Skip to main content

Full text of "Die chroniken der niedersächsischen städte. Lübeck .."

See other formats


Google 


This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project 
to make the world’s books discoverable online. 

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject 
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 
are our gateways to {he past, representing a wealth of history, culture and knowledge that’s often difficult to discover. 


Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book’s long journey from the 
publisher to a library and finally to you. 


Usage guidelines 
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 


public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. 





‘We also ask that you: 


+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individual 
personal, non-commercial purposes. 





and we request that you use these files for 


+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google’s system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 


+ Maintain attribution The Google “watermark” you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 


+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can’t offer guidance on whether any specific use of 
any specific book is allowed. Please do not assume that a book’s appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. 






About Google Book Search 


Google’s mission is to organize the world’s information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover the world’s books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web 
alkttp: /7sooks. google. com/] 














Google 


Über dieses Buch 


Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Regalen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im 
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfügbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde. 

Das Buch hat das Urheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch, 
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann 
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles 
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist. 

Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei — eine Erin- 
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat. 


Nutzungsrichtlinien 


Google ist stolz, mit Bibliotheken in partnerschaftlicher Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse 
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nichtsdestotrotz ist diese 
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch 
kommerzielle Parteien zu verhindern. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen. 

Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien: 


+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche für Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese 
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden. 


+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen 
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen 
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials für diese Zwecke und können Ihnen 
unter Umständen helfen. 





+ Beibehaltung von Google-Markenelementen Das "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über 
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht. 


+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein, 
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA 
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist 
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig 
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der 
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben. 





Über Google Buchsuche 


Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google 
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser Welt zu entdecken, und unterstützt Autoren und Verleger dabei, neue Zielgruppen zu erreichen. 
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter|'http: //books .google.comldurchsuchen. 














Deine, Google 


Deine Google 


Deine Google 


Deine Google 


& 
S 
or 

) 
vv 


Die Chroniken 


der niederſächſiſchen Städte, 


Liber. 


Erſter Band. 


Auf Deranlaffung 
Seiner Majeftät des Königs von Bayern 
herausgegeben 
durch die hiftorifche Commiffion 
bei der . 
Königlichen Akademie der MWiffenfchaften. 


— —— 


Leipzig 
Berlagvon ©. Hirzel. 


1884. 


DD 
70 
»L84 
05, 

v:/7 


Inhaltsverzeichniß. 


Vorwort. Bon Prof. €. Hegel... . 2.2.2... 
Borbemerkungen. Bon 8. Koppmann 
1. Detmat · Chronik von 1105— 1276 

I. Detmar · Chronik von 1105— 1386 
UI. Detmar-Ehronit von 1101— 1395 mit ber Fortfeguug von 1395 — 








Borbemerkungen. xım 


Beftalt in der Rufus-Epronik vorliegt, fuchte er dann durch Kerbeizier 
ung ber Arbeiten des Bincenz von Beauvais und Hahthons dahin zu 
ervolfftändigen, daß er für jedes einzelne Jahr Nachrichten zu geben 
ermochte; der erfte im Jahre 1386 unternommene Entwurf bazu iſt 
18 nur im Auszuge ver Melle ſchen Handſchrift, die vollendete Ausfüh⸗ 
ung in der Chronik von 1101—1395 erhalten. 

Diefe vier verſchiedenen Arbeiten laſſe ich auf einander folgen. 
‚Im einestheils feinen unnöthigen Play wegzunehmen, anderntheils 
edem bie Unterfuchung möglich zu machen, wählte ich für bie Melle ſche 
dandſchrift und für die fogenannte Rufus-Ehronik ein Verfahren, bas, 
wie ich Hoffe, ſowohl bie ganze Struktur biefer Arbeiten anſchaulich 
nacht, wie auch für bie Beantwortung aller Einzelfragen das Material 
oollſtändig fiefert. Zur Erleichterung des Bergleiches find die einzelnen 
Nachrichten mit Nummern und Kreuzen verjehen; folgen, wie 3. B. 
auf S. 450 88 590 —592, bie Nummern auf einander, fo ift bie 
Reihenfolge ver Nachrichten übereinftimmend mit Rufus; bie nächte 
Nummer 594 weift dagegen darauf hin, daß hier Rufus in ber Anord⸗ 
"nung abweicht; das Kreuz, das der Nachricht zwifchen 5592 und 5594 

vorangeſetzt ift, bezeichnet, daß biefelbe bei Rufus fehlt, in ver Melle- 

ſchen Handſchrift aber ebenfalls ſteht; die Nachricht auf ©. 478, ver 
. werer Zahl noch Kreuz beigegeben ift, kehrt weder bei Rufus noch bei 
* Meile wieder, 

In den Anmerkungen habe ich den mannichfachen Schwierigfeiten, 
welche mit der Benugung der Detmar-Ehroniten verknüpft find, Rech» 
nung zu tragen gefucht. Eine Einleitung, welche Detmars Thätigfeit 
im Ganzen zu würbigen verfucht, muß ich mir für ven folgenden Band 
vorbehalten. 

| Diefer folgende Band wird zunächft die Detmar-Ehronit bis 
1395 mit der Fortfegung von 1395 —1400 zum Abſchluß brin- 
gen und die fogenannte Rufus-Chronit bis 1395 enthalten. Daran 
wird dann bie Bortfegung der Hamburger Handfchrift von 1401—1413 
angefchloffen werden. Den Beichluß werben machen bie Chronik Al- 
brechts von Bardowik, Detmars Gefchichte der Streitigkeiten mit Bi⸗ 
< hof Burchgrb von Serken und einige Heinere hiſtoriographiſche Ar- 
beiten. 
| Was meine Stellung zu ben Vorarbeiten von Mantels betrifft, jo 
‚ fei zunächft bemerkt, daß alle Handſchriften aufs Neue von mir kolla- 
tionirt worben find. Mantels Hatte nämlich für jede Handſchrift ein 
befonberes Exemplar der Grautoff ſchen Ausgabe benutzt und bie Ab» 


xıv Vorbemerkungen. 


weichungen gewöhnlich auf loſen Blättern verzeichnet, von benen fie ein 
Anderer nır mit großer Mühe und oßne bie rechte Sicherheit Übertragen 
konnte. Auch die Frage nach dem Verhältniß ver einzelnen Handſchriften 
zu einander habe ich von Grunde aus neu unterfucht, weil Mantels das 
Ergebniß feiner Arbeiten größtentgeils nur in Andeutungen ausgedrückt 
hatte, bie mir ohne feine Anleitung unverftändfich waren und für bie 
ich den Schlüffel erft fand, als ich bie Arbeit felbftftändig wiederholt 
hatte. Im Bezug auf die Anmerkungen bagegen habe ich Mantels für 
manchen Hinweis auf das fleißig von ihm durchforſchte urkundliche Ma- 
terial und bie einfchlägige Litteratur zu banken. Für ben zweiten Band 
wird ber Antheil, ver dem Vorgänger bleibt, etwas größer fein: immer- 
hin ift es wenig, was oßne ihn von einem Anvern benugt werben konnte, 
unverhältnigmäßig, ſchmerzlich wenig für die jahrelange, mühfelige und 
forgfältige treue Arbeit. 

Beim Abbrud ber Rathshandſchrift Habe ich in allen Fällen, wo 
mit bie eigene Kollation Zweifel ließ, Herrn Bibliothelar Dr. Carl Eur- 
tins um Auskunft gebeten. Ihm, der perfönlich mich immer in ber lie- 
benswürbigften Weife unterftügt hat, und feinem Arbeitsgenoſſen Herrn 
Wilhelm Gläfer, durch beffen unermübliches Intereffe an dem Fortgange 
biefer Arbeit ich ebenfalls mannichfach gefördert bin, fage ich auch an bie- 
fer Stelle meinen Herzlichen Dan. Auch dem verehrten Leiter ber Stäbte- 
chroniken, Herrn Prof. Hegel, erlaube ich mir für das ehrenvolle Ver⸗ 
trauen, das er mir entgegen gebracht und bewahrt hat, und bem Ver⸗ 
leger Herrn Hirzel für feine Nachficht bei gelegentlichen Sagftörungen 
und Stodungen in ber Drudlegung meinen aufrichtigen warmen Dank 
auszufprechen. 

Hamburg, im September 1884. 


Karl Koppmann. 


Vorwort. 


Die Herausgabe ber Lübecker Chroniken, welche mit vorliegen- 
dem Bande ven Anfang nimmt, hat bereits eine ziemlich fange Borge- 
ſchichte. 

Auf Lappenbergs Vorſchlag wurde fe von ver Hiſtoriſchen Tom ⸗ 
miſſion in ver Herbſtſitzung 1863 beſchloſſen und ihm ſelbſt, dem hoch“ 
verdienten Erforſcher und Herausgeber hanſeatiſcher Geſchichtsquellen, 
bie Leitung bes neuen Unternehmens übertragen. Im Anſchluß an bie 
allgemeine Sammlung beutfcher Stadtechroniken, beren erfter Band 
im Jahre vorher erfchienen war, follten die Rübedifchen eine befonbere 
Abtheilung berfelben bilden, und man burfte fich bei getheilter Leitung 
von beiden eine um fo rafchere Förderung bes Gefammtwerts ver- 
ſprechen. 

Auch wurde ſogleich in Profeffor Mantels, Stadtbibliothekar 
in Lubeck, ein ſowohl nach feiner amtlichen Stellung, wie nach feinen 
geſchichtlichen Studien ganz vorzüglich geeigneter Bearbeiter für biefe 
Abtheilung gewonnen. 

Das Unternehmen Rappenbergs und ber Hiftorifchen Commiffion 
war an fich kein neues zu nennen; es konnte als Wieberaufnahme und 
Fortſetzung von Grautoffs verbienftlicher Ausgabe ber “Chronik Det- 
mars nebft Fortfegungen und Ergänzungen aus anberen Chroniken’ in 
2 Bänden, 1829 und 1830, angefehen werben. Denn foweit bier ſchon 
brauchbare Tertabbrüde ber älteren Chroniken gegeben waren, Tonnte 
man ſich an biefen vorläufig genügen laſſen und bie kritiſche und Bifto- 
riſche Bearbeitung, deren fie alferbings bebürftig ſchienen, einftwweilen 

« 


vı Borwort. 


zurückſtellen. Daher ſollte nach Lappenbergs Plan die neue Ausgabe 
mit ben nur theilweiſe ober ungenügend bekannt gemachten fpäteren 
Ehroniten von Bonnus, Regkmann und Reimar Kod eröffnet werben. 
Demgemäß wurbe zuerft bie Bearbeitung biefer von Mantels vorge- 
nommen, und er war, nach appenbergs Bericht in der Herbftfigung 
1864, damit bereits fo weit fortgefchritten, daß man an ben Beginn 
bes Drucks benten Ionnte. Allein während feiner Befchäftigung drängte 
fich ihm immer mehr die Weberzeugung auf, daß es unthunlich fei, mit 
den fpäteren Chroniken, bie boch auf ven früheren beruhen und fie als 
Quellen in ſich aufgenommen haben, ven Anfang zu machen, daß es 
alfo geboten ſcheine, auch in der neuen Ausgabe bie älteren vorauszu⸗ 
fielen, und fo wurde, feinem Antrag entſprechend, aufs neue von ber 
Hiftorifchen Commiſſion im Herbft 1865 beſchloſſen. Lappenberg felbft 
war, durch Krankheit verhindert, nicht mehr in biefer Sigung anne 
fend und wurbe uns bald darauf (am 28. November) buch ten I.“ 
entriffen. Deffen Vertretung bei der Commiffton bezüglich ter Yirecder 
Chroniken, fiel dann mir, als dem Leiter der ganzen Sammlung ter 
Stäbtechronifen, zu. 

Mantels befchäftigte fich zunächft mit Vergleichung ter 
ten und verſchiedenen Recenſionen ver Detmar-Ehronik, ſewie mit 
terfuchung ihres Verhältniffes zu dem fog. Rufus und zu dem beutfchen 

Korner, von beffen in Hannover befinbficher Handſchrift er Abfchrift 
nahm, fobann mit dem Nachweis der dem Detmar felbft zu Grunde 
Tiegenben älteren Quellen, wobei ihm Lappenbergs Hanberemplar ver 
Grautoff ſchen Chroniken eine willlommene Vorarbeit darbot. Bon 
Jahr zu Jahr erftattete derſelbe über ben Fortgang feiner Arbeiten Be- 
richt, nicht ohne ber vielfachen Verhinberungen zu gebenfen, welche 
ihm theil feine amtlichen Verpflichtungen, als Stabtbibltothelar und 
Gymnaſialprofeſſor, theils feine Betheiligung bet Herausgabe bes Lü- 
beefer Urkundenbuchs auferlegten. Auch nachbem ihm vie Mitarbeit bei 
legterem abgenommen und bie Laft feines Lehramts auf Verwendung 
der Hiftorifchen Eommiffion einigermaßen erleichtert worden, fand er 
ſich doch feit 1871 aufs nene durch feine außerorbentlich vege wie 






Vorbemerkungen. 


Als ich nach Mantels’ Tobe den ehrenvollen Auftrag erhielt, die 
Herausgabe ver Lübifchen Chronifen zu übernehmen, Habe ich bemfelben 
mit wahrer Freude Folge geleiftet, zunächft deshalb, weil ich es als 
eine Pflicht gegen ben verftorbenen Freund empfand, vie Arbeit, bie 
ihm fo ſehr am Herzen gelegen, von einer Hand, bie ihm befannt und 
vertraut war, aufgenommen zu wiffen, dann aber auch veshalb, weil es 
fi um die Ausführung einer Arbeit handelte, vom ber ich mir fagen 
tonnte, daß fie, wenn auch ſchwierig und mühſelig, doch auch befrier 
digend und tanfbar fein werbe. 

Ju zer biographifchen Skizze, bie ich einer Sammlung feiner hifto- 
gun Arbeiten vorangeftellt!, Habe ich bie Schwierigkeit der Umftänbe 
angebeutet. mit benen gerade Mantels bei ver Chronilen-Arbeit zu lämpfen 
hatte. tie in der Sache felbft liegenden Schwierigkeiten muß ich hier 
darzulegen verſuchen. 

Wir befitien vier zufammengehörige hiſtoriographiſche Arbeiten, 
die unter einander auf das engfte verwandt, aber boch bergeftalt von 
einanber verſchieden find, daß feine von ihnen ausfchließlich auf einer der 
andern beruhen Tann. Die befanntefte verfelben ift bie Detmar-Ehronit 
don 1101—1395 mit einer Fortfegung bis 1400, die von Grantoff 
nach der Hanbfchrift, welche früher dem Rath ber Stabt Lübeck ge- 
hörte (2.), unter einigen Auslaffungen, veröffentlicht worben ift und 
von ber fich eine zweite, unvolfftändige, erft mit dem Jahre 1277 bes 
ginnende Handſchrift (f. bie Berichtigung auf ©. 598) in ver Stadt ⸗ 
bibliothek zu Hamburg (H.) befindet. Dieſer Arbeit am nächiten fteht 
eine Handſchrift der Lübiſchen Stadtbibliothek, welche ver ehemalige 
Senior Melle befaß (M.); fie beginnt, von ber Einleitung abgefehen, 
mit dem Jahre 1105 und fohließt ab mit bem Jahre 1386, alfo mit 
demſelben Jahre, in welchem auch ver Verfafler ver Detmar-Ehronit 
von 1101—1395 feiner eigenen Ausfage nad} (S. 527, 23) feine Chronik 
gefchrieben Hat. Die Melle ſche Handſchrift ift, wie man leicht erkennt 

1) Beiträge zur Lilbiſch ⸗ Hanfiſchen Geſchichte. Ausgewählte hiſtoriſche Arbeiten 
von Wilhelm Mantels. Jena, Guſtav Fiſcher, 1881. 


zur Vorbemerkungen. 


(a. B. ©. 143,34), nur ein Auszug, aber ein Auszug aus einem 
uns nicht erhaltenen Werke, das nur bie von Detmar urſprünglich, d. h. 
im Jahre 1386 gefchriebene Chronik geweſen fein Tann. In ven früheren 
Theilen Hat die Melle ſche Handſchrift mehrfach Nachrichten, die Detmar 
in ber Rathshandſchrift ausgelaffen (3. B. ©. 135, 5—7, 16— 19) 
ober verkürzt hat (vgl. z. B. ©.135 und ©. 279, $ 142) ; biefes Mehr 
ver Melle ſchen Handfchrift findet ſich dann aber in einer britten Arbeit 
wieber, bie gleich der Melle ſchen Hanbfchrift mit vem Jahre 1105 be» 
ginnt, aber ſchon mit dem Sabre 1276 abſchließt. Dieſe Arbeit, bie 
wir nur durch bie verftümmelte Hamburger Handſchrift (H.) und durch 
die Auszüge, welche in die Bremifche Chronik von Aynesberh und 
Schene (B.) übergegangen find, kennen, ift in erfterer dem unvollftäns 
digen, mit bem Jahre 1277 beginnenden Text ver Detmar-Ehronik von 
1101—1395 vorangeftellt. Von dem frühen Schluffe abgefehen, unter- 
ſcheidet fie fich von ben beiben vorher genannten Arbeiten dadurch, daß 
fie einestheils an Lübiſch⸗norddeutſchen Nachrichten reicher ift, andern⸗ 
teils ber Nachrichten, welche dort aus Vincenz von Beauvais und 
Haython geſchöpft find, vollftändig entbehrt. Diefe frembartigen 
Nachrichten, welche, wie bie Detmar-Chronik von 1395 und überein- 
ftimmend bie Melle’fche Handſchrift von 1386 beutlich erfennen laſſen, 
erft nachträglich zu einer fchon vorhandenen Sammlung von Nachrichten 
Hinzugefügt worben find, fehlen ebenfalls in ver vierten jener Arbeiten, 
ber fogenannten Rufus-Ehronif!: was in ben beiden Detmar-Arbeiten 
von 1386 und von 1395 durch fpätere Zufäge getrennt und theilweiſe 
gewaltfam auseinander geriffen ift (S. 3.8. ©. 236, 237, $$ 38,39; 
©. 241 $ 46), findet fich in ver Rufus⸗Chronik im natürlichen Zufam- 
menhange wieber. 

Das Gefagte wird vorläufig genügen, um bie Art und Weile zu 
erHlären, wie ich biefe vier Arbeiten aufgefaßt und behandelt habe. Det⸗ 
mar ſchrieb, meiner Meinung nach, zuerft eine Chronif von 1105— 
1276; eine neue Arbeit, bie ben Zweck hatte, bie Begebenheiten bis auf 
feine Zeit zu erzäßlen, wurbe von ihm vermuthlich in Folge des ihm 
1385 ertheilten Auftrages (S. 195) angelegt, nach und nach fortgeführt 
und in Einzelheiten überarbeitet; biefes Werk, das uns in feiner legten 


1) Die Rufus ⸗Chronik behandelt in bem meiften Handſchriften bie Zeit von 
1106— 1430; doch war Grautoff auch eine bisher noch nicht ermittelte Handfchrift 
(4, ©. XXV) befannt, weldje nur bie Zeit von 1395—1430 umfaßte, alfo erft da 
begann, two ber Zufammenhang ber übrigen Rufus-Hanbfchriften mit Detmar auf. 
hört. 


Borwort. vo 


erfolgreiche Bethätigung bei dem Hanſiſchen Geſchichtsverein, zu 
deſſen Stiftern er gehörte und beffen Vorfigender er wurde, in an« 
derer Richtung abgezogen. Wie ber treffliche Mann nach diefer Seite 
Hin anvegend gewirft und was er barin Bebentenbes geleiftet, hat zu 
feinem Nachruhme ein anbrer, nun gleichfalls ſchon verftorbener Fach⸗ 
und Arbeitsgenoffe unvergeßlichen Angebentens, Reinhold Pauli, in 
den Hanftfchen Geſchichtsblättern Bd. 3 mit wärmfter Anerkennung 
geſchildert. Hier bagegen, in Bezug auf bie Lübecker Chroniken, ift 
nur von nicht zum Ziele geführten Beftrebungen und von einem un. 
vollendeten Stückwerk zu reden, deſſen Abſchluß ihm zu feinem größten 
Kummer nicht mehr befchieben war. Denn bevor er noch den von Jahr 
zu Jahr verheißenen erjten Band wirklich brudfertig gemacht hatte, 
wurde er nach längerer Kranfgeit am 8. Suni 1879 vom Leben und 
alfer Arbeit abgerufen. Wie weit nun aber biefe in Bezug auf bie Lü- 
beder Chroniken fortgefchritten war, geht aus feinem Bericht vom 
September 1874, dem ausführfichften unb eingehenbften von allen 
hervor, von bem ich Bier bie Hauptftellen um deswillen mittheile, damit 
man fehe, wie fich einerſeits Mantels die Behandlung ver verfchiebe- 
nen Tertrecenfionen Detmars nebft Fortfegungen und ber fpäteren 
Chroniken gebacht hat, und wie andrerſeits ber in ber gegenwärtigen 
Ausgabe befolgte Plan fich dazu ſtellt. Man findet ſich mitten in ven 
Bereich der fchwierigen ragen verfeßt, deren Löfung felbft erft ver 
Feftftellung des Planes vorhergehen mußte. 

Zupörberft ift nämlich barin über ben Stand ber bisherigen Ars 
beit gefagt: Abgeſehen von ber einheitlichen Ueberarbeitung ver zum 
Theil mit langen Zwifchenpaufen befchafften Textesabſchriften und Col⸗ 
Iationen Detmar's habe ich bie legte Hand an die Quelfennachweife zu 
legen und namentlich einerfeit8 den Zuſammenhang ber verfchiebenen 
Recenfionen mit ber Stabeschronif und biefer mit ber Saſſenchronik 
u. a., andrerſeits das Verhältniß ber verfchiebenen Fortſetzungen unter 
einander unb zu Korner minbeftens fo weit zu unterfuchen, als es für 
bie Reihenfolge ver Fortfegungen maßgebend ift, da nur ein Theil der⸗ 
felben im erften Bande Play finden kann. Ich habe bisher nicht ver» 


vr Borwort. 


fäumt, von allem, was im Bereich dieſer Kritik, oft von ber verſchie⸗ 
benften Seite her, an Biftorifchen Schriften erfchienen ift, möglichft 
Kenntniß zu nehmen. — — Endlich Habe ich die für ven Text nöthigen | 
Erflärungen zwar im Großen und Ganzen einigermaßen zur Sant; 
dieſer Theil der Aufgabe bedarf aber noch ber volfftänbigen Zufanmen- 
arbeitung und Beichaffung größeren literariſchen Materials’. — Bei 
allem, was hiernach noch zu thun übrig war, glaubte Mantels doch 
den Beginn des Druds gegen Ende des Winters zufichern und ben 
größeren Theil bes erften Bandes gebrudt vorlegen zu Können. 

Ueber Plan und Inhalt biefes Bandes äußert er ſich dann wie 
folgt: “Derfelbe wirb, außer bem Bruchjtüdt Albrechts von Bardowik, 
Detmar, fo weit er bei Grautoff I gebrudt ift, alfo mit ber erften 
Fortſetzung von 1395 — 1400, auch ben ſ. g. Hamburger Detmar 
umfaffen, ber bis 1413 reicht. Bon dem f. g. Melle ſchen Detmar 
wird es nicht viel aufzunehmen geben, benn er läuft bis 1386 dem 
Rathsexemplat parallel, aber ohne bie Einfchiebungen Detmars im 
Anfange, fo baß er erft mit dem Jahr 1105 beginnt unb Hierin, 1-' 
auch bei ben folgenben Jahren mit dem f. g. Rufus übereinftimn. 
gleichzeitig aber Anklänge an Detmar’s Einleitung enthält und dancben 
den poetifchen Eingang ver Saſſenchronik und veren we tieibichtlich 
Nachrichten zum Theil feiner lübiſchen Chronik voraufſchict. Später 
läßt er viele bei Detmar (und Rufus) fich jinvende Abſchnitte aus, 
nad einem mir bis jett noch nicht burchfichtigen Geſetze: fo hat er 
3.2. von 1300/9, mit Ausnahme von zwei kurzen Stellen, nur Nach⸗ 
richten aus Haython. — — Was weiter zur Füllung bes erften Bandes 
zu verwenben fei, bleibt mir noch eine offene Frage. Es ericheint ebenfo 
mißlich, die vrei vielfach ſich berührenden Aufzeichnungen bes zweiten 
Fortfegers von Detmar (1401/35), des f. g. Rufus (1395/1430) 
unb bes nieberfächftfchen Korner bis 1431 (Wiener Hf.) ober 1438 
(Hannov. Hf.), von benen doch nur eine im erften Bande Play finden 
önnte, von einander zu trennen, als mit Ueberfpringung ber dazwiſchen 
liegenden Jahre, Detmars weitere Fortfegungen von 1438/80 aufzu⸗ 
nehmen. — — Bon Korner kann überall wohl nur, was ſich auf 








Bortoort: IX 


Lũbed bezieht, oder zur Aufklärung feiner Verwandtſchaft mit Lübifchen 
Ehroniten dient, Aufnahme finden. Rufus (von 1395) ift in bie An- 
merkungen zu Detmar zu verweifen,, fo weit er nicht felbftänbige Nach- 
richten giebt. Diefe werben ber Fortſetzung (von 1395 an) voraufzu- 
ftellen fein. Denn weber läßt ſich Detmar mit feinen zahlreichen Er- 
weiterungen bes älteren Textes in Noten zu Rufus unterbringen, noch 
würde eine gefonberte Zufammenftellung biefer Zufäge irgendwie zur 
Mareren Vorftellung von ber chronitalifchen Ueberlieferung beitragen, 
zumal Rufus viele Zufäge mit Detmar theilt. Ein Abbrud beider 
Zerte (des Detmar wie bes Rufus) aber würbe bei ber feitenlangen, 
oft buchftäblichen Uebereinſtimmung unleidlich fein’. — 

So weit Mantels. Nach feinem Tode wurde ber auf bie Lüheder 
Chroniken bezügliche Nachlaß von feinen Erben ver Hiftorifchen Eom- 
miffton zur Verfügung geftellt. Es lag biefer zunächft ob, ben Nachfol- 
ger, welcher bie feit lange begonnene Arbeit wieber aufnehmen und enb- 
lich zum Ziele führen follte, zu beftimmen. Die Wahl war nicht ſchwer 
zu treffen. Dr. Koppmann, in beffen Hände ſchon bie Ausführung 
bes andern von Rappenberg angeregten Unternehmens, bie Herausgabe 
ber Hanferezeffe gelegt war, und ber mit rüftiger Arbeit und allgemein 
anerfanntem Erfolge biefes große Wert bereits bis zum 5. Bande forte 
geführt Hatte, ver auch dem verftorbenen Mantels im Hanflihen Ger 
ſchichtsverein als Mitglied des Vorftands zur Seite ſtand, wurbe von 
ber Hiftorifhen Commiffion in ihrer Herbftfigung 1879 für bie Bear⸗ 
beitung ber Lübeder Chroniken auserfehen, und mit Freude unterzog 
ſich derſelbe auch biefer zweiten Aufgabe neben ber andern, bie zur Zeit 
noch ihrer Vollendung entgegenfieht. Wenn nun aber eine zwiefache 
Laſt doppelte Arbeit mit fich bringt, fo war von vorn herein nicht zu 
erwarten, baß folche nach beiden Seiten Hin gleichmäßig vafch geförbert 
werben Tönne. Welche Schwierigkeiten außerbem gerabe bei ber Ebition 
ber Rübeeler Chroniken ſowohl in der Natur ber Sache Tagen, als nun 
auch weiter mit ber Uebernahme einer fremben Vorarbeit verbunden 
waren, finbet ſich in ber vorſtehenden Mittheilung angebeutet ; boch nicht 
mir, beffen Antheil fich faft nur auf die nähere Kenntniß berfelben er⸗ 


x Borwort. 


ftredte, Dr. Koppmann allein kommt es zu, fich über bie Art und Weife, 
wie er fich aus ihnen herausgewunden, unb über ben neuen Weg, ben 
er burchaus felbftändig gegangen, bes näheren auszuſprechen. Ob ich 
diefen Weg in allen Punkten Bilfige ober nicht, darauf kommt wenig an; 
genug, baß ich die im vorliegenden Bande gefertigte Arbeit als eine im 
Blane wohl durchdachte, in ber Ausführung Höchft gründliche und ge- 
wiſſenhafte anerfenne und in folder Beurtheilung auf allgemeine Zu- 
ftimmung rechnen darf. Damit verbinde ich ven Wunfch, daß bie Pflich- 
ten bes neuen Amtes, als Stabtarchivars von Roftod, welches Dr. 
Koppmann jegt übernehmen wird, ihm genug Zeit und Kraft übrig 
faffen mögen, um in ver Folge auch feinen älteren Verpflichtungen 
gegenüber ber Hiftorifchen Commiffton, welcher ex feit einem Jahre auch 
als deren außerorbentliches Mitglieb verbunden ift, gerecht zu werben 
durch Vollendung feiner von ihm begonnenen fo überaus verbienftlichen 
Arbeiten. 


Erlangen, im September 1884. 
C. Hegel. 


l. 
Deimar-Ghronik 


von 


1105— 1276. 


Etädtechronifen. XIX, 





In der Detmar ⸗ Handſchrift ver Hamburger Stabtbibliotgel ber 
figen wir eine am Anfang und zu Ende eigenartige Arbeit. Auf Blatt 
38—167 fteht eine Abfchrift ver Rathshandſchrift von 1277—1400; 
ber Schluß auf BI. 168—85 enthält eine Fortſetzung von 1401— 1413; 
ven leider vielfach verftümmelten Anfang bilvet eine von ben übrigen 
Detmar-Mecenfionen abweichende Faſſung, bie auf Bl. 37 mit vem Jahre 
1276 abſchließt. — Von ber Furtfegung von 1401—1413 haben ſchon 
Grautoff! und Waig? bemerkt, daß fie einen durchaus felbftftänbigen 
Charakter tenge; ich habe Hinzugefügt, daß ber Verfaffer in ben Jah⸗ 
ven 1412 und 1413 gefchrieben habe und wahrſcheinlich ein Minorit 
gewefen fei, fowie auch, daß die Hamburger Handſchrift nicht als das 
DOriginalmanufeript besfelben angefegen werben Tönne®. Dem bis 1276 
reichenben Anfange Hat bisher weniger Aufmerkſamkeit zugewandt 
werben konnen, weil Grautoff nur einzelne Auszüge bis 1223 mit- 
getheilt Hat‘. 

Die Foltirung ber Hanbfchrift ift vom moderner Hand. Der erfte 
Theil ſcheint aus 3 unregelmäßigen Lagen gebildet zu fein. Die erfte 
(81. 1—14) befteht aus 7 Doppelblättern ; bie fehlenden Bl. 1—6 
find durch 6 leere Blätter erſetzt worden. Die zweite Lage (BI. 15 
—26) hatte 6 Doppelblätter ; für die fehlenden Bl. 24 und 26 fint 
zwei leere Blätter eingellebt worben. Für bie britte Lage (BI. 27—37) 
waren anfangs nur 5 Doppelblätter beſtimmt; als der Schreiber bamit 
nicht ausreichte, ſchob er ein einzelnes Blatt (Bl. 36) ein. Die Blätter 
Haben keine Bfeiftiftlinien, doch find an den Seiten vielfach Zeilenftiche 
erkennbar; bie Zahl ver Zeilen ſchwankt zwifchen 30 und 36. BI. 37 
ift nicht mehr vollftänbig befehrieben. Der Schluß lautet: “Dat was be 
geofte brant, be bar gi ſchude; febber wart be ftat van ftene gebowet'. 


1. Die läb. Eproniten 2, S. Xvin. 3. Hanf. Geſchebl. Iahıg. 1872, 
2. Ueber Hermann Rormer unb die ©. 159. 
Lübeder Chroniken S. 30. 4. 2, ©. 581—88. 
1» 


4 I. Detmar-Epronit von 1105—1276. 


Dann heißt es in berfelben Zeile, ohne Zwiſchenraum, mit gleich 
großen Buchftaben: ‘Deo laus, laus domino detur, dum finis hujus 
h(ab)etur. Das Ganze ift flüchtig gefchrieben, offenbar von einem 
nachläffigen Abfchreiber in ber erften Hälfte des 15. Jahrhunderts. 

Diefe Nahläffigkeit zeigt fich in Entftellungen und Auslaffungen. 
Nicht nur, daß einzelne Wörter, insbefondere Eigennamen, entftellt 
find, wie 3. B. 1262: ‘do wart ein bach to Mefelenborch gelecht', wo 
es Quedelingeborch' heißen follte, 1259: ‘unbe flogen ber Floren 
Sener unbe ber Lucaner vele', wo ein ‘Zene' vorangeht, aber “Floren« 
tiner’ gelefen werden muß; fondern zuweilen ift ber Tert volfftäntig 
unverftänplich geworben ober hat einen ganz anderen Sinn befommen, 
fo 3. B. 1237: ‘Des anderen jares hen boven tat mer; he gaf body 
alfe vage achteyn punt groſſen', wo der Sinn ift: “Den let he des an« 
deren jares engen boven bat mer; he gaf boch alfe bage, alfo be at, 
eyn punt groſſen'; 1236 nach der Erzählung von ver Efevation ver 5. 
Eliſabeth: To erer myſſen bar na boren be pelgrime van Liflanbe op 
de Lettowen', wo gemeint ift: ‘To Geremiffen (Sept. 22)’; 1235: ‘In 
der tid hadde be keyſer ehmen Hoff to Megenze to jonte Marian vage. 
bar broch he ber eren krone', wo zu verftehen ift: ‘to fonte Marian 
dage der eren (Aug. 15), bar he kronen droch'; auch iſt wohl einmal 
eine ganze Zeile der Vorlage an eine unrichtige Stelle gerathen, wie 
1260: ‘vat lant, bar fe umme kiveden, bat behelt de konhng van 
Behemen’, ftatt an ten Schluß ber Erzählung von dem Kampfe ber 
Könige von Ungarn und Böhmen, mitten in ven darauf folgenden Be- 
richt von ber Burg Daſſow. Aehnlicher Natur find vie Auslaffungen: 
fehr oft fehlen einzelne Worte, bie gelegentlich ſchon ein alter Befiger 
ter Hanbfchrift nachgetragen hat; manchmal aber auch ein größeres 
Stüd, wie 3. B. 1234: ‘Dar nam bat kruſe be hartige van Brabant 
unbe be greve van Hollant quam de Wefere op myt groten fchippheren’, 
wo ber vollftänbige Sag lauten muß: ‘Dar nam dat kruſe de hartige 
van Brabant unbe be greve van Holfant, de greve van Cleve unbe 
manich evele man uppe de Stedingher; be voren mit craft over land; 
over be greve van Holfant quam be Wefer op myt groten ſchippheren'. 
Ich wähle gerade diefes Beifpiel, weil es bie Annahme einer abſicht ⸗ 
lichen Kürzung ausfchliegt, denn offenbar ift das Auge des Schreibers 
nur ven bem erften ‘greve van Hollant' auf das zweite ‘greve van Hol- 
lant' übergefprungen. in ähnliches Beifpiel findet fih, wenn man 
unfere Handſchrift mit der Bremifchen Chronik von Rynesberch und 
Schene vergleicht. 


Einkeitung. 5 


Rynesberch und Schene haben, wie bereit von Lappenberg be- 
merkt worden ift!, bis zum Jahre 1276 eine Lübiſche Chronik benugt, 
wie Lappenberg fi ausbrüdt: „bie Lübecker Stabes» Ehronit“, in 
einem „volfftändigeren Text“, in „einer beſſeren Abſchrift, als wir bis⸗ 
ber kennen“. Die Benugung biefer Quelle durch die Bremifchen Chro⸗ 
niften geht alfo genau fo weit, wie ber erfte Theil der Hamburger 
Detmar-Hanbfchrift reicht. Der in biefem Umſtande liegenden Auffor- 
derung zu einem Vergleiche ver Hamburger Handſchrift mit der Bremer 
Chronik Folge gebend, erkennen wir ſchon bei dem Wenigen, was Lap⸗ 
penberg aus tiefer Chronik veröffentlicht hat, daß Rynesberch und 
Scene ein mit ber Hamburger Hanbfchrift eng verwandtes Manu⸗ 
feript, aber nicht dieſe felbft vor fich gehabt haben. Die Hamb. Hant- 
ſchrift erzaͤhlt: “De greve let of veme hertigen al be vryheit, ve he hadde 
umme Ofve Lubeke unbe in allen wifchen var umme belegen, bar be 
vlod ber Travene unbe der Waknyſſe, dar fe van ber tib bette noch van 
ber genabe bes almechtigen gabes in eren beftan 18°. Diefer durch Aus- 
laſſung unverftänbliche Say lautet bei Rynesberch⸗Schene (Rappenberg 
©. 61—62): ‘De greve leet od deme hertoghen, fo wat hie vechtes an 
Olven Lubele wunnen hedde unde an alle ven wiſſchen bar umme be 
legen, bar bie vlut ber Travene over ghing. Do bie greve deme her 
toghen beffe uplatinge hedde ban, bo leet hie vorgan bie Louwenſtat 
unbe begrep do Lubeke webber twifichen ber Travene unde ber Woke⸗ 
nige, bar fie van ber tyd an bette noch van ber genabe godes almechtich 
in eren beftan i®'. Der Schreiber der Hamburger Handfchrift ift alſo 
dom erften Travene auf das zweite Travene' hinübergeirrt, während 
die Vorlage ber Bremer Chronifanten von biefem Fehler frei war. 
Zum Jahre 1405 berichten Rynesberch und Schene (©. 133): “Dat 
Bremen tollenvry i8 over bie ganczen provincien, bat betuget die cro- 
nica van Lubeke. Dar inme fteht: ‘bie Hertoge van Mekelenborch gaff 
do ben bren ftichten Lubeke, Raceborch unde Sweryn exe vrigeit to Bre⸗ 
men befeghelt, do men fereff 1159’, und Lappenberg bemerkt dazu, daß 

"fi die angezogene Stelle bei Detmar z. 3. 1163 finde, aber nicht: 
“to Bremen’, ſondern: “in breven’ laute; in ber Hamburger Handſchrift 
aber fteht wirklich ($ 66): ‘to Bremen’. Die Vorlage von Rynes⸗ 
berch⸗Schene und bie Hamburger Handſchrift gehen alfo auf eine ge⸗ 
meinfame Quelle zurüd, die wegen bes Fehlers: ‘to Bremen’ auch 
ihrerſeits feine Originelarbeit, fondern nur eine Abfchrift geweſen fein 


1. Geſchsquellen bes Erzftiftes u. d. St. Bremen ©. XIX u. ©. 61 Anm. 8. 


6 I. Detmar · Chronik von 11051276. 


kann. Es gab demnach ein felbftftäntig verbreitetes Werk, das bis 
1276 reichte, von Rynesberch und Schene als ‘cronica van Lubeke' be⸗ 
zeichnet warb und in ber Hamburger Hanbfchrift vergeftalt mit ber 
Detmar-Ehronik verbunden wurde, baß biefe erft da eintrat, wo jenes 
zu Ende war. Das wirb vorläufig genügen, eine Detmar-Ehronik von 
1105—1276 anzunehmen, von ber uns eine verftümmelte und ſchlechte 
Kopie in ber Hamburger Handſchrift (9) und Auszüge in ter Bremer 
Chronik von Rynesberch und Schene (B) erhalten find. Im Uebrigen 
ſ. die Einleitung zu den Detmar⸗Chroniken. 

Die Wichtigfeit dieſer Chronik von 1105—1276 für bie Erfennt- 
niß des Zufammenhanges unter ben verfchiebenen Arbeiten Detmar’s 
wirb einen volfftänbigen Abdruck derſelben rechtfertigen. Der fehlende 
Anfang BI. 1—6 mit ven Jahren 1105—56 ließ fich theilweife durch 
die Chronik von Rynesberch und Schene erfegen, bie in ber Handſchrift 
ver Hamburger Stabtbibfiothet (f. Lappenberg a. a. D. ©. XXX— 
XXXI) benugt wurde; für die beiden ausgeriffenen Blätter 24 und 
26 aber ſchien mir ein volfftändigerer Erſatz wünfchenswerth, wie er 
nur durch ben Abdruck ber betreffenden Stüde ver Rathshandſchrift 
gewonnen werben konnte. 

Ein Sternchen macht die Aufnahme ver betreffenden Nachricht in 
die Bremer Chronik kenntlich; die Nummern weifen auf Parallelftellen 
in ver Rufus-Chronik Hin, Nadrichten, bie ver Rufus⸗Chronik fehlen, 
in der Melle ſchen Hantfchrift aber enthalten find, ift ein Kreuz voran ⸗ 
geſtellt; fehlt fowohl Nummer wie Kreuz, fo findet ſich bie betreffende 
Stelle nur noch in ver Rathshandſchrift oder ift der Chronik von 1105 
—1276 eigenthũmlich. 

Bei den am Rande ſtehenden Quelfencitaten beveutet H.: Helmold, 
A.S.: Annales Stadenses, A. H.: Ann. Hamburgenses, A. B.: 
Ann Rromenaer. A.R.: Ann. Ryenses, ©. ®.: Sächftfhe Welt- 

olonus; wo mehrere Sahrbücher neben 
.: Annales nicht wieberholt worben. 


K. Koppmann. 


A. Anszüge ans Rynesberch und Schene. 
1.108 1. Indemejare des heren 11051 do was en here der Wende H.1,25, 
in Norbelbingia, dat is ynt norden der Elve, be hete Crito unde 1,54. 
was een bofe vowolgher der hilgen criftenheit?. de Crito malede erft ene 1,57. 
borch twiſſchen der Travene unbe der Woleniged. do Grito hadde lange 1,34. 
vorvolghet den criftenen Ioven, do wart hie doot gejlagen. na funeme 
dode nam ftin wiiff Slavina enen anderen edelen man, die hete Hinrid 
unbe was des furften Godeſcalkes fone, de tovoren des landes here was *. 
Eriten floghen die Wende boot, umme bat hie fie Belt to ven kerſtenen 


“ 


loven 5, 


2. Do de Wenbe feghen, dat fle echt enen kerſtenen heren hedden, 


do wolben fie ene vordriven. 


dar umme wart hie ſynes omes man, her» 


toghen Magnes van Saflen, de beyde boren weren van twen 


dochteren des conyngesvan Denemarden®. 


1 1108: 1112 2. 


1. Die Jahreszahl 1112 iſt —8 
ſtändniß der Bremer Chroniſten; 


11. del: do umme ©. 


Do halp eme die 


4. Gottſchalls älterer Sohn, Bu- 
tue, warb erihlagen Sen 8 bei 


von ihnen benutzte Hanbichrift Bot ai Plön; der jüngere, Hein: zwang 
weder, wie Rufus, keine Jahreszahl ober Kruio ut ipse — villas ei of ertunss 
kit hie betrefjenben Ereigniffe, wie bie ad habitandum concederet, li Free er · 
echte San ade, u 20 fchle, lagen 1095 und heiratet feine 
Köni ig Sta Gieſebrecht, Wend. ee 
cuts um. Kr 8 Sieg in Me tm ©. 114, 186, 
Jahrb. 13, ©. 3-5: ‘ben tog) — boot? iſt von ben 
3. — Dart hec venit oomes Brenier Ehroniften irrthülmlich — 
Adolfus ad locam gai dieltur Bucu, Sruto, fait auf @ottidalt 


invenitgue ibl vallum urbis deso- 
iste, quam edifcaverat Cruto Dei 
tirannus, et insulam amplissimam ge- 
mino flamine oinotam, Nam ex una 
parte Trabena, ex altera Woohnitza 
preterfinit, habens uterque paladosam 
et inviam ripam. In Boguphals pol» 
niſcher Chronik heißt es: Bucoowecz, 
quod nane Lubicz dieitur unb: Slavi 
vero inibi moram trahentes Lubieczen- 
sem elvitatem non Lubie, sed Bucco- 
yecz appellant, Melt. Jahrb. 27, © 


Gottichal wurde erſchlagen 1066. — 
pe en, Gieſebrecht 2, S. 106 Anm. 

eich. bee Erzbisthun ums 
amd mn 1,8.256 u. 


s delmold gta: eo quod cogna- 
tus ejus esset; 19 von Gottihalt: 
At ille dimissus abiit ad regem Dano- 
ram Kanutum —. Unde etiam fllis 
rogis honorata est; 1,25: Magnus, na- 
tus de Alla rogis Danorum. Heh 
Mutter war Sigrid, Tochter König 
Svend Efrithfons, Magnus’ Butter 


1,34. 


u 


B I. Detmar-Epronik von 11051276. 
; od hulpen eme die Holften unde de Stormere unbe die Det- | 
merfihen ; de ſtridden webber die Wende fo feer by Smylouwe uppe 
deme velde. dar wurben ber Wende fo vele gheflaghen, unbe ere macht | 
wart fo fere crendet, dat fe na ber tüt den vorften Hinride vor enen 
heren holven moften !. nicht langhe dar na s 

3. Do flarff hertoghe Magnus van Saffen?. 

4. Unde in deme fulven jare do quam conyng Hintid, de 
vifte des namen, im dat rife na ſyneme vader leyſer Hinride, den hie 
vortreeff van deme rife®. 

5. Die loning Hinrid gaff do dat hertochdom to Saffen deme vro - 10 
men greven Zuder*, Die na eme keyſer wart, went hertoghe 
Magnus nenen erven nalet®. 

6. Des fulven jares roveden die Wende vor Hamborch. den 
vagete na Gotfrit, die greve van dem lande, unbe wart bot gheflaghen ®. 
to gaff hertoghe Luder die graveſſchup deme edelen greven Alve van 15 
Schewenbordy ”, die drood do wol over een mut Hinride, der Wende 
furften. 

7. De furfte Hinvid buwede do wedder die ferden in ben lanben, 
mente to in Nordelbingia nerne ene ferde was gebleven unvorfturet, ane 
te Xubele. dar plach die vorſte Hinrid mit füneme inghefinde dickeſt to 20 
liggente, dar hadde hie ene borch, unde begreep bar erften 
ene Rad, die wart gheheten Lubeke. dat was by der 
Swartouwe, bar nod die ſtede hetet Olden Rubele®. 

8. It | fite Hebben befereven, bat be ftab Hete na eneme Wende, »ı.: 
de hete Lubemar, unde hete in Wenbefichen Buggevige®; aver bar van 25 
ferivet mefter Helmolt nicht in ſyner cronyden, de hie gaff deme capit ⸗ 


hertoghe 


2.c “Eymeroum‘ 2. 





Wulſhild, Tochter König Olavs, Schwe · 
er Be chic bet Schmiel 

1. er bie t bei lau 
1093 1. ehe 187. 


Bären, und Wulfhild, bie Mutter Hein- 
riche bes Stohen. 

6. Graf Gottfrieb wurbe efätagen 
Be. Lappenberg, Hamb. U. B. 


7. Baig, Schleswig Holſteins Geld. 
1, 8.49; Weiland, Das fühl. Senag- 
thum unter Lothar und Heinric dem L« 
wen &. 11. 


20. ‘plad' : pliht' 9, 


2. ‘Helmolt' : ‘Helmbolt‘ 8. 


8. Hehmolb: in universa Sclavia 
necdum erat ecclesia vel sacerdos, nist 
in urbe tantum que nunc Vetus Lubika 
dicitar, eo quod Heinricus cam familia 
sus sepius illic moraretur. 2b. U. ©. 
1, Nr. 1: ecclesiam in castro Lubeoe In 
Slavonia — cam villis et omnibns ad ea 
pertinentibus, — quemadmodum Hin- 
ricus Slavorum rex eandem eoclesiam 
suo sacerdoti donaverat. Auf biefes Alt« 
Kübel bezieht fi Adam dv. Bremen 
Schol. 13: juxta quem flaviam mons 
st Albero et civitas Linbice ; 

usque ad ceivitatem Scla- 
e dicitar Liubicen, et Aumen 
; 3, 19: Tune etiam per 





singulas urbes coenobia flebant —, sicut 
testantur hii qui in Leubice — et in 
aliis civitatibus singulas viderunt. Wig- 
ger in Melt. Jahrb. 42, IV, ©. 43. 

9. Die Meinung if: Nen-Lübede 
urfprünglicer Name habe Buggemig 


1106—1125. 9 


tefe to Qubele, do bie boom tar erft begrepen wart. 
quemen vele coplude dor der guden havene willen, unde wart 
by conyng Hinrides tiven wol bejet mit riken luden!. 
9. In corten tiden dar na quemen Eriten vrund in die 
5 Travene van Ruygen mit velen fcepen, unbe belegeben die borch unbe die 
ſtad to Lubeke. do fonyng Hinrid anſach die anliggende noot, do leet 
hie fid in der nacht van der borch myt twen fynen truwen mannen, umde 
yaghede in die land, unde clagebe den Holften unde ven Stormeren 
ſyne noot. die weren eme willi unbe volgeden eme drade bet an die 
10 vijgende. bar floghen fie ver Ruyanen ntermaten vele, unbe vele dren⸗ 
keden fid in der Travene. der boben heybenen wart dar fo vele tofa- 
mende worpen, dat dar aff wart eyn grot berch, die lange jar dar na 
wart gheheten Ranenberh?. na der tiit do dwang hie die Ruyane unde 
andere Wende, bat fie eme moften tyns geven, unbe bleeff ere conyng bet 
15 an die land van Polen unde Behem>. by finen tiven 
10. Im deme jare des heren 1118 was die gube biffcup Otto van 
Bavenberch; die bekerede hertoghen Wencislaum unde dat land to Por 


unbe to der ſtad H.1.4s. 


1,36. 


1,86. 


1,40. 
a8. 
108. 


meren to deme ferftenen loven*, die dat biſſchuppom in Ugnam ſtichtede d. H.2.4. 


‚178. | dar ng 
20 11. In deme jare des Heren 1124 do wart in deme lande to 
Holſten geftichtet Falbera, dat ſedder gheheten wart Nygemunfter®. 
12. Desanderenjares dar na do fanbe 
ertzebiſſeup to Bremen, den guden Bicellinum to Faldera in dat clofter, 


18. Ranenberch: "Movenberh' D. 18. “Uynam' : Unefen' 2. 


gelantet (1. oben &. 7 Anm. 3), Alt- 
übel aber fei nad) einem Wenden Lu- 
bemar benannt geweſen. Lubemarus 
frater Nicloti bei Beimeth 1, 92; Beyer 
in Melt. Jahrb. 13, &. 25, 55; eine 
villa Lubimarl in Brezen, dem ÖRl, 
Theil des Amtes Gabebufh, f. Melt. 
u. B. 1, Rr. 65; Kühnel in Melt. 
Zahrb. 46, ©. 87; der Stamm Kinbn, 
Tieb, im vielen Perfonen« und Orts- 
namen; Kühnel a. a. ©. 46, ©. 10, 
86-87. 

1. Selmolb: a mercatoribus, quo- 
rum non parvam coloniam Heinrici prin- 
eipts Ndes et pietas ibidem conseiverat. 

2. et in monumentum victorie vo- 






catus est tumulus Älle Raniberg usque 
in num diem. @iefebreht 2, 
©. 193. Gegen Schirren, Beiträge 3. 


| 
Kritit Älterer holfi. Geſchichtequellen 
©.258—62 N, @igger, Ueber bie nenefte 
Kritit des Helmold in Melt. Jahrb. 42, 
IV, ©. 50-52. 
3. Ranorum populi —, quemadmo- 
dam — universe Sclavorum nationes, 


que sunt Inter Alblam et mare Balticam 
et longissimo tractu protenduntur usque 
ad terram Polonorum. 

4, omnemgue gentem illam cum 
principe eorum Wertezlao convertit ad 
Dominum. Weber bie Belehrung Wra- 
tislams von Bommern 1124 f. GBicfe- 
breit 2, ©. 263, 270. Das ſalſche Jahr 
1118 haben bie Ann. Stad. 

5. Diefe Notiz tat im ber Raths · 

janbichrift und bei Rufus und ſcheint 
fatg ber Brem. Eproniften zu fein; 
sgl. unten. 

6. Die Stiftung Neumünfters be 
richten Ann. Stad. zu 1125, Ann. Hamb. 
u 1124 ; Helmolb verbindet fie mit bem 

‚obe des Slawenfürſten Heinrich durch 
ein: Circa fdem tempus. Nach bem 
Bus. Brem. in Schl. + Holft. -Lanend. 

uellenfinig. 1, ©. 26 beftanb in Wip⸗ 
Kenthorp von Altersher eine böfgerne 

tapelle; vgl. De B. Vicelino in Ztichr. 
. Sl.-Ooif..Sanenb. Gefih.8, ©. 302. 
Dehio 2, S. 42; Bernhardi, Lothar von 
Supplinburg &. 391 Anm. 12. 


1a. 
153. 
112. 


redericus, bieH.1,ar. 


x I. Detmar-Ehronif von 1105—1276. 

il. kierar vorfiundel. do warff Bicellinus by deme conynge Hin- 
ze, zer Eende here, dat hie an fyneme rile den Wenden mofte prepefen 
«2 zeä:en loven. des twydede eme die conyng, unbe gaff eme unbe 
sex preiteren, bie dar myt em quemen, de ferden vor ber borch to Lu⸗ 
ide erer dem watere uppe bem berghe, dat fie bar by eme modhtens 
getten velige tovlucht vor die hepdenen Wende, wanuer fie in deme 
lante predeket hedden? 

13. Do die brodere hedden vele volkes bekeret unde 


Lubeke fid fere beterde, do ſtarff die edele furſte Himid, Der 


Wende coning®, unde leet twe fone na, Swentepolle unde Canute; Die ır 
tyveden beyde unme des vader rile, unde wurden tom life tom leften ge⸗ 
bracht, dat ſie vrunde wırrden 4. 

14. Na den tiven quemen die Ruyane over, unde wunnen bie borche 
unbe wunmen die ftab to Lubeke; unde die prefter quemen kume to bufiche 
unde lepen webder to Yalberad. n 

15. Nicht lange dar na wart Swentepolfe na rade eues riken Holſten 
dot gheflaghen, unbe fin broder Canute wart to Luttekenborch gheflagen. 
Swen | tepoffe leet enen fone na, die hete Swynele; die wart dar na in⸗ 
corter tiit to Erteneborch bot gheflagen ®. 

20. M deme jare des heren 1130 wart die hilghe conyng Knut van 


Denemarken gemordet van conyng Magno, be eenunredht conyng 


was. ſedder der tiit fo gind deme rife van Denemarken vele cumbers 
over van orloghe ?. 





8. “pedden’: pedde' B. 10. "Smwentepolte" 





iwenteöpolte". 18. “Sisentepolte' : "Ewentenpolte' ©. 

1. Fredericus ſetzen bie Bremer Chro · 
niſten flatt bes Albredt ihrer Duelle, 
weil fie jenem bie Sebenzgeit 1122—30 
gegeben haben. Nach Helmold kamen 


mittfung. Adhibitaque opera, germanos 
discordes reconciliaverunt, partita Inter 
eos provineia. 

5. Rogiani urbem vacuam navibus 


oives de Faldera nad) Meldorf, wo fih 
Adalbero und Bizelin aufhielten, und 
baten um einen Briefter. Um Bigefin, 
ben ihren Abalbero mitgab, fammelten 
fich Geiſtliche und Taten. Hii ergo sa- 
eris connex! federibns, statnerunt am- 
plecti cellbatum vite u. |. w. Vgl. De 
hie 2, ©. 42. 

2. deditque eis ecelestam in Lu- 
beke, ubi tuta secam statione possent 
consistere et agere que Dei sunt. Bgl. 
©. 8 Anm. 8 u. unten Anm. 5. 

3. Heinrich farb 1127 Mr. 22. 
Jaffe ©. 23235; Dehio 2, Anm. 9; 
Bernharbi S. 390 Anm. 11. 

4, Filil — Heinrici, Zventepolch neo 
non Kanutus —, intestinis bellis adeo 
perturbati sunt, ut tranguillitstem tem- 

ım et tributa reglonum perderent, 

1, 48 begeht Atenteoi bie lin: 
berricgaft und belagert Knub in Plön; 
nud aber beivegt bie Belagerer zur Ber 


offendentes, oppidum cum castro demo- 
liti sunt. Sacerdotes — beneflcio vielni 
nemoris salvati sunt, ad Falderensem 
portum refugerant. Diefe von Bizelin 
mit SenshmigungStwentepalts gefanbten 
Vrieſter wohnten in ecclesia sita in colle, 
que est © regione urbis trans flumen. 
6. Knud wurbe in Lütgenburg, bare 
auf Zwentepoll dolo cujusdam Dasonis 
predivitis de Holtsatia erſchiagen darauf 
jwinefe bei Artlenburg. Die beiden 
Ingaben Lütgenburg und ber Rath bes 
reihen Holften find Zufäte ber Bremer 
Ehroniften. 
7. Knud Laward, Sohn Erich Eie- 
ods, wurde erfchlagen 1131 Jan. 7 von 
jetnem Better nus, Sohn bed Rd 
nigs Niels von Dänemart. Offieium s. 
Kanuti ducis mög. v. Ufinger in 
Sc1.-Holf.-Lauenb. Buclienf. g 4; 
R Her. v. Schleswig 
Jahrb. 10, 


1126—1145. 


ı7D, 


11 


22. In deme jare bes heren 1134 bo voren be Wenbe uppe Se- 


land, unbe vorhereven Rotſchilde unde tat fand all umme!. 


24. Dar na legede de keyſer enen hoff to Halverſtad. 


dar que 


men vele furften unde heren; bar quam od conyng Magnus von 
5 Denemarden, unbe entfend dat rule van deme keyſer 2. 


100, 


33. In deme fulven jare (1144) do flarff die paves In« 


16%. nocentiusꝰ. twe daghe na eme wart Celeftinus paves unde | fat 5 manbe 


unbe 13 daghet. 
veer daghe3. 


na eme wart Lucius paves unde fat 11 mande unbe 
de ftarff van roumen, fo men fegede, umme 


10dat eme die fwaren mere quemen van oder mere, tat de 
foldan van Babilonien hedde den kerſtenen vele fteve unde land affge- 


wunnen ®, 


€e.®. 
m. 


=M.P. 


©.®. 
m. 


34, In deme jare des heren 1145 do wart Eugenius paves Mm. P. 
unbe fat 8 jare veer mande unde 20 daghe; de leet dat cruce predeken to a 


isder reyſe over mere?. 


35. Do legede ver Romere conyng enen hoff to Francenvorde; darı.ı,se. 


quemen vele furften. 


die paves ſende ſynen boden dar, van deme 
gramen orden funte Bernarde van Clarevalle. 


van eme nam be 


conyngk Conrad myt vele furften unbe heren dat cruce; of nam it die cos 
ꝛnyng van Trancrife in ſynem lande mit vele furften, Biffcupen unde 


heren 8, 
8. Quciud : ucnut 2. 


S. 203—54; Bernharbi S. 392—404. 
Die Angabe Über König Maguns ift Zu- 
ſatz ber Bremer Eproniften, die hier auch 
ben Zug Lothars gen Niels und Mag- 
nus aı then; ber denſelben Bern- 


harbi ©. 4 
1. 338 ver il ere Bruber Enud 
Lawards, war en tele und Magnus 
von ben Schonin; um König erhoben 
worben ; fein älterer jruber Harald war 
egen ihn. Bei ber Belagerung einer 
Haralds fol Erich von den in 
Rocide wohnenben —— ware unter« 
fügt worben fein. 
aranf Roeſtilde von Fe ty an 
erobert. te Verwüſtung Rı 
durch Stawen bezieht Dahlmann, = 
dv. Dänemark 1, 232 Anm. 3 
er und hält ” piefelßen für at ige 
üffstrnppen. Bgi. Gieſebrecht 2, 
3; Wigger in Melt. Jahrb.28, ©». 
In Folge von Granfamteiten, 
weiße die Di In ‚gegen beutiche Kaufe 
feute begangen haben, rüftet Lothar im 
Binter 1133—34 gegen Dänemarl; 
Niels und Magnus Item um Gnabe; 
Mognus tommt Ofern 1134 nad Hal 
berftabt und leiſtet Sühne und Mann- 


17. onen’ : *fone' 2. 


18. "Bernarde' : "Bernade' B. 


haft; Jun. 4 fällt er gegen Erich bei 
und. Derztari ©. Se, 543. 
M. P.: Innocencius II — sedit 
—8* 13 ibus 7 diebus 8 et ces- 
sarit episcopatus diebns2. Innocenz II 
fu St. 24. Yafle, eg 
tich. Reiches unter Conrab dem rite 
ten ©. 94, 233; Reg. Pont. ©. 

4.M. P.: Celestinus u Sen man- 
sibus 6 diebus 13. Bern. Guid.: men- 
sibus 5, diebus 13. Cöfeflin IT, erinählt 
1143 Sept.26, Rarb 1144 Mrz. 8, Zaffe 
&.94, 233,234; Reg. Pont. ©.608,609. 

5. M. P.: Lucius II — sedit men- 
Ari EEE en 5 Ye a erwäl ft 

14: 12, flarb 1145 r. 15 
gie: einer Berlesung, bie er bet ver 
fagerung bes Römlſchen Senats im 
Kapitol erhalten hatte. Jaffe ©. 95, 

234, 236; Reg. Pont. ©. 610, 615. 
6. Gheffa wurbe 1144 23 er 





obert. Röhricht, Beiträge Geſch. ber 
Kreuggüge 2, es 
EM. B.: Bagentos IT — sedit 





4diebus 20. Eugen III, 
erwählt 1145 Febr. 15, ſtarb 1153 uns. 
Ser ©, 236,247; Reg.Pont.&.617,652. 

. Ronrab nahm 1148 Da. 31 zu 


©.®. 
=. 
m. 


81,76. 


12 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276, 

46. Im deme jare des heren 1151 do quam Frederich de hertoghes ı 
in Swaven, in dat rife!. de legede do ennen hoff to Merfeburg; Dar 
quemen vele furften unde heren. od quemen bar beybe conynge 
van Denemarten, Sween unde nut; dar wart bat rile Swene todelet, 
unbe nut behelt enen beel des landes?. 

48. In deme jare des heren 1154 do hedde ſyck Lu— 
bete feer beteret unde namfere toin riledagen. dar umme 
fprad hertoge Hinrid to greven Aloe, dat fyne ſtad to Barbewiic fere vor⸗ 
ghinge, unbe dat de coplube fochten to Lubeke de markete, unde od bat 


5 
EZ 


ſyne fulte to Lunenborch fere vorghinge dor der fulten willen to Odeslo.n 


dar umme bat hie den greven, dat hie eme Iete die helffte van Lubeke 
unde bie helfte van der fulten to Odeslo. do die greve eme des vafene 
hedde mengert, do feet hie tom leften vorbeven bie markete to Lubeke 5, 
unbe leet vorgan bie fulte to Obeslo. des wart manich unvro. 

49. Do wart miyt hulpe hertoghen Hinrides vorniget dat biffcupbom 15 
to Raceborg ; do wart dar biffcup Evermobus, die proveft van Meygde⸗ 
borht, 

50. In deme jare bes heren 1156 do redde ſick hertoghe 
Hinrick unde vor myt conynge Frederide over berch 5. 

53. In deme fulven jare, do be bertogge webber quam ink, 
Saſſen, unbe hadde mut conyng Swene wejen in Denemarten®, do clas 
gede eme bifjcup Geraldus fyne noot unde fynes nygen ſtichtes armude, 


. alfo lange, | dat eme bie hertoghe leet myt greven Alve funberlid gut in »..ı 


deme ftihte to Aldenborh?. 
54. In deme jare des heren 1156 do wurben erft ghebuwet ; 

die ferden Sufele, Luitekenborch unde Ratelouwe®. of buwede bo greve 
18. dar: dB. 'Gvermoduß':‘Ermeduß' B. 28. "Gufele : "Eufele‘ B. 

Speier von Bernharb das 
Er 
an u dem u aufgefor» 
dert war ; Ludwig VII hatte Bereite feih- 


„mach- zu St. Marien in Magbebung, zum Bi« 
145 zu Icr von Rateburg und belehnt ihn 

1154, vor feinem Abzug nı lien, 
mit 300 Hufen, bie ihm Graf Heinrich 


nacht 1145 zu Bourges von Biſchof Gott« 
frieb von Langres das Kreuz genommen, 
als Bernharb 1146 Mrz. 31 bie he u 
reiche Kreugprebigt zu Ali — fe 
©. 112—13; Köprigt 2, ©. 58—62. 
1. Nach dem Tode Komrab III, 1152 
br. 15, wurde Friedrich I . 3 zu 
rankfurt gewählt und Mrz. 9 zu en 
jefrönt. Phifippfon, Geſch. Heinrichs 
eb Löwen 1, ©. 351—53. 
2. Auf dem Reichstage zu Merſebun 
1152 um Pfingften (Mai 18). Dahl: 
mann 1, S. 261 Philippfon 1, S. 170, 


3. Freusdorff, Die Stabt- u. Ger 
richtsverfaſſung Lübeds ©. 9, 16. 
4. Heinrich beruft Evermob, Propft 


von Rageburg aufgelaflen hat. Wigger 
in Melt. Jahtb. 2 . 77, “s 
5. Bon Augsburg aus zieht Frieb- 
rich I Anfang Oftobers nad Italien, 
wirb 1155 Jun, 18 in Rom zum Keifer 
— und iſt Mitte Septembers wieber 
Augsburg. Philippſon 1, ©. 191 


6. Ueber biefen Zug Heinrichs mit 
&penb, hiemall tempore 1156—57, f. 
Dahlınann 1, ©. 268; Digger 0.0.0. 
2,6. 102; Bpifippfon 1, ©. 234—36, 


7. Ueber bie Dotirung Albenburgs 
1. Lafpeyres, Die Belehrung Norb-Al« 
bingiens und bie Gründung des Wagr. 
Bisth. Aldenburg-Lübel ©. 189—200. 

8. Geroldus episcopus — suggessit 


1151—1187. 13 


Alff Plone wedder unde dat wichelve, unde legede bar do den mardet 
webber!. 


B. Die Hamburger Handfcrift und Rynesbercy-Ichene. 


1. 55. 2.220. ]| 
to Lalande 2. dat Iant en do halp, dat je wonnen Pheone unbe vort ander 


ſchepe unte mit vele luden. bar mede voren fen.ıs. 


svoge lande. do Knut unde Waldemer dat vornemen, fe vebben ſik wed⸗ 


der fterfe to ſtride; dat wart onbervangen vromelifen van den bifcop 
Olof? van Ripen unde van anberen heren, be de orloges vorbrot. fe 
vorlifeden de heren dre, fo dat Swen fcole hebben Schone, Knut Se 
lant, Wolvemer Jutlande. fe delden bar umme be anderen lande na ber 
10 vorften willen 4. 
+ Dar na legede de Swen enen hoff to Roſcilde; dar to bat he 
Knut unde Wolventer5. be quemen bar unbe weren bar mit groten 
vraweden mit mennyge hande fpele 3 dage. des drudden avendes, alzo 
in deme avende des goden fonte Lawerancius®, do fe alle feten in deme 
15 fale vüllen dronfen, do quemen Swens manne wol gewapent. fe drongen 
to ene dar in; Knote fe irften flogen, Waldemar fe fere wondeden; unde 


in deme de fiht worden utgeflagen, ut der dore fe flefen unde weten web- 


der?, dar na 


+ Im deme jare 1157 do quam Swen myt 
20 lande, den Wolvemer to vordrivende. fe quemen by 
dar wart fonnyng Swen unbe fin volf al dat mefte bel gejlagen®. 





—X 





Enuter 
wo b 


comiti, ut in pago qui dieitur Susle 
suscitaretur occlesia. Et miserunt il- 
Iue — sacerdotem —, missusque venit 
— ad Sclavos qui habitant juxta Aumen 
Crempine. — Hils ita peractis, oppor- 
tanum videbatar ut edificaretur ecclesia 
in Lutelenburg et Rathecowe. 1163 
werben provinela in Lutelinburg, pro- 
vinela in Susle und provincia in Bat- 
gowe urlunblich genannt ; Severfus, U. 
B. des Biethums Lübed 1, Nr. 4. 

1. Oirca id tempus reedificavit oo- 
mes castram Plunen, et fecit illie eivi- 
tatem et forum. Plön war im Sommer 
1139 von ben Holften zerflärt worben. 
Helmolb 1,56; Wait 1, ©. 55, 57. 

2. Precepitque dux (Heinricus) 
Selaris in Aldenburg et in terra Obo- 
britoram, ut adjuvarent Suein. Ac- 
ceptisque naribus paucis, venit paol- 
cas in Lalande, 





use 


oter macht to Jut ⸗ 
iberge to ſtribende. " 
alzo 


den een dere die‘ 6. 






8. "de den 


"wondeben‘ : 


3. Mediante * Helya pontifice 
de Bine et prineiplbus airiasaue partis. 
J Da mann 1, ©. 269— 11; 
sin 
Se Yes — etWaldemarus 
—8 oonvivium maximum in — Ro- 
schilde, et invitaverant cognatum suum 
Suein. Aber Ann. Ryens. unb Sädf. 
Weltchronit 324 ple Detmar. Bel. Dahl» 
mann 1, ©. 271 
6. Der Fu febft bei Helmolb; Ann. 
vigilia sancti Laurentil, 





Au; 

9. ae ut percussor libravit ictum 
in caput Waldemari, ille fortius exi- 
Niens, lumen excussit, et salvante Deo 
in tenebris elapsus est. Sãchſ. Welthr.: 
Des avenbes morben be let utgher 
ſlaghen. Dahlmann 1, &. 273. 

8. Schlacht auf ber Grathehalbe zwi · 
hen Ranbers und Wiborg1157 Oft. 23; 


164 


AB, 
1156. 


— 


H.1,86. 


14 I. Detmar-Epronif von 1105—1276. 

halp Got Waldemar wedder to deme rife!, dar umme fin vaber 
was jamerlifen gemorbet?. alzo vort alzo he connyng wart, de 
droch he mit greve Alve unde mit den Holften mol over ein®. 

+ Unde dor vredes willen vorbrod he veleden Wen- 
den, be fin rife vele beroveden. * 

56. * In der tid vorbrande de flat Lubeke. de en wolde de kop⸗ 
man dar nicht umme weder bomwen, bat de hertige hadde de marlede Dar 
vorbaben to holdende; fe beven em, bat he en geve ene ander velige ſtede 
op to bouwende. bo wiſede he ene nicht verne in bat lant to Raſſeborch 
by der Wakenyſſe, dat fe bar boweden. alſo begrepen fe dar ene flat, ı 
de wart geheten Lowenſtat na deme hartigen Louwen. dar en fonden be 
nene grote ſchepe tovleten; je en konden de ftat of nicht veften vor anvech⸗ 
tinge ber heiden?; des weren de koplude unwillich dar to bly⸗ 
vende. |alfo klageden fe dat den hartigen, alfe lange,s' 
dat he den greven Alve fo leve dede, dat he ene oplete dat werber unbe bei: 
borch to Lubele, alfo dat he unbe al fin erven unde ſine na— 
tomelinge dar nicht mer fcolden op falten nod folvden or 
fpreten®, 

57. * Dd let he ene be wifche am bepben ſiden, bar de Era | 
wene plach over to vlohenbe an beiten fiven, unbe let en an lande, an: | 
weiden alzo vele, bat er quyf, bat fee van Lubeke, genoch to wenbene 
hadden van beme morgen wente to dem avende. Unde of gaff he er 
de vryheit in fineme holte unbe in wolbe, bat je mochten varen barin, 
holt to houwenbe unbe van benne to vorende, fo vele, al8 ein wagen 
bynnen eneme baghe van ben morgen bit an ben avent voren mochte. 


deme jare des Seren 
forman : do ne 










var Subefe Hnt 
wen’ fehlt ©. 











Sehen’? —— 
ir dat 

— 19. “DP : "Do 

des morgend ut unde des fulven —— — 


35. (öynnen — daghe fehlt &- 


Dahlmann 1, ©. 275; Gieſebrecht 3, 
S. 60. 


1. et obtinuit Waldemarus regaum 
Danorum. 

2. Zuſatz Detmars. 

3. Et composuit amieitias cum co- 
mite Adolfo; bie Holften ſetzt Detmar 
Hinzu. 

4. Zuſatz Detmars. 

5. cum locus ille minus esset ydo- 


neus et portu et munimento, nec posset 
adiri nisi navibus parvis. Dieſe Löwen- 
ſtadt gilt für Herrenburg, Arnold 5, 9: 
locus, qui dieitur Herenburch, Meft. 
1.8.1, Rr. 154: urbs, que dieitur 
Urbs dominorum; vgl. v. Robbe, Geſch. 
b. 3 gapat- Sauendurg 1, ©. 143 


6. et comes —resignavit el castrum 
et insulam. 


1157. 15 
de greve let of beme Hertigen al de vryheit, de he hadde umme Dive 
Lubele unde in allen wifchen bar umme belegen, bar be vlod ber Tra- 
ven over ghing!, 

58. * Do bie greve deme hertoghen beffe uplatinge hebbe ban, bo 

5 leed hie vorgan bie Louwenſtat 2, unbe begrep bo Qubele webber twiſſchen 
der Trawene unde ber Waknyſſe, bar fe van ber tib Bette noch van ber 
genade des almechtigen gabes in eren beftan is. 
- 59. * Do gaff de hertich Hinric to der ftab vryheit, 
fo wesen de greve Alff hadde opgelaten?. He ummeboet 

10Normannen?, Gaten, Sweden, Denen und Ruffen, dat fe de Tra- 
vene unde fine flat to Lubeke fcolden folen tollenvry, unbe allen 
kopluden vryheit mit erme gobe over lant unbe ober water, bar to ko⸗ 
mende, bar to wonenbe unbe bar to blivenbe unbe van benne to varende, 
wan fe woldent. des worben de lude vro unde bouweden ſchone hus, 

ısunde befetten de ſtat mht planfen unde myt portend. unde be fette em 
ene monte®. 

+ * To der tid bat be feyfer hulpe van ben vorften, over berch myt em 
to tenbe webber de van Meilan?. dar to reyde fif hertich Himric unbe 
ſonede alle veyden, unde bot vrede to holdende over alle fine herfcop, 

de wyle he were ut deme lande®. he ſande of baden den connynge Wol⸗ 
demer, unbe malede myt eme vorworde umme vrede to holdende. de 
konnyng klagede over de Wenden, unde lawede den hertigen duſent marf 
ſilvers to gevenbe, bat he en ftorve. de hartige ſende Niclote baden unde 
of na den anderen Wenbifcen heren, bat fe to eme quemen. by finen 
25 | hulben he en allen ſtrengeliken vorbot, de wile dat he ute were, bat fe fol» 
“den vrede holden, unbe Foiden ven Denen jo fonberlifen nenen fhaben to- 
bringen. be bot of, bat fe alle ere roweſchepe ſcholden hir bringen in de 
Trawene unde antworben de finen boden vor de flat to Lubeke. dar na 


42% Spertigen — Subete ; Yertoahen, [0 Tat Die reäteh an Diden Bubeh wunnen 


bedde' 8. 









1, 
a — 
——— —— 6 —8 


1. Eine Urkunde Heinriche bes 23. 
wen iſt nit vorhanden. Bgl. die Ur- 
jebrich I von 1188 Sept. 19 
1028 von 1204 Dez. 7, Lüb. 
„Rt. 7, 12 und unten zu 1188. 

= 6. &. 14 Anm. 5. 

3. S. &. 14 Ann. 6. 

4. Et transmisit dux nuncios ad 
eivitates et rogna aguilonis, Daniam, 
Suediam, Norwegiam, Ruclam, offerens 
eis pacem, ut haberent lIberum commea- 
tam adeundi civitstem suam Lubike, 
Lub. U. 8. 1, Mr. 7, 12: Rutheni, 
Gothi, Normanni et cetere gentes orlen- 


tales absque theloneo et absque hansa 
ad civitatem — veniant et libere zeoe- 


dant. . 

5. Statim Jubente duce revorsi aunt 
meroatores cum gaudio, desertis incom- 
moditatibus novo eivitatis, et coperunt 
reedificare ecelesias et menia eivitatis. 

6. S. S. 20 An. 8. 

7. Bhilippfon 1, ©. 267, 280. 

8. Quapropter ceplt sopire disoor- 
—8 I Sun, u 

159 im t. er a. a. 
O. 28, S. 109. 


31,3. 
1,8. 


1,35,41. 


8 I. Detmar · Chronik von 1105—1276. 


hertoghe; od hulpen eme die Holften unde de Stormere unbe die Det- 
merfihen; de ſtridden mwebber die Wende fo feer by Smyloume uppe 
deme velde. dar wurden der Wende fo vele gheflaghen, unbe eve maht 
wart fo fere crendet, dat fie na der tiit den vorften Hinricke vor enen 
heren holden moften!. nicht langhe dar na 

3. Do flarff hertoghe Magnus van Saſſen 2. 

4. Unde in deme fulven jare bo quam conyng Himrid, de 
vifte des namen, in bat rife na fyneme vader keyſer Hinride, den hie 


vorbreeff van deme rileꝰ. 


5. Die koning Hinrid gaff do dat hertochdom to Saffen deme pro « 10 
men greven uber‘, die na eme keyſer wart, went bertoghe 


Magnus nenen erven naletd. 


6. Des fulven jares roveden die Wende vor Hamborh. den 
yagede na Gotfrit, die greve van dem lande, unde wart bot gheflaghen®. 


. do gaff Hertoghe Luder die graveſſchup deme edelen greven Alve van ıs 


Schowenbor 7; die drooch do wol over een myt Hinride, der Wende 


ſten. 

7. De furſte Hinrick buwede do wedder die kercken in ben landen, 
wente do in Nordelbingia nerne ene lerde was gebleven unvorſturet, aue 
to Lubeke. bar plach die vorſte Hinrick mit foneme ingheſinde dickeſt to 20 
liggende; dar hadve hie ene borch, unde begreep dar erften 


ene ftad, die wart gheheten Lubeke. 


dat was by der 


Swartouwe, bar nod) die ftede hetet Olden Lubele®. 


8. It | file Hebben befereven, bat be ftab hete na eneme Wende, 2ı.:- 


be hete Lubemar, unbe hete in Wenbeffchen Buggevige?; aver bar van 2s 
ferivet mefter Helmolt nicht in foner cronycken, be hie gaff deme capit« 


2. "Emplowee': ‘Eymeroume' D. 


—I Tochter König Olavs, Schwer 
fer Magnus bes Guten. 

1. Ueber bie saugt bei Schmielau 
1093 f. Glefehregt 2, ©. 187. 

2. Magnus farb 1106 Ang. 23. 
dJaffs, ae, d. Deutſchen Reiches unter 
Lothar bem Sachſen S.3 Anın. 12. 

3. Heinri IV farb 1106 Aug. 7 
zu ein: 

4. Qusgefallen ift hier: Ghever ⸗ 
hardus fone van Zuppelinghbord'. 

5. Magnus binterlie| — Toech · 
ter: Eilife, bie Mutter Abbrechts bes 
Bären, und Wulfhild, die Mutter Hein« 
che bes Stolen. 

6. Graf Gottfried wurbe erſchlagen 
11 Non? Lappenberg, Hamb.U.B. 

7. Waitz, Schleswig-Holfteins Geſch. 
1, ©. 49; Weiland, Das sl. Senog- 
tum unter Lothar und Heinrich dem 2» 
wen S. 11. 





20. *plad' : ·plicht· ©. 


28. ‘Helmolt' : "Helmbolt‘ ©. 


8. Helmold: in universa Sclavia 
necdum erat ecclesia vel sacerdos, nist 
in urbe tantum que nunc Vetus Lubika 
dieitur, eo quod Heinricus cum familie 
sua sepius üllie moraretur. 2üb. U. ®. 
1, Nr. 1: ecelesiam in castro Lubeoe in 
Slavonia — cum villis et omnibus ad ea 
pertinentibus, — quemadmodum Hin- 
riecus Slavorum rex eandem eoclesiam 
suo sacerdoti donaverat. Auf biefes Alt« 
Xübed bezieht ſich Adam dv. Bremer 
Schol. 13: juxta quem fluvium mons 
unicus est Älbero et civitas Liubice ; 
Schol. 95: usque ad civitstem Sels- 
vorum, quae dieitur Liubicen, et \umen 
Travennam; 3, 19: Tunc etiam per 
singulas urbes coenobia Nebant —, sicut 
testantur hii qui in Leubice — et in 
aliis civitstibus singulas viderunt. Wig« 
ger in Melt. Jahrb. 42, IV, &. 43. 

9. Die Meinung if: Neu-Lübeds 
urfprünglicer Name habe Buggewitz 


1106—1125. 9 


tele to Lubeke, bo bie boom tar erft begrepen wart. unbe to ver ſtad H.1.0. 
quemen vele coplude dor der guden havene willen, unbe wart 
by conyng Hinrides tiven wol bejet mit riten luden!. 
9. In corten tiven dar na quemen Criten vrund in bie 1,36. 
5 Travene van Ruygen mit velen fcepen, unbe befegeven die borch unde bie 
ſtad to Lubele. do konyng Hinrid anſach die anliggende noot, do leet 
hie fid in der nacht van der borch myt twen fynen truwen mannen, unde 
haghede in bie land, unde clagebe ven Holften unde Den Stormeren 
ſiyne noot. Die weren eme willih unbe volgeven eme drade bet an die 
10nugende. bar floghen fie der Ruyanen utermaten vele, unbe vele dren- 
teben fid im der Travene. der boben heydenen wart dar fo vele tofa- 
mende worpen, bat dar aff wart eyn grot ber, Die lange jar dar na 
wart gheheten Ranenberch?. na der tiit bo dwang hie die Ruyane unde 1,36. 
andere Wende, bat fie eme moften tyns geven, unde bleeff ere conung bet 
15 an bie fand van Polen unde Behem?. bi finen tiven 
10. In deme jare des heren 1118 was die gube biſſcup Otto van —8 
Bavenberch; die bekerede hertoghen Wencislaum unde dat land to Bor 111% 
Er to beme ferftenen foven 4, bie dat biſſchuppom in Uznam ftichtenes. H-2.4 
17e.| dar u 


» Im deme jare des Heren 1124 do wart in deme ande to 13 
Solften gefichtet Faldera, dat fender gheheten wart Nygemunfter®. 112. 


12. Desanderenjares dar na bo fande Fredericuß, bien.er. 
ergebiffcup to Bremen, den guben Bicellinum to Faldera in bat clofter, 


13. ‘Ranenberä' : "Rovenberh‘ B. 18. Uhnam': “Unefen’ 2. 


geautet ff. oben &. 7 Anm. 3), Alt 
übe aber fei nach einem Wenden du ⸗ 
bemar benannt 


jeivefen. Lubemarus 
frater Nieloti bei 


Imold 1, 92; SBeper 


im Melt. Jahı. 13, ©. 25, 55; eine 
yülla Lubimari in Brezen, om, ft. 





1. Delmold: a mercatoribus, quo- 
rum non parvam coloniam Heinrici prin- 
cipis ades et pietas Ibidem consciverat, 

2. et in monumentum victorie vo- 
catus est tumulus ille Raniberg usque 
in hodiernum diem. @iefebredt 2, 
©. 193. Gegen Scirren, Beiträge 3. 
Kritit Älterer holſi. Geſchichtsquellen 
&.258—62 |. Wigger, Ueber bie neueſte 
Kritit bes Helmold in Melt. Jahrb. 42, 
IV, &. 50-52. 

3. Ranoram populi —, quemadmo- 
dum — universe Sclavorum nationes, 





que sunt inter Albiam et maroBalticum . 


et longissimo tractu protenduntur usque 
ad terram Polonorum. 

4. omnemgue gentem llam cum 
prineipe eorum Wertezlao convertit ad 
Domiaum. Ueber bie Belehrung Wra- 

laws von Pommern 1124 h Gicfe: 
breit, ©. 263, 270. Da fatfepe daht 
1118 haben bie Ann. 

5. Diefe Notiz fel Mr in ber Rathe · 
Beast unb bei Rufus und ſcheint 

fa ber Brem. Ehroniften zu fein; 
dgl. unten. 

6. Die Stiftung Reumünſters be 
richien Ann. Stad. zu 1125, Ann. Hamb, 
u 1124 ; Helmolb derbinbet fie mit bem 

'obe bed lawenfürften Sein vun 
ein: Circa idem tempus. 
Bresb. Brem. in Sch. A — 
Dnellenfmig. 1, S. 26 beſtand in Wip · 
penthorp von lteraper eine hölzerne 
tapelle; vgl. De B. Vicelino in Ziſcht 
1.Sdt. Lo, ‚Sauenb- Se. 8, ©. 302. 
Dehio, Bernbarbi, Lothar von 
—E 391 Anm. 12. 


10 I. Detmar-Ehronif von 1105—1276. 


Bhadathiebat vorſtunde!. do warf Vicellinus by deme conynge Hin- 


1.46 


ride, der Wende here, dat hie an fyneme rife den Wenden mofte predelen 
den rechten loven. des twydede eme bie conyng, unbe gaff eme unbe 
den prefteren, bie dar myt em quemen, de ferden vor der borch to Lu—⸗ 


11846. befe over dem watere uppe bem berghe, bat fie dar by eme mochtens 


[8 5 


hebben velige tovlucht vor die hendenen Wende, wanuer fie in deme 
lande prebelet hevden?. 

13. Do die brodere hedden vele volles beferet unde 
Lubeke fid fere beterbe, do flarff die edele furfte Hinrich, ver 
Wende coning?, unde leet twe fone na, Swentepolle unde Tanute; die 


1.0, tyveden beyde umme bes waber rike, unbe wurben tom life tom Ieften ge- 


i. 


bracht. dat fie vrunde wurden . 

14. Na den tiven quemen die Ruyane over, unde wunmen bie bordh z- 
unde wunnen bie ſtad to Lubele; unbe die prefter quemen kume to buſſche 
une lepen wedder to Falderab. n 

15. Nicht lange dar na wart Swentepolle na rade enes rilen Holſten 
dot gheflaghen, unbe flin brober Canute wart to Luttekenborch gheilagen. 
Swen tepolfe leet enen fone na, die hete Swyneke; die wart dar na ine: 
corter tiit to Erteneborch dot gheflagen ®. 

20. Im deme jare des heren 1130 wart die hilghe conyng Knut vanı 
Denemarlen gemorbet van conyng Magno, de een unrecht congng 
was, ſedder der tüt fo gind deme rike van Denemarken vele cumbers 
over van orloghe?. 





m, edocn: · eddel V. 10. "Eiwentepolte': ‘Eientehpolte‘. 18. "Eisentepolte' : ‚Ewentenpolte' B. 

1. Vrederieus fetgen die Bremer Chro · 
niften flatt bes Albrecht pre Duelle, 
meit fie jenem bie Sebengeit 1122—30 
negeben haben. Nah Helmold kamen 


mittlung. Adhibitaque opera, germanos 
discordes reconciliaverunt, partita inter 
08 provinela, 

5. Ruglant urbem vacuam navibus 


mn Am Yaldera nach Melborf, wo fih 
Avalbero und Bizelin aufpielten, und 
baten um einen Priefter. Um BVizelin, 

ben Ihnen Abalbero mitgab, fammelten 
4 Geifiliche und Lalen. Hil ergo sa- 
tra emnesi federibus, statuerant am- 
Aa⸗i enlibatum vite u. |. w. Vgl. Der 
te 2, ©. 42. 

2. deditque eis ecclesiam in Lu- 
haka, ubl tuta secum statione possent 
wmnintere ot agere que Dei sunt. Bol. 
©. Anm 8 m. unten Anm. 5. 

s Seintih flach 1127 Mi. 22. 
Naflt ©. 232—35; Dehio 2, Anm. 9; 
Üerngarbi ©. 380 Anm, 11. 

4. Yilll —Hetoriel, Zventepolch neo 
num Kenutus —, intestinis bellis adeo 
yerturbatf sunt, ut tranquillitatem tem- 

‚urum ot tributa regionum perderent, 
Na 1,48 begepst Bmmentebeit bie Allein ⸗ 
hen! aa! und belagert Knud in Plön; 
enud aber bewegt bie Belagerer zur Ver · 


offendentes, oppidum cum castro demo- 
liti sunt. Sacerdotes — beneficio vicini 
nemoris salvati sunt, ad Falderensem 
portum refugerunt. Diefe von Bizelim 
mit Genehmigung Zwentepolls gefanbten 
Vrieſter wohnten In ecclesia sita in colle, 
que est e regione urbis trans flumen. 
6. Knud wurde in Lutgenburg, bar» 
auf Zmwentepolt dolo cujusdam Dasonis 
redivitis de Holtsatia eeihtagen, barauf 
winele bei Artlenburg. Die beiden 
Angaben Lütgenburg und ber Rath bes 
& ‚en Auer find Zufäge ber Bremer 
roniften. 
7. Knub Laward, Sohn Erich Eie- 
job8, wurbe erſchlagen 1131 an. 7 von 
fäinem Better Magnus, Sohn bes Rö- 
nigs Niels von Dänemart. Officium s. 
Kanati ducis Deramag, v. Ufinger in 
SäL.-Holf.-Lauend. Duellenf. Bp. 4; 
Reich, Knub Lawarb, Herz. v. Schleswig 
in Schl.» Hoff.» Lauenb. Jahrb. 10, 





1125—1145. 11 


17B, 22. In beme jare bes heren 1134 bo voren be Wende uppe Se- 
fand, unbe vorhereven Rotſchilde unbe tat land all umme i. 


24. Dar na legede de Zeyfer enen hoff to Halverftad. dar quer 
men vele furften unde heren; dar quam od conung Magnus van 
5 Denemarden, unde entfend dat rufe van deme keyſer 2. 
158, 33. In deme fulven jare (1144) do ftarff die paves In⸗ 
16». nocentiuß®. tive daghe na eme wart Celeſtinus paves unde | fat 5 mande 
unbe 13 daghe!. na eme wart Lucius paves unbe fat 11 mande unde 
veer baghed. de ftarff van roumen, fo men fegede, umme 
dat eme die waren mere quemen van over mere, tat de 
foldan van Babilonien hedde den ferftenen vele ſtede unde land affge- 
wunnen®, 
34. In deme jare des heren 1145 do wart Eugenius paves m. P. 
unde fat 8 jare veer mande unbe 20 daghe; de leet bat cruce prebefen to &,D- 
isder reyſe over mere?. 
35. Do legede der Romere conyng enen Hoff to Franckenvorde; baru.ı,se. 
quemen vele furiten. die paves fenbe ſynen boden dar, van deme 
gramen orden funte Bernarde van Clarevalle. van eme nam be 
conyngk Conrad möt vele furften unbe heren dat cruce; of nam it Die co⸗ 
20nyng van Francrife in fynem lande myt vele furften, biffcupen unbe 


©.®. 
m. 


beren 8. 

8. Suchub : Sucnu D. 
&. 20354; Bernharbi S. 392—404. 
Die Aingebe über Be mus ift Zu- 


fat ber Bremer Ehroniften, die hier auch 
ben au Lothars iR Niels und Mag- 


nus anjchließen ; |. Über benfelben Bern- 
Harbi ©. 4048. 
1. Erich, der jüngere Bruber Knud 


Lawards, war gegen Niels und Magnus 
von ben Schoningern zum König erhoben 
worben ; fein älterer Bruber Harald war 
jegen ihn. Bei ber Belagerung einer 
Haralds fol Erich von den in 
Roellitde wohnenden Deutfhen unter 
Rügt worben fein. Gegen Erich warb 
haranf Roefkilde von Niels und Harald 
erobert. ie Verwüſtung Roejkilbes 
durch Slawen bezieht Dahlmann, Geſch. 
v Dinar I, * —9— Am. 3 je 
jer um! ft dieſelben für pofni 
äffstruppen, Dal. Giefebreht 2, ©. 
353; Wigger In —ã 2, &.30. 
3. In folge von — 5 — 
welche die Dänen gegen deutſche Kauf · 
leute begangen haben, rüftet Lothar im 
Binter 113334 ge Dänemarl; 
Niels und Magnus bitten um Gnabe; 
Magnus fommt Oflern 1134 nad Hal 
berftabt und leitet Sühne und Mann- 


17, onen’ : “fyne' 2. 


18. “Bernarde' : "Bernade' 8. 


haft; Sun, 4 fällt er gegen erg bei 
Lund. Bernharbi S. 538—41, 54: 

3. M. P.: Innocencius II — it 
annis 13 mensibus 7 diebus 8 et ces- 
savit episcopatus diebns2. Innocenz II 
ars 1143 Sept. 24. Iaffl, Sig d. 

tjch. Reiches unter Conrad dem Drit- 
ten ©. 94, 233; Reg. Pont. &. 598. 

4. M. P.: Celestinus II sedit men- 
sibus 6 diebus 13. Bern. Guid.: men- 
sibns 5, diebus 13. @öfeftin IT, erwahit 
1143 ©ept.26, farb 1144 Mrz. 8, Iaffe 
&.94, 233, 234 ; Reg. Pont. &.606,609. 

5. M. P.: Lucius II — sedit men- 
sibus 11 diebus 4. Luecius II, erwählt 
1144 My. 12, Rarb 1145 Behr. 15 in 

jolge einer Verlegung, bie er bei ber 

lagerung des Römlſchen Senats im 
Kapitol erhalten hatte. Jaffe ©. 95, 
234, 236; Reg. Pont. ©. 610, 615. 

6. Geſſa wurbe 1144 23 er 
obert. Röhridt, ggeiteäge 3. Gef. ber 


Rreungdge 2,6. 
7. M. P.: Engenius III — sedit 


annis 8 mensibus4diebus 20. Eugen Ill, 
erwäßft 1145 (ehr. 15, Rarb 1153 Jufiß. 
Inffe &.236,247; Reg.Pont.©.617,652. 

8. Ronrab nahm 1146 Da. 27 zu 












a 
8 


B.1,76. 


1,78. 


-fme fulte to Lunenborch fere vorghinge dor der fulten willen to Odeslo.n 


. alfo lange, | dat eme die hertoghe leet myt greven Aloe funberlid gut ine.- 


12 I. Detmar-Chronif von 1105—1276. 


46. Im deme jare des heren 1151 do quam Frederich de hertoghe ı 
in Swaven, in bat rife!. de legeve do eynen hoff to Merfeburg; dar 
quemen vele furften unde heren. od quemen bar beyde conhuge 
van Denemarten, Sween unde Knut; dar wart dat rile Swene eenelet, 
unbe Knut behelt enen deel des Tandes?, 

48. In deme jare des heren 1154 do hedde fyd Qu-s, ‘ 
beke feer beteret unbe nam ſere toin riledagen. bar umme 
fprad hertoge Hinrid to greven Aloe, dat ſyne ſtad to Barbewiic fere vor- 
ahinge, unde dat de coplube fochten to Lubele de markete, unde od dat 


dar umme bat hie den greven, dat bie eme Iete bie helffte van Lubeke 
unbe bie helfte van der fulten to Obeslo. do bie greve eme des valene 
hedde weygert, do leet hie tom leſten vorbeven die markete to Lubeke 3, 
unbe leet vorgan bie fulte to Odeslo. des wart manich unvro. 

49. Do wart myiyt hulpe hertoghen Hinrickes vorniget dat Biffcupdom ıs 
to Raceborg ; do wart dar biſſeup Evermodus, die proveft van Megbe- 
borch!. 

. In deme jare des heren 1156 do redde fid hertoghe 
Hinrick unbe vor myt conynge Freberide over berch d. 

53. In deme fulven jare, do de berioghe wedder quam in 
Saſſen, unbe hadde myt conyng Swene weſen in Denemarten®, do das“ 
gebe eme biffcup Geraldus fyne noot unde fynes nygen ftichtes armube, 


dene ftichte to Adenborh?. 
54. In deme jare des heren 1156 do murben erft ghebuwet 2 
die teren Sufele, Luitelenborch unde Rateloume®. of buwede do greve 


16. dar: do B. Evermodus' : “Ermodus' 8. 26. 'Gufele' : "Eufele‘ 2. 


Speier von Bernhard bas Kreuz. nad St. Marien in Magbebung, & zum Bi« 
dem er fhon Ende November 1145 zu ſchof von Ratzeburg und belehnt ihm 
Frankfurt von bemfelben dazu —— 1154, vor feinem Abzug nad Jtalien 
dert war ; Ludwig VII hatte bereits Weih · mit 300 Hufen, bie ihm Graf Heinrich 
nacht 1 145 zu Bourges von Biſchof Goti · Pr Hase Wr engeren de hat. Wigger 
fried von Langres das Kreuz genommen, 
al6 Bernfard 1146 Mn, SI Die fl a a 18burg aus zieht Fried⸗ 
zeige rem —J t zu — rich I Anfang Oltobers nach Stalien, 
Pate} Spricht 58—62. wirb 1155 Jun. 19 in Rom zum Kaifer 
1. Nach dem Tode Konrad ın, 18 Ki und if Mitte September wieber 


* —9— wurde driedrih I 3m m „augsburg. Bpitippfon 1, ©. 191 

Mt gae u FAR ci u "Ueber dieſen Zug Heinriche mit 

Ei v —E 4. Selm “ Svend, hiomalt, —S f. 
2 gl 


Dahfmann 1, iger a.0.D. 
2. Auf dem Reichstage zu —A 
—— FH ie, 2, 6.10; Beitippfon 1, ©.234.-36. 
Bu „&.261; Poilippfon 1, Er 24 9%. eher bie Zetlrung Alnurge 
ſ.Laſpeyres, Die Belehrung Norb-' 
3. Prensborfi, Die Stabt- u. Ge- Bingiens und bie Gründung bes 

ticptsverfaffung lübeds ©. 9, 16. Bin. Abensurg, dübet & Sr 

4. Heinrich beruft Everntob, Propft 8. Geroldus episcopus — suggessit 








1151—1157. 13 
Alff Plone wedder unde dat wichelde, unde legede dar bo ven mardet 
wedder i. 


B. Die Hamburger Handſchriſt und Kynesberch-Schene. 


55. ..... | fepe unde mit vele luden. dar mede voren fen.ı,sı. 
to Salande?. dat lant en do halp, dat fe wonnen Pheone unde vort ander 
5voge lande. do Knut unde Waldemer dat vornemen, fe redden fil wed⸗ 
ver fterfe to firide; dat wart onbervangen vromelifen van ben bifcop 
DLlof? van Ripen unde van anderen heren, de be orloges vorbrot. fe 
vorlifeden de heren dre, fo dat Swen fcole hebben Schone, Knut Se- 
lant, Woldemer Yutlande. fe delden dar umme de anderen lande na ber 
10 vorften willen *. 
+ Dar na legeve de Swen enen Hoff to Rofeilde; var to bat he 1. 
Knut umde Wolenierd. de quemen dar unbe weren bar mit groten 
vraweden mit mennyge hande fpele 3 dage. des drudden avenbes, alzo 
in deme avende des goden ſonte Raweranciuß®, do fe alle ſeten in deme A. 
15 ſale vüllen dronken. do quemen Swens manne wol gewapent. fe drongen 
to ene dar in; note fe irften flogen, Waldemar fe fere wondeden; unde 
in deme de licht worben utgeflagen, ut der dore fe flefen unde weken web» 
der’, dar na 
+ Im _deme jare 1157 do quam Swen myt ger macht to Jut · 
20 lanbe, den Woldenier to vorbrivende. fe quemen bir Wiberge to ſtridende. 
dar wart fonnyng Swen unde fin voll al dat mefte del geflagen®. alzo 


‚Te. 








1187. 
AH, 





1’: dar 8. 
“Knoten 5. 





8. ‘de Geren die : Sie (een den der’ 6. 


ter 6.6. 
9. 16. ‘Anot *wonbeben. : "wondenden" 


comiti, ut in pago qui dieltur Susle 
suscitaretur ecolesia. Et miserunt il- 
Inc — sacerdotem —, missusque venit 
— ad Sclavos qui babitant juxta flumen 
Crempine. — Hiisita peractis, oppor- 
tunum videbatur ut edificaretur ecclesia 
in Lutelenburg et Rathecowe. 1163 
werben provincia in Lutelinbarg, pro- 
vincia in Susle und provincia in Rat- 
gowe urlunblich genannt; Leverkus, U. 
B. des Bistyums übel 1, Nr. 4. 

1. Circa id tempus reedificavit co- 
mes castram Plunen, et fecit illio civi- 
tatem et forum. Plön war im Sommer 
1139 von ben Holften zerftärt worben. 
Helmolb 1,56; Waiy 1, ©. 55, 57. 

2. Precepltque dux (Heinrieus) 
Selavis in Aldenburg et in terra Obo- 
dritoram, ut adjuvarent Suein. Ac- 
ceptisque navibus paucis, venit pacl- 
cas in Lalande. 


3. Mediante domno Helys pontifice 
de Ripa et prineipibus utriusque partis. 

4. Bgl. Dahlmann 1, ©. 269— 71; 
Giefebreht 3, ©. 19. 

5. Post heo Kanutus et Waldemarus 
fecerunt oonvivium maximum in — Ro- 
schilde, et invitaverant cognatum suum 
Suein. Aber Ann. Ryens. und Gädf. 
Weltchronit 324 wie Detmar. Bgl.Dahl« 
mann 1, ©. 271. 

6. Der Tag fehlt bei Helmofd; Ann. 
Ryens.: in vigilia sancti Laurentil, 
Ang. 9. 

7. At ubi percussor libravit ictum 
in caput Waldemarl, ille fortius exi- 
Mens, Inmen excussit, et salvante Deo 
in tenebris elapsus est. Sachſ. Welthr.: 
Des avenbes worben be ledht utgher 
flaghen. Dahlmann 1, ©. 273. 

8. Schiacht auf der Grathehaibe zwi · 
ſchen Ranbere und Wiborg 1157 Oft. 23; 


14 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276. 


halp Got Walvemar webber to deme rife!, dar umme fin vader 
was jamerlifen gemorbet?. alzo vort alzo he connyng wart. de 
droch he mit greve Alve unde mit ven Holften wol over ein®. 

L.i.bo. + Unde dor vredes willen vordroch he vele den Wen— 
den4, be fin rike vele beroveden. 

1,86. 56. * Im der tid vorbrande be flat Rubele. de en wolde de kop⸗ 
man dar nicht umme weber bowen, bat be hertige hadde de markede dar 
vorbaben to holdende; fe beven em, bat he en geve ene ander velige ftere 
op to bouwende. bo wiſede he ene nicht verne in dat lant to Raſſeborch 
by der Wakenyſſe, dat je bar boweden. alfo begrepen fe dar ene flat, +- 
de wart geheten Lowenſtat na deme hartigen Louwen. dar en fonden bo 
nene grote ſchepe tovleten; fe en konden be ftat of nicht veſten vor anvedy- 
tinge der heidens; des weren de koplude unwillich dar to bly- 
vende. |alfo klageden fe dat den hartigen, alfe lange,: 
dat he den greven Aloe fo leve debe, dat he ene oplete dat werder unbe Deı: 
borch to Qubele, alfo dat he unbe al fin erven unde fine na- 
tomelinge dar nicht mer fcolden op falten no folden op 
fpreten®. 

57. * Od let he ene be wiſche an beyden fiben, bar be Tra- 
wene plach over to vlohende an beiten fiven, unbe let en an lande, an: 
weiden alzo vele, bat er quyf, bat fee van Rubele, genoch to weydene 
haben van beme morgen wente to bem avende. Unde of gaff he er 
de vryheit in fineme holte unde in wolde, bat fe mochten varen barim, | 
oft to houwende unbe van benne to vorende, fo vele, al8 ein wagen 
bynnen eneme baghe van ben morgen bit am ben avent voren mochte. > 


9. (wol:tvol 9. 4. "dor dreded': dor unpre 
1187 Ührande de’; 'de' fehl h. „ . 
"2. 7. Snicht — bomen' : tnldpt wedder buwen umme' D. 7-8. + 
dat de marfete Dar Weren Dorboben to fofende Dan deme hertogen' 2. 
* —8* ie fe" 
—— 





6. “In der ti’: “Im deme jare des 
eu Fe Torman een 









21. 
fulven ayendes dar wedder in’ D. 
25. "bpnnen — daghe' fehlt ©. 





Zahlmann 1, &.275; Gieſebrecht 3, neus et porta et munimento, nec posset 
©.80, adiri nie navibus parvis. Diele Löwen 
1. et obtinuft Waldemarus regaum flat gift für Herrenburg, Arnold 5, 9: 


Danorum. locus, qui dieitur Herenburch, Meft. 
2, Bulah Demart 0.8.1, Nr. 154: urbs, que dicitar 
2. Bulı — eine cam co. DE dorioram; set v. Robbe, Sei. 

zit At; Hoiften fegt Detmar Anz agb Laueüburg 1, ©. ids 

nu. 6. et comes— resignarvit ei castı 
4. Zufag Detmars. et asolam. ku 


5. cum loons ille minus esset ydo- 


1187. ‚ 15 
de greve let of deme hertigen al de vryheit, de he habe umme Dive 
Lubeke unde in allen wifchen bar umme belegen, bar be vlob ber Tra- 
ven over ghing!. 

58. * Do bie greve beme hertoghen deſſe uplatinge hedde ban, bo 

5 [eeb hie vorgan bie Louwenſtat?, unbe begrep bo Lubeke webber twiſſchen 
der Trawene unde ver Walnpfie, dar fe van ber tib bette noch van ber 
genabe bes almechtigen gades in eren beftan is. 

59. * Do gaff de hertich Hinric to der ftab vryheit, mus. 
fo wesen de greve Alff hadde opgelaten?. he ummehoet 

10 Normannen?, Gaten, Sweden, Denen und Ruffen, dat fe de Tra- 
vene unde fine flat to Lubeke ſcolden ſoken tollenvry, unbe allen 
kopluden vryheit mit erme gobe over lant unbe over water, bar to ko⸗ 
menbe, bar to wouende unbe bar to blivenbe unbe van benne to varenbe, 
wan fe wolben*. des worben de lude vro unbe bouweden jchone hus, 

is unde befetten de flat myt planken unde myt portend. unde he fette em 
ene monte®. 

+ * To der tin bat de keyſer hulpe van ben vorften, over berch myt em 
to tende webder de van Meilen?. dar to rende fit hertich Hinric unde 
fonebe alle veyden, unbe bot vrede to holdende over alle fine herfcop, 

2» de wyle he were ut deme Ianbe®. he fande of baden den connynge Wol« 
demer, unde malede mut eme vormorbe umme vrede to holdende. de 
lonnyng klagede over de Wenden, unde lawede den hertigen dufent mart 
ſilvers to gevende, dat he en ſtorde. de hartige fende Niclote baden unbe 
of na den anderen Wenbifcen heren, bat fe to eme quemen. by finen 

1.80 | Gulden he en allen ſtrengelilen vorbot, de wife dat he ute were, bat fe fol» 
"den vrede holben, unbe folden ven Denen jo fonverlifen nenen ſchaden tos 
bringen. he bot of, bat fe alle ere roweſchepe ſcholden hir bringen in ve 
Trawene unde antworben de finen boden vor de flat to Lubeke v. dar na 





: *herte h it hi jted an Diden Lubeke wı —WM 
FR EEE Nee 









keins. 10, ‘Rormannen": ‘ormannen topluben‘ 
SR Chen‘ oboimenden 6: 118 "ge fe — 
18. “vepden' : diende &.; "die vehden die fie wife’ D. 23. HB 


1. Eine Urkunde Heinriche bes 28. tales absque thelonso et absque hansa 


wen ift nicht vorhanben. Bl. bie Ur« 
funben Friedrich I von 1188 Sept. 19 
und ara von 1204 Dez. 7, Lüb. 
1.2.1, Rr. 7, 12 und unten zu 1188. 

2.8.8. 14 Anm. 5. 

3. &. S. 14 Anm. 6. 

4. Et transmisit dux nuncios ad 
eivitates et regna aqullonis, Daniam, 
Suediam, Norweglam, Ruciam, offerens 
eis pacem, ut haberent liberum commea- 
tam adeundi civitstem suam Lubike, 
züb. U. B. 1, Nr. 7, 12: Rutheni, 
Gothi, Normannt et cetere gentes orlen- 


ad civitatem — voniant et libere roce- 
dant, “ 

5. Statim Jjubente duce reversi sunt 
mercatores cum gaudio, desertis ineom- 
moditatibus nove eivitatis, et ceperunt 
reediflcare ecolesiss et menia civitatis. 

6.8.8. 20 Anm. 8. 

7. Bhifippfon 1, ©. 267, 280. 

8. Quapropter copit sopire discor- 
das que erant intra docatum. 

% 1159 im Brübjahr. Wigger a. a. 


1% 1. Detmar-Ehronik vom 1106—1276. 


+4 Ware 2a te hartige ut na beme keyſerl, unbe nam greve Alve mebe unde 
sr2 xazeren heren. do fe enwech togen, de Wenden brochten to Lubeke 
er zafihepe, De vorgan weren; de beiten fe behelven, unbe brefcn ven 
ar2e, unte roweden op be Denen vor unde na allite fere. 

66. De teyfer wan do Eremona, do he hadde bar vor legen vil nas 
1 jar, unte tod} do vor Meilan, dar vor he lange lach mit groten arbeibe. 


. ze hertige do orloff nam van deme keifere unbe vor weber to Saflen- 


lante?. 

Greve Alf de wart myt finem neven, bifcop Reynolde van Collen, 
gefant to Enghelande?. " 

DByunen ber tid, bat be heren nicht to lanbe en weren, do hadden 
te Holften groten varen vor den conning van Denemarke, umme dat be 
Wenden den vrede brefen. over de wile bifcop Gerolt van Oldenborch 
undernam bat, fo lange, dat de heren to lande quemen. 

61. * Do fe quemen, to hant dar na wart ein dach gelecht to Er-ıs 
teneborch, dar de foning unde de hertige unde vele heren quemen. 
de fonnung ſwarliken klaghede, dat em de hartige hadde eynen vrede ge- 
Iavet, den de Wenden hadden gebralen, de wile dat he over berch waß*. 
de Wenvenheren worden geladen; over umme bat fe ſchuldich weren, de 
en borften je nicht komen to antworben. de hertige legede fe vreveloß5, 2 
unde fande alverweghene na der heren hulpe, unbe bot alle ven finen, rede 
to weſende herevart to donde op de Wenden, warn de arne antreve. do 
der Wende vorfte Niclotus dat vornam, to der were he dachte. umme 
dat eme duchte, dat Lubeke eme were ein ſchedelik flot, 
he fande fine twe fone Pribeflaum |unde Wertiflaum myts, 
volle to Qubele, dat fe deme hartigen fcolden de flat affli- 
ten. eneö morgens vil oro fe quemen jagende to der flat. 
ein vrome prefter wart erer gewar, de heit Ethelo, alzo dat Got 





wolde. fin bus was in ber ftat by den fuben van der bruggen, de over 
3. *de beften : “de beften de beſten umme 15-16. ‘Do — heren auemen" 
Be ne tn Ba RE 
se fie ne dorften nicht fomen to antworde' ®. 22. —e — * 

©. 28. ‘fone': onen 6. 


Um Bfingften. Wigger a. a. D. 


ing] Angliam cam cognato suo domno Rei- 
2s, 10 Mu; ®silippfon &.267. 


noldo Ooloniensi archiepiscopo. Dein- 


2. Et porvenerunt ad ezereitum re- 
gis, quod obsederat — Crumne —. Et 
morati sunt toto pene anno in expugna- 
tione —. Novissime expugnato presi- 
dio, cesar convertit exereitum ad Me- 
diolanum, dux — revorsus est In Saxo- 
nlam. Crema ergab fid) 1160 Jan. 27 
um wurde Ian. 28 gerflärt; nach Ber 

bigung bes Konzils zu Bavia entließ 
aiſer Mitte Februars mit vielen 
enbern Bürfen aud Heinrich den Löwen 
in bie Heimath. Phitippfon &.291,315. 
3. At comes Adolfus rogatus ivit in 


rich II von England war das Yahr1160 
BEREITS 

fan ndi fer, Reina! 
von Daffel S. 36—38. 

4. prefixum est collogulum provin- 
eiale — in loco qui dieitur Berenvorde. 
Rex — Waldemarus venit usque Erthe- 
neburg, et conquestus est ducl omnia 
mals. zeigger a.a. O. 28, ©.112; Wei« 
land ©. 165. 

5. Et dedit eos dux in proscrip- 
tionem. 


1157, 17 


de Wafenifje gent!. myt finen knechten he utquam; dat ſchrichte de knechte 
lude repen; de prefter ſuelle to der bruggen lep. enen graven hadde he 
dar vor gemafet?; de tovede ein del; doc weren de vyende fomen 
myydden op de brugge, er He de velbruggen opbrachte. he begrep dar 

spe were, alfo lange, bat en de borgere to hulpe quemen. 
alfo Halp Got bi deme vromen pape, dat he der fiat were 
fo vromeliten begrep, unbe bleff van den heidenen Wen- 
den al unvorftort, to heile den kriftenen aldeslandes. de 
hartige bat vil drade vornam; he let de borch unde be fat mit finen 

ıoridberen bewaren mit willen der borgere, unde let fe ftarte 
veſten; alfo wanne de fat fil beterbe, fo ſeolden jede borch 
webertobrefen®. 

Dar na tohant do Niclotu® vornem, dat de hartige quam mit fon.1,sr. 
groter macht, he vorbrande fin eghene ſtede unbe finte, Ylowe, Mete- 

is lenborch, Zwerin unde Dobin. he behelt Werle alleine, var he wande 
beftafto weren. 

62. Dar na in der arne quam be hartige mit groter macht in ber 1,07. 
Wenden Iant, unbe vorherde Nydlotus Iant mit rowe unde mit brande. 
be legebe fil to vem leſten to Mekelenborch mydden in dat lant mit 

% alle finem volle. Pribezlam unde Wertzlaw, Niclotus fone, enes dages 
helven na den knechten. de ute deme here fcolven riden umme voder; der 
flogen fe ein del. de merequam in bat her; fe jagheden na unde 
flogen erer-vele; ein vel der vromeften be let be hertige alle hen- 
gent. Bribezlam unde Wergelam, de roffe leten fe ftan, fe lepen to 

35 buſche; nomwe fe untquemen to erem vader, unde leten en droff⸗ 

1. lilen vorftan, dat ene was overgan. | de vader mit torne op 
de jones fhelden began; he fpraf, fe weren blobere, den ein wiff; 
be wolde dar fulven hen. mit utirlefen helden bar vet he an ein holt. 
ut bes hertigen here de knechte umme voder reden; der weren bi ſeſtich 

30 mannen, under eren roden wol gewapent. Nyclotus baldes modes tovoren 

ut deme hole rande op einen mapenven belt; an deme he nenen 


uyende  suvenbe 09 Sowebe — aurmen 3 (le (och Dar De ayarnbe, Te, 
yujehen ya —— dat de — — — 












ee la at 
Pr teen mit {hei 6. wolle’ 6. to — vader⸗ 


1. Hujas domus vieina erat ponti 
qui transmittit Aumen Wochenice ver- 
sus austrum. „Die Stelle if am Müh- 


3. Exercitus — jam erat in medio 


pontis et portam pene apprehenderat, 
sed celerrime — sacerdos pontem de 


tenbamm zu fuhhen, wo bie Walnits ber 
gun aufällt“: Deede, Grunblinien 


3 Is forte parari fecerat fossam 
longissimam ad conducendum rivum, 
qui erat longluscule. , il 
wahrfheinlih ber äftefte Stabtgraben, 
der ſich in ber nähe n mit ber Trade ver- 
einigt“: Deede ©. 8. 


Erädtegronifen. XIX. 


catena levavit, et in hunc modum ex- 
elusa sunt Intenter subinducta poricala. 
Quo audito dux posuit illio custodian 
militum. 

4. Quos insecuti fortiores de exer- 
eitu, comprehenderunt multos eorum, 
fecitque dux 08 suspendio affic!. 

5. collocarit insidias in latibulis. 


2 


H.1,87. 


1,87. 


18 I. Detmar-Ehronit von 1105— 1276, 

vromen ſchop; er de finen toquemen, do was he dot geflagen!. to 
wondere wart fin hovet gevort in bat her. aldus bleff ve grote here dot. 
alleyne van alle den finen, fonber hulpe. do fine fönes dat vormemen, 
fe branden Werle, unde togen vorber in be lant, unde dorften in 
erem lande nicht blyven. be hartige underwant fit do der Iande.s 
unbe be let Swerin wedder boumwen, unbe fette dar den evelen Guntzelin; 
deme bevol he de borch unde de ftat unde dat land to hol— 
dende?. de andere borge, ſtede unde lant de bevol he finen man- 
nen, mallem fin del. eynen edelen manne, Hinric van Scaten, deme 
wart Mefelenbord; unbe dat Iant?; de brachte ut Vlanderen vele volkes, u 
dar mebe he de ftat unde de lant befatte. bar na nam de hertige Pri- 
bezlaw unde Werzlaw weder to genaben, unde gaff ene wedder Werle 
myt deme lande bar to belegen. 

* Bi den tiven na deme dode bifcop Emeharbes fatte de bertige to 
Melelenborch enen bifcop Bernonem, unde legede to deme bifcopbome ı: 
300 hove landes, alſo he vor dede to Oldenborch unde to Raſſeborch *. 

84. De hadde of beholven van deme keiſere, Dat he in den lande ber 
Wenden, de beibe fin vader unde he hadden gewonnen van ven heiben,ve 
vorftorden bifcoppebome mochte weber malen unbe vorlenen, aljo de 
keiſerb. 

67. De hertige gaf do den dren ſtichten Lubeke, Mekelenborch unde 
Raſſeborch ere vriheit to Bremen befegelt®. 

Im den tiden halp got marcgreven Alberte, geheiten.bere, dat he 


x 








6. "@unpelin® eflin 5. _ 9. 'Gcaten : “Etaten' d. 
"Berglam weder ddr" 6. 15. "Melelenbord; 
m — Legede : *Do Die berti 


nomen’ &. 
Melt 
a. 





14—15. ‘Bi de 
geinii®. 16. "Rafiehord‘ : “Macchordy B. mochte" : “mochte de* 5. 





1. NiMots Todestag iſt unbefannt. 
wigger a. a. O. 28. ©. 114 Anm. 1. 

. Dux — cepit edificare Zverin et 
communire castrum. Ueber biefe Grün 
bung ber deutſchen Stabt Schwerin 
f. Wigger a. a. D. 28, ©. 117, über 
bie Lage bes wendiſchen Ortes gleichen 
Namens Beyer daf. 32, &.75, und über 
Surzelin gen Hagen Wigger baf. 34, 

3. Welland ©. 108. 

4. Biſchof Emmeharb von Melien- 
Burg ıcb 1155; — a. a. O. 28, 
©.74 Anm. 2; BWeiland &. 159 Anm. 1. 
Berno, Mönd) des Kloſters Amelungs- 
born, wurde auf ben Wunſch Heinri 
bes Löwen von Habrian IV fonfeleirt; 
Bigger a.a.D. 28, ©. 95. Ueber feine 
Bel nung mit ben 300 Hufen f. baf. 
28, ©. 88. 


5. Et facta postulatione, obtinuit 
apud cesarem auctoritatem episcopa- 
tus suscitare, dare et confrmare In 
omni terra Selavorum, quam vel ipse 


vel progenitores sul subjugaverint in 
elipeo et jure belli. S. bie Urfunbe 
Friedrich I im Melt. U. 8. 1, Nr. 56, 
116R._ Die — 

. Die entgegen! Inga! 
annaliſtiſcher — daß ſolche Ser 
leihung 1159 erfolgt fei, wirb von Gie- 
—— hr 109 a a ea 159 

um. 2 auf eine fpätere itigun— 

des Kaiſers bezogen; Wigger a. fr Fox 
28, ©. 86 mißt berfelben feinen Glau⸗ 
ben bei; Dehio im Brem. Jahrbuch 6, 
S. 141—46 hält die Urkunde für einen 
bloßen Entwurf, bem 1159 eine une 
verloren gegengene wirkliche Ausferti- 
sung gefolgt fet. 

. Et dedit eis dux privilegia de 
possessionibus et de reditibus et de 
Justiells. &. bie Urkunde Heinrichs 
für Rateburg, Künzburg 1158, Melt. 
U.B. 1, Rr. 65 und zu berielben Wig- 

er a.a.D. 28, ©. 8193. Wegen bes 
eiißoeränbnifee “to Bremen’ |. oben 


1157—1163. 19 


bedwank de Wenden bi der Havele unde op dat fuben ver Elve, dar de 
Hollanver quemen to fittende by Soltwedel, unde vort de lant op wente 
we. to Venen " | di ver tip, alfo 
* Im deme jare 1159, bo wart pawes Allerſander na Mt 
—E dode geſat; de fat 20 jar 11 mant unde 9 dage?. wedder eme 
wart gelaren Dctavianus, ein cardenal, unde wart Bictor geheiten; ven "" 
fterteve de feifer. de lach nochten vor Meilen, unde dat wart dar #1. 
wonnen 1ien. 
64. * In deme jare 11633. do worden bar genomen de hilgen 4-8. 
10 dre conynge; de brachte de bifcop Reynolt to Rollen, dar fe nod zint‘. 
. * Im deme fulven jare warff bijcop Gerolt, dat hertid Hinrich. ı,e. 
legebe dat bifcoppebom van Oldenborch in de ftat to Lubeke, unde malede 
dar 12 herenprovene, unde deme provefte be brittepnde®, unbe malebe 
mallem finen Hoff unde deme bifcopp eynen Hoff; alfo worden ver hove 
1514, de fe noch hebben®. do wart prameft de vrome prefter Ethelo, de 
de flat Helt vor ven Wenden, alz dar vor fereven fteit, aldus 
wart em warbiclifen gelont. 
68. * Do gaff de Hartige finer ftat to ubele?, to deme bat eme 
greve Alve vor hadde opgelaten, de borpe alle, gelegen vor ber ftat over 
20 deme Horegenbele, mit alle deme adfere unbe lande bar umme gelegen, 
boumwet unbe unghebowet, ane Yirahelestorpe unde Leuwen®, over be 


8, Trtarianud ;"Deranut . 
#2 warf: 4 = 














—* 
ragen ®. 

“ur 

—E 


1. usque ad saltum Boemieum. Ueber 

birie en. von Heinemann, 

214—22, 39094. 

: Alexander III — sedit 

—* 2 mensibus 11 diebus 9. Bern. 

Guid.: diebus 19. Mfegander I, er« 

wählt 1159 Sept. 7, — 1181 Aug. 30. 

Jaffe, Reg. Pont. &. 679, 827. Bilter 

IV, erwählt 1159 Seht. an farb 1168 
Sa. 20; daſ. ©. Be, 

Kurz Nie Mn. 


. Mailand 
'z. 18. Philipp! on 


un —*88 

* der h. drei Könige 
wurben 1158, als die Mailänder ihre 

Borftädte gerfiörten, in ber Kirche bes h. 
Euftorgius entdedt, kamen 1162 bei ber 
Eroberung Mailands in den Befits des 
Laiſers und wurben von ihm 1164 am 
Erzbiſchof Reinald geſchenki. Reinalb 
brachte fie nad Köln, indem er 1164 
Sun. 10 von Bavia aufbrad und Zul. 23 
in Köln anlangte. Fider a. a. O. S. 61, 
62, 67, 127—31. 


5. statuerunt illic prebendas duo- 
decim olericoram canonice viventlum. 
Porro tertia decima pr: iti est. ©. 
be ne ei Hemd de v 

Eine gleidhe mahl oo von Brär 
ri hatte Ratzebutg; 


6. Die Nachricht Über bie 14 ot 

Mn t Detmar, wohl aus 1 egene Kennt- 

hinzu. Ueber bie Sekulari- 

br bes Domtapitels borpandenen Kur 
riem |. ben Bertrag von 1804 

Art. 1 unter 1, 10 3—13 und ie 

mann in Zeitfehr. — Geld. 8, 8.8 


7. Einelirtunbe ift nicht vorhanden. 
Deede, Orunblinien ©. 25. 

8.’ 1224 geht Biihof Bertolb ad pe- 
ticlonem dilectorum nostrorum burgen- 
sium barauf ein, ſtatt bes ihm bisher gzu · 
Pindigen Zehnten von jebem Holländer» 

orgen ultra fluviam Travene ot extra 
portam urbis, in terminis quos nunc 
civitas possidet, in Fr ihre, in 


howe unde to ander nottorft des ftabes to Rubele. 


20 I. Detmar-Ehronif von 1105—1276. 


fteve ter borpe unbe ber lant horet myt alleme rechte to ber ftat Lu⸗ 
belet, alfo: van der Herincwit? wente an de Smalenfee®, van ber 
Smalenſee bet an bes Hertugen befe, van bes Hertugen befe bet an 
te Woteniffet, fo duwers over be Wolenifje bet an te Strebe- 
niffe5, van de Strebeniffe bet an de Tramwene, van ber Trawene: 
bet an ve Stobeniffe, van ber Stobeniffe op bet an ve Rabegaft*, 
van Rabegaft vort op be Kluſerwolde?, Holtes to brukende to eren 
* of fatte de hartige 
dar in der flat de mente unde den tollen®, unbe mene markede to heb- 
bende 2 bage in der welene, des mandages unbe bes bondertages ; tar 


mebe vorgingen de jarmarkede 


69. * Do weren to Lubeke nicht ben buremeyſtere; be helden ve 
| din to vechte, alfo in epnen borpe. dar umme bat de hartige fach ver 


wetene‘ : "de wele' 6. 





weljem jene Zins erhalten, 9'Pfennige 
u erheben, preterquam de Lewen et 
a a 1. 51. Ein 
Hergenbele unbelannt; Deede 
a.0.D. ©. 25 benft an eine natürliche 
Grenze von etwa Dänifhburg bis Mary. 

1. Iiraelsborf, von ber Stabt zu 
unbelannter Zeit erwerben und vor 1316 
wieber veräußert, war 1354 im Befitz 
des Bürgermeifters Bruno Warendorf; 
Alt-Sauerhof blieb die 1430 in Privat- 
befig. Panli, Beiträge 1, S. 11, 16— 
18, 21, 166; Lub U.8. 2, ©. 1027, 
106667, 1073. Bon Ifraeleborf heißt 
es Bauli 1,©.176: salvo—eivitati—sno 
‚judiclo supremo et inamo ejusdem ville. 

2. Grenzvergleih zwiſchen Lübel 
und dem Bisthum Rateburg von 1230 
Sept. 8, Lub. U.B. 1, Nr. 48: a au- 
vio, videlicet Breiding, incbsando, in 
loco qui dieitur Heringwic ascendendo 
sursum. Daß Herrenwit damals am 
rechten Zraveufer belegen geweſen fei, 
was Behrens, Topographie und Statiftit 


&. 17 bezweifelt, ränbet Banli 1, 
S. 2 durch bie Ka tie Stelle. 
3, Grenzvergleich vom 1230 Sept. 8: 


Donec ad colliculos quondam factos 
fossos, ad eosdem terminos distinguen- 
dos, et a colliculis eisdem ascendendo 
donec ad stagnum, quod Langensee vo- 
catur, et in medio elusdem stagni donec 
ad palludem, que Langebroke dieltur. 
Yangenfee ift ber Schwarze See, Schwar · 
ower See cber Schivarzinilhlenteich. 


12-13. de Heiden — alfo': "de helt die Dinge, alfe” 8. 19. 


4. Grenzvergleich von 1230 Sept. S: 
et per medium paludis ejusdem (Lange- 
roke) donec ad rivum ducis, videlfoet 
Hertogenbeke, et in medio elusdem rivi | 
ducis usque ad Wokeniziam. Sangebret 
Let Besicer Moor, Hertogenbek ber 

il da Landgrabens von bort bis zur 
Batenig. Dehrend ©. 31, 141. 

5. 1248 Mn. 19, M.U.®. 1, 
Nr. 135: Aumen quod Strekenytze vo- 
— Saue ai bes — 

rabens von ber e en 
Sorcabe unb Niemark bis zur — 
Behrens ©. 31, 130. 

6. Urkunde von 1198 Sept. 19, Lub 
uU. B. i, Nr. 7: a civitate versus orlen- 
tem usque ad flumen Stubinitze, et 
Stubinize snpra usque in Radagost. 
Ebenſo 1204 Dg. 7, baf. 1, Rr. 12. 
1262 Sept. 29 anerkennen Johann von 
Meltenburg und fein Sopn Heinrich, 
baf. 1, Nr. 266, bie Gerechtſame ber 
Xübeder In aquis Stopeniz supra nsque 







bunt etlam omnimodum usa: 
Dartzchowe et Cliuz et Brotne. 
v. 1204 De. 7: Cluz. 

8. Et statuit mute monetam et telo- 
neum et jura eivitatis honestissima. 
©. oben ©. 15 Anm. 6. 


1163. 21 


groten tofolynge, de bar was, unbe bat be ftat fit fere beterbe, des le⸗ 
gebe He tar an groten vlit, bat fe bleve bi gode unde bh eren. unbe 
fette to ben irften, bat men ſcolde mit rade wifer lude in ber ftat keſen 
fes ratmannen van goben gheruchte; de feolden vort to fit keſen twelff 
sanbere, unbe be vort aljo mennyge, alſo ber ftat behoff were!. bar op 
gaff de Hartige fine Hantfeftinge, we unde wodane be ratlude ſcholden 
wefen. de hantfeftinge is to Lattyne, unde fprecht aldus in Dufche in 
beffer wyſe?: 
* Henrich, van Gades genaden hartuge to Beyeren unbe to 
io Saſſen, allen den genen, de deſſe ferift anfet, in ewicheit. weten 
fcholen de jeghenworbigen unbe be to komenden, bat wy anbechtich to 
der ere unbe to beme vromen unfer truwen borgere to Lubeke unbe ver 
ftat fettet unbe bebet vaftlifen to holdende, dat fo wellid vatman toren 
wert, be fal tive jar fitten in deme rade, unde des drodden jares fcal he 
15 weſen vry van beme vabe, et en fü, bat men bat myt bebe van eme moge 
beholven. wy fettet of, dat nen man fcal werben foren in ben rat, be 
en fi van vrier achte umde nenes heren egen ebber ammetman wellikes 
heren; he fcal fin godes ruchtes, echt unde vecht unbe vry geboren, unde 
befitten bynnen ber ftat vri torfachtig egen; of fen! nymant wefen op» 
20 gedreven in fineme ſworen ede, edder be van openbare hantwerke heb- 
ben gewonnen er goet; noch vorbede wy, bat nene twe brobere to ſa⸗ 
mende fitten in beme rade. unde bat beffe dink ftede unbe vaſt biyven, 
fo hebbe wy deſſen breff mit onfen inghefegel Iaten beveftet. batum. 
10, 70. * Do fatte of de hartuge, bat men bar ſcholde hofven | op 
2sbeme markede openbare echdink, bat mu Het vogedink, dre jumelifes 
jares3. 











"5. de 

mornin ale Be ame 6 

: *unbe' fehlt ©. oe! 

Weneilä Toren vapman fe file me 

nen mit ie da mage Ban ee el 
19, ‘torfa eig B —8 

werde 8, „28. (eh hreflatn &. 

"chte ding’ D. 


* ne em meberfl, © Stadt: u. &e andere Form ber Meberttefrung, beren 
de ©. 2 Abweidu: Im Brenborf, Gtabt- 2.60% 
” re Ueber bie nahfofgende Wadhlord · nic. abet S. 49-50 anmerft, 
nung f. Frensborff im Hanf. Geichebl. fabet fid) in verfchiebenen Handfriften 
Sn 1876, ©. 13642. Er fommt bes Lüb. Reale; nf. Geſchebl. Jahrg. 
zu bem Crgebnig, daß bie fog. 1876, 136, 
Rathewahlorbnung ni ( von Henri 3. Gier bas 2 — ſ. Sr 
dem Löwen erlaffen, fonbern ein aus ber dorff. Stadt u. 
— Autonomie ertvachfenes St» &.83 Anm 21. Ar Fr fatt am Mon- 
tut if, das man mit bem Schein einer tag nach Oftern, Montag nad Pfingften 
Urkunde biefes Fürften umgab. Cine und Montag nach h. brei Königen. 








are 'nan bant- 


—— 


B.1,92. 


22 I. Detmar-Eponik von 1105—1276. 

65. Bynnen der tiv hatte Pribiflan unde Werzlav Werle jere ge- 
veftet; om moide fere er leit, dat an erme vadere unde an 
erme lande was overgegan, und deden bar af Didegroten 
ſchaden des hartigen mannen; fe wolden ere lant dide weder 
wyynnen. Guncelin, des landes hovetman, van Swerin, untbot deme har: 
tigen, wat be Wenben breven. de hartige ſik des tornde, unbe toch in 
deme wüntere dar na mit groter macht vor Werle!, op bat he belegede 
Wartzlaw mit finen evelften Wenden. Pribezlam fil nicht beleggen leit, 
opp bat he eynen anderen wech mer ſchaden mochte don. be hartige ler 
alderleye wert nıafen, alzo he geſen habbe vor Eremone unde vor Meylan u 
by deme teifere?. do de werke toquemen unde begonben to flormente, 
Wertzlaw wart fere gemonbet. to deme leften em duchte, bat je fl nicht 
weren konden; he wolde fil myt den fynen deme hartigen gevangen geven. 
eres lyves beholven. de greve? [et deme hertigen be rede vorftan; de nam 

fe gevangen unbe fande Werglam to Brunſwit in Harben vendniffen, ven 
anderen let he befcatten. vele Denen weren dar gevangen op deme huje; | 
de feit de Hartige quyt umde [o8. dat hus unde bat Iant let he antworen | 
einen olden manne, Lubbemare, Niclotus brober 4. 

Des fulven jares malede ve hartich einen vrede tufchen ben Dufchen 
unte ben Gatens; he gaff ben Gaten, Zweden, Rugen, Normanne, 
Nuffen to komende in be Trawene to finer nyen ftat to Lubele, unte 
dan benne to varende myt goden vreden, ſonder tollen, fo wan fe wol- 
ben®. des gaf he ene breve, de to Gotlanbe wol fint beiwaret?. dar na 

71.* In deme jare 1164 vorch bede willen hertich Hinrikes quam 
bifcop Hartwich van Bremen to Lubeke; bar untfiuk ene ve hartige unde ve» 
bifcop Gerolt myt greve Alve in groter | ere, unde wyebe dar dennyenz' 
dom; dar weren vele vorften undeheren®. in der weder— 
reife he of wyede Falderam, dat in older tid was Wippendorp geheten; 
dat het nu Nyenmonfter®. he wart of do gebeden, dat he dor gemakes 

N 


1. Pribifl ripift 1-2 4 
ee enden us — 










1. Zu “ae des Jahres 1183. 
gigger 0. 4.0.28, ©. 126. 

Helmold: bellica instramenta, 
quslia viderat facta Crimme sive Me- 
diolant.. 

3. Selmolb: Wertiziavus — venit 
in castra ad comitem Adolfam —. Tunc 
perrexit comes ad ducem. 

4. et preposuit eis Lubemarum 
quendam veteranum, fratrem Nieloti. 

5. Heinrich der Fine urfunbet 1163 
Ott. 18 über bie Herftellung bes Frier 
bene yllom Deutichen und Gotlän- 
dern, ib. U. 8. 1, Nr. 3. 

6. 6. 1.8.1, Nr. 7 von 1188 
Sept. 19, 1.8. 15 Anm. 4. 


7. &6.U.8.1,Rr.3: Privilegium 
ipsum repositum est in ecclesia beate 
Marie virginis in Wieby. 

8. Der Tag ber Einweihung If un- 
befannt, muß aber in_ben Juli 1163 


fallen. Leverlus 1,©. 4 Anm. **; 
igger a. 0. D. 28, ©. 141 Anm. 2. 

. in transitu dedicavit Falderen- 
sem eccleslam — precepitque ut locus 
ille de cetero vocaretur Novum Mona- 
steriam. Antea enim Faldera sive Wip- 
penthorp vocabatur. Sul Dehio im 
Brem. Jahrbuch 6, S. 100 Anm. 4. 
Bon Neumünfter gi Hartwig nach 
Segeberg und von hier nad Lubeck 


1163—1165. 23 
willen legeve Nyenmonfter to deme ftidhte Lubele; des weigerbe he den 
heren!. 

De hartige toch bar na to Beyeren; dat hartigedom hadde eme beH.1,., 

teyfer dar bevoren nicht lange gelent, wente fin ſtefvader, bes 

steyſers veddere, ene bet noch jo hadde dar ane gehindert?. 

12. In deme ouweſte dar na bo ſtarff de gode biſcop Gerolt, unde 

wart erbarliken begraven in ſinen nyen dome to Lubekleꝰ. unde umme dat 

de hartige do was to Beyeren, do en wart dar nen biſcop gekoren er na 
den twelften *. in ber tid 

0 73. In deme jare 1165 untbot Wartzlaw finen brodere Pri« 
bezlaw, war umme he ene nicht en loſede ut fware vencnife; unbe untbot 
em heymelifen dat, wo er vaber was dar bevoren to Lunenborch gevangen, 
den je mit nichte konden helpen, er bat je orfugeden unde mit rowe unde 
myt branbe ene dar ut braditen. do Pribezlam be rede vornam, he fa 

is melbe fit fterfe unde warn Mekelenborch 14 fal. Marcii, unde ſloch dot al 
dat utlandiſche voll, dar de ftat unde dat lant was mede befat®. 
des hartigen hovetman Öoncelin den jamer vornam; vil kume he to der 
were quam unbe behelt Houwe unbe Swerin?; Enffelin unde Malchowe 
geven fit in Pribezlamen wolt®.” 

20 77. * Do be hartige to lande quam na twelften, fal. Feberjarii, do 21. 
wort geloren bifcop Conrad, de abbet van Reddagheshuſen; de was bro- 

Fi des „geden bifcop Geroldis; den wyede de bifcop von Bremen to 
taben ®, 


* 
Be 


2,3. 











1, Mpenmenfir; Mptementen d, EGMU DDr lem stm &, „ande had 
* —28* — 
—2 Im temme gr 
ante 2. ten: 06, 





1. Commonitus —, ut Novum Mo- 
nasterium daret Lubicensi episcopo, 
non acquievit. 

2. 1, 93: profectus est in Bava- 
riam, ut sedaret tumultuantes et faceret 
jedieiam infurlam patientibus. 1,84: 
dux noster Heinricus adiit curiam Ra- 
tisbone ad reciplendum dncatum Ba- 
warie. Siguidem Fretherieus cesar 
eundem ducatum patruo suo abstulit et 
reddidit duci nostro. 

3. 1,94: Corpus — traditum est 
sepulture in medio basilice quam ipse 
fandavit. Den Todestag Gerofbs Ir 
geimatp nit au nicht an; — ſtarb 

ug. 13; 81, ©. 4 Anm. wi 

4.1, — et. vacavit sedis Lubi- 
censis usque in kal. Februarii eo quod 
dux abesset. 2, 1: Composttis igitar 
rebus in Bawarla, Heinricus — reversus 
est in Saxoniam. 

wicht Hele 


molre begieht —— — Sehr 


©. 104 Anm. 1,2. # 





6. Meklenburg wurbe 1164 Febr. 5 
von vribiſlas erobert. Bigge a. aa. 
28, ©. 146. Heinrieus — Sales: 
prefectus castri, tunc forte defuit. 


7. Gumelin von Hagen hatte fich 
von Shan nach Zlow begeben, ut 
fleret urbi prosidio; diow blieb unger 
wonnen. Daf. 28, &.147. Guncelinus 
— relieta Ylowe — translit Zwerin. 

8. Malacowe et Cusein fielen Pri- 
biſlaw anf einem anderen Zuge, Post 
non multum — tempus — collocta rur- 
u Burerem mann — Bi Bände; bie 

gungen en bie Burgen 
gan, b bie Bedingung freien Abzugs 

f. 28, ©. 148. !Imolbe Cussin iſt 
Duegin bet Blau; Lſch in Melt. Jahrb. 

. 2328; Wigger baf. 28, ©. 
119 Anm. 3. 

9. Die Konfelration Konrabs zu 
Stabe erfolgte nach Helmolb 1164 vor 
Sebr. 17; denn, cum adhuc consisteret 
secus archiepiscopum in urbe Hore- 
’borg, alfo nad} berjelben, kam bie Ueber- 
ſchwemmung. 


24 I. Detmar-Epronif von 1105—1276, 


u.2.4. 75. Do de hartige vreſchede den groten overmot der Wenben, be 
fande na deme fonynge van Denemarken unde na greve Alve unde mart ⸗ 
greve Alberte, in dat ftihte to Bremen unde to Saſſen unde in 
andere lant, wide unde verne; unde emequemen|velehul-® 
pere!. greve Alff mit den zimen togen eme in be mote, den hartigen ?. ; 
do he rede was to tredende, he nam myt fil Wartflaw, unbe toch dor De 
marte over de Elve in der Wenden lant. dar let he tohant engen 
Wertzlaw by Malchowe an eynen bogen bom?, unde umbot do greve 
Alve unde greve Kerftene van Oldenborch unde greve Reynolt van Det- 
merſchen unde Ooncelyn van Zwerin, bat fe mit erme volle vor togen, 1 
unbe wachteden by Demyn twe mylet, alfo lange, bet he myt deme ande ⸗ 
ven here tomale anqueme unbe mt ben fpifemagen en volgebe®. do fe 
quemen to ber ſtede, je bleven dar Iyggenve. ve Wenben unboben greve 
Alve, wolde he bedingen eynen vrebe, fe wolden em geven 3000 mard. 
na ben baden quemen andere baden, be boden mer 2000 mard. de greven | 
unbe de fine der Wenden arghelift marleden; en vuchte de rede vil honlik; 

fe dachten dar umme, dat de Wenden legen ftarf to Demmyn. dar mas 
Kaſſamar unde Buggeſlaw, de hartigen van Pomeren, unde Pribezlaw de 
panfemafer mit vele volfes®. des morgens vil vro do fanbe greve Alff 
fine boden ut, als dat Got wolde, umme fpife to halende ut des hartigen * 
here. de baden nicht vere quemen op ben ber); je worden gewar over 
den ber), dat dar quam ein mychel her to tende to vote unbe to perde; 
vil zere fe vruchten ; balde wedder fe lerden; op bat ſlapende her fe lude 
repen: vyende, vyende!'. greve Alff myt den Holften, veme de hartige 
dat ber hadde bevolen, de lach tovoren, unbe bi em greve Reynoit myts 
den Dytmerſchen; de begrepen myt Heynem volle de were. do de vor- 
zonnere quemen irften op je, wo manlifen fe de vorhouwen, unde wo 
de greve dar grote manheit vor en allen bewifede, dar 
was do mer af to ſprekende, wen nu to ſeryvende. bo der 
Wende ber fo drade anguam, do worden geflagen greve Alve unde de, 









4. 'verne' : twerne &. 5. “mitden' :tmit deme® 5. teme':tene' G. 
9—10, “Detme ;ermerden 6. , 11. "maiehen : mag 

am 6 ebe —* ‘dar umme 

"Dammt Fa — 38 

— 

dewolen $. 26. Bhmefgen us * 2. 





u Bremen fügt Det- 


1. Das ira tizlarum — sunpendie interfici prope 
mar Kirn Er fhidte robur mili- 


urbem 


tum nad Schwerin, Adolf von Holftein 
nad Ylow, fammelte dann ein Heer, 
rief Albrecht den Bären zur Hülfe nnb 
erhielt auch von Waldemar Zuzug im 
Sciffe; ber HH zum F son 
Maldiow. igger a. a. 8, 
©. 149 m? 1. 

2. Et occurrit Adolfus comes duci 
— Juxta Malacowe. 


3. Dux vero ubi translit Albiam et 
attigit terminos Sclavorum, fecit Wer- 


Malaoowe 

4. Die dr Grafen follten voran 
siehen usque in iocam qui dieltur 
Viruchne, nad Verchen am Eummero- 
wer See. Wigger a. a. D. 28, ©. 150 
Anm. 3. Viruchne — distat ab urbe 
Dimtn fere duobus millaribus. 

5. cum veredarlis ferentibus viotu- 
all 








. Fueruntque principes eorum Ka- 
zemarus et Bugezlavus, duces Pomera- 
noram, ot cum hiis Pribizlavus, auctor 
rebellionts. 


1165. 3 


i2· greve Reynolt, myt en ein bel ber beften manne!. Gunfelin | van Zwe⸗ 
vin unde greve Kerften quemen do to wol mit 300 mannen unde flogen 
op de Wende?. der Saflen weren vele belopen in den boden, dar fe 
fit ſtark inne wereben; do fe erer worden gemar, fe vepen op je ımbe en 
squam rebdinge®. bar to quam do manuych, de ſik dar hadde gegeven in 
de vlucht. fe quemen to der were ımbe flogen fo zere, dat de Wenben ben 
wele nemen. erer wart bo geflagen wol dryddehaif duſent op deme velde; 
de andern vlogen to Demmyn; bar en borften je nicht blyven; men fe 
branden de borch unde vlogen to Pomeren in bat lant. de hartige quam 
10 do jagen unbe wolbe helppen finen vrunden; he vant finen [even vront, 
greve Aloe, dot, unbe greve Reynolt myt vromen helden. wo fere he des 
gemoyet wart, an finen tranygen ogen bat bewiſede he openbare; over do 
he ſach der heidene fo vele dot, he ſprak: “Got hebbe loff!', unte he wart 
beters modes t. 


15 78. Greve Alf he begraven let to Mynden by finen vader. do un ⸗ m2u5. 


derwant fi} fine wedewe ber lant, vrowe Medtilde, mit erme jongeften 
fone, joncheren Alve b. 


74. Des fulven dages vorbarff in der merſch langh der Elve von 21. 


der watervlot vele volles ®. 


20 76. Do de ſtrit vorgan was, des anderen dages toch de hertige myt 2.4. 


finen volle vor Demyn ; dar let he de borch brefen unde de borchwal ſlich ⸗ 
ten?. do quam de konnyng Woldemer van Denemarten den hartigen in 
de mote, unbe togen bo mtt beiden heren to Bommeren®. do fe to ber 
Stolpe quemen, do weren be hartigen Kaſamar unde Buggeflaw weken 





"1. Rolf von Holfeln und Reinhold 


von Ditm, elen bei Verden 1164 
Sul. 5 ober 6. er a. a. D. 28, ©. 
150 Anm. 3. 


2. Porro Guncelinus et Christianus 
ot cum eis amplias quam trecenti mili- 
tes conglobati In unum continebant se 
inlatere pugne, ignorantes quidagerent, 

3, Accidit igitar, ut cunens qui- 
dam Sclavorum veniret ad tabernacu- 
lum quoddam, ubi multi erant armigeri 
et equi plures. Quibus expugnandis 
um valentius instarent, armigerl cla- 

* maverunt ad dominos snos, quoram 
slobus fait e rieno —. Qui concitati 
clamore servorum suorum insilierunt 
in hostes et — liberaverunt pueros 
suos. 

4. dux — resolutus est in lacrimas 
multas. Sed dolorem ajus mitigarit 
eopiosior vietoria et cedes Sclavorum 
maxima, 

5. 2,4: Precepit igitur dux, cor- 


pas Adoll — patriis inferri monn- 

mentis, 2,5: oorpus Adolf comitis 

porlatum est Mindin iblgue — recon- 
metiam 


ditum. vero tennit Mach- 
tildis vidua ejus enm Allio tanello. 
Ueber Abolfs Beifegung im Dom zu 
Minden ſ. aud v. Alpern, Cod. dipl. 
hist. comitum Schauenb. 2, Rr. 68. 

6. Die Ueberſchwemmung fanb gi 
an bemfelben Tage, an weichem Pri- 
biſlaw Jlow einnahm, 1164 r. 17. 
Bigger a. a. D. 29, ©. 146 Anm. 2; 

0 tm Brem. Jahrbud 6, ©. 120 
Anm. 1. 

7. Die Burg war von ben Wenden 
verlaffen und außgebrannt. 

8. Heinrich zog länge ber Peene nach 

das er ebenfalls verlaſſen jan, 

iigte ſich mit Waldemar, ber in bie 

Peenen ung eingefanfen war, und 
1 mit ihm zufammen nad Stolpe. 
igger a. a. D. 28, ©. 151 Anm. 2. 


4.25. 


25. 


2,6. 


26. 


26 I. Detmar-Epronif von 1105—1276. 
vorder in be lant. hartich Hinric quemen baben, dat he mofte fomen to 
Brunswil, bar weren komen des konynges baden van Konftantinopole 
unde van Örelen mit groten trede!. dar ioch he hen, er werff to horende. 
Im der tid wart bat lant Obotritorum, dat nu is dat lant to 
Metelenbord, jo arm, dat de Wende lepen ut deme laude | bi grotens, ir 
hopen, ein del to Denemarken unbe vele to Pomeren; de weren en um« 
ghemebich; fe vorkoften erer vele den Polen unde ven Behemen. Pribezlam 
wart vorbreven unbe quam to den hartigen van Pomeren; be leit eme 
weder bowen Demyn, bar af he rowede unde branbe de lant to Mete- 
lenbord, Zwerin unbe Rafeborh?. do de hartige Kaſamar unbe 
Buggeflaw promeden, dat des hartigen Hinrides hovetman, Gunfelin 
van Swerin, unde greven Hinrikes jone, greve Berent van Raje- 
bordy ?, myt vele ftride hadden Pribezlam unbe fine lant al umme fere ger 
trenfet, dat fe weren arm unde merelos, fe boden eme vrede; er lant 
wolden fe hebben unvorbervet. alfo let he aff myt unwillen. 1 
Defie Kafamar unde Buggeflaw haben tovoren geftichtet de abbadie 
to der Stolp, unde leten dat Elofter befetten myt fwarten 
moniken van fonte Benedietus levendet. er vaber mas Wer- 
flaus ; de ſtichtede dat bifcopedom to Uznam; he was de irfte hartige des 


. lanbes, de fil leit friften, van bifcop Otten van Bavenberge, de dat lant v 


belerde o. 

De konyng Woldemar unde be hartich Hinrie quemen ſedder toſa⸗ 
mende, unbenwhlen to Lubele, underwilen op de Eidere; fe laweden under 
fit beiden vrede to holdende. de konyng gaf deme hartigen vele godes, bat 
be ſturede den Wenden eres romendes®. do worden de vorweften lant in 
Denemerten weder beſat unde worden rile?. 

79. * De konnyng unde de hartige mafeden of ene lovede under ſik. 
fo wat fe van der Wenden Iande bedwongen, bat fcolven je delen. ber 
twier vorften madt wart do vil grot, fonberliten des hartigen; be 
hadde Beieren, Saſſen, Nordalbinghen, Wentlant®, Staven“ 
unde grote lant, de den bifcop Hartwige weren anervet, dede mas van 





1. legetus regis Grecie cam multo 
comitatu. 
2. Pribizlavus per insidias percu- 


nad Kamin. Gieſebrecht 3, &. 35, 20, 
b8. Fri Wratiſlaw ſ. oben &. 9 
Inm. 4. 


tiebat fines Zverin atque Racesburg. 6. Ueber dieſen Betrag, von 1166 
3. Guncelinus atque Bernhardus. f. Giejebreht 3, ©. 156; Wigger a. a. 
©. wi t a. a. D. 28, ©. 153. D.28, ©. 156. 


a8 Benebittinerklofter zu — 

murhe von Ratiber, Oruber Büra atiſiaw I, 
geftiftet. iefebrecht 3, 

5. Adalbert, ber efle Diet von 

jommern, hatte zuerſt feinen Sig zu 

ollin. verlegte Aber benfelben fpäter 


7. Et ceperunt inhabitari omnes 
insule maris que ad regnum pertinent 
Danorum. 

8. Norbalbingien und Wendland 
fegt Detmar hinzu. 


1165. 7 
deme ſlechte des olden marcgreven Uden!; he hadde of vele andere lande 
wonnen 2, ber em de vorften unde heren fer vorgonden; fe habben gerne n.2,7. 
fin argefte worven, mer bat fe den feifer vruchten. 


Bi. 130, 80. * | Dar na do de keifer to den virden male vor over berd), unde 2,7, 10. 


swon Tufenlan, Lateran unde Rome 


unbe vele anbere ſtede. unbe vordreff 


den pawes Allirfender, unde fatte Bictorem in de ftebe3: dar de feifer 
in deme lande bo was vil beivoren, bat vomemen wol de vorften unde 
de heren in Saffen, bifcop Wichman van Meidenborch, bifcop Harmen 
van Hildiſſen, marcgreve Albert unde fin fone, marcgreve Dite unbe fine 
to brobere, unbe de palanggreve Albert van Somersborch, de lantgreve van 
Doringe Lodewich, greve Kerften van Oldenborch unde anderer heren vele, 
de do alle untjegeven hartich Hinric. unde bifcop Reynolt van Eollene, 
alleyne dat he was over berch by deme keyſere, doch was he mit rade unde 
dade weder den hartigen. do he dat vornam, he fpifede unbe mannede 
15 ſtede unde borge; he jatte fine beften man to hovetluben in deme lanbe, 


unde fande in dat lant to Holften 


der grevynnen unde eren fone, jone⸗ 


heren Alve, eynen vormonder, greven Hinride van Doringe, de oem was 
des Alves. de was deme lande vil ſware; he en ſchonede nicht papen noch 
legen, unde was of den Holſten fo fware, dat fe no dar af 
z»weten to feggende*. de hartige bo weder nam to genaben ben vor⸗ 







1. qui de antiqua Udonum prosapla 
descendit. Hartwig, ber jängfle Sohn 
bes Orafen Rubelf von State, hatte für 
den Fall des linderloſen Ablebens feines 
Bruders Rudolf (+ 1144 März 15) das 
ihm gufallenbe Eigenant dem Enbis · 
thum burg· jen verſchrieben 
umb fich dagegen bie Belehnung mit 
ben erfebigten Graficaften unb bem 
aufgelaffenen Cigengut ausbebungen. 
Heinrich ber Lowe aber bemädhtigte ſich 
der Nachlaſſenſchaft Aubolfe mi ft 
und zwang Erzbifchof Abalbero, wie e& 


ar mibe weh ie Te 
"var fehl at 





5. "war! fchlt 9. 


"Zufeulan” : Auſſs · 
\ NE 





ide pele Kemuren‘ 


fer in, 
"anderer" nö. 
mh. 17, Kg 


"16, "fone' : 


Nuke 6. 





movitgue manum Lateranensibus, ut 
destrueret eos, dederuntque ei pro vita 
simul et eivitate, guieguid postalati 
faissent. Nach dem Siege ber Enbiſchoſe 
Nainald von Köln umd Chriftten von 
Mainz über bie Römer 1167 Mai 29 
bei Zufceulanum wurde Rom einge 
Iloffen Alegander vertrieben und 
ſchalis III eingeführt, von dem Friedrich 
nu feiner, emahiin — er i 
nechmals_ bie Krone empfing. Fiaer, 
Reinald &. 111—13. ® 

4. 2, 7: Henrioum comitem, Thu- 


fgeint, ihm mit ben Grafiaften Stabe ringle natum, avunculum puerl, vi- 
unb Ditmarfe E beiehnen. Weiland rum seilicet impatientem ocii et to- 
&.92—95; Dehio im tum armis deditum. 2, 11: Clerum 


m. Jahrbuch 
6, 8.3945, 125—40; Geld. b. Er 
bistume 2, 8.52—55, Anm. ©. 12. 

2. Weiland S. 95—101. 

3. 2, 7: Postquam autem cesar 
quartam profectionem pararit in Ita- 
Mam; 2, 10: Et venerunt Thuscula- 
num, que non longe est a Roma —, 
Et admosit exercitum, ut caperet Ro- 
mam, et obpognavit domum beati Petri 
—. Et obtinuit templum —. Et intro- 
nizavit Caliztum in cathedram —. Ad- 


— defensavit (Conradus episcopus) 
& eircumventione principum et poten- 
tum, precipue vero de manibus Hen- 
riei comitis Thuringi, qui neo Deum 
noe homines reverens aspirabat in bona 
sacerdotum. Diefer Heinrich von Thä- 
ringen iſt nad Cohns Vermuthung 
Heinrich TI von Schwarzburg, Bruber 
der:Mathilbe, Gemahlin Abelf IT; Gött. 
Gel. Anzeigen 1868, &. 608; Stamm- 
tafeln Taf. 178. 





a7. 


zu. 


2. 


#.2,8. holdende rechte truwe unde vrontfcop!. 


28. 


29 


23 I. Detmar-Epronit von 1105—1276. 

drevenen Pribezlaw, unde gaf eme weder al ſins vaders lant, ane Swerin 
unde wat bar to horde; unbe Pribezlaw fwor, eme unde finen vronden to 
* dat orlich lange warde; ftede, 
borghe, lant unde lude in beiden fiven worden vele vorfturt unbe vorbervet. 

* De hartige ſtarke fit werde; do he ve Ofter Saſſen hadde vorhert, 5 
he tod) in bat meften unde wan Bremen. greve Kerften vloch an de Brer 
fen unbe ftarf nicht fange dar na 2. de erdebifcop van Bremen bor vrebes 
willen was de wile to Hamborch; he let veften unde fpifen fine flote Hor⸗ 
borch unde Vriborch; he warf heimelifen ‚nicht des hartiges beite, umme 
dat be fit ondermant ber ftat to Staden mıyt der grevefcop, de eme was w 
aneervet van finen olveren. 

81. * | De bifcop Hartwich van Bremen vor do to Meidenborch; au 
mit em vor bifcop Conrad van Lubeke; de worwen nicht des hartigen 
befte. des nam greve Hinric bifcop Comadus goet, war he dat vant?. 

* Unde bleven dar by bifcop Wichman mer dan tive jar ut deme lande. ıs 
dar binnen wan de hartige Vriborch unde braf it neder to der erben. 

Do entbot em de hartige, dat he ſcolde fomen to vage to Erteneborch; 
des malede he ein werff van des erſchebiſcoppes wegen to den Vreſen unde 
quam nidt. bo he weder quam van ben Vrefen, de hartige Iot en ander 
werwe. do halp eme be erjebifcop unbe bifcop Berno van Melelenborch, » 
dat he quam velid to Staven to deme hartigen, dar fpraf he fine un- 
ſchult. de hertige eſchede do van en, dat he untfenge fin len unbe eme 
huldegede, alzo de ander bifcope van Rafeborch unde van 
Metelenbord dan hadden“; umme dat he des nicht wolde don, de 
ſach de hartige dor de vinghere, unde greve Hinric van Doringen nam op > 
des biſcopes goet unde vente b. 


aim" ra Yan 


er Br 


9. hen 
1. gun neh 


—X 6. —X 





1. Et fecit Pribizlavus duci et ami- 
eis ejus securitatem fidelitatis, Hein. 
PH ab Sungelin von Hagen bie Öraf- 
fche! Sean bie Abrigen 
Eines [ots 


er a. a. D. 
2,9 159; Ba ©. = Anı 


2. Chriſtian von Oldenbi hatte 
Bremen t; Heinrich kam nad) einem 
jeblichen ge gegen bie Stadt noch · 
mals vor biefelbe und mahım Bremen 
in. Ann. Stad. 1187; Dehio im Brem. 
Jahrbud) 6, ©. 103-104. Meber Chri · 
Min f. aud ». Bingen dal. 9, ©. 134. 
3. Bgl. ©. 27 Anm. 4. 
4. Detmar weicht in ber Auordnung 
der Greigniffe von feiner Vorlage ab. 











Konad hielt ſich bei Hartwig in in Bam 
auf, als ihm der Hı She m 
Fr urg und darauf nach Stabe — 


m folgte Pe Hartwig; erft 
jannen bie Feindfeligteiten der Erz ⸗ 
biſchoflichen von Harburg und Freiburg 
aus; Heinrich eroberte und zerflörte 
Sec teib, 5 während Harburg 3 hielt 
17 ud idtehe des Erzbifcdhofs. 

Camgue fixus in sententia ma- 
nero episcopus, precepit dux obaladi 
ei introitum parrochie sue et omnes 
reditus episcopales tolli. Bgl. ©. 27 
Anm. 4. 





1165—1168. 29 

Bynnen den tiven ginget wol na willen beme keifere to Tufcane; u.2,10. 
mer in deme ouwefte quam ein bofe nevel, dar van fines volles vele vor« 
gent!, bifcop Reynolt van Collen, bifcop Herman van Hilviffen? 
unbe de edele jungelint, konynges Conradus fone, de hartich Hinrikes doch ⸗ 

ster habbe3, unde ander heren unbe gemeynes volles vele. 

Do tod de keiſer weder to Lumbarde mut deme volle, dat he 
hadde beholden. he fanbe boden to den Saſſen unde let bringen er orlich 
an eimen veligen dad), bet he to lande queme. do de Lumbarde fegen, bat 
ve fenfer finer wyſeſien vromeften manne fo vele Habde vorloren in Zur 

10fcanya, unde dat in Duſchen lande was fo grot orlich, fe begonden aver 
werwen des keyſers argefte. 

82. * Do leghebe de keyſer enen hoff to Bavenberge; dar lot he ve 
vorften van Saſſen; ven gaf be ſchult, dat dorch eres orliges willen de 
Lombarbe hadden fit gefat jegen en. myiyt groter wißheit he do fonbe de 
"5 welbigen obermobigen vorften unbe malebe fe alle to | vronbe*. 

* Bi der tiid nam hartich Henric des konynges dochter van Enge 
laude myt eren unbe mit rifenome 5. 

85. * Do der vorften orlich vorſonet was, do quam bifcop Hartwih 2,11. 
to Sambard weber in fin bifhopbom, unde ftarff nicht lange dar na 

* Im veme jare 11689. do wart to Bremen en twilore; einA-9.4- 
del Pe Sifrivum, des marcgreven Albertes fone, ein bel foren den befen 
Dibertum ; over hartich Hinric wolde hebben finen fappelan Baldewinum; 
den fledegebe de paweft, unbe wart gewyet to ercebifcoppe?. alzo behelt ven.2,1. 
bartige ſedder Staben unbe de grevefcop 3. 


1. wol’: — 9 
enfer 


2,10. 


zu. 


1. 
a 210. 






ie" fehlt ‘over 
ie den. ‚mie —* —8 


—ãA on —E 
de dauige fe 


“Zalde 
— 16 (Anem capelanı, Sen Medegebe de paded“ 


1. Toscana wirb von Helmolb nicht 
jenannt. Die Peft befiel das Heer im 
mau in Rom. 
. HeremannusVerdensis, Hermann 
Auch My Reinald Aug. 14 (Fider 
Diebe kom Rotpent 

von Rothenburg, zwei · 

ter Sohn Konrabs, vermählt mit er 

trub, ber einzigen Tochter Sehe zee 
Löwen erfter &he, farb 1167 ug. 

4. Auf dem deeigotege zu 
1168 Jun. 29, auf welchem al 
der Löme und Kartivig von Bremen an» 
weienb waren, lam GE — sit 
ſtaude bis zum mi 
Brie wurbe gefchlof — 

169 im FE en im Brem. 
Jahrbuch 8 ©. 106; Geſch. d. Erzbis ⸗ 


vn — tählte fich mit Me 
verm 

ıpithe, Tochter Heinrich 11 on rn 

fand, 1168 Febr. 1 zu Minden. SH 


8; 132. 

Sasitgef Sartnig Raus 1108 
PN 11 ober 12. Dehio im Breim. Jahr- 
bu 6, ©. 107 Anm. 1. 

7. A. 8.: duo sunt electi, Sifridus, 
Alberti marchionis Allus et Otbertus 
decanus —. de voluntate ducis Baldo- 
winus Halverstadensis prepositus, est 
intrusus —. Pallium a Paschali acce- 
pit, in scismate est consecratus vel po- 
tius execratus. A, H. verlänt: duo 
sunt electi u. |. iv. — decanus. Baldu- 
winus, capellanus ducis Hinriel, intru- 
ditur et ab apostolieo confirmatur. A.B.: 
duo sünt electi u.ſ.w. — decanus Bre- 
mensis. Baldevinus u.ſ. w.· ⸗ et a papa 
Be 9 —— —E ©. v 
—20 0, ietums 
©. % u. Anm. ©. 1 

8. et extincta est orte Alias (domni 
Hammemburgensis) vetus controversia, 
que fuit super comecia Stathensi, et 








A211. 


212. 


218. 


213. 


30 I. Detmar-Ehronif von 1105—1276. 


83. * De bifcop Conrad quam of do weder in fin ſtichte to Lubele 
mit bede des keiſers; he mofte doch untfan dat bifcopdom van beme 
hartigen und mofte eme huldygen; ſedder mer wat he vor hadde vorfumet, 
bat halde he mebe, unbe ftont vor fin ſtichte unde vor fine papen wedder 
exer anvedhtinge vromelifen!, 5 

87. Des fulven jares quam Woldemer, der Denen konyng, myt hulpe 
der Wenbifcen vorften Kaffemare, Buggſlaw unde Bribiflaw, unde dwank 
dat lant to Rugen to deme kriftenen loven. he leit Swantevite, der Wen- 
den hogefte afgot, flepen in deme hore unde let ene vorbernen in deme 
vuͤre 2. de Ruyanere leten fit kriſten. de fonnyng let bouwen 12 kerken; 10 
dar an let he fetten vrome papen, de fe helven to den hilgen loven. dar 
weren of by Abfolon, de bifcop van Roſchilde, unde bifcop Berno van 
Melelenbordy, de vromelifen dar to hulpen. de fonyng nam ghijelen ut 
deme Iande be ebelften, dat je bleven in deme loven, unde groten ſchat 
unde got, unde geven enen tind under denkerken, de he ma-ıs 
tedeindemelande®. 

88. Dar na fande hartich Hinric boden to deme fonnynge, unde 
eſſchede de helfte van ven ghifelen unde van deme groten ſchatte unbe van 
deme tynſe, ven he genomen hadde ute veme landet. des weigerde em de 
konning unbe wolde nicht holden fin gelofte. des tornebe fl de hartige, = 
unbe Hagebe dit to deme Ieften den Wenden?; he gaf en orloff, dat fe dat 
mochten wrelen op de Denen. des worden je vro; | vif brade tebben fen.ı. 
ere roffſchepe unde voren in Denemarken, dar de vifeften weren; dar won» 
nen fe godes vele, unde vangen, de fe to lande brachten, fo vele, dat fe 
dar af rife worden van erem arniode. der fulven vangen worben gebradit2 
to Mekelenborch in den market enes dages mer dan ſes honvert, unde 
vele mer erer was in mannygen fleden®. deſſe not bogebe de 
konyng ene wile. to deme leften quam he myt vele ſchepen in de Vene; 
dar vorherde he ein bel des landes?. Criftoffer, des lonynges baftert, 


1. Qubete' [ließ 9. 2. he: 
fing :Jenmeäringe 6 






possedit cam dux de cetero absqueomni edicate sunt ecelesie —. Servierunt- 
Contradietione. que regi Danorum sub tribnto. 


1. Oben S. 27 Anm. 4. 4. requirens obsides et medietatem 
2. et jussit mitti funem in collo tributorum que solvunt Rani. 
ejus et trahl per medium exercitum in 5. prineipes Slavorum; Wigger a. 


oculis Selavorum, et frustratim conei- a. D. 28, ©. 177 Anm. 1: „das find 
sum in ignem mitti. Das ‘flepen in natürlich Pribiſlav, gogllian und Kaſi · 
deme hore iR Verderbniß, vieleicht ‘vor mar“. Diefe hatten Waldemar geholfen, 
bat ber’. Walbemar fam 11693 Mai 19 eo quod mandasset dux Sclavis ferre 
nad Rügen; bas Bild bes Zwantewit auxilium regi Danorum, ubicungue 
in Arkona wurbe am Tage dee b. Veit, forte manum admovisset subjugandis 
Jun. 15, verbrannt; Jun. 16 übergaten exteris nationibus; Helmolb 2, 12. 
Tetiffem und Sarimar Karenz. Wigger 6. Audivi a referentibus, quod Mi- 
% a, D. 28, ©. 168—75. kelenburg die fori de captivitate Dano- 
3. ‘geven enen tins unber ben ker -· rum septingente numerate sint anime, 
ten’ ſcheint verderbt; wielleiht: ‘geven omnes venales, si suffecissent emptores. 
eme ins unbe ben Terten'. Helmolb: 7. rex Dacle congregarit exercitum 





1168—1170. 


3 


myt 1000 mannen gewapent quam be to Melelenborh in dat lant; 
dar beben fe groten ſchaben!; over je en ſcadeden nicht den kerken in den 
landen, dat nu is felden to horende?. do de Denen weder voren 


to lanbe, en volgeben in forter tid de Wende, unbe deden en weber wol tei 





svolt groteren fcaden. do de konyng fach ſines volles grote not, he let bib- H.2,14. 
den ben hartigen, bat he to eme queme op de Eydere. dar quemen fe to« 
ſamende in fonte Johans vage to middenſomere; dar vorlilede ſich ve 
tonyng unbe de hartige3. de fonnyng fande baden myt des hartigen baden 
in Dene marken ımde fet ene antmorben de helfte ver gifele unde des 

10 tyufſes unde des reden fehattes, den he nam van deme lande to Runghen *. 

+ Unbe bat de vrunfcop deſto vafter bleve, fo let de konnhng do 
werven, bat be hartige em fine dochter gaff, de wedewe des vorften Vre⸗ 
derikes van Rodenborch, des konnynges fone, de na deme vader de frone 


ſcolde dragen 5, 
15 
weren, be worben weder mol befat. 


kriſtenen loven unde leveden na der Saſſen ſede. 
fit im den landen nogen, de en de hertige hadde vorlent; 


89. Do wart tohant vrede al umme in den landen; de vormwoftet 
de Wenden zit ſedder helven to deme 


Pribiſlaw let 
he bouwebe do 


Melelenborch unde Ylouwe unde Roftof, unbe richtede do ftrengelifen over 
ade deve unbe be myſdedige rovere®. do beterben fit de landevan 


a... bemevredeundede|nyenflihte Lubeke, Rafebord, Zwe- 


rinundeanderegobeshus. dar na 


90. * Im deme jare onſes heren 1170 do let ſik dopen Germar A. 


der Ryanere here myt finemvolte?. 


m ie: 
‘heiße 6. 






et pereussit partem modieam Olrcipane 
regionis. ©: Waldemars ge en 
Belin 1170. Wigger a. a. D. 


Zu os quoque regls ex conen- 
bins natus, Christophorus — eum mille 
— Ioriels venit Aldenburg — et per- 
Cusserunt maritima Alius; Chrif * 
Bug mit et Abſalon von Ro 
von Lund rc 
a Bigger a. 0. 0.28, ©. 


— Ecclesiam vero oui deserviebat 
Bruno sacerdos non leserunt, neo atti- 
gerunt penitus bona sacerdotis. 

3. Nach einem von Gunzelin von 
Schwerin mit ben Dänen abgeſchle e 
nen Stillſtande fam es 1171 Jun. 
zum Frieden an Der übe. Bigger * 
2.0.238,6.1 

—8 ——e * medietatem tri- 
butorum et obsidum que dederant Rani 
et de erario fani equam portionem —. 


ol" 


2. 


hen runde beamer 6. 


Et misit dux nuncios suos cum nunclis 
regis in terram Ranorum, et servierunt 
ei sub tributo Rani. 

5. Gertrud, Wittwe Friedriche von 
Rothenburg, wurbe 1171 mit Knub VI 
von Dänemark verlobt und 1177 mit 
ihm vermählt.. Wigger a. a. ©. 28, ©. 
156 Anm. 1, 185. 

6. Pribizlaus — sedit quietus et 
contentus funiculo portionis sibi per- 
misse et edificarit urbes Mekelenburg, 
Ylowe et Rozstos et collocarit in ter- 
minis eorum Sclavoram populks. Et 
— Guncelinus — mandavit suis, ut 
quoscungue Selavoram invenissent in- 
cedentes per avia, quibus non esset 
eridens ratio, captos statim suspendio 


necarent. Et cohibit! sunt utcungne 
Sclavi a fortis et a latrociniis. Schluß 
deltnelda 


. R.: Jarmarus baptizatus. 
En je. a. D. 28, ©. 174 vermuthet 
Sun. 17. 


21. 


21. 


.B. 
1170, 







Yan ii, 


1. Detmar-Epronif von 1105—1276. 


* Des jares wart geboren Waldemar, konyng Waldemars fone!. 

#1. * Do quam of to Doberan irſt tofamende dat convent ber 
aramen moneke?. 

92. * Im deme jare 1171 bo wart to Enghelant gemartelt de gone 
blſcop fonte Tomas var Kantelenberge, unde versus: 

Annus millenus centenus septuagenus 
Primus erat, primas cum ruit enge Thomas ®. 

93. * Des fulven jares bes achten dages na twelften* toch Bar« 
tich Hinric van Brunſſwik dor be [eve gobes over mer to beme hilgen 
graves. de nam mit fit bifcop Conrade van Lubeke, ven abbet Hinric io 
van Brunfwit®, abbet Bertolt van Lunenborch, Pribezlaum ven heren 
van Melelenborch, Gonfelin van Zwerin, greve Siverde van Blanken ⸗ 
borch ” unde vele ebefer Iubes, unbe quam to pafchen to Eonftantino- 
pole® myt twen bufent volles 1%. bar untfengen ene be conyng unbe 
de conpngynne erlifen 11, unde be fanden eme grote gawe in gro-1s 
ter ere!2, unbe hulpen eme vort bor be lant bet to beme mere mit 






1. *fone' : fonne' 5. 2-3. "vr — 





in deme gramen fünte Bere 
Thomad van Ganı 








Keen 4 1 babe weder 
van conhng Sinrited ribberen van Gngelande' jhileßt 2, 
10 conteno sep! 10° 8 KL i 






1. A. B.: natus est Waldemarus 
Alius Waldemari. Er wurbe 1170 Mai 
29 geboren, Ufinger ©. 112. 
Conventus mittitur in 
—8 xal. Martii. Am 1. Mär, 1171 
jogen — —— aus ¶ Ame⸗ 
born unter dem Abte Konrad in 

ein. Wigger a. a. D.28, ©. 
26 Anm. 2. 

3. A. 8.: Thomas Cantoariensis ar- 
chiepiscopus a militibus Heinrici regis 
Anglie ocelditur in templo. A. H.: 
Thomas Cant. archiep. el Annus 








A.R.: Sanetus Thomas archiep. Anglie 
martyrizatus. Gr farb 1170 Dec. 29, 
Amold 1, 14. 

4. Arnolb 1, 2: post octavam epi- 
phanie; ebenfo Hist. de duce Hinrico 
und Chron. Saxonum ; das Jahr nur im 
Bist, 

5. Arm. 1, 1: pro peccatis suls 
sanctum visere sepulerum; Hist. u. 
Chron. Sax.: pro peccatis snis visitare 
sanctom sepulerum Domini. 

6. Arn.: Heinricum abbatem de 


— und Fi element ven 2 
mi F 
HT tler Vest. Hunde TR ne 






dem 


Bruneswich ; Hist. u. Chron. Sax. ſetzen 
hinzu: u sancti Egidil. 

Im.: Syfridam comitem de 
WB Hist. u. Chron. Sax.: 
de Brandeborch. 

8. Xrn.: et alios quam plures, tam 
de viris suls liberls, quam de ministe- 
Hlalibus; fehft Hist. u. Chron. Sax. 

9. Am. 1,3: in parasceve vene- 
rant prope Constantinopollm. — in die 
resurrectionis — asconderunt curlam 
regis; Hist.: per multa pericula vene- 
ront, fonft ebenfo; Chron. Sax. zur: 
Constantinopolim post pericula multa 
pervenerant, 

10. Fehlt bei Arnolb und Chron. 
Sax.; Hist.: erantgue in oomitatn ducis 
prefati ad duo milia hominum. 

11. mm. 1, 4: dux gloriose rooop- 
tus est; Hist.: a quo (rege) dux — 
cum mazima gloria est receptus; Chron, 
Saz.: Dux ab imperatore — cum gloria 
maxima recipitur, 

12. Arn. 1,5: Regina — donavit 
duei sammittos plurimos, ita ut omnes 
milites suos vestiret samittis, quibus 
addidit regina cuilibet militi pelles va- 





170-117. 33 


ichepen !, dar he wol mebe over quam to Accaron. bar feten fe op be 


perbe2 unde reden to Ierufalem >. 


* De brobere bes tempels unbe bes Hofpitales ontfengen fe beide 
papen unbe be leyen myt groten even, unbe brochten fe myt fange unde 
smüt love! to deme hilgen grave. bar offerbe he, unbe gaf grot got® to 
dem bowe ® unbe to ben Terfen ewichliten to bernenbe?, unbe gaf of den 
broberen bes tempel® unbe bes hofpitales dufegt merk, mebe to kopende 


ewige jarlike vente, ane anber gave, de he en gaf®. 


dar na reden fe to 


anderen velen fteven, bar be leve Iheſus Epriftus fulven hadde gegan 
so unbe ftan®, unbe quemen bo webber to Serufalem. dar heit je de pater- 


jerge bre bage 10, 


94. * Algo de hartige do weder toch to Accaron unde myt ſche⸗ 
pen vor ober, do weren bifcop Conrade unde abbit Bertolt worden 





K J ; 
Freie —S N 


rias et pellieulam zobilinam; Hist.: 
dux eum sacro sanguine — cum maxi- 
mis donariis religuiarum sanctaram 
tam regis quam regine onustus dimis- 
sus est; Ohron. Sax.: Sanguine domini 
nostri Jhesu Christi et reliquiis aliis 
donatar. 

1. Arm. 1, 6: rex dedit ei navem 
firmissimam necessarlis omnibus co- 
piose ditatam, et ingrediens dux cum 
suis navigare cepit; Hist.: Ingressus- 
que classem dux — processit; Obron. 
Sax.: navigio. 

2. Am. 1, 7: asconsis egula, ra- 
bitis, mulis, quidam etiam asinis; Hist.: 
asscensis equis; Ohron. Sax.: equis. 

Hatten Grm 111 gm. 
den Iroßen 1172 Jan. 7 zu 
Berden, hat Bebr. 2 zu Regeneburg bie 
Saisiten, Großen um fi) verfammelt, 
tommt Apr. 14 nah Konftantinopel, 
feiert dort bas Ofterfeft Apr. 16, fegelt 
mad) Affon unb reitet nad) Serufalem. 
Bpifippfon 2, ©. 17176, 438. Röh- 
richt, Beiträge 3. Geſch. der Kreuzzilge 2, 
©. 109—13. 


4. Arn.: occurrerant eis Templarli 
et Hospitalarli —, et. honestissime 
süscipfentes ducom duxerunt in sanc- 
tam civitatem, et susceptus est a clero 
cam hymnis et laudibns Dei; Hist.: 
et suscoptas cat dux solemniter a elero 
et templariis cum ympnis et landibus; 
Chron. Sax.: Dax — a clero ot templa- 


Etädtedgrenifen. KIX. 





mifengen — tepen’ : Seide 

> erfn Sal gt Ande Dom —* 
——— 10. 

"Bertolt : ‘Bertolt de’ En 





nia sollempniter suscipitur cum ramis 
et laudibus. 

5. Arn.: Optulit autem dux ad 
sanctum sepulerum pecuniam multam ; 
Hist.: ductus est ad sepulerum Domini 
sanotum, ubi domnus dux optulit ma- 
zimam pecaniam; Ohron. Sax.: Ad 
sepulchrum Domini dueitur. Maximam 
Abi — Bir 

6. Die Schmildung ber 1, In 
ber bas h. Kreuj — wurde, erzah · 
len bie brei Quellen. 

7. Arn.: Deputavit — redditus an- 
nuos ad cereos comparandos, jugiter ad 
sanctum sepulorum arsuros; Hist.: de- 
putans cereos jugiter arsuros; ebenfo 
Chron. Saz., bie außerbem mod) nad) 
ber Artunbe "bie Stiftung breier ewigen 
Lampen 5 richtet. 

Arn.: Templariis — et Hospita- 
NL dedit dona et arma plurima et 
mille marcas argenti ad comparanda 
predia quibus tyrones teneantur tem- 
pore beili; Hist, ı. Chron. Sax.: dona 
plorima in armis et aliis clenodiis et 
mille marcas ad comparandos redditus, 

9. Hist. u. Ohron. Sax.: visitavit 
dux — omnia loca, in quibus Christus 


: duobus diebus; Hist.: 
tribus diebus; Ohron. Sax.: por tri- 
duum. 

11. Arm. 1, 8: Inde roversus In Ac- 
caron vel Accon, et ita valedicens — 


3 


34 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276. 


| beibe krank unbe bfeven dar; boch dor fonberlite ſake willen, de biſcop au. 
Conrade mit den hartigen hadde to ſprekende, alfo trank vor he mht ven 
abbit na!. bo fe ber ftat Suris neger quemen, des bifcopes fule wart 
fo grot, bat he dar opgaf den geft. dar was greve Guncelin mebe by 
ande anber vrunt bez hartigen; ve leten ben liichgam brengen to Suryss 
in be ftat, de Tyrus is geheten; bar wart he erlilen begraven. bit was 
95. * In deme jgge 1172 kal. augufti?. bo beme hartigen be 
mere quam, vil zere be ſik mohbe umme even bot®. he toch do in ber 
Zurden lant +; dar fande de ſoldan ene in be mote viffhondert riddere 5, 
de fe velich vorben 3 bage bor be woften Romanye® bet to ber ftatie 
Eraclyam, de de keyſer Eraclyus boumwebe?, unde vort to Ararat®. bar 
untfent ene be foldan erbarliten®, unde nam en leflilen mit armen 
umme, unbe kuſſede en vor den mont 10. he fpraf, he were boren van 





or hie mut deme abbete alfo crang 
< h —— 
—8 gu tel 
"6. 12-18. (mit — umme': ‘an den arın al umme' &. 








episcopo et — abbatl, profectas est An- 
tiochlam ; Hist.: abeunte duce quibus 
valedicens reversus est Accaron; fehlt 


Turooram, misit ol qulngentos millten; 





Chron. Sax. 

1. Am.: episcopus egrotabat — ha- 
bens — quedam negotia ei insinuanda, 
cam abbate Bertoldo barcam ingrediens, 
navigio eum Insegaitur; Hist.: opisco- 
pus et — abbas infirmitate correpti 
manserunt ibi —; episcopus habans 





2. Arm.: cum jam applicarent ad 
eiritatem que Surs vel Tyras dieltur 


spiritum reddidit; Hist. ebenjo mit 
bem Zufay: anno Domini 1172 16. kal 
augusti (Jul. 17); Chron. Sax.: Con- 
radus in Tyro, que et Surs dieitar. 
Das Begräbniß, bei Arnold und Hist. 
übereinfiimmenb, fehlt Chron. Sax. 

3. Der Tod de Abtes Berthold iR 
vergeſſen. Aru.: Bertoldus — abbas 
rediens Accaron post triduum et ipse 
vitam Anivit. Dux — hoc audito gra- 
viter contristatus est; Hist. ebenfo; 
Chron. Sax. nur: Bertoldus in Acvaron. 

4. Hist.: Cum autem venisset dux 
in terram Turcorum; fehlt Arnold und 
Chron. Sax. 


5. Arn. 1,9: soldanus, princeps 


6. Arn.: per triduum transierunt 
per terram desertam —, que Rumenia 
deserta diettur; fehlt Chron. Bax. 

7. Arm.: pervenerunt ad eivitatem 
que — dieltar — Eraclia, quam prin- 
‚cops Jerosolymitanus Eraclius olim te- 
nebat; Hist.: venit Eracllam, quam 
u. f. w. — tenebat; fehlt Chon. — 

8. Am.: Axarat; Hist.: Axarat; 
Chron. Saz.: Ararath. Heinrich fuhr 
mit Schiffen Bohemund II von 
tlochlen von Simeonshafen ab, und ritt 
von Tarfus aus, von Gefanbten umb 
Nittern bes Scihfgudenfultens von 





9. Xrn.: Dux —llac (ad Eracliam) 
pervoniens magnifice susoeptus est a 
Tarclı 







— susceptus est — 
soldanus; Chron. Sax.: 

10. Xrn.: amplezans ot dooscnlans 
eum; Hist.ı letissime amplexans et 
deosculans eum; Chron. 
sime amploxatus ost. 





Baz.: letis- 


1-17. 35 


finem flechte, une velenbe konde mit eme2, wo ein ebele vrowe von 
Dufchen ande wart beme konhnge geven to Ruslande, de warı ene doch⸗ 
ter, de fin mober bar®. alſo let be folban ven hartigen bringen van 
evelen fivenen wanbe* eynen mantel unbe einen vol; bar af leit he ſed⸗ 
sber malen eyne Tafelen unbe eine balmatiten. he ſande of ven ridde⸗ 
ren bufent perbe5, malt Tore var ut, wat he wolbe; unbe fande deme 
hartigen 30 grote Bingefte ® mit filveren tomen unbe mhyt ebelen ſade⸗ 
len?; Ge gaf eme ofe vele anders godes unbe Henabes ® unbe bar to 
6 ofvante, de dat göt brogen ut deme lande®. wat em al ere in ber 
io reyſen wart, bat is in anderen bofen bet befcreven. 

96. * Do de Kartige weber to lande quam, bo wart geforen to 
Lubele de deirde bifcop, Hinric!9, ein wol gelert pape, alfo bat ſchin is 
in finer omelyen, de he mafebe van ber reynen maget Maryan, de men 
in affumptione to Qubele plecht to lefenbe, be in groten eren fin ftichte 

15 vorftont. bar na 


* Im deme jare 1175 do orligeve de keiſer weder de van Venedien. 4: 


97. * Bi der tyd ſach de gobe biſcop Hinric, dat Qubele be ftat 

fit fere beterbe an rikedome unbe an luden; he bachte of, wo godes loff 
1.162. unbe ere fil mochte beteren unbe meren. | do vogede He et mit ben her⸗ 
tigen, bat he ftichtebe in ber ftat in gades ere unbe in bes goben heren 
fonte Shannes a eyn clofter11; dar fetten fe monike van 

ie emunne ‚ene Doditer, de vort fin meer ger 
7.0 — hi : "bertih ne 6, 









dar — fe : dir an 


: dicens, eum consangui- 
; Hist.: dicensque 
ron. Sax.: Qui dixit 
. — esse. 

[rm.; Cumgue dux perquireret 
afünitatem consengainitstis, ille re- 
spondit; Hist. ebenfo; Chron. Sax.: et 





Hist. ebenfo; Chron. 
Saz.: cum frenis et sellis optimis. 

8. Dedit ei otiam sex domos Altzi- 
Das secundum morem terre illius. 

9. et sex camelos, qui cas ferrent. 

10. Rad) Arnold 1, 13 erbitten die 


gradum vonsanguinitatis eorum compn- 
tarit eldem. 

3. Xrn.: qui genuit ex ea flllam, 
eujus alia devenit in terram nostram, 
de qua ego descondi; Hist, ebenjo; 
g hit Chron. Sax. Röhrict 2, ©. 125 

nm. 24 benft an bie Sage vom ber 
Martgräfin Ida von Orlereic, die 
1101 mit Hergog Welf einen Kreuzzug 
Amberuafen unb in Geſangenſchaft ge- 
riet! 

4. de optimo serico. 

5. equi mille ootingenti, 

6. caballi fortissimi triginte. 


Lübeder Domherren vom Herzog bie Zur 
Rimmung ne Wahl; Hist.: rever- 
s08 est (dux) — ad terram propriam 
unde venerst. Nec immemor benefl- 
cioram in locum Conradi. episcopl — 
domnum Hinricum abbatem sancti Egi- 
au in Branswik episcopum institalt et 
promovit; Chron. Sax.: Post perve- 
niunt in patriam. Et tunc Henricus 
abbatem sancti Egydii Brunswicensis 
8 Conradi feeit episcopum Lubicen- 


Ni. Aem.1, 18: Dax antem — odi- 
care coplt ecclesiam Lubicanam in ho- 


3. 


®. do hartich Hinric volget mit groter macht to helpenbet. 


36 I. Detmar-Ehronif von 1105—1276. 


fonte Benebictus levende, be quemen bar to convente van fonte Egidio 
to Brunswit! 

98. * In deme jare 1177; umbe fatten bar einen vromen abbit 
Arnolve, be bat Hofter myt des bifcopes hulpe vorftont vromeliken; 
unbe be hartige gaf ene grote vrigeit unbe vele vente unbe godes?. albars 
ol de ſulve bifcop is begraven ®. 

99. * Des fulven jares lach aver de keyfer vor Meylan; deme was 
do he by ene 
hadde weſen alle wile, do wolde he weder keren to lande. do de feier dat 
vornam, vil fere he ene bat to biyvenve. do he en to den leften nicht 
wolde untwiben, de feyfer vil vor en op de fne unde bat, dat he mit en 
wolve biyvenS. des hartigen brofte ronde to finen heren vorborgen; dum⸗ 


lilen be fpraf: 
hovet' ®. 
Yan sonen | fehlt 9. 





1% en Dr dreften, de te D Sorbe 
borbe bi 
fprad: 
dab od ghedechtich fon’. 

norem beati Johannis baptiste et sancti 

Nicolai confessoris Christi; Hist.: Post 

hec Hinricus, ecelesie Lubicensis — 

antistes — intra eivitstem Lubicensem 
in honore beate Marie perpetue virginis 
sanctique Johannis evangeliste ac bea- 
torum patronorum Autoris archiepiscopi 
et beati Egidii confessoris cenoblum in 
eadem civitate Lublcana constrazit et 
dotavit. Urt. Biſchof Heinrichs von 

1177: quod in eivitate Lubeka — co- 

nobium in honorem sancte Dei gene- 

tricis Marle sanctique Johannis apastoli 
ot ovangeliste ac sancti Auctoris archi- 
episcopi, necnon et sancti Egidii con- 

fessoris, construximus; üb. 1.8. 1, 

Nr. 5. 

1. Urk. 0. 1177: iblque monachos 
Juxta professionem regule besti Bene- 
dicti collocavimus. * Hist.: Vocansque 
de monasterio ordinis sancti Benedieti 
in Brunswich tanguam de gremfo ma- 
tris dilectos fratres et monachos, Ar- 
noldum abbatem cum guibusdam altis 
fratribus. 

2. Arn.: Ad cujus consummatio- 
nem dedit (dux) quovis anno centum 
marcas denariorum. Hist.: Quibus — 
predia et alla bona — liberaliter con- 
tulit et devote. Bol. Urf. von 1177. 

3. Arn. 3,3: Cujus corpus In eodem 
monasterio, quod ipse fundaverat, terre 
zeconditum est; Hist. ebenfo. 


bonet‘ 
Mack. unde die feyfergnne nam 





3. “jatten' : *adden’ h. 

1, "bat'; “bat ene alte etmubelifen‘ 2. 
Bi met ee fer bei 

8 —8 yuod 


‚eren her ‚dee bertoggen 
"deffeß bomudeg, den und Die hertoghe Dep, De Imote get unfe pre Dendn, unbe mg will 


“de crone is ju comen vor de vote, fe fal komen op ju 


lt 6. 8. 'do hartic : be barı 
. "de — fra’ : *do hedbe bertcahe 
unde fprad bemeliten to eme" 
Guppe bone Tome, be berioge 
tmepede, unde 


7. 'aver“ 
12 














4. A. 8. Circa idem tempus Impe- 
rator Mediolanensibus offensus, prin- 
eipes In auxilium vocavit, et precipue 
Heinricaum ducem. A. H.: Item impe- 
rator offensus Mediolanensibus vocavit 
in auxilium principes. A. B.: Impera- 
tor Fridericus offensus — principes. 
©. ®.: De lelfer vor bo to andhbarben 
mit here unbe befat Allexandria. do 
Pen mit em de — lan 
ere helpere —. be hertog ineich van 
Brunſwich vorbe och — teifere 15 hun» 
dert, tihbere over berch. 

. A. 8.: Qui cum ei diffleilis esset. 
ad — ejus procidit, quem duxlevare 
contempsit, A.H.: Et quia dux Hein- 
rieus ei erat gravis, ad pedes ejus pro- 
cidit. Etdum eum levare contempsit 
—. A. B.: Et quis — difficilis erat — 
eontempsit —. &.®.: Do he weber 
varen wolde, be keiſer bat en bliven, 
unbe he ne wolbe. bo dot fic eme be 
teifer to vote bordh bat he bleve; bes ne 
mochte nicht fin. 

6. A. H.: Jordanus dapifer glorian- 
ter dixit duci: Domine, corona imperli 
ad pedes vestros venit, adhuc in capud 
vestrum ascendet. A. B.: Jordanus da- 
pifer ducis glorianter ad ducem dixit — 
adscendit. ©. W.: Do fprach bes her: 
toghen druczzate: “Herre, ju i8 be crone 
tomen up ben bot, fe fal ju mol up bat 
hovet fomen’. 









1.160. 


1177—1180. 


100. * De hartige to lande tod). 


dar nal, 


37 


des ſchude en vele ledes 


102. * Do de weder to lande quam, de vorften weren 

em allegram; femochten ene nit liven, dat he boven ene 

sweldih was. fefanden to den keiſere unde flageden over 
den hartigen; de keyſer dachte ſines leydes. 

103. * Do Got en halp, dat he Meylan bedwank? unde ſinen SD, 
willen hadde vorworven in Lumbardygen, he quam in 
Almanyan. der vorften clage he vornam, unde fonberlifen Dy: 

io deriles des marcgreven van Landesborch; de klagede, bat de Wenden had- 
den gebrant in finen landen to Luziz mit des hartigen rade, unde fpraf ene 
an myt fampe®. be feifer legebe do einen hof na deme anderen, unde 
bot den hartigen to rechte. umme bat he nicht en quam unbe de 
bode vorfat, des legede en de feifer in des rikes achtet. im der achte 
as bleff he jar unde daS, bynnen der tid 

101. * In deme jare 1178 do let de hartige bernen Halverſtat; 
dar wart bifcop Olrik unde vele goder lude gevangen®. de lant wor⸗ 
denalummemitgrotem orlige befwaret. 


104. * Im deme jare 1180 do legebe de keiſer finen hof to Werkes 


abord; dar wart deme hartigen Hinriden afgevelt echt unde recht, egen 
unde len?. ve keyſer Iende do greven Bernarve van Aneholte dat hartich- 
dom to Saffen unde andere vorftendome unde herfcope den andern heren®. 





1. A. S.: Sed fortuns duols a tem- 
pore, quo imperatorem levare con- 
tempsit, labefactarl cepit. A.H.: Sed 
fortuna ducis ab eo tempore cepit labe- 
factari. A.B.: Set fortuna ducis perlit. 
S. W.: Dat ne vorwan be hertoghe Hin · 
rich nimmer mer weder ben keifer, 

2. ©.@.325: Des erhalebe be fic 
feber unbe vor vore Meilan unbe dwanch 
fe, bat je 13 irgaven, 

3. S. W. 329: Do clageben be vor- 
fien alle over ben gen Heinrike, 
unbe be marcgreve Diberic van Laudes. 
berch fprac up ene famplife bur bat be 
Benebe habben gebrant be marke to Luflz 
mit bes hertogen abe. 

4.©.®.: De keifer legede beme 
hertogen hof ma hove; oppet left bo he 
nicht vore ne quam, do bebe im be leiſer 
to achte dur den marcgreven Diberite. 

5: ©. W.: Im der achte belef he jar 
umbe bad. 

6. A. S.: Heinrieus dux et Alber- 
tas palatinus episcopatum Halverstat et 
eivitatem et eccleslam sancti Stephani, 


plenam clericis, matronis et infantibus, 
incenderant. A.H.: Ecclesia inAlverstat, 
plena clericie, matronis et Infantibus, a 
duce Hinrico incenditur, et ipsa civitas. 
A.B.: Ecclesia Alverstat in die Stephan 
plena — civitas. S. ®.: to Maideburch 
to fente Johannes miffen ; bar loveden be 
vorften ene herevarb uppen hertogen Hein · 
rife vor Halbesleve. Bor dere berenarb 
to herremiffen let de hertoge Kal 
bernen; bar warb gevangen biſchop 
Olrle unbe beberver Tube genoch. 

7. A. S.: Imperator Werceburch 
curiam habens in natali Domini, Hein- 
rico duei abjudicavit omne feodum quod 
ab imperio tennit, vel archiepiscopis vel 
episcopis. A. H. ut. B.: etiwa® Hlrger, 
ohne Zeitangabe. S. W. barumbe warb 
eme verbelet echt unbe recht unbe egen 
unbe fen; bat egen in be foninglife walt, 
bat fen al finen herren ledich. Weiland, 
Das fühl. Oerzogthum S. 16668. 

8. A.$.: Bernardus comes de Ane- 
halt suscepit ducatum Saxonie, et 
Philippus Colonie ducatum Westphalie. 





38 I. Detmar-Epronit von 1105—1276. 


105. * In deme orlyge werbe fid ſterke be hartige myt 
hulpe der Wende !, 

106. * Do quam de feifer in Saflenlant mit groter macht; he be» 
wede de Hartesborch unbe braf Blankenborch, Lichtenborch unde ander 
borge?. de hartige mel to der Elve unde brande Erteneborch fins 
egen ſlot 
s Io * De keiſer toch eme na over de Elve unde belegede Lubeke 


. mit groter matt. he hadde dar vor ben koning van Ungeren, ben 


Tonyng van Behemen 5. 

108, * Unde bar to quam de foning Woldemer van Denemarten ıo 
unde fin fone fonyng Knot, de worben beybe des fonynges man®, unbe 
andere vorften vele”. 

109. * De borgere to Qubele proveden, bat be hartige weken was 
to Staben, je untboden em ere not: ofte he fe nicht mochte redden, fo 
en konden fe e& nicht lange untholden vor ber groten macht bes keyſers. ıs 
de evele hartige ene vrontlifen bo gaf den rat, dat fe fit lever mochten 
geven beme rike, ven fe fit leten vorderven. do de borgere vornemen 
eres leven heren vat unbe finen willen, fe bachten an bat got, bat he en 
dicke hadde bewiſet; fe werben fit be wile bat je konden. bo fe nicht 
lenger en mochten, fe geven fit in bes feifer8 genabe. bat was * 

110. * Im deme jare 1181. be keyſer gaff alſo vort ben borge ⸗ 
ren, to blyvende by al erer vryheit und by eren rechte, alſo de hartige 
en hadde vor geven unde beſegelt an ſinen breven; dat lavede he en to 
beterende, alſo in der hantveſtinge beſcreven is, de he en dar na gaf 
under ſinem keyſerliken ingefegele®. to wart eme be ſtat geantivorbet» 
by ben rile to blyvende. 








3. mit — fehlt, 5. “Erteneh: "Ardticbe “ y 
14. 4 — von F— ee uhr ae men uam Bien 
2 _ u "do fie fi nicht It den mochten 

Das h 5 ee 


A. B.: Item Bernardus u. ſ. w. — Sa- buwede Hartesburch unbe vor mit gro- 
zonle. A, B.: Bernardus — Saxonie. teme she to ber Ele. 


&.B®.an anderer Stelle (331): % gewel · &.®.: unbe be herioge brande 
degebe ben hertogen Bernarde des ber- Mn ſeives hus Erteneburch 
tochdomes, bat ime in der vaſten A. 8.: Imperator Lubeke ve- 


batbare gelegen hatte. Ueber ben Tag niens, eam in deditionem accepit. A. 
un @eingaulen 1180 Br, 13 f. Belland, i ir am: civitatem, fonft ebenfo. 
Bang gerogthum ©. 16987. Imperator — venit et civitatem 
de bertoge Heinric — — S. ®.: De leiſer vor over 

brande Kalve unbe bat land unde [ hop, Elve vor Lubele unde gewan bat. 
bat de Wenede bes feloen bages (1179 5. 5. Selbpfänbige acricht Detmars. 
won, u* Juterbok branben. Dar quam be koning 
&.®.: be kelſer — vor mit gro» Bahlemer van Denemarken unbe fin 
me here In bat lant to m unbe let Tone, be foning Anut, unbe mworben 

Bat en Blandenburh unde Walben» beibe des keiten m man, 
; felve wor he vor Lichtenberch unbe nſatz Detm 

pe be hus alle bru unbe brak fe unbe & ine rkunde, Friedrich I aus 


1180—1183. 


111. * Im den fulven jare flarf pawes Alarfander, do he fit 4,3 
o1.1=.haddemytdemfeifervorenet. dar na wart Lucius pames 4 | 


2 mant unde 18 dage!. 


39 


rt 


jar MP. 


112. * Dar na in deme herwefte do vorde bifcop Wichman van 4.5.0. 
sMeibebord; den hartich Hinrie to have unde brachte ene to hulden ben €. 


teifer?. 
Dranswil unde Luneborch unde een 


deel auber lande; dar to mofte he 


Ioven buten landes to blyvende 3 jar in ellende®, 


10 dre jart. 


B. a 
dar vorlavede he al vorberinge an fin egen unde an fin Ien, ane Ei 


113. Wfo vor Be dar na to pafcen in Engelant; dar bief he ii & 


114. Im deme jare 1182 do flarf Bam Boldemer von Dene I5. 


marten, des hilgen hartigen Knotes fone. fin 


fone Knot na eme bejat die. 


dat Iant® 20 jar myt groten eren; hebedwank vele lant to . 


finen rite®, 
15 115. * Im deme jare 1183 


vorften. 
wart ein grot drenge, fo bat be 


do quam be feifer to Erforde, 


love brak, unde de lude vellen dar 


in eyne kulen; dar inne vorbronfen ein del der vorften unde heren, wol by 
greve Hinric 


»hondert; de leyſer fil vil kume a in aaa vynſtere 7. 











Bir die keyſer aka Ems, 


dieſer Zeit iſt nicht vorhanden ; vgl. 2äb. 
u.8. 1, Rr. 7 von 1188 Sept. 19. 

1. A. 8.: Alexander papa oblit. 
M.P.: Lucius III — sedit annis 4 wet 
sibus 2 diebus 18. Bern. Guid.: 
m.5d.18. Alezanber farb 1181 dig, 
30. Saffe ©. 8: 

2.6.8. Darna in beme hereveſte 
vorbe be biſchop Wichman dem bertogen 
Heinrife to hove unde brachte in to hul« 
den beme feifere. 

3. A. 8. 1181: Heinricus dux se 
cum filils suis in potestatem Imperato- 
ris tradidit et fines imperli abjuravit; 
1182: Heinrious dux Angliam intravit. 
A. H. 1181: Item Beinricus ı. |. w. 
— imperatoris dedit et fines imperli ad 
tres annos abjuravit et Angliaın intrı 
vit. A. B.: Hinrieus dax se in potesta- 
tem imperatorls — ad tres annos — in- 
travit. S. W.: Dar verlovede be hertoge 
Heinric alle vorderunge an fin egen 
umbe an fin len ſunder Grunesmit unbe 
Sımeburch unbe bat eme barto beſcheden 








I ence venfee unbe nett Ad neue 


unbe 
nah jr‘ 





falicht 2. 
horde unde dadde 
’e under bi —* u dberen 9. * 
18, — * 
— 


warb, unde verſwor bat lant to dren jaren. 

4. A.8.,B.u.B. |. Aum.3. ©.®.: 
Darna to peſchen vor be to Engelant, 
umbe was bar dru far. 

5. A.R.: 1182 obiit Waldemarus I, 
Altus sancti Kanuti ducis, anno regni 
sul 25. Post quem — Kanutus Alius 
suus. ©. @.: 1182. Do flarf de foning 
Waldemar van Denemarken unbe wa 
fin fone Enut toning. Waldemar ftarb 
1182 Mai 12. Sein Sohn Knub regiert 
sis 1202 Non. 12. 2.2. Ange ©. 51, 

6. Zufah Detmart, 

T. A. 8: Imperatore habente cu- 
rlam Erfordie, in palatio, sub quo erat 
eloaca, fractis trabibus submersi sunt 
in eloaca ooto principes et multi nobiles 
et plus quam 100 milites, nullo epi- 
scopo vel clerico quiegnam passo. Im- 
perator fenestram rapiens vix evasit. 
A. H.: Octo principes et multi nobiles 
et plus quam 100 milites submersi sunt 
in cloaca Erfordie, imperatore vix se in 
qnadam fenestra salvante, nullo tamen 







do 4.8. 
der heren dar vele weren, to malende vrede under den em. 


In den bedingen op einer loven vor deme keyſer ®% 


40 I. Detmar-Epronit von 11051276. 


van Swartenborch vil alder depeſt; de plach to fwerenbe: ‘ofte if dat bo, 
fo mote if vorfinfen'!. de drovyge vloch ene do flo, dar to 
mennygen edelen man, de jere wart beflaget?. 
. 8. 117. * Im deme jare 1185 do legede de Feifer eynen hof to Me- 
5. genfe; dar maleve he to riddere fine tme fones, fonynge Hinride undes 
Breberide, den hertigen van Swaven. to deme have quam weder to lande 
hertich Hinric?, van Brunswik ſeddermer gebeten, unde 
wart untfangen erbarlifent. de hof wart gemeret, dat in Dufcen 
fanden nt bergelifen wart gehort. bar worden be ridder geachtet op 40 
duſent, de to deme have weren 5. 10 
‚8. 116. * Des jares do flarf pawes Luſcius; na eme wart pawes 
Orbanus 1 jar 10 mande 25 dage®. dar na 
. 118. * Im deme jare 1186 do wart irft in deme bifcopbome to ur 
beke geftichtet dat Hofter to Reynevelve?. 
119. Dat bo volquam dar na in deme vyften jares; dos 
quemen de monyke dar to kovente, gade to eren®. be keiſer gaf ene 


fonberlifen alle jarlikes vriheit ſonder in ben molen to Lubeke, unde fte- 


u em ere vryheit oppe des ref goet io. am 


— 










die veel meeflich aller" D. 
'man unde 





ein 


piscops vel clerico ibi periclitante, 

Octo — salvante. ©. wolbe 
% eier verevenen ben biſchop van Me- 
genze unbe ben Iantgreven to Erforbe 
to „eneme hove; vor ime warb en grot 
gebeen ; do brac du Tote unbe viel mit 
en Fi en in enen ganl. 

A. S.: quidam comes, scilioet 
Helarin de Swarzenborch Potens, dbi 
‚profundius corruit, qui semper sio ju- 
tavit: Si hec fecero vel dixero, sub- 
mergar in latrina. A. H.: Comes Hin- 
riens de Swarceborch ibi profundius 
eorruit, qula assidue sic juravit: Si hoc 
fecero, submergar in latrina. A. B. eben« 
%0. S. W.: dar erbrank be greve Breberic 
var Avenberch unbe be Ex dan Bogen 
unbe grebe Heintie van Swarzburch unbe 
darto manich ebele mar. 

2. Zufag Detmars. 

3. A. 8.: Imperator celeberrimam 
habuit curiam Moguntie. Ibi rex Hein- 
ricus, Alius ejus, miles factus est in 
mazima gloria et honore. ©. W.: De 
hertoge Heinric quam wiber to ber groten 
hodhtit to Megenge, bar be toning Hein» 
ric umbe be hertoge Breberic van Swa · 
ven, des ker teberifes fone, ribbere 
worben, Ueber bas Fe zu Mainz 1184 








— 
fe 6. 7. jebbermer' : (ehbermer 

grot bormeret' 2. 9. 

e Biffeupdeme to ubete e 

: wol quam $. 


ie : (man dat 

5 TT8B Tee np jer na ern 6 

#6. 8. Suhifangen ebarliten": 

3 "deb hoveb ghelife" @. 

ghtigtet Dat ci to Rede 
17. Sarliteh" Äf verderbt. 


Mat 20—22 f. Toeche, Kaiſer Heinrich 
v1 ©. 30—33. Heinrich ber Löwe nahm 
an bemfelben feinen Theil, fein Geſuch 
um bie Erlaubniß zur Rüdtehr wurbe 
vielmehr dort ide und Heinri 

tm 1185 nach Michaelis mi 

Deu land. Philippſon &. 271, 459; 


* Cup Detmars 
B.: Dat was de grotefte hoch · 
tit u be je an Dudiſcheme iande war. 
bar worben geachtet be ribdere uppe vier» 
tich bufent an ander voll. 

6. A.8.: Lucius papa obilt Verone. 
M.P.: Urbanus III sedit anno 1 mensi- 
bus 10 diebus 25. Bern. Guid.: a. 1 
m.5.d.25. Lucius ftarb 1185 Nov. 25; 
Jafft ©. 854. 

7. A.8.: Eodem anno interpositum 
est Cistereiensis ordinis cenobium Rey- 
nevelde juxta fontem Cusmer. A. H.: 
Inchostum cenobium Reinevelde juxta 
fontem Cuserin. A. B.: Inchoatum est 
— Reynevelde. 

8. Zufah Detmars. 

9. A. R.: Conven! 
Begnoveld kal. novembris. 

10. Seloffflänbige Nachricht Detmars. 





“dergeliten” 





mittitur in 





1186— 1187. 4 


120. * Dar na in deme jare 1187 in fonte Olrxikes vage do won« A.8. 


nen de heibenen Jerufalen de ftat unde dat lant!, unde flogen é 


dot alle, de dar van friftene inne weren?. do be mere quer 
men deme pawes Drbano, he wart ſere bebrovet unde ftarff in Lorter tiv 
sbar na? 

121. * Na eme wart Gregorius pawes; de ſat ein jaar unde 27 
Dage *. de pawes droch wol overein myt deme keyſere unbe let predeken dat 
rufe over mer; dat nemen to fit de keiſer unde de foning van Vranckrike 
unbe de foning van Engelant mit vele vorften unde heren®. 

10 122. By der ſulven tid was ein twidracht tuſchen greven Alve van 
Holſten unde greven Berende van Raſſeborch unde den borgeren to Lu⸗ 
befe umme be vryheit unde ſtede, be hertich Hinric ber ftat gaf in watere 
unbe an lande®. des quemen be greven beide myt den ratmannen van 
Lubele vor ben keiſer unbe geven al ere ſchelinge an bes keyſers hant 7. 

is deme keyſere was wol bericht, wo bat greven Alves vader be lant hadde 
hertige Hinric opgelaten, do he Lubeke begrep, unde fe vort legede to ber 
ſulven ſtat veltmarke unde vriheit; unbe umme bat de ftat unbe be bor- 
gere hadden lange weſen in ber befittinge ber lande unbe ber vriheit, ve 
en bertige Hinric hadde gegeven, de bo nochten levede, des fo ftebigebe 

zen be keiſer unbe gaf en nochtan bat to ewiger tid unbeworen vort to 
befittenbe®. bar op gaf he bo, er he vor over mer, fine hantveftinge, 
befegelt mpt finen kehſerlilen inghefegele, gegheven 

“ = : die nn ‚var Iperufaleym unde dat patande hilge land’ B. 3. "dot 


hat da vunden“ 2. 'miere — dar na’: 'mere deme 
ie fo fere be t he dar na eu füt farfi von tunen’ 8. 0. 
loten © 7, wol’: ‘vol’ $. “to Ar fe 



















Mt. Ye 


1. A. 8. 1188: Saladinus ascendit 
Iherosolimis et cepit eam. &.W.: Time 
jar na ber hochtit Safabtn geman bat lant 
F Jeruſalem in fente Otette da, Dage But 

Zerufalems Thore wurden Salabin 
11er Oft. 2 gem, nadhbem er König 
Guido Jul. 4 bei dem Dorfe Lubja befiegt 
hatte. Röhricht, Beiträge 1, S. 125, 142. 

2. Zufag Detmars 

3. A. 8.: Urbano isti venit nuncius 
verus, dicens, captam Jherusalem, et 
papa dolore obiit. Die Nachricht von 
der Wieheage be Sorten na 5 a 
am fi ofe ein, bie Nachricht 
von der Einnahme Jeruſalems Nov. 11. 
Urban III ftarb Oft. 20. Jaffe ©. 866; 
Toeche S. 85 Ann. 2 u. 3. 

4. M. P.: Gregorius VIII — sedit 
mense 1 diebus 27. Bern. Guid.: m.1 
4. 27. Cr warb erwählt 1187 Oft. 21 
geweißt Oft. 25, farb Dec. 17. Jafft 





©. 206, 867, 869, Toeche S. 86, 90. 

A. S.: Imperator curlam habens 
— caractere insigni- 
it. S. W. Des anderen jares nam be 
keifer bat cruce unbe be foning van 
Rrankrite unbe be koning van Engelant 
unbe manich ebele man. Friedrich nahm 
a6 Kreuz 1188 Mrz. 27 zu Main, 
Ship von — und deinrich IT 
sc di — ** beim ——e— don 

jan. 

6. eis, ah, Nr. 7 von 1188 
Sept. 19: Cum — comes Adolfus de 
Scowenburch et comes Bernardus de 
Racesburch causam agerent adversus 
burgenses nostros de Lubeke super ter- 
minis et usu finium suorum. 

7. nos — predietos comites — in- 
Auximus, quod uterque jus, quod ipse 
petebat, in manu nostra resignavit. 

8. et nos illud consensu eorum (co- 








AS. 


1189. 
6.8. 


a 


42 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276. 


123. In deme jare unfes heren 1188 Tal. octoberiß!. bar weren 
jegenwordich ratmanne van Lubeke, de in ber hantveftinge by namen 
ftat gefereven, be in beme rade to Lubele wol bewaret i6. 

Dit fint de lantoriheide unde fcebe der lant unbe ber watere, be be 
werbe keyſer Vrederik, de irfte des namen, hevet gegheven ber ftat unbes 
den borgeren to Lubeke to brukende?, alzo be hartige Hinrik en vor 
hadde gegheven: van ber fiat? to deme often bet to deme vlete, gehe ⸗ 
ten de Stopniffe, unbe vort be Stefeniffe op bet to Mollent, byn⸗ 
nen beffen jegenen ſchal de ftat unbe de borgere to Lubeke brufen al ber 
wege unbe unmege, ber Iant, gebowet ebber ungeboumwet, wyſche under 
weyde, water unbe vyſche, wolbe unde holte, myt jhepen | evber in vode ⸗ su. 
ven ut to bringenbe, wan en bes behoff i8®. vortmer ® fcolven fe hebben 
unbe brufen ber wolte unbe bes Holtes, ber wiſche unbe ber weide van 
ber ftat bet to Obeflo in jeweber fiven ber Trawene binnen twen 
mylen; bar is ut genomen be wolt bez Hofters fonte Marian’. fe fol-ıs 
den of hebben vry to vyſcende van Obeflo bet an bat mer in de Tramene 
unde in allen watere vorgefereven®. of feolven fe bruken der wolde 
Darſouw, Eluce unde der Brotne to erer bernynge, to bouwende ere 
ſchepe unbe ere Hufe unbe anber boibe®. fe ſolden of hebben vry in 


ber maft to dryvende ere ſwine, ere rindere unbe of ere andere vee v | 
An 
fe —S 


in 
Wer ende ; pr 






wordie 
me, 
'edder 





opfeende" 
20. "rindere' :"ronder' &. 


mitom) prediete eivitatis habitatoribus 
tradidimus sine aliqua deinoops per- 
turbatione possidendum. 

1. Datum apud castrum Liznich 13 
kl. octobris. 

2. Sant igitur bil termini usibus 
ejusdem eivitatis nostre auctoritatis 
dono assignatl. 

3. Hoc a comite Bernardo de Racas- 
burch nobis resignata civibus nostris 
donavimus. 

4. a civitato versus orlentem usque 
ad flamen Stubintze, et Stubinitze sa- 
pra usque in Radsgost; a eivitate con- 
{ra merldiem usque ad stagnum Races- 
burgense, et stagnum supra usguo ad 
Racesburch ; a civitate contra ocelden- 
tem usque ad Aumen Cikinize, et Oiki- 
nize supra usque ad stagnum Mulne. 

5. Intra hos torminos habebunt — 
omnimodum usum, vils et invils, cultis 
et incoltis, aqnis et piselbus, silvis et 


pascuis, sive navibus sive plaustris 
opus sit ad exportandum. 

6. Similiter comes Adolfus in manu 
nostra resignavit et nos ipsis civibus 
nostris tradidimus usus et commodits- 
tes terminorum subscriptorum. 

7. A eivitate sursum usque ad vil- 
lam Odislo, ita quod in utraque parte 
Nuvii Travene ad duo miliaria usum 
habeant nemoris, tam in lignis, quam 
in pratis et pasculs, excepto nemore, 
quod est assignatum cenobio beate 
Marie. 


8. Insuper licebit ipsis elvibus et 
eorum piscatoribus piscari per omnia a 
supradicta villa Odielo usque in mare, 
preter sopta comitis Adolfl, siout tem- 
pore ducis Heinriel facere consusve- 
runt. 

9. Habebunt etiam omnimodum 
usum silvarım Dartzchowe et Olluz et 





1188. 


43 


afberwegene in greve Alves lande, alfo bat be finyne unbe bat vee bes 
fulven dages mogen webber to hus fomen in de marfe, bar bat is des 


morgens ut gebreven !. 


of Heft de zulve keyſer ber ftat unbe ben bor⸗ 


geren ftebiget alfe er recht, bat fe hadden van hartich Hinricke?, unbe of 
sbat fe er recht to ewigen tiven mogen beteren unbe wenben an ein betere 


techt®. 
jummer mer bes teyfers*. 


unbe fonberliten Heft He ver ftat to Lubeke gefet to blyvende vry 


Do he alle deſſe dink hadde Iaten feriven unde be» 
fegelen, do reyde he to varende over mer myt vele vor- 


sften unbe herens. 


de konyng van Vrancrike unde de fo» 
nyng van Engelant de voren over to watere®, 


de fenfer to 


18 


lande tod} dorch Ungeren unde dor Grelen; he quam in Torfyen in de €.®. 
woftenye; dar deden be Torken den pelgrimen geoten ſeaden, over erer 9 4 


wart vele bangen”. 


15 124. * In der tid hadde hertich Hinric be louwe van Brons- 
vit fine unhulde worpen op fine flat to Barvemwil. he toch SE 
bar vore myt groter macht; de borgere ſik Tange maflifen werden. bo 


2. fuloen’ : falvend’ $. 


Brotne, ut tam igni necessaria, quam 
naribus sivo domibus aut allis edifciis 
eivitatis sue ntilia ligne In eis succi- 
dant, absque dolo, ne videlicet u. [. w. 
1. Proteres pascent porcos suos, 
pecora quoque seu juments per totam 
terram comitis Adolf), ita tamen, quod 
Porci seu pecora possint ipso die redire 
& pastu in marchiam, unde mane exie- 
rant. 
2. Insuper oportunitstibus eorum 
acquiescentes, omnia Jura, que primus 
loci fandator Heinrieus, quondam dux 
Saxonie, eis concessit et privilagio suo 
firmavit, nos etlam ipsis concessimus. 
3. eoncedimus, ut quiequid infra 
eivitatem sul juris in posterum emen- 
dare valuerint, sine tamen prejudiclo 
noetri Jodie, emendare non obmltant 
Freusborff S. 75—76, 


jufah Detmars. Erſt das Privi · 
ehee U vom Juni 1226 (2üb. 
u Nr. 35) enthält bie Befim- 
mung: ut predieta eivitas Lubicensis 
libera semper sit, videlicet speclalis 
eivitas et locas imperli et ad dominfum 
imperiale specialiter pertinens, nullo 
unguam tempore ab ipso speciali do- 
minfo soparanda. Freneborff ©. 72. — 
Zum Privileg von 1188 vgl. Arnold 


16. Yworpen‘.; "vorpen' b. 


v. Lübed 3, 20, nad} welchem bie Stadt 
mediante imperatore 300 Marf Silbers 

zahlte, wofr Graf Abolf auf den Zoll 
v Travemünde verzichtete, und 200 

tart Silbers pro pasculs —, et sic a 
mari usque Thodeslo libere fruerentur 
fluviis, Pascals, silvis, exceptis his que 
ad stipendia monachorum in Reyne- 
velde — deputsta fuerant. Deede, 
Grundtinien ©. 15. 

Be Detmars. 
hl nur Zufag Detmare. 

A. 8.: Imperator circumduxit 
exereitum per Ungarlam et Greciam. 
©. 8.: De feifer vor ober Iant to Jeru- 
falem wart durch Ungeren unbe buch 
Xrielen over en jar na ber tit, bat he 
dat eruce nam. be Krielen beben ben 
pelegrimen ledes wile, bat wrac be kelſer 
wol an in, be Iet fe han beibenthalf der 
firate alfe hunde heidenen 
Zurfen weren uppe ben bergen unbe 
wolben in ben weren —. fe flogen 
ber heldenen vele. Friedrich brach 1189 
Mai 11 von Reg —Ax— auf, wo er 
Apr. 23 einen Rei in — hatte, 
tam Juni 29 nach Belgrad, 1190 Apr. 
25 nad} Laodicea und erobert, Mal 18 
Jconium. Wöhridt 2, ©. 136, 138, 
159, 164. 


e —. — be 


4.8, 
1189. 





44 I. Detmar-Epronif von 1105—1276. 
be hertige to leſten wolbe van benne ten, bo vant he einen vort vorbor⸗ 
gen over be Elmenow, bar ene na volgede al tat ber!, unde wonnen de 
flat in fonte Simon Juden dage in deme jare 11892. be vort is noch 
geheten de Holften vort. 

+ Alfo wart de ftat vorftoret unde Qunenborch gebetert 3. 

By der tid ſtridde marcgreve Otte van Brandenbord weder be 
vorften van Stetin Kafjemare unde Buggeſlaw; de Wenden worden ſege ⸗ 
108; | Kafmare dar flagen wart unde der Wenden velet. 

+ * Im der tid flarf pames Öregorius. na finen dode 20 dage wart 
pawes Clemens gecoren, de fat 3 jar unde 16 dage>. 

125. * In deme jare 1191 doquam de jware mere, bat te 


5. ebele keyſer Vrederik in eynen watere vordronken were over mere, dar he 


inne ſwemmen wolde. des worden bedrovet de pelgrime unde de 


. meyne kriftenheit ®. fin fone konyng Hinric do vort 8 jar dat rife befat?. 


126. * Dar na flarf pawes Clemens in deme jare 1192. do wart 


h pawes Geleftinus; de fat 6 jar 8 mant 11 dage; be wyede konyng Himric 
to keifere®. 


127. * In den tiven was to Slesvik ein Son geheiten Waldemar, 
“In 


6.8,15— 8.4.4. 





5 epenmädte & 





unde vorflusehe be" 
— feienbelt" : 





einfgatie. 16. 
16. ‘yamed Geieflir 
18. "mad — gebeiten' : nad een biffeup to 


1. SeisRänbigeRachrift Deimars, 
2. A.S.: Bardewich a duce destrui- 
, Simonis et Jude die Oft. 28). 
A. H.: a duce Hinrico. ©. W.: Twe 
jar er bes keiſeres bobe tovorde de her- 
toge Heintic Barbewic. Heinrich hatte 
Oftern 1189 abermals nah England 
geben müffen, war aber um Michaelis 
idgelommen- Toeche 
©. 98, 122; Phitippfon 2, ©. 301. 
3. 3. Seisfänbige Ra richt Detmars. 
Bi des felven keifer Bre- 
demte ilden ſtridde be maregreve Otto 
van Branbenburd wider heren Bugiz ⸗ 
imin, unbe worden be 
. bar warb geltagen here 
here Brot unbe ber Wer 
Hand, Deutſche Ehron. 2, 
3 vermuthet, daß fi 
auf bie Belagerung Dem- 
ch Herzog ein Ti, und 
» I beziehe. 
1177; eben Hr — 
lippſon 2, ©. 116. Bo⸗ 
ommern ftarb 1187 Mr. 
ver Rafimir I von Pom« 
1180 im Nov. Arn. 2, 
 Ilos mortuns est Kaza- 


"unbe de menen efenb 

eat; “eyfer Brederite ne 

„Badcd Gelefinud gbeonen B. 
tehmiid, de hete' 2. 





91°: 119078. 
ier, den vorbergehenden Gap 
eompng bincid befat ba ie vrt 8 jan 8. 

“mant' fehlt 8. 6. 






marus princeps Pomeranorum; von 
einem Kampfe gegen Otto von Bran- 
benburg, in bem er gefallen wäre, ift 
Nichts befannt. 

5. M. P.: cessavit episeopatus die- 
bus 20. Clemens III — sedit annis 3 
diebus 16, Bern. Guid.: vacavit sedes 
4. 20. Clemens III — sedit a. 3 d. 16. 
Gregor VI ſiarb 1187 Dec. 17 zu Pia; 
Klemens III, erwählt Dec. 19, erhielt 
bie Beibe Dec. 20. Jafft ©. 870. 

A. $.: Friderleus imperator in 
peregrinate vitam Anivit — sub- 
mersus in flumine Saleph. A.H.: Fri- 
dericus imperator in flumine Cessalie 
submergitur. ©. W.: Dar wolbe be 
feifer ſwemmen unbe irbranf; bo warb 
grot jamer im ber criftenheit. geiebrig 
ertrant im Salef 1190 Jun. 9; über 
bas Sinteefien biefer Nachricht |. Toeche 

7. M. P.: Henricus V imperavit an- 
nis 8. Heinrich war 1169 im Juni zu 
Bamberg erwählt und Aug. 15 zu 
Anden — Daſ. ©. 27. 

M. P.: Celestinus Il — sedit 
anni fr mensibus 8 dieb: 11. Hie— 
‚coronavit Henricum imperatorem. Bern. 








1189— 1194. 


45 


die fette fit wedder dat rufe to Denemarken. hie wan vele hulpe van Nor- 
weghen unde quam myyi vele fcepen in Denemarfen. den veng conyng 
Kaut umde fyn broder hertoch Woldemar, unde helven ene vangen 14 jar 


in einen torne!. 


s 128. * In deme jare 1192 do wonnen de kriftene Afers wedder 
over mer?, unbe koning Richart van Engelande fcolde wedder waren to 
lande; he wart jhipbrofich unde quam heimelifen dor de lant; to Wene he 
vormelbet wart; dar wart he gevangen; dem feyfer wart he geantwordet 


unbe febber gelofet mit grotem gobe®. 


10 130. * Im deme jare 1194 do fanbe koning Knut van Denemarten 
ein grot her op de heidene in Eftlande *. 








129. He brachte of greve Alve van Holften dar to, dat he wart 
fin man b. 
jolbemar' ſehit &., ergänzt aus B. 5. *1192° 
: (medder Accoron' B. 7. hipbretik; 





'unde wart fo Bene vormeldet' 2. 
: Holften, 


Gusd. ebenfo. Memens III Rarb 1191; 
über ben Tag f. Toeche ©. 170 Anm. 2. 
Cdleſtin III wurde gekrönt Apr. 14 unb 
Heönte Heinrich Apr. 15; Gaflt ©. 897; 
Toce ©. 186. 

1. A. 8.: Woldemarus Sleswicensis 
episcopus regnum Dacie sibi volult 
usurpare, quem rex capiens vincula- 
vit. A.H.: Waldemarus ep, Slesw. 
regnum affectans Dacie a Waldemaro 
duce capitur et vinculls mancipatur. 
A.R.: Waldemarus episcopus, nullo 
cogente, regi se opponens Ärit in Nor- 
weglam. Indeque rediens cum 35 lon- 
‚gie navibns captus est, et In turri Syel- 
borg positus, ubi sedit 14 annis. @al- 
demar, Sohn König Knubs (+ 1157), 
wurbe 1184 Bifhof von Schleswig, floh 
1192 nad Schweben und Norwegen, 
tam 1193 zurüd, nahm ben Königstitel 
an, wurbe Jul. 8 ober Dec. 26 gelanı en 
genommen, und faß 5 Jahre in Nor 

urg, bann 9 Jahre in Syöburg. Ufin- 
er ©. 63—86;, Dehio 2, &. 10911. 
Er Bezug auf ben Tag ber Gefangen- 
nahme |. Toeche ©. 303 Anm. 4. 

2. A. 8. 1192: Rex Francie, rex 
Anglie Richardus et Conradus marchio 
ibersvorunt Akkaron a Sarracenis. ©. 
®.: Bi den feloen tiden wunnen be 
eriftenen Alers wider. 

3. A.8. 1193: Richardus rex Anglo- 
ram repatriarit, sed naufragium pas- 
sus pecuniam perdidit et vix evasit. 
Venit in Austriam, et captus est ab 
hominibus ducis in civitste Wen —. 


Be matt deme tepfne gbrantmane' 2. w 
" ie wart füln man’ @. 





'Traditus est Imperatorl Heinrico, sed 
ipse se pocnnia redemit. A. H.: Ri- 
chardus rex Anglie in Austria capitar 
in eivitate Wen —. Imperatori traditur 
et ipse se pro 150 libris redemit. A. B.: 
rex Anglie — Venn —. Imperatori 
traditur, et ipse se pro 150 libris ar- 
genti redemit. Das bier hinzugefügte 
!fegelb, aber 150,000 Marl, nen- 
nen A. 8. unter 1194. ©. @.: unbe 
warb be foning Ritihart van Engelant 
ſchipbrokich in ber wibervarb unbe warb 
jevangen to Wene; be warb of beme 
feifere geantwarbet, be beſchattede ene 
uppe bunbert duſent mart. Richard 
fegelte 1192 Oct. 9 von Alton ab, fiel 
Dec. 21 im Dorfe — jetzt einer 
Borftabt Wiens, in die Gefangenjchaft 
Leopolds von Defterreich, lam durch ben 
Bürgburger Bertrag von 1194 Febr. 14 
In bie Getwalt Heinrich VI unb wurde In 
jolge bes Vertrags von Speier iu Frei- 
eit gelebt. Toche &.257,259, 262,268. 
. A.R.: Expeditio facta est in 
Estoniam. 

5. A. R.: Comes’ Adulphus factus 
est homo regis tributarlus Dacie. Ueber 
dleſe Angabe f. Ufinger &. 67 Anm. 1. 
Adolf von Holftein war Zur Unterkügung 
Balbemars von Schleswig über bie 
Eider gegangen; einen Ber; eitumgsaug 
Enuds erwartend, hatte er dann Marl« 
geaf Otto von Brandenburg um Hülfe 
gebeten, Knud wartete, bis Otto wieber 
abgaegen war, und fiel dann in Holflein 
ein. Abolf bat um Frieden; mille qua- 


46 


1. Detmar-Chronit von 1105—1276. 


+ * Unde arbeyde ſedder myt finem brobere hartich Walvemar, wo 
fe webber wonnen de Iant in norben ber Elve to der cronen van Dene- 
mare, de er oldervader hadde vorworven van keiſer Ludere mit groten 
gobe, alleyne bat he des Korte wile brufebe!. 


131. 


* In deme jare 1195 do ftarff hartich Hinric de lowe vans 


6.8. Brunswil; de let na fil 3 ſonne: Dite, de ſebder feifer wart. 





" den vil an de grevefcop van Poytirs van finer mober, 


Henric den palensgreven unde Wilhelme den hartigen van 


Brunspit?, 


132. * By der tid tod} de keifer Hinrie fin ander mal over berch inw 


. Stier; ‚dar dede he grote daͤt. 
* He war Apolyen, | Ealabre, Salerne; he venc Gaufredumsı. 


des Teniges one van Zecilen unbe fine fufter ımde de mober 3, unde Se- 
filian des koninges dochter van Eonftantinobile, de gelavet was Gaufredes 
ſone, de ſedder nam Philippus, des kleyſers broder ĩ. 

St leit de keiſer bar vele vorſten unde groter heren kindere 
blenden, unde ſomelike let he flepen mit perden dor de ſtraten unde fmar- 





969 


ni 


dringentis denarioram marcis gratlam 
. Armolb 5, 17; Üfinger 


Bufag Deimars. Val. bie Rathe- 
—— 1126. 

: Heinrious dux obiit, di- 
miss FH; se Aliis Ottone, Heinrico et. 
Willehelmo. A. H.: Item Heinricus dux 
‚obiit relictis post se fillis Ottone, Hin- 
Ben u no ©. Fr a ben dben 

e ıric van Brur 
nesiwkc, —A 1195 Aug. 6 gu 
Pr Bon feinen Söhnen war 
Pfalzgraf Hei J der ältefte, Luber war 
fon 1190 Oft. 15 geftorben, Otto ber 
dritte und Wilhelm von Lüneburg der 
jüngfe. ®infelmann, Philipp v. ar 
ben n.OttoIV v. Braunſchweig 1, &.503. 

3. A.8.: Imperator cepit Salernam. 
— Captos etiam est alius Thancradi 
regis, et mater ejus vidua et ejus filia. 
Capta est otlam Isaac regis Constan- 
tinopolitani fit, Thancradi filio de- 
sponsata nomine Cecilia, quam postea 
duxit Philippus Romanorum re. A, 
H.: Imperator cepit Salernam, — capit. 
et Allım Tancreti regis et matrem ejus 
et Alam, et fillam regis Constantino- 





yormoroen — gebe; "yarmorgen mit Er 


Ser ie, 


lilen pinigen umme ere vorretniffe unde myſſedat 5. 


sea gebe van Kal de 2. 
“palen 













6. 18. "phi 
“here ri une * 


politani, desponsatem auo Tancreti, 
nomine Ceciliam, quam postea duxit 
Philippus rex. ©. W.: Do be feifer ſie 
idiſcheme ande verevenet habbe, 
je Bor aver to Bulle unbe_gewan 
‚ie unde Kalabre. König Tancreb 
war 1194 Febr. 20 geftorben; worber 
kin Sohn Roger. Gin jüngerer Sohn 
ilhelm übernahm bie Regierung unter 
Bormundſchaft feiner Mutter Sibt 
Heinrich zog Nov. 20 in Palermo ein; 
De. a in — feine Mutter 
und feine Schweſ gefangen genom- 
men; Toeche ©. 322—23, 143. 
4, Irene, Tochter bes Kaifers Ifoat 
Ungelos, war verlobt mit Roger Fr 
König. Philipp ©. 319, 320 
©. 545) unb vermäßfte fi mit sale 
1197 Mat 25 zu Dune le bei Augsburg 
ui. 470; Birke eimann 1, „E 29). 
ie —9— aud A. 8. u. 

A. 8. 119: Be — ——— 
—8 potentissimum piratarum —. 
Oaptum sutem excecarit. A.H.: cepit 
et Margaretem potentissimum 'atam 
et cecavit eum. A.8. 1196: Quem 
(Jordanum) Imperator captum In sedem 
ferream candentem posult, et coronam 





1195—1197. 


Do was by deme feifere ve jonge hartige Hinric van Brunsvik; de SB 
tenjers; des dede he zit van emeto |, 
dar na quam he weber to hulden unbe nam bez keiſers Fr 


krech do grote unhulde des 
finen vianden !. 
vedderen dochter, des palensgreven 
6 
del der ſtede, borge unde lande ꝰ. 


47 


van deme Rine 2. 






+ * Im deme jare 1197 do vor de keiſer over mer; dar wan he ein 8 


133. * Do be ſines willen ein del hadde gefcapen, dar ſtarff he; men ss. 


fpraf, em were vorgeven 4. 


+ * Eynen ſonen he leit, Vrederile, jonf van 4 jarend; 
wanvil dat konyngrike van Secilien®; 


vorften unde heren, de by deme keiſere weren. 


deme 
den coren be pelgrime, 


135. * Aver in Duſchen Ianben foren je Philippus, des keifer Hin- 


vides broder. biſcop Adolf van Eollen unbe de palensgreve Hinric unbe ©. 


de hartige van Brabant myt hulpe konning Richardus van Engelant brach ⸗ 
sten Otten den greven van Poytirs, hartigen Hinrikes fone, oppe den ſtol 
to Afen, dar he wyet wart. und Philippus wart gemyet to Megene?. 


re 


2 nen; 
NIT 


[> 


ignitam clavis ferreis capiti ajus inous- 
sit. Quendam — Richardum per plateas 
traetam suspendi fecit. A. H. ebenio. 
3 — bar dodede be menegen edelen 

be wedet eme waren. He let fe 
van "unbe fet fe flepen be perebe bur be 
— wante an ben bob unbe pinegebe 
je m 


rn Ben De hun Hure 

198. ge ie 

van Brunesiwic untret ime in be Rat to 
inem wionben, wanbe he habbe des kei⸗ 
eres angeft. 

2. A. 8. 1194: Heinriens, Allus 
ducis Heinricl, duxit Aliam Agnetem 
— Conradi de Reno. ©&. 3. 331: 

jewan be junge je Heinric 
——— wante he fine® vedde · 
ten bochter to wive nam, bes palenz« 
greven vamme Rine. Die Heim een 
mählung fanb zmiihen 1193 
u 1194 Jan. 29 auf ber Burg Sabiet 
flatt. Toeche ©. 566. 

A. 8. 1198: Imperator etiam in 
Sielliam est profectus. Cum Messanam 
et Brundisium et sivitates alias subju- 
gasset — vitam Anivit in festo Micha- 
belis. Peregrini ignorantes mortem im· 
peratoris jam Baruth aequisierunt et 
Thorun obsidebant. &.®.: He {hop 
of ene warb oder mere; bo gewan men 





"n "ie leg ie X ER 


Baruth m unbe belzg Zoran. 


ward deme keiſere 
RR 
— 1. Uei — — am 


a ii 
daf. ©. 482 Anm "ae Baitung 


5. A. 8.: —— tuno peregrini 
elegerunt diium imperatoris Fridericum 
adhuc Infantem. A.H.: Item prineipes 
u. f. w. — Frederiocum Aillum impera- 
torls Hinriei vix quatuor annos haben- 





tem. Griebrich, * ame De. 26, 
wurde Ende 11 Et pam 

Köni a! en ©. Er 144. 
Die mide befindlichen Pürften 


Fa ben ihm geleifteten @ib 1198 
Gebr. 2; Winkelmann 1, &. 61. 

6. Zufag Detmare. 

7. A. 8.: Sed prineipes Alemannie 
elegerunt Philippum, fratrem impera- 
toris Heinriel, exoepto Adolfo Oolo- 
niense archiepiscopo, qui —. Unde 
elegit Ottonem, filium Heinrioi de Bru- 
neswich, et hoo oonsilio et auzilio Bi- 
chardi regis Anglie avunculi sul et 
Heinrict fratris sul, et ducis Brabantie, 
Otto Aquisgrani, Philippui d Mo- 
gontiam coronatur. A. H. ebenfo. ©. 
B.: In deme 1198 jare — warb Phi- 
lippus de ge van Swaven, bes 
teifer Heinrites brober, to foninge_ge- 
toren. uppe ben warb geloren Dito 
van Poiters, bes hertogen. rikes ſone 
van Bruneswie. Philipp wurde ermäplt 





ABB 


4.B.R. 
i 


48 


I. Detmar-Ehronit von 1105—1276. 


dar af wart in den landen grot orloge, roves, Brandes unbe unheils 


vele!. 
136. 


. * In deme jare 1198 do ftarf pawes Celeftinus. 
; wart pawes Inocencius 18 jar?. 


na eme 


+ In der ti quam to lande bifcop Hartwid van Bremen 3, de dars 
varen was pelgrimmafe, unde brachte mit fit dat fivert, dar mede fonte 


Beter fetoch Malchus dat ore aff. 


+ * In deme jare 1199 do hadde fit fterfe befamelet de conyng van 


A 
eG. Denemarten unde wolde Hamborch unde Stade | beftallen ; deme wedder- zı m 


ſtonden de biſcop Hartwich umde greve Alff mit der hulpe marcgreven u 
Dtten ; alfo ferede wedder de konhng op de Enbere*. 
138. In deme jare dar na tod} hartige Woldemar des konynges bro- 


be hebben vol gedan®. 






art. 
8-9. do — beflalle 


1198 u Muhlhauſen, gekrönt 
Sept. * and: Eintelmantt, ©. 
69, 500-502; ©. 136. Dtto mwurbe 
ermählt 1198 Yun. 9 zu Koln, gefrönt 
Zul. 12 zu Anden; baf. 1, ©. 83, 84. 
Bakgraf Heinrich (vgl. daf. 1, ©. 73 
Anm. 4) unb Heinri I von Brabant 
waren bei Otto’6 Wahl noch nit vom 

muuge beimgelehrt; Heinrich I Ge⸗ 
mahlin Medtild verlobte Otto Jul, 11 
ihre Tochter Marla; dal. 1, ©. 84; 
2, ©. 526. Ueber bie Eimpirtung x 
ig diicherde f. baf. 1, ©. 74 Anm. 2. 

1. A.H.: Et multiplicata sunt mala 
in terra, 

2. M. P.: Innovenelus II — sedit 
anni 18 mensibus 4 et diebus 23. 
Bern. Quid, ebenfo. Cdleſtin III ſtarb 
1198 Yan. 8; Junocenz III wurde 
Ian. 8'ober Jan. 9 erwählt. Jaflt S. 
= Borthaft 1, &.1; Winkelmann 1, 

2 Anm. 4 

. A. 8.: Hartwicus archiepiscopus 
orra promissionis Venetiam navi- 
Inde Bremam perrexit, deferens 
adium Potrl, quo Malcho auriou- 
umputavit. A. H.: Hartvicns ar- 

»tacopus redions de peregrinatione, 

Rreme gladium Petri, quo Malcho 
ıtaverat auriculam. A. B.: Hart- 

" rediens tullt sccum Rreme — 

ulanı. Hartwig war 1199 Jun. 8 
zu Yale. Widfelmann 1, &.19 
+1; Debto zu S. 116 Anm. 4. 


wart Innocenciud papcd, die fat 18 jare' D. 
{ende congng Knut fon btaber —J— Beim, mie Hard 


;. der vor Reynoldusborch; dat wart em gegeven, alſo dat he brefen ſolde 
dat hus; aver he let brefen aff men twe ‚planten 5; 


dar mede wolde 


na aubführtider 8. 
elinge 






or 


4. A.S.: Canutus rex Danorum 
mittens fratrem suum ducem Wolde- 
marum, Hamenburg sive Stadium pro- 
posuit expugnare. Sed archiepiscopus 
Hartwicus et comes Adolfus ei apud 
Eideram obstiterant. A.H. und B. ver 
lin. S.8.: Bi ben tiben vor de koning 
Kuut unde be hertoge Waldemar van 
Denemarken uppe be Eybere, unbe be 
gene Alf weber fe am anderfit. Mit 

me waß be biſchop Hartwie van Bre- 
men unbe be matcgreve Otto van Bran- 
benburd unbe andere herren vile, unde 
Tagen bar alfo lange, bat be Denen 
voren to lande. Otto von Brandenburg 
und Adolf von Holftein waren zu Anfang 
Jahres in Wendland eingefallen, 
ir  dmaung eines Vergeltungszuges 
ws Adolf mit verbändeten Fürften an 
ie Eider; Kuub und Waldemar kamen 
an ba6 anbere Ufer; ohne Kampf und 
Ohne Bricvenöfäfuß jogn, be 
aus einander. Ufinger ©. 86—89. 
.R.: Castrum Beynsborg ac- 
—8 est, et Thitmaerskia. ©. W. 
ma vor aber be bertoge Waldemar 
im bat Iant to Holgaten unbe —* as 
af ime Reinoldesburd, alfo dat he it 
fbe brefen, unbe ne_braf is nicht, 
wane twe planfen. Wolf hatte im 
Eu 1200 bie alte Feſte Renbs 
rg beruf fellen begonnen. Ufinger 


“6 —8 Detmars. 


1198— 1201. 


49 


137. Im dem fulven jare tod) konyng Philippus vor Brunswik; dat 
bleff al ungewonmnen!, unde he vor van dar fonder vromen?. 
* Im deme jare 1200 do erhoff fil de orde der mynderbroder? van 


fonte Francifcus levenvet. 


5 * Des negeften jares ſtridden de twe konhnge Philippus unbe Otte 


by de Mofele 5. 


139. * Oe wan des jares hartige Woldemer Hamborch; dar wart 
de greve Alf gevangen, unde wart gebracht in den tom to biſcop Wol- 


demer®. 
10 
Denemerten ®. 


140. * Do wart of Segheberge? unde Rafjebord den conynge van 


Der lant fit onberwant greve Albrecht van Orlemonde; de was 
des konynges om, unte breff fin orlich®. 
141. * Des fulven jares ftarf ve fonyng Knut, alzo in deme jare 


151201 2 ydus Novenberus. fin brober hartich Woldemer wart to fonynge u 





wyet io. 
— TE ITS 
te. 
1. A. 8.: Rex Philippus Bruns- König Runde gemäß jemäß bie Wenbenfürften 
wich obsidet, nec obtinet. A. H. im unb Nifiot in Rateburg ein; 


ebenfo. Die Belagerung her 


„bilrfte — im Anfange ug u begonnen 
haben“ und wurde Aug. Bi aufg aepoben. 
Winkelmann 1, 6.184 Anın. 1, 


3 Zuſer Detmare. 
A. B.: ordo fratram minoram 
ia Ierthum; f. ©. 53 Anm. 5. 
4. Bufat Detmare 
5. A. S.: Philippus et Otto circa 
Mosellam vires suas sunt ex; A, 
B. ebenfo. Otto war 1202 Febr. 3 nad 
ee gen um, kehrte um unb 
an ber Mofel. 
Winteimenn 1, ?6 — 
6. A. 8.: Canutus rex Danorum 
Hammamburg occupat, et frater suus, 
Woldemarus dux, Alblam intrat, Adol- 





fam comitem invasurus. Capta est Ham- 
mamburg, et comes Adolfus, conditiona- 
liter ad ducam egressus, vinculatur et 
ad episcopum Woldemarum in carcorem 
mittitur captivatus. A. H.: Hammburch 
et Lubeke a duce Woldemaro capitur, 
et comes Adolfus, et ad Waldemarum 
episcopum ponitur. A. B.: Lubeke et 
Hammaberge — ep. Slesvioensem, qui 
soncupiverat Datie regnum, ponitur. 
A.B.: Comes Adulphusccaptusest. Xbolf 
von Holſtein und Abolf von Rateburg 
waren 1201 in SDitmarichen einge- 
broden ; darauf flelen ber Aufforberung 
Etädtedroniten. XIX. 


Mai 25 bei Waſchow fiel Nikiot 

wurbe Abolf von Rageburg in bie Flucht 

siegen In Si fein iölen bes 

BR eit Fr 7 Fr u —8 
legt und entflol burg 

ter Fr ; DM. 28 108 Brlbehar 

in Kr ein; Nov. unterwarf fih 


jemart zurüdfehrte, erfchien 
Fr FH ‚Holftein etwa Nov. 30 wieber 
in Sam urg, aber Dec. 24 flanb auch 
emar vor ber Stabt; Dec. 26 kapi⸗ 
tulirte Adolf unter ber Bedingung, daß 
ex unb bie Geinen frei abgtehen bürften, 
wenn er Waldemar Lauenburg überant- 
worten lönnte. Dies gelang nicht und 
Adolf wurbe nach Sabre gebracht. 
uſinger S. 94—103, 4060- 
7. A.R.: Castrum Sasghaebyergh 
scquisitum est. 1202 Rov.; Ufinger ©. 


t und 


99—100, 110. 

8 en: Des anderen, jares bo 
jewan hertoge Waldemar burch 
201 Rod. 1; |. Anm. 6. er 

2. Zuf 1. 


10. A. 8.: Rex Danorum Kanutus 
oblit, eul Waldemarus, frater ejus, in 
regno successit. A.H.u.B. gene. ©, © 
Bi Do Pa oc be Toning Knut, unbe 

ildemar foning. A.B.: 2 
— Kr her obiit Kanutus rex, fillus 
4 





3er he greven Alve to ber tib to riddere ; 


50 I. Detmar-Epronik von 1105—1276. 


142. * He was ein vrom wiß here; bes riles vromen he wol dede, 
er be koning wart, alzo dede he var na noch vromeliter. he fach ver Du- 
ſchen twedracht, unbe bat be lant weren werelos int norben ber Elve, 
be fin oldervader, be hilge Kartige Knut befeten hadde!. des malere 
be bedwank be lant to bes Tonyn«s 
ges bant?. 

—9— 143. Do en konden be van Lubeke van deme Romyſcen rike nene 
hulpe hebben; fe worden bar to biwongen, bat fe fit moften bon under 
den konyng van Denemarken. be lavede en bo, bat ze ſcolden biyven by 
alle erer vryheit unde allem rechte, alfo de hartige Hinric vor unde fei- u 
fer Vrederik na befegelt hadden gegeven. alfo gaf | he fine Hantfeftinge si.» 
myt finen Tonindliten ingefegele in deme jare unſes heren 1202 Kal. 
Defembert. do hadde Lubeke ftan by 56 jaren van ber tid, bat hertich 
Hinric fe begrepp 5. 

144. Des ſulven jares wort greve Alve los ut der vencniffe; des u 
“ mofte he den lonhng Woldemer laten antworben dat hus to Louenborch ®. 

. 145. * Im deme jare 1203 do bouwede bifcop Albert de flat Rige 
" möt hulpe der pelgerime ?. 





1. Yale: Yen, une Aal in ei jare Ei kamı m (oteht, P 78 en 6, me: 
F 06. 16. % *38* 


Sit 1 ber den eis: 
—* punsede de Hab 10 Righe mpt den bergheren van Bremen unde mit den pelegrimen" 


Waldemar —, Waldemarus eoronatus 


Ufinger ©. 115 Anm. 1, 
est in regem eodem anno. Ufinger 


231 
Anm. 1; Höhfbanm 1, ©. da am 1. 


S. 11. 

1. Zufag Deimars. 

2. A. B.: Comes Albertus factus 
est miles. Albert war ber ältefte Sohn 
des Grafen Sigfrieb von Orlamünbe 
und der Sophie, Tochter König Walde · 
mar I. Ufinger &. 121 —22, 

3. Zufag Detmars. 

4. A. 8.: Capta est etiam Lubeke 
a duce Woldemaro. A.H.u.B. [. ©.49 
Anm.6. König Waldemar, gekrönt 1202 
Dec. 25, beflätigt in einer Urkunde, bie 
datirt if: anno dominice incarnationis 
1202, anno regni nostro secundo, in 
octava sancti Andree, 6 kal. Decembris, 
ben Bürgern * —R8 Freiheit, bie 
ihnen von Herzog Heinrich und Railer 
— iſt: Lib. u. B.1 

12. Ueber die Unterwerfung Aübeds 

Arn. Lub. 6, 13; Ufinger &. 98; 
iner bie Datirung "ber Fer v. 1204 
Dec. Dahlmann 1, ©. 346 Anm. 1d; 





Fan) Detmars. 
6. A. 8.: Oastrum Louenburg ho- 
mines comitis Adolf regi Danorum pro 
absolutione comitis reddiderunt. A. H. 
u. B.ähnlich. A. R. comes Adulphus libe- 
ratus est, positis obsidibus ad 10 annos. 
Redditam castrum Louemborg. ©. 
Des anderen jares men Louenbur 
deme koninge van Denemarten, barmibe 
warb greve Alf ledich Sauendurg 
wurde m von König Waldemar be- 
iger: jen Uebergabe ber Burg wurde 
Abolf a m Palfein | in Breit gelegt. 


ufı 

zus A. 8.: Albertus Livonensis epi- 
scopus civitatem Rigam edificavit. A. 
L. ebenfo. S, ®.: Bi ben tiben bn- 
webe bifchop Albrecht mit ben pelegri« 
men be flat to Rige to Stande. Ueber 
Die Gründung Kigas 1201 f. 
Die Gründung ber Deutfchen 
ber Düne — Geſchobl 1872, ©. 
23385. 











1203—1205. 51 
* Im den tiven bo vorlos bifcop Hartwich de ftat to Staden; de wan A, &, 1202. 
en af konnyng Ottet. " 
* Unde of fetten ſid do de Stedinge weder ben bifcop Hartwige unbe &; %' 
weder de heren, de umme je befeten weren ?. 
soppe fe; over he en wan bar nicht grot an 3 
+ Im deme jare 1204 do vor in Norwegen toning Wolvemar mit 4,8 
groter macht; dar fatte he Erlinge to coninge umbe fette dar einen har« 
togen, be beide worden fine man. 
146. Dar na wan he Ertenbord) over der Elve; dat let he brefen®. 
1 147. De fulve konyng Wolbemar nam des jares des konynges doch ⸗ 
ter van Behemen®. 
148. * In deme jare 1205 do ſtridden de tme konynge Philippus A;,9- 
unde Otte by Colne. dar wart Otte gewont?, unbe bifcop Arolf van 
Collen, de ben Otten to Alten hadde wet, wart gevangen; be 





AB, 
1205. 








4, Meberäri In 0 zu Staden gewonnen wart. ‘do verlod’ fehlt 
ei —8* 6. 2 ‘Di —X if san: 
wi —— * “Si %. 
heren’ 6. eu ©. Ueberfärif —E 
—— unde. 7. ie, Ein ‚ehem; "Bebenmen 6, 12. def 
Beth: ma % 2 tonnage Arber Byignaß ua Di 12. 1205 fehlt 6. me‘: m &. 
13-14. 'gemont — geva "gewund, Bifonp gmangen, de den eonyng Diten to Atem 
went gfliept 14. Agrvangen = genangen 6. 


1. A.S.: Rex Otto recipitur in Stadio 
etin Brema. A.B.: Rex Otto, filius H. 
ducis — Brems. &. 3.: Ju bem an- 
deren jare vor be koning Otto vor Stabe 
unbe gewan fe biihop Hartwige af. 
Stabe war A Adolfs von Holftein 
Abzug (1. ©. 49 Anm. 6) 1202 wor 
dan. von Kr ee Otto gewonnen wor · 

108; —E 


cher ben Zufah der Brem. Cproniften 
f. Beiland, 8 [Hungen 13, ©. 187. 

2. A. Stedingi eomiti Mauricio 
ceperunt et aliis suls dominis rebellare. 
A.B. ebenfo. zu 1201 : Des ſelven 
jares untfatten fc F Stedinge weder ere 

ten herſchap unbe branden be burge be 
im irme lande waren. Bgl. Schumacher, 
Die Gtebinger S. 52—56, 15961. 
Betand, Cidj. Beithren. ©. 206 
Anm. 5 "par diefe beiden Nachrichten 
mit Unrecht aus einander. 

"3. A. 8.: Hartwicus, Bremensis ar- 
‚chiepiscopus, congtegato exercitu Ste- 
dingos invasit, sed pecunia accepta re- 
ditt, A.B.verfünt. ©. 8.: Im ben fel- 
ven tiben vor be biſchop Hartwich van Bre · 
men uppe de Stedinge unde erwarf dar 








elene. Säumager ©, 57—58, 215—19. 

A.B.: expeditio facta est in 
Normaglam m Waldemarum, 
qui Aerlingum constitult ibl regem et 
Philippum dacem, qui ambo facti sunt 
homines regis apud Tansbyaergh. Bal- 


bemar 1204 nad Rı 
Grling "ber fh ns einen AA A 
Könige Magıms von Norwegen aus- 


ab, zum König ein und gab ihm ben 
Fi pp ale — bei. en 2, 


6. A. R.: Dani Alblam transeuntes 
destruxerunt Aertenborg. —— 
war, wie Ufinger vermuthet, im Befig 

5: Pig Heinrid; ©. 132—33. 
A.B.: rex Waldemarus duzit 
Damen, Allam regis Boemie, in uxo- 
rem. Ex hatte fih um Neujahr 1202 
mit einer Tochter bes Pfalggrafen Hein · 

rich verlobt, heirathete aber 1205 Mar · 
bie Tochter König Ottolare von 

öhmen. Ufinger ©. 100, 132; Win- 
lelmann 1, 5 Anm. 1, ©. 400. 

7. A. 8. 1205: Philtppus et Otto 
viren suas Iterum circa Oolonlam sunt 
experti, {bi Otto graviter est vulnera- 
tus. A.H. wenig abweichend. A. 8. 
1206: Philippus et Otto viren suas ite- 
rom oirca Colonlam sunt experti et 
Otto iterum graviter est vulneratus. 
Philipp erfpeint 1205 Gept. 29 vor 

4» 


52 I. Detmar-Epronit von 1105—1276. 


wart weber los; bar na mofte he vortien Otten unbe helpen vort Phi · 
fippo!. 

149. Des jares ftarf bifcop Hartwich van Bremen ?. 

150. In deme jare 1206 do halp de nye konynginne van Denemars 
ten, dat bifcop Woldemer ut der vencniffe los wart; he mofte over biyvens 
buten deme rife to Denemarfen ; alzo wart he to Bremen biſcopꝰ vil na 
vif jark. 

+ Im deme jare fande de fonyng van Denemarken ven bifcop van 
Londen Andreas möyt groten here to Revele, de lant to bedwyngende 5. 

151. By der tid fande be pawes Inocencius twe carbenale inte 
Dufcen Iande, enynge to malende tufcen den konyngen twen, Philippus 
unde Dtten; bar en wart do over nicht van®, umme bat erer eyn 


|den anderen nit wolde untmwilen”. 


4. 'Tonynginne' : tonynge' &. 
ano, 59 dindere z 


Köln und beginnt ben Sturm Sept. 30; 
Dtto wirb bei einem Ausfall von bem 
Reichsmarfhall Heinrich von Kalben 
verwundet, Winfelmann 1, ©. 371; 
2,6. 533. Die Schlacht bei Waffen 
bag, in ber Otto abermals verwundet 
wirb, 1206 Sul. 27; baf. 1, ©. 394; 
2, ©. 533 


1. Detmar if Hier felbfänbig. 
Nicht Abolf von Altena, fonbern beffen 


mann 1, ©. 394, 429. wet. Sachſ. 
Weltchr. 10; Stäbtehron. 8, ©. 142. 

2. A. S.: et post breve tempus 
oblit. A. B. ebenfo. &. W.: unbe flarf 
barna. Hartwig flarb 1207 Row. 3. 
Beitfr. 1. Yamb. Geld. 6, ©. 137. 

3. A.S.: Woldemarus — episcopus 
a Bremensibus eligitur —. Sed gula 
illicentiatus a papa receselt, papa cum 
utroque episcopatu privavit. Venit ta- 
men et quibusdam sibi faventibus se- 
dem Bremensem oecupavit. A. B.: Et 
Voldemarus—eligitur et ad curlam pro 
eonfirmatione profleiscitar, panlo ante 
& captivitate liber dimissus, et quia 
— ab ipso excommunicatur Bremam 
tamen venit — sam occapavit. A. R.: 
Waldemarus episcopus liberatus est ad 
proces Daghmar regine, ita tamen, 
quod Juravit, se numguam Daciam in- 
tratorum. vero factus archi- 
episeopus Bremensis, cum se regi op- 
‚poneret, ad instantiam regis Waldemarl 
depositus est et excommunicatus a 
Papa. ©. B.: Na bilhop Hartinige 











5. veneniffe‘: K 8 
13. nid fehlt d. 


weni 6. Yaljo wart’ : Yaljo wart alte 


van Bremen warb geloren biſchop Wal · 
demar, ben untſatte be paves Walde · 
mar wurde 1206 auf bie Berwenbung 
en 
e 1207 zu Bologna il 

u er in Srme um eifte, 

je Inmı entfjieben hatte, won 

m zu Rönig rg ber ihn in Brr · 
men einführen ließ. Ufinger S. 133 
—10; Winfelmann 1, &. 445—50; 
Deiie 2. ©. 126— 31 u. Anm. ©. 
426. 


Zuſatz Detmars. 

. A, B.: Andreas archiepisoopns 

Fe? exereitum Eike di Balbemar 
ım 1206 an ber Ines Kreuz. 

keeres, von feinem Primas Enbiſchef 
Inbreas von Lund begleitet, nach Defel. 

üfinger ©. 193; Hausmann, Das Kin- 
ven ber Deutſchen und Dänen um bem 

5 Eſtlande bis 1227 &. 2—3. 

6. A. 8.: Philippus et Otto habito 
conventu in Quedelinburch, duobus 
sardinalibus presentibus, de reconeilia- 
tione temptantes, nichil profeoerunt. 
Treugas tamen dederunt usque ad 
festum Johannis baptiste. A. H. ver 
int. SIunocenz III fanbte 1207 bie 
Rarbinäle Hugo Bifhof von und 
Belletri und Leo Presbyter von S. Eroce 
nad Deutſchland; über bie Verhand · 
Fangen berfefben, bie einen Stillftanb 
ber Gegner bie 1208 Jun. 24 und Ab« 
fenbung von Bevollmächtigten nach Rom 
zur Gelee, hatten, ſ. Winkelmann 1. 
&. 414—34. 


: Zufag Detmars. 








1206—1210. 53 
152. * Alfo quam de Philippus in beme jare 1207 11 Tal. Iuly A,8- 
to Bavenberge; dar ſloch ene dot en palanggreve van deme Nine, ©.®. 
unde wart albar begraven. de wart over dar na opgenomen, unbe wart to 
Spire begraven !. 
E + 5 der tid wan bifcop Woldemer Staden wedder myt hulpe ber um 
tebinge?. nu 
153. * De vorften werben do eindrachtich unde quemen to Branken ⸗ 4 
vort tofamende ; dar ftedigeden fe foning Otten ꝰ. ij 
+ * In deme jare 1208 hadde de feifer to pinzften enen hof to 
10 Brunswik; dar weren vele vorften umbe heren; unde wart van deme pa⸗ 
weſe Innocentius gewyet to fehfer erbarliten 4. 
155. * Im beme jare 1209 ſtedigede de pawes ben orden unbe 
regelen des goden hilgen vaders funte rangifci >. 
Do quam des jares de irſte ſamelinge der monile in dat nye kloſter 
is to Dargun. van Doberan utgenomen ®. 
156. * Im deme jare 1210 do ftarf Bifcop Diderik van Lubeke. na A,5- 


UT. 


a U en Te 
Be werfen 95 —8 
meni 8, 13, ‘pilgen — funte' fehit 6. 





1. A. 8.: Rex Philppus a comite 
de Witilspach in Bavenberg ocelditar 
11 kal. Julli, et in Spira sepelitur. 
A. H. ebenfo. S. W.: Des anderen 
jahres quam be koning Philippus to 
Bavenberch, bar ſloch ene de palenzgreve 
van Wetelingesbach binnen guben tru · 
wen ; he warb ocalbar begraven. Sider 
warb he üpgenomen, unbe to Spire ge 
vort, bar of men ene anderwarve 


Ueber bie bung Philipps 1208 
Jun. 21 zu Bamberg |. Winkelmann 1, 
©. 53641. Die Leiche wurde Jun. 


22 im Dom zu Bamberg und 1213 Dec. 
30 zu Speier Seigeiet. Binfelmann 1, 
©. 468; 2, ©. 348. 

2. A. 8.: Woldemarus civitatem 
Stadensem — expugnavit et rebus 
omnibus in inventione Stephani die do- 
minica (Xug.3) spoliavit. A.B. ebenfo. 
S. W.: Darna gewan de biſchop Walde 
mar Stade mit ben Stebingen unbe bero · 
vebe fe. Der gegen Woldemar von dem 
Hamb. Kapitel aufgeſtellte Burchard von 
kumpenbufen hatte fi Stabes ber 
mägtigt. finger ©. 140; Wintel- 
mann 1, ©. 450; Dehio 2, ©. 131. 
Ueber die Eroberung besfelben durch 
Waldemar |. Schumacher ©. 60, 164. 

3. A.3.: Rex Otto accedentibus sibi 
primam Saxonibus, deinde principibus, 
desponsata etiam sibi regis Philippi 
Alla, cum qua omnem ejus hereditatem 


“De — Diten‘ : ‘Dar na wart con, 
te wart endraditlifen to Brantennord 
” 10. ‘Brundwif : "Zrandvif $. 


BHitippud to Bavenber dot ge- 
—8* 
11. Rarnten: er. 





optinuit. subito est in imperio eona 
matus. Qui statim habita curla in Fran- 
kenevorda, pacem reddidit et loges in- 
novavit. A. H. verfünt. S. W.: Otto 
_ mut ———— van Fi don 
vorften. Ue tag zu Front. 
furt 1208 Nov. 11, auf — Otto 
um gerastı wurde, |. Winkeimann 2, 
. 124, s 











480—83. 

4. A. 8.: Otto — Rome a papa 
Innocentio coronatur. A. H. ebenfo. 
A. B. verlänt. S. ®.: Do he geforen 
warb, he fammebe be worften alle to ben 
pinteften unbe malebe ene grote hochtit 
to Bruneswic. Dannen vor he toRome, 
unbe be paves Iunocenciuß wiebe ene to 
teifere. Ueber das Bnnofteh au Braun» 
Kamneig f. Bintelmaun 2, ©. 148 und 
Über Ottos Kaiferfrönung 1209 Oft. 4 
baf. 2, ©. 198, 496—97 

5. A. 8.: Otrca tdem tempus cepit 
ordo predicatorum et minoram fratrum. 
A. H. Item eodem tempore — fratrum. 
Et Innocentius papa vitam et regulam 
beat! Francisci approbans annotavit. 
A. B.: Item tunc — minorum fratrum. 
. A. R.: Conventus mittitar in 
Dargun Doberan. Dargun wurbe 
1172 Jun. 25 von Eſrom aus geftiftet 
und 1209 von Doberan aus neu befeht. 
Melt. U. 8. 1, Rr. 104, 226; Wigger 
a. a. D. 28, 5. 242, 261. 





54 I. Detmar-Epronit von 11051276. 
ee wart geloren bifcop Bertolt ut deme cappittelo!, ein vrom here; 
be was be vefte bifcop bes ftihtes?. 

157. * Des jares war konhng Waldemer dat lant to Pruzen unde 


: Sameland, unbe vwanf hartigen Meftwine, dat he wart fin man ?. 


+* a wart bes jares geflagen foning Swerker van Sweden ⸗ ·* 

158. * Im deme jare 1211 do bouwede weder koning Woldemer 
dat hus to Demynd unde warn deme hartigen van Gtetin aff 
vele landes®, 

159. * Im deme jare 1212 do let de pawes bannen ben feifer, 


8. umme bat he zit onderwant des landes, geheiten vrowe Mechtilde Iant?, 10 


dat vormals was gegeven fonte Petere. vor was he bem Tehfer goet, 
ſedder wart be em bofe®, unbe ſchop by den vorften, dat erer vele ſik van 
en deden to konyng Broverite keiſer Hinrites fone, de fonning van Behe- 


men, de Iantgreve®, be Bifcop van 
be al op ben keiſer orlogeben 10, 


ibeborch unbe vele anderen heren. 


160. Do he dat ſach, he vor to lande!!, unde werde fit ſterken. 






Baar ande sung Denker fo Denrayn (elle D- en 
Set geiene'v ein vorlden mas funte eier genen Talk 8, "oem em’fehtg, 
1. A. 8.: Thiderieus Lubiconsts wan bat vil na al bes feifer Heinrikes 


episcopus obiit, eui Bertboldns ejusdem 
ecelesie canonlcas auccessit. A. H.: 
Thidericus — successit, quem Yso Ver- 
donsis episoopus in ecclesia beate Vir- 
RR 
1210 Lug, 

Hamb. @eid. 6, & 

2. Zufag —8 

3. A. R.: Expeditio facta est in 
Pruciam et Samland. Mistwin, dux Po- 
lonie, factus est homo regis. lieber bier 
im; ER Walbemars, ber bie Hulbigung 

ins von Pomerellen Ige 

keit, f. Ufinger ©. 215; — 


4. A.R.: Swaerkerus rex Suecie 
oeeiditar. Swerler verlor 1210 Jul. 18 
Krone umb Leben. Sein Widberſacher 

Eric N „yon König Kunde, folgte 


u X 
" —A Dymin 
reedincant, && Nycenborg destruunt. 
Nähere, Rune ber biefe Ereigniffe fehlt ; 


Ufinger ©. 

€ — Detmart. 

7. A. 8. 1210: Imperator civitates 
et castra, que papa sancti Petri esse di- 
eebat, per omnem Tusciam expugnavit, 
et in Apuliam, quam Fredericus rex Ci- 
eilie tenuit, exereitum misit, Unde 

pa eum excommunlcavit. ©. W.: 

Foyant darna vor he to Bulle unbe ge» 


fone Frederile av. he unberwant fic oc 
bes Ianbes, bat men het vrowen Mech · 
tilbe lant, bat ime be paves tofeget. bar« 
umbe bebe ene be pabes to banne. Die 
Etommunilation traf Otto 1210 Rov. 
is — — 3. ueber bie 
ja vornehml toe merif 
auf Piel. [| ba. 2, ©. 48996. 
— 2 Detmart, 
unbe fjop, bat be bi« 
(hope von Dubifheme laude bat feloe 
beben. be lantgreve unbe be koniug dan 
Bemen farben oc van ime. Die Häup- 
ter bes Aufflandes waren GSigfrid von 
Mainz, Hermann von Thüringen und 
Dttofar von Böhmen; Winkelmann 2, 
©. 26971. Ueber Friedrich II wei 
1212 Sept. in Nürnberg |. baf. 2, 
Im 500-501. 
fa Detmars. Ueber Albrechts 
von gbeburg Verhalten |. Städte 
Sronilen7, ©. 135 ; Winfelmann 2, ©. 
272 Anm.4. Duelle Detmars if vieleicht 
Die Nachricht von ber Sertahrt Dttoß ge 
sent ben ich 1, . 55 Ann. 11. 
0 de teifer bit orloge 
——* he vor wiber to lande unbe ber 
lach Wigenfe. Otto urkunbet 1212 Br. 
22 in 16 in Fra 
Binfelmonn 2, ©. 308, 506—6. 
12. Zuſatz Detmars. 


1211-1212. 55 


1.210.° Do quam he to Rorthufen; dar nam he koninges Philippus | dochter !, 


de ene lavet wart na eres vaders dode?; de flarff nicht lange 
dar na®. des deden fil al entelen van dem keyſere“‘ unde vele erer 
vrunt to eren vebderen foning Breberite®. 
> 
giıme®, des Tonynges dochter van Behemen?. 

161. To der fulven tiv fiarf de hartich Wilhem®, des keyſers 
Dtten brober?; he let eynen jongen fonen, he let Otten ven har- 
tigen von Brunswil 19, 

* De leifer quam do to Brunswit unde dede herevart op den bifcop 
van Meydeborch 11; de toch eme jegen, unbe he wart vluchtich myt ben 
finen ; dar worden vele gevangen unbe geflagen 12. 

162. * Eonnyng Vreberif quam do van Bulle mytgrotengode 
unbe mit fwaren arbeide; deme tod} de feifer jegen. do he quam to Brie 
is ſak, dar wart ein grot fiff; de borgere flogen fine Inve vele, unde quam 

tumen van denne >. 


10 


2* 
oder 











"in. Repeborh 
auam conyng Bub 


fat Detmars. 
das Kind, Sohn ilhelme 
m ber Helena, Waldemar 
Ueber bie Hochzeit der 


Siem. Winkelmann 1,&. 245 Anm. 1. 

11. A. S.: Imperator Magdeburgen- 
sem episcopatum et terram lantgravil 
devastat. ©. W.: De keiſer vor barna 


to Brumesiic unbe ſchop ene herevarb 

, 505- uppe ben biſchop van Maibeburh. Al- 

—8 Detmare. Quelle oben breit von jbeburg wurbe beflegt 
I Er 3. Wintelmam 2, ©. 1213 Jun. 11 bei Remtersieben. 


Weltchr. 350; Stäbtehron. 7, ©. 138; 


* Bar tus Ang. 11. Wintel Winkelmann 2, ©. 34646. 





que propter precipnam forme pulchri- 
— dieta fuit Daghmar. Uſinger 


7 Aut 2 Detmars. Duelle oben 


©. 5i 

. A.8.: Willehelmus de Luneburch 
on relinquens Ottonem adhuc infen- 
talum. A.H.n.B. ebenfo. Gr flarb erſt 
12. Sädf. Weltähr.: in fente 
de; Ohron. docum 17: 1213 
pridie idus Decembris. 





12. Selb 5 Rahrichten Det · 
De Tarben van beme mus; 2; sat, Alm 
des rites bienehman. ®.: Do ie toning Breberic 
al entelen. FM En bit orloge vernam, he farbe 


to Dubifchen lande mit groteme arbeibe. 
be feifer wor ime tojegene unbe quam to 
Briſach, bar ſtriden up ene be burgere 
van ber flat unbe ffoge mn unbe viengen 
fine tube „unbe be a km 
3 Sin war m 
8 ne teffina aufgeben ; bei Kon · 
flanz hatte A — gefanben, 


ohne daß «6 — fe —* 
wäre, Enbe — 
Baſel ein; feste m in Srelſach 


Gewaltthätigleiten fell Zrupben 
ER —* Einnohne zum Auf- 


+ * Of ’flarf des jares des koninges van Denemarken fine fonyn« A,R. 


A, R. 1208. 


EB. 3. 
A. 8. 1213. 
©. 8.31. 
A.8. 1218. 
EB. 35. 
32. 


32. 


56 


I. Detmar-Epronit von 1105—1276. 


163. * By ver tid let de foning van Denemarfen werben, dat de 
4.3. 1211, pawes untfatte bifcop Woldemar van Bremen !. do wart dar bifcop Ge⸗ 


rart van Dfenbrugge ?. 


165. Im deme jare 1213 ſtridden de Stedinge by ver Hoye unde 


worben alle jegelo83. 


164. Do bowebe de bifcop Gerart dat hus Stutere*. 

166. In der tid Iegeve kounyng Vrederik eynen hof to Merfebord. 
dar mafede de keyſer ene herevart unde bewerde ene ven hoff; he vorherde 
unbe vorbrande bat Iant to Doringen unbe venk greven Güntere van Ke- 


verenborghe . 


Do quemen over ut de Behemen, unde kireden wedder to Duebelin- 


geborch 8. 


Dar na Firde wedder Lubzeke van deme marcgreven Diderik van 


Mygen?. 
rar": 


2-3. "Gere 


ide und Dtto- floh ans ber Burg. 

infelmann 2, ©. 317—26. 

1. A. R.: |. oben ©, 52 Anm. 3. 

2. A.S.: Papa Gherardam Osnabur- 
gensem episcopum in Bremensem ar- 
chiepiscopum confirmavit. A. B. ebenfo. 
©. ®: Do warb biſchop Gerab van 
Dfenbrugge bifchop to Bremen. Walde- 
mar war gleich nach feiner Flucht von 
Iunocenz II erlommunicht worben, 
hatte fi aber in Bremen Behanptet, BIS 
1209 die Extommunitation abermals 
verfünbet u ke ie Dur 
Hard von Stumpenhufen trat , bie 
Neuwahl fiel anf Biſchof Gerhard von 
Dsnabrüd und wurbe 1210 Oft. 30 von 
Iumocenz II gebilligt. Hamb. U. 8. 1, 
Pr. 3668, 370, 37580; Üfinger 
©.151— 54; Dehio 2, ©. 131— 33. 
1211 wurde Walbemar von Herzog Bern- 
harb in, geführt; Pfalsgraf Heinrich 

1. 
‚©. 





hielt finger ©. 154, 16769; 
Debio 134. 

3. A. S.: Comes Hinricus de Hogia 
plurimos Stedingorum cepit et oceldit, 
‚cum hortatu Woldemari terram incendiis 
et rapinis devastarent. A.B.: Comes — 
V. episcopi — devastarent idem Ste- 
dingi. &.@.: Do ſtridden be Stebinge 
bi ber.Hojen, bar warb der Stebinge vile 
geflagen unbe gevangen. 1213 braden 
die Stebinger das Haus Riensberg dor 
Bremen unb wurben bei Hifgermifien, 
Rip. Wechold, von Graf Heinrich II von 
Hoya-Stumpenhufen geſchlagen. Schu- 
macher ©. 63—64. 


4. A. S.: Gherardus episcopus 


:‘@erat' 9. _ 6. “Berart': "erol 
11-12. "Duedelingebord‘ : "Duedelingeborde‘ $. 





—E hate: 
Seluttere edificat, dux Heinricus Val- 
kenberch, A. B.: palentinus Hinricus, 
&.®.: Do bumebe oc bifhop Gerat 
Ser Befeigt Selineitag bei Schtät. 
ol feftigt 2 
ter; gegen An ehune Pfalggraf Heinrich 
eine She bei Baltenburg. Schumader 
©. 64, 168. 

5. S. ®.: Darna vet be kelſer Dito 
mit here to Mersburch, bar be koning 
Breberic enen hof habbe geieget- ben 
werebe he unbe branbe bat lant to Do« 
ringen unbe vieng gen guntere vom 

er 


Keverenberch· elta zu Mertebusg 
follte 1213 Ende Septem! E Rutinben; 
Dito verhinderte ihn. Graf Günther 


von Käfernburg (Schwarzburg), Bruder 
Enbifchef Abıchts von — 
wurbe Im Raiferswertb gefan jen gehalten, 
bis ſich dieſe Burg 1215 Jul. 24 bem 
Grafen Adolf von ergeben mußte. 
Binfelmann 2, ©. 346—47, 391. 

6. S. W.: Do quemen aver ut be 
Beheme unbe voren wante to Duebelin« 
gerburh bar farben fe wiber. Oft. 16 
fan Sriebrich IL, ber Zul. 21m 

er urfumbete, Ins Magdeburgifche, 
mit ihm Böhmen uud Mähren, Oft. 
19 lagerte er vor Oueblinburg. Stäbte- 
ron. 7, ©. 140; Winkelmann 2, ©. 
346—47, 


1. S. ®.: Darna farbe Libzele van 
deme marcgreven Diderile van Mifne. 
Der Kufftanb Beipgige ſcheint Ende 1214 
erfolgt zu fein; 1216 Jul. 20 kam es 
um Bergleih. Winkelmann 2, &. 389 
nm. 3, ©. 445. 


s 


” 


4213—1215. 


169. In deme jare 1214 do begonbe ane hovet van allen landen A. 


57 


to lopende beide man unde wiff; fe fprefen, fe wolven varen over 
mer to Ierufalem. do de pawes dat vornam, vil fere dat he klagede, dat 


he to lange hadde geflapen to fuller venfe!. 


he legebe do en confllium? | 


sto Lateran, dat wart des anderen jares ®. 
167. In deme jare toch de keyſer in Francrile mit hulpe greven A. 


1.212.| Ferandus van Vlanderen, unde ſtrivden wedder konhnge Philippe. 


dar e 


8. 
mr 


um, 


s.H. 
Ki 


. 8. 
124 
.B. 


wart de keyſer feghelos to Kompyyne; dar wart greve Ferandus gevan- o 


gen unde mennyd edel man *. 


10 168. Des zulven jares nam Toning Baldemar van Denemarken A.B. 
fin ander wif, des greven Ferandes fufter van Vlanderen, gheheyten Ber 
vengharia®, de fo rechte fhone wase. 


+ Im deme jare 1215 do was de foning van Denemarken oppe der A. 


Eive. alzo he vort wolde vor Staden, dat werede em de palantzgreve? 


ıshartid Hinric®. 

1: ande 6. 4. ‘en’ 
du’ 
„Fran 





"Seranted’ 6 





1. A. S.: Circa idem tempus pueri 
sine reetoro, sine duce, de universis 
omniom regionum villis et eivitatibns 
versus transmarinas — ameur- 
rerunt, et dum quereretur ab ipsis, 
quo currerent, responderunt: Versus 
Jherusalem, quorere terram sanctam. 
— Papa auditis hiis ramoribus, inge- 
miscens alt: Hil puerl nobis inprope- 
rant, gquod ad recuperationem terre 
sancte eis enrretibas ‚non dormimas, 


A. H. verfügt. 
vom i2i2 Ye Br — Ende 
Bull 
unb je je 2, 
©. 230—: Die Beteiligung ‚von 
Desanen und Grauen ift Bu ja Det · 
mars. Ueber bie Rebensart: To lange 
gelapen f. Walther im Lorrfpbgbt. |. 
ieberb. Sprachforihg.5, &.75; 6,8.6. 
2. A. S.: Innocentius papa crucem 
predicari statuit, et generale concilium 
indixit, Die Einladung batirt von 
1213 3% 19. ®intelmann 2, ©.419. 
: celebrata est sinodus 
PR in ooclesia Salvatoris, que Con- 
stantiniana vocatur, a papa Innocentio. 
A. H.: Innooentius papa generalem 
synodum celebrat in Lateranensi eccle- 
sia sancti Salvatoris. Weber das Rate» 
van-Konzil von 1215 |. Winkelmann 2, 

©. 419—25. 
4. A.8.: Imperator cam rege Fran- 
eie comfictum habuit, sed victorlam 





8. 0° Mi“ *4 





peraiait, captusque est comes Flandrie, 


comes Otto de Thekeneburg. A. H. 
bertint. &.8.: Darna vor de keiſer 
oder Kin unbe ſchop ene herward uppe 
ben koning van Brancrife mit bes gre- 
ven Ferraudes helpe van Blanberen. 
de foning Philippus van Branfrife 
quam wiber ene unbe ſtridde mit eme 
unbe be feifer ward fegeioe unbe gelo · 
80 ir + groter not, um 


greve ant 
ven unbe mit En 
ae A jeber die Schlacht bei Bou- 
vines 1214 Jul. 27 f. Winkelmann 2, 


©. 373—75, über Ferrauds Gefangen- 
haft daſ. 2, ©. 508. Die Ortsangabe 
“0 Sompin if Zufag Detmars. 

