Die kaiserurkunden der provinz Westfalen 777-1313

Google

This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scannod by Google as pari of a projcct

to make the world's books discoverablc online.

It has survived long enough for the Copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject

to Copyright or whose legal Copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from the

publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken Steps to
prcvcnt abuse by commercial parties, including placing lechnical restrictions on automated querying.
We also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrain fivm automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's System: If you are conducting research on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of text is helpful, please contact us. We encouragc the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout this projcct and hclping them lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in Copyright varies from country to country, and we can'l offer guidance on whether any speciflc use of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search mcans it can bc used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.

Äbout Google Book Search

Google's mission is to organizc the world's Information and to make it univcrsally accessible and uscful. Google Book Search hclps rcadcrs
discover the world's books while hclping authors and publishers rcach ncw audicnccs. You can search through the füll icxi of ihis book on the web

at |http: //books. google .com/l

Google

IJber dieses Buch

Dies ist ein digitales Exemplar eines Buches, das seit Generationen in den Realen der Bibliotheken aufbewahrt wurde, bevor es von Google im
Rahmen eines Projekts, mit dem die Bücher dieser Welt online verfugbar gemacht werden sollen, sorgfältig gescannt wurde.
Das Buch hat das Uiheberrecht überdauert und kann nun öffentlich zugänglich gemacht werden. Ein öffentlich zugängliches Buch ist ein Buch,
das niemals Urheberrechten unterlag oder bei dem die Schutzfrist des Urheberrechts abgelaufen ist. Ob ein Buch öffentlich zugänglich ist, kann
von Land zu Land unterschiedlich sein. Öffentlich zugängliche Bücher sind unser Tor zur Vergangenheit und stellen ein geschichtliches, kulturelles
und wissenschaftliches Vermögen dar, das häufig nur schwierig zu entdecken ist.

Gebrauchsspuren, Anmerkungen und andere Randbemerkungen, die im Originalband enthalten sind, finden sich auch in dieser Datei - eine Erin-
nerung an die lange Reise, die das Buch vom Verleger zu einer Bibliothek und weiter zu Ihnen hinter sich gebracht hat.

Nu tzungsrichtlinien

Google ist stolz, mit Bibliotheken in Partnerschaft lieber Zusammenarbeit öffentlich zugängliches Material zu digitalisieren und einer breiten Masse
zugänglich zu machen. Öffentlich zugängliche Bücher gehören der Öffentlichkeit, und wir sind nur ihre Hüter. Nie htsdesto trotz ist diese
Arbeit kostspielig. Um diese Ressource weiterhin zur Verfügung stellen zu können, haben wir Schritte unternommen, um den Missbrauch durch
kommerzielle Parteien zu veihindem. Dazu gehören technische Einschränkungen für automatisierte Abfragen.
Wir bitten Sie um Einhaltung folgender Richtlinien:

+ Nutzung der Dateien zu nichtkommerziellen Zwecken Wir haben Google Buchsuche Tür Endanwender konzipiert und möchten, dass Sie diese
Dateien nur für persönliche, nichtkommerzielle Zwecke verwenden.

+ Keine automatisierten Abfragen Senden Sie keine automatisierten Abfragen irgendwelcher Art an das Google-System. Wenn Sie Recherchen
über maschinelle Übersetzung, optische Zeichenerkennung oder andere Bereiche durchführen, in denen der Zugang zu Text in großen Mengen
nützlich ist, wenden Sie sich bitte an uns. Wir fördern die Nutzung des öffentlich zugänglichen Materials fürdieseZwecke und können Ihnen
unter Umständen helfen.

+ Beibehaltung von Google-MarkenelementenDas "Wasserzeichen" von Google, das Sie in jeder Datei finden, ist wichtig zur Information über
dieses Projekt und hilft den Anwendern weiteres Material über Google Buchsuche zu finden. Bitte entfernen Sie das Wasserzeichen nicht.

+ Bewegen Sie sich innerhalb der Legalität Unabhängig von Ihrem Verwendungszweck müssen Sie sich Ihrer Verantwortung bewusst sein,
sicherzustellen, dass Ihre Nutzung legal ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass ein Buch, das nach unserem Dafürhalten für Nutzer in den USA
öffentlich zugänglich ist, auch für Nutzer in anderen Ländern öffentlich zugänglich ist. Ob ein Buch noch dem Urheberrecht unterliegt, ist
von Land zu Land verschieden. Wir können keine Beratung leisten, ob eine bestimmte Nutzung eines bestimmten Buches gesetzlich zulässig
ist. Gehen Sie nicht davon aus, dass das Erscheinen eines Buchs in Google Buchsuche bedeutet, dass es in jeder Form und überall auf der
Welt verwendet werden kann. Eine Urheberrechtsverletzung kann schwerwiegende Folgen haben.

Über Google Buchsuche

Das Ziel von Google besteht darin, die weltweiten Informationen zu organisieren und allgemein nutzbar und zugänglich zu machen. Google
Buchsuche hilft Lesern dabei, die Bücher dieser We lt zu entdecken, und unterstützt Au toren und Verleger dabei, neue Zielgruppcn zu erreichen.
Den gesamten Buchtext können Sie im Internet unter |http: //books . google .coiril durchsuchen.

* m » , J ■» »4 ^ * ^ »

^ S ä 4 *'*' S ^ * ^ 4 , ' ^ 4

SS * ^ * 4 * ' M ^ 4 S

4 S S * * 4 ' S » ,

^44.0 *

4 ' 4 S

» 4 s a 4 t s

' M *

t 4 4 * '

4 '

' ' ' * ' ' 4 *

4 4 4 * #

* >** 0* '

> 4 * ^* 4 4^^

S * 4 » 4 * 0* **

4 4 *0» 00000

» ^ . S

EKl

bcr

^roüittg SBeftfalen

777 — 1313

nebft anbetloeitigen

iDoctttnenten unb Sjccutfen

Don

Dr. Koger tDilman»,

H-öntgl, ^el^eimen ^xä)it)tai^ unb ^ioatS'^tt^iDar

au ^Rünfter.

ä totit tx »atib.
X^ie Itffitttbeti ber ^a^re 901—183«.

I. abtl^cilung: S)ic Siebte,

bearbeitet t)on
Dr. /. P()tlt|i))i.

9Htt ©ießclabbilbunöen.

••• •

• • • ••

• •

• • • • •

-•• •••• •

• • • • • •

• • * • •

9R ä n jl ( r,
>: :;':: :.*:^'<'d unb SBctlag oon gr<tbri(^ StegcnSficte,

//( i' -^. J 8 8 1.

• • •• •• • ••• •••

iOie

bct

aus ben

3a^wn 901 — 1254

Don

Dr. Koger tUtlmon«,

ftdntgl. €^e^etmen ^rd^ittrai^ unb Staats «^rd^tyat

au 392üttfl(r.

bearbeitet

Don

Dr. S. Pljiltppt,

Hdnigl. 9Ir(^)»6cftetait.

9mt llntetflü«und beS S)irectortumS ber l^dnigli^ ^reuftif^en

StaatSard^üe.

W\i ütet 2:afeln ©iegelabbirbungen unb Bacfimilia.

9R A n fi e t;
S)rtttf unb aSerlos »pit 9tiebii4» {Regendberj.

> '

/ /

• ••

« « • 4

• • • »

« *

<9 *•

.1.

• • • •

• • - «

••• • • ••

• • • • * •

r • • * '

.*.*

• « •

• /

Seinem iSater

htm

©e^eimen £>bei:«Suiiij*9lat^e

mn Dr. |hilippi

tn

Ünbli^er 2)an!barleit unb SSerel^ntng

geiDtbmet

Dom

{)etatt<g€bcr.

Btin Vnbenlen lebt.

, !

SJocrebe jup erßen 2(bt^ettung«

leim ©rfci^eincn bcr crjieti Slbtl^cüung vom iiocitcn Sanbe bicfcS
9Scrf^ barf td^ rool^l mit Scfricbigung auf bcn Dor einigen Salären
unter ©ene^migung be§ $etrn 3)ireftor§ ber ©taat^^Slrd^iDe, ©el^eimen
Ober :: Slegierung« ' 3latl^e§ Dr. von @t)bel gefaxten ©ntfd^Iuft
jurüdblicJen, $errn Dr. gr. ^I^ilippi ju beauftragen, bie Si^ejte
ber Äaiferurlunben SBeftfalenS auö ber ^zit von 901 — 1254 ben
fhengen ^orberungen ber Sffiiffenfd^aft gemdfe einer neuen 33earbei-
tung }U unterhielten.

SBenn nun barin fein roiffenfd^aftlid^er Sifer ifin in einjelnen
fünften ju meit gefüfirt fiaben möd^te, fo mirb bie gleid^jeitig aud^
von anbem ©eiten ben Urlunben ber beutfd^en Äonige unb Äaifer
jugeroenbete gorfd^ung ©injelneö in bem l^ier ©ebotenen leidet
rectificiren unb bie gewonnenen SRefuItate l^in unb mieber üieDeid^t
auf ein etwa« geringere« 9Waa6 befd^ränfen. Smmer^in bürfte
5ß^iUppi'« emfieS unb geraiffenl^afte« Streben bei billigen SRid^tern
bie Derbiente 3lnerfennung finben. ©eine 2lrbeit wirb, l^offe iä),
bie SSebeutung gerabe ber meftfälifd^en Äaiferurlunben für roid&tige
fragen ber S)iplomatil in ba3 rechte Sid^t ftetten unb in fel^r
erl^eblid&en fünften eine SBeftätigung ber neuerbingS fonft geroon^
neuen Slefultate in fid^ f^liefeen. 3d^ red&ne l()ietäu bie ®t)ibent=
ftellung ber großen SBiUfürlid^f eiten, bie in ben Äanjleien unferer
beutfd^en Äönige unb Äaifer geljerrfd^t fjaben, ber t)erfd^iebenen
©tabien ber ©d^t^eit, meldte für bie Äaifcrurfunben jefet an$u=
nehmen finb, ben biplomatifd&en 3iad^n)ei§ enblid^, bafe bie Par-
teien felbft, alfo unfere ©i^t^ümer unb Älöfter, fe^r häufig bie
i^nen t)on ben Äönigen unb Äaifem ju perlei^enben Privilegien

Vin SJorrebe.

felbft au^geftettt unb baffir bic »eftätigung in ber Äanjlci bcr
^crrfd^cr gefunbcn l^abcn.

3m gortgangc t)on ^p^ilippi'g Untcrfud^ungcn intereffirtc mid^
in^bcfonbcre bic tnel^rfad^ conjlatirtc Sl^atfad^e, bafe cigentlid^c
gäUd^ungcn fid^ l^äuftg an bic SJogtcifrage fnüpfcn, in rocld^cr
Scjicl^nng id^ and^ auf meine tjor einigen ^al^ren publijirte Unters
fud^ung über eine geroiffe ^al)l Ur!unbcn beö ÄloftcrS äbbingl^of
oerroeifen barf ').

3n ber jweiten 2lbtljcUung biefe^ SBanbcS lüirb cS nun meine
aufgäbe fein, auf ©runb beö nunmel^r von ^Ijilippi gefammelten
unb fritifd^ gefid^tetcn SKatcriatö neben anbern fragen üon äff*
gemeinerem Gelange aud^ baö ^i^ftitut ber Äird^enoogteien in feiner
Dotten Sebeutung ju mürbigen, namentlid; aud^ feine 2Bid^tig!eit
für bic geftftelluug ber ©eneälogie unferer ältcften eblen unb fürfl?
lid^en ©cfd^Ied^ter f;eri)orjurjeben. 3n biefer Sciicljung loirb bag
SKünfterfd^e ^aucnflofter Übermaffer nod^ auö bem Slnfangc be^
14. Sal^rl^unbert*^ einen iutereffantcn Scleg gemä^ren.

S)a^ üon mir früljcr in einer befonberen 2lbl|anblung '^)
befprod^ene ©ubjieltiouöuer^äUnife ber Slbtei SJreben jum ©rjbiS::
tl^um 6öln mirb fein ©egenftüdt in ber 3lbtei ^erforb fmben unb
}ur SSeröffentlid^ung einer 9ieif)e biSl^er ungebrudter ®ocumcnte
fül^ren. ©aalfelb, baS 6öln tben gegen bic ^ol^cit über SJreben
unb ^crforb von Äaifer g^iebrid^ I. auö tauf d^te, wirb burd^ ein
bi^l^er unbefanntes^, mid^tige^ ©aalf eiber ^ofred^t auS ber ßeit
be^ 66lnifd&en SJefifees^ vertreten fein.

6ine eingel^enbe ©rläuterung ber Urfunbe ^einrid^S III. oon
1040 (unten 9ir. 195) über bcn föniglid^en S^^^it^ ingrie^Ianb
foU eine Steige meift meftfriefifd^er Urlunben au^ bcn Salären 1340—
1523 bringen, meldte id^ ben jum Äönigl. ©tubienfonb§::3lrd^ii)e
gel^örigen Urfunben be^ ÄlofterS Übermaffer cntnel^men fonnte,
2lu§ bejfen bi^ in ba^ 16. ^ft^^l^unbert ^inabreid^enben Slcten

») 3eitf«r. für ®eW. u. «(tettiumSfunbe aBcpfalenS. ?Bonb XXXIV. 8. 8 ff.
') (Jbenbo. »b. XXXI. 6. 111 ff.

5Jorrebc. IX

über $cinrid&« III. ©d^enfung von ©ütcrn im »i^tl^um 8üttid&
— unten SRr. 194 — wirb jid^ ein Scifpiel ergeben, n)ie trüges
rif<5 ber S3efi| fol^cr fem abgelegenen (^)iiter für bie betreffenben
Älöfier im aWittelalter war.

33on bem ©ebiete bcr heutigen ^^itoüinj äiSeftfalen abgefel^en,
TDiib enblid^ aud^ ba$ bellum diplomaticum Osnabruggense lie-
ber aufjune^men , unb, fo ju fagen, biefer biplomattfd^e ^ßrocefe
einer SleüiRon ju unterioerfen fein.

3)ie Sln^arbeitung biefer ©tubien unb gorfd^ungen roirbmid^
eingel^eub bann bcfd^aftigen, wtnn mein in bie gol^l ber 5ßubli»
fotionen au$ ben Aönigl. ^^reug. @taatS=S(rd^ioen aufgenommen e«$
SBerf über bie Äampfe jroif^en ©lene unb 6öln im 15 Sal^r-
^unbert, bai5 mefentUd^ auf ben neu aufgefunbenen ßorrefponbenjen
ber ^erjoge von (SXeve beruht, meldte fid^ um bie ©oefter unb bie
SRünfierfd^e ge^be (1441 — 1449 unb 1450—1457) gruppiren, ju
6nbe geführt fein wirb.

3um ©c^lujTe l&abe td^ nod) bie ^flid^t, bem Jßerrn ©el^eimen
Cber-Slegierung^sSlatlje von ©i;bel für bie fo liberale unb mol^I^
roollenbe SJeiplfe, moburd^ ber S)rudE biefer äbtl^eilung unterftüftt
unb bie Seigabe ber 4 ©iegeltafeln ermoglid^t mürbe, in Jperrn
Dr. 5ß^ilippi'^ unb meinem IRamen unfern el^rerbietigen 2)anf
gejiemenb aud}ufpred^en.

aSfinfier, im DItober 1880.

^n^altdi»er$ei(^tii$«

(9(i bcn Uifttnbnt'SSmnmctn beuicn ninbc iHammem an, ba§ bie Utfunbc nuc im Vulittgc gegeben

ifl; (tfigc ftlammeni, ba^ birfelbc unä^t ifl; ein Stemmen mad^ barattf axfmerfftm, bafi
dn 9tad^g }u bca^trn iß.)

6ctte

I. (Stnleiittttd 7—14

n. Überft^t beS VlateriaU 15—86

m. Utlutibcn 37—400

M iHitttm. <5tiq>f5ngct.

I. 887 «% . 9leucn^cetfe 393

IIA. 896 »V, 5W50cnberf 395

•58. 913 % . . €ott)rtj 39

59. 913 '% Wefd^ebe 40

♦60. 922 «% . €ort)e^ 42

♦61. 927 "/g . §crforb 43

62. 934 *% ®rttf ©iegfrieb .... 45

63. 935 % . ^berbont 46

[*64.] 936 "/* . . IRcuen^eetfc 47

65. 935 "/,o ^etforb . 50

[66.] 936—942 . Corw^ 61

67. 936 "/,o . . Corbe^ 53

68. 937 % . . tRefdJebc 54

•69. 940 % . ^«tfotb 55

70. 940 •% 6*ilbcj*c 66

♦71. 941 Vi . ^leuenl^eerfe 68

72. 942 "/e . (lorbep 60

•78. 945 «%, Sorbetj 61

74. 946 «% €om^ . . . 62

•75. 947 "/t . «nget . . ' . . • • 63

76. 948 ? . . ^oolb 65

77. 950 '% . enger 66

•78. 952 % . dontt^ unb l&erfDtb .... 68

79. 952 "/,o . ®efefe 70

80. 954 "A . ffiWbttf 72

81. 958 *% 3Rff*«bc 75

82. 958 «% . ©efcfe 76

XII

än^altSbecgetd^ntg.

*83. 959 "/„

84; 961 Va

[86.] 962 %

[86.] 966 %

87. 966 ^%

88. 968 Vio
[89.] 968 «%,
*90. 973 %
*91. 978 «%
*92. 973 «%

93. 973 "/„

94. 974 "/^

95. 974 "/4

96. 974 «%

97. 975 »%

98. 976 Vii

99. 977 »%

100. 978 »Va
IIB. 979 "A

101. 980 "/g

102. 980 "/g

103. 980 «/lo

104. 983 "/e

105. 985 %

106. 986 %8

107. 987 «Vft

108. 989 %

109. 991 %

110. 992 Vs

111. 993 »%

112. 998 »/«
•113. 995 "/,

114. 995 «%

h5. 995 «%o

116. 997 »%

117. 997 %o
(118.) 1000 "/t

119. 1000 »%
[120.] 1001 "/ß

121. 1001 %

•122. (1001—1002)

123. 1002 »%

124. 1002 »Vs

(rmpfänge».

@eitr 1

. «ctolt 77

3Rinben .

■

i

79

(Sredburg

•

«

81

(loxt>ttf .

•

■

82

@nger

•

■

83

^agbeburg

■

t

85

^org^otfl

«

«

86 1

^erforb

«

•

89

SorDe^'

m

•

90

!I»inben .

1

«

91

Wef^ebe .

•

•

93

e^tlbefd^e

•

•

94

e(4tlbef4(

•

•

96

^org^orft

•

m

97

fOtintitn .

1

f

99

^erjebtot!

•

•

100

^nben

«

•

101

aUefd^ebe

■

102

^dflenbedf

«

•

398

(SorUel)

•

•

104

ajUemleben

1

f

106

^ecforb .

1

«

107

(Sort>ek^ .

1

■

109

SRef^be .

•

■

111

®efe!e

» ■

«

113

(S:orDet) .

«

«

115

Sotg^orft

fl

■

117

SRinben

«

•

119

@d^Ub€fd^

«

4

120 ^

!DleteIen

«

•

122

^nben

1

m

124

^erforb

1

M

126

($ott)e\)

■

m

127

^erforb

■

m

129

^efd^ebe

■

<

130

^elmardl^aufen

»

9 ■

131

^elmarSl^aufen

■

•

134

^elmarSl^aufen

•

134

Oebingen

■

135

^aberbom

■ <

137

^agtntoarb

•

»

i

138

^ecforb

•

■

•

139

(£ott)e9

•

•

•

141

Sn^altSberaei^ntg.

XIII

M Soinin.

^ Qlin)>fAngcT.

Seite

126. 1002 »%

Ißaberborn 142

»126. 1003 %

$abexborn

143

HC. 1003 *%

^dllenbcd

399

127. 1003 Vs

^elmarS^aufen

145

128. 1004 «%

SiWM . . .

146

»129. 1004 Vn

I^emnabe

147

130. 1005 "/,

64tlbef4e

149

131. 1005 «*Ao

$aberborn

160

132. 1007 «%

^etmorS^ufen

152

133. 1009 '%

^nbcn ....

153

134. 1011 "A

^oberbortt

154

135. 1013 %

$aberborn . * .

166

»136. (1013 «%)

^abetborn

157

137. (1013 «^/J

^betborn

159

138. (1013 »^/J

^abetborn

161

139. 1014 (max)

$oberborn

162

140. 1016 "A

Voberbom

164

141. 1016 "/,

^aberbom

165

142. 1016 »%

$aberbotn

167

143. 1016 ^y,

^obcrborn

168

144. 1016 "A

^aberborn

169

145. 1017 «%

j!emnabe

171

146. 1017 >%

^aberbotn

172

147. 1017 %

^bbine^of in ^abetbem .

174

148. 1017 "A

^aberborn

175

149. 1017 (5)ecemBer)

9{otb]^ufen

176

160. 1018 "A

$abetbom

178

161. 1019 "A

SieSborn

179

162. 1019 «%

^betborn

180

158. 1019 "A,

^abetborn

182

154. 1020 *%

$abetbotn

183

156. 1020 "A

^berbom

185

156. 1020 •%

^abeiborn

186

157. 1021 "A

^oberborn

186

158. 1021 Va

$abetborn

190

159. 1022 »Aa

@t. Wd^el in Bamberg .

191

160. 1023 "A

^abetborn

192

161. 1023 »V,

Vaberbotn

194

[162.] 1023 »Vi

flbbtng^of

196

168. 1023 V,

$aberbotn

197

164. 1025 "A

^erforb unb Sorbei^

199

166. 1026 'V,

8fif4bed . . .

201

166. 1026 "A

(Sorben ....

208

XIV

Snl^alidüersct^niB.

167. 1025 %

168. 1025 Vft

169. 1027 %

170. 1028 %

171. 1029 »%

172. 1029 'y,

173. 1030 %

174. 1031 «%

175. 1031 »%

176. 1031 "/j

177. 1081 >%

178. 1031 %
[179.] 1082 %

180. 1032 "/,

181. 1032 "/,

182. 1032 »Ve

183. 1033 >%

184. 1033 «%
186. 1033 %

186. 1033 *%

187. 1033 Va

188. 1039 »%

189. 1039 %

190. 1039 %

191. 1039 %
•192. 1039 "/a

193. 1040 "/„

194. 1040 «%,
[195.] 1040 "/„

196. 1043 "/,

197. 1044 «%

198. 1045 «%

199. 1046 »%

200. 1047 %

201. 1048 "%
♦202. (1050—1056)

203. 1062 «%

204. 1058 %

205. 1059 %

206. 1059 «%

207. 1068 '%

208. 1064-1067 >%?

209. 1065 %

6nte

iSetuiiot« 204

mnUn . . .205

^becbont 207

Gott>e^ 208

V^vüm 210

@t. SUrttn in 9)linben . .211

^ßabet^rn 218

^ftbesbom 215

^abetiorn 216

$abnbom 217

ailinbcn 219

$aberb0nt 220

IbbtnftH ^2

^abetbovii 224

^Mei^in 226

$abecbont 227

9<ämrborn 229

^ImorS^aufen .... 230

et. SRattin in IRinben ... 281

^inbtn 235

9abetborn 286

^Ttinben 238

^ncbap unb Qetfotb 240

^lüot^ 242

fttmnabe 248

$ab<rbotn 244

^erfotb 246

6t. ^Qtoria in SRfinfier ... 248

6t. 9Rana in SiHtnfier ... 250

6t SRortt in SRinben ... 251

^erforb 254

taifd^f %run Don ^nben 256

«bbtttfl^of 257

^dbci'bocu ..... 258

Wtiiben 260

9Ieu(n]^eerfe 261

Hbbtnsl^of 263

VKnben 265

^obfxbotn 266

SRtnben 268

Winbcn 270

$abnbi)tn 271

^amftttr^ 272

Snl^aUSDerietd^nii.

XV

210. 1082 «/

8

♦211. 1097 2%

212. 1107 «%

213. 1107 «%
2U. 1128
215. (1125—1128)

[216.] 1133

217. 1133 3uni-©c^tember

218. 1136 %

219. 1144 "/,o

220. (1138—1151)

221. 1145 i^/s)

222. (1147 danuar)

223. 1147 {m&n)

224. 1147 (WSra)
*225. 1147 (2Ȋra)

226. 1150 (gf^ntaT)

227. 1160 Ottli)

228. 1151 (IRoi)

229. 1152 (%|iril)
*230. 1152 «Vs

231a. (1152 3ult)
231b. (1152 3ttli)
231c. (1152 3uli)
•232. 1155

233 a. (1156 ^ecember)
234a. (1157 grüWaftr)
234b. (1157 Srü^io^tj
235a. (1157 3ult)
235b. (1160—1189)
286. 1161 (3wni)

237. 1173 %

238. (1175 ^ecember)

239. (1180—1190)

240. 1180 "A

241. 1187 «V«

242. 1189 %

243. (1189) «%

244. 1189 «Va

245. 1190 «Vi

246. 1191 %

€oriK9 unb ^erforb

^mar^aufen

(ScMp^eiibetg

*) (£I«§Ol)

BRaneratünfler

VriiSbcvg

I^inn4 ber Sökoe
^crforb .

l^ortoe^ unb ^etfotb

fiiedboTK u. @t. Vtaxxa in ^O^nfTn
fiie^orn u. St. Watia in Wünftcv
@o¥tK^ unb ^etforb
SSKbalb twn 6:orbe))

^orbt^ottfen

@r^. SBtd^onn bon ^ogbeburg
Rottet ....
IBtf^. 8nebrt4 i)on SRünflcr
!|hopft au OSnobiik!

<la)>))enlerg
^Dlttnfkei .
Wnben .
@rf. Hbolf t)on
i!ur«6ötn
€ap))enberg
Sa^penberg
^inben .
^inben .

a^^ünjter .

S)affel

Seite

274
276
278
279
281
283
284
286
289
291
293
294
295
296
299
802
806
811
312
813
314
318
819
820
820
322
328
324
324
326
326
328
882
888
834
337
338
339
340
342
343

*) ^f uHc^tgefuiibnic Otiginol UVHi^ bk i^^U; MCftl. baft Cottonbtatt |it 6. 98«.

p'

XVI

247. 1192 "7,0

248. 1192 %,

249. (1193) "/,

250. 1193 «V„

261. 1193 "/i»

262. 1195 »%
268. 1196 "/a

[264.] 1196 «%
266. (1198—1209)

266. (1198 »%)

267. 1196 Vs

268. 1201 V,

259. 1205 "/,

260. 1207

261. (1211—1218)

262. (1216-1220)

268. 1218 «%
264, 1220 *%
276. 1220 Vß
266. (1221) "/„♦)

266. (1223) «%

267. 1228 "/e
(268.) 1223 *%

269. 1224 "/,

270. 1224 %

271. 1224 %

272. 1224 »V,

273. 1228 (Sfebruat)

274. 1282 «%

275. 1236 f[u0u|l

276. 1236 aRat

277. 1242 %

278. 1243 "/s

279. 1244 9l))ril
(lt!lfimti0 bet t:Qfeln

dn^altdoetaei^nift.

ümfiffingti.

$aberbom

@t. j(at§artna in ^orimunb

^betbom
$aberborn
Wnben .

SoeSfelb .
^ctfotb .
ftttr«(S5(n

Pttr»(^5In

aRamnfelb
(£a|))>enber9
9taDen8ber0

€t. üat^ortna
Dottmunb
8fif4M .

^elmarS^aufen
^clmarB^aufen
Stabt ^oberborn

in ^ortmunb
in ^otimanb

@t. ftai^atina
fKumhtd .
9iaüenSberg

dOXtfttf

2)othnttnb
Settern
2)ortinunb
Winbcn .
8flat>en8b<r0

in S>ortmunb

Stttc

343
345
347
349
349
351
352
36a
355
366
369
360
362
364
366
366
367
370
384
371
871
373
375
376
876
878
379
380
881
382
883
887
888
888
890.

SBeilogen B. 392 ff. flnb an i^rem Orte ^tonologif^ eingeteilt.

9{o4trfige. IBerid^tigungen , Stegifler 401—438.

*) 6o, ni^t 1989« na4 QfiictB 9iciibcar6fihmg ba Dfl^imrf^CR üescfttti Wli^ u. f. to. 6. 999.

PUB: IC •j;.,.ftr

£)te

'^ <iHe ruvfuubett

bet

f)rot)tng Sßeftfalen

von

K. tot Im ans.

3n>(ttet 93anO.

I. »btbtituna; J)te Äefte,

itatbcitet ton

i>r. $. 9Mni>t»<.

1. I^eft mit einet eiegeltafel.

9Z fi n il e t,
$tud Hnb Setlag oon ^tiebrtd) StcgtnSbetfl.

18 8 0.

j?:

/v •

^^ -.

S)ic ^ettigfteHuttg bcr erflen Slbtl^eilung beS ätoettctt SBanbc^
t)on SEBilmang Äaifcrurlunbcn, roeld^cr bic SHplomc bt^ jum
Untergänge ber ©tauf er umf äffen fott, ift jum ??rü^ial^r 1880 in
aiuöfid&t genommen. Um aber beren ausgäbe nid^t ju fel^r ju
oerjögem unb bie 2lnf(i^affnng ju ferleici^tern, l^at bte aSerlagS^
bud^l^anblung fid^ entfd^loffen, biefe erfle Slbtl^eilung in brei heften
jn je 8 — 10 S3ogen mit je 70 — 80 Urtunben unb unter entfpre::
(j&enber Seigabe ber 4 Siafeln nad^einanber erfd^einen ju laffen.
S)a^ jmeite $eft fott ju Anfang be§ Sal^re^ 1880, ba^ britte
Jßeft mit ben injmifc^en burd^ anberweitige gorfd&ungen auf biefem
©ebiete notl^menbig geworbenen SRad^trägen unb bem SRegifter im
Saufe beffelben Satire^ t)eröffentlid^t werben.

S)ie Slbnal^me be^ erften ^efteS t)erpflid&tet für ©ntnal^me aud^
ber beiben anberen.

SRünfter, im SÄuguft 1879.

£)ie äSerlagiibucbNnblting.

THE r:r'.v y:?>k
PUBLIC LIBRARY

76127A

AS10R. L'-VOX AND
TILuLiN 1-1 •■ NüAilONo

\ K

hälfet * Uttun^en

hex

777 — 1313

nebft aftbenoettigen

^ocumenfcn unb ßrcurfcn

toon

Dr. Koijrr tDUman^,

j(5ni0l. ^el^eimen IHlrc^iDrai^ unb Staate '^ici()i&nv

au 3Künftfr.

•V-*-

• I

9D<e UrVttitbrit bet 3a|irr »0I-I2S9

I. äbtlieilung: 3)ie Xeytc,

beorbettet üon
Dr. /. pi)ilip»>i.

Wit Siegel ab bilbungcn.

S)tu(f unb SBctUg uon ^tiebitcfc 9tcoen«bci0.

18 8 0. \\

Sbit

^ a t f c r « U r f u it b e n

ber

^rotJtng SBeflfalen

QuS ben

Sauren 901 - 1254

bon

Dr. Roger uMlmttiie,

Äönigl. ©e^cimcn ^Irc^torol^ unb SlQat§-tlr(^bat

3U fünfter.

bearbeitet

Don

D«. J. PMlippt,

?[Rit öicr Xafeln ©iegelobbilbungen.

SR ä n (l ( r,
^rud utib QetUg »oit %titbxidf ategendberg.

V

1

THE NEW YORK

PUBLIC LIBRARY

576127 A

AhTöH. L -N / .'.ND
H IS- i L

Seinem SSatet

bent

tun Dr. |hilipjrt

in

{tttblid^er Santbatleit unb Sere^rung

geioibmei

i9om

<{>eratt8geber.

f.. ' ^ /f y. >

^0<U "2--?Äf^

a i^n V"-* ^ ''■-'f^v

@ t n ( e t t u n g«

€<5ei bct regen unb tief einge^itben S^^ätigleit unferer 3^'^ ^^f
bem ©ebietc bet Urfutibenf otfd^ung tritt an ben Herausgeber biefer
Sammlung bie 5pfli($t l^eran, erflärenbe unb re^tfertigcnbe 333 orte
über bie bei ber arbeit beobad^teten unb für biefelbe maßgebenben
@runbfa(e noranjufd^idfen.

%üx bie 3lec^tfertigung ber äufeern ©efamtntanorbnung werben «o^awt.
i»enige ©orte genügen, ba biefelbe im fflefeutlid^en nad^ ben än^
gaben ©irfetö in feinem Sluffa^e beS neuen Slrd^iü^ geftaltet ift
unb ba^cr eine 35erufung barauf l^ier genügen mufe ')•

5öie im erften a3anbe biefeS SBerfe^ ift jeber ber d^ronologifd^
oneinanber gereiften Urlunben baS SRegeft unb ber nöt^igfie Apparat
BorauSgefd^idt. ®leid)fam aU ber (Sigenname ber Urfunbe fanb
juerft bie ©tumpf'fd^e ober eit\e entfpred^enbe Plummer eine ©teile,
ber fid() möglid^ft gebrängt bie d^arafteriftifd^en Angaben über SIu^j
fteUungöort, S)atum unb ©mpfftnger, fomie über bie für biefen
äbbrudt benuftten OueKen anfd^ließen unb jwar in einer gtei^em
folge , bie im SBefcntlid&en mit DlüdEfidjt auf bie 33equcmlid^feit beS
9enu|erÄ geraätitt würbe. 95ei biefen 3(ngaben finb nun jebeSmal,
wenn ba« original ganj fehlte unb burd) ßopien erf efet , ober nur
unoottft&nbig Dorl^anben mar unb bnrd^ Sopien ergön5t werben
mu^te, biefe fecunbären Quellen, um fowo^l ben Apparat }uent=
laften unb burd^fid^tiger ju gcftalten, aU aud^ befonberS bie Sln^
fü^rung ber fieSarten fürjen ju lönnen, mit Sud^ftaben begeid^net
worben; unb jwar gemattete weiter berUmfianb, bafe burdfiweg für

*) 9{eue§ %x^t} I. @. 489 ff.

8 Einleitung.

eine 3öi&l von Urfunbcn bcrfelbcn 5ßrot)entenj aud^ biefclbc ab^t:
leitete Quelle, b. ^. ba^felbe Eopiar benu^t würbe, btefe« Eopiar
für aUe beruf elben eutuommeueu Urfuubeu, mit bem gleid^eu etufa(§cn
Sud^ftabeu ju btiei^mn , ba berfelbe burd^ beu oorgefejteu Flamen
be^ goubS bej. ©mpfäuger^ geuauer beftintmt wirb. S)iefe Slu-
^ orbuuug geroäl^rt eiuerfeitg beu SSortl^eil, ba§ eine aud^ uur ober*
ftäd^lid^e äSergleid^uug von Urhiubeu bc^felbeu goubö fofort i^r
gegenfeitige^ 2;rabitiougt)erfiaitui§ beutlid^ ericuueu lä§t, üerkugt
aber aubererfeitg , bafe uuter ber f o für bie eiujelueu ^aubfd&rtften
gefd^affcueu ß^iffre ju Slufaug be« 95ud^eö bie uöt^igeu SKugaben
über äKter, Umfaug, ard^it)alifd^e S3ejeid^uuug u. f. ro. jufammen=
gefieHt jtd^ oorfiubeu uub jener ß^iffre einen Snl^alt uerleil^en.
©*I?H* 5Diefe fo nötl^ig geroorbeueu Uebcrfid^ten über baS 2;rabition§5
tjerl^ältni^ ber nur In abgeleiteten Quellen erl^altenen Urfuuben
jlebeg eiujelnen gonb§ fiub burd^ $injufügung entfpred&enbcr Slu«
gaben über bie einfd^lägigen Originale ju Oefammtüberfid^ten ber
Ueberlieferung^oerpltniffe ber betreffenben ^roüenieuj geftaltet.
3)iefe SufamntenfteHungen laffen beu ganjen für ein ©tift u. f. u).
uorl^anbencn UrfainbeusaSorratl^ fofort uub beffer, n)ie ein Slegifler
uor Singen treten uub geftatten anbererfeitd bie ®ntlaftung be^
Apparate^ jeber einjelnen Urfunbe von Slngaben über in biefer
älu^gabe nid^t benu^te, n)eil abgeleitet erad^tete Quellen, ol^ne ba%
fie ber Äenntnife beö gorfd^er^, ber jene Ucberlieferung^fonnen
uieQeid^t l^öl^er ad^tet, al^ ber Herausgeber, ober bie herangezogenen
Quetten nid^t für genügenb l^ält , entjogeu wären ').

Soweit bie nad& ©idfel'S Slnroeifungen getroffenen älnorbnuns
gen. 3)aneben verlangen Slbioeid^ungen üon feinem S^fteme eine
Sled^tfertigung uub eingel^enbere S)arlegung.
ÄS?**"^ Sei ber in biefer Urlunbenfammlung burd^ge^eubs feftgel^at
©tüA. tenen d^ronologifd&en golge ber Urfuuben, wäre e-^ fhrenge ge^:
nommen, geboten gewefen, bie unäd^ten Urlunben jwifd^cn beu
3)iplomen einjureil^en, weld&en fte ber 3eit i^rer ©ntflei^ung nad^
nal^e [teilen. S)a bie Seftimmung biefeS 3^itpwnfteS aber oft

*) IhiTje 9}oiiaen über Sage unb ®t]^äjiit beS betreffenben Otts, fowie bie
wt^tigften — SJoIIpänbißfeit aber nidjt erprebenben — - ßtieraturongaben,
betfud^en bie ^raud^barfeit btefe9 ÜRatetialnad^metfeS ju er^d^en.

dtnlettung. 9

gro^ Sd^tDierigfeiten f^at, ffobe id^ ed Dorge^ogen, fte nad^ 3fta^-
gäbe i^re^ fingirten S)atumö cinjufugcn. Dbrool^I bei biefcm SSor*
ge^cn in tjielcn Ratten ein geiler unt)etmeiblid& ift *), glanbte id^
bod^ aud^ hierin an ber Drbnung be^ ersten Sanbed feftl^alten }n
foBen gegenüber ben SJiinfd^en ©idCefe, ber öd^te nnb unäd^te
tlrfnnben röuntUd^ gefonbert feigen möd^te^). Unb jroar gefd^al^
ba^ aus betn ©runbe^ n)eil eS mir nid^t in aQen §äKen möglid^
fd^en, ein fid^ereS Urt^eil über 2led^tl^eit ober Unäd^tfieit ju fällen,
alfo ftreng genommen, beim 3lnfd^lufe an baS öidteffd^e SJerfa^ren,
ttod& weitere befonbere älbti^eilungen für oerbäd^tigc , überarbeitete
tt. f. to. Urfunben erforberlid^ gemefen waren*).

S)ie tiefte, mar ber Herausgeber bebad^t, in ber beftbe^ f^'n
glaubigten gorm, ol^ne SlüdEfid^t auf i^re ßeSbarfeit ♦) tjorjufü^ren
unb oerbedtte bal^er bie ©igentpmlid&leiten , ja ^l^ler beS Drlgis
naid, ober beim 3)tatigel beSfelben, ber am beflen erad^teten ab?
geleiteten üueQe nid^t nur nid^t, fonbern glaubte fie e[)er l^erDor-
^eben ju muffen*).

3n>ar merben glatte ^e^te befonberS von ben 93enu|em biefeS
9RaterialS gemünfd^t merben, meldte bie Urfunben nur als äted^ts«
bocumente anfeilen, unb eS ifi aud^ bereu ^tttereffen burd^ ^et^
befferung ber geiler u. f. m. in ben Slnmerfungen 3led^nung ge^

*) EnbeifettS ^etoinni baburd^ baS $u4 an ^anblt^fdt, ha man nad^ alter
@etto^n^eit — oud^ Stumpf orbnet ja fo — bie Urfunben an bem i^nen
^ier angetotefenen Orte fud^en toxxh. IBcrg(. gidfer, SSeitrfige ^ur Urfunben«
leljre IL §. 492. — ') ©urd^gefül^rt in feinen 9teöcjten ber Äarolinger;
toieber betont in ber $e{pred^ung ber Diplomata imperii tomus I. 6. 60.
-- >) Ueber bie für biefeS $ud^ als maftgebenb angefe^enen llrtterien ftlr
Sed^t^eit unb Unöd^t^eit t)on Urfunben unb bie für unSe^te angetoanbte
fiu^ere ^eaeid^nung. 6. 11. fßn^l gitfer, Seiträge IL §. 492. — ') 2)od^
tDurbe für bie Ortl^ograp^ie ; toxt im erften IBanbe, bie ^et^obe ber Monu-
menta Germ, beobachtet, u unb v unterfd^ieben , bie 3nierpunction felb*
^ftnbig ge^anb^abt unb bie großen Sud^ftaben nur bei 9lameti angetoenbet.
S)agegen blieb ber Unterfc^eb üon ae, e, e, beobad^tet. ®ie Sßorfü^rung ber
92amen in Siapitäld^en tourbe für bie Urfunben bed 10/11. 3a^r^. beibe«
fallen; in Urfunben beS 12. iebod^, einer 3(it, in raeldj^r 9Ki{d)ung ber«
felben mit !D2inu§feln in bemfelben SBorte unb ^bfüraungen ber @igen«
namen häufiger merben, au^er ^d^t gela{fen. — ^) S^ergleid^e bie nid^t ganj
flbereinftimmenben Sorberungen SicfelS; SBefpred^ung ber ^er^'fc^n Diplo-
mata. €. 41 ff.

