo wart [08 van ber venkniſſe
sogreve Otto, ven fe of heten greve Roſe, unbe vry ghelaten, unbe
levede leyder nicht langhe var na. bat land unvermynnert vil uppe ben
van Tekeneborch, wente he was greve Roſen brober?.
688. Bynnen ber tiid leth be van Mekelenborch nicht af, he
wolbe jo bat land befreftigen. umme de ftab to Swerin bouwede he of
ısene hele ftab hoge uppe enen berghe jegen ber ſtad, uppe bat fe nergen
utquemen , mer fe weren eme tho behende; jo quemen fe hemelilen an
fin land unde norbingheben unde vorbranden fin fand unde venghen vele
guber lude, unbe wurden unber tiben weber ghevangen. be ghuber
hande lude der grebefcap be weren truwe, Tone unbe liſtich; fe makeden
2 fit to under tiiden alfe landlude ebber alfe wive, unbe ghinghen in bat
31. 192%. heer ber viande mit honren, | eyeren unbe botteren, unbe vorbrenden
exe böben, unbe wat fe hadden upgherichtet van buͤwe; unber tyden
mafeben fe fit to alfo vifjcher, unbe viſſcheden bi deme lande, unbe vin⸗
ghen umber tiiden Iube vor vifiche.
2. wolde übergegjrieben.
burg. Als bann 1344 mit Heinrich III,
Helmolb III Sohn, bie ältere Schweri«
ner Linie ausftarb, erhielt Otto I beren
Befigungen merin, Neuftabt und
Marnig, und trat dagegen Wittenburg
an feinen Oheim Nikolaus II ab. Der
Tod bes Finderlofen Nikolaus II (1349
Mai 17) rief einen Gucceffionstrieg her-
vor, ba derſelbe 1326 Apr. 19 feinem
Better Heinrich III Boizenburg und Eri-
vig zur Erbhulbigung überlafien (Meft.
u. 8.7, Rr. 4721; dgl. Nr. 4729),
1343 Mr. 7 aber Abrecht und Sohann
von Meflenburg Boigenburg und Erivig
und ‘wat us anvallenbe mach weſen
binnen ber herſchop to Zwerin ober bu-
ten ber derſdop · verfcjrieben hatte (baf.
9, Nr. 6289; vgl. Nr. 6538, 6542 —
do be van Mefelenborch nicht Funde
45; 10, Nr. 6755, 6756). Bol. Melt.
Jahrb. 34, ©, 116—18; 42, ©. 122
—24. — Otto I Rofe war vermählt mit
Mechthild, Tochter Johann III von
——— yon MR Gefangen-
ft find wir nicht unterrichtet. 1352
Dt. 12 zu Wismar verlobte er feine
Tochter Klchardis mit Albrecht II Sohne,
Albrecht II, dem fpäteren König von
Schweden (baf. 34, &. 136).
1. Diefe Kampfe find noch night ger
nügenb unterfucht. Liſch in Mei. Jahrb.
17, ©. 115—19 fest Alles Im das Jahr
1286; chenſo 8. 8. Lil daf. 42, ©.
2. Otto I urkundete zuletzt 1356
Oft. 9 und war Oft. 27 verforben (baf.
34, ©. 132, 133).
526 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
vorwinnen be Smwerinefchen, bo ghaf he fil tho beghebinghen. unbe var
mede kofte he to fil de herſchap van deme van Tekeneborch, unbe betalede
nicht be vifche an deme watere. unbe bat fulve ghelt, dat he ſcholde
uthgheven, bat vorhelt he, unbe ghaf beme van Teleneborch kume de
beiftet; unbe leghde em bat to, tat he ene wolde vorraden; tar ummes
were he em nichtes plichtich. aldus quam he bi bat land to Swerin.
689. Im deme fulven jare wuͤnnen be Lubeker Gorlofen, dat en
vaft flot was der rover2, unbe hadde ben namen na ber bewyſinghe, alſo
em prefter utleghebe ben namen. bo he was berovet nicht verne van
deme flote, bo vraghebe he: “wü het dat hus'? fe ſpreken ve bw
eme weren: ‘Gorlofen’. ‘ja’, ſprak he, ‘wol Het | bat Ghorloſen; joe
hebbe if ber gorren hir ghelofet’.
+ In deme ſulven jare bo toch be koning van Engheland in Branc-
riken; he vorherbe unte branbe in deme Toninghrife. konink Sohann,
de bo konink to Brancriten wa8®, beſammelde vele volles, alſo dat heu
wol twe hundert bufent ghewapent hadde; he toch unbe wolde mit ven
Engelſchen ftriden, ber was 24 bufent ghewapent. te konink van
Brancrite hadde enen Holen man by em, be het mefter Herman van
Eotbufch*; de wedderreth em ben ſtrid; mer be Franſoyſer wolven
nicht don na fineme rade. fe togen td, bar be konink van Enghelant»
lach mit fime here; fe ftreben mit den Enghelichen unbe vorloren. tar
wart ghevanghen konink Johan mit ſyme fone Philippus, unde vele
anberer heren mit em, unbe riddere unbe knechte; bar blef böt be her ⸗
8. 'Hadde' ten. and : “Habden’ 12. der" übergefäjrieben. 14. “vorherde' : vor" über
gefärieben. 16. "tod" ien to. 19. *mer De’: 'de' übergefärichen.
1. 1358 2 7 taufen Hergog Al» mern an Karl IV, quod Magnopolensis
breiht und fein Sohn Heinrich von Mel- detinuit comitissum Zwerinensem cap-
lenburg von Mans und Otto von Ted- tivam, quam adhuc hodierna die deti-
Tembuug, bie Srafſchaft Schwerin für met, volens vitalictum ejusdem ab es
Bu ce
. 1 puldigen Stadt und Land Schwer . Horloſen, fenbur; I»
tin (baf. Fu ©&. 126), Dez. 4 Stadt Amt Grabow. 1354 E20 erjucht
Lanb ittenbtrg (daf.24, &.206.. Markgraf Ludwig ber Römer Lühed,
IM. 27 quittiten bie Grafen von Noftod, Wismar und bie andern mit
Ienburg über bie erſten 5000 Marl; Albrechi von Meltenburg wor Gorlofen
den zweiten 5000 Mart werben liegenden Stäbte von der Belagerung
7 2850 Mark, 1360 Febr. 3 wei. abjulaflen, wan — ir uns mye unte
800 Mart, Mai 25 nohmals 550 fagt hat, umb unfe man Klaus und an-
? begabt, bie Iehten 800 Mark find der von beme Kruge nye vor une vol ·
DM. 4 rüdfländig (baf. 24, &. claget mod befchu! iget hat, und wir
—10). — Rad ber Urkunde von md) über fie nye redhte vorjagt haben‘.
} Dog. 7 foll e8 mit bem Leibgebinge Lüb. U. ®. 3, Nr. 198.
Mechthild, Otto I Wittwe, bleiben, 3. Philipp VI ſtarb 1350 Aug. 23;
Ba “ — ht a arthbergbt ihm folgte, fein tete Sohn, Zohann.
B inghet fl; ngl. . Ritolaus Kapocei, Bilchef vom
das Shreben —— von Poin · Urgel? ap act
527
toghe van Borbün, be wart ghegraven to Parys; bar bleven vort alto
vele ribbere unbe Tnechte böt. be delphhn, bes koninghes fone van
a1. 12%. Vrancriken, be entfloch finen vaber mit feftich duſent ghewapent | van
deme velbe.
5 691. In deme jare Eriftt 1356 na umfer vrouwen baghe ver
hemelvart? do was grot hof to Lubeke. bar quemen vele ftolter vorften
unbe heren tofamenbe: de konink van Denemarken, be Sundeſchen heren,
be Metelenborghefchen heren unbe be heren van Saffen, be Wendeſchen
heren unbe vele anderer ribbere unbe fnapen, be bar ſteken unbe hover-
id den in menigherleye wife an tüchten unbe an eren; unbe we nederſteken
wart, be hadde bat ros vorloren®.
692. In beme fulven jare bo mas de geote ſtrid bi Potyrs; bar
venk de pruns van Walis ven mechtighen konink Sohanne van Branc-
riken, unbe vuͤrden ene to Borbeus unbe vort in Engheland; unbe in
15 beme ftribe blef manich ebele man van ben Franſoyſeren bot‘.
690. Im deme fuloen jare was capittel to Lubeke der mynre bro-
bere to funte Katherinen in ben pinzftens, unbe bar weren vele preftere
beſammelt.
693. In deme jare Criſti 1357 do brachte de erſebiſſcop van der
1.1824, Rige de gobesribbere van Liflande in bes paves ban, umme bat gub |
des ſtichtes, bat fe hebben to fil ghebroken mit walt. deſſe ſale hadde
mer ben achtentich jar geſtan in deſſeme jare, unbe ſtund noch in deme jare,
alſe deſſe cronica wart beſchreven; dat was an deme jare Criſti 1386.
694. In deme ſulven jare do kregen de van Hamborch weder den
as jant, bes fe weren berovet vertheyn jar al umme 6.
695. Im deme jare Criſti 1358 bi twelften vorbrande bat rathůs
to Qubele?. dat ſcach van vorſumeniſſe, bat be materia untfenk des
1356—1358.
'entfloch‘ fort.
mo: ent
ES fehlt 8. 6. .“ 1er
11. 08 folgt in Rubro: “Deffe firid id vort befereuen‘. 15.
. Ba 19 Sieg Eduards
ne —
dene auphins Karl, und Gefan-
— König Iopanne und feines
u Pi Nu, Pa Pauli 4, S. 43540.
ing, 1
3. Feet, ©. 530: Item parla-
mentum in Lubicke, ubi rex solennita-
wit et magnas feoit expensiones, non
tantum pro se, sed pro allis terrarum
dominis.
4. Detmar hat zwei Berichte, ber
nen er zu 1355 unb 1356 folgt. Prinz
Eduard z0g mit feinen Gefangenen von
Selen nad ee ee 4,
5. Jan.-12.
6. 1355 Aug, 5 verjöhnte ſig das
Sirio, gan 2 die FE
Jam ircheuge
©. 630—32; Trog! 6
7. 1358 5* —E Hanfl-
ſchen Rathsfenbeboten verfammelt F
bem overften raadhuſe to Lubeke' (9. R.
1, Rt. 212).
528 II. Detmar-Epronif von 1101—1395.
vüres, alje ſwevel unbe anber tuͤch, bat to bes ftabes behof was; bat
was nicht wol utghefundert unbe erlufchen van beme vüre; hir umme
wart be materia bernenbe unbe dede groten fchaben.
696. Im deme fulven jare fanctorum Philippi et Jacobi bo ru⸗
mebe be copman van Ürugge unbe wanderde to Dorbrecht; bar blef des
copman bre jar; unbe tredede webber to Brughe, wente be twidrach
ticheit wart vorenet mit beghebinghen ; de beghunden fit to Lubeke unbe
würden vüllentoghen to Brughe vormibbels ven fenbeboven, heren | 1.12
Berende Oldenborch van Lubeke unde Johan Korbelig van Thorün!.
697. Im deme fulven jare bo was be erbare vorfte konink Petrus ı0
van Arrogän, umbe leghde van fit bat koninglike Meit, unbe toch an
ve fappen des ordens fancti Franciſci in ber ftab to Bartinonen, unbe
van orlove des paves bebe he horſam bes ſulven dages, aljo he wart
ghekledet. he fprac, he wolde den orden nicht na jartiden proven, wente
he were al vor em gheprovet. he levebe an deme fulven orben in aller ıs
hillicheit an deme jare Erifti 1386. bit levent floch He an dor ener open»
baringhe, bat ſik eme bewifebe funte Tobewich, fin om, de bar mas
van beme fulven orben, wenbages en konink to Gecylien, be eme Bir to
eeb?.
698. Im deme jare Erifti 1359 des ſomers was grot ftervent in 20
allen fteben bi ber zee, unbe warde to deme Sunbe aller lengheſt bet na
twelften d.
699. Im deme ſulven jare bi unſer leven vrouwen daghe der
he melvart do was fo grot wint in Prutzen, bat bi Groneshove weiden vi. iz⸗
all umme bome mit ven wortelen, veer ſchok groter efbomet; of de 2*
Hoctorn to Miſpelwalde mit al den Moden weide van ber ſtede 16 vote
gang unbe untobrofend.
4. Brügge wurbe mc Receß von
1358 Jan. 20 (9.8. 1, Nr. 212 5 5)
1358 Mai 1 geräumt; "ser Ausgleich
der gtetig —8 geldhah 1360 Aug. 24
(8. 23651); —— —
des Kaufmanns burd) aard Ofbene
FRE: gobaun — —E
2. — 1, Si: dominus
Petrus, infans Arragoniae, patruns re-
gis Arragoniae, comes de Pratis, — or-
dinem fratram minorum ingressus est.
Er war ber Sohn König Jakob II und
ber Blanla, Tochter Karl II von Sich,
lien, Schwefter bes h. Lubwig von Tou⸗
fonfe (j. S. 433 Anm. 1), und trat nach
bem Zobe feiner Gemahlin Johanna
(um 1358) in ben $ranzisfanerorben ein.
3. In Magdeburg 1357 (Stäbte-
chrouilen 7, &. 223); in Hamburg 1358
Ber ag b. St. Sambürg
mgen für Hamb.
Gi 19, — 1. Rogg. Imp.
RT Anno 1300 in die an-
‚sumpcionis beate Marie (Aug. 15) fait
magnus impetus venti, quod in parvo
spacio terre prope Grunehof ceciderant
ultra guatuor sexagenas magnaram
jercuum funditus eradicatas. Job. v.
Beige: “umbe affampelonie Mar Marie.
ampanile in Mispil-
1359—1360.
529
700. In deme fomere bes fulven jares bo was fo grot peftilencia
to ven Melbinghe in Prügen, dat binnen forter tiid fturven dar wol
13 duſent volles !.
701. In deme jare Erifti 1360 bo befammelbe konink Wolbemer
span Denemarken een grot her, unbe ſprak, he wolde fe bringhen, dar
goldes unde ſulvers ghenoch were, bar be fwine eten ute ben fulveren
trogen. unbe vurde fe in Gotlanbe, unbe makede bar vele riddere up
deme lande, umbe floch alto vele volles dar never, wente be binnen
weren ungewapent unbe ſtrides unbewonen. he toch wort vor be ftab to
io Wiſbů; fe togen em enjeghen ute ber ſtad, unbe gheven fit am bes
koninghes hulde, wente fe feghen wol, bat dar nyn weberfivent was.
31.1390. aldus Frech He dat land, | unde nam van ben borgheren ber ftab grote
befcattinghe an gholbe unde an ſulver, unbe toch finen wech 2.
702. Na der tiib bo wart hertoghe Albert van Mekelenborch
15tonint to Sweden. he wart over ghevuͤret unbe untfanghen in groter
ere van ribberen unbe van Inapen. of wart em grot weberftald ghedan;
bar quam be al bore®. van des weghen wart Toning Magnus van Swe-
ben ghevanghen unbe gheworpen an enen torn, bar he na ut quam
unbe feghelbe in Norwegen ; in beme weghe vorgink he up beme mere*.
20 + Im deme ſulven jare do wan hertoghe Erik to Saſſen, here to
Louenborch, de ftab to Plawe in ſunte Bartholomens dages. dar na
beghebinghebe de konink van Denemarken Wolbemer twiſſchen hertogen
Alberte van Mekelenborch unde hertoghen Eriken van Saſſen vorbeno⸗
met, bat hertoge Erik ſcholde deme van Mekelenborch Plawe antwor ⸗
3sden, unbe de van Mekelenborch ſcholde eme Godebuz weder antwerden;
17. 'wegden' übergefäricben.
walde cum campanis integrum sine
fractura fuit motum de loco suo ad spa-
edum 13 pedum. oh. v. Pofilge: ‘bo-
bin 40 fuße.
1. Joh. v. Pofilge: Duch was große
peſtilencia ober all Das laut. Man wil,
day zeum Elbinge nf bie cayt ſtorbin
bobin 13 tufenb menfchen'.
2. Ueber bie Unterwerfung Gotlanbs
und Wisbys |. Koppmann in Haufiſche
BWishyfahrt (Hamb. und Leipzig 1883)
S.20—21. Die Infrift des Ring-
es auf der Kre e im Süboften
ber Stabt: Anno ini 1361 feria
tertis post Jacobi (Jul. 27) ante portas
Wisby in manibus Danorum ceciderunt
Gutenses hio sepulti. Orate pro eis.
Etädteironiten. XIX.
Bergl. die Privilegienbeftätigung von
Sul 39 — ” ee Bidet
kaum —— Archiv f. a.
engel. . Herzog jthme. . golf.
damen 1 ©.225. arm. © R
3. 1364 Febr. 17 wurbe us
abgelent und Albreht von Meklenburg
ft.
v Sala J Lane en
er lacht zu ing gefangen; ber
Berteap von 1371 Aug 14 — bie
Freiheit; den Tod fand er 1374 auf ei ·
ner Bootfahrt in Ri en.
5. Aug. 24. Die Einnahme Plans,
welches 1356 von ben Fürften von Werle
an Herzog Albrecht von Meflenburg ver ·
‚pfänbet worben war, fällt in das Jahr
34
530 II. Detmar-Epronif von 1101—1395.
dat ſcholde He beholven fo langhe, bat he eme Boyhtzeneborch | ant-s.ım
werbe!. be bertoghe van Saffen antwerbe Plawe van fil in bes van
Metelenborghe hant; men eme en wart ber flote nen, webber Godebuz
edder Boytzeneborch; men deme koninghe wart Helſingheborch dorch
deſſer deghedinghe willen?. aldus wart be gude hertoghe Erik van Saj-s
fen bebroghen.
+ Im deme fulven jare wan bertoge Erik van Saffen emen ftrht
up beme Yellande deme van Melelenborch af, wol anberhalf Kunert
ribber unbe knapen?; unbe was Binnen ver welen bar na, alie be
Plawe wünnen habbe.
v
+ Im deme fulven jare legen de Holften vor Krumeſſe; des her ⸗
togen man van Saffen togen tho en, unde venghen en wol 70 ghewap-
net af; dit fchach bi den Seven Boment,
704. In deme jare Erifti 1361 bo ftarf paves Innocencius; in
fine ftede wart geloren paves Urbanus be vifte, be vore was geweſenn
abbas to MarfilienS. He let grote fmaheit dor ver hilgen kerken willen;
128. Liſch in Melt. Jahrb. 17, ©.112,
116.
1. Die Urkunde fehlt. An Blau hat-
tem neben Erich II bie Herzoge Albrecht
Y und Grid) III von ent »Rauen«
burg, fowie auch bie Grafen won Ted-
lenburg Antheil. Nach ber Urk. v. 1358
Da. T (. ©. 526 Anm. 1) follen bie
Grafen von Zedienburg Herzog Ar
breit von Mellenburg ‘eren beei an
Blawe weder anttvorben ledich und loos
alfe fe bat van aneghengbe under gehat
hebben' (Melt. Jahr. 24, ©. 202).
Degen ‘bertoghen Albertes deel van
Saffen to Molne, bat he in Plawe heft’,
foll e8 nach einem Bertrage bes Herzogs
von Melienburg mit ben Grafen van
ZTedlenburg bei ber Entſcheidung ber
Reteren bleiben ; will fi Albredit von
Lauenburg berjelben nicht unterwerfen,
+fo ſchole wi mib em unbe he mid un
im beme flote to Plawe wifienen unbe
holden enen borchorebe, alſo borchvredes
zeit is (baf. 17, ©. 120); 1359 Mrz.
31 verkaufen Albrecht V unb Erich III
von Lauenburg “unfen beyl, ben wy
hadden in Pawe’ am Albrecht von Mel»
Venburg für 200 Tötbige Mark (baf. 17,
S. 309). — Botzenburg follte nad ber
Urt. v. 1358 De. 7 von Albrecht und
Heintih von Meftenburg den Grafen
von Tedienburg fiir 10000 Mark zu
Pfand gegeben werben; vgl. bie Urlt.
von 1359 m, 27, Mell. Jahrb. 4,
S. 208 Nr. 12 — 15; Scht. Holf.
vLauenb, Urff. 2, Nr. 190.
2. Ueber Walbemars Zug gegen $el-
ngborg unb deſſen Einnahme ‘ HR.
1, ©. 160—62, Nr. 233; Schäfer ©.
168 Anın. 1.
3. Ueber dieſes ſonft unbelannte
Treffen f. Lif in den Melt. Jahrb. 17,
©. 118 ımb 18, ©. 240—41. Ueber bit
Dertlichteit vgl. Hanf. Geſchabl. Jahrg
1876, ©. 17276; Shäfer ©. 160
Anm. 1.
4. Melt. Jahrb. 17, ©. 118. 1359
Dt. 30 zu Stralfund fällt Herzog Bar-
nim, ber zu Helfingborg das Schiebs
rigpter-Umt zwilden Rönig Waldemar
von Dänemark und ben Grafen von
Holftein übernommen hat, ben Sprud,
daß bie Gefangenen von beiden Seiten
frei fein follen. Im einem unbatirten
Schreiben Hagen bie Grafen Johann
(+1359 Sept. 27) und Abolf VII, baß
König Waldemar bie Gefangenen nob
nicht in Freipeit gelegt babe, ‘be uns
fine benre, als be Vertnghen var Saffen
mit ben eren, afvinghen an bem lanbe
to Rafieborgh unbe to Holften'. Schl.
Holft. Sauend. Ur. 2, Nr. 189, 372.
5. Innocenz VI flirbt 1362 Sept.
12. Ipm folgt Urban V, Abt von ©t.
1361—1362.
531
er he wart paves, bo wart he ghefand Iegate to den bern van Mey-
21.131. lan; | de ghaf em ethen bes paves bullen, be he mit fit brochte, unbe
wiſede ene honeliken mit bofen wiven uter ftab2.
of onerfette he ven
ftol von Aninion to Rome, dar he langhe nicht was gheweien®. he
sregnerbe vuͤl na wol neghen jar. bo he quam webber to Avinion, bar
wart eme vorgheven unbe ftarf dar van, als men fecht*.
+ In veme fulven jare in palmeavende bo wart ghevanghen Kyn- a. r.
ſtod, ber Lettouwen koninks; twe baghe vor funte Lucas bage® bo vor»
ftal He fil van ber Meryenborch unde lep enwech?.
io + Im deme ſulven fomer was fo grot hette in Prutzen, bat vele
tornes vorbranbe up deme velbe®.
+ Im veme fulven jare wan bertoghe Wilhelm van Luneborch her«
togen Eriten van Saffen af de Ribenborch, ven Kercwerder unbe be
Nyen Ghamme.
uppe ber Nibenborch plach be olde Kertogen Erifes
is vader fin legher unbe fin weſent to hebbenbe. do be hertoge van Lune⸗
borch totheente quam, bo reet be af; be was en olt Trank here. he
ret to Nyenborch to greven Johanne van der Hope, de hadde fine doch ⸗
Si. 10. ter®; | up deme wege ftorte he mit enen perbe alfo fere, bat he to
Nygenborch bot bief!. of leth hertoge Wilhelm en lot buͤwen up deme
a Ghammerorde. bo fe van bannen toghen, do toghen fe mit ben ſulven
luden to Erteneborch unbe wännen bat, unbe buͤweden bar en floth, bat
beten fe ve Vyghenborch.
705. In deme jare Erifti 1362 bo beghunde ve konink Woldemar
ben copman to vervolghende; he en helt nicht finen loven unbe be breve,
3. *oerfette" torz. auß : "berfette”.
Biltor in Marfeilk, ermäht Ott. 28.
Base. Imp. VII, ©. 513,
. Bernabo Bitcontt.
Fi Bel. Städtehron. 8, ©. 485 u.
day Sggela Am.
.S 538 Anm. 5.
ri S. ©. 543 Anm. 5.
5. A. T.: Anno 1361 Kinstut rex
Lituanorum fuit captus ante diem pal-
marum in terra Prussia, Joh. d. Bo-
filge: “uff den palmobend (Mrz. 20)
bie Eairsberge in ber wöltmiffe uf ber
jagt von chme heren, ber hies ber
Tranchsvelt, unbe wart gefangen brot
ten Marienburg'.
6. Dtt. 16.
71. A.T.: et eodem anno mirabi-
liter evanuit 17 kal. Novembres (Oft.
M. der fehlt ©.
16) de castro Marienborg. Job. v. Po.
ge: “uff finte Eiygabeth obent (Nov
8), umbe qwam weg durch bie Ma»
som.
8. Io. v. Boflige: ‘Im deſin czei-
ten was ber zomir gar heiß, das das ge»
treibe viel vorborrete ane reyu.
9. Erih I Toter Elijabeth war
mit Johann von Hoya vermählt. von
Kobbe 2, ©. 81.
10. 1360 Dy. 15 zu Lüneburg füh-
nen fich bie Herzoge Wilhelm von Braun-
Sweig » Lüneburg und Ludwig von
Braunfcweig mit Herzog Erich II vom
Sachſen Lauenburg wegen ihrer Fehde
gegen ihn und feinen verftorbenen Ba«
ter, Hey. er 1 (Subenborf 3, Nr.
123; ngl
34°
532 II. Detmar-Epronik von 1101—1395.
be ghegeven weren beme copmanne uppe be vryget des landes tho Scho ⸗
nen, aljo he bat wol bewifebe in ver Schonefchen reyfe, de dar was
an beme jare, wente he ftebebe, dat fchepe wurben berovet, unbe let
dat under tiben fulven bon, unbe ander vele mifbat, de he bewifebe ven
fteben bi ber zee; bit was ben fteven let, alfo fe bat wol na bewifeben 1. s
706. In veme winter des fulven jares hadde beleghet greve Ela-
wes van Holften bat flot Braberg in Vuͤne; bar legen vor twe Hundert
Hofften. konink Wolbemer van Denemarken wolbe dat hüs untietten,
unde toch dar vor wol mit 12 Hundert wepener; bar begrepen fit mebe | S1.1
Holften unde flogen erer vele bot. to ven leſten wurben fe alle ghevans 10
ghen, ane be heren, de quemen enwech ?.
710. In ber tiid fenbe greve Hinrik van Holften in Norwegen
fine fufter deme koninghe Haquin to hanttrouwende in bat echte, alfo
dat vore was gebegebinghet®. in beme wege beftidebe fe ve wint unbe
ref bat feip im Denemarkes ſiden; de konint van Denemarken let ıs
upholben bat feip, unbe venk be juncoroumen, unbe belt fe vanghen
manighe tiid!. binnen ber tiid let de konink werven tuffchen konink Haken
unbe finer bochter echtefenp, unbe gaf eme fine bochters. greve Hinrikes
fufter wart weder fand to lande, unbe bar na nicht langhe beghaf fe fit
in en Hlofter. »
707. In deme fulven jare bi paſſchen do weren be gobesribbere
van Prugen in Lettouwen, unde wünnen bar en vaft ſlot Kauwenpille.
18. 'greoe' loti. auß : “greven‘, .
1. 1361 Apr. 18 waren die Gefand-
ten ber Städte zurüdgelehrt, die pro
cconservanda justicla mercatorum in
terra Schanie zu Walbemar —
waren (H. R. 1, Nr. 252); Aug. 1
wurde ber Berfehr mit Dänemark und
Schonen abgebrochen (baf. 1, Nr. 258
55,6).
2. Migeljen und Asmuſſen, Archiv
2, ©. 214, 1357; Presb. Brem. S.
58, 89; Schäfer ©. 157 Anm. 3.
3. 1361 Jun. 29 beurfundet König
“-"on: ‘bat ip bes fuloen greven Hin-
ſuſter, juncorowen Elgeben, nemen
em to wiyve, de wy alrebe hanttru ·
hebbet’; Schl. Holft. Lauenb. Urkf.
Pr. 194. Bgl. 9. 8. 1, ©. 185
n. 3.
4. Clard Schoneveld (Junghans,
arich ber Eiferne) &. 50: sabbato
tuor temporum ante festum nativi-
tatis Christi ( Dez. 17) Trabenam exie-
rant, versus Sueciam tendentes. Ser
infortunio accedente per ventum con-
trarlum coscti sunt in Danicas decli-
nare partes. Quod Waldemarus Dano-
rum rex pereipiens, navem cum vir-
gine rapult et ipsam captivam ad
castrum suum deduzit, spoliatam rebus
et familia sun. 9. R. 1, Nr. 293 $ 25:
‘be ſulve greve Hinriles fufter wart ut-
gheſant be echteſtop to florende; bes
dref fe God unbe bat jeghenwebber to
deme bebe bes ertebifloppes van Run-
den —. Des behelt be byfcop greven
Hincites ‚uber,
5. Die ae zwiſchen Hakon unb
Margaretha, Waldemars von Däne-
Tochter, wurbe 1363 Apr. 9 zu
Kopenhagen vollzogen. Michelfen und
Asnufien, Arhiv 2, ©. 226, Dahl-
mann 2, ©. 16.
Bi. 138,
1363.
533
tar venghen fe Waydoth, Kenftotten fone, unbe flogen bar unbe ven-
ghen twe duſent heyden 1.
mit dem ſtichte van Bremen ?.
7 In veme fulven jare orloghebe hertoge Wilhelm van Runeborch |
bes ftichtes vormunder van Bremen
swas her Mauritius be been; he was en here van Oldenborch unde
was menlit unbe en gub brodbegen®.
be hertoge van Luneborch bou⸗
webe bo en flot up de Wummene; bat het de Louwenbrughe *.
+ Im deme jare Erifti 1363 bo wolde hertoge Erile van Saſſen
then in Denemarken to hulpe koning Woldemere; he bebobebe be erba-
ren manne, borghermeftere ber ftat to Lubeke, unbe bat fe, bat fe wol«
ben vorftan unde vorwefen fine herfcop unbe fine erven alje vormün-
dere, wente he er nemande bet lovede umbe fe ok nemant bet vorweſen
Tonde. deſſe julven erbaren man, borgermeftere unbe ratmanne ber ftab
to Lubele, bewifeben eme hir willen ane unbe twiden eme, unbe beben
ıseme unbe finen erven groten vromen, unbe behelven fe bi ber herſcop
weber bertogen Albertes willen van Mekelenborch, greven Hinrike,
greven Clawefe, heren to Holften, unbe al erer hulpere. bes not he
der vruntlifen hanbelinge, ve he mit den van Qubele hadde.
gebeghebinget to Rehnevelve®.
5. mal" am Rande.
1. A. T.: Anno 1362 magister ge-
neralls cum magno exereitn et quasi
poclores terre venerunt naviglo ad ca-
strum Caudepil, quod.in vigilia pasce
(Apr. 16) expugnavit et eremavit eum
2000 fere Lituanorum, captivam edu-
cendo Allum regis Kinstut Waldot no-
mins.
2. Friede ber Grafen Gerd und Io
Hann von Hoya mit bem Dechanten Mo-
rig und ber Stabt Bremen 1359 Apr.
30 (Brem. U, ®. 3, Nr. 134—36);
Bundniß bes Dedanten Morit; und ber
Stabt Bremen mit Herzog Will
It Morit
oudateg wurde 1348
Egbiſchof, von Bremen
Klemens VI aber belieh {ai raten
Sottfrieb won Arnsberg, bisherigen Bi-
3 von — mie dem Erzbis-
tum. Brem. Geihsgu.
©.49: ita em tom —, quod do-
7. "00° übergefärieben.
dit wart
9-1. "erbanen! : terboren' 8.
minus Godfridus deberet in honore et
grau archiepiscopatus permanere, sd
dominus Mauritius deberet diocesim
Togere.
“ uUnrt. bes Otto Grote v. 1358 Aug.
in beme borpe to ——
au myn worbenomebe here heft
buwed bat hus bat bar 18 ghel een Sen
wenbrughe (Subenborf 3, 1:
1360 $ebr. 5 beurfunben Johanu und
Ludolf von Hohnhorſt und Hermann
Schulte, daß ihmen Herzog Wilhelm
Erſatz geleiftet für “al den fcaben, ben
we van finer weghene uppe bem flote
to ber —E ghenomen hadden,
am braude, an rove, am vang! ‚an
Befeattingpe, unbe wor unbe im welter
2 = vn feaden nomen habben’ (baf.
AT.
1382.
534 UI. Detmar-Epronit von 1101— 1395,
708. | In deme fulven jare do toghen de koplude unbe allerleye 2ı. 135
vollk van allen fteben bi ber zee in bat rike to Denemarten jeghen Toning
Wolbemer, en unde fun lant to frendende. bes volles ber ſtede was
uter maten vele; de van Lubeke hadden to fpifenbe alle dage wol vifteyn
hundert volfe8!. bo bit vol was gelomen up bat land unbe ere fchepes
bleven in deme Nortfunbe leyder nicht wol bewaret, bo quam de konink
gefeghelende mit finen ſchepen, unbe ftribbe mit ben, be fe in den ſchepen
weren ver zeeftebe, unbe wan ben ſtrid. bar nam he 12 grote hovet-
koggen vůl fpife unbe wapene une menigherlege tuch, bat tome ftribe
horde, unbe vör enwech mit ben fchepen?. 10
+ En fterne wart ghefeen bi ver funnen in beme mibbage fancti
Kyliani?; de bebubebe to deſſen faten nicht gudes.