A. R.: Rex Waldemarus secun- 
das — eelebravit cum Berengarla, 
sorore Ferandi comitis Flandrie, que 
en rR erg en bi 
Tochter Kön! incho I von Portugal 
Schwefer de3 Könige Alfons und es 
Grafen Ferrand. Ufinger S. 224. 

m EL em ae 
u ihr fich auf Walbemars erfte &e- 
mablin ; |. oben ©. 55 Anm. 6. 

7. A.8.: Rex Danorum cum multis 
navibus Albiam intrat, Stadium inva- 
surus, sed probibet palatinus. A. H.: 
Rex Danorum Albiam cum exercitu 
intrat u. ſ iv. — palatinus, Bfahgraf 
Heinrich war, wie Üfinger vermuthet, im 
Bert ber Bu ‚Stade; baf.S.169—70. 

8. Zufah Demare. 


8, 
15. 


. myt deme marcgreven 


58 I. Detmar-Ehrenit von 1105—1276. 
+ Dar na tod; de leyſe riyt deme hartigen finen broder unde 
Dtten van Branbebord; vor Hamborch; de flat 
em geantworbet wart myt goben willen !. 

+ Do de fonning van Denemarlen bat vornam, he 


. quam bar miht groter macht, bat de leyſer em ontwel over de Eive. ins 


fineme here ve konyng hadde alleyne der Brefen 60 duſent? ane ander 
volt, beyde heren unde vorften?. 
170. Ra deme confilio to Lateran ſtarff de pawes Imnocencins. na 


. em wart pawes Honorius, de fat 10 jar 8 mant nnde 23 dage*. 


172. In deme jare 1216 do tod} foning Woldemer van Denemar: 10 


. fen over de Eive in den harben wyntere vor Stade; des landes he bar 


vele vorbrande unde rovede. do he des landes bar vele vorhert hadde 
unbe dat 48 vorgam wolde, do toch he wedder vor Hamborch⸗, umme 
bat fe ven keyſer des jares bar vore hadden in be ftat gelsten®. var 
boumebe he eyne borch beneden der flat unde greve Albert bouwede ofıs 
ene dar by der Elve; van den twen borgen divongen fe de borgere, 








em Ni * 
eat de van Hambı Na I 
55 — 5* BE *. heuer 


up. do 
ibert mp eme Dor Etade umde banaebeı 








1. A. 8.: Imperator eum tratro et 
marchione de Brandenburg et Walde- 
maro episcopo Hamburg obsedit et in 


paco recepit. A.H.u. B. ebenfo. A.R.: 
Imperator Otto fidem violans et contra 
juramentum suum veniens Halaatian, 
eam sibi subjugare volebat. ©. @. 
——— ———— 
vor Ham 

bes Brubers Otto IV ale Herzog unb ve 
ſalſche Name des Markgrafen find In- 
that Detmare. 

2. A. R.: contra quem venit rex 
Waldemarus cum exercitu coploso, ha- 
bens secam de solis Frisonibus sexa- 
ginta milta hominum. Quo audito Im- 
perator non est ausus expectare con- 
‚greasum belll, sed fugit ultra Albiam 
— 6. 8.: be Toning van Denemarken 
vor jegen ene, unbe be feifer untwel eme 
unbe vor wer Ele. Ueber ben 
—3 jug don 1218, u an weldem nament · 

{7 raf Heinrich und Albrecht von 
Brandenburg theilnahmen, ſ. Ufinger 
&. 170-711, 415; über bie Zeit bei 
felben Bintelmann 2, ©. 399 Anm. 1. 

3. Zufag Detmars. 

4. M. P.: Honorios III — sedit 


annis 10 mensibus 8 diebus 23. Bern. 
. Imnocem LI flarb 1216 
; Honorius III wurbe 

Intl. 24 
60, 468; 


6. A. 8.: Bex Danoram Alblam 
‚glacle rigentem transiens, Stadium ex- 
pügnare volnit. Sed antequam gelu 
solveretur rediens, totas vires suas in 
Hamburg convertit. A.H. ebenfo. A. B.: 
Voldemarus rex — in die palmaruım 
(&pr.3) transiens, Stadium —oonvertit. 
A.B.: Gelu super Albiam viam prebente, 
rex Waldemarus cum exercitu transivit 
ad terram Henrici comitis palatini, 
quam vastavit Incendio, donec eam sibl 
totam subjugavit. ©. @.: Des anberen 
jares vor be koning van Denemarfen 
vor Stade unbe verherede bat laut unde 
rovedit unbe branbit en bel unbe wor bo 
weber over Elve. Ueber ben Sefbang 
von 1216 f. Ufinger ©. 171—72, 
—17; Bintelmann 2, &.442; über ben 
Bu Brem. T.Ufinger®. 416; 

iland in Berfäungen 13, &. 167. 

Bufak Wellaud 


Detmare; fl. 
ee “s 


n.22°. enyughe gemafet, 


1216—1217. 


59 


dat fe, geven de flat greven Alberte weder! to foning Woldemers 


bant?. 


Do wart Exit geboren, des fonunges fone®. 
DE leten de van Bremen hartich Henride in ve flat weder eren 


sheren Bifcop Gerarbe*. de fulve bifcop unde greve Albert de bouweden do e. 
ii dar toch hartich Hinric vore unde wart ene 
dat fe geben bat hus, unde wart gebrofen 5. 


vor Steben Stwingenberge. 





171. * Des zulven jares ftebigede de pawes ben orden ber prebifer- A.H. 


brodere®. 


173. * Im veme jare 1217 do bouwede greve Albert van des ko⸗ A;B- 
ninges wegen bat hus to Trawenemonde? unbe legebe bar eynen vaften 


tom van ftehne. 
174. 
de borch Lubele®, 


* Unbe be zulve koning leit of irſt ummemoren be ftat unbe 


Bi der tid wan be marcgreve van Myfen Lubzle wedder; dat to- 


rat He®. 


De ſulve maregreve redde fil do, over de Eive to tende vor Alen. 
do he dar vor hadde gelegen unde des nicht en war, do be keiſer dat 
vornam, he quam deme hartigen Albricht van Saffen to hulpe; des 


4. in — ſar fehlt b. 


1. A. 8.: Fecit itsgue castram 


socus Albiam infra urbem, et comes 
Albertus alind suprs urbem. Unde 





eivitatem anper Albiam, et comes Al- 
bertus alind. Unde u. |. w. — dede- 
runt. A. B.: Feoitque — Albertus de 
Orlernunde, fllius sororis regis, alind 
supra — dederunt. A.R.: Item duo 
castra contra Hamborg construzit, et 
5* —ã S. B.: Do 
men oc Daml Albrechte. 
feber bie Ang —— Waldemar 
‚be Graf Kbert von Orlamünbe bie 
;ilbers gegeben, 





3. A. R.: Natus est Ericus, Allus 
Waldemari regis, cul pater eodem anno 
ducatum Jutie eontalit et Nioolao, Alio 
illegitimo, oomitatum Hallandie. Ufine 
ge ©. 228. 

4. A, 8.: Stedingl in gravamen 
Bremensium Gherardo episcopo et mi- 
nisterlalibus soolantur, contra quorum 
insultus Bremenses dadem Binrkum 
invitant. A. B. ebenſo. S. W.: 
feines namen be van Bremen den verto- 
‚gen Heinrite in be lat wiber ben biſchop. 





13-14. de Rat — borh' 


"Dat flot unde Die Rab’ ©. 


Ufinger ar; Schumader ©. 
5. A. 8.: Gerardus episcopus et 
comes Albertus castrum super Swenge 
edificant, sed dux Heinrieus mox illud 
evertit. A.B.: edificant, sunt, quod palatinus 
evertit potenter. Do vor be 
Bildop Geract van Seen unbe grebe 
eibreiht mit —— nor Bitabe, —2 
ingen! ir dor be hertoge 
deinie vore, unbe warb en eenung e ger 
malet, bat men bat hus gof. Ui 
173, 417; ——— mare 
mann 2, ©. 4 
6. A.H.: Oro predicatoram confir- 
mator. 1216 De. 22; Botthaft 1, ©.476. 
7. A. B.: comes Albertus ex man- 
dato regis Waldemari edificavit castrum 
Travenemonde, et Dani castrum in 
Thydmasersk construunt. Ufinger ©. 
23738. 
8. E33 Detmare. 
: De marcgreve van Mifne 
gi —8 we weder, dat tobrac 
Marfgraf Dietrich benutzt den Auf- 
iebrich6 dazu, ſich ber 


enthalt König, 
Stadt zu Aigen. Ann. Pegav. M. 
G. 16, ©. 269. Ueber bie Zeit {. Win« 


kenn 2, &. 445 Anm. 7, 
Anm. 1 


463 


60 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276. 


marcgreven lant he vorherede unde vorbrande. do he webber tod) over De 
&ioe, do tod) foning Vrederik vor Stasforben ; dat brande hei. 
SB: * Im der tid flarff de lantgreve Harmen van Doringen?, ein 
vrome here3. 
3. 175. * Do wart grot Hunger, de warde 2 jar*. s 
. 176. * In deme jare 1218 do brande Feufer Otte Afchersleve. 
®. dar na wart he zek to Hartesbord; unde ftarf in goden loven unde ruwe ; 
34. de bifcop van Hilbifem ene nt deme banne loſte; unde wart to Brunswii 
begraven5 erbarliten. van finer fterte unde finer vromheit ward ſedder 
vele gefpraten, ve he dicke bewifebe in campe unbe in ftribbe ®. 
y 177. * Des riles vorften quemen do to Arforbe tofamenve, unde 
volborben endrachtliken toning Vrederik to blyvende by deme rite?. 

.B- 178. * In der tid to myddenſomere was fonyng Woldemer to 
. Sieswil; dar let be finen fonen Woldemare wyen unde kronen to 
eynen konhnges; dat was de drudde koning Waldemar ge-ss 

beiten®. 
Ban 179.” Bi der tid wonnen of be ſtichtesman van Bremen dat hus 
©,8. to Vorben, dat quam aldus to io. ein husman, geheiten Otbert, to 





5. ‘hunger’ : “hunger in dem lande 2. 7-8. u — 
Berl ene Be Sie von ——e— 
———— 
lud 5. 18. “Borden': “Borde deme bertogben 


Dem san, 






2. —— — * 
— 


68 — een 
aff van Srunwild' 2 Oiben' Du * 


1. S. W. In ber tit hadde be marc- 
reve van wriſne Alen upper Elve be · 


6.8.: Des auderen jares braude be 
kaiſet Otto Aſchersleve darna warb he 


ſeten, dat belef ungewunnen. — unde 
wolde aver vor Alen. Do quam be 
keifer Otto beme beriogen Albrechte to 
helpe unbe vor over Elve mit here unde 
branbe bat lant umbe farbe weber. — 


Do branbe oc be fonin Brederic Stas- 
forbe. Ueber biefe Ereigniffe [. Stäbte- 
Binfelmann, 


Gr 7,©. —— 


Apr. 25; fein an. ohn ann 
war sur ihm_geftorben 1216 Dec. 31 ; 


Be —* befehnen. Winkelmami 


2, ©. 
2. Bu: Detmars. 

®.: Do warb grot Hunger twe 
der. * Studtechroniken 7, &. 143. 

A. 8.: Otto Imperator — in castro 
Harcabarg ineffabill contritione com- 
punctus — oblit, a Sifrido Hildense- 
mense episcopo absolatus. — Sepultus 
est autem in Brunswich. A. H. u. B. 
verfürzt. A. R.: obiit Imperator Otto. 


fiel to Hartesborch unde ſtarf unbe ie 
to Brumesiwic begraven. Otto nahın 
die jersieben bem Grafen Heinrich von 


ft 1218 im FR 
Sen Mail Fr farb bort Mai 
19, nachdem ihn Biſchef © von 


6. Zufagı 

7.A.8: Rex Fridertons Hervordie 
eelebrata curla in imperio confirmatur. 
A.H.: Erfordie. A. B.: Exfordine. 
Nach Winkelmann, Geld. Ef. Friebı 
©. 113 Anm. 2 wäre bieje ee jabe auf 
den Hoftag zu Fulda 1218 im December 
zu bach je. 

. A.R.: Rex Waldemarus — Wal- 
demane Alio suo in Sleswic dyadema 
regni imposuit in festo beati Johannis 
beptiste. S. W.: Darna to mibben- 
fomere wiebe men ben jungen foning 
dan, Denemarten to Sleswic. Ufinger 

1 

9. Zufag Detmars. 
10. A. 8.: Castrum Vorda a Bremen- 
sis ecclesie ministerialibus occupatur. 


"1218. 61 


Botele in deme dorp feten was by eynem watere gheheiten Beveren. de 


onderwant fif, dat he wolve teyfene don!. 


ven 


he habe fonberlife fegeninge 


groven worden toſamende fat, den felen mede to botende. dulle 
B1. 220. voll ene belt hillich. dach by dage | fochten en af unde to lude, ein bel 


svan vernen lande; fe fongen die lude leyfen, alſo dar teykeu was 
gefcen ?. offer& wart em vele gebradjt ; des genot ſere des hertigen vaget, 
her Hinric van Oftingenhufen, dar van de drogere beſchermet wart. des 
nemen war ded ftichted man ; fe mafeven of dar hen ene fcare myt pelge- 
rimen ; op deme wege we fe vragede, wor dat fe wolden, fe antworben, 
io dat fe utgelomen weren van verne landes fonte Dtberte to folene; fe 
hadden gehort, we bat van finen babe gevronfe, de worde varı finer ſuke 


wol to refet. 


tufchen vorftoret 6. 


aldus quemen fe to Vorde; do voren fe myt lifte oppe dat 
hus unde wonnen bat des hartigen mannen aff®. 


des wart do Dibertes 


unde he vloch in to Staden; van danne quam he to 
15 Lubele unde vor vort to der Auge, dar he ſtarff ?. 


van beffen Otberte 


ſprecht men noch: ‘it ven pn wol, alſo broder Otbertus ſegeninge 8. 


&.0, 18 — €. 61. 









tende. de wart dan 


A. H. ebenfo; Et tali casu. A, B.: Item 
eastrum — sub pretextu visitationis 
sancti Otberti subtiliter oocupatur. ©. 
W.: In der tit warb Burbe gewunnen 
deme hertogen Heinrife av van bem bie- 
uefmannen van Bremen. 

1. A. H.: Juxta idem oastrum in 
1oco, qui dieitur Bokele, super Baver- 
nam flurium quidam simplieissimus 
rusticns habitavit, qui cepit benedicere 
infrmos cum verbis quibusdam rustioe 
eompositis. S. W.: Bi ben tiven was 
en husman in bem lande to Stabe, be 

thberu, de unberwant fic bes, bat 
be telene bebe, unbe droch menegen man. 

2. A. H.: Et tandem confluxerunt 
homines infirmi quasi peregrini de di- 
versis partibus. Et fere omni die factus 
est in turba cantus et elamor magnus, 
tamquam aliqui fuerint de suis morbis 
liberati. Et multi crediderunt ei. ©. 
®.: unbe wanbe bat gemene volf, bat 
be hilech were, umbe fochte ene bat vol 
van menegeme lanbe. 


— mad epn,butman Im deme Richt kfeen mt (ner 
er je ih ht befeen * nut foner 





— — teyfon” 9. 
, UM Dat men volt meende, bat ie BL 
’dde fundergbe grope dulle dar ke 

im cn Tabe van rcrmen 





etberte" $, 16. © 
“fegeninge' : !fe gingen 


3. A.B.: dux autem Heinricus de- 
fendit eum, ef advocatns ejus Hinricus 
de Oftenhusen, et questum infinitum de 
oblatione —** S. W.: unbe brach - 
ten eme of leber Heinrich von Ochten · 
—3 a u.8.1, Wr 436; Brem. 

U.8.1, ©. 224 Sum. 6 u. Rr. 216. 

4. A.H.: Interea ministeriales Bre- 
menses quasi versus Vordam euntes, 
requisiti quo tenderent, dixerunt, se 
de remotis partibus venire et visitare 
limina sancti Otberti, cojus dieunt 
balnfum potatum constituere miriflcam 
infirmis sanitatem. 

5. A.H.: Ascendunt in castrum 
Vorde et homines dueis ejecerunt. 
Ueber bie Einnahme Bremervörbes |. 


u ©. 174; io 2, 28 142. 
rs ®.: nnde Tr y Othbernes 
tufche tofloret. 


7. A. H.: Bustioos Otbertus fagit. 
in Stadium et ita venit posten in Lu- 
beko, inde in Rigam, ot Ibl oblit. 

8. Zufat Detmars. 


a 
rs 


— 


eg gi 


95 
—5z— 


62 I. Detmar-Epronif von 1105—1276. 


180. Dar na do wart fo grot waterolot, dat vele dufent volles Dar 
van vorbarff 1. 

181. * Indemejare1219boftarf maregreve Albert van Brandenborch?. 

182. Do quam of de Romere koning Brederil to Goslare; deme ant« 


. worbe hartich Hinric, keyſer Otten broder, dat rufe. des wart de fonyng s 


vro myt alleden finen?®. he legede do eynen Hoff to Branfenvorve €; 
dar quemen be vorften alfe; He let ene vorftan, bat he wolbe to Romen 
ten, to untfanbe be keyſerlike crones. he bat den vorften, dat je wolden 
finen fonen Hinride volborden na em konyng to blivende. des wart be 
untwidet, alleyne dat he mas jonk van jaren®, 16 
183. To deme have ftarf bifcop Gerolt van Bremen’. na eme wart 


ö. bifcop Gerolt de promweft van Palborne, des heren fone van der Lippe ®, 


bi deme ſich tohant de lant vorbeterben®. 

184. * Do wart fonet dat lange orlich tuſchen deme ftihte to Bre⸗ 
men unde hartich Hinride van Brunswil!, dat van ſines vadersıs 
tiden hadde gewaret!!. de hartige gaf do myt goden willen deme 
goden fonte Petere to Bremen fin egen unde fine denfimannen in ber 

1-2. Dar — 


runden die land unde wol 30,000 unde 600 menf 
45. Bellaı ee Caneorh! va 


Fade; m de fen Im em je Dat fa ge zn ale, at 














Daten brodere' 2. 
gewaret" fehlt B. 





1. S. W.; Do wart oc du grote 
waterolot, be Linde umbe fat irbrente 
wol ſes unde brittich bufent. Die Fluth 
4 1219 Jan. 16. Emo, MG. 88. 
—8* * Aciuuf Albrecht II ach 1220 


3. x 8.: Bex Fridericus conventu 
habito apud Goslarlam principes con- 
vocavit, ubi dux Heinricus ei imperli 
insignia presentavit. A.H.: apud Gos- 
Jarları gavisus est valde duce Heinrico 

— presentante. S. W.: Deme ant- 
25. de hertoge Heinrie, des keiſer 
Otien brober, bet to Goßlare. Ueber 
biefen Tag 1219 Jun. 24 |. Wintel- 
mann ©. 117, 118, über ba6: conventu 
habito baf. ©. 117 Anm. 4. 

4. A.8.: Hinricus, imperatoris Fri- 
deriei Alius, patre volente Frankene- 
vorde in regem eligitur. A. H.: a prin- 
eipus eligitur. ©. W.: Des felven jares 
legebe be koning Breberic enen bof_to 
Braufenvorbe; bar bat he be vorſten 
alle, bat fe Heinrife finen fone to koninge 

loveden. bes volgeben be vorften unbe 





‚Romen' : Sover derch 8. 


Sg — 


in ber im 
8. weiten: wolben $- 


5. Gelsfflänbige Nadrigt Det. 
mars, gl. Reineri Ann. M. G. 16, 
©. 676—77: Ibi ordinata est via de 
consecratione imperli Rome suscipienda. 

B — Detmars. 

Apud Frankenevorde 
Gherardus —S archi 
pro pace Inter so et duoem faclanda d- 
tatus, moritur. : Item Gerardus 
Brem. archiep. Frankenvorde obiit. 
A. B. ebenſo. S. W. Aldar Rarf de 
biſchop @erat van Bremen. Er ſtarb 
1219 Aug. 13 ober 14 —X dem da. 
tage zu Sranffurt; a 
u.81, Eau; 
142 u. Anın. &. 2 

8. A. 8.: Eins Gherardus Palbar- 
mensis prepositus, Bernardi de Lippia, 
primo comitis, post abbatis, demum 
episcopi filius, eubrogatur. A.H.u.B. 
ebenfo. S. W.: unbe warb na ime en 
ander Gerat biſchop. Gerkarb II wurde 
erwäßlt 1219 Sept. en Ufinger &. 180. 

© 8: uiag Deimars 

Do warb verjont dat 
fange orloge twiſchen beme ftifte to Bre- 
men unbe deme hertogen Heinrife van 


11. Zuſat Detmare. 


1219-1221. 


63 


grevefcop to Staben; bat untfent he weder van dem bifcope to Iene!. dat 
ftedigebe de fenfer Breberif lange dar na to deme Have to Ravenne myt 


finer guldenen Hantfeftinge 2. 2, 


185. * In deme jare 1220 vor de foning van Denemarken mit groter A. 


„ömadt in Eflande; dar boumede he Revele unde bedwank dat Iant | to 


finer cronen ꝰ. 


186. Do toch de kloning van Ungeren myt groter macht over mer to 
varende; be kerde ovele webber 4; over hartige Fippolt van Ofterrife myt 
vele anderen heren togen vort darhen myt groten arbeide; he bemifede 

au fit dar wol unde Iefte fine reyſe mit groten eren b. 
187. * Im deme jare 1221 do wyede de paweft to Romen konyng 


Brederik to feifere, unde fin fone Hinric wart in Dufcen landen alfo vort : 


to fonynge woyet®. 


188. * In deme zulven jare do wan be bifcop van Bremen Otterberge F 
Welpe?. 


ısgreven Bernarde aff van der 


189. Dt ſtarf Berangaria ioning Woldemares wiff; de let eme 3 
fone, Erik, Abele unde Criſtoffere, ve na deme vadere alle ein na 


den anderen u wordens. 


N Air 
1a. "Diterenge 


1. Alfo dat de hertog bit 
man B egen in ent 





8.1, Rr. 432 und Ufinger ©. 
; u 


. 28 
2. Dele gift — — fiebegbebe keifer Vre · 
ber | ‚mit finer gulbenen har Duntoefs ie 

to beme hove to Raven: 
m Sant. 
Samb. U. 8. 1, Rt. 497; |. 
bag Dehio 2, ©. 147 n. Ann. ©. 29. 
3. A. 8.1219: Rex Dacie contra 
paganos Ravaliam obtinuit et possedit. 
A. R.: rex Waldemaras congregato 
exereitu permaximo, cum mille quin- 
gentis longis navibus Estoniam intra- 
vit, et post multa bella totaın terram 
illam ad adem Christi eonvertit et Da- 
nis subdidit usque in presens. ©. ®.: 
‚Im den tiden buede de san Dene- 
marten Revele to Eftlanve. 
Baldemars und die Grünbung ber 
ifchen Kolonie i. 3. 1219 |. Uf 

©. 195—98; Hildebrand, Die —— 
von deen ©. 10714; 
man ©. 13—17, 19— 21. — 
A. 9. 1220: Rex Danorum iterum in 
Estoniam pergens, revertitur. Dazu 





dene‘ 6. 8. * van = 
V J 28 
DE 


Ufinger ©. 224; ; Silbebranb &.15; 
Hausmann ©. 3: 

—— Bit toning Breberites 
tiben warb en varb ober mere, bar vor 
befoning van Ungeren umbe farbe wiber 
mit funben m ‚unbe mit ſchanden. 

5. De bertoge Lippolt van 
fette nor bac ae hin a e was bat mit 
groten eren, unbe menich ander evefe man. 

6. A. 8.: Fridericos rex Siellie, 
Alius Heinriei imperatoris — Rome a 

Honerio ‚coronatur. A. H. ebenfo. 
©. ee Breberic wart ge 
wiet 1 Rome to feilere van dem zack 
Honorio, unbe fin jone warb 
toninge to Afen. Ueber bie — 
nung 1220 Rob. 22 di ch 


148. Die 

erfolge ef 1222 Dil —F — 
Otterenberge a 

Bremenei, archleplanpo obsetar et 





ER Eden a van ber Be 
raf Bernhard von Bipe ch 1221 
Zeitfär. f. fen 
i87i, & 1. 
8. A. R.: Obiit Berengaria, mater 
regum Erici, Abel et Christophori. 





64 I. Detmat · Chronit von 1105—1276. 


* 190. * In deme jare 1222 do was Gregorius ein cardenal des pawes 
babe in Denemarken! 

191. By willen vort reden van bes feyjers Dingen. 
©.». Do he to Rome wyet was, he vor in Pulen, to Cecilien unde to 
WM. galabire; de lant he wan unde ander heidenſche lant unde olande, des 

dar weren belegen; he vorbref unde vordervede dar mennygen edelen 

man, umme bat he zit hadde gevan to keyſer Otten finen weder- 
faten2. 

. 192. In den tiven flarff marcgreve Diverif van Myfen. 

30. 193. * Unbe of vordarff do Ysleve van eyner wollenborſt unde vele 10 
volles dar inne‘. 

s. 194. * Bi des keyfer Brederikes tiven quam ein grot here ut von Afya 
van eyneme watere geheiten Tham. bat here vor op de Valewen; den 
quemen de Rufien to hulpe, unde flrivden mit em unde worven fegelos. 
dar wart der Ruffen unde der Valewen mer war 100,000 geflagend. 15 

. 195. * Dar na war greve Hoyer van Balkenften Quedelingenborch 
unde braf de veften dar an®. 

196. * Inbemejare 1223 vo loning Woldemaris ſchi ve 
van Denemarken in groten lucke hadde [open bytwe unde 

a twintid jaren, do venk ene unde finen fone Woldemer den jongen» 

koning greve Hinric van Zwerin in fonte Johan nachte ante portam im 
erme pawelone, dar fe beibe legen? unde de Denen vullen dron— 













12. “ein — babe“ : “een ded pavefeh legal” 9. 5. (Ralabl 
bepbenfce land" fließt DB. 10. 00° : de’ 6. 
nd BERN de 
w. — BR * 
van Laſſen 2. 


1. A. R.: Gregorius cardinalis fait here; ben quamen be 


in Dacia, 
2. S. W.: De keifer vor botoPulle, fegelo®. Dar ward 


ande genen Speilie unbe Kalabre unbe bu; 

be heibeniſche lant, de barbinnen lagen, 6.6. ®.: Dama gewau 

ande alle be beibentfehe lant, be umbe Doper var Ballenfen unSe Ane heipere 

ene legen. He verdref oc alle, be van Onibelingebur unbe brafen be veſte 

ime tart waren tome feifer Otten unbe baran. 

be eme obel haben gedan. Winkelmann 7. A.8.: Rex Danorum — a comite 

©. 153 f. Heinrico de Zwerin, cal duras, ut fer- 
3. ©.8.: De wile be feifer to Pulle tur, gratie sue recnperande conditiomes 

was, flarf be marcgreve Diberic van inposult, inopinato casu in papilione 

Mifne. Dietri Da 1221 Sehr. 17. propria capitur, et in Dannenburch 
4.©.8.: irbranc oc Jeleve gravi enstodia coartatur. A.H. . 

dan ener groten wollenborft unbe vile A. B.: capitur nonas Maji. A. R.: rex 

Inbes barinne. 1222 Jul. 31. Waldemarus una cum filio suo Walde- 


5. S. W.: Bi be& feloen feifereg maro tertio, a suls proditi, capti sunt in 
tiben vor en here ut van Afya, be weren lectis suis a comite Heinrico in inzula 
van eme watere bat het , unbe Lyuthe Johannis ante portam Latinam 
voren uppe be Balewen mit eme grotn (Mai 6). S. W.: vieng be greve Heinric 


1222—1223. 


ten al umme harde flepen. 


65 


des greven man bar nemen, wat 


21.200. fe fulvers dar vonben. | de konynge fe to ſchepe brachten unde vorben fe 
mede to lande myt groter ware unbe arbeiben. 


do de Denen eren 


heren nit en vonden des morgens unde fe wolden na» 


Sjagen, je vonden ere ſchepe tohomen unde Dorebort. 
worben de konynge ene wyle untholven 1. 


to Lentze 
dar na vorede fe de greve to 


Dannenberge unbe dar na in den torn to Swerin?. des rikes willen mofte 
he don mit den fonyngen ®; des dedingede de konyng vor ſil unde vor finen 


fonen weder des leiſers baden‘. 
10 


Tonnyng Hinric unde de biſcop von 


myt groten here to Bardewik; danne voren fe to Blekede. 


Des anderen jares to ſonte Michgels dage quam des keyſers ſone 


Coine unde vele vorſten unde heren 
dar quam in 


anderhalf der Elve greve Albert van Louenborch myt eynen groten ſtarken 
here. umme der koninge fafe fe lange dedingeden; dar en wart over do 
is nicht van, wente de foning unde de Denen brefen er lovede. des kirde de 
Toning Hinric unde de heren alle weder ane ende, unde de konynge bleven 


dort gevangen >. 







Ya? unde myt" 


van Zwerin ben Toning van Denemarlen 

unbe finen ſoue, ben jun, gen toning, 

enes morgens in finer paul ,. 

beibe 2 enen bebbe —* Sun 
iin II von Schwerin 

a Oda 1217 mit Graf Nilolaus von 


gulemd, uneheligem Sohne Könl; 
I vermäplt ; Riten Rah 
1218, Bumelin I nnd Oba waren 1221 
br. 28 to) Für den Sohn von Nie 
ſolaus und Oba, Nilolaus II von Hal- 
land, beaufpruchte Waldemar bie halbe 
Graflhaft von und übertrug 
diefelhe bis zur Münbigteit des Entel® 
dem Grafen Albert von Orlamünbe 
Sein, Hngas Biber 6 —AJ 
er Druder Gumzelin 
to Jun. 29 in Rom, ging dan 
nach Aegypten umd war 122 

Schwerin. Daf. 1, Nr. 267, 

Ufem ©. 287-4; Bi En 

. 34, ©. 68—69. Ueber bie 
von 1223 ai 6 auf Lys ſ. Ufinger 
29596, 422— 24. 

1. 6. ®.: unde toben bes foninges 
ſchepe unbe nam fivat he filveres barinne 
vant. — unbe vorde ene ober Ki to 
Ianbe mit groten arbeibe unbe angehe 
umbe belt ene to Lenghin ene wile. Dit 
Lenzen war. — — ag 
von Markgraf Albrecht von Branben 
belehnt worben. Meil. U. B. 1, Nr. 251. 


Eiadiqhtonilen. XIX. 


3 ee KH 
mung 


gun 


Kost 
4. “over do’: 


7. Sunde 
en flieht 


“ "sinne | fett $. 





— to at; 10°. 


do oner do" 2* 


2.A. LANE pe ducti in 
eastram Zverin. .: barna heit he 
ene to —S darna vorde he ene 
to Zwerin. 

3. ©. ®.: Mit deme koninge ſolde 
be des rites willen bon. 1223 Sept. 24 
w Norbhanfen Huch Heinrich von 

hierin mit Rail jedrich II und 
FA ‚Heinrich einen ig über bie 
Aust derung feiner Gefangenen. Melt. 
u. ui ei 290 ; Ufinger &. 302—11. 

4.6. ®.: unde bingebe be foning 
weder bes teiferes boben. 1224 Jul. 
wirb in Gegenwart Hermanns von Salza 
F — nunctil imperli ein Bertrag 
fen. Mel. U. 8. 1, Rr. 305: 

— . 320—28. 

5A. 8: Heinricus rex, imperato- 
ris fllius, curlam Bardewich habuit pro 
regni negotiis, et maxime pro libera- 
tione regis Danorum, adducto secum 
Coloniense archtepiscopo Engelberto, 
sed nichil profecit. S. ®.: Dur bat 









na bes foniges 

bannen voren fe to S. W. 366: 

Greve Albrecht van Louenborch unde be 

Denen lagen oc an anberhalf ber Elve 

mit enem groten here. bat gebingebe ne 
5 


Au 
— 


SE 


Fr 


66 


I. Detmar-Ehronif von 1105—1276. 


* In deme jare 1224 do flarf Philippus de koning van Brancrite; 
“ fin fone Lodewich na eme dat rile beſat i. 
+* Dar na in fonte Thomas avende vor de bifcop van Bremen mit 


hadden de borge greven Albertes?. 


ſinen ome, den jongen greven Alve, greven Alves fone, over ve Elve vor 
Etzeho, unde kirede al dat lant to deme greven, unbe de lantlude beats 


+ Tohant bar na ſtridde greve Hinric van Zwerin wedder greve Al⸗ 


. berte van Louenborch; den fege he wan unbe venf greve Albert, unde fatte 
en in den torn to Swerin by finen om den foning®. 


nu merket, wo 


myt deme konynge unde deme greven Alberte de fhinen 


i8 umme lopen“. 


van ber tid, bat de fonyng den olden greven Aloe 


venk, wedder an be tid, bat de jonge Alff weder quam an dat lant to Hol- 


fen, weren vorgan 23 jar b. 


+* To deme vaftelavende in deme jare 1225 do vor greve Alff vor 
Hamborch unde ftormebe de borch, de greve Albert dar habde gebonwet. 15 
de van Hamborch geven of de fiat greven Alve®. 

+* Do de van Lubeke dat vornemen, bat de lant wolden 


—— — * 


17. "welden‘ : wolde' £. 





volging nicht, wande be koning unbe be 
Denen braen ere lovebe. bes farbe be 
Toning Heinric weber unbe al be heren 
an en! A bes belef be foning wort Sangen. 
Sept. 20 urkundet König Heinrich in 
Herforb ; Sept. 30 Otto von kneburg in 
Lüneburg ; Ott.o König Heinrich: apud 
Blekede in castris. Ufinger ©.329— 31; 
Böhmer, Reg. Imp. V, 2, ©. 113—14. 
1. A. S.: Philippus rex Francie 
obiit, cui Lodewicus Alius ejus suooes- 





. Comes Adolfus auzilio 
Gerardi archiepisoopl, comitis Heinrici 
Hiorici de Werle, in- 
vitatus etiam a potentioribus Holtzacie, 
Albiam transit, terram ocoupat Trans- 
albinam. A. H. u. B. verfätzt, ©. ®.: 
Darna an jente Shomafes a avende wor 
be Siichep da van Bremen mit beme jungen 
gen greven Alves fone, over 
[ve vor — unbe farbe al bat lant 
tome greven, unbe be lantlude befaten 
de burg en Albrechtes. Adolf II 
von Sir farb 1225 Ian. 3. Mit 
befien Sohn Abolf IV ging Erzbiſchof 
Gerhard 1224 Dec. 20 Über die Elbe; 
Lauenburg warb in —S — mit 
Heinrich von Schwerin belage 
aooen Gertare und Xbolf gegen — 
A. 5.: Comes Albertus a comite 
Hinz de Zwerin in prelio capitur, et 
cum rege Danorum avunculo suo custo- 











EMO Bei. 


de mund ur. A. H.: Molne capitar. 
ae darua bo firibbe be 
a inric van Zwerin weber ben 
greven Albredhte van Louenburch unde 
weber ben bertogen Otten van Lune- 
burch, de worben beide jegelos, unbe 
warb greve Albrecht gevangen unde to 
Bwerin gevorb bi finen om, ben foning 
ban Denemarken. Wibert von Drla- 
münbe war 1225 Jan. 11 in Segeberg; 
auf bie Rachricht von feinem Anräden 
in gab Hei von Schwerin bie * 
Be Ran tem gun 
entgegen; in lam es zum. een 
52. Die 


Sal, Unger ©. —S Melt. 
6 1, 
Belag en Bar uf ©. 337 
Se 
tet fie auf Laueni 
Detmard. 


4. Fr fat 

5. S. B. Ban ber tit, bat be for 

sing ben alben greven Alve vieng, wante 
an be tit, bat be junge greve Alf weber 
an bat lant quam, fo habbe be foning 


bat Iant gehat unde greve Albrecht van 


u 23 jaı 

"8. To ben ſelven vafel- 
onanben do vor greve Alf vor Hambord 
ande ſtormde ene burd, be Al · 
breit darvore gebuet hadde. Do gaven 
oc de van Hamburd) de ſtat deme greven 
Ave. Hamb. U.8. 1, Nr. 486; Ufin- 
ger ©. 338—39. 


1224—1225. 67 
gerne auych weſen der Denen, fe johten wifen rat, mo fe 
weder quemen an den leyfer, eren rehten heren!. 
+* Dar na | war[t grot Hungher] 2. Fr 
+ * 24 [ber tyb buwede hertoghe Hinvic Harborch weder, bat dar a 
bevelen over vif jaren] brofen (was. 
+ * In der tyd wart bifcop Engelbert van Eolne botgheflaghen] von A 15. 
grleven Breverife van Altena, de jyn man was unbe fin manch] *. 
Na dles nam loningh Hinric, des keifers fon, hertoghen Lippoldes] m. 
dochter [van Ofterrite, unde des filven hertoghen fone nam des lant]greven 
10 ſdochter van Doringhen, de hodhtit was to Nürenberghes. var fat] of 
de Koningh Hinric to gherichte. in] deme r[ichte wart en twiunghe umme 
en ordel; dar umme fi manich] man to [fampe bot. al dat wolf vor up, 
unde beghumben to rugende van] deme mſozhuſe ene fteghe never; dar 
wurben bobebrunghen) wol 56 [man, der weren 23 riddere, ſunder de in 
is den herberghen floro[en, unde oc de langhe dar na van deme dranghe 
ſturven 


— 
mitt, 


* In ber tlyd wart de koningh van Denemarten) Iofe unbe f[in ſone 
umme viftid) duſent marc; de ne worden mer half ghejleftet; dalr to de 
toningh mit finen beften Denen vonwiltorbe unbe) vorfiw[or dat Iant to 

»Holften unde alle de land dar ummelanf Ieghen,) de he [mit welde hadde 
wunnen ; des fatte he ghizele dre fine fone) unbe filuer beften manne vele] ?. 
8. 


Au 
Er} 








3. Dat aı 
we ®. 






ren 


1. &.m.307: Do gaben oc be van 
2ubele de Rat beme rife, Bel. ©. 69 
Anm. 1; S. 70 Anm. 2. 

2. A. 8.: Fames valldissima. ©. 
B.: In dem anderen jare barna warb 


t hunger. 
— Do buede oe de hertoge 
Heiurich Horeburch. Ueber bie Zerftörung 
Serburgs 1220 |. ufnge 6, 181, über 
Bieberanfbau 1225 daf. ©. 339. 
RS: Engelbertus Coloniensis. 
archleplaegun a Friderico comite de Br 











Nurenberge. 122: 
6. ©.8.; Dar fat 
KH] to gherichte —. 
te wart en fweiunge umme en 
Gebet, dar manich fi) te campe umme 


eriffene Blatt ergär 
URN 


comyng Boldemar' ©. 
'gbeieftet, unde fie moRem vorloven unde 








2. 
ER Ba Land 100 Beipe‘ 


bot. bar wor bat volc allet up unbe be 

gunbe to rugende van beme moshufe 

neber. bar worben ghebrun- 

am ‚56 man bot, ber weren 23 rib- 

Bere, fanber de im bem berebergben ſtor · 

ven unbe oc lange barna flornen van 
beme ſipen brange. 1225 Der. 1. 

Rex Danorum 45 marca- 
ram thus se redemit, exceptis clen- 
odlis, circa tria milla marcarum estima- 
tis. A. H.: aliis clenodiis — estimatis. 
A. B.: aliis clenodiis pretiosis. A. 
1226: soluti sunt duo reges; 12: 
pro 60 milibus marcarum in pondere 
Lübeoensi. Sed equi, vestes et alla 
jocalia, que dederunt in die exitas sul, 
in duplo plus valebant. &. }.: Er 
beme filoen jare bo wart be koning 
Denemarten ledich umme —A Hufen 
march, be ne worben mer half gheieſt, 
unbe vorlovede unbe vorſwot mit al ben 
beften van fime lande bat laut to — 
tem unbe alle be lant be darumme 
be he er mit ghewalt ghenomen h 
unde fette to gifele A bre fone unbe 

ter lube vele. 1225 Nov. 17 wurde 
Vertrag adgefchloffen. Entwurf und 
5. 








©8. 
3. 


68 


I. Detmar-Epronif von 1105—1276. 


Nu [merlet rechte wrafe over den koningh. alſo he den 
olden] greve[n Alve vengh, unde eme nam fin gub, unde van em ghizele) 
nam, [alfo wart em mit der fulven mate weder meten; he] wart [vanghen 


une befdjattet unbe vorghigelet) 1. 


197. * Im de[me jare 1226 do flarf de ghÄde funte Franciſcus 2; s 
van fineme ghuden] leve[nde de criftendbom ghebetert i8®. 
+ * Do wart oc to Colne vabebrafet] gre[ve Brederic van VYſenborch. 


" gheheten van Altena, umme ven mord des biſcopes van Colne*. 


+ Nu horet vort, wu de foningh van Denemarken braf fine 
trume unbe fine eeve. he vor mit groter macht vor Reynoldesborch; 10 
dar voren eme jeghen greve Alf unde greve Hinric van Zwelrin. greveln 
Alves lude woden over dat bruf, unbe floghen des volkes vele in des fo- 
ninghes here ; de koningh behelt over djat velt. [der borch he doch to 
dem male nit enwan; mer he tod an de DJetmerfcen, [bat land 


&.67,6-7. ‘In — 


: he bebwand, finer Brefen worden dar over vele [lagen 5. 


S. e 8. “umme — Gone’ : “umme Ar 8 dat hie biffcup Cugel 


berte ban Colde ee Hrdoe, S6Hie Rin man unbe maad wa 


Vertrag Melt. U.8. 1, Nr. 317; f. ba- 
zu Ufinger ©. 342—53, 427. Das fee 
jeld betrug 45,000 Marl Silbers; ‚Bel 
er Entlafjung Waldemars follten m od 
feiner Söhne unb 40 andere Geifeln 

‚lit werben, bei ber Entlafjung bes 
jungen Königs und 9 anberer Geiſeln 
fette auch Berg Erich eintreten. Dec. 
21 wurbe ber mg in Sreipelt gefett. 
Ufinger, ©. 354, 427. 

S. W.: Do wraf unfe heree got 
an dene foninge * an greven 
geban habbe, ben Se unde eme fin 

it mam unbe ene Fer lebe. Alſo wart 

e gevangen unbe mofte fin gut em 
unbe warb vergiflet, unbe alfo he 
utgemeten, alfe wart ime genen 

: Beatus Franciscos migravit 

ad Dominum, A.H. ebenfo. A.B.: Do- 
minum virtutibus plenus. A. B.: Obfit 
sanctus Franciscus. Er farb 1226 Oft. 4. 

% Zufab Det Detmars. 
Comes Fridericus de Ysen- 











vurg —* rotatur. A. H. eben« 
fo. &. ®.: In der ſilven tit wart ge 
rabebrafet greve eric van Altena, 


de ben bifcop van Tolne ſeloch 

5. Im Bertrage von 1225 Nov. 17 
heißt e6: Castrum Reinnoldesburch co- 
miti Adolfo reddetur decem diebus 
post regis exitum in eo statu, quo rex 
lud habult; 1226 Jun. 26 entbinbet 
Honorins III ben König von bem Eibe, 
den er Heinrich von Gehmwerin geleiftet 
hat; Melt. U.8. 1, Nr. 329; vgl. Nr. 
325—28 ; Ufinger &. 363—66. A. S.: 


Rex Danorum anzilio Ottonis Lunen- 
burgensis principis iteram partes in- 
vasit Transalbinas. Hamb. U.®. 1, Rr. 
818, S. 671: Darma quam 
Dtte van Brunswid — deerſchi 
—— ee aus —— Im 
zone unde myb branbe. —* jeg! 
ene fenben wh unfe borghere miyd ben 
wapenen bor uſes heren een beei 
wart erer ghebanghen, een deel gheſla · 
hen, de war bene Iofebe wy myt achte» 
‚unbert mat lodighes ſulders. ©. 
W.: Darna brach be koning van Deue · 
marfen fine truwe unbe fine ede unbe 
‚vor vore Reinoldesborch. bar voren eme 
enjegen greve Alf umbe greve Heinric 
van Zwerin. be greve Alf umbe be fine 
be woben over en brof to beme fominge, 
unbe wart bes Toninges lude vele ger 
flaghen. be koning behelt body bat vet. 
Far u aver be fonin; * vr 
unbe gewonnet. Die 
10 u. 12 Minze: Darna brach be foninc 
van Denemarfen fine truwe unbe finen 
eyt inbe gewan Reinolbesbürg. Ann. 
Sorant, Sangebel 5, ©. 457: Eodem 
anno facta est magna strages in Holsa- 
tia de Theutonieis et Danis in die 
sancti Michselts. 1226 Gept. 29 ur- 
kundet Adolf IV in Renbebrg in gene- 
rali omnium Holtsatorum expeditione ; 
Schl. Holft. Lauenb. Url. 1, ©. 197; 
Ufinger &.370—71. A.R.: Multi Fri- 
sones corruerunt in Thidemaerskia, et 
tamen Thidmaerskia Danis subjugate 
est. S. W.: In ber ſilven tit vor aver 


1226. 


69 


198. [In der tyd hadden be van Qubele ere boben over berch in 


Htafia, var 


[fe deme teifere, ereme rechten heren, clagheben ere not, wo 


fe hadden [wefen betwunghen mer van ver unbe twintich jar van deme 
Ton]ynge van [Denemarken, unbe je gy truwe habben to deme keiſerrikſe, 
sdar by [fe gherne wolden bliven. de keifer mit ghuden mobe de boben 
horde; eren tſjruwen willen [he wol vornam. na erer begheringhe untfJent 
he be [ftab to Lubeke unbe de borghere, ewichliten vry to blivſende by 
dem Romeſchen rile. ere vryheit unbe al ere recht, alſſo hartich [Hinric 
van Brunswic be lewe en erft gaf, unde bar] keyſer [Breberic fin olver- 
10 vader mit finer hantveftunghe] ene ftebylghebe, alſo ghaf he en oc des 
jares in deme mehm]ane, [bezeghelet mit finer ghuldenen Bullen, ere 


vryheit)] unbe er [vecht!. 


199. * By ber tyd flarf de palanzgreve hertoghe Hinric van Bruns- 
wic ane fone, Do wart deme bJifcope [van Bremen de ſiad unde dat land 


is to Staden 1082, 


+” De teifler un[verwan fit der flab to Brunswic. 


dar quam ve] 


hartige [Otto van Luneborch, unde wan de ſtad, unde ſtridde dJar inne 
[mit des keyſers luden; den feghe behelt de hertoghe unde de ftalt?. 


6 muwen: wen’ 6. 7. pe fehlt 6. 
de foning van Denemarlen in bat lant 
unbe gewan bat unbe 
ou. ſ. w. ich der An- 
, ber ©. 373 Anm. 2 
eil ber A. R, auf eine 
Seerehet 1226, ben andern und bie 
it der ©. ®. auf eine Heerfahrt 
2a 1 di (edenfo Weiland, S. W. 
(nm. 5), erfolgt Walbemars 
Sit in Seifen Ser ‚Herbfl 1226, gleich 
zeitig der Einfall Ottos von Lüneburg 
von Süden ber; bie Dänen Aberigreiten 
bie Ciber In zwei bie Brie- 
fen fallen in ie en ein, Walbe- 
mar belagert Renbeburg; Mbolf geht 
Ym ‚eaig en und Waldemar zieht ſich 
; &bolf fommt 1a Render 
— inein, unterliegt im Kampf unb 
taun nicht mad Rendsburg zurüd; 
Baldemar an Renbeb: in feine 
Gewalt. Detmar orbnet bie Nachrichten 

wy⸗ — im Mai zu Bi beftät 

. im Mai zu Parına befätigt 
jebricd II den — das ihnen 
188 Gept. 19 von dFriedrich I gegebene 
1. bas fie ihm per Johannem 
Alium Volquardi canonicum Lubicen- 
sem, Willelmum filtum Bertholdi et 
Johannem dietum de Brema burgenses 
Lubicenses vorggeigt haben, unb 1226 


1. 


“ane' : ane de’ 6. 15. "Tod fehlt D. 
tm Juni bei Borgo &. Donnino bewil- 
ligt er, ut prodiota civitas Lubicensis 
libers semper sit, videlicet specialis 
civitas et locas imperli et ad dominium 
imperiale specialiter pertinens, nullo 
umquam tempore ab ipso speclali do- 
minio separanda. 26.1.8. 1, Nr. 34, 
35; —* Nr. 39. Ufinger ©. 380—82. 
Ä.8.: Heinriens dux et pala- 
inne comes Reni sine Alio oblit, et 
Bremensis archiepiscopus comitatum 
Stadensem obtinuit. A, B.: oblit, et 
Bremensi archiepiscopo cometiam Sta- 
densem liberaliter legavit. ©. ®.: Do 
Rarf oc be ee var Bruns 
), unbe wart 


3. A. 8.: Heinriens imperatoris 
Altus eivitstem Branswich — emptio- 
nis titulo impetebat, et dux Bawarle 
— jus hereditarium allegabat, cum 
interim Otto, dominus de Lunenborch, 
portas Brunswich irru — et cam in 
09 de Heap Die ba Qinderg be 

e tte van Luneborch be 

t to Bruni unbe fribbe in ber 

it mittes feijers Iuben unbe behelt ben 
jeghe. Wintelmann ©. 265. Anm. 1. 


6.®. 
3m. 
228. 


Ko> 
3:79 


70 I. Detmer-Ehronif von 1105—1278. 
+ [Do vor aver de koning vor Rey)] noldus borch unde wannet 1. 
200. Greve Alf van Holften unde greve Hinric von 
Zwejrin [unde de van Lubeke ficdotofamendeloveden; fe 
unboben hertoghen Alberte van Saflen, dat he queme in Norb- 
albingian; bar ſcholde he hebben Ragebord? unbe Louenborch undes 
dat vorftendom, bat be erfte Teifer Vrederic lenede fineme vadere her- 
toghen Bernarbe, des fic hadde unberwünnen be koningh van Dene- 
marlen . 

+ Do de koningh de Ditmarfchen] hadde bedwongen, do tod he sı.zu. 
vor Igero, unde kirede al dat lant umme to eme. vor deme hus let he 10 
fines heres ein del mit ben lantluben, unbe vor vort vor Gegheberge; 
dar vor bomede he ene borch. under des loſede greve Alf dat hus to 
Igero, dar vor fe flogen unbe vingen unbe zik brenfeben vele Iudet. de 
bifcop van Bremen halp finen ome, greven Alves; hartich 


ex 


Otte van Lunenborch halp fime ome, dem foninge®. 
+ * Im deme jare wart pawes Öregorius na Honorio unde fat 


14 jar?. dar na 
10. ‘wor N vor’ fehlt 9. let’ : *be' p. 
—E —E * o 14. "greven’ ® 





1. S. ©. 68 Ann. 5. 

2. A.8.: Domini Nordalbingie Al- 
bertum Saxonie ducem vocaverunt, 
eique Racisburch et Lubeke tradide- 
runt. A. H.: resignant, Detmar läßt 
Lubed eine andere Rolle fpielen, ale 
demſelben nach feiner Vorlage zulam. 
1225 bei Ratzeburg hatten jebod Adolf 
von Holftein, Heintich von Roftod und 
Helnrih von Schwerin beurkundet, 
quod dilecti burgenses nostri de Lu- 
beke propriis laboribus et axpeneis, 
nullo de jure, sed de mero et sincero 
arbitrio sno ad obsidionem castri Race- 
borch nobis auxilium inpenderant 
— Nr. 29), umb 1226 zu 

Ibed beurfumbete Herzog Albert von 
Sachen, daß er mit ben Feinden des 
Romiſchen Reiche und der Stadt Lübel 
ohne Zufimmung Lübeds keinen Ber- 
glei eingehen wolle, unb daß subsi- 

Ham expeditionts nostre, quod hac 
vice nobis hylariter impenderunt, nulla 
de Justicia, sed de sola et mera liberali- 
tate sua ad promotionem nostram Impen- 
dere decreverunt (Lüb. 1.8.1, Rr. 37). 
Bel. Ming &.34041, 368 Anm. 1. 

3. Sclhffänbige Nachricht Detmars, 

die ben Berhäftniffen purgaus ent 
. 1227 Sebr. 16 zu Lübel urkun · 
det ge Albert über Vereinbarungen 
mit Heinrich von Schwerin, bie getrof 
find, cum de unione ac concordia inter 





‘gemit’ 5. 11. thered’ :peren’ &. 
ie ee 
nos et Hinrieum comitem de Zwerin 
idelibns nostris mediantibus tractare- 
tur (Met. U. ®. 1, Nr. 338); über den 
Charakter biefer Vereinbarungen unb 
Hergog Alberts Stellung überhaupt |. 
Ufinger ©. 371—73. 

4. &.8.: unbe vor vor@geho unde 
larde al bat lant to eme unbe let finer 
Inbe bar en bef mit ben lautluden vor 
deme hus umbe vor vort vor Geghe- 
berghe unbe buwede bar ene borch vore. 
grebe Alf losde oc bat hus to gehn, 
Ta an ber Iube sit shepangen unbe 
gheſlaghen unbe ghebrenfet, be darvore 
weren. Bgl. Hamb. U. B. 1, Nr. 818, 
©. 671: Borbat bo be koning van De- 
nemarfen bat hus to Eyeho beleghet 
habbe, bat berebbe greve Alph, bar We · 
ten ufe borgbere mebe myd ben wape⸗ 


13. 
®. 


„ nen; bat fof be bafhunbert Tobighe mart 


ſulvers Ufinger ©. 374—75. 

5. Zutat etmare, 

6. S. ®.: Do quam oc De hertoghe 
Dtte to helpe finem ome beme loninge. 
Die Handfegriften 11 und 12 haben: 
Darna vor he zü beme foninge van De · 
nemaren, ba he mit her lach vor Siberg. 
Ufinger ©. 374 Anm. 1. 

7. M.P.: GregoriusIX — sedit annis 
a —— um aan 90 
norius III farb 1227 Mrz.18; GregorIK 
wurbe Mrz. 19 ermählt. — 8. 
677, 680; Winkelmann S. 211, 212. 


1327. 71 


201. * Im deme jare 1227 do quemen to Inbele mit groter macht A-S,H- 
tofamende de bifcop van Bremen, hartid Albert van Saflen, greve Alf e.®. 
van Holften, greve Hinric van Zwerin unde de Wendifcen beten; bar i. 
mebe toghen be borgere van Lubele tegen ven fonyng!. fe quemen to- 

sfamende oppe de beide to Bornehovede op fonte Marian Maddelenen 
Daghe. dar wart ein firit fo grot, dat in deme lande ny fo grot 
enfiridenwart?. be konyng wart fegelo® unbe untvlo; hertich Otte 
wart gevangen; des koninghes volk wart almeftich geflagen unde gevan- 
gen®. alzo worben des dages be lant gelofet van ber Denen walt. des 
10 gheven fe alle loff unbe ere ber hilgen vrowen fonte Maria Mabbelene. 
Gabe to eren unbe ber hilgen vrowen wart geftichtet ein Hofter to Lu⸗ 
beke, var ve borch lach, ver predeler brobere. bar wert gegenen op ben 
ſulven dach eyn ewich mene fpenbe, jewelifen armen mynſchen ein wit 


brot van eynen halven pennhnge®. 





Ab, under — toamende, Ku & woman; ermange 8. Salmehiß aimefe, 
7 My 9. ‘worden” 2 ge 
gan O0 Toff une at, unde — — ALT 
—2 * —xx— 
— — 13. eretten s estate", 





1. Die lat. Weberfegung ber ©. W. 
berichte Episcopns quoque Bremensis 
et dux de Saxonia Albertus et comes 
Adolfas et comes de Swerin Henrious, 
tarba quogue Blavorans cum Lubicen- 
sibus in; ti rogi occurzentes. Die 
Beipiigung ber Lübeder IR Zuf 
Fr unbeglaubi; unit. aber Fe 
ve amburge Bel jung Degen 

2. 1, Rr. 818, —T en. PR: 
Toning BVolbemer was to Bornehovebe 
my gas macht unbe wolbe bem gre · 

bar weren ufe Borghere 
be unbe hulpen eme bat webber boen. 
bat Tofebe imelfhunbert Iobighe marl. 
“8: Danorum a Bre- 
mens —S duce Saxonie Al- 
berto, et comitibus de Zwerin et Adolfo 
de Scowemborch Slavieque dominis in 
Burnhovede prelio vincitur. A,H.: 
Preliam in Bornehovede regis Danorum 
eontra Bremensem archiepiscopum et 
ducem Saxonie Albertum et Hinricam 
eomitem de Sveryn die Marie Magda- 
lene. A. B.: in die Marie Magdalene. 
A.R.: Bornhoveft, ubi Dani corrae- 
runt. Nam Thidmerskienses in ul- 
timo exercitus collocati, proditionem 
facientes, exercitum Danorum, cum 
jmibus erant, a tergo percusserunt. 
B. Do guam be diſchop van Bre- 
men unbe be 
fen unbe greve Al 
von Symwerin to Lubele tolamene unbe 








voren * den koning. ſe quemen to ⸗ 
famene to Bornehovede au ſeute Marten 
Magbalenen baghe. bar wart em grot 


fit. Die wenbifden Herten haben 

nur A.S. 1227 Jun. 23 atundet 

Heinrih von Schwerin noch zu 

rin (Melt. 2: . 1, Rr. 340); a 

ara von Mellenburg war 1227 
Nr. 336); 


au 28 3 pin (baf. 
inbeten feine Söhne Iohann 
— —E zu Suſtrow, daſ. 1, Nr. 
343). Ueber bie Schlacht 1. 1 Ufinger © & 
ei Bornbtne in dehlar” ICH “ 
i Born in t. ol 
tauenb, eich. 7, um 
A. S.: Rex per fapı elabitur, 
sed ozinus de Lunenburg ab Heinrico 
eomite captivatur. A. H.: Rex per fü- 
'gam elabitur, sed dux Luneburch a oo- 
mite Heinrico de Svaryn capitur. A.B. 
ebenfo. ©. ®.: de loning wart jegelos, 
unbe wart hertoghe Otte van Luncborch 
A unbe bes foninges vole al» 
mer ge kagen unbe gpenangen, n 
tiftungsurkunbe bes Burg» 
tleſere iR nicht erhalten. Boguphal bes 
richtet: castrum Buccowecz, ubi nunc 
monasterium fratrum predicatorum in 
Lubek constructum cernitur; Meil. 
dahrb. 27, ©. 128. Die Dominifaner 
Datirten bie Stiftung von 1229; — 
U. B. 2, Nr. 761. 1236 Mrz. 21 ber 
urkunbet Wilhelm won Mobena, baß 
auf feine Berwendung ber Rath für bie 


E) 


8» 


or 
ss 


> 
” 


Ei 


Er 


> 


Er 


72 1. Detmat · Chronit von 1105—1276. 






agbalenen Zu beabſichtigt. 
auf Bitten feiner Gemahlin aber 

Mai 6 beſtimmt hatte, verlegte Abolf IV 
1233 auf den Mariä-Magbalenen-Tag, 
indem er für ein Refeltorium am 6. Mat 
anderweitige Einkünfte anwies; Lever · 
tus 1, Rr. 74. 

1. A. 8.: Otto Trajectensis episeo- 
pus Threntam ante Colfelde Fri- 
sonum insolentiam compressurus, 
die Pantaleonis feria quarta (Juf. 28) 
ocelditur. Ibidem comes Gelrie vulne- 
tatur, et plurimi eirca 200 omnes mili- 
tes aut filii militum perimantur. ©. 
B.: Umme be filven tit wart gheſlagen 
be bifcop van Utrecht vor Eovorbe unbe 
mit eme wol verhundert ribbere. 

2. A. 8.: Lodewicus langravius 
Thuringle in peregrinatione transma- 
rina moritur. Sed peregrini transeun- 
tes, Cosaream muris munfunt. A. B.: 
trans mare moritur. &. W.: Do wart 
och em grot wart ober mere, unbe flarf 
de lantgreve Lodewich van Doringen 
vor Branbiz unbe ber pelegrime vele. 
de bo Bar, genefen de voren over unbe 
bumeben Sajat. ma beme paveſe Ho- 
norio wart Öregorins paves. be keller 
wart ſek unde ne vor bo nicht over mere. 
barumme bebe ene be paves to banne. 
1227 Sept. 8 fuhr Friedtich IT von 
Brindifi ab, ging aber Sept. 11 wegen 














de 
0 


Greve Albert van Drlemonde wart do los; he antworde zı.2w. 


de fnechten" D. 5. Doringen' : ‘De- 
— —— — 


Berſchlimmerung ſeiner Krankheit bei 
Otrauto ans Land; bort ſtarb Sept. 11 
Ludwig IV von Thüringen. Der Bann- 
us ee ao —8 
ble öffentli J 
Ran 18 zu Rom. Winkelmann S. ru 
335, 336, ©. 280, 282; Nöhricht, Bei« 
ui je ID 20, — 115; 2 8. 
381. Die unter Führung Herzog Hein · 
richs von Limbn nad Aften getom · 
menen Bilger beſeſtigten Caſarea und 
Sidon. intelmann S. 29697; 
Röhricht 1, S.33—34. Die lat. Ber- 
fion der ©. W. lieft: urbes Sydonem et 
Oesaream in Terra Sancta edificave- 
runt; gl. Baida, Winkelmann, ©. 337; 
castrum Sagii richt 1, S. 70 
Anın. 17 


+ * 39 der tid wart de bifcop van Utericht vor Koverden geflagen 
wol myt 400 ridberen!. 

+ Do wart of eyn grote vart over mer. be keyſer do wart zef, unde 
vor bar nicht ; dar umme dede ene de pawes tc banne. de lantgreve van 
. Doringen Lodewich vor dar hen, une flarff vor Branbis. der pelgrimes 
ſtorven vele; de dar to reke bleven, de voren over unde boweden Sayat?. 

202. * Im deme jare 1228 do flarf de vrome here greve Hinric 
van Zwerin. fine ſones Gunfelin ratgheven de wolden do loslaten har⸗ 
tich Ötten; des en molde hariich Albert van Saffen nicht ſteden?; 
date finer mer to netenet. 

203. | 

. over hertich Alberte Louenborchs. alfo quam he ut deme lande, dar har ⸗ 
tich Albert une fine erven noch ane bleven fint®. 
2. 'mı wol’ &. *ridderen’ : *riddere‘ 6. 
runge A „ 6. voren — 
bern‘ : Aiberet $. 12. "Bouenbord‘ : 
Dominitaner zu Lubed früher eine 
Schuld von 30 Mark (pro area, in qua 
sedebant) bezapft und ihmen jet area 
cum domo, que eivibus pertinebat, un« fprud, Gr 
entgeltlich überlaffen habe; Lüb. U. 8. 
1,0r.75. Ein Refeltorium für bie 
Domberren En Xübed, das Abolf III für 
ben Mariä-Ma, 


8: Bell I Drutfe Ep 
; land in Deutfe . 
niten 2, ©. 247 Ann. 3. 

3. A. 8.: Heinricus comes Zweri- 
nensis oblit, non dimisso Ottone, do- 
mino de Brunswich. Quo mortuo, pla- 
euit consillo Gonzelini, ut dominus de 
Brunswich super ipsius gratiam laxare- 
tur; sed dux Albertus penitus obstitit, 
donec Hildesaker ejus dominio tradere- 
Er A 13 jan — etwas na 
weichend. von Schwerin 
1228 Febr. 17. Mel. U.B. 1, Nr. 350, 
451; Wigger in Mekl. Jahrb. 34, &. 64. 

4. Zujat Detmars. 

5. A. 8.: Castrum Louenburch pro 
comitis Alberti liberatione Alberto duci 
redditur. ©. W.: An ber tit warb Ie- 
dich greve Albrecht van Orlemunbe 
unbe anttoorbe beme hertoghen Albrechte 
Louenborch 

6. Zuſatz Detmars. 


1228—1229. 


73 


204. * Im deme jare 1229 wort hartich Otte van Lunenborch [08 
ut der venkuyffe, unbe leit Hildzaler hartich Alberte i. 

+ * 34 ber tid ſonde biſcop Gert van Bremen myt deme konhnghe 
van Denemarten unde greven Ave, alzo dat des koninghes fone Abel 


sfholde nemen greven Alves dochter ?. 


205. * Des zulven konynges fone, de jonge konyng Woldemar, 
nam do des konynges dochter van Portegalle to funte Johans dage to 
3 


Kipen 


Dar na, do be hartige Dite was los geworben, he begonde to or» 


wligen op den bifcop van Meydenborch unde den van Halverftat unde an⸗ 
dere fine ummefaten. deme halp de marcgreve van Brandenbord. 
deme leften warb ein frid to Braudenborch; do worben de marcgreve unbe 
de Wenben ſeghelos, und nemen groten ſchaden. do wart bat orlich vor« 


enpget unde Wallenbefe gebrofent. 


ss An deme zulven jare, bo fil de keyſer myt deme paweſe nicht konde 


vorepnen, he vor in banne over mer®. 
wiff des konynges dochter van Akerss. 


dar nam he do fin ander 
unbe hadde laten 


debingen eyne eynynge tufchen der friftenheit unde den Heiden, alzo dat 


1. vi 2. "ventapffe: + 5. 
—— BEN Bine. Aifower een landen am De totngee 


funte 9 * 
Beinen —8B —R8 





ipen dat na” 8; ‘te 

Dry fehlt ee Ani ae Taten" kin $. 

1. A.S.: f. 72 Anm. 3. S. B. In 
deme felven jare do Jerufalem wiber 
gemunnen warb, bo warb ledich de her · 
ge Dit van Sunebuch unde let beme 
kertogen Albrechte Hibdefafere. Urfehbe 
derzog Ottos bei feiner Entlafjung aus 
der Gefangenfhaft Meit.U.®. 1, Nr. 
364, ohne Datum, aber vor 1229 Jan. 


inlich ans December 1228. 
Sun: a 1$.5, ©. 


Lf. ib. Seſe 26-31. 
EN Do — de Bifcop 
Venen ene eveninghe twiſchen beme 
loninge unbe eme umbe greven Alve, 
alfo dat des foninges fone Abel greven 
Aives dochter meme. alſo wart bat or- 
woght vor orfont. 

A.R.: Rex Waldemarus III co- 
—8 nuptlas cum filia regis Portuga- 
He Rlfenor Ripis in festo beat Johannis 
baptiste. Dahlmann 1, ©. 393. 

4. A. 8.: Absolutus autem pluri- 
mam gwerrgm circa Brunswich a suis 
ministerialibus est perpessus, episcopis 
Magdeburgense et Halverstadense par- 
tem eoram foventibus, imperatoris, ut 
dieitur, Bm &. ®.: unde or- 
Fi & ummelaten, uppe den 

Silhep da — unde uppe ben 
Hafberftat, mit des marcgreven hei» 


“greven® 





pe van Brandeuburch. Ge quemen tor 
left to firibe bi Branbenburdh, bar warb 
be marcgrebe fegelos unde de Wenebe 
unbe namen groten ſchaden. bo warb 
bat orloge verevenet, unbe warb Walle · 
befe gebroten. 

5. A. S.: Gregorius papa impera- 
torem Friderieum cruce algnstum — 
excommunicationis sententia innodavit, 
eumgne per totum Imperium denun- 
elarl precepit. Imperator hanc senten- 
tlam parvi pendens, mare transivit. 
&.8.: Darna over en jar bo fi be 
teifer mit beme paveſe nicht vorevenen 
ne conde, he vor under banne over mere. 
Fl über ben Gregor IX 1228 

23 den Bann wieberholt ausge 
Iprößgen, fuhr Iun. 28 von Brinbifi ab 
unb landete Sept. 7 in Alton. Wintel- 
maun ©. 286, 292, 295. Röhrict, 
Beiträge 1, ©. 24, 26, 28. 

6. A. 8. 1225: Imperator auam 
Johannis regis Jherosolimitani duzit. 

B.: Johannis de Bren. fabella, 
Tochter Johanus von Brienne und ber 
Marta von Jerufalem, war bem Kaiſer 
1225 Nov. 9 zu Brinbift vermäßft unb 
flarb 1228 Mai 8 zu Anbrie. Winkel 
mann ©. 193, 292. 


m, 


- de kriftenheit!. 


74 I. Detmar-Epronif von 1105—1276. 
de foldan gaf den keyſere Jerufalem wedder unde Betlahem unbe Naza- 
reth unde des landes vele. deme pawefe dat moyede; bar umme 
unboden de paterjerhe van Ierufalem unde de tempeler unde de fpittals 
brodere deme folbane, he were der enynge ungewert jegen den leyſer unbe 
do bowebe de keyſer Driaff, unde ginf in deme fonenbages 
vor mitfaften unde vor fonte Marian dage ghefronet to Jerufalem. des 
anderen dages vorbot de patrijerghe gabestenft to Jeruſalem. des wart 
bebrovet al de kriftenheit, de dar was ?. 

+ De wile dat de keyſer was over mer, do man em de pawes aff 
fine borghe unde vele ftebe, unbe let prevefen, dat de leyſer dot were. 10 
de keyſer bat vornam; van over mer he webber | quam, [unbe wan mit 21,3 
geoter koſt unbe axbeide fine] borge u[nde fine ftede webber mit heipe ver """ 


Dudeſchen pelegrimen] *. 













(dan! : onyng’ 6, 1-2. Naparahı : - hunboben ; babe! 0. 

3 paterjehen‘ &. , (Serfalem une peter ı hempeln 6: 

ei 5 von; — Here —8 ern ES. —E 
!gopehbenkt bymnen Sperufatem' u 

1. A. 8.: ibique ab omnibus regni umbe vor fente Marien bage. Do was it 

illius civitatibus sollempniter est susce- Fr bat 1229 jar van borb. bes 

ptus. Sed patriarcha Jherosolimitanus, amberen bageß vorbot Be Patriarch 

et tota ecelesiaspiritualiumpersonarum besbieneft to Serufalem, bar —ã 


hils sollempnils se subtraxit. Patriar- 
cha in palatio suo imperatorem excom- 
municavit ipsa bora. ©. W. unbe habbe 

gelatem berebet ene evenunge tioffi 

heibenen umbe ber cı ibeit, 
men eme bat laut to Iherufalem weder 
Iaten folbe. bes hinberde ene be paves 
umbe be rcha var Jeruſalem unbe 
be Temple unde de Spetal, unbe umbo- 
ben beme ſoldaue, he were ber evenunge 
ben feifer unbe be ců · 


—306;; Röhriht 1, ©.31——32, 3539. 
en ber Ermahnuug au ben Sultan, 
a dem Railen ai —R 


2. Det 
mar nimmt ben —— vorweg. 

2. A. 8. 1229: Iherusalem 2 impern- 
tori a soldano voluntarie resignatur. 
Quam nudis pedibus vigilia pasche in- 
gressus, in templo Deum adoravit et, 
Nazareth et Bethlehem cum reliquis 
Galilee oppidis in deditionem acceptis, 
reditam In Siciliam mataravit. S. ®.: 
Do buwede be feifer Dgaf, unde gaf ime 
de ſoldan Jeruſalem weder unbe Beth- 
leem unbe reth umbe bes landes 
vele. bo gieng be feifer geftonet to Je · 
ruſalem in beme fonenbage vor mitvaften 


vebe he al be criftenheit be ar was. 
Fa tam Nov. 15 nach Jaffa, beflen 
jefeftigung Sei. 18 vollendet war, be- 
ſchwor hen: 18 den Anfang bes Monats 
mit ;il_vereimbarten Bertrag, 
Dr. 17 im Serualem ein und fee 
Mrz. 18 in ber Grabeslirche die Krone 
auf das Haupt; Mrz. 19 belegte ber 
— — von Caſares auf Befehl bes 
Patriarchen bie heiligen Orte mit dem 

terdikte. lelniann ©. 300, 303, 
2, 307, 308; Röhrit 1, ©. 38, 39, 
43, 4. 

3. A. 8. 1228: Interea vasalli im- 
peratoris et fautores pape vires suas 
gravi bellorum tumultu non sine detri- 
mento utriusque partis per Ytallam 
sunt experti. Erat in parte pape capi- 
taneus rex Johannes de Bren. &. @.: 
De wile bat be keiſer over mere was, ge» 
wan eme be paves af finer flebe unbe 
finer burge vele, wante he let en, 
bat be keiſer bot were. Gregor 
dul. 31 bie —S des Kaiſers 
von ihrem Treueide I hrosgen aub 
Ende des Jahres ein breifaches 
gr das Königreih Sicilien gefi 

ttelmann ©. 314—18. Ueber das 
von ihm verbreitete @erächt von bem 
Tode bee Ralf |; baf. ©. 323. 

4. ©. ®.: Do bit befeifer vernam, 


1230—1231. 


75 


+ * Im deme [jare 1230 in winachten daghe vor de bifcop van] Brer 4,8. 
men [mit groteme here uppe de Stedinghe; bar vorlos he finen brober,] ©. 
heren [Hermanme van der Lippe, unbe ſchedede ane vromen van damen] !. 


206. Dels jares flarf bifcop Bertolt van Lubeke. 


na eme wart 


sbifcop] Jolhan, de deken des flihtes] 2. 
D[o was in Denemarlen van des paves weghene Otto, en 4E 


cardinal?. 


* Im deme jare 1231 do flarf de junghe koningh Woldemer, des 


koningh Woldemares fone. 


in forter tyb dar na ftarf fin wif bi emer 


home des koninghes dochter van Portugale. alfo let dar na 
de koningh finen fonen Erife to koninghe cronen, unde ghaf fineme fone 


Abele dat hertichdom to Fütlande 5. 


* By der tyd evende fil de paves mit deme keiſere unde let eme ut 


deme banne ®. 
15 


van Behemen brande dat land to Ofterrile bet an bat water, bat dar 


het de Dunoume®. 


v1. Boldemer — de toningh' :.'Woldemar. 


be vor herwider over mere unbe gewau 
mit groter oft unbe mit groteme arbeibe 


Baie unbe fine burge weber mit ber 
es pel a elpe. Friedrich 
Safe us nach Alkon —* 25, ſchiffte 

Ir 1ein und landete Yun. 10.an 

apnlifchen Küfte. gelntetmen ©. 

306, Fr 323; Nöhrit 1 * 

As, 81 Ann. 249. Ueber feine Die 

bereroberung bes Lanbes mit Hülfe ber 

Rreugfahrer Binfelmenn S. 325—28. 

A. 5.: Bremensis archiepiscopus 
—— insolentiam repressurus, 
die natalis Domini valido eos bello ag- 
greditur, Ibique frater ejus Hermanns, 
dominus de Lippia, vir utigue saplens 
et illustris, solus oceiditur. Unde subita 
confusione facta, totus ille bellicus ap- 
paratus dissolvitur. S. ®.: Darna in 
den winachten dagen vor be biſchop van 

Bremen mit groteme here uppe be Ste» 

dinge; dar verlos he finen brober Her- 

manne van ber —8 unde ſcheid mit 


groteme | ſchaben dar 

ns: Borildus Loblcensts 
on: cut ejusdem ecclesie decanus Jo- 
hannes successit, A. H.: Bertoldus 
opiscopus Lubicensis u. |. w. — suo- 
cessit. Er flarh nach dem Lib. memor. 
Am, 18; Leverfus 1, ©. 68 Anm. ®. 

A. R.: Otto cardinalis fult in 





do Ieet Die conpng' 2. 


Daeis. Ueber die Thätigkeit bes Karbi- 


naflegaten Otto von Nilolaus in 
earcore Tulllano f. Ufinger ©. 386; 
Binfelmann ©. al 


4. 4. Ericus rex, filius Walde- 
mari secundi, coronatus est —, et fra- 
ter ejus Abel ducatum Jutie acoepit. 
Erichs Bezug | 1232 Mai 30. Dahl- 
mann 1, & 

5. A.S.: Uxor junioris regis Dacle, 
nuper ab ipso ducta, obiit; et Ipse eam 
Post paucas ebdomadas est secutus. A. 
bierunt rex Waldemarus III, alius 
Waldemarl secundi, et regina Eltenor 
eito post eum in partn. Balbemar ſtarb 
1231 Mai 13, Eleonore Nov.28. Dahl⸗ 
mann 1, ©. 394. 

6. A. 8.: Papa et Imperator a dis- 
oordia cessaverunt, facta compositione 
amfcabili coram multis. ©. ®.: In 
deme anderen jare warb be paves unbe 
be feifer verevenet, unbe let ene be paves 
ut beme banne. Friede von San &er- 
mano Juli 1230; fang Beiteige 
vom Bann Aug. 3 zu Eeperano. Wi 
felmann ©. 329—33. 

&.®.: Darna flarf de hertoge 
Aippott von Ofterrit. Zu San Germano 
Fu Juli 28. Winfelmann ©. 331, 


“, S. ®.: Do brande be_ju 
toning van Behem bat lant to Of: 











8 
—8 


A.B, 
120. 


A.8.1290. 
E87. 


Do flarf hertoghe Fippolt van Oſterrile?, unde de junghe koningh ss7. 


31. 


76 


I. Detmor-Efroni von 1105—1276. 


Na der hervart tohant flarf de olde koningh Odacker van Ber 


bemen!. 


Dar na wart de hertoghe van Beeren dode fteden mit enen mez- 
zede; nen man en wufte, me ene ſtak; alfo vort wart he ſlaghen dot 2. 

* Do flarf oc de ghude Elifabetb, de lantgrevinne van Doringhen, s 
des Toninghes dochter van Ungheren, de to Marbord iS begraven? 


unde irhaven®. 


* By den tiven weren vele fettere unbe unlovigher Iude mand den 
criftenen, beide to Rome. in Wallande, in Dudeſchen lande unde in 


anderen landen. 


der worden do vele brant in deme vñre vamıo 


eneme minren brobere, de het Conradus Eurfus, funte Elfeben 
bichtvader, unde oc van anderen luden®. 

* Im deme jare 1232 do hadde de keiſer enen Hof to Ravenne to 
alle Godes Hilghen miſſe; dar lach he Ianghe] unde wachtede ſines jones, 
toningh Hinriles. to leften,] do he [nit en quam, he vor to Ber ıs 
nebie; dar wart he un]tfangen [mit groten eren. dar na vor he to Agleye; 
dar quam fin fone to eme.) do fe [var fit ſchededen, be feifer vor 


weber to Bulle, unde de koningh fin ſo ne vor to Dubefchen lanbe®. 


* In deme jare 1233 do buwede de bifcop van Bremen Slättere 


12. ichtvader flieht D. 


Perg = be Donowe. — Heer · 
et Wenzeld gegen von 
A denpi ainkimam ©. 402 
Anm. 1. 

1. S. W.: Tohant na dere here» 
vard bo ſtarf be albe koning Odakler van 
Behem, Ottolar I farb 1230 De. 15. 
Binfelmann &. 401. 

2. A. 3.: Dux Bawarle, procorante 
imperatore, a quodam sicario oceiditur, 
sed ille, nisus fugere, trucidatur. ©. 
®.: Darna warb be hertoge van Beie- 
ren bot geftelen mit eneme mezjeje van 
eneme manne, be warb bot geflagen, 
unde ne wifte neman rechte, we he was. 
Ueber Ludwigs von Baiern Srmorbung 
1231 Sept. 16 |. Winkelmann ©. 3 
Aum. 1. 

3.6.8.: Do Aarf_oc du gäbe 
lautgrevinne Eljebe van Doringen, bes 
toninges dochter van Ungeren, unbe is 
begraben to Marthborch. 

4. Fr Detmars. 

5. 8.8.: Biden tiben weren vele 
tettere unbe unloveger Iube in ber cri» 

heit, to Rome, to Waiſcheme unbe to 

wiſcheme lande; ber worben gebrant 
wol duſent van eneme brobere, de het 
Conrad Torſus, unbe oc van anderen 


“ weder; bat wännen eme af de Stedingher7. 


16. *eren! fhlicht D. 


Inden. Die Zufäge Detmars find un- 
richtig; Konrad Dorfo war Dominika- 
ner, Rontab von Marburg, ben er mit 
jenem ibentificitt, Fre —X Win · 
lelmaun S. 434 Anm. 2. 

6. S. W.: Do habbe de keiſer Bre- 
beric enen bon to Ravene to aller hilegen 
miſſen; bar lach he lange unbe wachtede 
fines jones, bed foninges. bannen vor 
be to Benebie, bar warb he untfangen 
mit groten eren, und vor vorb to Ageleie; 
dar quam fin fone be koning to ime. be 
feifer vor wiber to Pulle unbe be foning 
to Dudiſcheme lande. Ueber ben Reiche» 
tag, der auf 1231 Nov. 1 zu Ravenna 
anl mt, Dez. 25 eröffnet, März 1232 
nad Friaul verlegt und Mat 20 been · 
bigt wurde, ſ. Winkelmann ©. 403—16. 

7. A. 8.: Bremensis archiepisco- 
pas castrum Sluttere contra Stedingos 
edificst, sed ipsi illud protinus everte- 
rant. ©. W.: Des anderen jares ma 
beme hove to Ravene buwede be biſchop 
van Bremen Sluttere, dat gemunnen 
be Stebinge. Ueber ben Wieberaufbau 
bes Scplütterberges i. 3. 1232 f. Schn- 
macher ©. 92, 93, 179; über feine aber- 
matige Zerftörung durch bie Gtebinger 
daſ. ©. 98, 182. 


1232—1233. . 77 


PM ‚Des fulven jares let de paves predelen bat cruce up de Ste⸗ 
dinghe!. 
In deme fulven jare vor pinzften halp hertoghe Dtto van Luneborch 
den Stebinghen, unbe let fine lude bernen de land wente vor Bremen 
summe ben bat, den he droch uppe den bifcop dor bat eghen, dat fin ved⸗ 
dere hertoghe Hinric gaf to Bremen. Dar na vor he fulven vor Staben; 
dar brande he unde rovebe in deme lande?. Biynmen des quemen de pele⸗ 
grime to Bremen, unde voren mit groteme here, mit ſchepen umde over 
land, unde wunnen de Ofterftab des nagheften daghes Johannis et Pauli; 
io dat land fe branden; de Iube, de fe beghinghen, man, wif unde findere, 
de floghen fe dot; be fe venghen, de branden fe3. tohant dar na floghen 
de Stedinghe greven Borcharde van Oldenborch, unde mit em wol iwe 


hundert man*. 


In der fulven tyb vor de koningh van Behemen mit groteme here 

sup finen broder, den marcgreven van Merhern, unde wan em af de ftab 
to Brunne, unde brande des landes vele >. 

Do vor dar na foningh Hinric, des keifers fone, mit groter macht uppe 

ven bertoghen van Beeren, unde diwang ene, bat he fil ghaf an fine wald 6. 


In der tyd was vele riddere unde hogher Iube, den man tech, dat ze 


1-2. "Ded — Etedingbe': Do wart dat eruce tephen Die Gtebinge prebeftt” 8. 


1..A. 8.: Crax contra Stedingos 

ubique auctoritate apostolica predicatur, 

et a multis accipitur. &. @.: Des fel- 

von va jr let be —* bat ernce prebegen 
a 

gegen er tete 

* Okt. 29 zu —* Daſ. S. 


2. A. S.: Dominus de Branswich, 


‚populst 
Dana vor _pinfe ide bi je 
Dito van —S — 


branden al wante vor Bremen, wante 
he wolbe helpen ben Srebingen bur den 
hat, habbe to deme bifchope bur 


ben 
dat eigen, bat fin vebbere, de 
‚ gaf to Bremen. barna bor 
feloen vor Stabe unbe brande unbe ro- 
webe in beine Ianbe. Ueber bie Unter» 
‚08 Ottos von Lüneburg 
. 98, 99, 184; 103, 





Orientalis Stedingla a 





peregrinit : Binnen des que» 
men be —* to Bremen unbe bo- 
vem ven mit ‚groteme here, beibe am ſchepen 
uube over laut, unbe wunuen bat ofter- 


—* — dages Johannis et 
ili to —E unde beroveden 


unbe branben al bat lant unde flogen 
al dat fe begingen, man unbe wif unbe 
kiudere, mer ban vierpunbert, umbe be 
men Tevenbich vieng, be branbe men. 
Ueber die Berheerungen Oftftevingens 
durch ba Kreuzheer |. Schumader S. 


4. A. 8.: Borchardus, comes de 
Aldenburg, a Stedingis pene cum 200 
prosternitur peregrinis, relinguens post 
se heredam Heinricum Bogenarium. 
S. W.: Tohant darna flogen be Ste 
dinge greven Borcharde van Aldenburch 
unde mit eme twehundert mar. Bur« 
en 
m et famp. Schuma . 111, 187. 

. ©. 8.: Im ber felven tit vor be 
dan Behem mit groteme here 
Inen brober, bem marcgreven van 

Beben, unbe gewan eme af ene flat 
to Brunne, unbe brande bes landes 
vele to Merhern. Diefer Krieg Wenzels 
Ei feinen Bruber Premyſl wird nach 

Hand nur hier erwähnt. 

&. ®.: Dama vor be foning 
ine „eb Kies fone, mit — 
uppe bertogen van 

unbe bivang ene barto, bat he — gef an an 
fa ewalt. Heinrich war 1233 Jul. 28 
Se sa Ang. 26 im Regensburg. 
[mann &.449—51 ; Böhmer, Reg. 

Imp. V, 2, &, 77718 (gl. &. 752). 


am. 


Im. 


78 I. Detmar-Epronif von 1105—1276. 
weren unghelovich. der was en de greve van Seyn; up ben prebefeve 
mefter Conrad von Marborch dat cruce; dat nam vele iibes; umme bat 
wart de mefter Conrad gheflaghen. de fulven Iube gheven fic of almeftich 
in des foninghes wolb 1. 

Do vor aver de bifcop van Bremen uppe de Stebinghe mit fchepen, 5 
unbe togrof ere dike, unde wolbe fe mit watere brenfen. dar wart Des 
biſcopes voll en del ſlaghen ?. 


* Im deme jare 1234 to lihtmifien] | Habe koning Hinric einen gro- 21. 27«. 


ten Hoff to Franlenforde, dar der vorſten vele was. dar zwor men ben 
vrede. bar bebe de greve van Seine fine unſchult umme den ungeloven 10 
myt vele goder lude; unde ber anderen wart of vele ledich gelaten ®. 

Des jares hadde noch de konhng van Denemarlen Demyn; dat won ⸗ 
nen em aff de Wenven‘. 

* Dar nam bat kruſe de hartige van Brabant unbe de greve van 


. Hollant, de greve van Cleve unde manich evele man uppe de Stevingher. 15 


de voren mit craft over land; over de greve van Hollant quam de Weſere 
op myit groten ſchipphere. be pelgerime worden alle prifet wol 40 du⸗ 
ſent; de voren in bat Iant des drodden dages na fonte Orbanus vage. 








10-41, funfeult — gelten : “unfet wor ben ungefonen, dh men eme th Talk 2, 18-16. 
I grene — Golan, Thtt 16—: — (dipphere' fehlt B. 
“föippperen’ 6. "mol" — Sagt ge: hie folgt in 8. eine längere Qinfhaltung. 


Febr. 2 und bie een Seinrige 


borch dat 


flagen umbe be feloe jale. de felven 
gaben fic oc an bes Toninges gewalt al · 
me Trovdem af Heinrich 
von m auf einem Dibcefan- 


Tonzil 1233 Zul. 25 von dem Berbacht 
BR J gereinigt, ‚prebigte Konrad 


u 30 bi Basen bi 1 am ame 
el icburt lagen. ins 
lelmanu ©. a, ‘ 


2. ©. —* Do vor aver de biſchop 
van Bremen uppe be Stedinge mit 
f ere bike unde wol» 
be fi atere; bar warb oc 
en ku gelingen vos Bil hope lude. Ueber 
dieſes Unternehmen jards ſ. Schu- 
macher ©. 111—12, 187—88. 

3. S. W.: Des felven jares to licht. 
wiffen habbe be foning enen groten hof 

;ranfenevorbe, bar ber vorften wele 
was; bar fivor men bem vrede. bar bebe 
be greve var Seine fine unſchult umbe 
den ungeloven mit vile Fr iben Tuben. 
ber anderen warb oc vele ledich gelaten. 
Ueber den Hoftag zu Granffur 1234 


von Says Behr. 6 
46 


4. ©. W.: Des felven jares habbe 
de toning van Denemarken Dimin, dat 
wunmen eme be Wenede af. Die lat. 
Ueberfegung:: quod Selavi et Lubioan- 
ses viribus abstulerant ab eo. Dahl. 
maun 1, ©. 393; we Hanf. 
Geihest." Jahrg. 1874, ©. 124, 127. 
gl. oben zu 1210. In Demmin ur 
kunden Kaſimir II um 1208, 1215, 
1216, Saga 1222, Wartijlaw III 
1225, 1228, 1229, 1232; ; Haflelbag u. 

Kofegarten Nr. 87, 102, 105, 139, 153, 
171, 173, 179, 197, 198; gt Sub. U. 
21, Kr. 8084; Haffelbac u. Koſe ⸗ 
garten * 212—15 von 1234 Dig, 23. 
5. A. 8.: Heinrieus dux Brabantie 
et Fierentinus comes Hollandie, Bre- 
mis existentes, contra Stedingos viri- 
liter se aceinzerunt —. Itague Bre- 
mensis archiepiscopus, dux memoratus 
et comes peregrinoramque non modica 
multitudo 6 kal. Julii die sabbati pro- 
cesserunt unanimiter oontra ipsos. S. 
B.: Darna nam bat cruce be hertoge 
van Brabant unde de gree van Hollant 
unde be greve van Eleve unbe manich 
ebele man uppe beStebinge, umbe voren 
mit groter craft over Iant, unbe be greve 





1234. 79 


de Stedinge quemen dar entegen to ftride unbe worden — ſe wor⸗ 


den vil na al geflagen. * bar bleff dot greve Hinric von 


ldenborch unde 


mit eme unmennic der pelgryme. bat lant wart berovet al umme unbe 


vorbrant 1. 


alzo quam dar to eyneme ende der Stebinge grote walt unde 


sunteht, dat fe hadden dreven mer ven 33 jar; do ſloch fe one here Got 


wedder mpt finer walt . 


207. * Im ver tid wart bat biſcopdom ftichtet to Oſele in Eſt⸗ 


lande®, 


208. * By ben tiven bo greve Alf fit hadde bevronbet mit beme 
io koninge van Denemarken unbe worden was welbich des landes to Hol« 
ften, he vorgat ben truwen benft, be em de van Qubele bewiſeden, be eme 


weber hulpen to dem lanbe 4; 


he wolde de van Lubele van erer vryheit 
brengen. des wart be konyng vro. 


fe fmoren fit tofamenbe, de ftat to 


vorbervenbe. de Foning ſande do ein vil grot her myt fchepen in be 
1 Zravene, unbe quam mit des greven bulpes albar over fant myt eyneme 
anderen groten here, unbe bowebe op be Travene twe grote borge, he 
let foggen fenten in de Travene®, he leyt ſlan ſtarke keden over de Tra⸗ 


3. Aummennid der; /mrnnid der 





van Hellant mit groteme ſgiph 

de Wefere, alfe men fe al he une 
jelegrime  uppe viertich bufent, unbe 
voren in dat lant des bribben bages na 
jente Urbanes dage. Die Theilnehmer 
waren ‚Behnri zon Brabant, Sohn bes 


1235) I, Graf Flo · 
mt von Hol May * der ben 


kehr Sul. 28 ren zu —8 
Mat, uud Graf Dietrich VI von Clebe 
©. ®.: De Stebinge quemen 

har engen bar warb em grot firit, de 
©tebinge worben fegelos umbe worben 
vil na al geffagen, mer ban vier bufent. 
dar warb oc greve Heinric van Alben- 
bor) geilagen, unbe mit eme unmanich 


ber pelegrime, unbe wart bat laut ber 
Stebinge al verbrant unbe 
Ur 5 acht bei Mltenejh 1234 
ma Ana er ©. 118—20, 
Kr II von diden · 
or ber Öruber Burcharb I. 
&.®.: Afus namen de Ste 


dinge eren ende, be grote gewalt unbe 
acht bbem fee mer dan dre unbe 
jar; do fe unfe Here got mit 
ner — gemalt, 


3. Orfel war ſchon 1227 von ben 
Deutfen an worden; bie 


—X 
—8 


a} sun 8 
“trwen’ $. 





12 en 9 


erſte Nachricht von dem Bisthum Defel 

gar die Urkunde bes erſten Biſchofs 
ottfeleb von 1228 Jum. 29. Haus: 

mann ©. 72 Anm 5, ©. 74 Anm. 2. 


fr Bericht h 
Samt yigen &üscn uns Site: 
mad yon vom SE 1234 in Sage unb 
Deiai te nl. Geſchobi. Jahız. 


er Sie ae des Streites mit 
Graf Adolf war nah Waitz 1, S. 86, 
Hafle S. 146 Lübeds Streben nad bem 
Travemänbes. 1226 Juni beftimmt 
Sei II, daß der Schirmvogt Lübede 
aud) Über das castellum Travenemunde 
Is Beet Inden de Gib — 1, 
35); ebr. errog 
Alien von Gachfen ben Lübedern ca- 
strum Travenemunde et villam adja- 
eontemm (baf. 1, Nr. 57); 1247 Febr. 
22 überlafien bie Grafen Johann umb 
Gerharb für bie Dauer ber ihnen über- 
tragenen Bogtei der Stabt turrim no- 
stram In Travenemunde —; pro ex- 
pensis vero ad turris custodiam facien- 
dis serviet civitati tota villa Travene- 
munde (baf. 1, Nr. 122, vgl. Nr. 193). 
6. A. 8. 1234: Rex Dacie pro op- 
presstone Lubicensium super fluvium 


80 I. Detmat · Chrouik von 1105—1276. 


vene. do he nicht mer dar konde ſchaden don unde to lande vor, de 
gere ſick dar drade to redden; to manliken fee | ſegheleden myt eynen zum. 


bor⸗ 


ſtarken koggen be keden unttwey; fe groven lank de wyſſche tegen be 
borch, bar be ſtede noch Het be Denſche borch, ehnen graven; be wart fo 
dep, bat grote ſchepe dar henne voren ane hinber!. 

209. Do de grimmyge konyng fach, bat de koſtelike herevart en fo 


2ER, „ntomanlite; 
= ‘de toning — 
drudende, auam mit enem 
fmee grote flote, unde lert 
Ki {ebenen fegbeiben de van 
tote (cepe dor hinme Deren funder pinber" ®. 





— 
—3 — 


Travene duo castra edificat. A. H.: 
Item rex Danorum contra Lublcenses 
super Travenam ediflcavit duo castra. 
5.8. 378: Darna vor be koning van 
Denemarfen unde greve Alf unbe ver ⸗ 
fengten be Travene unbe buweben tme 
burge vor Lubele 1234 Febr. 15 nimmt 
Gregor IX, da bie peregrini euntes in 
Livoniem, sicut Labicensem portum 
nullum habeant adeo sibi aptum unb 
quidam, qui ad terram ipsam aspirant, 
ut eam sue facilius subiclant ditioni et 
peregrinos eosdem liberius impedire 
valeant transenntes, portum ipsum om- 
nino destruere molluntur, — predictos 
peregrinos et nautas, qui eos in navi- 
giis suis dacunt — ac portum eundem 
ns k he a 
um em Biichof von Rageburg, 
te des St. Johannisklo wm 
—X ib bem Dombecanten bafelbft, 
jegen bie molestatores hujusmodi mit 
be? oennure acclesastiea einzufpreiten 
(baf. 1, Nr. 56). 1234 Aug. 30 beanf- 
must er Propft und Dechanten des Stif- 
tes Halberflabt, da der König von Düne» 
mar ejusdem portus ingressum pluri- 
bus, ut dieltur, navibus ibi mersis ob- 
straxit, ber Bifchof von Rates und 
die andern, denen er — lem, 
plus debito timidt, or — Proce- 
dere nolnerunt, unb ber König troß ber 
Bitten und Ermahnungen des Legaten 
Wilhelm von Modena, de portu pre- 
dieto peregrinorum exire naves, quas 
incluserat, non permisit, mit Ermah- 
nungen unb eventuell mit Interbift und 
Bann gegen ben König und feine Rath- 
be en, (baf. 1, fe. a. 
beauftragt er ben En» 

Kg von Bremen, ben Dechanten zu 


‚ie mantiten 6. 
7" : ‘de combng van 


5 


— : Metelınne 6. 6,70, 1 
Denemarde, umme de van Qubele to vor- 


gedc Alpes Hulpe in De Zravene, unde Bumede Dar up 
Zrabene, unde et fande Iben (an socr Me Zranent 
hubele entwep, unde 


wien enen bepen graben, dar 


cr 


Schwerin und ben Abt von Reinfelb, 
wenn es wahr fei, baß ber Hafen vom 
Travemünde ſchon offen ſtehe unbe be 
König von ber‘ jung ber Pi 
Iaffen wolle, bei dem Biſchof von 
burg und deſſen Kollegen bie —A— 
gen den König geifenen Di 
——— (ba} Nr. og 
bie lat. Ueberfegung der 
Sed contigit ut ex violencia 
impetos sol novam sibi viam faceret et 
intrantibus et exeuntibns iter preberet 
;peditum. fe ©. 127—28. Die 
Aufzeichnung im Lub. U. 8.1, Nr. 498: 
Not, quod sub anno Domini 1286 in 
insula Priwalk aqua insulam ipsam in 
uno loco tantum penetreverat, quod Por- 
tus Travene duos habuit introitus et 
exitus; unde ad obstructionem unius, 
videlioet circa terminos Slavie protensi, 
eivitatis cum magno labore fecit mag- 
Dam summam sumptaum berichtet, wie 
es — von rg und Zubäm« 
im_ Jahre 1286. 
ern 135. ur Halbinfe — 
(Insula Priwolc), vor ber Münbung 
Trave, Travemünde gegenüber, fr - 
Xübedern 1226 von friebrih IT zu 
Weichbildrecht verliehen worden (Läb. 
1.8.1, Nr. 35); 1247 (ebr. 22 beur- 
kunden bie Grafen, daß fir bie Dauer 
ihrer Bogtei ber locus ihnen 
und der Ötabt gemeinfan fein ſoll (baf. 
1, Rr. 123); 1253 Mai 11 Dagegen 
heißt e$ in ber Urkunde ber Gtabt: 
cus vero — Priwalk — in eodem statu 
permanebit, sicut ante administrationem 
eivitatis (buch bie Grafen) fuit et a 
fundatione civitstis fuisse dinoseitur. 
— Dänif&burg, auf bem linken Trave · 
ufer, 11/4 MI. ndrbl. v. Lübed. 


1234. 8 


leyne vromebe, bitter wart fin mot. he leit ſonderlik grote fchepe re⸗ 
den, unbe bot over ene herevart, noch groter to watere unbe to (ande, 
den he vor hadde ban. de fchepen quemen alle to Wemeren. bar mebe 
quemen 8 fchepe, groter ben er ber tib gi weren gefen oppe be zee; bar 
s metbe wolde he be havene tomale toftoppen. be borgere to Lubeke bat vil 
drade vornemen; ere dep habven fe ein bel oprumet; fee legeden nicht 
den 6 grote fchepe mit goben tuge wol bemannet vor ere dep, de bat be» 
waren fcolben, dat des konynges her bar nicht in en queme, alzo et vor 
dar inne comen was. 
i0 210. Do de konyng dat vornam, dat de van Lubeke ere havene 
weren wolden, he wande lichte, dat ſe mer hulper hadden. Myt ſinen 
ſchepen quam he vor de Warnowe, umme helpe edder lichte umme 
velicheit to hebbende van ben Wendiſcen heren, ve he dicke hadde be⸗ 
drovet!. bo be borgere to Lubeke wyſten ben konyng im ber zee, vil 
u drade fe proweden, bat fe in ber zee hadden ſachter ſtriden myt den De- 
nen, ben in erer havene ebber op deme lande, bar fe mochten myt hulpe 
der Holften fterfet werden. fe nemen to hulpe Gode almechtich unbe er 
recht, unbe togen ene myt balden mobe na vor de Wernowe. bar ftrib- 
den fe myt ene van prime bet to veſpertid. erer groteften fchepe won ⸗ 
onen fe vive unde branben fe tohant; ber anderen fchepe fe vele voren in 
de gront myt den Iuben, unbe vorbronten alle. bat albergrotefte ſchip, 
©. 2=.| bar inne weren mer ben 400 man wol gewapent, bat wonnen fe left 
myt groter not; bar inne fe flogen unbe fe vingen, wat bar was. be 
tonnyng vil kome untoloch. bat grotefte ſchip myt den vangen brachten 
»fe myt vroweden in be Travene. de konyng krech bar van kleynen volfe 
groten ſchaden, groter den vor noch na gi fehube op ber Ofterzee; ofen 
fochte he do nicht mer de van Lubele?. aldus gaff en Got myt finer 
craft wonterlife ven fege van beme hemele, bat ze bleven by erer vry ⸗ 





„den: de. 





3. ‘dan’ fehlt. 4. “proter’ fehlt g. 

Ben Oo (erh 1 Bi. B 

F b. 18. ma$. 1920. 'erer — Ding inen. 
un‘: "oonnen’ $. fefler 











ie 
gen h. 2. "tom 


1. Lat. Ueberfegung ber S. ©. : 
tempore rex Dacie Travenam 
iterato obstruere cupiens, multas et 
amplas naves ad hoo preparatas adduzit 
venitque in Sclavism et aliguam partem 
terre incendio devastavit, inde vero ad 
aquam que Warnowe dieitur procedens, 
in civitatem Rostoke se recepit. 
2. Daf.: Quem Labicenses e ve- 
stigio sequentes, cum navibus ejus in 


Erädteäronifen. ZIX. 


mari prelium commiserant et valeneio- 
rem ejus navim, kocghonem videlicet 
valde magnam, hominibus et propug- 
naculis undique mnnitam, viribus 

pugnaverunt. Reliquas vero naves, 
quas ad inmergendum rex preparaverat, 
quasi a Deo missa tempestas conterebat. 
Sie ergo rex sus intencione frastatas, 
ad propria rediit, et olvitas Labicensis 
de tanta victorla non modicum exultavit, 


6 





82 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276. 


heit. bes mot Got fin gebenebiget, unbe hebbe Loff unde ere nu unde 
jommer mere, amen. 
2 211. Im deme jare 1235 do orlogeven de Romer weder den pawes 
unde vorwiſeden ene van Nomen; de keyſer halp deme pawefe op De 
Romere!. 5 
3m. 212. De konyng Hinric hadde fil do gefat weder finen vader, den 
keiſer; dar umme wor be fenfer to Duſche lande, dar he, ſedder dat 
be teyjer wart, ny hadde geweſen. he brachte myt fil groten 
feat, unde wolde orlygen op ben fonen. be vorften do alle kireden van 
deme konynghe to deme fenjere?. 10 
9— 213. Do vor de keyſer to Wormece, unde nam dar ſin dorde wyff. 
Alvderirſt hadde he des konhnges dochter van Arogun; bi er wan he cor 
nyng Dinrik. dar na nam he des konynges dochter van Aders; mut er 
nam he bat fonyngrife to Jeruſalem; bi der wan he conyng Kontade. nu 
nam he left des konhnges dochter van Enghelande to Wormece. dar quam 15 
en fin fone to hulven, unde dar gaf he fil in des vaders gewalt. do jande 
he ene to Bulle; dar let he ene im venknyſſe Holden, dar ane he 
Rarff?. 
48. 214. Im der tid hadde de keyſer eynen Hoff to Megenze to ſonte 
&.8. Marian dage der eren, dar he kronen droch. dar weren vol na de vorſten 20 
M. alle, dar wart bo vorenyget de leyfer | unde Dtte, de hertoge van Rune Bı.20 
borch, alfo dat he let dem rife up Luneborch unde al fin eghen; dat lene 
en de keyſer do wedder; over Brunswik unbe alle de herfcop, de de keyſer 
hadde foft meber ſines vebberen dochter, des palanzgreven, dat leic he ene 
dar to, unde mafeve bar aff eyn hartihbom, unde leic ene unde finenz 
"gebenedidet' &. 
'vedt: 7. F 
Got ge der sin 0 0. 2. zarttoge 
Pr a N E : 
1. S. W.: Biden ſelven tiben or- 
logeden be Romere weber bem paves 
Be 
x je 2 
an tm Mai wurbe Gregor IX vertrie- 
ben; Oft. 8 fiegte das faiferliche Heer Über 
vie Römer, Winteimann ©, 45253. 
2. ©.®.: De toning Heinric, des 
‚eiferes fone, be habbe fic untjat weder 













he des koninges jufter van Engelant to 

ifinen vaber. barumbe wor be feifer to Wormege. var ae eme fin fone be 

Anibifcgeme lande unbe ‚brachte mit eme koning Heinric to hulben unbe gaf fic 

.gesten ſchat unbe twolbe orlogen uppen am des vaber gewalt; des let ene be var 

Fe bo farben be vorſten alle van deme Ei engen jalden unbe fanbe ene to 
ulle. 


Tonimge tome feifere. 1235 Anfang Mai Friebri II kam nah Worms 
ftffte-fih Srlebridh u in Rimin! nah 1235 ul. 4 und vermählte ih mit Ifa- 
Friaul ein, Winkelmann ©. 467. bella von England Jul. 15; der im 
3. A. Imperator duxit sororem Worms gefangen gefete König farb in 
ıregis Anglie et medio Augusto curlam ber Haft zu Martorano, zwiſchen — 
Moguntie celebravit. Ibi filium suum unb Coſenza, 1242 7.12. BWintel- 
. Heinricum sibi oppositum regno prive- mann ©. 47374, 482. 
ısit et aum.in Calebriam detinendum 






1235. 83 


wyve Mechtilde dat mit vanen; nicht vorgenes. daran hebbet noch 
volge de bochtere, aljo de fone, van fineme ghejlehte!. aldus worden 
de vorflen vorenet, de van erer beider oldervader tyden 
unbe undertufhen hadden ſik vornolget. 

5 215. Er ben ve keyſer webber to Dufche lande quam, do hadden 
be van Lubele eme over berch bide myt breven unbe myt boben kondiget 
unbe klaget ere grote not unde befwarniffe, de je leden van deme ko— 
nynge van Denemarten unde greve Alff van Holften?. des [ob de keyſer 
greven Alve to hove unde be borgere van Lubeke. do fe vor em quemen, 

10 he horde ere Mage an beiven fiven unbe vorenhgebe ben greven myt ber 
ftat unde mit ven borgeren van Lubeke, alfo bat greve Alfj vor deme 
feifere unde vor ben vorften bes rikes Leit deger van alleme rechte unde 
varı aller anfprafe, ve he ebber fine erve haben ebber hebben mochten 
in tokomenden tiven an ber ftat to Lubeke unbe op de ftat unbe wat bat 

15to befegen is; unbe ſcholde vortmer blyven bes Romeſcen rikes, alzo be 
ſulve keyſer unde fin oldervader, be irfte leyſer Vreberit, bat vor hadden 
Tange in eren breven bejegelt. bes wart beme greven eine grote fomme 
godes var beme keiſere betalet. de ſomme was viff dufent mark; vor 
islite mart vertein fchilfinge Engheles. de keifer dez wart wol bericht, 

ꝝ van wes gobe he bat betalen ſcholde ꝰ. 


2. Ledtere‘ ; "doßtere ſlecie 5. 8. Mod’; Hanede' 6. Ni 
Forate ; Anaf "de be ‘gaben’ : 'yadde'H. 19. 





“de be chder" —X ober 
em 

1. A. S.: In ipsa curia (Mogantie, 
f.92 Arm. 3) dominus de Luneburch et 
Branswich et Luneborg et omnem here- 
ditatem suam imperio resignavit, et 


Lüneburg nebft: —— für das er 
die Ka ühne — —8 2 
jeftorbenen Pfalggrafen Heinrich, I 
rat Hermann von Baben als Gemahl 
imperstor Branswicense dominiom in der Irmgarb und Otto von Baiern ale 
daratum mutavit et duci porrexit. S. Gemahl ber Agnes, entihäbigt hatte, 
B.: Dofelves hadde be feifer enen gro- gu einem neuen Herzogihum Braun- 
ten _bof to Megenze to fente Marien Ysneig-fünebur, und verlieh basjelbe 


mifjen ber eren (Aug. 15), bar he cro« 
nen droch, unbe waren be vorflen vil na 
alle bar unbe anbere herren vile. — ©. 
8. Odſchr. 14, 15: Dar wart of geevenet 
befeifer unbe be hertoge van Sunenbordh, 
alſo bat be Lunenbord unde fin egeme 
gaf deme rile bat Ienebe eme be feifer 
webter unbe barto Brunswil unbe alle 
de berfcop, de be be keiſer habde koft wed · 
ber fines vebberen bochter des pallanber 
[chen greben, unbe malebe baraf en here 
tichbom unde Ienebe eme bat mib vanen. 
©. ®.: unbe fineme wine Medhtilve; 
dar hebhet volge am be dochtere alſo be 
fone van fineme flechte. ledrich erhob 
das Erbe Heinrichs bes Löwen, nämlich 
das ihm von Otto Übertragene Eigen 


Dtto von Lüneburg 1235 Aug. 21 als 
ein in männlicher umb weiblicher Linie 
erbliches Reichelehen. Winkelmann ©. 
264, 487—88. Die Bemerkung, Brieb- 
rich habe das ‘nicht vorgeves gethan, iſt 
Zuſatz Detmars. Aug. 22 ging ber Kai- 
fer mit ber Krone auf dem 
den Dom zur Meffe, Winkelmann ©. 
489. Bol. auch Frenedorff, Die Stabt- 
verfaffung Hannovers in alter und neuer 
zeit Im Sant. Geſchobl. Jahrg. 1882, 
2. Auch Fr biefem Abſchnitt vgl. ben 
&.79 Anm. Aangeführten Aufſatz Haffes. 
„3. Die Mitgift, mit welder Hein 
ri Ul von England feine Schiefer 
Habella bei ihrer Bermählung mit 
6. 


84 I. Detmar-Epronif von 1105—1276. 


216. Dat greve Alff op ve ftat to Lubeke fatede, bat was umme 
dat, tat hartich Hinrik, des hartigen oldervader Otten van Brunsmit, 
nicht fteben wolbe, bat des greven oldervader weber lete bowen be ftat, 
do fe irft van vure vordarff, alzo vor fereben i6. 

217. Dar na in deme wyntere toch de hartich Otte myt groten heres 


. vor Bremen; dat lant he vorbingede, unbe vorbranbe des ein del. de 


bifcop Gerat was bar in der ftat, unbe konde eme nicht webberftan !. 

218. * Im deme zulven jare ftarf de fonyng van Ungeren, ſonte 
Elſeben vader?. 

219. * In deme jare 1236 im der vaftene ftarff de beberve biſcop 10 
Vrederik van Halverſtad; na eme wart bifcop Ludolf gekoren ꝰ. 

220. * Dar na in fonte Walborgen dage erhöff man ſonte Elly« 


‘8. feben, des fantgreven Rodewiges wedewe van Doryngen, van gebobe bes 
paweſes, do fe hadde vele teyfen gedan. to deme vefte was be feyfer unde 


hoge heren unde anders volles vele van mennngen landen‘. ıs 
221. * To herenmpffen dar na voren de pelgrime van Fiflande op 
de Lettomen, unbe worden gejlagen mer denne twe Dufent der pelgrimen 5. 


2.2 


222. 
lonyng Konrade ®. 


3, nicht — olbervader' fehlt b. 
— 
“ander $. 


Seien II außftattete, betrug 30,000 
art Sterling, bie Mark Sterling zu 
13 Schilling 4 Pfenning berechnet 
Winkelmann ©. 471 Anm. 2. Daß ber 
Kaifer die 5000 Mark won bieler Mitgift 
hergegeben hätte, deutet Detmar nicht 
an, auch nicht, daß er fie aus eigener 
Taſche bezahlt habe, fonbern er jagt, daß 
bie Koften von einem Andern getragen 
ſeien, Vgl. Dahlmann, Lübels Selbft- 
befrelung S. 14; Hafle a. a. O. ©. 132. 

1. A. S.: Dux Otto de Brunswich 
circa festum Martini Bremam obsedit 
et, factis ezactionibus et incendils, 
rediit. ©. W.: Des winteres barna vor 
de hertoge mit groteme here vor Bremen 
umbe vorbingebe bat lant umbe wer« 
brandis en dei unbe vor wiber funber 
haben. de biſchop Gerhart was to Bre- 
men bo in ber flat; be ne borfte noch he 
ne mochte ime nicht weberftan. 

2. ©. B.: Im beme ſelven jare 
fat de doning van Ungeren, fente Eife- 

n aber. 

3. S. W.; Im ber vaflen bama 
ar be diderve diſchop Breberic van Hal 
verftat, unbe warb be biſchop Rudolf ger 
toren. 

4. A. S.: Beata Elizabeth in Mar- 


— 
Me, Or 
16. "gerenmfen‘; "rer mp 85 






By der tid bevol de keyſer dat rife finen jonghen fonen, 


'@erolt’ 5. 10. wafene': twaftene 6. 12 
bier eine Ginfhaltung In 2. ” 
‘Dar na’ beginnt ©. 18. “fonen’ : 





ionnen’ 6. 


purg translata est kal. Majl, presente 
Imperatore et multis principibus, Tan- 
ta ibi erat hominum multitudo, quan- 
tam se nemo unquam meminit pariter 
aspexisse. A. H.: Beata Elizabeth 
translata est kal. Maji presente impera- 
tore Frederico et multis prineipibus. 
&.®.: In fente Walburge bage barna 
do erhof men jente Elſeben van des pave · 
ſes gebobe, bo fin vile tekene gedan had · 
de; be was des lantgreven Lodewiges 
weduwe van Duringen. dar was be 
teifer, vorſten unbe hoger herren vile 
unbe anberes volles untalhaftich van 
menegeme lande. Winkelmann, Geſch. 
Ri. Friebriche 2, ©. 25—26. 

5. A. S.: Facta est maxima strages 
pereginorum in Livonia eirca festum 
Mauricil. A. H, unbebeutend abwei · 
wend. S, W.: Des ſelven jares (1237) 
to herremiſſen voren be pelegrime vau 
Liflande uppe be Lettouwen umde wor 
den geffagen twe bufent ber pelegrime. 

6.©.8.: De keifer beval fineme 
fone foning Eonrabe bat rife, ben be 
hadde van ber foninginne van Jerufar 
lem, mit etteliter vorften willen. Win · 
kefmann 2, ©. 45 Anm. 1. 





1236—1237. 85 
224. Do he eme dat rite hadde bevalen, he vor myt 
here oppe de Lamberden umme gemalt, de fe den rife deden. bo de 
Lambarden dat vornemen, fe voren ene enghegen myt groten here. do he 
quam in dat lant unde wande mit eme ftrivden, bo worden ſe vluchtich, 
sunbe be keyſer warı bo myt gemalt be flat to Vincencie. dar na ſtridde 
her Gheverad van Arnften unde des keyſers heipere wedder de van Pa- 
Dowe umde vyngen erer alfo vele, dat jee deme keyſere geven de flat!. 

225. Des jares ftarff bifcop Waldemar, de was monnik na gewor« 
den?, dat eme de pawes untfatte van Bremen? 

10 226. * In deme jare 1237 do ſtarf de konhng Johan van Alers to 
Konftantinopole, dar he fcolve keiſer wefen t. 

227. Dar na voren de van Meylan unde ere helpere jegen ben fei- 
fer myt groteme here. de keyſer hadde ein vil mynder her; bat ſcarde 
be, unbe wolde myt en firiven. bo quam ein weldich man van Cremon; 

Ede ſprak to deme keyſere: du vorleft dy op ber | Dufchen manheit unde 

"er ellent dummeliken webder fo grote menye'. de feyfer fpraf: “it mil je 

beflan oppe de Godes genade unbe op myn recht'. dar ſtridde de keyſer; 

den fege be warn, unde wart gewont. dar worden geflagen unde gevangen 

veftein duſent volles. he wink eren farrogen ſtanthard und den poteftaten; 

20 den let he des anderen jares hengen boven dat mer; he gaf doch alle Dage, 
alſo he at, eyn punt groffen®. 











3. “Sambarde' Ainghegen' 6. 4. 'mande' fehlt 6. 6. "de 
vÄn’ 5. 9. *untiatt ti. Ronftantine "Ronftantinopelo‘ &. 
12. ‘voren’: 'worben' $. _ 13. earde' Mar de 6. 19. Deftein md. 20. em 
dere fehlt h.  'hengen’: en’ 5. 20-21. Yale — egn': tale Dage adtepn' 5. 


1. A. 8.: Papa et Imperator ali- 
quantulum discordabant: nam papa 
Lombardis favente, imperator proposuit 


von Eyelin von Romano und Gebharb 
von Arnftein überwältigt iR. Wintel- 
mann 2, ©. 32, 38, 43, 60; Böhmer, 
, 441. 


eos expugnare. Nam Mediolanum, Ver- Reg. Imp. V, 1, ©. 433, 440, 


cellis, Mantua, Placentia, Faventinum, 
Bononia, et alie multe civitates Lom- 
bardie imperatori erant opposite, Ve- 
netia similiter. Placentini in contem- 
ptum imperatoris tres milites suspen- 
derunt 12 kal. Marti. S. @.: unbe 
vor mit here uppe be Langbardere bur 
de malt, de fe lange beme rike gebam 
habben. bo be Langbarbere bat vor · 
namen, fe voren mit geoteme dere je · 

ene. bo be in bat lant quam unbe 
je beftan wolde mit ftribe, bo worden fe 
dnchtich, unbe be keifer gewan be flat to 
Bincencie mit gewalt. barna ſtridde 
dere Gevehart van Arneftein unbe des 
teifereß helpere mit ben van Padouwe 
umde gevieng ere alfo vele, bat fe oc be 
Rat deme feifere gaven. Friedrich bricht 
1236 Jul. 24 von Augsburg auf; Nov.1 
wird Bicenza erftürmt; Nov. 30 gebt 
Briebrich nach Defterreidh , 1237 Febr. 25 
ergiebt fih Pabua, befien Mannfchaft 


2. A. R.: Waldemarus episcopus 
obiit, humilis monachus in Lyke. 

3. Zuſatz Detmars. 

4.6. W.; Des negeften jares 
barna ftarf foning Johan van Afers to 
Conftantinopfe, bar be keifer wefen folbe. 

5. A. S.: Imperator cum Mediola- 
nensibus conflictum habuit et plures 
veeidit. &. W.: Darna voren be van 
Meilan unbe ere helpere jegen ben feir 
fere mit groteme here, unbe be keiſer je- 
jen fe mit vile minmeren here. do ſie de 
feifer fcharebe, bo quam en mwelbih man 
van Eremun, be fegebe to beme feifere: 
“Du fqgtic) uppe der Dubifchen manheit 
unbe ere ellen dumlite weder fo gbergrte 
mente’. do fprac be keifer: ‘Ic wil fe 
beftan uppe be goddes gnabe unbe up 
min rer, unde firibbe mit in manlife. 
do gewan be dem fege unde wart ge» 
wunt; bar worden Beltagen unbe ger 
vangen mer ban viftein bufent, unbe 


AS. 

337. 

6.8. 
381. 


86 1. Detmar-Epronit von 1105—1276. 


> 228. Do legeve he einen hoff to Berne; dar to leit he bidden de 

3. Duſchen vorften unbe heren; de en quemen dar nicht; umme dat fo en 
wart dar nicht aff!. 

. 229. Des jares flarf de bifcop van Bonenberge in der herewart to 

Wene?. 
a.H. 127. 230. Des fulven jares wart bat monfter myet to Reynevelde ꝰ. 

1t* 231. Do nam hertich Abel greven Alvs dochter, de ene vor ge— 

* lawet was; dat wart over fineme vadere, dem fonynge, vil leit; be 

vruchte, dat de Abel finen broderen ſwar werben fcolve myt ven Holften, 


5 


alſo dat ſedder fhute*. 10 
38 232. * In deme jare 1238 do ſtarf de biſcop van Colne *. 
— 233. * Des jares wart greve Otie van Brandenborch gevangen 


van biſcop Lodolfves wegene van Halverſtat; he wart to Langenſtene op⸗ 
gevort; dar blef he fo lange, tat fe fil voreneden, alzo Dat de marcgreve 
leit op dat hn8 Alvesleve unde dat lant; dar to gaj he 16 hundert merk is 
ſulvers deme bifcope ®. 

er 234. Des fulven jares vor greve Alff van Holften myt finem wive 


9. “Ann brederen' fehlt 6. 12. Sperangın N 6. 18.68 2 y 
Par me yerangen' : 'pewangen' G. "Halverfat' : “Halwerkad‘ 


vieng eren flanthart farroge unbe ben po- Adolf in terra Holtsatie. A.R.: Eodem 
teflat, unde jande ben farroje to Rome, anno dux Abel duzit Machtildem, filiam 
den fatten be Remere up ere capitolium. comitis, quod rex Waldemarus pater 
des anberen jares let he ben potefit han moleste tulit, timens per hoc futarum 
boven bat mere; be gaf bo — seisma inter fratres, quod et evenit. 
alfe he at, em punt grofiem. Sglacht bei Nam ab illo die nanquam defecit bel- 
Eertenucve,, fübäRlih von Bergamo, lum intestinum in Dacia inter reges et 
1237 Rov. 27. Der Pobefa von Mais duces, et comitibus eos Instigantibus, 
land war Peter Tiepolo, Sohn des Dogen 
von Benebig. Winkelmann 2, 8. 75— 
75; Böhmer, Reg. Imp. V, 1, ©. 461. 
1. 5.8. 382: Darmalegebe be fei- fine tochter gbaf berteghen Akele, bo 

fer enen hof to Berne, bar fet he bibben gheve wy eme veerhundert mark pen- 
de Dudiſchen vorften unde be herren. ühnghe to ber brätfacht. v. Aipern, Cod. 
384: Te bof to Berne be ne volging 2, 8. 6°—70. 
nicht, wante ber Dudiſchen berren quam 
bar clene. Der auf 1238 Mai 1 ander pus obiit, cui Conradus, fra- 
zanmte Doftag zu Berona fand Mai 23 ter comitis de Honsten, suecessit. ©. 
Patt. Böhmer, Reg. Imp. V,1,©.471; ®.: Des anderen jares darna flarf de 
Er Binfelmaun 2, 8. 4 Anm. 4, Siihop van Coln⸗e unbe be van Dien- 
. 8. . je. Deinri I von Köln farb Mrz. 

2. 3. ®.: Dee jares darna flarj de 26, Konrad I von Onahräd Dec. 30. 

iſchop van Bavenberdh in ber hervart 6.9. ®.: In deme felden jare 
> @ene. Biſchof Ebert von Bamberg warb gevangen marcgreve Otto van 
arb 1237 Jun. 5 zn Wien. Binfel- Brandenberch umme des biſchopes Lu- 


















ann 2, S. 55 Anm. 1. dolves ſchuldegunge van Halverflat unte 
3. A. H.: Item ecclesia Reinevel- van fineme gebobe, unb warb to Ran- 
ensis dedicata est. genften upgevert. bar belef he alfo fange, 


4. A. $.: Dux Abel fliam oomitis wante bat al verevenet warb, alio dat be 
ıdolf de Scowenborch duzit in uxarem marcgreve gaf beme biſchope fefteinhun- 
kal. Maji. A. H.: Dax Abel, flius dert matt filveres unde let eme up bat 

Valdemari regis, duzit Aliam comitis hu# to Aluesleve unbe bat Iant. 


1238—1241. 


87 


pelgrymmage to der Kighet; fe hadden mit fit den abbet Al— 


bert van Staden?. 


235. * Des jares dar na 1239, do feto lande wedder que⸗ 
men, myt willen dergrevinnen® gaf fil de fulve greve in bat le⸗ 


svent der barvoten to Hamborch in fonte Ypolitus page. 


finen fonen Jo⸗ 


bhanne, Gerde unde Ludele fette he eynen wormonder, den hertigen Abel, 


exen fwager®. 


236. * | Im deme jare nam Loning Erit, koning Woldemers one, 
hartich Albertes dochter van Saffen, Judith geheiten. 


ſe weren in dem 


io virden lede beſibbe; des wart en dispenſacis worven van deme paweſe 


Gregorius 5. 


237. * Im deme jare 1240 do let konyng Hafen to Norweghen dos 


den den hartigen ımbe finen fone 6. 


238. * Do flarff bi der tiv pawes Gregorius. na ene wart Sele ⸗ 
is ſtinus; de en fat nicht lenk den 17 dage; do ftarff he, umbe de ſtol bieff 


iedich vil na twe jar?. dar na 


239. Im deme jare 1241 im goden donredage ſtarf konyng Wolde⸗ 

mer van Denemarten®, do he grotliken meret hadde fin rikes. 
240. Do bleff koning Exit, fin ſone!d; wedder ene fatte fich fin bro- 

ↄ der, hartich Abel, unbe nebberbe dat rife myt hulpe der Dufchen, mer, 


den fin vader bat hogebe !!. 






1. A. 8.: Comes Adolfas cum 
uzore sus Heilewigs, lie Alii Bernard 
demini de Lippia, posten abbatis et 
episcopi, Livonlam intrevit. A. H.: 
Cames — Heilowiga Livonlam ivit. 
Tres ubi ereselt olus neo erant 
tunc sydera solus 
—8 —8 posuit radiantis 


Ueber dieſe Ente), Selland, dorſchun · 
gm 13, © 168 Anı 


{big von A. B. 
3 ——— 2 


A. 8.: Comes Adolfas de So- 
—8 so reddidit ad minores fratres 
in Hamborch die Ypolyti (Ang. 13) sab- 
beto, relinquens post so pnerulos, Jo- 
hannem, Gerardum et Luderum, quibus 
tatorem dedit generum suum Abel du- 
cem Dacie. A. H. nubebeutend ab- 
weidjenb. d. Aipern 2, ©. 92—9. 

5. A. S.: Cujus frater Eriens, rex 
Decie Junior, duzit Aliam ducis Alberti 
de Anehalt die Dyonisli (Oft.9). A.R.: 
rex Ericns daxit Judith, Allam ducis Sa- 
zonie, in uxorem; cum quibus dispen- 


1 iepinun ee % 


NN) 
31T: 8, 





satum est in quarta lines consanguinita- 
tis per dominum papam Gregorium. 

6. A. R.: Sculo dux Norwegie cum 
Alio occisus est a rege Haquino. 

7. M. P.: Gregorlus IX — mense 
Augusti migravit ad Christum. Celesti- 
aus IV sedit diebus 17 et vit men- 
sibus 20 diebus 14. B. G.: sedit d. 17 
vacavitgue sedes m. 22 d. 14. Bgl. 
©. 88 Anm. 9. Gregor IX ach 1241 
Ang. 22; CEdleſtin IV wurde erwählt 
Oft. 25 und flarb Rov. 10. Potthaft 1, 
©&. 937, 940. 

8. Ä.8.: Rex Dacie Waldemarus 
oblit in eena Domini, scilioet 5. kal. 
Aprilis. A. R.: obiit inclite recorda- 
tionis rex Waldemarus 1I in cona Do- 
mini (Mr. 28), in cujus morte vere 
eecidit corona capitis Danorum. Dahl« 
mann 1, ©. 397. 

9. Zufag Detmars. 

10. A. $.: Cui Ericns, auus ejus 
succeseit. A.R.: Ericus rex, filius Wal- 
demari II, monarchiam Dacie optinuit. 

11. Selöfflänbige Rachricht Detmars. 
Bon Waldemars Söhnen war Erich 





AB.R, 
1250. 


"ten! 


83 


I. Detmar-Ehronit von 1105—1276. 


241. Des jares was brafe in der fonnen 8 dage na fonte Michgel, 
unbe wart bufter! ene lange ſtonde?. 
242. Do wart of greve Johanne, broder Alves fone, lovet hartich 


Albertis dochter van Saflen®. 


243. Des fulven jares vorherden de Tateren Ungheren unde Bo- s 


lant de drogen vor fegroten 


de Saffen, Marcmannen unde Wende unde ander 


varen>. be van Lubeke leten bo 


bregen ben groten wal vor beme borchdore; bar wart aflat to gegeven ; 
des brogen bar to vrowen unbe man, rife unbe arın. 


244. * In deme jare 1242 do vorhof ſik dat orlich tufchen deme 10 
“ Ioninge van Denemarken unbe jinen broder, hartic Abel; dat 


wart grot unde warde lange?. 


de hartige was vormonber ber. 


jongen greven van Holften, des fo Hulpen de Holften dem hartigen, 


unbe beben deme rife groten fcaben ®. 


+ * Im deme jare 1243 des negeften dages fonte Johannes bapti- 1 
ften wart to Anagine toren to pawefe Innocencius quartus, ein carvenal, 
Singelbaldus geheiten ; de fat 11 jar 6 mant?, 





en 
BR 


ainig, Mt og von Schleswig, 

aland und Falfter und 
ber like Kuud Blelingen. Dahl- 
mann 1, ©. 397—98. 

1. A. 8.: Eclipsis solis octava Mi- 
chahelis, scilioet 2 non. Octobris, die do- 
minica post meridiem modieum. A. H.: 
Item eciipsis solls per totum mundum 
octava Michaelis die dominica (Oft. 6). 
A. R.: Eelipsis fait. 

2. Zuſatz Detmars. 

3. A. 8.: Johannes comes, fratris 
Adolf Alias, 4 id. Novembris in Ham- 
borch cam maximo cleri et populorum 
tripudio est receptus, cui etiam eodem 
tempore filia ducis Saxonie adhuc puel- 
lula in oonjugem est promissa. A. H.: 
Item Johannes, filius Adolf fratris, 
aua dueis Alberti sibi promissa, re- 
captus est Hamborch cum magno gau- 
dio cleri et popali. v. Ajpern 2, ©. 
1038. 

4. M. P.: anno — 1239 gens Tar- 
taroram — Ungariam et Poloniam in- 
traverunt. A. 8. 1240: Eodem anno 
coperunt magis ac magis horrendi ru- 
mores de populis barbarorum, qui dieti 
sunt Tartari, sucerescere, qui pertrans- 
ientes — Ruciam et Poloniam et alla 


Fa a ame fehlt 6. wart’ : (wart dat’ &. 
von neuen 6 Saı 5. Mi 







IB. 


pluglma regna, nulli pepercorunt. 
1241: Tartari tanto timore corda homi- 
num concusserunt, ut homines contra 
608 — se erucis caractere insignirent. 
Tandem papa — dedit generalem terre 
JIherosolimitane indulgentiam contre 
eos. A. H. 1241 verfürgt: Tartari tan- 
tum terrorem hominibus incusseront, 
ut papa — generalem daret sancte terre 
indulgentiam contra eos. 


5. Zuſatz Detmars. 


6. A. R.: ortum est bellum inter 
fratres Ericum regem et Abel ducem. 


7. Zuſatz Detmars. 

8. Wohl that Detmars. 2 
IR Abel Pe Haar 6 

41 Ai Ron. 8 entfogt. v. Ajpern 2, © 


urn *. P.: Innocentius IV — sedit 
annis 11 mensibus 6. B.G.: Innocen- 
tus IV —, qui prius Senebaldus dioe- 
batar, cardinalis, post biennem fere 
Romane sedis vacationem eligitur in 
papam Ananie in crastino sancti Jo- 
hannis baptiste anno Domini 1243 —; 
seditque annis 11 mensibus 6. Iumo« 
cenz IV wurde erwählt 1243 Juni 25 
und flarb 1254 Dec. 7; Botthaft 2, & 
943, 1283. 


2.3. 


1242—1245. 


89 


+ Bon deme pawefe warf brober Alf dispenfacionem unde let ſich in 


deme hove wyen to fubbiafone ! 


245. | Im deme jare 1244. do quam de fulve brober Alff to lande, 


unbe wart biafen var eme bifcop Johannes, de meyſter was van deme 
sorben der prebider; unde wart dar na gewyet to preftere van bifcop Jo—⸗ 
hanne to 2ubele, unde ſank dar na fin irfte myſſen in finer flat to Ham⸗ 

borch to den munderen broderen in fonte Gregorius dage?. 
246. By der tid was de fonyng van Denemarfen myt groter 


macht gelomen to Koldinge wedder finen broder, hartich Abel. 


10 wart bat orlich Daget ene wile ꝰ. 


dar 


247. In deme jare 1245 hadde pawes Irmocencius ein grot con« 


ſilium van vele bifcopent. 


dar malede he vele nyer jet- 


tinge. he bot over alle ven kriſtendom, to beganbe myt gabesbenfte alle 
8 dage der werben joncfromen hochtit jonte Marian, Gades moder, alzo 


ısfe geboren wart. 
pennynf erer rente®, 
banne unde delede en af bat rife. 


be bot of den papen, dat fe jcolven geven den veften 
he dede of in deme confilio leyfere Vrederike to 
be untbot des rikes vorften in Duffchen 


landen, bat fe foren einen fonyng weder den keifer. de vorften wor« 


den twetrachtich; doch fprefen je: 


deme pawefe boret nenen konyng 


2»to fettene ebber nenen keyſer ever to unfettende, men volborden unde 
ftevigen, den de korevorſten dar to keſen'7. 


PH en eetendene [3 


1. A. 8.: Frater Adolfus, ollm c0- 
mes Holtzatie, sedem adiit apostollcam 
pro dispensatione, qula ordines arden- 
tissimo desiderio affectabat, et zediens 
dispensationem largam — reportavit. 
— Et idem frater Adolfus subdiaconus 
rediens. A. H. verturzt. Die Difpen- 
fation von 1244 Apr. 22 in A. 8. 
v. Alpern 2, ©. 95. 

2. A. $.: a Johanne episcopo, or- 
dinis predicatorum magistro, in diaoo- 
num, et a Johanne Lubicensi episcopo 
in adventu Domini (Nov. 27) 13 kal. Ja- 
nuarii est in presbiterum ordinatus, qui 
etiam in dominica Omnia terra (Jan. 15) 
primam ınissam in Zwentina — fratram 
minorum heremitorlo, et in Hamborch, 
ubi comes fuerat, in quadragesima apud 
minores fratres die Gregorli (Mr. 2) 
eelebrarit. A. H. verfünt. Bgl. v. 
Alpen 2, ©. 95—97. 

3. A.R. 1244: rex Ericus duzit 
exercitum Kalding. 1246: Rex Erious 
movit exercitum contra fratrem suum, 
illo enm exereitu Teutonfco occurrente, 
sed treuge facte sunt ad tempus. 

4. A. S.: Papa in Burgundiam 
Lugdunum — veniens, post festum 





"fubdiatone' : ſupdialen⸗ 9. 
16. ‘dee conflio‘ : "conflie deme’ 9. 


1. egir voctir 5. 186. den 


sancti Johannis baptiste Ibidem conci- 
lium oelebravit. A. H. verkürzt. 

5. A. H.: In eodem consilio Lug- 
dunensi octavam nativitatis beate Vir- 
ginis nstitait por universam eoclesiam 
selebrandum et decreto firmavit. 

6. A. 3.: quintam partem ab eocle- 
sis requisivit. A. H. ebenfo. 

A. 8.: papa imperstorem in die 
Jacobi (uf. 25), ferla tertia, que tertia 
dies erat concilii, excommaunicarit. — 
Papa in jam dieto concilio, seilicet die 
Jacobi, contra imperatorem excommu- 
nicationis sententiam renoravit et eum 
ab Imperialt culmine auctoritate propria 
deposuit et hanc depositionem per - 
tam ecclesiam promulgavit, precipiens 
—, ut nullus eum imperatorem de ce- 
tero nominaret. — quidam prineipes 
cum multis aliis reclamabant, dicentes: 
Ad papam non pertinere, imporatorem 
is vel instituere vel destituere, sed 
electum a prineipibus coronare. Interea 
papa sollicitari focit principes, quos ad 
{mperium regendum credidit ydoneos, 
ut aliguis eorum onus imperii sumeret 
et laborem, promittens ei, quicungue 
Imperium assumeret, conailium et auxi- 


9” 


I. Detmar · Chronik von 11061276. 


248. De pawes let nicht aff, er den de lantgreve Hinric van Do- 
" ringen bumlifen fid des riles unberwan. den foren de bifcop van Menge 


unde be bifcop van Colne 


249. * Im deme jare 12461. 


de feifer was myt finen fone Eon« 


rade over berch, unde habbe bedwongen konyngrike unbe grote lant, tes 


zik hadden van beme rife dan. 


bat was beme pawefe let, unbe vorvol- 


gebe je mit deme banne, des fe cleine achten. 
250. Des fulven jares was ein grot ſtrid tuſchen deme konnynge 


van Ungeren unbe deme hartigen van Ofterrife. 


unde fine bulpere vele; de koning behelt do Oſterik emm 


onderban®. 


Anno milleno centeno terque trioeno 
Hiis quinquagena si misces sex, bene disces, 
Austria quod tota sit prineipibus viduata 
Terraque cornuto discet servire tributo #. 
251. Des fulven jares quemen to lande van Paris Johan unbe 
Gert, de greven van Holftens, mit ereme meiftere Harmanne, be 
terfhere to ber Hilgenhavene wart, ein grot philofophus. 





Ium pariter et favorem. Tandem Hein- 
rieus lantgravius, cognomento Raspe, 
multis evictis preeibus imperlam ac- 
coptavit. A.H. 1245: In eodem eciam 
excommunicavit imperatorem, quibus- 
dam reclamantibus et dicentibus, ad 
papam u. [. w. — coronare. 1246: 
‚Cum papa sollicitaret prineipes, ut ali- 
quis eorum Imperium assumeret, tan- 
dem Heinricus langravius dietus Bume 
imperium acceptarit. Die Abſetzui 
—— 1245 Jul. 17. Bone * 
997; Böhmer, Reg. Imp. V, 2, ©. 

u A. 8.: Heinricas lantgravius 
Thuringie juxta Herbipolin in ascen- 
sione Domini (Mai 17) a Moguntino 
et Coloniense et quibasdam prin- 
cipibus in regem eligitur. A. H.: Et 
statim a Maguntino et Coloniensi in 

regem eligitur. Ueber bie Wahl Hein- 
nie 1246 Mai 22 bei Beitshodhhelm 
f. Böhmer, Reg. Imp. V, 2, ©. 913. 

2. Konrad war bei feinem Bater in 
Halten 1245 Junt bie Auguf. Böhe 
mer, Reg. Imp. V, 2, &. 817—18 

3. A.8.: Dux’Austrie contra regem 
Ungarie oonfliotu habito ocenbuit, et 








ducatum sine herede religuit. 
hil versus in quodam looo Austzie in 
Japlde scalpto invantt sank u. 1. m- 


A H. im ati abweichend, 
Sie Friebrich der Streit! 
fällt 1246 Jum. 15 im ber Schla⸗ om 


Unde 


4. Detmar beriäjtigt bier den fehler 
von A. 8.: Hiis quinquaginta si misoes, 
tune bene disces unb A. H.: Hiis quin- 
misces, tuno bene disces. 
.8.: Johannes, Alias fratris 
Adolf, comes Holtzatie 16 annorum, et 
frater ejus Gherardus de Parisius, ubi 
Plus quam duos annos steterant, a suis 
non modico desiderio exspectati, inoo- 
lumes redierunt, et octava Franeisci 
ferla quinta (Oft. 11) in Hammamborch 
cum maximo cleri et populi tripudio 
sunt recepti. Terram invenerunt sub 
‚gwerra, Erico rege Dacie cam cum om- 
nibus, qaos in auziltum sof sollieitare 
poterat, infestante. A. H. flarf vertunt. 
Hamb. U.®. 1, ©. 672: Do greve Io- 
han unbe guede Oherd von Parys que 
men, bo gheve wy eme hunbert mark 
pemynghe to tillelome. 





| de Hartige bleff dar dot zu.sıe. 


12461247. 9 

252. Im deme jare 1247 do ftarff de konhng Hinrie!; 

Raspenborch. Got nam em vil drade bat rike, dar he zit ane fatte wed⸗ 
der finen rechten heren. 

253. Des jares ftarff de bifcop Johan van Lubeke; in veme bome 

she begraven wart, unbe waß be feite bifcop bes ftichtes 2. 

254. By finen tiven voren de monike ut der ftat to Lubeke, unbe 
begrepen to deme Ey&mare in beme lande to Holften, bat in older tib 
het Wagera, ein nye clofter, dar noch fitten fwarte monike. in erer 
ſtede to fonte Johans ewangelifte worben bo gefat joncfrowen van deme 

io grawen levene. bat quam to mit willen des bifcopes Johans unbe bes 
abbetes, be beide weren befibbet, unde hadden unmillen op den rat to 
Lubele o. 
255. Na biſcop Johanne wart vormonder des ſtichtes, vil na 
7 jar, biſcop Albert van der Righe, gheheiten Surber, ein wis wol 
15 gelert man, van Bremen geboren; be warff bar na van deme paweſe, 
bat he wart be irfte erfebifcop to der Nige, de vore was under ber erce 
to Brement, 

256. Do quam of des jares Hartich Abel myt den Dufchen to 
Phune op dat lant, unde branden Obenfee unde des landes vele; unbe 

»be foning bil fume dar untvloch, unbe quam to Swyneborch 5. 


7. "Spdmare“ jabeten" 6. , 13. "Johanne 
wol’ : "ol" $. “under der erte'; "unbe erce' d ver, 


:Gendmare' 6. 11. tabbetes: 


. Me 
18. "ar fehlt 6. FE inne 


be bouwebe A, 


1. A.8.: Heinrieus lantgravins, qui 
imperium acceperat, est defanstus. He- 
redem non habuit, sedn. [.w. A. H.: 
Heinrleus langravius, noviter in regem 
rede mortaus est. Hein · 





Nr. 8; nach bem Lib. memor., gever· 
tus 1, ©. 93 Anm. *: Non ent hie se- 


Itus. 

3. 1245 Jan. 2 beurfunbet Bifchof 
Iohann von Lübel, daß er mit Bruder 
Adolf, ehemals Grafen von Holfein, 
und Bruber Ernfl, Prior der Domint- 
tauer zu Hamburg, ale Beauftragten 
Enbildet Gerparbs von Bremen, con- 
sulibus — nostre civitatis consentien- 
tibos et petentibus, vereinbart habe, 
ut abbas et monachi — cenobii exire 
debeant de eivitate Lubicensi ad locum, 
qui Cicemer nuncupatur, sub regula 
beati Benedieti Domino servitari —. 
De ecclesia vero sancti Johannis — cum 


eisdem fratribus de voluntate et peti- 
tione civitatis nostre statalmas, ut In 
eodem loco sanctimonlales 

sis ordinis sint, que 
Benedioti ibidem Deo valeant jugiter 
famularl. 2b. U. 8. 1, Rr. 104; ogl. 
baf. 1, Nr. 105—7; Severlus 1, Rr. 91. 
Der Kath if uge. Sa6.u.8. 1,Rr. 
104, 105. Bon einer Berwanbtfd, jaft: 
bes Abtes Yjann mit Biſchof Johann 
ift Nichte bekannt, ebenfo wenig von 
ihrem Stift mit ber Stadt. Ueber Abt 
Johann |. Kohlmann in Duellenf. |. 
ea: ge. Lauend. Geſch. 4, ©. 260 

nm. 


4. 1247 Dec. 1 in orientali choro 
Bremensi urfunbet — Albert von 
— über bie von ihm als Suffragan 

Bien ums Bremen geſchworenen 
ehe 16 1, Nr. 100. Man 
tels Alben II Suerbeer, erfer biſchof 
yon Kg In 1 Riga in Allg. Dentfche Biographie 1, 


5 7 1246: Rex Ericus movit 
exercitum contra fratrem suum, illo 








8. 
127. 


fY} 1, Deimar · Chronik von 1105—1276. 
yar, A deme jare 1248 do was des pawes legatus Petrus de 
Aıreo velo in Almania; de warff na dem dode foning Henrifes, dat Wil- 
heim, des greven broder van Hollande, wart to foninge foren !. 

258. Bi der tid flarff de bifcop Bernart van Padeborn; aljo wart 
Simon, des heren fone van der Lippe, enbradlifen na en geloren. ofs 


wart der brobere ein to Monftere bifcop?; aljo weren dre brobere | bir um. | 


fcope, to Bremen, to Munftere unbe to Padeborne; unde er vader, be 
ebele here van ber Lippe, be gaf fi an ein monikekloſter; bar wart he 
zeder abbit, unbe wart of dar na Bifcop®. 

259. * Im deme jare 1249 do mas be konyng Erik van Dene- 10 
marken biant ber van Qubele. em rorede de olve hat fines vaders; he 
hadde be ftat gerne vorbervett, de borgere makeden bo ere koggen to 


> unde voren to Denemarken; dar deden fe groten ſchaden, unde monnen 
RB. Kopenhaven, de borch unbe de ftat; je wonnen bar ut deme 
" torne eynen rifen ridder, unde ander rike Denen fe vin-ıs 


“na dem dede 


9 
Ar 


Eh, abet 


WS, Bemus; Petrub 6, 
e; one‘ 10 Runftere 
Pamil. Inc Matze coge 


5. fon — 
—D er 
Gr 1 unbe mernen Gepenhanen, bey ber unbe Ra 










vum exereitu Teutonico occurrente, sed 
trouge facte sunt ad tempus. 1247: 
Othanla a Teutonicis incensa est. Rex 
Krlous opldum Swineborg (occupavit). 
Quld plure? Cum regnum miserabiliter 
destruzissent, tandem fraterno san- 
‚guine non multo post sibi et regno in- 
fanlam tuam facere non timue- 
zung. W it in Rorbjätland ein, wo 
er Ripen — geht nach Fünen hin · 
Über und verbrennt Dbenfe. Als aber 
rich kommt, muß Abel enmmeiden und 
verllert Ripen und Svenb: Dahl · 
wann 1, ©. 401; v. Aſpern 2, 

1. A. S.: Papa — Potrum Capı- 
elum, de Aureo velo diaconum cardina- 
lem, misit in Tentoniam, qui — con- 
eiltum prope Coloniam celebravit festo 
Mychahelis. Feria quinta post Mycha- 
holte, Willehelmus, frater eomitis Hol- 
landie — in Nussia in regem Romanum 
— ost electus. A.H.: Papa — Potrum 
Capucium de Aureo velo misit in Ten- 
Wonlsm, quo promovente Wilhelmus, 
ftater comitis Hollandie, in Nussa in 
rogem ost eleotus. Lieber bie Wahl Wil- 
hend 1247 Oft. Jan Brringen 12 Böh: 
mer, Reg. 3 V2, ©. 9 

3. A. S.: Bernardus Patheramnien- 
sis episcopus obilt, cul Symon, frater 
domin! Bernardi de Lippia, suocedit, 
at frater ejusdem Symonis, seilicet Otto 





major prepositus Bremensis, Monaste- 
riensi episcopo subrogatur. A. H. der» 
i 


—*8* 

3. Verwirrung Detmars aus 4. 8. 
1219 u. 1228. Simon von Paderboru 
und Dtto von Mänfter waren Söhne 
Hermann II von ber Sp, Brüder 
Dil vom re, Bernhan 

ttos von t, von Ba- 
berborn und Gerharbs von Bremen, 
Entel Bernhard IT von der Lippe, 
Minds zu Marienfelb, Abtes von Dü- 
namände, Siſchofs von Selonien. Ueber 
Bernhard IL |. Scheffer-Boichorft,, Herr 
Bernharb von ber Lippe als Bitter, 
— ame ih in einer f. Seid. 


n ee sen 8 ermahnt Juno- 
ans Ei, Fan *. der 
Unt uf inig Heinrichs nicht zu 
jindern ; Lül © 1247 
br. 22 ——* Grafen Johanu 
umb Gerharb über einen mit Lübed ge» 
Ichlofienen Vertrag, durch welchen fie bie 
administraeio sive tutela eivitatis Lu- 
bicensis übernehmen; baf. 1, Mr. 123; 
gets: 73 Anm. 10; vgl. üb. 
8.1, Rr.120, Gept. 3 ermahnt ber 
Kardinal Peter bie Gtabt zum Frieden, 
cum jam dudum de gerra inter vos et 
illustrem regem Dacie — audierimus; 
baf. 1, Mr. 126. 


1248-1250. 93 


shen, unde nemen godes unbe Meynobes vele. do fe dar hadden 
mworven eren willen, fe branden de borch unde de flat deger 
to der erden!. 

260. BY ber tid weren of vianbe be ftat unde be borghere van 
sStralefonbe. bar voren fe bo hen, unde wonnen of be ftat2. do fe weber 
quemen in de Travene, fe worben untfangen mit groten eren. bes or⸗ 
liges was van ber ftat wegene ein hovetman 

be beberve vrome begen, 

to torneye gar vorwegen, 

Allexander van Soltwebel; 

myt finer manheit vorbenbe he ven herenfebel 
an beme rade to Lubeke, dar of do fin brober ane fat. aldus faten 
2 brobere tojamenbe, dat van bes rades anbegin bette hude noch ni 
geſchude . 

261. * Des jares ſtarf koning Eril van Sweden“. na eme wart 
in bat rike grot vorwernyſſe. bat mene volk vil myt eynen borgere to, 
bat was eyns husmans ſone; be dode vele der edelen man bes rikes, 
unbe beſatte bat rike myt welde, alſo ein hartige; bar vor ſcreff he zik, 
unde nicht vor einen foning. he gaf of ſonderlile vriheit den van Lu⸗ 
2 bete unbe ben Duſchen kopluden, de to Sweden voren mytt kopenfcop®. 

262. In deme jare 1250 do voren myt groter macht de greven van 
Holften mit hulpe erer ome, des bifcopes van Bremen unde des van Pa- 
deborne, to helpe eren zwagere, hertich Abelen, weder den koning 
to Denemarten; dar deden fe groten ſchaden. bat orlid do wart 

3 vorevenet?. 


113 


2. wor 
23. 
a: 





ven’ 6. 10. Mileranl 
te" 5. 16, "Dermwernuffe 
ınde Hulpen dien O. ° "de6 Bifkopel' : 






Aligfander" &. 
orvernäffe" 6.5 Bi 
e biftopen $. 









1. Verwitrung Detmars. A. 8.: 
Rex — Ericus fratrem suum, ducem 
Abel in ducatu suo molestare cepit, 
Christophoram fratrem suum de suis 
terminis expalit, Kanntum ducem de 
Blekende, fratrem de patre, captivavit; 
quem posten Lubicenses, expugnato 
castro Stekenboreh, in quo detinebatur, 
viriliter absolverant. Daciam insuper 
navali congressu seplus vastantes, cum 
magnis spoliis redierunt. A. R.: Ha- 
vona — incensa est. 1250 
Sun. 27 en sn 'tpen beflätigte Erich den 

im und Lübel geſchloſſenen 
.B. 1, Nr. 156. Bol. 
daf. J. ie Min 201, 204. 
2. God, Rügen: Pommerſche Ge · 
(dichten 2, ©. TI—14. 





Frensbarfi S. 100 Anm. 3 
m. ver im San. Geſcheobl. Jahrg. 
1876, &. 140—41. 

4. A, R.: Obiit Ericus rex Soecle. 
Eid Crichsfon firht 1250 Febr. 2. 


5. Waldemar, Birgers Sohn, wird 
um König ermwählt 1250 Febr. 10; bie 
Reegierun, führt Birger, Sea ſeit 


1248, geftorben 1266 Oct. 2 
6. ©. bie Privifegien Birger Jarls 
für Lübe von 1252 und für —* 


unb übe? von 1261 bei Höhlkaum, 
San. U ©. 1, Mr. 448. D65, 566. 

A. 8.: Oomes Johannes auxillo 
Bremensis archlepiscopi et avancali 
ani Symonis, Patherburnensis eplscopl, 
expeditionem versus Daclam in maximo 
excereitu circa Augustum ordinevit, 





1208. 


1m. 


4.8. 
7. 
&,B. Sopenhaven, de borch unbe de flat; je wonnen dar ut deme 

" torne eynen rifen ridder, unde ander rike Denen fe vin-ıs 


92 I. Detmar«Epronif von 1105—1276. 


257. Im deme jare 1248 do was des pawes legatus Petrus de 


Aureo velo in Almania ; de warff na dem dode koning Henrifes, dat Wil- 


heim, des greven broder van Hollande, wart to koninge foren !. 

258. Bi der tid flarff de bifcop Bernart van Padeborn; aljo wart 
Simon, des heren fone van ber Lippe, endrachlilen na en geloren. ofs 
wart der brobere ein to Monftere bifcop 2; aljo weren bre brobere | bi 2ı.sıe. 


fcope, to Bremen, to Munftere unbe to Padeborne; unbe er vaber, de 
ebele here van ber Lippe, de gaf ſik an ein monifellofter, bar wart he 
zeder abbit, unde wart of bar na bifcop ®. 

259. * Im deme jare 1249 do was be konyng Erik van Dene- 10 
marfen viant ber varı Qubele. em rorede be olde hat ſines vaders; he 
hadde be ftat gerne vorbervet*. be borgere mafeven bo ere Toggen to 
unbe voren to Denemarken; dar deden fe groten fchaben, unbe wonnen 





Berrud' : Bererud 9. 


1, 0b: de 
itu ‚fenne 98. 





1. 10 fehlt 


gen to unde wunnen Gepenhanen, Wr? fr une eh (&ließt D. 


cum exereitu Teutonico occurrente, sed 
treuge facte sunt ad tempus. 1247: 
Othania a Teutonicis incensa est. Rex 
Ericos opldum Swineborg (occupavit). 
Quid plura? Cum regnum miserabiliter 
destruxissent, tandem fraterno san- 
guine non multo post sibi et regno In- 
famiam perpetuam facere non timne- 
rang. Abel fällt in Norbiütland ein, wo 
er Ripen erobert, geht nad} Fünen hin« 
Über und verbrennt Dvenfe. Als aber 
Erich kommt, muß Abel entweichen und 
verliert Ripen und Svenborg. Dahl- 
mann 1, ©. 401; v. Apern 2, &. 126. 

1. A. 8.: Papa — Potrum Capu- 
cium, de Aureo velo diaconum cardina- 
lem, misit in Teutoniam, qui — con- 
eilium prope Coloniam celebravit festo 
Mychahelis. Feria quinta post Mycha- 
helis, Willehelmus, frater comitis Hol- 
landie — in Nussia in regem Romanum 
— est electus. A.H.: Papa — Petrum 
Capucium de Aureo velo misit in Teu- 
tonlam, quo promovente Wilhelmas, 
frater comitis Hollandie, in Nussa in 
regem est electus. Ueber bie Wahl Wil- 
beims 1247 Ott. 3 zu en Le Böh- 
mer, Reg. Imp. V, 2, 

2. A. 8.: Bernardus Patheramı 
sis epiacopus oblit, cni Symon, frater 
domini Bernardi de Lippia, suooedit, 
et frater ejusdem Symonis, scilicet Otto 





u ** 


2. 'na dem dode' : ‘do de’ *henrites' : Sem» 
GH Dramen 10 Menke [hit B- 
12—14. ‘re — flat! : 'ere cog · 


von $- 


major prepositus Bremensis, Monaste- 
riensi episcopo subrogatur. A. H. ber« 
tn. 


3. Verwirrung Detmars aus A. 8. 
1219 u. 1228. Simon von Paderborn 
und Dtto von Mänfter waren Söhne 
Hermann II von ber Lippe, Brüder 
vernhard III von ber Kippe, Neffen 
Ottos von Utrecht, Bernharbe von 
berborn und Gerharbs von Bremen, 
Entel Bernharb IT don ber Lippe, 
Monchs zn Marienfeld, Abtes von Dü- 
namünde, Biſchofs von Selonien. Ueber 
gerader 11 f See — 

Bernharb von ber Lippe 
Mind und eig in — f. 4 
Weſtfalens Br. 

4. 1246 on 8 ermahnt Inno · 
am 24 Rnig Si, ——**— sei der. 

Interftüügung König Heinrich nicht zu 

Indem Seit. u.8. 1, Rr.116. 1247 

ebr. 22 urlunden bie Grafen Yohann 
und Gerharb über einen mit Lübet & 
ſchloſſenen Bertrag, durch welchen fie bie 
administracio sive tutela civitatis Lu- 
ibernehmen; baf. 1, Nr. 123; 
arte, . 73 Ya. 10; vgl. üb. 

120. Sept. 3 ermahnt der 
Karbinal Peter bie Stabt zum frieben, 
cum jam dudum de gerra inter vos et 
illustrem regem Dacie — audierimus; 
daf. 1, Nr. 126. 











1248—1250. 93 


ghen, unde nemen godes unbe kleynodes vele. do fe dar hadden 
worven eren willen, fe branden de borch unde de flat deger 
to der erden. 
260. By ber tid weren of viande be ftat unde be borghere van 
sStralefonde. dar voren fe do hen, unbe wonnen of be ſtat?. bo fe weder 
quemen in de Travene, fe worben untfangen mit groten even. des or⸗ 
liges was van ber fat wegene ein hovetman 
de beberve vrome begen, 
to tornehe gar vorwegen, 
Allerander van Soltwedel; 
myt finer manheit vordende he den herenfebel 
an beme rade to Lubeke, dar of do fin brober ane fat. aldus faten 
2 brobere tofamenbe, bat van des rades anbegin bette Hube noch mi 
geſchude 3. 

u 261. * Des jares ftarf koning Erik van Sweden. 
in bat rife grot vorwernyſſe. bat mene volt vil myt eynen borgere to, 
bat was eyns husmans ſone; be bobe vele ver ebefen man bes rikes, 
unbe befatte bat rike myt welde, alfo ein hartige; bar vor fereff he zit, 
unde nicht vor einen foningS. he gaf of fonberlife vriheit den van Lu⸗ 

abete unde ven Dufchen kopluden, be to Sweden voren myt Topenfcop ®. 

262. Im deme jare 1250 do voren myt groter macht de greven van 
Holften mit hulpe erer ome, des bifcopes van Bremen unde des van Pa- 
debome, to helpe eren zwagere, hertich Abelen, weder den koning 
to Denemarken; dar deden fe groten fhaden. dat orlid do wart 

Sporevenet ?. 


10. “Aleyanı 
16. "vornernvffe 





de’ . 
er’: *unde hulpen eren’ b. 





1. Berwirrung Detmars. A. 8.: 
Rex — Ericus fratrem suum, ducem 
Abel in ducatu suo molestare cepit, 
Christophorom fratrem saum de suls 
terminis expulit, Kanutum ducem de 
Blekende, fratrem de patre, captivavit; 
quem postes Lubiconses, expugnato 
<astro Stekenborch, in quo detinebatur, 
virlliter absolverunt. Daciam Insuper 
mavali congressn seplus vastantes, cam 
magnis spolils redierunt. A. R.: Ha- 
vona Labycensibas incensa est, 1250 
Im. 27 din fipen beflätigte Erich ben 
wiſchen ben und Lübel geſchloſſenen 
Bertag. 9 U.B. 1, Nr. 156. Bol. 
dal. 8* — — 201, 204. 

2. od, Fügen: Pommerſche Ger 
fhichten 2, ©. 7 






Bon. Seelen 


Soumzder: “Goltwebele" 6. 
ge “mit, bulpe 
25. "Sorevenet' : "Dorenet” &. 


3. Bel. 1eborff S. 100 Anm. 3 
— ——— Jahrg. 
1 


A.R.: Obiit Ericus rex Suecie. 
ung Eriefon firht 1250 Gebr. 2. 
Waldemar, Birgers Sopn, wird 
gm — ermählt 1250 Febr. 10; bie 
tegierum; Jin: Birger, Ku} feit 
1248, geftorben 1266 Oct. 

8 ©. bie Frittegien Dinger Jarls 
für 2übel von 1252 und für Hamburg 
und übel von 1261 bei Höhlbaum, 
Hanf. U. 8. 1, Nr. 448, 565, 566. 

7. A. 8.: Comes Johannes auxilio 
Bremensis archiepiscopi et avunculi 
sul Symonis, Patherbornensis episcopl, 
expeditionem versus Daclam in maximo 
excereitu circa Angustum ordinavit, 


na eme wart A.B- 


128. 


94 


I. Detmar-Ehronit von 11051276. 


263. Do quam bar na be konyng in bes hartigen lant bi bem 
Sly, dar he wande velich to fin. alfo quam en fine brobers, hertoghen 


Abels, ridder, gheheten Laghe; de | vink ene over deme wortafelen, dar zı.s=. 


be fpelede mit eyneme riddere, gheheten Herman van beme Kercwer- 
dere. De warp ene in ein jchip, unbe vorde ene op dene Sly; dars 
ſcloch he ene dat hovet aff in der nacht des goben fonte Lawerentii; den 
Tichgam ſenkede he in dat water. alzo jamerlifen vorlos de unfhul- 
dige fonyng, de mylde Erik, fin lift. fin broder quam in bat 
vite, unbe wart in alle Godes hilgen dage myt finer vrowen Mechtilde 


gefronet 2. 


264. By der tiv quam de coning Wolvemer, koninghes Abels fone, 
ut Brancrifen van fcole, unde wart by Colne gevangen van bes bifcops 
mannen. ut der vencnyffe lofte en fin om, greve Johan van Holften, myt 


6000 mar lodiges ſilvers 3. 


266. Dar na in fonte Lucien bage ftarf de keyſer Vrederik, van ıs 


Stouphen geheten, in Secilia; den loſede de ercebifcop Banormitanus ut 


deme banne des paweſes dor der ruwen willen, de he hadde vor deme 
dode, unde begroff ene erbarlifen in den fulven ftichte*. 


2-3. broderd — Adeln fehlt 6. 





tafele' 5. 
w 3 6. ⏑⏑———— 
Horihge' H. 16. ESloupbenSiohrhe 6. 


castro in Reynoldesborch, quod rex 
firmissimum fecerat et viris strennuis 
munferat, forti obsidione primitus ob- 
pugnato. — Exoereitus obsidione solute 
rediit. A. H. verfürzt. Hamb.U.®.1, 
©. 872: "Do he (greve Johan) Heynol« 
desburch wart, ghebe wi eme twehundert 
mart Peunpnge: dv. Aſpern 2, S. 142. 
Johauns Mutter, Heilwig, war bie 
weſter Simons von Paderborn und 
die Nichte Gerharbs von Bremen. v. 
Alpern 2, ©. 13941. . 

1. A. 8.: cum secure luderet in 
sleis, in domo quadam super 
Posita, venit sı 
Abel, frater ejı 
ibidem invitaverat, et captum hostili- 
ter projecit in naviculam, ad locum 
illum ex industria deportatam. Dela- 
tus est in medium aque, que dieitur 
SI, et Lago quidam de Danorum po- 
tioribus, duei dilectus, cum altera nave 
seleriter adveniens, eum decollari fecit, 
et corpus, multo ferro onustum, in pro- 
fandum illius aque submersit. — Istud 
eontigit in noote Laurent. A.H.: 
Ericus rex ludens in alea cum Her- 
manno milite, amicabiliter invitatus a 
fratre muo Abel, et hostiliter captus et 
in navim projectus, a quodam Dano 








3. Pbebeim Sagbe' fehlt 6. 
beten Berman' fehlt u a 


"deme wortafelen” : "dene wor« 
Rire weddere 6. * 
14. obige‘: 











13. 'gedangen' : 'gemangen’ &. 
*ercebtjcep‘ : *Erif bilcop' 6. 
aieto Lagone jussus est devollari, et 
corpus ejus multo ferro onustum in 
aque illias profundum est submersum. 
Hoc turpe factum et inhumanum con- 
tigit in nocte beati Laurentil. A. R.: 
dux Abel fratrem suum Ericum regem 
proditiose oaptivavit in Sleswik in 
nocte beati Laurentii, quem quidam 
miles ejusdem ducis Lagho Gutmundsen 
navigio deportarit usque Myosund, ibi- 
que eum oceldit, et duce Ignorante, et in 
Slia submersit. Dahlımann 1, &.405; 
Wal 1, ©.156. Bgl. ©. 96 Anm. 5. 
2. A. In die omnium sanctoram 
(Nov. 1) Abel coronatur in regem, uzor 
ejusMechtildis in reginam. A.H. ebenfo. 
A: R.: dux Abel in rege electus est 
et coronstar. Dahlmann 1, ©. 406. 
3, A. 8.: Alio eorum Waldemaro 
adhuc pueralo, quem redeuntem de 
Rotomago Coloniensis archiepiscopus 
ceperat, adhuc in captivitate detento. 
A. H.z filio ejus Waldemaro puerulo, 
quem u. |. m. — ceperat, quem comes 
Johannes sex milibus marcaram puri 
argenti redemit. A. R.: Eodem anno 
Waldemarus, filius ducis Abel, a scolis 
Parisiis domum pergens, captus est per 
milites domini episcopi Coloniensis. 
4. A.3.: Fridericus Imperator mor- 





1251. 9% 


267. Do hadde Rome ftan 2000 jar!. 

268. Umme bat ve keyſer Vreberik in verne lande was unbe ftarff 
fo drade, dat He zit in Duſcen lande nicht werede wedder fine weber- 
faten, de op en foren worben, des wanden bat mene volf, dat he were 

sbon alfen finen gobe alfo vorbreven, bat nen man wufte, wor he na 
bes bleve; unbe ſchude of fange bar na, bat tufchere weren in ven lan⸗ 
den, be jprefen, bat ze weren be vorbrevene keyſer Vrederik 2. 

269. Im deme jare 1251 do nam ber Romere konyng Wilhelm 4.3. 

hartich Diten dochter to Bronswik. des fulven nachtes brande bat palas, 
sobar fe inme flepen, de Brut unde de brudegam vil fume untquemen ut 
deme brande ; dar vorbranden inne 2 fnechte des konynges ®. 

270. Des jares was konyng Conrad, teile rederiles fone, in 
Cecilia, dar makede he ut ein grot her myt ſchepen, unbe voren 
to Apulen; dat lant he wan unde Neapolis, ve weldigen flat, de 

uſik hadde ummedan na fines vaders dode!. 

271. By der tid quam to Parys eyn grot ſecta ungelowiger lude, 
de wyſeden ſil in geiſtelilen ſchine, unde hetten ſik paſtores. fe ſpreken, 

sm. fe mochten geven wyginge. fegeninge, unbe dopen be | ungheoften, unde 

mochten binden umde untbinden im ber bicht van fonden. dat mene volf 

w vel vele myt em to. bo de papen bar wedder fprefen, je flogen ere vele 

bot; fe Dreven der brobere unbe der papen vele van dem prebefeftolen, 

unde fatten fit welbiclifen tegen ven bifcop. to dem leften halp Got, de 

ware heilant, dat fe im eren ungeloven worden vorwonnen; ere wart vele 
gedodet, unde worden vorſtort 5. 


. —F meet Reh, 
* — 


4.H, 
1230. 


MP. 


AH. 


6, 'roeren’ : “voren’ 6. 
* —— 
Map 








7 a 





f — * 
—E Be vn 
taus est, ab archiepiscopus Palormitano 
abeolutus, et in Sicilia in jam dieta ec- 
desia tumulatus. A. H. im ben orten 
etwas abiweichenb. Et dicunt quidam, 
quod resipmerit ante mortem. A. R.: 
Frethericus imperator oblit. Ueber ben 
zu jebrich6 1250 Dec. 13 a Born 

1, 80 jöhiner, Reg. Imp. V, 1, ©. 


N: Tune siteret Bora per 
duo milia annorum. 





Rex et regina vix evaserunt, regina ta- 
men regem — educente. A.H. . 
Böhmer, Reg. Imp. V, 2, &. 
=. Anno Domini 1351 Onn- 
us Frederiei, ut mortuo 
patre regnum Sycille suseiperet, per 
mare in Apuliam venit, et capta Nea- 
poll, muros illtus funditus destraxit. 
B. G. ebenfo. Konrad verläßt Deutſch · 
land 1251 Oft., ſchifft fi im Dec. zu 
Latiſana ein, landet 1252 Ian. 8 zu 
iponto und gewinnt Neapel 1253 
Dit. 10. Böhmer, Reg. Imp. V, 2, ©. 
832—35, 841. 





: Wilhelmus rex duxit a- 
Iiam Aueis Ottonis de Brunswich; ot in 


ipsa nuptiarum nocte, scilioet conver- 
sionis sancti Pauli (1252 Jan. 25), pa- 
latium, in quo quieverunt sponsus et 
sponsa, in Brunswich Juxta Loonem pe- 
nitus exarsit, ex luminis et straminis 
lneuria. — Dao sartores — sunt exusti. 


5. A. H.: Predicatores et minores 
a loco predicationis turpiter ammove- 
rant et in ipsom episcopum fecerunt 
insultum. Sed jurante Deo tota re- 
pressa est eorum presumptio, et tan- 
dem a populo interfecti. 


A.B.R. 


96 I. Detmar-Ehronit von 1105—1276. 


272. * In deme jare 1252 do ftarf fonyng Comad to Apulen, dar 
em wart vorgeven!, alfo men fpraf. fin brober Manfred, ein 
bafterb, be onberwant fit ber lant unbe orligeve op den pawes alle wile. 

273. * Des jares Primi et Feliciani ſtarff hertich Otte van Brond- 


" wi; de let vrome fone; Albert, de ofbefte, de bleff Hartige to Bronswik,s 


Johan hartige to Lunenborch, Conrad bifcop to Verben, Otte bifcop to 
Hildiſſen . 
274.* Dar na to ſonte Peter unde Pawels dage do ſtarff koning 


Abel van Denemerken to PYderſtat, dar he togen mas myt groter macht 


oppe fine Strantvreſen; ven ſchot en Vreſe dot. na en bleff fin broder 10 
Eriftoffer foning?; by finen tiven wart vele orliges unde 
ſtrides. 

275. Do konyng Abel dot was, vil drade vloch Lage de ridder ut 
deme lande, de koning Erik fo jamerlifen mordede. he quam to beme 
Kile; dar wart he dot geflagen op beme huſe, bar he begonde to kivene ıs 
over eyneme fpele*. 

276. Och wart de ritter her Hermen van deme Kercwerdere, de myt 


onyng Erik do fpeleve, do he gevangen wart, kortliken bar na bot 


geflagen myt ſpaden, dar fine bure mebe groven, den he dede overlaſt d. 
277. Nu merket: was konyng Abel unde deſſe twe ribbere fchul- 20 
dich des unſchuldigen dodes des mylden coninges Erifes, bes quam vil 
trade op fe be wrafe des benediden Babes, unfes leven heren Jeſu 
Eprifti. 
278. Im deme jare 1253 do fande de greoynne van Blanderen vele 


riddere webber konyng Wilhelm, unde worden feghelos®. 2 














4-5. Br until‘ (it D. 5. one; Hanne 6, 8 "Ber 
10. ‘den — dot’ “den fhoten de Breien dot’ 9; ‘dar fcoot ene en Brefe dot‘ D. 
18. he fehlt 6. 'gedangen’: gewangen’ $. 24. 'greupnne' : 'greugne' 6. 





1. M. P.: Sed cum sequenti anno 






re, quod a medicis Judica- 
batar Neri ad salutem, veneno mixto 
Antulit sibi mortem. B. G. ebenfo, Kon 
tab flarb 1254 Mat 21 im Lager bei La- 
vello, ÖRlich on ei, Böhmer, Reg. 
Imp. V, 2, ©. 8. 

3. 2.8. Otadart Laneburgenste— 
die dominea Primt et Felleiani (Jun.9) 
obiit. A.H.: Otto dux deBraneswich die 
domintea Primi et Feliclani obiit relietis 
post se Niltis quatuor. Et Albertus ma- 








jor eorum, ducatum accepit. 

3. A. 8.: Die apostolorum Petri et 
Pauli (Sun. 29) rex Danoram Abel 
Strantfresones ab insolentia eorum vo- 





tem abweichend. A. R.: rex Abel cum 
exereitu intravit et Ydarstath ad pug- 
nandam, fbique oceisus est. — Cristo- 
phorus fit rex anno Domini 1253. 
Dahlmann 1, ©. 407—8; Waig 1, 
©. 158. 


4. A. 8.: Lago — onm corona re- 
gall et multa pecania ab Abel collecta 
fugit in Holtzaciam, non multo post 
tempore et ipse ocoisus Ibidem. A. H. 
in den Worten abweichend. 

5. A.H.: Item Hermannus miles 
de Kerrecwerd. 





, qui cum Erico rege 


luserat in alea tempore quo captus erat, 
® rosticis, quon ad terram fodiendam 
conpulit, fossorlis, que rustiei gesta- 
Dahl. 


bant in manibns, est oeeisus. 
maun k S. 404, 405. 
6. 4. Coı 





tiam navigic misit versus Hollandiam 


u. 


1252—1254. 


97 


279. Des jares ftrivde of Hinrik van Emeldorpe de vrome ritter 
wedder be Denen op Selande to Schelveſchoͤrel, unde floch veme conhnge 
Griftoffere der Denen aff fo vele, bat men lange var aff wet to fprefene 


in deme lande. 


5 280. | By der tid untfenk Woldemer, koning Abels fone, dat har ⸗ 
tihdom Suder⸗ Ju ten van fonyng Kriftoffere to Koldinge 2. 


281. * Ok bowede hartich Albert van Bronswik do Horborch; 
dat was webber en lovede, dat fin vader lanede den bifcop ven 


Bremen?. 
» 282. 


* Na des flarff de pawes Immocencius quartus to Nea⸗ 
polis, unbe wart dar begraven in fonte Lucien dage ®. 


deſe Innocencius 


canonigerede fonte Peter, den hilgen merteler van dem orven der prebe- 
ter; he dede ol ander grote dink by finen dagen. 
283. * In deme jare 1254 na Innocencius wart pawes Alexan ⸗ 
1der®; de canonizerde fonte Klaren van deme levende fonte Damianus ?. 


284. * Och beve he ber ftat unbe ben borgeren to Lubeke grote 


genabe, beveftet myt finen bulfen 8. 


le weite ö; 
F 


— 





nano. 
11. —8 a 3 


contra Willelmum regem. Bed rex vie- 
taria potitus, plurimos ex eis oceidit 
et innumeros captivavit ot multam Inde 

pecunlam conquisivit. A. H. verkürzt. 


Du va Maı von Flandern 
eu | ‚öhne Guibo und 
En von Dampierre und ber Grafen 


von Guines und Bar gefanbte Heer 
wurbe 1253 Jul. 4 bei Rapelle 
von Wilhelms Bruder Floris und bem 
Grafen von Kleve befiegt. Sattler, Die 
flanbrifch » holänbifden Berwidlungen 
ilhelm von Holland 2 
dihmer Reg. Imp. V, 2, ©. 96: 

.A.R.: Bellam fait Skaltskor 
ie: regem Cristophorum et Heinricum 
qemaeitherp. Hoblmann 1, ©. 409; 
eig 1 — 





a Ber Cristophorus tradi- 
A Waidemaro Nlio regis Abel ducatum 
eum vexillo apud Kalding. Dahlmanı 
1, . 410; Balg 1, ©. 165. 

A. 8.: Dux Albertus Horeborch 
— patzis violans juramentum. 
A.H.: Albertus dux de Bruneswich 
Horeborch reedificat, et hoc contra 
prius promissum Ottonie. Yamb. U. 8. 
1,6. 672: Do dat hus to Horborh 
gbebunzet warb oppe bes greven (Ger · 

Exävteöroniten. XIX. 


5. “fone' : fonne’ 6. 
fbert Sumebe, RT 


14-16. * 
*beveet" a 


5.8. hartihdom': arkedom 6, 1-8, 

ad fach van rt 
"Reapoliß : "Reape! 'camomlyerede' : 
— vanonben % Ton 





Ei 








th. 


des) hinberniffe, bat wart tobrofen mit 
fer orghere heipe Dat ‚coftebe vyfhun · 


moritur et sepelitur. B. G.: Innocen- 
tias — quartus oblit in Neapoli in festo 
sancte Lucie (Dec. 13), ibique sepultus 
fait in eoclesia majori — 1254 —. ©. 
S. 88 Anm. 9. 

5. M. P.: Ipse otiam canonizavit 
Perusit beatum Petrum ordinis Predi- 
eatorum Veronensem nacione, guem 
heretici — oceiderunt. B. G.: frater 
Petrus de Verona ordinis Predicatorum 
— fait — canonizatus et sanctoram 
martyrum aseriptus cathalogo — per 
Innooenttum — Perusii — 9 kal. 
Aprilis. 

6. M. P.: Alexander IV — sedit 
annis 7, et oessavit episcopatus mensi- 
bus 3 diebus 4. B.G.: sedit a. 6 et 
dimidio, in quibusdam vero chronicis 
ritnr annis 7. Vacavit sedes m. 3 
d. 4. Mlerander IV wurbe ermählt 1254 
Dec. 12. Botthaft 2, ©. 1286. 

7. M. P.: Hic canonizavit Anagnte 





sanctam Olaram, que fuit ordinis sancti 
Damian. 
8. In Privilegien von 1257 Jul. 
7 


AR. 
1258. 


MP. 


98 


285. 


I. Detmar-Ehronif von 1105—1276. 


u * In deme jare 1255 do let hartich Lodewich van Beyeren 
“ finen wyve affifan bat howet umme unbat, de he er to unrechte tech! 


286. By des wart of bifcop to Lubeke ein barvetbrober Johannes 
dan Deyſt; deme gavet be pawes, na des bat bifcop Albert to der Auge 


werff be arfe van deme pawefe 2. 


287. Dar na in deme jare 1256 do vor der Romer konyng Wil 


vele finer lude. 
den wolden weder geven?. 


* helm myt groten here op de Weftorefen; dar wart he geflagen unbe 
den lichgam dez konhnges helden de Vreſen lange, er fe 


288. Na vode Wilhelmus wart fonning wichart, des koninges broder io 


van Enghelantt; de was greve to Corneval®. he loſede den biſcop 


van Menze ut ſwarer vencniffe, dar he lad, myt 8 dufent merk, umme 


dat he ene halp to deme rike; of gaf he andern vorften grot god®. 


de 


bifcop van Tryre, hartich Albert van Saffen, marcgreve Johan unde Otte 
van Brandenbordh, de wolden to den irften ene nicht volborden?. de bifcop ıs 
van Eofne unbe de bifcop van Utricht de voren to Engelande, unde bradh- 
ten ene mit en over in Almanyen myt groten ſchatte. alfo wart he mut 


finer vrowen wyet unbe cronet 


2. “ed: tcht' 6. 
u 


wedber 6. 18. 
Fuß dage'; vol. 5209. 


26, 29 und Aug.5 erteilt Aleganber IV 
ben Lilbedern bie Freiheit, nur auf päpft- 
— Speeialmandat hin vor ein aus. 

tiges geiſtliches Gericht geladen und 
mi jan und Interbift belegt werben 
au bürfen, und beflätigt ihnen bie ihnen 
von Päpften, Kalfern, Königen unb 
Fürften extheilten Sreißeiten und Rechte. 
Tb. U. 8. 1, Nr. 23640. 

1. A. H.: Item dux Bawarie uxo- 
rem suam fecit decollari in Werden, 
falsum imponens ei crimen. 

2. Anno Domini 1254 frater Johan- 
nes episcopus Sambiensis ad potitio- 
nem — Wilhelmi regis Romanorum, 
eujus capellanus et consiliarius — ex- 
titit, translatus est — ad ecclesiam 

onsem a — Innocentio IV. Re- 
s autem est — in ecelesia Lubi- 
eodem anno 3 idus Septembris. 
his 1, Nr. 290. 

A. S. (fette Nachricht) : Wilhel- 
Romanorum rex oceiditur a Freso- 
‚ Medemlek prope Hollandiam 
ıtibus, in loco Incognito ab eisdem 
tus. A. H.: Wilhelmus a Freso- 

oceiditur et vi raptus ab ipsis 
nibus occultatur. A. R.: Wilhel- 





mus imperator in Frisia obiit. Wilhelm 
wurde efilagen bei Hoogmwoube, im 


weſtlich von Mebemlit, 1256 Jan. 2 

fein Leichnam warb heimlich —e— 
und erſt 1282 von feinem Sohne Graf 
Floris zu Mibbelburg Seigefet. Böh- 
mer, Reg. Imp. V, 2, &. 9 

4. A. H.: Richardus Later regis 
Anglie cepit ad imperlum aspirare. 

5. comitem Cornubie nennen ihn 
M. P. und B. G. 

6. A.H.: Tonc Moguntinus erat cap- 
tus; quem Richardus redemit octo mili- 
bus marcarum, ut ad suam esset beni- 
volas electionem. Hic effudit pecuniam 
ante pedes principum sicut aquam. 
Gerharb von Mainz war in der Gefan- 
genſchaft Albrechts von Braunfchweig. 

7. A. H.: Treverensis archlepisco- 
pus, Albertus dux Saxonie, Johannes et 
Otto marchlones ei hac vice non consen- 
— Arnold von Trier wählte 1257 

u Frankfurt fir fih und in 
—E Könige von Böhmen, bet 
Herzogs von Sagen und bes Marigra · 
fen von Brandenburg König Alfons von 
Raftilien. Böhmer V, 2, & 1027. 


1.330. 


1255—1258. 


289. * | In deme jare 1257 to Gades hemelvart 1. 


9 


do nam bifcop 


Gert van Bremen myt vulbort des kappittels umde der venftmannen to 


vormondere finen brober, bifcop Symon van Padeborne. 


de manede tor 


hant hartih Albert van Brunswik, dat he weder ſynes vaders lovede 
shabbe Harbor wedder gebomet; dar wart do eyn bad) undernomen 2. 

290. Des jares ftarff hartich Woldemar, Tonyng Abels fone?. 

Exit, fin broder, de wart do hartiget; be nam Jermars dochter, des 


heren van Ruyen s. 
291. 
ao koning ®. 


Des jares ſatten ſik de bonden in Denemarken weder eren 


292. Of ſtarff des jares biſcop Vrederik van Raſſeborch; na ene 


wart bifcop Olrik van Bluchere?. 


293. In deme jare 1258 in fonte Blafins dage nam greve Bernard 
van Bernebor to Hamborch coning Adels dochter 8. 


.s 


294. Dar na in fonte Pantaleonis dage ftarf de bifcop Gerolt van 


Bremen ®, de fin lite vromelifen vorftont. 











I, temetsart; folgt eine Binfßaltung in ©, 2, "rufmannen Den 3. Bader 
bomme ia eine nett in ®. _ 9. bon re" : "Glußieren’ 6. 
13. "Beman' : 15. Pantateonis: Barmend' 6. 16 Wehi'shete d- 


1. A. H.: Coloniensis vero et Tra- 
jectensis pro eo adducendo transeunt in 
Angliam. Rt redeuntes cum ipso Aquis- 
grani veniunt et eum cum infnita pecu- 
nia prineipibus sibi faventibus presen- 
tant. Et.die ascensionis Domini (Mat 
17) ipsum in regem Romancrum elerant 
et consecratum cum UXOre sua coronant. 
Richard war 1257 Yan. 13 auf bem 
I vor Frauffurt erwählt und wurbe 

3 17 zu adıen grrint, Böhmer V, 

. 981, seine Gemahlin war 
Sach, 134 bes Grafen Raimund 
Berengar von Provence. Daf. V, 2, 
©. 989, 1053. 

2. A. H.: Item Symonem Parbor- 
nensem accepit Bremensis archiepisco- 
pus in tutorem de consensa capituli et 
ministeriallum. Qui statim impetiit 
Albertum ducem de Braneswich pro eo 
quod Horeborch reedificans contra fidem 
patris et sui ipsius venit. Sed dux 
super eo treugas impetravit. 1257 
Apr. 25 verfpricht Biſchof Simon von 
Baberborn als Verweſer bes Bremifchen 
Stiftes ben Bremern, fie bei ben von 
ihmen unter Gerhard II befefienen Rech ⸗ 
ten und Freiheiten zu erhalten; 

u. 8. 1, Rr. 277. Bertra; von 1257 
Aug. 10, in weldem bie joge von 
Braunfchteig dem Erzftifte Laugwedel 
unb dieſes dem Herzogen Harburg ver- 





ib, bei Subenborf 1, Wr. 43. Hamb. 
u.8. 1, S. 672: Do de herteghe Hor- 

Sand, meiner tee, a mp time 
F myb ghewapenden luden oppe 
de Weabenone, De koſteden veerhumbert 
mart pennynghe. 

3. A. R.: Oblit Waldemarus dux. 

4. A. H.: Ericus, flius Abel regis, 
in ducatum recipitur. A.R.: Dux Eri- 
us, filius Abel regis, receptus ost in 
ducatum. 


5. Margaretha, Tochter Jaromar IT. 
6. A. R.: Bellum folt inter roges 
et rusticos, 


Item Fredericus Race- 
oobiit, eul Olrieus suc- 
KT urfunbet zuletzt ir 


Yu. . 
Nachfolger Uirih von Bllcher dert 
1257 Aug. 23, daf. 2, Rr. 808. Br 
Seid. b. Bietume Rahebing ©. 162 
—84; , Geld. d. 


b ifie v. 

Bier 1, & o— Semi 
8. A.H.: Comes Bernardus de Ber- 
neborg duxit Alam regis Abel die Blasii 
br. 3) in Hammenborch. Hamb. U. 
.1, S. 673: Do greve Bernart van 
Anehalt koning Abeles dochter nam, bo 
gheve wy ben ghreven twehundert mark 

pennynghe 
9. A.H.: Item Gerardus Bremensis 
1° 





A.H. 
157. 


1258. 
120. 


129. 


1250. 


100 1. Detmar-Epronif von 1105—1276. 

295. Ban deme bifcope Gherarde vint men befereven in ande 
ren bofen: * do he was to Padeborne eyn fliht domhere, do quam enes 
dages to en ein man unghelenle; he en was noch vrolik noch drovych an 
to fende!. he fprak: ‘merke deſſen dach; wan bit jar ummelomt, fo 
warſtu foren to domproweſte; wan du de promeftye heft, fo fcaltu mys 
geven twe marf. alſo he ſprak, alfo volginget. bar na ander werve he 
to em quam unde fpraf: ‘war bit jar ummelomt, oppe ben dach werflu 
coren to Bremen to ercebifcop; fo wanne bat ſchut, fo fcaltu my geven 
5 mar’. dat fuloe fhube over. alfo to den drydden male he quam unde 
fpraf: ‘tme dink hebbe if dy vor gefeghet, be ſchen fint; bat drudde wilıo 
il di feggen fonber mede. bu folt bifcop leven 40 jar? unde nyicht dar en» 
boven eynen bach’. dar loch he; he levede bifcop 8 jar unde 30 jar; in 
deme 39 jare do ftarf he. 

296. * Do wart to Bremen ein grot twykore. eyn bel foren pro⸗ 
wet | Hilbolde van Bruchufen, de ebele Here quam to hove, unde de 
pawes fande ene dat pallium; bar wart he wyet unbe quam vrolifen wer 
der to lande? 

297. * Im deme jare 1259. do fine breve worden leſen to Ham- 
borch, dar was biſcop Simon van Padeborne, de berep fil to hove; miyt 
eme vellen to de greven van Holften, dat fappittel unde de ftat to Ham 2 


borch; over fe untvellens dar na unde vorvolgeben nicht ere ſale . 
298. Des jares ftarff Eriftoffer der Denen konyng. Erik fin fone, 


ein fint nicht 7 jare alt, wart na em eyn cront konyng. 


do verhoff 


fi orliges vele unbe firgdess. 








: "08, voiginger : 
- ide dit 0 say od, wente bi 
deme jare ded heren 1287 in (unte Pantale 
ed. 2. cn: And. erh 


archiepiscopus oblit — In die Panta- 
leonis, que tunc sabbato erat. Der 
Bantaleonstag, Jul. 28, fiel auf ben 
Sonntag; Yul. 27 nennt bas Necrol. 
cap. Hamb., Zeitfer. f. Hamb. Gefdh. 6, 
©. 100 als den Todestag Gerharbs. 

1. A.B.: quidam habitu incultus, et 
Preterea neque turbidus noque letus. 

2. A.H.: Quinquaginta annis. Ueber 
Gerhards Wahl . ©. 62 Anm. 8. 

3. A. H. 1258: Quo defuncto facta 
est dissentio in electione. Capitulum 
enim Bremense excepto ‚scolastico et 
cantore elegit prepositum Hildebaldum ; 
prepositus Bremensis se ipsum postu- 
lavit; decanus Hamburgensis nomine 
toclus capituli sul postularit preposi- 
tum Bremensem; scolasticus Hambur- 
gensis elegit Hildebaldum, quem multis 
furtis (9) pretermissis papa confrmavit. 
1259: Item Bremensem electum in 
vigilie palmarum (Apr. 5) confirmavit, 















12-19. "dar 


et in episcopum die dominioa Benedicta 
(Sun. 8) ordinatur, et dato pallio ad 
patriam remisit. Die Beftätigungsure 
tunbe Alegander IV von 1259 pr. 17 
tm damb U.®. 1, Nr. 637. 1259 
Gept. 2 zu Bremen befätigt Gilbebolb 
Sei biefer Stabt; Brem. U.8.1, 


mr rw B.: Symon episcopus Parbor- 
nensis venit Hamborg et auditis litteris 
Ppapalibus appellavit. Johannes et Ge- 
rardus comites, capitulum Hambur- 
gense, cives Hamburgenses appellave- 
runt, et omnes quieverunt nichil “za 
proposuerunt exequentes. Der 
Dormpropf Gerhard, Sohn Bernharb II 
von ber Lippe, war ber Neffe Simons 
von Paderborn, bes Verweſers des Stif- 
tes (. &. 99 Anm. 2), umb ber Better 
ber Grafen Johann I und Gerhard I. 
5. A. H.: Christoforus rex Dacie 
moritur, et Alias ejus Ericns septennis 


12591260. 


101 


299. De greven van Holften toghen in Jutlande; dar deden 438 
fegroten fcaden; fee hadden gerne ere ſuſterſone hat an dat rife!. 
300. Ok quam do der Ryaner here Jermar oppe Sellande; dar 


vorherde he des landes vele?. 


s 301. By der tid wan de keyſer van Greken Conftantinopele wed⸗ 
Ur 


der, dat de van Venedien unde de 


[en eme hadden avewonnen ®. 


302. Do weren of de van Florencie unde van Luden myt groter 
macht oppe de van Zene togen, de ftat unde de grevefcop to wijnnende. 
den quam to hulpe connyng Manfred van Cecilien, keyſer Vrederikes 

io baſtard, unde flogen der Florentiner unde der Lucaner vele duſent dot‘. 

303. * In deme jare 1260 do vor ber Romere foning Rycgert myt 
finer conynginnen over wedder in Enghelant; fine malt bevol he ven 
bifeope van Colne over de bifcope in Almania quoad investituram 5. 

304. Des jares ſande de nye bifcop van Bremen fine man to Wil- 

tsdenfcaren oppe bat hus, dar fe ſcolden aff fhaden don den greven unde 
deme lande to Holften. bar toch at land vore unde dwongen fe dar to, 


dat fe fl geven in der greven walt®. 








Fe dann 8. i 

). "Man * 

13. — bi J > “ 
ee Gainenfanenneg. 


euronatur. Ericus, Alius Abel rogis, 
in ducatum recipitur. A. R.: Oblit 
Cristoforus Ripensis. Post quem Eri- 
cus Alius regnavit, qui multa mala fecit, 
scclesias spollando, lesis injurlam pas- 
ais justiciam nullam faciendo. Monaste- 
ru quoque, que patres ejus per se et 
suos ediflcaverant, per equos et cancs 
miserabiliter attennarit. Chriftof farb 
1259 Mai 29; Dahlmann 1, ©. 414 
—15. Sein Sopn iſt Erich Glipping. 

1. A.R.: Comites Halsatie magnam 
Partem ducatus vastaverunt. Ihr Sqhwe · 
Rerfopn war Herzog Erich. 

2. A.B.: Jarmarus princeps Riano- 
rum magnam partem Syallandie vasta- 
sit. Dahlmann 1, S. 415. 

3. M. P.: Anno Domini 1259 Con- 
stantinopolis, que ollm per Gallicos et 
Venetos capta fuerat, per Paleologum 
Grecoram imperatorem vi prelit recupe- 
nat fat. B.G. ebenfo. Konfantinopel 
war von ben Lateineru erobert 1204 
Apr. 12; Michael VIL Balaeologus hielt 
1261 Aug. 15 feinen Einzug. 

4. M. P.: Eodem anno — Fioren- 
tini et Lucani —, cam comitatum Se- 
nensium intrassont, et Senensas freti 
auzilio domnt Manfredi, tunc rogis 8y- 

. 







ionflantinopele" : “+ 
EBinenci 6. 
“Blorenti 





ollle ipsis ad bellum obviam exivis- 
sent —. Dicuntur — de Florentinis et 
Lucanis — Inter mortuos et plus quam 
6 milie corruisse. B. G. ebenfo. Sieg 
ber Gienefer und ber Ghibellinen, denen 
König Manfred Zuzug geſchidt hat, über 
die Ylorentiner und Guelfen 1260 
Sept. 4 zu Montaperti. Böhmer, Reg. 
Inp. V, 2, ©. 872. 

5. A.H.: Richardus rex in Angliam 
cum uxore sua redlit et invostituram 
episcoporum archiepiscopo Coloniensi 
oommisit. Richard nrfunbet bei feiner 
erften Anmwefenheit in Deutſchland zufegt 
1258 Oft. 19 zu Worms; 1260 Jun. 20 
reißt er aus Dover ab unb urfunbet 
währen ber zweiten Anwefenheit im 
Deutigenb zufegt 1260 Oft. 4 zu Bop- 
parb. Böhner, Reg. Imp. V, 2, ©. 1002, 
1006, 1008, wo bie Angabe ber A. H. 
auf bie erfte Abreiſe bezogen wirb. 

6. A. H.: Item archlepiscopus Bre- 
mensis ultra Albiam misit viros validos 
in locum qui Wildesscarne dieltur, ut 
ex illo comites Holtsatie inpugnarent; 
eomites vero illos obsequio omnes se 
dare eoegerant, ©. ben 1269 Dg. 21 
bei Willenſcharen geſchloſſenen Vertrag 
ber Grafen Johann und Gerharb mi 


100. 
1250. 


LP. 


MP. 


102 I. Detmar-Epronil von 1105—1276. 
305. Im der tid was over der Ryaner here Jermer to Selanße; 
dar dede he groten fcaden unde floh dot der Denen utter- 
mate vele to Neſtwedel!, var lank dechtnyſſe af is. 


306. | Des jares vor de fonyng van Ungeren to Behemen mitzı.m. 


groter madt, alſo in anderen boken gefcreven fteit, unde hadde ins 
finen here criftene unbe heivene 400,000 man to perde. dar wedder 
habte de fonyng van Behenten by 100,000 man to perde, dar mede 
weren wol 6000 myt groten roffen vorbedet. fe quemen to ſtride; de 
konyng van Ungeren wart gewont, der finen worden vele geflagen unde 
vlogen over eyn water, dat inne bleven bot wol 14 dufent, ane de onder 10 
den fwerben florven. de fonyng van Behemen volgede ene do na in Un- 
geren; dat vornam be; he fande boden ene entegen umme enynge to 
malene. ere findere fe do laveden tofamende; dar mebe wart de fone 
vullentogen. dat lant, dar je umme kiveden, dat behelt de konyng van 
Behemen?. 15 


307. By ber tid lach bo ein borch to Darſowe vil vafte; be horde 
ben greven van Holften. bar op quam to ehner tid greve Johan van 
Holften, unde fet dot flan einen ryddere wol bevrondet, de bar febber 
fere gewraten wart. 

308. * Im deme jare onjes heren 1261 do quam be greve Johan 0 
to Lubeke in den wynachten, den bohurt dar to holdende, alfo do ene 
wonheit was. deme rande ein rider Borchart Bot vil na der ſyden, 


3. "dedtnpfie 
m’ 





Yahınnfle 6. 18. 
Shah. dran 
—— 


peden ewicliten. 
. 17. Rad) “Helfen” 
19. “wart' : worden 5. 20. 








Otto von Barmeſtede Hamb. U. B. 1, 
Nr. 648, bie Beflätigung ber compositio 
inter eundem Ottonem et civitatem 
Hamburg in obsidione castri Wilden- 
scaren facts baj. 1, Ar. 716 unb v. 
Apern 2, ©. 180. 

1. A. R.: Jarmarus fecit stragem 
magnam rusticorum aput Naestwith. 
Qui etiam eodem anno obiit. Dahl« 
mann 1, ©. 416. 

2. M. P.: Anno Domini 1260 rex 
Ungarie pro terris regem Bohemie bello 
aggreditur, habens in exercitu suo di- 
versaram orientalium nacionum et pa- 
ganorum eirciter 40 milia equitum. 
Cui rex Bohemie cum 100 milibus 
equitum, inter quos dieitur habuisse 
eirca 7 milia equorum de ferro cooper- 
toram, ad resistendum occurrit. Cum- 
que — bellum inchoatum fulsset —. 
Tandem Ungari, rege ipsorum graviter 


vulnerato, terga vertentes, cum ceden- 
tes festinarent fugere, in quodam Au- 
vio profundo, quem transire debueraut, 
preter alios oceisos circa 14 milia ho- 
minum submersa dicuntur. Sed rege 
Bohemie, victoria habita, Ungariam 
intrante, rex Ungarie per legatos pa- 
‚sem querit, terras, que discordie cansa 
fuerant, restituit, et in futurum ami- 
eitiam, mediante matrimonio, confir- 
mavit. Ottolar von Böhmen fiegte 1260 
Jul. 12 an ber March über die Könige 
Bela und Stephan von Ungarn und er- 
Tangte durch ben Frieden zu Wien 1261 

31 bie Herausgabe Gteiermarte. 
Bela, Hmperer Sopn König Bela IV, 
wurbe verlobt mit Runigunde, Tochter 
Dtto III von Brandenburg unb ber 
Seatrix. Schwefter Ottotars. Lorenz, 
Deutſche Geil. 1, S. 200—206. 


1261. 


103 


unfde hedde ene in deme bohurte alſo im fpele gerne dan welle ſmaheit, 


umme bat he en hadde vordreven ut ſinen lande. 


be greve ene vordroch 


des enen dages. bes anderen bages, bat was in ber finbere bage, bo 
be ribber bem greven alfo na tet, be greve fit bar wedder hadde warnet. 
svan finen femenere nam he eyn fwert; na deme riddere he ftrafes jagete 
mant deme volte, van ber vyſchergroven be brebenftrate op; ein kleyn 
beneven ben fobe, dar affrande he ven rydder unbe how ene bat hovet 
entwe, unbe bleff aljo vort bot. de greve jagebe vort to ber Holften- 
bruggen; ‘jobute!’ wart en be wech na open; bat wart en be wech onder ⸗ 


nlopen by ber Travene. 


he vort rande to bem bome, tar he op ben torn 


a. quam; bat mene vol den torn belegeve. bar gaf he | fil do gevangen 
den ratmannen; be leten ene holden op beme rathus allewile in groter 


hode. 


to deme leſten quam ridende ene rate ſiner manne, alzo dat vor 


was gedacht. do de greve ſe vornam, eyne lange hantdwele hadde he be⸗ 
ssteit, dar mede be fit leit ut deme vynſtere, unde vil fo ſere, dat he des 
febder nh vorwan. fin volk en balde Hulpen op fin pert; er giman en 
volgen konde van deme Hufe, fe jageben in ber etentyt ut ber ftat. be 
tatman, de en bo bewaren folbe, de wart bes van ber menheit zer ovel 


bedachti. 


* 309. Des jares in ſonte Urbanus dage ſtarff to Biterbe pawes 


Allerfander 2; do bleff de ſtol ledich 3 mant unde 4 dage®. 





Mn De 


1. 1265 Dec. 16 beiegirt Karbinal 
Guido Propft Heinrih von Hamburg 
ur Entiheibung folgender Saı 
hardus comes Holtsatie sua nobis con- 
questione monstravit, quod cum bone 
memorie — Johannes frater suus olim 
Lubicensis civitatis existeret dominns, 
Pprovocatus gquadam vice ex legitimis 
ansis contra quemdam militen, ipsum 
interfecerit gladio et tandem ad matri- 
cem ipsias loc! ecclesiam, ob Impetus 
vel insultus, qhos ipslus loei sen eivi- 
tatis eonsulee, majores ac etiam popu- 
lares hoc moverant contra eum, 
pro vite remedio confugisset, tandem 
‚Sonsules, majores et populares predicti, 
ad eandem accedentes ecclesiam, — 
ipsins ecclesie hostium ausu sacrilego 
Perfregerunt, dietumgue nobilem exinde 
inhoneste trahentes in arta posuerunt 








Br “ein zuget. 


FE ae Th. am Bande don Mater 


na ene wart 





Klonen 


onstodia, quamguam ex Ioa postmo- 
dum evasisset. 2Üb. U. ®. 1, Rt. 278. 
Martgraf, Ueber bie Leg: tion des Guibo 
a. |.w. in Zeitſchr. f. & . u. Alterthum 
Schleſiens 5, &. 8i—106. Die Grafen 
Johann I und Gerhard itten 1247 
Sehr. 22 bie Oihtemoogiei Cübede Aber 
emmen Ub.U.8.1,Rr.123; Freus · 
et, Stadt: u. Gerichtsverf. Kübede 
39 Anın. 43; darauf geht ber Aus- 
drud domtans, f. Frensborff ©. 91 
An. 4 
2. “ P.: AHie moritur Viterbii. 
B.G.: Alexander papa IV obiit in Vi- 
terbio in festo Urbani pape (Mai 20) 
st. Botthaft, Reg. Pont. 2, ©. 


3. M.P.: et cessarit eplscopatus 
mensibus 3 diebus 4. B.G.:m.3.d. 4. 


up 


A.H.B. 


104 1 Detmar · Chronit von 1105—1276. 


in fonte Johaunes dage decollasionis geforen pawes Drbanus, eyn Wale 
geboren; de fat 3 jar und 1 mant 4 bi he was vor ein paterjerghe to 
Serufalem!, Jacobus geheiten. veffe Srsamus fette de hochtid des hil⸗ 
gen lichgames to beganbe, des bonberbage® na ben fondage ber Hilgen 
drevoldicheit 2. ‚ 
310. To der tid te fonte Dlaves dage do weren de greven van Hol- 


"fen myt groter macht uppe de Loheyde; fe hulpen erme fufterfone 


hartich Erik; weder ven Foning fe ſtridden; der Denen fe fer vele 
flogen, unde vyngen ven fonyng unde fine mober Margreten; de 
worben ghebracht to Hamborchꝰ. io 
311. Do de greve Johan utter venenyſſe komen was van Lubele, 
do wolde he ſik wrefen op be ſtat. bar umme wart hartich Albert van 
Bronswik der ftat vormonber, unde quam myt groter macht, unde toch 
dor de ftat to Qubele myt 16 Hundert groter roffe. bar vellen to ein grot 
del Holften, de fit fatten weder ven greven unbe worben eres godes vor» ıs 


 breven. 


Olvenborch 


fe togen in bat lant, fe wonnen de vaſten borge Plone unde 
vor den Kil je fl legerden ene ganſe mant, unde bleff un⸗ 


gewonnen. do ſe dat lant al umme vorbrant unde vorheret hadden, de 


hartige treckede weder to lande dor be | ftat to Lubeke, unde mofte dar mı.as. 
20 


nicht inne blyven ene nacht 5. 


5. 


1. M. P.: Urbanus IV nacione Gal- 
Heus — sedit annis 3 mense 1 diebus 4. 
B. 6.: Urbanus IV nacione Gallicus — 
fait electus — in festo decollacionis 
sancti Johannis baptiste (Aug. 29) —. 
Erat autem tone patriarcha Jerosolimi- 
tanus, seditque a.3 m.1d.4. 

2. Jakob, felt 1255 Dec. 7 Patriarı 
von Serufalem, wirb_ermählt 1261 
Aug. 29; Votthaft 2, ©. 1474, Den 
Fame ordnet er 1264 Ang. 

rau; et 2 1538, Nr. 18,998 


v * . Regina Dacie Margareta 
cum filio suo rege venit contra comites 
Holtsacie cum magns populi multitn- 
ine super Lohelde, sed comites, per 
Dei gratiam adepta victorla, reginam 
ceperunt, et in Hamburch in honesta 
custodia deduxerunt. A. R.: Bellum 
fuit Lohethe inter regem Ericum, fllium 
Cristoforl, et Ericam docem, fllium 
Abel, in vigilia sancti Olavi (Jul. 28), 
et contrita est pars regis, qui Ibidem 






eb? : Nicolaus" ©. 
m. 16. (vafen” 





ei Fa} 


captus est cum matre sua Margareta ro- 
einn. Ueber bie Schlacht auf ber Lol ie: 
1261 Jul. 28 |. Dahlmann 1, ©. 
Waitz 1, S. 166. 

4. 1261 Aug. 22 zu Lübel machen 
bie Nitter Hartwig: und Heinrih vom 
Reventlow bem bortigen Kapitel eine 
Schenkung für bas Geelenheil ihres 
Bruders in presentia illustris principis 
domini A, ducis de Branswich; qui 
exequlis memorati fratris nostri in- 
tererat; Feverfus 1, Nr. 150. Sept. 8 
in castris apud Lubeke giebt Albrecht 
dem Rath zur eventuellen Gear für 
angeliehene 2000 Marl proventus et 

reditus nostros, quos habemus in Lu- 
Be a 

er bie: Fast 031269 
My. 18; daſ. 1, Nr. 3 

5. A.H.: —8 dax Albertus 
de Bruneswich per auzilium Lubicen- 
sium et quorundam Holtsacie infdellum 
Holtsaclam intravit et castrum Plone 
ezpugnavit. — Item civitatem Kil ob- 


1262. 


105 


312. Of wonnen do be van Lubeke ve borch to Darfowe deme 
greven af myt hulpe ber heren van Mekelenborch Johannes, de kneze 
Janete het van JIlowe, unde ſines ſones Hinriles, de over mer febber 
vangen wart; de geven en do ere breve dar op, dat men dar nene borch 

smer bowen en ſolde tuſchen Darſowe unde Grevesmolen 1. 
313. In deme jare 1262 do ſtarf biſcop Rodolff van Zwerin ?. 


314. Do wart ein dad) to Quedelingeborch gelecht; bar quemen de 1: 


heren hartich Albert, de markgreven unde de greven van Holften; dar 
wart de fonnynginne van Denemarken gebracht. dar wart nicht endelikes 
ao gededinget; mer be foninginne wart weder bracht to Hamborch. unde eyn 
ander dad} wart to Soltwebele gelecht; dar wart de koningynne los gelar 
ten ut der venenuffe, unde quam weder to Denemarfen. de konyng, er 


fone, wart deme marcgreven geantworbet van Brandenborch. do wart of a. 


bat orlich vorenet myt den greven unde eren mannen, be vorbreven weren, 
ssunde myt den van Rubele; unbe de vorbreven Holften quemen do 


wedder op er goet®. 


me jehlt o 
een 
areven 









— sed non — Er nad A.H. 
i ber Berthe ins gefallene 
Ritter wird Ders ehemalige — 
dartwig gewelen fein, ber zur Familie 
von Segeberg gehörte unb Sept. 8 eines 
imbelaraten Sahres flarh. S. Mittheil. 
1. Hamb. cd. 5, ©. 31135. 
1. 1261 Oft. 18 zu Wismar ſchließen 
Johann I von Mellenburg und fein 
ini mit Lübed einen Ber- 
trag: 81, Domino permittente, nos et 
amieos nostros expugnare contingat 
astrum Dartzowe cum juvamine pre- 
dietoram, illud destraendum est tota- 
liter et planandum; Lib. U. B. 1, Nr. 


in termino, nec in confinio ejus usque 
oppldum Gnewesmolne ; baf. 1, Mr. 266. 

2. A. H.: Item Rodolfus episcopus 
Sverin. Kg Ku der, Imfeeift des 
keichenſtein⸗ e on. 18; 
Well. U. 8. 1, Rr. 968. 

3. A. H.: Begina Hamborg in cap- 
tivitate defenta fit tractatus de pace. 


“Howe : 
1. 


"10. 'eren': Minen’ B. 






“low H.  "foned' fehlt H.; am Rande von 
ET EEE 
16. Senden 3 mebbe' $. 5 


Dux et marchiones, Johannes et Gerar- 
dus comites conveniunt in Quedelinge- 
borch et postea in Saltwedele. Regina 
quoque interfuit. Sed tamen postea 
reversa est Hamborch, et collogulum 
redeunte regina ad placitum sic Anem 
acoepit, quod Holtaati transgressores 
reconsillati sunt comitibus, bonis suis 
obtentis. Et regina reversa est in Da- 
dam. A. H. brev. fügen hinzu: Sed 
Allus ejus Ericus rex traditur marchio- 
nibus. A. R.: Rex Ericus traditur 
marchionibus, regina liberata est. 1262 
Ian. 29 wird ein Ehefontraft geichloffen 
jwifchen Heiliwig, Tochter Johann I von 
Seifen, und Otto mit dem Pfeile, Sohn 
bes —ã Ey 
tg; v. Üfpern 2, Nr. 120. Dir. 12 zu 
Sandau urlunder bie Grafen Johann 1 
unb Gerhard I von Holftein bie 
Kaufleute ber Mark und Mr. 15 bar 
jelbft die Markgrafen Johann I und 
Dtto II für Hamburg; Höhlbaum 1, 
en a 6 penogi — 11 ver⸗ 
it te Herzogin Helene von 
Sachſen · Lauenburg und ihre Söhne 
Johann und Albrecht mit ben Hergögen 
Albrecht und Johann von Braunſchweig 
‚gegen die Grafen von Holftein; Suben- 


AH. 


“ wart to Reynevelde begraven!. 


106 I. Detmar.Epronit von 1105—1276. 


315. * Im deme jare 1263 do flarf greve Johan van Holften, unde 
dre vrome fone he let: Johan, Alve 
unbe Albert, unbe ene bochter, be be marcgrene Dite nam, myt ben pile 
geheiten. be dre brobere weren geboren van hartich Albertus bochter 
van Saſſen; be behelben ve helfte des landes; be anberen helfte behelt » 
greve Ghert er vebbere?. de Gherd hadde Ineze Janekens bochter van 
Mefelenborch. deme greven Johan deme wart febber fonyng Erites doch» 
ter, de gevangen wart oppe ber Loyheide. greve Alleff nam hartich 
Meftwines dochter van Pomeren; bat was be gobe Alf van Segeberge. 
be brubbe brober, geheiten Albert, be wart proweſt to Hamborch?. greve 10 


Gerd vorfereven de war | van finer vrowen van Mekelenborch greven zı. so. 


Gerte, be fint biynt wart, unbe greve Hinrife van Reynoldusborch 


3. ea 


Rare mgrete — iaum 
11-12. 'greven Gerde fehlt 6. 


: art’ 6, 





—RB 
Ente ehr 6. 


3, (de de maregreve' : "de bet 
1, gro Tan, 
“van fehlt 






borf1,&.37. Mai 11 forbert Urban IV 

König , Margaretha 
ifchof von Schi ewig der Ge · 
fengenfägft ve Grafen zu entreißen; 


Nr. 262. — Nach einem 
Dreyerfchen Kg ae m ire 1262 Nov. 1 zur 
Salzwebel ein Vergleich ziiiden Jo⸗ 
hann I unb übel geichloflen; baf. 2, 
Nr. 35. Der Vergleich zwi hen — 
Johann von Luͤbeck und bem 
Johann und Gerhard, 1262 zu an 
(Reverfus 1, Rr. 153), trägt fein nähe (on, um En flattg 
1e8 Dat. — Mai jaretha urkundet 
1263 Nov. 28 zu Ranbers, Eric 1264 
Dt. 22 Roeſtilde; Reg. dipl. hist. 
Dan. 1, dr 1088, il. Ein Beiolteg 
für Lubea Aellt Margaretha 1264 Aug. 


bestheilung f. Biernagfi in Rorbalb. 
Studien 3, S. 41—43, 57—66, ber fie 
etwa in das Jahr 1273 fegt. 
Gerharbs von 1266 Jul. 22, Hamb. U. 
2.1, Rr. 702: in tribus "quartalibus 


iu —*2 vor 1266 Jul. 22. 


16 zu Roflod ans ex parte dilecti fi 1 
nostri, domini regis, et nostra; Lüb. 
U. 8.1, Rr. 277. 

1. A. H.: Comes Johannes Holtsa- 
cie obilt et — TBB Ahr. 20, 1. Bde 
Scham 1 farl X. ei 
ſchr. f. Hamb. Geld. 6, S. 64 Anm. 7. 

2. Eine Theilung zwiſchen Gerhard I 
umb h feinen Bene men bezen; al: Hamb. 
8.1, * 673: 


100 d. Afpern, Cod. dipl. Schauenb. 
2, ER 211—13, 233—36. 


FR 3, Die von feiner Gemahlin Eiife- 


von Sachen a en Kinder 
Johann I find Adolf V 
vermäßlt mit Euphemia, Gans Mef- 
wins von Pommern, Johann II zu Kiel, 
vermäblt mit Margarethe, Tochter 2 
nig Ehriftoph I von Dänemark, Albert, 
Er zu Semburg, Beilmig, vermäßlt 
vom Brandenburg, und Agnes, 
— mit Walbemar von Roftod; 
v. Apeen in Rorbalb, Stubien 5, ©. 
164—94;; Cod. dipl, Schauenb. 2, ©. 


1263—1264. 


107 


unbe greve Alve van Schomenborch !; bit weren alle vrome heren unbe 


wis, unbe leveden achbarliten. 


316. Im deme zulven jare beſcreven do quam hartich Albricht van 
Bronswik to Sleswik to bedingen umme bes konynges lofinge; bar que⸗ 
smen vele heren toſamende 2. do de hartige weber quam to lande, he toch 
im Myfen op ben marcgreven, unbe ſtridde myt eme in fonte Simon 


unbe 


n avende. bar wart he vangen, unde vele greven unbe vrye 


heren mit eme. im der vencniffen wart he gheholden 1 gan jar unbe 


6 meten?®. 
Di} 


317. Des ſulven jares lenede de pames deme greven van Provin- 


cien Karolo Ceciliam dat rile unde Apulian, dat Manfrid, feyfer 
Breveriles fone, eyn baftart, myt welde beat. deſſe Karolus was 
konyng Lodewiles broder van Brancriten*. 
318. * Im deme jare 1264 do wart fonyng Erik van Denemarten 
15 lofet ut der venenyfiend, unde quam weder in ſin rike. 
319. * Do wart ſchinende ene ferne, de het cometa, de gaff 
van ſik groten fin; de warede boven 3 mande unbe vorgink in fonte 


6. den’ : dene’ 6. 
aueh. 11. 





7. —R 
undeꝰ: · dan 6. 9 


itfhr. |. Haımb.@eich.6, ©.152 Anın.2; 
fe in Beitjäe. |. Ect.-d.-8. Gef. 
12, Sn ; feine Bermählung Ed einer 
Tochter im I von jenbun 4 
richtet ac ihr Name Borna 
». Aſperns Vermuthung (Cod. dipl. 
Schauenb. 2, ©. XXIV—XX VI) Eli 
fabeth; vsl. Melt. Jahrb. 16, ©. 168 
—12; feine zweite Gemahlin war Ale · 
ina von Montferrat, Wittwe des 1279 
. 15 geßorbenen Wlbreht bes Oro- 
Ben von Brauuſchweig; v. Alpen 2, 
©. 266—75. Bon Gerharbs Kindern 
war 1 der Blinde vermäßlt 
mit Ingeburg, Tochter Walbemars von 
Schweden, unb nad beren Tode mit 
Agnes, Tochter Johann I von Branden- 
burg, Adolf V von Schauenburg mit 
Helena, Tochter Johann I von Sachſen, 


1. IE 1 flarb 1290 Da. 21; 


umb Heinrich I zu Renbeburg mit Heile 
Bi, ter bes Florentius von Brunt · 


2. Ueber biefe Stelle ſ. Weiland in 
Forfhungen 13, ©. 186. 

3. A. H.: Eodem anno dux Lune- 
’burgensis, de Daoia rediens, cum magna 
multitudine ingressus est fines mar- 
ehionis Misnensis et captus est ab eo 


8. 'venenlffen' : "wencniffen” $. 10. 'lenede': 


cum multis comitibus et dominis ter- 
rarum, et detentus est uno anno et sex 
septimanis. Captus est in vigilia By- 
monis et Jude (Oft. 27) apostoloram. 
Albrecht der Große war vermählt mit 
Eliſabeth. Tochter ver Sophia von Bra- 
bant, bie als Tochter bes Lanbgrafen 
Subiwig und. ber 5. Eitfabeth für ihren 
Sohn Heinrich Anipruch auf das durch 
den Tob Heinrich Raspes erlebigte Thä- 
zingen erhob, das Heinrich der Erlaudhte 
von Meißen, burd feine Mutter ein 
Entel Lubiwigs, gleichfalls beanfpruchte. 
Albrecht gerieth in Gefangenfchaft in ber 
Näbe von Befenftebt, zwiſchen Halle und 
BVettin. Havemann, Geld. b. Lande 
Braunſchw. u. Lüneb. 1, ©. 393, 398. 

4. M.P.:1263. Urbanus 1V regnum 
Syeille, quod Manfredus violenter de- 
tinebat, Karulo comiti Provincie et 
fratri regis Francie, ut illud ab eo eri- 
peret, contulit. B. G.: Anno — 1263 
Urbanus papa regnum u. |. w. — deti- 
nebat, contulit sub certis paotis — Ka- 
rolo comiti Provincie —, fratri sanoti 
rogis Francle Ludorici. 

5. A. R.: Rex Eriens venit de 
eaptivitate. 


4... 


x. x. 


4.B. 
1004. 


ur. 


108 I. Detmar-Ehronif von 11051276. 

Jeronimus naht, alfo de pawes Urbanus flarf des Dages to Berufe!. na 

en bleff de ſtol ledich vil na 5 mant?. 

n 320. Im deme jare 1265 do vor Karolus van des pawes wegen in 
sass. Cecillien; dar wederſtond ene Manfrid, alſo dat he dar nenen vromen 
nam. bo fterfe he fit unbe tod) in Apulhen; dar ftrivde Manfrid weber emes 
unbe bleff dar dot®. 

321. Des jares wart pames Klemens geloren van fonte Egidyo. 
be was eyn carvenal Sabinenfis; do he geforen wart, do mas he in 
Enghelant legatus ; he was irft eyn ridder unde hadde wif unde findere; 
na wart he pape unbe wart bifcop to der Puye, na ercebifcop to Nar« 10 
bone, na des carbenal. do wart he pawes, unbe fat 3 jar 2 mant unbe 
21 dage. he was eyn wiß here unde belt ein hillich levent. er he pawes 
wort, do het he Gwido Fulcobii. 

322. Des jares nam to Hamborch hartich Johan van Lunenborch 
greve Gerdes dochter van Holften unbe van Scowenborch 5. 15 


4. . L. 
1205. 


1 
mı 





“Jeromimuß': Indemuan 6. _ Berufe‘ : Barub’ 6, 5. fribde': fride 6. 7. Klee 
nen 8° «Gahinenfe :"Cahinent —X — 
“be fehlt 5. _“unde wart’: “wart' fehlt db. Pupe: Beige‘ ñ.18. He" fehlt d. "Dale 
ori‘: "Bulcaii' $. 








1. M. P.: Moritur Perusii; baj.: demum in Apulia Manfredum superavit 


et oceidit. Karl von Anjou war 1265 


Cometes — apparuit. — hoc tamen 
unum pro certo conpertum est, ut cum 
plus quam per tres menses duraverit, 
ipso primo apparente papa Urbanus 
eapit infirmari, et endem nocte qua 
Papa. expiravit et cometes disparuit. 
B. G.: hoc tamen unum pro certo com- 
pertum est, quod dieta cometa primo 
apparente Urbanus papa infirmari ce- 
pit, et eadem nocte qua papa obiit c0- 
meta disparalt — in festo sancti Hie- 
zonymi (Sept. 30) apud Perusium. A. 
H.: papa Urbanus mortuus est, A. L.: 
obiit papa Urbanus. A.L. 1268: come- 
des apparuit, que ultra tres menses ea 
noete, qua papa Clemens obiit, dispa- 
roit. Urban IV flarb 1264 Dit. 2 zu 
Perugia; Potthaft 2, S. 1540. 

M.P.: et oessavit episcopatus 
185. .: Vacavit sedes men- 
us 4 diebus5. A. H. 
sedes 17 septimanis. A. 
sedes mensibus 5. 

3. M. P.: Karalus, — pro rooupe- 
zacione regni Sycille per Urbanum pa- 
pam vocatus — Romam — navigio venit. 
Deinde Apuliam intrans — Manfredum 
et regno et vita privarit. A. L.: Karo- 
lus rex per Urbanum papam vocatus 
Romam venit; destinstusque In Sicl- 
Ham cum exercitu nichil profecit, et 











Mai 23 in Rom eingegogen unb zog 
1266 Jan. 20 gegen ech ans, ber 
br. 26 bei Benevent Schlacht und Le- 
verlor. Böhmer, Reg. Imp. V, 2, 

©. 879, 882—83. 

4. M. P.: Clemens nacione Provin- 
cialis de villa sancti Egidii sedit annis 
3 mensibus 9 diebus 21. Hio uxorem 
et liberos habens, primus fait famosus 
advocatus et regis Francie oonsiliarius. 
Deinde — propter vitam et scienelam 
laudabllem primo Podiensis eplscopus 
et post Narbo arehlepiscopus, 
tandem Sabinensis episcopus efeitur. 
Sed enm post in Angliam — a papa 
Urbano IV logatus missus fulsset ab- 
sens a cardinalibus — in papam electus 
— bonis operibus intentus fult. B.G.: 
Clemens IV — cardinalis eplscopus 
Sabinensis electus est — in festo s. 

‚the. — Hic prius vooabatur Guido 
Fulcodii miles u. {.w. A.L. 1264: 
Clemens IV — sedit a.3 m. 9 et 21 d. 
Iste n. |. iw. 1265: die Agathe virginis 
electus est papa Clemens. Klemens IV 
murbe 1265 ehr. 4 ermählt, Bottyaft 
2, ©. 1542. 

5. A. H. (letzte Nachricht): Dax Jo- 
hannes de Bruneswich duxit fillam co- 
mitis Gerardi cum magna sollempnitate 











1265—1267. 109 
323. * Im deme jare 1266 do quemen im Yſpanyen Saracne M.P. 
Sı.se».| van Affrifa fo vele, dat er nen tal en wa; de wanben befltten dat tim. 
lant. do nemen de kriftene in velen fanden dat kruſe oppe ze unde voren 
dar ben, fin blot dar mennich got dor Got, unde wonnen dar meber 
sde lant i. 

324. By der tid quam to Lubeke Gwido, en legate des paweſes; Deal 
vor vort in Denemarlen unbe dede to banne den foning, umme bat he 
venk den ercebifcop to Lunden ?. 

325. * Des fulven jares flarf hartich Birger van Smweben®. AB 

o deſſe Byrger bedwank Vynlande to ber kronen to Sweden. twe fone he 
do leit; de oldeſte Woldemer de bleff do konhng, unde Mangnus de wart 
Bartiget. 

326. * In deme jare 1267 do ſchude to Lubele im pafchenacht, dat A,L. 

de beten Conrad, bes ſlechtes Berneres, enes ridders van Moislinge, 
is do he fin gadeshus mennich jar hadde vorweſet myt groter tucht unbe ere, 
unde in paſcennachte, alzo in deme dome ein wonheit is, he dat kruſe halp 
nemen ut deme grave, unde dat brachte to ſtande vor dat altar, unde vort 
fit knede unde offeren wolde, den geiſt begonde vorwandelen to deme an- 
deren levende; unde er en de heren londen bringen to bedde op bat ſlap⸗ 


2 hu8, dar de domheren alle do plegen to flapenbe, do gaf he op den geift®. 


2. Afita': Aferita” 9. 
febtt 6. 9. 'ulen’ 
$._, men fehlt 9 


ir 


in Hamburch. A. L.: Eo anno Johan- 
nes dux de Luneborch duxit in uxorem 
sororem Gherardi, comitie Holtzatie et 
Seowemborch, factis nuptiis in Ham- 
boreh cum magna sollempnitate. Hamb. 
1.8.1, &. 673: Do herteghe Johan 
von Brunswic zu Gherbes dochter 
zum, bo gl 38 3 — KH 
mar pennyngt eber Lütga, .oche 
ter Gerharb I, vermäplt mit Johann I 
von Lüneburg, f. v. Aſpern 2, ©. 216 
(bas Datum $ul. 28 in —* 
nica d. ©t. Hamburg ©. 3 geht zu 
einer andern Radıriäht) u. 

1. M. P.: Quam har matiendo 
Sarracenorum ex Africa — transions 
in Hyspanlas, ot adjuncti Sarracenis in 
Hyspania, — intendentes — recupe- 
rare Hyspaniam. Sed illarum parfum 
christiani adunati et crucesignatorum 
ex diverais partibus auzilio adjuti, licet 
'eum multo christianorum sanguine, de 
Sarracenis triumphaveront. B.G. eben« 
fo. A. L.: Item Barraconi ex Affrica vo- 
nientes Hispanlam occnpare nitebantur, 






de qnibus illarım partium christiant, 
adunatis eis poregrinis crucesignatis, 


non sine magna sangwinis effusione 
triumphaverunt, 


2. A.R.: venit Guydo cardinalis 
in Daciam et excommunicavit regem et. 
reginam. A. L.: papa misit quendam 
Guidonem cardinalem in Daciam, qui 
Tegem et reginam excommunicavit, ideo 
quod Jacobum archiepiscopum Lunden- 
‚sem captivaverunt. 

3. A. R.: Byrger dux Svecie obiit. 

4. Birger Jarls Kinder waren König 
Balbemar, Magnus und Eric, Herzog 
von Emaland. 

5. A. L.: Item decanus Lubicensis 
Conradus, vir bonus, postquam cleram 
Lubfcensem annis multis in magno 
honore rexisset, sublevata oruce in 
noete pasche de sepnlcro, sieut moris 
est in ecolesia Lubicensi, cum ad pedes 
eracifixi devotissime offerret Nexis ge- 
nibus orando, raptus est in agoniam, et 
cito ductus per canonicos ad dormito- 





110 I. Detmar ·Chronik von 1105—1276. 


fynes dodes ſich mennich wonderde, unde mennych gebe- 
tert wart. 


327. By der tid quam to Rome myt vele volles geſammelt van 


. Lombardien, van Tuſchanien unde van anderen landen Conradinus van 


teyfer Vrederiles flechte. den untfengen de Romere erbarlifen fit eneınes 
keyſere; exe fenator Hinric, des Tonynges broder van Eaftelle, myt den 
Romeren unde myt deme Contadino malede do ene herevart to Apulien 1; 
dat was fer weder den pawes. * aljo ftarf ve pawes Elemens 


to Biterbe 

328. * In deme jare 1268 in fonte Andreus bage 2, unbe be ftol 10 
bieff na des ledich 2 jar unde 9 mant®. 

329. | Des jares let de koning Erik van Denemarken dat hus weder SI. 37«. 


bowen to Koldinge ; dez wart eyn nhe hat tufcen ven foning unbe har ⸗ 


tigen Erifen van Slezwict. 

330. Im deme jare 1269 do quam Conradinus weder den Karle to 15 
flride, umde wart gevangen, unde en wart dat hovet affgejlagen. dat 
orlich was hetelid van keyfer Vreverifes tiven went noch; it wart ſedder 
noch vele groter. Nu merket, dat et noch ſwarer is febber ber tid ger 


worden; wente bar twe partye fin, Gibeline unde Ghelphen, in ven 
landen, fo ftrivet var man unbe vrowen, vaber wedder beme Finke, 20 











5. if eneme' ; ‘me 6. 8. Elemend : “Elementye’ 5. 9. 
14. «Griten — Elepwie' fehlt 9. 15. "Rarle': ‘Rarle‘ 8. 17. 
88 . roter" folgt in 5. 9331. | “fmarer' : (fnoner 6. 1. 
yartye' fehlt 9. “@belphen’: “@pelphine' d. ten’ fehlt &. 20. fo— man: 


woente 
«fo ladich unde er man’ 6. 


rium, in quo tunc temporis simul dor- nem — paraverunt. Sonrabin wurde 


nire consueverunt, feliciter exspiravit. 
Der Lib. memor., Leverkus 1, ©. 198 
Anm. ® verzeichnet feinen Zobeetng um 
17. April, 1287 Ofterfonntag. Bildof 
Serihoid Hatte 1225 einen Camerarius 
verorbnet, damit ber Einwand ber 
Domperren, e8 fehle ihnen ein folder, 
feinem Berlangen gegenüber wegfalle, 
ut fratres simul in dormitorio, sicut 
allarum requirit honestas ecclesiarum, 
religiose dormirent; Levertus 1, Nr. 54. 

1. M. P.ı Cunradus, nepos — Fre- 
deriei —, ad Theutonicos quos habnit 
quamplurimis Longobardis et Thuseis 
adjunctis, pervenit usque Romam. Ubi 
cum Imperiali more sollempniter recep- 
tus fuisset, associato sibi senatore urbis 
domno Henrico fratre regis Castello et 
quam plurimis Romanis, contra regem 
Karulum Apuliam intravit, B. G. an- 
bers. A.L.: senator urbis Heinricus — 
et plurimi Romani cum eo expeditio- 


1268 Jul. 24 zu Rom von bem Sena- 
tor Heinrich von Kaftilien feterlih em- 
pfangen und zog Aug. 18 gegen Karl 
aus, Yöhmmer, Reg. Imp. V, 2, ©. 906. 

2. M. P.: Mortuus est Viterbii. 
B. G.: obiit Viterbii in vigilia b. An- 
dree apostoli (Rob. 291. A.R. 1269: 
Obiit Clemens papa. A. L.: Eodem 
anno in fosto b. Andres oblit papa Cle- 
mens IV, Klemens flarb 1268 Nov. 29 
au Viterbo. Potthaft 2, S. 1648. 

3. M. P.: et cessavit episcopatus 
annis 3 mensibus 2 diebus 10. B. @.: 
vacavit sedes annis 2 mensibus 9. A. 
L. 1270: vacabat sedes Romani ponti- 
ficis. A. R. 1270: vacabat sedes Ro- 
mana. 

4. A. R.: Castrum in Kalding edi- 
ficstum est. A. L.: Ericus rex Dan 
rum edificavit castrum Coldinghe con- 
tra Ericum ducem Iutie. 





1268—1272. 111 


flechte tegen flechte. be Ghelphen Holven myt ben pawefe, ve Gibelinen 
myt beme feufere. bes lidet de Iant, ſtede unbe borge dicke undrechtic⸗ 
liken fcaben !. 

331. * Od quam im ben tiven de foldan van Babilonie in Arme 


s nien, unbe vorſtorde in den groten lande allent dat dar mas, unbe dode 
dat voll, jonk unde olt ?. 

332. * In deme jare 1271 prima die septembris wart geforen 
Öregorius, unde fat 4 jar unde 4 mant®. 

333. * Des jares ftarff konyng Lodewich van Brancritet. 

334. * In deme jare 1272 do ftarf hartic Exil van Sleswik; 
de fonyng wart vormonder des hartigdomes unde der finder, Woldemars 
unbe Erites, van heren FJarmers dohtergeboren®. bat was leit 


den greven van Holften, und toghen bar hen, unbe vorbranden Sleswil. 
unde dreven eynen groten roff ut dem lande®. 








1, “Bibelinen' :"@ibelen” 6. 4. 04: a6 6. _ 7. 'prims — Beptembris': 'prema de 
Babtember" it, sartigdomed:Thantigempeme 6, 12, san — geben’; van — 
seboren weren' fließt B. 13. *toghen' : “be toch' 5.  "vorbranden' : "vorbrande' 6. 





1. M.P.: Sed post durum cam- 
pestre bellum Cunradus cum suis terga 
vertentibus capitur et a Karulo cum 
multis nobilibus deoollatur. B. G. an» 
dere. A. R.: captus est Conradus, nepos 
Fretherici imperatoria, et decollatus est. 
A. L.: Conradinus — in conflicta pape 
per Karolum regem Apulie captus et 
decollatus est, quem — vindicaverunt 
Fredericus rex Cecilie et frater ejus 
Petrus rex Arragonum, quorum avus 
fait — Fredericus Imperator, qul mul- 
tiplieibus bellis contra papam et rogem 
Franeie et regem Karolum postea 
triumphaverunt, inter quos ab eo tem- 
‚Pore letale odium procreatum est. Nam 
Partes, videlicet Ghebelina et Ghelfa, 
sese sunt mutuo postea persecuti. Kon · 
tabin, 1268 Aug. 23 zwifhen Taglia- 
0390 und Alba von Karl bejiegt, wurbe 
auf der Flucht ‚gefangen genommen, ſel · 
mein Gegner Sept. 12 ausgeliefert und 
Dt. 29 zu Neapel enthauptet. Böhmer 
Y,2,6.% 0. 

2. M. P.: Soldanus Babylonie, Ar- 
menia vastata, Anthyochlam — cepit 
et, tam viris quam mulieribus oceisie 
&& captis, ipsum in solitudinem redegit. 
B. G. ebenfo. 

3. M.P.cont.: Gregorlus X — sedit 
—annis 4 et diebus 10. B.G.: Gregorius 
X — fait electus — prima die Septem- 





bris a die — coronationis sne usgue in 
diem transitus de hoc mundo fuerunt 
anni 4 menses 4. A. L.: Item papa 
Gregorlus electus est prima die Sep- 
tembris, et sedit a die sue coronationis 
usque ad diem transitus de hos mundo 
4 annis ot mensibus 4. A. R. 1272: 
Creatus est papa Gregorius, qui colli- 
garit ecclesium. Gregor X wunde er- 
wählt 1271 Sept. 1 zu Biterbo und ge» 
Könt zu Rom 1272 Den. 27. Botthaft 
2, ©. 1651, 1653. 

«4. A. R.: Oblit Lodewisus rex 
Francie. A. L.: Obiit Lodewicus rex 
Francie, qui multa bona in diebus suis 
operatus est. 

5. A. R.: oblit dux Ericus, et red- 
ditus est ducatus Erico regi cum alio 
dueis. A. L.: Eo anno oblit dux Jutie, 
eul successerunt filii ejus Woldemarus 
et Ericus; qui cum essent minoris eta- 
tis, multas a Danorum rege Erico op- 
pressiones pertulerunt. Tamen sus mi- 
sericordia tandem optinuerunt, vide- 
licet Woldemarus ducatum Jutie, et 
Ericus frater ejus dominium Langh- 
landie. Dahlmann 1, 6.420; Weit 1, 
©. 169. 

6. A. R.: Eodem anno 12 kal. Sep- 
tembris Tentonici oocupaverunt civita- 
tem Sieswik multitudine copiosa, et 
6 kal. quibusdam de exereitu amissis 





\ 


127. 


112 
335. * 


bejat dat rike 18 jart. 


I. Detmar-Ehronif von 1105—1276. 


In deme jare unſes heren 1273 do wart der Romere koning 
geloren Rodolf van Havelesborch; he was eyn olt wiis here unde 


336. * Des fuloen jares wart grote dure tid van ber vafte bet an 
de arme; under bez vorberf van hongere unmaten vele volles, dat dot bleff. 5 
do dat nye toquam, do gaf Got fine genade; en ſchepel roggen golt 9 pen- 
ninge, de vor golt 5 ſchillinge in der flat to Lubeke; 1 ſchepel gerften 
‘10 perminge, be vor golt 3 ſchillinge; haveren 6 penninge, de vor golt 


2 ſchillinge?. 


in anderen ſteden galt dat forn vele mer. 


339. In deme jare 1274 do hadde de pawes Gregorius en con- 10 
filium to Leun, unbe fette den tegheben over alle de papen to ben hilgen 


lande over mer to Bulpe®. 


340. * | By der tib fetten fit de Sweden tegen eren konyng Wol- zı.sn. 


demer, unbe nemen fynen brober Mangnus in fine ftebe, unbe wart grot 


beweginge in ven rife *. 


1. “unfe®' : unfe $. 
vend’ 6. ua 
wedder {licht D. 





2 af 6. 
14. “ine: Yin’ 6. 


cum magno spollo et preda pecorum 
äiversi generis recesserunt. A. L.: Eo 
anno Teotonici cum magno exereitu 
oeeupaverunt eivitatem Sleswioonsem, 
et terram rapinis ot incendils vastave- 
ront. Walt 1, ©. 169. 

1. A. R.: Comes Rodulfas electus 
est in imperatorem. A.L.: Eo anno 
eleotus est Rodolfus comes de Havekes- 
borch in regem Romanoram. Aubolf 
wurde 1273 OR. 1 erwählt. 

2. A. L.: Magna fames fult in 
mundo, ot duravit a quadragesima us- 
que in autumpnum sequentem; et sta- 
tim dedit Deus habundantiam frugum, 
ita quod siligo, que solvebat prins 5 
sol., pro novem denariis quivis modius 
emebatur. Modias hordet, qui solvebat 
3 sol., pro 9 denarlis; et modius avene, 
qui solvebat 2 sol., emebatur pro 6 de- 
narlis. Qua fame durante infnitus Po- 
pulus defecit. 

3. M. P. cont.: Hie terdo — anno 
pro utilitate Terre sanete — Lugdunt 
selebravit coneilium. In quo — Greci 
ad unitatem ecelesie redire promitten- 
tes. — Hic in conellio multa bona con- 
stituft, videlicet pro subsidio Terre 
Sancte —. B. G.: 1274 in mense Maji 
Gregorius papa — anno 3 apud Lugdu- 
num generale coneilium convocavit, in 
quo multa bona constituit in subsidium 
Terre sancte —. In quo — Groei ad 








2, Rodalf ; Men 5. 
dat — genade' ; ‘do Die arme anauam, do wart gut fit 


wab — unde' fehlt 6. 4. “ulven' : Sjute 


unitstem Romane ecclesie redire pro 
mittontes —. A. R.: Generale consi- 
Num Lugduni celebratum est. Et tota 
Grecia ad fidem est conversa. A.L.: 
papa Gregorias celebravit generale con- 
silium Lugdunense, et statuit, sibi darl 
decimam per ecclesiam universam in 
subsldium terre sancte. Das Koncil 
banerte von 1274 Mai 7 — Yul. 17. 
Potthaſt 2, ©. 1677—81. 

4. A. R. 1275: Expeditio faota est 
ad Sweciam, et victi sunt Sveni. 1276: 
Waldemarus rex Svecie exulavit in 
Dacia cum uxore et filiis. A. L. 1275: 
Waldemarus rex Sweorum a regno suo 
depulsus est a Magno duce, fratre suo, 
et a potentioribus regni. Et fugatus 
est primo in Daelam; deinde venit in 
Teotoniam in eivitatem Lubicensem, 
ubi mansit per modicum tempus. Ber« 
trag zwiſchen Grid von Dänemark, 
8, Magnus und befien Bruber 

. 3. 1275 (Rifiegren, Diplom. 
Suec. FR Nr. 585); Sch) K bei Hova 
1275 Zul. 4, in be der Magnus über Wal 


bemar obfiegt Krönung regnue — 
Mat 2, — ( Agten 
612). — 12 zu Löbbſe — 


— feine Tochter Ingeburg mit 
Gerhard dem Blinden (Lappenberg, 
Hamb. U.8.1, Rr. 761); 1276 Nov. 11 

u Ralmar vermählt fi) Magnuns mit 
Beitmig, ber Schiveſter Gerharbs bes 


1273—1276, 113 


341. De konyng vor to Nomen, to beterenbe fine fonbe; be pawes - 


loſede en af. he quam weber to Lubele. an fin rike wande he webber 
to komen; bar fcach en weberftal van finen brobere, de ſich bes riles 
hadde unberwonven; mt beme vylien be Sweden to. 

s 342. * Im deme jare 1276 bo bebe fil de Waldemar to deme for 
ninge van Denemarlen ; dar quam he myt ſynem wine, mit finer hulpe 
he orligebe op be Sweden. des quam be konhng Mangnus to Schonen 
unbe vordervede des landes vele. 

343. * Im dem ſulven jare 4 ydus Januarii do ſtarff de pawes 

10 Gregorius X; na ene bleff de ftol iedich 11 dage?. dar na im fonte 
Angneten dage wart pawes Innocencius quintus; he het vore Peterus, 
ein prebeler brover, dar na wart he bijcop to Leun, dar na carvenal 
Dftienfis, dar na pawesꝰ; unbe fat dar na nicht den vyf mant unbe twe 
dage; to Rateran wart he begraven. na em was be ftol ledich 17 dage*. 

is 344. Do wart pawes Adrianus quintus, van Jenue geboren; he 
was eyn carbenal Ottebonuß geheiten; he was neve pawes Innocencii 
quarti. na ſyneme fore levede he nicht mer dan ene manbe 9 vage. he 
flarf er ſyne wyonghe unbe wart begraven to Byterbied. na ene was de 
ſtol ledich ene 


————— 
— fehlt DB. 12 Yar— 





Blinden (v. Aſpern, Cod. dipl. Schauenb, 
2, Rt. 145); 1277 Sept. 8 zu Ropen- 
hagen verjpricht Waldemar 1:79 
— von Brandenburg bie Infel Got- 
fand, wenn er mit ihrer Hülfe bie Hälfte 
feines Reiches wiebererlangen werde 
Billa h Nr. 630). 

eont.: Mortuus est Arecii 
ie 4idus Januarit. A.R.: 

.: 4 idus Januarii oblit. 
Grm zn X Rarb 1278 Jan. 10. Votthaſt 


2.M. cont.: cessavit papatus 
diebus 10. B. G.: Vacarit — sedes 
diebus 11. 

3. M. P. cont.: Innoceneius V — 
anno 1276 — a puericia in ordine fra- 
tram Predicatorum existens — in ar- 
chlepiscopum Lugdunensem et post in 
episcopum Hostiensem, tandem in sum- 
mum pontificem assumitur. B. G.: In- 
nocencius V — fuit electus — in festo 
s. Agnetis — 1276 — in cardinalem 
episcopam Ostiensem —. Innocenz V 
mare eg 1278 San. 21. — 

Erädteögoniten. XIX. 












4. M.P. cont.: sedit mensibus 5 et 
2 diebus, et cossavit papatus diebus 18 
Mortuus est Rome et in Latera- 
nensi ecelesia sepelitur. B. G.: Sedit- 
que —m.5d.2. Vacarit sedes d. 18. 
A. R.: Innocentius sedit. A. L.: Inno- 
centius — sedit 5 mensibus. Cr ftarb 
1276 Jun. 22. Potthaft 2, &. 1708. 


5. M.P. cont.: Adrianus V naclone 
Janueneis — 1276, sedit mense 1 et 
diebus 9. — Viterbil moritur —. B.G.: 
Iste prius dietus est Othobonus, nepos 
Innocentii pape IV, — nondumque 
promotus in sacerdotem, nec coronatus, 
nec consecratus, Viterbii moritur 18 die 
mense Augusti. A.R.: Post quem Otto- 
bonus sedit quinque septimanis, A.L.: 
Adrianus VI, nomine vero cardinalis 
Ottobonus, natus de Janus — sedit 5 
Habrien V wurde exe 
11 und flach Aug. 18. 
Potthaft 2, ©. 1709. 


6. M. P. cont.: cessavit papatus 28 
diebus. B. G.: Vacavit sedes d. 28. 








s 


114 
345... 


I. Detmar-Epronit von 1105—1276. 


. mande unbe 8 dage!. 


346. * Des fulven jares in fonte Bitus dage vorbrande almeftich 


de ftat to Qubele. Versus: 


M° ducenteno sexto quoque septuageno 
In Viti festo Lubek perit igne molesto. 
Dat was de grotefte brant, be bar gi fehube. ſedder wart de flat von 


ftene ghebowet. 


Deo laus, laus domino detur 
Dum finis hujus habetur. 





B,18 10 114.1, Kain dage 
losto” fehlt 2° ). “arotefte' : 


tar’: "hotar 


1. M. P. oont.: Johannes XXI na- 
«done Hispanus — 1276, sedit menalbus 
8 die 1, ot cessavit papatus — mensibus 
6 diebus 7. — Hie — Petrus ante dio- 
tus — primo Tuscnlanus episcopus, 
tandem Romanus pontifex effcitur. 
B. G.: seäitque mensibns 8 diebus 8. 
—Vasaritque sedes mensibus airelter6. 
Hi prius vocabatur mag. Petrus Ju- 


“el Ki one mans un 


unde 8 dag’ &. ‚Versus — mo- 
“gbebomel' : “bunt” far Ben 


Hanf, füitque cardinalis episcopus Tu- 
sculanus. A.R, 1277: orestus est papa 
Johannes XXI. 1278: Obiit papa Jo- 
hannes, A.L.: obiit papa Johannes 
XXI; ot vacavit sedes mensibus 6 et 
ebus 7. Yohanıı XXI wurbe erwählt 
1276 Sept. 8 und flarb 1277 Mai 22. 
Botthaft 2, &. 1710, 1718, 


II. 
Detmar-Ghronik 


von 


1105—1386. 


119 


zw. BI. 46 u. 47), eins 
ge 7 (zw. Bl.69 u. 70). 
"148; auf Bl. 148" 
‘“z find ganz leer. 
eht von 


Die Melleſche Handſchrift der Detmar-Ehronit in ver Stabt- 
bibliothet zu Lübed, B.D. 23 in Folio, trägt von ber Hand ihres früher 
ven Beſitzers, bes Senior® Jakob von Melle, folgende Bezeichnung: 
Epitome Chronici vernaculi lectoris Franciscani Lubecensis, 
cujus autographum membranaceum, an. 1385 compilari coep- 
tum, in curia Lubecensi adservatur; in eo tamen ab hoc diffe- 
rens, quod historicam narrationem ordiatur ob orbe condito, 
cum lector Franciscanus saltim ab anno 1101 relationis suae 
faciat initium. Auf ter legten beſchriebenen Seite fteht: “Dit bod 
hort Beter van Rollen in ber alffftraben. be et van md lendt, be geffe et 
my wetter. anno domini 1554’. Auf einem vorgejegten Blatte bezeich- 
net fi) als Befiger: Johannis Nicolai Lubecensis. Nah einem 
darunter ftehenben Vermerk Jakobs von Melle (+ 1743 Iun. 13) ift bie 
Handſchrift von Johann Nicolai, Paftor zu St. Petri, geft. 1686, auf 
deſſen Schwiegerfohn Georg Ritter, Paftor zu St. Petri und Senior, 
geſt. 1706, gelommen, von biefem vererbt worden auf feinen Schmwieger- 
fohn Iohann Heſſe, Baftor zu St. Petri, und von dieſem teftamentarifch 
vermacht an feinen Schwefterfohn, ven Kandidaten Paul Bruns; durch 
deſſen Geſchenk ift die Handſchrift 1725 in feinen, Jakob von Melles, 
Befit gelangt. Deede fügt Hinzu, daß biefelbe in Melles Familie ge- 
blieben fei und jegt, 1835, Herrn Dr. Bruns gehöre!. Später muß 
Deede ſelbſt fie erworben Haben, ba fie aus feiner Bibliothek an bie 
Lũbeder Stadtbibliothel übergegangen ift. 

In feinen handſchriftlichen Rerum Lubecensium Tomi duo, bie 
bis 1743 veichen?, charakteriſirt fie von Melle (Borreve ©. 9) als Ab- 
Schrift der Rathshandſchrift auf Papier, die jedoch non dem Original 
darin abmweiche, daß fie mit ber Erſchaffung ber Welt beginne und bie 


1. E. Deede, Beiträge 3. übel. S. 17-19. 
Geſchotunde, Erſies Heft (Rüb. 1835), 2. Deede, Beiträge ©. 11, 12. 


\ ar-Ehronik von 1105—1386. 


ig Heinrich VII in ihrer urſprünglichen Faſ⸗ 
. Mrz. 1 gab von Seelen dem Hamburger Mir 
‚ten Begehren einen Bericht über bie Arbeiten 
verzeichnete ans beffen Vorrede zu dem ebengebachten 
u Nier den handſchriftlichen Quellen auch ven Detmar (die Raths · 
Aadſchrift) und eine Abſchrift diefer Chronik auf Bapier!. Schon 
. Trüer, 1720 Mrz. 21, Hatte jedoch von Seelen felbft auf einen Aus- 
ſchreiber Detmars ober eine Abfchrift der Rathshandſchrift aufmerkſam 
gemacht, bie ſich im Privatbefit befinde und bie Stelle über Heinrich VII 
Vergiftung unverändert laffe?. Bünekau? kannte bie Handſchrift nur 
burch bie Vorrede Melles, und Grautoff hat ihrer gar feine Ermäh- 
nung gethan. Die erfte nähere Nachricht gab Deede, Beiträge ©. 
17—19. Daß der Flensburger Johann Moller diefe Handſchrift in 
das Jahr 1410 fege, wie Deede ©. 19 angiebt, beruft auf Irrthum. 
Allerdings führt Moller neben der Chronik des Franzistaner-Lefe- 
meifters (Rathshandſchrift), die er durch Bangert kennt, und ber non 
ihm felbft eingejehenen Chronik in ber Stadtbibliothek zu Hamburg 
(Hamburger Hanbfchrift) noch einen Minoriten an, ber 1410 ein 
Chronicon Lubecense gejchrieben habe, Tennt aber denſelben nur 
durch Dorfche+, und Dorfche (+ 1659 Dez. 25) berichtet nurS, daß ber 
Berfaffer der Chronologica compilatio de Generalibus et Ilustri- 
bus viris ordinis Praedicatorum Venetiis apud Lazarum de Soar- 
dis excusa Anno 1504 ©. 151 einen Minoriten zu wiberlegen fuche, 
ver 1410 eine Lübiſche Chronik gefchrieben und darin erzählt habe, daß 
die Dominifaner mit ber linfen Hand fommuniciren, fei ihnen zur 
Strafe auferlegt worden wegen ver Vergiftung Heinrich VII. 
Urfprünglich beftand die Handfchrift aus 13 Lagen mit 154 Blät- 
tern; bie erften 12 Lagen Hatten je 6, die letzte 5 Doppelblätter. Vier 
Blätter find in alter Zeit ausgeriffen : zwei in Lage 4, eins zu Anfang 
1. Atheneram Lubecensium Pars 3. Hermann Geon 


Bünelau, 
IV—. Accessit de MSStis Mellianis ſuch einer Nachricht ve den Biene 
Histor. Lobecens. ad V. CO. Michselem telm ber Lübedifden Hi 


Richey Epistola. Auctore Joan. Henr. 
a Seelen Rect. Lub., Lab. 1722. 

2. Selectorum litterariorum speoi- 
men IV exhibens notitiam inediti ehro- 
nei Lubeoensis, monumenti praestan- 
tissimi, oujus auctor anonymus Detma- 
rus esse conjicitur — a Jo. Henr. von 
Seelen, Rect. Lubec., Lab. 1720 in 4., 
©&.2 Un. 2, S.13 Ann. 8. Selecta 
litteraria, Ed. secunda Lub. 1726, ©. 
135 Anm. 1, ©. 163 Anm. 9. 


ie in: @e 
bedifcpe Anzeigen 1755, ©. 46. 

4. Johannis Molleri Flensburgensie 
Isagoge ad historlam III. et IV. Pars, 
Franeof. 1691, &. 432 Ann. 10. 

5. Mysarla Missao, Disputationi 


Liturgicae Joh. Georgli Herberi — 


. Anno M.DC.XXIV. opposita, Disser- 


tatlone singulari de Agno Paschali 
Anno M.DO.XXUIX aucta, Nane DI- 
versis locie_locapletior —, Argent. 
1644 in 4, ©. 163. 


Einleitung. 119 


(zwiſchen Bl. 36 und 37) und eins zu Ende (zw. BI. 46 u. 47), eins 
zu Ende von Lage 6 und eins zu Anfang von Lage 7 (zw. BI. 69 u. 70). 
Die übrigen 150 Blätter find befchrieben bis BI. 148; auf DI. 148" 
ftehen bie legten 11 Zeilen; bie beiben legten Blätter find ganz leer. 
Die Foliirung rührt von einer Hand des 16. Jahrh. her und geht von 
DI. 15616 BI. 148. Die Blattſeiten find in zwei Kolumnen getheilt; 
die Kolummen haben bis BI. 61 je 33, auf BL. 62 34, von BI. 62" 
an je 35 Zeilen; die Linien find blind gezogen. 

Geſchrieben ift die Handfchrift um bie Mitte des 15. Jahrhunderts, 
wie es ſcheint von einer und berjelben Hand, bis BL. 59 jedoch ſchlech⸗ 
ter umb flüchtiger, von Bl. 59" ab mit etwas mehr Sorgfalt. Die 
Detmar-Ehronik endet DI. 142 Kol. a; unmittelbar daran ſchließt ſich 
ein von berfelben Hand gefchriebenes Alktenſtück meklenburgiſchen Ur- 
fprungs, das mit der Detmar⸗Chonik Nichts zu thun Kat. Allerlei 
Ranbbemerkungen von einer, refp. zwei Hänben bes 16. Jahrhunderts 
find nur fomeit mitgetheilt, als fie fich nicht auf bloße Inhaltsangaben 
beichränten. 

Zur Veranſchaulichung ber Leichtfertigkeit, mit ber ber Abichreiber 
verfuhr, genügen ein paar Beifpiele: By finen toben was Eneas in 
Halten unde vechteve myd rotten unbe myd mufen’, in ber Vorlage: 
“Bi finen tiven vür Eneas in Ytaliam unbe vacht mit Turnuſe'; fer« 
ner: In deme fulven jare warb biſſchop Gherolt doet gheflaghen ; bat 
dede hertich Hinrick van Oldenborch, de to Lublke lede bat ftichte', in ber 
Borlage: ‘In deme fulven jare warf bifjcop Gherold, bat de hertoghe 
Hinric (ver Löwe) van Olbenborch to Qubele leghde bat ftichte'; ebenfo: 
“he gaff eme boch alle dage, de wile bat he fath, to etenbe eyn punb roſ⸗ 
ſynen', Vorlage: ‘He gaf doch alle bage, alfo he at, eyn punt groffen’. 

Machen Entftellungen und Auslaffungen des Abichreibers es 
fehwierig, über ven Charakter feiner Vorlage ein ficheres Urteil zu ge⸗ 
winnen, fo liegt es bo auf ber Hand, daß bie Mellefche Handſchrift 
weber eine Abfchrift ver Rathshandſchrift, noch ein Auszug aus ber- 
ſelben ift, fondern auf eine Recenfion ver Detmar⸗Chronik zurüdgeht, 
die mit der Erſchaffung ver Welt begann und bie Gefchichte Lübeds von 
1105 bis 1386 erzäßtte. 

Die Melleſche Handſchrift (M) vollftändig abzudruden, ift über- 
flüffig; ebenfo werthlos wäre eine Aufführung ihrer fämmtlichen Ver 
derbniſſe; nothwendig für bie Kritik ſchien mir jeboch ein getrenes Bild 
ihres Inhalte und ihrer Anorbnung. Ich gebe deshalb alle einzelnen 
Nachrichten in den Anfangs und ben Schlußworten und Tonftatire 


120 II. Detmar-Chronit von 11051386. 


durch die Bemerkung: — u. |. w. wie 2. — bie Uebereinftimmung mit 
der Rathshandſchrift; weicht M. von ver Rathshandſchrift ab, fo ift bie 
betreffende Stelle im Wortlaut mitgetheilt; ftimmt M. mit ber Raths⸗ 
handſchrift überein, während bie Rufus-Ehronit von beiven abweicht, 
fo ift auch hier der Wortlaut von M. angegeben. Vollſtaͤndiger Ab- 
druck tritt in der Megel nur da ein, wo M. Nachrichten mittheilt, 
welche in die Rathshandſchrift nicht aufgenommen find. 

Varallelſtellen in der Rufus-Ehronik find durch Nummern nach« 
gewieſen; ein vorangeftelltes Kreuz bezeichnet Nachrichten, die in ber 
Rufus · Chronik fehlen, in der Rathshandſchrift aber wieberfehren; 
vollftändiger Abbrud ohne Nummer over Kreuz macht diejenigen Nach ⸗ 
richten kenntlich, welche in ver Rufus⸗Chronik und in ber Rathshand ⸗ 
foprift fehlen und nur noch in der Chronik von 1105—1276 erhalten 
find. 


K. Koppmann. 


u 


um. 


| Nu vornemet alle ghemeyne, ©®. 
Bor und God de reyne 

Sine gnabe hath beſcheret. 

Be fid jummer Luft erweret 

Unde vormydet bofe daet 

Unbe fettet finen red 

An den gheweldigen God 

Unde holvet fin gheboth, 

Oft he den rechten Ioven hath 

Unde ven armen nicht vorfmath 

Unde jewelleme man 

Sines rechten ghudes gan 
Unde des ſynes iſt ghemeyne, 

De haeth en levend reyne 

Unde mach ſekerlilen gan 

Unde vor ſyneme ſchepper ſtan. 

‚He en dorff nicht vruchten Godes torne, 
Ben dar des Heren horne 

Werd ghehoreth unde gheblafen averal 
Unde de boden vorgmwiden ſchal 

Unde in de lucht voren. 

Denne beghynnet me to roren 

Alle vorholene miſſedaeth. 

De ye denne eyn in deme levende beghanghen hath 
An willen umde an werfen. 

Dit moghen fundighe | mynſchen merlen, 
Nen arch werb dar nicht vorhalen, 

De fele moth lange pine dalen. 

Dar en helpet den nicht bath, 

Men dat men qwad vormeden hath. 
Dar na volget en donreſlach, 

Dar nemand vore untſtan mad; 

De werb van Godes munde 

Une wifet in de affgrunde 

Der helle de vorwrochten. 


13. Mole M. 14. ‘Dei: Unde M. 22. roren': Atroren’ M. 





122 


7. gemant 





I. Detmar-Ehronit von 1105—1386. 


De God hyr gerne vrugten, 

De [holen dar funder wan 

An Godes beſchermynge velich ftan. 

So we nu an den ſunden liit 

Unde ſine vorganghene tyd 

Untemeliten hath vorſwand, 

De ſy van Gode des gemand, 

Dat he fin levend drade 

Betere na ber preftere rade, 

Wente dar i8 an to fomende fmar. 10 

Godes denſt i8 vorwar 

Sote, dat merlket fo: 

God ſunte Peter de vote dwo, 

Dat unſe wille ſchal ſin reyne. 

M helpet anders cleyne, i⸗ 

Dat pine van uns gath, 

Dar leider de boſen ane geftab. 

Nu weſet of na eneme ſede, 

Dar men bofe danden vorbrivet mebe: 
Gude lere der warheit ſchole gy foten 
inde gherne leſen in den boten, 

So mogheghy dar inne vinden, 

We dar find de ghobestinder, 

Unde van ghuben luden befchreven, 

Wo fe regeret hebben exe levent. E.J 

De dar gherne horen de warheit, 

Ban Gobes werten to horende fin fe bereyth, 

Unde teren fit dar to myd ber vard, 

Dat uns leidet to hemmel ward. 

R hebbe my des wol bedacht· ” 

Dit bod werd nummer vullenbradit ; 

De wile de werld ftad, 

De wile werd kunftiger raed. 

Des moth myne rede nu bliven. 

St ene Yan nicht ſchriven » 

Wat noch geſcheen ſchal; 

My ghenoget hyr ane wol. 

Unde we bar levet vorbath, 

Bat denne gheſche, de ſchrive daet 

Unde apenbare warheit. u 

Men de Iogene [hal uns weſen leith, 

De dar i8 van ghouwer rad. 

Loghene gefprofen mifje ſtaed, 

Der ſele val 18 logene beſchreven. 


md° M. 40, Unde': Un' MR. 


123 


Be loghene ſchrivet. unvorgheven &® 
mu1e. Blivet | de loghenlife ſunde; 
De wile God orkunde 
Hath an ven, de fe dar leſen 
* So moth he in deme argeſten weſen. 


Hyt volget ma aller dinge beghynue, alſo God erſten [hop der were 
elemente. 


Im aller dinghe beghynne ſchop God to deme erften — — den hete 6.8. 1. 
my of funnendad). 
10 


Des mandaghes. 
Des anderen daghes — — dat in ertrife is. 
Des dinriedages. 
Im deme drubben dage — — umde van bomen unbe van krude. 
Des mydwehen. 
In deme verden daghe — — unbe be ſternen der nacht. 
Des donredaghes. 
Im deme voften daghe — — allerhande vogele in der lucht. 
Des vrigdaghes. 
Im deme foften daghe — — fanbe fe in bat ertrife. 
» Des fonnanendes. 


In deme foveden daghe — — ofte wy fe vorbenet. 
Bo de werld van Adam — dit bod hir na ſecht. 
Hir na volget de telinge van Adam am. 
Adam ghewan Cayn unde Abel — — unde Lamech fin fone ſos 2. 
3 unde voftich. 
By den tyden miſcheden fit of Zettes geſlechte — — de ftenen fule 
bleff. fo fe fe upghelecht hadden. 
Wo Adam aldererk vand unde underdadte de bohfane. 
Adam de underbachte — den regenbaghen unde reghen by Noes 
zothben. 
nu... Noe levede na der water | vloth — —. he gewan of fen, do he 
druttich jar old was. by des tyben worben konynge in Secia unbe in 
Egipte. Saruch levede twehundert jar unde bruttih. he geman of Sas 
ruch, de warb tive unbe druttich jar old. do beghunde me affgode antor 
3sbebende unde both den vorften goblife ere. Wen de levede twehundert 


⸗ 


unde negen unde druttich jar!. Saruch de gewan of Nakor — — Tare 
levede twehundert unbe viff jare. 

By des tyde buwede men Babilonie — — dat ghink mydden dorch 5. 
de ſtad. 


236. 'mifeden': tunfgeden’ M. 31. 36. ‘Ren’: Rem’ M. 33. 'Earud' : "Daruth' M. 
38. "bumede men‘ : *berwemede' IR. 


1. Entflellung. 


em. 


124 U. Detmar-Chronif von 1105—1386. 


Tare de ghewan Abraham — — van der werld beghynne wente an 
Rome buwinghe. 


Hir na volget, alfo God vordeigede de wif Rede. 

By Abrahammes tyden — — dat Moyſes de joden uthvorde, meren 
tmehundert unde vofteyn jare. 

Levi, Jacobes fone, warn Caaff — — tme dufend jar unde 400" 
unde 93 jar. 

Hyt volget na van den ridhteren. . 

Joſue ward rihter na Moyſe — — bi Aoten tyden wart vele grotes 
orleges twiſſchen deme Ifrahelfchen flechte unde Benjamins. do beghunbe 10 
me to buwende — — by finen tyden was Eneas in Ptalien unde vechtede 
myd rotten unde myd mufen!. — — bar na vorghingen de richtere unde 
do worden fonynge. — — bit weren thofamende neghen hundert jar 
unbe 20 jar. 

Yan den kongughen volget hir na. 15 

Sauel was de erfte konynk unde mas 40 yar fonynd — — uppe 
der firaten dot geflaghen van den finen. 

Nu tere wi weder to Salomonis geſlechte — — dre bufent unde 
dre Hundert unde dre unde ſoventich jar. 

De tonynghe weren under den joden — — dar ftarff he inne van 20 
ruwe. 

Dat was de ſulve Nabogodonoſor — — unde toghink alle de herſchop. 

Darius de konynck van Median — — Xerjed qwam na deme, de to 
Krelen vorſecht warb. 

Allerander de grote van Kreken — — unde buweden dar of borgez 


in dat land to Saſſen. 


1106. 


Nach deme male dat wy myd deſſer fronefen find komen over mer, 
| fo vende if van ber ſtad Lubeke antoheveude? unbe vorder mer mede in 21. ı=. 
to bringhende van pawejen, keyſeren, vorften, fteden unde heren. 

Hyr betenget fit de cronefe van Lubeke. ” 

De Mylve Criſt Bader aller faligen de gheve uns na deſſeme levende 
finen ewighen vrede, funderlifen jo ven ghennen, dede der erbaren ſtaed 
Lubele unde dat mene gud myd buwen vorderen, wente Rubele in Wen- 
deſſcher tunghen heth ene vroude veler lude. 

Dit boek beghynnet fit van dren worden, aljo Mylde Eriftus Ba: u 
der, wente to love der werben Hilghen drevaldicheit in deme jare Criſti 


6. "geoi'; ‘Gem’ M. 9. ‘Aoten’ : “Diten” 2 Fate ml; "Wuffor wei" RM. ufent : 

hundert‘ DR. ® hundert‘ fehlt DM. 28. Zerfeh' : Berfeh' I. 

1. Arge Entftellung. fint, fo feole we feggen, wo Romeſch 
Bel. Sachſ Wlicht. 14: Sint rile ſich irhove. g 


we der —8 ‚over mere to ende komen 


11051125. 1% 


duſent hundert vyve befler heghenwardigen cronelen vorrameth is to ſchri⸗ 

vende, alſo na volghende. 

+ By keiſer Hinricus tyden, de dar de verde was an deme namen, 

Si. 122. do wart begrepen unbe | gebumet de erlife ſtad Lubele, de in deſſen vor⸗ 
sgerorben jaren Criſti lad} by der Swartowe, dat noch Olde Lubele heth — 

u. ſ. m. wie L. — de merke unde love God dorch fine ghude. 

1. By der ſulven tyd was eyn here, de wonde in Nordalbingia, dat 
is nu norden der Elve, de hete Crito — u. ſ. w. wie L. — deſſes vader 
de hete Godſchalk unde was here deſſes landes, der ghennen, dede Crito 

io doet ſloghen. umbe Erito was aver de Wende eyn here i. 

2. Do aver de Wende ſeghen, dat fe echter enen criſten heren heb⸗ 
ben ſcholden. des heren ſone Godſchalkes, do wolden je ene vordriven — 
u. ſ. w. wie L. — dat fe na der tyd den Hinrik holden moſten vor enen heren. 

+ Im deme jare Criſti duſent Hundert ſos jar do regnerde in deme 

15 Romeſſchen rufe keiſer Hinrit — u. |. w. wie 2. — alſo dat he geiſtliker 
achte gaff webber — des he was eyn fale. 
211%. 3. Im deme fulven jare | ftarff hertich Magnus van Saffen. 

5. Dat hertichdom vorgaff de julve keiſer veme vromen greven Luder 
— u. ſ. m. wie 2. — umme bat hertich Magnus nenen fone na en leth. 

» 6. Des fulven jares roveden de Wende vor Hamborch — u. f. w. 
wie L. — mol aver een myd der Wenden heren, heren Hinrike. 

7. De Hinrik buwede do webber te kerken in deme lande — u. |. w. 
wie 2. — dat was by der Swartouwe. 

8. Etlile hebben beſchreven, dat de ſtad wart genomet — u. |. w. 

2 wie 2. — wol befettet myb guben luden. 

9. Corte jare dar na quemen Criten vrunde van Rugen — u. |. w. 

wie L. — dat fe moften eme tyns gheven beth an de land Palen unde 

en. 

+ Im deme jare Erifti 1117 nam Lubeke de ſtad merflifen to, mente 

— u. f. w. wie 2. — je was of nicht beveftiget in der ſtede, dar fe 
ſcholde bliven. 

12. Im deme jare Criſti 1125 fanbe biſchop Albertus van Bremen 
den ghuben prefter Bicilinum tho Faldera — n. f. w. wie &. — by eme 
doſte veligher mochte wejen vor ven vyenden unbe unkriften, wen je ger 

35 prebelet hadden. 

13. Nicht lange dar na, do fe des volles vele hadden belerd — 
u. f. w. wie L. — lange aver een, beth dat je dat land deleden to ereme 
groten unheile. 

14. To den tyben quemen aver be Ruyaner — u. |. w. wie L. — 

⸗ ſtad Lubeke. 

15. Nicht lange dar na ward erſten vorſlagen — u. |. w. wie L. — 
unde in Dennemarken was of ener, be hete hertich Knuth, de arbeide of 
na deme lande to befittenve. 


15.210: ggefite ade‘; eier due M. 20. TERM. mente‘ Durhfricen, 
"weten" DI. 


1. Entfellung. 


1106. 


au. 


1125. 





73 


fi 


1130. 
1138. 
138. 
1180. 
110. 


1st. 
1182. 


1188. 
1188, 


1150. 


⸗ 


15 II. Detmar · Chronik von 1105—1386. 


+ $m deme jare unfes Heren 1126 do ſchach vele wunders ber telinge 
in gufvennien — u. f. w. wie 2. — enen vall enes groten weldigen 
vorften. 

+ Im der tyb warb keifer Hinrik feet to Ludeke — u. ſ. w. wie 2. — 
gans ghelif; van deme feben fe, dat dat keifer Hinrik were. s 

17. Im deme jare, do keiſer Luder van Safjen quam an dat rufe, 
do warff hertighe Knuth — u. ſ. w. wie 2. — mit eme ovel aver en. 

18. By ber tyd ſiarff of de erſte greve Alleff van Hofften — u. ſ. w 
wie L. — myd finer moder Mechelven. 

19. Do hertich Knud in de land qwam — u. f. w. wie 2. — unde 10 
leth wyen be kerlen vor der ſtad — up den hoghen berch eyn hus — bat 
warb eme affgeflefen van ven Holften. 

21. In deme jare Erifti 1130 do deleden Niclotus unde Pribejlaus 
dat land. Niclotus beheld dat land to Mekelenborch — u. ſ. w. wie 2. — 
unbe de rechte love frand in den Ianben. {7} 

25. In deme jare Criſti 1135 do qwam de feifer to Gegeberghe, 
unbe flihtebe dar — u. f. w. wie 2. — unde of ander ferfen an fyneme 
lande. 

29. Im deme jare Criſti 1138, do Pribeſlaus ſach — u. ſ. w. wie 
2. — de vorborch unde dat nigge Hofter unde vorhereve dat land. tho hand zo 

30. In deme fulven jere do qwam Race van | Eriten ſlechte — m. u⸗ 
u. f. w. wie L. — Pribeflaus manne, dede dar uppe weren. 

32. Im deme jare Triſti 1139 do quam de fulve greve Alff — 

u f. w. wie 2. — ummebeplanfet unde beveftet unve ſere gebeterb. 

36. In deme jare Crifti 1145 do tod der Wende here Niclotus2s 
— u. ſ. w. wie L. — vil drabe fe welen van bannen unde vlogen wech 
exe ſtraten. 

48. | Im deme jare Erifti 1151 do hadde fit Lubke fere gebeterd — vi im. 
u. f. iv. wie 2. — unde leth of vorghan de fulten to Obeslo. 

+ Im deme jare Erifti 1152 do was in Vrandrike eyn grob vorjpod so 
— u. f. m. wie L. — bar van vele droffenifie entftund in den landen. 

+ Im deme jare Criſti 1153 do was de olde konhnghynne van Ihe 
zufalem — u. f. w. wie L. — unbe bleff ſulven fonynd aver de ghan ⸗ 
gen rufe. 

+ Im deme jare Criſti 1|153 quemen de Sarracenen unde de Moa ⸗ » 
biten — u. f. w. wie L. — unbe dreven fe to rugge. 

+ Im deme fulven jare ftarff be Hilge lerer funte Bernardus. 

+ Im deme jare Criſti 1154 do vorklarde dat levend unde de lere 
des meſters Peters van Lumberdyen — u. ſ. w. wie L. — de epiſtelen 
ſunte Pawels. 

+ 34 der ſulven tyd was meſter Petrus Comeſter — u. ſ. w. wie 
2. — de fe beten fcholaftica. 

49. In deme fulven jare do ward vornyet dat | Bifjhopdom to Rafe- 21.17. 
borch — u. ſ. w. wie 2. — Evermodus van Meideborch. 


. 108. 


—R 


a par . m. „duder var, Gafen) EM. 13, 
ft R. —— heine R. 


E00 anheben 2 Pokal . al‘ 





u 


TR 


1126—1157. 123 
x 
50. Do de hertoge dat hadde vullenbracht — u. 1... 
aver berch De Kann \ v . aRR 
51. Unde in deme ſulven jare ſtarff de ghude Freier Bau, 
biſſchop van Oldenborch — u. f. w. wie &. — umde qwam erde ut 
sto lande. —8 
+ Im deme jare Criſti 1155 do belede de konynk van 
— u. ſ. m. wie 2. — alſo je beghereben. ern, in, 
52. In deme fulven jare, aljo biſſchop Oherold qwam to Oldens, 
he vand bar ene kerken nicht grob myd eneme altare; bar was yd wo. 
10 van luden. dat volk — u. ſ. w. wie 2. — Vicilinus hadde gewyet. 
53. Dar na, do hertoge Hinrik do wedder qwam — u. |. w. wie L. 
— dorpe, dede Heft noch dat ftichte to Lubeke in deſſen huden dach. 
+ Im deme jare Criſti 1156 do bewiſede fl de mane — u. ſ. w. 1m, 
wie L. — bat teken des hilghen cruces. 
u⸗ + Im deme vorjare was eyn hillich eloſtervrouwe an deme lande to 
Saſſen — u. f. w. wie 2. — dar aff fe ſchreff van deme weghe Godes. 
54. Im deme ſulven jare worden de kerken erſten gebuwet — u. ſ. w. 
wie L. — unbe makede dar eyn wicbelde. 
55. By der tyd hadde laughe tyd orleghe geweſen in Dennemarken 
»umme bat ryie. des weren bo dre heren: Sweno de ward konynk to Ser 
lande, Woldemer to Schone, Knuth to Jutlande. Sweno unde Wolde⸗ 
mer — u. ſ. w. wie 2. — unde was eyn vader des ſulven Woldemers. 
+ Des ſulven jares, bo fe de rufe hadden gedelet — u. |. w. wie L. 
— wedder Siwenen myd ganger macht. 
= + | In deme jare Criſti 1157 do tod) fonynd Sweno myt groter 1187. 
AP. macht to Futlande — u. |. w. wie 2. — unbe myb ben Holften. 
+ De Wende habven do langhe — u. ſ. w. wie 2. — in Deme- 


[3 


ten. 

+ Dar umme qwam de konynck — u. ſ. w. wie 2. — uppe be role 

to Dennemarten. 

56. By der tyd vorbrande Lubeke. do wolden de koplude nicht wed⸗ 
der buwen. umme dat — u. |. w. wie L. — nicht mer ſcholden up fprefen 
nad up gafen. j 

vi. i⸗ 58. Do de greve dit deme hertogen upghelaten | habde — u. ſ. w. 

3s wie 8. — bar je noch ſteld unde tovoren getan habe. 

59. Do gaff hertich Hinrik vrigheit der ſiad, fo mat be greve Alff 
en hadde upgelaten tovoren. he gaff vrigheit allen kopluden myb ereme 
ghude — u. ſ. w. wie 2. — my planden unbe myD porten. 

60. Alfo vor de hertoge myb deme keiſere — u. f. w. wie L. — 

«unbe be hertoge vor webber to lande. 

Dim, 61. Dar na onynd Wolvemer | van Dennemarten unde hertich 
Hinrik — u. ſ. w. wie L. — unde lep fnellifen to der brugghe, de to- 
warp he, do de erften dar up ronben. bar begrep he de were, fo lange dat 
eme de borgere — beth bewaren. 


6. 168°: 1150 M. 12. “Rice: fig‘ M. 27-28. Dinnemarten‘ : *deme martede' DM. 
3. “hertogen‘ : 'greven' MR. 





1188. 


1159, 


1160. 


1181. 


118. 


116. 


16. 


128 II. Detmar-Epronit von 1105—1386. 


62. Dar na in der arne qwam be hertoge — u. |. w. wie 2. — 
myb beme, bat dar to beleghen was. 

+ Im deme fulven jare worben gemarteret — u. f. w. wie 2. — 
juncfrouwen. 

+ Im deme jare Erifti 1158 do beiwifeben ſik dre manen — u. ſ. w.s 
wie 2. — grote droffenifie, de dar na quam. 

63. Sm deme jare Criſti 1159 do wart pawes Allerander ghelaren 
na — u. f. m. wie 2. — be lad} noch vor Meilen, unbe wan dar na de 
ſtad myd groteme arbeibe. 

+ Deffe grote ſchelinghe qwam to van deme koͤre der cardenale — ı0 
u. f. w. wie 2, — wente dat fund wol 15 jar. 

+ Im deme jare Erifti 1160 do vorlos de mane eren fhin — 
u. f. w. wie 2. — de was Adela geheten. 

+ Imdeme jare Erifti 1161 do worden de lichame ber hilghen dre 
konynghe — u. f. w. wie 2. — Meylan. do mas Reynolyuß de ertze⸗ ıs 
biſſchop van Colne — dar je noch find. 

+ 29 der fulven tyd qwam pawes Allerander in Vrauckryke — 
u. f. w. wie 2. — de fonynd in groter werbichent unbe myd groten eren. 

+ Im deme jare Erifti 1162 do warb keiſer Frederik fere ghebannen 
— u. ſ. w. wie 2, — wol dre, den enen na deme anderen. 2» 

+ 84 ven fuloen tyden do wan marchgreve Albrecht van den Wen⸗ 
den — u. ſ. w. wie 2, — unbe vele ander ghude lude. 

+ Im der tyd mas Oſteryke in ber herfichop der Beigeren — u. ſ. w. 
wie 2. — alfo is dat noch ghebleven. 

64. Im deme jare Criſti 1163 do worben voret de hilghen dre ko» 2. 
nynghe van Meyları to Colne. 

65. Bynmen der tyd hadden Pribeflaus unde Wertſlaus — u. |. w. 
wie 2. — de was Niclotus broder. 

66. Im deme ſulven jare ward bifihop Gherolt doet gheflaghen; 
dat dede hertich Hinrit van Oldenborch, de to Lubke lede bat ſtichte — 30 
u. f. w. wie 2. — unde jewelleme ſynen hoff, unbe deme biſſchoppe ſynen 
hoff. dar wart to proveſt geſettet — dat ſe de Wende nicht en wunnen. 

67. Do gaff de hertoghe den ſtichten Lubeke — u. ſ. w. wie 2. — 
in breven vorſegheld. 

68. Do gaff of de herteghe ſiner ſtad Luble — u. ſ. w. wie L. — 28 
ane an Iſrahelstorpe unde Louwenhove — dar mede vorghink en de jar- 
market. 

69. Do weren noch nicht de ratmeſtere, men de burmeſtere — u. ſ. w. 
wie L. — by eren unde by gode. he ſettede vord, dat men radmanne 
ſcholde keſen — alſo yd noch is ene wonheit. 

70. Unde men ſcholde holden — u. |. w. wie L. — drye des jares. 

71. Im deme jare Criſti 1164 dorch bede willen biſſchop Gheroldes 
— u. ſ. w. wie L. — alſo yd noch heft den namen. 


13. Adela. Adale M. 31. unde dem’: deme M. 32H: de M. 33. den 
Riösten” : “deme fichte‘ R. 


1. Arge Entftellung. 


2 
une 


1168-1170. 128 


72. In deme ouweſte dar na fo flarff de ghude biſſchop Gherold 
— u. ſ. w. wie 2. — ghelaren ere na den twolften. 

77. Unde in fine ſtede na des herteghen ſchicinghe wart gelaren 
Conrad — u. ſ. w. wie 2. — de biſſchop to Stabe. 

5 + In deme jare Criſti 1165 do was gevloghen de hilge biſſchop funte 
Thomas van Eantelberge — u. |. w. wie 2.— dar de pawes mas Alleran ⸗ 
der — claghede dar fine noth unbe gemald, de he dar hadde gheleven, 
alfo men leſen mad in fineme levende. 

79. Im deme jare Crifti 1166 do qwemen de Tonynd Woldemer 
io unde de hertoghe toſamende, unbe loveden under fil, mat fe ſedder mer 
wunnen, bat — u. f. w. wie 2. — fe en dorſten nicht dor deme keiſere. 

80. Richt lange dar na, do be keiſer to deme verden male was aver 
de berchte getaghen unde wan Tuſſchulan unde Rome unbe vele ander ſtede 
— u. |. w. wie 2. — in beiden fyben worden fere vorbervet. 

10 81. De biſſchop Hertich van Bremen — u. ſ. w. wie L. — dar umme 

nam be greve Hinrik des biſſchoppes Conradus gud, wor he bat vand. 

82. De keifer vornam bat do in Wallande. der vorften orli he do 
upuam, unbe fanbe enen baden, unde lede enen dach to Bavenbergbe — 
u. ſ. w. wie 2. — myd aller guben miöheit. 

2* 83. Unde biſſchop Conrad qwam wedder in fin bifjhopbom to Lubke 
— u. ſ. w. wie 2. — alſo de biſſchop van Razeborch tovoren hadde gedan 
unde be biſſchop van Mekelenborch. 