10 ^inleiiunfi.

tragen iDorbctt , aber bieiS ift ia bod^ ni^t ber einjige ®efid^t«punft,
unter n^eld^em bo^ l^ier gebotene äRaterialniertl^DoQerfd^eint^ benn
aQe l^er mitget^eilten Uriunben gewinnen in xffxtn @tn;elangaben
baburd^ no^ eine bef onbere SBebeutung , bag fte oft auf ä^ionate lang
bie einzigen S^^Ö^iff^ ^^^^ ^^^ 2^f)ätigleit bebcutenber ^errfd^er finb.
3)a nun aber in biefen ®injelangaben, in^befonbere j. ©.
ber 3)atirung^geite , roeld^e un« ben SReifeweg ber ^errfd^er er=
fennen le^rt, öfter ffiiberfprüd^e unb fd&einbare gel^ler auffallen,
— eine ©rfd^einung, weld^e bei einer grofeen unb ftetd auf ber
933anbcrung begriffenen Äanjiei nur ju erflärlid^ ifl — fo erfd^eint
eg ate Slufgabe ber gorfd&ung biefe SSerflö§e ju erflären unb nid^t
nne bie öltere S)iploniati!, —meldte fid^ba^Serbienft crioarb, im
Slllgemeinett ben Äanjleigebraud^ feftjufietten , — cä ju tl^un pflegte,
Unregelmäfeigf eiten , roeld^e biefen gefunbenen Siegeln roiberf prad^en,
ju emenbiren, ober gar ftd^ iljret baburd^ }u entlebigen, ba^mau
berartige Urfunben überhaupt aU unäd^t bei @eite fd^ob. @ine
rid^tige ©rttärung biefer Unregelntäfeigfeiten unb bamit aud& rid^*
tige SSerwenbung ber Uriunben aliB l^iftorifd^er Seugnijfe ifl aber
nur baburd& möglid^, bafe man unter genauefter Scad^tung aQer
©injell^iten bie aUmäpd^e @ntftel^ung beS betreffenben ^ocument^
JU perfolgen terfud^t ')• derartige fjoild&ungen nun ju ermöglid^en
unb baS aWaterial baju ju liefern, erfd^ien aU befonbere Aufgabe
üorliegenber ®bition unb biefer (Sefid^tSpunft mußte bei ber §er=
fteHung ber 3;efte maßgebenb fein. Äann man nun aber einen
einigermaßen fidleren ®rfoIg für berartige minutiöfe ©injetUnter::
fud^ung nur bei Originalen l^offen, fo glaubte bcnnod^ ber $erau^=
geber, aud^ aud abgeleiteten Quellen gefd^öpfte @tüd!e barum in
bcrfelben SBeife mie bie Originale be^anbeln ju muffen, meil bie
gel^ler ber Slbfd^rift nur ju oft in ©igent^ümlid^feiten ber äJor^
läge i^ren ©runb ^aben. ©^ mar ba^er aud^ bei ber SBieber^
gäbe nur in Kopien erl^altener ©tüdEe gerabe mie bei Sleprobultion
»on Originalen baö SScftreben beö ^erau^geberg barauf gerid&tet, ben
©taub ber Ueberlieferung möglid&ft genau unb beutlid^ erfennbar
barjufiellen «).

•) Sergl. bie Sorfd^ungen gridEer'S in {einen „^Beiträgen aur Urfunbenle^re 11.
§. 466." ©idel, «eiträge VI. 6. 12. — ') 5E)abei ift benn aui^ bie

Stnlctiung. 11

33ci biefem ©tanbe ber gorfd^ung nun, tonnte e« bei bet Hna^te
proniniielCcn Scfd^rdnft^it biefer Sammlung nid^t aU t^unltd&,
bei i^er Sludbe^nung an Qaf)l bet UrEunben nid^t al^ geboten
erfd^etnen^ bie Unterfud^ung aEer einjelnen ®tücfe ju @nbe ju
fu^en, fonbem eS erfd^ien oielmel^r atö bie ä(ufgabe, für biefe
arbeit bad 3Raterial }u liefern. @d mürben bal^er aud^ f olgerid^tig
t)on ben jroeifell^aft erfd^einenben Urhinben nur bie fidler ol^
^Slfd^ungen ju betrad^nben ©tüdfe mit bem 3^^$^^ ^^^ Unöd^t-
^it, ben edigen ") Älammern [ — ] oerfe^en, roäl^renb bei einer
gro^n 3^^ meiterer^ nur bie oormaltenben SJebenfen angebeutet
merben burften. 31IS fidler unäd^t^) mußten aber bie @tüde be^
}eid^net merben^ meldten bie äujsere Beglaubigung in @d^rift unb
vox aüem in ber äSefiegelung fel^Ite, fo ba^ fie nie ein red^t^-
gültiges SSemeidmittel fär bie barin au^efprod^enen Siedete abge^
geben ^aben. ®a felbfloerftänblid^ bie erfte %<ermut{|ung für
Sed^t^eit fpred^en mu|, \o mürben Urlunben^ bereu Siegel }mar
verloren maren^ bereu übrige Normalien aber feinen 9lnfto§ erregten,
ben ad^ten }ugered^net unb folgerii^tig, auberfeitd @^oncepte unb
ebenfo mit bem Slnfprud^e red()t!^Iräftige S)ocumente ju fein auf^^
tretenbe @tüde, fobalb il^nen bie Beglaubigung beS Siegeln ooU^
fommen fehlte aU unäd^t be^eid^net.

3)iefe einfädle Unterfd^eibung lögt fidf) aber nur bei ben in
Urfd^ften unb Originalen erhaltenen @tüdten burd^fü^ren, mä^-

Drtlfo^ap^xt ber befien ^opte, toetd^e bem ^bbrud als ®rimblage biente,
but^tDeg beibe^lten loorben unb ntti^t eine Ülnftlicfje Sieprobuftton ber
Cri^ogra^itie bed Originals uerju^t toorben, unb jtoar »utbe biefer SBeg
barum getoö^lt, um bie ©c^mierigteiten, meldte ein berarti^eS SBefIreben
bereiten mürbe, 3u umgeben unb anbererfeits auf beu erften ^^lid aud^ im
3)ru(fe er!ennen $u laffctt; bofe bie Urfunbe obgcleiteten Cueflen enftomme.
ISergl. bagegen Sickel, Diplomatum Tomus I. p. 52.
') dbenfo »urben einjetne Streite ton Urfunben , fo tt»eit fte als jelbflerfunbenc,
U)iUfürIid)e SufS^e oon fpäteren Hbfd^tetbern ober Herausgebern ju enoeifen
loaren, als gölf^ungen be^anbelt unb mit [— ] eingefd}Io!fen dagegen er«
fd^einen fiebere Ergänzungen oon Süden im ^e£te in runbe klammern (— )
gef(!^(offen ; @te£[en , an benen Ergön^ungen unmöglich erfc^ienen, ftnb punftirt

bezeichnet; mft^renb bom urfprttnglic^en ^c^reibcr jur fpäteren,

aber unterbliebenen Ausfüllung abfic^tlid^ gelaffene l^üden bunlj) <S^ebonfen«
prid^ — angebeutet toerben. ^) $erg(. gol^ im 92eucn Ardfiib III. 15.

12 Stniettuno.

renb bic nur au« abgeleiteten OueDen belannten 3)iplome t)iel
mel^r ©ci^TOterigfeiten bereiten. SBoBte man bie oben entwidetten
®runbfä|e ganj ftrenge aud^ bei biefen annjenben, fo würbe ftd^
eine ©ürgfd^aft für Sled^tl^eit fold^er S)ocumente ^öd^fien« in einer
@m)äl^nung berfelben in unjTOeifell^aft dd^ten S)iplomenO ober
üietteid&t nod^ in einer anbenoeitigen SJeftätigung ber barin fefts
gefegten 3leÄt«Der^äItniffe finben laffen«). 5ßraftifd^ aber mu§
fid^ ba« aSer^ältnife fo geflalten, bafe bie #r alle un« entgegen::
tretenben S)ipIome t)on tjoml^erein feftjul^altenbe Slnnal^me ber
Sled^t^eit , f obalb baS einzelne ©tüd nid^t befonbere anflöge entl^alt/
afe vorläufiger SSeweiS ber Sled^tl^eit genügen mug.

S)cm 3:;eyte nun, biefer, nad^ berartiger 5Ronn afe unäd^t er^
Härten Urlunben, glaubte ber Herausgeber barum genau biefelbc
Sorgfalt, wie bem ber äd^tenwibmen }u muffen, weil i^re gefd^td^fe
lid^e unb red^tlid^e 93ebeutuug nid^t aufgel^oben, fonbern nur oer^
fd^oben ift. S)cnn felbft im ungünftigften galle «) finb fie Semcifc
für Sled^tSanfprüd^e unb melfad^ burd^aus gered^tfertigte SRed^tö^
anfprüd^e ber fie probucirenben 5ßartei unb jmeitenS mufe für
eine genaue Unterfud^ung beiS einzelnen @tüdEed baS SRaterial ge^^
geliefert werben, um er!ennen ju laffen, in mie weit feine fiugerc
gorm, feine Daten u. f. m. gefd^id^tlid^en 3Bertl^ beanfprud^en
lönnen.

3)ie6 im Sittgemeinen bie ©efid^tSpunlte , meldte bei Sear^^
beitung ber uorliegenben Urfunbenfammlung maggebenb waren.
33ie gertigftettung ber Sttrbeit war nur baburd^ bem SJearbeiter
nthtxi einer SReil^e oon SSerufS^ unb anbern arbeiten möglid^, ba§
ber @el[ieime 3lrd&it)rat]^ §err Dr. 31. SBilmanS in jal^relanger SIrbeit
bie ©efammtbeftanbe beS SRünfter'fd&en ©taat« = ard^iuS auf bie
barin tjorl^anbenen ÄaifersUrlunben burd^forfd&t unb baS ©efammt^

>) Unb au4 bae toütbe ntd^t burd^ioeg genügen, ba bet SfoH, bag bielEanglet
f))ftierer Sal^r^nnberie alte Qfdlfd^ungen aI8 Sd^t anerfonnte, nid^t nur
benfbar , jonbern er»iefenermo6en tootöefommen ifl. — «) %\t^ Jot bonim
feine Sebenfen, meti aud^ na^metsbar unöd^te ^i^lome anet!annte Stents«
txr^ftliniffe begeugen: e9 lotrb ba^er aud^ fteiS nod^ au übetlegen fein, ob
man baS ^iftorifd^ SBeiiDer! biefer Ur!unben al§ SBetoetSmaieriol »trb Der*
öertoenbcn bütfen. — ») Sm öünfttgfien gotte fönnen fie fogar »etoeife ffir
beftel^enbe IRed^te fein.

Einleitung. 13

matettal tl^eils in ben auSfiii^rlid^ aufgearbeiteten SRepertorien für
bic ©inielf onbg, t^eife juf ammengetragen in ein eigenei^ Serjeid^nife
ber ÄaifersUrfunben bereit geftellt ^atte. 5Daju unterftü^te ber
®^ef beg preufeifd^en Slrd^ioroefenS §err ®el(ieimer Dber^aiegierungS-
9iat^ 5Profeffor Dr. üon 6t|bel burd^ gütige Vermittlung beim
@et|eimen ©taat§ = Slrd^ire in SBerlin, ben @taat^::ard^it)en SJüffet
borf, ^annooer, 9Ragbeburg, SRarburg unb bereu aSorftänbe
^err Ärd^iorat^ Dr. i^arlejs, Staate :^ ard^icar Dr. 3ani(fe,
@el|cimer ärd^iüratl^ oon aWülüerftebt unb Staat« = ärd^ioar
Dr. Äönnele foroie ber S)ireftor be« Äöniglici^ fäd^fifd^cn ärd^it)« in
Dre^ben, ^err ©elieimer SKrd^iüratl^ tJonSBeber burd^ bereitmiHige
Uebermittlung unter il^rer Serroaltung befinblid^er Slrd^ioalien baä
Untemel^men. 3)er grau ©räfin S. von Äielman^egge auf 6appen=
berg, ber grau Slebtiffin be§ Stift« gifd^bedE, Caroline üon
9Sebing unb bem i^erm 9led^t«anmalt SBebbige in Sli^eine^ ban!e
id& für bie ganj befonber« }ut)or!ommenbe unb gütig ertl^eilte 6r=
Iaubni§ jur SSenuftung in il^rem SSefifee befinblid^er Urfunben unb
bin bcm S)ireItor ber gürftlid^ Salm:j^orftmar'fd^en 9lent!ammer
^rm 9tittmeifier a. S). JZramer^ ben SRagifiraten ber Stäbte
ßoeSfelb, ^ßaberbom unb SBerl, foioie bem J)ortmunber Stabt-
Srd^iDar ^enn Dr. Sübel für frcunblid^e SKittl^eilung unter i^rcr
Serroaltung berul^enber J)ocumente t)erpflid^tet.

SReben Dielfad^er Anregung unb Unterftüfeung , meldte bem
Herausgeber oon Seiten feine« aRünfier'fd^en ßoHegen ^errn Dr.
2. ÄeBer ju 2;^eil mürbe, üerbanite er vor SlHem bem SSer!ef|r
mit bem $ülf«arbeiter bei ber ©iplomata = äbtl^eilung ber Monu-
menta Germaniae ^erm Dr. Ä. goI| bei feiner faft monatlid^en
Slnmefenl^eit im SKünjier'fd^en Staat« ^Slrd^ioe mand^e Anregung
unb oiele, foroeit tfiunlid^, angefül^rte 2Rittl[ieilungen unb oor allem
ben (SinblidC in bie 9lrbeit«n)eife unb einen S^l^eil ber Sammlungen
jener 2lbt^eilung be« großen Untemelimen«.

atlen biefen ^errn, in«befonbere aber bem J^erm ©el^eimen
Slrd^oratl^ Dr. 91. SBilman« für feine fiete Seitung unb 3^^eilnal^me
an ber von i^m mir übertragenen arbeit roörmfien S)anf.

aWünfter, anfang SDlärj 1879.

S)er Herausgeber.

für bic SIcftc.

C. ö^ti§mon.

I ] Sölfc^ungen ober toiUtürdd^e ^rgSn^ungen; bergl. 6. 11 ^nm. 1.

( - - ) Sichere Sroänjuiißcn; ücrgl. ©. 11 ^Änm. 1.

SUcfen, bereit ^rgön^unoen unt^unli^ erf (gleiten; bergl. S. 11

"^nm. 1.

3*11 Originale obfld^Htt^ gcloffene ßtirfeit; öergl. ®. 11 ?[nm. 1.

(EuTJtDe Settern litterae oblongatae.

jlleine Settern beuten auf (^opirung ber betreffenben Stellen au§ ben in bcr
dianbnote bemettten ^it)lomen.

Ueberftd^t.

91rit«brr(|

9te9.'$e|. Arnsberg, Kr. ^rndberg.

©roffd&aft, 13«8 an ftur::Äöln ücrtauft.

S) t plom e.

etnmpf, 3600 (1138—1151); über bic Xrabition unb ben
2)rttd ücrgl. bic Jiummcr.

Xa§ ^r^tti fe^r aeiftreui; bte größten ^eilc in ben 6taat§«%td)ik)fn

<E)üütIboTf unb fünfter.
@e|(^i(^t(: eeiber^, fianbeS« unb !Re4t§ge{d^4te beS ^er^oot^umS 9Be{i-

falen, ^bi^tilung I. 2. Arnsberg 1861.

«C9..93ej. fünfter, Ar. 6teinfurt. Dtöceje ^Rünfler.

3)ametifttft gcgrüTibet c. 968, aufgehoben 1811.

Patron: 6i. 9licomebe§.

Diplome.

et. 458. 631. 922.

I. ©riginaP). ®t. 922 (getieintc« ©taat«^3lrc||it) «erlin).

II. :3lbfci)rtftftt. SSergl. bte cinjelnen 9lunimcrn.

III. ©ruAf. 1. @r^arb, Codex dipl. ju jeinen Regesta 1.
historiae Westfaliae. 3Ränfter 1847 ff. Die Drude finb, fo weit

ue au^ ben Originalen Pieren, forgfältig, bod^ fehlen oft bie roünfd^eng'
mTt\)en !2(ugaben über paläograpl^ifd^e Sefonber^eiten unb vor allem
genaue STu^funft über bie ©cftegelung. Die SBiebergabe abgeleiteter

*) 3p über bie ^lufbetDOl^rung ber Chginale ni^ts befonberS bcmerft, fo be<
ni^en biefelbcn im Staats« Vrd^ibe fünfter.

16 Uebcrfidjt.

üuctteti ift locnigcr genau , ba bcr SSerfaffer tl^cite bie Drtl^ograpl^ie
(j. 89. gcfd^iüänitc e.) felbftänbig }ured^tftu|t, tl^cifö z% an bcn
OueIIennad^n)eifen , befonber^, n)entt mel^rere Sopien benu^t ftnb,
2. f etilen läfet. — 2. SRiefert, aJlünfter'fd^e Urhinbenfammlung IL
ßoegfelb 1827. S)eni Serfaffer flanben ni(]^t immer bie beften
OueHen ju ©ebote ; auii^ finb bie Slbbrütf e nid^t immer correlt unb
frei t)on Sefefel^lern unb entbel^ren oft ber münfd^engmertl^en
QueUennad^meife.

S)te »id^tigften ^titnlegien tarnen na4 ^J^agbeburg. ^te übrigen ^rd^i«
balien im gürftli^ 6alm » ^orfimarf 4en ^r^be GoeSfelb.

3ur %t\i^\^U\ ^ie Urfunbenbrude f. oben; au^erbem 9QßilmanS, SBefif.
U.-S8. III.

® appr nfit vg.

iRc8.-»ea. SWtinjier, ^x. ßübtng^oufen, 2)i5cefe «Rünfier.

aWänner^Älofter (©tift), «ßrämonftrat. Drben; flegrünbet 1123,

aufgel^oben 1803.

$Qlrone: @t. ^aria unb Sol^anneS (Süang.

£) t p (om e.

©t. 3182, 3912, 4482, 4636, 4838; SBilman^, SDB. U.^».
III. 82.

I. ©riatnolf. ©t 3182, 3912, 4482, 4636, 4838.

a) IL libfcbriftm. ßopiar. a) ^ßergament fot. 121 »Idtter,

sac. XIV/XV. gut erhalten. @ute 2lbfci^rift eineö älteren c. 1280
iufammengefteaten Sopiarä. enthält: @t. 3182, 3912, 4482,
4636, 4838. aBilman§, SB. lU». ffl. 82 »).

an ber ©röfltd^ JhelmanSeggefd^en $i6[iot|et auf (^|)))enber0.

III. IDrudif. @rl^arb f. ^orgi^orft.

%\i älteren Urfunben (bis 1600), toeldfjc je^t no(i^ in (£ap<)enber9 benign,
»erben im ßaufe beS @ommer§ 1879 inS 6taatS • Itr^iö ?Wünj!er
übergeführt »erben.

®e{4i4ie: D. steinen, JCurae SBefc^reibung ber ^0(^abeltgen ^^otteS^fer
eap))enberg unb 6<^ba u. j. ». ^ortmunb 1741.

>) ^ie bem Vbbtucfe gu (S^runbe gelegten 9htmmern ftnb jebegmal gef^errt
gebrudt.

Ueberfid^t. 17

® la t b Ol).

»€0.«^. TtinUn, Stx. äBiebenbrfidf, f)i5cefe CSnabrUd.

»lüimcrilofter, ^rämonfhrat Drb., gegr. 1132/33, aufge^. 1803.

Patrone: 6i. Wiatia, SaurenttuS unb $aulu§.

S)t p ( in.

Stumpf 3298; über feine SIrabition üergl. bie betreffenbe
Shttnmer.

•ni£k. ^liefert f. Sorg^orft.

Das tlt^it) beruht in füfyiba im Seji^ beS Surften t>on 2:ed(enburg'9l^eba.

ISoeAfelb.

9{eg-%e). fünfter, Stx. (EoeSfelb, (gUrfient^um SOtlflnjlet).

©tobt, gegrüttbet c. 1196.

2) i p I D m.
Stumpf 4995 in Urfd^rift im ©tabt^Slrd&ioe.
Vrnik. (Sr^arb f. Sorgl^orft.

(Sef^id^te; edfeknb, ®rf(l^4ie ber etabi (SoeSfelb. (loeSfelb 1839.

@ o V tl e Q.

9tea.«a9ea. SXtnbtn, ftt. ^5sier, S)i5cefe ^ßaberbotn.

. gürflsStttei gegr. 822; 1793 (1783) S5i«t^um; aufge^. 1802.

Patrone: &. @ie))^anu8 unb SituS.

S)ip(ome.

©l(fel, K. 247; L. 140, 143, 201, 202, 242, 297, 314,
315, 317, 319, 326; Acta spur. Corb. I. II; L. 375. Söl^mer,
RR. Kar. ,750, 751; SBilman« I. 22; »ö^mer, 1. c. 752,
577, ad 577, 585, 768, 772; (Srl^arb R. 436 (3B. I. 35);
»ft^mer, 1. c. 839, 946, 1016, 1025, 1039, 1059, 1063,

1078; erwarb R. 495 (303. I. 56); ^ö^mer 1. c. 1176, 1244.

Stumpf 4, 58, 85, 105, 127, 134, 308, 372, 576, 773, 856,

Oilmant, ftatfcfUtdinDen II. »z« 1879. 2

18 ttebetfiilt.

908, 1041, 1381, (1395, 1681), 1863, 1870, (1872), 1975,
2140, 2141, (2142), 2684, 2999, 3018; Urfunbe Sot^ar'« HI.
1125—1128 ungcbrurft; ©t 3292, 3497, 3542, 3643, 3544,
3568, 3572, 3626; 3affe Monum. Corbb. ©. 520. 5lt. 388
(1152). 6. 521. 9ir. 389 (1152). ©. 521. 3lx. 390 (1152);

Urfuttbc griebrid^'g I. (1160—1189) uttflebrudt; SBiganb, ®cfi.
gort). IL ©. 229 (1180—1190); ©t. 4652, 4775. »ö^mer,
RR Ottonis IV. 8; Heinrici (VII) 33. 174.

I. l(rfd)riftrn. ©idcl K. 247 (»crlin); L. 143, 202, 314,
315, 317, 319, 375; SBöl^tner, RR. Kar. 750, 577, ad 577
(Scrlin), 772; ©r^arb R. 436; ©ö^mer, 1, c. 839, 1016, 1039,
1063,1078 (»erlin); ©r^arbR. 495; »ö^mer 1. c. 1244 (»crlin).
©t. 4 (SBerlin), 105, 134, 308, 773, 856, 908, 1041, 1318,
(1395), 1870, (1872), 1975, 2040, 2141, 2684 (©taa»=aird&iD
^annotjer), 3542, 3543 (»crlüi), 3544, 3568, 3626, 4652, 4775.
gjö^tncr RR. Ottonis IV. 8; Heinrici (VII) 33, 174. — ©t. 1863
nur in ber ^crforbcr aiugfertigung erhalten.

IL abfdjriftrn. (SBerßl. bie »onb I. e. 21. 42. 77 («nmf.) unb 79
gemad^ten Angaben).

a, a) Msc. VII. 5201. ^Pergament, quatt. 328 ©etten ssec. X.
gut erhalten big auf ba^ crftc, jrocitc unb lefttc SBIatt. SJe*
fannte ^anbfd^rift ber lex Saxonum, Richthof en B. (tjergl.
Monum. German. LL. V. ©. 3). S)aran angel^ängt ein ©opiat
8»c. X. entpt: ©icfel L. 2 1, 202, 2 4 2, 314, 315, 317,
319, 3 2 6; »ö^mer RR. Kar. 577 ad 577; SBilman« L 22
(}. %\).); Sommer 1. c. 750, 7 5 1, 7 5 2; (Srl^arb R. 4 4 0);
Sommer L c. 839, 946, 1016, 1025, 1176, 1244. ®t. 4
(jroeintal), 8 5, 12 7. Die Urfunben finb ol^ne Drbnung unb
nadilöffig eingetroöen. SefonberS oft fel^len bie übrigens mit
SRotl^ nad^getragenen Ueberfd^riften nnb Unterfertigungen. —

b. b) Msc. I. 134. ^Pergament, fol. 292 (294) ©eiten c.
1455—1460 gefd^ricben. S)urd^n)eg gut erl^alten. 3)ie Urfunben
finb nadji aJJaterialien georbnet. SMe äbfd^riften finb unabl^ängig
von a). ©in loenig gcbilbeter ©d^reiber copirte ner^ältni^öjjig
genau , aber au^ SKangel an SBerftänbnijä nrit finnlofen ©ntftettungen,
jebod^ guter Ueberlieferung ber Spanien, ©ntl^ält, ©idel L. 140,
201, 242, 297, 314, 315,319; Acta spur, Corbb. L m^--

Hier RR. Kar. 750; ffitlttiott^ I. 22; »ÖJ^tner 1. c. 752, 577
Öiwimal), ad 577, 585, 772; ©r^arb Reg. 436; »ö^mcr l. c.
839, 1016, 1039, 1059, 1063. ©rl^arb R. 495. ©t. 4,58, 105,
127, 134, 576, 856, 1041, (1395, 1681), 1870, (1872), 1975,
2141, (2142), 2999, 3018; Utfuttbe 8ot^ar'8 HI; @t. 32 9 2,
3497, (3541), 3542, 8543, 3568, 35 12, 3626. SSöi^met RR.
OttoniB IV. 8 (jioeiwttl); Hemrici (VII.) 33, 174. — c) Msc. c.
L 147. ^o^iet, fol. 616 ©eiteti. S)ie burd^flättgtS ^tonolo*
glj^ — foioeit bie ÄatoUtiöct späten rid^tig aufgeWfl finb —
geortmctcn ttrfunben Rnb von timm ©elcJ^rten bc8 17. ^öi^t-
lunbettiS iba^rfd^eiiiltd^ für ©d^oten copirt. Sic ctttflömmcrt
— 0$^ ®t. 4775 — bettfclbcn üucH^n, weld^c aü(^ un^ ju
Sebote fielen. S)et Serfaffet gc^t mit bcm SRdtertale jicmlid^
wIttftrK* lim, fft» ßttdfcn au& (St. 1975,2140.), ocrbefTcrt mit
ionicctüteti (@t. 127, 576, 1681, 2142, 3018.), mad^t einen 3u*
fa| (St. 85). S)ie SBerroanbtyd^aft mit ©d&aten tritt befonberg
6ei @t. 2140 beutUd^ lietDor. (SSergl. $anb I. @. 77 älnml. 1.)

ent^at: ©idfel K. 247; L. 140, 143, 201, 202, 242, 297,
314, 315, 317,319,326; Actaspuria Corbb. I; L. 375. »ö^mer
RR. Kar. 750, 751; SBilmanö I. 22; »ö^mer 1. c. 752, 577,
ad 577, 585, 772; (gr^arbR. (436,440); »ö^mer 1. c. 839, 946,
1016, 1025, 1039, 1059 (boppelt), 1063, 1078; ©r^arb R. 495;
«ö^er 1. c. 1176, 1244. ©t. 4, 58, 85, 105, 127, 134, 308,
576, 773, 856, 908, 1041, 1318, (1395, 1681), 1870, (1872),
1975, 2140, 2141, (2142), 2999, 3018; Urfunbe Sot^ar'^ III.;
6t. 3292, 3497, (3541), 3542, 3543, 3568, 3572, 3626,4652,
4775; »ö^mcr RR. OttonisIV. 8; Heinrici (VII.) 33, 174; RR.
Wilhelmi 273. — d) Mbc. 1. 132. gJergQmettt, octat), 146®eiten. d.
s»c. XII. mit Dielfad^en 9la4itragungen. @nt^ält ©. 60 unb
145 bie beiben unbatirten Ürhtnben ^^riebrid^^ I. — ©injelab^
fii^ftett: XtttttSfttmpte von »öl^mer 585 unb ©t. 3292. im
Utlttnben^'älrd^it) ; oergl. bie 3?ummem. — 8ei Äinblinger ©t. 43;
»etfll. bie 9bimmer. — SM^mer RR. Kar. 768 nur in bcr ^er^
focber Xtti^fertigiine erhalten.

III. 9ni4if. 1) Schaten, Ännales Paderbornenses, Nenhusii i^
1693. SHe S)nttfe meift aus %ukn CtueUen^ aber ol^ne Xngaben
berfelben; bagu nid^t ol^ne iSefefe^ler. @r^arb brudCte nur 9on ©diäten

2*

20 UeBerfi^i

nid^t berildftd^tigte ober au^ gait} ungenilgenben Quellen publicirte
©tüde ab. — Monumenta Paderbomensia (1669«, 1672«, 1713»,

2. 1 714*). — 2) Falke. Codex tradd. Corbb. Seipjig unb SBolfettbuttel
1752. S)ic 3)ru(fe fd^eitien mit genauer SEBiebergabe ber Originale
gegeben, fte ftnb aber im l^ö(i[irten ®rabe un}ut)erläffig, ba %ciSte^
üueSenangoben puftg täufd^en, er bie Urhinben jured^t fhi^t unb
felbft nur in fp&tem älbfd^riften erl^altenen @täden ein oltertl^ilmUd^ed
äluSfel^en giebt. @r ^at im ©anjen taum beffere üueEen ge^abt^
atö l^ier und gu ©ebote fte^ien. Ueber feine e^alfd^ungen oergl. L
©. 58 ff. unb 3eitfd[irift für caterl. ©efd^id&te XXI. i. — @r ift
@rfinber unb halber einzige üueUe von @iäü, Acta spuria

3. Corbb. IL unb@t. 3 7 2.— 3) Jaffe, Monumenta Corbeiensia
1864. Sanb I. ber Bibliotheca rer. Germm.

2)aS Kr 4t)) tnu( na^ bet SRttte M 16. S^^rl^nbertS btcl Detloteit ^ben
(betgl. Üb), ^ttt^gtcifenbe IReuorbnnngcn Iaj{en bie 8}tt(ffil^fiett bet
ttrfunben 1) fflv bie ^renaf^eibe beS 10. unb 11. ^o^rl^unberU unb
2) ffir bie Sdt «M SBtbalb'S um 1150 er!ennen.

3ur ®eJ4i4te: Falke, cod. tradd. Corbb. SBiganb, (&tWäfU iS.ott>e\fi
unb Rösters 1819. — S)eTf., S)er (£om\)M4e ^fiierbefl) 1881. —
S)etfelbe, d^orbel^'l^e ^ef^id^iSquenen 1847. — Detfelbe, Tradd.
Corbb. 1848.

® of tmtttt b.

9ieg.«SBea. ^IrnSberg, ftr. 2)ortntunb, $)töcefe Jt5In.

A. <Btat>U

2) i p ( m e.

aSö^met BR. Friderici U. 348, 841. Ungebrudte Urlunbe
§einri(]^'8 (VU.) v. 1232 «»/n. (3Wlbel, «eittäge I. @. 6.)

I. eristnaU. mi)mx RR. Frid. 841, Utlunbe ^eintid^
(VII.) t). 1232 »o/„ im ®t<ihum(f)ivi.

II. abft^rift. ^öl^met RR. Frid. 348 ttattöftttnirt in 841.

1. in. Drnikr. 1. ^I^ietfö^, bet $au|)tftnl^t beS SSe^getid^iS

2. t»ot J)ortmunb. 1838. — 2. gol^ne, S)ie @roff<^ft unb freie
ffM^Sftabt S)ortmunb. 6dln 1854 ^. ^ie Shntde leinedioesd
immer {uoerläffig.

Uebetft^t. 21

B. ^at|)annennoflet«

^auettHofict ^rätnonfirat Orbcn^, gegr. 1188/93, aufgel^. 1803.

$airone: 6t. SRatia unb ftal^rina.

S)i))Iome.

Stumpf 4799; gol^ne, SJortmunber Urfuttbcnbud^ 2. (1218),
5. (1220), 6. (1224), aUe in Urfd^riftcn crJ^alten.
Vrndif. Sei IJal^ne f. A.

fi^itffev f l&erforfr B.

©amcnftift gcgrünbet 954.

^atton: ®t. 3o^annel ber Säufer.

2>tp(otne.

©tumpf 233, 1390, 1868. 3affe Monn. Corbb. I. p. 107.
n. 30. Ungebnicfte Urfunbc ^cbrid^'g IL oon 1222 «Vu-

I. «rfi^riftrii. ©t. 233, 1 390, 1 868 im @ttftg:^ard^it)e gifd^bed.
IL abf^rtftrn. SJergl. bie 9lummcm fclbfl.
IIL »raAf. ©rl^arb f. ©org^orfi; na($ ungenauen Sopten
SRoo^er'g, je^t in Msc. VII. 6810.

(Sefd^t^te: ^^ned, Dr. ©itfiSpfamr, (S^efd^d^te bdS freien ablt^en dung-
frauenfHfiS gif^becf. SÜintelen 1866. ^IS äubtMumSfejIf^rifi 1854
oerfafet.

<Brfr<f e.

9Ieg.»«ea. tIrnSbetg , Stt. fiip^jiabi , ^bcefe Sthln , bt8 1266 ^oberborn.

3)amenftift; gegrünbet 948, reoc^anijirt 1819.

Patrone: @i. SRario unb (j^))rtacu9.

) (Srf^etni l^ier, toeil eS 1147, aUerbingS ol^ne but^fd^Iagettben (Srfolg, an
@ort»e9 gefd^nft tourbe.

1

92 rXtUtWU

©tumpf 168,219, 258, 900; fämtntlic^ in Urfd^rift erhalten.

2){e im5ßfanar(|it)c bcfinblic^cn abf d^rff tcn t)Ott©t. 219, 258,

900 finb bei bem guten S^ftanbe bcr Urfd^tiften nid^t betfldffid&tigt.

iDrudir. @eiber|, Urlunbenbud^ be& ^erjogt^utnd SBeftfalen,
arn^bcrg 1839 ff. 9?td^t itntncr juücrläffig unb burd& Scfefc^ler eiitftellt.

®e{4t4i€: 3eit!4rtft für DalerlSnbifci^e (&t\ä)\ä^U, XXXI. 2. e. 162 ff.

9Ieg.>%ea. ^tnben, Stx(x9 SBarburg, DiScefe $aberborn.

SDlännerlloftcr , Kiftercicnfer DrbcnS; gegrünbet vor 1140.

aufgel^oben 1803.

Patron: @L SRaria.

©tumpf 3733; über bie SJrobitton t)ergl. bie 9htminet felbfl.
iDrudi. ©diäten f. doxvty.

®ef4t4ie: (üne Stetige bon Vuff fiten in SBiganbS Vr^ib.

I^etftfe f. ffttntnhtttit.

$rob. $effen»9{affou, Steg-Bej. j^offel, ihr. Hofgeismar, ^öcefe Ihiberbom.

aRännerfloftcr, Senebtctiner-Orben«; gegr, 998, aufgel^. 1540.

Patrone: @t. ^fKario, ^eiruS vnb SRoboalbuS.

Diplome.

©tumpf 1123, 1219, 1220, 1357, 1439, 1688,2039,2938,
3017, 3482. aSöl^mcr RR. Heinrici (VII) 39; UngebrudEte Ur--
funbe ^einrid^^ (VII) 1223 •%.

I. «)rigtnalr. ©t. 1688 (©taotd^älrd^it) SRarburg). »öl^mer
RR. Heinrici (VII) 39.
a. II. Äbfdjriftrn. a) M8c. I. 242. ^ßapier, fol. a. 37 unb

b. 162 ©eiten. ssec. XVII. ein 33anb ber fog. libri Variorum

(Srf(^nt ^ier, »eil eS 1017 an $aberborn geV^nft »utbe.

(Me übrigen auf ber S^l^eoborianifd^en SBibtiot^e! ju ^aberbom)
DOtt ©d^ten» ^anb gefci^riebcn. CntJ^att b, ®. 45 gycerpte
§ttT (Sef^id^te t)on §clmar«l^oufcn. 3)arin @t. 2039, 2938, 3017,
Urfunbe ^eintic^'« (VII.) t)Ott 1223 «Vo.

(Das twn SBend benulie i&op\at saec. XIY. fd^int berloren.)

m. 9tuäi. b) (1) aSßeiwf, ^cfrtf^e Sanbc^gefd^id^tc IIB. b.
Urfunbenbud^ jum jmeiten Sanbe entl^ält bie t)on ©diäten nid^t
gcbrurftcn ^cltnarg^aufer Urhinbcn ©t. 112 3, 1219, 1220, .
1357, 1439, 3017, 3482; Sö^mcr RR. Heinrici (VII) 39
in nid^t immer guten 2;eften nad^ einem jeftt üerlorcnen ßopiat
(saec. XIV). — c)(2) ©diäten f. ßoroep. 6ntf)äU mehrere fpätere c.
Urluttben ©t. 2039, 2938, 3017, faum nad^ ben Driginalcn.

Da9 flr^it) tfi in ^Rarburg; f(!^eint aber in feinen filtern ^efifinDen fe^r

mangeI(ofi et^olten ju fein.
9ef4id^te: SBend a. a. C

l^et f or b.

9{e0.«Se3. SHtnben, Stt. ^etforb, Di5cefe ^oberbom.

®egtaitbet 822 (799); aufgel^oBen 1802.
Vairone: 6i 9Raria unb ^ufinna.

QUtä L. 360; @rl^atb R. 408 (I. 28); aSöJ^met RR. Kar.
768, 811, 814; gr^otb R. 433 (I. 34); Söö^tnet 1. c, 1025,
1098. Stumpf 15, 48, 82, 213, 527, 779, 1040, 1051, 1316,
1863, 2201, 2267, 3541. aBiltiian« SB. U.=S3. IV. 36.

I. llrfd)rtftfn. @idEeI L. 360; @x^ax\> R. 408; ^ö^mer
RR. Kar. 811, 814; Sr^arb R. 433 (Setitn); mf)mx 1. c.
1098 («erlin). St. 15 («erlin), 48, 82, 527, 779 (»erlin),
1040, 1051 («erlin), 1316, 1863, 2201, 2267, 3541.

II. Abfdiriftrii. a) Msc. VII. 5208. Pergament, octau, saec. a.
Xm. 38 «latter (cergl. I. @. 311, 488, 507, ännterlung 1).
Codex ber Tita Waltgeri. enthält: mi)mx RR. Kar. 768,
102 5. ®t. 3641, (3568). — b) Mbc. VII. 3301. (Sine 3lei^e b.

24 Ue6erft4t.

Hetnerer S^opiare auf Rapier unb Pergament ssec. XV. ss.
(gntpt: SBtlman«, SB. 11.^». IV. 3 6 unb bie fdmttttlid&cn
fonft in Driginalcn erl^attcncn ©tfide oft in mefitfad^en, aber
n)ertt)Iofen 9lbfd^riften. 3n Sinjelabfd^riften befinbett ftd^ bei ben
Driflinalen: gr^arb R. 408; »öl^tner RR. Kar. 768, 814
unb Erhard R. 433 (oergl. gider, S3e{trSge gut Urhtnbenlel^re
I. §. 171). — Ueber bie 2;rabition von ©t. 213 ©ergl. bie
SRummer.

III. IDrnckr. ©r^arb f. Sorg^orft.

S)aS Vr^tt) im d^on^en gut erhalten, fd^eint na4 beif 9lU(t|4ttften in ber
IRtite bed 11. da^r^unberte georbnct ju fein.