709. De ſtrid warb beme Toninge alto für, wente he vorlos mer,
ven he wan; fin enighe fone, en erwe bes rikes, wart fo fere worpen
an beme ftribe, bat Be dar na nicht langhe lenebet. bar na wart batıs
orloghe daghet tufichen ven konink unbe den fteben bre jars.
711. | De winter des fulven jares was fo kolt, alſe ye gebacht mı.ı
was; be kulde warbe en verbenbel jares. binnen ber tiid vorghink vele
volfes unbe quekes van vrofte ®.
712. In deme fulven jare brefen ve bedere up ber Meryenborch »
in Prugen in ven trefel, unbe ftelen alto groten fchat, unde quemen en-
wech; funber en wart gegrepen ; beme wart fin recht geban?.
+ Im deme fulven jare wart berichtet de twydracht tuſſchen her-
togen Wilhelme van Luneborch unbe hertogen Eriten van Saſſen, alfo
5. vol: wei 8. 18. na nit‘ : 'na' übergefheieben. 17. ve fehlt 8, 6.
jeinb nicht werben. üb. U. B. 3, Nr.
358, 360. Beibe Urtanben fin in &i
Se fer ©. 301.
6. Job. v. Pofilge: ‘Anno Domini
I 1364. Zu befim jare was fo herter win»
ter und werte eyn virteil jares, das man
. Sgꝙ vil guter reyſen tate den winter mit gro⸗
2. Ueber die Schlacht bei Su fim vromen. ouch forbin bis jor bie
Borg 1. H.R. 1, ©. 197— 200; Sch pfert gar fere, baz man großin ſchadin
fer ©. 313—15, 576—79. nam’. Bgl. Stäbtehron. 9, ©. 866.
3. Iul. 8. 7. A, T.: Anno 1363 pistores spo-
Uarunt gazophilacium in Merginborch.
Joh. dv. Bofilge zu 1364: “Item im be»
4. Zchos &priftoph Rirbt 1963 In.
1.9.8.1, ©. I Bat Reinhardt
©. 327. Anm. *.
5. Stilfienb von 1362 Nov. 10 bie
1364 Jan. 6, abgefälofen 1362 Nov.
16; 9... 1, Pr. 278, 279, Stiüftend
von 1364 Jun. 21 6i 1368 Gebr. 2;
baf. 1, Nr. 336, 337. Friede zu Wore
bingborg 1365 Sep. 30; Dal. 1, Mr.
, 370.
fim jore brochen bie beder ven trefjel uf
zu Marienburg nf beme huße unbe
women bovon; ydoch worben fie
meifte teil irwoſſchet czu Dutſchin Ianbin
unbe gehangin an bie galgen. ir houpi⸗
man Wwas epn burger czu Marienburg
und hys Wittenberg —, unbe wart och
borumbe vorterbet czu Marienburg’.
1364.
dat hertoge Erik gaf hertogen Wil
535
Helme fine bochter!. alfo wart eme
webber Erteneborch unbe de lant, be he em afgewunnen habe; ve Bi-
genborch unbe de Gammerort worden gebrofen. bit begebinghebe greve
Johan van ver Hope 2.
5
713. In deme jare Erifti 1364 do rumebe de koning van Dene-
marken fin rike van angheftes wegen; be fach an ernft ber zeeftebe unbe
untruwe finer manne, unbe en borfte nicht bliven an fineme rile. he
1. 1350. toch mit groteme fchatte unbe quam in be Marke; bar wort he berovet. |
vort toch he in Saffen, an Mygen unbe up in anber land bet to Avi⸗
io nion an ben paves; bar wart eme gheven be roſe in ber vaften. been
vorterbe nicht an den herbetgen,
wor be quam, wente be heren bes
landes, be ene leydeden, de quiteven fine koftes.
714. In deme fulven jare was bat orloge tuffchen ben van Lubeke
unbe ben Bocwolberen*,
de Lubeker deben ben vianden we dorch eres
15 homodes willen unde miffedat. in deme orloge wurben gebroken deſſe
ſlote: Hemmingheftorppe®, Snicrobe®, Swinekule?, Wibbole®, Scone-
2-3. Bigenbord : "Bignbord‘ 2., 8.
1. 1363 Jun. 24 verpfänbet Eric
II von Sachfen-Lauenbur; ‚mit Zuftim ·
mung ſeines Sohnes ih IV ben
Zoll unb bie Fähre von A an
Herzog Wilhelm von Braunfchmeig-Lil«
neburg für 1600 Löthige Dart di die er
ihm al® Brautihag mit feiner Toter
anıs giebt (Subendorf 3, Nr. 186).
“Unde over befien vorſerevenen
Vegbebinnben hebbet gheivefen unbe hul ⸗
pen ghebeghebinget de ebele man, greve
Johan varı der ha — unbe vele andere
unf “. omes umbe umfe truwen man’.
Detmar wirrt hier Waldemars
—* 1363 und feine 1368 durch ·
einander. 1363 zu Enbe Benefit
der König — en. weilt Anfang No-
vernbers in Wolgaf, Dez. 13 In Krakau,
1364 Jan. 5 in Brag bei Karl IV, gt
über Köln nach Flandern und
Straßburg mad) Avignon, wo er Mi
3 von Urban V mit ber goldenen ck
beſchenkt wirb, umb it Aug. 29 wieber
in Wordingborg. Schäfer S. 369— 71,
379; Reinhardt &. 31147. Die Flut
Baldemars findet 1368 Apr. 6 fatt;
wegen feiner Beraubung f. Langebet 6,
S. 533: et perdidit ibi nöniten pecu-
nlam per proditionem marchionis und
Gramms Forbebringer Videnſt. Selſt.
Strifter 4), ©. 239: ‘umb alles bay
gut, baz wir bem funge genuemen ba-
18. den!
m au De Dahlmann 2, ©.
"4. 1364 Same, A werben bei bem
wiſchen König Waldemar unb ben
täbten vereinbarten Gtillflanbe ansge«
nommen: ‘be van Boocwolbe, be Ber-
fentinere, ere vrunb, unbe alle ere bel«
pere, dar be van Subete ſunderch orleghe
— jebben’ (H. R.1, Nr. 332). 1365
5. urunbet Graf Mor über ein
Fa ee mit übel: *Hir
ſchal utghenomen weſen heren orlighe
unbe flebe eeiigbe unbe ber Bocwolben
orlighe (Lüb. U. ©. 3, Nr. 517). 1365
Da 25 vermitteln Kifchof Bertram von
Lubed, Graf Heinerh und brei holfleir
nifhe Xnappen ben Streit zwiſchen Fü
bed unb: ‘allen ben Bucwolberen unbe
Parfentyneren gemepnliten, unbe be
dar an begrepen unbe verdacht pn’ (daf.
3, Nr. 527). 1368 Apr. 19 tritt Ritter
De Busimalb diefer Sühne bei
5. ——S — ürſtenthum Lil⸗
bee Amt Shmartan, Sr Ratlau.
6. Suikrode, ehem. Gut, aufgegan-
gen in Gronenberg, Amt Ahrensböt,
Rp. Süfel.
7. Ghwientuhten, Amt Ahrens
böt, Rip. Sara.
8. Häven, Fürftentyum Lübed, Amt
Schwartau, Kſp. Travemünde.
ml,
536 II. Detmar-Epronif von 1101—1395.
famp ! unbe Roberftorppe?. be fale, wor umme fe brefen ve flothe, was
veffe. ib was en erbar borgher to Lubeke, gheheten Muͤrkerke; de hatte
borppe unde gub under en befeten; bar en konde he nicht fine pacht unbe
plicht van hebben, als em wol toborde; to veme leſten do panbe he tat
gub. des nemen be Bocwolder war unbe venghen ene; fe pinegherens
ene fo fere, dat he tar van ftarf; fe fpieven an fin antlat, fe togen em
dat Bar ute finen barde, unbe fe bewifeben eme vele anderer ſmaheit. to
deme leften wart he utgeborget, böt ebber levendich webber in to brin- su
gende. alfo eme de bach was gegheven, bo ftarf he to Lubeke van groter
pine wegen. de taat to Lubeke ſende ene böt webber in ben Bocwol«1
deren; fe entfenghen ene doͤt umbe koppeden ene mit jmaheit. Kir van
vorhof fit dat orloghe ꝰ.
717. Im deme jare Criſti 1365 vor vaſtelavende quemen be Let-
touwen in Prugen, unde vorbranben bre ſlote, unbe venghen be criftenen
dar uppe unde vorden fe uten fanben *. s
718. Dar na wort in Prugen fo tibigen jar, tat bat korn hadde
arn in funte Wolberghe dage> unbe bloyde in funte Urbanus bage®.
715. By ver fulven tiid bo was? hertoge Wilhelm van Luneborch;
na ben male, bat he nine kindere en hadde, fo koͤs he bi fine levende to
erfnamen hertogen Dtten van Brünswil, de en here was tho Sangher-»
huſen; de regerbe mit mobe na ſime bobe®.
ide fe ten de fite nah fe | fer mar unme' 6. 3%
1—2. fe — deffe' am Raı
Aeenefdrien 10. "den
1. Der ehemalige abtige Def —
tamp bildet jetzt dem hofft.
Riräbore Cürau.
It · Ruppersborf, 1. Be hm
eubza. Amt een
3. Die Gefan; gennehmung bes 1401
ar. 4 gehen —S Thomas
terte im J. 1372 (ub. U. B.4,
Nr. 173, 174, on tan mit biefer
gehe Be zu au An haben. Bl. daf.
4. A. T.: "ano 1365 ante carnis-
privium Gebr. 25) fuerunt tria castra,
videlicet Spliteren, Carisiten et castrum
ante Ragniten, combusta per Lituanos,
omnes castrorum homines capti et ab-
Anett, —828 Proditione.
& — Bid 25.
1. ©. 173 5 715 u. Rufus.
den Tod Ho
©. Sum. 3. Wilhelın
23 Ludwig von Braunfi
ig zu feinem
tinftigen Schwiegerfohn und Dachtelger
angenommen (Subenborf 2
und nad Ludwigs Tobe Ben —
Bruber Magnus II von Braunſchweig
— — (baf. 3, Nr. 335.
ıngerhaufen war, von Magmıs ıin
Folge feiner Se mit Sophie won Bran-
demburg » Lande! — erworben worben;
1365 Jul. 12 hit das Kofler Kal
tenborn Magnus II und beffen Erben
zu feinen Bormindern, ‘by wile baz fp
Sange: fen gewelbih ſyn unbe ba
ynne haben’ (Gubenborf 3, Nr. 276, ©.
XXX); 1368 Mai 25 vergleicht fih
Vagnus I mit Magnus IT * umbe aljo-
bane finde, be we myd ome hatten,
umbe bat fanb to emgiehufen (baf. 3,
Nr. 364); 1369 1 wurde es von
Magnus II an bie — jtafen von Mei-
Ken verpfänber (baf. 3, ©. AXXVIN.
Der Name Otto iſt Irethum Detmart.
Bgl. S. 540 Anm. 7, 542 Am. 3.
1. 1360.
1355—1366.
537
719. In deme ſulven jare bes bingfterages to pingften! umme
veſpertiid dages bo vil Kagel fo grot in Prugen alfe eyere, unde warte
den negheften dach over unbe bebe beme korne groten ſchaden.
720. Dar na by funte Jacopes dage | do quam Kinftotes fone,
se Toninghes van Lettowen, mit guben willen in Prugen, unbe leth fit
dopen unbe untfenk ben criftenen (oven 2.
721. Dar in beme winter bo toch be mefter van Prutzen vor be
Wille, unde bleven in deme lande mit groter kraft 13 dage, unbe deden
in beme lande alte groten ſchaden ®.
io 716. By ber ſulven tiid bo was en erſebiſſcop to Bremen, ve was
van beme flechte ber heren to Brünswil, unbe let fil bar to ſchunden, dat
de ſik fette webber fine ftat to Bremen. he nam fine vründ to hulpe
unbe bibefetene landesheren, unde quam mit vorretniffe in de ftat to
Bremen unbe dede groten ſchaden. dar wurben lude gheflagen, vrouwen
ısghelrendet, gub ghenomen ute ben Hufen unbe gheboret ute allen boren.
dar na wort ib vorlifet4.
+ Im veme fulven jare toch greve Eorb van Oldenborch, be greve
van Delmenhorft, de here van Defholte unde vele ribbere unbe Tnechte
in bat land to Vreſch, to rovende une to vorherenbe. be Brefen beben
1. 100, em webberftanb unbe floghen wol vifgunbert ribbere unbe | Inechte böt,
% unbe bar bfeven men bre Vreſen böts.
722. In deme jare Erifti 1366 do hadde be konink van Eipren be-
fammelt en grot volf, unbe toch hervart mit deme volle unbe mit pele-
geimen to deme hilgen lande, unbe wan en gröt bel ber ftab to Alleran-
2. "alfe‘: Yalfe vier 8.
1. Jun. 3.
2. Eodem anno circa festum s. Ja-
oobi (um Juf. 25) venit Altus regis
Kinstut bona voluntate metdecimus ad.
Prossiam; statim fult baptisstus et
Hinricus vocatus.
3. Eodem anno magister generalis
fait cum suis ante Vilnsm, manens ibi
per 13 noctes. Detmars Zufaß ‘in deme
minter' beruht auf Serthum: Strehlle
in Seript, rer. Pruss. 3, ©. 8
fog. Bonnerlauf iche
u. Scene ©. 112; Brem.
1. 252, 264 vet, Kr. 258,
260, 266, 270, ai, 273). Stiftung ge»
wiſſer Spenden, “umme dat Got, ſunite
Peter, funtte Pawwel unbe funtte Jacob
uns bes ghunben, bat wy Bremen web»
ber en dat uns mib ae m vorra ·
je afghewonnen mas by it, na
Sodes dort jent beehumbert hr beme
zes unde zoftegheften jare bes negheften
arg bes ma funtte Urbanus daghe
ja 29), de do was des manbaghes tho
fen. Unbe wy wonnen webber unſe
Bine na bes negeften zunnavens vor
dem bilghen avende juntte Peters unbe
funtte Bawels, de bo quam
fonenbag Sur. 27); Brem. U.
Nr. 2 1. baf. 3, Nr. 252, 26
256, 260, 27 berdh-Echene
&. 112—17; Hist. archiepp. Brem.
Eike sum. 6m berch ·
5. 1366 Jul ynedt
Sqheue ©. 117—18.
AT.
&
538 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
drien, unbe nam bar grot gub, mer en borfte nicht vort then, wente be
heibenen be fterfeben fit zere unbe dreven fe webber torugge!.
723. Im deme herveſte des fulven jares bo was büre tiid in allen
fteben by ver zee, aljo bat be ſchepel rogge to Lubeke golt 5 ſchillinghe
ebber 6. bat warbe en half jar umme beth to paſſchen?; bo ghaf Gots
vebdinge, bat ſchepe quemen vul kornes; bar mebe wart ib beth venle.
724. In beme ſulven jare bi funte Gallen dage? bo fchegen in
Brugen fo grote tefene in ber lucht, bat des ghelites was ne vornomen.
in ener nacht vloch in beme hevene bat vür alfe vürighe blafe, unbe
warbe van ber nacht beth in ben bach. U
725. In deme jare Erifti 1367 do wan de fonint van Eipren |e.
Tripolis unde noch twe ſtede an der heytenfcop *.
726. In deme fulven jare na pafichen bo toch paves Urbanus van
Avinion mit finen carbinalen, unde quam to Viterbien; dar blef he ene
wile, unbe toch bes jares wort to Rome; bar blef He dre jar, unbe quamıs
webber to Avinions.
727. Im deme fulven jare des bunrebages vor pinzften® bo ftat
Elawes Brufcowe, en miftroftich minfche, ven erlifen ratman heren
Berende Oldenborch bot in unfer vroumen ferfen, unbe wuͤndede twe
ander ratmanne, ven he bat ſulve bebachte to donde; men God bewarde je.»
728. In deme ſulven jare weren be zeeftebe mit ben fteben ute ver
- Suberzee vorgabbert an enen groten raat in ber ftab to Eolne umme de
webberftanninge deme koninghe van Denemarken?, de bo was ute ben
landen thoghen unde claghebe allen heren fin leth®.
729. Im deme fulven jare was grot peftilencia to Lubeke, unbe dars
fturven merffifer lude van ben rifeften vul na fo vele al8 in beme
erften bobe®.
730. | In deme fulven jare tes vrydages nor unfer vrouwen bagfesı»
21. are‘ übergefägrieben. 24. “ıhogben übergefchricben.
1. Groberung Alerandriens durch
König Peter von Enpern 1365 OR. 4.
Batutusl, — aber * stehen.
. 170. Reinhard, . von
ven, J 8: Ar ii ar
. 1367 Apr. 18.
3. Dit. 16.
4. Tripoli und Tortofa. Reinharb
1,©. 256.
5. Joh. v. Poſilge: ‘ Anno Domini
1367 nach oflern Apr. 18) czog ber hey«
lige vatit Urbanus paben ber fumfie
von Anion mit fime hofe und den car-
dinaln czu Biternia, und czog vort fen
Rome in defim felbin jare; und neh
etlichen jaren berweber fen Annion.
Urban V verläßt Avignon 1367 Apr. 30,
Tommt nad) Biterbo Jun. 9, nad Rom
Sul 5 um kommt wieber in Woignmn
an = . Regg. Imp. VID,
© Fr es. Iwp
6. Jun. 3.
7. Kölner Konföderation von 1367
Nov. 19. H.R. 1, Nr. 413.
8. ©. ©. 535 Anm. 3.
9. Bgl. Kämmereirechnungen ber
1367——1368. 539
der anderen! do was en grot ftrib vor Hilbenfem. ben ftrid war de
biſcop van Hilbenfem in den namen ver Hilgen juncorouwen Marien, be
be truweliken anrep an ben noben, unbe venk vele vorften und heren, de
kegen em weren to velve komen: ben hertogen van Brunswit, ben biffcop
san Halverftab unde ben van Meideborch, vele riddere unde knapen?;
unde bar wort gheflagen en greve van Hademersleve? unbe vele
guber lude.
731. By der tiid bo togen be gobesribbere van Prutzen in Lettou⸗
wen. in erer tokumſt worben be heidene vorſchricket unbe vlogen al
io vorwert, unbe vorleten en gub flot, bat het Welune; bat vorbranden je*
unbe togen enwech.
733. In deme jare Erifti 1368 na twelften bo wart vorbannen
dat levent ber bigharbe unbe ber beghinen in Dubefchen landen van
tettermefteren, be bar weren to ghefettet van deme pavefe. fe weren fo
ısfere gewoert in ben landen unbe vormeret, bat in ber ftab to Erphorde
„1970. weren mer ban veerhundert. bo fe bat levent moften | vorlaten bi des
paves banne, be do wolben in der ftab bliven, de moften openbare bote
untfan mit funberliten tekenen, be fe broghen an erme Heide, unde ber
weren bi twen hunderden, be bat deden unde bieven an ber ftab. be
„anderen maleben fil enwech, unbe bleven an beme baune5. vele heme⸗
liter Yetterye van en befchreven fint an den ſeveden boke bes geiftlifen
echtes, wante fe brochten vele volles in dwelinge. de lude helden mer
van en, ban van aller geiftlifen achte, bes wart men wol enwar, bo
men fe vorhorbe. funberlifen wurden twe begrepen mit alto groter
2sfetterie, bat men kundeghede vor al ber werlt openbare van ben prebic-
ftole ; bat weberfpreten fe tho ener tiib, unbe bevillen webber in de dwe⸗
linghe, unbe wurben bar na ghebrant an ben vure.
26. bevillen' fort. aud: bevullen.
St. Hamburg 1, ©. 97; Mittheil. für
damd Geil. 1, ©. 127--28,
1. t. 3,
2. Ueber biefes Treffen von 1367
Habmersleben.
4. Anno 1367 in vigilis nativitatis
Marie (Sept. 7) venerunt domin! nostri
in Lituaniam. Lituani timore persulsi
Sept. 3 zwiſchen Farmfen und Dinklar
f. Stäbtegronifen 7, ©. 253—55; Sur
benborf 3, &. XXXIMI— XXXIV;
Regg. Imp. VII, ©. 577. Hero
Magnus von Braunfhweig und Bifcho|
Albert von Halberfladt wurben gefans
gen; Erzbiſchof Dietrich von Magbe-
urg hatte jeiner Krankheit wegen am
Kampfe nicht theilgenommen.
3. Es fielen Graf Waldemar I von
Anhalt und der eble Herr Johann von
castrum Veluen, quod impugnare non
volebant necdum co venerant, concre-
gt. Wigger in Mil Jahıb.
5. Bgl. Wigger in Melt. Jahrb.
41,6. E16 Gckunben Rast IV für
ben Keßermeifter Walther Kerlinger,
Dominikaner zu Erfurt, von 1369 Jun.
9 (Regg. Imp. VIII, ©.394), Jun. 10
(Melt. Iahrb. 47, 6.20—24) u. Jun.
17 (Regg. Imp. VIII, ©. 395).
540 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
732. Dar na, dre dage na funte Ghertrudes tage!, do was fo grot
bünre in Prutzen unbe unwedder, bat vor Ilghincberch? flog ib entweh
enen balfen in ber molen; bar ſulves floch iv enen manne bat been
entwe, unbe enen wive | ben arım entwe, dar fe beide legen up bemes.:
bebbe. s
737. In deme fulven jare wart de konink van Cipris vormorbet
van fines ſulves brober®.
736. Im deme ſulven jare hadde keyſer Karolus befammelt wol
feventich bufent volles, unbe toch jegen den heren van Meylan, unbe de
paves Urbanus hadde wol bertich duſent volles up ve anberen fiven, oku
jegen ben van Meylan!. bit volk to beiden fiben [dt grote not van Kette
der funnen, van vlote ber watere, van hunghere unbe van borfte, unbe
exe perbe des geliles. fe hadden gherne geftrib mit den vianden, up bat
fe hadden kregen enen enbe eres lidendes; bar were nicht fo vele volles
geſlagen bot an eme ftribe, als dar vorginf van noden der vorbenomeden 's
ſtude. mer be keiſer en wolbe ven ſtrid nicht angen, unbe nam goldes
unbe ſulvers genoch vanbeme van Meylan, unbe toch mit finen here en-
wech. bit vorſmade ben pavefe unbe fime volle, dat he ſik vorenebe mit
em funber ſynen willen ®.
+ Im deme fulven.jare do ftarf | Hertoge Lodewich van Brunswil, x"
be bo hadde hertogen Wilhelmes dochter van Luneborch. beme Habe”
huldeget bat land to Luneborch, bat kegen des leiſers willen was; doch
beſad he bat hertichdom fine dage?.
735. In deme fulven jare bi der tiid fanctt Martini® do mas en
grob ftrid bi Damgharden tufichen Hertogen Alberte van Mekelenborch
unbe ben Wendeſchen heren an ener fiven, unde ben Sundeſchen heren
an be anberen fiben. be Wendeſchen hadden mit erer banner ben erften
2. flogh' torr. aus: floh‘. entweh for. auß : 'entine'.
1. . 20. vergebliche Bi — 3 De
2. Gil (genburg. Zug gegen bas
3. Peter von €ı wurbe 1369 WBernabo und a ten F
Jan. 18 ermorbet, Balıyins 2, Sp —* 27. Regg. Imp. VII, ©. 381— 85.
387, 409. Stäbtehroniten 9, &. 859; — Fr YılI, ©. 385.
18, &.190. Reinharb 1, ©. 262.
4. Karl IV verläßt Prag 1368 Apr.
2, tommt Mat 17 nad Pabua; Krieg
We Bernabo Visconti. Stäbtehren.
©. 177; Regg. Imp. VII, ©. 379,
ebliche Berennung ber Burg
Oopigiia here Mantua und Ferrara,
Ludwig, 1355 von Heros
PN ven Lüneburg zum Mitr Fi
ten und Nachfolger angenommen,
tathete 1359 beffen Tochter Math; em
as 1367 nad) Aug. 10 —
328, &. CXXV).©. ©. 536
ie, 8
8. UmRoo. 11.
1369. 541
ſtrid, wente van erer weghene was bat orloge. bo fe wurden vorkrendet,
do floh to de van Mekelenborch mit den finen, unde brak ummelint dor
de planten , unbe quam mibben in ben hupen ber viande unbe belebe fe,
dat fe vlogen; unbe in ber vlucht venk he den hertogen van Bard mit
sen beften ridderen unbe Inapen, be in fineme [ande weren !.
738. In deme jare Grifti 1369 bo tredeven be ftebe ber coplude
mit geoter macht in Denemarfen unde vorworven al eren willen. be
1.1310. koplude wünnen bo | Copenhaven?, Helfingores, Balfterboven, Scho-
nored, Ncopinghen® unde Alsholm?. dar na quemen fe tho deghe⸗
io dingen mit des rikes rabe, unbe untfengen bat land tho Sconen fefteyn
jar in to beholvene vor eren fehaben®. bo be tyb umme quam, bo wart
ben Denen dat lant webber antworbet?.
739. Im deme fulven jare in funte Johannes dage to mibbenfomere
do quemen be Lettouwen in Mazovien, unbe wünnen bar eme ftab unbe
sen flot, dat het Polthos, unde venghen alto vele criftenen unbe flogen
doͤt manne unbe wine 10,
740. In deme fulven jare wart in Prugen ghebůwet bat flot
Godeswerder 11;
1. Das Treffen fand vor Nov. 6
Me denn bereit am biefem Tage hul ·
Johann von Werle · Golbberz
en erzogen Rafimir, Swantibor umt
Bogiflam von Stettin für Stavenhagen.
Nov. 7 zu Demmin fühnt fi
Albrecht von Mellenburg, 1369 Yun!
29 zu Dargun bie Fürften Bernhard und
Johann von Werle-Waren mit den Her-
zogen von Stettin. H.R. 1, Nr. 512
m, I n; Schäfer ©. 493 Ann. 4.
©. Koppmann, Die Einnahme
Ropenfagens durch die Hanfefläbte 1368
Jun. 16 in Beftgabe für Wilhelm Gre
a —
o
— u —* Beifingborg
t. 8 Herzog Heinrich uml
ig übergeben zu wollen. 9.8.1,
r. 497; Dal. baf 3, Mr. 307.
. SiRerbo war 1368 Jun. 17 noch
in One ber Dänen, Jul. 25 im Be
fr Abreite von Schweben. Schäfer
u Stande iR Jul. 25 im Befig A.
hrechts von Schweben. H.R. 1, Nr.
461 , 462.
6. Kapitulation bes Henning Al ·
derftorp zu Nyfjöbing auf Falfter mit
dar na in deme hervefte wünnent be Lettowen 12; dar
Albrecht von Meflenburg 1368 Aug. 15;
Weinbarh ©. 611—12.
itmfatlon des Auen 8
mit ee ih und Kine von Golfer
1383 Gap. 8; 9.8. 1, Nr. 477.
8. ©. bie Bertn I von 1369 Rov.
30 und 1370 Mai ; 8. R. 1, Nr.
m, 524.
2 die Urt. Olavs unb ber Rd»
ig im ırgaretha aueig batirt auf
en 11; 9.°. 2, Nr. 308,
. In dio sancti Toni baptiste
(Sun 2) venerunt Lituani in Mazo-
viam, ipsius magnam partem vastan-
tes et civitatem Pultos et castrum ex-
Pugnantes sine premunitione, multos
abducendo. Pultust am Narem, Fefidenz
bes Biſchofs bon Mafowien. Gtrehlte in
Seript. rer. Pruss. 3, ©. 87 Anm. 4.
11. Anno 1369 fait castrum Godis-
werder ediflcatum et viriliter munitum
tam per fratres ordinis quam seculares.
Detmard Zufag ‘In Brugen’ F fimmlos.
Gotteswerber wurbe am ber Stelle von
Nen-Kowno erbaut. Strehlle a. a. O.
3, ©. 88 Anm. 1
12. Eodem anno 2 idus Septembris
(Sept. 12) fuit idem castram per Litua-
nos non sine labere magno expugna-
>
542 UI. Detmar · Chronil von 1101—1395.
. na in beme winter webber wünnent be godesriddere unbe vingen bar uppe
drehundert Lettowen i.
+ Im deme fulven jare bo ſtarf de gude hertoghe Erik van Saſſen
to Kalingborch tuſſchen unſer beiden vrouwen dage?, unde wart be
graven to Neſtwede to den mynren broderen, unde wart na upghegraven⸗
unde wart gevoret in Dudeſche land, unde licht begraven to Raſſeborch.
+ | In deme ſulven jare let hertoge Wilhelm van Luneborch fines.u
man, ſteden unbe lant huldegen hertogen Magnus van Brunswil?, de
dar hadde be herſcop to Sangherhuſen. deſſe huldinge ſcach mit under-
ſchede aldus: konde hertoge Magnus fe entledigen van anfprafe bes
keiſers unde der hertogen van Saſſen, deme de keiſer de ſulven herſcop
ghelenet hadde to eme rechten erflene, fo ſcolde ve huldinge macht hebben;
kunde be nicht, fo ſtunt dat uppe vecht*. hertoge Magnus toch rifliten
in bes keiſers hof, unde hadde mit fit be erbaren heren, biſſcop Alberte
van Halverftab, greven Gherde van ber Hohe, den van Werbergen under
andere ribbere unbe Inechte, ſunderliken Hanfe Meyzen, de ſik wol vor-
ftänb uppe recht; boch fo kunde he mit erer aller hulpe de anſprake nicht
entlebigen®.
ton. aus: “pe. 8. reden unde dat lant huldeghede' 6.3 dgl. A
Bra v. Pofilge: Czuhant uf den
1. Eodem anno 10 kal. Decembris
(Mov. 22) fait dem castram per domi-
num marscalcum revictum virili pugna
et fere300 Lituani capti et oceisi. Joh.
v. Pofilge: Denuoch vor winter.
2. Zwiſchen Aug. 15 und Sept. 8.
Subenborfs Angabe 3, ©. CXLVIN:
zwiſchen Nov. 21 und Dez. 8 beruht nur
auf einem Mißverfländnig biefer An«
gabe. Danach ff 9.R. 1, ©.446 Anm.
1 zu Seriäigen:; vgl. Schäfer ©. 491
Aum. 2; Reinhard ©. 584 Anm. 75.
3. 1368 Aprif 19 feist Herzog Wil⸗
heim Magnus II ‘to unſeme ammecht ·
manne over unfe Ianb umbe fube' ein
(Subenborf 3, Nr. 354); Sept. 14
nimmt er ihn ‘tho uns in ene win were
alle unfer lande unbe herſchop to Bruns»
wich unbe tho Luneborch ewelfen unbe
erflelen tho befittenbe' :baf. 3, Nr. 381;
vsl. Nr. 382—84) ; 1369 Nov. 22 ver-
sichtet Gräfin Mechthild von Schauen»
burg, Wilhelms Tochter, ‘bes vorften-
bommes to Lunebord' (baf. 3, Nr. 432).
Nikolaus Floreke (daſ. 3, ©.295): ‘Im
beffem jare in funte Clemens daghe Nov.
23) flarf bhe ebbele vorfte, hertoghe
Wilpelm’.
4. Stäi n. 7, ©. 259: ‘unk
de ftab to Luneborch Hulbigeben (bertogen
Magnus) bi finen (hertogen Wilpelmet,
levenbe tovorn, ein jar borfinem boke.
5. Karl IV, der 1355 Oft. 6 Henm
Rudolf von Sachſen mit feinen Söhnen
Nubolf und Wenzel und Hergog Albredt,
Dttos Sohn, für der: Fall, daß Hey
Wilhelm von Lüneburg ohne männtidt
Erben fterben würbe, mit befien Her
jggthum belehnt hatte (Subenborf 2,
523) , gie 1370 Mrz. 3 ben Ge
brübern Rubolf und Wenzel und ihrem
Better Albrecht nach dem erblofen Ab ·
ſcheiden ber Herzoge Otto und Wilhelm
von Lüneburg deren Fürftenthum gu ke ·
hen (baf.4, Nr. 10, 11). Mai 20 iR
Hergog Magnus zu Guben beim Rail
und verbindet ſich mit König Wenzel von
Böhmen (daf. 4, Nr. 25—28). ©. Su
bendorf 3, ©. CLII; wegen San
Deyfet aut, Stkbteäron. 6, ©. 1
nm. 2.
1. 138°.
0
1370.