84. Over be gnade hadde de hertege van deme keiſere — u. |. w. 
wie L. — de to langen tyden weren vorſtoreth. 

* 85. Do gwam of Hertich biſſchop wedder to Bremen — u. |. w. wie 
L. — do ftarf he. 

+ Im deme jare Erifti 1167 do was grob jamer in Britanien — 
u. f. m. wie 2. — tohand warb fe ſund van aller frandheit. 
87. Im deme jare Erifti 1168 do bedwand konynd Woldemer — 
ou. f. w. wie L. — de beften van deme lande. 


1108. 


88. Dar na ſande hertich Hinrik to deme Tonynghe — u. f. w. wie . 


2. — de he brocht hadde van deme Ianbe to Ruyen. 
89. Do ward in deme Iande gud vrede — u. ſ. w. wie L. — Roſtock 
2. ppenborg. unbe beterde de land unbe ſtichtede unde buwede | godes« 
shufer. 

+ Im deme jare Erifti 1169 do was in Ofterlande in Anthiochien 
umbe dar ummelanges unde in deme hilghen lande grote ertbevinge, alfo 
dat dar van vorghinghen borge unde ftebe unbe vele volles, beive criften 
unbe heiben; men God de bewarede de ſtad Iherufalem ungeferighet !. 

“ + Im deme jare Criſti 1170, alfo de twe vorften, de fonynd van 
Denmemarten unbe ve herteghe Hinrik van Beigeren — u. f. w. wie L. — 
dat fe jarlifen moften en geven eren tyns. 

2, KH par In A Ra, van“ in fin bi 
“in Rn am sn ven Tina Band nu 16. 9ah hm an 
en 
1. Auszug. 
Grkgeiiten. XIX. 9 


110, 


1170, 


II. Detmar · Chronit von 1105—1386. 


hidede hertich Himit Di des lonynghes — 
— 4 Di or ghunſte mynghe 


© warb vrede — u. ſ. w. wie L. — unde hadden lever 
ichindet. 
„u ber tyd was vrede to lande unbe to watere, unbe alle lude —s 

⸗. wie L. — vroweden fld des vredes. im deme vrede warb befettet 

woſte land myd dorperen unde myd aderen; men ſundergen be flab 
Lubke — unde an eren. 

90. Im deme fulven jare leth fit Dopen Jermer — u. |. w. wie 2. 
— myd ſyneme volle. i0 

91. Do qwam of to Dobberan — u. |. w. wie L. — der grawen 
monnele. 

92. Dre jar dar na fo wart gemarteret — u. f. w. wie L. — van 
Eantelberghe fo genomet. 

um. 93. Im deme jare Criſti 1171 des achten bages | na den twolften 
— n. f. w. wie 2. — dar de leve Ihefus hadde gegan unde geftan. 

94. Unde uppe be wedderreyſe biſſchop Conrad van Lubie unde Ber- 
tolt, de abbet van Luneborch, worben and — u. f.w. wie 2. — de abbet 
wart beghraven to Accaron 

un. 95. Im deme jare Criſti 1172 kal. Augufti. de herteghe was myb 20 
den anderen vore varen — u.f. w. wie 2. — bat vind men en ander wech 
wol beſchreven. 

96. Do he wedder to Iande qwam — u. |. w. wie 2. — | to Lubleni.a.. 
in deme dome to holdende plecht. 

97. De biſſchop Himik ſtichtede dat cloſter — u. ſ. w. wie L. — van 
funte Yllien to Brunswick 

am. + Im deme jare Eriftt 1173 dre daghe vor lichtmifſen — u. f. w. 
wie L. — dat was eyn tefen enes to fomenden arghes. 
um, + Im deme jare Erifti 1174 do warb gemarteret funte Thomas van 
Cantelberghe — u. |. w. wie 2. — nicht verne van deme altare. » 
am, + Im deme jare Criſti 1175 by funte Egidins dage — u. f. w. wie 
& — | in der foften ſtunde des daghes. 2.20. 
+ Im deme fulven jare warb gehilget de ghube fumte Thomas van 
Eantelberghe van deme pawefe Allerandro. 
116. + Im deme jare Criſti 1176 do fande konynk Hinrik van Engeland ss 
— u. f. w. wie 2. — unde de criftenheit to beſchermende. 
am. + Im deme jare Criſti 1177 do vorſonede fif kelfer Vrederik miyd 
| deme paweſe — u. f. w. wie L. — dede be feifer hadde vordreven. 21. 2«. 

+ Im deme ſulven jare helt de pawes eyn grob confilium — u. |. w. 
wie 2, — bynnen der tyb des unvredes. “ 

+ Byrmen ber ſulven tyb worben vorflaghen — u. f. w. wie 2. — 
van ben criften. 

99. Zu deme jare tod; de keiſer aver vor Meilan ımbe belede de ſtad 
— u. f. w. wie 2. — wol uppe dat hovet. 

100. De hertoge qwam to lande, unde leth bernen Halverſtad “ 


6. “wede': are M. 9. ‘Jermer' fehlt M. 


1} 
DI. Ze. 


1171-1183. 183 


101. Im deme jare Erifti 1178 in deme dage Mauricii. do ward 
biſſchop Olrik — u. |. w. wie L. — ghevangen. 

102. De vorften unbe heren worden vil qwad uppe ben hertoghen 
— u. ſ. m. wie 2. — be ſprak ene an mtb campe. 

5 103. De keiſer wan do Meilan — u. |. w. wie L. — unde bat he 
dar inme bleff jer unde dad, des fo wart to Werkenborch eyn hoff. 

+ Im deme jare Criſti 1179 do warb be fonynd Philippus — u. ſ. w. 
wie 2. — Willino fineme ome. ve fonynd was do eyn jundhere van 14 
jaren of, unbe lerede fin voll Gode to vruchtende, unbe vorboth en ovel 

10 to fprefende unbe to fwerenbe, unbe vorboth worptaffelen unde ſchachtaffe ⸗ 

au. zse. lem fpil; van weme he dat horbe, yd were rydder ofte Inape, ven leth he 
warpen an dat water. fin erfte kyff — dorch deſſer myldicheyt willen vor« 
wan be fine oyenbe unbe jagebe je ute veme rufe, dede fil dar befworen 
habben webber eme hemeliten !. 

gr 104. In deme jare Criſti 1180 do lebe de keiſer enen hoff to 
Werhenborch. dar wart hertich Hinrif affgevelet echte unde rechte, eghen 
unbe Im — u. f. w. wie L. — de anderen land anderen heren. 

105. De bertoge fil fere werede — u. ſ. w. wie 2, — tegen de 
vorften. 

» 106. De keifer qwam in Saffenland unde buwede Hertesborch unde 
tobrak Blantenbord; unde anber borghe. ve hertoghe meet aver de Elve 
unbe vorbrande fin egene floth Ertenborch. 

107. Dar tod em be keiſer na unde belede Lubeke. do was de her- 
toge vurder taghen to Stabe. de borger bunmen der ſtad to Lubeke — 

zu. f. w. wie 2. — den fonynd van Bemen. 

108. Der qwam of de konhnk Woldemer van Dennemarken unbe 
fin fone konyud Knuth, de worden beide des keiſers manne, unbe ander 
vorften vele. 

mm. 109. De borgere boden deme hertogen ere an|ligghende noth — 

on. ſ. w. wie L. — dat ſcholde he unde fyne nakomelinge tho emighen tyben 

ene vorbeteren unbe nicht vorergheren, unde — myd ſyneme leyſerlilen 
inghefeghele. 

110. Dat vnlborde unde lovede de keifer — u. ſ. w. wie L. — fine 
handſchrifft unde fine hantveftinge, beſegeld myb fineme keiſerliken inge ⸗ 

sjegele — by deme rufe to blivende. 

111. In deme fulven jare ftarff pawes Allerander. dar na warb 

uw. paiwes | Lucius 4 jar 2 mante unde 18 daghe. 

+ O8 flarff dar na konynd Ladewich van Vrandryke, de Mare vorfte, 
unde — u. ſ. m. wie 2. — in de kerken unfer Ieven vrouwen. 

“ + Im deme jare 1181 do ſchach enes fondaghes by funte Laurencius 
daghe eyn groth teken — u. |. w. wie 2. — dar nu nicht is van to ſchrivende. 

114. Dar na in deme fulven jare ſtarff konynd Woldemer — u. ſ. w. 
wie 2. — Knuth de befat dat rufe. 

+ Im deme jare Criſti 1183, alfo de konynk Philippus hadde gherer 

16. 'edhte' : ·achte M. 21. "Blantenborä' : "Brandenborh' M. 
1. Ausıng. 9» 


1. 


118. 


II. Detmar-Epronif von 1105—1386. 


ande regneret 3 jar — u. ſ. w. wie 2. — ſhuagoghen unde ſcholen 
m unde to cappellen. 

By den tyden worden vele fettere — u. f. m. wie 2. — ghreve 
po van Blanderen. 

In der tyd weren de konynk van Arrogun unde de greve Reymım- s 
+1. ſ. w. wie L. — unbe war fin vrund. 

Im deme jare Erifti 1184 do vorhoff ſik eyn kyff twiſſchen deme greven 
‚anderen — u. ſ. w. wie L. — dede em be konynck vorlende fine dage. 

Alſo men ſprak fo ſchach eyn teken in der herevard — u. ſ. m. wie 


bat en wos ny wedder. 10 
In deme ſulven jare weren de Sarracenen in deme hilghen lande 
ſ. w. wie L. — to vordrivende de heiden ute demelande. SL. 


16. Im deme jare Erifti 1185 do fath de pawes Urbanus — u. ſ. w. 

— umbe 25 daghe. 

17. Des fulven jares makede to rydder de keyſer fine tive fones — ı5 

. wie 2, — de to deme hove weren. 

Bu deme fulven jare ſchach in Gocia — u. ſ. w. wie L. — in deme 
prile. 

By der tyd was eyn van Calabrien, unde was eyn abbet, unde 
sacdhim — u. |. w. wie L. — na deme ſynne fo were wy nu unberze 
— — in ereme hilgen levende unbe lere. 

18. Im deme jare Crifti 1186 do ward — u. ſ. w. wie L. — ſtich⸗ 
clofter to Reynevelde. 
19. Dat ward gebuwet in dat nofte jar — u. f. w. wie. — 


tghaddert. * 
In deme ſulven jare warb in der lucht geſeen — u. ſ. w. wie L. 
Syrien | unde Egypten. 21.2. 


20. In deme jare Erifti 1187 in funte Olrikes daghe — u. f. w. 
— dat he kortliten ftarff dar na. 

21. Unde na deme paweſe Urbano wart pawes Öregorius — uf mx» 
— bar tho ander vorften unde vele heren. 

22. In der fulven tyd hadde fchelinghe greve Alleff van Holften 
w. wie 8. — bar up gaff he er do, mer denne bevoren!, fine hant« 
be, beſegheld myd fineme feyferlifen fignete 

23. In deme jare Erifti 1188 tal. Octobris. dar weren jegen- ss 
) rabmanne van Rubele, dede in der | hantveftinghe beſchreven ftab. zı. 2. 
24. Dar tod) de hertich Hinrik — u. |. w. wie L. — in funte Si⸗ 
unde Juben avenbe. 

By der m alfo dat Hilghe cruce warb ghenunden — u. |. w. wie 
30 ebber 3: “ 
To ber — tyd do ward — u. ſ. w. wie L. — van den Turken. 
In bene fulven daghe ward de funne ſchynlos in deme 18 


tz MR. 
BE —— 





egnogent ra 1m. —8 on sten m 1 





intflellung. 2. Auslaffung. 


1184—1193. 133 


..... ward von konynd Philippus unde van finer vrouwen 
— u. f. w. wie L. — gheheten Ladewich 2. 
Nu. + Im deme fuloen jare | entfind keiſer Breberid dat cruce — u. ſ. w. 


wie 2. — den tegheben eres gubes. 
s + In der nat dar na — m. |. w. wie L. — in fine erften ftebe. 

+ 94 der fulven tyd do vorhoff fi grob kyff — u. f. w. wie 2. — 
Dar ma warb de befe broghe, alfo he vore mas. 

Di. + Im deſſeme fulven jare unde in deme | anderen — u. ſ. w. wie. 
— van den fynen vormorbet was. 
3 + Imveme jareCrifti 1189 — u. ſ. w. wie L. — do beterde fil Luneborch. 

+ Dar na flarff de pawes..... 1 Elemend — u. f. w. wie 2. 
— unde 16 daghe. 

+ Im deme ſulven jare do tredede keiſer Vrederyt — u. ſ. w. wie L. 
— dorch des loven willen unde leve willen des hilgen landes. 

u + Im deme jare Criſti 1190 do bevol konijnk Philippus van Brant« 
rile — u. f. w. wie L. — myd den ſchepen in de grumb. 

+ 29 der fulven tyd togen be pelegrimen bes keiſers — u. ſ. w. wie 

316.8. — de criften meben bo ven rechten | wech, unde toghen benebben unbe 
boven, unbe wunnen ben heiden de berchte aff — de peleghrime voren to 
= Anthiodhien unde dar na to Alers. 

+ Im deme jare Crifti 1191 do warb gelaren konynk Hinrik, keiſer 

sı.sm.| Brebertes fone, to feifere unde befath dat vyfe in dat achtede jar. be 
was — u. |. w. wie 2. — weldich tegen alle lude. 

126. By deme fulven jare ftarff pawes Clemens, de drudde des na« 

zmen. na deme warb gelaren Celeftinus; de fath ſos jer unde 8 mante 
unde 11 daghe. alfo he — u. f. w. wie 2. — konynk Dinrike to eifere. 

+ Imdeme fulven jare do qwemen tofamen be lonynk van Brandryle 
— u. f. w. wie 2. — bynnen der tyb hadde gevangen. 

+ Im deme 14 daghe des mantes Junii — u. |. m. wie 2. — byu⸗ 

sonen veer ſtunden nicht vornam. 

+ By den fulven tyven ftorven ute deme here — u. |. w. wie L. — 
ghreve Philippus van Blanderen. 

+ Imdeme jare Criſti 1192, alfo ve heydenen bynnen Aſſcholon vor- 
nemen — u. f. w. wie 2. — unbe entfinf de benedyginghe van deme pa- 

sweje Celeftino. 

+ Bymmen der tyb do bieff de fonynd Richardus van Engheland 
— u. f. w. wie 2. — den tempelheren vor grob ghub. 

+ Im deme fulven jare worben gefeen vele ftrive van wapenden Iuben 
— u. f. w. wie L. — unde warde wol twe ftunbe. 

“ 127. In deme fulven jare bevwand de konhnk van Dennemarten 
— nf. w. wie 2. — in fwaren benden. 

128. In deme jare Erifti 1193, do gewunnen hadden de criften Alters, 
unbe de tonynd Richard van Engeland wolbe do varen to lande wedder, unbe 
warb ſchipbrokich, unde qwam — u. ſ. w. wie L. — myd groteme ghube ghelofet. 

21. Tonpnl': ·henic· DM. 38. ‘san — iuden: unde mapender iude IR. 4. de’: den MR. 


1. Ausloffung. 2. Auszug. 


1190. 


1. 


134 U. Detmar · Chronik von 1105—1386. 


+ He mofte gheven — u. f. w. wie 2. — unde foren ene to eneme 
konynghe. 

+ In deme ſulven jare fo ſtarff de konynck Salahadinus — u. ſ. w. 
wie L. — men enen olden dod van alle deſſeme groten ghube'. 

+ In deme ſulven jare nam —8 Philippus van Vrandryte des: 
tontnghes dochter van Dennemarken, Inghebrecht gheheten, ene ſtolte 
juncfrouwen; de entfind he myb groten eren. dar na nicht langhe mochte 
be er nicht lyden; jodoch en hadde fe nene ſchult. do ere vrund bit clager 
den deme paweſe Celeftino, do fande Hei — u. f. m. wie 2. — do toben 
je hemelifen ute deme lande wedder. 

1. 129. Im deme jare Erifti 1194 do warb greve Alleff van Self" 
— u. f. m. wie 2. — Demmemarten. 

130. In deme fulven jare bevwand de fulve konynd Eſtlande to 
deme anderen male? — u. ſ. w. wie 2. — hertoghe Woldemer. 

Unde mende webder to winnende de lande in bat norben ber Elve u 
to der Ironen van Dennemarken. exe oldervader hadde yb vorworven van 
deme teifer myD groteme gube, wol dat he dat klene tid ſulven brukede. 

118. 131. Im veme jare Criſti 1195 do flarff hertich Hinrik van Brims- 
wid — u. ſ. w. wie 2. — Wilhelme den herteghen van Brunswid. 

132. Im ber | tyb toch feier Hinrik fin ander mal aver de berhteit 5. 
in Walland; dar dede he grote daet. 

He war Appulien, Salabre, Zalerne, unbe vind Ganffridum des 
Tongnghes fone van Cecilien.... . 3 des konynghes dochter van Conſtan ⸗ 
tinopolim, de gelovet was Ganffridus ſone, dede ſedder nam Peine, . 
des leiſers brober. 

1196. + In deme jore Erifti 1196 do flarff de biſſchop Mauricius von 
Barys — u. ſ. w. wie 2. — in dat role Godes qweme. 

um. In deme jare Criſti 1197 do vor de keiſer Hinrik aver mer; dar 
wan he en deel der ftebe, borge unbe lande. 

133. Do he fines willen en deel geſchaffet hadde, do ftarff he — so 
u. f. w. wie 2. — dat eme was vorgheven. 

Enen fone he leth, Frederik van Cechlien; den foren de pelegrime 
to eneme vorften unbe heren, de by deme keyſer weren. 

135. Over Dubeffche heren in Dudeſſchen landen fe toren Philip- 
pus, Teifer Hinriles broder. biſſchop Adolff van Kolne unbe palögreness 
Hinrik unde de hertighe van Brabant ınyd huipe des fonynges | Ricarous si. se. 
van Engheland brodten Otten den greven van Poyters, hertoghe Hin- 
riles fone, uppe ben ſtol to Wien, dar he wyet warb. unbe Bhilippus 
warb ghewiet to Menke. dar aff ward in den landen grob orlich umbe 
brand unde roff unbe unheiles vele. 0 

ET 
Sa it be ee tie. 80: — 


ug. 3. Austaflung. 





1194—1202. 135 


+ 2y der ſulven tyd lach Tonynd Hinrik, des hilgen landes here — 
u. ſ. w. wie 2. — he jhoth dar nedder, unbe ſchoth den Hals entweygh. 

136. Im deme jare Erifti 1198 do flarff pawes Celeftinus. na eme 
ward pawes Imnocencius 18 jare. 

5 Im der tyd qwam bifihop Hartwih van Bremen to lande, dede 
varen was pelegrimacien, unbe brochte myd fil bat ſwerd, dar funte Peter 
mede affſloch Malchus dat or. 

zum + Im deme jare Criſti 1199 do beſworen fit de | Sranfoyfer unbe 
de Benebier — u. |. w. wie L. — de dar greve mas to Vlanderen. 

1) + Une by der tyd ward ghelegherd de fand in Brandryfe, umme 
des willen dat de fonynd de miſſedaet hadde gebaen in finer konyughynnen 
Imghebreht!. des wart de konynk tornich — u. |. w. wie 2. — unbe bes 
nam er allen troft. 

137. In deme fulven jare do ſthalde de konynck Philippus vor 

1 Brunswick — u. ſ. w. wie &. — ungewunnen. 

Im deme fulven jare befammelve fit de konynk van Demmemarken 
unde wolde Hambord unde Stade beftallen; deme webberftunden biſſchop 
Hartewich unde greve Alleff unde de Holften myb hulpe des markgreven 
Dtten ; alfo kerde wedder de konynk uppe ber Eydere. 

» 138. Do wan of in deme fulven jare hertich Woldemer, des konyn- 
ges broder, de Reynoldusborch — u. |. w. wie 2. — under be fronen 
van Dennemarfen. 

139. Im deme jare Criſti 1200 do wan hertich Woldemer — u. ſ. w. 
wie 2. — greve Alleff. 

= 140. Ok wart em do — u. f. w. wie 2. — unde Segheberghe. 

141. In deme jare Erifti 1201 privie idus Novenber do flarff de 

zus. fonynk | Knut) — u. ſ. m. wie 2. — to konynghe gewyet. 

142. De mas eyn vrome here, des rykes vromen he wol dede, er 
be fonynd ward, alfo dede he na noch vromelifer. he ſach der Dudeſſchen 

0 iwedracht, unbe bat be land weren werelos in ber norberfgben ver Elbe, 
debe —E de hilge hertoge Knuth, beſeten hadde. des makede he 
greve e van Orlemunde, ſinen oem, to ryddere; de bedwandk bat 
land to des konynghes hand. 

143. Do worden de van Lubke dar to bracht — u. ſ. w. wie L. — 

be ſegeld — ſineme ingeſeghele. 
+ In deme jare Criſti 1202 do ſende pawes Innocencins — u. |. w. 
wie — unbe vorherede de land, wor he londe. 

144. Im deme fulven jare ward deme konynghe 108 gelaten dat hus 
to Lonenbord 2. 

{7} 145. By der tyd — u. |. w. wie L. — to Ryghe gebuwet. 


EHER 
Ve tot: Br —— ER 


1. Auszug. 2. Falſch zufammengezogen. 


18. 


1206. 


136 II. Detmar-Ehromif von 1105—1386. 


+ By der tyd dre daghe vor unfes Heren hemmelvardes dach zı.. 
— u. ſ. w. wie L. — grod laghe in den landen mand den luden. 

+ Ot worden in der tyd — u. ſ. w. wie 2. — unde hyr na is en 
del beſchreven. 

+ Im deme ſulven jare regnerde de duvel in den Tateren — u. ſ. w.s 
wie 2. — fe flogen fe alle to der erden. 

deſſen Tateren is vele van geferenen — u. |. w. wie 2. — 
ghude — unde ghude jeghere. 

+ Ok ſchal men weten van ben ghoden der Tateren — u. ſ. w. wie L. 
— de eme ſchal thoſpreken. ie 

+ Ene bundet, dat nene eddeler lude in der werlde find, denne fe 
find, ımde dat de criften find vor fe alfo hunde. fe bunden ſik to ghub 
fin myd jemande to ſprekende ...... 

Terıen | ere macht unde wald; over en borfte en welle land zı.sr. 
evber ſtad boen wedderſtand, der en borften fe nicht angan; funberlifen 1 
de criften, de heten ſe Vrandos — u. |. w. wie 2. — in befieme jare 
vorworven fe ereme konynge Cam fo grote ere, Iant unbe ftebe, gold unde 
fulver, dat fe de meditigeften worden in allen landen. 

+ Im deme fulven jare nemen to fil de Greken den criften oven 
— uf. w. wie 2, — tegen | ere vyende. Hm. 

146. In deme jare Criſti 1204 do wan konynk Woldemer — 
u. f. w. wie L. — bat Ieth he brefen. 

147. De fulve fonynd nam des jares des konynghes dochter van 
Bemen, gheheten Margareta. 

DE in deme fulven jare voer tonynd Woldemer myd groter madhtzs 
in Norweghen; dar fette he Erlinghe to konynghe unbe fettebe enen here 
toghen, de beyde worden fune manne. 

+ By der fulven tyd, do de landgreve — u. f. m. wie L. — tho 
Tonynghe hadde gemalet. 

+ De konynck Otto unde de Iandgreve voren vor Nordhuſen — so 
u. |. w. wie 2, — myd groter macht unde kraft. 

+ De konynch Philippus hadde of enen groten hoff — u. f. w. wie 
L. — myd fineme wyve. 

+ De hertoghe Hinrik brande of — u. ſ. m. wie 2. — dat bleff 
ungewonnen. s 

148. In deme jare Erifti 1205 de fonynghe tme gheforen to leiſere, 
Philippus unde Otten — u. f. w. wie L. — mofte vortyen Otten unde 
Heipen Philippe. 

149. Des fulven jares flarff — u. f. m. wie 2. — Hertwid | u m, 
Bremen. 

150. In beme jare Criſti 1206 do halp de nigge Tompngbynne 
— u. ſ. m. wie L. — vil na viff jare. 


wäß- Qin Blatt angreifen, 18. 2 heten fe De Dar den 
ad Kanye Woldemer 10° MR. ee? "Drlinghe" 





1204—1211. 137 


20... fende de konynd van Dennemarken den biffhop Andreas 
van Lunden miyd groteme here to Revele de lant to bedwinghende. 

151. By der tyd fande De pawes — u. f. w. wie L. — dat erer en 
deme anderen nicht wolbe entwilen. 

5 + DE in deme fulven jare privie fal. Marcii — u. ſ. w. wie L. — 
voften ſtunden des dag! 

152. In ven jare Criſti 1207 tal. Julii do qwam Philippus to 
21.39. Baven | berghe; dar floch ene doet eyn palsghreve van deme Ryne, unbe 
warb bar begraben ; over he warb dar wedder upgenomen, unde wart bes 
io ghraven to Spire. 
By tyd do wan Bifipop Woldemer Stade wedder mid. Hupe 
der 
153. ©: vorſten worden endrachtich unbe qwemen to Vranckenvorde 
thoſamende; dar fo ſtedegeden fe konynck Otten to keiſere. 

u + Im deme ſulven jare ſande pawes Innocencius 12 abbete van 
funte Bernardus orden — u. ſ. w. wie L. — dat he eme ſines landes 
ſcholde beroven. 

Im deme jare Criſti 1208 do hadde de keiſer enen hoff to Bruns⸗ 
wit to pingten; bar weren vele vorften unde heren. dar na tod) he aver 

ↄ berch to Rome myb velen vorften unde heren, unde ward van deme pa- 
wefe Irmocencio gewyget to keiſere erliten. 

ne. + Im deme fulven jare | do upelarde dat levend des ghuben heren 
funte Franciecus — u. |. w. wie 2. — des hilghen ewangelit unbe ber 
apoftele; dar is fin regula up gebumet. 


= 154. Im deme jare Criſti 1209 do voer Tonynd Otto to Rome — 120. 
u. ſ. w. wie 2. — de pames to keiſere. 
155. DE ſtedegede de pawes Innocencius des jares den orven umbe 
de regulen des ghuben heren funte Franciscus. 
+ Defie Hilghe Franciscus ſtichtede dre orden — u. |. w. wie L. — 
win deme geflifen rechte, alfo wol, alſo de twe erften. 
+ By der fulven tyd, alfo de feifer was confirmeret Otte van deme 
paweſe — u. ſ. w. wie L. — unbe vele ander heren unde vorften. 
156. In deme jare Criſti 1210 do flarff — u. |. w. wie 2. — warb 1210. 


de vofte biſſchop Bertold dar uth deme cappittele foren. 
= 157. Des fulven jares wan konhnt — u. |. w. wie 2. — Prufen 
unde Sameland, unde dwanck hertogen Meſtwyne, dat he ward fin man. 
DI warb des jares geflaghen konynk Swerker van Sweden. 
158. In deme jare Criſti 1211 do buwede fonynd Woldemer dat 
hus tho Demmyn, unde wan deme hertogen van Stettyn vele landes aff. 
“ + Im deme fulven jare leth konynt Philippus — u. |. m. wie L. — 
ummebefetten myd muren unbe myb graven 2. 


2, Sander’: Banden‘ M. 12, "Etedinge' : “Rebinge ‚Derneuß ; "Dernardinan 
BE runde Gehume; ante Ben nme * 3. —*— 
an een 9 a. 4210: 1110 M. eher: cafayne =. 


1. Anslafjung. 2. Auszug. 


2. 


sa. 


1218. 


me. 


138 I. Detmar · Chronik von 1105—1386. 


163. Yu deme jare Criſti 1212 — u. f. w. wie L. — biſſchop Gerd 

van Ofenbrugghe na biſſchop Woldemer. 
des jares ge lonynghes wiff van Dennemarken, des ko⸗ 21.20. 
nynghes dochter van Bemt 

+ Im deme fulven ji here flarff ene erbar vrouwe to Lemon — u. ſ. w.s 
wie L. — by ereme arme unbe fe hadde vorwedet, 

+ Im deme jare Criſti 1213 do ward deger vorfonet de unurede — 
u. ſ. w. wie L. — myd groter vroude alles volles. 

165. In deme fulven jare ſtridden de Stevinge by ber Hoyen unde 
worben alle fegelos. io 

164. Do buwede biſſchop Gherd van Bremen dat hus to Sluttere. 

168. In deme jare Criſti 1214 do nam de konhnk Woldemer — 
u f. w. wie L. — Ferrandes fufter van Vlanderen. 

169. Im ver fulven tyb lep | dat mene voll — u. f. w. wie 2. — a. ma. 
des lede he eyn confilium to Latran. U 

170. Dat wart wente to deme anderen jare vullenbracht unde vul ⸗ 
Ientogen bt} der tyd pawes Innocencius, de na ber tyd tohandes ftarff. 

In deme jare Criſti 1215 do was de konynk von Dennemarfen 
uppe ber Elve. aljo he word wolde theen vor Stade, dat bewerbe eme ve 
Ianbeshere hertich Hinrik. 

Dar na tod) de feifer myd deme bertogen, fineme brobere, unde iidꝰ 
deme marchgreven Otten van Brandenborch vor Hamborch; de ſtad ward 
eme geantwordet myt gudeme willen. 

Do de konynk dat vornam, he qwam | myb groter macht, dat eme vi 
de keifer entmel aver de Elve. de Denſche konhuk hatte an fineme herem 
60,000 Vreſen, ane ander volf. 

172. In deme fulven jare do tod} de konynd van Dennemarten — 
u. f. w. wie 2, — dat fe de ſtad wedder gheven to des fonunghes Wolde- 
mers hand. 

+ Im deme jare Erifti 1216 do ward eme grote hervard aver merese 
— u. ſ. w. wie 2. — bat mad} men lefen in der kroueken van deme hilgen 
lande; of i8 eyn deel na beſchreven warliten. 

173. Im deme jare Erifti 1217 do buwede de fulve ghrene Alberd 
— u. f. w. wie L. — enen groten vaften torne van teghele. 

174. By der tyd wart of de borch — u. f. w. wie L. — ummerss 
gemuret unde ſtark geveftet. 

175. Des jares — u. |. w. wie 2, — warde twe jar land. 

176. Im deme fulven jare ftarff keiſer Otte — u. ſ. w. wie L. — 
van ſyner ftarfe unde vromheit ward ſedder gefprofen vele. 

177. Des rykes vorſten qwemen — u. f. w. wie 2, — koninck to. 
biivenbe. 

178. Do Ieth konynk Wolmer — u. ſ. w. wie 2. — fil to konynge 
kronen ĩ. 


—— “vorfomet de undrebe'; veron·t unbe vrede' 7. 0. iridden': 
Hmm. 11. " Glutie ı me er falten —— 


1. Entfellung. 


1212-1224. 139 


+ Im deme jare Criſti 1218 do togen vele volfes in bat hilge land 
— uf. w. wie 8. — beth to Achon in dat hilge land. 

181. In deme fuloen jare ftarff — u. ſ. m. wie 2. — Albrecht 
von Vrandenbord. 

5 183. To deme fulven male ftarff biſſchop Gerd van Bremen — 
u, f. w. wie 2. — des heren fone van ber Lippe, 

179. By ver w wonnen of des ſtichtes noten edder manne van 
Bremen dat hus to Vorden myb den Bremeren !. 

180. Dar na — u. |. w. wie 2. — vele duſent volles dar vordarff. 

fr} + In deme jare Criſti 1219 do warb vorfloret de crone alle der 
ſtede, IHerufalem — u. ſ. w. wie L. — hyr umme fo brefen fe ven 
tempel nicht. 

+ 2% der fulven tyd, alfo de Heiden wonnen Iherufalem — u. ſ. w. 
wie 2. — dat beleben de criften mand ſik under enander. 

u + Dar na fanden de criſtene duſent wepenere — u. ſ. w. wie L. — 
Dat ſloth unde de ſtad nach ereme willen. 

186. Im deme fulven jare was of de konynk van Ungeren — u. ſ. w. 
wie L. — over mer to varenbe; unbe hertoge Lippolt van Oſterryke — 
unbe fe? deden bar grote macht unbe daet unde lefteven ere reyſe miyd 

Agroten eren. 

187. Im deme jare Erifti 1220 do wyede to Rome — u. |. w. wie 
2. — to konynge ghewyet. 

+ Im deme fulven jare ward de ſtad Damasco geftertet — u. ſ. w. 
wie L. — webber aver to theende in fin land. 

= + Im deme jare Criſti 1221 do was in deme rufe der Franfoyfere 
ene ghemene plaghe in prelaten unbe in landesheren, bat fe ftorven ®. 

188. Im deme fulven jare man de biſſchop van Bremen — u. |. w. 
wie 2. — van der Wolpe aff. 

189. Ot ſtarff do Berangaria — u. f. w. wie L. — lonynghe 

»worben. 

+ In deme jare Criſti 1222 do was konynck Johan van Iherufalem 
— u. f. w. wie 2, — unde ſochte hulpe teghen de heyden. 

+ In der ſulven tyd warb des fulven konynghes Johannes dochter 
— u. f. w. wie L. — alfo he fwor deme gende Onorio. 

» 190. Ok was do eyn carvenal, Gregorius gebeten, in Denne- 
marlen. 

195. Unde greve Hoyer van Ballenfteine — n. ſ. w. wie L. — 
de veſte. dar na 

+ Im deme jare Criſti 1223 do toch de konynk van Iherufelem — 
“0. ſ. w. wie 2. — unde of gub dar | mebe, des vele unbe durbar was 
unde mechtich. 

+ Im deme jare Criſti 1224 bo vor de Singer van Bremen — 
u. f. w. wie 2. — befeten de borge ghreven Albertes. 


8. Borden’: 'Berden’ M. 19. “efeden': sloffeden' M. 30, *1228°: 12200. 


1. Antıng. 3. Auszug. 
2. 8- 


ao 


1218. 


1219. 


1a. 


1208. 


140 U. Detmar-Ehronif von 1105—1386. 


7 Dar na to hant ſtridede greve Hinrif van Swerin wedder greve 
Alberde van Louenborch; ven feghe je wan — u. ſ. w. wie L. — weren 
vorghan 23 jare. 

+ In deme jare Erifti 1225 in deme vaftelavende ide [nor ghreve Alleff vi u⸗ 
— u fm. wie L. — gheven de borch unde be ſtad [de van Holften. s 

+ In _deme vorbenomeden jare do warb gi —* den broderen 
van funte Katherinen — u. ſ. w. wie L. — dede dar uppe de vrigheit 
der ſiede find gegheven. 

+ In deme jare Criſti 1226, do be van Lubeke feghen unde vornemen 
— u. f. w. wie 2. — an den feifer eren heren. 10 

+ Dar na fo ward ghaus grob hunger. 

+ 24 der tyd do buwede hertich Hinrik — u. f. w. wie 2. — ger 
broken was. 

+ Im ver fulven tyd warb biſſchop Engel | breit — n. f. w. * un. 
2. — dede fin man unbe fin maghe was. 

+ Im deme jare Criſti 1227 do ſtarff konynk Ladewich van Brand.” 
role — u. f. m. wie 2. — in foneme 14 jare. 

+ To der fetven tyd warb of los — u. f. w. wie 2. — gevangen 
leghen to Pary⸗ 

197. Fi der tyd flarff de ghude Franciscus — u. |. m. wie L. —» 
gebeterd is. 

+ Do ward of to Colne gheradebraket — u. f. w. wie L. — des 
bifichoppes van Colne. 

+ Nu horet, wo de fonynf van Dennemarten — u. |. w. wie L. — 
worden dar vele geflaghen. 

198. Im der tyd hadden de van Lubeke ere boven gefant aver bercte 
— u. ſ. w. wie L. — by deme Romeſſchen ryke. alle ere vrigheit unbe 
alle ere recht — ere vrigheit unde ere recht. 

199. By der tyd de palsgreve hertoghe Hinrik — u. ſ. w. wi 
2. — to Stade los. 

+ De keiſer underwand fil der ſtad to Brunswick — u. f. w. wie Fa 
— ven feghe beheld de hertoghe unbe de ſtad. 

+ Do voer aver de konynk — u. f. w. wie 2. — unbe wannet. 

200. Greve Alleff van Holften unde ghreve Hinrik | van Sweryn 2ı.ae. 
unde de van Lubeke — u. f. w. wie L. — hertoghe Albrechte van Saffenss 
— de konynck van Dennemarlen. 

+ Do de konynck de Detmerſchen hadde bedwunghen — u. f. w. wie 
2. — be hertoghe van Luneborch be halp fynem | ome, deme tonynghe. Si... 

+ Im deme fuloen jare warb pawes Gregorius — u. |. w. wie —F 
— umde fath 14 jar. 

+ Im deme jare Criſti 1228 do upklarede dat levent des hilgen ſunte 
Anthonii — u. ſ. w. wie L. — im den tal finer hillighen. 

201. Im deme fulven jare qwemen to Lubeie toſamende mhyt groter 

t — u. ſ. w. wie 2. — hertoghe Dtte | ward ghevanghen; des ko vi. v⸗ 
nynghes volk ward almeiſtich gheflaghen unde ghevanghen. alſo — datıs 


3. warmer’ : wan· M. 


12251230. 141 


fe alle Loff unde ere gheven Gode, unde noch jummer mer gerne don ſcholen. 
dar to der tyd gheven fe loff unde ere der hilghen vrouwesnamen funte 
Maria Magbalenen, unde ſtedegheden in ere ere de borch to Rubele, dar 
van fe buweden eyn ſchone clofter, unbe beſtedigeden den orben der pre⸗ 
sbifere dar inme1; unbe ghevet noch uppe den fulven dad} ene mene ſpende 
to eiwighen daghen, eneme yewelfen armen myiynſchen eyu with broth van 
eneme halven penninghe. 
+ In der fulven tyb warb de biſſchop van Utrecht — u. f. w. wie 
2. — myd 400 rydderen. 
Per) + Do ward of ene grote vard aver mer. de | keiſer — u. ſ. m. wie 
"8. — unbe buweden Saat. 
202. By ber tyd flarff de vrome here van Sweryn — u. ſ. w. wie 
2. — he dachte finer mere to neten. 
203. Greve Alleff van Orlemunde de warb do los — u. f. w. wie 
158. — find ſedder in ghebleven. 
+ Im deme jare Erifti 1229 do upklarde dat levend der hilgen vrou⸗ 
2. se. wen funte Eliſabeth — u. f. w. wie 2. — de lefe | er pafiyonal, dar er 
hilghe levend ganglifen inne gheſchreven fteit. 
+ 89 der tyd fo fonede de bifihop van Bremen — u. f. w. wie L. 
2 — des greven Alves dochter. 
205. Des fulven konynghes fone, de junge fonynd Woldemer, nam 
— u. f. m. wie. — to Rypen. 
+ Im deme fulven jare, do fit de keiſer myd deme pawefe nicht konde 
vorenighen — u. f. w. wie 2. — des wart bedrovet alle de criftenheit, 
de bar mas. 
+ De wile de keiſer was aver meer — u. f. m. wie 2. — myd 
hulpe der Dudeſſchen pelegrime. 
+ Im deme jare Erifti 1230 in wynachten daghe be bifihop van 
Bremen toch — u. f. w. wie 2. — unde ſchedede ane vromen van danne. 
» 206. Des jares flarff ..... 
zum. 208. ..... | do fi ghreve Alff hadde bevrundet — u. f. m. wie 
2. — finder Binder. 
209. Do de grymmighe konynck fah — u. f. w. wie L. — alfo yd 
ovel vore dar inne fomen was. 
= 210. Do de konynk dat vornam, dat de van Lubke ere havene unbe 
exe deep vorwaren wolden, bo dachte unde mende he, dat fe lichte mer hulpe 
hadden. he wendede wedder umme, unbe vor myd finen ſchepen vor de 
Bernouwe — u. f. w. wie L. — uppe deme lande, dar fe mtb hulpe 
der Holften farfer worden. fe nemen to hulpe — de konynk krech dar van 
⸗ cleneme volle grote ſchame umde [hande — unbe hebben eyn ewich Loff uu 
unbe jummer mere. 


5. Ypende' : penne MR. 30. Es fehlt ein Diatt; auf BI. 47 oben: “lie font etitete biebe wi‘. 
ne DT Daran men OR ehe MR. 
'ene badene feblt MR. 


1. Eutfellung. 


1. 


120, 


142 II. Detmar-Epromif von 11051386. 


+ Im deme jare Criſti 1235 do was groth dure kop des kornes unbe 
dure tyb umde Hungher in Brandrufen — u. |. w. wie 2. — bat fe ſtorven. 

211. Bynnen der tyd orlegheden de Homer my dem paweſe — 
a. f. w. wie &. — uppe de Romere. 

215. Ere dan he ye webder qwam to Dubefihen landen, do habbens 
de van Lubeke over berch Dide unbe valen | worfunbiget myb boden umbe nı.am. 
breven — u. ſ. w. wie 2. — 13 ſchillinghe Enghelich. 

216. Dat ghreve Allff unbe de flad to Lubke thofamenbe ſakeden 
— u. f. w. wie 2. — alſo vor gheſchreven is. 

217. Dar na toch in deme winter de hertoge Otte — u. ſ. w. wien 
2. — konde eme nicht wedderſtan. 

218. In deme fulven jare ſtarff — u. f. w. wie 2. — funte Eli 
fabeth vader. 

220. In deme jare Criſti 1236 in funte Wolbrechtes daghe do vor ⸗ 
Hoff | men funte Eliſabeth — u. f. w. wie 2. — van menmighen landen. IE „. 

221. Tho herenmiflen dar na — u. f. w. wie 2. — mer beme 
twe bufent pelegrime. 

225. Des jares ftarff biſſchop Woldemerus — u. f. w. wie 2. — 
van Bremen. 

+ Im deme jare Criſti 1237 do bevol pawes Gregorius — u. |. w. x 
wie 2, — van den heiben to ber erben. 
nel 226. By ber tyd ſtarff fonynd Johan — u. ſ. w. wie 2. — keiſer 

jen. 

227. Dar na voren de van Meilan — u. f. w. wie 2. — ‘ou left 
dy uppe der Dubefchen manheit, unde ere elende hyr nicht betrachteſt; 2 
vore fe webder to rugghe’1 — poteftaten; ben leth be des anderen jares 
hengen boven bat mere; be gaff eme boc alle dage, de wile dat he fath, 
to etenbe eyn punb vofignen?, 

230. Des fulven jares — u. |. w. wie 2. — tho Reynevelde. 

+ Im deme jare Criſti 1238 do was ene mene plaghe — u. |. w. 
wie L. — nicht konde drinlen funder water. 

+ In deme fulven jare was by Eremon in Brandrile — u. |. w. 
wie & — unde he warb wol ſeende. 

232. By der tyd flarff — u. |. w. wie 2. — van | Dfenbrugghe. Le. 

234. Des fulven jares vor ghreve Alleff — u. |. m. wiel. —s 
abbet tho Stade. 

+ Im deme jare Criſti 1239 do held de pawes ben Feifer — u. ſ. m. 
wie L. — van droffeniffe in deme jare negheft ſtarff. 

235. In deme fulven jare, do de greve Alff von Holften wedder 
qwam unbe fun wiff Hellewid van Rige, myb — u. f. w. mie L. — herr 
toghen Abel, ſynen ſwagher. 

+ Im deme jare Triſti 1240 do vorhoff fl eyn mechtich man im 

FRA u PR i wa — 16. *perenmiffen' : *eren miffen M. 27. oh 


1. Entfellung. 2. Arge Entftellung. 


1235—1245. 143 


..... Zurten. he hadde — u. ſ.w. wie 2. — hyr umme fo en love eyn 
mynſche nicht tho drade. 

7 Im deme jare Criſti 1241 do worden ghevanghen twe Franceſſche 
ryddere — u. ſ. w. wie 2. — Reymundus de Gnafyo?. 

s 239. In deme fulven jare ftarff — u. ſ. m. wie L. — dede fin 
ryke grotelifen unbe merftifen vormerebe. 

241. Des jares was brad in der funmen — u. ſ. w. wie 2. — unbe 
warb duſter ene ſtunde. 

242. Do wart greve Johan — u. ſ. w. wie 2. — van Saſſen. 

1 243. Des ſulven jares vorherden de Tateren — u. |. w. wie L. — 
arm unbe rufe. 

+ Im deme jare Criſti ke alfo ve —** m herden groten ſchaden 
ghedan — u. ſ. w. wie 2. — noch groteren 

+ 39 der fulven tyd was in er w. wie L. — gemor« 

1 bet in deme firive jamerlilen. 
usa + Im deme jare Criſti 12|43 des negeften daghes Johannis bab« 
tiſten — u. ſ. w. wie 2. — 11 jar unde 6 mante. 

+ Ban deme pawefe warb broder Alve diſpenſacie ghegeven — 
a. ſ. w. wie 2. — to fubbiafen. 

* + Defie pawes Innocencius ſettede grob vord den ſtoel to Rome 
— u. ſ. m. wie 2. — in groten ſchulden. 

+ In deme ſulven jare maleden de Tateren ene grote herevard uppe 
de Turken — u. ſ. m. wie L. — 17 hundert hovede qweles, in groten 
derten, alfo camelen, mulen, perde unbe ofien unbe efelen, ane anber 

sqwid. 

+ Im deme jare Erifti 1244 do was eyn Turke — u. ſ. w. wie L. 
— hyr mad) men merken, dat loghene unbe droghene nicht laughe moghen 
beftan. 


247. In deme jare Erifli 1245 do hadde pawes Innocencius to 
»feun — u. |. w. wie 2, — den de Iorevorften dar to fetten unbe keeſen. 
245. In deme vorbenomeben jare qwam be brober Alleff, dede greve 
was ghewefen to Holften, webber to lande — u. f. w. wie 2. — in funte 
Gregorius daghe. 
246. By der tyb was de Fonynd van Dennemarken myb groter 
au macht to Kolbinghe — u. f. w. wie 2. — daghet | ene wile. 
" + 24 der ihd dede de foldan van Babilonien — u. f. m. wie L. — 
alfo he erften ionde. 
+ To der ſulven tyb Ieth of de pawes prebelen — u. f. w. wie 2. 
— tho Henegonw unbe in Dudeſchen landen jegben — ven he wolde 
0 hebben to teifer. 
a. + Imveme fulven jere do ſande | de pawes — u. |. io. wie L. — 
we mer wil weten, de leſe in der fronelen vorbenomet. 
+ Im deme fulven jaxe na deme dode Gajafadini — u. |. m. wie 
& — de is beter den de tyus. 
0. unde — jeghen fehlt MR. 


1. Auelaffung. 2. Auezug. 


m. 


1248. 


144 II. Detmar-Ehronit von 1105—1386. 


+ Na der tyb des | fulven jares was de fonynd van Armenien — Si... 
u. f. w. wie 8, — unde ward eme of tynsaftich. 

249. Im deme jare Erifti 1246 de keifer was mit fineme fone Eon- 
rade — u. |. w. wie L. — des fe klene achteden. 

250. Des fulven jares warb eyn grob krich twiſſchen deme Eonynghes 
var Ungeren — u. |. w. wie 2. — discet servire tributo. 

251. Des fulven jare® quemen to lande van Parts Johan — 
u. ſ. w. wie 2. — eyn grod philofophus. 

+ Im deme fulven jare ward gehoghet — u. ſ. w. wie L. — u 
dur ſcholt erlos bliven alle dine daghe'. 

+ Im deme jare Criſti 1247 do was in deme hilghen lande ene Pr 
— u. f. w. wie L. — unde flarff des goygen dodes. 

253. Des fulven jares ſtarff biſſchop Johan van Lubele — u. ſ. w. 
wie 2. — in | den dom begraven. Si. 

254. By finen tyden voren de monnefe ute der ſtad tho Lubeke — 13 
u. ſ. w. wie 2, — unwillen uppe ben rad to 

255. Na bifjhop Johan ward vormunder des ſtichtes — u. |. w. 
wie 8. — under der erge to Bremen. 

+ In deme fulven jare ward of facreret de hilge Ethmundus — 
u. ſ. w. wie 2. — alfo men mad) vinden beſchreven in ſyneme hilgen zo 
levende warlyken befereven. 

257. In deme ar 1248 do was des paweß legate — u. ſ. w. 
wie 2. — tho konynghe ghekaren. 

258. By der tyb ſiarff biſſchop Bernhard van Paderborne — u. ſ. w. 
wie 2. — biſſchop tho Munfter, en to Paderborne, en to Bremen. erez 
vaber, de eddele man ofte here van ber Lippe — unde warb Dar na 
biſſchop. 

+ In deme ſulven jare was of rede Ladewich, konhnk van Brand- 
role — u. f. iv. wie &. — dar worden Sarracenen unbe Heiden sehr 
to beme hilgen criften Ionen. 

+ Im deme jare Criſti 1249 des ſondaghes vor pinzften — u. ſ. nn 
wie 2. — de fe hadden by Rome, 

+ Im deme dage ber hilgen drevaldicheit do fegelven fe — u. |. w. 
wie 2. — to der ſtad Damiat. 

+ De Heyden weren uppe ener ſyden — u. ſ. m. wie 2. — mentess 
fe nenen webberftal vornemen. 

+ Men fpraf dat in der tyd, ſedder — u. ſ. w. wie 2. — | von. 
telene unbe wunbermerfe unbe wunbere, 

+ Im deme 8 daghe der Hilghen drevoldicheit do tredede de konynck 
van Branckrike — u. ſ. w. wie 2. — do fe left de ſtad hadden ghewunnen. « 

+ Im deme fulven jare do bemannede konynck Ladewich de ſtad Da- 
miat — u. |. m. wie 2. — | den he dicke en gaff van veme hemmele. sı.sm. 

+ Sm der tyd flarff de ſoldan von Babilonien — u.[.w.wiee.— ⸗ 
der fo vele vorfammeld was, dat men nicht wol fchriven fan. 


M. 34. ‘Domiat': ‘Damafce' M. 37. van’: ‘dan M. 41. 'beman- 
MR. 4142. Damiat' : Damafıo' RM. 





1246-—1251. 145 


+ Dar na worden begrepen deghedinghe — u. |. w. wie &. — de 
worden gebobet unbe worden alle mertelere Godes. 
259. Im deme fulven jare was de fonynt van Dennemarken — 
21. 70.0. ſ. w. wie 2. — branden | de bord} unde be ſtad al beger to ber erben. 
5 260. Im der tyd weren of vyende de van Lubeke unde de van deme 
Stralefiunde — u. }. w. wie 2. — 
de bebberve vrome deghen 
to tornehe ghar vorweghen 
Allerander van Solbwebele, 
10 de myb finer manheit vordenede ber eren ſedel 
— beth an deſſe jeghenwardige tyd nummende en ſchuth. 
261. Des jares ſtarff konynd Eryk von Sweden — u. ſ. w. wie 
8. — be do to Sweden weren!. 
+ Im deme jare Criſti 1250 do upklarde dat hilge Ievend des ghu- 
1sben fımte Peters van Meylan — u. ſ. w. wie 2. — to eneme martelere 


un. 262. In deſſeme fulven jare | voren de ghreven van Holften myb 
groter macht — u. |. w. wie 2. — bat orloghe warb do vorevenet. 

263. Do qwam bo de fonynd im des hertogen land — u. f. iv. wie 

202. — myd finer vrouwen Mecelve gefronet. 

264. Bymnen der tyd qwam Woldemer, konynk Abels fone — 
a. ſ. w. mie 2. — myd 6000 marken lodighes fulvers. 

265. Nu boret, wo de Laghe, de dar den konund fo bormorbede 
unbe fo ovel handelde, wo he var by vor. he fammelbe vele ghudes — 

zu. ſ. w. wie L. — dat he wedder eren willen je wolde dwinghen. 

266. Dar na in funte Rucien daghe flarff de keifer Vrederil — 
n. f. w. wie 2. — in deme fulven ftichte. 

267. Do hadde Rome — u. f. w. wie 2. — yar. 

268. Ummie bat keyſer Vrederyk in deme banne ! was une fo drade 

3 flarff — u. ſ. w. wie 2. — de vordreven keiſer Vrederyk. 
+ 2y ber ſulven tyd, alfo de konynk Fernandus regerde — u. f. w. 
wie 2. — umbe ieth fit mtb alle finen ingefinde open. 
mw. + Im deme fulven jare warb | de ftad geflihtet — u. f. w. wie 2. 
— van bifigoppe Heydenrile. 
* + Im deme jare Criſti 1251 in ſunte Barnabas dage — u. |. w. 
wie L. — mer denne halff. 

269. In deme fulven jare nam der Romere konynk Wilhem 
hertogen Otten dochter — u. ſ. w. wie L. — twe van bes konynges 
neqien. 

2 270. Des jares mas konynk Conrad, des keyſers ſone — u. |. w. 
wie L. — na fünes vaders dode. 


. edel: Wer. vorloghe' : nel. © x m. ante x 
—X 8 Pe ordel' IR. vorevenet: voreniger. M. 26. ante’ 


1. Entflellung. 
Gtäbtehromiten. XIX. 10 


121. 


12. 


& 


& 


146 UI. Detmar-Ehronif von 1105—1386. 


271. By der tyb qwam to Parys ene grote fecte unghelovigher lude 
— u. f. w. wie 2. — unde erer vele worden vorftoret unbe gebobet. 

272. Im deme jare Erifti 1252 do ftarff koningh Conrad to Pullen 
— u. f. w. wie 2. — orlogede up den pawes alle myle. 

273. Des jares Primi unde Seliciani do flarff hertoge Otto vans 
Brunswyk — u. ſ. w. wie L. — Otto biſſchop to Hildenjem. 

274. Dar na to funte Peter unde Pawels vaghe | do bleff dot ko⸗ zı.se«. 
ningh Abel — u. f. w. wie 2. — vele orloges unde vele ſtrydes. 

275. Do de kouingh Abel dot mas — u. f. w. wie L. — dar he 
begunde to kyvende up eneme fpele. alſo vor geſchreven is. i0 

276. O8 wart de ridder her Hermen van deme Kerkwerder — 
n. f. w. wie 2. — ben he dede overlaft. 

277. Nu merket: wo de koningh Abel umde de twe rydder vore 
ſchuldich weren des dodes — u. f. w. wie 2. — fo quam herde openbar 
de | wrafe des benebieden Godes over fe. 

+ In deme jare Erifti 1253 do upelarebe dat Hillighe levent der 
hilligen juncorouwen funte Claren — u. f. w. wie L. — umde en nn 
exe wald nicht mer vorfolen. 

278. Im deme fulven jare fande de grevyume van Blanderen — 
a. f. w. wie 2. — unbe worben alle ſeghelos. » 

279. Des fulven jares ſtrydede of Hinrid van Emeldorpe — u. |. w. 
wie L. — dat men dar na langhe in deme lande wufte van to feagenbe aff. 

280. By den tyden entfengh koningh Woldemer . . 


Bl. 2.2... 1 Hertoge Alberve van Brunswyk — n. ſ. w. wie L. 

— ben biſſchop to Bremen. = 
282. Na des flarff Innocencius quartus — u. f. w. wie 2. — an- 

dere grote | Dingh fine daghe. DI. 60. 


283. In deme fulven jare na Innocencius wart pawes Allerander 
— u. f. w. wie 2. — van beme levende funte Francisci. 

284. Ok gaff he der ſtad unde den borgeren to Lubeke grote gnade so 
unbe vrygheit. 

285. Im deme jare Erifti 1254 do leth de hertoge van Beeren — 
u. f. w. wie 2. — de he er tech to unrechte. 

286. By der tyt wart of biſſchopp van Lubele — u. |. w. wie x 
— de ertze van deme paweſe. 

+ Defie fulve broder Johan, biſſchopp to Lubele — u. ſ. w. wie a 
— alfo dat wol i8 openbare. 

+ In veme jare Criſti 1255 do ſochte de foningh van Armenye — 
u. f. w. wie 2. — bat fe predeleden unde oveden godesdenſt. 

287. In dem jare Erifti 1256 do voer koningh Wilhelm myt gro- « 
teme heer — u. f. m. wie 2. — eer fe den wedder geben wolden. 

288. Na deme dode koningh Wilelmus fo wart koningh Richard 
— n. f. w. wie 2. — möt ſyner vrouwen wyet unde kronet. 


1. fecte': fette‘ M. 11, “Rerhwerder' : Merfwebder M. 13. mo’: mei MR. 38. 90" 
FM. te, 42. Honingh Micharb' fehle IR. 


1. Auslaffung. 


1252—1260. 147 


+ In dem jare Crifti 1257 do bevoel Mango Can — u. f. w. wie 
2. — gelegdet unde geboret in ſyn ryle mut groter ere. 
289. In dem ſulven jere nam byſſchop Gherd van Bremen — 
u. f. w. wie 2. — dar wart do eyn dad} under namen. 
290. Des | fulven jares ftarff hertoge Woldemer — u. ſ. w. wie 
2. — Jermers dochter, des heren van Rugen. 
291. Des jares ſetteden fil de bunbere — u. ſ. m. wie 2. — wed⸗ 
der den koningh. 
292. Do flarff des jares — u. ſ. w. wie L. — Olrid van Bluchere. 
10 + Im dem jare 1258 do toch Halohon — u. ſ. w. wie L. — men 
de Sarracenen ſcholde men vorbruden in bat denfte. 
293. In deme fulven jare in funte Blaſius dage — u. ſ. w. wie 
2. — to Hambord koningh Abeles dochter. 
294. Dar na in funte Panthaleonis dage — u. f. m. wie L. — 
1sde ſyn ſtichte vromelifen vorftunt. 
295. Ban deme bifjcoppe Gerardo in anderen bofen beſchreven ſteyt 
— u. f. w. wie 2. — dat brudbe dat mil id dy feggen funder broghene 
— 40 jar unde bar boven nicht enen dach — ftarff he. 
296. Do wart dar na to Bremen eyn grot twelore — u. f. w. wie 
202. — unde quam vrolifen webber tho lande 
297. Im deme jare Crifti 1259. do fyne pawesbreve worden ger 
leſen — u. ſ. w. wie &. — entvillens bar na unbe volgeden nicht erer fale. 
298. Des jares flarff Eriftofferus, ver Denen koningh — u. f. w. 
S1.e0. wie L. — vele orleges | unde ftrybes. 
2 299. De greven van Holften — u. f. w. wie L. — to konynghe. 


5 
vi. eat 


300. Ot quam dar der Ruyaner here Jermer — u. |. m. wie L. 


— des laudes vele. 
301. By der tyt wan de keyſer van Grelen — u. ſ. w. wie L. — 
hadden genomen. 
» 302. Do weren od de van Florencia — u. |. w. wie L. — vele 
dufent doet. 
+ 24 der fulven tyt, do Halahon — u, |. w. wie 2. — des konyn⸗ 
ghes van Armenyen. 
+ By der fuloen tyt oyngen fe of — u. f. w. wie 2. — mt guben 
3 criften luden. 
+ Im deme jare Eriſti 1260 do ſchickede Halohon — u. f. w. wie 
2. — quemen kume wedh. 
305. Im der tyt was over de Ruyanere Jermer — u. f. w. wie L. 
— uod) vele aff weten to fprefen unde to ſeggende. 
“ 306. Do voer be koningh van Ungeren to Bemen — u. f. w. wie L. 
— dar mebe wart de fone vullentogen. 
307. By ber tyd lach to der Darzow ene borch — u. ſ. w. wie L. 
— bar grot wrafe na ſchude. 


h ' : “Re "UM. 9. "Dirid’ : ‘Erid' M. %. A te’ M. 
— an: an 
10* 


1387. 


1260. 


120. 


1206. 


148 DI. Detmar-Ehronit vom 1105—1386. 
+ Im deme jare 1261 do reguerde Wybaga in Syrien — u. f. w. 


" wie %. — mummer holt unde ny fo vruntlid, alfe fe | tovoren habben au ea⸗ 


308. Im deme fulven jare quam de greve Johan to Lubele — 
2. f. w. wie 2. — de worden ſere vordacht. 5 

309. Des jares in funte Urbanus daghe do flarff to Bytarbhye — 
u. f. w. wie L. — der hilligen drevaldicheyt. 

310. Bor der tyt im funte Olavns dage do weren de greven van 
Holften up de Loheyde — u. ſ. w. wie L. — unbe fyne moder Margareten. 

311. Do de greve Johan nt der vendnifle was gelomen — u. ſ. w. 10 
wie 2. — moften bar inne myt dem volle nicht benachten ene nacht. 

312. OF wunnen de van Lubele de borch to Darſouw — u. ſ. w. wie 
2. — Darfow unde Grevesmolen. 

+ Im deme jare Criſti 1262, do de foldaen van Egypten vomam 
— u. f. m. wie 2. — to deme konynge. i⸗ 

313. By der tyt ſtarff — u. ſ. w. wie L. — van Sweryn. 

314. Do wort eyn dad) to Quedelenborch gelecht. dar quemen — 
u. f. w. wie 2. — de vorbreven Holften quemen wedder upp ere gud. 

+ Ian dem jare Erifti 1263 do Halohon — u. ſ. w. wie L. — age. 
der Tateren leyſer. 

315. Im deme fulven jaxe ftarff greve Johan van Holften — n. ſ. Fried 


wie L. — dyt weren alle vrome wife ĩude nude heren, unde Ieveben | almı.em. 


de daghe eres Ievendes in erbarhet. 

316. In dem fulven jare verfehreven quam hertoghe Albert vo 
Brunswygk — u. f. w. wie 2. — und welene. 

317. Des ſulven jares bo lende pawes deme greven van Pu 
vincien Karolo — n. f. w. wie 2. — van Frandryfen. 

+ Im dem jere Criſti 1264 do veguerve Aboga Can — u. f. w. wie 
2. — de underbrad he alle. 

318. In deme ſulven jare wart Tonyngh Erid — u. f. w. mie 2.” 
— in fon rote. 

319. Do ſcheen eyn fterne — u. |. m. wie 2. — vil na vyff maente. 

320. In deme jare Erifti 1265 do voer Karolus van des pamefes 
wegene — u. f. w. wie L. — unbe bleff dot an deme ſtryde. 

321. Des jares wart gekoren pawes Clemens — u. ſ. w. wie L. — ꝛ. 
do hete he Gwido Fulcodii. 

322. Des jares nam to Hamborch — u. f. w. wie 2. — van Hol« 
fen unde Schouwenbord. 

323. In dem jare Criſti 1266 do quemen in Öhfpannyen Sara- 
cenen van Africa — u. |. w. wie L. — unbe wunnen | dat lant do on 
webber. “ 

324. By der tyt quam to Lubeke Gwido de cardinal — n. ſ. w. 
wie 2. — den bufihopp van Lunden. 

325. Des julven jars ftarff hertoge Birgher van Sweden — u. |. w. 
wie 2. — de quam ſedder van deme rufe umme ſyner unbaeth willen. as 


12. DV: OEM; Iroth. 28. Mboge Can: "bogaten' TR, 44. “Birgher' : Bregher M. 


1261—1273. 149 


+ Im dem jare Erifli 1267 des negeften dages na unfes Heren 
hemmelvardes daghe — u. f. w. wie 2. — vil na altomale. 
326. Im dem fulven jare ſchach to Lubeke in deme dome — u. ſ. w. 
wie L. — of mennych mynſche des wart gebetert. 
s 327. By der fulven tyt quam to Rome — u. f. w. wie 2. — dat 
was fere wedder den pawes. 
328. Alſo ſtarff de pawes Clemens to Biterbie in ſunte Andreas 
daghe — u. ſ. w. wie L. — 9 maente. 
329. In dem jare Criſti 1268 do leth koningh Erick van Denne ⸗ 
io matten — u. f. w. wie 2. — Eryf van Sleßwyt. 
+ By der tyt wart be ſoldaen van Egipten — u. |. m. wie L. — 
de in deme billigen Iande weren befeten. 
+ ®y der fulven tyt — u. ſ. w. wie 2. — ene hertogurme van 


lefen. 
23 330. Im deme jare Eriftt 1269 do quam Conrabinus — u. f. w. 
wie 2. — de ſlechte wedder de flechte. 
331. Des jares quam de ſoldan — u. ſ. m. wie 2. — allent bat 
he dar vant. 
+ In dem jare Eriftt 1270 do moyebe deme koninge — u. |. w. 
wie 2. — unde en konde nenes volles entberen. 
+ Des nam de koningh van Armenyen — n. ſ. w. wie L. — vrygh 
in bat role. 
+ Im deme fulven jare, alfo de foningh van Armenyen — u. f. w. 
wie 2. — in enem billigen faligen levenve. 
2 332. In deme jare Criſti 1271 in deme erſten dage des manen 
Septembris do wart gekoren — u. ſ. w. wie L. — over mer pelegrymacie. 
333. Des fulven jares ſtarff de koningh Ladewich van Vranckryte 
— u. ſ. w. wie L. — beſath dat rule. 
DI. 08e. + | Defie faltge koningh Ladewich — u. |. w. wie 2. — unde her 
3 Albert, des pawes legate. 
+ Des jamers morben de criften fere bedrovet — u. f. w. wie L. 
— hyr mede togen de criftene ute deme lande. 
+ Im deme fulven jare entfind Dat cruce de erlile Hinrid van Mele- 
lenborch — u. f. iv. wie 2. — tme unde twintih har al umme. 
» 334. In deme jar Eriftt 1272 do ftarff hertoge Erid van Sleswyl 
— u. f. w. wie 2. — myt enem groten rove. 
+ Im deme fulven jare toch de folban van Babilonien — u. f. w. 
wie 2. — dat fe nicht meer macht ſcholden hebben. 
DL. 335. Im dem jere Criſti 1273 de wart geloren der Ro|mere ko- 
sningh Robolff — u. ſ. w. wie 2. — by achteyn jaxen. 
336. Des fulven jares wart grote dure tyt van ber vaſten — 
u. f. w. wie L. — bat de ſchepel rogge golt 9 pennynge, de dar tovoren 
gholt 3 ſchillinge; in anderen fteven gholt he vele meer; unbe de ſchepel 
haveren gholt 6 pennunge, be tovoren nicht mer golt den 2 pennynge !. 
40. Rebeifl : Redeleſ M. 


1. Entftellung. 


am. 


1m. 


1m. 


127. 


1285. 


150 U. Detmar-Epronik von 1105—1386. 


337. Im ver tyt ſtarff biſſchop Hilbebolt van Bremen — u. f. w. 
wie L. — Gyſelberd, de eddele man van Brunchorſt. 

338. Im der tyt do nam koningh Erik van Dennemarten Agneten 
— u. ſ. w. wie L. — mt deme pyle. 

339. In der tyd hadde pawes Gregorius — u. ſ. w. wie. —s 
lande over meer to helpende. 

+ Im dem jare Criſti 1274 do bat de junge foningh Buonus — 

u. f. w. wie 2. — dar he dachte fulven to theende. 

+ Im deme conftlio nemen to fit ve Greken — u. |. m. wie 2. — 
unbe quemen wedder tho lande ghude criftene. 10 

340. In der fulven tyt ſetteden de Sweden fid wedder eren koningh 
Woldemer — u. ſ. w. wie 2. — grote beweginge in deme ryke. 

+ Im deme jare 1281 | do wart de keyſer van den Tateren Abaga vi o- 
En fere gereyſet — u. f. w. wie 2. — jegen den folbaen to thende to 

jipten. 1 

359. Im deme fulven jare in cathebra Petri do wart pawes Mar- 
tinus quartus geloren — u. f. w. wie 2. — den Almanyen was he fun- 
verlifen bofe, umme fale, de em ſchude to Parys. 

+ Im deme jare Criſti 1282 in deme wynter do tod) Aboga Can — 

u. f. w. wie 2. — unde wart en Sarracene. » 
360. Im deme fulven jare do vorhoff ſik eyn nye orligh in Demme- 
mar | fen — u. f. w. wie L. — unde bat warde ene wile. DI. 700. 
+ In deme jare Criſti 1283 do begumbe to vegnerende in Tateren 
Machamet — u. f. w. wie 2. — unbe dyt wrof in deme negef| ten jare, a 08, 

fo hir na i8 befereven. 

361. By der tyt wart of orloge in Dennemarken vorfonet une 
vorenyget, unde hertoge Woldemer quam wedder in Jutlande — u. |. m. 
wie 2. — alfo wart de foningh vorfonet myt ſynen eddelen mannen. 

+ Im dem jare Erifti 1284 do regerede de vorbenomede unmylde 
tkoningh Machmetus — u. |. w. wie 2. — | alfo worden de criften ge 30 Ban 
loſet van den banben des duvels. 

362. In deme fulven jare do was groth orloge tufihen deme for 
nynghe van Norwegen Erite — u. f. w. wie L. — de em was gefhern 
in fünem ande. bat gub bat beleben be ſtede under fit. 

363. Des fulven jars do vorbrande Hambord de flad — u. ſ. v. s 
wie L. — unbe of in gube. 

+ In dem jar Erifti 1285 des negeften dages na funte Johannes 
dage in der olieboden do was en grot firyt — u. ſ. w. wie L. — in de 
banneren, unde fanbe be fo in dat heer myt groter unnychent. 

364. In deme fulven jare do ftarff de pawes Martinus — u. |. w. 0 
wie L. — Honorius geloren tercius, eyn Venedier; de voer — unbe fath 
twe jar. 

365. Des fulven jares vind de koningh van Dennemarken — 

u. f. w. wie 2. — ſynen droſten Tuken; over je worben in fort los. 
—* 8% nf; teen ja TR Wer gaſ 


“Buonuß’ : “Ui M. 
Toten TR auf 21.0 a Welde Blie wir “In — 1281 fehlt Ey 
13-14. "Abaga Dan : ihagatam' SR. 19, chbaga Gan'; Mbogaton’ IR. 32. Jane’ fehlt 3% 





1274—1290. 151 


+ Im dem jare Criſti 1286 do regerebe in Taterien Argon Can — 
u. f. w. wie 2. — bo flarff he leyder dar na by dren jaren. 
366. Im dem fulven jare in funte Cecilien nacht wart koningh Erick 
21.72. van Dermemarken van | ſhnen manmen gemorbet — u. ſ. w. wie L. — 
s deme moyede dat des Toninges, er he morbet wart, bo be ſtede uppe fun 
rufe to Norwegen wolden orlogen, dat he makede enen vrede myt der ſtad 
van Lubele — of wart der vorbreven Denen etlife ſedder ghevanghen unde 
jamerlifen entlgvet. 
+ Im deme fulven jare vorbrande dat hus — u. f. w. wie. — 
o van etem egenen vure. 
367. Im dem jare Criſti 1287 do ſtarff pawes Honorius — u. ſ. w. 
wie L. — in funte Peters dage in der arne. 
368. By der tyt quam to Rubele eyn olt man — u. f. w. wie 2. — 
21.79. be wart | dar gebrant in ener copen. 
.s + m deme fulven jare ftarff de erbare vrouwe Audacia — u. ſ. w. 
wie 2. — de in der fulven ſtad buwede bat clofter den barvoten broberen. 
369. Im dem jare Erifti 1288 in cathebra Petri do maß geftebiget 
pawes Nicolaus — u. ſ. w. mie &. — beth in de flillen weken vor 


haſchen 

* 370. Des ſulven jares brachte hertoge Woldemer — u. ſ. w. wie 
2. — hertoge Johannes dochter van Saffen. 

371. Im den fulven tyden hadden be Wendeſchen heren unde alle 
exe ſtede by der zee land — u. f. w. wie 2. — de fcolde men hengen na 
deveswyſe. 

2 + Defie pawes Nicolaus vorfereven de was eyn carbinal; do wart 

sı.r».| he gefettet van deme pawefe eyn Iegate in Green — u. ſ. w. wie 2. 
— of umme andere Iovelike finde, de in eme weren. 

372. Im deme fulven jare Johannis decollationiß do wart gevan- 
gem — u. f. w. wie L. — unbe wart en hetlich orlich. 

» 374. Des jars was hertoge Wolvemer to Schelvefchore uppe See⸗ 
lande — u. f. w. wie 2. — de vorbe he uppe Alfen an den iorne to 
Rortbord. 

375. Im deme kyve wart gewundet Nicles Joneſſone van Ingels- 
torpe — u. ſ. w. wie 2. — der mas eyn de bedderve marſchall, Lader 

ss wich geheten. 

+ Im dem jare Erifli 1289 twe dage na alle Codes hilligen daghe 

21.730. do entfin® in dat Hil|lige echte juncher Johan van Mekelenborh — 
u. f. w. wie 2, — bar mas de bruthlacht in groteme hove. 

373. Im deme fulven jare worben erft gande 24 grinde — u. |. w. 

wie L. — dede grot gub fofteden to buwende. 

376. By ben tyden weren de greven van Holften — u. |. w. wie 
2. — dede en helper was der Dethmerſchen. 

+ In dem jare Erifti 1290 veer dage vor unfer Ieven vrouwen 
daghe der bort — n. f. w. wie 2. — do wart de funne ſchynlos. 


1, 'regerebe? : *regereden’ IR. “Argon Can’: “Arganten' IR. 14. “topen' : cappın M. 31. 
en: tunen DR, 0. A: 


1m. 


1m. 


152 I. Detmar · Chronil von 1105—1386. 


+ Der na in funte Thomas bage des appoftel® do ftarff koningh 
Magnus van Sweden — u. ſ. w. wie 2. — unde gaff ſchone teflamente 
der lerlen to buwende. 

377. Im deme fulven jare quemen de Wendefchen heren unde de 
ſtede — u. f. w. wie 2. — men fe deden groten ſchaden al umme. s 

378. Im ber fulven tyt was Hermen Rybe, eym weldich ridber, der 
hovetman des orloges — u. f. m. wie 2. — hebben mochte to fynem or« 
loge, he was vil vro. 

+ Im dem jare Criſti 1291 in der nacht na dem 8. dage to twelfften 
do was bonre unde bligem — u. ſ. m. wie 2. — bat des velen luden 0 
vorwunberbe. 

+ Dar na in funte Valentinus daghe — u. f. w. wie 2. — aljo 
dat id over al wart vordundert. 

+ Dat clofter to Dubberan dar na vorbrande — u. ſ. w. wie L. — 
dar umme be monnele fere worden bebrovet. ET} 

379. Im deme fulven jare wart dat orloge voreniget — u. f. w. 
wie 2, — alſo Wenninge, dat her Rybe erſt buwede — dem lande to 
groteme ſchaden. 

380. Des jares ſtarff der Romere koningh Rodoloff — u. ſ. w. 
wie L. — bat ſyne erve noch beſitten. * 

381. Do wart des jars in ſunte Dyoniſtus avende ſlagen dot in 
der jacht — u. |. w. wie 2. — des morben be heren Johannes unde Hin ⸗ 
rick des ſtrydes jere frendet. 

+ Im dem jare Erifti 1292 in deme dage Tyburcii do entfingh de 
ber Hiurik van Mekelenborch fyne bruth — u. ſ. w. wie L. — alfo erezs 
ende wol bewyſet. 

382. Im deme fulven jare ſtarff pames Nicolaus in ber ftillen wer 
ten vor pafchen. he wart begraven — u. ſ. w. wie L. — tme jare unde 
vil na 3 maenthe. 

383. | Des jares der Romere Toningp Abeleff ve greve von Aſſouwe „, 
wart geloren — u. f. w. wie 2. — de alle ſyn argefte worven. 

+ Im deme fulven jare meren de Normanmme — u. f. w. wie 2. — 
unbe deden dar groten ſchaden. 

+ 94 der fulven tyt des Dinzftedages to pinzften — u. f. w. wie 2. 
— dar van be juncorouwen quemen in groten fchaben. s 

+ Im dem jare Criſti 1293 do regnerbe eyn in den Tateren, de hete 
Duenegato — u. f. w. wie 2. — unbe foren in fyne ſtede Bayden, fynen 
vebberen. 

384. Im deme fulven jare was eyn grot orloh in Dennemarfen 
— u. ſ. w. wie 2. — wol 30,00 rivdere unde fuechte, de koningh men. 
12,00 — eme were bleven be krone bes rules. 


385. | In deme jare Criſti 1294 des ſoveden dages menſis Julii vi 7. 


do was Seleftinus quintus — u. f. m. wie 2. — do fede he en bat pa⸗ 
wesdoem al begelifen wedder upp. 


J “ utich binric M. 
SEE TE Bat har oi 32. Romane‘: Mor: 


1291—1298. 153 


386. Dar na des negeften Lucien baghe wart Bonifacius octavus 
to paweſe geforen — u. f. w. wie 2. — he leth ene bewaren beth in 
mes levendes ende. 

387. By den tyden weren twe partyen mand den carbinalen — 

sm. ſ. w. wie L. — unbe umme bat de pawes vare hadde, bat fune oyande 
ST. myt deme anderen pawefe ene | vorbryven mochten, dar umme malebe he 
dar upp eyn nye ghefette, unbe leth ſynen vorvaren fumberlifen bewaren. 

388. Ban defſeme Bonifacio wart vorhaven — u. f. w. wie L. — 
de foningh van Frandrylen 

7) 389. Im ber tyd wart bat hatlife orloge — u. ſ. w. wie 2. — 
umme febber vele volles dicke y8 bot gebleven. 

+ Im deme jare Erifti 1295 do hadde de Baydo dat rufe der Ta- 
teren — u. f. w. wie L. — do flogen fe ene bot in der vlucht. 

391. Im dem jare Criſti 1296 achte dage na paſchen, do nam — 

son. ſ. w. wie L. — greve Gherdes dochter van Holften. 

392. By der tyd lovede de koningh van Engelant unde de greve 
van Blanderen ere kyndere toſamen — u. f. w. wie 2. — van vorgiffte 
nifle, de er de koningh gaff. 

1.8. 393. | De koningh van Engelant ſande biy der tyt vele ſulvers unde 

2 golbes in Almanien — u. |. w. wie 2. — unde quam wedder in Enge 
lant myt groteme ſchaden 

+ Im deme jare Criſti 1297 do vegnerebe in Tateren eyn wys here, 
de hete Caſan — u. ſ. w. wie L. — bynnen der tyt habben de criften 
grot vorbreth unde Iybent. 

2* 395. By der tyt quam hertoghe Otto van Luneborch to Hannover 
in be ſtad — u. ſ. w. wie 2. — do wart bat hus Louwenrode gemuret 
van ber ftab. be hartoghe to deme leften — leth de borghere by rechte. 

397. Des jars ſcheen een fterne, de cometa hetet, de gaff van ſyk 
groten ſchyn. des ſternes art — u. ſ. w. wie 2. — nu merlet, wat bar 

sona ſchude. 

+ Im dem jare Criſti 1298 do begunde Eafan, de keyſer van den Tar 
teren — u. |. w. wie L. — men to deme jare en ſchach dar nicht van ſtryde. 

398. In deme fulven jare hertoge Albert van Ofterite — u. ſ. w. 
wie 2. — fun men vrunden to grotem ſchaden. 

s 401. To ber tyt fanbe % pawes ander warve Harnum, fynen lega- 
ten, in Dememarken — u. f. w. wie L. — de lad} wedder den biſſchopp 
in deme hove ben kif al uth. 

402. In deme fulven jare in funte Bartholomens vage do quam to 
lande over meer Hintid, de here van Mekelenborch — u. f. w. wie 2. — 

4odar vobebe he den heren mede. dar halp eme eyn vorfte in deme lande 
— do he van Lubele ſcheydede, do toch he in fyn Iant!. 

403. Im torter tyt dar na do gaff God — u. f. w. wie 2. — de 
dar appe worben 1 gbenangen- 

2. “Lafan : 20, Remenuoe' ; omentune g 


n 3.“ :'Gafon' M. 34. "wrunden': 
BT mie Geier rn 'vrun] 


1. Auczug. 





1300. 


1301. 


154 II. Detmar-Ehronit von 1105—1386. 


404. Do de olde hertoge to lande quam — u. f. w. wie 2. — bes 
wart dar na Melelenborch gebumet wedder up de van der Wismar. 

+ Im dem jere Erifti 1299 do vorhoff fit Cafan, de konhngh van 
den Tateren — u. ſ. w. wie 2. — myt des ryles hulpe. 

+ 84 der tyb wan Eafan — u. ſ. w. wie 2. — unbe nam dar tors 
male groten roff. 

405. In deme ſulven jare do legerde de biſſchopp van Lubele den 
fang! umme wofte Holt nmde lant — u. f. w. wie 2. — de domheren 
unbe andere papen toghen ute der ſtad, be prebeler unde de barvoten bro» 
der.....1. barna vil anberhalff jare — deden den Iuben Terft|tileig 
plicht up der ſtad beropent. 

408. In dem jare Criſti 1300 do was grot afflat to Rome; dar 
beten fe dat hunderſie jare dat gulven jar, dat men nu holdet umme bat 
veftigefte jare. bar voer hen ute den landen tomale vele volles. 

+ Im dem jare Erifti 1301, alfo Cafan vornam — u. |. w. wie 2. ıs 
— bat de Tateren kume konden wyken ebber enen woetftych hebben, ver 
dar nicht vele entquemen der Sarracenen van bannen? — unde dar krech 
be hege. 

& Im dem jare Criſti 1302 na wynachten do nam Cafan to fil den 
koningh van Urmenien — u. f. w. wie 2. — unbe regnerde in der ſtad 20 
in groten eren. 

+ Dar na, alfe keyſer Caſan fath in gro|ten vrede to Damafco — 2.700. 
u. f. w. wie L. — unbe dede groten vromen. 

+ Im dem jare Crifti 1303 do was de bofe vorreder Capcap — 

u. f. w. wie 2. — alfo en wart van deme orloge des jares nicht. 2 

+ Im dem jare Erifti 1304 do vorfammelve fit up dat nye keyſer 
Eafan — u. ſ. w. wie 2. — unde de renfe vorgingh. 

+ Im dem jare Erifti 1305 | do was yo noch begherich unbe willich vi. bo⸗ 
Caſan — u. f. m. wie 2. — dat wart eme hoge webberraben. 

+ Im dem jare Erifti 1306 do quam be foningh van Urmenyen toso 
Cafan — u. f. w. wie 2. — wo grote begeringe habbe de heydenſche 
leyſer to den criften. 

439. Dar bevoren by unfer leven vrouwen dage der lateren — 

u. |. w. wie 2. — eneme barvoten brobere, gheheten Breberid van Bemen. 

+ Im deme jare Erifti 1307 ftarff de gube Caſan — u. f. w. wies 
2. — unde hadde fe tomale leff. 

+ In dem jare Erifti 1308 na deme dode keyſer Caſan do togen de 
Sarracenen in Ar|menyen — u. ſ. w. wie 2. — unbe deme foldane van 21.810. 
Egipten. 

+ Im dem jare Criſti 1309 do regnerede in deme ryke Armenyen 0 
Lyvonius — u. f. w. mie 2. — de berichtede eme alles dinghes. 

+ Defie fulve Rayconus de fereff van der macht der Tateren — u. ſ. w. 
wie 2. — be ſulven warheit Holden fe in erem wapene, wen fe ſtryden. 

8.5. 15. 19. 22. 2. 31. 37. Cafen' N. 


1. Auslaſſung. 2. Entflehung. 


12991313, 155 


455. Im dem jare Criſti 1310 do quemen to Rybbenitze de koningh 
van Dennemarten unde markgreve Woldemer van Braudenborch — u. |. w. 
wie 2. — lengk den en halff jar uppe des fonhnghes koſte. 

456. By der tyt begunde in Blanberen dat korne dure to werdende 

s— u. f. w. wie 2. — by groter pene. 

457. Ok vorbunden fit de fulen ſtede to groten ſaken — u. f. w. 
wie 2. — over de van Lubele en wolden nene vorbindinge malen myt den 
heren unbe ben fteven wedder den koningh Erife van Dennemarken. dat 
uam en to groten vromen. 

458. Des jars in beme hervefte do voͤr over berch Der Romer Tor 
ningh Hinrik — u. ſ. w. wie &. — de van Medocia do nement vor enen 
groten hon — de fcal fyn van fulder — alfo ſchal ſyne eddele doget ſchy⸗ 
nen boven andere heren unbe vorften. 

+ Im dem jare Erifti 1311 do toch de gube Rayconus — u. f. w. 

15 wie 2. — fo mochte men bekrechtigen dat gange lant to Egipten ſunder 
wedderſtal. 

460. Do dat quam to myddenſomer, de koningh van Dennemarken 
over ſegelde myt ſyner beſten rybberihop — u. ſ. w. wie L. — en tel⸗ 
dene pert — in ber flab. men borch vruchten willen der heren unde ber 

»groten untelifen fammelinge willen unde toflandes, bat dar werben 

ſcholde, je dorſten unde wolden fe nicht inlaten. 

462. Des fulven jars by funte Michaelis daghe do worben de kop⸗ 
Inde van ven Wendeſchen fteden kypende — u. |. m. wie 2. — wat eren 
borgeren genomen were. 

2 463. De van Melelenbord; van des koninghes wegen des orloges 
fi underwant — u. f. w. wie L. — bar aff fe dachten meer ere deep to 
vorwarende. 

464. In deme jare Criſti 1312 vor paſchen ſenden de van Lubeke 
ere boden wedder to deme koninghe — u. |. w. wie L. — do quam her ⸗ 

oꝛo toge Erick to Dennemarken van Sweden — bar uth de vyende to lande 
weren getoghen, bar de hartoghe do was. de halp do den Denen, bat je 
de vyende do floghen wedder van deme lande — des blevet almeſtich 
vorloren. 

468. Im dem jare Criſti 1313 do hadden de van Roftle gebumet 

sseren torme to Wernemunde — u. f. m. wie 2. — ene bord fo ſtarck, 
dat in deme lande nicht ene was van ftardheit ere gelylen bynnen unde 
buten. 

473. In deme ſulven jare wart voreniget dat grote orloghe — 
an. ſ. w. wie L. — unde den ſteden in Wentlande. 

a0 475. By der tyt ſcheen eyn ſterne — u. ſ. w. wie L. — mer den 
14 avende rode vlammen. 

476. Do na ber tyt hadde de pawes miyt den cardinalen vele rades 
— u. f. w. wie L. — van enem predelerbroder Bernardo, de ſyn valſche 


15. menꝰ: men de M. 21. fe dorflen': Yo Dorfen" I. 


1310. 


st. 


1sı2. 


113. 


1214. 


1815. 


1316. 


1817. 


156 II. Detmar-Ehronik von 1105—1386. 


bichtoaber was. wo grot bat dar beyde vroude unde droffniſſe wart..... 1 
do beme keyſer was vorgheven — unbe wart to Pyſa begraven. 

478. Im deme fulven jare by lichtmiſſen do vorenigebe ſik ve bif- 
ſchopp unde de domheren to Lubeke — u. ſ. w. wie 2. — de dar lange 
vorboden | mas. Sie 

479. Do fe to hove quemen, bo ſtarff de pawes Clemens — u. |. w. . 
wie &. — twe jar unde vyff maente. 

480. Im dem jare Criſti 1314 in der vaften, eer de pawes ftarff — 
u. ſ. w. wie L. — dar to holdende den ftol in velicheit vor dem paweſe. 

486. In dem jare Criſti 1315 bo leth de kouingh van Vrandryken 1o 
hengen vor Pariis Engelramme — u. |. w. wie 2. — dar umme bat he 
do füner weldich was 

487. De fuloe koningh voer do mht groter macht in Blanderen — 
u. f. w. wie 2. — malt in ſyne ſtede. 

488. In deme hervefte wart bot geflaghen greve Alleff to Sege⸗ 15 
berghe — u. f. w. wie L. — bar na levede he nicht lange in fwarer ber 
droffnifie. 

489. ..... 3 eme overginf in korter tyt. eynes dages fath he pro» 
lilen over tafelen — u. ſ. w. wie L. — dar mebe behelden fe erer ved⸗ 
deren lant, de fe under en deleden. * 

490. Im deme ſulven jare wunnen de van Pyſa — u. ſ. w. wie L. 
— unde nemen en grot gud. 

484. In dene ſulven jare was fo grot hunger im Eſtlaude — 
u. ſ. w. wie L. — van hungher alto unmaten vele volles vorderff. 

497. Im dem jare Criſti 1316 do wart gekoren en pawes, de wart 25 
geheten Johannes de 22., van Cahors geboren — u. ſ. w. wie L. — vor 
capellan koningh Robertes van Speilien?. 

491. Im deme fulven jare was to Qubele in der ſtad greve Oherd 
— u. f. w. wie 2. — eynen junghen fone | he na leth aldar gheboren. 2i..0.. 

+ By der ſulven tyt quam pawes Johannes unde voͤr binnen deso 
gefette ? der lollebrodere unde der baghynen — u. f. w. wie 2. — wente 
vele arges under en ſchude. 

+ In dem jare Criſti 1317, dat noch was bat erſte jare pawes Fo» 
hannes — u. f. w. wie &. — alfo wart he | in deme fulven orben en. 3”. 
bifihopp van Tholofa. 

500. By ber fulven tyt ſtarff in der vaften to Oytyn biſſchop Bor 
Kart — u. f. w. wie 2. — in funte Lucas dage myt groter ere. 

501. Bynnen ber tyd weren boden der domheren unbe ber ſtad to 
Lubeke in des pawes hove to Avinion — u. ſ. w. wie L. — be dar leghert 
was 19 jare. “ 

502. By ber tyd hadde greve Guncele van Wittenborh — u. ſ. w. 
wie 2. — unbe to Segheberghe ghevoret in den torne to greven Guncele. 


“ X angeinaven “apellan' ; tar 
Fine 00." @Robrteh van Eger“ N "then ———— 
; usiaflung. 3. Entfellung. 


Auszug. 


1314—1323. 157 


+ Do de Detmerſchen — u. f. w. wie 2. — deme junghen greven 
21.864. Oherde | deme wos do fin gub unbe fin moth van dem ſtryde. 

499. Im dem fulven jare was in Blanderen unde over alle Dudeſche 

lant fo grote dure tyt — u. ſ. w. wie L. — beyde na unde verne heer, 
dat de niylde God ute der flad vele Inde nerbe umbe entfette de van gros 
teme hunger. 

504. In dem jare Erifti 1318 do hadde der Romere koningh Lader 
wich fone boden gefant — u. |. w. wie 2. — do dinghede dar de wife 
greve van Hennenberghe van des foninghes weghene myt deme van Dro« 

1oghedinghen, aljo dat be koningh de vangenen los mafede — der wart een 
deel affgeflagen deme Toninghe. 

503. Do habe de koningh Byrghyr to Sweden beven uppe dat hus 
to Ryelopinghe — u. f. m. wie 2. — unde befluten in fware benbe unde 
leth fe vorſmachten vor den twelfften. des rules eddelen manne der myl« 

ısben vrouwen clageben den hamerlifen bot, bat de konyngh unde de konin ⸗ 

jhynne van anzfte erft melen tho Gotlanbe. do fe bar nicht Iend mochten 

au.sro. blynen, do voren fe to deme Yoninghe in Dennemarten, dede dar me | de 

wufte de ſware daet, alfo men fprad — ſyner moder vader mas koningh 
Oaqwiyn van Normeghene. 

» 505. Im dem jare Criſti 1319 to myddenſomer do quam tor Wys- 
mer koningh Erid van Dermemarten — u. f. w. wie 2. — alfo vorflarff 
dat Iant an dat Romefche rule. 

506. Dar na vor unfer leven vrouwen daghe der Iateren bo togen 
greve Gherd unde Johan — u. ſ. w. wie 2. — unbe uth anderen lan⸗ 

sen ridbere unde knechte. 

2.78. 509. Im dem jare Criſti 1320 des | jars to funte Andreas daghe 
do wart in den ſteden bh der Ofterzee alfo grote florme — u. f. w. wie 
* — na der tyt worden be hus by der Traven fere vorhoget unbe of de 

raten. 

” 513. Im dem jare Criſti 1321 in unfer leven vrouwen avende in 
der vaften do meren to Avhon twe Lummerde — u. ſ. w. wie 2. — in 
der ftebe, dar dat gefchach, dar leth de pawes buwen ene Iappellen in de 
exe ber jumchrouwen Marien. 

+ Im dem fulven jare wart de funme ſchadafftich — n. |. w. wie 2. 

35 — des dages na funte Johannes to lichten. 

+ Im dem jare Criſti 1322 in deme hervefte quam over van Swe⸗ 
den Knuth Pors in dat lant to Wenden — u. f. w. wie 2. — de fande 
he in Sweden. 

528. In dem jare Criſti 1323 in deme 15. kal. Augufti do wart 

au.ast vorhaven funte Thomas | van Aen, de wyſe biſſchopp — u. f. w. wie 
"8. — 15 jar dar na, bat he ſtorven mas. 
530. Des negeften dages funte Lucas dage do quam koningh Eri- 
in de Traven — u. f. w. wie 2. — unbe ſpyldede dar ghrot ghub, 
21. 88e.| koſt unbe theringhe. 


30. ’avende' fehlt I. 37. Bord’: eterfen' M. 41. Yar' : "daghe' M. 


118. 


1310. 


1820. 


1m. 


8 


1m. 


158 I. Detmar-Ehronit von 1105—1386. 


537. Im dem jare Erifti 1324 do wart gewunnen bat vafte flor — 
u. f. w. wie 2. — unde wart al tobrafen. 

538. Dar na in funte Andreas daghe do quam to Lubele greve 
Bertelt van Hennenberghe — u. ſ. w. wie L. — dar umme beghunde de 
Yonyngh to degedingende. dem Mefelenborgere — lant, borge unbe ftede, 5 
de to der Marke behorven, unbe dat ſchnde alfo. 

539. In dem jare Criſti 1325 do leth der Romere koningh Luder 
— u. f. w. wie 2. — de leth van deme rufe, mer he tod} dar up, bar he 
nit van vorbreven was!. 

+ Dar na flarff hertoge Erick van Sleßwyk — u. f. m. wie 2. —ı0 
do wart bat orloghe bracht in enen dad) 2 jar langh. 

540. Des jares quam biſſchopp Borchart Lappe van Meydeborch in 
de fulven ſtad — u. ſ. w. wie 2. — de mas eyn jungh here umbe flund 
na vrebe. 

541. Darna by funte Michaelis daghe do weren van Banonye, 15 
van Florenge unde van anderen ſteden grot volf vor Luka getoghen ; dar 
wart eyn mechtich grot ſtryt. de van Luka hadden den hovetman — u. ſ. w. 
wie L. — do wart de pawes unde fin hoff fere bedrovet. 

542. By ber tyt do plach de pawes den papen vele gnabe to bonbe 
— u. f. w. wie 2. — dorch der drovigen mere willen, de he do habbe2o 
vornonien. 

543. By der tyt ſtarff Witſlaus, de vorſte van Ruyen, ſunder 
erven — u. ſ. w. wie L. — be wart in korter tyt alſo ſere beworen, bat 
be leth dar aff. 

By der tyd do nemen to ſil etlile cruceheren bat grone cruce — * 
u. ſ. w. wie L. — hir umme dat dat voll nicht em lepe ute deme lande. 


+ Im dem jare Criſti 1326 in der vaſten ſtarff hertoghe | Lippolt zı.aoe. 


von Öfterryle — u. f. w. wie 2. — ſware vorbolghere des konynghes 
Ladewiges, en koningh over dat Romeſche rufe. 

545. To der tyt habbe greve Johan gebumet dat hus to Trittoumeso 
— u. f. w. wie 2. — umbe toghen in Dennemarken in Binnen. 

546. By der tyd hadde be koningh van Dennemarfen vorbodet den 
van Mekelenborch unde den van Wenden — u. f. w. wie 2. — de mere 


eme | vil fware bequam. ven jungen konyhugh, ſynen ſone — komen 2ı.m. 


mochien. de fulve koningh was van ſynem fynne grymmich — he voer 30 
over to Valfterboben. dar wolde ene nemant Iaten. dar bieff he myt 
anzfte — unde brachte myt fit goldes unde fulvers genoch. 

547. De van Mekelenborch unde de van Wenden de weren Tortlifen 
gelomen — u. f. w. wie 2. — unbe quam webver to Moftode. 

544. In deme fulven jare do Lockede, de koningh van Krakouwen, «0 
do he fyne dochter hadde gegeven — u. f. w. wie 2. — ſyner nam he 
ware unbe ſloch ene dot allenen; van deme volle jagede he vil draden 


M. | 12 Bordart : Broßt M. 
Cuba M. 19. “papen’ fehl DR. 





1324— 1328. 159 


ſynen weh — doc moften de godesridder mol ghehinvert hebben ve 
bofen Godes viende, hadden fe des ghuben willen ghehat. 

548. By funte Peters dage in ber ame do ftarff hertoge Wertjlaff 
— u. f. w. wie 2. — van hertoge Wertſlavs ſones dren, Bugeflaven 

sumbe Wertſlave, dar an helven fe fil — unde wat malf wan, bat ber 
helt be. 

549. Under bes foren de Denen enen anderen heren, bat mas for 
ningh Wolvemer, den hertogen van Sleßwyk — ı. f. w. wie L. — dar 
mede mysducht em in dem lande. 

10 550. In dem ſulven jare hadde eyn rydder ute deme lande to Saſ⸗ 
fen, ute deme hartichdome, dat hus to Werdingeborch — u. ſ. w. wie 2. 
— alfo behelt de koningh do nicht mer in dene rufe, dar he fyne manne 
mochte mede belaten — de van des rydders wegen bar inne weren. 

+ 34 ver tyt quam be Iantgreve van Heflen myt funer grevhnnen to 

15 Yoyon — u. f. m. wie 2. — do flarff de lantgreve. 

Bine. + | In deme jare Criſti 1327 in funte Balentinus dage do was fo 
grefelid donre — u. f. m. wie 2. — unde ſchach in grotem ſchaden. 

551. Na der tyd do voer der Romere koningh Ladewich to Lumber- 
dien..... 1 ande Tufcane, vorften unbe heren unbe ſtede — u. f. w. wie 

32. — unde fonen fone, den marfgreven van Brandenborch. 

+ Im der tyt quemen der Romere boden to deme paweſe — u. |. w. 
wie 2, — do voren fe wedder to Ianbe. 

552. Des jares nam Ingeborch, des konhnges mober van Noriwe- 

SLHa gen | unde van Sweden — u. |. w. wie 2. — unde nam en ere herſchopp 
unbe ghubere in fynem lande. 

553. Des fulven jars quam bes Toninges wif van Engelant — 

21.92. u. |. w. wie 2. — men fprad, dat de koningh na | funem dode vele tekene 
dede unde noch beyt. 

+ Im deme jare, do de koning bot bleff, do nam fin fone — u. ſ. w. 

sowie 2. — greve Wilhelmus bochter van Hollande. 

554. Do nam of greve Johan van Holften — u. |. w. wie L. — 
des greven dochter van Wittenbord. 

555. Im deme jare Criſti 1328 by lichtmiſſen — u. |. w. wie 2. — 
ſynes vedderen fone, den of fon vedder hete Carolus ?. 

3 556. To der tyt toch der Romere koningh Ladewich myt ſyner 
konynghynnen to Rome — u. ſ. w. wie & — dat kynt wart genomet 
Romolus. 

2ı.m. + Ol wart eyn pawes bynnen Rome ghe|toren — n. f. w. wie 2. 
— des fo wart de hoff unbe de papheyt vil jere tomale bebrovet. 

“ + Im dem fulven jare in der vaften in unfer leven vroumen daghe 
der bodeſchop — u. f. w. wie L. — ib were denne myt groteme arbeybe. 

557. Im der tyt nam de here van Melelenbordy ſhn drudde wyff 





1. hrbben de’: pehben des” M. 4. “Bugeflanen‘ : “U 
Mi. Berdingebond‘ : m 18. 
IE —— 


1. Auslafſung. 2. Enutſtellung. 


M. 5. won’: want MR, 
tee MR. 19. "Tufcane' : 
bergefgprieben: vrouwen 





139. 


1890. 


160 II. Detmar-Ehronik von 1105—1336. 


— u. f. w. wie L. — de do des landes van Ruyen meft hadde, de ber 
heit dat. 

558. Des jares quam be koningk van Brandryten in Vlauderen — 
a. f. w. wie 2. — unbe leth ſyne webberfaten bar unde auderswor vele 
vorderven quades dodes. 5 

559. Under der tyt orlogeden undertuſſchen de hertogen van Ofter- 
ryle, de brodere — u. |. m. wie L. — unde vorborven ſynes landes vele. 

560. In deme hervefte togen de Denen myt groter macht to Got ⸗ 
torpe — u. f. w. wie 2. — unbe entjettebe dat hus vor den Denen. 

561. Im dem jare Criſti 1329 in funte Agneten vage do flarff deie 
eddele vrome here Himid van Mekelenborch — u. ſ. w. wie L. — nam 
des lonynges fufter van Sweden. 

562. Dar na quam Toningh Eriftoffer to Lubele — u. ſ. w. wie L. 
— umme dat de foningh dar ven feghe wan, do worden — des wart be 
fangt gelegert over alle dat rufe. u 

563. To ber tyt hadde greve Johan Schone, Selant ..... unde 
vor ſchaden, den he hadde van deme koninghe. umme dat de lant deme 


konyuge nicht weren underdan — u. ſ. w. wie L. — dat he deſto beth vi ad. 


mochte befitten de lant wedder den koningh. 

564. Des jares togen de Juten in deme hervefte myt erer groteftenao 
macht vor Öottorpe — u. f. w. wie 2. — bat de Holften worben rufe. 

+ Dar na to lichtmiſſen do toch foningh Johan uth Bemen dorch 
Prutzen — u. f. w. wie L. — unde behelden alle ere Ievent. 

+ By der tyt quam be koningh van Palen in Prutzen — u. ſ. ” 
wie 2. — in rovende unde in brande. 

+ Im deme fulven jare wart Ertmar Erifpin geflagen by Dee 
Stodborpe ; dat dede eyn vorlopen gobesribber?. 

+ Im dem jar Criſti 1330 do worden entfangen de juncorouwen to 
Ribbenige in dat nye clofter — u. f. w. wie 2. — de in beflem jare, 
alfe dit bejchreven i8, noch was abbatifja in deme fulven cloftere van derae 
gnade Godes. 

+ Im dem ſulven jare ſtarff de vorbenomede Knut Pors — u. ſ. w. 
wie L. — van koningh Haqwinus dochter geboren. 

567. Im der tijt wolde koningh Criſtoffer ſyne wort nicht holden — 
u. ſ. w. wie L. — dat de laut des greven eme alle wedder worden. s 

565. Im deme jare ftasff Vreberid van Ofterrple — u. ſ. w. wie 
2. — alfo tod he vorgheves wedder to lanbe. 

+ Dar na quam de koningh van Frandrife to deme paweſe to Aoyon 
— u. ſ. w. wie L. — dat he ben Iore im ee brachte van ben Dudeſhen 


vorften unbe heren. 
566. In ber tyt begunden de Romere unde andere lant unde fee 
— u. f. m. wie 2. — ‘erravi sioud ovis que periit. require servum 
tuum’ — fo langhe dat he ſtarff. 
ddp ns „D. 5 en wel nel vnduren ande vor 
Khan GroperhfäiRDR, — 77. werapen'; Seren De 


1. Auslafjung. 2. Auszug. 


13291332. 161 


+ Im deme fulven jare togen de godesryddere uth Prutzen to Palen 
— u. f. w. wie 8. — van eneme brober fynes ordens. God de ſy en 
beyden guedich to der felen, amen. 

+ Im dem jare Erifti 1331 do togen de heren van Prugen in Kra- 

sloumer lant unde wunnen — u. f. w. wie 2. — Pirfir unde Vrienſtad 
beth to Calis. 

568. Dar na by funte Gallen dage do toch de koningh van Kra⸗ 
tonwe myt ſynen mannen webber in Prugen unbe vorherede dat lant unde 
dede groten ſchaden. myt den firgden — u. f. m. wie 2. — alfo kump⸗ 

10ter8 unbe ander heren. 

+ Im deme fulven jare in deme drudden fondage in der vaften — 

21.%%. u. |. w. wie 2. — | unbe dede groten ſchaden an dem warber al dorch 
dat lant. 

569. In der tyt toch de koningh van Bemen over berh — u. f. w. 

15 wie 2. — bar febber vele quades i8 aff gelomen. 

+ Im der fulven tyt was de konyngh van Vrandryle myt deme par 
weſe over een gelomen — u. f. w. wie L. — bo leit he de renfe na. 

570. Des jares droch de koninck Eriftoffer over een myt ſynem bro⸗ 
der greve Johanne — u. |. w. wie 2. — do he quam to deme Kyle, he 

% vant dar ſynen broder, den unludigen koningh, bedrovet unde arm. 

+ Dar na in forter tt bo ftarff fon fone — u. f. w. wie 2. — dat 
de ſware val van deme Denewerke were fin bot. 

+ Im dem jare Erifti 1332 do was groth orloge myt hertoge Jo ⸗ 

21.90. hanne van Brabande — u. ſ. w. wie 2. — van deme heren van | Eud 

2 by deme clofter to Elizen, nicht verne van Thyne. 

+ In dem fulven jare do was de hochtyt tufichen hertogen Reynolve 
unbe be Toninges fufter van Engelant — u. ſ. mw. wie 2. — to Nymagen. 

+ 29 der fulven tyt hadden de van Lubeke 10 grote kogghen unde 
4 fniden — n. f. w. wie 2. — de van Lubeke quemen erer fale to boven. 

» 571. Im deme fulven jare worden voreniget greve Ghert unde 
greve Johan — n. |. w. wie L. — do mas bat rufe almehftich in der 
greven hant. 

572. Dar na flogen to Schone de Denen byimen Runden vele Hol ⸗ 
ſten ene® morgens vro — u. f. w. wie L. — je leben bat hus to Helfin- 

ss geborch unde wunnen des greven andere flote. 

573. Im der tyt ftarff koningh Eriftoffer — u. f. w. wie 2. — twe 
ſones he na leth, Otten unde Wolvemer. 

ↄi ver + To den tyden hadden greve Gherd unde greve Johan vele | volles 
uppe Zelande — u. ſ. w. wie L. — myt ſchepen unbe myt luden. 

“ 574. Do weren boden van den fteven, alfo van Lubele, Roftode, 
Stralefjunde unde Grypeswolde by deme fulven koninghe — u. ſ. w. wie 
2. — bat de van Lubeke weren by have an fo groter ghunft. 

575. Im der fulven tyt wart enem weldigen ribbere togefprofen 


6, Geip: Galle" M. 18. Monind' von fpterer Hand Abergefäriehen. 2. "Denmark; 
3 


Grädtegreniten. XIX. n 


1881. 


1392, 


138. 


162 II. Detmar-Epronik von 1105—1386. 


vorborgen in reden — u. ſ. w. wie 2. — vor alfo vele ſulvers mochte dat 
lant wedder Iofen, wen he wolbe. 

+ Im dem jere Erifti 1333_in deme dingftevage na reminifcere — 
u. f. w. wie 2. — Lotude von Crakouwen. 

576. Im deme fulven jare do quam de keyſer uth Lumbardien —5 
u. f. w. wie 2. — unbe mafebe groten vrebe. 

+ Do fanbe de keyſer weldighe boben to deme pawefe — u. |. w. 
wie 2. — dar umme en wart dar nene vorenynghe. 

577. Im deme fulven jare do ſchuldigede greve Bordhart van Swa- 
lenberghe — u. f. w. wie L. — dar he ene ane vangen helt. beth dat he 10 
eme Igf dede. 

+ Im dem jare Criſti 1334 do was de grote firyt up der Kohowe 
— u. f. w. wie 2. — gewimbet in ſhnem antlate. 

578. In deme fulven jare 8 daghe na funte Michaelis vage — 
u. f. w. wie 2. — to ſtryde. vor deme ſtryde ene vormeten rote Holften ı5 
van eren offen treden; be nemen fit by den henden unbe reddeden to 
twifihen den heren beyde; bar na weren je balde uppe eren roffen, unde 
myt den borften | leven je vort to eren vyenden, der vele mer mas — Sı.om. 
den jungen koningh je vinghen. de Denen worben vleende; alfo worden 
exer vele geflagen unde gheuangen. greve Gherd de was dar — to Gege- 20 
berge. dar bleff he ene wile; dar na wart he gebracht up Reynoldusborch. 

579. In deme fulven jare do flarff to Avyon pawes Johannes XXIL. 
— u. f. w. wie L. — dar umme by ſyner tyt mennich Dufent volles eme 
dicke wart affgeflagen. 

+ To deme fanden umme hulpe — u. |. w. wie L. — de in de repfe2s 
weren gelomen, by Pedemund. 

580. Ban deſſeme pawefe wunnen de papen grote gnabe, de myt 
breven ber Dudeſchen vorften quemen van velen landen to eme — u. |. w. 
wie 2. — unde maleden bo to Lubele in deme dome clene proven — _ 
was ben ghyrigen fretheren grot gewin. 

581. Na defiem pawes Johannes dode fo wart pawes Bene |dienuenı 21.978, 
geforen 14 fal. Decembris — u. f. w. wie 2. — des fondages na ben 
twelfften. 

+ Im dem jare Erifti 1335 do entflunt dat grote orloghe — u. ſ. w. 
wie 2. — myt lonyngh Philippus van Valois, ſynem wager s 

+ Im deme jare flarff brover Luder — u. ſ. m. wie L. — unde 
wart begraven to Koningesberge. 

582. In dem fulven jare do ftarff en Bifjhopp Marquart van 
Ratzeborch — u. f. m. wie 2. — unde wart gewyet to Stade. 

+ Im dem fulven jare wan greve Johan van Holften — u. ſ. m. © 
wie 2. — dat eme was affgewunnen varı den Denen. 

583. Dar na quemen to Lubeke greve Bertolves fone, de was ge 
heten junder Johan, van Hennenberghe — u. ſ. m. wie 2. — mente de 
greven helden ſyl harde unde wolben nicht wöfen. 

Ki Bonage DM, D- (um; rumme dat 29. 'clene proven ; 


12. 4 
Rande: “fanderprovet be Sell 80, uber 
42. "Dertolden' : "@herdei' M, 





1333—1337. 163 


584. Dar na in funte Michaelis vage quemen in de Traven junghe 
waloifihe vele — u. f. w. wie 2. — dat eer ny wart vormomen im 
deme water. 

585. In dem jare 1336 na pafchen do fande be koningh Magnus 

s— u. ſ. w. wie 2. — dar wart he rydder van bertoghen Erike von 
Saſſen. 

586. Dar na des negeſten daghes na ſunte Johannes to mydden ⸗ 
Su.ver. fomere voer be here | van Melelenborch — u. ſ. w. wie L. — na der 
tyt wart dar dantzendes unde fprunghenbes vele — beyde mut arbeyde 

10 unde myt ungemale. 
587. De boden van Lubeke bleven to deme Stoffesholme beth to 
21.992. unfer leven vrouwen dage der eren — u. f. w. wie 2. — dar upp gaff 
be der flad unbe den borgeren fyne hantvefte den van Lubeke wol befegelt. 

588. By der tyt, alfo de van Lubeke hadden ere boben to deme 

15 Stodesholme bh deme Toninge, to der tyt was en mwelbiger man — 
u. f. w. wie 2. — do fe quemen in Hallant myt velicheit uppe dat hus 
to Valkenberch, dar enifing fe vrolifen ere wedderſate — dar quam do of 
des konynges rydder — den flogen de Vreſen dot to Schonore. do bes 
gunden de Schonorlinge! to orligenbe uppe de van Tubele, ımbe fprefen, 

dat were togelomen — wrelen up de van Lubeke. alfo des koninges rid⸗ 
der — unde ſande fe myt Ieve varı fil. 

+ In deme fulven jare begunde Jacob van Artevelde to regnerende 
— u. f. m. wie 2. — geflagen vor ſynem falle. 

7 Im dem fulven jare do ghind de Jacob al umme — u. f. w. wie 

252. — unbe brad de gemeynen under fid. 

2.0. + Im der fulven tyt wa8 | martgreve Ladewich — u. ſ. w. wie L. 
— umbe halp wynnen borch unbe Iant. 

+ Im dem jare Criſti 1337 do quam hertoge Hinrik van Beygeren 
in Prugenlant — u. f. w. wie 2. — de wart bynnen bren welen rede. 
r0 593. In dem fulven jare quam de koningh Edewert van Engelant 
— u. f. w. wie 2. — Vrandryken vorenthelt, dat eme van rechte ange» 

florven was. 

+ Im der tyt do vind de greve van Dlanderen enen guben olven 
man, de eyn rider was — u. f. m. wie 2. — unbe deden fil wedder to 

ssdeme foninghe van Engeland. 

589. Im deme fulven jare bo tod} de greve van Guleke — u. ſ. w. 
wie 2. — van Aoyon..... tuſchen ..... 2 de konden ber eenbrachtichent 
nenen troft vorwerven. 

+ Dar na to myddeneſomer do ſchynde eyn cometa — u. ſ. w. wie 

402. — do vorgink fin ſchyn in dem weſtſutweſten. 

590. In ver tut, do Albert van Mekelenbord; wart mundich — 

u. f. w. wie 2. — unde mafede enen guben ewigen vrede over alle dat Iant. 











12, "age — ren’; "dage to der ame" M. 14. fere':eren M. 16. “in Ballanı' : “in dat 
ander Iant' IR. FmtÄng ee meßßenfte MR. 29, rupen- 
tant' ; lan I. 31. vorenthelt': “vorentfarh‘ M. 37. Mopon — eendradhtidhent‘ : 
"“Aoyon tuffhen to tomende eendragptichent‘ M. 

1. Entftelung. 2. Anslaffung. 


1*r 


1338. 


1390. 


1300. 


164 II. Detmar-Epronik von 1105—1386. 


591. Des gelyk deve of Barnam — n. f. w. wie L. — dede eme 
to der tyt weren alto wedderſtrevich. 

592. Des jars dar na do dede de here van Wenden ber heren gelyk 
by fonen mannen. 

+ Des jars bumebe greve Gherd van Holften de Louwenborch —5 
u. f. w. wie 2. — to Detmerfcen. 

594. By der tyt flarff de eddele Wilhelm, greve van Hennegome 
unde van Selande — u. f. w. wie 2. — unbe deden wol ere reyſe up 
de Lettouwen. 

595. Im dem jare Criſti 1338 to den twelften do quemen to Lubeke 10 
tofamende — u. f. m. wie 2. — unbe hadden groten hoff. 

596. Dar na by pafchen quam over de foningh van Engelant in de 
Maſe — u. f. w. wie 2. — jegen den koningh van Brandryten. 

597. Nicht Iange dar na lebe be keiſer enen hoff... 1 van den 
greven to | Öulele unde van deme greven to Ghelren enen hertogen ma- 15 
tede — u. f. w. wie L. — habben dre fufter des jungen heren van Hol« 
lande, de fint fufterfynber des Tonynges Karolus, de nu i8 koningh to 
Vranckryke; unde de van Ghelren hadde des Yoninges fufter van Engelant 
Per i unde redde fil do noch flarfer webber to fomenbe. 

+ Im dem jare Erifti 1339 do quam de Yoningh van Engelant — 20 
a. f. w. wie 2. — unde eme wart vorgeven in Qumberbyen. 

+ Im deme jare quam do Jacob van Artenelde — u. f. w. wie 2. 
— umbe vele ghuber Inde worden vorhouwen. 

+ By der fulven tyt Do worden genomen bre coggen myt wande ben 
van Prugen na der Brugger markede vor deme Smenne — u. |. w. wiezs 
2. — alle dat gud unbe de gevangenen qwid nnde leddich. 

598. Im dem fuloen jare in fumte Kilianns daghe na der vefper — 
u. f. w. wie L. — ene ghude wyle duſter bevedet. 

599. Dar na kortlifen quam de koningh van Engelant in de Mafe 
— u. ſ. w. wie &. — unde de foningh de vor | weder in Engelant. 2 1008 

600. Im dem jare Erifti 1340 do flarff des markgreven wyff — 

u. f. w. wie 2. — Criftofferus dochter van Dennemarken. 

601. Dar na na den twelften quemen vele vorften to Lubele, de dar 
umme befeten weren — n. ſ. m. wie 2. — helpen wolben to komende in 
ſynes vaders rufe. s 

602. Do was dar greve Gherd, de hadde wol vornomen — u. f. w. 
wie 2. — ere gud was bewoſtet miyt rove unde mut brande. 

603. Nicht lange dar na was be greve alfo and — u. ſ. m. wie 
2. — dar fe her komen weren, al ſunder vromen. 

604. Im ber tyt flarff de biffcop to Smweryn — u. f. w. wie L. — u 
eenbradhtlifen geloren unde myet. 

605. Dar na flarff de wife greve van Henmenberge — u. f. w. 
wie L. — dat fe mogen munten guldene. 


ði. 100: 


m. 7. “Henneg: 
3. 'wolden" 





* : SGenmegolde R. 16. 'dre': "dei DR. 
edder" DR. 





1. Ausloffung. 


1338—1341. 165 


606. Do na paſſchen quam ve marfgreve Ladewich van Branden ⸗ 

borch to Lubele — n. |. m. wie 2. — bar wart be leffliken to entfangen. 

+ Ok brachte he dar ſynen ſwager Woldemer; ..... 1 van Sleswic 

fgne fufter — u. ſ. w. wie 2. — unde dar weren ſommelle, de wolven 
srommen unbe fpere tobrefen, de moften eren tuch wol inbringen. 

607. De markgreve unde de hertoge Woldemer drogen bo over een 
— u. f. m. wie 2. — dat kerde em mennich to groter dorheyt. 

608. Do be heren togen van Lubele — u. |. w. wie L. — los fin 
van fmarem dwange der Holften. 

609. In der fnlven tyd de koningh van Frandrife ſande en grot her 
— u. f. w. wie L. — wol 31/,,000 volles. alſo grot eyn ſtryt was 
vor niy gehort edder vornomen up dem water. 

610. Dar na toch de ſulve koningh im Pickerdien — u. ſ. w. wie 
2. — umme dat je worven fin argefte im beme ſtryde. 

u 611. Im dem ſulven jare beleden de Juien Scandalinborch — 
u. ſ. w. wie L. — de up deme huſe en ware hulpere weren worben?, 
unde treden aff to eren vienden, unbe begunden eres ſtrydes — bat dro⸗ 
gem de ſtede tomale gans unſachte. 

+ Im der tyt leet ve van Dennemarken dem van Sweden bat lant 

ato Schone mit des landes egenbome vor enen fummen pennunge — 
u. f. w. wie 2. — by der cronen to Sweben to blyvende. 

+ Do weren de Sarracenen over meer ghelomen — u. |. w. wie L. 
— alfo bat bar gevronuwet wart al de gemeyne criftenheit. 

+ Im dem jare Criſti 1341 do flogen de heren van Lubeke — 

zu. f. w. wie 2. — by vulbort unbe privilegien ere& heren, des keyſers. 

Sue. + Im dem fulven | jare do weren de Dudeſchen getogen in Ruflen 
— a. f. w. wie L. — enen unbegrypliken chat. 

612. Im dem fulven jare vor vaftelanende do wart gevangen har- 
toge Woldemer van Sleswyk — u. ſ. w. wie 2. — eer he wart gelofet 

so myt grotem gube. 

613. In der vaften der na do flarff de wyſe Hinrid biſſchop van 
Lubele — u. ſ. w. wie 2. — des fulven ſondages do wyede de ſulve 
bifcop den dom to Lubeke. 

614. Do gaff of to Plone greve Johan — u. f. w. wie L. — 

ss juncher Nicolaen unde Bernardo van Wenden, ben vorften. 

+ In der tyt leth greve Hinrik unde greve Nicolaus van Holften uth 

21.103, ber vendnyſſe 108 junder | Otten — u. f. w. wie L. — alfo bleff Wol⸗ 
demer by deme rufe. 

615. Dar na voer greve Johan to Seelande — u. f. w. wie 2. — 

so myt ben anderen landen bar to gelegen. 

+ By der tyt do beleben de Denen bat hus to Koldingen — u. |. w. 
wie 2. — de roff de quam almeſtich in Vynnen in bat Iant. 


3. “Glewie' ; ‘Gwerin’ M. 19. 'dem’: ‘dom’ M. 21. “romen’: “Zravene' M. 38. de 
dom’ : at biffeopdom’ I. 38. 'unde greve' fehlt M. 


1. Anslafung. 2. Entftellung. 


1. 


13. 


166 I. Detmar-Epronit von 1105—1386. 


616. Tohant belede de Foningh-uppe Seelant dat hus to Ealling« 
borch — u. ſ. w. wie 2. — alfo bleff dat ungewunnen. 
617. Do hadden etlife Holften ſchaden dan uppe de van | Fubelezı. 1050. 
unde Hamborch — u. ſ. w. wie 2. — dar fobder ſchaden aff gekomen is. 
+ Do greve Himvid ſach eme unde ſynen brober dat orloge anwaſ ·—* 
fende — u. f. w. wie L. — dat greve Hinrik ofte ſyne brodere vul bebro- 
vet worden. 
618. In der tyd nam hertoge Albert | van Saſſen fin ander wyff zı.iose. 
— u. f. w. wie 2. — veftih, unde he was fulven dar kume entlomen. 
619. Do he webber quam in fin lant — u. f. w. wie L. — barıo 
| mebe begrepen fe de ftebe, dar fe mede ftan mochten in der velicheyt ; dat zı. 104. 
levede den ſteden — wo fe mochten ere fale wedder be Holften vortbringen 
myt leve na ereme willen. 
620. In dem jare Criſti 1342 do nam markgreve Ladewich van 
Brandenborh — u. |. w. wie L. — wen he tonoren ye habde gevan. 15 
621. By der tyt wolde de eddele here van Mekelenborch Albert 
theen to deme keyſere — u. f. w. wie L. — dat em fon vader ſchul ⸗ 
dich was. 
622. Dar na in der 9. Tal. Majt ftarff to Avion de gube Benedictus 
be pawes XII. — u. f. m. wie 2. — bar na pawes. 20 
623. In ber ſulven hochtyt do ghingh de bach uth, ven de heren 
mafeven to Dennemarten — u. f. w. wie &. — dar he deme koninge 
mochte mer helpen webber de Solften, 
624. To ber tyt nam de koningk van Sweden ben van Lubele ere 
gud — u ſ. w. wie 2. — unbe habbe den kopman to deme heringe ge» 2 
vangen‘ — be to holbenbe, | beth dat fe degedingeden. Di. 1008, 
625. Na der tyt dat de marſchalk van Lubeke toh — u. ſ. w. wie 
2. — dat he den van Lubele unde ben van Hamborch affghink tho 


helpende. 

626. By der tyd was greve Hinrid enes nachtes in dat wyfbuldeso 
tomen to Segeberge — u. |. w. wie 2. — de ovel togefeen hadden. 

+ Dar na kortlilen do togen de greven — u. ſ. w. wie L. — fe en 
mochten ber ftab nicht ſchaden. 

627. Seleten of werven by dem abbete van Reynevelde — u. |. w. 
wie 2. — alfo togen fe van dannen, mal up dat fyne. 2 

+ Nicht lange dar na des negeſten dages Bartholomei do quam in 
de ſtad vele volles — u. f. w. wie L. — dat erer een grot deel webber 
to lande reden. 

628. De dar bleven, de weren vul late to reyſende van bes keyſers 
unbe marfgreven wegen up eres ſulves eventure — u. |. w. wie L. — v« 
unbe de rabmanne van Qubele unde Hambord) in ere halven, ſtede unde 
vaft to holdende. 


1-2, Galli y: Gallienborh‘ M. 8. “Mlbert‘ : “Ginzit RM. 10. Maji' fehlt M. 
— We Yale. Sur akbue ibm, a 


1. Entfellung. 


1342—1345. 167 


+ Im dem jare Erifti 1343 do was in Prugen broder Luder hoe⸗ 
mefter — u. ſ. w. wie 2. — dat hete de Jurienborch. 

629. Im dem jare to den twelften do was de bad} to deme Stra» 
leſſunde gelecht — u. |. w. wie 2. — over dar en wart nicht van; men 

5fe beſchededen enen dach to Roftode. — do en wart dar over nicht aff. 
ſedder ftarff des marfgrenen welbige hovemeſter — fture brad an den kyn ⸗ 
deſchen landesheren. 

630. Im der tyd berovede de junghe hertoge Eryc van Saflen — 
u. ſ. w. wie 2. — ſynes vedderen fone, hertoge Alberdes, was id vul 

Prem, — ſtarff de gu|de hartoge Alberd to Lubele unbe wart begraven 

631. In ſunte Gregorius dage dar na worpen de Eeſten ſil van 
deme criſten loben — u. ſ. w. wie 2. — worden ſedder dodet in menni⸗ 
gen ſteden. 

E12 632. Do ftarff to Lubeke bifihopp Hellenbert van Sleßwyk — 
n. f. w. wie 2. — tho Lubele in der mynre brodere core. 

21.1008. 633. By der tyt wart dem | foninge von Dennemarken dat hus to 
Callingborch — u. f. w. wie 2. — allentelen groter in Selande. 

+ Im dem fulven jare in funte Jacobus daghe do malede de meyſter 

ꝛ20 van Prugen broder Luder enen guden vrede — u. f. w. wie L. — 
Eoyave, Dobberin unde Brabord. 

634. Im dem jare Erifti 1344 do hadde de pawes openbare en con⸗ 
fiftorium — u. f. w. wie 2. — alſo bieff de twedracht ftande tuſſchen 
deme pawefe unde dem keyſere, alfe iv vor ftunt. 

2 635. Im der tyt hadde be biſſchop van Mengen twedracht myt dem 
hertogen van Beyeren umme de fale — u. f. w. wie 2. — alfo dat na 
der tyt wol openbar wart. 

21.1088. 636. In dem jare Erifti 1345 vor | der vaften do weren de fonyng 
van Ungeren, de blimbe foningh van Bemen unbe de greve van Hollande 

20 — u. f. w. wie 2. — des togen fe wedder to lande al ane vromen. 

637. Dar mede in der reyſe was greve Hinrik van Holften — 
u. f. w. wie L. — eer he wedder quam to Holftenlande. 

638. Do de brodere van deme Dudeſchen orden horden — u. ſ. w. 
wie 2. — unde foren enen anberen in fyne fteve. 

E'} 639. Des fulven jard in der vaften do koften hertoge Exil van 
Saffen unbe fin fone Erik dat hus to der Lynouwe — u. ſ. w. wie L. — 
unbe dreven fe van bannen. 

640. Do de greve van Hollande quam ute den Lettouwen, he be⸗ 
ghunde — u. f. w. wie 2. — unde dede in deme bufihopbome groten 

ao ſchaden. 

Di. 107°. 641. Do dat orloge was in ene enynge gebracht — u. |. w. wie L. 
— umme de | wolbaet des greven fele ewichlilen mote in vrouben fin myt 
Gode in deme hemmelrike, amen. 


4 ubonemehen : orten MIR, —E—— allen" ne om: 
Gore RR. “ad : 'weren” M. 
36 "Hpnoume : —E 





ẽ 


138. 


168 U. Detmar-Ehronit von 1105—1386. 


642. Des jars man de loningh van Dennemarken Korfor — u. ſ. w. 
wie 2. — dar van worden feler kreudet fere fe. 

"+ Im deme fulven jare fancti Thome do bewifede fl eyn cruce in 
der lucht — u. f. w. wie 2. — de dar na regnerende was. 

+ Im dem jare Erifti 1346 do wart dat hus ghewunnen — u. |. w.5 
wie 2. — in Holftenlande. 

643. In dem fulven jare na des greven dobe van Hollande — 
u. f. w. wie L. — umme dat he noch kynt noch broder hadde. 

644. To deme vaftgange hadde de here van Mekelenborch unbe fyne 
vrouwe — u. f. w. wie &. — be dar randen unbe tobrefen vele fpere. 10 

645. To der fulven tyt vorlykede de van Mekelenborch — u. ſ. w. 
wie 2. — dat wolben fe ftebe unbe vaft holben. 

646. Dar na in ber Ieften welen vor paſchen do was de blynde fo- 
ningh van Bemen fomen to Avion — u. ſ. w. mie 2. — des vruchteden 
ene ſyne vyende. 1 

647. In ber tyt na des biſſcoppes dode van Ludeke — u. ſ. m. wie 
2. — dat he ſcholde werden der Romere koningh. 

648. Nicht lange dar na fo quam de koningh Edewerd van Enghe- 
lant myt groter macht in Normandie — u. ſ. w. wie 2. — bes koninges 
fone van Branfrite — unde fande ene in Engelant to begravenbe. 20 

649. Im der fulven tyt de koningh van Schotlande in Engelande 
vor, ſyner moder broder dat rufe to vordernende — u. |. w. wie. — 
dar was clene aff to redende. 

650. In funte Michaelis dage, do de koningh van Engelande in 
Pidardien groten ſchaden habde gedan — u. f. w. wie 2. — dat bar ne» 
mant in ofte uth konde fomen; en konde of nene reddinge komen. bar 
lach de foningh myt den ſynen — alfo en wart van der brutlacht nicht. 

651. Dar bevoren des fulven ſomers do hadden ichteswelle Holften, 
greve Johannes manne — u. ſ. m. wie 2. — do wart de foningh weldich 
over alle Seeland. 20 

652. To deme ſulven jare de vorſten, de des keyſers vyande weren 
— u. ſ. w. wie L. — wente fe unvrund under malkander weren. 

653. Des ſulven jars entſtunt de grote plage der lude des gohen 
dodes — u. f. w. wie 2. — over alle de hilgen criftenheit. 

654. In deme fulven jare veth koningh Woldemer van Dennemar- 35 
ten to Lubeke — u. f. w. mie 2. — van hertoge Erike van Saffen. 

655. De wyle deſſe heren uppe der reyſe weren, do weren ſommelke 
Holften — u. f. w. wie L. — dar na ſtalde de greve vor Caleborch unde 
wan dat. dar na ftalden — une legen bar vor myt groter macht. 

656. In deme fulven jare do munnen Heyne Brokdorp unbe Lutke «0 
Scherpenberh — u. f. w. wie 2. — beyde husluden unbe kopluden unbe 
borgeren unde hovemannen groten ſchaden an rove. 

657. Defie dingh ſchegen od over meer, dar de peper, engever unbe 





1, ‘Rorfor' : (Rore' MR, wende M. 38. na: do’ MR. “Galebonh : 


20,4 de 
Yualerbi io, Malen fen 





1346—1349 169 


de negelfen waflen in dem 46 jare — u. f. w. wie L. — do en wolde he 
neen criften werben. 

658. Im dem jare Criſti 1347 in comverfione Pauli was grot ert- 
beoynge — u. ſ. w. wie 2. — unde vele andere, der namen id nicht 

sen weht. 

659. In deme fulven jare quam konyngh Woldemer van Denne- 
marten webber to lande — u. |. w. wie 2. — ſunder den willen der Holften. 

660. In deme fulven jare weren vele Dudeſcher heren unbe vor⸗ 
ften gekomen in Prugen — u. |. w. wie 2. — arch unbe gub, de bar 

10bot bleven. 

661. In befieme fulven jare 8 dage na funte Jacobus dage do man 
de koningh van Engeland — u. f. w. wie 2. — bat he de ftab to Calis 
entfetten mochte. 

662. Des ſulven jares an deme hervefte in funte Lucas dage reth 

1sbe leyſer Ladewich jagende — u. |. w. wie 2. — bat he fo rofelofen ftarff 
— apoplezia de grote fule, de ſloch den keyſer, dat i8 mare. 

663. Dar na nicht lange, do de keyſer dot was, de vorflen — 
u. ſ. w. wie L. — nicht mochte levere fulfer handelinge myt vronwen, alfo 
de erfte man Adam mit vrouwen Even plach; dat weren ere hulpewort. 

2» + Im dem jare Erifti 1348 do was broder Hinrik Diffemer meyfter 

91.112. van Prugen — u. f. w. wie L. — bo both he, dat | de gobesribbere in 
lichtmifſen myt ſyuen broderen unde myt aller macht in Lettoumen fcolven 
theen, unde in unfer leven vrouwen avende ſcholden vaſten to bere unde 
to brodet, unde en volgen vor Traden, vor dat ſlot. dar ſtrydede he — 

Balſo dat dar mer dann 6000 Lettouwen worden geflogen. 

+ Dar na by unfer vrouwen dage der hemmelvart do deden de go⸗ 
desriddere eyne reyſe — u. |. w. wie 2. — be norben fe alle in Prugen. 

664. In dem fulven jere in deme hervefte de biſſchop van Menke 
— u. f. w. wie 2. — bat des nicht en ſchach. 

» 665. Des fulven jares by unſer leven vroumen vage ver bort do 
eben de heren, alfo Albert van Mekelenborch unde her Johan, ſyn broder 
— u. ſ. w. wie 2. — groten ſchaden an vangenen luden in deme orloghe. 

666. In dem fulven jare do ſchref mefter Johan Dannekouwe — 
u. f. w. wie 2. — was here des afcenventis deſſes eclipfis. 

» 667. Do habven of de yoden grote meyſiers in ber fulven kunſt, 
dede lange — u. f. w. wie 2. — in mennigem lande unbe ſteden to dode. 

668. In dem fulven jare na pinzften tod koniugh Magnus van 
Sweden — u. ſ. w. wie 2. — unbe leth wol 300 man up dem hus. 

669. Im dem jare Erifti 1349 do togen de Rufen — u. f. w. wie 

48. — men der en was over nicht vele. 

670. In dem fulven jere na funte Walburgis dage — u. ſ. m. mie 
2. — wente he was eyn 1098 ımbe eyn hart here. 

on namen! ; namen der I. 11, *Jacobud' : "Ricolauß’ M. I — ‚fan m; 
Dan Fa = Kasten effeß ofeendenteh eelipf®" SR. 
36. "Dede! : "dede dat! M. 


1. Entftellung. 





1m. 


130. 


170 II. Detmar-Epronif von 1105—1386. 


671. Do de koningh Öhunter dot was — u. f. w. wie L. — in 
funte Jacobus dage. 

672. Im deme fulven jare wart eyn lantvrede gelovet | unbe ber g1.113. 
veftiget — u. f. w. wie 2. — dar bleven 13 manne dot up deme huſe 
der vyande van Lubeke, dat rovere weren. 

673. Dar na tuſſchen pinxſten unde funte Johannes dage Saßtifen” 
de hertoge van Saffen unde greve Johan var Holften unbe be ſtad van 
Lubeke wunnen deſſe negen vefte — u. ſ. w. wie 2. — dat hus horde to 
den van Tzule. 

674. Dar na nicht langhe begerve greve Alleff van Schouwenborch 10 
unde be ſtad Hamborch — u. ſ. w. wie 2. — beybe er deme lantorede...... 1 
husmannen unde hovemanne —. des ſondages to..... 1 der Iateren de 
ſtad van Lubele hadde vor gefynde an borgeren unde an arbeydesluden 
vor deme Hufe to der Lynow 1500 manne alle dage to fpyfen. 

675. Do dat hus tor Lynouw gewunnen was — u. f. wie L. — 15 
dat he entholven mofte, wat em queme. 

676. Dar na by funte Nicolaus dage Hartwid van Rigeroume — 

u. f. w. wie 2. — unbe vorbranden de vefte. darnegeſt wunnen je de 
vote to Teſſin unbe brenben fe went an de grunt — unde vorbranden 
unbe vorftorben fe altomale. 2» 

677. Im deme fulven jare by funte Jacobes dage befammelbe fit de 
toningh Woldemer van Dennemarlen — u. ſ. w. wie 2. — he moyede 
fit fere, alfe he wol mochte. 

678. Dar na tod koningh Woldemer uth Straceborh — u. |. w. 
wie L. — unde hertoge Johan van Mefelenbord unbe greve Albrecht vanzs 
Aneholt — to deme Romere koninge. do befprefen fi de heren, alfo ver 
Romere koningh unde de koningh Woldemer van Denmemarken, markgreve 
Ladewich van Brandenborch, hertoge Erid van Saflen — bat de bacghert 
hadde neen recht to der Marke. 

679. Im dem fulven jare by pafchen | do quemen Iude — u. ſ. w. 3 ‚15 
wie 2. — wente de fette, de fe hadden gefettet, was nicht gegeven vn 
dem geiſtliken vaber — dar fe rechte bewyſinge to hadden — unbe fpre« 
ten, dat id neen recht Ievent en were; men ſcholde fe to rechte bannen — 
do leth he fe vorbannen over alle de hilligen kerlen. 

680. In dem jare Erifti 1350 do tod de foningh van Palen — ss 
u. ſ. w. wie L. — myt rove unde mut brande. 

+ In dem fulven jare na pafchen do ſchach en grot teken — u. ſ. w. 
wie 2. — alfo een, de des mortbernendes ſchuldich 18. 

681. In dem fulven jare des fomerd van pinzften beth to funte 
Michaelis dage — u. |. w. wie 2. — 2500 lude getellet — wente Gob 0 
18 alleneghen befant, wenne unde mo bat ſcheen ſchal. 

682. Des fulven jares ftarff biſſchopp Johan Mul — u. ſ. w. wie 


2 acbıd Milan. 8, yuhe.; Mm Rand: (De f,de Qbeder men ghemeen, 
14. "8yı Bye Bo 2. Fa 
megben' ; “alle weghe wol" 





1. Auslafjung. 


1350—1356. 171 


21.119.2. — in funte Ratheri|nen daghe. he vorflunt dat ſtichte 26 jar — dar 
he mede vormerebe de venthe ſyner nalomelinge. 

+ Im deme fulven jare do wart dat fperte gehouwen — u. ſ. w. 
wie 2. — to Lubele gans ſchone. 

5 683. Im dem jare Erifti 1351 do was eyn erbar gheiftlit man — 
a. f. w. wie 2. — mente iv tho male vorworen unde vorborven was; des 
en konde men nicht vorwaren. bar buwede he bynnen bren jaren en jhone 
elofter wedder — in deme ge dode dorch ſalicheyt aller ſelen willen. 

684. In dem jare Criſti 1352 do was fo groten orloch tuſſchen 

ao deme ſtichte van Halverſtad unde deme heren van Regenſteen — u. ſ. w. 
wie L. — des ghelilen wolde he em webber don. 

685. In dem jare Erifti 1353 do togen de van Lubeke myt den van 
Melelenborch — u. f. w. wie 2. — Mucenbord). 

21.1168. 686. Im deme fulven | jare, alſo greve Otto was gevangen van 

15 Swerin — u. ſ. w. wie L. — do he nicht unberbrefen konde be herfcop, 
do buwede he al umme myt veften umbe myt berchvreden — manner dat 
fe wolben, to water unde to lande. 

687. In dem jare Erifti 1354 do wart los van der vendniffe greve 
Otto van Swerin — u. ſ. w. wie 2. — unde en levede leyder nicht lange 

dar na. dat lant vil uppe den van Telelenborch, mente he was greve Ro⸗ 
fen brober. 

688. Bynnen der tyd leth de van Mekelenborch nicht aff — u. |. w. 
wie 2. — umme de ftad to Swerin buwebe he od ene halve ſtad — je 
mafeden fil to under wilen alfe lantlude edder aljo wyff —; under tyden 

2 mafeben fe fit to alje vifiher by deme Iande, unde vingen under tyden 
lude vor vifihe. do de van Mekelenborch — aldus quam he by dat land 
to Swerin. 

689. In deme fulven jare wonnen de van Rubele dat hus to Gor⸗ 
loſe — u. ſ. w. wie 2. — jo hebbe id hir gorren gelofet'. 

» + Im deme fulven jare do tod de foningh van Engelant — u. ſ. w. 
wie 2. — myt ſoſtich Dufent wepeners van deme velbe. 

691. Im dem jare Erifti 1355 na ımfer Ieven vrouwen baghe der 
hemmelvart do was grot Hoff to Lubele — u. ſ. w. wie 2. — de Mele- 
lenborgeſchen heren, de heren van Saſſen, de Wendeſchen heren unbe vele 

3 anderer heren unbe riddere unbe knapen — de hadde dat ros denne vorloren. 

vi. in⸗. 692. In dem ſulven jare was fo grot ſtryt to Pottis — u. ſ. w. 
wie 2. — van ben ranfoyferen dot. 

690. In deme fuloen jare was capittel der miynren brodere to funte 
Katherinen ; dar weren vele preftere vorfammelt. 

[} 693. In dem jare Criftt 1356 do brachte be ergebifihepp van Ayge 
— u. f. w. wie 2. — alfo deſſe fronefe wart beſchreven; bat was in 
deme jare Grifti 1386. 

694. Im deme fulven jare do wart den van Hamborch de fand wed⸗ 
der — u. f. w. wie L. — 14 yare al umme. 


8. Am Rand : °G. Gatzinen clofer yn dren 
Derganben mens mel Ken 20, 
eteienborgef 










gejumelb; dat ham sehe ung 





feenborgefäen 3 


1851. 


1352. 


18. 


1854. 


F 


1887. 


1360. 


172 U. Detmar-Ehronif von 1105—1386, 


695. Im deme jare Erifti 1357 by den twelften bo vorbrande bat 
radhus to Lubeke; dat gefhad van vorfumeniffe wegen, dat de materie 
des vures entfingh — u. f. w. wie L. — unbe dede groten ſchaden. 

696. Im dem jare Criſti 1358 Philippi unde Jacobi do rumede de 
topman van Brugge — u. |. w. wie 2. — unbe her Johan Korbeliges 
van Thorne. 

697. Im deme fulven jare was de erbar vorfte koningh Petrus van 
Arrogum — u. |. w. wie 2. — he levede in deme orben in aller hillicheit. 
dyt levent dat flod he an — de eme hir to reeth na deme willen unſes 
leven heren Ihefu Erifti. 1 

698. Im dem jare Erifti 1359 des ſomers was grot flervent — 
a. f. w. wie 2. — beth na den tmelfiten. 

699. In dem fulven jare na unfer leven vroumen daghe der hem ⸗ 
melvart bo was wyut, dat — u. |. w. wie 2. — 16 vote gaus unde un« 
gebrofen. EL 

700. In deme fomere des fulven jars do was grote peftelencie — 
u. f. w. wie L. — bat dar ftorven wol 24,000 volles. 

701. Im dem jare Erifti 1360 do ſammelde fit koningh Woldemer 
van Dennemarfen — u. ſ. w. wie 2. — unbe ſloch alto vele volles ned⸗ 
der, wente de bunden weren ungemapent unde bes firybes unbemone — 20 
unbe tod} bo ſynen wech. 

702. Ra der tyt wart hertoge Albert van Mekelenborch koningh to 
Sweden — u. f. w. wie 2. — in deme wege vorghinf he upp deme mere. 

+ Im deme fulven jare do wan hertoge Erid van Saſſen to Louen⸗ 
borch de ftab to Plame — u. |. w. wie 2. — aldus wart de ghube her-2s 
toghe van Saffen bedrogen. 

+ Im dem fulven jare wan hertoge Erid van Saſſen enen firyt — 
u. f. w. wie L. — alfo he Plawe gemunnen habbe. 

+ In dem fulven jare legen de Holften vor Krummeſſe — u. f. w. 
wie 2. — dit ſchach by den Soven Bomen. % 

704. In dem jare Erifti 1361 do flarff pawes Innocencius — 
u. f. w. wie 2. — alfo men ſecht. 

+ Im deme fulven jare in palmavende do wart gevangen Kenftotte 
— u. f. w. wie L. — unde lep henwech. 

+ Im deme fulven jare was fo grote hitte — u. f. w. wie L. — 3 
vorbrande upp deme velbe. 

+ Im deme fulven jare do wan hertoge Wilhelm van Luneborch Erike 
van Saffen aff de Rypenborch, ven Kerdwerder unde de Nyen Gammen 
— u. f. m. wie 2. — dat | heten je do de Vigenborch. B1.119. 

705. In dem jare Erifti 1362 do begunde ve foningh Woldemer to «0 
vorvolgenbe den fopman — u. f. w. wie 2. — dit was den ſteden leith, 
alfo fe dat na wol bewifeben. 

706. In deme winter des ſulven jars hadde befecht de greve Clawes 
van Holften — u. ſ. w. wie 2. — de quemen enwech. 


5. 'Rordelipe' : “Bordelipe M. 14. ‘gand': "gand vorne’ M. 38. 'unde de’; “unde ben’ MR. 


1357—1365. 173 


710. Sm der tyt fande greve Hinrik van Holften to Norwegen fyne 
fufter — u. f. w. wie L. — unbe dar na nicht lange gaff fe fit in en 
clofter. 

707. In deme fulven jare by paſchen do weren de gobeßribbere van 

5Prugen — u. f. m. wie 2. — 2000 heben. 

+ Im deme fulven jare do orlogede hertoge Wilhelm van Luneborch 
— u. f. w. wie 2. — de hete de Louwenbrugge. 

+ In dem jare Criſti 1363 do wolde hertoch Erick van Saſſen in 
Dennemarten theen — u. f. m. wie 2. — dit wart gebebinget to Rey⸗ 

io nevelde. 

708. In deme ſulven jare togen de koplude unde allerleie volk van 
allen ſteden by der zee in bat ryle to Dennemarken — u. ſ. w. wie L. — 
unbe voer enwech myt den ſchepen. 

+ Eyn fterne wart gefeen by der ſunnen an deme myddaghe funte 

15 Ryliani, de bedudede to deſſen falen nicht gudes. 

709. De firyt wart deme konynge alto ſware — u. f. w. wie 2. — 
3 jar lank. 

711. De winter des jard was fo kolt, alfo he gedacht was — 
u. f. m. wie 2. — vele volles unde quefes van vrofte. 

» 712. In dem fulven jare brefen de bedere up Marienbord in den 
trefel — u. ſ. w. wie L. — deme wart fin recht gedan. 

+ Im dem fuloen jare do wart entrichtet de twebraht — n. f. m. 
wie 2. — dyt degedingede greve Johan van der Hope. 

713. Im dem jare Erifti 1364 do rumebe de Toningh van Denne- 

25 marfen fyn role — u. f. w. wie 2. — de qwiteben fyne fofte. 

714. In dem fulven jare was dat grote orloge tufichen den van Lu« 
befe unbe den Boekwolderen — u. f. w. wie L. — van grofer pine wer 
gen — dar aff entflunt en grot orloch. 

717. Im dem jare Criſti 1365 vor vaftelavende do quemen be Lete 

sotoumwen in Prugen — u. f. w. wie 2. — unbe voreben je uth dem lanbe. 

718. Dar na wart in Prugen fo vruchtſamen jar — u. f. w. wie 
2. — unde bloyede in funte Urbanus dage. 

715. Im ber fulven tyb was hertoge Wilhelm van Luneborch nicht 

1. 1204. beervet unde hadde nene finbere ; do loes he biy fynem levende erff | namen 
3s— u. f. w. wie 2. — miyt mode na fynem dode. 

719. In dem fulven jare des dinxtedages to pinzften to vefpertyt 
dages do vil Hagel in Prugen, fo grot alfe eygere — u. f. w. wie L. — 
unde dede deme foninge groten ſchaden. 

120. Dar na by funte Jacobus dage do quam Kenftotten fone — 

son. f. w. wie 2. — unbe entfinf ben criften geloven. 

721. Dar na in deme wintere do tod be mefter van Prugen in Let⸗ 
toumen vor de Wille — u. f. w. wie 2. — unbe deden in beme lande 
groten ſchaden. 

716. In der fulven tyt was eyn ergebifihop to Bremen, de was 

4s van dem flechte der heren van Brunsiogt, unde leth ſik dar to ſchunden — 


1306. 


1387. 


1808, 


174 U. Detmar-Chronif von 1105—1386. 


u. f. w. wie L. — unde gevoret | ute allen boren. dar na wart bat 21.ı2ı=. 
vorlyfet. 
+ In deme fulven jare tod de greve Cord van Oldenborch — 
u. f. w. wie L. — dar bleven men dre Vreſen dot. 
722. In dem jare Crifti 1366 do hadde de foningh van Ciperen > 
vorfammelt en grot voll — u. ſ. w. wie 2. — unbe breven fe wedder 
to rugge. 
723. Im deme hervefte des fulven jars do was dure tyt — u. ſ. w. 
wie 2. — dat de ſchepe quemen vul kornes; do wart it beth veyle. 
724. In deme fulven jare in funte Gallen daghe do ſchegen into 
Prugen grote telene — u. |. w. wie 2. — over de nacht beth in den dad. 
725. In dem jare Erifti 1367 do wan de koningh van Ciperen 
Tripolis — u. f. w. wie 2. — an der heydenſchopp. 
726. In deme fulven jare na pajchen do tod) pawes Urbanus — 
u. f. w. wie 2. — unde quam webber to Avion. 1 
727. Des fulven jars des donredages vor pinzften de ſtack Clawes 
Bruſchouwe her Bernde Olvenborge dot — u. f. w. wie &. — men Gob 
de bemarebe fe. 
728. In dem fulven jare were be feefteve myt den anderen ſteden 
uth der Zuberzee vorgaddert an enem groten rad in der ftab to Colne 
umme be webberftandinge — u. |. w. wie L. — unde clagebe allen heren 
ſyne noth. 
729. Im deme fulven jare was peftelencie gan grot tho Lubele — 
u. ſ. w. wie 2. — merflifer lude van den rifeften, vil na fo vele, alfe in 
deme erften dode. * 
730. Im dem ſulven jare des vrygdages vor unſer leven vrouwen Si irie. 
daghe der anderen do was en grot ſtryd vor Hildenſem; ben wan de biſ⸗ 
ſchopp van Hildenſem in deme namen der hilligen juncoroumen Marien 
— u. f. w. wie L. — van Halverftab, den bufichop van Meydeborch unde 
vele riddere unde knapen. bar wart geflogen en here van Hademersleve su 
unde vele knapen unbe ghuber lude. 
731. In der tyt dar na do togen be godesriddere van Prugen in 
Lettouwen — u. f. iv. wie 2. — unbe togen wech, do fe nemande vunden. 
133. Im dem jare Criſti 1368 na ven twelften do wart vorbannen 
dat levent der bacgerbe unbe der baghhnen — u. f. w. wie 2. — an dem 
ſoveden bofe des geiſtlikes rechtes, wente fe braten vele volles an twy⸗ 
velinge. de lude — unde worden dar na gebrant an dem vure. 
7132. Dar na dre daghe na funte Gerbruten dage do mas fo grot 
donre — u. f. m. wie 2. — Dar je beyde up dem bebde legen. 
737. | In deme fulven jare do wart de foningh van Ciperen 
u. ſ. w. wie L. — ſynem egenen brober. jr 
736. In dem fulven jare hadde koningk Karolus vorfammelt mol 
70,000 mynſchen, une tod) jegen ben heren van Meylan, unde de pames 
Urbanus hadde wol 30,000 volles up de anderen ſyden, of uppe den van 


13. der fehlt M. 17. Bruſchouwen: “Brunfouwe' M. 


1366-1371. 175 


DMeylan. dit volf to beyden ſyden — u. f. w. wie 2. — bat he ſik myt 
eme vorenigede funder ſynen willen. 
+ Im deme fulven jare do ſtarff hertoge Ladewich van Brunswyk — 
u. f. w. wie 2. — doch behelt he dat hertogedom fyne vage. 
5 735. In dem fulven jare by der tyt fancti Martini do mas en grot 
ſtryt — u. ſ. w. wie 2. — de in ſynen lande weren, unde worden gro« 
ten vromen. 

138. In dem jare Erifti 1369 do tredeben be fteve der koplude myt 
ganger macht in Dennemarken — u. ſ. w. wie 2. — do de tyb ummer 
quam, bo wart den Denen | dat land wedder geantworbet. 

739. Im deme fulven jare quemen de Lettouwen in Mazovien — 
a. f. w. wie 2. — unbe flogen bot man unbe wuff. 

740. In deme fulven jare wart gebumet in Prugen en flot, dat 
hete to deme Godeswardere — u. f. w. mie 2. — unbe vinghen brehun- 

is dert Lettouwen. 

+ In deme ſulven jare do ſtarff de gude here hertoge Erick van 
Saffen to Kalingborch — u. f. w. wie 2. — unde licht to Ratzeborch. 

+ Im deme fulven jare leth hertoge Wilhelm van Luneborch fyne 
manne firgben, unde dat land huldigede! hertoge Magnus — u. |. w. 

© wie 2. — doch fo kunde he myt erer aller hulpe de anfprafe nicht ent ⸗ 
leggen. 

+ Mm dem ſulven jare nam hertoge Erid van Saſſen — u. ſ. w. 
wie L. — alſo quemen de kynder beyde to hope. 

741. In dem jare Criſti 1370 8 dage vor vaſtelavende do was en 

2 grot ſtryd — u. ſ. w. wie 2, — of bleven der Ruſſen unbe der Lettouwen 

vele dot, unde de bar vlogen wech, van vroſte unde van hungere vorgin⸗ 
21.12e. ghen | funder tal. Versus: — Et qui fugerunt geluque fame pe- 
rierunt. 

7142. In deme fulven jare ftarff pawes Urbanus, deme vorgeven 

sowart, to Aoyon. na eme — u. ſ. w. wie 2. — in groter ſachtmodicheit 

unde an eren. 

+ In deme fulven jare do wart hertoge Magnus van Brunswyk 
hertogen Albertus oyent van Melelenborh — u. f. m. wie 2. — unde 
exen vedberen, hertogen Alberde, de hartoge Dtten fone y8 geboren; dat 

ss ſcholde yo weſen. 

744. Im dem jare Erifti 1371 do mas de firht vor Guleke tufihen 
deme hertogen van Önlelen unde deme van Brabant unde deme hertogen 
van Ghelren. de van Ghelren halp veme van Ghuleken, unde hadden de 
Weftvelinge to Hulpe, unde vynghen den hertogen van Brabant — 

on. |. w. wie 2. — unde dar worden vele ghuder lude geflagen. 

8. 128. + Im deme | fulven jare do leth de hertoge Magnus veften dat flot 
to Luneborch — u. ſ. w. wie L. — hertoge Magnus dreff fe aff. 


10 
a1. 12. 


14, Wegpvien : "Mandanlgm' MR. 17. "Ralingbord  Galiendort‘ M. 37. !deme van'z 
de van! M. u ‘ 


1. Entfelung. 


1370. 


ian. 


1372. 


137. 


176 II. Detmar-Chronik von 1105—1386. 


+ In deme fulven jere do wan de hertoge Albrecht van Saſſen 
rg Luneborch dat jlot Louwenrade — u. f. w. wie 2. — unde tobrelen 
dat hus. 

746. In dem jare Criſti 1372 do gaff keyſer Karle markgreven 
Dtten, ſynem fwagere, wol 16 ftede unbe flote — u. f. w. wie L. — 5 
hyr umme gaff he fe over myt guben willen. 

748. In deme fulven jare begunde to regnerende koningh Hinrik, de 
baftert, in Hifpanyen — u. |. w. wie 2. — de na wart koningh in Hifpa« 
nien na des bafterdes dode. 

+ Des fulven jars in der arne do habven de Denen belecht en hus io 
in Jutlande — u. f. w. wie 2. — de fe dar hadden. 

+ Im dem fulven jare wart en vrebe gebebinget — u. |. w. wie L. 
— de vrebe wart belovet unde bebrevet. 

+ Bynmen dem vrebe ftegen in be ftab to Luneborch hertoge Magnus 
fone hulpere unde fyne manne, | de eme den vrede gegeven hadden — Ki Inn, 
u. f. w. wie 2. — beſſer fulven inftyger worden wol 400 befdattet unde 
geben grot gud. 

749. In dem jare Erifti 1373 do quam de fenjer Karolus myt 
emem groten here theende in de Marke — u. f. w. wie L. — unbe de 
Pryggenitze bleff by der Marke. * 

751. Im dem ſulven jare was grot upſtouwinge unde vloet der wa⸗ 
tere by deme Ryne — u. |. w. wie L. — unde dede groten ſchaden. 

752. Im dem fulven jare was grot ſtrydent in Prutzen to Domele 
myt deme dobe ! une in vele anderen fteben. 

+ In dem fulven jare wan hertoge Albert van Luneborch Patten- 3 
huſen myt ftorme. 

+ Im der ſulven reyſe que|men toſamende hertoge Magnus van 2ı.12a. 
Brunswyk — u. ſ. w. wie 2. — de greve von Schouwenborh war 
den firgt. 

753. Im dem jare Crifti 1374 do was de buvel los gemorben to 30 
Brunsiwyf in ber ſtad — u. f. w. wie 2. — dar na houmwen fe em den 
Top aff — bar bleven de Brunswylker buten der henze in bat ſovede jare. 

754. In deme fulven jare in funte Mauricius dage do quemen ane 
vorfichte de Lettouwen in Prugen — u. ſ. w. wie 2. — unbe flogen be 
lude bot. . F\2 

+ Im deme fulven jare wart gededinget — u. f. w. wie 2. — unbe 
dit handelde hertoge Otto van Brunswyt. 

+ Mm dem fulven jare wan hertoge Frederid Wulvesbuttel — 
a. ſ. w. wie L. — dar feten vangen in dem ftode... . . .2 unde gaff 
fe loes. 0) 

+ Im dem fulven jare wart hertoge Dtto van Brunswyk — u. |. w. 
wie 2. — hertoghe Albert de dreff fe dar aff. 


En ee Het w Quncbor‘ M 2. fin’ ſehit M. 8-8. 


1. Entſtellung. 2. Auslaffung. 


1372—1376, 177 


756. In dem jare Criſti 1375 in dem anderen dage na der 11,000 
ynncvrouwen dage do quam keyſer Karle — u. ſ. m. wie 2. — de fin 
gub van beme keyſere untfint — dar tod he myt er an fin keyſerlike waet 
— vor eme veth eyn radman — ber ſtad. bar negeft de hertoge van Lu- 

sneborh myt ſynem telene. vor der keyſerynnen reeth de bilihop van - 
Colne myt enem gulden appele — ‘Ecce advenit', ‘Deus judicium 
tuum’. do bit geſcheen was, do tredeben fe wedder langes de koningh ⸗ 
raten im ere herberge. dar weren fe rouwich bet am ere gobesbenfte ; 
nummer horde men pypen ofte bungen — be in des keyſers rade fint, unde 
10.em i8 de herſchop gegeven van der fenferlifen walt, bat fe mogen gan in 
des allg tab, wor fe fint, dar de keyſer 8. de viff flebe fint Nome, 
Benebie, Pyſa, Florentia unde Lubele. 
757. By der tyt wart gevangen bifihopp Wichbolt, dede biffcop 
ↄi. iac was to Colmefe | in Prutzen — u. f. w. wie 2. — dar fe ere Iofinge 
15 mede worden. 

760. In dem fulven jar do fetteden fit 3 ergebiffcoppe wedder den 
pawes, de heten Menge, Colne, Trere — u. ſ. w. wie 2. — den teger 
den to gevenbe. 

761. ..... dat ſtichte to Mengen — u. ſ. w. wie L. — unde 

»de lude vormordet. 

762. In deme ſulven jare wart deme biſſchoppe van Bremen — 
u. ſ. w. wie L. — hyr umme moſte he fil ander werve laten beſeen. 

763. In dem ſulven jare in ſunte Brixius nacht do was eyn ſtyde 
grot wynt — n. ſ. w. wie L. — myitt den wortelen. 

* 764. Im dem wintere des fulven jars do weren de godesriddere — 
u. f. w. wie 2. — de hete Dorzine, den flogen fe bot. 
758. In dem fulven jere do bewiſede fit by dem Ryne eyn grot 
21.1260. jamer — u. ſ. w. wie L. — fe fprungen | unde weren vrolid — grote 
wedage. fo lepen 4 manne edder 5 to eneme, unbe treden en bat lyff ene 
sogube wile, dat eve en ſachte — in Weſtvalen. ımbe bit quam uth. alle 
lude, de dar feten, de weren bevangen myt dem bofen geifte. do dyt vor⸗ 
nam be papheit, bo vorbanden fe de bofen gheifte. aljo vorghink bat fpyl. 
God van hemmel ſtedede dit dorch plage willen, dorch homodes willen unde 
untuchtes willen, de dar was im den landen. of weren bar vele mebe, de 
ss men be Iube treyfelden. 

759. Im dem fulven jare ftarff koningh Woldemer — u. f. w. wie 
2. — uppe Seeborch by funte Martinus epifcopns vage. 

765. In dem jare Criſti 1376 do lede ſik keyſer Karolus myt dem 1570. 
marfgreven van Mytzen — u. f. w. wie 2. — vele dorpere, unbe togen 

wane vromen ere firaten. 

767. Im deme fulven jere wart dat Holftenpore gebumet nye — 

u. f. m. wie 2. — dar under legen prame; dat warde den fomer over. 

766. In dem fulven jare wart des keyſers ſone Karolus — u. f. w. 

wie 2. — to enem Romeſchen koninge bynnen Aken. 


1375. 


2, Am Bande: "Benfer Race fompe mp (er) epferhme to Gubbet; mad (Ds) hererg In Planet 
(6ud) bamen fynte Johanfftra(te) op dem mr 


Gtädtednoniten, XIX. 12 


1977. 


178 I. Detmar · Chronik von 1105—1386. 


769. By der ſulven tyt quam de ſulve ergebiffcop van Bremen eer⸗ 
genomet to Lubeke — u. f. w. wie 2. — unde bleff dar noch mennich jar 
na bifjchopp to Bremen. 

770. Im dem fulven jare do deden ſil de fteve in Wallande ımde | inzı. 127. 


- Rumberdien — u. ſ. w. wie 2. — be fe plegen eme unde fynen vorvarens 


to ghevenbe. 

771. In deme fulven jare by der bort unfer leven vrouwen bo 
hadde hertoge Albredht van Mekelenborch — u. f. w. wie L. — mer 
groten ſchaden. 

772. In deme fulven jare was grot peftilencie — u. ſ. w. wie 2.10 
— to dem Sunde unbe to der Wysmer. 

773. In dem fulven jare vorgingen vele ſtede — u. f. w. wie 2. 

— was of im Prugen. 

775. In dem ſulven jare was de herveft fo Droge — u. f. m. wie 
vL. — vele blome bloyeden. f12 

776. Im deme ſulven jare in der abvente vorhoff fil de erfte mys⸗ 
hegelicheyt unde wrank der meynheit jegen den raeth to Lubele — u. ſ. w. 
wie 2. — dyt was der meynheit towedderen. 

777. Im deme dage unfer leven vrouwen age vorholen — u. ſ. “ 
mie 2. — dar mede ſcholde dat vruntſchopp blyven. 

781. By der fulven tyt do | tod) de pawes van Avion, dede Gegen Si. ıze. 
rius hete, in Italien — u. |. w. wie 2. — up bat he je wedder frege. 

768. In deme fulven jare do trededen de Lettouwen hemeliken im 
Prutzen — u. ſ. w. wie L. — dar na dre welen do quemen fe to Men- 
ſterborch, unde nemen dar vele perbe unde vinghen dar vele Tube. 2» 

778. In dem jare Erifti 1377 by der tyb to den twelften do ftarff 
biſſchopp Bertram tho Lubele — u. ſ. w. wie L. — de pawes gaff em 
dat biſſchopppom to Mytzen. 

779. In deme ſulven jare vor palme do gaff over de witte hartoge 
van Polenen ſyne herſcop — u. ſ. w. wie 2. — dyt ſchach im der jegen- so 
warbicheyt des meſters van Prugen — de negefte geboren to der her- 
ſchopp, unbe he krech dar mebe land, flote unbe ftebe. 

780. In deme fulven jare hadden ene belecht de heren van Palen 
— u. f. w. wie 2. — alfe vorhen gefprofen i8. 

783. Im deme fulven jare in deme dage to lichtmiffen do togen dess 
heren von Prugen in Lettouwen — u. |. w. wie 2. — 5 gulben. fo ner 
men be criften ſchaden, wente de Lettouwen weren gewarnet. 

7184, © der tyt bo toch de foningh van Ungeren up de Lettouwen 
— u. ſ. w. wie 2. — bat je des jares tonoren by Krakouwe habben —F 
lant vorheeret. 

782. In deme ſulven jare | by ſunte Vitus dage do quam pawes 128. 
Gregorius to Rome — u. |. w. wie L. — erlifen entfangen van den 
Romeren. 

786. In dem fulven jare an ber teyn bufent riddere dage bo had» 

3. Am Rande: "Men ſGolde 


boren vor hrünge Holden‘, 
“omedderne' Di. 30. © 


5 demept d ? boiden, fo maßen be 
a Pt Heren, fo malen de 





1377-1379. 179 


den de hovetlube der borgere to Lubeke to gafte den ganten rad in groten 

eren — u. f. w. wie 2. — unbe dar fholde alle unmoth mede nedder⸗ 

geflogen weſen. 

788. Na der tyt quam de hertoge van Ofterrite in Prutzen — 
u. f. w. wie 2. — by Ghrokel unde by Pafftoume. 

5 789. Ok deden de van Lyfflande ene — u. f. w. wie 2. — reyſe. 
in beme wintere worden de Lettouwen fere gekrendet — des fe lange nicht 
vorwunnen. 

+ Im dem ſulven jar tod} keyſer Karolus — u. ſ. w. wie L. — des 
rytes marſchalle. 

n + Im dem fulven jare tod) keyſer Karolus in Vranckryken — u. ſ. w. 
wie 2. — dar vorwerff de keyſer fynen willen myt gebebingende. 

+ Im dem fulven jare, do fe van Dammenberge quemen, do reth de 
keyſer myt den anderen heren to Tangermunde — u. f. m. wie 2. — 
unde ſchach myt groter werbicheit. 

13 790. In dem jare Crifti 1378 do deden de godesriddere ene gube 
reyſe an de Lettouwen; fe vingen wol 700 riddere unde knechte. in der 

91.1294, vefe | mad mede de hertoge — u. ſ. w. wie L. — ryddere unbe knechte. 

791. In dem fulven jare ftarfj de ghube pawes Gregorius de XI. 

— u. ſ. m. wie 2. — fe hadben ene geforen van unrechte, wente — kyves 
% unbe ſtrydes unde ergeringe an geiftlifen Iuben. 

792. In deme fulven jare do rofterden de Vlamynge — u. f. w. 
wie 2. — beleden den fopman al umme in den fteven — funderlif was en 
erlit lopman, de werp enen fteen an en dorch ſynes rechten gubes willen, 

21.1200. bat | he vorantwordede — alfo id hyr na bejcreven ſteyt. 

2* 793. Im deme ſulven jare hadde de keyſer mol 15 ſtede vorſettet in 
Swaven — u. ſ. w. wie L. — do ſworen fe ſik in dat vorbunt, dat dar 
warede mennich jare, unde mafeben guden vrede over alle dat lant. 

795. In dem ſulven jare was juncher Diderick van der Marke vor 
Dorpmunde — u. ſ. w. wie L. — do vlogen ſe van der ſtad. 

” 797. In dem fulven jare ftarff keyſer Karolus, koningh van Bemen 
— u. f. w. wie 2. — in funte Andreas nacht. 

798. Im der ſulven tyt, alfo men fpraf, fo weren bofe lude unbe 
gligenere; de habven by Spoleth fit tofamende geworpen unde habben 
enen nhen pawes geforen — u. |. w. wie 2. — achter lande; men bat 

3% wart drade vorftort. 

794. Im dem fulven jare worden vorfant dre van den fopluben to 
Brugge — u. ſ. m. wie 2. — unbe weren bar des ſondages to pinzften. 

21.1208. 799. | In dem jare Criſti 1379 des vrygdages vor vaftelanenbe do 
ſtarff Hertoge Albrecht van Mekelenborch — u. f. w. wie L. — to Dob- 
soberan. he lerde in fynem teftamente — alſo he hadde geban. 

+ In dem fulven jare des vrygdages vor Walpurgis do quam de 
biffcopp Conrad van Ghyſenhen to Lubele — u. f. w. wie 2. — do fand 
be ſyne myſſen. 





¶h ft DB ters deningh‘ MR. 30. Sapfer — Damen‘: toningd Rerlud 
12* 


Rt 


1378. 


310. 


180 I. Detmar-Ehronit von 1105—1386, 


800. Dar na in der welen vor pinzften quemen de Lettouwen vor 
de Memele — u. f. w. wie 2. — dede dat hus unbe de ſtad vorbemen 
ſcholden; wan fit de criftene myt den vianden handen befummert, fo wol- 
den fe de ſtad hebben gewunnen. men God de gaff, dat ere boſe wille nicht 
vullenghink; de criften redden fit des vures unde der vyande, unbe werben 
fid alfe gude lude. 5 

801. By der v in deme fomere do was eyne grote plage by deme 
Ryne unde tufihen Norenberge unde Bovenberge, dat de lucht van den 
rubenſchitteren unde | muggen, hergodesperdeken unbe vlegen was dyce Si.130%. 
van ereme vlegende, unde dat ertryke fo vul veltmufe, loffvorſſche unde 
rupen unbe egebigen, dat des nemant en lovet, dat de lude kume — 10 
u. f. w. wie 2. — dat dar was fomenbe in den landen. 

802. In dem fulven jare gaff pawes Urbanus dat rule to Neapolis 
Karulo Pacis — u. f. w. wie 2. — an der vendniffe beth an eren bot. 

804. Im dem fulven jare quemen Vlameſche boden tho Lubele — 
u. ſ. w. wie L. — unbe fregen des greven bejegelinge — | her Jacob en 
Pleſſchouwe van Lubele — do hadde de menheit fo grote fhelinge under 
fit tuſſchen unde eren heren, den greven, dat den boden neen antworde 
Tonde werben. 

805. In dem fulven jare in ber nacht na alle Godes Hilligen do 
brande ber heren perbeftal to Lubeke van vorjumenige des vures, unbe bar 20 
ſchach grot ſchade an perden unde an voder, bat tomale vorbrande. 

+ Im dem fulven jare vorbranbe dat werk vor der Eine. 

803. In deme fomere des fulven jares wart dat korne rype in 
Prugen vor funte Johannes babtiften dage — u. ſ. w. wie 2. — alteve 
gemeyet. * 

+ Indem ſulven jare ſtrydede hertoge Albert van Saſſen — u. ſ. w. 
wie L. — hertoge Albrecht van Saſſen wan den ſtryt. 

+ Im deme ſulven jare toghen de van Ghente wol myt hundert du⸗ 
fent unde 40,000 volles — u. |. w. wie 2. — bo tod} he wedder van 
dar to Brugghen. ” 

806. dem jare Criſti 1380 do was grote twedracht tuſſchen pa 
wes Urbanus unde dem unrechten pawes Clemens — u. f. w. wie L. — 
to Lubeke was enem gegeven dat ftichte van Urbano, de hete Conradus; 
jeghen em was eyn van Clemens weghene, de hete Wittenborh — men 
id halp em nicht — aldus was leyder de criftenheht gebelet. * 

807. Item weren vele ander kryge van des paweſes wegen — 

u. ſ. w. wie L. — mpt den vogeden van Viterbie. 

808. Of entftunt do en grot orloch myt dem koninge van Ungeren 
— u. f. w. wie 2. — dar en wolden fe nicht to. 

809. By ber tyt was em grot firyt by Blawafler — u. f. w. wiew 
L. — unde flo | gen erer vele dot uppe deme velbe. Du. iaie. 

810. In deme fulven jare wart van deme unrechten paweſe Clemens 
gegeven en bifjhop to Darpte — u. f. w. wie L. — de godesriddere ute 
Lyfflande myt den ridderen unde knechten uth Wyrlande unde uth Harrien, 


8. *unde viegen' : ‘van vlegen DM. 9. “loffoorfiäe' : teffberfihen‘ M. 12, Reapolid': 
Meapelie M. 19. nat‘: nah M. 43. biffop' : "biihepdom' MR. 


1380-1381. 181 


unbe hulpen eme — men dar wart em en gefant, de hete Didericus — 
to Dorpte, unde brachten ene van ben floten, unde he toch wedder ute 
deme Laube, 

811. Im deme fulven jare quam de Romefche konynk in des Hilligen 

slyhams dage myt — u. f. w. wie 2. — tho Allen. 

812. In dem ſulven jare in deme dage Spoliti do deden de Bruns» 
wölefcgen ene grote fone — u. ſ. w. wie 2. — in ber henfe der koplude. 

+ Im deme fulven jare quemen de van Öhente to Bruggen — 
u. f. w. wie L. — dit vorftunt he wol 2 jer. albus huldigeden de van 

10 Brugge ber ſtad to Ghente. 

813. Im dem fuloen jare entftunt de ander twedracht to Lubeke 
tufien deme rade unde ben ampten. fimberlifen — u. f. w. wie L. — 
uppe be beflutinge ber degedinge unde alle eres willen — bat men fe 
ſcolde Inten by erer upfate — men fe wolden ere rechticheyt umde vrygheit 

15 ſchryven Iaten in der ſiad bok — by hunderden unde by tmen hunderden 
in vele huſe der ſtad — wol dat men fand in der hilligen miffen ‘gaudete', 
dat bebubet vrouwet jum’, fo en was doch in der flab nene vroude, men 
alle jamer unde bebroffniffe, wente fe renden ſik to an beyden ſyden to 
morbe, beyde de ampte unde de koplube. 

* 814. Des ſulven benomeden drudden ſondages in der advente Criſti 
do degedingede de rad myt den ampten — u. |. w. wie L. — in ven 
degedngen moſten de van den ampten — to achter gan in eren degedingen 

91.132. — dar moſten fe loven ſone tho | donde. dar wart vullentogen, bat van 
den knakenhouweren ſcholde nicht mer weſen denne viftih. hyr mede 

Sicholde alle twedracht enen guben ende hebben. — of ſcholden de knaken ⸗ 

21.1324. houmer | der ſtad denen myt 20 gewapender Iube, to water ofte to lande, 
wor fe de rad to eſſchede. 

+ Im dem fulven jare tod) de hertoge ute Luneborch — u. ſ. w. wie 
2. — wente dar was grot ſchade aff geſcheen. 

” 815. In dem jare Crifti 1381 by lichtmiſſen quemen be gobesryd- 
dere van Prugen an Lettouwen — u. |. w. wie 2. — bat hus vorbran- 
den fe od. 

816. In ber fulven tyd deden de van Lyfflande of ene grote reyſe 
— u. f. w. wie 2. — dar vingen fe wol 700. 

s 818. In der fulven tyt in pinrſtedage do kronede pawes Urbanus 

21.1398. Karole Pacis — u. |. w. wie 2. — | alfo men fpraf, fo was dat thovo⸗ 
ven al vorraden. 

819. In deme fulven jare was en loningh to Plofihouwe, geheten 
Sirghal — u. ſ. w. wie 2. — unbe beleben de ftab to beyben ſyden — 

4omen fe en wunnen der ftab nicht. 

820. In dem fulven jare do wan koningh Kenftotte in funte Rauren- 
cius dage bat bus — u. ſ. w. wie 2. — myt vorretenige. 

821. By ber fulven tyd ſtarff biſſchop Melchior — u. ſ. w. wie L. 
— dar he ſil kloeklilen are bewifebe. 


7. "der Boplude' : · der fehlt A. 


1881. 


182 II. Detmar-Ehronif von 1105—1386. 


831. In dem fulven jare jageven de Bresloumer — u. f. w. wie 
2. — unde befummerben alle ere gub. 

832. In dem fulven jare wart deme ergebifjcoppe van Lunden in 
Engelant fin hovet affgeflagen — u. ſ. w. wie L. — wente he en was 
des nicht mechtich. 5 

+ In deme fulven jare quam de greve van Blanderen myt alle 
ſynen ridderen unde knechten . . ... . 1 unbe myt ber groten ſelſchop, dat 
der Inbe fo vele was — u. f. w. wie L. — unbe moften dem greven 
| van Blanderen wedder huldigen. 21. 138. 

+ Im dem jare wan hertoge Vrederid van Brunswyf dat flot Wul⸗ 10 
vesbuttel — u. |. w. wie L. — de ſloch he uth unde gaff fe los. 

. 822. In dem jare Criſti 1382 in funte Anthonius daghe do quam 
Renftotte — u. |. w. wie 2. — dar worden vele guber lude geflagen, 
beyde criften unde Heiden, unde ghevanghen. 

823. Im deme fulven jare do wart en bifcop van pames Urbanus ı5 
gegeven | to Swerin — u. |. m. wie L. — unde halp em nicht. Bı.1338. 

824. By der tyd quam hertoge Petrus van Andago — u. f. w. 
wie 2. — umme ſyne pennynge. 

825. By der fulven tyd was biſſchop Hinrik to Ozel gevangen — 
u. ſ. w. wie 2. — dat he gherne enwech geweſet hadde. 2» 

826. In deme fulven jere Johannis babtiften vage ftarff Her Wyn- 
zit, de mefter van Prugen — u. f. iv. wie 2. — myt eenbradhtichegt der 
brobere. 

828. By der ſulven tyd do quemen de Tateren in Ruslande — 
u. ſ. w. wie L. — dorch viande willen, de ere lant vorhereben. 2 

829. By ber tyt unfer vrouwen dage twen bewiſede fit en cometa 
— u. f. w. wie L. — in Blanderen unde in anderen landen. 

+ In dem fulven jare tod) de greve van Vlanderen to eyner ftad, de 
hete to dem Damme, unde lach dar vor 3 verndel jars, unde i8 ene myle 
van Brugge; unde buwede en floth twe myle dar van, eer je de ſtad wun ⸗ z0 
nen; unde dat is en gruntlos flot, unde is by ver Stuß?. 

830. By der tyd hadde de pames vrede gemafet tuſſchen deme 
biffcoppe van Menge van Nafjouwe unde deme bifjcoppe van Bovenberge 
— u. ſ. w. wie 2. — de heren unde de vrouwen fprungen ute den vin⸗ 
fteren unde deden fit wee. s 

834. In dem fulven jare was grot orloch tuſſchen den van Venedie 
— u. ſ. w. wie 2. — hebben hundert werde dufent ducaten, den folder 
neren to gevende — umme den ftrant unbe umme bat lant by deme mere. 
de koningh was nicht halff fo mechtich myt volle; noch brachte he fe — 
to — alſo ſe vore plegen tho donde. 

833. Na der tyt by funte Lambertus dage do ſtarff de gude toningh 
Ladewic van Ungeren — u. ſ. w. wie 2. — maß grot kyff umme bat 
rufe des landes van velen heren. 


33. van Menge‘: van van Menge’ M. . 


1. Auelaſſung. 2. Entftelung. 


1382—1384. 183 


835. Im dem jare 1383 do toch van Rome pawes Urbanus — 
a. ſ. w. wie L. — deme he alle gub tovoren habbe bemifet. 

836. Im deme fulven jare in der anderen welen na paſchen do ftarff 
hertoge Hinrid van Melelenbord to Swerin — u. ſ. w. wie 2. — van 

sben dagen. God vorgelbet fyner fele. 

837. In dem fulven jare des vrygdages vor funte Vitus daghe do 
ſchach en grot telen — u. ſ. w. wie 2. — dorch des wunders willen unbe 
ander telene vele, de iv na heft gedan vormyddelſt den werfen Godes. 

838. Im dem fulven jare quam be mefter van Prugen myt velen 

sobificoppen unde fumpteren up eyn werder in Lettouwen — u. f. iv. wie 
2. — unde nicht de criften, dede God bewarebe. 

839. Dar na in deme vage der 11,000 megede bo wart geboft 
Wytaut — u. f. w. wie 2. — alfe hyr na gefcreven fteit. 

840. In deme fulven jare wart of eyn tofofent to der Wildnac in 

is der Prygnitze — u. |. w. wie 2. — do na ber tyt leet de byſſcop van 
Havelberge dat ſacramente werten in criftallen, alſo men noch ſeen mad, 
we dar fumpt. 

+ Im deme jare Crifti 1384 do buwede be rad to Rubele de lant⸗ 
were myt der molen tor Swartouwe. 

2 + 24 der fulven tyt was to deme Sunde — u. ſ. w. wie L. — beth 
81.13». an bat | fperte; de vil vor pingften — funber ſchaden ber lude. 

843. Im dem fulven jare des ſomers do was eyn vorgiftich volf to 
Lubeke, alfo de ampte weren viande des cruceß Criſti — u. f. w. wie L. 
— up dem klingenberge boven ber Marleveögroven unde of an anderen 

3 bufen, unbe of van buten — wo fe wolben jlan ben erbaren rad unbe 
rote loplude unbe vele ryler lude van gude; fe wolden morben wyff unbe 
tyndere unde unberbrefen — beth de Mode negen ſloch, jo wolben fe — 
geflagen hebben ven gangen rad unde vormortet. hyr was ſunderlik en 

vi.iaed. bofe man mede, de hete Hinrik Paternoftermeler, de | hadde dat 14 jar 

so gehandelt. fe hadden alle dink gefchidet — fo hemeliten, dat id nemant 

en wofte. be hovetlube hadden van buten grote fammelinge, unde helven 

in der woſtenye nicht verne van ber ſtad, bat fe mochten infomen, wen de 

dorrebere en to entboden van binnen — fe bemanden fit unde Ieten up» 

grypen Hinrick Paternoſtermaler unbe de jennen, bar en meft wanes to 

ss Duchte — en beel geflepet, radebralet, quartert, eyn deel gefoppet unbe up 

dat rat gelecht, en deel ute der ſtad vorveftet — dede do hadden grot 

arbent, beyde van rechtes wegen unbe van befummernifje wegen eres gudes. 

2.1388. 845. Im deme fulven jare by funte Martens | dage do malede de 

pawes Urbanus vele nyer kardinale — u. ſ. w. wie 2. — unbe noch 
wetlife andere, alſe men feve. 

846. By der tyd Karolus Pacis, koningh to Neapolis, vorvolgede 
ſwarlilen pawes Urbanus — u. f. w. wie 2. — wente fe myt eme grote 











myequeme leden. 
ch Swerim wieberbolt: “ ‚Hinrid van Meleien- 
. 14. "Bilönac' : "Biltöne is 16. *Hapelberge' : 
anlage m. 35. 'unde ol von huten: 
von. 


tarlogeägroven" I. 


1388. 


1385. 


184 II. Detmar-Ehronik von 1105—1386. 


847. By der fulven tyd hadde de mefter van Prutzen der Lettouwen 
Toningh Witauten — u. ſ. m. wie 2. — dyt ſchach vor funte Margre- 
ten dage. 

+ Im dem fulven jare gaff hertoge Wentflans — u. ſ. m. wie L. 
— mente fe konden fo vele flote mut eren tobehoringen nicht vorbebingen. 5 

848. Im dem fulven jare ftarff de greve van Vlanderen — u. f. w. 
wie 2. — be dar was tufihen dem foninge van Vrandrife unde den van 
Spent. 

‚ 849. In dem jare Erifti 1385 des negeften bages na nyen jare | bo BL.1s1e. 
vind de paweß to Lucerien — u. ſ. w. wie 2. — bat fe ben pawes obele i0 
hadden gemenet. 

+ Dar ua 14 dage do berovede de pawes Karulum Pacis fynes 
rytes to Neapolis — u. ſ. w. wie 2. — dat de Jenuer ene to fil loſeden 
myt golde unbe myt gube. 

850. In der vaften des fulven jars hadden de oben ene vorfammer 15 
linghe — u. f. w. wie &. — by Halle, uinde de man hete Clawes de 
Tote. — hir umme wart he gelaben to reden — he vorantmorbe dat 
alfo: alle de dar weren Godes vyende, de weren of fyne viende; wen fe 
weren Godes vyende, hyr umme werent ſyne viende; hyr umme fo hadde 
be ſynen vienden fo we gevan, alje he weeft konde, unbe nam dat he krigen 
londe. * 

851. Im dem ſulven jare de hertoge Albrecht manſchop under fit 
hadde, geheten de van Mandeslo — u. ſaw. wie L. — do werp ene egn 
mt emer blyden up de Inolen — unbe nicht mer dar in to komende edder 
inne to wonende, by vorluft eres levendes. 

852. By der fulven tyt na paſchen do ftarff hertoge Magnus van zs 
Melelenborch — u. |. w. wie L. — wente fe en vunden ene yo nicht 
truwe in noden. 

853. Im dem ſulven jare by pinrſten do vind en der heren van 
Meylan, de mas. geheten comes Birtutum, ſynen vedderen Bernabo — 
u. f. w. wie L. — unde de gange herſchop bleff by fynem vedderen. ” 

854. In dem fulven jare an dem avende unfer leven vrouwen hem ⸗ 
melvart do was en grot firyt tufichen deme Yoninge van Porteghale | unde 21. 1se0. 
dem foninge van Hilpanien.. ..... . %, de dar flunt myt deme unrechten 
pawes Clemens — u, f. m. wie 2. — de koningh van Portegale myt 
ſyner hulpe wan he den ftryt, unbe he ſloch do alle bot; em clene vollesss 
entfloch myt deme koninge van Hifpanien van dem velbe. 

856. In dem negeften bage unfer even vrouwen der hemmelvart 
do toch de mefter Dan Prugen — u. f. w. wie L. — alfo he quam to 
Nergan der vloet, do helt dar Syrgail — dar was fo | gube iyd, bat t.ise. 
men kofte en rund vor 21/2 jhilling. — myt der hulpe Godes. vort in ders 


2, "Bitauten' "RM. 7, tunde' : “unbe unde 
13. 'Rrapol 

tene de bene“ i 

von’ fehle M. 






1. Auslaffung. 


1385-1386. 185 


berben jegene quemen fe in grote not unbe vorbrunden in deme watere — 
God mas myt den en fen in allen 


857. der tyd umme funte Wichaeli dach do quam de pawes 
myt ſynen cardinalen — u. ſ. w. wie 2. — bar leeth he de 6 cardinale 
sup ſluten. 


858. Dar na by funte Gallen dage was dat meer by Benebie alfo 

Bud anaetogen — u. f. m. wie 2. — ofte dar grote ertbeninge hadde 

jemejen. 

8 + In dem fulven jare vorenegeden fil de van Lubele ınyt Alberde 
sovan Sweden — u. f. m. wie 2. — be van Lubele vordegedingeden bat. 

+ In dem fulven jare was grot orloch tuſſchen dem van Tekelenborch 

21. iꝛ unde | der ftab to Ozenbrugge — u. f. w. wie £. — aldus behelven de 
ſtede eren willen, dar eme beyde leeth umbe leve to was. 

859. Im dem jare Criſti 1386 do Fredy de koninghynne von Ror- 

is wegen fo gansliken wedder ere rule to Dennemarken — u. |. w. wie 2. 
— myt ereme ſone Dleve — varı floten to floten, alfe en overfte vorfent 
de monite van Hofteren to cloftere. dit ſchach al tomale vor lihtmiffen 
bynnen enem vernbel jares; wente bit was hoge to vorwunderende — bat 

91. 1990. er nicht entbraf | in alle ereme rufe. 

» 860. In dem fulven jare na lichtmifien do was to Rome bynnen 
anberhalven daghe grote dufternifje — u. |. w. wie 2. — uppe dat God 
afflerbe ſynen torne van en. 

861. Bymmen der tyb hadden de Ungeren vorbreven den jumgen ko⸗ 
ningh Zegemunde — u. |. w. wie 2. — unbe de vorbreven junge loningh 

35 wart wedder here, unbe Hulbigeen eme al tomale. 

862. Des fulven jars an dem dage fumte Balentini do wart gebofft 
de koningh Iogay van Lettouwen — m. |. w. wie 2. — gelovet de for 
ninghynne van Krakowe, des koninghes dochter van Ungeren, unde bar 
mede bat rufe to Kralonwe. deſſe fufche erlile vrouwe — uppe bat dit 

softude bleve an er ungewroken unde unvorferet. de koningk van Lettouwen 
was gebofft upp ben ſondach, do men lede alleluja, unde tohandes was 
vort de brutlacht. 

+ Ra der tyt dedem de van Prutzen ene gube reyſe in Lettouwen myt 
deme Ruffeichen koninge van Ploſtouwe; fe vingen — u. |. m. wie 2. — 

ss ber en was neen tal. 

863. By der fulven tyt was be proveft van Eoffelin geloren unde 
confirmeret to biſſchoppe to Camyn — u. ſ. w. wie 2. — dat be ftarff. 

ie in der Ghoinouweſchen heyde var fteyt en holtene cruce, unde 
dar ſteyt eyn ſchylt ane myt fynem namen. 

“ 864. Im deme fulven jare ſchach den van Lubele ſchade an rove, 
alfo an perden; dat deden Gudendorpes denre ımbe ere hulpere — u. ſ. w. 
wie 2. — to Lubeke gehenget an ven galgen — de fe do tor tyt by fil ber 
holden hadden, wente de twe parthie weren nod van en. do de vogede 
unlyk fegen — deſſe dotſlach ſchach des ſondages quafimodo geniti. 


16 ine: "Din I. St flten‘ So (en, unde Ip A bodieen I. 17. Se ment 
ER. 


186 DI. Detmar-Ehronit von 1105—1386. 


865. In dem fulven jare des negeften daghes der hilgen dreval ⸗ 
dicheit daghe | do Aal biſſchopp Conrad, en biſſchopp to Rubele. na eme@ı.1a0a. 
— u. f. w. wie L. — her Johan Elenedenft — unde en ander wart ger 
geven van have. 

866. In dem ſulven jare by funte Margreten dage do was ene grote s 
fammelinge to Lubeke — u. |. w. wie 2. — umme de vorrebere ber ſtad 
unbe vyende, be dar flogen ere vogede. deſſer begebinghe allene euthelden 
fit de van | Subele fo harde, unde wolden togen hebben in bat lant to sı.11«. 
Holften to vorftorende; men myt hulpe ver fonighynnen unde umme ber 
anderen ftebe bebe willen fe dat vruntliten unde in vreden floten, fo dat de 10 
viande ber ſtad Lubeke de jholven wefen vorveftet unde nergen vrede hebben, 
noch in Dennemarken, noch in Sweben, noch in Holftenlande. dyt wart 
gekundiget dorch de gangen Iant van kerken to kerken, bat men fe vorveſtede 
von namen to namen, unde we fe overhegebe na dem bage, alſo dit vor⸗ 
tundiget was in alle den kerken des Holftenlandes, den ſcholde men dat ıs 
fulve recht don, dat men den fulven myſdederen ſcholde doen, worden fe 
begrepen. 

867. By der fulven tyt vor funte Jacobus dage do wart geladen 
greve Diverid van Wernyngerode vor de vemeheren des lantorebes — 
u. f. w. wie 2. — fe bunden eme de henbe uppe den rugge, unbe fe hen- 20 
geden ene an dat dore — alfo lange dat he fynen vrunden wart to gnaden 
gegeven. 

868. In deme fulven jare malede de Romeſche onyngh Er alle 
ven fteven in Bemen unde Palen enen lantvrede — u. ſ. w. wie L. 
de tovoren habben gerovet over 20 jaren. > 

869. In deme julven jare was em grot firyt tufihen hertoge Lip- 
polve van Ofterryfe unde den Swytzeren — u. |. w. wie 2. — vor de 
ftede, de bar in deme lande weren — bo fprefen de Swigeren: ‘ja, fittet 
94 file; wy willen uns allenen wol webber em weren' —. fe flogen ver 
Swytzeren vele unbe de Swytzeren flogen des hertogen holt mebber; mens 
de hertoghe dreff de Swytzeren to rugge, beth dat fe quemen in | de engen 2t.1ara, 
wege ber berghe. mit des brefen de Swytzeren uth wol mut 30,000 uthe 
eneme anderen wege, deme hertogen uppe ben rugge, unbe flogen ber bot 
wol 6000. — of fulven geflagen, alfo men fpridt, unde 18 Iandesheren 
myt eme, s 

870. Im der fulven tyt by unfer erften vronwen dage do was uppe 
enem dage de Foninghynne van Dennemarten — u. f. w. wie 2. — unde 
myt den rufen enen lantorede to holdende to lande unde to water jegen 
de rovere. 


7. Deffer : "effe' AR. “umme' fehlt MR. 10. "bed 19. veme heren deo 
A. und 


Tanne. "imperen de Tanbeamre AR, 





II. 
Detmar-Ghronik 


von 
1101—1395 


mit der Fortfegung von 1395—1400. 


boresb Google 


Die Rathshandſchrift ver Lubiſchen Chronik, jet in ver Siadt ⸗ 
bibliothek zu Kühe, St. B. 1 und 2 im dolio, ift auf Pergament ſchon 
geſchrieben. Der erfte Band, welcher die Detmar-Ehronit bis 1395 
mit einer Sortfegung bis 1400 enthält, befteht aus 17 Lagen, vom benen 
16.an8 je 6 Doppelblättern, bie legte aus 2 Doppelblättern beftehen. Eine 
reichvergoldete Initiale mit dem Doppelabler in einem Schilde und den 
darben Lubecks in dem andern eröffnet ven Band, ver überhaupt mit 
vielen farbigen und vergoldeten Initialen verziert iſt. Der Text ift 
bis DI. 176® von einer und derſelben Hand gefchrieben; bann folgen, 
wie e8 ſcheint von gleicher Hand, 3 weitere Eintragungen auf BL. 176°, 
während mit BI. 176% eine anbere Hand beginnt. Auf BI. 72° bes 
merkt eine andere Sand, daß vie betreffende Notiz Hier, zu 1270, radirt 
und zu 1287 eingetragen fei; auf Bl. 132° wird in Rubro baranf hin⸗ 
gewieſen, daß bie Schlacht von Poitiers ſchon einmal erzählt fei, und 
anf Bl. 164° fcheint urfprünglich ein Raum freigelaffen und von ans 
derer Hand ausgefüllt zu fein. Ein Schreibfehler auf BL. 106°: buten 
was nehn wunde en Fit eber enket fcheint darauf hinzudeuten, baß bem 
Schreiber dad Koncept Detmars von einem Dritten vorgelefen wurde. 
Auf DL. 176° find 6 Zeilen, auf BL. 176° zweimal 1 Zeile leer ge» 
laffen. Die Fortfegung, welche mit BI. 176% beginnt, auf DL. 181° 
bie Hand ober bie Dinte wechfelt und mit dem Jahre 1400 auf BI. 188% 
abſchließt, läßt am Schluß von 1395 (BL. 177°) 2 Zeilen, am Schluß 
von 1396 (BI. 179%) und von 1397 (BI. 182°) 1 Zeile, in der Mitte 
von 1399 (Bf. 186°) 6, am Schluß (BI. 187°) 3 und am Schluß 
von 1400 (Bf. 188%) 5 Zeilen unbefchrieben. In biefer Bortfegung 
ift bei dem einzelnen Nachrichten ver leere Raum ver Schlußzeile mit 
Schnorleln ausgefült, die Initialen werben weniger reich, bie Schrift 
iſt nicht mehr fo [hön und bie Thätigkeit des Korrektors, ver bis dahin 
die Handſchrift renibirt Kat, ift nicht mehr erkennbar. 

Diefer Korrektor hat es ſich angelegen fein laſſen, nicht nur bie 
vorhandenen Schreibfehler zu berichtigen, ſondern vielfach auch bie 
Wortformen, bie ber Abfchreiber in der abſchleifenden Nachläffigfeit der 
Volksſprache gebraucht hat, rein und voll zu geftalten, bie Schreibweife 


190 IH. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


und bie Sleftion zu regeln und Bier und da auch ftiliftifch nachzuhelfen. 
So ändert er, um nur Einiges anzuführen, ene (ihm) in eme, enen: 
eneme, finen: fineme, deſſen: beffeme, groten: groteme, uten: uteme, 
int: in beme, toren: gheloren, beten: gheheten, to dreghene: to bres 
ghende, wunden : vunben, awiſe: afwife, vigent: vient, entwee: entweh, 
veede: vehbe, vier (4): ver, wart (wärts): wort, nach: noch, war 
umme: wor umme, bochtich: duchtich, dufrover: befrover, jumelfe: 
jewelfe, vorfturet:: vorftoret, wu: wo, ribdere (Sing.): ribber, heide- 
nen (Plur.) : Heiden, criftenen (Blur.): criften, nacht (Plur.) : nachte, 
vorworbe (Blur.): vorworb, en arm bur: en arme bur, waren: weren, 
namen: nemen, befaten: befeten, beval: bevol, bevalen : bevolen, veel: 
viel, vullen: willen, entflo: entfloch, du Heveft: du heft, dachten wonen : 
bachten to wonenbe, ſprekende: de bar fprefen, dede: de bar, ib (ba): 
did (dies). Erklaͤrlicher Weife ift aber bie Korrektur nicht gleichmäßig 
geübt und manche nachläffige Form überfehen und ftehen geblieben. 
Gelegentlich tft auch wohl einmal eine Aenderung überflüffig ober ver⸗ 
kehrt: fo quit in fpreft, funder mede: ſunder broghene, mene: menheit 
ftatt menie, vier: menghe, vromet (fremd) : vrome, be gene: be dink, 
uten landen nah unbe verne: buten landen unde verne. 

Eine Aenverung, welche auf DI. 95% Heinrich VIL ftatt ‘van 
eneme prebeler brober Bernarbe’ : ‘van eneme bofen tufchere, broder 
Bernarde' vergiftet werden läßt, hat ſchon von Seelen dem Domini« 
kaner Hermann Korner zugefchrieben!; nicht nur die Melleſche Hand» 
ſchrift, fondern auch bie Hamburger Abfchrift ver Rathshandſchrift hat Die 
urfprüngliche Lesart. Einen gleichen Urfprung Hat vielleicht auf BL. 102" 
die Korrektur, durch welche Thomas von Aquino, de wife bifcop’, ‘ve 
wife lerer' wird; M. und H. haben bie Bezeichnung Bifchof beibehalten. 
Neimar Ko führt unter ven von ihm benugten Büchern an?: ‘tem 
eine geſchrevene Ehronide, wel hebben ſchriven Taten Her Thomas 
Muerkerke unnd Her Herman Lange Anno 1385, welde beyde Heren 
weren Nichteheren in den grumeliden Uprore ber Knakenhouwere. 
Item noch eine herlicke gefchrevene Chronide des Erb. Rades van Lu⸗ 
beck, welder is be Titel: bat ander Dee. Im biefem zweiten Theile 
hat Kock gelegentlich eine Randbemerkung eingetragen und biefelbe auch 
wohl mit den Anfangsbuchftaben feines Namens bezeichnet; im erften 
Theile finden ſich nur Inhaltsangaben, bie nach Grautoff von feiner 


1. Selecta Litteraria S. 13 Anm. 8; 3. Grautoff 2, ©. 77 Anm. *; 
.d. sec. ©. 163 Ann. 9. Deede, Beiträge ©. 17. 
2. Grautoff 1, ©. 459. 


Einleitung. 191 


Han fein Tönntent, während Deede nur eine von anderer Hand ger 
ſchriebene Notiz auf BI. 141° als eventuell von ihm herrührend anfieht. 
Bon Neueren war es Heinrich Bangert (} 1665 Jun. 30), ver 

die Rathshandſchrift der Detmar-Ehronik zuerft benugte. In feiner 
Ausgabe der Ehroniten Helmolds und Arnolds? verzeichnet er im 
Syllabus Autorum: Chronicon Lubecense MS. Joh. Ruffi. Chro- 
nicon aliud Lub. MS. Anonymi. Chron. aliud Lubec. MS. in 
membrana. Die beiden legteren Haudſchriften führt er gewöhnlich 
(©. 108, 243, 266, 441, 495) als duo Chron. Lubec. MSS. an- 
tiqua zufammen an; ©. 139 aber fagt er, ber Autor Chronici Lu- 
becensis membranacei fei Lektor ver Franziskaner gewefen und habe 
auf Befehl ver beiven Gerichtöherren Thomas Moerkerken und Her- 
mann Lange feine Gefchichte im Jahre 1385 gefchrieben. In Ueberein- 
ftimmung bamit beruft fih Bangert in ben nach feinem Tobe heraus⸗ 
gegebenen Origines Lubecenses (Sp. 1201, 1202)? auf ben Autor 
Chronici 1385 exarati, qui fide publica scripsit. Nach ben Noten 
Bangerts zu Helmold führte 1691 Johann Molfer den Franziskaner 
Lefemeifter an, ber auf Befehl der Richteherren Hermann Lange und 
Thomas Moerkerten 1385 eine Lühifche Chronik ſchrieb. Im ver nach 
feinem Tode erfchienenen Cimbria litterata dagegen wirb nad) von 
Melles Notitia majorum über ven Franziskaner-Lefemeifter Detmar 
berichtet. Im diefer 1707 veröffentlichten Schrift machte von Melle 
darauf aufmerkſamẽ, daß ber Tefemeifter, der fich im Vorwort der auf 
dem Rathhauſe (in Curia nostra) in zwei Bergamentbänven aufbe- 
wahrten Ehronit ald Verfaffer derſelben bezeichne, wahrſcheinlich Det ⸗ 
mar heiße, benn in feinem Teftament von 1387 vermache Hermann 
Lange dem frater Detmarus ad s. Catharinam 5 Marl, und in 
anberweitigen Teftamenten aus ben Sahren 1368, 1374 und 1380 
werbe biefer frater Detmarus als lector minorum bezeichnet; boch 
komme gleichzeitig auch ein anderer Lektor vor, nämlich frater Johan- 
nes de Osenbrugghe, ber in einem Dokument von 1396 als quon- 
dam lector fratrum minorum bezeichnet werde. Im ven handſchrift⸗ 
lichen Rerum Lubecensium Tomi duo beruft fi von Melle auf die 
1.1, 6, xvii. 


2. Henrieus Bangertus, Ohronlca 
Stavoram Helmoldi, Presbyteri Boso- 


inedit. T. 1, ©p. 1159— 1338. Bgl. 
Dee, Beiträge ©. 35—36. 
4. Isgoge III unb IV, ©. 432 


viensis, et Arnoldi, Abbatis Lubecensis, 
Lubecae 1659. 

3. Henrici Bangerti Origines Lu- 
beovenses sive Rerum Lubecensium 
Commentarius, ex schedis antographis 
Autoris erutus in Westphalen, Monum, 


Anm. 9. 

5. 1 (Havniae 1744), ©. 136. 

6. Jacobus a Melle, Notitia majo- 
rum, plurimas Lubecensium, aliorum- 
que clarorum virorum — vitas — com- 
prehendens, Lipsiae 1707, ©. 86—87. 


192 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


ZTeftamente des Hermann Lange von 1387 und bes Johann Erifpin 
„von 1368, 1374 und 1380 und berichtet, daß ſich das Original der 
Chronit befinde in curia Lubecensi ejusque conclavi, quod a Cen- 
sorio, quod ibi exercetur, judicio, vulgo bie Wette audit. Johann 
Heinrich von Seelen machte 1720 Mittheilungen über den Inhalt ber 
Detmar-Ehronit, ohne fich über ven Anfbemahrungsort der Handſchrift 
zu äufern!. Bünelan bemerkte zwar 1755, baß bie Urfchrift „auf dem 
Kübedifchen Rathhauſe in dem Gemach, worinnen das Wetter ober 
Volizeygericht gehalten wird“, aufbewahrt werde?, Hatte aber biefe 
Notiz vielleicht nur Melle Vorrede entnommen. Keinenfalls hatte 
Beder, der bie Detmar-Ehronit 1782 am einigen Stellen anführte 
(©. 64, 252, 256, 288), jelbftftändige Kenntniß derſelben“. Längere 
Zeit hindurch war bie Handfchrift unauffindbar. Erſt im Januar 1828 
wurde fie in einer zum Archiv ber Wedde gehörigen dunklen Kammer, 
der Abler genannt, von dem fpäteren Senator Dr. Heinrich Brehmer 
wieber entdedt und darauf vom Senat durch Zumelfung an bie Stadt ⸗ 
bibfiotget allgemein zugänglich gemacht®. Auf dem Vorfegblatt ftehen 
zwei Notizen: vid. Prot. 30 7 br. 1667 unb: Jacobus a Melle legit 
et excerpsit 1705 et 1728; auf BI. 1 fteht: Prod. Lub. in Cur. 
d. 16 Jan. 1828. 

Die Detmar-Handfchrift der Stadtbibliothek zu Hamburg, Nr. 33 
in Folio, alte Nummer 636, enthält, wie ©. 3 bereits bemerkt wor⸗ 
den ift, eine Abſchrift ber Rathshandſchrift von 1277—1400. Sie be- 
fteht, abgefehen von dem oben befchriebenen erften Theil, aus 12 Lagen, 
von benen urſprünglich Lage 46 (BI. 38—85) je acht, Lage 7—15 
(81. 86—194) je ſechs Doppelblätter hatten; doch ift Lage 14 (BI. 
16984) durch Einfleben von 4 Blättern (BI. 17578) verftärkt, 
während in Lage 13 (Bf. 158—168) ein beichriebenes Blatt (nach 
Bl. 158) ausgeriffen und in Lage 15 (BI. 185—94) die beiden leiten 
leeren Blätter abgefchnitten find. Die Abſchrift der Rathshandſchrift 
endet mit BI. 167°; tie Fortfegung von 1401—1413 beginnt mit 
DI. 168* und fchließt in der Mitte von BI. 185°, unmittelbar darauf 
folgt das Negifter, das mit der Fortſetzung in ver Mitte von BI. 191* 
endet; bie Gefchichte der Streitigkeiten mit dem Kapitel beginnt mit 

1. &. oben S. 118 Anm. 2. (in dem S. 193 an- 


4. Bgl. dag 
2. ©. oben ©. 118 Anm. 3. gefüßrten Auffag) &. 43738. 


3. IM. Beer, Umfändtihe Ger me: 
a ee ed. B.R.Dr., Genator be fein panjefabt 
then Reit cepen a an 
"  Bübed in Zeitlär. b. ®. [. BAb. Gelih- 
— —— 


Einfeitung. 193 


Dt. 191° und ſchließt auf BI. 194°; ein Raum von 8 Zeilen und die 
folgende Seite find leer gelaffen. Auf BL. 194° fteht von einer Hand, 
die etwa 1500 gefchrieben haben mag: “Dit bock hort her Clawes San- 
genfteden’, und bahinter in anderen Zügen: ‘en vormmefter'. Auf ver 
inneren Seite der vorberen Einbanddecke befinbet fich eine Federzeich⸗ 
nung: zwei wilde Männer halten zwei gegen einander gelehnte Waps 
penſchilde, von denen das linke dreifeldrig ift und im mittleren Felde 
zwei Mohrenköpfe zeigt, während das rechte eine gewundene Ranke mit 
Wurzel und 6 Kleeblättern darſtellt. Auf einem hinteren Schutzblatt 
fteht von einer vermuthlich gleichzeitigen Hand bie folgende Eintragung : 
‘Anno Domini 1514 bon wart be tornne to Stürlünne umgheworpen 
myt buſſenkrude, unbe ſchach in ber brober aflate, men bat fper waſz 
afghenamen, unbe darna do ferbunden fe de wolfte myt fperbalten unde 
ſtyckleden en an yn bem keller myt enem lopenben furre. Im einer 
darauf folgenden lateinifchen Notiz über Herzog Magnus von Sachſen 
den Billunger von fpäterer Hand wird Heinrich Meiboms Abhandlung 
über Barbowit citirt. — 1691 führte Johann Moller eine von ihm 
eingefehene Lübiſche Chronik in der Bibliothek zu Hamburg auf, bie in 
ihrer Berftümmelung mit 1157 beginne und bis 1413 reiche. Grautoff 
verwies in ben Berichtigungen zu Band 1 wegen einer neu aufgefuns 
denen alten Abfchrift der Detmar-Ehronif auf ven zweiten Theil und 
berichtete Band 2, ©. XVII—XXI über die Hamburgifche Hand⸗ 
fhrift, deren Kenntniß er Lappenberg verdanke. Deede gab einen Hin- 
weis auf die Bemerkungen Mollers und Grautoffs. 

Eine neuere Abfchrift ver Rathshandſchrift befigt die Stabtbiblio, 
thef zu Lübeck, St. B. 3 in Folio. Nach einer Notiz Schnobels gehörte 
biefelbe früher ven Familien Kicchring und Brömbje. Durch diefe 
Notiz geleitet fand Oberappellationsrath Hach in einem ſtarken Folian- 
ten, den Grautoff, feit 1819 Bibliothefar, unter mehreren abfichtlich 
verftedten Werfen entvedt Hatte, bie vermißte Abfchrift des Detmar 
wieder, und gab in einem Auffage: Dethmars Chronik' in Falds 
Staatsbürgerlichem Magazin 1 (Schleswig 1821), S.433— 96 Nach⸗ 
richt von biefem Fund und nähere Nachricht über ven Inhalt ver 
Chronik. Glaubte Hach nach einer Marginalnotiz zum Jahre 1437, 
die Abſchrift Tönne vielleicht von Reimar Kod herrühren, fo zeigte fich 
nad bem Wieberauffinden der Rathshandſchrift, daß bie betreffenve 
Notiz Kods aus biefer in die Abſchrift Hinübergegangen ift. Deede 
feßte bie Entftehung biefer wohl mit Recht ins 17. Jahrhundert. 

Ein hochdeutſcher Auszug, ber ſich auf dasjenige befchräntt, was bie 
Lübiſche Gefchichte angeht , ſchließt fich in dem genannten Folianten ver 

Gtädtehreniten. XIX. 13 


194 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


Abfchrift der Rathshandſchrift an. Diefes Auszugs erwähnen Hach 
a. a. O. ©. 437, 438 und Deede ©. 19. 

Eine Handſchrift der Stabtbibliothet zu Lübeck, St. B. 43 in 
Quarto, ‘Ertract einer alten gefehriebenen Croniken, infonverheit waß 
die Stabt Lübeck belanget, welche ihren anvang hat Ao. 1101 bey Re⸗ 
gierung keyſer Heinrich deß Wierbten’, welche bis 1379 reicht und von 
Deede ©. 19 angeführt wird, ift fein Auszug aus Detmar. 

Eine von Jakob von Melle angefertigte Zufammenftellung ver auf 
Kühe bezüglichen Nachrichten Korners und Detmars, bie der Verein für 
Lübeckiſche Gefchichte und Alterthumskunde befigt, trägtden Titel: Lube- 
censia excerpta e duobus chronicis manuscriptis membranaceis, 
seilicet vernaculo Lectoris Franciscani et Latino M. Hermanni 
Corneri, quorum autographa in curia Lubecensi adservantur. 

Auszüge aus der Detmar-Ehronif, „welche 1717 ein vor einigen 
Jahren verftorbener vornehmer Gönner — ertrahiret“, wurben 1744 
in ©. ©. Gerves’ Fortfegung oder Neundte Samlung verfchiebener 
— Schriften und Uhrkunden ©. 28—56 mitgetheilt. Ganz ver- 
öffentlicyt wurde bie Detmar-Ehronit von 1395 mit ver Fortfegung 
bis 1400 von Ferdinand Heinrich Grautoff (+ 1832 Jul. 14). Sie 
erſchien in: ‘Die lübeckiſchen Chroniken in nieberbeutfcher Sprache. 
Erſter Theil’; der befonbere Titel lautet: “Chronik des Franciscaner 
Leſemeiſters Detmar, nach der Urfchrift mit Ergänzungen aus andern 
Chroniken herausgegeben von Dr. F. 9. Grautoff, Profeffor und 
Bibliothekar in Lübeck. Erfter Theil. Hamburg, bei Friedrich Perthes. 
1829. Im Vorbericht ©. XX—XXI heißt es: ‘Aus dem Speculo 
historiali find auch einzelne Wundergeſchichten aufgenommen, welche 
ich aber, wenn fie nicht mit wirklich hiſtoriſchen Thatſachen in Ber 
ziehung gebracht find, eben fo wie das, mas weitläuftig aus Vincenz 
nach der Chronik des *“Brober Johan be Plano Earpin” (vgl. I. 1245) 
über die Tataren ausgefchrieben ift, weil es eigentlich auch nur Legende 
genannt werben Tann, nicht abbruden fieß'. 

In biefer neuen Ausgabe gebe ich die Rathshandſchrift CL.) voll- 
ftändig und verzeichne, unter Benugung einer forgfältigen Kollation, 
die Mantel zwifchen ber Hamburger Abfchrift und ber Grautoffſchen 
Ausgabe vorgenommen hat, die wenigen 2esarten jener (H.), welche 
für die Kritik von Intereffe fein Finnen. Parallelſtellen in der Rufus- 
Chronik find durch Nummern nachgewieſen; ein vorangeftelltes Kreuz 
bezeichnet Nachrichten, bie biefer fehlen, in ber Melleſchen Hanbfchrift 
aber fich ebenfalls finben. 

8. Koppmann. 


m | De Milde Criſtus Iheſus zi en vrede unde troſt al den ghenen, 
de an eme hopende zint, ſunderliken ber erbaren ſtaͤd to Lubek, ve an 
fime fove unbe ere unbe to befchermenbe en mene güb unbe alle rech⸗ 
ticheit is begrepen unbe vullenbracht, God fi ghelovet, up bat de van 

sbynnene unde van butene vrowen ſych am ber bebubinche des ful- 
ven namen, wente Lubech an Wenbefcher tuncghen heet en vrolicheit 
aller lude. 
An beme jare ber bort Erifti 1385, alfe be grote jamer ſchach ver 
vorretniſſe binnen Lubel, alfe Hir na ghefchreven is an ben fulven jaren, 
io do weren voghede ber ſtaad erbare Iube, her Thomas Mürkerfe unde 
aı.ı. beer Herman Langhe. fe betrachten, wo beffe jamer queme an ewighe 
dechtniffe, nicht alleneghen bit ftude, mer of dat ghefcheen were befent- 
fiten fobber deme groten bobe; wente ber ftabes coroniken was nicht 
togheſchreven bi ſos unde bruttich jaren; of was fe brekaftich ber ding, 
1sbe gheſcheen weren an vele jaren unbe an vele landen. hir umme hebbet 
fe beforghet to ferivenbe deſſe coroniken vormibbeft eyme gheftlifen per- 
fonen, en fefemefter in funte Franciſcus orden, be fich nicht wil nemen, 
went he begheret God dar an to lovende, unbe fich nicht. 
So we nü left deſſe jheghenwardighe ferift, de merke andacht ber 
agbenen, de bit beforghet hebben. jo mach men uͤt beffer ferift menghen 
raat, wiſheyt unbe merke üttheen, bar men bat arghe mach mebe vor« 
miben unbe gube finne vorwerven, noͤchſam to tofomenben tyben. of 
fo we beffe ferift Teft, de mad} ve wile ledichghanc vorbriven, bat webber 
ſchal fon alfen guben füben, maan unbe wiven. of mad me barmebe 
ꝝ trurent unde forghe vorbruden. God fy mit und in guben ſalden unbe 
lüden!. amen. 
Al de ghene, de in deſſeme boke leſen, ſcholen weten, bat deſſe coro⸗ 


. drelicheirn: *oreli * ie u J ). *brete te rt 
un age mh, 8, Mage Tl ge atgrar. 1. Und ta 


1. Reimprofa. 


13* 


196 III. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


nifa begint fych van bedudinghe brier bocftave, bar ſych mebe be|ginnen zı. ı«. 
de erften brie wort befjes bokes, de fint Milde Eriftus Iheſus. Milde 
begint fit van beme M unbe bebubet milfefimo, Eriftus begint fit van 

den E umbe bebubet centefimo, Iheſus begint fit van ven I unbe bebu- 

det primo; bat is fo vele gherebet, dat deſſe coronika begint fit in bens 
jaren bes milden heren Ihefu Erifti 1101, up bat de milde here borch 
finer milden gübe gheve uns unfe baghe finen vrede, unbe na deſſeme 
levende de ewighen ere, amen. 

Ok fal man weten, bat deſſe coronika van vele anderen ſtukken is 
tofamenbe bracht. en deel is ghenomen ut deme fpeghel Biftoriarum, 10 
dar vele Hiftorien fin in ghefettet, ver Romere, Franſoyſer, Engelicher, 
Difpanier, en bel ut der ftabes coronican, en deel ut den Wendeſchen. 
went fe nicht al nach jarental fomen over en, bat en fchele wol an 
tyden in eme jare obber an twen, fo rame if doch des beften, unde halde 
mid) nach deme fpeghel hiſtoriarum, bar ze fit meeft toſamende vinben, ıs 
unbe bat bat wiffefte i8 to redende nach ber warheit. boven alle ftude, 
wat anvalies Heft ghehat ve erlife ftab to Lubeke van anbeghinne bet an 
bit jheghenwordighe jär, an gubem ghevelle odder unghebelle, bat ſchal 
it hir nicht vorgheten. 


| In deme jare unfes heren Erifti 1101 do vegnerbe keyſer Hinrich, 2 ,., 


be de vierbe Hinrik was nach den namen; fin regnum warbe tu viftich 
“ jaren!. by zimer tüd fcach der hilghen kerken to Rome unde al ber 


criſtenheit fo grot jamer, alfo je voren ſcheen was, unbe hope, bat bes 
gheliles nummer ſchaͤl ſcheen. jo weren bi finer tiid twe paves, en na 
den anderen, wol vif unbe twintich jär; unde dat quam aldus to weghe2 


‚nach beme zinne ber Wenbefchen coroniten?. im deme ſeveden unbe 


twintigheften jare fines rilesꝰ do wart he vorclaghet van vorften unbe 
prelaten, de eme ungunftich weren, to paves Gregorius, ven ſeveden 
an ben namen, be vore was gheheten Hillebranbus, bat he vorgheve 
de ftichte der hilghen kerlen, wern he wolbe, unbe ftebe nicht to dem koreso 
nach gheftelifen vechte, unbe vele ander ſake, de ze to unrecht em to» 
legden. bir umme (vet ene de paves Gregorius to hove, erfte werve 
unbe anber werve; be twe ladinghe vorfab He. to beme dridden male 








3. "de en’ 8, yon anderer Sand ein Punft unter n und sin Grid übers arfept;, fo,b 
nude dudede" &. 9. Afruften’ eingefügt. 20. Sare ehem ee: 
repte" 





1. Alius ejus Henricus imperavit Jahre Heinrichs bie Kind Gregors, 
annis 50. m 28. bie Abfegung Öregors und bie 
2 gras Detmars. Setronifation Wiberts. 
incenz 25, 82 berichtet zum 27. 


1101. 


197 


wolde he of vorſeten hebben de ladinghe; do fpraf zin raat, bat he hor- m. 1,2. 
fam were unbe toghe to hove; alfo He na rade dede und quam vor ben 
paves. do halp em al fin unſchuldinghe nicht, wente vele weren em 
21.2». enjeghen. be paves jet em ene büte, bat bin eme jare ſcholde he ute 
s Rome nicht teen, noch jhenich pert riben, mer van lerken to kerken ghan 


binnen Rome, unbe vorwerven aflat ziner fünbe. 
tohant dar na bo fprefen de kardenale to den paves: 


gübeme willen. 


bat annamebe he mit 


‘jo is dat unbilvelich,, dat en misdeder, de vordenet heft openbare 
ruͤwe, ſchal zin en keyſer. Kir umme, hilghe vaber, jettet enen anderen 


san fine ftebe, wente de kriſtenheit Heft finer nyne ere‘. 


Dar mebe 


nomenbe ze den paves hertoghen Rodolf van Svaven?, bat he were 
nätte to beme keyſerdom, went he were en lefhebber des vredes unbe 


aller gheiftliter achte. 


befeme rade ghaf villbort be paves, unbe ſende 


hertoghen Rodolf ene gulvene kronen; bar ftänb up ghefchreven: “Petra 
ısdedit Romam Petro, tibi papa coronam’. bat fubet 30 vele an 
deme Düpefchen: ‘ve fteen Eriftus ghaf to Rome Petro de cronen; bat 


fülve doyt dy de pavee’. 


he bot dar mebe ben erjebifjchopen van Trere 3 


unbe van Kolne, dat fe ſchulden eme behälpelif fin to deme Romeſchen 
rile. bar weren fe to ghär willich; en weren behulpelik ve Saſſen, ve 
2» Spaven unbe vele heren. hir wifte keyſer Hinrik, be in finer penitens 
21.2. cien | wa® to hove*, nicht van, 30 Ianghe, bat en trume vrunt, deme he 
dicke gutliken hadde dan, be bifcop van Straffeborch, toch to hove dorch 


onen willen, unbe warnebe ene vor finen ſchaden. 


bo he bit vornam, 


bo wolde he noch in otmobicheit orlof ghenomen hebben van beme paves. 


3 bat wart em webderraben. 


alfo mateve he fit hemeliken üt deme hove 


dan Rome, unbe befammelve al ve vorften unbe heren by deme Rune, 
of vele üt Paliens, unde zochte hertoghen Robolf, unde ghingh mit em 


an enen ftrid by ber Elftere®, unde ſloch dar nebber ſyn voll. ie 
wart hertoghe Rodolf zeghelos, fin volk wart em afgheflaghen, he fül-n. 1.2. 


yuben‘. 


“uber” fort, zu 
77. ‘alte iort 


KEN 





1. Heintich kam nach Canoſſa 1077 
Ian. 25 und erlangte Abſolution 
Ian. 28. 

2. Rubolf wurbe ermählt zu Forch · 
heim 1077 Mn. 15 und gekrönt zu 
Mainz Mrz. 2 

3. —E Mogontino et Colo- 
niensi ceterisque episcopis et princi- 
Pibus. 

4. consistebat apud Romam. 


11. Snomende' für: 
ud: gocten”, 


eben. 22. jEttafeherä Tor. aut: 
fort. aus: *ghingben‘. 






5. firmatisgue — rebus in Longo- 
bardia, venit in Teutonicam terram, 
Letatigue sunt de insperato adventu 
prineipis omnes eivitates Reni et uni- 
versi qui favebant parti ejus. 

6. Die Eifer fehlt bei Helmold. 
S. to Milſen uppe der Elſtere 
juxta Auvium Ellestram. Schlacht 
ohen-Mölfen an ber Eifer 1080 
Ok. 15. 







bar &,D. 


198 III. Detmar-Ehronit von 1101— 1395. 


m.1,2.den wart ſvarlilen ghewundet an de vorderen Kant, bar be an ftarf. 


- ſynen geift, unbe wart ghegraven to Mersbordh !. 


do em be winde ber vorderen hant bebe we bet to deme herten, bo ſprak 
be to finen mannen: ‘bit is recht Godes wrafe; jo hebbe if mit deſſer 
fütven hant ghefvoren, keyſer Hinrik trume to ſynde. God be vorgheve 
deme paves unbe den anderen, de my hir to brochten; fe zint en fales 
mines ſchaden an lyf unbe an zefe'. mit beffer bevrofniffe ghaf he up 
teyfer Hinrik ber 
fammelve en grot Heer, | unbe toch to File to Rome, to wreken ve un ⸗ 21.2. 
träme unde fohaben, te em was gheicheen. he bebvand de Romere mit 
macht; he leet boben te vatghever fines unghemakes; he vordref den 
pabes van Rome, dat he vorolcch bet an Frankrike, unde befat do Rome 
gans unde vry. dar na nam he raat van prelaten unbe vorften, unde 
vorvefte Gregorius. he fette enen nyen paves, ben erfebifcop van Ra⸗ 
venna, de was gheheten Wipertus; de wart bo gheheten paves Cle⸗ 
mens 2, he levede fo langhe to Rome unde befab ben ftöl, dat ſyn web- ıs 
berfate, de rechte paves Gregorius, ftarf in Frankrilen. na eme bar 
fulves wart gekoren paves Defiberius, na eme paves Urbanus, na eme 
paves Pafchalis. bin al deſſer tiid regnerbe des keyſers paves Clemens 
to Rome, wol vif unde twintich jar®. grot vorftortinhe was in ven 
jaren an ver kriſtenheit, als dat leyder of nu i8 in deſſeme jare*, tufjchen 20 


. ten pavefen. bar na ftarf paves Clemens to Rome; do quaam be 


hilghe kerke wedder an voreninghe, unbe blef gans by paves Paſchalis; 
ve vorben keyſer Hinrik, alſo ſine vorvaren hadden danb. bes en ach⸗ 
tede he nicht vele. dat t beguaam em to groteme jamer, alſo id | hir nazı.a. 


4, gfonde, for. aud: “fon. 11. de" u 
'20. "defieme‘ fort. aus deffen‘. 


ieben. 16. 
me Tore. aus 





1. &.®.: unde warb to Mersburch reges Francie, Sicilie et Hispanie. 


begraven. Helmold: fugit Marcipolim 
— diem clausit extremum. 


2. occupansque Romam, multis- 
que elvium ibidem Interfectis, fugavit 
inde Gregorium, potitusque ad votum 
Urbe et senatu, Wibertum, Ravenne 
sedis episcopum, ordinari fecit in pa- 
pam. — Wibertum, qui et Clemens. 
Er wurde erwählt zu Briren 1080 Jun. 
25 unb geweiht zu Rom 1084 Mrz. 24. 
Jaffe, Reg. Pont. ©. 443, 444. 


3. Duravitque scisma hoc 25 annie. 
Defuncto enim Gregorio successit De- 
siderlus, post quem Urbanus, deinde 
Paschalis, qui omnes imperatorem cum 
Papa suo excommunicationis sententia 
dampnaverunt, continentes se apud 


Gregor VII ars 1085 Mai 25 zu Sa- 
ferno. Bittor III, erwählt 1086 Mat 24, 
Rarb zu Monte Caffino 1087 Sept. 16. 
Urban II, erwählt 1088 Mr. 12, farb 
1099 Zul. 29. Pafchalis II wurde er- 
wählt 1099 Aug. 13. Jaffe S. 443, 
447, 448, 449, 417,479. 

4. Das große Schiöma dauerte von 
1378— 1417. 

5. mortuus est Wibertus, qui et 
Clemens, et sopita sunt scismata —. 
Paschalis — precepit excommunicari 
imperatorem ab universis episcopis et 
catholice ecclesie cultoribus. a 
Rarb zu Eivita Caftellana 1100 im Sep» 
tember, Jaffe ©. 447. Bafgatie ſprach 
1102 Apr. 3 ſcieruch den Bann über 
Heinrid) aus. 


1101. 199 


fit wol bewiſede, unbe in ven brubben jare i8 befchreven. hir mebe be- m. 1,22. 
ffüte ik be rede, dat in beffem benomeben jare Grifti 1101 bo regnerbe 
paves Paſchalis in geiftlifer walt, unbe keyſer Hinrik in tiidliker walt, 
leyder mit groten unvrebe, to ſchaden unde ergheringh eveler güber Tube. 

[2 Im ber fulven tiid do ftarf foning Wilhelmus, de foning was to Pr Bi 
Engelant!. de was fine daghe wejen en bofe minfche, en unpfichtich 2, ss. 
vorqueſter unbe en over bes gudes an beme vife. bracht em be Mnecht 
en par ofen, ghekoft vor drie ſchillinghe, he warp ib van fil van torne 
unbe fpraf: ‘eneme koninghe voghet nyne hofen to breghende mer van 

io punden'. brachte nu de knecht en ander par, myn ghekoft ben brie fhil- " 
linghe, unde ſprak, fe weren koft umme en puͤnt Engelich, 30 toch he ze 
am unbe droch fe. bit volghebe var na, bat he nynem binghe fehonebe, 25, ss. 
bat weren tele, bofe unbe wat to Godes benefte was, al nam he et mit 
walt, unde unplichtlifen vordede dat. vor fime bobe bo bewifeben fit 2, 104. 

15 foare tefene fines dodes. de boſen geifte de fprefen mut ben Lüben in 
Enghelant in ven Hufen unde in den velde alberweghen, unbe wurden 

21. 3°. ochfune lilen ghefeen. of an eme dorpe in Engelant, bat heet Gau- 
frede?, was en borne, be ütqueleve viftegn dage al umme an fehiren 
blode, alfo bat dat ertrife dar by van blode bebof. im ber nacht, alfo 

ze des daghes ftarf, do fach en monif an dem brome, bat koning Wil 
helm ftünb vor deme cruce, unbe wolbe bat bilde nebber theen by ben 
armen unbe beyne; bes en mochte bat cruce nicht liden, mer et loſede 
den voet unbe ftotte ene to ber erben, bat he bil in bat ertrife beboven; 
dar vloch bat wür ute der ftebe, alfo em büchte, unbe vordunkerde be 

3 ganfen lücht des hemmels. do eme de monif dit jeghebe unbe reet em, 
bat he zit bekerde, he möfte drabe fterven, bo fpraf ve koning: ‘ve monik 
menet meer penninghe. nů ghevet em hindert feillinghe, unbe latet ene 
lopen'. des fulven daghes reet de koning in de jacht; do quaam en 
ridder Galterus van Brancrites, unde ve ſcholde fcheten en herte, unde 

sofchöt den Toning dor fin herte, dat he ftarf tohandes. to ber tiid hadde 
be regneret wol brüttegn jaͤt. by der tiid levede Hugo, en abbet to 
Cluniaco; to deme quaam Anfelmus de lerer, en erfebifcop van Kan⸗ 

sı.».telsberch in Engelant; deme feghebe | He, wit he feen hadde des ko⸗ 
ninghes vororbelinghe unbe vorwifinghe van Gode in de vorbomniffe. 


9. "dreghende' forr. auß: “dregkene‘. 16. purden Torr. aud 
aus: Sranrife'.  “umde de’ fort. aud: 'unde', 





239. Brancrite' torr. 


1. Wilhelm II von England farb vliesare. 
1100 Aug. 2. 3. Galtherus Tarlanus miles qui- 
2. in villa Anfrede in pago Ber- dam de Francla. 


200 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


In deme jare unfes Heren 1102 vo befeten de criftenlübe vele 


ſtede an bem hiighen lande, alſo Iherufalem, Rannita, Capha, Soppen, 


H.1,31. 


. borch tekene, de ghefcheen weren. 


. twinnen menighe ftab an veme hilghen lande. 


unbe weren nicht vele, be deſſe ſtede bewarden!. jo hadden ze bynnen 
twen jaren vor bat Hifghe laͤnt ghewuͤnnen van ven Turken mit groten 


arbeide, bar be criftenen to twen malen würben nedder gheflaghen vans 


den heydenen. bat was ſake, wente ummifliten toghen ze, hovetlos, 
fünder befcherminghe, manne unbe wive, papen, monife unbe leyen, 

en tefen, bat en comete bewiſede fit 
boven beme hilghen lande, 15 daghe unbe nacht, tuffchen ven often unbe 
füben, nicht de comete alleneghen, mer ander fterne an winberlifer 10 
wife. En ander tefen, bat en prefter Petrus van Hifpanien untfinch ene 
openbaringhe van Gode, dat de ftab Iheruſalem ſcholde werben Lofet 
van den heydenen vormiddels ben criftenen. bar up wiſede he ene epi« 
ftolen, ve em was ghefant van deme hemele; hir umme lepen ze alle. 

went nü dit was fünber orbeling|he des hovedes, fo ſchach alto grot .. 


. mort an den criftenen, fo langhe bat paves Urbanus, ve drudde na 


Gregorius, de vorbreven wart, de do was in Hifpania, ghaf dat cruce 
unde feet Tünbighen hervart?. do toghen heren unde vorften vele; fe 

fe leghen vor Iherufa- 

lem 39 daghe; fe ghinghen achte daghe umme ve ftab wulfen unbe bar- 20 
vot; in dem achteben daghe ver oͤtmodycheit do wünnen fe be ftab®. dar 
vůnden je fo vele heyden an ben tempel Salemoniß, be fe do doͤt ſloghen; 

do mochten fe waden an ben blode bet to deme ne depe. var na, alfe 

fe ale ſtucke hadden untrichtet unde wolben fit ſcheden, en bel webber to 

huͤs to tende, en bel to blivende, zo quaam hertredenbe be koning vera 
Sarracenen jeghen de criftenen bet to Aſcalon mit huͤndert werve 
duͤſenden to perbe unde veer huͤndert bufent to vote. te criftenen in 
deme (ande loveden an Criſtum; ze weren unvorfaghet; ze toghen en 
enjeghen mit vif bufent to perben unbe vifteyn bufent to vote. Go ber 
ſchermede fe unde bebedeve fe mit ben volfe jeghen de hette ver jünnen. so 
de heydenen | würden vorſchricket; ze wuͤrpen van fit de wapen unbe ı.s«. 
“femen. 13. 2. ‘dar na’ fort, aud 


. 10. ferne" fort. aud: "Bormiddeld" : wormildeld” 2. 
war, . 


1. vix tuno erant in tota militia Claremontem —. Post hec sermonem 


christianorum 400 milites et tot pedi- 
tes, qui Hierusalem et Ramulam et Ca- 
pham et Joppen castodirent. 

e.8. De paves Urbanus ma ⸗ 
bet —* en conctfium in Hyfpanta, dar 
iet be prebegen bat cruce. V.B. 25,91: 
anno — 1095 Urbanus papa venit in 
Galliam, et celebrarit conelllum apud 





habuit ad populum, exhortans eos ad 
erucem sumendam. Urbans Prebigt zu 
Elermont 1095 Nov. 26. 

3. Die Belagerung Jerufalems ber 
gann 1099 Jun. 7, ber Angeifl Juni 13, 
bie Eroberung erfolgte Jul. 15. Syl Bel, 
Seit. vo erften Kreuzgugs (1841). "ns, 

48 


1102—1103. 201 
vloghen. be criftenen volggeben unbe floghen erer böt hünbert bufent; „V-R, 
in beme bore ber ftab Aſcalon würden bufent heydene doͤt ghedrunghen!; 
mer de vorghinghen in water unbe an bufichen, ber en wet men nynen 
taal. aldus halp de milde Got ven criftenen webber de heyden?. bar 

sna in beffeme jare fetten fe enen koning, enen menliten maan, hertoghen 
Gotfrit van Lütfelenborch °; by veme bleven, de bar bliven wolden; be 
anderen vorften unbe heren toghen webber to lande. be coroniken ber 
Romere hebben, bat in beffer tiid wart gheftichtet de orde der templerer 
van ridderen unde van knapen, unbe beten bar umme templerer. wente 

io vor deme temple würben fe gheftichtet, of bat fe ben tempel ſcholden bes 
waren, by ber fulven tiib weren nicht, mer veerhündert riddere unde 
fo vele Inapen, de bar ſcholden bewaren Iheruſalem, Rama, Eapha 
unbe Joppen; mer Got ghaf en grote fterfe an tefenen, de he bewiſede. 
ſunderlike en, bat in pafcheavende ſchach, do en lampe was untfenghet 
ısvan dem ghehilghden vüre, bar mebe untfengheben fit ſulven al ve licht 

21.4, unde | lampen an veme temple. bit fterfeve ve criften, bat ze gherne 
bleven. vele ander ſtride weren in deme ſulven jare tuffchen den Greken 
unbe Sarracenen, be if late finan dor ber forte willen. 

In deme jare unſes Heren 1103 bo was grot tvedracht tüffchen 

ꝛ paves Pafchalis unbe keyſer Hinrik, alfo vore ghefchreven is. paves 
Paſchalis, went he hovet was al der criſtenheit, leet funrliten bannen m. 1.2. 
leyſer Hinrite in allen rilen unde landen. des en wolden up be lenghe 
nicht liden be prelaten unde vorften an ver friftenheit. fe nemen enen 
menen raat, bat nach hete unbe willen bes paves je wolden ene afjetten, 

asumde wolben in fine ftebe finen fone, hertoghen Hinrik, Hoghen an bat _ 
rite. fe fenden mit eneme menen vabe to deme vaber, keyſer Hinrik, ben 
erſebiſcop van Meyenſe, ven erfebiffcop van Kolne unde ven bifcop van 


3,109. 


=M.P. 


“ologhen! ; “slofhen" 8. 
Far prima: age, 


1. In porta vero Asoalonie sufforati 
sunt ad duo milia. 

2. Schlacht bei Aſcalon 1099 Aug.14; 

bel ©. 501. 


3. V.B. 25, 103: dux Godefridus 
electus est in regem, Alius Eustachit 
eomitis Bolontensis; 25, 92: dux Lo- 
tharingie Godefridus. SottfriebIV, der · 
& von Nieberlothringen, wurde 1099 

ul. 23 erwählt und flarb 1100 Jul. 18; 
Sybel ©. 492, 534. 

4. V. B. 25, 103: Ibi (intra urbem 
Hierusalem) templum Domini et tem- 
plum, quod dicunt Salamonis, quibus 


15. "abehabben, br aus: ‘ghehilghen”. 


17. Sjare‘, Überger 


incertum auctoribus edificata, Turco- 
zum celebri colebantur frequentis. M. 
P. zu Heincidh IV (V): Hoc etlam tem- 
pore ordo Templarlorum ex militibus 
congregatus In Jherosalem incepit et 
dieti sunt milites templi, qula in por- 
tieu templi sedem sul ordinis statue- 
rant. B.G.: Anno Domini 1128 — 
ordo militie templi incepit in Jerusa- 
lem et dieti sunt u. ſ. w. — statue- 


rant. Der Orben ber Iherren 

wurde 1119 geftiftet. Wilfen, Geld. ber 

—* 2,6.546 ©. unten 6.221 
m. 6. 


202 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


n.1,32. Wortmage; de vunden ene up deme flote Hilghelesheym, unvorfichtich 
jeghen tokomende ach 1. alfe fe to em quemen, bo fpraf be bifcop van 
Meyenfe: wy fint, keyſer, to dy ghefant van beme paves, vorſten 
unbe prelaten, bat bu uns boft bat keyſerlike weſde, alſo kronen, vin- Bı.e. 
gheren unbe purpuren; bat ſchole wy antworben dime fone, de fchals 
nit mer keyſer fin, unbe du nicht‘. keyſer Hinrik vraghede, umme wat 
ſake wolden fe ene affetten. de bifcop ſprak: ‘wat vragheſtu uns ver 
fate? du weft bat wol, wit menich jar be hilghe kerke is in groter er⸗ 
runghe unbe jamer ghewefen dorch binen willen; ftichte unbe proveſtye 
unde gheiftfite walt hefſt du vorkoft, toghefettet unde afghefet, funber 10 
horſam bes paves, wen bu wolbes. hir umme fcholtu fin berovet des 
rikes unbe ber voreninghe ver hilghen kerken'. ve keyſer ſprak: ‘it 
leghe gh uns to mit walt unbe to unrechte. feghe mh, bifcop van 
Mevenfe, do wy dy bat ftichte vorleneden, eſſchede wy gh ſcherf edder 
penning to loͤne'? he ſprak: neen'. des ghelikes vraghede he benis 
biſcopen van Kolne unde Wormatz; fe ſpreken of: ‘neen’. do ſprak de 
keyſer: “Got ſy ghelovet, bat wi in deſſen ftuden ſyn truͤwe gheweſen. 
dit ſint, ſprak he, de vormereſten ſtichte; hebbe wy der nicht ghenoten, 
do wy ſe vorleneden, noch myn der anderen. hir umme vorghetet ju 
nicht an uns. wy fint olt unde van korten jaren to levende; latet uns 20 
unſe tiid in eren vülbring|hen, dat wy nicht ſterven mit uneren unde si. 4. 
mit ſchanden. wil gh jo unſeme ſone hebben de cronen des riles, ghe⸗ 
vet uns tiid to deghedinghen bet in den hof to Rome; wert unſeme 
ſone Hinrik ve krone toghedelet, wy willet fe em ſulven fetten up fon 
hovet; men hore mer unſe rede vor allen prelaten, heren unde vorſten'. 2 
de biſcope ſpreken, ſe en kuͤnden des nicht beiden, ze moſten werven, 
bat en were bevolen. do be keyſer fach, dat dar nyen ütghanc was, 
unbe in ber ftede de legaten weren ſtarker mit volle, ven be, nach anwi⸗ 
ſinghe ſines rades leet He fit bringhen ve kronen unbe keiſerlike webe. 
be toch bat an; he fette fit up emen hocheliten ftöl, unbe ſprak to vens 
Bifcopen unbe legaten: ‘Got almechtich heft uns ghevoghet to ber To- 
ningliten ere. wy hebben jhegen vianden uns menighes ſtrides unt- 
vuͤchten; hir moghe wy nicht to bon, top moten liden walt unbe unrecht. 
jo i8 id mi ghehort, men Horde ere enes minjchen ſake openbare vor« 


. “ounden’ ; sounden’ 8. 
Bu IR one’ 





‚fele, die Bußaben de’ gtitgt., 19. Bifcpen Tor. 
"fetten" "fette 8, unde übergefchrieben. 


Helnrich war 1105 Dez. 22 zu man ihn De. 31 nach Ingelheim, wo 
ein ingen feiner Freiheit beraubt und nah er abbanten mußte. 
ſelheim geichleppt ; von dort brachte 


1104. 203 


luͤden, er men ene vororbelbe, of wol ere manebe, er men ene vordo⸗ n. 1,32. 
mede; des mach if nicht gheneten’. vortmer: ‘wat tüch unde ere mach 
91.40. weſen in eme rife, bar men bat kynt reyſet webber den vaber, | unde be 
underfaten ereme rechten heren holden nynen loven, ſunderliken ve ze 
shebben gheſvoren to holdende alle trüme. Got almechtich ze dit an, unde 
richte. wy fint hir nu, unde fonen und nicht weren; ſchuͤt un walt, 
bat mote wy liden'. van deſſen worden würben be bifcope beweghet 
unbe vorfchrideen. do ſprak de biſcop van Meyenfe: ‘wat vruchte 
wy uns? is bat doch van unfeme ammete, to keſende unbe to fteber 
soghenbe den feyfer!. wor umme vorvolghe wy nicht, bat uns is be- 
volen'? mit den worbe treven fe to, unbe rudeben em be kronen van 
deme hovebe, unbe toghen em al uͤt bat keyſerlike wede bet up ſyn degher 
file cleyt, mit groter ſchemede des vorften. do ſprak be keyſer: ‘Got 
tichte ober beffe walt, be nit ſchut, wente ni vorften ber ſchande ghelik is 
ısghefcheen. alleyne dat Got lichte nů wreft unfe olve ſunde, ve wy van 
tintliken jaren hebben beghan, jo doch 30 fint gh ſchuldich an uns, wente 
ben eet, den gy ung hebben ghefworen, ven hebbe gh bofliten ghebrofen’. 
de legaten kerden zik nicht an be wort, mer ginghen vort to den fone 
Hinrik; ze brachten eme ve kronen unbe ftevegheben en an bat rite. 

Pr Im deme jare Erifti 1104 do | was keyſer Hinrik in groter vor⸗ 
volghinghe fines fones. de fone jaghede dem vaber uͤt allen fanden des 
riles2; de water, be vorevloch üt allen landen, tar men ee fochte, bet 
am ene herſcap, be heet Lyntburch. in deme lande was en hertoghe be⸗ 
feten, den be keyſer hadde vorbreven van ber fulven herſcap to Lynt ⸗ 

zsburdh. to he zach ene riden mer fulf neghebe, unbe wufte wol en bel, 
dat he was vorbreven, bo reet he eme endeliken na. alfo fach ve keyſer 
ven hertoghen nakomen; bo vruchtede he fit jere unde bant gnade. ‘o, 
ſprak de hertoghe, leve here, gi hebben boflifen an my ghedan; an ber 
tiid do if juͤ bat umme ghenabe, do weygherde gu my aller ghenade, unbe 
zowürpen my uter herfcap beffes Iandes’. ‘ja, ſprak de keyſer, des mot 
it leider nu untghelven ; alfo it hebbe dan bi di, alfo doht myn kint by 
my, unbe heft my afgheworpen van al myneme rile'. bo wart ve her 
toghe van barmherticheit beweghet unbe ſprak: ‘alleine dat gy arch heb⸗ 
bet bewifet, 30 98 boch my leet werlifen jü bebrofniffe, wente grote un« 


® 


dar" : "dat" 4. underſaten' fort. aud: ·undeſaten'. 11. *rudeden' : *rudedem’ ©. 
Baer erde. 


1. Nonne offeli nostri est regem 2. Surrezit igitur Alius advorsus 
conseerare, consecratum investire? patrem et expulit eum a rogno. 


204 III. Detmar-Eprontt von 1101—1395. 


a. 1,39. mildicheit is jü bewiſet van ben ghenen, ben gh al gib hebben ghedan. 


nuͤ, leve herre, | Hebbe gh jenighen truwen vorften an juweme rike, bar sı.or. 
99 noch tovorzichte mochten ame hebben’? de keiſer ſprak: “ifen wet 
bes nicht, wente if en hebbes micht vorſocht'. do ſprak be hertoghe: 
“fo ridet up min ſlot; if wil umme feen laten, we juͤ behulplik moghes 
fin. de rechtverbighe Got mach jü wol helpen wedder to ber ere, wente 
unmifbelifen is gheſcheen by jů'. alfo bit gheſchen was, bo fenbe he üt 
tohant, unbe leet ſammelen guber wepener, ridder unde Inapen achte 
huͤndert, unbe feet een bringhen bet to Eolne in de ſtad. be van Eolne 
untfinghen ene gherne unbe mit groter hochlicheit. bo bit de fone vor- 10 
naͤm, bo toch He na vor Kolne, unde beleghde de ſtaad mit groten volte. 
de keiſer vruchtede ſchaden der ftab anftanve, unbe vloch des nachtes 
hemeliken ute ber ftab unbe quaam to Ludele; de untfinghen ene lefr 
fiten unbe hegheden ene mit trümen. to em quemen al de barmber- 


. tighen, ben leet was walt unbe unrecht !. nicht langhe dar na de foneıs 


volghebe na vor Lüdele. be keyſer beydede nicht, bat he be ftab beleghbe, 
mer toch em enjeghen unbe wan em af enen ſtrid. he bref en to rüghe 
bet over be Mofele; velle van des jones volke vorbrunfen an ben wa ⸗ 21.5. 
ter2. bar maß be keiſer noch milde jeghen fin int, aljo David jeghen 
finen fone Abfalon. “it bidde ju, fpraf he to fineme volfe, ghift jü Gotz 
ben zeghe, bobet minen fone nicht, mer antworbet ene my ghevanghen'. 
de fone Hinrik quäm van ben velde unbe befammelbe fit noch ftarter. 
de keiſer toch em anderwerve enjeghen unbe ſtridde mit em, unbe vorloͤs 
bar ben ſtrid. he wart bar ghevanghen, he wart befpottet unbe be⸗ 
fgimpet®. funberfifen en arm vorjmät mynſche, ichteswat igheleret, 2 
ve fpraf to den keifer: o bu worolbebe in bofen jaren, nuͤ fint open« 
bare worden dine fünde, bar bu mit unrechte unbe mit walt hefit ghe- 
richtet”. do be wart beftraffet umme fine untucht, bo fpraf be keiſer 
alfe David: “tornet ju nicht up eme; ftebet eme, bat he my ovel 
fprefe, wente if jeghen God dat wol hebbe vorſchuldet'. bo fpraf he: so 






1a‘. 7. “e’eingefügt. 8. Yammelen’ 
Eee ent. —— 





an 
ingefügt. 


1. Heinrich fuhr von Smgetheim nad von Lothringen Sohn Walrabo. 
Köln und begab ſich über Aachen na 3. Nach dem Gefecht bei Biſe verlieh 
Füttich, beffen Bifchof, Otbert, ihm Here Mönig deinrich Nachen; ber Kaifer war 
308 Henrich von Lothringen und andere im hr in Köln und begab fid von 
Anhänger gewann. Bier mach &üttich zurid, R 

2. ad aquas Masanas. Gefecht an licher Belagerung Kölns ang ber König 
ber Maasbrüde bei Bife 1106 Mrz. 21 nach Aachen; hier erfuhr er ben Tob bes 
zwiſchen ben Königlichen und Heinrihe Waters. 


ach vergeb · 


1105. 


205 


‘my handelt ovele myn Fint, dat van my gheboren is; noch mer mach n. ı, 3. 
bat bon en vromebe'. bar! ftund be feifer loͤs unde leddich alles troftes. 
in der jeghen was be bifcop van Spira, dem be feifer vide gutfifen 
ↄi.sa. gheban hatte, unbe habbe eme ene | kerken gheböwet to Spira an unfer 
sbroumen ere. ben bifcop bat he, bat he eme wolde gheven ene provene 
an ber kerken, up bat he bat refte ſines levendes tobrachte in deme love 
der hilghen juncorowen Marien. des wegherbe em be bifcop unbe wol⸗ 
bes eme nicht ghuͤnnen. ho fuftebe be feifer unbe wenebe, unbe fpraf: 
“verbarmet juͤ over my, verbarmet jü over my, gh leven vrunde myn'?. 
io hir mebe® wart he upghenomen unbe ghefloten an be venghniffe, bet 
an be tiid, bat be ftarf. beffe bedrofniſſe des keyſers vorhenghebe God, 
ene to lutterene van mifbat unbe van al finen ſunden; unbe fchach leider 
to groteme unghemale ver hilghen lerken, wente wat febber ghewefen is 
van keiſer Hinrites flechte, dat heft vorvolghet de hilghen kerken unde 
is wrake ghefocht bet in beffe jheghenwardighe tiid. 


In beme jare Erifti 1105 bo ftarf be clare vorfte keiſer Hinrif ı, 
binnen Qubefe*, unbe wart beftebet to der erben mit hochlicheit 5. tar ©; 


na quaam be fone unde nam enen raat ber prefaten unbe ber beten, oft 
de graft mochte fon ftebe, wante fin vader were ftorven in ben banne. 
m gole fprefen: neyn'. bes leet he den | vaber upgraven; he Ieet ene 
“fetten an ene wofte kerken; bar ftünb he boven eerben vif jar®. er be 
ftarf, do ſcheghen in deme hemle grote tefene. en was, bat twe reghen- 
boghen bewifben fit in claren webber ſunder wollen, unde ſchenen licht 
der ſunnen in allerleye varwe. en anber teken, bat umme lichtmiffe be⸗ 


1. 'nod fort, aus: ·nach. 


1. Zuſatz Detmars. 

2. hard, Abt von Hirihan, war 
von König Heinrich, der 1105 Oft. 31 
Speier eingenommen hatte, bafelöft ale 
Biſchof eingefegt worden und hatte bie 
Gefangenfcaft bes Kailers in Bödel- 
heim übermadht. 

3. Zufag Detmare. 

4. Mortuus est autem cesar eo tem- 
pore Leodii. @r ftarb zu Lüttich 1106 


Ang. 7. 

5. Alſo Rarf he jamerlite; jeboch be 
biſchop Othbert van Ludele begrof ine 
an jente Lambertes monftere, ale it wol 
getam eime teifere, of he be& weber Got 
werb hadde geivefen. 

6. He nam bo rat van bem heren, 
wat be mit fines waber lichamen bebe. 
Se reden ime bo, bat he ine upgraven 


5. at de’ eingefügt. 


6. Soße‘: bee e. 


lete unbe fetten lete umbegraven an en 
umgeilst munfler —. De toning gebot 
do bat den biſchopen, bat fe ene upgro- 
ven. Alſo wart he gefat an ene unge 
wiebe firten. Dar flunt he umbegraven 
vif jar. Helmolb: stetitque corpus ejus 
inhumatum in capella quadam deserts 
quingue annis. ug. 15 wurbe ber 
Leihnam aus dem Dom geihafft und 
in einer ungeweihten Kapelle beigefetst ; 
Sept. 3 auf Befehl König Heinrichs im 
Dom zu Speler beflattet, wurbe er auf 
Beranlafjung bes Bifchofs Gerhard wie · 
ber herausgenommen unb in bie unge» 
weihte Kapelle der heif. Afra geftellt und 
bfieb bier ſtehen bis I der feierlichen 
Beilegung in ber Raifergeuft 1111 
(ug. 7. 


206 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


;, wifebe fit en fterne, nicht verne van ber ſunnen; bes fternes ſchyn warde 


van tercie tiid daghes bet to ber vefper. dar na bemifeben fit twe fterne; 
bes buchte ben füben, bat ze under wilen lepen tofamenbe in een, under 
tiven bat ze nebber villen to der erben. bar mebe wiſede fit en comete 
al de mänt bor, be bar i8 Februarius ghenamt. s 

+ BY des keiſer Hinrikes tyben, de de veerde was an den namen, 
do wart begrepen unbe ghebüwet be eerlike ſtaͤd Luͤbeke, de in deſeme 
jare fach bh der Swartowe, bat noch Olde Lubele heet. voren hadde 
se gheleghen tüffchen ber Traven unbe ver Wokeniſſe, bar ze noch licht; 
God beware fe an ewighen baghen. wen ze bar wart erft ghebouwet, 10 
ober wuͤ langhe ze bar lach, des en befchriven nyne coronifen. mer an 
ener hiftorien hebbe if ghelefen, dat ze in menigher jeghen-heft gheleghen 
unbe is ober|fettet van ber enen jeghene to ber anderen. erft wart fezı.e. 
begrepen in ber ftebe, bar ze noch licht; var na wart fe overſettet by 
der Swartowe, bat noch Olden Lubeke heet?; bar na wart fe up beris 
erften ſtede ghebumet wedder?; bar na wart fe vorftöret, unbe wart 
gheſettet over de Wokeniſſe, unbe het bo de Louwenſtad!; bar bief fe 
ene Torte wile mit weberwillen der borghere, wente be fchepe kunden 
nicht by deme overe belanben. aldus ftund fe in wanbelbaricheit, edder 
dorch der viande vorvolghinghe willen, de fe vorſtoͤrden, odder dorch 20 
watersnot, tat id to zere upologede to worberf ber ſtaͤd, obber dorch 
vuͤres willen, bar de ſtad an vorghint. aldus Heft be ſtad an vele no» 
den ghewefen van anbeghinne erer erften begripinghe, mer Got heft jo 
angheſeen innigheit in fime love, vechtverbicheit in eme menen gude, bat 
ghwerlde ghewefen heft in ber ftab, unbe Heft be ſtad untholden unbeas 
van alfer anvechtinghe beſchermet, bat ze noch in eren befteit. wo me« 
nigherleye anvechtinghe is gheiwefet, var Got jo Heft ute hulpen, we 
beffe Hiftorien van jare to jare Bir na left, de merfe unde love God 
umme al fine gübe. 

1. By ber fulven tiid was en herre, de wonde in Norbalbingia, so 

"nd | norden ber Elve, de het Crito, en bofe vorvolgher der criften» zı. oe. 

e erit hadde ghebumet ene borch tüfjchen ver Travene unbe ber 

uffe, in der ftebe, bar nuͤ be ftab is, de in Wenbefcher tünghen vo 


worfteret' fore. aud: *vorfturet”. 20, vorſterden forr. aud: “vorflurden‘. 28. 'gumerlde" 


aud: “gpmerde”, 





Die Burg Krutos ad locum qui 3, Reutübet, die Gränbung bes 
Bucu; |. ©. 7 Anm. 3. Grafen Walt; 1 &.7 Anm. 3 

A, — eivitas Liubice; ſ. 4. Die Swenfabt; [.S.14Anm.5. 
mm. 8. 


1106. 207 


Het Bucu. do he langhe hadde vervolghet den echten loven, bo wart 

he doͤt gheflaghen. na fime bobe nam fin wif, gheheten Slavina, enen 

anderen man, be het Hinrik. des vaber het Goſcalk unde was here bes 

landes ere Eriten. den floghen döt de Wende, umme bat he je helt to 
scriftenen loven. 

2. Do de Wende feghen, bat fe echter hebben enen criftenen heren, 
Hinrif, des Goſchalkes fone, do wolden fe ene vorbriven. dar umme 
wart he fines omes man, hertoghen Magnus van Saffen, de beide we⸗ 
ven boren van tven bochteren bes koninghes van Denemarken. ve her⸗ 

io toghe do em halp; of hulpen eme de Holften, Stormere, Detmargen, u. 1,2. 
de Erito under eme vore hadde bebwimghen !, unbe ſtridden weder be 
Wende by Smilowe up deme velde. bar würden ber Wende fo vele 
gheſlaghen, unbe ere macht wart fo fere vorkrenket, bat na ber tiid ben 
Hinrik moften fe holden vor enen heren. 

% + Im deme jare Erifti 1106 bo regnerebe in deme Roneſchen rile ZB 

ↄi. ca.] keyſer Hinrik, de vifte in dem namen, en ſone des keiſer Hinrikes, bar 
vor is van gheredet. ſin regnerent warde wol twintich jaͤr. he? was 
ghar vrome in deme anbeghinne, alſo bat he gheiſliker achte ghaf web- 
der, wes en de vader hadde berovet; mer vele arghes ſchach bi ſiner tiid, 

2 beibe in gheiſliker unde werliker walt, des he was en ſake. 

3. In deme fulven jare ftarf hertoghe Magnus van Saffen. 

5. Dat hertochdom vorghäf de ſulve Teifer Hinrik deme vromen 
greven Luder, ve bar en fone was greven Ghevehardes van Zuppelindh- © 
borchꝰ, de na em keyſer wart, umme bat de hertoghe Magnus nynen 

a fone naleet. 

6. Des fulven jares roveden de Wende vor Hamborch. den 
jaghede na be greve van beme lande Godefrid, unbe wart bobe flaghen. 
bo ghaf hertoghe Luder de grevefcap deme evelen greven Alve van Scho- 
wenborch; be droch bo wol over in mit ber Wende koninghe Hinrife. 

» 7. De Hinrik buebe do webber be ferfen in ben landen, wente bo 
in Nordalbingia nerghen was en Terfe bleven unvorftoret, ane to Lu⸗ 
befe. bar plach ve Hinrik mit fineme inghefinde dickeſt to lighende; dar 

31.1. hadde he ene borch unbe ene ftab unbe be | kerken; be ftab was gheheten 
Lubeke. dat was bi ber Swartowe, bar noch be ftebe het Olden Lubeke. 


7. ar’: wor. 10. "Deimarpen‘ : “Detmarpem’ 8, 39. "ber: *broß 8, 


Fr 


1. Omnes hil durissimum servitu- 3. Na hertogen Magnus warb her» 
tis jugum portaverunt omni tempore toge to Saflen greve Xuber, en ebele 
Orutonis, man, greven jeharbes "Tone van 

2. Zufat Detmars. Supiingeburch. 


B. 1,37. 


v.B. 
3,117. 


208 II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


8. Etlike hebbet befcreven, bat be ftab worbe nomet na eneme 
Wende, be heet Luͤbbemar, unbe heet in Wenbefchen Bucghevige; over 
dar van heft mefter Helmoldus in finer coroniten nicht befereven, wü er 
de name worbe Lubele; mer he ferift, dat to der ftat quemen be coplude 
dor ber guben havenen willen, unbe wart by bes Hinrikes tyden wol ber s 
fat mit guben [uben. 

9. Korte jar dar na quemen Criten vrund van Ruben mit vele 
ſchepen in de Travene, unde beleghden de borch unde be ftab to Lubeke. 
do be Hinrik fach de not anlighende, he let fit in ber nacht van ber 
borch mit twen finen truwen mannen, unbe jaghede in de lant. heio 
claghede ven Holften unde ben Stormeren fine not. be weren eme wil« 
lich unbe volgheden eme brabe bet an be viande. ber floghen fe uter 
maten vele, unbe vele brenkeben fit in der Travene. ber boben heibe- 
nen wart bar fo vele bo tofamenbe worpen, bat bar af wart en grot 
berch, de langhe ſeder wart gheheten Raninberch. na ber tiid dwanc heıs 
de Ruyanere unbe ander Wende, bat fe eme moften tyns | ghelven, zı.m. 
unbe blef ere coning bet an be lant Polen unde Bemen. by finen tyden 

In deme jare Erifti 1107 do vornam Hinrik, en foning ver 
Wende, bat en Wenbefch volk, befeten bi Havelberghe unde Olden 
Brandenborch, mochte ſchaden doͤn an finer herſcap, fun laant vorber- 20 
ven, unbe be Wende vorkeren. he malede fit dar hen mit groten volte, 
unbe beleghbe Havelberghe; He wan bat lant unde bedvank de Wenben, 
bat je em hulgheden unbe würden fine underfaten. by ber ſulven tyd 
nam fin fone Miftue groten vrome; he toch mit Saffen, der weren tve 
hundert, unbe mit bren Hundert Wenben an eynen hemeliken winkel ber 2s 
heyden, unbe bracht bar ut grot guͤt to hulpe deme vaber!. 

By der fulven tyd do ſcach over deme Rine en greſelik ftude. em 
erbare man was by feifer Hinrik?; alfo he fat in ener werſcap mank 
riddere unbe knapen, 30 komet fo vele müfe, alſo gi weren ghefeen. -ze 
vorleten alle lude unde ghinghen ben minfchen alleyne an; ze hengheben so 
fit an em unde gnoghen en; bes en kunde be fit nicht gheweren. de 
knechte brachten ven heren up ene ander ftebe, unbe over up en anber, 





19. “befeten' : "befeten waß' €. 28. fat’ forr. aud: 


16. * Wende‘ fort. aus : . : 
“alle' ort. auß: “aller. 31. "deben’ : "dedch’R. 


“fat. 30. 





1. Diefe Kämpfe Heinrichs gegen mo potens. Ueber biefe namentlich an 
Briganer und Stoderaner und Miftucs Hatio von Mainz und dem Mäufetpurm 
gen bie Fingonen werben von @tele- zu Bingen haftengebliebene Sage fiehe 


ht, Wend. Geſchichten 2, &. 191 iimrod, Handbuch ber Deutſchen Diy« 
96 in das Jahr 1112 gefeht. tHologie (2. Aufl. Bonn 1864) ©. 484 
2. Quidam ex adversarlis ejus, ho- —85. 


1107—1109. 209 


fe been al bat ſulve. bo nemen fe en feip, unbe fetten ben heren bar in, „Fun; 
81. 7. unde vuͤrden ene verne in bat water. bar foemben | ve mife al na, fo 
dicht als dat antflot in den water; en bei clameden in bat fcip unbe beten 
ene aljo vore, en bei Henghen fit an bat ſcip unbe gnoghen bat bore, bat 
sze in groten noben quemen to lanbe, unbe brachten ben heren up bat 
fant. bar beten en be müfe al böt. bit wunder is gefereven in dem 
fpeghel ver Hiftorten. eft bit naturlik zake ſy efte van fpöfe ber důͤvel, 
bat is Gode befant. 
Im deme jare Erifti 1108 do bewiſede fit be unboghet feifer Hin- S,F- 
io rikes, be finen vaber vorbref. fin untrume bewiſede he bosliken an 
finer bebberven husvrowen, ber Teyferinnen. he bevuͤl eneme ribbere, 
bat he ſcholde fe beforen in untucht unbe feghen em, wes ze vuͤlborde. 
it bebe be ribber nach hete des keiſers; he vant in er nicht, mer tucht 
une ſchemede; be lovede, he browebe, jo en vant he nicht, mer ſtede 
1 tusheit. bo be erlife vrowe Funde finer nicht loſen, bo beſchede fe em 
en tyb in ber nacht hemelifen to komende. em was Ieve unbe ſeghde 
deme keyſer deſſe rede. de keiſer bewiſede fit, oft he wolbe utriden; be 
toch an bes ridders kledere unbe dachte to komende uͤp be ftebe, dar de 
keiferinne hadde beſcheiden. Kir wuͤſte ze nicht van. Binnen ber tiid 
21.7 hadde be vrowe ftarte junghefinghe togemalet an wives klederen, be 
ſcholden ben ribber untfan mit guben flegen. als be feifer quam in des 
ridders klederen in beme bufteren, unde men wufte nicht, bat he be feifer 
was, bo floghen ze ene fo fere, dat he rep Inber ftempne: hold up, 
hold up, it bin be keiſer'. bar mebe leten ze af. bo fpraf be herlike 
ꝝ vrowe: o feifer, keyſer, wo boslifen wolde gu my hebben vorraben, 
hadde Got mi nicht bewaret'. deſſe junghelinghe wolde he hebben 
untlivet, de ene flogen; mer be bifcop van Megenfe unbe fin raat web» 
derreden bat bor beruchtinghe willen. mer nach ereme rade leet he den 
ridder hemelifen oben, be to deſſer unboghet hadde rant ghegeven unde 
sohulpen. dor deſſer unbogit willen unbe ander vele arghes wart he vor- 
bannen van beme paves !. 

In deme jare Erifti 1109 do flogen ve Rugianer Hinrike, dern. ı,:s. 
Wende koning, af enen fone, be heet Woldemer. bat gind em na; he 
leet dat nicht unghewrofen. he ſende nach al den Wenden, de em weren 

sonütte to ſtride; vortmer bebobeve he Saffen, Holften, Stormere, bat 


11. ememe’ Tore. aud: 'enen”. 


1._Diefe Geſchichte Wählt S. W. Pölder Annalen zu 1092. 
von Heinrich an Fi dabei dem 
Städtechroniten, XIX. 14 


210 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


=. 1,38. des volles was fo vele, bat bat untelfit was. he toch over be Pehne to- 
voren mit eme here, unbe quam to Wolgaft uppe bat flot, bat | fehfer 21... 
Hinrit Julius ghebuͤwet hadde!. alſo al bat ander volk naquam, bo 
befammelve he ze unbe ſprak: myne leven vrunde unbe manne. wy 
hebbet jü gi trͤwe ghevůnden an unfen noden; nů danke wy jü allen, s 
dat gi nů ung behulplik fin in verne lande jeghen unfe viande. ghevet 
mu raat. wat bunfet jü güt fin? de Ruyaner hebbet ere boden ghifterne 
by uns ghehaat, unbe bidden gnade; fe beven twe hundert mark lodich 
umme ben mort mines jones; wil wy bat bar bi laten, odder wil wy 
mit en kiven'? bo fprefen be Saffen: ‘here koning, bat i8 nicht erlik, 10 
dat gh nemen zo cleyne gut vor ere. wi hebben worlaten dorch jümer 
truwe willen wif, gůt unde kindere; wi willen wrefen jüwen ſchaden. 
Got de Heft jü ene brughen maket in bat lant juwer viande; nü tet 
over in bem namen Godes'. be foning der Wenbe mit al ben volfe 
ghaf vuͤlbort to deſſen reden. fe toghen jeghen Mugen over 18, unbe ıs 
quemen in bat lant, unbe vorbrenben al bilanghes ere vorpe. dar wer 
ven be vorneſten de Saſſen an dem here, went be koning lovebe ben 
Wenden nicht vele. mit des quaam der Ruyaner en grot heer | en un ⸗ zı.e». 
jeghen, nicht to ftridenbe, mer gabe to biddende. be bifcop ber afgode 
de quaam tovoren to beme koninghe. he bot eme to beteringhe veer2 
hundert mark, de koning vorfmabe ze; he bot achte hundert mark, ve 
koning wolbe er nicht. bo vil ber heiben bifcop deme foninge to woote, 
in ver tyd bat he fach, bat fe wolben jo ftriven, unbe fpraf: ‘my unbe 
al bit lant ſyn an dinen henden; lat uns alleneghen vrebe, unde nim al 
bat wy hebben’. deſſe otmobicheit beweghede ben koning unde al bat2s 
volk, dat ze nemen be Ruhaner to gnaden in alduͤsker wife, bat fe ſchol⸗ 
den gheven ver dufent mark lodich?; bir mebe ſcholden ze vry fin alfer 
anfprafe. bit deden ze gherne. be koning ber Wenbe vörbe mit zit to 
ghiſe de beften, ve in deme lande weren, be bar loveden vor ben ſchat to 
betalenbe; allene dat he wart kuͤme half betalet, went ze nyn vebe gholtso 
ebber fulver hadden, mer ander war, bar ze mebe koften unbe vor⸗ 
koften®. 

Y.B. By der ſulven tyd bewiſeden fit wunderlike teken in Vrankrike. 

“em fü warp en verken, bat hadde enes minſchen antlat. vortmer en 


2. uppt eingefügt. 3. "wolf: "wol. 27. "ver: wer e. 


1. sd urbem que dieitur Woligost, 2. Quatuor—milibus et quadrin- 
apud urbaniores voratur Julia Augusta, gentis mareis, 
propter urbis conditorem Julium Ce- 3. Diefe Sreignie gehören in bas 
sarem. Yahrz1113. Giefebreht 2, S. 19899. 


1110. 211 


kuͤlen quaam ut eneme eye, tat hadde veer vote unbe been. na beffen 
21. %.teten ftarf Philippus de Toning van Vrankrike!. of ftarf de grote 
lerer Anſelmus, en erjebifchp van Kantelberge in Enghelande?. of 
ſchach grot jammer, dat vele lude wurben untfenghet van deme helſchen 
spüre; fe wurden foart alfo en kole unde fturven. 
By ber fulven tid was keiſer Hinrik to Goslare; dar vorbrande S,D- 
eme enes nachtes fin fehilt unde fin foert van beme wilden vire; bat 
was een obel tefen. 
In deme jare Erifti 1110 in ber tiid bes heymanen bo bewiſede A; 
io ſik en comete an deme often, unbe ghaf ben ſchyn to veme füben®. bit 
betetende, als me ſprak, de heervart, be feifer Hinrik wolde bön to Rome 
an ben paves. 
By der fulven tiid do vorhof fit de leyſer unbe tredebe mit groten 26, 10. 
volle in HYtalien to den paves; lichte hir umme, bat he fit wolde loſen 
15 faten van ben paves uten banne; of umme, bat he fit confecreren unbe 
ftebeghen wolbe laten van ben paves; of licht hir umme, bat he vrede 
wolde mafen tuffchen ver papheyt unde deme Romeſchen rike, wente 
menich jar vore was grot kyf wefen tüffchen beme paves unbe Teifer *. 
de paves wolbe, bat ber papen güt ſcholde vry weſen funber unt⸗ 
2» fanghinghe der Ienwar van werlifer haant, als dat vry hadde ghegheven 
aı.sa.tenfer Karolus. de leyſſer wolde Kirwebber, bat alle bifcop, provefte 
delene unbe ander prelaten ſcholden er gut untfan van deme keyſer odder 
enen werliten heren vormiddelſt ener hanttruwen enes vingheren obber 
enes ftafes, aljet mennich jar hadde tovoren gheweſen. bor deſſer 
2 voreninghe willen toch be keyſer an den hof. 
Do he dar quaam, do enfink ene de paves Pafchalis mit vrouden m. 1, 30. 
unbe mit erbaricheit, he hadde bar to ghefammelt al de papheit binnen 
unde ummelang Rome. alfo bat bar to quam, bat en be paves ſcholde 
benebyen 5, do efichebe he van em enen eet, to beſchermende be hilghen 
soterfen, unbe ſcholde Taten by der olden vryheit. deſſe rede vorſmaden 
deme keyſer zere, dat men was eſſchende enen eet, unde wolde nyne wis 
foeren. hir mede vorhof ſik en grot kif tuſſchen papen unde leyen, alſo 


2, 'unde': under’. 23. “yormiddeift : “vormitdeiß'&, 24. enes — mennich: “en fcafed 
alfet mennig 8., Torr. aus: 'enfehaf alfe menid. 


1. Bhlfipp I ſtarb 1108 Jul. 29. discordiam, que erat inter regnum et 
2. Anfelm von Canterbury, flarb sacerdotium. 
1109 Apr. 21. 5. Die Krönung Heinrichs hatte 
3. cometes apparult, radios diri- 1111 Febr. 12 zu St. Peter Rattfinden 
gens ad austrum. follen. 
4. Romam vadit propter sedandam 


14* 





212 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


a. 1,30. bat fe to beiden fiven (epen to meften unbe to fverben in funte Peters 
münfter. bar beheft be feifer ve overften Kant, unbe feet ſlaen ber pa- 
pen unbe ber Romere, be en to hulpe quemen, fo vele, dat dat blot lep 
uter kerken alfo en river. tar mede feet he ben paves Paſchalis unde 
be kardenale ftridten an fele; he leet fe treden ute veme munfter ghebuns s 
den unbe ghevanghen. bar mebe be|buant he be Romere, de bar ghe ⸗ 2ı.=. 
nighet weren to befhermenbe be papheit. do beffe grothe jamer ghe- 
fchen was, do weren noch etfife bifcop unbe prelaten, be fprefen to vrede 
unde beben ben paves, dat he wolbe volgaftich fin, unbe gheven em ſyne 
benebictien unbe fteveghen en an bat rife. bes em wolde de pabes nyne 10 
wis bon. fe reben grot eme, bat be volghebe, up bat nicht en ergher 
ſcheghe. do ſprak de paves: ‘o leven brobere, wol gy my raben, bat 
it enen blotghetere unbe enen bevlecker des temples Godes ſcholde confe- 
creren unbe benebyen? he neme my min levent, he do my wat he wil; 
it wil des nicht bon. God almechtich ſchal bit an em wreten, bat he biıs 
finen daghen nummer ſchal vrede hebben unbe na finen baghen nen kint 
faten, tat fon erbe befitte’. deſſe rede wurden deme keiſer to wetende; 
he wart utermaten torns, unbe bevöl, dat men ſcholde be Tarbenale 
bringhen vor ben paves, unbe in fime ghefichte ſcholde men en allen ere 
toppe afflan. bo beden be carbenale bult drier daghe, bat ze mochten 20 
er bin? untrichten!. binnen ber tiid wart ghebeghebinghet van ben Ro⸗ 


meren unbe anberen vorften unbe prelaten, be bar | weren, bat de pa- zı.o. 


ves mofte volghen deme willen des feifer8?. dar conſecrerede bo be 

8. 1,40. paves unbe benedide ven keyfer?, unbe ghaf em en privilegium, bat he 
na hete unbe mochte wol beten pravilegium, var he bezeghelbe em, dat 2 

a. be bifcope unbe prelaten mochte gheven nach finen willen. bar mebe 

2. fchebeven fe fit in vruntheit*. 

3 In deme fulven jare upclarede bat Hilghe Ievent des lerers Bern- 
hardi, de bo was 22 jarolt, unbe vorleet de werlt unbe leet fit cleden in 
ben orben ber grawen veltmonife, bar he fit in beghaf fulf druttigeſte. so 

2,2. vif jar bar na bumebe He bat fehone clofter to Clarevallis in Bur⸗ 

gundia, bat en mortkule was ghewefet, unbe wart in fime 27. jare bar 
abbet >. 

8. *etlite‘ : *etliten’ L. 

1. Die Friſt von brei Tagen ift Zu 3. Zu St. Peter Apr. 13. 


that Detmars. Helmold: At ill (captivi) 4. Alfo feeben fic mit guben min. 


en be pabeß unbe be feifer. 
unanimiter provoluti pedibus ejus (pape) 1 
Orabant dilaklonem vite, 5, Bernharb von Elairvaur, gebo- 


ven 1091, trat 1113 mit 30 Gefährten 
aan Lager bei Ponte Mammolo im pa9 Kioer Gitsaur und wurde 1115 
erſter Abt des Kloſters Clairvaut. 





1111—1112. 


213 


In deme jare Erifti 1111, als de feifer Hinrit was ghefomen in &,® 
Dudeſche Iant, do wolbe He bon nach ver olben vryheit finer walt unde 
nach deme privilegium bes paves, to ftichtende bifcope nach finen willen. 
bes ghaf he enen erfebifcop to Megenfe, de was gheweſen fin cancellas 


stins, unde heet Abelbertus!. 


Binnen ber tiid bo helt paves Pafchalis en groten confilium, dat. 1,40. 


91.9. i8 en raat ber carbenal unbe ber bifcop, der weren twintich unbe | hun⸗ 
dert, wo he hir bi ſcholde bon, dat be paves fo grote wald hadde gheven 
over de papheit, mente de Romer habven em fvarliten beftraffet, tat he 

10t0 vele hadde over gheven deme feifer. dit fulve deden of be biſcop in 
beme rade; be vulborben be beftraffinghe unde ſchulden ven paves, bat 


he ver vryheit to vele Habbe ghegeven beme feifer over be papheit. 


de 


paves antworbe hir to, bat be grote not unde jamer brachte ene bar to, 


dat he bat mofte vülborben. bo fprefen be prelaten: 
15 bat ſchach van noth, zo heft bat nene macht. 


nad) deme male 
bar wart bat privilegium 


bes keyſers, dat he hadde over de papheit maght, 188 gheiprofen unde 
wart gheheten pravilegium; bar mebe wart be keyſer Hinrik ghebannen 


over al ve criftenheit 2. 


Übelbertus, ven he bifcop hadde malet to Me- 


ghenſe, de dede zit van beme feifer, unde leet ene bannen in fime ftichte 


»alberwweghen 3. 


bit vordrot deme keiſer albermeft van ben Bifcop; he 


leet ene vanghen unbe helt ene langhe an ener hübe, up dat he be an- 


deren papen brachte an vruchten *. 


Im beme fülven jar Erifti in deme mehmanen vil bi Tornale> zo 
31.98, gtot fne, bat bome bar | van toreten. bar na in beme heymanen, bo 


ꝝ reghendet bloͤt in Halten by Ravenna unde Parma. dar na nicht langhe 
bi der ftab to Anthiochien vil in bat ertrife in ener nacht; bar mebe ber 
vilfen vele torne, huͤſe unbe lude. bit® weren al portenta, bat weren 
teten in tofomenbe arghe, beide an criftenen unbe an heydenen, als zit 


wol bewifebe. 


15. ‘van’ : *wan’ ©. 

1. De keiſer vor do to Dudeſcheme 
lande unde fatte to Megence to bifcope 
finen cancelere Albrechte (Abelbertum). 
Adalbert war zum Nachfolger bes 1109 
Mai 2 verftordenen Erʒbiſchofs Rutharb 
befignirt unb wurbe 1111 Aug. 15 at 
Ring und Stab belehnt. Bin, 
archiep. Magunt. 1, 242, 243. 

2. Der ateranfynobe von 1112 
My. 18—23 folgte Sept. 16 die Sy 


In beme jare Erifti 1112, do keyſer Hinrik fach, bat vele Dube- 


mobe zu Bienne, welche den Bann über 
Heinrich verhängte. 

3. Die Verkündigung bes Barnes 
iR Zuthat Detmars. 

4. Abalbert Far gzkethaftet 1112 
Dezember. Will ©. 2: 

5. in pago — oirca Tor- 
nacam. 

6. Zuthat Detmars. 


ws 





2. 


214 


III. Detmar.Ehronit von 1101—1395. 


cher vorften unbe ftebe weren em towedder, funberliten unbe alvermeft 
de Saffen, dorch finer mifbät willen, bo wart he ghereyſet to groten 
SP torme. he toch mit haften mobe vor Bruͤnswik; he beleghbe de ftab 
unbe kunde bar nicht fchaffen. van denden toch he vor Halberftat, unbe 
vorftorde bat tomale unbe wat bylanghes was van fteven unbe vans 
a. 1,4. borpen in beme lande; vort ſloch he doͤt vele heren, riddere unde fna- 
pen, be zit wolven weren!. bes was noch hertoghe Luder van Saffen 
unbe biſcop Reyner van Halverftad, de befammelven al de heren, riddere 
unbe fnapen, borghere unbe benfteben, be noch overich weren in Saffen, 


- unbe quemen beme keyſer enjheghen to Welpesholt?. var wart zo grotio 
en | fteit tüfjchen des keyſers volfe unde den Saffen, dat in den landen zı. 10-. 


ny bes ghelifes wart vornomen. bar wart be keyſer zegheloͤs; he vor⸗ 
loes greven Hoyer van Mansvelt unbe vele anderer ghuber Iubes. be 
Saſſen wünnen bar ben ftrib, nicht allene ven ftrid, mer of enen ander 
jeghen ve Wende. bes fulven daghes bo quemen ve Wende bet to Ko« 15 
tene unbe vorheerben bat lant, wente en duchte, bat ze hedden nyn wed⸗ 
derſtand; des belven zit ve Saffen van deme ftride, unde flogen ze dar 


nebber altohant‘. 


In deme jare Criſti 1113 do toch be keifer Hinrik to Meynſen; be 
wolde dar holden enen hof, dar he zit wolve fterken jeghen de Saffen. 20 
dar quam aljo mer alfe nemant5. em weren tomebber heren unde 
vorſten unbe ftebe, funberliten de van Kolne®. hir boven dwonghen 
ene de van Meynſe myt bede unde mit drouwe, bat he mofte uter veng- 


8. dat’ : dar’. 
über m ®. 


“ 1. Do vor de keiſer in bat lant to 
Saffen unbe befat Brunswich unbe tor 
vorbe Halverflat. Recenfion C 220: He 
belad) Bruneswic, he tobrac Halverflat, 
oc warb Orlagemunbe befeten. Ann. 
Patherbrunn. 1115: Imperator Brunes- 
wich oecupat, Halverstad devastat; Or- 
lagemunden obsidione ab amicis ejus 
vallatır. Selmofb: Deinde toti Infusus 
Saxonie, provincam eorum maxima 
strage pervasit, principlbus eorum oc- 
eisioni aut corte oaptivitati traditis. 

2. Schlaht am Weijeshoig 1115 
Fer. 11. 

3. bar wart en grot firit —. Dar 
man gheſlaghen greve Hoyer van Mans« 
velbe —. 


4. In deme filven daghe quamen 
be Wenede to Cotene unbe roveben unde 





19. ‘Meynfen’ torc. auß: "Meyfen'. 


2. "dwongden' : dwnehen mit o 


branden bat lant. be heren, be ben 
Safen to helpe fomen fcolben, de vun« 
den be Wenebe to Kotene unbe ftribben 
albar mit in. alfo wart an eneme 
daghe van ben Saſſen be ſtrit tome 
Welpesholte weber ben feifer unbe to 
Kotene be andere ftrit weber be heibe- 
nen; be Saſſen wunnen oc an beiben« 
halven ben ſeghe. Nieberlage der Wen- 
ben bei Köthen 1115 Febr. 9; Giefer 
breit 2, ©. 205. 