3ur ® e ( 4 i c^ t e : (6totc^) S^rontca obet für ^gcfaftte 9lo4i:id^ten bon bec Gtobt
^erforb. SteUfelb 1748. — Sormbaum, bie (Scaff^afi WabenSbecfi unb
unb bie Stobt unb bormalige %bin ^erfotb. 8ei^)t0 1864. — dtne
Steige t)on ^Auffä^en in ber 3ettf4rtft für baierlänbtf<l^ «efd^d^te (IV.
y. XX.) unb ben SBefÜfälif^en ^robtnaialblfittem 111. — Harenberg
Monumenta inedita IL Sraunf^Meig 1759.

B. ®ttft ®t. ^o^anned unb 2)ton9{tttd4

ÄoUegiatftift gegr. oor 948; biö 1414 in (gnger; aufgel^. 1810.

$atrone: @t. 3o4onne8 unb ^ionl^fluS.

Diplome.

Stumpf 148, 186, 405, 449.

©riginalr. ©t. 148 (Berlin), 405, 449 (»erlin).

IDruckr. Srl^arb f. 93orgl^orfi. — ©t. 186 nur aud 3)ru(Ien
l^erjuflellen, oergleid^e bie SRuntmer.

3ur ®ef4i4tc: ^e Urfunben bei Sr^arb unb aBilmonf 9B. U.«I9. IV.
Itleinf ^ufffi^e g. 9. Über SBtbufinbS (Srab in ber 3etif4rift ffit bater«
länbtf^e @efd^4te (X. 190). 9$ergl. ^erforb A.

9{e0.«»e}. ^nben, Stx. äBtebenbrfidt; ^iöcefe Ofnobratf.

(SoUegiatfUft gegrfinbet 860 (840), attfgel[|oben 1803.

Patrone: 6t. SKariQ, d^^rifHna unb ^orünu«.

tteBetftd^i 25

@tiun))f 689 im Originale erlitten (etaatf^Xrd^D SRflnfter).
Vmik. S3ei 6t^Qtb nad^ fci^led^ter Sopie. f. Sotgl^OTfl.

tmnaht^).

^aaoQt^mn 9rattnfd^et0, <h. (oljtntnben (bei Sobentoetber) , ^öcefe IDtittbcn.

^(menKofier 99enebi€ttner«DrbeniS; gegr. c. 959^ aufgel^.

^aitont: 6i 9lam unb fRorgaret^e.

2){)>(oiii e.

Stumpf 1395, 1681, 1872, 2142.

I. Hrfdirtflfii. @t. 139^5, 1872.

II. ^bf^nflrn. SSergl. Soroe^ U. (@t. 1681, 2142.)

III. Uriidir. (Srl^arb f. SBorgl^orfl.

i)aS fttd^tn {4^nt fd^rni ftfl^ bm Soibel^fd^ einbetleibt iDotben )u fein.
S^t 0ef4i4ie: Dflrre, Origines Kaminaienses, ^^ntnaflal^tadtamnt.
^olamtnben 1879 (n. 584).

S c n e f II.

8teg.«9ea. SRinben, $tm$ Sfibbcle, ^öcefe 9Rinben.

2)amen{Kft^ Siflercienf er^Drbend ; gegr. 1227^ oufgel^. 1810.

$atron: 6t. VUlxxo.

S)t))Iom.

Uttgeimtdte Urlunbe ^ebrid^'d II. oom^ugufl 1235, im
Original erl^alten.

9le8.*9<g. Wtn^, ftx. ^ßtdmn, ^5cef< ^DUlnfer.

SoSegiatfUft bii» 1131, bann SBenebictinerKofier; gegr. wt 815,

oufgel^oben 1803.

Vattonc: 6t. (Solmal unb ^mianul unb 6)^meon $ro)i^.

>) <itf4etnt ^ex, tocil cS 1147 an Comi gefeit Mibe.

26 Uiberfldli.

Stumpf 3580, 3622, beten 2:i:abitton ttnter Sßflnfter B. ju
vergleiii^n.

arienf elb.

SDt&nnerllofiei:, @iftercienf er^^Drbend ; gegr. 1185, auf gel^. 1803.

$atton: @t. SRarta.

OBilman« SB. U.=». IIL 44, ipi Originale erl^alten.)

fßlatitnm&nfltt.

aRännerftofler, Senebictiner^Orbend ; gegr. 1128, ai^gel^. 1803.

)Diptom.
stumpf 3322; über bie Xrobition Dergl. bie 9htmmer felbfi.
Htttck. (Srl^arb f. 9org||orfl.

QVtrmlfi^tit f. SUfinfftv A.

tReg.'SBea. «IrttSberg, ffr. STtefd^be, ^t&cefe ft5In.

J)amenilift bi« 1310, bann ÄoHegiatftift ; gegrftnbett^or 913,

aufgel^oben 1805.

$Qirone: 6i Paria unb EBalburgtS.

£)i|>{on e.

m^mx RR. Kar. 1346. @tttmpf 68, 253,614,723,890,1122.
I. Ätfi^rtflfit. »ö^wer 1246. ©t. 68, 253,614,723,1122.
n. Äbfdirifi. @t. 890 in ®injelabfd^rlft, oergl. bie $Rummer.

$Ät boTl^anbenen dopiare entflammen btefem ^o^rl^unbert unb ftnb für
vnfete Qia^tät ttett^IoS.

III. SriMfcr. 6ei6er| f. (Btfede.

3«r «ef((it4te: ««tfiaiiVd «v^ib VII. 1 unb 3(Hf4rift für toatetlAnbif^e
^4i(|te XXIH. SSO.

r tele n.

3)amenftift^ gegrünbet 889, aufgehoben 1803.

^atroite: 6t. (Cornelius unb d^^pnanuS.

S>t))(omf.

Sühntet RR. Kar. 1064, @tuntpf 98); beibe im Originale
im 99e{t|e be$ $erm SM^töantoaltö nnb 9lotatö 3Bebbige in Stl^eine,
ber fte bei timm St^d^binber aufkaufte unb fo Dom Untergänge
rettete.

Sriidir bei @ti^arb f. ^jorgl^otfi.

^ef4i4^tc: «anb I. 6. ^239 ff.

!0I { n b e II.
A.

$o$ftift gegrünbet c. 803, aufgel^oben 1648.

Patrone: 6t. $ettit8 unb dotgoniiil.

S)t))lom e.

Stumpf 289, 596, 642, 695, 945, 1005,1511,1790, 1879,
1988, 2016, 2042, 2136, 2285, 2353, 2553,2577,2624, 4186,
4638, 4639, 4959. SBöl^mer, RR. Conradi IV. 51.

I. Krfi^rtflrii, 6t. 1988, 2285 (i^auptard^io 5Dre8ben), 2577,
4186, 4959.

n. TibOitiftin. a) Msc. VII. 2403. Rapier, fol. 1718. 40 a.
leiitter. Sot}agIi<i^ Xbfd^riften bed ÜRinbener ffUtttrc^ 8flnemann;
biplomatifd^ genau, mit eoQation bet Xcfte bei» ^iftoriud, guten
®tegeI6efd^reibungen unb l^nfiget 9lacl^l^muiig ber Origiualfd^ft;

28 Utberft^i

fie erfe|en fafi bie Originale. @ntl^ölt St. 5 9 6 (boppett), 94 5, 1 5 1 1,

1879, 2042, 2136, 2363, 2624, («ö||tncr, RR. Wilhelmi
212) u. f. ro. — aSetgl. aBilman^, Äönig ^cbrid^ aBil^clmö I.
Sorge für bie Slrd^iüe feiner rl^einifd^ - roeflfälifd^ett Sänber, 3^^

b. fd^rift für ^Preufeifd^e ©efd^id&te X. 405 ff. — b) Msc. U. 189
@. 3 — 54. Diplomatarium Mindense, Rapier, fol. bsbc. XVIII.
au§ Äinblingerg ©ammlungen. 3^ allgemeinen jnnerläfjige Stt^
fd^riften, jebod^ ben Sünemannfd^en weit nad^ftel^enb ; t)iele S)ipIonie
nur im anfange, enthalt : St. 289 (jmeite ^älfte), 596 (Äu^sug),
642, 695, (738), 945, 1005, (1350), 1511, 1795, 1879, 1988,
(1989), 2016 (SÄU^ing), 2136 (SnÄJUg), 2353 (SnÄjUg), 2553,

c. 2624, 4186, 4638, 4639, 4959. — c) Msc. IL 819. S. 57 ff.
Dergl. b. gtcbt Slegeften mit t)oI[ftänbiger Slnffül^mng ber Snfangi^s
fä|e unb ber SJatttm«- bejm. Unterfd&riftiSjeilen, meifi nnter 3^
gäbe be^ aRonogramme^. ©nti^ält SRegeflen von ©t. 289, 596,

642, 695, (738), 945, 1005, (1350), 1511, 1795, 1879, 1988,
2016, 2042, 2136, 2353, 2577, 2624, 4186,4638,4639,4659;

d. »öl^mer, RR. Conradi IV. 5 l.u.f.m. — d)Msc.VIL 2411 i«,
9legefien unb 9[ui^}üge and ben SRanufcripten bed 9Rinbener ©e^
fd^ici^töforfd^erg ßnlemann (SKinbener Urfainbenbud^) , gefertigt nom
Slrd^it)s©ecretatr ^aarlanb in ^annooer 1841/42 (ber betreff enbe
3;i^eil beö 2Manufcriptg fci^eint feitbem üerloren). ©nt^ält Slegeften

üon St. 289, 596, 695, 945, 1511,2042,2136,2577,4638,4639.

e. III. IPruAr. e) (1) Pistorius Scriptores rer. Germm. III ^
(1607) 6. 734 ff. entl^ätt in unjuüerläfrigen »bbrüden nad^ einem
verlorenen Slran^fumpte Äaifer Äarlg V. von 1530: @t. 289,

1511, 2042, 945, 1988, 2136, 642, 2353, 596, 2016, 2577,
4186, 2624, 1879, 4639; «ö^mer (RR. Wilhelmi 198), RR.
Conradi IV. 51; (RR. Wilhelmi 212); St. (1989), 2553,

f. 4638. u. f. m. — f) (2) SWotijenblatt jum »rd^ite für bie Äunbe
öfterreid^ifd^er ©efd^id^tgqneHen II. SBBien 1852. ©. 177 f.
©el^ört }U ben oon SReiffer mitget^eilten SRad^trägen für ©ö^merö
Slegeften, bie au& fpdtem Slbfd^riften ber SBiener Äanjlei gcfd^öft

3. ftnb. enthält ©t. 4638, 4639. — 3) SBJürbtmein, Subsidia
diplomatica enthält eine Stetige }iemlid^ junerlöffiger 9>rudEe Don
SRinbener S)ipIomen. SSefonber« mertl^oott für bie meift mit SJiinbener
©tüdfen trabirten 3»*acnbedcr Urlunben (j, 89. St. 738, VI. 303).

f)aB ILr^t» niuft bur4 Bro^e 93rftnbe im 11. Solftvliunberie fe^t gdttien
^6en. 2)a)u gingen no^ ivt 17 uHb 18. äo^t^unberi burd^ na^Iftffigc
SettDaliung ^))Iome berlorcn, bergl. II a. Ob baS @(^d(fal tion
St. 1988, loeli^eS ber ^inbenet (S^ef^td^iSforf^er Stoot^er bei einem
Sauer, bei eS jum SinroUcn Der SutterweOen benu^t l^atie, auffoufie,
Hoffnung eitoecfen barf, nod^ nte^r Originale toieber ju finben, {d^ni
fiagli^.

3ur 0ef4i4ie: duIemannS 1—5. %hiffdlum ^Rinbifd^er (S^efd^d^te, ^n«
Den 1747/48. — S)erf. 9Rinbi|d^e SanbedttertrOge. SRinben 1748. —
Sergl. ^oo^rS arbeiten in ben äBeftfaiifc^en $rot)inaialb(fittem.

B. ®t SD^arttnafiift.

ftoaegiotfüft; gegrünbet 1033, aufgehoben 1810.

!ßairone: @t. 9Rartinu8 unb UbaMcnf.

S)ipIoin e.

©tttinpf 1989. 2041.

L Original. @t. 2041.

n. Olbf^rtfien. SSetgl. äOinbeit A. unb @t. 1989 felbfl.

IIL Vrtdif . @t|atb f. »org^otft uub ^ifioriuS f. äRinben A.

G. @t fDlauril^ unt> ®imeon9fKft

äRaunetcCofler, Senebictinet^OtbenS ; bis 1435 auf ber Snfel t)or

SRinben (in insula), bann an bie $farrttrd^e @t. @itneon

in antnben Derlegt; gegr. 1042, aufgel^. 1810.

Patrone: 6i Mauritius unb ®imeon.

S)if)Ioin.

Stumpf 2238, in notarieE beglaubigter älbfd^rift in Msc. I.
115,1 (1532) tx^lttn.

Oefd^id^te: 2)ie (S|Tonit beS 6iifie» SS. Mauritii et Simeonis au 9Rtnben,
ierau6gegeben Don 91. (Srotefenb (Seitfd^rift beS ^florifc^ QeretnS
fttr 9aeberfad^{en 1878).

80 nthtt\xHt

A.

^od^ftift; gegrfinbet 791, aufgel^o6en 1803.

Patron: St. t|kiulu8.

iDipIomf.

erl^arb 474 (1 .50); @t. 774«), 1094, (1716), 4143, 4667;
ffliltnan«, SB. tt.*». III. 104; SBö^cr RR. Heinrici (VII) 64;
aBBilmon« 1. c. 409; «ö^tnet RR. Friderici IL 1063«).

I. llr%tflen. gr^arb R. 474 (S)üffcIborf) ; ©t 774 (a»ar^
bürg), ®t. 4143 (in bcr ^dttenburger äu^fettigung); aSöJ^mer
RR. Heinrici (VII) 64 (»erlitt).

II. 2lb(4rtf)rti. a) Msc. I. 1. Pergament, grog fot. ssbc.

XIV., 469 »lätter; gute Urfunbenabfd&riftett jum gtoßctt ^cile

nc4 bcit Driglnalen. Cntl^alt: et. 1694, (1716), 4143 (in

bet mün^x\^ Xiiifetttgung); SBtlmanS ». U.:«.l04; Slt^mer

RR. Heinrici (VII) 64; äBilman«, 1. c. 40 9; «ö^mer RR,

Friderici 10 63.

Iteber bte 2:tobitton bon 6i. 4667 bergl. bie 92ummer.

^t HtnbUngetfd^n tlfd^riften (Msc. H. D u. 8) flnb na4 a. ^ifertitil.

m. »nt&t. etl^tb unb SRiefett f. Öötg^dtft Unb äBtttnan«

SB. u.=«. m.

2)a8 %t^it) tfi butd^ gtoge Brftnbt befonbtrl 1121 in fetnent filteren 99e«

fianbe ganj iMrntdjftei.
(Sefd^i^ie: d^r^tb, ®e{d^t($te »2Ün|let«. anfinget 1837.

B. <BU 9Katta in Uebertoaffcr (unt> iMbottii to. m« f.)i

SlonnenHoflet, »en^btctittet^Otben«; gegr. 1041, aiifgel^. 1773.

$Qtton: @t. 9Raria.

>) Verleihung n)efiffilif(i^r mUt an baS Stift HReinleben. — ') ^ier bte
9{at>endberger S)t|»Iome ntitbef))rod^en , ha fie 1252 bei ber Serpffinbnng
ber S^aMndberger Sanbe (SBilman« SB. U.-^. lU. 640) mit in aRfln^er«
fd^n 93e{it übergingen.

ettttnpf 1716, 2202 unb ad 2202, 3580, 3622.

I. Krf^rtflrii. @t. 2802, ad 2202.

n. libf^rtftrn. a) Msc.VIL 1317. Pergament, octat), 9Sl. a.
sasc. Xn. enthält @t. 1716, 8 5 80 in guten «bfc^rtfteii. —
b) Msc. II. 203, 5ßQpler, quatt, 207 »Wttcr, Dont Scnebiftlnets b.
$ater Placidas Chur 1777 jufamntcngctragcne Sic8bonier Uthinbcn.
3icmli$ suoetläfrtge 3lbf($tiftcn. ent^t: 6t. 1716, 3580, 3622.

in. IDrudir. (Sr^arb f. SBorgl^orft.

3ttc def^i^te: Urfunben bei (Sr^rb unb S^lmanS SB. U.-9. III.

9leQ.'t8e^. ^HHnben, l^r. SSar^utg, t)t5cefe ^abetBom.

©amenjHft; gegr. 868, aufge^. 1810.

Diplome.

Söl^met RR. Kar. 831, 1024; Stumpf 45, 102, ungebrucfte
Urlunbe ^einrid&« III. (1050—1056).

I. Ortgtnair. 9l{d^t erhalten.

n. abfd^rifirn. a) Msc. NU 4611, $apiet, fol. 378 @. a.
8»c. XIX. entl^dlt 260 Urfunbenabfd&riften (869-1700) unb
i^eint avi& einem Derloren gegangenen Siteren (Sopiar (mol^l @om^
pilation eineö ©ele^rten c. 1700) unb Msc.VIL 4510 (Dergl.b.)
ittfammengefieQt }u fein. @. 337—355 ®iegel}eid^nungen mei&
no(| erJ^altenet 6til<fe. SSid^tig bie nnab^ngigen Sbfd^fteti t)on
et. 45 unb 102; »Sl^mer RR. Kar. 831, 1024 aA» @d^aten
copirt (tjergl. »anb I. @. 206). — b) Msc. VII. 4510. 5ßerga^ b.
ment, quart, saec. XV., 84 93lätter mit Xnl^ang. @nt^ält 76
Utlunbenabfd^riften, barunter bie Urtunbe ^einrid^ III. von
1050/56. — Ueber bie (Binjelabfd(iriften wrgl. We betreffenbett
9luTmnem.

IIL UrffAf. c) (1) ed^aten annales ; enthalt Sommer RR. Kar. c.
831,1024.-^2. Monumenta Paderbomensia ^ (1 672) (f. (£on)e9). 2.

32 «eBerfi^i

S>er @runb für ben SSerlufl ber filteren Sleueni^eerfer Diplome
fd^eint folgenbet }u fein. SQe ^rimlegien mit aOeiniger 9vAna!^Tne
beS baraufl^n gefälfd^ten @t. 45 ftd^em bem SHdcefanbifd^ofe ein
^uWx^t&Ttit bei ber äBo^l ber älebttfftn. 9>iefe »ef^ränhing
Deranla^te bie ^emad^lafflgung^ n)enn nid^t Semid^tung ber filteren
©täde in 9leuen^eerfe felbfi^ wfil^renb bie ^aberbomer Sifd^öfe
ftd^ älbfd^riften biefer für fte fo n)ertl^t)oI[en 2)ocumente bel^ielten«
3)ag bie Sletifftnnen t)on ^eerfe @t. 45 atö il^r ^an|)tprioilegium
anfallen ^ ben)eift feine mel^rfad^e SSeftfitigung burd^ bie Aaifer bed
16. unb 17. S^^t^unbertd unb feine ^robultion in ^roceffen mit
ber ^oberbomer Aird^e.

iOfbin den.

SDte aRfinnerRofler 1000 gegr.; beftanb aU ^auenSofter bid 1533.

Patrone: @i Stam itnb 3o^nncS 93a)>tt^.

SDipIom.

Stumpf 1225 in Urfd^rift im ©tobtard^ioe SBerl erholten.
Srnik bei Srl^arb f. 83org^orfl.

Ke8.«Se}. SRinben, Stx, ^berbom, S)i5ce{e tpaberbom.

A.

$04l^fUft; gegränbet 806^ saec. 1803, anfgel^oien 1810.

^ationt: 6t Staria, ftilianuS uitk fttOta Kioiiul.

S>t)>loinf.

@tdel L. 178; 8öl^ec RR. Kar. 793; (Sxfyub R. 454
(1.40); »SJ^metLc. 995, 1023; Stumpf 44, 259, 1246, 1304,
1323, 1353, 1433, 1542, 1579, 1582», 1582^ ad 1582, 1622,
1640, 1660, 1661, 1662, 1663, 1686, 1702, 1717, 1737,
1742, 1750, 1757, 1758, 1800, 1801, 1803, 1934, 2006,

Uebetfidjt. - 33

2009, 2010, 2011, 2022, 2027, 2028, 2034, 2038, 2045,
2145, 2341, 2573, 2981, 4777, 4842, 4956.

I. «rfdiriftrii. ®i(fcl L. 178 (Serltn); »ä^mer RR. Kar.
793 («crlin); ©r^arb R. 454 (»crltn); »ö^mer 1. c. 1023 (»cr^
lin); ©t 44, 259, 1304, 1323, 1353, 1433, 1542 (»erlin),
1582% 1582^ ad 1582, 1640, 1660, 1663, 1702, 1717,1737,
1742, 1757, 1800, 1803, 2006, 2009 (S3crlin), 2010, 2028,
2034, 2045, 2145 (»eriiti), 2341, 2573, 2981, 4777.

II. HbO^tifUn. I. Xmxex S)oinbibIiot]^eI, F. 135, ^ßcrgo^ i.
ment, ssec. XI. @ntl[)äU faft btplotnatifd^ genaue ^tad^bilbungen

t)Ott 6t. (1687, 1740), 1579, 1801, (2294, 2420), roeld^e

ber @el^einie Qtaat^Mxi^ivax ^err Dr. f^eblänber 1870 für btefeiS
»u^ copirte. Setfll. SBilman« 3eitfd&rift für ^rcufe. (Sefd&iite
K. 6. 185. — a) Msc. I. 118, @. 1-75, ^ßergament, quart a.
8»c. XIII. S)ie Urhiuben finb mit SScrftänbnife, aber unter t)ieU
fad^er aWobemifirung ber Planten abgefd^rieben. 3^t)ocation unb
Signumjeile fehlen meiften^, mä^renb bie Äanjlerunterfci^rift regele
raSfeig aufgeführt ift. S)ie 2lbfd^riften würben 1661 t)on bem
Slotare Suboüicu^ aBippermann mit ben Originalen — fomeit fic
bamafe nod^ erl^alten waren — mol)! im ^[ntereffe ber ©rot^ue^s
fd^en arbeiten unb gürftenberg^ Monnmenta Paderbornensia
cottationirt. 6r fügte oielfad^ bie Unterfd^irift^jeile, 3nt)ocation
unb aud^ 3Ronogramme nad^ ben bamaU mefeutlid^ beifer erl^altenen
Originalen bei: (gnt^t: @t. 1246, 1304, 1353, 1433, 1640,
1660, 1661, 1662, 1702, 1717, 1737, 1742, 1750, 1800,
1934, 2006, 2010, 2011, 2022, 2027, 2341, 4956. —
b) Msc. I. 118 @. 76 ff. An a angeheftet saoc. XV/XVI. <Die b.
Urlunben ftnb unter genauerem älnfd^luffe an bie Vorlage ^ aber
jlflddtiger unb mit weniger Serftönbni^, als in a gefd^rieben. @nt^ält:
©idel L. 178; 88^mer RR. Kar. 995; ©t. 1246, 1663, 1686,
1750, 2038, 2045. — c) Msc. 1.119, Pergament, grofequart, c.
8fflc. XVI. Slid^t fel^r forgfältige, aber unter 33eibe^altung ber
ölten 3?amen^formen gefertigte Slbfd^riften. gntl^ält: Sommer RR.
Kar. 793, 995; @t. 1542, 1622, 1686, 1750, 1757, 1934,
2045, 2573. — ©t. 4842 liegt in gleid^jeitiger ©injelabfd&rift
bei ben Originalen. — ©t. 1758 nur aud ber ©rwöfinung in ber
▼ita Meinwerci belannt. Mon. Germ. SS. XI. 104 ff.

ISilmani, IhitfcfUffun^oi n. W/4 1879. 3

34 Ueberitd^i

III. IDrnikr. @d^aten f. Sonoep; @rl^arb f. SSorgljiotft; ^Ile
f. Son)ep; Monumenta Paderbomensia f. doxvty,

@e{d^i(^ie: Sd^aten; banad^ tion Steinen, SBeftf&Ufd^ (^e{4td^e I3anb Y
unb VI (Arbeit SOebbigenS); unb Neffen, ^ejd^id^te beS SiSi^umS,
!ßabeiborn 1820 bearbeitet.

aJlännerHofter , SBcnebiftiner-Dtben^; gegr. 1015, aufgcl^. 1803.

Patrone: ®t. ^axxa, $etru8 unb $aulu§.

S)t pl ome.

©tutnpf 1687, 1740, 1802, 2026, 2294, 2420.

L Mrfdjrtftfn. ©t. 1802, 2026 (UniüerTttatöbibliotl^cI mu
tingcn), 2420.

II. abfd)rtften. a) aRanufcript ber Stierer S)ombibliotl^e!
F. 135 f. 5ßaberbom A. II i. ©ntl^ält: 1687, 1740, 2294,
2 42 0.

III. IDrndie. SSergl. ^ßaberbom A. III.

3ut (Sef^t^te: S^ergl. (l^tn3eU«[ufffi«e in bet Seitfd^tift ffir tiaietlfinbtf^e
®ef(^id^te unb %Iiett^m6funbe unb äBiganb'S 9ttd^b.

iD i |) I m.

SBilman^ SB. UM. 82» im Drißinalc im ©tabt ^ ar(|tt)c
erl^alten.

9Iaiifii6l»€V(| f VHünUtt k.

üttiinbedF.

9{eQ.«^ca. Arnsberg, Stx. Arnsberg, f)i5ee{e j(5(n.

3Wännerfloftev, ^rämonftrat.-Drbcn^ ; gegr. t)orll91, auf 9. 1810.

ipatrone: 6t. SRaria unb 3o|anne8 (ibangelifla.

Ucberft^i. 35

«5^eT RR. Heinrici (VII) 63; Original et^alten.
Vrndi bei @eibeT| f. ©efede.

9te0.«9e). 9Ktnben, Jh. Sielefelb, 2)ukeje ^aberborn.

^menfHft; gegrunbet 939, aufgel^oben 1810.

Patrone: @t. 9Raria unb 3ol^anne8 SaptifUi.

SDip (om f.

Stumpf 92, 622, 623, 964, 1409.

I. OriftiiaU fantnttlid^ Derloren.

II. 1lbf4|riftfii. a) Msc. 3336. 5ßapicr, fol. saac. XVIIL a.
120 Sldtter. 2)ie t)on bem Staoen^berger 3(Itertl^umdforfd(ier
äReinberd 1707 abgefd^riebene unb commentirte vita Marcsvitis
ent^Slt in guten abfd^riften @t. 9 2, 6 2 2. — b) Msc. 3336. b.
Sotnmentat bed 9l2einberd ;u a ; barin offenbar auS fpätem üueUen
flte^nb, aber altert^ümlic^ iugeftu^t @t. 92, 964, 140 9, ent^
galten. — c) ^tni^ent^ ©latt eineiS 6opiar3 saec. XV, ergänzt c.
burd^ bie banon abhängigen abfd^riften (©d&ilbefd^e UM. 1—4),

fat Sulemannd (SoDectaneen (Msc. VII. 3117 III @. 38 ff.) unb

bie £ctmepfd^en S)ru(!e (@. unten). @ntpit in fd^Ieci^ten Kopien :

et. 92, 6 2 3, 9 64 unb 140 9 jum SCl^eil. (»erul^t bei ben
Urlunben.

III. •mrkr. d) (1) (grl^arb Cod. ©.48, ber ©trundi^ notae d.
benu^tl^at. — 2. ^arenberg, Monumenta inedita entl^ält bie vita 2.
MarcsTitis in fd^Ied^terer Ueberlieferung ate in IIa. — 3) fjalfe 3.
tradd. Corb. ©ein jugeftufeter Ze^i x>on ©t. 622 (©. 740) fanb
bine Serädftd^tigung f. Sorüep. — 4. Santet), ©efd^id^te t)on 4.
9iapettdberg, SRann^eim 1779. (f. Uc.)

3*

36 Ueberfiiti.

SStftfaltn.

^ei3O0i^unt, 1180 an (Eiln k^erlte^en, baS ]fyn t>orier (ebeuttnben Sefttt

in ienen @egenben ^attc, 1368 bur^ bte ®Taff<!^fi 9lrnSberg Dn:flT5|eTt;

faec. 1808; umfaßt im wefentltd^en bie Sfilid^n unb fUbli^en

jhreife beS 9leg.«9e3. Arnsberg.

Diplome.

Stumpf 4301. »ö^mer RR. Ottonis IV. 4, 13; Philippi
53, 54.

I. Krfdirtftrn. 6t. 4301 (Setlin). Söl^mer RR. Ottonis lY.
4 («erlitt), 13 (»UffelborO; Phüippi 53 (»erlin).

U. ^bC^rtften. Ueber bie ab{cl[iriftli(i^e S^robition ber 2. 9tt^
Fertigung von @t. 4301 unb «ö^mer RR. Philippi 54 Dergl. bie
9htmntem felbfL

III. IDrudif. @rl^arb f. Sorgl^orft; @ei6er^ f. @efe(Ie; Saconu
biet, SRieberrl^einifd&eiS Urlunbenbud^ I, II. ajüjfelborf 1840 ff.

®ef4id|ie: Seiber^, fianbed« unb Ke^iSgef^td^te be§ ^etaogtbumS WkfU
falen. flmftberg 1860 ff.

i£){(

Äatf^r - Urkunde n.

58.

»öl^mcr 1244. ®orüct|, 913 gcbruar 3.

Äöiiig ©onrab I. beftättgt bie ^rioilegicn bc^ ©tiftäßoroet);

freie Sbt^ioa^l^ B^l^lii^fi^^itj^il ^^^ Mansi dominicales

uttb gtnmuttität.

^ort»ft|. Cr ig. @e^etmes @taai3 - ^rd^tt) Lettin 9{r. 22. ^tud^:
er^aib Cod. I. 40, conf. R. 510. - M. G. Ä.-U. I. 9lr. 14 ').

'-» /n nomine sanctae et individuae y Trinitalis.
Chuonradus divina largiente clementiarex, Convenit
nostrae regalt celsitudini , ui petitiones^) fidelium
nostrorum, has precipue, quas pro ecclesiarum sibi
commissarum uiilitatibus suggerunl, ad effecium per-
ducamus. \\, quoniam hoc et ad presentem vitam prospere
peragendam') et ad futuram*) beatitudinem promerendam
profuturum liquido credimus. Unde noverit omnium fidelium
nostrorum tarn praesentis quam futuri temporis industria, quod
yenientes ad nionasterium sanctorum martyrum Stephan! atque
Viti nova Corbeia nuncupatum, rogante eiusdem coeuobii
venerabili abbate Buobone una cum fratribus sibi commissis,
omnes concessiones , quas priorum regum temporibus habu-
erant, firmiter eidem loco concessimus: praecipue ut pote-
statem habeant inter se, cum neccssitas venerit, abbatem eli-
gendi , et ut a nullo episcopo de dominicalibus mansis eiusdem
monasterii decimae exigantur neque a comite vA ex qualibet
ittdiciaria potestate^) coloni eorum et liti ad iustitiam facien-

*) Steti mit bet befle S)ru(f anoefü^rt, bie anbern finb mit ^ttlfe beS ^x*
latcd ber Stumpffd^n unb ($r^arb'{(i^n Siegefteit leidet gu finben. —
') Dur4 oaüQe SRttt^eilung beS ^nrn Dr. je. gol^ pnb mir bie IRummern
be§ gteif^jeittg er{(^inenben ^eftä ber Monumenta Germaniae (j^aifer*
llrfnnben) befannt geworben, d^inge^enb totrb bo8 ^efi er|l im IRat^trage
berflfffid^Ügi iQetben I&nnen.

40 918.

dam aliquo banno constriDgantur, sed coram advocatis eiusdem
loci iustitiam facere cogantur, sicnt anteriorum Francorum
regum temporibus praefato monasterio concessum fiiisse cunctis
(fidelibus) nostris liquido patet. Et ut haec auctoritas nostrae
largitionis firmiter habeatur atque per futura tempora a fide-
libus nostris verius credatur, nostra propria manu (8ub)ter
eam firmavimus atque anuUi nostri impressione signari iussimus.

Signum (L. M.*) dofnni Chuonradi sej*efiissimi regis

Salomon^J canceUarius (L. S.)
ad vicem PiUgfimi archicapellam recognovi ei (S. R.')

Data III Non FEbr. anno ab incarnatione Domini
DCCCCXIII; regni autem domni Chuonradi serenissimi regis
anno II. Actum in ipso monasterio Gorbeia. In Dei nomine,
filiciter, amen.

') induae mit ^bfürgungSjetd^en. — ^i^ ^ter^c mit bunüeter Düite fit«
fdjticben. — ») OJcfd^IolfeneS a. — ♦) ©o^inter eine Äofur. — *) ©ojl
!Qum eigenl^änbig boU,)O0en. — *^) ^aS n in SRinuSfel na^gettagen. —
') ^e 9loten ä^nlid^ tote in $. 1246 aber nod^ entfteatet.

^te Urhttibe fd^eitit ganj von bemfelben 3lotat gefd^rteben.
(SSergl. Slntn. 2.) Da§ ©iegcl ift jicmlid^ ^ut ausgeprägt unbin
feinem oberen ^Ijeile gut ertialten (^ol^, ßonrab I. 2) '). ä^ergl.
2;afel I. SRüdfd^rtft ssec. X. Chonrad. rex de electione abb.
et de dominicatis mansis. ®a}U 3^f^^^ ^^^- XVII.

59.

«öfimer RR. Kar. 1246. ©affel, 913 gebr. 18.

jtönig Sonrab I. beftätigt beti ^Jlonnen }u äRefd^ebe bie
3mnturtttät unb bad 9ted(|t ber freien 9lebtif{tntDal(|I.

Wffci)e»f. Ortg. 3lx. h ^rud: €eiber$ U.««. t>. SB. !Rr. 5.
conf. erwarb R. 511. — M. G. Ä.-U. I. !Rr. 16.

^-'« In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Chun-
radus divina favente dementia rex. Noverit omnium

') ^ie Siegel finb nod^ Qfol^ (9leue$ ^rd^ib lU. 6. 11 ff.) unb ^tffnet,

913. 41

/ideltuni nosirorum praesentium scilicet et fuiurorum
industria . qualiter \\ nos divino adinoiiiti instiuctu pro aeter-
nae remuneratlouis commercio, cogitantes ■) maxime demona-
steriis ab antecessoribus noßtris constitutis, ut etiam nostris
temporibuß iusticia ab eis concessa fruantur. Quapropter sanctis
iiiomalibu8 in monasterio Mescedi ') nuncupato propter amorem
Dei ac sanctonun eius, sicut rogavit nos Heriman , veuerabiliB
comes noster, immunitatem atque electionem, quam temporibuB
precedentiuin regum babuerunt, concedimus, ut, quandocumque
necessitas evenerit, potestatem inter se abbatiesam eligendi
habeant, sicut acteuus habueruut. Jussimus quoque hoc pre-
ceptum inde conscribi, per quod yolniiius firmiterque iube-
mufi, quatenus haec auctoritas firma stabilisque permaneat;
manu quoque nostra eam firmavimus et auuli nostri impres-
siooe assignari*) iussimus.

Signum donmi Chuonradi (L. M.^) pnssifni regis

Salomon eancellarius
€ul vieem Piligrimi archicappellani recognovil ei (S. K.^) (L. S.)

Data XII Kai. MAR.®); anno incarnationis Domini
DCCCCXIII; indictione I; anno vero regni domni Chuonradi ^)
II. Actum Chassella, Feliciter, in Dei nomine, afwiv

I) a mit tluffag. — ^) Sic^t ouf einer grolcn für beit 9lQmen gelaffenen
Sttde. — >) €^ef4(offeneS a in bei erften 6il(e. — *) tixt Serbtnbung
ber IRitielraute mit D unb K. te^tS unb linfl Ibnnte eigcnl^finbtg ge)O0en
fein. — ^) 3m tRecodniHonSjei^en notenartige 64n5Tiel »ol^I qI8 Salo-
mon (JloU fflt Sa) Notarius (N) scripsi et subscripsi )tt lefcn. —
*) SRit berfetben f)inte na^gctragen. ') f)aS d oufi i Mrbeffert.

^te Uttunbe ift in einem 3^0^ ^^^ bentfelben @d^retber
reflelmä^fl gefd&rieben (t)ergl. 2lnm. 6). — S3om Siegel nur ge^
ringe, faft unfenntlid^e unb J^eraui^gefaEene tiefte (Aren)f (i^nitt) ;
mar na<| ben Stellen unb Slbbräden wa^rfci^einlid^ gol^ Conrab I.
1. 6iS bebedte einen Zfftil bed 9tecognitioni92eid^en.

bie beutfd^n ftaifer« unb i^dnigi« Siegel, SBUrjburg 1875, fotoeit biefe
auSm^en, be|Kmmt.

42 922.

60.

6t. 4. üitcblittbitrg, 922 gebr. 20.

Jtönig ^einrid^ I. beftatigt bie $rit)ilegtett bed

Aloflerd Soroe^.

90t¥f^. Crig. 0e^iitt9 etaat8«Vr4itt fkttiit 9hr. 24. %>tuä:
<l(|«rb, G. I. 41, conf. B. 622. — M. G. A.-U. I, 9lf. 3.

^* /rt fiomtn« «anc^ae €< individuae Trinitatis. Bein»
Nr. 58. ricus divina favente dementia rex. Corwenit nouraertgoii

ctUkudini, ut petitiont» fidddnm noslrorum, hos praecipue, tfuas pro oec*

clesiarum || sibi commissarum utilitatibus snggerunt, ad effectam (per-
ducanius), quouiam hoc ei ad praeseutem vitam prospere peragendam
et ad futuram beatitadinem promerendam profuturam liqaido credlmus.
Uude noverit omniam fideliuin noslrorum tarn praesentis quam fiituri

temporis industria, quod rogatu coniugis nostrae domnae re-
ginae Mahthildis ona cum prole et equivoco nostro necnon
episcopi Adalwarti, qui legatus fuit ad nos missus ab abbate
venerabili Folcmaro fratribusque Christo in nova Corbeia
militantibus et sanctiB martiribus nostris advocatis et inter-
cessoribuB Stephano atque Vito fideliter servientibus, omnes

concessiones , quas priorum regum iemporibus habuerunt , firmiier eidem

loco id est praedicto abbati et fratribus ') concesBimus: praecipue,

ut potestatem habeant inter se, cum necessitas venerit, abbatem eli-
gendi; et ut a nullo episcopo de dominicalibus mansis eiusdem mona-
sterii decimae exigantur; neque a comite vel ex qualibet iudiciaria pote-
state coloni eorum et (liti) ad iusticiam faciendam aliquo banno con-
stringantur, sed coram advocatis eiusdem loci iusticiam facere cogantur,
Bleut anteriorum Francorum regum temporibus praefato monasterio
concessum fuisse cunctis fidelibus nostris liquido patet Et ut haec'),
auctoritas nostrae largitionis firmiter habeatur atque per') futura tem-
pora a fidelibus nostris verius credatur et ne deinceps hinc aliqua

dubietas tiat, nostra propria manu subter eam firmavimus et
anuli nostri impressione signari iussimus.

Signum domni Beinrici (L. M.^) Serenissimi regis.

Simon nota- (L. S.)
rius advicem Berigeri archicappellani recognovi et (S. R.*).

Data X Kl Marcf ^ ; anno incamationis Domim DCCCGXXII ;

922^927. 4S

iadictioiie X; aano AHtem regm gloriomniflii regia Heiiirici III.
Actam in vüla, quae didtur Qnitilingaburg. In Dei nomine,
fdidter, amen.

Da^ttiet faxfe ülafitt. — ') liquido-auc auf Siocfflcdtett; \plttn na^
Wi^e^- — *) l«rgitioni8-lat auf ^iodtfXnfen ; f^dter tt(utioqi§ett. —
*) 9iellei^ etgmlftn^ti umn ft(tit|e gq^actt. -^ *) S)tc Koten ettoa =
Simon scrip/sit et «ttb^cripsii; in recognovi 9UifttK. — *) S^aS^ahtm
Don anbetet fytnt nad^ettagen. $o4 ^t bentlid^ MFci; baS r (üt^nt
llntetlfinge) btibei mit bem c eine einem offenem aä^nlid^e gfigut, batftbet
fimtiundiaetd^n. conf. tafel 8. (^etgl. SBai«, ^eintic^ I.» 68,s).