543
+ Im deme fulven jare nam hertoge Erik van Saſſen hertoghen
Magnus dochter to Brunswit!. de hochtith was to Luneborch; he was
in finen 15 jaren unbe fe in eren elften jar; alſo quemen ve Finbere
tohope.
741. | In deme jare Erifti 1370 achte daghe vor vaftelavenbe bo
was en grot ftrid ber gobesribbere jegen be Lettowen unbe de Ruſſen to
Nubowe vor Koninghesberge?.
dar blef dot an groten eren be mar-
halt, Her Schinnelop, unbe wol twe hundert brobere; of bleven ber
Ruffen unde der Lettowen vele bot unde verghinghen ſunder tal; unde
versus:
Annis Mque tria C junctis septuaginta,
Exurge quare, prope Rudouwe bella notare:
Scinnekop marscalcus tunc ruit terre miratus,
Cum famulis milites duo C pariterque fratres;
Certus Lethwinis, abest numerusque Ruthenis,
Et qui fugerunt geluque fame perierunt‘.
742. In deme fulven jare do ftarf paves Urbanus, deme vorgheven
wart, to Avinion. na eme wart ghekorn en carbinal, bominus Bellifort,
unbe wart geheten Gregoriuss.
1. Erich IV Schwefter Agnes war
mit Hegog Wüelm vermäblt. Daß eine
‚weite Schwefter Katharina mit Magnus
vermählt gemeien F (Subenborf 3,
Pe
verpfänbet ben en Wilhelm
und Magnus für ben al fe mes finber«
loſen Ablebens 70,000 Mark Silbers in
feinem Fürftenthum (daf. 3, Nr. 401;
dgl. Nr. 402, 433).
2. Anno 1370 13 tal. Marcii ($ebr.
17) die dominica qua cantatar exurge
factum fait prelium in terra Sambienst
ante castram Rudow cum Lituanis, de
quibus multi faerunt interfecti etcapti,
et reges cum multis allis in fügam con-
versi. Joh. v. Pofilge: ‘alfo das ſich
der meifter boruf warnte, umb logen
Tantmere mit alle ire macht um Konigs ·
berg. — bie Littomen — worin in deme
uffage, das fie komen welben uf bie vaſt ·
nachi —. Ir fpecht hatte nicht recht ger
fogen, das fie acht tage zu fru gmomen’.
. De christianis fuerant ocelsi do-
minds marschalcus, dictus Schindekop,
qui multa digna fecit opera, — et plu-
105 alii fratres ordinis, sed paucl chri-
de fette of ben ftol van Avinion to
stiani.
4. Diefe Berie rm beim Thormer
Analiften und Job. v. Dofige, werben
aber überliefert von Konrad Bitfhin in
feiner Bertiesung der Epronit Peters
von Bm Dusburg, Script. rer. Pruss. 3,
Annus M, trie C, oonjunctis septua-
ginta,
Exurge quare, propo Rudaw bella
iotaro.
notare.
Schindkop marscalcus tuno corruit
intimoratus
Cum famulis multis, duo C periere-
que fratres.
CertusLithvanis sed abest numerus-
que Ruthenis,
Sed qui fugerunt, gel, fams perie-
runt,
Gloria sit patri et proli cum pneu-
mate soll.
Pa —F v er Her
mon. Ihm folgt Petrus it,
Sopn bes Örafen Wilhelm von get,
fort, erwählt Dez. 30, al8 Gregor XI.
Regg. Imp. VIII, ©. 518, 519.
544
III. Detmar-Epronif von 1101—1395.
Rome; he vegnerbe beth in bat achtede jar be hilgen kerken in groter
ſachtmodicheit unbe an eren.
+ Im deme fulven jare do wart hertoge Magnus van Brunswit
hertogen Albertes vient van Mekelenborch.
in beme fuljven jare nm.
funte Andreas avende do vorloren hertogen Magnus hovetlude enens
ſtrid bi Roggenborppe, unbe ben wünnen hertoghen Albertes man, des
van Metelenborch?. des wart gebeghebinget, dat alle vanghene ſcholden
108 weſen vor vif bufent lodige mark.
unbe ſes bufent mark wole
hertoge Magnus afichatten ven van Luneborch; dat was eres rechtes nicht,
dar umme vorhelden fe bat®.
bes entwelbeghebe He fe ber ftab torne, 1»
lives unbe gubes, unbe dwank em be 6000 mark af, unbe bar to, bat je
em hulbigen moften *.
do dwank be feifer mit fime rechte unbe bi fime
horſame de van Luneborch, de van Honnovere, be van Ulgen unbe mene-
liken bat gange land to Luneborch, bat fe fit an de huldinge nicht holden
ſcolden, men fe ſcholden fit Holden an hertogen Robolve van Saſſen undu
finen brobere hertogen Wengflave unbe eren vedderen hertogen Alberte,
hertogen Otten fone 5.
744. In deme jare Erifti 1371 do was de ftrid vor Guleke tuf-
4. "vient‘ fort, aud : wigent.
. folgt gefilgt: “der dar‘.
1. &. &. 557 Aum. 8.
2. Nil. Florele (Subenborf 3, ©.
Ban) berichtet zu 1m: ‘In bem finen
jare erthoge ignus een orleghe
an en hertoghen van Deteienbarh
unbe zande in junte Andreas avende
(Nov. 29) ſyner man wol feftegb, gube
riddere unbe knechte, in bes van Melelen.
borghe land; bar was Syverd van Zal-
deren hovethinan to; dhe worden aftemale
vanghen, unbe bleven langhe vanghen,
wente in bat anbere jar’.
Bm} mal, zu men 3, S.
): “Dar na beghebinghebe derioghe
Magnus mid van van G ee 2
umme be vanghenen, Ihe eme avevañ ·
gen weren, unbe lovede eme bar vore
re duſent Tobege mar? uppe funte Mer-
en Daß 10 eifene im gabe ölnnen
Lumeborgh. Des ghelbes konbe hertogbe
Magnus nicht wool mate vinden’. ©.
Bertrag von 1370 Jun. 19 und Onit-
tung von Nov. 12, Subenborf 4, Nr.
31,5
B Zee ſprak hertoghe Mag ·
aus, de raad hebbe ene vortorneb;
fo ſcholben ſynen thorne legheren unbe
f&holden eme bat beteren mib twintegh
bufent lobeghe marfen. Dat wart mib
8. “unbe : unde de’ 8,
10. he fehlt ®., 5. Rad ie
groter mob ghebeghebingheb uppe {+
ven bufent lobeghe mark, be bie
tanb uppe forte baghe betafen fcolbe,
alfe binnen eneme halven jare. —
Dar enboven dwang he bem rabe 448
te gude privilegla —. DE bmwangh be
den raab, bat R eme antwerben muften
alle ber flab bor unbe dhe flotele bar to
umbe alle dhe torne umme bhe flab —.
Stäbtechron. 7, &. 259— 60: “tohant
na hertogen © Wilde imes dode beichattebe
be de Rab to duneborq boden redit wol
Fi ſes bufent lodige marf. 1370 Ang.
ihtet Aüneburg auf die von Her-
3 Wilhelm und Junker eudpig erhal
vu Brivilegien, A lt es
Magnus einen utbsre übe
Er aus, von benem Herz
brecht von Metienburg 3000 Mi
gatten fl fol, Ey} ie ihm Suttigug
640— 43; vgl
Eubennori a, "Nr. 38.
nn
in 18,
24. Regg. Im © 4 20, 401,
403, 407, 408; —— uU.8. 2, Rt.
628, 629, 638, 645, 654, Nik. Florde
Subenburf 3,) ©. 297; Stäbtedhron.
7,
1371.
545
1.1382. [chen beme hertogen van Guleke | unbe ben van Brabant unde dem her-
togen van Gelren. be van Gelren halp ven van Guleke unde hadde de
Weftfelinge to hulpe. unde be hertogen venghen ben hertogen van Bra⸗
bant, unbe in beme ftrive wart geflogen be greve van Simpol unbe
smanich gub man; unbe up ber anderen ſiden wart geichoten be hertoge
van Gelren mit ener ftralen in ven Top, alfe de ſtrid gewuͤnnen was,
unbe be fin hůͤvenblek upfloch. bit bebe em fin eghene benre, be ene fo
vorrett. unbe bar wurden vele guber lude flogen !.
+ In deme fulven jare bo let hertoge Magnus veften bat flot to
10 Luneborch unbe bat Mofter, dat boven ber ftab Inch, jegen be borghere,
up ere vorberf. bat flot wunnen be borghere borch erer not willen in
unfer leven vrowen avenbe tho lichtmiſſen 2,
unde bemanneden dat ſo
lange, went fe bat breien®. al tohant bar na quam hertoge Albert van
Safjent, Hertogen Wilhelmes bochterfones, de en erve to deme lande to
15 Luneborch was, unbe bem ib de keiſer mit vechte lent habbe®; deme hulde⸗
1.1800. gebe bat Sant td Luͤneſborch be mefte bel. hir umme quemen be heren
beibe, hertoge Magnus unbe hertoge Albert, to groter veide. hertoge
Albert warı de ftab to Winfen unbe beſtallede bat ſlot; hertoge Magnus
dref fe af”.
1. 1371 Ang. 22 it bei Bäs-
yeln, weſtlich von gis em
Sea Wenzel von Sue, rabant
imburg umb Herzog helm ı von
— Wenzel wird gefangen, Edu
von Geldern, Wilhelms Schwager, todt ·
lich verwunbet, Regg. Imp. VIII, ©. 58;
en
ur ron. je Ehron. 4)
S. 60: 60: Unbe der 1 von Beherlant,
den man nenmet ve hie blum von Gellern,
daghes vor fl ihtmifien (Jan. "31) im deſ ·
fem (1371) jare genbe bhe ranb enen er⸗
illen boben to — Magnuſe to
Bade mid enem — unbe leeth eme
jegghen —. In Hgtmif fen her
br 1) to veipertyb wol bertoghe
lagnus bhe borgh —— bel
umbe ben raab unbe bhe borghere echter
vorderved hebben. Mer Chob de halp
dem tabe unbe ben borgheren, bat fe eer
up bhe borgh quemen, unde wunnen
Gtädtedneniten. XIX.
Fa borgh unbe beheefben bie’. Bgl. den
1 über die Erfhlag: —A tters
5 and ‚von bem Berge, Lüneb. U. B.
3. Stäbtesgronilen 7, ©. 260: ‘In
bem fulven jare brefen be borger van
Luneborch dat hus to gunebore unbe
flogen bot wat fe bar up begrepen und
tobrefen bat —E unbe wife
Veh de monnife mit dem billigbom in
Be Alk son
It dom
Seg ſen vn 1371 Ian. 6, Lüneb. U..
2, Nr. 659, 661.
4. Nil. Slorele ©. 298: ‘Im ligt ⸗
miffen daghe (Febr. 2) bes runs
na mnibbagbe quam bertogbe
Saffento {uneborgh; ben —E
raad unde dhe —52 vor eren rechten
heren, unde huldigheden dem unde unbe her.
ieghen Be umbe eren erven
Wilhelms Tochter Elifa-
PR 9 mit Otto von Sachen.
Sieden, ae ke von
olftein vermaͤhlt; ihr Sohn
Aka von ea A
12 Anm. 5.
7. Rit. Florele S. 298: ‘Im deme
35
546
III. Detmar-Epromik von 1101—1395.
+ In deme fulven jare wan hertoge Albert van Saffen unde van
Luneborch bat flot Lowenrode, dat vor Honover lach; ib was en vaſt
müret flot. fe vengen bar wol 26 meraftich uppe, unbe brefen bat hus i.
746. In beme jare Criſti 1372 do gaf keiſer Karolus marcgreven
Dtten, fime fwagere, wol feftegn ftebe unbe flote in Beeren vor bes
marke to Brandenborch?, wente he en Tonbe bat lant nicht vorhegen.
he habbe cleyne hulpe van den fteben unde van ben ribberen unbe knapen
in deme lande; fe weren eme bofe unbe he was en nicht gub; Kir umme
gaf he fe over mit guben willen.
748. In deme fulven jare beghunde to regnerende in Hifpanien 10
konink Hinrik, be baftard. de quam to beme rike aldus. he hadde enen
brober; be Het konink Petrus unde was recht konink in Hiſpanien; | Hesu 1m
hadde be joben vil lef unbe hegede fe, wor be mochte, he bevof en be
beften ammete fines rites, alfe tollen, weſſele, borge unde land unbe
berfcap®. hir ſtraffede en umme fin brober, de baſtard, valene unde is
14. and unde' : “unbe abergeſchrieben.
fulven jare wunnen bhe heren mib bes
tabes unbe ber borgbere helpe bat lot to
. nfen unbe gr ih, unbe Ulſen
vi Iproenen bern. 1
1371 9 ertheilen bie Herzoge Wen»
gel umb Albrecht Uelzen ein ne:
Subendorf 10, ©. 2
Lüneburg auttoortet Hannover: ‘Des
wetet, bat mim here vor beme ſlote to
Winſen 18 unbe heft bat beftallet unbe
h I he a nun —
jube bat vor jo1 to letare
in. 16) nicht’ m. |. w.; baf. 4, Mr.
1.
1. “Zoleften unboben fe us —, bat
fe nfe heren — inlaten unde en Huber
Se — 33 op ſo verbodebe wi
unfen herem hertoghen Wentfawen ; bi
toech mit grotem volle hermebber ande
mit groten koſten. Unde alfo toech ufe
here hertoghe Albert vorban mit eme
to Honovere unbe wunnen bat flot to
Lowenrode. Unbe alſo bat erſt ghewon ·
nen was, bo breken be van Honobere bat
pt tomale mebber'; ‚Bubenba 5, 5
vgl
lawe unbe hertoghe
en bes dinſedaghes im den pir
— 27) de avendes mit gantzet man ·
cracht vor de ſtad to Ulleſen — unde
willet teen jeghen Honovere, alſe fe erſt
— Sudenborf 4, Ar. 175. Privi.
ber je 1m
ewichli —X mag!
I bat vorbenombe
epn beyf breien'; Jun. 4
jebefind von Winden,
sancti Galli in castro Lewenrode sitna-
tam — llcite possint destraere et allam
novam — infre limites parrochle saneti
Georgi in Honovere de novo construare
et reodificare; daſ. 4, Nt. 185.
2. Beurog von 1373 Ang. 15, u
ve
von Baiern r
. 369: Itam objieiebet (Hon-
1372.
547
vele; he em achtebe bes nicht. fin levent was fere webber ben paves,
wedder ben konink van Vrancrilen unbe webber alfe gude lude. be baſtard
nam hulpe van beme Toninghe van Vrancrilen, unde be konink Petrus
nam hulpe van deme koninge van Enghelande, unde quemen beyde
shrobere thohope to ftribe in Hiſpanien vor ener ſtad, de het Nazaret,
dar ſchire joben inne woneben. bar vorlos konink Hinrik dem ftrib,
dar na wart deme Hinrike nyge hulpe van deme pavefe unbe van beme
Toninghe van Vrancrifen; mit deme volfe beleghebe he ven brober in
ener ftat Binnen fime vite unde krech ene bar ut, unbe let eme fin hovet
10.afflan, unde braf under fit bat ganze rike to Hifpanien unde vegnerbe
mannich jar2. in ber tilb, do be konink Petrus was beleget, do fende
31. 1306. he fine dre bochtere mit bes riles fehatte unbe mit | groten gube deme
koninghe van Enghelande; de beforgebe de junchromwen van beme fcatte;
be gaf de emen bochter deme hertogen van Lanckaſtel, de konink wart in
15 Hifpanien na bes baftarbes bobe®.
+ Des fulven jares in der arne bo hadden be Denen beleget een
hus in Sutlanbe, dat bet Dorne, mit vif hünbert mannen , dat untjetten
de Holften mit 60 mannen, unbe jageben fe bar van, unbe nemen exe
bliden unbe ere brivene werke, be fe dar vore habben *.
» + In beme fulven jare wort een vrede beghebinget tufichen hertogen
Magnus van Brunswil unde hertogen Alberte van Saſſen unde van
Luneborch, unde funberlifen mit den borgeren van Luneborch. be vrede
wart gelovet unbe bebrevet 5.
"unde webber" übergefchrieben.
ac ano 6, Merk vage
rieus) dicto Petro ipsum esse haereti-
cum et, quod pejus est, legi judacorum
et eis adherentem, et logem domini no-
stri Jesu Christi vilipendentem ot sper«
nentem. —S 18,S. 170. vPauli
4, &. 460 Anm. 4.
1. Enrique II, 1366 Apr. 5 gekrönt,
wirb 1367 Apr. 3 bei Nafera von Prinz
Gbnart pe von Wales beflegt. Pauli 4, ©.
461,
dro 1369
hin J und tbd ·
Zie 30 Johann von Lanı
Range und Ebmunb von York mit a
bella be Pabilla, Töchtern Pebros
Graufamen, und Johann von Gancafır
nimmt ben Titel eines Könige von
fillien und Leon an. Pauli 4, ©. 216.
3. Ucbergefänieben in 6. von fpäteer Hand:
Eurique ſtirbt 1379 Mai 29; ihm
bi Juan I, geſtorben 1390; diefem
au II, Derrtähft mit Ratharinn, Tode
ter Sehauns von Lancafter.
Ueber dieſes Ereigniß ſ. Presb.
Brom. S. 0-91; Suhm 13, ©. 248;
nt Fe 1; Reinhart ©. 476.
©. 298: ‘Ra ber
De — was, leeth
a ertoghe Maguns baghe nemen mib ufen
unbe maleben enen brebe wente
to ger 2 Mertens baghe'; Stäbtechron.
7,6. 2 160: “to Left wart ein drebe up-
geromen wente to funte Mertens ba:
;e wart vorwiſſet in breven und
borgen‘, Die Arttumbe fehl; ——ã—
, ©. LXXVIL; ber Gtllifend war
u a an den Boden (*üneb. U.
35*
548 IN. Detmar-Epronif von 1101—1395.
+ Binnen ben vrede ftegen in be ftab to Luneborch hertogen Mag ⸗
nus hulpere unbe fine man, de ghene be em ven vrebe ghegenen haben,
unbe wolben em afgewünnen hebben lif unbe gub!. bes faligebe unfe
here ©ot de borghere van Luneborch, alfo dat je mit em ſtridden binnen
ber ftab; be borghere vengen unbe flogen | al de gene, be dar inftegen pı 1m,
weren; van ben wart wol dren hunberben ebber mer be hovede afgehou«”
wen, be anberen worben befcattet. Kir weren funberge hovetlude mebe,
de here van Homborch, her Sivert van Salveren unbe ve gene, be her⸗
togen Magnus flote inne hadden; unde befie hadden lovet nor bem vrede
ven van Luneborch, unbe beben gar unerliten. unde ſcach in ber elvens
duſent meghbe bage? des morgens, alfe de bach ſcolde upgan unbe be
borgere in ereme beften ſlape weren. deſſer fulven inftigere wurten wol
400 beichattet unbe gheven grot gud.
749. In deme jare Criſti 1373 do quam be keiſer Karolus mit
eneme groten here thenbe in de Marke, unbe wolbe de ftede unbe mans ıs
fcop befveftigen unbe underbanich malen, wente fe weren unwillich eme
to huldegene. hertoge Albert van Mekelenborch brachte deme keiſere grot
voll to hulpe up ene hopene, bat em bar van were geworben be Prigher
niffe. binnen ber tid vorenede fi bat land, unbe huldegeden em na
willen. bo be van | Melelenborch de Prigeniffe gerne hadde gehat voran
finen denſt, do ſprak en guber hande man ute ber Prigeniffe to ven kei⸗
fer: herre, her keifer. de Prigeniffe i8 juw en gud flot unde en bore vor
juweme lande; krege de van Mekelenborch bat to ben erften, he queme
in de Marke dan wol vorber’. of ſprak he: ‘wi willet ungebelet bliven
van ber Marke’. bo fpraf be keiſer: ‘hu fprefft war; wi geven em goltz
unbe fulver, des wi noch hebben, unbe beholden dat land fulven’. alſo
wart beme van Mekelenborch golt unbe fulver vor finen benft, unbe be
Prigheniſſe blef bi ver Marke.
751. In deme fulven jare do was grot upftowinge unbe vlot ver
water bi beme Nine; be Rin was fo hoge upghewaffen, bat he gink over»
be müren to Kolne, unbe dede groten fchaben.
3RuS jatiene, folgt get 8. Sivert von Galberen' wiederholt 2. 22. Zum:
An,
“vor folgt geiilgt
1. ©. Nit. lorele ©. 298; Lüneb. ber Prisgni (ähmer, Regg. Imp. VIL,
u.8. 2, Nr. 717; Stäbtehron. 7, S. 6. 593). Ouittungen Herzog Albrecht
20, an Karl IV für Aolciegegchlungen anf
. Dt. 21. 6000 Mark, für bie ihm biefer &
Er 1373 Jun. 6 zu Fürftenberg ber vepländer bat, von 1m Mai iin "5,
lehnt Wenzel von "Bohnen ale Markgraf Jahrb. 20, ©. 269— 12.
von Brandenburg Herzog Albrecht von 4. 1374 Febr. 11 errei te das Waſſet
Metlenburg mit ———— unb feinen Höhepunkt. ©. Stäbtechron. 13,
D1. 1408,
1373—1374.
549
752. Im deme fulven jare was grot ftervent to Thorun in Prutzen
unbe in vele anderen fteben !.
+ Im deme fulven jare wan hertoge Albert von Saffen und Lune-
bosch Pattenhuſen mit ftorme?.
+ In der fulven veyfe quemen | tofamende hertoge Magnus van
Brunswit unde greve Otte van Scouwenborch up ben delde unbe ſtrid ⸗
ben tohope; bar bief Hertoge Magnus bot; be greve van Scowenborch
wan ben ftrib®.
In deme fulven jare wart to Eolne en wällenwever vorbelet to
10 deme dode umme finer mifbat willen. do beſammelden ft al be wullen-
wever binnen Kolne, unbe nemen ene mit walt van deme richte bes
rades; mit en willen to wele Inbe van ber menheit unbe fetten fit jegen
ven raat to Kolne; fe beſammelden fit an ven parreferfen in twe Heer.
be raat quam en enjegen mit ben eren, unbe vorwuͤnnen enen hupen
ss unde flogen be alle bot; ze jageben ben anderen hupen, bat fe vlogen ute
ver ftab; fe deden be bore tho, unbe vorvefteben fe to ewigen tiven *.
753. In deme jare Eriftt 1374 bo was de büvel los ghewurden In
der ftab to Brunswil, unde beweghebe de menheit jegen ben raat, bat je
votflogen en bel des rades, em bel vinghen fe fe unbe koppeden fe, en bel
31.1400. vorbreven | fe fe uter ftab®. wat uter ftab kunde komen, van raatluden
ebber van eren kinderen ober nam ereme flechte, bat was bar beft an. fe
9. “wullenmever : vullenwever 2.
&. 25, 40, 72, 134; 14, ©. 714. Bgl.
Limburger Ehron. S. 63; Stäbtechron.
9, ©. 866; 18, ©. 191; aud Ryued
berch · Schene ©. 118 zu 1374 Wehr. 14.
1. Joh. v. Bofllge: ‘Anno domini
1373 was große peftilencia ym lande czu
Prußen und nemlich ym lande czum
Colmen und alumbe'.
2. Nil Florele S. 298: ‘Dar na
hr Mine * made Sut, 20) us
fe here € vor Pattenfen
unbe wan bat. Dar was mebe bhe van
Schonwenborgh unbe de van Everſteen
Dar warb ſchone name nomen unbe vele
Inbe vanghen. Unde bat ſchude In bem
mibbagbe‘.
3. Daſ. &. 299: ‘Dar na in funte
Jacobes daghe (Sul. 25) wolbe bie van
Schoumwenborgh to hus theen mib ben
ſhnen. Dat habbe hertoghe Magnus ver ·
bobeb laten unbe togh eme enjeghen uth
der Nyenftad mid finen mannen unbe
wolde ene beftriben —. Do dhe heren
tofamne quemen to ſtryde, bo reth her-
he Magnus jeghen ben van Everſteen
ae vellen bee tofamne; unbe her»
he Magnus iwonebe, bat ib bhe van
ouwenborch hebbe weſen; mer ber»
toghe Magnus unde bhe var Dem
henber Inbe; unbe dhe van Schouwen ·
N behelb bat velb unbe wan ben
ſtryb umbe vengh vele guber vanghenen
van hertoghen Magnus volte', Ueber
Graf Otto von Eherfein f. Subenborf
4, ©. CXLY.
4. Ueber biefe Unruhen, bie 1369
am Pfingſten Begemnen, und 1371 Nov.
20 mit ber fog. Weberfchlacht endeten, ſ
Stãdtechron. 12, ©. 239—64, 275— 78;
14, ©. 7106-13.
5. ©. Hänfelmann, Der Aufruhr
des Jahres 1374 (Stäbtehroniten 6,
©. 313—409).
550 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395.
fepen alje hovetloſe Iube in de winteller, fe flogen be vate entwe unde
leten ven wyn [open up de erben. fe vuͤrden ben borghermefter Tilen
van beme Damme mit ſmaheit dor be ſtad; fe lepen am fin hus unbe
nemen wat fe vünden; bar mebe fideben fe bat am unbe brenbent to
grunde, unbe bar na houmen fe em ven kop af!. mit al deſſer unfturs
unbe miſdat fetten fe enen nygen raad van allen ammeten, alfo ib en
behagebe?. bat boven alle dink ſwareſt was, fe fenden breve in alle ftebe
to velen ammeten, bar fe wolben malen openbare ere vechticheit unbe
clageven, bat fe to grot weren dwuͤngen unde befcattet, bes en kunden fe
nicht wol bregen; mit vefien ſendebreven reytzeden fe be menheit in an» 10
deren fteben webber eren raad, bat ſwar was to lidende?. bor bes un-
ghevoges willen unde ander ſtucke fo wurden fe vorwiſet uter henſe ber
copfube, | bat men ere gub nicht mochte kopen ebber vorlopen*. bütenzıım
der benfe bleven de Brunswiler in bat ſevende jar®.
754. Im beme fulven jere in funte Mauritius bage do quemen. u
unverfichte® be Lettouwen in Prugen unbe vorbranten 39 borpe, umbe
vingen unbe flogen böt neghen hůndert Tube ®.
+ OL in beme fulven jare bo wart ghebegebinget, bat hertoge Albert
van Saffen, hertogen Otten fone van Saffen, ſcholde nemen hertogen
Magnus vrouwen van Bränswil. de vrouwe hadde veer fone, be beten: >
Frederil, Hinrit, Bernd unbe Otte. Frederik unbe Berend unbe Wen
flaf, ve hertogen, fcolben mebe befitten be herſcop to Quneborch mit her⸗
togen Alberte to lileme rechte. hir mebe wart be rich gefonet unde tat
land gevrebet?. nicht lange bar na wart vyent hertoghe Frederik unbe
8. DROP, "I voth. .
1. Staͤdtechton. 6, ©. 347 (9.R. 4. Beſchtuß von 1375 Inn. 24; 9.
2, ©. 9): ‘Zylen van beme Damme R. 2, Rr. 86 5 11, 92.
deme branden fe fin hus und alle bat 5.6.6.
dar inne was, unbe howen bo eme unbe 6. A. T.: Eodem anno et tempore
Hanſe — de hovede af uppe beme mar- fuerunt Lituani ante civitatem Soldow,
Tebe, unbe [pinbeben bo ere hnn6’. Daf. ooncremantes 39 villas cum curlis. In-
6, &.359: ‘unbe branben Tilen hus von terfecti supra 900 homines. Redierunt
deme Damme unbe alle bat darinue mas, per Mazoviam. Joh. v. Boflfge: ‘uf den
umbe toreten bes rabes unbe ander Inbe ih”.
breve, unbe floghen be wine ub unbe 7. Rt. Floreke S.299: “Dar na in
brefen be fiften up unbe nemen be pen- fimte Banthaleonen daghe (1373 Zul. 28)
Pr
ninghe, Butbegheben be raab van Honovere unbe
. Daf. 6, ©. 343 Anm. 3. dhe borghere unfen heren bertoghen
3. ©. ba Schreiben ber Braun. itzlawe unbe bertoghen Alberte —.
Cweiger Gilden an bie Gilden zu fübel, Dar na worben daghe mafet unbe babe
Hamburg und Limeburg nebft ber Ant» dinghe begrepen tiwiichen bertoghen Al-
wort Lubeds von 1374 Nov. 29 ; Stäbte- berte unbe hertoghen Magnus orowen
iron. 6, ©. 350, 354; 9.8.2, Nr. unbe eren Iynberen; bhe worben albnt
84, 85. enbegheb, bat hertoghe feofbe vern
B1.1aie.
1375.
651
" dede fit van hertogen Alberte und van hertogen Berende, finen brobere,
unbe orlogebe uppe bat land to Luneborch; dit was wedder de bege-
dinghe unbe wedder be fone, unde bit handelde hertoge Otte von Brüns-
wit,
+ | In deme ſulven jare wan hertoge Frederik Wulvesbuttel in
deſſer wiſ. hertoge Otte, fin veddere, de hadde bat hus inne unbe wol-
bes bertogen Frederile nicht Inten mechtich wefen, bes ib boch fin erve
was. bes reet be bar vore unbe effehebe np ben voghet; be leet ene up.
bo he up bat flot quam, do wifebe
he den voget of. dar feten vanghene
10 in den ſtocken, borgere unbe koplude; be ſloch he ute den ftoden unte
gaf fe 1082.
+ Im deme fulven jare wart hertoge Otte van Bruͤnswik hertogen
Albertes vigent van Saffen unde van Quneborch; hertoge Otte beſtallede
de Nygenbruge mit ben Brunswileſchen; hertoge Albert bref fe dar af?.
756. In beme jare Erifti 1375 in beme negeften bage ber elven
dufent meghbe* do quam keiſer Karl mit ver Feiferinnens unde mit deme
erfebiffcope van Eofne® mit groter eve to Lubeke?.
En Fyer tum. and" vor.
Ratherinen, hertoghen Magnus wyf, to
—— —
u e um! ol eren
ederlke unde ji Bernbe vor
jeren hebben mid hertoghen Wentzlawe
unbe Bertogben Alberte unbe ſcholde ym
huldeghen to likem Vertrag von
— tt. 25, Rot Heionemtunben
von Sept. 29 u. 30, ng Karl
IV von Oft. 23; ; Subenborf 4, R- 361,
362, 367, 357. Kir. Slorele: "Im en
(4384) jare bes — na funte
berge baghe, bat was In funte Sohın
nes avende ante portam datinam Maid) 5)
mar ver Kat!
beste (Dam. an er to
Do [Kolben alle wanghenen loos een
depben halfen’. Gtäbtechron. 7,
De Krieg ne bes Duaben von
Selina, edrichs und feiner
Brüder Heim in Otto gegen Wenzel,
ahnt und Bernbarb begann 1375
dendorf 5, ©. u; kimann
m Sräbtehnen, 6, 6. 419 Ann. 6.
in
©.2
2. Zweimal azäftt; [.zu 1881 (@.
be lach dar binnen
10. Rad) Roden' folgt getilgt “unde”. 18. unde
sm, wohin das Ereigniß gehört. 1374
Aug. Pe je Friedrich
mit
Drau ang ft. 2181 aha aun-
—— 13 —— unſen
incheru en M mus fonen von
B — S. 415,
416. ‘Im Hintergruml ne agterte
Seren Dit; —A (ne ji en
vor, aber was gel var fin
Berl ımb jein ber — (Hänfel-
mann —E ©. 416—17).
3. rung, Renbrilde 1375.
—E 2; Do de rad unde
de borgere mit oren beneren hertoghe
Otten volged weren vor be Nyenbrugghe,
bar fe to eijchet worben, bo het hertoge
Otte bat upbreten” ame bes rabes
umbe ber borgere wifcop, alſo bat lebe bar
tom ghelabet m morben. l. Si
5, ©.
Be Ar —— Detmars für
5. Gfifabeth von Pommern.
iebrich ILL von Köln.
antels, Kaiſer Karla IV Hof»
Tage — im Beltr. 3. %üb. Hanf.