5. De feifer vor bo mit groteme 
torne van Saffen to beme Nine. — be 
teifer bot bo emen hof to Megence, bar 
quam ber herren weinich. Tag zu Mainz 
1115 Nov. 1. 

6. De van Eolne waren och weber 
ene. Abfall Kölns 1114 Juni. 


1113—1115. 215 


niffe gheven loͤs eren heren, bifcop Avelbertum!. do he ütquam, wat S,®- 
voltes he beſammelde uͤt anderen ftichten unde landen jeghen den keyſer 
umbe be keyſer jeghen eme, wat volkes ze böt floghen unbe wat landes 

D1.100. 3e vorherden, bat was | unminflit?. jeghen ven mort unbe jamer wart 

5 Got ghereyſſet unde al de natura; he feet finen torn ghan over al be 
land, bat bar was ertbevinghe unbe dure tiid in al ben landen®. be 26. 
Saffen würden kreftigher eres mübes unbe jo mechtigher an ben volfe; m. 1,40. 
ze befvoren zit tofamende unde vorbunben in vrome unde an fchaben 
jegen ere viande*. 

0 Im dem jare unfes heren Crifti 1114 do toch koning Baldwinus, Pa 
de erft criften Toning was to Iherufalem, mit beme greven van Antio- 
chien, be heet Rogerus, jeghen ve Turken, be ze dechten to krenkende. 
alſe deſſe heren mit groteme criftenen wolle treffeven jeghen de Turken 
unbe hadden zit ghebelet. bo toch be koning van Sherufalem mit ben 

15 finen borch gheberghete; var ſchuleden ve Turken van binnen in veer 
heeren; ex be greve hunde nakomen, bo beſtridden de Turken des konin⸗ 
ghes volf, unbe floghen bar boet 15 hundert criſten; de koning quam 
time enwech5. ve Turfen toghen vort an bat hilghe land une vorſtor ⸗ 
ven en clofter, bat (ach up ven berghe to Tabor; fe doden be geiftliten 

20lude dar uppe, je nemen wat ze binden, unbe toghen eren wech. 

31. 100. | In deme jare unfes heren Erifti 1115 obber bar bi do weren twe 
ribbere in Ptalien, de weren kivende en jeghen ben anberen®. de ene 
was ghewefen vale to Kumpſtelle unde ynnich funte Jacob. alfo fine 
viande quemen em to unbe hadden ene vormannet, bo ſprak he: “o hilghe 

25 her funte Jacob, is dat du my lozeſt van beffer not, my fulven unbe 
min perb wil if di opperen; if hebbe nicht levers, dat if dy moghe 
gheven'. bar mebe vloch he vore; be vianbe jagheben em naa wol ſos 
Walſche mile. dar wart bat winder ghefeen, bat funte Jacob was 


V.B. 
28, 36. 


23. "ale fort. aud: "vaten‘. 28. dat’: · dar e. 
van vorbarf lude vele. It wart och grot 
hunger. 

4. Tunc Saxones propter victorlam 


1. be van Megence baben ben feifer 
en bel mit brotoe, dat be en eren bifcop 
weber —. be wart doch barto gher 


nobet. ie wart be bifcop Iebich. fr 
Dezember. 

2. De filve bifcop Albrecht orloghebe 
bo fere weber ben koning Heinrife mit 
anberen bifcopen —. bo wart vil bes 
landes —— van dem keiſere unde 
van den biſcopen. 

3. It ghefca och an ben tiden wun · 
ders vele. bar wart od) ertbevinge, bar 


(am Welfesholze) animis sublevati — 
allunde auxilientium manus consei- 
scunt, postremo, ne complices federa 
rampant, omnes in defensionem patrie 
arma conjurant. 

5. 1113 Jun. 30. Willen 2, S. 375. 

6. Anno domini 1110 instante bello 
in Italia milites ex civitatibus duabns 
inter se dissidentibus ad certamen con- 
gressi sunt. 





8= 


a7. 


a7. 


216 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


tuffchen deme ribbere unde finen vianden mit eme groten fehilve, unbe 
untfing al de flege unbe ftefe, ve deme riddere weren ghelomen bet an 
fin levent, unbe he wart ghelofet uter nöt. 

In deme jare unfes Heren 1116 bo ſande be feifer fine boden to 
Rome, unbe bat ben paves, bat he ene uten banne leete. de paves un«s 
bot em webber, he mochte des nicht dom ſunder ber heren raat. te 
keyſer wart gar tornich, unde brande unbe vorherbe al de land ber bifcop 
unbe ander geiftlifer achte. do was in ber hilghen kerken, fünberlifen 
in Dubefchen lande, grot jammer!. 

By der fulven tüib ftarf koning | Balvewin van Jeruſalem, des HL 10a, 
bertoghen Gotfrides brober, des erften criftenen koninghes?, de bar was 
zodder den baghen Herodis. 

In deme jare Erifti 1117 bo toch keyſer Hinrik up in Lumbarbien, 
unde wart van ben Lumbarden Hochliten untfanghen®; bar rowebe he ene 
wile van five unde van ſtride. 15 

+39 der tiib nam Lubeke te ftab merkliken to, wente ber 
Wendeſchen koning Hinrit was bo to lande unde heghebe be ftab van 
anvechtinghe ver Rugianer unde ber bofen lübe. ze hadde vele anvech- 
tinghe van vianden; je was of noch nicht gheveftet in ber ſtede, bar u 
ſcholde bliven. 

10. In deme jare Erifti 1118 bo was be ebele vorſte Bofizlans 
to Bolenen en hertoghe; de dede bede unbe hulpe‘ bifcop Otten van 
Bavenberch, dat he toch in Bommerenen unbe befere hertoghen Went- 
flave ; dar mebe malede he dat land criften, dat bar licht tuffchen Pole- 
nen unbe ber Oberes. © 

By ber fulven tiid do ſchach grot jamer to Ludeke in Brabande®. 
in deme mehmanen, als men ve vefper fangh to deme dome, bo quam 
dunner mit ertbebinghe, unbe warp al be to ber erben, be bar by weren. 


16. *merfliten' : tmerliten" €. 


1. De keiſer Heinrich ſande bo och 
finen boden to Rome unde bot ben pa- 
ws, bat he en ut deme banne lete. be 
paves embot eme weber, he ne mochtes 
nit bon funber ber herren rat. de 
teifer branbe do fere bat lant uppe be 
bifeope. it wart in beme rite grote 
mifjehellunge. 

2. In den tiben ſtarf be koning 
Balbewin van Iperufalem, bes her- 
toghen Gobfribes brober, be erfle friftene 
toning to Iherufalem. Zu Detmars Aen · 
berumg vgl. ©. 201, 5 und ©.215, 11. 


18. Hadde': 


“Hadden' 9. 
Salbulu 1, genönt 1100 Da, 25, farb 
1m 


5: Do vor de kelſer Heinrich to 
Langbarben, bar wart he untfangen 
mit groten ern. Er befand fih 1116 
Mrz. 11,12 zu Benebig, Apr. 8 zu Reg 
gio, Apr. 18 zu Canofla. 

‘4. invitante pariter et adjuvaute 
Bolizlao, Polonorum duce. 

5. habitant inter Oderam et Polo- 
niam. 

6. V. B. zu 1117. 


1116—1119. 217 


Si. 11. vortſmer quam en bligfim van deme norben‘, unbe tobrak be muͤren van „I; 


ber kerken, unbe tofloch be Balken an beme torne, unbe leet bar 30 gro⸗ 
ten ftand, bat role van allen wuͤrten funbe bes nicht vorbriven. bar 
na vif baghe na funte Herasmus baghe? in ber negheben ftünbe do 
swart en woltenborft boven der ftab, unbe vorberbebe en grot bel ber 
ſtad, unde vorbrenfebe vele lude unbe ander gut. bar na in beme ach- 
ten baghe Johannis baptiſte? in ber foften ftunde bo quam en ftorm- 
wint mit eme blixim, unde warp bat bad van ber kerken, unbe jloch twe 
papen bot bi deme altare. dar na veer baghe na funte Peters daghe in 
ıober aaren“ do was boven ber ſtad fo grot blixim unde donner, bat be 
lude upboren unde lepen al to ber ferfen. in deme ummebber quemen 
boven de ftab grote vlammen bes vüres, bar na quam en ftormewint, 
be ze vordref; bit ſchach drie over rat, jo en na deme anderen; bit 
warbe van ber nacht uͤt bet umme tercie tiib. bit was fo grefelit, dat 
ısde lude wirben al vorveret. Got be fach an guber lude beet, bat bar 
van nyn grot ſchade ſchach. 
By der ſulven tiid wart gheboren | in Walfande 5 en kint in eme 
licham mit twen hoveden. 
Im deme jare Erifti 1119 Bi funte Andreas daghe®, aljo be mane 
ao bruttein baghe olt wa8”, do vorlos ze eren ſchyn unbe wart blotvarich, 
mer ben enen ſtunde; bit is webber ben lop ber nature. bar na in 
funte Thomas avende in der erften ſtunde ber nacht do wurben ghefeen 
vuͤreghe wepener in ber lucht, unbe flogen fit an deme ſtride van deme 
norben in bat often; dar na vüchten ze in ben Hemmel®; be fucht wart 
25 heet al bor unbe dore 10, nicht langhe bar na ftarf de paves Pafchalis 11; 
na eme wart gheforen Sohannes, des paves Tenfeler, unde wart gheheten 
Gelaſius 12. de paves Gelafius, alfo etlife willen, fo wart he ghekoren 


Si, 


ſunder vülbort des Teyfers Hinrikes 13; of wolde he nicht Lofen ben leyſer $ 


uten banne 14. des vor be keyſer to Rome, unbe fette bar enen anderen 


3. “wurten'  *vurten’ 8, 35. 'dor' torr. aus "dore‘. "dar 


8-1. gum tor. aub  tatebe‘. 
ma’ fehtt. 2. "gheloren' fehlt. ale: —E 
1. fulmon ad levam templi ingres- Dej. 20. 
sum. 9. deinde per totum celum sparse, 
2. Jun. 7; Junio mense 7 idus 10. Zuthat Detmars, 
"eins mensit m. 7. 11. oicalis farb 1118 Ian. 21. 





gu 
3. Jul. 1; cal. etlam Julii. 


4 Aal 5, tertio nonas Augusti = 


ug? Namarei. 
6. um No. 30; tertio idus Decem- 
bris = Dei. 11. 
7. 14. luna, 
8. Du. 20; 


13 cal. Janusrii = 


Iaf 
a Schafe U, ermählt 1118 Jan. 
24, geneiht My. 10. Jaffe ©.522, 523. 
{mperator, quia electioni non in- 
terfuerat. ©. W. mit bes keiſer Hein- 
riles willen. 
14. Gelaflus ne wolbe beme keiſere 
nicht gehorfam weſen. 


%, 7. 


2,21. 


6,7. 


2. 


28. 


gheheten Bremonftratenfis?. 


218 II. Detmar-Epronik von 1101—1396. 


" pabes, enen bifcop van Hifpanien; de wart Öregorius gheheten!. bes vor 


de paves Gelaſius van Rome mit ben Tarbinalen, unde debe ben keyſer 
uppe nye to banne unbe finen paves2. by ber tib was en grot confi⸗ 
lium ber papheit to Colne; bar wart de baan gheftedeghet jeghen ven 


keyſſer unde den unrechten paves Gregorins®. de Gregorius was to di ne. 


Rome, unbe ben dar webber. nicht lanch dar na ftarf be paves Gelafius 
to Eluniac*. in deme ſulven cloftere wart en anbere gheforen; de wart 
Kaligtus gheheten®. 

In deme jare unfes Heren 1120 do toch de feyfer van Rome to 
Dudeſchen landen. Binnen ber tiib do leten be Romer den paves Kalix- 10 
tum to fit in Rome. ze nemen bes keyſers paves Gregorium, unbe 
fetten ene nafet up emen efel; ze toghen ene fchentlifen bor be ftab; ve 
Hinbere würpen ene mit hore; he wart gheworpen in enen kerkenere; 
bar blef He; unbe ben pabes Kalixtum untfinghen fe in groten eren®. 

Im deme fulven jare begunbe fit be ordo ber witten heren; be iss 
hir to lande hebbet ze cloftere to Raffer 
borch unbe to Havelberghe®. ben orben ftichtete en, de heet Nortber- 
tus. he was erbare nach deme lope ver werlde mit heren unde vorften; 
be vorleet alle bin? umme Got, unbe heit en ſtrenghe Hillich levent, bar 
be vele lude beferve to deme fulven levenbe, unde wurben geiftlif mit eme. 20 


In deme jare Criſti 1121, bo noch de paves was in Stalia®, | dozı. 11a. 


haben de Duͤdeſchen vorften enen groten raat, wo ze ben keyſer Hinrik 
wollten afıwerpen van beme rife. bo be feyfer bit vornaam, do toch he 
enbeliten in Dubefche land. dar vorhof zit nye unvrede in bernende, in 


11. der: den e. 





1. de keifer vor bo to Rome unbe 
fette bar enen anberen paves, enen bie 
fcop van Hyfpania, be wart Gregorius 
gieeten. Gregor VIII, ermählt 1118 

1. 8. gaſſe ©. 548. 

2. De paves Gelaſius vor bo van 
Rome mit ben carbenalen unbe bebe 
ben feifer to banne. 1118 Apr. 7 zu 
Capua. 

3. bo wart em concilium to Colne 
dar wart be keiſer to banne gecundeghet 
unbe fin paves Gregorius. be Gregor 
rius was to Rome unbe ben darweder. 
Synode zu Köln 1118 Mai 19. 

4. De pabes Gelaſius ftarf to Elo- 
niach. 1119 Ian. 29. Jaffe ©. 526. 

5. Im deme filven cloftere wart en 
anber geloren, de wart Kaligtus ghehe- 


ten. Galigtns II, ermäblt 1119 Febr. 2, 
geweiht Febr. 9. Jaffe ©. 527. 

6. De feifer vor do van Rome, de 
Romere vengen finen paves unbe fatten 
ene naket up enen efel unbe toghen ene 
ſchentlilen dor be flat; be findere wor« 
pen ene alle mit beme hore. be wart 
vorfant in Eaveam, bat is bes paveſes 
terfenere. fe Tabeben bo mit erem to 
Rome ben paves Kaligtum. Caliztus 
7 1120 Jun. 3 in Rom ein und nahm 
1121 Burdinus in Sutri gefangen. 

7. 1120 ordo Premonstratensis in- 
cepit. 

PR Be en —S 

monſiratenfer bes zwölften Jahrhun · 
berts ©. 154—83, — 


9. ‘be paves' wohl iebe 
für: ie tapfer wehl nur verfirieen 


1120—1122. 219 


vorbinghende fand unde borpe, of in kivende unbe botflande!. keghen 
ven keyſer weren be bifcope, hertoghe Luder van Saſſen, greve Herman 
van Wingenborch 2 unbe vele anderer heren unbe ftere. bo ander bor« 
ften zeghen, dat bat land was al umme vorheret, fe dachten uppe vrede. 
sze beven den keyſer to holdene enen hof, bar be landesheren mochten 
komen to ghabbere. tat ſchach. to beme hove quemen vrunde unbe 
viande; bar wart alle dink vorzonet to güben vrede ꝰ. 
Hir na Helt de paves Kalixtus en grot concilium to Remis; vele 
prelaten dar quemen. keyſer Hinrik hadde tar bi fine boden; de fchol- 
o den hebben vorfonet ve ſchelinghe tuͤſſchen ben paves unbe eme. hir 
konde men nyn mibdele tufchen vinden, wente de faifer twolbe nicht over⸗ 
gheven be vorlhuͤnghe der ftichte. des wart be keiſer in deme rabe vor⸗ 
bannen up en nye over al be kerken. Hir umme vorhof zit en nye un⸗ 


31.12». vrede tüffchen | beme feifer unbe ben vorſten worehenomet*. be heren 


15be8 landes toghen vor Muͤnſter, unbe branden bat in be grunt unbe be 
terken ſancti Paulis. de feifer toch vor Megenfe; he beleghde be ftab, 
unde brachte ze dar binnen in groten noben®. 
In deme jare unfes heren Erifti 1122, do keyſer Hinrik helt enen 
groten hof to Wertzeborch nach begheringhe der vorften”, de paves ſende 


3. Binpenbord' : "Winpenbord. 9. fine‘ forr. aud: “finen‘. 


1. De vorften van Dudeſcheme lande 
quamen bo tofamene to Werceborch, je 
worben to rabe, wo fe bem keiſer vor- 
flotten, de wife de keiſer to Langbarben 
a8. be feifer quam bo van Langbarden 
an Dudeſch lant, bo wart aver brant 
unbe rof in beme lanbe. Der Tag zu 
Würzburg wurde durch Heinrichs Rüd- 
keht nach Deutſchland, 1118 im Herbft, 
vereitelt. 

2. De bifcop orloghebe weder ben 
teifer; be he Luder unbe be greve 
Herman van icenbordh be waren och 
fere weber bene keller. Diefe Nachricht 
bezieht — nach Weiland auf das Jahr 
1121; J. Aum. 6 u. 7. 

3. Do dat lant dat orleghe nicht 
langer draghen ne mochte, be herren 
baden ben Eier, bat he enen hof malen 
wolde. To beme filven hove quamen 
vrumt unbe viande, dar morben vor 
evenet be feifer umbe be vorſten. Alſo 
wart grot vrede in beme lanbe. Rad 
Weiland der Hoftag zu Tribur, 1119 
Zuni. Bol. Bil ©. 259. 

4. De paves Raligtus malebe bo 
en concilium to Remis. bar waren bes 


teiferes boben, be feolben vorevenen ben 
paves unbe bem keiſer. bes ne mochte 
nicht ghefchen, wante be keiſer ne woide 
nicht wortien bes fattes in den bifcop- 
domen. alfo wart be eifer im ber ftunt 
to Banne ghedan: bo irhof fich aver allet 
led. be feifer orlogebe fere weber be vor · 
flen unbe be vorflen weber en. Komil 
zu Rheims 1119 Oft. 20-30. 

5. De hertoghe Luder umbe greve 
Herman van Wincebord, branben be flat 
to Munftere unbe barto funte Paules 
dom —. Nach Scheffer-Boichorft, Ann. 
Patherbr. ©. 195, 1121 Febr. 2. 

6. de keiſer beſat bo Megence, be 
Tube leden grote not. Belagerung von 
Zettz bu Heinrich 1121 Juli. WIN 


7. De vorſten baben ben feifer, bat 
he enen hof to Wereeborch bem biſcop 
Albrechte Teghebe. de keiſer febe, he bebe 
gherne ber vorften rat umme be ſale de 
wiſchen beme_pavefe unbe eme were. 
In Folge der Vereinbarung bei Mainz 
fand 1121 Sept. 29 ber Tag zu Würz- 
burg flat. Bil ©. 262. 


2 


220 LIT. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


en. bar to twe kardinale; be maneben ven keyſer, bat he Godes dachte!. do 


8= 


fe dar nicht kuͤnden berichten be fale, do leghde be keyſer enen anderen 
hof to Wormige; tar quemen be vorften al in beghebinghen. bat vor⸗ 
leet feifer Hinrik de vorliunghe der bifcope unde leet ze, beme he ze to- 
lovede?; of to vorlatende unde to ghevenbe, ſo wat he funte Beterss 
ghude hadde genomen. hir mebe ghaf ve keiſer beme paveſe ene hant- 
veſtinghe; bat fulve dede be paves beme leyſer. aldus wart be keiſer 

loſet uten banne 3. . 

i In deme jare Erifti 1123 do befamelben zit be Sarracenen in 
deme hilghen lande unbe wolden ber criftenen land in den daghen befet- 10 
ten, Iherufalem unbe ander ftebe, boet flan obber driven ut deme lande. 
ze haben befammelt wol 40 büfent | Heiden, bar ze mebe be criftenen >1-12°- 
al umme beftriffeven. be criften kuͤnden kuͤme drie bufent befamelen; ze 
weren in groten noben ; ze repen an Got, enen trofter al der bebroneben, 
ze vafteben unbe bebeben jeghen ben ftrib, den ze ſcholden anghan , beis 15 
de olven unbe kindere mit allen vlite. de bach quaam des ftrides. in 
ver fpiffen ver criften was en patriarcha van Iheruſalem; he vorbe in 
finen henden bat banner, dat was bat Holt des hilghen cruces*. de 
abbet van Eluniac be was bi eme unbe vorde das fpeer, bat dor be ſyden 
Criſti was gheghan. de bifcop van Bethlehem ve vürbe in ener buffe20 
de melt unfer leven vrouwen. hir ghinghen ze mebe an ben ftrib. dar 
ſchach bit tefen, bat zif openbe be hemmel, unbe en blixim floch nebber 
mangh de Sarracenen. aller kraft würben je berovet; ze vloghen, unde 
wurden gheflaghen in ber vlucht ſeven duſent; of vorbrunfen an watere 
vif duͤſent. alfo wurden be criften ghelofet mit der hulpe Godes van ven * 
noben ber Sarracenen. 

.B. In deme jare Erifti 1124 da ftarf paves Kalixtus. an fine ftede 

, 48. warb geloren paves Honorius, be andere in deme namen ®. 

5—6. “Peters ghude kotr. auß: “Peter ghudes'. 10. “ber criftenen land in den dagben' m 


aub x *de eriftenen in den’; lieb: "de crifttnen, de in den Daghen befeten Sherufalem u. |. m. 
"ahelofet‘ ; en’ 8. 


: "abelofe 





1. De paves fanbe bo twene carbi- 
nale an Dudeſch Iant, fe maneben fere 
ben feifer, dat begobeß gebachte. Bifchof 
Lambert von Oftie und bie Karbinäle 
Saro und Gregor famen 1122 nah 
Deutſchland. 

2. Entftellung. 

3. De teifer malede enen hof to 
Wormece, dar quamen be vorften alle. 
bar vortech be keiſer Heinrich bes ſattes 
an ben bifcopbomen ; he lovebe oc weder 


to latende wat be fente Peteres gudes 
ghenomen habbe. beffes gaf he hantvefe 
—. be pabes naf och deme keifere ene 
hantoefte —. alfo wart be keiſer ut beme 
anne laten. Kontorbat von Worms 
1122 Sept. 23; dgl. Scheffer-Boicjorft 
©. 195—96. 


4. pro vexillo ferens crucem Ohristi. 

5. Raligtus Rarb 1124 Da. 13—14. 
Honorins TI erwählt Dec. 15—16, ge« 
weiht Da. 21. Iafie ©. 548. 


1123— 1125! 221 


Di. 12. In der fulven tiid hadde feifer Hinrik menighen kif mit hertoghen 
Luder van Saſſen. de hertoghe was ſere wedder den keiſer, dorch ſiner 
zuſter willen, Ghertrud markgrefhinnen, de he erflos makede!. of 
hadde de keiſer groten ſtrid jeghen den koning van Vrancriken, dorch 
sfine® ſwaghers willen, bes koninghes van Engeland, bes dochter he 
hadde. he halp eme, bat he wedder Frech Normandien 2. 
11. Yu der tiid do wart in deme lande to Holſten begrepen Bal- 
vera, bat ftichte, hat febver Nyenmünfter wart gheheten. 
12. In deme jare Criſti 1125 ſande biſcop Albertus van Bre- 
io men ben ghuben preefter Viciline to Faldera, bat he bat clofter vor- 
ftunde. de Vicellinus warf do bi deme ebelen Hinrike, ver Wende 
toninghe, dat be mofte prebifen ben Wenden ben rechten loven. be 
herre ene untwibebe, unbe ghaf eme to Qubele ve kerken vor ver borch 
over beme watere ghelegen up beme berghe, bat he mit anderen finen 
asbroberen bar by eme mochte de veligher wejen vor ben Wenden, wanne 
ze in deme lande hadden prebifet. 

13. Nicht langhe dar na, do fe bes volſkes vele habben beferet 
unbe Lubeke zif wol hadde beteret ®, bo ftarf de edele Hinrik, ver Wenbe 
toning. twe fone he bo leet, Zwentepolle unde Knute; deſſe brober 
zbroghen ene wile ovele bver em, bet bat fe dat lant deleden to erme 

unbeilfe. 
14. By den toben quemen over be Ruyanere, unbe wunnen be 
borch unbe be ftab to Lubelke. 
15. Nicht langhe dar na wart to deme erften flagen Kanut, bar na 
2 Zwantepole, beybe brobere. de Zwantepolc let emen ſone; de het 
Zwinele; de wart of in korten tiven na des to Erteneborch dode ſlaghen. 


vi. ia. 


1. De filoe hertoghe (Luder) was 
fere deme keiſere weber bor fine fufter, 
de marchgrevinne Öhertrube van Bruns · 
wid, ber be feifer ere eghen nam. Die 
Mutter Lothars, Hebwig von Formbach, 
vermäptte | nad dem Tobe Gebharbs 
von Suplinl (+ 1075) mit Dietrich 
von DI — en; Gertrub, eine 
Zocgter ans Defer Ehe, bie Halbfämeler 
Lothars, war vermähft mit Florenz II 


ee — —8 und —— 1124 
— Ja 
—— ‚Degen ſches unter Lot! 


wart. De 


von Holland. Gertrud von Braun- 
igmeig war bie Tochter bes Markgrafen 
Ebert I, Bund ipne Tochter zweiter Ehe 
Kiaime die Schwiegermutter Lothare, 
inberin ihres — dritter Ehe, 
* Markgrafen Heinrich des Jüng em; 
Sertrub von Holland hatte fih 


feit 1114 Ian. 7 vermäpft mit Ma 
tbilbe, Tochter Heinrich I von land. 
Im Bunde mit biefem BR er 1124 ger 
gen Dre Frantreich, kehrte aber in Met wie · 


3. &. oben &. 216 m 17. 


Ba 


n.1.4.alfo vorghinghen vil brabe des Toning Hinrikes kindere!. 


222 


II. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


eynen bro- 


1,0. berfone he hatte, be het Pribezlav ; be underwant fit der lant. vo was 
en Niclotus, de wolde of de neghefte fyn 2; unbe in Denemarken was 
hertoghe Knuͤt, de arbeibe of umme be lant to befittenbe®. 


2.1.0. 


;. het®. 


16. + Alfo was in der tiid ſtorven Tepfer Himeit“. 


na eme 5 


1 + Im deme jare unfes heren Erifti 1126 bo fcheghen vele wuͤnder⸗ 
fite tefinghe in Hyſpanien unbe in anderen landen 5, de fe® weren jeghen 
den lop der naturen, dar if hir nicht van fchrive; mer bat betekende 
enen groten val enes welbighen vorften. 
+24 ber tiib wart keiſer Hinrik zek to Ludeke in paſchedaghe. Hero 
rowede bar bet jeghen pinzften; bo Iet he zit bringhen to Maftvecht; 


bar ftarf He in guber | rüwe. fine koldune wurben bar begraven; mer zı. 1. 
de licham wart overboret to Spira, unbe bar wart he beftebet 7. 
.eme® wart ghekoren hertoghe Luder van Saffen, ben me Lotarius of 

men feghbe in ven baghen wünberlife tebe, bat keyſer Hinrik ıs 


na 


vorftal fit, unde wart monik to Eluniac in Burgundia !%; mer bat is 
loghene; bat was en andere, de was eme ghar lik; van deme fegben fe, 


dat were keyſer Hinrik. 


17. Im deme jare, alfo hertoghe Luder van Saffen quaam an bat 


rife, 


1. Defecitque stirps Heinriei in 
prineipatu Sclavorum, mortuls scilicet 
Alits et auorum Allis. 

. 1,49: fratruelem Heinrici Pri- 
bizlaum et msjorem terre Obotritorum 
Nielotum duxit (Kanutus) in captivita- 
tem. 1, 25: filiis Godescalei —. Quo- 
rum janior Heinrious — senior Butue. 
Die Linte Heinrichs ſtirbt aus, bie Linte 
des Butue ſetzt Pribiſlaw fort. Der 
Widerſpruch ben darin Bernharbi, 
Lothar von Guppfinburg ©. 408 Anm. 
61 findet, iR nicht vorhanden. Rach 
1, 52 folgen Xnub gawarb: Pribizlaus 
stque Niclotus, bipartito prineipatu, 
uno seilicet Wagirensium atque Pola- 
borum, altero Obotritorum provinciam 
gubernante. Nach Boll in Melt. Jahrb. 
13, ©. 34 war Nitlot ein Sohn bes 
Köni Burtflam von Rügen, Entel 


Krutı 

3. Helmolb 1, 48 erzählt von Hein» 
ti: Predixerat hoc idem princeps, 
nesclo quibus oraculis edoctus, stirpem 
susm quantocius defecturum. Diejes 
Borgefühl, bemerkt Jaffe Lothar ©. 
107 Anm. 8, ſcheint bie Nachricht des 








do warf hertoghe Knut, bat he eme lenebe de lant, bat oning2o 


Saxo Gramm. zu beflätigen, Heinrich 
habe dem Kuud daward bi are 
zugefagt. An in_Yahrb. f. Schl.- 
Holft.-Lauenb. 10, &. 242 Anm. 1; 
Reich baf. 10, ©. 21043. Segen biefe 
Nachticht Stefebrecht, Bend. Geld. 
2, 8.208 Anm. 1, ‚a Saros ganzen 
Bericht Bernharbi ©. 394 Anm. 23. 
PR Anno — 1126 obiit — Heinricus 
; Seinig 1 Rab 1125 Mai 29 gu 
res. ©. Anm. 8, 

5. In Albania — monstrum —. In 
Brachbanto villa Nerisca — quatuor 
masculos in uno partu. 

6. Zufag Detmare. 

7. Leodii pascha — celebravit. Inde 
Aquis contendens — ibi aliquot dies 
remoratus est. Deinde quasi pente- 
costen celebraturus Ultrajectum venit. 
e. X Heinrichs Tod zweimal erzählt. 


9. Pr successit in sollum regni 
Liuderus, Saxonum dux. — qui et 
Pachn F wurde tan 15 
(ug. 30 zu Mainz und gefeönt Sept. 13 
iu Kachen. Bernharbi S 43, 51. 
10. Oluniasi. 


1126 —1127. 


223 


Hinrik, der Wende koning , vore hadde, fin neve. bar up leet Toningr. 1,1. 
Luder den Knute to koninghe wen !. bes broghen be Pribeſlav unde 


Niclotus mit eme ovele over en?. 


18. By der fulven tiid ftarf of de erfte greve Alf van Holften; be 

sleet twene fone, Hartunghe unbe den junghen Alve. Hartung vor mit 
koning Ludere in Behemen , bar blef he bot unbe mennich edele man. do 
behelt ve junghe Alf de herſcap des vaders allene® mit finer mober, 


vrowen Mechtilve*. 


19. Do hertoghe Knut in be lant quam, he was en ftrenghe rich 


s1.15r tere, unde bivanc fere Niclotum unbe Pribefllaum, de webber em weren®. 


de nut beterbe do Lubeke, unbe he leet wyen be kerken vor ber ftab®. 
be buebe of erft in deme lande uppe ven hoghen berch en hus, bat ſeder 
wart gheheten Segheberghe; bat wart eme avejlefen van ven Holften?. 

In deme jare Erifti 1127 do blogede de erbare lerer Hugo, en 

1s canonit to funte Victore to Parys, be beyde lere unbe levendes is mer- 
kelik ghewefen in allen landen benomet®. 

By ber fulven tiid in veme jare, bo weren be Franſoyſer grot wed⸗ m. 1, 4ı. 
ber ben kore bes leyſers Lotarii ober Luderi; fe vorgunben em ber ere. 
fe fterfeven hertoghen Conrad, enen brober Frederikes, hertoghen van 

»Spaven, bat he fit fcholbe fetten webber ven keyſer. do He bes nicht 


1. Adut igitur Lotharlum impera- 
torem, emitgue multa pecunia regnum 
Obotritorum, omnem seilicet potesta- 
tem qua preditus fuorat Heinricus. Et 
posuit imperator coronam in caput 
ejus, ut esset rex Obotritorum, rece- 
pitque eum in hominem. Knud Laward 
erlangte die Herrſchaft über bie Obotriten 
vielleicht im Jahre 1228. Bernhardi 
©. 396 Anm. 28. 

2. Zufag Detmars. 

3. In diebus illis oblit comes Adol- 
fus, habuitque duos Allios. Quorum 
senior Harthungus vir militaris habi- 
turus erat cometlam; at junior flius 
Adolfas litterarum studiis deditus erat. 
Contigit — Lotharlum cum grandi ex- 
peditione ire in Boemiam. Ubi inter- 
fecto Harthungo cum multis nobilibus, 
Adolfus accepit cometiam terre Nord- 
albingoram. Adolf I flarb Nov. 13 eines 
unbelannten Jahres, vielleicht 1130 
G. Afpern, Beiträge 3. ältern Geld. 
Holeins 1, ©. 15); die Beftimmung 





bes Preab. Brem. Kap. 14 (M.G. 88. 21, 
©. 261): circa annum Domini 1131 
(Safft, Gefch. des Deutjch. Reiches unter 
Lothar S. 234; Bernhardi S. 408 Anm. 
63) hat feinen Werth. 

4. auf Detmare. Der Name ber 
Gemahlin Abolf I if nicht befannt; 
Medthild war die Gemahlin Abolf II. 

5. fratraelem — u. |. w. (©. 222 
Anm. 2) — captivitatem posuitque eos 
Sleswich in custodiam. 

6. Veniens ergo Lubeke, dedicari 
fecit ecclesiam. 

7. 1,49: ocoupavit montem qui 
antiquitus Alberch dieitar, imposuitque 
ie mansiunoulas, intendens Ibidem 
eommunire castellum. 1, 53: Kanutus 
— olim eundem montem occupaverat, 
sed miles {lic positus immisso noctu 
latrone captus est, dolo senioris Adolf), 
metuentis se a Kanuto, si forte inva- 
lesceret, facile posse premi. 

8. Ueber Hugo von St. Bitter |. 
unten zu 1140. 





1,0. 


1.W. 


v.B. 
28, 47. 


221 II. Detmar-Epronik dom 1101—1395 


». 1.4. kunde vortbringhen, do vorfonebe He fit mit veme fenfer, unde wart 
fin befte vrunt !. 

Er de zone togint, do vorlos de keyſer alto vele voltes in Beemen, 
dar he ſtridde, unbe in Svaven; tome leften quam be boven, unbe wan 
be ftab to Spira?. s 
Pa In deme fulven jare weren twe ftribe in veme hilghen lande over 

meer ver criften mit ven Sarracenen. in deme erften ſtride verloren ve 


heyden twe duſend volkes | unbe vif hundert, de criften nicht mer ven zı. 13. 


viftich perfonen®. in deme anderen ftrite, alfeneghen ber criften vele 

wart ghewundet unbe gheftefen, boch mit ber beſcherminghe Godes 30 10 

behulven ze ben zeghe. 

Im deme fulven jare bo wart greve Karolus van Vlanderen vor- 
mortet to Brughe in ver kerken fanti Domiciani* vorretlifen, de wile 
bat be was an finen bebe. Got gaf wrake over de vorreber, dat ze bofes 
dodes ftorven, in vůre, in water, etlife gekoppet, etlite ghehenghet; in ıs 
guben bobe fturven bar nicht vele®. 

In deme jare unfes heren Erifti 1128 do wart confirmeret unde 
gheſtedeghet der templerer orbe van beme paves Honorius, de vore was 
abeftichtet to Jeruſalem bi deme temple ®. 

LE Im deme fulven jare do ſchach grot wrafe in Ntalien in ener ftat, » 
de heet Suefjo?. bat wilde wir quam an be Iube unbe vorterede bat 
vleſch binnen ver hüt bet up ben Mnolen, vortmer inwendig lunghen 
unbe leveren, bet an ten böt. bit was wunder, bat be lübe mer vol⸗ 
den ber kulde, wen ber bette. hir was nyen arftebhe enjeghen, mer to 
gande in be ferfen unfer vrouwen, be bar was in ber ſtad. fo we barzs 


1._Indignati autem Francigene, vi- 
rum Saxonem elevatum in regnum, 
conati sunt alium suscitare regem, 
Conradum videlicet, consobrinum Hein- 
riei cesaris, Prevalnit autem pars, que 
fait cum Liudero —. — Conradus — 
— — t ex hoste amicissimus. 
x 1127 Da. 18, wahr: 
tirnberg, zum gentönig 
unterwarf ſich Lothar 1135 
zu Mühlhanien. Bern- 
578. 

ing vader vor be to Behem, 
manighen beberven man. 
to Swaven uppe ben ber- 
mite unte finen broder 

ara a gdenan de be fat to 

murbe 1126 rn 
n Sotellam von Böhmen 


fogen, belagerte 1127 vergeblich 
Kärnberg und Yavann Epeier, 1130 
Ian. 3. Bernharbi ©. 75, 126, 246. 
3. de christianis solummodo 15. 
4. in ecclesia sancti Donatiani mar- 


is. 
5. Karl der Gute, Sohn König 
Kuuts des Heiligen von —E 
warb ermordet 1127 Mrz. 2 zu Brägge 
u ber Kirche St. Donatian. Bernhardi 

133. 

6. B. G.: Anno Domini 1128 tem- 
pore Honorli pape et Stephani pa- 
triarche Jerosolimitani ordo militie 
templi incepit in Jerusalem. Die Be- 
ätigung erfolgte 1128 Jan. 3 anf der 
Spnobe zu Eroyes. Willen 2, ©. 557. 
©. oben S. 201 Anm. 4. 

7. V. B. in civitate Suessorum. 


tyriı 


1128-1129. 225 
21. iza.in quam, | be wart torefe van ber plaghe; fo we ander arftebye fochte 
ober bote, de brande an beme wilden wire in overtredender hette unbe 
vorlorte fin (event. 
By der fulven tiid was en ander plage; be manne habben langh 
shär,, alfo be wif; bar quam bat wilde vuͤr in bat har ber manne unde 
vorbrandet bet uppe de ſwarden. alſo vorgingh be bofe feve van ven 
langhen baren !. 
In beme jare Erifti 1129 do ftarf paves Honorius?. na eme m.r. 
wart gheloren paves Innocencius, be anbere in deme namen; be rege ;®; 
io nerde 13 jar unde achte maant bar boven®. em beel ber carbinale 
toren jeghenpaves enen, be was gheheten Petrus Lowe; de wart van en 
gheheten Anacletus. he was erenghiricht; he berovede be godeshuͤſe 
to Rome ber ghulvenen clenade unbe ver fulverne apparat, aljo kelte, . 
monfteancien, cimboria unbe wat he mochte nemen®; he vorghaf rive 
ıs prelaten unbe vorften, up bat he wurbe fterfet an fime bele. bo be 
paves Innocencius bit fach, de untwel van Rome unbe vor in Vrancri⸗ 
ten to Orlens. bar enfind eme be keyſer Lodewich lefliken unbe vor⸗ 
Si.100. heghede en webber fine webberfaten. | under bes was de hilghe abbet 
Bernardus in Burgumbia an eme cloſter; de undervingh bit mit beghe- 


©®. 
2%. 


4 By: 398, Iroth. 


biafon Gregor von San Angelo, und 


1. In den irn tiden habben be 
1 Anaktet, vorher Petrus, Karbinalpresbı 


man lang har alfe be wif; bo barn ette- 


Iifem manne bat har uppe beme hovede 
van beme wilben viure; alfo togind be 
bofe ſede van deme langen bare. 

2. Honorius UI farb 1130 in ber 
Naht vom 13.—14. Februar. Bern 
hardi ©. 294 Anm. 59. 

3. M.P.: Innooeneius II — sedit 
annis 13 mensibus 7 diebus 8. B. 
Innocentius II — capit — 1130 —. 
sedit a. 13 m.7d.8. V.B. 27, 5: Post 
Honorium sedit — Innocentius secun- 
dus papa 69 annis 14. 

4. M.P.: Petrus Petri Leonis filius 
cardinalis a paucioribus electus et 
Anscletus dietus. B. G.: Hic prius 
Uctus est Gregorius — qui a majori 
parte cardinalium, et Petrus Leonis a 
minorl ad papatum dispariter eligun- 
tur; Gregoriusque Innocentil, Petrus 
Leonis Anacleti nomine alterantur. 
V.B.: Petrus — Leonis ad hunc hono- 
ris apicem ambiens, a suis fautoribus 
precio corraptis nominatus est Anacle- 
tus. Innocenz II, vorher Karbinal- 


Etädteonifen, XIX. 














ter ©. Calirti. gewöhnlich Betrus Leon! 
genannt, wurben erwählt Febr. 14 und 
geweiht Febr. 23. Bernharbi ©. 297, 
300, 308. 

5. M. P.: manu armata ecolesiam 
*peati Petri adlit et per violenciam ha- 
bite anreum cruciixum pendentesque 
coronas cum toto thesauro auri et ar- 
genti ac lapidibus preciosis spollavit. 
Cyborkum quoque, quod sanctus Leo 
Papa construxerat, destruxit. Hoc idem 
— aliis Urbis ecolesiis fecit. B. G.: 
apud s. Potrum — commorante, ipsam 
ecelesiem cum manu armata et per vio- 
lontiam habnit — u. f. w. — expolle- 
vit, Hoc idem — alils Urbis ecclesiis 
fedit. V.B.: donaria regum in orna- 
mentis ecclesie ab Ipsis ovnlsit altari- 
cum calices frangere et cruc- 
reos membretim dividere ipei 
prophani christiani erubescerent vel 
timerent, quesiti sunt judei, qui vasa 
sacra et imagines Deo dicatas andacter 
comminuerent. 





15 


226 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


4,5, binghen, unbe fepiffebe bar to vrebe, bat ze beide wol wurben voreneghet. 
mer paves Innocencius be blef in deme ftole to Rome alleneghen 

SP paves, alfo he was gheloren!. of wolbe keyſer Luder ober Lotarius 

bat 30 hebben; jo belt he enen groten raat mit 16 bifcopen in ber ftab 

to Wirtzeborch; dar wart bat untfchepben, dat paves Innocenciuss 
ſcholde bliven bi deme tore?. 

20. In deme jare Erifti 1130 do wart in Denemarken binnen 
guden truͤwen mordet de gute Knut, unbe is feber irhaven?. fint ginc 
beme rike in Denemarken manich jar vele kumers over van orloghe. we 
van des Knutes dogheben mer weten wille, be lefe paffionalem. io 
u. i. 32. 21. Do he dot blef, do deleden Niclotus unde Pribezlaus de lant. 

Nielotus behelt terram Obottritorum, dat nuͤ het Mekelenborch unde 
. Wentlant. Pribezlav behelt Waghram“; bar to hort Lubeke, Odeslo, 
Segheberghe, unde vort dat Swentiner velt bet an de Eydere, unde alle 
ve lant Yuttelenbord, Oldenborch, Plone, unde wat bar binnen leghen 13 
i8 | van deme have bet td der Travene, unde bi ber Travene vort up. sı.1e. 
n.1,52.20 fe be land winnen, bo wart aver mene roven unbe ftelen, unde ve 

vechte Lowe crank in ven fanten®. 

NEN Im beme jare unfes heren Grifti 1131 do ſcholde Philippus, 
Toninahes vodewighes fene van Brancriten, riden vor de ftat to Paris; 20 
des quaam en gret ſwin unbe leep under bat perd; bar overſnavede bat 
perd. unde vil nedder mit veme junghen koninghe; van deme valfe bief 
be doet. de pares Innocencius Belt Bir umme en confilium; he ſalvede 


AR, 
un, 


t. M. P.: Cum quo thesauro post- beide begaben fi nach Orleans und 
quam pene omnes Romancs currapisset, wen bert nach Chartres, me Jan. 13 
Tomecencius — transivit in Galliam etz eine Julummenfunft mit Seinrich ven 
a rege Francorum houcrifce receptus. Gugianz Rattfand. Dur. &. 351. 

R.G. edenie. V.R.: Ci ü 7. De kening Luder iammete be m 
apud Stampas concil rot concilinm te Werceerh vun 16 
dus lonocenuum suscipi persuasit.  kiiceren; — Dar mart gbeiheten be Arit 
Petro igitur — apud sancrum Petram milden ben puren, alic wart gbeüe- 
smmurante, Innıwentius Romam egres- N; Iunwenciue de pure Tas 
sus in Gallias preßciseiter. et — in u Rünterg font Rsrt 1130 im 
papam (unärmater. et Petrus — anı- Dii. S. 341 Anm. 10. 
tbematisatur. Igitur Innwentics Aure- Wancarus est Ringstet. 

taais koaır L F 4. Pstguam — mutuns est Kanu- 










1130— 1133, 


227 


finen broder Lodewicum to Toninghe in Vrancrifen, bi ber tiid bat de 


vader levede i. 


Im deme ſulven jare was de criſtenheyt wohl voreneghet in geiſtli⸗ 

ter walt unbe werliker walt. grot vrede was tuſſchen pabes unde key⸗ 

sfer. alle geiſtlike achte beterden fit hoghe, ſunderliken in Vrancriken 27,7. 

de orden, de nye ſtichtet weren, alſo Premonſtratenſes, de witten 
heren, Siſtercienſes, de grawen veltmonike, unde de templerer. 

In deme jare unſes heren Criſti 1132 bo beſammelde ve keyſer, de 77.12. 


31. 14. bar heet Luderus, Lotarius odder Liutherius, en grot volk van biſco⸗ 


open, vorſten unbe heren, unbe brachten paves Innocencius to Rome 
mit macht jeghen ven Petrum Leonis, de bo hadde ſik gheveftet ſtark 
binnen den münfter funte Peters. he fette paves Innocencius to Late⸗ 
van up ben ftool finer ere, unbe borbref den anberen paves van fime 


ftole unde van allen eren 2. 


Y.B. 
2,6. 


E13 In deme fulven jare was zo büre tyb in Ptalien, dat by Rome m.r. 
in ben landen ftürven vele Tube van hüngher®. 
Im deme jare Erifti 1133 da quam be paves Innocencius to Du» S,B- 
deſſchen lande, unbe Belt en confilium to Ludeke, dar 36 bifcope weren 
jeghenwardich; of was bar be keifer mit finer vrouwen. bar wart be 
abifcop van Halverſtad werber ghewifet an bat ftichte, de vore was bes 
grades berovet van paves Honorio umme fymonien. in beme fulven 


concilio wolbe de Taifer webber winnen be vorliunghe ber bifcopdome; ‘ 


he wolbe nicht volghen ber handveſtinghe keyſer Hinrikes; bes en kunde 


he nicht vulbringhen *. 


1. Philipp farb 1131 Olt. 13; Lud ⸗ 
wig VII wurde gekrönt Oft. 25 auf bem 
Konzil ® Rheims. Bernharbi ©. 384. 

2. Lothar brad auf von Augsburg 
1132 Aug. 15, vereinigte ſich mit In 
nocenz um Nov. 19 zu Placenya, und 
am nad) Rom 1133 Apr. 30 ; er wohnte 
auf dem Aventin, Innocenz im Lateran; 
da bie Peterslicche im Beſitz Auaklets 
war, fo mußte bie Kalferfrönung Jun. 4 
im daieran — werden. Bernhardi 
©. 436, 449, 469, 475. 

3. Hujus (Lotharii) tempore fames 
valida fuit et fere totam Ytallam in- 
vasit. 

4. De paves quam bo to Dubefcheme 
lande unbe malede en concilium to Lu⸗ 


befe, bar waren 36 bifcope; bar was be 
Toning Luder unbe be toninginn. Do 
wart be bifcop Otte van Halverflat we 
der ghefat, be was vorflot van beme 
paveſe Honorio umme ſymonie. De 
toning Luder wolbe in beme ſilven con» 
cifio den fat van ben Bifcopbomen weber 
minnen, bene wolbe nicht volghen ber 
bantoefle bes keiſer Heinrites; bes ne 
mochte he nicht volbringen. Der Reiche 
tag zu Lüttich fand 1131 ſtatt. Innocenz 
lam borthin Mrz. 22 und hielt eine a 
node, in ber Otto von Halberftabt refti- 
tuirt wurde. Bernhardi ©. 353, 363. 
Ueber Lothar Verlangen nach Aufhe- 
bung des Wormfer Konkorbats |. daf. 
©. 358—60. 


15* 


AB 


228 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


In der fulven tyb do wart upghehaven funte Gobehart to Hil- 
benfym!. 

By ben fullven tyben wolden de Romere vornyet Hebben den raatsı. 140. 
unbe be fe na foren? to Rome jeghen willen des paves; mer ze brachten 
nicht vort3, s 

22. In deme jare Erifti 1134 do voren de Wende uppe Selande, 
unbe vorhereden Rotſchilde unde bat lant al umme. 

23. Do hadde de paves Innocencius keiſer Luder wyet to Rome; 
de quäm bo mit groter macht to Sleswic weber ben koning Magnus, 
de fines vebberen fone Knute hadde morbet; bar wart be ftrit mit io 
deghedinghen unbervanghen, unbe foning Magnus ghaf deme feifere 
groten ſchat!. 

24. Dar na leghede be keiſer enen hof to Halverſtad. dar que- 
men vele vorſten unde heren; bar quam of be ſulve koning Magnus 
van Denemarken, unde untfing ſin rike van deme keyſere. 

By der ſulven tyd do was biſcop Nortberch to Meydeborch; de 
ſtichtede bar dat cloſter unſer leven vrowen, unbe fette bar yn de heren, 
de Premonftratenfes fon gheheten, unbe fette en to levende nach ver 
regulen funte Auguftinis. 

25. Im deme jare 1135 do quam de feifer to Begheberghe, | unde 3. ıs-. 


1 


gravi exercitu prope civitatem Sleswich 
— ulturus mortem Kanutl, Territi igi- 
tur reges, pater et flius venerunt sup- 
plieiter ad presentiam imperatoris. Da- 
toque sibi immenso auro, justiciam 


1. Do wart upghehaven fente Gobe- 
kat to Hilbenfem. Gobeharb warb 1131 
ft. 18 im Konzil zu Rheims für heili— 
erflärt; feine Elevation erfolgte 113: 
Mai 4zu Hildespeim. Da. ©. 364, 430. 


2. Entflellung von ‘jenatoren’. 

3. Eo etiam tempore Romani con- 
tra voluntatem Innocencli pape sena- 
tum renovare conaturi sunt. Diele Er 
neuerung des Senats gehört in das Jahr 
1143. Zaffe, Gefd. d. Veutſchen Reiches 
unter Conrad dem Dritten ©. 94. 

4. Audio enim sinistro hoc nuncio 
Lotharlus imperator cum conjuge sus 
= non modice contristati sunt. — 

© cum gravi exereitu prope ci- 
Sleswich, — ulturus mortem 
aoptimi viri Kanuti. — Magnus 
tus virtute Teutoniei militis, 
arem immenso auro et hominio 
stem indemptusest. A.8.: Anno 
1133 Luderus imperiali bene- 
sublimatur cum uxore sua Ri- 
» Innocentio papa. — Quo an- 
harius imperator uxorque ejus 
ontristati sunt, venitque cum 


faclendam de interfectione Kanuti pro- 
wittunt. Im Jahre 1133 hat aber 
fein Zug nad) Dänemark flattgefunden 
(Söeffer-Boihorft, Ann. Patherbrunn. 
©. 196—97); bie hier erzählten Creig 
niffe gehören in das Jahr 1131. Bern 
hardi ©. 404408. 

5. In den tiden was be bifcop North» 
breit to Bepbesord, de flichte bat clo« 
fer to ſente Marien unde beterbe och bat 
Tevent jente Auguſtines na beme orden 
van Bremonftrei. Norbert, Stifter bes 
Drbens von Bremontre (1119), den Ho» 
morius II 1126 (ebr. 16 beftätigt hatte, 
1126 Jul. 25 zum Erzbiſchof von Mag- 
Beburg konſekrirt, farb 1134 Juni {3 
Das U. 2. Frauen» Stift wurde 1129 
von ibn mit Prämonftratenfern befett; 
gefifter war_e8 fchon 1015 Dec. 13. 

iernharbi S. 96, 89 Anm. 19, 101, 
547, Stäbtechroniten 7, ©. 92 Anm. 1. 


1134—1135. 229 


ftichtete dar bat feiferife godeshus, unde leet dar uppe ben berch buͤwen m. 1, =. 

ene acbare borch, de vore was begrepen van hertoghen Knüte, ve mor⸗ 

det wart!. be keiſer feet dar vor eme komen Pribeflaum, unbe bot 

eme bartliten, bat he ſcholde vredeliken unbe criftelifen leven unde 
soreben be kerken Segheberghe unbe Lubele unde andere kerken in fime 

lande . 

26. Im ber tyd ghaf de keiſer ſineme funghere, hertoghen Hinrike 1,54. 
van Beyeren, bat hertochdom to Saffen®, unde vorede ene over berch 
mit eme in Ytalien, unde wart erliken to Rome untfangen“. he wan 

io vele ſtede unde land, be ſik hadden dan van deme rileb. 

Ok vor he wedder to Lumbarde, unde orloghede up den koning 
van Pullen®, de bar was wedder paves Innocencius unde ſtunt mit 
Petrus Leonis?. deme war he af bat rike Cecilien, bat be mit walt 
hadde unberbrofens; of wan he eme af bat land to Pullen bet an Bare; %,8- 

15 he wan of de fulven ftab, unbe was bar ynne mit den paves Innocencius 
in pingften an groten eren. bo be ſulve paves an deme Hilghen baghe 
to pingften ve miffen fang, al de ba weren, be jeghen van deme hem⸗ 

2.10. mele komen ene tronen, unbe | dar bovene ene witte büben, unbe bar 
undere röc ut eneme wirocvate unbe twe fehone ferfen. wat bit be 
abubebe, bat en wiſte nyen man, it en bebubebe, bat paves unbe 


19. *eneme' fort, aus: *enen‘. 


1. ©. 223 Anm. 7. Perfeotum est 
igitur castrum — vocatumgue Sige- 
berg. Die Zeit biefer Erbauung buch 
Lothar iſt ungewiß; Bernardi $ 405 
Anm. 57 entfceibet fich für 1131. 

precipiens Pribizlavo —, ut 
memorati sacerdotis (Vicelini) vel qui 
vieem ejus egissent, plenam gereret 
diligentlam, Proposuitque, ut ipse pro- 
testatus est, omnem Sclavorum gentem 
divine religioni subigere. 

3. imperator —dedit ducatum Saxo- 
nie Heinrico genero suo, duei Bawarie. 
Heinrich der Stolze hatte fi 1127 Mai 
29 auf bem Gungenlee bei Kiffing mit 
Gertenb, dem einzigen Kinbe Lothars, 
vermählt. Bernhardt S. 124. Die viel 
beſprochene Nachricht Helmolbs bezieht 
Bernharbi ©. 604 Anm. 34 auf eine 
Goentualbeiehmung auf bem Reichstage 
zu Würburg 1136 Aug. 15. 

4. quem etiam secum assumens 
pararit secundam profectionem in Ita- 
ĩlam. — Roma cum Italia potitus est. 


Lothar hat aber Rom gar nicht berührt. 

5. Zufa Detmars. 

6. Roger von Sicilien hatte, als 
BWilgelm von Apulien 1127 Juli 26 ger 

torben war, das erledigte Hergogthum 
In Anfprud; genommen unb Honorius 
jegwungen, ihm 1128 Aug. 22 bie Be» 
ehnung ge ehten, Bon Anallet war 
er 1130 Sept. 27 zum König von Gici« 
lien erhoben worben. Bernharbi ©. 274, 
280, 332. 

7. M. P.: ambo simul intraverunt 
Apuliam,, et fugato Rogerio Syculo, qui 
domno pape rebellis erat. B. G.: ambo 
simul Apullam intraverunt contra Rot- 
gerlum comitem, regemgne Sicllie, qui 
Innocentio pape rebellis et contrarius 
erat et Petro Leonis favebat; ipsum- 
que Rotgerium de Apulia fugaverunt, 
fugatoque Rotgerio Siculo u. f. w. 

8. contra Rogerlum comitem, qui 
se contra papam erexerat et regnum 
Syeilie occupaverat. 


©. 
0. 


8. 
273. 


Nkeyſer wol over en drughen i. 


230 


warn bes landes en grot deel?. 


III. Detmar · Chronik von 1101—1395. 


bar na vor be keyſer to Kalabrien, unbe 


. Im beme jare Erifti 1136 do was in Brancrifen 30 grot borricheit, 
dat nemant, be bo levede, hadde des ghelifes vornomen, alſo bat zobe 
unbe borne, of vele vlote unde befe vordorreden, alfo bat bat waters 


was biire®. 


27. In deme negheften jare bar na, bat is in beme jare Erifti 
1137, bo de keiſer Luder, Lotarius odder Liuterius hadde vele ere er- 
worven, unbe to leſten quam webber to Dubefchen landen, bo wart be 
feet up deme weghe, unde ftarf bi Norenberghe, unbe wart bi Tütteren 10 


begraven. 


By ber fulven tyb was Enghelant in groten noden; be vorften 
bes riles ftreben mangh zit, unbe floghen ft underlanghes böt mit eren 
volk; bar mebe plaghebe ze Got mit hunghere, bat bure tyd was over 


al dat rites. 


28. In deme jare Erifti 1138 | bo quam in bat rike Conrad, her ⸗ gi. 150. 


toghen Frederikes brober van Swaven, unbe was bar an berteyn jar®. 
do vorbarf tohant be gübe vrede, be bi feifer Luders tyden was7. 
. 1,51. marcgreve Albrecht begunde orloghen mit hertoghen Hinrike van Beyer 


1. Darna vor he weber to Langbar- 
den unbe orloghebe uppe ben fonin; 
Rothgere van Bulle; he gewan eme P 
dat lant af wante an Bare, he war oc 
de ſilven flat unde mas barinne mit gro⸗ 
tem eren ene pinkeſten mit deme paveſe 
Iunocencio. Do be ſilve paves an beme 
bilighen deghe to pinfeften miffen fang, 
alle de dar waren faghen van deme her 
mele enen cronen comen unbe barboven 
ene witte duven umbe darundene tod 
unbe en wirochvat unbe twe ſchone fer» 
fen. Wat bit bebubebe, dat ne wifte 
nemen, it ne bubebe bat be paves unde 
be teifer fo wol overen dro ‚hen. Zu die⸗ 
fem Ereigniß 1137 Pfingften (Mai 30) 
au Bari vgl. Bernharbi ©. 709 Anm. 3. 

2. Darna bo vor be feifer to Galabre 
unbe wan bes lanbes en del. Salerno 
ergab fih 1137 Aug. 9, nachdem am 
Tage vorher Lothar bei dem Belager 
ruugsheer eingetroffen war. Aug. 28 
ober 29 wurbe Rainulf von Alife von 
Kaifer und ‚Papk gemeiufam mit Apur 
Hien belehrt. barbi ©. 742, 747. 


3. V. B. zu 1137: ita ut fontes et 
putei, quidam etiam fluvii siccarentur. 

4. Do be kelſer Luder des riles dinch 
wol ghefcapen hadde to Bulle unde to 
Langbarben, he vor weder to Dude · 
IE lande unbe wart uppe bene weghe 

unbe flarf bi nen. ‚He wart 
\ to Quttere x flarb 1137 
Dg. 4 im — Breitenwang in Tirol 
und wurde Dez. 31 in dem von Ihm 
—— beigeſetzt. Bern · 
arbi © 

5. V. B. zu 1140: Anglia fame et 
gladio atteriter, principibus illius terre 
inter sa discordantibus. 

6. ©. ®. 290: In deme 1138. jare 
— Eonrab von Swaven quam an bat 
tile, — unbe was baran 14 jar. 273: 
Conrabe, bes hertoghen Frederiles bro- 
der. Konrad III wurde 1138 Mrg. 7 zu 
Lügel- Koblenz erwäpft und a 13 zu 
Yadın getrönt. Yaffe, Geic. b. Deut 

[hen Reiches unter Conrad dem Dritten 
8 5. 


1.©.®. 273: Bi finen (Ludere) 
tiben was gut brebe. 


15 


1136—1139. 231 


ven umme bat hertochdom to Saffen!, dat eme keyfer Luder hadde lenet 2. u. 1,54. 
be koning Conrad halp deme marcgreven,, unbe lenede eme bat hertoch- 
domꝰ. de marcgreve lenede bo vort be graveſcap to Holften eneme 
greven Hinrite van Badwide. do wech greve Alf ute beme landet, 

s 29. Do Pribezlav ſach de heren orloghen, he befammelve zit to 1,5. 
Lubele, unde toch mit vele volles to Segheberghe; bar brande he be 
vorborch unbe dat nye clofter, unde vorherede bat lant°. tohant 
dar na 

30. Im deme fulven jare do quam Race, van Eriten flechte, mit 1, ss. 

io den Ruyanen in be Travene, unbe’ vorftorebe Lubeke de borch unbe be 
ftab al deghere, unbe worherebe vort al umme Pribezlawen lant, fines 
viandess. dar na in beme wintere vorherede of greve Hinrik van 1,56. 
Badwide mit Hülpe der Holften des filven Pribeflawen lant?, unbe in 

91.154. | beme fomere bar na wünnen be Holften af deme greven bat hus to 

15 Plone , unde flogen boet Pribezlawen man, be bar uppe weren®. 

31. In deme jare 1139 do ftarf ve leowe, hertoghe Hinrit van 1, se. 
Beyeren unbe van Saſſen; enen fone jung he let, Hinrife den jünghen 
lowenꝰ. bo wolde marcgreve Albert fitten en botbinc to ben bolen;, $,®- 
bat wart eme weret mit hulpe ber koninghinnen Nikefjen%. be koning 


14. deme gieven' fort. auß: * den greven’ 8. 


1. Statim — orte sunt seditiones inter 
Heinricum, regis generum, et Adelber- 
tum marchionem, contendentium pro- 
pter ducatum Saxonie. Yale S. 1, 2; 
Mn ‚Heinemann, Albrecht ber Bir’ ©. 


Bi un EN Detmars; f. oben ©. 229 


3 Conradus autem rex — Adalber- 
tum in ducatu firmare nisus est. 1138 
zu Würzburg. Jaffe ©. 16; v. Heine 
mann ©. 120. 

4. Quamobrem comes Adolfus pro- 
vinela pulsus est. — Cometlam ejus, 
urbes et servitia Heinricus de Badwide 
beneficio Adalberti assecutus est, Jaffe 
©. 18; v. Heinemann ©. 123. 

5 "suburblum Bigeberch — penitus 
demolitus eat. Ibi oratorium et mona- 
steril recens structura igne consumpta 
sunt. Giefebreiht 3, ©.9; gaffe ©. 18; 
v. Heinemann ©. 123. 

6. Non multo post venit quidam 
Bace de semine Crutonis cum classica 
manu — Lubeke. — Race cum suis 
castrumetcircumjacentia demolitisunt. 
Über dieſe Zerftörung Alt-Liibeds 1138 f. 





Deede, Srunblinien ©. 1; Gieſebrecht 3, 
©. 9; Jaflt S. 

7. I — congregato — de 
Holtsatis et Sturmarlis exercitu, hie- 
mali tempore intravit Sclaviam. @iefe- 
breit ©. 10; Jafſe ©. 19 Anm. 7. 

8. Proxima estate Holtsati — etiam 
sine comite castrum Plunen adierunt, 
— Selavis qui inibi erant oceisioni tra- 
ditis. Statt: af deme greven follte es 
alle peißen: ane ben greven. Gieſebrecht 

9. dux rediit in Saxoniam et post 
non multos dies mortuus est. Obtinuit- 
que Allius ejus Heinricus Leo dacatum 
Saxonie, puer adhuc infantulus. Hein · 
Fr ber Stolge ſtarb 1139 Oft. 20. Jaffe 


en "Do wolbe de marchgteve Albrecht 
varen to ben bolen, unbe wolbe bar bot« 
ting fitten ; bat wart eme gheweret man- 
lite van ber koninginnen Richencen 
helpe unbe bes wenighen hertoghen Hen- 
rifes. Ueber den Ausbrud: “to den bo- 
Ten’ f. Jaffe S. 31 Anm.6; Weiland, Das 
fühl. Herzogtfum &.83 Anm. 1; Debio, 
Sec. d. Erbistums 2, Anm. ©. 11. 


1.57.56. 


232 


DI. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


Conrad ghaf do ſyneme brotere, hertoghen Hinrile van Ofterrife, ver 


filven toninghinnen Rileſſen bochter, Ghertrube; dat was bes junghen 
bertoghen Hinrites mober. bar af worben de Saſſen deme koninghe 
ghudes willen. do fach ve marcgreve, tat he deme junghen hertoghen 


nicht webber hunde ftan; des let he van deme hertochdome to Saffen, > 
unbe hertoghe Hinrik blef tar by!. 


de bertoghe was greven Alve güt, 


de moter was eme boſe; je verlenet dat Wagreland greven Hinrile van 
Badwide?, des flechtes van Orlemuͤnde, bat nü heet van Zwarteborch®. 
bar na, do hertoghen Hinrikes mober ute deme lande to Saſſen ereme 


manne to Oſterrile bracht wart, bo fach be greve Hin rik, dat he nicht Hi, 


bliven ne mochte in Holftenfanbe. ever vrunde fe do beyde noten, bat 
fe de hertoghen likenden, aljo dat greve Alf ſolde beholden Stormeren 
unde Holftenland, de greve Alf to lene untfeng van hertoghen Ludere, 
er ven be keiſer wart, bar to ſcholde he hebben, wat he van ven heyde ⸗ 


nen in Waghra Funde winnen ; unde greve Hinrik ſcholde hebben Race- 1: 


borch unde bat lant Bolaborum *, dat nuͤ is en hertochdom in norben ber 
Eives. do leet greve Alf weder bouwen Segheberghe, dat greve Hin- 
rit branbe, bo he wec ute beme lande; he leghbe var umme ene vafte 
müren®. he ſande of bo in Blanderen, in Holften, in Selande unde 
in anbere lant na volle, bar be mebe befatte de vorwofteben lande ?. 


1. De toning Eonrat gaf bo bes ker 
toghen Heinrikes wedewen bes Toning 
Yuberes dochter, finem brober Heinrife, 
dem marchgreven van Ofterrife. Dar- 
mebe gewan be foning ber Saffen guben 
willen. Do vi sc mardgreve Al- 
brecht bes hertochbomes to Saflen. Rir 

venza ftarb 1141 Jun. 10. 1142 im 

ai zu Frankfurt wurde Heinrich) ber 
Löwe mit Sachſen belehnt und vermählte 
fich feine Mutter Gertrud mit Markgraf 
Heinrich Jaſomirgott von Defterreich. 
Jafft ©. 41, 44; v. Heinemann ©. 139; 
Beiland ©. 81. 

2. Tunc domna Ghertrudis — dedit 

rico de Badewid Wagirensium pro- 

iam —, volens suscitare pressuras 

Ifo comiti, eo quod non diligeret 

- Bas gefchah nad) Helmold gleich 

bem Tobe Heinrichs bes Stolgen. 
Gieſebrecht 3, ©. 5; Jafft ©. 53; 

einemann ©. 123. 

3. Autas Detmars. Badewide ift 

Drt Bode in Hannover bei Ebſtorf; 

ammerftein in zeitig für Nieder: 

en 1853, ©. 233—39; 1855, ©. 355 

2. Stammvater ber 1467 ausge ⸗ 


ordenen Grafen von Orlamünbe war 
Hermann, Sohn Albrechts des Bären. 

4. Postquam autem esdem domna 
nupsit prineipi Hinrico — et alienata 
est a negotiis ducatus, accessit Adolfus 
comes ad ducem puerum et consiliarios 
ejus —. Dissensiones igitur — taliter 
compacate sunt, ut Adolfus Sigeberch 
et omni Wagirorum terra potiretur, 
Heinricus in compensationem acciperet 
Racesburg et terram Polaborum. Siehe 
v. Kobbe, Geſch. bes Herz. Lauenburg 
1, ©. 126— 27; Gieſebrechi 3, ©. 10— 
11; Jafft S. 53. 

5. Zuſatz Detmars. 

6. 1,57: Adolfus cepit reediflcare 
castrum Sigeberch, einzitque illud 
muro. 1, 56: Videns Heinricus de Ba- 
dewid, quia subistere non posset, suc- 
eendit castrum Sigeberg. Die Berbren- 
nung Segebergs gehört zu 1139, ber 
Aufbau zu 1142. Giefebreht 3, ©. 6, 
11; If ©. 23, 53. 

7. in omnes regiones, Flandriam 
seilicet et Hollandiam, Trajectum, 
Westphaliam, Fresiam. @iejebrecht 3, 
©. 11, 12; Jaffe S. 53-55. 


» 


1140—1141. 233 


32. By ber tyd quam be fulve grene Alf to ber ftebe, ve in Wen m. 1, 57. 
deſchen Bucu was gheheten, dar Crito hir bevoren hatte bowet ene 
borch. he fach den wal bar noch lighen wofte tufichen der Travene 
unbe ver Wofenige, unbe en vaft werber tuffchen ben wateren twen!, 

swol gheleghen to ener vaften ftab bar to begripende; unbe umme bat 
Lubele do nilten was vorfturet, unbe Pribezlav van ber jheghene weten 

21.100.008, bo | underwan fit be greve ber guben ftede unbe begrep dar ene 
nye ftab, de momebe he na ber olben ftab Lubeke? bar an beben fit de 
coplude or de ghuden havene willen, unbe wart in corter wile plantet 

io unde veſtet unbe ſere beteret®. 

In deme jare Criſti 1140 da ſtarf de erbare lerer Hugo van ſunte 
Victore bi Paris an eme güden bildaftighen levende!. bi ber ſulven tyd 
do upelarede bat gůde ruchte des hochliten lerers Richardi ut deme ſulven 
collegio, be of veler ſtolter bole heft gemalet van Godes, de namkundich 

ss ſin mangh ven lereren ber hilghen kerken. 

Im deme fulven jare do ſtarf to Rome en minſche, be heet Johan⸗ 
nes van ber langhen tyd; bar van feghbe men, bat he were twe hun⸗ 
dert unbe 41 jar oft, wente he Ievebe in ven bagen Karoli des tehjers, 
unbe was fin wepener ghewefen ®. 

2 ° Im deme jare Criſti 1141 do weren vele groter lerer in ber cri« 27.16.08. 
ſtenheit, funderliten in Vrancriten , aljo funte Bernharbus unde Ri- 
chardus, be nicht allene mit worden lerden be lüde, mer ok an ferift 
unbe an boten, be je makeden 7. 

31.10, By ber tyd was to Rome en grot | preveter; be heet mehfter m.r. 
25Arent. be prebefebe jo hoghe jeghen gůd unbe riledom ber werlbe, bat 
vele riter Romer vorleten ere güb unde bleven arme. bit wart mehfter 
Arende nicht to gäbe; He ward bar umme vormorbet, unbe wart 30 
van eme confefjor ghemafet en merteler®. 


Y.B. 
2,18. 
2,8. 


9,16. 


18. *lereren' · lerener' 8. 


1. ©. oben &. 7 Anm. 3. 
2. Videns igitur — competentiam 
loct portumque nobilem, capit nie edi- 


5. V.B. und M. P. ohne Jahres 
ab; B. sh 1140. Ridarb von St. 
iftor, Schiller Hugos, Prior des Klo« 


Alcare eivitatem, vocavitque cam Lu- 
beke, eo quod mon longe abesset a ve- 
teri portu et civitate. Dieje Erbauung 
ber jegigen Stabt Lühed gehört in bas 
Jahr 1143. Deede, Grunblinien ©. 2 
—3; Gtefebreht 3, &. 11—12. 

3. Zuſeb Detinars: vgl. $ 8. 

4. Hugo von Gt. Biktor trat 1115 im 
dasbortigeAugufttnerffofter ein und 
ala Lehrer ber Kofterfepule 1141 Febr. 11. 


flers 1162, geftorben 1173. 

6. V. B. zu 1139: Joannes de tem- 
poribus — annis 341 vixerat. 

7. V. B. 3u 1139 nennt flatt Kichards 
Hugo von St. Viktor. 

8. Hajus (Conradi II) tempore qui- 
dam magister Arnaldas nomine pre- 
cavit in urbe Rome, reprehendens 
ivicias et superfiuitates. Per cujus 
diota multi megnates Romanorum se- 


3 
PP) 


234 


III. Detmar · Chronik von 1101—1395. 


. In deme jare Erifti 1142 do hadde foning Lodewich van Vrancrike 
beleghet ene ftab, be heet Bitriac, be tohorde veme greven Theobaldus, 
de fin viant was. alſo he bat viir fchoot in de ftab, bar vorbrande en 
terfe, unde bar binnen vorbranden bufent unbe veer hündert volfes!. 
bat was em leet, unbe fo let, bat he dar na bat cruce untfingh unbe tochs 


over meer 2. 


Im deme jare Erifti 1143 do vorlifeve bat orloghe tuſſchen koning 


Lodewighe van Vrancriken unde Theobaldus de hilghe Ierer funte Ber- 


narb3, be was in ben baghen fo Hillich vorſlaghen, dat nicht alfenen 
mene volf, mer of vorften unbe heren beven, al bat be reet. zo grotero 
begherunghe hadde bat volf to em to feenbe odder to horende, bat ze ene 
dicke Habben dot ghebrungen, hadde me eme nicht bewart; koning Eon« 


rad | mofte ene in finen armen bringhen uter kerlen, anders were hezi.1ca. 


doet ghebrunghen*. 


33. In deme jare Erifti 1144 bo ftarf Innocencius de paves. 15 
na eme twe baghe warb Celeſtinus paves unbe fat vif manebe unbe 
drittein baghe. na eme wart paves Lucius elven manebe unbe veer 
daghe. be ftarf van ruwen, alfo men fprac, ume bat eme quam be 
ſware mere van over mere, bat bo vorloren was bat Hilge land to Ihe⸗ 


rufalem, 


» 


By der fulen tyd do wünnen be Turken de erlifen ftab Meſopota ⸗ 


nia, dar be licham inne ruͤweden twier apoftole Thome unbe Thadei. 


fobber der tyd dat be ftab criften wart, zo wart bar binnen ny afgot 


bornomen®. 


By ber ſulven tyd toch de koning van Babilonien in dat hilge land 


unbe war bar vele ftebe®. 


34. In deme jare Erifti 1145 bo wart paves Eugenius umbe 


quebantur eum. (Qui postea captus ad 
odium clerleorum est suspensus, r- 
nolds von Brefcia Lehre wurbe auf dem 
Laterankonzil 1139 verbammt; er Tehrte 
1145 nad Italien zurüd, wurbe aber 
1155 aus Rom verjagt, ‚gehäm t und fein 
geichmam verbrannt. Gleſebrecht. Arnold 
v. Brefcia in Situng ber. b. Mad. zu 
Münden 3 (1873), ©. 130, 137, 1a. 

1. V. B. zn 1143: admoto Igne in- 
consa est ecclesia et In ea 1300 anime 
diversi sexus et etatis. 

2. V.B. zu 1146: ut alli putant 
Vitrlacensis incendii conscientia com- 
punotus 

3. V. B. im 1144, 


4. Sanctus Bernardus in Alemania 
multas virtutes facit, ubi apıd urbem 
Spirensium tantus erat concursus, ut 
Conradus ete. Es war aber in Frant. 
furt, wo Kontab mit bem heit. Bernharb 
1146 vor Dec. 1 zufammentraf. Jaffe 
S. 111 Anm. 20; Röhriht ©. 95 
Anm. 13. 

. VB. zu 11455 vgl. ©. 11 
Anm. 6. ° 

6. In ben tiden be foning van Ba- 
Sylonia ghewan der flebe vele over merc. 
3gl. Ann. Palid. zu 1147: Plura quo- 
quo alla castella christianorum a paga- 
nis ocoupata sunt. 


11421145. 235 
sat achte jar veer manebe unde twintich daghe; de leet bat cruce prebifen 
» to ber repfe oner mer. 
35. Der Romere koning Conrad leghde do enen hof to Vranken⸗ 
dort; bar quemen ber vorften vele. be paves fande finen boden bar, 
au. 17° van deme | grawen orden ben hilghen funde Bernarde. van eme nam 
be koning Conrad mit vele vorften unde heren dat cruce; of nam it te 
koning van Brancrite in finen lande mit vele vorften. 
Do fammelve fit fo vele volles mit en over meer to varende, bata.ı,5. 
fic dat volk mofte delen!. de koninghe voren bor Ungheren in Bulga- S,B- 
sorie; bar wart ber Nomere koning ſeek unbe kerede webber?. em beelası. 2. 
des volles wart weder de heydene fant in de lant in Hpfpanien3. ofen. ı,o0. 
deel, tat ven Wenden was beleghen, wart uppe de heydene fant in 
de land. 
36. Eer dat Heer vort quam, do toch ber Wende Here Niclotus 
15bor de nyen ftab to Lubeke, Johannis et Pauli, unde brenden ber cop« 
lude ſchepe, unde floch dar bot wol dre Hundert man, unbe ftormebe de 
borch wol twe taghe. dar binnen leet he en grot deel fines volles in 
dat land rien, roven unbe bernen, unbe flogen wat je vunben van beme 
volte nyes innefomen. bo fe vornemen, bat de greve fic weber fe be- 
2» ſammelde, vil drabe weten fe van dannen*. 
37. Dar na tohant jagheden de pelegrime negheft befeten in ber 1,0. 
Wende lant, unbe legherden fic vor Demyhn unde vor Dobyns. de 
31. 1m. Denen quemen | oc do over, unbe legherben fic vor Dobyn®. umme bat 


® 


1,6. 


1. Visum autem fait auctoribus 
expeditionis, partem exercitus unam 
destinari in partes Orientis, alteram in 
Hyspanfam , tertiam vero ad Sclavos. 

2. Selmolb: Primus — ablit terre- 
str itinere cum rege Alemannie Con- 
radoet rege Francie Lodewioo. — Tranı 
ferantque regnum Ungarle. 
294: De voren dor Ungee . 284: 
Ungeren unbe dur be Bulgarie. 29: 
De toning Conrat de wart to Eonftanti« 
uoble fiel. — Mit ber rede fo quam be 
toeber to Dudeſcheme lande Ueber den 
Zug Konrade, der 1147 nad) ber Feier 
des Ofterfeftes_ von Bamberg aufdrach 
unb 1149 im $ebr. aus Konftantinopel 
abfuhr, |. Jaffe &. 123—144; Röh- 
ht 2, ©. 66—78. 

3. Ueber dieſen Bug. welchet 1147 
Ott 21 zur Einnahme Cifjabons führte, 
f. Röhriht 2, S. 80— 92. 








ur 








4. Ueber ven Ueberfall Lübeds 1147 
Yuni 26 und den Einfall in Wagrien f. 
Deede ©. 34; Giefebregt 3, ©. 27 
29; Jaffe ©. 14647; Wiggera.a.D. 
28, ©. 58-59. 

5. Zum juge gegen bie Wen- 
den 1147 1. Siciekreht ges. 29—34; 
Jafft ©. 14551; v. Heinemann, ©: 
162—72; Wigger a. a. D. ©. 51-65. 
Die gegen bie Obotriten beflimmten 
Kreugfahrer zogen unter Heinrich bem 
Löwen gegen Dobin, bie gegen bie 
utigen beflimmten gegen — und 
nach deſſen Zerftörung theif6 gegen Dem. 
min, theilẽ gegen Stettin. 

6. Der Burgwall von Dobin fült 
den ſchmalen Raum jeilgen bem großen 
Schweriner-See und dem Döwe · See. 
Wigger a. a. O. 28, ©. 58. 


236 IH. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


n. i. 65.36 weren in ereme bonbe vil tragh!, bes Iepen de Wende van deme hus 
unde flogen erer vele. bo bes jünghen hertoghen Hinrikes unde bes 
marcgreven Albertes hovetmanne proveben, bat be pelegrime bar umme 
mit groteme torne arbeybeben, de hus to vorftorende unbe de Wende to 
vordervende?, bo beghebingheben fe tufichen en, alfo bat de Wenbes 
ſcholden fic (aten kerſtenen, unde gheven vry be criftenen vanghene van 
Denemarken unbe van anderen vanghenen, unbe ſcholden vortmer hol⸗ 
dem vrede unde ven rechten loven. do bat belovet was, bo toghen de 
pelegrime weber to lande. bar na weren be Wende bofe alſo vore, 
unbe roveden jo funderlifen uppe be Denen. hertoghe Hinrit unbe be 10 
marcgreve mochten en wol vide hebben fturet, mer ze letent umme er 
vordeel, dat je bide van en habben?®. 

38. By ben tyden was vele orloghes in Denemarken 4. 

Im deme jare Erifti 1146 do was in Vrancrike grot hunger unbe 

büre tyd, wente alto vele volles, be dar ſcholden lant unbe | ader&i. 17«. 

plüghen, ve volgheden beme koninghe over meers. of was grot hungher 

mangh deme volfe, bat over meer tod), alfo bat alto vele lůde fturven 

a. 1,00. van hunghere unbe fwertflaghe. vele quaber tefene bemifeben fit an deme 
bere, bat en dow nil up ere paufune nachtes, bes morghens wan je 
togeghen, zo vuͤnden fe mer blot. of in ener tyb weren fe mit deme 20 
gangen heere in eme bale; bar ftowebe up en befe, unbe vorbrentebe bes 
vollkes een grot beel unde ere gherebe®. 

Er By der tyd was in Dubefchen landen en Hillich jäncnrome; ze wil- 
len, dat ib were Hilghard de prophetiffa. ze hadde ere daghe ni bocftaf 
gheleret noch kunde; mer fe wart dicke upgherudet an ven hemmel, unbe 2: 
fagh wunderlike ſtucke an tokomenen binghen, dat ze nicht allenen prebe- 
tete ben lüben to beferinghe eres levendes, mer of grote boke vül heft 
ghefchreven van den ftuden, de fchen fcholen in ver leſten tyd ber 
werlbe?. 

PROBE In der fulven tyd do was een jünghelint in Engheland van 15 30 

de heet Guillerinus; beffe wart ghemorbet up eme flote, | bat zı. 17a. 


v.B. 
77,8. 


hi (Dani) enim domi pugnaces 5. Scheint Mißverſtändniß von V. 
nbelles sunt. B. 27, 87 zu 1148 au fein. 

exercitus ira permotus, pertina- 6. 1147 Sept. 7 bei Ehoerobacdhi. 
stabant expugnationi. Rohricht 2, ©. 68. 

Ausführung Detmars nah Hel- 7. Hec fuit ut estimo sancta Hil- 


Nacrigt: Dixerunt autem sa- degardis, que multa fertur predixisse 
ı ducis nostri et Adelbertimar- de futuris. Hilbegard, Aebtiffin des 
» adinvicom u. |. !w. gl. dazu Niofters Diflbobenberg, geboren 1098, 
ta. a. D.28, ©. 64 Anm. 2. Rarb 1179 Sept. 17. 

Gehört zu 5 39. 


11461147. 237 
heet Nortwich, in deme hilgen ftillen vrydaghe von ben joben. na beme „N;,P%, 
dode des jünghelinghes do quam en enghel unde untfint de fele; he leyde 
fe erft bor mengherleye greſlike fichte, bat ze fach ve zele der füe in 
alberlete pine nach eglygheyt ber fünbe, be fe beghan haben, ve if hir 

smicht ferive bor ber forte willen. bar mebe fach ze de greſelicheyt ver 
belle, bar ze hoghe wart ane vorſchricket. dar troftebe ze de enghel, 
unbe brachte ze to befchowenbe de vroude des paradyſes. bar wer ze 
gherne jümmer yn ghebleven; mer be enghel, be ze leyde, ſprak: volghe 
au my; if wil dy bringhen, van denden bu ütghelomen bift; wultu wol 

io leven, bu kumpſt to ber vroude, be bu left ghefeen hefſt'. alſo brachte 

ze be enghel webber to beme lichame, unbe levede mit beme licham na 

mennich jar in aller ſalicheyt. 

39, Im deme jare Erifti 1147 bo weren bar twe koninghe, Sweno 45- 
unbe Knut, be hadden manighen ftrib !. 

40. In ber tyb nam hertoghe Hinrik de jünghe lewe fin erfte wif, 
be feber wart van eme feheben ; bar na nam be bes koninghes bochter van 
Engheland 2. 

| 41. Des jares veng de hertoghe den bifcop Albert van Bremen; 
dar na, bo he los wart, do ftarf het. 

By der ſulven tyd do treefenden ve Wende myt bren bufent volles u. ı Ar “. 
in Breölande, unbe vorheerben bat land, unbe leghben fic vor en flot, 
bat heet Sufle. der Vreſen in ber jheghene was nicht mer, ben veer 
Hunbert5. bo ze mifteoftich weren unbe beven umme ghenabe, bo 


ıs 


DI. 188. 
Ne 


1. Jutenses nomen regis inposue- 
runt Kanuto, filio Magni. Scanienses 
vero — Suenonem — eligerunt, et facta 
est pugna Inter eos 12 annis. rid) III 
Lamm ſtarb 1147 Aug. 27. Als Gegen- 
Tönige_belämpften 13 Svend, unehe 
licher Sopn Erich II Emund, und Snub, 
Sopn des Magnus, Enkel König Niele'. 
au, ‚Selmolb 1, 67. 


©. ®.: Do nam de beztope 
Heinzie bee hertogen jen dochter van 
gen unbe wart — van er ghefi ah 


unbe nam darna bes Toninges dochter 
Tree A mi Heinrich ber Lowe ver» 
mähfte fi) mit ber Kleinentia, Tochter 
Sonrabe don Zähringen, 1148. umb 
wurde von ihr gelcleden 1162. Bpill 
fen 1, 6.134: 2, ©.34. Ueber feine 
dmeite Heirath |. oben ©. 29 Anm. 5. 
3. ©. Bi den tiben was bilcop 
Abern diſcop to Bremen; ben vend.be 
junge herioghe Heinrich, wante be habde 





gheleghen de gravefchap to Staben beme 
greven Harbewighe, de na eme biſcop 
to Bremen wart. — De bifcop Albern 
de wart ledich mit finen fcaden —. Erz. 
bifchof Abafbero wurde 1145 zu Rames« 
Ich von Heinrich dem Lowen gefangen 
genommen, und nad enchurg gebrait, 
)ehio im Brem. Jahıb. 6, ©. 

4. A.8.: Albertus Fnmensis ar 
chlepiscopus obiit, cuf successit Hart- 
wicus major prepositus, Rodulfi marchi- 
onis flius. A. H.: Albero archiepisco- 
pus obiit, oni Hartvious major preposi- 
tus successit. Gr es 1148 Aug. 25. 
Dehio a. a. ©. 6, ©. 47. 

5. Frosonum — numerus ad qua- 
dringentos et eo amplius viros suppu- 
tatus fuerat. Adventantibus autem Scla- 
vis vix centum reperti sunt in muni- 
tiunoula, oeteris in patriam revorsis, 
propter ordinendum peculium illio re- 
lietum. Ueber biefen Einfall von 1147 





238 II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


a. 1,04.{prefen be Wende, bat ze gheven bat flot unbe ere wapene in ere hende, 


BR 


E” 


30 mochten ze redden ere levent. bo fe des willen habben, do was 
mangh en en falich preeſter, ve heet Gerlaus; de fpraf to ven Vreefen: 
“wat wil gy bon, vromen lübe? ze gy nicht, bat de vianbe folen mer 
jü fevent? wen gh jü begheven unbe fin wapenfo®, 30 zint ze jümers 
mechtich; ze ſlan jü nebber alfe be Hunde. weret jü al be wile, bat gy 
moghen. if wil jü gheven en bilde ber menlicheht'. dar mebe gink 
be af van beme flote mit eme wepener, ben he utkos, unbe trab in bat 
heere ver viande, unbe bref ze to rughe, unbe floch erer vele boet. to 
deme leſten do wart he fulven bor bat lif gheſteken; of en oghe wart em 10 
utgheſteken; noch werbe he fit bet am ben boet. bit bilve | fterfebesi.ien. 
te Vrefen fo fere, tat ze noch dat flot Helden, 30 langhe, bat er 
here te greve bar to quam, unbe unfette ze, unbe jaghebe be vianbe ut 
beme lande. 

42. Im dem jare unfes beren Erifti 1148 do wart to Bremen ıs 
bifcop Hartwich de proveft, des maregreven Rodolf brober, de in ben 
Ditmarſchen flaghen was. bar umme ve bifcop feber bat lant ver- 
herede, unbe floh der Ditmarfchen vele böt mit hertoghen Hinrikes 
hulpe!. 

43. Do ne hadden Hamborch unde Bremen nyne ſuffraganeos 20 


under ſik. des arbeydede de biſcop Hartwich, dat hertoghe Hinrik halp 


wedder vornyen be dre biſcoppome Oldenborch, Mekelenborch unde Ratze⸗ 
borch, de do hadden 84 jar weſen vorſtoret van den Wenden. alſo 
wygede he den ghuden Vicellinum van Faldera to biſcope, unde ſande 
ene to Oldenborch 2. 2» 
In deme fulven jare bo heit be paves Innocentius en grot con« 


ſilium to Remis. do was be hilghe lerer Bernardus jheghenwordich, 


2. ſande: ·ſanden e. 


:n ©. 235 Anm. 4, über die Be- nach Hamb. U. B. 1, Nr. 188 zu Leb- 
ung in Süfel Schröber u. Bier- zeiten Abalberos unter feiner unb bes 
2, ©. 510. ropften Hartwig Betheiligung ftatt; 
. &.©.: Do de bifcop Harbewih dgl. Faffe ©. 151 Anm. 20; v. Heine 
» wart, bo vor he to Dithmerſchen; mann ©. 175; Weiland, Das fähfifche 
eme vor de beztoghe Heinrih van Herrogthum ©. 95 Anm. 1; Dehio a. 
owich, unbe be bifcop wolbe wree a. D. 6, &. 46 Anm. 2. 

nen brober, den marchgreven, unde 2. Hartwig weihte Bigelin und Em- 
der Dithmerſchen vele unbe bero- meharb 1149 Oktober 11 in Rofenielb. 
al bat lant Ueber bieWahl Hart Gieiebreht 2, ©. 213 Anm. 2; Iaffe 
1. Dehio a. 0.0.6, ©.54— 58. ©. 232; Wigger a.a.D. 28, ©. 69; 
vige Bruber war erfhlagen wor- Dehio 2, ©. 66. Emmeharh farb 1155; 
144 Mr. 15; baf. 6, &. 39. Der Wigger a. a. D. 28, ©. 74 Anm. 2; 
Heinrichs nad Ditmarjhen fand Dehio 2, ©. 72. 





1148—1149. 239 


unbe vorde van bar enen bifcop van Picharbien, be heet Gilbertus. be KH; 
hadde in finen boten, be he malebe, vele errunghe fettet webber den 
au. 150. hilgen | loven, dat mofte He dar al weberfprefen unde loven, bat he 
zick wolde holden nach ber underſchedinghe ber hilghen kerlen unde bes 
slerers Bernarbi!. 

By der fulven tyb do was in eme lanbe, bat heet Ghebanenfis, 77. sr. 
een wälf vul grot in deme licham unbe muͤde; be vrat de Tübe, wor be ze 
vant; men talde wol 30 man unbe wif, de he binnen kort hadde ghemor- 
bet unbe vreten. 

0 44. Im deme jare unfes Heren 1149 bo fatte he? of to Mefelen- u. ı, co. 
borch enen bifcop Emeharbum 3. Raceborch blef ene wile dar na unbe⸗ 
fat* bor der orloghe willen , de hertoghen Hinrik do anvellen in Beye ⸗ 1,70. 
ven webber finen fteefvaber unde weder den marcgreven Alberte van 1,72. 
Brandenborch 5. 

15 45. In ben tyden ftarf ber Romere koning Conrad, bo he xebe SE- 
was to tenhde over berch to Rome, bar de paves ene wyen wolbe to 
keyſere 6. 

By der ſulven tyd do was Hinrik, koning Lodewikes ſone van Rh, 
Vrancrike; de vorſmade de werlt unde alle koninglike ere, unbe toch an 

ben orden ſancti Bernardi. he leet zit kleden in eme cloſter, dat heet 

Si.ia⸗. Clarevallis, unde | wart na een biſcop Belvacenſis, unde levede in eme 
ſalighen levende 7. 

In deme ſulven jare, bat bar mas bat ander jar ber hervart unde 77.08. 
bat verbe jar des paves Eugenii, bo ſchach in Hibernien in deme ftichte 

2 Cafele een wünberif dink. bar was een edele man gheboren, be heet 
Tundalus. be was ftolt unde ſchone an deme licham, men miftalvich 
an deme gheyſte; he mochte nicht liden, bat men eme ſeghde van falicheit 
finer zele. an ener tyd bo was em en ridder ſchuldich bre peerbe; he 
manebe ene fvarlifen ; went he es nicht en hadde to betalende, zo bat he 

»umme bült unbe ghenade. an ener tyd, alfe Tundalus den ridder ſvar⸗ 
liken manebe unbe drouwede ene mit ber exzen to flanbe, bo bat de rid⸗ 


Gerbert de la Bande, „geboren zu 6. Do fanbe eme be paves finen bo- 
Weitere geforben 1154 ©} ben —, bat be to Rome queme to ber wie 
2. East ‚Sarmig; ai Yan. inge. De foning Eonrat berebbe fic to 
3.6.6.2 er vart unde wart be wile ſel unbe flarf. 

4. —* — 1152 Behr. 15 zu Bamberg. Jaffe S. 240. 

5. Yeinrid) as 1150 nad Baiern 7. V. B. zu 1140: Eo tempore 
und eifte auf bie Nachricht Hin, baß Rd Henricus germanus Ludoviei regis apud 


nig Konrab in Sachſen eingerüdt ſei, Clarevallem monachus effeetus est, qui 
Ende des ee nad Braunfhieig ju» non multo post ad episcopatum Belva- 
rüd. Bhilippfon 1, ©. 154—59. eensem assumptus est. 


= 


zu 


240 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


‘der ene to ghafte. hir mebe wart he beivefet, unbe aat mit eme, unbe 


leghde van zit de were. alfo he beghuͤnde to etenbe, to wart he ftref in 
armen unbe an beynen, bat he de hand nicht Tünbe bringhen to ben 
münbe. mit bes wart eme untrudet de zele; te licham blef boet wol 
veer daghe, van beme midwelen bet an ben fonnavent. bar was grot bes 
drofnitze beyde ber vronde unbe ber vromeben. ben licham begroven 
ze nicht, wenite ze wornemen jo naturlife hette van binnen, dar ze ane 21. 19 
hopeden noch des levendes. do bat quam an ben funnavent, bo quam 
te gevſt werer an ven licham. do begunte Tuntalus to fuftende wol 
ene ftunte; var na fpraf he: ‘0 leve God, groter i8 bin barmherticheit 10 
ten mon bosheit, de leyder alte grot is. wü grote bebrofnige bu my 
hefſt beiwifet, 30 hefft bu my doch beferet, tu hefft my levendich ghema- 
tet une hefſt my afghevoret van ter grumt ter helle‘. bo be bit hadde 
gbeſproken, to begherde he bes hilghen lichames Goes. alje men em 
brochte dat hilghe jacrament, unte dat mit groter imicheit hadde unt- is 
fangben, to vorleet be ſin ofve levent, unde ghaf fin güt ver God, unde 
ſeabde unde leet beſcriven al de gregelite ftude, ve he de tur, bat be 
gevſt was umtrudet, hadde gbefeen: wu erft te bejen gheifte weren to 
ver zele ghekemen ſunder taal, unbe wolden mit er to ber helle, we fin 
engel to er quam unde troftete ze unde brachte ze in menigherleye grefe: 20 
U ſichte; dar em gans bef is wan ghefchrenen, hat heet Tundalus, bar 
al de pine unde ereute zimt beichreven, de be fach. weme Lüftet kit to 
wetente,, de mach dat ! dur leien. Du". 
In vem jare Crifti 1150 te veriös de mane finen ichun in pal- 
mern in ber neabeden ftunte der nacht. dur quam zo gret wintzs 
weer dagbe al umme. tut bo den daaben mus mi des abelifet voruemen. 
in dewe rien ddage! te quam em ſtermewint mit eme greten ſlach-⸗ 
readen. unde dede alte areten ſchaden. tur na? bi Ghent in Tlantern 
wat ic gret Nirim, dat ftarfe dreme Live warten te ver erten jlagen, 
iüntriden em preiter bo deme altare. des abeliles ĩcach ic Remis in" 
Brancriten. aldus war meenlifen tut jar dere en mene diagbe tes 
ddere in wie fen, den laden te unzivmale une bedrernite 
Bo der izivn me te wolde koninzh Ledewich nun Brancrilen van 
tinem zezdelen werder an ion rife, dar lezdden eme am be ichepe 
inabot nun Green, zeiv dinzden ene. des soomen kbepe van 2 
km. war mie den denined von Brencreten. tut be les wart. 


en md 


V.R ge 1108. Ingeanafena Lqmie 


1150— 1153. 241 


dar mebe voren ze to Eonftantinopofim vor de borch, dar de Grekeſche v. 
koningh uppe was; bar fchoten ze in ghuldene pile; ze branben de vor- 
21. 190. borch, ze vorftorben be ghar den; bar mebe toghen ze ere ftrate!. 
46. In beme jare 1151 bo quam an bat rife fine®2 brober ſone 
sreberit, be hertoghe van Swaven. be leghde do enen hof to Merfe- 
boch; dar quemen vele norften. of quemen bar beyde koninghe van 
Denemarken, Swen unde Knut; bar wart bat rike Swene tobelet, 
unbe Knute en bei landes. 
47. Der Romere koningh Frederik hedde of do gherne vorevenet H. 1,78. 
ıohertoghen Hinrike mit fineme ftefvader unte mit deme marcgreven ; 
over fe ne wolben eme ſines willen clene dar ane volghen ®. 
48. By der tyd hadde Lubele fic ſere beterb. des ſprak hertoghe 
Hinrik to greven Aloe, bat fin ftat to Berbewic fere vorghinghe, umme 
dat de coplube fochten de markede to Lubeke, unde of dat fin fulte to 
15 Luneborch fit ergherbe dor ber fulten willen to Odeslo. bar umme bat 
he den greven, bat he eme lete de helfte van Lubeke unte be helfte van 
der fulten to Odeslo; dede he bes nicht, fo wolbe he vorbeben be mar- 
tebe to Lubele, unbe laten toftoppen be ſulten to Odeslo. bo be greve 
eme hadde vele bes wegherd, bo let he vorberen be markede to Lubeke, 
» unbe let vorghan be fulten to Odeslo. 
21.108. + | Im deme jare Grifti 1152 to was in Brancrife unbe in Wal- „T-B, 
landet en grot vorfpöf enes tofomenben jammers ; bome une ErutS gheven 
fit uter erben in beme winter, unbe wärben overfettet funber jhenighes 
minſchen tobont van ber enen ftebe in be anderen. bit betefende en 
ꝝ totomende arich, dat in allen landen was en mene ftervent ber biicope 
unbe prelaten, ter vorften unbe ber heren, bar van vele bebrofnige 
antftund in den landen. 
+ Im deme jare Erifti 1153 do was be olbe foninghinne van Ihe- 27, 127. 
ruſalemẽ na beme bobe eres heren meer ghünnenbe ben Sarracenen unbe 
soben heydenen, wen bem criftenen. bes vorhüf fit de fone Baldwinus 
jheghen de mober, unbe underwant fil des hilghen landes, unde beman- 
nebe be flote unbe ſtede in deme lande. bo he de hilghen ftab Iherufa- 
lem wolde of bekreftighen, bar wart he twie van ghebreven to ruͤghe; 


1.V.B. 401149. Bitfen3,1, 9.256. nemann S. 194; Bpilippfon 1, S. 170 
2. Konrads; vgl. $ 46 m. ʒ Pair 


3. Berfanblan, en anf beim Reichs · 4. V. B. zu 1151: quod in pago 
tage zu Merſeburg 1152 Mai 18. Die- Suessionioo — aceidit. 


sonsio autem, que erat Inter ducem et 5. cespis plurime longitndinis et 
marchlonem, sedari non poterat, eo latitndinis. 
quod prineipes elati regis adhuc zeoen- 6. Meltfende, Tochter Balbuin II, 


tis monita parvi penderent. S. v. Hei · Wittwe Fulkos von Amjon. 
Gtäpteipronifen. XIX. 16 


Er 


Dm.ım. 


21,81. 


22 II Deimar-Ehrmit ven 1101—13%. 


„te teme trutcen male quam he bar vu mit walt. he bemannede ze wel; 
"Fe mateve vrere: he ghaf ver meter te far Neapelis. unve bief julven 
teningh over dat ganfe rife '. 

+ In veme julven jare to quemen ve Sarracenen unte Moabiten, 
unte wünnen tat feninghrite Mau ritanien, unce bengberen ven loning 2... 
dar binnen. vertmer veme leningbe van Buͤlgberien deden fe des gheli- 
!e8. altus trewente je te tinte ten rifen Cecilien, Appullien unde 
Rome , mer ve rife werterftunten en unte treven ze to rughe. 

+ In dem julven jare ftarf te hilghe lerer Bernartus, ve fine vagbe 
Hatte teghebracht in aller hillicheit des leendes unte ber Iere®. M 

+ Im teme jare unies heren Grifti 1154 be verclarete bat levent 
unbe te lere tes menfters Peters van Lumbarden, ve bar was een biſcop 
to Baris*, unde heft ghemalet ve veer bole van ten hoghen finnen®. of 
beit be ghemalet ftclte gloſen over ven jalter unte over te epiftelen funte 
Paulus. i⸗ 

+ By ter julven tyt was meyſter Petrus Conmeſtor, de ghema- 
et heft be hiſtorien, be ze heeten fcolaftiten. 

49. In deme fulven jare to wart voruvet bat bijcoptom van Rafce- 
borch; bar to warte wyet de proveft Evermetus van Meghdeborch. 

50. Do te hertoghe tat harde vuͤlbracht, to vor he mit bemez 
koninghe over berch to Rome, tar be to feijer wiet wart van deme 
paveſe Apriano ?. 

51. Im teme jare ftarf do te | ghube bifcop Bicelinus van Olden · zı.200. 
borch. bo wart in fine ſtede foren des hertoghen Hinriles cappellan, 
von Swaven gheboren, Gheroldus, en bomhere van Brunswic. benzs 
ne wolde bifcop Hartwich van Hamborch nicht ftereghen der ſale willen, 


. be he hatte werber ten hertoghen. des vor he to Rome; bar ftebeghebe 


ene de paves bor bes hertoghen willen, unde quam weber wiet to lande °. 
In deme fulven jare do was grot orloghe in Wallanre unde Enghe- 

lande. de hertoghe van Normandien toch in Enghelanb unde dede bar so 

groten ſchaden, unbe nicht grot mit fime vrome. de koningh Lodewil 


1. v.B.301152. Willen 3,2,©.14. . 6. Circa idem tempus estimo fo- 

2. V.B.3u 1152: Massamuti, quos russ. Petrus Commeftor, geboren zu 

quidam Moabitas dicunt. Bros, — emihftl1s4 De, " 

ee NOS. Bernhard Rarb gun 1150 Sept. 1. Safle ©. 659, si. 
8 8. Bizelin Rarb- nady Helmolds 


4. V. B. zu 1153. Petrus Lombar- nauerer Angabe 1154 Dey.12. Der i 
dus, 1150 ne, ee mie ak 
‚ger wurde 1155 Juni 19 von Habrien I 
jr librum sententisrum, qui nunc geweiht. Dehio im Brem. Jahrb. 
in scholis theologie publice legitur. . 9092; Philippfon 2, ©. —E 


1154—1156. 243 


van Vrancriken toch de wile an fin land Normandie, unbe wan en 
flot, bat heet Bernon. Dit wart na al umme vorlifet unbe be ſulve 
hertoghe wart na koningh to Enghelanbe!. 

By der fulven tyb hadden of groten kif de ftab Metze mit ven hove- 2,2. 

sluden ummelanghes befeten, unde vorloren in deme five mer den twe 
duſent volles 2. 
+ In beme jare Erifti 1155 bo beleghbe ve koningh van Iherufa- 2.2. 
lem be ftab in Paleftinen, be heet Afcalon, unbe vorlos bar vele cri« 
21.2. ften, | funberlifen ber templerer, de bo wurden boet gheflaghen. do 
sofe mit minſchenhenden nicht kunden vortbringen, do beben fe an bat 
hilghe cruce, unbe beven umme hulpe. bar wart em ghegheven van 
Gode fterfe des ghemobes, unde be viande vruchte, alfo bat fe de ſtad 
gheven in ber criften walt, alfe je begherben®. 

52. In deme fulven jare, bo be bifcop Gherold erft uam to Olden - u. 1, =. 

us borch, He vant dar ene kerken nicht grot mit eneme altare; bar was it 
of wufte van luden!. bat vol van deme lande Lövebe in be afgobe. 1,88. 
Des fünnendaghesS quemen fe to Lubeke to markede; bar prebefebe be 
biſcop Gherold en ben vechten loven®. bo was bar to Rubele mer en 
cappelfe met eneme altare, bat bifcop Vicelin bar hadde wyet. 

20 53. Dar na, do hertoghe Hinric wedder quam to Saſſen, unbe 
hadde mit koningh Swene weſen vort in Denemarken, do claghede de 
biſcop Gherold ſyne unde ſines nyen ſtichtes armode, alſo langhe, dat 
de hertoghe mit greven Alve dat ſchop, bat eme in deme lande to Olden⸗ 

Sı.202. borch wart ſunderlik gud. of wart eme bo Oytin; bar buͤwelde he finem. ı,s«. 
aswoninghe. bar to wurden eme andere borpe, be noch hevet bat ftichte 
to Lubeke?. 

+ In deme jare Criſti 1156 bo bewifebe fit de mane an eme wun« v.B. 
derliken tefene, alſo dat binnen ver manen ſagh men engfebe bat teken " 
bes hilghen cruces. 

» + In deme fulven jare do was en hillich cloſtervrowe in Zaffen- 20,3. 
lande, Elizabeth gheheten; ber wart van Gode menigherleye openba- 
ringhe; be enghele quemen to er unbe feghben er, bat vorborghen was, 


12. “srußte alfo', Torr. aud : “uruchteden. 


1. v.B.3u1153. 5. Proxima die dominica. 

2. V. B. zu 1153. 6. Das Folgende Zufag Detmars. 

3. V.B. 301153. Wilten 3, 2, &.26. T. Uthine et Gamale. — Insuper 

4. Erat autem urbs deserta pe- predio — Bozos adjecit duas villas, 
nitus, non habens menia vel habits- Gothesvelde et Wobize. — Et edifica- 
torem nisi sanctuarium parvulum, quod vit civitatem et forum Uthine, fecitque 
— Vicelinus ibidem erexerat. sibi domum illic. 


16* 


.Wolbemer to Schonen, Knut to Iutlande?. 


244 III. Detmar-Ehromik vom 1101—1395. 


. alfo van ber hemmelvart unfer vrowen unbe ander ftude, bar ze af 
fchref dat bok ber weghe Godes 1. 


54. In deme ſulven jare bo wurden be kerken erſte buet, Suſele, 
Luttelenborch, Ratekowe. of bouwede bo greve Alf bat hus to Plone, 
in be ftebe, bar it nu licht, unbe mafete var en wigbofbe. s 

55. By ver tyb habbe in Denemarken langhe weſen vele orloghes 
umme bat rife. bes weren bo bre, be bar umme kiveden; be voreven ⸗ 
den fi unbe beleben bat rife an bre; Sweno wart koningh to Selande, 
Sweno unte Woldemer 
weren twier broder kindere; Knut was koningh Magnus | fone, be fines Bine. 
vebberen fon, ben hilghen hertoghen Knute, leet morben, umme bat he 
bleve by beme rife, bat beme Knute van rechte toborebe. bit was be 
hilghe hertoghe Knut, de koningh was in norben ber- Eve, dar van vore 
ſchreven fteyt®, unbe was vader bes fulven Woldemeres 4. 

+ Des fulven fares , bo fe haben bat rife belet, do bat de koningh is 


" Sweno be anderen twe, Knute unde Wolvemere, mit eme to Roskilde 


Hi, 


enen hof to hebbende. bar quemen fe toſamende in ghuder velicheit, 
unbe hatten dre daghe vroube manigherlege. bes bribben avendes, bat 
was in deme avende des ghuben funte Raurentit, do weren fe toſamende 
in eneme ftoven, bar ze drunken unbe vrofif weren. bar quemen to20 
en brenghen in ven ftoven bes koningh Swenen man, alle wapent; be 
flogen bot ben koningh Knute. Wolbemer fere wundet wart; body fo 
quam he ute beme ſtoven, in beme bat de licht wurben uteflagen. feber 


sa. quam be to Iutlanbe®; bar claghede he ſwarliken fine not, de eme bin⸗ 


nen ghuben trouwen was overghan. be Juthen alle, do fe bes herenzs 
ſware claghe vornemen, mebelidinghe fe eme bewifeben, | unbe leten ene S1.2ı». 
neten wolbat fine® vaders, bes hilghen hertoghen Knutes; fe hulpen 
eme webber ben koningh Swene mit aller macht®. 

+ In deme jare 1157 do toch koningh Sweno mit groter macht to 
Jutlande. dar quam eme jeghen koningh Woldemer mit ven Juten to 
ſtride. Sweno wart ſegelos, unbe bfef bar bot mit finen mannen so 


1. Die h. Elifabeth von Schönau, 4. Eh € Söhne waren 


geboren 1129, flarb 1165 Juni 18. 

2. H.1,84: Et data est Waldemaro 
Juthlande, "Kanuto Selant, 8vein Scone, 
& oben ©. 13; hier verändert nad A. 
R.: faota ost Inter regen pax, diviso 
regno in tres partes. Kanutus opti- 
nuit Iutiam, Waldemarus Scaniam, 
8veno Syalandiam, 

3.520. 


egobs 

Enud Lawarb und Erich Hajenvot; ber 
Sohn bes war Walbemar, ber 
Sohn des Iegteren Svend. Cie 

068 Bruber Niels war ber Vater des 
und biefer ber Vater Knuts 
Fugiens igltur in Juthlande, 
universam commovit Daniam. 

6. Zuſah Detmars. 


gut, 


R 1157. 245 


almeftich. alfo quam be Woldemer weber in bat rife, bat fineme elver- 

aber tohorde, deme vromen Toninghe Eryke Egothe, de mit finerm.i,e. 

koninghinnen vor to deme hilghen grave, bar fe beide up beme weghe fir 

dot bfeven!. do befje Wolbemer bes rikes weldich wart, tohant he bo 
smafebe enen vrede mit greven Alve unde mit ben Holften. 

+ De Wende habben do langhe vele fehaben dan in Denemarken. 

+ Der umme quam be Toningh unde hertoghe Hinrik de lewe up 
enen bach tofamenbe, unbe broghen eres binghes wol over en; unbe be 
koningh gaf do deme hertoghen en grot beel ſulvers, bat he enbobe ben 

10 Wenden, bat fe nicht meer fcholben roven uppe bat rife to Denemarten. 

56. By ber tyd vorbrande Lubeke. bo ne wolben be coplude var 

S1.21e.nicht | webber büwen, umme bat de hertoghe hadde vorboben be markede 
dar to folende. bo begrep be hertoghe ene ftab by ver Wokenitze; de 
het he be Lewenftab. bar ne kunden be groten ſchepe nicht to vleten; 

soft ne kunde me be ftab bar nicht veften vor ver anvechtunghe ber hey⸗ 
dene; des fo weren be copfube unwillich dar to blivende. to leften 
wart be edele hertoghe Hinric bar to beweghet, dat he mit greven Alve 
zo vruntliken droch over en, bat he eme bat werder unbe be borch upfet, 
alfo vat he unbe alle fine erven unbe nakomelinghe bar ſcholden nicht 
z0mer up fprefen noch falten. 

58. Do de greve beme hertoghen deſe uplatinghe hadde dan, bo let 
he vorghart de Lewenftab, unbe begrep bo Lubeke webber tuffchen ber 
Travene unbe ber Wolenige, bar fe van ber tyd bet noch van ber gabe 
Ghodes in eren is beftan. 

* 59. Do ghaf de hertoghe Hinric to ber ſtad vryheit, fo wat be 
greve Alf eme hadde uppelaten. be ghaf allen copluben, mit ereme 
ghude over land eber over water bar to fomenbe, bar to wonenbe, bar 
to bfivende unde van dennen to varenbe, fo wanne fe wolden. bes 

si.2ia.worden be lude pro, unbe buweden bar | fehone hus, une vefteben be 

sftab mit planten unbe mit porten. 

60. Alfo vor de hertoghe mit deme feifere over berch, unde greve 
Alf vor mit eme vor Cremona. dar lach be Feifer vore wol en ghanz 
jar, er he wan be ftab. do toch be Feifer vort vor Meylan, unbe ve 
hertoghe vor weber to lande. 

16. de ad’: der Rad° e. 
1. Hericus —, cum se devovisset stulissent, A.R.: obiit Ericus Egothoe 


ad iter Iherosolimitanum.. — Cum — in Cipro insula cum uxore sus. Dahle 
rogem Iherosolima redeuntem fata su- mann 1, S. 212—13. 





246 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


61. De toningh Wolvemer van Denemarken unde bertoghe Hin- 
ric quemen toſamende up be Elve to Erteneborch. dar claghebe be 
koning, bat be hertoghe eme hadde lovet vor enen vrebe, ben ve Wende 
hadden brofen, de wile he was over berch. bar umme let fe de her⸗ 
toghe laden. bo fe to leften nicht quemen to vechte, do leghede fe bes 
hertoghe vredelos, unbe bebodede fine man, unbe fanbe alfer weghene, 
umme helpere to theenbe uppe de Wende. Nyclotus, ere here, vil drade 
bat vornam; he ſande fine twe fone Prybezlaum unbe Wertflavum mit 
volle to Lubeke; de ſcholden deme hertoghen be ftab afſlilen. enes 
morghens vil vro fe quemen bar jaghende uppe dat ſuden ber ſtad to der io 
brughen, de bar ginf over dat water. bar wonebe bo en prefter, be 
bet Ethelo ; de wart erer war. he rep Iube up fin inghefinde, unbe lep 
fnellifen to | ver brughen; be towarp he, bo be erften bar up ranben. zı.zee. 
bar begrep he be were, fo langhe, bat be borghere eme to hulpe que 
men. bo be hertoghe bat vornam, he let de borch befetten mit finenıs 
mannen, unbe let be ftat feber bet waren unde veften. 

62. Dar na in der arne quam be hertoghe mit groter macht in 
der Wenbe land, unbe vorherde Niclotus land mit rove unbe mit branbe. 
to ener tyb jaghebe de filve Niclotus van Werle to ven vianben, unde 
wart bobe flaghen. fine fone Prybezlav unde Wertizlav de branden 20 
do Werle, unbe weten ute beme lanbe. alfo unberwan fit be hertoghe 
ber land, unbe lenede Zwerin deme evelen Gunceline; Mekelenborch 
unbe andere ſtede unbe land he bevol anderen hovetluben. bar na nam 
de hertoghe Prybezlaen unde Wertizlaen to gnaben, unde gaf ene weber 
Werle mit deme lande bar to gheleghen. 2*. 

+ In deme ſulven jare wurden ghemartelt be elven duſent meghde!. 

+ In deme jare Criſti 1158 do bewiſden ſik bin ener nacht dre 


manen,; im ben middelſten ſtunt bat tefen des hilghen cruces? dar na 


bewiſden ſik des morghens dre fünnen, unde vorghinghen al lang ſummen zı.2me. 
bet in de middelſten ſunnen; be blef allenen in dem avende, wente batso 
was be naturlike ſunneꝰ. bit betekende ven doet bes paves Adriani, 

de dar ſtarf in deme ſulven jare; ok betekendet grote bedrofnitze, de dar 

na quam!. J 


1. 11 milia virginum passe sunt in wird bie Aufgrabung ber Gebeine auf 
Colonia. Der Herausgeber ber Annal. bem Ager Ursulanus feit 1155 gemeint 
Ryens. meint, biefe Nachricht fei eine fein. 

Entftellung des Datums der Schlacht 2. V.B. zu 1157. 
auf ber Grathehaibe 1157 Oft. 23 (feria 3. V. B. 3u 1159. 
4 post undecim milla virginum) ; doch 4. Zuthat Detmard. 


1158—1162. 


247 


63. In deme jare 1159 do wart paves Allerander na Adrianus 
dobe; de fat twintich jar 11 manede neghen baghe. weber ene wart 
toren en carbinal Octavianus; de wart Victor beten; ben ſterkede ve 
keyſer. de lach mochten vor Meylan, unde wan bar na be ftat mit 


sgeoten arbeibe. 


+ Deffe grote ſchelinghe quam to van beme kore ber farbinale. 
en beel ver carbinal Toren Rolandum, ven Tenfeler des paveſes, unbe 
beten ene Allexandrum; mit deſme ftunden foningh Lodewich van 
Brancriten unbe koningh Hinrik van Engheland. en deel der carbinal 

1oforen enen, be het Octavianus; ben beten ze Victor, bar ſtund mebe 
keyſer Vrederik. van beffer twebrachticheit wart be ganfe criftenheit 
bebruvet, wente bat ftunt wol 15 jar!. 

+ Im deme jare Erifti 1160 bo vorlos pe mane finen ſchin dar 


S1.2.na nicht langhe ſtarf de edele vrowe, te koninghinne van Vrancrilfen, 


15 be bar was boghenfam eres levendes unde en bochter bes Toninghes van 
Hifpanien. bar na nicht langhe nam koningh Lodewich greven Ewal⸗ 
bis bochter 2; de was Adela gheheten. 

+ Im veme jare Erifti 1161 bo wurben de licham ber Hilghen bre 
toninghe overvoret van Conftantinopofim to Meylans. bo ve keiſer 

20 Frederik de ſtad wan unbe vorftorbe, do was Reinoldus de erfebifcop 
van Kolne; be bat ze van beme feifer unbe vurde ze over to Kolne, var 


ze noch fintt. 


+ By der fulven tyd quam paves Allerander in Vrancrike unde 
entfloch beme keyſer; bar untfingh ene be koningh mit groter ereb. 

2 + In deme jare unfes Heren 1162 do wart keyſer Frederik ſwar⸗ 
lilen ghebannen van deme paveſe Allerander, dor dat he fin wif let 
unbe nam ene anbere. bor ber ſake willen unbe andere misbeheghe ⸗ 
ficheit, de be keyſer hadde jeghen den paves, fo hadde keyſer Vrederik 
finen ſunderliken paves to Rome, wol bre, jo enen na deme anderen ®. 


1. Das Schisma dauerte von 1159 
— 1180, Bermuthlid beruht Detmars 
Angabe auf einem Mifverflänbnig von 
M. P.: Per 15 annos sub ejus (Alexan- 
Ari) temporibus terre motus magni fue- 
ront, B. G. ebenfo. 
2. comitis Theobaldi fliam. Lub- 
wig heirathet nad) bem Tode der Kon- 
tanze, Tochter Alonfo VII von Kaftilien, 
(vele, Tochter Theobald IV von Blois. 
3. V.B. zu 1161: olim ab impera- 
tore Constantinopolim translata et a 


sancto Eustorgio Mediolanum miracu- 
lose transvecta, inde — Rainaldus — 
*Colonlam transtulit. 

4. V. B. zu 1162. Die Ueberfüh- 
rung, Fa) Köln iſt zweimal erzählt; 


1. 5.64. 

5. VB. zu 1162. 

6. De (Alegander) bebe ben keiſer to 
banne dor bat be fin wif let unbe ene 
anbere nam. Darumme worbref be kei⸗ 
fer ben paves. It worden och to Rome 
binnen ben tiven bre pabefe gheforen, en 
na beme anberen, varı bes feileres willen. 


2,3. 


9,12 


212. 


&.®. 
3 


248 II. Detmar-Epronit von 1101— 1395. 


+ 84 ber ſulben tyd bo wan markgreve Albert van ben Wenden 
de ſtad Brandenborch; bar umme vele volles wart gheflagen, funber- 
lien grejve Werner van Ofterborch unbe vele ander ghude lude i. Sum, 
Bhy der tyd was Ofterrife in ber herſcap to Beyeren. bat afde- 
lebe bo be keyſer, unbe mafeve van Ofterrife in ber herſcap en funberkil s 
hertichdom bor fines vedderen leve, bes hertoghen Hinrikes van Ofter- 
rite2; unbe alfo is bat bette noch ghebleven ®. 

64. In veme jare Criſti 1163 bo wurben ghenomen be Hilghen 
dre koninghe van Meylan; be brachte ve bifcop Reynold to Colne, dar 
ze noch fint. 1 

- 65. Bynmnen ber tyd hadde Pribezlav unbe Wertizlan Were fere 
veftent, unbe deden bar af dicke ſchaden des hertoghen mannen. bo be 
hertoghe bat vornam, he toch vor bat hus mit werke, unbe wan it mit 
groten arbeide, unde vengh bar Wertizlaen mit finen beften mannen. 
Prybezlav de, was bar nicht. be hertoghe ſande do Wertizlaen to1s 
Brunswic in fware vangniffe, unbe he bevol bat hus Lubbemare; be 
was Niclotus brober. 

66. In deme fulven jare warf bifcop Gherold, dat be hertoghe 
Hinric van Oldenborch to Lubeke leghde bat ftichte, unbe malebe bar 
twelf herenprovene, unbe deme provefte be dritteynden, unbe mallkeme 20 
finen hoͤf unde deme bifcepe finen Hof. bar | wart to pronefte fat 21.20. 
Ethelo, de vrome prefter, de vore hadde weret be ftat, bat ze ve Wende 
nicht ne wünnen. 

67. Do gaf de hertoghe ven ftichten Lubeke, Raceborch unde 
Metelenborch ere vryheit in breven bezeghelt. 2» 

68. Do gaf ot be hertoghe finer ftab Lubeke, to beme dat en greve 
Alf vore hadde uppelaten, alle de dorp, gheleghen vor ver ftab over deme 
Horghenberghe, mit alle deme adere unde lande bar umme gheleghen, 
buet eber unghebuet, ane Prjaelistorpe unde Lowen; over be ſtede ber 
borpe unbe ber lande horet mit alleme rechte to ber mare bes ſtades to 


Bi bes keiſeres Vreberifes tiven Albrecht zurlicerobert. Beim Sturm auf 
e marchgreve Albrecht Branbeborh bie Veſte fiel Werner ber Süngere von 
tenebenaf; bar wartgeflaghen vore Beltheim, ein Schtwefterfohn des Mart- 
Werner van Ofterbor unbe mit grafen. Heinemann ©. 179, 205—206. 
ıbe8 vele in eneme fchepe. Bran- 2. De filve keiſer Vrederich ledegede 
tg war 1150 durch den Tob des och be marke to Ofterrife van beme 
18. Briötfiato von Brandenburg in bertochbome to Beieren unbe malebe 
his Befis gelommen, 1157 aber, barut en ori hertichbom bor fines webbe- 
(recht abweſend war, in bie Ger rem leve, des heriogen Heinrikes van 
Jacges, eines Verwanbten Pribie Ofterrife. 

gerathen unb wurbe Juni 11 von 3. Zufag Detmars. 


1163—1164. 249 


Qubele. oc fatte de hertoghe in ber ftab be münte unbe ben tollen, unbe 
mene markede to hebbenbe twe daghe in ber melene, bes manenbaghes 
unbe des bonredaghe®; bar mebe vorghinghen be jarmarkede. 

69. Do ne weren nochten nicht be ratmefter, mer be burmeſtere; 

se helden dat bing to, rechte als in ememe borpe. unbe umme bat be 

hertoghe fach de groten tofofinghe, ve bar was, unbe bat be ftat fic ſere 

beterbe, des leghebe he bar an groten vlit, dat fe bleve by eren unbe by 

21.2. ghübe. he fatte, dat men ſcolde nortmer ratfmanne | bar kefen, wife 

vrome lude, de ftab vore to ftande, alfet noch i8 em febe unbe en wonheit. 

1} 70. Do fatte oc de hertoghe, bat men bar fcolve Holden uppe deme 
markede openhare echding, bat nu het voghetding, brie jewelles jares. 

71. Im deme jare unfes heren Erifti 1164 dor bebe willen bifcop 
Geroldes warf de hertoghe Hinric, bat bifcop Hartwich van Bremen 
quam to Lubele! unde wyede ben npen bom. bar weren be hertoghe 

asumde greve Alf unbe vele heren. im ber wederreyſe wyede be Bifcop 
Faldera, unbe gaf eme enen nyen namen Nyenmoniter, aljet fever be 
belt ben namen. 

712. In deme ouweſte bar na ftarf ve ghube biſcop Gerold unbe 
wart begraven to Qubele in deme nyen bome. unbe umme bat be her- 

a0toghe bo toghen was in Beeren, bo ne wart bar nyen ander bifcop er 
na twelften. 

73. Bynnen ber tyd lach to Brunswic Wartizlav in ſwarer vang⸗ 
niſſe; den wonde fin broder Prybezlav to loſende mit unghevoghe. he 
ſammelde vele volkes; bar mede wan he Mekelenborch 14 kal. Martii, 

ꝝ unbe ſloch bot al dat incomende volk, dar be ſtat unde ummelane dat 
»ı.2. land mas mede beſat. bes herto ghen hovetman Ghuntzelin vil kume 
do behelt Zwerin unbe Ylon. 

74. Des fulven daghes vorbarf in ber merſch by der Elve van der 
watervlot vele duſent volkes. 

75. Do be hertoghe vornam ben jamer, ven Prybezlav hadde dre⸗ 
ven, he ſande na deme koninghe van Denemarken unde in ander land 
wider weghen; dennen quemen eme vele helpere. do he rede was to 
tredende, do nam he mit eme Wartizlaum, unde ioch dor de marke over 
de Elve. bo He quam in ber Wende lanb, bar leet he henghen War- 

sstizlaum an enen hoghen bom. bo weren bar komen greve Alf van 


Made ze nem — nicht de tatmeſtet, mer de burmeflere' forr. auß: "Do ne weren mochten 


1. H.1, 93: Geroldus. — Adiit du- cem—. Etrogavit dux archiepiscopum. 


250 II. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


Holſten, greve Reinold van Ditmarfchen, greve Guncele van Zwerin, 
greve Kerſten van Oldenborch; den unbob be hertoghe, dat fe vore 
toghen to Demyn. bar weren bo Razemar unde Burlawe, ve her⸗ 
toghen van Pomerene, unbe Prybezlawe mit ven Wenden ſtark. bö 
be vornemen, hat bat heer fo na was lighende, fe toghen to en uth ins 
exe boben, bar fe roumeben, alfo de bach upbrak, umbe floghen bot 
greven Alve unbe greven Reinolbe mit en beel erer beften mannen. bat 
ruchte vornemen be greve Guncele unbe greve Kerften; fe quemen mit 
ben Saſſen to ber were unbe floghen | der Wenbe mer ben verbehalfei.ze. 
duſent; de anberen welen weber to Demmin. de hertoghe quam to- 10 
hant bar na, unbe want finen [even truwen vrund bot, greve Alve, bat 
ene fere bedrovede; over bo he füch ver Wende fo vele dot, bo entſach⸗ 
tebe eme fin mob. 

76. De koningh van Denemarlen quam brabe bar na. do was 
Demmyn vorbrand, une be vianbe weren bennen welen to Pomerene 2. 10 
bar tod en be koningh mit deme hertoghen na; over in be wüften 
fand fe welen vorber vore, ben be anderen mochten volghen. deme 
hertoghen quemen bo boben, bat he mofte weber theen to Brunswic; 
bar weren fomen bes Toninghes boden van Eonftantinopofe. 

77. Binnen ber tyd fcop de hertoghe, bat to Lubeke warbe foren 2 
bifcop Conrad, de abbet.van Rebbagheshufen; de was brober bifcop 
Gheroldes; den wyede bifcop Hartwic to Staden. 

78. Do greve Alve flaghen unde to Mynden mang fine elderen? 
begraven was, bo unberwan fif fin webewe ber land, vrowe Mechtilt, 
mit erme junghen fonen , greven Ale. 2 

Dh der ſulven tyd do gaf unſe here Got koning Lodewich van 
Vrancriken enen ſone; be wart gheheten Philippus. dit ſchach ſunder⸗ 
liken van Gode aldus. bo be koningh Habe | worftan 27 jare bat rilesı.2.. 
in allen even, bo hadde he fine drudden vrowen, dar he nicht anbers 
af hadde mer bochtere; bes leet he bon en mene beet, unbe vafteben over 
al fin rike, bat eme Gob gheve enen erfnamen;, bar untwidede em Gotw 
finer begherungge, unbe gaf em enen fone in deſme jare*. 

+ Im deme fare Erifti 1165 do was gäevfoghen fanctus Thomas, 
be hilghe bifcop van Kantelberghe, ut Engheland, bor ber vorvolghinghe 


7. teren: Seren’ 8, 
1. Reim. 3. ©. 25 Anm. 5. 
2. H. 2,4: succenso castro — trans- V. B. zu 1163. 


ierantad interlora Pomerane regionis. - 


1165—1166. 251 


willen des unmilven Toninghes, unbe quam to Senon in Francriken, 
bar be paves was Alleranber. be untfint ene ghutliken. be hilghe 
bifcop claghebe dar fine noth unbe walt, de he hadde gheleben jeghen 
recht unbe olde wonheit, aljo he bewifebe mit ver fchrift. wat he bar 
shorbe in werberreben van ethliken carbinalen, oc wat he naleet in wor« 
den unbe anfleghen, bat mach man fefen ut fime levende, bar bat ghens- 
filen i8 befchreven 1. 
79. In deme jare Erifti 1166 bo quemen koningh Wolbemere 
unbe be bertoghe tofamenbe, unbe loveden under fit, wat fe ſeder meer 
io wuͤnnen, bat ſcholden fe delen. do wart ber twier vorften macht vil 
21.200. grot. bat hateden vele geiftlite | unbe werlife vorften unde be heren 
in Saffen, unbe heben fic gherne fat weber ben hertoghen Hinrike; over 
fe ne borften nicht vor deme keyſere. 
80. Nicht langhe dar na, bo be feyfer to deme verben male was 
15. over berch, unde wan Tufeulan, Rome unde Lateran unbe vele andere 
ftede, unbe verbref ben paves Alleranbrum, unbe fatte Victoren an be 
fteve: umme bat bo was fo fere beworen, bo untfegheben deme her« 
toghen Hinrife be bifcope unbe de vorften unde be heren in Saffen. be 
hertoghe nam do Prybezlaum to gnaden, unbe gaf eme weber al ſines 
wvaber land, ane Zwerin unde wat bar to horde; be Prybezlav lovede, 
deme bertoghen jummer trume to wefenbe. of fatte be hertoghe deme 


junghen greven Alve unbe finer mober enen vormündere in bat land to " 


Holften, greve Hinrike van Doringhen, des greven dm. be was ben 
Holften fo Hart, bat fe noch weten bar afto feghende. bat orloghe 

wart wide begrepen unbe warebe langhe; be land im beydent halven 
wurben fere vorberft. 

81. De bifcop Hartwich van Bremen vor to Megebeborch; mit 
eme vor bifcop Conrad van Lubele; be worven nicht des hertoghen 

21.4. vromen. | bar umme nam greve Hinric bes bifcop Conrades ghud, wor 
sohe bat vant. 

82. De keyſer merkede do, bat in Palin beme rike vil ſchedelic 
was ber vorften orloghe. He fande boden unte let et bringhen an enen 
velighen bach ?. umber deme daghe Ieghebe he ben heren enen Hof to 
Bavenberghe; bar vorevende he fe alle mit groter wißheit. 

20 83. De biſcop Conrad quam bo weder in fin bifcoppom to Lubele 
dor bede willen des keyſers; he mofte over fin biſcoppom van deme her⸗ 


47. untſegheden: tuntfeghebe' 2. 


1. V. B. zu 1164. Pauli 3, S. 58. 2. S. &. 29 vor $ 82. 


252 


toghen untfan to Iene, wo node het bebe, alſo de bifcope van Raceborch 
unde van Mebelenborch hadden vore dan. 

84. De gnade habbe be hertoghe van beme keyſere, umme bat he 
hadde weber malet be dre bifcopdome,, be langhe weren vorftoret. 

"85. Do quam oc bifcop Hartwich to Bremen weber, unbe nichts 
lange bar na bo ftarf he. 

Ok was grot kif tufchen greven Bernard van Aneholt unde deme 
lantgreven van Doringhen. greve Bernard toch in fin fand unbe vor- 
brande eme Meldunghen. de landgreve toch weder in des greven land 
unbe vorbrande bat land bore bet uppe de Sale, unbe vort bet to 10 
Aſchersleve i. 

| + Im deme jare Criſti 1167 do was en grot jamer in Britanien zı.2u«. 
in eme lande bat het Ruthene? be wulve bes landes weren unfinnich 
ghewurden unbe vreten be lude olt unbe jungh, be kindere in ber wegen. 
hir was non bote enjeghen®. bit ſchach in dem avenbe unfer levenıs 
vrowen ber hemmelvart, bat en vrowe ſcholde ghan in ben gharben, 

krut to brekende; bes quemen twe grote wulve; be ene vor er in be Tele, 
be ander in bat lif, unbe toreten ze, er men Funde des unwar werben ; bo 
vurden ze be vrowen over twe müren unbe bre tüne ene halve mile van 
ber ftebe in bat holt. im ben noden do rep be jamerlife vrowe an bez 

. mober ber barmherticheit unbe fprad: ‘it bebe jü in ben namen 
Marien, dat ghi mi nicht ſchaden'. im ber craft ver wort flunben be 
wulve ftille, unbe fchaben der vrowen nicht meer, unbe bewarben ze vort 
dor ander unberte, de er mochten ſchaden. dar na, do ze be vrunde 
langhe hadden ghefoght unde vunden ze bar lighende an deme holte noch 2s 
in beme levenbe, mer nynen minfchen lik, noch nen hopene was to beme 
levende, bo zeghen ze an tefenen, bat be jamerlite vrowe begherebe, bat 
men ze brachte in be kerken unſer prowen‘. bat beben ze tohant. 
mer|fet nu, wat gnabe dede be koninghinne ber ere by der vrowen. 30 21.2. 
vro alze men ze brochte in unfer vrowen kerken, do wart ze ſprekende so 


II. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


1. Darna vor be greve van Anchalt 
Bernart to Doringen unbe brach Mel- 
dunge mit groter craft. Darna vor be 
Iantgreve mit deme bertoghen Henrike 
up ben greven Bernarbe unbe branben 
bat Iant wante an be Sale unbe tovor · 
den Aſchersleve Diele Feindſeligkeiten 
wiſchen Bernharb von Anhalt und Zub» 
wig V von Thüringen fallen in das Jahr 
1175. GStäbtehronifen 7, ©. 120; 


Philippſon 2, ©. 206; Kuochenhauer, 


Geſch. —e zur Zeit bes erſten 


Sanbgrafenhaufes ©. 188. 

2. V. B. u 1166: Hoc anno in 
Ruthenonsi pago. 

3. lupi feroces ab uberibus matrum 
parvulos rapiebant et diris morsibus 
devorabant. 

4. ad Rochemador se ferri precs- 
batur. 


1167—1169. 253 


unde lovende de leven Marien; dar mebe wart ze zunt van al ber v. a 
krancheit, bar ze was ane Bevanghen. — 


86. In deme jare Criſti 1168 do wart to Bremen en twikore; 
under deme ſande hertoghe Hinric funen capellan Baldewinum to hove; 

sbeme gaf be paves bat bifcopbom, unbe warbe wyet. 

87. Des fulven jares bedwanc de koningh Wolbemer bat land tom.2 12. 
Ruyen to deme criftenen loven. bar hulpen to Kacemer und Buxlav, 
de hertoghen van Pomeren, unde Prübezlan, ver Wende here. bar nam 
de koning grot güt unbe groten fchat unbe vel® gyzele, de beiten van 

10 deme lande. 

88. Dar na ſande hertoghe Hinric to deme koninghe, unde let 
eſſchen ſin del van deme ghude, dat he nomen hadde van deme lande, 
unbe be helfte ber ghyzele. des weygherde eme te koningh. bat 
claghebe to leften de hertoghe ven Wenden unbe gaf en orlof, bat fet 

ıs moften wrefen. bes wurben ze vil vro; ere ſchepe wurden brabe ver« 

21.22. dighet, in Denemarken ze voren unbe Baleven | bar ghudes unbe 
vanghene zo vile, bat fe bar van wurben rike. feber dede de koningh en 
ſchaden weder; bat nemen fe em alſo af, dat fin fehabe jo was teynvolt 
geotere. to leſten fach be koningh finer lude ſchaden fo undrachlik, at 

abe quam jeghen ven hertoghen uppe be Eydere. bar likede he fic mit 
eme, unbe let eme autworben be helfte bes ghubes unbe ber ghizele, 
dat he van Ruyen brachte. 

89. Do wart in beme lanbe ghut vrede. Prybezlav wart ſeder en 

ſtrenghe richtere over be misbabeghen, unbe let ſie in den landen noghen, 

25 be eme be hertoghe leghen hadde; He buwede bo Roſtok, Mekelenborch 
und Ylon. de land fic bo beterben unbe de nyen ftichte unde be gho- 
beshus. 

In deme jare Criſti 1169 do was oſtwort in beme lande bes ghe- Y.B. 
Lovebes bi Anthiochien grot ertbevinghe, bar vele criften unbe Heyden 

aꝛo vorghinghen dorch funbe willen des volles. in ber ertbevinghe willen 
neber Hufe unbe torne; bar unver bevil vele volles. of opende fic de erbe 
van ber bevinghe, unbe in ber erben bevil echter vele volles; funber- 
liken in ener ftebe, bar vertich unbe Hundert vorghingken. bar was en 
21.230. mebe, Herman van | Anthiochient, de rep an in deme valle be mober 


13. War: dar. 21. Sahigele' : 'ghigeler' R. 


1. Hormannus quidam genere Vien- nensis, educatus Antiochie. 


254 II. Detmar«Epronif von 1101—1395. 


SB; Marien; ve halp em, bat he quam vorheven uter erbe up bat land, 


a. 


2,17, 


dar be was al feler. 

+ In beme fulven jare do vorgink be ftab Katanien, be bar is in 
Cecilia, van ertbeuinghe. enes baghes, er de funne upgint, bo vor⸗ 
ghinghen van ber plaghe be Bifcop mit finen papen, en abbet mit 405 
moneken, unde bes menen volles wol 15 bufent. of was deſſe plaghe 


ſwarliken in veme hilghen lande, bar ane vele borghe unbe ftebe vorghin« 


2.214 


2,14 


LER 


ghen, unbe criften unde heyden bar mede; mer Got bewarde be ftab 
Jeruſalem ungheferet 2, 

+ In beme jare 1170, alfo de twe vorften, be koningh van Dene: 10 
marken unbe hertoghe Hinric van Beyeren, weren vorliket in ber 
ſchelinghe, de ze underlanghes habben van ber Ruyaner weghene, bo 
fenben ze beide ere boden in bat lant to Ruyen, unbe bedwungen ze, bat 
ze moften en gheven jarlifen exen tyn8®, 

+ Dar mede ſchilkede hertoghe Hinric dorch gunfte des koninghes, ıs 
bat fin bochter, de wedewe fat na Freberifes dode, des vorften van 
Radenburch, wart ghegheven fime fone, deme junghen koninghe van 
Denemarken. 

+ Hir mede wart vrede unbe vrowede in al ben landen, allenen v 254. 
bat bat was ſere wedder be Ruyaner, be bar node wolden to deme 2 
loven, unde lever hadden gherovet unbe fchinnet *. 

+ In der tyd do wanderde men velich to lande unde to water, 
unbe alfe lude in Denemarken unde Wentlanbe vroweden fil des vrebes. 
in beme vrede wart befettet bat wofte land mit nyen borpen unbe adere; 
be ftede nemen merkliken to3; funberliten be ftab Lubeke beterbe fit grotzs 
in rifebom unbe an eren®, 

90. In deme fulven jare leet fit dopen Iermer, ber Ruyaner here, 
mit finen volte. 

91. Do quam oc to Doberan bat convent ber grawen monele. 

92. Dre jar dar na wart ghemarteret be ghude biſcop ſunte Tho⸗ zo 
mas var Kantelberghe?. 

93. Im deme jare Erifti 1171 des achten daghes na tweleften do 

3%. "Die jar', fort. aus : "Deb jared'. 


1. matrem Domini apud Rochems- 
dor patrocinantem invocavit. 

2. Bilfen 3, 2, ©. 134. - 

3. Bol. S. 31 Anm. 4. 

4. Et facti sunt vultus Sclavoram 
subtristes propter confederationem prin- 
cipum. 

5. Et pacata ost via transenntibus 
a Dania in Sclaviam —. Omnis enim 





Sclavorum regto olim — pene deserta, 
mune — redacta est veluti in unam 
Saxonum colonlam, et instrauntur illie 
eivitates et oppida et multiplicantur 
ecclesi et numerus ministroram Christi. 
Lebte Yan — 
ats 
weimal — ©. u 1174. 


1170-1173. 255 


tod Hertoghe Hinric van Brunswic over mer, unbe hadde mit eme 
bifeop Conrade van Lubeke, abbet Hinrite van Brunswic, abbet Ber« 
tolde van Luneborch, Prybezlaum der Wende heren, Gunceline van 
Zwerin, greve Syverde van Blankenborch unbe vele ebeler lude, unde 
21.20 quam to paſchen to Conſtantinopole mit twen duſent mannen. | dar 
untfenghen ene be koningh unde be Toninghinne mit groter ere, unbe 
fanden eme grote ghave, unbe hulpen eme, bat he quam to beme mere 
unbe wan fchepe, bar mebe he overquam to Serufalem, to deme Hilghen 
grave unbe to velen anderen fteven, bar be leve Ihefus Chriſtus ſilven 
10 hadde ghan unbe ftan. 

94. Do he weder toch, bo wurben up ber weberrehfe ſek bifcop 
Conrad van Lubeke unbe de abbet Bertold van Luneborch, und ftorven 
beybe binnen dren baghen, en na beme anderen. be bifcop wart bes 
graven to Surs, bat het Tyro; dar was greve Gungelin by dan Zwe- 

rin; de abbet wart begraven to Accaron 

95. In deme jare unfes heren Erifti 1172 kal. Auguftit. de her- 
toghe was mit den anberen vore waren; bo he vrefchebe eren bot, he 
warb bes fere bebrovet. wo he feber vort quam bor de Turken, unbe 
wo de foldan ene to Ararat lefliten untfint unde grot begavebe unbe 

»leybebe vor fin land, unde wat eme mer uppe ber reyſe wedervor, bar. af 
18 in anber wech vele mer befchreven. 

96. Do he to lande kam, bo wart byfcop Hinric to Lubeke Toren, 

de derde bifcop, en wol gheleret pape, alfo bat noch fchin is in finer 
21.2». omellien , de he malede van ber repnen junchrowen Marien, be men in 
3 affumpcione in deme bome to Lubeke plecht to leſende. 

97. De bifcop Hinric ftichtede bat clofter funte Johannis to Lu⸗ 
befe, bar be hertoghe fin ghud to gaf, unbe brachte bar in fwarte monefe 
van funte Ylien to Brunswic. 

+ Im deme jare Erifti 1173 dre daghe vor lichtmiffen 2 do wurben 

„in emer nacht ghezeen vürighe wepener in deme hemle; ve fetten ere fpiffe 
unbe ftrebben ſunder unberlat. bit was en bofe betefeninghe, bat grot 
mort unbe ſtrid fcholbe fin tofomenbe. 

Dat ſchach aldus. des koninghes fone van Engheland, be junghe 
Toninghe Hinric, de vorherbe Normannie, unbe morbebe alto vele vol- 

31e83. bit dede he deme vader to torn, wente he kivede webber ben vaber!. 
38. Rad “Brundwic' folgt gefilgt: "dat fhude. 24. renen’ : ·rehner. 


1. dalſe e Balehung bes Datums; (Fehr. 11). 
vgl. &. 34 Anm. 3 3. multique moriuntur. 
2. Jan. 30. . enee apparue- 4. Pauli 3, ©. 105. 

runt in celo de nocte 3 idus Februarli 


2,2. 


2,2. 


»,n. 


2,2. 


256 IH. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


By ber fulven tyd bo hadde beleghet ve ftab Rotomagh in Branc- 


riten: koningh Lodewich van Vrancriken, de junghe koningh Hinric van 


Engheland, greve Philippus van Blanderen mit groten vofte, unbe deden 
dar merclilen ſchaden. 

+ In veme jare Erifti 1174 do wart ghemartelt be hilghe biſcop Tho-s . 
mas varı Rantelberghe | in deme 30 daghe na dem daghe, als he quam web- 81. 20... 
ver in Enghelant, umme vefpertyb dages, nicht verne van bem altare. 

By ber ſulven tyd do ftarf Noradinus, en koning ber Turken?; fin 
fwagher® Saladinus, em buchtich here, wart do koningh. de kindere 
Norabini ve maleve he tomale erflos. Be toch in Egiptum, to Babi- 10 
Ionien, to Aaron; al de lant bedwanc he, unbe vingh ben koning, 
de Muleves heet®. of toch he in Syrien wente an Damascan, unbe 
bebe bat fulve®, 

In dem fulven jar bo was in ben landen grot upſtowinghe ber 
water; nicht langhe bar na bo was alto grot dure tyd. U 

In deme jare Erifti 1175 do weren twe grote prelaten kivende 
umme tyblit ghub?; be ene was be erfebilcop Hinric van Remis, be 
geote walt hadde in Vrancriken; be ander was be proveft van Aret®. be 
propeft wart bormorbet unbe ftarf. in bem bobe [vet he ben ande» 
ren vor richte; de bifcop ftarf nicht lange dar na, unbe quemen beybe = 
vor enen vichter. bit wart 30 ghebelet, bat ze van deme gobe beyde 
nicht beholden; wat anders ghebelet 16, bes is uns nicht | witlit®. 

+ In deme fulven jar bi funte Egibius daghe 1%, bo wart be fünne 


21.288. 


j ſchynlos in ber foften ſtunde des daghes. 


+ Im deme ſulven jare bo wart ghehilget van paves Allexandro be2s 
erſebiſcop ſunte Thomas van Kantelberghe!t. 

+ In beme jare Erifti 1176 bo fenbe koning Hinric van Enghelant 
fine boben to ben paves, be bat ſcholden fweren, bat de Toning were 
unfchulbich des dodes funte Thome mit rade unbe mit babe. des wolbe 
be pabes bar nicht by laten; mer he fende twe carbinafe jeghen em ins 
Wallande 12; de vorhorden ene unde untfinghen fine eebe. ze brochten 


19. Hort : een e. 


1. V.B.3u1174: civitas Bothomagi. 
Bauli 3, ©. 118. 

2. Nur ad.bin flarb 1174 Mai 15. 

3. Saladinus genere humilis. 

4. Chaream regni caput. Rahira. 
Willen 3, 2, &. 140. 

5. regem, quem all Mulenem vo- 
cant, alil Capham perimit. Der Kafif 
Abe. Wilfen3, ©. 139; 142 Aum. 145. 

6. rognum Syrie ot Egypti sub una 
redigit potestate. 


7. Fuerst antem inter eos Invidia 
magna de potentatu, qufa ille domina- 
tur Flandrie et iste Francie. 
8. prepositus de Aren Aribaldus. 
9. ambo in brerl ezinodonat, Das 
uebrige Zuthat Di 
10. Eept. 1; ve B. zu 1176: idus 
Septembris — Sept, 
11. V.B. zu 1 J 
12. ad Gallie paries. 


1174—1178. 


257 


fine ſake an ben paves; be let ben koningh (88, jodoch were gicht gher 
ſchen bor finen willen, 30 ſcholde He teen over meer mit twen hundert 
ribbere unbe Inapen, Gode to love une ver kryſtenheit to ftertene '. 
+ Im deme jare Erifti 1177 do vorfonebe fit keiſer Frederik mit 
sben panes Alexander, de mennich jar weren gheweſen ſchelende, unde 
de criftenheit quam to guber voreninghe. be? paves be quam webber to 
finer befittingge unbe vele andere bifcope, de be keyſer hadde vorbreven. 
+3n deme fulven jare® helt de paves en grot concilium to Rome; 


21.77°. bar weren befam|melt bifeope unbe abbate ſunder tanl ut alfen lanben. 


“.p. 


9,2. 


io dar· wart alle ding webber gheſchicket to trofte unte vrede ber hilghen 
terfen, be bar weren vorftoret binnen ber tyd bes unvredes. \ 
+39 ver fulven tybS wurben vorwunnen unbe gheſlaghen to Jeru ⸗ 
falem alto vele Heyden vanfven criften. 
99. Im deme fulven jare bo toch aver ve feifer vor Meylan unbe 
ısbelegäbe bat. bar mas hertoghe Hinric; be hadde deme keyſer ghevuͤret 
15 hundert ribber unde Inapen ®. vo be hertoghe to leſten wolde webber 
to lande varen, bo bat be keyſer ene to blivende; he wolde nicht dor nöt 
willen fines landes. he bat ene aver, unbe vil em bar mebe to note; 
he en wolde ven keyſer nicht untwiben. Dit vorſmade deme keyfer, unbe 
ꝝ warp fin unhulde up em. of gingh deme keyſer bit alder negheft, bat 
be brofte Hertoghen Hinriles ſprak to fime heren: ‘jü is joto be frone bes 
keyſers komen vor de voͤte, ze kumpt jů, Here, noch wol np bat hovet'. 
100. De hertoghe quam bo to lande, unbe feet bernen Halverftab 
101. In beme jare Erifti 1178 in deme baghe fanctt Mauricii?. 
25 bo wart bifcop Olrik unbe vele ghuder Tube vanghen. 
102. De vorſten unbe beren weren beme hertoghen vil quad, 


Sr. unde clagheben deme keyſere over | ene, funberlifen maxcgreve Tideric 


van Landesberghe; de ſprak ene an mit campe. 
103. De keyſer war bo Meylan, unbe warf finen willen in Sum- 
»barbie. van denuen toch he do in Dudeſche land, unbe horbe ber vor ⸗ 
ften claghe. he let ven hertoghen laden, ene werve, anber werve, berbe 
werve. bo he nicht vor ene quam, bo leghde ene be keyſer im be achte; 
umme dat he bar inne blef jar unde dach, bes wart to Wergeborch en hof. 


1. rex juravit, quod nunguam de 
consilio suo vel jussu fuerit interfectus. 
Bed quia occasione turbacionis, quam 
erga ipsum babuerat, ocelsus fuerat, pro 
illo mox optulit 200 milites ultra mare 
per annum ibidem moraturos, se ipsum 
crucesignans infra triennium transfre- 
tataras. 1172&ept.27. Banli 3, &.102. 


Städteihroniten. XIX. 


2. Zuſatz Detmars. 

3. Anno antem sequenti (1178). 

4. Zuſatz Detmars. 

5. V.B.: zu 1178. Sie 
bei Allalon Rov. 25. 
©. 186. 


"6. ©. ©. 36 Anm. 4. 
7. Sept. 22; |. S. 37 Anm. 6. 


17 


Balbutn II 
iften 3, 2, 


92. 


&.®. 
=. 


2 
Ku 


258 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


+ Im deme jare Erifti 1179 do wart be koning Philippus van 


“ Brancrifen ghekronet to Remis van beme erfebifcope Willelmo, fime 


ome, be bar bifcop was to Remis. deſſe koningh Philippus was do 
en junc here van 14 jaren. fin vaber, koningh Lodewich, levede noch; 
be was wol 70 jar oft. He hadde regneret wol 40 jar; bo he bes Ien-5 
gher nicht hunde bearbeyden, bo leet he up bat rife fime fone. deſſe 
koning Philippus hadde en lovelich anbegin; he was godevruchtich unbe 
lerede fin vol Gob vruchten. he vorbot fin volk ovel fprefent unde 
eeve uppe fchaghtafelen odder wortafelen!; wen wen he bat horde, be 
wer ribber ober knape, be leet he werpen in bat water; bat fulve was 10 
en ghelfette over al fin rike. fin erfte kif was jeghen Helv van Karent 231. 27°. 
unbe Ybrech van Bellot unde ven greven van Kabilon®, be bar grote 
walt deden ber geiftlifen achte; fe nemen ver papen ghud mit walt, 
unbe befchatten fe unplichtichlifen,, wen ze wolben. bit wrof de junghe 
Toning mit rechte, unbe dwanc ze dar to, bat ze moften al, bes ze to1s 
untechte babben ghenoten, webber gheven unbe beteringhe [oven, ve walt 
nämmer to donde. bor beffer milbicheit willen gaf eme God enen zeghe 
jeghen fine viande, de fit befworen hemelifen jegen em; de varwan he 
mit groter fraft, unbe jaghebe ze ut beme rife. 

104. Im deme jare Eriftt 1180 do wart to Werkeborch en Hof; 20 
dar wart hertoghe Hinric anebelet echt unbe recht, lenh unbe eghen. do 
lenede te keiſer dar na in ber vaften greven Bernarde van Anehalte 


4.8. dat hartichbom to Saffen, veme bifcope van Eofne dat hertochdom to 


Veftfalen*, unbe be anderen land anderen heren. 

105. De hertoghe fit do fere werebe mit ben Wenden webber be 2s 
vorften. 

106. Over to leſten quam be keyſer in Saſſenland mit fo groter 
macht , bat be | hertoghe wec vore over de Eine. Bı.Ta, 

107. Dar toch eme be keyſer na unbe beleghbe Lubeke; do was de 
hertoghe vorber toghen to Staden. bejborghere binnen ber ftab toso 
Lubeke weren in forghen. be keyſer was bar mit groter macht; he 
hadde mit eme ven koning van Almannien 5, ven foning van Ungharen, 
ben koning van Behemen. 

108. Dar quam oc to be koning Woldemer van Denemarken, ve 


wart bar bes keiſers man. 3 
1. juraments, que ab aloatoribus turicensi. 

frequenter in curlis vel tabernis enor- 3. contra Alios iniguitatis Imbertum 

ınfa flerl solent, in tantum abhorruit, de Bello loco et comitem Oabilonensem. 

quod u. |. w 4. ©. &. 37 Anm. 8. 


2. Hebo de Carantonio in pago Bi- 5. ©. ©. 38 Anm. 5. 


1179-1181. 259 ° 


109. De borghere unboben deme hertoghen ere anlighenve not, 
bat fe de lenghe deme keiſere de ftab nicht mochten voreuntholden; were 
over, bat he je mochte binnen ener beſchedenen tyd untfetten, fe wolden 
eme de ftab holden, of en God bes ghunbe, en ganz jar. bo be her⸗ 

stoghe bat horde, wo bebrovet he bo was, boch dankede he deme rade 
unbe ber menheit erer truwe. he unbot en webber, bat he nyner veb» 
dinghe fic vormodede; mer er be ſtad unberghinghe unte je alle wurben 
vorberft, fo mochten fe lever fic fetten unver ven feifer. do be boden 
weber quemen unbe feghben, wat be hertoghe hadde raden unbe vulbor ⸗ 

io det, bo wurden be raat unbe be borghere fere bedrovet, bat fe ſcholden 
21.2». unberen eres leven heren, be en vele ghudes hadde gheban, | unde noch" 
ten cleyne wäften, wat be keyſer by em ghudes wolbe bon. to leſten, 

wu nobe fet anghinghen, fe leten mit eneme menen abe unde vulborbe 

be beghebinghe mit beme keiſere togan, bat he ſcholde be ftab unbe de 

16 borghere to Lubele laten by al ereme ghube unbe vryheit unbe by rechte, 
alfo hertoghe Hinric en hadde lenet unde gheven; bat ſcholde he unbe 
fine nakomelinghe to ewigher tyb en beteren unbe nicht ergheren, unbe 
ſcholde ey bar up gheven fine hantveſtinghe, bejeghelt mit finem keifer- 
liken inghefeghele. 

» 110. Dat vulborbebe unbe’ belovebe be keifer, . unde gaf en bar na 
fine Hantveftinghe. alfo wart eme be ftad antwordet by deme rike to 
blivende. 

111. In deme ſulven jare ſtarf paves Allexander, do he ſik hadde 

aı.ze. mit deme keiſer vorevenet. bar na wart paves Lucius ver | jar twe 

3 manebe unbe achtehn daghe. . 

+ Im veme fulven jare ftarf de clare vorfte koning Lodewich van Sa 
Vrancrilen to Paris!, unbe wart begraven in ber kerken unfer leven 
vrowen, bar eme fin vrowe Adela leet malen fchone graf mit vorheve⸗ 
ben belden 2. 

” + In beme jare Erifti 1181 do ſchach enes ſundaghes bi funte 2, 2. 
Laurencius daghe en grot tefen to Orlens in Vrancrike?. em prefter 
ſcholde miffe leſen unde hadde twe oftien upgheleghet. do he quam to 
deme paternofter, bat be oftlen weren confecreret, bo vant he de enen 
blobich; de vinghere wurben eme blobich. he leghede fe in bre ftebe up 

ssbe corporalen*; en yſlich ſtede wart blobich. hir quemen to Toning 
Philippus van Vrancriken unbe vele volles, be feghen bit fulve. dar na 


1. 1180 Ott. 19. ere,, ac gommis subtilissime decoratum. 
2. sepulchram miro artiflcio compo- 3. apad Aurellanum. 
situm ex suro et argento et lapidibus et 4. super altare. 


17* 


v.B. 
3. 


9,2. 


260 II. Detmar-Ehronik von 11051395. 


nicht langhe do was en prefter in beme fulven rife up eme flote Karola; 


“ alfo he ſcholde breken ene oftien conſecreret, bo en Kunde he ze nicht bre» 


ten, mer volben!; des hadde en bei ſteltnitze des vlefiches, bat ander 

del fteltnige bes brobes. des ghelifes fchach in eme ftebefen, bat heet 

Soran. deſme ghelit fchach of to Atregh?. al deſſe wunderliken ftudes 
in beme facramento ſcheghen bor ber unmisliten ketterhe willen, be bo 

leyder was in Vaſconia, bar nicht van i6 to ferivenbe. 

112. In deme fulven jarg in dem bervefte brachte bifcop Wichman 
van Meghedeborch ven hertoghen Hinrite deme keiſer to hulden. bar 
vorlovede de hertoghe alle vorberunghe an fin eghen unde an fine leen, 10 
funder Brunswic unbe Luneborch unde dat eme bar to beſcheden was, 
unbe | vorfwor bat land to bren jaren. B.2e. 

In deme jare Erifti 1182 do weren hertoghe Otto van Burgun« 


“ dien, bifcop Wilhelm van Remis, greve Philippus van Vlanderen mit 


ener macht jeghen ven koningh van Vrancriten. be koningh toch inıs 
Blanderen uppe ben greven unbe vorherebe fin land; bat fulne dede be 
greve in Vrancriken webber ben koninghꝰ. bit orloghe vorlitebe 
koningh Hinric van Engheland unbe fin fone *. 

113. Im deme fulven jare do vor hertoghe Hinric to Engheland ; 
bar blef he dre jare. » 

114. Do ftarf de koningh Woldemer van Denemarken; fin fone 
Knut bat rite vort befät. 

Im deme fulven jare do nam be keiſer der Greken van Eonftantie 
nopolim, Manuel gheheten, en husvrowe criften ute Wallande5, wente 


«be Ratinefchen hadde he wert unbe lef; of gaf be koning van Vrancrifen 25 


fine bochter keyſer Manuels fone. 
+ In deme jare Eriftt 1183, alfo de koningh Philippus hadde dre 


jar vegneret in Vrancriten, unde was olt 17 jar, do hadde he ene fun« 


derlike gramichept jeghen be juͤden. he hadde dicke van en feghen hort, 
bat fe ſcholden alle jar enen | criften minfchen boben in deme Hilghen 29a 
dunredaghe vor pafchen, unbe opperen bat blot to vormalebienbe be 
criften, bit gingh em naa; He bot over all fin rike, men ſcholde de 
jůden vorbriven ut ben lande. binnen Paris mas ber juͤden gar vele 
komen togabbere, unbe woneden bar inne borch ſekericheyt willen. mangh 


6. unmidliten' 118 : "unminfliten'? 


1. integra manens per medium ost 3. Rex — terram comitis Stephani 
replicata. vastat et comes Flandrie terram regis. 
2. apud castrum Carolam, apud 4. Pauli 3, ©. 159. 


Soronam oppidam, apnd Attrebatum. 5. Latinamgue uxorem duzit. 


1182—1183. 261 


ben weren etlike, be fit beferben, ben let he al exe güb; be ſik nicht wol⸗ 
ven beferen, ben nam he ere gud unde let fe briven uteme lanbe. in 
ber tyd vant men vele unghevüghes mangh en, bat ze be criften under« 
breten in er veneft mit gholbe unbe mit fulver, bat ze jüben wurden; 
sof bat ze be hilgen vate, alſo kelle unde monftrancien, de en to pande 
ftunden, unerden, wo ze kunden; fe eten unbe brunfen bar ut unbe ere 
finbere, wen je wolben. ok bo men fe eres gubes beroven wolbe, bo 
nemen ze be pande, be en ftunden van bem criften, funberlifen wat 
horde to gobesbenfte, alfo ghulden cruce, kelke unbe boke obber ander 
io miſwede, unbe wurpen bat in be vüfnige ber hemelifen Tameren, als 
men bat na wol bevant. aldus wart beme Toninghe ere bosheit open- 
baret. bo ze weren vorbreven, bo let be foning van Vrancriken when 
21.29. al ere fpnagoghen unbe fcole to | ferfen unbe cappelfen. 
115. In beme fuloen jare bo was be Teifer to Erphorbe, unbe 
"sswolbe vorevenen ben bifcop van Megence unbe ven lantgreveni. up 
ener loven vor deme feifere wart en brenghent ; de love vel mit ben lu⸗ 
den in enen unreynen gank; bar vordrunken de greve van Zwarteborch 
unbe anbere greven unbe heren unbe ribbere wol by hunderden; be keiſer 
unthelt fic vil kume in eneme vinftere. 
2» + Dh, der tyd wurben in Vlanderen vele Tettere ghebrant van ben 
bifcop Willerino ? unde greve Philipp van Vlanderen. 
+39 ber fulven tyb bo weren be koning van Arrogun unbe be 
greve Raymundus van funte Ylien 30 dotlike viande, dat ze nemant 
kunde vorlifen. bes was en arme hilfich minfche, de iheet Durandus; 
25 beme quam en openbaringhe van Gode, bat he ze ſcholde vorlifen. to 
eme tefen wart eme ghefanb van veme hemel unfer leven vrowen bilde; 
bat hadde in ber hant eres leven kindes bilve in ener ſchiven; bar was 
umme fereven: ‘Agnus Dei etc.’ ; bit i8 fo vele fprofen: ‘o bu Inam 
Godes, wente bu benimft de ſunde ver werlt, ghif uns vrebe'. bo be 
21.20 gube minſche wifebe bit bilde vorften unbe heren, be bat wolben feen, 
unbe de beinomebe koning van Arrogun unbe be greve bar to quemen 
unbe ſeghen, bo fprefen je mit wenender ſtempne, bat wer en leet, bat 
fe gy vianbe weren ghewurben. Dar mebe fmoren fe enen ewighen 
vrede to holdende an Gode. hir na ſchach noch groter teken: 30 we bat 
ssbilve ever fin ghelike van eme beroret hadde up finer koghelen, zo wat 
viant eme toquam, 30 grot, bat he finen brober hadde vormordet, wen 


2. “uteme lande toti. auß: *uten landen”. 22, “By':‘3p', Iroth! Arrogun': Arrogum' 8. 


1. &. S. 39 Anm. 7. 2. ab archiep. Bemenst Gutllelmo, 


E21 
as 


2, 37%. 


3,37. 


262 IU. Detmar-Epronik von 1101—1395. 


;. be fach an bat tefen, bat ſines brober morber droch, tohant vorgat he 


ſines unmobes unde wart fin vrunt. 

+ Im deme jare Erifti 1184 do vorhof ſich en kif tufichen koning 
Philippus van Vrancriken unbe beme greven van Vlanderen umme en 
fand, bat heet Biromonbia. bat land Habve be greve van Wlanderens 
bejeten manich jar mit unrechte; bo bat de koningh efcheve, bo wolde be 
greve bat nicht vorlaten. do mafebe ve foningh en grote hervart, unbe 
toch jeghen den greven van Vlanberen. de greve en kunde eme nicht 
webberftaan; hir umme wel he vore enwech, unbe bebobebe to fil ven 
exfebifcop van Remis unbe greve Tibald, enen marſchalk bes koninges!, 10 
unbe bevüljen alfe fate te deghedinghe tufichen deme koninghe unbe gre- 21. 20. 
ven, alfo bat de greve al bat land wedder gaf, ane be borch to funte 
Quintin unde Berona , ve eme be Toning vorliebe fine daghe. 

+ Als me ſprak, fo ſchach en tefen in der hervart. bo be foning 
mit fime Heer quam bi en flot, bat het Bonas, unbe tüvebe bar eneıs 
wile vor ber tb der armen, bo wart getreddet van groten volle unbe 
perven al bat Tofn up den velde; of wart bat nebber gheflaghen mit 
zeyſen unbe mit zefelen to voberinghe ber perbe. bar ſchach dit wunder, 
dat al dat korn beyde ghetreddet unbe nedderſlaghen wis in ber tyd ber 
arne fo gans webber up, bat men mer kornes brachte in. be jhünen, ven 20 
eft deſſe ſchade nh ghefcheen were. in ber anderen jeghen, tar bat her 
was bes greven van Vlanderen, wat bar wart ghetrebbet, dat en mus 
nicht webber. 

+ In deme fulven jare do weren de Sarracenen in beme hilghen 
lande unve vinghen vele criftenen ; ze morbeten fe unde breven fe uteme2s 
lande. bes quemen over mer be patriarcha van Iherufalem, be prior 
des hofpitales unbe de meyſter des tempels. fe brachten de ſlotel vesni.za. 
tempel8 beme guben koningh Philippe van Vrancriten, unbe beden 
umme hulpe?. des bat He alle bifcope unde prelaten ſines rikes unbe 
anberswor, bat fe leten prebifen unbe toherben bat wolf, to thende over so 
mer unbe to vorbrivende be heyden ut deme Hilghen lande. bit wart 
vullenbracht, alfo dat alto vele volkes toch over mer, tat hilghe land to 
befchermente. of fende ve koningh finer eghenen ridders unde knapen 
gar vele mit finen eghenen koſten, be® mit ben anderen volfe vordreven 
de heydenen ut deme lande. s 

By ber fulven tyd was be koningh Philippus up fime flote to 

1. Theobaldum Blesensium comi- Serufalem afßienen um im Abend 


tem, Frandie senescallum. Tan. Röbridt 2, © 
2. Die Gefanbten bes Känigreiche 3. Zuthat —E 


1184—1185. 263 


Paris, unde vornam enen groten ſtank van pole unbe van hore; bir J 
umme böt he al ven borgheren van Paris, dat fe ſcholden tovoren fteen 
unbe fand, unbe laten al ve ftraten in ber ftab brucghen, up bat ehn 
reynicheyt over al de ftab wurde; of bat fe eren olven namen vorlore, 
sben fe olbingges hadde. fe het to dem erften Auterria !, bat is en hor⸗ 
ftab, dor des hores willen, bes je vul was; bar na wart fe gheheten 
Paris van Paride Allerandro, de dar en fone was Priami, des Tonighes 
van Troyen. 
D1.308. 116. In deme jare unfes heren Criſti 1185 do fat de paves Ur⸗ 
io banus na paves Lucio unde was dar ane en jar 10 manede und 25 
daghe. 

117. Des ſulven jares makede be keiſer fine twe ſone to riddere, 
koning Hinrile und hertoghen Vrederile van Swaven. to beme hove to 
Megentze quam hertoghe Hinric van Brunswic weder van Enghelande. 

1sbar worden ribbere achtet uppe vertich duſent, be to deme hove weren. 

+ Im deme ſulven jare do ſchach in Gothia grot ertbevinghe; in 
deme April dar na wart de mane ſchynlos. 


8* 


+ 3% ber tyd bo was en abbet van Kalabrien, de heet Joachim; 20, 40. 


be quam to deme paves Urbanum to Berne?, fine vechticheit to bemi- 
afende. he was vorluchtet mit ber gave ber vornuft unbe ber prophecien, 
alfo bat openbare is in vele boken, de he Heft befchreven 3, funberfif over 
bat bof ver openbaringhe,, bat he delet in ſos alvere, bar he uns fettet 
in bat fofte alver*. of Heft he beſchreven van ven pavefen, be tolomende 
weren bet an ben feften, beyde in ferifteswife unbe in ghebilde lik ghe⸗ 

ꝝ malet nach ber egelicheit eres levendes. of heft he befchreven ven lop ber 
tyd nach ben bucftaven ber erften reghe, alfo dat under ven Ieften bof- 
21.30». ftaven ſchal de werlt hebben en ende. he ghift eme | isfifen bokſtave Hun« 
bert jar to, bet to bem z, umbe fpricht, bat Eriftuß is gheboren under 
5; na beme fonne 30 wer wy, be nu zint, unber beme x. nach finer 
so prophecien zint vele ſtucke ghefchen; wat vortan ſchal ſchen, bat wet God 
alverbeft. deſſe fulve abbet Joachim Heft voreghefeen funte Dominicum 
unbe funte Srancifeum, menich far, er ze wurden gheboren, unbe [et ze 
malen mit Heberen unbe mit eghelicheit der wife to levende ber orben, 


6. “aheheten‘ z'ghetem 2. 10. "Rucio'fehlt. 19. “Berne': “Bernde' 8. 


1. Lutetiam — nominaverunt. ewigen Evangeliums, flarb 1202. Dol⸗ 
2. morantem apud Veronam. Tinger in Raumers Hit. Taſchenbuch 
3. sieut ex ppusculo quod seripsit 1871, ©. 319—38, 


legentibus liquerit. Abt Joachim von 4. Im Folgenden ift Detmar felfte 
Floris in Kalabrien, Berfaffer bes fog. ftändig. 


8= 
a 


264 IH. Detmar-Epronik von 1101—1395. 


de van en fint utgheſproten, unbe fpraf bit in ber prophecien, bat menich 
minfche ſcholde falich werben in erme hilghen levende unbe lere. 

118. In deme jare Erifti 1186 do wart in beme bifcopbome to 
Lubeke ftichtet dat clofter to Reynevelde. 

119. Dat warbe buwet int vifte jar;jbo wart be convent vans 
grawen monelen bar vorgabberet. 

+ In beme fulven jare bo wart in ber lucht ghefeen en vͤrich hus, 


unde beweghede ſik an dem hemle van der enen ſtede to der anderen. 


dar na nicht langhe, in deme negheſten jare, do wart dat hilghe land unde 
be ſtad Jeruſalem ghewünnen! van deme heideſchen koninghe Salaha- 10 
dinus, en koning to Syrien unde Egipten. 

Bhy der ſulven tyd do quemen over en de aſtronomi in allen vi. zoe. 
landen, oſtwort unbe weftwort, beyde criſten unbe heyden, unbe ſchre⸗ 
ven wisliken bit in alle lant, bat in deme herveſte fo ſcholde grot jamer 
ſcheen in ven landen, funberlifen in Vrancrifen, als in ertbevinghe, inıs 
ftormewinde, in vorethniffe, in mortflaghe. do ve tyb quam, bo vor⸗ 
nam men befjer ftude nerghen en, mer fo vele, dat ber gheren unbe ber 
Iofen lude unbe ver fobbere? was vele in Vrancrife. grote gave unbe 
koſtlile clevere wurben en ghegheven; hir umme gheven fit vele in bat 
levent to idelicheit unbe to ledichghande dor bes ghenetes willen , be dar20 
wol weren vrome lude ghewurben. hir umme bot foningh Philippus, 
dat men en ſcholde nicht mer gheven kledere obber ander gave, mer men 
ſcholde de gave’opperen unfeme heren Gode to finen love unde to finer 
ere3. do deſſen Lofen luden konde nicht volghen de meet, bo ftormeben 
je unbe bulderen unbe morbeben zic unberlanghes, unde er en vorret25 
ven anderen. bit mochte fin de ftormewint unbe ander plaghe, de var 
be aftronomi vore feen hadden un|be fprofen*. 21.308, 

By der fulven tyb de koningh Philippus van Vrancriken was in 
Aquitanien, unde war koning Hinrike van Engheland vele flote dar af 
umme lenware unbe anber gub, bar he eme nene plicht van beve, alfo so 
be ſcholde. des vorhuf fit webter be foning van Enghelanb mit fime 
fone greven Richard van Pichardiend mit groten volke, unde toghen 
webber in Vrancrike, unbe beleghben flote unbeaftebe. bo bit vornam de 
koningh van Vrancrifen, be toch wedder to rüghe unbe bref fine vianbe 
van binnen. bar wart be koningh van Engheland fo fere gheotmodighet, 35 

je fil gaf in ben raat des koninghes van Vrancriten, al bat to donde 


. Zweimal erzäßtt, f. $ 120. suas — pauperibus erogaret, 
. frequens histrionum turba. . Zuthat Detmars, 
. Deo promisit, quod omnes vostes 5. Comes Pictavensis. 





.. 1186—1187. 265 


unbe to latende, wat je untjcheveven!. ich love, bat bit were en wrake 
Godes, went he hadde vele bobeler an fime Heer 2. 

To ener tb, do he3 habe beleghet en flot in®rancriten, bo weren 
be bobefere befammelt bi ener kerken unfer leven vrowen unbe joveben 

sere fpil. bes was en bove bar mebe, bo he hadde vorloren al fin ghelt, 
do vormalebigebe He God unbe unfe leven vrowen, unbe nam bar mebe 
enen teen, unbe warp in bat bilbe unfer vrowen, be bat leve kint hadde 

Si. sıe.in erme arme, | unbe warp deme Finde enen arm af. dar vlot ut ſchone 
10blot, bat vele ſeken malebe to vefe. bit wart fo ghebelet: de monife bar 
bi befeten nemen bat.bilve unbe brachten bat mit groter ere in er cloſter; 
de junghe koningh van Engheland * nam to fil den arm unbe brachte en 
an fines vader rile al blodich. be bünel vor in ben bobeler unbe plaghebe 
en, bat he unfinnich wart unbe ftarf; he nam fine fele unde vurde fe in 
1sbe helle. 

120. Im deme jare Criſti 1187 in funte Ofrikes daghe do wuͤnnen 
be heibene over mer be ftab to Serufalem unde bat hilge land. do beme 
pavefe bat to wetenbe wart, He bebrovebe fit fo fere, bat he cortliten 
bar na ftarf. 

» 121. Na deme pavefe Urbano wart paves Gregorius en jar unbe 
27 daghe. be let do prebelen bat cruce over mer; bat nam be keiſer unbe 
de koningh van Vrancriken unbe be koningh van Enghelande, bar to vele 
andere vorſten unbe heran. 

122. In ber tyb feheleven greve Alf van Holften und greve Ber- 

znard, greven Hinrikes fone van Raceborch, umme be land ber marke 
des ftabes to Lubeke; bar umme quemen be greven beibe vor eren heren 

aı.sıw.feifer Sredejrite. dar wart alſodan handelinghe, dat be greven beide 
leten van ten landen, unbe gheven fe up in bes keiſers hende. of was 

be keiſer wol bericht, wo des ſulven greven Alves vader de land hadde 
sohertoghen Hinrike uppelaten, bo he Tubele begrep, unbe he fe vort 
leghde to der fulven ftab veltmarke unbe vryheit; unde umme bat ve 

ftab unbe borghere hadden langhe weſen in ber befittinghe ve? Tante 

unbe ber vryheit, de en hertoghe Hinric hadde gheven, be bo nochten 
levede, des fo ftebeghebe dat be faifer unbe gaf en bat to ewigher tyb 


1. untſchededen': ·unſteden €. 6. pe’ fehlt e. 


1. quod ipsi de tota querela secun- obsidione (castri Radulphi) moram fa- 
dum judiclum curle regis Francle plene ceret, comes Richardus multitudinem 
satisfacerent. Stilffanb von 1187 Jun. cotarelloram illuc pro succursu trans- 
23. Pauli 3, ©. 177. miserat. 
2. Zuthat Detmare. 4. Joannes, qui dictns ost sineterra, 
3. dum ibldem rex (Philippus) in Allius regis Anglie Junfor. 


V.B. 
2,0 


9,2. 


den hegben!, 


daghe. 


266 IH. Detmar · Chronit von 1101 1308. * 


umbeworn vort to beſittende. dar up ghaf he do, er he vor over mere, 
fine hantveſtinghe, beſeghelet mit fineme keiſerlilen inghezeghele 
123. In deme jare Criſti 1188 kal. Octobris. dar weren jeghen- 
wardich ratmanne van Lubeke, be in ber hantveſtinghe beſchreven ſtad. 
124. Dar na tod} de hertoghe Hinric vor fine ftab to Bardewic; s 
dar lach He langhe, unbe wan fe to leften in funte Symonis unde Juden 


+ 24 ver fulven tyd, alfo bat hilghe crxce wart ghewuͤnnen van 

wat do gäeboren wart van kinderen, went beme kinde 
upghinghen fine tfenen, dar vant | men mer 20 thenen obber 22, daräi.sıe. 
jo ſcholden fin 30 obber 32. 

+ Xo ber fulven tyb bo wart in beme werben baghe na funte Ylien 
daghe? ghewunnen Afcalon van den Turken. 

+ In deme fulven daghe bo wart de fünne ſchynlos in deme 18. 
grabe ber junchrowen, unbe warbe twe ftunben, unbe bar beiwifeben 15 
fit twe fternen by ber fünnen ®. 

In deme negheften daghe bo wart koningh Philippo gheborn van 
finer vrowen Elizabeth en int, bat wart gheheten Lodewich; dar van 
was fo grot vrowede binmen Paris, bat fe feven nacht wakeden mit Tich- 
ten unbe mit blafen*, unbe loveden God umme fine gave. 

+ Im deme fulven jare do untfint bat cruce keiſer Frederic over 
mer to thende jeghen be heyben®, bat hilghe land webber to winnende 
van deme koninghe Salahabinus. of dor ber fulven ſake willen untfint 
dat eruce koning Philippus van Vrancriken unde mit eme vele bifcope, 
prefaten unbe landesheren. bat ſulve bebe de koningh Hinric van Enghe- 2 
land unbe fin fone greve Richard van Pickardien, unbe vele bifcop unbe 
heren mit eme, al be biſcop van Rotomach, van Belvach, van Kantel- 
berch, van Karnot; vortmer landes heren, als be hertoghe van Burgun- zı.sıe. 
dien, be greve van Vlanderen, be greve van Campanien unbe ander 
vele, ber nyen tal en is befchreven®. alle land weren beweghet dar toso 
komenbe; be bar nicht toghen, be moften gheven to Hulpe ven tegheben 
eres ghubes?. 

. + In ver nacht bar na, alfe deſſe heren bat cruce hedden untfan- 


20 


1. ab ipso autem anno Domini 1187, 
quo crux Domini capta est. 

2. 4 die Septembris. 1187 Sept. 5. 
Wilten 3, 2, ©. 298. 

3. apparueruntque stelle per diem, 
ut in nocte. Wilten 3, 2, ©. 298. 

4. fsculis accensis ac cereis. 

5. 1188 Mr. 27 wg Mainz; Willen 
4, S. 16; Röl ht 2, 6.134. 


6. Willen 4, ©. 10—13. 
7. Ueber ben Salabinszehnten |. bar 
rast 4, ©. 17-2. 

8. Die — 13 Januarli — factum est 
eolloqulum —; mense Martio Parisiis 
generale concilium oelebratum est —. 
Eodem anno secunda die Februarii fuit 
eclipsis Inne. 


. 1188—1189. 267 


ghen, bo vorwanbelebe fit de mane in erme ſchyne unbe warde wol bre IR; 
ftunde. nicht langhe dar na do wart de mane ghezeen, oft he fit bewe⸗ 
ghede life nedder to der erben unbe var na fil webber vorhof upwordes 
in finer erften ftebe. 
5 + 32Y ber fulven tyd bo vorhof ſik grot kif unbe orfighe tufichen 20 46. 
deme koninghe van Vrancrike unde veme foninghe van Engheland, bat 
bes důvels fchilfinghe was, up bat be reyſe over mer nicht vortghinghe. 
de koning van Vrancriten toch in bat lanb des anberen koninghes, unbe 
wan eme af flote unbe borghe; des ghelikes dede eme ve anbere webber. 
io dar wart be koningh van Engheland fere gheothmodighet, went fin 2 47. 
eghene fone Richarb was webber eme; bar umme he fit fo grot bedro⸗ 20 «. 
vebe, bat he tar van ftarf!. God was funberlifen mit deme Toninghe 29 46. 
21.32. van Brancriten,, bat fil wol bewiſede in ter fulen | veyfe. do he lach 
vor eme flote der Enghelichen, bat bar heet Levroſium, do habben fe 
sgroten misquam van watere; be befe vor deme flote was vorbroghet. 
be fet be koningh God anropen; bar wart em bat ghegheven van beme 
hemle, bat funber reghen quam bat water ut der erben unbe ftowebe fo 
hoghe upwordes, bat it quam ben perben bet to dem fabel, unbe warbe 
fo langhe de vlote, dat de koningh mit fime vrome toch van deme flote; 
bar na wart be befe droghe alfo vore. 

+ In deſeme jare unbe in deme jare bar na wan beme Foning van 2, 4. 
Engheland toning Philippus gar vil flote af, dat Got ftede to wrafe bes 29, 48. 
blodes fancti Thome, be bar under eme van ben finen wart vormordet. 

+ Im deme jare Erifti 1189, do be ſtad Barbewic was vorftoret, 

25 bo beterbe fit Luneborch. 

+ Dar na ftarf de paves Gregorius; be ftol blef levich 20 daghe; 
do wart paves Clemens 3 jare unbe 16 daghe. 

+ In deme fulven jare bo treckede be Feifer Sreberic mit ben erſe⸗ 20, .s. 
bifcop van Ravennen unbe mit fime fonen, dem bertoghen van Swaven 

i z ut alien over mer to dem Kilggen | grave bat wedder to winnenbe?. 
ber anderen ghuben lude was nyen taal, ve mebe volgheden ut allen 
landen, en bel to lande, en bel to watere. be Denen unde be Vreſen 
mafeben to wol viftich hovetkokghen, de van Vlanderen 37 ſchepe, bar 


1, Being II farb uno Jul. 6. per terras partes adeunt transmarinas, 


2, Pault 3, ©. 181— Prefati vero archipresules cum magno 

2. Barennatensis et Piranns archi- againe ** date transfretantes appulsi 
episcopi cum multo populo, et Frideri- . w. Friedrich brach anf von 
cus imperator cum flliosuo Suevie trans- Rene, wo er 1189 Apr. 23 einen 


marinum iter arripfunt. Anno ergo Reichstag gehalten hatte. Willen 4, ©. 
prenotsto fult ingens peregrinorum 55; Röhricht 2, ©. 136. 
motio ae de diversis partibus per mare, 


268 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395. . 

;, fe in bat Hilghe land mede renfeben!. alfo fe quemen to Tyrun, alfo ber 

manneben fe dat, unbe toghen vort vor Achon, unde beleghben dat?. 

te koningh van Syrien unde Egipten Saladinus de quam mit groten 
volke tredenbe, unbe wolde de ftab untjetten, bar leben be criftenen 
grote not van den heyden, fe begroven fit umme unbe bepalven fit, bats 
fe en nicht funden ſchaden, 30 langhe bat je mit ben heyden ftrebben, 
unbe vorloren vele volles unde behelven ven ſtrid. bo toghen je vor 

Tholomaiden unbe beleghden dat; bar leben fe grote not van ber viende 

anvechtinghe, van hungere unbe van unwebbere und reghen, bar er fpife 

dan vorgint, van bofer Luft unde ſukedaghe. bit hadde de abbet Joachim 10 

tovore feghet, bat be tyb were nicht ghefomen, dat men bat hilghe land 

ſcholde winnen, wente Gob van hemle was tornes jeghen be criften, be 

bar inne woneben, dorch groter | bofheit willen, be leider bo grotter 21.32. 

was in ben criften, ben in ben beiden. jodoch God gaf ven criftenen 

pelegrim zodan ſtedicheit, J bat ze unvorfcridet weren, ben bot anto- 15 

gande dorch des loven willen unbe leve des hilghen landes. 

In deme ſulven jare do regnerde in Engheland koningh Richard 
na deme dode ſines vaders. in ſime anbeghinne hadde he grot unghevel. 
bat erſte ſlot, bar he up riden wolde in finer tofumpft, bat vorbrande 
al tomale; vortmer de brughen, bar he over reet, be brefen under eme, 2 
unbe vil im be graben mit bem perbe. of hadde he bar enjeghen gub 
ghevel, bat koningh Philippus gaf em wedder be flote bes riles, ve he 
finen vader hadde afghemünnen ; bar mebe vorband he fil in ene ftebe 
vruntheyt unbe felfcap over mer to thenbe?. 

+ In deme jare Criſti 1190 do bevül koning Philippus van Vranc- 3 
riten bat rife finen (even vrunden, finer mober Adela, fime fone Lobe- 
wich, dem erfebifcop van Remis fime oome*. he ſchikkede fin teftamen- 

. tum unde untrichtebe alle ftude unbe toch 30 over mer. be gingh Jenue |B1.328. 
to fchepe mit alto groten volfe, unbe quam to Achons. be foning van 
Engheland feghelve ut van Marfilien unbe quam to Cypren; bar vant3o 
be enen valfchen keyſer, den berovede he al fines ghudes unbe finer ere, 
unbe vorwarf in beme werder ghudes alto vele®. bar na nalede he deme 


8 
[2 


2,0. 


2,0. 


1. Ueber dieſe Flotte, bie 1188 theils 
Mai 18, theils Mai 25 Dartmouth ver« 
laſſen hatte, beziehlih Jun. 29 und Zul. 
3 nad Liſſabon gelommen war, und et« 
vn Besen, Ende Oftober vor Alta landete, 
f. Röhrigt, 2 ©. 17077. 

2. Die Beftürmung von Alte ober 
Btolemais beginnt König Guido 1189 


Aug. 28. Willen 4, ©. 258. 
3. ®gl. Pauli 3, ©. 184, 209, 221. 
4. Adele — et Guillelmo Remensi 
archiep. — totum regnum Francorum 
eum filio suo Ludovico commendarit. 
5. 1191 Apr. 13. Wilken 4, ©. 197. 
6. Unterwerfung Jſaals von Typern 
1191 Jun. 1. Pauli 3, ©. 225. 


1190. 


269 


hilghen lande; bar quemen eme enjeghen be ſchepe Salabini, bes konin- „J.B; 
ghes van Syrien!, unbe leghden fe an mit groten wapene unbe 21/, hun ⸗ 
dert mit armborften. Got gaf ben Engelfchen grot ghevelle, dat fe de 
heydenen vobeben, unbe fenfeven ve fchepe bet an ve grunt. 

s + 2 ber fulven tyd do toghen be pelegrim bes keyſers enen ande⸗ 
ven wech unbe quemen in bat gheberghe, bar des ſoldanes lant ane- 
gind2, de Heben Turken weren uppe ben berghen, unbe wolven en ben 
wech weren®. be criftenen meben bo ben rechten wech, unbe wünnen ven 
heiden bat ghebergh af, unbe voren over ane fchaben. fe jloghen ver 

io heidenen vele bot, unde venghen enen to ereme groten lucke; be wifede 
en ben wech, bar fe varen fchofben. be keyſer ſchuldeghede to des ſolda⸗ 


s1.3..ne8 boden, bat be heibene veme | heere fo vele ledes deden. be hoben 


fegheben : “here bu Heft rovere unde morbere in bime lande, be bar ſchu⸗ 
fet in ven walben unbe in ben gheberghen; des ne fan fic oc min here 
15 hir nicht bewaren ; wanne bu fomeft vorbat, bu fcalt vinden gut ghemad’. 
do vor be feifer vort. by eme zee dar wolde be heibenifche vanghene bat fe 
bleven weren, dur bat water willen, unbe ſeghede en, fe ne vunten vor⸗ 
bat nen water; unbe bat heere ne wolte do nicht bliven, en duchte ve 
herberghe to na. unde voren vorbat an enen gangen dach in groter hitte, 
unbe leben groten borft unbe hungher, perbe unbe lude. fe quemen to 
feft by brod*; dar Herbergheben fe unde drunken dat water fo ghirliten, 
dat er dar af vele ſek wart unbe ſtorven. bat heere vor vorebat; be 
Turken quemen fe an mit groteme arbeive unde mit eme groten heere, 
unbe weren by en nacht unbe bach, unde ſchoten uppe fe, bat nen man 
as ute deme heere komen ne mochte ane ſchaden. bo untranden en be boben 
des ſoldanes 5. de feifer vor bo vort to Konin; de heydenen ftrivven mit 


31.335. eme unbe worben ſeghelos bi ber ftat; erer wart | ane mate vele gheſla⸗ 


ghen. fin fone, ve hertoghe Vrederic, wan de wile de ftab unbe herber« 
ghede bar inne. ene borch lach binnen der ftab, dar was uppe de ſoldan; 
sovor ber borch feghen be criftenen alfo langhe, want fe ben foldan darto 
dwungen, bat he en bes gaf®, bat fe do hadden ghuden vrede unbe 
ghuden kop al bor fin land?. do be keyſer bannen vor, be heydenen bre« 


13. *Hefe‘ fort. aus: hevefl”. 
1. obriam habuit navem unam 
br Jun. 7. Pauli 3, ©. 226. 

2. Apr. 26 bielte bie Deutichen 
einen Ruhetag Im Kaobicea umb Über- 
ſchritten Apr. 27 die Grenze des Sultans 
von geoniam. Rohricht 2, ©. 159. 

Mai 3 den Engpaß von Myrio- 
tephaien, baf. 2, ©. 160. 


4. bi em bofe brof. 

5. Mais. 

6. dar be in bes giffe gaf. 

7. Herzog riebrich erobert Jconium 
Mat 17; der Railer jhlägt die Beinbe 
vor der Stadt und rildt ebenfalls ein, 
Mai 18; der auf der Burg befindliche 
Sultan von Iconium Nellt Geifeln und 


s.®. 


2= 
au 


2,8. 


270 II. Detmar-Chronif von 11011395. 


. Tem den vrede; bes behelt be keyſer ve ghizele unbe vorde fe mit eme to 


Armenie. dar wolbe de keyſer ſwemmen over en water unbe vor⸗ 
drancki. bar wart grot jamer in der criftenheit. bar ftarf of be greve 
Ludolf unde greve Willebrant van Halremunt unbe ber criftenen vele. 
tes keyſers begrof men en bel to Antioch; bat ander bel vorde men tos 
Surs unbe begrof it bar mit groten even. be hertoghe Vrederic, des 
keyſers fone, unbe be pelegrime be voren to Antioch und bar na to 


Alers 2. dar ftarf be hertoghe Vreberic vor Aters®. 


+ In deme jare Erifti 1191 do wart gheloren koningh Hinric, key⸗ 
fer Vrederiles fone, to keyſer“, unbe befat bat rile in bat ach tede jar.  33«, 
be was menlif jeghen be vianbe, unbe milde unbe walvich jeghen al 
de Lübe, 

126. In deme fulven jare ftarf paves Clemens, ve brubbe in beme 
namen. na eme wart ghelorn Celeſtinus; be fat 6 jar unde 8 manebe 


; unbe 11 daghe. alfo he im pafchebaghe wart comfecreret to pavefe, bes u 


negheften daghes bar na wyede he koningh Hinrife to keyiers. 
+ In beme fulven jare bo quemen de koningh van Vrancriken unbe 


. dan Engheland tofamende vor Achon une beleghden be ftat, unbe leghen 


dar vore vul na twe jar, unbe wuͤnnen ze to deme leften®, unbe kreghen 
webber bat hilghe cruce unbe be criften vanghenen, be Saladinus hadde v 
ghevanghen binnen ber typ. 

"+ Im en 14 daghen des manbes Junii bo wart de fünne ſchynlos 
in beme veerben grabe bes krevetes7, alfo and, bat men ben ſchyn ber 
funnen binnen veer ftunben nicht vornam. 

+ 34 ber fulven tyb do ſturven uten heere vor Achon en greve vanzs 
Vrancriken, en greve van Elaremunt, en greve van Perciß®, de her⸗ 
toghe von Burgundien, greve Philippus van Vlanderen. 

+ Im deme jare Erifti 1192, alfo | be heyden binnen Aſchalon sı.ss«. 
vornemen, bat be beyde Toninghe van Vrancriken unbe van Engheland 
hadden Achon, be mechtighe ftab unbe flot, ghewünnen, unbe en wol uns so 
hant ghinghe, do vruchten ze fit fere, unbe vorleten Ajchalon unde ander 
ftebe, be fe den criften afghewännen hadden, unbe vorvloghen nteme 


bie Deutfchen gumen die Stabt, Mai 167—169. 
2. Rohricht 2, ©. — 3. &r flarb 1191 Jan. 10. 

a 2-2 

108 Ing über Tarfus 

nah Danke oo erenktanfte, unb fam 6. 1191 Jul. 12. Willen 4, &.360. 
Jun. 21 nad} Antiodten, gegen Enbe 7. 23 die Junti in 7 gradu cancri. 
Auguft brach er won bort auf, fam über 8. comes Theobaldus Francie sene- 
Tripolis nad Tyrus und traf Oft. 7  scallus et comes Olarimontis et comes 
im Lager vor Alfa ein. Röhricht 2, ©. Particensis. 


F 1191—1193. 271 


lande. de criften voren in be ſiede unbe vunden fpife unbe drinkens 
ghenoch; bat delden fe mank fit. koningh Philippus van Vrancriten 
vant vele untrume an deme koninghe van Enghelande, bat he ghendt 
unbe nam gave van ben heydeſchen koninghe Saladinus, wente ſtedes 
slepen boben tüffchen en beyben , bes vorbrot eme fere. of was he franc 
ghewurden. hir umme toch be bor Appullen webber to landet; he quam 
wedder erft to Rome, unde untfink de benebictien van Geleftino. 

+ Bynnen ber tyd do bief koningh Richart van Engheland noch 
over meer unbe bebwanc be heyden ghevanghen, bat ze feholben webber 

10 gheven unde wifen hillichdom unde criften ghevanghen, alfo je vore had⸗ 
den ghelovet. do fe des nicht Funden bon, bo let Ge ber heyden vif 

a1.se.bufent boben, unbe be rifeften befcattebe He, unde feet fe vrh lopen. | 
bar na toch he in Cypren, bat he ghewuͤnnen hadde in ber utrehfe; bat 
Inant vorkofte he ven templerer vor grot gůd?. 

3 + Im veme fulven jare wurben gheſeen vele ftrive van wapenen 
Inden in ber lucht, be to ener tyb bewifeben fit unbe vort bar na vor« 
ſwunden. dar na by funte Elizabeth daghe® wart de mane ſchynlos 
unbe warbe wol twe ſtunde. 

127. In der ſulven tyd bo venck de koningh van Denemarten 

abifcop Woldemer van Sleswik, de fit hadde wedder bat rife fettet, unbe 
heit ene vil na 14 far in fwaren benden. 

128. In deme jare Erifti 1193 bo ghewunnen habben be criftenen 
Aders weder, unbe be koningh Richard van Enghelande wolde bo varen 
to lande, bo wart he fchipbrofich, unbe quam hemeliken vort or be land 

abet to Wene. tar wart he vanghen unbe antwordet beme feifere, unbe 
wart fint mit groteme ghude Lofet. 

+ He mofte gheven vor fine vengäniffe twe hundert bufent mark 
lodighes fulvers. hee leet hinder fich greven Hinrit van Campanien, 
finer fufter fone*, unde bevul eme bat hilghe lant; bat vorftund he mit 

au. soo groter wiſ heit unbe ſtedicheit, allenen bat em bat fur wart, wente hat 
was al vorheeret. bo bat feghen be templerer, be pelegrim unbe ander 
eriften in ben lande, bat he ſtede was, fin bfot to ghetenbe umme ben 


2 M. "do — quam’ fort. auß : "do wunnen de eriftenen Mäend weder. de foning .. fo lande 
unde wart fpipbrofidh; do quam he’. 


1. Philipp veriieg Alta Juli Fr 3. Nov. 19; V.B.: 20 die Novem- 

Saladin serflörte Allalon Sept. 1: bris, 

Billen 4, ©. 376, 428. 4. utrlusque regis nepoe ex parte 
2. Ermorbung, der Geifein Aug.20; sororis. Heinrich, Graf von —E 

baf. 4, ©. 389. Ueber Cypern daſ. 4, war ber Sohn ber Maria, Stieff er 

&. 186. PHilipps und Richarbs. 


2.5 


2,52. 


8. 


2,8. 


2,5. 


272 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


loven, bo gheven ze eme bes koninghes dochter van Ierufalem, unbe 
toren en bo to eme koninghe i. 

+ Im deme fulven jare bo ftarf de Toning Salabinus to Damaffen, 
unbe feet twe fone, Zafabinus, deme gaf He bat rife to Syrien, unbe 
Meralicius, deme gaf he bat lant to Egipten. bo he ſcholde fterven, dos 
bevul be deme, de fine banner plach to voren, unbe ſprak: ‘nim enen 
dot unde henghe ene up enen ftafen, rid dor be ftab, unbe rop Inbe: 
zeet, ghude fübe, de koningh van Ofterlanbe ſchal nu fterven, unde 
nimt nicht mit fit van al deme rike, mer enen olben dok', unbe Kir mebe 
ſtarf ge?. . 

+ In beme fulven jare to Iet de koningh Philippus van Vrancriten 
werven an ben koningh van Denemarken, bat be em fenbe en finer 
füfter, de wolde he nemen to echte. des wart be koningh van Denemar« 
ten bil vro, unbe fenbe em Ingheburch, ene ftolte, | tuchtege, vromesı.s«. 
juncorowen ; de unfent he mit groter hochlicheit to Atrecht. he maleveıs 
bar enen groten Hof; he leet ze dar na kronen to ener Toninghinnen®. 
dar na nicht Ianghe van toverye unbe des duvels broghe wart he er fo 
gram, bat be er nicht mochte feen; jo hadde fe nyne ſchuld. he leet 
Inden, bat borch maghefcap willen moft men ze belen, unbe mit beffen 
reden vorwiſede he ze van fil. be erbare vrowe wolde nicht weber to20 
lande, mer blef in Wallande in ener gheiftliten fteve. bo de vrunde bit 
clagheben ven paves Geleftino, de fande tive carbinale to Paris, bit to 
deghedinghen, bat fe be foningh ſcholde weber nemen to finer bederven 
vrowen; bo ze bed nicht kunden bon unbe vruchteben ere levent to vor. 
leſende, bo toghen ze hemeliken webber ut deme lande. 2. 

In deme jare Criſti 1194 do was in Vrancriken tuſſchen Compen ⸗ 
dium unbe Elaremont* zo grot unweder in reghen, duͤnner, blixim 
unbe ſtormewint, bat ni bes ghelikes was vornomen, be bo leveden. 
mit deme reghen villen bo ftene never, zo grot alfe eher, unbe beben 
groten ſchaden in fuben, be van ben valle ber ftene | unbe van birimfl „u. 
fturven. bar mebe vorbarf in gharben de vrucht unbe dat korn in deme 
lande. of wurben raven ghefeen in ber lucht, be vurben vürighe brenbe 


T. ’ene' fehlt e. 


1. Zabella, Enfelin Amalrih I, Malik a Aeaypten: Aitten 4, ©. 

Säwefler Balduin IV, heitathete ihn 500, 506; © richt 2, ©. 205. 

1192 Mai 5 in britter Ehe. 2 all Bermähtte | fh mit Inge- 
2. Salabin flarb 1193 Mrz. 3; von Borg 1198 % 

feinen brei älteften Söhnen aha Ma 4. in page —E inter Claram- 

iit al-Afbal Vamaſtus und Syrien, montem et Compendium. 


1194. 


273 


in beu minbet, unbe verbranben van ſteden to ſteden alto vele buwes, „IB; 
dar ze vloghen. beffe plaghe let God van hemle ſchen dorch groten hates 
willen unde unmifbicheit der twyer Toninghe van Vrancriken unde Enghe- 
fand, wente zobber ber tyd, bat fe beide quemen over meer, bette nu zo 
swurben fe ny vrunbe, mer orlogheben unberlanghes unbe vorderveden 
to beten ſiden vele landes?. de koningh Philippus van Vrancriten be m.ss.s6. 
toch in Normandien twhe over, unbe war unbe vorbervebe bar vele 
flote, des ghelikes dede webber koningh Richard van Enghelanve in 


Brancriten. 


10 Vy ber ſulven tyd mit beme fulver, bat de koningh van Enghelant 
gaf, brachte be keiſer ber vorften vele weder to fime denfte, unde vorbref 


ben hertoghen Dbadar van Behemen wante an bes keiſers bot®, 


unbe 


orloghede uppen marcgreven Albrechte van Mifne bet an des marcgrer 
ven bot. de fulve marcgreve Albrecht habe finen vader bar vore ghe⸗ 
2.302, vanghen, unbe nam |eme finen ſchat, ben he to Mifne behalven Habbe. 


ðſeder let he den vader ledich, unde orloghede doch up ene, wante de 
na des marcgreven Albrechtes dode behelt de keiſer de 


vader ftarf®. 


marfe to Mifne ledich wante an ſinen bot. 
Do be keifer vorevenet hadde fit jeghen be vorſten, He bat fe, bat 
fe wolden gheloven, bat bat rife ervede, alfo andere rike bot. bes ghelo- 
veben ze unbe gheven eme bes hantvefte®. bo bit de Saffen vornemen, 
it vorfmabe en fere, unbe maleben grote beghebinghe uppe ben keifer. do 
bat be keiſer vornam, he hadde angheft vor en, unbe fet be vorften ledich 
eres ghelovedes, unbe fande en er hantvefte webber in bat grote ſulve 


25 beghebingh ?. 


Do be Heifer an Dubefchen fit overevenet hadde, he vor aver to 
Bulle weber, unbe ghewan bat, unbe ghewan Sichlie unbe Kalabre®. 
Dar to dode he manighen ebelen man, de weber eme waren. he let fe 
han unbe fet fe flepen be perbe bor be ftrate bit an ben bot, unbe martede 


fe mannigherlege wiß®. 
6. begden' : beden L. 
1. cum rostris suis vivos carbones 


Portantes. 
2. athat Detmars. 
imrich entfegt Yergog Ottolar 
Fr act ae ee gem Reichstage zu 


4. Mai Albı 1195 
Ian. 21 —— — ©. 


5. Markgraf Otto wurde 1189 im 
debruat von feinem Sohn gefangen ge- 
Grädtehroniten. XIX. 


nommen, kam burch einen Vergleich mit 
bemfelben in Freih ei, und farb 1190 
Febr. 18. Toche 

6. Auf dem eigen Bi burg 
1196 tim April, Toche ‚m Anburs 

tentag zu Mn "ins im 

ee arm 

8. Zweimei erhlt; \ $132, 

9. 8.8.48 Anm. 5. Toeche ©.455 
—57, 579—85. 

18 


©®. 
358. 


2, 57. 


®= 


a 


274 ° IH. Deimar-Cpronif von 1101—1395. 


He fcop of ene vart over mere!;, bar ghewan men Baruth.unde 
belach Thorun ; dat bief ungfemünnen?. 

He fcop of, bat de vorften fineme fone Vrederike to koninghe [o- 21.30. 
eben unbe eme fworen 3. 

129. Im deme fulven jare do wart greve Alf van Holften koninghs 
Knutes man van Denemarten. 

130. Im ber tyd bedwanc be fulve koningh Eſtlande unbe de ande 
ven lande to finer cronen; bat* bearbeyde fin broder hertoghe Wolde ⸗ 
mer mit vlite. 

In deme jare Erifti 1195 bo quam ber Toningh ber Moabiten tret- 10 


keden in Hifpanien unde vorheerben bylanghes al bat lant. be koningh 


Hilvefonfus van Caſtellen be toch em enjeghen mit eme groten heere; 
he ftreb do mit em, unbe wart zeghelos; als men ſprak, zo wart em afghe- 
flagen ber criften viftich bufent 5, unde he quam mit cleyne volles enwech. 
In der ſulven tyb do was alto grot wuler in Vrancriken; bes was 15 
en vrome prefter, be het Fulco; be prebelebe 30 ſcharp, bat be lude fit 


"beferben unbe gheven webber allen wufer: 


To ber tyd bo hadden be twe Toninghe van Vrancriten unde van 
Engheland grot volk to beiden fyben befammelt, unbe quemen togabere 
by Yiolbun 6. als fe wolven enen ſtrid angan, des gaf God en tefen, » 
dat koningh Richard van | Enghelant leghde af fine wapene, unbe trat aı.sse. 


„to deme koninghe van Vrancriken; be gaf ſik in fine gnade, unde vengh 


van em to lene Normandien unbe Picarbien?, dar ze umme kivet hadden; 
bar mebe wart he fin man; bar ſworen ze tofamenbe enen fteven vrede 8. 

131. In deme fulven jare ftarf hertoghe Hinric ve lowe vanzs 
Brumswic. dre fone he let: Otten, be ſeder keyſer wart, Hinrife ben 
palanzgreven, unbe Wilhelme den hertoghen van Brunswic. 

132. By ber tyd bo toch be keyſer Hinric fin andermal in Ytalien; 
bar bebe he grote bat, unde vor bar na over mere®. 

In deme jare Erifti 1196 bo was fo grot upftoiwinghe ber vleteso 
unbe ber watere, bat in vele jeghen vorghinghen alto vele dorpe unbe 
vorbrunfen bar binnen be lude, quik unde wat bar levede; ok dreven en- 

19. “togadere' : *togardere' 8. 
1. Zweimal erzählt; f. $ 132. r & Bl. ©. 46 Anm. 1 und unten 


2. S. 6.47 Anm. 3. Die Blotte bei 
fube 1197 zu Anfang Sorenter von Artntanoram casa fa Alsantar. 
Meffina ab unb landete Sept. 22 u at. "TE m Biturloonst Juxta Isol- 
kon. Dale —e Di. 25 genen, — gonum. 1195 Da. 5. Sant 3, 6.209. 
462, 416; Kl gt 28.001 —* 7. comitatu Pictavensium. 
8.1190 an. 15. Ban 3, ©.200. 
3. Zweimal ergäpft; |. $ 134. 9. &. 6.47 Anm. 3 


1195—1197. 275 


wech be molen unbe be brüghen, funberlifen be, de bar leidet weren „IB; 
over be Sehne, be bar vlůt dor Paris !. 

In ber ſulven tyb braf koningh Richard van Engheland finen loven 20, 58. 

21.352. unbe eeth, den be fworen hadde beme koninghe Philippo van | Brancri- 
sten. be toch in Brancrifen unbe wan hemeliten en flot, dat het Bullon, 
unbe braf bat an be grunt ?. de koningh van Vrancriken dede bes gheli⸗ 
kes webber in Engheland; he beleghbe em flot, bat het Albamalla, unde 
wan bat binnen feven weten, unbe brad bat to grumbe. be koningh 
Richard wan hir weder Novecort, half mit gave unde myt ghübe; bat 

10 flot blef nicht biy em, mer be foning wan bat webber, 

+ Dy der fuloen tyb ftarf de bifcop Mauritius van Baris, en 
vader ber armen unbe em troftere ber bebrüveben. he hadde geftichtet 
brie abbebie bi fime levende?. bo he ſcholde fterven, bo leet he feriven 
enen bref in groter ſchrift; dar ftund inne zo: “if love, bat min Lofer 

is leve, unbe bat if ſchal upftan uter eerven to deme jungheften daghe'. be 
bifcop bat dar umme, wen he bot were, bat men ben bref leghde up fin 
herte, allen Tuben to leſende, unbe begroven ene bar mebe. bit dede be 
bar umme, bat in den baghen was en unghelove veler Tube, bat in dem 
jungheſten daghe fceghe nin upſtandinghe ber Inbe efte der lichame, mer 

2» alfenen ber felen in bat rike Gobest. 
133. In deme jare Erifti 1197, bo de keyſer Hinric fines willen 
21.36». en deel |habbe gheichapen, bo ftarf he; men fpraf, eme wurbe vorgheven. 

134. He hadde vore mit den vorften maket, bat fe finen fone Bre- S.B- 

derile ſcholden nemen to koninghe, en kint van jaren 5. 

= He habbe vele landes mit walt unde unzechte bekreftet, in ben he 55, 
grote mort begint in bifcopen umbe prelaten unbe unhorfam was ber 
hilghen lerken. 

+ By ber fulen tyd bo fach koningh Hinric bes hilghen landes 
over eneme vinftere up fime Hogheften fale; he nighebe fit to verne over 

sobat vinfter; He ſchot bar nedder, unbe vil den hals entwe®, 

Im ber tyb ftarf of de Toninghinne van Unteren? to Btolomayde, 

18. 'umme dat’: dat ſehlt L. 


2,8. 


1. villas destruxit et homines habi- 5. He ſchop oc, bat be 2 n finen 
tantes in eis extinzit, pontes etiam fla- fone Breberife to Soninge en unbe 
minls Be Sequane vonfregit. Bel. ©. 286 m, gme foren. — 47 Un- 

um. mi 


2. castrum Milionis in pago Bitari- 
censt dolo cepit et fanditus evertit. 

3. quatuor abbatias fandarit. 

4. quia de resurrectione corporum 
malt! tempore suo dabftabant, 


6. Heinrich von Jerufalem (ſ. S. 221 
Sum. h N) (as 1197 Sept. 10. Röpricht 
2% 

7. Die Shmeher Bhilipps, Warga · 
va, Je Wittwe König een Sue) I. ei e 


18* 


82 
PP] 


276 IU. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


;, em fufter bes Toninghes van Vrancriten. ze wolde nach beme bobe eres 


heren wanberen to beme hilghen grave, unbe blef bot an beme weghe. 

By der fulven tyb do was greve Baldewinus van Blandern afr 
trebende van deme benefte unbe ber truwe, be he bes jares vore habbe 
ghelovet deme koninghe van Vrancriken in ber ftab Compendiu. be gafs 
fit bo to deme koninghe van Engheland, unbe wolbe van koningh Phi- 
lippo nicht mer leen untfanghen. 

135. Im deme jare Erifti 1198 de vorften in Dubefichen landen 
en | del foren Philippum, keiſer Hinrikes brober ; en bel foren den gre- Sı.se. 
ven van Poyters Otten, hertoghen Hinrikes fone van Brunswic; bar io 
af wart grot orloghe in ben landen. 

136. In deme fulven jare na Eeleftino wart paves Innocencius 
18 jar 4 manebe unbe 23 baghe !. 

Deſſe ſulve paves Innocencius was ovel gheweghen Philippo, kei⸗ 


fer Hinrites broder, unde al den ghenen, de en wolden vorderen to fer is 


9,9. 


fer, unde dede fe al to banne; mer hertoghen Otten van Saffen gunde 
he wol, unbe let ene kronen koningh ber Dudeſchen to Alten 2. 

Im deme fulven jare nam be gube prebelere Fulco enen anderen to 
fit unde beterben alto vele ſunder, ſunderlilen bofe vrowen, den bo clo» 
fter wurben gheſtichtet, dar ze ruwe habben unbe lebe umme ere funbe. 2 

By der fulven tyd ſcheghen grote teken jeghen ben [op ber naturen. 


in Hbernia to Rofet? in dem altare ve win confecreret vorwandelde fit 


in blot unbe be fteltnige bes brobes in vleſch. dar na nicht Ianghe was 
en ribder ftorven in Vermenbefio, be ftunt van bobe up; he ſeghde vele 
totomenbe dinge; he levede langhe tyd funber fpife unbe drenke; dar ... 
na ftarf he. dar na in Wallande bi funte Johannes daghe do oil en 
dom van bem hemle up bat korn unbe vorbarf bat tomale; be dow finel- 
kede ander nicht, mer zo bat honich. dar na vor funte Margareten 
baghe* bo quam en ftormewint, unde mit eme reghen villen grote ftene hir 
nebber van beme heinmel, unbe vorhof fit van Tremplat bet an dat clo- so 
fter Chale in Wallandes, une ſloch tor erben de winftode an ben gharben, 
be bome in deme holte, bat forn up ben velbe. 

Hir na ſchach gröter jammer in ven vifen. be foningh Ppilippus 
van DBrancrifen, be bar ghwerlde hadde en gub wort®, de ftebeghebe web- 


15. ‘en mwolden! : "he wolde ©. 23. De’ fehlt 2. 


1. ©. S. 48 Anm. 2. autem Julio. 

2. ©. ©. 47 Anm. 7. 5. a Trebaco usgne ad monasterium 
3. apud Rosetum in Bria. Chale. 

4. Bor Jul. 13; V. B.: mense 6. Zufag Detmars. 


1198—1199. 277 


ber in be jüben to Paris, funber raat unbe wifgeit, be he vore habe vor „KB; 


breven ut beme lande; he was nuͤ webber be gobeshufe unbe alle geiſtlike 
achte. bar na ſchach bit, dat Toningh Richard van Engheland toch 
jeghen ven koningh Philippum mit 15 Kunert ridderen mit cotarellen 
sunbe mit votghingheren, ber nin tanl was, unbe vorherben bes rikes en 
grot del. koningh Philippus vloch to fime flote Gyfortium mit vif hun» 
Bı.36a. bert ribberen, unbe | quam mangh bat heer ber Enghelichen; he brak 
dore mit konheit; he vorlos bar fine beften vibbere unde quam Tume 
fulven enwech!. var na toch he wedder in Normanbien unbe vorherbe bat. 
io des ghelikes dede webber be Toningh van Engheland mit deme greven 
van Vlanberen 2, unde nemen beyde groten vrome, unbe be Franſoyſor 
jummer fopaben®. 
In der fulven tyd bo vorwarf hertoghe Philippus van Swaven, 
en brover keyſer Hinriles, vele ſtede bes Romeſchen rikes, Bir umme, 

15 bat itlife hadden ene foren to keyſer. jeghen ben orloggebe hertoghe Otto 
van Saſſen; deme halp paves Innocencius, koningh Nicharb van 
Engheland, de greve van Vlanderen unbe be erfebifcop van Kolne. be 
koningh van Vrancriken be halp deme hertoghen Philippo van Swaven, 
up bat he vormiddels eme mochte fine viande vorwinnen. 

» De paves fende enen carbinal in Vrancriten, be heet Petrus be 
Capua; de fcholbe bat orloghe vorliten tüffhen beme Toninghe van 
Brancriten unde van Engheland; bes Funde he nicht vullenbrenghen; 
des fette He bat orloghe vif jar in daghen!. 

31.310. Im deme jare Erifti 1199 do | Habbe koningh Richard van Enghe- 

a lan beleghet en flot in ener gravefcap fines riles, he het Qemonite. bar 
was up ghevloghen en vibber, be hadde groten ſchat ghevͤnden; ben 
efchebe de Toningh. de greve heghede ben ridder bor bes gudes willen. 
be ghiricheyt beweghebe ven koningh, bat he nicht wolde theen van veme 
flote, he ne hadde bat ghewuͤnnen. bes fchot en to mit eme notftal® in 

zobat heer des koninghes, unbe ſchot en bor fin lif, dat he bar varı ftarf®. 
na em vegnerbe fin brober, be bar heet Johan ſunder erben. 

+ Im ver fulen tyd bo befworen fit de Franzoyſer unbe ve Vene⸗ 
bier, unbe toghen over meer to Conftantinopolim, unde floghen ut ber 


1. "Vejuben‘ de’ fehlt. 16. 'Micard': "Eghard' 8. 19. mode‘: "mochten" e. 


1. 1197 Sept. 38. Pauli 3, ©.272. 5. balisterlus quldam ex Improviso 
2. comes autem Flandrie eo tem- gnarellum transmittens. 

pore sanctum Audomarum cepit. £ Richard ſtarb 1199 Apr. 6 auf 
3. Zufag Detmars ber dem Bicomte von Limoges abgenom« 
4. 1199 Yan. 13. aut 3, ©. 272. menen Burg Chalup. Yaulıa Er 


2,9. 


2,0. 


2,6. 


2,6. 


278 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


J. Grelen keyſer, unbe wunnen be ftab, unbe boben ber Greken alto vele, 


unbe fetten dar Baldewin to keyſer, de greve was to Vlanderen i. 

+29 ber fulven tyb do wart Petrus, em carbinal, gefant legate 
in Vrancrifen; be helt en mene confilium ber bifcope, abbate unde 
prior, den ſank to legherende umme be miſſedat bes koninghes Philippi, s 
be he bewiſede in ber koninghinnen Ingheburch. beffe raat wart vülto- 
ghen, dat na 20 daghen ?, been kolningh wurben ghegheven to beferinghe, zı.sm. 
30 wart be fang gheleghert in deme ganfen rike. bes wart ve koningh 
tornifch , unde vorbref al de bifcope, prelaten unbe prefter, be bit dor⸗ 
ften kundeghen, ut deme vite, unde nam ere gub. bar mebe nam he fine 10 
vrowen Ingheburch in rechtme torne, unde leet ze befluten up deme flote 
Stampas, unbe benam er allen troft®. 5 

137. In deme fulven jare do ftalleve koningh Philippus vor 
Brunswic; over be ftat blef unghewuͤnnen. 

138. Do wan oc hertoghe Wolvemer Reynoldesborch, unde bes ıs 
ghunde bo vort arbeyden na ben landen in Norbelbinghen, wo be be 
brachte under be cronen to Denemarten‘, 

Im deme jare Erifti 1200 in deme baghe ber hemmelvart unfes 
Heren do wart van ber milden gave unfes Heren vullenbradht en ftebe 
vrede tuffchen twen koninghen, koningh Philippo van Vrancriken unbe 20 
koningh Iohanne van Engheland. dar na des mandaghes bo wart bes 
koninghes fone van Brancriten Lodewich ghehantrumwet 5 junchrowen 
Blanke, des Toninghes Hilvefunft van Eaftellen bochter. bor ber vor- 
eninghe willen fo gaf folningh Johann van Engheland ber brüt, finer zı.sre. 
niften, to gave unde erme heren Lodewich al be flote in Brancriken, bezs 
ſyn brober unde he hadden wünnen®, unbe bar mebe wat bes rikes was 
over meer”, fturve he ſunder erve®. 

139. Im deme fulven jare wan hertoghe Woldemar be ftab to 
Hamborch; dar vent he greven Alve. 

140. Of wart eme bo Raſeborch unde Zegheberghe. > 

Im deme jare Erifti 1201 bo wurden ghefanb twe legaten in 


'gefant': folgt getilgt “em”. 


1. Franci cam Vonetis Oonstantino- 4. Bl. S. 46 Anm. 1 u.oben $130. 

pollm capfunt et Baldulnum comitem 5. Auxit in uxorem. 

Flandrie imperstorem constituunt, Kott« 6. —* 
timopel tourbe 1204 Mr. 12 erobert, „u „unse munitlones et urbes et 
albuin Mat 16 gekrönt. Willen 5, ©. m totamgne terram, quam rox Fran- 

289-285, 327; Möhridht 2, ©, 218. Anm ceperat, prefato Lmäorioo ot here- 

2. usque ad 20 dies post natale. as suis quitavit, 
3. apud Stampas in castro sıfb ro- 7. terram cismarinam. 
elusit, 8. 1200 Mai 22. Pauli 3, S. 301. 


12001202. " 279 


Brancriten, Octovianus Hoftienfis unde Johannes Vercellenfist, umme 
ene voreninghe des Toninghes mit finer vrowen Ingheburch. Kir umme 
wart en grot raat upghenomen ber prelaten unbe vorften unbe juriften, 
unbe wart ghehanvelt 15 daghe in der jeghenwarbicheit des koninghes. 
setlite fprefen, ve koningh were plichtich, fin wif webber to nemende; 
de anderen fprefen, he ne brofte bes nicht bon. bo beffe kif fo langhe 
hadde waret, bat de koningh hadde vordreth, bo nam he fine bebberven 
Bı.97a, vrowen, unbe vurde fe hemelifen enwech, unbe bot 30 to ruͤghe, | bat be 
untfanghen hadde Ingheburch alfo fin bedderve wif; bat ze vort fiveben, 
soil langhe ze wolben?. des vorwunderden fit vele, unde fchemeben fit, 
unde toghen enwech exe ftrate. 

By ber fulven tyb bar na ftarf Maria, be unedhte vrowe bes 2, or. 
Toningges Philippi, bar he twe finbere van hadde, be de paves Inno⸗ 
cencius echtebe mit finer Bullen, alfo van em be koningh bat®. 

15 Dar na nicht langhe do eſchede koningh Philippus van Vrancriten 2. 67. 
manfcop van ben koninghe van Engheland, umme bat gut unbe herfcap, 
de he hadde in Aquitanien, Pictavien unbe Normandient. be gaf eme 
bad}, 15 daghe na paſſchen to komende binnen Paris, unbe dar to ante 
worben. bo de koningh Johan van Engheland bes nicht en bebes, do toch 

ande in de benomeben land unbe vorheerede be, unbe bebe veme koninghe, 
alfo ge wers fünbe. 

141. In deme fulven jare pribie idus Novembris do ftarf de 
koningh Knut, unbe be ſilve Woldemer, fin brober, wart to koninghe 
topet. 

» 142. De was en arbeydene, wis man, unde malebe bo to riddere 
21.38. finen | oem, greven Alberte van Orlemunde; be underwan fif ber flote 
unbe ber (and, unbe hadde clene webberftand ©. j 

143. Do worben be van Lubeke var to bracht, umme bat fe van 

deme Romeſchen rike nene helpe kunden hebben ever van ben heren ber 

solande, bat fe fic moften fetten under bat rile to Denemarten. de koningh 
ghaf do ber ftab unbe ben borgheren fine breve, bat he ze ſcholde laten 
bi erme rechte unbe bi erer vriheyt; be wurben befeghelt mit finen in⸗ 
gheſeghele. 


B= 
8» 


+ In beme jare Eriftt 1202 bo fenbe paves Innocencius twe legas „Y-B; 
1. Octavianus Hostiensis et Joannes 4. pro comitatu Pictavensi et Ande- 
Velitrensis us ut logatus. ‚gavensi et pro ducata Aquitante. 
. Kup — 5. 1202. Pauli 3, ©. 306. 
3. quöd factam eo tempore pluri- 6. Reim. 


bus displieuit. 


280 * IH. Detmar-Ehronik vom 1101—1395. 


; ten, bat weren twe abbatet, in Vraneriten to bem Toninghe, bat je 


ſcholden en confilium halden mit ben prelaten unbe landesheren, to vor« 
likende ben unvrede, de bar was tufichen ben twen Toninghen, unbe 
hadde langhe waret unbe was biffe vorliket; of bat je vul deden vor den 
fchaben , ven fe hadden dan in clofteren une in gobeshufen. be Toninghs 
van Vrancriken kerde fil dar nicht an, mer he toch.mit ben Britanier 
in Aquitaniam unde Engheland, unbe wan bar vele flote, unde vor« 


heerde be | land, wor he kunde ?. vi. asd. 


144. In deme ſulven jare wart greve Alf los ghelaten; des wart 
deme koninghe dat hus to Louenborch antwordet. 10 

145. Vy ber tyd wart de ſtad to Righe buet. 

+ 39 der tyd dre daghe vor unſes Heren hemelvart do was grot 
ertbevinghe in vele jeghen, ſunderliken in deme hilghen lande; dar vil 
nedder de ſtad Achon® mit bes koninghes pallaas; ok vorgink Tyrus be 
ſtad, Archas dat wigbelde, dat ſulve en grot bel van Tripolis, unbeıs 
alto vele lude bevillen in ben buͤwe“. hir na wart dure tyd unbe grot 
koghe in ben Tuben. 

+ Of wurden in ber tyd ghehort greſelile ftempne, de bar repen 
in der lucht van tokomende jammer, bat bar ſcholde fcheen, als fit wol 
bewiſede unbe hir na i8 gheſchreven ®, » 

+ Im deme ſulven jare do tegnerbe be tüvel in den Tateren. fe 
hadden enen keifer, ve het David, prefter Johannes ſone; de was Toningh 
over ganfe Indien. ben Tateren buchte 30, bat be keyſer David, ve en 
gut criften was, fe to fere befchattebe unbe dwunghe to benefte. fe 


nemen enen raat, wů ze en mochten | bringhen to beme bobe. bar was, „... 


mant en clok Tatere, be heet Eingischam; be gaf ut deſſen raat, bat veer 
ſcholden keſen ven viften, 9 ven tehnden, de neghenteyn den winter 
gheſten unde alfo vort bet an bufent unbe bufent werde duſent; bar fe 
alle denne quemen to eme, be ſcholde ever alle koningh weſen; wat be 
hete, bat fchofben fe alle bon; we bes nicht en bebe, de fcolbe fin leventso 
vorlefen?. deſſe raat behaghede en al wol; fe quemen an ben kore bet to 


6. be übergefprieben. 27. 'neghentepn’ : 'neghentepnde" 8. 





1. Innooeneius papa misit abbatem 3, magnaque pars arbis Achonensis 
de Hammarli —. Qui adjuncto sibl cum palatio regis corruit. 
abbate Triumfontium — utrigue regi 4. plebs plurima suffocatur. 
— preceperunt u. |. w. Abt von Eafa- 5. De hino terre sequitur aterilitas 
mario. Pauli 3, ©. 309. et hominum mortalitas. 

2. Äquitaniam intravit et adjunctis 6. Ausmalung ber Worte: vox ter- 
sibl in auzilium Pictavensibus ac Bri- ribills auditar. j 
tonibus munitiones multas cepit. Pauli 7. eui omnes usque ad miortem per 


3, ©. 309. omnia obedire teneantur. ' 


1202. j 231 


eme 1, ven beten ze Chaam; bat wart bo er keifer. deſſe keyſer befam- „-B; 


melbe fe unbe bot en by erme levende, dat fe deſſe bre undoghede nicht 
mer ſcholden oven, alje Loghene, bive unbe eebreten, up bat de God ber 
hemle nicht fit en tornde up fe. bar mebe delden fe fit in twe heer, unbe 
stoghen bore bat rite to Inbien, unbe flogen bot al bat fe vünben, of 
ſloghen fe bot den koningh van India, een rechten heren, unbe al fin 
gheſinne, ane ene dochter; be wart ghegheven to ener husvrowen dem 
Cingiskam. fe toghen in bat land, em bel to perben unbe en del to 
sı.ssa, offen, en bei to efelen, en bel to vote. ber Tateren was zo vele, | alfe 
ao des ſandes in deme mere, nemant hunde en webberftan, ze en floghen 

se al to ber erben. 

+ Ban veffen Tateren is vele gheſchreven, des if Kir en cleyne 
roren wil. men left aldus, bat ze in fteltniffe hebben miftalbighe per- 
fonen, grote oghen, brebe antlate, cleyne licham, Torte bene fnel to 

ıslopene na beme wilbe, ze riven meer ben fe lopen, be wif fo wol als 
de man, unbe aljaghet fe na den wilde. unreyne fint fein allen binghen 
in etenbe, wente fe rolen nicht diſch obber taflen obber dvelen; fe hebben 
nen brot. ze ſpreken unreynelilen, 30 en wulf hulet obber loyet zo en 
oſſe?; er fangh 18: alan alan®. nicht vele wonet in Hufen, mer meft 
»in paulun. ze fint al meſt ghube fchätten unbe ghude jegher. 

+ Of fal men weten van ben goͤden ber Tateren, bat fe loven an 
enen God, be hemmel unde erben heft gheichapen; nicht vele heben zet, 
mer ze hebben vele afgobe, ben ze ere ere beden; bat fint bilde ghemalet, 
be fetten fe uppe twe vilt obber ſyden want, bat is ghemafet alfo twe 

»bruften 5, wente fe loven unbe hopen bes, bat vruchtbaricheht gheven be 
21.39. göbe erme quefe, unbe bat ze bat | beivaren vor alle arich. deſſe gobe 
malen to be vrowen; ze fetten fe uppe fchone waghen unbe voret fe van 
fteven to fteben®; ze opperen en bat herte van allen wilden derthen, 

bat men vengt, van aller ſpiſe unbe ghedrenle to erften. er fette hebbet 

sofe, bat nen kehſer feole mangh en fin, he en fi ghekoren; fe ſcholen mit 
erme keiſer alle Inant unberbreten, wor fe onen. fe hebben vele toverye 


33. *ere er fort. aud: meer ne. 2. "vengt': "wegt'?. 


1. ipsum in dominum elegerunt. imaginem hominis fact, que ponunt 
2. Cantantes mugtunt ut tauri vel ex utragne ostii tontorli parte, et quld- 
Wlalant ut lapl. dam de filtro In modum uberum femine 
3. hanc cantilenam: Alai alei com- subtus illa. 
muniter ao frequentissime canunt. 6. Alla vero de pannis soricis fa- 
4. nec tamen orationibus — ipsum ciunt, illague multum honorant; qui- 
eolunt. dam ea ponunt in pulchro curru coo- 


5. habent idola quedam de filtro ad perta ante ostium tentorli. 


an. 


9,72. 


3,7. 


2,76. 


282 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


;, unbe widenbes mangh fit, dar fe loven to hebben, alſo to Gode ſulven. 
14. ot loven fe, bat er koningh Chaam fi Godes ſone; alſo beden fe ene an, 


bat he mot brie fine Ine boghen, de em fcal tofprefen. 
En bunfet des, bat nen groter here fi boven eme in ber werfbe, 
unde bat fe vormiddelſt eme ſcolen noch unberbrefen al de werlt. 5 
+&n dunket of dat nene ebbeler lude zint in ber werlde dan fe unbe 
bat be criften vor fe fint mer Hunde. fe dunket fit to gub mit jemende to 


. fprefenbe odder handelinghe to hebbende. groten wuler hebben ze mangh 


fit, jo to ber maent vor 10 penninghe 11 webber to ghevene. gyricheit 

grot is mangh en; gherne nemet je gave, mer nicht gheven fe wedder; 10 

en bunjfet van homode eres herten, bat ze des wol fint werbich. grot 2ı.:e. 
taricheit is mangh en; alfenen bat fe grot unbe vele quekes hebben, 
nümmer bobet fe en fcap to eren luſten; mer went boch wil fterven ebber 

is vorborven, zo bobet fe bat unbe eten. unkuſch unde untuchtich fint ze 

to den vrowen, funberlifen to ben ghenen, de vromede fint mit en inıs 
den lanbe, alfo be van Georgie, van Turken, van Perfen, van Armes 
nien; fe holdet nene ee mit echten vrowen; 30 vele alfo he vuͤden Tan, 
mad} he nemen to wive; ze zeen nene maghefcap an in dem echte, mer 


. allenen in mober, fufter unbe dochter. of find be Tatheren unbarm ⸗ 


hertich; fe gheten minfchenblot fo drade alſo water; minfchenvlefch eten 20 
fe unde drinken minfchenblot, alfe ven win, en bel umme nobe, en bel 


. umme arjtebie!, en bel umme vruchten to malende anderen luden. fe 


weten van vaften ebber wire nicht to feghenve, alle daghe ethen ze vleſch 

van minfchen obber van anberen beerthen, ame muloleſch; des en eten |2ı.. 
fe in nenen tyben?. went fe vanghen enen viant, umme ben befamme- 25 
len fe fit al ve vrunde unbe mafen ene werfcop; bas ftefen fe ben viant 

al dore mit meften, unbe ſughen em bat blot ute deme Five; bit ghift en 


. geote (ufte. wen fe willen teen in ben ſtrid, 30 fenben fe ere boben to 


vore mit glevien unde mit fpeten; de ſcheten an be viande unbe vlen 
dort van en; wen ben be viande fint gherehfet to torme, 30 jaghen feso 
na unbe fomen in be achterhube ber vianbe, unbe fo werben fe vorwün« 
nen; zeen fe, bat fe en fint to frank, fo vleen fe to rucghe ene dach⸗ 
fe obber twe; unbe tredfen fo in erer vianbe land, unbe flan nicht dot, 
: be lude alfene; fe bernen nicht unbe of roven fe nicht, mer fe ſoken 


5. "vormiddeif® fort, aud: · dormildelfr. 31. “o'übergefärieben. fe" übergefäprichen. 


1. quandoquo eansa necoseitatie, terguam mule, quia non gignit, come- 
ndoque causa delectationis. dunt, 
2. Porro omne carnlum genus pre- 


+ 1203. 


283 


alleneghen ven Inben er Ievent!. fe vechten mer mit Lüfte unbe broghene, J:B; 
ben mit fterte. wor ſe en flot beleghen, deme laten fe nummer rowe, 20, s2. 
bach unbe nacht to ſtormende; fe werpen mit bliven, ftenen unbe ſchot 
unbe vär funber unberlat2. Tonet fe bat flot alfo nicht winnen, zo be 


aı.n. nemen doch ze en al | water, bat enen vlote Heft to dem Hufe, ebber je 


unbergraven bat hus unbe vechten mit ben vianben. Tonet fe bat hus 
30 nicht winnen, 30 vorbuwen fe bat, unbe wonen bar umme funber 
vorbret 10 jar obber 123; fe fprefen honeliken aldus: ‘my hebbet hir 
ghude mefte fwine up deme Toben; ber wil wy beiben, bat wy fe flan 
ao to unfer fpife'*. ander vele bosheit unbe dorheit fint geſchreven van 
ven Tatheren; fo we ber mer wil weten, be fe in ben coronikan van 
den Tateren odder in ben coronilen des hilghen landes; in beme brutti» 
ſchen boke, bat heet speoulum historiarum, bar vint he bat gans ber 


ſchreven. 


15 + Im deme jare Criſti 1203 bo beghunde bat rile ber Tateren. 
dat quam fo to. bo en was gheludet, bat fe bat rike to Indien hadden 
underbroken, bo wurben fe vorheven in erme mube, baten be& buchte, 
ze wolden fo al be werlt unberbrefen. fe toghen upwordes in bat often 
unbe wunnen bar be land; vortmer van bem often in bat fuben webber 

abette to deme folten mered. Perſen, Meden unbe Afftriens, al bedwun⸗ 


21.40. gen fe | at volk under ere macht unbe walt; over bar welt land ober 


ftab dorſt en don weberftalt, der borften fe nicht angen, funberliten de 
criſten; de heten je alle Brantos. ze weren vore mangh anderen volle 
vorfmat als de Wende”; nu in deſeme jare vorwurven ze erme koninghe 
3 Chaam zo grote ere, land unbe ftebe, golt unbe ſulver, bat fe be mech- 


digheften wurden in allen landen. 


+ In deme fulven jare nemen tu fit be Grelen ven criften loven 
unbe febe, dar fe wurden tu ghebracht van ben Franſohſer unbe Vene- 
bier, be mit en weren in beme lanbe, alſo gube criftenen ; beffe criften 

sobrachten be Greken in ere wife to lovende unbe to levende, en bel mit 


2. dar: dad. 28. ſede': federn’ ©. 


1. enrsores premittunt —. Et hi 
quidem nihil rapiunt, domos non com- 
borant, bestias non oceldunt, sed ho- 
mines tantum vulnerant aut perimunt, 
si posaunt, vel saltem In fugam mittunt. 
2. Projleiunt etlam ignem Grecum. 
3. per multa tempora, seiliost per 
12 annos et amplius, siout vidit frater 
Joannes de Plano Carpi in Alanla. 


4. porcos suos incarceratos osse 
dicunt, 

5. a Tartaria fere usque ad ortum 
solls, et ab ortu solls usque ad mare 
mediterransum. 

6. Zuthat Detmare. 

7. qui a principio panperes et ab- 


Jecti, sclavi et tributarli orant. 


2,8. 


2. 


B= 
Pi 


3. 


284 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


;, walt, em bel mit wolbebicheit, wen be criften weren en behulplik in 


noben jeghen ere viande!. 

146. In deme jare Erifti 1204 do wan be koningh Wolbener 
Exteneborch over ber Efve; bat let he breiten. 

147, De file Toningg nam bes jares bes Toninghes bechter vans 
Behemen, Margaretam?, 

In deme fulven jare bo toch echter Toningh Philippus van Vranc⸗ 
riten in Normandyen, unde wan | bar vele flote unbe landes bette to 21... 
ſunte Michelis berch; of quemen be van Normanbyen tovoren, unbe 
gheven fit in fine gnaben, wente ze hadden nen webberftant; och ere 10 
here, de koningh van Enghelande, konde ze nicht befchermen. aldus krech 
of koningh Philippus Notomagum unbe al bat land, bat fin olver- 
vebere van Karles tyden beite her to by dren Hundert jaren Haben 
beſeten o. 

By der ſulven tyd bo makede koningh Petrus van Arrogun fin 1s 
rike tinsaftich beme paves Innocencie, alfo bat men ſcholde alle jar ghe- 
ven ben pabes to ewigher tyb 200 mark fulvers* van finer kameren, to 
ſaligheyt finer olveren unde finer vrunde. des ghelikes deden of be gre⸗ 
ven van Bartinon unbe de here van Mumpeler®. 

By der fulven tyb, bo be lantgreve webber quam over mere, he 
karde van beme Toningh Otten, unbe wende to beme koningh Obadere 
van Behemen, ven koningh Philippus to Toninghe hadde ghematet ®. 

+ De koningh Otte unbe be lantgreve voren vor Northufen | unbe sı.a. 
wünnen fe?. be koningh Otte vor of bo to Goslare unbe vorbinghebe be 


5, „debteningpeh; de fepft &. 12-19. Slderuedene' Tre, au; olberaebber'. 20. Hantgree 
lant" . B 


Mi 

1. pacta de obedienela Romane eocle- 
sie et de succursu terre sancte Innovan- 
tur et confirmantur, beim Bertrag mit 
Seat Angelne und Ülezius 1203. Bol. 

218 Wr 

2. Den gentfigen Namen nennen 


Montis Pessulani regnum suum obtu- 
lit Innocentio pape. Krönung Peter II 
wi Kom 1204 Rov. 11; — 1 


Ds  eusfebung. Do be reine 
wiber quam van over mere, he farbe 


A.R. 3u 1212; gl. ©. 55 Anın. 6 m. 
S. 51 Anm. 6. 

3. Entflellung. Quam scilicet ur- 
bem cum tota Normannia nullus prede- 
cessorum ejus per 315 annos habuerat, 
& tempore soilicet Caroli simplicis, oul 
Rollo Danus— ipsam jure armorum ab- 
stulerat. Pauli 3, ©. 315. 

4. 250 uncle. A. Schmibt, 
Gef. Aragonien's im Mittelalter ©. 
132 : 250 Dublonen. 

5. Entflellung. Petrus rex Arrago- 
num, comes Barcinonie et dominus 


vomet Tori | otten unbe erwanbe am 
foning 0 fere van Behem, 
ben fonin; — to koninge hadde 
jemalet. Yandgraf Hermann trat 1199 
Im Auguft von Otto zu Philipp Über, 
fchloß fich aber 1203 wieder mit — * 
ber 1198 von — zum Könkg 
hoben war, befien Wiberfacher an. 

mann 1, ©. 146, 138, 283—87. 

7. De toning Otto unbe be Iantgreve 
voren vor Rorbkiufen unbe gewunnen fe. 
Nah fehemöchenticher Belagerung 1198 
im Degember. Daf. 1, 


in: 


1204—1205. 285 


ſtat, bat fe to eme teren ſcholde bet an enen beſchenen bach, oft men fe 
nicht en ledeghede. bo ledeghede fe koning Philippus mit groter craft!. 

+ De koningh Philippus hadde of enen groten Hof to Megbeborch, 
dar he ghecronet ghink mit fime wive?. 

s + De hertoghe Hinric brande of do Ealoe. bar wedder branbe be 
bifcop van Megdeborch Helmeftat, unde brak Werebergge unde bümebe 
de Somerſchenborchꝰ, unbe vor mit deme here mit Toningh Philippus 
vor Bruuswic; bat blef ungewännen 4. 

In deme jare Erifti 1205 do was en grob ſtrid. twe heydenſche 
io koninghe, de koningh van Blanken unbe be koningh van Bulgarie, de 
ftreden mit ben Eumanen, Greken unde Turken, unbe wünnen ben 
zeghe, unde boben be beften in deme heere ber Greken unbe ber Turken ®. 
By der fulven tyb was grot ſtormwint, be floch to der erben bome 
unde forn. 

eu 148. Im deme fulven jare de koninghe | tiwe ghekoren to keyſere 
Philippus unde Otto ftridden by Eolne. Otto wart ghewunt ; be bifcop 
van Eolne, de den Dtten to Afen hadde wyget, de wart ghevanghen; 
he wart bar na loſe laten, over he mofte des foninghes Otten aveftan. 

149. Des jares ftarf bifcop Hartwic van Bremen. 

» Des anderen jares vor be koning Philippus up ben Iantgreven 
mit enen michelen here. bo quemen ve Behemen deme lantgreven to 
hulpe unbe koningh Otten; ben untfent de Philippus to Erforde in®. be 
koningh Otte unde de Behemen de voren bil na Halle; bo ere voderere 
utreben in bat lant, be greve Dite van Brenen unbe greve Olrik van 

3 Bitin beftunden fe by Zorbele, unbe floghen ir mer dan bre hundert bot. 


16. “bifeop' : folgt getllgt Min‘. 


1. De toning Otto vor oc to Gos- Bud. Bl. daf. 1, ©. 152. 
lare unde vorbingehe be flat, dat fu to Ameimal erählt; ſ. gu 
ime Ime teren folben, bit an enen beſche · 5. rex Blancorum etrex Bulgarorum 
denen bach, of men fe nicht. me ledegebe. cum Oumanis ot Grecis ao Turcis con- 
Do —*5 — fe koning Bi ‚u8 mit gresei cum nostris vincnnt eos, majorl- 
rot N et to 1198 bus peremptis. Balbuin I fält 1205 
Ya Philippe Einng | In Goslar Apr. 14 bei Abrianopel In bie Gefa: 
1199 Seh. 5. Dal. 1, ©. fhaft bes Rönigener Daladın und ut, 
2. De toning Ben dadde Pr garen, Yhann I Witten 5, &. 395. 
enen groten bof to Maibeburc, bar he 6. Entflelung. Des anderen jares 
tronet Br Mh mit fpem:, wi wine. 1199 vor de foning Phil ippus uppe ben Tante 
Dez. 25. Dal. jteven mit eme geolen here. bo quemen 
3. De hertoge — Shure Dr Grande oc do Beheme beme lantgreven to helpe unbe 
Cake. ——— brande be biſchop van be koning Otto; bem untwech be koning 
Raideburch Helmenſtede, unbe brak to Erforde in. Diele Creignifle gi 
Wereberge unbe buwede Somerſchen · ins Jahr1203. Winkelmann 2, &. 288 


s®. 


2, 106. 


B= 


288 


3; Tunte Clare!; de brubbe het ber ruwer orben, ben holdet man unbe 
vrowen, unbe is gheftebighet in ben gheftliten rechte, alfo wol, als ve 
twe erften ?. 

+34 der fulven tyb, alfo keiſer Otto was confirmeret van ben 
paves, unde habbe ghefiworen trume to ſhnde ber hilghen kerken, aljo bes 
af do toch van Rome, bo helt he bes | ebeö nicht. he bekummerde ſtede 21... 
unbe flote, be ber hilghen kerken tohorben , he berowebe pelgrimme. hir 
umme fo let ene de paves bannen, wente he fit nicht wolte befennen 
unbe webber gheven. bar mebe bot de paves, bat nemant eme benftes 
pleghen fcholve, noch vor keyſer Holden ; dar mebe loſde He de ghene, be io 
em truwe hadden fworen, van ben eben. hir ummg treben van eme be 
exfebifcope van Trere unde Megenfe, be lantgreve van Heffen ® unde de 
koning van Behemen, de hertoghe van Ofterrife unbe vele andere heren 
unbe vorſten!. 

156. Im deme jare Erifti 1210 do ftarf bifcop Dideric to Lubele. 15 
na em wart be vifte biſcop Bertold bar ut beme capitulo toren. 

157. Des jares war toningh Woldemer bat lant to Prugen unde 
Samelande. 

In deme jare do was en grot fetter to Paris, be heet Amalricus 


II. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


van Garnot. deſſe lerede, bat nen minfche mochte werben falich, he ne v 


lovede, dat en eflich minfche were en litmate Eriftt, 30 gans, baten 

nen funde mochte bar van ſteden. bo he bit ſcholde webberfprefen, bo 

ftarf He van fchemebend. na fime | dode bo quemen van finen ſproken vi 
vele andere fettere, de bar helven, man umbe wif, papen unbe leyen, 
hemelilen, des ze nicht borften bekennen. ze loveden, bat be ee des vader 25 
were ghewefen in dem ofben teftamente, unbe hadde en ende in ber bort 
Erifti, bat men brofte nicht mer holden; be ee bes ſones were ghewefen 

dat nyge teftament, unde warde bet to erer tyb, bat ze predeken; unbe 

nu mer, fpreten ze, habben be facramente nene macht mer, wente be ee 

bes hilghen geiftes were anftanbe, unbe be hete be ee ber leve; wat mens 


6. chelt de’: *9e" Abergefähriehen. 


Der Orben ber Mariffinnen ober 
Denim, 0 m, fit 1212 von ber 


Klara, 193 zu Aſſiſi, ger 
Fon 125: — 11. 

2. Der Tertius ordo de poenitentia, 
befien Angehörige Tertiarier und Ter- 
tlariertumen genannt werben, erhielt 
feine Regel 1221 vom h. Sranzistus. - 

3. landgravius Toringie. 

4. ®gl. ©. 54 5159. Ueber En. 


biſchof Johann von Zrier |. Winkel- 
mann 2, &. 270 Aum. 6, 274, 301, 
501 und über Leopold von feel) 
baf. 2, &. 273 Anm. 2, 274 1, 
279, 501, 301 Anm. 4. 
5. Knati on Bena, geboren zu 
c 


Bena in ber 
EEE 
Widerruf gezwungen unb 


dan berauf. 


Bı. (m. 


1210—1211.. 


289 


nu dede in der leve, bat weren nene ſunde; alſo mochte men ftelen, „Y,B;, 
roven, unkuſheyt briven ſunder funde, wen bat ſcheghe in ber Ieve!. 
deſſe fetterie wart hemeliten vorfporet ; al de dar wurben inne begrepen, 
funberlifen papen unde kundighe lude, de wurden bororbelt to ben vure; 

smit envolbighen Tuben fach ment over, be fit noch wolben beferen. ve 
Amalricus, deſſer fetter en beghinner, de wart upghegraven; fin licham 
wart ghebrant , de afche gheftroget alberweghene. 


158. Im deme jare Criſti 1211 do | war foningh Wolbemer den 


10 hertoghen af van Stettin vele eres landes, unbe buwede Demyn webber. 
In ber fulven tyd, alſo keiſer Otto was vorwifet unde vorbannen 

van beme paves, bo Toren be Dubefchen vorften nach rade bes fonin- 
ghes van Vrancriten hertoghen Frederik, Teifer Hinrikes fone2. fe 
brachten ene to hove unbe beben paves Innocencium, dat he ene confe- 
15 crerebe to keiſerꝰ; allene bat be paves bes nicht gherne dede, went be 
was fime flechte nicht gub, fo dede He bat boch borch vrunde bebe wil⸗ 


len *, unbe ſtedeghede ene to feier; 


unbe regnerde wol 34 jar. 


Dar na toch keiſer Frederik van Rome to Janue in deme leyde bes 
marcgreven Bonifacius van Montferrar5, unde quam bar na over ber- 
a0 ghete to Dubefchen landen, unde was jo wol untfanghen. alſo he wolde 
intheen to Eonftancien, bo helt em vore feifer Otto mit twen hundert 
ridderen; ben breven to rughe de van Eonftancien mit keyſers Frederi⸗ 
tes hulpe, unbe untfinghen ene erliten. men ſprak do, bat keiſer Vre⸗ 


2 {che Iant ghelomen ®. 


vi.ae. derit hadde brier ſtunde fpalber fomen, he were nummer vort in Dubes 
Dito toch van bennen to Breyſak; went be bar 


bat untuchteliten begin? unbe fin voft mit vrowen unde juncorowen,, 30 
floggen be burgher ene mit groter jmaheit uter ftab, unbe untfinghen 


keiſer Frederic mit groten eren?. 


6. deſſer': "dee" 2. 


Aa u Yon ee] 
aeg on E20 Anm. 2 
Aa. 5 
3. rogantes papam, ut ejus confr- 

maret electionem. Zinfelmann 2, ©. 

280 Anm. 2, 314 Anm. 3. 

wo Qui licet satis vellet, quis tamen 
‚soclesia Romana semper gravitstem ot. 
mataritatem in novis rebus observare 
eonsuerit, dissimulabat, et guia proge- 
niem illam non amabst. Winkelmann, 


Gtädteäoniten. XIX. 


16. "he" Übergefäheieben. 


2, ©. 276 Anm. 3. Ueber die Ber- 
Sa —5 Fi he 

um unb über! je 
richs —e— — Rom ſ. Winkelmann 
2, &. 313—19; Böhner, Reg. Imp. V, 
1, 8 en 


driche von © 
Mr u 15, Er Uckanfe kr Senn in &u 


iintelmann 2, &. 320—23. veb. 
zug Imp. v, 1, ©. 173—4. 
©._6. 55 Kam, 13; Bintel- 
mann 2 ©. 324 Anm, 
7.6. ©. 55 Anm 13; Binte 
mann 2, ©. 326 Anm. 2. 


ru 


a1. 


En 


g< 


290 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


+ In beme fulven jare leet koningh Ppilippus van Vrancriken de 


ſtad to Paris umme beveften mit muͤren unde mit graven; wor he bar 


mebe afbrad den Iuben ere land, bat betaleve he wedder mit bes rikes 
ghude. of vorbant he fit in ber tyd mit Beifer Vrederik, unbe fwor enen 
fteben vrede mit eme to holdende, alfo he mit fime vorvaren habbes 
ghedan i. 

160. In deme jare Erifti 1212 be keiſer Otto quam bo wedder in 
Saffen, unbe nam koningh Philippus dochter, ve eme lovet was; be 
ftarf nicht langhe var na. des ghinghen em af vele helpere, erer vrund, 
be fit veben to erme vebberen, Toningh Vreberife. 

161. Im ber tyd ftarf Hertoghe Wilhelm, des keiſer Otten broder; 
enen fone jung he let, Otten, ven hertoghen van Brunswic. 

162. Do quam of to Dudeſchen lande koningh Vrederik van Bulle; 


07 


weber | ene orloghebe be feifer ſtarke; bes worben be Lane fere krenket »ı..s-. 


163. By der tyd wart to Bremen Gherd van Ofenbrughe bifcop 15 
na bifcop Wolvemere. 

By der tyd bo was en Sarracenes koningh, de heet Mennelin?; 
be befammelve alto grot voll van ben Beiden, unde quam in Htipanien, 
unbe wolde bar al ve criftenen hebben bot gheſlaghen. jeghen den quam 
de koningh van Arrogun mit ben Franſoyſer unbe fime volle, unbe 20 
floghen fe alfe doet. de koningh van Arrogun nam to eme tefen des 
ſeghes dat Banner unbe glevigen des Mennelin. he fande bat to Rome; 
dar hanghede bat menich jar in ben munfter fancti Betri®. 

Dar na beleghden ve criftenen Lavallum“, dar Heiden vele unde 
fetter inne weren; bar wurden vele criften ghemartelt. bar fchach vatzs 
teten, bat vireghe kronen quemen van ben hemele uppe ere licham. 
dar na wart van ben criften Lavallum ghewünnen , dar wurben 74 rid⸗ 
dere ghevanghenS. en wart en vür beret, unbe wart de kore ghelaten, 
of ze Iever fit wolben beferen van erer bebwelinghe, odder vorbernen 


5. He fehlt. 20.21. Amrotun': Arrogum' 8. 
fammentunft ‚nolfchen riebrich 3. adhuc in ocelesia beati Petri 
und rn dem frangöflicpen Tpron-  sita est in loco eminenti. - 


er, 1a Nov. 18 bei Bauconleure. 

telmann 2, S. 331 Ann. 3. 

2. Rex autem quidam Saracenus 
nomine Memmellinus, idestrex regum. 
Muhamed wurbe 1212 Jul. 16 bei 
Ubeba in dem Ebenen von Toloſa, ber 
Kat: uogmibt, Geſchichte Aragonien’s 


4. Eodem anno Lavallum a nostris 
obsidetur. 

5. Capiturque Lavallum. Obside- 
tur autem Pennes Agenois castrum in- 
expugnabile et — eustodes castri — 
castrum reddunt. Milites 74 in castro 
roporii m. |. w. 


1212-1213. 291 


in beme vuͤre; bar foren ze to vüre, unde vorbrenben tomale. up deme 
a1. as. flojte was en vrouwe foangher 1; de wurpen ze in ben fot, bat ze ftarf. 

+ Im deme jare ftarf en erbare vrowe to Lemon. alfo fe hadde 
langhe boet ghewefen unde men ſcholde ze foto begraven, do ftunt fe up 

svan bobe, unbe lovede Gob unde funte Marien Magbalenen, de ze hadde 

nomen by dem arme? unbe erwecket. 

In deme fulven jare do hadde be koningh van Vrancriken enen 
groten raat, wu he wölbe theen in Engheland 3, hir umme, went be 
papheit were vordreven mit walt, unbe hadden to eme vele claghe ghe⸗ 

10 bracht, unbe bat binnen feven jaren nen gobesbenft were in Enghelanbe 

gheweſen, unbe tat be koningh nemanbe recht unbe lite debe. he wolde 
overthen unbe ene bebwinghen, bat he lik dede, obber he wolde ene vor⸗ 
briven uten rife. deſſen raat vulborden be hertoghen van Brabant unbe 
alle heren, ane greve Ferrand van Blanberen; be wolde bar nicht to. 

u deſſe raat blef bit jar vorborghen. 

+ Im deme jare Criſti 1213 do wart degher vorſonet be unvrede 
tuſchen deme koningh Philippo van Vrancriken unde ſiner bedderven 

Sue. vrowen Ingheburch. | dat hadde in unvrede gheſtan wol 16 jar; dat 
wart nu vorevent mit groter vrowede al des volles. 

Hir na beredde fit de koningh Philippus to tende in Engheland. 
he quam bi dat mer to Granaring, en rike dorp, bar fine ſchepe leghen*; 
be bebodede ven greven van Vlanderen, bar to komende umme niyge 
deghedinghe. bat bot vorſmade deme greven unbe quam nicht; des wart 
de koningh vil tornifch. he vorlet de reyſe in Engheland unbe toch in 
2 Blanderen over lant. be let ve fchepe ummefeghelen in dat Swen; ber 

fchepe weren vele, wol 17 hundert; en bel leghen to beme Damme, en 
bei buten in ben mere by ber Haven. be koningh toch to vote in Vlande⸗ 
ven, unbe wan bar Kafal, Ypren unde bat ganfe land bette to Brughe>; 
bat wan he nochten na mit beghebinghen. he toch bo van Brughe to 
went. bo he bat hadde beleghet, binnen ber tyb do quam be greve van 
Blanderen mit vele volles van Engheland, unbe nemen up bes konin⸗ 
ghes ſchepe, de bar leghen vor ber Haben, unbe vorben ze enwech. en del 


20 


1. Domina castri gravida, que de 
fratre vel Allo se conoepisse dieit. 
2. dicit bestem Marlam Magdalo- 


secuta est um. Pauli 3, &. 378. 
5. rex — divertit in Flandriam, 
oepitque Casellum et Ipram et totam 


iur — Sn Seiffone 1213 Apr. 
3. u fons 1' . 
— 9 aa 
4. usquo Gravelingas villam opu- 
lentam —, ad quam tota classis ejus 


torram usque Brugas; classisque sus 
per mare secuta est enm usgue ad 

rtam prope Brugas, nomine Dam. 
1t 3, ©. 379. 


19* 


5. 


6 


&= 


&= 


292 


bes volfes | beleghden be anderen fehepet. be koningh toch van Ghent ei. use. 
to dem Damme, unbe vorbref ber Engelichen en bel; bat mefte bel vor⸗ 
drank unbe wart bot gheſlaghen, wol twe bufent; vele wurben of ghe« 
vanghen. de koningh vorbrande do to deme Damme be tab unbe wat 
dar umme was; he nam be vitalien unbe fpife ut ven fchepen, de bars 
noch bleven; he vorbrande ze tomale?. dar mede nam be to ghiſe erlile 
perfonen van Ghent, Brughe unde Ypren, be na [ofet worden vor 30 
dufent mark fulvers. aldus toch he webber to Iande®. koningh Johan 
van Engheland be vruchtede vor groteren ſchaden, unde vorlikede fit mit 
deme pavefe unbe ber papheit; be ſcilkede, bat de paves ſende ut enen 10 
legaten, de ene vorenegheve mit deme koninghe van Brancrifen‘. de 
voreninghe ſchach nach vruntlicheit; mer de koningh van Engheland dede 
nicht vul, vor dat he to unvechte hadde ghenomen; Kir umme blef be 
zone nicht ftebe. 

164. In deme fulven jare do buwede biffcop Ghert van Bremen ıs 
dat hus to Sluttere. 

165. Do wurden oc de Stevingher ſeghelos by ver Hope. 

166. To ber tyb do wolbe koningh Vrederik enen hof holben to 
Merſeborch. | den werede eme be keifer, unbe vorhereve bat land to vi =. 
Doringhen al mit rove unde mit brande, unbe venk den greven Ghun ⸗ » 
tere van Keverenberghe. 

Im der fulven tyb do ghaf koningh Johan van Engheland nach 
vulbort fines rades bat rile in be walt Godes, finer apoftole Petri unde 
Pauli , ol des paves to Rome unbe finer natomelinghe mit alme rechte 
im ere befcherminghe, bar mebe och bat rike to Hibernyen, to falichett fineras 
fele unde aller vorften van Engheland, dar mebe ſwor he manfcop to 
holdene ven paves, of lenwar to untfanghende; bar mebe fettebe he, van 


35. "Hlbernyen’ for, aud : hi en nvenꝛ.  finer': ‘der ©. 


DI. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


1. Facta — volnntste sus de Bru- 
gis profootus est Gandavum, relietis {bi 
paucis — ad custodiam naviım —. 
Dum wutem esset in obsidione Gan- 
davi, venerunt de Anglie — multf, 
quibus eciam Ferrandus — oecurrit. 
Steque subito irraantes oocupaverunt 
naves, que per littora erant disperse, 
quia portus — non poterat omnes oa- 
pere, cam essent numero 1700. Omnes 
igitur extra portum inventas adduxe- 
runt et in orastino portum ac villam 
obsederant. Pauli 3, ©. 379. 

2. — rox obsiäione Gandari dimis- 
sa, roversus ad obsessos obsidionem 


wolvit et illos usque ad naves fügavit, 
— oselsis et submersis usque ad duo 
fere milia, plures quoguo — captos ad- 
duxit. Sioque cum vioterla Dam ro- 
vertens, residuas naves — evacnari 
prosnpit, Ignogne Immiso fpuas et Yil- 
lam a0 totam in eircaftu zeglonem in- 
sandio consumpalt: Ban 3, ©. 380. 
3. Pauli 3, &. 380. 

4. Qui (papa) Pandulphum subäis- 
conum sunm in Angliam mittens, pa- 
com inter regem et clerum, ut potuit, 
reformavit. 1213 Mai 13. Pauli 3, ©. 
3714-75. 


1214—1215. 293 


beyden rifen alle jar bufent mark ſulvers to ghevende in veme ftole to 
Rome, vif hundert to Michaelis, vif Hundert to pafchen; ber. koninghe 
unbe des riles vriheit to blivende, als it ye gheweſen were. 

By ber fulven tyd bo weren vele prelaten, vorften unbe heren van 

5Brancrifen unde Engheland, de untfinghen bat cruce jeghen ve kettere, 
befeten by Hyſpanien in eme lande Albigenſium; ve wolben bat echte 
vorbomen. ze beleghden erft en flot, bat het Viterrim?; up beme flote 
Si. u. unde ummelanghes ſloghen ze bot 70 duſent volles, | unbe breken bat flot 
mebber in be grunt. bes gheliles deden ze eme anberen flote, — 
io Karkoſona. do fe wolden wederkeren to hus, bo beſammelden ſik de 
viande unde hadden vele ghunnere van criftenen unde heydenen. bes 
Toren unſe criften enen hovetman Symon ben greven van Montifort. 
de hadde de kettere dicke vorwuͤnnen; to dem leſten do ſporden ze em na, 
unde beleghden en up eme ſlote, dat het Morellum. de greve Symon 
is hopede in God unbe horde miſſen alle tyd; na der miſſen do nam he fin 
volk, bat mit em was, unbe nicht mer was dan twe Hundert unde 60 
ribbere, vif Hundert to perben, 200 pelgrim to vote®;, mit den ghink 
be an enen ftrib. dar ſchach dat grote wunder, bat mit ben cleynen volke 
ſloch He dot 17 dufent ber viande, unbe vorlos nicht mer den achte per ⸗ 
afonen *. bar het de greve in allen landen be ſtarke greve, unbe fin ruchte 
wart vormeret alderweghen. 

167. Im deme jare Erifti 1214 bo tod) de feifer Otto unbe be 
greve Ferrand van Vlanderen in Vrancrifen, unbe ſtridden webber 
„den koningh Philippus by Eompinien. dar wart be keyſer ſeghelos 

ei. deunde unt loſede kume; greve Ferrand wart dar vanghen unbe manich 
ebele man. 

168. Des jares nam koningh Wolbemer fin ander wif, bes ſulven 
greven Ferrandes fufter van Blanderen. 

169. By der tyd lep dat mene volk van allen landen, man unde 

sowif, ſunder hovetlude, unde fprefen, ze wolden then over mer to Iheru« 
falem. de paves bat vornam unbe ſprak: ‘to ber reyſe hebbe twh to 
langhe flapen’. des leghde he en confilium to Lateran 

170. Im beme jare Erifti 1215. bo bat confilium leben was, 
kortliken dar na ftarf paves Innocencius. 


1. “in deme lole' : “in deme ſcholen fort. aud ı “den fpolen’ ©. 10. wolden': woide L. 


marcas 3. podites veroseptingentos Inormes. 
—— m. 1219 Wal 16, 4. 1213 Sept. 11 bei Muret, füb- 
—* 375— 77. lich von Toulouſe, fiel Peter U von Ara- 


2. EL Biturim, gonien. Schmidt S. 13839. 


vB, 
1. 


s,0 


i. ftude ver hilghen kerken. 


III. Detmar-Epronil von 1101—1395. 


Im deme confifio weren vele erliter Bifcope unbe prelaten gheſam ⸗ 
melt, wol bufent 200 unbe 901; bar wart of ghehanvelt vele nutter 
in deme confilio wart of vorbannen be lere 
des abbates Joachim, ſunderlilen en ftude, bat man em toleghbe, van 
ver hilghen brevalbicheit, dat bat weſent were en funberlif dingh bens 
perfonen, unde nicht ghemene, unbe aldus heit he verfalvicheit in der 
gotheit. dit punt is gheroret in bem anbeghinne bes nyen geiftlilen vech- 
tes, bat decretales heeten?. 


294 


* Im dem fulven jare bo kerde fit Lipzt | van ben marcgreven van 2ı. u. 


Mifne. 1} 
171. Im veme jare Erifti 1216 do wart Honorius paves, be fat 


10 jar 8 manebe unbe 23 baghe. be ſtedeghede in fineme erften jare? 


den orben ber prebelere brober unde ber mineren brober orden. 

172. Ded jares toch de loningh van Denemarken over ve Elve in 
deme harden wintere vor Staben. bo he des landes bar vele vorheret is 
hadde unde bat ys vorghan wolde, bo toch he webber vor Hamborch, 
umme bat fe ven keiſer Dtten bes jares bar vor hadden laten komen in be 
ftab. dar buwede he ene borch, unbe greve Albert buwede bar of enet; 
van ben twen borghen dwuͤnghen fe be borgbere, bat fe gheven de ftad 
webber to des Toninghes Woldemers han. » 

Im deme fulven jare ftarf koningh Johan van Enghelands. do 


toch koningh Lodewich, en fone Toninghes Philippi van Brancrifen, in 


Engheland, dat to befreftende. bar vorwarf he cleynen vrome, wente 

alle weghe weren eme bifloten, of vant he nicht de truwe mank ben 

Enghelſchen, ber he fit vormobebe. 2* 
+ Im deme jare Criſti 1217 bo wart en grot hervart over meer to 


dem hilghen lande. bat hadde menneghe tyd gheftan in vrede tüfchen | Di... 


9. eiit kort. aud : "Qubele, 19. unde — orden' Bufap am Rande. 


1. M.P.: In quo fait cum patriar- 
chis, ;piscopis, episcopis et altis 
prelatis summa prelatorum 1315. B.G.: 
Unde cam — et aliis ecclesisrum 7 
latis fult numerus prelatoram 1215. 
den jiebt Bern. Guid. noch bie 

abe: Bifhöfe 412, Priv 
Fr en und tetropoliten 71, Aebte und 
Brioren über 800. Ueber diefe An en 
— 
. Winkelmann, Ge ei 
8 weiten ©. 106—106 —A 


Tome. ©. 513. 
2. Boehmer, Corp. jur. Can. II, 3. 











3. Honorius primo anno sul ponti- 
Acatus ordinem predicatorum confirma- 
vit. B.G.: Bic Honorfus papa ponti- 
Acatus sul anno primo oonfirmavit ordi- 
nem fratrum predjcatorum — in crasti- 
num sancti Thome apostoll 11 kal. 
Fenuur anne 1216. Bgl.©.59 Ann. 6. 

Rautenberg, Der Spötel- 


gi Se ei Zeifär. f. Hamb. 


$ Yohanın ohne Land flarb 1216 
Oft. 19. Subtoig lombete in ‚Suglanb 
1216 Mat 21 und verließ daſſelbe nach 
dem Frieden vom Lambeih 1217 Sept. 
11. Pauli 3, &. 472, 458, 604. 


1216—1217. 


295 


den criften unbe Sarracenen; nu gingh be bach ut, bat be Sarracenen Y.B. 


fere moyben be criften. 


unfe lude, be criften, quemen togabbere to 


Achon; bar weren mebe! dre foninghe, be koningh van Jeruſalem, de 
toningh van Ungheren, unbe de koningh van Enpren; of was bar ve 
shertoghe van Beyeren unbe van Ofterrife2; of weren bar vele bifcope 
unde prelaten, gobesribbere van ben templerer unbe cruceheren unbe 


pelgrim alto vele. 


de patriarche van Jeruſalem gink fe vore mit deme 


holte bes hilghen cruces®, unde leybe fe dor bat hilghe land. in ber 
erften bachreyfe roweden fe by eme borne, be het Tubanit*. des ander 
soren daghes jeghen fe den melme ftuven in ben velde, unbe bevünben, 


bat bar weren be heyden mit grotem volle; ze wuften nicht, 


of ze en 


quemen enjeghen odder vloghen; ze vorleten fit to Gode, unde trecke⸗ 
den vort, unde quemen bi be berghete to Gelboe. ze toghen dar by ben 5 
unbe vunben dar fpife ennoch unbe telen, bat bar weren be heyden wefen 
ss unde van lebe vloghen. bar na in funte Mertines avende toghen fe over 


vi. ud. be Iorbanen®; dar romeben fe twe daghe unte fpifeben ſik dar | wol. 


dar negheft quemen fe to ben mere to Galileen?; bar wart en ghemifet, 
wat God wunderliles dinghes hadde gheban in ber jeghen. aldus quemen 
ze webber to Achon®. bar na nemen fe ander reyſe vor fi, unbe toghen 
ain den berch to Tabor. dar hadden ve Sarracenen uppe en unwinlik 
flot dorch ber groten hoghe willen. de patriarcha in deme erften fun- 
daghe ber abvente gink up mit deme hilghen cruce, unbe al bat heer vol⸗ 
ghede na, unde bekummerden den berch al umme®. ze borften nicht 
upelemmen in be hoghe, bat flot to ſtormende, wente de weghe weren 
ꝝ unghenglik, de achterhode was frank, ofere flote weren nicht wol be⸗ 
mannet. bed nemen fe enen raat, of ze wolven mit ven anderen bliven, 
dat flot in der hoghe to winnenbe, obber fe wolden ſcheden, bat en bel 
bleven bi beme flote to winnende, en bel webber toghen in be ſtede unde 


In Alle waren verfammelt Leo» 

m von ai Bohemund IV von 

(mtiochien, Hugo von und An- 

drens von Ungern. Röhriht 2, ©. 234. 

2. affult dux Austrie et Bavarle. 

Der Patriarch erſchien 1217 N: 

3 — ihn Alta. Rh: 
— 2, S. 235. 





jo ad fontem Tubante, das 

jalud in der Nähe von 
Röhriht 2, ©. 235. 

5. Zwiſchen bem Gebirge Gilboa 

umb dem gelifälf Er te 

fan, das Halt — und on Bey 


= 


Malik al« raogam 6 ben verlaffen hat · 
ten. Au richt 2, 

op. 10' abe de Brüde Al-Ma- 
ie Fudlich vom Tiberiasſee. Daf. 2, 


7 icder über ben Jordan im 
Rorben vom gafiläifchen Meer Über die 
ae ner Gate jalobs. Daf. 2, 


I Fine neun Daſ. 2, ©. 
18; gegen bie Burg 


3 — bon; Se Fi bes &i 
Ri. % Ang 09.3. Dar 2,6. 


9,80. 


296 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


. veften to bemannende, be ze bar habben in ven landen. deſſes Kunden ze 


" nicht een werben; em bel reben dus, be anberen ſo!. bes nemen ſik ut 


de koningh van Ungheren unbe van Cypren, unbe toghen webber to 


. rugbe; ze beſammelden ere fchepe unde borven | over to lande ?. bit v1... 


moyde fere ben patrinrchen, ven hertoghen van Ofterrife unbe bemes 
anberen volle, be bar bleven, wente grote ſterle ghinghen en af. doch 
vorteghen ze nicht eres ghuden willen, ze en kliveden jeghen be heydenen, 
alfe beft mochten. wů et vortghint, dat mach men leſen in ven kroniken 
gheſchreven van den hilghen lande?; of i8 en bei hir na befchreven. 

173. In deme fülven jare Erifti do buwede de fulve greve Albert 10 
van bes koningh Wolvemares weghene Travenemunbe, unbe leghbe 
dar enen vaften torn van teghele. 

174. By der tyd wart of de borch unbe de ftab to Rubele umme- 
muret unbe ftarke veftent. 

175. Des jares wart grot hungher unde warbe twe jar. EL 

176. In deme fulven jare bo ftarf keyſer Otto in ghudeme loven 
unbe in ghuber ruwe; ene loſede bifcop Sivert van Hildenſem ute deme 
banne; unbe wart begraven to Brunswic. van finer fterte unde vrom- 
heit wart feber vele fprofen. 

177. Des rites vorften quemen bo to Erphorde; dar vulborden ꝛ 
fe enbrachtichliten koningh Vrederike ver Romere koningh to blivende. 

178. | Do let to middenſomere koningh Woldemer to Sleswic vi. usa 
ſinen ſone cronen Woldemar to koninghe; dat was de derde koningh 
Woldemer. 

179. BY der tyd wünnen of bes ſtichtes man van Bremen tat2s 
hus to Vorden. bat quam to aldus. en husman, gheheten Dtbert, to 
Bolele in deme borpe befeten was by eneme watere gheheten Beveren. 
be underwant fit, bat he wolde tefene von. he hadde ſunderlike feghe- 
nunghe van groven worben tofamenbe fat, ben ſeken mede to bothenve. 
dul volk ene Heft vor Hillich. Dach by daghe fochten en to unde af ve lude, zo 
en bel van veren landen; fe funghen bide Firie loyſon, rechte alfo dar 
telene weren ſchen. offeres wart eme bracht fere vele; bes not grot des 


8 talfe = alſe fe. 18. Nerle umde': “umde' fehlt. 30. 'em? fehlt. “De' übergefchrieben. 


. Erneuerter Angriff Dg.5; zurlüd Autiochlen 1218 gegen gritte 
in Alte en Tode un * De ac par De ee denuare 
Sarg Beanar; nurldnaaätle. Mb: 3. V.2. 30, 18: Br Ara ap- 
amiate. t2, 2 
Andreas von Ungarn, Ann. 30. es Wrigt2, ©.260 


did · 4 und Bohemundẽ von 


1218. 297 


hertoghen voghet, Her Hinric van Oftinchufen, be den broghener be- 
fchermeve. des nemen war bes ftichtes man, fe maleven bar hen oc 
ene ſchare alfo pelegrime; uppe beme weghe we fe vraghede, wor bat 
fe wolben, fe antworden, bat fe utelomen weren van veren landen funte 
5Otbern to ſokende; fe hadden Hort, we van finen babe drunke, de wurde 
vi.· van finer fule wol to reke. aldus quemen fe vort mit Lifte to Worben | 
üppe bat Bus; bat wünnen fe des hertoghen mannen af. bes wart do 
Otbertes tufche vorftoret. he vloch in to Staben;, dannen quam he to 
Lubele unde vor vort to ber Righe, bar he ftarf. van beffem Otberte 
sofprefet men noch: “it helpt fo wol, alfe Dtbertes feghenungde'. 
180. Dar na wart fo grot watervloͤt, bat vele duſent volles dar 
vorbarf. 
+ Im beme jare Erifti 1218 do toghen vele volles in bat Hilge land 
van Eofne, Trere unde Bremen !. deſſe lude wurben beweghet van gro- 
ssten tefenen, be fe feghen in deme hemle. in deme ftichte to Münfter 
boven eme borpe, bat heet Bebon, bes vridaghes vor pinzten, bewiſden 
fil dre cruce, en ut deme norben, en ut beme fuben, unbe al beyde in 
fteltniffe enes minfchen ghecruceghet; tufchen deſſen beyden was en flicht 
cruce ſunder minfchenformen?. des ghelites wart ghefen by Maftrecht® 
wen grot cruce, bat fit beweghede van deme norben im bat fuben. bit be» 
weghede dat volk, bat fe tomaleden by dren hundert fchepen, unde feghel- 
ven bette to Achon in bat hilghe land. 
181. In veme ſulven jare bo ftarf marcgreve Albert van Bran« 
denborch. J 
vi 182. | Do quam oc ber Romere koningh Vrederic to Gozlare; 
. beme antworbe hertoghe Hinric, keifer Otten brober, bat rike. des wart 
de koningh vro mit ale ven finen. he leghbe do enen hof to Vranten- 
vorde; dar quemen be vorften alfe; be let en vorftan, bat he wolde to 
Rome then, to untfande be keyſerliken cronen. he bat de vorften, bat ze 
so finen fone Hinrike wolven untfan na eme koningh to blivente. bes wart 
he entwibet, alfene bat he was vil jung van jaren. 
183. To deme male ftarf bifcop Gherard van Bremen. na eme 


17. m' fehlt. 32. ‘male' übergefrieben. 


1. Ueber bie Gefchide dieſer Pilger, von Damiette ‚genommen wurbe, |. Röh- 

bie 1217 Juni 4 und 5 aus tb richt 2, &. 23951. 

abfegelten und zu einem Xheil 121 2. Hoomedia fuitinter allas duas, in 

um 26, zum andern Mitte Mat in quibusnon erat efigieshumani corporis. 
Is anlangten, umb unter berem Bei- 3. in dyoecesi Trajeotensi in villa 

Rande 1218 Aug. 25 ber Kettenthurm Doccum, 


ER 
FI 


298 TIL. Detmar-Epronif von 11011395. 


wart bifcop Gherart, de proveft van Palborne, des heren fone van der 
Lippe, by deme tohant fic beterven be land. 

184. Do wart vorfonet bat langhe orloghe tufchen deme ftichte to 
Bremen unbe hertoghen Hinrife van Brunswic, dat van fines vader 
tiven hadde waret. be hertoghe gaf do mit ghuben willen deme ghiben s 
funte Betere to Bremen fin eghen unde fine denſtmanne in ber grave ⸗ 
fcap to Staben; bat untfengh he webber van deme bifcope to Iene. bat 
ftedeghebe keyſer Vrederik langhe bar na to deme hove to Ravenne mit 


finer ghuldenen Hantveftjungge. BI. 468. 


185. In deme vorfchrevenen jare vor be koningh van Denemarten 10 
mit groter macht in Eftlande;, bar buwede he Revele unde bebwanc ve 
land to ſyner cronen. 

+ Im deme jare Erifti 1219 do wart vorftoret be krone aller ftebe, 
Serufalem, degher unde to grunbe van deme heydenſchen foldan Corro⸗ 
dinus. be heyben worpen be mixen unbe torne nebber unbe alle buͤwe; ıs 
bar mebe vorvulleden fe de graven i. be tempel bief alfenen ftante un» 
borftoret dorch ere willen ber ftebe, be be Sarracenen Hilfich holden mit 
den criften. ze quemen valen im ben tempel, in ber tyd, do bat vrede 
was; ze leten fit bringhen bat bof ber ewangelien, funberlifen bat funte 
Lucas beichrift: ‘missus est angelus’ ; ze erben bat unbe kuſſeden bor20 
der reynicheit willen, dat Eriftus gheboren was van ener unbenledeben 
maghet. jo loven ze Eriftum ven hogheſten propfeten negheſt Malo- 
met, geboren van ener kuſchen junchrowen, hir umme breien ze ven 
tempel nicht. 

+24 ber fulven tyd, alfo de Heyden wünnen Jerufalem, jo werenas 


de criften toghen in Egipten, unbe bejleghben de mechtighen rife ftab sı.4a, 
Damiaten?. ze leghen fo langhe var vore, bat ze bat voll in ber ftab " 


utfmechtegheben; zo dure tyb was in ber ftab, bat men ene queden kofte 
umme 11 bifanten®. be foldan gaf en ene valſche hopene, dat he fe 
wolve untfetten, mer he kunde des nicht bon. de Sarracenen, de vanso 
butene wolden de criften afſlan, ve leden of groten Hungher unbe eve 
perde. be vlot Nilus be plach van funte Johannes daghe baptiften bet 
to des hilghen cruces baghe upftowen, unbe malebe alle dat lant vruchte 
bare, des en fchach do nicht. Got van hemle was mit ben criften unde 


3. vorfonet‘ fort. auß : ‘do ſoner. 16-17. “unvorfloret' Torr. aud : "unvorflunet‘. 17.*ere' getilgt. 


1. Mori enim cum turribus redact Damiette i in Raumes HR. Tafhenbug 
sunt inacervos lapidum preter templum 1876, ©. 6; 
Domin! et turrim David. 3. — "anım 40 bisantlis 
2. Röhricht, Die Belagerung von vendebatar, 


1219— 1220. 299 


ghaf en ghevoch. do de foldan ſach ben groten jommer, do deghedinghede SB; 
he mit ben criften, unbe bot webber to ghevende bat ſtucke des Sülgben * 
cruces, dat Salabinus wan in deme ftribe, unbe be ftab Jeruſalem 
webber to buwende unbe be koſte var to, of bat ganfe rike to Ierufalem 
sunde al de criften vanghenen bar inne, up bat ze toghen van ber ftab 
Damiate unde gheven ze vry. bit behaghede velen heren in deme heere 
der criften, alfo ven Franſoyſor unde ben Dudeſchen; mer ben patriar« 
21.0. hen unbe ben bifcopen | unbe ben templerer, of den heren van ben 
Hofpitale behaghede dat nicht; ze menben, men ſcholde ve ftab winnen. 
ao deſſe raat mart vultoghen; be mechtighe ftab van bree muren unbe vele so, 28. 
graven wart ghewunnen ſunder were, alſo bat men Gode mochte tole⸗ 
ghen ven zeghe unbe anders nemande. do upftowebe be vlot Nilus, be 
dar kumpt ut ben parabife, unbe malede vruchtbare be lant?. be keifer 
der Sarracenen let vorbernen fine boden S, unde toch mit ben finen van 
1s hinne. do be criften in be ftab toghen, bo vuͤnden ze be boben lighende so, oo. 
in ben ſtraten, in ven huſen, up ben bebben, be al varı Hüngher weren 
ftorden. men ſeghde, bat bes volles, bat bot wart ghenänten, was bi 
80 bufent. ber heydenen, be ze levenbich vunden, en bei vorkoften ze, 
en bel ſloghen ze bot, en bei boften ze unbe mafeben ze criften. alto vele so, vo. 
ꝝghudes vunden ze binnen ver ftab, gholt unbe ſulver, fiven want, duͤre 
ftene und vele ftoltes inghedomes; wat ze vunben, bat delden be criften 
mangp fit. 