2){6 Urlunbe burd^gängig oon bemfelben Q^xeibet gefertigt.
(DCtgl. «nitt. 6.) m^^ti^t saec. X. HEINRICÜS de electiöe
abbis et c~firmatiöe bonor. ooti anbetet J^anb, afebieauf Sit. 58.
2)ad vorjäglid^ etl^altene, befonbetd im unteten Xl^eile gut aud-
geptägte Siegel ifi $oI^ ^eintid^ I. 2. (£d bedt bie äCudläufet
bed 9leIognitioni^}eid^eni^.

61.

et. 15. e^tn, 927 axöt» i8.

XSnig 4^einri$ I. geftattet ben 3lonntn }tt$etfotb bie bei bem

SinfaQe ber $unnen Detlotenen $tit){Iegien )U txntuexn unb be-

fiatigt me^irete fd^on angefod^tene Sefi^ungen bed Aloftetd. (^m

ßttgetSgau^ Wineswalde, ältemberg, Seutei^botf «nb

^nmbod^ an bet ©ieg.)

l&frfprK Otig.: (Se^eimcs &Qaa»%ti^t «ctUn 9hr. 26. t>tvtä:
^t^atb: C. I. 42. conf. R. 525. - M. G. ir.«U. I. 13.

^« Jn nomine sanciae ei individuae Trinitatis. Bein-
fieus divina favente dementia rex. Omnium namque
fidelium nosirorum peiiiionibus sereniialis^J nosirae
aurem aecommodare oportet, maxime tarnen eorum,
qm de sacris \\ mentionem fadunt ccsnobiis, obtemperare
decrevimas. Nam nostrie crebrescentibus peccatis multimodas
paganorum castigationeB , quibus Christicolas afflixerant, sen-
imoBy intar qnae etiam Habtbildam dileetam coniugem nostram

44 92 7.

una cum Bodarbmnensis aecclesiae episcopo videlicet Unwanno
seu et ceteris fidelibus nostris de sanctis Herivurdensis mona-
sterii monialibus interpellantem cognovimus, quatenus illarum
praecepta regia ^) quae ab ethnicorum infestatione exusta sunt,
renovari^) praeciperemus. Quapropter noverit omnium fide-
lium nostronim industria, quia miseratione earum repleti,
ob amorem Dei sanctorumque eius petitionibus, eorum assen-
8um praebentes, prout ea ab antecessoribus nostris habere
videbantur, nostrae auctoritatis renovatione praenotare iossi-
mus; ea scilicet ratione, ut quicquid in vestitura supradicti
loci sive de regiun vel cuiuslibet personae traditione appareat
nuUo iniustae contradictionis impedimento aetemaliter ad
eiusdem coiigregationis nutrimina perseveret; quatenus absque
alicuius^) secularis vexationis conflicto sub nostrae tuitionis
munimine dignas ac Deo placitas persolvere studeant laudes,
Qostrasque nostrorumque antecessorum, quam et successorum
frequenteut orationes. Quorundam autem ^) locorum vocabula,
quae quidam falsitatis fraude abstrahere conantur, huic con-
scripto subnectere praecepimus Angeresgouve, Wineswalde,
Overanberh, Liudwinestorp et Hunbech secus fluvium Sigina.
Haec omnia cum reliquis cunctis possessionibus, tarn inagris
cultis et incultis, quam et in omnibus appenditiis ad prae-
fatum locum respicientibus firma stabilique statione in iam
dictae familiae potestate perenni tempore consistant. Et ut
hoc nostrae confirmationis praeceptum firmum stabileque
permaneat, manu nostra subtus illud firmayimus anuloque
nostro sigillari praecepimus.

Signum domni Heinrici (L. M.') Serenissimi regis.

Simon notarius ad vicem Herigeri archi- (L. S)
cappellani recognovi ei (S. R.*).

Data XV Kl. APR. anno incarnationis Domini DCCCCXXVII<> *);
indictionum XV^^); anno vero regni gloriosissimi Heinrici
regis VII® ^). Actum Astnid. In Dei nomine, feliciter, amen.

() ^08 a QuS einem e corrigiri. — ^) Wd fRafur (au8 praeciperemus?)
Derbeffert. — ^ Da8 a^onogramm gletd^ bem tion 9hr. 60; bo4 fel^It baS obere
i. üv^tb 1. c aitonogramm 9h. 9, — «) Stm ^eii^eii bon 9hr. 00 {c^

927--9d4. 45

4nlti(, (besgl. Me 9tttmmef). <Dte Serlfingenine bef Ounfhi^f nid^
bis in )»a8 S. R. (inein fortficffl^ri. ^ &) ^ » ^ben fettere 3:ittte utib
f^etnm fpAtet angefügt.

S)ag 3)iplom ift t)on bemfclbcn ©d^reibcr in einem 3wfle
flef(i^eben. — SHtc 9lfi(f f d^rif t : Heinf barüber IL Sn^er ber
am oberen 9tanbe befinblid^en 9toti} (seec. XY.) exhibitum pro-
doctom et recognitum nur unbebentenbe 99enierlungen. — S)ad
i)or}ügIid^ erl^altene nnb ausgeprägte ©iegel ift §oI| ^etnrid^ I. 2.
unb bedt bie SuSl&ufer bed ätecognition^etd^en^. (SDafel I.)

©t. 43. ?torbIjaufen 934 3uni 25.

fidnig ^einrid^ I. fd^enft bem (Skafen ©iegfrieb bie in feiner
@raff<i^ft liegenben $dfe Groningen ^ ftroppenftebt unb

(Sntntenborf.

Corve^ — ^bfd^rift Don itinbtingerS ^anb ( na(^ ber Angabe t)or
bem 5&nide ex cop. ssec. XV.) Msc. II. 101, 97. 5Dru(f: i^inb'
Unger, HRünperfd^ Beiträge III. I. ~ M. 6. J^.-U. I. 86.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Heinricus
diyina favente dementia rex. Si fidelium nostrorum petiti-
onibas clementer annuerimus, non solum regni morem decenter
implemus, yerum etiam eosdem ad servitium nostrum promp-
tiores efficimus. Ideo noverint omnes fideles nostii presentes
scilicet et futuri, qualiter nos Sigifrido, dilecto ac fideli
comiti nostro, rogatu Henrici, fidelis comitis nostri , quasdam
res nostras in proprietatem donavirnus, hoc est in pago Suevia
nominatum *) in comitatu ipsius Sigifridi curtem unani Gro-
ninga nuncupatam et Croppensteti et Emmundorp, omnesque
res , quas ab Hadumaro abbate in concambium ad praefatam
curtem Grouninga pertinentes suscepimus, cum omnibus ad
hoc pertinentibus cum curtilibus, aedificiis, mancipiis, agris,
pratis, pascuis, aquis, silvis omnibusque ad haec iure legitime-
que aspicientibus provide hoc scripto confirmari iussimus^
per quod firmiter praecipimuB, quatenus praedictus Sigifridus
de eadem proprietate liberam habeat potestatem, quidqnid

46 984 — 935.

sibi exmde libuerit, fadendi. Et uthocTeriuseredatur, manu
nostra illud firmayimns et annulo nostro sigillari iusBimus.

Signum domini Heinrici (L. M."*) invictissimi regis (S. R.').
Poppo cancellarius advicem Hilgibertiarchicappellanirecognoyi.

Data YII Kl. Jolii; anno Dominicae incanatioiiis
DCCGCXXXIIII, indictione septima; anno regni Henrici in-
▼ictiBsimi regis XV. Actam in Novdhnsa faUciter. amen.

*) 6tiiti nominato. ->- ') Daf SXonogramm glek^t bem Don 9tr. 63. —
*) 3m 8ieco0ittiionS)ci4en 9bten, beten Deutung bie bermtttcUe Slfabtiion
faum geftottei.

et. 44. (Stnritte 935 äRcri 9.

StiniQ i^eintid^ I. hefHti%t hex ^aberbornet Sttt^ boft freie
äBal^lre^t bed Sifd^ofi», bie Smntunität unb nimmt biefelbe

in feinen Sd^n^.

Va^erbortl. Orig. 92r. 3. ^xui: Sr^rb C. I. 42 conf. R. 538.
— M. G. «..U. I. 87.

C. /n nomine sanctae ei individuae Trinitatis. Bein-

ricus divina favente dementia rex. Noverint fideles

nostri presentes scilicei et futuri, qualiter nos Bein-

rici aequivoci ae dilecti filii nostri et Badewi filiae

nostrae rogatu concessimus fratribus in loeo ||,qmyo-

catur Paderbrunno Deo famulantibus, ut in eligendis') epis-

copis inter sepropria^) electione iuxta pristinum morem fraan-

tur *), si talem inter >) se moribus scientiaque ') probatum in-

venerint, qui eidem officio aptasdignusque, quantum hnmana

ad hoc competit fragilitas, dinoscatur; eorundem ergo peti-

tione nostrae auctoritatis praeceptum eidem sancto loco fieri

decrevirnus, quatenus sub quali defensione antecessorum no-

strorum ^ fait, ita deinceps sub nostra tuitione et inmunitatis

defensione cum omnibus ad se iuste et legaliter pertinentibus

Nr. 6. per(maneant). Prae(cipientes) (qniBlibet) ex iudicaria

•oclesias moderno tempore infra ditionein regni nostri

986. 47

(tet6)nia remuner(ation6) (del6ct)et cleriooa in

eadem sede degentes pro no auctoritas Yero pleniorem

inDei .... verius credatur et diligentius ^) observetur, manu
propria nostra subter notando firmaviinas et anuli nostri im*
prefisione (a88ig)nari iussimus.

Sigmun domm Beinrici (L. M.^) invictüsimi regia.

Poppo eancellarius (L. S.)
ad vicem HiUeberii archi capellani recognovi et (S. R.^

Data VII ID. MAI. ^), anno dominicae incamationis
DCCCCXXXV ; indictione YIII ; anno autem Heinrici r^is XY I.
Actum in Arreite. In Dei nomine, feliciter, A-m-e-n.

I) 2)ad itoeite e \>on anberer ^anb übet bcr Salt nad^getra^en. — ^) d^e«
f^loffened a. — ') ^orrigirt. ~ *) ^aS iioette i noci^drQgfn. ~ ^) Raum
ctgen^ftnbtfl DoQa<>fi^R* ^r(farb 1. c. SRonograiitm 9<r. 10. — *) 9{oten =
Poppo Bcripsit sabecripsit. — ') 64eiiii itac^efttgt.

Son bet tltiunbe ift bie gQn}e äRitte tDeggefoult. 2)ttrd^
ge^enbd @d^ft berfelben ^anb. 9lädfd^nft ssec. XU: Heinricus
Imperator dedit ecclesie Paderburnensi apiid Ervete anno
Donüni DCCCCoXXXoy«. — DoÄ flad^ augflcyräote üorjügllc^
erlittene @iegel ift $oI^ $einrid[i I. 2,, ^i beclt bie Sbi^laufer
bed 9lecognitioitö2eid^end.

©t 45. 935 2Rai 11.

Aonig ^eintid^ I. beftätigt bie $rimlegien bed Stiftd ^eutn:

l^eerfe^ batunter bie voüe ^^ei^eit bet älebtifftnioa^I.

fttncHlifCtfe. %bi Stiften: 1) snc. XVIII. U. 6. 2) STranS'
fum^i in einet ijriotlegienbejiatigung fiaifer 9?uboIvt9 IL (1608).
Q. 212. 3) XronSjumpt in bet gleid^geitigen , notariell beglottbigten
«bfd^rift einer ^rtüilegienbefiötigung gerbinanbS I. (1561). a) 6. 11.
5Drud: Bdfaitn ann. Paderborn, ad ann. conf. (St^arb R. 584. —
M. 6. R.-IL I. 88.

[In nomine sanctae et individnae Trinitatis. HenricuB
divina favente dementia rex. Noverit omnium fidelium
Qostrorom industria ■) tam praesentium quam') etiam futuronun,

48 9S5.

qualiter nos per interventum dilectae coniugis nostrae Mach-
tildae') etUmmani^) Paderbornensis ^) ecclesiae episcopicon-
cessimus sororibus in loco, qui dicitur Herisi^ Deo'') famu-

i&finrUbs^ii. ^^^^^^^i ^^ ^^ eligendis abbatissis inter se propria electione iuxta
oon 1050/50. priBtinum morem fruantur, si talem inter se moribus seien tiaque pro-
batam invenerint, quae eidem officio *) apia dig^naque, quantom hamana
adhoc»*) competit fragilitas, dinoscatur. Eorundem ergo*®) peti-
tione nostrae ' ^) auctoritatis praeceptom eidem sancto loco fieri de-
, crevimus , quatenus sab quali ' *) defensione cum omnibas ad se iuste et
legaliter pertinentibus permaneat. Praecipientes ergo iubemus, ut
nnllus index publicus vel '-"^ quislibet '^) ex ^^) iadicaria potestate in
ecclesias '^ aut loca vel agros seu r^iquas possessiones memoratae ec-
clesiae, qnas modemo tempore infra ditionem regni nostri legibus pos-
sidet, vel quae deinceps in iure ipsius loci voluerit divina pietas au-
geri *''), ad causas iudicario more *") audiendas vel feuda.**) exigenda
aut mansiones vel paratas faciendas^) aut fideiussores tollendos aut
homines ipsius ecclesiae contra rationem distringendos vel ullas sedi-
tiones^') vel ilHcitas occasiones requirendas ullo unquam tempore in-
gredi audeat vel ea omnia quae supra memorata sunt penitus exigere
praesumat. Quidquid vero iiscus exinde'') sperare potuerit, totum nos
pro aeterna remuneratione praedictae ecclesiae perpetualiter concedi-
mus, quatenus melius delectet Dei ancillas in praedicto loco degentes
pro nobis, coniuge proleque nostra Dei misericordiam exorare. Haec

quippe auctoritas ut pleniorem necnon firmiorem in Dei nomine
obtineat vigorem et ab omnibus fidelibus nostris verius cre-
datur et diligentius observetur, manu propria nostra^') subter-
notando firmavimus et annuli nostri impressione adsignari
iussimus. Data ^^) Y Idus Maii ; anno Dominicae incamationis
DGGCC tricesimo quinto ; indictione octavo anno autem Hen-
rici regis XVL]

L. S.«*)

*) Nov-ind, 1, 8; Nov. omne, 2; omnium fc^It, a. —'*) 1, 2, 3; tarn,
a. — ») 1, 8; Mechtildae, 2; Machtildis, a. — *) 1, 2, 8; ünwani,
a. -- *) 1, 3; Paderbrunensis , 2; Paderbrunensis , a. — *) 1, 2;
Heresi, 3, a. — ») 2, 3, a; Domino 1. — «) 1, 2, 3; fe^It, a. —
9) 1; ab hoc, 2; ad hec, 3; id, a. — '") 1, 2, 3; igitur, a —
••) 1, 2, 3; Mit, a. — •') 1, 2, 3; nostra, a. — '») 1, 2, 8; aut,
a. — ") 1, 2, 3; quilibet, a. — «*) 1, a; et, 2; e, 3. — »«) 1, 2,
a; ecclesiam, 8. — »') patt augere. — '••) 2, 8; modo, 1, a. —
"*) 1, 2, 3; freda, a. — ''^) mansiones - faciendas fe^tt a. —
-•') 1, 2, 3, a jtatt redibitiones. — '«) 1, 2, 3; feljlt a) — «») 1, 2,
8; nostr. pr. a. — ") 2, 3; Datae, 1; Datum, a. — **) nur in a.

985. 49

a) giebt am 6(i^Iuffc folgcnbc öef d^teibung : S)tefc Urfunbe
ifi nod^ gtö^teitt^eite gut erl^alten unb t)on bem @ttft $eerfe fo
Toertl^ gehalten ^ baft bic Slebtifjtn Dttilia von gürfletibcrg biefelbc
pom Jtoifet Shibolpl^ l^at bcftätigcn loffcn. — S)ag Siegel fel^lt.

3n ber Urfunbe entfpted^eu S^itel unb S)atumSan9aben ber

Aanjlei ^einrid^ L; bie Unterfd^riftdjeilen bagegen, äRonograntm

unb Slecognttion^jeid&en fcl^lten ber Urfd^rift unb ber 8led^töinl^alt

entfprid^t nid^t ben burd^ bie Dorl^ergel^enbe tlrlunbe ^önig AarliS

bcÄ a)idfen (I. n. 45) unb bie fpatere Äönig Dtto« I. (@t. 102)

fefigefienten SSer^ottniffen. 2)a^ in jenen Diplomen bem $aber=

botner Sifd^ofe gewä^rleiftetc äuffid^töred^t über bo^ ©tift ^emn^

^eerfe, befonber« bei ber SBSal^l ber Slebtiffin ift in üorliegenbem

etutfe, baS auf Sitte be^ ^aberbomer Sifd^ofö Unroan auSge-

fiellt fein foU^ übergangen, ^^ül^ren biefe Sebenten gegen bie

Urfunbe auf ben SBerbad^t ber gälfd^ung, fo wirb biefer SSerbad&t

nod^ mel^r üerflärft burd^ bie groben SKigoerftänbniffe im S^ejte,

meld^ bei ber Uebereinflimmung breier t)on einanber unabhängiger

üueQen afö in ber Urfd^rif t beftnblid^ , nid^t aber burd^ älbfd^reiber

üerfd^ulbet, angenommen werben muffen, (a oerbeffert biefe ^el^ler

offenbar millfürlid^.) @d finb bieg bie ^ermed^felung r>on feuda

unb freda, seditioiies unb redibitiones unb bie 3Serftümmelung

bed @a|ed praeceptum fieri decreviinus quatenus sub quali

defeDsione •— permaneat. @ie laffen eine in fp&ter Qext, al&

fold^e fjormeln unb Äu^brüdte fremb geworben maren, jufammen^

gefieDte Slad^al^mung eine^ älteren äJerbilbed erlennen. 3)iefe^

Sorbilb ift aber nid^t, mie man oermut^en follte^ bie Urfunbe

eines früheren ^errfd^eri^, ate ^einrid^ L, fonbern baö S)iplom

^nrid^d III. au& ben ^a\)un 1050/56. Obmo^I badfelbe nur

in einer Äbfd&rift beö 15. ^abrljunberts oorljanbe« ift, finbet fid^

barin feiner ber obenermäl^nten f^^l^ler. Unfere burd^ ben Ie|ten

Umftanb fidler aU f^älfd^ung nad^gemiefene Urfunbe mürbe von

ben ftaifem baS 16. unb 1 7. 3<il^r^unbertd anerfannt unb baburd^

®runblage für längere äjerl^anblungen am 9teid^$fammergerid^t

über ba« Sfled&tSüerl^ättnife ber abtei ^eerfe jum Sifd^ofe dou

^aberbom. 3&xt fel^ bie Slebtiffinen t)on SReuen^eerfe fiet« be^

uiü^t waren, fid^ ber Slufjid^t il^reö 3)iöcefanbifd^of« ju entjiel^en,

ISUmanI, ffaifcr-Ucfunben n. »/^ 1879* 4

50 985.

beioeifl aud^ eine jtoar in ber ©d^tift bed U. ^oi^rl^unbertd
an^gefertigte aber mit bem @iegel ber älebtiffm ©mtengarbi^ loon
©piegclberg (um 1450) t)erfel^ene gefdlfd^te (?) Urfainbe »ifd^of^
Dtto Don 5paberbom, bie auf baö Sal^r 1306 batirt bem ©tift
§eerfe boS ooHIommen freie SSBal^Ired^t feiner Sfebtifiin u. f. w.
beftätigt. U. 24. 3)a bie Urfd^rift unfereö ©tiUfe«, obmo^fieim
Dorigen ^^^tl^unbert nod^ t)orl^anben mar^ leiber verloren ift^ mirb ed
fd^mer fein^ bie 3^it ^^^ ^älfd^ung }U beftimmen. @^ beuten
jiebod^ bie barin t)orIommenben ^^el^ler unb bie 9(ngabe über bie
©iegelung in a auf bie fpäteren 2l<^^t^^unberte be^ äßittelalterd.
S)ie rid^tigen eingaben bt& ^rotoloös merben auf Uebemal^me
berfelben aud ber verlorenen ^ n)a]^rfd^einlid^ abftd^tlid^ t>emid^teten^
aber in ©t. 102 ermahnten äd^ten Urhtnbe ^einrid^S I. iwcüä
ju ffil^ren fein. (SSergl. @inleitung/ Sleuenl^eerfe).

65.

©t. 48. äiaßebt, 935 O!tober 12.

Aönig ^einrid^ I. gemalert ben ^erforber Spönnen bad Siedet

bie älebtifftn frei ju mahlen.

Sl^it fPth A. Ctig. 9lr. 11. 2)ru({: (Sil^arb C. I. 43. conf. R. 586.
— M. G. «.-U. L 41.

(^* In nomine sanciae et individuae Trinitatis. Bein*
ricus divina favente dementia rex. Si looa ad Dei
servitium mancipata in aliquibus \\ fuldmus bene-
ficiis , hoc profecto ad aagumentum aetemae speramus >) esse
remunerationis. Idcirco noverint omnes fideles nostri prae-
sentes scilicet et futuri, qualiter nos interventu Mahtildae ^)
dilecte coniugis nostrae sanctis luonialibus feminis in loco
Herivurt nominato Deo famulantibus concessimus, ut in eli-
gendis abbatissis propria electione fruantur. Proinde hoc
nostrae aactoritatis praeceptum eis inde conscribi iussimns,
per quod praecipimus, quatinus ita, ut praediximus, perma-

neftt. Et xA hoc yeriuB credstnr, manu nostra illtid ftrmftvi-
mas et anulo nostro sigillari iassiilras.

Signum dorrmi Bdnrici (L. M.)^) invictissimi regia

Pöppo
noiarius ad vieem HiÜiberti recognovi et (S. R.)*/ (L. S.)

Datum Uli idii8 Oct.; anno Dominicae incarnationis
DCCCCXXXV; indictione IUI; anno regni Heinrici regia XVI.
Actam in Altsteti. Amen.

defi^oneneS a. — ^) it<ium too^ljegen ; gleist ))em bon 9lt. 6a. •>- ") ^ie
^oitn im 9iecogniiion8 « 3^(!^n eln>a in: Poppo notarius scripsi et sub-
scripsi aufjuISfen.

SBol^l in einem 3^0^ ^^^ bemjfeliben ©d^reiber gefertigt SKlte
Äüdfd^rift: Heinr.; fpätere (s»c. XVIIL) ol^ne Sebeutung. — 3)0«
@iegel i^ J^eraudgefaUen (Aren^fd^nitt); e« bebedte einen 2;^eil
bed 9lecognition^}ei(i^en«.

©L 85. (936—942) [SBerl 940 april 19].

Aonig Otto L netleil^t bem Sbte ^olcmat wn ^otr)tT) bie

@eri(|tSb(trfeit übet Wie, n)eld^e au^ ben ®a\xen Anga, Netga

unb Hyetigo in fein Alofter nnb bie baran angebaute @tabt flöii^ten

unb ein $anbn)etl treiben^ unb f;)rid^t ben @taf en jiener ®ane

ben 93urgbann übet biefe ütutt ab.

C9ri»el|. — fibf Reiften: a)6.323; c)e.98; ^ruci: SoIfeCod. tradd.
909 oonf. dti^tb R. 549.

In nomine sanote et individue Trinitatis. Otto divina
farente dementia rex. Si petitionibus, qne pro utilitatibus
sanctorom nobis snggeruntur locorum adsensum prebuerimus
noD 8olum regum morem decenter implemus sed eosdem, qui
precantur ad servitium noBtmm promtiores effieimus et quod
maximnm nobis prodesse proficnumque manere optamus ad
eteme remunerationis emolumentum excrescere liquide credi-
mus. Idcirco noverit omninm fidelium nostrorum presentium
et foturorum BoUertia, quomodo nos ob amorem Dei et anime

4*

52 (986—942.)

nostr^ debitorumque nostrorum remedium necnon et inter-
venta coniugis nostre dilecte concessimns, ut omnes abbates
qui super monachos in nova Corbeia Deo sanctoqae Stephane
protomartiri et Yito famulantes constituentur et nunc qui eis
preest Folcmarus abbas bannum habeant super homines qui
ad prefatum coenobium et ad civitatem circa illud debent ')
constructam confugere et in ea operari: hoc est in pago Auga,
in comitatu Rethardi et in pago Netga, in comitatu Dendi et
Hamponis et in pago Hvetigo, in comitatu Herimanni; nullus
horum aut aliqua iudiciaria potestas super prefatos homines
potestatem uUius banni, que burgban vocant «)/ nisi ipsius mo-
nasterii abba et cui ipse vult committere. Quod Scripte cor-
roborayimus manu nostra firmavimus, anulo nostro*) sigillari
iussimus.

[Signum (L. M.)*) domini Ottonis Serenissimi regis*)
Poppe cancellarius ad vicem Fridurici archicapellani recognovi

et SB.

Data XIII Kl. Maii; anno incamationis Domni DGGCGXL;
indictiene XII; anno autem regni Ottonis piissimi regis IIII.
Actum Werla palatio regio. In Dei nomine, feliciter, amen ^.]

') a; in c unb bei galfe c. illud constructam debent. — ') &; c ftati
Yocatur; ^alfe corngirt quam unb fflgt habeat ein. — *) S)a^nter in a
no^ einmal nostro. — *) Statt beS 8erbinbung8{lti49berOipin c einfttetS
gegeit^net, ben au4 Sralfe toiebergiebt. — *) ^ie @ignum)eile nur in c unb
ebenfo bei Sfalfe. — ^ ^ie Panalerunterfd^rift unb ^atirung nut bei gatfe.

2)iefe Urhtnbe^ bereit einzige ard^it)alifd^ unabl^ängige
Srabition bie Sopie in a barfteUt^ entbel^rt j|eber fanjleimägigen
©eßlaubigung, ba bie Unterfd^rift^ unb S)atumi5jeilen, mit roeld^cn
fie gen)öl^nli(| anf tritt, offenbar felbftänbige ®rfinbungen beö ©om*
pilator« Don c unb gaKe'Ä jinb, bie im übrigen ben Xejct von
a mit feinen Unebenl^eiten mel^r ober weniger getreu miebergeben.
©inb bie Sopien in a nun au^ burd^meg nad^Iäfftg, fo finbet fi$
bod^ barin allen Urlunben, au^er gerabe ber oorliegenben unb
Sir. 60, eine ber f an jleimä^igen IXnterfertigungen beigefügt. S)aju
erregt ber Sled^tSinl^alt Sebenfen , inbem l^ier ba6 fpäter f o t)ielf ad^
beflrtttene Siedet ^ßfal^lbürger auf junel^men fd^on für bie erfte §alfte

986. 53

bed 10. 3<^^tl^>tbettö }um 9lad^tl^ette ber ringduml^er fungirenben
Otafen bem 9l6te von (SotDe^ juetlannt wirb. Sieg tnug nehm
ber l^öd^fl mangelhaften ©tiliftrung nnfer 2)ipIom tierbäd^tig er^
fd^einen laffen. äJemtutpd^ Vjt ed ein t)on ben Soroe^er Wlin^tn
ber ftonslei eingereid^te^^ von bem Jtönige aber nid^t genel^migted
ßoncept. 3^benfattÄ war von nnferem S)ipIom, wie fein gel^len
in b er!ennen läßt, im 15. gal^rl^nnbert ebenfo wenig ein Drigi::
nai oor^anben, mie l^ente. SSergl. SBiganb, Sortieq nnb $öj:ter

114, 221 ff.

er.

6t. 58. aaSerl, 936 Dctober 17.
Äöttig Otto I. beftätigt bie 5prit)ilegien be* Äloflcr« ©orüe^.

Sori»f4. Ott0. (S^e^etmeS Staats « Ird^t) Serltn 92r. 28. ^tnd:
exfyitb, C. I. 43, conf. R. 539.

(>*• In nomine sanctae et individuae Triniiaiis. Otto
divina largiente dementia rex. Convenit nostrae regali ceUi- Nr. 58.

tudini, ut petitione» fidelium nostrorum, hos precipiu, quas pro eccU'
siarum sAi commissarum utüitaubu* \\ saggerunt, ad efifectum perduoa-
mus, quoniam hoo et ad presentem vi tarn prospere peragendam et ad
faturam beatitudinem promerendam profuturum liquido credimuB. Unde
noverit omnium iideliam nostrorum industria, quia adiens excellen-
tiam culminis nostri Folcmarus yenerabilis abbas novae Cor-
beiae rogavit, ut eidem monasterio talem concederemus liber-
tatem, qualem ab antecessoribus nostris Francorum regibus
accepisse dinoscitur. Cuius petitioni assensum prebentes inter-
ventu coniugis nostrae reginae Eadiht simulque filii nostri
Liudulfi in snpradicto monasterio fratribus Deo serrientibus
eiusque martyribus Stephano atque Vito omnes concessiones,

quas anteriorum regum temporibns habuerant, concesBimus :
praecipue, ut potestatem habeant inter se, cum uecessitas venerit, abbatem
eligendi; et ut a nnllo episcopo de dominicalibus mansis eiusdem mona-
sterii decimae exigantur; neque a comite vel ex qualibet iudiciaria pote-
State Colon i eorum et liti ad iusticiam faciendam aliqno banno con-
stringantur, sed coram adyocatis eiusdem loci iustitiam facere cogantur,
sicut anteriorum Francorum regum temporibus praefato monasterio
wmeewvan fuisse ccmctis fidelibus nostris liquido patet Et ut haec

&4 BIT.

BOBtrae largitionis auctoritas firmüer babeatur, ^tqne per
fuiura tempora a fidelibtis nostris veriuscredatur, manu pro-
pria nostra subtor eam firmaTunus et annii nostii impFOSsione
signari iuasimus.

Signum domnt Ottonis (L. M.)V seremssimi regis.

Adaldag notarius ad
üicem Bildiberti archicappelkmi recognovi et (8. R.)V (L* S.)

Data XVI KI. Novembris; auno incarnationi« Domiiii
DCCCCXXXVI, indictione Villi '); anno autem sereniBsimi regis
Ottonis I. ^) Actum apud Werla. In Dei nomine, feliciter. amen»

>) SBo^I t)om j^önige eifien^tibtQ boUaogen. *- ') Unleferlid^e !Roten. — *) YIUI
{p&tet nad^etragen. — *) 9)Hi bunQtUT t)inie augefllgt.

2)ie Urlunbe ift von berl^el&en ^nb fottlaufeub (t)ei:gl. Sltint.
3, 4) getrieben. Stüdfd^tift ssec. X: Ottonis regis; bäc. XI
ober XII: Otto rex. — 3)a^ jicmlid^ gut au^^\>xa%te ©iegel ift
DoUfommen erl^alten (^oI| Otto I. 1).

68.

©t. 68. üueblinburg, »37 Suli 2.
Stmiq Otto I. beftätigt bie ^rioilegten bed 6tifti^ 3Refd^ebe.

WffcN^f* Cxig.: 9tT. 2. Xrutf: eetM H »«. f. $B. 92t. 6 conf.
Sr^atb R. 541.

v>* /n nomtn« sanctae et individuae Trinitatis. Otto
divina favente dementia rex. Si fidelium nostrorum
petitionibus clementer annuerimus, non solum regium
morem decenter \\ implemus, verum etiam eosdem ad ser-
Vitium nostrum promptiores efficimus et, si eoriJim petitio de
aecclesiasticis *) est rebus , aeterpae mercedis remunerationem
accipimus. Ideo noverint omnes iideles noBtri praesentes
scilicet et futuri, quomodo nos ob amorem Dei et rogatu
fidelium nostrorum Eberhardi et Diotmari sanctis monialibus
in monasterio Meskide nominato Deo famulantibus eligendi
inter se abbatissam potestatem omnesque concessiones, quae
ab antecessoribus nostris eis concessae erant, concedimos

987-940. 56

easque ^) per nostram auctoritatem redintegrare ') et corro-
borare ') volumus. Proinde hoc scripto confirmare iussimus,
per qnod praecipimus, quatenus praefatae sanctae moniales
feminae tali fruantnr immunitate et de suis rebus lege, qualis
ab antecessoribus nostris Francorum regibus eis concessa erat.
Et ut hoc a fidelibus nostris melius credatur, manu nostra
illud firmavimus et anulo nostro sigillari iussimus.

Signum domni Otlonis (L. M.) ^J invictissimi regis.

Poppo cancellarius
ad vicem Priderici archicanceUarii recognovi et (S. R.) V (^* S.)

Data VI Non. Jul.^) anno Dominicae incamationiB
DCCCCXXXVII; indictione X; anno vero Ottonis piissimi regis I.
Actum in Quitilingoburg. Amen.

') <!^d^lof|enc8 a. — '*) Sigen^dttbifi t)om ftdntge toottgoflen. — ») Die 9{oten
ettDa: Poppo notarius scripsit )u lefen. — *) Ob nad^getragen?

S>ie Urtunbe ift butd^göngig 9on einem itnb bemfelben Sd^tei^
ber gefd^riebeti. — 5Da^ jum größten 3;^etle ~ ha^ ©ilb ganj —
erl^oltene @iegel ift fel^r gut au^gept&gt (^ol^ Otto I. 1).

69.

©t. 82. Gueblittburg, 940 «pril 2.

Äöntg Dttol. gemattet ben ^erforber 5Ronnen bie SleuauiSfettis

gung ber alten beim ©infaHc ber Reiben verbrannten ÄönigiSbriefe,

bef. betreffenb: freie SEBa^l ber Sbtiffin, aäejlätigung ber Sefi^un-

gen unb Immunität. SSorred^te, bie er felbft bejiätigt.

^frfor^ A. Otto.: 9{r. 12. Drud: (&tfyxxt>: C. I. 44. conf. R. 548.

y^* In nomine sanctae et individuae l'rinitatis. Otto
divina faventc dementia rex, Noverit omnium fide-
lium no^/rortim II pr^sentium scilicet et ftiturorum industria,
qualiter nos Edgide dilecta coniuge nostra et Tutone Bodar-
brunnensis aecclesiae episcopo intercedentibus de sanctismo-
nialibus Herivurdensis coenobii, quatenus illorum praecepta
regia, quae a paganorum infestatione exusta sunt, renovare
prcciperemus, ob Dei amorem ipsorumque petitionem, prout

56 94p.

ea ab antecessoribus uostris habere videbantur, hoc nostrae
auctoritatis renovatione iussimus redintegrari. Id est in pri-
mis, ut eligere inter se abbatissam, quando opus contigerit,
licentiam habeant. Et quicquid in vestitura supradicti loci
sive monasterii nunc temporis paret, sive de regum sive de
cuiuslibet persone dono vel traditione absque ullo iniuste
contradictionis impedimento perpetualiter ad eiusdem congrega-
tionis nutrimina perseveveret '); nee aliquis iudex publicus licen-
tiam habeat in homines ad p(re)fatum monasterium pertinen-
tes uUam iudiciariam exercere potestatem; sed omnis eorum
res coram advocato ipsorum definiatur. Quam nostrae corro-
borationis auctoritatem, ut firma inconvulsaque permaneat,
manu propria firmavimus et anulo nostro sigillari iussimus.
Signum domni OUonis (L. M.)*^ invictissimi regis.

Poppe ad vicem Priderici reeognovi et (S. R.) V (L. S.)
Data IUI non. Apr. anno Dominicae incarnationis DCCCGXL;
indictione XII; anno Ottonis piissimi regis IUI. Actum in
Quitilingoburg. Amen.

') @tati perseveret. — '*) ^oKaogen ; tnnerl^Ib bed Sonogramms btc erjlen
^trid^e oon invictissimi eingefd^riebcn. Srtder, ^eitr&ge II. §. 275. —
'*)!S)te 9{oien tixoa: Poppo not. scrips. et subscrips. ^a§ 3^t4tn ttx^i
in bie f)attrun033eile l^tnein.

iJon bemfclbcn ©d^rcibcr in einem 3^9^ gefd^rieben. — Das
©iegel ift fel^r jerbrod^en aber faft Dottftänbig erhalten. (^Joll
Otto I. 1). Slüdf d^rif ten : kleben unbebeutenben saec. XVUI in
alter ©d^rift Otto unb III.

TO.

@t. 92. ßorüe^, 940 September 25.
Slbni^ Otto I. nimmt bag t)on ber SKarlöDit mit feiner (Srloub^
nife in @djilbef(^e gegrünbete 9?onnenIlofter in feinen ©d^uft unb
oerfprid^t beffen ^nfaffen Immunität für i^re Sefi^ungen unb

ba^ SÄed^t ber freien ibtiffin::a5Jol^l.

<^ciyil^efcf>e. — 3lbfdjiiften: a) 6. 81; b) ©. 7; c) ©. 1. 5)rudt:
Salfe tradd. Corb. 746 conf. «rl^orb R. 550.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto divina
gratia rex. Notum sit omnibus fidelibus nostris tarn praesen-

940. 57

tibtts quam futuris, quod quaedam venerabilis matrona,
Marcsvit ■) vocabulum continene, nostram adivit'^) sublimita-
tem poBtulans, quo') pro Dominik) amore animaeque nostrae
remedio monasterium, quod eadem nostro consuitu nostraque
licentia in loco Schildesche ^) nuncupato in honore sancte
Dominik) genitricis Mariae construxerat, in nostram recipe-
remus tuitionem. Cuius inierventu intercedente etiam pro ea
dilecto praesule nostro Dudone, in cuius parochia®) idem
praelibatus Domino^) dilectus locus est situs, nos obtempe-
rantes sub immunitatis nostrae tutela illum suscepimus licen-
tiam ei dantes, ibidem congregationem Domino^) famulan-
tium faciendi; congregationi autem hoc tribuentes eidem,
ut fas ei sit abbatissam ex se ipsis^) eligendi, quam velint;
de praediis autem et mancipiis suis et onmibus reculis eins
damuB ei talem^) potestatem, qualem habent caetera mona-
steria nostro credita patrocinio. Et ut huiuscemodi*) tradi-
tionis auctoritas inviolabilis perduret atque verius credatur
firmiusque per succedentium ^^) temporum curricula et incon-
taminatius ab omnibus successoribus observetur, iussimus ei
hoc praeceptum conscribi manu nostra roboratum ' *) anuliqua
impressione signatum * ').

Signum (L. M.) domini Ottonis invictissimi regis.
Bruno cancellarius ad vicem Friderici '^) archicappellani **)

recognovi.

Datae '^) VII Kai. Octobris; anno Dominicae incamationis
DGCCCXL; indictione XIII; regnante Oddone '^) invictissimo
rege V anno '^). Actum in civitate Corbeiensi. In Domino,
feliciter, amen.

') a; Marcswid, b; Marcswitb, c; Mereswith u. f. w. d. — ^) a» b;
adiit c; — •*) a, b, o; ut ^alU; für quomodo. — *) a, b; Dei (Deo) c.

— *) a, b, o; Scildice, gaÜe. — - **) a, b; porrochia c. — ») a;
ex se b; ex ipsis c. — ^) b, c; fe^li a. — ') huiuBmodia; huiusb;
huiusce o. — '^ &; successionum et b; euccesBionum temporom o;

— •») a, b; am c. — **) a, b; Frederioi c. — **) a, b (auS
archicancell. cotrigirt); archicancellarü c. — **) a, b; Data c. ^
'*) a, b; Ottone c. — *•) a, bj anno V c.

'56 941.

71.

@t. 102. S)al^cim 941 Januar 7.

Äöiiig Dttol. nimmt baö grauenttoftcr SRcucnl^ecrfc in feinen

Sd^uft, verleibt i^m 2Ciitmunität unb bad 9led^t ber freien £btif=

fin)ientt)al)l, iebod^ unter ber ^(uffid^t be^ ^oberborner S9ifd^of^.