73 . 289— 323. Ueber Rarle
552 II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
wol 10 bage!; ol weren bi eme be marcgreve van Mereren?, hertoge
Albert van Luneborch, de fin gub van beme keiſere unfenk; of quemen
bar vele heren van landen unbe van | fteben, umbe vromedes wolkse. u
funber taal. do be keifer mit finer vrouwen quam vor be ftad, bo gäint
he mit er an be capelfen fancte Gertrudis?; bo toch he an mit er fins
teiferlite webe. em quam enjegen be proceffio ber papen umbe geiftfiter
lude, vrouwen unbe manne; bat hillichdom, bat men broch na ber pro-
ceſſien, dat kuſten he unde fe mit groter innicheit. bar mebe fetten fe fit
malt up en grot ros; fin ros lebben twe borgermeftere unde er twe
taatfube5; veer juncheren brogen fin paulun, unbe ander vere ere pau⸗ 1
fun, dar fe under veben®. vor em rät en raatman unbe viicbe up eme
ftaten be flotele ber ftab?, bar negeft be hertoge van Luneborch mit fime
tefene®, vor ber keiferinnen rit be biffcop van Kolne mit eme gulbenen
appele. de vrouwen ber ftab ftunben tufichen beiben boten wol gheftret
mit eren beften klederen. aldus was be prbceffio formeret. fe treckeden u
langes de ftab bet an ben doͤm; bar ſank men: ‘Ecce advenit’, ‘Deus
judicium tuum’®. do bit geſcheen was, bo treckeden je langes be Zonint-
ftraten boven funte Joſhanne in ere herberge io0. bar weren ze rowich; mn
nummer hord me pipen ebber bunghen, mer gobesbenft. bes nachtes
weren be luchten bernde ut allen Hufen, unbe was fo licht in ber nacht”
als in deme bage. be keiſer was bo mit ven borghermefteren in eneme
8—19, "weren —
Aber bangen: Cr men french er ra: A ———— [3
Aufenthalt in Wismar |. Heinrich voı
Balfee in Melt. Jahrb. 43, ©. For
85, über feinen Aufenthalt in Dortmund
1377 Yohann Reberhofis Chronica Tre-
monfensium ſhrsg. von E. Roefe, 1880)
©. se.
Oft. 20—30.
2. Zof von Mähren.
3. Die Ratl petapelle vor dem Burg»
thor. Weber bie Errichtung berfelben
ante portam aquilonarem — in eymite-
rio pauperum |. 2üb.U.8. 4, Mr. 198.
Schon 1350 ung. 17 war ein Legat aus ·
gelegt worben ad cymiterium, si ipsum
in honorem sancte Ghertrudis ante val-
vam dietam borghdor edificare contige-
nit. Def. 2, ©. 900 Anm. 1.
4. Joh. Neberhoff: Bex — de equo
mox descendens capnd sanct! Reynoldi
osculabator et rarsum equum assendens
procensionem sequebatur.
5. Daf.: Rege ad portam veniente
duo prosonsulss antiquiores Ibidem ar-
mati stantes freno equi, cui rex inse-
derat, lateraliter sa applicantes ipsam
introduxerunt.
6. Daſ.: Erat oclam tentorium ad
hoo hos orälnatum, quod super regem fore-
ven: Daf.: provonsules — tres claves
ad portam civitatis albo baculo appensas
— attulerunt, quos regie dignitati unus
prooonsulum de equo desendens —
cum digna reverencia presentavit. Box
vero clavibus in mann receptis mox 608
benigne reddidit offerenti.
8. Daf.: et dux Lunenborgensis
‘Zum
ſchen bamals Wu
Rathmanns PER Darfom; |. Man
tels a. a. D. ©. 303 Anm. 56, S. 308.
1375. 553
rade ber ftab; bar het Be fe: heren'; fe fprelen van otmobicheit, je en
weren nyne even. aldus hadde he fe valene beten im ber ftab to Lubeke
unbe in vorjaren in ber ftab to Norenberghe!. do ſprak be keiſer: ‘gi
fint heren; be olben regiſtra ber keiſer wifen bat ut, bat Qubele is en ber
soif ftebe, den van keiferen unbe ereme rade is de name ber herſcop ghe-
gheven, bat fe mogen gan in bes keiſers raat, wor fe fin, bar be keiſer
i8'2, be vif ftebe fint Roma, Venedie, Piſa, Florentie unde Lubeke.
757. By ver ſulven tiid wart gevangen biſſcop Wigbolt, be biſſcop
was to deme Kolmefee an Prutzen, up fime egenen ſlote van enen ribbex,
10. de heet her Johan Cruſchwitz, unde wart ghevoret in enen wilden wolt.
bar was be jenen welen gevangen, unbe wort befchattet in groten gube,
.sa1a. unbe mofte | ar to loven, bat he ene unbe al fine felicop wolbe bringen
ute des paveſes banne; bebe he bes nicht, fo ſcholde he en gheven 4 duſent
mar? ſulvers, bar fe ere lofinghe mebe vorworven ®,
1 760. Im deme fulven jare fetten fit dre erſebiſſcope, Meghentze,
Trere unbe Kolne, jegen den paves, unbe weigherden em ben tegheben tho
gevende.
761. Bi ber ſulben tiid hadde be paves gegheven bat ſtichte to
Meghentze deme biffcope van Bavenberge, be marcgreve mas to Mifne*;
a0 weber ben toren be papen umbe leyen bes ftichte® to Menſe ven van
Naffowe, de bar was biffeop to Spira®. deme worben antworbet ftebe
. “den' fort, and de. 7. Bon Meine 1b: Reta de Z
BE gl gt ae a u a
1. Zu t Karl 1355 lebdig von hu werbin, her muſte hu ge»
Nov. 20 ber Stabt Ziel ihre Privilegien iobin, das her fie von den ſathen Ichig
(Käb. U. B. 3, Ar. 250) und gi fulbe machen des Bannys by fpnir engim
Ranffeuten 1361 Apr. 16 beit in tofte, und ap her bes nicht tete, fo fulbe
Mainz und Frankfurt am Main (daf.3, her hu gebyn 4000 mark’. Wilbold,
Nr. 390). 1363 Mrz. 24 von Papft Urban V zum
. 1374 mm 23 zu Berlin ermãch · Bifchofv. Kulmfee ernannt, wurde 1375
tigt Larl die Bürgermeifter Lübeds in- Apr. 5 von Hans von Sratgtn gefangen
EEE BE Bruns
omif reihe m feine
nen ſachen vicarien, verweier und pflege cams. Gtrehlte in Seript. 1 Beslaffung
ernennt, ben Uebelthätern in ale hen S. 96 Anm. 1.
gr Bari trien nachzufolgen. Lüb. U.
3. Job. v. Pofilge: ‘Item in defim feinem Nachfolger ernann!
jare am neeftim tage noch Ambrofii Lubmwig, Sohn bes Lanbgrafen Friedrich
(Apr. 5) wart her Wicholbus, ber herre va Em: -hüringe
biffpoff von Golmenfee, gefangin von bisher Bi Ei von Bamberg. Städte
bern mus von Cruſchin umb finen chron. 18, ©. 192.
—X bie in furten ken Dobryn jenfit 5. &bolf, Son des Abdolf IT
die Drewang, und hildyn yn gefangen von Naſſau ⸗Wiesbaden ⸗Idſtein, ſeit 1371
in welbinund in duſchin und Hide her Biſchof Don Speier.
554 I. Detmar-Ehronif vom 1101—1395.
unbe flote, be eme alle Hulbegeben. hir quam grot orloghe van, bat be
land worben vortweftet unde be lude vormordet.
762. In deme fulven jare bo wart deme erfebiffcope van Bremen,
be hertoge was geboren to Brunswik, togelecht, dat he nicht were man ⸗
nes nature, of nicht en hadde enes mannes betuchniffe. dar wolve bes
am wifen be warheit, unbe leth fit to Hamborch befeen van heren unbe
van vorften unbe van raatmannen van Lubeke, Hamborch}| unde Bremen; zu «
deſſe feghen alle, bat he hadde vechte mannesformen. mer dit en halp
nicht to rechte, wente bat in richteswife nicht en ſchach; hir umme mofte
be fil ander werve laten befeen!. . N
763. Im deme fulven jare in funte Brixius nachte? do was em
ftede grot wint; be bebe groten ſchaden. he loſede bat verden bel bes
dalkes to funte Jacopes torne to Lubeke, unde vorbe bat mit fparen unbe
mit latten unbe mit blyge dver de kerken unbe ftraten, unbe warp bat
mibbene up ben Terchof des hilgen geiftes. of in ber Swerin warp Bew
alto vele bome uter erben mit ben wortelen.
764. In deme wintere bes fulven jares bo weren be gobesribbere
van Prugen und van Liflanbe in den Lettowen wol 10 nachte, unbe
nemen bar clenen vromen, wente ib doyde alto brabe; mer fe kreghen der
triftenheit alto hetliken oygent, be heit Dirfune ; den flogen fe doͤt, wenten
he was ber heibene leidesman uppe be criftenen int ereme laude unde
weder Ätt,
758. In beme fulven jare bo bewifebe fit bi deme Rine grob jamer
in afwife der lude, beyde in mannen | unbe in vrouwen. fe fprunghenzı
unbe weren vrolik tr tiid; mer wan en bat vorgint, fo villen fe to berz
erben alſe bobe lude; fo beghunde en bat lif up to brintene unbe hadden
13. Mede': Ride 5. 18. to Rubele' übergefäprieben. 25. willen’ fort. aus “allen‘.
1. Rynegberg. ene S. 122, 123 duce Kinstut, qui — et provisorem de
1376; “Htema Ieetfid bieeregebiffeupe Insterborg ad prandium invitarit; et
ertus blumen Bremen in funte Bic- fuerunt per quatuor nootes in terra.
toreß ftaven beſeen — Dirna vor junte Istis domum reversis provisor de Inster-
Johaus bage to mybben fomere — to org fecit bonam parvam reysam, in -
—* qua preter plures fult occisus quidam
2. Rov. 13. dietus Dirsune, maximus persecutor
3. Anno 1375 Livonienses fuerunt christianoram. Detmar wirft bier ben
per 10 noctes in Lituania. Joh. v. Po- dmg ‚ber Livlãnder, ben Zug bes Orbens-
fllge: Anno Domint 1375 was reyfe eidalle Gottfrieb —S umb ben
ten Littowen, beybe von ben von Prußen Bus ande von Baldersheim, er?
und Cyflanb'. Sr zuſammen.
4. et Pruscie cum istis ma On mann von Wilne.
de partibus inferloribus fuerunt ante a.a. , S. 95 Anm. 1,2.
castrum Trakken ef biberunt ibi cum
1376. 555
grote webage; fo lepen to eneme veer manne ebber vie, unbe treden em
dat lif ene gube wile; bat dede em fachte. dat ſpůk vormerbe ſik an luden
unbe an lanben vanbagento bagen, unbe was gelomen in Weftfalen. unde
dit quam uͤt, bat al de lude, be bar bamfeben, weren begrepen mit ben bofen
sgeifte. bo bit vornam be papheit, do vorbennen fe de ovelen geifte, unbe
alſo vorgink bit fpil. Got van hemele ftebebe ber plage bor homodes
wien unde untucht willen, de bar was in den Ianben. df weren bar
vele mebe, be be lude treifelben!.
759. Im deme fulven jare bo ftarf konink Wolbemar van Dene-
10 marken uppe Zeborch, unbe was bi funte Mauricius dage?.
765. In deme jare Erifti 1376 do leghde fit be deiſer Karolus mit
den marcgreven van Mifen, be ene habe dar to wünnen unbe ghebeben,
1. 142°. unbe mit vele anberen heren vor ber ftab tho Er|phorbe, unbe menten
fe to winnenve. men vorſloch, bat dar mer han neghentich dufent volkes
15108, be be ftab hadden befeget. God Halp en ute den noden; be viande
vorberveben ummelanghes ere borppe, unbe togen funber vromen ere
ſtrate .
766. In deme ſulven jare do wart des keiſers ſone Karoli, en
konink to Behemen, ghekronet to eneme Romeſchen koninghe binnen
aufm‘. \
767. In deme fulden jare bo wart gebouwet dat Holftenbore nye.
de wech in be ſtad de wart ghemafet over be Travene to ber beckergroven
vormiddels ener holten brughen; de lach uppe pramen unbe warbe ven
ſomer over.
2 769. By der fulven tiid do quam be vorbenomebe erfebificop van
Bremen to Qubele over de vorbenomeben bruggen, unde wart hochliten
entfangen mit proceffien. he toch vort to deme Sunde, unbe let fit var
ander werve befeen in beme comvente to funte Johanne, in ber jegen-
worbiceit bes biſſcopes van Swerine unde des biſſcopes van Diele,
1a, nach utwifinghe des geiftlifen rechtes, unbe men vant alle dink redelik
16. “re! : vele 6.
Eileen 1306. suren en, 1 ER alien ——
18, ©. 193, alle zu 1374. .
"2. Sept. 22. Walbemar fur 1375 ©. 267; 18, ©.195; Begg. Imp.
Babe 6,01 Mn as, Den Ya, Gary wi grüßt an Brant
” 3. Den Bräbern Lubtwigs, Baltha- {ent 1576 Sm. 10 ——
far und Friedrich von Mi welche Rocc Imp. Vin, &.467.000:
Bel! von Roffetı in Erfurt belagerten, Sinbner, ed. d. Re
Karl IV im Auguft 1375 zu Hüffe unter 8g. Wenzel 1, ©. 40, 43.
umb vermittelte 1375 . 6 zu Gräfen«
IIL Deimar-Eicemil ven 1191135.
mach menliter betndpuifte. je wert bar mete finer jale vecht ante bief ma
wexich jar biſſcep.
710. Im veme ſulven jare to deden fü almefich te ſtede in Naſien
plicht, de fe plegen eme unte finen vorvarem to tombe!. ’
771. Im beme fulven jare bi der tiik ber bort zufer leven vren-
wen? bo hadde hertoge Albert van Melelenborch bejammelt en grot voff,
unte tod} bar mete in Denemarten, umme bat lat to befteftigene dorch
ſines ſonesſones willen, den he wolde bar hebben jo to loninghe. des
volde bat rife nicht vulborben, wente fe mer totidinghe hedden to bes 1
toninges fone van Rorwegen, be jo na was geborn beme rile, affe des
van Dielelenborges ſone, hertoge Hinril. mit begetingen unte gutlilen
worven, be fe eme gheven to lovende grot, afmwifeen je ene, ir
rugge toch, unbe quam weter fegelenbe in groten noden ber zee, bar
vele fines volles | vortrunfen. albus nam he ber reife nynen vromen, zu
mer groten ſchaden
772. In deme fulven jare was grot peſtilencie bi ber zee in vele
fteven, ſunderlilen to deme Sunbe unbe to ber Wifmer *.
773. Im beme ſulven jare bo norghengen en bei ber fiebe in Blan-
4.T. beren van waters not, alfe Caſand unbe Oſborch; de fulve not bes waters =»
was of in Prugen®.
774. In beme fulven jaren vorbrande de ſtad to Anklem van not
bes unweders.
9, fmedfoneh : “onch' Abeıgefäricben.
Dre ‘Item in
are io ſi bie fiete umme a
parthen und Ptalien von den Romern,
den fie doch vor umbertenig worin’.
See 2. er. 18.
Tode wurbe bie
Nadfolne h je —— ſeine beiden
Eulei Albrecht 1V von Metleuburg, Sohn
einig II unb ber Ingeborg, und
Ru Sohn Hakons von Norwegen und
Margaretha. 1376 Mai 3 zu Sla⸗
gie wurde Olav gm ini erwäßlt;
Sg. 14 zu Rallun! dor safe t Salon
von Norivegen, zu Ki
Dänemarkmit ben Hanfeftäbten —
R. 2, Mr. 124, 13:
Red,
———
Blaue Ba | —
es
au eng ——
508: Ktarup in
it. Tibffe. AR. Bd. 2 ©. 8 Aum.1);
Ertlo ©. 456 Anm. 1
4. Stäbtehron. 18, ‚100: Pr fait
ämmereh , ©. 2
2% Bittpei, —— 1, 128:
1375, 1376; en, yneöberd
ie ©. 122 : 1375; Magdeburg,
tedhrom. 7, ©. 267: 1376.
5. A. T.: marscalcus non potaie
—F ** — Aumkältatam.
v. Pofllge: und man kunde nicht
fen, wenb ber winter —— gexen
was ouch fo gros waſſir, das by Wyſei
1376. 557
775. Im deme ſulven jare do was be herveſt fo broge unbe fo warn,
bat in Prugen bi funte Gallen vage ! vele bome bloyden 2.
776. In deme fulven jare in der abvente unfes Heren vorhof fit
de erfte mifbehegelicheit unbe wrank ber menheit jegen ben raat to
sQubeles. dat quam to van busbanen falten. de raat borch notrofticheit
unbe nütfamicheit ber ftab hadden gefettet ſunderlik ſchot to ghevende ven
ammeten, to vorſchote ene mark Lubeſch, unbe hadden of be matten wat
geoter malet; bit was ber menheit tomebberen.
1. 777. In deme bage | unfer even vrouwen verholen, up enen vri⸗
o dach?, bo beſammelde fit de menheit in dat Hofter to funte Katherinen ;
bar quemen jegeniworbich be borgermefter ber ftab. bar deden be van ber
menheit ene vruntfife bebe, bat man en wolbe togeven be mark to vor ⸗
fchote, unbe Inten of bat ftan by ber,olben matten unbe bi ber olven
vechticheit5. bit brachten be borgermefter in ben vant. bes fundages
sdar na® wart em gutlif antworde gegheven, bat fe weren entwidet ever
bebe; bar mebe ſcholde bar vrunfcop under en bliven.
781. By ber fulven tiid bo toch paves Gregorius van Avinion in
Nialien dor der ftebe willen, be fit afgheleret Habben van eme?, up bat
he fe webber Freghe®.
2 768. Im deme fulven jare do treckeden de Lettowen in Prugen
hemeliken, unbe vorherden bi Infterborch, bi Jurgensborch, bi Salow,
wes bar was, unbe vorbranden ofen floth, bat het Ztem; of deden je
3. *Sesen' übergefägrieben. 17. "Wregoriuß' : Brogoriud' 2.
usbrach an vierenben, das ben Werberern gy uns togheven bat ghelt, bat gy nemen
sn ſchade habe gerad. J von ben — ut j pPnomer bat
vechte fchot’ ©. 357
2 Er v. Boflige: ‘Htem in befim Anm.1). Nach Sie au cm om
zomir was is fo truge, das bie — 1376 betrug Do 5
vor Thorun jo eleyne umb fichte mas, Kruochenhauer, —
das man ſie mochte obirwaten an vie Schmiebe, Sinne 6 Gobf miebe und
enbin. Dud) biuethin die bowmeufben Pelzer zufammen 485.8 9 Fi Ista fait
herbiſt an vil enden‘. tallia, quando dabantur quatuor denarli
3. Diefe Unruhen fallen in das de marca argenti, anno Domini 1376
Jahr 1374; |. Wehrmann, Die älteren gib. u. 2. 4, Nr. 326); von einem
!übediigen Bunftroflen ©. 40. Borfcjoß if nicht mehr bie Mebe. Ueber
4. Im Jahre 1374 fiel De. 8 auf Sat und — 1. Hänfelmann,
einen Freitag. ibtechroniten 6, ©. 1 um. 2 unb
5. 1374 Da. 3 richten bie Yemter Kämmereirehmungen d. St. Hamburg
eine Eingabe an ben Rath, im ber fie 1, © LV.
bitten: ‘dat gy ums togheven be groten 6. De. 10.
nyen matten unbe laten uns biyven by 1 ©. ©. 556 Anm. ai
der olben matten, be juwe vorebaren Sregor verlieh on 1376
umbe unfe vorevaren jewerle van olbin- eu. 13. kust, e 8; Begg.
ghes hebben ghehat', ſowie ferner: ‘bat Imp. VIII, ©. 5;
558 II. Detmar-Epronit von 1101—1395.
Ayıar geoten ſchaden im Inben, de fe doͤt flogen unbe vingen!. darna bre weten
quemen fe to Minfterberch; bar nemen fe vele perbe unbe vengen bar
vele Inbe2,
778. | In veme jare Eriftt 1377 bi der tiib to twelften bo ftarf a.
biffcop Bertram to Lubele, unde in fine ftebe wort gheforen her Johan s
Klendeſt, ve was deken gewefen. alſo he toch to wege umme be con«
firmacien to Hove umbe was ghelomen to Praghe, bo quemen eme be
mere, bat en biſſcop were genheven to Lubeke van ben paves, broder
Nycolaus, ber prediker orden. bo he bat vornam, bo kerde he wedder
to hus. deſſe nye biſſcop quam to Lubeke tuſſchen twen unſer vrouwen ı6
dagen*, unde blef dar nicht langhe, wente be paves gaf em bat biſcop⸗
dom to Müfen®.
779. In deme fulven jare nor palmen® do gaf over be witte her⸗
toge van Polenen fine herſcop in de walt bes Toninges van Ungheren;
de lovede em bar vor 11 bufent gulvene in ener ſummen unbe alle jaax u
bufent, wů he wolbe mebber teen in finen orben. bit ſcach in ber jegen-
worbicheit des meyſters van Prutzen unbe finer bebeger unbe bes her-
tolgen van Sleje?. deſſe witte hertoge was een geiftlif perfone geweſen; zus
do be herſcop was vorſtorven, bo leghbe he bat geiſtlike kleyt to rugge
unde underwant ſik des hertichdomes, wente he was de negeſte geborn tom
der herſcop, unbe krech bar mede ſlote unbe lanb®.
780. In deſſeme fulven jare vor ber tiid do hadden ene beleghet
de heren van Polen unbe be Heren van Sleſe upp eneme- Hufe, bat Bet
Sioterye; bar voor legen fe van pinzften bet to funte Peters bage in ber
aren®. bo fe bat flot nicht Funden wunnen, bo wolden fe eme to mitz
1. Bodem anno In vigilia s. trinita- 1. S. ©. 559 Anm. 2.
tis (Jun. 7) venerunt Lituani sine omni 8. 9 Wladiſlaw, Sohn Kafı-
premaunitione in Insterborg, Jurgen- mire von Re ii
borg, Salaw, Welow, devastantes illam das tag wei weiße Sujavlen, ließ baffelbe
terram, et steterunt ibi facientes magna aber i
damna in hominibas captis et ocoisis, —Se Nov. 5) erhob wi⸗
equis et pecoribus; et multis spoliis billam, ber inzwiſchen erſt im Kloßer
abductis combusserunt Tapilauken ca- — — ee gethan umb banm im
stram. Bgl. Rufus. Benebitti St. a. zu
2. Item vix elapsis tribus septima- Sion Met hatte, Anfpruh auf bas
nis redierunt in Insterborg et Hamsborg Seaagtm 9 zolen. Caro 2, ©. 366—
—* quasi 50 bomines multosgue 68, 303—
9. Eodem anno (1378) die penthe-
BY Bertram Kremong Memortewurbe costes, 1 Junii, Zansebow, capitaneus
Ian, 5 gehal tem. Ben 1,6 101. Polonfe, obsedit castrum Blotorie eum
— Au multis nobilibus Pelonis nihil aut parum
Hanf. a Jahrg. "1802, proficiens; inter quos fait aux Kaske
Dobrinensis et aliqu! de Slosia et Mar-
e. wer Mn. 22. chia. Jacuit ante castram ad 29 Julil.
1377.
559
vorrethniſſe; bed wart be witte bertoge euwar; he krech be vorreder
unbe leth je bernen!. bar na wort bat in bage fettet unbe gebegebinget,
dat de konink van Ungeren fcolbe be herfcop untfan umme alfobane gub,
alfe vore ſproken i82.
5 783. In deme fulven jare in lichtmiffen dage togen be heren van
Prugen in Lettowen unbe weren bar 13 dage. fe weren voor ber Wille
‚1. unbe Dulfen; | dar quam to em konink Allegerb van Lettowen, unbe
beben ben marfcalt unbe be bedegers to gaftes. binnen ber tiid beſam⸗
melben fit de Lettouwen unbe quemen in be wuftenge, bar be criftenen
io hadden gelaten ere fpife unbe ere voder, bar fe fit vif dage van feolden
berget hebben; bat nemen be heydene al tomale. bar wart grot bebrof-
niffe mant ben criftenen, bo fe nicht en vänben; bo wart fo bure tiid in
den heere, bat men veer brot mofte Topen vor viif gulbene*.
fo nemen
be criftenen ſcaden, wante be Lettowen weren gewarnet.
u 784. By der tiid toch be konink van Ungeren upp be Lettowen vor
den Ruſſen, unbe wan bar viif ſlote, unde dede en groten ſcaden Kir
umme, bat je hadden bes jares bevoren bi Krakowen fin laand vorheret 5.
782. In deme ſulven jare bi ſunte Vites bage® do quam paves
Gregorius to Rome, unde wart bar erlilen untfangen van ben Romeren 7.
1. Rad "8° folgt geftgt: "en.
Bus De Detmars Angabe von 1377 Mai
T— Au.
1. A enjus diel nocte Zansebow,
credens sibi castrum — fore tradendum,
Iatenter — immisit quosdam de suis
melioribus Slestanis —. Que tamen
tradiclo ducem album non Iatult —.
Dax vero albas proditores ignis Incen-
dio necavit —.
2. Post heo immediste quasi die
tertis treuge fuerunt faote —. Post
hec treugis durantibus tractstum fuit,
quod dux resignavit castram in manus
domini Bartolomei de Wesenborg, capi-
tanel in Brist, tali condielone, quod st
eonsordare posset cum rege Ungarie,
hoc servaretur; alloguin, guod Idem
Bartolomens oastrum suum Slotorle,
sicnt {il} hoc presentavit, resignaret.
Qui albus dux anno 1377 in quadrage-
sima post judica (nad) Wrz. 15) coram
multis dueibus Slesie, magistro nostro
et preceptoribus terre in Brist renun-
elavit regi ducatal proprio. Cul rex
Ungarie promisit dare redeunti ad mo-
nachatam 10000 florenoram et singulis
annis ad vitam 1000 fiorenos,
3. Eodem anno 1377 in die purif-
ostionis (Febr. 2) domint de Prussia
cum magno exercitu intrarunt Litus-
niam. Faerant ante Vilnam et Trakken,
ubi per regem Alleger in Vilna mar-
scalcus ot faerant invitati
et per Kinstut aligai in Trakken —.
Manserunt autem {bi per 13 noetes.
Der Orbensmarfehall if} Gottfrieb von
Linden; Strehite in Soript. rer. Pruss.
3, &. 104 Anm. 3.
4. Interim Lituani — expensas et
pabulum pro exereitu et eguis dimisse
in solitadine pro4 noctibus quasi peni-
tus receperunt, Exercitu quoque re-
verso, non inventis necessarlis, quantas
penitencias ot miserias equi cum homi-
nibus passi sunt, non poteat enarrarl ;
quod panes 4, sicut venduntur in eivi-
tstibus, pro 5 florenis emebantor.
5. Joh. v. Boflge: ‘Item in defim
jare czog ber foning von Ungern — ten
Rittowen und uf bie Ruffen, und geman
vamt hufer, rach fi an yn borumb,
das fe ym fine Iant umb Cratow battin
‚ar 2, 4 402, 406.
Naht 1377 Jan. 17 in
182, ©. 438; Rogg-
AT.
1877.
560 DI. Detmar-Epronif von 1101—1395.
786. In beme fulven jare an dejme dage ber teyn bufent ribbere! eı.1.
do hadden be hovetlube ber menheit to Lubele to gafte ben ganfen raat
in groten eeren in eme hus bi deme kolemarkede, to ener fteben leve
unbe vrunfcap; unbe bar fcofbe alle ovelmät mebe wefen nebbergeflagen.
788. Na ber tiid bo quam be hertoge van Oſterrile in Prugens
wol mit twen duſent perden; mit eme quemen vele ebeler heren, greven
unbe ribbere. fe togen al mit ben gobesribberen upp be Lettowen; fe
weren bar inne feven nacht unbe beben ene gube reyſe; fe vorherten wat
in ben nebberlande was bi Grogil unde bi Paſtowe?.
789. Ok beven bi ber tiid be van Liflande ene gube reyſe?. in deme 10
winter wurben be Lettowen fere gefventet, wante fe vorloren enen ſtrid
bi Balga t, bes fe lange nicht vorwuͤnnen.
+ In deme fulven jare bo toch de keyſer Karolus unde mit em be
Saſſeſchen Heren unde de heren van Qubele vor Dannenberge. ve van
Lubele brochten bar vele gudes ratſcopes melbe, bar fit de gene fere doremun
vruchteden, be bat flot innehabben, alſo bat fe bat mit begebingen van ge”
antworben; unde wart den heren hertogen Wentſlave unbe hertoghen
Alberte van Saffen, des rikes marfchaftens.
+ In deme fulven jare toch keyſer Karolus in Vrancriken unbe mit
em hertoge Albert van Saffen unde van Luneborch, unde bar vonwari»
be keyſer finen willen mit begebingen®.
6. 'guenen’z 'greve' ©. 16. "dat fe dat’: dat fe ©, G. 20. unde van’: 'unde' fehlt 2.
Inp. VII, &. 522.
1. Jun. 22.
2. Eodem anno dux Austrie venit
in Prussiam quasi cnm 2000 equoram,
nobilibus, comitibus, baronibus ete., et
dominus Winricus magister fecit unam
zeisam, devastando terras inferiores,
videlicet Grogil, Pastow cum distrieti-
bus eorum, quas intravit pridie nonas
Septembris (Gept. 4) manens ibi per 7
dies. Nebberlande= Samaiten; Gro-
= Eiragolja; Paſtowe = Pogtom.
geht in Seript. rer. Pruss. 3, ©. 106
3. Eodem anno Lituani fuerunt
valde oppressi, quia illi de Balga, Inster-
org et Ragnit fecerunt plures bonas
roysas, ot isti de Livonia unam bonam
Toysam.
4. Item ante fostum nativitatie
Christi Lituani processerunt contra illos
de Walachia et ibl fuerunt viot. Arger
Irrthum Detmars.
5. Stäbtedhron. 7, ©.271 zu 1376:
darnach zogen fie vor Dannenberge
und Fi bar vor veir dage mit ben van
jbeborch und mit ben van Lubete
unb Fr etliten fefteben, wente vele koup·
Inbe bar af ee unbe berovet wor«
hus und flab worben aver nicht
anne funber be erbebingebe bat
mit mit gelbe: bat wart ot bem bertagen dan
och. biffe herevart fchidebe be
tal bem bertogen van Saſſen to gube
unbe dorch five. bre bage vor unſes
Heren — (vor Mai 7) brak bat
But Iogen alle to bus’. 1377
ai Bra —E Vropſt Nitolane zu
ibray, Gebhard von Schraplan, Bal
— son Kamenz und Eubolf don
— Fe Son
it, nach welcher
Konrad Danne: ge jen Zahlung —
— herausg, aan:
5, Nr. 95; dgl. Mr. 93, 146. Fl
Imp. VIU, ©. 481.
6. Karl IV kommt 1378 Jan. 4 im
Paris an. Regg. Imp. VII, &. 490.
1378, 561
+ Im veme fulven jare, do fe van Dannenberge quemen, bo reet
be keyſer to Tangermünde unbe mit em beffe Heren: hertoge Wertilaf,
hertoge Albert, heren to Saffen unbe to Luneborch, unbe leten fit be-
lenen mit al even Herfcopen unbe mit deme tere, unbe mit en hertoge
sErit van Saſſen; unde enfengen bat mit ener ſamenden hant, und geven
bar gube breve upp, alfo we be elbefte were van em ebber van eren erven,
be ſcholde ven Tore hebben unbe fcholbe alle dre herſcope vorſtan, alje
144. bat land tho Wittenbergen, Luneborch unbe | Lonenborch. Kir hadden
fe boven vif Hundert banre to, unde ſcach mit geoter werbicheit.
N 790. In deme jare Erifti 1378 bo beben be gobesribbere van
Prugen ene gube reyſe in Lettowen; fe vingen wol feven Hundert
heidene ?. in ber reyſe was mebe be hertoge van Ruttoringyen unbe bes
paves broberfone unbe vele guber ribber unbe Inechte®.
791. Im deme fulven jare bo ftarf be gube paves Gregorius un⸗
15 becimus 4, be vore was geheten Bellifort, een carbinalS. na eme wart
geloren Urbanus fertus, be vore was geweſen en erfebiffcop fancto
Nicolao to Baren ®. beffe paves was mit enbrachticheit geforen al ber
cardinal, alleyne bat ib leyder bar nicht langhe bi blef. be paves wolde
finen ſtaad an deme erſten al tho ſtrenge holden, unde mit groter
abafticheit wolde He ene ſunderge wife fetten ben cardinalen, to levende
nach orbelicheit. deſſe wife was en fere tomebber, unbe nemen funber-
‚145%, lilen raat, unbe Toren unber ſik ben carbinal Jebanenſen to enen | paves;
den beten je Clemens”; unbe ſpreken, bat je hadden gekoren ben anderen
von unrechte, wente ve Romere dwungen fe dar to, bat bi ereme levende
as moften fe enen keſen. jo doch bit was nicht, men bo fe vrii weren wol
twe maanb ebber.bre, er fe ben anberen paves Toren, bo untfengen fe
4. "unbe mit en" wir fehlt 8,9. 12, "Dei" übergefchrieben.
1. In Tangermände urfundet ber gerii XI et multi alii hospites.
—— ren Hnterbrechum. m 4 Sen En a My. 27.