+ Dar na fenben be eriften ut bufent wepener to ener borch unbe 0,9. 
„nad Thanes, to vorſeende de jeghene des landes. do de van ben floten 

B1. unde van | den toren ver ftab feghen komen bat volk, bo hadden ze var 
vor bat ganfe heer, unbe vorleten ftab unbe borch, unbe vloghen af ere 
fteate. ze ſpreken, ve var weren*, bat fe ny fo vaſt en flot hadden ghe- 
fen, alfo bat was, unde ficht van Damiaten ene dachreyſe over meer. 
Godes hant hadde dit gheſchicket ben criften to trofte, bat ze bat over« 

sotoghen, unbe befetten be ftab unbe bat flot na ereme willen 5. 

186. In deme fulven jare do was of be koningh van Ungheren mit 
groter macht utelomen over meer to varende; of hertoghe Lippold van 
Ofterrile mit velen anderen heren toch vort bar hen mit groteme arbeide; 
be dede bar grote bat unbe leſte fine reyſe mit groter ere. 

3 187. Im deme jare Erifti 1220 bo wiede to Rome paves Honorins 
6. “dene herre' : "Dame herren’ forr. auß : "den heeren’. 
1. 1219 Nov. 5. 3. eastra sua combussit. 


2. Auvias exerevit uberrimus vauia 4. testati sunt nobis redenntes. 
fossstam implens, 5. Eroberung von Tante Nov. 23. 


300 


II. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


loningh Breberife to feifere, unde fin fone Hinrif wart in Dudeſchen 


landen alſo vort to koninghe wyet. 
au 


+ In deme ſulven jare do wart be ſtad Damiat ghefterfet grot mit 


“ fpife unde voffe ber criften, be dar quemen. bar quam to be bifcop van 


Trere, be bifcop van Meylan, | bes keiſers boben, de bar kundegheden &, 47. 
fine tofumpft, unbe vele volles van ven Walen !. 


be legaten des paves 


unbe vele Bifeope unbe heren reben, bat fcheghe en mene hervart jeghen 
den folban, wente he vele ſlote buwede uppe de vlot Nilus, bar he ere 
ftab wolde mebe porberven 2; mer leyder de templerer ® wolden bes nicht 
vulborben , dar umme bat de foningh van Iherufalem was nicht jhegen- 10 


worbich 4, noch mebe in deme rade; 
Binnen ber tyb wurben ghevangen be cardinale, ve Iegaten, ve 


tube. 


des bleven ze leyder in ledichande de 


templerer, de hoſpiteler unde alle hemmeliſche Heer van ben folbanS. vor 
exlofingge wart webber gheven de erbare ftab Damtiat, de de criften hab» 
4,5 den mer ban en jar in aller vroube befeten. men ſprak wol alfo, batıs 
SB de folban of wedder ghaf den criften bat holt bes hilgen cruces unbe ve 
ſtad Serufalem unbe al dat ze vore befeten hadden; 30 we bar wolde bli« 
ven in beme lande, be bleve unde gheve ben heren fine pacht unbe tyns; 
we bes nicht don en wolde, be were gheleybet wedder over to theenbe 


in fin land ®. 


+ | Im deme jare Erifti 1221 do was in deme rife der Franſoyſer 21.0 


Y. PA] mene plaghe in prelaten unde in landesheren, bat ze fturven. bo ftarf 
Wilhelme en bifcop to Niverne, en gheleret man unde em vader ber ar⸗ 
men; he fpifede in ber buren tyd alle daghe twe bufent arme lude. of 


6. wele überpefärieben, 


1. Mediolanensis et Oretonsis ar- 
chiepiscopl, Favensis et Regenensis 
episcopl et nuncii regis Frederiei, de- 
ferentes litteras — ot adventum ipsius 
munclantes. Aderat enim episcopus 
Brixiensis et Italica Am —58 — 
1. Bintelmann, öeſch 
a8 © 166 Anmert. 4; — Ye 


2. contra soldanum, qui castra sua 
Posuerat super Nilum itinere diei unius 
s Damiata, 

3. milltes. 

— ai Sal 7 
gegangen. 1 
Biden: spricht 2, &. 253, Mi 

. 1221 Iufi 17 68 

Per von Bariskur, 3 Mr 


14-15. adden: 


dadde 8. 


miette, auf; Ang. 30 fi 
za, Bee Feleden zu A: en. Mo 
6. A.8.: Soldanuscracem Domini 
ultro redäidit, christianos salvis rebus 
et oorporibus Egiptum exire permisit, 
ones captivos reddi jussit, ita ut tunc 
temporis captivoram 30 milie lazaron- 
tur. Preoepit eclam alimenta divitibus 
pro pretio vendi, vel gratis infirmis et 
psaperibus exhiber. ©. ®.: unbe 
bebingeben barmebe alle criftene Icbich, 
be gevangen weren, umbe fic ſelven. 
BDarto gafmen Immeherbat hilege cruce, 
bat be folban bem criftenen algeronet 
Habbe. De folban Iefte al fin 
unbe fin geleibe harde rubeik® unbe unbe 
bebe den criftenen grot gemat unde ge» 


vi. as⸗ 


1221—1222, 301 


ftarf do Manaffes, en bifcop to Orlens. var na! ftarf meyſter Petrus, „V wii 


en erjebifcop to Senon, in ber tyd des zeentes, dar al fin papheit be» 
fammelt was, unbe brachten ene to grave. of ftarf bo bifcop Wilhelm 
van Paris. of ftarf do meifter Herneus, en bijcop Brecenfis, unde en 
slerer in bepben rechten, geiftlich unbe werlich. dar na ftarf Herneus, 
en greve to Niverne, en grot vervolgher ber ketter unde en Tefhebber ber 
warheit. of fturven vele ander heren unbe prefaten. Bob hebbe ere zele. 
188. In deme fulven jare do wan de bifcop van Bremen Otter- 
berghe greven Bernarbe af van ber Welpe. 
10 189. Ok ftarf do Berengharia, Toningh Woldemares wif; be let 
em bre fone, Exele, Abele, Criftofore, de na deme vabere alle dre en 
na beme anderen koninghe worden. 


lem alto grot bebrovet umme be vorluft ber mechtighen ftab Damiat ; 
sshe quam over mer in Wallande? mit cleynen volle, unbe fochte hulpe 
jeghen ve heyden. 


+ In ber ſulven tyd bo wart des ſulven koninghes Johannes doch⸗ so, 125. 


ter ghelovet deme keyſer Frederich. doſulves untfingh he dat cruce over 
mer to thende, alſo he ſpor deme paves Honorio®. 

20 190. In deme fulven jare do was Gregorius en cardinal bes 
paves bode in Denemarten. 

191. Na ver tyd bat be keiſer Vrederik van Stoufe van beme 
paveſe to Rome wyget was, he vor to Bulle, to Sicilien unbe to Kalabre; 
be land he bedwanc unbe vele andere Heibenfche lande; he vorbref unbe 

2 vordervede manighen ebelen man, umme bat je fic hadden van to keiſer 
Otten fineme webberfaten. 

192. By den tyden ftarf marcgreve Dideric van Mifne. 

193. Do vorbarf Ysleve van ener woltenborft unbe vele lude 
bar inne. 

” 194. By des keyſers Vredericus tyden quam of en grot heere ut 


1.48%, van Aſia van eneme water gheheten Than. | dat her vor up be 


31. "dat her’ : "dar Dat her"; "dat? übergefäirieben. 


leidede fe heraf. —X Rohricht i, S. 10 presantl unlcam Allem ipsins rocis Hie- 
59 Anm. 55; 2, rosolymorum, et hoc juramento affr- 
1. Ann Tero —*** (1222). mat coram pm) Honorio. 1223 Mr. zu 


hann kam mit Ino er Romiſchen Eaı ma 
I53 18 —X dem Meiſter — terte Friedrich bie eidliche Bi 
in von Montague 


*. Ei ah Brindifl. Winkelmann 


ei 
3. Friderleus —, signo crucis a· 
sumpto, duzit uxorem per verba de 


eines @elüßbes und verlobte fi) 
mit Graben, ber Tochter Johanns von 
Jerufalem. Winkelmann S. 175—176; 
Böhmer, Reg. Imp. V, 1, ©. 303. 


+ Im deme jare Criſti 1222 do | was koningh Johan van Ierufa- I’, 


302 IM. Detmen · Chronit vom 1101-1396. 


3. Valewen; ben quemen be Ruffen to hulpe, unbe ſtridden mit em unbe 


8,12. 


12. 


wurden feghelos. bar wart der Ruſſen unbe der Valewen flaghen mer 
den bre bufent. ’ 

195. Dar na wan greve Hoyer van Valkenſten Quedelincborch, 
une braf be veftene. dar na s 

Im deme jare Erifti 1223 in deme mane Yulins bo ftarf de ver- 
merbe koningh Philippus van Vrancriken!, de menighen vorften hadde 
befveftighet?; be wart begraben to funte Dyonifius by Paris; wente 
he hadde menich land unverbrofen, alfo Aquitanien, Normannian, 
Pictavian. dar na nicht langhe in Augufto dem manen do wart koningh 10 
Lodewich fin fone ghekronet to Remis van deme erfebifcop unbe fin erlife 
vrowe Blanta ve koninghinne ; vormibbel8 ber vrowen quam bat rike web- 
der in cnben unbe abel koninghes Karels, dat langhe was ut gheweſen. 

+ To ber fulven tyd bo toch koningh Johan van Ierufalem perer 
grinacien to Kumpftelle*. in den weghe gaf em fine bochter de Toningh ıs 
van Galiffen unbe grot gub bar mede. 

196. In der fnlven tyd, bo koningh Woldemares ſchive in groten 
Indten | hadde lopen by twe unbe twintich jaren, do vengh ene unde gi. 
finen fone Wolvemar, ven junghen koning, greve Hinric van Zwerin 
in funte Johannes nachte ante portam in ereme paulune, bar fe beyde zo 
leghen unbe de Denen vul drunken al umme harde flepen. bes greven 
man bar nemen, wat fe ſilvers vunden. be koninghe fe to ſchepe brachten 
unbe vorben ze mebe to lande mit groter vare unbe mit arbeibe. bo be 
Denen des morghens nicht en vunden eren heren unbe fe wolven najar 
ghen, bo vunben ze ere fehepe tohowen unbe boreboret. to Lentzin wor« 2 
den be koninghe ene wile untholden; bar na to Dannenberghe; to leſten 
vorede fe de greve in ben torn to Zwerin. bes rikes willen mofte he bon 
mit ben Toninghen;; des fo binghebe be koningh vor fic unbe vor den fone 
weder bes keiſers boden. 

Des anderen jares to funte Michahelis daghe quam bes keifers fone 
koningh Hinric unbe de biſcop van Eolne, vele vorften unde heren. 


6—10. Berwortene Konftruttion. 8. *he wart’ übergefärieben. 12. "normipdeld' : *vormile 
Keen ber Dem getigien buanben“ 5 2 fe Aberseäriebe, 


1. Bhifipp U Auguſt farb 1223 Inf. qua originem habuit ex parte matris. 
14; ihm ige — VIII, gefrönt 4. limina sancti Jacobi. Sol 
Ang, 6. . &. 66 Anm. 1. von Brienne verlieh Tours 1224 

. qui Othonem imperstorem et 3 und tehrte Fum 9 dorthin zuräd ale 
quamplures alios — devicerat nobiles Gemahl ber Berengaria, aAl· 
et potentes. fons IX von Kafilien. Winkelmann ©. 

3. In hoc (Ludovico) — rediit re- 188 Anm. 1. 
gnum ad stirpem Caroli Imperatoris, de 


1223—1225. 303 


umme ber toninghe fale fe langhe deghedinghen; bar ne wart over bo 
21.28. nicht af, wente be Toningh unde be Denen breiten | ere voreworde. bes 
tereben be Toning Hinrie unbe be heren weber ane ende, unbe be konin⸗ 

ghe bieven vort ghevanghen. 

s In deme jare Erifti 1224 bo toch de koning Lodewich van Vrancri· 
ten jeghen fine viande, de Pictavenſes. to Thoren! beſammelde he fin ® 
volk wol 12 hundert riddere; ze beleghden bat erfte flot, hat het Nior- 
fium?; dar was nppe en, de heet Savaricus; de gaf bat flot unbe bebe- 
ghedinghe fit af mit finer Have unbe blef vry. bar na toch ve koningh 

10vor en clofter, bat het to den enghelen >; ve abbet unbe burgher van ber 
ftab quemen em enjeghen; ze untfinghen en mit vrebe unbe loveden eme 
truwe. bar na wan be foning en flot, bat het Rupella, mit groter ſwar⸗ 
beit. bo bit feghen de heren unbe burger in den lande unde in Aquitania 
bore bet an Vaſconian“, bo gheven ze fit in de walt des koninghes, 

ss unbe brufeben erer olven vrihelt, unbe wurben fine manne. 


JB, 


+ Dt) der fulven tyd in funte Thomas avenbe bo vor be bifcop van 


Bremen mit fime ome, beme junggen greven Aloe van Holften, over 
de Elve vor Etzeho, unde kerde al dat land to beme greven, unbe be 
21.49. [antlude | befeten de borghe greven Albertes. 

2 + Tohant bar na ftribbe de greve Hinric van Zwerin weder greven 
Alberte van Louenborch unbe weder hertoghen Otten van Runeborh 5; 
den ſeghe he wan, greven Alberte He vengh, unbe vorede ene in ben 
torn to Zwerin, dar be koninghe legen. nu merfet, wu mit deme 
toninghe unbe mit beme greven Alberte be ſchive is ummelopen. van 

ber tyd, bat be koningh ben olden greven Alve veng, wente an be tyd, 
bat be junghe Alf weber quam in bat lant to Holften, weren vorghan 
23 jar. 

Im deme jare Erifti 1225 bi pafchen bo quam en bebregher in pele „7 
grimmes wife to Vlanderen; be ſprak, bat he were Balbewinus, wen ⸗ 
so daghes greve van Vlanderen, nu keifer to Eonftantinopolim. he feghbe 
vele teen, dat men em mochte Ionen; he habbe vele ghunner van ben 
ebbelften unde van ber menheit; tat quam fo verne, bat he mit walt 
beghunde to regnerenbe. bat ſchach, bat de koningh van Vrancriken unbe 
bee quemen togabbere to Perona. be koningh vraghede em, we en to 


11. vitde Born, aus: torode”. 14. *bet’ übergefägrieben. 19. *befeten" fort. aud : 'befaten’. 


1. Taronie. 4. excoptis Vasconibus, qui ultra 
2. Morzium. Guronnan erant, Pauli 3, &. 545. 
3. ad sanctum Joannem angelicum. 5. Bgl. &. 66 Anm. 3. 


TB; 


84 


&= 


304 


ribbere malede, wor he manfcop bebe finen vaber Philippus, wor he 

fine husvrowen neme | unbe wor be werſcap were? be vraghe horbe he a... 
al nt, mer he wolbe nicht dar up antworben , he bat bach beite na mal» 

tid. bes ghing he van dennen; als he was mit groten volle fomen, 30 
ſchemede he fit finer droghene, unde vorftal fil enwech. bar na vant ens 

een, be het Erardus de Kafenta!, in eme krughe; he ving en, unbe 
antworbe ene ber grevinnen van Vlanderen. fe vorhorbe ene mit pinen; 

fe vant mer broghene; hir umme leet fe ene henghen in ene ghalghen. 

+ In ber fulven tyb to deme vaftelavenbe vor greve Alf vor Ham- 
borch unbe ftormebe be borch, be greve Albert hadde buwet. be vanıo 
Hamborch gheven of de ftab greven Ale van Holften. 

+ In deme vorbenomben jare bo warb ghegheven ven broberen van 
funte Katherinen de ſtede to Lubeke, dar fe buweden in beme fulven jare 
bat clofter, en jar vor deme bobe fancti Franciſci, alfo be privilegia 
utwiſen, be bar up be vryheit ver ftebe fint ghegheven?. 

In deme jare Erifti 1226 bi pafchen® do was ghefand van deme 
paves Honorio en carbinal legate to deme Toningh Lodewich van Vranc⸗ 
viten, bor ber ftab willen Avinion, de bo vul bofer lude | was unde vi a. 
tettere, unbe hadde 7 jar weſen in des paves banne. be gube koningh 
beſammelde al de landesheren fines riles unbe al be macht ber bifcope 20 
unbe prelaten, unbe mafeve ene grote hervart jeghen be ftab Avinion. 
be lach bar vore van pinzften * bet to unfer vrowen baghe ver hemmel ⸗ 
vart mit aller craft, alfo bat be koningh to leften be ftab war. ve bur- 
ghere gheven fit an des koninghes ghenaben, to bonbe wat he wolde. he 
nam erft to ghife twe Hundert der beften uter ſtad; bar na brac he bez 
muͤren nebber in be graben; vortmer braf he nebber 300 huſe mit torne 
unde krengkede alle buwe, dat ſterke Habbe. be carbinal toch bar binnen, 
unbe befarbe al dat voll in ven rechten loven, unbe loſede uten banne. 
alfo quam be ftab webber to horſam ber Hilghen kerken unbe des Tonin- 

858 von Vrancriten. bynnen ber tyd was bat ftervent zo grot anso 
beme heere, bat vele landesheren bar fturven unbe des menen volles 


III. Detmar · Chronik von 1101—1395. 


u 


34. dede fort. aud: ·deme. 20. der’ lom. aus: del, 


1. ab Eberhardo de Casseuca. 
2. Eine Stiſtungsurkunde bes Ra» 
tharinenklofters fehlt. 1234 Mr. 15 find 
: De ordine fratrum minorum 
domus Lubicensis frater Heinricus et 
frater Eylbertus; Lüb. 1.8. 1, Rr.59. 
3. die Mercurli ante purificationem 
Ludoricus rex et quamplurimi — per 


manum Roman! cardinalis et logati — 
aseiplunt signum erucis. Consequen- 
ter autem in paschali tempore — rex 
et omnes cruce signati Biturls conve- 
nlunt. 

4. In vigilia sancti Barnabe apo- 
stoll, que fult 4 ferla penthocostes, ma- 
chine eriguntur. 


1223—1227. 305 


mere ben twe bufent, en dels van ſchote unbe ftenen, ve de wurven ut 


V.B. 


ver ftab in bat heer, en bel van rechten koghen. bo be koningh be ſtad m 


21.92. habbe befreftighet, do toch he alle provincien | dore, unbe brak unber 

fine walt alfe ftede unde borghe under fin rite. 

> + In dem fulven jar, bo be van Lubeke vornemen, bat de lant 
gherne wolven anych weien ber Denen, fe fochten wifen rat, wo fe 
webber quemen an ben keiſer eren rechten heren. 

+ Dar na wart grot hungher. 

By der tyd buwede hertoghe Hinric Harborch weder, vat bar 

10 benoren over vif jaren brofen was. 

+ Im ber tyb wart bifcop Engelbert van Colne bot gheflaggen van 
greven Vrederile van Altena, be ſyn man was unbe fin maach. 

Na des nam koningh Hinric, bes keiſers fon, hertoghen Lippoldes 
bochter van Oſterrile, unbe des filven hertoghen fone nam bes lantgre⸗ 

us ven dochter van Doringhen; ve hochtit mas to Nürenberghe. dar fat oc 
toningh Hinrie to gherichte. in beme richte wart en twiunghe umme en 
orbel; bar umme fit manich man to kampe bot. al bat volk vor up, 
umbe beghunben to rugenbe van deme mozhufe ene fteghe never; dar 
wurben bobe drunghen wol 56 man, ber weren 23 ribbere, funber de in 

zen herberghen ftorven, unbe oc be langhe bar na van beme dranghe 
ſturven. 

Bi.500. Im der tyb wart de koningh van | Denemarken loſe laten unde fin 
fone umme viftich bufent marc; de ne worben mer half gheleſtet; bat to 
de foningh mit finen beften Denen vorwilkorde unde vorfwor bat Iant 

3to Holften unde alle de fand bar ummelant legten, de he mit welde habbe 
wunnen ; bes fatte he ghizele dre fine fone unde finer beften manne vele. 

Nu merket vechte wrake over ven koningh. alfo he ven olden greven 
Alve vengh, unbe eme nam fin gub, unbe van em ghizele nam, alſo 
wart em mit ber fulven mate weber meten; he warbe vanghen unbe be« 

so ſchattet unbe vorghizelet. 

+ Im deme jare Erifti 12271 do ftarf de koningh Lodewic van 
Vrancriken, unde wart begraven to funte Dyoniſius bi Paris?. na eme 
wart in deme fulven jareꝰ gefronet fin erftgheboren fone Lodewich in fime 
14. jar. 

=» +%o ber tyd wart of [084 Ferrandus, em greve van Vlanberen, 
de 12 jar unbe 6 mande hadde gheleghen in ber vengniffe to Paris. 


*1. in octara omnlum sanctorum. 3. prima dominica adventas. 


&nbwig VII ſtarb 1226 Nov. 8. 4. liberatur circa epiphanlam Do- 
er Zweimal erzählt; ſ. S. 306 An · mint. 
mert. I. 


Städtetmmiten, XIX. 20 


50, 19. 


306 DI. Deimar-Cpronif von 1101—1395. 


197. By ber tyd ftarf de ghübe funte Franciſcus; van fineme 
ghuden levende be criftenbom ghebetert i6. 

+ Do wart oc to Eolne radebralet greve Vrederic van Yfenborch, 
gheheten van Altena, umme den mord des biſ copes van Colne. vi. od. 

De ſtarf do koningh Lodewich van Vrancriken vor Avinion undes 
monich edele man. ſomelike ſpreken, en worde vorgheven i. 

+ Nu horet vort, wu de koningh van Denemarlen brak fine truwe 
unde ſine eede. he vor mit groter macht vor Reynoldesborch; dar voren 
eme jeghen greve Alf unde greve Hinric van Zwerin. greven Alves lude 
woden over bat bruk, unbe ſloghen des volles vele in des koninghes 10 
here; de koningh behelt over dat velt. der borch he doch to deme male 
nicht en wan, mer he toch an de Ditmarſchen; tat land he bevwand, 
finer Vreſen worben bar over vele ſlaghen. 

198. Im ber tyd hadden de van Lubeke ere hoben over berch in 
Ntalia, bar fe deme feifere, ereme rechten heren, clagheden ere not, wu is 
dat fe hadden weſen betwunghen mer dan ver unbe twintich jar van deme 
Toninghe van Denemarken, unde fe gy truwe hadden to beme Yeiferrife, 
var by fe gherne wolden bliven. ve keiſer mit ghuden mobe de boven 
horde; eren truwen willen he wol vornam. na erer begheringhe untfeng 
he be ftab to Lubeke unde de borghere, ewichliten vrh to blivenbe by20 
beme Romefchen rike. ere vryheit unbe al | ere recht, alfo hertoghe Hin 21. so. 
rie van Brundwic de lewe en erft ghaf, unbe bar keifer Vreberic fin - 
oldervader mit finer hantveftunghe en ftebegheve, alfo ghaf he en oc 
des jares in beme Meymanen, bezeghelet mit finer ghulvenen bullen, 
exe vryheit unbe ere recht. » 

199. By ber tyd ftarf de palanzgreve hertoghe Hinric van Bruns⸗ 
wic ane ſone; bo wart deme bifcope van Bremen be ftab unbe dat land 
to Staben 108. 

+ De keifer underwan fit der ftad to Brunswic. bar quam be her ⸗ 
toghe Dtto van Luneborch, unde wan de ftab, unbe ftribde dar inneso 
mit bes keyſers luden; ben feghe behelt de hertoghe unbe be ftab. 

+ Do vor aver be koning vor Reynoldesborch unbe wannet. 

200. Greve Alf van Holften unde greve Hinric von Zwerin unde 
de van Lubele fic do tofamenbe loveden; fe unboden hertoghen Alberte 
van Eafien, dat he queme in Norbaldingian; dar ſcholde He hebbenss 
Ratzeborch unde Louenborch unde bat vorſtendom, bat be erfte feifer 

6. “u zn’ . 10. ·datV: den’ getilgt, dar übergefähriehen. 16. “befwungben : betrunghen. &. 


1. In beme anderen jare darna bo vor Aviniun nnbe manich ebele man; 
flarf de toning Lodewich van Brancrite itelile fegeben, im worbe vorgheven. 


1228. 307 


Brederic lenebe fineme vabere, hertoghen Bernarde, des fic hadde un« 
berwünnen be koningh van Denemarten. 
vi. vo⸗. + Do ve koningh de Ditmarſchen Hab|ve bedwunghen, he toch vor 
Idzeho, unbe kerde al dat land to eme. vor deme hus let he ſines heres 
5 em bel mit ben lantluden, unbe vor vort vor Zegheberghe; dar vor 
bůwede he ene borch. under bes loſede greve Alf dat hus to Etzeho, dar 
vore fe floggen unbe venghen unbe fic drenkeden vele Iube. de bifcop 
van Bremen halp finen ome, greve Alve; hertoghe Otte van Lune⸗ 
borch Halp finen ome, deme koninghe. 
10 + In deme jare wart paves Gregorius na Honorio unbe fat 14 jar. 
+ Im deme jare Erifti 1228 do upelarede dat hilghe levent fancti 
Anthonit, de dar was bes orden fancti Srancifei. he was van Hifpa- 
nien bordich, van ener ftab be heet Ulixbona in ven rite Portugalien i. 
he leghde al ere der werlve to rughe, unbe wart erft en veguler, na en 
15 barvetbrober. he quam in Wallande unde Lumbardien, unbe prebelebe 
allen Inden. Got ghaf em zo grote ghenade ber kunſt unbe ber tunghen, 
bat en alle lude gherne horben. wunderic is bit to rebenbe, bat wen he 


prebefebe allen luden to Babowe mank 30 duſent volles, fo vornam ene . 


de vurdeſte alſo wol als de neghefte. na ven fermon zo beferben ſik open⸗ 
ai. go bare fünber unbe fünberinnen , unſrecht gub warb wedder ghegheven, 
olde vianfchap wart webber verfonet. deſſe ghenade ghaf Got ben volle 
vormibbelft finer lere. als he hadde nutſamycheit der lere, alfo hadde 
he hillicheit dar bi des levendes, alſo dat ene de paves Gregorius heet 
archa testamenti, de ene oc na ſime dode ſchref in ben taal ver hilghen?. 
» 201. In deme fulven jare do quemen to Lubele tofamende mit 
geoter macht de bifcop van Bremen unde hertoghe Albert van Saffen, 
greve Alf van Holften, greve Hinric van Zwerin unde ve Wendeſchen 
heren; var mebe toghen be borghere van Lubeke jeghen ven koningh. 
fe quemen tofamenbe uppe ber heide to Bornehovede in funte Marien 
»Magpalenen baghe. bar wart in deme baghe en ftrid zo grot, bat in 
deme lande nt groter ftrid en wart. be koningh de wart feghelos unbe 
untoloch; hertoghe Otte warb ghevanghen ; des Toning volk warb alme- 
ftigge ſlaghen unde vanghen. alfo wurden bes daghes be Iant ghelofet 
van ber Denen wolt. bes fe alle Gobe gheven lof unbe ere, unbe bot 
ssjummer mere>, tar to der werben funte Marien Magdalenen. in ir ere 
12. der übergefrieben. 


1. in eivitate Ulisbons oriundus. nifirt 1232. 
Antonius von Padua, gem zu Liffa- 2. Selöfftändige Nachrichten. 
son 1195 Aug. 15, 1210 Augufiner, 3. Reim, 
1220 $ranzislaner, geflorben 1231, kano- 
20* 


Y.B. 
ww, 18. 


308 II. Detmar-Ehromit von 1101—1395. 


be borghere to Qubele bo flichteben em clofter ber prebeleren brobere in 

ver ftebe, bar de borch lach; un de ghevet up ben ſulven bach ene ewighe ni. sı». 
mene fpenbe, jewelileme armen mynſchen en wyt brot van eneme halven 
pennynghe. 

+ Im ber tyd wart ve biſcop van Utrecht vor Covorde ſlaghen wels 

+ Do wart oc en grot wart over mer. be keifer bo wart feel, unbe 
vor dar nicht ; dar unmme bebe ene be paves to anne. be lantgreve Lo⸗ 
dewic van Doringhen vor bar ben, unbe ftarf vor Brandez. ber pele- 
grimme fturven vele; be bar ghenefen, ve voren over unbe buwe⸗ to 
ten Zajat. 

202. By ter tyd bo ftarf be vrome greve Hinric van Zwerin. 
fines jones &uncelines ratghever be wolden bo loslaten hertoghen 
Otten ; des en wolbe hertoghe Albert von Saffen nicht ſteden; he dachte 
finer meer gheneten. 15 

203. Greve Albert van Orlemunde wart do los; he antworte 
over hertoghen Alberte Louenborch. alfo quam he ute beme lande, var 
hertoghe Albert unbe fine erve ſeder fint ane bleven. 

+ In deme jare Grifti 1229 do upelarebe bat levent ber Hilghen 
vrowen Elizabeth , be en bochter bes koninghes was van Ungheren unbe 2 
en husvrowe bes lantgreven van | Doringhen. ze was em mober ver zu.sıc. 
armen, unbeen firheit aller vroweliken ere, unbe en bilbe aller Hilficheit!. 
by eres heren levende, be bat ftarf over meer, 30 ftichtebe ze zeekhuſe to 
franfen luden, den ze ſulven beneve. na eres heren dode nam ze to fit 
en grawe Heit, bat er paves Gregorius fenbe, unbe habbe funte Sran« 2 
ciſcus toghehoret. bat droch fe in aller otmtobicheit unbe in vorſmaynghe 
ber werlde; wat er heyt meufter Conrad, ere bichter, de bar was en 
falich minfche, dar na levede ze och, unbe leed zo grote vorfmaynghe van 
eren vrunben unbe vromeben, ben ze vide gutliken hadde ghedan; bar 
was ze to bulvich bette in bat leſte eres lenenbes2. we mer wil van er» 
weten, de lefe er paffional, dar er hilghe levent genslifen is befchreven. 

204. In deme fulven jare wart hertoghe Dito van Luneborch los 
ute der vengniffe, unde let Hidzacker hertoghen Alberte. - 

+84 ber tyd fonebe bifcop Ghert van Bremen ben Toningh van 
Denemarken unbe greven Alve, alſo bat des koninghes ſone Abel ſcholde ss 
nemen des greven Alves bochter. 

4, 'der' Tore. aud: ‘den. “brobene' : “brederen’ ©. 18. ‘erde’ for. aus: ‘erden’. 31. 'gendliken‘: 
"geistiten' 8. 
1. Euſabeth, Toter Andreas I. Nov. 19. 


von Ungam, geboren 1207, 1221 ver- 2. Selbſtſtändige Nachrichten. 
mählt it Banbgraf &udinig, farb 1231 ige 


12291230. 309 


205. Des fulven koninghes fone, de junghe koningh Woldemer, 
21. sie. nam to | funte Johannis daghe des Toninghes bochter van Portugale 
to Rypen. 
Dar na, bo be hertoghe Otte was loſe worden, he beghunde orlor 
-sghen uppe te byſcope van Megdeborch unde van Halverftab unbe up 
andere fine ummefaten. eme halp de marcgreve van Brandenborch. 
dar! wurben be marcgreve unbe be Wende feghelos, unde nemen groten 
ſchaden. bo wart bat orloghe vorevenet unbe Wallebeke broken. 
+ In veme fulven jare, bo fit be keiſer mit deme pavefe nicht Funde 
10 vorevenen, he vor in banne over mer. bar nam he bo fin ander wif, 
bes Toninghe® dochter van Afers. unbe hadde laten beghebinghet ene 
eveninghe tufchen ver criftenheit unde ven heydenen, alfo bat de foltan 
gaf deme keiſere Ierufalem webber unde Bethlehem, Nazereth unbe des 
landes vele. deme pavefe bat mohde; dar umme unboben be patriarcha 
span Ierufalem unbe be tempfer unbe te fpitalbrobere deme folbane, 
de were ber evenunghe ungheweret jeghen ben keiſer unbe ve criftenheit. 
bo buwede de keiſer Dziaf, unbe ghint in beme ſonnendaghe vor mit« 
21.52. baften unbe vor funte Marien daghe ghefronet to Serufalem. bes? | 
wart bebrovet al de criftenheit, de Dar mas. 
2 + De wile dat de keiſer was over mere, do wan em be paves af 


fine ſtede unbe finer borghe vele, unde let prebefen, dat be keifer bot - 


were. be keiſer bat nornam; van oper meer he weder quam, unde wan 
mit groter koſt unde arbeibe fine lande unbe fine ſtede webber mit helpe 
ber Dubefchen pelegrimen. 

= Im beme jare Erifti 1230 do was grot kif unbe ſchelinghe mank 
den fcoleren unbe papen to Paris; dit kunde neman vorliten. hir vol⸗ 
ghede dat na, dat men ze alle vorjaghede; en bel lepen to Andegave?, 
en del to Orlens, en bel to Engheland, en bei to anberen ſcholen; wor 
ze be mochten hebben, bar lepen ze na mit vlite*. 

” Dy ber tyd toch koningh Hinric van Engheland in Britanien, up 
bat he be flote, de fine vorvaren hadden beſeten, mochte webber win. 
nen; mer fin reife was to vorgheves; jo nam he groteren ſchaden ben 


vrome. 
+ In deme fulven jare in winachten daghe vor be biſcop van Bre⸗ 
8. lebe torr. auß ; Ballebrete'. 15. templerꝰ fort, aud : tempie'. 31. mochte 
" m’ e. 
1. Auslafung; f. ° n. gavis. 
2. Xuslaflung; |. ©. 4. in Angliam vel in allas mundi 


3. alli namque hin * tt Ande- Provincias studii causa profeeti sunt. 


v.B. 
9,137. 


9, 137. 


3” 


310 UI. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


men mit groteme here uppe be Stedinghe; bar vorlos he finen brober, 
hern Hermanne van der Lippe, unbe ſchedede an vromen van bannen. 

206. | Des jares ftarf bifcop Bertolt van Lubele. na eme wart zı.soo. 
bifcop Johan, de deken bes ftichtes. 

Do was in Denemarken van bes paves weghene Otto, en carbinal. > 

In deme jare Erifti 1231 do ftarf be junghe koningh Woldemer, 
des koningh Woldemares fone. in korter tyd bar na ftarf fin wif bi 
ener bort, bes Toninghes dochter van Portugale. alfo let dar na de 
koningh finen fonen Erife to koninghe cronen, unbe gaf fineme fone 
Abele dat hertichdom to Juͤtlande. 10 

By der tyd evende ſik ve paves mit deme keiſere unde let ene ut 
deme banne. 

Do ſtarf hertoghe Lippolt van Oſterrile, unde de junghe koningh 
van Behemen brande bat land to Oſterrikle bet an bat water, bat tar 
het de Dunouwe. 7 

Na ber hervart tohant ftarf de olde koningh Opader van Behemen. 

Dar na wart be hertoghe van Beyeren bobe ftelen mit enen mez⸗ 
zede; nen man en wufte, we ene ſtak; alfo vort wart he flaghen bot. 

Do ftarf oc de ghube Elifabeth, de lantgrevinne van Doringhen, 
bes Toninghes bochter van Ungheren, ve to Marborch is begraven unbe © 
ir haven. BI. 5x. 

By ben tiven mweren vele Tettere unde unlovigher lude mand ben 
criſtenen, beibe to Rome, in Wallande, in Dudeſchen lande unbe in 
anderen landen. ber worden bo vele brant in deme vuͤre van eneme 
minren brobere, be bet Conradus Eurfus, funte Elfeben bichtevaver, 25 
unbe oc van anberen fuben. 

Im deme jare Erifti 1232 bo hadde be keiſer enen hof to Ravenne 
to alle Godes hilghen miſſe; dar lach he langhe unbe wachtebe fines 
fones, koningh Hinrikes. to leften, do he nicht en quam, he vor to 
Venedie; bar wart he untfanghen mit groten eren. bar na vor he toso 
Agleye; tar quam fin fone to eme. do fe bar fit ſchededen, be keiſer 
vor weder to Bulle, unbe de koningh fin fone vor to Dubefchen lande. 

In deme jare Erifti 1233 do was in Vrancriken in ber ftab Bel⸗ 


vakun grot tvedrachticheit tuͤſſchen der menkeit unbe ben overften van 


ver ftab. ber overften wart vele bot gheflaghen van ber menheit; hirss 
webber van ber menheit wuͤrden vele flaghen, em bel vorbreven unbe 
vele ghevanghen in allen | landen. bor ber fate willen wurben ſchelende »ı.u2.. 


1. 4 eu fhgdinghe 2. 2. "van! ieben. 37. ſchelende: ſchelen 8.5 de· 
anna hRIngbe  Tndingte won? Übergefäprichen. 37. feelende' z ·ſchelen 8. ; de 


1231—1233. 311 


koningh Lodewic unbe be bifcop Belvacenſis; be koningh beſchermede be 
overften, de bifcop be van ber menheit. hir umme wart be fant ghe- 
leghert menich jar in teme ftichte. de bifcop Milo toch to hove unbe 
ftarf an beme weghe. na eme wart ghekoren Gaufribus; ve Belt be ſake 
shart jeghen ben koningh, alfo fin vorvare hadde gheban. dat wart eme 
fo für, dat he van bebrofnige ftarf. na eme wart ghekoren Bifcope Ro» 
bert!. deſſe beve wiſliken; he vorlifebe ft mit deme koninghe; he loſede 

fin volk uten banne; he mafebe vrebe al umme. 
In beme fulven jare do buwede be bifcop van Bremen Slüttere 

0 weber; bat wännen eme af be Stevingher. - 

Des fulven jares let de paves prebelen bat cruce up be Stedinghe. 
In deme fulven jare vor pingften halp hertoghe Otto van Zune 
borch den Stedinghen, unbe let fine lude bernen be land wente vor Bre⸗ 
men, umme ben Bat, ben be droch uppe ben bifcop, dor bat eghen, bat 
15 fin veddere hertoghe Hinric gaf to Bremen. bar na vor he fulven vor 
91.33. Staben; bar brande he unbe rovebe in beme ande. | binnen bes que⸗ 
men be pelegrime to Bremen, unbe voren mit groteme here, mit ſche⸗ 


pen unbe over land, unbe wünnen be Ofterftab des nagheften baghes. 


Johannis et Pauli; dat land fe branden; be lude, be je beghinghen, 

aoman, wif unbe kindere, be floghen fe bot; de fe venghen, de branden fe. 
tohant dar na ſloghen te Stetinge greven Borcharde van Oldenborch, 
unde mit em wol twe Hundert man. 

In ber fulven tyd vor be koningh van Behemen mit groteme here 
up finen brober, den marcgreven van Merhern, unbe wan em af ve 

3 ftab to Brunne, unbe branbe des landes vele. 

Do vor bar na koningh Hinric, bes keiſers fone, mit groter macht 
uppe ben hertoghen van Beheren, unbe dwang ene, bat be fil ghaf an 
fine walb. 

In der tyd was vele riddere unbe hogher Iude, ben man tech, bat 

s03e weren unghelovich. ber was en be greve van Seyn; up ben prebelede 

mefter Conrad van Marborch bat cruce; dat nam vele luůͤdes; umme bat 

wart be mefter Conrad gheflaghen. de fulven lude gheven fic of alme⸗ 
31.530. ftich in des Toninghes | wold. 

Do vor aver be bifcop van Bremen uppe de Stebinghe mit ſchepen, 


Gin Parrmap; mern 8 10. Eingber tr. ait. Sininede. 34. hen‘: Täe- 


1. Gaufridus — dies paucos et ma- copata peregit. Cut suncedens Robertus 
los, id est afflietione plenos, in epi- u. |. w. 


V.B. 
30, 197. 


30, 137. 


312 IH. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


unbe togtof ere bile, unde wolbe fe mit watere brenten. dar wart bes 
biſcopes voll en del ſlaghen. 

Im deme jare Criſti 1234 bo was fo grot vroft in Vraucrilen vor 
der tyd der aaren, dat dat korn vorvros up den velde, unde quam nicht 
to ber ripicheit; bar ſchach na grot hungher in ben landen. s 

By der tyd do nam koningh Lodewic fine vrouwen, des greven 
dochter van Povincien!, unde ze wart ghekronet to Senon. 

In deme fulven jare to lichtmiſſen hadde koningh Hinric enen gro- 
ten hof to Vranckenvort, bar ber vorften vele was. bar wart gheſworen 
en vrebe. bar bebe de greve van Seyn fine unfchult umme ven ungher 10 
loven mit vefe guben luden; ber anderen wart oc vele ledich ghelaten. 

Des jares hadde noch de koningh van Denemarken Demyn; bat 
wunnen em weder af be Wende. 

Dar na nam bat cruce de hertoghe van Brabant unbe be greve van 
Hollant, de greve van Eleve unde manich ebele man uppe be Gtejbin« Hi. so. 
gher. de voren mit craft over. land; over be greve van Hollant quam 
de Wefere up mit eneme groten ſchepe?. be pelegrime worben prifet uppe 
vertich duſent; de voren in bat land bes dridden daghes na funte Urba- 
nus baghe. de Stebingher quemen bar jeghen to ſtridde unbe wurden 
zeghelos; fe wurden vil na al gheflaghen. bar blef bot greve Hinric» 
dan Oldenborch unbe mit eme pelegrime nicht vele. bat land wart bero« 
vet al umme unbe brand. alfo quam to eneme enbe ber Stedingher grote 
overbat unbe unrecht, bat fe hadden dreven mer ban dre unbe drittich 
jare; do floch fe unfe Here Gob mit finer wald. 

207. Im ber tyd wart bat bifcopbom ftichtet to Oele in Eftlaube. 2: 

208. By den toben, bo greve Alf fic hadde bevrundet mit deme 
koninghe van Denemarken unbe was welbich des landes to Holften, he 
vorghat des trumen beneftes, ven eme be van Lubeke bewifeben, bo eme 
wart weder hulpen to deme lande; he wolbe ve van Qubele van erer 
vryheit brenghen. bes wart be koningh vro. je fworen fic tofamende, 
be ftab to verbervenbe. be koningh ſande bo en vil grot heer mit fche« nı.ssa. 
pen in be Travene, unbe kam mit beö greven helpe albar over land 
mit eneme anderen groten here, unbe buwede up be Travene twe ftarke 
borghe; He let kocghen ſenlen vor be havene; He let ſlan ſtarke keden 
over be Travene. bo he bar nicht mer kunde ſchaden bon unbe weber toss 


15-18. 19. 22. “Etedingher' fort. aus: "Stedinghe'. 


1. seilioot Margaritam, oomitis Pro- sionis. 
vinefe Allam, circa dominicam Ascon- 2. Entfefung. 


1234-1235. 313 


lande vr, de borghere fic bar brabe rebben to; manliten ſeghelden fe 
mit eneme. ftarten kocghen be feden untwey; fe groven lang be wifiche 
teghen ber borch, bar be ftebe noch het ve Denſche borch, enen graven; 
de wart fo bep, bat grote fchepe dar henne voren funber hinter. * 

s 209. Do be grimmighe koningh fach, bat be koſtlike hervart em 
dene vromebe, bitter warb fin mob. he let funberliten grote ſchepe 
eben, unbe bob over ene hervart bar hen, noch vele grotere to watere 
unbe to lande, ben he vore hadde ban. be fehepe alle quemen to Veme⸗ 
xen. bar mebe weren achte ſchepe, grotere ban gy weren zen uppe ber 

10gee, bar mede wolde he be havene tomale beftoppen. be borghere to 
Lubele dat vil drade vornemen; exe bep habben fe bo en bel upperumet; 

D1. 50%. je legheden nicht den ſos grote jchejpe mit ghudeme tughe wol bemannet 
vor ere bep, be bat bewaren ſcholden, bat bes koninghes heer dar nicht 
inne queme, alfet ovele vore bar inne komen was. 

% 210. Do te koning vornam, bat be van Lubele ere havene unde 
ere dep weren wolden, he wanbe lichte, dat fe mer helpere hadden. mit 
fineme ſchepe vor He vor de Warnowe, umme helpe ever lichte umme 
velicheit to Hebbene varı ben Wenbefchen bereit, de be dicke Habbe bedro⸗ 
vet. do be van Lubeke ben koningh wiften in ber zee, vil drade fe pro⸗ 

a veden, bat fe hadden mit den Denen in ber zee fachter ſtriddent, ven in 
exer havene odder up beme lande, tar fe mochten mit helpe ver Holften 
ftarter werben. fe nemen to helpe God almechtich unbe ere recht, unbe 
toghen em mit balden mode na vor be Warnowe. bar ſtridden je mit 
em van prime bet to vefpertib. ber groteften ſchepe wünnen fe vive, be 

as branden fe tohant; ber anberen fchepe je vele overvoren mit ben luden 
in de grund bes meeres. bat aller grotefte ſchip, dar inne weren mer 
denn verhundert man mit vullen iwapene, bat wunnen fe left mit groter 

21.500.001; dar inne fe floghen unbe venghen alllet, bat dar was. be koningh 
vil kume untfloch. bat grotefte ſchip mit ben nanghenen brachten fe nit 
sowrouben in be Travene. de koningh krech dar van clenen volte ſchame 
unde fhaben, grotere ben vore ebber na gt gheſchach up ber Oſterzee; 
oc fochte he feber nicht mer de van Lubeke. aldus ghaf en God mit finer 
craft wunberfiten ven ſeghe van veme hemele, dat je bleven fint by-ever 
vryheit. des mote Bob fin beuedyt, unde hebben lof unbe ere mit unbe 
asjummere, amen. 
+ Im deme jare Erifti 1235 de was grot hungher unbe bure tyb v. B, 
in Brancrifen, ſunderghen in Aquitanien, alfo bat de lude van hungher j 


17. wor de wor’: folgt geingt er. B. odervoren: · ever am ande pingugefügt. 


314 II. Detmar&fronil von 11011395. 


. ethen gras unde lof, alfe ander bertge!. de mate kornes gholt Hundert 
ſchillinghe, de men vore kofte umme tehne2. bar na quam grot peſti⸗ 


lencia und koghe; of quam bo bat helſche vuͤyr, unbe untfenghebe de 
Inbe®, bat fe fturven. 

211. Bynnen ber tyb orlegheben be Romere webber ben paves⸗ 
unbe vorwifeben ene van Rome; be keiſer halp beme pavefe up be 
Romere. 

212. De toningh Hinric hadde fic bo fat weber finen vader, ben 
teifer; bar umme vor be keifer to Dude ſchen lande, bar he, ſeder bat He 2i.sıe. 
to Teifer wyet wart, ny hadde weſen. he brachte mit eme groten ſchat, 10 
unbe wolbe orloghen weder ben fone. be vorften alle kereden bo van 
deme koninghe to deme keifere. 

213. Do vor de keiſer to Wormetze, unde nam dar ſin dridde wif. 
allererſt hadde he des koninghes dochter van Arrogun; by dere wan he 
koningh Hinrike. bar na nam he des koninghes dochter van Akers; mitss 
der nam he bat koninghrile to Jeruſalem; by ver wan he koningh Con⸗ 
rade. nu nam he left des koninghes dochter van Enghelande to Wor« 
metze. bar quam em fin ſoͤne to hulden, unde ghaf ſik in bes vader ghe ⸗ 
walt. de ſande ene to Pulle; dar let he ene in vangniſſe holden, bat 
he ſtarf. * 

214. In der tyd hadde de keiſer enen hof to Megentze to ſunte 
Marien daghe der erren, dar he cronen droch. dar weren vil na de 
vorſten alle. dar wart vorevenet de keiſer mit Otten, deme heren van 
Luneborch, alſo dat de Otto let deme rike up Luneborch unde al ſin 
eähen; bat lec em be keiſer bo weder; over Brunswic unbe al de herſcap, 2; 
de de keiſer hadde koft weder ſines vedderen bochter, | des palansgreven, zı.ssa. 
dat lec he eme bar thů, unbe mafeve bar af en hertochdom, unde lec 
eme bat unbe fineme wine Mechtilde mit vanen. dar an hebbet volghe 
de bochtere, alfo ve fone, van fineme flechte. aldus worden be vorften 
twe vorebenet, be van erer beyder eldervader tyden unbertufchen fic had ⸗ 30 
den vorvolghet. 

215. Er ben gyh be keiſer weber quam to Dubefchen ande, do 
hadden be van Zubele eme over berch bide-mit breven unbe mit boven 
kundeghet unbe claghet ere grote not unbe fwarniffe, de fe [even van 


26, Br Sbrafäriben. 19, anamife Tip aritots dar! 24. (fe fegtaat Se 


1. ut homines herbas campestres centum solidos in Piotavia. 
sient animalla comederent. 3. magna pestilentia, qua multi 
2. Valebet enim sextarius bladi pauperes — sacro Igue accendebantur. 


1236. 315 


deme Toninghe van Denemarken unbe greven Alve van Holften. bes lod 
be feifer greven Alve thů hove unde be borghere van Lubeke. bo fe 
vore eme quemen, he horbe ere claghe im beydentſyden unbe vorevende 
den greven mit ber ftat, unbe mit ben borgheren, alſo dat de greve vor 
sbeme feifere unbe vor ben vorften bes rykes let veghere van alleme 
echte unde van anfprafe, de he edder fine erve hadden eber hebben 
mochten in tolomen tyben an ber ftat to Qubele ever uppe be ftat unbe 
up al, bat bar to leghen is; unde de ftat ſchal vortmer bliven des 
vi. eo⸗ Romeſchen rikes, | alfo de keiſer unde fin eldervader, be erſte keiſer 
10 Breberic, bat vore hadden langhe in eren breven beſeghelt. bes wart 
deme greven en grot ſumme gudes betalet van deme keiſere. de ſumme 
was vif duſent mark; vor jewelle mark wurden eme dritteyn ſchil⸗ 
linghe Engels. 
216. Dat greve Alf uppe de ſtat to Lubeke ſalede, dat was bar 
ssumme: hertoghe Hinric, bes hertoghen Otten eldervader van Bruns. 
wic, be wolbe bes nicht fteben, bat des greven eldervader weber lete 
bümen be ſtat, bo fe erft van vure vorbarf, aljo vore beſchreven is. 
217. Dar na in deme wintere toch de hertoghe Otto mit groteme 
here vor Bremen; bat land He vorbinghebe, unbe vorbrandes en bel. 
Me bifcop Gherad was bar in ber ftat, unde kunde eme nicht weberftan. 
218. In deme fulven jare ftarf de koningh van Ungheren, funte 
Elzeben vater. 
In deme jare Erifti 1236 bo was en heydens koningh, be heet 
Betulus, by Hifpanien befeten in eme rike, bat heet Arfacites1; ve 
3 ſende ut fine boben in Vrancriten deme Toninghe mit valfcher bobefcap, 
1.55% bat fe ben koningh ſcholden | boben?. bit was em let unbe berumebe em 
tohant; he ſende ſnellilen ander boden na, be ſcholden ven koningh war« 
nen, bat hefif bewarde vor be erften boven. bat bebe be foningh; he feet 
fit wol bewaren. bo feet he folen ve erften boden unbe leide ze vor fit, 
unbe vraghebe umme be ftude; bo he vornam be warheit, bo was be 
danknamich Gode unde dem koninghe. He ſende eme grote gave unde be⸗ 
gavede of be boden dor ver bekenntniſſe der warheyt. 
219. In deme ſulven jare in der vaſten ſtarf de bederve biſcop 
Vrederic van Halverſtad; na eme wart biſcop Ludolf ghekoren. 
s 220. Dar na in funte Walburgie baghe erhof men funte Elzeben, 


12, jewelle' fort. aub: juwelte, 32, "der warden: · der boden unde ber warhent" 8. 


1. Vetulus rex Arsacidas. ut ocolderent rogem Ludovicum. 
2. misit in Franclam, precipiens, 


316 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


des Lantgreven Lodewighes van Doringhen webewen, van ghebobe des 
paveſes, bo fe vele tefene hadde van. to deme fefte was be keiſer unde 


hoghe heren unbe anders volles vele van manighen landen. 


&= 
Pi 


221. To herenmiffe dar na voren be pelegrimen to Liflande uppe 
be Lettowen, unbe wurden flaghen mer ben twe bufent ber pelegrime. s 
222. By der tyd bevol de keifer bat rike fineme junghen fone, 


. Toningh | Eonrade, ven he hadde van ber Toninghinnen van Jeruſalem, 21. 55. 


mit willen etliker vorften!. 

223. Deſſe koningh Conrad ghaf ven borgheren van Lubeke to 
befchebenen jaren tollen vry uppe beme Rine?. N 

224. Do de feifer fineme fone, koningh Conrad, bat rite hadde 
bevolen, he vor mit eme heere uppe be Langbarden, umme welde, be je 
eben weber bat rike. do de Langbarde bat vornemen, fe voren eme 
jeghen mit groteme heere; over do be Teifer quam unbe wanbe mit en 
ſtridden, do wurben fe vluchtich; alfo wan do be keiſer Vincentie de ftat. 15 
dar na ſtridde greve Ghevehard van Arnften unbe des keiſers helpere 
weder de van Padowe unde venghen ber alſo vele, bat je deme keiſere 
gheven de ftab. 

225. Des jares ftarf bifcop Woldemer, te was monik worben, 
na bes bat be paves ene untjatte van Bremen. = 

+ In deme jare Eriftt 12373 bo bennl de paves Gregorius gheft- 


lilen perfonen van ber prebefer unbe ber barooten orben, dat fe ſcholden 


prebefen unde geven bat cruce, unbe kundeghen aflat aller funbe ven 
genen, de fit vebben over mer to thenbe jeghen | de heiden. allenen »ı. sa 
bat bit fchach in vorthogheringhe, 30 redde fit alto vele volfes to thende. 25 

3e fetten enen hovetman bes volles, ven koningh van Naverren, de oc 

was en greve to Gampanien. Got van hemele halp en wol over mer. 

in ber veyſe hadden fe quat ghevelfe. ze wurden ſchelende mank fit van 

des duvels anwifinghe; en del mank en wolven ftribben, en del wolden 
roven unde nemen van ghiricheit bat gut ber heyden. aldus dedet Got, so 
bat ze nicht bar ſchideden, mer wurben ghenanghen unde jlaghen van ben 
heyden thu ber erben“. 


desbe 8. 'benel’ forr. außzbenal. 12. ·bedelen. lort. amd: 


torı. and: 
— me abet 


1. ©. ©. 84 Aum. baum 1, Nr. 348; Böhmer, Reg. Imp. 
2. Konrab, erwäht ie Rb mijſcher eb · v2, ©. 822. 
nig, befreite bie Bürger Sübeds 1246 3.v.B. dat zwiſchen 1237 u. 1240 
Sr dar in nächften Nun. 11 Pi auf keine a Sapressaht. ve 
vier vom. je ber Fra ab 
werth. Lüb. Er Dt Sir 1239 NM. SEE Rö me — 


1237—1238. 317 


226. By ber tyd bo ftarf Toningh Johan van Alkers to Eonftan- 
tinopole, bar he feholbe keiſer weſen. 
227. Dar na voren de van Meylan une ere helpere jeghen ben 
teifer mit groteme heere. be keifer hadde en minre heer; bat ſcharede he, 
sunde wolbe mit en ftribben. bo quam en weldich man van Eremon; be 
ſprac to deme keiſere: “ou left bie uppe der Dubefchen manheit unbe 
ere ellend bumliten weber fo over grote menie’. be keiſer fprac: “it 
wille fe beftan uppe de Godes gnade unde up min recht’. bar ftribbe be 
31. 56%. keiſer; ben feghe he bo wan, umbe wart | ghewint. bar wurben ſlaghen 
io unde vanghen wol vifteyn bufent volkes. he veng eren larrozeſtanthart 
unde den poteſtat; den let he des anderen jares henghen boven dat 
mere; he gaf doch alle daghe, alſo he at, en punt croſſen. 
228. De keyſer leghde do enen hof to Berne; dar to let he bidden 
de Dudeſchen vorſten unde heren; be ne quemen tar nicht; umme bat 
15 ſo ne wart bar nicht af. 
229. Des jares ftarf de Bifcop van Bavenberghe in ver hervart 
to Wene. 
230. Des fulven jares warb bat münfter wyet to Rennevelte. 
231. Do nam hertoghe Abel greven Alves dochter, Mechtilve!, 
ze eme vore lovet was; bat wart over feber fineme vader, deme konin⸗ 
ghe, vil led; He vruchtede, bat be Abel finen broderen ſwar werben 
ſcholde mit den Holſten, alſo dat ſeder ſchude. 
+-In deme jare Criſti 1238 do was en mene plaghe in velen lan⸗ 
den, dat van winachten bet to ſunte Lambertes daghe? was ſo grot 
2sbrocheit, bat alle water vordrogheden. des wines mis nicht vele in 
Wallande, mer de fulve, ve dar waffen was, be mas zo Freftich®, bat 
21.5. man ene mochte | nicht drinken funber water. 


AB, 
1237. 


vB. 


+ In deme fulven jare bes ſomers was by Eremon in Vrancriten + 30,138. 


bt eme cloftere to funte Gabriel aljo grot ftorme, alje gy was vorne» 
"men. mit beme ftorme villen Kir nedder haghel alfo ftene. bynnen 
deme Hagel vant men bat bilde unfes Heren; in beme cruce dar ftund 
binnen gheſchreven mit ghuldenen bocſtaven: ‘Ihefns Nazarenus en 
koningh ber jüben’. mit deme haghele? wurden beftrefen be oghen enes 
blinden monefes in deme fulven clofter; He wart bar wol van fenbe. 
Koran Fa ®., fonft immer fort. : hetr. 13. leghde lort. auß : *leghden’. 25. drocheit: 


1. 8.6. 86 Anm. 4. fortia faerunt u. f. w. 
2. a dominfea post natale Domini 4. apnd Cremonam. 
usgue ad exaltationem sancte crucis. 5. de aqua In quam Iquefaetus est. 


3. sicoftas magna; vina quogne tam 


V.B. 
9,18. 


318 III. Detmar · Chronik von 1101—1395. 


232. By ber ſulven tyd bo ftarf de bifcop van Colne. of ftarf de 
bifcop van Ogenbrucghet. 

233. Des jares wart marcgreve Otto van Branbenborghe vanghen 
van bifcop Ludolvus weghene van Halverſtad; be wart to Rangheften 
uppevoret; bar blef he fo langhe, bat fe voreneget wurten, alfo bat des 
marcgreve let up tat hus to Alvesleve unbe bat land, bar to ghaf he 
fofteyngundert mark deme bifcope. 

234. Des ſulven jares vor greve Alf van Holften mit ſineme wive 
Heylewyghe pelegrimage to der | Righe; fe hadden mit en ben abbet 21.5%. 
Alberte van Staden. io 

+ In deme jare Criſti 1239 do helt de paves Gregorius ven keyſer 
Vrederic fwarlifen in den banne?. hir umme wart be keifer fere gherey⸗ 
fet weber den paves unte ben ftol to Rome. he let beroven al ve papen 
unbe pelegrim, de dar fochten Rome, unde wat vor ben paves was, 
dat was em toweber. be paves fende in Vrancriken enen legaten Jaco- 15 
bum Beneftrinum umme hulpe; den vengh be keyſer in der weberrenfe. 
des ghelikes dede he deme kardinal Otten, ven de paves hadde ghefant 
in Engheland vor legaten. de paves wolde holden en confilium jeghen 
ven keyſer, unbe loͤt to ſik vele bifcope unde abbate; be keyſer heit en 
vore unbe vengh fe dar ben meften bel. des wart de paves fo fere bebro- 20 
vet, bat he van bebrofniffe ftarf in deme negheften jare. 

235. Im deme fulven jare, bo be greve Alf van Holften unbe fi fin 
wif· Heylwich van Righe weder tho lande quemen, mit willen ber gre« 
vinnen begaf fit de filve greve in bat levent ber barboten to Hamborch 
in funte Ypolitus daghe. | finen fonen Iohanne, Gherde unde Ludere Si.scn, 
fatte he enen vormundere, ben hertoghen Abelen, finen ſwagher. 

236. In deme jare nam koningh Erik, koningh Woldemares fone, 
hertoghen Albertes dochter van Saffen, Judith gheheten. fe weren in 
deme verben lebe; des wart en bifpenfatio worven van deme paveje 
Gregorio. » 

+ Im deme jare Erifti 1240 do vorhuf fit en mechtich maan in 


Turkerie, de Het Bapatwpffole® unbe wolde werben foldan ver Turken. 


be hadde grot volk befammelt unbe orloghede wol tive maant al umme. 
alfo He reet to ener tyb, alfo quam en arme bür mit groteme ſchrichte 


3. 'arme' fort. aus: 'arm!, _*bior' mit o über m 8. 


4. ©. ©. 86 Ann. 5. Reg. Imp. V, 1, ©. 487. 
2. Ercommunilatton Belerl 1239 3. Paperoissole. 
Mr. 20, wiederholt Mrz. 24. Böhmer, 


1239—1240. 319 


unbe klaghede, bat be wulf fin fint hadde enwech ghedreghen. bes wart 7%, 
de here bewegget unde let fnelliten nariven, unbe vant bat kint fund 
unbe levenbich by deme wulve. he antworbe bat deme bure. bo ſprak de 
bur to deme heren: “vor be wolbebicheit, de du mi heft bemifet, zo 

stees unber twen gaven en, obber rifebom obber ere ber were, ve wil 
it di gheven'. bo ſprak ve here Papawyſſole: ‘we biftu unbe wor van 
moghſt du ſodanne gave gheven’? “if bin, ſprak de buͤre, en bobe 


31.518. Godes, | unde wanbere mit den gobinnen in nachtiven, be bar nimphe 


beten’. do ſprak ter here: goedes hebbe if ennoch, mer be ere hadde 
sit gherne, dat if wurde ſoldan'. “ja, ſprak de bür, nu befamle dine 
vrund unde manne, unbe ghif ti to winnenbe flote, ſtede unbe borghe; 
du fcholt jo Hebben al ghelucke; van ben dinen ſchal nemant werben 
ghemorbet odder ghewundet'. des leghde he fit vor em flot unde ftab, ve 
horde to ben Armenier. bar wurben finer lude achte ghebobet unde vele 
1sghewunbet. bo fprefen de vrunt der boben lude to Papawiffole: ‘wor 
umme heft du uns bebroghen? bu fprefeft, dat nemant mangh uns 
ſcholde ermordet werben odder gheſlaghen'. ‘ja, ſprak de here, aldus 
ſeghde mi de bode'. do ſpreken fe: “bat heft gheweſen de duvel, be bi 
heft bedroghen'. ‘nu beydet, ſprak ve herre, bette morne, fo ſchole gt 
avornemen den zeghe'. des negheſten daghes bo trat be here jeghen be 30. 140. 
Armenier fere to ftorme; he wart ghewundet van ben vianden bet an 
den bot. bo he mofte fterven, unbe de unwarheit eme wart vorweten, 
bo ſprak he to finen mannen: gy ſcholet hir umme nicht aflaten, bat 


ars it můt fterven. it wil ju fetten enen bovetiman, deme fchole gy alle 


volghen. jo wil if gan to deme gode, be ven boben Heft utghefant unde 
wil vraghen, wor umme he uns fo heft bebroghen’. Kir umme fette he 
enen hovetman unbe ftarf. ve Hovetman nam to fil dre bufent wol gher 
wapent unbe bedwangh al ve Turken unde Armenier unbe dodede alto 
sovele volfes, alfo tat je fil gheven in er ghenabe. do dit horden de Fran- 
ſoyſer, de bar weren bo in deme lande, bat be grande kumpanie 30 
geoten mort hadden beghan, fe flogen ze bot, wor fe fe begrepen, unbe 
befammelven fit by bren hunderden unbe vorbreven je!. hir mach men 
prüven, wat morbes is gheichen van bes důvels ſchickinghe unde enes 
3 minſchen unghelove; hir umme love nen minſche alto drade. 


L.wuiſ: wulß 3. wulſen: ·vulven 8 8. alnphe: ninpher ©. 22. unwarheit⸗ 
tor. aubl warpeil”. 


1. Tanc trecenti Latini sive Franci  erant congregati, atque in illos exilien- 
audientes Turchie destructionem per tes destruzerunt omnes. * 
istos Neri, convenerunt ad locum, ubi 


V.B. 
3, 146. 


320 III. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


237. In deme fulven jare let koningh Haquin van Norweghen 
doden ben hertoghen unbe finen fone. 

238. Im der tyd ftarf de paves Gregorius. na eme wart Celefti» 
nus; de fat nicht ven ſeventeyn daghe; do ftarf He, unbe be ftol blef 
ledich vil na twe jar. s 

+ In deme jare Erifti 1241 do wurden ghevanghen twe Branfe- 
ſche riddere van den Tatheren | in ener ftab, ve het Arfenga!; de eneaı.sre. 
ridder het Wilhelmus de Brunduſio, de ander Raymunbus de Gnaſio. 
do fe weren in ber vengniffe, des weren etlike Thateren, de ſpreken zo: 
deſſe Franſoyſer mothen doch ſterven; wy Hebben wol vornomen, dat 10 
alle Franſoyſer ſint grote vechter unde duchtich an deme ſtride; men 
late ze toſamende vechten, dat en den anderen morde, wente ze doch 
ſterven ſcholen; 30 moghe wy ere wife ſeen unde leren, wü wy moghen 
vechten an ben ſtride'. deſſe raat behaghede en allen. de twe criſten 
riddere wurden toghemaket mit perden unbe wapenen unbe mit al den i 
dat dar horde to deme ſtride, dat ſe ſcholden ewich vechten. do ſpreken 
fe hemeliken mank fit: ‘wor umme wil wy uns underlanghes morden? 
wi willen ſtriden mit enen mode jeghen unfe viande, de heyden; wy 
ſcholet doch ſterven'. dit ſchach na deme raade, dat ſe quemen in den 
crete unde vochten mit glevien unbe ſwerden jeghen be Tateren; fe ſlo⸗ 20 
ghen erer dot 15 unde wundeden erer wol druttich. in aldusdaner men- 
licheit ſturven fe in rechter ruͤwe unbe in leve eres loven. fobber | Heb- 21.572. 
bet de Tateren unbe ve Turken fere be criftenen gheuruchtet, funberlifen 
te Franſoyſer . 

239. Im deme ſulven jare in guben dunredaghe ſtarf foningh2s 
Wolvemar van Denemarken, de grotlifen mered hadde fin rife. 

240. Do blef koningh Erik fin fone ; weder ene fatte fl de brober, 
hertoghe Abel, unde neberbe dat rike mit hulpe ver Dubefchen, mer, 
tan et fin vader gy hoghede. 

241. Des 'jares was brafe in ber fünnen bes achteben daghes so 


ſunte Mycheles, unbe wart büfter ene langhe ſtunde. 


242. Do wart greven Johanne, brober Alves fone, lovet her- 
toaben Alhertes dochter van Saffen. 


rt. aus: mochten”. 11. duchtic for. aus: dodtih. 32. Tone’ forr. 





Arsengana, precipue timent Tartarl, et similiter 
Propter hec et his consimille eciam Turcl. 
08 sive Latinos, ld est christianos, 


1241—1242. 321 


243. Des ſulven jares vorhereven be Tateren Ungheren unbe 

Bolenen. de Saffen, Marcmanne, Wende unbe andere Ian be broggen 

vor fe grote vare. de van Qubefe leten bo breghen ben groten wal vor 

deme borchbore; dar wart aflat to gheven; bes broghen bar to vrowen 

sunde man, rile unde arıne. 

In deme fulven jare do toch koningh Lodewic van Vrancriken in 

21. 59. Pichardien jeghen greve Hügen!, unde wan eme vele flote af. beme | 

greven halp de koningh Hinric van Engheland unbe fin brober Richard. 

bo be vele flote hatbe dar ghewunnen unde dachte to tende in Engheland 

sojeghen ven koning?, do quam be koningh van Engheland em enjeghen 

vor eme flote, dat het Ealleburch®, bat de koningh van Brancriten 

hadde bo befeghet. bar ſtridden be koninghe beyde hartliken mit ben 

anderen‘; bar vorlos koningh Hinric van Engheland vele volkes; he 
wart bar ſeghelos, unbe vloch enwech in ver nacht. 

+ In deme jare Erifti 1242, aljo de Tateren groten ſchaden had⸗ 
den gheban in Ungheren unbe Bolenen unbe wolden vort theen in Dude⸗ 
ſche land, do was er here, de het Bacho, en hertoghe bes keiſers van 
Tateren, en vorfte al des heres, bar mer inne weren ben hunbert ebber 
te Hundert bufent TaterenS. deſſe Bacho opperbe fime afgobe® unde 

ꝝ vraghede em, oft he mochte wort then mit ghelucke. do ſprak de afgob: 
“the vort al zeker; if wil dy ſenden dre gehfte, be fcholen vor by ſtrid⸗ 
den unbe befchermen vor bine viande'. hir vorlet fit to be hertoghe; he 
tredebe vortan. bar wart he bebroghen van beme bofen gheifte; zines 

21.58». volles wart en grot del gheflaghen; bar to quam | 30 grot vruchte an 

be heyden, bat ze alle begunden to vlende, unbe habben be Ungheren 

wat menlifer wejen, fe hadden ze al dot gheſlaghen an ber vlucht. 

als dat unfinneghe volk vloch, do ronnebe er here Bacho vor dat heer 

mit eme baren fwerbe unbe rep: ‘is et bat gh nu vleet, zo mote gi alle 

fterven van unfeme heren beme keifer. lat uns hir tofamenbe bliven bot 

sounde levendich. ſchole wi fterven, 30 fterve wy jo an eren’. hir mebe 

wart bat voff fere ghefterfet, unbe beben in Ungheren noch groteren 
fchaben ?. 

+ 34 ber fulven tyb was in Ungheren en vaft Hofter up ven velde 


E13 


1. contra Hugonem Marchie comi- 
tem in Piotaviam. 

2. versus regem Anglie, qui in 
urbe Xantonensi latitabat, transire vo- 
luft, Heinrich landet 1212 Mai 19 zu 
en iſt in Saintes Jun. 8. Pauli 


3. Taillebore. Pauli 3, S. 650. 
Städteronifen. XIX. 


4. Jul. 22. 

5. Cingiscam eundem Batho ducem 
cum srereta In partbas agullonls 
miserat. Batu, Enkel Dſchingis · Chaus. 

6. Cum autem Hungariam Ingres- 
saras demonibus immolaret, 

7. remanserant, et Hungarlam in 
parte destrauxerunt. 

2 


3 Ti, 


8,100, 


”,10. 


322 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


v.B. dan funte Bernarbus orden; bar weren tofamenbe geiftlifer perfonen 


30,145. 


v.B. 
”, 152. 
30, 152. 


30, 150. 


van bren orden, ſunte Bernardes, funte Franciſcus, funte Dominicus. 
bat Hofter hadden de Tateren beleghet, unbe leghen var nore 6 mant unde 
kunden bes nicht ghewinnen; zo menlife werben ſik ve monele var bin» 
nen. na deſſeme jamer qaum fo grot hungher in Ungheren unbes 
dure tyd, bat be lude eten hunde unbe catten unbe of dode lude, de bar 
weren vormordet in beme ftribe. 

244. In deme fulven jare vorhof fit dat orloghe tufchen beme 
Toninghe | van Denemarken unbe fineme brobere, hertoghen Abelen; Sı.55«. 
dat wart grot unbe warede langhe. de hertoghe was vormünber ber 1o 
junghen greven van Holften ; des fo hulpen de Holften deme hertoghen, 
unbe beben beme rife groten ſchaden. 

+ Im deme jare Criſti 1243 des negheften daghes funte Johannis 
baptiften wart to Anagine toren to pavefe Innocentius quartus, en 
carbinal, Singelbalous gheheten; de fat bar ane 11 jar unbe 6 manebe. 15 

+ Ban deme pavefe warf brober Alf bispenfationem unbe let fit in 
deme hove wyen to fubbyacone. 

+ Deffe paves Innocentins fette grot vort ben ftol to Rome; de 
ftofe der carbinafe, de langhe hadden ledich gheweien, be vorvulde he 
mit nyen carbinalen; ok was be ftol to Rome in groten fchulben!. m 

Im deme jare wart gheboren deme Toninghe Lodewic van Vranc⸗ 
rifen en jone, de wart of gheheten Lodewic, unbe in beme negheften 
jare bar na wart gheboren be andere fone, de wart gheheten Philippus. 

+ In deme fulven jare do makeden ve Tatheren ene hervart up de 
Turken, unbe wünnen en af al ere flote une fteve funber weberftand 2 
unbe were, wente fe weren unvorfichtich ver haſtighen reyſe, de enzı.ss«. 
ſcholde overghan. of der Turken koningh ‚was en bore, wente aljo he 
wolde enen ftrid angan mit ben Tatheren, bes avenbes was he vor⸗ 
drunken unbe blef vorbrunfen al den morghen; alſo de ſtrid ſcach, be 
wile was he noch Hinberwort wol dre mile mit husvrowen unbe mit alzo 
fime ghefinne. in beme ftride vorlos he nicht allene ſyn wolf, mer of 
bat grottefte gub, bat gy wart ghehord. do de fulve koningh ber Turken 
vloch ut finen paulune vor de Tatheren fine viande, dar vant men 40 
weghene 2 vul wapene; noch mer was ber fulverne vate, dar men plach 
ut to drinkene; camerwandes unbe inghebomes was fo vele, bat bresas 
duſent zömer ennüch hadden to breghene; ber Bifanten 30 vele was, 

38-77. "en ſcholde, kort. auß : "je ſcholden'. 


1. ot ecclesiam Romanam, — mul- dustrlam suam exoneravit. 
ts ut fertur debitis obligatam, per in- 2. 40 millia bigarum. 


1243—1244. 323 


bat je drehundert camelen pleghen to dreghende. men fpraf fo, dat bes 
Toninghes ſchat, be dar blef, was fo gröt, bat bufent waghen wurben 
bar van vorvullet in clareme gholde unde fulver. be Turken, ſprak men, 
weren fo rike, bat en bir, bo He ſcholde fterven, let up unde gaf deme 
215%, koninghe 17 bufent hovede in groten derethen, alſe fint kamelen, mulen, 
perde, offen unbe ezele!. 
+ Im deme jare Erifti 1244 do was en Turke, be bebachte ene 
Hofe bosheyt, wü he wolbe koning werben ber Turken unbe was gheher 
ten Toterinus. be beſammelde grot volk unde quam mit en in ene ftebe, 
sounde hadde fine mober vore bedwunghen, bat fe mofte bat fprefen, wat 
be wolde. bar ſprak fe aldus vor al den volle: “Ieve kint, du falt bat 
weten, bat bin rechte vader i6 des koninghes obber bes ſoldanes vader, 
unbe de ſoldan i8 bin brober’. bo ſprak deſſe Toterinus: “gi hebben 
hort, wat min moder fprelt; hir volghet bat na, bat if bin en erve bes 
ısrites. of hebbe gi ghefeen de vorfumenige mines broders, bes koninghes, 
wů be heft vorfümet ere unbe gud, unbe fin rike unberbanich mafet den 
Tatheren. hir umme wil ik my underwinben bes rikes; gi ſcholen my 
alfe volghen unde fin berede to bonbe, wat if jü hete'. hir fprefen je 
alfe ja, bat ze dat gherne bon wolden. bes toch he van fteben to fteben, 
bat ze alle ſcholden huldeghen. bo he deſſe droghene hadde gheovet bre 
21. sw. maant al umme unde hadde befammelt joto wol | 20 bufent Iube, de eme 
volgheden, bo quam he to ber erbaren ftab Ironium, bat en hovetſtad 
was in alle Turfenrife, unbe bit, ze jcholben ene inlaten unbe hul⸗ 
beghen. ze fprefen 30, dat he beydede mer dre daghe unbe bewarde fit 
25 vor venghniſſe unde vor ſchaden; ze wiften wol zin ungelude tovoren. 
bes toch he van ber ftab unbe leet ſik noghen an ven reden; he toch up 
en flot, bat het Candelaur; bit mas des koninghes leveſte unbe vaftefte 
ſlot, dar he al finen fchat plach uppe to hebbende. do he bar up quam 
unbe vormobebe fit, men ſcholde ene dar untfanghen als enen heren, 
30bo wart he bar ghevanghen unbe ghehenghet in ene galghen, bor finer 
droghene willen, be he dref. hir mach men zeen, bat loghene unbe bro- 
ghene nicht langhe mach beftan. 
245. In deme fulven jare do quam be vorebenomede brober Alf, 
be greve was ghewefen to Holften, weder to lande, unbe wart prefter 
35 wyet van bifcop Sohanne van Lubele, unde fangh bar na fine erſten 


5. *groten? :*groteme’ 8. “deretben? : “povebe' gefilgt, Darunter : "bereifen‘. 


1. 17 millia grossorum animalium, ut camelorum et similium. 
21* 


v.B. 
3, 180. 


3,151. 


30, 152. 


3,2 


324 III. Detmar-Ehronit von 11011395. 


miffen in der ftab to Hamborch to ben minren broberen in funte Gre⸗ 
gorins daghe. 

246. By ber tiid was be koningh van | Denemarken mit groter 21. s0.. 
macht to Kolvinghe komen weber finen brober, hertoghen Abelen. bar 
wart bat orloghe baghet ene wile. 5 

247. Im deme jare Erifti 1245 hadde paves Innocentins to Leun 
en grot confilium van velen bifcopen. bar malede he vele nyer ſettunghe. 
he bot over al ven criftendom, to begande mit godesdeneſte alle achte 
daghe ver werben jungfrowen hochtit funte Marien, Godes mober, alſe 
boren wart. he bob oc ben papen, bat fe ſcholden gheven ben viften 10 
penningh erer vente. he dede oc im beme confilio Teifer Vrederike to 
banne unbe delede eme-af bat rike. he unbob bes rikes vorften in Dude⸗ 
ſchen landen, dat fe Toren enen koningh weber ven keyſer. de vorften 
worden twidrachtich; boch fprefen fe, deme paveſe en boreve nenen 
koningh eber keiſer fetten ever unfetten, mer vulborben umbe ftebeghen, 15 
den de forevprften bar to fetten unbe keſen. 

248. De paves let nicht af, er ben be lantgreve Hinric van Do⸗ 
ringhen bumliten fic des rifes underwan. ben koren be bifcop van Me« 
genge unbe be bifcop van Eolne. 

+ 2%) der tiid dede be foldan van Babylonien, be bar is en herre = 


vpver | Egipten, groten ſchaden bem criften in den hilghen lande. he be- mt. so-. 


ſammelde ene grande kumpanie van ben Turfen unde feet ber criftenen 
vele flan vor ener ftab, be Het Gaza. do bit vornam be paves, be jenbe 
ut enen carbinal, be het Odo, legate in Vrancrifen, to prebefenbe bat 
cruce jeghen be heydenen. dat untfingh do de Toningh mit innicheit, ol2s 
hadde he bat ghelovet in franchept, in der he fine finne hadde vorloren, 
dat he wolde ſoken bat Hilge land mit macht, alfo He erft kunde. 

+ To ber fulven tyd let be paves of prebelen bat cruce to Henne» 
gouwe unde in Dubefchen landen jeghen Conrade, keiſer Vrederikes 
ſone, Hir umme, dat he was jeghen den lantgreven van Doringhen, den so 
he wolde hebben to keiſere. 

+ In deme ſulven jare bo ſende be paves ut in Tatheren geyſtlile 
perſonen; en heet Aſcelinus van der predeler orden, de andere heet bro⸗ 
der Johan de Plano Carpin unde was van der barvoten orden. de 


9. aiſe: = talfe fe. 16. de’ übergefhrieben. 8. perſonen': ·petſonem e. 


1. Anno—precedenti—Corasmini, tatem magnam Francorum moltitndi- 


„ sieut jam superius dietum est, a sol- nem — prostraverunt. Schlacht gegen 


dano Babylonie, domino Egypti, invi- bie Chowaresmier bei Gaza 1244 Oft. 
tati atque conductl, — anteGazam eivi- 18. Wilten 6, ©. 64145. 


31.cov. boven vif bufent fchape. 


1245—1246. 


325 


paves bevöl en, fe ſcholden ben unminfliten volfe prebefen ven loven 3 
unde beferen fe to Gode; of bat ze vortheghen erer gruwelicheit, be Türe ” 


21.008.10 bobenbe alfo hůnde. | of bot en be paves, bat je ſcholden toſamende 


ſchriven, wat ze wunderlikes ervoren in den landen. deſſe legacien 
soullenbrachten be guben brobere; ze nemen to fit anderer brober vele ut 
eren orben, unbe toghen in Tatheren, unde beven bar mit erer lere 
unbe bilve groten vrome, funberlifen de broder Johan van ben orben 
ber barvoten. be blef in deme lande anderhalf jar; He beſchref bat levent 
ber Thateren, alfo he dat fach unbe horde van ben criftenen, be bar 
so weren ghevanghen, unbe Heft bar ghemafet van en ganz bof, unbe heet 
keonifa Tartarorum. deſſer materien hebbe if en bel vor gheroret in 
ben jaren Erifti 1202; we mer wil weten, be leſe in ber karoniken 


vorebenomet i. 


+ In deme ſulven jare nach deme dode Gajazadini, bes ſoldanes 

is van Turken, do wurden voreneghet de Thateren unde de Turken, alſo 
dat de Turken ſcholden bliven tinsachtich den Thateren, unde gheven 
alle jar deme keiſer der Thateren 12 hundert duſent ghuldene?, vif hun⸗ 
dert laken ſidens wandes, vif hundert perde unde camelen zo vele, dar 


deſſen tyns ſcholden ze rede fenben | bet to 


20 Monga, der ftab in Thateren, up ere eghene koſte. bar bovene be gave, 
de ze bar to ſenden, als men fpreft, ve is beter den be tyns. 

+ Na ber tyd des fulven jares was be foningh van Armenien >, 
be bat rile befat Eilicien4, dar inne licht de ftab Tarfis, dar funte Pau⸗ 
lus was van bordich; deſſe koningh ghaf fil underdanich deme heyde⸗ 

2 ſchen ſoldane der Thateren, unde wart em of tynsaftich. 

249. In deme jare Criſti 1246 de keiſer was mit koningh Con⸗ 

rade, ſineme ſone, over berch, unde hadde betwunghen koninghrike unde 


2. betwunghen: · betwnghen 8. 


1. Hoc eciam tempore misit idem 
papa fratrem Ascelinum de ordine pre- 
dicatorum cum tribus aliis fratribus —. 
Et ego quidem ab uno fratrum predica- 
worum, videlicet a fratre Simone de 
sancto Quintino, — gesta Tartarorum 
accepi, illa duntaxat, que superius — 
huie operi inserui. Siquidem et eo tem- 
pore quidam frater Johannes de Plano 
Carpino, cum quibusdam aliis missus 
ad Tartaros fuit —. Et hio — frater 
Jobannes — libellum historicalem con- 
seripsit —. De quo eclam hic, quasi 
per epilogum, inserere libet aliqua, 


videllcet ad supplementum eoram, que 
desunt in prediota fratris Simonis hi- 
storla. 31, 25: Hec — excerpsimns 
ex ejusdem Johannis libello, ca que in 
libro fratrie Simonis deerant huic operi 
adjictendo. De cetero autem ex utro- 
que libello — voluimus ordinate pro- 
cedere —. 

2. 1200 millia hiperpera. 

3. Constans, pater et bajulus regis 
Armenio. 

4. Que videlicot minor Armenia 
nomine alio ab antiquo vocatar Cilicia, 


3,23. 


ED 
gr 


31,89. 


326 II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


geote land, de ſik hadden van beme Romeſchen rike dan. dat was deme 
pavefe let, unbe vorvolghede fe mit bene banne, des fe clene achteben. 
250. Des fulven jares was en grot ſtrid tuſchen beme koninghe 
van Ungheren unbe deme hertoghen van Ofterrife. be hertoghe blef var 
bot unbe fine helpere vele; de Toning behelt bo Oſterrile unbervan. s 
unde versus: 
Anno milleno centeno terque triceno, 
Hiis quinquagena si misces sex, bene disces, 
Austria quot tota sit principibus viduata 
Terraque cornuto discet servire tributo. ’ 
251. Des ſulven jares quemen | to lande van Paris Johan unbe Di. co. 
Gherd, de greven to Holften, mit ereme mefter Hermannus, be kere⸗ 
here wart to ber Hilgenhavene, en grot phyloſophus. 

" + Im deme fulven jare bo wart ghehoghet Cuynen odder Gog obber 
Ehaam! to keifer in Thateren. bit ſchach aldus, bat al de vorſten fet- 15 
ten ven keiſer up enen ghuldenen ftol unbe holden vor eme en bar fwert 
unbe fprefen jo: wy willen unbe bidden unbe beden, bat bu ſchalt 
here ſyn unbe keiſer over und’. do ſprak Be: ſchal it fo fon, zo mote 
gh don, al dat if wil enbeben to donde obber to latende'. ze fprefen: 
dat wil wy jummer bon’. ‘ja, ſprak He, 30 ſchal hir na fin de rede 20 
mines münbes en fwert’. bit oulborben fe tomale. hir na nemen fe ene 
van deme guldenen ftole unbe fetten ene up be erben ? bi fin wif®, unbe 
fprefen: “fü, wor bu Heft ghegeten; 18 et dat bu God vruchtes unbe 
beift recht unde holſt dine underfaten enen etlifen nach finer werbicheit, 
30 hoget di Got unbe wers en herre over al be werlt; deys du des nicht, 25 
30 werft du vorworpen van al diner ere, unbe fchalt des nicht werbich 
fin, dat bu Befitteft den ſchemel, bar du nuͤ uppe fift, mer bu fchalt 
erelos bliven | al dine daghe. DI. 608, 

+ In deme jare Erifti 1247 do was in beme hilghen lande in ener 
ftat, de het Nconium *, en bare uppe beme flote der ftat. mit ven baren so 
ſpelede en lodder, fo langhe, dat be bare borede up en ben und wolbe 
bepiffen ben lodder. bo vorlet de bare fin water up en cruce, bat mas 
ghehouwen up enen ften 5; tohandes gaf God wrafe over den baren, bat 


5. *bebeit‘, fort. auß : *beholt' 15. "to: "de' getilgt, “to” überg 20. 0° eben. 
PET we 10° "de" getilgt, "to" übergefeprieben. 20. jo' übergefehrieben. 


1. Cujuc qui et Gog chaam, id est 4. miracalum quoddam apud Ioo- 
Imperator vel rex. Gajuf. nium. 
2. super fltrum. 5. joculator — cum urso Indebat. 


3. Boriveg genommen ; erſt nad} ber Ursus autem levato crure super crucem 
Rebe: idem barones uxorem Gogeumipso prope ipsum Insistente minzit, 
super filtrum sedere fecerunt u. |. w. 


1247. 327 


he vil nebber unbe bfef dot. des loveden be criften God umme bat tefen, Y- 


dat he bewifede in deme cruce. des was bar en Sarracen vul wines 
unbe vorbrunfen ; be wart grimmich!, umme bat de criften lobeden God 
in deme cruce unbe vrouden fit in deme bobe des baren, he nam an 
s fime torne de vuſt unde floch an bat cruce, ofte ficht wolbe wrefen ; bo 
vorlameben eme de arme unbe blef al laam. des wart he? tomale 
grimmich, unde mit unfinne Iep he to unbe wolbe bepiffen bat cruce, alfo 
de bare vore hadde gheban. bat en let em God nicht to gube, mer floch 
en bar nedder, unbe ftarf des gayen dodes. 
1 252. In deme fulven jare bo ftarf de koningh Hinric, de Raſpe 
gheheten was, umme dat he buwede ben Rafpenberch, de borch. God 
31. 61°, nam eme"vil brade bat rike, bar he jfic an fatte weber finen | rechten 
beren. 
253. Des jares ftarf de bifcop Johan van Lubeke, de ſeſte bifcop 
15 deſſes ftichtes], "unbe ward in deme dome begraven. 

254. By finen tyden voren de monike ute be ftab to Lubeke, unbe 
begrepen to ber Eysmere in deme lande to Holften, dat in older tyd 
het Waghra, en nye clofter, dar noch fittet ſwarte monife. in ere ftebe 
to funte Johanne ewangeliften worben bo fat junchrowen van deme 

»gramen levende. bat quam to van bifcop Johannis unde bes abbates, 
be beyde weren na befibbe vrent, unbe hadden unwillen up ven raad to 
Lubeke. 

255. Na biſcop Johanne wart vormundere des ſtichtes, vil na 

ſeven jar, biſcop Albert van ver Righe, de? vore was under der erce 
B to Bremen. 

256. Do quam des jares hertoghe Abel mit den Dudeſchen to 
Vuͤne up bat land; ze branden Odenze unde des landes vele, unbe vor« 
hereden degher dat land. de koningh vil kume dar untfloch, unde quam 
to Swineborch up dat hus. 

» + Im deme fulven jare wart of canonizeret de hilghe Edimundus, 

be en ercebifcop was in Engheland to Kantelberghe“, bi deme God grote 

21. om. tekene bewiſede dorch fines Hilghen | levendes willen, als men mad 
vinden befchreven in fineme levende, dat vele ſchrift beholt 5. 


5. tofte' : oft he © 20. "van : ‘mit’ getilgt, "van’ übergeföhricben. 32. men' übergeſchtieben. 


1. quldam Seracenus indignatus est ° 4. Anno— 1247 sanctus Edmun- 
valde. dus — de terra est elevatus, qui nimi- 

„2, Seracenns qullam alfus ebrietati rum anno precedenti — fasrat canani- 
v. zatuı 


3 Austaffung. 5. Bincenz 31, 67-88. 


V.B. 
31,67, 


31,9. 


31,9. 


328 II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


257. In deme jare Erifti 1248 bo was des pabes legat Petrus 
be Aureo velo in Alemania; de warf na beme dode koning Hinvites, 
bat Wilhelm, bes greven brober van Hollande, wart to koninghe Toren. 

258. By ber tiib ftarf bifcop Bernard von Padeborne; alfo wart 
Symon, bes heren fone van ber Lippe, endrachtichliken na em gheloren. 5 
oc was ber brobere en Bifcop to Münftere, en to Pabeborn, en to 
Bremen. ere vaber Bernard, be ebele here van ber Lippe, be begaf 
fic an en monifeclofter; bar wart he feber abbet, unbe wart oc bar na 
en bifcop. 

+ In deme fulven jare do was rede koningh Lodewich van Branc- 10 
rien mit finen ſchepen, unbe bes negheften daghes fancti Bartholomei 
do ſeghelde he over! to veme hilghen lande, unde quam in Cypren bes 
důnredaghes vor funte Matheus daghe? to der havene, be het Nymon⸗ 
cium3. bar blef de koningh over winter, wente fine fchepe mit vele 
wapen unbe volles weren nicht ghefomen. bar untfingh de Tonigh van is 
Cypren mit finen beften mannen bat cruce. bar wart vorfonet menighe | 21 61°. 
fchelingge tufchen perfonen,; dar wurben beferet Rugent, be kettere 
weren, van ereme unghelaven; bar wurben gheboft Sarracenen unbe 
bracht to beme loven. 

By ber fulven tiid bo fende ut en grot vorſte van Thateren, de het» 
Excaltans, boden unde breve to deme Toninghe van Vrancrifen, be fpre- 
ten, bat eve grote koningh Ehaam were criften weſen wol bre jar, unbe 
hadde eme enboben, bat he mit aller macht ſcholde befchermen ben criften 
loven une al de ghene, de bat hilghe cruce anbeben, unbe he begherbe 
grot, dat he mochte fin vrunt fin, bes Toninghes van Vrancriken. bo2 
de koningh van Vrancriken deſſe boden Horde unbe let be breve leſen, do 
wart he hoghe vrowet unbe let den boden gutlifen don. ze weren mit 
beme Toninghe in winachten baghe to ber miffe unbe to deme diſche; bat 
fulve in tweleften daghe; ze bewiſden fit wiisliken nach deme zebe ber 
criſtenen, bat men Kunde nicht proben mer güb. » 

+ In deme jare Erifti 1249 des ſundaghes vor pingften ® bo weren 
al de fchepe naghelomen in ver havene to Cypren; bes mitwelens bar 


1. in cfastino sancti Bartholomei 
(Xug. 25) rox cum suis navem intravit 
et dnobus diebus sequentibus inibi mo- 
ram faciens, ventum prosperum expeo- 


. tavit. Porro segnenti die Veneris Aug. 


28) a portu recessit. Wilten 7, © 
2. Sept. 17. Willen 7, ©. 
3. Nimoeium, Limaſol. Willen 7, 
©. 69 Anm. 3. 
4, Archiepiscopus Grecorum — et 





— slii Grect, bie griechiſche Geintiätit 

auf Eypern. Bilfen 7, ©. 88 Anm. 4 

x 5. Iſcigetal. Willen 7, ©. si 
nm. 30. 


6. Die — ascenstonis (Mat 13) — 
ascenderunt navem, sed usque ad diem 
Mercarit (Mai 19) sequontem adhue in 
portu remanserunt, Willen 7, ©. 93 
Anm. 2. 


1248-1249. 329 


2ı. 018. na bo feghelven fe uter havene, unbe wolven reyſen to Damiathen | in 
Egipten. bes was en be wint zere enjeghen. bat wolde God bor des* 
beſten willen, wente bo ze noch weren bi Paphun in Cypren, bo quam 
en noch na en grot voll; dar quam be vorſte van Achayen mit ſinen 
solle, be hertoghe van Burgundien mit finen volle, mit ridderen unbe 
mit knapen, de nicht ere kunden komen dorch der winterlaghe, be fe 
hadden bi Nome 1. 
+ Im deme daghe ber Hilghen drevaldicheit? do feghelven fe mit 
ghudeme winde 30 langhe, dat fe des negheften vridaghes? zeghen bat 
10land to Egipten unde bar na tohant be ftat Damiathen. ze zeghelven 
bette vor de havene, ze wurpen bar ere anfere. fe zeghen, bat ber Tur⸗ 
ten unde ber Sarracenen was 30 vele up deme lande to perbe unbe thü 
vote, dat fe neman kunde telfen. ze nemen enen raat, wu ze wiflifen 
wolden don, unbe vunden bit aldus, bat ze to ber anberen ſyden ber 
us havene wolden upfprenghen in bat land. na deme rade deden ze, unde 
nemen bat holt des hilgen cruces vor ſik unbe funte Dyonifus banner, 
bar fe hoghe an hopende weren, unbe fprunghen uten fchepen in bat 
water , wente be ſchepe kunden nicht al fomen to lande, unde mit groter 
begheringhe treckeden ze to ber ftat Damiat. 
v. + | De heyden weren up ene ſyden, unbe ſchoten ſwarliken in bat 
“her ber criften; dat ſulve deden noch fverlifer be criften in bat her ber 
heyden. mer clenen ſchaden nemen be criften; alto grot was be ſchade, 
den fe deden mit fchote, be criften, am be heyden; jo fchoten ze bot ere 
hovetlude unbe be vromeften in deme her. be koningh Lodewich let de 
25 ſchepe wol bewaren, unbe floch fine paulun vor de ftab. de Sarracenen 
dar binnen, bo ze bat vornemen, bo untfengheben ze de ſtad an vure, 
unde vlogen alle van binden mit al ven fchatte unde fpife, be ze moch- 
ten mit fit enwech bringhen. deme koningh Lodewich wart vormelbet, 
bat noch en brughe ghink in de ſtad Damiat, de were mer en clene to⸗ 
„brofen; var fende he fin volk mit groter ſchare, de weder makeden ve 
brughen, unbe tredeben mit macht in be ftab*. ze reyneden ze van vüre 
unbe unreynighet; ze vunden fpife fat; fe enden boben deme koninghe, 
mit al fime heer intolomenbe, wente ze neen weberftal mer en bunden. 
+ Men fpraf dat in ber tiid, bat febber be ftab left wart ghewuͤn⸗ 
sonen varı den criften, alfo hir vor is ghefchreven, bat ze zo zere ghefter« 
30. ·ſchare, de’ : de’ getilgt. 


1. dux Burgandie, qui in partibus 3. Juni 4. 
Romanis moram traxerat in hyeme, in 4. Capta est — Damiata anno — 
Morea. Wilken 7, ©. 9. 1249 post festum sancte trinitatis die 
2. Mai 30. octava, Jun.6. Willen 7, ©.109—12. 


Ei 


31,97. 


31,97. 


31,98. 


31,8. 


Es 
FT 


31,98. 


31,9. 


31, 100. 


31,0. 


31, 100. 


3.10. 


330 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


;, fet were an tornen, graven une müren, unbe fpife, bat en | a8 un. 21. e2- 


moghelic to winnenbe, noch jeneghen volte, it en hadde God funderlifen 
gheſchicket van tefen unbe van wunder. 

+ In veme achten daghe ver hilghen drevaldicheit do treckede de 
Toningh van Vrancrifen mit deme koninghe van Eypren, mit des pavess 
legaten, mit anderen velen prelaten unde heren in be ftab Damiat mit 
baren boten, unde ghinghen im ben tempel Machomet. ze wyeden ben 
tempel in be ere Godes, unbe ſunghen bar ene fchone miffen Gobe to 
love unbe to eren. ve foningh mit dem heere blef bar vort al den fomer 
bor upftowinghe ber vlot Nilus, bar vele volles ber criften was an 10 
vordrunken, bo fe left Habben de ftab ghemünnen !. 

+ In deme fulven jare bo bemannebe be koningh Lodewich be ftab 
Damiat mit finen volle rechte wol, unde toch vurder? jeghen de Sarra- 
cenen, be fit befammelt hadden in ener ſtad, de het Maſſagora?. in 
deme weghe, alfo bat heer mofte treden over en vletende water, barıs 
quemen be heyden mit bliven unbe mit ſchote unbe beftoppeben be weghe. 
Got van hemle halp ven criftenen, bat je al over quemen, unde floghen 
ber heydenen vele bot unbe venghen unbe tobrefen ere bliden. bar delden 
fit | unwiſliken de criften; ze wolden roven in beme lande. im ber bei. 6x. 
fingge warb en Hupe nebbergheflagen unde ghevanghen 30 langhe, dat 


. be criften to male wurden vorkrenket dorch funde willen. deme volle let 


Got vele unghevelfes overgan: ere ſchepe mit fpife wurben en ghenomen ; 
bar volghebe na hungher unde bure tiid; dar na quam koghe und ftervent 
manf bat volk: hir umme bat ze Gode nen ere boben umme ben zeghe, 
den he en biete hadde ghegheven van ben hemle. > 
+ 2% der tiid ftarf de ſoldan van Babilonien +. in dem leften fines 
levendes ſende he nach fime fone, de bo oftwort was, bat he ſcholde 
brenghen en geot ber jeghen be criften. be quam to mate mit groteme 
trede, bes fit de heyden al vrouden mit bunghen und bafunen, unbe be 
cxiftenen fere bebroveben. als ve koning van Vrancrife wolde vlen mit z0 
finen volle weber to Damiat in be ftab, in deme weghe wart he ghevan ⸗ 
gen mit jinen beyden broberen und mit vele Hundert volles von ben 
heyden, ter 30 vele was befammelt, als des fanbes in deme mere. 
+ Dar na wurden begrepen deghedinghe tufchen ven loningh Lode · 
28. Du: 39 8.,3 Bau. 
1. quoniam alias in partibus illis 4. Rebicmebbin, Sup farb 1249 
per ejus crescentiam exercitus christia- Mob. 21. Willen 7, ©. 
nus damnum incurrerat. 5. quinto die Fat —9— Apt. 6 


2. 20 die Novembris. bei Gariskur. Willen 7, 
3, Massora, Manſurah. 





1249. 331 


21.028. wich unde beme nygen folban, unbe wart | to wrebe gheftebeghet, beyde J. 


mit eeben unbe mit breven, bat be Toning von Vrancriken vor fine 
loſinghe unbe finer brobere unbe fines voltes ſcholde he weber gheven be 
ſtad Damiat mit alme rechte, unbe bar boven acht duſend bifanten; 
sbar mebe ſcholde He fin beleivet und al de fine, ghevanghen obber un⸗ 
ghevanghen, bet an dat land der criften mit aller Have, bat were bin⸗ 
nen ber ftab to Damiat ever buten; hir mebe ſcholden ze vrunt bliven 
to beyden foben 1. mer leyber de bofen Sarracenen helven noch trume 
noch löven; fe vormorbeven even rechten heren, ben ſoldan?; fe helden 
io ere wort nicht mit ben vanghenen webber to ghevende, wente men 
ghiſſede uppe 12 duſent vanghene, de fe ſcholden hebben wedergheven 
ben kriſtenen, ber webergheven fe kume vif Hundert; mer ze nemen be 
eriften ghevanghen, unde bedwunghen fe mit baren fwerben, bat ze 
ſcholden vorſaken eres [oven, unde loven in Machemet eren propheten. 
ss etlife vulborben bat, unbe bleven er eghen in deme lande; be anderen, 
be bes nicht wolden bon, be wurben gebobet unbe bleven merteler 
dor Gode. 
259. Im deme ſulven jare bo was be foningh Erik van Denemar- 
21.09. Ten viant | der van Rubele. ene rorde ve olve hat fines vaders; he 
20 hadde de ſtad gherne vorbervet. be borgere maleben do ere coghen to 
unbe voren to Denemarken ; bar beben fe groten fehaben. je wünnen 
Eopmanhaven, de borch unbe de ftat; bar venghen je rife vanghene, 
unde nemen bar ghudes unde duͤres clenodes vele. bo fe bar hadden 
worven eren willen, fe branden de borch unbe ftat deghere weder be erben. 
2. 260. By der tiid weren of viande be ſtat unbe be borghere van 
deme Stralesfunde. bar voren fe bo hen, unde wunnen of be ftab. 
bo fe weder quemen in be Travene, fe wurben untfanghen mit groter 
vroude. bes orloghes was van ber ftat weghene en hovetman 
de bedderve vrome beghen 
» to torneye unbe to zohuſte ghar vorweghen, 
Allexander van Soltwebel, . 
de mit finer manheit vorbenebe ber eren febel 
an deme rade to Qubele, dar oc do fin brober Arnolt inne fat. aldus 
feten tofamenve twe brobere, dat van bes rades anbeghin bet an deſſe 
3 tiid ny ne ſchude. 
261. Des jares ftarf koningh Erik van Sweben. na eme wart in 
deme vife grot werniffe. bat mene volk vel mit eneme burgher to, dat 
9. ‘een’ fort. aud:emem. 13. bedwunghen: bedwnghen L. 


1. Wilten 7, ©. 218—20. 1250 Mai 2 ermorbet von Bibars. Wil- 
2. Turanſchah, Ejubs Sohn, wurbe fen 7, ©. 236. 


31, 102. 


332 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


was enes husmannes ſone; be dobebe | unbe vordervede vele ber etelen PL 6. 
man bes riles, umbe befat mit welbe bat rife, als en hertoghe; bar vor 
fchref he fit, unde nicht vor enen koningh. he gaf oc ſunderlile vryheit 
ven van Lubele unde ven Dubefchen copfuben, de to Sweden voren. 

+ In deme jare Erifti 1250 bo upclarebe bat hilghe bilvaftighes 
Ievent des ghuden hilghen fancti Petri van Meylan, ve bar was van 
ber prebefer orben. be was ghefettet van paves Innocencio en fetter- 
meyſter; jeghen be predelede he be warheit. de bofen lude mochten ber 
warheit nicht lien ; ze Ieten ene morden, unbe hebben ene to enen mer« 
teler ghematet!. » 

262. In deme fulven jare bo voren mit groter macht be greven 
van Holften mit hulpe erer ome, bes bifcopes van Bremen unbe des 
van Pabeborne, to helpene ereme ſwaghere, hertoghen Abelen, weber 
ven koningh van Denemarten;; bar deden ze groten ſchaden. bat orloghe 
bo wart borevenet. Ft 

263. Do quam bar na ve koningh in bes hertoghen land by deme 
Sly, dar he wande velich fin; alfo quam en fines broder, hertoghen 
Abeles, ribbere, gheheten Laghe; de veng ene over deme wortafelen, 
bar he ſpelede | mit eneme ribvere, gheheten Herman van deme Kerk- 21.0. 
werbere. be warp ene in en fchip, unde vorede ene up ven Sly; barzo 
ſloch he eme af dat hovet im der nacht des ghuden funte Laurentii; ben 
lycham ſenkede Be in dat water. alfo jamerlilen vorlos de unſchuldighe 
milde koningh Erif fin fif. fin broder Abel quam an bat rife, unbe 
wert in alle Ghodes hilghen daghe mit finer vrouwen Mechtilve cronet. 

264. By ber tiid quam Wolbemer, des koninghes Abelen fone, 2 
ute Vrancrifen van ſchole; be wart bi Eofne vanghen van des bifcopes 
mannen. ute ber vanghniffe loſede ene fin om, greve Johan van Hol» 
ften, mit 6 bufent marken lodighes ſulvers. 

265. Nu horet, wu de Laghe, de ben koningh fo ovele hanbelve 
unbe morbebe, bat he vele ghudes ſammelde, unbe vloch ute deme rike. =0 
be quam in bat land to Holften to deme Kyle uppe bat hus; bar wart 
he enes daghes kivende over deme fpele mit eneme Holften; ve ſloch ene 
bar bot?, ober de ridder Herman van beme Kerkwerdere, de mit deme 
koninghe fpelebe, do he vanghen wart, ven floghen bot grevere mit eren 
ſpaden, umme bat he wedder eren willen fe wolde bwinghen®. zn 


3.0. Ronfruttiendfiher; ngl. 8277 um I, X teri. aus: ·greve · 
330. Ronfratigmäfihier; vgl. HIT und II. 5285. 3. Sgrwere iem. aub: 'gne' 30. 


1. Letzte Rasrigt aus Bincenz. Pe- 2. meimat enählt; ſ. S. 96 Anm. 
ter von Berona flarb 1252 Apr. 6, fan» 4 unb $ 27. 
nifirt von Sunocem I FM 1253 Rd. 24 3. rer erzählt; f. &.96 Anm. 


zu Perugia. Vgl. 5 28: 5 und $ 271 


1250-1251. 333 

266. Dar na in funte Lucien daghe ftarf de keiſer Vreberic, van 
Stouphen gheheten, in Cicilia; ben loſede be ercebiffcop Panormitanus 
ut deme banne des paveſes dor ber ruwe willen, be he hadde vor deme 
dode, unbe begrof ene erbarlifen in deme fulven ftichte. 

5 267. Do hadde Rome ftan tme dufent jare. 

268. Umme dat be keiſer Vreberic in veren landen was unbe fo 
brabe ftarf, dat he fic in Dudeſchen landen nicht werede weber fine 
wederſaten, des ſprak bat mene volk, bat he were vorbreven, unbe bat 
nen man ne wifte, wor he na des bleve; unbe ſchude oc langhe bar na, 

10bat tufchere weren in ven landen, be fprefen, bat fe weren be vor⸗ 
drevene keyſer Vreberic. 

+84 ber ſulven tiid, alſo koningh Fernandus regnerede in Hy⸗ 
ſpanien to Caſtelle, do ſcholde to Tolofa ! en jübe lecghen in be erde enen 
winftof. bes vant he in eme groten holen fteene en bok in breben?; 

15 bat habe fo vele begrepen an ber fchrift, als en folter®. dar was in ghe⸗ 
ſchreven van bren lope ber werlde, be bar weren van anbeginne bet to 
Antieriftum nach brierlepe achte ber lude. van ber britten werlt ftunt 

21. 648.30 | ghejchreven: ‘in deme anbeghinne ber tiib* ſchal werben gheboren 
Iheſus Eriftus Gobes fone van Marien ener reynen maghet'. bo beffe 

2 fchrift de jude las, he wart bar van beferet unbe let fit mit al fime finne 
open. 

+ Im veme fulven jare bo wart gheftichtet in Prutzen be ftab to 
Culmen van bifcop Hepdenric®. 

+ Im deme jare Erifti 1251 in funte Barnabas baghe bo vor- 

2 brande ve ftab to Lubele mer dan half ®. 

269. Im deme ſulven jare bo nam ber Romere koningh Wilhelm 
hertoghen Otten bochter van Brunswic. des fulven nachtes brande bat 
palas, bar fe inne flepen; be brubegame unbe be brub, vil kume unt- 
quemen ze ute veme branbe; ober bar vorbranden inne twe knechte des 

ꝛo koninghes. 

270. Des jares was koningh Conrad, bes keiſer ſone Vrederikes, 


28. palat lort. aud: ·palla. 20. Ye’ übergeſchrieben. 


1. Eo tempors etiam, tempore rogis 
Ferrandi in Toleto Hispante. 
2. libram quasi folia lignea haben- 


tem. 

3. tantum de littera habebat, quan- 
tum unum psalterium. 

4. In tercio mundo. 

5. Ann. "Thoran.: Anno 1251 civitas 


Culmense edifcatur a domino Hinrtco 
episcopo. Detmar verwechſelt Kulmſee 
mit Kulm. 

6. Auf biefen Brand von 1251 Jun. 
11 bezieht ſich bie Zeitbefimmung: In 
Allo anno cam Lubeke conbussit. Zeite 
Ihr. f. Hamb. Geld. 1, ©. 336, Siehe 
auch Lüb. BI. 1842, ©. 220. 


334 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


in Cicilia; bar malebe he ut en grot heer mit ſchepen, unbe vor to Pul- 
len; bat land he wan unbe Neapolis, be welvighen ſtad, de fic hadde 
ummeban na ſines vaber bobe. 

271. By ber tiid quam to Paris en grot fecta unghelovigher Tube, 
be wifeben ſic in geiftliteme ſchine, unbe heten fic paftores. fe fprefen, > 
fe mochten gheven wyunghe, feghenunghe unbe bopen den ungheboften, 
unbe | mochten binden unbe unbinben in ber bicht van funben. mit en 31.61. 
viel to dat mene volk. do de papen bar weber fprefen, fe floghen erer 
vele bot; fe breven ber papen unbe ber brobere vele van den prebicfto« 
fen, unde fatten fic weldichliken weber ben bifcop. to leften halp God, 10 
de ware heiland, bat fe in ereme unloven mwurben vorwuͤnnen; erer 
wart vele dodet, unde wurben vorftoreb. 

272. In deme jare Erifti 1252 do ftarf koningh Conrad to Pul ⸗ 
len, dar eme wart vorgheven, alſo men ſprac. ſin broder Manfred, 
en baftert, de underwan ſik bo ber fand unde orloghede uppe ven paves ıs 
alle wile. 

273. Des jares Primi et Feliciani ftarf hertoghe Otte van 
Brunswic, de let vrome fone; Albert, de efvefte, blef hertoghe to 
Brunswic, Johan hertoghe to Luneborch, Conrad bifcop to Verben, 
Otto bifcop to Hilvenfem. 20 

274. Dar na to ſunte Petere unde Paulus daghe do blef bot for 
ningh Abel van Denemarken to Yderſtad, bar he toghen was mit groter 
macht uppe fine Stranbvrefen ; den ſchot en Vreſe bot. na eme blef for 
ningh fin brober Eriftoforus; bi finen tyden wart vele orloghes unde 
ſtrides. 2 

275. Do be jfoningh Abel dod was, vil | drade ute deme lande Sı. sic. 
vloch Lagho, de ribber, be ben koningh Erike jamerlifen morbebe. he 
quam to deme Kyle; dar wart he dar na flaghen uppe beme hus, dar 
he beghunde kyven over eneme fpele, alfo vere ſchreven is. 

276. DE wart be ribber Herman van beme Kerewerdere, be mit so 

g Erilen fpeleve, do he vanghen wart, cortlifen dar na dode flaghen 

paben, bar fine bure mebe groven, ben he bebe overlaft. 

277. Nu merket: wo koningh Abel unbe de twe riddere voreghe- 

t ſchuldich weren bes dodes des milden koningh Erifes, fo quam 

openbare vil drade over fe de wrafe des benediden Ghodes, unſes ss 


23. meDe getilgt, 
# getilgt, EN übergefehriche. 
. “peren’ folgt gefüfg 





1252—1254. 335 


+ In deme jare Criſti 1253 bo upelarebe bat hilghe levent ver 
juncvrowen funte Elaren, de dar levede nach ber lere des hilghen fancti 
Franciſci, unbe be regulen eres orben untfink van eme. Got van hemle 
wrachte grote telene an er; ſunderliken, dat wol is to prifenbe, bat to 

Sener tiid weren be heidene komen vor Aſſis unde wolben de ftab hebben 

21.18. ghewuͤnnen; ze beghunden erft intoftighenbe | in bat clofter, bar de 

hilghe juncorowe Clare was inne mit ben junchrowen eres orben; bes 

böt funte Clare al ven fufteren, ze ſcholden beden unbe vaften; ze let 

fi bringhen den Hilghen licham in ber buffen unde fetten ene vor fit in 

bat vinfter, dar de Heiden in ghebrofen wolden hebben. ve hilghe 

10 licham bewiſde fit uter buffen alfo en cleyne kint unde reckede ut fine 

hant jeghen de viande; bes wurden ze berovet erer Fraft unbe to ber 
erden nebberflaghen unbe borften erer walt nicht mer vorſoken i. 

278. In deme fulven jare bo fande de grevinne van Vlanberen 
vele riddere weber koningh Wilhelme, unbe wurben ſeghelos. 

u 279. Des jares ſtridde oc Hinric van Emelborpe be vrome ribber 
weber be Denen uppe Selande to Stelvefchore, unde ſloch veme konighe 


af Eriftoforo ver Denen fo vele, dat men langhe ‚wet noch dar afto. 


fprefende in deme lande. 
280. By der tiid untfint hertoghe Wolbemer, koningh Abeles 
ꝛ0 ſone, fin hertochdom to Suber-Suthen van Eriftophoro to Koldinghe. 
281. Oc bumebe bo hertoghe Albert van Brunswic Horborch 
21.65. weber; bat was weber en lovede, bat fin vader | lonebe deme bifcope 
van Bremen. 
282. Na bes ftarf Innocencins quartus to Neapolis, unbe wart 
2 bar begraven in funte Lucien daghe. deſſe Innocencius canonizerebe 
ſunte Petere, den hilghen mertelere van beme orden ber predelere; he 
dede oc andere grote bing fine daghe. 
283. In deme fulven jare na Innocencio wart paves Allexander, 
van Campania gheboren2; de fat ſes jar unbe en Half®. beffe Allexan⸗ 
sober canonigerebe funte Claren van deme levende Francifcus. 
284. Oc ghaf He der ftab unbe ven borgheren to Lubeke grote 
gnabe unbe vryheit in finen breven befeghelt. 
285. In deme jare Erifti 1254 do let hertoghe Lodewich van Beye ⸗ 
ren fineme wive afſlan er hovet umme undat, ber he ere untechte tech. 
3. ‘er: fin’ getifgt, *er' übergefehrieben. 
1. St. Klara, geboren 1193 zu Aſ- umb flarb 1253 Aug. 11. Vgl. 5 283. 
fü, Riftete 1212 am ber von ©t. Bran- 2. M. P.: nacione Campanus; B. 
ciöfuß hergeftellten Damianstiche einen G.: ebenfo. 
Verein, aus bem ber Orben ber Klariſ- 3. S. ©. 97 Anm. 6. 
ſinnen ober Damtanifinnen hervorging, 


=.P. 


336 


IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


286. By den tyden wart oc bifcop to Lubeke en barvotbroder 
Johan van Deyft; beme ghaf et de paves, na be# bat bifcop Albert 
van ber Righe warf be erce van deme pavefe. 

+ Deffe ſulve broder Johan, bifcop to Lubeke, hadde grote fche- 
linghe mit ven Holften umme walt unde unrecht, bat fe beben in beös 


ftichte® gube. des toch he ute deme Iande | to den paves i unbe beme sı.esv. 


teifer, veme he wilfome was?, unbe bwang be Holften mit banne unbe 
anberem rechte bes keiſers, bat ze moften deme ſtichte vuldon vor den 
ſchaden, ven ze hadden ban, unbe gheven dem bijcop ſes duſent mark 
fulvers. mit deſme ghelde kofte ve bifcop grot güt to deme ftichte, alfe 10 
Oythin unbe vele ander borpe, unbe beterbe bat ftichte mercliken wol, 
alfo dat noch fune i69. of behelt he bi deme feifer deme ftichte to eren 


2. ‘Dept’ : Derſte, Y übergefäprieben, z wicht getilgt. 


1. Alexander IV urkundet für ihn 
1257 Behr. 11. Pottgaf, Reg. Pont. 2, 


. Acta epp. Lub. (Leverkus 1, Nr. 
290): Cum autem episcopatum introls- 
set, invenit proventus episcopatus pe- 
nitus dissipatos a comitibus Holtsatie 
Johanne et Gerardo fratribus. Cogente 
autem penuria, oum non haberet unde 
viveret, cessit per annum integrum et 
eo amplius. Er urfunbet 1255 Febr. 6 
zu Segeberg (Reverfus 1, Ar. 118) und 
1256 Mrz. 12 zu Lübed (Lib. U. 8. 1, 
Nr. 226). Im ber Pfingftwoche (Mai 
16—22) 1255 ertheilt er ben Beginen 
zu Gravezand einen Ablaß, während 
gieigeitig Mai 17 auf Schloß Alberts · 
— lomendaal bei Haarlem KB« 
nig Wilhelm ebenfalls für biefelben ut · 
tundet (Böhmer V, 2, ©. 980—81). — 
Acta epp. Lab.: Interes episcopus Lu- 
bicensis a rege Romanorum vocatus re- 
eossit. Anno revoluto reversus est idem 
episcopus. Diefen Aufenthalt bei König 
Richard ſetzt Leverkus 1, &. 318 Ans 
mert.*® in bas Jahr 1257, ba Johann, 
ber 1256 Dez. 22 u Lübe geurkundet 
hatte Levertus 1, Nr. 125, 126), 1257 
Jul. 29 eine Apı vom Kapitel er 
Taffene Urtunbe Sefätigte (def. 1, Nr. 
129—-31), in ber % ſchenzeit alſo abs 
weſend war. Ein Schreiben Johannes 
am bie Stabt Lübel, nach weldem er 
auf einer Reife nach Brabant zu Werben 
mit dem pipfihen Legaten zufammen« 
getroffen iſt und in Sei ber mit biefem 














gehabten Untersebungen, ‚Rinig Riherb 
gebulbigt hat (üb. U. ®. 1, Der. 254), 
wäre deshalb nach Leverkus im dieſer 
it und gr bald nad ber Krönung 
'icharbs (Apr. 17) erlafien. Böhmere 
Reg. Imp. V, 2, &.1001 verweilen bie- 
ſes Sreben in das Jahr 1258 vor Juli 
24. Johann urfunbet 1258 Mrz. 4 zu 
Lübed und 1259 Mrz. 7 dafelbft (Rever- 
tus 1, Nr. 139); 1258 Aug. 10 ift er 
zu Koblenz beim Enbiſchof von Trier 
und Oft. 6 zu Speier Zeuge im einer 
Urkunde König Richards (Böhmer V, 2, 
©&. 1002). — Acta epp. Lub.: Iteram 
post annum idem episcopus rediit ad 
regem Romanorum —. tunc cum esset 
apud Renum, idem frater Johannes 
episcopus obiit in Essede et sepultus 
in Nusia, Levertus 1, S. 318 Anın.*** 
unterfcheibet eine zweite Reife Johann 
um König 1258, für bie er auf bie Ur« 
unbe Richards von Dit. 6 verweift, und 
eine Reife am ben Rhein 1259, auf ber 
Johann Sept. 21 flarb. Das Tobesjahr 
Reht feft, ba 1259 Oft. 22 bie Wahl bes 
Johann von Tralau ftattfanb (baf. 1, 
Nr. 143). Da num aber Richard vom 
1259 Jan. 28 bis 1260 Jun. 20 im 
England war, fo kann Johanu nicht 
auf einer Reife zu ihm geftorben fein. 
3. 1222 vergleicht fi) Bifchof Berte 
hold mit bem Vogt Otto super eo quod 
violenter et Injuste mansionem sibi in 
villa Uthin, ante episcopo libera, feois- 
set (everkus 1, Nr. 43); 1256 Nov. 13 
überlafjen bie Grafen Johann und Ger» 





1255. 


337 


unbe to gäbe be werbicheit vorftlifer vryheit unbe anber gube privilegia, 


als dat i8 wol openbare. 


+ Im beme jare Erifti 12551 bo fochte de koningh van Armenien Sayıton 


den groten feifer der Tatheren, be tar het Mango Can. alfe he to em 
s quam van verne landes, do untfingk ene be keiſer ver Tatheren mit 
geoten eren unbe mit vrouden; be beghavebe ene 30 grot, alſo gy vor⸗ 


nomen was in beme lanbe. 


bar to Iovebe He em bat, wes he bebe, bat 


moghelik were, bes wolbe he eme untwiden. des bebachte fil de koningh 
unbe bat umme feven ftude. bat erfte, bat de Toningh van Armenien 
io bat unbe begherbe, bat de keiſer van Tatheren fit wolde laten dopen 


fulven hadde. 


21.8. unbe bat ſulve al de fine, unbe untfan | ven criftenen loven, ben he 
be anber bede was, bat he ewighen vrede helde unbe 


ſtedeghede tufchen den Tatheren unbe ben criften. be bribbe bede maß, 
dat in allen fteben ber criftenen, de bar weren unber ben Tatheren be 
is ſeten, be be hadde unberbrofen unde fine vorvaren, bat al de criften, 
beyde papen unbe leyen, weren vry van aller befchattinghe unbe alme 
tynze, ben ze pleghen to ghevende. be verde bede, bat He wolbe fin voll 
ſenden in bat hilghe land unbe laten bat weber winnen van den Sarra- 
cenen, be bat mit malt befeten, unbe funberlifen dat hilghe graf, unbe 
»antwworben bat weber ben criftenen. be vifte bede was, bat he wolbe 
beben ben Tatheren, be bar in Turken feten unde bat rile hadden under- 
brofen,, bat ze wolven vorftoren be ſtad Baldach unde Kalif ben heren 


ber ftab, bar alle errunghe van queme bes bofen Machometi?. 


de fefte 


bebe was, bat he eme gheve en privilegium, bat wen bat rife van Ar⸗ 
2 menien were benobet van vianden, bat de foning were denne bes mech« 
tich to Iabenbe de ghene, de befeten weren van ben Tatheren, bat fe 
hulpen deme rike to Armenien. be ſevende bebe was, dat he alle recht, bat 


27. pe‘ fehlt. 


har Biſchof Johann de Judico — opidi 
thin — terclam partem colli —, 
—E a vasallo nostro, cujus 
interest, potaerit optinere (baf. 1, Rr. 
122) und De. 21 vergleicht fic) Bifchof 
Yopann mit Bolrad Sten und befien 
Betten giel jen Namens bahin, daß bi efe 
gen cin ntfhäbigung von 600 Mark 
Fast auf Eutin verzichten (baf. 1, 
Nr. 123, 124). 1257 Nov. 26 urtunben 
bie Grafen über einen Stillftenb ihrer 
Streitigfeiten mit Bit of Sohann, ae 
Yan. 7 werpfüheien nc, Eilae und 
7 verpflichteten of um! 
Kapitel gegenfeitig, nur gemeinjchaftlich 


Gtädtegroniten XIX, 


ieben mit ben Grafen zu fchließen (baf. 
, &.317—19). Actaepp. Lub.: Post- 
modum intervenit concordia qualiscum- 
que, ita quod comites et episcopus et 
capitulum resignaverant causam dis- 
sensionis in manns episcopi Suerinen- 
sis salvis eoclesie pririlegiis. ferner: 
episcopus — habita magna comitum 
Holsatie amicicla mediante Symone epi- 
scopo de Paderborne. 

1. Saython zu 1253. 

2. Quinto, ut intenderent ad de- 
structionem caliphi de Baldock, qui 
erat caput et doctor secte perüdi Mahn- 
metl, 


22 


338 II. Detmar-Shronit von 11011395. 


Sayıyon oldinghes were | gheiwefen an beme rile Armenien unbe were um«zı.esa 
megheferet van ben Thateren, ve be land hadden unberbrofen, wolde 
weder gheven vry im be erften wife, als bat vore were gheweſet an 
finer macht. de Mango Can, de keiſer ver Thateren, horde beffe 
rede. bo beſprak he fit mit fime rade unde gaf zobane autworde: ‘nach 6 
ben male bat de koningh van Armenien i6 to ung ghelomen han verne 
laudes unbe feljen is, bat zoban vorften van verne to uns komen, 30 is 
bat vebelich, bat wy eme untwipen finer bede. bat i8 ung to danke, bat 
be is vor uns ghelomen mit guben willen unde unghedwunghen. hir 
umme dorch finer beve willen wil wy uns faten dopen unbe ben criften- 10 
foven untfanghen mit al ben ghenen, ve uns mit guben willen volghen 
von fit fulven, mer wy moghen dar nemant to dwinghen, wente nen 
minfche [hal anghan enen nyen loven funder finen willen. wy ſpreken 
to ber anderen bebe, dat wy willen gherne vrede holben mit ben criſten; 
te koningh van Armenien fove bar vore, bat to bem erſten de criften ıs 
nenen unvrede roghen'. aldus antworbe ber Thateren keiſer to al ben 
anderen beben vore benomet. do he al deſſe bede hadde untwibet unbe |wı.ec- 
mit breven beveftet, do let he fil dopen mit fime finne unde mit velen 
ebeler lühen, vrowen unde maan ut fime rike van eme bifcop, be was 
tenfeler bes Toninghes van Armenien, une ftee ben criften in fin wife, 2 
bat fe bar predeleden unbe oveden gobeöbeneft 2. 

287. In dene jare Erifti 1256 bo vor ber Romer koningh Wil 
heim mit groteme here uppe be Wefturefen; tar wart be flaghen une 
vele finer lude. ben lichamen des koninghes helden be Vrefen langhe, 
er ſe den wolden weder gheven. * 

288. Na deme dode koningh Wilhelmes wart koningh Richard, 
des koninghes broder van Engheland; de was greve to Kornewal. he 
loſede den biſcop van Megence ute ſwarer vangniſſe, dar he lach, mit 
achte duſent marken, umme bat be eme halp to deme rife; oc ghaf he 
anderen vorften grot gub. de bifcop van Trere, hertoghe Albert vanso 
Saſſen, marcgreve Johan unde Otte van Brandenborch, de wolben 
bes to beme erften nicht vilfborben. be bifcop van Golne unbe be bifcop 
Han Utrecht de voren bo to Engheland, unbe brachten ene mit en over 





": tunde weren” ©. 4. “de Reife forr. aud : ‘den Te 
u "dat? folgt getilgt je. 32. 'Ded'z Sene' getilgt, 





44. *criften’ forr. aus 


" übergefegrichen. 


1. Yunde 
“eriftenen”, 





1. non tamen intendendo violen- Karaforum zu Mango-Ehan im Jahre 
tlam facere alicul. 1253 [. Willen 7, ©. 402-4. 
2. Ueber bie Reife Haythons nach 


1256—1258. 339 


in Almaniam mit groteme fchatte. alſo wart he mit finer vrowen wyet 
vi. cor. un de cronet. 

+ Im deme jare Criſti 12571 do bevol Mango Can, de keiſer van Sayıdın 

Tatheren, finen brober Halahon, bat he ſcholde en grot volk befamme- 

sen unde theen mit deme koninghe van Armenien in bat rife to Perſe, 
dar be Sarracenen inne feten, unbe befvechteghen bat unde makent un. 
derdanich fime rife. bit dede Halahon, unde wan bat rite to Perſe bin ⸗ 
nen ſes manden, went nen koningh bo dar was, unde befette dat harde 
wol mit ven Tatheren. do nam orlof be koningh van Armenien, alfe 

io he was utghewefen boven twe jar2, nnde wart gheleydet mit groter er 
in fin rite®. 

289. In deme fulven jare to Gobes Hemelvartt nam biſcop Ghert 
van Bremen mit vulborde bes capitteles unbe ber deneſtmanne to vor⸗ 
munber finen broder, bifcop Symonem van Pabebotne. be manede bo 

15 tohant hertoghen Alberte van Brunswic, umme bat he weder fines vaber 
lovede hadde Horborch weber buwet; bar wart do em bach under nomen. 

290. Des ſulven jares ftarf Hertoghe Woldemer, koning Abeles 
fone. Erik, fin brober, be wart bo hertoghe; de nam Jermares doch ⸗ 
ter, bes heren van Ruhen. 

won, 291. Des jares fatten fit de bundere in | Denemarten weder cren 
koning. 

292. Oc ſtarf des jares biſcop Vrederic van Ratceborch; na eme 
wart biſcop Olrik van Bluchere. 

+ In deme jare Criſti 1258 do toch Halahon, des keiſers brober Saytten 

ꝝ van Tatheren, in ene ftab Armenie, ve bet Salert®, unbe hadde bar 
finen teoft unbe vroube oner fomer, dorch hette willen ber tyd; bar unt ⸗ 
helt en be koning mit groter ere®. dar na jeghen ben winter bo bes 
leghde he de ftab Baldach, unde warı ze Binnen orten daghen mit hulpe 
der Tatheren, be in den lande weren befeten. he vingh dar inne Kalif, 

soben heren ber ftab, unbe lerer unbe mebfter in der ee Machometen unbe 
en vorlerer al ber werlb?. im ber ſtad flogen ze bot al tat voll, bat 
dar was®, fe vuͤnden zo groten ſchat, bat mem fit bes nicht hadde vor⸗ 


8. dar Übergefhrichen, 


1. Bahthon ohne Jahr. 5. Sorloch. 
2. et sic post spatlum trlum anno- 6. ibl tota estate dedit se solatio et. 
ram et dimidium reversus fuit. quietl. 
3. Hulatus ‚Sinfal in Berfien 1256. 7. Caltphus, qui magister erat et 
wirken 1 7, ©. 405 doctor sacte perädi Mahumetl, 
Das Datum gehört zu 5 288. 8. Zufag Detmars. 


22* 


340 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


sayıbon mobet, bat in allen lande ſcholde zo grot ſchat fin gheweſen, als in ber 
2*. ſtad allene was. ze belven ben ſchat mang fil!. bes let ve Halahon vor 
fit bringhen den heren und mehfter Ealif unbe ſprak to em: ‘is alte 
ſchat din ghewefen, ve hir is ghebelet’? he ſprak: ‘a’. do vraghede 
Halahon: ‘wor umme wunneft du nicht van deſſeme fchatte folbener, s 
ve bine ftab hadden befchermet jelghen uns’? Calif de ſprak: ‘ve van 21. ee⸗ 
myneme rade fprefen, bes were nen not; be ftab were fo vaft, bat 
trante wif ſcholden fe wol befchermen in noden'?. ‘nen, ſprak Hala- 
hon, mit biner Baricheit Heft bu vorfümet be ftab; bu heft gholt unbe 
fulver to lef ghehad; bes ſcholtu nu brufen’. bes let he ene befluten in 
ene bemurbe kameren, unbe leet eme vor gheten gholt unbe ſulver unde 10 
dure ftene, unde vorbot, bat em neman feholbe fpife gheven eber brin- 
a. ghen. bar fat he fo langhe over deme fchatte, bat He ftarf. bo ve vorfte 
Halahon hadde al bit fand der Sarracenen bekreftet, do fette he richter 
unbe voghebe in alle fteve, unbe bot, men ſcholde ven criftenen bevelen, 
flote unde ftebe to vegnerende, unde to donde in gobeöbenefte, wat zeıs 
wolben; mer be Sarracenen ſchol men vorbruden in bat veneft®. 
293. In deme fulden jare in funte Blaſius daghe nam greve 
Bernard van Berneborch to Hamborch koning Abeles dochter. 
‚294. Dar na in funte Pantelionis daghe ftarf de biſcop Gerard 
van Bremen, de fin ftichte vromelifen vorftunt. 2» 
295. Von deme bifcope Gherarde in anderen boken befchreven is: 
do be | was to Palborne en flicht domhere, do quam enes daghes to 2ı.ere. 
em en man unghelenle; he en was noch drovich noch vrolich an to 
feende. de ſprak: ‘merke deſſen dach; wan bit jar ummelumpt, fo 
werſtu Toren to bomprovefte; wan bu be proveftye heveft, jo ſchaltu my zs 
gheven twe marc. aljo he ſprak, alſo vulghinget. bar na ander 
werve be to eme quam unbe fpraf: ‘wan bit jar ummelumpt, up ben 
bach werftu Foren to Bremen erſebiſcop; fo wanne bat ſchut, fo fchaltu 
my gheven vif marc’. bat ſulve ſchude over alfo. to deme dridden male 
be kam unbe fpraf: ‘twe bing hebbe if by vore fecht, be ſchen fint, kat 
dridde wil if di fecghen ſunder droghene“. du fcholt bifcop leven vertich 
jar unde bar nicht enboven enen bach’. dar loch he, mente he levede 
bifcop 38 jar; in deme 39 jare do ftarf he. 


4, ‘allen lande tott. aus: “aller werlde‘. 31. rogpene' : 'mede' getilgt, "brogbene' Überger 
förieben. 
1. Zuſatz Detmars. Chalifen Mosthafem unb Vernichtung 


2. Ät illo respondit: Quonlam cre- bes Ehalifats 1258. Millen 7, ©. 401 
debam satis sufficere gentem meam. —408. 
3. Eroberung Bagbabs, Kob bes 4. A. H.: sine remuneratione. 


1259. 341 


296. Do wart to Bremen en grot twikore. en bel foren proveft 
Hilvebolve van Brochuſen; de edele here quam to hove, unbe be paves 
fande eme bat palfium; bar wart he wyet, unbe quam weber vrolic 
to lande 

s 297. In deme jare Erifti 1259. bo fine pavesbreve wurben leſen 
2u.or. to Hamborch, bar was bifcop Simon | van Pabeborne, de berep fic 
to hove; mit eme villen to de greven van Holften, bat capittel unbe be 
ftab to Hamborch; over fe untfellens dar na unde vorvolgheden nicht 
exe fate. 
i0 298. Des jares ſtarf Criſtofor, der Denen koningh. Erik fin 
ſone, en kint nicht ſeven jaren alt, ward na eme koren to koninghe. 
do erhof ſik orloghes vele unde ſtrides. 

299. De greven van Holſten de toghen in Jutlande; bar deden 
fe groten fehaben; fe hadden gerne erer fufter ſone Hat to koninghe. 

E17 300. Oe quam bo ber Ruyaner here Jermer uppe Selanbe; bar 
vorherede he bes landes vele. 

301. By ber tiid wan be Teifer van Grelen Eonftantinopofe we⸗ 
der, bat be van Venebie unde ve Walen eme hadden avewunnen. 

302. Do weren oc be van Florence unde de van Lucken mit gro- 

»ter macht uppe be van Gene toghen, de ftab unbe de graveſcop to be» 
dwinghende. den quam to hulpe koning Manfred van Sicilien, keiſer 
Vrederiles baftert, unbe floghen ber Blorentier unde ber Luckaner vele 
dufent bot. 

+ 34 der fulven tiib, bo Halaho, des keiſers broder van Tatheren, Saptten 

2s babbe ene Torte wile rowet van orloghe, bo ſende he boten beme ko— 

2u.or.ninghe | van Armenien, in veme willen, bat he wolde mit eme unbe 
nad) fime rade theen vor Jeruſalem, bat bo de Sarracenen habben, 
unde winnen dat ben criftenen to gube. bo kam be koning van Arme 
nien, alfo en gut criften, mit 12 bufent to perde unde 60 bufent! to 
vuͤte. do beffe heren tofamenbe quemen, bo ſprak de koning van Arme« 
sonien: ‘hir is en ftab in Syrien, be het Halapi, en hovet al ber ftede 
in deme lande, vul volles unde fpife; al be wile bat de ftab nicht ghe- 
wuͤnnen is, fo arbeive wy to vorgheves to winnenbe ander ftede. mer 
winne wy beffe ftab to dem erften, zo gheven fit al de anberen ftebe ber 
Sarracenen in unfe gabe’. be rant behaghede ven Halahon unbe al ben 
ssanberen. ze maleven fit vor be ſtad Halapi, be 30 ſtark was, dat vele 
Inden buchte, ze were ummwinnelit; ze undergroven be ftab beide under 

6. Simon': Siverd' ©, 18. 'auewunnen, : avewunen'. 8. 

1. qusdraginta milia. 


342 III. Detmar-Chronit von 1101—1395. 


yon muͤren unbe graven; ze wünnen ze binnen 9 daghen, unbe! floghen 
dot, al dat ze wolven. noch was en vaft borch binnen ber ſtad; bar 
werben fit af de Sarracenen 11 daghe; de borch unbergroven ve Tathe⸗ 
ven, unde wünnen be to beme leften?. ze vunden groten rikledom in 
ber ſtad; 3e° delden man fit den fchat unbe würben | alfe rike. te vorſte DI. 67=. 
Halaho gaf deme koningh van Armenien groten ſchat unde ſtede unbe 
land, dat eme beleghen was unbe fime rike; des ghelikes ghaf he oc 
deme heren van Anthiochien, de en fwager was bes foninghes van Ar- 
menient, 

2*. + 34 ber ſulven tiid venghen fe oc den ſoldan ber Sarracenen, ve 10 
do was to Damafco5, unde wunnen de ftab nach eren willen unbe be— 
manneben ze mit guben luden. 

* + Im deme jare Criſti 1260° do ſchickede Halaho, em vorſte in 
Tatheryen, ſine reyſe jheghen Jeruſalem, dat to winnende den criſten 
to gude van ven heiden. alſo he des in willen was, do quam eme bobe- 15 
fcap, tat Mango Can, fin brover, der Tatheren keiſer, were gheſtor⸗ 
ven, unte al dat rife ftunde up eme. des wandelde he finen guben wil« 
Ien, unbe wart grot bebruvet. be fette enen hovetman bes riles Syrien, 
dat he hadde befreftet, ve het Gviboga; He bevul eme, be land unbe 
de criften to worberende, wor he mochte. he let finen fone Abaga in 2 

». Tauruſio?, unde toch to lande bat rike to untfanghende. alfo he fit 
nalde deme rife®, bo quam em be bobefcap, dat be vorften bes landes 
hadden ghemafet Colibam®, finen broder, to | feifer; des wart he 21. es. 
hoghe bebrovet. He toch to rughe in de ftad Taurufium, bar he fine fone 
inne let. do he bar inne iwonebe in guben vrede, bo untfeghebe eme en 2 
here van Syrien, ve het Barcha; he befammelve fil mit ven Tatheren, 
unde quam jeghen eme to ftride up enen vfetende water, tat was hart 
Konraron; up deme hfe ftribben ze beide mit groter macht. van ber 

fe brac under ben volfe tat is unbe vordrunken 200 unbe 33 
110, unde de heren quemen kume en wech!!, ” 


fat Detmars. wurbe an Hulafu ausgeliefert unb von 
pta fuit civitas Halappi et dieſem erfhoffen. Daf. 7, ©. 411—12. 
gnum Syrie — anno Domini 6. Hayıhon ohne Jahr. 

7. dimittens in Thaunisio natum 


fag Detmars. saum. 
;9 unterwirft fi) Hufafu die 8. antequam ad regnum Persarum 
efopotamiens; fen Sohn Sa- pervenisset. 

ın Syrien ein unb erobert 1260 9. Oobila Can. 

ilten 7, ©. 40911. 10. triginte milla Tartarorum. 

ıle annafer, Sultan von Da · 11. Hulaku fehrt auf bie Rechricht 


top im bie arabife Wüe, von bem Tobe Mangu-Ehans pin nach 


1260-1261. 343 


By ber tiid was oc grot ftrid in Eurlanbe tufchen den criftenen 4- T- 
unbe heidenen, unbe bar wart vele volkes gheflagen in beyden ſyden i. 
303. By ber fulven tiid do vor ber Romer koning Richart mit 
finer Toninghinnen werer in Engheland; fin wolb he bewol deme bifcope 
span Colne over be bifcope in Almania quoad investituram. 

304. Des jares ſande de nye bifcop van Bremen fine man to Wil. 
denſcharen up bat hus, bar ze ſcholden af ſchaden bon ben greven unbe 
deme lande to Holften. var toch tat land vore unbe dwunghen je bar 
to, dat fe fic gheven in ber greven wol. 

305. Im ber tiid was over ber Nuhaner | here Jermer to Se- 
lande; dar dede he ſchaden grot, unbe ſloch dot ber Denen unmaten 
vele to Neftwebe, var be Denen noch grot af weten to ſprekende. 

306. Do vor oc de koningh van Ungheren to Behem mit groter 
macht, alfo in anberen boten fchreven fteit; He habbe in fineme here 

ıscriften unbe heidene verhundert bufent man to perbe. bar webber 
batbe be koning van Beheme Hundert dufent man mit perbe, dar mebe 
weren wol ſes bufent man mit groten roffen vorbedet. fe quemen to 
ſtride; ve koning van Ungheren wart ghewunt, ber fine würben vele 
ſlaghen unbe worben vlende over en water; bar inne bleven bot wol 
% vertein bufent, ame be unber beme ſwerte fturven. be koning van Be: 
hem volghede em do na in Ungharen. do de foning van Ungharen dat 
vornam, be ſande boten eme jeghen umme evenunghe to makende. ere 
Hinbere fe do loveden toſamende; bar mebe wart be ſoͤne vultoghen. 
307. By ber tiib lach to Darzowe en borch vil ſtarke; de horde 
25den greven to Holften. dar quam up to ener tiid greve Johan van Hol« 
se. ten, | unde let dar unthoveben enen ribbere wol bevrundet, bar grot 
wrate na ſchude. 
+ In beme jare Erifti 12612 do regnerde Goiboga in Syrien Hastton 
unbe Damaflen in groten vrede, alfo en fin vrunt unde om Halahon ” 
sohabbe bevolen. he hadde de criften ef, wente he was van ber brier hil« 
ghen Toninghe flechte ut gheboren. he mende, bat Jeruſalem wolde he 


10 
sd, 






5. ‘quond' ; 


torr. aud : “fine'. 
KH Fe ie Demafte 


4. in’ getilgt, 'quo' übergefäriehen. 22. “enenunghe' geän- 
dert in : 'em enunghe‘. “un Damasten’ €. ei 


Karalorum zurüd, nachdem er bie Fort ⸗ 
führung des Krieges in Syrien bem 
Kethboga Abertragen bat, kommt aber 
megen ber Thronbefteigung feines Bru · 
ders Kublai · Chan nur bis Tebris in 
Aerbeidſchan, behauptet ſich hier unter 

perherrichaft feines Brubers und 


geräth im einen Krieg gegen Berfeh- 
Chan, ber fih zum Chan von Kiptſchal 
aufroirft. Willen 7, ©. 414—17. 

1. Anno 1260in die Margarete fuit 
magnum bellum in Onrlandis. Schlacht 
bei Durben 1260 Jul. 13. 

2. Haython ohne Jahr. 





344 IN. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


Hayden hebben ghewuͤnnen unbe al bat hilghe land ven criften to trofte, als he 
was oc ghebeben. bat vorſturde ve bünel, bat God ftebebe dor boſheit 
unde ghiricheit willen ber criften. bit ſchagh aldus, dat in Sydon weren 
vele criften mechtich,, de beven walt unbe unrecht ben Sarracenen, be 
dar weren befeten in ben borpen bilanghes; ze nemen en ere have, zes 
floghen ze bot. bes was en bobe bes guben Gviboga vorbenomet!, be 
ze mit truwen menbe; de kundeghede en, bat fe nyne walt mer ſcholden 
don an ben Sarracenen, he wolde fomen unbe wolbe ſulven wrefen. 
bes wolven ze nicht horen, unbe floghen ben boden bot unde al de mit 
em weren. bes wart be here Gviboga tornes umme ben bon, ben be1o 
eriftenen finen boben unbe | volte hadden bewifet, unbe toch vor St. Bı.esa. 
don. he wan be ftab ber criften, he floch al bat volk dot?. dar na en 
wurben. be criften den Sarracenen ny zo vruntlik, falfo bat vore was 
ahemwejen®. 

308. In deme fulven jare do quam be greve Johan to Lubeke in ıs 
deme winachten, ven bohurt dar to holdene, alfo do en wonheit was. 
deme rande en ribber Borchart Voͤt vil na ber ſiden, unbe hedde eme in 
deme bürte alfe in fpele gherne dan welfe ſmaheit, umme bat he ene 
hadde vordreven ute fineme lande. be greve eme vordroch bes enen 
daghes. des anberen daghes, bat was in ber Finder daghe, bo be riddere = 
deme greven alfo na ret, te greve fic bar weber hadde warnet. van 
fineme temerere nam he en fwert; na deme ribbere he ſtrakes jaghebe 
mangh deme volle, van boven ber viſchergroven be brebenftrate up; em 
clene beneden deme zode, bar afrande he ben ribber unbe hev em bat 
hovet entwey, unbe blef alfo vort bar bot. de greve jaghebe vort to der2s 
Holſtenbrughen; joduthe!“ wart em lang ben wech na ropen; bar 
wart eme be wech belopen by ver Travene. He vort rande to deme 
dome; | dar quam he up ben torn; bat mene volk ben torn belegheden. »ı.00-. 
dar af ghaf he fil do vanghen ven ratmannen; be leten ene holden up 
ereme rathus alle wile in groter huͤde. to leſten quam riden en grot so 
vote finer manne, alſo dat vore was gheraden. bo de greve fe zach, 
ener langhen dwelen he fic hadde warnet; bar bi let he fic ute deme 
vinftere, unbe vel fo jere, bat he den val feber ny vorwan. fine manne 
balbe em hulpen up en perd; er gyman van deme hus em volghen kunde, 


7. ımende' : menden" 8. “tundeghede': “fundegheben" ©. 34. vp' Übergefchrieben. 


1. Quidam vero nepos Gulboge. ad Insulam fagerant. 
2. paucos perdidit christianos, qui 3. Willen 7, &. 415. 


1262. 345 


fe jagheben in ber etentyb uter ftab. be ratmanne unbe be ene bo bewa⸗ 
zen ſcholden, de wurden bes fere van ber menheit vordacht. 
309. Des jares in funte Urbanus daghe ftarf to Viterbe paves 
Allexander; bo blef de ftol ledich dre manebe unbe ver baghe. na eme 
swart gheforen in funte Johannis daghe decollationis paves Urbanus, 
en Wale gheboren; he fat dre jar unde enen maneb unbe vere daghe. 
be was vore patriarcha to Ierufalem, Jacobus gheheten. deſe Urbanus 
fatte de hochtit des hilghen lichames to beghanbe, des bonrebaghes na 
a1. deme ſunnendaghe ber Hilghen brebalbicheit. 

Bu) 310. Bor ber tiid in funte Olaves dalghe do weren be greven van 
Holften uppe bere Loheide; fe hulpen ereme füfterfone hertoghen Eri⸗ 
ten; weber ben koning fe ſtridden; ber Denen fe vele jloghen, unbe 
venghen den koning unbe fine mober Margareten. 

311. Do be greve Johan was uter vengniffe komen van Lubeke, 

15 bo wolde He fit wrefen uppe te ftat. bar umme wart hertoghe Albert 
van Brunswic ber ftab vormunbere, unbe Fam mit groter macht, unbe 
toch dor de ſtad to Lubeke mit ſeſteyn hundert groten roſſen. dar to vel- 
len en grot del Holften, be fic fatten weber den greven unbe wurden 


eres gudes borbreven. fe toghen in bat land, fe wünnen be borghe 


20 Plone unde Oldenborch. vor deme Kyle fe do leghen ene ganze maneb, 
unbe blef unghewuͤnnen. do fe tat land al umme worbrand unbe vor« 
heret hedden, de hertoghe tredede weder to lande bor be ftab to Rubele, 
unbe moſte bar inne mit deme volle bliven nicht ene nacht. 

312. Oc wünnen be van Lubeke de borch to Darzowe deme greven 
2af mit Bulpe ber heren van Mekelenborch Johannes, de kneſe Janike 
het van Nou, unbe fines jones Hinrikes, de over mer feber vanghen 
21.006. wart; be gheven en bo ere breve bar up, bat | men nene borch mer 
bumen ſcholde twifchen Darzowe unde Gnewesmolen. 
+ In deme jare Erifti 1262°, do be foldan van Egipten vornam, 
so bat be Tatheren unberbrofen hadden bat rife to Syrien unde fin voll, de 
Sarracenen, bar nebverflaghen , bo befammelde he de craft ſines volfes 
unde toch ut Egipten to ſtride jeghen Gviboga, ben hovetman bes rikes 
Syrien, unbe ſloch en bot an deme ftrive. he wan bar bat rike, unbe 
floch de Tatheren ut deme lande; de vloghen al in bat rike Armenien 
ssto deme koningh 2. 


1. Haython ohne Jahr. riens geflohen waren, 2, gegen Dar 
2. Rotus, Sultan von Aegypten, zu malfus; Schlacht bei Ain Dichaluth, in 

dem bie von Hulafı und Kethboge ver- ber Kethboge befiegt unbgetdbtet tncbe, 

triebenen mufelmännifchen Fürſien Sy- 1260 Sept. 3. Wilfen 7, ©. 416. 


baytden 
a. 


346 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


313. By ber ſulven tiid ftarf bifcop Robolf van Zwerin. 

314. Do wart en dach to Quebelinchorch leghet. bar quemen be 
hertoghe Albert, de marcgreven unde be greven van Holften; bar wart 
oc de koninghinne bracht van Denemarken. tar ne wart nicht endelikes 
ghedeghedinghet; mer be foninghinne wart weberbracht to Hambordh. s 
unbe en ander bach wart to Soltwebele lecht; dar wart de Toninghinne 
loſe faten ber vangniffe, unbe quam weber to Denemarfen. de foning, 
exe fone, wart deme marcgreven antworbet van Brandenborch. bo wart 
oc bat orlo ghe vorevenet mit ben greven unbe eren mannen unbe mit zı.eos. 
ben van Lubeke; de vordrevene Holften quemen do weber up ere güt. 10 

Sant + Im deme jare Criſti 12631, do Halahon, des vorftorven Tathe- 
ven keyſers brober, vornam, bat be foldan van Egipten finen hovetman 
in Syrien hatve ſlaghen unbe al fin voll vorjaghet, bo ſende he na 
deme Toninghe van Armenien, bat he em queme mit aller macht, be 
wolde mit veme ſoldan van Egipten ftriven. dat? dede be koning mit ıs 
alme vlite. bo fe fil Hir to beredden, do wart ſek Halahon, unde ftarf 
an teme 15. taghe. alfo wart bar nen ftrid van; of wart bat hilghe 
fand unbe Serufalem nicht ghewünnen, als bat vore was begrepen. 
dat land behelt Halaga® na bes vader bobe unbe vorfigebe em fin ved⸗ 
der Abaga Eant, ver Tatheren keifer®. 2» 

315. In deme fulven jare ftarf greve Johan van Holften, unbe 
wart to Reynevelbe begraven. dre vrome fone he let: Johanne, Alve 
unde Alberte, unde ene bochter, be de marcgreve Otte nam, mit beme 
pyle gheheten. be dre brober weren gheboren van hertoghen Albertes 
dochter van Saffen; be behelven be helfte bes landes; be anberen Keffte2s 
behelt greve | &herb ere veddere. be Ghert hadde kneſe Sanelen bochter 2. 70.. 
van Mebkelenborch. greve Johan beme wart feber koning Erikes dochter, 
de vanghen wart up der Loheide. greve Alf nahm hertoghen Meftwines 
bochter van Pomeren; bat was de gude Alf van Segheberghe. de 
tribbe broder bat was Albert, be de proveſt wart to Hamborch. greve so 
Ghert vore befchreven de wan van finer vrowen greven Gherde, be 
fint blint wart, unbe greven Hinrike van Reinolvesborc unbe greven 
Alve van Schowenborch; dit weren al vrome, wife heren, unbe leve⸗ 
ben acharliten ere daghe. 


3. "de greven’ : de’ icblt ©. 5. 'abede etingbe" ;bedegbenet’ 8, |. "vorftorven” ı 
"2. —12. ‘Tat 
Kal 8 PETER —X aberge PA broder ie getilgt das weite 
3 ohne Jahr. 4. Cobila Can — avanculum suam. 
lag Detmare. 5. Tod Hulalus 1265 Februar. Wil- 
ten 7, ©. 418 Anm. 82. 


1263—1265. 347 


316. In beme fulven jare vor befchreven do quam hertoghe Alberte 
dan Brunswic to Sleswie to deghedinghen umme des Foninghes loſin⸗ 
ghe; dar quamen vele heren tofamente. do be hertoghe weber quam to 
lande, do toch he to Mifne uppe den marcgreven, unbe ftribde mit em 

sin ſunte Symonis unbe Juden avende. bar wart he vanghen, unbe vele 
greben unbe vrhe heren mit eme. in ber vangniffe wart he holden en 
ganz jar unbe ſes wekene. 

317. Des fulven jares bo lenede de paves deme greven van Pro- 

31.70. vincien Karolo Siciliam bat rite | unbe Bullen, dat Manfred, keifer 
10 Breberifes fone, en baftert, mit welbe befat. defe Karolus was koning 
Lodewighes brober van Vrancrifen. 

+ In teme jare Erifti 12641 do regnerde Abagha Can ber Tathe 
zen keiſer in groten eren une wifheit. mer in eme was twyerleie arich, 
dat erger was ben al fin gub, bat in eme mochte fin. bat ene, dat he 

15 fit nicht wolde laten dopen, alſo fin vader, noch ben criften loven unt ⸗ 
fanggen. vat andere, dat he nenen vrede helt myt finen neberen. des 
was be foldan van Egipten fere ghevrowet; wente he verne van em was 
befeten , 30 hadde he van finer weghene ghuben vrede. mer Be dachte up 
finen ſchaden, wor he funde; he fenbe over meer to den Ruſſen unbe 

2 Comanen umme ftebe vrunfcap; be vorbant ſik mit en unde mit al den 
Tatheren in deme lande?, bat ze ſcholden eme behulplic wefen, 30 wen 
be keiſer Abaga Can wolde jeghen ene orloghen, bat fulve wolde he we- 
ber en don. beffe vorbintinghe was ben criftenen en grot ſchade, wente 
al ve ſtede, be noch weren in deme rile Syrien unghewännen, funber- 

B liken de dar leghen bi deme meer, be underbrac he. 

21.70, 318. In deme fulven jare bo wart olning Erik van Denemarten 
loſet uter vangniffe, unde quam weder an fin rike. 

319. Do ſchen en fterne, de het cometa, unbe ghaf van ſik groten 
ſchin; de warbe boven dre mande unde vorghink in funte Ieronimus 

sonadhte, alfo de paves Urbanus ftarf des fulven daghes to Berufe. na 
eme blef de ftol ledich vil na vif manebe. 

320.-In deme jare Erifti 1265 bo vor Karolus van bes paveſes 
weghene in Sicilien; dar weberftunt ene Manfred, alſo bat he bar 
nenen vromen nam. bo ſterkede he fit unde toch to Bulle; bar ſtridde 

3s Manfred weber ene unbe blef dot in deme ſtride. 


3. ‘quamen’ fort. aus: 'quam'. 13. *toperleie' : "reiderleie’ 9. 


1. cepit dominarl anno — 1264. et regno Russie, et fecit cum illis Tar- 
2. ad Tartaros in regno Cumanie taris compositionem et pactum. 


348 IH. Detmar-Ghronik von 1101—1395. 


321. Des jares wart gheloren paves Clemens, gheboren van 
funte Egidio. he was en cardinal Sabinenfis; do he foren wart, bo 
was he in Enghellande legatus; He was erft en riddere unbe hadde wif 
unbe finbere; na wart he pape und wart bifcop to ber Puye, na erce- 
bifcop to Narbona, na des carbinal. do wart he paves, unbe fat res 
jar unde twe mande unbe 21 daghe. he mas en wis here unbe belt en 
hillich levent. er he paves wart, do het He Gwido Fulcodii. 

322. Des jares nam to Hamborch hertoghe | Sohan van Lüne- 21.702. 
borch greven Gherdes bochter van Holften unbe van Schowenborch. 

323. In deme jare Crifti 1266 do quemen in Hyſpanien Sarra- 10 
cenen van Affrica fo vele, dat erer en was nen tal; de wanben befitten 
de land. bo nemen be criften in vele landen bat cruce up fe unbe voren 
var ben, fin blob var manich ghoͤt dor Ghod, unbe wünnen boch weber 
de land. 

324. By der tiib quam to Lubeke Gwido carbinalis, en legat bes ıs 
paveſes; be vor vort in Denemarfen unde dede to banne den Toning, 
umme bat be vengh ben bifcop van Lunden. 

325. Des ſulven jares ftarf hertoghe Birgher van Sweden; be 
hadde bat rike, over he ne wolbe nen koning Heten!, umme bat he bar 
nicht to boren en was. fin fone Woldemer wart na eme koning; de 20 
quam feber van deme rife bor unbat willen, 

+ In beme jare Erifti 1267 bes negheften daghes na unfes Heren 
hemelvartꝰ do vorbrande be ftab to der Wifmer alſo mer altomale. 

326. In deme fulven jare do ſchude in deme bome to Lubeke in pafche- 
nachte, bat de befen Eonrab, des flechtes Berneres, enes ribberes van 25 
Moyſlinghe, bo he fin gobeshus hadde manich jare voreweſen mit gro« 
ter | ere, unbe tm pafchenachte, alfo in deme bome en wonheit is, hezı.rıe. 
dat cruce halp nemen ute beme grave, unbe bat brachte to ftanbe vor 
bat altar, une vort fic fnebe unbe offeren ſcholde, ben gheift beghunde 
he vorwanbelen to deme anderen levende; unbe er ene be heren kunden so 
bringhen to bebbe up bat ſlaphus, bar be domheren alle pleghen to ſla⸗ 
pene, bo ghaf he ben geift up. fines dodes fic manich wunderde, unbe 
manich gebeteret wart. 

327. By ber tiib quam to Rome mit vele volles ghefammelt van 
Lumbardien, van Tufcanien unde van anderen landen Eonrabinus van ss 
keiſer Breberifes flechte. ben unfenghen be Romere erbarliten lik eneme 


1. Wiederholung von $ 261. 3. Mat 27. Bol. Mei. U. 8. 2, 
2.6.5340. Nr. 1008 und bie Anmerkung bazu. 


1266-1269. 349 


teifere; ere fenator Hinric, des koninghes brober van Raftelle, mit ben 
Romeren unde mit den Eonrabino maleben bo en hervart to Bulle; bat 
was fere weber ven paves. 
328. Alfo ftarf de paves Clemens to Viterbe in funte Anbreas 
5 baghe, unbe be ftol bfef ledich twe jar unbe neghen mande. 
329. Im deme jare Erifti 1268 bo let koning Erik weber bümen 
dat hus to Koldinghe; bar af wart aver en nye hat tufchen beme Tonin« 
271. ghe unde | hertoghen Erifen van Slezwic. 
+39 der fulven tiid! do wart de foldan van Egipten odder van sagten 
10 Babilonien, Bonbotbac gheheten?, jeghen be criften unde be Armenier, 
de em groten fehaben dicke hadden gheban®, fere ghefterket. he nam bes 
war, bat de Armenier weren ut beme lande ghetoghen to bem keiſer 
van Tatheren mit ereme koninghe. bes ſende he finen hovetman in Ar« 
menten mit ben Sarracenen funber taal. en quemen enjeghen to ſtride 
is vor beme rife bes koninghes beyde fone van Armenien, unbe würben 
bar ſeghelos; de ene fone wart ghevanghen, be andere wart gheflagen *. 
bit5 was ben Armenier en grot bebrofniffe unde al ven criften, de in 
dem hilghen lande weren befeten. 
+ By ber fulven tiid wart canonizeret fancta Hetwigis, en her⸗ m. p. 
2 toghinne to Slezen o. 

330. In deme jare Erifti 1269 do quam Conrabinus weber ven 
Karle to ſtride; bar wart he vanghen, unbe bat hovet wart em afghe- 
ſlaghen. bat orloghe was hetelic van Teifer Vrederiles tiven bette noch; 
it wart aver feber noch heteliler; wente van keiſer Dreberites flechte A,L. 

an woffen bo to twe weldighe kojninghe, Breberic to Sicilien unde Peter 
to Arrogun; be brobere beyde weder ben ftol to Rome unde ben Karl 
van Vrancriten ſtridden manighen groten ftrid? to lande unbe to wa⸗ 
tere; fe ſloghen unbe venghen erer lude vefe, unbe beben langhe tiib 


3. 'unde': “under 8. 


1. Haython ohne Jahr. 6. Hic Olemens papa canonizavit 
2. Beneodar soldanus Egypti. sanctam Edvigam quondam ducissam 
3. Zuſatz Detmars. Polonie. 1266 Rov. 24; Potthaſt 2, ©. 
4. Der Mameluf Rokneddin ®l- 1603. 

bares, mit bem Belnamen Bonbofdar, T. Peter III von Aragonien war ver« 


tus und regiert unter bem Titel Male! Manfrebs. Auch Die Ann. Lub. (f. ©. 
abdaher. fenbet ben Fültſten von 111 Anm. 1) geben ihm ktratig einen 
Hamah Malet al Manfur gegen Arme König Friedrich von Sicilten zum Bru- 
nien, ber 1266 Auguft 17 bie Söhne ber und bezeichnen beide als Entel Frie ⸗ 
Haitons beftegt; Zoros wirb getödiet. brid II. Detmars Karl von Franteich 
2eo gefangen. Willen 7, S. 422 — 27, beruht auf einer Zufammenmwerfung be 
493 rex Francle unb’be® rex Karolus. 


ermorbet 1260 Oft. 24 ben Sultan Ko- mäplt mit Bere Toter König 


—9. 
5. Zufag Detmars. 


bavihon 
3. 


350 UL Detmar · Chronik von 1101— 1395. 


groten ſchaden in eren landen. van ber tiid hebbet in ben landen twe 
partye, Ghebeline unde helfen, gh dreven unbertufchen Kat unde nyb 
mit groten orloghen, bar mebe fe vorberwet te land unde be [ube. te 
Ghelfe holbent mit deme paveſe, de Ghebeline mit deme feifere. bar is 
de vaber weder bat int, be broder weber ben brober, flechte webers 
flechte. 

331. Des jared do quam be folban van Babilonien mit groter 
macht in Armenien; dar floch he bot in beme ande jung unde old; be 
vorherede unbe vorftorebe allet, bat he bar vant!. 

+ Im deme jare Chrifti 1270 do moyde beme koninghe van ıo 
Armenien fin grote ſchade, ben em van hadde Boubotbac, de foldan 
van Babilonien. he toch to Abagha Can, deme keifer ber Tatheren, var 
he fit mebe vorbunden hadde; he claghede bar fine not unde bat umme 
hulpe jeghen fine viende 2. de feilfer der Tatheren enfchufbeghebe fic, batzı.ıe. 
uppe be tiib Tunbe he eme nichte helpen, wente Be grot orloghe fulnen ıs 
hadde al umme fit varı fynen negberen, unbe kunde nenes volles en« 
beren. 

+ Des nam be koning van Armenien enen nouwen rat, bat be 
fon orloghe mit veme folvane let fetten to baghe. binnen ber tiid quam 
he to beghebinghe mit eme, um finen fone webber to ghevente, ben he 20 
hadde ghevanghen. be foldan van Babilonien vulborbe dit in alduſter 
wife, wü be mochte uter vengniffe em meter fchiden finen leven 
kumpan unbe vrunt Sangorbafter, ben be Tatheren vanghen hadden 
in Syrien®, be den Earracenen tohorben. bat vulborde ve koningh 
van Armenien; be ſchickede em weber finen vrunt uter vengniffe, hezs 
antworde em weber en flot, bat het de Eorbofat*, unbe twe ander 
brac he nebber mit des ſoldanes vulbort, unbe hir mede antworbe be 
folban deme Toninghe finen fone vry in bat rites. 

+ Im deme ſulven jare, alfo be koning van Armenien hadde regne- 


1. 6. ©. 111 Anm. 2. A.L.: Item 
soldanus Babilonie vastata Armenia ce- 
plt Antiochlam — et oceisis viris et 
mulleribus in solitudinem redegit ean- 
dem. Bibars erobert Antioien 1268 
Mai 19. Witten 7, ©. 522. 

2. unde multotiens inducebat Aba- 
gan et Tartaros ad destructionem secte 
peridi Mahumeti et christianorum sub- 
sldium et Juvamen. 

3. Sangolascar, qui captivus penes 
Tartaros tenebatur. 


4. castrum de Tompesack. 

5. Bür bie Greifafjung feines Soh⸗ 
mes Leon bewirkt König Haithon, bag 
ber Emit Sankor Alaſchtat, ber bei ber 
Groberung Halebs durch Hulaku in die 
Gefangenichaft der Mongolen gerathen 
wat, freigegeben mirb, giebt Bibars bie 
Burg Darbefaf und andere zum Hürften« 
thum Haleb gehörige Burgen und ger- 
pi 3 anbere Schlöffer. Willen 7, 
. 42728, 49596. 


1270-1271. 351 


vet wol 45 far in groten eren unde habbe merdfife bat gheban vor ben 

21.72». criften, bo let he up fin rife deme fone, | be in deme jare was ghelofet 

uter vengniffe. bar mede vorlet he de werld, unde toch in enen geiſtliken 

orden, unbe let fit gheven nach ber wife ber Armenier enen nyen namen, 

s unbe wart gheheten Macharius. dar na nicht langhe ftarf he in eme 
hilghen falighen Ienenbe 1. 

332. Im deme jare Criſti 1271 in beme erften daghe bes mandes 
Septembris bo wart gheloren paves Gregorius becimus, unbe fat 
van beme daghe dort ver jar unbe ver mande. be het Thebalbus, m.r. 

io archidiacon to Ludedde, unbe was van Placencie gheborn; bo he foren 
wart, bo was he varen over mer peregrimace?. 

333. Des jares ftarf koningh Lodewic van Vrancriken, be feber 
erhaven wart; fin fone Philippus na eme bat rile befat®. 

+ Deffe falighe koning Lodewic be was en lefhebber bes hilghen ı.r. 

au nt loven crifti unde en befchermer aller rechſticheit. allenen dat he grot 
arbeit hadde in vorjaren ghehat in deme hilghen lande, dar he wart 
ghevanghen unbe vele finer manne, bes en vordrot em nicht umme be 
leve Godes. He untfing bat cruce over mer to tende mit finen beiden 
ſonen unbe beme koninghe van Naverren, mit ben legaten Albertum 
»carbinal unde mit velen vorften unbe heren. he ſeghelde ander werve 
over unde quam to Cimicium; bat rike was ber heiben. ment bat nů 
lach in beme weghe, 30 bebet ven criften groten ſchaden; Bir umme 
wolde de koning bit to bem erften winnen. went ni bar bi bem mere 
was grot koghe der Tube, 30 bevil de koningh Lodewic van Vrancriten 
3sunde ftarf, oc finer fone en mit eme, unde her Albert, des paves 
legatet. 





In greven @unfeld van Zwerin en mober der armen Iube,, de leet in erme 


eite folgt von anderer Sand, cbenfal® radirt und fänet 
‚Ohefereven In dem jare Grit 1287", 21. *heiden' fort. 


ultra mare, ibldem existens — in pa- 


1.0 t modicum temporis s} 
Mayınonus * — &.6. 111 Anm. . 


tum rex Haythonus requievit in pace 


anno Domini 1270. Vgl. Willen 7, &. 
607 Anm. 61. 

2. M. P. cont,: de eivitate Placen- 
ta. Hio eum archldyaconus esset 
Leodiensis et devocionis causa isset ul- 
tra mare, ibldem existens, — in pa- 
pam est electus. B.G.: de Placancia 
eivitate —. Hic prius vocabatur Tho- 
daldus eratque archidiaconus Leodien- 
sis, qula cam ivisset cansa devotionis 





3. Bol. $ 388 u. $ 358. 

4. M. P.: Anno — 1270. Lndori- 
ens rex Francie christlanissimus non 
territus preteritis Jaboribus et expen- 
sis, quas ollm focerat ultra mare, ite- 
zato cum Aliis duobus, adjuncto sibi 
rege Navarre et quam pluribus eocle- 
siarum prelatis et baronibus pro reru- 
perseione Terre Sancte ire assumpait. 
Veram ad hoo, ut facllius Terra Sancte 


352 


III. Detmat · Chronit von 1101—1395. 


+ Des jamers wurben be criften fere bebrovet unbe be heiden fere 
ghevrowet, zo langhe dat Toning Karel van Sicifien over quam; bo 
gink bat weder umme, bat fit be criften vroweben unbe be heidenen bes 
droveden. deſſe Karolus was brober des foninghes van Wrancriken, 
unbe was verbobet bi fime levende over to fomenbe. eme quam to hulpes 


toning Ebwart van Engheland mit vele pelegrim, be bat | cruce haben 21.72. 


untfanghen. ber criften weren 30 vele bar befammelt, bat men ze vor» 
floch boven twe Hundert duſent; noch weren der Sarracenen mer. bar 
wuͤnnen be criften bat rife Eimicium, umbe hadden al bat land wol be⸗ 
creftighet; mer ze en hadden nen orbelich vorftand dorch des ſtervendes 10 
willen ber overften. de heben borften nicht en weberftan mit five, mer 


ze deden en grot vorbret; funberlifen beven fe ene bosheit, 


dat fe bat 


fand, bes bar vele is in den landen, ftrogeben in be lucht, bar de crie 
ften ſcholden treden, up bat ze be weghe nicht bekenden. bor deſſer fate 
willen unde vele anberer ſake zo nemen de criften beghebinghe mit ben is 
Sarracenen, bat ze ſcholden de vanghenen criften webergheven, unbe 
de criften ſcholden buͤwen kerken unbe cloftere in erme lanbe, wor fe 
wolben unbe prebefen ben rechten loven al ven ghenen, be et wolben 


horen i. 
9. hadden': Hadde' 2. 


recuperaretur, incidit ipsie consilium, 
ut regnum Tbunleii, quod in medio 
consistens non parvam dabat transfre- 
tantibus impedimentum, primitus chri- 
stianorum subioerent potestati. Et cum 
Portum et Ohartaginem — potenti ma- 
'nu cepissent, Infirmitas, que illo anno 
maxime eirca confinia maris viguit, — 
primo — de regis Francie fillis unum, 
post legatum domni pape domnum Al- 
banensem cardinelem et demum ipsum 
regem — de medio sustulit. B. G. aus 
führlicher, nennt ben Sohn bes Königs 
Jobannem comitem Nivernensem, ben 
2egaten dominum Radulphum, cardina- 
len episcopum Albanensem. LubwigIX 
sit fih ein zu Aiguesmortes 1270 
it 1 unb mwenbet fih gegen Tunis; 
Anguf 3 firbt din Sohn, Johann Trie 
fan, Graf von Nevers, 4 us 7 ber Lee 
gat BifHof Rudolf von Abano, Aug 
25. König Audwig. Willen 7, ©.542— 
64. Detmare Albert if Mikverfändnig. 
. M. P.: qui pulvis multam mole- 

am intulit christianis. Sed tandem 
pulvere per pluviam sedato, christiani 





aldus fint noch vele cloftere begrepen in beme hilghen lande, 


— Taniclam — oppugnare intendebant, 
Quod videntes Sarraeni, timore con- 
pulsi pacta cum christianis inierunt. 
Inter que hec precipua dicuntur fuisse, 
ut omnes christiani in regno illo captivi 
liberi dimitterentur, et quod monaste- 


= rlis — in omnibus civitatibus regni il- 


lius constructis fides Christi — libere 
predicetur, et volentes baptizari libere 
baptizarentur, et solotis expensis regi- 
bus, quas ibi fecerant, rex Thunicii 
regis Sycilie tributarius est effoctus. — 
Et cum ex adventu Edoardi regis An- 
glieet multitudine Frisonum ac alforum 
Peregrinorum in tantum creverat exer- 
eitus christianorum, quod circa 200 
milie pugnatorum credereutur et spera- 
retur, quod non solum Terram Sanctam 
sed eciam totum Sarracenismum sub- 
‚Jugare debulssent, peooatis exigentibus, 
absque ulteriori utilitate est dispersus. 
B. G. anders. König Karl von Sicilien 
tommt Aug. 25 vor Tunis an; Oft. 30 
{ließen die drei Könige Philipp von 
Brantreic, Karl von Sicilien und Thi · 

ut von Navarra mit König Abu Ab- 


1272. 353 


als to Syon unbe Bethlehem, bar noch inne fint barvote brobere. hir 
mebe toghen be criften ut beme fulven lande 1. 
+ In deme fulven jare Erifti do untfing bat cruce be erlife Her Hin- 
21.722. ric van Melelenborch, to thende over | mer. he toch over unde wart 
sghevanghen; he wart gheantworbet deme ſoldan; be helt ene in der 
vengniffe 26 jar ?. 

334. Im deme jare Chriſti 1272 do ftarf hertoghe Erik van Sles⸗ 
wic. be koning fic bo unberwan alfo en vormunbere bes hertochdomes 
unbe ber kindere, Woldemeres unbe Erifes, be be hertoghe hadde van 

10 heren Jermers bochter. bat mohebe be greven van Holften, unde toghen 
to Sleswic mit groter macht; de ftab unde bat land fe roveden unde 
brenden wol ſes baghe. do toghen fe to lande mit eneme groten rove 6 AB 
tal. Octobris®, 

+ Im deme fulven jare Grifti* do toch be foldan van Babilonien Sayınon 

u in Turkerien; be floch bar vele Tatheren böt, he wan bar ftebe unbe 
borghe, unbe unberbrac de lanb unbe be lube. bar was en hovetman 
des landes, be het Parvana, bat was en Sarracen, de ghunbe wol 
deme ſoldan, unbe vorret bat land. bit wart deme keiſere Abagha 
Ean ber Tatheren to wetene. he nam mit fil to Hulpe ven junghen Toning 

van Armenien, ben he lef haddes, unbe bref den ſoldan ute Turkerye. 

he volghede na bet vor Egipten, unbe ſloch em af twe tufent voltes®, 
BT“. unbe nam | em al ven roof in gholde unbe fulver, den he nomen habbe, 
unbe nam em ſines eghens fchattes al to grot gůt; unbe toch weber in 
Turkerye, unbe bebwanf be land, dat ze eme wurben unberbanich, alſo 

3 fe vore weren. he ving ven hovetman Parvanam, ven vorreber; he let 
ene boben unbe koken in ver fpife; he aat bar van fin bei, unbe ghaf 
bar van mach deme zebe ber Tatheren al den vorften unbe heren fines 
rikes. hir mebe wolbe he bevelen Turferie deme koninghe van Armenien; 3. 
be vorſprak bat mit otmobicheit. alfo bevol he bat rike enen erbaren vor⸗ 

: soften ber Tatheren,, unde bot ben Sarracenen in deme lande, bat fe nicht 
mer macht feholven Hebben ?. 

335. Im deme jare Criſti 1273 do warbe toren ber Romere koning 


dallah Mohammeb von Tunis Prieben ; aython ohne Jahr. 
Prinz Ebuarb fan, amgt na Bu I Betheligung bes @krige won 
beein on. Bi . 565, 574, Armenien ip Bula de mars. 
6. ceperant duo milis equitum Sa- 
' ſat Detmars. racenorum. 
ꝓ 402 und bie Aufzeichnun · 7. Oonsuluit — rex Armenie, ut 
gen —E von Bardowit. Abaga — nulli Saraceno daret domi- 


3. ©. ©. 111 Anm. 6; 6 fl. Oo 
— irrthumlich für: 6 tar. Septem- 


—— ım. 


nium in Tarqula. Abaga — nunquam 
postea voluit, quod Sarraceni in illis 
terris dominium obtinerent, Im Som 


23 


Hanthon 
3. 


354 


Rodolf van Havelesbordh; he was en olt, wis here, unbe fat in deme 
rile bi achteyn jaren. 

336. Des ſulven jares wart grot dure tiid van ber vaſten bet to 
ber arne; under bes vorbarf van hunghere uter maten vele volle, bat 
bot blef. bo bat nye toquam, bo ghaf ot fine gnabe, bat de fchepels 
rocghen gholt neghen penninghe, be vore gholt vif ſchillinghe in ver ftat 
to Lubele; be fchepel gherften | gholt teyn penninghe, be vore gholtsi.Tse. 
dre ſchillinghe; de fchepel haveren fes penninghe, de vore gholt twe 
ſchillinghe. in anderen ſteden gholt dat korn vil mer. 

337. In ber tiid ftarf biſcop Hilbebolt van Bremen, na eme1o 
warbe foren biſcop Ghiſelbert, be evele man van Brundorft!. 

338. Do nam bi ber fulven tiid Toning Erik van Denemarken 
Agneten van Brandenborch, marcgreven Dtten fufter mit beme pyle?. 

339. In ver ſulven tiid bo hadde de paves Gregorius en confl- 
lium to Leun, unbe fatte ven tegheben over alle ve papen, deme hilghen u 
lande over mer to hulpe. 

+ Im deme jare 12743 bo bat ve junghe koning Buonnst van 
Armenien ber Tatheren Teifer Abaga Can, dat he wolbe bat hilghe 
land winnen helpen, ven criften to leve unbe ben Sarracenen finen 
vianden to lebe. ber bebe untwide em be keiſer, unbe ghaf bar mebe 20 
deme koninghe enen raat, bat be fcholbe ſenden boden am ben paves 
unbe anber vorften ber criftenheit, unbe laten werven umme hulpe an 
Inden unbe an gube®, bit dede be Foning van Armenien; he fenbe erbare 
boben, | beibe Greken unbe Tatheren, am ben paves, to wervenbe be 21.7. 
vorebenomeden ftude; be wurben erliken unfanghen van beme paveſe * 
Gregorins®. umme ber fale willen zo heit be paves en confilium to 


IH. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


mer 1275 hatten bie Tataren bie Feſte 
Blrah am Euphrat belagert, waren aber, 
als Bibars nach Syrien fan, zurüdge: 
wichen ; nach ber Rüdkehr bes Sultans 
nat Asgppten fielen fie wieder in Syrien 
ein. März 1277 kam Bibars dorthin 
und überwanb im April bie Tataren un- 
ter Tanaun bei Ablaftin. Cäfaren in 
Kappabocien zu erlangen, befien Statt · 
halter Moniebbin Suleiman a8 Perva- 
neh er zum Berrath bewogen hatte, ge» 
Tang ihm nicht, weil Abaga Shan fi 
bes Verräthers bemãchtigt hatte. Nac 
Berwüftung Armeniens z0g Bibare in 
das Thal bei ber Burg Harem und kehrte 
Anfang Junis nad Damaskus zurüd. 
Bilten 7, ©. 616—18. 

1. Item hoo tempore obiit Hildebol- 


dus archiepiscopus Bremensis, nobilis, 
eui successit Ghiselbertus nobille de 
Branchorst, concorditer electus. Silbe» 
bofb farb 1273 Oft. 11; Lappenberg, 
Brem. Geihichtöquellen &. 14 Yım.10. 

2. Item Ericus Danorum rex — 
duzit in uxorem Agnetam, auam mar- 
chionis de Brandenborch, sororem Ot- 
tonis marchionis cam thelo et Hinrich 
marchionis dieti ane lanb. 

3. Haython ohne Jahr. 

4. Kap. 33: Tivonus. 

5. Abaga — consuluft, quod rex 
nuncfos suos misit ad pspam ot ad alios 
dominos et principes christianorum, pro 
subsidio terre sancte. 

6. Zufag Detmars. 


1273—1275. 


355 


Leun, unbe fette ben tegheden over alle papen, deme hilghen lande over 
mer to hulpe!, dar he dachte ſulven to thenbe 2, 

+ Im deme confillo nemen to fit ve Greken alle ftude des rechten 
loven mit uns to lovenbe; de Tatheren wurben bar gheboft unbe que- 


smen gäbe criften weber to lanbe®. 


340. By ber fulven tiid fatten be Sweben fic weder eren koning 
Woldemere, unbe nemen finen brober Magnus in fine fteve, unbe 


wart grot beweghunghe in deme rite. 


341. De loning vor bo to Rome, umme fine ſunde to beterenbe; 

sobar loſede ene af be paves. he quam bo webber to Lubeke; bar was he 
nicht Tanghe. an fin rike he wande weber fomen; bar vant he bo weber« 
ftanbunghe van fineme broder Magnufe, be fic bes rikes bo hadde un. 
derdan; mit beme vellen to be Sweden almeftich unde ute Denemarken 


vel volles. 


u By der tiid bo ghaf Anaſtaſia van Mekelenborch nach rade eres 


81.738. vaders, hertoghen Barrem van Stetyn, ere dochter Lutghart hertoghen 


Prinſlave van Gneſen in Polenen*, de wile bat ere here was in ber 
vengniffe des foldanes van Babilonien. deſſe bofe hertoghe Prinſlaf 
worghebe be erliten vrowen Lutgharde in funte Martinus avenbe, in 
aber tiid, bo he je neghen jar habe ghehad in ven echte. men wil, bat 


je grote telen dede na ereme bobe. 


342. In deme jare Criſti 1275 do dede fic be Wolbemer to deme 
Toninghe in Denemarken; dar quam be mit wine unbe mit kinderen; 
mit finer helpe he orloghebe uppe de Sweden. bes quam bo koning 

3 Magnus mit geoter macht in dat land to Schonen unbe vorberbebe bes 


landes vele. 


343, Im deme fulven jare quarto idus Januarii bo ftarf de paves 
Gregorius becimus; na eme blef de ftol febich elven daghe. bar na in 


1. Wieberhofung von $ 339. 

2. M.P. cont.: pro utilitate Terre 
Sancte , quam personaliter visitare in- 
tendebat. B. G.: quam intendebat et 
ipse personaliter visitare. 

3. M. P. cont.: In quo Grecorum 
et Tartarorum solempnes nuncil affae- 
rant, Greei ad unitatem ecolesie redire 
promittentes. In signum cuius Spiri- 
tum sanctum confessi sunt a Patre Fi- 
1oqae prooedere, symbolum In concilio 
solempniter decantando. Nuneil vero 
Tartarorum infra coneilium baptizati, 
ad propria redierunt. B. G. eiwas aus · 
füprliger; f. unten &. 368 Ann. 5. 


A.R.: Ettota Grecia ad fidem est con- 
versa. 

4. Bon ven Söhnen bes Wladiſlaw 
Odonicz, Herrn von Großpofen, flarh 
Premiflam I 1257, mit Hinterlafjung 
eines Sohnes Pryemiflam II, Boliſſaw 
1279 Apr. 7 ohne männlichen Erben. 
Bnemit II, geboren 1257 Okt. 14, 

öntg von Bolen 1295 Juli 26, heira- 
thet au Rire, Tochter Waldemars von 
Scweben, und Margaretha von Bran- 
benburg. Roepell 1, ©. 493, 494, 534, 
555; Sant 2, ©. 12, 254. &. ©. 378 
Anm. 1, 384 Ann. 2. 


23* 


MP. 


Hayıyen 


356 IH. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


funte Agneten daghe wart paves Innocencius quintus; he het vore 
Petrus, en prebefere broder; bar na warb be biſcop to Leun, bar na 
carbinal Hoftienfis, dar na paves; unbe fat dar an nicht ben vif ma» 
nebe unbe twe daghe; to Rateran wart he begraven. na eue wae de 
ſtol ledich 27 vaghe!. 

344. Do wart paves Adrianus quintus, van Jenue cheboren; Di Te. 
he was en carbinal Ottobonus gheheten, he was neve paves Innocen- 
cius quarti. na fineme koͤre levede he nicht mer den ene manb unbe 9 
baghe. be ftarf er finer wiunghe unbe wart begraven to Viterbe. na 
eme wa8 be ftol ledich ene maned 2. 

345. Do wart paves Johannes XXI., van Hifpania gheboren; 
he was er gheheten Petrus Juliani, en carbinalbifcop Tufculanus, 
unde bo be foren was, bo ne fat he bar ane nicht mer ben 8 manebe 
unbe achte bagbe. 

346. In deme jare Erifti 1276 in funte Vites daghe vorbranbe ıs 
almeftich ve ftab to Lubeke. unde versus: 

M. ducenteno sexto quoque septuageno 

In Viti festo Lubek perit igne molesto. 
Dat was be grotefte brand, de bar gy ſchude. feber wart be ftab vaſte⸗ 
ver bümet unbe Heft fic wol ghebetert mit Helpe bes almechtighen ꝛ 
Godes. 

By der tiidꝛ, alſo Abaga Can, ber Tatheren keiſer, hadde Tur⸗ 
kerie weder bekreftighet unde was enwech ghetoghen weder in fin rike, 
do vorhof fic Bendocdar, be ſoldan van Egipten, unde wolde Turkerien 
weder untſetten. bo wart eme vorgheven, bar he af ſtarf“. in bemezs 
dode worden vrowet be criſten unbe bie Tatheren in Syſrien. alto ferezı.re. 
wurden bedrovet de Sarracenen, wente zo duchtich enen heren hadden 
ze ny ghehad, be ze zo beſchermede, alſo deſſe ſoldan. de herſcap ervede 
an finen ſone, ve heyt Mellechſait; de regnerde nicht langhe, unde so 
wart vordreven ut deme rike, went he dochte dar nicht to. na em wart 
ghekoren en, ve het Elphi, de vorſtund bat wol b. 


10 


15. 5346 und Die folgende Nachricht waren urſprünglich noch zu 1275 eingetragen. 


1. &. ©. 113 Anm. 4. 
2. ©. ©. 113 Anm. 6. 
3 Hayıhon ohne Jahr. 

Benecdar, cum Tartari damnum 
sibi nenleraat, fult veneno potatus et 
subito obit An Damasco. Biber iam 
1277 Zuni8zu Damastus an (|. ©. 353 
Anm. 7) und farb Sun. 19. Wilken 7, 


S. 618. Röhricht in eefhnmgen, jur 
Deutſchen Geld. 20, A Ann. — 
5. Melecksalt — snocessit —, Fans 
post modicum temporis spacium — fuit 
oxpulsus per — Erst, qui violenter do- 
minfum usurpavit et constituit se sol- 
danum. Malt as Said, Bibare Sohn, 
warb 1279 abgejegt und far bald 


1276— 1277. 


351. Im beme fulven jare Criſti bo ftarf biſcop Johan to Zubele, 4,1. 


357 


gheheten van Tralowe; he was en godelik man unbe was bifcop in bat 
ſeventeynde jar. he broch mit ber ftab wol overen, over mit finen dom ⸗ 
heren ovele; ber vordref he en bel ut eren provenen. na eme wart bifcop 


sBorchart van Serkem, de was bo borbreven!; 


boch fo rebe Bifcop 


Johan bi fineme levenve, bat he to bifcope na eme Foren wart. 


Im beme fulven jare bo wart gheftichtet unbe ghebuwet be ftab to A-T- 


deme Bruͤnsberghe in Prugen?. 


Im deme jare Criſti 1277 bo orloghebe be keiſer van Tatherie Sayızen 


10 Abaga Ean ghar fwarlifen mit deme nyen foldan Elphi van Babilonien. 
be fende ut finen brober Mandaganor in bat rike to Syrien mit 30 du⸗ 


21.74, jent ghuder wepener, bat he bat rife to Syrien ſcholſde weber bekref ⸗ 


tighen , unbe nemen to hulpe criften unbe Tatheren in dem fulven rile, 
unbe vechten menliten; he wolde ſchire komen en to hulpe; wünne be 


1s flote, de ſcholde he bevelen den criftenen to bewarende ꝰ. 


Mandaganor 


toch dor Armenien, unde nam mit fit den koning van Armenien mit 
ganfer macht, unbe toghen tofamenbe in Syrien, bat bo was bes ſol⸗ 
banes van Babilonien obber van Egipten. be folban vornam bit wol; 
he mafebe fc ut mit ganfer macht, unde quam bet in Shrien vor ene 
agrote ftab, de het Hannos obber Eamellat; var was vor der ftab en 
ſchone plas ; bar bejeghende em bat her ber criftenen unbe ber Tatheren. 
de koning van Armenien be beleghbe be Sarracenen up ene fiven, unbe 


Dry hr 10. "Abaga' 


darauf; feinen jungen Bruder Malel al 
abel ng te ber Emir GSaifebbin 
Kalavum, ber er1279 Mob. 26 zu Rabiraı 
den Suftantitel unter bem Namen Ma- 
ia al Manfur annahm; bie forifchen 

ruppen ſtellten Dagegen den Emir 
ae: alaſgiar anf, ber_fih 1280 
Mrz. 28 zu Damaskus ben Gultantitel 
unter bem Namen Walek al Kamel bei- 
legte. Willen 7, &.650—52. 

1. Item reverendus dominus Jo- 
hannes Lubicensis episcopus obiit an- 
no pontificatus aui 17. Iste fait de 
Tralowe genere militaris, sancte vite, 
et a suis quibusdam canonicis, per eum 
propter eorum rebellionem ab eoclesia 
et prebendis plaribus annis ammotis et 
privatis, multas persecuciones passns 
est. Quoram rebellium suorum quidam 
faerunt restituti, quidam vero perpe- 


Diefer Radpricht begann ba ea dad I 12716. 


3. ſeventehnde: · ſedentehde 8. 


tul privat! manserunt. Unus autem re- 
bellium Borchardus de Serkem sibi in 
eplscopatu immediate succassit. Jo» 
han von Tralow flach 1276 Jan. 4 
(?evertus 1, ©. 136 Yum. 1). Iste 
episcopns sedit annis 16; quo defuneto 
vacabat sedes diebus duobus (bafelöft 1, 
©. 320). Burdarb von Serken wirh 
Sean u 1276 Apr. 13 genannt 
(baj 

2. Anno 1272 Brunsberg civitas 
ediflcatur. 

3. ad regnum Syrie — se transfer- 
zet, et ai forte soldanus veniret belliger 
eontra eum, ipsum violenter debellaret, 
et si soldanus vitaret prellum, occupa- 
rot terras et castra et custodiendas tra- 
deret christianis. 

4. usque ad civitatem Hames, que 
Camella hodie appellatur, 


358 


IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


— vorjaghede enen hupen veer dachreyſe uteme landet. ve Tatheren to ver 
anberen ſiden deden bes gheliles, unbe ſſoghen dot in ber vlucht alto 
vele Sarracenen?. alſe ſik ſcholden beide heren der Armenier unde ber 
Tatheren wedervinden, do vloch Mandagonor mit ſime her ut deme 
lande weder to hus, unbe be koning van Armenien blef noch albar, s 


gr 


unbe wa® hopende mer volles?; dar floghen em af | de Sarracenennı.rae. 


fine beften manne, unde quam in groten noben weber to lande, unbe 


hadde fin volk wol Half vorloren >. 


352. In deme fulven jare in der melene to pinzften bo fat be 


paves Johannes in ener nyen Tameren, be he hadde laten buwet; beio 


Tamere vel, unbe bebe em fo we, bat he binnen ſes daghen bar na ftarf, 
to Viterbe; bar wart be begraven®. be ftol do ledich blef bet to funte 
Raterinen daghe; do wart paves Nicolaus tertins en dyacon carbinal 
ghekoren, gheheten Johannes Gajetani, en Romere ber flechte Urfino- 
rum; be fat twe jar unbe 8 manebe myn vere baghe?. 

353. In dem jare Erifti 1278 bo quam koning Wolvemer weber 
to Sweden unbe gaf fil an fines brober ghenade, Toning Magnufes. 
be heit ene erbarliten fine daghe; men he mofte vor fil unbe vor alle 


1. rogebat exercitus dextrum cor- 
na, unde invasit ipse sinistrum cornu 
exereitus soldani, et fugavit inimicos 
usque ad civitatem Hames per tres die- 
tas longas et ultra viriliter. 

2. Almach — allam partem exer- 
eitus soldani viriliter debellavit, et 
per tres dietas Saraoonos fügavit, quo- 
usque pervenit ad — civitatem que 
vosatur Tara. 

3. Mangodanior — de quibusdam 
Saracenis, Beduinis lingus Arabica 
nominatis, absque rationali caussa ti- 
mens , retrocessit. — Rex — Armenie 
rediens de conflisto —, oogitans viam 
quam gradiebatur, post ipsum tenult 
gressussuos. Almach — por biduum ex- 
poctavit, sperans dominum suum — 
equitasse —. Cognita vero veritate de 
recossu Mangodanior, post ipsum ire 
festinavit —, et invenerunt Mangoda- 
nior super littore Auminis Eufrates ex- 
pectantem. Post hec Tartari ad eorum 
provinciam sunt reversi. 

4. a Saracenis, qui degebant in 
illis partibus, — cedebantur. 

5. Et hoc infortunium Mangodanior 
accedit anno Domini 1282. Santor 
Mafhlar, 1250 Jun. 19 von den Trup- 
pen Kalavuns bei Damaskus überwun- 


ben, flieht zu Abaga Can, vergleicht 
fi} aber, als die Mongolen im ft 
nad Syrien fommen, mit bem bisheri- 
gen Gegner, erkennt benfelben als Sul⸗ 
tan an umb fünf mit ihm im Herbft 
1281 gegen bie Mongolen bet Emeffa, 
mo zwar ber von Sanlor beehligte Tinte 
Flügel zurüdgedrängt wird, Kalavun 
aber über Mangutimur, Abaga Ehans 
Bruber, einen eutſcheidenden Sieg ge 
winnt. Willen 7, ©. 666—68. 

6. M. P. cont,: eum camera nova, 
quam pro se Viterbli circa Palacium 
constrazerat, solus corrult et Inter 
ligne et lapides oollisus sexto die post 
casum — expiravit et ibidem — sepul- 
tus extitit, B.G.: cum — expiravit 
infra octabam pentecostes mense Maji 
sepultusque est Viterbii. A. L.: obilt 
papa Johannes XXI. — Iste in camera 
sua nova, quam Viterbil eirca palaclum 
sonstruzerat, solus corrait, et inter 
lignum et lapidem collisus est. Er flarb 
1277 Dat 20; Potthaft 2, ©. 1718. 

7. M.P. cont.: Nicholaus III na- 
tione Romanus de domo Ursinorum ele- 
ctus fuit anno — 1277 in die sancte 
Katherine (Rob. 25) sedit annis 2 men- 
sibus 8 diebus 28. B. G. : sedit annis 2 
mensibus 8 minus4. Pottgat2, ©.1719. 


1278—1279. 


359 


fine erfnamen to ewigher tiid vorfweren be anfprafe ber cronen. be blef 


feber manich jar vanghen. aljo blef ve Magnus fever koning, unbe gaf A. 


fineme brobere Wolbemer land, bar he fit af nerevet. 
354. Des fulven jares leghde be nye bifcop Borchart to Lubeke 


31. 75°. ben fang, | umme bat en vrowenname, Richborch gheheten, graben wart 


to ben minren broberen, bar fe hadde Toren ere bygraf mang eren 
vrunden. be fate wart beropen to hobe. be domheren voren ute ber tab 
to Optine; bar bleven fe, be wyle bat be kif warede; be kif ftund in 


bat veerde jar?. 


1} 355. Im deme jare Erifti 1279 in unfer vrowen baghe ber eren 
do ftarf hertoghe Albert van Brunswit®, de bar bevoren bat grote 
orloghe hadde uppe de greven van Holften, alfo vore befchreven fteit*; 
de oc greven Gunceline van Zwerin bref ute ben landen, be he habbe 
up bat fuben ber Eine, umme bat be berovebe be waghene in deme 

15 wolbe to Odeslo, bar he nam vele ghudes den van Lubeke unbe anberen 
copluben 5. deſe hertoghe Albert let twe fone, Hinrike, be feber vorlos 
ven zeghe, do be Herlinghesberch wünnen unbe brofen wart, unbe 
Alberte ben vetten; be twe beleben be land unbe helden ſeldene nreve®. 


1. A.L. 1275: Et dietus Magnus 
—, Tegno potitus, fratrem posten reos- 
pit ad gratiam, et Nlium suum Wolde- 
marum obsidem pro pacis observantia 
accapit, qui multis annis In custodis 
servabatur. Tandem ut dimitteretur a 
carcere, oportult ipsum renunciare sub 
prestito juramento — omni sno jarl, 
quod in regno habuit atque habere pos- 
set in futurum. A. R. 1278: rex Wal- 
demarus rediit ad Sueciem, filio pro 
obside relicte. Die Berzichtleiftung 
Waldemars zu Gunften feines Brubers 
Magnus, ohne Jahr, bei Liljegren, 
Diplom. Suee. 1, Rt. 867; ex con- 
sensu domint W. quondam regis Sweo- 
ram urtundet Magnus 1278 Jun. 1; 
Waldemar urtunbet als Dei gracia rex 
quondanı Sweorum 1278 Jun. 17 — 
1280 aus 16; baf. 1, Nr. 645, 646, 
705. 1285 beurtunden Herzog Bengt 
m. %., daß fie König Magnus geratpen 
haben, quod dominum Waldemarum 
fratrem suum — sd emendationem vite 
sue et morum reformationem — faciat 
eustodiri (baf. 1, Nr. 798). 

2. A. L. 1278: Nota: circa istud 
tempus disturbil Inter oleram et Popn- 
lum Lobicensem psps Nicholaus III 


sedit. ©. unten bie Geſch. ber Streitig- 
keiten. 

3. obiit Albertus dux de Bruns- 
wich, magnus, potens et sapiens. 
Die binzugeflgten Memorialverje ber 
zeichnen den Todestag, 1279 Ang. 15: 
dum virgo puerpera scandit, 

4. ©. oben $ 311. 

5. Ssgen Gunylin II, gefersen 
1274 zwilhen Oftbr. 23 und Rovbr. 1 
(Meit. Jahrb. 34, ©. 71), bie Hergoge 
von Sachſen unb Graf Heinrih von 
Danneberg verbindet fi) Fübed 1273 
Dez. 10 mit Herzog Johann von Braun- 
ſchweig, Albrechts Bruber; üb. U. 8. 
1, Nr. 341. Bol. Höhlhaum, Yanf. U. 
B. 1, Nr. 11921, 728, 730. 

6. Cujus dominium possiderunt 
Ali ejus, Hinrieus, vir longus et 
fortis, minus gnarus, et Albertus, 
vir pingwis et probus sed gulosus. 
Albrechts ältere Söhne und Erben waren 
Heinrich ber Wunberliche von Gruben- 
bagen, Albrecht der fette von Göttin 
gen und Wilhelm, geftorben 1292 Sept. 
9 (Havemann 1, ©. 406—9, 414). 
Herlingeberg wurbe 1291 erobert und 
geichleift baſ. 1, ©. 413). 


ER 


Saython 


360 II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


356. In deme jare Erifti 1280 bes achten baghes unfer vrowen 
ftarf be paves Nicolaus up eneme caftelle , bat het Surian; ene floch 
apopferia, unbe ftarf tohant, unbe wart to Rome begraben. na eme |S1.7s%. 
blef de jtol ledich ſes manebet. 

357. Tohant bo be paves bot was, bo makede ber Jacob vans 
ber Columpna, carbinalis funte Marie in via lata, ene evenunghe in 
deme hove to Rome tufchen deme bifcope unbe ben bomheren, up ene 
halve, unde deme rate unbe ben borgheren to Qubele, uppe be anderen 
balve. he gaf ven borgheren be rechticheit erer ſale unbe vornichtede alle 
de banne, bar be bifcop fe unbe ere helpere an dan hadde. aljo wart be 1o 
tif ghefcheven. be domheren quemen weber in be ftab in ere bone, bar 
fe hadden ute wejen bi vere jaren, unde funghen na aljo vore?. 

358. Des ſulven jares vor koning Philippus van Vrancriten mit 
groter macht in Arrogun weber ven Toning Petere, des oldervader was 
Teifer Vreberic van Stouphe. bar blef ve Philippus tot unbe fin voltıs 
almeftich. alſodan wrafe ging over de Sranfoyfere, be des fulven ſlech- 
tes des keiſers vele vorvolgheden. na beme Philippe wart Toning fin 
fone Philippus be grote®. 

+ In deme jare Erifti 1281 do wart be keiſer van Tatheren 


Abagha Can fere gherehſet jheghen | ben foldan van Egipten obber Ba-# 


bilonien umme ben groten fehaben, ben he hadde ghedan in Shrien 
finen ghewunnen fteven unde mannen. he fterkebe fic mit al beme, bat 
he mochte; he böt in alle jeghene fines rikes, ze ſcholden alle volghen, 
wor be henne toghe; nicht mer ſcholden bliven to hus, mer be befcher« 
men mochten fine ſtede unbe land. Bir weren fe alle beret to. hir mebezs 
redde he fit to, jeghen ben foldan to thende in Egipten*. 

359. In deme fulven jare in katedra Petri bo wart paves Mar- 
tinus quartus Toren to Viterbe unbe cronet to Urbenet 10 tal. Aprilis. 


1. M.P. cont.: mortuus est in Su- 
rlano castro prope Viterblum — 11 
kal. Septembris —, et vacavit sedes 
mensibus 5 diebus 22. B.G.: in castro 
Surlano existena, subito faotas apople- 
tcus, sine loquels moritur in ootabls 
assumpetonis b. Marie virginis —; 
fait sutem sepultus in capella s. Nioo- 
lai in basilica s. Petri die dominica 
tunosequenti—. vacavit sedesmensibus 
6. A. L. 1280: obiit papa Nicolaus III. 
A,R. 1280: obiit pepa Nicolaus II. Er 
farb 1280 Aug. 22. Potthaft 2, ©. 1754. 

2. ©. bie Geſch. der Streitigeiten. 


3. A. L.: Eodem tempore Philip- 
pus rex Francie duxif immensum exer- 
eitam eontra Petrum regem ie; 
et porlit Ipse rex Philippus et Infiniti 
sui homines cum eo, tam in ore gladii, 
quam in fame. Cni in regno suoconsit 
Altus ejus Philippus, homo magne sta- 
ture et astutus. Diele Nachrichten gehd« 
ten in ba6 Jahr 1285. Philipp III farb 
zu Berpignan Ott. 5. 

usführung von Haython: Post- 
quam vero Abaga Can hec omnia intel- 
lexit, congregarit undique gentem 
suam, 


12801282. 


361 


be fat veer jar unbe were unbe brittich baghe. van Turonis gheboren up 
ber Lore, he Het vore Symon, en prefter carbinal, legat in Branc- 
vitent;, ben Alemannen was he funberlifen bofe?, umme ſake, ve eme 


ſchuden to Paris ®. 


AL. 
1281. 


[3 + Im deme jare Erifti 1282 in deme winter bo toch Abaga Can, Sagtien 
be keiſer van Tatherien, to Egipten jeghen den foldan mit finen brober 
Machadanior unde mit vele vorften unbe heren. im beme weghe bo 


21.74, wart em borghift gheſchenket unbe finen brober van finen eghen | bene- 


ven, ben he grot lovede; be bofen Iube nemen gave van ven Sarracenen 

sin Perſen, alfo fe na bekenden in ver tiid, alſo fe wurden na begrepen 
unbe ghehenghet an ene ghalghen. ve keiſer Abagha unbe fin brober 
fturven beide binnen 9 daghen. deſſe bot was en grot bebrufniffe allen 
criften in Syrien unbe in vem hilghen lande, wente be keiſer, wi he 
was en Heiden, 30 hadde he be criften fo Ief als fin eghene wolf*. na 37. 

ısbeme wart ghekoren van ben vorften bes landes en brober bes Abagha 
Can, de het Tangadar; dit was en bofe minfche unde en vervolgher ber 
criften. he let wanbelen finen namen une Iet fit heten Machometis Can, 
bir umme went he was en criften wefen, unbe kerede fit van ben criften 
loven, he untfing ben loben Machometi unde wart en Sarracen. 

» 360. Im deme ſulven jare bo hof fit over en nye orloghe in Dene⸗ 


1. M. P. cont.: in fosto cathedre 
sancti Petri Martinns IV natione Galli- 
eus eligitur in papam. Hio vocabatur 
Symon tituli Sancte Oceilie presbiter 
cardinalis, fuitgue in Franclam missus 


et por plures annos legatos ibldem ex-- 


titit, Hie — post eJus promotionem a 
Viterbio diseedens — se transtulit ad 
Urbem Veterem et ibi coronatus fuit 
10 kal. Aprilis. B.G.: Martinus IV 
natione Gallicus de Bria Campanie, 
Turonis prebendatus, electus fuit in 
Viterbio in festo cathedre sanoti Petri 
— faltque coronatus in Urbe Veteri 10 
kal. Aprilis. — Sedit — annis 4 die- 
bus 34. Hic — vocabatur Symon — 
titali Sancte Cecilie presbiter cardina- 
lis, faeratque legatus in Francia annis 
multis. Hic — se transtulit ad Urbem 
Veterem, ubi coronatus fuit 10 kal. 
Aprilis. A. L.: creatus est papa Mar- 
tinus, quifuit cardinalis, proprio no- 
mine vocatunSymon. A.R.: orontus ent 

ıpa Martinus. Martin IV wurde 1281 
Ei. 22 zu Biterbo ermäßlt und Mr. 

3 zu Deyies getcänt: Kopp 2, 2, 


&. 200, 205 Yum. 4; Potthaft 2, ©. 


1756, 1757. 

2. A. L.: Iste Teotonicis multum 
Anvidebat. Ueber ben Haß Martin IV 
sam bie Deutfchen f. Bo? 2,3, S. 

03 Anm. 1; Farhap 2, ©. 179. 

3. Selbffländige Nachricht Detmars. 

4. Ausführung von Haython: et 
cum jam esset paratus contra Saracenos 
procedere toto posse, et ecce, quidam 
— Sarracenus venit ad regem Persa- 
rum, et quibusdam qui Abaga familis- 
riter serviebant contulit multa dona, 
et cum eis taliter ordinavit, quod una 
die Abaga et fratri suo Mangodanior 
venum mortiferum propinstur, ex quo 
ambo — excesserunt vita in octo die- 
zum spacio —. Et sic oblit Abaga Can 
anno 1282. 

5. Tangodor — vocatus fuit in bap- 
tismate Nicolaus — et renuncians fidei 
christiane Mahumeth Can yolult se ap- 
pellare. Whaga Chan wirh bad nad) der 
Niederlage feiner Truppen bei erde 
durch feinen Veſir Schamsebbin vergif- 
tet; ihm folgt fein Cohn, nach Yayıhon 
fein Bruder, Ahmeb Ehen. Wilten 7, 
©. 681—82. 


362 II. Detmar-Epronif von 11011395. 


4,5 marken tuͤſchen deme Toninghe unbe beine hertoghen unbe ven ebelen 


N 
Hayıhen 


mannen bes riles; bat warede ene wile!. 

+ Im deme jare Eriftt 1283? do beghunde to regnerende in Tas 
teren Machometis Can. fin erfte | vegneringhe was jeghen te armen st. re-. 
eriften, ze to vordelghende unbe ere viande to ſterkende. he brachte als 
be Tatheren, be he vormochte, in bes Machometis loven; be ſende ut 
finen boben to den foldan van Egipten, de oc en vorvolgher was ber 
criſten. he vorlikede fit mit eme unbe lovede em mit breven, he wolbe 
al de criften in Sirien® bringhen in ben loven Machometi ober wolbe 
fe laten boben. bit bemifebe he hoghe; he vorbot gobesbeneft unbe pre- 10 
befat; he let vorftoren kerken unbe godeshus in finer ftab, funberlifen 
in ber ftab Thauriſii. deſſer bosheit weren de Sarracenen grot ghevro⸗ 
wet unbe be criften fere bebrovet, went fo grot jamer ni was gheichen 
in ben landen alfo to ber tiid ſchach. ze en wuſten nene hulpe mer in 
Gode van Hemele, de fe leflifen vorftund unbe wrüf in beme negheften u 
jare, alfo Hir na i8 ghefchreven. 

361. By ber tiid do wart of bat orloghe in Denemarken voreve⸗ 
net, unbe hertoghe Wolbemer quam weber in fin land, bat de koning 
em alfe nomen hadde ane Ghottorppe; bat hadde be koning vorbowet 
mit eneme hus, bat Belten be Dudeſchen be Luſeborch. van deme Ghot- ALrev. 
torppe werebe fic be hertoghe bet eme fin lanb weber wart. do wart of 
greven Jacobe Hallande weber, bat de koning eme habbe nomen. alſo 
wart be foning vorfonet mit finen ebelen mannen 4. 

+ Im deme jare Erifti 12845 bo regnerebe be vorebenomebe unmilbe 


Saytton Machometis unbe bewifebe overmöt fine Herten. he ſende to ben konine2s 


ghe van Armenien unbe to den koninghe van Georgien unbe to al den 
koninghen unbe vorften, be oftwort weren befeten,, de bar criften weren 
obber ben criften volle ghunven, bat fe al ſcholden to em komen, unbe 
don em manfcop, unbe untfan lengub van eme, wente em buchte, bat 
alle xife fin weren to vorlenenbe. al be koninghe unbe vorſten boben so 
M. ‘vorebenomede' : vorebenomerel @. ; ‘vorebenomede' $. 


1. A. L.: magna gwerre fuit in- 
tor rogem Danorumet nobiles suiregni, 


Iutie, et Jacobus cometiam Hallandie 
optinuerunt. A. R.: pax reformatur 


invicem disceptantes. A. R.: Lis oritur 
inter regem Ericum et principes. 

2. Haythom ohne Jahr. 

3. qui in terris dominii sul erant. 

4. A.L.: facta est pax inter regem 
et suos prineipes ac nobiles regni; et 
Waldemarus ducis Erici Alius ducstum 


Warthingborg. Waldemarus Alius Eriei 
Aucis ducatum optinuit, et Jaoobus co- 
mitiam Hallandie. Dahlmann 1, S. 420 

5. " Ganthen a Sehr; vwi ©. 361 
Anm. 5; ©. 3 


1283—1284. 


weber,, bat fe ſines bobes nicht en achteben; fe fenben be boben honeli⸗ Sayihen 


363 


ten van ſik unbe vorſmaden fin bot. do bit vornam Machometis Can, 
do wart he van torne unfinnich; he let beſammelen al fin volt, unde 


wolbe fit wrefen an ben heren benomet 1. 
21.70, ſten bi fime rike befeten, bat ene was fin broder, be andere was | fines 


bo weren tive mechtighe vor ⸗ 


vroder ſone, de vor em regneret hadde, odder ſin veddere, de het Ar⸗ 
gon 2. deſſe beide ſchreven in ben hoghen keiſer, de het Cobula Can, de 
was be overſte here over alle Tatheren, wi Machometis Can mit unmile 
bicheit vegnerbe, unbe wů he fine ee hadde ghebrofen, unbe levede nach 
so ber wife der Sarracenen, unde vorvolghebe funber wife de armen cri⸗ 


ſten, be fine vorvaren hadden gi gheheghet. 


bes bot Eobula Can beme 


bofen Machomet Can, dat he ſcholde aflaten van finer unmilben vor⸗ 
volghinghe ber criften; let he bes nicht, fo wolbe he fit an eme wrefen. 
bit bot vruchtede he fere, unbe let af. bes wart eme to wetenbe, bat fin 
1s brober unbe fin vebbere hadden ene vorclaget ; he wart bar umme grim ⸗ 
mich unbe (dt hemelik finen brover boben. bat ſulve wolde he hebben 
ghedan finen vedderen Argon; ve wart ghewarnet unbe vloch up en 


fiart flot, 


dar be uppe wart van finen vedderen beleghet. bo he nicht 


leng bar uppe kunde beherben, bo ghaf he fit in fines vebberen ghenade, 
»Machometis Can; de lovede eme velich lives unde gübes. do he was 


21.164. aller ſelers, | bo dede fin vebbere bi eme als en bofe minfche unbe en 


vorreder, unbe bevul, men ſcholde ene hemelilen doden. be untrume 
ſach Got an van hemle, be bar alle walt unbe unrecht ſchicket to eme 
faliggen ende; he ſchickede, dat befieme Machomet Can wart fin bosheit 
zvormelvet, unbe bat alle gube herte hadden mit Argon mebelident 3, 
in deme vorhof fich Argon mit al den finen unde fteivde jeghen ben un⸗ 
milden Machomet Can; he vorwan ene mit der helpe Godes; he dodede 
ene*, he kolede ene mit gubem crube, he at ene up mit finen mannen, 


18. do fe’: folgt getilgt: AT e. 


1. Ausführung von Haython: Trans- 
misit otiam praedictus diabolus Mahu- 
metus ad regem Armeniae et ad regem 
Georglae et ad alios Ubristianos, ut ad 
{psum acoederent sine mora; sed Chri- 
stiani cogitaverunt potius mori in prae- 
lio, quam suis placere mandatis, quia 
neseiebant aliud remedium invenire. 

2. quidam frater istius Mahumeti 
et quidam ejus nepos, nomine Argon, 
— signiflcaverunt Oobils Can 1. f. W. 
S. ©. 361 Anm. 5. 


3. Argon’ : “em? gellgt, darüber : ·Atgon' 8. 


3. Inter illos vero, qui mandatum 
jerant — (quatenus nepotem suum 
oceiderent) inventus fuit quldam potens 
vir, quem Abaga nutriverat, pater ip- 
sias Argoni, qui pietate motus, armis 
susceptis, — Argonum a mortis peri- 
culo liberavit et oonstitult Argonum 
rectorem et dominum super omnes. 

4. personaliter cepit illum, quem 
captum jussit per medium detruncari. 
Et sic fuit interfectus canis ille pessi- 
mus Mahumetus. Das Uebrige Zuſatz 


364 


II. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


alfe en wife is des landes. alfo wurben de criften Lofet van des duͤvels 


benben. amen!. 


362. Im deme fulven jare do was em grot orloghe twiſchen deme 
koninghe van Norweghen, Eriten, unbe ven Dubefchen copluden umme 
vele unrechtes, bat de Normanne deden ben Dubefchen copluben. dess 
loveden fic tofamenbe de ftebe bi ber Ofterfee unde bi der Weſterſee al 
to male, ane be van Bremen. de ftebe maleben bo ere ſchepe to unbe 
voren in Norweghen, bar fe deden groten ſchaden; fe legheden oc funber- 
file koghen in den Norefund unbe in anderen fteven?; be werben, bat to 


Norweghen nen korn, nen beer | eber brob ober ander ghub mochten. Tıe. 


tomen. bes wart bar fo grot hungher, bat fe moften to ber fone ghan. 
ber unberwan fil koning Magnus van Sweden; to deme [dt de koning 
dan Norweghen fine fate; oc letent de ftebe up ene. be malebe tufchen 
en enen vrede, willeforet bi groteme gube, unbe fatte, bat be Dudeſchen 
copfube ſcholden velich varen to Norweghen mit ereme ghude unbe bru⸗ 15 


ten eres olven rechtes unbe erer vriheit; 


dar to ſcholde de koning van 


Norweghen gheven den copluden ene grote ſumme ghubes vor ſcha⸗ 
den, be en was in fineme lande gheichen. bat ghub deleden ve ftebe un⸗ 


ber fit>, 


363. Des jares vorbrande be ftab to Hamborch; bar ſchude fere zo 
geot ſchade in velen luden, de bar branben, unbe in ghubet. 

+ Im deme jare Erifti 1285 des negheften daghes na funte Johan ⸗ 
nis im ber olyeboden do was en grot ſtrid tufchen Gobebufch unde Gre⸗ 


vesmolen 5. 


an ener fiven weren be Mekelenborgher, de junghen heren 


Hinric unde Johan, de kindere weren Hinrikes bes olden Metelen. 2 
borghes, de bi der tiid was noch in ber vengniffe des folbanes van 


Detmars; |. oben ©. 353. et sic fult 
interfectus — Mahumetus —, ante- 
quam duoram annorum spaciam in auo 
solio compleret. 

1. Ahmed Ehan wird 1284 von feir 
nem Öruber Argun bes Thrones beraubt 
unbgetöbtet. Willen 7, S. 682 Aum.69. 

2. gwerre fult inter regem Nor- 
wegie et oivitates Lubeke, Wysmar, 
Botstoke, Stralessunt, Grypeswold, Bi- 
gensem et Wisbiconsem, que oontra ip · 
sum regem et suum regnum conspira- 
verunt et navalem miserunt ezercitum 
contra regem. Bgl. Hanferecefie 1, ©. 
16— 29; Höhfbaum, Hanf. U. 
©. 32647. 


3. Item Magnus rex Bwocie tam- 


quam arbiter concordavit Ericum re- 
gem Norwegie cum civitstibus Teoto- 
nie, scilicet Lubeke, Wysmar, Bot- 
stoke, Stralessunt,, Grypeswold, Riga, 
Wisby, Campen, Stoveren. Bl. Han 
ferecefie 1, Nr. 38, 4143; Hählbaum, 
Hanf. U. 8. 1, Nr. 986, 993—95. 

4. Item incendium in Hamborch. 
Ueber biefen Branb von 1284 Aug. 8 
f. Koppmann in: Das St. Johannis · 
Klofter in Hamburg ©. 39—41. 

5. 1285 Mai 7. Eine Wiemarſche 
Duelle (Met. Zahrb. 6, S. 101) fegt 
aberbie Schlacht “tioifchen ber Stepentfle 
unb Gadebuſch tn das Jahr 1284 unb 
nad ber Eintragung eines Roftoder 
Stabtbuches von 1284 zwiſchen Febr. 22 


vi. no 


1285—1286. 


365 


ur. Babilonien; in ber anderen ſiden weren | be marcgreven, be hertoghe 


van Saffen, de hertoghe van Luneborch, de Doringhe unbe ve Hol- 
ften. ven ftrid winnen be Metelenborgher; ze flogen unde vinghen 
exe weberfaten, unbe vorloren nicht vele volles, be en wurben afghe- 
sflaghen unbe vanghen. men ſprak in ben daghe, bat be zeghe was van 
den hemle gheven dorch hillicheit willen ber inneghen vrowen Anaftafien 
van Mekelenborch, en mober ber junghen heren vorbenomet. fe hadde 
funte Franciscus lef, ze leet fin bilde malen to ver tiid in bat banner, 
unbe fenbe bat zo mit groter innicheit in bat her. 

. 364. In deme fulven jare do ftarf de paves Martinus to Berufe 
5 tal. Aprilis, bat was in ben midweken to pafchen!. bar na des ma- 
nendaghes wart paves Honorins tertius gheloren, en Momere; be vor 
tohant to Rome; bar Lit be fic wyen. he het vore Jacobus de Sabello, 
en byacon carbinal, unbe fat twe jar 2, 


u 365. Des jares veng be koning van Denemarken hertoghen Wol- a. * RB 


demer van Sieswic unbe finen broften Tuken?; fe wurben over beibe 


tortlifen [o84. 


+ In deme jare Erifti 12865 do regnerde in Tatherie Argon Can, * 


en ſone Abagha Can; he was en ſchone here unbe wis unde bedderve. 
he was oe en grot vrunt ber criſten; alle kerken unde godeshuſe, de fin 
vorvare Machometis Can hadde vorſtoret, be [dt he weder buͤwen. alle 


6. Hinmeghen' :junghen’ 6. 21. 


und My. 17, im mwelder Roftod ben 
Hermann Engelmars Sohn entſchädigt 
propter inoommodum, quod passus fult 
in confliotu juxta Godebuz (Mefl. U. 
8.3, Nr. 1719), muß fie vor 1284 
BT 17 fattgefunben haben. Bergl. 

1.8.3, ©. 116 Anm. und ba. 
bie Berichtigung en. 

1. M.P. oont.: die Mercarii proxi- 
mo sequenti (nad) resurrectio Domini) 
— ad Dominum — transmigrarit. B. 
G.: Martinus — papa obiit in Perasio 
die Mercurli infra ootabam pasche, 
seilicet 5 kal. Aprilis. A. L.: obiit 
papa Martinus. Gr flarh 1285 Mrz. 28 
ober 29; Bow? 2, 3, &.260 Anm. 4; 
Borthaf 2, ©. 1794. 

2. M. P. eont.: Honorias IV na- 


vowart· 


tione Romanus de domo Sabellorum — 
die 2 mensis Aprilis eligitur in Perusio 
—. Et — in sacerdotem promotus apud 
Banctum Petrum et ibidem die orastina 
dominica coronatus. Cont. alla: Hono- 


: vorvaren’ 9. ; vorvart 6. 


rius IV natione Romanus de prosapia 
Sabellorum — crestur _»- 
eunda die intrantis Aprilis. Et conse- 
cratus in Urbe, coronatus sedit annis 
duobus et unadie. B.G.: Honorlus 
pepe IV natione Romanus, dictus prius 
Jacobus de Sabello, diaconus cardina- 
lis, fait electus in papam in Perusio 
— die Lunse post octabam pasche —. 
Qui statim inde Romam veniens coro- 
natus et oonsecratus fult Rome — se- 
ditque annis % Bahl Honorius IV 
1285 Um, 2; Ne 3, ©. 261 

—— 2. ©. 1196. 

A. L.: Ericus Danorum rex capti- 
var ; Woldemarum ducem Jutie et ejus 
dapiferum Tukonem dictum Apelgard. 
A. R.: rex Ericus — captivavit Walde- 
marum ducem Jutie et ejus dapife- 


rum. 
4. dux Waldemarus restituitur de 
captivitate. 
5. Haython zu 1285. 


AL, 
1286. 


366 


II. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


Toninghe ver criften, be oftwwort weren befeten, alfe be koning van 
Armenien, Georgien, ve gheven fic eme underbanich. he was zo otmos 
dich, bat he fic nicht wolbe heten Iaten an, bat en name is groter her⸗ 


—* 


he en hadde erſt vulbort des overſten Can, de dar was en keiſer 
over alle Tatherie. hir umme ſende he boden to Cobula Eant, 


undes 


let den namen fic ſtedeghen; be ghaf em de werdicheit des namen mit 
groter hochlicheit. de criſten koninghe in Oſterlande beden ene, dat he 
wolde bekreftighen dat hilghe land mit den criſten. he ſprak, wat he doͤn 
mochte to der ere Godes unde des criſtenloven, dar wolde he ſin berede 
to to allen tiven, mer he wolde erſt vrede malen mit ben heren, be bi1o 
eme ummelanch weren befeten, up bat he funber weberftalt anderer 
heren mochte finen willen vullenbringhen mit en. bo he hir mebe was 
beworen, bo ftarf he leider na bren jaren2. 


366. In deme fulven jare in funte Eecilien nachte wert Toning vi. na. 


“ Exit van Denemarken van finen mannen morbet uppe fineme bebbe. 15 
AL mbre fone he let: Erilen, Eriftophore unbe Wolvemere®. Erik bat rile 
befat unbe wart in beme winachten eronet*. he was vil jung; bes wart 
ve hertoghe Wolvemer van Sieswic vormundere bes rikes. umme ben. 
morb bes Toninghes warb de marfchalt Stich befprofen unde vorbreven 
ute deme lande, unbe mit eme vele der beften Denen. be enthelt beao 
koning to Norweghen; beme monde voredat des Toninghes, er hemorbet 
wart, bo be ftebe up fin rile to Norweghen wolden orloghen, bat he 
malede enen vrede mit ber ftab to Lubeke, de He unbe fin olveren had» 
ben langhe jar vorvolghet, unde let ver fchepe velich lighen in fineme 
tile, wor fe quemen, up ber Normanne ſchaden. der ghelike dede he nu 20 


var. 


1. ad magnum Can. 

2. quarto anno sul dominil trans- 
migravit. @x flarb 1291. @illen 7, ©. 
682 Anm. 71. 

3. A. L.: Erious Danorum rex in 
note beate Oecilie (Nov. 22) in suo locto 
asuis Adelibus ocelditurcansa sus incon- 
tinentie, ut dieitur. Iste Erlcus reliquit 
tres Alios, scilicet Ericam qui sibi suc- 
cessit in regno, necnon Christophorum 
et Waldemarum. A. R.: Rex Ericus 
oceisus est in lecto in noote sancte Ce- 
eilie a sufs, quos maxime dilexerat, in- 
Nictie sibi vulneribus 56. Die Söhne 
find Erich Menved, geftorben 1319 Nov. 
2 Chriftoph IL, geforten 1332 Aug. 

2, und Waldemar. Bon ben beiben Täch- 
teru heirathete Margaretha Kinig Bir 
ger von Schweben, Riga ben Fürften 


Nitolaus von Werke. 

4. A.L.: in die natalis Christi 
eoronatus est Ericus rex Danorum, 
Altas Eriei ooeist. A. R.: Erious — co- 
ronatur in die natalis Domini. Hic die- 
tus Erik Menewoet. 

5. convocato consilio regni, dux 
Waldemarus recepit omnia, que pater 
ejus habnerat ante cum —. Orta est 
magna dissensio inter meliores regni de 
morte regis. Eodem anno in penteco- 
sten consilio celebrato generali in Ny- 
org, comes Jacobus, Stigotus marscal- 
eus — et alli plures potentlores regni 
— sunt pro morte regis — proseripti ; 
quos collegit Ericus rex Norwegie In 
sastro Kuneghal. Eodem tempore dax 
Waldemarus factus tutor regni. 


1387. 367 


weber; be halp den vorbrevenen Denen, bat ze büweben up en land, 
gheheten Helme, ene ſtarke borch; bar af deden fe groten ſchaden. oc 
wart ber vorbrevenen in Denemarken en bel ſeder vanghen unbe jamer- 
lilen untfivet. 
s + In deme fulven jare vorbrande dat hus, bat de Ianbesheren 
ı.rs. hadſden binnen ber Wismer, im funte Lucien baghe! van ereme eghe ⸗ 
nen vuͤre. 

367. In beme jare Erifti 1287 do ftarf paves Honorins, unbe 

wart to Rome in funte Peters kerken begraven in guben donredaghe 2. 
io na bes was de ftol ledich en jar unde bar unboven bette funte Peters 
daghe in ber arne®. 

368. By ber tyd quam to Qubele en olt man, be ſprak, he were 
keiſer Vrederic, be vorbrevenet. deme beghunden erft be boven une 
dat mene vol to horende fines tufches, unbe deden eme ere; he lovede 

sen grote gnabe, oft he weber queme an fin rike. be wart up eneme 
ſchonen roſſe voret de ftat umme to beſchowende. do was borghermefter 
de vil wife man Hinric Stenele, de van ber ftat weghene en bobe ben 
keiſer hadde dide feen unde fprofen5; de quam mit deme manne to 
fpretenbe. bar na cortliten quam be man van fteben, bat nen man wifte, 

2 wor he hennen vor. feber quam be mer, bat bi deme Mine en troner 
were, be in ber fulven wife be fube bedroch; be wart bar branb in 
ener Töpen®. 

+ Im deme fulven jare bo ftarf de erbare vrowe Audacia, ene 

21.78B; grevinne | to Zwerin?, en mober greven Gunfelines van Zwerin, ve 
in der ſulven ftab buwebe bat clofter ver barvoten brobere, unbe is be 
graven in beme chore bes fulven clofters®. 
3. "vorbrevenen’ : “vorbrevene' ©. ; verdrevenen' 6. 


1. Da. 13. 
2. B. G.: Honorias — obtit Rome 
in Cena Domini faitque sepultus in die 
Parasceve sanota — in ecclesia sancti 
Petri — vacaritque sedes usque ad se- 
quens festum cathedre sancti Petri. A. 
L. 1287: Obiit papa Honorlus. Sonorins 
IV flarb 1297 Apr. 3; Ropp 2,2,3, ©. 
279 au. 4; Wotthaft 2, &. 1833. 
“in ber arne® Irthümlidh für: in 
ber Ser. 


5 Hinri "Sinne 

Date, 2üb. Kathelinie ©. 34 v. um 
Im gebrudten Quellen beg aeguet 

e = mie 1259 (2üb. U.8. 2, ©. 26), 

1269 (Leverfus 1, Nr. 203) u. |. w. bis 


veneignet 


m 2a 7 —X 1, Nr. 337), 

Asia be tig —* —E 
ol mei Int, wun 
verbrannt 1 3 Furt. 

7. Papareie von Schlawe, Gattin 
bes 1228 Febr. 17 geftorbenen Grafen 
Ser ich 1 von Schwerin, nannte fich ale 

ittwe Aubacla; |. Liſch in ben 
Jahrb. 27, ©. 131—82; Bigger dal. 
34, ©. 64— 67. Ir Tobenf iR une 
belannt. Oben &.351 zu 3.6--8, wird 
je mit Margaretha, der Gattin Gunger 
ins, ver ſelt. 

8. 1236 Apr. 24 wurde ihr: 
fratrum cimiterio sepultura_von dem 
Mintfer des Srangistenen Ortung in 
Deutjſchland geflattet (Melt. U. 


A.L.B. 
1288. 


368 


III. DetmarChronik von 11101395. 


369. Im beme jare Erifti 1288 katedra Petri do mas gheftebeghet 
paves Nicolaus quartus, em Lumbart; de het vore Johan minus, 
unbe was mefter over al ben orben ber minvenbroberet; feber wart he 
carbinal unbe dar na paves, unbe fat ver jar unbe mer, alfo van fa- 
thedra Petri bet in de ftillen welen vor paſchen 2. 

370. Des fulven jares brachte hertoghe Wolbemer mit groteme 
trede to Sieswic fin wif, hertoghen Johannes dochter van Saffen?. 

371. In ber tiid hadden be Wenbefchen heren unde ere ftebe alle 
bi ber fee lank mit ven van Lubele enen Iantorebe belovet‘, en deme 


anderen truweliken to helpene, fo wor em befronere wurde begrepen, 10 


ben ſcholde men henghen lik eneme deve. 

+ Defle paves Nicolaus vorſchreven, bo he was cardinal, bo 
wart he gheſant van deme paves en legate in Greken⸗. in deme werve 
dede he grote vrucht mank ben Greken, bat etlike articule bes loven, bar 


ſe an ſchelende weren van uns, ber fint | e berichtet van deme Legaten, gu. 


alfo dat fe befenben alfo wy; ſunderliken in deme articule ver Hilgben'® 
drevaldicheit, bar ze vore helden, bat be hilghe gheift uttrebenbe is van 
deme vaber alfenen, unbe blift an deme fone beftande, bat en grot er⸗ 
runghe is an beme loven: nu nach ber anwiſinghe des legaten 30 ſun⸗ 


ghen ze openbare mit uns in deme crebo to der miſſe, dat ve hilghe geiſt 20 
is uttrebenbe beide van beme vabere unbe of van beme fone. 


0, frodne tom. au: "ufemen &; 


2,.mtnt ; mm 8. 


und torigirt aud : · aa — 


Br. a. 501, St in den Mett. Jah 

1.B, e: 2 ie petus voeabatur fra- 
ter Hieronymus de ordine fratrum mi- 
noram quorum minister faerat genera- 
ls et exinde presbyter oardinalis. ‘Jo- 
ben minus’ Lefefehler Detmars. 

2. B.G.: Nioolsus IV natione Lom- 
bardus —— eleotus ad pontificalem ca- 
thodram, eamdem ascendit in feste 
cathedre sancti Petri — seditque an- 
nis 4 et tantum amplius, guantum est 
a festo cathedre sancti Petri usque 
ad hebdomadam sanctam in parasceve 
sancte. Nikolaus IV aus Afcolt, früher 
Lardinalbiſchof von ‚Bränefte, warb 1288 

Eh, 22 erwählt; Ropp 2, 2,3, ©. 
— 3; —8 2, ©. 1826. 

A.L.: Waldemarus rex (!), dux 
Jade, allam Johannis ducis Saxonie, 
sibi priori anno nuptem, cum magna 
sollempnitste duxit in Daciam. A. R.: 
DuxWaldemarus duxitfiliam ducisßaxo- 


bat be fo 


"eff ebber vovere' 6. 15. 


nie uxorem suam in Daclam, cum gua 
ron anno oelebraverat nuptias in Mol- 
Letzte Becher, aehhrige Radler in 

"R. Yohann 
Safer ber einie —— 
war 1285 Jul. 30 verflorben 
2, ©. 11. Der Name einer an. 
Waldemar verheirateten Toter ifin! nat 
überliefert. 1306 ging Waldemar, de- 
functa filla ducis nie, eine zweite 
Ei du; A.L. zu 1306; v. Kobbe 2, 
— 

hun. f} km 

— (gäb. U. —A 

1287 Mai 15 einen — 

— 1905). Bgl. Lub. 
1.8.2, &. 51 Anm. 2. 

5. B. 6. zu Gregor X: Spiriktum 
sanctum confessi sunt a Patre et Filio 
procedere; symbolum quoque fidei in 
eoncilio in Greca lingua sollempniter 
decantarant. S. ©. 355 Am. 3. 


5 


1288—1289. 369 


hadde be Greken beferet, hir umme wart he foren to paves; of umme 
ander vele loveliker ftude, be in eme weren!, 

372. In beme fulven jare bo wart in funte Johannis becollatio- 

nis baghe vanghen en des hertoghen man van Saſſen; be warb bor 

sfineß rovenbes willen hanghen. bar af wart grot orloghe. bes mannes 

vrunt toghen den hertoghen Alberte van Saffen, eren heren, bar an; 

de was fines brober kindere vormundere; unbe wart en hetlik orloghe 2. 

374. Des jares was hertoghe Wolvemer to Schelvefcore uppe 

Seelanbe werer bes koninghes moder unbe des rikes rantghever to de⸗ 
21 "Ta ghelbinghen ®. bar wolben be Denen den hertoghen flan binnen veli- 
Geht. de hertoghe unbe be fine wurden ghewarnet; to ber were fe que 
men unbe behelven ben zeghet. des koninghes drofte warb bar vanghen 
mit anderen Denen; de vorebe be hertoghe uppe Alfen in ven torn to 
Nortborch 5. 

375. In beme five wart ghewuͤnt en weldich riddere Nickels Jones 
fone van Inghelftorpe ; de wart to Lubeke voret to beme arften, dar oc do 
was crank de greve Albert van Everften, bes bochter de ribber hadde. 
be ftorven bar beide unbe wurden bar begraven in beme dome up enen 
dach, en bi den anderen®. be grebe let in Denemarken Findere van ener 
20 Denfchen vrowen boten, de feber wurden weldighe riddere; der was en 

be beberve marjcalt Lobewich ?. 
+ In deme jare Erifti 1289 twe daghe na aller Gobes hilghen 


10. Denen: "dgnre' b. 


ub 


1. Er wurde nach Griechenland ge» 
ſchict 1272, zum Ordensgeneral erwäl 
1274 Mai 20, zum Karbinal tit. s. Pu- 
dentianae erhoben 1278 Mai 23, Fr 
Kardinalbiſchof von Pränefte 1281 Apr. 
12. Potthafl 2, ©. 1826. 

2. ®gl. A.L. 1291: propter quen- 
tam raptorem de ducatu Saxonie, vi- 
ram de magna parentela natum, quem 
eives Lublcenses pro rapina suspendi 
fecerunt. Fi Hin h er Due 
verbanben fidh 128 3 te ten 
von Melienburg und bie EA 
Hamburg, Wismar und Lüneburg gegen 
derog Hsert von Sachſen, qui, sun- 
‚sore HermannoRibe, aguato Petri Ribe, 
‚praedonts Lubecae suspensi, bie Raub» 
ritter in feinen Schutz genommen hatte; 

0.8.2, Nr. 71, dgl. Meft. U. 
3.3 zu Nr. 2036. Albrecht IT führte 
nad} dem Tode feines Bruber6 Johann I 
von Sachfen-Lauenburg (f. S. 368 Ann. 
3) die Bormundſcha t fir bie Neffen bis 
1296; |. Aobbe 2, ©. 33. 


Gtäxteroniten. XIX. 





3. Agnes regina Danorum venit 
Schelveschore in Selandia cum magna 
multitudine contra Woldemarum du- 
com Jutie pro placitis habendis. 

4. Et convenientibus ibldem nobi- 
Mbus, facta est pugna inter homines 
regine et homines ducis; et primo vic- 
tus dux cum suis fugam cepit, sed 
tandem dux et sul andacia et viribus 
resumptis reginam et suos fugaverant, 
quosdam vulneraverunt, quosdam occi- 
derunt. Bgl. Dahlmann 1, ©. 423. 

5. et dapiferum, scilicet Petrum 
Heseld, captivaverunt et secum in Al- 
siam in turri Sunderborch custodie 
maneipaverunt. 

6. Nach einer Aufzeichnung bes 
Domtapiteld zu Lübed waren von bem- 
felben ex parte comitis de Eversten 20 
marce, offenbar zu Memoriengelbern, 
entgegen genommen. Leverkus 1, Rr. 


7. Ludwig Abretsfon erfcheint als 
Darfott 1318 Aug. ii Fi 1328 
24 


370 


daghe do untfint in bat echte jünchere Johan van Melelenborch be erli« 
ten ſchone maghet Helenam, ene bochter Wentſlavi, enes vorften van 
Ruyen!, de oc was van ber mober weghen van beme flechte der heren 
van Brundwic?. He vurbe ze over, umbe brachte ze to ben Sterne» 
bergbe ; bar was be brutfacht mit | groteme hove. 

373. Im deme fulven jare wurden erft ghanbe 24 grind in ven 
ungen molen to Qubele®, be grot gub koſteden to buwende. 

376. By ben tiven weren de greven van Holften mit groter macht 
uppe be Ditmarfchen toghen. do fe quemen bi be viande, bo wart en 
catte lopenbe vor deme here, dar up beghunde bat voll to ſchriende. bo 10 
bat ber vorhorbe dat lut ver vorneften, do weren bar lude, alſo men 
ſprak, de ven Ditmarfchen wol ghunden; de maleven en vlEnt over al 
dat Her unbe toghen weder to hus. van deme vlende fprefet noch be 
Ditmarfchen, bat fe de Holften jagheden ut ereme Iande mit ener catten. 
feber vordreven be greven ribbere ut ereme lande, de fe bar ane vordach · 15 
ten. bat orloghe wart bo vorevenet, alfo dat greve Hinric van Holften 
nam bifcop Ghizelbertes van Bremen broberbochter van Brunchorft, 
de helpere was der Ditmarfchen. 

+ Im deme jare Erifti 1290 veer daghe vor unſer vrowen baghe 
der bort5 umme tercia tiid bo wart be funne fchadaftich eres ſchines. 20 

+ Dar na in funte Thomas avende des apoftel® bo ftarf koning 
Magnus van Sweben, en lefhebber bes vredes un de aller rechticheyt. zı. ron. 
he wart ghegraven to Stochesholme in ben koͤr ber barvotenbrobere, ben 
be fulven let buwen, unbe ghaf fchone teftament de kerken to buwende. 

377. Im deme fulven jare bo quemen de Wenvefchen heren unbeas 
be ftebe? mit vele groten roſſen verconverturet, alfo do en ſede was, 


IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


— 


Mai 1, feine Wittwe 1329 Sept. 28. Walenitz. beim Hürterthot. ſ. Lüb. u B. 

Melt. 1.8. 6, Nr. 4001; 7, Nr. 4916, 1, Nr. 552, 576—80, 585—87, 651; 

8 Mr. 5083, 3 Bauli, üb. Zuftänbe 1, ©. 34; 
Die Angabe 1289 Nov. 3 paßt ehemann in ber Zeitfehr. f. &üb. Geich. 
‚Zohann III von Mellenburg er- 


1289 Mai 27 (Mel. U.B. 3, Nr. 
feine Vermählung mit ‚Helena, 
oßhter Wizlav III von Rügen, muß 
Ipäteften® 1288 flattgefunben ha- 
Helena vermaͤhlte fich in zweiter 
ıit Bernharb II von malt Bern 
und ftarb 1315 Aug. 9 (baf. 6, 
773). Bot. Lfd in den Meltenb. 
25, &. 61—72. 
Bizlav IN Gemahlin war Agnes, 
er Ottos bes Kindes. 
Ueber bie britte Aufſtauung ber 


4. einrig I vermäpfte fi mit 
Heitwig, Tochter bes Cdlen Florentins 
Eye in v. Aſpern in Norbalb. 
Stub. 5 98. 


5. Sept. 4. 
6. Dez. 20. Calendar. Troll. Fant 
1, ©. 235): 15 kal. Januarii (De. 18) 
anno Domini 1290 obiit rex Magnus 
Bio Jaerlson. Ihm folgt fein Sohn 


ger. 
7. S. S. 369 Ann. 2. 


1290—1291. 371 


unbe mit vele volles to helpe ven van Lubeke. bar toghen ze ut mit Al 


ven borgheren in bat land ber hertoghen van Saffen!; bat land fe 

branben unbe vorhereben. fe buweden oc bar ene vafte borch, de Steen- 

borch, bar af ze bat land al umme vorbingheben2. be van Lubeke male 

sen oc vele pramen to, wol bewighet, bar mede fanden ze vele voltes 

vor bat hus to Raceborch. bar wurpen fe up mit eren bliben, over je 
ne wünnen bes huſes nicht, mer ze deben groten ſchaden al umme®. 

378. In ber tiid was Herman Ribe, en welbich ribbere, hovet ⸗ 

man bes orloghes, wente hertoghe Albert de was bo vele bi deme Ro⸗ 

somefchen koninghe Rodolve, des bochter he hadde“. bes vorftunt be 

Ribe in norben ber Elve be Iant der junghen hertoghen van Saſſen, 

als en vormundere; he was wis, vrome unbe milbe, des fo denede eme 
21. 7%. manich riddere unbe Tnecht under fime fchilve®; 30 welik vorfte | ene 
hebben mochte to finen orloghe, de was vil oro®, 

+ Im deme jare Erifti 1291 in der nacht na dem achteden daghe 
to tweleften? do was bünre unve blirſem fo grot ghefen unbe ghehort to 
ber Wismer unde in deme lande to Wenten, bat fil des vele lude vor⸗ 
wunberben. 

+ Dar na in funte Valentines daghe® in ber feften ftunde ber 
nacht wart de maane ſchinlos, alfo dat ze over al wart vorbunfert. 

+ Dat clofter to Dobran bar na vorbrande in unfes Heren hemel- 
vardes avenbe ? van bligfem unbe unweder, bar umme be monike jere 
wurben bebrovet. 

379, Im deme fulven jare bo wart vorevenet bat orloghe io, alfo 


al. 


bat men brefe in ber hertoghen lande be rofhuſe alle to grunde, alſe 10 


16. en 19. “in funte': ·in der nacht na funte' 2., 6.5 


3.* a ee: *In der naht €. 


1. magus gwerza fuit inter Lubi- 
conses et vasallos ducis Saxonie. 
2. Item castrum Stenborch edifca- 


mit Agnes, Tochter König Rubolfs, ver- 
mäßlt. 
5. Reimprofa. 


verunt Lubioenses in medio ducatu 
Saxonie. 

3. Lub. U. B. 1, Rr. 588 von 1292 
Apr. 24: suspitio de canonieis Race- 

burgensis ecclesie, quod homines civi- 
tatis Lublcensts ea intentione In Mon- 
tem palmarım verbis protraxerint, ut 
'hostes oivium Lubicensium interim pre- 
parati acrius In {psos irruerent, nulla 
penitus habeatur. Bl. Robbe 2, ©. 23. 

4. Mbreäjt IL hatte ſich 1273 Oft. 


6. ul. 12 —X er im 

t um bas ihm 

Sg Ken —— Rand 
Dein 
ai 

8 Tr. ls. 


10. Item Otto dux de Luneborch 
neo non comites Holtzatie et Nicholaus 
comes Zwerin composuerunt odiosam 
‚gwerram, que vertebatar u. f. w. 

24* 





AL. 
181. 


372 
Weninghe!, 


II. Detmar-Ehronit von 11011395. 


bat her Ribe erſt buwede, Walrowe, Clokeſtorpe, Kar 


lowe, Moftin, Duzowe, Slaweſtorpe, Linowe unbe Nannendorpe?; 
de wurben brofen, aver fe wurden dar na almeftich weder buwet, beme 


lande to groteme ſchaden. 


380. Des fulven jares ftarf ber Romere koning Robolf, be fines 


daghe in Dudeſchen Iande bat rife vromeliken vorftunt. he floch ben 
toning | Obadere van Behemen böt in eneme ftrive®. eme wart los bateure. 


hertochdom to Oſterrike, bat fine erven noch befittet. 

381. Do wart bes jares in funte Dyoniftus avende flaghen bot in 
der jaght de edele Here, her Hinrik van Wenden; ven floghen twe ſine 10 
fone4, Hinric unde Johann, umme dat fe de vader nicht wolde laten 
raden na ereme modwillen; des wurden fe vordreven ut ereme Landes. 
do wart grot orloghe tuſchen heren Nicolauſe van Wenden unde den 
heren van Mebkelenborch umme fine land to hebbende. fe. quemen to 
leſten vor Parchem toſamende; bar wart en grot ſtrid. be heren vanıs 
Metelenborch wurden feghelos. de van Wenden hadden to helpe bern 

Riben, be eme ven zeghe war, unbe veng wol bre Hundert ribbere unbe 


10. “jaght' korrigiert aus: jagher e. 


1. In qua compositione fult pla- 
eitstum, quod novem munitiones site 
in ducatu Saxonie funditus destrueren- 
tur et solo equarentur, scilicet Wenin- 
she... . Nannendorpe. 

2. 1291 Jan. 1 verbinden fih Hein- 
ri I von Werle, Graf Helmold von 
Schwerin und bie Furſten Johann und 
Heinrich von Melienburg mit ber Stabt 
Lübed zur rung von fleben genenn- 
ten Ss jern; Ian. 19 ſchlichten 
ws Dtto von Braunjchiweig und fi I 

18, bie Grafen Abolf und Gerharb 
von Holflein und Graf Nikolaus von 
Samertn bie Pr 1 jeilden — — 1 


u n Berle, — Ki 
in, ben m Johann unb Sein- 
rich von din den_ Grafen 


Bernbarb und Rilolaus von Dannen- 
berg un ber Stabt Lubech einerfeite, 
und ben Rittern Hermann Rybe, Reyn- 
bern von Karlow und ben Übrigen Baf- 


gun hm ben Schläffern der Sachſen · Lauenb. 
taubri 
3. vw L. 1291: Rodulphus Roma- 
moram rex obiit. 1290: Rodolphus 
Romsnorum rex obiit; qui prius in 
eonflictu oocldit Odackerum regem Bos- 
moram, et multa fecit magnalla in 
vita sua; fuit enim robustus usque in 
seneotutem ejus pt aapiens, magnum 
habens nasum. König Rubolf ſtarb 1291 
Jul. 15; Xopp 2, 2,3, &.201 Anm.3. 
Ditofar fält 1278 Aug. 26; Buffon, 
Der Krieg von 1278 und bie Stadt bei 
ie (thin für öfter. Geſch. 62, 
. Eodem anno in vigilia Dyonisti 
om 8.) occisus er nobilis dominus 








.Yahrb.25, &. 26-32; A. Rubloff, 
Nitolaus II von@Berle in Shirrma 
Beitt. zur Gef. Mefienbi us 
unb 7 Hanf. Geſchichtebl. 1875 
208 —10. 


1292. 373 


knechte. des ftrides wurden be junghen heren Johan und Hinric van 
Metelenborch dil fere crentet!. 
+ Im beme jare Eriftt 1292 in beme daghe fancti Tiburcii? do 
untfint ger Hinric van Mefelenborch fine brüt, de het Beatrix, in ver 
sftab to Nygen Branbenbordh 3; ze was en bochter marcgreven Albertes 
van Brandenborch, unde blef en vrowe van ſalighen levende, alfo 
2.500. dx | enbe wol bewifebe *. 
382. Im beme fulven jare ftarf paves Nycolaus in ber ftilfe we⸗ 
ten vor pafchen;, he wart to Rome begraven, bar na was be ftol ledich 
10 five jar unbe vil na dre manebe®. 
383. Des jares wart der Romere koning Adolf, be greve van 


Affowe, Toren®, unbe fat an deme rike vil na ſes jar als en vrome 1m 


here. bes riles em vorghunden be hertoghen van Oſterrike, koning 
Rodolves fone unde ere flechte, Beyere unbe Swaven, be alle fin 
15 erghefte worven. 
+ Im deme fulven jare weren be Normanne mit ben vorbrevenen 
Denen in Denemarken, unbe beben bar groten fchaben?. 
+ 24 ber ſulven tiid bes dinxtedaghes to pingften® in ber nacht 
wart vorbrand bat clofter to Rüne van mortbernen, bar van de junc- 
2» drowen quemen in groten fchaben. 


fen von Scpmertn umb bie ürften Jo- Romas In parasoeve sancta, sepultus- 
gamn U und Heinrich III von Melien- que fult in sancta Maria majorl. — Va- 
1292 Aug. 21 zu Frelenſtein einen cavit autem sedes annis 2 mensibus 
Lanbfrieben; Dass be 31 aber flofe qmasi tribus. A. L. 1292: obilt papa 
fen Wizlav von Rügen und Heinrich Nicholaus. Cr ftarb 1292 am Eharfreis 
von Mellenburg mit Nitolans III einen tag, Apr. 4. Potthaſt, 2, ©. 1914. 
Prienen, nach welchem Heinrich und Ni- 6. A. L.: 1282 Adolphus comes 
folaus II exterminati eteliminati esse de Assowe in Romanorum regem eligi- 
debent perpetuo (Mel. U.8.3, Nr. tur. 1291: Adolfus comes de Assowe 
2180, 2299). factus est Romanorum rex. Iste post- 

1. Detmar fcheint, wie Mefl. U.®. quam in regem promotus est infinitam 
3 zu Rr. 2022 bemerkt ift, am ben ba- pecunlam accepit ab Edwardo rege 
male bereits verftorbenen Johann II Anglorum, ut sibi ferret auxilium con- 
zu benfen. tra regem Francorum, propter quod 

2. Ku. 11. prinoipes Alemannie, ipsum stipendia- 

3. 1291 Dez, 23 bevolmädhtigt Papft rium nominantes odire eum et tandem 
Nikolaus IV den Propft von Branben- graviter persequi ceperant. Ueber bie 
burg zur Ertheilung der Dispenfatton Wahl Abolfs von fen 1292 Mai 10 
und 1292 Mrz. 22 ade biefelbe; Melt. f. Kopp 3,1, S. 27—29; Lorenz, Deut- 

. 9. fe Geld. 2, ©. 51828. 

4. Beatrig farb 1314 Sept. 22; 7. Bol. Dablmann 1, ©. 424. 
Melt. 1.8. 6, Rr.3714. Detmar führt 8. Mat 27. Bal. Met. U. 8. 3, 
ihren Tod nicht an, obgleich er ihrer Mr. 2333 von 1295 Mai 1: Cum ve- 
auch 1302 rühmenb gebenft. Weber bie nerabiles sanctimoniales in Rune, odi- 
aweite Heirath ihres Zittwers |. 1311. Aclis claustralibus per inoendium de- 

5. B.G.: Hic Nicolaus papa obilt structis, necnon ornamentis ecclesia- 


Haytbon 


374 IH. Detmar-Ehromil von 1101— 1395. 


+ Im deme jare Griftt 12931 do vegnerbe in Tatherien en, be 
het Quenegato?, en brober Argon Eau. bit was en bofe minſche; he 
belt nene ee, mod) criften noch heiden; mer he levede in undogheben, 
ſunderliken in unkuſcheit, als en underte, unbe junmer mer in overulo- 
dicheit etenbe unbe brinlenbes; he en dochte nerne to, mer to | benpu.on. 
unbogheben. he Kabbe in befeme jar joto vegneret ſes jar, dat Benyin“ 
menlicheit fit bewifet hadde in orloghe ober an ſtriden; hie umme hate ⸗ 
ven en alle Tübe, beide vrunt unbe vromede. to bem leſten würgheben 
ene ſyne eghenen manne, be ghuberhanbe Iube in beme lande?, unbe 
toren in fine ftede Baydo, finen vebberen *. 

384. Im deme fulven jare bo was en grot orloghe in Denemar- 
ken tüfchen deme koninghe unde hertoghen Wolvemer van Sleswik um- 
me bat land to Langlande. fe quemen tofamenbe uppe der Somerheibe; 
de Toning hadde ſere vele husvolles, over de hertoghe hadde riddere 
unde knechte alſo vele ute Holſten, Saſſen unde Weſtfalen, mit ſines ıs 
ſulves mannen vele mer ben twie alſo vele alſe de koning. bo in beiden 
heren de ſpittzen to ſtride ſchidet weren, do wart de ſtrid undervanghen 
unbe wart vorevenet, alſo bat be koning bat land to Langlande moſte 
lenen hertoghen Eriken, hertoghen Woldemeres brober. de Bertoghe 
hadde an be tiib wol verteyn Hundert rivbere unbe Inechte, be foning 2 
mer ſes hundert. do ſprak manich, hadde be hertoghe do ftreden, eme 
were bfeven ve crone bes | vite®. 

385. In beme jare Erifti 1294 des ſeveden daghes menfis Julii 
bo wart Celeftinus quintus uter woftenhe Toren, bar he ftrengheliten 
Ghode benete. he wart en bel weber finen willen wyet, unbe fat bar anz 
bet in funte Lucien avenbe; bo feghte he bat pavesdom envaldichliken 
weder ups. 


vi ooe. 


9. “under ſehit o0. 28. enwaldichtiten: ·chaldichtiten L., 6. 


sticis et quibaodam privilegtis — igne 
Er Liſch in Melt. Jahrb. 25, 


1. Haython zu 1288. Nach Wilken 

7, &. 682 Anm. ai jedoch Argun erft 
201 im März geftor! 

Drumann, 


Rogayı 

ec. —— —— 1, S. 243. 
Analiter fuit a suis procoribus 
ent. 1295; Drumann 1, &. 244. 

4. consangufneus. Baldu. 
5. B.G.: Celestinus V conversa- 
tione Heremita — eligitur — 7 kal. 
mensis Julii — seditgue anno quasi 


aimidio. — Ipse siquidem in vigliie 
sancte Lucie — cossit papatus oneri et 
honori. Hic — prius vocabatar frater 
Petrus de Murrone, qui quasi heremita 
degebat in magna austeritate. A. L. 
1293: uo Nicholao IV, sucoessit 
6 papa, qui prius Potrus 
latus, homo simplex et 
Justus, in heremo inelusus degebat, et 
Propter arten sardinaltum Invicem dis- 
ceptantes u. |. tw. Peter von Morrone, 


rn ET 5 
RW AO 
Bora, ©. —E isii 








1293—1294. 375 


386. Dar na bes negheften daghes na funte Lucien wart paves Bo- 4 


nifacius octavus to Berufe foren, van Anagina boren. he mas en pre⸗ 
fter carbinal, gheheten Benebictus!. he brachte finen vorvaren mit 
geoter behenbicheit bar to, bat he gaf up bat pavesbom?. he nam en 
slang rör, bat ftat he dor en Kol, bar be paves flöp, unbe fprak: Cele⸗ 
ftine, Eeleftine, ghif up de ere ber werlde, bar du to Tomen bift, ever 
du moft vorlegen biner fele ere in beme hemelrile'. in dren nachten he 
bat bebe; des wart be envaldighe man beweghet, alſo bat he upſeghede 


AL. 


be herſcap befer werlbe ®. he Het vore Petrus de Morone. he wolbe bo . 


a0 weder in be woftenye to finer clus; des en ftebeve em be paves Boni, 
facius nicht; he let ene bewaren an fines lives endet. 

387. By ben tiiden weren twe partye | mang ben carbinalen van 
twen ebelen Romere flechten. bat weren be Urfint unde be van ber Co⸗ 
Iumpne, de noch felvene dreghet over in. Mit den twen partyen hadde 
ısbe Benebictus, er he paves wart, alſo liſtighe rede, bat fe em beide 

teuweben 5. nu merket, bat en clok, welbich, [08 man vele quades wer, 
ten kan®. de van ber Columpne wurben binnen truwen vil grot bebro- 
ghen. tohant do de Bonifacius weldich wert, Be vel to mit ben Urfi⸗ 
nen, unbe vorbref Jacobum und Petrum, twe carbinale van Columpne; 
ↄerer ftebe unbe borghe he vele vorſtorede7; unbe wart en hetlif lang or« 
loghe. defe paves Bonifacius malede fertum vecvetalium 8. dar ane ma» 
1. Yagheb ma’: 'na’ fehlt 2. 
1. B.G@.: Bonffacius vm — de 


21.808. 


sibi loqueretur per Natulam vel canalem 


Anagnia civitate — fait eleotus — in 
vigilia Natalis Domini —. Hic nomina- 
tus est Benedictus Gaetani, qui fuit — 
presbyter caräinalis. A. L. 1295: so- 
dit papa Bonifacius VII. Grwählt 1294 
24,2, Kopp 3, 1, ©. 167; Potthaft 
2, ©. 1923. 


2. A.L.: Dicitur pro certo, quod 
iste, cam esset cardinalis, vir astutus 
videns magnam simplicitatem Oelestini 
pape, quadam callida subtilitate eu In- 
äuzerit, ut papatum renunciaret. 

3. Joh. Victor. (Böhmer, Fontes 
1, ©. 334): et resignavit per hunc mo- 
dum: dum enim quiesceret, vox ad 
eum faota est par tubam, quasi onset 
angelus Domini, per tres vices, ut 
quantositius propter mundiales occupa- 
tiones contemplationi insisteret, curam 
deponeret. — Bonifacius octarus — 
hanc fraudulentiam dicitur proourasse. 
Hinr. de Herv. S. 214: Benedietus — 
eardinalls —. Ferbur etiam procurasse, 
quod guidam quasi angelus in cubionlo 


muro transmissam in cnbile, et seplus 
ei quiescenti diceret: ‘Celestine, Oele- 
stine, nisi pspatul renunciaveris, ani- 
mam tusm salvare non poteris, quia 
supra vires tuas est negotium'. Dru · 
mann 1, ©. 11 Anm. 46. 

4. &. &. 376 Anm. 3. 

5. A. L.: Et quia cardinales, scili- 
et de domo Ursinorum et de domo Co- 
Iampnensium et ipsius partibus adhe- 
rentes scivit discordes, utrigue parti 
oceulte promisit, si eum promoverent 
ad pontificatum , ipse fovere et subli- 
mare intenderet partem contra partem, 
quod ad effectum perduzit. 

6. Reimprofe. 

7. A.L.: Nam pars Columpnensium 
in hoc seducts statim cum pontificatum 
susoepisset, cardinalatus dignitate pri- 
vata est, et olvitstas et munitiones sue 
per eum postea fuerunt odiose dirnte, 

8. B. G.: idem Bonifscius feclt 
publicari sextum librum decretallam 
— plurs nova constituens in eodem. 


376 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 

kede he en nye fette, dat em paves wol mochte gheven bat panesbom!; 
dat helden vore fomelife meftere bat van rechte nicht mochte fin. unbe 
umme bat be paves vare habbe, bat fine viande mit deme anderen pavefe 
ene mochten vorbriven2, bat umme malebe he bar up en nye fette, unbe 
let finen vorvaren ſunderliken bewaren ?. s 

388, Ban befen Bonifacio wart erhaven funte Lodewich, de koning 
van Brancriten 4, 

389. In ber tiid wart bat hetfife orloghe tufchen beme erfebifcope 
unbe | der ftab van ver Riga weber ve brobere van deme Dubefchen sı.si-. 
hus, dar umme feber vele volles dicke i8 bobe bleven 5. 10 

+ Im deme jare Criſti 1295® do hadde Baydo bat rife der Tathe⸗ 
ven. deſſe here was en vaber unde vrunt ber criften; he let alfe kerken 
unbe godeshuͤs weber buwen in ber heibenfcap, be borfturet weren van 
den Sarracenen; he bob of, bat nen Sarracen ſcholde mere prebelen 
mang den Tatheren eren loven, alfo fe pleghen to donde. dit was velen u 
Zatheren leit , de dar weren hemelilen Sarracenen. ze ſenden hemeliken 
boven to Eafan, de bar was em fone des guden Argon vorebenomet, 
unbe boden eme, dat ze wolben eme helpen to deme rife, wolde he mer 
vorfaten tes criften Ioven. Caſan bebroch fin ghiricheit; he gaf vulbort 
in al, dat fe reden; he befammelve grot voll, unde fette fil weberm 
Baydo. do fit ſcholde Baydo fetten to ber were unbe hadde fin wolf be⸗ 
fammelt, do en hodde he fit nicht vor be bosheit ver vorretnitze. do ſchach 
dit, bat al be bar helven hemeliken ben loben Machometi, ve gheven 
fil to Caſan unbe vorleten vorretlifen eren heren. alfo do Baydo wolbe 
vleen, went he was vorraden, bo ſloghen fe ene bot in ber vlüdht?”. 25 

390. | In deme fulven jare do wart biſcop Iohanne Grande van eu sıw. 
Lunden holpen ute ver vengniffe, bar be foning van Denemarken ene 
hadde en jar ſwarliken ane holven. He vor alfo vort to deme pavefe mit 

B—71. Gtande — holpen' : “Bran de — holpen em’ 6. 
A. L.: Iste Bonifaoius fecit libram Ex flarb 1296 a a ar nn 
sextum decretallum. 1298 Mr. 3; 167 Kam. & Ivan. ® 


Pottaf 2, & 1971. @.: Fee — 1297. 3 idus 
(Celestinus) odita a se in Urbe Veterl idem Boni- 


AL. 


Hayıton 








—* — quod papa Boma- 
mus posset pspstum resignare. Dru- 
mann 9 ©. 12, 13. 

2. B.G.: cautias siquidem in hoo 
Bonifacius precavendo, quod sibl et 
ecclesie aceidere poterat scandalum, si 
— Celestinuspro pspa deinceps habere- 
tar —; maximegue allgquibus dubium 
videbatur, utrum papa potuerit papa- 
tui resignare,. 

3. B. G.: tentus in enstodia, non 
quidem libere, successoris, — moritur. 





age 
fach — canonizavit sanctum Ludori- 
cum regem Francorum. A. L.: Ipse 
etiam in favorem Philippi regis Francle 
avum ojus Lodewicum regem canoniza- 
vit. Drumann 1, ©. 183; Botthaft 2, 


. 1965. 

5. ©. Albrecht von Bardowil. Bol. 
A.T.: Anno 1296 eivitas Rigensis op- 
posuit se dominis de Prussia, 

6. Haython zu 1290. 

7. 1295. Drumann 1, ©. 245. 


1295—1297. 377 
geoter clagge, unbe warf, bat be paves ſande to Denemarten finen lega⸗ r 
tum Yfarnum, ven Toning unbe ben bifcop van Runden to vorevene!; 
des en Kunde he bo mit deme foninghe nicht vulbringhen; bar umme vor 
he mit veme erfebifcope van Lunden weber to hove 2. 

s 391. In deme jare Erifti 1296 achte daghe na pafchen do nam Ad 
hertoghe Otte van Stetyn to Travenemunbe greven Gherdes bochter 
van Holften®. 

392. By ber tiid loveden de Toning van Enghelande unbe be greve 

van Blanderen ere finder tofamenbe, bes koninghes fone Edwarde, bes 

s0greven bochter. bat hinderde de Toning van Vrancriken; be veng ven 

olben greven Eydo unbe finen füne Roberte van Vlanderen, unbe be 

juncvrowe, be deme junghen Toninghe van Enghelande lovet was, de 

wart ver koninghinnen bracht in Vrancriken. tar was fe ene wife unde 
ftarf; man ſprak van vorghifniſſe, de er de koninghinne ghaft. 

nun, 393, | De koning van Engheland fande bi der tiid vele ſulvers 
unbe gholdes in Almanten Toning Abolve unde anderen vorften, umme 
helpe weber ben koning van Brancrifens. oc loveden be Blaminghe 
eme to helpene. des quam he over to Ghent mit groter macht; bar ber 
ghunden fine man to ener tiid driven ungevoghe dink; bes wart be men⸗ 

zoheit ruyende. bo be koning fach bat bovenbighe volk, vil kume quam he 
up en roͤs unbe malebe fic van fteden, unbe quam weber in Engheland 
mit groteme fcaben ®. 

+ Im deme jare Erifti 12977 do regnerebe in Tatherien en wis gayıyen 
here, be bet Caſan; be vorvolghede in deme ambeginne fines rites ve “ 
11. Gydel: Gyod' 2., 6. 


1. Ericus rex Danoram et Cristo- 
phorus frater ejus fecerunt capti- 
vari Jobannem Grand Lundensem ar- 

um, eum duris vinculis man- 
ipantes. (ni cum fere per annum 
esset graviter detentus, liberatus est 
auzilio unfus famull, cujus erat custo- 
die deputatus; et statim cnm libertate 
{vit ad ourlam Romanam, conguerens 
domino pape de violentia sibi facta. 
Propter quod dominus papa misit in 
Daciam quendam Ysarnum legatum 
saum pro reooncilistione regis et dicti 
archiepiscopi. Bergl. Dahlmann 1, ©. 
425—27. Abfenbung bes Jjarnus 1295 

. 23; Drnmanı 1, ©. 76; Pott- 
Hafl 2, ©. 1936. 

2. Bgl. Potthaft 2, &. 1941. 

3. Otto dux Stetinensis duxit in 
uxorem Alliam Gherardi comitis Holtza- 


tie, celebratis nuptlis in Trrme- 
munde octo diebus post pascha (Apr. 
1). Katharina, Tochter Gerharb II, 
vermäplte ſich mit Otto I von Pommern 
Gtettin; v. Aſpern 2, S. 324. Ger- 
go war 1296 Mrz. 21 in Lübed; 
— —8 og Guib⸗ 

J die ter Guidos 
von Flaudern wurbe 1294 Aug. 31 mit 
Ebuarb II verlobt und 1295 nach Paris 
gebracht. Drumann 1, &. 91—93. 

5. Bertrag von 1294 Eu: 10 
Sarbreät; ſ. Ropp 3,1, ©. 159, 1 


nm. 1. 

6. Ebuarb I ſchi 1297 Aug. 
22 in nee Gene in gun 
Aug. 27, unb fam wieber nah Sand» 
wid) 1298 Dirg. 14; Pauli 4, ©. 132 


3. 
7. Haythom ohne Jahr. 


378 


eriften fere, be dar weren befeten in beme hilghen fanbe; mer bat 
warbe nicht Ianghe. he dede bat tho ghunfte ben ghenen, be ene hadden 
aan in iu binnen ber tiib Babben be criften in beme Iande geot 
dent. 

By der tiid wart ghedodet de koning van Polonien to Rogozuas 


II. Detmar · Chronik von 1101—1395. 


" van finen eghenen ribberen!. 


394. In deme fulven jare bo nam koning Exit van Denemarken 
bes Toninghes Birgers ſuſter van | Sweben?; be Birger habbe oc des zı.ar 
fulven koninghes Eriles fufter®. 10 

395. By der tyd quam hertoghe Otto van Luneborch to Hauno · 
vere in be ftat mit volle, unde veng bat fine rileſten borghere binnen 
velicheit, unde mannede dat hus to Lowenrode. des deden ſie de bor⸗ 
gare to deme biſcope Siverde van Hildenſem; be underwan fic ber ſtad 
unbe orloghede ſtarke mit den borgaren weder ben hertoghen . bo wart ıs 
bat hus Lowenrode muͤret van ber ftat, alſo it feber bleven is, hüten 
ber ftät. be hertoghe to leiten fic vorerende unbe was vro, bat eme fin 
flat weber wart, umbe let de borghere by rechtes. 

396. By ber ſulven tiid hadden be van Lubele enen vromen vo- 
abet, de hit Elaus Lindowes; ven fcholbe en bofe, finer knechte en, voren zo 
in bat lant to Wenden to fuben, be ber ftat viande weren. bo be 
voghet quam in bat dorp to Lubowe unbe mit finen kumpanen bar eten 
wolde, do hadde ene be necht vörraben. be vianbe quemen eme bar 
ftarte uppe bat lif, unbe floghen ven voghet unbe enen finen brober, 
bar to wol 16 vrome kuapen. 

397. Des jares ſchen en fterne, de cometa het”, be ghaf van fic 
geoten ſchin. | bes fternes art biefeft bewiſede ſware tokomende bing an 2ı.e2 

9. m—ca!: em boye man, een finer Taadıte' 6. 
1. Anno 1296 Primislaus rex Po- 

Ionie et Pomeranie dux oceisus cat 
® militibus suis in Rogomo. Bu 
TE Tns: Sekte in 6. zur. Pram. 


3,&. 62 Aum. e. Bgl. 5.355 Anm. 4. 
2. Item Ericus rex Danorum duzit 


baf. —— befiimmt: Murum ociam 


in uxorem probam dominam Ingebur- 
sororem Birgeri,, regis Sweorum. 

3. Fant 1, ©. 26, 1298: Nuptie Bir- 

geri rogis facte sunt Stokholmie in die 

beste Katarine (Rob. 25). ©. 55: 1298 


4. Die 1215 urlunblich zu 
nannte Burg Sauenrabe 1 war — 
ver Saat t Gannover 09 Dtto 
dem Gtrengen bem Biest tegfrieb 


inchoatum , seoundum quod consalibus 

ejusdem eivitatis expedire videbitur, 

faveblmus et promovebimas confirmari. 
6. Nicolaus de Lindowe advocatus; 


eontristati falmus nimium et turbati de 
vestra pertarbatione et de ooelsione 
honesti_viri sdvocati et burgensiam 
v . 

7. Cometes apparult, 


1298, 


379 


bobe groter vorſten eder ftervent ber lude eber vele durer Hib. nu mer» 


tet, wat bar na ſchude. 


+ In beme jare Criſti 12981 to beghunbe Eafan, be feifer van Haytten 
Tatheren , lef hebbende be criftenen an fime rite. Be vant in ben Sar- "" 
sracenen, be ene hadden afghelocket van beme criften loben mer untruwe; 
bir umme warp be finen ton uppe ze, unbe lit ber hogheſten alto vele 
boden. bar mebe böt he al ven criften Toninghen, deme Toninghe van 
Armenien unde Georgien unbe anderen vorften oftwert befeten, bat ze 
fic ſcholden al ſchicken to wapene unbe fpife; he wolbe folen eren viant, 
io den folban van Babilonien, mit ganfer macht, unbe vat hilghe lant 
wolde he en helpen winnen to gübe®. Kir umme wart grot beweghinge 
in beme lande; mer to beme jare ſchach dar nicht van ftribett, 


398. Im deme fulnen jare hertoghe Albert van Ofterrife, koning r 


Rodolves fone, den be foning van Vrancrifen dar to fterfebe, mit ande⸗ 
ısren heren fatte he fic weber finen rechten heren Adolve, der Romere 
koning. fe quemen to leſten tofamenbe up en velt; bar wart en mychel 


1.820. ſtrid; | dar wart be bebverve Toning Adolf gheflaggen, finen vrunden 
by beme Nine to groteme fchaben*. 


399. De vorften bo foren ben hertoghen Alberte to Toninghe, unde a. 1. 
brachten ene to Alen up ven ftol, bar he bo cronet wart. bar na vor- 
nam be bat, bat be paves ene vor nenen koning wolde Holben®, umme 
dat he finen vorvaren ſloch unbe vort bat rife befat, oc umme bat be 
fit nicht let ftebeghen van eme, er ven he fit cronen let®. bes ſande he 
boben to eme to Rome; be leghen bar unbe Funben nicht vele werven?. 
2 400. By der tiid ſtarf hertoghe Albert van Saſſen, de koning 


Albertes fufter Habbe®. 
6. “let! : “bot umbde lett 6. 


1. Haythom ohne Jahr. 

2. Et primo destruzit guamplures 
magnates, qui suadebant ei, ut Bara- 
senorum fidel adhereret et porsequere- 
tar undique ehristianos, 

3. quonlam Intendebat ingredi reg- 
num Egypti et soldanum destruere, si 
valeret. 


B. cionen. 


4. confiietas fait inter Adolfam 
Romanorum regem et Albertum ducem 
Austrie, flium regis Rudolfi, in quo 
rex Adolfus oceisus est. 1298 Jun. 23 

Mainz wurde 
— ndhro 
zum König t. 3,1, 
263—67. Ueber bie Säla t vom 2. 
Juli ſ. Albrecht v. Barbomit, 


zone‘ e. 


5. Et prindipen regni predictum 

‚Albertum ducem in Romanorum regem 
elegerunt; quem papa Bonifaclas con- 
firmare nolult, licet concorditer fuerit 
electus et Aquls inunctus et coronatus, 
sicut moris est. Könii ‚Aibreßte Neu. 
wahl fanb 1298 Jul. u Frankfurt 
ſtatt; ſeine Krönung H lachen Ang. 


24; Kopp 3, 2, ©. 4, 

's.©. ver Ödreiken Bonifacins VIII 
von 1301 Apr. 13; gen 1,6. 315; 
vgl. bat. 3, 2, ©. 

7. Die Borlbaft an Arts an Boui · 
fecime van erg vın aaing 1302 Mrz. 27; Kopp 

8. a * — obiit Alber- 
tus dux Saxonie, Albrecht IT, Her- 


AL. 


1207, 


380 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


401. Do fanbe be paves anber werde Yſarnum, finen legaten, in 
Denemarken mit beme bifcope van Lunden; be blef over to Lubele!, 
unbe be legat vor to Denemarken; bar was be dat jar?. bo beten 
koning unbe ben bifcop nicht kunde vorevenen, he ben ben foning, unbe 
leghde ven fang bver al bat koningrike?. he vor bo weder to Rome mits 
deme biffcope; bar fande oc be koning finen kencelere, bem buren mefter 
Martinum Dacum, beme be paves ghaf be provenein beme bome to 
unfer feven vrowen to Paris; be lach | weber ben Bifcop in beme hove 21. s2 
ven kif al ut“. 

402. In deme ſulven jare in funte Bartholomens baghe bo quam 10 
to lande van over mer Hinric, be here van Mefelenborch, ven be fol- 
dan van Babilonien hadde vanghen mer ben fes unbe twintich jar. de 
fine dar alle dot bieven ane en knecht Mertine, den em God gaf to 
five; be ferebe in ber vangniffe, dat he kunde werfen fiven want; wat 
be bar mebe wann, bar nerebe he ben heren mebe. bo he quam nter vang · ıs 
niffe, be toch to Rome; bar vant he Allexander Hunen, ber ftat ſcri⸗ 
vere van Lubele; mit finer helpe quam he vor ben paves; bo loſede he 
ene van finen funten>. do wart lutbar in beme lande, bat be ebele here 
was ute fo langher vangniffe van ben Heybenen over mere fomen. tar 
halp eme en vorfte in deme lande mit ghobe, dar mebe Be mit fineme 2 
knechte Mertine quam to Qubele, bar be papen unbe be leyen ene fchone 
inhaleden mit den crucen, unbe funghen: ‘Justum deduxit Dominus'. 


13. *en’ for, auß ; 'enen”. 


4 von Gahfen Mttenbeg . S. 371 
um. 4) ftarb 1298 Au 

1. Johann, Erzbife f von Lunb, 
befreit 1299 Ian. 25 zu Zühed bie 2ü- 
heder bom Strandrechi. Lüb. U. B. 1, 


2. Schreiben des Papfles an Jar 
nus von 1298 Apr. 22, 1299 
18; Erneunung deffelben zum nr 
{of von € a 1300 De. ur Dahl. 
mann 1, &. 431; Drumaun 1, ©. 77; 
Potthafl 2, ©. 1974, 1983, 1984, 1998. 

3. Eodem anno papa exoommuni- 
cavit regem Danorum et fratrem Chri- 
stophorum, subiciens totum regnum 
Dacie ecclesiastico interdieto propter 
captivitatem archiepiscopi Lundensis. 
Langebel 8, ©. 373 zu Febr. 6: Anno 
— 1299 promulgatum fuit generale in- 
terdictum in Dacia —, quod duravit 
usque ad annum 1303 — in cena Do- 
mini (Apr. 4). 


Martinus Dacns, Dember zu 
Baiigin und pie far 1304; Lan- 
gi „6.471 Das Brofuratorium 

Xönigs für mag. Martinum cancel- 
larlum nostram von 1296 Mai 5; baf. 
6, S. 275. 

5. Hinrieus dominus Magnopolen- 
sis, qui a soldano Babilonie capti- 
vatos et detentus erat plus quam 26 
annis, perdite tota famille sus, li- 
ber dimissus est a soldano cum uno 
solo famulo suo Martino; qui tempore, 
quo esset dominus ejus Ya diligenti 
eustodia seratus, didiclt contexere pan- 
nos serioos, et totum pretium, quod a 
paganis deservivit, pro dicti sul domini 
exposuit nutrimento, Et venit ipse do- 
minus Rome ad osoula pedum Bonifscii 
pape et, accopta ab 60 benedietione, 
venit cum dioto suo famulo ad partes 
suas circa festum Bartholomei (um 
Aug. 24). Vgl. Albrecht von Barbowil. 


1299. 381 


do be van Lubeke ſchedede, do toch he in fin land, unbe quam wor be Al 
1.82%. Gleſine, en rofhus, bar fin fone Hinric | bb vore lag mit deme marc- 

greven unbe mit anderen vorften unbe heren vele; oc hadden de van 

Lubeke dar ere wepenere. bat hus hadde buwet be welbighe Ribe up be 

s@&fvene, ſtark unbe vaft, manighen fanden to jchaben. bo be here bar 

quam, des wunberbe en allen in deme lande, umme bat he fo manich 

far was bobe feghet. fineme fone unde finem brodere Iohanne, ben 

heren van Godebuſche, de he bar beibe vant, vil leve wart ; noch levere 

over wart vrowen Anaftafien finem wine!, bb fe rechte wartelene vant 

sin ereme heren, de in fineme five alfo fere was vorteret, bat en nen 
man befanve. 

403. In corter tiid bar na ghaf Ghod, bat mit groteme arbeibe 
wart bat hus ghewünnen, bar fe langhe hadden vore leghen. ritter 
unbe knechte wurden alle hanghen?, de dar uppe wurden banghen®. 

404. Do de olbe Here to lande quam unbe horde, bat fin fone 
junchere Johan in ber Lipze by Pdle was vorbrunfen «, vil fere he des 
ghemoyet wart; he halp bo vort fineme fone Hinrike mit rade be lant 
to rechte fetten. bo hadden manighe gherne feen, bat he were hillich 
over mer bleven, umme bat je mochten hebben beholden, des fe fic had ⸗ 
on, den unberban in fineme | lande. oc claghebe He over de van ber Wis- 

mere, bat fe hadden brofen fine borch, de he bar hadde; bes wart bar 

na Mefelenborch weber büwet uppe de van Wismere®. 
+ In deme jare Erifti 12999 do vorhof fic Eafan, be koning in sayıten 

Tatherie, jeghen Mellotnaſar?, ven ſoldan van Babilonien, tolike 

zsin Egipten. do de folban bit vornam, went he wol wifte, bat he em 

nen weberftanb unbe din, bo wart he vorvluchtich in Syrien in ene 

ftad vermibbel® in deme rife, de het Hahman; hir quam he in mit 

groten volle, fit dar ut to werende mit des rikes hulpe®. 


2 


1. inveniens ‚axorem suam domi- 
mam Anastasiam, sororem Buzslal du- 
eis Siavorum, adhne vivam. Invenit 
etiam ejus Allum Hinrioum, dominam 
Magnopolensem, in expeditione cum 
marchionibus et alfis principibus et 
nobilibus maltis coram oastro Glesyn, 
prope fumen Eldene fortissime edif- 
eato a quodam Hermanno Riben milite 
potente. Bgl. Albrecht v. Barbowil. 

2. Quod scilicet castrum enm dif- 
Neultate gepugnaserant, et predones 
multos in 60 captos suspenderunt. 
Bl. Albrecht v. Barbowil. 





. Reim. 
Le ©. 370 Anm. 1. 

5. 1300 Mg. 28 fühnen fich Hein- 
rich ber ältere un ‚Heinrich ber jüngere 
mit der Stabt Wismar und verpflichten 
fih gegen Zahlung von 6000 Marl, 
castrum nostrum situm ante civitatem 
& ‚prdietem geilcen Mal En und 

t. vi ul 

200, ae 


"6. Hapthon ohne Jahr. 

7. Melecnaser. 

8. Soldanus — congregavit posse 
suum et venit ante civitatem Hames, 


382 IH. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


Sathen +34 ber tiib was Caſan in des ſoldanes lande unde flodh bot, 

wat he vant, unbe nam bar groten rof!. 
405. In deme fulven jare do leghte de bifcop to Lubeke den fang 

4, umme wäfte holt unbe land, dar be bifcop unbe bat capitule weber ven 
raad unbe be menheit umme kiveden. bat vordroch be menheit bet ans 
ben vridach na deme negheften pingften; do quemen fe to des biſcopes 
hope, be Kolve heten is, breghere ute ber ftab unbe anber mene volt, 
vulle drunten, unbe branden ben hof. ze toghen bo weber in be ftab 
unde toflogen ber domheren Howe unde vorwuͤſteden allet, bat baraı.as 
was. de ratmanne quemen bar to unbe kunden nicht fturen deme vor 10 
drunkenen volfe. be domheren unde andere papen weten ute ber ſtad, 
de prebelere unbe be barvoten brodere ...... bar na vil na ander 
Half jar do quemen vromede papen in be parren unbe funghen, unbe 
deden ven Inden kerſtlile plicht uppe ber ftab beropent?. 