^eilfttlKCtfr. ~ «bld^Ttfien: a) 6. 13. 2)8aec.XVIII auS bem^«
beri>ocnet Ükf^mxaüii'fita^io jett SZeuen^eetfe U.6. 8)8aec.XVIl Dom

9{0iaciud ^eUmanii unb 1662 bom 9lotartud 9Bq)|)ennQnn beglaubiate
^ibfd^rift ebenba. ^rudf: @d^aten ad ann. conf. @r^arb R. 551.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto di-
vina favente gratia rex '). Noverint omnes fideles nostri
tain presentes quam etiam futuri, quod nos pro Dei amore^)
nostraeqne animulae') remedio regnique nostri statu*) libe-
ralitatis nostrae munere locum Herisi nuncupatnm in episcopio
praeclari Paderbrunensis *) antistitis nomine Dudonis constru-
ctum relevavimus, mundeburdum ®) nostrum et immunitatem
defensionemque et tuitionem nostram ei^) impendentes iuxta
omnia, quae eidem monasterio congregationique ibidem Deo ^)
famulanti pius genitor noster caeterique antecessores nostri
contulere. Itaque^) pro aetema remuneratione venerabilis
episcopi nostri videlicet >®) praelibati > *) Dudonis flagitationi-
bus >^) obtemperantes Yotisque eiusdem aspirantes decrevimus
antedictae Sanctimonialibus ") ecclesiae praesens praeceptum
conscribi in quo sancimus potestate regia easdem sanctimo-
niales liceniiam habere cum consultu episcopi sui eligendi
abbatissam qualem voluerint. Caeterum praeeipimus '*) etiam,
ut nullus iudex publicus vel quislibet'^) ex iudiciaria pote-
state in ecclesias aut loca vel agros seu reliquas possessiones
iam dictae ecclesiae, quas nunc infra ditionem regni nostri
legibus possidet, vel quae deinceps in iure '^) ipsius divina
pietas Yoluerit augeri ad causas iudiciario more audiendas
^ vel freda ^'') exigenda mansiones vel paratas faciendas aut
fideiussores tollendos aut homines *^) ipsius ecclesiae contra
rationem distringendos nee uUas redibitiones vel iuusitatas
occasiones requirendas uUo unquam tempore ingredi audeat

941. »9

Tel ea quae supra memorata sunt penitas exigere praeBumat;
hominibus quoque eiuBdem monasterii praedictum mundebnr-
dam^ et tuitionem nostram constituimus, ut eciam coram
nulla iudiciaria potestate eiiiaminentur, nisi coram advocato
quem eiusdem loci elegerint sanctimoniales; de omnibus autem
praedictae ecclesiae rebus >^) statoimus, ut eae fungantur '^^)
protectione nostra^^) uti antecessorum nostrorum temporibus
eomm functa sunt^*) defensione. Et ut haec nostrae conces-
sionie auctorrtas pleniorem'*) in Dei nomine obtineat firmi-
tatem, quatenueque ^) per suooedentium temporum^^) curri-
cula^^) fortiiis credatur firmiusque obsenretur, mwu propria
nostra subter eam confirmavimus et anuli nostri impressione
oorFoborari pmecepimiis.

Signum domui Ottonis (L. M.) invictissimi regum*^^).
Bruno cancellarius ad vicem Friderici*®) archicapellani reco-

novi »«') (S. R.) «•).

Data VII**) IduB Januarii anno incamationiH Domini
DCGGCXLI; indictioue XIII *'); anno vero regni Ottonis Sere-
nissimi regis V**). Actum in castello regio quod vocatur
Dalahem. In Dei nomine, feliciter, amen*^).

*) a; rex etc. 2, S. — '') a, 2; amore Dei 8. — *) a; nostrarumque
ammarum 2; nosti^oramque animorum 8. — *) a; regunine nostri
stotuB 2; reginine nostriqve siatn 8. — ^) a, 8; Paderbomensis 2.
•^ ^ 2, 8; mandebnmuin a; ßaii mandebuFdium. — ') a,d; eidem 2.
— «) a, 8; Domino 2. — ») a, 2; latoque 8. — '<*) a, 2; in 8 iu%t''
{^rieben. — *') *> presbyteri 2, 3. — *•) a; flagrationibus 2; pre-
catiouibas 8. — '") a, 8; sauctimonialium 2. — **) a, 8; praecepimus 2.
>^) 2, 8; qoiiibet a. *- «<0 2; iura a; ? 8. — *') a, 2; freada «uS
fouda GoiT. 8.— ^)tL, 8; ovm bominibus 2.^ "*)a,2; fc^lt8.— '^)a;
froaiiiqr 2; ut Amgantur 8. — 'V (auf |>unftirter Stelle Ubergef^ncben),
2; perpetua nostra 8. — ^') a, 2; defdncta 8 ^att functae. — '*^) a, 2;
plenaiie 8. ^ ^«) a, 8; quatenus 2. — '*) a, 2; eorum 8. — ^*) a, 2;
curricuiiwa 8. — ^') a auS regis corttetxi, 8; regis 2. <— ^) 2; Fi-
derici a; Frederici 8. — -*J) a; fe^It 2; Imi 8. — *») 2, 8 mit unlc
ferlidicn «oteti; fe|a a. ~ "*>) a, 2, 8. ^^ten IUI. — «)) a, b, c;
e^oteit mit etemiten al. XIIII. — ^ 9^] secundo 2; II 8; Saaten
VI. - **) L. S. a; L. S. L. S. 2.

^e iBefd^reihing beiS ®tM^ lautet in a) @. 14: 2)iefe Urbmiie

60 942.

toirb no^ in bem Sltd^toe be& Jtopttete im Originale aufbetoal^^
fie ift gut erl^alten^ bad @iegel fe^lt^ u. f. to.

12.

St. 105. 3»emtcben 942 3utti 22.

Jtönig Otto I. fd^enft bemJilofter Siorpe^ auf gürbitten unb jur
Stiftung ber äRemorie feinet Stuberd 9run (diaconi) Sänbereien

)u SlommetiS^aufen im @au Hesse.

Sortiei|. Ort0. 27. f)tu(l: (It^rb, C. I. 44. conf. R. 554.

'^' In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Oito
divina favenie dementia rex. Noverit omnium fide-
lium nostrorum tam presentium quam et futurorum
industria, qualiier nos \\ pro amore Dei, precatui fratris
nostri Brun diaconi obtemperantes, pro salute nostra in ele-
mosina eiusdem germani nostri usibus fratrum Gorbeiensis
mouasterii in honore beatissimorum Christi martirum Stephani
atque Viti constructi proprietatis nostrae centum XX iugera
cum XLIV *) curtilibus locis in pago, Hesse nominato, in
Villa Botmeresbusun dicta in Osterbenn marca, in comitatu
AUionis hoc liberalitatis nostrae precepto iu(re peren)ni in
proprium donavimus cum omnibus, quae infra eandem pro-
prietatem continentur, utilitatibus mobilibus et immobilibus.
Et ut haec nostrae regalis munificentiae concessio in elemosina
antedicti germani fratris nostri in praelibato loco Deo ser-
vientibus inviolabilis perpetualiter perduret, manu nostra
subtus illud firmavimus et anuli nostri impressione corrobo-
rari iussimus. (L. S.)

Signum domni Ottonis (L. M.)'^^ Serenissimi regis. Brun can-
cellarius ad vicem Fridurici arcMcapellani recognovi (S. R.) •)

Data X Kai. Jul. ^) anno i(ncama)tionis Domini Jesu
Christi DCCCCXLII; indictione XIII; anno (domni Otto)nis
invictissimi regis VI. Actum in Imileiba. In Dei nomine,
amen.

945. 61

*) IV mit barübet gefd^riebenem or. — ') 6d^erlH eigcnljfittbig üottjogen. —
^ t>aS 9tecognitton§aet(^n bem bei Stopp, Pal. crit. I. 416 abgebtibeten
gans gletd^eftaliet; bte 92oien in: Bran cancellarius recognovit et
scripsit aufittlbfen. — *) Steint nad^getragen 31t fein.

JHe ©d^ft töl^rt von bernfclbcn ©d^rciber \)ex. 3)ai^ bei
goHe tab. I. 5 unb itn Chron. Gottw. fd^led^t abgcbilbcte Siegel ift
febt gut etl^alten^ unb jiemlid^ gut aui^geprägt; ed bebedt einen
äludl&itfer bed Stecognttiondseid^en^. ($oI| Otto 1. 1). %a^d I.

13.

®t. 127. ^aliftim 945 3)eccmber 29 (30).

ftönig Otto I. fd^enft bem Jtlofler (S^otvty äRilnje unb QoU

in ^JteTfpm.

Cocuell. — 9[b{4tifien: a) @. 801; b) B. 156. f)TU(f: Graten,
ad aan. (mit (Smenbationen). (Sr^atb G. I. 45, conf. R. 559.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto divina
favente dementia rex. Noverit omnium fidelinm nostrorum
tarn presentinm quam et ') futurorum industria, qualiter nos
per interventum dilecti fratris nostri Heinrici et venerabilis
abbatis Bobonis^) ad monasterium sanctorum martyrum Ste-
phan! atque Yiti monetam atque theloneum in loco Meppia
nominato, sito inter aquas Emisa et Hasa dictas '), in pago
Agratingun'), in comitatu Duringi comitis iure perenni in
proprium donavimus. Jussimus quoque hoc preceptum inde
conscribi manu nostra subtus signato ^) et anuli nostri impres-
sione roborato*).

Signum domni Ottanis (L. M.) serenissimi regia.

Brun cancellarius ad vicem Fridurici archicapellani recognovi ^.

Data IIII^ Kai. Januarii®); anno incarnationis Domini
DCCCCXLV •) ; indictione seeunda ^^) ; anno autem ' ') domni
Ottonis piissimi ') regis ') decimo. Actum in Dalahem "). In
Dei nomine, feliciter, amen '•).

^) a; fe^It b. — ') a; in b burdj Äcfur Bovonis ^rgefteflt. — *) a;
Agmtingun b. — ^) a; signata b flaft signatum. — ^) a, b ^ott

62 946.

roboratum. ~ ^) b; Brun — recognovi fe^It a. — ^) a; III b. —
s) b; fe^t a. — ») a; DCGCCXUIIb. S)a8Crii|tnal fann DCGCCXLVI
0C^M ^ben. — •<>) a; lU b. — ") b; fc^Ii a. — '>) a; Talaheim b.
— ''•) a; In — Amen feljlt b.

u.

@t. 134. grofe 946 SKol 30.

Aönig Otto I. oetleil^t bent Alofter doxvty bettlBami äbet bte

beiben yillae 9Reppen mit ben Sintünften t>on QoU unb Stfinje

bafelbft unter äSenoiUigung ber Immunität unb äRarltgered^i

tigleit für biefelben.

Cptt^fl^. Otift.: 28. t)ru(!: (St^arb G. I. 44 conf« R. 568.

C. In nomine sanciae et individue Trinitaiis. Otto
divina auxiliante dementia r ex. Noverit omnium
fidelium nostrorum sagacitas tarn presentium quam
etiam futurorum || , qualiter nos per interrentiiiift dilecti
gennani nostri Brunonis et yenerabilis abbatis Bovonis ad
monasterium sanctonim martirum Stephan! atque Viti, quod
Corbeia nominatur, bannum supra daas villas Meppiuu nomi-
natas, sitas iuxta fluviam *)£misa et Hase inpago Agrotingon
in comitatu Thuringi comitis cum moneta et theloneo iure
perenni in proprium concessimus. JusMmus quoque inde hoc
presens preceptum conscribi, per quod volumus firmiterque
iubemus, ut nuUus iudex publicus in locis ante dictiB uilam
iüBuper exerceat potestatem iudiciariam ^) , nisi prefati legitim
muB advocatus abbatis. Mercatum vero constituant ^ publicum
in Ulis, ubicumque abbati placuerit, locis pacemque firmissi-
mam teneant aggredientes et regredientes et ibi manentes
eodem modo, sicuti ab antecessoribus nostris regibus iam
pridem aliis publicis mercatorum locis conoessum erat.
Et ut haec auctoritas nostra firma et

stabilis permaneat manu nostra firmavimus ^) (L.S.) '') et (S.R.) ^)

et anulo nostro insigniri iussimus.

Signum domni (L. M.)^ invictissimi ^J regis.

Brun canceUa-
rius ad vicem Pridurid archicappdlani recognovi.

947. 68

Data III Kai. Junii^); anno Dominice incarnationiB
DCCCCXLVI ; indictione III ; regnante pio rege Ottone anno X.
Actum Erosa. In Domino, feliciter, amen.

') sitas — flnvium auf 9tafur. — ^) ^aS erjte a gefc^ofien. — ') f)ai(
jtocttc n übetgefd^rieben. — ♦) über ber QtiU — mit ma in Ägotut —
nad^ettagen. — ^) ftaum eigen^önbtg t^oUjogen. — ^') Statt Ottonis
invict. , tttc dr^orb hnlffürUdJ beffert. — ') 5)te legten Xejtjetlen »eicijcn
bcm Gtcgel auS. — ^) Ol^e Sctbinbung mit ber Unterfil^nftjetle , bann
9ttd^aben unb ©d^nöcfel, aber feine ütoieti. — ») f)aS !0tonatSbatum
f{)ilter eingetragen ; bol^inter oon erfter i^anb gefd^riebeneS Junii butd^ Unter«
puncttrung getilgt. 3u t)erg(. gidter, ^iträge IL S45, 347, 366.

%on bemfelben @<i^mbei: burd^toeg gefd^tieben (oetgl. Xntn. 9).
— S>a^ aitijgefallene Siegel ift mad^ ben Kbbrädeii ^l| Otto Li.
gmefeit. (Areujfd^nitt.)

75.

6t. 158. ©ortmunb 947 Suli 14.

Stiixi% Otto I. fd|enft bem üon feiner SRittter äRa^t^ilbe erbauten

Älofiet ©nger eißenbel^driöe in ©filtSBü^en, SSü^ren, ür)tfft,

glitten, 5D5tten, ^alter, ®a]^rte, ©mfted, Tettenbura, 3)rantum,

lgnn!e^ Tungheim, äBerme, SQSeftrum, ^ölje, äbtbrup, Laas-

dorpe, Terseburhc, Ammere.

4etfor^ B. Crig.: ®e^. Staats-^ rc^it) ^Berlin 9{r. 44. 2)rud: <Sr«
^rb Cod. I. 45 conf. R. 567.

^ ^ In nomine sanctae et individuae Trinttaiis. Otto
Dei gratia rex. Quicquid locis Deo dicatis liberali-
tatis regte contulerimus et ad presentem titam feit-
citer transeundam || et ad aeternam nobis profiituram
yeraciter credimus; proinde pro remedio animae domni geni-
toris nostri Heinrici regis et in elemosina ^) domnae genitricis
nogtrae Mahthildae et noetri coniugisque nostrae Aetigidis cete-
roromque nostri debitorum ad monasterium ^) in loco Angeri
nuncupato ^) ab eadem domina matre nostra regina in honore
sanctae Dei genitricis semperque yirginis Mariae sanctiqne
Laorentii martiris^) constructum ^) tradidimus proprietatem
a Dioterico nobis datam, quam idem eatenus ^) habuit in

64 947.

locis subnotatis: in Selispura V^) famiiias et in Burae I fa-
miliam et in Oete I familiam et Lutten I familiam, in Du-
linne etiam II famiiias et in Halahtre') I f., in Garta I f.,
in Emphstere I f., in Tettenbura I f., in Driontheim I f., in
pago^) Lere, in comitatu') Heinrici comitis; in pago autem
Hasagowe^), incomitatuLiutolfi, in Armike I f., inTungheim
I f. ^); in pago Agartinga, in comitatu Sigiberti inWeres II f.,
in Westereim I f., in Holnidde I f., in Anampe^) I f., in
Laasdorpe^) I f., in Terseburhc, in Ammere^). In*) bis et
praenominatis pagis quicquid idem cum Omnibus adiacentiis ^)
suis. Jussimus quoque boc praesens praeceptum conscribi,
manu^) nostra firmatum^), anuloque^) nostro roboratum').

Signum domrU OUonis (L. M.)^^ Serenissimi regis.

Brun caned"
larius ad vicem FriduriciarchicapeUani recognovi (S. R.) V (L. S.)

Data II IDus IVlii; anno incarnationis domini DCCCCXL VIII;
anno regni Ottonis regis XI; indictione III ^% Actum in
Throtmennia '^). In Dei nomine, amen'').

I) 0taber mii SidtiücHinten utitfiebener Sttt^ — ^) dkf^toffened a. — >) st
in ber litt bct alten Sigatur bon rt oben \p\ii geformt. — *) f)er )u flro^
getoi^e $unft na^ ber 3<t4I ma^t baS 3^(i^n einer VI d^nlic^. —
^) In tong am (^nbe ber einen, heim I f. am ftnfange ber folgenben
3etle na^getragen. — *) 8on ^ier on flobiger, unregelmfi^iger unb oiel*
fa4 auf !Ra(ur gef^tieben. — ') Ste^t auf ber Stefle beS rabirten anu-
loque. — ^ SBol^I eigen^finbig toollaogen. — ') 8te^t l^alb Un(8 unter
bem Gtegel ben flbrigen 9Reeognttbn8)etd^n ber S^retber Bnms enifpre*
d^nb mit gan) unberfianben loiebergegebenen 9{oten. — ■<*) Steint \päUx
naii^etragen )u fein. — **) Actum — aman ^e^t mit fd^UHid^ lOinie
auf einer oofflonnuen bur^fd^nenben Stelle bed $ergamentg.

S)ad Pergament ift fci^led^t geglättet unb ungleid^mSgig (wol^l
t)on ber gartet eingeteii^t). Sie ©d^rift burci^gel^enbd bis auf
einen j;^eil ber t)orle|ten unb bie leftte Seilt, bie, rote e^ fd^eiut,
uon bem 9tecognodcirenben fo gut eiS gel^enben tooQte^ corrigirt
ifi/ gletd^mS^g unb au^erorbentltd^ fein^ aber nid^t ftd^er. StoÄ^d
an ber (Sd^tl^eit ftnben burd^ ba^ ^[u^ere ber Urtunbe leine Unter-
fWl^ung. — S)a8 ©iegel (^oltf, Otto I. 1) ifl fd^led^t ausgeprägt

948. 65

aber gut erl^dten. — StildEfd^rtft saec. X: De praediis pertinen-
tibus AngoraD. S)ic SRamenbetttung befonberiS bei Slieberbing,
3lieberf«ft aRünftcr I. tt. 5.

76.

6t. 168. mmlthtn 948 28. bcj. 29. (3uli — ©eptctnber).

Aönig Otto I. fd^enlt feinem $af allen ^oolb eine^ufe im@ane

Nihtersi unb @in{ilnfte oud ber villa Latterfeld unb ben Orten

Anaimuthiun , Hirigisinchusun unb Upspringnn (@ieri^l^agen?) mit

Xn^nal^me ber $ufe bed @rafen SBigl^arb. 93gl. @eiber|^

ajpnaften @. 336.

0ffcff. Crig. !Kr. 1. «bfd^tift: etabtbu^ t»on Salalotien «Rr. 21
(aa^iftanb Wrd^t) lU. 8, 72). f)ru(f: Seiber« U.-%. tion 30. 9hr. 7.
conf. (Sr^QTb R. 568.

^* (In nomine sanctae) ei individuae Trinitaiis. Oiio
Dei graiia rex. Noium sit omnibus fidelibus nosiris
ei fuiuris V quod nos || cuidam fideli (nostro vasallo Hoold)^)
nominato') inansam, quam^) Liafgeld') habet in pago Nih-
tersi et ipse in beneficium habuit, cum praedicto Liafgeldo ')
in proprium (donavimus simul)^) tributum et hurie in yilla,
qne vocatur Latterfeld, Anaimuthiun, Hirigisinchusun et in
Upspringun (excepta mansa)^), quam habet Wighardus co-
mes in villa Latterfeld. Jussimus hoc quoque presens pre-
ceptum conscribi, ut idem praenominatus Hooldus de bis
omnibus sibi nostro dono concessisliberam habeat potestem^),
yendendi, commutaudi, donandi, habendi, possidendi heredi-
tandi seu, quicquid illi libuerit, inde faciendi, manu nostra
signatum et anuli nostri impressione roboratum.

(L. S.) (S. R.) ')
Signum domni Oiionis Serenissimi regis (L . M .) ^J Brun cancellarius
ad vicem Frilherici archicappeUani recognovii.

Data (IUI) (Kal.)^) . . . .; (anno incamati)onis Domini
nostri Jesu Christi DCCCGXLYIII; indictione V; anno regni
Ottonis XIII. Actum Imehlevu. In Dei nomine, feliciter, amen.

>) &aH praesentibns et futuris. — ^ S)ut(i^ I9u#abenre{ie beS Originalfli
«Bilmanf, ffaifcfUtfunben n. •/« 1879. 5

66 960.

bepöttfiie 2e8attcn bet 6ttIafottcnct «ifciitift. — ») ©cfdibffene« altert^üm-
li^eS a. — ♦) »erunftalleteS offenes a. — *) ©talt potestatem. — «) ?Ko*
itogramnt mit Dterecftgen 0. 9Bie eS fd^etnt, Dom j^5ntge boQjogen. —
') Siegel unb 9lecognitton§a^4(n o^ne 9loten flehen in bem fe^r bebeutenben
StDtf^enraum atoifd^en ^e|t unb Unterfd^riftseile.

S)ai5 Original ift von bcrfettcn unfit^cren $anb burd^gel^enbä
gcfd^ricben. S)ic t)on SWober angefrcjfenen ®tt\itn finb bei ber
©ntnal^mc ber ©aljfottcncr 3lbjd^rift nod^ nid&t fo jerftört geioefen,
n)ic ic^t. — S)aS ©icgcl, t)on bcm bic linfe größere $alfte maits
gcl^t erl^altcn ifi, crroeift Tid^ ali golfe, Otto I. 1.

TT.

et. 186. aueblinburg 950 Slpril 15.

Äönig Otto I. bcftätigt bic t)on feiner 3)lutter gefd^el^ene ©tif*

tung bed Alofteri^ ®nger unb fd^enlt i^m ©titer in Agilmeri,

Bebbantemni unb^ Hoiamsini; fe^t il^m ben ^^ropfl Slbalger,

geroal^rt freie $ropft= unb SSogt^roal^l fo wie Sntmunität für

erworbene unb ju enoerbenbe SJeflftungen.

Qttf9t^ B. S)rucfe: a)$arenbetg, Mon. inedd. 146; b) ibidem

QuSsugSweije 158; c) gfalfe 746. conf. (Sr^arb R. 569.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto divina
favente dementia rex. Noverint omnes fideles nostri tam
presentes quam eciam futuri, qualiter nos ob amorem •) Dei
omniumque Sanctonim, rogatu domine*) dilecte matris nostre
Mathilde •), venerabilis regine in elemosina*) domini ac geni-
toris nostri Heinrici*) Serenissimi regis illius quoque*) et
nostri'') monasterium, quod ipsa in honorem sanctissime Dei
genitricis Marie et sancti®) Dionysii martiris in loco Angari
nuncupato construxit in nostram recepimus tuitionem; hac
sanctione •), ut nuUus episcopomm aliquam super illud mona-
sterium '•) exerceat potestatem. Venerabilem denique ^ ") pre-
positum Adalgerum >*) nomine cum consilio episcopomm Du-
donis, Hildeboldi, Drogonis ceterorumque fidelium nostronim
congregationi inibi Deo servienti preferentes '^) precepimus,
ut ipsa iam prefata congregacio >^) libere Deo serriat nuUo

»60. 67

alio *^) subiecta, nisi suo preposito. Insuper etiam inter se
liberam eligendi prepoBitiim ulteriüs potestatetn concesftimus.
Usui namque prelibate congregacioni quasdam res nöstre pro-
prietatis '^) contulimusinlociB subnominatis *^): Agilmeri 1^)10
pago Valim ■'), in comitatu Hogeri ^^) comitis; Bebbantemni ' *) in
pago Lagni^^), in comitatu Albonis; Hoiiamsini ^') in pago
Harpesfelt'*), in comitatu Vighardi '^*) comitis cum omnibus
appendiciis et adiacentiis suis illic legaliter aspicientibug, cur-
tilibus, edificiis familiis, mancipiis, agris, pratis, siMs, mo-
lendinis, piscationibus, yüb et inyÜB, mobilibus et immobili-
bu8. JusBimus quoque hoc preceptum noBtre largitionis con-
scribi regle; auctoritatiB nostre precepto firmiter iubentes, ut
nuUuB iudex publicus vel quislibet**) ex iudiciaria potestate
nullam*') impediendi *®) aliquid neu'*) exercende potestatis
iudiciarie in nullis*®) aut aliquibus locis prefate collatis ec-
clesie habeat potestatem") vel*') in futuro conferendis, nisi
advocatuB, quem prepositus prefati monasterii ad hoc opus
delegerit'^), manu nostra subter fiimatum anulique nostri
impressione roboratum.

Signum domiui Ottonis sereuissimi regis.

Bruno cancellHrius ad vicem Witfridi '^) arcbicapellanirecognoTi.

Datum docimo septimo Kalend. Mali; anno Dominica in*
camationis DCGCCIj; indictione septima; anno rero domini
Ottonis invictissimi regis quinto decimo. Actum Quedelinge*^
borcfa ^^). In Uei nomine, feliciter, amen.

>) b, c; ab aiiiore a. ~ ') a, c; fe^tt b. — **) dilecte in. u. M. b;
domnae ac matris uostrae a, c. — *) a, c; elemosyuam b. —
^) b, c; Ilenrici a. — *) b, c; illiusque quoque a. — ^ b; ut
et nostra a, c. -• ^) b; sanctique a, c. — -') b; hoo sancientes
a, c. — "') i. ui. a, o; iUa b. — *•) a, b; quoque c. — *') b;
Adelgeruni a, o. — '^ a, c; fe^lt b; too^l ftatt preficiente«. «^
**) i. p. cong. b; i. cong. p. a, c. — *^) b; rtd(|tig nulli alii a, c. —
*') a, c; specialiter b. — *') a, c; subuotatis b. — '") a, b; Agilmari c
— •*) b; Valmiui a; Velve c. — '**)b; Lingeri a, c. — ") b; Bob
boncenini a; bobbontenini o. — ''^) a, b; Logni c. — '<*) b; Hoja
nusini a, c. — **) b; Arpesfelt a; Aikesfelt c. — '*'') b; Wychardi
a, b. — '*) c; quis a; fe^It b. — ") a; ullaxn ri^tig c. — **'*) a
ingrediendi a — '^) a; aliquidve ttd^tig c. -- '*^) b; villis ri<l^ifl c

5*

68 986.

— »') a; linier conferendis gcficfit c. — **) *; ant c. — *") ft; ele-
gerit ri^tifl c. — '**) a; Vvicfridi ric^iig c. — **) b; Qaedelenborch a;
Qaitilingaborch c.

T8.

@t. 213. Sttagbcburg, 952 3uli 1.

StbniQ Otto I. beftätigt bie $rit)ttegien ber Stifter Soroep unb
^erforb unb befonber^ bie Sii^enfttng ber Aird^en (Ere^burg^

Sünbe unb Sti^eine.

^eirforb A. — Ibf^tiften: 1) saecXVIIL im ^aupt-SanbeS^Wrd^M
aBolfenbttttel t)on bec ^atib beS ^ofeffoiS SBaitbtS. 2) saeo. xym.
int @tQatS«9[T4il>e ^nnober boti^ofraii Bpilätt (XYI. 297). 2>tui!:
6ium)>f aieid^flanalet HI. 6. 7 na^ 1.

^ ^ In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto

divina gratia rex. Si servorum Dei petitiontbus faci-

lern aurem accomodantes locis divino cultu^J manci-

patis aliquam munificentia nostra adiicit immunitatem, unde

commorantes inibi securius et commodius vitae caelestis quie-

tudini valeant inservire, existimamus hinc nos praesentibos

uti felicius ac mansuris perfrui beatius. Quocirca noyerit

omniuiu fidelium nostrorum cautela tarn praesentium , quam

Buccedentium , qualiter pro remedio animae nostrae parentum-

que nostrorum traditionem Hluduwici imperatoris, quam tra-

Nn 29. didit ad monasteria quorum imam est monachomm Nova Corbeia
nuncupatum aliud est sanctimonialium Herivordi nuncupatum, ut
ioxta oonsuetudinem , qua ancillarum Dei congregationibus procurari
solent praepositi ex ecclesiastico ordine , Gorbeieusi abbat! commendavi-
mus, ut tarn in disciplina, quam in cunctis negotiis, quae famulae Christi
pro sexu et professione sua exequi non possent, ipsarum provisor et
patronus existeret lUe enim abbas Warinus petiit celsitudinem
illius recordari, quod piae memoriae genitor illius Hludowicus impe-
rator ambo haec monasteria construi iussit ad normam videlicet praeci.
puorum in Gallia monasteriorum : Corbeiam ad similitudinem antiquae
Corbeiae, Herivordense vero ad Suessionis similitudinem. Pro«)
elemosina generis autem sui tradidit cellam quae vocatur Meppia
cum decimis et possessionibus undique ad eam pertinentibus et eccle*
siam Heresburg^) circumquaque per duas Saxonicas rastas ad novam

Corbeiam ; ad Herevordense vero monasterium dedit in episcopatu

962. 69

Asnabmgensi *) ecdesiam Buinithi cum subiectiB sibi ecclesiis, in parro-
chia Mimigemavordensi ecclesiam Hreni ^) cum his quae ad eam perti-
nent ecdesiis: ita sane, ut decimarum aiiorumque redituum proventus
omnes praefatis cederent monasteriis et ab ipsis vicissim procorarentur
subiectae plebes in baptismate, in eucaristia, in sepul iuris, in confes-
sione peccatorum andienda et presbiteri, qui principales ecclesias tene-
rent, archipresbiterorum officio fungerentur ad agenda^) omnia quae
solent fieri ab archipresbiteris episcoporum. Cum autem episcopi circa-
tiones^ suas ibi agere deberent, ad eorum mansionatica daretur qnod
in capitularibus antecessorum nostrorum praescriptum habetur. Nobis
igitur ita placuit moderari quantum satis sit eis dar! et episcopi
non ampliuB, quam satis sit, quaerant, nee cum pluhbus') ve-

niant, quam nt eis sufficere possin t. In qnibus satis esse consenserunt
praefati episcopi coram nobis et archiepiscopo nostro Hrabano cete-
risque cum eo in sinodo agentibus: id est, ut dentur ad singulas eccle-
sias porci quatuor valentes singuli denarios duodecim aut octo arietes,
qui eadem precii summa, qua quatuor porci estimarentur, Uli porcelli,
IUI aucae, octopulli, XX situlae de medone, XX de mellita cerevisia,
LX de non mellita, centum viginti panes, centum modii de avena, ma-
nipuli DC; sitque in potestate episcopi, utrum haec per singulas eccle-
sias ad unum mansionaticum an ad duo velit habere. Ne autem in

m

summa debiti his plus mmusve compleatur ^^) , hoc auctoritatis nostra^
praecepto cum consensu sinodali decernimus atque iubemus. His etiam
adiungere placuit liberam utrique loco concessionem eligendae de pro-
pria congregatione in regimen sui pro * ') futura semper tempora con-
gruae personae. Et ut omnis hinc dubietas toUatur, manu propria haec
roborantes anuli nostri impressione ea signari iussimus.

Signum (L. M.) Oitonis Serenissimi regis. ad vicem

Pridurid archicappellani recognovi Brun eanceUarius.

(S. R.) «V (L. S.)

Data Kl. Julii; anno XV Ottonis Serenissimi regis regni;
anno incarnationis Domini nostri Jesu Christi DGCCGLII;
indictione decima. Actum in palatio Magadaburg. In Dei
nomine, feliciter, amen.

') 2; fe^It 1. — ') 1, 2 Polt cultui. — ») 1; pre 2. — •) 1; Heres-
burch 2. — *) 1; Osnabr. 2. — •) 1; breni 2. — ') 1; agendo 2.
— ") 1; curationes 2. — ^2; compluribus 1. — '**)!, 2poilcom-
plectatur. ~ ") 2, öerßl. ©t. 1863 on berfelBen ©telKe; per 1. —
»') 2; fe^U 1.

3(6fd^riften fotool^l aus ^annooer tPte äSolfenBüttel ftnb un&
bwc^ bie ^eunblid^Ieit ber fetten ®el^eimrätl^e @ubenborf unb

70 »18.

^d^Tittt} jugefominett. — 2)ie Siegeljeid^ttttttgen beibet Aopieii laf'
fett ba8 ötegel bcr Äbtiffin ©crtritb I. von §erfotb (c. 1139)
oermutl^cn. ßr^arb. Cod. II. 6. 28. — 5Die Urluubc, eine ungc^
fd^idtei aScrarbcituttß von 3lr. 29 ift ed&t; fie liegt ben fpateteu
^miUsienbeftätigungen @t. 1863, 2201, 3541 ju @Tttnbe. S>ie
@d|rift ift, toie ba^B ^cfimfle in 1 nad^ giitiget 3Rtttl^ilung von
^erttt Dr. gol^ unb eigener änfd^auung crroeift, fanjleigemäfe.
gär bie SScfiegelung (ba§ urfprünglid&e offenbar an^gefaffene ©iegel
murb« but(i^ bai ber tbtiffin erfe^t) bietet 9lr. 31 bie genauefte
analogie«) (mgl. gider, »eiträge I, 163, II, 163'). »et
9l6<$tiSinl^It bietet leinen Slnfto§; er wirb beftätigt burd^ Derber-
gel^enbe (^. 29) nnb folgenbe (@t. 1863 n. f. ro) unjioeifel^aft
ed^te Urlunben. 6o entfällt jeber SSerbad^t^grnnb.

79.

®t 219. aSaUl^anfen 952 Dctober 26.

ft»nig Otto I. beft&tigt bie @tiftnng bei» Jtlofierig^ @efele butdl
^o^olb nnb beffcn ®ef d^wifier ; ben roeiblid^en SDJitgliebem feiner
gotnilie ift bie ^btiffintoitrbe oorbel^alten, ben männlid^en bie
SBegteigemalt ; ift fein ®efd^Ied^t andgeftorben, fo foU bad@tift fär
beibe Erntet freiet SBal^lred^t ^aben. Qux ^J3egabnng gel^ören @ütet
in Spurka, Horitincbusun (^öringl^anfenV), Nuzloha (Sle^e?),
Almundoraf (äborf?), Ittirlarun (^errfd^aft gtter?) unb Ana-
vutto. SSergl. jebod^ Seiberfe, 2)9naften ®. 337.

0ffrfe. Ortg.: 5lr. 2. ^lurf: Selber^ U.-». f. 2B. tRr. 8. conf.
«r^ab K. 573.

^ In nomine sanctae ei indf'viduae Triuitaiis. Otto
divina concedente dementia rex, Noveril omnium
fidelium nostrorum praesenlium scilicet et futnrorum
industria || , qiialiter nos ob amorem Dei omniumque san-

') ^aS bort uermenbcte 6iegel i|l Xofcl IV obgebtlbct. ^§ fd^inUem Strflcl
eine« ^tfrUd^en .)u fein, dteQeic^t t^ubolfs «btd bon (lom^ (1046-1050).
$)a« «Siegel Stubolf« >oti S4^benbci ^effnei tafel IV, 28. bgl. I. ^.43.

962. 71

ctonun interventninque fidelium nostrorum Hoholti scilicet
fratrisque eius Prunonis necnon et Friderici sororisque eoram
Wicpurgae quoddam monasterium in loco Gesiki, in illorum
praedio ab iUis in honore Dei eiusque genitricis semper Mariae
Tirginis sanctique Ciriaci martiris noviter constructum, quia
predictus Hoholt dedit eiusdem monasterii edificiarumque *)
sanctarum puellarum locum simul cum monasterio edificiisque
praeparatis et omne, qaod eiusdem civitatis interioris muri
ambitu continetur, solum et omnem terram quam antea prae-
spiter illius in beneficium possedit, et insuper hobas X pos-
sessas, in nostrum mundiburdium accepimus. Prun videlicet
frater Hoholti hobas ad eundem ^) monasterium IUI concessit
possessas. Fridiri(cus) frater eius hobam dedit I. possessam.
Wicpurahc illorum soror VI secundum legem Saxonioam cum
manu advocati sui Ekkiperti cum omni integritate ad illud
antedictum monasterium tradidit locasicvocata: Spurka, Ho-
ritinchusun, Nuzloha, Almundoraf, Ittirlarun et quicquid ha-
buit in loco, qui dicitur Anavutto cum curtilibus, edificiis,
mancipiis, campis, pratis, pascuis, silvis, aquis aquarumque
decursibus, molendinis, piscationibus, viis et inviis, exitibus
et reditibus, quesitis et inquirendis omnibusque ad predicta
loca iure legitimeque pertinentibus; insuper eciam iam dicta
Wicpurahc ad ])raescriptum monasterium hobas XX in aliis
locis dedit habitatas. Et ea scilicet ratione illi praenotatum
de sua proprietate, sicut ante exaratum est, construxerunt
monasterium , quatenus praedicta Wicpurahc illud ecclesiastico
possideret iure iisque ad vitae illius obitum , etpostea, quam-
diu in eodem monasterio de ipsius antedicti Hoholti progenie
aliqua huiuscemodi honoris digna inveniatur, nequaquam alia
eligatur. At si nuUa, quod absit, per longa annorum curri-
cula futurorum de eadem genealoia in eodem monasterio ad
praefatum honoris plromoveatur gradum femina, tunc potesta-
tem habeant, de alia inter se nutritam stirpe eligendi abba-
tissam et, si iterum de praetitulati Hoholdi radice aliqua
rerirescit mulier, in antedicto monasterio nutrita et ad hoc
digna, de suis parentibus constructum potestative possideat
monasterium. Proinde sanccimus monasterium, quod iam in

72 987.

nostram recepimus tutelam, ut nuUus iudex pablicus, nee
aliquis ex iudiciaria potestateilludingredi, aliquid iudiciariae
potestatis^ exercendae in villis aut aliquibus locis prefate col-
latis aecclesiae habeat potestatem vel in futuro conferendis,
nisi ipse Hobold, quem advocatum usque ad vitae eius disces-
sum et post illius obitum eiuB, si habet '^), si (habet, fi)lium,
si non habet, fratris eius filium et sie, dum seclum fiat, de
illius germine fore disposuimus advocatum et nee illo ^), nee
aliquo ^) hominipotestativa constrictioneadquisitum nulla ^)inde
conficiatur servitium. Et ut^) haec nostra auctoritas firmius
ab Omnibus crederetur, hanc kartam iussimus ascribi anulo-
que nostro consignari. Manuque nostra propria decrevimus
corroborari.

Signum damni (L. M.)®y Otionis Serenissimi regis (L. S.)
Oipertus cancellarius ad vicem. Pmnonis recognovi ei
subscrip. (S. R.)

Data YII k. novembr. Anno incarn. Domini nostri Jesu
Christi DCCGCLII; indictione X; Anno regni Ottonis regis
XVI; Actum Walahusun. Feliciter, amen.

') 6taü edificiorum. ~ ^ Statt idem. — «) 3u flret^en. — «) Statt
illi. — ») Statt alicoi. — «) Statt allum. — ') ut Über her Seile na4-
getragen. — ^) Sßo^I etgen^nbtg boH^ogen.

^te gan}e Urhinbe ifl in ber bem Aangler eigenen Keinen qc»
)ietten 6<i^rift audgefül^rt. Sie ift but(| Über}ie§en an einjelnen
Stellen im 1 7. ^a^rl^unbert nerborbeu unb fd^iDer ledbar gemad^t.
3)ad gut erl^altene^ nid^t befonberd ausgeprägte Siegel (^0%
Otto I. 1 .) bebedt bie leftte 3^^^^ ^^^ consignari — decrevimus
unb bie Ie|te 6ilbe ber Aan^Ierunterfd^rift. Sergl. ^der, Bei-
träge II. §. 301.

80.

St. 233. «rüggen 954 Januar 10.

Jtdnig Otto I. beflätigt bie @rünbung bed mofteri» %i\^btd
auf einem ber ^elmburg oon i^m gefd^en!ten JEönigdgute^ nimmt
bie Stiftung in feinen S(|u(, Derlei^t i^r Immunität unb freie

964. 7S

fBiafyl ber tbtifftn. (St belUUigt nameitttid^ bie ^t^mitn in

%^^btd, ^äentaber (?), asidbolbeffen^ Senfen, ^abbeffen, Xeinfen,

^o^fen, in ben @auen Tilithi, Merstem, Laginga unb Westfala,

in ber ®rQff(|aft beiS i^robwerl, in 9lannenbetg (?)^ ^ed^tborf

(ginc ttttb ©ü^Iberg (?).

^iidfktd. Crig.: 9{t. 1. DrudE: (Srl^rb: C. I. 46. oonf. R. 578.