„von . 2.
Sie Belehnungsurkunbe fehlt; daß bie U
t richtig itt Enbenborf 5. &. ©. 543 Anm. 5.
5, ©. LXXX, LXXXI; Begg. Imp. 6. Bartholomäus von Pri mom,
VII, &. 481. En: wirb 1878
2. Anno 1378 domini fecerunt post iron mitm ha 6 ih
festum purificstionis (nad ehr. 2) 1, &. 523; Lindner 1,
unam bonam reisam oontra Lituanos, Pe .
100 eorum fere capientes. oh. v. abet, Gnaf yon ‚Genf, Karbinal-
Bofllge: und Gesdhin 700 gefangen prieſter ber Zwölf Apoftel, wirb 1378
von bannen’. Sept. 20 zu Fundi erwählt und nennt
3. Fait tune in Prassia dux Lotho- Bm I, Regg. „er. von,
ringie et Alios fratris domint pape Gre- 524; Linbner 1, ©.
36
Gtädteäinoniten XIX.
AT.
562 II. Detmar.Epronif von 1101—1395.
van Urbanus benebictien, breve, beneficia; bat weren al telene to onl-
borben ben erften Tore. hir na geven fe fit in geheghe ber Toninghinnen van
Neapolis? unde bed greven van Fundis?; be fhideben fe oner mit eren
paves Clemens to Avinion; bar vunben fe be regiſtra unbe ben ſchad
ber Hilgen ferfen. mit ben ftunben vele koninge, vorften unde heren, 5
funberliten be konink van Vrancriken, ve fe hoge vorhegede. be paves
Urbanus bleff to Rome, unbe ſchickede nyge carbinale wol 27, de erli«
teften papen, be in Ytalia weren; of malebe he enen Dudeſchen carbinal,
ben erfebiffcop van Prage®. deſſe twibracht makede vele arges in ber
hilgen | criftenheit, kives und ftrides und ergeringe in geiftfiten fuben. 21-1:
792. In deme fulven jare do roftereven be Blaminge in Vlanderen
ber koplude gub unbe ſchepe van Almanien, unde legeben ven Topman al
umme in ben fteen®. bit ſchach hir umme, bat fe beſchermeden ere vry ⸗
heit unbe ere recht; funberlifen fo was en erlit kopman geworpen an
ben fteen dorch ſines vechten gubes willen, bat he vorberbes. Kir umme ıs
wart tornefch deme Dubefchen kopmanne be greve van Vlanderen, ve van
Brugge unde bat ganfe laand; funber be van Ghent ftunben vaft bi deme
topmanne; unve was een grot kif tufchen en, unbe manich bufent
volfes wart hir umme geflagen to beiben fiven, alfo ib Bir na is be-
fchreven. 2
793. Im deme fulven jare bo hadde be keiſer wol 16 ſteede vorſad
in Swaven, unbe wolbe de anberen fteede noch vortan vorfetten; ber
was wol 14®. be hogeften van ben ſteden wolden bes nicht liven. bes
was een wys borghermefter in ber ftat to Ulmen, be bar is bat hovet ="
2. Toningpinnen' : *Toninghen’ 2., 6.
1. Neapel O. R. 2, Ar. 156
geist maus San Un, © Schreibens an ben een
Bruber König Subwigs; nad beffien &r- Stäbte, “funberliten mmme U th donde
morbung (1345 Sr i8) irathete fie umme be julfwalt, use unbe ham, bat
1347 Aug. 20 Ludwig von tt, nah be copman mit finen wart,
beffen Toͤde (1362 Mai 26) Jalob von unbe an ben fen gi tet wart. ©.
Majorka und nach befien Zobe (1374) ben Beiehl des Grafen Ludwig vom
Dito, Sohn Heinri II von Gruben- 1377 mn, baf. 8, Rr. 320: dgl. 2,
hagen, 1376 Mr. 26. &r aid bas Rr. 343
mt | — 204, ©. 684; 5 Se Subermann ans Dort ·
how von LTaremt (Brel. munb. ©. Schreiben Dortmunds von
Differt., Fe Fr &.22—28; !ind- 1376 Da. 13; 8, R. 2, Rr. 146.
ner 1, ©. 59, 88, 8 6. Stiftung bes (fmäbifen Stäbte-
2. Graf —E von Fundi. ber Banden, 1376 Jul.4 fließen 14 Stäbte
feine Ada Jatobella mit Herzog Bal- Ulm, Konfam, Ueberlingen, Ravens-
Yafat, ber Dune von Zarent, ver · Ana. St. Gallen, Ban
S. 8 porn, Reutlingen, Rotsoeil, Dan.
g. Spann von — Valacth mingen, Biberach, Janıy umb entlirdh
— "&. 14; Einbner 1, ©. 86. iß bis 1380 Apr. 23. Bege.
Ger hrep von 1978 Dal 30, mp. VI 6, 808; Kinkmerı, © ER.
1378. 563
van ben fteben umbe van ben Ianbe; be bearbeidede bat hemelilen unbe
Hocliten, bat fit de fteebe noch unvorſettet vorbunden mit eben, to dyende
unbe to vorbervene. fe jenben to ven keiſer; fe leten bibben, bat men fe
lete leiſervry, unvorfettet; de keiſer berichtebe de boden unwertelilen.
5bo troſteden fe ſik ſines ernſtes, unde ſtunden vaſt toſamende. do he fit
wolde wreken unbe belegbe ene ſtad!, des deden fe em in eyner anderen
jegene fo groten ſchaden?, dat he fe let bar na umbekumert. bo bit
ander ftebe ſeghen in Swaven vor ben berghete unbe by ben Nine, bat
dit fo wol Indebe, be fworen mebe in den bund, be bar warbe menich
io jaar und malebe groten vrebe in ben landen.
7195. Im deme ſulven jare was junker Diderik van der Marke vor
Dortmunde wol mit bufent ghewapent, unbe wolbe be ftab Hebben ger
wůnnen; mer God gaf, dat fin quabe wille nicht vortghint, wente fe
BI. 1454. worden | van binnen gewarnet. do be wianbe bat vornemen, bo vlogen
u ſe van ber ftab®.
796. Im deme ſulven jare was grot peftilencie in deme ftichte van
Darpte, alfo bat hıme be feefte minſche blef Ievenbich.
797. In deme fulven jare ftarf keiſer Karolus, konink to Behmen,
to Prage in der nacht ſancti Anbreet.
* 798. By der ſulven tiid, als men ſprak, ſo weren boſe lude,
bigarde unde gliſſener; de hadden bi Spolet ſik toſamende worpen unde
hadden enen nyen paves gekoren; ben fetten je up enen ezel unbe trecke ⸗
den bar mede achter lande; mer bat wart drade vorſturet 5.
794. In deme ſulven jare do wurden geſand dre van den kopluden
S van Brugge an be menen ſteede to deme Sunde to dage, unbe weren bar
des ſundages vor pinzften®.
4. de Übergefeichen. 21. ME übergefihrieben.
1. Ums 9 durch Karl IV Nov. 29. Gtäbteihren. 4, ©. 59; 7,
1378 OR. 2-9. ron.1, 6.35; ©. 279; 8, ©. 493; 18, ©. 200;
46.48; 5, 6.16. Rogg. Imp, VIII, Resg. Imp. VII, ©, da
©. Fall Kinder 1, ©. 46-47. 5. Joh. v. Pofllge: —
vor Reutlinge ehnen
Fr 36; 4, ©. 51; 5,6. 18; ieijt uf ET Kl, und Dieanker veiger
Hose, Imp. VILL, ©. 600; Sinbner 1, fen zum cam he
30. "Rech non 1978 Mai
Er "lieber bi de Dietrich von 30 zu Gtralf R. 2, Rr. 156.
Sch —Se — a 1 OR Dr 8 Hom
Dortmund, und feinen ver; 10a Sant. 20 (baf. 2, Mr. 167): jn is
Ber ber Stadt durch wei Tenlit, bat ih unfe boden haben
‚1978 Ob. 3, f. ber
Bhehofe oh Be En Zn
36°
562 III. Detmar-Epronif von 1101—1395.
van Urbanus benebictien, breve, beneficia; bat weren al tekene to vul⸗
borben ben erften Tore. hir na genen fe fit in geheghe ber Toninghirmen van
Neapolis? unde des greven van Fundis?; be ſchiceden fe oder mit eren
paves Clemens to Avinion; bar vunden fe be regiftra unde ven ſchad
ver hilgen kerlen. mit ben ſtunden vele Toninge, vorften unde herem,
ſunderliken be konink van Vraucriken, be fe hoge vorhegede. be paves
Urbanus bleff to Rome, unde ſchickede nyge carbinale wol 27, ve erli«
teften papen, be in Ptalia weren; of maleve he enen Dudeſchen carbinal,
ben erjebiffcop van Prage®. beffe twidracht makede vele arges in ber
hilgen | criftenheit, kives und ftribes und ergeringe in geiftlifen luden. ®ı-"
792. Im deme ſulven jare bo roftereben de Blaminge in Vlanderen
ber koplude gub unbe fchepe van Almanien, unbe legeven ven kopman al
umme in ben fteen®. bit jchach hir umme, dat je befchermeben ere vry ·
heit unbe eve recht; funberlifen fo was en erlik kopman geworpen an
den fteen dorch fines rechten gubes willen, bat he vorberbes. Bir ummeıs
wart tornefch beme Dubefchen Topmanne be greve van Blanberen, te van
Brugge unde bat ganfe laand; funder de van Ghent ſtunden vaft bi deme
kopmanne; unbe was een grot kif tuſchen en, unde manich kufent
voltes wart hir umme geflagen to beiden fiven, alfo ib Bir na i8 be-
fchreven. 2
793. Im deme fulven jare bo hadde be keiſer wol 16 fteebe vorfat
in Swaven, unbe wolde be anberen fteebe noch vortan vorſetten; ber
was wol 14%. be Bogeften van ben fteben wolben bes nicht fiben. bes
was een wys borghermefter in der ftat to Ulmen, be bar 18 bat Hovet&t ı
2. “Toningpinnen’ : “Teminghen' 8., 6.
1. Johanma von Neapel war zuerft * R. 2, Pr. 106 516, erwahnt eines
rei
vermählt mit Andreas vom Ungarn, ibens an ben rafen unb bie brei
Bruber König Ludwigs; nach beffen Er» , Sunberlifen umme il tho donde
morbung (1345 Ber. Fr rathete fie —— unrecht unbe bon, bat
1347 EN 20 Lubwi big bon rent, ma be copıman mit finen arteflert wart,
beflen Tode (1362 Mai 26) Jakob von umbe an ben flen gheiettet wart‘. ©.
jorfa und nach befien Tode (1374) ben Befehl bes ve ee Ludwig von
Din, Sohn Heinrid) II von Grnben- 1377 13, baf. 3, Mr. 320: dgl. 2,
em, 1376 . 25. Er erhielt das Mr. a.
gel ithum Tarent, eo 4, — —2 Subermann ans Dort-
(how, Otto don Zarent (Bresi mund. ©. Sthreiben Dortmunds von
Sen Sag Fi &.22—26; das. 1370 2. 13; 9.8. 2, Rr. 146.
mel, &. 59, 88, 87. 6. Stiftung bes (Groäbifchen Stäbte-
2. Graf Honoratus von Fundi. ber Bundes. 1976 Sat. ‚4 fähließen 14 Stäbte
feine ter Jalobella mit Herzog Bal- Ulm, Konſtamz, Ueberlingen, Ravens-
It Zuge 9 Dttos ion Karent, ver · burg, Lindau, Si Gallen, Bangen,
lobte. 2inbner 1, ©. 8 Budbern, Reutlingen, Rotweil, Mem-
Fi Johann I von Biofgin. Balady mingen, Biberach, Jeny und Lentfirh
1, ©. 14; Lindner 1, ©. 86. ein iß bis 1380 Begg.
i. Der Receh vom 1378 Mat 30, Imp. VII, S. 598; Sindner 1, ©. 44.
1378. 563
van ben fteben unbe van ben lande; be bearbeibebe bat hemelifen unde
tlocliken, bat fil de ſteede noch unvorſettet vorbunden mit eben, to dyende
unbe to vorbervene. fe fenben to ben keiſer; fe leten bibben, bat men je
lete keiſervry, unvorſettet; be keiſer berichteve be hoben unwertelifen.
5bo trofteben fe fit ſines ernftes, unde ſtunden vaft tofamenve. do he fit
wolbe wreken unbe belegbe ene ftab!, des been fe em in eyner anberen
jegene fo groten ſchaden?, dat he fe let bar na umbelumert. bo bit
ander ftebe feghen in Swaven vor ben berghete unde by ben Nine, bat
dit fo wol Indebe, de ſworen mebe in ben bunb, be bar warde menich
io jaar unb malebe groten vrede in ben landen.
795. Im deme fulven jare was junker Diverif van ver Marke vor
Dortmunde wol mit bufent ghewapent, unbe wolde be ftab hebben ge
wörnnen; mer God gaf, bat fin quabe wille nicht vortghink, wente fe
1.1458. worden | van binnen gewarnet. bo be viande bat vornemen, bo vlogen
ssfe van ber ftab®.
796. Im beme ſulven jare was grot peſtilencie in deme flichte van
Darpte, alfo bat kume be feefte minfche blef levendich.
797. Im deme fulven jare ſtarf keiſer Karolus, konink to Behmen,
to Prage in ber nacht fancti Anbreet.
* 798. By der ſulven tiid, als men ſprak, ſo weren boſe lude,
bigarde unbe gliſſener; be hadden bi Spolet ſik toſamende worpen unde
hadden enen nyen paves gekoren; ben fetten je up enen ezel unbe trecke⸗
ben bar mede achter lande; mer dat wart drade vorfturet5.
794. In deme ſulven jare do wurden geſand dre van den kopluden
ↄ van Brugge an be menen ſteede to deme Sunde to bage, unbe weren bat
bes funbages vor pinzften®.
1. De’ übergefägrieben. 21. AT übergefgrieben.
1. Mms durch Ser IV Nov. 29. Sildtechron. 4, ©. 59; 7,
131808.2-9. Ciiehen 1,6.35; ©. 219; 8, ©. 493: 16, ©, A00:
4,6.48; 5, 6. 16. Rogg. Imp. VII, Rogg. Imp. VIII, ©. 498.
©. Fi Kate 1 8 46-41. * I 3 Botige le Be
Niederlage rafen Ulzich von jate bie Gpolet! — b je
Wirtenbe pe Reutlingen. Stäbte eynen uf vor eynen pabift, —
gen.
drom. 1, &. 36; 4, ©. 51; 5, ©. 18; ee uf en el, und bie aabern nalge
Regı In ‘vo, ©. 600; induer 1, ten
Ei, bie Fehde Diemich ——
. er vom
Dinsieln, Spa wicht je
, TI don ber Mar,
Dortmund, nnd feinen vage: —S— er 2, Rt. 167): nis is
— der Stadt durch bat ıoy unfe boden Habben
rath zu gem, 1276 Du 8,1 gan 15 ber Badoart, be leſt was to
. Tremen. &.61—64.
Reber
Far Kirit ya Prog 1976 ao
564 I. Detmar-Ehronik vom 1101—1395.
799. In deme jare Erifti 1379 bes vrydages vor vaftelavende bo
ftarf Hertoge Albert van Mekelenborch to Swerin unde wart begraven
to Doberan!. he leerde in fineme teftamente fine fone, hertogen Hin-
rile, | Hertogen Magnus, be bi eme weren, bat fe vrede fcholben holden si 1
mit den van Lubeke; alfo hadde he dan; bat Habbe em fere vromet. s
+ Im deme fulven jare des vrydages vor Walburgis 2 do quam bif-
ſcop Eonrab van Giſenhem to Lubele®; dar na up unfes Heren hemel-
vart! do ſank he fine erften miſſe.
800. Dar na in ber welene vor pingften quemen be Lettowen vor
de Memele. fe hadden vorefchidet ere nerrebere, be de ftab unbe bat hus u
vorbernen ſcolden, wen fit be criftenen mit ben vianden hadden bekum ⸗
mert ; jo wolden fe be ftab hebben gewunnen. mer God gaf, bat ere bofe
wille nicht vorb en gink; be criftenen redden fit, beibe des vuͤres unde ber
vianbe, unbe werben fit alfe gube lude b.
801. By ber titb in deme fomer do was een grot plage bi deme u
Nine tuffchen Novenberge unbe Bavenberge, bat de lucht was fo vul
wormete, alſo bat be rupen umbe be loofvorſche vlogen fo bicht, bat kume
be Inbe kunden bar bor wanberen. bit betefenbe | een grot ſtervent, baten
na was fomenbe in ben landen.
802. In deme fulven jare bo gaf paves Urbanus bat rike Neapolis
Karolo Pacis; be let vanghen be koninghinnen van Nenpolis, be bar
fivebe webber bem paves, umbe Iet fe beivaren an ber venguiſſe bet an
exen bot ®.
21. ‘van’ fehlt 8, 6.
ar 18. Melt. Jahrb. 19, combasta.
©. 350. IL Söhne waren Hein 6. Lar von Di wer je 1 1008
rich III, Albrecht III 2g. von Schweben vermäßft mit Bangavet
und, Ma; mu a Pe der Königin rer .
3 * Welcebl. Jahrg. 1882, —* u Sp. 410;
nf Jahrg. var. ins ;
©. 108. Leo 4, ©. 683. Urban erflärte Sol ma
4. Mat 19. ihres Thrones verluftig, Ipradh ben
5. Eodem anno in anu über fie aus und te Karl
theoosten precedente (Mat 22 von Durayo mit ber Bol be
Lituani venerunt ante Memelam, et
quldam traditor, natione Lituanns, ad
nfus suggestionem eam civitatem in
. Linbner 1, S. 183 Anm. 2.
pluribus locis incendebant. Domini u sieht in Im Beupel 1381 Jul. 16 und
vero de castro et alli homines, qui pro Caſtello nuovo, wohlnein
extinctione ignis laborabant, videntee — eſlchtet; mach ber Ger
venire Lituanos, ab incepto opere ces- — von Tarent ergieht
sabant et se mis forti man opponebant. ‚ie Bönigin Bin 265 Karl jet fe
Lituanis repulsis sine corporum damno igen ui wi N 1aB2, 1382 ‚at 22
evaserunt, licet civitascum castro fuerit en. 2A, ©.
1379. 565
804. In deme fulven jare do quemen Vlameſche boden to Lubeke
jegen de menen ftebe, be bar bo weren beſammelt up funte Johannis
baptiften bad} !, to begebingene underlank umme be ſmaheit, be be Bla⸗
minghe beme copmanne ghedan hadden nach des greven hete unbe jeghen
dbe8 greven befegelinge; bes en kunden fe an beiden fiven erer ſale nicht
ens werben to Lubeke. hir umme fo ſenden be ſtede boden webber mit
den boden der Vlaminge, unde weren veer borghermeſtere van veer
Dudeſchen ſteden: her Jacob Pleſcowe van Lubeke, her Everd Wyſtrate van
Dortmunde, her Johan Cordelitze van Thorun unde her Lutken Goldenſtede
1.1400. ute Hamborch ?. bo deſſe borgermeftere in Blanderen quemen, vo hadde
"pe menheit van Blanderen fo grote fchelinghe mank fil une jegen eren
heren, den greven, bat ben boben kunde nyn antworbe werben.
805. Im deme fulven jare in ber anberen nacht na alle Godes hil-
gen dages do brande ber heren perbeftal van Lubele van vorſumeniſſe
is des würes, unbe bar ſchach grot ſchade an perden unbe van voderinghe,
dat tomale vorbranbe.
+ In deme fulven jare brande bat werk vor ver Elve“.
803. Im deme fomere bes jares in funte Johannis baptiften dage
do was be rogge al ripe in Prugen, unbe was in vele jeghenen bes lan⸗
20pe8 alrede mehetd.
+ In deme fufven jare ſtridde Bertoge Mbert van Saffen unde van
Luneborch mit ven Horneborgheren, des ftichted man van Bremen; her⸗
toge Albert wan ben ftrib.
+ In veme fulven jare bo togen be van Ghent uth wol mit Hundert
1.148% bufent unbe mit 40 bufent volles, unbe bar to Habben fe wol 20 bufent |
” (abe utlopenbe mit witten kogelen, be bat land al umme lepen unbe vor ⸗
branden unbe roveden; umbe fe togen, al bat land um unbe um, unde
wunnent tho erer engene behof. bit wart beme greven to wetene, bat be
toch ut deme lande mit al finen ridderen und knechten unbe mit al ben
so upperften, be in ben fteben weren van borgeren. befien groten fchaben
1. "Blamefhe : Vlameſchen' &. 4. Hadden': hadder. eghen’: 'treghen' 2, G.; vgl. I.
1. Kr von En Iun. 24 zu Iu Meumert Iommen 137679 vor.
me ee mungen d. St. Hamburg
ber Betbefenbekoten Satab Pr) 252, 269, 287 und ©.
vn.
von Hamburg, Kr ann Korbelig von or da — dv. Pofilge: "Item was huer
Thorn und rate von Dort- m fru jar, wend umb finte Johan ⸗
1, d.R.2, ee 102 J En tiften tag (Sum. 24) was ber
3. Nov, 2—3. auwſt bas menfte tepl gefchen’.
4. Ausgaben für Bauten am Thurm
566
deden be van Ghent erme rechten heren bir umme, bat de greve er here
fe ſwarlile vorvolgebe mit deme genen lande umme twierlehe ſale
willen. be erfte was, bat fe jo gunftich weren bem Dubeichen kopmanne
unbe vorbegebingheben fine zale, aljo vore ſchreven is; de andere ſale,
bat je nicht wolben volgen finer befcattinghe, be he nam en eſſchede. bats
quam fo to. twe jar vor befjeme jare, als men ſchrift 1377, do hadde
de greve van Vlanderen en hus gebouwet bi Ghent upp ene halve mile
na, bat heet bat Hus van Wonberegen, unbe bat was | alfo wol bebon- ur
wet, bat bar upp mochten wonen 12 landesheren. buten umme van
deme flote lepen 2 grote reveer, be Iepen bor be fat van Ghent; bat enew
revier heet de Leige, bat anber heet de Schelle. bo be greve bit hus wol
gebůwet hadde, do wolbe he van ber ftab van Ghent hebben feftich duſent
leyůne; ellic was gůt anderhalve mark Lubeſch. do hoven fit de van
Ghent up unbe en wolven bes gelbes nicht geven, unbe fe breven ben
greven uter ſtad van Ghent, unbe fe flogen fine woninge al untwegs
unbe nemen al bat bar was, unbe mit nouwer not bat be greve to Brugge
uam. bo quemen be van Ghent unde vorbranden bat jlot van Won-
beregen; bit wart beme greven to wetene tho Brugge, bes he fere bedro⸗
vet was i. im beme negeften jare, als men fchrift 1378, do quam be
greve unbe vorghabberbe dat gange land van Vlanberen unbe mit benz
van Brugge unde mit anderen fteven, be in beme lande fint, umbe tod
vor, | Obent; bar belegheve He ve ftat mit twen hundert bufent volles. an
dar lach he vor enen ganfen ſomer unde en kunde ver ftab nicht gewinnen.
under bes bat de van Ghent weren beleget, bo togen fe fulven ut unbe
wünnen 2 ftede; be ene ftab heet Delremumde, be anber heet Alft; undes
wunnen al bat land, dat bar tufichen lach, unbe vorbranden mennich
18. ded — waß' nachgetiagen.
II. Detmar-Epromit von 1101—1395.
1. Graf Ludwig forbert eine nene
Steuer; Gent lehnt ab, grägge bewil-
tigt fie und erhält bafür bie ubniß,
Marie (Geht. 7) — Brogis
alteraque die precedente (Sept. 5) illos
de Gandavis, proprie Ghend,, balivam
Reye und Leye durch einen Kanal zu ver«
binben. Die Genter poiberlegen Ich ben
Arbeiten 1379 Jun. 6 mit Gewalt unb
Ludwig wiberruft bie Erlaubnig. In
Gent hat Ian Hoens bie Berbinbung
witte caproene, chaperons blancs, ger
bildet; ber Baillif Roger von Haultchoe
wirb erſchlagen und bas Luſtſchloß bes
Grafen Woudelghem wirb zerflärt. ©.
Säreißen von 1379 Gept. 12 (9. ®. 2,
Nr. 202): Circumspectiones ventras
presentibus cupio non latere, nos cum
comitiva nostra in profesto nativitatis
domini oomitis Flandrie ibidem inter-
fecsse et fortalicium sive castellum
ejusdem domini comitis prope et ante
villam Gandensem armatu manu con-
eremasse, Oft. 8 f&reibt Graf Ludwig
aus Yubenarde (9. R. 2, Rr. 193);
Belagerung Audenardes (Dar na, bo de
3 lebe unbe be van ben Vryen mib gro
ter maukracht vor Albenart Ieghen, Be.
2, Nr. 192 56); Friede vom Pont &
Rhöne, zwiſchen Aubenarbe und Tour
nai, De. 3.
1380. 567
fchone flot, huſer unbe borper, unde wunnen bar to eyne ftab, be heet
Aldenarden; bat was bat befte flot, bat de greve hadde in al beme
lande!. bo be greve bit vornam, bat je eme fo groten mechtigen fchaben
eben, bo toch he webber van bar to Brugge.
s 806. Im beme jare Erifti 1380 bo was grot twebracht tuffchen
paves Urbanus unbe ben unrechten paves Clemens, alſo bat paves
Urbanus gaf den ban unbe bat cruce over ben anderen; bat fulve beve
Clemens webber paves Urbanum. Urbanus vorligede ftichte und pro»
1.1470. vene over al be criftenheit; bat fulve | dede of de andere. bit feach
10 vakene, bat twe perfonen kiveden umme en ftichte edder umme ene pro»
vene. to Lubeke was eneme ghegeven bat ftichte van Urbanum, be het
Eontabus2; jegen em was en van Clemens wegene, de het Wittenborch;
fine breve ftat he hemelifen in vele winkele ber ftab to Lubeke, uͤnde
wolbe fo biffcop geworben fin; openbare en borfte He fil nicht bewiſen;
15 mer id en halp em nicht. in ven overlanden, bar be fchebinge was ber
rike unbe ber herſcop, dar was alto grote twebracht enes Landes jegen
bat ander, eme ftab jegen be anderen, en perfone jegen ben anderen.
aldus was leiber be criftenheit ghebelet.
807. Ok weren vele anbere Five van bes paveſes weghene, alſe mit
ber Ioninghinnen van Nenpolis® unbe mit ben greven van Fundis, mit
den voghede van Viterbien*.
808. Ok anftund bo em grot orloge tufichen deme konink van
1.1078. Ungheren unbe be van Veneſdien. be konink hadde en fo we geban, bat
1. "dorper" tom auß: "arper. 12. ‘en’ fehlt 8, ©. “van! übergefärieben. 18. ine’ for.
ae BSD. re en ja gentgt: sr. Aue’ tom.
1. 1380 $ebr. 1 melbet Graf Ludwig marte
(9.8.2, Mr. 200): ‘nu zii ute ghe- wart ber van Ghent ende van Hper enbe
troden een groot haop van bien van van g
Ghend ende ziin commen te Cuirtrike glengen van ben van Brugge’ (baf. 2,
enbe hebben daer met ghewapenber hanb 3 J Di
enbe entplotene banieren vele onerbaben moubes durch bie Genter; Jun. 19
hedaen enbe noch boen’; Mai 17 ent Friede — Ang. 26 Nieberlage ber @enter
jeht er ben fremden Kaufienten fein Ge» gegen ben bei Wonmen; Sept. 1
leit wegen ‘bat upfat, de roringe enbe 83
confptracte, de unſe dry ſtede Shent, Geuter kampfen ung!
Brugge ende Yper enbe andere van unſen arbe, erobern Aelſt und kaͤmpfen glüd-
landen von ghemalet enbe ghes Lich wor Denbermonbe; Non. 11 Fliede.
daen hebben, enbe bagheliz boen’ 2. ©. ©. 564 Anm. 3.
{baf. 2, Rr. 204); Mat 27 ‘bo quemen 3. ©. &. 564 Aum. 6.
be var Ghent unbe be van Brugge, be 4. Honoratus von Fundi (|. ©. 562
ute weien habben, eff mit finem here bin -· Anm. 2) und Frauciscus be Vico, Prä-
men Brugge; bar je tweydrachtie worben. fekt von Witerbo (Balızius 1, Sp. 1196
Up ben binstag bar na (Mai 29) ba vor -· —99) waren 1378 Nov. 29 von Urban
‚gabermbe ze to Brugge up ben vridages · in ben Bann gethan. Liudner 1, ©. 86.
568 II. Detmar-Chromif von 1101—1395.
fe fit eme wolden gheven hebben unberbanich fine dage; mer he wolbefe
io Hebben to ber kronen; bar en wolben fe nicht to!.
— 809. By ber ſulven tiid do was een grot ſtrid Bi Blowaſſer tuſ⸗
ſchen ven Ruſſen unde ben Tatheren; bar wart geſlagen bes volles to
beiden ſiden veer hundert duſent. de Ruſſen wunnen bar ben ſtrid?. alſo⸗
ſe wolden to hus theen mit groteme rove, do quemen en de Lettouwen
jegen, de bebodet weren tho helpene den Tatheren, unde nemen den
Ruffen eren roof, unde flogen er vele dot up ben veldeꝰ.
810. Im deme fulven jare do wart van beme unrechten panes
Elemens ghegeven en biſſcop to Darpte; ben beten fe biffcop Helet. denn
fterfeben be godesriddere ute Liiflande mit ben rivberen umbe knechten
ute Witrlande unde ute Haryen, unbe behulpen em, bat he Frech ute deme
ftichte wol 4 flote. alfo men wolde, jo hadden be godesriddere vormilbes
den biffcop gherne | unberbrofen bat ghange ftichte; mer bar wort nn
gheſand, de heet Tidericus Dameroumwe, be wart confirmeret van pabesıs
Urbanum; be vorbreef dem anberen mit Hulpe unbe macht bes erfebil-
fcopes van ber Rige und ber ſtad to Darpte, unbe brachten ene van ben
floten, unbe he toch webter ute deme Ianbe*.
811. Im veme ſulven jare bo quam be Romefche konink im beme
bage des hilgen lichames 5 mit deme carbinale Pilleus, de bar was paved>
Urban legate®, to Aken.
Im deme fulven jare do wart webrer bouwet be marftal unde en
ton bi deme borchbore tho Lubeke.
812. Im beme fulven jare in deme dage fancti Ypoliti? bo beven
de Brunswilefchen ene grote fone vor ber ftegelen bes bomes to Qubelt, >
1. Benebig wirb feit 1378 von Lud ·
wig von Ungarn, ber bie Mark Treviſo
begehrt von Pabua umd Genua
impft; 1379 Mai 7 In ber Seeichlacht
von Pola wird feine Flotte vernichtet;
Berhanblungen 145 Eubnig führen nicht
vum, Ziel. Finbner 1,
’Eodem anno "niet et Tartari
——* onflictum simul prope Blo-
Ex utraque parte cosi 4000;
prevaleront. Joh. d. — —
atman’. Die Schlacht bei Luü ·
in weicher Mamat, ber Derrſcher
niſchen Horde, von dem Grxoß ·
Dmitri gmanomith Pi t
fanb 1380 Sept.8
». ruf. Reiches 2,
goh. ». Pofllge: Und alfo fie
m ſtrite czogen, qwomen yn bie
a entlegen, wenb fie von bem
Tattern gelabin worin yn zen bulffe,
und flugen ber Ruffen gar vil czu tobe,
unb nomen yn großen roub, ben fie von
den Tattern hatten genomen’. Der mit
Mamai verbündete Sagiele von Litianen
ergriff auf bie Nachricht von befien Rier
beriage in bie tut. Stahl, 8; 8.18.
ginine PR ae 3,61
"s. Bi 2. Zinbner1, ei 114. gu
Aachen geht ber X
Jun. 18 ber Stabt ie Sehe
Tegten beftätigt;; üb. U. 8. 4, Nr. 380.
6. Erzbil et, Pileus von Ravenna,
don Urban zum Karbinal ernannt, wer
1378 im Dez. zu Wenzel geſchict wor ·
ven, 9a Balady 9,1 » S.14; vgl. Lindner
m. a 3
1380, 569
umme be walt unbe be miffbät, be fe hadden bewifet binnen erer ſtad;
dar mebe wurben fe webber untfangen an ber henſe der coplube !.
—8 + In deme ſulven jare quemen be van Ghent vor Brugge, unbe |
wunnen enen ftrid van ven van Brugge, unbe flogen bar wol 20 bufent
svoltes bot; unbe wůnnen be ftab van Brugge, unbe flogen bar bot um-
mate vele volles binnen, unbe roveden bat fwinbefte gut in ber ftab, bat
yemen mochte horen ebber ſeen ?. Hir was en hovetman over, ben habben
de van Ghent gheloren ; ve heet Philippus van Artevelde. aldus huldi
geben de van Brugge ber ftab van Ghent, unde Phlippus van Artevelde
io de toch noch enes umme bat land, unbe befreftigebet to ver ftab van
Ghent; bit vorſtund he wol 2 jar.