406. Des jares wurben vianbe ber van Lubeke, bor bes bifcopes ıs 
unbe ber bomberen willen, be marcgreven unbe be hertoghe van Lune⸗ 
borch. do let buwen be ftat ben torn an ven wal vor beme borchbore. 
alfo hadde de ftab grot orloghe to lande mit den groten vorſten unde in 
deme hove to Rome noch koſtliken Hf van ber papen weghene; over de 
marcgreven leten af, bo fe horben unfchult ber borghare®, » 

407. By der tiid ftarf koning Erik van Norwegen , be let nenen 
fon, mer ene bochter*. do wart koning fin brober, hertoghe Haquin, be 


5. de’: “der’ forr. aud ·de 8. 12. brodert Audlaf 5 vgl. Rufus. 16. 'maı 
re au en ne 


cum maximo apparatu, que civitas est 
sita in medio regni Syrie, ut refertur. 
Eimefa, 1299. Drumann 1, ©. 248. 

1. Oumque Casanus in 
quod soldanus contra ipsum intenderet 
prellari, ad obsidionem olvitatis vel 
castri noluft perdere tempus suum, sed 
recto tramite ı. |. w. 

2. in dominica letare (Mrz. 29) 
Borehardus episcopus Lubioensis et 
ejus canonfel cum oiribus ejusdem ci- 
vitatis disceptantes pro qulbusdam pos- 
seesionibus et agris et terminorum di- 
stinetionibus, interdictum posuerant in 
eivitate ; propter quod populus effrena- 
tus ad iracundiam ooncitatus, malis 
gratibus consulum, feria 6 post festam 
pentecostes (Jun. 12) ouriam episcopi 
in Coldenhove incendio devastavit, neo- 
mon curlas canonicorum et quorandam 


viearlorum In civitate penitus destruzit, 
raptis rebus inibi inventis. Et facta 
est inter amioos odiosa dissensio, du- 
rans multis annis. 

3. 1299 Nov. 17 zeigt Rönig Al⸗ 
brecht den Lübedern an, daß er zur Un · 
— Pe — 

ſandte au fie abfertigen 
werde, und Nov. 24 forbern bie Mark- 
grafen Dtto und Hermann von Bran« 
enburg im Auftrage bed Königs bie 
Stabt auf, ihnen Gefanbte in biefer 
Bingelegenbelt zu ſchicen LAb. U.B. 1, 
Mr. 707, 694. Bellegung ber fehbe en. 
beds mit Otto bem Gtrengen von Lüne- 


ſtarb 1299 Juni 13. Seine Tochter hei · 
Schiwe · 


1300. 


383 


nicht langhe bar bevoren hadde nomen bes greven bochter van Reppin, 
de was bochter des vorften van Ruheni. 
408. In deme jare Erifti 1300 bo was grot aflat to Rome; dar 


sben vele volles ?. 


1.880. beten | fe bat Hunberfte jar annum jubyleum; bar vor ute allen Ian« 


409. By der tiid hadde be paves Bonifacius en mene confilium 
to Rome, unbe wifebe fic in fineme wede mit finer infulen als en paves 
in katedra; bar na ghink He bi fiven unbe quam brabe weber in Meberen 
werlit; mit ener cronen unbe in aller ftaltniffe al en keiſer, fatte he fit 


io in solium; en ceptrum hadde he in ber hant, unbe fpraf: 


gladii hie’, bat fpreit: 
he were paves unbe Feifer®. 


‘ecce duo 


“feet twe ſwerde Bir’. he fpraf bar mebe, bat 
do hadde koning Albert noch fine boben in 


deme hove*, de befe vormetene daeth feghen, des ny paves vor eme bebe. 

410. Des jares in beme pingften nam Toning Albertes fone des 

1sToninghes fufter van Brancriten to Paris, bar grot hof waß®. 

411. Dar bevoren to pafchen bo wart be proveſthe to Lubeke fand 
Gherarde, greven Gherdes fone van Holften®; ve was do to Orlens 
to ſchole. de red do to Paris, den hof bar to feende, mit anberen velen 
papen van Qubele, be do bar to ſchole weren, alfo be wol wet, be bit 


aerft befchref. 


412. In ben tiiden bo habe be koning van Vrancriken fine boben 


81.892. to bee | pavefe unbe let bidden umme vele fale, ber he alle wart en- 


twidet, ane eme funberlife fale, be en wolde He eme nicht entwiden. 


2 "odhter bodhter" 
Eau, ot 


1. Der Beriht iſt unverſtändlich 
bie Hamburger Yandfehrift führt nur 
irre. Salon V won Ronsegen war ber» 
mäßlt mit Eufemla, Toter 
lav I. Hanfereceffe ie 80: Nancii 
regis et dueis Norwegie Stralissundis 
ventent in brevi, ut duci Normegie ad- 
ducant Allam principis Rujanorum. Eu · 
femias Bruder, Wijlav IV, war ver- 
mäplt mit Agnes, ber Tochter Günther 
un —— Bi een un 00 
lat es von 
‘ 38; Potthaft 


3. Die Bulle Unam sanctam eccle- 
siam, welche bie Theorie von ben beiden 


ag! Ruf 


term vor it, {ft 1302 Nov. 18 
Fr tom erlafien. p 3, 2, ©. 165— 
mann 2, ©. 5761; Bott 


Peg ©. 2014. 


10. *sollam! : *consilium’ 6. 


Ihr ber 
(1302 lan Fer Pc Albrecht eine 
nene Gefanbtfi bie 
FAR r. 2 —ES p 3, 2, 
6. in —e (Mai 29) aus⸗ 
Alberti Romanorum regis veniens Pari- 
sius duxit in uxorem sororem Phi- 
Uppi Orassi, regis Francle, cum magna 
sollempnitate. Das Datum bes Beila- 
Ein, Rubolf ITT von Oeſterreich mit 
ber ende Philipp IV, iR 


an, 66 » Eohm Gerfarb II des 
u 

ee genannt 1301 Hug. 

1 ers 60), fein B in 


u. fpeeht, : 


ten Boten 


jer, Volrad von Krempe, 297 
(ba. 1, — Bi un 
Deiant allein m 


(af. 1, Ar. an 


384 


III. Detmar-Ehronit von 11011395 


bar na bornam be paves, bat be foning ene bar umme vorvolghebet; 


- bes ftebeghebe he eme to webere ben Alberte, ber 


Romere Toning 2. 


413. Im deme jare orlogheben de marcgreven uppe ben van Ro» 
ſtole, umme bat He nam heren Buzflam dochter unbe let des marcgre- 
ven Albertes dochter, de eme lobet was. be marcgreven toghen ftark ins 
ber Wende land 3; be van Roſtoke vruchteden unbe bingheben, er ben 
be vianbe en naleven, unbe fanden be bingniffe mit waghenen in bat 
Ber, vil na bat meften bel. do je dat ander bel ſcholden uthrichten«, do 
fatte fic de menheit weder ben rath unbe breven ute ber ftat ratmanne, 
de fe bar ane vorbachtenS. bo wart bat orloghe noch erghere. be bor⸗ 10 
ghere binnen Roſtoke hadden under fic twibracht; be land weren ane 
were. bo wart deme fulven junghen heren van Roſtoke raden, bat be 
de ftab unbe fin land alle let up beme koning van Denemarken; bat 
entfeng he weber van eme to Iene®. des worben be Wenbeichen heren 


unbe be menen land bebrovet. be foning orloghebe | do vort mit finen 2-84“ 


3. de L., 6. 


a a I kan 
bat inig Potlipp I jeräumte Recht 
von allen eriebigten Dignitäten 

Präbenben bie Einkünfte ein Jahr 
lang ® ich zu erheben, und ſchrieb Ahım 
Dg.5 nemo tibi suadeat, quod 
superlorem non habes et non subsis 
summo hierarchae. Kopp 3, 2, ©. 152 
—83 ; Botthaft 2, ©. 2008. 

2. Tamen (f. ©. 379 Anm. 5) 
potenter regnum optinuft, donee non 
dndum postea, cum papa et rex Francie 
discordias moverent, tunc papa timens 
fecit reconsiliationem cum rege Roma- 
norom. Die päpfliche Anerkennung 
Albrechts erfolgte 1303 Apr. 30: |. Kopp 
3,1, ©. 31923; 3, 2, ©, 12731. 

3. propter auxilium ab eo (Erioo) 
habendum contra marchiones Bran- 
denbnrgenses, qni eum angariabant 
magnis gwerris, ideo quod in uxo- 
rem duxerat filiam Buxslai Slavorum 
principis, repudiata filia Alberti mar- 
—8 — aa — Promise. Dar, 

aret! recht III von Bran- 
See, BWittiwe Brimiflans von Polen 
78 Anm. 1), helrathet 1302 % 
8: III von Sac —S— (ao 
Be eher 
u tat largaretha, 
‚ochter Bogiflan IV von Femme. 


Weigel . 

1299 Rov. 26 verpflichtete 
Roſtock, den Markgrafen Otto And 
mann von Brandenburg, Hi 

von Stettin unb ben en Kies 
von Werle und Helı 

burg 5000 Mark Bittere ur 28 
* len (Mel. U. B. 4, Nr. 25 

je. Mr. 2598). 1301 Jul. 22 Briebe zu 

war zwiſchen König anb 
klaus von Werle (daf. 5, 2748); 

1 beflätigt Nikolaus benfelben und 
seh, ber Stabt ihren Brief super 
jam summs pecunle ratione talle 
Bobie promisse zurüdzugeben (baf. 5, 
Nr. 2); arg, 1 erläßt and Bart 
ia die exactio, Ko 

ak dieltur, bie em 
vepisen Jebe, du onn Fetkrien 
ante Räzstok essemus (baf. 5, Rr. 2749). 

5. Sonft unbelannt. 

6. Eodem anno Nicholaus domi- 
nus de Rotstocke ex instinetu quo- 
rondam vasallorum suorum resignavit 
‚Erico regl Danorum olvitatem Rotstocke 
et totam terram suam, " a sa ot 
homo regis. u ündn! 

mn 

inemart von 

Mel. U.8.4, Nr. 2644; Be 
bigung ſ. baf. 4, Nr. 2643. 


1301. 


385 


omen, ben marcgreven, langhe tlib, unbe was bar na ſeldene in deme 
lande ane orloghe, de wile vat he fenebe!. 
414. Des jares ftarf in Norweghen ber Ruyaner here, de werde 
vorfte Wenzilawe, be gherne orloghe plach vorevenen, wor he mochte. 
sfin fone Wenzflame ve land befat2. be hadde bar weſen vore an pele- 
grimage to ber Righe, dar men plach bi ben tiiden baren umme aflat; 
bar ſtak ene en copman im ber Terten, deme he quatlifen antwworbe, bo 
Be ene manebe umme fine vechten ſchult to gheldene; van beme ſtele 


blef lam be vorfte al fine vage. 


415, By ben tyden was fin brober Jermarus bifcop to Kampn®. 
+ Im beme jare Eriftt 1301, alſo Kaſan vornam, ber Tatheren Sayıton 
keiſer, bat Mellotnafar, ve foldan van Babilonien, was in Sirien 
binnen ber ftab Haynan, do toch he ut mit aller kraft, be ſtad to bele⸗ 
ghende. alfo he fit nalede ber ftab up ene dachreyſe nat, bes mas en 

u ut fime rade, be het Kaycaf5, en Sarracen unbe en vorreber bes keyſers, 
be em bob hemeliken, deme folvane, bat Kaſan, ver Tatheren keifer, 
were komen, en to krenkende; he vet em bar to, bat he enbelifen queme 


be folban beffe bobefcap Horde, do quam he mit aller kraft em enjeghen. 
de feifer Kaſan hodde fit Kir nicht vore; he lach bar in ben wiſchen 
dorch voderinghe ber perbe; fin voll was möbe, fine perbe weren vor⸗ 
eben. jodoch 30 he vornam be tofümft des ſoldanes in eneme mitwelen 
dor winachten®, he vorguf fit mit al ben finen, unbe fchidlebe fine 


fpiffe?. 


be trab alfo en lowe to vote; alſo deden al be anderen; be 


3 ſchickede be perbe al umme bat her als ene muͤren; alſo pleghen de Ta- 
theren to vechtenbe. fe fehoten an de Sarracenen ere viande zo grefeli- 
ten, bat fe al to ber erben vilfen, bot ever ghewundet bet an ben bot. 


beffe ſtrid warbe van ben morghen bet to vefpertiib baghes®. 


fe jaghe · 


ben ere viande zo greſelilen vort bet an ben avent®, unde ſloghen al 


1. Proptorea multiplioate sunt mala 
in terra Slavorum, qnia principes ode- 
runt regem Intrasse dietam terram. 


2. Wizlav III von Rügen errichtet 
fein Zeflament 1302 De. 27 Ay Asloe 
— und flirht Ihm 
folgt fein Sohn Wizlav iv. 


3. Jaromar, Sopn Wizlav IN, Bi- 
83 von Kammin, urkunbet zuletzt 1293 
a Fe unb war verftorben 1294 
wi — tramite celeriter venit ad 
Stäbteßgronifen. XIX. 


locum, ublerat soldanus, et se posult 
ex aäversa parte per unam dietam in 
quibusdam pratis, in quibns erat abun- 
dantia pabulorum. 

5. Calphack. - 

6. Actum hoo anno Domini 1300 
die Mercurli ante festum nativitatis 
Domin! (Dg. 20). 

7. fecit edietum, ut omnes sul 
equitarent per acies ordinati. 

8. ab ortu solls usque ad nonam. 

9. usquo ad noctis caliginem. 


25 


21. ca. jeghen en | mit aller macht, er he wurbe beleghet binnen ber ftab. do . 


386 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


Hayden dat ze aflanghen mochten, bat velt lach zo vul ber Sarracenen böt, bat 
de Zatheren kume konden enen wech hebben bar doͤr; nicht vele quemen 
„ber Sarracenen levendich van benne, ane be ſoldan mit cleynen vote. 
aldus wurden ghevrowet de Tatheren mit den criften unde be Sarracenen 
42. bebrovet. | be feifer Kaſan be fette ben Foning van Armenien unde enen Di. se. 
ZTatheren, de het Melay, to hovetlude over 40 bufent volles, unbe 
bot, fe ſcholden mit den 40 bufent Tuben volghen deme folban bet in 
Egipten!, bat noch wol 12 dachreyſe was van bennen; fe ſcholden ene 
vanghen ober bot lan. bes jagheben fe na deme foldan unde vorſchuͤch ⸗ 
terben al fin volk; en bel quam to Tripolis, unde wurben bot ghe- 10 
flaghen van ben criftenen, de bar woneben in ben berghe Liban?; en 
bel wurden flaggen in ber vlucht; be folban untquam binnen Babilo- 
nie, une bar Feed} he heghe. 

416. Im deme fulven jare ftarf bifcop Conrad van Verben, bes 
bertoghen fone van Brunswic®. na eme ward bifcop Frederic ve Man 15 
enbrachtfifen foren‘. Wan he het unde fin flechte; he was oc an beme 
fine en vil lang grot man. 

417. Im deme jare ſande hertoghe Otte van Lüneborch wol dre ⸗ 

4.1. hindert man mit groten toffen, be roveden unbe branben vor ber ftab 
101 5 Lubeke fomelite dorp 5; ben jaghede be voghet na van ber ftab mit en 20 
bel borgharen to perben unbe to vote. bo bes hertoghen manne quemen 
Bi Stubbenborpe®, do wart en to welten, bat be Crowelsbrughe? was 2.54. 


14. ea" fehlt 2. 


1. usque ad desertum Egypti. Yun. 6 veripricht König Albrecht I LA» 

2. magna quantitas porrexit per ed jeine Berwenbung super tribulatio- 
viam Tripalis, qui perchristianos hab-_ nibus et pressuris, quibus illustris Otto 
tantes in monte Libani fuerunt inter- dux de Brunswik vos perturbat et afflcit 
fecti crudeliter. baf. 2, Rr.141) ; Juni 24 übernehmen 

3. Konrad, Sohn Ditoß des Kin- Zohan II und dreht I von Sachſen 
des von län igeelneburg , 2 Bi- und Graf Gerharb II von Holſtein bie 
—* von Berben, 12691300 Sept. Sftemoagtel der Gtabt —* Sehre 

—3 von Sohenfenr i 1300 (af. 2, Nr. 105, vgl. Nr. 162, 176; 
—131 146, 177). 

5. Ötto dux de Luneboroh ex in- 6. Propter quod advocatus civita- 
stinotu episcopi et canonicorum Lubi- tis, cognominatus Gallus cum pancis 
consium — misit megnum exercitum satellitibus et burgensibns in equis, 
sue militie melloris ante civitatem sed pluribus peditibus quasi Inermibus, 
Lubicensem —, qui in sequenti die velociter Insecutus, irruit in hostes 
beati Petri ad vincula (Aug. 2) ac- bene — prope villam Stabben- 
cepit magnam predam in vaceis et ju- dorpe. Zum Vogt Gallus ober Same ! 
mentis. Otto ber Strenge übernimmt Fa in — für Lub. Gef. 1, 
1302 — 26 bei feiner Sühne mit Lü« 

beck bie Bermittelung zwiſchen ber Stabt 7. Krauelsbrüde, nur bier genaunt, 
und Biſchof und Kapitel, quos ad tem- beim untergegangenen Dorfe Kranel, 
pus in defensionem nostre tuitionis re- Über bie Heilsau ober über & Frave. 
cepimus Lib u ©. 2, Nr. 154). 1301 Schröder und viernahti 2, 


1301. 387 


toworpen, bar fe over fcholben. dar worpen fe umme, bo fe nicht ane 
tif kunden komen uter dwenghe, unbe ſtridden mit ben‘, be erft weren 
jaghet uter ftab. bar wart de voghet van ber ftab, Hane gheheten, in 
deme erſten ridene flaghen unbe mit em manich man; in deme volghenbe 
sal entelen be wötghenghere, der worden ſlaghen wol Hunbert!. fe nemen 
aver ſchaden weber, funverlifen an groten perben, ber en bel quemen 
in be ftab al unvorbervet 2. 
418. Des jares quam be koning unbe foninghinne van Vrancri⸗ 
ten in Vlanderen to Brughe, dar worden fe untfanghen mit groteme 
io dramme. be van Brughe unde bat land alle faten fit under ven koning 
unbe huldeden eme®. do be foning hadde worven bat fin unde was weder 
togben to Vrancrifen, bat mene volf van ammeten fic grammebe, umme 
bat fe hadden mit clebinghe unde mit anberen binghen grote koſte breven 
unbe de koning em nicht hadde gheven to helpe. bo wanden fe, bat de 
1s riten portere bat babben van beme koninghe untfanghen, bat fe hebben- 
ſcholden. bes wart binnen Brughe grot twidracht. dat mene vol! ma- 
1.x5«. ke de under fit enen hovetman van ben weveren, be het Peter de Koning, 
en fwart, Tort minfche van live; he was doch en man vil befprafe unbe 
wis in rabet. do be koning vornam, dat to Brughe bat mene volk 


AL. 
1301. 


1. Et in primo congressu prelii ad- 
vocatus Interfectus est, et cumeo podi- 
tes fere centum. 

2. Quidam de eivibns ante hostem 
in quodam prato se continuerunt, qui 
hostibus magnum Intalerunt perloulum, 
interfectis et acceptis eorundem dex- 
warlis etequis, quosad eivitstemduxe- 
runt, 

3. Eodem anno Philippus rex Fran- 
coram cum regina venit Bruogis in Flan- 


driem, ad disponendum de Flandrie 


terra pro sue voluntatis libito. Quem 
Flamingi cum maxima reverentia et 
sollempnitate receperant, inclinati ma- 
gis ad ipsum regem, quam ad heredita- 
rios suos dominos, comites Flandrie u. 
ſ. w. Bhilipp tommt 1301 Ende Mat 
nad Flandern, über Douai, Lille nach 
Gent, von bort über Arbenburg, Dam- 
me nad) Brügge; von hier kehrt er über 
BWinendale und Brügge zuräd. Ann. 
Gandenses 1301; |. —E 1,©. 
201 Aum. *. 

4. Cum autem diotus rex Francie 
reverteretur in Franelam, populus in 
Brucgis, motus furore contra potentio- 
res ejusdem ville, quendam textorem 


Petrum dietum Koninch, hominem sta- 

“taro brevis et despecti corporis, magni 
tamen consilii, capitaneum inter se 
statuerunt. Unde multe seditiones orte 
sunt, et duraverunt postea per multos 
annos. Nam dictus populus, dolens de 
sumptibus suls magnis, factis in bono- 
rifica recoptione regis, imputaverunt 
scabinis et potentioribus suls hoc, quod. 
rox sibi nullum fecit subsidium, dicen- 
tes, ipsos scabinos hoc inpedivisse. 
Nad den. Ann. Gandenses hatte ber 
König in Gent auf Bitten der Bürger 
bie ccife aufgehoben, während in 
Brügge von ben Schöffen verboten wor · 
ben war, dem König gegenüber eine 
ſolghe Bitte auszufprehen. In Folge 
beffen- war ber König fiumm empfangen 
worben, und ale nos feiner Abreife bie 
scabini et majores bie bem König ge- 
machten Geſchenle und bie von ihnen 
jelöft getragenen Feftgemänber ans ber 
Accife begaplt haben wollten, während 
die Bürger ben von ihnen gemachten 
Aufwand felbft tragen follten,- kam es 
zu Unruhen. Der Weber Bieter bie Ko- 
nine mit etwa 25 Anbern wurde in ben 
Stein gelegt, aber vom Wolf befreit. 


25* 


.- 


388 


III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


be ghene bot floch unbe vorbref, de eme truwe weren, he fanbe bar ben 
greven van Senpole, bat is be fancto Paulo; be quam bar im funte 
Laurencius avenbe! mit vele volfe® unbe beghebinghebe, bat de plan- 
ten umme be ftat worben bale brofen unbe be graven wurden todam⸗ 
met; bat wart en na kortliken vil let. to leſten, bo je nicht wolben levens 
" ane fif, do fande be koning fere vele volles wapent in be ftat fe to be 
dwinghende?. bo fe bat ſeghen, ere boben fe fanven in bat lant; dan⸗ 
nen quam en in ber nacht volles fo vele, bat fe im ber bagheringhe be 
ghunden ſoken des koninghes lude, unbe floghen fe alle bot, ane were. 
bat was an eneme vrydaghe, ben fe feber mer beten bem guten vrydach ®. 10 
+ In veme jare Ehrifti 13024 na winachtens do nam Caſan to 
fi ven koning van Armenien unbe al fin manfcap unde delede file ben 


rof, ben fe haben nomen deme folban van Babilonien. He behelt | bar 21.8 


van nicht mer den enen ſak mit breven; bat was in ghefchreven, wat 
+ bes ſoldanes anal were in den rike; bar weren of regiftra ſines volkes ıs 
unbe tinfes in ben lande. beffe breve behelt be keiſer allenen ; al ven an« 


8. "degbedinghede‘ : "deghedinghen' R.; *beghedinghebe' 6. 


1. Ang. 9. 

2. Yalıs von Chatillon ober von 
Saint Paul war 1300 von Konig Phi⸗ 
lipp zum General · Gouverneur von Blan« 
bern beftellt worden. Er zog, herbeige- 
rufen durch Ritter Johann von ae 
Sk bie —8 um —— 

freiung fangenen zu ahnden, 

—— ge heran; die Gemeinde aber 
Oi ae bavon, on, Beil zu ben Waſ · 
fen unb erlangte circa medium Julit 
quadam feria quinta (Juli 13 ober 20) 
den Sieg über bie majores ; Johann von 
Shiftelles flüchtete und Jalob von um Eh 
u on wagte nicht die Stabt 
Er fammelte Serhärtung ne — rn 


rüd; ein Ber; Ich fnete ihm — 
und ſchigte Pi ie Koninc und An« 
dere in Berl ung, Jalob von &ha- 


tillon und fein Bruder von St. Paul 
en in bie Stabt, zerftörten bie Ber 

lung amb erllärten bie Privilegien 

— verwirkt. ‚Hierauf Balept 

ars Datum Ai 

3 Barntönig 1, ©. sa. 

3. Während bie Stabt unb ber Ger 
neral- Gouverneur am Königlichen Hofe 
wegen ber Privilegien proceffirten, — 

ieter die Konine auf dem Math be 
hhne und bes Enfels bes gefangenen 


Grafen von Flonbern circa medium hie= 
mis nad) Bri igae ur, und als bie Ge⸗ 
fanbten ber Stadt incipiente vere un · 
verrichteter Sache vom Hof aurhigetehrt 
waren, befahl ex bie Einftellung 

Sarbeiten. 


ömenbig zu me 
Fi aim sad en on a 
jeter mußte fliehen und bie habt ging 
einen neuen Bertrag mit Jalob von 
» Station ein ein, bem anfotge derſelbe nur 
t 300 Reitern einziehen follte. Mai 
17 aber hielt Jalob nadbem am Tage 
vorher 5000 Männer, welche bie Un: 
terfuhung fürdhteten, die Stabt verlaſ · 
fen hatten, mit 1700 Reitern feinen Ein» 
zug; bie Bril F riefen bie Entwiche 
nen zurüd unD fielen freitag ben 18. 
Mai circa ortum solls mit ben Rofunge- 
worten: Seilt en vrienb! über biefyran- 
zoſen her, von benen 1500 erfchlagen, 
100 gefangen wurden; Jakob von 
tillon aber entlam. Ann. Gand.; 
er 8 ihn op 9a 
Hihon ohne Jahr. 
5. gulch jag Deimars; fiche ©. 386 


1302. 


beren fchat delede he al ummet. 


389 


theren, ny wanfcapener vorfte were2, ben be Caſan, unde nochtan ny 
here wifer, bebberber, milder, truwer unbe mobigher were, ben he 
were, to ſtride unbe to allen guben dinghen. bo Be bat grote ghut hadde 
sal umme böfet, bo Tunbeghebe he ben volle, bat be wolde then vor 
Damaften, bat do was des folbanes; ze fcholben al rebe weien. bo 
weren fe willich to finen bobe unbe toghen al mit eme, ane Melay; be 
bfef mit 20 duſend to Gazare, dem foldan to toende®, als em hadde 
de keiſer bevolen. alfo be van Damaflen vornemen, bat Caſan mit 
10 groten volle was komende be ftat to winnenbe, unbe feghen nen weber« 


ftant, 


bo fenben fe em enjheghen be erlifeften van ber ftab mit ben 


flotelen unbe beben umme ghenabe; ze wolben gherne eme huldeghen 
nad fime willen. oc beben fe, bat he bewarebe, bat fin volk nene 


s1.850.{chanbe beghinghe obber umtücht odder | walt, ze wolden gherne eme 
ıshulbeghen nach finen willen, unbe fhiefen en wat ze wolben *. 


bit an⸗ 


namebe ber Tatheren keiſer unbe lovede en velicheit unbe truwe; be 
fende mit ven boben fine manne, de alle ding ſcholden ſchicken tonoren, 
in fpife, in tucht unbe in vrede. he quam fulven mit groten volle na, 
unde wart untfanggen in groter ere unbe vroube, unbe regnerbe in ber 


a ftab in groten eren 5. 


+ Dar na, alfo de keifer Eafan fat in groten vrede to Damaſten, 


bo" quemen boben unbe funbegheben em, bat Caybo, 
mit groten volfe in Perſen unbe vorherde bat rile. 


fin om®, were 
bo bit Eafan horde, 


be fchiefebe in den lande alle ding; he bevol Eathelofa bat land to vor⸗ 
a ftande. in allen fteven ſettede he hovetlude, ben be lobede; Damaften 
bevůl he eme ſchalle, ve het Capcap, be was en vorreber?, deme be 
lovede aller trüwe. beme koninghe van Armenien feghebe He fin hemot®, 
unbe bevol em unbe anderen criften grot land. he bevol oc Eathelofen, 
bat he de criften fcholbe vorgeghen unbe gheven en weder ere land unbe 


77. fin pemet' : ‘Anen demort’ 6. 


1. in sus sorte non retinuft, nist 
ensem unum et quoddam marsupfum, 
in quo erant scripture terre Egypti et 
innumerus exercitus soldani et simi- 
lin, 
2. vix potulsset statue minoris alt- 
— neque turporlaaypocku, 
expoctantes advontum vel 


—— 
4. Ausführung von: suos ad Casa- 
num nunelos transmiserunt, qui dede- 


runt sibi multa dona, et ei claves etlam 
obtulerunt, ab eo misericordiam implo- 
rantes. 

5. equitavit ad auvium Damasci, 
in cuJus littore tentorla sna fixit. 

6. de quodam suo consanguineo, 
nomine Bayio. —— 

T. ik tori superius no- 
— An. 5. 

8. suum sibi reseravit recessum. 


men ſprak in ben baghen bar in Ta⸗ Hayıyon 


#. 


390 1II. Detmar-Ehromit don 1101—1395. 


Suyıben ſtede, bat anber Tube hadden unverbrofen. hir mebe toch he uteme lande 


to Mefopotamien jeghen | fine vianbe. Hei bfef dar langhe wile unbe 21.55 
dede groten vrome. 

419. In deme ſulven jare do quam be koning van Vrancriken in 
Blanderen mit groter macht to Cortrile. bar quemen de Blaminghes 
weder eme to ſtride unbe floghen em af twe bel ſines heres; mit deme 
dritten bele quam he wech. bar bleven bot wele duſent volles, de grote« 
ften vorften unde heren unbe be beten ribberfcap van al beme rile?. 
des ftribes wurden de Blaminghe fo fere fterket, bat fe clene feber ven 
toning vruchteben. bar na wurben los be greben van Vlanderen, ben be ıo 
koning laughe hadde holden vanghen ®. 

420. Des jares ſtarf de edele vrowe Ingheborch, der hertoghen 
moder van Saſſen, Albertes, Johannis unde Erikest. bo nam oc 
de ſulve hertoghe Albert des marcgreven Albertes dochter, Margareten, 
be erſte lovbet was deme junkheren van Roſtoks, unbe ſeder nam den 18 
hertoghen Boligflawen ® van Kalys, de koning wart ber Polene unbe 
feber bobet wart bor eren willen, fo men ſeghede. oc is bat witlif, fint 
dat fe quam to hertoghen Alberte van Louenborch, bat be lant fic nicht 
en beterben?. | de van Metelenborch hadde ere fufter, dar mebe.eme si. 


1. Zufag Detmars. 

2. Item conflictus immensus falt in 
Cortraco ubi Flamingi, precipue illi de 
Brogis, eirenmquague hostibus con- 
elusi, prelium sunt aggressi et potiti 
ineredibili victorla ex Altissimo prove- 
niente. In quo prelio perierunt Gode- 
fridus frater ducis Brabantle, prepotens 
comes Arraoensis, comes sancti Pauli, 
cum infinitis principlbus, magnatibus 
et nobilibus altis. De Flamingis autem 
Paucissimi perierunt. Schlacht bei Cour · 
trai, la bataille des esp6rons, 1302 Jul. 
11. Barntönig 1, ©. 206—7. Dal. 
Ann. Gand. : Comes vero sancti Pauli, 
qui tertiam regebat aclem pro onstodia 
de retro deputatam, videns duos fratren 
‚suos uterinos cum duabus aciebus suc- 
oumbere et esse in perlculo mortis, eis 
auzilium et succursum non prebuit, 
ui | Supisine füglens campum reli- 


V Die Belagerung Tournais durch 
die Släminger 1303 führte & einem 
an mit — ber Guido für 

jelben bie Freiheit gab, 
feine Söhne aber — und Wilhelni 
in der gefangen haft belieh. Er kam 
gegen Ende Oktobers nach Flandern, 


tehrte bei Ablauf bes Stillſtandes 1304 
Mai IE Eomptegne zuräd unb ſtarb 


” ’Eodem anno oblit reverenda do- 
mina Ingeburgis, mater Alberti, Johan- 
nis et Erici, ducum Saxonie, Alla regis 
Sweorum. Ingeborg, Wittwe Johann I 
1.8. 368 Anm. 3), war bie Enkelin Bir- 
ger Jarls und bie Tochter Herzog Eriche 
von Smaland, bes Brubers ber ver Rönige 
Balbemar und Magnus Laduläs. Kobbe 

x: — Nach — — ri 
Ei tei au Hamburg flarl 

Sun. hen re Söhne warn Vohann u, 
Albrecht III und Erich 

5. Ipse etiam lern dux, ejus- 
dem domine Ingeburgis Alius, duxit In 
uxorem dominam Margaretam, reliotam 
regis de Kalys, fillam scilicet Albarti 
marchionis de Brandenborch, que, ut 
premittitur, desponsata erat Nicholao 
puero nobili de Rotstoke, et qui ea re- 
pudiata fliam Buzelai principis Slavo- 
ram per instinctum quorundam vasal- 
loram suorum duxit in uxorem. ©. 


6. Ierthum Detmars 


1303. 


391 


wart bat land to Stargharben; bat was en ghodelik bedderve vrowe, 


ber manich wart ghebeteret!. 


421. By der tiid ftarf de here van Ghodebuz, her Johan, bes 


lant ve van Mekelenborch behelt?. 


422. Des fulven jares let Birgher van Sweden, be koning, finen Ab 


fone cronen, Magnufe, de na eme ſcholde Toning fin®. to deme hove 
was koning Erik van Denemarken mit vele anderen heren. 


+ In deme jare Erifti 1303 do was be bofe vorreder Eapcap, Fayikon 


deme der Tatheren keifer Caſan hadde bevolen Damaſcum; de fende an 
io den foldan van Babilonien unde bot em zo: weret em to danke, he 
wolde em Damafcum to ber hant ſchicken. bit nam de folban to willen 
unbe bot em zo weber: kunde he Damafcum unbe bat land, bat Eafan 
ghewůnnen hadde, weder befreftigen, he wolbe ene mafen fine baghe 
to enen heren over Damafcum unbe bat fulve land; bar bovene wolde 
ıshe eme gheven groten fcat unbe fine fufter to wive unbe vorderen ene 
in alfen faten, wor he mochte. des wart de bofe Eapcap vro; he fenbe 


aı.seo. van fif al, de | ghünftich weren deme keiſer, in verne land; he vorlet 


ſik dar to, bat van groter hette ber tiib Funde de keiſer nicht jeghen em 
von. bar mebe fette be fit jeghen finen rechten heren Kaſan, unde be 
a diwant de ftat Damafenm unbe al de land bar ummelank, unbe malede 
fe underbanich beme foldan unbe fil fulven. bo bit wart deme keiſer Ca⸗ 


fan to wetende van finen mannen, 


be bo toghen ute beme lande van 


Sirien*, bo was it em let; mer in deme fomer kunde he fit nicht wre⸗ 
ten bor heite willen bes landes. mer alfo be winter anftund, bo enbot 
2 be Katelofa, dat he neme 30 duſent Tatheren unde toghe dor Antiochien, 
unbe neme mit fit den koning van Armenien mit al finen volle to 


1. Ueber Beatrig, bie Schwefter ber 
Margaretha, ſ. oben ©. 373 Anm. 4. 

2. Yohann II von Melienburg - Ga» 
debujch farb fchon 1299 Dit. 14; Dell. 
U. 8. 4, Nr. 2577. 

3. Idem eodem anno Birgerus rex 
Sueorum Magnum filium suum post se 
rogem constituit et eum fech coronari 
cum magna sollempnitate. Fant 1, ©. 
27, 1302: rex Birgerus coronatus ost 
Sudhercopie prima dominica Adventus 
(De. 2), et dominus Waldemarus fra- 
ter suus junior miles et dux Finlandie 
factus est. Daf. 1, ©. 87: Coronatus 
est ex Birgerus Sudhercopie et regina 
Margareta, et dominus Waldemarus 


dux, Auus regis, factus est miles, Ue- 
ber Birgers Bermählung ſ. S. 328 Anm. 
3. Die Geburt feines Sohnes bei Kant 
1, ©. 55, 1300: Natus est Magnus 
Birgeri regis Swecie Alllus. 

4. Rad Haythons Saählung befiehlt 
Rafan 1301, als er auf bem Wege nach 
Mefopotamien an ben Euphrat gelangt 
ift, Cotulofa folle Molay mit 20,000 
Tartaren in Syrien laffen und mit dem 
Bene gez zu ‚m ommmen. en) 

jeht auf Anrathen [8 gegen Jeru- 
— A Bid im Si Sm Kom 
mer erfolgt rath Kapıhils. Molay 
fürchtet, ia nicht Halten zu Binnen und 
sicht nach Mefopotamien zu Kafan. 


392 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


Saython hulpe. vortmer bob he in Cypren beme Toninghe!, bat he volghebe mit 


allen criften vor Damafcum unde ſchickeden be wegge fo lange, bat he 
fulven naqueme mit vulkomener macht fines volles, wente be wolde 
brabe volghen. al deſſe bing ſcheghen nach ven babe des keiſers Kaſan. 
alfo fe weren al beſammelt nicht verne van Damafcum, zo komen bess 
büvel8 boben unbe Tunbegheben 2, bat keiſer Eafan leghe an veme | leften zı. se-. 
fines levendes, unbe bar en were nen hopene to, bat he mochte bat 
fevent beholben. bes wart al man bebrovet unbe tobelben fil weber 
untwe, unbe en jewelif toch weber an fin land. alfo wart van beme 
orloghe in deme jare nicht. 

423. In deme fulven jare do vordreven de greben van Holften 


io 


erer manen ut ereme lande en bel; be deden fit to hertoghen Alberte 


van Saſſen; unde wart en grot orloghe. be hertoghe beſammelde ˖ ſic to 
den leſten mit den vordrevenen mannen unde toghen in dat land to Hol⸗ 
ſten mit achte hundert groten roſſen. de leghen uppe der Schoresheide 15 
wol in ben viften dach; bat land fe roveden unde branden unde vordin ⸗ 
gheben*. do fe weder toghen over de Travene, bo hadden be greven ere 
fammelingge, unde toghen na uppe den vort to Locvelde; bar quemen 
fe en bel toſamende unbe ſloghen fic fere. bar legherden fic dat ene her 
up ene fiven ber Travene, uppe be anderen fien bat ander 5. bar que- 20 
‚men bo be ratmanne to van Lubeke unde brachtent an ene bult, unbe 
beghebinghen wol dre daghe tufichen em, unbe maleden bar ene gude 
eveninghe tuffchen en ®. 
424. | Des jares brachte greve Dtte van Ravenberghe fine bochter zı.aee. 

to Lubele; de ghaf he bor gubes willen des Toninghes marfcalfe van 2s 


. bob de’ bode ©., "c fehlt; bot he’ 6. 
Fisen mannen manch” 


14. "vorbrevenen mannen” torrigirt aub : "ars 


1. Casanıs— precapit, quod quan- 
do (Cotulossa) ad partes Antiochie per- 
--"-3t, regem Armenle convocaret et 

christlanos partlum Orlentis ot 
‚ et adjungeret eos sibi. 

&0ce rumor venit. 

Hoc aceidit anno — 1301. 

Item comites Holtzatie quosdam 
s suos de Boowolde cam multis 
sonsanguineis ot amiels de terra 
erant. Quos Albertus dux Baxo- 
Negit, et congregato cum elsdem 
» exereita, scllicot 800 dextrario- 
Holtzatlam intravit, cam Incen- 
rapinis et exactionibus devastans. 
ıtquam in ea moratus fulsset fere 


5 diebus. 

5. dux intelligens, comites Holtza- 
tie exercitum oongregasse, terram exi- 
vit cum populo suo, deponens se prope 
villam Locwisch, super vadum trans- 
euntem Travenam, et oomites cum suis 
insecati se deposuerunt ex adverso; et 
sic jacefites singularibus litibus vires 
suas homines utriusque partie adinvi- 
com sepius sunt experti. Lodfelb, an 
ber Kan, ſudoſtlich von Reinfelb. 

. Tandem oonsules Lubicenses se 
Intendonenen suis placitis, fecerunt 
compositionem amicabilem inter cos, 
antequam de predicto loco suos exerci- 
tus moverent. 


21.87.. warde fprofen,, wo be to ener tiid | fpraf: 


1303. 393 


Sweben; be untfenghen bar greve Jacob van Hallande unde andere 
vibbere van Schweden. bat fo ebelen juncurowe beme marjcalte bor 
gubes willen gheven wart, vil manegheme bes wunberbe. 
425. In der ſulven tiid ſande be foning van Vrancriken enen 
s finen vibbere, wol gheleret an beiben rechte, geiſtlik unbe werltlik, Wil- 
helmum de Longoreto; de wart hemelifen vorderet van ben van ber 
Eolumpne, bat he quam mit volfe wapent to Anagine, bar be paves 
was uppe fineme palafe?. den grepen fe, unbe floghen ene fo fere, bat 
ſe ene vor bot leten lighen?. bar na, bo be paves weder quam to finne, 
sonicht lange borfte He dar bliven; mer fo crank als he was, wart he 
voret toRome, unbe ftarf bar in deme 35 daghe na ber vangniffe, do he 
ferigget wart; bat was 5 idus Octobris. to Nome in funte Peteres Ter- 
ten he begraven wart in en graf, bat he fulven koſtliken fic hadde Inten 
beret*. na eme was be ftol Tebich teyn daghe. van befieme Bonifacio 

m ‘Si noster precessor Ce- 
lestinus fecit miracula, nos faciemus mirabilia’ ; bat Hebbe he dan, 
weret na fineme wille gan®. maug ben prophecien ber pavefe fpreft en: 
“Intrabit ut vulpes, regnabit ut leo, morietur ut canis’; bit 
fprat men warlifen , dat worbe an eme voronliet®. 

2» 426. Dar na warbe Toren paves Benebictus X, en Lumbard; be 
wart in funte Symonis unde Iuben avende cronet unde fat achte manebe 
unbe feventepn daghe. he Het vore brober Nicolaus, des orben ber pres 
befere meſter; feber wart he carbinal Oſtienſis, bar na paves7. 


21. Somonis unde': ot-Beidhen. 


1. Eodem anno Otto comes de Ra- 
vensberche dedit marscaleo Swecie fillam 
suam in uxorem, quam Jaoobus comes 
Hallandie —** in Lubeke et in Swe- 

‚honorifice mare transduzit. 
1303 Jul. 23 find — Jalob von Sa 
land unb Graf Otto von Raveneberg 
Kübel Zeugen in einer Urkunde 
33 a ron Mellenburg; Lüb. U. 


gi 


m Per Prancie per quendam Wil- 
helmum de Longoreto milltem, valde 
litteratum virum in utrogue jure, c00- 
perantibus ad hoo cardinalibus de Co- 
lumpna, captivarl proditioso fecit pa- 
pam Bonffscium in Agnanla, scilicet 
urbe, in qua natus fait, exeuntem tu- 
tum et nullum malam suspicantem. 

3. Hi autem, qui ipsum ceperant, 
Jacontem In terra in modum orucis pro- 


stratum in suis indumentis pontificali- 
bus et crucem, in qua erat Hgnum do- 
minieum, pectori sul affixam, dedu- 
cere eum commode non poterant, sed 
verberibus sibi imposititis semivivum 
rellquerunt. 

4. Et propter heo verbera in brevi 
postea fult mortuns, et in Roma in pul- 
ra tumba, quam antea in ecclesia beati 
Petri sibi parari fecit, honeste sepul- 


‚sus. Bon Ritter Wilhelm von N rt 


unk Jakob Eolonna 1303 Sept. 
Anagni überfallen unb bis Sept. 9 in 
De ey — Boniſacius VI 

Srumann ©. 128 — 
102; ann. 3 ©. 18486. 


6. — 1. S. 19 Anm. 76. 
T. post Bonifaclum VII sedit papa 
Benedictus vix per unum annum. Iste 


AL. 


& 


394 IH. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


Hayıton + In deme jare Criſti 13041 bo befammelve uppe nye keiſer Caſan 
al fin volk mit deme koninghe van Armenien unde kam mit veme her bet 
to ber vlůt Eufraten 2; zo grot was bat her, bat in be lenghe Bi deme 
watere rekede fit ut van beme flote Machabe bet to Labire, bat weren 
dre Walfche miles. do be Sarracenen bat vornemen, bat fe nen weber- s 
ſtand kunden vom beme volle, bo brachten ze all er gub unbe quek in be 
murden fteve, unbe vorbranden er eghene land to grunde zo degher, bat 
der Tatheren perbe mochten nyn voder vinden. beffe fwinbicheit vor⸗ 
nam be feifer Eafan, unbe wolde ben winter bar over leghen hebben biz. sr. 
der vlůt Eufrates, unbe in beme Meet, went be voberinghe were 
upgheſproten, 30 wolbe he Sirien, Damafcum unbe bat Hilghe land al 
weber hebben ghewuůnnen mit hulpe ber criften. mer leider be büvel hin⸗ 
derde bat, dat bar nicht van wart, alfo bat vore bide i8 ghehinbert. ıs 
dat ſchach fo, dat deme feifer quemen boden, He fcholbe enbelilen weber- 
teren an fin lanb, bar wer in ghekomen Caybo, fin viant, unbe vor- 
herde al fin lant. bes wederlerde de keiſer mit fime volle, unde be reyſe 
weder toghingh. 

By ber ſulven tiid bo ſtarf be koning Wenſlaus van Beemen to 20 
Praghe; an ſiner ſtede wart koning Wenſlaus ſin ſone, unde wart vor⸗ 
mordet in deme jare b. 

427. In deme fulven jare do wart de koning van Denemarken 
loſet ute deme banne unbe fin brober Criſtofor, unde de fang quam we- 
ber, be langhe leghert was over al bat rile®. 2* 

428. Do hadde de paves bifcop Johanne Grant mafet to der Righe 
bifcop, na bifcop Johanne, de in beme hove do ftorven was, be bes 
greven Helmolves brober was van Swerin; unde be paves fatte Yfar- 
num, be vore was legat tho Lunden, in des anderen ftebe to bifcope. 21.87«. 
fe beide dachten bar nicht to blivenbe; des fo fammelven fe groten {hat 
ute ben twen ftichten, bar mebe fe jeder worven ander biffcopbome ?. 
fult frater ordinis predicatoram, et 
obilt in Perusio. Beueditt XI, vorher 


Karbinalbifhof Nikolaus von Dftia, 
wurbe 1303 Oft. 22 ermählt und Dit. 


herbae Inciperent pullulare. 

5. Wenzel II von Böhmen ſtirbt 
1305 Jun. 21 ; Wenzel II wirb ermor- 
det 1306 Aug. 4. Caro 2, ©. 20, 30. 


27 gehtönt. Ropp 3, 2 ©. 189. 

1. Haython zu 1303. 

2. porvenit usque ad fumen Eufra- 
ten—. Tune— misit pro rege Armenie. 

3. quod exercitus Casani per tres 
dietas extendebatur in longum , a quo- 
dam videlicet castro Caccabe usgue ad 
aliud castrum nominatum Labire, que 
quldom castra erant Sarracenorum. 

4. veris tompore veniente, dum 


6. Item eodem anno rex Danorum 
ab excommunlcationis sententia suoto- 
ritate pape absolvitar et totum regnum 
ejus ab interdicto in eo posito propter 
captivationem Lundensia archiepiscopi. 
©. ©. 380 Anm. 3. 

7. Johann von Schwerin, Sohn 
Sun li un und Bruder Beim u, 

rbifchof zu Riga 1294, rben zu 
Rom 1300; — in Pr Jahıb. 


1304. 395 


429. Des jares ftarf Agnes, greven Gherdes wif van Holften, 
Toning Eriles moder van Denemarken unbe Criſtophores i. 

430. De ftarf de greve Hinric van Reynoldesborch?, greven 
Gherdes brober ; twe fone he let, Gherde unbe hifelberte. 

5 431. Do ftarf oc be paves Benedictus nonas Julii to Berufe, 
dar he wart begraven; na eme was be ftol ledich teyn manede unbe 
neghen unbe twintich daghe. 

432. By der tiid, do de marjchalf van Sweben nomen hadde bes 
greven bochter van Ravensberghe“, do gaf he oc fine bochter hertoghen 

1 Woldemere, des foninghes brober to Sweden. bat mohebe jere her⸗ 
toghen Erike, fime brobere. be quam bar na to beme Stocholme; bar 
let he ven marſchalk van, unde gaf em ſchult, bat he fin unbe finer bro⸗ 
dere erghefte worden hadde; bes let he ene bar unthoveden. bar na let 
fic de hertoghe Woldemer ſcheden van des marſchalles dochter dor vab- 


zu, berfcap willen. alfo | nam Ke ſeder koning Eriles bochter van Norwer 


"sten, de dot was, unde hertoghe Erik nam koning Haquines bochter, 


fines broders, de do was koning >. 


34, ©.86. Mernus wirb Ergbifhof von 
Riga 1300 De. 19, nad Kund verſetzt 
1302 Apr. 11; Botthaft 2, ©. 1999, 
Ei Johann Grand, ber Aa Sunds 
nie erhalten hatte, "verichmähte baf- 
felbe; 1304 Mrj. 21 übertrt terug beahalb 
Beuebilt XI Riga an feinen Bönitentiar 
Girl; Botthat 2, ©. 2034. 

. Item eodem anno oblit domina 
—8 uxor Gherardi comitis Holtzatie, 
ceci posten facti. Agnes, Wittwe Erich 
VII von Dänemark (f. ©. 354 Anm. 2, 
©. 366 Anm. 3), zweite Gemahlin Ger- 
hard II feit 1293, flarb 1304 Sept. 29, 
nad v. Aſpern —58 Stud. 5, €. 
204—206; Cod. dipl. 2, ©. 326) DR. 
1. AL "geben bier no Nachrichten 
über Agneb’ Kinder erfler und zweiter 
Ehe und Gerharbs Kinder erfler Ehe; 
ſ. &. 366 Aum. 3; 48 Anm. 4. 

2. Heintig) I von Renbeburg farb 
1304, nach ber Bermuthung von ÄAſperns 
Norbalb. Stud. 5, ©. 197; Cod. dipl. 
3, ©. 328) Aug. 5. Ueber feine Gemeh ⸗ 
fin f. ©. 107 Anm. 1. Ihre Kinder 
find Gerhard der Große, Gifelbert Bropft 
zu Bremen, Abelheib Gemahlin Erichs 
von Schleswig und Eliſabeth Gemahlin 
erft Johann Il von Sachfen-Lauenburg, 
dann Erichs van Dänemart. 

3. Benebitt XI flarb 1304 Jul. 7 


au ErEN 1 potthaf 2, &. 2037; Ropp 

4. ©. ©. 393 Anm. 1. 

5. A. L. zu 1905 tärzer und an- 
ber&: Eodem anno hiidem duces (Eri- 
ous et Waldemaras) fecerunt marscal- 
cum regis — decollari, cuius mar- 
scalel Allis nupta fuit dieto Erico due. 
Cumgue esm sicut legitimam per 
aliquos annos habuisset uxorem, Pro» 
‚pter compaternitatem quandam pro 
se allegatam ipse dux fecit oelebrari 
divortiam inter ipsum et ipsam; du- 
cens statim postea in uxorem fillam 
Hagnini regis Norwegle. Et frater ejus 
Woldemarus duxit ejusdem regni Nliam, 
scilicet Allem Eriel, quondam regis 
Korg. Sant. 1, ©. 233: 4 id. 
(Febr.) anno Domini 1305 Torgillus 
marskalkus decollatus est die Schola- 
stice virginis (Febr. 10). ©. 71: 5id. 
($ebr. 9) obitus domini Thorkilli mar- 
skalki condam Swecie. ©. 56: Eodem 
anno (1305) captus est et Holmis car- 
ceri mancipatus Tragillus marscaleus— 
ac anno sequenti (1306) circa festum 
Dorothee virginis (um {ebr. 6) capite 
troncatus est —. Tertia die a captivi- 
tate — factum eat divortium inter Wal- 
demaram ducem et illias uxorem, que 
erat alia domini Trugilli Knudsen mar- 


44 


ẽ 


396 IH. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


Sayıkon + In deme jare Eriftt 1305 1 do was noch begherich unbe willich Ka- 
fan, ver Tatheren keiſer, to winnenbe Damaſcum unbe dat hilghe land; bat 
was em let, bat de vortogheringhe 30 langhe warbe. he gaf? fime leven 
mane Ratelofa 40 bufent Tatheren guber wepener, unbe bot eme unbe 
deme Toninghe van Armenien, dat fe fholven then in Syrien, tos 
Damaſcum, in dat Hilghe land; ze fcholven bat befreftighen unde flan 
al dat dot, bat fe vünben van Sarracenen. hir to weren je willich 
unde berebe. fe quemen to emer groten ftab in Syrien, be het Ha- 
man, be wünnen fe fünber fwarheit. fe flogen al bat bot, bat bar 
was binnen van volle; fe wännen bar groten ſchat, unbe toghen vort- 10 
an vor Damaſcum. !ve mechtighen ftab hadden fe ghar ringhe wün- 
nen; mer de van Damafcum beben, bat men en dre baghe wolbe vrift 
gheven, bar na wolben fe fit gheven in ber Tatheren hende. bes wart 
en | ghegänt. binnen ber tiid wart en Sarracen® upghegrepen unbe gı.ssn. 
wart ghebracht vor Katelofen, ven hovetman; de melde, bat im enerıs 
daghereyſe van Damafcum weren 12 duſent Sarracen, be beyben bar 
bes ſoldanes, be wolde mit ben volke untfetten be ftab Damafcum. bo 
bit vornemen Kathelofa unde de koning van Armenien, bo breken fe up, 
enbeliten to ſolende ven foldan unde ve 12 duſent volles. Bo fe quemen 
to ber jeghen, bo vunden fe alle dingh, alfo en hadde fecht de Sarracen. x 
fe quemen bar in deme avende, alfo de nacht anftunb‘. be Tatheren 
hadden gherne ftreben mit ven folban in der nacht, mer fe kunden nicht 
bi em komen; be hadde fin volk tujchen eme berghe unbe watere beflo- 
ten, bat em be viande kunden nerghen benalen, fo langhe bat et daghede; 
do vunden be Tatheren ene Mene vort over water; bar trededen en belz, 
over, unbe floghen den Sarracenen af enen groten hupen. mer be fol- 
dan wolde nicht van finer ftebe, bar he was al ſeler. zo lange tobbe- 
ven fe mit en, bat er perbe vormobeben unde fe ſulven; bes toghen fe 
van en weber jeghen Damafcum up enen wuͤnliken | camp; bar vünden gı gun, 


S. 64: Eodem anno (1305) per fangennahme ayaie 1305 Sept. 29 
et fratzes suos captivatus est ober Dez. 6 zu Lena, Teflament 1306 
llus marskalkus Lenom — die fsebr. 9 kei ten 2, Nr. 1496), Ents 
Michaelis (Sept. 29) —. Tercia hauptung Febr. 10. ir Ichtere hat 
ıt celebratum est divorcium inter aus Petri (Fant 2, ©. 260) die Lolal- 
Waldemarum et filiam Thyrgilli beaeiänung öbermaln ; ebenfo or 
ik. 1306 decollatus est dominus riges Hiftoria 1 (Stodholm 1877), 
nos Knwtzsson 8 diebus ante i 5. Bgl. unten ©. 416 Anm. 3. 
4 ($ebr. 7), &. 92: captivatus 1 Some ohne Jahr. 
b. Nicolai (De. 6)— , decollatus 2 Bei ber Rildtehr vom Euphrat. 
aha an, — in —8 3. quosdam Saracenos, 

icius, Stubien zur Geſch. ber 4. erat quasi hora vespertina. 
Offfeefänber 1, ©. 18, 14. Ge» ° u 


1305. 397 


fe vober® unbe weyde ennuͤch eren perben. alfo fe fit wolden bar voften ayıyn 
ene wile, unbe wolben then weber to ſtride obber to ftormenbe, in ber 
nacht bo leten be binnen Damaſcum alle water vry [open uppe ve wifch, 
bar be Tatheren leghen, unbe hadden fe vil na al vordrenket!. bar vor 
sghink ere fpife, exe perbe unbe ere wapene; fe redden fit kuͤmme fulven 
unbe toghen ut den Ianben. men ſprak, bat do hadden de Sarracenen . 
naghevolghet, fe hadden de Tatheren bo al vorwännen. oc ſprak men 
fo, dat ze hadden Katelofan rades volghet, it were bar ny to fomen, 
bat fe fo fere weren vorkventet; he wolde jo jeggen de nacht mit deme 
1folbane ſtridden; bat wart eme hoghe weberraben?. 

433. In beme fulven jare in pingeftauende bo wart paves Ele- 
mens V gheforen van Vaſconie; beme wart to Bordeus bat paves⸗ 
bom ghefant. de het vore Bertranbus, episcopus Convenarum; na 
bes gaf em paves Bonifacius bat bifcopbom to Bordeus. bo he to 

15. pavefe foren was, bo let he be carbinale komen to Leun; bar wart he 
21.88°. wyget des anberen daghes funte Brixii, unbe fat van ber tiid, bat | he 
toren wart, 8 jar tehn manebe unbe 15 baghe®. 

434. Des jares veng hertoghe Erik finen broder, koning Bir⸗ 


& 


stea missum sibi a cardinalibus de Pe- 


am Tage ber Ankunft burdh- 
rasio recepit iA Burdegala —. De Bur- 


1 
reiten bie Eataren ben Bad) und in 


inimioos viriliter insultarunt; am fol« 
‚genben Tage in soldanum virlliter In- 
sultarant —. Durante vero insultu a 
mane usque ad nonam, Iaffert fie aus 
Müdigkeit und Durft vom Rampfe ab 
und lagern fih vor Damaskus ; quadam 
nocte veranlafien bie Einwohner bie 
Ueberfi —A— 

2. Auf dem Rudwege kommen Biele 
im Cuphrat um, et sic aeciait, quod 
mon per potentiam inimicorum, sed 
cası et malo consillo tanguam confusi 

* ad propria redierunt, Hoc quldem dicl- 
tur evenisse, eo quod Cotulossa nole- 
bat aoquiescere consilio allenjus. Nam 
si sapientibus oredidisset, illa potuls- 
set pericula faciliter evitasse. 

3. B. G.: Clemens V natione Vasco 
— fait electus in papam In Perusia in 
vigilia pentecostes — 1305. Hic prius 
vocabatur Bertrandus—. Hlio fait primo 
episcopus Convenaram factus — et 
exinde transtulit ipsum — Bonifaclus 
Papa in Burdegalensem archiepiscopum 
—. electionis sue deoreto —, quod po- 





degala — versus Lugdunum dirigens 
gressus suos cardinalesque ad se voca- 
'vit; faltque autem coronatus solempni- 
ter in Lugduno — in erastino sancti 
Brict. — Hio Clemens paps sedit annis 
8 mensibus 10 diebus 15. A.L. 1304: 
sedit papa Clemens V, qui fült Bar- 
trandus archlepiscopus Burdegalensis, 
et electus in pontificem Bomanum in 
odium regis Francle, ideo quod cardi- 
nales sciverunt, regem Francle fratrem 
dieti archiopiscopi et plures snos nepo- 
tes suspendio affecisse. Ipse autem, 
Postquam Romanus pontifex factus est, 
immemor obprobril proximorum suo- 
ram, concors cum rege predicto factus 
est; et in Lucdono consecratus sedit 
per paucos annos. Tenult in Burdegala 
et Pictavie, terminis regis Francie, 
donec ad consillum Viennense. Kies 
mens V, vorher Erzbiſchof Bertrand vom 
Bordeaur, wurde 1305 Juni 5 erwählt 
und Nov. 14 zu Lyon gekrönt. Dru- 
mann ©. 166—76; Kopp 3, 2, &. 195 


398 III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


Ak ger to Smweben, unbe be foninghinnen; dar af feber wart orloghes 


vele!. 
+ In deme jare Criſti 13062 bo quam be koning van Armenien to 


sayıdon Yafan ?, der Tatheren keiſer, in ber groten ftab to Ninive, unde cla- 


‚ trem ipsorum Birgerum regem et regi- 


ghede fine mot, dat He groten fchaben hadde nomen vor Damafcum, s 
unbe hadde vorloren fine manne unb perde; Be mofte vruchten, bat de 
Sarracenen in fin land quemen unbe vorherben bat. deſſe claghe nam 
Kaſan to Herten mit mebelibinghe; He lende em duſent Tatheren mit 
perben unbe wapenen; he bot, ze ſcholden eme nach willen benen; he 
bewiſede en koſte unde fpife ut Turkerhen. he begavebe dar boven ben 10 
koning grot*, unbe feghebe em, bat he wol tofeghe fo langhe, dat be 
mit eme toghe in bat hilghe land unbe wünnen bat nach willen. Bir 
mach men proven, wů grote begheringhe hadde de heydenſche keiſer to 
ben criften. 

In deme fulven jare bi funte Remigius daghe? do vellen in beris 
Marke bi Vredeberch vürighe | ftene ute den wollen in be erben, unbe sı.sse. 
vorbrenden, wat fe beroreden, unde beben groten haben. 

435. By ber tiid bo toch be koning van Denemarken to Sweben 
mit vele volkes, deme Toninghe unde finer fufter to helpende; bar he do 
vil clene vromen warf®. Woldemer unde Erik, ve hertoghen beibe, lade ⸗ 20 

1. Erlous et Waldemarus duces fra- 6. Die Geſchichte ber bänifeh-fchwebi« 
[hen Kämpfe ‚ieler Jahre ift [hier zu 
autaleen; sat. ern Srubien wur 

ef. b. wenb. Oftfeelänber 1, 
68. Detmar iunterfgeidet 3 Sig: 
1306 Erich Menved ſelbſt, 1307 bie 


nam Sweorum, sororem regis Danoram, 
captivaverant. Unde multa mala postes 
acclderant. Sant 1, ©. 56, 1306: Eo- 
dem anno eirca Michaelem captus est 


Birgerus rex ot Margareta regina cum 
duobus fillis et alia — per fratres suos 
’Ericum et Waldemarum, Hatunum capti 
et dueti in Nycoplam (vgl. daſ. 1, ©. 
92). Gefangennahme Birgers 1306 
Sept. 29 je pin ätuna in Upland; Sveri⸗ 
ges Hiftorla 1,&. 435. Birger urlun- 
det Hug. 23, Erid) und Waldemar Okt. 
14; Liljegren 2, Nr. 1509, 1514. 

3 —* ohne Jahr. 

\ Postquam — rex Armenie Na- 
ın pertransivit — decrevit 
‚num, anteguam ad regnum 
remearet. 

4, Et de regno Turgale precepit 
Casanus certam quantitatem pecunie 
regi dare, de qua posset alios mille 
equites stipendiarlos ad suum placitum 
retinere. 

5. Ott. 1. 











Herzoge Ehriftoph, BWaldernar und Eric), 
1309 Eric Menved mit Heinrich von 
Meltenburg, Verjöhnung ber ſchwedi · 
ſchen üürften. Die Ann. Lub, haben: 
1307 Grich felbft, 1309 Erich mit bem 
Mellenburger, Berföhnung. Die [hiwe- 
diſchen Annalen unterjgeiben: 1307 . 
Einfall Erichs in Weftgotland, 1309 
Erich vor aptöping, 1310 Berföhnnng. 
Nach den bänifhen Annalen gab es 3 
Bette: 1307 Grid) in Schtweben, 
1308 Gri vor Nplöping, 1309 Eric 
um Oftergotland herum, 1311 Berjühr 
mung A. L. 1307: Eodem anno idem 
Janorum cum magno exercitu in- 
travit Sweciam ad ferendum regi Swe- 
cle auzilium contra duces Sweorum, et 
parum profecit. Pangebel 2, ©. 636, 
1307: Erlcus rex cum magno exereitu 
profectus est in Sweciam. Fant 1, ©. 


. . 1306. 


399 


den to fic ute Dubefchen landen vele riddere unbe Inechte;; ven gheven je 
gät mit fo milver hant, bat en gherne denede al man. 
436. In deme fulven jare hadden vele riddere unde knechte mit 
den huͤsluden in deme lanbe to Holften unde mit ben Ditmarfchen malet 
sene fworenfcop weder be greven. be maleven enen hovetman uter mer⸗ 
ſche, de het Pels; deme volgheden fe alle!. be leydede tufchen Lu⸗ 
befe unbe Hamborch be coplude unde ere gut unbe bebe vele binghes, 
dat de greven fwarlifen droghen?. bo bat hadde waret ben ſomer, bo 
ladeden be greven vromde volf in bat Mit, unbe toghen ſtarke in be 
10 merſch to Uterften; dar toghen de Ditmarfchen jeghen en water, bat 
was tufchen beiden heren. bar quemen to leften de green over mit 


31.896, ereme volte, unbe floghen ber Ditmarjchen vele. ere Hovetman, | ven fe 


beten bifcop Pelz, be warbe vanghen, unbe wart mit perben flepet, 
dar to rabebrafet, unbe na vele pinen wart he Kanghen®. bo leten be 
greven alfo vort bernen unbe vorwüften ere manne ghub, be weder fe 
ıshabben fworent;, be vloghen bo mit wive unde mit Finberen ute deme 


9. *vromde' : tvrome' forr. auß : "oromet' 8. ; ‘vrome' 6. 


een water maß’ &. 


64, 1307: Regi Dacie Invadenti Wes- 
‚goslam oocurrerant duces cum exereitu 
devastantes Kindiam Wesgocie; Immi- 
nente bello, receptis treugis per regem 
Dacie cam dominis ducibus, rediit rex 
in Daclam, multis hinc et inde occisis 
(vgl. daf. 1, &.92); Kindia, bie Kinne- 
in Weftergötland. Die ſchwebiſche 
eimchronit tet: The eta — 
Tago vid Kunnahuns ena fund, Sedan 
foron the til Bovoſund; Otte daga lago 
the ther —. Tha vart thet tagit i em 
dag —. The togo i bag ett aar; Kun- 
mus, Kindaberg, jet Kinnekulle; 
Bovofunb, —R jegt Ulrieehamm 
Erich und Waldemar von Schweden ur · 
tuuden 1306 Oft. 14 zu Afra, Oft. 18 
qu Otenminge, Dftergötland, Erich allein 
too. 25 zu Wabflena, bafelbft, Erich 
und Waldemar 1307 Jan. 8 zu Sähm, 
Wefergätland, Jan. 24 zu Pätorp, ba 
fein (ifjegren 2, Nr. 1514, 1516, 
1319, 1526, 1529). Demgemäß ſebi 
Sveriges Hiſtoria den Einfall Eriche 1306 
gm Neujahr (1, ©. 435) und ben 
tillftanb auf ein Jahr 1307 Jauuar 
(1; ©. 436). Dierher geht dann wohl 
ber Vertrag, nach melden bie Seo 
Erich und Waldemar einerfeits und Eric) 
Menveb anbererfeits De. 17 in Gion⸗ 





10—11. jegben — mas’ : ·deghen. 


ee zwiſchen Derkelljunga unb 
arlaryd zufammen kommen wollen, 
bamit 8 Schiebsrichter bie Streitigkeiten 
[lichten und Birger mit feinen Kin- 
bern wieber lostommt (Fabricius 1, S. 
718—79). 

1. quidam milites Holzatie cum 
rusticis terre ejusdem et cum Ditmar- 
eis oonspirationes et oonfederationes 
fecerunt contra comites dominos suos, 
facto inter Ditmaroos et ipsos rusticos 
quodam capitaneo, oognominato bifcop 


2. qui de oonductu bonoram inter 
Lubeke et Hamborch traducendorum 
intromisit, et multa alis, auxiliantibus 
quibusdam militaribus Holtzatie, con- 
tra dominos comites temere attempta- 
vie, 

3. Propter quod comites, ab amicis 
suis optento auxilio nec non exterarum 
gentium multituäine congregata primo 
venerunt Utersten contra Ditmaroos, 
de quibus ibidem multos occiderunt; et 
spprehensum dictum eorum capitaneam 
equis alligatum primo trahi, postes ro- 
tari, tandem suspendi fecerunt. 

4. Quo facto milites et armigeros 
cum eis conspiratos de terra ajecerunt, 
bonis suis raptis ot inoondio devastatis. 


400 


„2. (ande unbe quemen almeſtich to ubele, bar fe in ven noben jo hebbet 
tovluchti. 
437. Bh ber tiid let greve Ghert ben’ torn to Travemunde ſere 
veſten weder be vriheit ber ſtad to Lubeke. umme bat he des nicht la⸗ 
ten en wolde, des vorband fic de ſtad mit ben vordrevenen Holſten, undes 
wännen to em helpere hertoghen Alberte van Saſſen unde hertoghen 
Woldemere van Sleswic?, 
438. Im funte Nicolaus avende?, do be bach uthghink, ben 
fe hadden nomen under fic.®o tredeven fe ute Lubek to Odeslo; 
dat warde veftent, bat men de land bar uth mochte verbinghen unbe 1o 
vorheren. alfo ſcuden do vele ſchaden an beibent fiven. greve Gherd 
was bo ftolt fines mobes, fine winkele weren vul ghübes*, bat he 
langhe ute Denemarken hadde ſammelt. bes not he do; he wait ben 
“ van | Melelenborch® unbe ve Wendeſchen unbe vele anbere helpere, zı.so». 
unde quam na twelften vor be ftab wol mit verteyn hundert grote roffen ıs 
unbe mit veler heren banneren; bar branben fe unbe roveden, bat fe vun⸗ 
den®, bo toghen fe over de Swartowe; bar leghen fe mer ven 8 daghe, 


IU. Detmar · Chronik von 1101—1395. . 


1, Qui ad eiratem Lubeke profa- 


Pe "multis blandimentis consules 
ejusdem eivitatis ad adjuvandum eos 
induxerunt, facta eis promissione, quod 
gwerris non deberent desistere, nisi 
turris in Travenemunde foret funditus 
destructa. Et sic Lubioenses hiis se in- 
gerentes dissentionibus contra comites 
Holtzatie, habentes subsidio fere omnes 
principes et nobiles eircumjacentium 
terrarum,, preter Albertum Sazonia et 
Woldemaram Jutie duoes, qui eivitati 
Lubeke et diotis nobilibus expulsis ad- 
heserunt, aocopta multa pecania ab lis- 
dem. 1 Et ipsi cives Holtzatlam nec non 

terram Magnapolensem devastaverunt 
ineendiis, exactionibus et rapinis. 1306 
Sun 24 Bünbni Er wiſchen ia und 
mburrg auf zur 
rung Ve Khan 1 Kravenntähe 
ide Open —— e und Wohl: 
borf; Lüb. U. 8. 2, 205; . 
baum 2, , Rt. 89, 90. 1906 ON 6 
weiterum beffefben ; 2äb. U. 8. 2, Kr. 
207 ; Höhfbaum 2, Sr. 95. 1306 Mod. 
25 FR ber. Bene Albrecht II, 
Grid I und ber Herzogin Margaretha 
vom Sucjen Banenburg ı mit ben con- 
sulibus et borgensibus civitatis — — 
oensis et juratis terre Holsacie; daf. 2, 


209; El hemers, vo 2, Mr. Si Ein 
— Zieng 
mit Lubed If nicht berleert 130° 
Mai 17 melden Lübijce Rathefenbebo- 
ten von Fehmarn: In Imbria sunt 
eclam ill rumores, quod dax Jucle cum 
comitibus Holtsacie concordasset et quod 
mandaverit suis, quod stipendiarlos re- 
cedere faclant, et quod homines comi- 
tum Holtsacie tendant versus civitatem 
vortzam; us. U.8. 2, Rr. 216. 


5. air, 28 mahnt Heinrich 
eg. 28 mal nn 
von Meflenburg Lühed zum Frieben mit 
Gerhard II von Holf ein (üb. U:’8.3, 
ie —* Melt. U. 5, Rr.313), Ein 
geises Schreiben an Zübed en von 

ismar — U.8. 2, Nr.2 

U.®. 5, Ar. 3132) während Rofiod Te 
vn Ie ae richt (üb. U. B. 2, 
5, Nr. 3133). 
Sur rat 4 —28 Rönti Albrecht 
Otto ben Strengen von Füneburg, ba- 
him jr wirken, baf Graf Gerharb II 
olfteint Seintid) U von Mellen- 
Bang und Nitolans IL von Werfe ben 
Thurm zu Travemünde tqupen (eüb. 
sn). 2, Nr. 200; Mel. U. B. 5, Rr. 
. Comites vero cam principibus 


1307. 


401 


unbe ranben ute beme here vor be ftab, unde bar weber be anderen uter 
ftab an bat ber; weme Heil ſchude, de habbet!. do wart be Travene 
befentet mit ſchepen unbe mit groten ftenen. de van Melelenborch bü- 
webe do en hus uppe ben Priwall jeghen ben torn to Travenemunde; 
stat halp en allen nicht, de ſchepe voren mochten ute unbe in be havene 2. 

439. Dar bevoren bi unfer vrowen baghe ver lateren?, do be 
greven leghen to Uterften unbe wünnen be merfch*, bo ftarf de vrome 
bifcop Ghyſelbert van Bremen, be mer ben bre unbe brittich jar bat 


bifcopbom vromelifen vorſtundb. 


dat capittel do kos em bel ben deken 


10 van ber Welpe, unde en bel den fcolafticum Florencium van Brunchorſt; 

de fiveven langhe in beme hove. bo ftarf do be ſcolaſticus; be van ber 
31. 990. Welpe Terebe to lande, | unbe ftarf oc®. bar na ghaf be paves bat bifcops 
dom to Bremen bifcop Johanne Grande’, unbe ghaf dat bifcopdom to 
ber Righe enen barvoten brobere Frederike van Behemen ®. 

+ Im deme jare Erifti 13079 do ftarf de gude Kafan, ve feifer sanıten 
was ber Tatheren; bat was en grot bebrofnige ven criften unbe ben 
heyden, unbe grot vrowede was mank ben Sarracenen. er be ftarf, vor 
fime leſten, do dede he fin teftament an groter wisheit. he vorgaf grot 


10 


et nobilibus Slavorum et allorum col- 
lest exercitu, acilicet 1600 dextrario- 
rum, venerunt ante civitatem ad com- 
burendum domos, in quibus lateres 
formantur. Quod minime potuerunt. 

1. Sed recesserunt, deponentes se 
cum exereitu juxte Zwartowe; ubi cum 
per 6 vel 7 dies mansissent, recasse- 
rant nichil profleientes, sed in equls 
Apsis ablatis et mortifcatis plurs pori- 
cula deportantes. 

2. comites Holtzatie ‚de castro Tra- 
venemunde et dominus Magnopolensis 
de castro, quod in Priwalke construxe- 
Tat, et per submersionem quarundam 
naviom nitebantur mercatoribus ob- 
straere portum Travene, quod tamen 
minime potaerant. 


3. t. 8. 

4. ©. &. 399 Anm. 3. 

5. Eodem anno obiit Ghiselbertus 
archiepiscopus Bremensis, de Brunc- 
horst nobilis et vir valens; qui sederat. 
annis 33 mensibus 3 ebdomadis 3 et 
diebus 3. Er farb 1306 E33 „Di ; Beite 
för. Au Hamb. Geld. 6, ©. 

6. Et facta fült electio 2 icon. 


Nam una pars capituli Bremensis elegit · 


Propositum Maghdeburgensem, virum 
Gtädtehroniten KIX. 


nobilem de Welpie; pars altera elegit. 
Florentium scolasticum  Bremenzem, 
fratruelem dieti Ghiselberti, archie- 
piscopi defuncti. Qui duo venfentes 
ad Romanam curlam dudum litigave- 
runt, et tandem preposito repatriante et 
modico supervivente, scolasticus In cu- 
ria decessit. Nach Giſelberts Tode 

wurde ber Dedant Hinrich von Golt · 
horu erwählt, Fi Narb Beretbe !don 
1307 Apr. 9; Sappenberg, Brem. 
oigeanngten & 22 Aum. 1. Dam 

Bernhard, Sohn bes Grafen 
Konrad von ber Wölpe, Propft zu Bre- 
men unb Magbeburg, und Florens, 
eben bes Erzbiſchoſs — 
Scholaſtilus zu Bremen, erwält. Floren 
en am peofligen Hof zu Seile, 

sch nach ber Müdkehr in Bremen ; 
Brem. —S ©. 23—24. 

7. Sic papa ad ultimum providit 
‚Johanni dieto Grand de archiepiscopatu 
Bremensi, ablato sibi archiepiscopata 
Saale et nn Sr ind als 

iſchof von m zuerſt 1310 No. 

Brem. U. 8.2, ©, 689; Brem. 
Sen &. 28 Anm. 12. 

8. &. ©. 394 Ann. 7. 

9. Haython ohne Jahr. 

26 


1307. 


402 


III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


gub; be fette finen volle ee unbe wife to levende. he fette en enen Teifer, 
de na em fcholbe vegeren; bat was fin brober Carpanda, em criften 
ghedoft unbe van ener criften mober gheboren; mer leiver he en blef 
bar nicht langhe by. fin mober het Erolacon, en gud criften wif; fe 
belt enen criften prefter, de er alle daghe Ins miſſen; fe let ven fons 
Earpanda bopen!; de blef criften bet na ber mober bobe; bo wart he 


en Sarracene unbe babe fe lef. 


440. Im deme fulven jare in ber vaften, bo bat 98 vorghan was 
in ber Travene, bo voren be van Lubeke mit groter macht uppe ben 
Briwalt | unde wuͤnnen mit werte bat hus, dat be van Mekelenborch to 
bar hadde buͤwet, umbe worpen fere mit bliden uppe ben torn to Tra- 
venemänbe, unbe bileben en vil vaft Hü8 uppe ben hals, be van deme 
Bribewalte gheit in bat land to Wenden, alſo bat nemant kunde komen 


to en in bat here, 


441. Im deſeme orloghe provede oc be koning van Denemarken, 15 
wo dat he bar mochte malen ene evenunghe, umme bat eme be helpere 
worden uppe be Sweben®. bes let he by mibbenfomere to fic komen ben 
hertoghen van Saffen, ven hertoggen van Sleswic unbe be ratmanne 
van Lubeke, up ene Balve, unbe de greven van Holften unbe be Wende⸗ 
ſchen heren, an ayber halve. de quemen to eme to Vemeren. bar malebe 20 
he tufchen en ene evenunghe*, alfo dat be vordrevene Holften ſcholden 


17. worden? : folgt getilgt: "de mer", 


1. Carbaganda —, nominstus in 
auo baptismate Nicolaus. 

2. Nam Lubicenses statim in qus- 
dragesima resoluta glacie castrum In 
Priwalk expugnaverunt, ot allud «a- 
stram fortissimum construxerunt, ip- 
sam insulam Priwalk sio munfentes, ne 
hostes exereitul Lubicens! in ipsa in- 
sula jaconti et cum machinis multipli- 
eibus castrum Travonemunde fortissime 


meh, Meimgranit den 
9 id, ale gasn Weihnacht 


ich Menveb aleht 
m derig Chriftoph — si 
a gefangen und a A 
racht in Gretje in Schonen. 
64, 1308: Duces oollecto 
wwadentes Daclam magnam 
ındfo et rapina vastaverunt ; 
33: duces — collecto magno 
zeutonicorum et Swenotum 
Scantam u. |.iv. 1307 Mat 


hatte dalon von jen Erich Men- 
rag, Mai Le Mor 
TER 
von ER — ver · 


bunden Ge 1546, 1547). 
Waldemar war Sept. 9 zu Füset (Lüb. 
u. 8. 2, Rr. 220), Eri) nnd Walbe- 
mar aufammen Dt. 29 zu Stodholm, 
Nov. 11 Ju, Yale Upfala Litjegren 2, Nr. 
1568. 1568) 17 ve rfprechen fie 
seandın ie Salons zu Ay, 
— Dacie cum nostratibus et stipen- 
Uarlis de Alamannfa ductis tota nostra 
potencla invadere et hostiliter Impug- 
nare, neo cum Ipso abeque domino no- 
stro roge Norvegie — aliqustenus con- 
cordare (baf. 2, Nr. 1566-68). Erich 
Menveb urfunbet 1307 Aug. 31 zu 
Borbingborg, Sat, 5 m, ‚Derteitjunge 
(üb. U. 8. 2, Nr. 21 21). 
4. Tandem — Fr Danorum, 
convoratis prineipibus eivitati Lubeke 
adherentibus et consulibus ejusdem ci- 


1307. 


weberfomen up ere ghůd to befittenbe; vortmer umme den torn to Tra- 


venemunbe unbe umme ben Priwalle, 


were be ſcholde tohoren, des 


ſcholden de greven unbe de ftat to bes Momeichen rikes feghenbe 


21.0. ghan i. 


umme bat de koning an ben deghedinghhe fic fo gotliken be⸗ 


© swifeve, bes nam ene be ftab to teyn jaren fe voretoftanbe?. bat bebe 
he ſeder vromelifen, koning Erik, bet bat he ftarf. 
442. Nicht langhe bar na fande de ſulve Toning finen brobere Eri- 
ftophore unde hertoghen Wolvemere van Sleswic unbe finen brober 
Erile van Langlande mit vele volles to Sweben, be clene bar worven ?. 


vitatis ex una, et comitibus Holtzacie 
et eorum eooperatoribus ox parte altera, 
in Imbria circa festum beati Johannis 
baptiste compositionem feelt amicabi- 
um ner ou. 1007 Dat Ri jet 

jeinrich II von lenburg für fi und 
Nitolaus von Werle illustribus princi- 
pibus Saxonie et Jucle dueibos, militi- 
bus et famulis ex terra Holtzatie am- 
matten Lubeke constitutis, —* 


Rr. 2 
1._ ©. bie Urkunde ber Grafen von 
1307 Jun. 1, SHerrenfähre (Lüb. U. B. 
2, Nr. 217; NEL U.®. 5, Nr. 3167). 
Bgl. die iation Gerharbe vor das Hof- 
— Don gehe: 21 (2üb.U.8.2, 
27), die Urkunde König Iohanns 
von Böhmen und Polen von 1311 Mai 
4 (baf. 2, Wr. 281) umb unten 5.3. 1321. 
2. et factus est rex Danorum tutor 
civitatis ad certos annos. 1307 Jul. 4 
beurtundet König Erich, consules et bur- 
genses civitatis Lubicensis et eclam 
ipsam civitatem per decem annos — in 
defensionis nostre presidium receplsse 
vn nen et fi ar oo su 

infall in Schonen 

bie web. Reimchronit (f. ©. 398 


Menved in Schwer 
ben ein; bei ihm finb bie Grafen von 
Sol jein "und Waldemar von Schleswig; 
— — Aa gi Ber 
ag eichloffen em aufo je Birger zu 
Behr in Freigeit gel Ich Dieb. Nach 
DOftern (Apr. 14) zu ing, Samen 


ex bie Abmachn 
aber flieht er —2 Menved. ange 


bet 6, S. 520, 1308: Ericus dux Swe- 
cie Hallandiam vastavit, Fant 1, ©. 
64, 1308: Eodem anno circa puscha 
devästaverunt (duces) Hallandiam; treu- 
‚gis recaptis per annum et dimidium in 
pace zedierunt. Eodem anno rex Swe- 
eie fagit in Daclam et dux Ericas In- 
vasit Norwegiam. Schon 1308 Mr. 3 
— hatten Vereinbarungen 
hatıg funden, dur eſan · 
jene Birger die A 
ag Den 20 und Ai u Hara befiegelt er 
Urkunden Herzog Triche (Filjegren 2, 
Nr. 157476); Mg. 26 zu Derebro 
beftätigt er bie Berhandlungen Bi Nyltb · 
pin unb Pte i, daß bie Könige von 
. torwegen, bie Grafen 
—— ao Abolf von Holen umb 
Hei Herr von Mellenbur; Deren 
ebenfalls halten werben * 
1577). Mei 2 zu Bean em 
0 + arbe, ed reinbaren 
Chrifi von Halland, — von 
— Erich von Langelaund und 
ih von Gleichen zwiſchen 
Sign und Erich Demoeh, Auerſeits und 
en 


Mn 20 zu Bergen ben 
26* 


408 


404 II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


: 443.'Des fulven jares beden be marcgreven van Branbenborch 
den beren van Melelenborch unbe andere vele heren, bat fe mit eme 
toghen to Behemen, beme koninghe to helpende weber den Romere 
koning Alberte. do fe mit groter macht dar quemen unbe Wenbiflav, ° 
ber Behemer koning, fic beſammelt Habbe fo grot, bat en allen bar vol«s « 
kes buchte to vele, bo quam be Toning Albert mit eneme her fo grot, 
bat yn Dubefchen lande by ber man tiid ny wart grotere Her uppe gro- 
ten voffen vernomen, unbe dwank ben koning van Behemen to ener 
fone na fineme willen!. 
. 444. In deme jare Erifti 1308 bo wart be koning Albert bobe 10 
ftefen van ſines brober fone 2. 

445. By ber tiid habbe-be paves bat bifcopbom to Trere gheven 
greven Hinrikes brobere van Rußelenborch >; de warf by den vorſten, Pu 
“ dat dar na to funte Katherinen daghe koren wart be fulve fin bro- 

ber Hinric der Romere koning, unde wart to Aken wyget darna to 
twelften *. 
, 446. Im deme jare vorefchreven na deme bobe bifcop Bertoldes to 
Sleswic wart de befen van Lubeke, Johannes de Bocholte, Toren tom 
biſcope unbe wart to Raſeborch wyet 5. 
Menvebs und befien Bruders fo Mai 2 ta nie . 
—* —S——— Se Pe an Berge Syrla nit gegen 
flattfinden en hellem s "Item Albertus Bomanorum rox 
ren 8 Nr. 1573); zug, 29 zu innumersbilem duxit exercitum in 
Kopenhagen optoffen Satans © fanbten Boemiam contra regem Boemorum, et 
mit Erich Menveb ein Bünbnig, nach devastavit totam terram suam, nec non 
wel⸗ Dalone ter mit Birgers ipsum regem Boemorum Wenzslaum 
Sohn N on nomine compulit, ut se committeret 
und Erich Menvel Fr feinem gratio sue. Friede zwiſchen Wenzel 111 
Reihe verhellen m Ed le yon Senn Kin A ©. 30 Ann. 5) a 
, Seel . i 
Immer Ag — ve. — — 22. t Sog. 5 m Drag. Caro 
ae Oi ‚&. 43637 2. Item Albertus Romanorum rex 
ıß ber —X in denen a quodam suo fratruele dolose Inter- 
Stil] ‚geenbet fel, fectus est. 1308 Mai 1. Kopp 3, 2, S. 
nen ai ei 999, Balduin von Ruzembing el 
Cinfell in bie Gunbero- 1308M. 11von Yayf Kiemenk bie Bir 
Ham, nen, befien fehofsweihe. Kopp 3,2, ©. 386 Anm. 5. 


‚Ayla u 4. Itom comes Hinricas de Lucze- 
Aigen Be lenborch , procurante hoo fratre suo er- 
’s orbne: R Digi chiepiscopo Trevirensi, in Franken- 


; Mr, 26 Bertrag von Dere« vorde in die beate Katherine (Nov. 25) 

"Apr. 14 Gens Erich in electus est in Romanorum regem, et in 

Mai 2 Vertrag zu Berge pa epiphania sequenti (Jar. 6) Aquis- 

u nen er dert ag ai ‚grani coronatus. a auzilio vidua 
Alberti regis u. |. w. Kopp 4, 

209 Sat 1 & — 26, 2 es ! mai © 

eg. Dan. 1, ©. 205), war 5. defuncto Bertoldo ep. Blesw. con- 


1308. 


405 


447. Des jares hadde de paves finen hof to Pictavie in Poytowe; 
dar quemen be koning Philipps van. Vrancrilen unbe fin brober koning 
Karl unde koning Edeward van Engheland unbe de hogheſten prefaten 
van eren landen !, unbe wurden mit beme pavefe hemeliten enbrachtich, 

sbat men boben ſcholde be tempelbrobere,, de bar bevoren uppe enen bach 
in al eren landen weren mit grbter behenbicheit ghevanghen. ber 
bleven vele bot in der vangniffe unbe vele wurben bar na to Paris in 
beme wire vorbranb2, alfo wart ber weldighen riken templere orbe vor« 


21. 90%. ſtuͤret unde vorbomet. fomefife ſeghden, fe weren unſchulſdich der un« 


10bat, ber em teghen wart; fomelite ſpreken, it ſchude umme den Kat, 

bat fe fo welbich weren in Vrancrilen, unde wolben deme paveſe Boni- 
facto, er he ftarf, hebben holpen weber ven koning to Brancriten. 

448. In deme jare wart hertoghe Albert van Saffen ridder 

van koning Erike to Nicopinghe in Denemarken. bar na ftarf he, unde 


wart in alle Ghodes hilghen daghen to Raceborch begranen®. 


unbe 


umme bat he nenen fone Kabbe, bo wart leye fin broder Erik, 
de fubbiacon was; be behelt bo twe bel bes landes, bor bat hertoghe 
Johan, fin broder, was vore mit deme berben bele avefunber- 
abet, do he nomen hadde greven Hinriles bochter van Holften*. wo 


13. undder Borr. aus: *ridbere".. 


eorditer eleotus et confirmatus ac con- 
secratus est Johannes de Bocholte, ejus- 
dem eocleste canonicus, necnon Lubi- 
eonsis ecclesie decanus. Peverfus 1, 
©. 324: Anno Domint 1308 Idem de- 
canus Johannes creatus fult in episco- 
pum Sleswicensem per arbitrium in 
vigilia Scolastice (fjebr. 9) et postea in 
die Pantaleonis (Yuf. 28) consecratus. 


und gar 162 Zi. AA Wosne In 
Sahıb. 2, 


den Schl. Holftein. Lanenb. 
©. 32. 


1. Eodem anno Philippus rex Fran- 
ie et Carolus frater ejus et Edwardus 
rex Anglie cam omnibus prelatis Fran- Fran- 
ie, congregati apud pa] 
via. ‘van eren lanben’ —E 
Detmars. 

2. eoncordaverunt de condempna- 
tione ordinis Templariorum, qui priori 
anno uno die per totam Franciam fue- 
rant captivati, et postes eremati pro 
heresi, quam eis obielebant. 


3. Item Albertus dux Saxonie in 
festo beati Johannis baptiste (Junt 24) 
miles faotus est a rege Danorum, et in 
festo omnium sanstorum sequenti (Mob. 
1) mortuus est, et sepultus in Kaco- 
borch. Deimars Angabe richtig, fo 
muß an — ar am al 


gem, gebacht 
wed a Enten EV 
bapt. zu Rofilbe aufbielt; Reg. Dan. 
1, &. 205. Bielleiht ift an bie Ber- 
Handfungen mit Norwegen 
bie Jun. 11 (13089) am Ye 
ben lelten; 1. ©. 403 Anm. 3 und 


. 408 Am. 1. 
8 Johann TI von jen-Sauen. 
war vermählt mit Eitfal x 
inrich I von Renbeburg (f. 5 
Sam 2), Bahr inlich 1305, in "wel 
dem Jahre di 'anbestgelfung ſtatt⸗ J 
Scham u haben feheint, buch 
0! of und Mölln ice 
bbe 2, 5.41. Das Jahr 1315 für 
Bi rat (6, (v. Rob: 2, ©. 43; Bier- 
alb. Stud. 3, ©. 186; 





& 


406 IN. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


fchebeliten hertoghe Albert deme lande afftarf, des is wol worben war 
manich gub man, ribbere, kuechte, copmanne, hüsmanne, weduen 
unbe weyſen. do wart be Linowe weber buet!, unbe des rovendes im 
deme lande was beghere nend ftüre. 

449. Des jares ftarf de gube greve Alf van Segheberghe?; des⸗ 
gut ervede uppe finen brober greven | Sohanne. —X 

450. Oe ſtarf do junkhere Woldemer, greven Gherardes ſone van 
Holſten, en wis junchere ꝰ. 

451. Des ſulven jares weren be maregreven wol mit ver duſent 
geoten voffen unde mit vele anderen volle in beme lande to Wenben 10 
unbe bueben bat vafte hus de Eldeneborch, dat oc Lubyze is gheheten®. 
bar ftarf in beme here de welbighe maregreve Herman, bes langhen 
maregreven Otten fone; be let emen jungen fone, marcgreven Jo⸗ 
hanne®. bo be marcgreve bar ftorben was, bo blef bar mit beme here 
warcgreve Otte mit beme pyle, beme gy wol was mit orloghe; be bebe 1; 
geoten ſchaden beme lande, er he toch van bannen”. bar na wart bat 
orloghe vorevenet ®; alfo ftarf oc dar na marcgreve Otte, mit beme pyle 
gheheten, umme bat he enen pyl droch langhe in fineme hovede; fin 
lant vel uppe marcgreven Wolvemere, fines brober fone®. 


dv. Aſpern 1314::_daf. 5, ©. 203, 1315: 
Cod. dipl. 2, ©. 329; Bolgtel- Cohn 
Tafel 5B, 106) ſchelnt diehler. 

1. Ueber bie Sinan {. ©. 372 Anın. 
2 und ©. 417 8467. 

2. Obilt etiam Adolfus comes de 
Segheberghe, vir paeiflens et bonus, 
nullo relicto herede. Abolf V von 
berg, wahrſcheiulich ber ältefte Sohn 
Sobanı 1 (. ©. 106 Mm. 3) heißt 
1308 Rob. 11 Biernatzti in Norbalb. 
Stub. 3, ©. 40; v. Apern ba. 5, ©. 
172 Mu. 1, Öod. dipl. 2, ©. 203) 
intestatus et sine herede masculino 


en. 

3. Item eo anno oblit Woldemarus, 
Alius Sheraräl gm Boisele, Bl BWal- 
bemar, ter Sohn Ger! u 
418 um. hr wird nad) 1309 te 

annt (Sl. Hol. Lanend. ürh 2, 

r, 312) um farb Sumi 20 (il. 
1. Hamb. Gef. 6, ©. 90). 

4. Eo anno Hermannus marchio de 
Brandenborch cum Ottone marchione 
cum telo duxit exercitum in Slaviam, 
sollicet 4 milla dextrariorum , exceptis 
sagittarlis et allis expeditis satellitibus. 

5. et devastavit Slarlam, neo non 


castrum In flumine Eldene fortissime 
edificavit. Ueber ben Bau bes — 
Sibenbur bei Lübz. |. Mei. U. 8. 


ir — in exereitu morte preven- 
tus est, relicto uno solo Allo Johanne, 
ex Alla Alberti Romanoram regis quon- 
dam nato. Otto V ber Lange, FR 
Otto II, war 1298 
Sohn Hermann hinterli ee. Pi 
Johann V und 3 art ter, von benen 

‚nes mit Dar albemar Ich ver · 

ite. Bruder ur war Johann I, 
Baier Dtto IY mit bem Pfeil und Kon« 
rads; Sohn bes Letzteren war Markgraf 
Waldemar. 

7. Extinoto — Hermanno —, mar- 
chio cum telo duzit exeroitum. 

8. Odiosa gwerra inter marchlones 
et dominos Slavie sopita est. Wir len · 
nen nur ben on, von 1310 Oft. 
25 vor Templin zwifchen Waldemar und 
Johann V von Brandenburg und ben 
Sem von Werle, Meil. 1.8.5, Nr. 


9. Et quia marchio cum telo modico 


supervizit, carens herede, ajus prin- 
cipatus ad ajns fratruelem Woldema- 


1308. 407 


In deme fulven jare wurden in Prutzen vorftoret Danpele, bar Fr} 
to Nůeborch van ben hepben, 

+ Im deme jare Erifti 13092. na beme bobe keiſer Kaſan bo toghen Payıkon 

31.9°. de Sarracenen in Armenien ghar valen unbe verhörben | bat begher. 
sze en konden en nen weberftant bon, wente be foldan unbe ber Tathe- 
ven Teifer weren beyde weber ze. Got van hemle was alleneghen vor 
ze, als fic bat wol bewifebe in befeme jare in beme manebe Julius. bo 
weren feven bufent Sarracenen komen in Armenien unbe habben bat 
rile vorheret bette vor Tharſis, bar funte Paulus was van borbich. 
io alſo ze then wolben weder ute beme lande, bo was de koning van Ar« 
menien mit ben ſynen unbe mit clenen Tatheren,unbe floghen be ſeven 
bufent Sarracenen 30 degher bot unbe venghen, bat nicht mer dan bre- 
hundert van deme hupen quemen enwech; dar na borften be Sarracenen 
nicht mer komen an dat rike. oc wart ghedaghet dat orloghe tuſchen den 
is doning van Armenien unde deme ſoldan van Egipten®. 

452. In deme ſulven jare do let de paves bat cruce prebefen to A.L. 
beme hilghen ande over mer to varenbe. ute Dubefchen landen thogen 
alfermeft ; fomelite man lepen van ben wiven, unbe wif van ben man« 
nen; des lopendes manich vordarf. bar wart do en bel wol ſchin, mit 

zum, wat prebighen be papen bat envalbilghe volk hadden bracht to ghevende 
helpe over mere unbe brachten manighen lopen, be lude kyrie eloyfon 
topen?; ber en groter bel wol ghewapent quemen to Avinion, bar bo be 
paves was, beme vil fere ſuller reyſe wuͤnderde; he gaf en aflat unde 
fine feghenunghe, unbe unbob en weder then to lande 5. 


2-3. "Danpele — Ruchord : "Danpete, Rucborg dar 1° 17. pogen’ auf Rafur. 21. 
ve tar, ar “unde' 8.5 fepit 6. “ 9 ” iu 


rum devolutus est, Et post paucos an- 
nos castram Kldenborch in fumine El- 
dene constructum, traditur in manus 
domin Magnapolensis. Otto mit bem 
gt farb 1309 Nov. 27. Die Eiden- 
urg, auf ber 1313 Apr. 16 ber märki» 
ann Johann — geur · 
Tunbet hatte, war — ES Ar hr 
gen von . 
f * 3606, 3816. 
1. Anno eodem destructe civita- 
tes et castra Dantzk, Dirszow et Novam 
castrum, et multj oceisi per ordinem. 
: “san ben heyden If unfiunig. 
Blntbab in Danzig 1308 Nov. 14, 
oberung Dirſchaue vor 1309 Behr. 6; 
Caro 2, ©. 43, 45— 46. Das ‘bar to 
Detmars vieleicht Entſtellung von Dir- 
szow; Strehlle in Script. rer. Pruss. 3, 


©. 63 Anm 2. 

2. Haython ohne Jahr. 

3. et hoo actum fult quadam die 
dominica 18 mensis Julil. 

4. Reim. 


5. Clemens paps ad expoditionem 
ultramarinem fecit per regiones predi- 
carl eracem; propter quod diversaram 
nationam populus infnftus utriusqne 
sexus, cruce signatus, putabat trans- 
fretaro mare ad recuperandam terram. 
Sed papa videns populum sine capite 
discurrentem, mandavit, quemlibet re- 
äire ad propria, Et sic evanuit illa ex- 
peditio. Papa voro annis paucis postea 
lapsis, pecunlam multam ad terram 
sanctem ublcumque oblatam fecit col- 
ligl et suls usibus deputarl. 


408 


II. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


453. Des jares toch be Toning van Denemarken to Sweden wol 
mit 25 Hundert groten roſſen; bar was mebe be here van Mekelenborch 
unbe vele heren unbe vibvere ute Dubefchen landen!. bar worden vor⸗ 
evenet de koning van Sweben unbe fine brobere hertoghe Woldemer 
unde hertoghe Erik; alfo bat rike fe beleben an dre, dar af behelt malts 


1. Eodem anno Danorum rex auxi- 
Uo prineipam et nobillum Teotonie, 
maxime domini Magnopolensis, ivit cum 
2500 dextrariis in expeditione contra 
duces Sweorum in Sweclam ; ad feren- 
dm rogl Bussram ——— 
ſgwediſchen Reimchronik wei 
Erich Erich Menved zurüd nnd 
Wernamo, Smäland, Rumlaborg, ba- 
ſelbſt, und dem walbigen Diſtrikt Hola- 
vidh, zwißhen Somen- und Wättern- 
See, ber ſich bis hinein nah Smälanb 
BB; Birger fett fih in Yönköping, 
äland, Erich in Biälbo, Oftergöt« 
and. , 4 as Fr in sieht, 
went 1308, nad) Kalmar, 
Smäland, Denos Waldemar nad Stod- 
holm, Eric) Menveb und Birger bela- 
ern Nylöping; von Kalmar aus über» 
fir Herzog Erich Jöntöping, gewinnt 
daffelbe und verfammelt bie Bemoh- 
ner Wetergdtlands zu Arevall, Dann 
kommt es zu einem Stillſtand, nad) wel- 
dem Menveb zwifchen Birger und 
ben Hergogen vermitteln foll. Langebet 
6, ©. 520: Ericus rex Danie Sueciam 
intravit et vastavit quasdam partes in- 
cendio et rapina, et obsedit Nycoping, 
ubi Timmo Lauritzson et quidam de 
exercitu recesserunt a rege. ant 1, 
©. 64, 1309: Bex Dacie auxilium 
ferens regi Swecie venit Nycopiam, 
ubi moratus est sex septimanas. Ericus 
dux destruxit castrum Junecopense. 
Rex Dacie in nullo proficiens, sed de- 
propter mortem suorum, cum 
recie rediit in Daelam, treugis 
ı cum dueibus, terris utriusque 
; 0gl. baf. 1, ©. 93: per sex 
‚nas; multi enim de exereitu 
fogerunt adregem —. quoddam 
ı juxta Junicoplam , quod con- 
unt illi, qui erant cum rage. 
ul. 1 beurkunbeten Salons von 
‚em Geſandte zu Repenhagen el · 
ndnißentwurf mit Erich Renved 
es enthielt, was 1308 Aug. 29 
103 Anm. 3) fehgefegt worben 





fin dridden del?. wo groten hungher bat grote her in Sweben liden 


war, fogar bie Zufammentunft am Ye 
jorb am 11. Juni; Zul. 17 war Halon 
jelbfR in Kopenhagen und in dem nun 
Er offenen Bündniß wurbe beſtimmt, 
dominus rex Dacie duoes Svecie, 
quam cieius poterit, hostiliter invadat 
(Liljegren 2, Nr. 1628, 1629). Heinrich 
von Mellenburg war 1309 Aug. 9 in 
Wismar, Aug. 14 in Warnemünde, Erich 
Mnvebe Aug. 17 in Stege auf Möen, 
Nov. 15 ante castrum Nicopinghe, 
Heinrich von Mektenburg Dg. 7 in 
Wiemat (Mefl. U. B. 5, Nr. 3338 — 
40, 3352, 3353; dgl. dabricius 1, ©. 
45 Anm. 1). un von Schweben be: 





findet ſich 1309 Mrz. 11 und 19 zu @i« 
borg, bie Herzoge Erich und Waldemar 
Apr. 9 de Safe, Dh. 31 u Stod- 
holm, Waldemar Nov. 10 zu Sigtuna, 

. 20 zu Stärf (Riljegren2, Nr. 1612, 
1613, 1617, 1636, 1637). 

2. Et füit gwerra inter ipsum re- 
gem Sweorum et dictos duces fratres 
suos sio sedata, quod rex tertiam par- 
tam et duces duas partes regni deberent 
possidere. Zangebet 6, ©. 520, 1309 
ein unverflänblicher Zug Erich Men- 
veds: Tertiam expeditionem in Sue- 
elam fecit, quando Ostrogothlam mili- 
tibus obstantibus circumivit, tamen 
municiones ejus non obtinuit; 1311: 
Parlamentum fuit Helsingburg inter 
reges Danie, Norvegie et Suecie et du- 
ces, fratres regis Suecie, ubi Ericus 
dux Suecie desponsavit auam domini 
Nicolai in Slavia, sororlam regis,' et 
Pace facta reconciliati sunt omnes, et 
dux Erious factus est miles regis de 
Hallandia. Sant 1, S. 65, 1310: Facta 
concordia inter regnum Swecie et Da- 
ie, inter ragem et fratres suos, et di- 
visum est regnum inter eos ; vgl. daſ. 
1, ©. 93. 1310 Jul. 17 zu Selfingborg 
beurkunden Eric Menveb, Halon von 
Norwegen, Birger von Schwweben, Ehri- 
— ‚von Halland, Gerhard von Holſtein 
und Heinrich von Mellenburg einen mit 
den Hergogen Erich und Wal 








iar von 


1310. 


409 


mofte vil na vere manebe, bat wart wol ſchin, bo de Iube weberquemen 


to (ande. 


454. Des fulven jares bo wart de nye doͤm ftichtet to Uthyne in 


beme bifcopbome to Lubeke 1. 


* In deme jare Criſti 13102 do regnerde in Armenien Lyvonus, 
en jünd foning, deme God hadde gheven wisheit unde beddervicheit 


31.01«. boven al fine vorvaren. by ſiner tiid was en vro me pape, be het Ray⸗ 


conus, van fime gheſinde; de heft al de croniken beſchreven vorebeno⸗ 
met van den Tatheren unde Sarracenen ſedder der tiid, dat de broder 

10 Johan, en barvot, hadde oc vor eme beſchreven, alſo hir vore ſettet is, 
als he heft gheſen unde horet. he heft alle de land dorwandert, he was 
mede bi vele ſtriden; hir umme mochte He wol be warheit hir van ſchri⸗ 
ven; of was fin here de koning, de deſſe ſulve hiſtorien let toſamende 
ſchriven, be berichtede em alles dinghes®. 

15. + Deffe ſulve gube Raychonus ſchrift van der,macht der Tatheren, 
dat be hogheſte Feifer, de is bejeten in Tatherie in emer ftab, be het 
Song, be fin vaber bůede; he is mechtigher, ben alle vorften fint in 
ZTatheren, unbe fin volf is ebeler, wen ander volt finer unverfaten. 
he heft unber finer walt bre vorften, be of feifer heten, de eme al un- 

2» berbanich fint. be ene het in ten daghen Eappar unbe hadde fin rik in 
Turkerie?; deſſe brochte to ftribe, wen he wolde, veer Hundert bufent 


en eſchloſſenen Frieben, 

— Menved bie —e 
I. — mit der Graſſchaft 
land helehnt, Herzog Erich zu Gunften 
bes Magnus auf allen Anſpruch an Ror- 
wegen und Ingeburg Hatone Tochter 
verzichtet und Sopl le bes Herm Niko 
laus von Werle Tochter heimführen wirb, 
Erich und Waldemar das Schloß Kung- 

0 an Salon, falls biefer dem Frieden 

itreten wirb, Qurlidgehe 5 1 mollen (&il- 
jegren 2, Pr. 1688; . 
Rr.3406). Jul. 20 tunen & und 
Waldemar über ben mit Blrger gelchlof- 
jenen Woerlumgsuerteg (iiegren 2, Br 2, m 
1690) 
3405, 340° 
1. Item eo anno fundatum est ool- 
legium in ecclesita Utinensi, in qua va- 
lons clericus Hermannus de Morum — 
ro certis personis fecit prebendas. Der 
— m — 
in ment um 
Mr. 25; Leverfus 1, Ar. 432. fe 


der Kollegiatlicche zu Eutin durch 
Bi of Surgar ı vom Serten 1309 Jun. 
1; — 

3. Haython m u isos. ab initio Chan- 
gius Can — usque ad Mango Ean —, 
que in Tartarorum historlis continen- 
tur; a Mango Can — usque ad mortem 
Haoloni unterridhtet per dominum avun- 
culum suum, quod dominum Haytho- 
num, regem Armenie rescribere fecit, 
qui presens fait illis temporibus omni- 
bus prenotatis, et cum magna diligen- 
tia narrabat hec auis et nepotibus, et. 
faciebat redig! in seriptis, ut melius 
memoriter tenerentur; ab initio — 
Abaga Can usgue ad finem tertie partis 
— sclvit ipse, tamguam {lle qui pre- 
sens fult. 

4. Tamor Can — sextus Tartarorum 
imperator — in regno Cathay, in — 
oivitate — Jous. 


5.. Ohepar — in regno Turguestan. 


AL. 
130. 


a. 


410 II. Detmar-Epronik von 1101—1395. 


Santton wepener to perben. be anber het Eothay, be Heft fin rile mang ben Co⸗ 


manen; be vormach tho bringhende in ſtriden ſes huͤndert | bufent wepe- zı.o1a. 
ner to perben!. be brubbe Het Earpanba, en brober bes güben keiſers 
Rafan; fin rike i8 in Aſha unde wonede bar in emer ftab, be het Thau- 
riſii?, unde brachte to ſtride bre hundert bufent wepener to perben; s 
beffe kivet meft jeghen den foldan van Egipten, unbe bot eme grote not. 

mit deſſen Tatheren unde al ven anberen is it varlik to ftrivende, wente 

fe hebben fo grefelit ſchot, bat it gheit dor alle wapene. wen ze vlen, 

30 don je groten ſchaden; ze ſcheten torüghe alfo wol, alſo vorwert; 

wen man menet, bat je fin vorwünnen an ber vlucht, zo wenben ze ſic i0 
umme unbe beholden noch ven zeghe. zo wat fe winnen van fteben ever 

van floten, ber bewaren fe nicht, wente ze wonen lever up ben velde 

in paulunen, ben in ſchonen Hufen. ze delen gherne mebe, wat ze roven 
odder nemen; hir umme fin fe ghirich unde nemen wat fe vinden aller 

ding en enbe. en ebefe boghet is in en to lovende: allenen bat fe gherne ıs 
legen , joboch vor deme richtere im richtes wife gheuraget®, vorſalen 

fe nummer ver warheit, ghinghet in er levent; de fulven warheit hol- 

den fe, zo wen ze then in even wapen | to beme ftribe. hir mebe be rede zı.o2. 
van den Tatheren hebben en ende. 

455. In deme fulven jare do quemen to Nibenige de koning van zo 
Denemarken unbe marcgreve Wolbemer van Branbenborch 4; de ver- 
evenben fic bar umme ſchelinghe, de fe Haben, unbe wart fo ghebeghe- 
dinghet, bat be koning ſcholde ben marcgreven malen bed anderen jares 
to riddere felf Hunderfte; ver ſcholden twintich fin vorften unde heren. 
de hof de wart beropen to Roſtoke; bar wart grot to vet, mer ven enz 
ghanz jar, uppe bes koninghes koſte. 

456. By der tiid beghunde in Vlanderen unde in Engheland dat 
torn dure to werdene. des quemen vele coplude in bat lant to Wenden; 
dar coften fe korn unde makedent bar oc dure; unbe umme bat ber cop⸗ 
lude vele quam van Lubele, des makeden de ratmanne van ben ſteden so 
Wismer, Roſtok, Straleſſund, Gripeswold enen wilkore, dat nenman 
ſcholde korn voren ute deme lande by groter pine®. 


1. Hoctay — in regno Cumanie, in nit ab und urkundete noch an demſelben 


— civitate — Bara. Tage zu Tribſees in Gegenwart Walbe- 
2. Carbanda — in regno Asie ma- mars von Branbenburg; Mell. U. 8. 
Joris — in civitate Thaurisit. 5, Rr. 3387—90 und Anm. zuRr. 3388; 
3. interrogatus a domino. Xiebel, Cod. dipl. Brandenb. 2, 1, ©. 


4. König Erich urkundet 1310 ap. 289 ; Hauſereceſſe 1, ©. 53. 
10 zu Roftod, Apr. 12 u. 14 zu Ribnig, 5. 1310 hatten bie Stäbte Wismar, 
Apr. 16 wieder zu Roftod. ar Rofted, Stralfund und Greifswald mit 
Tab von Rügen reifte Apr. 12 von Ril andern pommerſchen Stäbten ein nicht 


1310. 


411 


457. De vorbunden fic de fulven ftede to anderen groten faten, 


unbe leten be van Lubeke bare bütene 1. 
a2». wißheit, umme | bat men provede ber ſtede enbrachticheit. bar na quer A.L. 


dat unbervenghen fe mit geoter 


men be boben ber van Lubele mit ber anberen ſtede boben tofamenbe 
sbinnen Roftol; dar droghen fe overen in fomelifen falen, bar fe alle 
fic to vorbunden ; over de van Lubeke wolven jo nene vorbinbinghe malen 
mit ben heren unbe ben ſteden weber ben foning Erife van Denemarten. 


bat quam en to groteme vromen?. 


458. Des jares in deme herveſte do vor ober berch ber Romere 

io koning Hinric®, unde wart to Meylan mit groten eren untfanggen. 
bar wart he van beme bifcope kronet mit der anderen keiſerlilen Tronen*. 
de van Moboecia do nemen bor ene grote honheit, bat he de kronen 
nicht untfeng in erer ftab na ber olden wonheit5, wente bes keiſers vecht 
bat is, bat he to Alen van beme Bifcope van Eolne ſcal untfan erft de 
is yſerne cronen; be betefent , dat he ſchal fin Hart unbe vaft, to wervende 
bes riles ere. be anberen he fcal untfan van deme bifcope van Meylan 
in fineme bifcopbome to Modoecia; be fcal fin fulverin, to betefene, 


welter befanntes — zu Stral · 


fund. ferecı 

308 DR, 7 zu Stralfund hatten. 
bie Stäbte Roflod, Wismar, Stralfanb 
unb Oreifswalb ein Bünbnig geihloj- 
fen (Hanfereceffe 1, Rr. 92—95; Höhl- 
baum 1, Nr. 132—35). 

2. cives de Gripeswold, Strales- 
sund, Rotstok, Wysmar confederaolo- 
nes et pacta mutuo fecerant, de quibus 
multa gwerrarum incommoda contige- 
runt, Lubicenses vero ipsis adherere 
'noluerunt in causis regl Danorum con- 
trarlis, sed in aliis quibusdam cansis, 
quibus non poterant supportarl; quod 
ipsis Lubicensibus ad non modicum 
profectum devenit. Biünbniß der Städte 
Kübel, Roſtoct, Wismar, Stralſund 
und Greifswalb von 1310 Aug. 14 zu 
Roſtod; Hanfereceffe 1, Rr. 97— 101; 
Höhfbaum 2, Mr. 17579; Ar. 175 8 
5: Sed civitas Lubieensis contra glori- 
osum dominum regem Dacie hits duran- 
tibus nichil penitus attemptabit. 

Eodem anno mense Septembri 
Hinricus Romanorum rex intravit Lom- 
bardiam. König deinrich forbert 1310 
Mai 19 Lübed zur Befenbung des nach 
Gran rt anberaumten Reichötages auf 

t ber Stadt Zul. 24 zu 

Fin bie ihr von feinen ati un 
Shell Privilegien, Läb. 

6, 265. . 24 Bommmt er nach 


Sufa; Bartholb, ‚Der Römern ng Rinis 
geinige von von Lüßelburg 1 408; 
pp 4, 1, ©. 133 Anm. 4. 

4. Et’honeste ihldem recoptus vo- 
nit Mediolanum , et coronam unam Im- 
perii ab archiepiscopo suscepit ibidem. 
1311 Jan. 6. ‚Bartholb 1, ©. 452; 
Kopp 4, 1, S. 141 Aum. 7. 

5. quod ill de Modoccla agre tule- 
rgnt, quia olim apud eos Imperator 
coronam talem suscipere consuevit, B. 
@.: Anno predicto, tempore autum- 
pnali, Henrious predietus, rex Ala- 
mannie et Romanorum, intravit Italiam 
Jura imperli percopturus. Et primo 
venit Taurinum,, deinde in civitatem 
Astensem, deinde Veroellas, posten 
Mediglanum ubi in epiphania Domini 
subsequenti recepit coronam ferream, 
quam eidem archiepiscopns Mediola- 
nensis imposuit. Qnam tamen accipere 
debebat in Modoecla ex more antiquo: 
sed ex causa hoc fecit in Mediolano. 
Nicolaus ep. Botrontin. : Tune tempo- 
ris cives de Modoeola Instabant, quod 
rox Modoeclam revertaretur ad coronam 
ferream reciplendam , cum ibi esset lo- 
us ab antiquis regibus ordinatus. Do- 
minus rex, habita matura deliberatione 
et inspectis libris et chronicis antiquis, 
invenit, quod dictus locus erat sne co- 
ronationis ferree Mediolanum n. |. w. 


412 IH. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


bat fin vechticheit ſcal wefen clar | unbe phin. be bribben cronen gäul« z1.02.. 
bene fcal He van deme pavefe untfan to Rome; de betekent, alfo dat gholt 

18 ebele und ſchinende boven anbere metalle, alfo fcal fin evele doghent 
ſchinen boven alle, 

+ In deme jare Erifti 13112 bo toch de gübe Raychonus, be ders 
Tatheren croniten van leften jaren heft beſchreven, van Armenien to 
Eypren; bar vorlet he degher de werld, une gaf fic in ber reguler or- 
ben unbe levede in groter falicheit. in deme weghe unbe dar vore hadde 
he vorvaren vele dinghes, be he Heft al befchreven , van deme ſoldane 
unbe finen unberfaten, ben Sarracenen, of van fime lande to Egipten. 10 
so. be fchrift 30 an den cronifen, bat be folban in ben daghen Het Milfet- 

nafar®, unbe was here over Egipten unde Syrien. bes folbanes rid⸗ 

dere unbe manfcap fint meft utlenbifche Tube, wente be Sarracenen, de 

bar fint intoghelinghe, doghen cleyne to ſtride. grote fterke Heft de van 

den eghenen knechten, de inghefoft fint to beme lande, unbe be hebbet is 

de Sarracenen alverleveft. wen be foldan wil bon herſchowinghe, | ut zı.02«. 

Babilonien fo bringhet He tofamenbe 20 duſent riddere!; bat mefte 

del mang em boch nicht. perbe Hebben ze gut und fnel, bar fe fit to vor- 

laten, wen fe willen vlen; bat keſen fe vor groter were. ere grotefte 

macht de is uter ftab Eldhares. de folban ghift alle jar den vrömeben 20 

ribberen to folte Hundert duſent unde twintich bufent gäufbene®; en 

eftfich ridder moͤt holden en olvant? unbe bre perbe. be riddere bevelet 

he ben vorſten in deme landes to holdene; deme enen bevelet he Hundert, 

dem anderen twe Hunbert, dar na bat he be hertoghen unbe be heren 

lef heft. he ghift eme eftlifen vorſten fo groten folt, als he ghift al ven 2 

ribberen, be eme fint bevolen. ber ribbere, de folt untfan, fint in Egip⸗ 

ten vif bufent®,. vele andere riddere fint, be deme ſoldane gherne vol» 

ghen ut deme Lande funder folt, up bat fe moghen roven unbe nemen ; 

mer fin fand to beſchermende van binnen, fetten fe note ene hand to. 

wen be foldan mit finen rivberen were befivet, 30 mochte men befvef» o 

tighen dat ganfe land Egipten funber weberftant 10, 

2. ·quich tere. aus: ·enich. 
— Bingen ame 


3. Melomaser — de natione Cuma- 


Santhon 


»rldder' fort. aud : ribdere‘. 25. eſtliten for. aus: 'chlifen‘. 
nustim vix excedunt. 

7. camelum. 

8. proceribus suls, quos nominat 


norum. amurates. 
4. Potentia exereitus Babylonie 9. Potentia vero soldani in regno 
circa 20 milla potest esse eguitum. Syrie circa quingue milfa milltum 
5. milites habitant omnes simul in potest esse, qui de terris et redditibus 
eivitate Chayri. virunt, 


6. centum et viginti Alorenos an- 


10. Tota terra Egypti per oxercl- 


1311. 413 


vi. oo· 459. In deme fulven jare do hadde be | paves Clemens fin con« Fr 


fllium to Vienne!, bar vele bifcope unbe prelaten weren;; vele fettinghe 
he bar malebe, de ſeder worden openbaret in clementinis?. vor ber 
tiid hadde de fulve paves to ghenaben nomen be twe carbinale Iacobum 

Sunde Petrum san ber Eolumpne>; mit erer anwifinghe was to beme 
confilio Wilgelmus ‘ve Longhoreto, ve van des Toninghes weghen van 
Vrancrilen vele grote articule uthleggebe weder ben paves Bonifacto, 
ve jeghen ben loven weren, unbe eſchede mit rechte, bat men ene ſcholde 
upgraven unbe bernen in beme vüre als enen unlovighen man“. mit 

10 per ſake weren fe beworen vil na over al bat conſilium; boch werebet de 
pavess. 

460. Do quam to mibbenfomere ® de Toning over van Denemar- A.L. 
ten mit finer beften ribberfcap; be bleven vor ber ftab to Roſtok fo 
langhe, bat be marcgreve Wolvemer fin omh naquam mit fere veler 

ssherfcap buten landen unbe verne verghabbert?. bar toch of fo vele an⸗ 
bere vorften, greven, vrier riddere unbe güber lude vor be ſtad, bat 
21.8°. der ghelik dar to lande er nh wart vornomen. bar weren | up deme wis 


15. duten fanden’ Torr. aud 


tam militum defenditur et tuetar. Pri- 


quo resistencla alloujus. 

1. papa Clemens V consilium ge- 
neralo celebravit in Vienna et dnravit 
& fosto beati Michaelis (Sept. 29) us- 
que ad natalem beati Johannis baptiste 
(Qun. 24). B. G.: Anno eodem In ka- 
londis Octobris fult per Clementom pa- 
pam V apnd Viennam super Rhodanum 
generale prelatorum coneilium convo- 
catum. —. In sequenti vero mense 
Maji, pridie Nonas ejusdem mensis, in 
feato sanoti Johannis ante portam La- 
tinam (Mai 6) — tertia et ultima fat 
generalfs concilii sessto celebrata. 

2. B.G@.: Anno Domini 1313 in 
feato beati Benedicti abbatis, scilicet 
12 kal. Aprilis (Mr. 21) — papa Cle- 
mens fecit — publicari constitutiones, 

* quas prius fecerat ordineri, ex quibus 
.decreverat fer libram unum, quem 
Tolebat septimum  decrstallum appel- 


3. B. G.: Bio eodem anno (1305) 
— 18 kal. Jannarti (Deg. 15) in Lug- 
duno fecit decem novos cardinales —. 





: "uten landen nah' 8.; *huten landen’ 6. 


Item duos veteres renovando, quos 
olim Bonifaclus VIII deposuerat, ipse 
reposult in cardinalatu, Jacobum et Pe- 
trum de Columna, patraum seilieet et 
nepotem. 

4. Contin. cron. Girardi de Fracheto 
(Bouquet 21, ©. 32—33): Inter quos 
specialiter Guillelmus de Nogareto — 
ad diem assignatam (1310 Mrz. 22) 
Avinfonf comparens, tam appellationem 
contra papam quam objeota crimina in- 
novavit, eague probare ae offerens, cum 
instantia petiit ossa ipsius tanquam 
haeretici exhumari ac etlam coneremarl. 

5. B. G.: Anno Domini 13H — 5 
kal. Maji in Avinione —. Item ibldem 
papa Clemens absolvit Guillelmum de 
‚Nogareto presentem et petantem absolvi 
& sententia, qua tenebatur propter Bo- 
nifacit pape captionem. 

6. Jun. 24. Kirchberg Kap. 145: 
Uf den funnabint man je beige quam 

za dm tage bes —* chnam, 


diem eodem anno Ericns Dano- 
zam rex, Woldemarus marchio Bran- 
denburgensis et multi prineipes et no- 
biles, Botatoke congregati, celeberri- 
mam curlam celebrarunt, 


414 I. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


ben velbe! malet twe ſchone fale, bebeifet unbe al umme beclebet mit 
ſchonen wande unde almeftich umme vöb. des morghens, bo malt hadde 
miffen hort, be koning mit den finen to velde toch. na em to finer ban- 
ner toch be milde unvorſaghede hertoghe Woldemer van Sleswik; de 
habbe bre Hundert man mit groten roſſen, unbe hadde to fic ſes anderes 
heren uppe fine koſt, de mit eme malt mit finer bannere toſamende 
toghen ſtoltlilen bi deme koning. under bes quam be marcgreve mit ben 


42 finen alle mit groteme ſchalle? bar mafebe de koning ene fulf twin- 


tighefte vorften unbe heren unbe achtentich anber man to ridbere; mal 
tem hadde He vore fand bes anderen daghes van ſcharlaken mantel, for- 10 
cot unbe rof, vodert mit grawen werke, bar to malleme en teldene perb. 


4.1. unbe be beren mafeben bo vort ribbere, unde al be anberen heren be 
ſunderen maleben ber nyen riddere alfo vele, bat in eneme groten 


koningrike alfoban en fchare riddere Habbe wol en ere wefen. bo man 
eten ghink, wo grote vorften unbe heren, uppe groten | toffen vordecket 2m. 
unbe funberlifen var to gheclevet, erſt anrichteven, unbe wat bar i in" 
beiber vorſten fale hoves breven wart, oc wat bar af fpere brofen wor- 
den twe daghe umme, unbe wat bar andere grote dinghe ſchuden, bat 
was in ben landen ere ny horet unbe hedde alle ftan to pryſende; mer 


Al bat be foning bo warp fine unhulde uppe be ftat to Roſtoke unbe vor- => 


band fic mit deme marcgreven unde mit alle ven heren uppe be ftab 
unbe ber borghere vorberf, umme bat fe eme nicht fteven en wolben, 
den Hof to hebbende in ber ftab, bor vruchten willen ber heren unbe ber 
untelliten groten ſammelinghe, be bar werben ſcholde >. 

461. Des fulven fomeres bo nam ve here van Mefelenborch fin a 


ander wif, hertoghen Robolves fufter van Saffen. umme bat de van 


der Wismere eme nicht wolben ſteden, bat he fine hochtid hedde in ver 
ftat, des warp Be oc fine unhulde uppe fet. 


7. "eme' tom. aus: den‘. 


BR Zwiſchen Geelstorf und Bartele- licet Alia Alberti quondam marchionis, 

cum secundas nuptias suss cum sorore 

ww. Waldemar urkundet in ber Pftugſt · Rodolphi, dueis Saxonie, sibi despon- 

woche 1311 (Mai 30—Iuni 5) zu Tan» sata, celebrare non posset in sua civi- 

germinbe (Melt. U. 8. 5, ie 3475). tate Wysmar, renitentibus consulibus 

. Ueber ben Hoftag zu Roftod ſiehe ejusdem eivitatis, graviter indignatus 

A. 4 1311; j leben Eee, 145; Hinr. est contra ipsos suos cives; et — 
de Horvord. ranenlob bei ratione facta cum rege predicto a. ſ. w. 

Barthold 2, Ei € ”e ; Möden 2, Beatri ———— ſtarb aber ef 

©. 87— 9%. 1314 . 22 en 8. 
4, Eodem anno Hinriens Magnopo- 3714), und erfl I gun ie ven 
lonsis, defuncta sua prima conjuge, sci- Herzog Rudolf von Sachjen-Wittenberg 


1311. 


462. Dar na bi funte Micheles daghe bo wurden be copfube van a. L 


415 


den Wenbefchen fteben kivende to Valſterboden mit den Denen. bar 


31.094. bleven lude bot unbe fomellife boden wurben branb!. dar umme (et be 


Toning der Dubefchen coplude gub bekummeren. alſo ghing bo bat grote 
sorloghe to. bo quemen be borghere van Lubele van Schonen unbe 
clagheben, dat be Toning en hadde laten nemen ere ghüb ſunder eren 
brofe. be raath van Lubeke do fanden eren ſchrivere to deme koninghe 
to Roſchilde, unbe Ieten ene gutlifen Bibben unbe manen, bat he eren 
borgheren webergheve ere güb, wente Be ere vormünbere were unbe fe 
10t0 rechte ſcholde befchermen. do de koning van deme boben vornam, bat 
fe to orloghene weber eme mit ben anderen ſteden fic nicht hadden vor- 
bünben, eme unbe ben finen leve wart. he unbob en weber, bat fe to 
deme orloghe ftille feten, he wolbe webergheven unbe ghelben, wat 


eren borgheren nomen were. 


1 463. De van Mekelenborch‘ van bes koninghes weghen bes 
orloghes fic underwan?; beme Hulpen ve marcgreven unbe alle be heren 
ummelang befeten. fe bueben uppe de Warnowe im jeweder fiben en A,L- 
daft hus unde bar tufchen ene brughen over bat water, be ghing van 


21.948. bene enen hůs to beme anderen. vore ber brucghe | ſenkeden fe grote 


atefelinghe fo väl de Warnowe, bat men wol mochte bar over ghan®. bo 
be hus mit groter koſt al rede buwet weren, unbe be heren weder toghen 
weren to lande, bo toghen de borghere van Roftofe vor de huͤs, unbe 
wünnen fe unbe tovorden fe al deghere. tohant bar na buͤweden fe enen 
ſtarken torn van ftenen, bar af fe dachten ex dep mer bet to beiwarenbet. 


dem Fürften Heinrich von Mellenburg: 
Wi holen eme gheven ufe fufter An- 
nam to eneme echten wibe (ba. 6, Nr. 
an mar, N retefen gie 
jan. jenen tafen Srieb- 
rich bes Sahımen von Dekm und 
1327 Nov. 22 (af. 7, Nr. 4873). Der 
Bingeif au Wismar begann nach Melt. 
u.8. 5, Rr. 3476 Anm. 1311 Jul. 11; 
ber densſchluß erfolgte, nachdem 
vieleicht Nov. 22 Bräfiminarien voran · 
gegangen waren, Dez. 15 (daf. 5, Ar. 
3501 1. Anım.). Ueber Darlehen Lübegs 
am Biemar f. daſ. 5, Ar. 3481, 3482, 


1. Eo anno mercatores efvitatum 
Slavie in nundinis Schonore oxenntes 
castrum Valsterbode ot alla quedam 
loca contigus vastaverunt incendiis et. 

. rapinis et quosdam Danos interfeoerunt, 


Nateton be- 


2. 1311 Sept. 6 
daß er 


kennt Heinrich von Melienburg,, 
— — Länder in ver $ ft 
Roftod nur als Hauptmann König Eriche 
inne hat (Melt. U.8. 5, Nr. 3484). 

3. Quo facto, prineipes nomine re- 
‚gie Danorum oecnpaverunt portum War- 
nemunde, duobus fortalitiis in eo con- 
stractis, et flumen Warnowe lapidibus 
impleverant inter ipsa fortalitia, et in- 
terposito ponte de uno fortalitio ad aliud 
fiumen sioco transiverunt. 1311 
Ott. 9 zu Warnemünde Bünbniß Erichs 
von Sachfen-Lauenburg mit Heinrich 
von Meltenburg (baf. 5, Nr. 3489). 

‘4, Oumgue hostium agmina reoe- 
derent, eives ipsa fortalieia vallaverant, 
et ad solum penitus diruerunt, turrim- 
que ex lateribus fortissimam constraxe- 
runt in introltu portus ad resistendam, 


416 


III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


464. In deme jare Erifti 1312 vor pafchen! fanden be van Lu ⸗ 
befe ere boben weber to beme koninghe, umme erer borghare ghüt weder 
to Hebbenbe unbe to wetende warliten, wů fe weren an finen hulden. 
bo be bobe quam in den Belteffund, do weren bare komen ber Wende⸗ 
fchen ſtede ere cocghen; be begunben roven unbe bernen be dlande, dars 
fe up mochten?. do quam hertoghe Exit van Sweden to Denemarten ; 


de hadde wefen pelegrimage to Ribzemabun®, 


unde was van Qubele 


varen to Valftere; dar weren in beme weghe be cocghen komen, dar uth 
be vianbe weren to lanbe toghen, bar be hertoghe do was. be halp bo 


den Denen, bat fe be viande ſloghen weber van deme lanjbe. 


deme Toninghe leve to unbe untfeng ben hertoghen, finen fwager, 
lefliken to Neftwebe; doch jo was be grund under en mate vaft. be 


2. Toning toch bo vort to Roſchilde. bar quemen eme mere, dat be bure, 


milde hertoghe Woldemer van Sleswik ftorven was! to Norborch up 
Alfen. bes wart de foning nicht fere bebrovet noch umme ben ofben nyb is 


ne de oetero hostes portum occupa- 
zent. FR 

1. vor . 26. 

2. Langebel 6, ©. 520, 1312: Ci- 
vitstenses de Rostock et allis civitatibus 
Slavie Inconderant Helsingör, Amache, 
Boanör cum castro et quasdam Insulas 
in mari, 1312 Rob. 30 zu Greifswalb 
flellt ber Briefter Johann Strange ben 
Stäbten Koflod, Stralfund, Greifswalb 
unb Wismar eiue Urfehde aus pro capti- 
vitate, gun captus ful in castro Sca- 
noor, ratlone guerre existentis inter 
illustrem regem Dacie et {psop nobiles 
burgensen Meit.u. 8. 5, Nr. 3574). 

1,©.65, 1311: Ericos 

du visitavit Uimina sanctoram ; dgl. 1, 
S. 9. 1, S. 56, 1311: Dux Ericus 
x perogrinatione reversus, quo fuorst 
peregrinatus amore Romani pontificis, 
qui tune Avenioni suam curlam habe- 
bat, desponsavit sibi in uzorem Aillam 
Haguini regis. 1, ©. 56, 1312: Erlous 
dux desponsavit Allam regis Norwegie 
et Waldemarus dux fillam Erici et nup- 
elas fecerunt Norwegie. 1, ©.93, 1312: 
Dax Ericus desponsavit Alam regis 
Norvegie Haquini et Waldemarus fillam 
Erici regis, et nuptias fecerunt in Nor- 
vegia, repudiata prius sorore regis Da- 
eie per dominum Ericum ducem de- 
sponsata. 1, ©. 42, 1312: celebrate 
sunt nuptie dominorum ducum spud 
Asloyam. 1, ©. 65, 1314: Et eodem 
»no sdduxerunt duces uxores suas de 


Norwegia. 1, ©. 93, 1313: Eodem 
anno duces adduxgrunt uxores suas de 
Norvogia et fecerunt sumptuosas ex} 


8* 
Nov. 11 zu Fall [8 
weh Be Kar u.8.5, 


16 fingb: 
16 m ee gt org unterwarfen Erich 


chweden ihre Streitigkeiten einer ſchleds · 
Köterfi Entigeibung u. 1313 Jun. 
zu 


Dänemarl, 
ph von eh und ee von 
jerle einerjeits, Halon von Norwegen 

und bie Herzoge Eric und Waldemar 

einen eben we jen bes Schimpfes, der 

König Erich, Epriftoph von Halland und 

Nilolaus von 3 dabın 

if, daß de eos Grid fi nit mit So- 
gie von Werle eh bat (Melt. U. 

Fe Nr. 3579; 6, 3626). 

4. Eo anno post pascha nie famo- 
sus et largissimus Woldemarus dux 
Jutie, cui successit ejus filius Ericus, 
de alia quondam Johannis, ducis Saxo- 
nfe, procreatus. 1312 Jun. 30 belehnt 
Erich von Dänemark a Waldemars 
Sohn mit Schleswi⸗ u.85, 
Nr. 3545). Ueber A Diutter [. s 
368 Ann. 3, über Waldemars zweite 
Gemahlin ©! 418 Anm. 4. 


bar was zum. 


1312. 


417 


van eren elberen utewortelt. bar wart oner de koning na vele beben fo 
hoghe manet, bat he do ſande breve unde boben, bar ber van Lubeke gut 
was, unbe unbob, dat weber to ghevenbe. fin brober hertoghe Eriftofor 
hate des en bel unde vorſakedes; alfo deden oc vele andere, be bat güt 
shabben unde hoben bar vore ere recht; bes blevet almeftich vorloren. 

465. Des jares in deme pingften makede be foning van Vrancris 
ten to Paris fine dre fone Lodewighe, Philippe unde Karle the riddere; 
bar was de foning van Enghelande, fin ſwagher i. 

466. Dar na in funte Peteres unde Paulus daghe? wart de keifer 


21.9, Hinric van Lutzelenborch unbe de feiferinne wiet to Lateran van | bren 


carbinalen, be de paves dar to fanbe mit vulfer macht. bar na in beme 
wintere ftarf de ſulve evele keiferinne unde wart to Pyſe erbarlifen bes 


graben. 


In der tiid toch de Feifer vor Brixe; dar lach he langhe, unbe 
. 1sbebe ber ſtad unbe anderen ſteden, de fic weder ene fatten, groten 


ſcaden ®. 


467. Des fulven jares tod} greve Gherd te blinde vor be Linowe; 
bar warp He up mit bliden. bo he des huſes nicht Funde winnen, do 


tod} He dar af ane vromen. 


20 468. In der tiid hadden de van Roſtok vüůlbůwet eren torn to 44 
Warnemunde; dar toch de koning do vore mit al den heren, unde dede 
fo grote not den ghenen, de bar uppe weren, bat fe ven torn geven deme 
toninghe. do fprefen fomefife, bat were fchen mit vulborde ber rat⸗ 
manne*. des wart de menheit ruyende, unbe floghen bot ber ratmanne 


1. in pentecosten (ai 14) Philip- 
pus rex Francie cum suo genero Ed- 
wardo rege Anglorum sollempnem cele- 
bravit curlam Parisius. Et fecit milites 
tres allos suos, scilicet Lodowicum, 
Philippam et Karolum, qui vicissim, 
defancto patre, postmodum unus post 
allum regnarant. 

2. Eodem anno in nativitate beati 
Joh. bapt. (Jun. 24) Hinricns Imperator 
conseeratur cum gloriosa imperatrice 
apud sanctum Johannem Lateranensem, 
et hoc a cardinalibus a papa Rome de- 
stinatis. Que imperatrix oblit In yeme 
sequenti et in Pisa sollempniter sepe- 
Aitor. Heinrich empfing die Kaiſerkrone 
1312 Jun. 29; feine Gemahlin Mar- 

jarethe von Brabant farb ſaon 1311 
Sn. 13 In Genua. Bartholb 2, S. 114, 
214; Kopp 4, 1, ©. 179 Anm. 5. 

3. Brefcia ergab fi) Heinrich 1311 

Srämtegroniten XIX. 


Sept. 18. Barthold 2, ©. 55; Kopp 4, 
1, S. 155 Anm. 1. 

4. Item eo anno rex Danorum,, ve- 
niens Warnemunde cum principibns, 
turrim noviter constractam magno exer- 
cltu obsedit; et virl In ea obsessi all- 
mentis sibi deficientibus, evasionis 
‚spem allam non habentes, salvis rebns 
et personis suis, turrim regi tradide- 
runt, ex jussu gnorundam consulum 
de Rotstoke, ut dieitur. 1312 Febr. 19 
zu Zehbenid urkunden bie Markgrafen 
Waldemar und Johann über ein mit 
König Erich geihlofienes Bündniß, vor- 
nehmlid zur Bezwingung Roftods, vor 
befien Bollwert Erich fingen (Mai 14) 
tommen fol, ſowie auch über ein Bilnb- 
niß mit Heinrich von Mellenburg (Melt. 
U. 8. 5, Nr. 3515, 3516). Die Bela 
gerung des Thurms zu Warnemünde 

gan nad Kirchberg Jun. 23 und 
2 


2312 


AL. 
1312. 


Al. 
1314. 


418 


II. Detmar-Chronit von 1101—1395. 


en bel; en bei welen ute deme lande!, be ſeder gichteswelfe weber que- 
men mit helpe ver heren; unde wart in der ftat fo grot twibracht, bat 


fe manighe jare var na ſchaden dar van moften liden | unbe groten wer Dı.va«. 


derwillen. bar warbet beghere ſchin, bat beworne lude unbefocht mit 
ever twidracht bringhet in fteden unbe in landen dicke gube lude to ſcha⸗s 
den unbe to ſchanden?. do let de foning ven torn ummemiren unde 
ummebegraven unbe ummebeveften mit anderen ſtarken vere tornen, 
unbe wart en borch fo herlik, dat in deme lande nen was ber ghefif®. 
469. By ber fulven tiid ftarf greve Gherd van Holften, de blint 
worden was unbe fin land vorftund mit groter wisheit. twe fone he 10 
let, Gherarde, ben proveft van Lubeke, en ſubdiacon, be lehe wart, 


was van ener mobert. 


. unbe nam bertoghen Woldemers webuen , greven Nycolaus bochter van 
Wittenborch; unde let oc jundheren Joanne, be bes koninghes broder 


470. Im der tiid do wan de foninghinne ene junghe bochter, barıs 


dauerte 11 Wochen. Heinrich von Mel- 
fenburg urinnder zu Gabebufch Jun. 27 
und zu Sternberg Sun. 28; zu Warne · 
münde urlunbet König Erich Yun. 30, 
Dtto von Bommern Jul. 5, König Erich 
Aug. 20 (daf. 5, Nr. 3542, 3543, 3545, 
3547, 3554). 

1. De quo populus in Rotstoke pro- 
vocatus, traditionem consulibus obi- 
eiens, quosdam Interfecit et quosdam 
expulit de civitate'; et steterunt cives 
in magna tribulatione. Rad KirKberg 
1312 Sept. 17. Bol. Melt. U. 8. 6, 
Nr. 3590, 3669, 3672, 3673. 

2. Reim, 

3. Rex vero captam turrim munivit 
muris et fossatis fortiasimis; et fecit ex 
ea castrum excellentissimum, appositis 
dicte turri, in medio jacenti, quatuor 
aliis turribus in quatuor angulis dieti 
eastri. Heinrih von Meklenburg ur- 

et Sept. 30 zu Sternberg ; vor Ro- 

urkunden König Sig tt. 5, Ni 

18 und Johann von Werle Dt. 6, 

f VI_von Schauenburg Ott. 6 

1.U.8. 5, Nr. 356467). Oh. 

J ſich Markgraf Waldemar mit 

9 rip Über bie Theilung ber 

ıme, welde für den Abrud des 

nemlinber Tpurms von Roftod zu 
rien iR (baf. 5, Nr. 3570). Hein» 
von Mellenburg befindet ſich Nov. 

Sternberg ; Dez. 7 auf dem Felde 

Dorfes Polchow beurfunbet ber Rath 


u Roſtock einen unter Bermittelung 
Deinrige von Mellenburg mit König 
Erich und den Markgrafen geſchloſſenen 
Frieden, Dez. 15 Teiftet bie Stabt König 
Eric) et ad manus ipsius regis domino 
Henrico Magnopolensi — obediencie et 
Adelitatis — juramentum (baf. 5, Nr. 
Fe Far ode art 
jung ber Brivilegien Roftods 1313 Apr. 
9 Shen. u. 2 Nr. 3608, die Hul · 
bigung von 1314 Jan. 19 baf. 6, Mr. 
3674. Ueber den Thurm zu Warner 
münbe f. noch daf. >, Nr. 3551; 6, 
Nr. 3599, 3638, 3922; über Darlehen 
Lübeds an Roftod 5, Nr. 3537, 3551. 
4. A. L. 1314: Eodem anno obiit 
prudens et strennuus Gherardus comes 
Holtzatie, cecus factus, qui in diebus 
sus comitatum ejus honorifice guber- 
nayit; et reliquit duos flios , Gherar- 
dum natum ex filia Woldemari regis 
Sweorum et Johannem natum ex sorore 
marchionis cum telo, olim regine Dano- 
rum. 1313: Eodem tempore Gherar- 
dus, quondam prepositus Lubicensis, 
subdiaconus, duxit in uxorem relictam 
Woldemari ducis Jutie, Aliam Nicolai 
comitis de Wittenborch. Gerharb II ber 
Blinde wirb 1312 Jar. 8 zulegt genannt 
(Sl. Holft. Lauend. Urt. 2, Nr. 28), 
heißt 1313 Jul. 25 pie memorie (Lever- 
dus 1, Nr. 446) und firht Oft. 25 (Zeit» 
för. f. Hamb. Geh. 6, ©. 133); vgl. 
Norbalt. Stud. 3, S. 170. Er beira« 


1313. 419 


tho vabbere wart hertoghen Erikes wedue van Xanglande; de vamebe A.L. 


beme koninghe vrunfcap to bewiſende unbe brachte eme breve mit velen 
inghefeghelen , de fe hadden vünben in eneme ferine eres mannes, be 
cortlifen vorftorven was. in ben breven be hertoghe unde be weldighe⸗ 
%% ften | in deme rike fic hadden toſamende vorbunden up bes koninghes 


dot; des let he erer en del ſlepen unde ſetten uppe rade, 
erer untweken oc vele ute deme lande unde 


erer vele unthoveven!; 
uteme rike. 
471. 


unbe let oc 


soumme bat hertogge Erik hadde nenh kint?. ve junghe hertoghe van Sles⸗ 
wic vorderde uppe bat land; over be kondet deme koninghe nicht af⸗ 


winnen, alfo fin vader dede. 


De koning underwant fic bo des landes to Langlande, AL. 


472. Do nam greve Ghert van Holften, de proveſt Habde wejen AL. 
to ubele, hertoghen Woldemeres weduen van Sleswics. 
E13 In deme fulven jare do wurben in Polenen vele tettere ghebrand 
in ber ftab to der Svidenitze unbe in anderen ftebent. 
473. In deme jare Erifti 1313 do wart borevenet dat grote or- A.L 
Loge tufchen deme koninghe van Denemarken unde ben fteden in Went⸗ 


landen >. 


thete im erfler (he —ã— Togter 
Waldemare von en, 1275 Di. 

12 (fiehe ©. 112 Anm. 4), in Ich 
ter Ygnes, Wittiwe Erichs von Däne- 
mart (j. ©. 395 Anm. 1). Seine Kin- 
der erfter Ehe waren Waldemar _(j. ©. 
408 Ann. 3), Gerharb IV (f. ©. 
Anm. 6) und Katharina, (I. 











377 
Anm. 3); fein Sohn gie Ehe war 


Johann ber Milde (f. ©. 431 Anm. 3). 

Gerharb IV fommt als Dompropft 1309 
Jun. 1 zulegt vor Leverlus 1, Nr. 431); 
nad dem Zobe feines Brubers Walde 
mar gab er bie Präpofitur auf, berem 
neuer Befiger Hinrich von Bofpolt 1312 
Dit. 28 met genannt wirb (baf. 1, 
Nr. 444) gen feiner Bermählung 
mit Anaftafta von Wittenburg, Tochter 
Nikolaus I und Wittwe Waldemars von 

Schleswig (f. ©. 416 Anm. 4), f. ben 
hevertrag von 1313 Jul. 30 unb_bie 
Berfchreibung bes Leibgebinges von Oft. 
21 (Mel. U. 8. 6, Nr. 3634, 3650). 

1. Post paucos dies relicta dieti du- 
eis Eriei, nata de Rosenborch in Anibus 
Hartici montis, invitata ad levandum 
Alllum regis Danorum de sacro fonte 
baptismatis, regi placere cupiens sibi 
Mtteras quasdam tradidit in serinio 


secreto sul marlti repertas. In qui- 
bus contra regem continebantur con- 
spirationes potentiorum regni militum, 
Propter quas rex potentiores multos fe- 
cit decollari, rotari et puniri. Detmar 
fieft: Alam. 

2. Eo etiam tempore defuncto Erico 
domino Langlandie, fratre Woldemari 
ducis predieti, rex Danorum, Lang- 
landiam occapans, asseruit eam varasse 
corone. Erich Langbein, Bruber Bat 
bemar IV von Schleswig, Herzog di 
Rangeland feit 1287, ice 1311. 1312 
O8. 5 vor Roflod vergleight fich Erich 
von Schleswig, Waldemars Sohn, mit 
Erich Menved über eine Ausſetzung 
ihrer Streitigleiten bis Midaelis; 1313 
Ian. 7 zu Kolbing beflätigt er ben vom 
Rilolaus von Werle für ihn zu Roſtilde 
Roflod, mit König — eieploffenen 
Bergleich; 1313 Aug. 1 Sa jens ent- 
Täßt er den König al —* —28 — in Be 
vrg auf guf angelan und Friesland (Meft. 

Nr.3565; 6, Nr.3566, 3638). 

3. Wievertetune ‘von $ 469. 

4. 1315. Caro 2, ©. 61 Anm. 2. 

5. compositio facta est Inter regem 
Danorum et civitstes Slavie. Gin ge» 
meinfamer Friedensſchluß ber Städte 


27% 





420 


III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


474. Do na pafchen! wart to Avinion erhaven funte Peter, be 
“ vor Bonifacio was paves Celeftinus 


475. In ber tiid ſchen en ftern 


unde upgaf bat pavesbom ?. 


‚en comelta is gheheten, in beme 21.05». 


“ weiten van Avinion, be gaf van fic enen groten ſchin mer ben vertehn 


avenbe?, rot, vlammenvar. 


476. Na ber tiid habbe de paves mit ben carbinalen vele rades, 
den keifer weber to untfettene, umme 
men. bo fe weren overene komen, bat men fcolve ven keiſer bannen 4, 
do quam be mere, bat eme were jamerlifen vorgheven in unfer vrowen 

daghe in beme hilghen facramente van eneme bofen tufchere, brober 10 


Bernarde, de fin valfche bichtvader 
unbe brofniffe wart, dar mach noch 


bat be arbeydede na bes rikes vro⸗ 


wa85. wo grot bar beibe vroude 
af fprefen une feriven, be bat in 


bes paves hove do warlifen fach unde horbe. do deme keifer was vor⸗ 


gheven, be arzften wolden eme enen 


cyrup malen, bar mebe he mochte 


de vorghifnifje vorlaten. do he horde den rath, he bochte eme vil quat. 15 
he ſprak: “it hebbe untfanghen minen ghod, ben waren heyland, ven 
late if nicht vorbriven; he fcal ewichlifen by my bliven' ®. im vaſteme 


10. *bofen tuſcherr auf Raſut 8.5 'predetere h. 


mit Erich Menved ift nicht bezeugt. Wis- 
mars Frieden mit Heinrich von Meklen ⸗ 
burg 1311 5. ©. 414 Anm. 4) 
folgt Roftods Friebe mit Erich u. Marl- 
graf Waldemar 1312 De. 7 (f. ©. 418 
Anm. 3); Greifswalb betannte ſich Kö» 
nig Eric 1313 Ian. 25 zu 3000 Mart 
Silbers (Fabricius Urkt. 3. Geſch des 
Fürftenth. Rügen A, Abth. 2, ©. 7) 
und Stralfunds Friebensfhluß fand 
fatt vor 1313 Febr. 20 (Mei. U. 8. 6, 
Wr. 3589, Fabricius 4, Nr. 424, 426, 
427, 42931). 

1. ©. Anm. 3. 

2. Item papa Clemens V canoniza- 
vit sanctum Petrum de Murra, qui olim 
fuit papa Celestinus. Et quia homo 
simplex , inductus, nt dieitur, per Bo- 
nifacium suecessorem ejus, papatui 
renunclavit, ideo canonizatus est Pe- 
trns nomine proprio, et non Celestinus. 
©. ©. 375 Anm. 3. Er wurde fanoni- 
firt 1313 Mai 5. zius, Vitae papa- 
rum Avenion. 1, &p. 59, 78, 109. 

3. Ante obitum ejus eirca festum 
pasche (um Apr. 15) apparuit versns 
öreidentem in Avinione, ubi papa se- 
dem tenuit, cometer, srillcet stella 











M 


17, veidriven: "vor triven L. 


caudam habens ad modum facule arden- 
tis, quo vera presaga multorum futus 
rorum. Nam majores mundi principes 
in brevi postea mortui sunt, impergtor, 
papa et rex Francie, multe etiam se- 
ditiones postea acciderunt. Die Zeitber 
fimmung ante obitum ejus fchlicht fi 
in Ann. Lub. an bie Nachricht vom 
Tode Heinrid VII; Detmar verbindet 
fie ganz verlehrt mit der Kanonifation 
des Igon 1296 (f. ©. 376 Anm. 3) ver 
florbenen Peter von Morrone und ge 
winnt dadurch für biefe bie Angabe ‘na 
pafchen', 

4. ©. S. 421 Anm. 3. 

5. Item eo anno piissimus impera- 
tor, tendens cum exereitu in Apuliam 
—, in itinere per quendam fratrem 
Bernardum ordinis predicatoram inflde- 
lissimum ejus oonfessorem et secreta- 
rium — in die assumptionis beato Marie 
(Aug. 15) —, in sacra communione 
intoxecatur. Ueber das Gerücht, baf 
veinrich durch den Dominikaner Bern- 
hard von Siena vergiftet fei, 
2, Beil. ©. 3—64; Kopp 4, 
Anm. 5. 

6. Reimproja. 





1314. 


421 


loven be ebele keiſer Hinric bo ftarf! in funte Bartholomens daghe unbe 


31.95. wart to Pyſe begraven?. wo grot de clage | wart umme finen willen 


eber finen bot, bes mochte manich fic wunderen. oc malebe de paves 
enen fermonen openbare in fineme confiftorio, unbe beclaghebe ben bot 
sbe6 feifers, unbe lovede ene mit funberlifer doghet; over manich man 


fprac, he ne menebes nicht ?. 


477. De Hunt van Berne, de here gheheten is van ber Ledderen, 
unbe be van Phfe unbe andere heren unbe ftebe, be Ghebeline weren, 
de gheven bo ven Dubefchen, ve en hulpen, grot gut, unbe orlogheben 

sofeber vele jare weder de Ghelfen, be bat keyſerrike vorvolgheden, une 


floggen ever uter maten vele dot“. 


Im deme jate Criſti 1314 do weren twebrachtich bes riles Torheren, 
enen feifer to keſende; em bei Toren ben hertoghen van Oſterrike, en 
del ven hertoghen van Veperen®. deſſe twebracht ſtund wol achte jar 

ıs unbe mafebe veles arghes in deme Romeſchen rite. 

478. In beme fulven jare by lichtmiffen bo vorevende fic de bifcop A. L 
unbe de bomberen to Lubeke mit ber ftat unde ven borgharen to Rubefe. 


21.952. de bomberen quemen | bo weber in be ftat to eren hoven, unbe ſanden 


ere boben ute deme capittulo mit der ftat boben uteme vabe to hove, 
aumme ben fang, be bar langhe vorboden was 6. 
12. twedrachtich!: “tmebrach" L.; twedrachtich· 6. 


1. De isto imperatore dieitur certis- 
sime, quod statim post communionem 
sentiens veneni dolorem, Anita missa 
vocato toxecatori retulit occulte u. |. w. 
Medici autem et hil, qui ut pupillam 
oeuli sui cesaris custodiam curaverunt, 
veneni sibi pericalum imminere consi- 
derantes, suaserunt sibi, ut uteretur 
remedio, quod posset reicere venenum 
et salvari. Qua suasione audita respon- 
dit, se dominum ereatorem suum pura 
ide suscepisse, Ipsumque ab eo num- 
quam reiciendum et separandum. (un 
in Ade iste constantissimus diem clau- 
sit extremum. 

2. et in die beati Bartholomei (Aug. 
24) — mortuus est; cujus corpus, in 
Pisa ductum, sollempniter sepelitur. 
Quantus autem Iuctus et planctus fu- 
rit Ghibellnorum et omnium imperio 
fidellum de suamorte, relatu est inero- 
dibile. Heinrich VII ftarb in Buoncon» 
vento 1313 Aug. 24 und wurde Sept. 2 
in Bifa begraben. Bartholb 2, &. 440, 
452; Xopp 4, 1, ©. 334 Anm. 2; 4, 2, 
©. 1 Anm. 7. 

3. Papa vero et Philippus Franco- 


rum rex et qui Roberto regi et Ghelfis 
publice et oceulte adherebant, formi- 
dantes, se posse humiliari per Impera 
torlam majestatem, nimium gaudebant. 
Et dieltur, quod omnino immunes non 
fuerint sue necis. Constat enim, pa- 
pam fecisse processus Jam publicandos 
contra ipsum imperatorem, Sed audita 
ejus morte, omni indignatione sua ob- 
lita, in consistorio suo papa coram com- 
mund populo ipsum commendatum ha- 
buit, asserens, eum virum catholicum 
cecidisse. Quod non immerito dicebat 
u. f.w. 
4. Nam Ghebelini, videlicet Teo- 
tonicl et Vtallei imperii Adeles, capi- 
taneum habentes Canem de Verona, 
nobilem seilicet dominum dietum de 
Schala, Ghelfos emulos imperii perse- 
uti sunt, et multas eorum eivitates et. 
castra subverterunt, et multiplicibus 
bellis eos angarlaverunt, in quibus raro 
Gbebelini, sed quasi frequenter Ghelfi 
vietorlam perdiderunt. 

5. Zweimal erzählt; |. $ 463. 

6. circa festum puriflcationis beate 
Marie episcopus et capitulum cum alvi- 








Al, 
1313. 


131. 


AL. 
138. 


AL. 
1314. 


422 


II. Detmar-Ehronit von 11011395. 


479. Do fe to hove quemen, do ftarf de paves Clemens V in ver 
welene to pajchen !. ſeder was de ftol ledich twe jar vif manebe unbe mer. 


480. In ber vaften, 


er be paves ftarf, bo let be foning van 


Vrancriken in beme vüre vorbernen ben homeſter une vele brobere des 


temples 2, 


de paves Clemens vorbomebe. alſo blef de weldighe riles 


ordo borftoret ber templerer. der werlde bo fere mißbuchte, bat en 
ſchude unrechte. dar na vor be homefter ber Dubefchen brobere van Be: 
nebie to Prucen, bar to holbene finen ftol in velicheit vor ben paves 3. 
481. By ber tiid quam be koninghinne van Enghelant in Vranc⸗ 
rife to ereme vabere, Toning Philippe, unde let eme ſwarliken vorftan, 10 
bat erer brober wive, Lodewighes, Philippes und Karies, viller untucht 
pleghen. des nam fe war ber tiid, unde brachte eren vader in der ach⸗ 


teben nacht na pafchen, bar de vrowen bre weren mit | bren ribberen; B1.96=. 


de wurben tofamende vanghen. be vrowen al befunberen wurben in 
tornen ghemüret; over de jungheite brober Karl‘ de ne wolbe fin wif ts 
nicht laten worberven; fe wart los. de anderen twe ftorven in ber ſwa⸗ 
ven vangniffe. de ridbere bre wurben voret to Paris dor be ftraten 
openbare, unbe wurben vor ber menen werlve mit manighen fwaren 


pinen hobet5. 


482. Dar na in funte Andreas avende bo ftortede in der jacht 20 


koning Philippus van Vrancrifen, 
alfo ſlepede ne bat perb, bat he ftarf®. 


rife befat. 
6. ‘der templerer’ fort. aud : ‘den templerer‘. 


bus Lubicensibus, facta Inter eos amf- 
cabili compositione, ad curlas et pos- 
sessiones suas redierunt; suosque nun- 
cios ex utraque parte concorditer mise- 
runt ad Romanam curlam pro optinenda 
relaxatione interdieti, quam adhuc ob- 
tinere non poterant, quia sdis vacatio 
intervenit. S. Geld. b. Streitigkeiten. 

1. Item infra octavam pasche (Apr. 
7—13) oblit papa Clemens V, et vacas 
vit postea sedes in annum tertium pro- 
pter cardinalium discordiam. Nam car- 
dinales Ytalici u. |. w. Er ftarb 1314 
Apr. 20. Kopp 4, 2, ©. 4 Anm. 1 

2. Item in die Gregorii (Mrz. 
12) rex Francie Paristus fecit cremari 
in igne generalem magistrum et pro- 
vinclalem militum templi, quorum di- 
vitie et potentia in oculisregis suspecte 
magis Presumuntur causasse ordinis 
eondempnationem, quam malitia perso- 
nis objecta. Jalob von Molay wurde 








unbe blef hanghen by deme perbe; 
fin fone Lodewich na em bat 


12. “in der nadhgettagen. 


1314 My. u verbrannt. Kopp 4,2, 
©. 7 Anm. 1 

3. Diee Berlegung fand ſchon 1309 
Ratt. Vgi. Strehlte in Script. rer. Pruss. 

3, ©. 63 Ann. 3. 

4. A. L. fehlt ber Name. 

5. Item in octava predieti festi 
(pasce) uxores Lodowiei, Philippi et 
Caroli, filiorum regis Francie, in adul- 
terio una nocte in uno castro deprehen- 
duntur. Unus tamen eorum, motus 
sensa saniori, sue uxoris innooentiam 
affrmavit causa vitande infamie. Sed 
reliquorum duorum uxores incluse car- 
eeribus fame et penis, et duo milites 
apud eas deprehensi eradelibus penis 
sunt publice interempti. Hujus depre- 
hensionis auctrix fuit regina Anglie, 
Mia regis Francie, que patrem duxit ad 
locum, in quo omnes condormierunt. 

6. Item in vigilia beati Andree (Rob. 
29) oblit Philtppus rex Francio, ut di- 


1315. 


423 


483. In ber tiid wurben in twibrachte toren twe Romer koninghe. A. L. 
te foning van Behemen, de bifcop van Meghence, ve bifcop van Trere, 
marcgreve Woldemer van Brandenborch unde hertoghe Johan van 
Saffen de foren den hertoghen Lodewighe van Beyeren; be bifcop van 

5 Golne 108 ben hertoghen Breberife van Oſterrike. to fineme kore vellen 
hertoghe Robolf van Saffen, marcgreve Hinric ane land gheheten. 
unbe be hertoghe van Beeren, bes fulven Lodewighes brober!. do wart 


31.088. grot | orloghe in deme rife 


486. In deme jare Erifti 1315. des jares let be foning van A.L. 
10 Brancriten henghen vor Paris Engelvamme, veme he was by ſines 
vader tiben gram, umme bat be ſines to welvich was 2. 

487. De fulve koning vor bo mit groter macht to Blanberen, a.ı. 
deme quemen be Blaminghe weber to ftande. be koning en erft untfloch 
weber to Paris, unde fin volf jaghede vluchtich eme na. ere paulune 

ıs unde vele ghudes fe bar leten; bat nemen ve Vlaminghe, unde toghen 
weder mit vrouden malt an fine ftebe®. 


eitur, in venatione morte Inprovisa. 
Kopp 4, 2, ©. 8 Anm. 7. 

1. Item eo tempore Lodowicus rex, 
Bawarie, per Maguntinensem et Tre- 
verensem archiepiscopos necnon ducem 
Saxonie et marchionem Brandenborch, 
sdherente eis rege Boemorum filio Hin- 
ricl imperatore, et ex adverso Frederi- 
eus dux Anstrie per Ooloniensem ar- 
chiepiscopum et ducem Bawarie, fra- 
trem prefati Lodowici electi, adheren- 
tibus hils quibusdam principibus, scili- 
‚cet Rodolfo alio Alberti quondam ducis 
Saxonie et Hinrico marchione dicto ane 
Tanb, in Romanorum reges discorditer 
sunt electi. Quorum electorum avus, 
Lodowici ex matre et Frederici videli- 
cet ex patre Alberto Romanorum rege, 
fait Rodulfus quondam rex Romano- 
rum. Doppelmahl bei Frankfurt 1314; 
Ludwig ber Baier, erwählt Ott. 20 
burd Peter von Main, Balduin von 
Trier, Johann von Böhmen, Walde 
mar von Branbendurg unb Johann von 
Sachſen, gekrönt dur; bie Erzbiſchöfe 
von Mainz und Trier zu Aachen Nov. 
25; Friedrich ber Schöne, ermählt Oft. 
19 durch Heinrich von Kärnthen, Ru- 
bolf bei Rhein für fi) und Heinrich von 
Köln, Rudolf von Sachen, gekrönt 
durch den Erzifcjof von Köln zu Bonn 
Nov. 25. Böhmer, Reg. Imp. 1314— 


1347 ©. 1, 164; Ropp4, 2, S. 57— 
60. Lubtwige Mutter war Mechthild, 
König Rubolfe Tochter. 

2. Item eo anno Ludowicus rex 
Francie fecit Parisius suspendi Engel- 
ramum militem potentissimum; quem 
exosum habnit, quia supra omnes sul 
patris consillarios ipse vir pradens pa- 
trl quondam fuit secretissimus, regens 
totum quasi regnum. gl. B. G.: ul- 
tims die mensis Aprilis — Engelran- 
dus de Marenhe miles — fuit suspendio 
elevatus, Qui tempore Philippi regis, 
patris istius Ludovicl, major post eum 
non tam merito quam de facto fue- 
rat nominatus in regno, ita ut secun- 
dus quasi regulus videretur, ad cujus 
'nutum regni negotia gerebantur. 

3. Item etiam rex plenus tyrannide, 
more patris intendens confusioni Fia- 
mingorum, cum infinita gente ivit con- 
tra eos; et cum magna confusione re- 
Heto exercitu reversus est Parisius. 
omnisgue exercitus, sentlens recos- 
sissise, fugam cepit post eum, reliotis 
auleis et bonis aliis ; que Flamingi cum 
leticia rapuerunt. Nach B. G. jieht Lub- 
zig nad Aug. 3 mit 15,000 Rittern 
und großem Fußvoll gegen Plan- 
bern unb lagert vor Gourtrai; Kobert 
von Flandern Liegt in Courtrai und 
wehrt ben Franzoſen ben Uebergang 


116. 


1316. 


424 


I. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


488. In deme herveſte wart bove flaghen greve Alf to Seghe- 
berghe uppe fineme bebbe enes morghens by ber grebinnen!, be brober- 
bochter was bes heren van Mefelenborch 2. oc wart to fin vader greve 
Zohan uppe fineme hus to der Bramborfte vanghen unde ve Grobenitze 
warbe wunnen, al vil na in ener ftunde, alfo bat vore was vorraben s 
van eres fulven mannen?. be vaber wart bar na bracht up fin eghene 
hus to deme Kile; bar lach he vanghen fo langhe, bat he hemelifen 


quam van bannen to Lubeke. bar blef he | wol en jar; to leften quam »ı. 9er. 


he weder to beme Kile mit helpe ber borghere*; bar levede he bo nicht 


langhe mit fwarer bebrofniffe 5. 
489. Nu mertet, 


wat eme in Torten jaren mohechet overghing. 


enes baghes fat he vrofif over finer tafelen; bar was vor eme fin dore 
Marquard, mit deme he plach to fpottende; ben terghete en femerere; 
deme warp he mit eneme bene na, unde miſſede finer, over he rakede 
ben greven, unbe warp beme acharen fchonen heren en oghe uth. bar ıs 


1. na wart fin eldeſte fone Eriftofor®, em herlik junchere, enes morghens 


vil vro, bo he to fineme male ghing, ute eneme vinftere van deme hus 
to beme Kile worpen in ben borchgraven, fo depe ben wal tale, bat he 


5. "vorraden’ : "vor" übergefäpriehen 8; “verraden' 6. 


über den Fluß 2y8; gegen Ende Sep- 
tembers zieht Ludwig non absque multo 
rerum incommodo et dedecore aliquali 
wieder zurild. 

1. Item in Augusto Adolphus co- 
mes Holtzacie in castro suo Segheber- 
‚she in lecto suo, quo jacebat cum In- 
clita ejus conjuge, a suls vasallis, uno 
mane castrum dolo intrantibus est oeci- 
sus. Rad; Presb. Brem. ©. 47, 57 wird 
Abolf von Harttvig Reventlo ermorbet. 
1316 Aug. 4 verzichtet Erich von Däne- 
mark auf bie Rache gegen Graf Gerharb 
et suos milites et vasallos atmen an 
hac interfectione suspectos. Schl. Hi 
Lauenb. Url. 2, Rr. 126; v. Alben m 
Norbalb. Stub. 5,6. 18186; Waitz 
1, ©. 200. 

2. Abolf Gemahlin war Lutgard, 
Tochier Johann III von Metlenburg, in 
erfter Ehe vermählt mit Gerharb von 
‚Hoya (+ 1311 OR. 18), in zweiter mit 
Abolf, in britter mit Günther III von 
Aindow. ©. v. Apern a.a.D.5,6©. 
18689; Mill. U. 8. 6, &. 390. 

3. et comes Johannes, pater ejus, 
in curia sua Bramhorst eodem tempore, 


16. *eldefle' : “edeife' 8.5 *eltee' 6. 


sicut preordinstum fuerat, 
est. 

4. et ductus in castrum Kilense; 
de quo post tempus modicum evasit, et 
nesciens locum sibi tutiorem, pervenit 
Lubeke, ubi remansit, donee sul Ade- 
les cives Kilenses ipsum revocarent. 
Dominium ejus Gherardus et Johannes 
comites inter se partiti sunt. Der Ber- 
trag von 1315 Oft. 15 läßt Johann I 
im Weſentlichen nur Schloß und Stabt 
Kiel, während ber Theilungsvertrag 
von 1316 Febr. 7, welcher Gerhard bie 
Herrſchaft —* und Johann die 
Serrſchaft Kiel — ihm auf Lebenszeit 
dort Grömitz, hier Kiel einräumte. Säl. 
Hoff. Sauenb. Urtf. 2, Nr. 125, 34: 
Biernagti in Rorbalb. Stud. 3, ©. 57 
—66; Waitz 1, 6. 200— 201. 
©. 425 Anm.1. Rad Biernagfi 
©. 45—17 urkunbet er noch 
. 17 zu Kiel. 


captivatus 











.D.3, ©. Pu * 
‚8.49 Anm. 1; 


1315. 


bot blef. feber is de vrome Alf, fin beſte ſone, fo jamerlilen dodet; he 4. 


425 


ſulven wart vanghen unde dreven ute ſiner herſcapi. bit blef to male 
ame richte unbe ane wrafe, umme bat greve Alf fic do hadde vorbunden 
beme marcgreven to helpene weber finen omh, ven koning van Dene- 


21.004, marien?, oc bat he van finen mannen vorderde (ngüb, | dat fineme 


vadere unbe eme aneftorven was. des gudes en bel befeten, be ben un« 
ſchuldighen greven floghen; fe brachten oc greve Gherde unbe greve 
Johanne, be twe junghe heren, bar to, bat fe openbare en biſtunden des 
botflaghes®. bar mebe behelven fe erer vebberen land, be fe under en 


1obelebent. 


490. In deme jare wännen be van Phfe mit den Dubefchen, de fe 
hadden, be weldighen ftat to Luca, dar breven fe uth ere viande unbe 


nemen bar grot ghüt®. 


484. In deme fulven jare to was fo grot hungher in Eftlande A.L. 

ıs unbe to Liflande, bat bar van volkes uter maten vil vorbarf®. 
485. In ber til do wart grot orloghe tufchen deme foninghe van A. L. 
Denemarken unbe beme marcgreven van Branbenborch?. bes Toninghes 


12. ·euca: uba' 8, 6. 


1. Sie nobilis iste non solum hoe 
dilecto ejus perdito ailo Adolpho, sed. 
etiam ante Paucos annos perdito Alio 
Christoforo, ex fenestra de castro Se- 
‚gheberch quadam nocte cadente, vel 
ejecto, ut quldam ajunt, dominio et 
omni mundana gloria est orbatus; et 
vixit post filios paucis annis, Ehriftoph 
kommt ausbrüdlich genannt 1312 2er 
12 (Staphorf, Hamb. Kirhen-Gejch. 
&.233) zuleggt vor; doch nennt fi 1313 
Sept. 3 ein Zeuge ı notarlus et capella- 
nus domicelloram de Segheberghe. Ue- 
ber ihn und Abolf ſ. Biernagli a. a. O. 
3,©.47—57; v. Afpern baf. 5, ©. 
182—86. Abolfs Ermordung fegen A. 
L. wie Detnar nach Segeberg, das dem 
Vater durch ben Tod feines linderloſen 
Bruders Adolf V (1308) zu; ea mar; 
Chriſtoph lam nach A.L. ebenfalls bort, 
nad) Detmar in Kiel um. Presb. Brem. 
©. 48: Cristofferus — de cenaculo 
castri Kyl cadens expiravit; dgl. Lap- 
penberg dal. ©. 48 Anm. 21. Die 

ie he domtcelli de Segheberghe 
ſprlcht — ie. den — in na: 
— Bi Biel tie, v- Mer 

joph überhaupt in feiben; d. Aipern 
5, ©. 184 ihn von Segeberg nad 
Si zurüdtehren. 
2.©. An. 7. 
3. &. 8.424 Anm. 1. 





4. ©. den ©. 424 Anm. 4 ange 
führten Theilungsvertrag von 1316 
t. 7. 


u Item ipso tempore Pisani cum 
satellitibus suls Teotonicis et Gebelinis 
ceteris fidelibus imperio famosissimam 
civitatem Lucanam expugnaverunt, om- 
nemgue thesaurum Ghelforam rapue- 
runt; quibus etiem Ghelfs expulsis 
manserunt in ea fidelissimi Ghibelini. 
1314 in ber Nacht von Ian. 13— 14. 
Bartholb 2, ©. 479. 

6. magna fuit fames in mundo, ma- 
xima tamen in episcopatibus, scilicet 
Rigenst, Ostlienst, Darbatensi et Reva- 
liensi et in eoram confinibus. Et pro 
certo dieltur u. |. w. Zu ber ausführ- 
lichen Schilberung ber Ann. Lub. fiehe 
Hoeneles Reimchronik (perausg. v. Höhle 
baum) ©. 1—2. 

7. Item 0 anno exorta est gwerra 
‚odioss inter Woldemarum marchionem 
—, ex una, — et ex parte altera inter 
Ericum regem Danorum et suos coopera- 
tores, scilicet Ericum ducem Saxonie, 
Wirlaum principem Rugianorum, Gle- 
rardum et Johannem comites Holtzatie, 
Hinricum comitem Zwerin, et Hinri- 
cam dominum Magnapolensem, etquos- 
dam alios, quos ipse dominus Magna- 
polensis nomine regis sicut duotor in 
omnibus expeditionibus faciondis gu- 


138. 


426 


III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


1. helpere unbe hovetman fines orloghes was fin fwagher Hinric, de here 


van Mekelenborch; de wan mit groteme ghude beme Toninghe vele hel- 


pere. 


eme hulpen hertoghe Erik van Saffen, Wizſlawe de vorſte van 


Ruyen. Ghert unde Johan van Holften, greve Hinric van Swerin 
unbe vele andere heren. be marcgreve Woldemer, de allene bo hadde bes 


Mare, | vil welbich he was; doch hadde he vele helpere van anderen »ı.07.. 


landen; oc hulpen eme bi der zee hertoghe Otto van Stetyn unbe her⸗ 
toghe Wertizſawe, fines broder fone, unbe be heren van Werle. de nam 
deme Stralesfunde weren weder eren heren, unbe be van beme Gripes⸗ 
wolbe hulpen ereme heren; be beworen ben koning to watere?. be van 10 


2. deme loninghe Fort. aub : des toninghed‘. 


bernavit. Sed rex nulla sus gente seu 
inAnita pecunia sam partem Juvabat. 
In Statfund Patten 1313 Intere Un: 
uel⸗ 

ch» 


efunden (Hanf. gi 





hertn fe 
Heiner Binbnik einzugehen (Babricius 
Nr. ‚ 442); unmittelbar barauf 
Pete fie "fi unter ben Schuß Walbe- 
mars von Brandenburg (8083. ©.34); 
ein ebensichlufß zwiſe Balbemar 
und Wizlav erfolgte 1314 Dez. 9 zu 
Templin (Babrictus.Nr.451—53). 1315 
Mr. 16 verfprechen Nikolaus und Jor 
hann von Werle dem Fürften Wizlan 
ihre Beihälfe jur Biidelan ung Stral- 
funbs (baf. Nr. 460); Apr. 19 nimmt 
Wizlav Burg und Land Loig von Erich 
Menved zu Fahnlepn (daj. Pr. 461, 
462) , Mai 23 verpflichtet 6 FüctDtto 
von Anhalt dem König Erich und ben 
Herren Wizlav von Rügen, Heinrich von 
Mellenburg, Nikolaus und Johann von 
Werle zu Kriegsbienft (Mel. U. 8. 6, 
Nr. 3764); Zum. 10 zu Brmbdersborf 
fließen emar und Johann von 
Brandenburg mit Eric Menved Frie- 
ben, namentlich wegen Stralſunds und 
Wizfavs von Rügen (daf. 6, Nr. 3767). 
Jun. 27 verbindet fih Gerrog Wlaby- 
flav von Polen mit den Königen von 
Dänemart, Schweden und Norwegen 
und ben Fürften von Rügen, Wenden 
und Meltenburg un bie Martgrafen 
von Brandenburg (baf. 6, Nr. 3770) ; 
Sept. 8 wenbet fi Erich Venved an 
die Herzoge von Lüneburg, an bie 
Grafen Gerparb und Johann von Hol- 


fein und vermuthlich auch an Biſchof 
Hermann von Schwerin um Beifland 
gegen bie Brandenburger (baf. 6, Nr. 
3778— 80; vgl. Nr. 3785); Da. 14 
gelaunt er Eric) von Schleswig (bal. 6, 

3790), 1316 Febr. 10 nehmen Erich 
Menveb, Wizlav von Rügen, Heinrich 
von Mellenbur Holaus von 


Schwerin die Grafen Heinrich und 
Friedrich von nei fingen in Solb (baf. 
6, Nr. 3806); ehr. 29 zu Ribnik 
fließen ih lerwed, Wizlan von 


Rügen, Heinrich von Mellenburg, Ni · 
FH von en Han von 
olftein mit ii ur von 
agbeburg — gegen Walbe- 
mar von Brandenburg (baf. 6, Nr.3812). 

1. qui solus toti marchie domina- 
batur. Damals leben noch Heinrich In. 
Iohann V; ſ. S. 431 Anm. 3. 

2. adherentibus sibi Ottone et Wer- 
tizlao ducibus Stetinensibus, necnon 
Adolfo comite Holtzacie, Johanne do- 
mino de Werle et civitatibus Strales- 
sund, Gripeswold. Die Herren Nilo- 
laus und Johann von Werle waren 1315 
My. 16 und Mai 23 unter den Gegnern 
ber Oranbenburger (1. ©. 425 Anm. 7); 
1316 Mrz. 23 fühnen fie fih, nafpen 
inzwifchen Johann von Werle al Bei 
bünbeter ber Brandenburger gelämpft 
hatte unb gefangen genommen iwar, mit 

Menveb unb beffen Verbündeten 
aus (f. S. 429 Anm. 1). Die Ribniger 
Urkunde, in welder Nikolaus und Io- 
hann dem Könige Vaſallendienſt ver- 
ſprechen (Meit. 1.8. 6, Nr. 3811), fan 

deshalb nicht wohl zu 1316 Febr. 29 
hören. Stralfunde Bündulß mit 


1316. 


427 


Roſtok unde de van ber Wismer hadden mit eren heren fwarlifen orlo- 
ghet; dar umme kunden fe bo nicht helpen ven fteben, de en vore hadde 
hulpen in erer not!. do weren ber ftat voreftandere to Lubele de koning, 
ghekoren van ber ftat?, unbe de marcgreve, van beme Romere Toninghe 
sbat to ghefat®, de befunberen be ftat vele bekoreden umme ere hulpe; ber 
wert en mit voghe weugheret. bat quam feber ber ftat to vromen unbe 


tho eren. 


Im deme fulven jare was bi ber zee unbe in ber Marke fo bure tiid, 
dat be fchepel rocghe gholt 10 feillinghe Branbenburghest. oc was zo 


io grot hungher in Eſtlande 5. 


496. In deme jare Criſti 1316 in deme pinxeſtavende do let koning 


31.970. Lodewich van Vrancriken beden to Paris ſineme volke her vart to thende 


‚in Vlanderen, dat he dachte vorderven. mer God almechtighe, de ben 
homodighen fan neberen, de nam ene van ber werlde in deme fonnen- 

is daghe ber hilghen vrevaldicheit®. alfo wart dat land ghelofet van deme 
unghenebighen heren; be ftarf ane erven. 

497. Des wart na eme koning Philippus fin broder; be wasen a.ı. 
güt bequeme here?. he let toſamende laden de carbinale, de wider we⸗ 
ghene delet weren; de quemen to Valence; bar wurben fe enbrachtich 

»in deme beghinne bes herveſtes unde foren enen paves; be wart 
aheheten Johannes XXII®, van Cahors gheboren. he fat var ane a.L. 


4. 'gheloren' : "ge" übergefchrieben. 


Nügifchen Ritterſchaft von 1316 Ian. 6 
1. Habricius Nr. 379, 380. 

1. Roftod erhielt 1315 Nov. 23 
ein Handelsprivileg von Eric Menved 
(Melt. U. 8. 6, Ar. 3788).©. ©. 430 


Anın. 4. 

2. 1307 Jul. 4; |. S. 403 Anm. 2. 

3. 1301 Da. 3 hatte König Ar 
brecht I die Vogtei über Lübeck und auf 
14 Jahre, nad) Ablauf ber beiden näch ⸗ 
fen, bie Breihegelälle an Markgraf Her- 
mannvon Brandenburg üb: ven Lilb. 
U.8. 2, Rr. 146); 1310 Jul. 28 er 
nannte Heinrich VII Waldemar unb Jo- 
bann V, als Sohn bes verſtorbenen 
Hermann, zu Bögten unb übertrug ihnen 
bie Gefälle auf bie übrigen 7 Jahre (baf. 
2, Nr. 267). Die Brandenburgiihen 
Quittungen reihen bie 1315 Aug. 15 
(vaf. 2, Rr. 333); dgl. baf. 3, Nr. 62. 
1318 Aug. 8 beftellte Ludwig IV Wal- 
bemar zum Vogt und übertrug ihm bie 
Gefälle auf 12 Jahre (daf. 2, Nr. 362). 


14. 'nederen' : tnedderde’ 8.5 'nedderen’ 6. 


4. ©. 5484; hier wohl nad) anbe- 
ter Duelle. 

5. Wiederholung von $ 484. 

6. in vigilie penthecostes (Mai 29; 
Lodowicus Francorum rex Parisius fe- 
eit proclamari expeditionem susm ad- 
versus Flamingos, et omnes clericos 
Flamingos studentes Parisius precepit 
ammoverl. Et congregata armatorum 
multitudine innumerabili, qua Flan- 
driam intenderet sibi subjugare, Omni- 
potens, superborum oppressor, ipsum 
tegem morte atravit in proximo festo 
sancte Trinitatis (Jun. 6). Ludwig X 
farb 1316 Sum. 5. 

7. Cui frater ejus Philippus succes- 
sit, vir mansuetus, 

8. Item post Clementem V crea- 
tus est papa Johannes XXII. Nach dem 
Tode Klemens V (f. S. 422 Anm. 1) 
halten bie Karbinäle ein Conclave zu 
Carpentras, gehen aber um 1314 Jul. 
22 auseinander; durch Philipp von Poi- 


AL. 
1316. 


1516. 


428 


III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


18 jare unde bi dren maneben. he was gheheten Jacobus ve Ea- 


turco 1, vore cappellan koning Robertes van Speilien ?; 


bo wart eme 


en bifcopbom in Provincia®; van bennen fatte ene paves Clemens to 
Avinion; dar na malebe he ene to carbinale* unbe binnen deme halven 
jare mafebe he ene wort biſcop Portuenfem 5. be bit fchref, be fach enes 
do fetten uppet altar in palacio mit fanghe: ‘o pastor eterne’®. he 


was en wis, clene, Tale here?. 


498. He let Hertoghen Loͤlede van Eracowe | wyen to koninghe zı.ore. 


ver Bolene. des mafebe he fin rife ewelifen tinsachtich, alfo dat in deme 
rife jewelt minfche mot beme ftole to Rome gheven alle jar enen pen- 10 


ning, de i8 gheheten funte Peters penning®. 
dat ere lude in ben landen gheven ven 


Dudeſchen hus wolben bo nicht, 


be brobere van deme 


eghelilen tyns; dar umme leghbe var de paves ben fang; bat warede 


langhe typ®. 


tiers zufammengerufen, werben fie 1316 
Sun. 28 im Dominikanerklofter zu Lyon 
eingefehloffen und wählen nad 40 Ta- 

en, Yug. 7, Jakob Rarbinalbilchef von 
Sei Bern. Guid; vgl. Kopp 4, 2, ©. 
37 

1. Ueber feinen Tod f. zu 1334. Die 
Namensform ‘van Cahors neben ‘de 
Eaturco’ ſcheint auf bie Benugung einer 
deutſchen neben einer lateiniſchen Quelle 
binzumeifen. 

2. Amalricus Augerlus (Baluzius 
1,&p. 185): primo fuit cancellarius 
Roberti regis Sieilie. Mathias Nüwen- 
burg (Studer ©. 60; Böhmer 4, ©. 
190): ipsius regis (Ruoberti) ollm can- 
cellarium elegerunt in papam. 

3. B.G.: Hie prius fuit episcopus 
Forojuliensis fin provincla Aguensl an- 
nis 11. 

1.8. 6.: ot mae translatus, fac- 
tus fuit episcopus Avinfonensis per 
Clementem papam V anno Domini 1310, 
ac deinde assumptus fuit in cardinalem 
per eundem Clementem papam sabbato 
in jejuniis 4 temporum adventus Do- 
mini (De. 23) anno Domini 1312 apud 
Avinionem —, et tandem ex cardina- 
latu assumptus est ad pı 

5. Scheint Peifverhänbnig niß. B. G.: 
Erat autem cardinalis episcopus Por- 
tuensis. 

6. B. G.: fuitque coronatus more 
pontiNcum Romanorum cum honore sol- 
lempni nonis Soptembris, dominica 
prima ejusdem mensis (Sept. 5), Lug- 





danı in Wyem eathedrali. Kopp 4, 1, 

©. 378 Anm. 8. 

7. Bgl. Joh. can. s. Victor. Paris. 
(Baluziudl, Sp. 116): virum non mul- 
tum magnum in statuar, sed in’ scientiz 
magnum. Matthias Nüwenburg. (Stu- 
ber ©. 80; Böhmer 4, ©. 205); ille enim 
fait pallidus, statura et voce pusillus. 
Joh. Vitodur. (Wyß ©. 66): homo bre- 
vis stature, corpore macilentus, lingue 
velocissime. 

8. Qui (papa) post modicum ducem 
Kracovie cognomento Locket, imposita 
corona capiti suo, regem feclt ordinari 
Kracovie et Polonie; quod ipse rex 
Boemoram in suum prejudielum fac- 
tum, multum dieitur doluisse. Ipse 
vero rex Kracovie pro optinenda regii 
nominis dignitate dicto pape infinitam 
dedit pecuniam , nec non omnes homi- 
nes sul regni fecit eternaliter cansua- 
les, isto modo videlicet, quod quivis 
homo quolibet anno unum denarium 
dare teneatur sedi apostolice, quem 
denarlum appellant denarium sancti Pe- 
er. Wlabyflaw Lofietel wirb zum König 
2 ‚Pelen gelrönt 1320 Jan. 20. Caro 


9. Die Lande Kulm und Pomerel- 
len, als ehemalige Beftandtheile bes 
poluiſchen Reiches, wurden mit dem In» 
terbift belegt 1321 durg bie päpftlichen 
Kollektoren, durch den Bapft felbft 1325 
Jun, 22. Strehlie in SS. rer. Pruss. 
3, ©. 64 nimmt dieſe Stelle wohl mit 
Unrecht für bie Ann. Thorun, in An« 


1316. 


429 


492. In deme fulven jare bo ftrivten bi Nyen Brandenborch ve 
van Melefenborch unbe de van Wenden, dar wart her Johan van Wen- 
den vanghen uppe be enen fiven, uppe be anberen fiben greve Hinric 
van Zwerin; de van Mekelenborch dar vachte ven feghe. be ene here 

slofebe den anderen !; riddere unbe knechte, vanghen in beibent halven, 


noten erer vrünt, dat fe wurben los. 


493. Dar na tod) de marcgreve in bes van Mefelenborghes land 
mit groter macht vor Woldecge?, dar lach he langhe in unwedere unde 
in bepen velve. vil clene he dar vromen nam; bat makede vele fin un⸗ 


ao wiſſe rat. 


ſpruch; der Anklang Detmars an bie 
Ann. Expeditialis Prussici, da. 3, ©. 
3: ‘Do man bas Iant zum Cuimen an- 
ſprach umb fanct Peters pfenning und 
borumbe das fingen legte, bo was 1300 
unb 20 jar, berußt nur auf dem 
meinfamen Gebrauch des terminustech- 
niens. . 

1. Item e0 anno conflictus fuit prope 
villam Helle, non multum distantem de 
Nova Brandenborch, in quo dominus 
Johannes de Werle, adherens marchioni, 
et Hinricns comes de Zwerin, adherens 
domino Magnopolensi, captivati cum 
multis militibus et armigeris hinc et 
inde ; et post modicum sunt ambo isti 
domini liberati, dato uno pro reliquo. 
GSroß · und Mein-Helle norbiweftlich von 
Neu, Brandenburg, Kirchberg eränte 
erft Kap. 145 bie Belagerung von Wol- 
begt. Nach Kap. 146 war ein erftes Tref- 
fen ‘by eyme borfe — daz ba Molne ift 

enant (Mölln zwiſchen Groß. und 

fein«Helle). Wer mochten ba by erften 
fon? 18 was ber grebe von Zwerhn. 
Dem mil joch da manig man; Daz waz 
von Werle her Johan; Der waz ba, des 
jeloubit, Des tomenben heres houbit. 
Se czoch yn firgbes browe Unb quam 
von Eummeromwe Kummerow, norbioftl. 
von Malin); Do habbe her ben vor- 
bien tag Zu velbe gelegin durch behag 
Biber ſynen vettern, herrn la, 
Der zu Venczelyn wonete da —. Greve 
Hinrid wart gevangen Bon Zwerym. 
Die Seinen fliehen, von Johann von 
Werle verfolgt. ‘Do Hub ſig eyn nme 
firgben — by Lupeglowe Luplow, wſtl. 
von Mölln) —. Da warb gevangin ſun · 
bir warn Der herre von Werle her Johan’. 
Er wirb Abends zu Heinrich von Mel- 
lenburg nad) Neu-Brandenburg gebracht, 
am andern Tage nad) Stargarb, fpäter 





nad) Sternberg geführt. Heinrich von 
Meltenburg zieht in die Mark, er 
obert bie beiben Burgen Strohlicchen 
und Eldenburg neben Lübz und ihut ber 
Gegend vielen Schaden. Daz waz um 
palmenczid' (1316 um Apr. 4). Im 
Bertrage von Rendsburg 1316 My. 23 
verföhnen fi Erich Menved, Wizlav 
von Rügen, Erich von Sachſen, Bilsof 
Hermann von Schwerin, Heinrich von 
Melienburg, Nitolaus unb Heinrich von 
Schwerin mit Nitolaus, Johann und 
vennefe von Werle, geben Johann von 
lerle gegen Heinrich von Schwerin frei 
und verbinben fi mit ben genannten 
Herren von Werle gegen bie Markgrafen 
von Brandenburg (Melt. 1.8.6, Nr. 
3818); Mai 12 befennen Nilolaus, Jo⸗ 
dann und Hennele von Merle, baß fie 
die Stadt Parchim Heinrich von Mellen · 
burg zum Unterpfanb ewigen Friedens 
haben hulbigenlaffen (baf. 6, Nr. 3824). 
2. Kirchberg ap. 145: ‘Mit ben 
och her (bev marfgreve) — im daz lant 
targarbia Und gewan ben Kürftenha- 
gen (ÖfI. v. Gelb! u da Und ug uf 
hütten unb gegelt Vilt bie flab Wal · 
degte uf bay welt — Und Iag ba ſyben 
moin. Pulcama (Riedel 4, 1, ©. 20): 
Nam idem Woldemarus ezercitus mul- 
titudine congregata Stargardensem ter- 
ram ingressus potenter, devastavit cam 
incendils et rapinis, civitaculam par- 
vam Woldecke nominatam obsidens lon- 
gamquemoram trahens ibidem, in equis 
et aliis multa dampna suscepit labore 
suo frustratus. 1316 Mrz. 2 anerkennt 
Markgraf Waldemar gegen bie Stabt 
Prenzlau eine Kriegsſchuid: videlicet In 
centum talentis, que perdiderunt in 
equis in nostris servitiis prope Woldeke 
habitis. Melt. U. B. 6, Nr. 3813 und 
Note dazu. 


L. 
1316. 


430 IH. DetmarEhroni von 1101—1395. 


494. Na pafchen! do redde fic de foning van Denemarken mit | 31.97. 
den fchepen unde mit alle ver helpe, be he kunde hebben in Denemarten 
unbe in Dubefchen landen; be bod en alfe komen vor den Straleſſund. 
bes weren fe alfe wilfich to ver tiib, alfo en de bodefcap quam; Saſſen, 
Holſten, Wende unde andere fine helpere yleden alle dar komen. her⸗ 


A toghe Erik van Saſſen quam bar mit ven erften unbe bobebe bi ter ftat 


AL nen malt finen wech*. 


vil na by deme Hehneholte?. do fanden be borghare fnelfiten ere boden 
umme belpe; te quam en umme be fulven nacht. bes morghens vro bo 
toghen fe uth mit ben gheſten, bar fe ere viande wiften ; ben hertoghen 
unbe finer beften manne en grot del fe venghen unde flogen; de van- 10 
ghene brachten fe in de ftat®. de koning bo beleghebe de ftat to watere; 
be van Ruyen, er here, de van Mekelenborch unbe andere heren vele ve 
beleghden fe to lande. bo fe langhe fic hadden befocht weder de borghere 
alferleye wichipeles, unbe clenen vromen bar worven, unbe oc feghen, 
dat be borghare wol wereden ere ftat und er ere, bo toghen fe van den⸗ ıs 
bertoghe Erik wart do antworbet fineme ſwa⸗ 
ghere, hertoghen Wertigflawen , des fufter He | do hadde nomen cortli- zı. 16. 
ten; de mofte ene do vort antworben beme marcgreven. alſo blef he 
vanghen vil na bre jar, bo wart he lofet vor achte duſent lodighe marc 
fulvers, de fin fand betalede mit groteme ſchaden ®. 2» 
495. Dar na in deme oweſte do ſtridde be van Melelenborch werer 


1. Nach Apr. 11. 

2. Item in estate ejusdem anni Eri- 
cus dux Saxonie cum suo exercitu ob- 
sedit eivitatem Stralessunt, conflsus de 
subeidio, quod ipsum sequi putabat a 
prineipe Rugianorum et a domino Mag- 
nopolensi. Das Hainholz lag im Norb- 
weiten Straljunds, jenfeit des Teiches, 
ber ſich Fu bie Stadtmauer herumzog. 
F0d 3, ©. 46. 

3. Sed antequam sibi quisquam in 
subsidium veniret, cives Stralessun- 
denses cum hominibus ducis Wartizlai, 
noeturno temporo oceulte destinatis ad 
eivitatem , uno mane irraerunt in exer- 
eitam dueis Saxonie; Ipsumque ducem 
cum multis suis vasallis ceperunt. 1316 
am Sage Aıbani Yun, 21). #013, ©. 47. 

4. Bol. Hod’3, ©. 52—53. König 
Erich urtundet 1316 Jun. 10 zu Die 
mar, Aug. 4 zu Nylijöbing (üb. U. 
B 2, Nr. 340, 341) Heinrich von 
Melienburg urfundet Jut. 1 zu Gabe 
Huf (Mel. U. 8. 6, Rr. 3830). 
Der Stabt Roftod, ber Heinrich eine 


Schuld von 4100 Mark zu Nov. 11 
au zahlen verfpricht, fehidt an Eid 
aus — ein Daniſchreiben für ihre 
Dienftleiftungen in expedicione nostra 
facta in estate proxima preterits tam 
cum navibus quam expensis (baf. 6, 
Nr. 3837). 

5. et captivatum tradiderunt socero 
suo Wartizlao duci, cujus sororem an- 
tea in breviduxerat in uzorem. Necnon 
ipse Wartizlaus ipsum generum suum 
captivatum tradidit Waldemaro mar- 
ehfoni , qui ipsum fecit detineri, doner 
multa pecunia se liberaret. 1318 Nov. 
16 urkundet Erich I wieber zu Rageburg 
und zwar consensu — Elizabeth uxoris 
nostre care (Reverfus1, Nr. 472.574). 
Nah A. L. und Detmar war fie bie 
Schweter Wartiflaw IV , alfo die Toch- 
ter Bogiffan IV ; Robbe 2, ©. 81 Anm. 
33 bezeichnet ohne Gründe bie Angabe 
Detmare als irrig und nennt fie eine 
Tochter Wartiſlaws jen ber Übrigen 

Gefangenen f. Mell.U.®. 6, Nr. 3829, 
3840, 3974. 





1316. 


431 


den marcgreven to Granzoye in bes marcgreven lande!. be marcgreve ene A 1. 
wile bar vanghen was; over he wart lofe reden. bar warbe vanghen de 
greve van Meghenftene unde de van Mansvelve, her Borchard; uppe 
de anberen fiven wart ghevanghen greve Johan van Holſten, bar to in 

s beibent halven manich vrome riddere unbe knechte. be van Mekelenborch 
bar ſeghevacht; des behalp eme fin volk, dat bar was to vote ?. ve 
marcgreve heit greven Johanne vanghen wol bre jar; do warbet fo ghe⸗ 
deghedinghet, bat he nam ane ghut marcgreven Johannes weduen, Ra- 
therinen, des hertoghen bochter van Glogowe o. 

» 491. Im deme fulven jare do was to Lubeke in ber ftat greve 


Gert, des blinden greven Gherdes fone, 


1. Item in Augusto dominus Mag- 
nopolensis cum suis cooperatoribus in- 
travit terram Woldemari marchionis cum 
oetingentis textrariis et multis pediti- 
bus. Quo intellecto, marchio, habens 
quingentos viros in dextrariis bene ex- 
Ppeditos timensque suos hostes, non ex- 
speetando donec allam multam gentem 
suam, per ejus distrietum vocatam, 
duceret ad prelium, cum dictis quin- 
gentis viris in hostes festinanter irruit 
Prope Granzoye; ot facta cst pugna for- 
tissima. Nach Pulcama Miebel 4, 1. 
S. 21—22) war ee — juxta n- 
lam Wolterstorp (Groß -oltersborf), 
nachdem vorher Heinrih von Mellen- 
burg das Sand juxta Gransoge (Granfee) 
verwüßtet hatte, nad) Rirhberg Rap. 160 
bei Schulgenborf ; alle brei Orte im Kreis 
Ruppin. Das Datum der Schlacht fonft 
unbelannt; Briebenspräliminarten von 
1316 Da. 13. Heinrich von Mellen- 
burg urkundet Jul. 1 zu Gabebufch, 
Zul. 23 zu Neu-Brandenburg, Ful. 29 
und Aug. 17 zu —— 24 
u Mellenburg, Sept. 29, 4und 19 
zu Sternberg (Mefl. U. 8. 6, Nr. 3830 
—33, 3839, 3842, 3844, 3847, 3851). 

2. in qua comes de Werningherode 
et nobilis Burchardus de Mansfelde cum 
multis allis marchioni adherentibus cap- 
tivati sunt. Nec non ipse marchio cap- 
tivatus erat, sed Industres sul virl qui- 
dam ipsum de manu hostium eripue- 
zunt. Ex adverso vero captivatus est 
domicellus Johannes, comes Holtzatie, 
frater regis Danoram, cum multis altis, 
Prevaluit autem major exercitus, seili- 
cet domini Magnopolensis ; quod actum 
est virtute peditum suornm, ut dieltur. 
Nobilis de Mansfelde traditus est ho- 


mit finer grevinnen unde 


minteus Johannis, comitis Holtzatie. 
Urt. von 1317 Jan. 20 erlaffen 
ſrafen Gerhard III und Johann III 
Eri von Dänemark und Heinrich von 
Mellenburg, gegen Auslieferung bes 
jefangenen Herrn von Mansfeld durch 
inrich von Meklenburg, alle Berbind» 
lichkeiten zur aoerelung bes s gglangenen 
Fa DI (Melt. U. 75). 
u Templin von 1317 Nov. 
u gg ‘ 6. 437 Anm. 3) beflimmt: 
Idem comes Hennekinus (Johann III) 
debet dominos comites de Mansvelt et 
Wernyngherode Hberos et solutos fa- 
cere; si vero non posset comitem de 
Wernyngherode solutum facere, extunc 
pro ipso debet tantum pecunie dare, 
quantum — dux Saxonie — Rodolphus 
et nos (Waldemarus) duxerimus equum 
esse. Bon Waldemar berichtet Pulcama : 
semivivus a suis in prelio est relictus 
et perditus. Sane circamdantibus eum 
rusticls et enm interimere volentibus, 
miles quidam Wedige de Plote dietus 
superreniens de potestate ipsum eri- 
puit rasticorum. 

3. et comes Johannes traditus est 
marchtoni, qui eum detineri fecit, do- 
nec quasi coactus in uxorem duceret et 
sine dote et thesauro relictam marchio- 
nis Johannis, videlioet Aliam ducis 
Wartizlavie. Im Frieden von Templin 
agrflitet fich Markgraf Waldemar 1317 

job. 24: Comitem Hennyngum debe- 
a —8 et liberum dimittere. Qui 
ducet sine pecunia Katherinam relictam 
marchionis Johannis, in uxorem, cui 
idem comes Hennekinus juxta ordina- 
eionem nostram et — regis (Eriei) do- 
talicinm assignabit. Katharina, Tode 
ter Heinrich IV von Gfogan und Zagan, 


v8 





1316. 


432 III. Detmar-Ebronit von 1101—1395. 


AL mit alfe | fineme inghefinde. he vruchtebe, bat fineme vebberen greven 21.0sr. 


Ale was overghan; eme wart lebe to fineme lande; to reden pennin- 
ghen eme leve was van finer joghent. de wife koning Erik van Dene- 
marken finen dorachtighen fin trade vornam ; he volghebet mit liſtighen 
boven, bat he fin fan unde man fineme brobere juncheren Johanne: 
vorfofte. ſeder wonebe he in ber ftat to Lubeke corte jare unbe ſtarf; 
enen junghen fone Gherarde he let albar gheboren !. 

+ 34 ber fulven tiib do hadde panes Johannes vorbannen de fecten 
ber bighart unbe beghinen in Dubefchen landen, dat fe moften vorlecghen 
bat cleyt des ſchines unde ghan in menen cleveren alfe ander lude, wente 10 
vele arghes ſculede mang en?. 

+ Im beme jare Erifti 1317, bat noch was bat erfte jar paves 
Johannis, in deme negheften daghe unfer even vrowen ber bobefcap, 
to wart canonizeret be gude funte Lodewich, de was en fone erfteboren 
Toninghes Karls van Secilien, van deme fulven paves Johannes 3. fin 15 
moder het Maria, en bochter | des koninghes van Ungheren. van finde 21. ı. 
up hadde he Got lef; dat bewiſede He wol hir mede, bat he fines vader 
tife overgaf, dar he to gheboren was, unbe alle ere der werlve, unde 
wart en barvot brober unbe levebe in deme orben im aller Hilficheit bet 


nad) Puleawa verlobt mit dem jungen, 
1317 Mr. 24 geftorbenen Johann V 
von Brandenburg. 

1. Item Gherardus comes Holtza- 
tie, Gherardi Ceci Alius, quondam 
Lubicensis prepositus, pro parata pe- 
cania vendidit fratri suo Johanni totum 
sunm dominium pro modico pretio, in 
respectum ad malorum quorundam in- 
stinetum ; et cum sus uxore, fllia co- 
mitis de Wittenborch, intravit civita- 
tem Lubieensem pro securitatis com- 
moditate habenda, mansitque in ea, 
donec moreretur. 1314 Jun. 7 u. 8 zu 
Kolbing verkauft Gerharb IV feinem 
Bruber Johann IL feine Befigungen für 
7000 Mark Silbers, von benen er 3000 
Mark in Pfandſchafien und 4000 Marl 
baar erhalten foll (Schl. Holſt. Lauenb. 
Url. 2, Nr. 122, 32), und überläßt 
feinem Schwiegervater Nikolaus von 
Schwerin fowohl die Baarforberung 
(Melt. U. 8. 6, Nr. 3755), als auch, 
nachdem Johann und König 
damit einverftanben erflärt haben (Schl. 
Holft. Sauenb. Urkf. 2, Nr. 123) und 
Nitolaus zu biefem Zwede dem König 
ven Lehuseid geraet bat, bie Pfand» 
Haften !Melt.U. 8. 6, Nr. 3754, 3756 


a. Anım.). 1317 wirb von Gerharb ale 
pie recordacionis unb von Johann als 
fratre ejus superstite gefprochen (ener- 
ins 1, Nr. 461). Geharbs Sohn ift 
re bie Beghi d Beghen 
egen bie Beghinen um! 
den richteten ſich zwei Bullen va dan. 
fles Klemens V, erlaffen auf dem Konzil 
zu Bienne 1311, defien Befchlüffe Papft 
Johann XXII zur Nachachtuug verkün- 
bete; Digger in Melt. Jahıb. 47, ©. 
8-10. Bgl. Stäbtechton. 7, ©. 187; 
9, ©. 583. Brem. U. 8. 2, Nr. 193 0. 
1319 Aug. 29: lisabet. . . cetereque 
mulieres quondam begine in domo, 
que est prope claustrum beate Caterine 
188). 


togl. 

3. B.G.: Item canonizavit — sanc- 
tum Ludowicum, episcopum Tholosa- 
num, flium quondam Karoli secundi, 
Sicilie regis, 7 idus Aprilis apıd Avi- 
nionem anno — 1317. Derjelbe Berf., 
Nomina epp. Tholosae (Bouquet 21, ©. 
753): die Jovis infra octabas dominice 
Resurrectionis, 7 idus Aprilis (Apr. 7, 
anno — 1317. Detmars Datum, Mrz. 
26, berubt auf Verwechslung ber Iden 
mit den Kalenben. 








1317. 


433 


an finen ende. van bobe bes paves Johannis mofte he to fic nemen en 
bifeopdom ; alfo wart he in deme fulven orben bifcop to Tolofa !. 
500. By ber fulven tiib bo ftarf in ber vaften to Utyne bifcop A.L. 
Borchard, unde wart in fineme dome to Qubele graven?. na eme warbe 
storen endrachtlifen de proveft, mefter Hinric van Bocholte; de warbe a.ı. 
wiet in beme bome bar na im funte Lucas daghe mit groter ere?, 
501. Bynnen ber tiib weren boden ber domheren unbe ber ftat to 41. 
Lubele in des paves hove to Avinion; de worven, bat de fang quam 
weber to Lubeke Proceffi et Martiriani, de dar leghet was in bat ne⸗ 


io ghenteyende jar*. 


502. By der tiid hadde greve Guncele van Wittenborch ſic vor- -· 


au. usa. bunden mit greven Alve van Schowenborch uppe greven Gherde | van 


Hofften umme greven Alves botd, unbe umme bat fin oldervader was 
vorbreven van fineme gube®. ere Helpere wurden de Ditmarfchen?. nu 
1sbat orloghe in Wentlande was fachtere wurben, nu Hof fic en nye under 


1. Nach B. G. wurbe Ludwig, Sohn 
Karl II von Sizilien, in juvenili etate 
von Bonifaz VIII im Jahre 1310 mit 
dem Bisthum Toulouſe provibirt, ſtarb 
infra annum— in Provineia 1311 Aug. 
19 und wurde begraben in ecolesia fra- 
trum minorum de Massilia, quoram 
habitum sumpserat factus episcopus et 
portabat. 

2. in quadragesima obilt Borchar- 
dus Lubicensis episeopus, qui 40 an- 
nis et citra ecclesie bene prefuit et 
strenne, si solum cum civibus Lubi- 
censibus concordaret. Burchard non Ser- 
ten farb 1317 Mrz. 13; everkus 1, 
©. 144 Anm. 2: sepultus in capells 
prope armarlum. ®gl. bie Inſchrift der 
Doppelplatte im Dom, Hanf. Geſchobl. 
Jahrg. 1883, ©. 17. 

3. Binrleus electusest. An Schluß 
des Jahres: Item Hinricus de Bocholte 
prepositus, concorditer electus in epis- 
copum, consecratur In ecelesia sus cum 
magna sollempnitate in die beati Luce 
evangeliste (Oft. 18). Heinrich von 
Bofholt wurbe in septimana qua canta- 
tar judica . 20— 26) zum Biſchof 
erwählt und hielt als folcher eodem anno 
1pso die beati Galli (Oft. 16) feine erſte 
Mefie (Leverkus 1, Nr. 622). 

4. Eo tempore papa relaxavit inter- 
dietum, quod plus quam 18 annis erat 
positum in eivitate Lubicensi; et re- 


Erädtedhromiten. XIX. 


consiliatis per episcopum Raceburgen- 
sem cymiteriis violatis, resumpta sunt 
divina officia cum magna celebritate et. 
gaudio cleri et populi in die beatorum 
Processi et Martiniani martyram (Jul. 
2). Ch. Hach in Zeitfhr. f. Küb. Geſch 
4, ©. 134—35 meint, am 3. Iult, eie 
nem Sonntag. 

5. Item in estate hujus anni Gun- 
celinus comes de Wittenborch,, vindi- 
care cupiens miserabllem cedem sui 
avunculi Adolphicomitis Holtzatie, con- 
spiratus cum Adolfo comite de Scho- 
wenborch et quibusdam Holtzatis. 
Presb. Brem. ©. 49: Item Adolphus 
comes de Schouwemborg, volens vin- 
dicare patraum suum Adolphum inter- 
fectum. 

6. Die Berwandtigaft Adolf VII 
von Schauenburg mit dem erihtagenen 
Abolfberuhtaufder gemeinſchaftlichen Ab ⸗ 

tammung von demſelben — vater. 

[dolf VII war ber Sohn Adoif VI, En- 
tel Gerhard I, Urentel Abolf IV; Abolf 
war ber Sohn Johann II von Kiel, En- 
tel Johann I, Urentel Adolf IV. Die 
Berwanbtichaft Ounzelin VI von Schwe- 
rin» BWittenburg mit Adolf geht auf ci 
nen gemeinſchafilichen Großvater zurüd. 
Burgen war ber Sohn Nitolaus I und 
ber Elifabeth, Tochter Johann I; vgl. 
BWigger in Met. Jahrb. 34, ©. 87-89. 

7. ©. S. 434 Anm. 3. 


28 


1. den Holften !. 


434 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


dar quam greve Guncele mit luden wapent unbe wolde 


ſchaden bon; de Holjten quemen ene an by Hamborch; der lude floghen 


fe en bel, ene fulven fe venghen, unbe voreden ene to Segheberghe in 
ben torn?. dar na toghen ſtarke in bat land greve Alf in ene ſyden bes 
landes unde de Ditmarfchen in ander fiven®. greve Ghert mit finens 
Holften tod) to greven Alve to Bramfteve, er ben de Ditmarfchen to 
em quemen. dar ftribben fe ftarfet;, ver Schowenborghere wart en 
grot bel gheflaghen unbe vanghen; greve Alf wart fulven bare vanghen 
unbe to Segheberghe voret in ben torn to greven Guncelen 5. 


+Do de Ditmarfejen dat vornemen, fe toghen na® unbe vunden be 10 


" Holſten to Bultinghe in der heide?; dar floghen fe erer en vel; be an⸗ 


deren almeftich welen eren wech, unbe leten na de have, de fe hadden 
wunnen in beme ftride 8. alfo toghen de Ditmarjchen vort vor ben Kyl 

to helpende grelven Johanne, de do dar hadde fin untholt mit finen 2ı.0=. 
truwen borgharen®. do fe dat land dar fere hadden vorheret, bo toghen is 

fe to lande. deme junghen greven Gherde wos bo fin güt; oc wos fin 


mob van beme ftribe !. 


499. In deme fulven jare do was in Vlanderen unbe over al 


1. Zufag Detmars. 

2. terram Holtzatie cum quibusdanı 
expeditis intravit prope Hamborch; et: 
captivatus in turrim Segheberghe duc- 
tus est. 

3. Et post breves dies predictus 
Adolfus de Scowenborch comes, habens 
quosdam Holtzatos sibi faventes et 
Ditmarcos eooperatores, cum 350 homi- 
nibus in dextrariis bene expeditis venit 
in Holtzatiam ad subjugandam illam. 

4. Quod cum Gherardus comes per- 
eiperet, congregatis de dominio suo et 
sui patraelis comitis Johannis in dex- 
trarlis fere 300 viris multisque pediti- 
bus, se deposuit prope villam Bram- 
stede. Ubi comes Adolfus Insecutus, 
non curans expectare subsidium Dit- 
marcorum in vielno existentium, pre- 
llum nimis avide acgressus est, 

5. Et vietorla potitus est patruelis 
ejus Gherardus comes virtute peditum 
suorum, qui multis in ipso bello ooci- 
als et captivatis dietum dominum Adol- 
phum captivum duxit Segheberghe, de- 
ponens eum per tempns ibidem in turri 
ad comitemGuncelinum, Presb, Brem.: 
in Bramstede — comes Gherardus et 
frater ejus — in die decollacionis sancti 


Jahannis baptiste (Aug. 29) — Adol- 
phum — cum centum et viginti virls 
captivavit, reliquos in congressu belli 
interfecit. 

6. Mane autem facto, Ditmarcl, 
intelligentes comitem Gherardum tri- 
umphasse, cum forti multitudine ho- 
stes insecati sunt velociter. 

7. Nad) Presb. Brem. ©. 49-—51 
tommen bie Ditmarfchen Graf Johann 
MI zu Hülfe nach Kiel und werden auf 
dem Rücwege von ben Grafen Gerhard 
I und Golan 111 überfallen unb be- 
fiegt. Das geihiebt in die Allexii 
sancti (Fuli 17) ad Anmen Buntzing 
in merica, am ber Blnzeneran, vor · 
mals Bunfingbet, beim Dorfe Bünzen, 
Rip. Nortorf. 

8. Quod Holtzati videntes dimiasa 
tota preda fuglerunt, qui potuerunt, 
qui non, in ore gladii perlerunt. 

9. Et Ditmarcl, rapta preda, ante 
civitatem Kilensem se deposuerunt ad 
ferendum auxilium elvibus ibidem, 
qui adheserunt fideliter eomiti Johan- 
ni, patri Adolphi oceisl. 

10. Presb. Brem. ©.50: Nam capto 
eomite de Schouwemborg, Gerardus 
comes animosior factus est et Johannes 


1318. 


435 


Dudeſche land 30 grot duyre tiid, bat bes volles uter maten vele vor⸗ 
barf an live unbe an gube van ber ſwaren tiib. in al deme lande by ber 
Oſterzee waß be tiid merghene beter, den to Lubele; dar gholt dat korn 
myn van ber gave Godes ben anber® wor. bes quam bar vele volles 
sute den landen, beybe na unbe verne, bat be milde Got by ghuben luden 


bar nerebe!. 


504. Im beme jare Erifti 1318 bo hadde ber Romer foning 
Lodewich fine boden fant to Lubeke unbe enbod, dat men ſcholde boden 
ute bem raade to em ſenden, van bes rikes weghene eme to huldene. 

io dat ſchude. dar reden twe vrome man, en ratman unde ber ftat fcrivere. 
do fe habben ere fale worven?, im ber wederreyſe wurden fe vanghen 
unbe voret up en hus, bat het Seth. bat dede en here in Vranken, ghe⸗ 


31.0. beten van Droͤhen dinghen; be heit fe vanghen twe jar unde neghen 


manebe. bo beghebinghet be wife greve Bertold van Hennenberghe van 
15 be8 Toninghes weghene mit deme van Druhendinghen, alſo bat de koning 
de vanghene los makede mit der ghulde, de bat rife hevet to Lubele; be 
wart entelen aveſlaghen deme Toninghe?. 
503. In deme fulven jare do hadde koning Birgher to Sweden AL. 
beden uppe bat hus to Nycopinghe fine brobere Erife unbe Wolbemere, 
abe hertoghen beibe, vruntlifen mit em ven jul over den winachten vro⸗ 
liken to holvene, als in den landen is en febe. bo fe bes erften avendes 
over ber tafelen faten unbe wanben velich unde vrolich fin, do let de 
untruwe koning fine brobere nemen van ber tafelen , unde let fe werpen 


12. Jet: Eih 6. 


comes (II) pusillanimis. Ideo Ditmar- 
tieos sine honore remisit. 

1. Eodem tempore intollerabiliserat 
fames in Franeia, Flandria, Hollandia, 
in partibus Beni, Westvalie, Frisie, 
Saxonie; et fameperierunt homines In- 
finiti, multeque ville desolate manse- 
runt, quis homines aut fame morie- 
bantor, aut relietis suis possessionibus 
eesserunt ad regiones extraneas; quo- 
zum infniti declinarunt ad partes ma- 
ritimas Saxonie et Slavie, mendican- 
tes in eivitatibus et villis, precipue 
in eivitate Lubicensi, ubi’eleemosynis 
devote gentis reflciebantur. Tamen 
multi fame adeo devicti, cum alimenta 
susciperent, expiraverunt. In nulla 
autem predietaram paltium erat locus, 
in quo tempns esse tollerabill 
in eivitate Lubicensi 1. fi. Bgl 
ten bie Aufzeichnung von 1316. 





2. 1318 Ang. 3 zu Regensburg be 
lätigt König Ludwig ber Stadt ihre Pri- 
vilegien. üb. U. B 2, Nr. 361. 

. 1320 De. 23 fchreibt Ludwig der 
Stabt, Graf — von Henneberg 
habe ihm gemelbet, daß Konrad von 
Krubenbingen bie Lübiſchen Gefangenen 
— ein Löfegelb von 200 Marl Sil- 

16 freigeben, bafjelbe aber nit von 
ihm annehmen wolle; erſucht, Berthold 
bie 200 Mark Löfegeld unb weitere 420 
Mark, die er demſelben ſchulde, zu ber 
zahlen und bei Entrichtung des Keiche- 
ginſes iu Abremung zu bringen; für 
ben Schaden, ben bie Stabt durch bie 
Gefangenichaft erlitten, will er verant« 
wortlich fein. 1321 Mai 27 quittirt 
Sraf Konrab von Truhendingen bie 
Stabt für 200 Mark Silbers. Lub. U. 
8. 2, Ar. 399, 416. 


28* 


AL. 
a7. 


436 


II. Detmar · Chronik von 1101—1395. 


L- in ben torn; in harden benden he fe bar vorſmachten let binnen ben 


twelften !. des rikes ebbelen manne erer milden vromen heren jamerliten 
bot claghen beghunden fo fwarlifen, dat de foning unde be foninghinne 
van anghefte weten erſt to Gotlande; bo fe dar nicht leng mochten bli- 


ven, do voren fe to beme koninghe in Delnemarten, de mebe bewifte, ʒi ur. 


alfo men fpraf, de fwaren dat. bar bleven fe vorbreven?. be in rabe 
unbe in babe bar habben mebe weſen, de worben en bel vabebrafet unbe 
fwarliten bobet®. des koninghes fone Magnus, de alrede kronet was, 
ben befeghven de Sweben uppe beme hus to Stekeborch; bat warbe 


Al weret lengh dan en jar; to leſten wart bat Hufe gheven. ben junghen 10 


toning fe nemen unbe leten ene bichten unde miſſe horen unbe bar to 
offeren, do wort wart eme fin hovet aveſlaghen, unde to ber erben ber 
ftevet *. enen koning fe do toren hertoghen Erites fone, gheheten Mag- 


1. A. L.: Birgerus Sweorum rex 
ex instinetu regine et suorum flde- 
Mum quorundam, qui postes quidam 
tracti, quidam rotati et quidam decol- 
lati fuerant, fratres suos Erioum et 
Waldemarum illustres duces ad se vo- 
catos et dolose captivatos In Nycopia 
sub flducla pacis {n turri fame misera- 
biliter fecit mori. Fant 1, ©. 42, 
1317: 3 ydus Decembris (De. 11) 
captivati sunt Nycopfe duces Ericus et 
Waldemarus et ibidem fame et inedia 
sffecti vinculati moriuntur. ©. 56, 
1317: sabbatho post festum beati Ni- 
eolai episcopi (De. 10). ©. 57: Perlit 
autem Ericus tertia die, quia tantis 
fuerat verberibus dum caperetur afflic- 
tus, Waldemarus autem 11 die oocu- 
buit. 

2. A. L.: Propter quod ut plures 
regni nobiles et vulgares mortem prin- 
eipum suorum dolentes regem cum re- 
gina a regno depulerunt, et annis 
psucls supervizit. Langebel 6, ©. 521, 
1318: Rex misit Danos et Tentonicos 
regi Byrgero in auxilium, cum quibus 
Pugnat adversus Westgothas, magnam 
ex eis multitudinem prostravit. Tan- 
dem ob inertiam snam fugit in Goth- 
landiam et Daniam. Circa finem anni 
de Gothlandia fuglt cum uxore sus in 
Sielandia. Suoci vero, post fugam Byr- 
geri ad Gothlandiam, obsidentes castrum 
Nyköping et castrum Stackeburgh , 
captivum duxerunt, Postmodum vero 
Sueei circa festum omnium Sanctorum 
(Nov. 1) una cum duce Christophoro et 





Esgero archlepiscopo Lundensi Scaniam 
Anvaserunt, ot Pugnaverunt contra Da- 
nos, et victorlam obtinuerunt. Yant1, 
S. 65, 1318: Bellum fait in Karlaby 
dominica ante Benedicti (Mn. 19). 1, 
©. 42: in mense Februarli — in Kar- 
leby lange —, ubi multi Wesgoti ceci- 
derunt, In estate sequenti destructa 
sunt castrum Staekaborch et Nyoopungh, 
et Magnus domicellus — captivatur in 
Staekaborch —. Insuper Byrgerus rex 
cum uxore et liberis fugam peclit et 
amplius Sveciam non intravit. ©. 56, 
1318: Interea prooeres ac milites du- 
cum — congregati sunt in ultionem 
tante immanitatis, — occupantes castra 
Nycoping, Staekeborg, Lagaholm et 
Wixinzö, illa subverterunt—. Insuper 
rex cum tota familla pulsus e regno 
Svecie fugit iu Daolam, ibidem exi- 
lium passus est toto tempore vite sue, 
et in eodem exillo miserabiliter obilt. 
’Eodem anno bellatum est primo in Kar- 
leby langa 14 cal. Aprilis (Mr. 19), 
deinde in Mielcka langa. Eodem anno 
ducum proceres magnam partem Scanie 
invadentes occuparunt, fugato Danorum 
rege in Sielandiam, qui Ibidem erat in 
presidiie. 1321 : Obiit rex Birgerus fra- 
tricida erndellssimus. 

3. A. L.: f. Anm. 1. Sant. 1,©. 
42, 1318: et Johannes dietus Bruuka, 
dapifer regis Byrgeri rotatur apud Stok- 
holm, ©. 56: et in monte, qui nune 
ab eodem dieitur Brunchebierg, rotatus 
interitt. 

4. A. L.: Magnum quoque, primo- 





1319. 


437 


nus, nicht 5 jar olt!. finer mober vader was Toning Haquin van Nor- 4. L. 
weghen; be ftarf bes jares; alſo wart bat kint koning beiber rife in 


Sieben unbe in Nörweghen?. 


505. In deme jare Erifti 1319 to mibdenfomere bo quemen to 
ser Wismare koning Erik van Denemarken, marcgreve Wolbemer van 
Brandenborch unbe andere vorften unde heren vele; fe verevenden under 


enanberen be groten orloghe, be fe habben®. 
31.998. quam | in de Marke, do ftarf he dar na in forter tiib. nen erven hadde 


bo be marcgrede weber- 


he, mer marcgreven Hinriles fone, gheheten ane land; de was jung 
sounde ftarf oc kortlifen bar na; alfo vorftarf de Marle an bat Romi- 


ſche rite«, 


18. 


506. Dar na vor unfer vrowen anenbe ber lateren bo toghen A.L 
greve Ghert unde greve Johan mit der macht eres landes unbe mit gro» 
ter macht des van Mekelenborch unbe anderer heren vele in bat land to 

1» Ditmarfchen; bar wunnen fe be lantwere unbe ſloghen vele volles 5. 
in deme hilghen avende toch bat meften bel bes heres wort inteme Lande, 
alfet vorbeft Funde, unbe bebe ſcaden grot. bat lant hadde almeftich ver 
were fic begheven ®; over do to leften bat volk weber wolbe uteme lande, 


12. 'adende' : dagte' 6. 


genitum rogis, qui coronatus patri in 
regno succedere debuit, captiraverunt 
et decollaverunt. Fant 1, ©. 43: Mag- 
mus domicellus, Alius Byrgeri regis, 
apud Stokholm decollatur. 

1. A.L.: Nec non Magnum, auum 
predictt Erici ducis, regem fecerunt, 
puerum videlicet vix habentem ... an- 
nos. anti, ©.43, 1319: 8 ydus Juni 
(Jul. 8) Magnus, fillus Eriei ducis, 
quartum otatie annum sgens, apud Mora 
Engh — est electus. Eodem 
anno 7 idus Julil (Zul. 9) eligitur in 
regem Svecie — Magnus Smeek Erioi 
ucis Alius apud Upsallam. 

2. A.L.: Cojus ex parte matrisavus 
fuit Haquinus Norwegie rex, qui e0- 
dem anno oblit sine herede; et regnum 
ejus devolutum est ad eundem puerum, 
sicque uno anno duo optinult regna. 
Fant 1, ©. 57, 1319: Oblit Haguinus 
rex Norvegie, cnjas fillam Ingeburgem 
habuerat uxorem dux Ericus, ex qus 
genult Magnum Smeek, postea Svecle, 
Norvegie et Scanie regem. 

3, Friebenspräliminarien zwifchen 
ben Markgrafen Walbemar und —2 
einerſeits, nr von Dänemark u. Hein- 





zo von Meffenburg anbererfeits 1316 
13 zu Meienburg ; Berhanblungen 
I Eric) von Dänemark und Mart- 
graf Waldemar unbelannten Datums 
Fr Worbingborg ; ; Bertrag zu Bruders · 
torf 1317 Mat tiebe zu Zemplin 
1317 Nov. 24, 3 el. U. B. 6, Nr. 
3862 u. Anın., 3900—2, 3942, — 
4. oblit Woldemarus marchio Brand. 
absque prole; cni quidam puer succes 
sit, scilicet Altus Hinriei marchionis 
dieti ane land. Quo etiam in brevi posten 
decedente, marchionatus ejus Imperio 
vacavit. Walbemar flar6 1319 Aug. 14, 
Heinrich II 1320 vor Sept. 27, Dabr! 
Weintiß vor ut. 27; Ropp4, 2, 
356 Anm. 5. 


5. Eo anno Gherardus et Johannes 
comites Holtzacie et dominus Hinricus 
Magnopolensis de diversis partibus 
Sazonlo, Westvalle et Slavie Immensa 
congrogata multitudine armatorum, ex- 
peditionem focerunt in Ditmarclam ; ubi 
terre propugnaculis expugnatis, primo 
multos Ditmarcos sexus gemini inter- 
fecerunt. 

6. Altera autem die, scilicet In vi- 
gilla nativitatis beato Marie (Sept. 7), 


438 


bo weren en be enghen weghe befat; 


II. Detmar-Ehronit ven 1101—1395. 


alfo jagheben fe bo rechte over hat 


lant unbe ftorteben in de graven, unbe wurben flaghen ane were. bar 
wurben flaghen de greve van Wunftorpe unbe de greve van Gutzekowe! 
unbe ute den Saſſen, Weftfalen, Holften, Wenden unde ut anderen 
fanden durer ribbere unbe knechte fere vele?. 


507.| Dar na ftarf in funte Brixii daghe3 de wife weldighe koning 21. 100°. 


Exit van Denemarten +. vore nicht langhe was de koninghinne vorftor- 
ven, al ane erved. do be koning fterven ſcholde, bo let he vor fic 
Tomen fine man; ben berecht He, dat je Criftophore, finen broder, to 
koninghe nicht ſcholden nemen, efte ze bat rike wolden laten unvor- 10 
berft®. he hadde ene bo vordreven uteme rike dor finer groten undat 
willen?. alſo weren be Denen in groten twivele, wene fe to koninghe 
nemen. be Dubefchen heren unbe vorften en bel wolden hebben ben her⸗ 
toghen Erik van Sleswic; dar weren be Iuten fomelite to gheneghet. 
bar was weber greve Johan, be brachte finen broder, ben vordrevenen 15 


hertoghen Eriftophore, an bat rite®. 


8. eroetort. aud : *eroen”. 


turbe predarum cupide palustrem ter- 
ram Ditmarcorum festinanter intrave- 
runt. Quarum timoro quldam Ditmarci 
desperati fugtentos se in Albla submer- 
serunt, quidam in ore gladii perierunt 
ab hostibus. 

1. Sed quidam animatl, consideran- 
tes hostes por artas vias intrasse, obso- 
derunt loca sui exitus. Cumque hostes 
per directum accelerarent ad effagien- 
dum terram, invenerunt fossatorum 
obstacula; in quibus corruentes armati 
cum equls, ab inermibus Ditmareis 
major pars oxercitus est occisa cam no- 
bilibus de Wunstorpe et de Gutzecowe 
comitibus. 


2. Bol. ben Bericht bes Pros. Brom. 
Rap. 18 


3. Rob. 13. 
4. Qui seilicet rex Danorum Erious 


non longe post circa festum beati Mar- 
tind {um Nov. 11) — oblit, nulla re- 
Mota_prole. 


5. Eodom tempore defuncta est in- 
dita et devota domina Ingeburgis rc- 
gina Dacie, quam rex inchusam fecit 
teneri in custodia u. f. iv. 

6. Selbſtſtändige Nachricht Det- 
Jar. 


7. Cul in rogno successit frater ejus 
dux Christophorus, qui ab eodem suo 


9. bericht fort. 


aus: ·teih €; berichtede' 5. 


fratre pro sus perfidia et malicia diu 
expulsus a regno, in Slavis apnd so- 
cerum ejus Wartizlaum ducem et apud 
aloe arinipos 1 um — — 
legebat. Herzog Ehriftoph beflätigt Für 
bed 1319 Dez. 2 zu Greifswald omnia 
jura, privilegla, libertates et prero- 
gativas, que vel quas per regnum Da- 
de & nostris predecessoribus docore 
poterunt se liberius habuisse (?üb. U. 
8. 2, Nr. 381), wieberhoft Da. 16 au 
Straiſund biefer Stabt bie ihr fon 1316 
Nov. 19 (Höhfbanm 2, Nr. 294) für fei« 
nen Regierungsantritt zugeficherten Frei · 
heiten, cum Domino dante regnum Da- 
de adepti fuerimus (Höhlbaum 2, Nr. 
351) unb beflegelt 1320 Jan. 25 auf 
bem Reichstage zu Wiborg bie Wahl- 
hanbfefle (Yarsberetninger fra bet Igl. 
Seheimearhiv 2, ©. 10). Bol. Rein- 
harbt, Baldemar Atterbag ©. 18—22. 
8. Defuneto dieto Erico quidam 
Dani, precipue Jnti, timentes ferita- 
tom Christophori, regem habuere vo- 
Iuerant Ericum ducem Sunderjucie, 
quidam vero dietum Christophorum. Et 
licet idem Ericus plures et potentiores 
prineipes et nobiles Theotonie haberet. 
adjutores, restitit tamen solus Johan- 
nes comes Holtzatie, frater ipsius Chri- 
stophori, nequisdicto Erioo via aquatica. 


1320. 


439 


509. In deme jare Erifti 1320 des jares to funte Andreas baghe! 
do wart in ben fteben bi ber Oſterſee fo grot ftorm van winben unbe fo 
geot waterolot, bat ber ghelit vore neman hadde vornomen. to Lubeke 
bar vlot be Travene uppe de Holftenbrucghen unde malebe bar an en grot 


21.100%, brak, wort ghing bat water ober | ben bam bepe ben perben over be 


ſadelſchellen. bar verdrunken binnen ven Hufen lude unde quekes vele; 
oc vordarf dar anderes gudes vele unbe noch mer in anberen fteben?. 
feber worben to Lubeke be hus Bi ber Travene unbe be ſtraten fere 


hoghet. 


10 510. Dar na bes negheften daghes ſunte Thomas 3 do quam greve 
Johan to Sufele mit finen mannen. bar quemen to em en bel rat- 
manne van Lubele, unbe droghen overen, bat be greve vorcofte unbe 
uplet deme rade unbe ber ftat to Lubeke bat borp unbe be vehre to Tra- 
venemunde unde be vehre to bes guben mannes hus, bar to ben torn to 

15 Travenemunde vor ver bufent marc penninghe, ben be welbighe foning AL. 
Woldemer let dar buwen, bar manighe bufent lobighe marc worden 
umme bororloghet. de greve gaf oc fine hantveſtunghe aldar befeghelt, 
dat men nummer mer by der Travene fchal borghe ever veftene buen 
weber ber ftat vriheit. alfo wart be torn ber ftat do antworbet unbe 

2 wart beftan to brefene in winachten avenbe*. 


17. "befeghelt' : befegher €. 


vel terrestri posset forro subsidium. 
Sic tandem Christophorus plurimas gra- 
tias promittens sibi adherentibus rog- 
num suscepit, et promissa minus post- 
modum sorvavit. Propter quod comes 
Johannes, cupiens habero Imbriam sibi 
promissam, non longe post se opposult 
dieto regi fratri suo. 

1. Ro. 30. 

2. in nocte beati Nicholsi (Dg. 6) 
magna fult tempestas et aquarum in- 
undatio. Nam squa in portu Travene a 
solito suo statu erevisse dicebatur in 
altitudinem 7 cubitorum. Propter quod 
in Lubeke et In altis locis et civitatibus 
meritimis in Slavia et alibi multa bona 
et similiter homines perierunt. Qua 
inundatione transacta, infra quinde- 
nam sequentem supervenit alia quedam 
inundatio modleo prima. remissior. 

3 * 


4. A. L. 1321: circa opiphanlam 
Domini Jan. 6) cives Lubicenses fun- 
ditus destraxerunt fortissimam turrim 
in Travemunde,, quam olim Woldema- 


rus Danorum rex fecit edificari. Johan- 
nes comes Holtzatie aocepta peou 
dietis civibus destructionem ejus 
misit, et promisit nullam munitionem 
super Travenam debere fleri de cetero 
in prejudiclum Lubeke; quod rex fra- 
ter ejusetalli nobiles occulte doluerant. 
Presb. Brem. ©. 48: Et hic comes Jo- 
hannes ob magnam prodigalitaten mul- 
ta donavit et poeius, si phas diel ost, 
dilapidavit bona comecie. Nam Lubi- 
censibns donavit torrim lapideam, po- 
sitam ante ostium portus in ostio Tra- 
vemunde. Detmars Nachricht nach ber 
Urkunde. 1320 De. 22 zu Süfel geftat- 
det Graf Johann III ber Stabt Fübed, 
turrim nostram in Travenemunde sitam 
— a prima feriali die post quatuor dies 
festi nativitatis Christi (De. 29) abzu- 
brechen, und empfängt dafür 7000 Mark, 
flür bie er endgültig 1321 Febr. 6 quit- 
tirt; Lub. U, 8. 2, Nr. 397, 398, 407, 
410, 413. Die Serzenfähre, das Dorf 
Travemünde und bte Fähre bafelbft ver- 
fauft er ber Stabt erfi 1329 San. 13 für 





AL 


132. 


440 


508. Im deme fulven jare, do Eriftolphorus koning wart, he bir Sı.ım. 


II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


ftunt fineme brodere greve Sohanne nicht, bat he eme lovet hadde, Ve⸗ 


meren bat land to hebbende; des wurben fe grote unvrende. 


alſo ne 


belt oc be koning vele anderen luden nicht, wat he lovede; des wart eme 


de werlt vil gram!. 


5 


513. In deme jare Erifti 1321 in unfer vrowen avende in ber 
vaſtene bo weren to Aoinion twe Lumbarde umme ere mifjebat vororbe- 
fet in deme vuyre to verbernenbe. bo fe quemen in bat vür, be eldeſte 
vil ſchir dot blef; de junghefte ungheſereghet ute deme vuyre ſprank. 
bes wart he mit vaſteren benden ander werve unde derde werve an bat ıo 


vuyre bracht, unbe jo ne ſchadede eme nicht. 


de fate tohant vor den 


paves quam ; be het ene los ghan. alſo wart he vraghet, wo he loͤs ute 


deme vuyre queme. 


he ſprak, dat de reyne maghet, Godes moder 


Maria, eme hadde werliken holpen uten noden. in ber ſtede let bo be 
paves bowen ene capelle in be exe ber werden junchrowen Marien. 


514. In deme pinxſten bar na quam be koning Robert van Sici⸗ 


lien to Avinion; bar makede ene be | paves vicarium imperit?, unbe sm 


ramede bat feiferrife van ben Dudeſchen to bringenbe3. fe ſenden oc 
vele volles ute ven landen over bexch weber den Hunt van Berne unbe 
weber de Ghibeline, be almeftich bar wurben bobe flaghen *. 

511. In deme fulven jare bo hadde Bifcop Johan van Bremen 
in ben hove worven, bat be paves let laben de bifcope unbe be prelaten 
van finer provincien. bo toch bes achteden daghes na twelften® biſcop 
Hinric van Lubeke to hove unbe blef dar na verbehalf jar®. 

512. Des daghes, do He vor ute Tubele, do ftortebe oc be tornas 
4.L to Travenemunde unbe wart to grunde brofen, bar ane lede ſchude 
deme Toninghe to Denemarken unbe anberen heren . 


21. hadden: ·badden 8., 6. 


weitere 6000 Mark; baf. 2, Nr. 501; 
vgl. 2, Nr. 376, 503, 605. 

1.'S. ©. 438 An. 

2. Eodem tempore papa fecit dietum 
Robertum vicarlum imperii in feste 
penthecostes (Jun. 7) in Avinione, Ion 
‚Roberto prosente. Dgl. Kopp 4, 2, ©. 
412 Anm. 6. 

3. Zuſatz Detmars. 

4. item papa et Robertus rex mise- 
runt in Ytallam infinitam gentem de 
Francia et Provincia et aliis terris col- 
lectam, contra Canem de Verona et Ge- 
belinos expugnandos. Et parum pro- 





fecit, immo major pars gentis est oc- 
cisa ab elsdem. 

5. Jan. 13. 

6. 1320 Nov. 22 verhängt ber Bilar 
des Erzbiſchofs Johann von Bremen über 
bie Bifchdfe Hermann Malgan von 
5 werin und Heinrich Bokholi von Lü- 

Interbilt und Sufpenfion (Meft. 
v 8.6, Nr. 4228). Biihof Heinrich 
urtundet 1321 Jan. 18 zu Lübed, Apr. 

PAY Avignon, und ift Heimgelehrt1326 

Mai 4 (Peverkus 1, Nr. 495, 500, 530). 

71. ©. ©. 439 Ann. 4. 


1321. 


441 


515. Des jares henghebe de Toning van Denemarken vele guber 
lude in Bemeren unbe tech en, bat fe finen brober, greven Johanne, 


wolben hebhen to eneme heren!. 


516. By der tiid orloghebe greve Ghert van Holften weber her⸗ 
stoghen Erike van Saffen, unbe buwede weber fines ſwaghers willen, 


hertoghen Johannes, en hus vor Molne, unbe dwank bar af hertoghen A.L. 
31. 101%, Erite, dat he hertoghen Joſhannis fone fatte vere kerſpele in fineme 
lande vor funberlif güt to lofenbe 2, 


umme bat bertoghen Johanne was 


44 
1321. 


to luttik landes worden in ber befunghe ber brobere?. bar na fortliten AL 
10 ftarf de hertoghe Iohan*. finen fonen junkheren Alberte unbe fin land 
be mober vorſtunt, greven Gherbes fufter, beth bat fe mam ben junghen 


Toning Erike in Denemarken 5. 


517. In deme jare nam de here van Mefelenborch ven papen unbe al- A.L. 
Tengeiftliten luden ere venthe, be van deme jare en toborebein fineme lanbe®. 
15 bar fatten fic weber be moneke, erft van Reynevelde, dar na be van Dar: 
gun; fe leten bannen unbe ven fang lecghen fo lange, bat he fic mit 
en vorevenbe?. bar af wart den van Reynevelde be mole to Gobebuge* 


1. Item rex Danorum fecit suspen- 

di quosdam in Imbria, quam volebant 
tradere Johann comiti Holtzatie (f. ©. 
438 Anın. 8). 1320 Der. 6 verpflichten 
ih bie Einwohner Somarzs zur An- 
inglichteit an bie Krone Dänemarks 
und zum Dienft an önig Chriſtoph; 
Schl. Holſt. Lauenb. Urkſ. 2, Nr. 336. 
1. dal. 2, Nr. 133; 3, 2, Rr. 1; Ro 
a An Sat. Hoff. Lauenb. Jahrb. 9, 


2. Item Gherardus comes Holtzatie, 
volente sua sorore ducissa, sed dolente 
suo genero Jobanne duce Saxonie, suam 
terram devastando, donec juniori duci 
sororis sue alio, scilicet alio prefati Jo- 
hannis ducls, assignaret quatuor par- 
rochlas sue terre cum villis adjacenti- 
bus pro certa summa pecunfe redimen- 
das. Bol. Robbe 2, ©. 447. Den 
Schiedsſpruch Heinrich II von Mellen- 
burg von 1321 Dec. 5 |. Mel. U. 8. 
6, Rr. 4311. 

3. Blelmehr, weil nach Albrecht III 
Zobe ber bisher mit ihm in gemein- 
famer Wehre figende Erich bie Erbfchaft 
allein angetreten hatte, ba Johann II vor⸗ 
ber abgefonbert war. S. ©. 405 Anm. 4. 

4. Item Johannes dux Saxonie 
Cecus obilt, relieto tantum uno Alio 
Alberto. Vekrolog ber Minoriten zu 

- Hamburg Apr. 22: Item anno Domini 


1322 obiit illustris princeps Johannes 
dux Saxonie. Sein Sohn war Alb- 

t IV. 

5. Glifabeth heirathete 1329 König 
Chriftophs Sohn Erich, ber 1331 farb. 
Blernagli in Norbalb. Stub. 3, ©. 185. 

6. Item Hinricus dominus Magno- 
polensis accepit per totum ejus domi- 
nium de omnibus personis, tam eccle- 
siasticis quam secularibus, de villis, 
prediis et decimis earum proventus 
unfus anni. Mel. U. B. 6, Nr. 4258: 
Dieitur eclam in patria ista et verisi- 
militer timeo, quod nobilis vir Henri- 
cus Magnopolensis et Stargardie domi- 
nus, — intendat et deliberaverit, pro 
anno presenti omnes fruotus, redditus 
et proventus episcoporum, eoclesiarum, 
‚monasterlorum et aliorum pioram loco- 
ram in temporali sno dominio situatos 
totaliter rapere et suis usibns appli- 
care. 

7. Soli enim monachi de Reyne- 
velde et de Dargun se sibi opposuerunt, 
et dampnum suorum recompensas con- 
secuti fuerunt per excommunicationum 
sententias, quibus eum et ejus terras 
interdictionibus gravaverunt, 

8. 1323 Mr. 17 beftellt Fürft Hein- 
rich II von Mellenburg einen Sa » 
ter In causa, quam Jam diu movit et 
movet contra nos vir religiosus Hinri- 


121. 


2922 


442 
bi abbet Herborbes tiven !. 


III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


+ Im deme fulven jare do wart de funne feabaftich in erme ſchine 
in ber erften ſtunde bes baghes funte Johannis be lichte. 

Im deme jare Erifti 1322 do toch Hertoghe Bernard mit den gobes» 
ribberen van Prugen, mit beme greven van Güleke unbe andere veles 


greven unbe landesheren uppe be Lettowen in de | Samehten, unbe wun- 21. 101». 


nen bar en flot, bat het Biftin. dar vinghen fe vele Lettowen, de Sa- 
mehten weren, vile unbe wol gheboren; ber antworben fe en bel deme 
meyſter van Prugen to gife vor de anderen ®. 

520. By ber tiid do wart greve Hinric van Swerin vanghen in 10 
deme lande to Holften, bar he wanbe velich riden. he wart to Plone 
voret, unde befchattet uppe ver duſent marc Lubeſcher münte.t 

521. Dar na in funte Micheles avende bo quemen to ſtride mit 
groter macht Lodewich unbe Vreberic, beide Romere koninghe, in tivi» 
brachte Toren. Lodewich de feghevacht unbe veng Vreberife mit fineme ıs 
brobere hertoghen Hinrike van Ofterrife; bar to manich ebbele man bar 


vanghen unbe flaghen wart®. 


8. 'rile' übergefäprieben. 15. "de' for. aub: 


eus, procurator ot syndicus abbatis et 
conventus monasterli in Beynevelde, 
um ihn von ber Strafe der Erkommu- 
nifation umb bes Interdilts zu befreien, 
mit ber Vollmacht, dem Kloſter ben 
Schuß ber Mühlen zu Gadebuſch und 
auf bemKiez bafelbft ıınb bie freie Lorn · 
ausfuhr von benfelben zu gemitigen 
(Melt. U. 8. 7, Nr. 4427). Die beil 
Mühlen hatte der Fürſt 1302 Ian. 13 
am Jordan van der Viſchſtraten. Bür- 
gerzu Lübed, verlauft (baf.5, Nr. 2777). 
1. Abt Herborb II findet fi von 
1334 Apr. 20 Leverkus 1, Nr. 590, 
591) bis 1338 Aug. 9 (Mel. U. 8. 8, 
Nr. 5890); 1343 Ian. 22 hatte er bereits 
reſignirt (baf. 8, Nr. 6268). Sein Bor- 
ger Hermann II fommt nur 1319 
ger 25 vor Leverlus 1, Nr. 478). Bol. 
ooyer in den Sch. Holfl. Lauenb. 


cum dominis nostris et comite de Gule- 
ken ac aliis comitibus intrantes terram 
Samaytarım castrum Bisten expugna- 
verunt. Omnes capti in arce facti sunt 
obsides. Gemeint find Herzog Bernhard 
von Schweibnig und wahrſcheinlich Wil · 


den”. 


helm, ältefter Sohn Gerhards von Jülich. 
Strehlle in Script. rer. Pruss. 3, ©. 
64 Ann. 4. 

4. Item eo anno Hinricus comes 
Zwerinensis per vasallos Johannis comi- 
tis Holtzatie in Holtzatia captus est et 
detentus in Plone, donec pro sua re- 
demptionedaretmultam pecaniam. Ipse 
antem comes Johannes hujus facti fuit 
warandator. Heinrich von Schwerin 
f&loß 1322 Mai 11 zu Sternberg ein 
Bundniß mit Heinrich von Mellenburg 
(Melt. U. 8,7, Rr. 4345), beflätigte 
Zul. 13 der Stabt Perleberg ihre Pri« 
vilegien (daf. 7, Nr. 4367) und urkun« 
dete Aug. 10 für das Kloſter Ebſtorf 
(baf. 7, gr. 4374) unb Rob. 20 zu Nen- 
at (baf. 7, Nr. 4390). 

5. Item in vigilia beati Michahelis 
(Sept. 28) Ludowicus de Bawärla et 
Fredericus de Austria, ad monarchiam 
Romanorum discorditer electi, magnum 
confictum habuerunt. Et prevalens 
Ludowicus, prefatum Fredericum et 
Hinricum fratrem ejus ducem Austrie, 
exceptis occisis in bello, cum nobilibus 
et equltibus captivavit_citra 1400 in 
numero. Schladjt bei Mühldorf 1322 
Sept. 28. 


1322. 


443 


+ Des fulven Herveftes quam van Sweden over in bat Iant 
to Wenden Knut Pors, en Herlif riddere, lives, gubes unbe mobes 
vormeten; be wan helpere van ribberen unbe varı Inechten ute den lan⸗ 
ben bar ummelang; mit ben vor he weber over be zee, unbe quam in 

sbat land to Schonen; bat dachle he dem koninghe afwinnen. des landes 


1. ioie. be en bei verherebe! unbe | vorbinghebe ; bar vore nam he ghizele en bel 


van ben beften ute ber ftab to Lunden; be ſande he in Sweden. 
522. Des winters bi funte Andreas daghe? ftunt an grot vroſt 
unbe warebe to mibvaften . be fchepe bevroren in ber zee midweghe tu- 
10 ſchen deme Swene unbe Norweghen ; ber en bel vorborven, bo be vroſt 
vorghink, be to Norweghen wolden; over de to Swene wort kereden, 
de bieven almeftich beholven. in ber Ofterze wüfte nement jeneghe 
funde ever wathere, fe ne weren mit yfe hart befeghet*. 


518. In deme fulven jare, do na dode koning Philippes in a 


15 Brancriten Karl fin broder Toning worben was, do nam he fin ander 
wif to Parys, keiſer Hinrikes dochter. to ber hochtid was ere brober, 
be koning van Behemen, mit groter ere>. 


6, verheteden forr. aus: toverferede. 


1.A.L.: Item insutumpno precedente 
quidam miles de Swecia Kanutus Porse, 
eongregatis multis militibus et satelli- 
tibus de Holtzatia et Slavia, intravit 
Schaniam et eam devastavit. Langebel 
6, ©. 522: Canutus Porse et Nicolaus 
Olaffson, collecto exereitu de partibus 
Slaviao et Holsatiae, intraverunt hosti- 
liter Scaniam et eam devastaverunt, 

2. Nov. 30. 

3. My. 6. 

4. Item ipso anno a festo beati An- 
dree ad medium quadragesime sequen- 
tis gelu fuit inauditum. Fuit enim in- 
ter Daciam ot Slaviam et Imbriam 
totam mare Balticum congelatum, Ita 
quod latrones, de Slavia intrantes, 
quasdam partes Dacie depredarunt, ot 
taberno in medio maris in glacie pro 
transeuntibus facte fuerunt. Inter Nor- 
wegiam etiam, Angliam et Flandriam 
multe naves in medio maris congelate 
faerunt In glacie, ita quod mercatores 
ex navibus se mutuo visitabant, eundo 
per glaciem, pro solatits habendo. Cum 
autem resolveretur glacies, fere omnes 
naves, que declinaverunt ad partes au- 
strales, salvate fuerunt; sed que ver- 
sus aquilonem venerunt, pauce sunt 
salvate. vn die Stralſunder Aufzeich- 
nung, Meil.U. 8. 7, Nr. 4413. 


5. Eo anno Karolus rex Francie 
duxit in uxorem filiam Hinricl impers- 
toris; et Johannes Boemorum rex, fra- 
ter sponse, In sollempnitate illarum 
nuptiarım factaram Parisius tanta lar- 
gitate pecuniam hine et inde dando et 
consumendo dispersit ad honorem illius 
festi, quod expense regis Francie in 
comparatione illius modice videbantur. 
Bol. Mönigfanler Gejgjichtsgu. ©. 416: 
Maria, Heinriel imperateris filia — in 
festo Bartholomaei (Aug. 24) — Karulo 
rogi Franciae In conjugio legitime co- 
palatur et anno sequenti in die Pente- 
costes (Mai 15) Parisius in reginam 
Franciae solempniter coronatur. Cont. 
de la chron. de Jean des. Victor (Bout- 
quet 21, ©. 677): Mroys Karles prist 
& fame la suer du roy de Boaigne — a 
Prouvins,, le jour de feste saint Mahlen 
Vapostre en Septembre (Sept. 21); et 
de 1A vindrent & Paris le jour de la 
feste des Reliques, qui est le derrenier 
jour de Septembre, od la feste fü odld- 
bree träs sollempndement; et vindrent 
eilz de la ville de Paris jusques A Saint 
Denis encontre la royne, & cheval et & 
pi6, en trös nobles paremens. ©. 680: 
En celan, le jour de Pentecouste, la 
nouvelle royne Mario fu couronnee sol- 
lempneement & Paris, on la chapelle le 


444 


III. Detmar-Epronik von 1101—1395. 


519. By ber tiid verevende fic be foning van Denemarken mit 
fineme brobere greven Johanne, umme bat he wart bor bes rikes wil- 
fen vanghen; oc vorevenbe he ſie mit beme heren van Mekelenborch, 


umme ben ſchaden, ven he hadde in beme | orloghe. do hadde ve koning 2.1. 


hof in deme pinzeften, unbe mafebe finen brober to ribbere, unbe lenedes 
deme van Mekelenborch dat land to Noftote eweliten to ervenbe!. 

523. In deme jare 1323 in funte Silvefter daghe ſtridde mit 
jeghe de van Mekelenborch weder ven van Wenden vor beme hus to 


Vrederileſtorpe, gheheten Schanaf ?. 


524. Do ftarf greve Nicolaus van Wittenborch; twe fone here 
“tet, Gunceline unde Nicolawefe, gheheten Biift®. 

525. In der tiid Cobewich be Nomere koning lenhbe fineme olbe- 
ften fone Lodewighe de marcgrevefcap to Brandenborch . 

526. Do wunnen be van Brucghe de Sluͤs unde vorftoreben be 
ſtad, unbe venghen heren Johanne van Ame, des greven brober vanıs 


Vlanderen . 
1. By WR, 


roy, de Parchevesque de Sans. Cont. 
chron. Guill. de Nang.: In subsequenti 
festo Pentecostes regina Maria uxor 
Karoli zegis, soror regis Boomiac, ipso 
et avunculo ipsius Trevirenst episcopo 
praesentibus, multisque Francorum no- 
bilibus, missam celebrante et ipsam In- 
ungente Sononensi archiepiscopo, in 
capella rogis Partsius coronatur. 

1. in festo pentecostes rex Dano- 
rum fratrem suum Johannem comitem 
Holtzatie, sibi reconsillatum,, fecit mi- 
Htem cum magna sollempnitate. Et 
facta eodem tempore compositione inter 
regem et Hinricum dominum Magnopo- 
lensem ipoo rex eidem contalit domi- 
nium terre Rotstoke, quod potenter 
tamen tenuit, suis perpetuo hereditan- 
dam heredibus. Heinrich von Melien- 

ng beusfunbe 1323 Mai 21 zu Nye 
san auf Falfter, von König Ehrifioph 

nd beffen Sohn Erich bie Sande Roftod, 
Önsien und Schwan als ein erbliches 
Lehn der Krone Dänemark empfangen 
u haben, Melt. U. 8.7, Nr. 4443. 
hr jen 1323 war Mai 15. Ueber bie 
Ausfähnung Chriſtophs mit Graf Io- 
hann fehlen weitere Nachrichten; Waitz 
1,8.209; Favit im oh. ‚Holf. Lauenb. 
Iahrb. 9, ©. 3 

2. In Gate reumeistonte Domin! 
(1322 De. 31) Hiorlcus Magnopolensis 


"I blau; "By 6. 


7. mit" am Rand 2. 


10. he fehlt e. 


'habito eonflictu contra Johannem domi- 
num de Werle jacentem in obsidione 
castriScafaf, victoria potitus est. Bünb- 
niß der ürften Johann II und Johann 
III von Werle mit ben Hergogen Otto 
unb Bartiflav von Stettin 1322 Jun. 
11 bei Demmin, Kompromiß ber Wer 
ler Herren auf Herzog Otto von Pom- 
— 1323 Zul. en unb ——ã 
rzoge von Pommern auf Herzog 
is von Sachſen · kauenburg Jul. 20; 
Mel. U. 8. 7, Nr. 4358, 27, 4468. 
3. Item Nicholaus comes de Witten- 
borch oblit. Nikolaus I von Schwerin- 
Wittenburg urkunbet zuletzt 1323 Febr. 
3 und heißt Jun. 23 ‘felig ge, dechtniſſen 
Met. U. 8. 7, Nr. 4412, 4457, var 
Nr. 4430; age | im Melt, Jahrb, 
©. 87. Seine Söhne find — KH 
unb Nilolaus II; ein britter Sohn Bar- 
nim war wohl ſchon vor dem Bater ver⸗ 
forte; Bigger a. a. D. 34, ©. 116. 
4. Item Lodowicus Romanorum rox 
dedit suo primogenito alio Lodowico 
marchionatum Brandenborch. Die Be- 
lehnungsurtunde batirt erft von 1324 
Jun. 24 zu Nürnberg, doh wirb Lub» 
wig, bereits 1323 Mat 4 als Markgraf 
bezeichnet. Kopp 5, 1, &. 28 Anm. 1; 
Seemann in orfgungen 3. D. Seid. 


rien Flamingi de Brugis popu- 


vi. iz· 


> 1323. 


445 


De leghen do to pinzften vor Plescowe des koninghes unbe bes 
ftichtes man ut Eſtlande mit den broberen van Liflande; do fe wonden 
de ftat winnen, bo Binberbent de gobesribbere mit deghedinghen 1. 


527. Umme be tiid gheven de van | Roftole eveme heren van 


s Mefelenborch vele ghubes, bat he brefen leth dat ftarke hus to Warner 
munde, bat foning Erik dar leth buen mit vif vaften tornen, ver ghelit 


nen in al ben landen was 2. 


528. Des jares 15. kal. Augufti wart erhaven funte Thomas 
van Alen, de wife bifcop van beme orben ber prebefere, 15 jar na 


10be®, bat he ſtorven was ®. 


Im deme fulven jare in beme baghe unfer leven vrowen ber hemel- 
vart* bo was grot bufterniffe van reghen, ftorme, binner in der lucht, 
bat dar vore des gheliles nicht vele was vornomen bi den baghen. be bo 
leveden, be lude, worben fere vorveret. oc ſcach grot ſchade, funder- 


sslifen in Prugen. 


529. By der tiid quam be mere, bat be paves unbe Toning Ro- 
bert hadden volkes vele fand vor Meylan, unde weren flaghen alme- 
ftich 5. de paves des bebrovet wart; he achte jo mer unbe mer, wü he 
dat feyferrife van ben Dudeſchen brachte. He fach oc, dat ber Romere 

ↄ koning Lodewich bes rikes allene weldich was ane finen bang; bes leth 
be do to Avinion 7 ydus Octobris fine banbreve neghelen in ve kerk— 


—X 


losum oppidum Suse funditus dirue- 
rant, multis Inibi occisis; et Johan- 
nem de Ame, fratrem antiqui comitis 
Flandrie, in eo ceperunt, quem duxe- 
rant Brocgis In carcerem, a quo postea 
subtiliter evasit. Söhne Guidos von 
Dampierre waren Robert von Bethune 
und Johaun von Namur; Roberts Sohn 
Ludwig farb 1322 Jul. 22; fein gleich · 
namiger Sohn folgte dem Großvater. 

1. Bl. Rapieröty, Ruffiid-Tivländ. 
Urtt. ©. 30, 33, Nr. 58; Höhlbaum 2, 
©. 174 Anm. 3. 

2. Item fortissimum castrum War- 
nemunde, quod Erious rex Danoram 
ediflcaverat, a civibus Rotstockiensibus 
dirutum est, permittente Hinrico do- 
mino Magnopolensi, Inducto ad hoc 
per eosdem eives magno munere pecu- 
niaram. 1322 Sept. 24 verlanft Hein- 
ri von Meklenburg der Stabt Roftod 
“bat hus unbe ben thorn to Warnemunbe, 
alfo bat fü bat brefen fehofen’ ; Melt. U. 





8.7, Rr. 4377. Bgl. ©.418 Anm. 3. 

3. B.G.: Anno Domini 1323 15 
kal. Augusti — papa — apud Avinio- 
nem — canonizavit — sanctum Tho- 
mam de Aquino, ordinis Praedicato- 
rum, a felici ejus transitu de hoc mundo 


r. 442 von 
: Nova alis nescio vobis 
quod sanctus Thomas de 
iebus fuit canonizatus, et 
ejus natalitia celebrabitis sexta die 
mensis Martii. 

4. Aug. 15. 

5. Item papa et Robertus rex Infl- 
nitos armatos miserunt ad obsidionem 
Mediolanensis elvitatis, quorum major 
pars a Gebelinis interfecta est. Mair 
lanb wirb belagert von Ramondo di Ear- 
bona 1323 Jun. 11 — Jul. 28; Kopp 
5, 1, ©. 106 Anm. 3, 110 Anm. 4. 






446 


boret, unbe | enbob ene, bat he binnen bren daghen ſcolde laten van B1. 102. 


11. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


fineme rike, unde fcholve fic des nicht mer underdon; wat he ban hadde 
als en Toning, bat he oc vorleghen habe fineme fonen de marke to 
Brandenborch, dat ſcolde alle weſen machtlos unde jcolvet wederdon bin- 
nen ber tiid; bebe he bes nicht, fo fcolve He alfo vort weſen to banne?.5 
530. Des negheften daghes funte Lucas dar na boquam koning Cri⸗ 
ftophor van Denemarken in de Travene mit vele ſchepen unde mit finer 
beften ridderſcap, unbe wande to Lubele vinben den koning Lodewighe 
van Rome, ſine dochter to lobende deme jungen marcgreven, des koning 
Lodewighes fone, alſo dat mit boden was vore deghedinghet“. do he 10 
dar hadde leghen wol verteyn nachte in ſineme ſchepe mit groter vare, 
de he hadde vor ſomelke Holſten, unde oc nicht wolde komen to ber ftat, 
dar ene be ratmanne van Lubeke beden komen dor velicheit willen bar to 
hebbende, lichte eme wart to wetende, dat der Romere koning mochte 


dar nicht komen dor fo groter ſale willen, be be paves | weder ene hadde mi. 10x. 


unbe vele andere fine viande. bes vor he weber to (ande mit groten ” 
webermwillen. enen groten fal, wyd unbe lang, hadde he laten buet bi 
de Travene to ber ftebe, bar gychteswanne lach de Denfche borch; ben 
let he weber brefen unbe vorſpildede bar manighe grote coft5. 

533. In deme jare Criſti 1324 do Ieth koning Criftophor fic cro- 20 
nen in Denemarken mit fineme fonen Erite®. " 

Do ftarf oc de koninghinne van Vrancriken, keiſer Hinrikes 


bochter?. 
11. machte" fort. aus : "nacht". 


1. Item papa dolens Lodowicom 
regem Romanorum prosperari, destitu- 
tionis sue primum processum publica- 
vit in vigilia beati Dionysit (Oft. 8) in 
publico consistorio suo. 

2. Bgl. Kopp 5, 1, ©. 112, 113. 
Ludwig war eine Frift von 3 Monaten 
gelebt. 

3. Item Christophorus, Danorum 
Tex, cum multis navibus in portum 
Travene venit sequenti die Luce ewan- 
geliste (Oft. 19), putans Lodowicum 
‚Romanorum regemsibi debere occurrere 
in Lubeke ad placitandum de matri- 
monfo contrahendointer ipsius Lodowici 
Alium juvenem, videlicet marchionem, 
et Aliam ipsius Christophori. 

4. Die Boten Ludwigs waren Burg · 
gl Friedrich von Nürnberg und Graf 

uffo von Mansfeld; Vertrag von Sö- 
borg 1323 Juli 13. Kopp 5, 1, ©. 31 
Anm.1; Heibemanna.a.D. 17, ©. 117. 


5. Sed ipso Lodowico non venjente, 
rex Danorum, cum fere per quinde- 
nam plenus timore sue captivatio- 
nis in Travena moram fecisset, nec 
exire navem ausus est, tandem rocas- 
sit, spe sun et laboribus frustratus. 
Ludwig war 1323 bis Jul. 31 in Nürn ⸗ 
Berg, Aug. 1 in Bamberg, Aug. 521 
in Arnfladt, Aug. 27 wieder in Rürn- 

; wegen ber Urfache biefer Kildtehr 
f. Heibemann a. a. D. 17, ©. 119—21. 

6. Item Christophorus, Danorum 
Tex, coronatus est, et fllius ejus Eri- 
eus. Langebel 6, ©.522: per Esge- 
rum archiepiscopum in Wordingborgh. 

7. Item regina Francie, Alia quon- 
dam divi imperatoris Hinric, obiit sine 
prole. Königfanler Geihegu. ©. 425: 
circa festum annunciationis (um Mrz. 
25); Cont. chron. Gnill. de Nang.: 
gun in medio quadragesimae (Wir. 

5). 


Di. 1028. 


1324. 


447 


534. De ftarf bo bifcop Albert van Halverftat, heten van Ane- 
halt. alfo wart in deme capitulo en twikore; en bel 158 Albertum, her⸗ 
toghen Albertes fone van Brunswic; de anderen foren den van Ennen» 
borpe. ben van Brunswic wyede de bifcop van Megence!; de under⸗ 

swan fic ber lant unbe ver flote, de andere vor to hove une ftarf2. be 
paves bo vorlenede bat bifcopbom bern Ghiſeken, greven Gherdes bro- 
dere van Holften, deme ſtedede de van Brunswic bar nicht to, unbe 


befattet ane des paves willen 3. 


535. | To Mynden ftarf oc de Bifcop; bo wart bare foren Lode⸗ 


io wich, Hertoghen Otten broder van Runeborch*, fufterfone des Rome 


chen foning Lodewighes. 


531. In deme jare ber Romere koning Lodewich nam, na deme 
dode finer erften vrowen, des greven bochter van Hollande to Kolne 


mit groter ereö. 


1 532. In der vaften fanden over be paves unde koning Robert vele A. L. 
volles vor Meylan; ber wart echter fere vele flaghen ®. do gaf de paves 
dar na finen ban noch fwarer over den koning Lodewich?; be berep fic 
do vor ben richtere tofomenbe, unbe fatte in finer beropinghe vil ſware 


articule weber ben pane®®. 
6. ‘ern’ fort. aus: 'here' 8; ‘ber’ 6. 


1. Item obiit Albertus, nobilis de 
Anehald, episcopns Halverstadiensis. 
Et facta est discors electio; nam una 
pars capituli elegit quendam nobilem 
de Enendorpe, et alia pars elegit Al- 
bertum, filium ducis Alberti Pinguis 
de Brunswich, quem archiepiscopus 
Moguntinus confirmavit. Biſchef Albert 
1 flicht 1324 Sept. 14. 

2. M.G. 88. 23, ©. 123: Lodewi- 
‚cam de Neyndorp — qui postea— factus 
est episcopus Brandeburgeneis. 

3. Papa vero, ambarum persona- 
rum discordi electione cassata, de epis- 
copatu ipse providit Ghiselberto, fratri 
Gerardi, comitis Holtzatie. Quo non 
obstante prefatus Albertus'so Intromi- 
sit de castris et civitatibusac possessio- 
nibus, tenuitque potenter totum epis- 
copatum. 

4. Eodem annoobilt episcopus Min- 
densis, cui suecessit Lodowicus, flius 
Ottonis ducis Luneburgensis. Biſchof 
Gottfried Rirkt 1324 Mai 14. Lubmig, 
Sohn Dttos bes Strengen unb ber Ma- 
tHifbe, 

5. in epiphanfa (Jan. 6) Lodowiens 
Romanorum rex, defuncta prima sua 


uxore, secundas nuptias celebravit cam 
Alla comitis Hollandie, factis nuptiis 
in Colonia cum magna sollempnitate. 
Nach dem Tobe ber Beatrig von Slogan 
(1321 Aug. 25) vermählt Ludwig 
1324 Febr. 25 zu Bi mit Margaretha 
von Holland, jochter Wilhelm 1. 
Febr. 26 — ber Keiſer von Luben 
deh ee ben ůͤeberbringer clericum no- 
bilis viri Wilhelmi comitis Hannonie, 
Hollandie, Zelandie et domini Frisie, 
— ob honorem ac sollempnitatem nn- 
ptlarum nostrarum noviter habitarum 
vestris donis amicabiliter trantetis; 
Küb. U. 8. 2, Nr. 449. 

6. Item in quadragesima infinftus 
populus a papa et Roberto roge desti- 
natus ad obsidionem civitatis Mediola- 
nensis a Ghebelinis occisus est. Ra- 
monba bi Cardona wird 1324 Febr. 29 
am ber Abba geihlagen, un gefangen 
genommen ; Kopp5, 1, ©.133 Anm. 3. 

7. Item papa odiosam sententiam 
excommnnicationis tulit contra Lodo- 
wicum, electum in Romanorum regem. 
1324 Mu. 23; Kopp 5,1, ©. 129, 
130. 

8. Ipse autem minus curans appel- 


448 


I. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


536. Do ftarf oc de biſcop van Camyn. bat capittel droch overen 
unbe 108 enen van ben canoniken, meyſter Johanne van Ghotinghe, de 
do was bi deme pavefe to Aninion. bo de paves nam finen kore, he 
nam dat bifcopbom unbe ghaf et eneme predekerebroder Arnolve!. do he 
dar quam in fin ftichte, em bel der domheren fatten fic weder ene; bes 
verbref he, alfo wart bar en grot orloghe. nicht langhe dar na gaf be 


palves meſter Iohanne van Ghotinghe dat bifcopbom to Verben na 2ı. 103 


deme bobe bes wifen vromen bifcop Nycolawes Ketelhodes, ve bat ftichte 


vromelifen voreftunt fine daghe 2. 


10 


Des jares warf bifcop Frederic van der Riga, bat de paves fanbe 
fine legate to ben Lettowen, enen bifcop unbe enen abbet van funte Be- 
nedictus orben. bo fe dar quemen unbe wanden ben koning mit fineme 
volte to bekeren to deme rechten loven, bat fe de hilghen bope untfenghen, 
bo was bar nicht ane. fe fprefen, bat fe van deme paveſe nicht ne wir ıs 
ften; fe hedden enen loven, var ne ſcholde men fe nicht aveflan mit 
ſcharpen fwerben. alſo wart ere ſware arbeit unbe grote coft vorloren; 
bar ane ſchude ven gobesritberen nicht lede ꝰ. 

537. Im der tiid warbe wünnen bat vafte hus Volmeftene unde 


wart al tobrofen *. 


» 


538. Dar na to funte Andreas daghe? do quam to Lubeke greve 
Bertholt van Hennenberghe, unbe brachte den junghen marcgreven 
Tume van neghen jaren olt, unbe vorebe ene vort to Denemarken; bar 


nam he bes koſninghes bochter unde bief var bet to tweleften®. bar zı. son 


lavit contra papam, et multas hereses 
ot vituperia contra ipsum in appella- 
tione deseripsit. Legte Nachticht aus A. 
L. Ueber Ludwigs Appellatton von 1324 
(San.) 22 |. Xopp 5, 1, ©. 12028. 

1. Auf Konrad IV von Kammin 
folgt Arnold 1324—30. 

2. Biſchof Nikolaus Ketelhot von 
Verden ftirbt 1332 Febr. 11. 

3. Ueber bie Legation bes Biſchofs 
Bartholomäus von Zolet und des Abtes 
Bernhard von St. Theofrieb an Gebi« 
min von Lithauen |. Napiersfy Nr. 67. 

4. Levolb v. Northof hera. v. Troß 
©. 162: Anno Domini 1324 comes 
Engelbertus castrum de Volmesteine 
feria secunda ante ascensionis Domini 
(Mai 21) obsidet et in festo Jacobi 
(Jul. 25) intrat et destruit. 

5. Nov. 30. 

6. Königfaaler Gefhtsqu. ©. 423: 
Cirea dem tempus (1323) idem Roma- 
norum rex Ludowicus Nlio suo primo- 





‚genito octenni Brandenburgensem mar- 
chionatum — contulit et eidem filiam 
Christophori regis Dacle in conjugio 
copulavit. Langebet 6, ©. 522: Item 
rex focit nuptias filie sue in Wordingh- 
borgh cum marchione Brandenburgensi, 
Alto Ludovici eleoti in regem Romano- 
rum. Jul. 25 bittet König Ludwig Lü- 
bed, feinem Sohn Lubwig behülfüch zu 
fein, welcher pro suarum sollempniis 
nupclarum vestes, varlum, paratam 
pecuniam et expensas et cetera plura 
alla necessario habeat oportuna (FÜb. 
U. 8. 2, Wr. 455), De, 18 fendet 
Markgraf Ludwig von Worbingborg aus 
Boten an Lübel de nostrarum cele- 
britate nupelarum (baj. 3, Nr. 73). Graf 
Berthold von Henneberg war 1323 Aug. 
28 zum Verweſer ber Marl Branden- 
burg ernannt ; er befanb ſich 1324 Nov. 
20 I At: Reppin, 1325 Febr 24 zu 
Scleufingen ; Heibemann a. a. D. 17, 
©. 121, 131, 138, 


1325. 449 


weren oc to ver hochtib vele vorften unbe heren unbe be van Mekelen« 
borch, de bo hadde der Marke vele wunnen jeder Des marcgreven Wol« 
demers bobe. dar umme beghunbe be koning mit eme to deghedinghen. 
deme van Mefelenborghe misvellen bes koninghes rede unde nam en 

sberaat eme to antworbene; under bes ghing he mit finen mannen to 
fehepe unbe vor weder to lande!. na ber tiid, do be van Hennenberghe 
weber quam mit beme marcgreben to Qubefe?, bo ſande he boden to beme 
van Mefelenborch ; de mafeben mit eme eme evenunghe, alſo bat be 
marcgreve feholve gheven deme van Mekelenborch twintich bufent marc 

10 Brandenborghes fulveres; wan be betalet weren, fo ſcholde he weder 
antworben van fic land, ſtede unbe borghe, de to ver Marke horden; 
dat fehube®. 

539. Im deme jare Eriftt 1325 bo let ber Romere Toning Luder 
uter vangniffe [08 Vrederike van Dfterrife, be weber em was to fonin« 

B1. 103%; ghe koren; be let van beme rike, nicht mer | bar up to worberne?. 

+ Do ftarf Hertoghe Erik van Steswic; de let enen fone Wolbe- 
mereS, de was kume teyn jar oft; umme bat wolbe de koning fin vor⸗ 
muͤndere wefen. oc fpraf he an bat land to Langlande; bat wolbe he 
hebben to der kronen. bar was weber greve Gherd von Holften mit 

»helpe greven Iohannes, fines vebberen; de ne ſtedede deme koninghe 
fo na fineme lande nicht to komende; he wart fulven finer fufter fone 
vormundere ®. bo be foning fach, bat de greven eme nicht wolben tofte- 


4. “mißvellen" Lorr. auß ; miffevellen‘. 20. “fedede': “flededen' 8. 


1. Heinrich von Metllenburg tom- 
‚promittirt 1324 Oft. 5 in feinem Streite 
mit Markgraf — ‚von Branbenburg 

wegen ber Bogteien Liebenwalbe, Stolp 
Jagow auf — Chriſtoph von 
— bingbn en ji &henn B 
7 zu Bor! rg fällt pl 
einen Sierefpru) zu Sunften 2ub- 
F% 8 (baf. 7, Nr. 1570, 4580); 1325 

Febr. 2 zu Sry entfhelben bie Stände 
der Sriepnig, ben Streit Heinrichs von 
Mellenburg mit Ludwig von Branden« 
burg wegen ber Priegnig (baf. 7, Nr. 
4592, 4593). 

2. Ans ber Nicterwähnung ber 
ne folgert Heibemann a. a. D. 

137 Anm. 4, doch wohl unnd- 

Er biefelde noch in Dänemarl zu- 
este fe. 1326 Apr. 11 bezeich · 
net fie Ludwig als nostri thorl consors 
serenissima; ba| 144 Anm. 2. Uer 

Erädteggroniten. ZIX. 





ber eine Tochter Elifabeth ſ. daſ. ©. 145. 
3. 1325 Mai 24 an der Daber ſchue · 
en die Grafen Günther und Ulrich von 
indow im Namen bes Markgrafen einen 
Bey jleich mit Heinrich von — 
welchem der Markgraf dem 
Sei ir 8000 Mark Branbenb. ar 
Grabow und Meyenburg zu Blum 
fett und biefer auf bie — ve 
tet (baf. 7, Rr. 4630) ; Jun. 3 zu 
Beni fließen fie einen weiteren Gm 
gie ‚ nad) welchem Heinrich von Mel 
enburg für 20,000 Mark Brand. Stil 
bers auf die Vogteien Jagow, Stolp 
umb iebenwalbe verzichtet (baf. 7, Nr. 


133 
Bertrag zu Trausnig 1325 März 
13. sn 1, ©. 169—12. 
5. Erich von Schleswig firkt 1325 
Mr. 12; fein Sopn if Waldemar V. 
6. gl. Presb. Brem. Rap. 19: rex 
29 


450 


II. Detmar-Epromil von 1101—1395. 


ben, bo verbant he fil mit Hertoghen Erike van Saſſen; beme ghaf he 
vele ghudes, bat he eme wolf ſcholde voren to helpende ute deme lande 
tho Saffen. over tat orloghe warbe bracht in enen bach to twen jaren. 
540. Des jares quam be Bifcop Borchchard Lappe van Meghebe- 
borh 1 in de fulven ſtat; dar vengen eme be borghere, unbe leten enes 
holden uppe fines fulves fale in groter hode. to leften in ener nacht 
quemen to ber fameren, bar he flep, achte man mit witten Finnen cap⸗ 


pen? unde brachten ben | bifcop van fteven, unbe dodeden ene aljo ver · Si. 10% 


borghen, bat vil na en far fo henneghing, dat neman wifte, wer he 
were levenbich ever bot ®. over do de domheren warlifen vornemen finen 10 
bot, bo Zoren fe eren befen, enen olven man, to bifcope*. be let tor 
hant bannen unde leghede den fang to Meghedeborch, to Halle unbe to 
Kalve; de weren in der ſake vorbacht, wente je jo en af weren, wanne 
be bifcop erer welik mit orlogge beſwarede. unbe warlifen, umme bat 
be fo feldene mit finen nahburen unde mit ben ſteden vrede helt, des 15 
mofte he in unvrede fterven, Ghod vor finer ghude willen finer fele 
mote roken. de nye korne bifcop vor bo to hove, umme fin pallium van 
deme pavefe to halende; den let der Romere foning uber vanh; in ber 
vangniffe He drabe ftarf®. ſines vorevaren he vil fere entghalt, de deme 
van Mefelenborch halp, dat ‚de deme jungen marcgreven fin land vor ⸗ 20 
unthelt, unbe oc fulven en bel habbe beholven®. de paves helt do bat 


10. finen'; ‘een’ getigt, finen" übergefärichen. 


Cristofferus — Woldemarum ducem 
Jutzie exterminare cupiebat et fraudu- 
lenter oastrum Sunderborg ab eo tam- 
quam ad fideles manus receperat. Quo 
habito, non contentus quod castrum 
restituere nolebat, sed eciam castrum 
Gottorpe et alia castra ducatus habere 
satagebat. Quare dietus dux Woldema- 
rus comitem magnum Gherardum, avun- 
colum suum, contra regis tyrannidem 
assumpsit adjutorem. 1325 pr. 12 
einigen is bie Grafen · Gerhard und 
Johanu Über bie Bedingungen, unter 
denen Sobann Senog Waldemar mit 100 
Reifigen zur Hülfe tommen fol (Scht. 
Hof. Sauend. Urkf. 2, Nr. 54-56). 

1. Burchard von Schrapelau murbe 
1325 Aug. 29 fangen genommen und 
Sept. 21um Sefingn i ermordet. Stäbter 
groniten 7, ©. 189, 190; Königfaaler 

eichtau. ©. 436; Henr. de Herr. ©. 
241—43. 
2. Städtechron. 7, S. 190: ‘veir 


13. af übergeferieben. 


mannen, be bul unde borechtich weren’ ; 
Königfaaler Gefhegu.: a suis proprlis 
eivibus larvata efägie indutis; Henr. 
de Herv.: 8 de Magdeburch, 4 de Hal- 
is, 2 de Calvis — larvis qnilibet alteri 
similis, 

3. Städtechron. 7, ©. 190: "fe ber 
heilben on vorholen almeiftich ein jar: 
do quam fin bot ut’. Vgl. Janides An- 
merkung dazu. 

4. Yeibenteih von Erpebe urkundet 
als Erwählter 1326 Jan. 3. Janide in 
Stäbtehron. 7, S. 190 Anm. 3, 197 
Anm. 1. 

5. Er wurbe im ber Gegend von Ei« 
ſenach von zwei Ebelleuten gefangen ge · 
nommen und 18 Monate lang auf dem 
Schloffe Branbenfel gefangen gehalten. 
Eine Betheiligung bes Königs ift nicht 
erweisbar. Heibemann a. a. D. 17, ©. 
125—26. 

6. Heibemann a.a,D. 17, ©. 110, 
124. 


1326. 451 

bifcopbom an fc, bet bat be lantgreve van Heffen unde lantgrevinne 

B1. 104°. beyde quemen in ben hof unbe worven, | bat de paves ghaf ereme fone 
bat biſcoppomi. be was en jung here? unbe ftunt na vrede. 

541. Dar na bi funte Michaelis dage? do weren van Bononke, 

svan Florencie unde van anderen fteben grot volf vor Aula toghen; bar 

wart en mychel grot ftrid. de van Luca hadden ben hovetman van Mey: 

lan unbe vele Dudeſchen to helpe; ven feghe fe wunnen; ber helfen 

fe venghen, fe floghen unde drenkeden mer ben ſes unbe feftich bufent*. 

bes wart be paves une fin hof ghemene fere bebronet. 

542. By ber tiid plach be paves ben papen bon vele gnade an 
geiftlifen lenen, meft den Dudeſchen, bor bede willen ver vorften, ber 
günfte he gherne bar mebe ramebe; de gnabe he en bo unttoch ene wyle 
bor der brovighen meer willen, be he do hadde vornomen 5. 