^* /n nomine omnipoienlis Dei et salvatoris nostri
Jesu Christi, Otto divina favente dementia rex. No-
tum Sit Omnibus fidelibus nostris tarn presentibus,
quam absentibus nos tradidisse cuidam \\ venerande
matrone nomine Helmburhc praedium, quod nos habuimus in
villa, que dicitur Viscbiki iure hereditario et in aliis locis,
quorum hie nomina subter coUeeta sunt. Itaque eadem vene-
rabilis prescripta Helmburhc postea adiit nostram serenitatem
rogans, quatinus concederemus sibi, ut congregationem
sanctimonialium liceret congregare in antedicta villa Viscbiki;
hanc ipsam petitionem concessimus in nomine Domini nostri
Jesu Christi et pro amore sancte Mariae omniumque sancto-
rum pro remedioque animarum Ricperhti, domini sui, et Ri-
charddi ') et Aelfdehc, filii sui, necnon et aliorum suorum
proximorum. Hanc^) etiam illis concedimus potestatem, ut
habeant seu inter se, sive aliunde, abbatissam eligendi libe-
ram ac propriam facultatem; et ut nuUi s^culari dominio sint
subiecte excepto nostro, qui earum advocatus ac defensor
Deo annuente esse volumus. Precipientes etiam iubemus, ut
nullus iudex publicus, neque quislibet ex iudiciaria potestate
homines praedicte aecclesi^ liberos seu colonos, litosautser-
Yos in aliquo negotio iniuste distringere presumat, nisi tan-
tum advocatus loci illius. Haec sunt praedia qu^ pertinent
ad supradictam aecclesiam: Viscbiki, in illo loco sex mansi ')
pleni; insuper etiam in his locis ita nominatis: Wendredesa I,
Wigbaldeshusun ^) IUI mansi, Benneshusun I mansus, Had-
deshusun I m., Tiadanhusun I m., Hainanhusun ^) II ^) mansi*
et in aliis locis ad ministerium aecclesie Viscbiki XXVIIII
mansi, in pago Tilithi, in comitatu Hirimanni comitis; ite-

14 964.

nimqne in pago Merstem in comitatu eiusdem oomitie VIH
oiimsi; et in pago LagiDga VI mansi, in comitatu Dodican;
et in pago Westfala, in comitatu Heinrici comitis X et VIII
mansi; et in comitatu Hrodwerkee VI mansi, et in villa que
vocatur Hramnesberg II mansi; Flahtthorpe I mausus, in
Anion IUI mansi, et in comitatu Wirinhardi curtem nomine
Thuliberh V tnansi.

Signum domni Glioms Serenissimi regis (L. M.)V- Liutulfut
nolanus ad vicem Urutionis archicappellam recognovt.

(S. R.)«; (L. S.)
Data IUI Idus Januarii; anno Dominicae inüarnationis

DCCCCLIIH; indictione VIl;

regiiante pio rege Ottoneanno Tigesimo. Actum Bmgkiem,

Feliciter, in Domino*).

') fflJit SuHlltm liiiilt »Ort anMrti: fyini Utwr btr Seilt nm^ctiaatn. —
') Son li'Ki ii^ juiii @4hij|t Don anbetet §anb — mit buiil)niee gt|(^lo(>
ftncm B — gtf(l]ti(bcn. — ') mansi jetx^mal aiiS manse DCTbrJItit. —
') Jia(iit. - ') «US Haikeil husuti coniflitt. — ") ffllil blnffctit Einle in
IX Bttänbrtl. — ') 5)(iillii^ ttoOjDgtn. — ") arij^'«''"''!* bCäierl. —
'} ^n b(r Snlum^^cilt f^tint aiiDO — VII unb Brugkiem — Uomino
Ui ^on)', mtl^c bcn Xt^t \äititb, jujuetl)ÖRn. $iaS ilbri^t i^ — Mn
nnbtt» vonb {?) — iuot|ilol.

Über Sdirift unb äufiere 3()i£ftatlung bei XaplDnisi oergl. bie
Slnmertungeii unb ©irfel, SBeiträgc VI, bet einen S^fieil in ^acfU
mite giebt. 3Me nadtträglidje Sifüßimg *•«' jroeiten ^älfte ber
Urtunbe ftfreint boä Siergeffen ber SorrobotationSformet genügenb
ju ettlnten. über bie 't'eutung ber Ortsnamen neben görfiemann
II. 1. c. 3eit(d()rift beä ^iflorifdien Jßerein« für 5tieberfa(i&fen 1 860
6. Iti ff. unb ^pned ®. II na^tnf^I)en. — ^on bem ausgefal=
lenen Siegel [anben fidi jietnlid) alle 33nid)ftÜde nor; barunter
ein« mit bem Sruftbilbe unb einem S^ile ber Umfdirift, bie beut;
li<|) gol^, Otto I. 1. erEennen liegen.

»58. 75

81.

6t. 253. gri^lat 958 Januar 12.

JtSnig Otto L fd^nft'bem @tift aRefd^ebe ben goE unb bad

aRotftgelb ottd ben ^eifd^f darren bafelbfl unb befttmntt, ba% ha^

Stift ben 5lac|la§ ber Slonnen unb Äbtiffin erben fott.

eRrfd»f^e. Crta.: 92r. 8. Dcud: eetbcr«, U.>9. f. SBepf. 9lt. 10.
conf. ßc^arb R. 588.

^' ) In nomine sanctae et indtviduae Trinilaiis. Otto
divina favente dementia rex. Noverit omnium fide-
lium noslrorum praesentium seilicet et futurorum
industria || , qualiter nos ob ^) amorem Dei aniineque nostrae
remedium *) et per intenrentum dilectissimi fratris nostri Bni-
nonis archiepiscopi omne^) theloneum vel quicquid ex ma-
cello in loco Messcede peracto iure adquiri itotest exepta
moneta^) in proprium concedimus ad monasterium, quod est
ibidem constructum in honore sanctae Dei genitricis Mariae
et sanctae Waltburge virginis, insuper etiam concessimus et
firmavimus, ut quicquid abbatissae cuinslibet possessionis vel*)
sanctimoniales defunctae relinquerint, iu potestiite permaneat
consororum ^) sanctimonialium ibidem Deo famulantium et
hoc presens preceptum iussimus exinde conscribi et anuli
nostri inpraessione sigillari et subter manu nostra firmavimus;
et nt hoc^) nostrae largitatis indicium verius a fide*)libu8
nostris credatur. (L. S.)

Signum domni Ottfonjis (L. M.) '•/ inrictissimi regis. Uudulffus
canceljlarius adviceni WilhelmiarchicapeUanirecognovi{&.R.) ' ^ .

Data anno incarnationis Domini DCCCCLVIIII; regni
Ottonis XXIII; U. ID. JANR««); iiidictione I'«). Actum in
Frideslare.

') «ona ocrWndrWt. - *) in o «ojut, — «) 3n m «ofur. — *) Jla^
e 9lttjur. - •) abbat. — vel auf »ajur. — ') «uf 9lafur. — **) 9[u§
haec bur4 HuSpretcden corrigirt. — <*) ®te^t am (Snbe »er S^xU, bann
jwei Wnfeftife^en. — "') 5)er Oufrftridi mit anbewr t>\nit, aber beutü*
na^ bem Sincal 9C|oeen. — '*) ^1 Wccegnittonfaei^n bilbet (in 0e*

76 968.

bSiibe (tDotl $tiiä^, betßl. 9{orb]^off, ^olj' unb Stetnbau föe^IenS Xof.
VIII 2 ; 6. 358). — ■') @^ater nod^etragen. 2)atttniet auf bem 9tanbe
bec Uthtnbe eine 9{afur. — '') Sott anberer ^anb als bad ^onatöbatum
na^flettagen.

Son bem Siegel nur unlenntlid^e 9ie{!e erl^dten (fireujfd^nitt).
— X)ie Urfunbe ift burd^gel^enbd (oetgl. Xntn. 11 unb 12) oon
einem @d^teiber gef daneben, ber in ber Aanjleifci^rift ni(i^t ganj
unbeioanbert toax, aber biefelbe bod^ nnftd^er unb fleif au^fu^tte.
äluiS biefem ®runbe aUtin {Inb auc^ bie vielfältigen Stafuren ju
erßären. Seiber ift ba« Siegel verloren, ©d&on ©eiberfe fal^ nur
S^rümmer. S)ie @röge beS l^interlaffenen Slbbrud^ fHmmt etn)a
mit bem Umfange von ^ol^, Otto L 1. könnte man aud bem
Umftanbe^ bag bie Partei toa^rfd^einlid^ bie Urhtnbe fertiggefteQt^
meOeid^t bie fd^merfällige unb befonberS in ben ©d^lugformeln ber
Beglaubigung fe^r mangelhafte Raffung ber Urhtnbe erflaren, fo
mu^ bod^ ber Umftanb, bag bie in biefer Urhtnbe ertl^eilten ^ox-
redete in feiner ber fpateren beftätigenben Urhtnben ermäl^nt mer^
ben unb bie näd^fte äSeftätiguug ber Privilegien @t. 614 auf 3lt.
68 in e$orm ber Sud^ftaben unb Stiliftrung bed ^e;te^ jurttdEgreift,
bie Urfunbe verbäd^tig erfd^einen laffen. 3>em miberfprid^t aber
bie bod^ mol^l in ber Jtanjlei, ber übrigen ungemö^nlid^en S)ati?

rung angefügte ^age^v Snbihiond- unb äUtum-Sngobe. d^^^^^ß'^-
gldfer, »eiträge II. 347, 368, 374.

©t. 258. 5ßaberbom, 958 3uni 25.

Jtönig Otto I. f(^en!t ben 9lonnen }u ©efele bie 3Ral^euer in

ber ganjen Wtaxl von ®efele.

fiffeff. Orig.: 9lr. 3. %tud: Liberi U.-S. f. SBe^f. !Rt. 9. conf.
(Erwarb R. 581.

^* In nomine sanciae et tndividuae Trinitatis. Otto
divina gratia rex. Noveril omnium fidelium nosiro-
rum induslria presentium scilicei ac futurorum\\,
qualiter dos ob remedium anime nostr^ ac interveiitum dilect^
coniugis nostre Adelheid» et amantissimi fratris nostri Bru-

958-959. 77

nonis archiepiscopi sanctimonialibus Deo sancteque Marie sem-
per virgine ') et sancto Ciriaco devote servientibus ad usum
Ulomm «) in proprium donavimuB quicqaid malhux^ in Gisici
marca habnimus, in quibuscumque rebus nostre regie pote-
stati subiaceret, predictis virginibus in loco Gisici Deo devo-
tissime servientibus in proprium tradidimus, iure perpetuo
tenendum. Et ut buius carte corroboratio omni tempore firma
stabilisque permaneat, iussimus eis hoc presens preceptum
conscribi et anuli nostri impressione muniri manuque propria
signavimus.

(L. S.)
Signum domni Oitonis invictissimi regis (L. M.)*/ LiudiUfus
caneeUarius advicem BmnonisarchicancellariirecognoviL (S.R.)*/

Data VII Kai. Jul. ^); anno Dominicae incarnationis
DCCCCLVIII; indictione I; regnante piissimo rege Ottone
anno XXIII ^. Actum Pathurbrunnon. Amen.

1) 6iatt virgini. — ^) Siaii illarum. •— >*) ^ie o beS ^onogtammS fe|e«
au8 tote lanaeitförmige Blätter; e§ fd^eini eigeti^änbig toottjogen. — *) 0(ne
9bten; itn unteten X^etle bie S^i^nung eines ^rfabengongeS. — ^) @(4eini
nad^etragen. l^ergl. ffidcv II. 343, 347, 366. — <") 9ea4getragen?

2)ie Uthtttbe fd^eint, me bie @tilifimng unb ber Q^fti^U
ätatoStn, — burd^gängig gefd^Iojfene a, l^äitfige ttad^träglid^e SSer-
(dngerung bct langen äud^ftaben r, s, b, öic ganj ungcfd^idtcn
litterae oblongatae unb ba^ abn)ei(|enbe äRonogranttn — annel^«
men laffcn, i)on bcr 5ßattei fertig ber Äanjiei vorgelegt unb bort
mit beut ©tegel beglaubigt. — S)ai5 Siegel (%olii, Dtto I. 1)
mit beutlid^ erlennbarem Sprunge ift gut erl^alten^ aber flad^ aud-
geprägt unb fielet jn)if(i^en Zeict unb Unterfd^rift^jeilen.

69.

@t. 259. 3)ornburg 959 StoDember 16.

ftönig Dtto I. f(i|en!t an 9letolt bie frül^er bem Se^en be^
S3runinc jugeprigen Sefi^ungen in SD5eften=@ber im ^effengau.

Vadftborn A. Orig. 9{r.4. ^tudt: Sr^orb, G. I. 46. conf. R. 584.

^« In nomine sanctae et individuae Triniiatis, Otto

78 969.

(divina favente dementia rexj. Noverini omnes fide-
les nosiri prfsenies (ecilieet et futurij \\ qoaliter dob
per inteiYentum ADALBERTI epiacopi nostrique fidelisgimi

HABDI cuidam fideli nostro

RETOLT diclo quasdam nostri iuris res in pago Hessi in
comitatu comitis qui dioitur BERN, in loco Westnetri nun»
Gupato: quicquid ibidem BRUNINC comes filiusque eins AM A-
LUNG in beneficium habere visi sunt, necnon et omne quic-
quid iUis in temporibus ad nostram regalem potestatem ibi
pertinuit cum curtilibus, mancipiis, edificiis, pratis, pascuis,
silvis, aquis aquarumque decursibus, agris cultis et incultis,
molendinis, piscationibus, mobilibus et immobilibus, viis et
(inyiis, exitibus et reditibus), quesitis et inquirendis omni-
busque iure legitimeque ad predictum locum pertinentibus in
proprietatem (donavimus); ea scilicet ratione, quatinus prae-

scriptus (per)petualiter ha-

beat potestatem tenendi trad(endi)

Et ut hoc nostrae largiti(onis) cartam scribi

anulique nos(tri impressione signari iussimus.)

fUutoJ^ cancellarius ad vicem f(L, M.) Brunonis archican-
cd) la fit re cog no vt et sub serip si. (L. S.) (S. R.)

Signum domni Ottonis finvictissimij regit.

Data XVL K. DECEMBRIS«); anno Dominicae incama-

tionis DC(CC) ; anno OTTONIS Serenissimi regis regni

XXIIII. Actum in loco Dompurc. Feliciter, AMEN.

*) Cb nad^eiragen?

SMe Urhtnbe ift burd^meg üon berfelben ^anb gefd^rieben.

3)ad ©iegel ift flad^ audge()t&gt, aber gut erhalten {^0%
Dtto I. 1 mit bem @prunge) unb bebedt bie uerlängetten ^u^-
ftaben ber a^atirunflÄjeile. SBcrgl. ^i^f^^/ Seiträgc 11.301. atfidf-
fd^tift saec. XL Ottonis regis super Westnedere.

^6 1* 79

84.

®t. 289. »urd^^cim (?) 961 3uni 7.

fionig Otto I. beftätigt betn Säifd^ofe Sanbioarb x>on äRinben

bie ^tnlegien feiner ßttd^e unb Derleil^t i^m ba^ ^erid^t für fid^

itnb ben felbftgemäl^Uen Siogt übet bie äRittiflerialen feinet

etift« (Malman).

iDlitt^elt A.— 3rQömentori|(ic «bf Triften: b) ®. 1. ^nbe; c) 9it. 1.
(»eijep unb tatum). titucf: e) Pistorius SS. MII. 734. coYif.^i^art
R. 686.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto di?ina
propitiante clefnentia rex. Omnium fidelium nostrorum tarn
praesentium quam futurorum cognoscat industria, qualiter vir
yenerabilis nomine Landwardns *) episcopu8 scilicet ecclesiae
constructae in honorem S.Petri principis apostolorum in loco,
qui dicitur Mindim, attulit in nostram praesentiam piissimi
genitoris nostri caeterorumque antecessorum nostrorum regum
conBcripta, in quibus continebantur, qualiter ipsi praefatae
ecclesiae res cum omnibus in ipsis rebus consistentibus sub
illorum receperunt mundeburdo ^) ; precaiusque est mansuetudi-
nem nostram, ut hoc ipsum a nostrae imperialis potestatis
consensu fieri non recusaremus. Nos autem ob amorem Dei
et remedium animae nostrae ac pii genitoris nostri caetero^
rumque antecessorum nostrorum regum, necnon et pro nostrae
mercedis augmento, paternos mores sequentes et benignitati
eius consentientes, ita fieri decrevimus. Praecipientes ergo
iubemus, ut nuUus iudex publicus vel quislibet ex iudiciaria
potestate in ecclesias aut loca vel agros seu reliquas posses-
siones iam dictae ecclesiae, (quas nunc infra ditionem regni
nostri legibus poesideat vel quae deinceps in iura eius divina
pietas voluerit augeri,) ad causas iudiciario more audiendas
Tel freda exigenda, mansiones vel paradas faciendas autfide-
iussores tollendos aut homines ipsius ecclesi^ contra rationem
distringendos, nee uUas redibitiones vel inusitatas occasiones
requirendas uUo unquam tempore ingredi audeat vel ea, que
supra memorata sunt, penitus exigere prcsumat. Homiuibus

80 961.

quoque famulatum eiusdem monasterii facientibus, qui Saxo-
nice Malman dicuntor, praedictum mundeburdum ') et tuitio-
nem nostram constituimuB, ut etdam coram nulla iudiciaria
potestate examinentur, nisi coram episcopo ant advocato,
quem eiusdem loci episcopus elegerit. [notatu hoc dignum;]
Quicquid vero fiscus exinde sperare potuerit, pro aeterna
remuneratione dictae ecclesiae ad stipendia pauperum et lu-
minaria continuanda ^) concessimus. Et ipse episcopus cum
omnibuB rebus suis nostro fideliter pareat imperio et sub
nostra consistat defeusione, quatenus ipsum fratresque eius-
dem loci pro nobis, coniuge, proleque nostra Dominum melius
iugiterque exorare delectet. Fratribus autem eiusdem loci
praefati dedimus licentiam, eligendi pastorem inter se qua-
lemcunque voluerint, ita tamen, si talis inter eos inveniatur,
qui vita et moribus probatus habeatur. Et ut hoc nostrae
concessionis auctoritas pleniorem in Dei nomine obtineat fir-
mitatem , iussimus praelibati loci episcopo hoc praesens prae*
ceptum conscribi^) manus^) nostrae inscriptione confirmatum
subtus et annuli nostri impressione corroborari pro Dei amore
et stabilitate nostri imperii et incolumitate nostra et aeterno
praemio praecepimus.

Signum domni Ottonis invictissimi regis. (L. M.)
Luitulfus cancellarius ad vicem Brunonis archicapellani

recognovit.

Data YII Idus Junii; anno Dominicae incamationis
DCCCCLXI; indictione IV®); anno regni serenissimi regis
Ottonis XXII. Actum Burcheim. In Christi nomine, feliciter,
amen.

*) Sid ^ier^et c unb d« — ^) Statt mondebardio , um. — *) Statt con-
cinnandft; baffelbe bie S)rude bei Sl^eibom, Sünig u. f. ». — *) 9)on *) bis
conscribi nur in e. — ^) Son (hieran b ; Unterfd^riftseilen unb Datirung
au4 in c. — «) 9lur in e.

962. 81

85.

@t. 308. ©oefl 962 3um 9.

ft5nig-(l) Otto Derlei^t ben (Sinioo^nern ber villa Horohusun

(Stabtberge) bie bei ber (Sre^burg liegt, bie 3*ed^te ber Throt-

mannici (2)ortmunber), fie foHen aber ben Beamten von

Sor^ep unterfteQt fein.

^Pt¥t^. Urf^rift 9{t. 29. Srud: Sd^tcn, ad ann. gfalfe, tradd.
Corb. 514. conf ÜT^arb R. 589.

['-«. In nomine sanctne et individuae Trinitatis. Otto
divina faveute dementia rex, Notum esse volurnus
Omnibus /tcfe/t&u« jjnostris, quod rogatu carae prolis nostr^
Ottonis indulsimu8 incolis ville, quc dicüiir Horohusun et ad-
iacens est urbi, que dicitur Eresburg^j, eo^) iure vivere et
ipsa legitima habere per omnia, que Throtuiaiinici habent.
Nee tarnen ulli aliae potestati 8ubia(-ere cum suis iuris*) ac
legitimis >). nisi cui hactenus *) pjiruit rectoribus, scilicetmo-
nasterii, quod nova Corbeia vocitatur *) ad honorem ac ser-
▼itium beatorum martyrum Stephani ') atque Viti. Et ut hoc •)
firmnm sitet nuUi posthecprevaricariliceat, auuli nostri sigillo
iassimus signari atque lirmari manu nostra bubtus ') signuntes.

Signum di/inni Ottonis (L. M. ) sei'etiissimi regis. Liudulfus

cancellarius ad vicem lirunofus archicappeliara re-

cognovi (S. R. L. S.)

Data V.Id. Junii; anno incaruationis Domini DCCCCLXII;
iudictione V; regui autem »erenissimi Ottonis regis anno
XXVIl. Actum in ISuosaz. In Dei nomine, feliciter, amen.]

■) 6)»fit(c auf0Cl|56ie ^ud^ftaben. — ') ^uf bcm e ein Huffat; rabitt. —
') 0iatt iuribus. ~ *) "^aä^ unten t)erlfin(|ecie i unb u.

@d^on @r(jarb ucnueift (lt. 589) bie Urfunbe mit Siedet unter
bie §älf drangen. 6ie ift lueber in hex ^laujlei concipirt, no^
gefd^riebeu. Dae )Borbilb für ba^ &^ri)5iuüu^ bie Uuterfd^rift^^
jetten u. f. n). war :Wr. 72. — SJou bem Äiegel nur ein unför*
miger unb unfenntlid^er 9left etJ^alteu. &^ bedU bie äludläufer

«ßtlmatti», Aaifcr<Urrundcu II. »«.1879. g

82 965.

bc^ 3flccogmtton«jcid^cni§. S)er Slbbntd ift für eine SRad^aJ^mung
von golft, Otto I. ju gro^. S)ic ©d^rift ifl in ber ganjen Ur*
lunbe gleid^mdfeig unb jeitgemäft ; — burd^toeg gef d^Iojf ene^ a, —
a)ie Slädfd^rtf ten er weifen bie Fertigung int 10. Sal^rl^unbert: Ottonis
regis mnnitas de HoruhusTin, non berfelben ^anb, toie bie
Slädfd&rift auf 72. »ergl. jeboii^ gider, »eitröge II. 270, 279.

86.

@t. 372. Mn 965 Sunt 8.

Äaifer Otto I. fd^enft bem Slbte Suibolf x>on ©oroep ben ^of

Bodincthorpe (35öIenborf).

e0r»ct^. ^xnd: gfalle 6. 549; conf. (Stl^arb R. 598.

[yt* In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto divina
farente clemencia Imperator augustus. Notum esse yolumus
Omnibus fidelibus nostris tam praesentibus quam futuris, qualiter
nos ob interventum fratris nostri dilecti Brunonis et venerabilis
abbatis Luidolfi pro animae nostrae patrisque nostri Hein-
rici remedio nee non pro incolumitate amantissimae matris
nostrae Mahtildae et dilectissimae coniugis nostrae Adel-
heidis imperatricis augustae filiique nostri carissimi Ottonis
quandam proprietatis nostrae curtem, Bodincthorpe dietam,
in pago Nitbega in comitatu Luidolfi advocati sitam, quam
iure hereditario accepimus, cum omnibus ad eam pertinenti-
bus mancipiis utriusque sexus, areis, agris, pratis, pascuis
aquis aquarumque decursibus, piscationibus, silvis, viis et in-
yiis, exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis ad mona-
sterium sanctorum martyrum Stephani atque Viti, quod Cor-
beia nuncupatur, in proprium donavirnus: ea videlicet ratione,
ut prefatus abbas suique successores liberam deinde potesta-
tem habeant, eandem curtem Bodincthorpe cum omnibus suis
appendiciis tenendi, possidendi et commutandi vel, quidquid
sibi libuerit, inde in usum ecclesiae suae faciendi. Et ut hec
nostrae imperialis munificentiae concessio per processura tem-
porum curricula semper stabilis et inconvulsa permaneat,

966—966. 83

hanc cartam manu nostra subtus finnatam inde conscribi et
anuli nostri impressione corroborari iussimus.

Signum domni Ottonis (L. M.) magni et inyictissimi impera-«

toris augusti.

Lindulfus cancellarius ad vicem Brunonis archicapellani re-

cognovi et sß.

Data VI. id. junii; anno Dominicae incarnationis
DCCGCLXV; indictione VIII; regni autem Serenissimi impe-
ratoris augusti Ottonis XXX. Actum Golonia. In Dei no-
mine, feliciter, amen.]

S)iefe Urlunbe^ weld^e nur aud betn ^atte'fd^en S)ru(ie be«
lannt ifl^ ergiebt ftd^ baburd^ ate eine ber breiften (Erftnbungen
biefe« galfd^ers (nergl. u. ». I. ©. 58 ff.), ßr braud&te fie aU
»eleg ju §. 324 feiner X;rabltionett. 3|fre Swfammenftenung ifi,
n>ie t^ bei bent fo lenntnigreid^en unb in ber Urlunbenlel^re fo
betoanberten SRanne nid^t onberi^ ju tvwaxttn n)ar, berart gefd^idt
gemad^t^ ba^ bie Urhtnbe toeber bei @tuntpf nod^ bei Aöpte unb
a)ämniler (Otto I. 377) ainftofe erregt l^at. S)enttod& l^aben i^n
(Sinsell^eiten fehlen laffen 3)ie Beitreibung bei^ 9lanten^ Subolf
(Luidolfus im S^ejt, in ber Untcrfd^rift rid^tig Lindulfus), ba^
Seilten be^ Annus imperii unb bie ©djiroierigfeit, böd Stinerar
Sureci^t ju bringen (3uni 8. 6öln, Suni 17. SJomburg) muffen
uniS bebenflici^ mad^en. ^a}U lommt, bag in bem ^He'fd^en
5Dmd(e, ber paläograp^ifd^ genau gu fein beftrebt fd^eint, nöräe
nöri nöra fiatt nrae nrl nrä ftd^ finbet. S3ei ber 5Serfertigung
^at ^Re iebenfalli^ mel^rere SSorbilber, bie im @in}elnen nad^}U-
weifen taum gelingen bflrfte, nermanbt.

87.

6t. 405. ©...a... 966 3uU 17.

Äaifer Otto I. fd^enft bem non feiner SRutter SWatl^ilbc geftifte=

ten ©tifte @nger ben $of Beverse unb'ßigenbe^örige in Drod*

minne (S5ortmunb) Winnide unb Scnfler.

9crf0fd B. Orig. 2. S)ru(f: (Sr^arb, C. I. 47, conf. R. 603.

6*

84 966.

C» In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto
divina favente dementia imperator augustus. Nove-
rit omnium fidelium nostrorum tarn praesentium quam
futurorum || industria, qualiter nos sub obten(tu) perpetue
remuneratioius et pro statu imperii nostri qaoddam nostrae
proprietatis predium id comitatu fidelis nostri Osdagi et in
pago Nordagoe et in loco videlicet snbnotato situm ad mo-
nasterium sanctae Marie virginis, (quod) no8tr(a) genitrix
videlicet Mahthildis regina in loco, qui dicitur Angeri, ob
memoriam domini Heinrici (re)gis scilicet patris nostri con-
stroxit, ad augendum et (cor)robore(nduni <) dota)vimu8 cnr-
tem videlicet, que nominCator) . • . ., cum omnibus appendi-
CÜ8 suis, mancipiis (utr)iusque sexus, aedificüs, terris, cultis
et in(culti8, quaesitis et inquirendis, viis et in)vii8, pratis,
pascuis, a(quis aquarumve decursibus, e)xitibu8 et reditibus,
iao(lendini8, mobilibus scilicet et iin)inobilibus, vel quicquid

utilitatis exinde haberi potuerit, ad constru(endum

Ad) utilitatem famulorum inibi Deo sanctaque Maria virgine ^)
servientium pro(vi8or monasterii et congregationis sine ullius
contradictione teneat et possideat et quatuor mausas, quas
domina nostra videlicet Mahthildis cum nostra conibentia cum
curtilii8 locis omnibusque appendiciis (suis scilicet a)edificiis
(et man)cipiis utriusque sexus, duas in Drodminne sitas, III
in Vinnide, (Uli in Lenglere), ad predictum monasterium
donavit sub ipso imperii tenore, (volentes), ut per futura
s^cula sine ullius (contradic)tione permaneant. Et ut hec*)
nostrae imperialis auctoritas firmiorem obtineat vigorem et (a)
cunctis sanctae Dei aecclesiae fidelibus nostris melius creda-
tur et diligentius conservetur, haue cartam conscribi et (anuli
nostri impressione signari) iussimus , quam et (propria manu)
subtus firmavimus.

Signum domini Ottonis (L. M.) ^) magni et invictis-

simi imperatoris augusii. (L. S. S. R.)

Uudolfus notarius ad vicem WilUfhelmi archicap-^

pellanij recognovi.

D(ata X)VI Kai. Aug. ^); anno (Dominicae incamationis)

966 — 968. 85

DCCCCLX(VI); indictione Villi; anno vero regni serenissimi

regis (Ottonis) (Actum S) . . • .

11 . . . .*); (Feliciter), amen.

') €latt corroborandum. - ') Statt tanctaeque Mariae Tirgini. —
Übet bet Seile naitHjettagcn. — ♦) »oUaouen. *) ©djetiit na^getta«
0tn. — •) Saalfeld, Siptenfeld?

2)ie fel^ bef^&bigte Urfunbe tft burd^ge^enbd non einer ^anb
gef<i^tie6en (netgl. 9(nm. 5). ^et fe^Ienbe Planten bed gefd^enlten
^ofed ifi in einer 2)orfuaInoti} enthalten gewefen^ bie @rl^arb de
cnrie Beverse pertinentc ad Angaron lad; \t%i tft nur nod^ jn
lefen: de cnrte 1 . . . urse . . . pertinente ad angiram (?),
boiJ übrige ifl burd^ SReagentien jerftdrt. — 3)aö ©iegel, }iemlid&
gut erhalten, aber flad^ geprägt, ift golfe, Otto I. 5. (Jlafel I.)

8H.

@t. 449. giancnna 968 Cctober 1.

üaifer Otto I. fci^enlt bie äbtei ßnger an bad ©rjfitift

9Ragbeburg.

^(tfor^ B Ort0.: @e(etmed Staats -Vtc^iü Berlin 9h:. 73. Diud:
Saaten ad ann. conf. (Sr^arb R. 608.

\^' In nomine sanctae et individune Trinitniis. Otto
diviua^favenie cletnentia imperalor augustus. Noveril
omnium fidelium nostrorum \\ tarn praesentium quam et fu-
(urorum industria, qualiter nos promonitu Adalheidc dilecte
coniugis nostrae abbatiam, cui nomen est Angerin, quam
beute raemoriac domna genitrix nostra Mahthilt in honorem
Saucti Dionisii martiris Christi construxit, ob remedium
et absolutiouem animarum domni genitoris nostri Heinrici
regis domneque genitricis nostrae pro statu quoque et inco-
lomitate regni vel imperii nostri filiique et coimperatoris nostri
Ottonis sancto Mauricio in ') Magadeburg liberaliter ofFerimus
et archiepiscopis illius aecclesiae perpetualiter utendam •)
concedimus cum omnibus appendiciis et utilitatibus suis tam
aedificiis quam mancipiis utriusque sexus, terris cultis et in-

86 968.

cultis, pratis, pascuis, silvis, aquis aquarumve^) decursibus,
molendinis, mobilibus scilicet et immobilibus, exitibus') et
reditibus, quesitis et inquirendis, ut archiepiscopus illius
sanctae Magadaburgensis aecclesiae suique successores teneant
et possideant et suis eam usibus sicuti res aecclesiasticas
iuxta libitum adiungant. Et ut hoc nostrae munificentiae
munus eidem aecclesiae firmum et stabile per successura tem-
pora permaneat ^) et a sanctae Dei aecclesiae fidelibus no-
strisque verius credatur, haue cartam conscribi et anuli nostri
impressione signari iussimus, quam et propria^) manusubtus
firmavimus.

Signum domini Oitonis (L. M.) */ magni ei inviclis-

simi imperaioris augusti, (L. S. S. R.)

Liudigerus cancellarius ad viceni Baddonis ^) archi-
cappellani nolavi.

Data VII. NO. OCT. *) anno Dominicae incarnationis
DCCCCLXVIII; indictione XI; anno autem regni domni Ottonis
XXXIII; imperii vero VII. Actum Ravennae. In Domino, feli-
citer, amen.

') -dam mit gcjc^toffcnem a unb -dum berbeHcrt. — '•') 9lofur. — '*) Äor»
rcftur. — *) ©d^tnl eigen^finbiQ Doflaogen. — - '•) @lott Cal. Oct.

^ie Urlunbc ift gictd&ntäfeig tjon bcmfelben ©d^reiber au^gc^
fü^rt. — S)ad Stccognitiondjctd^CTt cntl^ält Ärd^itecturelcmcntc. —
2)aÄ ootjüglid^ erhaltene unb oorjüßlid^ ausgeprägte Siegel ift
golft, Otto I. 4. (SCafel I.)

89.

@t. 458. aJlogbeburg 968 $Rouember 23.

ÄaiTer Otto I. beftötigt bie ©rilnbung bc8 ©tifteg »orgl&orft,
uerlei^t i^m ^ritjilegien unb fteUt eS unter ben ©d^uft be«

©rjbifcj^ofs uon SRagbeburg.

^orübrrff. - ^bl^tift: Bi.»%. ^agbeburg s. r. Magdeburg I. 146.
f. 10^ im (loucepic eincS iran*|ump1S ber ^^orglyjrpcr ^rioileflicn Don
(laTbimtl «(brc*t |üi bic %ebti|pn Jacoba (1533 — 1545); eS blieb,
iDCil oom ^ertreiev beS 6ttftS feine Ciiginole tjorgelrgi mürben, unauft'

968. 87

Oeferttgi (f. 19^). i>tu<f: ^Heferi, Win^tt\äft UrfunbenfammlunQ
il. 14 ({eine beiben Ouellen ge^en auf f(!^le<i^te ^bfc^riften unfereS XegteS
3UI&2). Conf. O^r^arb R. 610.

[Otto diyina favente gratia Romanorum imperator eemper
augustus Omnibus fidelibus nostris presentibus scilicet et futu-
ris notum esse volumus, quomodo generosa nobis dilecta
Bertha, relicta vidua quondam nobilis fidelis nostri Bernhardi
comitis in Borchorst, pie recordationis cumfilia sua Hathwiga
nostram adiit maiestatem humiliter implorando, ut eidem ex
imperali gratia et auctoritate ad honorem et laudem Dei omni-
potentis creatoris nostri eiusque martyris sancti Nicomedis ac
omnium sanctorum dignaremur admittere, concedere et ap-
probare, quod castrum seu munitionem suam de consensu
coheredum suorum cum omnibus suis pertinentiis cumque
utriusque sexus mancipiis, edificiis, terris cultis et incultis,
pratis, pascuis, sihis, aquis aquarumque decursibus, molen-
dinis, mobilibus et immobilibus^ viis etinviis, exitibus et red-
ditibus, quesitis et inquirendis et cum omnibus ad hoc iure
pertinentibus in cenobium et monasterium transferre et exinde
construere, in quo cum famulabus ac famulis Deo deditis et
devotis iuxta sanctiones sanctorum patrum fideliter servire
possent. Supra qua imploratione maturo cum fidelibus no-
stris habito consilio gratiose annuimus, permittimus ac con-
cedimus per presentes. At, cum iam pie propositum ac vo-
luntatem anime sue implcfvisset, secundario institit ac a nobis
impetravit, quod antedictum iam noviter constructum et erec-
tum monasterium cum prebendatis et omnibus suis pertinen-
tiis pretactis sub imperiali nostra libertate et mundiburdio
concluderemus , prout acceptamus et concludimus in vim pre-
sentis scripti ac exinde venerabili viro ac devoto nostro Adal-
berto primo archiepiscopo ecclesie Magdeburgensis, cum eadem
cum antedictis Christi ancillabus a nobis fieri exoravit, et
suis successoribus committimus, ut perpetuis temporibus di-
ctum monasterium cum omnibus suis pertinentiis in suum
mundiburdium et tuitionem habeat, foveat, alat et defendat
salvo, quod decem solidi singulis annis sibi et successoribus
archiepiscopis Magdeburgensibus pro tutaminis recognitione

88 968.

et iure inde Bolvantur, pro omnibus etiam qnibu6canque in-
cursionibus, gravaminibus a qaibuscunque etiam potestatibus
tarn regiis aut alias potestatem habentibus: ita videlicet, ut
et ipsum monasterium cum omnibus suis pretactis ab omnibus
generibuH exactionum 8it exemtum. Exindeque precipientes et

Nr. 96. mandautes, ut nee eiusdem loci epiacopus, nisi precaiu abbatisse, di-
ctum inouasterium accedat, cum nihil iuris sibi iu eodem com-
petit ; nee iudex publicus vel exactor seu quislibet indiciarie potestaiia
illi monasterio seu eius pertinentihus nullatenus aliquam vim

vel distractionem *) inferre aut equos tollere, predam'^) inde exigere,
vel niAnsiones poscere vel actionem ullius rationem*), niei coram lUlUB

raonasterii advocato a nobis et succeßsoribus nostris confirmato

et impheudato. Insuper etiam arbitriam illis cncessirnnB, abb&tlBMs
inter se elygendi, scilicet quam diu ex supradictarum ancillarum Christi
progeme aliqua ibidem tali digna officio reperiatur , communi asseiISU
capitularium eligantur ) post autem huius generis defectum de cete-
ris, si que probabilis ad eandem dignitatem fuerint, licenter abbatiasa
conatituatur. Sed nulla omnino illic fiat electio, nisi sub iam dicti
Magdeburgensis eccleaie archiepiscopi conniventia et GODarmatione.

Et ut hoc praescriptum nostrum indultum Privilegium et factum

firmius stabiliusque perpetuis temporibus permaneat et fides

adhibeatur, has literas fecimus et iussimus conscribi unnuli-

que nostri impressione signatas propria manu subtus firmavi-

mus. Datum anno incarnationis Doraini Nonageutesimo sexa?-

geeimo octavo; indictione undecima; decima Calend. Novembr.

in Magdeburg; regni nostri tricesimo tcrcio; imperii vero octavo

annis.

Otto primus manu propria

subscribendo firmavit.]

CoUationata et auschultata est presens copia et convenit
cum suis originalibus de verbo ad verbum. Quod ego
Otto Coepes notarius publicus protestor manu propria.

') Biatt districtionem. — ») ©tott freda. — ^) ©tott rationis. —
*) Statt eligatur.

S)cutHd^c unb längft erfannte (gr^arb R. 610) gälfd^ung,
erfuttben, um fid^ geßcn ©ingriffe be« Sifd^of« t)Ott SKilnfter gu
fd^üftctt. 3lr. 104 erwähnt eine Urfuribe Dtto'g I.; cbenfo 9ir. 96;
unfer x>oxlxe^tnbt& S)iplom mufe balier an bie ©teile einer Derlo^

978. 89

renen Urlunbe gefegt loorben fein. @d tfl {td^er nad^ 974^ iDeil
cg Sir. 96 nad^a^mt, entftowbcn; bic Angabe übet bie Unterfd^rift
abet unb eine Steige von 3(udbrüd(en fd^einen auf bie legten 3<i^t'
^imberte bed äRittelalter^ )U beuten. %I. gtder, 'Beiträge §.118.

90.

St 527. aSalbedf 973 Slpril 9.

Jtaifer Otto I. beftfitigt ber älbtei $erfotb bad il^r t)on itdnig
£ubn>ig Derliel^ene Wlarlt-^, aKün):: unb ^oU-^^U^t su

Dbenl^aufen (SJ^eil t)on ^erforb).

tl^ftfüth A. Urf d^rifi: 91t. 13. f^rud: dr^tb G. 147; oonf. R. 620.

^ In nomine sanciae et individuae Trinitatis. Otto
divina favente dementia imperator augustus. Nove-
ril omnium fidelium nnstrnrum praesentium scilicet
ei futurorum indusiria || qualiter quaedam venerabilis
abbatissa Hefordensi <) monasterii nomine Imma nobis scripta
Hluthuwici regis de quodam mercato cum omnibns inde ex-
ig;endi usibus, id est moneta, teloneo, vel quicquid ad publi-
cum videtur pertinere mercatum, in loco Adonhusa nominato
afferens, nostramque dilectam coniugem nomine ADELHEI-
DAM^), haec eadem scripta nos nostri praecepto eins inter-
ventu praefato monasterio renovari praecabatur. Nos vero pro
animae nostrae remedio et aeternaremnneratione, more ante-
cessorum nostromm regum vel imperatonim facieutes eiusque
intercessione consentientes memoratae aecclesiae Herofordensi
eiusque abbatissae Imma praedictae per futura succedentium
tempora in loco superius nominato potestatem non solum
mercationis constituendam ^), sed etiam ad ius eiusdem praeli-
batae abbatissae banno nostro imperiali exigendum pacemque
Omnibus querentibus mercatum ac redeuntibus faciendum
concessimus. Et ut haec nostrae auctoritatis praeceptum
cunctae sanciae Dei aecclesiae filiis nostrisque pcrpetuo verius
credatur fidelibus ac firmum^) stabileque pennaneat, manu

90 978.

no.-tra subtus propria firmavimus anulique nostri impressione
consigillari iussimus.