813. In deme fulven jare bo anftund be anbere twebracht tuffchen
deme raabe unbe ben ampten to Lubeke. be van ben ampten, ſunderliken
de knokenhouwer, eſſcheden vele vechtes unde vryheit van ben leben in
is den vleficharnen. dit were en wol beſchen; mer fe eficheven bat mit
wrevele unbe mit groten ungevoge, alfo fe wol bewiſeden in begebinghen,
1.1480. of vor richte unbe | rade. bit wart na to begebingen bracht in bat kloſter
funte Katherinen, bar mibbeler weren wife koplude, borger uter ftab; fe
kundent nicht vorlifen, fo lange, bat be coplube bar en middel tuffchen
»nänben, bar fe fit to beiden ſiden an genogen Ieten unbe be beghebinge
bir na befchreven ftan. bit vortogerbe fit beth in ben bribben funnavent
der abvente®. bo wolben fe hebben breve uppe be beſlutinge ber dege⸗
dinghe unbe al eres willen, fe nicht alleyne, mer be menheit van allen
ampten wolven hebben breve bes geliles, bat men fe ſcholde laten bi ere
2 upfate. ber en wolde een be raad nicht gherne geven, wente bat nyn
16. ·wievelel: "worevele' 8. 19. “tundent’: *funbet' ©. 20. *wunden' fort. aud: wunden.
1. ©. den Receß von 1380 Aug. 12 umbe mit bem ſynen keghen fe us czu
(9.8.2, Nr. 219 $1) umb bie Notiz zu velbe; unbe bes abenbis zu funme umber-
bem Sihubrie| Braunfhweigs: "Anno ganghe quamen ſy caufamene unbe
Domini 1380 tn unfer vroumen avende tten mitten anbir, ımbe be van Gent
to ——— (Ang. 14) warb bit vnl · ¶ wunnen ben ſtryt, unbe be greve unde
toghen to Lubetke vor beme bome zc.'. be vom Brughe, be mit yım fluchtich wor ·
Infelmann in Stäbtehron. 6, ©. 385 bin, jageben topber in be fiat unbe be
—88 ; vgl baj. 16, ©. 317. be were wybbir uf bem marfte,
2. reiben bes deutſchen Kaufe be vau Gent volgebin mit vechtin«
manne v. 1382 Mat 8 (9. R. 3, Nr. ber hant bis uf den marfit, unde (wun«
148): ‘mu am bes hepligen cruci8 tage, nen) bo obir ben [+ unbe oudh be fe
des britten tages an bem Meye, bo quo- umb babin y volkis gheflagin’. Bgl.
men be von Gent mit ereme here nf . R. 2, Nr. 249; Stäbtehron. 13,
ame myle nahe; une za bem ion 8 207.
jelbin tage to vefpercht do rede . Dg. 16.
mit Den don ‚Brughe unbe varı ben
570 IH. Detmar-Epronik von 1101—1395.
wife was; mer je wolden ere vechticheit unb vryheit ſchriven laten in des
ſtades boot. hir nogede en nicht ane, mer fe wolden eren willen vort
hebben. als men ſcholde en des fundage! morgens hir up en antworde
geven, binnen ber tiid des nachtes do beſaumelden ſiik al be borghere
unbe kooplude in eren wapenen, al unlgeheten, bi hunderden unbe byzr.u
twen hunderden in vele Hufen ber ftab; funberlifen de junghen lude van”
ber ftab hadden mer ben veer hundert in eren wapenen toghabber beth
an ben morgen, unbe vort ben bach Bette veer ſtunde na mitdage; men
ghiſſede vif duſent lude ver fooplube, be bar legen an ben wapenen. jo
hadden fe bar geote fale to, wente bre nacht to voren habben fil togheret 10
de amptlube to even wapenen; bit beweghebe be kooplude, bat fe fil
vruchteden vor ſchaden. al de wile was be ftab art gheſloten unbe alle
huſer in ber ſtad; ut allen Hufen fchideven fe ſik to ber were. alleyne
dat men ſank to der mifjen ‘gaubete’2, fo en was doch in ber ftab nyn
vroude, mer al jamer unbe bebrofnifje, wente to beiden tziden vebben fl 15
be foopfube unde be amptlude to mort unde to ftribe.
814. Des ſulven benomeben dridden ſundages in ber abvente bege«
bingebe be raat mit ben ampluben in deme comvente funte Katherinen
van deme morgen in ben avent, | unde wart vruntlilen vorlifet ſunder eu 1
ſwertſlach. in dem begebingen moften de van den ampten menniges 20
binges tho achter ghan in eren begebinghen, bat en vore were wol ghe«
fen; dar tho moften fe loven, fone tho donde beme raade umme
dat unvůch, bat fe bewifet hadden beme raade. hir loveden vore 25
van ben foopluben unbe 25 van ben ampten, bat na wart vültogen, bat
van isliken bele ſcholden wefen veftich. hir mede ſcholde alle twebracht 2
hebben en enbe. am beme negeften bage®, alfo de fone ſcholde nältoghen
werben, bo kiveden twe bi beme raathuſe, een van ben koopluden une
een van ben knokenhoweren; van beme kive quam een blerre over al be
ſtad, bat de raat were bot gheflagen ; dar umme wurben alle Hufe toghe«
flagen unbe be Inde vruchteden nye ungeludle. bit was logene. bo wart v
vrede gefunbeget, unbe be fone wart bes fulnen morghens vultogen vor
ber ftegelen to beme bome. be begebinghe, de | Holden ſcholden ve knoken · mu. 1
hower, be was teffe: fe ſcholden ghan vor den raat mit guben luden
unbe bidden ben raat, bat fe em vorgheven, wes bar ghefcheen were, ib
were an worben efte an werken, bar fe je mebe vortornet habden. be ss
wenr folgt getilgt: unde'. 20. van den’: den fehlt @., H. 24. Nach 'dat' folgt
19. Rat
—X
1. Dez. 16.
. Abvent.
2. Gandete in Domino iſt ber Meß · 3. Da. 17.
anfang für ben britten Sonntag im
1881.
571
ammete, be fit vore habben vorbunden webber en, be fworen, nenen banb
meer to hebbene jegen den raad. of feholden ve knokenhower ber ſtaad
denen mit 20 gewapent to lande ebber to watere, wo bat be raat eſſchede.
+ Im beme fulven jare toch hertoge Albert van Saffen unde van
s2uneborch, be borghere van Brunswil unbe be borgere van Meydeborch
vor Twiflinge in ber crucewelene!; bit flot wünnen fe unde brefent,
wante bar was grot roverye van
815. Im deme jare Erifti 1381 bi lichtmiffen® quemen be godes ·
riddere van Prutzen in Lettowen, unbe wünnen bar en flot Avenpilt;
10 dar venghen fe veer bufent Iube up, beybe manne unde wif5, unbe vor-
1.1400. branben bat hus. bo togen je vort vor en anber, bat het Dirſunenhus;
dat ſlot wännnen fe leddich, wente al dat voll was afghenlogen dorch
vruchten willen , unbe bat vorbranden fe of®.
816. By ber julven tiid deden de van Liflande of ene gude reyſe
15in Lettouwen jegen ve Sameyten; fe vingen erer wol ſeven hundert, unbe
nemen en 14 hundert perbe?.
818. Im deme fulven jare in pinzftebage® bo kronede paves Ur⸗
banus Karolum Pacis to koninghe in Neapolis. dar quam he in funte
Bartholomens bage® mit groter macht, unbe vorwan bar hertogen Otten
ꝛ0 van Brunswil. als men fpraf, fo was bat vore al vorraden.
4 unde ſehit e., 6.
1. 1381 Mat 10 26. Ueber 'crmces
Sees
er, ©. 282: ‘Des
manbages, als ſuute Lucasdach was,
togen be borgere van Magdeborch vor bat
hus to Twiflinge und wunnen bat bes
inorgens mit bem erflen florme gar men ·
lifen. aber bar weren mebe vore be her«
togen van Luneborch, de ee dan
Brunswil zb Per des gobeshufes
man to jenen aver
bar nue to, — ‚ale u reide ger
wunnen mas, unbe branben bat ſlot unde
brefen der muren eim beil unb 3
webber bar van!. ©t. Lulas · Tage
Mat 9 u. Oft. 18; beide fielen 1381
nicht anf einen Montag. en
6, &. 58: ‘Dlbe Luder van Honleghe.
(13) 71 ee 2 ante pentecoftes (Mai 27
Do we vor u. leghen, bo si
5 he ſelmanu
— 2 Am. 1; vgl.
daf. 16, ©
3. “2.
4. —8 11 Februarii vene-
runt dominf nostri in Lituaniam et 13
ejusdem castrum Nuenpilen cum mag-
nis pixidibus impugnarunt, quod Li-
tuani timore perculsi tradiderunt. 30%;
d. Bofilge: “an 13 tage bes horninges
— Nawenpille‘. Novopole, nahe
eechuia ein — — Nebenfluffe ber
Soript. rer. Pruss.
3, we —E Fr
5. in oo castro fuerunt quasi 3000
hominum utriusque sexus.
6. etaliud castrum Dirsunenhusen,
ex quo homines priore castıo expug-
nato timidi reoesserant, illud sieut ca-
stram Nuenpilen comburentes.
7. Livonienses feoerunt bonam rey-
sam contra Samayten; abduxerant, ex-
ceptis oocisis sine numero, 700 homines
et 1400 equos ac alia multa spolia, in-
finita damna inferendo.
8. 1381 Jun. 2. &. &.564 Aum. 6.
9. Aug. 24. Otto von Tarent wurbe
1381 Aug. 25 vor Eaflello nuovo von
zul m von Durazgo gefangen. Leo 4,
&T.
572 II. Detmar-Ehrontt von 1101—1395.
819. In beme fulven jare bo was en konink to Plofcow, gheheten
Sirgail, broder enes koninghes Jagail van Lettouwen; be wart honfiten
van den Ruſſen vorwifet uter ftab Plofcow; fe fetten ene up en pert
unbe togen ene mit ben perbe uter ftab. bit ghink em na; be vorlikede
fi? mit den criftenen unbe vorband fit mit ben mefter van Liiflande; bes
bewegebe be Lettouwen, bar be uth borbich | wa®. be criften unde Let-sı.n
towen togen mit em vor Ploſcowe unbe belegden be ftab to beiden fiden!.
deme mefter van Liiflande boden fe fit unberbanich tho wefenbe; mer
deme konink Sirgail wolven fe fit nicht webber unberbanich bon; dar
wolben fe al er umme fterven. bo legen fe bar vore 16 welen unde beben io
den Ruſſen we; mer fe wunnen be ftab nicht?.
820. Im beme fulven jare na funte Laurentius bage bo wan Rin-
ftot, be konink van Lettowen, bat hus to ber Wille mit vorretniffe.
821. By ber fulven tiid bo ftarf biſſcop Melchior, de bar was en
brober konink Otten van Nenpolis, des flechtes van Brunswil*; unten
an fine ſtede wort geforen her Johan Sunghe, be was domhere gewefen
to Zwerin5. be want geote ſchulde unbe grot orloge, bar he fit kloclilen
an bewifebe.
831. Im deme fulnen jare do jageden be van Breslave mit hulpe
bes Romefchen koninghes de domheren uter ftab mit al ber papheit, unbe
beliimmer|ven al ere gub®.
832. Im deme fulven jare do wart deme erfebiffcope van dunden
in Engelant fin hovet afgheſlagen unde mit des biſſcopes cronen ghefteten
up enen hogen ftafen, hir umme, dat men em toleghde untruwe des riles”.
. Blofcom : 49° dur . — vdurh 5
RR ee 50. be bewegebe' : "bewegede he’ durch b und a richts
1. Eodem anno circa Laurentii (mm
Aug. 10) iNi de Livonia cum Schirigal,
Mio Algart oum regis Lituanorum, ob-
Biſchof von Osnabrüd, ftirbt 1381
Im; 6. Melt. Jahrb. 23, S. 145.
5. Bgl. ©. 574 Ann. 5.
sederunt eivitatem Bussie Ploscow.
2. et jecuerunt ante eam ad 14
septimanas; sed nihfl perfecerunt.
Sirehlle in Seript. rer. Pruss. 3,
S. 117 Anm. 1.
3. Eodem anno Kinstut tradicione
oopit castrum Vilne. Jagiello entblößt,
um feinem Bruber org in Polod
wieber einzufegen ine Hauptftabt
— —— ee baburd in die Ge
Caro 2, S. 473.
Sa ein Damars ‘na fünte San-
rentii’ fehlt Ann. her. und Joh. v.
Pong 2 CE rel ln
Bilhef Meldisr von Schwerin,
er Otios von Tarent, 138676
6. Das Domkapitel, bas ben vom
Sept pm Abmninifrater ermannten Bir
ſchof el von Lebus anerlaunt hatte,
gerieth in Streitigkeiten mit ber Stadt,
verhängte über biefelbe 1381 Janmar 7
SE
ung befel X fi
Gegenwart Rönig Wenzels. en
— her Gehe
m err.
37, F 233—69; Lindner 1, ©. 146
_#
7. Aufſtand bes Wat Tyler. En:
biſchof Simon von Sudburh wurde 1391
Yun. 14 ermordet; Pauli 4, ©. 531.
1382. 573
be junge konink kunde finer nicht vebben, wente he was bes nicht
mechtich.
+ Im deme fulven jere bo quam be greve van Blanderen mit al
finen ridderen unbe fnechten unbe ben borgheren, be ute beme lande
sweren ghebreven, unbe nam to Kulpe ven konink van Brancrifen mit
twen anberen Toninghen, ben hertoghen van Berghundien, ben hertoch
dan Berri, ben hertoch van Berbu unbe vele andere hertogen unbe
greven, vibbere unbe kuapen. unbe mit ber groten feljcop, bat ber Inbe fo
vele was, bat ib wunder was to feghene, be heren toghen in bat land
io van Blanberen, unbe wunnen Üperen ! unbe vorbranden al, bat in beme
lande was tuſſchen Brugge unbe Yperen, unbe floghen bar enen ftrib
1502. nedder van | 40 duſent volles?; unbe bar togen fe vort vor Brugge,
dat fe mit den van Brugge veghebingeben, bat be van Brughe moften
en gheven grot gub, unbe moften deme greven van Vlanderen webber
15 huldeghen ®.
+ In beme fulven jare wan hertoge Frederik van Brunswil bat
flot Wulvesbuttele mit den borgheren van Brunswil, wante ib was fin
vechte erve, unbe fin vebber hertoch Otte be Habbit inne, unbe bebe bar
ſchaden af mit rove, mit branbe unbe mit luden to vanghene. bo her-
atoghe Frederik ib gewunnen hadde, bo vant he bar vele vanghene in
ben ſtoden, borghere van Vrunswik; be ſloch he ut unde gaf fe tomale
loos 4.
822. In deme jare Chriſti 1382 in funte Antonius daghe na
tmelften® do quam Kinſtot mit beme Lettoweſchen here vor be Welowe
4. den borgberen" fort. aud : “de borghere.
1. Schreiben von a
R. 2, Nr. 286):
Weſiland kort vor finte Katherine daghe
(oh. 25), — — Wervete ſchaben
nemen. Doch worben fe mechtich. unbe
wonnen Üpere unbe 3 pafle bar to buten
2
Dyt vornomen Philipp van Arie ·
ver, —RX ter. Bat bar jeghen
—— mach Air
ri na je
Merken (Nov. 25) a habe
de konine im ſynen ande ghe
eronet, bar —X meter ma mas an Bor
fiben Bi der 10. wre, unbe fireben.
19. *tuden’ forr, aud : "vanghenen.
wan be foninc bem flrit, bar Bhltipp mit
groter macht bot bleven 18, unbe leyder
dele andere me Ghent unbe vianbern
Bgl. St on. 18, ©. 208.
3. verſeru bi ber gnade van
Gobe, ſxucghe vordynget heft bi
groter bene van ben genen ven, bat
3,6. 533.
4, Ueber —
ba riebrie
3 oh: e. —
574
in Prufen hemelilen, unde vink dar vele lude, unbe vorherde be borpe al
Eilanges, unde dede groten fehaben!. bar na in funte Peters dage in ber
vaftene? do togen be heren van | Pruten webber in ber Lettonwer land, zu ıs
unde kunden bar nicht fchaffen, wente de vianbe weren al vore warnet®.
do ſulves an ener voderinge wart em ftrib; bar wart vele gubes volles, s
beibe ber criften umbe ber heiden, to beiden fiven gheflagen unbe ghe-
vangen®.
823. Im deme fulven jare do wart en biſſcop van paves Urbanus
gegheven to Swerin; be het Poto unbe was in Behmen geborn; hir
vorderde ene to be Romefche Tonintd. He wart hochliken untfangen to 1
deme Sunde; mer be bomberen to Zwerin wolben ene nicht umtfangen,
noch de flote antworden. de korne biſſcop hadde inne be flote unde be
land up beffer five der Nefeniffe, unbe beſchermede bat menliten jegen
be viande; biſſeop Poto lach to deme Sunde, unbe vocht mit deme geift-
liken fwerbe bes bannes jegen ben anderen unde jegen be bomberen, umde1s
en halp em nicht.
824. By ber tiid quam hertoge Petrus van Andago mit 60 tufent
perben in bat rife to Neapolis, unbe wolbe lofen be ko ninghinnen uter as
vengniffe®; alfe ftebe in Lumbardien ftunden eme open, wor he toch,
unbe vorkoften eme fpife umme fine penninge. *
825. By der ſulven tiid bo wart biſſcop Hinrik to Ozele ghevangen,
van ſiner domheren vere unde en deles van ſiner manſcop wegene, in
ſunte Johannes dage to winachten?; unde voͤrden ene van Hapeſele to
II. Detmar · Chronit von 1101—1395.
1. Anno 1832 18 Januarli vonit
Kinstut cum exercitu ante Welow et
eepit multos homines vastando {bi villas
vicinas, et multa damna fecit.
br. 22.
3 lem anno dominus marscal-
eus et magnus commendator — 21 Fe-
bruarif Intrarant Lituanfam, quam in-
'venerunt premunitam et Lituanos adu-
mton. Job.n. Poflge:; "Unb die ent
gogin mit groffer mat, unb guomen
am 12 tage gel ya das —
towen, umb une IN laut gewarnet
und bie Sittorwen gefammelt'.
4. Die 22 ejusdem dominus Eghar-
dus Rabe, advocatus ecclesie Pomezan-
nensis, — ad procurandum pabulum se
reoepit. Pabulo vere collecto apparue-
rant tres primum Litueni, — postes
— 300 —. Advocatus cum suls —
virlliter contra multitudinem pngnavit;
‚et liest advocatus cam allis 12 — cap-
ivati fuerint, adeo so fortiter Lituanis
opposuerat it. [. iv. Marscalcus vero —
persegnebatur Lituanos —; faerunt-
que — captivati omnes — liberati. Et
multi Lituanf valentioree — Interfecti
ee ſ. xp en in
the won Pothenftein, 1379
Biſchof von Münfter, wurde Mel
Sun. 7)
nannt.
—1u . 3
6. Lubwig von Anjon, Bruder KarlV
von —— 1380 Jun. 29 von Io»
BEE SE
[ol It (fe, v. iem
Yes. bra) 1382 Mat 31 von
Üolguon er Karl von Durauo auf.
Baluzius 1, ._1298. De
R 3 Name
7. Dg. 21.
1382. 575
Lode, unbe worpen ene bar in ben torn, unbe gheven em ſchult, he ſcholde
dat ftichte Hebben willen to vorjettene unbe to vornederende. nicht langhe
dar na borften fe ene bar nicht beholden vor den biffcop van ver Rige,
unbe vorden ene up bat hus to ber Arnborch, bat up Diele licht. bar
sna vant men ene bot in ber priveten; en bei fprefen fe, he worde bar in
gheworpen, unbe en bei fprefen fe, He gheve fit bar ſulven in, bat be
gherne hadde enwech gheweſen.
826. In deme ſulven jare Johannis baptiſten do ſtarf her Winrik,
de meſter van Prutzen, de dar regeret hadde in allen eren 32 jaar, unde
Bi. 1818. groten vromen hadde gedan deme lande!. in | fine ſtede wart ghekorn
"per Cord Tolner in funte Remigius vage? mit enbrachticeit ber
brobere®,
827. Dar na nicht lange do was konink Kinſtot getoghen ut deme
lande, unde habe fime fone Witaute bevolen bat hus tor Wille unve al
1sbat lantt. be borger van ber Wille gunden bet Jagail, Algerves fone,
be brober was Kinftotten, dan fe Kinftotten fulven gunben. fe quemen
lopende uter ftat to ber Wille up bat hus, en na bem anberen, oft fe
jageben enen morber. mit der behenbicheit quemen fe up bat hus, unbe
flogen bot Sinftotten gefinbe, unbe ſenden Jagail boben, bat hus to be-
% fittende unbe bat fanb®. bo bit Kinftotte vreſchede, bo toch He vor Traden
mit ben Sameyten unbe wolde bat winnen, bo quam Sirgail unbe
Jagail mit al erer macht unbe mit ven Liiflanderen vor bat hus to
Traden, unbe wolden bar ſtridden mit Kinftotten®. bo Kinftotte fach
ber Dudeſchen banner, do gaf he fit in finer vebberen, ber Toninge,
z1.1std: gnaden | mit fime fone. in ber vengniffe vorlos Kinftotte fin Tif”.
52 Rad fe’ folgt getilgt: He, 8. ‘In’: Du’ ©, "2" blau.
1. Eodem anno die Joannis baptiste
(Jum. 24) infra missam obiit Wynricus
Magister generalis, aut ad 33 annos
castrum Vilnam unus post aunm tan-
quam transierunt tali astacia,
quod mult! de elvitate armatl Ipsos se-
vizit F oflcio. Joh. dv. Bofllge: 32 quebantur, et fugatis secutoribus Kin-
dar. u von 1351 Jan. 6 bis stuti obtinent. Mox nunclis missis
1383 Sum Jagel, ut ad recuperandum castrum et
3. ren anno 2 Oetobris falt
electus in magistram generalem Con-
radus Zcolner de Rotenstein. Sop. v.
Bofllge: "am funften tage bes Octobris'.
4. Eodem anno ante festum pentho-
costes (vor Mai 25) Kinstut — ex im-
proviso exivit de Vilna ipsam et totam
terram sub custodia Ailii sul Vitaut
dimittens.
5. Allqui cives Vilnenses Jagel fa-
ventes in absentia dicti Vitaut — ad
terram ventret, intimarunt. Qui Jagel
— in octava oorporis Christi (um. 12)
intravit Vilnam.
6. Tandem Kinstut cum istis de
Sameyten et omnibus quos habere po-
tult, obsedit castrum Tracken 3 die
Angusti, Jagel tamen zex et Illi de
Livonfa, qui in suum venerant adju-
torlum, processit ad pugnandum contra
eum.
7. Kinstot videns, quia evadere
non poterat, se cum Wytot fillo regi
4T
576 III. Detmar · Chronik von 1101—1395.
828. By der fulven tiib quemen be Tateren in Ruſſenland bet to
Muſcowe jegen ven konink van Ruſſen. ber Tateren weren fo vele, bat
fe in de lenge hadden begrepen jenen mile weges. de konink van Ruſſen
fach, bat he deme keifer van Tateren nicht kunde webberftan;, hir umme
toch Ge em enjegen unbe eerbe ene mit groter gave, unbe bar mebe warts
dat orloge gebaget. ben bach helden de Ruſſen nicht, wente do fe en-
wech weren, bo kerden fe en beel webber umme unbe vorheerden al bat
land. men fpraf, bat be Tateren do willen hadden to thende up be
criſten; mer God wolbe bes nicht, wente en quemen boben, bat je moften
webberteren to hus dorch viende willen, be eve land vorheerben 1. 10
829. By der ſulven tiid tuſſchen unſer twen vrowen dagen? be⸗
wiſede ſik en cometa in deme weſtnordweſten, unde openbarde fit al
umme bre welene. alſo be aſtronomi ſprelen, fo betekende fe mord, ſtrid
unbe | orloge in Vlanderen unde in anderen landen. . au
+ In beme fulven jare do toch de greve van Vlanderen vor eneıs
ftad, be et to deme Damme, mit al deme ganfen heere, alſo fe in bat
land van Vlanberen quemen; unbe iS ene mile van Brugge. dor ber
ftab bleven fe lighende wol bre veerben bel jares, er fe be ftab winnen
funden®, unbe unber bes, be wile bat beffe heren legen vor ven Damme,
do bouweben fe en flot 2 mile van ven Damme; unbe is vor ve Slues, »
unbe i8 en ſwinde vaft hus.
830. By der tüib hadde be paves vrede mafet tuffchen den Biffcop
Naſſouwen van Menge unde ben biffcop van Bavenberghe; deme erften
let he bat ftichte to Menke, deme anderen ghaf he de patriarchia to Jeru ⸗
ſalem unbe bat ſtichte to Meybebord) to verftandet. bo fe was in berz
beften befittinge, bo heit he enen hof to Kalve, unbe reygede up deme
raathuſe mit erbaren vroumen unbe Ianbeöheren bet in be nacht. bo be
was an ver groteften vroude, bo wart | be treppe des huſes bernende. sr
2. Mufcome‘ : w durchſtrichen. 11. Rach ‘dagen' folgt geſtrichen “beide”.
Jagel subjugavit, qui cos captivos sus- borfereven flebe van Ghend enbe haren
eipiens. Kinstut postes circa festum —E eude oec bat be vorfere
int jar 83 bes zaterbaghes vor finte meer bam fire in vonben, alfo ob
irieten bad (Sul. 11) wonnen by iweet'.
von Gend ben Dammen’. Daf. 3, Nr. 4. Peter Gelyto von Magbebı
338 $ 2: ‘fo weranbiworben be goebe tritt fein Erzflift ab umb ara
Tiebe van Gheud, bat den menighen wel das Bistum Ofmüg, Tubmig von
tenfite es boe bat be ſiede van ben Meißen verzichtet zu Gunften 7002
Damme haer hilt groteliic contrarie ber von Naffan auf Mainz, erhält Magbe-
1383. 577
be nam ene vrouwe an ben arın unbe wolbe veme brande untlopen; bo
he quam up be treppen, bo brak fe under em, unde he vil nedder ven
hals entwe, unbe blef dot up ber ftebe. be anderen heren unbe vrouwen
fprungen ute ven vinfteren unbe beben fil to male we.
5 834. In deme fulven jare was grot orloge tuffchen ben van Vene-
bien unbe anberen vorften unbe Ianbesheren unbe ftebe?. jeghen fee
weren be konink van Ungheren, be hertoge van Oſterrike, de here van
Padua, Jenue, be ze al ſwarliken mohben to lande unbe to watere. be
van Venedie moften to allen manben hebben mer ban hundert werve
10 bufent ducaten, ben folbenern to ghevenbe®. hir gheven fe to beme erften
male nicht vele umme, wente ib warbe langhe; do wart bit tom leſten
en unbrechlit, unbe moften anghan ene zone unbe gheven be ftab Cervitze
unbe be marke, bar mebe to vorvullende eren fchaben, bar je menich jaar
152». por hadden | viantfcap mit dem Toninge van Ungeren umme ben ftranb
ıs unbe bat land bi deme mere. be konink ne was nicht half jo mechtich mit
volte, alje he nu was; Kir umme brachte he fe dar to, bat fe er inge-
fegel moften ummegravden unde membranen eme fenden, bat he barin
ſchreve, wat he wolde; dar mebe delde He en af, bat fe fil nicht mer
ſcholden fchriven even des meres, alfo fe fil plegen vore to ſchrivende.
2» 833. Na ber tlit bi funte Lambertus dage do ftarf de gude konink
Lodewich van Ungeren, be bar was en vechtverbich here unbe en lefhebber
bes vredes. na fime bobe was grot kif umme bat rile 5.
835. Im deme jare Erifti 1383 do toch van Rome paves Urbanus
mit finen cardinalen to Nenpolis, bar bief he langhe tiid, unbe en
25 badhte nicht webber to Rome to komende dorch groter bedwengniſſe willen
‚120. unde not, be be let to Rome. He ſprak, bat he wolbe theen ute | ber
peftilencie, de do grot was to Rome. he toch in ve ftab Tiburtin mit
"de — medptich" qweimat ge
1. * - das Pad getilgt.
fe weren jegen em unde”.
xX 16. aiſe — umme' torr. aus: alſe
unb wirb Patriarch von
Ship, 38 81: Die 3.
permutacio — {dach in bem 1300 un
81 jare in bem maimane’. Daf. 18,
208; Linduer 1, &. 1%0—21.
1. Ludwig von Meißen kommt 1381
Aug. 11 nach Magdeburg und verum ·
üdt im Rathhaufe y Kalbe 1382
Bei. 17. Stäbtedhron. 7, S. 281, 282,
85 38 18, 8 FH PR
3. Genesig tritt. Die art Treviſo
Stäntehronien. XIX,
m Deſterreich ab, ber 1381
ER 8, 55 bie ®i Babnaner ae
aben, in Zrebifo ei t.
Feat Earin 1381 Ang. 8. Fr
5. — ige: + bfim far
. . d. Bofllge: * re
uf ben tag bes heyl eiligen erucie, ale i6
irhabin wart ( 4), irarb ber ir ·
luchte furſte konig Lodivig van Ungern,
und bo flunt gro® Iris u begbe gu Bor
lan unbe ouch czu Ungern’.
37
578 IN. Detmar-Epronit von 1101—1395.
ben carbinalen; bar lady he ene wile. unbe bar na quam he to Neapolis
in deme avenbe fancti Martinit; bar fach eme vele arges van beme
koninghe Karolo Pacis, deme he alle gub hadde bewifet 2.
836. In deme fulven jare in ber anderen welen na pafichen® vo
ftarf to Zwerin hertogge Heurik to Melelenborch*, en grot vervolgers
det rovere unbe ber bene, ber he menigen bide ſulven hengebe, up tat he
fee brachte van den bagen. God verghefbet finer fele.
837. In beme fulven jare des vrydages vor funte Vites dage? do
ſcach en grot teken an deme cruce bi funte Gertrube to Lubele. men
ſprekt, bat en mifbabich minfche was vororbelt to deme bobe; als men u
ene ſcholde untliven, bo tredede men ene vor bat cruce ute deme borch⸗
bore; bat cruce kerde um bat hovet, rechte oft ib eme nanfegge. bit wort
betuget van beme werfmeftere unbe anderen luden, bat fe bat cruce ſegen
in ener anderen ftelmiffe, bent vore was. | Bir umme wart vele tofo-n.w
kendes to deme cruce bor des wunders willen unde vele anberer tekenen
willen, de ſeder fint gefcheen.
838. In deme ſulven jare quam be mebfter van Prugen mit twen
biſſcopen une vele kumelduren up en werber in Lettouwen, bat heet
Kirſmemil; dar ſcholden komen jegen en Jagail, de konink van Letton ⸗
wen, unde Sirgail, fin broder, unde laten ſik dopen, alfo fe bat ghe»
lovet Habben®. do fe nicht em quemen in deme verden dage na ſunte
Margareten vage”, als id beheben was, bo vornam be meifter van
Prutzen dat wol, bat ib was en vorretniſſe van erer mober Julianen be-
dacht; dat was en Ruffinne, unbe gaf ben bofen raat ben ſonen, bat fe
fo mochten hebben gevangen be beften van Prugen. beffer valſcheit warts
10. ah fehlt R., 6.
1. Nov. 10.
2. Urban verläßt Rom, wo bie Peſt
berät, 1383 im April unb begiebt ſih
zunaãchſt nach Tivoli, dann in das cam-
— Schloß Valmontone; nach Mir
hhaells bricht er nach Neapel auf, wird
in Aoerfa von König Karl 3 Tage ge
fangen gehalten, und zieht bann mit
biefem nad) Ne ‚ wo er im Caſtello
muono bewacht wirb. Lindner 1, S. 208,
3. Mat 29 — pr. 4.
4. HDeinrich III, ber Hänger, flarb
ach der Doberaner Genenlogie 1384
Apr. 24; Melt. Jahrb. 11, ©. 22.
5. Jun. 12.
6. Eodem anno magister cum do-
minis Hinrioo Warmiensi, Joanne Po-
mezannensi episcopis et Brosaptoribes
19 Julit venit ad insulam Korsememel,
volens habere tractatus cum Jagel et
Schirigal et aliis fratribas ipsoram, qui
duo prius bona fide promiserant bapti-
sarl. Joh. dv. Bofllge: “vor
hannis Baptiften tag’. iben von
1383 Jul. 9 (H.R. 3, Nr. 170): vos
scire desideramus, generalem nostrum
dominum magistrum modernum nostris
in partibus pronunc non esse constitu-
tum, sed in partibus Litwanorum ma-
‚mo cum exereitu, ad fidem katholi-
cam eosdem, ut speramus, Domino su-
‚premo suffragante convertendos.