543. In ber tiid ftarf Wizflawe, de vorfte van Ruyen, ſunder 

sserben®. de koning van Denemarfen fpraf an bat land; be van Mele- 
lenborch unde de van Wenden crigheden umme dat land, wat malt 
war, bat behelt He. de van deme Stralefunde unde en bef andere ſtede 
mit ber ribberfcap in deme lande fatten fic under hertoghen Werzila- 
B1. 1010. | wen 7; de bifcop van Zwerin ſprak oc an des landes en bel; des warbet 
„al umme beworen. over be koning, be fe alle dachte overmobeliten 
dwinghen, de wart in Torter tiid fo hoghe beworen, bat he let bar af. 
+34 ber fulven tiid do nemen to fit etlife eruceheren grone cruce, 
unbe kundegheden ene mene herevart in Polen unbe Pomeren van ghe- 
bobe bes pavefes; mer fe moften nicht predeken in Prugen, wente be 
as mefter des orben wolbes nicht, hir umme bat bat volf nicht Tepe ute 
beme lande®. 
+ In deme jare Criſti 1326 in ber vaftene ftarf Hertoghe Lippolt 


1 


1. Zweimal erzählt; |. ©.456 Anm. 
3. Nach Heidenreichs Tode wurde Bropft 
Heinrich von Stolberg erwählt, ber nach 
der Ernennung Dtto® von Hefjen zurüd 
trat. Stäbtehron. 7, &. 198 Anm. 1. 

2. Stäbtehron. 7, ©. 198: "be was 
ein fung here varı 24 jaren’. 

3. Um Sept. 29. 

4. Die florentiner unter ihrem 
Hauptmann Ramonbo bi Cardona zie- 
ben gegen Lucca umb werben Sept. 23 
von Eifrncciodegl’Interminelt, eichs· 
verweſer in Lucca, und Ayo Bifconte 
befiegt. Böhmer, Fontes 1, ©. 167; 
Kopp 5,1, ©. 185. 

5. &. ©. 449 Anm. 4. 





6. WhlavIV ſtarb 1325 Nov. 8 ober 
9; Zeitfehr. |. Hamb. Geld. 6, ©. 138 
Anm. 6; Fabricius 4, ©. 203. 

7. Bartiflaw III empfing Dez. 4 
bie beate Barbare virginis zu Stralfund 
die Hubigung des Landes Mekl. U. 8. 
7, ©. 569). 


8. Anno 1325 cruciferi viridis cru- 
is in Polonia et Pomerania passagium 
predicarunt; sed in Prussiam prohi- 
’bente fratre Wernero magistro generali 
non venerunt. Bgl. Strehite in Script. 
a; From .s.% m, 2. &s han- 

ft um eine Beläm) bes ge- 
bannten Ludwig von Brandenburg ; 
Caro 2, ©. 11317. 
29° 








452 IN. Detmar-Chronit von 1101—1395. 


dan Ofterrife, unde na pafchen ftarf hertoghe Hinric, fin brobert, ve 
beybe weren fware vervolghere des Romeſchen Toninghes Lodewighes. 

545. To ber tiib hadde greve Johan van Holften buͤet bat hus to 
Trittowe in ber monike ghut van Reynevelde; mit den broch he alſo 
over en, bat he beter güt en ghaf bar vore, bat to Arnesvelde horets 
unbe Wolvehorne. bo be greve bat hus hadde biket, dar af to fturenbe 
ben van | der Linowe unbe anberen bes hertoghen mannen van Saffen, 21.104 
de in fineme lande vil dicke robeden, do nam he fine man unbe toch mit 
en in bes hertoghen land; bar dede he fehaben grot. do he weber uthe 
deme lande wolde then, bo hadden de Saffen fic vorgabert bi Borcharbes- 10 
torpe; dar wart em hart ftrid. de greve van fineme roſſe quam; vil 
rate eme hulpen wart; ben feghe he behelt unde veng rife vanghene. 
des husvolles was bar fere vele, be bar ſchaden deden; ber wart vele 
breven in Holftenlant, by den be greve gabe bebe. alfo de ſtrid ſchude 
des bonrebaghes na deme fonendaghe quafimobogeniti?, bo quam kort- ıs 
lien bar na greve Ghert mit finer fufter fone hertoghen Alberte unde 
mit greven Alve van Schowenborghe ute Denemarken. bar hadde he 
mit en del ber weldigheften in beme rike veghebinghet, bat in korter tiid 
wart openbar®; he droch do vort over en mit greven Johanne, bat he 
nam mit eme fines volfes en grot bel, unde toghen in Denemarten to 20 
Pheune. . 

546. | Bynnen ber tiid hadde de Yoning bebobet den van Mefelen- zı. 10 
borch unbe ben van Wenden, unde leneve deme van Mefelenborch bat 
land to Meone und deme van Wenden Valſtere, dat fe eme ſcholden 
helpen weber finen ſwagher Wergflawen, ben hertoghen, be lant des * 
van Ruyen to becrechtighene*. de wyle dat he dar mede fo hoghe mas 


1. Herzog Leopold von Defterreih gefchloffenen Vertrag erflärt Chriſtoph 
flirt 1326 Febr. 28 gr 5,1, ©.208 sn 1 für ungättie (Melt. U. 8. 7. 
Anm. 4), SHergog Heinrich erft 1327 Mr. 4727). Nach Langebet 6, ©. 522 
Febr. 3 (Kopp 5, 1, ©. 318 Anın. 7). ſgigt Epriftopl * Unterbrüdung bes 

2. Apr. 3. Aufftandes in Fühnen und Iütland fet- 

326 Mrz. 7 (gu Renbeburg) ver- nen Sohn Eric) mit ber Mannſchaft von 
Waldemarunter Berbürgung bes Seeland und Schonen und mit beut- 
Gerharb dem Grafen Heinrich ſchen Hülfstruppen ab; Grid kommt 
werin Renten fir eine wäterlihe nach Thornburg und wagt nicht überzu · 
(Melt. U.8.7,Rr. 4704, 4705). fahren; ba empören fi} feine eigenen 
0 verbindet fi Waldemar zu Zruppen von Seeland und Schonen und 
burg auf Alſen mit Laurentius belagern ihn in Thornburg; er ergiebt 
me unb Ludwig Albretsfon (Scht. 5 am 16 Tage ber Belagerung, als 
!auenb. Url. 2, Nr. 138). urentins Jonesjone und Ludwig Al- 
Einen 1326 Mrz. 20 zu Wor-  bretsfon heranriüden, feinen beutfhen 
g mit Heinrich von Mellenburg,” Truppen und wird gelangen nad) Ha · 
il und Johann III von Werle dereleben heſchiat Im ber ſoigenden 


1326. 


453 


beftan, do quam em be mere, bat greve Ghert unbe greve Johan weren 
up bat land to Pheune Tomen, bar hedden be welbigheften van deme 
ryke fic vorbunden to en weber den koning, unbe dat je leghen vor Ny- 
borch. de mere em vil fware bequam. ven junghen koning, finen fone, 


she fande mit volke to Dorneborch 


unbe to Corfe, van ben Hufen to 


werenbe bat land vor ben vianden, be over ben Beltesfund komen moch- 
ten. be fulve junge foning was van finnen grimmich alfo be vader; 


dorlike rede worben van eme Hort. 


bes jo wart he warnet, bat be 


Denen ene wolden Hebben flaghen; mer he untwek uppe bat hus to 
10 Dorneborch; eme worden doch avevanghen wol viftich man. alfo vort 


1.105%. beleghden de Denen bat hus; dar quemen | do der Holften vele to. do 


eme buchte, dat he fic bar nicht Funde untholben-, be ghaf fic in ber 
Denen wolt. deme vadere ghing do de angeft to; uppe beme vaften hus 
to Werbingheborch he ne borfte leng nicht wachten ; he vor over to Val⸗ 
ısfter!. dar ne wolde ene nemant laten. var blef he mit anghefte bet in 
de mwelene to pingften 2; do feghelebe he over to Roſtoke 3, unde brachte 


mit eme gholves unbe ſulvers vele. 


547. De van Melelenborch unde van Wenden beybe heren weren 

do kortliken komen van Denemarken, mit ven be foning do nhe vor⸗ 
ꝛoworde mofte malen, unbe ghaf en, boven bat he en hadde vore gheven, 
fo vele des reden ghudes, bat fe vele volfes wunnen unbe voren mit 


eme weber over to Werbinghebordh. 


Naht entweicht Chriſtoph aus Worbing- 
borg, ehrt aber balb darauf mit Hein- 
rich von Meklenburg und anderen Her- 
ven Wenblanbs, 930 Mann Rack, zurüd; 
von Graf Gerhard Singetdteen. en 
langt er burch Bermittelung Heinrichs 
von Mellenburg freien Abzug und wen- 
det ſich gegen Falſter; hier abermals 
umfdlofien, erlangt er, wieberum durch 
Heinrichs Bermittelung, baß feine Trup⸗ 
pen nad) Haufe dehen lönnen , er ſelbſt 
geht mit feinen Söhnen Otto und Wal- 
Demar nach Roftod. Der bänifche Ana- 
liſt verwirtt hier infofern, als er Ehri« 
Rops Aufentpalt auf Falfter nad} bem 
weiten Abzug von Worbingborg erzählt, 
Yatt wie Detmar nach dem erften. Schä- 
fer ©. 114 folgt bem bänifchen Bericht ; 
Reinhardt &. 30, 31 läßt Ehriftoph 
zweimal nach Falſter kommen. 

1. Zu N vehöbing auf Falfter 
fließt Chriftopb 1326 Mai 3 mit 
Heinrich von Mellenburg, Johann II 
und Johann III von Werle ein Bünd ⸗ 


dat beleghden do be greve mit den 


niß gegen Waldemar von Schleswig 
unb bie Grafen Gerharb unb Johann 
von Holftein und giebt ihnen für eine 
Hülfe von 600 Gewappneten auf ein 
halbes Jahr 17,000 Marf Gilbers, in- 
dem er ihnen für 14,000 Mark die In- 
fein Laland, Falſter und Möen verpfän- 
bet (Melt. U.8. 7, Nr. 4726). Gleich. 
zeitig fließt er mit ihnen ein Bünbniß 
geacn Deus Wartiſlaw III wegen bes 
'anbes Rügen unb giebt ihnen für eine 
Hülfe von 200 Gemappneten 10,000 
Mark Silbers (daf. 7, Rr. 4725). Mai 
5, taffirt er ebenbafelöft ben mit ihnen 
Ga 20gefgloffenen Vertrag ([. ©. 452 
nm. 4) 


2. Mai 11—17. 

3. Mai 14 zu Ribnit befennt König 
Chriſtoph, Heinrich II von Mellenburg 
1000 Mart Silbers ſchuldig 3 fein 
(Melt. U. B. 7, Nr. 4728); Mai 24 
(sabbato proximo nad} corporis Christi) 
zu Barth befehnt er Wartiflam mit Rür 
gen (baf. 7, ©. 569). 


454 


II. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


Denen. be koning hadde do mer ven bufent man mit geoten offen; 
umme bat wolden be heren van Wenden unde en del des volles, ve 
deme koninghe wol ghunden, bat je hedden tohant mit yme ftrit; bar 
weber reth de van Mekelenborch. alſo wart des volfes to lande unde 


to watere alfo vele, bat de foning fic | nicht weren ne kunde, mer bat 21.1 


ghude hus to Werbinghborch beval he eneme riddere, deme he al to wol” 
teuwebe, unbe vor weder mit ven heren umbe mit beme vwolfe to ber 
Warnowe, unbe quam weber to Roftot!. 
544. In deme fulven jare Lockede, de koning van Krakowe, to 
“Be fine dochter hadde gheven deme koninghe van Ungheren unde fineme 1 
Tone hadde gheven bes foninghes dochter van Lettowen?, do fammelve he 
ute den lande des heydeſchen dedes alſo vele; de toghen in bes marc 
greven lant bi Prinzflame. de lant fe vorhereben unbe breven bar uth 
vele ghuder Tube, vrowen unde man. bo weren bi deme Toninghe van 
Kracowe bes paves boden; be beden de Dudeſchen brobere, dat fe inıs 
ereme lande de heydene ſcholden nicht Hinderen. alfo was bat lut?. 
over in deme weghe, bar be Lettowen toghen to lanbe, bar volghebe na 
van Polene en helt vormeten; de ſach, bat Dawibe, der Plezkower 
toning, de langhe jare den criftenen hadde groten ſchaden dan, tes 
heres was en hovetman; finer nam he war, | unbe floch ene bot allene; Fi 
van beme volte jaghede he wol ghereben finen weh, de eme kundich 
was, al ane finen ſchaden“. bo mochten be ghodesriddere wol hebben 


3. Arie’ : Areden' 6, 


12. bepdefgen 
aub ; "den Duefgen‘. 


«hrobere‘ fort. a 


1. Das hier erzähfte Unternehmen 
TäNt zwifchen Jun. 5 und Aug. 6. Na: 
dem Bertrage von Mai 3 follen Heinri 

von Mellenburg und bie Herren von 

Wexle Jun. 3 in Warnemünde zur Ue- 

berfahrt nach Dänemark bereit fein; 

Jun. 2 urtunden bie Herren von Merle 

in Gäftrow, Jun. 4 und 5 Heinrich) von 

enburg in Roftod (Melt. U. 8. 7, 

1736—40). Jun. 22 am Grönfund 

angen Heinrich von Mellenburg und 

am von Werle bie Pfandhulbigung 

Möen (baf. 7, Nr. 4741); bie Ur« 

e über Falſters Huldigung fehlt. 

13 zu Bogd gwilgen Möen und 

er fchließt Gerhard von Holflein 

ens König Waldemars Frieden mit 

rich von eettensug; den und 

er follen, wenn Johann von Werle 

em Srieben theilnehmen will, mit 

ee, andernfalls für ben An» 





au: deydenſchen. 15. "de Dubefchen‘ torı, 
deren”, 


theil Heinrichs mit 7000 Mark gelöt 
werben (baf. 7, Nr. 4750). Aug. $ ut 
kunbet Ser in — I 7,9. 
4756). . . Geihsbl. Iahız. 
1873, ©. 207 Anm. 2. vs 

2. Wlabiflaw Lolietels Tochter Eli 
fabeth war 1320 Juni mit König Karl 
Robert von Ungarn vermählt, fein Sohn 
Kaſimir 1325 mit Anna, Tochter Gedi- 
mins von Litauen. Caro2, ©. 103, 


114. 

3. Bol. Königfaaler Geſchsqu. ©. 
438: Hoc anno ex permissione Johan- 
nis papae inter Cruciferos domus Teu- 
tonicae in Prussia et saracenos dictos 
Lithuanos sunt amicabiles per trien- 
nium factse treugae, ita sane, quod 
infra istud triennium se mutuo impe- 
dire non debeant allgualiter vel tur- 
bare. 

4. A. T.: Anno 1326 David Litua- 


1326. 455 


binbert in ereme lande be bofen Ghodes vianbe, hebben fe bes ghuben 
willen bat. 
548. By funte Peters daghe in ver arne bo ftarf hertoghe Werzt- 
flawe!. de van Melelenborch leth fic van deme koning lenen bat vor- 
sftendom to Nuyen 2; over de van beme Straleſſunde unbe andere ftebe 
unde land helden deghere van deme koninghe nicht, mer van hertoghen 
Wertflawen fonen bre, Bugzlawe unde Wertzilawes; bar an helven 
fe fic. do let oc greve Bertolb van Hennenberghe fic Ienen van deme 
Romere Toninghe dat ſulve vorftendom; ſeder dede He bar nicht mer 
1eto. be anderen heren kiveden umme be land, unbe wat malt war, 
bat behelt he. 

' 549. Unber bes Toren be Denen enen anderen koning, Woldemere, 
den hertoghen van Sleswic, en kint van twelf jarens. de hadde bo to 
Pheune in funte Laurentius baghe® Hof; bar weren be greven van Hol« 

Di.100, ften un|ve bifcope unde de weldigheften in deme rife. bar lenede de 
Toning fineme ome, greven Gherde, bat hertochbom to Jutlande; gre⸗ 
ven Johanne lenebe he Lalande, Valſter unde Bemeren, beme acharen 
ribbere heren Knute Porſe, de manfifen halp ven koning vorbriven, 
deme lenebe he bo mit vanen, als eneme vorften en koning plecht to 


4. van’ fehlt 8., ©. 
9. nicht fehlt 8., 6. 
nos de castro Garten a Lokeccone rege 
Polonie adjutus Marchiam intrando vi- 
sitavit, qui David a quodam Andres 
Polono fuit interfectus. SKönigfaaler 
Gejchsgu. : inveteratus dierum Lokotko 
rox Poloniae volens sedi apostolicae et 
papae complacere, ut asseruit, contra 
marchionem Brandenburgensem juven- 
culum — innumerabiles Lithuanorum 
turbas pugnaturas sibl assumit, mar- 
chionatumgue Brandenburgensem in- 
vadit ac juxta eivitstem Frankenfurt et 
in universo ipsius confinio plagam in 
christianos exercuit et tyrannidem ni- 
mis magnam. David, Gebimins Bru- 
ber, Hauptmann von Grobno, Fi 
von Pſtow, fällt Anfang 1326, mit 
Kriegern Lokieiels vereint, in Branden · 
burg ein unb wirb auf bem Rüdwege 
von dem Bolen Andreas Goft getöbtet. 
Caro 2, ©. 117, 118; Strehlfe in 88. 
rer. Pruss. 3, ©. 66 Anm. 1. 

1. BWartiflao II florb 1326 Ang. 
1; ipso die Petri ad vincula diem clau- 
sit extremum In civitate Stralessunt —, 
relinquens post so heredes duos mino- 


"ere’ fort. aud : · den 8.5 'den’ 6. 


8. lenen' fort. aud : “lehnen”, 


res infantes Bugezlaum et Barnym et 
unum posthumum, post obitum ipsius 
natum immediate circa festum omnium 
sanctoram (um Rob. 1), nomine War- 
tizlaum (Mei. U. B. 7, S. 570; vgl. 
©. 58182). 

2. 1326 Aug. 6 zu Roftod belehnt 
König Chriftoph Heinrich von Meklen- 
burg und bie Herren Johann II und 
Johann II von Werle mit Rügen; 
Melt. U. 8.7, Nr. 4756. 

3. Barnim ift vergefien; vgl. Anm. 
1 und Rufus. 

4. 1327 Mrz. 13 belehnt König Lud⸗ 
nig ben Grafen Berthotb von Senne. 
berg mit Rügen; Heibemann a. a. O. 
17, &. 146, 147. ’ 

5. Sangebel 6, ©. 523: Dani, apnd 
Wiburgh generali placito Instituto, 
Waldemarum puerum, duodecimuman- 
num aetatis agentem, in regem unani- 
miter elegerunt. Mefl. U.8. 7, ©. 
570: Woldemarum, decem annos ha- 
bentem quondam fillium ducis Suder- 
‚jucie, in regem elegerunt. 

6. Aug. 10. 


456 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


lenende, bat hertochbom tho Halfande unde Samfee. do warb greve 
Gherd vormundere bes rikes!, umme bat de Toning fo jung was. nicht 
langhe bar na wart he oc vormundere ber kindere hertoghen Wertſlawen 
unbe ber ftab to deme Straleſſunde?; over bat warebe Torte wile; 
umme bat de greve unbe be van Mefelenborch weren enbrachtich, bar anes 
misduchte en in deme lanbe. 

550. To ver tyd hadde em ribbere ute beme hertochdom to Saſſen 
dat hus to Werbingborch, demet te koning beval, do he dar af ſchedede. 
do let he greven Gherde bat hus vor were bufent marc lodich; bar vor 
fatte eme greve Ghert Segheberghe, bat hus, mit al deme bat bar to1o 
ort. alfo ne behelt de Toning bo nicht mer in deme rike, bar he finen 
voͤt moch|te up fetten. dar na in korten baghen ward Segheberghe fteghen zı. 108. 
in ver nacht, unde worben aveworpen, be van des ridders weghene bar 
uppe weren. 

+ 3% ber tiid quam be lantgreve van Heffen mit finer lantgrevin« ıs 
nen to Avinion vor den paves unbe worven ereme fonen bat bifcopbom 
to Meghedeborch. dar na, er bat jar umme quam, bo ftarf de lant- 
greve®. 

+ In beme jare Erifti 1327 in funte Balentinus baghe * do was 
fo grefelif bänner, Hagel unbe ftormmint in Prugen, bat vele mechtiges 20 
buwes nebervil van unwedere, unbe ſchach grob ſchade. 

Na ber tiid do vor ber Romer koning Lodewich over berch 5. 

551. Im deme fulven jare in ber vaften bo vor ber Romere koning 


9. do let her forr, aud: "de let”. 


1. Langebel 6, ©. 523: In festo 
assumptionis virginis Mariae (Xug. 15) 
solenniter placitum in Nyborgh est co- 
lebratum, ubi Canutus Porse ducatum 
Hallandise, Samsö et Holbek, et Lau- 
rentius Jonsson dominium super Lan- 

jam ab eodem rege acceperunt. 
Berhardus comes Holsatise regis 
ır regni est effectus. Metl. U. B. 
570: et comitem Gherardum 
Tegis et totius regni tutorem con- 
unt et fecerunt. 1326 Aug. 15 
horg belehnt Walbemar den Gra- 
tbard mit Schleswig; Schl. Hoff. 
>». U.8. 2, Nr. 58, 59. Unter 
m Tag und Ort verleiht Graf 
m I Sehmam ein Landrecht, 
2, Nr. 13; vgl. Ravit in Scht. 
Lauenb. Jahrb. 9, ©. 373. 
Melt. U. 8.7, ©. 573: comes 


Gherardus — venit — in civitatem 
Stralessund —; et in tutorem elactus 
& consulibus et communitate eivitatis 
Stralessund, et homagio sibi facto ab 
iisdem et a vasallis incolis terre Raje 
aqua salsa circumfluxe —. 1326 Oft. 
9 nimmt Herzog Gerharb, Vormund bes 
Reiches —e eu unb au 
en in feinen Schuß; . Hol 
uenb. Urff. 2, Nr. 60. Bo 

3. Landgraf Otto von Heflen, ver- 
mählt mit Xbelheid, Tochter des Grafen 
Otto III von Ravensberg, farb 1328 
Yan. 17. Stäbtedhronifen 7, ©. 198: 
"Under bes fach be lantgreve van Heffen 
unb fin vruwe to Nvinion ; be beheilben 
bit bifchopbom van ben pawes orem fon 
Ditoni”. ©. ©. 451 Anm. 1. 

4. Febr. 14. 

5. Sweimal erzählt. 


1327. 457 


Xobewic over berch to Lumbarden; tar quemen eme hoghe boben van 

Rome unde van ben landen, beide Lumbarde unbe Tufcane, vorften, 

heren unde ftebe, be ene acharlifen untfenghen unde huldeden eme, unbe 

droghen over en, alfo et na ſchude!. bar na fante de paves fine ban- 

Sbreve in de land weber ven Lodewighe, ver Romere koning, unbe finen 
21.100. ſone, ben marcgreven | van Brandenborch 2. 

+ Im ber tiib quemen ber Romere boben to beme pavefe unbe beben 
ene van ber Romere weghene, bat he queme to Rome uppe finen rech⸗ 
ten ſtol; dede he bes nicht, fe wolben proven umme enen anberen heren. 

so ber vebe he vil bebrovet wart, nen antworde he en ghaf. be boben ſpre⸗ 
ten bo, en were bevalen, nicht ben bre baghe umme en antworbe to 
beydene. bo eme binnen ber tiib nen antworbe wart, bo toghen fe weder 
to lanbes, 

552. Des jares nam Ingheborch, des koninghes mober van Nor« 

15 weghen unbe van Sweben, ven bertoghen Knute Borjet. bat was ben 
Normannen unde ven Smweben torn, umme bat he bar was nicht to 
boren5. to ber Hochtid was greve Johan ghelaben; bo He bar wande 
vrolilen komen, uppe beme weghe, bar he mit ben finen velich lach, bar 
warbe flagen Johan Broctorpe, en wif trume ribbere, fin voghet®; 

aobat deden fines ſulves man binnen ghuder velicheit. des toch be greve 
broflifen weber to lande; be morbere he leghde vredelos, unde nam en 
ere ghut in finer herfcap”. 

553. | Des fulven jares quam des koninghes wif van Enghelant 

ute Vrancriken mit volfe unbe let vanghen koning Edwarde, eren man; 


D1. 108°. 


-1. Ludwig kommt nach Trient 1327 
Febr. 12, wo er Mrz. 15 zulegt urtun . 
det; Krönung zu Mailand Mai 31. 
Roy 5,1, ©. 233 Anm. 2, 243 Anm. 
5, 245 Ann. 1. Hier zu Datland ſtellt 
Ludwig Jul 26 der Stabt Lübed eine 
—X für gezahlten Reichszins aus 

is h .2, an 482) un forbert AL 
Fa einem WRömerguge Zuzug ober 
Gntaibigung Fr (3, 3 


483; 
re Frag 8 ritirt Johann XXL 
am ben er unter gleichem Datum 
chlichen unb Reichs · Lehen ‚ir 
— erflärt, Apr. 9 Ludwit 
Branbenburg. Ropps, 1, &.239 mm. 
20 Anın. 3, 243 Anm. 4. 

3. Schreiben Iohanne an das Rd« 
miſche Bolt 1327 Yun. 8. Kopp 5, 1, 
©. 249 Ann. 1. 

4. Sant 1, S. 65, 1327: Dux Ka- 


nutus Porse duxit Ingeburgem dueis- 
sam in uxorem dominica post Botolphi 


6. Ueber ben urkunblid von 1318 
Ian. 2— jr Apr. 5 genannten or 
Eu Brofburf 1 I af Mei 4 
d in ber Zeitſcht. für oft. 
Lauenb. Geld. Are 

7. 1328 dor "sehr 2 En ſchließen bie 
Herzoge Erich I und Albrecht von Sach · 
fen Lauenburg, bie Fürften Heinrich IT 
von Meffenburg und Johann IT und 
Johann III von Werle, Hergog Gerharb 
II von Schleswig und 33 Hein · 
rich von Schwerin, Nikolaus und Otto 
von Schwerin · Wittenburg, Johann 
IE von ‚Holftein und Abolf VII von 
Schanenburg ein Landfriebensbinbniß, 
unächft gegen biejenigen, ‘be her Jo: 
banne Brucborpe jloghen um ſine hel · 


458 


II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


ben let fe doden jamerlifen. mit eneme vuryghen yſeren wart he ftelen 
dore en horn van umber up in fin lif; bar af brande he binnen, unbe 


buten was nehn wunde entet!. 


oc let je enen ribbere ſwares bodes 


vorberven, umme bat he beme koninghe fo lef was?. men fprift, bat 
ve koning na fineme bobe hebbe vele tefene dan. 

+ Im beme jare, bo be foning bot blef, bo nam fin fone, be junghe 
Toning Edward, greven Wilhelmes bochter van Holfande 3. 

554. Do nam oc greve Johan van Holſten fin andere wif, Miriz- 
Slawen, greven Nicolaus bochter van Wittenborch *. 

555. Im veme jare Criſti 1328 bt lichtmiſſen ftarf koning Karlıo 
van Brancrifen ane erven. na eme warb Philippus koning, ſines ved⸗ 


deren Karles jones. 


556. To ber tiid toch ber Romere koning Lodewich mit ſiner konin ⸗ 


ghinne to Rome; 


bar worden fe untfanghen mit groten | even. barzı.ım. 


wart he in funte Peters kerken kronet to feifere unve fe to ener keiſerin⸗ 1 


nen®, unde alfe ve Romere repen Iube: 


‘Vivat imperator’ na erer 


wonheit?. in korter tiid na des ghenas be feiferinne enes fones binnen 
Rome ®; bar vroude fic to bat mene land; bat fint wart Romulus gher 


nomet. 


+ Do wart en paves binnen Rome foren; bat was en Romerm 


3. “enter” geblieben von “en fit eder enter. 


pere, be vorveſticht fa est. Hofft. 
Lauend. Urff. 2, Nr. 1 

1. abella landete los Sept. 24; 
Ebuarb III warb ermorbet in ber Nacht 
vom 21. auf den 22. Sept. 1327. Pauli 


4, &. 293, 303. 
8 Hugo Deſpenſer. Pauli 4, ©. 
2 


3. Ebuarb IV begann 1327 Jan. 25 
feine Regierung und vermähfte fid 1328 
Ian. 25 mit —* ber Tochter Wil · 
deims von Holland. Pauli 4, ©. 293, 
307, 315. 

4. Ueber Johann III erſte Ehe mit 
Ratharina, Tochter Heinrich V non Glo · 
gau, 1. ©. 431 Anm. 3; über feine Ehe 
mit Miriſlawa, ber Schwefter feiner 
eamigern Anafafia (S. 418 Anm.A), 

f. Die Urkunden von 1327 Aug. 7, 9, 
23 (Melt. U. 8.7, Nr. 4854, 4855, 
4859) unb das Koftenverzeichniß ber 
Ausfteuer (baf. 7, Nr. 4870). 

5, B.G. Karolus rex obiit in vigilia 


18. “imperator : imperat’ ., $. 


Purificationis beste Marie virginis (febr. 
1)— nullum post se filium masculum de- 
zelinguens —. —devolutum estregnum 
ad dominum Philippum, comitem de 
Valesio, consanguineum germanum ip- 
soram (fratram Ludovici, Philippi et 
Karoli). Philipp VI Bater war Karl 
St von Baloi8, der britte Sohn Phie 
pp LIT. 

6. Ludwig kommt nah Rom 1328 
Jan. 7 unb empfängt Ian. 17 mit feir 
ner Gemahlin Margaretha die kaiſerliche 
Krone aus den Hänben bes Sciarra Eo- 
lonna i Im, Namen des römifhen Volkes. 
Kopp 5, 260—62. 

1. Pr Sefhegu. ©. 453: 
In die illo clamor volgi in urbe extolli- 
tar: Vivat, vivat noster in perpetuum 
imperator. Bgl. Alb. Mussatus bei Böh- 
mer, Fontes, 1, ©. 174: vociferante 
Populo, illum vivere ac regnare. 
RE, 1328 Mai 7. Kopp5, 1, ©. 282 

m 


1328. 


459 


ghuder bort!, de Het Petrus de Corbario, unbe warbe beten paves 
Nicolaus quintus2, be fande bo breve to Avinion ben cardinalen, be 
by deme paveſe Johanne weren, bat fe ſcholden komen to Rome to eme, 
alfo to deme vechten pavefe. des wart be Hof unbe be papheit vil ſere 


sbebrovet. 


+ Im ber titb in ber vaften an unfer vromen daghe ter bodefcap ® 
bo vil fo grot fnee in allen landen by ber fee, bat men konde nicht gan 
van ber enen ftebe to der anderen over velt, it en were mit groten un- 


ghemale. 


io 557. In ber tiid nam be here van Mekelenborch fin dridde wif, 
bes greven bochter van Reppin, be ben van Ruyen vore habbe‘. bo 


DI. 107°. wart vorevenet bat orloghe tufchen Hertoghen Werglawen finvere | unbe 


be heren van Mefelenborch unbe Wenden; we bo bes landes to Ruyen 


meft hadde, be beheldet >. 


558. Des jares quam be koning van Vrancrifen ftark in Vlande⸗ 
en unbe ftribbe mit den Vlaminghen to Caſſele; var ſloch He vele des 
landvolles. des feghes eme halp fin ſwagher, de greve van Holfanbe, 
mit finen mannen. de van Brucghe weren en bel ute komen, over je 
ne ſtridden nicht, de van Ghent helden mit ereme heren beme greven 

aoweber be van Brucghe unde weber bat land. bus wart van ber twi⸗ 
bracht de greve ene wile weber welbich to Brucghe, une let finer 
weberfaten dat unde anderswor vele vorberven ſwares dodes ®. 

559. By ber tiid orlogheben undertuſchen be hertoghen van Ofter« 


1. Königfaaler Geſchequ. ©. 454: 
Petrum de Corbaria de ordine fratrum 


Minorum , de cognatione ut dicitur Co- · 


lumpnensium, Romae papam constituit. 

2. 1328 Mai 12 läßt Ludwig bem 
Minoriten Peter Raynalducci von Cor · 
vara vom römifchen Bolt zum Papft er- 
wählen, nennt ihn Nilolaus V und fegt 
ihm Mat 22 bie papſtliche Krone auf. 
Kap 5,1, 5 282—84. 

. . 25. 


4. Nah dem Tode ber Anna vom 
Sachſen » Wittenberg (f. S. 414 Anın.4) 
heiratete Heinrich IL Agnes, Toter 
Günther II von Lindau · Rüppin. Wittwe 
WizlawIV von Rügen (f. ©. 383 Anm. 
1,451 Ann. 6), beren Heinrich) ais fei- 
ner Gemahlin 1329 Jan. 13 erwähnt 
(Meft. U. 8. 8, Nr. 5016; vgl.tbaf. 7, 
zu Rr. 4943). 

5. Der Friebe zu Bruberstorf, zwi · 
fen Sm Barnim IN von Stettin 
für bas Königreich Dänemark, für ſich 


und bie Söhne Wartiflaw IT einerfeits, 
und ben Fürften Heinrich U von Mel 
Ienburg und Johann II und Johann I1 
von Werle, anbererfeits, wurbe 1328 
Jun. 27 abgefeploffen (Meft. U. 8. 7, 
Nr. 4940). 0 I unb Barnim II von 
Stettin hatten 1327 Sept. 25 bie Vor ⸗ 
mundſchaft über bie Söhne Wartiflams 
übernommen (baf. 7, Nr. 4862; vgl. 
baf. 7, ©. 577). 

6.’Rad} ber Cont. chron. Guill. de 
Nang, bittet raf dadwig von Slandern 
bei feiner Hulbigung König Philipp um 
Hülfe; nad) feiner Krönung (Mat 29) 
{hreibt Philipp eine Heerfahrt aus, bie 
Jul. 22 von Arras aus ergehen fol; 
Aug. 23 bei Caſſel lommt es zur Schlacht 
in der bie ‚Släminger eine ſchwere Nie» 
berlage erleiben; Mperm ergiebt ſich; 
Cives vero Brugenses, datis de villa 
mille hostagiis, voluntati regis se pe- 
nitus subjecerunt. 


460 


rike, be brobere. be koning van Ungheren unde be Toning van Behemen 
hulpen uppe hertoghen Vrederike, unbe verberveben ſines landes velet. 

560. In deme herveſte toghen be ‘Denen mit groter macht vor 
©ottorpe, unde wolben greven Gherde, ve buten landes do was, bat 
hus afwinnen ; bat weberftunt greve Johan manliten mit ben | Holften, autom. 
unbe untjatte bat hus2. 

561. Im deme jare Erifti 1329 in funte Agneten daghe ftarf de 
edele vrome Hinric, de here van Mekelenborchẽ, be funte Claren clofter 
ftichtebe to Nibbenige, do he bes landes en here wart‘. twe fone he 
let jung van jaren; ben fatte He vormundere fine riddere, ben he wol ıo 
belovede, unde dar to.de ratmanne van Roſtok unde van ber Wifmar 5; 
be vorſtunden be finbere unbe be fant mit geoten eren bet an de tiib, 
bat be olbefte junghere Albert nam bes koninghes fufter van Sweden ®. 

562. Dar na quam koning Criſtophor to Lubeke unbe vorevende 
fic mit greven Iohanne, fineme brobere?. greve Johan halp do vort, ıs 
bat greve Gherd fic oc vorevende, alfo bat de koning ſcholde greven 
Gherd gheven achtentich bufent lodighe marc fulveres; bar umme 
ſcholde He em weber Iaten fine land. greve Ghert fach wol, dat be 
Denen weren vil unftebe in erer handelunghe; bes ghing he to ber fone. 
unbe umme bat beme foninghe neman wol lovebe, bes namet greve 20 


III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


1. Fehde Ottos von Defterreid) mit 
Karl von Ungarn und Johann von 
Böhmen gegen Friedrich und Albrecht 
1328; friede mit Karl von Ungem 
1328 Sept. 21; balb baranf mit Otto 
und mit Johann von Böhmen. Kopp 5, 
©. 322—27. 

2. 1328 Nov. 16 zu Rateburg ver- 
binden fid Herzog Gerharb und Graf 
Johann mit dem ‚Braten Heinrich von 
Schwerin KIT Heinrich von Mellen- 
burg (Meil. U. 8. 7, Nr. 4993, 4994); 
Nov. 30 aber ct Straf Johann ein 
Bundniß mit König Epriftoph ein (Scht. 
gen. Lauenb. Urff. 2, Nr. 144) und 

An 21 Mbentzagen Graf Johann und 
Helm: efenburg die Entfhei- 
bung ihrer Streitigleiten zwei Schtebg- 
tihtern unter Obmannfdaft Deintichs 
von Schwerin (Met. 1.8. 7, Nr. 5006). 
Zo denſ Geſchebl. Jahrg. 1873, ©. 


3. Heinrich II von Meklenburg ſti 
um Ian. 21. Mel. U.8. FA 


eich von 


4. Die Stiftung bes Kloſters Ribnit 
erfolgte im I. 12, Da. 7, Nr. pr 


5. ©. Liſch, Ueber die VBormund- 
{&aft unb ben’ Reglerungsantritt bes 
Fürten Albret II von Mellenburg, in 
den Mel. Jahıb. 7, ©. 1—51. Die 
Bormünder urlunben zuerſt 1329 Miz. 
18; Melt. U. 8.8, Nr. 5039. 

6. ©. ©. 476. 

7. 1328 Nov. 30 zu übel (j. 
Anm. 2) hatte König Ehriftoph_Yo« 
aun II mit Fehmarn belehnt (Scht. 

olft. Lauenb. Url. 2, Mr. 144; vgl. 
Ravit in ben Schl Holft. Lauenb. Jahrb. 
9, S. 373) und ihm bie Infeln Laalaud 
un Salfter verpfändet (Hoitfelb S. 442). 
Eine weitere Zufammenfunft ber beiden 
Stiefbrüber um Johannis 1329 wirb 
dadurg wahrfeeinlid, daß König Ehri- 
foph Fun. 25 zu Schlutup bie Kinder 
Heintih II von Meklenburg belehnt 
(Melt. U.8.8, Nr. 5066), während 
Jun. 28 Johann III zu Lübet arlunbet 
Xub. U. 8. 2, Nr. 508) und fi Jun. 
31 bafelbft mit ben Gefchworenen ber 
Infel Fehmarn vergleicht (Scht. Hoff. 
dauent Den — vgl. Ravit 
a. 0.2.9, ©. ; Hanf. Geſchsbi. 
Jahrg. 1873, ©. 209. 1 Veſch 


1329. 


461 


31.1070. Zohan de vorber to fic, unde let greven Gherde ben Denfchen | wolt, 


de eme ftunt vor ver bufent marc lodighes ſulveres; bat hus to Plone 
unbe achte kerſpele ummelanghe leghen fatte He em vor achtentich duſent 
lobighe marc to loſende; des anberen ſulvers ſcholde greve Ghert war- 
sen van ben landen bes rules, be he hadde unber fic, une ſcholde be 
helfte van Werbinchorch antworben greven Sohanne, bar he ben koning 
erft mochte tovoren!. mit beffen worben quam he weber to Werbinc- 
borch 2. alfo drade bo de Denen bat vornemen, fe beleghden bat hus to 
lande unbe to watere. greve Johan hadde mit eme ghut voll, unbe 
10toghen in deme erſten to deme lantvolke; bes flogen fe vele. be koning 
in beme ftribe fic manliken bewiſede. bo weren bi deme ftribe ber wel ⸗ 
bigheften Denen by dren hunderden up eren roſſen; bar mede was her- 
toghe Knut Pors; de nam dar enen bach untufchen®. unbe umme bat 
de foning bar ben feghe war, do worben de Denen angheftachtich unbe 
15 twidrachtich, unbe beben fic weber to deme koninghe, beide Suten unbe 


21.1078. oc andere Denen. bo fic fin ding alfo | beghunde to beteren, vil brabe 


eme woͤs fin mot; he veng ben biſcop van Wendeſuſel unbe Belt ene in 
waren benben. bes wart de fang leghet over al bat rife*, 
563. To ber tiid hadde greve Johan Schone, Seland unde Pheune, 
2 Lalande, Valfter vor fin land unbe vor ſchaden, ben he Habe van deme 
Toninghe5. umme bat be land deme koninghe weren nicht underdan, des 
[et greve Johan werven to beme pavefe, bat He in ben Ianben, be eme 
ſtunden, ben fang weber gaf. bat warf bes greven cappellan, Hinricus 
Nuffi, en domhere to Qubele®, be wol wifte, bat de paves beme fonin- 


11. ride fe’: de fc’ auf Rafur. 


1. Wir fennen nur ben Vertrag von 
Zuf. 15 zu Sanfühn, in weichem Ger- 
hard nud Johann 6 Schiedsrichtet zur 
Enticelbung ihrer etwaigen Grritige 
teiten beftellen (Schl. Holfl. Lauenb. 
Urff. 2, Rr. 146). 

2. Langebet 6, ©. 523: Item rex 
Christophorus, collecto exereitu grandi 
cum Johanne comite est reversus, ac 
primo in Lalandiam se recepit et per 
Falstriam transiens castram Nycoping 
fecit obsideri. Deinde circa Wording- 
borgh bellum fecit. Bgl. Hanf. Geſchabl. 
Jahrg. 1873, ©. 156—58, 209, 210. 

—* ig iu Bin! I Berg 

echt tiftoph mit Krrut Borfe un! 
beiehnt don mit bem Benogtgum &- 
land (Liſch, Maltan. Urt. 1, ©. 450). 


2. "Balande' : Mande' L., b. "den he fehlt d., 6. 


4. Langebel 6, &. 532, 1329: In- 
terdietum fnit per totam Daciam pro- 
pter captivitatem domini Tukonis epi- 
scopi Burglanensis. Botglum war Sit 
bes Bifchofs von Wenbfyifel. 

5. 1329 Oft. 30 nimmt Johann III 
von ber Wittwe bes Marfhalle Ludwig 
Albretfon Schloß und Amt Helfingborg 
unb Erid, den Sohn König Cpriftopbs, 
entgt ven (Mei. U.B. 8, Nr. 5088; 
vgl. hr. 5083). Nov. 12 zu Ringfteb 
gut ihm Cpriftoph Fehmarn zu Exrb- 
ſehn und verpfändet ihm Laaland, See- 
land, Schonen unb ben ſechſten Theil 
bes Schatzes von Jütlanb und Fühnen 
(Sit. Seit Lauenb. Urt. 2, Nr. 147). 

6. Ein Domberr biefes Namens if 
nicht nachzuweiſen. 


462 


III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


ghe vil bofe was, umme bat he beme marcgreven fine bochter gaf', 
unbe bat he be godeshus krenkede, unde ben bifcop veng?, unbe andere 
ſware ding dede weber be hilghen kerken; bar umme dede he gnabe gre- 
ven Sohanne,, bat he de bet mochte be lant befitten weber ven koning. 
564. Des herveſtes toghen be Juthen mit erer groteften machts 
vor Öottorpe. bar weber befammelbe fic greve Gert, unbe ſtridde mit 
«en uppe deme Hefterberghe. ben jeghe eme God gaf weber fo vele vol- 


tes, des fo vele var flaghen | wart unbe ber rikeſten fo vele vanghen vi. 100. 
wart, bat de Holften worden rife?. 


+ Dar na to lichtmiffen bo toch koning Johan van Behemen vor so 
Brugen uppe be Lettowen unbe de Sameyden mit ben gobesribberen 
van Prutzen, unbe deden bar ber criftenheit groten vromen. ze wännen 
bar en merklik jlot, unbe venghen bar uppe vele ebeler Lettowen; ve Ieten 
fit al dopen unbe behelven al er fevent*. 

+ BY ber fulven tiid do quam be koning van Polenen in Prugen, is 
unbe dede veme lande groten ſchaden in rove unbe in branbe 5. 

+ In deme fulven jare do wart Ertmer Erifpin bot gheflaghen bi 


deme borpe Stodelsborpe, bar bat ſteynen cruce fteit; 


bat dede her 


Johan van Vifhuſen, en vorlopen godesridder ®. 


©. 461 Anm. 4. 

3. Nad) Presb. Brem. Kap. 19 hatte 
Epriftoph 1329 einen Zug gegen Herzog 
Waldemar auf Gottorp unternommen 
und war von Gerharb geihlagen wors 
ben: rex cum magna potencia ante ca- 
strum Gottorpe se in Hestebergh mon- 
tem collocavit, ubi comes Gherardus 
cum auxilio fratris sui Giselberti ar- 
chiepiscopi Bremensis et Westphalen- 
eium ac cum Holtzatis, oceurrens regi 
castrum Gottorpe et ducem desuper ob- 
sidenti, regem cum suis de campo fa- 
gavit multis de Danis interfectis et 
captis. Et pro hac victorla et pro sum- 
ptibus dietus dux Wolmarus castrum 
Gottorpe comiti Gherardo — primo in 
pignus pro magna summa pecunlaram 
argentearum collocarit. Et facta fult 
hee vietoria anno Domini millesimo tri- 
cesimo vicesimo nono. Nah Detmar 
muß wohl an ein Unternehmen der Iü« 
ten gebadht werben, nacbem Gerharh 
für die Wieberherftellung Kernen ge 
ionnen war. 

4. Anno 1329 Joannes rex Boemie 
intravit Prussiam et... (j. Anm. 5). 


Domini autem nostri tunc cum rege 
‚Boemie subjugarunt omnem terram Sa- 
maytarum cum omnibus Letwinis, qui 
baptisati sunt die purificationis Marie 
(ebr. 2). Konigſaaler Geſchequ. ©. 
457: Eodem anno Johannes rex Boe- 
mise — sexto die mensis Decembris de 
Praga exiens versus Prussiam procedit 
cum exercitu contra Lithanos paganos 
pro Christi nomine pugnaturus. Der 
DOrben gewinnt mit feiner Hülfe bie 
Burg Mebewagelu. Caro 2,&.131, 132. 

5. et, cum esset (Joanne) in terra 
Lituanorum , Lockoko rex Polonie vi- 
gilla purificacionis (Febr. 1) intravit 
terram Oulmensem, eam fere totaliter 
vastando et cremando. Earo 2, ©. 132. 

6. Im Berfeftungsbuche Roftods 
geißt «8: Johannes Vifhuze, miles 
Oristi, ao famuli sul — proscripti sunt, 
quod Orispin Altum Seghebodonis ci- 
vem in Lubeken interfecerunt; Meil. 
U. 8. 10, Rr. 3717. Im Berfeftungs- 
buch Lubeds war nach einer Nachricht 
von Melles der Name bes Johann von 
Bifhufen gelitgt unb zwei anbere bar- 
über geſchrleben: WIf de Arena ac Ny- 
colaus Cocke sunt prosoripti per vitam 


DI. 1088. 


1330. 


463 


+ In beme jare Erifti 1330 do wurden untfanghen be junchrowen 
to Ribbenige in bat nye clofter!. bar wart mede untfanghen en jung 
megdiken, Beate, be en bochter was bes heren Hinrikes van Mekelen ⸗ 
both, de in befeme jheghenworbighen jar, alfo bit beſchreven is, noch 

518 abbebifche in beme fulven cldfter van Gobes guaben®. 


+] In deme fulven jare bi pingeften ftarf be vornomebe Knut 


Bors, hertoghe to Hallande*, de in finen daghen manighe vrome daͤt 
beging in Sweden unbe in Denemarken. tive junghe fone he let, Haquin 
und Knute, van koning Haquines bochter gbeboren. 

0 567. In ber tiid wolde koning Eriftophor vorword nicht holben, 
de be hadde maket mit fineme brobere, greven Johanne; bar umme 
ſamelde ve greve vele volkes uppe Pheune, unbe wolbe den koning ſoken 
to Jutlande. bat underveng greve Ghert, fin vebbere; be beghebinghe 
mit beme koninghe, bat He ſcholde Jutlande holden unbe laten greven 

1 ohanne de anderen land, alfet vore was ghebeghebinghet, bet an be 
tiid, bat de lant des greven eme alle vry weber worbenS. 

565. Im deme jare ftarf Vrederic van Ofterrife®, ve in twilore 
Romere Toning foren was. bar na quam be keiſer weber van over berch 
in Dudeſchland? unde leghede finen hof to Yſenach in deme mibben- 

afomere to Hebbenbe®; bar vellen ſale an, bat de Hof nicht vulghing. 


10. *vormord' Torr. aud : *vormorde' 19. Dudeſchland: “Dubegland‘. 


pro homicldio in Ertmar Orispin perpe- 
trato; Lüb. U. 8. 2, ©. 542 Anm. 1. 
1. Der Einzug der Nonnen bes Or- 
dens ber h. Rlara in das Kloſter fanb 
{on 1329 Apr. 16 fatt; die Einwete 
ung ber Mofterfirche durch Biſchof Jo- 
n von Schwerin erfolgte 1330 Febr. 
. Melt. U. 8. 8, Nr. 5047, 5122. 
2. 1329 Jan. 20 Sefkimumt Heincich 
U von Meltenburg, ah feine Tochter 
Beatrir mit ben eigen Nonnen zur 
geisn in Ronp engel Ihrt werben foll. 
5022. ‘bat fütoe 
fragten — * — 5 jar'; daſ. 8, Nr. 


5: Ste wurbe Aebtiffin 1348, dankte 
ab 1395 au ftorb 1398 April 12. Rube 
v2, ©. 266. Bel 


“1 — 1 obilt Kanutus 
Porse in — —S (Mai 
27 — Juni 2). 


31.1080. bo toch de greve Wilhelm van Hollande to deme pavefe, ben keifer unbe | 


20. nicht· fehlt e., 6. 


8. 1330 Febr. 25 belehnen bie Kb 
nige Chriſtoph und Erich zu Ripen Graf 
Gerhard mit Fühnen, unter ber Bebin- 
gu, af; Gerhard bei bem unberrbten 
‚ode Walbemars mit Schle befehnt 
werben unb fühnen ee sk. 
—* Hoff. Fauenb. 
6. Friedrich Richt Ges Fe in, 
Ro, 1 1 ©. 473 Anm. 2 
7. v3 urkundet Trient bis 
1330 Fi 22, in Meran Febr. 6, in 
Münden Fehr. 17. Böhmer ©. 433. 
8. ©. den Geleitöbrief Ludwigs, 
Ulm 1330 Mai 17: ad nos veniendi, 
standi, morandi et redeundi ad parla- 
mentum in Ysenach, quod personaliter 
habere intendimus proxima dominica 
post octavam beati Johannis baptiste 
nunc seguentem. Lib.U.®.2, Nr. 
519; Böhmer ©. 360. Der Johannis 
tag fiel 1330 auf einen Sonntag. 


464 


ene to vorevene; ben ne wolbe he nicht Taten vor em fomen. 


he verghenes weder to lande i. 


III. Detmar-Chronik von 1101—1395. 


alfo toch 


+ Nicht langhe dar na quam be koning van Brancrifen to deme 
pavefe to Aoinion?, de hadde vil na twe jar bevoren to Paris bat 
cruce nomen, over mere to varenbe binnen twen jaren; bat ſwor bes 
uppe Godes licham vor al dem voffe. nit be tiib toghing over to varende, 
nu let he fic loſen van beme eve, ben He ſworen hadde, unde bat lenghe- 
ren dach. dar to ghaf eme de paves ven tegheben over alle ve ghodes- 


huſe gäut3., 


aldus vorghabderbe He van papen, van, monelen, van 


cloftervrowen grot gut, unbe van ber menen werlde mit finer quaben 10 
moͤnthe krech he of untelliten ſchat·, nicht dor ber reyſe willen fo vele, 
als under fic to winnende dat Romefche rile. bar na was bo be paves 
mit alfe finen finnen, bat he ven kore in eme brachte van ben Dude⸗ 


ſchen vorften. 


566. In der tiib beghunden be Romere unbe andere land unbeıs 
ſtede en bel in Ytalia fic to kerende van beme keifere, dor bat bein 
deme lanbe was mer gheneghet to vrede unbe to ghemafe, ben to or⸗ 


lolghende weber des rikes viande. oc ber Romere nye paves, do he fach 21. 1m. 


be wanlelmobicheit des volles, eme beghunde ruen fin dat, unbe let 
werven to paves Johanne umme gnabe. bes wart he bil vro une [ovebe 
ene nicht to vorbervene, mer ghutlifen bi em to bonbe. bo he bes ſeler 
was ghemafet, do quam he by funte Bartholomeus baghe 5 to Avinion; 
dar wart Be vor ber menen werlde innenoret to deme palafe des pave⸗ 


jes®, 


enen rep habbe he umme ben Hals, alfo bat was vore bebeghe- 


11. "red? — of" Übergefchrieben. 13. 'me' ; "deme' 8.5 ‚eme' &. 


1. Lubmig! bevollmägtigt 1330 Mai 
24 KinigSofann von Böhmen und Ery- 
biſchof Balduin von Trier, ihm mit ber 
Kirche zu verföhnen; Böhmer ©. 360. 
Mai 26 richten biefemit Herzog Otto von 
Deſierreich (?) Bergleichevorihläge an den 
Bapft, weicht biefer Zul. 31 werrwirft; 
Böhmer ©. 194, 223, 424. Zu Gun 
en Wilgelms von Holland urkunbet 
ubiwig 1330 Jun. 14 zu Speer; Böh- 
me ©. 71. 
2. Cont, Chron. Guill. de Nang. ©. 
116, 1330: Rex — dominum papam 
humiliter et devote visitarit, et ab eo- 
dem honorifice susceptus, sumpto 80- 
sum, eonvivio, ad propı moar it. 
Daſ. ©. N 1928: Hoo eodem 
Ph domnus papa decimam bienna- 
lem, prius Karolo regi defuncto con- 





cossam , Philippo regi, modo consimilt 
ut Karolo, noviter confirmavit. &.121: 
In festo purificationis beatse Marias 
(1331 $ebr. 2) rex Francise primum 
terminum habuit de biennali deoima 
sibi super Gallicanam ecclesiam a do- 
nino papa concessa; sarcina quaedam 
intolerabilis u. f. w. 

4. Dai. ©. 131, 1331: Hoc eodem 
anno Philippus rex monetam, antes 
mutabilem valde, in meliori statu po- 
suit; nam ipse ordinavit, quod unys 
florenus de Florentia non valeret nisi 
decem solidos Parisienses, et aliae mo- 
** de auro secundum tale pretium 
nf. mw. 

5. Um Ang. 24. 

6. Cont. Chron. Guill. de Nang. 2, 
©. 116: In vicesima tertia die mensis 


1330. 


465 


dinghet. bar mebe wart he bracht vor den paves; bar vil he to ber er» 
den vor finen voten? unbe fpraf: “Pater peccavi in celum et coram 
te’. bo he hadde fine rede dan, do mofte he vor deme palafe, dar bat 
mene vol? verghabbert was, upſtighen hoghe unbe befennen fine jchult 
sopenbare. bo fpraf he: “Erravi sicut ovis, que periit’2, unber bes 
bat he fine rebe ſprak, bo quam vleghen en an; be fatte fic uppe be 
terfen hoghe uppe beme berghe unfer leven vruwen; bar fat he ene 
wile, bat allet volk beghunde tar na to kagherende. to leſten vloch he 
van ber kerken bepe bale. bo he was bi de lude komen vil na, do nam 


21.1000. he |ene fnelfe vlucht weber in be lucht, dar eme manich na fach fo langhe, 
tat he verfiwant ute eren oghen®. 


den Ghelfen was bit moyhelik, be 


nicht mochten liden, bat jenich an in ener want fta malet, fe ne bon 
eme ſchemphlilen nok, wor bat fe moghen. noch wundert manighen 
umme ben arn, be to ber tyb fic wifebe. bo be paves Johan ven Per 

ıstenm be Eorbario hadde nomen to gnaben, he fande ene up en caftel; 
dar let he finer bequemelifen pleghen, bet dat he ftarf. 

+ Im beme fulven jare bo toghen be gobesribbere van Prugen in 
Krakowe, unde wunnen ben biſcop Cuyavienſi en flot af, bat het Re⸗ 
ſeys, in funte Allexius daghe; unbe en ander flot, bat het Nafil, dat 

»norbranben fe bet an be grunt mit al den volfe, bat bar uppe was, ane 
den hovetman ; den nemen ze ghevanghen*. dar na in funte Dyonifius 


7. “unfer' tor. aud : ·uſer. 


Augusti antipapa in habitu saecnlari— 
Avinionem ingreditur, et die sequenti, 
posito sibi pulpito, ut eminenter ab 
omnibus posset videri, domino papse 
et cardinalibus in consistorio, fratrum 
minorum ‚existens habitu, prasenta- 
tur. 
1. Cont, Chron. Guill. de Nang. 2, 
S. 116 im Anſchluß Jan Anm. 2: Qui- 
bus dictis dictus antipapa ad pedes do- 
min! papae, fune in collo posito, cum 
laeryınis venlam postulans, humiliter 
se prostravit. Dominus vero papa fu- 
nem de ejus collo deponens, primo eum 
recepit ad osculum pedis, deinde ma- 
us, tortio oris. 

2. Daf. im Anfhlußan 8.464 Anm. 
6: et ascendens palpitum sumpto the- 
mate: ‘Pater peccavi incoelum et coram 
te (Lutas 15, 18)’ et pro allo themate: 
“Erravi sicat ovis quae perlit, require 
servum tuum (Pfalm 119, 178), multos 
confitens et enumerans errores, in qui- 


Eräpteonifen XIX. 


bus ipse inciderat u. |. w. Dominus 
‚ps, ipso descenso de pulpito, partem 
sui thematis sibi resumens, videlicet : 
“Require servum tum’ — subjunzit 
ovem errabundam non esse — dimitten- 
dam, sed diligenter reguirendam —. 

3. Heinr. Rebdorf (Fontes 4, ©. 
556): Et apiu hujusmodi reoognitione 
ipsius, quedam squila supervenit ad- 
hue populo presente, et posult se ca- 
sualiter ad palatium ipsius Johannis 
Pape, et ex strepitu et clamore populi 
perterrita agnila statim fagit. 

4. Anno eodem in octava s. Petri 





piscopi 
Radzans. Et in esdem via die Alexli 
(Juli 17) expugnarunt castrum Nakell 
et eremarunt totaliter cum hominibus, 
excepto Henrico castellano , qui fuit 
captus. Zug ber Orbengritter unter Au · 
führung bes Thorner Komthurs Otto 
dom Luterberg Über die Weihfel; Ber» 

30 


466 


IH. Detmar-Ehronif von 11011395. 


Aus: baghe! beſammelde fic be koning van Krakowe mit ben Ungheren, unbe 
mit den Comanen, be vele bufent volfes brochten tofamende , unde toch 
mit beme grefelifen volle in Prugen, unde verherbe to ven erften en 


grot borp, | dat het Lyn, vortmer al bat land bi deme Eulme bet to 21. 109% 


Gordin?. de foning was 14 daghe in beme lande, unbe let roven, ber-s 
nen unbe mörben, 30 langhe, bat brober Werner, be homefter van 
Prutzen, let dat orloghe fetten in daghen bette achte daghe na pinzfeften. 
bar fette he vore to pande twe flote beme koninghe, be weren Doberin 
unde Braburdh 3. bar na nicht Tanghe do wart vermorbet de ſulve home⸗ 
fter van Prutzen in dem daghe funte Elizabeth* up deme flote Mergen- 10 
borch, van enen brober fines orben 5. 

+ In deme jare Erifti 1331 do toghen de heren van Prugen in 
Krakower unde in Polener land unde wunnen to deme erſten Braburch 
bat flot, bat fe hadden vorfettet; vortmer toghen je al Polenen bore, 
unbe weren bar binnen achte wekene. ze brenden bar inne unbe roveben, is 
unbe wunnen bar vele flote unbe ftebe, alje Piſtr unbe Vriginftab bet 


to Caliz 6. 


568. Dar na bi funte Gallen daghe? bo toghen de koning van 
Krakowe mit ven Bolener weber in Prutzen unbe vorherde dat land unbe 


10. Funde‘: 'sce 


ſtzrung Wiflegrobs 1329 Mai 29; Er- 
oberung von ci Sul Jul. 6, von Mat — 
uf. 17. Caro 2, ©. 13642. 

bezieht rät das zu Natel — 
Datum auf Raciaz. 

1. £tt. 9. 

2. Eodem anno Lokukko rex Ota- 
eovie cum Ungaris et Onmanis et Hin- 
rico Kittelitz in orastino Dionisti (Oft. 
10) intrarant per vadım Drevancie circa 
villam , que Lyn dieitur, devastando et 
cremando terram Culmensem cum mul- 
tie millibus, elrcumvallantes castram 
Lypam, provinciali tamen cum multis 
allis dominis existente in castro. Et 
interim Poloni et Ungari etc. totam ter- 
ram per quatuor dies vastaverunt, de- 
scendendo ultra Ossam usque in Gor- 
din. Zug Wiediſiaw goliete in das 
Kulmerfanb mittels einer Furth durch 
die Drewenz 1330 Oft. 10; Caro 2, ©. 
149, 150. 

3. Tandem summus magister frater 
Wernerus pacem fecit cum rege Oraco- 
vie usque ad festum Trinitatis (Mai 
26), resignando ei duo castra Doberin 


et Bramborc. Waffeuſtill⸗ von OR. 
18; Caro 2, ©. 150 1, 151 
Anm. 1; Seript. rer. Pruss. 2, ©. 467 
An. 89. 

4. Nov. 19. 

5. Eodem anno in vigilia s. Elisa- 
bet (Nob. 18) fuit frater Wernerus a 
quodam fratre sui ordinis interfectus 
in castro Marienborg. Werner von Or- 
fein tirb ermorbet 1330 Run, 18. Ihm 
gi st Lüber von Braunſchwe Sohn 

tehhts des Großen, mi Fu 

‚br. 17. Script. rer. Pruss. 3, 
Inn. 3, 393 Aum. 2, 3. 

6. Eodem anno post festum Marga- 
rete (nach Jul. 13) domini nostri in- 
trantes Polonlam primo Brambore ex- 
Ppugnando, inde totam Poloniam octo 
septimanisdevastando et cremando plura 
castra et civitates, scilicet Piser et 
Vrienstat usque Kalisz. ber Or- 
bensritter unter bem SOberbefehl bes 
Marſchalls Dietrich von Altenburg nach 
Großpolen; Aufbruch von Thorn aus 
1331 Jul. 22; Caro 2, ©. 15760. 

7. Um Oft. 16. 


1331. 


467 


ver Bolener alto vele bot unbe venghen be beften. oc wurben bar vele 
gobesribbere gheflaghen, alfe kummeldure unbe beveghers, unde andere 


vele heren!, 


5 + In deme fulven jare in beme dridden funbaghe ber vaften? bo 
was be Wille bi Torun in Prugen fo Hoghe upgheftowet van ys wer 
ghene, bat fe vorbrenfebe vele lude, oc quekes unde buwes, unbe bebe 


groten ſchaden. 


569. Im ber tiid toch de koning van Behemen over berch in Dta⸗ 

io liamꝰ; bar warf he nicht dat befte des keiſers to ben heren unbe to ben 
fteten. do Be weber toch ute deme lande“, bo let he finen fone bar bli» 
ven up des keiſers ſchaden. be hat quam bar afto, bat be keifer fine 
dochter habbe lovet bes Toninghes fone van Behemen unbe eme be un. 
toch, unbe ghaf fe deme marcgreven van Miyfne®, dar feber vele quabes 


1518 ave fomen. 


+34 ber fulven tiid was de koning van Vrancriken mit deme 
pavefe over ene komen, bat he wolbe to Afen then mit helpe gichteswelter 
dorften, de mit gube weren ummeban, unbe wolde fic hebben under« 


21.1094. wunnen bes Romefchen rikes; bo he over vornam, bat be hertoghe | van 


2» Brabande ene wolbe hinderen, bo let he be reife bliven?. 
570. Des jares droch be koning Eriftophor over en mit finem Bros 
dere greven Idhanne, weber greven Gherde to orloghene. bar up fam- 


1. Eodem anno in vigilia s. Wen- 
eerlai (Gept. 27) occisi sunt a dominis 
nostris infiniti Poloni et capti multi. 
De dominis eciam nostris plures ocolsi 
sunt commendatores et preceptores, mi- 
lites et feodales, et capti multi de terra 
Culmensi. Wlabiſlaw Lokietel zieht bem 
heimgiehenben Ordensheer nad und 
kommt mit ihnen Sept. 27 bei Flomge 
zur Schladt; Caro 2, ©. 16083. Ei. 
nen zweiten Bericht über biefe Schlacht 
giebt Detmar ©.473 aus anderer Duelle. 

2.1331 Mn. 3. 

3. Johann von Böhmen hat 1330 
Dg. 11 in Innsbrud eine Zufammen- 
BE En HL 

in Trient un! . 31 in Breſeia 
Böhmer S. 399, 97 

4. Er urkundet 1331 Jun. 21 wie ⸗ 
ber zu vreſcia. Böhmer ©. 399. 

5. Karl tommt 1331 Mr. 29 nach 

ia und bleibt bei ber Heimkehr bes 

ters in Italien zuräd. Böhmer, Fon- 
tes 1, ©. 23637; Werunsty, Geſch. 


KR. Karls IV Bb. 1, ©. 49, 57. 
en fn ae ee ‚von 
Ingen es igen 
Sohn, "geboten 1310, war 1322 mit 
Guta, ber 1315 Mai 20 geborenen zwei · 
tem Tochter Johanns von Böhmen, ver · 
Tobt worden. 1323 wurbe Guta, bie bie 
dahin im Haufe ber künftigen Schwie- 
gereltern gelebt, nach Böhmen zurlid · 
eihict und Friedrich mit Mechthild, 
fe Tochtet Ludwigs von Baiern ver- 
lobt; Konigſaaler Geſchegu, ©. 327, 
416, 423. Die garath fand 1329 zu 
Nürnberg ftatt; ta wurde 1332 zu 
Melun mit dem franzbſiſchen Kronprin- 
zen Jol bem Guten vermählt. 
7. Johann von Böhmen, 1332 Ian. 
2 in Paris angelommen, fchlieft zu 
Fontainebleau mit Philipp von Frant · 
reich ein Bünbniß, in weichem bie Even- 
tualität —S t wirb, daß Johann 
oder jein Sohn Römifcher König werbe. 
Böhmer ©. 400, 298. 


30* 


21. 100°. dede groten ſchaden. mit ben ftrebben be gobesribbere, unbe floghen | A. T- 


468 II. Detmar-Epronik von 1101—1395. 


melte be koning vele volles in Sutlant, to Holften mebe to thende!; 
und greve Johan fammelve of volk unbe lach to Obeslo. bar quam 
greve Ghert mit ben finen unbe hebbe gherne mit eme ftrib; ober greve 
Johan wolde nicht ut Odeslo; he wifte wol, bat de koning eme komen 
wolbe ſtark to helpe. alfo hadde greve Ghert ene beleghet wol ſes baghe. s 
do quam eme be bobefcap, bat ve Toning quam ftarke thende dor bat 
hertochdom to Sleswic unbe wolbe in fin land; des jaghede he haſtliken 
em in be mote beth to Sleswic. bar wart eme wol to wethene, wor be 
toning was, unbe wor be des nachtes blef, unbe bat he hadde gubes 
volkes mit helmen uppe groten voffen fevenhunbert unbe viftich man 10 
unbe vele anberes volles, Denen unbe Dudeſchen, wolle wapent. be 
hadde over fulven nicht ver hundert man; bar weren mebe be greve van 
Halremuͤnt, de greve van Swalenberch unde de greve van Brunchorft; 
unſde weren alle gube helde 2. dar mebe toch he in ber nacht ute Sleswic, 2:. 110 
unbe wolben uppe bat flapenbe volk hebben ghejlaghen. es wurden warıs 
de wartlude unbe warneben bat volk. alfo toch de greve vore uppe ben 
wech, bar be koning ſcholde hen then over dat Denewerc. bes morghens 
vro in funte Andreas avende?, bo bat her upbrak unde nicht langhe 
hadde tredet, bo worben fe enwar, bat up eneme berghe lude ftunden 
vil Hart tofamenbe; over fe ne mobeben nicht, dat be greve bar were. 20 
bo fe be warheit wiften, de koning makede riddere; bar mebe ghing be 
ſtrid to. des greven clene rothe to voren fic ſtarke werebe. to leften 
uthe des koninghes here Dubefche ribbere en bel unbe Inechte, de vrome- 
ften, vellen to en af to vote; bo wart be kif noch hardere. be greve 
mit den finen manliten fic werebe; fe beven ben vianden ſchaden grot. 2s 
bo be ftrid hadde waret bette vor dem avende unbe in beydent fiben vele 
lude weren wunt unbe be greve hadde ghube vanghene, bo wart bes 
koninghes vol vlende, unbe be koning mit fineme fonen, Toning Erite, 
vloch mebe. fe vellen vil unfachte over dat | Denewerk; vort jagheben sı.1or 
fe in de ftat to deme Kyle“. des eventurlites ſeghes ve greve mit benso 
finen beteret wart, unbe be koning beghere borberft. bes anberen baghes, 


1. “in Iutland“ 19. do am Rand. 20. “oil har: 


wi darr Tore, 





" übergeicprieben 8-; “int land' 6. 
tue 


1. Presb. Brem. Rap. 20: — Cri- 
stofferus rox Dacie — collegit magnum 
exercitum terrestri itinere, Ponens ca- 
stra in Denenwercken ante Gottorpe, 
Preciudens viam Holtzatis ad subve- 
niendum obsessie, 

2. Presb. Brem.: — Ghorardus o- 
nes habuit nuncios ad cognatos suos de 


Brunckhorst, Gemele et Wunstorp, 
eciam ad fratrem suum archieplscopum 
‚Bremensem Ghiselbertum. Bgl. &. 447 
Anm. 3. 

3. Rob. 29. Prob. Brem.: Et hic 
trlumphus factus est anno Domini 1331 
in die sancti Andree apostoll (Rob. 30). 

4, Sangebel 6, ©. 523: Bellum fait 


1332. 469 
bo greve Johan wante, bat be Toning eme ſcholde komen to helpe, de 
quam eme be mere uppe beme weghe, bar he mit vele volles deme 
koninghe wolbe hebben toghen in ve mote, bat he weber greven Gherde 
hebbe vorloren ben ſtrid, unde were mit fineme fone to deme Kyle. bo 

stoch greve Johan vort in ben Denfchen wolt; bar brande he unde ro⸗ 
vebe. do he dar na quam to beme Kyle, he want bar finen brober, ben 
unfudighen toning, bebrovet unde arm. 

+ Dar na forte baghe bo ftarf aldar de junghe koning Exit, fin 
fone, unbe wart to Rincſtede begraven !. fomelike ſpreken, de fware 

10val van beme Denewerke worbe fin bot. 

+ In deme jare Erifti 1332 do was grot orloghe mit hertoghen 
Johanne van Brabant unbe mit velen anderen heren. bo was fin land 
beleghet mit 18 landesheren, ber he fit allene vorwerbe mit ſines fulven 

1. 110°. [uben; | funder allenen be greve van Baren unbe 12 riddere van Enghe- 

15 [ande weren fine hulpers. up be fulven tiid warb hertoghe Johan ridder 
gheſlaghen van deme heren van Euf bi deme cloftere to Helicfem, nicht 
verne van Thne?. 

+ Im beme fulven jar was be hochtit tufchen hertoghen Reynolde 
van Ghelren unde tes koninghes fufter van Enghelanb up ber borch to 

a Nymaghen ꝰ. 

+39 der ſulven tyb hadden be van Lubele 10 grote kocghen unbe 

4 fnieen in deme Nortfunde, unbe orlogheben mit ben van Stavoren, 


22. "Stavoren' : "Eonore 2., 6. 


apud Loheth, et prevaluit comes Ger- 
hardus, et rex Christopherus fügit, et 
rex Erleus, flius ejus, in fugiendo 
‚per Dannewirck de eguo collapsus, me- 
dicoram manibus in Ohilone carandus 
traditur. Presb. Brem.: rex Christof- 
feras fugere voluit ad comitem Johan- 
nem in opidum Kyl, quia alfa via ad 
Daciam fuerat sibi preclusa. 
1. Sangebet 6, &. 523: in Sielan- 
diam deductus, sepelitur Sorae. 
2. Nad Levold v. Northof ©. 176 
— 80 wirb Apr. 26 zu Lüttich ein Zug 
jegen Seang Sofann von Brabant ber 
— en; t 4 ziehen Biſchof Adolf 
von Tüttih, König Johann von Böh- 
men, bie Grafen von Bar, von Julich, 
von der Mark und von Loos, ber Kon- 
netable von Franfreih und ber Herr 
von Beaumont u. |. w. in Brabant ein 
und fommen nad Perwez Ie Marche 
zwifcen Namur und Löwen, während 


Herzog, Johann bei Heplifiem, füblich 
von Thienen, liegt und bort zum Ritter 
eſchlagen wird; es wird ein Waffen- 
iilſtand vermittelt umb Philipp von 
:anfreih übernimmt jun; 20) zu 
ipiegne, ‚in Iniebe terfihes Ur- 
theil zu fällen. Böhmer ©. 298, 315. 
Bundniß Johauns von Böhmen mit 
Walram von Köln, Abolf von Lüttich 
u. j. w. zu gemeinfamem Krieg gegen 
Johann von Brabant 1332 Mai 11 zu 
Berwez; Vergleich befelben mit ben ger 
nannten Herren Über gütlichen Austrag 
etwaiger Streitigfeiten unter ihnen Jun. 
24 zu Compiegne; Böhmer ©. 198. 

3. Rainald von Geldern vermählt 
fih 1332 zu Nimmegen mit Eleonore, 
der älteften Tochter Ebuarb II. Ueber bie 
Anmefenheit bes Grafen Gerharb von 
Holftein bei ber Hodyelt [. Hinr. de 
Berv. ©. 259. 


470 III. Detmar-Epronik von 1101—1395. 


unbe be van Lubeke quemen ever fate bo boven!. 

571. In deme fulven jare do wurben vorevenet greve Ghert unde 
greve Johan, aljo bat greve Ghert be vanghene ſcholde los laten; bar 
vore let eme greve Johan bat land to Pheune, alfet eme ftunt?. bo 
was over bat rike in ber greven hant almeftich. s 

572. Dar na floghen to Schonen de Denen binnen Lunden enes 
morghens vro vele Holften, umme dat fe weren deme lande fo unghene⸗ 
dich, unbe beben fic van greven Johanne under ben koning van Swe⸗ 
den. fe belegben bat hus tho | Helfingborch unde wunnen be anderen au. 
borghe des greven. id 

573. In der tiid ſtarf koning Eriftophor uppe Lalande, unde wart 
to Rincſteden begraven in funte Laurentius daghe?; twe fone he let, 
Otten unbe Wolvemer 4. 

+ To ben tiiden hadden greve Ghert unbe greve Johan vele volles 
uppe Selande, unbe wolben untfetten bat hus to Helſinghenborch unde u 
dat land to Schonen. bar weber fterfebe fic be koning Magnus van 
Sieben unbe van Norweghen mit ſchepen unbe mit luden. 

574. Do weren boben van fteben Lubele, Roſtok, Straleffund, 
Gripeswolb bi deme ſulven Toninghe to Bavehus, dar he bo wart 
mundighe malet5. be boden worven umme vriheit ber Dubefchen copfube = 
to Bergen; dar ne Funde bo en nen gnade ſchen. over ven van Lubeke 
were wol gnabe ſchen; funberlifen ven wart en antworde bejchreven; 
ber en wolben fe nicht, bo be anderen ftebe bar nicht weren mebe ane 
begrepen. bat mohebe over ben anberen boben, bat de van Lubeke bar 
weren by hove an fo groter ghunfte®. s 





z Zeen :Junde gene Opern. 15. uppe':tupfe, 21. Ten’ Dort. and : ·nehn. 


3. Nach 
23. ‘wolden' : "wolbe‘ 


Detmars ‘Schonore' it Mißpvet · 
Die — wiſchen 
übel und Staveren, auf bie ſich viele 
Urkunden Dalchen, wurben bei, kit 
durch ben og — ber Stäbte 
Brügge, Npern, Dorbreit, Pvbeisurg 
und terifgee 1335 Mrz, 26; Höhlbaum 
2,2, 557, Dt. be U, ühede von 
1335 Jul. 30 (üb. U. 8. 2, Nr. 621): 
opidani de Enkhuzen — asserentes se 
tempore gwerre nostre, annis jam tri- 
bus peractis habite contra Staurienses, 
de nostris navibus in Noresunt missis — 
npedimente et gravamina lisse. 

2. 1332 Jan. 10 vergleicht fi Graf 
Gerhard mit den Königen Chriſioph und 
Erich und mit Graf Johann; Schl. 


Hoff. Lauenb. Urkſ. 2, Nr. 72. Bgl. 
©. 463 Anm. & 461 Anm. 5. 

3. Aug. 1 

4. —X 6. ©. 524, 1333: Obiit 
Ohristopherusrex in Nyoopingh Falstrie 
et cum Allo suo antedicto Erico in Sora 
sepultus. Chriſtoph Aarb 1322 Aug. 
Dahlmann 1, ©. 478 Ann. 2; ine 
hardt, Baldemar Ütterbag ©. 54, 524. 


5. König aan wurbe Anfang 
1332 dmg; Sy ', Bibrag fin tan, 
binavtens O ,&.X Anm. 3 


6. Auf biefe Brtarhlangen glaust 
Höpfbaum, Hanf. U. inf 
derjepiebene —A Res a, 
514, 525, 526) Beziehen u follen. 


1333. 471 


575. Im ber tyd wart eneme welbighen riddere to Bavehus to- 
21. 111. fprofen | in reden vorborghen, wo bat fin here de koning lever mochte 
kopen van greven Iohanne bat hus to Helfinghborch unbe hat land to 
Schone umme fulver, alfo fe lichte beybe ſcholden wol over en dreghen, 
sen bat he orloghede unbe fatte to waghe fine duren man mit geoter coft 
unbe arbeibe. bo trat an de jarmarket to Schonore unbe to Baljterbo- 
ben, unbe nement wifte, we beme koninghe var queme to ſchaden eder 
to vromen. be ribbere brachte de rede an ben koning unbe an finen 
raad; de fanden bar na fes ribbere to beme, be erft beme ribbere de 
sorebe vorftan leten; de fcholben utghan, wo eme te rede weren aneko⸗ 
men, unbe oft deme Toninghe jenich ghůt to Lubeke mochte werben to 
borghe, oft He bat land to Schonen cofte, bat he mochte bewifen bat 
ghuͤt weber van deme lande up to borenbe. bo be ribbere hadden ere 
rede fprofen, bo wart en antworbet, bat de rede ane jemenbes beve- 
15 lunghe eber mebewetunghe were beme vibbere fecht bor vredes willen; 
over wor be koning mochte güit laten borghen, bar ne konde me nenehn 
wane tho gheven. bo fanbe de koning aljo vort vele volkes in ben Noref- 
aus. fund, | den Holften to werende be overvart. van beme volle quam en 
bel uppe bat clene land to Draco; be worden bobe flaghen. na deme 
afchaben droghen fe tohant over en, fo bat de koning van greven Johanne 
cofte bat land to Schonen vor ver unbe bertich duſent lodighe marc ful« 
veres, mit ben vorworben, bat de koning van Denemarken vor alfo 
vele julveres mochte bat land weber lofen!. 

+ In deme jare Erifti 1333 in deme dinxſtedaghe na reminifcere 

3in ber vaften bo ftarf de koning Lotude van Eracowe 2. 
576. In beme fulven jare bo quam be feifer ute Lumbardien to 
Dudeſchen landen?, unbe vornam, bat in ber Marke riddere unde 
knechte droghen ovele over en, unbe roveden fere in deme lande“. bes 


ſande he finen fone ben marcgreven in bat land, unde let brefen be rof« - 





demet Lorr. aud : "den. 
: "Shonen', 


4. "Shone' tor. aud: "Schonen 9. “to dei 10. ‘me’ fort. 
audz'eme 21. "Ehonen'; "Eiponer tor. a 





1. Santi, &. 65, 1332: domicellus 
Magnus rex Swecie emit Skaniam de 
comite Holtzacie pro 34 millia puri Co- 
loniensis. ©. bie Urt. Herzog Walde 
mars von Schleswig und ber Grafen 
Gerhard und Johann von Holftein von 
1332 Nov. 4 zu Helfingdr;, Höhlbaum 

‚ Nr. 532. 

2. Anno 1333 mortuus est Locucko 

rex Craoovie tertis ferla post reminis- 


cere (Mrz. 2) et sepultus ibidem. Bgl. 
Caro 2, ©. 172 Ann. 1. 

3. Entftellung Detmars; |. ©. 463 
Ann. 7. 

4. 1333 Mai 17 zu Nürnberg beur · 
tunbet Ludwig das Urtheil des Fürſten · 
gerichts, durch welches Alles, was mäh- 
end ber Minderjährigkeit bes Marfgra- 
fen Ludwigs ohne Vorwiſſen bes Kaiſers 
und bes Vormundes Ludwigs befiegelt 


AT. 
1333. 


472 1. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


hus, umbe let der rovere vele vorberven unbe henghen bi weghelang an 
be bome, unbe malebe groten vrede. 

+ Do fanbe de feifer welbighe boden to deme pavefe, unbe wolde 
fie gerne mit eme hebben vorevenet. do wolbe be paves, bat he bat 
rite feolde eme uplaten unde ghan to finer | gabe, efte he ene dort sun. 
dar bi laten wolbe. to ben binghen wolbe be feifer nicht; bar umme 
wart dar nehn evenunghet. 

577. In deme jare ſchuldeghede greve Borchard van Swalen- 
berghe ben van ber Kippe unbe ſprak eme tho mit eneme ewighe umme 
bat hus to Swalenberghen ; eme to kampe quam to Quernehamelen uppe id 
beme markede be vormetene junchere Otte van ber Lippe, unbe wart 
feghelo®. des vorede ene de van Swalenberch in enen torn; bar helt 
he ene vanghen, fo langhe bat eme Lit ſchude?. 

In deme ſulven jare ſchach in Prugen en wunberlich ding. it was 
enes ridders bochter, be het Ghertrud; be wart Trank bet an bem bot. 1s 
als men feghebe, fo wart ze mit ber fiwarten kunſt vorraben, unbe wart 
hemeliten enwech ghevoret van ben bofen gheiften; unte in erer ftere 
lach en ſpuk, Lit gheſchapen alfo fe. tat bewifbe fit, oft bat ſturve, unde 
wurde begraven; men ne wifte anbers nicht, it en were be vrowe ſul⸗ 
ven. bar na nicht langhe bo vant fe en olt Here in deme brüfe bi Danc;. » 
he nam ze up unbe brachte ze in de ftab half levendich; ever rebelicheit 
hadde ze | nicht. de van Dantzeke ſenden ze ereme vebveren Bertoldesuun 
van Merginwerber?; be fenbe ze vort eren broberen unbe fufteren unte 
ben anderen vrunben. en bel fprefen, ze weret; en bel fprefen bar enje« 
ghen, ze en weres nicht, mer fe were en bebregheriche. to veme Leftenz 
wart ze brand in ben vüre van eren eghenen vrunden in ber ftat, be et 
Mewa“. hir ſchach nicht gudes naa. 

5. ſte: teden L.; edder' 6. 10. quam' uberge ſchrieben. 


19. "wurde" : wurden ©. 


worben war, für unglllig er gt wurde. 
Heibemann a. a. D. 17, 

1. Subroig fidt ER 1332. 001- 
lempnes ambassatores, videllcet domi- 
nos comites de Hals et de Ottingen, 
zum Papft. Heinr. Rebdorf (Fontes 4,) 
5 „516; dgl. Böhner, Reg. Imp. ©. 


>, Nach Preuß und Lippmann, Lip- 
pifche Regeſten 2, Nr. 738 hätte ber 
Bmweitampf 1331 San. 28 Naıgfunben, 
1339 Sept. 29 verpflichtet ſich 
ler Herr zur Lippe, ben Landgrafen Hein. 


rich zu Heffen, ber fi für 800 Mart 
Silbers feiner © . 
gm Goa — 
Ab befien Sohn Burdarb set 
Babe, vesfalte ſchadlos zu lien 


* "site Strehlle, Seript. rer „Pruss. 
3,&. TI Anm. 1 vermuthet, Biſchof 
Berthold von Pomeſanien. 

¶ Eine Ueberarbeitung dieſer aus 
ben Ann. Thor. ſtammenden Enählung 
Ban Simon Grunau, Preuß. Chronik 1, 


1334. 


473 


+ Im deme jare Erifti 1334 do waß be grote ſtrid uppe ber Koyo ⸗ 
we in Bolenen tufchen den Polenen van Crakowe unbe ben godesridde ⸗ 


ven; bem ſtrid wünmen ve Sralower!. 


bar wart ghevanghen van ben 


heren be Rüffe van Plawe? unbe be junge van Hopnftene, funber ander 
svele guber Bande lude, be dar wurden ghevanghen une ſlaghen. be 
here van Oldenborch warb fere ghewundet in fime antlate®. 

578. In deme fulven jare achte daghe na funte Michahelis daghe* 
bo hadde junchere Otto, koning Eriftophorus fone, mit helpe ber Ju⸗ 
then vele volte85, dar mede he quam bi Wyberghe weber greven Gher⸗ 

10 des man to ftribe®. vor deme ſtride en vormeten vote Holften van eren 


B1. 112°. offen treden; be nemen fic bi ben henben umbe vepgeben tufchen | ben 


heren beibe?; bar na weren fe Balve up eren roſſen; unvorzaghet mit 
den vorneften leben fe vort an ere vianbe, ber vil vele mer was. bar 
wart lange en Kart ftriv. de Holften wereden fic alfe vrome helbe; 
is ben junghen Toning fe venghen. be Denen worben vlenhde; alfo wart 
ever vele ſlaghen unbe vanghen. greve Ghert was bar do in deme lande; 
deme wart be mere vil drade to wetene; be let ven koning aljo vort 
bringhen to Segheberghe. bar bief he ene wyle; bar na wart he bracht 


to Reynoldesborch. 


2 579. Des jares in funte Clementis baghe 8 ftarf to Avinion paves 
Johannes XXII, unde wart bar begraven to unfer vrowen up beme 


11. *rengeden’ : ·teden L., b. 


Zweiter Bericht über bie Schlacht 
bei Human, vgl. oben ©. 467 Anm. 1. 
Nach Steehtten Bermuthung 
re ch &. 71 Anm. 2) 
Fe Reuß von Plauen, Komtur von 
gelsburg. 

3. Bon Oldenburg bruder Diterich, 
ber marfchalt, vaſte werte fich, bis daz er 
wart gar ſere wunt durch ben baden biz 
im ben munt. Seript. rer. Pruss. 2, 


83 Ott. 6, 
5. 1333 Dez. 17 werbinbet fich Matt 
f Ludwig von Brandenburg mit den 
Sntern Dtto und Walbemar von Dã 
nemart, Hergogen zu Laaland und Eft« 
lan gegen bie Grafen von Holftein ; 
1. Volft. Url. 2, Nr. 150. 1334 
Apr. 6 forbert Kaifer Ludwig bie Her- 
ya Erich und Johann von Sachlen- 
—ã zur neun O7 Dies Fa 
Dinemarl auf; Bil . 
3355. Jul. 5 verpfänbet Finder FR 


von Dänemark zu Sarkjöping auf Laa · 
Iand dem Grafen Johann von Henne- 
berg die Infel More für 2000 4 Sil- 
ber8, ‘bye wir ume geben follin und 
wollin umme fu, bey it, bye ber durch 
unfern willin ale den grafin zu 
deigzuin Lauenb. Ur 
‚Nr. Er 26 —E Graf 
Gerhard von Hofftein zu Ghenbborg auf 
Fühnen, daß Graf Johann von Henne 
berg if Iunler Otto von Däne- 
mar? und ihm rechtlich und ehrfich, ohne 
Gelb zu heiſchen noch Berfprehungen v 
smpfangen, verhanbelt habe; daſ. 2, 


6. Langebel 6, S. 524: Domtcellos 
Otto bellam faciens in Tapehet, et est 
devictus. Schlacht auf der Tapheibe bei 


Biteng; Dahlmann 1, ©. 60; Waih 
32 Munen hof in Beifär. | D. 
Attertyum 9 2, 5 8, ©. 17 


474 III. Detmar-Chronit von 1101—1395. 


bergge1. he was en kal man, clene van five unbe grot van finne, dar to 
kregel?. bat keiſerrile hedde he gherne bracht van ben Dubejchen®. he 
ftertebe fere in Ntalia de Ghelfe weber de Ghebelhne; dar umme by 
finer tid manich bufent volles em bidle wart aveflaghen 4. 

+ Zo eme fanden umme hulpe ve van Bononye unbe be Ghelfens 
ute deme lande den vormereben meter Iohannem Andree 5, ben be car« 
dinale unde be hoghen prelaten to Avilnion untfenghen mit groter ere. 21. 1120 
do he hadde worven fine ſale vor beme pavefe, be paves eme antworden 
fet utermaten geoten ſchat, gheladen uppe velen muͤlen, bar mebe 
he ſcholde weber then to Lumbardie. be hadde mit eme wol duſent ſam⸗ 10 
melbes volles, coplube unbe andere lude, mit groteme gübe; ben hadden 
laghet Dudeſchen wol ver hundert, de ute Lumbardie em weren toghen 
in de mote; be nemen bat grote gut des paveſes unbe ber anderen, be 
in ber reyſe weren fomen, by Pebemont. 

580. Van befieme pavefe worven be papen vele gnabe, be mitıs 
breven ber Dudeſchen vorften van velen landen to eme quemen®. hat 
moyede ben prelaten in ben ſtichten; ve hinderden be impetrantes. unbe 
mafeben bo to Lubeke in beme bome clene provene; bar to legheden fe 
venthe nicht betere des jares ben vif clene ghuldene van Florencie?. 
alfo deden oc feber in anderen ftichten de capitule, unbe mafeben vele 20 
tives. dar na worven papen grote probene van deme paveje; bo wart 
noch mer kives mang ben papen. bat was ber ghirighen kretere grot 
ghewin. 

| Van deſſeme paveſe Johanne wart erhaven biſcop Lodewich van zı.1z. 
deme orden ber mynren brodere; be was broder koning Robertes van 23 
Sycilien b. 

581. Na deme dode paveſes Johannis wart paves Benedictus ghe- 


12. ©, äbegeiärihen, 
"dome 'de' fort. aud: "} 


3, 9e Ämpetrante‘:"e' for. auß “tn. 18. "eme' Tor. and: 


1. B.G. cont., Baluzius 2, Sp. Bi mit Genehmigung bes Biſchofs eine 


170: Obiit — Johannes papa — 1334 

dominica prima Desembris (Dei. 4) — 

apud Avinionem, et elegit ibidem se- 

poltri in ecclesia beatae'‘ Marias de 

Domps in capella omnium sanctorum. 
S. tal. 2, Sp. 86, 
2. ©. ©.428 Anm, 

3. ©. 8.40 um 3; "445 6529; 


464. 
4.&. ©. 445 $ 529; 447 $ 532. 
> Johannes Andreae flirbt 1348 zu 
logna. 
“eo. 451 $ 542. 
7. 1328 Jul. 30 ſtiſtet das Domta- 


Bol 


räbenbe von 5 Markwendiſcher Pfennige 
pro Arnoldo dicto Kethelhot clerico, 
quem propter litteraturam suam et ad 
supplendum defectum, quem patitur 
ecclesia nostra Lubicensis — in com- 
petenti numero ministrorum, seilieet 
subdyaconorum et dyaconorum, ipsi 
ecclesie nostre necessarium prospexi- 
mus et multiplieiter profaturum (ever« 
tus 1, Nr. 536). Arnold Ketelhot ift ber 
fpätere Dompropft. 
8. Breimat egäptt; ſ. oben ©. 432 
Anm. 3. 


1335. 


toren 14 kal. Decembris !; 


475 


be was van beme orben ber grawen, en 


carbinal, gheheten Iacobus de Furno, unbe warbe wyet des fonnen- 


daghes na twelften?. 


+ In deme jare Erifti 1335 bo unftunb bat grote orloghe tuſchen 
5 ben twen koninghen van Vrancriken unbe van Enghelanbe. bes orloghes 
was be olbe greve Wilhelm van Hollande en fale umme krighes willen, 
den be hadde mit koning Philippus van Valoys, fineme fwagheres. 
+ Im deme fulven jare ftarf brober Luder, be mefter van Prugen. 
nicht langhe bar na ftarf oc in Prugen en hertoghe van Brunswic, 
io unde i8 begraven to Koninghesberch *. 
582. In deme fulven jare ftarf bifcop Marquard van Raceborch; 
na eme warbe toren bifcop Volrad, unde wart to Staben wyet5. 
+ Im beme fomere wan greve Johan van Holften mit helpe greven 


15 Denen. 


31.1128. | Gherdes bat land meber to Lalande, dat ee was avewunnen van ben 


583. Dar na quemen to Lubeke junchere Johan, greven Bertol- 
bes fone van Hennenberghe, unbe andere vrome boben van bes keiſers 
weghene unbe des marcgreven ; be worven mit breven unbe mit munde 
to beme rade, bat fe ſcholden helpen bar to, bat Dite, bes Toninghes 

ꝛ0 ſone van Denemarken, worbe loſe laten uter vangniffe, unbe bat ben 


echten erven bes Toninghes bat rile weber worbe ®, 


bar umme quemen 


fe do mit greven Gherde unbe mit greven Iohanne van Holften to 
deghedinghen; bar ne wart over nicht van, wente be greven helden fic 


harde unbe wolden nicht wylen. 


» 584. Des jares vor funte Michaelis daghe quemen in de Travene 


2. heheteu': ghe übergefährieben. 


1. Ron. 18. 

2. 1335 Jan. 8. Salob Fournier 
ans Saverbun bei Toulouſe, Ciſtewien · 
fer, wird erwählt 1334 De. 20 und ger 
krönt 1335 Jan. 8. Böhmer S. 225. 

3. Wilhelm II von Holland war 
jeit 1305 vermählt mit Johanna, ber 
Schwefter Philipps. Nach Cont. Chron. 
Guill. de Nang. ©. 182 zu 1340 beginnt 
Eduard von Englaub den Krieg gegen 
Frankreich de consilio domini Roberti 
de Artesio et Guillelmi comitis Hano- 
nie, vgl. Pauli 4, ©. 346 Ann. 1. 

igoerflänbniß Detmars. A. T.: 
Ans 1335 mortuus est magister gene- 
ralis dominus Luderus dux Brunswicen- 
‚epultus in Koningsberg. Lüber 





von Braunfchrel; 4. ©. 466 Anm. 5) 
farb 1335 Apr. 18; ihm folgte Dietrich 
ftenburg, ermät 1335 Mat 3. 
Script. rer. Pruss. 3, ©. 393 Aum. 3, 

3 ii m f Margnarb ga bꝛ 

5. Biſchof uar m gel 
ſtarb 1335 April 4 (Mel. — 
FAR ah fe folgte re 8 
ber deſſen Konſekration in Stade Melt. 

p B. 5 Nr. 5626 zu serplelcen iR. 
6. 1335 Dig. 5 zu Nürnberg bevoll- 
mädtigt Reife $ Kuba ben Markgrafen 
Ludwig zur Beilegung bes Streites zwi · 
hen ter Waldemar von Dänemark 
und Graf Gerhard von Holftein; Schl. 

Holft. Lauenb. Urkſ. 2, Nr. 155. 


476 IN. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


jungher walvifche vele van ſeſteynen unbe van twintich voten langh; be 
worben vanghen en bel vor ber ftab tufchen ben bomen twen, unbe en 
bel beneben unbe boven ber ftab bi ber Cucukesmolen!, bat er ny wart 
vornomen in beme watere. 

585. In deme jare Erifti 1336 na pafchen? bo ſande be koninghs 
Magnus van Sweden unbe var | Normeghen fine fufter Euphemiam zı. 113«. 
to Roftot Alberte, deme heren van Mekelenborch; de nam fe, une 
habbe bar vele heren to ber hochtid. bar wart he ribbere van hertoghen 
Erik van Saffen. 

586. Dar na des negheften daghes funte Johannis to midden · 10 
fomere bo vor de Here van Mefelenborch mit finer brut uter Warnowe 
weber to Smweben®. he hadde mit eme fines omes fone, hertogen Ro- 
dolves van Saſſen, unbe Hinrike, greven Gherdes fone van Holiten*, 
unbe vele ribbere unbe knechte. bo fe quemen im be fee, bo weren bar 
boben van Lubekes; ve voren en vore bette an ben Kalmerſund. varıs 
quam bo bes koninghes mober mit eren fchepen unde untfeng eren ſwa⸗ 
gher unbe ere bochter unbe be heren al mit groter vroude, unbe voren 
tofamene mit ſchalle allerleye fpeles bet to Kalmeren; bar weren je 
ghuden hoghen vif daghe. dar na bo voren fe to deme Stocholmen; bar 
let de koning ſchone toreden unde quam bar mit ven hogheſten heren 20 
unbe vruwen bes riles; bar wart he riddere van fineme ſwagher van 
Mefelenborch. des anderen daghes quam be koning mit ber Toninghin« 
nen Blanten, de eme bes jares bar vore | was ute Wlanberen bracht, 21. 1 1 
des greven bochter van Ame, to ber kerken. bo was bar fomen be 
vrome bifcop Ghifelbert van Darbathe® umme werf ſines ſtichtes; benz 


19. "Daghe' roth Übergefäirieben. 28. "Blanten' toth for. aus: Blancen’, 


1. Ueber die Kukulsmühte [. Pauli, 
Lübed. juhänbe 1, &. 27. Iniraden 
au® berfelben finben fid) üb. U. 8. 2, 
© 2 lad In, 1. Furſt Albrecht 

2. Na 3 recht 
von Melfenburg urkındet zu Roftod 
My. 10; Herzog Erich zu Rageburg 
My. 24 "und ru Lauenburg Jun. 21 
(Melt. U.8.8, Nr. 5649, 5653, 5673). 

3. Ium. 23 urkumbet Albrecht zu 
Warnemünde (Mel. U.8. 8, Nr. 5674). 
Die beiden Urkunden von Juni 28 und 
Jun. 29 (üb. U. 8. 2, Nr. 633, 634), 
dom benen bie eine feinen Ausftellungs- 
ort, bie anbere Lubed als foldhen nam- 
Haft madıt , werben, wie ſchon Melt. U. 
8.8, zu Nr. 5677 angenommen wirb, 


auf ber Reife ausgeftellt fein, und zwar 
auf Möen, denn Mitbefie; gl der Ur« 
Rande von Jun. 29 iſt der Ritter Wipert 

Lutzow, Hauptmann zu —— anf 
Men, der fich daſelbſi noch Drei 26 ber 
fand (Melt. U. 8.8, Nr. 5689, 5670; 
vergl. daf. 7, Pr. 4741; 8, Nr. 5591). 


Im übrigen |, Mantels. Herr Thibe- 
mann vd. om im ben Beitr. zur 
Eile. dun eich. S. 113—20. 


Rubolf von Sachfen unb Hein» 
rich * Eiferne. 
5. Der Rathmann Thibemann v. 
Siftrom unb ber Rathenotar Johann 
6. Bildof von Dorpat mar bamals 
Engelbert II. 


1336, 


477 


ereben bar de bifcop van Upfale unbe anbere bifcope bes rikes, bat he 
fang be myſſe unde wyede unbe kronede den Toning unbe be koninghin⸗ 
nen!. na ber myſſe wart in bes koninghes fale, ben he bar hadde Inten 
buet fang unbe wit, vele hovendes over ber tafelen. na bes wart bar 
sbanz unbe zduſtes wele. bar randen hertogen Rodolves fone unde greven 
Gherdes fone unde dar ute den landen unbe ute manighen anderen lan- 
den manich dure man, unbe brefen fpere al ame tal. do bat hadde 
waret bre baghe, bo vor be Toning van bennen korte tyb, unbe quam 
dar weber. be van Mekelenborch mit ben anderen heren vor bo weber 
100 ber fee, unde leghen lange rorelos; to leſten verſtak fe de wint, bat 


fe quemen to Gotlante; 


dar wart en hulpen mit fpife unbe mit ander 


ren binghen, bat fe vort quemen to lande bi funte Michelis daghe, 
beyde mit arbeibe unbe mit unghemafe 2. 
587. De boben van Lubele bleven to deme Stocholme bet to un. 


un, fer vrowen baghe ber eren®, | unbe worven bi deme koninghe grote vri⸗ 


heit in Sweden unbe in beme lande to Schonen, eweliten to brukende; 
bar up gaf he ver ftab unbe ben borgharen to Lubele fine Hantveftunghe 


befeghefet +, 


Bi der tiid hadden de van Lubele ere boden bi deme konighe to 


2 Stocholme o. 


588. To der tiid was in Hallande en weldich man, de helt dat 
land to der kindere hant hertoghen Knut Porſes; de wolde orloghen 
uppe be van Lubele, unbe hadde ene unrechte ſake. he wolde en hebben 
uppe der ſee ſchaden dan. des leten de boden deme koninghe unde ſineme 

ꝝ rade be rede vorſtan; alfo wardet bevolen eneme weldighen riddere, be 


dar komen ſcholde unde horen unde lyken de ſake, efte he mochte. 
to gaf de koning den ſulven boden enen vromen knapen mede, 
do ſe quemen to Hallande mit velicheit 


voren erbarlifen dor fin rike. 


bar 
unbe 


uppe bat hus to Valtenberghe, bar untfeng fe vroliken ere weberjate, 
ꝛo Siwyder gheheten Ribbinch, en junghelingh boles mobes, van ghe- 


5, us ringenden 9. 


1. Sant 1, S. 66: 1336 factum 
est magnum parlamentun Stokholm et 
coronatus est Magnus rex et regina 
Blantze. 1, ©. 43, 1335: a domino 
Petro arehlsptscope rsstons, Jul. 21; 
enfe, Abm 1 6 

2. Fürft breit wat ffon Aug. 30 
wieber zu Rofod, wo er ber Stabt eine 
Quittung ausftellte pro sumptu expen- 


10. “oreloh‘ : der eıfle Budflabe Porcigirt und unbeutlih ; 


aarum allisque nostzis necessarlis, War- 
nemunde et Rozstock, cum de reysa 
Bwecie veniebamus, consumptis (Mei. 
u. 8.8, Rr. —8* 


3. —— 
ie beiben Urtunden von 1336 
%ng, 12; 2üb. U. 8. 2, Nr. 638, 639 
(68 ‚baum 2, Rr. 589). 
5. Ueberfläffiger Sag. 


478 


flechte bes duren hertoghen Knut Borjes. bar quam oc bo bes koninghes 
riddere; be horde be fafe in beydent fibeh. bo was de ſale vore in lan⸗ 
ghen jaren uppeſtan van enelme manne, de deme Siwidere tohorde; 21.11. 
den ſloghen de Vreſen dot van Stoveren. bo beghunden be Stover⸗ 
linghe to orloghenbe dar umme uppe de van Lubeke, unbe fprefen, ets 
were tolomen van eren borgheren. bat weberftunben je manlifen mit 
echte in landen unbe in wateren. bo bat to leften wart vorevenet, to 
wolbe oc de Siwiber finen vrent wrelen uppe de van Qubele!. alfo bes 
koninghes ribbere be rede hadde vorhort an beiben ſiden, be halp ben 
man berichten, bat he let van ber fale unde wart ber van Lubeke vront?; 10 
even boben he gaf ſchone gave, unbe fande de mit leve varı fit. 

Des jares erhof fit en orloghe tufchen beme keifere unbe deme 
blinben koninghe van Behemen ; bat wart unbervanghen®. feber mer 
vornam be keiſer jo bat unde bat bes fulven foninghes hat, ven he te 
eme habbe van ber tiid, tat he fine bochter gaf beme marcgreven van ıs 
Myine, ve he lovet hadde fineme fone, des Toninghes van Behmen, bat 
eme vil fere wart vorkeret*. 

+ In deme fulven jare do beghunde Jacob van Artevelbe in Ghend 
to regnerende, unbe fin vegnacie | warbe 10 jar; to beme leften wart 2.1«. 
he gheflaghen vor ſime ſtalle b. » 

+ Im veme fulven jare bo ghing de ſulve Jacob al umme in Vlan ⸗ 
deren, unde braf be ghemeynen under fit. 

+ 34 ber fulven tiid do was marcgreve Lodewic, bes keiſers fone, 


III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


1. ©. des Nüheren über biefe Strei« 


fa Ludwigs in Nieberbaiern, 
tigleit Mantels a. a. O. ©. 115—19. 


Herzog Heinrid) mit feiner Ger 


2. 1336 Sept. 15 zu Fallenberg ur · 
tunben Syghwidus Bibbing capitaneus 
terre Hallandie unb vier andere Ber- 
wanbte Knut Porſes Über ihre Ausjöh- 
nung mit Lübet (üb. U.8. 2, Nr. 


3. Nah dem Tode Heinrihs von 
Kärntgen (1335 Apr. 2), ben Lande 
dem Gemahl feiner Tochter Margaretha 
Maultafche, Johann Albrecht, Johanns 
von Böhmen zweitem Sohn, gehulbigt 
hatten, beiehnte Kaiſer — Mai 5 
au Linz die Herzoge Albrecht und Otto 
von Defterreich mit Kärnthen und Tirol. 


dor 
25 in Oeſterreich ein. ii 24 
\ 1 Brag ee tief ihn ein Eine 


garetha vermäßlt war, zur Hlülfe des Ci · 
bams herbei; bei Landau an ber Jar 
liegt er mit biefem ben Gegnern zwölf 
Tage lang gegenüber, Aug. 18 brechen 
dieſe auf, um über Paffau nach Linz zu 
siehen ; ein Zwielpalt zwiſchen Lubwig 
unb ben Oefterreichern wirb von Johanũ 
dazu benupt, Sept. 4 unb Oft. 9 zu 
Ems Verträge mit Albrecht und Otio 
zu ſchließen, in denen Johann auf Kärn- 
then, Krain und bie winbifche Marl, 
Albrecht und Otto auf Tirol verzigten. 
Bechh, Ki. Ludwig d. Bayer u. Kg. Jo 
Hann dv. Böhmen ©. 5183. 

4. ©. ©. 467 Anm. 6. 

5. Jakob von Artenelbe, ber bebeu« 
tendſte unter ben fünf 1338 Jan. 3 ew 
wählten Hauptleuten Gents, wird er- 
morbet 1345 Jul. 17. Höhlbaum in 
Gött. gel. Az. 1878, &. 309—15. 


1337. 479 


in Prugen unbe tod) mit ben gobeöribberen in Lettowen, unbe halp bar 
winnen beide land unbe flote!. 

+ In deme jare Erifti 1337 do quam bertoghe Hinric Yan Beye ⸗ 
ven in Prutzenland, unbe halp buwen mit den gobesribbern im Litpha- 

snien ene ſchone borch; de het he be borch der Beire, unbe warb binnen 
bren welen vulfenbracht2. 

593. In deme fulven jare quam be koning Edwart van Engheland 
mit wol bren Hundert groten fchepen uppe bat land to Eafand. bar 
quemen weber ene be Vlaminghe; ber worben bar vele flaghen, be 

10 beften bes landes mit deme menen volle. van bennen vor bo be koning 
in be Mafe, unde brachte dar vele wullen unbe vele anderes ghüdes, 
bar mede he wan be vorften unbe be heren in Dudeſchen landen to helpe 
weber ben koning van Vrancriken, be eme bat rile to Vrancriken, bat 

31.11. ban rechte eme | aneftorven was, voreunthelt. 

15 + Im ber tiid veng be greve van Vlanderen enen vromen olven 
vibbere, finen man, Kortrofyn gheheten, de fines was velich lives 
unbe ghudes; ben vorebe he buten Brucghe, unbe let em fin hovet 
afflan*, umme dat he was fo trume beme lande. bes werben be van 
Ghent fere bebrovet unbe bat mene land; eren heren, ben greven, fe 

bar umme fehulbigheben, unde vorbreven ene ute Vlanderen. alſo 
beben fe feber fic to deme Toninghe van Enghelande. 

589. In deme fulven jare do toch de greve van Ghuleke unde en 
bel anber heren van bes keiſers weghene to beme paveje to Aoinion, 
umme ene evenunghe tufchen fe to malenbe. be konden over ber en- 

a5 brachticheit nenen troſt verwerven; alfo quemen fe weber to lande mit 
vorlorenen arbeyde b. 

+ Dar na to middenſomere bo ſchen en cometa, bat was en 
fterne, unbe blef an deme fchine; bar over ghing em ſchinſchove up 

3. 'unde' roth Übergefehriehen. 


1. Anno 1336 Ludovicus marchio 
Brandenburgensis, fillus cesaris, fult 
in Prussia et in terra Lituanorum, ex- 
pugnando eum dominis nostris terram 
Troppin et castrum Pileno. 

2. Anno 1337 dominus Joannes rex 
Boemie fait ultimo in Prussia, — Eo- 
dem anno dominus Henricos dux Ba- 
varie venit in Prussiam, et ille cum 
dominis nostris edifloavit castrum in 
terra Lituanorum nomine Castrum Ba- 
vario, illud consummando in tribus 
hebdomadis. Das ‘ultimo’ ift falſch; 
ſ. &. 499. Johann von Böhmen ver« 


1äßt Prag 1336 Den. 28 und lehrt bort« 
bin zurüd Ist ur 4; KRönigfaaler 
Geſchequ ©. 5 
3 ar. 1. Pauli 4, ©. 351. 
4. Sage: be Eurtroifln ober von 
oſſe Jalobs von Artevelde, 
wird zu Wupelmonbe enthauptet. 
5. et Dit. 28 —— Lud · 
—— Wilhelm von Julich und 
recht zu Berhaudlungen 
em Ankunft berfelben zu 
Avignon Jan. 31; Antwort bes Bapftes 
Apr. 11. Böhmer ©. 112, 228. 


wig 
Biel 


AT. 


1337. 


480 II. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


unbe dale. fin ghang was erft van beme avende bet an ben morghen 

ute deme oftnorboften bet an bat weftfutweft. al anente | ghing he up2u.ı« 
hogher ufbe hogher; to beme Ieften, bo vil ma en manet was vorghan, 

do vorghing fin ſchin in deme weftfutweften. 

590. In ber tiid, do Albert be Here van Mekelenborch worbens 
was munbich ! unbe fine ftebe Roſtok unde Wiſmer let buten fineme rade, 
do begunden fine man in beme lande Mekelenborch unde tufchen fic to 
rovende unbe to bermenbe. fe vruchteben clene eren junghen heren. to 
de bat fach, He nam raͤt unde helpe van vronben, be eme wol ere ghun- 
ben, unde let eme volk komen ute fineme (ande to Stargharden; barıo 
mede dwang be fine man, be ſchuldich weren. He let vele ever veftene 
beten unbe bernen, unde mafebe enen ghuden vrebe over al bat land. 

591. Der ghelite dede oc Barnym, be hertoghe van Stetyn, bi 
finen mannen, be eme to ber tiid oc weren vil weberftrevich. 

592. Des jares bar beboren bebe be Here van Wenden oc beris 
ghelile bi finen mannen. 

+ Des jares buwede greve Ghert van Holften de Lewenborch vor 
deme lande to Ditmarfchen 2. 

594. By ber fulven tiid ftarf be ebele greve Wilhelm van Hen- 


“ neghowe | unde van Selande, bes fone Wilhelm be land na eme Eorteaum. 


jare befat. de fulve jungge greve quam bar na to funte Nicolaus baghes” 
mit fineme vebberen, bern Iohanne van Beamont, unbe mit vele vol- 
kes to Lubeke. bar worben fe ſchone van ben borgharen innehalet unde 
hanbelet erbarlifen bet an ben werben bach*. bo toghen fe vort to 
Prugen, unbe beben wol ere reyſe uppe be Lettowen d. » 
595. In dem jare Erifti 1338 to twelften® quemen tofamene to 


2. 'vedderen' fort. aud : *nedderen”. 


1. Schugbrief Albrechts für Rofod 
1337 Jun. 8: cum consules nostri Ro- 
stockcenses nobis in reysa, qua Juxta 
affinlam nostrorum sussiones et oonsi- 
1ia nostros vasallos Inter sebellantes con- 
‚pescere et conponere nitebantur, fde- 
liter nobis adheserunt; Schußbrief für 
Wismar von Jun. 11 *bor ber hulpe 
willen, barmebe je UN met gantzen trů · 
wen hebben bewyſet in uſen noden, bo 
ſhi ufe man, be van Pleffe beſchedelylen 
met anderen ufen mannen und yren bel» 
peren , us to borberbenbe weber us hab» 
Dem belt" Mel. U. 8. 4, Nr. 5777, 
5781. 


2. Nach dem Ib. Brem. ©. 66 
waren bie von @erharb gglemmelten 
Sölbnerfhaaren gegen bie Ditmarfchen 
kerimmt, 


. . 6. 

4. BWübelm LU Richt 1337 Yun. 7; 

ihm folgt fein Sohn Wilhelm IV. Jo. 
ann von Beaumont war ber Bruber 
icheim LIT. 

5. Bgl. A. T. 1337: Eodem tem- 
pore eciam fuerunt in Prussia oomes 
Wilhelmus de Hollandia et patruns ejus 
et multi comites. 

6. Ian. 6. 


1338. 


481 


Xubele der vorften, hertoghen, bifcope, greven unbe lanvesheren al 

umme befeten, mer ben twintich, unbe boden van den fteven Hamborch, 

Wifmer unde Roſtok, umbe ſworen dar tofamenve mit ten van Lubeke 

enen menen lanborebe, to ſes jaren truwelifen to holvene!. bar lovede 

sbe here van Mekelenborch fine fufter deme juncheren Nycolawefe van 
Wenden, de nam he cortliten bar na 2. be fulven heren bo to Lubeke 

wol achte daghe weren, unbe hadden groten Hof unde manighe forte wile. 

596. Dar na bi paſchen? quam aver be koning van Enghelande 

in be Maſe mit vele volle, unbe quam vort bi Buͤnne to beme kei⸗ 


Bi. 1150, fere. | dar droghen fe eres dinghes wol over en. oc weren bar vele vors 


ften une heren, be fic vorbunden mit deme koninghe weber ben foning 


dan Brancrifen 4. 


597. Nicht langhe dar na leghebe de keifer enen Hof to Nuren- 
berghe. dar mafebe he van ben greven van Guleke enen marcgreven, 
15 unde dan beme greven van Ghelren enen bertoghen. alſo wünnen fe 
do mit nyer werbicheit nyer vorften namen. bar was beme koninghe 
van Enghelanbe vil leve to, wente de feifer unbe de koning unde be van 
Guleke hadden be fuftere des junghen greven van Hollande; be fint 
fufteredochter des koninghes Karolus, de nu is koning to Vrancriken's; 
»unde de van Ghelren hadde bes koninghes fufter van Enghelande?. 


19. “ufteredodhter' : Fufere' L. 6. 


1. 1338 Jan. 11 zu Lubed ſchliehen 
Aubolf von Schwerin, Erich und Abredt 
von Sadhfen, Barnim von Stettin, 
Waldemar von Schleswig, Heinrich 
von Schwerin, Gerbarb III und Jo— 
Hann IH von Holfteln, Alredht von 
Meklenburg, Johann von Güter, Jo · 
hann und Klaus von Werle, Adolf von 
Schauenburg und Klaus von Schwerin 
ein Landfriedensbündniß und nehmen 
in baffelbe bie Stäbte Lübed, Hamburg, 
Roſtod und Wismar auf. 2b. U. 8. 
2, Nr. 667; Mei. U.®. 9, Nr. 5844. 

2. Agnes, Tochter Heinrich II von 
Melienburg, war bie Gemahlin des 

ürften Nikolaus III von Merle: Gü- 

tom. Melil. U. B. 9, Nr. 5842. Ueber 

jeine zweite Ehe ſ. ©. 459 Anm. 2. 
Um Apr. 12. 

4. Eduard III verläßt Brabant Aug. 
18, weilt in Bonn Aug. 25 und urkun« 
bet Sept. 4 in Kobleng; Pauli 4, ©. 
358, 359. Hier ernennt ihn Ludwig zum 
Reichsvitar, Böhmer ©. 121, 285, 326, 


Städteihroniten, ZIX. 


327, 370, 371. Das Bundniß geilen 

Ludwig und Ebuard war 1337 im Juli 

in Seantfurt geſchloſſen; Böhmer ©. 
5, 263. 


5. Die Erhebung des Grafen Wil- 
helm von Züli zum Markgrafen erfolgt 
1336 Aug. 21 zu Sandau, bie Erhebung 
des Grafen Rainald von Geldern zum 
Herzog 1339 Mrz. 19 auf dem Reich» 
tag zu Sranffurt. Böhmer ©. 111, 124. 

6. Margaretha Ludwigs Gemahlin, 
Bhitippine Eouarbs Gemahlin, Zohan- 
na Wilhelms von Zillih Gemahlin und 
Graf Wilhelm von Holland waren Ge 
fchrifter, Kinder Bilkims des Guten 
von Holland und ber Johanna, Tochter 
des Grafen Karl von Balois, Schwefter 
des damaligen Königs Philipp von 
Frankreich. Detmars Bezeichnung be 
ruht auf Mißverftänbniß; etwa: sororie 
moderni regis Francie; ngl. Rufus. 

7. Rainald von Geldern war ver- 
mãhlt mit Eleonora, Eduards Schwe · 
fer . ©. 469 An. 3). 


31 


482 II. Detmar-Ehronif von 1101-1395. 


dar na voer be konhnk weber na Engheland!, 
ſtarkere weber to komende. 

+ Im deme jare Erifti 1339 do quam be foning van Enghelanbe 
to Antwerpe to licghende, und dar wart fin fone Leolyn gheboren in 
funte Michelis clofter. de fulve Leolhn nam na ber tiid bes herem boch« 5 
ter van Meylan, unde bar wart eme vorgheven in Lumbardien 2. 

+ Im deme fulven jare do quam Jaſcob van Artevelve mit groten Bi. 11x 
volke to Brucghe, unde ſloch up ve mekeler; der bleven 18 bot, unbe 
vele ghuber lude wurden vorbannen 3. 

+ 34 ber fulven tiid na ber Brucgher market do wurben gheno- 10 
men bre wantcocghen van Prugen vor beme Swene; bar wurben bo» 
ven umme fand to Paris an ven koning van Vrancrifen; be let en 
webergheven al bat gub unbe be vanghenen quib‘. 

598. In beme fulven jare in funte Kilianes vaghe> na vefpere 
da wart en grot eclipfis ſolis, alfo dat in claren wedder bat meften del 25 
ber funnen was ene ghube wile bufter bedecket. 

599. Dar na fortlifen quam be koning van Enghelande in ve 
Maſe mit groter macht, unde fande boden na ben Dudeſchen vorſten 
unbe beren. der quemen eme vele: bes keiſers fone, marcgreve Lode⸗ 
wich van Brandenborch; dar to van Brabant, van Holland, van Gu- 0 
tete, van beneddene by beme Nine unbe van Weftfalen, de heren alle 
willich mit groter macht eme volgheben in Vrancrifen. bar verhereben 
fe in Pickardie des landes vele. de koning van Enghelande ftrides we⸗ 
ber ben foning | van Vrancriken was vele begherende, des he eme mi. 11 
wegherde bh rade des Toninghes van Behemen, ve fin helpere was. 2 
des toch bat her weber to lande, unbe be koning vor in Engheland®. 

600. In dem jare Crifti 1340 bo ftarf des marcgreven wif van 
Brandenborch, Toning Ehriftophores bochter van Denemarten ?. 


unbe redde fic do noch 


1, norbamnen!; 





et gı 


14. *Rilianed‘ : "Julianed' H. 20. ‘von Brabant‘ : "want übergejährieben. 26. ‘dat" 
1. Bol. — S. 284; ende ſlougen in ber Blaminc- 
2. Eduard führt 1338 Jul. 16 aus _firate veie malelaren. 


dem Hafen von Orwell ; in Antwerpen 4. au dehlbaum 2, Nr. 617 Anm.2. 
brenut das von ihm bezogene Haus in 5. Jul. 8. 

der erften Nadıt ab, doc) findet er mit 6. 1339 Sept. 20 brad) Ebuarb un 
feiner Familie Aufnahme im Kloſter von Hafpre bei Balenciennes auf, er- 
St. Michaelis (Pauli 4, ©. 356— 57). reichte Sept. 25 bei Marcoing bie fran- 
Bon ber Bufommentunft mit Kaifer zöfijche Grenze und überfpritt Dft. 16 
Ludwig wenbet er fi) wieber nad) Ant- die Dife. Philipp von Brantreich 308 
werpen. Hier wirb ihm Nov. 29 ein ſich im ber Nacht von Oft. 22— 23 zu: 


Sohn Lionel geboren, der ſich 1368 Apr. 
25 mit Biolanta Bisconti vermählt und 
Ott. 17 deſſelben Jahres ftirbt. 

3. Kausler, Reimchronikv. Flandern 


rüd. Ebuarb III landete 1340 Febr. 21 
in Harwich. Pauli 4, ©. 363—88. 

B Air den Tod ber Margarethe, 
Gemahlin Ludwigs von Brandenburg 


13391340. 


483 


601. To ber tiid na ber hochtid to twelften! quemen to Lubeke 
vele vorften und heren, ummelang befeten, umme vrede bes landes 
unbe umme andere grote fale to beghebinghen. bar habbe de marcgreve 
fine boden, unbe let bidden, bat je finen ſwagher Woldemere, den he 

slanghe hadde ellende holden buten fines vaber rife, helpen wolben in 


bat rife weber to komende 2. 


602. Do was bar greve Ghert van Holften ; de hadde wol vor⸗ 
nomen, bat finer fufter fone, hertoghe Wolvemer van Sleſwic, mit 
den Denen fic hadde vorbunden, bat fe ben fulven Woldemer wolden 

sobringhen in bat rite, unbe ſcholde nemen des hertoghen fufter®. oc vor⸗ 
nam bo be greve wol, bat vele heren unde ftebe gherne hebben feen 


1.1152. enen koning bar to lande | dor vrede willen, bes dar bo not waß, beyde 


to lande unbe to watere. umme bat be hertoghe, ben he hadde mit tru⸗ 
wen voreftan, ene fo dachte vorberven, bes hadde he umme helpe fand 

15 wiber weghenet. alfo quam eme bo de mere to Lubeke, bat eme volles 
vele queme unbe weren nicht verhne; bo wart be vil vro. bo fe in fin 
land quemen, bo was des volfes fere vele. er he bo mit en vorttoch to 
Nortjuten, do ſlek de hertoghe em af Rypen, be ftat, unbe redede velicheit 
ben borgharen; be belt he en ovele, he nam en ere ghut unbe brande 

abe ſtat; bar mebe we he van bannen. be greve bo naquam mit beme 
volte, unde vant bat hus to Rypen unbe alle andere hus in beme 
lande van finen mannen wol bewaret. fine viande weten, dar je moch- 
ten; ere ghut wart vorwuſtet mit rove unbe mit brande o. 


14. dadachten ..8 
A 


(f. S. 448 Ann. 6), haben wir feine an- 
dere Duelle. Ueber Brojette Ludwigs bes 
Batern, während ihrer Lebzeit feinen 
Sohn uber, zu verbeirathen,, |. 
Heibemann a. a. D. 17, ©. 144—46. 

1. Nadı Jan. 6. 

2. Eine Landrlevensverfammlung 
von 1340 {ft nicht befannt. 1339 Mr. 
19 hatten bie Grafen Gerharb III und 
Johann III mit ben Stäbten Lübech 
Wismar, Roftod, Stralfund und Greife- 
wald ein Bünbniß geagn die Seeräuber 
eigloffen (ib. U. 8. 2, Nr. 683; 

oͤhlbaum 2, Nr. 633; vgl. baf. 2, 
Nr. 643—45). 

3. In dem Bertrage von 1340 Febr. 
12 (f. unten Anm. 5) Ki Vort · 
mer fo ne ſcal be hertoghe fic mit lonine 
Ehriftophers erben, junderen Otten 
unbe Wolbener, nicht vorbinden unbe 


ih 8. 'veligeit' : “velich' 8., 5. 
“Rypen undere', "alle" übergefeprieben 9.; "Ripen under alle’ b. 


2. Rypen unde alle andere: 


nicht beuronben mit fur fufter'. 

4. 1340 Jan. 1 forbert Gerharb bie 
Grafen Otto unb Heinrich von Haller 
mund zur Sürfteifung auf. Schl. Holft. 
Lanend. Urlf. 2, Nr. 160. 

5. 1340 Behr. 12 zu Lübed Über- 
fäßt Gerharb III Herzog Walbemar bie 
ihm von König —8 — verpfänbeten 
Landſchaften in Rorbjütland für 43 000 
Mark; Waldemar foll ihm 13000 Mart 
in 3 Terminen auszahlen, für 25000 
Mark das Haus Gottorp mit bem Däni. 
{hen Balbe, Schleswig, Flensburg, 
Tondern, das Haus Tdrning yıd Ha- 
bersfeben zu Pfand fegen und für 5000 
Mark Pfandſchaſten auslöfen, von dem 
13000 Mark foll Waldemar 3000 bin- 
nen 4 Wochen, 5000 bis Pfingften 
(Jun. 4) und 5000 bis Jatobi (Jul. 25) 
begabten; für die Zahlung der 10000 

31* 


484 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


603. Nicht langhe bar na wart be greve fo crank, bat he fic ber 
richtebe unbe entfeng ben licham unfes heren unbe be Hilghen olinghe. 
in ber ſuke he lach ene wyle, unbe wart en bel fachtere. bo hadde he 
lange ploghen enes ſedes, fo wanne he gicht mochte, fo was he bes 
nachtes uppe mit fineme cappellane | unbe Heft fine tube, be to bemePr.1s 
daghe boreben, als en geiftlit man. bo de Denen horden, bat be greve 
gheneſen was, do fammelben fic erer wol feftich kundighe man; ve 
quemen to Randorshus in der nacht des fonnavendes vor jubica me!. 
alfe wartlude des flapenden heres treben fe to eneme ſtenhus, bar be 
greve fine tide hadde lefen unbe weber entleghen was. bar quemen feıe 
up, unbe floghen ben felen man uppe finen bebbe bot, bar to finen 
cappellan unbe bre knapen?. bat ruchte vorhorbe en vrome vornomen 
ribbere van Weftphalen, Hinric van Vitinchoven; des herberghe was 
dar by; be quam ut. ben ſloghen fe oc in ereme weghe, unbe quemen 
dort malt finen wech, al ane ſchaden. deme utlanbefchen volfe wart bo1s 
fere vorkeret, bat fe ben heren hadden ovele bewaret?; des moften je 
weber then werte landes, dennen je fomen weren, al ſunder vromen. 

604. In ber tiib ftarf bifcop Ludolpf van Swerin; na eme wart 
biſcop Hinric van Bulowe, fin brober, endrachtichliken foren unde 
wyet!. a 

605. Dar na ftarf de wiſes greve Bertolb van Hennenberghe in 
ghuden donredaghes, de manighe jare by koning Rodolphes tiven 


22. MRodolphed' fehlt 8., 6. 


Mark fol er Geifeln flellen, eventuell 
follen feine Amtleute Ripen für bie 
10000 Mark, für welche Gerharb es 
ihm abgetreten, an biefen zurädliefern 
(Sl. Holf. Lauenb. Urkſ. 2, Nr. 161). 
Sun. 23 wirb Ripen, ‘alfe ib ufe vader 
tofte von greven Johanne to techteme 
ervelope‘, von Gerharbs Söhnen Hein- 
rich und Johann an Herzog Waldemar 
abgetreten (baf. 2, Nr. 164). Mai 19 
hatte Herzog Waldemar Ripen zum Leib- 
gebinge feiner Schwefter bebungen (daf. 
2, ar. 89). 


. 1. 

2. Sangebel-6, ©. 524: Comes 
Gerhardus, collecto gravi exereitu, ap- 
plicuit in Randros, — per Nioolaum 
'Ebbeson, quem ipse prius difidaverat, 
sabbato quo sitientes cantatur (Apr. 1) 
est interfectus et exercitus ejus disper- 
sus. Falſchlich Presb. Brem. ©. 66: 


sabbato in quadragesima ante domini- 
cam oculi (My. 18). Dgl. Hinr. de 
Hervordia S. 258—59 zu 1337. 

3. 1340 Aug. 9 wiederholen bie 
Grafen Heinrich II und Nikolaus fchrift- 
lich ihre Beſchuldigung gegen Otto von 
Scentenberg und deſſen Mitmahner: 
Quod enim in presencia vestra (im Mai) 
contra eos loquti sumus, videlicet pa- 
trem nostrum quibusdam eoram pre- 
sentibus, audientibus et non resisten- 
tibus esse interfectum (Lub. U. 8. 3, 
Nr. 95). 

4. Ludolf von Billow, Biſchof von 
Schwerin, ftarb 1339 Apr. 23, Melt. 
u. 8.9, Nr. 5953. Biihof Heinrid 
farb 1347 Nov. 28, ba. 10, Nr. 6800. 
Bgl. Mel. Jahrbücher 36, S. 195—96. 

5. Ueber biefe Bgeicpnung |. Heider 
mann a. a. D. 17, ©. 112 Anm. 2. 

6. Apr. 13. 


1340. 


485 


B1. 116°. unbe fo feber weldich was in bes rifes rade, umbe vorderde bide be 


van Lubele, der vormunder he was lange, unbe warf en in finen leſten 
baghen van beme feifer Lodewighe Hantveftunghe, befeghelt mit ber 
ghuldenen bulfen, dat fe moghen laten muͤnten guldene penninghe i. 

s 606. Do na pafchen quam be marcgreve Lodewich van Branden ⸗ 
borch to Lubeke?, unde brachte bar beme rade ſines vaderes, des kei⸗ 
ſers, breve, be bar ſprelen, bat eme were bevalen bat vorſtant ver ſtat 
unbe be ghulde bes rikes up to borende?. dar wart he lefliken to unt« 


pfanghen. 


N} + Dec brachte He bar finen fwagher Woldemere; deme lovede her- 
toghe Wolvemere van Stefwic fine fuftert. bar weren bo vorften unbe 
greven unbe lanbesheren vele mit eren mannen; de moften alle laten 
ere wapen buten ber ſtat, ane bar ſomelike wolden mede ronnen unbe 


fpere brefen. 


15 607. De marcgreve unbe be hertoghe Wolbemer broghen bo over 
en, bat fe wolven ben Wolbemere, eren ſwagher, bringhen in fines 
vader rile. bar to was fin vebbere, greve Johan van Holften, en 
vorberere®; greven Hinrike unbe finen brobere van Holften was et 


21.110. [et?, de clagheben bo over ben herſtoghen van Sleſwic, bat he hedde 


zo mebe beweten eres vader bot, greven Gherdes, unde hedde untholden 


7. de dar fprelen' fort. auß : fprefende. 13. *tonnen' : *remen’ geiülgt, *ronnen’ übergefäprieben, 


1. Das Privileg Ludwigs für Kübel, 
goldene und filberne Pfennige ſchlagen 
u bärfen, ausgeftelt 1340 Dr. 25 zu 

andehut, Lüb. U. B. 2, Nr. 703, thut 
ber Bermittelung Bertholbs von Henne 
berg feine Erwähnung. Cine Urkunde 
Ludwigs fe Mactgraf Ludwig von Mrz. 
26 verzeihnet Böhmer ©. 129. Die 
ieberhotung bes Mingpriit 8 von 
1340 Nov. 28 f. Lub. u. G. 2, 3.116. 

2. Duittung bes Markgrafen Lub- 
wig von 1340 Mai 21 zu Lübel, Lüb. 
u. B. 2, Rr. :05. 

3. Erſt 1341 Mr. 11 überträgt Lud · 
wig feinem Sohn ben Reihszing Tiibeds 
zur Abtragung ber 6000 Marl Silbers, 
bieer ihm vi iſt; Lüb. U. B. 2, Nr. 
720. Die 400 Mark, welche ber Mart · 
graf 1340 Mai 21 : ex assignacione an- 
nui census imperialls — per serenissi- 
mum patrem nostrum — nobis facta 
erhob, waren vom Kaifer für Berthold 
von Henneberg beftimmt geweſen (baf. 
2, Rr. 700), hatten aber wohl von bie- 
fem nicht mehr erhoben werben können. 


ns 4. Iso Mat 19 zu Fe 

N mar von Schleswig 
mit Fe verlobt ihm feine 
Schweſter Heilig und giebt ihr ale 
Mitgift 24000 Mark, bie an ber Sum» 
me von 100.000 Matt, für bie bem Her» 
308 Bühnen und Jütland verpfänbet 
find, gekürzt werben follen. Schl. Hol. 
Br 2 Nr. ham 23 u © 

5. Schon 1340 April 23 zu Span- 
bau vereinbaren — Ludwig und 
Herzog Bogiflaw von Pommern auf fa 
ferfichen Befehl einen Bergleich zwifchen 
unter Waldemar, einerjelts, und Her» 
308 Waldemar von Schleswig und den 
Srafen Heinrich und Klaus, anbererjeits. 
Seiteint 1, ©.467; Unnaler for norbist 

Iblynbigbeb og Hiftorie 1860, ©. 377. 

6. 1340 Mai21 belchnt König Wal- 
demar GrafJohann mit gehmarn. Schl. 
Holſt. Lauenb. Urk. 2, Pr. 163. 

7. 1340 Mai 21 verföhnen ſich Ger- 
hards Söhne Heinrich II und Maus mit 
König Waldemar und empfangen von 
ihm tühnen für 41000 Mart Silbers 


486 


IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. ' 


be morbere to Sunderborch uppe fime hus. bar nam be hertoghe fic af 

mit eben, alfo be heren eme vunden to rechte. bo wart bar beghebin- 

het, bat greve Hinric unbe fine brober ſcholden don Nortjuten deme 

hertoghen, unbe he ſcholde en dar vore laten Ghottorpe unbe alle fin 

hertochdom, ane bat land to Alfen ; bat was ber hertochinnen morghen- 5 
gave, bar umme wolbe fe bes landes nicht laten!; be hertoghe over 

mochte fine land van den greven weber loſen vor were unde bertich 

dufent mark Lobighes ſulveres?. dat de hertoghe fo grot eventurenbe 

bor bes koninghes willen, bat ferebe em manich to groter borheit. 

608. Do be heren toghen van Lubeke, bo brachte be hertoghe ben 10 
koning to Sunderborch Alfen?; bar nam he fine fufter. na ver brut- 
lacht to vorede he ene to Wyberghe uppe bat dingk. bar untfeng ene 
dat mene land te koninghe‘“, unbe Hopeben bo alle, bat fe ſcholden Los 
wefen van fwaren dwanghe ber Holften. 

609. In ver fulden tyb ſande de koning van Vrancriken en fereıs 
grot here | mit ſchepen in bat Swen, to bedwinghende de Vlaminghe. au. 1 
bat vornam be koning van Enghelande, unbe quam over mit groter 
macht des negheſten daghes funte Johannis to mibbenfomere 5, unde 
fteibde mit en in beme Swene van beme avende na vefpere be nacht 
over unbe ben anberen bach wol Half. dar bleven bot ber Sranfohfern 
wol twe unte bertich bufent, de Enghelfchen bar feghevochten; over fe 
vorloren eres volles wol vere bufent®. fo groten ſtrid uppe beme wa⸗ 


tere was ny vore vornomen. 


19, megbeften Daphea; negbeten daheſten Dagheb 8.5 meghefen meflen Daghe b. 2. 'mal 


any) fort. au: ‘der n mar 


zu Pfand. Daf. 2, Nr. 162; vgl. dal. 
2, Nr. 90 und Hoitfelbt 1, ©. 478 von 
1341 Jan. 8. 

1. gl. bie Urkunde der Herzogin 
Ridjarbis von 1358 Jun. 19: terram 
Alse, quam de nobis manu armata opti- 
nuit. Def. 2, Pr. 188, 

2. 1340 Jun. 23 überlaffen Hein- 
rich II und Maus Herzog Walbemar 
Norbjiitland fir 42000 Mark; Walber 
mar verpfänbet ihnen für 32000 Mark 
das Haus Törning mit Habersleben, 
bas Haus Tonbern unb bas Haus Got- 
torp mit bem Dänifhen Walde und ben 
Stäbten Edernvörde, Schleswig und 
Flensburg. Schl. Holft. Lauenb. Urkſ. 
2, Nr. 164; vgl. ©. 483 Anm. 5. 

3. Diefe Form weiſt auf eine latei- 
niſche Ouelle hin. Schl. Holt. Lauenb. 


Urff. 2, Mr. 138: Sonderborg Alsie ; 
vgl. Anm. 4. 

4. Langebel 6, ©. 524: Item Wal- 
demarus, Alius Christophori regis, — 
regnum Dasiae intravit, et nuptia, 
cum Helvige sorore Waldemari ducis 
Synder- Jutiae, qui ad tempus elec- 
tus fait in tegem, in Synderburgh Al- 
sae celebravit, et a Jutis et Sialan- 
densibus electus est in regem. Bgl. 
baf. 6, S. 630: habitis nuptiis suis in 
Synderborg cum Helvige sorore Valde- 
mari dueis Jucie, intravit Daciam eirca 
pentecosten (um Jun. 4). 

5. Juni 25. 

6. Thduard IIT fuhr Jun. 22 won 
Orwell ab, beflegte bie Franzoſen Juni 
24 bei Sluys und erbeutete ihre ganze 
Flotte. Pauli 4, ©. 37173. 











1340. 


487 


610. Dar na toch de fulve koning vort in Pidarbie unbe bele- 
ghede Dornefe, be ftat. dar quemen eme to helpe ve Dubefchen vorften 
van Brabande, Hollande, Ghelre, Ghuleke, ute Weftphalen, van 
deme Rine unbe anderer groten heren vele; oc holpen eme ve Vlamyn⸗ 

sghe. de toghen bo vor funte Thomas 1; dar floghen fe vele riddere unde 
borghare uter ftat. be toghen bo wort vor Dorneke; dar quam be koning 
van Vrancrite mit vele mer volles, unde leghebe fic dar nicht verhne 
van by en water. bar ne wolbe he nicht over, bat he be ftat hadde unt- 


81. 11a. fat; mer he werebe bar fin | land, bat fine vianbe bar vorber over bat 


10 water nicht mochten to eme komen. alfo quemen to leſten van des paves 
weghen boben unbe be grevinne van Hollande, des koninghes fufter van 
Brancrifen ; be brachtent in enen velighen bach bet to deme anderen ſo—⸗ 


mere. alfo wurben be van Dornele loſet uthe groter not?. 


to ber tiid 


let de Hertoghe van Brabant finer manne vele rabebraten unde jamerliten 
is doden, umme bat fe worven in beme orloghe fin erghefte bor mebe 


willen. 


611. In der fulven tiid bo belegheden de Suten bat hus to Schan- 
dalingborch mit groter macht, unbe wolden ve Dudeſchen, be var unbe 


anber& wor weren in deme lande, vordriven. 


de Holften uppe Pheune 


2» dat drade vornemen; fe fanden en to helpe fes Hundert manne wapent. 
be uppe beme hus weren, worben war ever helpere unbe treven af to 


den vianden unbe beghunben bes ſtrides; be wart en vil hart. 


bo de 


fes hundert man bar to quemen, bo wart be ftrib hardere unde fere 
vorweghen weber fo vele volkes. to leſten beghunden be bunvere wilen ; 
ꝝ do wolte bat hovevolk mebe vl&n; alfo wurden dar flaghen almeftich de 


»1.11m. beften van Jutlande mit ben | bunderen, mer ben tive unbe twintich 


Hundert Denen. bar mebe blef bot ere hovetman, be greven Gherde 
morde, unbe twe fine brobere; de worben fat al bot uppe hoghe rade 


mit ben anberen, be bar mebe weren?. 


1. St. Omer wird Jul. 26 von 
Robert von Artois vergeblich beftärmt. 
Pauli d ©. 374, 
end ber Belag jerung Tour 
mais vermittelt die Gräi Hi Er von 
Senmegan, Philipps Schwefter, Sept. 
25 in ber Kirche zu — einen Baf- 
fenftilftand. Pauli 4, ©. 375, 376, 

3. Presb, Brem. Kap. 21, ©. 66: 
Et ob vindictam — Gherardi oceisi e0- 
dem anno dictum Negels Jebssis in ca- 
stro Schandelemborg Holtzati obside- 
bant. Evieto castro in crastino omnium 
Sanctoram (Nov. 2), interfectis Danis 





alfo warde wrofen be vrome 


ad duo milia et capto dicto Negels Jebs- 
sis, ipsum rotantes diviserunt et super 
quatuor rotas tamquam pro pri domini 
interfectorem posueront. Langebef 6, 
©. 524, 1342: Bellum fuit Mane- 
bjergh, ubi Nicolaus Ebbeson interfec- 
tus. Hinr. de Herv. ©. 259: Tandem 
eclam patris oceisorem Dacum capiens, 
ipsum demembravit, singula membra 
rotis confregit, confracta in sublime 
levavit super rotas corvis et vulteribus 
devorands. Bgl. Schäfer, Dän. Annar 
len u. Ehronifen ©. 82. 


488 II. Detmar-Chronit von 1101—1395. 


boghentaftighe greve Ghert, na des bobe de Holften weren ane dwang 
unbe ane fture. fe deden to lande unbe to watere ven copluben manighen 
geoten ſchaden; dat droghen be ſtede unfachte. 

+ Im ber tiid let de van Denemarken dat land to Schonen deme 
koninghe van Sweben vor ene fummen ghudes, mit eghenbome unbes 
mit alfer vryheit eweliten hy der cronen to Sweben to blivende!. 

+ Do weren de Sarracene van over mere komen in Gallicie mit 
fo groter menheit, dat fe bar dachten to wonende. des halp Got unbe 
be gube funte Jacob ochſunliken in funte Andreas daghe?, bat de crifte- 
nen mit en quemen to ſtride, unbe floghen bot alle dat untellite heyden⸗ 10 
ſche det 3, des ghevrowet wart be mene criftenbom. 

+ In beme jare Erifti 1341 bo floghen be heren van Lubeke ve 
erften ghuldene münte bi vulbort unbe privilegien eres heren, | bes zu 
feifers 4, 

+ Im deme fulven jare bo weren de Dubefchen toghen in Augen, ıs 
unbe floghen erer vele bot, unbe nemen en unbegripeliten ſchat 5. 

612. Im deme fulven jare bo wart vor vaftelavende ® vanghen 
hertoghe Woldemer van Slefwic uppe Erre, dar he jaghede, unbe 
warbe voret to Pheune uppe Nyborch. bar Helden ene be Holften van- 
ghen wol twe jar, er he wart loſet mit groteme ghube. » 

613. In ber vaften bar na ftarf de wife bifcop Hinric van Lubeke, 
unde wart bar begraben in beme nyen chore, den he buwen let van 
fineme eghenen ghude7. oc let he buwen ven fehonen Hof bes bifcopes 


5, menbei torr. auß:'mene. to monende ort, and sonen. 10-11, “hepbenfäe": "an: 
enter" 


1. Nachdem Schonen 1332 Nov. 4 Bol. Konigſaaler Geſchequ. ©. 562, 
von Herzog Waldemar V von Schleswig 563; Joh. Victor. (Böhmer, Fontes 1,) 
und ben Grafen GerharbIII und Johann ©. 439. 


1 an König Magnus verpfänbet worden 
war (Hilbebrand, Dipl. Suecan. 4, Pr. 
2951; |. ©. 471 Xum. 1), beflätigte 
Waldemar 1341 Yan. 3 zu Helfing- 
borg König Magnus biefen Befig und 
verlaufte ihm für 8000 Marl Sitbers 
Sud · Hallanb nebft der Bjerge- und 
Nörre» Asboo · Harde (daſ. 5, Nr. 3537, 
3538). Vgl. Schäfer, Hanfefläbte S. 
136 Anm. 4. 

2. Nov. 30. 

3. Abul Haffan, König von Ma- 
toffo, unb ber König von Granada 
werben 1340 Oft. 30 am diuſſe Salabo 
von Alfonfo XI von Kaftilien und Afe 
fonfo IV von Portugal befiegt. Schäfer, 
Gefch. von Portugal 1, ©. 39395. 


4. ©. ©. 485 Anm. 1; Dittmer, 

Geſch. ber erfien Golb-Ausmünzungen 
u Lübel im 14. Zahrp. in Zeitichr. 
fir Lüb. Dh 1, ©. 22—78. 

5. 1340 überjhreiten bie Ruffen 
von Pſtow bie Grenze bes Kigalden 
Erfftes; 1341 im Dezember fallen fie 
in Lettgallen ein; 1342 Apr. 1. machen 
fie einen Ueberfall auf Rariva ; eine Erpe · 
dition zu Bafle: tief in bas Dorpater 
Stift hinein wird mit einem Streifzuge 
bes Meifters gegen Isborsk wergolten. 
Höhlbaum, Genetes Reimchronil ©. 
XXIN—XXV; in Hanf. Geſchebi 
Jahrg. 1878, ©. 85. 

6. Bor Sehr, 20. 
7. Leverfus 1, ©. 136: Hinricus 


D1. 1178, 


1341. 


489 


unbe ritebe jere fin ghobeshus. na eme warbe Toren be fcolafticns Jo⸗ 
hannes Mule; ven wyede be ercebifcop van Bremen mit ven bifcopen 
van Zwerin unde Raceborch des ſonnendaghes mifericorbia domini !. 
des fulven baghes wyede alfo vort de nye Bifcop ben domh to Lubeke. 

s 614. Do ghaf oc to Plone greve Johan twe fine bochtere to manne 
ten junkheren, Nicolawefe unde Bernardo van Wenden?. 


+ In ber tüb leten greve Hinric | unbe greve Nicolaus van Hol« 


ften uter vangniffe los juncheren Dtten, bes koninghes brober van 
Denemarten Wolvemeres. man fpraf, bat he were borbe worben in 
io der vangniffe. des wart he bracht fineme ome, bern Johanne van Wen⸗ 
ben; bi beme was he, bet bat he wart en ghobeöribbere to Liflanbe?. 


alfo blef Woldemer bi deme rife. 


615. Dar na vor greve Johan to Selande, unde beghebinghebe 
tufchen deme koninghe, fineme vedderen, unbe ben Holften, be Wer⸗ 
15 dingborch underhadden, bat be foning en gheven ſcholde to befchebenen 
tiven ere ſulver, bar bat hus en vore ftunt. bes fulveres betaleve de 
toning bar na to ber erften tiid fo vele, als bar befcheben was. to ber 
anberen rechten tid betaleve he nicht; umme bat vorlos he be erften 
ſummen na eren voreworben, unbe mofte unberen des gheldes unbe bes 
20 huſes mit deme lande dar to gheleghen“. 
+ 2y ber tiid belegheden de Denen bat hus to Coldinghe mit 
groter macht. bat wolbe greve Hinric untfetten mit ven Holften. bo be 


21.1188. Denen vornemen, bat he quam, fe welen alle van vennen. be | greve 


toch do vort in Nortjuten, unde vorherebe dat land unbe dref dar uth 
Benen rof fo grot, bat manigheme bes wunderbe; be rof quam almeftich 


in dat land to Pheune. 


4. alfo vort" tott. aud : talfoort‘. 


de Bocholte. Edificavit chorum. nah 
dem Lib. memor. (baf. Anm. 3) flar 
er Mrz. 1. Sepultus ante summum al- 
tare sub solenni tumba et epytaphio 
elevato fuso de auricalco. Die Inſchrift 
ber Grabplatte |. Hanf. Geſchsbl. Jahrg. 
1883, ©. 14, 15: qui fecit construl 
hunc chorum. 

1. Apr. 22. ©. den Vertrag Etzbi · 
ef Aaurdarbe von Bremen mit ben 
Biſchöfen Vollrath von Rageburg, Hein« 
tig von Schwerin, Johann von Lübed 
unbdem Domlapitelzu Hamburg, 1341 
Apr. 22 zu Stade (Mell. U.8. 8, zu 
Nr. 5681; 9, Nr. 6126). 


2. Mechthild heirathete Nikolaus III 
(j. ©. 481 Anm. 2), Clifabeth Bern- 
Hark von Berle. Melt. U.8. 9, Ar. 
3. 1346 Aug. 29 verfauft König 
Waldemar das Herzogthum Eſiland für 
19000 Mark Silbers an ben Orden; 


‚ber Mehrmerth bes dandes hat ais Dar- 


bringung Junfer Ottos bei feiner Auf ⸗ 
nahme Im — Oben u Er sur 
yaum in Hanf. Gefchebl. Jahrg. , 
S. 94, 9. 1. serie s 


4. Langebet 6, ©. 524, 1341: Rex 
Waldemarus redimere cupiens castrum 


Wordingborgh, de singulis ecelesiis sin- " 


490 III. Detmar -Chrouik von 1101—1395. 


616. Dar na tohant beleghebe de koning uppe Selande bat hus 
to Kalingborch, beibe to lande unbe to watere; bat wolbe greve Hinric 
redden. bo hadden be ftebe bi ber zee ere cocghen fand, be zee to beure- 
dene vor de ſchiprovere, der em bel was up beme hus to Kalinchordh 1. 
de bifcop Peter van Lunden, de mit finen vronden, er he bifcop wart, 5 
ben alven koning halp vorbriven, unbe fencelere wart des junghen 
koninghes, de hertoghe was to Sleſwic unbe feber van beme rike let, 
be ſande dem koninghe to helpe twe cocghen wit wapenden luden; bar to 
hadde de koning anbere fchepe vor deme hus. bo be greve bar quam mit 
finen mannen, he wan be fehepe unbe veng bar rike Denen. mit ben 10 
ſchepen wan He vort enen cocahen van Qubele, de dar quam be zee to 
vredende?. do brachten de Denen bat orloghe in enen bach weber bes 
Toninghes willen 3; alfo bfef dat hus unghewunnen. 

617. | Do Habben ſomelike Holften ſchaden van uppe de van Lu- Di. m 
befe unbe Hamborch; dar vore konde en nehn lik fchen. Des vorbunden is 
fic tofamene de ſulven twe ftebe weber ben Holften*. greve Hinric unbe 
greve Nicolaus, fin brober, voredeghedingheden erer manne. unrech« 
ticheit; greve Johan vorbant fic mit ben twen ſteden, alfo efte fine 
man breken ever brofen hedden, he ſcholde Helpen bar to, bat ben fteben 
ſchude Lit unbe rechts. bar to let he den van Lubeke dat hus to Seghe- 20 
berghe mit al deme, bat bar to ort, vor ene ſummen gheldes to loſen⸗ 
be, alfo greve Ghert bat hus hadde vore fat, ere unrecht bar af weber 
to ftanbe. bat brachte to en des greven voghet, umme bat eme van ber 
greven unde van ben fteben im ber tiid nicht worbe weberftan to bu⸗ 

7. 10° feblt L., 6. 


14. edar': der dar 8. 24, worden: worden’ 2, 6. 


‚gulos recepit calices, quos stipendiarli 
Profanarunt, nec dum castrum redem- 
ptum est. 

1. 1341 Jul. 15 zu Kerbylund in 
castris anteKalundborgh urfunbet Wal- 
bemar über ein mit Lübel, Roſtoch 
Straljund und Greifswald geichloffenes 
Bünbniß (Höhldaum 2, Nr. 679); Zul. 
25 beurfunbet Graf Zobann IT ein 


Bundniß mit ben Stäbten zur Unter-. 


Rügung Balbemars (86. U.8. 2, Nr. 
726). 


2. S. auch bie Beſchwerdeſchriſt Ar 
bede von 1342 Da. 3; Höhlaum 2, 
Nr. 725, ©. 30—21. 
von 1341 Sept. 1 zu 


3. Bergleic 
ilbebrand 5, Nr. 3594. 


Kallundborg; 


4. 1341 Nov. 22 verbinden fich Li- 
bed und Hamburg gegen bie von Krum« 
mendiet und ihre Helfer. üb. U. B. 2, 
Nr. 732; Sartorius-Lappenberg 2, ©. 


368. 

5. 1342 ehr. 17 zu Lüsed urkun · 
bet Johann UI vom Holflein Über ein 
mit duden zur Hilfe König Walbemars 
und důbeas gefchloffenes Bünbnif. Höhle 
Saum 2, Mr. 693; vgl. 26. U.8. 2, 
Nr. 721, 729, 735, 739. 

6. 1342 Mr. 3 erhält Lühed das 
Schloß, Segeberg von bem bisherigen 
2egt Lange Beienfet, für 2300 Mart 
Silber zu Pfand. U6.U.®. 3, Nr. 592 
dgl. 2, Nr. 930; 3, Nr. 145. 


1341. 


491 


wenbe ben ftenen torn uppe beme hus to ben Steghen, bar ſeder is 


ſchade ave komen. 


+ Do greve Hinric fach eme unde ſinen broderen bat orloghe an⸗ 
waſſende, He toch to deme koninghe van Sweden, finen ome; be ent 


ↄi. iis pheng ene an fin beſcherme unbe ſande breve in bat land ben | heren 


unde den van Lubele unde anderen ſteden by der zee, dat eme let were, 
efte greve Hinric unde ſine brodere van un bedrovet worden. 
618. In ber tiid nam hertoghe Albert van Saſſen fin andere wif, 
bern Johannes bochter van Wenden!. na finer Hochtit toch be to deme 
10feifere; bh beme warf he fine ſake wol na willen, unbe quam brabe 
weber in bat land to Wenben. bar quemen eme lede mere, bat greve 
Hinrie van Swerin unbe Dtto fin verber hebben wefen vor ener veftene 
to Ghudowe in deme hertochbome, dar van ben greven was grot ſchade 
ſchen; de Hebben je wunnen unde vorbrand, unbe hebben bar feghe- 
35 pochten weber finen vebberen, ben juncheren hertoghen Erife van Saf- 
fen; deme hadden fe avevanghen finer beften manne, riddere unde 
knechte viftih , unbe was fulven bar kume untkomen. 
619. Do He quam weber in fin land unbe fach, bat be land aller 
weghene weren beworen une erghere werben wolben, He vor in deme 
»wintere to Denemarken. bar quam oc greve Johan van Holften; ve 
twe beghebingheben mit ven foninghen van Denemarken unde to Swes 


21.1188. pen | unde mit greven Hinrike unde mit ben Holften, bat al ere orloghe 


ſcholden ftan in veligheit bet to pinzften. bar mebe begrepen fe be ftebe, 
dat fe mebe ftan mochten in ber velicheit; be bach levede ven fteben. 

3 under deme baghe bachten be van Lubeke unbe de van Hamborch, wo je 
eve ſale weber de Holften mochten vortbringhen 2. 


inet. 17. 


15. ;finen’ fore. aus 
ven’. 2. ‘be — fieden’ fort, auf: di 






1. Albrecht IV war in erſter Ehe 
vermãhit mit Beata, Toter Gunzel VI 
von Schwerin; fte Zommt vor 1334 Mai 
30 und 1336 Aug. 14, als verflorben 
1340 Sept. 3 (Mel. U.B.8, Nr. 5526, 
5687; 9, Nr. 6067). Der Name feiner 
zweiten Gemahlin, vermuthlich einer 
Tochter des Fikrften Iohann von Werle- 
Güftrom (Melt. U.B. 9, Nr. 6096), if 
unbelannt. Bergl. d. Kobbe 2, ©. 55 
Anm. 11. 

2. 1341 Sept. 1 zu Kallunbborg 
tompromittiren Heiurih II, Nikolaus 
und Gerharb von Holftein, Ingeburg 
von Samjd, Schweben unb Halland, 
Heine Brolborf und Hund Brofborf in 


3 Swiftich" 8, 
dad} lebeden de fe. 


2. den’ : "deme' forr. and: 


ihrem Streit mit König Waldemar und 
beffen Helfern Herzog Waldemar von 
Schleswig und Johann II von Hol- 
flein, ſowie auch mit den Stäbten Lu. 
bed, Wismar, Roſtock, Greifswald, 
Straffund und deren Helfern, auf je 4 
Schiedsrichter beiderfeits, welche bie Frie · 
Benebebingungen wiihen ben Grafen 
unb ben Stäbten Sept. 15 zu Roestilde 
vereinbaren ober bie Entfeebung Sept. 
22 zu Selfingör von Erzbifhof Beter von 
Lund entgegen nehmen unb bie Frie · 
bensbebingungen zwiſchen ben Orafen 
und König Walbemar Sept. 22 verein- 
baren ober bie Entſcheidung Ott. 13 von 
Magnus von Schweden und Herzog 


492 III. Detmar-Chronit von 1101—1395. 


620. In deme jare Criſti 1342 bo nam marcgreve Tobewic van 
Brandenborch, des keiſeres fone, mit willen fines vaderes des herto⸗ 
ghen bochter van Kerrenthen; be hadde koning Johannes fone van 
Behemen, van beme fe ſcheden wart, umme bat he bes nachtes nicht 
mochte hoven mit er uppe deme bebbe!. mit ver vrowen wart bemes 
marcgreven Kerrenthen unbe be land vort bet to Lumbardien. de foning 
van Behemen nam de honheit fines fones fic vil na, unbe vervolghede 
feber ben keifer mer, den he ge vore hadde ban. 

621. By ber tiid bo wolde be ebele here Albert van Mekelenborch 
then to beme feifere unbe wart in Doringhen vanghen van beme greven 10 
van Zwarceborch, de ene helt wol en half jar vor ghut, bat fin vader 
eme fchulbich blef2. 

622. | Dar na 9 tal. Maji® ftarf to Avinion be gude pavesstı. 
Benebictus XII; do wart na eme foren paves Clemens VI, unbe 
wart to pinfeften 4 wyet. he hadde wefen ertcebifcop to Rome in Nor« ıs 
mandia; feber wart he carbinal, bar na paves®. 

623. Im ber fulven hochtid bo ghing be dach ut, bem be heren 
maleben to Denemarten®. Binnen deme daghe clagheben be van Lubeke 
deme teifere unbe deme marcgreven bat unrecht, bat be Holjten en deden. 
do fanden fe en helpe, wol twe hundert man mit heimen, up er eghene» 
wyn unbe vorlees; bat weren Beyere unde Swaven; be habben enen 


9. der’ fort, aus dere‘, 


Albrecht von Sachſen entgegen nehmen 
follen. Hildebrand, Dipl. Suec. 5, Nr. 
3594; Höhlbaum 2, Nr. 684. Gleich ⸗ 
eitig, 1341 Sept. 1, urkundet Herzog 

breit zu Mölln; Lüneb. U. B. 
Nr. 403. Ueber bie Vermittlung durch 
Albrecht und Johann III, welde einen 
Stillſtand bis 1342 Mai 19 bewirkte, 
find wir weiter nicht unterrichtet. 

1. Königfaaler Gefhegu. ©. 570: 
Eodem anno facta est discordia inter 
ducem Karinthiae juniorem, flium re- 
gis Boemise, et ducissam suam con- 
thoralem propter sterilitatem, quae as- 
seruit ipsum potentiam non habere ude⸗ 
ros generandi —. Porro Ludowicus 
Bavarus — contra Deum et justitiam 
callide procuravit, quod duclssa fllium 
sum in virum reoepit marchionem 
Brandeburgensem, et in carnisprivio 
($jebr. 12?) nuptise sunt celebratae. 
Bol. Werunsty 1, ©. 265,295 Anım.3. 

2. ©. die Kompromiffe Kaifer Lud - 


wigs von Apr. 3, bes Markgrafen Lud⸗ 
wig von Brandenburg von Apr. 25 unb 
bes Grafen Günther von Schwatzbu 
von Mai 9 auf ben Enpbilgef Heinri 
von Mainz und befien Chiebeiprud 
von Mai 25 (Melt. U. 8. 9, Nr. 6212), 
fowie auch bie beiden Schreiben Kaifer 
Ludwigs und feines Sohnes an Lübed 
von Aug. 1 (Rüb. U.®. 2, Nr. 740, 
1078). Dgl. Lifch in ben Melt. Zahrb. 
15, ©. 43—50. 

3. Apr. 23. 

4. Mai 19. 

5. Benebift XII fiarb 1342 Apr. 25. 
Sein Nachfolger war Klemens VI, er 
wählt Mat 7, gefrönt Dat 19. Baluze 
2, Sp. 299: Petrus Rogerii —, abbas 
Fiscanus in Normandia , deinde archi- 
episcopus Rothomagensis, deinde in 
cardinalatum et ultimate in papam vo- 
estus. Werunsky 1, S. 298 Anm. 2, 
299 Aum. 1. 

6. ©. ©. 491 Anm. 2, 


1342. 493 
vromen ribbere to hovetmanne, Vreberife van Locken, des koninghes 
marſchalk van Denemarken. bo de Holften horden, dat de marſchalk to 
Lubeke kerede van Noftofe, bar he wolde hebben overvaren na beme 
koninghe, do toghen fe erft vor Lubeke. dar branden fe unbe roveben. 

sbar na bo toghen de van Lubele unbe van Hamborch mit deme marfchalte 
unbe mit anbeven even helperen in bat land bet to Itzeho unbe in ven 
Denſchen wold unde weber innet land al umme mit rove unbe mit 
brande, unde vordingheden vele ghudes. bo fe bat dicke hadden dan, bo 
31. 1198. vor | de marfchalt mit fineme volfe in Denemarfen!, var he beme 
10 koninghe mochte mer helpen weber be Holften. 

624. To ber tiid nam be foning van Sweben ben van Lubeke ere 
güt, wor he dat hebben mochte in finen fanden, unbe veng ere borghare. 
do fe vornemen, bat he fe jo ſwarlilen menebe, bo beben fe weber ver 
ghelit. alſo ghing do de tiid to, bat men ſcholde ben Hering folten to 

15 Schonen;; bar ne mochten bo be van Lubeke unbe de van Hamborch nicht 
Tomen. fe quemen over to Selande; bar quemen andere coplude vele. 
de koning van Denemarken hadde bo weber bat hus to Copmannehavene, 
unbe babbe ben copman gherne dar to deme harincvanghe. He hadde do 
belecht var ben ftenen torn vor ber havene; bar weren uppe be Holften; 

ze wolbe untjetten de koning van Sweben, unbe fanbe vele fines vol⸗ 
kes dar. be worden beftret van beme marfcalte Vreberife van Loden, 
deme be coplube vromelilen holpen, unde flogen vele ber Holften unbe 
Sweden, unbe venghen rile vanghene, en bel Holften, be de marſchalk 
fande to Lubeke, in fwaren benden eme to holvene,, bet bat fe deghedin⸗ 

2 gheben ?. 

DI. 1190. 625. |Na ber tiid, dat be marfchalt van Lubeke toch, do quam bar 
amber vrome volk ute beme lande to Saffen unde uthe Wentlande. oc 
wart de van Mekelenborch ber ftat vormundere to twen jaren?, unbe 


*. dar" fehlt 


9 zheiperen?: Yelpe 
dar fehlt. Se don a 


B. det: "de am Rand. 26. Ma’: 


1. Langebet 6, ©. 524, 1342: In 
die Johannis et Pauli (Jun. 26) beilum 
fuit Haffnis, ubi Fredericus do Loken, 
mareschalcus regis Waldemari, cam 
Danis contra Marquardum de Stove 
junforem, capitaneum in castro Wor- 
dingborgh, coteros Holsaticos, Aleman- 
nos et Öplandenses, quos in anxillum 
conduzerat, dimicavit; et Alemannt 
cum suis ceciderunt, et Marquardus 
fugit, succumbente Halwordo Pilt de 
Suecia, Magno et Agaeo quogue Gi- 


gante. Friedrich von Lochen iſt Zeuge 
in einer Urkunde König Walbemars, 
1342 Aug. 10 zu Kallunbborg (Höhl- 
baum 2, Rr. 700). 

2. 1342 Aug. 1 melbet Kaifer Lubwig 
der Stabt, ba Albrecht von Mellen- 
burg in eunbichaft von ihm geſchieden 
ki und ihm felöft, feinem Sohn, König 

Waldemar und auch Lübed behülfli— 
fein wolle (Lüb. U. ©. 2, Nr. 740; vgl. 
Nr. 1078; Melt, U. 8. 9, Nr. 6235, 
6236); Aug. 11 übernehmen bie Für- 


494 


Il. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


ſcholde er Helpen bat orloghe over mit viftich mannen up orfen. bar to 
hadde de ftat to Lubele boben to deme marcgreven umme helpe. er be 
alle dar quemen, bo habbe greve Hinric finen vebderen greven Johanne 
ummetoghen, bat he ber van Lubele unbe van Hamborch aneghing to 


helpende, alfo he en habe lovet!. 


626. By ber tiid was greve Hinric enes nachtes in bat wigbelde 
tomen to Segheberghe wol mit twen Hundert mannen?; dar nemen fe 
den van Lubeke vele ghuber perbe unbe andere Have, unbe venghen twe 
tife borghare; bar mebe quemen fe van bennen mit ereme vromen. des 
worden vordacht lude, be ovele hadden toſeen. 

Dar na kortliken do toghen de greven mit aller macht eres lan⸗ 
bes vor be ſtat to Lubeke; dar leghen fe wol achte daghe; fe branden 


in ben borpen unbe nemen, wat bar bleven was, unde vorderveden 21. 11. 


ummelang vele mer eres ſulves land, ven fe mochten | ber ftat ſchaden. 
627. Se leten oc werven bi deme abbate van Reynevelde umme !> 

ene evenunghe; bar ne wolden de ratmanne nehne rede van Holven, ve 

wile bat fe dar fammelt weren. alfo toghen fe van bennen malt up« 


pet fin. 


+ Nicht langhe dar na des negheften daghes Bartholomei? do 
quam in be ftat volles fo vele, Beyere und Swaven, Marcmanne *, © 
bat erer en grot bel weber to Tante toghen. 

628. De bar bleven, be weren vil lat to reyſende van bes keiſers 
unde des marcgreven weghene up eres ſulves enenture; unbe oc weren 
bar mebe, be ven Holften ghunftich weren, dat jeder wart openbare. 
alfo leghen fe wol twe manebe, unbe beben kume twe vromelike reife 25 
up be vianbe. be greven fanben binnen der tiib ere boben vor be ftat 
dicke, umme evenunghe to malende. bar mebe beghebingheben bes marc- 
greven Hovetlube: greve Gunter van Zwarceborch, ven heten be greven 
omb van ereme olben fibbe; bar to des marcgreven hovemefter, en 
Beyer, unbe her Henning van Boͤch. dit weren welbighe heren, be od 


29. tolden' : tolder' 8., 6. 


fen Albrecht und Johann von Meflen- 
burg auf 3 Sabre bie Sgureogie über 
Lubed (Lib. U. B. 2, Nr. 741; vgl. 
baf. 3, Ar. 99 von 1342 Sept. 30). 

1. ©. oben ©. 490 Anm. 5 und 
Höplbaum 2, Nr. 706, 707. 

2. ©. die Aufgebote Heinrichs von 
1342 Aug. 17 nad Wenemersmolen 
apud castrum Seghebergh (Fb. U. ®. 
2, Nr. 742—46; 3, Nr. 97; ngl. Nr. 
9). 


3. Aug. 25. 

4. Aug. 1 meldet Kaifer Ludwig ber 
Stadt, *baz wir Heinrichen von Riſchach, 
unfers ſuns bofmeifter, mit gemappen: 
den luten zu jw gefchidet haben, und 
daz wir jm zehant mer woldes jenben 
wellen’ Lilb. U. B. 2, Nr. 740). Bol. 
das Schreiben Ludwige von Branben- 
Burg von bemfelben Datum (baf. 2, Nr. 

078). 


1343. 


495 


ber greven vordel rameden; fe leghen mit al deme volle up bes ſtades 


31.1200. grote coft, unbe | umme bat be greven jo boben, ere fate to Iatenbe 


uppe be heren, de be keiſer unbe be marcgreve bar hadden fant, des 
broteben fe be ftat unde ven raath fo langhe, tat fe an beivent halven 
sbe fale gheven an ere hant!. vo fprefen fe, bat en fone unbe en ſtede 
vrede ſcholde alfo vort anftan unde bliven vaft; wo ober en deme an⸗ 
deren vor fine claghe ſcholden beteren, dar ſcholden fe to denken bet to 
twelften2; fo ſcholden fe fomen weder tofamende unbe kundighen ere 
fecghent. alſo ging de vrede to, bar up loveden be greven mit eren man« 
sonen an ene half, unde be rathmanne van Lubeke unde van Hamborch 


in ander halven. 


+ In beme jare Erifti 1343 do was homefter in Prugen brober 
Luder; de tod im deſme jare mit finen ghobesribberen unde mit finen 
mannen in Lettowen, unbe buweben bar binnen achte welen en vaſt 


1s hus; dat Het he Iurgenburch®. 


629. In deme fulven jare to twelften was de bach to deme Stra« 
leſſunde feghet, bat de greve van Zwarceborch mit ben anderen boben 
bes feiferes unbe bes marcgreven ſcholden bon ere fecghent tufchen ven 


5 1209. Holften unbe ben fteven Lubeke unde Hamborch. over dar ne wart | nicht 


zvan; mer fe beichebeven enen anderen dach to Roſtock. do be ftebe ere 


boben bar fanden, do ne wart bar aber nicht af. 


feber ftarf des mare⸗ 


greven weldighe Hovemefter van Ryſchach; mit em blef al dat fecghent 
na. be greven unbe be ftebe bleven vort bi beme vrede, de belovet was; 
over der heren baljturighe man Helden quaden vrede; roven, ftelen, 
2bobenftulpen ghemene wart; fteve unde land vorarmeben fere; ſtures 


braf an ven kindeſchen Ianvesheren *. 


20. "dad übergefchrieben. 


1. ©. die Kompromifje von 1342 
Ott. 13,9. A 1, Nr. 118— 25 und 
Mb. U. 8.2, 5. 1089, Höhlkaum 2, 
Nr. 10-17. 

2. Jan. 6. 1342 Dez. 6 zu Roftod 
follten bie Slagelchriften eingereicht, 
1343 Jan. 6 bajelbft die Schiedsſprüche 
abgegeben werben. Die Klagefhriften 
find verzeichnet H. R. 2, Nr. 126 — 32, 
gebrudt Höhlbaum 2, Nr. 722—28. 

3. Anno 1343 frater Ludolphus Ko- 
ning magister generalis intravit ter- 
ram Lituanorum, ediflcando ibi castrum 
Jurgenburg, quod in octo septimanis 
complevit. Lubolf König folgte bem 


1341 Oft. 6 geflorbenen Dietrich von 
Aldenburg, wurde 1342 Jan. 6 zum 
Hochmeifter erwählt, dankte ab 1345 
Sept. 14 unb flarb 1348; Script. ror. 
Pruss. 3, ©. 73 Anm. 3, 394 Anm. 2. 

4. Ueber Sie Berpanbinngen fehlt 
weitere Kunde; 67. 1343 
Ott. 6 derpfli ie 5 ve Vogt von 
Zritten, fein Schloß ber Stabt Lübed 
unb beren ‚Helfern offen zu halten unb 
ihnen beizuftehen, fo fange ber Krieg 
währe zwiſchen ihr und ben Srafen Io- 
hann und Heinrich (Rüb. U. 8. 2, Nr. 
776). Die Urkunden ber ‚Holfeiner über 
den mit Lübel und Hamburg gefchlofie- 


496 IH. DetmarEhronit von 1101—1395. 


630. In ber tiid berovebe be junghe hertoghe Erik van Saſſen in 
fineme lande binnen leide de vorwaghene, unbe veng bar by vele coplube 
van Saffen, van Weftfalen unbe van anveren landen; bar af wan fin 
evele name en vil quat ruchte. fineme vedderen fone, hertoghen Alberte!, 
was et let; he claghebet ven Holften unbe ven fteben Lubele unde Ham-s 
borch. be hulpen eme, bat he toch in fines vedderen land in deme har⸗ 
ben wintere, unbe wan en bel ber tobere veften, unbe bebe en groten 
ſchaden?. bar na tohant, do de vafte antrab, bo ftarf be fulve ghude 
hertoghe Albert to Lubeke, unbe wart begraven to | Mofne®. Bı.10 

631. Dar na in funte Georgius baghe* bo worpen fic van beme 10 
criſtendome de Eftone in tes koninghes lande bi Mevele, umme ben 
ſwaren dwang, ben fe habten, unbe floghen bot riddere unbe knechte, 
vrowen unbe finvere, alles dat Dubefch was. in brofen fe leghen, dar 
uth fe deden fehaben grot; of wart en fehabe noch grotere weder gheban. 
bo et quam in ben winter, bo haben fe in deme lande to Dfele eneıs 
vaſte ftebe in ber wiltniffe; bar dachten fe befitten ; over be godesrid⸗ 
dere mit ben Dudeſchen ut ben landen quemen to en over bat 48, unde 
mwunnen en af ere veftene, unbe floghen bar bot alfet bat bar was. ber 
anberen ſchuldighen worben feber vele bobet in manighen ſteden 5. 

632. Do ftarf to Lubeke in pinfeftavende® biſcop Helenbert van 


13. Dudeſch: Dudech. 


nen Frieden von 1343 Dez. 13 find 
verzeichnet 9. R. 1, Nr. 133, 134; 
Höhlbaum 3, Nr. 20, 21; vgl. Lüb. 
U. 8. 2, Nr. 832; Mantels, Beiträge 
©. 153. Den Srieben ber Stäbte mit 
König Magnus, 1343 Juf. 17 zu Hel- 
fingborg, 1.9. R. 1, Nr. 137, 138; 
Bohısanm 3, Nr. 6. 

1. Abredht IV war der Better Erich 
11; Albrechts Water Johann II und 
Erich Bater Eric) I waren Söhne Jo- 
bann I. Dt. Rufus; Grautoff 2, ©. 
XIX Anm." ; v. Robbe 2, ©. 56 Anm. 14. 

2. 1343 24,6 ſchließen die von 
Krumeffe, von Rigerow, von Duven- 
fee, von Barkentin unb von Grönau 
mit den Fürften Albrecht und Johaun 
von Mehtenburg ein Shugbündniß ger 
gen Ieben, ‘ane yeghen berteghen Alber- 
tes findere van Sajlen' (Mel. U. B. 9, 
Nr. 6359). Dez. 15 vergleicht ſich Lülbed 
mit Davib und Otto Waderbart wegen 
des von feinem Vogt zerſtörten Berg- 
friebs zu Sterley (LÜb. U. 8.2, Nr. 


786; vgl. Nr. 783, 793, 798 und (2) 
819). 


3. Albrecht IV urfunbet zulegt 1342 
Sept. 7 (2b. U. 8.2, Nr. 747), er 
fheint als Zeuge Oft. 13 (Melt. U. 8. 
9, Nr. 6239), wird erwähnt Dez. 9 und 
1343 Ian. 22 (baf. 9, Nr. 6254, 6271} 
und war verfiorben 1343 De. 6 (fiche 
Anm. 2). Der Sonntag Eftomihi fiel 
1343 auf Fehr. 23. Ueber Albrechts 
Gemaplinnen |. S. 491 Anm. 1; feine 
Söhne erfter Ehe waren Johann III, 
Albret V und Erid II. 

4. Apr. 23. 

5. Ueber den Aufſtand ber Eſten 
fiehe Höhlbaum, Doenetes Tivländ. 
Reimchronik ©. 19 fi., Einleitung ©. 
XXVU ff.; Ichann Kenner Livl. Hi» 
Rorien (Herausg. von R. Hausmann und 
&. Höplbaum) ©. 86 fi. ; Höhlkaum in 
den Hanf. Gefhsbt. Jahrg. 1878, ©. 


6. Mai 31. 


1344. 


497 


Stefwic; na eme wart bifcop Hinric van Lubeke koren. deme ghaf de 
paves bat Bifcopdom bor bebe willen bifcop Helenbertes vor des bat he 
ftarf. de bifcop Helenbert do wart begraven to Lubeke in ber minren 


brobere chore i. 


5 633. By der tiid bo wart beme Toninghe van Denemarfen bat 


51.1204. hus to Kalingborch; bat verreden under | fic en Holfte deme anderen 


af; alſo wart des koninghes macht al entelen grötere in Selande ?. 
+ In deme fulven jare in funte Jacobes daghe bo makede ve meh- 
fter van Prugen, brober Luder, enen guben vrede mit deme Toninghe van 
io ſtralowe unde Polenen uppe deme flotte Moryn; He gaf weber beme 
toninghe, wat he habe des ſines, bat to beme rike horbe, alfo dat land 
Eopave, Doborin unbe bat flot, bat dar het Braburch ®. 
634. Im deme jare Erifti 1344 do hadde de paves openbate en 
conſiſtorium, unbe kundighede, en ftebe vrebe unde evenunghe were mar 
ıstet tufchen deme ftole to Rome unbe Lodewighe, de fic keiſer het van 
Rome , unbe hebbe fic in de gabe gheven ber hilghen kerken; ber wolbe 
he beterunghe bon, wo de ftol van Rome wolve*. bes wart be werlt 
fere vrowet unbe hopede to beme vrede. dar na ſande de paves fine bo- 
ven to beme feifere mit breven; bar inne hadde he beſchreven beterunghe, 
„de be keifer bon ſcholde. deme keiſere was gh leve to vrede unbe to en⸗ 
drachticheit; do he de breve horde, ſware wart eme to mode. dar inne 


1. Wandinſchriſt des Katharinen« 
Moflers zu Xübel: Anno Domini 1343 
obiit dominus Helenbertus Visbeke, 
episcopus ecclesie Sleswioansis. Reichen» 
flein_bafelöf: Anno Domini 1343 In 
die Petronille (Mat 31) oblit dominus 
Helenbertus Visbeke, episcopus ecele- 
sie Sieswicensis, hio sepultus, cujus 


burgh. 

3. Eodem anno idem magister (Lu- 
dolphus Koning) fecit pacom et concor- 
diam cum rege Cracovie et Polonie red- 
dendo ei terram Cuyavie et Dobrinen- 


Gtäbtegroniten XIX. 


31.121«. ſtunt, dat he ſcholde upgheven | dat rife unbe latent to gnaven bes 


sem et castrum Bramborg in die s. 
Jacobi (Jul. 25) ; id factum est in castro 
Morin, ubi rex ot magister simul fue- 
runt. Die 1343 Jul. 8 zu Kaliſch ver» 
faßten Friedensurfunben wurben aus- 

jetaufcht bei einer Zufammenkunft des 
Sogmeifers und König Kaflmirs vom 
Bolen Zul. 23 zu Wierbiganow zwiſchen 
Inowraclaw und Murfinno. Caro 2, ©. 
251 —258; Script. rer. Pruss. 2, ©. 
500 Anm. 324, 

4. 1343 Sept. 18 zu Sanbeput ber 
voltmächtige Lubwig bei Klemens VI 
Humbert Delphin von Bienne, Mar- 
guarb von Randegg Propft zu Bam⸗ 
erg, Eberhard von Tumnau Propft 
zu Augsburg und Mag. Ulrich von 
Augsburg, bie in feinen Namen um 
Abfolution bitten follen, 1344 Jan. 16 
Sitzung bes päpftlihen Konſiſtoriums, 
Abbitte ber Bevollmächtigten und Un- 
terwerfung unter ben päpftlichen Stuhl. 
Böhmer ©. 147, 232; v. Wech ©. 84 
89; Werunsty 1, ©. 339, 346. 

32 


Don 1101-1998. 
498 I. Inten; unbe bleve he by beme 
pavefes, efte fe ene vort ey gpeen ewighe beſeghelde Hant- 
rite, fo fapolbe de beme Mole nr ramere loning worde foren, ſo 
veftunge, fprefeme, DM umpe nicht unberminnen bes rites, 
ne ſcholde be fic nicht Ka keigref He eme to anbere grote fale, bes 
er em be paves ftebegbebt- 9 4, umme bat et he komen bes rikes 

ame weren unmogelif to beiden L 
vorften tofamenbe unbe {et en be breve lefen. bo wolde eme erer nehn 
aben to bem falen; mer fe fprefen, he ne mochte finer natomelinghe 
rt unbe vribeit nicht vorgheven eber vorwilleforen?. aljo blef be 
wibracht ſtande tuſchen deme pavefe unbe beme keiſere, alſe vore ftunt. 10 
635. Im ber tiid hadde be bifcop van Meghence mit des keiferes 
vebberen,, beme hertoghen van Beyeren, ſchelinghe umme ſake, bar de 
feifer to beſcheden hadde ene tiid in deme hervefte to Brankenvort, be 
ſale mit vechte to untſchedene. be hertoghe hadde helpere ven foning 
van Behemen, hertoghen | Robolve van Saffen, ven marcgreven van izı>. 
Mifne, de des feiferes dochter Habe, ben lantgreven van Heffen, unde 
uthe Weftfalen unde uthe anderen landen vele vorften unbe heren. do 
fe mit eren luden ſcholden fomen to deme daghe, bo wart en to wetene, 
dat de feifer dar mit ben bren finen fonen, Lodewigo, Stephano unbe 
Romolo, queme mit fere groter macht; des kereden fe weber, unbe deze 
hertoghe van Beeren ne borfte to Vrandenvort do nicht komen vor 
finen vedderen, ven feifer, wol he vornam, bat be feifer vore warnet 
wa83. were be nicht fo ſtarke var fomen, fo wolten de vorften enen 
nyen koning hebben foren weber ben keiſer, unbe wolten ene mit helpe 
ber bifcope van Colne unbe van Trere hebben bracht to Alen uppe den 2s 
ftol. dat hadde de blinde Toning Johan van Behemen bruen, de ben 
teifer dachte vorderven, alfet jeder wart openbare. 


ac partes mutuo cnm armata gente con- 
venire inibi niterentur; ac princeps 


1. 5, Der ©. 80, 00; Werunaty 
eirca 4 milia galeatorum inibi convo- 


1, 6. 3541-55. 


2. Reichstag zu Frankfurt und Kir 
ſtentag zu Renje Bacharach?) im Sep- 
tember. Böhmer ©. 151; b. Wech ©. 
92—96; Werunsty 1, ©. 361—66. 

3. Matth. Nuewenburg. (Stuber 
©. 116— 17; Fontes4, ©. 232): Idem 
namque Heinricus archiepiscopus cum 
antea habuisset litem cum Ruoperto 


casset; Robertus dux, videns se non 
posse inibi dominari, cum paucis ve- 
Diens et se deprehendi suspicans re- 
pente recessit. Propter quod princeps 
Moguntino adjudicavit petita, ducem in 
multis condempnando expensis. 1344 
Olt. 10 au Krankfurt beurkundet Lud · 
: Heinrich von Mainz 
ıpredt einen Tag, 
at, angejegt habe; 
rt verlängert er ben 
Nov. 16 beurfundet 
der Bürften, Herren 
Heinrich von Mainz 


21.128, 


1345. 


499 


636. In deme jare Erifti 1345 vor ber vaften! bo weren be 
toning van Ungheren, be blinde Toning van Behemen unbe be greve 


21.121. van Hollanbe alle mit vil groter | machte toghen in bat lant to Letto⸗ 


wen?; bar beben fe ven Heibenen ſchaden grot, unbe noch grotere had⸗ 
sben dan, weret rechte ghan®. be koninghe hadden bar befat eme vafte 
borch, dar ber heidene weren vele uppe vloghent, bo be borch vil na 
wunnen was, bo quemen en boben unbe breve van deme homefter unbe 
van ben Dubefchen brovern van Prutzen; be beven umme helpe, wente 
be Lettowen weren in ereme lande fo ftarke: were bat fe en brabe nicht 
sen quemen to helpe, jo were bar be criftenbom unbe ere land vorloren. 
de koninghe unbe heren ben breven wol loveden; fe vorleten ve heidene 
in ereme lande, unbe wanben in ber brobere lande groteren vromen 
werven5. do fe na ben heibenen jagheben bar innet land, fe vunden, 
bat de rede alle was en quant; bar weren nehne heidene fomen. bes 
15toghen fe weber to lande ane vromen 6. 
637. Dar mebe in der reife was greve Hinric van Holften; be 
vor bo mit ben konighen in ere land; bar blef de wol en jar, er he 


weber quam to Holftenlande ?. 


638. Do be brobere van deme Dubefchen | hus horden, bat be fo 


ninghe unbe be heren fo ſwarliken broghen, tat ere ſware reyſe uppe be 
heidene fo onele was vorftoret, bo fegheben fe ere unſchult unde worpen 
fe up eren homeſter; ven entfatten fe bo, unbe fatten enen anderen in 


fine ftebes. 


639. Des fulven jares in ber vaften do coften hertoghe Erik van 


16. "mad fehlt 8., 6. 
auf dem angefegten Rechtstage gehörig 
Singefunben babe. Böhmer ©. 151, 

„152. 

1. Bor Febr. 9. 

2. gl. A.T., 1345: Eodem anno 
Joannes rex Boemie cum Alio suo mar- 
chione Moravie et rex Ungarle, comes 
Holandie et dux Burgundie cum aliis 
multis nobilibus et prineipibus faerunt 
in Prassia nihil profleiendo. Bgl. We 
runsty 1, ©. 374—76. 


3. Reim. 

4. Wielun ober Piften. Böhmer S. 
211, 348; Strehfein Script. rer. Pruss. 
3, &. 74 Ann. 2. 

5. Lubolf König nimmt an bem 
Feldzuge Theil; ale bie Litthauer in 
das öftliche Samland einfallen, kehrt er 
um, finbet aber bie Litthauer, bie in ⸗ 
zwiſchen in Livland eingebrochen find, 
nicht mehr vor. Caro 2, ©. 265, 266; 


Böhmer, Regg. Imp. VII, ©. 19. 
Vita Karoli (Böhmer, Fontes 1,) ©. 
265: Post non multos vero dies om- 
nes isti prineipes et magni viri de 
Vratislavia versus Prussiam processe- 
runt. Et ibidem cum per longum tem- 
pus glaciem expectantes jaculssent, 
hyems adeo fuit mollis et lenis, quod 
per glaciem transitum, sicut allis an- 
nis, minime babuerunt. Et sic multi 
magni viri sule votis frustrati, perdide- 
runt labores simfliter et expensas. Hot 
neles Reiıngronit ©. 31—34. 

6. Reimprofa. 

7. Heintich ber Eiferne urkundet 
1345 Zul. 4 zu Hanerau. Lappenberg, 
Presb. Brem. ©. 155; Junghans ©. 10 
Anm. 31%, 

8. Ludolf König dankt ab 1345 
Sept. 14; Script. rer. Pruss. 3, ©.394 
Anm. 2. Ihm folgt Heinrich Dufemer, 

32* 


498 II. Detmar-Ehronif von 1101—1396. 


pavefes, efte he ene wort wolbe bar bi laten; unbe bleve he by deme 
rite, fo ſcholde he deme ftole to Rome gheven ewighe beſeghelde hant ⸗ 
veftunghe , fprefenbe, fo wanne welit Romere koning worbe foren, fo 
ne ſcholde he fic nicht Inten kronen unde nicht unberwinnen bes rikes, 
er en be paves ftebeghebe. oc beichref He eme to anbere grote ſake, bes 
eme weren unmogelit to holvene!. umme bat let he komen bes rikes 
vorſten toſamende unbe let en ve breve leſen. bo wolde eme erer nehn 
raden to ben falten; mer fe fprefen, he ne mochte finer nafomelinghe 
vecht unbe vriheit nicht vorgheven eder vorwillekoren?. alfo blef de 
twibracht ftanbe tufchen deme paveſe unbe deme keiſere, alfe vore ftunt. 10 

635. Im ber tiid hadde de bifcop van Meghence mit des keiſeres 
vedderen, beme hertoghen van Beyeren, fchelinghe umme fate, bar be 
keiſer to beſcheden hadde ene tiib in beme hervefte to Vrankenvort, be 
ſake mit rechte to untfchebene. de hertoghe hadde helpere ven koning 
van Behemen, hertoghen | Robolve van Saffen, den marcgreven van zum 
Mifne, de des keiſeres bochter hadde, ven lantgreven van Heflen, unbe 
uthe Weftfalen unbe uthe anderen landen vele vorften unbe heren. bo 
je mit eren luden ſcholden komen to deme daghe, bo wart en to wetene, 
bat de feifer var mit ben bren finen fonen, Lodewigo, Stephano unbe 
Romolo, queme mit fere groter macht; des kereden fe weber, unbe de 20 
bertoghe van Beyeren ne borfte to Vrandenvort do nicht komen vor 
finen vebberen, ben feifer, wol he vornam, bat be feifer vore warnet 
wa83. were he nicht fo ftarfe bar komen, fo wolden be vorſten enen 
nyen toning hebben foren weber ven keiſer, unbe wolden ene mit helpe 
ber bifcope van Colne unbe van Trere hebben bracht to Alen uppe ven 2s 
ftol. dat hadde de blinde koning Johan van Behemen bruen, be ven 
teifer dachte norberven , alfet ſeder wart openbare. 


1. v. Weech ©. 89, 90; Werunsky 
1, ©. 354—55. 

2. Reichstag zu Frankfurt und Für · 
ſtentag zu Rene Sagaraatı) im Pr 
tember. Böhmer ©. 151; v. 

92—96; Berunsty 1, ©. era] 

3. Matth. Nuewenburg. (Stuber 
&.116— 17; Fontes4, ©. 232): Idem 
namque Heinricus archiepiscopus cum 
antea habuisset litem cum Ruoperto 
duce Bawarie, flio fratris principis, 
propter castram et opldum Winhem, 
et eisdem diebus litem haberet cum 
marchione Missenensi Alliastro princi- 
pis; ac lis ducis et archiepiscopi In 
Prineipem conpromissa fulsset, qui in 
Frankenfort partibus terminum statuit; 


ac partes mutuo cam armata gente con- 
venire inibi niterentur; ac princeps 
circa 4 milia galeatorum inibi convo- 
casset; Robertus dux, videns se non 
posse inibi dominari, cum paucis ve- 
niens et so deprehendi suspicans re- 
pente recassit, Propter quod princaps 
Moguntino adjudicavit petita, ducem in 
multis condempnando expensis. 1344 
Oft. 10 zu Srankfurt beurkunbet Fub- 
wi, daß er milden Heinrich von Mainz 
yietngrof Ken einen Tag, 

Nov. % zu Frankfurt, angefegt habe; 
Nov. 14 zu Frankfurt verlängert er ben 
Tag bie Nov. 16; Nov. 16 beurfunbet 
er den Rehtsipruc ber Kürten, Herren 
und Ritter, daß ſich Heinrich von Mainz 


31.128, 


1345. 


499 


636. In deme jare Criſti 1345 dor ber vaften! bo weren be 
toning van Ungheren, be blinbe koning van Behemen unbe be greve 


1. 121°. van Hollande alfe mit vil groter | machte toghen in dat lant to Letto⸗ 


wen?; bar beben fe ben heibenen ſchaden grot, unbe noch grotere had⸗ 


sben ban, weret vechte ghan®. 


be koninghe hadden bar befat ene vaſte 


borch, dar ber heidene weren vele uppe vloghen*; bo he borch vil na 
wunnen was, bo quemen en boden unbe breve van deme Homefter unbe 
van ben Dubefchen brobern van Prutzen; be beden umme helpe, wente 
be Lettowen weren in ereme lande fo ſtarke: were bat fe en brabe nicht 
sen quemen to helpe, fo were bar be criftendom unbe ere land vorloren. 
de koninghe unbe heren ben breven wol loveden; fe vorleten be heidene 


in ereme lande, 


unbe wanben in ber brobere lande groteren vromen 


wervend. bo fe na ven heibenen jagheben bar innet land, fe vunden, 

bat de rede alle was en quant; bar weren nehne heibene fomen. bes 
15 toghen fe weber to lande ane vromen ®. 

637. Dar mebe in ber reife was greve Hinric van Holften; be 

vor bo mit ben fonighen in ere land; bar blef he wol en jar, er be 


weder quam to Holftenlande?. 


638. Do de brobere van beme Dubefchen hus horden, bat be ko⸗ 


»ninghe unbe be heren fo ſwarliken droghen, tat ere fware reyſe uppe be 
heidene fo ovele was vorftoret, do fegheben fe ere unfchult unde worpen 
fe up eren homeſter; ben entfatten fe do, umbe fatten enen anberen in 


fine ftebe®. 


639. Des fulven jares in ber vaften do coften hertoghe Erik van 


16. ad fehlt L., 6. 


anf bem angefegten Redhtstage gehört; 
———— ie Böhmer & A 


1. ar Gebr. 9. 

2. Bgl. A.T., 1345: Eodem anno 
Joannes rex Boemie cum fillio suo mar- 
chione Moravie et rex Ungarle, comes 
Holandie et dux Burgundie cum aliis 
multis nobilibus et principibus fuerunt 
in Prussia nihil profleiendo. Bgl. We 
runsty 1, ©. 374—76. 

3. Reim. 

4. Wielun ober Piſten. Böhmer S. 
211,348; Strehffe in Script. rer. Pruss. 
3, &. 14 Anin. 2. 

5. Lubolf König nimmt an bem 
Seluug ge Theil; als bie Fitthauer in 
bas öfliche Samland einfallen, Tehrt er 
um, finbet aber bie Litthauer, bie in« 
gwifgen in Libland eingebrochen find, 
nicht mehr wor. Caro 2, ©. 265, 266; 


Böhmer, Regg. Imp. VII, ©, 19. 
Vita Karoli (Böhmer, Fontes 1,) ©. 
265: Post non multos vero dies om- 
nes isti principes et magni viri de 
Vratislavia versus Prussiam processe- 
runt. Et ibidem cam per longum tem- 
pus glaciem expectantes jacuissent, 
hyems adeo fait mollis et lenis, quod 
per glaciem transitum, sicat allis an- 
nis, minime babnerunt, Et sic multi 
magni viri sule votis frastrati, perdide- 
runt labores similiter et expensas. Öoe 
neles Reimchronil S. 31—34. 

6. Reimprofa. 

7. Heinrich ber Eiferne urkundet 
1345 Zul. 4 zu Hanerau. Lappenberg, 
Presb. Brem. ©.155; Junghans &. 10 
Anm. 31*, 

8. Ludolf König banlt ab 1345 
Sept. 14; Script. rer. Pruss, 3, S. 394 
Anm. 2. Ihm folgt Heinrich Dufemer, 

32* 


500 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


Saffen unde fin fone Erik dat hus to der Lynowe van eren mannen, 
Scharpenberghe heten; fe gheven eme bar vore bi der Elve bat land to 
Derzing unbe be veftene in beme lanbe!. bo be Scharpenbergher quemen 
in bat land, fe beghunden roven na erer wonheit; bar umme toghen innet 
lant mit groter macht hertoghe Rodolf van Saffen? unbe ve here vans 
Metelenborh, unbe wunnen in beme herveſte dat land unbe breven fe 
van bennen. 

640. Do be greve van Hollande quam uthe ben Lettowen weber 
to lanbe, bo beghunbe he ſtarke to orloghene weber ben bifcop unde be 
ftat to Utrecht; dar beleghede he te ftat mit groter macht, unbe bebe !% 
in deme bifcopbome groten ſchaden ®. 

641. Do bat orloghe was in ene eve nunghe bracht, nicht langhe vi. 122 
dar na in deme herveſte bo Dachte be junghe rike weldighe greve Wilhelm 
wreten foban let, als eme unbe finen vadere unbe van langen jaren 
finem vorevaren hen was van den Vrefen. he toch mit groter macht 15 
in Vresland unbe wart bar ſlaghen mit velen ridderen!, er do fin ved⸗ 
bere, greve Johan van Beamond, mit beme groteften bele des heres 
uppe bat land uthe den fchepen komen konde. umme bes heren bot vil 
manich bebrovet wart, funberlifen be borghere van Lubeke, ben he 
was gnedich unbe ghunftich. he arbe wol na fineme ebelen vabere, de 2 
mit fines ſulves gube van finen edelen mannen cofte vry ben feevunt. 
fo wor in finer herſcap jenich ghut van fehipbrofe ever van werpene in 
ber fee to lande brift, bat fcal bliven wol behot jar unbe bach, bet bat 
dar komen na be rechten erven, eber beb van rechte hebben fcholens. 
umme be wolbat bes greven fele ewelifen in vrouden mote fin mit Ghode 2 
in hemelrike, amen. 

642. Des jares wan be koning van Denemarken Korſe uppe Se- 
lande | van ben Holften®; bar van worben fe zere krenket. 

3. "E&jarpenbergher' fe "Sßarpenberghe‘. 
16. 00: ve R., G. 


Bi.12> 
13. det. 





“quemen" am Rand, 


ermählt Dg. 13; er wirb als Hochmel⸗ 
fter zufegt genannt 1351 Aug. 24 und 
—— nachdem er vorher abgedaukt, zu 
rathean. Daf. 3, ©. 394 Anm. 4. 

1. Ueber Darzing {. ©. 371 Anm. 6. 

2. Rubolf Ivon Sachfen- Wittenberg. 

3. Levold v. Rorthof ©. 194: Eo- 
dem anno (1345) idem comes Hanoniae 
Ultrajectum obsedit, sed post multas 
expensas ibi per ipsum factas vacans 
inde recessit. 

4. Daf. &. 194: Eodem annoprae- 
dietus comes Hanoniae in festo ss. 
Cosmae et Damiant (Sept. 27), incaute 


et inconsulte Frisones invadendo, se 
et euos pracoipitavit in mortem. 

5. Wülpelm IV wmieberholt 1338 
Apr. 19 zu Balenciennes (Üb. U. 8. 
2, Nr. 671; Höhlbaum 2, Rr. 610) 
ben Freißrief, in weldem Wilhelm III 
1316 Apr. 16 (806. U. 8.2, Rr. 338; 
Höplsaum 2, Nr. 276) den Freibrief 
Johann I (6. U. B.1, Wr. 675; 
Döhlbaum 1, Nr. 1276) wiederholt: In 
primis: si mercatores dicte eivitatis — 
naufragium paciantur u. |. w. 

6. Sangebet 6, ©. 525, 1346: Rex 
Waldemarus vieit Korsor. 


1346. 


501 


+ Im deme ſulven jare in ber nacht fancti Thome! do bemifebe fit 
en cruce in der lucht boven Prenfave in ver Marke; dat was licht 
ſchinende unbe bfawer varwe. bat cruce was under ben manen, be do 
vul was, unbe was wol ſes vademe lank, unbe betefente, als men 

sfpraf, tokomende unghelude, bat der Marke anftande was in deme 
vundenen marcgreven, be bar na beghunde to regnerenbe. 

+ Im deme jare Erifti 1346 do wart ghewunnen bat hus to den 


Steghen in Holftenlande 2. 


643. In deme ſulven jare na deme dode des greven van Holfande 
10 huldeden fine land finer eldeſten fufter, ver keiferinnen, umme bat he 


nehn kint noch brober ne hadde ꝰ. 


644, To beme vaftghanghe* hadde be here van Mefelenborch unbe 
fin vrowe, bes koninghes fufter van Sweden, groten hof unde vroube 
to Lubeke. mit en mas hertoghen Rodolves fone van Saſſen; bar to 

35 quemen de greve Hinric van Holften mit anderen heren unbe vele 


31.1220. riddere unde | Tnechte, de bar randen unbe ftoltfiten brefen manich fper. 


645. To ber fulven tyd vorlikede be van Mekelenborch greven 
Hinrike unbe juncheren Gherarde van Holften mit ven rathmannen unbe 
mit ben borgharen to Lubeke umme ſake, be en fcheleve; fe leten uppe 

20den heren van Mekelenborch ere ſale an beibent fien; wat he bar 
umme ſpreke, bat feholven fe ſtede Holvens. 

646. Dar na in ber leften welene vor pafchen® do was be blinde 
toning van Behemen komen to Avinion, unbe warf bi deme paveſe, 
bat he in guben donredaghe? in confiftorio openbare cundighede, bat 

3 Lotewich van Beyeren were nehn keiſer, men ſcholde oc ene vor nenen 
teifer holden. He bot oc, dat men ben bifcop van Meghence vor nehnen 


16. ‘de greve' ı "der greoen’ 8., b. 


1. Da. 21. 

2. 1347 Aug. 24 verbinden ſich Jo- 
Hann III, Heinti IN und Gerhard V 
mit Hamburg gegen Johann Hummers- 
büttel und Andere zur Zerflörung von 
Stegen und Wohldorf. Sch. Holf. 
Lauenb. Urtſ. 2, Nr. 170. 

3. 1346 Jan. 15 befehnt Kaiſer 
Ludwig feine Gemahlin Margaretha mit 
den Grafiaften Hollanb und Seeland 
und ber Herrichaft Friesland. Böhmer 
©. 16; Berunsh 1, so j 

. Baftengang, wohl bie Progefflon 
Be 
. Jahrbuch f. nieberb. Sprac m 
Jadıg. 1877, ©. 78. ’ ”s 


19. ſcheledel for. aus *cheleben‘. 


5. 1346 Apr. 29 zu Lubed verpflich · 
ten fi die Grafen Johann, Heinrid, 
Maus und Gerharb, wegen TobtfhlagS 
der Lübifchen Bürger Lubbert van Wa» 
renborp und ©herele Pole 700 Marl 
Fübifc zu Bezaplen; ‘to eyner fleben 
onllomenheyb — hebbe wy — bern Ale 
berte, beten van Mefelenborch, und finen 
mannen hern Godſcalle Storme ridder 
und dinrlie van Buloume inapen ghe 
Ioveb‘. Lub. U.B. 2, Nr. 847; vgl. 
Mantels, Beiträge S. 159. 

6. Apr. 9-16. 

7. Apr. 13. Böhmer ©. 233; Be 
runsly 1, ©. 405. 


502 IM. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


biſcop ſcholde Holden, unbe bat fe beybe dar van ſcholden laten bynnen 
ener vornomenen tyb bh fineme ſwaren banne. tohant na ven hilghen 
daghen to pafchen do kundighede de fulve paves openbare in confiftorio, 
dat he wolde hebben to feifere Karolum, des koninghes fone van Be— 
hemen!, unbe to bifcop to Megence | des greven fone van Aſſowe?; 2. ızze 
be was jung van jaren. be feifer unde be bifcop von Megence?, beyde 
alde wife heren, broghen wol over en; fe leten ben paves bannen, fo 
vele he wolde; fe droghen kronen al lite fachte; fe helden guben vrede. 
by deme Ryne weren be groten ſtede alle willich unde bereben ſik to 
teme teifere, umme bat he was bequeme unbe vrebefam. in deme vrede 10 
ging eme to grot riledom; bes vruchteben eme fine vianbe. 

647. Im ber tyd na deme bobe bes bifcopes van Ludeke, de gre- 
ven Everdes fone was van der Marke, wart bifcop fines brober fone +; 
be orloghebe do mit finen ſteden Lubefe, Hope unde Dyenand. beme 
bifcope Hulpen Karl, des koninghes fone van Behemen, unbe veleıs 
andere vorften unbe heren; be toghen vor Ludeke; dar wart en grot 
ſtrid; den ſeghe de heren vorloren. dar warbe flaghen be greve van 
Valkenborch unde anbere heren unbe riddere veles; de koning Karl van 
Behemen vil kume quam van bannen. bo ſprak manich man, hedden 
be heren feghevochten, fo wolben fe na willen bes pavefes ven | Karle zı. ı=. 
van Behemen Hebben ſovorde bracht to Alten uppe ben ftol, bar be 
ſcholde werben ver Romere koning. 

648. Nicht langhe dar na quam de konig Edward van Enghelande 
mit groter macht in Normandie; bar wan he ſtede unbe borghe, unde vor« 
7 9. A übergefäpriehen. 15. one” übergefehrieben. 24. 





Loodio honoriflce est receptus. 
5. Daf. ©. 194, 196: Anno Domini 


runety 1, ©. 409—20. 

2. Gerlad), britter Sohn Gerlachs 
von Raffau und ber Lanbgräfin Agnes 
von Heffen. 

3. Heinrid) von Virneburg, 1346 
Apr. 7 von Klemens VI abgefegt, firbt 

. 1353 Dg. 21. 

4. Levold v. Northof ©. 192: Eo- 
dem anno — 1344 tertia die post festum 
omnium Sanctorum (Nov. 3) Adolphus 
episcopus in Cleremont moritur et in 

+ ecelesia Leodiensi ante majus altare 
honoriflce sepelitur. Cui nepos ejus 
dominus Engelbertusde Marka per pro- 
visionem papae Olementis sextiad pre- 
ces regis Franciae Philippi in episco- 
patu succedit. Qui post festum paschae 
(1345 Mg. 27) venit de curla ac in 


1346 circa festum s. Joannis baptistae 
Leodienses et Hoyenses contra episco- 
pum Leodiensem et comitem Losensem 
movent guerram. Tunc episcopus po- 
suit diem quorundam scabinorum con- 
silio ad praesidendum judicio in Vot- 
tem. — Et licet— episcopus maximum 
convocasset exercitum —, quia Incon- 
sulte et improvise ac inordinate cum 
inimicls quaedam congressio et invasio 
facta fuit per quosdam de exercitu, ali- 
quos perdidit de sua gente, quia mor- 
tui fuerant ibidem dominus de Val- 
ckenborgh et alüi plures milites armi- 
geri. Schlacht bei Vothem 1346 Juli 19. 
Sg. Heinr. de Diessenhoven (Fontes 
4, ©. 51, 52): octava die post eleotio- 
nem (Karol); Matth. Nuewenb, (Stu- 


1346. 


503 


herede be mit rove unbe mit branbe. bet to Paris, unbe ſloch bar in 
beme lande vele volles bot. bo et quam by funte Bartholomens daghen, 
do hadde be koning van Brancrifen vorghabbert wol teyn man jeghen 
enen. fe quemen am beybent fiven to ſtride; de koning van Enghelande 
Ss vacht den feghe unbe floch der Franſoyſer untelliken vele2. dar bleven dot 
be blinde koning Johan van Behemen unde de koning van Majoreke, 
unbe tes koninghes fone van Vrancriken, be greve van Vlanderen, vele 
hertoghen unbe greven, twe ercebifcope van Remis unbe van Zeyne, 
bar to groter heren unbe ebeler lude vele. de koning van Vrancrike unt« 


10 loſede kume; doch wart he wunbet. 


de koning van Enghelande let bo 


ſoken mang ben boden des koninghes licham van Behemen; ben let be 


in Enghelande to begravene®. 


31. 123%. erbarlifen mit crude unde mit ſydenen | wande tomafen, unbe fant ene 


649. In ber fulven tiid toch in Englande ve koning van Scot- 


15 lande, 


finer mober brober bat rile to verberbene, 


de wile he was in 


Vrancriken; de wart bare vanghen unbe finer lude jloghen wol vertenn 
bufent*. aldus ſchude deme koninghe van Enghelande grot eventure in 
twen ſtriden, in Brancrifen unbe in Enghelande, vil na to ener tyd, bar 
fo vele volles dot blef: wat he bar ſchaden weber an finen luben nam, 


% bar af was clene to rebene. 


650. Na funte Mychelis daghes, do de foning van Enghelande 
in Pidarbie groten ſchaden hadde beghan, bo toch he vor Kalis ; bar 





7. ;fone® übergefchrieben. 12, 
über Yant' ein a 8; 'ene fand 5. 16, © 
ber ©. 119, 120; Fontes 4, ©. 234); 
Heinr. Rebdorf (Fontes4, ©. 528, 529); 
‚Joh. Vitodur. (Byß ©. 235) ;eWähmer, 
Rege. Amp. VIU, ©.23. Karl nahm am 
Kambfe nicht theit. Ueber feine Wahl f. 
©. 504 Anm, Fu 

1. Aug. 2 

2. ray HI landete Zul. 12 in 
2a Hogur, ging Aug. 16 bei Boiffy über 
die Seine, Aug. 24 über bie Somme 
und ſchlug den Gegner Aug. 26 bei Erecy. 
Pauli 4, ©. 395—403. 

3. Ueber bie Schlacht von Sur, $ 
Böhmer, Regg. Imp. VIII, 
Detmars Bericht geht zurüd auf den 
Bericht bes Ritters Johann von Schön- 
feld an Biſchof Gottfrieb von Baffau von 
1346 Sept. 12 aus Brügge, Böhmer- 

tder, Acta imperii adhuc inedita 
tr. 1055: Rex Bohemie senfor, rex 

Majoricarum, dux Lothoringie, comes 
de Alihohon frater legittimus regis 





font eng: wolde me fan, 


rote“ getilgt, über *eme' ein b, 
dat" übergefehriee 


Francie, comes Flandrie, comes Na- 
mensis, dominus de Rosenberch de 
Bohemia miles, comes de Aretonia, co- 
mes de Boloys, archiepiscopus de 
Cheyns in Burgundia, episcopus de 
Noyoen qui dieitur Nordimann — et 
quam plures alii nobiles et Ignobiles — 
de exercitu et de coadjutoribus regis 
Francie, qui vix vivus effugit. Pre- 
lum duravit ab hora vesperarum sab- 
bat! post Bartholomeum (Aug. 26 ) 
usque ad diem proximum sequentem 
ad horam nonam. 

4. David Bruce wurbe Oft. 17 bei 
Nesie Groß geihfagen und gefangen 
genommen. Pauli 4, &. 406— 

5. Vach Sept. 29. 

6. Die Belagerung von Calais be- 
gm 1346 Sept. 3 umb endete 1347 

Ing. 4 mit ber Uebergabe. Pauli 4, ©. 


405, 412. ©. unten ©. 511 Anm. 3. 


504 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


buwede he vore ene vafte ftat unde ene borch, dat bar nemant kunde 
uth eher in komen; en ne kunde oc nehn vebbinghe komen. dar lach be 
toning mit ben finen, unbe fet eme komen van Enghelande fo wat he 
wolbe. fin koninghinne dar to em quam mit vele volles. oc quemen 
bar de Vlaminghe mit groter macht; be let be koning weber to lanbes 
then, bat fe weder quemen eme to hulpe, fo wanne he en unbobe, bat 
bes not were. bo warbe beghebinghet, | tat des greven fone van Vlan- 21. 12 
deren ſcholde nemen bes koninghes dochter van Enghelande. bat hebben 
be Blaminghe gherne ſehn, umme bat fe ven greven, eren rechten heren, 
beholden hedden in deme lande. bo ne wolde be junghe greve nicht ave⸗ 10 
ftan deme koninghe van Vrancrifen; alfo ne wart van ber brutlacht 
nicht i. 

651. Dar bevoren bes ſulven ſomers do hadden gichteswelle Hol- 
ſten, greven Johannes man, fic to deme koninghe dan in Denemarken; 
de beworen ben greven in fineme lande to Lalande. bar toch de greve ıs 
mit vele volles en weber to ftanbe?. do lach oc be koning vor Werbing« 
borch, unde wolde greven Johannes man bar af driven. bat underveng 
be foning van Sweden unbe mafebe ene evenunghe, alfo bat be foning 
van Denemarken wiſſede ben Holſten achte vufent lodighe marc ſulveres 
to deme, bat he en hadde vore gheven. des antworbeden je deme fonin- 2 
ghe bat Hu8°; alſo wart de koning welbich over al Selande. 

652. In deme ſulven jare de vorften, de bes keiſers viande weren, 
de Bifcop van Kolne, be bifcop van Tryre, hertoghe Rodolf van zı.ız 
Saſſen, vurden den koning Karl van Behemen to Bunne, unbe frone- 
ben en in funte Katherinen daghe“, unbe helden ene vor enen Romefchen * 
koning, wante en be paves bar vor ghekoren hadde to weberfate deme 
teifer Lodewighe bi levenbigheme live, wente fe unvrunde unbertufchen 
waren S. 


653. Des fulven jares unftund de grote plaghe ber mynfheit des 


1. Lubwig von Flandern ge feine 


Bartholomaei (Aug. 23) resignatur ca- 
Rufimmung zu feiner Verlobung mit 


stram Wordingborgh regi Waldemaro. 
4. Nov. 25. 


de Tochter Sabele, floh aber 
27 und entlam nad Frankreich. 
14, ©. 411. 
. Zangebet 6, ©. 525, 1346: Da- 
(Nicolaus Limbek) cum exercitu 
it Lalandiam postepiphaniam (nad) 
6) et obsedit munitiones, quae In 
ant. — Comites Holsatiae cum ma- 
ılida terram Lalandiae invaserunt. 
. Daf. ©. 525, 1346: In vigilia s, 


5. Karl von Mähren wirb 1346 Jul. 
11 zu Renfe von Gerlad) von Mainz, 
Balduin von Trier, Walram von Köln, 
Johann von Böhmen und Rudolf von 
Sachſen zum König erwählt uud em- 
plängt Nov. 26 zu Bonn bie Könige- 
one. Böhmer, Regg. Imp. VII, ©. 
22, 26; Weruusky 1, ©. 436. 


1346. 505 
ghaen bobes t, erft in ben Iherufalemefchen landen over mer unbe in ber 
heibenfcap, de by veftich,, ſeſtich, Hundert, duſent unbe ane tal neber- 
vellen unbe waren bot. bat ſtund nicht fere to claghen, wente fe Godes 
viande fint; mer be ſulve grote plaghe quam feber in criftene Tanb. 

serft wart fe vornomen in Bulle, dar na in Ungharen, dar na in Eeci- 
lien, in Avinion, bar negheſt to Marfilien, dar na in Vrancriten, 
dar na in Engheland, var vele lude ftorven; dar na in Vlanderen, 
van Vlanderen in Norweghen, dar na in Sweben, van Sweben in 
Denemarken, in Nortjutlande unde uppe Selande, dar na in Prugen?. 

2.1 to Koninghesberch, to Melbinggen mas grot fterven. des tech men | 
ven gheboften joben, be fit vor criftene lude helden unbe beven bor 
Got gäuber lude almäfen, bat be mit vorghifniffe, be fe ben luden 
gheven, bat volk to deme dode brochten. bat wart van en ghefeen unbe 
worden angbetaftet unbe worben ghebrand; do befanden fe in erme 

ısbobe, bat it war were, bat fe it hadden gheban, unbe bat ir vele were, 
de in ber felven ſake in ber criftenheit ghinghen, umbe ſegheden, bat be 
viten joben in ben groten fteven bat bebacht hedden ber criftenheit to 
vorberfniffe, wente fe fint der martere unfes heren ghevanghen lude 
hebben weſen, unbe wolven nuͤ koninghe unbe heren worden fin over al 
ben criftenbom. 

654. Im deme fulven jare veth koning Wolvemer van Denemar- 
ken tho Lubeke in ve ftat unbe vort van Lubeke to Prucen; em volghebe 
hertoghe Erik van Saffen de junghe, unbe wolden tofamene gheftreven 
hebben teghen be Lettowen. bo wart bes males nyn ſtrid. des reden fe 

3vort van Prucen over mer, bar wart be foning van Denemarken rid- 
ber vor deme hilghen grave van hertoghen Erite van Saffen®. 


Si. rrad. 655. De wile deſſe heren | upper reife waren, bo weren ſomelike 


7. "dar vele'; "dar na vele' &., 6. 11. dor’: der ©. 


1. Bgl. R. Hoeniger, Der [ware 
Tod in Deutfhland (Berlin 1882). 

2. Hoeniger ©. 25. Bel. Cont. 
Chron. Guill. de Nang. S. 212 fj.: 
Dicta autem mortalitas — inter inere- 


Dacie hyemavit in Prycia -et directo 
tramite ivitad Terram sanctam et factus 
fuit miles per ducem Ericum Saxoniae 
in sepulchro Domini die beate Marie 
Magdalene (Jul. 22) — 1345. BWalbe- 


dulos inchoavit, deinde ad Italiam ve- 
nit; poste montes pertransiens ad 
Avinionem accessit —. Deinde per 
Vasconiam et Hispanlam — ad has par- 
tes Gallicanas acoedens, usque ad Ale- 
mannlam transivit, minus tamen ad 
ipsos quam ad nos. 

3. Bgl. Langebel 6, ©. 630: Item 
hujus tempore idem Valdemarus rex 


mar war 1346 Dez. 19 in Lübed, 1347 
br. 13 in Marienburg, Yun. 24 in 
openhagen. Seine Reife nach bem h. 

Grabe wirb demnach in die Zeit 1347 von 

ge. 13 bis Jun. 24 gefegt. Mantels, 
iträge ©. 157; Schäfer, Hanfefläbte 

©. 141 Anm. 2; Reinharht ©. 538 

Anm. 124. 


506 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


Holften, als Marquard Weftenfee unde Henneke Hummersbuttel unbe 
erer mer, be nicht benomet worben, unbe maleden eyne hemelife be⸗ 
fwornfcap uppe den greven van Holften, eren rechten heren, unbe wol 
ven be vorberft hebben, oft et en gheludet hedde. nuͤ halp Gob greven 
Hinrile van Holften, bat he wan bat hus to Renſeborch; bat funds 
Marquarbe Weftenfee vor penninghe. bar na ftalde be greve vor bat 
hus to Kaleborh 1 unde wan bat. bar na ftalden greve Johan van 
Holften unbe greve Hinric van Holften unde de borgher van Hamborch 
vor bat hus tuͤn Steghen, unbe leghen dar vor mit groter macht?. 

656. In ber fulven tyb do wunnen Heyne Brukdorpe unbe Lu⸗ 10 
dele Scharpenberch deme hertoghen van Saffen bat hus to ber Lynowe 
af, bat He dar vor ghecoft hadde van ben Scharpenberghern. bo fe dat 
hus ghewünnen, bo deden fe groten ſchaden unbe vele unbequemycheit 
in ben fanden unbe uppe ber ftraten, husmanne unbe hovemanne unde 
manigheme guben fopmanne®. 15 

657. Defe ding be ſcheghen of in beme| 46. jare* over mer, dar be 21. 12«. 
peper unbe inghever weft. to Dathagio an ber ftat vlot en water; bat 
wart vormenghet met utermaten vele wormen unbe ſlanghen; be vreten 
alfe ve vrucht up, be in deme lande was. em grot beel, we bat water 
anrurbe, be vil neber unbe was bot’, bortmer to Imperio, mebbes > 
tuſſchen Rathagium unde Perfiam, reghentet vür alfo fnenloden; bat 
vür vorbrande ftebe, borghe unbe land, berghe unbe bale, manne unbe 
vrowen, unde ftene, aft fe drughe holt hebven ghewefen. bat vür ghaf 


3. Achten’ : ehe &. 5. Renſeboich ort. aus : “Refenbord. 


1. Kaleborch iſt Schreibfehler Det- 
mars fiir Lafeborch, jetzt Loburg, Infelim 
Weften-See. Mantels, Beiträge ©. 137. 

2. Exft 1347 Aug. 24 verbinden ſich 
bie Grafen Johann III, Heinrich II und 
Gerhard V mit Hamburg gegen Johann 
Hummersbüttel und Andere zur Zer- 
förung ber Schlöffer Stegen und Buhl. 
Bar, Schl. Hof. Sauend. Urkf. 2, Rı 


. Bol. den Schiebefprud Lubeds 
in ben ©treitigteiten polfchen denen von 
Sarienberg und Hamburg, Lüb. U.8. 
2, Nr. 986. 

4. Für bie hier folgenden Nadhrich« 
ten hat Detmar einen Bericht beugt, 
den auch bie Neuberger Annalen, Km 
von Prag und bie Oberrheinifche Chro- 
nit fannten. 

5. Ann. Novimont. (M. G. 88. 9, 


S. 674) : Insuper in partibus, ubi zin- 
ziber naseitur, letalis pluvia descendit, 
mixta cum serpentibus et diversis ver- 
mibus pestiferis; et cunctos quos teti- 
git continuo extinxit. Konigſaaler &e- 
ihsqu. ©. 595—96: Eodem anno in 
Cathalm et in Anibus ejus plult aqua 
mixta cum maxima multitndine ver- 
mium et serpentum et ranarum, in 
quibus est multitudo magna Interempta 
ot devorata, et quicunque tangebat 
defunetum, mox cadebat moriendo. 
Oberrhein, Chrenut (geransg. d. Gries 
haber, ©.37): Bon ber zit unb in ben 
infelen,, der ich enteil hie nenne: im 
Kartagio, in Perfio und umb Konflan- 
tinopel, und cd in anbern, in bem 
egeneneten lande bo vegente bitter waſ · 
ſer, gemüfchet mit gar vil ungewürmes, 
bie do gar vil volles werbarbtent'. 


1346. 


507 


groten rok van fil; we ben rok fach, be ne levede nicht enen halven 
dach ; we of den mynſchen fach, de den rok ghefeen hadde, de ne levede 


nicht langhe i. 


hir van ſchaghet, dat van twelf galeyden, de in deme 


lande weren, be ben rok gheſeen hedden, twe galeyden quemen in Gre⸗ 
sten to Janueum, unbe beghunden altohant to ſtervende, beide be in 
den galeyden weren unde de lude uter ftat, alfo bat ſy kume te galey⸗ 
ben mit kummer brachten van ber ftat in bat grote mer?, unbe breven 


21. 1214.50 to | Conftantinopolim unde to Peram. bo be lude van Eonftantino- 


pol unde van Pera gheſpreken mit ven galeyden, bo ghinghen fe to hus 
10 unbe ſtorven, unbe we be fulven lude fach, be ftarf of an ber ftunbe, 
unbe ftorven binnen ben tiven fteben in forter ftunbe wol fefteyn duſent 


volles 3. 


dar na feghelven be galeyben van Greken, unde wor fe hen 


terven, in allen fteven leten fe jo de ſuke des ſtervendes. to left quemen 
fe to Gecilien unde Meſſinam; bar brechten fe of dat ſtervend, alſo bat 
is dar ummelang ftorven wol bre bufent lude, unbe en ftat binnen Ceci⸗ 
lien, de ghenomet was Cratappaim, ftarf al wüfte. bar na quemen be 
galeyden van Cecilien to Sardineam, unbe brechten dat ftervend an be 
galeyden des heren Archaſſari, de in ve hervart fholben, unbe ftorven 
alfo degher uth, dat de teynde mynſche nicht levende blef, alfo dat dar 


20 ftorden bre unbe vertich vufent volles, be men in bat mer warp. 


16. de ghenomet‘ : · de fehlt 8, 6. 

1. Ann, Novim. : Non longe ab illa 
tegione accidit, quod terribilis ignis de 
celo fulminavit, et ea que reperit con- 
sumpsit; lapides vero virtute illius 
ignis ita ardebant, ac si in arida ligna 
fuissent mutati. Fumus inde procedens 
erat valde contagiosus , ita ut mercato- 
res a longe ipsum intuentes statim in- 
lcerentur; nonnulli ex eis eclam vi- 
tam ibidem finierunt, Königfaaler Ger 
ſchsqu.: Et tunc temporis in terra, que 
est inter Csthalm et Persidem, pluit 
ignis in globis sive peciis ad modum 
nivis, qui villas, civitates et castra in- 
cendit, qui continentia et contenta cre- 
mavit in cineres redigendo; lapides 
quogne et muri ad instar lignorum com- 
burebantur. Ex quo procedebat fumus 
nimium pestiferus et nocivus; nam qui- 
eunque illum videbant, vix ad unam 
diem vivebant, et multi decedebant ex 
visu et oontactu illorum defunctorum, 
Oberrhein. Ehron.: ‘Und inden noch 
geneneten landen bo regenete es fir, als 
gene als kugelen, und baz für verbrante 

erge, ſtete, bürge und füte, und fleine 






tar 


rehte als wer es holz. von dem füre 
lam eim roch; fwer dem roch fach, ber 
Ran; ſwer bie aber fach, die lurbent‘. 

. Ann. Novim.: Qui autem eva- 
vorne, pestilenclam secum deporta- 
verunt, et omnia loca ad que cum mer- 
eimoniis applicuerunt, sicnt Greciam, 
Italiam et Romam, infecerunt, et vici- 
nas regiones per quas transierunt. Rö- 
nigfaaler Gejhsqu.: Et quam plures 
galee in mari Januensium et allarım 
eivitatum per visum et per infectum 
aerem, per fumum prefatum emorie- 
bantur, ex quibus pauci ad propria re- 
meaverunt ibidem decedentes. 

3. Königfaaler Gefdsgu.: In Con- 
stantinopoli et in vicinis eivitatibus. 
Oberrhein. Ehron.: Duch fluhent zwo 
galenen gen Conflantinopel. bie lülte, bie 

0 mit im rettent, bie flurbent. alſo 
gieng es je von eime an das ander. bis 
wart geferiben dem herren von Babome'. 

4. Xönigfaaler Gefchegu.: et in 
Sicilia in quibusdam provinciis paucl 
viventes remanserunt. 


508 


II. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


na quam ene van ben twen galeyden to Marfilien, unbe brochte bat 


ftervend dar, alfo dat be fat wüfte ftarf!. 
dor | winachten wart to Avinion, des morghens er de funne upghing, 1. 12 


vortmer bes bonnerbaghes 


gheſeen en vür van deme oftene in bat weftene, unbe hing boven be ftat 


to Avinion an ber lucht ?. 


vortmer an deme weghe, als men ghet vans 


Kathelonia to Arrogonia, vellen dre grote ſtene van deme hemmele, je⸗ 
welit alſo gröt als en tover. des nemen be lude ute deme lande enen 
van den ſtenen unde brachtene deme koninghe des landes up eneme 


müle to groteme wundere 3, 


vortmer de koning van Vellemare, Albeſ⸗ 


feffu ghenant, en Here over ghank Barbarien, let enen wech malen bor 10 
de wuͤſtenhe, alfo men reyſen mochte to Januam. bo he vet mit gro« 
teme volfe unbe wolde ben wech befeen, bo quam en bobe eme na unbe 


feghebe:: 


Here, fint dat du uthtogheſt, fint gheftorven binnen twen 


daghen achtentich diner husvrowen; unbe alle be in ber ftat fin, be 


fterven’. do be koning bat horde, he vruchte fic fere unde ſprak: 
is Godes wrafe; be wil, bat wy to criftenen loven fomen’. 
na finen hogheften unde na finen rantgheveren, unbe feghebe en, | bataı.ı2> 


dat is 
unde ſende 


he criſten werden wolde. under des quam en ſchip unde ſeghede, dat de 


criſtenen of ſtorven. bo bat be koning horde, 


werben. 


do wolde he nicht criften 


658. In deme jare Erifti 1347 in converfione fancti Pauli was 
grot ertbevinghe®, unbe be blirfem van deme hemmele vorbrande twe 


3. ‘morgbend' : 'morghen 2. 


1. Königfaaler Geſchequ.: Denique 
propter prefatam epidemiam Marsilia 
fuit totaliter depopulata et in vieinis 
eivitatibas multa milia hominum de- 
cesserunt; cause autem hujus ex 
praedictis patent intuenti. Oberrhein. 
Thron.: HDuch ſtarb zu Benebie 1200.) 
unb me benne 6 hunbert, one kiut, ber 
waz one zal. zu Marfilie und zu Abiun 
70 tufent. ein teil liltes jprichet, es wer der 
briteil folles bo geftorben und geflohen’. 

2. Rönigfaaler Gelhequ.: Eodem 
anno visus est ignis magne quantitatis 
moverl de oceidente versus orientem. 

3. Königfaaler Gefchegu. : ot magni 
Japides de nubibus celi ceciderunt, de 
quibus unus pro miro regi Francie est 
in asulo deportatus. 

4. Königfaaler Gefhequ.: Et qui- 
dam rex gentilis magnus, dominus fere 
totius Barbarie, fecit fleri viam pro 
mercatoribus versus Januam per deser- 





tum, et dum ad videndum eam cum 
magna familia transiret, venerunt nun- 
til asserentes, quod quam plures uxo- 
res sue infra duos dies essent defuncte 
et omnes homines sue civitatis morta- 
litate terminarentur. Rex nimis terri- 
tus alt: ‘Dei est hoc judicium volentis, 
quod suscipiamns Adem christianam’, 
et misit nuntios pro consiliariis suis, 
volens esse christianus. Qui cum andi- 
visset, quod christiani ita morerentur 
sieut saraceni, recusavit baptizari. 
Oberrhein. Ehron.: Duch alfo #7 men 
ben tot, und ſunderliche ein heibenfcher 
herre mit groffen volle. do fam ime bot« 
ſchaft, daz finer frowen 80 tot werent. 
bo ſprach er: ‘bis if ein plage Gottes, 
ber wil, Bi wir fumment zu ceiften ge · 
toben’. und bo er horte, bay bie kriften 
och — bo bleib er in fime globen’. 
Ueber das Erbbeben von 1348 
San "25, durch welches namentlich die 


1347. 


509 


ſtede unbe alle be dar inne waren; be ene het Anrodon, ve anbere Ko⸗ 
ton!, vortmer Ravenna de ftat wart en bel vorftoreb van ber ertbes 
vinghe?; vortmer to Venedien in ber ftat vellen grote torne umme unbe 
morben vele man unbe vrowen. unbe bat ſtervend was bar grot; als 
swe baling fiel was, morne was he bot®. vortmer uppe keifer Juliis 
markede vel en grot tempel, unbe to Aghelei in ber ftat vel en hillich 
tere, dar manighes Hilghen licham inne rouede. vortmer alfo men 
gheit to Villachum wort uppe beme roden velve vellen alle burghe unde 
terfen, de in beme lanbe waren‘. vortmer to Amolſteyn vellen be 
io burghe unbe Hufe, unbe vordrenkeden wol achteyn borpe mit wonin- 
ghen unde mit luden al tomale, ve bar inne waren, alfo bat men 


31. 125°. telenbe wol bre bufent lude, be | bar verghan weren5. vortmer Villa» 


chus de ftat vorghing tomale to grunbe unbe en untal van volfe, beyde 
man unde wif, vromen unbe junchrowen, monile unbe cloſtervrowen, 
as unbe papen unbe leyen alfo vele, dat es neman en lovede, he en haddet 


8. wort‘ torı. aud : ‘wart’. 


Stadt Billach in Kärnthen betroffen 
wurde, f. Hoeniger ©. 4649, 144— 
45. Ann. Mellic. (M. G. 88. 9, ©. 
513), Cont. Novimont. (9, ©. 614— 
75), Ann. Zwetl. (9, &. 684), Kalend, 
Zwetl. (9, ©. 692), Oont. Claustroneop. 
(9, 8.136), Ann. Matsee. (9, ©. 829); 
Chron. von Klofterneuburg (Archiv für 
Kunde öfterr. Gefchegu. 7,©.233); Ann. 
Frisac. (M. G. 83.24, ©. 67); Matth. 
Nuewenb. (Studer ©. 158. Fontes 4, 
S. 261), Joh. Vitodur. (herausg. d. Wyß 
©. 245 ; vgl. Stäbtehronilen 8, &.136; 
9, &.862); Henr. de Hervordia ©. 268 
au 1345: ex littera conventus Frisia- 
censis ad priorem Aeörineislem Theu- 
tonie. Am ansführlihflen Detmar und 
nächft ihm franz von Prag in den Kd- 
nigfaaler Gefchegu. Daf. ©. 595: in 
festo conversionis Panli apostoli (Yan. 
25) — in maltis terris fuit magnus 
motus terre. Oberrhein. Ehron.: ‘Do 
hub an fant Pauls belerbe tag ein groß 
erpidem; bie ing meferig dur alle 
Iant, und warf nider in Kernben bürt 
und ftete vil, und och vil gutes uml 
Inte wurben verlorn’. Matth. Nuewenb.: 
in die conversionis Pauli factus est 
terremotus generalis et magnus, ex quo 
homines pati sincopjum putabantur. 
Hinr. de Herv.: in conversione Pauli 
et circa fuit terremotus in Carinthya 


tota et Cornicula, sevus in tantum, 
quod quilibet de vita desperavit. Fait 
autem per vices 24 diebus et noetibus, 
et una nocte fuerunt terremotus 20. 

1. Königfaaler Geſchsqu. ©. 596: 
Et Inter gentiles tuno temporls oecide- 
runt fulgura de ooelo et combussit duas 
eivitates magnas, videllcet Amoden et 
Jaboren, et cum omnibus, quas eis 
adjacebant, totaliter consumendo. Hinr. 
de Herv.: Item in eadem (littera) di- 
eitur, quod hoo anno ignis de oelo ca- 
dens terram Turchorum ad 16 dietas 
oonsumpsit. 

2. Königfaaler Geſchequ.: Praster- 
ea in praofato die conversionis sancti 
Pauli propter motum terrae maximum 
Ravenna et quam plures allae civitates 
sunt in aedificiis pro magna parte et in 
muris destructae et multi homines op- 
‚pressi Interierunt. 

3. Reim; Zuthat Detmars. 

4. Rönigjaaler Geſchsqu.: Et trans- 
eundo versus Villacum in pluribus locis 
plura olaustra et ecelesiae cum variis 
aedificiis corruerunt. 

5. Rönigfanler ðeſchequ.: et prope 
ibidem montes eadentes viginti tres 
villas obraerunt homines et jumenta 
exterminando. Hinr. de Herv.: Sede- 
im ville cum hominibus subverse sunt 
et perlerunt. 


510 IH. Detmer-Ehronit von 11011395. 


gheſeen, unbe bat ertrife bar ummelang toret in alfent halben, unbe ot 
be berghe. be berghe worpen grote ſtene van ſik; dar van bevede be erbe 
bad} unbe nacht umme Villach, alfo dat wol brittich borghe fin gheval- 
Ien in Kerrentyn und Garbonos!. bes erften vel Vebberin vor Villach, 
vortmer Sternberch unde Caynberch, unbe Ortunberch en bel unbe nichts 
al; vortmer Cafeberch unde Lowinberch unde Cheyberch unde Holenbuch 
unde Curſenwi; vortmer funte Leonardus kerke to Lenvil is al vor- 
ftoret, unbe oc bat hus Gwetenberch unbe bat hus Scaym unde Weges 
neth unde Rathberch; vortmer bat hus Tyli boven unbe beneben, unbe 
bat hus Ofterfut in Sewntal, unbe of bat hus Ofterbit in Kerrentyn, 10 
bar vel en torn van, 'unbe to Derzmola bat hus Schaym unbe bat hus 
Tzovesberch unbe dat Nye hus, unbe Gerlochſſtein unde Tyner unde 21.12 
Wincenſtein unde Achelberch unde Holenberch unde Nyenberch unde vele 
andere, ber namen if nicht en wet. 

659. In deme fulven jere quam koning Woldemar van Dene- ı5 
marken weber to (ande van over mer, unde fammelve fit ſtarke, unbe 
wolbe bat hus tün Steghen unfettet hebben; bat untſtund eme, bat he 
et nicht untfetten kunde. doch beghebinghebe He fines willen alfo vele, 
dat greve Hinric van Holften ſolde Henneken Hummersbuttel gheven 
vif bufent lodighe mark ſulveres; de wiſde He eme uppe ven koning van 
Denemarken, de floh he em afan finer ſchult; mer greve Hinrik 
ſcholde dat ghud, bat tome hus horbe, beholden, unde nicht bat hus, 
unde Hennele Hummersbuttel ſolde ute deme lande to Holften mit wive 
unbe mit kinderen, unbe nuͤmmer mer bar weber in to komende funter 
ben willen ver greven van Holften?. 2» 

660. In deme fulven jare weren vele Dubefcher heren unbe vors 
ften komen in Brucen, ot van Engheland unde van Vrancriten unbe 
van beme Ryne unde van manighen jheghenen, unbe reden in be hei- 
benfcap ber Lettowen. bar ftreben | fe enen groten ftrid mit ben heyde · »ı.1= 

10. “in Sewntal — Oſterbit' fehlt 6. 


1. Rönigfonler Gefejsqu.: Prasdicta 
quoque civitas est funditus destruote 
ra vieina triginta quatuor ceei- 
et terra in diversis scindebatur 

t tremore magno longo tempore 
ıtur. Et tunc in tota Carinthia 
miola et in terris vieinis ma- 
lampna evenerunt. Matth. Nue- 

: in Karinthla, ubi opldum 
Villach cum multis castris et 
Mlius vallis corruerunt et perie- 
et in multis locis ex hoc incre- 
evenerunt. Hinr. de Herv.: 


Triginta sex castra in rupibus cum ho- 
minibus perierunt, et homines tam ab- 
sorpti quam submerei ultra 40 000 
fuisse conjecturantur. 

2. 1348 Jul. 22 überfäßt König 
Waldemar ben Grafen Heinrih II und 
Klaus das Schloß Stegen für 5000 Mart 
Silbers und verpflichtet ſich baffelbe im 
ihrem Namen dariwig Krummenbit, 
— ring se weten von Wen: 

n zu übergeben. . Holft. Lauenb. 
Unff. 2, Reim. et. Son " 


1347. 


511 


nen. dar wart ber Heibenen wol bi verteyn bufent bobe flaghen; be 
eriftenen lude nemen nynen groten ſchaden, wen bi viftich mannen, 
argher unbe güb, be bar bob bfeven!. 

661. Im deme fulven jare achte daghe na funte Jacobes daghe? 
sbo wan be foning van Enghelanbe, be drudde Ebwarbus, Kaleis de 
herliken ftat, bar he vor leghen hadde bre weken min ban en jar®, bat 
de grote foning van Vrancrilen ny fo mechtich kunde werben, bat he ve 


ftat to Kaleis untfetten müchte. 


662. Des fulven jares an deme herveſte in deme Hilghen daghe 
10 bed ewangeliften funte Lucas 4 reyd be keiſer Lodewich jaghen unbe ftorte 


van fineme perde; deme keiſere ſchach jo we, hat he ftarf 5. 


nů fprefen 


fomelife Tube, bat eme vorgheven were, fint deme male, bat he fo roke⸗ 
loſe vorvůr; des was aver nicht; apopleria, be grote ſuke, ſloch ben fei- 


fer, bat is im ber warheit. 


. 663. Dar na, nicht langhe bat be keifer dod was, be vurſten, 
bifcop Otto van Meydeborch, hertoghe Rodolf van Saffen, greve Al. 


zı.12en, bert van | Anhalt unde de here her Albert van Mekelenborch, worben 


des to rabe, bat fe nemen enen bagharb, enen armen man, unbe 
fprefen, bat he were be ghube marcgreve Woldemer van Brandenborch, 
a0be erlife vorfte, be neghen unde twintich jar hadde dod ghemwefen®. be 
bifcop van Meybeborch fpraf, he hadde fine bicht ghehord, des baghar⸗ 
bes, unbe fpraf bi finer warheit, dat he be rechte marcgreve Woldemar 
were. bat was boch fere weber eren adeldom, ber vurften, bat fy fo un⸗ 
redelile fate, de fo unloflife was, Hir vorebrachten, bar mebe ſh be 
Marke unbe de fteve brefen van marcgreven Lodewighe, unbe enen 
bagherd to eneme heren fprefen, unbe fegheben, he were en recht here, 
unde wolbe fe befchermen mit erre helpe vor ber unvechten ghewalb unbe 
ber ungnaben, be en be Beyer beven an Iybe, am ghube unbe eren 
finderen. of halp be Toning van Behemen ben vorften unbe heren, be 
soben baghard upgherudet hadden weber ven marcgreven Lodewighe?, 


» 1. Ueber bie Schlacht an ber Strebe 
ober Strama 1348 Febr. 2 Ingen Det 
mar mei Berichte vor, von benen er ben 
einen 1347, ben andern zu 1348 
fette. — in Seript. rer. Pruss. 3, 
©. 77 Anm. 2. Das ‘argher unbe “ 
deutet auf A. T. hin (ogl. 1385, 

3, ©. 140: boni et mali viri). 
2 


1. Oft. 1 
5. ig der Baier ſtirbt 1347 





Oft. 11 zwiſchen Zlofter Fürftenfelb und 
bem Dorfe Buch auf ber Jagb. Böhmer 
©. 164, 331; v. ech ©. 108 An. 
412. 

6. Der angebliche Markgraf Walde- 
mar urfunbet zuerft 1348 Aug. 15. 
Klöden, Dipfomat, | Geſch. d, Markgra- 
fen Waldemar 3, 197, 472; Er 
mer, Regg. Imp, — ©. 531. 

7. Karl IV Belehnt. 1348 Oft. 2 zu 
Heinersborf bei Muͤncheberg, nachdem 
die von ihm mit ber Unterfuhung beauf 


512 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


umme bat marcgreve Lodewich des Toninghes brober van Behmen ſyn 

wif, be | Hertoghinne van Kerrentyn, ghenomen hadde mit vulbort si. 126 
ſines vaders, bes Teifers, une ber papen, be he dar over hebben wolbe, 

unbe nemen bat to helpe in eren veben, bat bes Toninghes brober van 
Behmen nicht en muchte fulfer leven handelunghe met nener vruwens 
hebben , als ve erfte man Adam mit vrowen Even plachi. 

+ In deme jare Erifti 1348 do was brober Hinric Diffemer mei⸗ 
fter in Prutzen ber brober van beme Dubefchen hus; de toch vor licht⸗ 
miffen mit finen broberen unbe mit aller macht in Lettomen?. he boet, 
bat in lichtmiſſen daghe ſcholden ve godesriddere nicht brinfen mer wa⸗ 10 
terd. bar na toch he vor Traden, bat ſlot, unbe ftreben mit ben Letto— 
wen unbe wan ben feghe, alfo dat bar ſes bufent Lettowen wurden ghe- 
ſlaghen. 

+ Dar na bi unſer vrowen daghe ber hemmelvart do deden be 
gobesribber ene vehfe in Lettowen vor en hus, bat het Velun; bar vun⸗ ıs 
ven fe uppe 16 Hundert Lettowen, man unbe wif; be vurden fe al in 
Brugent. 

664. Im deme fulven jare in deme | Hervefte be vorften, be bifcop zu. 12 
van Meghenge, hertoghe Ruprecht van Beyeren, hertoghe Erik van 
Saffen de olde, unbe hertoghe Erik fin fone, unbe marcgreve Tobewich 20 
van Branbenborch, de foren enen greven van Swartzeborh5, de Ghun⸗ 
ter het, ute deme lande to Doringhen, unbe vürben ene mit groter macht 
to Branfenvort in bat water, bat be Meyn Hetet, to meberfate deme 
Toninghe van Behemen, ben be paves bar vor ghefettet hadde ane ber 
torvorften raad bi feifer Lodewighes levende. dar umme wolden bes 
Torvorften eme nicht biftan bes rikes, umbe fprefen, he mochte nyn 


tragten Rudolf von Sachſen · Witten- 
berg und deſſen Sohn Rubolf, Johann 
von Mellenburg, Graf Albreht von 
Anhalt, Graf Albrecht von Mühlingen 
und Barby, Ritter Werner von Amfurt, 
Ritter Albrecht von Warburg und Probft 
Friedrich von Berlin die Ipentität bes 
vorgebligen Waldemar mit bem ver 
meintlich verflorbenen Martgrafen er· 
lannt haben, ben genannten Waldemar 
mit ber Mark Brandenburg. Klöden 3, 
©.478, Böhmer, Regg. Imp. VILL,S.63. 

1. ©. ©. 492 Ann. 1. 

2. Anno 1348 purifcacionis Marie 
domini vastantes Lituaniam triumpha- 
runt contraregem Lituanorum. ©. oben 
S. 511 Anm. 1. 


3. Strehlfe in Script. rer. Pruss. 3, 
©. 17 Anm. 3 bentt bier irrig an eim 
Gebot von dauernber Gültigkeit. 

4. Eodem anno expugnarunt ca- 
stram Veluen in festo assumpelonis 
Marie (Aug. 15), educentes in Prus- 
siam circa 1600 viros et mulieres. 

5. Günther von Schwarzburg wirb 
1349 Jan. 30 vor Franl dur Hein · 
rich von Mainz, bie eielagrafen, bolf 
und Ruprecht unb Marfgraf Lubwi, 
von Brandenburg (für fich und in Boll» 
macht Grid) II und Crich III von Sadı- 
fen an emburg) ermählt. Böhmer, Regg. 
Imp. VII, ©. 500; Hoffmann, Gün« 
ther von Schwarzburg ©. 14750. 


1348. 


513 


koningh mit rechte fin, wente he uth eren munbe nicht sheloren noch 
aheftebighet was; umbe fprefen, de paves mochte ben Dudeſchen nynen 
toning fetten mit rechte. de borgher van Vrankenvort leten den Swar ⸗ 
teborgher in unbe huldegheden eme unbe andere ſtede bi deme Ryne. 
sbe foning van Behemen toch tü mit finer macht, dat fit de wifen lude 
vormobeben, dat bar grot ftrib van werben ſcholde, wan bat God fine 


B1. 127%. gnade bar | under fanbe, bat bes nicht en fchach !. 


665. Des fulven jares umme unfer vrowen bach der borb reden 

be heren, be here Albert van Mekelenborch unde her Johan, fin brober, 
sona deme foning Karule to Rome, de of koning to Behemen was; ben 
vunden fe to Pragha in Behemen. var toghen fe fit in en hogher abel, 
unbe leten fit ben koning to hertoghen malen. bo er wille var am vül- 
ghanghen was, unde ſh de koning ghevurſtet Habbe2, do toghen fe weber 
to lande, unbe beftunden en grot orloghe mit beme greven Dtten van 
15 Zwerin unbe mit juncheren Claweſe van Wenben; bat warbe alle wile. 
bo nam be van Mekelenborch groten ſchaden an ghenanghenen luden in 


deme orloghe. 


666. In deme fulnen jare ſchref mefter Johan Dannekowe, ve 
wifefte mefter in ber kunſt aftronomia, be to den tyben in Dubefchen 
2» fanden wa8®, van deme ftervenbe van Meydeborch to Lubeke finen fun- 


terliten vrunden. be fchref: 


wetet van ber ſuke bes fternenbes, als 


my bunfet, bat be ſake deſſer fule was unde i8 en eclipfis des manen, 


31.1270. de bar was vor | ber famelunghe ber planeten Jovis unde Satıreni in 


deme jare Godes 1345 an unfer vrowen nacht in ber vaftene ber bobe- 
3ftap, unte was an beme neghenteynden daghe bes Merten, an ber nacht 
dar nat bes ſulven jares, unbe was beffe eclipfis an deme mynfliten 


10. den’ de. 


1. Einzug Günthers in Frankfurt 
ra 6, Hulbigung der Stabt * 8; 


5b Regg. Imp. VII, ©. 501; 
Scffmann ©. 152—55. 

2. Erhebung en un Johann 
von Detenbung zu Reichsfürſten und 
* jogen von lenburg Fer ae 9 

rag ; Beätigung dee ber 
ia von ihrem Gemahl Ai est 
mit See Brul ange 
wiefenen ee iges 1348 Jul. 22 zu 
Safer. Melt. U. 8. 10, Wr. 6860, 


Der Katalog, ber Lelturbibliothet 
zu Gamers von 1463 (Ebuarb Meyer, 
Etädteihromiten. XIX. 


2. manen forr. aud : 'namen‘. 


Seh. des Hamb. Schul» und Unter 
richtöwefens S. 405) führt auf: Cano- 
nes super Almanach magistri Johannis 
Danekowe de Magdeborg und Almanach 
ejasdem in tabulis. 
Pr Fr En Ber- 
jung ift My, 19 war 
1345 ber Sonnabenb vor Balmarım. 
Gutachten ber Parifer Hakultät von Oft. 
1348 (Hoeniger ©. 153): anno Domini 
1345 fult maxims conjunctio trium su- 


«periorum planetarum , videlicet 20 die 


meneis Martii in aquario prima hora 
merediem, que quidem conjunctio 
cum altquibus conjunctionibus et eolyp- 


33 


514 


telene, als an deme telene, bat be libra eber be waghe heiteb, unde be 
aſcendens bes halven eclipfis was bes feorpionis tzaghel. dor ber 
ftebe willen betekende be eclipfis over mynſlike flechte unbe bor bes 
aſcendens willen, bar be planete Mars here over is, betekent he mor- 
ent unbe fulent, unbe na wane bor des ſchorpionis tzaghels willens 
betefent be vorghift; unbe wente beffe vorſproken eclipfis was an ber 
ttid ber ſammelunghe der groteften planeten Saturni unde Jovis, ale 
hir vor fprofen is, wente fe beide warn in beme fulven enen grabe, bar 
umme betefent be langhe warenven anval!, al ve hoghe mefter Ptolo- 
mens fpreft in deme bofe quabriperto. mer it Hope, bat Almania van ı 
deſſer betefenunghe nicht vele liden ſchal, wente aries bat tefen iß | over 2. 
Almanien, unbe Mars be planeta, be bar here is over bat telen aries, 
was here bes afcenbentis deſſes eclipfis’. 

667. Ni hadden of be joben grote meftere in ber ſulven kunſt 
aftronomia, de langhe vorghefeen hadden be tiid des ftervenbes. dou 
ghewuͤnnen be joden arghe banken, unbe wurben bes to rade, bat fe 
mit vorghifniffe hemeliter ſale unde mit arghen binghen tolegheben unbe 
hulpen deſſeme vorbenomenden tokomenden ftervende, uppe bat fe bar 
nicht ane vordacht worben unbe wolben ftl vryen van ber eghenfcap, 
dar fe inne fon. nu wolde Ghod, bat bit to wetene wart ben mechtighen» 
heren in!ven landen unbe ben guben ſteden; be worben des to rade, bat 
fe de undat wrefen wolden an ven joben, unde flogen fe in manighen 
landen unbe in menigher ftat to dobe?, 

668. In deme ſulven jare na pingften® toch Toning Magnus van 
Sweben mit groteme volle uppe be Rucen, unbe ftalve vor en hus, batz 
Peleſar hetet unbe in Dudeſchen Noteborch; vor bat hus quam Be bi 
funte Johans daghe baptiften?, unbe wan bat hus | binnen fes welen®. aus 
do toch de foning van Sweden weber to lande, unbe leet das hus wol 
ſpiſen, unbe leet wol verhunbert man uppe deme hus 6. 

14. Ru’: Du' 8. 


III. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


sibus prioribus corruptionis pernecabi- 
lis ipsius aeris nos eircumdantis causs 
existens, mortalitstem et famem nec- 
non alla multa signat. Chalin de Vina- 
ro (baf. ©. 161): conjunctio trium 
planetarum, ut Saturni Jovis et Mar- 
tis, quorum conjunctionem major pre- 
cesserat anno Domini 1345 de mense 
Marcii in 14. gradu aguarii, que con- 
Junotio aignificavit res admirabiles, for- 
tes et terribiles, ut mutaciones regno- 
rum, sdventus prophetarum et morta- 
litatem multorum et magnorum. 


1. Hoeniger ©. 161: Et qula ta- 
lis conjunctio fuit in signo fixo et hu- 
mano, ideo diu durativa in humana 
naturs talla indicavit, 

2. Ueber bie Iubenverfolgungen in 
Deutfhland, bie im November 1348 be« 

iiant, |. Böhmer, Regg. Imp. VIH, ©. 
32; Hoeniger &.5—11, 42, 100-107. 

3. Na Jun. 8. 

4. Um Jun. 24. 

5. Um Ang. 4. 

6. Langebel 6, S. 630: Magnus 
Srecie, Norvegie, Schanie rex intrarit 


1349. 515 

669. In deme jare Erifti 1349 do toghen be Ruten weber vor 

dat hus Pelefar, unde wunnen bat hus beme koninghe weber ade umme 

vaftelavend uten1, unbe floghen, wat fe lude vunben up deme hus, une 
venghen bes koninghes man en bel; ber was aver nicht vele?. 

5 670. In deme fulven jare na funte Wolberghe daghe? bo wart 
deme koninghe Ghuntere vorgheven, be van Swartzeborch ghenomed 
was, van eneme ſineme meſter arſten. be ſprak bar ‘nen’ umme; doch 
muſte he of drinken bes ſulven drankes, den be deme koninghe gheven 
hadde; unbe ſtorven beive*. dat was in wane, hadde be koning Ghun ⸗ 

soter gheleved, he hedde bi deme rile ghebleven, wente he was en wiſ 
unbe en hart here. 

671. Do be koning Ghunter bob was, in ber fulven tiib bar na 
foneben fe fit de koning Karl van Behemen unde be marcgreve Lodewich 

1.129. van Branbenborch umme be untucht, bat marcgreloe Lodewich bes 

15 koninghes brober van Behmen fin wif ghenomen hadde, unbe bat met 
bes Toninghes rade van Behmen marcgreve Lobewich uter Marke wart 
vordreven, unbe beme bagharbe gheleghen hadde be Marke, unbe umme 
anber fate, var fe ſchelinghe umme Habven5. do vurben be korvorſten 
ben koning van Behmen mit ghemehnen rade uppe ben ftol to Alten, 

a unde croneben ene unbe fine Toninghinnen na Romefchen rechte an funte 
Jacobes daghe®. 

672. In deme fulven jare wart em landvrede belovet unbe ghe- 
ſtedeghet an deme erften ſundaghe in ber vaftene. in beme landvrede 
waren beffe namachtighen heren: hertoghe Erik van Saffen be junghe, 

asunbe grene Johan van Holften, unde greve Hinric unbe greve Elawes 
van Holſten, de brobere beide, unde jundhere Gherd van Holften, ere 
vebbere, unbe be raatheren ber fat to Lubeke?. in deſſeme fulven land⸗ 


Ruclam cum exereita et apparatu magno 
et divisit castram Pukkenzait, in quo 
captivavit regem Rucinoram cum quin- 
gentis hominibus promiscul sexus — 
1348. Yant 1, ©. 66, 1348: Magnus 
rex Swecie viclt castrum Pekkinsara. 

1. Rad) 1349 Febr. 24. 
ein Ueber Seiuri A —— 

igung an dem ‚ruffiicen 
Küiege |. Sungtans ©. 17—19; 
San, in anietbeit ign. für Hamb. 

jahrg. 1. 
Rad) — 1. 

i Günther, Apr. 9 angeblih von 

dem Frankfurter Arzte Freibant von de 


ringen vergiftet, umtertoicft ſich Karl IV 
Apr. 26 zu tel und flirbt Jun. 14 
zu Fraul Böhmer, Regg. Imp. 
vı,®&. 502; Hoffmann ©. 165— 75. 

5. Ludwigs Unten unb Ans · 
Whnung mit Karl fand ebenfalls 1349 
Apr. 26 Sm — Böhmer, Begg. 
Imp. 


. Die, ji Srönung Karls (. ©. 
504 Anm Balduin von Erler, 
fand 1349 ur 5 zu Aachen flatt. 

öhmer, Begg. Imp. VII, ©. 87. 
7. 1349 (bes afen funbaghes Yu 


vaſten Mr. 1_fhliehen 
a Besten gotanır Send si Fi) 


35* 


516 


III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


vrede be ftat Lubeke mit der hulpe Hartwighes van Ritzerowe, be do 
voghet was des hertoghen van Saffen, ghewunnen bat hus to Bern- 


ftorpe; bat horde to | ven van Zulen!. dar bleven britteyn man bot 21.1: 


uppe beme Hufe ber viande van Lubele, dat rovere warn. 

673. Dar na tufchen pingften unbe: funte Johannes daghe bapti« 5 
ften 2 de hertoghe van Saffen unde greve Johan van Holften unbe deſſe 
ftat van Lubeke wunnen beffe neghen veftene binnen teyn baghen unde 
vorbelgheben fe to grunde: Zechere?, Menborpe*, Borgharbeftorpes, 
Lanken®, Nannenborpe? unbe Stenhorft?, be ftarken veften, Cul · 
pin® unbe Gudowe io, bat hus; bar leghen fe ver daghe vor mit bliden 10 
unde mit werke, er je bat wunnen; var na wunnen fe Reborch, ve 
veften!. dar na nicht lang, bo be vorjprofenen heren unbe be ftat to 
Lubeke de walle der Hufe wolben lichten, bo rande des hertoghen voghet 
von Saffen nicht al mit twintich mannen unbe mit eme pipere unbe 
mit eme bunghere vor bat hus Galline in beme ande to Wittenborch, ıs 
unbe ſeghede, bat be van Lubeke quemen unbe wolben bat hus beftallen. 


1. de dot : do de’ 8. 


umb Gerhard ein Lanbfriebensbänbnig 
mit Lübed auf 3 Jahre; Lüb. U. 8. 2, 
Nr. 924. 
1. Bernstorf, Hof im Gut Stinten- 
burg in Lauenburg, ehemals abl. Lehn- 
ut; Schröder und Biernagli 1, ©. 212. 
Sach einem Regeſt Dreyers ſchrieb Lü- 
bed 1349 Sept. 1 an Graf Gerhard: de 
expugnato castro Bernstorpe, ex quo 
nobiles de Zulen frequentiores rapinas 
fecerant, destruendo; üb. U. B. 2, 
Rr. 941. 
2. Zwiſchen Mai 31 und Jun. 24. 
3. ©roß-Zedher, abl. Lehngut in 
gauenburg; Schröder und Biernagli 2, 


4. Statt Meyborpe Fi Rufus: 
Nyendorpe. Niendorf an ber Stednig, 
abl. Lehngut in Lauenburg, ehemals Im 
"Befit; der Familie von Scharfenberg; 
Schröber und Biernagfi 2, ©. 211. 

5. Borforf, Amt Rageburg in 

uenburg. Volradus de Tzule morans 

Borgherdesdorpe famulus urfunbet 

‚51 Jun. 1,1357 Apr. 11 (2ü6.U. 8. 

Nr. 122, 278) und 1375 Oft. 11 

5chl. Holft. Lanend. Ulf. 2, ©. 564. 

6. Lanien, abl. Lehngut in Lauen- 

ng, ehemals im Befig der Familie 





10. ;e' übergefihrehen. 


“ver loti. aus · vier. 


Buff; Schröder und Biernagi 2, ©. 
13. 


7. Rannenborf |. S. 372. Anm. 2. 
Safreiben Gottſchall Scharpenberge an 
übel: fossata men in Annaendorp de- 
strai fecistis me irequisito, cum tamen 
de vobis michi bonum sperabam et non 
talia michi a vobis lerimesbsente; Lüb. 
U.8. 3, Rr. 309. 1359 Jan. 25 kom» 
promittiren Nitter Johann Scharpen- 
berg und feine Söhne Gottihalt und 
Bido in ihrem Streit mit Lübel: ra- 
done curie et vallis nostre in Nannen- 
dorp per eos et familiares eorum de- 
stracte,; baf. 3, Nr. 318. 

8. Steinhorft, Amt Steinhorft in 
Lauenburg; Schröder und Biernatzki 
2, ©. 484. 

9. Eulpin, adl. Lehngut in Lauen- 
Bus; Schröder und Biernagli 1, S. 
3 


10. Gubom, adl. Lehngut in Lauen · 
burg; Schröder und Biernatzti 1. ©. 
444. 


11. Rehburg heißt noch jegt ber alte 
Burgplag auf der Öfl. Grenze des Gu- 
tes Oubow, duch Örenzregulirung an 
Mettenbung glemmen; Schröder umb 
Biernagti 2, ©. 329. 


1349. 517 


bes vloghen, ke bar uppe warn, van beme Hufe, umbe des hertoghen 
1.1290. boghet de toch bar up | unbe brande; bat hus horbe to den Zulen !. 
674. Dar na nicht langhe begherben Alf van Schowenborch unde 
de ftat Hamborch in deme landvrede to weſene; dar wurben fe in ghe- 
snomen?, bar na broghen be hexen unbe be ſtede, be in beme landvrede 
weren, over en, bat fe mit macht vor bat hus to ber Linowe ftallen 
wolden, bor vele ſchaden willen, de ven heren unbe ben fteven bar van 
gheſchen was van ven Scharpenberghen, beyde, er beme lanburebe 
unbe in beme landvrede, husmanne unbe hovemanne unbe manigheme 
so ghuden kopmanne, ve be ftraten nicht mochten buwen vor en. bo beftal- 
leben deſſe vorbenomeben heren bat hus mit bliden unbe mit werfen bes 
ſundaghe vor unfer vrowen baghe ber lateren ®, unbebat wart ghewunnen 
unbe ghegheven an fünte Mychelis daghe!. dar na tohant be ftebe Lubeke 
unbe Hamborch ve brefen ben torn unbe de muren unbe vorftorben it to 
1sgeumbe5. be ftat van Qubele hadden vor deme hus to ber Lynowe vifteyn 
hundert man alle daghe to fpifende, an gheſinde, an borgharen unbe ar⸗ 
„1258. beibeben fuben, bar mebe nene | vromde lude weren, wenne ere eghene borg 
bare. 
675. Do dat hus to ber Lynowe wuͤnnen wart, be rovere, be bar 
zuppe weren, be veben aljo vort in fyne flote des van Mefelenborch, 
unbe beben groten fehaben ben fteben unde anderen copluben uppe der 
ftraten mit rove unbe mit bofen binghen. bar ſchuldigheden be ſtede den 
van Metelenborch umme unbe fprefen albus: wor umme he ſulle fra. 
tentovere unbe mifbebigge lude unthelde, wente he er ber tiid ſines her⸗ 
ↄ tochdomes en vredeſam unbe redelik Here were gheweſen? do was fin 
amtworbe aldus: be nob finer viande unbe de dwang fines orloghes 
dwinghe ene bar to, bat he untholven mofte, we eme queme. 
676. Dar na bi funte Nicolaus daghe® Hartwich van Ritzerowe 
unbe bes hertoghen voghet van Saſſen Hinric Luchowe, unbe ber ftat 
voghed van Lubeke reden in bat land to Wittenborch?, unbe leghen 


9. unde im deme landorede' fehlt @., 6. 12. "vor unfer vromen daghe fehlt L., ©. 


1. Gallin, Amt Boitzenburg 
mals im Befik ber Some un von Züle B Fr "Beige ‚ Die Ueberrefte de 
Melt. Jahrb. 13, &. 350. Burg Em in m Mitthell [ 

2. 1349 Aug. 10 urlunden Sys 9 Ge.1, m 
Erich und die Grafen Johann, Hein» 6. Umdg, 
rich, Nikolaus und Gerhard Über bie 7._1350 Sin 5 fchließt Lubed mit 
Aufnahme des Grafen Abolf u. ber Stabt Graf Otto von Schwerin eine Landfrie · 
Hambur; 1 in den mit Lübed geſchloſſenen denen ung bis Oftern fiber brei Jahr; 
—— en. . gib. u. 8.2, Nr. 936. ib. u.D. Nr. 950, 951; Melt. U. 
won Nr. 7034. Schiebefbrliiie des 


518 II. Detmar-Ehrontt von 1101—1395. 


dar inne enen bach) unbe ene nacht, unbe wunnen menghe ghude veftene 
in beme lande. be erft bet Nyenkerken; bar uppe fe floghen ſes man 
der vianbe | dod, de arghe rovere warn, unbe loſeden enen arınen eL 1m 
man ute beme ſtode, be dar ghevanghen was, unbe branben be veftene. 
bar negheft ghewunnen je be veftene Teſſyn, unbe branden fe bet ans 
be grund; bar na wunnen je Kemmyn, unbe lofeven bar bre manne 
ute beme ftode; ber weren twe borghare ute Lubeke. deſſe bre veftene 
horden to ben van Zule!. bar na wunnen fe be veftene Koſſyn, ve 
horde to dem van Stüten?. deſſe vere veftene wunnen fe al binnen 
eneme daghe, unbe branden fe unbe vorftoreben fe tomale. io 
677. In deme fulven jare bi ſunte Jacobus dagheꝰ beſammelde 
fit de koning Woldemar van Denemarken mit groter macht, unbe wart 
des Hertoghen viand van Mekelenborch unbe ber anderen heren, be 
beme bagharbe Hulpen, unbe toch to der Marfe, unbe wan bar ene 
ftat vor ber Ufer, be Straceborch heyted. bar blef He inne mit ſime is 
ganzen here. be hertoghe van Mekelenborch toch bo to mit finen luden, 
unbe beleghebe ben koning in ber ftat to Strageborch*. Binnen ber tiid 
habe fit ghefammmelt | des keiſer Lodewighes ſone, Romulus, miteLım 
eneme groten volle unbe wolbe helpen deme koninghe van Denemarten 
unde marcgreven Lodewighe, be fin brober was. bat wart deme vanz 
Melelenborch to wetene unbe brak np van Straceborch, unde toch eme 
unteghen, unbe vünden fit to Odersberg bi deme watere, bat be Ober 
heiteb. bar ftreb be van Mekelenborch mit deme Romulufe, unbe ving 
2. fe fehle. 2. 15. o über UN. 22. *bi’ tort. amd: “im’. 


Johaun II von Werle « Gold» Seasg Sopann Apr. 20 zu Roftod, daſ. 
erg in Betreff ber Fehde Sen Et 8 10, Wr. 6935, 6944, 6055. Mai 5 zu 
von Sachen und ber Herzoge Albrecht Berlin jchließen Albrecht und Johann 
umb Johann non Mellenburg 1350 Mat mit den Herzogen von ſen ⸗Witten · 


4. menahe torr. aus: vier. 


13 zu Schwerin und Jul. 8 zu Parchim; 
Era 10, Ar. 7078,°7094. 
1. NReuenlichen, Telfin, Camin, 
Amt Wittenburg. 
_ 2 ‚Baht Gulf, jegt Altin, Bei 
", Wigger. 


Um Yul. 25. 

1348 Oft. 18 verbinden ſich Wal- 
von Dänemark und Barnim von 
ern gegen Albreht von Metlen ⸗ 
nd Johann IU von Werle; 1349 
5 verbindet fich Graf Johann von 
n mit ben Hergogen Albrecht und 
nvon —A — gegen Walde · 
n Dänemark; Mell. U. B. 10, Nr. 
6933. Herzog Albrecht urfumbet 
7 zu Wismar, Mrz. 26 zu Roftod, 


berg und ben ten von Anhalt einem 
Vertrag über eine nach bem Tobe bes 
Markgrafen Walbemar vorzunehmende 
Theilung ihrer Erwerbungen ber 
Mark Brandenburg; daf. 10, Nr. 6958. 
gem Abredht urfumbet Ian. 7 zu 
ismar, Albrecht und Johann Jun. 15 
iR tot, Albrecht Jun. 22 bafelbft; 
ie nächfte Urkumbe der Fürften ift erft 
Nov. 4 du Geesmüßten ansgeftellt ; 
daf. 10, Nr. 6971, 6975, 6976, 7003. 
Langebel 6, ©. 525, 1349: Expeditio 
facta in Alemanniam et combusta terra 
Pole (gehört in den Mai). Expeditio in 
Marchiam, ubi rex venit genero suo in 
adjutorium et destraxit plures civitates 
ot post occnrrit imperatori. 


1349. 519 


en af wol verbehalf Hundert ridder unbe Inechte guber Iube; ber viande 
vloch em del to ſchepe, ber vordrank en grot ſchip väl; men ſprak, bat 
ex mere ben hundert weren. Romulus, des keiſers Lodewighes fone, 
quam van beme ftribe nicht wen fulf verde. be ftrid was tufchen twen 

sunfer vrowen baghen!. do be ftrib gheleven was unbe bat beme Tonin- 
ghe to wetene wart, bo moyde Be fit fere, als he wol muͤchte. 

678. Dar na toch foning Woldemar van Straceborch, unde fter« 
tebe fit fere mit ber hertoghen helpe van Stetyn, unbe toch wort in be 
Marke, unde warı dar fomelite cleyne ftede, unbe toch vort vor be ftab 

21.12. to Berlin; bar mallede he vele riddere vor. be hertoghe van Mekelen⸗ 
borch toch eme na mit groter macht, unbe lach teghen em to velde? unde 
hedde gherne mit em gheftreven, alfo langhe bet de raathgever der bei⸗ 
den heren des to rade worben, bat ſy be heren fonen wolben, unbe 
fprefen bar to, dat fit de heren fonben unbe leten be fone uppe ben 

ıstoning Magnus van Sweden; wat de bar umme fprefe, bat fcholben 
je ftede laten to beident fiven. bar up loveden fe mit Hantveftene unde 
mit breven. be bach der untſcheydinghe wart ghegheven bar na to deme 
negheften pingften®. tohanb bo be dach ghefproten was, bo reden 
toning Wolbemar van Denemarken, marcgreve Lodewich van Bran- 
adenborh, Hertoghe Erik van Saffen be junghe na deme Romefchen 
Toning Karle, unbe gheven eme ſchuld, wor umme he ve marke to Bran- 
denborch gelegen hadde deme bagharde. bo ſprak der Romer koning 
aldus: “be biſcop van Meydeborch unbe hertoghe Rodolf de junghe 
21.1208, van Saſſen, des olden hertoghen Rodolfes ſone, umbe | hertoghe Jo⸗ 
2. han van Mekelenborch unde greve Albert van Anhalt, de bes marcgre- 
ven Woldemars fufterfone was, de fworen bi eren eben, dat it de 
vechte marcgreve Woldemar were unbe van ard rechtverbichliten en an⸗ 
gheborn here der Marke unbe be ſulve marcgreve were, be ben groten 
hof to Roſtok hadde unde bar ridder wart van koning Erife van Dene- 
somarten’, unbe ſprak mer: uppe ben eeb beffer vorſprokenen heren 


4. werde’ fort. aus: 'olerde, 12-18. ‘beiden’: ‘beider ©. 21. wor' fort. aus: war. 


1. Zwiſchen Zug, 15 unb en 8. denburg im ber Streitſache mit beim Her- 
Bgl. Klöden 3, ©. %2 zwiſchen zog Rubolf von Sachſen, dem Fürften 
Im 20); Böhmer, Regg.Imp. VIII, E von Anhalt, dem Herzog von fen« 

burg, bem "Ebelherrn von Barbi und 

Altbrecht urkundet Nov. 11 zu dem Erzbifchof won Magdeburg auf den 
oft, Albrecht und Johann Jan. 13 König van Schweben : ‘unb ber ſoll ung 
daſelbſt, Febr. 14 zu Lübed; Me. U. um alle krieg und mishelung mit mynne 
2. 10, Nr. 7008, 7036—38, 7049. ober mit reite zwifchen Sie un pfing« 

3. 1350 $ebr. 2 zu Spremberg iom · Bm (Mai 16) —freundlid) entfchenben'; 
promittirt Markgraf Ludwig von MU. 8.10, Nr. 7047. 


520 
hadde be deme bagharde vorleggen 


III. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


; bes were be bekant. to beme 


Romere koning Karle ſpreken bo de heren Toning Woldemar van Dene- 
marken, marcgreve Tobewich van Brandenborch, hertoghe Erit van 
Saffen, unde nemen to fi ven pallangreven van beme Ryne, unbe 
ſpreken albus: de Bifcop van Meydeborch unbe fine helpere Kebven s 


nicht rechte fprofen unbe ghefmoren ; 


fe wolden dat bewifen mit rechte, 


bat de bagharb nen recht to ver Marke hedde i. 


679. In deme fulven jare bi 
vele, unde is ſelſen to ſprekende, 


als de prophecia vor gheſproken had de, unbe weren verkerer des rechten 2ı.1— 


paſchen do quemen lude, der was 
wente ſe ghinghen alle ane hoved, 


gheloven. bit hovedioſe volt warn de gheiſelbrodere, be bar ghinghen“ 
in manighen landen unbe ſloghen fit mit ſwepen, bar natefnftifte inne 
weren. wente be fette, be fe hebven ghefettet, was noch ghegheven 
van unſeme gheiftlileme wabere, beme paveſe, be en hoved iß ber hil ⸗ 
ghen Terfen, noch van jenighen bifcope, bar fe jeneghe rechte bewifinghe ıs 
van habben, bar umme mochten fe wol hovedloſe lude heten?. ver ful« 
ven hovedloſen geifelbrobere quam en vote vor de ftab to Qubele unbe 


leten werven to ben heren, bat fe 


moften in be ftab ghan, ere fette 


unbe eren orben to wijenbe. bo befprefen fit ve heren mit deme bifcope 
van Lubeke unbe mit wien papen unbe mit monelen; be fprefen, bat zo 
it nen recht levend were, unbe men fcholbe fe to rechte bannen; alſo 
vort funbeghebe fe be Bifcop to banne. bo ne wolden of be rathmanne 


8. der’ forı. auß : 
“mente ende fette, 


13. ‘weren’ for. 


1. 1350 Febt. 7 Lompromittien 
Karl IV und ubwig von Branbenburg 
in ihrer Streitfahe auf Pfalggraf up 
reiht; ehr. 14 entfcheibet —* — 
— 

ui jen 2 
Er unb Otto bie Mark Brandenburg 
leihen unb einen Zag, Apr. 4 zu Nürn« 
berg, anfegen fol, um Apr. 5 durch 
Fürften umb Herren des Reiches erfen- 
nen zu laſſen, ob der angebliche Walde · 
mar ber Sohn Konrads von Branben- 
burg fet; Gebr. 16 belehnt Karl IV Sub» 
wig, Subtoig den Römer und Otto mit 
Brandenburg; Böhmer, Regg. Imp. 
VII, ©. 97, 540, 98. —— “x 
langt Karls Verzeihung Febr. 16 um 
erhält von ihm 16000 dr Silbers, 
für bie ihm bie Reicheſteuer Lubecs ver- 
pfänbet wirb ; Erich von Sachſen erlangt 


ver. 
de fe hebden, nicht ghefettet". 








waren" Dente — ghefettet' fort. aus : 
15. Sjeneghe' Tort. aud : Segen en‘. 
Karls br. 21; Lüb. U.8. 


Berzeihung 
, ©. 516; 2, ES 96063; Böhmer, 
Begg. Imp. VIII, S. 98, 99. 
2. Hinr. de Herv. ©. 280 — 84; 
n. 7 (Magdeburg), ©. 204— 7! 
trahburg), S 105—120; 9, ©. 764 
—68 ; Böhmer, Regg.Imp. VIII,S. 535; 
‚Hoeniger ©. 108—18. Xgl. Hinr. de 
Herv. ©. 277: Gens sine capite Nagel- 
larioram adventum Anticrist! prenun- 
tiavit. ©. 280: Eodem anno gens sine 
capite — exsurgunt —. Dicebantur 
quasi prophetice sine capite, vel quia 
ad litteram capıt non habebant, quo 
unfrentur vel dirigerentur, vel quia 
sine capite, id est cerebro, 1d est sine 
prudentia, id est fatul fuerint, spe- 
ciem quidem pietatis pretendentes, sed 
fermento stultitiarum susrum — omnia 
conrumpentes. 





1350. 521 


en nen orlof gheven in be ftab to ghande, wente be heren hadden angheft, 
wern be hovedloſen Iube in be ftab ghekomen, bat vele ghuder lude in 

»1.150%. den ſulven mifloven ghellomen unde ghetreden wern. doch quam er en 
del darin; be nemen be heren unbe leten fe fetten to des vronen hus. 

508 hadden be fulven Hoveblofen lude to Kolne an deme Ryne be joven 
bob gheflaghen ! unde in anderen ghuden ſteden papen unbe ghude lude 
gheſlaghen, unbe we of up ere fette gicht fprak, ben floghen fe, wor 
fe des befomen kunden. mer bo deſſe rede van beffen luden vor ben paves 
Clemens quam unbe be fo unredelik was, do let be fe bannen over al 

10 be Hilghen kerken 2. 

Bi.1308. 680. | Im deme jare Erifti 1350 bo toch be konink van Polen 
Cafemer in Rugenland na twelften®, unbe vorherebe bar vele mit 
brande une mit rovet. 

+ Im beme fulven jare na pafichen® do fchach em grot tefen in 
is ber tab to Wittenborch, de dar is an ber grevefcap tho Swerin. en 
mynſche was angheiprofen to unrechte umme morbbrand , he ſcholde fit 
des nach vechte undlutteren, unbe broch en gloyenbich yſeren to bewi- 
ſende fine unſchult. do be bat van fit warp unbe nicht wart gheferet 
van bem pure, bo vel bat in be erben unbe vorfwant. bar na wol en 
z0jar ebber twe bo ſcholden bruggers be ftraten beteren; be ene vand bat 
yſeren in ber erben; he taftebe bat an unde vorbrande te hande; be 
wart bar mebe ghefab up en rat, alfo en, be des morbbranbes fehul- 
dich were. 
681. In deme fulven jare bes ſomers van pingften bet to funte 
2» Mychaelis vaghe® do was fo grot ftervent ber lude in allen Dubefchen 
landen, bat bes ghelikes ne was ervaren, unbe Het noch be grote bot, 

21.1908. hir umme bat be mene was over vele Iant, of bat he kreftich a8 | over 
vele lude, alfo bat an vele fteben be teynde mynſche Tüme blef Tevenbich. 
in ber ftab to Lubeke ftorven by eneme naturliten daghe fancti Rauren- 


4. 'nemen' torr. auß: namen‘. 10. Der Met der Epalte itt Teer. 2A. “fomerd': 6 auf Rafur. 


1. Gtitereiten 13, ©.22 Km. os. In Bolpnien in; bie Ust.» 1340 

6. 75 Borniger ©, 108. Dec. 5, in ber Rafmlz ſih rex Polonie 
Schreiben Kiemene VI von 1349 dominusgue terre Rusie nennt und bem 

an; 2; Böhmer, Regg. Imp. VIII, preudiſchen Kaufleuten fichere Fahrt per 
© terram nostram Rusie — et ad Ladi- 


3. ac Ian. 6. Miriam nostram eivitatem verbeift, jet 
4. Anno 1949 Casimiras sex Polo- bei Höhfkaum, Hanf. U. 3, 
nie cum magna potencia intravit Rus- 5. Nah 


slam eam sibi subjugandam. Rad} Caro 6 Mat 16— San. 2. 
2, ©. 284 fält das polnifdhe Heer 1349 


AT. 


522 I. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


tii!, van ber ener vefper tho ber anderen 25 huͤndert volles betalt?. 
de lude ghinghen alfe doden, unbe er ſturven vele van anghefte unbe 
vrůchteden, wente je weren bes umbewonet. wat be fale weren bes 
ſtervendes unbe ber anberen, be bar na quemen, bat is Gobe befant 
unbe is vorbedet an ben vorborghenen fchatten finer grundelofen wif-s 
heyt; allenen, bat vor i8 hir befchreven , bat be planeten unbe fternen 
ſcholden anvlöte ghenen to deme ftervenbe, bat is war, bat fe nicht en 
ſynt de erfte unde Hogefte fale, mer God allenen; be planeten fint men 
inftrumenta unde tefene; vormiddels ben wertet Bob unde vuͤllenbrin⸗ 
ghet finen willen. if love, bat be bofheit ber lübe, be fil vormeret an 10 
ver leften tiit der werlde unbe wert jo groter unbe groter, fi en fale, 
bar ſik umme vormeren of be wrake ber pyne, alſo be lerer willen ver 
hilgen fchrift. umbe is bat alſo, fo fint deſſe jtervenbe, orloghe, vor⸗ 
zetniffe unbe al ve plalghe, be nuͤ fcheen, mer be tekene, de Eriftus zı.ım. 
heft ghefprofen in ven Hilgen ewangelien, bat fe fcholen feheen vor der ıs 
leiten tiid; wo langhe vore, dat is nicht befchreven, wente Gode is 
dat alleneghen befant. 

682. Des fulven fomers ftarf biſchop Johan Mul, unde wart 
gegraven an ben bom tho Lubele?. na eme wart gheforen biffcop Ber- 
tram Kremon; be was gheweſen fangmefter, he wart confirmeret to 2 
Anton van ben paves in funte Katherinen bage *. he vorftänb bit ftichte 
ſes unbe twintich jar, unbe kofte grot güb to beme ftichte, bar he an 
vormerede be venthe finer nalomelinghe. 

+ Im deme fulven jare do wart bat fperete ghehouwen unbe upghe- 
richtet to ven tornen unfer leven vrouwen to Lubeke. * 





1. betair: ·beiolt· . 14. De" plagbe: ·del tott. aus "dert. 16. we fort. aus. "mu. 


Zug. 10 Bremis veniente, decrevit oonsulatus 

x Im bie — Lubiſche Rathslinie conscribere numerum mortuorum, et 

wurden folgende Gedenkverſe (Mantels, conscripti fuerant de notis et nomina- 

Beiträge ©.62 Ann. 3) anfgenommen: tis personis in parrochiis beate Marle 

MtriaC © gulngusgesime domini fuit 1810, sancti Martini 1415, Anscharii 

1922 'stque Stephani 1813, excepta 

A Pe Pan Petri mors anzla cum fait plebe innumere circumquague in pla- 

etri: teis extra murum et in cymiteriis ex- 

a Lubek etrum cladem notat atque gpiran. Stäbtechronifen 7, ©.219; 8, 
venenum 120—21; 9, ©. 16970. 

no lux defunctos quingentos una 3. Er flarb 1350 Aug. 23. Levertus 


ferebat. * a 137 Anm. 4: hic sepultus in 
1. Zahrb. 45, &. 31: Anno Domini capella sus propo armarium. Su die 
om, 


) Incepit In Wismarla pestilencie Seit ber, Doppelpfatte im 
ır, ita quod in uno mense plus Sen! Seht. Jahrg. 1883, ©. 17. 
a duo milla hominum morerentur. 4. Nov. 25. 
ner U. 8. 3, Rr. 1: pestileneia — 


1351—1353. 