Signum domni Ottonis (L. M.) */ Serenissimi impe-

raloris augusti. (L. S. S. R.)

Willigisus cancellarius ad vicem Botberti archi-
cappcllani recognovi ^),

DataV. Idus Apr. anno incaruationis Domini DCCCCLXXIIII;

indictione II; anno regni domni Ottonis XXXIIII; imperii

eins XII. Actum Walbech '').

•) 6tott Herfordeiisis — ') Ad ftc^t auf einer ^Rajur, bie no(J beut Ii(i ein
M erienncn läßt. — ^) ©tott conatituendae. — *) 5la(^^ firmum ac awSrr.^
birt. — '^)'5)a5 ÜMonofttamm nid^teigenl^finbigöoHsoflen. — *) §inter ber Stefle
beS Siegels in gleid^er ^ö^e mit ber !D2ono9ramni3eiIe ein ^bfa^ ju einem
9tecoQnttionfi)ei(^en. — ') %n ©teOe ber Invocatio am 6di|(uffe ber ^atumgeÜe
ftel^t boS bei (Sr^nrb na%ebilbete einem boppelten giied^ifd^en Jl ä^nlt^e ^\»
d^n. @§ ift no4 einer ^Ult()ei(unQ bed ^errn Dr. gfoi^ ein in ber itolieni»
fc^en j^an^tei öfter DorfomntenDeS, aitS S8= subscripsi entn}ideltc§ 3^4^n.

S)ie ©d^rift ift uuregelmäfeig aber dou bemfelben ©d^rcibcr
burd^gcfül^rt. Uebcr ba^ 2)atum ocrgleid^e neben gidfer, SSeiträge
II. §. 267 Sidfel, a3eiträ9e VI. ©. 95, — 2lnf ber Slüdfeite ältere
9ioti}: Otto I. — 2)a^ ©iegel ift anögefatten (©ternfd^nitt).

91

©t 576. Slttftebt 973 aWai 28.

Äaifer Otto II. giebt bem 3lbte Sinbolf oon ©oroep eine ®e«
fammtbeftätigung ber ^viüilegien feinet Älofter^.

®orDrt). ~ ?lbjd)riftcn: b, 102, (c, 106). 5)ru(f: ör^oib C. I.
49. conf. R. 629.

v><' In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto divina

Nr. 67. favente dementia semper *) augustus. Convenit nostre imperiali
celsitudini, ut petitiones fidelium nostrorum, bas precipue, quas pro
ecclesiarum eibi commisBarum utilitatibus siiggerunt, ad effectum per-
ducainus , quam ') boc ad preseulein viiani prospere peragendam et ad
futuram beatitudinem promerendam profiiturum liquito redimus*'*). üude
noverint ') oiiiniuni fidelium nostrorum indusiria, quia adiens excel-

lentiam nostri fulminis *J Liudolfus abbas venerabilis nove
Corbeye rogavit, ut eidem monasterio concederemus talem

978. 91

libertatem, qnalem a patre nostro coimperatore *) augusto
ceterisque antecessoribus nostris regibus vel imperatoribus

accepisse dinoscitar. Guius petiiioni asseDsum prebenies mter-

yentii matris nostre Adalheide in supradicto monasterio fratribus

Deo seryientibus eiasque martiribus Stephano atque Vito omnes conces-

siones, que ^ anteriorum regum vel imperatoram temporibus ha-
baernnt, concessimus nostraque auctoritate renovaTimus; precipue,
at potesiatem habeant inter se, cum necessitas venerit, abbatem eli-
gendi, et ut a nallo episcopo de dominicalibus mansis eiusdem mona-
sterii decime exigantur; neque a comitibus ex qnalibet iudiciaria
potestate coloni eorum et liti ad iusticiain faciendam aliquo banno
constriugamur '') , sed coram advocatis eiusdem monasteni iusticiam
Ikcere cogantur, sicut anteriorum regum vel imperatorum tempori-
bus prefato loco concessum fnisse cunctis fidelibus nostris liquido patet.

Et ut hec nostre renovationis ac firmationis auctoritas firmior
stabiliorque cunctis perpetim credatur, hanc cartam inscribi
manuque propria nostra subtus roboratam anuli nostri im-
pressione iussimus insigniri.

Signum domni Ottonis (L. M.) invictissimi semper *) augusti.
WuUitisus •) cancellarius vice Ropberti '®) archicappellani sub-

scripsi.

Data V. Kai. Junii; anno incamationis DCCCCLXXIIII '•);
indictione I; anno regni domni Ottonis XIII; imperii autem
V '^). Actum Altera'"). In Dei nomine, feliciter, amen'*).

») b, (c) pott imperator. - ') b; «(Jtig quoniam c. — *) b; tidjtig
credimus c. - *) b; rt(!^H0 noverit c. — *) b; rit^Hg culminis c. —
*) b; imperatore c. — ') b; ric^ttö quas c. — •*) b; ridjlig constrin-
gantur. — ') b; rit^iifl Willigisus c. — ***) b, c flatt Rotberti. —
'•') b; c tonigirt 973. — «Ob; c corrigirt VII. •=•) b Pott Altsteti (?)
ücrgl. ©ieftbre^t, 3oirbü<!icr II. 196. — '•) Actum — amen fe^It c.

92

@t. 596. «ac^en 973 3iuli 21.
Aaifer Otto II. 6eft&tigt bie ^rtmlegien ber SRinbener jtir(|e.

OlitiDrti A. - «bfc^rift: a) 6. 19, 36. $)ru(f: $tflonu9, SS. • III,
740. conf. (gt^ofb R. 681.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto divina

80 961.

quoque famulatam eiusdem monasterii facieBtibus, qui Saxo-
nice Malman dicuntur, praedictum mundeburdum ') et tuitio-
nem nostram constituimus, ut etiam coram nulla iudiciaria
potestate examinentur, nisi coram episcopo ant advocato,
quem eiusdem loci episcopus elegerit. [notatu hoc dignum;]
Quicquid vero fiscuB exinde sperare potuerit, pro aetema
remuneratione dictae ecclesiae ad stipendia pauperum et lu-
minaria continuanda ') concesBimus. Et ipse episcopus cum
Omnibus rebus suis nostro fideliter pareat imperio et sub
nostra consistat defensione, quatenus ipsum fratresque eius-
dem loci pro nobis , coniuge , proleque nostra Dominum melius
iugiterque exorare delectet. Fratribus autem eiusdem loci
praefati dedimus licentiam, eligendi pastorem inter se qua*
lemcunque voluerint, ita tarnen, si talis inter eos inveniatur,
qui vita et moribus probatus habeatur. Et ut hoc nostrae
concessionis auctoritas pleniorem in Dei nomine obtineat fir-
mitatem , iussimus praelibati loci episcopo hoc praesens prae-
ceptum conscribi^) manus^) nostrae inscriptione confirmatum
subtus et annuli nostri impressione corroborari pro Dei amore
et stabilitate nostri imperii et incolumitate nostra et aeterno
praemio praecepimus.

Signum domni Ottonis invictissimi regis. (L. M.)
Luitulfiis cancellarius ad vicem Brunonis archicapellani

recognovit.

Data VII Idus Junii; anno Dominicae incamationis
DCGCGLXI; indictione IV ^); anno regni serenissimi regis
Ottonis XXII. Actum Burcheim. In Christi nomine, feliciter,
amen.

■) BUI ^r^cr c unb d. — ') Statt mundeburdio , um. — *) 6tatt con-
cinnanda; baf{e(be bte S)rufie bei Wribom, Sfinis u. f. m. — *) ISon *) bis
conscribi nur in e. — ^) Son hieran b ; Unterfc^riftjeilen unb jOatirung
au4 in c. — •) Jlux in e.

962. 81

85.

@t. 308. ©oefl 962 3um 9.

It9nig-(I) Otto uerlei^t ben (Sintoo^nern ber villa Horohusun

(©tabtberge) bie bei ber dreiJburg liegt, bie Siedete ber Throt-

mannici (3)ortinunber), fie fotten aber ben Seatnten Don

Sorget) unterfteSt fein.

iSot^f^. Urfc^rtfi 9{r. 29. Srud: S^ten, ad ann. galfe, tradd.
Corb. 514. conf (Sr^arb R. 689.

['-«• In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto
divina faveute dementia rex, Noium esse volumus
Omnibus fidelibus\\noQtns^ quod rogatu carae prolis nostr^
Ottonis indulsimus incolis ville, qiie dit^itur Horohusun et ad-
iacens est urbi, que dicitur Eresburg »), eo*) iure vivere et
ipsa legitima habere per omnia, que Throtnuiiiuici habent.
Nee tarnen uUi aliae potestati subiacere cum suis iuris*) ac
legitimis *), nisi cui hactenus ') paruit rectoribus, scilicet mo-
nasterii , quod nova Corbeia vocitatur ') ad honorem ac ser-
vitiuni beatorum maityruiu Stephaui ') atque Viti. Et ut hoc ')
iirmnm sit et nulli posthecprevaricariliceat, anuli nostri sigillo
iussimus signari atque iirmari manu uostra bubtus ') signantes.

Signum domni Ottonis (L. M. ) Serenissimi regis. Liudul/us

cancellarius ad vicem ürunofus archicappeUarn re-

cognovi (S. R. L. S.)

Data V.Id. Junii; anno iucaruationi» Doiuini DCCCCLXII;
itidictione V; regui • autem sereuissiuii Ottonis regis anno
XXVII. Actum in ISuosaz. In Dei nomine, feliciter, amen.]

*) 6)»aiec aufgeliS^tc ^Dud^ftabcn. — ■') 'Auf htm e ein tluffatj rabivt. -*
*) 6tatt iuribus, — *) ""Mä^ unten oerlängerie i unb ii.

@d^on (Srijarb ucrweift (R. 589) bie Urfunbc mit Siedet unter
bie g&Ifd^ungen. <äie ift lueber tu l)er ^anjlei concipirt^ nod^
gefd^tiebeu. ^ad ^orbilb für ba^^ ß^ri^mou, bie Uuterfd^rifti^s
seilen u. f. w. war Hit, 72. — ^^on bem öiegel nur ein unför^
miger unb unfenntUd^er 9left erhalten. @i^ bedte bie äludläufer

80 961.

quoque famulatum eiusdem monasterii facientibus, qui Saxo-
nice Malman dicuntur, praedictum mundeburdum ^) et tuitio-
nem nostram constituimuB, ut etiam coram nulla iudiciaria
potestate examinentur, nisi coram episcopo ant advocato,
quem eiusdem loci episcopus elegerit. [notatu hoc dignum;]
Quicquid rero fiscus exinde sperare potuerit, pro aetema
remuneratione dictae ecclesiae ad stipendia pauperum et lu-
minaria continuanda ') concessimus. Et ipse episcopus cum
Omnibus rebus suis nostro fideliter pareat imperio et sub
nostra consistat defensione, quatenus ipsum fratresque eius-
dem loci pro nobis, coniuge, proleque nostra Dominum melius
iugiterque exorare delectet. Fratribus autem eiusdem loci
praefati dedimus licentiam, eligendi pastorem inter se qua-
lemcunque voluerint, ita tamen, si talis inter eos inveniatur,
qui vita et moribus probatus habeatur. Et ut hoc nostrae
concessionis auctoritas pleniorem in Dei nomine obtineat fir-
mitatem, iussimus praelibati loci episcopo hoc praesens prae-
ceptum conscribi^) manus^) nostrae inscriptione confirmatum
subtus et annuli nostri impressione corroborari pro Dei amore
et stabilitate nostri imperii et incolumitate nostra et aeterno
praemio praecepimus.

Signum domni Ottonis invictissimi regis. (L. M.)
Luitulfus cancellarius ad vicem Brunonis archicapellani

recognovit.

Data YII Idus Junii; anno Dominicae incamationis
DCCCCLXI; indictione IV*); anno regni serenissimi regis
Ottonis XXII. Actum Burcheim. In Christi nomine, feliciter,
amen.

') 9ül ^tec^et c unb d. — ') &aii mundebordio , um. — *) 6tait con-
cinnanda; baffelbe bie 2)rucle bei Weibom, Sfintg u. f. to. — •) Son *) bis
conscribi nur in e. — ^) Son ^ieron b; Unterf^riftjeilen unb Xatirung
auäf in c. — •) 9lut in e.

962. 81

85.

@t. 308. ©ocft 962 3un{ 9.

il5nig-(I) Otto Derlei^t ben @inn)o^nern ber villa Horohusun

(@tabt6erge) bic bei ber ©re^burg liegt, bie Siedete ber Throt-

mannici (S)ortinunber), fxe foQen aber ben Beamten von

©oroep unterftettt fein.

CTvri^eti. Urff^rifi 92t. 29. SrudE: S^otcn, ad ann. Sfolfe, tradd.
Corb. 514. conf Sr^orb R. 589.

['^- In nomine sanctne et individuae Triniiaiis, Otto
divina favente dementia rex, Notum esse volumus
Omnibus fidelibus \\noQiris^ quod rogatu carae prolis nostre
Ottonis indulsimu8 incolis ville, qiie dicitur Horohusun et ad-
iacens est urbi, que dicitur Eresburg'j, eo') iure vivere et
ipsa legitima habere per otnnia, que Throtuuiniiiei habent.
Nee tarnen ulli aliae potestati subiacere cum suis iuris ^) ac
legitimis ■), nisi cui hactenus ') pjiruit rectoribus, scilicet mo-
nasterii, quod nova Corbeia vocitatur ') ad honorem ac ser-
▼itiuQi beatorum martyruiu Stephani ') atque Viti. Et ut lioc ')
firmum sit et nuUi posthecprevaricari liceat, anuli nostri sigillo
iussimus signari atque iiruuiri manu noetra bubtus *) signantes.

Signum domni Ottonis (L. M. ) seretiissimi regis. Liudulfus

cancellarius ad vicem Urunonis archicuppeliaui re-

cognovi (S. R. L. S.)

Data V.Id. Junii; anno incaruationib Domini DCCCCLXII;
iudictione V; regui autem »erenissimi Ottouib regis anno
XXVII. Actum in ISuoäuz. In Dei nomine, feliciter, amen.]

') ^pSitt aufgefiögtc ^iid^ftaben. — -') ^uf bem e ein Huffat) rabirt. —
") Statt iuribas. — *) ^J{a4 unten oerUngerte i unb u.

@d^on @r{;aYb uenoetft (11. 589) bie Urtunbc mit 9ted^t unter
bie gälf (jungen. 6ie ift lueber in ber Haujlei concipirt, noc^
gefd^riebeu. Dad ^orbilb für baö (S^rijsiuou, bie Uuterfddrift^s
seilen u. f. n>. war 'Jir. 72. — ^on bem vSiegel nur ein unför^
miger unb untenntlid^er 3U]t erhalten. &^ beäte bie äludläufet

«0ilmans, StatfccUrluiidcu U. »,n. 187». Q

96 974.

95.

@t. 623. ClueblittiiiTfl 974 april 19.

ßaifer Otto IL beftätigt bie ^ripilegien bei$@tiftd @d^ilbefd^e
unb getott^rt ij^m freie 3&af)l be« aSogt«.

«AilMcbt - «bfd^rifi: c) fix. 2. unb Msc. VII. 3117, lU. 39.
t>xud: fiamel^ @. 4, conf. (Sr^orb R. 628.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto Dei gra-
cia Imperator augustus. Si Deo famulantibus clericis vel
aanctimonialibus aliquod beneficium nostra serenitas impendat,
credimus inde nobis augmentum mercedis esse profuturum;
quam ob rem notum sit omnibus fidelibus (nostris) *) presen-
tibus scilicet et futuris, qualiter ob amorem supemi remune-
ratoris animeque nostre seu pa(ren) <)tum nostrorum salutem
quoddam mouasterium Schildesche nuucupatum in honore
sancte Dei genit(ri)cis Marie constructuni Deoque edificatum
in pago Wassega, ubi venerabilis abbatissa Emma (Dei) >)
famulabus preesse videtur, precepto regie muuitieus ''^) in no-
stram recepimus tuiciouem; ac (decrev)imus , ut in eodem
monasterio velint*) et deinceps habeant potestatem, siquando
uecessitas ex(postu)lat casu , ex eis sibi abbatibsam vel domi-
num*) eligere; nee ullus comes aut iudex (in reb) •)us illa-
rum änderet ius suuiu exercere, nisi qui illis placuerit; simi-
liter et familia (illarum) ') uuUi comiti vel iudici ratiouem
reddat alicuius causae nisi ei, quem sibi defensorem (seu
ad) 'jvocatuni constituunt. Et ut huiusmodi auctoritas tra-
ditionis iuviolabilis perduret atque (verius) ') credatur tir-
miusque per succedeutium temporum curricula et iucoutami-
nacius ab omnibus succes8o(ribus nostr) ')is observetur, ius-
simus ei hoc preceptum conscribi manu nostra roboratum
anulique nostri (impressione) *) signatum.

Signum domini Ottonis imperatoris augusti.
(Wigilius) *) *) cancellarius ad viceni Migeri*) archicapellani

notavi.

Data Xni Kalendas (Maii) >); anno dominice incarnatio

974. 97

nis DGCCCLXXnil; indictione II; anno vero domini Ottonis
XTTT ; (imperii III) 0* Actum Quindelinburg.

») «US Msc. VIT. 3117. III. 89. ergänat. — ») »ei ßamel? ridjtiö in mu-
niiionis Derbefferi. — *) Statt tranquille vivant? — ♦) dominam
ßatne^. — ») 6tott Wüligisus. — •) Statt Rotberti (?).

96.

©t. 631. aRagbcburg 974 Suni 28.

Aaifet Dtto II. beftätigt eine Utlunbe feinet SSateri^ über bie
^rinilegien beS ©tiftei^ Sorgl^orfl unb beffen UnterfleQung

unter bad (SrjfKft 9Ragbeburg.

Sprgkorft. — ftbf^riften: a) in einer ^ribtlefiienbefiStiguno <£arl8 Y.
ton 1545 *7,o. !Rr. 198c.: b) in bem XtanSfum^t drabif^of S^ern^arbS
bon SRagbeburg 1310 ^V». !Rr. 198 a beS 6aIm«^otihnarer ftr^iüS
in (SoeSfelb. S)ru(!: d^r^arb G. I. 49. conf. R. 630.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto divino
nnta Imperator augustus. Cum nostrum esse sciamus, quo-
mmcnnque fidelium nostromm honestis obsequi ') • • • P^^^"
tionibus, sed maxime cum de diyinis rebus ob animarum
remedia gerendis a quibusdum') . . nostra supplicetur sere-
nitas, assensum praebere aequum et condignum esse censemus;
inde cunctomm fidelium nostrorum tarn praesentium quam et
futurorum comperiat industria, quia vir venerabilis Adalber-
tus sanctae Magdeburgensis ecclesiae archiepiscopus nostram
adiit serenitatem quoddam ferens praeceptum, cuius authori-
tate piissimus genitor noster imperator augustus caenobium
quoddam sanctimonialium Burchorst") nuncupatum duarum
Christi ancillarum Berthae atque Hathwige primo laboreDei
seryitio constructum et ab ipso iam primordio^) ad eiusdem
archiepiscopi Magdeburgensis ea ratione subsidium mundi-
burdio dicatum, quo per singulos annos decem solidi illuc
inde persoWantur, in sui tutaminis conclusit defensione; rogi-
tansque iam dictus archiepiscopus, ut ideni praeceptum nova
nostra authoritate firmaretur. Cuius nos petitioni benigne
consentientes eadem scripta renovavimus et idem monaste-

XBitmanl, Aalfa-Ucfuii^n n. ^A- 1879. 7

98 974.

riiun cum omnibus apertinentiis eins in nostrum etiam con-
clusimus mundiburdium cum utriusque sexus mancipiis, aedi-
ficiis, terris cultie et incultis, pratis, pascuis, silyis, aquis
aquarum^) decursibus, molendinis, mobilibus et immobilibus,
viis et inviis, exitibus et reditibus, quaesitis et inquirendis
et cum omnibuB ad haec^) iure pertinentibus; inde praeci-
pientes iubemus, ut nee eiusdem loci episcopus, nisi precatu
abbatissae, idem monasterium sanctimoniales velandas, ca-
pellas dedicandas yel etiam clericos ad gradus promovendos
ingredi praesumat; nee iudex publicus vel exactor seu qui-
libef) iudiciariae potestatis illarum servisvel latis®) aliquam
iniuriam vel districtionem inferre aut equos tollere, freda*)
inde exigere vel mansiones poscere vel actionis uUius ratio-
nem, nisi coram illius caenobii advocato quisquam facere pre-
sumat vel potestatem habeat. Insuper etiam arbitrium illis
concessimus abbatissas inter se eligendi scilicet, quamdiu ex
Bupradictarum Christi ancillarum genere aliqua ibidem tali
digna officio reperiatur, communi sensu eligantur i®). Post
autem huius generis defectum de caeteris, si qua probabilis
ad eandem dignitatem fuerit, licenter abbatissa constituatur.
Sed nuUa omnino illic fiat electio, nisi sub iam dicti Magde-
burgensis archiepiscopi conniventia. Et ut haec nostre reno-
vationis ac defensionis authoritas firmier stabiliorque cunctis
perhenniter credatur, hanc chartam iussimus conscribi anoli-
que nostri impressione signatam propria manu subtus firma-
vimus. Datum Uli. Kai. JuUi anno Domini DCCCGLXXIUI
et actum Magdeburgi ^ >). In Dei nomine amen.

*) a; obsequisi (?) b. — ^) a; et qaibasquam b; ftait qnibasdam. —
') a; Burchurst b. — ^) a; primordie b. — ^) a; aquarumque b. —
•) a; hoc b. — ') aj quislibet b. — '^ a; lateris b. — **) b; fire-
dam a. — *®) Statt eligatur. — '*) *i Magdeburg b.

976. 99

97.

@t. 642. SJimiMgen 975 gebruar 16.

Aatfet Otto II. beftötigt eine ®d|enlung be^ ^riefler^ 9{anbrab

an bie äRinbener jlird^e.

mill^fh A. — «bf^tift: b) 6.3. c 9lr. 8 (^uSaug). f)tn(f: SdKe
849; $4{lotiudSS.V III. 788. oonf. ^rl^atb R. 626.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto divina
praeordinante dispositione imperator augustus. Cum celsitu-
dinis nostrae dominatui condignum videatur, honestis ac piis
benigniter obsequi monitionibus ac petitiouibus ac maxime,
quando ob divinae augmentum culturae nostram supplicatur
aliquis ac monet serenitatem, omnium cupimus patefieri in-
dustriae fidelium nostrorum tarn praesentium quam futurorum,
qualiter nos Qommonente ac suppliciter rogante fideli nostro
Nandrado presbytero talem proprietatem, qualem ipse in pago
Lidbehegowe et in comitatu Bernardi comitis sitam *) quo*
modo sibi in proprium acquisivit, quod lege in nostram ius
ac ditionem imperatoriam redit, nostrae potentia anctoritatis
ad ecclesiam Mindonensem, S. Petri apostolorum principis
honori dicatam, in proprium ac perpetuum usum pro animae
nostrae remedio ac imperii stabilitate tradidimus firmiterque
donayimus cum utriusque sexus mancipiis, aedificiis, terris
cultis et incultis, pratis, pascuis, silvis, aquis, aquarumve
decursibus, rebus etiam ecclesiasticis , viis et inviis, exitibus
et reditibus, quaesitis et inquirendis et cum omnibus iure
legaliterque ad idempraedium pertinentibus; tali rationistenore,
ut baec etiam ad eandem ecclesiam S. Petri apostoli eodem
modo, uti caeterae res ad ecclesias Dei a regibus vel impe-
ratoribus datae pei*petue deserviant. Et ut hoc nostrae tra-
ditionis praeceptum firmius stabiliusque cunctis perpetim cre-
datur, hanc cartam inscribi iussimus et annuli nostri impres-
sione signatam manu propria fuibtus eam corroboravimus.

Signum domni Ottonis magni imperatoris Augusti.
Folgmarus cancellarius vice Willigisi ^) archicappellani notavi.

'*576127A

100 976.

Data XTTTI. Cal. Mart. anno Dominice incamationis
DCGCCLXXini; indictione II; anno yero regni domni Ottonis
Xini: imperii VII. Actum Noviomago. In Deo*).

>) Statt sitam haboit. — ^) b ; Wüleg. c. — '') c u. 9^1U; fe^It b u. ^^onuS.

SHe Urlunbe gel^ört naü^ ber Aangleiaudfettigung ui^toeifel^aft
irC^ ^ill^jiai^r 975 unb barauf ifltoo^laud^ „Actum Noviomago*'
)u bejiel^en. 2)o(i^ möd^te bie genaue Ueberetnfttmntung ber ^ofyctfh
angaben auf äSoma^nte ber ^anblung im Saläre uorl^er^ oÜÄ ber
Jlöntg im Slugufl in äSeftfalen meilte, meifen. SSieDeid^t ^aben bie
burd^ ben 2:ob beiS @r}'Aan}Ierd Stobbertud eingetretenen SSer&n::
berungen in ber Jtanjiei bie äludfertigung uei^ögert. Sergl. SHefe«
bred^t, Sa^rbild^cr @. 111 ff.

98.

et. 689 (»mdfel^lerl). (grmitte 976 »ouember 7.

Aaifer Otto oerlei^t bem Alofter ^er^ebrod ^i^munität unb
baS 9led^t ber freien äSogt^- unb ^tifftnn)a]^l.

fittl^tbv^a. Oxig.: 9{r. 1. S)ru(i: dtl^arb: I. 50. conf. R. 686.

^* In nomine sanctae et individuae Triniiatis. Otto
divina previdente dementia Romanorum imperator
augustus. Noverint omnes fideles nostri presentes
scilicet ac futuri \\, quod nos in Dei nomine et dilectis-
simae nostrae coniugis THEVFANY rogatu talem potestatem
donayimus SIGIBYEGAE et aliis sanctimonialibus in Horsa-
bruoca Deo servientibus, ut nuUus comes aut comitis vicarius
earum litos, liberos vel servos supradictarum sanctimonialium
in publice >) mallo aut in alio communi coUoquio diiudicet
sive banno constringat; sed eiusdem monasterii vocatus^) et
congregationis exinde suo propio *) iudicio regat ♦) et secundum
qualitatem criminis diiudicet. Concessimus etiam predictis
sanctimonialibus ex imperiali magestate per privilegii huius
munitionem licentiam elegendi inter se abbatissam, Dei ser-
yitio aptam^) ipsisque ad regendum idoneam et^) advoca-
tum''), quemcumque utilem voluerint. Et ut haec nostrae

976—977. 101

imperialis auctoritatis concessio firma permaneat, iussimus eis
hoc Privilegium conscribi et anulinostriimpressionemuniri^).

Signum domni OUonis invictissimi imperaioris (L. M.) ^ augusti.
Egbertus canceUarius advicem WiUigtsiarchtcappeUaninotavi.{L.S.)

Data YII Idus Nov. >®) anno Dominicae incarnationis
DCCCCLXXVI; indictione IUI; anno vero regni domni Ottoiüs
XV; impeiii Vm. Actum ARVITA « ").

■) 9)]it4 SlafuT au8 bublico (ergeftcat. — «) 6tatt advocatus. — ») Statt
proprio. — *) Son (ier toirb bte S^rift bis )ur 9{ote 5 unfid^erer, giö«
|er unb aetgt befonberS für ben Su((ftaben s anbere gotmen; au4 tft bte
Sinte blaffet, toit in ben anbeten X^etlen bet Utfunbe. - ^)®ut48iafut
au9 abtam cotriQttt. — <) «etgl. 3. — ') %u8 at t{! bie etfle eUbe
in ad corrisirt. — *') Son nostri — muniri als le^te 3txU na^ an bie
borlette (etaiioetüdt. — ') ^et Songie^unfiSflnd^ ift anlegt gemalt, ob
abct eigen^dnbig? — *^) f)et ^RonatStag nad^ettagen. — *') fßMti^^i
mit bem 5^atitm nad^etragen.

3)ie Urhtnbe fd^eint von }n)ei $&nben gefd^rieben }u fein^
(uergl. 3lnm. 3). Unbcbeutenbe Stttdfd^riften saec. XV. — 5DaÄ
@ie0el ifl audgefaSen (@temfd^mtt).

99.

et 695. (lltred^t?) ben 19. SRätj 977.

jtaifet Otto II. überträgt bent »if d^of e SRito von aRinben aUe
bie SRed^te^ toeld^e er nod^ in 9Rinben ^atte^ ©erid^tdbann^ QoU

Münit unb äRarftgered^tigleit.

mlll^f«A. - «bld^tiften: bS^, c7 (%udaug), d8. ^cucf: e 6. 736.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto divina
favente dementia imperator augustus. Notum sit omnium
industriae fidelium nostrorum tarn praesentium quam et futu-
rorum, quia noster fidelis Milo Mindonensis *) ecciesiae epi-
BcopuB nostram humiliter adiit clementiam quatenus eidem
ecciesiae^), quae est in honorem beati Petri principis apo-
stolorum et S. Gorgonii martyris constructa et nostrae impe-*
riali providentiae commissa, quicquid ibidem nostrae regiae
potestati legaliter subiaceret, hoc est baonum nostrum et, ut

102 077 — 978.

monetam maceliumque publicum ibi construi liceret, concede-
remus. Nos itaque piis eius supplicationibus assensum prae*
beates praefati fidelis uostri praesulis contiuuae devotionis
fidelitatem attendentes et ob reyerentiam sanctorum merce-
disque futurae gratiam considerantes bannum nostrum, telo-
neum ^) et quicquid hactenus ad nostram potestatem pertinere
videbatur, Mindonensi *) ecclesiae donavimus et de nostro
iure et dominio in*) eius ius et dominium ea ratione trans-
fundimus , ut perenniter pro animae nostrae *) remedio unus
presbyter talem praebendam, ut quisque fratrum in eodem
monasterio Deo famulantium ordinatus accipiat et tarn prae-
dictus episcopuB, quam sui succeBsores in posterum teneant,
habeant^) firmiterque per futura saecula possideant; et ut
nuUus iudex publicus vel alicuius potestas personae quicquam
districtionis vel commutationis huic largitioni ingerere liceat,
Bed sub ipsius episcopi et eius successorum munitione vel
tuitione et advocatorum, quibus committere velint, consistat.
Et ut hoc largitionis nostrae*) praeceptum inconvulsum per-
maneat, manu nostra^) subscribendo firmavirnus et sigilK
nostri impressione signiri iussimus.

Signum domni®) Ottonis*) imperatoris augusti.

Egbertus cancellarius ad yicem Willegiei archicappellani notavi.

Datum XIIII Cal. Aprilis; anno Dominicae incarnationiB
DCCCCLXXVI; indictionelll; anno vero regni domini Ottonis
XVI; imperii X. Actum Thiehc »o).

•) b; Mindensis e. — ') ^J teloneumque e. - •') b; et e. — ^) b;
noet. an. e. — *) b; habeant, teneant e. ~ **) b; nost. larg. e. —
*) b; propria e. — **) c, ej fe^ü b. — ») b, e; c fügt magni (»o§l
aus Monog. entponben) ein. -- '^ b, c; Treke d; Threke e.

100.

6t. 723. aWaflbeburg 978 aWdrj 25.

StaxUv Otto II. fd^enft ber Sftbtiffin SC^ieafroib t>on aRefd&ebe

ben $of ^eUingl^aufeit.

mtSdifhe. Oriß.: ^r. 5a. 3)iudf: ©eiber^ U.-». f. «Bepf. 9lr. 14.
conf. <ir^arb R. 689. (tui(ttmli<^ ^emertuiig über annus regni)

978. 103

^- In nomine sanciae et individuae Triniiatis. Otto
divina preordinanie elementia imperator augustus.
Pateat cunctis sanctae Dei aecclesiae nostrisque V
presentibus atque futuris fidelibus \\, no8 ob dilectis-
simae contectalis nostrae Theuphanu rogatum atque per eius
precativam exhortationem venerandae probitatis abbatissae
Thiez8wid Bominate quandam curtem Folkgeldinghusen ^) nun-
cttpatam in pago Angeron'), in comitatu Heremanni comitis
sitam, donasse in proprium ea ratione, ut sui tutoris scili-
cet advocati manu, quicquid^) ei gratum aptumque fuerit
Visum , omnium contradictione despecta potestatem inde liber-
rimam obtineat agendi ex utriusque sexus mancipiis, aedifi-
ciis, terris cultis et incultis, pratis, pascuis, silvis, aquis,
piscationibus, quesitis et inquirendis cunctisque usibus iusta
constitutione ad prefatam curtem pertineutibus. Ut autem
h&ec nostrae largitionis donum per successura firmum credatur
tempora, hanc cartam iussu nostro scriptam et imaginaria
nostri impressione sigilli notatam propriae manus nostrae
Bubscriptione corroborayimus ^).

Signum domni Ottonis (L.M.)®y invictissimi impe-

rcUoris augusii. (L. S.)

BUdebaldus cancellarius ad vicem Willigisi archi-
capeUani notavi.

Data VIII Kai. apr. '')'®); anno dominice incamationis
DCCCCLXXVIII ; indictione VI; anno autem regni domni
Ottonis imperatoris augusti XVIII '•); imperii autem ®) XI *<>).
Actum Magadaburg. Feliciter, in Christi nomine, amen*).

*) f)as n aus fi bur<i^ 9lajur txrbeffert. — ') Fol urfprUnglt^, betSleft beS
9{amenS t)on onbeier ^anb mit blaffer $)tnte augefügt. — ^) 6te^i auf
einer großen buT(( Kafur erzeugten Sude; fyii gef^IoffeneS a. — *) (Sorri«
§iri, biefletf!^ au8 pro. — *) Kafur unier avi. ~ ^) i(aum etgen^finbig
twO^ooen. — ^) S)aS ^Xonailbatum t>on anberer ^anb nad^etragen. —
') (Sorrigirt (anS XI?). — *) feliciter — amen Don berfelben^anb, loie
baS ^naUbatum nachgetragen. — ^*^) ^ttto\]äft

3)ie ©d^ft ift gleid^mäfeig (mgl. %nm. 2, 3, 1, 8, 9);
9ieDeid^t fdnnte jebod^ bie Aan}Ierunterfd^nft Dott anbetet $anb
ffetrü^ten. — ^a^ ©iegel^ meld^ei^ butd^ einen Aten)fd^nitt ViXi%tf

104 980.

fd^dt befefUgt mar, ifi J^eraudgefaDen. ^ie ätbbrüde fUmtnen in
ber ®röge mit ben ftaiferftegeln Otto'd IL — äSergl. %idtx, 9ei^
träflC IL §§. 342, 344, 347.

101.

©t. 773. aBattl^ottfcn 980 ©cptember 15.

jiaifer Otto IL taufd^t mit bem Stbte Siubolf t)on Soroep bie

ä)tar!en Meginrichesdorf uttb äRemleben gegen äSeft^nngen in

»Äbbefelb, »rind^aufen (V), Mbad^, 3lel^et (?), ßorbad^nnb

Halegehuson im Sttergan.

Sort^e^. Ortg.: 9{r. 80. 1S)xud: (^r^atb G. I. 50; gacflmtle Chroni-
con Gottw. I. 193. conf dr^arb R. 645.

v^* In nomine sanciae et individuae Trinitaiis. Otto
divina favente dementia imperator augustus. Omnt-
bus cristianae fidei religiosis cultoribus ac regiae et
imperialis excellentiae magnitudi \\ nem, fide debita,
iure honorantibus astantibus et futuris ad(hibi)ti scripti per
8ubiectionem pateat, qualiter dos et fidelem nostrum Liudol-
fum videlicet, Gorbeiensis ecclesie abbatem, condecuit quod-
dam concambium de praediis nostris ob locorum oportunita^
tem inter nos facere. Dedit igitur praefatas Liudolfus, vene-
rabilis abbas, ex ratione suae abbatiae per manum advo-
cati sui Liudolfi duas marcas Meginrichesdorf et Mimileya
dictas, in pago Hassegowe et in comitatu Sigefridi comitis
sitas, cum omnibus rebus illic rite pertinentibus in mancipiis
utriusque sexus, aedificiis, areis, agris, pratis, campis, pa-
Bcuis, silvis cunctisque aliis appendiciis que dici p(os)8unt,
nobis ob nostram petitionem firmiter in proprium atque ad
integrum a suo iure et ecclesiae suae in nostrum, quod voto
placeat nostro inde agendum, redegit. Econtra autem in
recompensatione huius traditionis abbati praedicto et ecclesi^
sibi commisse de portione nostrae proprietatis per manum
advocati nostri Liudgeri dedimus, quicquid visi sumus habere
in TÜlis Budineyeldon , Brungeringhuson , Lellibechi, Rehon,
Curbechi et in Halegehuson dictis, in pago Nihtherse et in

980. 106

comitatu Asichonis comitis sitis , cum omnibuB utensilibus illuc
iure aspicientibuB in mancipÜB utriuBque sexus, aedificiis,
areis, agris, pratis, campis, pascuis, silvis, aquis cunctisque
aliis pertinentÜB, que dici adhuc aliquomodo aut nominari
poBBont; atque hoc a BOBtro iure in ecclesiae superius
dictae et abbatis antefati Liudolfi succesBorumque illius
potestatem perpetualiter ibi standum omnino redegimus et
imperiali dominatione ad integrum tradidimus ; sed quia prae-
scriptas abbas nostrae yotum petitionis sequendo hanc mutuo
inter no(s f)actam commutationem comprobayit, propter suam
dilectionem adiecimus, ut ipse suique successores in pr^fatis
deinceps locis quietem habeant; atque ut nuUus comes vel
iudiciaria persona hanc tranquillitatem Y(iol)are presumat,
hoc nostri imperii precepto firmiter interdicimus. Ut autem
huius concambii utrimque facti traditio per futura dehinc
tempora stabilior habeatur, hoc nostrae dominationis prae-
ceptum inde conscriptum sigilli noBtri inpressione signare
iusBimus manuque propria, ut infra videtur, corroboravimuB ').

Signum domni Oitor^s inviclissimi (L. M.)V i^P^'
ratoris augusii. (L. S.)

Bildiboldus episcopus et eancellarius ad vicem WH-
Ugisi archicapellani recognovi.

Data V. Kai. Oct. «) anno Dominice incamationis
DCCCCLXXX; indictione VII; anno vero regni secundi (Ot)toni8
XX; imperii autem XIII. Actum Walahuson. Feliciter, amen.

*) S)ic le^te S^U mit gectnoerem Vb^onbe, offenbar ttm ber »or^crgefc^rie»
bencn Signumaetle au§3uiDetd^en , grfd^rieben. — ') 2)a§ 91>{ono0tatnm (ot
bunüete gfarbe unb fönnte uolljogen fein. — **) Ob na^getrogen?

5Die Utlunbe erfd^eirtt aU burd^toeg von bemfelben <S(i^rei6er
gefertigt. — fßorti ©icgcl, ba^ einen X^til ber Sleftfd^rift bedte,
ifi nur nod^ ein eru#üd erfialten. @d f4»eint gol^, Dtto 11. 4.
}tt fein.

106 980.

102.

$t. 774. 980 SKatt^aufcn ©eptcmber 22.

fiaifer Otto II. fd^ntt bemüloflet äRemleben^ in weld^m fem

Sater geftorben, ein @ut in SSilbedl^aufen mit bem Aloftec bed

f). aiepanbcr oofelbft, fo mie ®Äter in ben hatten Leri, Dersi-

burg nnb Ammeri, in So^n unb S)rebber.