1. 1530.
1383.
579
be meifter fere bebrovet unde beſammelde fit, alſo He ftarteft kunde; bar
was mede Witaute, Kinftotten fone; unbe toch mit beme heere vor
1.1528. Tracken mit bliven unde buffen bes bribben bages na unfer browen |
dage erer bort?, unbe wan bat hus, bat fe fit geven ghevangen, be bar
suppe weren. bat hus leet be meyſter wol bemannen ®. he toch vort vor
de Wille unde vorbrande bat deger*. aljo he was webter komen to
lande, bo beleghden be Lettouwen Tracken, unbe legen bar vor 6 weten;
be criftenen, de do uppe beme huſe weren, be wurden bar to dwunghen,
bat fe moften bat hus geven; fe begebingeben fit vry af to thenbe mit
sverer have. alſo be Lettouwen quemen uppe bat hus, bo weren be muͤren
fo fere toworpen, bat je villen nedder in ber negeften nacht; bar nemen
de heibenen groten ſchaden unbe nicht de criftenen, ve Gob bewarbe>.
839. Dar na in deme bage ber 11 bufent meghde bo wart geboft
Witaute®. de befammelbe bo vele Lettouwen unbe Samehten, be bo
ssquemen mit ereme gube in Prugen up be Marienborch, unbe mit Hulpe
ber godesriddere togen fe in Lettowen uppe Jagail unde Sirgail, be
dar weren Witauten vebberen, fe to krenckende?; mer ib was al voreth-
niffe, alfo ib hir na 18 befereven.
11. *sillen’ fort. aud : *ullen‘,
1. Sed Jagel — ad maglatrum —
noluit equitare —. Unde dietus magi-
ster dolum et fraudem ipsorum consi-
derans, que de suggestione matris e0-
ram Rutena, nomine Juliana, pro-
gredi dicebatur, ipsi Jagel diffidavit et
omnibus ei ac fratribus adherentibus.
2. Sept. 11
3. et magno coasto exercitu venit
11 Soptembris ante Trakken, illud cum
pixidibus, sagittarlis et allis diversis
modis impungnando, sic quod in era-
stino, 12 scilicet mensis eJusdem, exi-
stentes In eo — magiatro resignarunt;;
quidam in castro se voluntarie Wytot,
Milo regis Kinstut, subjugabant et
zemanserunt —. Mansit advocatus in
Tracken venerabilis frater Joannes Ra-
be — et cum eo duo fratres ordinis et
ultra 60 christiani fortissimi bellatores.
Troti wird vom Hochmeiſter an Witolb
abgetreten, Strehlle im Script. rer.
Pruss. 3, ©. 126 Anm. 1; Bujad, Der
deutfehe Drben unb Ger. Zitofb v. Sit:
EM (Königeberg. Programm 1869)
"4, Ile — dimissie magister cum
840. | In deme fulven jare wart of en tofolent to ber Wilsnak in
17. Raqh dedderen' folgt getilgt : “ande”.
exercitu processit in Vilnam, civita-
tem totaliter comburendo.
5. Tune Jagel et Schirigal cam
magno exercitu cirsumdederunt castrum
Tracken per 6 hebdomadasminus 2 die-
bus —, — nostri inibi existentes, 1l-
Iud dintius defendere non sperantes,
3 Novembris tali condicione, ut cum
rebus suis lbere abire possent, Jagel
atSchirigal resignarunt. Noctosequente
cecidit murus quasi ad unum funem,
quam ruptionem sine cası Deus post
resignationem castri Jagel factam con-
servarit.
6. Eodem anno in die 11000 vir-
ginum (Oft. 21) fult baptisatus Witsut
Altus Kinstut.
7. Eodem anno expeditione Anita
dominus magister cum preceptoribus
commiserunt Wytaut castrum Margen-
borg, et venerunt ad eum tom multi
Lituani cum uxoribus ipsorum guum
Samaite ipsi so committentes. Cum au-
xilo dominorum de Prussia Jagel et
Schirigal plurima damna terris ipsorum
devastando intulerunt. Marienburg am
Memel.
37*
AT.
&
580 IH. Detmar-Eromtk von 1101—1395.
der Prigniffe. dat quam Bir van to, dat van bofen luden wart vorbranb
beferfe 1, dar inne befloten was bat facrament bes hilgen lichames Erifti.
an ener nacht na unfer vrouwen bage der anberen? bo openbarbe fil en
luͤd beme perrer, be bar was in beme negeften borpe by vele luden, dat
be ſcolde upftan unde leſen miffe an finer kerken. bo he bit twie vorlach, s
unbe badhte, it were en bröm, wente be kerke were jo vorbrand, bo quam
de ftempne to ben bribven mit ernfte: ‘bu vinſt alle bin bereve’.
do ftunb He up unbe gink an be ftebe ber kerlen, unbe vant lichte ber⸗
nende unbe bat hilge faccament in bren belen up beme altare, be na leth
de Biffcop van Havelberge werfen in criftallen. vw
+ In deme jare Erifti 1384 do boumebe de raat to Zubele be molen
to der Stwartowen mit ber landwer.
+39 ber fulven tiid vor pingften® bo was to deme Sunde bi unfer
vronwen kerlen en hoch torn | upgetogen bet an bat fperete; be vil enes a. ı=
morgens na ſeſſen Life Half van bovene up bat baf ber kerken bet an bat ıs
koor, funber ſchaden ber Iubet.
842. By ber fulven tiib bo befworen fit be heren unbe be ftebe in
Saffen, enen ganten fteven landvrede to holdene; hir mas mebe be biſſcop
van Meydeborch, van Halverftad, hertoge Dite over wolt, hertoge
Albert van beme folte, be greve van Regenſten, de greve van Honften =
unbe al ere ftebe unbe vele anderer heren, vibber unbe Inapen; unde
helden ben vrede to Torten jaren ghar ftrenge, wente des wol not mas
in beme lanbes.
18, Rach "Eaffen" folgt Abergeſchrieben: *in’. 22. helden: "polden’ L., 6. korten abergeſchrieben.
1. 1383 Aug. 16. S, Breeſt. Das 6, ©. 87—90, 468 —66). Ueber ben
Bunberbiut von @ilsnad in Mär. For- Lanbfrieben verhandeln Febr. 14 Brann-
fönngen a En. {hweig, Yanmover, Halberfiabt, Oneb-
ER And unb Afcereieben mit Biihof
5 or recht bon Halberftabt,
Berdmanns Stralſ. Ehro- Albrecht a Be von en
4. Joh.
nit (here v. Mopnite u. ober) S. ledrich und Heinrich vı on Braune
4: eh manbages vor pingeften’; —* und ben Grafen Sue jo von Re-
daf. S. 164: 1382 des mandages vor genftein, AI t und Konrad vom ZBer«
pingflen'. Nach ber älteften Strali. Ehro- nigerobe (baf. ©. 6, &. 091, 467).
nit (eransg. d. Zober): a Bande bes man. Eijbiſchof Albrecht von Ma; eburg be-
dages vor pingften’. Beat, Brand ſchobrt den Sanbfriben 31 (af.
Hanf. Geihebl. Jahrg. 1877, ©. —X 6, ©. 92, 467). pr. 3 übernimmt es
5. 1384 —* 5 gu Braumfchweig Bifhof Gert von Hlbesheim, bei der
verhandeln bie Stäbte Braunmfcmweig, z0g Otto umb Herzog Friedrich ‘ober
Goslar, Lüneburg, Hilbesheim, Han- wolt zu werben, ‘eft je ſek mit ben heren
nover, „gatberbt, Duevlindurg und umde Reben eynen n', desgleichen
F versfeben Über ein auf 10 Jahre zu Bei den Ögen Albrechi und Bern-
Mießenbes Bünbniß und vereinbaren hard unb ‚anderen baf. 6,
Site Gefandtihaft an König Wi in &. 93, BR Mai 5 erflärt Goslar in
Sachen bes Landfriebens (Stäbi m. Bezug an f Hergog. Otto: *Dux Otto non
1384.
581
841. Im deme fomere bes fulven jares bo verbrande de ſtad Rib-
nige an vure, bes neman wüfte, wu bat ſchach. dar em blef nicht ſtande
mer bat Elaren Hofter unde Heyne Hufe bi beiden borem ber ftab.
843. Im deme fulven jare bes ſomers bo was en vorgiftich voll
sbinnen Qubele, alfe be van ben ampten!; be weren viande bes cruces
Criſti unde aller falicheit. fe hadden groten raad van binnende an eme
31.159. huſe up beme | Minghenberge boven ber Marlevesgroven? unde in ander
zen huſen, unbe of van butene mit hoveluden, be beten de Gobenborper®,
wu fe wolben flan ven erbaren raad, rite koplude unbe ve rife van gube
io weren; je wolden morben wif unbe kindere, unde unberbrelen unbe vor ⸗
krenlen gobesbenft, tucht unde ere. fe weren van allerieye ampten, boch
alber meft van den Inofenhoweren. fe nemen bit boflifen vore, doch
nach erme finne klocliken, bat fe in funte Lambertes vage an beme funa-
vende4, werte be ſeyger floge negene, fo wolben fe mit ben hoveluden
ıshebben togeflagen unbe ben ganfen raad hebben ghemordet. Kir mas
funderliten en bofe man mebe, be het Hiurik Paternoftermakers, ve
hadde bat 14 jaar ghehanbelt®. fe hadden alle dink gheſchidet an ben
boren, to [ande unbe to watere, an floten unde an flotelen, fo hemelilen,
bat des nemant en wufte. be hovetlube hadden van butene grote befam-
1.1592. melinge, unbe helden in | der wuͤſtenhe? nicht verne van ber ftab, bat
* ſe mochten inkomen, wente en de vorredere van binuen hadden togeboden.
mer be milde Got ſach an finen ſchonen denſt, der ftab rechticheit unde
guber lude innicheit, unde bewegebe truwe herte, ben beffe tolomende
5. den' ubergſechtieben. 56. *cruceh Grifti’ am Rand.
placet eis’ (baf. 6, S. 94, 468). a
I fommt amifgen Braunfchweig,
Tar, Hilben! „gemume, Set,
eisen Bucht — and Aſchers ·
yeim und Albre
treten (baf. 6,
Sribtechren. 7, ©. 288.
S. unten ben Be über ben
Auffand von 1384; Dal. Que J
rälber zu Lüheet im Jahre’1384
J 58)
Kaleveld wohnte am Klingberg
Ar. "000, etwa ben Klafhärmen ge
genäiber
der "19: 21. uehunben
winer Strallumd und Roſtock über
den Im vorigen Jahre But 13 zu Lüs
bed) gefchlofienen Bergleih 8 mit
den bolfteinifhen Grafen: ‘umme be
t unbe maninghe, be
— — deel —
jenheren manme, ale umme de ſchicht
— weren mit [eve unbe Godſe
©otenborpe vor erer flat, umbe wolben
en be affghewunnen hebben unbe je ie
des unbe godes vordervet hebben’ (Lüb.
.B. 4, Nr. 490—92). Gobenborp
heißt unten zu 1389 ‘em hovetman ber
—— je‘.
5,8, ser ihn Bauft, Lub.
2, ©. 52—54, 6264. I
beftimm iſt micht recht
verflän ba Deiner die inueren
Streitig fl von 10T, rect. 1374, aus ·
bei bezeichnet.
Bir een ein zum Gute Stein»
abe ER iges Gehig. Deede ©. 10;
Br der und Biernatzki 2, ©. 487.
" 582 II. Detmar · Chronik von 1101—1395.
jamer leth was, aljo bat boden umbe breve quemen an ben raat bes
negeften dages tovoren!, alfo bit jamer ſcolde fcheen. in beme bage
wart en openbaret, bat fe weren vorraden binnen unbe buten. be raat
leth de nacht de bore merclifen waken; fe vunden wartelene binnen unbe
butene, aljo en was gefereven; fe nemen raad an den fopluben, unbes
vunden fe vaft in al eren faten; fe bemanneben fit, unbe leten upgripen
Hinrik Paternoftermafer unde de ghene, dar en meft wanes to droch. de
belenben al tohant, unbe funbergen en, be het Kalevelt, en beder, al
ungepineget vor deme richte bekande openbare, bar menich man fund,
bat al beffe vorfprofenen rede weren war. bo bit horben be anberen 1
vorreber, en | bel lepen enwech uter ftab, en bel wolden fit unfchulbich zı ı=+
malen unbe bleven bar binnen unde wurben gemeldet; ber wart en beel
gheſlepet, radebraket unbe quarteret, en deel gheflepet unde radebralet,
en beel gheflepet unbe foppet unbe up bat rat geleghet, en beel uter ftab
vorveſtet. unbe befjer benomeben wive unbe kindere moften uter ftab, 15
nummer in tho Tomenbe noch Bi to wonende uppe twintich mile na; of
na keiſerrechte fo wurben fe eres gubes untwelbiget, unbe bat quam an
en mene gub ber ſtad?. beffe vervolginge des richtes warde bet an be
vaftene®. vor vaftelavende ſworen alle ampte, deme raade to holbene
Toven unbe truwe!. in ben bagen weren voghede ber ftab twe erbare 2
lude, Her Thomas Murkerke unbe her Herman Lange, de bo grot arbeit
hadden, beyde in vichteswife unde in bekummerniſſe eres gubes.
844. Im deme fulven jare in deme avende fancti Matheis do ftarf
ve bertoge van Anbego in deme rike tö Neapolis®, dar he in bat | bribbe mu ı
jaar was in gewefen mit groten koſten, up bat he mochte loſen de fonin- =
ghinnen unbe bat rife vorwerven?.
845. In deme fulven jare bi funte Martinus bage® do makede be
paves Urbanus vele nyger carbinale ?; mank den weren itlife nan Dibe-
ſcher tungen, alje de biffcop van Trere, de bifcop van Menge unbe de
biffeop van Kolne, unbe noch itfife anbere, als men ſeghede. »
846. By ber fulven tiid Karolus Pacis, konink to Neapolis, vor-
3. 'vorweroen' : “vonwerne" L., 9.
1. . 16. Stäbtechron. 9, ©. 596: umb fant
2. gl. ben Liber de traditoribus; Manricien tag’ (um Sept. 22).
Auszüge baraus bei Deede S. 28—35. 71. ©. &. 574 Anm. 6; ©. 564
1385 Febt. 21. Anm. 6.
4. Das Beni bes Eibes im Lüb. 8. Um Rov. 11.
u 2 4, Nr. 447. 9. 1385 Jan. Der Pronuntiations ·
5. Sept. 20. tag wirb verſchieden angegeben; Lindner
6. Aubnig don Anjon flach 1384 1, &.253 Anm. 1; Stäbtechron. 9, S.
Sept. 21 zu ; Lindner 1,8. 251. 59.
volgede fwarlifen paves Urbanum.
1384.
583
he hadde ene arrifteret binnen Nea⸗
polis, bar he hemeliken ut quam, unbe vloch up en flot Lucerien in deme
achteben bage na des hilgen lichame bage!; bar toch eme na Karolus
Pacis ande belegebe ene dar uppe fo lange, bat en unbrat aller fpife unde
sghebrenfes. bit was towebbere ben carbinalen, de mit eme weren be⸗
leget, wente fe groten mifquamen leben.
847. By ber fulven tiid bo hadde de mefter van Prußen ven let⸗
1. 154°. touweſchen konink Wiltauten ; be lovede, dat he wolbe criften werben mit
al fime lande. de meyſter unde be bedegers loveden eme ber rede; fe
io leten em antworden bre.gube flote, wol belegen vor den lande to Letto⸗
wen, bar he mebe ſcholde bebwingen de fine to deme loven. bo be konink
hadde de flote unver finer walt, do floch He bot al be criftenen bar uppe
unde ummelanges bar bi befeten,
unbe branden de flote beth an be
geunb3. be mefter van Prugen buwede bor bes ſulven vorreders willen,
15be Witautigenomet is, en vaft flot; de muren weren veer voben hoch
unbe weren teyn vote dicke; van ber hoge, alfo he fpraf, jo wolde he al
be Lettouwen bedwingen“. bat hus halp he na winnen mit Jagail unbe
Sirgail, unbe halp bat vorbernen ®.
deſſe vorreber Witaut quam vor de
Jurgenborch mit veer Hundert perben, unbe ſprak, dat fine vedderen
20 Jagail unde Sirgail weren vor beme lande, unbe bat umme hulpe van
5. tomedbere fort, aud : *tomedderen‘,
1. Jun. 16,
2. Urban flüchtet von Neapel nach
dem Schloß feines Neffen Nocera, bem
er bie Bezeichnung Luceria Christlano-
. —2 8 209, 252.
1383 on. 21 flatt Mn 8 579 Anm. 6);
bie ihm gegebenen Burgen waren Trı
di. ©. 579 Anm. 3) unb Marienburg
amMemel (j. S.579 Anm. 7). Strehlie
im Script. rer. Pruss. 3, ©. 130 bezieht
hierher: Item 3 (£. 9) die Julit traditor
perversus Witaut combussit castra
’Beiern et Mergenborg, sicut postea di-
cetur. Ueber bie Zerftörung Baierns
ober Siirgenburge 1. ©. 584 Anm. 3;
im Anſchluß an ben Bericht über Diefe
heißt «8 in Ann. Thor. weiter: Neo
suffeeit ei illa multiplex tradicio: ca-
strum Mergenborg ei sub fide commis-
sum esdem nocte combussit.
.154a, ben floten, He wolbe ven vianben enjegen theen unbe fe bot flän | ebber
15. (Beer: een 9.
4. Eodem anno ad suggestionem —
traditoris Wytot fult constructum unum
murstum castrum in terra Lituanorum.
Altitado muri supra terram 4 virgarum,
latitudo in parte superiori 10 laterum.
Qui suggessit dolose et false —, terras
Lituanorum ab eo castro auxilio Samay-
torum posse faciliter obtineri et sub-
Jugari. Vorher: Eodem anno 13 Maji
Imsgister generalis venit cum magno
exereitu ad terram Lituanorum, nbi
olim fult castrum Kawin; et complevit
ann — Sutram In in 4 soptima-
nis. Mai 13 zog ber ei aus,
Mai 24 begann ber — —E
ders. Strehlle in Script. rer. Pruss. 3,
©. 130 Aum.
5. Eodem anno 19 Septembris Jagel
et Schirigal — so eclam Wytaut obse-
derunt castrum Margenwerder —, Ca-
strum — impugnarunt nsque ad 6 No-
verabris. — captisque omnibus, qui in
AT.
584
II. Detmat · Chronit von 1101—1395.
. bangen. ald men em tolovebe, bo leth he enen vorreder ghan up bat
hnus, be heth Subemunt; be ſloch bot mit ven fynen al, de he bar vant,
funberfifen twe erlife prefter, be ene untfengen mit wiben armen, be he
jamerliten mordede?; unbe mit eme fchrichte quam be vorreder Witant
up bat hus, unbe floch al dat dot, bat he want levendich, unbe vorbrenbe s
dat hus. aldus wolbe he bi ben anderen floten ok hebben gevan, mer
God wolbe des nicht, wente fe worden gewarnet®. bit ſcach vor funte
Margareten vage *,
+ In deme fulven jare gaf hertoge Wentflaf, bes rikes marfchalt,
here tu Saffen unbe to Luneborch, fine bochter, hertoghen Frederike to ie
Brunswik de enen, be anderen hertogen Berenbe, heren to Luneborch;
deſſe Heren weren hertogen Magnus fone van Brunswik unbe van
Sangherhufens. hertoge Wentjlaf dede bit ummme vrebes willen unbe
des landes befte to Luneborch, wente he was en godeloviſch, bebberve,
vredeſam here; boch en halp bat leyder nicht, wente | be unvrede wartau
na geoter, wan he vore wejen habbe. unbe bes unvredes was bat em
grot ſale, dat be raat van Luneborch de jlote weddeden in beme ande to
Luneborch unde nemen be in, wente fe kunden fo vele flote unbe ere
tobehoringhe nicht wol borbegebingen.
castro fuerunt, et Interfectis, oastram
incendio et fractionibus penitus de-
struxerunt,
1. venit 9 Julll a castro Mergen-
borg — post vesperas, cam domini vel-
lont {re ad conam, quasi cum 400 vi-
ris armatis ante castram Jurgenborg et
fecit vocare vioeoommendatorem, qui
— cum dominfs de castro ei — oecur-
rit. Quibus negnam dixit: ‘Eooe, Jagel
et Schirigal — intendentes homines
ante castra Ragniten, Nienhusen et
Splitere capere et loca devastare. Ergo
sine mora nunclos mittite in Bagni-
ten —'; subjungens: ‘Ego die crastina
una vobiscum venlam commendatori in
‚Bagniten in auxiltum —. Mittatis mihi
eclam famulos de castro, ut mihi lgna
et alla necessarla procurent, quia in-
tando hie vobiscam pernoctare'.
2. Vicecommendator —famulis sibi
de castro missis zogarit, ut cam eis
castrum ascenderet cum dominis ad po-
tandum. Quod renuit, sed misit ad ca-
strum complicem sue malicie quendam,
nomine Sudemunt. —. Ipse — traditor
veniens ad pontem castri, cum bipenni
honorabilem virum dominum Hinrieum,
sacerdotem ordinis, qui eum complica-
tis brachiis duxit, — percussit et ip-
sum lancea — perforavit. Allum sacer-
dotem ordinis usgue ad mortem vulne-
rarunt traditores; preterea allum quo-
que dominum ordinis, qui valvam clan-
dere voluit, oociderunt.
3. Bieque elamore facto Wytaut —
omnes dominos, quos capere potuit, si-
cut traditor captivos abduxit; — ca-
strum Jurgenborg, quodad proteotionem
christianitatis constructum fuerat, con-
eremavit. Non dublum, sic focisset
allis castris, Ragnit, Newenhus, Spli-
teren, nisi Deo volente famuli ad pro-
eurandum ligna de castro vocati eva-
sissent, qui videntes incondium castri
dominos alios captivarl commendatori
in Bagnit referebant.
B 8 2 den Sp eraog,
5. Bon nen bes Hi 8
Magnus II vermähft fid) Friebrich mit
Anne, Bernhard mit Margarethe. .
felmann in Stäbtehron. 6, ©. 457
Am. 3 nimmt an, baß dieſe Doppel-
elrath mit dem Ausgleich zufammen-
inge, weldjer 1386 Sum. 25 zoifchen
ienzel und ben Brübern Fliebrich
1385. 585
848. In deme fulven jare ftarf be greve van Vlanderen!, nicht
lange na beme groten ftribe, de bar was tuffchen ven koninghe van
Brancriten unde tuſſchen ben van Ghent.
849. Im deme jare Erifti 1385 des negeften daghes na nyen jare?
bo vink be paves Urbanus to Lucerien 6 merclife carbinale, unde brachte
je mit pinen bar to, bat fe befenden bes, bat fe ben paves ovele hadden
ghement >.
+ Dar na 14 dage* bo berovede be paves Karolo Pacis fines riles
to Neapolis, bat he em geven Habbes. bar na in ber erften welen ber
10 gaften ® do belegeve Karolus Pacis ben paves binnen Lucerien; bar leth
1.1582. he grote not an fpife unbe an drenke beth to funte Marien Mag dalenen
bage?. Do quam en grot felfenp; be unfetten ven paves unbe unthelven
ene in den velde, fo langhe, bat be Jenuer ene to fit loſeden mit gude unbe
mit ghelbe®.
s 850. Im ber vaften bes ſulven jares bo Kabben be joben ene be»
fammelinge in ber ſtad Wigenvelt des landes to Mifen, bar fe weren
komen tofamende, als men ſprak, van Iherufalem, van Rome unde van
allen landen. fe hadden grote vryheit beholben van ber herfcap, to donde
nach erer wife, wat je wolben; of hadden fe geleide vry tho thende in
% deme lanbe, wor fe wolden, unbe jo wufte nemant, wat je menben edder
wat fe breven. bes was befeten en arın hoveman bi deme ſlote, bat het
Ghevekenſten, bi Halle; de heet Claves Trote. in der tii do fe fl wolden
ſcheden, do vorhelt he ven joben unbe vink fe unbe floch fe, unbe nam
den wiven in ſmide beter ben uppe vif bufent mark. hir umme wart he
2 gelaben to reden, bat He ovele hadde dan; he vorantworde bat fo, bat
. 155. alle viande Godes | weren fine viande; weren nuͤ be joben viande
Godes, fo hadde he genomen bat gud finen rechten vianben®,
8 pet; Bigenel tor. and: "Bipemfe. Miſen' tom. aus: Miffen. 27. Rad
unb Heinrich Rattfand (Suben- —— 19-25.
Bernharb
dorf 6, Nr. 143, 144). Bgt. and Sinb-
Be hin son lanbern fit 1384
Lul von t
Ian. 20. s
2. Ian. 2.
3. Ex ng ber Rarbinäle und
bes Bifchofs von uilo 1385 Jan. 11.
Einbner, 1, ©. 252—53; Stäbtehron.
9, ©. — 18, ©. 212.
: Aka eigert fih nach Neapel
aurädzufehren, thut Karl in ben Bann
— — ihm bie Krone ab. Lindner
Hi Race es Graf Raimund von
Nola geglädt if, mit einer Bande deut ·
ſcher Sölbner durch bie Belagerer hin-
durch nach Nocera hinein zu kommen,
ieht Urban Zul. 7. Lindner 1, ©.254.
. Yappenberg un Presb. Brem. ©.
GStäbtehron. 7, ©. 287: ‘Im
jar —* im ber faften habben bie juden
einen hoff quBeitienf en und ſtachen und
tornirten hoff zerginge, bo
wurben bie frame juben irher
heimfart verhalten von Claws von Trote
586 II. Detmar-Ehronik von 1101—1395.
851. Im deme fulsen jare do hadde hertoge Albert van Luneborch
manfcop under fit, be beten be van Mandeslo; fe nemen mit walt, wat
fe grepen, fe roveben, fe weren unhorfam ereme rechten heren!. beme
guben hertogen Alherte was bit leth, wente he gherne arbeibebe umme
vrede unbe umme en mene gub. bo he er nicht kunde bebwingen, dos
belegebe he fe up eneme flote, bat het Rekelinge, bat fe eme of vorbehel-
ben mit welbe?. do de hertoge vor beme flote lach?, bo warp en mit
ener bliden unde warp ben hertogen in ben knoken, bat be nebber ftorte
unbe levebe nicht fange bar nat. bit wart ven Manbeslo untogube,
wente alle gube lude nemen fit bit an, unbe legen fo lange vor beme 1
flote, bat je fit geven mit degedinghen. en wart gub unde gelt gegheven
vor bat ſlot unde vor bat gud, bat fe hadden im deme hertochdome; bar
mebe ſcholden fe varen | ute deme lande, nicht mer bar in to wonenbe, 21.155
bi ereme levende.
852. By der ſulven tiid na pafchenS bo ftarf Hertoge Magnus ıs
van Mebelenborch ®; van fime bobe en ſcach nyn grot bebrofniffe finen
ſteden, wante fe vůnden ene nicht truwe in noben, bar fe fines be-
broften.
853. Im deme fulven jare bi pinzften? bo vink en ber heren van
Meylan, de was geheten comes Virtutum, finen vebberen Barnabo, »
den heren van Mehlan, unbe finen fone, be vele afwife hadde gedreven
fine dage, funberliten webber be hilgen kerken unbe alle geiftlif achte.
10, dit" übergefäprieben. 12. “unde vor Dat’ : vor bat’ übergefihrichen.
“afroife" forc. te 2; 'anife $. ae
2. den’ Ve, 6.
je uppe be van ee Schon
jatte be Herz:
und Koler von Krofid und upamen il ihne
derer von ana m he edel
grot gut’. Lindner 1, ©. 27:
Sühne_ber Gebrüder Heinrich,
Die und Stacius von Mandelsloh
mit Hannover 1385 Apr. 25, Suben-
dorf 6, Mr. 119, Klagen, Antworten
und Schiebsiprüche in Gen Streitig fe
ten Herzog Albre je gegen bie von
delsloh, daf. 6,
2. Subenborf 5, ©. 136: “hebbet
be van Manbesio Rideliughen yar unbe
dad) ane rechte byſprale in gpeneren bat
witlifen unde openbare unde bes nicht
gheronet, noch gheftolen, noch myd an«
erer arghenlift Angpefseghen, fo hebbet
ze dar inne eyne rechte were’.
3. Havemann 2, ©. 514 Anm. 2:
“Anno 1385 jare dertepen naßt na
gelden (Apr. 16) bo togen be van
umenborh mit oren heren bertogen
Albrechte to Saffen wor de borch to Ride
von Verben willen (S. 132): ‘uns mib
dem unrechte beflallet unbe vorbuwet
unbe umfe vorborh Rigelinge affge-
brand’; nach ber Antwort bes des
hatte er bas als Werbünbeter des
1$of8, bem bie von Manbelöfoh Redıt
weigerten, auf deſſen Mahnung in offe»
m ehde gethan, und nad bem Schieds -
ſpruch en is be bar van ere weghene
33 umme piichtich.
4. Herzog Mlbreht ſtarb 1385 Jun.
"5. Nach Apr.
6. Magnus —— nach der Doberaner
Senalogie 1385 Geptbr. 1. Melienb.
Jahrb. 11, ©. 22, 24.
7. Um Mai 21.
1385.
587
be Slot ene in enen torn, fo lange, bat He ftarf, unbe be ganfe herſcap
blef bi deme vedderen !.
854. In deme ſulven jare an deme avende unſer leven vrouwen
ber hemelvart ? do was en grob ſtrid tuſſchen deme koninghe van Por⸗
Stugale unde deme koninge van Hiſpanien. be konink van Portugale
hadde 18 hundert manne unbe ſtund mit paves Urbanus; he untfenk
1. 186%. bat cruce mit ben ſinen jegen ben konink von Hiſpanien, be | dar ſtund
mit deme untechten paves Clemens, unde hadde mer den veer unbe ver⸗
tich Hundert voltes. be konink van Portugale mit finer hulpe war ven
10fteib, unde floch de anderen alle dot, ane clene volles, be bar vlogen mit
deme koninghe van Hifpanien van deme velbe.
856. In deme fulven jare in beme negeften dage unfer leven
vrowen ber hemelvart bo toch de mefter van Prugen mit aller macht in
Lettouwen. alfo he quam to ber Nergan, ber vlot, bo helt dar Sirgail
15 mit groten volfe, unde wolbe ben criftenen beweren, bat fe nicht ſcolden
over theen®. ben criftenen halp God, bat fe an eren dank over quemen
unbe vorjageben be heibenen, bat en untvillen ere waatſakke; bar inne
weren breve unbe Henobbe an golde unde an fulver*. dar mede togen fe
inte deme lande wol feven mile af ghenfyt ver Wille, var vunden fe alto
@rife dorpe van korne unde van quele, bat je ut eme borpe fpife unbe
1.156°. voders ennoch hadden under dach unbe | nacht. fe nemen bar van ere
nottroft; bat ander vorbranden fe mit ben borpen; de Iube vinghen fe,
unbe flögen bot funver tal, alfo fe wolven unde en behagebe. bar was
fo gub tiid, dat men kofte en rind vor enen halven ſchilt unde em
ↄ ſchap vor emen fchilfint5. aldus weren be criften in beme lande 21
1. Giovanni GaleaygoBisconti, Oraf
von Vertu, nimmt 1385 Mai 6 feinen
Oheim und Schwiegervater Bernabo
fangen.
2. Ang. 14. Entſcheidender Sieg
Könige Joao I von Portugal über König
uan von Kaftilten Aljubarrota
1385 Aug. 14. Schäfer, Geſch. v. PBortu-
al 2, ©. 219—29. Soao mar ber Bar
rbbruber Fernaudos von Portugal
(+ 1383 Oft. 22).
3. Eodem anno in crastino assum-
ptionis Marie (Aug. 16) dominus magt-
ster arripuit iter de Margenborg fecit-
que magnam expeditionem contra Li-
tuanos. Venit cum magna potencia die
Egtdii (Sept. 1) ad flavium Nergam ad
vedum, ubi olim fait castrum Kawen,
et ibi invenerunt Schirigal cum homi-
nibns suis volentem transitum per va-
dum impedire,
4. quod tamen facere non potuit,
qula nostri fugatis hostibus viriliter
vadum transnatabant. Evasit Schirigal,
sed de suis fuerunt aliqui interfecti et
mantica sua cum scutellis argenteis et
eiphis et privileglis suls Rutenicie bul-
lis plumbeis ballatis fuit per nostros
recepta, et cum allis rebus, quas reci-
pientes Inter se diviserunt.