523 


683. Im deme jare Erifti 1351 do was en erbare geiftlit man, 
brober Emele, en gardian to Lubeke to funte Katherinen; de brak in 
der vaftene bat olve Hofter to grunde never, wente bat was to» 


Si.iaid.male geworden inronnich; bes en Funde | men nicht bewaren. bar 


sboumede he binnen dren jaren em ſchone Hofter wedder van ben 
almiffen guber Tube, de bar wiürben gegheven bes jares vore an beme 


groten bobei, 


684. In beme jare Erifti 1352 do was grot orloghe tuffchen deme 

ftichte Halverftad unde ven greven van Reghenſtene; bat warbe menighe 
10ttid, alfo bat de grebe van Reghenſten dede ben fteven bes ftichtes, alfo 
he wers kunde; bat fulve beven be ftebe webber. an ener Hilgen nacht 
to winachten do quemen vianbe over be graven to Halverftab unbe bre- 
ten bor be müren ber ftab, unbe in ber tiid, alfo alle volf was in ber 
terfen, vinghen fe vele lude unbe nemen vele perve, be fe hemeliken 
1sbrochten over be graven, unbe quemen enwech. bar na quam des biſ⸗ 
ſcopes voghet, Rolef Dorftal gheheten, unbe venk ben enen heren van 
Reghenſten, unbe wolbe ene hebben gehenghet; mer bar was nyn holt, 
dat he mochte vülbringhen finen willen. bo floch he ene doͤt unde Ben. 
ghede ene an enen glevyenftaten, unde veth enwech. bit dede he dar 
2 umme, wente be füloe greve, ben Be jloch, hadde eme broumet, queme 


be wolbe eme des gelikes von ?. 


31. 131°. he wor boven | em, be wolbe ene henghen; bo lovede bat be voghet, 


685. Im deme jare Erifti 1353 do toghen be van Lubeke 
mit den van Mekelenborch unbe mit velen anderen heren umbe fte- 
sden mit bfiben unbe mit anderen gherede vor be rofhuſe, dar 


deme kopmanne grot fende van mas ghefcheen, 
deſſe flote ber rovere weren: 


de al an eneme jare®, 


8-0. "deme Richte' Tor. aud : "den Richten‘, 


1. ©. Deede, Die freie und Hanſe · 
Zedt bed, Bierte Kuflage, ©. 4:— 


%,, Nach dem Tode Giſelbrechts von 
dutin (1. ©. 447 Anm. 3) hatte Mes 
mens VI Albredht von Mansfelb mit 
dem Bisthum Halberftabt provibirt. Der 
mit Albrecht Bater, Graf Burdarb von 
Mangfeld, eng verbunbene Graf Al 
Brecht von Regenſtein wurbe im räh- 
jahr 1348 von einer Kriegerſchaat bes 
Gegenbifchofs Albrecht II, im ber fih 
ud Rubolf von Dorftabt befand, an- 


unbe wilnnen 
Dufoumwet, 


nd 1 Sgmidt · 
PR Say eins 


Bgl. den Bericht Heinris 
Bailee ae. Yahrb. 43, ©. 164 zu 
1354 und bie im 2üb. U. 8. 4, Nr. 45 
— 49 mitgeteilten Dolumente von 
1353. Die Kanbfeepensbänbuiffe von 
1353 Febr. 20, 27 unb 1354 
Nov. 1 j. Lüb. u. 3, Nr. 158, 218. 

4. Dußow, Mellenbur, g.Schwerin, 
Amt Gabel uf. €s wirb 1334 Mal 1 
‚von ben Herzogen von Sachſen » Lauen- 


von 


524 


IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


Laffan!, Redebin?, Domeniges, Meghenborch“, Mucenbordh:. 
686. In deme fulven jare, alfo greve Otto was ghevanghen van 

Swerin®, bo hadde hertoghe Albert van Mekelenborch en grot orloghe 

weber be herſchop to Swerin unbe warbe vele jar al umme. hertoghe 


Sum ‘hern apa Sutomen a men 
rechten men’ zu Lel jegeben 
(Met. U. 8. 8, Nr. 5518, 558) und 
heißt 1353 Febr. 21 castrum Vickonis 
Lutzowe ( 

Ansgaben in Dutzowe |. üb. U.®. 4, 
Ar. 46, 


1. Laſſahn, Lauenburg. 1345 Jun. 
13 hatte ſich Erich von Sachſen · Lauen · 
burg mit Lubed zur zefegeg des 
Schloffes verbunden (2b. U.®. 2, Nr. 
836) und 1346 hatten bie Knappen von 
Kariow mit Herzog Erich und der Stabt 
Zübed einen Vertrag gejhloffen · umme 
bat hus to Laffan, bat beleghen is uppe 
deme Scalfee, bat je us afghewunnen 
hebbet, bat men bat ſylve hus nnbe vor« 
borgh bernen fcaf unbe gangjliten bist» 
Roren’ (daſ. 2, Nr. 854). 2b. U. 8.4, 
Ar. 45: Item circumvallavimus castram 
Lassan; ita indubitanter, Deo dante, 
speramus et veementer presumimus, 
ipsum uno die horribiliter expungnare, 
cum mille viclbus nobis exhibuerunt 
lud idem castrum. 

2. Redevin, Meklenburg · Schwerin, 
Amt Hagenow uud egmein. 1306 
Febr. 23 vereinbart Markgraf Hermann 
von Brandenburg mit ben Grafen von 
Schwerin, "bat die greven von Zwerin 
bern Ryben von dem hus to Webenin 
Be a 

); [. 9 vergleicht i 
von Sachſen · Lauenburg Pa hr 
von in: Super castro Redevin 
—, quod infra ebdomadam — medie- 
tas ejusdem castri representabltur no- 
bis, sicat ollm dietum castram pacifice 
dinoselmur possedisse (baf. 10, Nr. 
71269) ; 1334 24,8 vergleicht ſich Her- 
309 Abreiht von aifen, Bauen ıg mit 
feinem Better Erich wegen ber 20.8 
Rente, ‘be wi fcolben hebben im beme 
tolne to Louenborgh wor be Dertpnge, 
vor ben Rebenyn unbe vor Wenynge’ 
(baf. 8, Nr. 5559) ; 1353 . 18 will 
Graf Otto von Schwerin mit Lübec ba- 
für einftehen, ‘bat van beme Rebevine 
unbe bardor unbe bor be ginghefen unbe 
bor be boome, be bar tu ligghen, nen 


Ib. U. B. 3, Nr. 155). Die” 


ſchabe — ſchen ſchal. were over, bat DI- 
rit van Benge unbe Heunele fin fon van 
binbernifje weghene Hinrikes van ber 
Hube, be bat fulve jlob mit em heft, 
nicht feren Tonbe, bat bar nen ſchade van 
en fhege, fo ſchoien fe altuhanb ung — 
ofte den rabmannen van Lubele — eren 
deel bes ſlotes tome Redevine antworden 
(üb. U. B 3, Nr. 161); Nov. 24 er- 
Härt ſich Lübed gegen Roftod bereit, fich 
ber Entjgeibung © stralfunds de expen- 
sis castrorum Domenitze, Dutzow et 
Redemyn untermerfen (baf. 4, Nr. 
. . 49) 


3. Dömig, Mellenburg- Schwerin. 
‚geftattet Erich ber Jün- 
gere von Sachſen · Lauenburg, ‘bat be 
erliten Tube, her Johan WBoltooghel und 
ber Johan Bittenborch, ratlube to Lu« 
befe, holben bat flot to Dome’ bis Aug. 
15 (üb. U.®. 3, Nr. 179); pro 20 
eurribus, cam quibus pedestres Lubi- 
conses Domnitze fracto et destructo 
domi Lubeke ducebantur (Läb. U. ®. 
4, Rr. 47); 1358 Apr. 21 entjagt Her- 
yop Rubel! von Sachſen Lübel gegen- 
über allen Anfprüden occasione de- 
structionis castri notri Domnitz (baf. 
3, Kr. 20). Burg, Benfen, Sgb 
4. enburg, Preußen, . 
Potsdam, Kr. Oftpriegnig. * 
5. Eiiwa bei Müggenborf, Regbz. 
Potsdam, Kreis Berleberg? Auch Hein- 
rich v. Balfee: Muggenborg et Meyen- 


borg. 

6. Bei Gunzelin III Tode (1274) 
theiften ſich feine beiben Söhne berge- 
Kalt im bie Graffhaft Schwerin, daß 
der ältere, Helmolb IIT (+ 1295) Schwe- 
rin, Neuftabt, Damit, ber jüngere, 
Nikolaus I (+ 1323), Wittenburg, Boi- 
enburg, Seleſen erhielt. Nikolaus I 
Vinterteb zwei Söhne, Gungelin VI 
(+1927) unb deuciaus II Pyft (+1349;; 
jener erhielt Wittenburg, biefer Boigen- 
burg und Selefen. Bon ben Söhnen 
Gungelin VI, der mit Riarbis, Toch⸗ 
ter Otto VII von Tedienburg vermählt 
war, übernahm Nitolaus I die Graf: 
haft Tedienburg, Otto I Rofe Witten: 


1354. 


525 


Albert kofte mit gube unde mit ghelde ben guden greven Otten to fil, 
unbe anpechtebe fin land mit groter ſterke, unbe wolbe bat mit man- 
kracht winnen; mer he kunde bes nicht vortbringhen, wente be ribbere 
unde Inapen werben fit alfe vrome träwe lude. bo He konde nicht under 


au. ısıa, breken de herſchop, bo bebouwebe he Swerin al umme mit veftene | 


unbe mit berchvreden, unbe bemannebe be wol; bat en halp em nicht, 
wente be Swerinefchen quemen uter ftab unbe inter ftab, wen fe wol- 
ben, beive to Lande unbe to watere i. 
687. In deme jare Erifti 1354 bo wart [08 van ber venkniſſe 
sogreve Otto, ven fe of heten greve Roſe, unbe vry ghelaten, unbe 
levede leyder nicht langhe var na. bat land unvermynnert vil uppe ben 
van Tekeneborch, wente he was greve Roſen brober?. 
688. Bynnen ber tiid leth be van Mekelenborch nicht af, he 
wolbe jo bat land befreftigen. umme de ftab to Swerin bouwede he of 
ısene hele ftab hoge uppe enen berghe jegen ber ſtad, uppe bat fe nergen 
utquemen , mer fe weren eme tho behende; jo quemen fe hemelilen an 
fin land unde norbingheben unde vorbranden fin fand unde venghen vele 
guber lude, unbe wurden unber tiben weber ghevangen. be ghuber 
hande lude der grebefcap be weren truwe, Tone unbe liſtich; fe makeden 
2 fit to under tiiden alfe landlude ebber alfe wive, unbe ghinghen in bat 


31. 192%. heer ber viande mit honren, | eyeren unbe botteren, unbe vorbrenden 


exe böben, unbe wat fe hadden upgherichtet van buͤwe; unber tyden 
mafeben fe fit to alfo vifjcher, unbe viſſcheden bi deme lande, unbe vin⸗ 


ghen umber tiiden Iube vor vifiche. 


2. wolde übergegjrieben. 


burg. Als bann 1344 mit Heinrich III, 
Helmolb III Sohn, bie ältere Schweri« 
ner Linie ausftarb, erhielt Otto I beren 
Befigungen merin, Neuftabt und 
Marnig, und trat dagegen Wittenburg 
an feinen Oheim Nikolaus II ab. Der 
Tod bes Finderlofen Nikolaus II (1349 
Mai 17) rief einen Gucceffionstrieg her- 
vor, ba derſelbe 1326 Apr. 19 feinem 
Better Heinrich III Boizenburg und Eri- 
vig zur Erbhulbigung überlafien (Meft. 
u. 8.7, Rr. 4721; dgl. Nr. 4729), 
1343 Mr. 7 aber Abrecht und Sohann 
von Meflenburg Boigenburg und Erivig 
und ‘wat us anvallenbe mach weſen 
binnen ber herſchop to Zwerin ober bu- 
ten ber derſdop · verfcjrieben hatte (baf. 
9, Nr. 6289; vgl. Nr. 6538, 6542 — 


do be van Mefelenborch nicht Funde 


45; 10, Nr. 6755, 6756). Bol. Melt. 
Jahrb. 34, ©, 116—18; 42, ©. 122 
—24. — Otto I Rofe war vermählt mit 
Mechthild, Tochter Johann III von 
——— yon MR Gefangen- 

ft find wir nicht unterrichtet. 1352 
Dt. 12 zu Wismar verlobte er feine 
Tochter Klchardis mit Albrecht II Sohne, 
Albrecht II, dem fpäteren König von 
Schweden (baf. 34, &. 136). 

1. Diefe Kampfe find noch night ger 
nügenb unterfucht. Liſch in Mei. Jahrb. 
17, ©. 115—19 fest Alles Im das Jahr 
1286; chenſo 8. 8. Lil daf. 42, ©. 


2. Otto I urkundete zuletzt 1356 
Oft. 9 und war Oft. 27 verforben (baf. 
34, ©. 132, 133). 


526 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


vorwinnen be Smwerinefchen, bo ghaf he fil tho beghebinghen. unbe var 
mede kofte he to fil de herſchap van deme van Tekeneborch, unbe betalede 
nicht be vifche an deme watere. unbe bat fulve ghelt, dat he ſcholde 
uthgheven, bat vorhelt he, unbe ghaf beme van Teleneborch kume de 
beiftet; unbe leghde em bat to, tat he ene wolde vorraden; tar ummes 
were he em nichtes plichtich. aldus quam he bi bat land to Swerin. 

689. Im deme fulven jare wuͤnnen be Lubeker Gorlofen, dat en 
vaft flot was der rover2, unbe hadde ben namen na ber bewyſinghe, alſo 
em prefter utleghebe ben namen. bo he was berovet nicht verne van 
deme flote, bo vraghebe he: “wü het dat hus'? fe ſpreken ve bw 
eme weren: ‘Gorlofen’. ‘ja’, ſprak he, ‘wol Het | bat Ghorloſen; joe 
hebbe if ber gorren hir ghelofet’. 

+ In deme ſulven jare bo toch be koning van Engheland in Branc- 
riken; he vorherbe unte branbe in deme Toninghrife. konink Sohann, 
de bo konink to Brancriten wa8®, beſammelde vele volles, alſo dat heu 
wol twe hundert bufent ghewapent hadde; he toch unbe wolde mit ven 
Engelſchen ftriden, ber was 24 bufent ghewapent. te konink van 
Brancrite hadde enen Holen man by em, be het mefter Herman van 
Eotbufch*; de wedderreth em ben ſtrid; mer be Franſoyſer wolven 
nicht don na fineme rade. fe togen td, bar be konink van Enghelant» 
lach mit fime here; fe ftreben mit den Enghelichen unbe vorloren. tar 
wart ghevanghen konink Johan mit ſyme fone Philippus, unde vele 
anberer heren mit em, unbe riddere unbe knechte; bar blef böt be her ⸗ 


8. 'Hadde' ten. and : “Habden’ 12. der" übergefäjrieben. 14. “vorherde' : vor" über 
gefärieben. 16. "tod" ien to. 19. *mer De’: 'de' übergefärichen. 











1. 1358 2 7 taufen Hergog Al» mern an Karl IV, quod Magnopolensis 
breiht und fein Sohn Heinrich von Mel- detinuit comitissum Zwerinensem cap- 
lenburg von Mans und Otto von Ted- tivam, quam adhuc hodierna die deti- 
Tembuug, bie Srafſchaft Schwerin für met, volens vitalictum ejusdem ab es 
Bu ce 
. 1 puldigen Stadt und Land Schwer . Horloſen, fenbur; I» 
tin (baf. Fu ©&. 126), Dez. 4 Stadt Amt Grabow. 1354 E20 erjucht 
Lanb ittenbtrg (daf.24, &.206.. Markgraf Ludwig ber Römer Lühed, 
IM. 27 quittiten bie Grafen von Noftod, Wismar und bie andern mit 
Ienburg über bie erſten 5000 Marl; Albrechi von Meltenburg wor Gorlofen 
den zweiten 5000 Mart werben liegenden Stäbte von der Belagerung 
7 2850 Mark, 1360 Febr. 3 wei. abjulaflen, wan — ir uns mye unte 
800 Mart, Mai 25 nohmals 550 fagt hat, umb unfe man Klaus und an- 
? begabt, bie Iehten 800 Mark find der von beme Kruge nye vor une vol · 
DM. 4 rüdfländig (baf. 24, &. claget mod befchu! iget hat, und wir 
—10). — Rad ber Urkunde von md) über fie nye redhte vorjagt haben‘. 

} Dog. 7 foll e8 mit bem Leibgebinge Lüb. U. ®. 3, Nr. 198. 
Mechthild, Otto I Wittwe, bleiben, 3. Philipp VI ſtarb 1350 Aug. 23; 
Ba “ — ht a arthbergbt ihm folgte, fein tete Sohn, Zohann. 
B inghet fl; ngl. . Ritolaus Kapocei, Bilchef vom 
das Shreben —— von Poin · Urgel? ap act 


527 


toghe van Borbün, be wart ghegraven to Parys; bar bleven vort alto 
vele ribbere unbe Tnechte böt. be delphhn, bes koninghes fone van 

a1. 12%. Vrancriken, be entfloch finen vaber mit feftich duſent ghewapent | van 
deme velbe. 

5 691. In deme jare Eriftt 1356 na umfer vrouwen baghe ver 
hemelvart? do was grot hof to Lubeke. bar quemen vele ftolter vorften 
unbe heren tofamenbe: de konink van Denemarken, be Sundeſchen heren, 
be Metelenborghefchen heren unbe be heren van Saffen, be Wendeſchen 
heren unbe vele anderer ribbere unbe fnapen, be bar ſteken unbe hover- 

id den in menigherleye wife an tüchten unbe an eren; unbe we nederſteken 
wart, be hadde bat ros vorloren®. 

692. In beme fulven jare bo mas de geote ſtrid bi Potyrs; bar 
venk de pruns van Walis ven mechtighen konink Sohanne van Branc- 
riken, unbe vuͤrden ene to Borbeus unbe vort in Engheland; unbe in 

15 beme ftribe blef manich ebele man van ben Franſoyſeren bot‘. 

690. Im deme fuloen jare was capittel to Lubeke der mynre bro- 
bere to funte Katherinen in ben pinzftens, unbe bar weren vele preftere 
beſammelt. 

693. In deme jare Criſti 1357 do brachte de erſebiſſcop van der 

1.1824, Rige de gobesribbere van Liflande in bes paves ban, umme bat gub | 
des ſtichtes, bat fe hebben to fil ghebroken mit walt. deſſe ſale hadde 
mer ben achtentich jar geſtan in deſſeme jare, unbe ſtund noch in deme jare, 
alſe deſſe cronica wart beſchreven; dat was an deme jare Criſti 1386. 

694. In deme ſulven jare do kregen de van Hamborch weder den 

as jant, bes fe weren berovet vertheyn jar al umme 6. 

695. Im deme jare Criſti 1358 bi twelften vorbrande bat rathůs 

to Qubele?. dat ſcach van vorſumeniſſe, bat be materia untfenk des 


1356—1358. 


'entfloch‘ fort. 


mo: ent 
ES fehlt 8. 6. .“ 1er 


11. 08 folgt in Rubro: “Deffe firid id vort befereuen‘. 15. 


. Ba 19 Sieg Eduards 
ne — 
dene auphins Karl, und Gefan- 


— König Iopanne und feines 
u Pi Nu, Pa Pauli 4, S. 43540. 


ing, 1 

3. Feet, ©. 530: Item parla- 
mentum in Lubicke, ubi rex solennita- 
wit et magnas feoit expensiones, non 
tantum pro se, sed pro allis terrarum 
dominis. 

4. Detmar hat zwei Berichte, ber 
nen er zu 1355 unb 1356 folgt. Prinz 


Eduard z0g mit feinen Gefangenen von 
Selen nad ee ee 4, 


5. Jan.-12. 
6. 1355 Aug, 5 verjöhnte ſig das 
Sirio, gan 2 die FE 
Jam ircheuge 
©. 630—32; Trog! 6 
7. 1358 5* —E Hanfl- 
ſchen Rathsfenbeboten verfammelt F 
bem overften raadhuſe to Lubeke' (9. R. 
1, Rt. 212). 


528 II. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


vüres, alje ſwevel unbe anber tuͤch, bat to bes ftabes behof was; bat 
was nicht wol utghefundert unbe erlufchen van beme vüre; hir umme 
wart be materia bernenbe unbe dede groten fchaben. 

696. Im deme fulven jare fanctorum Philippi et Jacobi bo ru⸗ 
mebe be copman van Ürugge unbe wanderde to Dorbrecht; bar blef des 
copman bre jar; unbe tredede webber to Brughe, wente be twidrach 
ticheit wart vorenet mit beghebinghen ; de beghunden fit to Lubeke unbe 
würden vüllentoghen to Brughe vormibbels ven fenbeboven, heren | 1.12 
Berende Oldenborch van Lubeke unde Johan Korbelig van Thorün!. 

697. Im deme fulven jare bo was be erbare vorfte konink Petrus ı0 
van Arrogän, umbe leghde van fit bat koninglike Meit, unbe toch an 
ve fappen des ordens fancti Franciſci in ber ftab to Bartinonen, unbe 
van orlove des paves bebe he horſam bes ſulven dages, aljo he wart 
ghekledet. he fprac, he wolde den orden nicht na jartiden proven, wente 
he were al vor em gheprovet. he levebe an deme fulven orben in aller ıs 
hillicheit an deme jare Erifti 1386. bit levent floch He an dor ener open» 
baringhe, bat ſik eme bewifebe funte Tobewich, fin om, de bar mas 
van beme fulven orben, wenbages en konink to Gecylien, be eme Bir to 
eeb?. 

698. Im deme jare Erifti 1359 des ſomers was grot ftervent in 20 
allen fteben bi ber zee, unbe warde to deme Sunbe aller lengheſt bet na 
twelften d. 

699. Im deme ſulven jare bi unſer leven vrouwen daghe der 
he melvart do was fo grot wint in Prutzen, bat bi Groneshove weiden vi. iz⸗ 
all umme bome mit ven wortelen, veer ſchok groter efbomet; of de 2* 
Hoctorn to Miſpelwalde mit al den Moden weide van ber ſtede 16 vote 
gang unbe untobrofend. 


4. Brügge wurbe mc Receß von 
1358 Jan. 20 (9.8. 1, Nr. 212 5 5) 
1358 Mai 1 geräumt; "ser Ausgleich 
der gtetig —8 geldhah 1360 Aug. 24 
(8. 23651); —— — 
des Kaufmanns burd) aard Ofbene 
FRE: gobaun — —E 

2. — 1, Si: dominus 
Petrus, infans Arragoniae, patruns re- 
gis Arragoniae, comes de Pratis, — or- 
dinem fratram minorum ingressus est. 
Er war ber Sohn König Jakob II und 
ber Blanla, Tochter Karl II von Sich, 
lien, Schwefter bes h. Lubwig von Tou⸗ 
fonfe (j. S. 433 Anm. 1), und trat nach 


bem Zobe feiner Gemahlin Johanna 
(um 1358) in ben $ranzisfanerorben ein. 

3. In Magdeburg 1357 (Stäbte- 
chrouilen 7, &. 223); in Hamburg 1358 
Ber ag b. St. Sambürg 


mgen für Hamb. 
Gi 19, — 1. Rogg. Imp. 
RT Anno 1300 in die an- 


‚sumpcionis beate Marie (Aug. 15) fait 
magnus impetus venti, quod in parvo 
spacio terre prope Grunehof ceciderant 
ultra guatuor sexagenas magnaram 
jercuum funditus eradicatas. Job. v. 
Beige: “umbe affampelonie Mar Marie. 


ampanile in Mispil- 


1359—1360. 


529 


700. In deme fomere bes fulven jares bo was fo grot peftilencia 
to ven Melbinghe in Prügen, dat binnen forter tiid fturven dar wol 


13 duſent volles !. 


701. In deme jare Erifti 1360 bo befammelbe konink Wolbemer 

span Denemarken een grot her, unbe ſprak, he wolde fe bringhen, dar 
goldes unde ſulvers ghenoch were, bar be fwine eten ute ben fulveren 
trogen. unbe vurde fe in Gotlanbe, unbe makede bar vele riddere up 
deme lande, umbe floch alto vele volles dar never, wente be binnen 
weren ungewapent unbe ſtrides unbewonen. he toch wort vor be ftab to 
io Wiſbů; fe togen em enjeghen ute ber ſtad, unbe gheven fit am bes 
koninghes hulde, wente fe feghen wol, bat dar nyn weberfivent was. 


31.1390. aldus Frech He dat land, | unde nam van ben borgheren ber ftab grote 


befcattinghe an gholbe unde an ſulver, unbe toch finen wech 2. 
702. Na der tiib bo wart hertoghe Albert van Mekelenborch 
15tonint to Sweden. he wart over ghevuͤret unbe untfanghen in groter 
ere van ribberen unbe van Inapen. of wart em grot weberftald ghedan; 
bar quam be al bore®. van des weghen wart Toning Magnus van Swe- 
ben ghevanghen unbe gheworpen an enen torn, bar he na ut quam 
unbe feghelbe in Norwegen ; in beme weghe vorgink he up beme mere*. 
20 + Im deme ſulven jare do wan hertoghe Erik to Saſſen, here to 
Louenborch, de ftab to Plawe in ſunte Bartholomens dages. dar na 
beghebinghebe de konink van Denemarken Wolbemer twiſſchen hertogen 
Alberte van Mekelenborch unde hertoghen Eriken van Saſſen vorbeno⸗ 
met, bat hertoge Erik ſcholde deme van Mekelenborch Plawe antwor ⸗ 
3sden, unbe de van Mekelenborch ſcholde eme Godebuz weder antwerden; 


17. 'wegden' übergefäricben. 


walde cum campanis integrum sine 
fractura fuit motum de loco suo ad spa- 
edum 13 pedum. oh. v. Pofilge: ‘bo- 
bin 40 fuße. 

1. Joh. v. Pofilge: Duch was große 
peſtilencia ober all Das laut. Man wil, 
day zeum Elbinge nf bie cayt ſtorbin 
bobin 13 tufenb menfchen'. 

2. Ueber bie Unterwerfung Gotlanbs 
und Wisbys |. Koppmann in Haufiſche 
BWishyfahrt (Hamb. und Leipzig 1883) 
S.20—21. Die Infrift des Ring- 

es auf der Kre e im Süboften 
ber Stabt: Anno ini 1361 feria 
tertis post Jacobi (Jul. 27) ante portas 
Wisby in manibus Danorum ceciderunt 
Gutenses hio sepulti. Orate pro eis. 


Etädteironiten. XIX. 


Bergl. die Privilegienbeftätigung von 
Sul 39 — ” ee Bidet 
kaum —— Archiv f. a. 
engel. . Herzog jthme. . golf. 
damen 1 ©.225. arm. © R 
3. 1364 Febr. 17 wurbe us 
abgelent und Albreht von Meklenburg 
ft. 


v Sala J Lane en 
er lacht zu ing gefangen; ber 
Berteap von 1371 Aug 14 — bie 
Freiheit; den Tod fand er 1374 auf ei · 
ner Bootfahrt in Ri en. 

5. Aug. 24. Die Einnahme Plans, 
welches 1356 von ben Fürften von Werle 
an Herzog Albrecht von Meflenburg ver · 
‚pfänbet worben war, fällt in das Jahr 


34 


530 II. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


dat ſcholde He beholven fo langhe, bat he eme Boyhtzeneborch | ant-s.ım 
werbe!. be bertoghe van Saffen antwerbe Plawe van fil in bes van 
Metelenborghe hant; men eme en wart ber flote nen, webber Godebuz 
edder Boytzeneborch; men deme koninghe wart Helſingheborch dorch 
deſſer deghedinghe willen?. aldus wart be gude hertoghe Erik van Saj-s 
fen bebroghen. 

+ Im deme fulven jare wan bertoge Erik van Saffen emen ftrht 
up beme Yellande deme van Melelenborch af, wol anberhalf Kunert 
ribber unbe knapen?; unbe was Binnen ver welen bar na, alie be 


Plawe wünnen habbe. 


v 


+ Im deme fulven jare legen de Holften vor Krumeſſe; des her ⸗ 
togen man van Saffen togen tho en, unde venghen en wol 70 ghewap- 
net af; dit fchach bi den Seven Boment, 

704. In deme jare Erifti 1361 bo ftarf paves Innocencius; in 
fine ftede wart geloren paves Urbanus be vifte, be vore was geweſenn 
abbas to MarfilienS. He let grote fmaheit dor ver hilgen kerken willen; 


128. Liſch in Melt. Jahrb. 17, ©.112, 
116. 


1. Die Urkunde fehlt. An Blau hat- 
tem neben Erich II bie Herzoge Albrecht 
Y und Grid) III von ent »Rauen« 
burg, fowie auch bie Grafen won Ted- 
lenburg Antheil. Nach ber Urk. v. 1358 
Da. T (. ©. 526 Anm. 1) follen bie 
Grafen von Zedienburg Herzog Ar 
breit von Mellenburg ‘eren beei an 
Blawe weder anttvorben ledich und loos 
alfe fe bat van aneghengbe under gehat 
hebben' (Melt. Jahr. 24, ©. 202). 
Degen ‘bertoghen Albertes deel van 
Saffen to Molne, bat he in Plawe heft’, 
foll e8 nach einem Bertrage bes Herzogs 
von Melienburg mit ben Grafen van 
ZTedlenburg bei ber Entſcheidung ber 
Reteren bleiben ; will fi Albredit von 
Lauenburg berjelben nicht unterwerfen, 
+fo ſchole wi mib em unbe he mid un 
im beme flote to Plawe wifienen unbe 
holden enen borchorebe, alſo borchvredes 
zeit is (baf. 17, ©. 120); 1359 Mrz. 
31 verkaufen Albrecht V unb Erich III 
von Lauenburg “unfen beyl, ben wy 
hadden in Pawe’ am Albrecht von Mel» 
Venburg für 200 Tötbige Mark (baf. 17, 
S. 309). — Botzenburg follte nad ber 
Urt. v. 1358 De. 7 von Albrecht und 
Heintih von Meftenburg den Grafen 
von Tedienburg fiir 10000 Mark zu 


Pfand gegeben werben; vgl. bie Urlt. 
von 1359 m, 27, Mell. Jahrb. 4, 
S. 208 Nr. 12 — 15; Scht. Holf. 
vLauenb, Urff. 2, Nr. 190. 

2. Ueber Walbemars Zug gegen $el- 
ngborg unb deſſen Einnahme ‘ HR. 
1, ©. 160—62, Nr. 233; Schäfer ©. 
168 Anın. 1. 

3. Ueber dieſes ſonft unbelannte 
Treffen f. Lif in den Melt. Jahrb. 17, 
©. 118 ımb 18, ©. 240—41. Ueber bit 
Dertlichteit vgl. Hanf. Geſchabl. Jahrg 
1876, ©. 17276; Shäfer ©. 160 
Anm. 1. 

4. Melt. Jahrb. 17, ©. 118. 1359 
Dt. 30 zu Stralfund fällt Herzog Bar- 
nim, ber zu Helfingborg das Schiebs 
rigpter-Umt zwilden Rönig Waldemar 
von Dänemark und ben Grafen von 
Holftein übernommen hat, ben Sprud, 
daß bie Gefangenen von beiden Seiten 
frei fein follen. Im einem unbatirten 
Schreiben Hagen bie Grafen Johann 
(+1359 Sept. 27) und Abolf VII, baß 
König Waldemar bie Gefangenen nob 
nicht in Freipeit gelegt babe, ‘be uns 
fine benre, als be Vertnghen var Saffen 
mit ben eren, afvinghen an bem lanbe 
to Rafieborgh unbe to Holften'. Schl. 
Holft. Sauend. Ur. 2, Nr. 189, 372. 

5. Innocenz VI flirbt 1362 Sept. 
12. Ipm folgt Urban V, Abt von ©t. 


1361—1362. 


531 


er he wart paves, bo wart he ghefand Iegate to den bern van Mey- 


21.131. lan; | de ghaf em ethen bes paves bullen, be he mit fit brochte, unbe 
wiſede ene honeliken mit bofen wiven uter ftab2. 


of onerfette he ven 


ftol von Aninion to Rome, dar he langhe nicht was gheweien®. he 
sregnerbe vuͤl na wol neghen jar. bo he quam webber to Avinion, bar 
wart eme vorgheven unbe ftarf dar van, als men fecht*. 

+ In veme fulven jare in palmeavende bo wart ghevanghen Kyn- a. r. 
ſtod, ber Lettouwen koninks; twe baghe vor funte Lucas bage® bo vor» 
ftal He fil van ber Meryenborch unde lep enwech?. 

io + Im deme ſulven fomer was fo grot hette in Prutzen, bat vele 


tornes vorbranbe up deme velbe®. 


+ Im veme fulven jare wan bertoghe Wilhelm van Luneborch her« 
togen Eriten van Saffen af de Ribenborch, ven Kercwerder unbe be 


Nyen Ghamme. 


uppe ber Nibenborch plach be olde Kertogen Erifes 


is vader fin legher unbe fin weſent to hebbenbe. do be hertoge van Lune⸗ 
borch totheente quam, bo reet be af; be was en olt Trank here. he 
ret to Nyenborch to greven Johanne van der Hope, de hadde fine doch ⸗ 


Si. 10. ter®; | up deme wege ftorte he mit enen perbe alfo fere, bat he to 


Nygenborch bot bief!. of leth hertoge Wilhelm en lot buͤwen up deme 
a Ghammerorde. bo fe van bannen toghen, do toghen fe mit ben ſulven 
luden to Erteneborch unbe wännen bat, unbe buͤweden bar en floth, bat 


beten fe ve Vyghenborch. 


705. In deme jare Erifti 1362 bo beghunde ve konink Woldemar 
ben copman to vervolghende; he en helt nicht finen loven unbe be breve, 


3. *oerfette" torz. auß : "berfette”. 


Biltor in Marfeilk, ermäht Ott. 28. 
Base. Imp. VII, ©. 513, 
. Bernabo Bitcontt. 

Fi Bel. Städtehron. 8, ©. 485 u. 
day Sggela Am. 

.S 538 Anm. 5. 

ri S. ©. 543 Anm. 5. 

5. A. T.: Anno 1361 Kinstut rex 
Lituanorum fuit captus ante diem pal- 
marum in terra Prussia, Joh. d. Bo- 
filge: “uff den palmobend (Mrz. 20) 
bie Eairsberge in ber wöltmiffe uf ber 
jagt von chme heren, ber hies ber 
Tranchsvelt, unbe wart gefangen brot 
ten Marienburg'. 

6. Dtt. 16. 

71. A.T.: et eodem anno mirabi- 
liter evanuit 17 kal. Novembres (Oft. 


M. der fehlt ©. 


16) de castro Marienborg. Job. v. Po. 
ge: “uff finte Eiygabeth obent (Nov 
8), umbe qwam weg durch bie Ma» 

som. 

8. Io. v. Boflige: ‘Im deſin czei- 
ten was ber zomir gar heiß, das das ge» 
treibe viel vorborrete ane reyu. 

9. Erih I Toter Elijabeth war 
mit Johann von Hoya vermählt. von 
Kobbe 2, ©. 81. 

10. 1360 Dy. 15 zu Lüneburg füh- 
nen fich bie Herzoge Wilhelm von Braun- 
Sweig » Lüneburg und Ludwig von 
Braunfcweig mit Herzog Erich II vom 
Sachſen Lauenburg wegen ihrer Fehde 
gegen ihn und feinen verftorbenen Ba« 
ter, Hey. er 1 (Subenborf 3, Nr. 
123; ngl 

34° 


532 II. Detmar-Epronik von 1101—1395. 


be ghegeven weren beme copmanne uppe be vryget des landes tho Scho ⸗ 
nen, aljo he bat wol bewifebe in ver Schonefchen reyfe, de dar was 
an beme jare, wente he ftebebe, dat fchepe wurben berovet, unbe let 
dat under tiben fulven bon, unbe ander vele mifbat, de he bewifebe ven 
fteben bi ber zee; bit was ben fteven let, alfo fe bat wol na bewifeben 1. s 

706. In veme winter des fulven jares hadde beleghet greve Ela- 
wes van Holften bat flot Braberg in Vuͤne; bar legen vor twe Hundert 
Hofften. konink Wolbemer van Denemarken wolbe dat hüs untietten, 
unde toch dar vor wol mit 12 Hundert wepener; bar begrepen fit mebe | S1.1 
Holften unde flogen erer vele bot. to ven leſten wurben fe alle ghevans 10 
ghen, ane be heren, de quemen enwech ?. 

710. In ber tiid fenbe greve Hinrik van Holften in Norwegen 
fine fufter deme koninghe Haquin to hanttrouwende in bat echte, alfo 
dat vore was gebegebinghet®. in beme wege beftidebe fe ve wint unbe 
ref bat feip im Denemarkes ſiden; de konint van Denemarken let ıs 
upholben bat feip, unbe venk be juncoroumen, unbe belt fe vanghen 
manighe tiid!. binnen ber tiid let de konink werven tuffchen konink Haken 
unbe finer bochter echtefenp, unbe gaf eme fine bochters. greve Hinrikes 
fufter wart weder fand to lande, unbe bar na nicht langhe beghaf fe fit 
in en Hlofter. » 

707. In deme fulven jare bi paſſchen do weren be gobesribbere 
van Prugen in Lettouwen, unde wünnen bar en vaft ſlot Kauwenpille. 


18. 'greoe' loti. auß : “greven‘, . 


1. 1361 Apr. 18 waren die Gefand- 
ten ber Städte zurüdgelehrt, die pro 
cconservanda justicla mercatorum in 
terra Schanie zu Walbemar — 
waren (H. R. 1, Nr. 252); Aug. 1 
wurde ber Berfehr mit Dänemark und 
Schonen abgebrochen (baf. 1, Nr. 258 


55,6). 
2. Migeljen und Asmuſſen, Archiv 
2, ©. 214, 1357; Presb. Brem. S. 
58, 89; Schäfer ©. 157 Anm. 3. 
3. 1361 Jun. 29 beurfundet König 
“-"on: ‘bat ip bes fuloen greven Hin- 
ſuſter, juncorowen Elgeben, nemen 
em to wiyve, de wy alrebe hanttru · 
hebbet’; Schl. Holft. Lauenb. Urkf. 
Pr. 194. Bgl. 9. 8. 1, ©. 185 
n. 3. 


4. Clard Schoneveld (Junghans, 
arich ber Eiferne) &. 50: sabbato 
tuor temporum ante festum nativi- 


tatis Christi ( Dez. 17) Trabenam exie- 
rant, versus Sueciam tendentes. Ser 
infortunio accedente per ventum con- 
trarlum coscti sunt in Danicas decli- 
nare partes. Quod Waldemarus Dano- 
rum rex pereipiens, navem cum vir- 
gine rapult et ipsam captivam ad 
castrum suum deduzit, spoliatam rebus 
et familia sun. 9. R. 1, Nr. 293 $ 25: 
‘be ſulve greve Hinriles fufter wart ut- 
gheſant be echteſtop to florende; bes 
dref fe God unbe bat jeghenwebber to 
deme bebe bes ertebifloppes van Run- 
den —. Des behelt be byfcop greven 


Hincites ‚uber, 
5. Die ae zwiſchen Hakon unb 
Margaretha, Waldemars von Däne- 
Tochter, wurbe 1363 Apr. 9 zu 
Kopenhagen vollzogen. Michelfen und 
Asnufien, Arhiv 2, ©. 226, Dahl- 

mann 2, ©. 16. 


Bi. 138, 


1363. 


533 


tar venghen fe Waydoth, Kenftotten fone, unbe flogen bar unbe ven- 


ghen twe duſent heyden 1. 


mit dem ſtichte van Bremen ?. 


7 In veme fulven jare orloghebe hertoge Wilhelm van Runeborch | 
bes ftichtes vormunder van Bremen 


swas her Mauritius be been; he was en here van Oldenborch unde 


was menlit unbe en gub brodbegen®. 


be hertoge van Luneborch bou⸗ 


webe bo en flot up de Wummene; bat het de Louwenbrughe *. 
+ Im deme jare Erifti 1363 bo wolde hertoge Erile van Saſſen 
then in Denemarken to hulpe koning Woldemere; he bebobebe be erba- 
ren manne, borghermeftere ber ftat to Lubeke, unbe bat fe, bat fe wol« 
ben vorftan unde vorwefen fine herfcop unbe fine erven alje vormün- 
dere, wente he er nemande bet lovede umbe fe ok nemant bet vorweſen 
Tonde. deſſe julven erbaren man, borgermeftere unbe ratmanne ber ftab 
to Lubele, bewifeben eme hir willen ane unbe twiden eme, unbe beben 
ıseme unbe finen erven groten vromen, unbe behelven fe bi ber herſcop 
weber bertogen Albertes willen van Mekelenborch, greven Hinrike, 
greven Clawefe, heren to Holften, unbe al erer hulpere. bes not he 


der vruntlifen hanbelinge, ve he mit den van Qubele hadde. 


gebeghebinget to Rehnevelve®. 


5. mal" am Rande. 


1. A. T.: Anno 1362 magister ge- 
neralls cum magno exereitn et quasi 
poclores terre venerunt naviglo ad ca- 
strum Caudepil, quod.in vigilia pasce 
(Apr. 16) expugnavit et eremavit eum 
2000 fere Lituanorum, captivam edu- 
cendo Allum regis Kinstut Waldot no- 
mins. 

2. Friede ber Grafen Gerd und Io 
Hann von Hoya mit bem Dechanten Mo- 
rig und ber Stabt Bremen 1359 Apr. 
30 (Brem. U, ®. 3, Nr. 134—36); 
Bundniß bes Dedanten Morit; und ber 
Stabt Bremen mit Herzog Will 


It Morit 
oudateg wurde 1348 

Egbiſchof, von Bremen 

Klemens VI aber belieh {ai raten 
Sottfrieb won Arnsberg, bisherigen Bi- 
3 von — mie dem Erzbis- 
tum. Brem. Geihsgu. 
©.49: ita em tom —, quod do- 


7. "00° übergefärieben. 


dit wart 


9-1. "erbanen! : terboren' 8. 


minus Godfridus deberet in honore et 
grau archiepiscopatus permanere, sd 
dominus Mauritius deberet diocesim 


Togere. 
“ uUnrt. bes Otto Grote v. 1358 Aug. 
in beme borpe to —— 
au myn worbenomebe here heft 
buwed bat hus bat bar 18 ghel een Sen 
wenbrughe (Subenborf 3, 1: 
1360 $ebr. 5 beurfunben Johanu und 
Ludolf von Hohnhorſt und Hermann 
Schulte, daß ihmen Herzog Wilhelm 


Erſatz geleiftet für “al den fcaben, ben 


we van finer weghene uppe bem flote 
to ber —E ghenomen hadden, 
am braude, an rove, am vang! ‚an 
Befeattingpe, unbe wor unbe im welter 
2 = vn feaden nomen habben’ (baf. 


AT. 
1382. 


534 UI. Detmar-Epronit von 1101— 1395, 


708. | In deme fulven jare do toghen de koplude unbe allerleye 2ı. 135 
vollk van allen fteben bi ber zee in bat rike to Denemarten jeghen Toning 
Wolbemer, en unde fun lant to frendende. bes volles ber ſtede was 
uter maten vele; de van Lubeke hadden to fpifenbe alle dage wol vifteyn 
hundert volfe8!. bo bit vol was gelomen up bat land unbe ere fchepes 
bleven in deme Nortfunbe leyder nicht wol bewaret, bo quam de konink 
gefeghelende mit finen ſchepen, unbe ftribbe mit ben, be fe in den ſchepen 
weren ver zeeftebe, unbe wan ben ſtrid. bar nam he 12 grote hovet- 
koggen vůl fpife unbe wapene une menigherlege tuch, bat tome ftribe 
horde, unbe vör enwech mit ben fchepen?. 10 

+ En fterne wart ghefeen bi ver funnen in beme mibbage fancti 
Kyliani?; de bebubebe to deſſen faten nicht gudes. 

709. De ſtrid warb beme Toninge alto für, wente he vorlos mer, 
ven he wan; fin enighe fone, en erwe bes rikes, wart fo fere worpen 
an beme ftribe, bat Be dar na nicht langhe lenebet. bar na wart batıs 
orloghe daghet tufichen ven konink unbe den fteben bre jars. 

711. | De winter des fulven jares was fo kolt, alſe ye gebacht mı.ı 
was; be kulde warbe en verbenbel jares. binnen ber tiid vorghink vele 
volfes unbe quekes van vrofte ®. 

712. In deme fulven jare brefen ve bedere up ber Meryenborch » 
in Prugen in ven trefel, unbe ftelen alto groten fchat, unde quemen en- 
wech; funber en wart gegrepen ; beme wart fin recht geban?. 

+ Im deme fulven jare wart berichtet de twydracht tuſſchen her- 
togen Wilhelme van Luneborch unbe hertogen Eriten van Saſſen, alfo 


5. vol: wei 8. 18. na nit‘ : 'na' übergefheieben. 17. ve fehlt 8, 6. 


jeinb nicht werben. üb. U. B. 3, Nr. 
358, 360. Beibe Urtanben fin in &i 


Se fer ©. 301. 


6. Job. v. Pofilge: ‘Anno Domini 

I 1364. Zu befim jare was fo herter win» 

ter und werte eyn virteil jares, das man 

. Sgꝙ vil guter reyſen tate den winter mit gro⸗ 

2. Ueber die Schlacht bei Su fim vromen. ouch forbin bis jor bie 

Borg 1. H.R. 1, ©. 197— 200; Sch pfert gar fere, baz man großin ſchadin 
fer ©. 313—15, 576—79. nam’. Bgl. Stäbtehron. 9, ©. 866. 

3. Iul. 8. 7. A, T.: Anno 1363 pistores spo- 

Uarunt gazophilacium in Merginborch. 

Joh. dv. Bofilge zu 1364: “Item im be» 





4. Zchos &priftoph Rirbt 1963 In. 
1.9.8.1, ©. I Bat Reinhardt 


©. 327. Anm. *. 

5. Stilfienb von 1362 Nov. 10 bie 
1364 Jan. 6, abgefälofen 1362 Nov. 
16; 9... 1, Pr. 278, 279, Stiüftend 
von 1364 Jun. 21 6i 1368 Gebr. 2; 
baf. 1, Nr. 336, 337. Friede zu Wore 
bingborg 1365 Sep. 30; Dal. 1, Mr. 

, 370. 


fim jore brochen bie beder ven trefjel uf 
zu Marienburg nf beme huße unbe 
women bovon; ydoch worben fie 

meifte teil irwoſſchet czu Dutſchin Ianbin 
unbe gehangin an bie galgen. ir houpi⸗ 
man Wwas epn burger czu Marienburg 
und hys Wittenberg —, unbe wart och 
borumbe vorterbet czu Marienburg’. 


1364. 


dat hertoge Erik gaf hertogen Wil 


535 


Helme fine bochter!. alfo wart eme 


webber Erteneborch unbe de lant, be he em afgewunnen habe; ve Bi- 
genborch unbe de Gammerort worden gebrofen. bit begebinghebe greve 


Johan van ver Hope 2. 
5 


713. In deme jare Erifti 1364 do rumebe de koning van Dene- 


marken fin rike van angheftes wegen; be fach an ernft ber zeeftebe unbe 
untruwe finer manne, unbe en borfte nicht bliven an fineme rile. he 


1. 1350. toch mit groteme fchatte unbe quam in be Marke; bar wort he berovet. | 


vort toch he in Saffen, an Mygen unbe up in anber land bet to Avi⸗ 
io nion an ben paves; bar wart eme gheven be roſe in ber vaften. been 


vorterbe nicht an den herbetgen, 


wor be quam, wente be heren bes 


landes, be ene leydeden, de quiteven fine koftes. 
714. In deme fulven jare was bat orloge tuffchen ben van Lubeke 


unbe ben Bocwolberen*, 


de Lubeker deben ben vianden we dorch eres 


15 homodes willen unde miffedat. in deme orloge wurben gebroken deſſe 
ſlote: Hemmingheftorppe®, Snicrobe®, Swinekule?, Wibbole®, Scone- 


2-3. Bigenbord : "Bignbord‘ 2., 8. 


1. 1363 Jun. 24 verpfänbet Eric 
II von Sachfen-Lauenbur; ‚mit Zuftim · 
mung ſeines Sohnes ih IV ben 
Zoll unb bie Fähre von A an 
Herzog Wilhelm von Braunfchmeig-Lil« 
neburg für 1600 Löthige Dart di die er 
ihm al® Brautihag mit feiner Toter 
anıs giebt (Subendorf 3, Nr. 186). 
“Unde over befien vorſerevenen 
Vegbebinnben hebbet gheivefen unbe hul ⸗ 
pen ghebeghebinget de ebele man, greve 
Johan varı der ha — unbe vele andere 
unf “. omes umbe umfe truwen man’. 


Detmar wirrt hier Waldemars 
—* 1363 und feine 1368 durch · 
einander. 1363 zu Enbe Benefit 
der König — en. weilt Anfang No- 
vernbers in Wolgaf, Dez. 13 In Krakau, 
1364 Jan. 5 in Brag bei Karl IV, gt 
über Köln nach Flandern und 
Straßburg mad) Avignon, wo er Mi 

3 von Urban V mit ber goldenen ck 
beſchenkt wirb, umb it Aug. 29 wieber 
in Wordingborg. Schäfer S. 369— 71, 
379; Reinhardt &. 31147. Die Flut 
Baldemars findet 1368 Apr. 6 fatt; 
wegen feiner Beraubung f. Langebet 6, 
S. 533: et perdidit ibi nöniten pecu- 
nlam per proditionem marchionis und 
Gramms Forbebringer Videnſt. Selſt. 
Strifter 4), ©. 239: ‘umb alles bay 
gut, baz wir bem funge genuemen ba- 


18. den! 
m au De Dahlmann 2, ©. 


"4. 1364 Same, A werben bei bem 
wiſchen König Waldemar unb ben 
täbten vereinbarten Gtillflanbe ansge« 

nommen: ‘be van Boocwolbe, be Ber- 
fentinere, ere vrunb, unbe alle ere bel« 
pere, dar be van Subete ſunderch orleghe 
— jebben’ (H. R.1, Nr. 332). 1365 

5. urunbet Graf Mor über ein 
Fa ee mit übel: *Hir 
ſchal utghenomen weſen heren orlighe 
unbe flebe eeiigbe unbe ber Bocwolben 
orlighe (Lüb. U. ©. 3, Nr. 517). 1365 
Da 25 vermitteln Kifchof Bertram von 
Lubed, Graf Heinerh und brei holfleir 
nifhe Xnappen ben Streit zwiſchen Fü 
bed unb: ‘allen ben Bucwolberen unbe 
Parfentyneren gemepnliten, unbe be 
dar an begrepen unbe verdacht pn’ (daf. 
3, Nr. 527). 1368 Apr. 19 tritt Ritter 
De Busimalb diefer Sühne bei 

5. ——S — ürſtenthum Lil⸗ 

bee Amt Shmartan, Sr Ratlau. 

6. Suikrode, ehem. Gut, aufgegan- 
gen in Gronenberg, Amt Ahrensböt, 
Rp. Süfel. 

7. Ghwientuhten, Amt Ahrens 

böt, Rip. Sara. 

8. Häven, Fürftentyum Lübed, Amt 

Schwartau, Kſp. Travemünde. 


ml, 


536 II. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


famp ! unbe Roberftorppe?. be fale, wor umme fe brefen ve flothe, was 
veffe. ib was en erbar borgher to Lubeke, gheheten Muͤrkerke; de hatte 
borppe unde gub under en befeten; bar en konde he nicht fine pacht unbe 
plicht van hebben, als em wol toborde; to veme leſten do panbe he tat 
gub. des nemen be Bocwolder war unbe venghen ene; fe pinegherens 
ene fo fere, dat he tar van ftarf; fe fpieven an fin antlat, fe togen em 
dat Bar ute finen barde, unbe fe bewifeben eme vele anderer ſmaheit. to 
deme leften wart he utgeborget, böt ebber levendich webber in to brin- su 
gende. alfo eme de bach was gegheven, bo ftarf he to Lubeke van groter 
pine wegen. de taat to Lubeke ſende ene böt webber in ben Bocwol«1 
deren; fe entfenghen ene doͤt umbe koppeden ene mit jmaheit. Kir van 
vorhof fit dat orloghe ꝰ. 

717. Im deme jare Criſti 1365 vor vaſtelavende quemen be Let- 

touwen in Prugen, unde vorbranben bre ſlote, unbe venghen be criftenen 
dar uppe unde vorden fe uten fanben *. s 

718. Dar na wort in Prugen fo tibigen jar, tat bat korn hadde 
arn in funte Wolberghe dage> unbe bloyde in funte Urbanus bage®. 
715. By ver fulven tiid bo was? hertoge Wilhelm van Luneborch; 

na ben male, bat he nine kindere en hadde, fo koͤs he bi fine levende to 
erfnamen hertogen Dtten van Brünswil, de en here was tho Sangher-» 
huſen; de regerbe mit mobe na ſime bobe®. 


ide fe ten de fite nah fe | fer mar unme' 6. 3% 








1—2. fe — deffe' am Raı 
Aeenefdrien 10. "den 


1. Der ehemalige abtige Def — 
tamp bildet jetzt dem hofft. 
Riräbore Cürau. 
It · Ruppersborf, 1. Be hm 
eubza. Amt een 
3. Die Gefan; gennehmung bes 1401 
ar. 4 gehen —S Thomas 
terte im J. 1372 (ub. U. B.4, 
Nr. 173, 174, on tan mit biefer 
gehe Be zu au An haben. Bl. daf. 
4. A. T.: "ano 1365 ante carnis- 
privium Gebr. 25) fuerunt tria castra, 
videlicet Spliteren, Carisiten et castrum 
ante Ragniten, combusta per Lituanos, 
omnes castrorum homines capti et ab- 
Anett, —828 Proditione. 


& — Bid 25. 
1. ©. 173 5 715 u. Rufus. 


den Tod Ho 
©. Sum. 3. Wilhelın 
23 Ludwig von Braunfi 





ig zu feinem 


tinftigen Schwiegerfohn und Dachtelger 
angenommen (Subenborf 2 
und nad Ludwigs Tobe Ben — 
Bruber Magnus II von Braunſchweig 
— — (baf. 3, Nr. 335. 
ıngerhaufen war, von Magmıs ıin 
Folge feiner Se mit Sophie won Bran- 
demburg » Lande! — erworben worben; 
1365 Jul. 12 hit das Kofler Kal 
tenborn Magnus II und beffen Erben 
zu feinen Bormindern, ‘by wile baz fp 
Sange: fen gewelbih ſyn unbe ba 
ynne haben’ (Gubenborf 3, Nr. 276, ©. 
XXX); 1368 Mai 25 vergleicht fih 
Vagnus I mit Magnus IT * umbe aljo- 
bane finde, be we myd ome hatten, 
umbe bat fanb to emgiehufen (baf. 3, 
Nr. 364); 1369 1 wurde es von 
Magnus II an bie — jtafen von Mei- 
Ken verpfänber (baf. 3, ©. AXXVIN. 
Der Name Otto iſt Irethum Detmart. 
Bgl. S. 540 Anm. 7, 542 Am. 3. 


1. 1360. 


1355—1366. 


537 


719. In deme ſulven jare bes bingfterages to pingften! umme 
veſpertiid dages bo vil Kagel fo grot in Prugen alfe eyere, unde warte 
den negheften dach over unbe bebe beme korne groten ſchaden. 


720. Dar na by funte Jacopes dage | do quam Kinftotes fone, 


se Toninghes van Lettowen, mit guben willen in Prugen, unbe leth fit 
dopen unbe untfenk ben criftenen (oven 2. 

721. Dar in beme winter bo toch be mefter van Prutzen vor be 

Wille, unde bleven in deme lande mit groter kraft 13 dage, unbe deden 


in beme lande alte groten ſchaden ®. 


io 716. By ber ſulven tiid bo was en erſebiſſcop to Bremen, ve was 
van beme flechte ber heren to Brünswil, unbe let fil bar to ſchunden, dat 
de ſik fette webber fine ftat to Bremen. he nam fine vründ to hulpe 
unbe bibefetene landesheren, unde quam mit vorretniffe in de ftat to 
Bremen unbe dede groten ſchaden. dar wurben lude gheflagen, vrouwen 
ısghelrendet, gub ghenomen ute ben Hufen unbe gheboret ute allen boren. 


dar na wort ib vorlifet4. 


+ Im veme fulven jare toch greve Eorb van Oldenborch, be greve 
van Delmenhorft, de here van Defholte unde vele ribbere unbe Tnechte 
in bat land to Vreſch, to rovende une to vorherenbe. be Brefen beben 


1. 100, em webberftanb unbe floghen wol vifgunbert ribbere unbe | Inechte böt, 


% unbe bar bfeven men bre Vreſen böts. 

722. In deme jare Erifti 1366 do hadde be konink van Eipren be- 
fammelt en grot volf, unbe toch hervart mit deme volle unbe mit pele- 
geimen to deme hilgen lande, unbe wan en gröt bel ber ftab to Alleran- 


2. "alfe‘: Yalfe vier 8. 


1. Jun. 3. 

2. Eodem anno circa festum s. Ja- 
oobi (um Juf. 25) venit Altus regis 
Kinstut bona voluntate metdecimus ad. 
Prossiam; statim fult baptisstus et 
Hinricus vocatus. 

3. Eodem anno magister generalis 
fait cum suis ante Vilnsm, manens ibi 
per 13 noctes. Detmars Zufaß ‘in deme 
minter' beruht auf Serthum: Strehlle 
in Seript, rer. Pruss. 3, ©. 8 

fog. Bonnerlauf iche 

u. Scene ©. 112; Brem. 
1. 252, 264 vet, Kr. 258, 

260, 266, 270, ai, 273). Stiftung ge» 
wiſſer Spenden, “umme dat Got, ſunite 
Peter, funtte Pawwel unbe funtte Jacob 
uns bes ghunben, bat wy Bremen web» 


ber en dat uns mib ae m vorra · 
je afghewonnen mas by it, na 
Sodes dort jent beehumbert hr beme 
zes unde zoftegheften jare bes negheften 
arg bes ma funtte Urbanus daghe 

ja 29), de do was des manbaghes tho 

fen. Unbe wy wonnen webber unſe 
Bine na bes negeften zunnavens vor 
dem bilghen avende juntte Peters unbe 
funtte Bawels, de bo quam 
fonenbag Sur. 27); Brem. U. 
Nr. 2 1. baf. 3, Nr. 252, 26 
256, 260, 27 berdh-Echene 
&. 112—17; Hist. archiepp. Brem. 
Eike sum. 6m berch · 

5. 1366 Jul ynedt 
Sqheue ©. 117—18. 


AT. 


& 


538 III. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


drien, unbe nam bar grot gub, mer en borfte nicht vort then, wente be 
heibenen be fterfeben fit zere unbe dreven fe webber torugge!. 

723. Im deme herveſte des fulven jares bo was büre tiid in allen 
fteben by ver zee, aljo bat be ſchepel rogge to Lubeke golt 5 ſchillinghe 
ebber 6. bat warbe en half jar umme beth to paſſchen?; bo ghaf Gots 
vebdinge, bat ſchepe quemen vul kornes; bar mebe wart ib beth venle. 

724. In beme ſulven jare bi funte Gallen dage? bo fchegen in 
Brugen fo grote tefene in ber lucht, bat des ghelites was ne vornomen. 
in ener nacht vloch in beme hevene bat vür alfe vürighe blafe, unbe 
warbe van ber nacht beth in ben bach. U 

725. In deme jare Erifti 1367 do wan de fonint van Eipren |e. 
Tripolis unde noch twe ſtede an der heytenfcop *. 

726. In deme fulven jare na pafichen bo toch paves Urbanus van 
Avinion mit finen carbinalen, unde quam to Viterbien; dar blef he ene 
wile, unbe toch bes jares wort to Rome; bar blef He dre jar, unbe quamıs 
webber to Avinions. 

727. Im deme fulven jare des bunrebages vor pinzften® bo ftat 
Elawes Brufcowe, en miftroftich minfche, ven erlifen ratman heren 
Berende Oldenborch bot in unfer vroumen ferfen, unbe wuͤndede twe 
ander ratmanne, ven he bat ſulve bebachte to donde; men God bewarde je.» 

728. In deme ſulven jare weren be zeeftebe mit ben fteben ute ver 

- Suberzee vorgabbert an enen groten raat in ber ftab to Eolne umme de 
webberftanninge deme koninghe van Denemarken?, de bo was ute ben 
landen thoghen unde claghebe allen heren fin leth®. 

729. Im deme fulven jare was grot peftilencia to Lubeke, unbe dars 
fturven merffifer lude van ben rifeften vul na fo vele al8 in beme 
erften bobe®. 

730. | In deme fulven jare tes vrydages nor unfer vrouwen bagfesı» 


21. are‘ übergefägrieben. 24. “ıhogben übergefchricben. 


1. Groberung Alerandriens durch 
König Peter von Enpern 1365 OR. 4. 
Batutusl, — aber * stehen. 

. 170. Reinhard, . von 
ven, J 8: Ar ii ar 
. 1367 Apr. 18. 

3. Dit. 16. 

4. Tripoli und Tortofa. Reinharb 
1,©. 256. 

5. Joh. v. Poſilge: ‘ Anno Domini 
1367 nach oflern Apr. 18) czog ber hey« 
lige vatit Urbanus paben ber fumfie 
von Anion mit fime hofe und den car- 


dinaln czu Biternia, und czog vort fen 
Rome in defim felbin jare; und neh 
etlichen jaren berweber fen Annion. 
Urban V verläßt Avignon 1367 Apr. 30, 
Tommt nad) Biterbo Jun. 9, nad Rom 
Sul 5 um kommt wieber in Woignmn 
an = . Regg. Imp. VID, 
© Fr es. Iwp 

6. Jun. 3. 

7. Kölner Konföderation von 1367 
Nov. 19. H.R. 1, Nr. 413. 

8. ©. ©. 535 Anm. 3. 

9. Bgl. Kämmereirechnungen ber 


1367——1368. 539 
der anderen! do was en grot ftrib vor Hilbenfem. ben ftrid war de 
biſcop van Hilbenfem in den namen ver Hilgen juncorouwen Marien, be 
be truweliken anrep an ben noben, unbe venk vele vorften und heren, de 
kegen em weren to velve komen: ben hertogen van Brunswit, ben biffcop 

san Halverftab unde ben van Meideborch, vele riddere unde knapen?; 
unde bar wort gheflagen en greve van Hademersleve? unbe vele 
guber lude. 

731. By der tiid bo togen be gobesribbere van Prutzen in Lettou⸗ 
wen. in erer tokumſt worben be heidene vorſchricket unbe vlogen al 

io vorwert, unbe vorleten en gub flot, bat het Welune; bat vorbranden je* 
unbe togen enwech. 

733. In deme jare Erifti 1368 na twelften bo wart vorbannen 
dat levent ber bigharbe unbe ber beghinen in Dubefchen landen van 
tettermefteren, be bar weren to ghefettet van deme pavefe. fe weren fo 

ısfere gewoert in ben landen unbe vormeret, bat in ber ftab to Erphorde 

„1970. weren mer ban veerhundert. bo fe bat levent moften | vorlaten bi des 
paves banne, be do wolben in der ftab bliven, de moften openbare bote 
untfan mit funberliten tekenen, be fe broghen an erme Heide, unde ber 
weren bi twen hunderden, be bat deden unde bieven an ber ftab. be 

„anderen maleben fil enwech, unbe bleven an beme baune5. vele heme⸗ 
liter Yetterye van en befchreven fint an den ſeveden boke bes geiftlifen 
echtes, wante fe brochten vele volles in dwelinge. de lude helden mer 
van en, ban van aller geiftlifen achte, bes wart men wol enwar, bo 
men fe vorhorbe. funberlifen wurden twe begrepen mit alto groter 

2sfetterie, bat men kundeghede vor al ber werlt openbare van ben prebic- 
ftole ; bat weberfpreten fe tho ener tiib, unbe bevillen webber in de dwe⸗ 
linghe, unbe wurben bar na ghebrant an ben vure. 
26. bevillen' fort. aud: bevullen. 


St. Hamburg 1, ©. 97; Mittheil. für 
damd Geil. 1, ©. 127--28, 
1. t. 3, 


2. Ueber biefes Treffen von 1367 


Habmersleben. 

4. Anno 1367 in vigilis nativitatis 
Marie (Sept. 7) venerunt domin! nostri 
in Lituaniam. Lituani timore persulsi 


Sept. 3 zwiſchen Farmfen und Dinklar 
f. Stäbtegronifen 7, ©. 253—55; Sur 
benborf 3, &. XXXIMI— XXXIV; 
Regg. Imp. VII, ©. 577. Hero 
Magnus von Braunfhweig und Bifcho| 
Albert von Halberfladt wurben gefans 
gen; Erzbiſchof Dietrich von Magbe- 
urg hatte jeiner Krankheit wegen am 
Kampfe nicht theilgenommen. 

3. Es fielen Graf Waldemar I von 
Anhalt und der eble Herr Johann von 


castrum Veluen, quod impugnare non 
volebant necdum co venerant, concre- 
gt. Wigger in Mil Jahıb. 
5. Bgl. Wigger in Melt. Jahrb. 
41,6. E16 Gckunben Rast IV für 
ben Keßermeifter Walther Kerlinger, 
Dominikaner zu Erfurt, von 1369 Jun. 
9 (Regg. Imp. VIII, ©.394), Jun. 10 
(Melt. Iahrb. 47, 6.20—24) u. Jun. 
17 (Regg. Imp. VIII, ©. 395). 


540 III. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


732. Dar na, dre dage na funte Ghertrudes tage!, do was fo grot 
bünre in Prutzen unbe unwedder, bat vor Ilghincberch? flog ib entweh 
enen balfen in ber molen; bar ſulves floch iv enen manne bat been 
entwe, unbe enen wive | ben arım entwe, dar fe beide legen up bemes.: 
bebbe. s 

737. In deme fulven jare wart de konink van Cipris vormorbet 
van fines ſulves brober®. 

736. Im deme ſulven jare hadde keyſer Karolus befammelt wol 
feventich bufent volles, unbe toch jegen den heren van Meylan, unbe de 
paves Urbanus hadde wol bertich duſent volles up ve anberen fiven, oku 
jegen ben van Meylan!. bit volk to beiden fiben [dt grote not van Kette 
der funnen, van vlote ber watere, van hunghere unbe van borfte, unbe 
exe perbe des geliles. fe hadden gherne geftrib mit den vianden, up bat 
fe hadden kregen enen enbe eres lidendes; bar were nicht fo vele volles 
geſlagen bot an eme ftribe, als dar vorginf van noden der vorbenomeden 's 
ſtude. mer be keiſer en wolbe ven ſtrid nicht angen, unbe nam goldes 
unbe ſulvers genoch vanbeme van Meylan, unbe toch mit finen here en- 
wech. bit vorſmade ben pavefe unbe fime volle, dat he ſik vorenebe mit 

em funber ſynen willen ®. 

+ Im deme fulven.jare do ftarf | Hertoge Lodewich van Brunswil, x" 
be bo hadde hertogen Wilhelmes dochter van Luneborch. beme Habe” 
huldeget bat land to Luneborch, bat kegen des leiſers willen was; doch 
beſad he bat hertichdom fine dage?. 

735. In deme fulven jare bi der tiid fanctt Martini® do mas en 
grob ftrid bi Damgharden tufichen Hertogen Alberte van Mekelenborch 
unbe ben Wendeſchen heren an ener fiven, unde ben Sundeſchen heren 
an be anberen fiben. be Wendeſchen hadden mit erer banner ben erften 


2. flogh' torr. aus: floh‘. entweh for. auß : 'entine'. 


1. . 20. vergebliche Bi — 3 De 

2. Gil (genburg. Zug gegen bas 

3. Peter von €ı wurbe 1369 WBernabo und a ten F 
Jan. 18 ermorbet, Balıyins 2, Sp —* 27. Regg. Imp. VII, ©. 381— 85. 


387, 409. Stäbtehroniten 9, &. 859; — Fr YılI, ©. 385. 


18, &.190. Reinharb 1, ©. 262. 
4. Karl IV verläßt Prag 1368 Apr. 
2, tommt Mat 17 nad Pabua; Krieg 
We Bernabo Visconti. Stäbtehren. 
©. 177; Regg. Imp. VII, ©. 379, 


ebliche Berennung ber Burg 
Oopigiia here Mantua und Ferrara, 


Ludwig, 1355 von Heros 
PN ven Lüneburg zum Mitr Fi 
ten und Nachfolger angenommen, 
tathete 1359 beffen Tochter Math; em 
as 1367 nad) Aug. 10 — 
328, &. CXXV).©. ©. 536 
ie, 8 
8. UmRoo. 11. 


1369. 541 


ſtrid, wente van erer weghene was bat orloge. bo fe wurden vorkrendet, 
do floh to de van Mekelenborch mit den finen, unde brak ummelint dor 
de planten , unbe quam mibben in ben hupen ber viande unbe belebe fe, 
dat fe vlogen; unbe in ber vlucht venk he den hertogen van Bard mit 
sen beften ridderen unbe Inapen, be in fineme [ande weren !. 
738. In deme jare Grifti 1369 bo tredeven be ftebe ber coplude 
mit geoter macht in Denemarfen unde vorworven al eren willen. be 
1.1310. koplude wünnen bo | Copenhaven?, Helfingores, Balfterboven, Scho- 
nored, Ncopinghen® unde Alsholm?. dar na quemen fe tho deghe⸗ 
io dingen mit des rikes rabe, unbe untfengen bat land tho Sconen fefteyn 
jar in to beholvene vor eren fehaben®. bo be tyb umme quam, bo wart 
ben Denen dat lant webber antworbet?. 
739. Im deme fulven jare in funte Johannes dage to mibbenfomere 
do quemen be Lettouwen in Mazovien, unbe wünnen bar eme ftab unbe 
sen flot, dat het Polthos, unde venghen alto vele criftenen unbe flogen 


doͤt manne unbe wine 10, 


740. In deme fulven jare wart in Prugen ghebůwet bat flot 


Godeswerder 11; 


1. Das Treffen fand vor Nov. 6 
Me denn bereit am biefem Tage hul · 
Johann von Werle · Golbberz 
en erzogen Rafimir, Swantibor umt 
Bogiflam von Stettin für Stavenhagen. 
Nov. 7 zu Demmin fühnt fi 
Albrecht von Mellenburg, 1369 Yun! 
29 zu Dargun bie Fürften Bernhard und 
Johann von Werle-Waren mit den Her- 
zogen von Stettin. H.R. 1, Nr. 512 
m, I n; Schäfer ©. 493 Ann. 4. 
©. Koppmann, Die Einnahme 
Ropenfagens durch die Hanfefläbte 1368 
Jun. 16 in Beftgabe für Wilhelm Gre 
a — 
o 
— u —* Beifingborg 
t. 8 Herzog Heinrich uml 
ig übergeben zu wollen. 9.8.1, 
r. 497; Dal. baf 3, Mr. 307. 
. SiRerbo war 1368 Jun. 17 noch 
in One ber Dänen, Jul. 25 im Be 
fr Abreite von Schweben. Schäfer 


u Stande iR Jul. 25 im Befig A. 
hrechts von Schweben. H.R. 1, Nr. 
461 , 462. 

6. Kapitulation bes Henning Al · 
derftorp zu Nyfjöbing auf Falfter mit 


dar na in deme hervefte wünnent be Lettowen 12; dar 


Albrecht von Meflenburg 1368 Aug. 15; 
Weinbarh ©. 611—12. 
itmfatlon des Auen 8 
mit ee ih und Kine von Golfer 
1383 Gap. 8; 9.8. 1, Nr. 477. 
8. ©. bie Bertn I von 1369 Rov. 
30 und 1370 Mai ; 8. R. 1, Nr. 
m, 524. 
2 die Urt. Olavs unb ber Rd» 
ig im ırgaretha aueig batirt auf 
en 11; 9.°. 2, Nr. 308, 
. In dio sancti Toni baptiste 
(Sun 2) venerunt Lituani in Mazo- 
viam, ipsius magnam partem vastan- 
tes et civitatem Pultos et castrum ex- 
Pugnantes sine premunitione, multos 
abducendo. Pultust am Narem, Fefidenz 
bes Biſchofs bon Mafowien. Gtrehlte in 
Seript. rer. Pruss. 3, ©. 87 Anm. 4. 
11. Anno 1369 fait castrum Godis- 
werder ediflcatum et viriliter munitum 
tam per fratres ordinis quam seculares. 
Detmard Zufag ‘In Brugen’ F fimmlos. 
Gotteswerber wurbe am ber Stelle von 
Nen-Kowno erbaut. Strehlle a. a. O. 
3, ©. 88 Anm. 1 
12. Eodem anno 2 idus Septembris 
(Sept. 12) fuit idem castram per Litua- 
nos non sine labere magno expugna- 


> 


542 UI. Detmar · Chronil von 1101—1395. 


. na in beme winter webber wünnent be godesriddere unbe vingen bar uppe 


drehundert Lettowen i. 

+ Im deme fulven jare bo ſtarf de gude hertoghe Erik van Saſſen 
to Kalingborch tuſſchen unſer beiden vrouwen dage?, unde wart be 
graven to Neſtwede to den mynren broderen, unde wart na upghegraven⸗ 
unde wart gevoret in Dudeſche land, unde licht begraven to Raſſeborch. 

+ | In deme ſulven jare let hertoge Wilhelm van Luneborch fines.u 
man, ſteden unbe lant huldegen hertogen Magnus van Brunswil?, de 
dar hadde be herſcop to Sangherhuſen. deſſe huldinge ſcach mit under- 
ſchede aldus: konde hertoge Magnus fe entledigen van anfprafe bes 
keiſers unde der hertogen van Saſſen, deme de keiſer de ſulven herſcop 
ghelenet hadde to eme rechten erflene, fo ſcolde ve huldinge macht hebben; 
kunde be nicht, fo ſtunt dat uppe vecht*. hertoge Magnus toch rifliten 
in bes keiſers hof, unde hadde mit fit be erbaren heren, biſſcop Alberte 
van Halverftab, greven Gherde van ber Hohe, den van Werbergen under 
andere ribbere unbe Inechte, ſunderliken Hanfe Meyzen, de ſik wol vor- 
ftänb uppe recht; boch fo kunde he mit erer aller hulpe de anſprake nicht 
entlebigen®. 


ton. aus: “pe. 8. reden unde dat lant huldeghede' 6.3 dgl. A 





Bra v. Pofilge: Czuhant uf den 


1. Eodem anno 10 kal. Decembris 
(Mov. 22) fait dem castram per domi- 
num marscalcum revictum virili pugna 
et fere300 Lituani capti et oceisi. Joh. 
v. Pofilge: Denuoch vor winter. 

2. Zwiſchen Aug. 15 und Sept. 8. 
Subenborfs Angabe 3, ©. CXLVIN: 
zwiſchen Nov. 21 und Dez. 8 beruht nur 
auf einem Mißverfländnig biefer An« 
gabe. Danach ff 9.R. 1, ©.446 Anm. 
1 zu Seriäigen:; vgl. Schäfer ©. 491 
Aum. 2; Reinhard ©. 584 Anm. 75. 

3. 1368 Aprif 19 feist Herzog Wil⸗ 
heim Magnus II ‘to unſeme ammecht · 
manne over unfe Ianb umbe fube' ein 
(Subenborf 3, Nr. 354); Sept. 14 
nimmt er ihn ‘tho uns in ene win were 
alle unfer lande unbe herſchop to Bruns» 
wich unbe tho Luneborch ewelfen unbe 
erflelen tho befittenbe' :baf. 3, Nr. 381; 
vsl. Nr. 382—84) ; 1369 Nov. 22 ver- 
sichtet Gräfin Mechthild von Schauen» 
burg, Wilhelms Tochter, ‘bes vorften- 
bommes to Lunebord' (baf. 3, Nr. 432). 
Nikolaus Floreke (daſ. 3, ©.295): ‘Im 


beffem jare in funte Clemens daghe Nov. 
23) flarf bhe ebbele vorfte, hertoghe 
Wilpelm’. 


4. Stäi n. 7, ©. 259: ‘unk 
de ftab to Luneborch Hulbigeben (bertogen 
Magnus) bi finen (hertogen Wilpelmet, 
levenbe tovorn, ein jar borfinem boke. 

5. Karl IV, der 1355 Oft. 6 Henm 
Rudolf von Sachſen mit feinen Söhnen 
Nubolf und Wenzel und Hergog Albredt, 
Dttos Sohn, für der: Fall, daß Hey 
Wilhelm von Lüneburg ohne männtidt 
Erben fterben würbe, mit befien Her 
jggthum belehnt hatte (Subenborf 2, 

523) , gie 1370 Mrz. 3 ben Ge 
brübern Rubolf und Wenzel und ihrem 
Better Albrecht nach dem erblofen Ab · 
ſcheiden ber Herzoge Otto und Wilhelm 
von Lüneburg deren Fürftenthum gu ke · 
hen (baf.4, Nr. 10, 11). Mai 20 iR 
Hergog Magnus zu Guben beim Rail 
und verbindet ſich mit König Wenzel von 
Böhmen (daf. 4, Nr. 25—28). ©. Su 
bendorf 3, ©. CLII; wegen San 
Deyfet aut, Stkbteäron. 6, ©. 1 

nm. 2. 


1. 138°. 


0 


1370. 


543 


+ Im deme fulven jare nam hertoge Erik van Saſſen hertoghen 
Magnus dochter to Brunswit!. de hochtith was to Luneborch; he was 
in finen 15 jaren unbe fe in eren elften jar; alſo quemen ve Finbere 


tohope. 


741. | In deme jare Erifti 1370 achte daghe vor vaftelavenbe bo 
was en grot ftrid ber gobesribbere jegen be Lettowen unbe de Ruſſen to 


Nubowe vor Koninghesberge?. 


dar blef dot an groten eren be mar- 


halt, Her Schinnelop, unbe wol twe hundert brobere; of bleven ber 
Ruffen unde der Lettowen vele bot unde verghinghen ſunder tal; unde 


versus: 


Annis Mque tria C junctis septuaginta, 

Exurge quare, prope Rudouwe bella notare: 

Scinnekop marscalcus tunc ruit terre miratus, 

Cum famulis milites duo C pariterque fratres; 

Certus Lethwinis, abest numerusque Ruthenis, 

Et qui fugerunt geluque fame perierunt‘. 

742. In deme fulven jare do ftarf paves Urbanus, deme vorgheven 

wart, to Avinion. na eme wart ghekorn en carbinal, bominus Bellifort, 


unbe wart geheten Gregoriuss. 


1. Erich IV Schwefter Agnes war 
mit Hegog Wüelm vermäblt. Daß eine 
‚weite Schwefter Katharina mit Magnus 
vermählt gemeien F (Subenborf 3, 
Pe 

verpfänbet ben en Wilhelm 
und Magnus für ben al fe mes finber« 
loſen Ablebens 70,000 Mark Silbers in 
feinem Fürftenthum (daf. 3, Nr. 401; 
dgl. Nr. 402, 433). 

2. Anno 1370 13 tal. Marcii ($ebr. 
17) die dominica qua cantatar exurge 
factum fait prelium in terra Sambienst 
ante castram Rudow cum Lituanis, de 
quibus multi faerunt interfecti etcapti, 
et reges cum multis allis in fügam con- 
versi. Joh. v. Pofilge: ‘alfo das ſich 
der meifter boruf warnte, umb logen 
Tantmere mit alle ire macht um Konigs · 
berg. — bie Littomen — worin in deme 
uffage, das fie komen welben uf bie vaſt · 
nachi —. Ir fpecht hatte nicht recht ger 
fogen, das fie acht tage zu fru gmomen’. 

. De christianis fuerant ocelsi do- 
minds marschalcus, dictus Schindekop, 
qui multa digna fecit opera, — et plu- 
105 alii fratres ordinis, sed paucl chri- 


de fette of ben ftol van Avinion to 


stiani. 

4. Diefe Berie rm beim Thormer 
Analiften und Job. v. Dofige, werben 
aber überliefert von Konrad Bitfhin in 
feiner Bertiesung der Epronit Peters 
von Bm Dusburg, Script. rer. Pruss. 3, 


Annus M, trie C, oonjunctis septua- 
ginta, 

Exurge quare, propo Rudaw bella 
iotaro. 


notare. 
Schindkop marscalcus tuno corruit 
intimoratus 
Cum famulis multis, duo C periere- 
que fratres. 
CertusLithvanis sed abest numerus- 
que Ruthenis, 
Sed qui fugerunt, gel, fams perie- 
runt, 
Gloria sit patri et proli cum pneu- 
mate soll. 
Pa —F v er Her 
mon. Ihm folgt Petrus it, 
Sopn bes Örafen Wilhelm von get, 
fort, erwählt Dez. 30, al8 Gregor XI. 
Regg. Imp. VIII, ©. 518, 519. 


544 


III. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


Rome; he vegnerbe beth in bat achtede jar be hilgen kerken in groter 


ſachtmodicheit unbe an eren. 


+ Im deme fulven jare do wart hertoge Magnus van Brunswit 


hertogen Albertes vient van Mekelenborch. 


in beme fuljven jare nm. 


funte Andreas avende do vorloren hertogen Magnus hovetlude enens 
ſtrid bi Roggenborppe, unbe ben wünnen hertoghen Albertes man, des 
van Metelenborch?. des wart gebeghebinget, dat alle vanghene ſcholden 


108 weſen vor vif bufent lodige mark. 


unbe ſes bufent mark wole 


hertoge Magnus afichatten ven van Luneborch; dat was eres rechtes nicht, 


dar umme vorhelden fe bat®. 


bes entwelbeghebe He fe ber ftab torne, 1» 


lives unbe gubes, unbe dwank em be 6000 mark af, unbe bar to, bat je 


em hulbigen moften *. 


do dwank be feifer mit fime rechte unbe bi fime 


horſame de van Luneborch, de van Honnovere, be van Ulgen unbe mene- 
liken bat gange land to Luneborch, bat fe fit an de huldinge nicht holden 
ſcolden, men fe ſcholden fit Holden an hertogen Robolve van Saſſen undu 
finen brobere hertogen Wengflave unbe eren vedderen hertogen Alberte, 


hertogen Otten fone 5. 


744. In deme jare Erifti 1371 do was de ftrid vor Guleke tuf- 


4. "vient‘ fort, aud : wigent. 
. folgt gefilgt: “der dar‘. 
1. &. &. 557 Aum. 8. 
2. Nil. Florele (Subenborf 3, ©. 
Ban) berichtet zu 1m: ‘In bem finen 
jare erthoge ignus een orleghe 
an en hertoghen van Deteienbarh 
unbe zande in junte Andreas avende 
(Nov. 29) ſyner man wol feftegb, gube 
riddere unbe knechte, in bes van Melelen. 
borghe land; bar was Syverd van Zal- 
deren hovethinan to; dhe worden aftemale 
vanghen, unbe bleven langhe vanghen, 
wente in bat anbere jar’. 
Bm} mal, zu men 3, S. 
): “Dar na beghebinghebe derioghe 
Magnus mid van van G ee 2 
umme be vanghenen, Ihe eme avevañ · 
gen weren, unbe lovede eme bar vore 
re duſent Tobege mar? uppe funte Mer- 
en Daß 10 eifene im gabe ölnnen 
Lumeborgh. Des ghelbes konbe hertogbe 
Magnus nicht wool mate vinden’. ©. 
Bertrag von 1370 Jun. 19 und Onit- 
tung von Nov. 12, Subenborf 4, Nr. 


31,5 

B Zee ſprak hertoghe Mag · 
aus, de raad hebbe ene vortorneb; 
fo ſcholben ſynen thorne legheren unbe 
f&holden eme bat beteren mib twintegh 
bufent lobeghe marfen. Dat wart mib 


8. “unbe : unde de’ 8, 


10. he fehlt ®., 5. Rad ie 


groter mob ghebeghebingheb uppe {+ 
ven bufent lobeghe mark, be bie 
tanb uppe forte baghe betafen fcolbe, 
alfe binnen eneme halven jare. — 
Dar enboven dwang he bem rabe 448 
te gude privilegla —. DE bmwangh be 
den raab, bat R eme antwerben muften 
alle ber flab bor unbe dhe flotele bar to 
umbe alle dhe torne umme bhe flab —. 
Stäbtechron. 7, &. 259— 60: “tohant 
na hertogen © Wilde imes dode beichattebe 
be de Rab to duneborq boden redit wol 
Fi ſes bufent lodige marf. 1370 Ang. 
ihtet Aüneburg auf die von Her- 
3 Wilhelm und Junker eudpig erhal 
vu Brivilegien, A lt es 
Magnus einen utbsre übe 
Er aus, von benem Herz 
brecht von Metienburg 3000 Mi 
gatten fl fol, Ey} ie ihm Suttigug 


640— 43; vgl 
Eubennori a, "Nr. 38. 
nn 
in 18, 
24. Regg. Im © 4 20, 401, 
403, 407, 408; —— uU.8. 2, Rt. 
628, 629, 638, 645, 654, Nik. Florde 
Subenburf 3,) ©. 297; Stäbtedhron. 


7, 


1371. 


545 


1.1382. [chen beme hertogen van Guleke | unbe ben van Brabant unde dem her- 


togen van Gelren. be van Gelren halp ven van Guleke unde hadde de 
Weftfelinge to hulpe. unde be hertogen venghen ben hertogen van Bra⸗ 
bant, unbe in beme ftrive wart geflogen be greve van Simpol unbe 
smanich gub man; unbe up ber anderen ſiden wart geichoten be hertoge 
van Gelren mit ener ftralen in ven Top, alfe de ſtrid gewuͤnnen was, 
unbe be fin hůͤvenblek upfloch. bit bebe em fin eghene benre, be ene fo 
vorrett. unbe bar wurden vele guber lude flogen !. 
+ In deme fulven jare bo let hertoge Magnus veften bat flot to 
10 Luneborch unbe bat Mofter, dat boven ber ftab Inch, jegen be borghere, 
up ere vorberf. bat flot wunnen be borghere borch erer not willen in 


unfer leven vrowen avenbe tho lichtmiſſen 2, 


unde bemanneden dat ſo 


lange, went fe bat breien®. al tohant bar na quam hertoge Albert van 
Safjent, Hertogen Wilhelmes bochterfones, de en erve to deme lande to 
15 Luneborch was, unbe bem ib de keiſer mit vechte lent habbe®; deme hulde⸗ 


1.1800. gebe bat Sant td Luͤneſborch be mefte bel. hir umme quemen be heren 


beibe, hertoge Magnus unbe hertoge Albert, to groter veide. hertoge 
Albert warı de ftab to Winfen unbe beſtallede bat ſlot; hertoge Magnus 


dref fe af”. 


1. 1371 Ang. 22 it bei Bäs- 
yeln, weſtlich von gis em 
Sea Wenzel von Sue, rabant 
imburg umb Herzog helm ı von 
— Wenzel wird gefangen, Edu 
von Geldern, Wilhelms Schwager, todt · 
lich verwunbet, Regg. Imp. VIII, ©. 58; 
en 
ur ron. je Ehron. 4) 
S. 60: 60: Unbe der 1 von Beherlant, 
den man nenmet ve hie blum von Gellern, 


daghes vor fl ihtmifien (Jan. "31) im deſ · 
fem (1371) jare genbe bhe ranb enen er⸗ 
illen boben to — Magnuſe to 
Bade mid enem — unbe leeth eme 
jegghen —. In Hgtmif fen her 

br 1) to veipertyb wol bertoghe 

lagnus bhe borgh —— bel 

umbe ben raab unbe bhe borghere echter 
vorderved hebben. Mer Chob de halp 
dem tabe unbe ben borgheren, bat fe eer 
up bhe borgh quemen, unde wunnen 


Gtädtedneniten. XIX. 


Fa borgh unbe beheefben bie’. Bgl. den 
1 über die Erfhlag: —A tters 
5 and ‚von bem Berge, Lüneb. U. B. 

3. Stäbtesgronilen 7, ©. 260: ‘In 
bem fulven jare brefen be borger van 
Luneborch dat hus to gunebore unbe 
flogen bot wat fe bar up begrepen und 
tobrefen bat —E unbe wife 
Veh de monnife mit dem billigbom in 
Be Alk son 

It dom 
Seg ſen vn 1371 Ian. 6, Lüneb. U.. 
2, Nr. 659, 661. 

4. Nil. Slorele ©. 298: ‘Im ligt ⸗ 
miffen daghe (Febr. 2) bes runs 
na mnibbagbe quam bertogbe 
Saffento {uneborgh; ben —E 
raad unde dhe —52 vor eren rechten 
heren, unde huldigheden dem unde unbe her. 
ieghen Be umbe eren erven 

Wilhelms Tochter Elifa- 

PR 9 mit Otto von Sachen. 

Sieden, ae ke von 
olftein vermaͤhlt; ihr Sohn 

Aka von ea A 


12 Anm. 5. 
7. Rit. Florele S. 298: ‘Im deme 


35 


546 


III. Detmar-Epromik von 1101—1395. 


+ In deme fulven jare wan hertoge Albert van Saffen unde van 
Luneborch bat flot Lowenrode, dat vor Honover lach; ib was en vaſt 
müret flot. fe vengen bar wol 26 meraftich uppe, unbe brefen bat hus i. 

746. In beme jare Criſti 1372 do gaf keiſer Karolus marcgreven 
Dtten, fime fwagere, wol feftegn ftebe unbe flote in Beeren vor bes 
marke to Brandenborch?, wente he en Tonbe bat lant nicht vorhegen. 
he habbe cleyne hulpe van den fteben unde van ben ribberen unbe knapen 
in deme lande; fe weren eme bofe unbe he was en nicht gub; Kir umme 


gaf he fe over mit guben willen. 


748. In deme fulven jare beghunde to regnerende in Hifpanien 10 
konink Hinrik, be baftard. de quam to beme rike aldus. he hadde enen 


brober; be Het konink Petrus unde was recht konink in Hiſpanien; | Hesu 1m 


hadde be joben vil lef unbe hegede fe, wor be mochte, he bevof en be 
beften ammete fines rites, alfe tollen, weſſele, borge unde land unbe 
berfcap®. hir ſtraffede en umme fin brober, de baſtard, valene unde is 


14. and unde' : “unbe abergeſchrieben. 


fulven jare wunnen bhe heren mib bes 


tabes unbe ber borgbere helpe bat lot to 


. nfen unbe gr ih, unbe Ulſen 

vi Iproenen bern. 1 
1371 9 ertheilen bie Herzoge Wen» 
gel umb Albrecht Uelzen ein ne: 


Subendorf 10, ©. 2 

Lüneburg auttoortet Hannover: ‘Des 

wetet, bat mim here vor beme ſlote to 

Winſen 18 unbe heft bat beftallet unbe 

h I he a nun — 
jube bat vor jo1 to letare 

in. 16) nicht’ m. |. w.; baf. 4, Mr. 
1. 


1. “Zoleften unboben fe us —, bat 
fe nfe heren — inlaten unde en Huber 
Se — 33 op ſo verbodebe wi 
unfen herem hertoghen Wentfawen ; bi 
toech mit grotem volle hermebber ande 
mit groten koſten. Unde alfo toech ufe 
here hertoghe Albert vorban mit eme 
to Honovere unbe wunnen bat flot to 
Lowenrode. Unbe alſo bat erſt ghewon · 
nen was, bo breken be van Honobere bat 
pt tomale mebber'; ‚Bubenba 5, 5 

vgl 


lawe unbe hertoghe 
en bes dinſedaghes im den pir 
— 27) de avendes mit gantzet man · 


cracht vor de ſtad to Ulleſen — unde 
willet teen jeghen Honovere, alſe fe erſt 
— Sudenborf 4, Ar. 175. Privi. 

ber je 1m 


ewichli —X mag! 
I bat vorbenombe 
epn beyf breien'; Jun. 4 

jebefind von Winden, 
sancti Galli in castro Lewenrode sitna- 
tam — llcite possint destraere et allam 
novam — infre limites parrochle saneti 
Georgi in Honovere de novo construare 
et reodificare; daſ. 4, Nt. 185. 

2. Beurog von 1373 Ang. 15, u 
ve 


von Baiern r 


. 369: Itam objieiebet (Hon- 


1372. 


547 


vele; he em achtebe bes nicht. fin levent was fere webber ben paves, 
wedder ben konink van Vrancrilen unbe webber alfe gude lude. be baſtard 
nam hulpe van beme Toninghe van Vrancrilen, unde be konink Petrus 
nam hulpe van deme koninge van Enghelande, unde quemen beyde 
shrobere thohope to ftribe in Hiſpanien vor ener ſtad, de het Nazaret, 
dar ſchire joben inne woneben. bar vorlos konink Hinrik dem ftrib, 
dar na wart deme Hinrike nyge hulpe van deme pavefe unbe van beme 
Toninghe van Vrancrifen; mit deme volfe beleghebe he ven brober in 
ener ftat Binnen fime vite unde krech ene bar ut, unbe let eme fin hovet 
10.afflan, unde braf under fit bat ganze rike to Hifpanien unde vegnerbe 
mannich jar2. in ber tilb, do be konink Petrus was beleget, do fende 


31. 1306. he fine dre bochtere mit bes riles fehatte unbe mit | groten gube deme 


koninghe van Enghelande; de beforgebe de junchromwen van beme fcatte; 
be gaf de emen bochter deme hertogen van Lanckaſtel, de konink wart in 


15 Hifpanien na bes baftarbes bobe®. 


+ Des fulven jares in der arne bo hadden be Denen beleget een 
hus in Sutlanbe, dat bet Dorne, mit vif hünbert mannen , dat untjetten 
de Holften mit 60 mannen, unbe jageben fe bar van, unbe nemen exe 
bliden unbe ere brivene werke, be fe dar vore habben *. 

» + In beme fulven jare wort een vrede beghebinget tufichen hertogen 
Magnus van Brunswil unde hertogen Alberte van Saſſen unde van 
Luneborch, unde funberlifen mit den borgeren van Luneborch. be vrede 


wart gelovet unbe bebrevet 5. 


"unde webber" übergefchrieben. 
ac ano 6, Merk vage 


rieus) dicto Petro ipsum esse haereti- 
cum et, quod pejus est, legi judacorum 
et eis adherentem, et logem domini no- 
stri Jesu Christi vilipendentem ot sper« 
nentem. —S 18,S. 170. vPauli 
4, &. 460 Anm. 4. 

1. Enrique II, 1366 Apr. 5 gekrönt, 
wirb 1367 Apr. 3 bei Nafera von Prinz 
Gbnart pe von Wales beflegt. Pauli 4, ©. 


461, 
dro 1369 
hin J und tbd · 


Zie 30 Johann von Lanı 
Range und Ebmunb von York mit a 
bella be Pabilla, Töchtern Pebros 
Graufamen, und Johann von Gancafır 
nimmt ben Titel eines Könige von 
fillien und Leon an. Pauli 4, ©. 216. 


3. Ucbergefänieben in 6. von fpäteer Hand: 


Eurique ſtirbt 1379 Mai 29; ihm 
bi Juan I, geſtorben 1390; diefem 

au II, Derrtähft mit Ratharinn, Tode 
ter Sehauns von Lancafter. 

Ueber dieſes Ereigniß ſ. Presb. 
Brom. S. 0-91; Suhm 13, ©. 248; 
nt Fe 1; Reinhart ©. 476. 

©. 298: ‘Ra ber 

De — was, leeth 

a ertoghe Maguns baghe nemen mib ufen 

unbe maleben enen brebe wente 

to ger 2 Mertens baghe'; Stäbtechron. 

7,6. 2 160: “to Left wart ein drebe up- 
geromen wente to funte Mertens ba: 

;e wart vorwiſſet in breven und 

borgen‘, Die Arttumbe fehl; ——ã— 

, ©. LXXVIL; ber Gtllifend war 

u a an den Boden (*üneb. U. 


35* 


548 IN. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


+ Binnen ben vrede ftegen in be ftab to Luneborch hertogen Mag ⸗ 
nus hulpere unbe fine man, de ghene be em ven vrebe ghegenen haben, 
unbe wolben em afgewünnen hebben lif unbe gub!. bes faligebe unfe 
here ©ot de borghere van Luneborch, alfo dat je mit em ſtridden binnen 
ber ftab; be borghere vengen unbe flogen | al de gene, be dar inftegen pı 1m, 
weren; van ben wart wol dren hunberben ebber mer be hovede afgehou«” 
wen, be anberen worben befcattet. Kir weren funberge hovetlude mebe, 
de here van Homborch, her Sivert van Salveren unbe ve gene, be her⸗ 
togen Magnus flote inne hadden; unde befie hadden lovet nor bem vrede 
ven van Luneborch, unbe beben gar unerliten. unde ſcach in ber elvens 
duſent meghbe bage? des morgens, alfe de bach ſcolde upgan unbe be 
borgere in ereme beften ſlape weren. deſſer fulven inftigere wurten wol 
400 beichattet unbe gheven grot gud. 

749. In deme jare Criſti 1373 do quam be keiſer Karolus mit 
eneme groten here thenbe in de Marke, unbe wolbe de ftede unbe mans ıs 
fcop befveftigen unbe underbanich malen, wente fe weren unwillich eme 
to huldegene. hertoge Albert van Mekelenborch brachte deme keiſere grot 
voll to hulpe up ene hopene, bat em bar van were geworben be Prigher 
niffe. binnen ber tid vorenede fi bat land, unbe huldegeden em na 
willen. bo be van | Melelenborch de Prigeniffe gerne hadde gehat voran 
finen denſt, do ſprak en guber hande man ute ber Prigeniffe to ven kei⸗ 
fer: herre, her keifer. de Prigeniffe i8 juw en gud flot unde en bore vor 
juweme lande; krege de van Mekelenborch bat to ben erften, he queme 
in de Marke dan wol vorber’. of ſprak he: ‘wi willet ungebelet bliven 
van ber Marke’. bo fpraf be keiſer: ‘hu fprefft war; wi geven em goltz 
unbe fulver, des wi noch hebben, unbe beholden dat land fulven’. alſo 
wart beme van Mekelenborch golt unbe fulver vor finen benft, unbe be 
Prigheniſſe blef bi ver Marke. 

751. In deme fulven jare do was grot upftowinge unbe vlot ver 
water bi beme Nine; be Rin was fo hoge upghewaffen, bat he gink over» 
be müren to Kolne, unbe dede groten fchaben. 






3RuS jatiene, folgt get 8. Sivert von Galberen' wiederholt 2. 22. Zum: 
An, 


“vor folgt geiilgt 


1. ©. Nit. lorele ©. 298; Lüneb. ber Prisgni (ähmer, Regg. Imp. VIL, 
u.8. 2, Nr. 717; Stäbtehron. 7, S. 6. 593). Ouittungen Herzog Albrecht 
20, an Karl IV für Aolciegegchlungen anf 

. Dt. 21. 6000 Mark, für bie ihm biefer & 

Er 1373 Jun. 6 zu Fürftenberg ber vepländer bat, von 1m Mai iin "5, 
lehnt Wenzel von "Bohnen ale Markgraf Jahrb. 20, ©. 269— 12. 
von Brandenburg Herzog Albrecht von 4. 1374 Febr. 11 errei te das Waſſet 
Metlenburg mit ———— unb feinen Höhepunkt. ©. Stäbtechron. 13, 


D1. 1408, 


1373—1374. 


549 


752. Im deme fulven jare was grot ftervent to Thorun in Prutzen 


unbe in vele anderen fteben !. 


+ Im deme fulven jare wan hertoge Albert von Saffen und Lune- 


bosch Pattenhuſen mit ftorme?. 


+ In der fulven veyfe quemen | tofamende hertoge Magnus van 


Brunswit unde greve Otte van Scouwenborch up ben delde unbe ſtrid ⸗ 
ben tohope; bar bief Hertoge Magnus bot; be greve van Scowenborch 


wan ben ftrib®. 


In deme fulven jare wart to Eolne en wällenwever vorbelet to 
10 deme dode umme finer mifbat willen. do beſammelden ft al be wullen- 
wever binnen Kolne, unbe nemen ene mit walt van deme richte bes 
rades; mit en willen to wele Inbe van ber menheit unbe fetten fit jegen 
ven raat to Kolne; fe beſammelden fit an ven parreferfen in twe Heer. 
be raat quam en enjegen mit ben eren, unbe vorwuͤnnen enen hupen 
ss unde flogen be alle bot; ze jageben ben anderen hupen, bat fe vlogen ute 
ver ftab; fe deden be bore tho, unbe vorvefteben fe to ewigen tiven *. 
753. In deme jare Eriftt 1374 bo was de büvel los ghewurden In 
der ftab to Brunswil, unde beweghebe de menheit jegen ben raat, bat je 
votflogen en bel des rades, em bel vinghen fe fe unbe koppeden fe, en bel 


31.1400. vorbreven | fe fe uter ftab®. wat uter ftab kunde komen, van raatluden 


ebber van eren kinderen ober nam ereme flechte, bat was bar beft an. fe 


9. “wullenmever : vullenwever 2. 


&. 25, 40, 72, 134; 14, ©. 714. Bgl. 
Limburger Ehron. S. 63; Stäbtechron. 
9, ©. 866; 18, ©. 191; aud Ryued 
berch · Schene ©. 118 zu 1374 Wehr. 14. 

1. Joh. v. Bofllge: ‘Anno domini 
1373 was große peftilencia ym lande czu 
Prußen und nemlich ym lande czum 
Colmen und alumbe'. 

2. Nil Florele S. 298: ‘Dar na 
hr Mine * made Sut, 20) us 

fe here € vor Pattenfen 
unbe wan bat. Dar was mebe bhe van 
Schonwenborgh unbe de van Everſteen 
Dar warb ſchone name nomen unbe vele 
Inbe vanghen. Unde bat ſchude In bem 
mibbagbe‘. 

3. Daſ. &. 299: ‘Dar na in funte 
Jacobes daghe (Sul. 25) wolbe bie van 
Schoumwenborgh to hus theen mib ben 
ſhnen. Dat habbe hertoghe Magnus ver · 
bobeb laten unbe togh eme enjeghen uth 
der Nyenftad mid finen mannen unbe 
wolde ene beftriben —. Do dhe heren 


tofamne quemen to ſtryde, bo reth her- 
he Magnus jeghen ben van Everſteen 
ae vellen bee tofamne; unbe her» 
he Magnus iwonebe, bat ib bhe van 
ouwenborch hebbe weſen; mer ber» 
toghe Magnus unde bhe var Dem 


henber Inbe; unbe dhe van Schouwen · 
N behelb bat velb unbe wan ben 
ſtryb umbe vengh vele guber vanghenen 
van hertoghen Magnus volte', Ueber 
Graf Otto von Eherfein f. Subenborf 
4, ©. CXLY. 

4. Ueber biefe Unruhen, bie 1369 
am Pfingſten Begemnen, und 1371 Nov. 
20 mit ber fog. Weberfchlacht endeten, ſ 
Stãdtechron. 12, ©. 239—64, 275— 78; 
14, ©. 7106-13. 

5. ©. Hänfelmann, Der Aufruhr 
des Jahres 1374 (Stäbtehroniten 6, 
©. 313—409). 


550 IH. Detmar-Ehronit von 1101—1395. 


fepen alje hovetloſe Iube in de winteller, fe flogen be vate entwe unde 
leten ven wyn [open up de erben. fe vuͤrden ben borghermefter Tilen 
van beme Damme mit ſmaheit dor be ſtad; fe lepen am fin hus unbe 
nemen wat fe vünden; bar mebe fideben fe bat am unbe brenbent to 
grunde, unbe bar na houmen fe em ven kop af!. mit al deſſer unfturs 
unbe miſdat fetten fe enen nygen raad van allen ammeten, alfo ib en 
behagebe?. bat boven alle dink ſwareſt was, fe fenden breve in alle ftebe 
to velen ammeten, bar fe wolben malen openbare ere vechticheit unbe 
clageven, bat fe to grot weren dwuͤngen unde befcattet, bes en kunden fe 
nicht wol bregen; mit vefien ſendebreven reytzeden fe be menheit in an» 10 
deren fteben webber eren raad, bat ſwar was to lidende?. bor bes un- 
ghevoges willen unde ander ſtucke fo wurden fe vorwiſet uter henſe ber 
copfube, | bat men ere gub nicht mochte kopen ebber vorlopen*. bütenzıım 
der benfe bleven de Brunswiler in bat ſevende jar®. 

754. Im beme fulven jere in funte Mauritius bage do quemen. u 
unverfichte® be Lettouwen in Prugen unbe vorbranten 39 borpe, umbe 
vingen unbe flogen böt neghen hůndert Tube ®. 

+ OL in beme fulven jare bo wart ghebegebinget, bat hertoge Albert 
van Saffen, hertogen Otten fone van Saffen, ſcholde nemen hertogen 
Magnus vrouwen van Bränswil. de vrouwe hadde veer fone, be beten: > 
Frederil, Hinrit, Bernd unbe Otte. Frederik unbe Berend unbe Wen 
flaf, ve hertogen, fcolben mebe befitten be herſcop to Quneborch mit her⸗ 
togen Alberte to lileme rechte. hir mebe wart be rich gefonet unde tat 
land gevrebet?. nicht lange bar na wart vyent hertoghe Frederik unbe 

8. DROP, "I voth. . 


1. Staͤdtechton. 6, ©. 347 (9.R. 4. Beſchtuß von 1375 Inn. 24; 9. 
2, ©. 9): ‘Zylen van beme Damme R. 2, Rr. 86 5 11, 92. 

deme branden fe fin hus und alle bat 5.6.6. 

dar inne was, unbe howen bo eme unbe 6. A. T.: Eodem anno et tempore 
Hanſe — de hovede af uppe beme mar- fuerunt Lituani ante civitatem Soldow, 
Tebe, unbe [pinbeben bo ere hnn6’. Daf. ooncremantes 39 villas cum curlis. In- 
6, &.359: ‘unbe branben Tilen hus von terfecti supra 900 homines. Redierunt 
deme Damme unbe alle bat darinue mas, per Mazoviam. Joh. v. Boflfge: ‘uf den 
umbe toreten bes rabes unbe ander Inbe ih”. 

breve, unbe floghen be wine ub unbe 7. Rt. Floreke S.299: “Dar na in 
brefen be fiften up unbe nemen be pen- fimte Banthaleonen daghe (1373 Zul. 28) 


Pr 


ninghe, Butbegheben be raab van Honovere unbe 
. Daf. 6, ©. 343 Anm. 3. dhe borghere unfen heren bertoghen 
3. ©. ba Schreiben ber Braun. itzlawe unbe bertoghen Alberte —. 


Cweiger Gilden an bie Gilden zu fübel, Dar na worben daghe mafet unbe babe 
Hamburg und Limeburg nebft ber Ant» dinghe begrepen tiwiichen bertoghen Al- 
wort Lubeds von 1374 Nov. 29 ; Stäbte- berte unbe hertoghen Magnus orowen 
iron. 6, ©. 350, 354; 9.8.2, Nr. unbe eren Iynberen; bhe worben albnt 
84, 85. enbegheb, bat hertoghe feofbe vern 


B1.1aie. 


1375. 


651 


" dede fit van hertogen Alberte und van hertogen Berende, finen brobere, 
unbe orlogebe uppe bat land to Luneborch; dit was wedder de bege- 
dinghe unbe wedder be fone, unde bit handelde hertoge Otte von Brüns- 


wit, 


+ | In deme ſulven jare wan hertoge Frederik Wulvesbuttel in 


deſſer wiſ. hertoge Otte, fin veddere, de hadde bat hus inne unbe wol- 
bes bertogen Frederile nicht Inten mechtich wefen, bes ib boch fin erve 
was. bes reet be bar vore unbe effehebe np ben voghet; be leet ene up. 


bo he up bat flot quam, do wifebe 


he den voget of. dar feten vanghene 


10 in den ſtocken, borgere unbe koplude; be ſloch he ute den ftoden unte 


gaf fe 1082. 


+ Im deme fulven jare wart hertoge Otte van Bruͤnswik hertogen 
Albertes vigent van Saffen unde van Quneborch; hertoge Otte beſtallede 
de Nygenbruge mit ben Brunswileſchen; hertoge Albert bref fe dar af?. 


756. In beme jare Erifti 1375 in beme negeften bage ber elven 


dufent meghbe* do quam keiſer Karl mit ver Feiferinnens unde mit deme 


erfebiffcope van Eofne® mit groter eve to Lubeke?. 


En Fyer tum. and" vor. 


Ratherinen, hertoghen Magnus wyf, to 
—— — 
u e um! ol eren 
ederlke unde ji Bernbe vor 
jeren hebben mid hertoghen Wentzlawe 
unbe Bertogben Alberte unbe ſcholde ym 
huldeghen to likem Vertrag von 
— tt. 25, Rot Heionemtunben 
von Sept. 29 u. 30, ng Karl 
IV von Oft. 23; ; Subenborf 4, R- 361, 
362, 367, 357. Kir. Slorele: "Im en 
(4384) jare bes — na funte 
berge baghe, bat was In funte Sohın 
nes avende ante portam datinam Maid) 5) 
mar ver Kat! 


beste (Dam. an er to 
Do [Kolben alle wanghenen loos een 
depben halfen’. Gtäbtechron. 7, 


De Krieg ne bes Duaben von 
Selina, edrichs und feiner 
Brüder Heim in Otto gegen Wenzel, 
ahnt und Bernbarb begann 1375 
dendorf 5, ©. u; kimann 
m Sräbtehnen, 6, 6. 419 Ann. 6. 


in 
©.2 


2. Zweimal azäftt; [.zu 1881 (@. 


be lach dar binnen 


10. Rad) Roden' folgt getilgt “unde”. 18. unde 


sm, wohin das Ereigniß gehört. 1374 
Aug. Pe je Friedrich 
mit 

Drau ang ft. 2181 aha aun- 
—— 13 —— unſen 
incheru en M mus fonen von 
B — S. 415, 
416. ‘Im Hintergruml ne agterte 
Seren Dit; —A (ne ji en 
vor, aber was gel var fin 


Berl ımb jein ber — (Hänfel- 
mann —E ©. 416—17). 

3. rung, Renbrilde 1375. 
—E 2; Do de rad unde 
de borgere mit oren beneren hertoghe 
Otten volged weren vor be Nyenbrugghe, 
bar fe to eijchet worben, bo het hertoge 
Otte bat upbreten” ame bes rabes 
umbe ber borgere wifcop, alſo bat lebe bar 
tom ghelabet m morben. l. Si 


5, ©. 
Be Ar —— Detmars für 


5. Gfifabeth von Pommern. 
iebrich ILL von Köln. 
antels, Kaiſer Karla IV Hof» 
Tage — im Beltr. 3. %üb. Hanf. 
73 . 289— 323. Ueber Rarle 


552 II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


wol 10 bage!; ol weren bi eme be marcgreve van Mereren?, hertoge 
Albert van Luneborch, de fin gub van beme keiſere unfenk; of quemen 
bar vele heren van landen unbe van | fteben, umbe vromedes wolkse. u 
funber taal. do be keifer mit finer vrouwen quam vor be ftad, bo gäint 
he mit er an be capelfen fancte Gertrudis?; bo toch he an mit er fins 
teiferlite webe. em quam enjegen be proceffio ber papen umbe geiftfiter 
lude, vrouwen unbe manne; bat hillichdom, bat men broch na ber pro- 
ceſſien, dat kuſten he unde fe mit groter innicheit. bar mebe fetten fe fit 
malt up en grot ros; fin ros lebben twe borgermeftere unde er twe 
taatfube5; veer juncheren brogen fin paulun, unbe ander vere ere pau⸗ 1 
fun, dar fe under veben®. vor em rät en raatman unbe viicbe up eme 
ftaten be flotele ber ftab?, bar negeft be hertoge van Luneborch mit fime 
tefene®, vor ber keiferinnen rit be biffcop van Kolne mit eme gulbenen 
appele. de vrouwen ber ftab ftunben tufichen beiben boten wol gheftret 
mit eren beften klederen. aldus was be prbceffio formeret. fe treckeden u 
langes de ftab bet an ben doͤm; bar ſank men: ‘Ecce advenit’, ‘Deus 
judicium tuum’®. do bit geſcheen was, bo treckeden je langes be Zonint- 
ftraten boven funte Joſhanne in ere herberge io0. bar weren ze rowich; mn 
nummer hord me pipen ebber bunghen, mer gobesbenft. bes nachtes 
weren be luchten bernde ut allen Hufen, unbe was fo licht in ber nacht” 
als in deme bage. be keiſer was bo mit ven borghermefteren in eneme 
8—19, "weren — 


Aber bangen: Cr men french er ra: A ———— [3 


Aufenthalt in Wismar |. Heinrich voı 
Balfee in Melt. Jahrb. 43, ©. For 
85, über feinen Aufenthalt in Dortmund 
1377 Yohann Reberhofis Chronica Tre- 
monfensium ſhrsg. von E. Roefe, 1880) 
©. se. 

Oft. 20—30. 

2. Zof von Mähren. 

3. Die Ratl petapelle vor dem Burg» 
thor. Weber bie Errichtung berfelben 
ante portam aquilonarem — in eymite- 
rio pauperum |. 2üb.U.8. 4, Mr. 198. 
Schon 1350 ung. 17 war ein Legat aus · 
gelegt worben ad cymiterium, si ipsum 
in honorem sancte Ghertrudis ante val- 
vam dietam borghdor edificare contige- 
nit. Def. 2, ©. 900 Anm. 1. 

4. Joh. Neberhoff: Bex — de equo 
mox descendens capnd sanct! Reynoldi 
osculabator et rarsum equum assendens 
procensionem sequebatur. 

5. Daf.: Rege ad portam veniente 


duo prosonsulss antiquiores Ibidem ar- 
mati stantes freno equi, cui rex inse- 
derat, lateraliter sa applicantes ipsam 
introduxerunt. 

6. Daſ.: Erat oclam tentorium ad 
hoo hos orälnatum, quod super regem fore- 


ven: Daf.: provonsules — tres claves 
ad portam civitatis albo baculo appensas 
— attulerunt, quos regie dignitati unus 
prooonsulum de equo desendens — 
cum digna reverencia presentavit. Box 
vero clavibus in mann receptis mox 608 
benigne reddidit offerenti. 

8. Daf.: et dux Lunenborgensis 


‘Zum 
ſchen bamals Wu 
Rathmanns PER Darfom; |. Man 
tels a. a. D. ©. 303 Anm. 56, S. 308. 


1375. 553 


rade ber ftab; bar het Be fe: heren'; fe fprelen van otmobicheit, je en 
weren nyne even. aldus hadde he fe valene beten im ber ftab to Lubeke 
unbe in vorjaren in ber ftab to Norenberghe!. do ſprak be keiſer: ‘gi 
fint heren; be olben regiſtra ber keiſer wifen bat ut, bat Qubele is en ber 
soif ftebe, den van keiferen unbe ereme rade is de name ber herſcop ghe- 
gheven, bat fe mogen gan in bes keiſers raat, wor fe fin, bar be keiſer 
i8'2, be vif ftebe fint Roma, Venedie, Piſa, Florentie unde Lubeke. 
757. By ver ſulven tiid wart gevangen biſſcop Wigbolt, be biſſcop 
was to deme Kolmefee an Prutzen, up fime egenen ſlote van enen ribbex, 

10. de heet her Johan Cruſchwitz, unde wart ghevoret in enen wilden wolt. 
bar was be jenen welen gevangen, unbe wort befchattet in groten gube, 

.sa1a. unbe mofte | ar to loven, bat he ene unbe al fine felicop wolbe bringen 
ute des paveſes banne; bebe he bes nicht, fo ſcholde he en gheven 4 duſent 
mar? ſulvers, bar fe ere lofinghe mebe vorworven ®, 

1 760. Im deme fulven jare fetten fit dre erſebiſſcope, Meghentze, 
Trere unbe Kolne, jegen den paves, unbe weigherden em ben tegheben tho 
gevende. 

761. Bi ber ſulben tiid hadde be paves gegheven bat ſtichte to 
Meghentze deme biffcope van Bavenberge, be marcgreve mas to Mifne*; 
a0 weber ben toren be papen umbe leyen bes ftichte® to Menſe ven van 
Naffowe, de bar was biffeop to Spira®. deme worben antworbet ftebe 


. “den' fort, and de. 7. Bon Meine 1b: Reta de Z 
BE gl gt ae a u a 


1. Zu t Karl 1355 lebdig von hu werbin, her muſte hu ge» 
Nov. 20 ber Stabt Ziel ihre Privilegien iobin, das her fie von den ſathen Ichig 
(Käb. U. B. 3, Ar. 250) und gi fulbe machen des Bannys by fpnir engim 
Ranffeuten 1361 Apr. 16 beit in tofte, und ap her bes nicht tete, fo fulbe 
Mainz und Frankfurt am Main (daf.3, her hu gebyn 4000 mark’. Wilbold, 
Nr. 390). 1363 Mrz. 24 von Papft Urban V zum 

. 1374 mm 23 zu Berlin ermãch · Bifchofv. Kulmfee ernannt, wurde 1375 
tigt Larl die Bürgermeifter Lübeds in- Apr. 5 von Hans von Sratgtn gefangen 
EEE BE Bruns 

omif reihe m feine 
nen ſachen vicarien, verweier und pflege cams. Gtrehlte in Seript. 1 Beslaffung 
ernennt, ben Uebelthätern in ale hen S. 96 Anm. 1. 
gr Bari trien nachzufolgen. Lüb. U. 
3. Job. v. Pofilge: ‘Item in defim feinem Nachfolger ernann! 
jare am neeftim tage noch Ambrofii Lubmwig, Sohn bes Lanbgrafen Friedrich 
(Apr. 5) wart her Wicholbus, ber herre va Em: -hüringe 
biffpoff von Golmenfee, gefangin von bisher Bi Ei von Bamberg. Städte 
bern mus von Cruſchin umb finen chron. 18, ©. 192. 
—X bie in furten ken Dobryn jenfit 5. &bolf, Son des Abdolf IT 
die Drewang, und hildyn yn gefangen von Naſſau ⸗Wiesbaden ⸗Idſtein, ſeit 1371 
in welbinund in duſchin und Hide her Biſchof Don Speier. 


554 I. Detmar-Ehronif vom 1101—1395. 


unbe flote, be eme alle Hulbegeben. hir quam grot orloghe van, bat be 
land worben vortweftet unde be lude vormordet. 

762. In deme fulven jare bo wart deme erfebiffcope van Bremen, 
be hertoge was geboren to Brunswik, togelecht, dat he nicht were man ⸗ 
nes nature, of nicht en hadde enes mannes betuchniffe. dar wolve bes 
am wifen be warheit, unbe leth fit to Hamborch befeen van heren unbe 
van vorften unbe van raatmannen van Lubeke, Hamborch}| unde Bremen; zu « 
deſſe feghen alle, bat he hadde vechte mannesformen. mer dit en halp 
nicht to rechte, wente bat in richteswife nicht en ſchach; hir umme mofte 
be fil ander werve laten befeen!. . N 

763. Im deme fulven jare in funte Brixius nachte? do was em 
ftede grot wint; be bebe groten ſchaden. he loſede bat verden bel bes 
dalkes to funte Jacopes torne to Lubeke, unde vorbe bat mit fparen unbe 
mit latten unbe mit blyge dver de kerken unbe ftraten, unbe warp bat 
mibbene up ben Terchof des hilgen geiftes. of in ber Swerin warp Bew 
alto vele bome uter erben mit ben wortelen. 

764. In deme wintere bes fulven jares bo weren be gobesribbere 
van Prugen und van Liflanbe in den Lettowen wol 10 nachte, unbe 
nemen bar clenen vromen, wente ib doyde alto brabe; mer fe kreghen der 
triftenheit alto hetliken oygent, be heit Dirfune ; den flogen fe doͤt, wenten 
he was ber heibene leidesman uppe be criftenen int ereme laude unde 
weder Ätt, 

758. In beme fulven jare bo bewifebe fit bi deme Rine grob jamer 
in afwife der lude, beyde in mannen | unbe in vrouwen. fe fprunghenzı 
unbe weren vrolik tr tiid; mer wan en bat vorgint, fo villen fe to berz 
erben alſe bobe lude; fo beghunde en bat lif up to brintene unbe hadden 


13. Mede': Ride 5. 18. to Rubele' übergefäprieben. 25. willen’ fort. aus “allen‘. 


1. Rynegberg. ene S. 122, 123 duce Kinstut, qui — et provisorem de 
1376; “Htema Ieetfid bieeregebiffeupe Insterborg ad prandium invitarit; et 
ertus blumen Bremen in funte Bic- fuerunt per quatuor nootes in terra. 
toreß ftaven beſeen — Dirna vor junte Istis domum reversis provisor de Inster- 
Johaus bage to mybben fomere — to org fecit bonam parvam reysam, in - 
—* qua preter plures fult occisus quidam 
2. Rov. 13. dietus Dirsune, maximus persecutor 
3. Anno 1375 Livonienses fuerunt christianoram. Detmar wirft bier ben 
per 10 noctes in Lituania. Joh. v. Po- dmg ‚ber Livlãnder, ben Zug bes Orbens- 
fllge: Anno Domint 1375 was reyfe eidalle Gottfrieb —S umb ben 


ten Littowen, beybe von ben von Prußen Bus ande von Baldersheim, er? 

und Cyflanb'. Sr zuſammen. 
4. et Pruscie cum istis ma On mann von Wilne. 

de partibus inferloribus fuerunt ante a.a. , S. 95 Anm. 1,2. 


castrum Trakken ef biberunt ibi cum 


1376. 555 


grote webage; fo lepen to eneme veer manne ebber vie, unbe treden em 
dat lif ene gube wile; bat dede em fachte. dat ſpůk vormerbe ſik an luden 
unbe an lanben vanbagento bagen, unbe was gelomen in Weftfalen. unde 
dit quam uͤt, bat al de lude, be bar bamfeben, weren begrepen mit ben bofen 
sgeifte. bo bit vornam be papheit, do vorbennen fe de ovelen geifte, unbe 
alſo vorgink bit fpil. Got van hemele ftebebe ber plage bor homodes 
wien unde untucht willen, de bar was in den Ianben. df weren bar 

vele mebe, be be lude treifelben!. 
759. Im deme fulven jare bo ftarf konink Wolbemar van Dene- 

10 marken uppe Zeborch, unbe was bi funte Mauricius dage?. 

765. In deme jare Erifti 1376 do leghde fit be deiſer Karolus mit 

den marcgreven van Mifen, be ene habe dar to wünnen unbe ghebeben, 

1. 142°. unbe mit vele anberen heren vor ber ftab tho Er|phorbe, unbe menten 
fe to winnenve. men vorſloch, bat dar mer han neghentich dufent volkes 

15108, be be ftab hadden befeget. God Halp en ute den noden; be viande 
vorberveben ummelanghes ere borppe, unbe togen funber vromen ere 
ſtrate . 

766. In deme ſulven jare do wart des keiſers ſone Karoli, en 
konink to Behemen, ghekronet to eneme Romeſchen koninghe binnen 
aufm‘. \ 

767. In deme fulden jare bo wart gebouwet dat Holftenbore nye. 
de wech in be ſtad de wart ghemafet over be Travene to ber beckergroven 
vormiddels ener holten brughen; de lach uppe pramen unbe warbe ven 
ſomer over. 

2 769. By der fulven tiid do quam be vorbenomebe erfebificop van 
Bremen to Qubele over de vorbenomeben bruggen, unde wart hochliten 
entfangen mit proceffien. he toch vort to deme Sunde, unbe let fit var 
ander werve befeen in beme comvente to funte Johanne, in ber jegen- 
worbiceit bes biſſcopes van Swerine unde des biſſcopes van Diele, 

1a, nach utwifinghe des geiftlifen rechtes, unbe men vant alle dink redelik 

16. “re! : vele 6. 

Eileen 1306. suren en, 1 ER alien —— 

18, ©. 193, alle zu 1374. . 
"2. Sept. 22. Walbemar fur 1375 ©. 267; 18, ©.195; Begg. Imp. 

Babe 6,01 Mn as, Den Ya, Gary wi grüßt an Brant 

” 3. Den Bräbern Lubtwigs, Baltha- {ent 1576 Sm. 10 —— 

far und Friedrich von Mi welche Rocc Imp. Vin, &.467.000: 

Bel! von Roffetı in Erfurt belagerten, Sinbner, ed. d. Re 


Karl IV im Auguft 1375 zu Hüffe unter 8g. Wenzel 1, ©. 40, 43. 
umb vermittelte 1375 . 6 zu Gräfen« 


IIL Deimar-Eicemil ven 1191135. 


mach menliter betndpuifte. je wert bar mete finer jale vecht ante bief ma 


wexich jar biſſcep. 


710. Im veme ſulven jare to deden fü almefich te ſtede in Naſien 
plicht, de fe plegen eme unte finen vorvarem to tombe!. ’ 

771. Im beme fulven jare bi der tiik ber bort zufer leven vren- 
wen? bo hadde hertoge Albert van Melelenborch bejammelt en grot voff, 
unte tod} bar mete in Denemarten, umme bat lat to befteftigene dorch 
ſines ſonesſones willen, den he wolde bar hebben jo to loninghe. des 
volde bat rife nicht vulborben, wente fe mer totidinghe hedden to bes 1 
toninges fone van Rorwegen, be jo na was geborn beme rile, affe des 
van Dielelenborges ſone, hertoge Hinril. mit begetingen unte gutlilen 
worven, be fe eme gheven to lovende grot, afmwifeen je ene, ir 
rugge toch, unbe quam weter fegelenbe in groten noden ber zee, bar 


vele fines volles | vortrunfen. albus nam he ber reife nynen vromen, zu 


mer groten ſchaden 


772. In deme fulven jare was grot peſtilencie bi ber zee in vele 
fteven, ſunderlilen to deme Sunbe unbe to ber Wifmer *. 

773. Im beme ſulven jare bo norghengen en bei ber fiebe in Blan- 
4.T. beren van waters not, alfe Caſand unbe Oſborch; de fulve not bes waters =» 


was of in Prugen®. 


774. In beme fulven jaren vorbrande de ſtad to Anklem van not 


bes unweders. 
9, fmedfoneh : “onch' Abeıgefäricben. 


Dre ‘Item in 
are io ſi bie fiete umme a 


parthen und Ptalien von den Romern, 


den fie doch vor umbertenig worin’. 
See 2. er. 18. 


Tode wurbe bie 

Nadfolne h je —— ſeine beiden 
Eulei Albrecht 1V von Metleuburg, Sohn 
einig II unb ber Ingeborg, und 
Ru Sohn Hakons von Norwegen und 
Margaretha. 1376 Mai 3 zu Sla⸗ 

gie wurde Olav gm ini erwäßlt; 
Sg. 14 zu Rallun! dor safe t Salon 
von Norivegen, zu Ki 
Dänemarkmit ben Hanfeftäbten — 
R. 2, Mr. 124, 13: 


Red, 
——— 


Blaue Ba | — 
es 
au eng —— 


508: Ktarup in 
it. Tibffe. AR. Bd. 2 ©. 8 Aum.1); 
Ertlo ©. 456 Anm. 1 
4. Stäbtehron. 18, ‚100: Pr fait 





ämmereh , ©. 2 
2% Bittpei, —— 1, 128: 


1375, 1376; en, yneöberd 
ie ©. 122 : 1375; Magdeburg, 
tedhrom. 7, ©. 267: 1376. 

5. A. T.: marscalcus non potaie 

—F ** — Aumkältatam. 

v. Pofllge: und man kunde nicht 

fen, wenb ber winter —— gexen 

was ouch fo gros waſſir, das by Wyſei 


1376. 557 


775. Im deme ſulven jare do was be herveſt fo broge unbe fo warn, 
bat in Prugen bi funte Gallen vage ! vele bome bloyden 2. 

776. In deme fulven jare in der abvente unfes Heren vorhof fit 
de erfte mifbehegelicheit unbe wrank ber menheit jegen ben raat to 

sQubeles. dat quam to van busbanen falten. de raat borch notrofticheit 
unbe nütfamicheit ber ftab hadden gefettet ſunderlik ſchot to ghevende ven 
ammeten, to vorſchote ene mark Lubeſch, unbe hadden of be matten wat 
geoter malet; bit was ber menheit tomebberen. 
1. 777. In deme bage | unfer even vrouwen verholen, up enen vri⸗ 
o dach?, bo beſammelde fit de menheit in dat Hofter to funte Katherinen ; 
bar quemen jegeniworbich be borgermefter ber ftab. bar deden be van ber 
menheit ene vruntfife bebe, bat man en wolbe togeven be mark to vor ⸗ 
fchote, unbe Inten of bat ftan by ber,olben matten unbe bi ber olven 
vechticheit5. bit brachten be borgermefter in ben vant. bes fundages 
sdar na® wart em gutlif antworde gegheven, bat fe weren entwidet ever 
bebe; bar mebe ſcholde bar vrunfcop under en bliven. 

781. By ber fulven tiid bo toch paves Gregorius van Avinion in 
Nialien dor der ftebe willen, be fit afgheleret Habben van eme?, up bat 
he fe webber Freghe®. 

2 768. Im deme fulven jare do treckeden de Lettowen in Prugen 
hemeliken, unbe vorherden bi Infterborch, bi Jurgensborch, bi Salow, 
wes bar was, unbe vorbranden ofen floth, bat het Ztem; of deden je 


3. *Sesen' übergefägrieben. 17. "Wregoriuß' : Brogoriud' 2. 


usbrach an vierenben, das ben Werberern gy uns togheven bat ghelt, bat gy nemen 
sn ſchade habe gerad. J von ben — ut j pPnomer bat 
vechte fchot’ ©. 357 
2 Er v. Boflige: ‘Htem in befim Anm.1). Nach Sie au cm om 
zomir was is fo truge, das bie — 1376 betrug Do 5 
vor Thorun jo eleyne umb fichte mas, Kruochenhauer, — 
das man ſie mochte obirwaten an vie Schmiebe, Sinne 6 Gobf miebe und 
enbin. Dud) biuethin die bowmeufben Pelzer zufammen 485.8 9 Fi Ista fait 
herbiſt an vil enden‘. tallia, quando dabantur quatuor denarli 
3. Diefe Unruhen fallen in das de marca argenti, anno Domini 1376 
Jahr 1374; |. Wehrmann, Die älteren gib. u. 2. 4, Nr. 326); von einem 
!übediigen Bunftroflen ©. 40. Borfcjoß if nicht mehr bie Mebe. Ueber 
4. Im Jahre 1374 fiel De. 8 auf Sat und — 1. Hänfelmann, 
einen Freitag. ibtechroniten 6, ©. 1 um. 2 unb 
5. 1374 Da. 3 richten bie Yemter Kämmereirehmungen d. St. Hamburg 
eine Eingabe an ben Rath, im ber fie 1, © LV. 
bitten: ‘dat gy ums togheven be groten 6. De. 10. 
nyen matten unbe laten uns biyven by 1 ©. ©. 556 Anm. ai 
der olben matten, be juwe vorebaren Sregor verlieh on 1376 
umbe unfe vorevaren jewerle van olbin- eu. 13. kust, e 8; Begg. 
ghes hebben ghehat', ſowie ferner: ‘bat Imp. VIII, ©. 5; 


558 II. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


Ayıar geoten ſchaden im Inben, de fe doͤt flogen unbe vingen!. darna bre weten 


quemen fe to Minfterberch; bar nemen fe vele perbe unbe vengen bar 
vele Inbe2, 

778. | In veme jare Eriftt 1377 bi der tiib to twelften bo ftarf a. 
biffcop Bertram to Lubele, unde in fine ftebe wort gheforen her Johan s 
Klendeſt, ve was deken gewefen. alſo he toch to wege umme be con« 
firmacien to Hove umbe was ghelomen to Praghe, bo quemen eme be 
mere, bat en biſſcop were genheven to Lubeke van ben paves, broder 
Nycolaus, ber prediker orden. bo he bat vornam, bo kerde he wedder 
to hus. deſſe nye biſſcop quam to Lubeke tuſſchen twen unſer vrouwen ı6 
dagen*, unde blef dar nicht langhe, wente be paves gaf em bat biſcop⸗ 
dom to Müfen®. 

779. In deme fulven jare nor palmen® do gaf over be witte her⸗ 
toge van Polenen fine herſcop in de walt bes Toninges van Ungheren; 
de lovede em bar vor 11 bufent gulvene in ener ſummen unbe alle jaax u 
bufent, wů he wolbe mebber teen in finen orben. bit ſcach in ber jegen- 
worbicheit des meyſters van Prutzen unbe finer bebeger unbe bes her- 
tolgen van Sleje?. deſſe witte hertoge was een geiftlif perfone geweſen; zus 
do be herſcop was vorſtorven, bo leghbe he bat geiſtlike kleyt to rugge 
unde underwant ſik des hertichdomes, wente he was de negeſte geborn tom 
der herſcop, unbe krech bar mede ſlote unbe lanb®. 

780. In deſſeme fulven jare vor ber tiid do hadden ene beleghet 
de heren van Polen unbe be Heren van Sleſe upp eneme- Hufe, bat Bet 
Sioterye; bar voor legen fe van pinzften bet to funte Peters bage in ber 
aren®. bo fe bat flot nicht Funden wunnen, bo wolden fe eme to mitz 


1. Bodem anno In vigilia s. trinita- 1. S. ©. 559 Anm. 2. 
tis (Jun. 7) venerunt Lituani sine omni 8. 9 Wladiſlaw, Sohn Kafı- 
premaunitione in Insterborg, Jurgen- mire von Re ii 
borg, Salaw, Welow, devastantes illam das tag wei weiße Sujavlen, ließ baffelbe 
terram, et steterunt ibi facientes magna aber i 
damna in hominibas captis et ocoisis, —Se Nov. 5) erhob wi⸗ 
equis et pecoribus; et multis spoliis billam, ber inzwiſchen erſt im Kloßer 
abductis combusserunt Tapilauken ca- — — ee gethan umb banm im 
stram. Bgl. Rufus. Benebitti St. a. zu 

2. Item vix elapsis tribus septima- Sion Met hatte, Anfpruh auf bas 
nis redierunt in Insterborg et Hamsborg Seaagtm 9 zolen. Caro 2, ©. 366— 
—* quasi 50 bomines multosgue 68, 303— 

9. Eodem anno (1378) die penthe- 


BY Bertram Kremong Memortewurbe costes, 1 Junii, Zansebow, capitaneus 
Ian, 5 gehal tem. Ben 1,6 101. Polonfe, obsedit castrum Blotorie eum 
— Au multis nobilibus Pelonis nihil aut parum 

Hanf. a Jahrg. "1802, proficiens; inter quos fait aux Kaske 

Dobrinensis et aliqu! de Slosia et Mar- 

e. wer Mn. 22. chia. Jacuit ante castram ad 29 Julil. 


1377. 


559 


vorrethniſſe; bed wart be witte bertoge euwar; he krech be vorreder 
unbe leth je bernen!. bar na wort bat in bage fettet unbe gebegebinget, 
dat de konink van Ungeren fcolbe be herfcop untfan umme alfobane gub, 


alfe vore ſproken i82. 


5 783. In deme fulven jare in lichtmiffen dage togen be heren van 
Prugen in Lettowen unbe weren bar 13 dage. fe weren voor ber Wille 
‚1. unbe Dulfen; | dar quam to em konink Allegerb van Lettowen, unbe 
beben ben marfcalt unbe be bedegers to gaftes. binnen ber tiid beſam⸗ 
melben fit de Lettouwen unbe quemen in be wuftenge, bar be criftenen 

io hadden gelaten ere fpife unbe ere voder, bar fe fit vif dage van feolden 
berget hebben; bat nemen be heydene al tomale. bar wart grot bebrof- 
niffe mant ben criftenen, bo fe nicht en vänben; bo wart fo bure tiid in 


den heere, bat men veer brot mofte Topen vor viif gulbene*. 


fo nemen 


be criftenen ſcaden, wante be Lettowen weren gewarnet. 

u 784. By der tiid toch be konink van Ungeren upp be Lettowen vor 
den Ruſſen, unbe wan bar viif ſlote, unde dede en groten ſcaden Kir 
umme, bat je hadden bes jares bevoren bi Krakowen fin laand vorheret 5. 

782. In deme ſulven jare bi ſunte Vites bage® do quam paves 
Gregorius to Rome, unde wart bar erlilen untfangen van ben Romeren 7. 


1. Rad "8° folgt geftgt: "en. 


Bus De Detmars Angabe von 1377 Mai 
T— Au. 

1. A enjus diel nocte Zansebow, 
credens sibi castrum — fore tradendum, 
Iatenter — immisit quosdam de suis 
melioribus Slestanis —. Que tamen 
tradiclo ducem album non Iatult —. 
Dax vero albas proditores ignis Incen- 
dio necavit —. 

2. Post heo immediste quasi die 
tertis treuge fuerunt faote —. Post 
hec treugis durantibus tractstum fuit, 
quod dux resignavit castram in manus 

domini Bartolomei de Wesenborg, capi- 
tanel in Brist, tali condielone, quod st 
eonsordare posset cum rege Ungarie, 
hoc servaretur; alloguin, guod Idem 
Bartolomens oastrum suum Slotorle, 
sicnt {il} hoc presentavit, resignaret. 
Qui albus dux anno 1377 in quadrage- 
sima post judica (nad) Wrz. 15) coram 
multis dueibus Slesie, magistro nostro 
et preceptoribus terre in Brist renun- 
elavit regi ducatal proprio. Cul rex 
Ungarie promisit dare redeunti ad mo- 
nachatam 10000 florenoram et singulis 
annis ad vitam 1000 fiorenos, 

3. Eodem anno 1377 in die purif- 


ostionis (Febr. 2) domint de Prussia 
cum magno exercitu intrarunt Litus- 
niam. Faerant ante Vilnam et Trakken, 
ubi per regem Alleger in Vilna mar- 
scalcus ot faerant invitati 
et per Kinstut aligai in Trakken —. 
Manserunt autem {bi per 13 noetes. 
Der Orbensmarfehall if} Gottfrieb von 
Linden; Strehite in Soript. rer. Pruss. 
3, &. 104 Anm. 3. 

4. Interim Lituani — expensas et 
pabulum pro exereitu et eguis dimisse 
in solitadine pro4 noctibus quasi peni- 
tus receperunt, Exercitu quoque re- 
verso, non inventis necessarlis, quantas 
penitencias ot miserias equi cum homi- 
nibus passi sunt, non poteat enarrarl ; 
quod panes 4, sicut venduntur in eivi- 
tstibus, pro 5 florenis emebantor. 

5. Joh. v. Boflge: ‘Item in defim 
jare czog ber foning von Ungern — ten 
Rittowen und uf bie Ruffen, und geman 
vamt hufer, rach fi an yn borumb, 

das fe ym fine Iant umb Cratow battin 
‚ar 2, 4 402, 406. 


Naht 1377 Jan. 17 in 
182, ©. 438; Rogg- 





AT. 
1877. 


560 DI. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


786. In beme fulven jare an dejme dage ber teyn bufent ribbere! eı.1. 
do hadden be hovetlube ber menheit to Lubele to gafte ben ganfen raat 
in groten eeren in eme hus bi deme kolemarkede, to ener fteben leve 
unbe vrunfcap; unbe bar fcofbe alle ovelmät mebe wefen nebbergeflagen. 

788. Na ber tiid bo quam be hertoge van Oſterrile in Prugens 
wol mit twen duſent perden; mit eme quemen vele ebeler heren, greven 
unbe ribbere. fe togen al mit ben gobesribberen upp be Lettowen; fe 
weren bar inne feven nacht unbe beben ene gube reyſe; fe vorherten wat 
in ben nebberlande was bi Grogil unde bi Paſtowe?. 

789. Ok beven bi ber tiid be van Liflande ene gube reyſe?. in deme 10 
winter wurben be Lettowen fere gefventet, wante fe vorloren enen ſtrid 
bi Balga t, bes fe lange nicht vorwuͤnnen. 

+ In deme fulven jare bo toch de keyſer Karolus unde mit em be 
Saſſeſchen Heren unde de heren van Qubele vor Dannenberge. ve van 
Lubele brochten bar vele gudes ratſcopes melbe, bar fit de gene fere doremun 
vruchteden, be bat flot innehabben, alſo bat fe bat mit begebingen van ge” 
antworben; unde wart den heren hertogen Wentſlave unbe hertoghen 
Alberte van Saffen, des rikes marfchaftens. 

+ In deme fulven jare toch keyſer Karolus in Vrancriken unbe mit 
em hertoge Albert van Saffen unde van Luneborch, unde bar vonwari» 
be keyſer finen willen mit begebingen®. 


6. 'guenen’z 'greve' ©. 16. "dat fe dat’: dat fe ©, G. 20. unde van’: 'unde' fehlt 2. 


Inp. VII, &. 522. 

1. Jun. 22. 

2. Eodem anno dux Austrie venit 
in Prussiam quasi cnm 2000 equoram, 
nobilibus, comitibus, baronibus ete., et 
dominus Winricus magister fecit unam 
zeisam, devastando terras inferiores, 
videlicet Grogil, Pastow cum distrieti- 
bus eorum, quas intravit pridie nonas 
Septembris (Gept. 4) manens ibi per 7 
dies. Nebberlande= Samaiten; Gro- 

= Eiragolja; Paſtowe = Pogtom. 
geht in Seript. rer. Pruss. 3, ©. 106 


3. Eodem anno Lituani fuerunt 
valde oppressi, quia illi de Balga, Inster- 
org et Ragnit fecerunt plures bonas 
roysas, ot isti de Livonia unam bonam 
Toysam. 

4. Item ante fostum nativitatie 
Christi Lituani processerunt contra illos 
de Walachia et ibl fuerunt viot. Arger 
Irrthum Detmars. 

5. Stäbtedhron. 7, ©.271 zu 1376: 
darnach zogen fie vor Dannenberge 


und Fi bar vor veir dage mit ben van 
jbeborch und mit ben van Lubete 
unb Fr etliten fefteben, wente vele koup· 
Inbe bar af ee unbe berovet wor« 
hus und flab worben aver nicht 
anne funber be erbebingebe bat 
mit mit gelbe: bat wart ot bem bertagen dan 
och. biffe herevart fchidebe be 
tal bem bertogen van Saſſen to gube 
unbe dorch five. bre bage vor unſes 
Heren — (vor Mai 7) brak bat 
But Iogen alle to bus’. 1377 
ai Bra —E Vropſt Nitolane zu 
ibray, Gebhard von Schraplan, Bal 
— son Kamenz und Eubolf don 


— Fe Son 
it, nach welcher 
Konrad Danne: ge jen Zahlung — 
— herausg, aan: 

5, Nr. 95; dgl. Mr. 93, 146. Fl 
Imp. VIU, ©. 481. 

6. Karl IV kommt 1378 Jan. 4 im 
Paris an. Regg. Imp. VII, &. 490. 


1378, 561 


+ Im veme fulven jare, do fe van Dannenberge quemen, bo reet 
be keyſer to Tangermünde unbe mit em beffe Heren: hertoge Wertilaf, 
hertoge Albert, heren to Saffen unbe to Luneborch, unbe leten fit be- 
lenen mit al even Herfcopen unbe mit deme tere, unbe mit en hertoge 

sErit van Saſſen; unde enfengen bat mit ener ſamenden hant, und geven 
bar gube breve upp, alfo we be elbefte were van em ebber van eren erven, 
be ſcholde ven Tore hebben unbe fcholbe alle dre herſcope vorſtan, alje 

144. bat land tho Wittenbergen, Luneborch unbe | Lonenborch. Kir hadden 
fe boven vif Hundert banre to, unde ſcach mit geoter werbicheit. 

N 790. In deme jare Erifti 1378 bo beben be gobesribbere van 
Prugen ene gube reyſe in Lettowen; fe vingen wol feven Hundert 
heidene ?. in ber reyſe was mebe be hertoge van Ruttoringyen unbe bes 
paves broberfone unbe vele guber ribber unbe Inechte®. 

791. Im deme fulven jare bo ftarf be gube paves Gregorius un⸗ 

15 becimus 4, be vore was geheten Bellifort, een carbinalS. na eme wart 
geloren Urbanus fertus, be vore was geweſen en erfebiffcop fancto 
Nicolao to Baren ®. beffe paves was mit enbrachticheit geforen al ber 
cardinal, alleyne bat ib leyder bar nicht langhe bi blef. be paves wolde 
finen ſtaad an deme erſten al tho ſtrenge holden, unde mit groter 

abafticheit wolde He ene ſunderge wife fetten ben cardinalen, to levende 
nach orbelicheit. deſſe wife was en fere tomebber, unbe nemen funber- 

‚145%, lilen raat, unbe Toren unber ſik ben carbinal Jebanenſen to enen | paves; 
den beten je Clemens”; unbe ſpreken, bat je hadden gekoren ben anderen 

von unrechte, wente ve Romere dwungen fe dar to, bat bi ereme levende 

as moften fe enen keſen. jo doch bit was nicht, men bo fe vrii weren wol 
twe maanb ebber.bre, er fe ben anberen paves Toren, bo untfengen fe 


4. "unbe mit en" wir fehlt 8,9. 12, "Dei" übergefchrieben. 


1. In Tangermände urfundet ber gerii XI et multi alii hospites. 
—— ren Hnterbrechum. m 4 Sen En a My. 27. 
„von . 2. 
Sie Belehnungsurkunbe fehlt; daß bie U 


t richtig itt Enbenborf 5. &. ©. 543 Anm. 5. 
5, ©. LXXX, LXXXI; Begg. Imp. 6. Bartholomäus von Pri mom, 

VII, &. 481. En: wirb 1878 

2. Anno 1378 domini fecerunt post iron mitm ha 6 ih 
festum purificstionis (nad ehr. 2) 1, &. 523; Lindner 1, 
unam bonam reisam oontra Lituanos, Pe . 
100 eorum fere capientes. oh. v. abet, Gnaf yon ‚Genf, Karbinal- 
Bofllge: und Gesdhin 700 gefangen prieſter ber Zwölf Apoftel, wirb 1378 
von bannen’. Sept. 20 zu Fundi erwählt und nennt 

3. Fait tune in Prassia dux Lotho- Bm I, Regg. „er. von, 
ringie et Alios fratris domint pape Gre- 524; Linbner 1, ©. 

36 


Gtädteäinoniten XIX. 


AT. 


562 II. Detmar.Epronif von 1101—1395. 


van Urbanus benebictien, breve, beneficia; bat weren al telene to onl- 
borben ben erften Tore. hir na geven fe fit in geheghe ber Toninghinnen van 
Neapolis? unde bed greven van Fundis?; be fhideben fe oner mit eren 
paves Clemens to Avinion; bar vunben fe be regiſtra unbe ben ſchad 
ber Hilgen ferfen. mit ben ftunben vele koninge, vorften unde heren, 5 
funberliten be konink van Vrancriken, ve fe hoge vorhegede. be paves 
Urbanus bleff to Rome, unbe ſchickede nyge carbinale wol 27, de erli« 
teften papen, be in Ytalia weren; of malebe he enen Dudeſchen carbinal, 
ben erfebiffcop van Prage®. deſſe twibracht makede vele arges in ber 
hilgen | criftenheit, kives und ftrides und ergeringe in geiftfiten fuben. 21-1: 
792. In deme fulven jare do roftereven be Blaminge in Vlanderen 
ber koplude gub unbe ſchepe van Almanien, unde legeben ven Topman al 
umme in ben fteen®. bit ſchach hir umme, bat fe beſchermeden ere vry ⸗ 
heit unbe ere recht; funberlifen fo was en erlit kopman geworpen an 
ben fteen dorch ſines vechten gubes willen, bat he vorberbes. Kir umme ıs 
wart tornefch deme Dubefchen kopmanne be greve van Vlanderen, ve van 
Brugge unde bat ganfe laand; funber be van Ghent ftunben vaft bi deme 
topmanne; unve was een grot kif tufchen en, unbe manich bufent 
volfes wart hir umme geflagen to beiben fiven, alfo ib Bir na is be- 
fchreven. 2 
793. Im deme fulven jare bo hadde be keiſer wol 16 ſteede vorſad 
in Swaven, unbe wolbe de anberen fteede noch vortan vorfetten; ber 
was wol 14®. be hogeften van ben ſteden wolden bes nicht liven. bes 
was een wys borghermefter in ber ftat to Ulmen, be bar is bat hovet =" 
2. Toningpinnen' : *Toninghen’ 2., 6. 
1. Neapel O. R. 2, Ar. 156 
geist maus San Un, © Schreibens an ben een 
Bruber König Subwigs; nad beffien &r- Stäbte, “funberliten mmme U th donde 
morbung (1345 Sr i8) irathete fie umme be julfwalt, use unbe ham, bat 
1347 Aug. 20 Ludwig von tt, nah be copman mit finen wart, 
beffen Toͤde (1362 Mai 26) Jalob von unbe an ben fen gi tet wart. ©. 
Majorka und nach befien Zobe (1374) ben Beiehl des Grafen Ludwig vom 
Dito, Sohn Heinri II von Gruben- 1377 mn, baf. 8, Rr. 320: dgl. 2, 
hagen, 1376 Mr. 26. &r aid bas Rr. 343 
mt | — 204, ©. 684; 5 Se Subermann ans Dort · 
how von LTaremt (Brel. munb. ©. Schreiben Dortmunds von 
Differt., Fe Fr &.22—28; !ind- 1376 Da. 13; 8, R. 2, Rr. 146. 
ner 1, ©. 59, 88, 8 6. Stiftung bes (fmäbifen Stäbte- 
2. Graf —E von Fundi. ber Banden, 1376 Jul.4 fließen 14 Stäbte 
feine Ada Jatobella mit Herzog Bal- Ulm, Konfam, Ueberlingen, Ravens- 
Yafat, ber Dune von Zarent, ver · Ana. St. Gallen, Ban 
S. 8 porn, Reutlingen, Rotsoeil, Dan. 
g. Spann von — Valacth mingen, Biberach, Janıy umb entlirdh 
— "&. 14; Einbner 1, ©. 86. iß bis 1380 Apr. 23. Bege. 
Ger hrep von 1978 Dal 30, mp. VI 6, 808; Kinkmerı, © ER. 


1378. 563 


van ben fteben umbe van ben Ianbe; be bearbeidede bat hemelilen unbe 
Hocliten, bat fit de fteebe noch unvorſettet vorbunden mit eben, to dyende 
unbe to vorbervene. fe jenben to ven keiſer; fe leten bibben, bat men fe 
lete leiſervry, unvorfettet; de keiſer berichtebe de boden unwertelilen. 
5bo troſteden fe ſik ſines ernſtes, unde ſtunden vaſt toſamende. do he fit 
wolde wreken unbe belegbe ene ſtad!, des deden fe em in eyner anderen 
jegene fo groten ſchaden?, dat he fe let bar na umbekumert. bo bit 
ander ftebe ſeghen in Swaven vor ben berghete unbe by ben Nine, bat 
dit fo wol Indebe, be fworen mebe in den bund, be bar warbe menich 
io jaar und malebe groten vrebe in ben landen. 

7195. Im deme ſulven jare was junker Diderik van der Marke vor 
Dortmunde wol mit bufent ghewapent, unbe wolbe be ftab Hebben ger 
wůnnen; mer God gaf, dat fin quabe wille nicht vortghint, wente fe 

BI. 1454. worden | van binnen gewarnet. do be wianbe bat vornemen, bo vlogen 

u ſe van ber ftab®. 

796. Im deme ſulven jare was grot peftilencie in deme ftichte van 
Darpte, alfo bat hıme be feefte minſche blef Ievenbich. 

797. In deme fulven jare ftarf keiſer Karolus, konink to Behmen, 
to Prage in der nacht ſancti Anbreet. 

* 798. By der ſulven tiid, als men ſprak, ſo weren boſe lude, 
bigarde unde gliſſener; de hadden bi Spolet ſik toſamende worpen unde 
hadden enen nyen paves gekoren; ben fetten je up enen ezel unbe trecke ⸗ 
den bar mede achter lande; mer bat wart drade vorſturet 5. 

794. In deme ſulven jare do wurden geſand dre van den kopluden 

S van Brugge an be menen ſteede to deme Sunde to dage, unbe weren bar 
des ſundages vor pinzften®. 


4. de Übergefeichen. 21. ME übergefihrieben. 





1. Ums 9 durch Karl IV Nov. 29. Gtäbteihren. 4, ©. 59; 7, 
1378 OR. 2-9. ron.1, 6.35; ©. 279; 8, ©. 493; 18, ©. 200; 
46.48; 5, 6.16. Rogg. Imp, VIII, Resg. Imp. VII, ©, da 

©. Fall Kinder 1, ©. 46-47. 5. Joh. v. Pofllge: — 


vor Reutlinge ehnen 
Fr 36; 4, ©. 51; 5,6. 18; ieijt uf ET Kl, und Dieanker veiger 
Hose, Imp. VILL, ©. 600; Sinbner 1, fen zum cam he 
30. "Rech non 1978 Mai 


Er "lieber bi de Dietrich von 30 zu Gtralf R. 2, Rr. 156. 
Sch —Se — a 1 OR Dr 8 Hom 
Dortmund, und feinen ver; 10a Sant. 20 (baf. 2, Mr. 167): jn is 


Ber ber Stadt durch wei Tenlit, bat ih unfe boden haben 
‚1978 Ob. 3, f. ber 
Bhehofe oh Be En Zn 


36° 


562 III. Detmar-Epronif von 1101—1395. 


van Urbanus benebictien, breve, beneficia; bat weren al tekene to vul⸗ 
borben ben erften Tore. hir na genen fe fit in geheghe ber Toninghirmen van 
Neapolis? unde des greven van Fundis?; be ſchiceden fe oder mit eren 
paves Clemens to Avinion; bar vunden fe be regiftra unde ven ſchad 
ver hilgen kerlen. mit ben ſtunden vele Toninge, vorften unde herem, 
ſunderliken be konink van Vraucriken, be fe hoge vorhegede. be paves 
Urbanus bleff to Rome, unde ſchickede nyge carbinale wol 27, ve erli« 
teften papen, be in Ptalia weren; of maleve he enen Dudeſchen carbinal, 
ben erjebiffcop van Prage®. beffe twidracht makede vele arges in ber 
hilgen | criftenheit, kives und ftribes und ergeringe in geiftlifen luden. ®ı-" 
792. Im deme ſulven jare bo roftereben de Blaminge in Vlanderen 
ber koplude gub unbe fchepe van Almanien, unbe legeven ven kopman al 
umme in ben fteen®. bit jchach hir umme, dat je befchermeben ere vry · 
heit unbe eve recht; funberlifen fo was en erlik kopman geworpen an 
den fteen dorch fines rechten gubes willen, bat he vorberbes. Bir ummeıs 
wart tornefch beme Dubefchen Topmanne be greve van Blanberen, te van 
Brugge unde bat ganfe laand; funder de van Ghent ſtunden vaft bi deme 
kopmanne; unbe was een grot kif tuſchen en, unde manich kufent 
voltes wart hir umme geflagen to beiden fiven, alfo ib Bir na i8 be- 
fchreven. 2 
793. Im deme fulven jare bo hadde be keiſer wol 16 fteebe vorfat 
in Swaven, unbe wolde be anberen fteebe noch vortan vorſetten; ber 
was wol 14%. be Bogeften van ben fteben wolben bes nicht fiben. bes 
was een wys borghermefter in der ftat to Ulmen, be bar 18 bat Hovet&t ı 
2. “Toningpinnen’ : “Teminghen' 8., 6. 


1. Johanma von Neapel war zuerft * R. 2, Pr. 106 516, erwahnt eines 
rei 


vermählt mit Andreas vom Ungarn, ibens an ben rafen unb bie brei 

Bruber König Ludwigs; nach beffen Er» , Sunberlifen umme il tho donde 

morbung (1345 Ber. Fr rathete fie —— unrecht unbe bon, bat 

1347 EN 20 Lubwi big bon rent, ma be copıman mit finen arteflert wart, 

beflen Tode (1362 Mai 26) Jakob von umbe an ben flen gheiettet wart‘. ©. 
jorfa und nach befien Tode (1374) ben Befehl bes ve ee Ludwig von 

Din, Sohn Heinrid) II von Grnben- 1377 13, baf. 3, Mr. 320: dgl. 2, 
em, 1376 . 25. Er erhielt das Mr. a. 


gel ithum Tarent, eo 4, — —2 Subermann ans Dort- 
(how, Otto don Zarent (Bresi mund. ©. Sthreiben Dortmunds von 
Sen Sag Fi &.22—26; das. 1370 2. 13; 9.8. 2, Rr. 146. 
mel, &. 59, 88, 87. 6. Stiftung bes (Groäbifchen Stäbte- 
2. Graf Honoratus von Fundi. ber Bundes. 1976 Sat. ‚4 fähließen 14 Stäbte 


feine ter Jalobella mit Herzog Bal- Ulm, Konſtamz, Ueberlingen, Ravens- 
It Zuge 9 Dttos ion Karent, ver · burg, Lindau, Si Gallen, Bangen, 
lobte. 2inbner 1, ©. 8 Budbern, Reutlingen, Rotweil, Mem- 
Fi Johann I von Biofgin. Balady mingen, Biberach, Jeny und Lentfirh 
1, ©. 14; Lindner 1, ©. 86. ein iß bis 1380 Begg. 
i. Der Receh vom 1378 Mat 30, Imp. VII, S. 598; Sindner 1, ©. 44. 


1378. 563 


van ben fteben unbe van ben lande; be bearbeibebe bat hemelifen unde 
tlocliken, bat fil de ſteede noch unvorſettet vorbunden mit eben, to dyende 
unbe to vorbervene. fe fenben to ben keiſer; fe leten bibben, bat men je 
lete keiſervry, unvorſettet; be keiſer berichteve be hoben unwertelifen. 
5bo trofteben fe fit ſines ernftes, unde ſtunden vaft tofamenve. do he fit 
wolbe wreken unbe belegbe ene ftab!, des been fe em in eyner anberen 
jegene fo groten ſchaden?, dat he fe let bar na umbelumert. bo bit 
ander ftebe feghen in Swaven vor ben berghete unde by ben Nine, bat 
dit fo wol Indebe, de ſworen mebe in ben bunb, be bar warde menich 
io jaar unb malebe groten vrede in ben landen. 

795. Im deme fulven jare was junker Diverif van ver Marke vor 
Dortmunde wol mit bufent ghewapent, unbe wolde be ftab hebben ge 
wörnnen; mer God gaf, bat fin quabe wille nicht vortghink, wente fe 

1.1458. worden | van binnen gewarnet. bo be viande bat vornemen, bo vlogen 
ssfe van ber ftab®. 

796. Im beme ſulven jare was grot peſtilencie in deme flichte van 
Darpte, alfo bat kume be feefte minfche blef levendich. 

797. Im deme fulven jare ſtarf keiſer Karolus, konink to Behmen, 
to Prage in ber nacht fancti Anbreet. 

* 798. By der ſulven tiid, als men ſprak, ſo weren boſe lude, 
bigarde unbe gliſſener; be hadden bi Spolet ſik toſamende worpen unde 
hadden enen nyen paves gekoren; ben fetten je up enen ezel unbe trecke⸗ 
ben bar mede achter lande; mer dat wart drade vorfturet5. 

794. In deme ſulven jare do wurden geſand dre van den kopluden 

ↄ van Brugge an be menen ſteede to deme Sunde to bage, unbe weren bat 
bes funbages vor pinzften®. 


1. De’ übergefägrieben. 21. AT übergefgrieben. 


1. Mms durch Ser IV Nov. 29. Sildtechron. 4, ©. 59; 7, 
131808.2-9. Ciiehen 1,6.35; ©. 219; 8, ©. 493: 16, ©, A00: 
4,6.48; 5, 6. 16. Rogg. Imp. VII, Rogg. Imp. VIII, ©. 498. 


©. Fi Kate 1 8 46-41. * I 3 Botige le Be 
Niederlage rafen Ulzich von jate bie Gpolet! — b je 
Wirtenbe pe Reutlingen. Stäbte eynen uf vor eynen pabift, — 


gen. 
drom. 1, &. 36; 4, ©. 51; 5, ©. 18; ee uf en el, und bie aabern nalge 


Regı In ‘vo, ©. 600; induer 1, ten 
Ei, bie Fehde Diemich —— 
. er vom 
Dinsieln, Spa wicht je 


, TI don ber Mar, 

Dortmund, nnd feinen vage: —S— er 2, Rt. 167): nis is 
— der Stadt durch bat ıoy unfe boden Habben 
rath zu gem, 1276 Du 8,1 gan 15 ber Badoart, be leſt was to 

. Tremen. &.61—64. 


Reber 
Far Kirit ya Prog 1976 ao 


564 I. Detmar-Ehronik vom 1101—1395. 


799. In deme jare Erifti 1379 bes vrydages vor vaftelavende bo 
ftarf Hertoge Albert van Mekelenborch to Swerin unde wart begraven 
to Doberan!. he leerde in fineme teftamente fine fone, hertogen Hin- 
rile, | Hertogen Magnus, be bi eme weren, bat fe vrede fcholben holden si 1 
mit den van Lubeke; alfo hadde he dan; bat Habbe em fere vromet. s 

+ Im deme fulven jare des vrydages vor Walburgis 2 do quam bif- 
ſcop Eonrab van Giſenhem to Lubele®; dar na up unfes Heren hemel- 
vart! do ſank he fine erften miſſe. 

800. Dar na in ber welene vor pingften quemen be Lettowen vor 
de Memele. fe hadden vorefchidet ere nerrebere, be de ftab unbe bat hus u 
vorbernen ſcolden, wen fit be criftenen mit ben vianden hadden bekum ⸗ 
mert ; jo wolden fe be ftab hebben gewunnen. mer God gaf, bat ere bofe 
wille nicht vorb en gink; be criftenen redden fit, beibe des vuͤres unde ber 
vianbe, unbe werben fit alfe gube lude b. 

801. By ber titb in deme fomer do was een grot plage bi deme u 
Nine tuffchen Novenberge unbe Bavenberge, bat de lucht was fo vul 
wormete, alſo bat be rupen umbe be loofvorſche vlogen fo bicht, bat kume 
be Inbe kunden bar bor wanberen. bit betefenbe | een grot ſtervent, baten 
na was fomenbe in ben landen. 

802. In deme fulven jare bo gaf paves Urbanus bat rike Neapolis 
Karolo Pacis; be let vanghen be koninghinnen van Nenpolis, be bar 
fivebe webber bem paves, umbe Iet fe beivaren an ber venguiſſe bet an 
exen bot ®. 


21. ‘van’ fehlt 8, 6. 
ar 18. Melt. Jahrb. 19, combasta. 

©. 350. IL Söhne waren Hein 6. Lar von Di wer je 1 1008 
rich III, Albrecht III 2g. von Schweben vermäßft mit Bangavet 

und, Ma; mu a Pe der Königin rer . 

3 * Welcebl. Jahrg. 1882, —* u Sp. 410; 

nf Jahrg. var. ins ; 

©. 108. Leo 4, ©. 683. Urban erflärte Sol ma 

4. Mat 19. ihres Thrones verluftig, Ipradh ben 

5. Eodem anno in anu über fie aus und te Karl 

theoosten precedente (Mat 22 von Durayo mit ber Bol be 


Lituani venerunt ante Memelam, et 
quldam traditor, natione Lituanns, ad 
nfus suggestionem eam civitatem in 


. Linbner 1, S. 183 Anm. 2. 


pluribus locis incendebant. Domini u sieht in Im Beupel 1381 Jul. 16 und 
vero de castro et alli homines, qui pro Caſtello nuovo, wohlnein 
extinctione ignis laborabant, videntee — eſlchtet; mach ber Ger 
venire Lituanos, ab incepto opere ces- — von Tarent ergieht 
sabant et se mis forti man opponebant. ‚ie Bönigin Bin 265 Karl jet fe 
Lituanis repulsis sine corporum damno igen ui wi N 1aB2, 1382 ‚at 22 
evaserunt, licet civitascum castro fuerit en. 2A, ©. 


1379. 565 


804. In deme fulven jare do quemen Vlameſche boden to Lubeke 
jegen de menen ftebe, be bar bo weren beſammelt up funte Johannis 
baptiften bad} !, to begebingene underlank umme be ſmaheit, be be Bla⸗ 
minghe beme copmanne ghedan hadden nach des greven hete unbe jeghen 

dbe8 greven befegelinge; bes en kunden fe an beiden fiven erer ſale nicht 

ens werben to Lubeke. hir umme fo ſenden be ſtede boden webber mit 

den boden der Vlaminge, unde weren veer borghermeſtere van veer 

Dudeſchen ſteden: her Jacob Pleſcowe van Lubeke, her Everd Wyſtrate van 

Dortmunde, her Johan Cordelitze van Thorun unde her Lutken Goldenſtede 

1.1400. ute Hamborch ?. bo deſſe borgermeftere in Blanderen quemen, vo hadde 

"pe menheit van Blanderen fo grote fchelinghe mank fil une jegen eren 
heren, den greven, bat ben boben kunde nyn antworbe werben. 

805. Im deme fulven jare in ber anberen nacht na alle Godes hil- 
gen dages do brande ber heren perbeftal van Lubele van vorſumeniſſe 

is des würes, unbe bar ſchach grot ſchade an perden unbe van voderinghe, 
dat tomale vorbranbe. 

+ In deme fulven jare brande bat werk vor ver Elve“. 

803. Im deme fomere bes jares in funte Johannis baptiften dage 
do was be rogge al ripe in Prugen, unbe was in vele jeghenen bes lan⸗ 

20pe8 alrede mehetd. 

+ In deme fufven jare ſtridde Bertoge Mbert van Saffen unde van 
Luneborch mit ven Horneborgheren, des ftichted man van Bremen; her⸗ 
toge Albert wan ben ftrib. 

+ In veme fulven jare bo togen be van Ghent uth wol mit Hundert 

1.148% bufent unbe mit 40 bufent volles, unbe bar to Habben fe wol 20 bufent | 
” (abe utlopenbe mit witten kogelen, be bat land al umme lepen unbe vor ⸗ 
branden unbe roveden; umbe fe togen, al bat land um unbe um, unde 
wunnent tho erer engene behof. bit wart beme greven to wetene, bat be 
toch ut deme lande mit al finen ridderen und knechten unbe mit al ben 

so upperften, be in ben fteben weren van borgeren. befien groten fchaben 


1. "Blamefhe : Vlameſchen' &. 4. Hadden': hadder. eghen’: 'treghen' 2, G.; vgl. I. 


1. Kr von En Iun. 24 zu Iu Meumert Iommen 137679 vor. 
me ee mungen d. St. Hamburg 
ber Betbefenbekoten Satab Pr) 252, 269, 287 und ©. 


vn. 
von Hamburg, Kr ann Korbelig von or da — dv. Pofilge: "Item was huer 


Thorn und rate von Dort- m fru jar, wend umb finte Johan ⸗ 
1, d.R.2, ee 102 J En tiften tag (Sum. 24) was ber 
3. Nov, 2—3. auwſt bas menfte tepl gefchen’. 


4. Ausgaben für Bauten am Thurm 


566 


deden be van Ghent erme rechten heren bir umme, bat de greve er here 
fe ſwarlile vorvolgebe mit deme genen lande umme twierlehe ſale 
willen. be erfte was, bat fe jo gunftich weren bem Dubeichen kopmanne 
unbe vorbegebingheben fine zale, aljo vore ſchreven is; de andere ſale, 
bat je nicht wolben volgen finer befcattinghe, be he nam en eſſchede. bats 
quam fo to. twe jar vor befjeme jare, als men ſchrift 1377, do hadde 
de greve van Vlanderen en hus gebouwet bi Ghent upp ene halve mile 
na, bat heet bat Hus van Wonberegen, unbe bat was | alfo wol bebon- ur 
wet, bat bar upp mochten wonen 12 landesheren. buten umme van 
deme flote lepen 2 grote reveer, be Iepen bor be fat van Ghent; bat enew 
revier heet de Leige, bat anber heet de Schelle. bo be greve bit hus wol 
gebůwet hadde, do wolbe he van ber ftab van Ghent hebben feftich duſent 
leyůne; ellic was gůt anderhalve mark Lubeſch. do hoven fit de van 
Ghent up unbe en wolven bes gelbes nicht geven, unbe fe breven ben 
greven uter ſtad van Ghent, unbe fe flogen fine woninge al untwegs 
unbe nemen al bat bar was, unbe mit nouwer not bat be greve to Brugge 
uam. bo quemen be van Ghent unde vorbranden bat jlot van Won- 
beregen; bit wart beme greven to wetene tho Brugge, bes he fere bedro⸗ 
vet was i. im beme negeften jare, als men fchrift 1378, do quam be 
greve unbe vorghabberbe dat gange land van Vlanberen unbe mit benz 
van Brugge unde mit anderen fteven, be in beme lande fint, umbe tod 
vor, | Obent; bar belegheve He ve ftat mit twen hundert bufent volles. an 
dar lach he vor enen ganfen ſomer unde en kunde ver ftab nicht gewinnen. 
under bes bat de van Ghent weren beleget, bo togen fe fulven ut unbe 
wünnen 2 ftede; be ene ftab heet Delremumde, be anber heet Alft; undes 
wunnen al bat land, dat bar tufichen lach, unbe vorbranden mennich 
18. ded — waß' nachgetiagen. 


II. Detmar-Epromit von 1101—1395. 


1. Graf Ludwig forbert eine nene 
Steuer; Gent lehnt ab, grägge bewil- 
tigt fie und erhält bafür bie ubniß, 


Marie (Geht. 7) — Brogis 
alteraque die precedente (Sept. 5) illos 
de Gandavis, proprie Ghend,, balivam 


Reye und Leye durch einen Kanal zu ver« 
binben. Die Genter poiberlegen Ich ben 
Arbeiten 1379 Jun. 6 mit Gewalt unb 
Ludwig wiberruft bie Erlaubnig. In 
Gent hat Ian Hoens bie Berbinbung 
witte caproene, chaperons blancs, ger 
bildet; ber Baillif Roger von Haultchoe 
wirb erſchlagen und bas Luſtſchloß bes 
Grafen Woudelghem wirb zerflärt. ©. 
Säreißen von 1379 Gept. 12 (9. ®. 2, 
Nr. 202): Circumspectiones ventras 
presentibus cupio non latere, nos cum 
comitiva nostra in profesto nativitatis 


domini oomitis Flandrie ibidem inter- 
fecsse et fortalicium sive castellum 
ejusdem domini comitis prope et ante 
villam Gandensem armatu manu con- 
eremasse, Oft. 8 f&reibt Graf Ludwig 
aus Yubenarde (9. R. 2, Rr. 193); 
Belagerung Audenardes (Dar na, bo de 
3 lebe unbe be van ben Vryen mib gro 
ter maukracht vor Albenart Ieghen, Be. 
2, Nr. 192 56); Friede vom Pont & 
Rhöne, zwiſchen Aubenarbe und Tour 
nai, De. 3. 


1380. 567 


fchone flot, huſer unbe borper, unde wunnen bar to eyne ftab, be heet 
Aldenarden; bat was bat befte flot, bat de greve hadde in al beme 
lande!. bo be greve bit vornam, bat je eme fo groten mechtigen fchaben 
eben, bo toch he webber van bar to Brugge. 

s 806. Im beme jare Erifti 1380 bo was grot twebracht tuffchen 
paves Urbanus unbe ben unrechten paves Clemens, alſo bat paves 
Urbanus gaf den ban unbe bat cruce over ben anderen; bat fulve beve 
Clemens webber paves Urbanum. Urbanus vorligede ftichte und pro» 

1.1470. vene over al be criftenheit; bat fulve | dede of de andere. bit feach 

10 vakene, bat twe perfonen kiveden umme en ftichte edder umme ene pro» 
vene. to Lubeke was eneme ghegeven bat ftichte van Urbanum, be het 
Eontabus2; jegen em was en van Clemens wegene, de het Wittenborch; 
fine breve ftat he hemelifen in vele winkele ber ftab to Lubeke, uͤnde 
wolbe fo biffcop geworben fin; openbare en borfte He fil nicht bewiſen; 

15 mer id en halp em nicht. in ven overlanden, bar be fchebinge was ber 
rike unbe ber herſcop, dar was alto grote twebracht enes Landes jegen 
bat ander, eme ftab jegen be anderen, en perfone jegen ben anderen. 
aldus was leiber be criftenheit ghebelet. 

807. Ok weren vele anbere Five van bes paveſes weghene, alſe mit 

ber Ioninghinnen van Nenpolis® unbe mit ben greven van Fundis, mit 
den voghede van Viterbien*. 

808. Ok anftund bo em grot orloge tufichen deme konink van 

1.1078. Ungheren unbe be van Veneſdien. be konink hadde en fo we geban, bat 


1. "dorper" tom auß: "arper. 12. ‘en’ fehlt 8, ©. “van! übergefärieben. 18. ine’ for. 
ae BSD. re en ja gentgt: sr. Aue’ tom. 


1. 1380 $ebr. 1 melbet Graf Ludwig marte 
(9.8.2, Mr. 200): ‘nu zii ute ghe- wart ber van Ghent ende van Hper enbe 
troden een groot haop van bien van van g 
Ghend ende ziin commen te Cuirtrike glengen van ben van Brugge’ (baf. 2, 
enbe hebben daer met ghewapenber hanb 3 J Di 
enbe entplotene banieren vele onerbaben moubes durch bie Genter; Jun. 19 
hedaen enbe noch boen’; Mai 17 ent Friede — Ang. 26 Nieberlage ber @enter 
jeht er ben fremden Kaufienten fein Ge» gegen ben bei Wonmen; Sept. 1 
leit wegen ‘bat upfat, de roringe enbe 83 
confptracte, de unſe dry ſtede Shent, Geuter kampfen ung! 
Brugge ende Yper enbe andere van unſen arbe, erobern Aelſt und kaͤmpfen glüd- 
landen von ghemalet enbe ghes Lich wor Denbermonbe; Non. 11 Fliede. 
daen hebben, enbe bagheliz boen’ 2. ©. ©. 564 Anm. 3. 
{baf. 2, Rr. 204); Mat 27 ‘bo quemen 3. ©. &. 564 Aum. 6. 
be var Ghent unbe be van Brugge, be 4. Honoratus von Fundi (|. ©. 562 
ute weien habben, eff mit finem here bin -· Anm. 2) und Frauciscus be Vico, Prä- 
men Brugge; bar je tweydrachtie worben. fekt von Witerbo (Balızius 1, Sp. 1196 
Up ben binstag bar na (Mai 29) ba vor -· —99) waren 1378 Nov. 29 von Urban 
‚gabermbe ze to Brugge up ben vridages · in ben Bann gethan. Liudner 1, ©. 86. 


568 II. Detmar-Chromif von 1101—1395. 


fe fit eme wolden gheven hebben unberbanich fine dage; mer he wolbefe 
io Hebben to ber kronen; bar en wolben fe nicht to!. 
— 809. By ber ſulven tiid do was een grot ſtrid Bi Blowaſſer tuſ⸗ 
ſchen ven Ruſſen unde ben Tatheren; bar wart geſlagen bes volles to 
beiden ſiden veer hundert duſent. de Ruſſen wunnen bar ben ſtrid?. alſo⸗ 
ſe wolden to hus theen mit groteme rove, do quemen en de Lettouwen 
jegen, de bebodet weren tho helpene den Tatheren, unde nemen den 
Ruffen eren roof, unde flogen er vele dot up ben veldeꝰ. 

810. Im deme fulven jare do wart van beme unrechten panes 
Elemens ghegeven en biſſcop to Darpte; ben beten fe biffcop Helet. denn 
fterfeben be godesriddere ute Liiflande mit ben rivberen umbe knechten 
ute Witrlande unde ute Haryen, unbe behulpen em, bat he Frech ute deme 
ftichte wol 4 flote. alfo men wolde, jo hadden be godesriddere vormilbes 
den biffcop gherne | unberbrofen bat ghange ftichte; mer bar wort nn 
gheſand, de heet Tidericus Dameroumwe, be wart confirmeret van pabesıs 
Urbanum; be vorbreef dem anberen mit Hulpe unbe macht bes erfebil- 
fcopes van ber Rige und ber ſtad to Darpte, unbe brachten ene van ben 
floten, unbe he toch webter ute deme Ianbe*. 

811. Im veme ſulven jare bo quam be Romefche konink im beme 
bage des hilgen lichames 5 mit deme carbinale Pilleus, de bar was paved> 
Urban legate®, to Aken. 

Im deme fulven jare do wart webrer bouwet be marftal unde en 
ton bi deme borchbore tho Lubeke. 

812. Im beme fulven jare in deme dage fancti Ypoliti? bo beven 
de Brunswilefchen ene grote fone vor ber ftegelen bes bomes to Qubelt, > 


1. Benebig wirb feit 1378 von Lud · 
wig von Ungarn, ber bie Mark Treviſo 
begehrt von Pabua umd Genua 

impft; 1379 Mai 7 In ber Seeichlacht 
von Pola wird feine Flotte vernichtet; 
Berhanblungen 145 Eubnig führen nicht 
vum, Ziel. Finbner 1, 

’Eodem anno "niet et Tartari 
——* onflictum simul prope Blo- 
Ex utraque parte cosi 4000; 
prevaleront. Joh. d. — — 
atman’. Die Schlacht bei Luü · 
in weicher Mamat, ber Derrſcher 
niſchen Horde, von dem Grxoß · 
Dmitri gmanomith Pi t 
fanb 1380 Sept.8 
». ruf. Reiches 2, 
goh. ». Pofllge: Und alfo fie 
m ſtrite czogen, qwomen yn bie 
a entlegen, wenb fie von bem 


Tattern gelabin worin yn zen bulffe, 
und flugen ber Ruffen gar vil czu tobe, 
unb nomen yn großen roub, ben fie von 
den Tattern hatten genomen’. Der mit 
Mamai verbündete Sagiele von Litianen 
ergriff auf bie Nachricht von befien Rier 
beriage in bie tut. Stahl, 8; 8.18. 


ginine PR ae 3,61 
"s. Bi 2. Zinbner1, ei 114. gu 


Aachen geht ber X 
Jun. 18 ber Stabt ie Sehe 
Tegten beftätigt;; üb. U. 8. 4, Nr. 380. 


6. Erzbil et, Pileus von Ravenna, 
don Urban zum Karbinal ernannt, wer 
1378 im Dez. zu Wenzel geſchict wor · 
ven, 9a Balady 9,1 » S.14; vgl. Lindner 
m. a 3 


1380, 569 


umme be walt unbe be miffbät, be fe hadden bewifet binnen erer ſtad; 
dar mebe wurben fe webber untfangen an ber henſe der coplube !. 
—8 + In deme ſulven jare quemen be van Ghent vor Brugge, unbe | 
wunnen enen ftrid van ven van Brugge, unbe flogen bar wol 20 bufent 
svoltes bot; unbe wůnnen be ftab van Brugge, unbe flogen bar bot um- 
mate vele volles binnen, unbe roveden bat fwinbefte gut in ber ftab, bat 
yemen mochte horen ebber ſeen ?. Hir was en hovetman over, ben habben 
de van Ghent gheloren ; ve heet Philippus van Artevelde. aldus huldi 
geben de van Brugge ber ftab van Ghent, unde Phlippus van Artevelde 
io de toch noch enes umme bat land, unbe befreftigebet to ver ftab van 
Ghent; bit vorſtund he wol 2 jar. 

813. In deme fulven jare bo anftund be anbere twebracht tuffchen 
deme raabe unbe ben ampten to Lubeke. be van ben ampten, ſunderliken 
de knokenhouwer, eſſcheden vele vechtes unde vryheit van ben leben in 

is den vleficharnen. dit were en wol beſchen; mer fe eficheven bat mit 
wrevele unbe mit groten ungevoge, alfo fe wol bewiſeden in begebinghen, 
1.1480. of vor richte unbe | rade. bit wart na to begebingen bracht in bat kloſter 
funte Katherinen, bar mibbeler weren wife koplude, borger uter ftab; fe 
kundent nicht vorlifen, fo lange, bat be coplube bar en middel tuffchen 
»nänben, bar fe fit to beiden ſiden an genogen Ieten unbe be beghebinge 
bir na befchreven ftan. bit vortogerbe fit beth in ben bribben funnavent 
der abvente®. bo wolben fe hebben breve uppe be beſlutinge ber dege⸗ 
dinghe unbe al eres willen, fe nicht alleyne, mer be menheit van allen 
ampten wolven hebben breve bes geliles, bat men fe ſcholde laten bi ere 
2 upfate. ber en wolde een be raad nicht gherne geven, wente bat nyn 


16. ·wievelel: "worevele' 8. 19. “tundent’: *funbet' ©. 20. *wunden' fort. aud: wunden. 


1. ©. den Receß von 1380 Aug. 12 umbe mit bem ſynen keghen fe us czu 
(9.8.2, Nr. 219 $1) umb bie Notiz zu velbe; unbe bes abenbis zu funme umber- 
bem Sihubrie| Braunfhweigs: "Anno ganghe quamen ſy caufamene unbe 
Domini 1380 tn unfer vroumen avende tten mitten anbir, ımbe be van Gent 
to ——— (Ang. 14) warb bit vnl · ¶ wunnen ben ſtryt, unbe be greve unde 
toghen to Lubetke vor beme bome zc.'. be vom Brughe, be mit yım fluchtich wor · 

Infelmann in Stäbtehron. 6, ©. 385 bin, jageben topber in be fiat unbe be 
—88 ; vgl baj. 16, ©. 317. be were wybbir uf bem marfte, 

2. reiben bes deutſchen Kaufe be vau Gent volgebin mit vechtin« 
manne v. 1382 Mat 8 (9. R. 3, Nr. ber hant bis uf den marfit, unde (wun« 
148): ‘mu am bes hepligen cruci8 tage, nen) bo obir ben [+ unbe oudh be fe 
des britten tages an bem Meye, bo quo- umb babin y volkis gheflagin’. Bgl. 
men be von Gent mit ereme here nf . R. 2, Nr. 249; Stäbtehron. 13, 
ame myle nahe; une za bem ion 8 207. 
jelbin tage to vefpercht do rede . Dg. 16. 
mit Den don ‚Brughe unbe varı ben 


570 IH. Detmar-Epronik von 1101—1395. 


wife was; mer je wolden ere vechticheit unb vryheit ſchriven laten in des 
ſtades boot. hir nogede en nicht ane, mer fe wolden eren willen vort 
hebben. als men ſcholde en des fundage! morgens hir up en antworde 
geven, binnen ber tiid des nachtes do beſaumelden ſiik al be borghere 
unbe kooplude in eren wapenen, al unlgeheten, bi hunderden unbe byzr.u 
twen hunderden in vele Hufen ber ftab; funberlifen de junghen lude van” 
ber ftab hadden mer ben veer hundert in eren wapenen toghabber beth 
an ben morgen, unbe vort ben bach Bette veer ſtunde na mitdage; men 
ghiſſede vif duſent lude ver fooplube, be bar legen an ben wapenen. jo 
hadden fe bar geote fale to, wente bre nacht to voren habben fil togheret 10 
de amptlube to even wapenen; bit beweghebe be kooplude, bat fe fil 
vruchteden vor ſchaden. al de wile was be ftab art gheſloten unbe alle 
huſer in ber ſtad; ut allen Hufen fchideven fe ſik to ber were. alleyne 
dat men ſank to der mifjen ‘gaubete’2, fo en was doch in ber ftab nyn 
vroude, mer al jamer unbe bebrofnifje, wente to beiden tziden vebben fl 15 
be foopfube unde be amptlude to mort unde to ftribe. 

814. Des ſulven benomeben dridden ſundages in ber abvente bege« 
bingebe be raat mit ben ampluben in deme comvente funte Katherinen 
van deme morgen in ben avent, | unde wart vruntlilen vorlifet ſunder eu 1 
ſwertſlach. in dem begebingen moften de van den ampten menniges 20 
binges tho achter ghan in eren begebinghen, bat en vore were wol ghe« 
fen; dar tho moften fe loven, fone tho donde beme raade umme 
dat unvůch, bat fe bewifet hadden beme raade. hir loveden vore 25 
van ben foopluben unbe 25 van ben ampten, bat na wart vültogen, bat 
van isliken bele ſcholden wefen veftich. hir mede ſcholde alle twebracht 2 
hebben en enbe. am beme negeften bage®, alfo de fone ſcholde nältoghen 
werben, bo kiveden twe bi beme raathuſe, een van ben koopluden une 
een van ben knokenhoweren; van beme kive quam een blerre over al be 
ſtad, bat de raat were bot gheflagen ; dar umme wurben alle Hufe toghe« 
flagen unbe be Inde vruchteden nye ungeludle. bit was logene. bo wart v 
vrede gefunbeget, unbe be fone wart bes fulnen morghens vultogen vor 
ber ftegelen to beme bome. be begebinghe, de | Holden ſcholden ve knoken · mu. 1 
hower, be was teffe: fe ſcholden ghan vor den raat mit guben luden 
unbe bidden ben raat, bat fe em vorgheven, wes bar ghefcheen were, ib 
were an worben efte an werken, bar fe je mebe vortornet habden. be ss 
wenr folgt getilgt: unde'. 20. van den’: den fehlt @., H. 24. Nach 'dat' folgt 








19. Rat 
—X 
1. Dez. 16. 


. Abvent. 
2. Gandete in Domino iſt ber Meß · 3. Da. 17. 
anfang für ben britten Sonntag im 


1881. 


571 


ammete, be fit vore habben vorbunden webber en, be fworen, nenen banb 
meer to hebbene jegen den raad. of feholden ve knokenhower ber ſtaad 
denen mit 20 gewapent to lande ebber to watere, wo bat be raat eſſchede. 
+ Im beme fulven jare toch hertoge Albert van Saffen unde van 
s2uneborch, be borghere van Brunswil unbe be borgere van Meydeborch 
vor Twiflinge in ber crucewelene!; bit flot wünnen fe unde brefent, 


wante bar was grot roverye van 


815. Im deme jare Erifti 1381 bi lichtmiffen® quemen be godes · 
riddere van Prutzen in Lettowen, unbe wünnen bar en flot Avenpilt; 
10 dar venghen fe veer bufent Iube up, beybe manne unde wif5, unbe vor- 


1.1400. branben bat hus. bo togen je vort vor en anber, bat het Dirſunenhus; 


dat ſlot wännnen fe leddich, wente al dat voll was afghenlogen dorch 
vruchten willen , unbe bat vorbranden fe of®. 

816. By ber julven tiid deden de van Liflande of ene gude reyſe 

15in Lettouwen jegen ve Sameyten; fe vingen erer wol ſeven hundert, unbe 


nemen en 14 hundert perbe?. 


818. Im deme fulven jare in pinzftebage® bo kronede paves Ur⸗ 
banus Karolum Pacis to koninghe in Neapolis. dar quam he in funte 
Bartholomens bage® mit groter macht, unbe vorwan bar hertogen Otten 

ꝛ0 van Brunswil. als men fpraf, fo was bat vore al vorraden. 


4 unde ſehit e., 6. 
1. 1381 Mat 10 26. Ueber 'crmces 


Sees 
er, ©. 282: ‘Des 


manbages, als ſuute Lucasdach was, 
togen be borgere van Magdeborch vor bat 
hus to Twiflinge und wunnen bat bes 
inorgens mit bem erflen florme gar men · 
lifen. aber bar weren mebe vore be her« 
togen van Luneborch, de ee dan 
Brunswil zb Per des gobeshufes 
man to jenen aver 
bar nue to, — ‚ale u reide ger 
wunnen mas, unbe branben bat ſlot unde 
brefen der muren eim beil unb 3 
webber bar van!. ©t. Lulas · Tage 
Mat 9 u. Oft. 18; beide fielen 1381 
nicht anf einen Montag. en 
6, &. 58: ‘Dlbe Luder van Honleghe. 
(13) 71 ee 2 ante pentecoftes (Mai 27 
Do we vor u. leghen, bo si 
5 he ſelmanu 
— 2 Am. 1; vgl. 
daf. 16, © 


3. “2. 
4. —8 11 Februarii vene- 


runt dominf nostri in Lituaniam et 13 
ejusdem castrum Nuenpilen cum mag- 
nis pixidibus impugnarunt, quod Li- 
tuani timore perculsi tradiderunt. 30%; 
d. Bofilge: “an 13 tage bes horninges 

— Nawenpille‘. Novopole, nahe 

eechuia ein — — Nebenfluffe ber 


Soript. rer. Pruss. 
3, we —E Fr 

5. in oo castro fuerunt quasi 3000 
hominum utriusque sexus. 

6. etaliud castrum Dirsunenhusen, 
ex quo homines priore castıo expug- 
nato timidi reoesserant, illud sieut ca- 
stram Nuenpilen comburentes. 

7. Livonienses feoerunt bonam rey- 
sam contra Samayten; abduxerant, ex- 
ceptis oocisis sine numero, 700 homines 
et 1400 equos ac alia multa spolia, in- 
finita damna inferendo. 

8. 1381 Jun. 2. &. &.564 Aum. 6. 

9. Aug. 24. Otto von Tarent wurbe 
1381 Aug. 25 vor Eaflello nuovo von 
zul m von Durazgo gefangen. Leo 4, 


&T. 


572 II. Detmar-Ehrontt von 1101—1395. 


819. In beme fulven jare bo was en konink to Plofcow, gheheten 
Sirgail, broder enes koninghes Jagail van Lettouwen; be wart honfiten 
van den Ruſſen vorwifet uter ftab Plofcow; fe fetten ene up en pert 
unbe togen ene mit ben perbe uter ftab. bit ghink em na; be vorlikede 
fi? mit den criftenen unbe vorband fit mit ben mefter van Liiflande; bes 
bewegebe be Lettouwen, bar be uth borbich | wa®. be criften unde Let-sı.n 
towen togen mit em vor Ploſcowe unbe belegden be ftab to beiden fiden!. 
deme mefter van Liiflande boden fe fit unberbanich tho wefenbe; mer 
deme konink Sirgail wolven fe fit nicht webber unberbanich bon; dar 
wolben fe al er umme fterven. bo legen fe bar vore 16 welen unde beben io 
den Ruſſen we; mer fe wunnen be ftab nicht?. 

820. Im beme fulven jare na funte Laurentius bage bo wan Rin- 
ftot, be konink van Lettowen, bat hus to ber Wille mit vorretniffe. 

821. By ber fulven tiid bo ftarf biſſcop Melchior, de bar was en 
brober konink Otten van Nenpolis, des flechtes van Brunswil*; unten 
an fine ſtede wort geforen her Johan Sunghe, be was domhere gewefen 
to Zwerin5. be want geote ſchulde unbe grot orloge, bar he fit kloclilen 
an bewifebe. 

831. Im deme fulnen jare do jageden be van Breslave mit hulpe 
bes Romefchen koninghes de domheren uter ftab mit al ber papheit, unbe 
beliimmer|ven al ere gub®. 

832. Im deme fulven jare do wart deme erfebiffcope van dunden 
in Engelant fin hovet afgheſlagen unde mit des biſſcopes cronen ghefteten 
up enen hogen ftafen, hir umme, dat men em toleghde untruwe des riles”. 


. Blofcom : 49° dur . — vdurh 5 
RR ee 50. be bewegebe' : "bewegede he’ durch b und a richts 


1. Eodem anno circa Laurentii (mm 
Aug. 10) iNi de Livonia cum Schirigal, 
Mio Algart oum regis Lituanorum, ob- 


Biſchof von Osnabrüd, ftirbt 1381 
Im; 6. Melt. Jahrb. 23, S. 145. 
5. Bgl. ©. 574 Ann. 5. 


sederunt eivitatem Bussie Ploscow. 
2. et jecuerunt ante eam ad 14 
septimanas; sed nihfl perfecerunt. 
Sirehlle in Seript. rer. Pruss. 3, 
S. 117 Anm. 1. 
3. Eodem anno Kinstut tradicione 
oopit castrum Vilne. Jagiello entblößt, 
um feinem Bruber org in Polod 


wieber einzufegen ine Hauptftabt 
— —— ee baburd in die Ge 
Caro 2, S. 473. 


Sa ein Damars ‘na fünte San- 
rentii’ fehlt Ann. her. und Joh. v. 
Pong 2 CE rel ln 
Bilhef Meldisr von Schwerin, 
er Otios von Tarent, 138676 


6. Das Domkapitel, bas ben vom 
Sept pm Abmninifrater ermannten Bir 
ſchof el von Lebus anerlaunt hatte, 
gerieth in Streitigkeiten mit ber Stadt, 
verhängte über biefelbe 1381 Janmar 7 
SE 
ung befel X fi 
Gegenwart Rönig Wenzels. en 
— her Gehe 
m err. 
37, F 233—69; Lindner 1, ©. 146 
_# 
7. Aufſtand bes Wat Tyler. En: 
biſchof Simon von Sudburh wurde 1391 
Yun. 14 ermordet; Pauli 4, ©. 531. 


1382. 573 
be junge konink kunde finer nicht vebben, wente he was bes nicht 
mechtich. 

+ Im deme fulven jere bo quam be greve van Blanderen mit al 
finen ridderen unbe fnechten unbe ben borgheren, be ute beme lande 

sweren ghebreven, unbe nam to Kulpe ven konink van Brancrifen mit 
twen anberen Toninghen, ben hertoghen van Berghundien, ben hertoch 
dan Berri, ben hertoch van Berbu unbe vele andere hertogen unbe 
greven, vibbere unbe kuapen. unbe mit ber groten feljcop, bat ber Inbe fo 
vele was, bat ib wunder was to feghene, be heren toghen in bat land 
io van Blanberen, unbe wunnen Üperen ! unbe vorbranden al, bat in beme 
lande was tuſſchen Brugge unbe Yperen, unbe floghen bar enen ftrib 

1502. nedder van | 40 duſent volles?; unbe bar togen fe vort vor Brugge, 
dat fe mit den van Brugge veghebingeben, bat be van Brughe moften 
en gheven grot gub, unbe moften deme greven van Vlanderen webber 

15 huldeghen ®. 

+ In beme fulven jare wan hertoge Frederik van Brunswil bat 
flot Wulvesbuttele mit den borgheren van Brunswil, wante ib was fin 
vechte erve, unbe fin vebber hertoch Otte be Habbit inne, unbe bebe bar 
ſchaden af mit rove, mit branbe unbe mit luden to vanghene. bo her- 

atoghe Frederik ib gewunnen hadde, bo vant he bar vele vanghene in 
ben ſtoden, borghere van Vrunswik; be ſloch he ut unde gaf fe tomale 
loos 4. 

822. In deme jare Chriſti 1382 in funte Antonius daghe na 

tmelften® do quam Kinſtot mit beme Lettoweſchen here vor be Welowe 


4. den borgberen" fort. aud : “de borghere. 


1. Schreiben von a 
R. 2, Nr. 286): 


Weſiland kort vor finte Katherine daghe 
(oh. 25), — — Wervete ſchaben 
nemen. Doch worben fe mechtich. unbe 
wonnen Üpere unbe 3 pafle bar to buten 
2 
Dyt vornomen Philipp van Arie · 
ver, —RX ter. Bat bar jeghen 
—— mach Air 
ri na je 
Merken (Nov. 25) a habe 
de konine im ſynen ande ghe 
eronet, bar —X meter ma mas an Bor 
fiben Bi der 10. wre, unbe fireben. 


19. *tuden’ forr, aud : "vanghenen. 


wan be foninc bem flrit, bar Bhltipp mit 
groter macht bot bleven 18, unbe leyder 
dele andere me Ghent unbe vianbern 
Bgl. St on. 18, ©. 208. 

3. verſeru bi ber gnade van 
Gobe, ſxucghe vordynget heft bi 
groter bene van ben genen ven, bat 


3,6. 533. 

4, Ueber — 
ba riebrie 
3 oh: e. — 


574 


in Prufen hemelilen, unde vink dar vele lude, unbe vorherde be borpe al 
Eilanges, unde dede groten fehaben!. bar na in funte Peters dage in ber 
vaftene? do togen be heren van | Pruten webber in ber Lettonwer land, zu ıs 
unde kunden bar nicht fchaffen, wente de vianbe weren al vore warnet®. 

do ſulves an ener voderinge wart em ftrib; bar wart vele gubes volles, s 
beibe ber criften umbe ber heiden, to beiden fiven gheflagen unbe ghe- 
vangen®. 

823. Im deme fulven jare do wart en biſſcop van paves Urbanus 
gegheven to Swerin; be het Poto unbe was in Behmen geborn; hir 
vorderde ene to be Romefche Tonintd. He wart hochliken untfangen to 1 
deme Sunde; mer be bomberen to Zwerin wolben ene nicht umtfangen, 
noch de flote antworden. de korne biſſcop hadde inne be flote unde be 
land up beffer five der Nefeniffe, unbe beſchermede bat menliten jegen 
be viande; biſſeop Poto lach to deme Sunde, unbe vocht mit deme geift- 
liken fwerbe bes bannes jegen ben anderen unde jegen be bomberen, umde1s 
en halp em nicht. 

824. By ber tiid quam hertoge Petrus van Andago mit 60 tufent 
perben in bat rife to Neapolis, unbe wolbe lofen be ko ninghinnen uter as 
vengniffe®; alfe ftebe in Lumbardien ftunden eme open, wor he toch, 
unbe vorkoften eme fpife umme fine penninge. * 

825. By der ſulven tiid bo wart biſſcop Hinrik to Ozele ghevangen, 
van ſiner domheren vere unde en deles van ſiner manſcop wegene, in 
ſunte Johannes dage to winachten?; unde voͤrden ene van Hapeſele to 


II. Detmar · Chronit von 1101—1395. 


1. Anno 1832 18 Januarli vonit 
Kinstut cum exercitu ante Welow et 
eepit multos homines vastando {bi villas 
vicinas, et multa damna fecit. 

br. 22. 

3 lem anno dominus marscal- 
eus et magnus commendator — 21 Fe- 
bruarif Intrarant Lituanfam, quam in- 
'venerunt premunitam et Lituanos adu- 
mton. Job.n. Poflge:; "Unb die ent 
gogin mit groffer mat, unb guomen 
am 12 tage gel ya das — 
towen, umb une IN laut gewarnet 
und bie Sittorwen gefammelt'. 

4. Die 22 ejusdem dominus Eghar- 
dus Rabe, advocatus ecclesie Pomezan- 
nensis, — ad procurandum pabulum se 
reoepit. Pabulo vere collecto apparue- 
rant tres primum Litueni, — postes 
— 300 —. Advocatus cum suls — 
virlliter contra multitudinem pngnavit; 
‚et liest advocatus cam allis 12 — cap- 


ivati fuerint, adeo so fortiter Lituanis 
opposuerat it. [. iv. Marscalcus vero — 
persegnebatur Lituanos —; faerunt- 
que — captivati omnes — liberati. Et 
multi Lituanf valentioree — Interfecti 
ee ſ. xp en in 

the won Pothenftein, 1379 
Biſchof von Münfter, wurde Mel 


Sun. 7) 
nannt. 
—1u . 3 
6. Lubwig von Anjon, Bruder KarlV 
von —— 1380 Jun. 29 von Io» 
BEE SE 
[ol It (fe, v. iem 
Yes. bra) 1382 Mat 31 von 


Üolguon er Karl von Durauo auf. 
Baluzius 1, ._1298. De 
R 3 Name 
7. Dg. 21. 


1382. 575 


Lode, unbe worpen ene bar in ben torn, unbe gheven em ſchult, he ſcholde 
dat ftichte Hebben willen to vorjettene unbe to vornederende. nicht langhe 
dar na borften fe ene bar nicht beholden vor den biffcop van ver Rige, 
unbe vorden ene up bat hus to ber Arnborch, bat up Diele licht. bar 
sna vant men ene bot in ber priveten; en bei fprefen fe, he worde bar in 
gheworpen, unbe en bei fprefen fe, He gheve fit bar ſulven in, bat be 
gherne hadde enwech gheweſen. 
826. In deme ſulven jare Johannis baptiſten do ſtarf her Winrik, 
de meſter van Prutzen, de dar regeret hadde in allen eren 32 jaar, unde 
Bi. 1818. groten vromen hadde gedan deme lande!. in | fine ſtede wart ghekorn 
"per Cord Tolner in funte Remigius vage? mit enbrachticeit ber 
brobere®, 
827. Dar na nicht lange do was konink Kinſtot getoghen ut deme 
lande, unde habe fime fone Witaute bevolen bat hus tor Wille unve al 
1sbat lantt. be borger van ber Wille gunden bet Jagail, Algerves fone, 
be brober was Kinftotten, dan fe Kinftotten fulven gunben. fe quemen 
lopende uter ftat to ber Wille up bat hus, en na bem anberen, oft fe 
jageben enen morber. mit der behenbicheit quemen fe up bat hus, unbe 
flogen bot Sinftotten gefinbe, unbe ſenden Jagail boben, bat hus to be- 
% fittende unbe bat fanb®. bo bit Kinftotte vreſchede, bo toch He vor Traden 
mit ben Sameyten unbe wolde bat winnen, bo quam Sirgail unbe 
Jagail mit al erer macht unbe mit ven Liiflanderen vor bat hus to 
Traden, unbe wolden bar ſtridden mit Kinftotten®. bo Kinftotte fach 
ber Dudeſchen banner, do gaf he fit in finer vebberen, ber Toninge, 
z1.1std: gnaden | mit fime fone. in ber vengniffe vorlos Kinftotte fin Tif”. 


52 Rad fe’ folgt getilgt: He, 8. ‘In’: Du’ ©, "2" blau. 

1. Eodem anno die Joannis baptiste 
(Jum. 24) infra missam obiit Wynricus 
Magister generalis, aut ad 33 annos 


castrum Vilnam unus post aunm tan- 
quam transierunt tali astacia, 
quod mult! de elvitate armatl Ipsos se- 


vizit F oflcio. Joh. dv. Bofllge: 32 quebantur, et fugatis secutoribus Kin- 
dar. u von 1351 Jan. 6 bis stuti obtinent. Mox nunclis missis 
1383 Sum Jagel, ut ad recuperandum castrum et 


3. ren anno 2 Oetobris falt 
electus in magistram generalem Con- 
radus Zcolner de Rotenstein. Sop. v. 
Bofllge: "am funften tage bes Octobris'. 

4. Eodem anno ante festum pentho- 
costes (vor Mai 25) Kinstut — ex im- 
proviso exivit de Vilna ipsam et totam 
terram sub custodia Ailii sul Vitaut 
dimittens. 

5. Allqui cives Vilnenses Jagel fa- 
ventes in absentia dicti Vitaut — ad 


terram ventret, intimarunt. Qui Jagel 
— in octava oorporis Christi (um. 12) 
intravit Vilnam. 

6. Tandem Kinstut cum istis de 
Sameyten et omnibus quos habere po- 
tult, obsedit castrum Tracken 3 die 
Angusti, Jagel tamen zex et Illi de 
Livonfa, qui in suum venerant adju- 
torlum, processit ad pugnandum contra 
eum. 

7. Kinstot videns, quia evadere 
non poterat, se cum Wytot fillo regi 


4T 


576 III. Detmar · Chronik von 1101—1395. 


828. By der fulven tiib quemen be Tateren in Ruſſenland bet to 
Muſcowe jegen ven konink van Ruſſen. ber Tateren weren fo vele, bat 
fe in de lenge hadden begrepen jenen mile weges. de konink van Ruſſen 
fach, bat he deme keifer van Tateren nicht kunde webberftan;, hir umme 
toch Ge em enjegen unbe eerbe ene mit groter gave, unbe bar mebe warts 
dat orloge gebaget. ben bach helden de Ruſſen nicht, wente do fe en- 
wech weren, bo kerden fe en beel webber umme unbe vorheerden al bat 
land. men fpraf, bat be Tateren do willen hadden to thende up be 
criſten; mer God wolbe bes nicht, wente en quemen boben, bat je moften 
webberteren to hus dorch viende willen, be eve land vorheerben 1. 10 

829. By der ſulven tiid tuſſchen unſer twen vrowen dagen? be⸗ 
wiſede ſik en cometa in deme weſtnordweſten, unde openbarde fit al 
umme bre welene. alſo be aſtronomi ſprelen, fo betekende fe mord, ſtrid 
unbe | orloge in Vlanderen unde in anderen landen. . au 

+ In beme fulven jare do toch de greve van Vlanderen vor eneıs 
ftad, be et to deme Damme, mit al deme ganfen heere, alſo fe in bat 
land van Vlanberen quemen; unbe iS ene mile van Brugge. dor ber 
ftab bleven fe lighende wol bre veerben bel jares, er fe be ftab winnen 
funden®, unbe unber bes, be wile bat beffe heren legen vor ven Damme, 
do bouweben fe en flot 2 mile van ven Damme; unbe is vor ve Slues, » 
unbe i8 en ſwinde vaft hus. 

830. By der tüib hadde be paves vrede mafet tuffchen den Biffcop 
Naſſouwen van Menge unde ben biffcop van Bavenberghe; deme erften 
let he bat ftichte to Menke, deme anderen ghaf he de patriarchia to Jeru ⸗ 
ſalem unbe bat ſtichte to Meybebord) to verftandet. bo fe was in berz 
beften befittinge, bo heit he enen hof to Kalve, unbe reygede up deme 
raathuſe mit erbaren vroumen unbe Ianbeöheren bet in be nacht. bo be 
was an ver groteften vroude, bo wart | be treppe des huſes bernende. sr 


2. Mufcome‘ : w durchſtrichen. 11. Rach ‘dagen' folgt geſtrichen “beide”. 


Jagel subjugavit, qui cos captivos sus- borfereven flebe van Ghend enbe haren 
eipiens. Kinstut postes circa festum —E eude oec bat be vorfere 


int jar 83 bes zaterbaghes vor finte meer bam fire in vonben, alfo ob 
irieten bad (Sul. 11) wonnen by  iweet'. 

von Gend ben Dammen’. Daf. 3, Nr. 4. Peter Gelyto von Magbebı 

338 $ 2: ‘fo weranbiworben be goebe tritt fein Erzflift ab umb ara 

Tiebe van Gheud, bat den menighen wel das Bistum Ofmüg, Tubmig von 

tenfite es boe bat be ſiede van ben Meißen verzichtet zu Gunften 7002 

Damme haer hilt groteliic contrarie ber von Naffan auf Mainz, erhält Magbe- 


1383. 577 


be nam ene vrouwe an ben arın unbe wolbe veme brande untlopen; bo 
he quam up be treppen, bo brak fe under em, unde he vil nedder ven 
hals entwe, unbe blef dot up ber ftebe. be anderen heren unbe vrouwen 
fprungen ute ven vinfteren unbe beben fil to male we. 

5 834. In deme fulven jare was grot orloge tuffchen ben van Vene- 
bien unbe anberen vorften unbe Ianbesheren unbe ftebe?. jeghen fee 
weren be konink van Ungheren, be hertoge van Oſterrike, de here van 
Padua, Jenue, be ze al ſwarliken mohben to lande unbe to watere. be 
van Venedie moften to allen manben hebben mer ban hundert werve 

10 bufent ducaten, ben folbenern to ghevenbe®. hir gheven fe to beme erften 
male nicht vele umme, wente ib warbe langhe; do wart bit tom leſten 
en unbrechlit, unbe moften anghan ene zone unbe gheven be ftab Cervitze 
unbe be marke, bar mebe to vorvullende eren fchaben, bar je menich jaar 

152». por hadden | viantfcap mit dem Toninge van Ungeren umme ben ftranb 

ıs unbe bat land bi deme mere. be konink ne was nicht half jo mechtich mit 

volte, alje he nu was; Kir umme brachte he fe dar to, bat fe er inge- 

fegel moften ummegravden unde membranen eme fenden, bat he barin 

ſchreve, wat he wolde; dar mebe delde He en af, bat fe fil nicht mer 
ſcholden fchriven even des meres, alfo fe fil plegen vore to ſchrivende. 

2» 833. Na ber tlit bi funte Lambertus dage do ftarf de gude konink 
Lodewich van Ungeren, be bar was en vechtverbich here unbe en lefhebber 
bes vredes. na fime bobe was grot kif umme bat rile 5. 

835. Im deme jare Erifti 1383 do toch van Rome paves Urbanus 
mit finen cardinalen to Nenpolis, bar bief he langhe tiid, unbe en 

25 badhte nicht webber to Rome to komende dorch groter bedwengniſſe willen 

‚120. unde not, be be let to Rome. He ſprak, bat he wolbe theen ute | ber 
peftilencie, de do grot was to Rome. he toch in ve ftab Tiburtin mit 


"de — medptich" qweimat ge 


1. * - das Pad getilgt. 
fe weren jegen em unde”. 


xX 16. aiſe — umme' torr. aus: alſe 


unb wirb Patriarch von 
Ship, 38 81: Die 3. 
permutacio — {dach in bem 1300 un 
81 jare in bem maimane’. Daf. 18, 
208; Linduer 1, &. 1%0—21. 
1. Ludwig von Meißen kommt 1381 

Aug. 11 nach Magdeburg und verum · 
üdt im Rathhaufe y Kalbe 1382 
Bei. 17. Stäbtedhron. 7, S. 281, 282, 
85 38 18, 8 FH PR 

3. Genesig tritt. Die art Treviſo 

Stäntehronien. XIX, 


m Deſterreich ab, ber 1381 

ER 8, 55 bie ®i Babnaner ae 
aben, in Zrebifo ei t. 
Feat Earin 1381 Ang. 8. Fr 


5. — ige: + bfim far 
. . d. Bofllge: * re 
uf ben tag bes heyl eiligen erucie, ale i6 
irhabin wart ( 4), irarb ber ir · 
luchte furſte konig Lodivig van Ungern, 
und bo flunt gro® Iris u begbe gu Bor 
lan unbe ouch czu Ungern’. 

37 


578 IN. Detmar-Epronit von 1101—1395. 


ben carbinalen; bar lady he ene wile. unbe bar na quam he to Neapolis 
in deme avenbe fancti Martinit; bar fach eme vele arges van beme 
koninghe Karolo Pacis, deme he alle gub hadde bewifet 2. 

836. In deme fulven jare in ber anderen welen na pafichen® vo 
ftarf to Zwerin hertogge Heurik to Melelenborch*, en grot vervolgers 
det rovere unbe ber bene, ber he menigen bide ſulven hengebe, up tat he 
fee brachte van den bagen. God verghefbet finer fele. 

837. In beme fulven jare des vrydages vor funte Vites dage? do 
ſcach en grot teken an deme cruce bi funte Gertrube to Lubele. men 
ſprekt, bat en mifbabich minfche was vororbelt to deme bobe; als men u 
ene ſcholde untliven, bo tredede men ene vor bat cruce ute deme borch⸗ 
bore; bat cruce kerde um bat hovet, rechte oft ib eme nanfegge. bit wort 
betuget van beme werfmeftere unbe anderen luden, bat fe bat cruce ſegen 
in ener anderen ftelmiffe, bent vore was. | Bir umme wart vele tofo-n.w 
kendes to deme cruce bor des wunders willen unde vele anberer tekenen 
willen, de ſeder fint gefcheen. 

838. In deme ſulven jare quam be mebfter van Prugen mit twen 
biſſcopen une vele kumelduren up en werber in Lettouwen, bat heet 
Kirſmemil; dar ſcholden komen jegen en Jagail, de konink van Letton ⸗ 
wen, unde Sirgail, fin broder, unde laten ſik dopen, alfo fe bat ghe» 
lovet Habben®. do fe nicht em quemen in deme verden dage na ſunte 
Margareten vage”, als id beheben was, bo vornam be meifter van 
Prutzen dat wol, bat ib was en vorretniſſe van erer mober Julianen be- 
dacht; dat was en Ruffinne, unbe gaf ben bofen raat ben ſonen, bat fe 
fo mochten hebben gevangen be beften van Prugen. beffer valſcheit warts 


10. ah fehlt R., 6. 


1. Nov. 10. 

2. Urban verläßt Rom, wo bie Peſt 
berät, 1383 im April unb begiebt ſih 
zunaãchſt nach Tivoli, dann in das cam- 
— Schloß Valmontone; nach Mir 
hhaells bricht er nach Neapel auf, wird 
in Aoerfa von König Karl 3 Tage ge 
fangen gehalten, und zieht bann mit 
biefem nad) Ne ‚ wo er im Caſtello 
muono bewacht wirb. Lindner 1, S. 208, 


3. Mat 29 — pr. 4. 

4. HDeinrich III, ber Hänger, flarb 
ach der Doberaner Genenlogie 1384 
Apr. 24; Melt. Jahrb. 11, ©. 22. 

5. Jun. 12. 

6. Eodem anno magister cum do- 


minis Hinrioo Warmiensi, Joanne Po- 
mezannensi episcopis et Brosaptoribes 
19 Julit venit ad insulam Korsememel, 
volens habere tractatus cum Jagel et 
Schirigal et aliis fratribas ipsoram, qui 
duo prius bona fide promiserant bapti- 
sarl. Joh. dv. Bofllge: “vor 
hannis Baptiften tag’. iben von 
1383 Jul. 9 (H.R. 3, Nr. 170): vos 
scire desideramus, generalem nostrum 
dominum magistrum modernum nostris 
in partibus pronunc non esse constitu- 
tum, sed in partibus Litwanorum ma- 
‚mo cum exereitu, ad fidem katholi- 
cam eosdem, ut speramus, Domino su- 
‚premo suffragante convertendos. 


1. 1530. 


1383. 


579 


be meifter fere bebrovet unde beſammelde fit, alſo He ftarteft kunde; bar 
was mede Witaute, Kinftotten fone; unbe toch mit beme heere vor 


1.1528. Tracken mit bliven unde buffen bes bribben bages na unfer browen | 


dage erer bort?, unbe wan bat hus, bat fe fit geven ghevangen, be bar 
suppe weren. bat hus leet be meyſter wol bemannen ®. he toch vort vor 
de Wille unde vorbrande bat deger*. aljo he was webter komen to 
lande, bo beleghden be Lettouwen Tracken, unbe legen bar vor 6 weten; 
be criftenen, de do uppe beme huſe weren, be wurden bar to dwunghen, 
bat fe moften bat hus geven; fe begebingeben fit vry af to thenbe mit 
sverer have. alſo be Lettouwen quemen uppe bat hus, bo weren be muͤren 
fo fere toworpen, bat je villen nedder in ber negeften nacht; bar nemen 
de heibenen groten ſchaden unbe nicht de criftenen, ve Gob bewarbe>. 
839. Dar na in deme bage ber 11 bufent meghde bo wart geboft 
Witaute®. de befammelbe bo vele Lettouwen unbe Samehten, be bo 
ssquemen mit ereme gube in Prugen up be Marienborch, unbe mit Hulpe 
ber godesriddere togen fe in Lettowen uppe Jagail unde Sirgail, be 
dar weren Witauten vebberen, fe to krenckende?; mer ib was al voreth- 


niffe, alfo ib hir na 18 befereven. 


11. *sillen’ fort. aud : *ullen‘, 


1. Sed Jagel — ad maglatrum — 
noluit equitare —. Unde dietus magi- 
ster dolum et fraudem ipsorum consi- 
derans, que de suggestione matris e0- 
ram Rutena, nomine Juliana, pro- 
gredi dicebatur, ipsi Jagel diffidavit et 
omnibus ei ac fratribus adherentibus. 

2. Sept. 11 

3. et magno coasto exercitu venit 
11 Soptembris ante Trakken, illud cum 
pixidibus, sagittarlis et allis diversis 
modis impungnando, sic quod in era- 
stino, 12 scilicet mensis eJusdem, exi- 
stentes In eo — magiatro resignarunt;; 
quidam in castro se voluntarie Wytot, 
Milo regis Kinstut, subjugabant et 
zemanserunt —. Mansit advocatus in 
Tracken venerabilis frater Joannes Ra- 
be — et cum eo duo fratres ordinis et 
ultra 60 christiani fortissimi bellatores. 
Troti wird vom Hochmeiſter an Witolb 
abgetreten, Strehlle im Script. rer. 
Pruss. 3, ©. 126 Anm. 1; Bujad, Der 
deutfehe Drben unb Ger. Zitofb v. Sit: 
EM (Königeberg. Programm 1869) 


"4, Ile — dimissie magister cum 





840. | In deme fulven jare wart of en tofolent to ber Wilsnak in 


17. Raqh dedderen' folgt getilgt : “ande”. 


exercitu processit in Vilnam, civita- 
tem totaliter comburendo. 

5. Tune Jagel et Schirigal cam 
magno exercitu cirsumdederunt castrum 
Tracken per 6 hebdomadasminus 2 die- 
bus —, — nostri inibi existentes, 1l- 
Iud dintius defendere non sperantes, 
3 Novembris tali condicione, ut cum 
rebus suis lbere abire possent, Jagel 
atSchirigal resignarunt. Noctosequente 
cecidit murus quasi ad unum funem, 
quam ruptionem sine cası Deus post 
resignationem castri Jagel factam con- 
servarit. 

6. Eodem anno in die 11000 vir- 
ginum (Oft. 21) fult baptisatus Witsut 
Altus Kinstut. 

7. Eodem anno expeditione Anita 
dominus magister cum preceptoribus 
commiserunt Wytaut castrum Margen- 
borg, et venerunt ad eum tom multi 
Lituani cum uxoribus ipsorum guum 
Samaite ipsi so committentes. Cum au- 
xilo dominorum de Prussia Jagel et 
Schirigal plurima damna terris ipsorum 
devastando intulerunt. Marienburg am 
Memel. 

37* 


AT. 


& 


580 IH. Detmar-Eromtk von 1101—1395. 


der Prigniffe. dat quam Bir van to, dat van bofen luden wart vorbranb 
beferfe 1, dar inne befloten was bat facrament bes hilgen lichames Erifti. 
an ener nacht na unfer vrouwen bage der anberen? bo openbarbe fil en 
luͤd beme perrer, be bar was in beme negeften borpe by vele luden, dat 
be ſcolde upftan unde leſen miffe an finer kerken. bo he bit twie vorlach, s 
unbe badhte, it were en bröm, wente be kerke were jo vorbrand, bo quam 
de ftempne to ben bribven mit ernfte: ‘bu vinſt alle bin bereve’. 
do ftunb He up unbe gink an be ftebe ber kerlen, unbe vant lichte ber⸗ 
nende unbe bat hilge faccament in bren belen up beme altare, be na leth 
de Biffcop van Havelberge werfen in criftallen. vw 

+ In deme jare Erifti 1384 do boumebe de raat to Zubele be molen 
to der Stwartowen mit ber landwer. 

+39 ber fulven tiid vor pingften® bo was to deme Sunde bi unfer 
vronwen kerlen en hoch torn | upgetogen bet an bat fperete; be vil enes a. ı= 
morgens na ſeſſen Life Half van bovene up bat baf ber kerken bet an bat ıs 
koor, funber ſchaden ber Iubet. 

842. By ber fulven tiib bo befworen fit be heren unbe be ftebe in 
Saffen, enen ganten fteven landvrede to holdene; hir mas mebe be biſſcop 
van Meydeborch, van Halverftad, hertoge Dite over wolt, hertoge 
Albert van beme folte, be greve van Regenſten, de greve van Honften = 
unbe al ere ftebe unbe vele anderer heren, vibber unbe Inapen; unde 
helden ben vrede to Torten jaren ghar ftrenge, wente des wol not mas 
in beme lanbes. 

18, Rach "Eaffen" folgt Abergeſchrieben: *in’. 22. helden: "polden’ L., 6. korten abergeſchrieben. 
1. 1383 Aug. 16. S, Breeſt. Das 6, ©. 87—90, 468 —66). Ueber ben 


Bunberbiut von @ilsnad in Mär. For- Lanbfrieben verhandeln Febr. 14 Brann- 
fönngen a En. {hweig, Yanmover, Halberfiabt, Oneb- 


ER And unb Afcereieben mit Biihof 
5 or recht bon Halberftabt, 
Berdmanns Stralſ. Ehro- Albrecht a Be von en 


4. Joh. 

nit (here v. Mopnite u. ober) S. ledrich und Heinrich vı on Braune 
4: eh manbages vor pingeften’; —* und ben Grafen Sue jo von Re- 
daf. S. 164: 1382 des mandages vor genftein, AI t und Konrad vom ZBer« 
pingflen'. Nach ber älteften Strali. Ehro- nigerobe (baf. ©. 6, &. 091, 467). 
nit (eransg. d. Zober): a Bande bes man. Eijbiſchof Albrecht von Ma; eburg be- 
dages vor pingften’. Beat, Brand ſchobrt den Sanbfriben 31 (af. 
Hanf. Geihebl. Jahrg. 1877, ©. —X 6, ©. 92, 467). pr. 3 übernimmt es 

5. 1384 —* 5 gu Braumfchweig Bifhof Gert von Hlbesheim, bei der 
verhandeln bie Stäbte Braunmfcmweig, z0g Otto umb Herzog Friedrich ‘ober 
Goslar, Lüneburg, Hilbesheim, Han- wolt zu werben, ‘eft je ſek mit ben heren 
nover, „gatberbt, Duevlindurg und umde Reben eynen n', desgleichen 
F versfeben Über ein auf 10 Jahre zu Bei den Ögen Albrechi und Bern- 

Mießenbes Bünbniß und vereinbaren hard unb ‚anderen baf. 6, 
Site Gefandtihaft an König Wi in &. 93, BR Mai 5 erflärt Goslar in 
Sachen bes Landfriebens (Stäbi m. Bezug an f Hergog. Otto: *Dux Otto non 


1384. 


581 


841. Im deme fomere bes fulven jares bo verbrande de ſtad Rib- 
nige an vure, bes neman wüfte, wu bat ſchach. dar em blef nicht ſtande 
mer bat Elaren Hofter unde Heyne Hufe bi beiden borem ber ftab. 

843. Im deme fulven jare bes ſomers bo was en vorgiftich voll 

sbinnen Qubele, alfe be van ben ampten!; be weren viande bes cruces 
Criſti unde aller falicheit. fe hadden groten raad van binnende an eme 


31.159. huſe up beme | Minghenberge boven ber Marlevesgroven? unde in ander 


zen huſen, unbe of van butene mit hoveluden, be beten de Gobenborper®, 
wu fe wolben flan ven erbaren raad, rite koplude unbe ve rife van gube 
io weren; je wolden morben wif unbe kindere, unde unberbrelen unbe vor ⸗ 
krenlen gobesbenft, tucht unde ere. fe weren van allerieye ampten, boch 
alber meft van den Inofenhoweren. fe nemen bit boflifen vore, doch 
nach erme finne klocliken, bat fe in funte Lambertes vage an beme funa- 
vende4, werte be ſeyger floge negene, fo wolben fe mit ben hoveluden 
ıshebben togeflagen unbe ben ganfen raad hebben ghemordet. Kir mas 
funderliten en bofe man mebe, be het Hiurik Paternoftermakers, ve 
hadde bat 14 jaar ghehanbelt®. fe hadden alle dink gheſchidet an ben 
boren, to [ande unbe to watere, an floten unde an flotelen, fo hemelilen, 
bat des nemant en wufte. be hovetlube hadden van butene grote befam- 


1.1592. melinge, unbe helden in | der wuͤſtenhe? nicht verne van ber ftab, bat 


* ſe mochten inkomen, wente en de vorredere van binuen hadden togeboden. 
mer be milde Got ſach an finen ſchonen denſt, der ftab rechticheit unde 
guber lude innicheit, unde bewegebe truwe herte, ben beffe tolomende 

5. den' ubergſechtieben. 56. *cruceh Grifti’ am Rand. 


placet eis’ (baf. 6, S. 94, 468). a 
I fommt amifgen Braunfchweig, 


Tar, Hilben! „gemume, Set, 
eisen Bucht — and Aſchers · 


yeim und Albre 
treten (baf. 6, 
Sribtechren. 7, ©. 288. 

S. unten ben Be über ben 
Auffand von 1384; Dal. Que J 
rälber zu Lüheet im Jahre’1384 
J 58) 

Kaleveld wohnte am Klingberg 
Ar. "000, etwa ben Klafhärmen ge 


genäiber 

der "19: 21. uehunben 
winer Strallumd und Roſtock über 
den Im vorigen Jahre But 13 zu Lüs 
bed) gefchlofienen Bergleih 8 mit 
den bolfteinifhen Grafen: ‘umme be 


t unbe maninghe, be 
— — deel — 
jenheren manme, ale umme de ſchicht 
— weren mit [eve unbe Godſe 
©otenborpe vor erer flat, umbe wolben 
en be affghewunnen hebben unbe je ie 
des unbe godes vordervet hebben’ (Lüb. 
.B. 4, Nr. 490—92). Gobenborp 
heißt unten zu 1389 ‘em hovetman ber 
—— je‘. 
5,8, ser ihn Bauft, Lub. 
2, ©. 52—54, 6264. I 


beftimm iſt micht recht 
verflän ba Deiner die inueren 
Streitig fl von 10T, rect. 1374, aus · 
bei bezeichnet. 

Bir een ein zum Gute Stein» 
abe ER iges Gehig. Deede ©. 10; 
Br der und Biernatzki 2, ©. 487. 





" 582 II. Detmar · Chronik von 1101—1395. 


jamer leth was, aljo bat boden umbe breve quemen an ben raat bes 
negeften dages tovoren!, alfo bit jamer ſcolde fcheen. in beme bage 
wart en openbaret, bat fe weren vorraden binnen unbe buten. be raat 
leth de nacht de bore merclifen waken; fe vunden wartelene binnen unbe 
butene, aljo en was gefereven; fe nemen raad an den fopluben, unbes 
vunden fe vaft in al eren faten; fe bemanneben fit, unbe leten upgripen 
Hinrik Paternoftermafer unde de ghene, dar en meft wanes to droch. de 
belenben al tohant, unbe funbergen en, be het Kalevelt, en beder, al 
ungepineget vor deme richte bekande openbare, bar menich man fund, 
bat al beffe vorfprofenen rede weren war. bo bit horben be anberen 1 
vorreber, en | bel lepen enwech uter ftab, en bel wolden fit unfchulbich zı ı=+ 
malen unbe bleven bar binnen unde wurben gemeldet; ber wart en beel 
gheſlepet, radebraket unbe quarteret, en deel gheflepet unde radebralet, 
en beel gheflepet unbe foppet unbe up bat rat geleghet, en beel uter ftab 
vorveſtet. unbe befjer benomeben wive unbe kindere moften uter ftab, 15 
nummer in tho Tomenbe noch Bi to wonende uppe twintich mile na; of 
na keiſerrechte fo wurben fe eres gubes untwelbiget, unbe bat quam an 
en mene gub ber ſtad?. beffe vervolginge des richtes warde bet an be 
vaftene®. vor vaftelavende ſworen alle ampte, deme raade to holbene 
Toven unbe truwe!. in ben bagen weren voghede ber ftab twe erbare 2 
lude, Her Thomas Murkerke unbe her Herman Lange, de bo grot arbeit 
hadden, beyde in vichteswife unde in bekummerniſſe eres gubes. 

844. Im deme fulven jare in deme avende fancti Matheis do ftarf 
ve bertoge van Anbego in deme rike tö Neapolis®, dar he in bat | bribbe mu ı 
jaar was in gewefen mit groten koſten, up bat he mochte loſen de fonin- = 
ghinnen unbe bat rife vorwerven?. 

845. In deme fulven jare bi funte Martinus bage® do makede be 
paves Urbanus vele nyger carbinale ?; mank den weren itlife nan Dibe- 
ſcher tungen, alje de biffcop van Trere, de bifcop van Menge unbe de 
biffeop van Kolne, unbe noch itfife anbere, als men ſeghede. » 

846. By ber fulven tiid Karolus Pacis, konink to Neapolis, vor- 


3. 'vorweroen' : “vonwerne" L., 9. 


1. . 16. Stäbtechron. 9, ©. 596: umb fant 
2. gl. ben Liber de traditoribus; Manricien tag’ (um Sept. 22). 
Auszüge baraus bei Deede S. 28—35. 71. ©. &. 574 Anm. 6; ©. 564 
1385 Febt. 21. Anm. 6. 
4. Das Beni bes Eibes im Lüb. 8. Um Rov. 11. 
u 2 4, Nr. 447. 9. 1385 Jan. Der Pronuntiations · 


5. Sept. 20. tag wirb verſchieden angegeben; Lindner 
6. Aubnig don Anjon flach 1384 1, &.253 Anm. 1; Stäbtechron. 9, S. 
Sept. 21 zu ; Lindner 1,8. 251. 59. 


volgede fwarlifen paves Urbanum. 


1384. 


583 
he hadde ene arrifteret binnen Nea⸗ 


polis, bar he hemeliken ut quam, unbe vloch up en flot Lucerien in deme 
achteben bage na des hilgen lichame bage!; bar toch eme na Karolus 
Pacis ande belegebe ene dar uppe fo lange, bat en unbrat aller fpife unde 
sghebrenfes. bit was towebbere ben carbinalen, de mit eme weren be⸗ 

leget, wente fe groten mifquamen leben. 
847. By ber fulven tiid bo hadde de mefter van Prußen ven let⸗ 


1. 154°. touweſchen konink Wiltauten ; be lovede, dat he wolbe criften werben mit 


al fime lande. de meyſter unde be bedegers loveden eme ber rede; fe 
io leten em antworden bre.gube flote, wol belegen vor den lande to Letto⸗ 
wen, bar he mebe ſcholde bebwingen de fine to deme loven. bo be konink 
hadde de flote unver finer walt, do floch He bot al be criftenen bar uppe 


unde ummelanges bar bi befeten, 


unbe branden de flote beth an be 


geunb3. be mefter van Prugen buwede bor bes ſulven vorreders willen, 
15be Witautigenomet is, en vaft flot; de muren weren veer voben hoch 
unbe weren teyn vote dicke; van ber hoge, alfo he fpraf, jo wolde he al 
be Lettouwen bedwingen“. bat hus halp he na winnen mit Jagail unbe 


Sirgail, unbe halp bat vorbernen ®. 


deſſe vorreber Witaut quam vor de 


Jurgenborch mit veer Hundert perben, unbe ſprak, dat fine vedderen 
20 Jagail unde Sirgail weren vor beme lande, unbe bat umme hulpe van 


5. tomedbere fort, aud : *tomedderen‘, 


1. Jun. 16, 

2. Urban flüchtet von Neapel nach 
dem Schloß feines Neffen Nocera, bem 
er bie Bezeichnung Luceria Christlano- 
. —2 8 209, 252. 


1383 on. 21 flatt Mn 8 579 Anm. 6); 
bie ihm gegebenen Burgen waren Trı 
di. ©. 579 Anm. 3) unb Marienburg 
amMemel (j. S.579 Anm. 7). Strehlie 
im Script. rer. Pruss. 3, ©. 130 bezieht 
hierher: Item 3 (£. 9) die Julit traditor 
perversus Witaut combussit castra 
’Beiern et Mergenborg, sicut postea di- 
cetur. Ueber bie Zerftörung Baierns 
ober Siirgenburge 1. ©. 584 Anm. 3; 
im Anſchluß an ben Bericht über Diefe 
heißt «8 in Ann. Thor. weiter: Neo 
suffeeit ei illa multiplex tradicio: ca- 
strum Mergenborg ei sub fide commis- 
sum esdem nocte combussit. 


.154a, ben floten, He wolbe ven vianben enjegen theen unbe fe bot flän | ebber 


15. (Beer: een 9. 


4. Eodem anno ad suggestionem — 
traditoris Wytot fult constructum unum 
murstum castrum in terra Lituanorum. 
Altitado muri supra terram 4 virgarum, 
latitudo in parte superiori 10 laterum. 
Qui suggessit dolose et false —, terras 
Lituanorum ab eo castro auxilio Samay- 
torum posse faciliter obtineri et sub- 
Jugari. Vorher: Eodem anno 13 Maji 
Imsgister generalis venit cum magno 
exereitu ad terram Lituanorum, nbi 
olim fult castrum Kawin; et complevit 
ann — Sutram In in 4 soptima- 
nis. Mai 13 zog ber ei aus, 
Mai 24 begann ber — —E 
ders. Strehlle in Script. rer. Pruss. 3, 
©. 130 Aum. 

5. Eodem anno 19 Septembris Jagel 
et Schirigal — so eclam Wytaut obse- 
derunt castrum Margenwerder —, Ca- 
strum — impugnarunt nsque ad 6 No- 
verabris. — captisque omnibus, qui in 


AT. 


584 


II. Detmat · Chronit von 1101—1395. 


. bangen. ald men em tolovebe, bo leth he enen vorreder ghan up bat 
hnus, be heth Subemunt; be ſloch bot mit ven fynen al, de he bar vant, 


funberfifen twe erlife prefter, be ene untfengen mit wiben armen, be he 
jamerliten mordede?; unbe mit eme fchrichte quam be vorreder Witant 
up bat hus, unbe floch al dat dot, bat he want levendich, unbe vorbrenbe s 
dat hus. aldus wolbe he bi ben anderen floten ok hebben gevan, mer 
God wolbe des nicht, wente fe worden gewarnet®. bit ſcach vor funte 


Margareten vage *, 


+ In deme fulven jare gaf hertoge Wentflaf, bes rikes marfchalt, 
here tu Saffen unbe to Luneborch, fine bochter, hertoghen Frederike to ie 
Brunswik de enen, be anderen hertogen Berenbe, heren to Luneborch; 
deſſe Heren weren hertogen Magnus fone van Brunswik unbe van 
Sangherhufens. hertoge Wentjlaf dede bit ummme vrebes willen unbe 
des landes befte to Luneborch, wente he was en godeloviſch, bebberve, 


vredeſam here; boch en halp bat leyder nicht, wente | be unvrede wartau 


na geoter, wan he vore wejen habbe. unbe bes unvredes was bat em 
grot ſale, dat be raat van Luneborch de jlote weddeden in beme ande to 
Luneborch unde nemen be in, wente fe kunden fo vele flote unbe ere 
tobehoringhe nicht wol borbegebingen. 


castro fuerunt, et Interfectis, oastram 
incendio et fractionibus penitus de- 
struxerunt, 

1. venit 9 Julll a castro Mergen- 
borg — post vesperas, cam domini vel- 
lont {re ad conam, quasi cum 400 vi- 
ris armatis ante castram Jurgenborg et 
fecit vocare vioeoommendatorem, qui 
— cum dominfs de castro ei — oecur- 
rit. Quibus negnam dixit: ‘Eooe, Jagel 
et Schirigal — intendentes homines 
ante castra Ragniten, Nienhusen et 
Splitere capere et loca devastare. Ergo 
sine mora nunclos mittite in Bagni- 
ten —'; subjungens: ‘Ego die crastina 
una vobiscum venlam commendatori in 
‚Bagniten in auxiltum —. Mittatis mihi 
eclam famulos de castro, ut mihi lgna 
et alla necessarla procurent, quia in- 
tando hie vobiscam pernoctare'. 

2. Vicecommendator —famulis sibi 
de castro missis zogarit, ut cam eis 
castrum ascenderet cum dominis ad po- 
tandum. Quod renuit, sed misit ad ca- 
strum complicem sue malicie quendam, 
nomine Sudemunt. —. Ipse — traditor 
veniens ad pontem castri, cum bipenni 
honorabilem virum dominum Hinrieum, 


sacerdotem ordinis, qui eum complica- 
tis brachiis duxit, — percussit et ip- 
sum lancea — perforavit. Allum sacer- 
dotem ordinis usgue ad mortem vulne- 
rarunt traditores; preterea allum quo- 
que dominum ordinis, qui valvam clan- 
dere voluit, oociderunt. 

3. Bieque elamore facto Wytaut — 
omnes dominos, quos capere potuit, si- 
cut traditor captivos abduxit; — ca- 
strum Jurgenborg, quodad proteotionem 
christianitatis constructum fuerat, con- 
eremavit. Non dublum, sic focisset 
allis castris, Ragnit, Newenhus, Spli- 
teren, nisi Deo volente famuli ad pro- 
eurandum ligna de castro vocati eva- 
sissent, qui videntes incondium castri 
dominos alios captivarl commendatori 
in Bagnit referebant. 

B 8 2 den Sp eraog, 

5. Bon nen bes Hi 8 
Magnus II vermähft fid) Friebrich mit 
Anne, Bernhard mit Margarethe. . 
felmann in Stäbtehron. 6, ©. 457 
Am. 3 nimmt an, baß dieſe Doppel- 

elrath mit dem Ausgleich zufammen- 
inge, weldjer 1386 Sum. 25 zoifchen 
ienzel und ben Brübern Fliebrich 


1385. 585 


848. In deme fulven jare ftarf be greve van Vlanderen!, nicht 
lange na beme groten ftribe, de bar was tuffchen ven koninghe van 
Brancriten unde tuſſchen ben van Ghent. 

849. Im deme jare Erifti 1385 des negeften daghes na nyen jare? 

bo vink be paves Urbanus to Lucerien 6 merclife carbinale, unde brachte 
je mit pinen bar to, bat fe befenden bes, bat fe ben paves ovele hadden 
ghement >. 

+ Dar na 14 dage* bo berovede be paves Karolo Pacis fines riles 
to Neapolis, bat he em geven Habbes. bar na in ber erften welen ber 

10 gaften ® do belegeve Karolus Pacis ben paves binnen Lucerien; bar leth 

1.1582. he grote not an fpife unbe an drenke beth to funte Marien Mag dalenen 
bage?. Do quam en grot felfenp; be unfetten ven paves unbe unthelven 
ene in den velde, fo langhe, bat be Jenuer ene to fit loſeden mit gude unbe 
mit ghelbe®. 

s 850. Im ber vaften bes ſulven jares bo Kabben be joben ene be» 
fammelinge in ber ſtad Wigenvelt des landes to Mifen, bar fe weren 
komen tofamende, als men ſprak, van Iherufalem, van Rome unde van 
allen landen. fe hadden grote vryheit beholben van ber herfcap, to donde 
nach erer wife, wat je wolben; of hadden fe geleide vry tho thende in 

% deme lanbe, wor fe wolden, unbe jo wufte nemant, wat je menben edder 
wat fe breven. bes was befeten en arın hoveman bi deme ſlote, bat het 
Ghevekenſten, bi Halle; de heet Claves Trote. in der tii do fe fl wolden 
ſcheden, do vorhelt he ven joben unbe vink fe unbe floch fe, unbe nam 
den wiven in ſmide beter ben uppe vif bufent mark. hir umme wart he 

2 gelaben to reden, bat He ovele hadde dan; he vorantworde bat fo, bat 

. 155. alle viande Godes | weren fine viande; weren nuͤ be joben viande 
Godes, fo hadde he genomen bat gud finen rechten vianben®, 

8 pet; Bigenel tor. and: "Bipemfe. Miſen' tom. aus: Miffen. 27. Rad 


unb Heinrich Rattfand (Suben- —— 19-25. 


Bernharb 
dorf 6, Nr. 143, 144). Bgt. and Sinb- 
Be hin son lanbern fit 1384 

Lul von t 
Ian. 20. s 


2. Ian. 2. 

3. Ex ng ber Rarbinäle und 
bes Bifchofs von uilo 1385 Jan. 11. 
Einbner, 1, ©. 252—53; Stäbtehron. 

9, ©. — 18, ©. 212. 

: Aka eigert fih nach Neapel 
aurädzufehren, thut Karl in ben Bann 


— — ihm bie Krone ab. Lindner 


Hi Race es Graf Raimund von 
Nola geglädt if, mit einer Bande deut · 
ſcher Sölbner durch bie Belagerer hin- 

durch nach Nocera hinein zu kommen, 
ieht Urban Zul. 7. Lindner 1, ©.254. 
. Yappenberg un Presb. Brem. ©. 


GStäbtehron. 7, ©. 287: ‘Im 
jar —* im ber faften habben bie juden 
einen hoff quBeitienf en und ſtachen und 
tornirten hoff zerginge, bo 
wurben bie frame juben irher 
heimfart verhalten von Claws von Trote 


586 II. Detmar-Ehronik von 1101—1395. 


851. Im deme fulsen jare do hadde hertoge Albert van Luneborch 
manfcop under fit, be beten be van Mandeslo; fe nemen mit walt, wat 
fe grepen, fe roveben, fe weren unhorfam ereme rechten heren!. beme 
guben hertogen Alherte was bit leth, wente he gherne arbeibebe umme 
vrede unbe umme en mene gub. bo he er nicht kunde bebwingen, dos 
belegebe he fe up eneme flote, bat het Rekelinge, bat fe eme of vorbehel- 
ben mit welbe?. do de hertoge vor beme flote lach?, bo warp en mit 
ener bliden unde warp ben hertogen in ben knoken, bat be nebber ftorte 
unbe levebe nicht fange bar nat. bit wart ven Manbeslo untogube, 
wente alle gube lude nemen fit bit an, unbe legen fo lange vor beme 1 
flote, bat je fit geven mit degedinghen. en wart gub unde gelt gegheven 
vor bat ſlot unde vor bat gud, bat fe hadden im deme hertochdome; bar 
mebe ſcholden fe varen | ute deme lande, nicht mer bar in to wonenbe, 21.155 
bi ereme levende. 

852. By der ſulven tiid na pafchenS bo ftarf Hertoge Magnus ıs 
van Mebelenborch ®; van fime bobe en ſcach nyn grot bebrofniffe finen 
ſteden, wante fe vůnden ene nicht truwe in noben, bar fe fines be- 
broften. 

853. Im deme fulven jare bi pinzften? bo vink en ber heren van 
Meylan, de was geheten comes Virtutum, finen vebberen Barnabo, » 
den heren van Mehlan, unbe finen fone, be vele afwife hadde gedreven 
fine dage, funberliten webber be hilgen kerken unbe alle geiftlif achte. 


10, dit" übergefäprieben. 12. “unde vor Dat’ : vor bat’ übergefihrichen. 
“afroife" forc. te 2; 'anife $. ae 


2. den’ Ve, 6. 


je uppe be van ee Schon 
jatte be Herz: 


und Koler von Krofid und upamen il ihne 
derer von ana m he edel 


grot gut’. Lindner 1, ©. 27: 
Sühne_ber Gebrüder Heinrich, 


Die und Stacius von Mandelsloh 
mit Hannover 1385 Apr. 25, Suben- 
dorf 6, Mr. 119, Klagen, Antworten 
und Schiebsiprüche in Gen Streitig fe 
ten Herzog Albre je gegen bie von 
delsloh, daf. 6, 

2. Subenborf 5, ©. 136: “hebbet 
be van Manbesio Rideliughen yar unbe 
dad) ane rechte byſprale in gpeneren bat 
witlifen unde openbare unde bes nicht 
gheronet, noch gheftolen, noch myd an« 

erer arghenlift Angpefseghen, fo hebbet 
ze dar inne eyne rechte were’. 

3. Havemann 2, ©. 514 Anm. 2: 
“Anno 1385 jare dertepen naßt na 
gelden (Apr. 16) bo togen be van 

umenborh mit oren heren bertogen 
Albrechte to Saffen wor de borch to Ride 


von Verben willen (S. 132): ‘uns mib 
dem unrechte beflallet unbe vorbuwet 
unbe umfe vorborh Rigelinge affge- 
brand’; nach ber Antwort bes des 
hatte er bas als Werbünbeter des 
1$of8, bem bie von Manbelöfoh Redıt 
weigerten, auf deſſen Mahnung in offe» 
m ehde gethan, und nad bem Schieds - 
ſpruch en is be bar van ere weghene 
33 umme piichtich. 
4. Herzog Mlbreht ſtarb 1385 Jun. 


"5. Nach Apr. 

6. Magnus —— nach der Doberaner 
Senalogie 1385 Geptbr. 1. Melienb. 
Jahrb. 11, ©. 22, 24. 

7. Um Mai 21. 


1385. 


587 


be Slot ene in enen torn, fo lange, bat He ftarf, unbe be ganfe herſcap 


blef bi deme vedderen !. 


854. In deme ſulven jare an deme avende unſer leven vrouwen 
ber hemelvart ? do was en grob ſtrid tuſſchen deme koninghe van Por⸗ 
Stugale unde deme koninge van Hiſpanien. be konink van Portugale 
hadde 18 hundert manne unbe ſtund mit paves Urbanus; he untfenk 


1. 186%. bat cruce mit ben ſinen jegen ben konink von Hiſpanien, be | dar ſtund 


mit deme untechten paves Clemens, unde hadde mer den veer unbe ver⸗ 
tich Hundert voltes. be konink van Portugale mit finer hulpe war ven 

10fteib, unde floch de anderen alle dot, ane clene volles, be bar vlogen mit 
deme koninghe van Hifpanien van deme velbe. 

856. In deme fulven jare in beme negeften dage unfer leven 
vrowen ber hemelvart bo toch de mefter van Prugen mit aller macht in 
Lettouwen. alfo he quam to ber Nergan, ber vlot, bo helt dar Sirgail 

15 mit groten volfe, unde wolbe ben criftenen beweren, bat fe nicht ſcolden 
over theen®. ben criftenen halp God, bat fe an eren dank over quemen 
unbe vorjageben be heibenen, bat en untvillen ere waatſakke; bar inne 
weren breve unbe Henobbe an golde unde an fulver*. dar mede togen fe 
inte deme lande wol feven mile af ghenfyt ver Wille, var vunden fe alto 

@rife dorpe van korne unde van quele, bat je ut eme borpe fpife unbe 


1.156°. voders ennoch hadden under dach unbe | nacht. fe nemen bar van ere 


nottroft; bat ander vorbranden fe mit ben borpen; de Iube vinghen fe, 
unbe flögen bot funver tal, alfo fe wolven unde en behagebe. bar was 
fo gub tiid, dat men kofte en rind vor enen halven ſchilt unde em 
ↄ ſchap vor emen fchilfint5. aldus weren be criften in beme lande 21 


1. Giovanni GaleaygoBisconti, Oraf 
von Vertu, nimmt 1385 Mai 6 feinen 
Oheim und Schwiegervater Bernabo 

fangen. 

2. Ang. 14. Entſcheidender Sieg 
Könige Joao I von Portugal über König 
uan von Kaftilten Aljubarrota 
1385 Aug. 14. Schäfer, Geſch. v. PBortu- 

al 2, ©. 219—29. Soao mar ber Bar 
rbbruber Fernaudos von Portugal 
(+ 1383 Oft. 22). 

3. Eodem anno in crastino assum- 
ptionis Marie (Aug. 16) dominus magt- 
ster arripuit iter de Margenborg fecit- 
que magnam expeditionem contra Li- 
tuanos. Venit cum magna potencia die 
Egtdii (Sept. 1) ad flavium Nergam ad 
vedum, ubi olim fait castrum Kawen, 


et ibi invenerunt Schirigal cum homi- 
nibns suis volentem transitum per va- 
dum impedire, 

4. quod tamen facere non potuit, 
qula nostri fugatis hostibus viriliter 
vadum transnatabant. Evasit Schirigal, 
sed de suis fuerunt aliqui interfecti et 
mantica sua cum scutellis argenteis et 
eiphis et privileglis suls Rutenicie bul- 
lis plumbeis ballatis fuit per nostros 
recepta, et cum allis rebus, quas reci- 
pientes Inter se diviserunt. 

5. Et sio terras Lituanorum melio- 
res — 7 miliarla ultra Vilnam devasta- 
runt, insuper terram Medeniken, in 
qua dicebantar fulsse ville tam magne, 
quod fruges toti exercltul pro pabulo 
unius noctis suffecerunt neo consumi 


588 


II. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


- dage!. binnen ber tiid bo befammelbe Sirgail al de Lettouwen, de he heb⸗ 


ben mochte, unbe wolbe ben criftenen beiveren al de verbe ber watere, alfe 
der Nergan unbe ber Memelen, bat fe nerghen kunden over treden. he 
let bepalen unbe betunen al de verbe unbe fette bar grot voll by, be 


beffe wege fcolben bewaren 2. 


do be criftenen ſcolden to hus treden, bos 


vunben fe, bat fe weren beftricet an deme enen wege, bar fe nicht over 
mochten ; fe flogen bot al de hoders unbe trededen vort to beme anderen 
vorde; bar befochten fe fil, unbe vorloren in deme watere bre merclite 
godesriddere. fe trededen vort in de bribben jegene; bar quemen fe over 


mit der hulpe Godes in groten noben, | und vorbrunfen in ben watere 2ı 1 


ute deme here gub unbe arich criftenen unbe heidene, hundert perfonen®. “ 


God was mit em in allen wegen. 


857. BY ber fulven tiid umme funte Michelis vage* do quam te 
paves Urbanus mit den carbinalen to Janue, bar ene brochten de Januer 
mit 10 galfeiven ; var leth he de 6 carbinale up flutenS. 

858. Dar na bi funte @allen bage® do was bat meer bi Venebie jo 
hoge upgeftegen, bat ib ut fime ftabe was geghan twier manſtede hoch. 
unbe bebe fo groten ſchaden bilanghes, efte dar grot ertbevinge hadde 


wefen. 


+ In deme fulven jare voreneben fil de van Lubele mit konink 
Albert van Sweben, unbe be konink toch bar to fine ftebe Roſtol une 
Wifmar. deſſe togen mit herſchilde unde mankraft to vordervende be 
rovere, be de ftraten roveden unbe of ander toverie deden, wor em bat 


poterant, sed sequenti die religuas 
combusserunt, incendiis, spollationi- 
bus, cedibus omnia vastantes; sio quod 
vacca pro semiscotarlo, muto sive ovis 
pro solido emebatur. 

1. Am Schluß des Berichts: Man- 
serunt in terris Lituanorum devastan- 
tes per 21 dies, et homines sine nume- 
ro ceciderunt. 

2. Nec impediebantur nostrl per 
Lituanos, qula rex Jagel cum magno 
exercitu et omni potentia ipsorum vada 
Nerge et Memele sepibns et palis, val- 
is et diversie munitiontbus — firma- 
verunt — predietagne omnia multis ar- 
matis viris fuerunt custodita. 

3. Magister ad vada cum exercitu 
veniens et reperiens oa sic firmata et 
cum hominibus confirmata —, quia 
vada Nerge cum regibus et fortior! Li- 
tuanorum potencle fuerunt custodita, 
misit comimendatores et advocatum — 


adunum vadum Memele.— veneruntque 
ad illod, et — agoaım torrentis amplam, 
magnis lapidibus plenam et valde peri- 
eulosam — transvaderunt — Fuerunt- 
que In isto vado submersi 4 domini or- 
dinis et 3 milites —. Quorum submer- 
sionem dominus magister et sul cum 
dolore videntes, — fecorunt aliud va- 
dum ingultl, — prope istud vadum in- 
fra — medio millari —, quo dominus 
magister cam sno exercitu— sine omni 
damno pertransivit 19 Beptembris. — 
Manseruntque de nostris universatim, 
de captivis, interfectis, submersis boni 
et malt viri quasi contum, 

4. Um Sept. 29. - 

5. Urban findet Ang. 19 bei Trani 
bie ihm vom en don Genua seäie, 
ten Galeeren und landet S23 
Genua. Kinder 1, ©. 254. 

6. Oft. 16. 


1386. 589 


fteden kunde. hovetlude beffer rovere weren: Molgan van Scoromwe 1, 
.ısca, Henneke Mallyn van Ghomtow?, Hinrit van Bulow van beme 
Prensbergeꝰ, Hinrik Buloume van Trikem®, Tideke Bulowe van 
Rabem 5. deſſen wunnen fe ere flote unbe ere veftene af unde brefen fe 
sunbe wol 20 gube berchvrede umbe vafte hove. be fale, bar bit meft 
umme ſchach, was, bat be ſtratenrovere de To vor Molne nemen, be be 
van Lubeke vorbegebingheben ®. 

+ In deme fulven jare was grot orloge tuſchen deme van Telene- 
borch unbe der ftab to Ogenbrugge. be van Ogenbrughe wunnen beme 
io van Tekeneborch wol 9 gube flote af, unde toghen bo vor een flot, hat 
het Linghe; bar legen fe vore mit ben van Münftere. do vruchtede be 
van Teleneborch, bat fe em bat afwynnen ſcholden, unde leih mit em 
vegebingen; bes brungen fe ben greven fo fere, bat he fit mit em fonen 
mufte. unbe be fone begebingeben be ftebe, wu fe wolden; he müfte en 
15 [oven nummer mer er vygent to werbene bi eden unbe bi ener groten 

fummen gelbes. aldus behelven be ftebe eren willen”. 

859. | Im deme jare Criſti 1386 do Frech de koninghinne van 
Norwegen fo gansliten webber bat rike tb Denemarten®, alfo id be vader, 
Konint Woldemer, ye tonoren befab. bit ſchickede je mit geoter Moecheit 
» undequam foto. bo fe bat land tho Schonen webber krech, bat ute ftunt 

ben zeefteven wol 15 jaar umme den ſchaden, ben fe nomen hadden van 
beme vife, bat bi beffer ſulven tiid fehach®, do toch fe in Iuten unbe helt 


1. 1570. 


2. ‘@homtow', "Bulow': n 





1. 1385 —8 ert Johann 6. Bol. Rufus $ 855. 
von Werle bie in, umme 7. Eine Fehde gegen Graf Otto VI 
bat Matgan Yan Oi * wert vom Tedienburg i. 1385 wirb von 
an unfer yegenmwarbighei nt 0 Bulen Fr. Müller, r achte, ber alten Grafen 
Roy — —— Urkunden. dv. Teclenburg (Osnabrüd 1842) nicht 
Sammiung 3. & ſchl. v. Mal- erwähnt. Eine frühere Behbe gegen ihn, 
von 2 2, Nr. 338, 3. im ber er auf Rbeba belagert wurde, war 


— e bei Crivitz bi 
at ſömetow. Meklenb. Jahrd. ie 


> Denn, XVI auf PBrensberg. 
Daf. 17, ©. 128. 
4. gg, — 2, Le 355 ver 


t bie Bermed- 
felung: ‘Erigom’; rl IX auf 
Argon 135585, jahrb. 19, 


5. Thibefe van Bnlow tho Rabem 
(1399), Melt. Jahrb. 17, ©. 325. 
Groß-Raben bei Sternberg. 


duch bie Sühne von 1979 Sept. 5 be 
endet worben ; — S. 190— 95; 
Lindner 1, ©. 417. Aud 1382 Hatte 
eine Belagerung Rhebas flattgefunben; 
Stäbtehron. 6, ©. 82; Linbner 1, ©. 
418—19. Am röſgiuß bes Lanbfrier 

bensbänbniffes von 1385 Jul. 29 zu 
So (pa ieberlin, Analecta medii P- 
©. 344—56) ni ch Dtto nicht theil. 
Sinner 1, a Anm. 3. Wergreth 
ew, Dronning Margrethe 
Grundleggelſe, 


Kalmarunionens 
ſetendzon 1882. 

bie Urkunde von 1386 Mai 

1.8.8.2; dgl. aber H.R. 


AT. 
van Lettowen mit finen broder unbe be erlifeften des riles mit vulbort 


590 II, Detmar · Chronit von 11011395. 


enen bad) mit eren webberfaten, ben heren van Holften. fe vorenebe fit 
gans mit en to ewigen vrede; fe vorlenebe en mit ereme fone Oleve bat 
hertochdom to Sleſwik, en to befittende unbe eren kinderen to ewiger 
tiib, alſo bat fe be lenwar untfengen van deme rife, benft unbe manfcop 
beme koninge bar van to bonbe, wan he bat efichende were !. bo bit ge» 5 
ſchen was, do vil en angeft unbe lebe in aller manfcop bes rifes, wante 
fe befanben in ber vrouwen wiſheit unbe fterfe, unbe boben fil er unbe 
ereme fone to benfte. fe bebobebe to fl be vogebe in beme | lanbe, unbe zuıs 
toch van floten tho flote, unbe leth fit huldeghen, unbe vorſende enen 
islilen voget van deme enen flote uppe bat ander, alfo en overfte vorſend 10 
de monike van Hofteren to Hloftere. bit ſcach tomale vor lichtmiſſen? 
binnen enen verben bel jares. mente ib is hoge to vorwunderende im 
ener vrouwen, bat je was fo arm, bat fe nicht vormochte to ghevende 
ene maltiid brodes funber vrunbehulpe, wente al ere flote ftunben ute 
unbe weren behummert mit walt mer ben mit rechte, bo wart fe mitıs 
exeme fone alfo mechtich binnen eme veerden bei jares al des rikes, bat 
ex nichtes enbraf in al ereme rite. 

860. Im deme fulven jare na lichtmiſſen? do mas to Rome binnen 
anberhalven bage fo grot bufternifje, bat in beme mibbage kunde em 
minfche kume ben anderen befennen ; of was grot ertbeninge al de vaftene» 
dore. be Romer ghingen in groter proceffion unbe geifleden fit, bat 
God afterbe finen torn van en. 

862. Im beme negeften bage Valentini* wart geboft konink Jagail muıs 


des paveſes Urbanus. fo wart eme gelovet de foninghinne van Krarz 
towe, bes koninges bochter van Ungeren, unbe bar mebe bat rife tho 
Kratowe5. deſſe kuſſche erfife vrouwe wolde nen vulbort geven in bat 


2. Diefer Abfapnit ®. ide ; 
Bet Em a pe mean no 


a 10 91; 2, Nr. 3125 2, 


J— ©. ©. 596 — den jborger 
Rs Nyborg 
2. Bor Febr. 2. 


erant illustrem ducem Wilhelmum de 
Austris, — Jsgel ducem Litnanorum 
— in regem susceperunt, compellentes 
illustrem reginam Hodwigam — ad al- 
terlus concabitum —. Quem (Jagel) 


15 Febroarli Botsanta archlepiscopus 
Gneznensis — baptisavit —. Gebiig, 
1371 geboren, war 1375 mit dem ea 
geistigen Bilhelm verlobt umb 1378 
m. 15 pro forma verheltathet worben 
(Caro 2, ©. 397, 2) grad bem Zobe 
ihres Baters (1382 Sept. 14) wurbe fie 
1384 Oft. 15 in um König’ 
von Polen gerint (baj. 2, ©. 465). 
1385 Jan. 18 lief Jagiello buch feinen 
Bruber Sfirgiello um Hebwigs id 
werben (baf.2, ©. 489) unb 1986 
12 vertlndete ihn eine Gefanbtichaft 


B1.157%. 


1386. 


591 


echte des ungelovigen koninges van Lettowen. fe ſprak, alfo bat war 


21.159.108, fe were alrede an beme echte; er | vechte here unbe er echte man 


were be junge here van Oſterrike, Hertogen Lippolbes fone!. bit en halp 
er nicht; fe wart genomen wol half an eren dank unbe wart gebrocht 


span veer ribberen beme koninge van 2ettowen an fin bebbe. 


men ſprekt 


fo: bo fe des nicht Kunde over wefen, fe en mofte to eme, bo bad fe ener 

bede, bat alle vrowen file er mochten twe manne nemen in beme rile, 

up bat bit ſtucke bleve an er unvorferet. de werfcap ber brutlacht was 

4 bage na ber tiib, bat Jagail de konink van Lettowen was geboft; bat 
io was bo up ben ſundach, als men leghde dat alleluja 2. 


861. | 34 ber ſulven tiid bo hadden be Ungeren vordreven ben 


jungen konink Segemunbe, de marcgreve was to Brandenborch unbe 
brober bes Nomefchen koninghes, de des foninges bochter hadde van 
Ungeren, unbe babben in fine ftebe Toren Karolum Pacis?, de was 
15 tonint to Neapolis, unde flote noch hadde in deme rike to Ungeren. he 
quam in groteme homode an bat rife to Ungeren, unbe vormat fil 
grotes dinges to ſchickende an deme rike, bes he nicht kunde nulbringen. 
dat bat fwarefte was fines homodes, am ber jegenwarbicheit ver Tonin- 


8 Dil’: dd forr. aus SD. 


Inifhen Magnaten, baß ex von 
ben aan bes Reiches zum König 
von Polen und Gemahl ber Königin 

edwig ermählt fei (baj. 2, ©. 503). 
Hr 12 308 a in Krafan ein, 
BE 2 
F je Ehe mit Hebwig vollzogen 
und März 4 murbe er ale zelabilten. u 
um a EN von Polen gekrönt (baf. 2, 


1, Das Beager ‚Sehwige unb Wil- 
Helms hatte 1385 Mu ug. 15 atfinben 
ſollen (Caro 2, &. 496) und Wilhelm 
war bespalb nad dh Braun jelommen 
baf. 2, ©. 499); als heran« 
aa, mußte er fliehen (baf. * ©. 506, 

). Bl. Caro 2, &. 505 Anm. 1. 

2. Febr. 18. Et eadem die, que 
fult dominica sexagesima (Gebr. 2), 
nopcias in Cracovia vel potius contu- 
bernia adulterina poregerunt. Statt 60 
sexagesima) iſt 70 (septusgesima), Febr. 
18, zu leſen. &. &. 590 Anm. 5. 

3. Ungari parl — depravati 
per antiguam reginam vocaverunt Caro- 
lum de Pace Neapolitanum regem, con- 
tra Urbanum papam rebellantem, ip- 
sumque regno Ungarie tutorem prefi- 


cientes, predictum dominum Bigismun- 
dum maritum Marie regine expellentes. 
Sigismund, Karl IV Sohn, war mit 
Ludwigs von Ungarn Älterer Tochter 
Maria 1372 verlobt worben und hatte, 
viergehnjährtg, zu 1382 zu Altſohl bie 
Hulbigung der Polen entgegen genom« 
men (Caro 2, ©. 397; — 3,2, 
&. 31 Anım.49). Unmittelbar nad dem 
Zobe ihres Baters wurbe Maria 1382 
Sept. 17 zu Stußlweißenburg zum rex 
Hungariae gekrönt Fehler ie r⸗ 
ſchichien ber ©. 3 Anm. *). 
Sigismund, — Et fprlißhe bie Bolen 
2a, 6 zu Bislige zu ieſen (baf. 2, 
S. 19), wurbe aud in Ungarn von 
Fubioigs Wittwe, —— 
hingehalten vie ber erſt von ben miß · 
vergmi gten Ungarn berbeigerufene, dann 
von Elifabeth felbft eingeladene Karl 
von Durayo (Caro 2, ©. 495 Anm. 1) 
1385 Sept. 11 nad Ungarn tan Feß · 
ler 2, ©. 46). Im Oktober mit Maria 
vermãhlt (Palady 3,1, ©. 39), eilte 
Sigismund nad) Böhmen, um ein ge 
gegen Karl yufammenzubringen. Karl 
aber Lich fi 1385 Dez. 31 zu Gtubl- 
weißenburg in Gegenwart ber Königin. 


: 


592 II. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


3 ghinnen, der er here was vordreven, ſprak he borlife rede, bat he wolte 
 Portfifen fi laten cronen to keiſer; he wolbe then to Prage unbe wolde 
vorbriven ben Romefchen fonint, ven marcgreven van Merheren, of 
eren heren ut allen Ianben. bit fulve bot he to deme koninghe van 


Behmen unde beme marcgreven van Merberen. bo he deſſe unwiflites 


wort hadde geiprofen, do welren ridder unbe knapen bi der Toninghin- 21.17 


nen, ben bit feth was to horende. fe vorantiworben bit ftoltliten, unbe 
reifeven ene mit worben, bat he an fime torne enen ſloch unbe wolbe fe 
gebracht hebben to beme bobe. bes nam en man ben befeler, unbe ftaf 


ben konink boven in bat hovet, dat eme bat meft utgink to ben ogen, !0 


unbe ftarf dar na tohanbes!. alſd wart bat rife gelofet van deme Ka- 
rolo Pacis, unde quam webber to beme erſten, den fe vore hadden vor« 
wiſet, unde hulgeden em nů al tomale?. 


ur + Binnen ber tiid bebem de gobesribbere van Liiflande mit deme sun“ 


ruſſeſchen Toninge van Ploſcow ene ſchone reyfe in Lettowen; fe vingen ıs 


twe unbe twintich Hundert lude unbe 2600 perbe, unbe be fe flogen, ber 
en was niyn tal®. 

863. By der fulven tlib was be proveft van Koffelin gekoren unde 
confirmeret biſſcop to Kamyn. 


under ben arm in en bornelen mit vorgifte, unbe fneth bar mebe be fpife; 
dar untfin? de biffcop fo vele vorgiftes, bat he ftarf*. 


1. fprat pers de fehlt 8, 9. 15. Vloſcow': ĩ durqhſtrichen. 


nen Elifabeth unb Maria Lituanfam ad nuptias suas solacia ex- 


hibendo. — 200 homines, 2000 equos 


zum & 
von Ungarn frönen (Fehler 2, ©. us 

1. Qui Carolus, ststim ut se de 
regno Hungarie intromisit, fait per do- 
micellum Marie regine misersbiiiter in- 
terfectus. 1386 Febr. 6 zu Ofen wird 
Karl auf Pa der Königin Efifa- 
beth von bem Ober-Munbichent Blafius 
Gorgachh, ben ber Pafatin Gara deshalb 
mit fi gesraih, mendlings überfallen, 
unb Sept. 25 in Wiſchegrad, als feine 
Bunde zu ie int, im Kerker er 

droffelt. Fehler 2, . 60, 62. 

2. 1387 31 zu Stuftweiben 
burg wirb na u ‚einig ber 
Ungarn gefrönt. Feßler 2, ©. 

3. Eodem anno illi de — in 
die purlfcationis (ebr. 2) Intrarant 


abduxerunt, et duo castra oombusse- 
rant. Job. v. Pofllge: ‘und furtin von 
banmen boben 3000 menfche gefangen, 
unb bobin 2000 pferb, unt iger sit 
Inte und vorbranten czwe huſer. 

4. Nach Biihof Philipp von Reberg, 
‚ben Ende 1385, verzeichnet Pott 
Bibl. hist, 2, ©. 290 Johann IT 

fen von Röslin, prosibirt 1386 Jan. 

1, und ale Segenbiſchof Johann Bru- 
noniß, ermählt 1396 ru 7. Letzterer 
war König Wenzels und unter 
fchreibt al® Johannes Is eloc- 
tus von 1386 Jun. 8 bie 1394 - 29 
(Sinbner 2, 9:79 —— 208 Gh 
). Der von Detmar mie 
von Kdelin muß vor Johann I Wilken 


alfo he wolde then to Stetyn | undenww. 
laten fit confecreren, in beme wege vorgaf em fin brobige knecht, de eme x 
plach vortofnidenbe. in beme bat he em vorefnet, fo ſtak he jo bat meft 





1386. 593 


864. In deme fulven jare ſchach den van Lubeke fchade an rove, 
alfe in perden; bat deden Gobenborpes vente unbe hulpere, der wor« 
ben en bel begrepen unbe worben henget vor Lubeke. dar na ſchach, dat 
de fulven ftrafenrovere habben bes nachtes genomen to eme borpe, bat 

Shet Kurowe, unbe hadden enen bür dar ſulves bot geflagen. bes weren 
de vogebe van Lubeke unbe van Molne uppe ben velde; be voget van 
Lubele was en wolboren man van ridderen unde knechten, unbe heet 
Hennele Scharpenberch; de van Molne was en berve man, unbe heet 
Wendelbarn 1. do fe bat ruchte vornemen, bo volgeben fe den morberen 

21.18 unbe ftratenroveren; ib was nacht unde kunden nejne ſlawe Kolben. 
bes ghat dar dre wege in bat land to Holjten, bar be miſdedere ute 
komen weren, be ben ſchaden dan hedden; aldus befenben de vogede twe 
wege, in beme bribben vwolgeben fe ſulven. Hir up hadden ve Goben- 
borppe unbe anbere der Holftenheren man ene famelinge unbe quemen 

15 tufamenbe vor ber ftab to beme Kyle; unbe ver van Lubefe vigenbe 
weren mer wen brye tho ftar den vogeden myt ven eren, be fe to ber 
tiid by fil hadden beholben. bo be vogede unlik fegen, do draveden fe tu 
deme Kyle tů; do fe bar vore quemen umbe eſſcheden, tat men inlete, 
unbe nomeben fil, do flogen de van beme Kyle be fingelen tü. bes feten 

20 de vogede af mit ben eren unbe ſtridden mit ben vigenden. bar bleven 

bot beyde vogede unbe erer hulpere 15; of blef der vigente en beel bot 

unbe en deel wart erer fere wunbet. doch hadden de van Lubele ſunderge 

vruntfcap mit den van deme Kyle, hir umme fo jede men en funberlif 

1.1588. ruchte na, wente be Gobenborper plegen ere leger | bar vele tho heb⸗ 

25 bende unde funderlifen in der tiib, do Qubele vorraden was van eren 

egenen borgheren. deſſe dotſlach unde mort fcach des mandages na qua- 
ſimodo geniti?. 

865. In deme fulven jare des negeften dages der hilgen dreval ⸗ 
bicheit ® bo ftarf biffcop Eonrab van Giſenheym, en biſſcop to Lubeke. 

sona eme wart geforen ve erbare here, her Johan Clenedeſt, ve of vore 
was gheforen unde en ander wart gegeven van hove*. 

866. In deme fulven jare bi funte Margareten dage> bo was en 
grot fammelinghe to Qubele ber Hovelude unbe ber borghermefter unbe 

2. — fort. aud : ptidtname'. 15. Nach vigendel folgt getilgt: ‘de. 17. *hadden’ : hadde 


\ Fey aufgeftellt fein. Bgl. oben S. verfus1, &. 129) führt feinen Tob zum 


Mai an. 
1. Benbeibern Bunflorp; Deede, 4. ©. ©. 558 $ 778 u. Hanf. Ge 
Hodverräther ©. 24. ſchobi. Jahrg. —8 ©. 108—10. 
2. April 30. 5. Um Iut. 13. 


3. Sun. 18. Der Lib. memor. (Le⸗ 
Erädtedroniten. XIX. 38 


594 II. Detmar · Chronik von 1101—1395. 


ber raatlude van ben zeefteven!. dar was konink Albert van Sweden, 
de foninghinne van Denemarken, de Holftenheren unde vele anderer 
heren, riddere unbe knapen; of weren bat bes hertogen boden van Bur« 
gundien, be Blaminghe hadden bar boden van Ghent und van anderen 
fteven ut Vlanderen; of weren bar boben van Darpte unbe van bers 
Rige unde van allerleye ſteſden by der zee. bar villen menigerleye dege - 21.15» 
dinghe, alſe van des riles wegene van Denemarken unbe Smweben, of 
van bes fopmannes wegene van Lyflande, Vlanderen unde Schonen; 
funberfifen weren begedinge tuffchen ben Holftenheren unde ben van 
Lubeke umme be vorrebere ver ftab unbe vianbe, vorveſtet van ber ftab 10 
to Lubeke, be dar flogen ere voghede. deſſe veghebinge, alleyne bat fe 
fit Harbe Helden, fe wurden nochtan mit Hulpe ber koninghinnen unde 
der anderen ftebe vruntliken unbe in vrede befloten, bat be viande ber 
ftad to Lubeke ſcholden ſyn vorveftet unbe nergen heghe hebben, noch in 
Denemarken noch in Holften; we fe hegede na deme vage, bat bit gesıs 
kundiget wurbe in ben kerken bes Holſtenlandes, ven ſcholde men bat 
ſulve recht don, bat men ben myſdederen fcholve von, wurden fe begrepen. 
dit wart gekunbiget in allen kerlen bes Holftenlandes, bar men fe vor- 
veftebe by namen unbe tonamen?. 

867. Bhy ber ſulven tiid vor funte Jacopes dage? bo wart gela- m 
den | greve Diderik van Werningherobe vor de vemeheren bes lanture- m. um 
bes in Saffen to degebingen. be dach was geleget to Goſler; dar mofte 
he loven, bat he wolbe komen to eneme anderen bage, be begebinge 
vuͤltobringende. des leghden fe enen dach to Blankenborch, unbe efjche- 
den greven Diberif van Werningherobe. he quam bar jeghenwarbichz 
mit Menen volle. be greve van Regenften* ſprak en an umme de veme, 


15. nod in Hoffen’ : ·noch in Sweden noch in Golfen’ $. 28. ‘de veme : ‘de’ fort. aub : ‘ben. 


1. &. Recef von 1386 Jul. 13(9.8. 
2, Rt. 323); vgl. Waig 1, ©. 275. 

2. Die Ausführung kann erft fpä- 
ter erfolgt fein. 1387 Mat 31 wurbe 
mit ben Rüthen ber Grafen in Lübed 
fruchtlo8 verhandelt; im Juni fanben 
zu Olbesloe efonblungen Hamburgs 
mit Lübed ſtatt (8. R. d. St. Hamburg 
1, ©. 453), in Folge beren ſich Lübed 
Jul. 11 und 22 mit einem Vermitie · 
Tungsverfud) ber Königin Margaretha 
einverſtanden erflärte, eventuell aber ſich 
vorbebielt, bie Grafen zu mahnen, ‘bat 
ze ung bejeghelben, alje twiſchen en unde 
uns ghebeghebinget unbe to enen gantzen 


enbe utgefprofen ie'; Sept. 19 und 21 
ließ fih Kübel von Wismar, Stralfund 
und Ro bie Veftimmungen ber im 
vorigen Jahre Juli 13) zu Lübed “umme 
den botflag. de am erem vogheben unde 
benren —— was', verein barten 
Suhne beurtunden (2ib. U. B. 4, Nr. 
481, 483, 485, 490—92). 

3. Bor Jul. 25. 

4. 1383 Apr. 19 hatten ſich bie Gra- 
fen von Reinflein mit ven Grafen von 
Schwarzburg unb ben Stäbten Ducb- 
finburg, Halberſtadt und Aſchersleben 

jegen bie Grafen von Wernigerobe ver- 
ündet. Oueblinb. 4.8. 1, Rr. 201. 


1386. 595 


be he hadde gebrofen, unbe eſſchede recht; do he bit vorantworde unbe 
kunde nen recht bon, mer ban vemenrecht, bo ſtak en knape ven greven 
van Werningerobe greven Diderik bor finen op, unbe en islich here 
bes ghelifes mit fwerben unbe meften ftelen unbe houwen ene böt. fe 
s bunden emebehenbe up ben rugge, unbe bunben eme be vote, unbe ftefen 
langes ben rughe enen bom, unbe hengheden en an bat bore; bar han» 
ghede he mer dan eme ftunde, fo langhe, bat He wort gegeven ben vrun⸗ 
den to gnaben!. 
81. 1500. 868. By ber fulven tiid mafebe de | Romefche konink mit al ven 
10 fteden in Behmen unbe Polen enen lanborebe; var toch he an vorften 
unbe heren, de fo ftrenghe helden be veme, bat men hengede rovere 
unbe ſchelke, de tovoren over twintich jaren habben rovet 2. 
869. In deme fulven jare bo was em grot ſtrid tuſſchen den her⸗ 
togen Lippolt van Ofterrifen unde ben Tzvitzeren, te bar fitten in ben 
ısbergeten®. de Tzwitzere hadden beme hertogen afghewünnen in deme 
jare tovoren 16 ftebe unbe flote; be hadde de hertoge gerne ingekoft edder 
gelofet; bes wolden be Tzwitzer nicht bon. hertoge Lippolt brachte bit vor 
be ftebe, be bar in deme bunde weren, bar of be Tzwitzer hnne weren*, 
unbe bevol en alle fale to donde unbe to latenbe. bes ſulven weren be 
»ftebe van ben bunde begherende van ben Tzwitzeren; be wolden bes nicht 
overgeven. fe fprefen fo, bat fe ftede unbe flote gewünnen hadden; bar 
wolden fe by bliven unbe nicht ute der Hand geven. bo fprefen de van 
31. 1598. bene Bunde: ‘30 Zone | wy uns nicht bewaren in deme hertogen, be 
wedder juw wil Iyven, wien fitten bar to ftille’. ‘je’, fprefen be 
3» Tzwiger, “dat bot, wi willen uns alleyne wol webber eme weren’ >. 


1. 8 fort. auß den", 
aud : "den. 


1. ©. Subendorf 6, ©. XXIX, 


3. ‘Berningerode' auf einer Rafur. 11. de veme' : 'de' fort, 


a. um’: m. 


XXX; — S. 34243; Städte 
&ton. 7, ©. 290. 
2. Näheres darüber iſt nicht bekaunt; 
Lindner 1, ©. 343. 

3. Segen Detmars Bericht über bie 
Berhanblungen, welche dem Kriege vor · 

en, erhebt Linbner 1, ©. 413 

Shen: 


4. 1385 Behr. 21 zu Konftanz hat- 
ten fih Bern, Züri, Solothurn und 
Zug mit dem rheinifch- ſchwäbiſchen 
Stäbten verbunden. Linbner 1, ©. 277. 

5. 1385 Dez. 8 zerflören bie Kuyer- 
ner bas Schlo| 1 Rotenburg; 1386 
Febr. 7 richten bie (hmwäbiigen Stäbte 
am bie rheinifchen Stäbte die Aufforbe- 


rung, Mr. 11 zum Kampf gegen De- 
raid in aRüpihaufen zu einen: 
jebr. 22 inbeffen wirb zwijchen Leopofb 
und ben vier Walbflätten, Zug und 
Zurich ein Stillſtand bis Jun. 17 ver- 
mittelt. Lindner 1, ©. 281, 282, 291. 
Stäbteron. 9, ©. 826: “und im bifem 
feige wurcbent bem win ouch anege · 
wunnen Rotenburg, Züge, Sempad, 
Entelbruch, Olarys und N ambere ftette 
unb börfere. bo diſen krieg nieman 
kunde verrichten, wie vafte men berziwil« 
ſcheut rette, do Wetn aber die von 
Zürid und die Switzer us mit Iren eit« 
genoffen im bes hetzogen lant — unb 
gewunnent eine veſten genant Pfeffin- 


38* 


596 I. Detmar-Ehronif von 1101—1395. 


bar na nicht langhe bo befammelbe ve Hertoge grot volk unbe toch uppe 
ve Tzwitzer; fe ſchickeden bre bufent enjegen ; bar kiveden mebe bes her- 
togen volk; ze flogen erer vele unbe breven fe to rughe beth an ben en- 
ghen wege ver berge. mit des Brefen be Tzwigere enen anderen wech 
ute beme bergete wol 30 bufent, unbe quemen hinden to ben hertogen, s 
unde flogen erer bot wol ſes bufent. bar wart be hertoge ſeghelos mit 
ben finen; he wart bar fulven geflagen, als men fecht, unde 18 landes⸗ 
heren mit eme!, 

870. In deme fulven jare in ber tiid bi unfer erften vrouwen 
dage? do was up eneme bage be koninghinne van Denemarken unbe be 10 
junge konink, ere fone, in beme flote Nuborch; var weren mebe be 
Holftenheren. var wart vultogen be vrede unbe vorbinbinge, de vore 
beigrepen was tuſſchen ven rike van Denemarken unde ben Holftenheren, Sı. 1 
in albuffeler wife. to dem erften, bat be Holftenheren ſcholden befitten 
bat hertochdom to Sleſwik, kindeskint to ervende, unbe bar fcolben feıs 
manfcop unbe benft van bön beme rike. bat ander was, bat van ber 
berfcap der Holften ſcolde men en vegneren, be en here hete unde en 
hertoge to Sleſwik. bat bribbe, bat fe to beiden fiven ſcolden nyn or- 
loge meer hebben ebber toſteden; weret bat fil jenich unvrede mer vor ⸗ 
hove, fo feolden be Denen ute ber Holften rade keſen twe, hir weber > 
feolven ve Holften ute bes rikes rade keſen twe; beffe vere ſcolden ben 
unvrede vorlifen, eft fe mochten; kunden fe nicht, fo fcolven fe fefen 
enen overman; wat be fprefe, bar ſcolde bat bi bfiven, up bat ib jo 
in vreden ftunbe. bat vierde was umme bat flot Tranefer, tat to deme 
hertochbome Hort; bat fcolde be Fonink van Denemarken befitten res 
jaar; binnen ber tiid fo ſcolden de Hofften under fit hebben de Vreſen 
in Denemarfes | fiven; nach dren jaren, behagebe en bat to beiben fiven, 21.1 
fo ſcolde bat bliven, behagebe en bat nicht, fo ſcolden fe don ene weffe- 
linghe, unde bliven vrund al umme. bat vifte was, bat en fcolve ven 
anderen volgen in noben jegen vianbe, wen fe beven, unbe mit ben rilew 
enen landorede to holdene to lande unbe to watere jegen be rovere®. 

871. By der fulven tiid bo wart be Hertoge van Landafteel in 
Enghelande konink in Hifpanten +. 


3. Io" übergefeprieben. 4. "de" übergefäprieben. 27. "to" übergefchrieben. 


1. Schlacht bei Sempach 1395 Zum. den Nyborger Vertrag von 1386 Aug. 
9. Lindner 1, ©. 414. Stäbtedhron. 9, 15 Presb. Brem. ©. 95; galimem 
© Fa 8 S. 215. ©. 58—59; Waitz 1, . 275— 77; 

2. Aug. Greien ©. 12932. 

3. De urtunden fehlen. S. über 4. Johann von Lancafter ſchifft ſich 


Deine, Google