5. Et sio terras Lituanorum melio-
res — 7 miliarla ultra Vilnam devasta-
runt, insuper terram Medeniken, in
qua dicebantar fulsse ville tam magne,
quod fruges toti exercltul pro pabulo
unius noctis suffecerunt neo consumi
588
II. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
- dage!. binnen ber tiid bo befammelbe Sirgail al de Lettouwen, de he heb⸗
ben mochte, unbe wolbe ben criftenen beiveren al de verbe ber watere, alfe
der Nergan unbe ber Memelen, bat fe nerghen kunden over treden. he
let bepalen unbe betunen al de verbe unbe fette bar grot voll by, be
beffe wege fcolben bewaren 2.
do be criftenen ſcolden to hus treden, bos
vunben fe, bat fe weren beftricet an deme enen wege, bar fe nicht over
mochten ; fe flogen bot al de hoders unbe trededen vort to beme anderen
vorde; bar befochten fe fil, unbe vorloren in deme watere bre merclite
godesriddere. fe trededen vort in de bribben jegene; bar quemen fe over
mit der hulpe Godes in groten noben, | und vorbrunfen in ben watere 2ı 1
ute deme here gub unbe arich criftenen unbe heidene, hundert perfonen®. “
God was mit em in allen wegen.
857. BY ber fulven tiid umme funte Michelis vage* do quam te
paves Urbanus mit den carbinalen to Janue, bar ene brochten de Januer
mit 10 galfeiven ; var leth he de 6 carbinale up flutenS.
858. Dar na bi funte @allen bage® do was bat meer bi Venebie jo
hoge upgeftegen, bat ib ut fime ftabe was geghan twier manſtede hoch.
unbe bebe fo groten ſchaden bilanghes, efte dar grot ertbevinge hadde
wefen.
+ In deme fulven jare voreneben fil de van Lubele mit konink
Albert van Sweben, unbe be konink toch bar to fine ftebe Roſtol une
Wifmar. deſſe togen mit herſchilde unde mankraft to vordervende be
rovere, be de ftraten roveden unbe of ander toverie deden, wor em bat
poterant, sed sequenti die religuas
combusserunt, incendiis, spollationi-
bus, cedibus omnia vastantes; sio quod
vacca pro semiscotarlo, muto sive ovis
pro solido emebatur.
1. Am Schluß des Berichts: Man-
serunt in terris Lituanorum devastan-
tes per 21 dies, et homines sine nume-
ro ceciderunt.
2. Nec impediebantur nostrl per
Lituanos, qula rex Jagel cum magno
exercitu et omni potentia ipsorum vada
Nerge et Memele sepibns et palis, val-
is et diversie munitiontbus — firma-
verunt — predietagne omnia multis ar-
matis viris fuerunt custodita.
3. Magister ad vada cum exercitu
veniens et reperiens oa sic firmata et
cum hominibus confirmata —, quia
vada Nerge cum regibus et fortior! Li-
tuanorum potencle fuerunt custodita,
misit comimendatores et advocatum —
adunum vadum Memele.— veneruntque
ad illod, et — agoaım torrentis amplam,
magnis lapidibus plenam et valde peri-
eulosam — transvaderunt — Fuerunt-
que In isto vado submersi 4 domini or-
dinis et 3 milites —. Quorum submer-
sionem dominus magister et sul cum
dolore videntes, — fecorunt aliud va-
dum ingultl, — prope istud vadum in-
fra — medio millari —, quo dominus
magister cam sno exercitu— sine omni
damno pertransivit 19 Beptembris. —
Manseruntque de nostris universatim,
de captivis, interfectis, submersis boni
et malt viri quasi contum,
4. Um Sept. 29. -
5. Urban findet Ang. 19 bei Trani
bie ihm vom en don Genua seäie,
ten Galeeren und landet S23
Genua. Kinder 1, ©. 254.
6. Oft. 16.
1386. 589
fteden kunde. hovetlude beffer rovere weren: Molgan van Scoromwe 1,
.ısca, Henneke Mallyn van Ghomtow?, Hinrit van Bulow van beme
Prensbergeꝰ, Hinrik Buloume van Trikem®, Tideke Bulowe van
Rabem 5. deſſen wunnen fe ere flote unbe ere veftene af unde brefen fe
sunbe wol 20 gube berchvrede umbe vafte hove. be fale, bar bit meft
umme ſchach, was, bat be ſtratenrovere de To vor Molne nemen, be be
van Lubeke vorbegebingheben ®.
+ In deme fulven jare was grot orloge tuſchen deme van Telene-
borch unbe der ftab to Ogenbrugge. be van Ogenbrughe wunnen beme
io van Tekeneborch wol 9 gube flote af, unde toghen bo vor een flot, hat
het Linghe; bar legen fe vore mit ben van Münftere. do vruchtede be
van Teleneborch, bat fe em bat afwynnen ſcholden, unde leih mit em
vegebingen; bes brungen fe ben greven fo fere, bat he fit mit em fonen
mufte. unbe be fone begebingeben be ftebe, wu fe wolden; he müfte en
15 [oven nummer mer er vygent to werbene bi eden unbe bi ener groten
fummen gelbes. aldus behelven be ftebe eren willen”.
859. | Im deme jare Criſti 1386 do Frech de koninghinne van
Norwegen fo gansliten webber bat rike tb Denemarten®, alfo id be vader,
Konint Woldemer, ye tonoren befab. bit ſchickede je mit geoter Moecheit
» undequam foto. bo fe bat land tho Schonen webber krech, bat ute ftunt
ben zeefteven wol 15 jaar umme den ſchaden, ben fe nomen hadden van
beme vife, bat bi beffer ſulven tiid fehach®, do toch fe in Iuten unbe helt
1. 1570.
2. ‘@homtow', "Bulow': n
1. 1385 —8 ert Johann 6. Bol. Rufus $ 855.
von Werle bie in, umme 7. Eine Fehde gegen Graf Otto VI
bat Matgan Yan Oi * wert vom Tedienburg i. 1385 wirb von
an unfer yegenmwarbighei nt 0 Bulen Fr. Müller, r achte, ber alten Grafen
Roy — —— Urkunden. dv. Teclenburg (Osnabrüd 1842) nicht
Sammiung 3. & ſchl. v. Mal- erwähnt. Eine frühere Behbe gegen ihn,
von 2 2, Nr. 338, 3. im ber er auf Rbeba belagert wurde, war
— e bei Crivitz bi
at ſömetow. Meklenb. Jahrd. ie
> Denn, XVI auf PBrensberg.
Daf. 17, ©. 128.
4. gg, — 2, Le 355 ver
t bie Bermed-
felung: ‘Erigom’; rl IX auf
Argon 135585, jahrb. 19,
5. Thibefe van Bnlow tho Rabem
(1399), Melt. Jahrb. 17, ©. 325.
Groß-Raben bei Sternberg.
duch bie Sühne von 1979 Sept. 5 be
endet worben ; — S. 190— 95;
Lindner 1, ©. 417. Aud 1382 Hatte
eine Belagerung Rhebas flattgefunben;
Stäbtehron. 6, ©. 82; Linbner 1, ©.
418—19. Am röſgiuß bes Lanbfrier
bensbänbniffes von 1385 Jul. 29 zu
So (pa ieberlin, Analecta medii P-
©. 344—56) ni ch Dtto nicht theil.
Sinner 1, a Anm. 3. Wergreth
ew, Dronning Margrethe
Grundleggelſe,
Kalmarunionens
ſetendzon 1882.
bie Urkunde von 1386 Mai
1.8.8.2; dgl. aber H.R.
AT.
van Lettowen mit finen broder unbe be erlifeften des riles mit vulbort
590 II, Detmar · Chronit von 11011395.
enen bad) mit eren webberfaten, ben heren van Holften. fe vorenebe fit
gans mit en to ewigen vrede; fe vorlenebe en mit ereme fone Oleve bat
hertochdom to Sleſwik, en to befittende unbe eren kinderen to ewiger
tiib, alſo bat fe be lenwar untfengen van deme rife, benft unbe manfcop
beme koninge bar van to bonbe, wan he bat efichende were !. bo bit ge» 5
ſchen was, do vil en angeft unbe lebe in aller manfcop bes rifes, wante
fe befanben in ber vrouwen wiſheit unbe fterfe, unbe boben fil er unbe
ereme fone to benfte. fe bebobebe to fl be vogebe in beme | lanbe, unbe zuıs
toch van floten tho flote, unbe leth fit huldeghen, unbe vorſende enen
islilen voget van deme enen flote uppe bat ander, alfo en overfte vorſend 10
de monike van Hofteren to Hloftere. bit ſcach tomale vor lichtmiſſen?
binnen enen verben bel jares. mente ib is hoge to vorwunderende im
ener vrouwen, bat je was fo arm, bat fe nicht vormochte to ghevende
ene maltiid brodes funber vrunbehulpe, wente al ere flote ftunben ute
unbe weren behummert mit walt mer ben mit rechte, bo wart fe mitıs
exeme fone alfo mechtich binnen eme veerden bei jares al des rikes, bat
ex nichtes enbraf in al ereme rite.
860. Im deme fulven jare na lichtmiſſen? do mas to Rome binnen
anberhalven bage fo grot bufternifje, bat in beme mibbage kunde em
minfche kume ben anderen befennen ; of was grot ertbeninge al de vaftene»
dore. be Romer ghingen in groter proceffion unbe geifleden fit, bat
God afterbe finen torn van en.
862. Im beme negeften bage Valentini* wart geboft konink Jagail muıs
des paveſes Urbanus. fo wart eme gelovet de foninghinne van Krarz
towe, bes koninges bochter van Ungeren, unbe bar mebe bat rife tho
Kratowe5. deſſe kuſſche erfife vrouwe wolde nen vulbort geven in bat
2. Diefer Abfapnit ®. ide ;
Bet Em a pe mean no
a 10 91; 2, Nr. 3125 2,
J— ©. ©. 596 — den jborger
Rs Nyborg
2. Bor Febr. 2.
erant illustrem ducem Wilhelmum de
Austris, — Jsgel ducem Litnanorum
— in regem susceperunt, compellentes
illustrem reginam Hodwigam — ad al-
terlus concabitum —. Quem (Jagel)
15 Febroarli Botsanta archlepiscopus
Gneznensis — baptisavit —. Gebiig,
1371 geboren, war 1375 mit dem ea
geistigen Bilhelm verlobt umb 1378
m. 15 pro forma verheltathet worben
(Caro 2, ©. 397, 2) grad bem Zobe
ihres Baters (1382 Sept. 14) wurbe fie
1384 Oft. 15 in um König’
von Polen gerint (baj. 2, ©. 465).
1385 Jan. 18 lief Jagiello buch feinen
Bruber Sfirgiello um Hebwigs id
werben (baf.2, ©. 489) unb 1986
12 vertlndete ihn eine Gefanbtichaft
B1.157%.
1386.
591
echte des ungelovigen koninges van Lettowen. fe ſprak, alfo bat war
21.159.108, fe were alrede an beme echte; er | vechte here unbe er echte man
were be junge here van Oſterrike, Hertogen Lippolbes fone!. bit en halp
er nicht; fe wart genomen wol half an eren dank unbe wart gebrocht
span veer ribberen beme koninge van 2ettowen an fin bebbe.
men ſprekt
fo: bo fe des nicht Kunde over wefen, fe en mofte to eme, bo bad fe ener
bede, bat alle vrowen file er mochten twe manne nemen in beme rile,
up bat bit ſtucke bleve an er unvorferet. de werfcap ber brutlacht was
4 bage na ber tiib, bat Jagail de konink van Lettowen was geboft; bat
io was bo up ben ſundach, als men leghde dat alleluja 2.
861. | 34 ber ſulven tiid bo hadden be Ungeren vordreven ben
jungen konink Segemunbe, de marcgreve was to Brandenborch unbe
brober bes Nomefchen koninghes, de des foninges bochter hadde van
Ungeren, unbe babben in fine ftebe Toren Karolum Pacis?, de was
15 tonint to Neapolis, unde flote noch hadde in deme rike to Ungeren. he
quam in groteme homode an bat rife to Ungeren, unbe vormat fil
grotes dinges to ſchickende an deme rike, bes he nicht kunde nulbringen.
dat bat fwarefte was fines homodes, am ber jegenwarbicheit ver Tonin-
8 Dil’: dd forr. aus SD.
Inifhen Magnaten, baß ex von
ben aan bes Reiches zum König
von Polen und Gemahl ber Königin
edwig ermählt fei (baj. 2, ©. 503).
Hr 12 308 a in Krafan ein,
BE 2
F je Ehe mit Hebwig vollzogen
und März 4 murbe er ale zelabilten. u
um a EN von Polen gekrönt (baf. 2,
1, Das Beager ‚Sehwige unb Wil-
Helms hatte 1385 Mu ug. 15 atfinben
ſollen (Caro 2, &. 496) und Wilhelm
war bespalb nad dh Braun jelommen
baf. 2, ©. 499); als heran«
aa, mußte er fliehen (baf. * ©. 506,
). Bl. Caro 2, &. 505 Anm. 1.
2. Febr. 18. Et eadem die, que
fult dominica sexagesima (Gebr. 2),
nopcias in Cracovia vel potius contu-
bernia adulterina poregerunt. Statt 60
sexagesima) iſt 70 (septusgesima), Febr.
18, zu leſen. &. &. 590 Anm. 5.
3. Ungari parl — depravati
per antiguam reginam vocaverunt Caro-
lum de Pace Neapolitanum regem, con-
tra Urbanum papam rebellantem, ip-
sumque regno Ungarie tutorem prefi-
cientes, predictum dominum Bigismun-
dum maritum Marie regine expellentes.
Sigismund, Karl IV Sohn, war mit
Ludwigs von Ungarn Älterer Tochter
Maria 1372 verlobt worben und hatte,
viergehnjährtg, zu 1382 zu Altſohl bie
Hulbigung der Polen entgegen genom«
men (Caro 2, ©. 397; — 3,2,
&. 31 Anım.49). Unmittelbar nad dem
Zobe ihres Baters wurbe Maria 1382
Sept. 17 zu Stußlweißenburg zum rex
Hungariae gekrönt Fehler ie r⸗
ſchichien ber ©. 3 Anm. *).
Sigismund, — Et fprlißhe bie Bolen
2a, 6 zu Bislige zu ieſen (baf. 2,
S. 19), wurbe aud in Ungarn von
Fubioigs Wittwe, ——
hingehalten vie ber erſt von ben miß ·
vergmi gten Ungarn berbeigerufene, dann
von Elifabeth felbft eingeladene Karl
von Durayo (Caro 2, ©. 495 Anm. 1)
1385 Sept. 11 nad Ungarn tan Feß ·
ler 2, ©. 46). Im Oktober mit Maria
vermãhlt (Palady 3,1, ©. 39), eilte
Sigismund nad) Böhmen, um ein ge
gegen Karl yufammenzubringen. Karl
aber Lich fi 1385 Dez. 31 zu Gtubl-
weißenburg in Gegenwart ber Königin.
:
592 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
3 ghinnen, der er here was vordreven, ſprak he borlife rede, bat he wolte
Portfifen fi laten cronen to keiſer; he wolbe then to Prage unbe wolde
vorbriven ben Romefchen fonint, ven marcgreven van Merheren, of
eren heren ut allen Ianben. bit fulve bot he to deme koninghe van
Behmen unde beme marcgreven van Merberen. bo he deſſe unwiflites
wort hadde geiprofen, do welren ridder unbe knapen bi der Toninghin- 21.17
nen, ben bit feth was to horende. fe vorantiworben bit ftoltliten, unbe
reifeven ene mit worben, bat he an fime torne enen ſloch unbe wolbe fe
gebracht hebben to beme bobe. bes nam en man ben befeler, unbe ftaf
ben konink boven in bat hovet, dat eme bat meft utgink to ben ogen, !0
unbe ftarf dar na tohanbes!. alſd wart bat rife gelofet van deme Ka-
rolo Pacis, unde quam webber to beme erſten, den fe vore hadden vor«
wiſet, unde hulgeden em nů al tomale?.
ur + Binnen ber tiid bebem de gobesribbere van Liiflande mit deme sun“
ruſſeſchen Toninge van Ploſcow ene ſchone reyfe in Lettowen; fe vingen ıs
twe unbe twintich Hundert lude unbe 2600 perbe, unbe be fe flogen, ber
en was niyn tal®.
863. By der fulven tlib was be proveft van Koffelin gekoren unde
confirmeret biſſcop to Kamyn.
under ben arm in en bornelen mit vorgifte, unbe fneth bar mebe be fpife;
dar untfin? de biffcop fo vele vorgiftes, bat he ftarf*.
1. fprat pers de fehlt 8, 9. 15. Vloſcow': ĩ durqhſtrichen.
nen Elifabeth unb Maria Lituanfam ad nuptias suas solacia ex-
hibendo. — 200 homines, 2000 equos
zum &
von Ungarn frönen (Fehler 2, ©. us
1. Qui Carolus, ststim ut se de
regno Hungarie intromisit, fait per do-
micellum Marie regine misersbiiiter in-
terfectus. 1386 Febr. 6 zu Ofen wird
Karl auf Pa der Königin Efifa-
beth von bem Ober-Munbichent Blafius
Gorgachh, ben ber Pafatin Gara deshalb
mit fi gesraih, mendlings überfallen,
unb Sept. 25 in Wiſchegrad, als feine
Bunde zu ie int, im Kerker er
droffelt. Fehler 2, . 60, 62.
2. 1387 31 zu Stuftweiben
burg wirb na u ‚einig ber
Ungarn gefrönt. Feßler 2, ©.
3. Eodem anno illi de — in
die purlfcationis (ebr. 2) Intrarant
abduxerunt, et duo castra oombusse-
rant. Job. v. Pofllge: ‘und furtin von
banmen boben 3000 menfche gefangen,
unb bobin 2000 pferb, unt iger sit
Inte und vorbranten czwe huſer.
4. Nach Biihof Philipp von Reberg,
‚ben Ende 1385, verzeichnet Pott
Bibl. hist, 2, ©. 290 Johann IT
fen von Röslin, prosibirt 1386 Jan.
1, und ale Segenbiſchof Johann Bru-
noniß, ermählt 1396 ru 7. Letzterer
war König Wenzels und unter
fchreibt al® Johannes Is eloc-
tus von 1386 Jun. 8 bie 1394 - 29
(Sinbner 2, 9:79 —— 208 Gh
). Der von Detmar mie
von Kdelin muß vor Johann I Wilken
alfo he wolde then to Stetyn | undenww.
laten fit confecreren, in beme wege vorgaf em fin brobige knecht, de eme x
plach vortofnidenbe. in beme bat he em vorefnet, fo ſtak he jo bat meft
1386. 593
864. In deme fulven jare ſchach den van Lubeke fchade an rove,
alfe in perden; bat deden Gobenborpes vente unbe hulpere, der wor«
ben en bel begrepen unbe worben henget vor Lubeke. dar na ſchach, dat
de fulven ftrafenrovere habben bes nachtes genomen to eme borpe, bat
Shet Kurowe, unbe hadden enen bür dar ſulves bot geflagen. bes weren
de vogebe van Lubeke unbe van Molne uppe ben velde; be voget van
Lubele was en wolboren man van ridderen unde knechten, unbe heet
Hennele Scharpenberch; de van Molne was en berve man, unbe heet
Wendelbarn 1. do fe bat ruchte vornemen, bo volgeben fe den morberen
21.18 unbe ftratenroveren; ib was nacht unde kunden nejne ſlawe Kolben.
bes ghat dar dre wege in bat land to Holjten, bar be miſdedere ute
komen weren, be ben ſchaden dan hedden; aldus befenben de vogede twe
wege, in beme bribben vwolgeben fe ſulven. Hir up hadden ve Goben-
borppe unbe anbere der Holftenheren man ene famelinge unbe quemen
15 tufamenbe vor ber ftab to beme Kyle; unbe ver van Lubefe vigenbe
weren mer wen brye tho ftar den vogeden myt ven eren, be fe to ber
tiid by fil hadden beholben. bo be vogede unlik fegen, do draveden fe tu
deme Kyle tů; do fe bar vore quemen umbe eſſcheden, tat men inlete,
unbe nomeben fil, do flogen de van beme Kyle be fingelen tü. bes feten
20 de vogede af mit ben eren unbe ſtridden mit ben vigenden. bar bleven
bot beyde vogede unbe erer hulpere 15; of blef der vigente en beel bot
unbe en deel wart erer fere wunbet. doch hadden de van Lubele ſunderge
vruntfcap mit den van deme Kyle, hir umme fo jede men en funberlif
1.1588. ruchte na, wente be Gobenborper plegen ere leger | bar vele tho heb⸗
25 bende unde funderlifen in der tiib, do Qubele vorraden was van eren
egenen borgheren. deſſe dotſlach unde mort fcach des mandages na qua-
ſimodo geniti?.
865. In deme fulven jare des negeften dages der hilgen dreval ⸗
bicheit ® bo ftarf biffcop Eonrab van Giſenheym, en biſſcop to Lubeke.
sona eme wart geforen ve erbare here, her Johan Clenedeſt, ve of vore
was gheforen unde en ander wart gegeven van hove*.
866. In deme fulven jare bi funte Margareten dage> bo was en
grot fammelinghe to Qubele ber Hovelude unbe ber borghermefter unbe
2. — fort. aud : ptidtname'. 15. Nach vigendel folgt getilgt: ‘de. 17. *hadden’ : hadde
\ Fey aufgeftellt fein. Bgl. oben S. verfus1, &. 129) führt feinen Tob zum
Mai an.
1. Benbeibern Bunflorp; Deede, 4. ©. ©. 558 $ 778 u. Hanf. Ge
Hodverräther ©. 24. ſchobi. Jahrg. —8 ©. 108—10.
2. April 30. 5. Um Iut. 13.
3. Sun. 18. Der Lib. memor. (Le⸗
Erädtedroniten. XIX. 38
594 II. Detmar · Chronik von 1101—1395.
ber raatlude van ben zeefteven!. dar was konink Albert van Sweden,
de foninghinne van Denemarken, de Holftenheren unde vele anderer
heren, riddere unbe knapen; of weren bat bes hertogen boden van Bur«
gundien, be Blaminghe hadden bar boden van Ghent und van anderen
fteven ut Vlanderen; of weren bar boben van Darpte unbe van bers
Rige unde van allerleye ſteſden by der zee. bar villen menigerleye dege - 21.15»
dinghe, alſe van des riles wegene van Denemarken unbe Smweben, of
van bes fopmannes wegene van Lyflande, Vlanderen unde Schonen;
funberfifen weren begedinge tuffchen ben Holftenheren unde ben van
Lubeke umme be vorrebere ver ftab unbe vianbe, vorveſtet van ber ftab 10
to Lubeke, be dar flogen ere voghede. deſſe veghebinge, alleyne bat fe
fit Harbe Helden, fe wurden nochtan mit Hulpe ber koninghinnen unde
der anderen ftebe vruntliken unbe in vrede befloten, bat be viande ber
ftad to Lubeke ſcholden ſyn vorveftet unbe nergen heghe hebben, noch in
Denemarken noch in Holften; we fe hegede na deme vage, bat bit gesıs
kundiget wurbe in ben kerken bes Holſtenlandes, ven ſcholde men bat
ſulve recht don, bat men ben myſdederen fcholve von, wurden fe begrepen.
dit wart gekunbiget in allen kerlen bes Holftenlandes, bar men fe vor-
veftebe by namen unbe tonamen?.
867. Bhy ber ſulven tiid vor funte Jacopes dage? bo wart gela- m
den | greve Diderik van Werningherobe vor de vemeheren bes lanture- m. um
bes in Saffen to degebingen. be dach was geleget to Goſler; dar mofte
he loven, bat he wolbe komen to eneme anderen bage, be begebinge
vuͤltobringende. des leghden fe enen dach to Blankenborch, unbe efjche-
den greven Diberif van Werningherobe. he quam bar jeghenwarbichz
mit Menen volle. be greve van Regenften* ſprak en an umme de veme,
15. nod in Hoffen’ : ·noch in Sweden noch in Golfen’ $. 28. ‘de veme : ‘de’ fort. aub : ‘ben.
1. &. Recef von 1386 Jul. 13(9.8.
2, Rt. 323); vgl. Waig 1, ©. 275.
2. Die Ausführung kann erft fpä-
ter erfolgt fein. 1387 Mat 31 wurbe
mit ben Rüthen ber Grafen in Lübed
fruchtlo8 verhandelt; im Juni fanben
zu Olbesloe efonblungen Hamburgs
mit Lübed ſtatt (8. R. d. St. Hamburg
1, ©. 453), in Folge beren ſich Lübed
Jul. 11 und 22 mit einem Vermitie ·
Tungsverfud) ber Königin Margaretha
einverſtanden erflärte, eventuell aber ſich
vorbebielt, bie Grafen zu mahnen, ‘bat
ze ung bejeghelben, alje twiſchen en unde
uns ghebeghebinget unbe to enen gantzen
enbe utgefprofen ie'; Sept. 19 und 21
ließ fih Kübel von Wismar, Stralfund
und Ro bie Veftimmungen ber im
vorigen Jahre Juli 13) zu Lübed “umme
den botflag. de am erem vogheben unde
benren —— was', verein barten
Suhne beurtunden (2ib. U. B. 4, Nr.
481, 483, 485, 490—92).
3. Bor Jul. 25.
4. 1383 Apr. 19 hatten ſich bie Gra-
fen von Reinflein mit ven Grafen von
Schwarzburg unb ben Stäbten Ducb-
finburg, Halberſtadt und Aſchersleben
jegen bie Grafen von Wernigerobe ver-
ündet. Oueblinb. 4.8. 1, Rr. 201.
1386. 595
be he hadde gebrofen, unbe eſſchede recht; do he bit vorantworde unbe
kunde nen recht bon, mer ban vemenrecht, bo ſtak en knape ven greven
van Werningerobe greven Diderik bor finen op, unbe en islich here
bes ghelifes mit fwerben unbe meften ftelen unbe houwen ene böt. fe
s bunden emebehenbe up ben rugge, unbe bunben eme be vote, unbe ftefen
langes ben rughe enen bom, unbe hengheden en an bat bore; bar han»
ghede he mer dan eme ftunde, fo langhe, bat He wort gegeven ben vrun⸗
den to gnaben!.
81. 1500. 868. By ber fulven tiid mafebe de | Romefche konink mit al ven
10 fteden in Behmen unbe Polen enen lanborebe; var toch he an vorften
unbe heren, de fo ftrenghe helden be veme, bat men hengede rovere
unbe ſchelke, de tovoren over twintich jaren habben rovet 2.
869. In deme fulven jare bo was em grot ſtrid tuſſchen den her⸗
togen Lippolt van Ofterrifen unde ben Tzvitzeren, te bar fitten in ben
ısbergeten®. de Tzwitzere hadden beme hertogen afghewünnen in deme
jare tovoren 16 ftebe unbe flote; be hadde de hertoge gerne ingekoft edder
gelofet; bes wolden be Tzwitzer nicht bon. hertoge Lippolt brachte bit vor
be ftebe, be bar in deme bunde weren, bar of be Tzwitzer hnne weren*,
unbe bevol en alle fale to donde unbe to latenbe. bes ſulven weren be
»ftebe van ben bunde begherende van ben Tzwitzeren; be wolden bes nicht
overgeven. fe fprefen fo, bat fe ftede unbe flote gewünnen hadden; bar
wolden fe by bliven unbe nicht ute der Hand geven. bo fprefen de van
31. 1598. bene Bunde: ‘30 Zone | wy uns nicht bewaren in deme hertogen, be
wedder juw wil Iyven, wien fitten bar to ftille’. ‘je’, fprefen be
3» Tzwiger, “dat bot, wi willen uns alleyne wol webber eme weren’ >.
1. 8 fort. auß den",
aud : "den.
1. ©. Subendorf 6, ©. XXIX,
3. ‘Berningerode' auf einer Rafur. 11. de veme' : 'de' fort,
a. um’: m.
XXX; — S. 34243; Städte
&ton. 7, ©. 290.
2. Näheres darüber iſt nicht bekaunt;
Lindner 1, ©. 343.
3. Segen Detmars Bericht über bie
Berhanblungen, welche dem Kriege vor ·
en, erhebt Linbner 1, ©. 413
Shen:
4. 1385 Behr. 21 zu Konftanz hat-
ten fih Bern, Züri, Solothurn und
Zug mit dem rheinifch- ſchwäbiſchen
Stäbten verbunden. Linbner 1, ©. 277.
5. 1385 Dez. 8 zerflören bie Kuyer-
ner bas Schlo| 1 Rotenburg; 1386
Febr. 7 richten bie (hmwäbiigen Stäbte
am bie rheinifchen Stäbte die Aufforbe-
rung, Mr. 11 zum Kampf gegen De-
raid in aRüpihaufen zu einen:
jebr. 22 inbeffen wirb zwijchen Leopofb
und ben vier Walbflätten, Zug und
Zurich ein Stillſtand bis Jun. 17 ver-
mittelt. Lindner 1, ©. 281, 282, 291.
Stäbteron. 9, ©. 826: “und im bifem
feige wurcbent bem win ouch anege ·
wunnen Rotenburg, Züge, Sempad,
Entelbruch, Olarys und N ambere ftette
unb börfere. bo diſen krieg nieman
kunde verrichten, wie vafte men berziwil«
ſcheut rette, do Wetn aber die von
Zürid und die Switzer us mit Iren eit«
genoffen im bes hetzogen lant — unb
gewunnent eine veſten genant Pfeffin-
38*
596 I. Detmar-Ehronif von 1101—1395.
bar na nicht langhe bo befammelbe ve Hertoge grot volk unbe toch uppe
ve Tzwitzer; fe ſchickeden bre bufent enjegen ; bar kiveden mebe bes her-
togen volk; ze flogen erer vele unbe breven fe to rughe beth an ben en-
ghen wege ver berge. mit des Brefen be Tzwigere enen anderen wech
ute beme bergete wol 30 bufent, unbe quemen hinden to ben hertogen, s
unde flogen erer bot wol ſes bufent. bar wart be hertoge ſeghelos mit
ben finen; he wart bar fulven geflagen, als men fecht, unde 18 landes⸗
heren mit eme!,
870. In deme fulven jare in ber tiid bi unfer erften vrouwen
dage? do was up eneme bage be koninghinne van Denemarken unbe be 10
junge konink, ere fone, in beme flote Nuborch; var weren mebe be
Holftenheren. var wart vultogen be vrede unbe vorbinbinge, de vore
beigrepen was tuſſchen ven rike van Denemarken unde ben Holftenheren, Sı. 1
in albuffeler wife. to dem erften, bat be Holftenheren ſcholden befitten
bat hertochdom to Sleſwik, kindeskint to ervende, unbe bar fcolben feıs
manfcop unbe benft van bön beme rike. bat ander was, bat van ber
berfcap der Holften ſcolde men en vegneren, be en here hete unde en
hertoge to Sleſwik. bat bribbe, bat fe to beiden fiven ſcolden nyn or-
loge meer hebben ebber toſteden; weret bat fil jenich unvrede mer vor ⸗
hove, fo feolden be Denen ute ber Holften rade keſen twe, hir weber >
feolven ve Holften ute bes rikes rade keſen twe; beffe vere ſcolden ben
unvrede vorlifen, eft fe mochten; kunden fe nicht, fo fcolven fe fefen
enen overman; wat be fprefe, bar ſcolde bat bi bfiven, up bat ib jo
in vreden ftunbe. bat vierde was umme bat flot Tranefer, tat to deme
hertochbome Hort; bat fcolde be Fonink van Denemarken befitten res
jaar; binnen ber tiid fo ſcolden de Hofften under fit hebben de Vreſen
in Denemarfes | fiven; nach dren jaren, behagebe en bat to beiben fiven, 21.1
fo ſcolde bat bliven, behagebe en bat nicht, fo ſcolden fe don ene weffe-
linghe, unde bliven vrund al umme. bat vifte was, bat en fcolve ven
anderen volgen in noben jegen vianbe, wen fe beven, unbe mit ben rilew
enen landorede to holdene to lande unbe to watere jegen be rovere®.
871. By der fulven tiid bo wart be Hertoge van Landafteel in
Enghelande konink in Hifpanten +.
3. Io" übergefeprieben. 4. "de" übergefäprieben. 27. "to" übergefchrieben.
1. Schlacht bei Sempach 1395 Zum. den Nyborger Vertrag von 1386 Aug.
9. Lindner 1, ©. 414. Stäbtedhron. 9, 15 Presb. Brem. ©. 95; galimem
© Fa 8 S. 215. ©. 58—59; Waitz 1, . 275— 77;
2. Aug. Greien ©. 12932.
3. De urtunden fehlen. S. über 4. Johann von Lancafter ſchifft ſich
Deine, Google