'^Miiiflfr A (^cmlcbcn). Orig.: in iWarburö s. r. ^erSfelb. Drurf:
Seit' , $r^. !eonbc§-(l^fW(f)ie 11. B. 83. conf. di^rb R. 646.

t^* In nomine sanciae et individuae Triniiatis. Otto
divina providenle dementia imperator auguslus,
Quoniatn regum vel imperaiortim prae || decessorum no-
Btrörum, qui andeounque in exaltandie aecclaesiis Dei studue-
ruot. si moree donatioDibus coinpleverimus, regni vel imperii
noetri stabilitatem fuisse consulinius; idcirco omnibus sanct^
Dei aecclaesiae fidelibus tarn praesentibus quam et futuris
notam esse volumus, qualiter nos pro remedio domiii genito-
ris Dostri scilicet Ottonis iinperatoris augusti necnon pro statu
et incolomnitate regni vel imperii nostri quoddam pr^dium,
quod ab quodam nostro amico beatae memoriae domno Liu*
tolfo videlicet episcopo concambialiter mutuantes acquisivimus,
sanctae Dei genitrici Maria e oioDachisque in Mimenleva ^) die
noctuque Deo et ut diximus sanctae Dei genitrici Mariae,
ubi domnus genitor noster Otto imperator augustus vita cor-
porali exutus est, fumulantibus in usum perpetualiter tradi-
dimus in locis subnotatis; Wigildeshuson cum monasterio')
sancti martiris Alexandri, Ammeri, Laon, Thriburi in comi-
tatibus Bernhardi comitis et Eilhardi in pagis quoque Leri,
Dersiburg et Ammeri cum curtibus, aedificiis, mancipüs, ter-
ris, possessis et inpossessis, viis et inviis, exitibus et rediti-
bus, quesitis et inquirendis, pratis, pascuis, silvis, aquis
aquarumve decursibus, molendinis, piscationibus, quesitis et
inquirendis *) bannum quoque et teloneum in Wigildeshuson
seu cuiuscumque modi utilitatis ^) ad nostrum ins teneri vide-
batur sanctae Dei genitrici Mariae monachisque, qui sub re-
guläri habitu sancti Beuedicti in Mimenleva Deo incessabiliter

\

»so. 107

sernenies '') perpetua traditione imanximus ita, lit nullus eomes
fleu advocatus aut (aliquis)^) publici fisci iuris exactor prae-
(dicta loca aut)^) villas ibidem pertineutes ingredi presumat,
homines constringendoB aut paratas faciendas vel parafredos
tollendos, nisi abbas aut monachi seu advocatus; (quem ipsi
sibi ntilem elegerint, teneant et possideantet suis, utlibuerit^
usibus)^) adiungant. £t ut haec nostra (traditio nostris)^)
snccessurisque temporibus firmius habeatur veriusque creda-
tur, cartam haue oonscribi ac sigiUi (nostri impressione
signari)^) iussimus (quam et manu)^) propria 8ub(tUB fir-
mavi) ^)mus.

Signum domni OUonis magni et invictissimiimperatoris

(L. M.)«) augusii. (L. S.)

Bildiboldus episeopus et cancellarius ad vicem Willigisi

archicappellam recognovi.
Data X. K. Octobris •) anno Dominicae incarnationis

DCCCCLXXX; indictione VII; anno vero regni secundi Ottonis

XX; imperii autem XIII. Actum Walahuson. In Domino, amen.

>) «Itert^timlid^eS (l^riSmon. — ^"f ^öf"'- - *0 ®e1*toffetie» a. —
*) q. e. i. t?on ber ^onb beS 64mber8 nnterflhd^eti. — ^) Vu9 9ßetitf
ergdnat. -— ^) €^iaü uiilitas. *- ') Statt serviuni. • - **) $or ber «Stü«
ttumaeUe, toel^e M bonai^ «uSeinonbergte^t, einge^etd^net uiib fc^eini boH*
lOflfn. — *) 9{o40etrQQfn.

3)ie Urfunbc crfc^ciitt bur(|toefl uon berfclbcn (altertl^ümlidSien
unb ctroaö jittriflcn) ^anb gefd^ricbeu — ogl. jjebod^ 2lnm. G u. 7 — -,
nur bte 3)atumöjeilc sciflt jioar bcnfelbcn G^araftcr, aber fcftcre
Säge. 2)00 ©iegcl ift au^gcf allen (©ternfd^nitt). !I)ie Slbbrüde
beuten auf "S^lli, Otto IL 4. — SHüdtfd^rift saec. X: Karta de
WigildehuBon.

103

©t. 779. SBrud&fal 980 Cctober 15.

ftaifer Otto IL beftätigt JSönig fiubn)ted bed S)eutf<i^en @(i^en*

hing ber i^öfe Srenberg unb £eutedborf an ^erforb^ unb bie

$rit)Uegien beiS @tiftd^ borunter bie freie 3Bal^l bed93ogtei».

i^rrford A. Crig.: e^nmt9 etoatS-^tc^i)) ^Berlin ^x. 106. ^rucf:
tv^rb C. L 61 ooBf. R. 647.

108 980.

In nomine sanciae ei individuae Triniiaiis. Oiio
imperaior augusius. Si enim liberalitaiis nosirae

munere locis Deo dieaifis

conferimus, et ad morialem viiam temporaliier trans-
eundam et ad aeternam prom^ren || dam credimusliquido
profuturum. Quapropter noverit omniam fidelium nostrorum
presentium scilicet ac futuromm sollertia, qualiter nos pro
remedio animae nosirae, interrentu dilectae contectalis nostrae
Theophanu quasdam res a Ludthuwico ') rege monasterio He-
rivordensi in honorem sanciae Dei geniiricis perpeioae virgi-
nis Mariae consiructo ei sanciae Pusinnae, quae ibi iniegro
ieneiur corpore, duas scilicei curies Overanberh ei Liudwi-
nesihorp*), in pago Angeresgauwe ei in comiiaiu — —
siias, in usum sanciimonialium Deo ibidem famulaniium da-
ias, nosirae aucioriiaiis scripiis renovare nos ei confirmare,
coniinenies scilicei XXX mansos cum mancipiis uiriusque
sexas, ierriscoliis eiinculiis, praiis, pascuis, areis, aedificiis,
quesiiis ei inqnirendis, silvis quoque, piscaiionibus ei exitibus
eirediiibus ei omnibus, quae in praefaiis locis ad regium ius
Ludihuwici periinere videbaniur; ea scilicei raiione, ui per-
peiualiier in usum sanciimonialium in predicio maneniium
loco sine cuiusque coniradiciione ieneaniur, nemini in bene-
ficium praesiandae. Necnon eiiam ipsius iradiiionem in ar-
biirio eleciionis iiidem renovamus ei confirmamus, danies
sanciimonialibus sanciaeque ecciesiae, sub qua ipsae regula-
riier^) vivuni, eligendi inier se abbaiissam poiesiaiem, cum
quaelibei earum dominaius iura morie mniaverii. Illud eiiam
a praedicio rege daium roboramus ^) aique sancimus, uinuUa
iuridiiiaria persona in bis, quae eadem ecclesia coniinere
videaiur, Tel exacior vel publicus iudex causas agere yel fre-
da exigere seu ad mansiones vel ad quodlibei ministerium
compellere, nisi advocaius, quem eiusdem loci elegerii abba-
iissa, quia homines sub iuiela eiusdem ecciesiae cuiuscumque
condiiionis agenies ab omni, quod nobis debebaiur serviiio
prorsus absolvimus, daia advocaium consiiiuendi poiesiaie.
Ei ui hec nosirae confirmaiionis ac iradiiionis aucioriias firma
in fuiurum siabilisque permaneai, hanc cariam nosira ius-

i

988. 109

Biene conscriptam atque signatam manu propiia subtus fir«
iBaTimus.

Signum domni Oitonis irmctissimi (L. M.) ^ itnperatoris

augusii. (L. S.)

BUdeboldus canceltarius et episcopus vice WilHgisi —
arehicapellani fwtafn.

Data autem Idus Octob. anno Dominicae incarnationis
DCCCCLXXX; indictione VII; anno vero regni secundi Ottonis
XX; imperii autem XIII. Actum Brocsalio. In Domino, feli-
citer, cLjuv,

') Do« i^tUindn fel^Ii. — ') wico {((etitt ]pün suflefftgt. — >) ym f^euii
\ifäkt na40etrafien. — *) regulariier pe|t ouf Wafur. ~ *) Sd^ni auf
einet bafflt — )u gtoft — gelaffenen 8ü(ie ]päin eingetragen. — *^) Steint
Dom ftaifet eigenl^finbig bolljogen. — ^ 6|>fitet na<l^eiragen.

2)0^ jiemlid^ gut erl^altene unb ausgeprägte Siegel i{i f^oI|
(Dtto I. 6.) Otto II. 4. — S)urd^gängig uon eixiem ©d^reiber,
ber gegen ®nbe aQeiS fe^t loeit audeinanber)ie^t^ ausgefertigt (ugl.
anm. 2, 3, 5, 7). - ante aWldfd^rift: Otto unb ^; saec. XV:
Exhibitum et productum et recognitum.

104.

6t. 856. Verona 983 3uni 17.

ftaifer Otto II. erneuert bem 9(bte Siubolf uon Soruep bie uer«

lotene ©d^enbingdutrihinbe SubwigiS (beiS kommen) Aber Ponte-

burg unb ben Qt^nUn im ®au Ammeri.

Cometl* Crig.: 9{t. 82. 2) tu ff: (Sr^ib C. I. 53. conf. R. 654.

v>- In nomine sanciae ei indivie^J Trinitatis. Otto
divina favente dementia imperator augustus. Omnium
fidelium nostrorum presentium seif licet) atque futurorum \\
pie devotioni pateat, quomodo Liudulfus Corbeiensis aecclesiae
TenerabiUs abbas per fidelem suum legatum Aeilberhtum no-
mine nobis conquestus est^), quod predece88ores8ui,^ eiusdem
ecclesiae yidelicet abbates, per negligentiam perdidissent
quandam pr^ceptionem, quam Hludowicus quondam rez pre-

110 98S.

fato monasterio dedit, in qua contin^atur ") , quaUter ipse
Hludowicus rex ad monasterium iam dictum in honore sancti
Stephani protomartyris ^) consecratum tradidit quendam locum
Ponteburg nominatum et omnem decimacionem in pago Am-
meri in episcopatu Adaldagi Br^mensis ecclesiae archiepiscopi
(sitam et §ua) pr^ceptione traditionem ipsam confirma(vit;
pro rei tarnen firmita)te peciit nostram celsitudinem, ut nos
omnem rem, quam prefatus rex preceptione sua prelibato
monasterio tradidit, a n(o)yo eidem ecclesiae traderemus.
Nos vero ob peticionem dilectae contectalis nostrae Theo-
phanu yidelicet consortis imperii nostri et interventum fide-
lium nostrorum Willigisi scilicet Moguutine sedis archiepiscopi
et Gisilharii Magadaburggensis venerabilis secundi archiepiscopi
piam peticionem prefati abbatis Liudulfi benigne suscipientes
nostrae dom(inatio)nis et preceptionis auctoritate pre8cript(um
locum) Ponteburg vocatum omnemque decimatiouem in pre-
dicto pago Ammeri sitam, sicut prefatus rex Hluduwicus
pr^cepto su(o) donavit, tradidit ac confirmavit, denuo ac
(no)yiter donamus, tradimus atque contirmamus et omnibus regia
et imperiali potencia, ne aliquam controversiam ^refato ab-
(bati) suisque successoribus in pr^^dicto loco et decimacione
faciant, omnino interdicimus. Et ut haec nostrae donationis
traditio ac corfirmatio per futura tem(ponmi curri)cula a
cunctis fidelibus firmior h(abeatur), hoc nostre magnitudinis
preceptum inde conscriptum sigilli nostri inpressione signare
iussimus manfu(que propria), ut infra videtur, corrobora?i(mii8).

Signum^) domni Otlonis invictissimi (L. M.)*/ impera--

toris aupusti. (L. S.)

Hildibaldus episcopus et cancellarius vice Willigisi
archicapellani recognovi.

Data XV. Kai. Julii''); anno Dominioe incamationis
DCCCG(L)XXXIII ^); indictione XI; anno vero regni secundi
Ottonis XXV; imperii autem XV. Actum Verone. Feliciter,
amen.

') €iatt individoae. — *) St8 ^et^er mit bunfletet Ibxnit alS ber ^aupt*
i^t, tmb, tote es {4etiit, etUg {ef^rteben. — *) %al erfte n na^ttfigli^

986. ni

ikiQeMnfkn. — *) fßtm fpftieter ^n^ nti bunflem ^inte übetQcfd^e«
ben: sciq. ' Viii, beffen VuSfaffunfl offenbar in ber 92a4btlbung einer in
Vbfd^rift toorgelegicn Urfunbe SubtotgS beS i^rommen Dor 836 feinen ®runb
^ai, conf. 5?onb I. p. 32 ff. — *) fßon Jier an glci^ bem IPoH« wnt
bnnflcter ^inte gef^rieben, conf. fiofe i. — *) Siet&d^t »ott^ett. —
^) ^§ 9R»natSb«iitm mit fetterer S)inte - mit bem itontnU gbi^ieilig? —
mui^Tfi0lt4 eitigtiragen. — '^) darüber bim fpdterer ^anb baS Saturn in
SBorten beigeffigt.

2)ai» Siegel ift ^eraudgefaUeu. (©tetnfd^nitt) S)ie @töge ber
S(6btfi(!e beutet auf ^olft, Dtto II. 4. — 9UidbemerIung: Ottonia
impr. de ponteburg.

lOS.

et. 890. SSiebenbrüdE 985 @eptember 2.

itaifet Dtto m. beftatigt bie ^milegten bed @tiftd SUfd^ebe,
bie freie ibtifftitwolS^ unb bie freie SeßeUung bed SSogti»

buTd^ bie ^bUfftn.

tRefdicde. — 9)oiatieH begkubigte %bj4rtfi smo. XY/XVI. »x. 5b.
Drud: Seibcrk, U.«%. f. SBefif. 92r. 15. conf. (hbarb R. 658.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto Dei cuncta
Providentia dementia rex. Cum hoc nostre maie&tati iure
contingat iustis qmbosque nostre precibus fidelium anrem
libenter accommodare maxime tarnen Deo militantibiiB ad
effectnm perducendo; quapropter senciat omnium matonun
minommque tarn presentium quam et futurorum industria,
qualiter nos dilecta genitrix nostra Theophanu *) imperatrix
augusta pro sororibus Messchetii Deo sancteque Walburgi
yirgini militantibus adiit rogatura, quatenus per cartham
ex nostre maiestatis auctoritate conscriptam potestates ac
inra a serenissimis imperatoribus, avo videlicet nostro beate
memorie Ottone et a equivoco eins ^) , parente nostro , sibimet
perdonata ac confirmata pro nostri eterna memoria concede-
remuB. Cuius iuste peticioni pro divine mercedis amore
libenter consentientes hoc nostre iteracionis yel confirmationis
preceptum eo tenore ac ratione notari iussimus, quomodo ex hac
nostra perpetim uti ex antecessorum ac dilectorum parentum

112 986.

condonatione, quotienscumqne ineTitabilis sors mortis ordinem
prefecture mutaverit, liberam intra se habeant dignam quam-
cujnque eligendi potestatem; insuper ex nostra dementia erga
predictum monasterium Messchete, constructam in honore sancte
Walburgis virginis, tale beneficium concedimus, ut nullus
iudex publicus neque quilibet ex iudiciaria potestate nee ali-
quis ex fidelibus nostris in predicte ecclesie loca seu reliqoas
possessiones iudiciariam exercere presumat seritiam, nisi quem
ipsa prelibati monasterii abbatissa elegerit advocatum. Dein-
ceps comperto hoc nostre donationis precepto quilibet iudi-
cum tam servilem, quam libere conditionis personam adpre-
dictam abbatiam pertinentem vel ad causas agendas aut in
quecunque iniuste subiectionis munia uUo unquam tempore
stringere aut exactare presumat. Et ut hec auctoritas nostris
futurisque temporibus Domino protegente valeat inconvulsa
mauere, propria manu subscripsimus et annulo nostro subtus
sigillari iussimus.

Signum domini Ottonis (L. M.) gloriosissimi regis.

Hildiboldus episcopus
et cancellarius yice Willigisi arcbicappellani recognovi.

Data IDI nonas Septembr. anno Dominicae incarnationis
DGGGCLXXXV; indictione XIIII; anno autem tertii Ottonis
regnantis 2^.
Actum Widenbrugga. InDei nomine, feliciter, amen*).

(Auschultata et diligenter coUationata est presens
copia per me Johannem Yoszlo, alias Alvesmann, Cleri-
cum Paderb. publicum sacra imperiali Notarium. Et con-
cordat cum suo vero originali et concordat cum suo vero
originali de verbis ad verba quod attestor hac manu
mea propria.)

') S)iir4 ben befIftttQenben Jtoiat aiift Theophana k>crbeffett. — ') filio aud«
flelaffen. — ^) amen Don bcm 92otar l^in^ufiefügt.

S){e Utlunbe^ loeld^e lebenfaD^ auf alte ^rabition lUvMQt^t,
— uergt. ba8 ucriefcue a in Theophanu, ein geiler, ber nur
bei ber ännol^nte Dom SSortomwen offener a etfiärlid^ tjl — erregt

986. 118

in tttiterf<$nft^}etten unb 9)atum {ein 9eben!en; bage^en ift i^
St^URtung in aOen ^l^eilen {Xitd: Dei cuncta providentis cle-
mentia rex, bie (^nfül^rung ber ßaiferin äRntter aU ^teroenien^
tin ald @nbiect eined 6a|ed : qualiter nos — genitrix — adiit,
bie ^rmel Iteracionis et confirmatioms preceptum, bie freie ^b^
ti\\inma^l quotiescumque inevitabilis sors u. f. n).^ bie ^^ntunität
mit bem Sefe^l nee aliquis in possessiones iudiciariam exercere
presumat sevitiam, bie Sejeid^nung ^eier nnb @igen^i)riger ate
tarn serrilis, quam libere conditionis persona, bie Umfd^rei'
bung Tit^terlid^er X^ätigleit aU eubiectionis munia stringere aut
exactare, bie ©ttbfcriptiondforniel mit ber Einfügung deo pro-
tegente u»b subscripsimus) l^d^ft auffällige unb bie oft laum
nerflatd)Iid^n $|irafen erinnern in i^rer ®ebreE|tl^eit an bie Sifd^ofd-
urhtnben bed II. 3<i^t^unbertd. 9)aiu {ommt ein Verflog im
^^tMnfyiUe, offenbar ju bem S^^^^f ^^ ^^^ ^btiffin bie freie
3Ba^I bed SSogted }u ninbiciren^ obmol^I leinet ber norl^erge^enben
^trfd^er (ngl. 9lr. 68^ 93) biefelbe gemährt l^atte. ^a bie Urhinbe
nur in 3(bfc^rift erhalten ift^ fo !önneu in ber änderen ^orm ber
Urlnnbe (ba^ ^e^Ien be^ (Sl^ridmon unb bie nngemö^nli^ @teUe
ber Äanjlerunterf d^rif t , fo mic ber SDiangel aud^ nur einer ©pur
bed Siegelt) berul^nbe @rünbe l^ier nur bemerhing^meife norge-
brad^t, bie @d^lüf[e auiS ^f)alt unb Btyl ber Urhtnbe ner^ilen.
Xud^ ber Flamen Widenbrugga entfprid^t nid^t ber 3^it ^^^ ^^^^^
nen^ obmol^I ber Ort fd^on bamaU norlommt (görfteman 1588).
3c| fie^e nid^t an^ bie Urinnbe für oerbäd^tig }u erllären.

106.

©t. 900. 3)ortmttnb 986 5)eccmber 8.

Dtto III. nerlei^t bem Älofter ®efe!e Immunität für feine SJe^
fiftungen unb bag Siedet ber freien Stbtiffinmatil.

ecfffe. Orig.: 9{r. 4. ^rucf: eeiber^ U.-%. f. 9B. 9lr. 16. conf.
(Sr^orb R. 660.

^* In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto
divina favente dementia rex, Notum sit omnibus fide-

IBilmanl, fraifrT-UYtunbcn n. »A. 1879. g

114 986.

lihuB (nostris) presentibus ^ci7tc6/||acfutari8, quomodo
no8 dilecte genitricis nostre Theophanu ') videlicet impera-
trice *) augusta *) ^) yotum sequentes necnon et cari ') nepotis
ac ■) fidelis nostri Heinrici Baioariorum *) ducis intenrentum
adimplentes >) ecclesie Gesizi — in honore sancti Gyriaci >)*)
martiris constnicte et consecrate*), coi etiam presenti tem-
pore Wigsuid venerabilis ■) abbatissa *) pro Dei amore et
elemosina parentum nostronim ac pro statu regni nostri de-
dimus ac concessimus, nt nullus dux vel comes aut aliqua
iudiciaria persona sive alia quelibet maior aut minor pote-
stas dehinc potestatem babeat ullo umquam tempore quali-
bet ex causa aut super litos vel serros ipsius prelibate ec-
clesif , ut eos in aliquibus distringant vel eos ad placitum
aliquod compellere presumant aut ad aliud opus vel nego-
tium seu servitium cogant, nisi solus ille quem prefata ab-
batissa et sanctimoniales Deo ibidem servientes adyocatum
ad hoc Constituante nuUique persone wadimonium aliquod,
nisi advocato solummodo tribuant. Ad hec etiam superius
iam dicte Wigswide abbatisse et futuris, que ei succedant,
ac sanctimonialibus reguläre electionis arbitrium concessi-
mus, ut inter se, quando^) opus eyenerit^), quamdiu pro-
babilis persona in illius ecclesie filiabus inveniatur, nostro
iussu ac consensu eligant et eam costituant ^). Et^) ut hec
nostre ingenuitatis concessio firma ac stabilis in futura per-
maneat tempora, hanc cartam inde conscriptam et sigilli
nostri inpressione signatam manu propria, ut infra yidebitur,
corroboravimus.

Signum domni Oitonis (L. M.)®^ regis invictissimi.
Bildebaldus episcopus et cancellarius vice WiUigisi (L. S.)

archicapeUani notavi,

Data VI. IDVS DECB.^); anno Dominica incamationis
DCCCCLXXXVI; indictione XV; anno autem tertii Ottonis
regnantis tertio. Actum Thrutmannia. Feliciter, (in Christo),
amen.

'} <ftef(((of{ene8 a. — ') €ioti imperatricis augustae. — ») 2)q8 y corri«
(jtti — •) do ttbetgefc^rieben. — *) 3n bem v eine (Sorreftur. — •) et c
costituant. — ^) 8on l^ter an feinere 6i|tift berfelben Qanb, totlä^ {I4 fieom

987. 115

dnbe toieber ein menig twr^ft^rt. — ^) äBo^I et(|enl^nW0 tioO^ett. —
>) @<l^ütt nad^etragen. Die i)attrunfiSaeiIe {)>ftter na^e^oüeti. Setgl.
Ziffer, ^trdge II §. 343.

Shitd^ge^enb^ von einer ^anb gef daneben ^ aujser ba^ fid^ in bet
fiäde hinter Gesizi unb in bet S)atunT)eile <Sinfd^altttngen u. bgl.
wm einer fpäteren ^anb finben.

3)0^ gut eri^altene^ ^iernlid^ gut ausgeprägte @iegel ift SoI|,
Otto m. 2. «ergl. 3;afel L IL

107.

et 908. (SorDep 987 3»ai 27.

Jtönig Dtto III. beflatigt bent 9lbte X^ietmar von Sorpe^

We 6(|enhing Äönig £ubn)ig« beS frommen unb fiaiferd DttoS II.

(9lr. 104) über Ponteburg unb ben S^l^Titen im ®oue Ammeri.

^orVfl^. Crig.: %c. 33. ^bf^tift: c, 8. 112. Dtud: ^rl^arb C.
I. 53« (Srrt^um in ber änbütionSangobe) conf. R. 661.

^* /fi nomtn^ sanctae et individuae Trinitaiis. Otto
divina favente dementia rex, Omnium fidelium wo-
strorum tarn praesentium quam et futurorum piae de-
votioni pateat, quemodo vir venerabilis \\ Thietmarus
Corbeiensis aecclesiae abbas nostris obtutibus praesentavit
praeceptum domni genitoris nostri beatae memoriae Ottonis
imperatoris augusti, in quo continebatur, qualiter ipse quen-
dam locum Ponteburg nominatum a rege Hludowico traditum
ad praelibatam ecclesiam in honore sancti Stephan! protomar-
tiris consecratam omnemque decimationem, in pago Ammeri
dicto et in episcopatu Adaldagi Bremensis ecclesiae archi-
episcopi sitam, ab eodem rege illuc (condo)natam , sua prae-
ceptione a novo concessit ac confirmavit. Pro rei (tarnen)
firmitate (petiit) celsitudinem noBtram , ut nos denuo praefati
regis traditionem (ac genitoris) nostri coniirmationem prae-
ceptione nostra confirmaremus. (Cuius) vero (petit)ionem pro
(amo)re dilectae genitricis nostrae Theuphanu videlicet (im-
peratricis) augustae et interventione fidelis nostri Willigiai
(Mogan)tinae sedis venerabilis archiepiscopi benigne susci-

8*

ai6 987.

pientes praiescriptum locnm Pontebvrg vooatam onmdtnque
decitnacionem in praedicto pago Ammeri sitam, sicut prae-
fatus rex Hludowicus antea praecepto suo donavit, tradidit
ac confinnavit, et postea superins iam dictus geiiitor noster
bonae commemorationis Otto imperator augustas noviter per
suam praeceptionem donavit ac corroboravit, nos hac nostrae
d(ominatioiii)8 et praeceptionis modema anctoritate ad prae-
dictam Coibeiensem ecclesiam donattus, tradimus atqu« con-
firmamus. Unde et regia omnibus maioribus et minoribus
firmiter interdicimus potentia, u(t praenomi)nato abbati Thiet-
maro fideli nostro ac suis successoribus nullam in praedicto
loco Ponteburg nuncapato et decimacione suprascripta con-

troversiam faciant, si nostrae pietatis regio com

(de)siderent >). Et ut b^c nostre donationis (traditio) ac con-
firmatio per futura temporum curricula (cunctis) fidelibus
firmiter babeatur, hoc nostrae magnitudinis praeceptum inde
conscriptum sigilli nostri inpressione signare iussimus manu-
que propria, ut infra yidetur, corroboravimus.

Signum domni OUonis (L. M.) ^ gloriosissimi regis.
IBildibaldus episcopus et cancellarius vice Willigisi archi- (L. S.)

episcopi recognovi.

Data VI. Kai. Junii'); anno Dominice incaraatioBis
DCCGGLXXXVII; indictione XY«); anno autem tertii Ottonifi
regnantis quarto. Actum Corbeia. Feliciter, amennn.

>) si — desiderentfe^It bei ^XU. ®4aten unb c l^aben si n. p. r. com-
modo fhii desiderent. -< *) 64^tli4 c{§en^(!nbtg Dottsogcn. — ') ^$i^
teitagen? — *) So tm ^lom, bte VI bei (Sr^tb fami mit %twS^
fehlet jein.

SHe Urlunbe ifl trfelfad^ t)etle|t. S>er SBortlout ttn Sot){tire c.
\&%t ornid^tnctt, bafe fie f^on im XVII. saec. nid^t beffer ait^^.
— S8om Siegel tft ein 3Siert|cU etiua red^^ unten erl^alten (gtolft,
Dtto m. 2).

98a 117

loa

6t. 922. (graittc 989 ^ebr. 9.

ftSnig Otto III. entfd^i^et einen Streit bet idertl^eib, Xo^n

bcr ^ttftetin mn Sord^fi^ mit @t}bifd^f @ifall^ar oon Wia%^

bebnrg äbet bie )ur drftnbnng ge^&rigen ^{t^nngen.

tl^rnkorfl. Ottg.: (Se^eimeS Staats- Vrd^b 9erltn 9hr. 117. Drud:
tr(arb C I. 54. conf. R 666.

Ci- In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Otto
divina favente dementia rex, Omnibus fidelibus
nostrie praesentibus scilicet atque futuris notum
esse volumus, quomodo quaedam nobilis \\ matrona
Berhta *) aomiiiata ^) in qnodam coenobio Burghorst dicto a
fondamento coepit aedifioare aecclesiam in honore saiicti Ni-
eomedis*) martiris^) consecrataai et illuc omnia predia sua
sibi iiiBte inberedata cum consensu ^) et comprobatione cohf-
redum suorum condoBavit. Pro rei tameii firmitate prefatam
aecclesiam cum omsibus appendiciis suis, ne ab invidis avelli
aliqoid inde possit, in ius et tuitionem bonae memoriae^)
avi nostri Ottonis imperatoris videlicet augU8ti tradidit de-
precans illius gratiam, ut iamdicta aecclesia et omnia illuc
ab ea tradita in mundeburdium sanct^ Magadaburgensis aec-
deeiae per eins pr^ceptionem et Privilegium donarentur. lUe
antem eius votum benigne BUBcipiene, eandem aecclesiam cum
Omnibus illuc traditis vel donandis Magadaburgensi ecclesiae
sni precepti auctoritate subiugavit et confirmavit, ea scilicet
ratione, ut sub eius patrocinio perpetim consistat et archi-
episcopus Parthenopolitanus , quando opus evenerit, abbatis-
sam et advocatum ibi constituat atque a prefato monasterio
census decem solidorum , sicut eadem matrona statuit ac fieri
rogaTit, propter subvectionem ^) ad suam ecclesiam quotannis
peraolvatur. Sed cum post mortem suprascripte Berhtae inter
filiam eius Bertheidam et fidelem nostrum Gisalbarium pr^-
libate urbis Parthenopolitan^ secundum archiepiscopum alter-
catio qufdam magna oboriretur de praediis, quae ipsa eccle-
siae a se constructe tradidit, eo usque excrevit eadem con-

118 989.

•

ientio, quod finiri non potuit, nisi in nostra praesentia. Nos
autem fidelium nostrorum Willigisi videlicet Mogontini archi-
episcopi et Retharii Poderbrunnensis episcopi pium consilium
aliorumque quam plurium rectas suasiones sequentes, ut lis
oborta dissolveretur et Dei servitium non d(ef)iceret, in
praefato monasterio nostra regia potestate fecimus inter eos
reconciliationem, utrimque comprobatam: ita, ut archiepisco-
pus iam dictus Gisalharius ob nostrum votum et iussum com-
probaret, quod eadem Bertheid a manu advocati eins Wig-
manni pro reconciliatione susciperet omnem hereditatem sui
patris Liutberti in 6u(a ve8ti)tura semper tenendam et econtra,
ut sanctimoniales praescripti mooasterii ad Dei seryitutem
praebendam deinceps habeaut, per suam manum ipsa filiis
eins Bemhardo et Thuringo consentientibus pro nostro voto
et iussu in ecclesiae ins ad integrum dimitteret ac redderet
cunctam proprietatem vitrici eins Berenradi perpetua(liter
ten)endam excepto uno loco qui dicitur Gumi, quem ipsa
concedente archiepiscopo et eius advocato iam dicto Wig-
manne cum decem mansis ^) et familiis pro stabilitate recon-
ciliationis semper possidendum accepit. Hac itaque ^) recon-
ciliatione utrimque comprobata et facta ipsius et filiorum eius
rogatu atque praedictis fidelibus nostris Willigiso archiepi-
scopo et Rethario episcopo ceterisque perplurimis interceden-
tibus, quae in ecclesiae ins pro reconciliatione dereliquit, nos
noyiter nostra auctoritate ad eandem ecclesiam donavimus et
ne inde ab aliqua persona invida, quod a nobis illuc dona-
tum est seu ab aliis traditum sive donandum, umquam divelli
possit, hac nostra preceptione confirmavirnus et insuper nostro
regio iussu omnino interdicimus , ut nullus dux vel comes aut
regius exactor seu alia (quelibet) iudiciaria persona magna
siye parva in agendis rebus (ipsius) aecclesiae aut praediis
illuc traditis aliquam dehinc potestatem exerceat, nisi solum
modo potestativus adyocatus ab archiepiscopo Magadabui^ensi
super idem monasterium constitutus. Et ut haec nostrae
donationis traditio et confirmatio praesenti ac futuro tem-
pore firma stabilisque permaneat, hoc preceptum inde con-
scriptum sigilli '') nostri impressione signari iussimus manuque
propria, ut infra videtur, corroboravimus.

989 — 991. H9

Signum domni Oitanis (L. M.)^y glorio8i89$m regü.
Hildebaldus episcapus et eancellarius vice WilUgisi (L. S.)
archiepiscapi recognavi.

Data y. Idus Febr. *); anno Dominioe incarnationis
DCGCGLXXXVIIU; indictione II; anno autem tertii Ottonis
regnantis sexto. Actum Arvite. Feliciter, amen.

') r mit 9uffa«. — <) ^a§ o Ubfigef^rieben. - ') i)af i bet etflen 6tlbe
bem n unter ber Seile angefflgt. — *) S)al^nter eine Kofut. — *) Stgatttt
»en ▼ nnb e. — **) ^f^Inffcnei a. — ^ SBetd^t beut offenbar Dor^ge-
fd^ebencn Signum aud. — ") S)eutli4 toUjogen. — ') 2)a8 StonatS«
balum nail^etragen.

Z)aiS S)ipIom ift bid auf bie Unterfd^tiftd^ unb X)atttmd)eilen
oott berfelben ^anb gefd^rieben.

Sieben Städfd^riften saec. XV — XVIII : Privilegium de Burc-
hurst, saec. X— XI. unb DE BVRCHHVRST, saec. XII. — J)ad
gut erhaltene unb gut auiSgeprägte Siegel ift $oI$, Otto III. 2.

109.

@t. 945. »ranbenburg 991 ©eptembet9.

«8nig Otto III. fd^enft bem »ifd(|of WliU bie gotfien Hucul-
Tihago, Stioringowald unb einen X§eil bed SBalbed @ilntel.

fPrindf« A. - Hbf^tift: a) fol. 20^- t)xud: «i^oriu«, BS. > lU.
7S6, conf. dt^tb R. 669.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto divina
favente dementia rex. Si pias petitiones (sacer) ■)dotum, quas
noetris auribus infuderint, (pro utilita) >)tibu8 (ecclesiarum) *)
suarum ob divinum amorem eficatiae damus, ad praesentis
vitae et regni nostri statum et aeteme beatitudinis pr^mia
capisenda, id nobis liquido (profuturum) ■) esse credimus.
Qua(propter) I) omnium fidelium nostrorum praesentium et
füturorum, noverit industria, quomodo nos fideli nostro (Mi-
loni) ') venerabili episcopo et ecclesiae Mindensi , cui ipse
presidet, ob devotum servitium, quod (pio animo nobis)*)
saepius exhibuit, in proprium dedimus forestos nostros Hu-
culvihago et Stioringowald nominatos et insuper ob interven-

120 9^1 —992.

tum et comprobationem fidelium nostrorum Berenhardi vide-
licet ducis et fratris sui Liutgeri atque Ailhardi comitis alio-
rumque comprovincialium suorum supradicto episcopo et eins
ecc(le8iae) dedimus sÜTam Suntel vocatam, quantam ex occi-
dentali parte fluminis quod (Wisera) >) nuncupatur sui epi-
scopatus spacium comprehendit. Eavidelicet ratione, utnulla
deinceps persona magna vel parva in praedictis forestis aut
Silva superius iam nominata venari seu capere praesumat ali-
quam feram vel bestiam sine licentia et consensu ipsius iam
dicti Milonis honorandi presulis et eins successorum. Sed
praedicti foresti et suprascripta silva sub perpetuo iure vi-
ventis episcopi et eius successorum futurorum consistat. Et
ut haec nostrae donationis auctoritas dehinc firma perma-
neat, hoc praeceptum inde conscriptum sigilli nostri inpres-
sione signare iussimus manuque propria, ut infra videtur, cor-
roboravimus.

Signum domni Ottonis (L. M.) gloriosissimi regis.
Hildibaldus episcopus et cancellarius vice Willigisi archi-

episcopi recognovi.

Data y. Idus Septembris; anno Dominicae incarnationis
DCCCCXCI; indictione V; anno autem tertii Ottonis regrrantis
octavo. Actum Brandenburg. Feliciter, amen.

) @(!^on gu $Unnemann9 Sitten unleSbat geworbene Stellen; auS fRanu«
fcnj[)ien bon ^ünnemann sugefügt.

3)a3 ©icgel, nod^ 1718 gut crl;attcn, roargolft, Otto III. 2.

HO.

@t. 964. S)ui^but9 992 SRai 7.

Äönig Otto III. bcftätigt bic^rimlegienbcöStifteö ©(^ilbefd^c
auf Sitten S3ifd^of^ Rotharius von ^aberbom.

CfiiadffciYf. — ^b {Stiften: o)!Rr.3; b)@.112. ^ruiT: Samc9@.5.
conf. erwarb R. 670.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto divina
favente dementia rex. Si regia dignitas ecclesias Dei, quod
sui officii est '), exaltat et confortat, ad presens seculum et

992. 121

fatornm id liqnido sibi profatnrum non dubltat. Qnaproptor
omniam fideliam noBtrorusi presentiimi scilicet et faturomm
pateat industrie, quia vir yenerabilis Rotharius sancte Pader-
bomensis ecclesie episcopus ad nos venit rogans humiliter et
petens, ut quoddam moDasterium Schildesche nuncapatam,
in temporibus avi nostri beate memorie Ottonis imperatoris
augnsti eius consultu et Ucentia in honore sancte ^) Dei geni-
tricis Marie noviter constnictum et consecratum, suaque pre-
ceptione cum suis pertinentiis confinnatum et ab eins eqni-
Yoco, genitore nostro, imperatore quoque augusto cum Omni-
bus rebus illuc aspicientibus per suam ') preceptionem denuo
corroboratum, iuxta morem et exemplum eorum sub nostre
emunitatis tuitionem susciperemus. Nos vero pie petitioni^)
illius^) benignum assensum prebentes idem monasterium in
sua dyocesi constnictum et omnia loca a religiosis Tiris illuc
tradita sub nostram defensionem suscepimus et nostre aucto-
ritatis precepto ad integrum confirmamus; sanctimonialibus
Deo sancte Marieque ^) virgini predicto ^) loco Schildesche
die nocteque famulantibus consultu et precatu^) prefati Pa-
derbomensis ecclesie honorandi presulis licentiam concedentee
inter se eligendi abbatissam, quotienscunque opus et usus eve-
nerit. Precipientes etiam regia potestate firmiter, ut nullns
dux yel comes aut alia quelibet iudiciaria persona magna seu
parva in eodem monasterio vel*) locis illuc datis aut dandis
aliquam dchinc potestatem exercere presumat, Tel de familia
eiusdem monasterii alicuius cause rationem exigere audeat,
nisi advocatus, qu^m abbatissa presens et futura ad hoc opus
constituendum elegerint et comprobaverint ^^), Et ut hec
nostre confirmationis auctoritas firmier et stabilior nostris et
futuris temporibus a cunctis fidelibus habeatur, huius precepti
tenorem inde conscriptum sigilli nostri impressione signare
iussimus (manuque) propria, ut infra videtur, roboraTimus.

Signum domni Ottonis glor(io8issimi) regis.
Hildibaldus episcopus et cancellarius vice Willigisi * >) archi-

e(pi8Copi recogno)vi.

DataNonas Mail ; anno Dominice incamationis DCGCCXC(I1 ^*);

123 998.

indiotione) V; anno antem iertii Ottonis Tegnantis nono.
Actum Dnsparge. Felioiter, am(en).

•) c; 8ui 68t officii b. — *) c; fe^It b. — ■) c; noBtram b. — *) b;
peticionis c. — *) c; eius b. — *) c; Sani. Mar. qaoqae b. — ')fo
c ; in p. b. — ") b ; precato c. — *) c ; sea b. — ***) c ; elegerit et
comprobavit b. — ••) b; Wüligüi c. — ") c; DCCCCXCIV b.

111.

€t. 981. 5E)ortmttnb 993 Samtor 25.

Aönig Otto III. entfd^eibet ben jtDtfd^en bem Alofter SRetelen

unb bem Sifd^ofe 3)uobo t)on Sldnfter audgebto^enen Streit

ttbet bie SBal^I bet £6ttf|tn unb bie @infe|fttng beiS JtloftetDogted

}tt (Shtnften bei» Alofterd unb beftätigt ®obei»biu old ^btifftn.

IDiftflffn. Cr ig. t>tuä: drl^tb C. I. 56. oonf. R. 672.

^* In nomine sahctae ei individuae Trinitatis. Otto
divina favente dementia rex. Notum sit omnium \\
fideliam nostrorum praesentium scilicet et futurorum industriae,
quomodo saDctimoniales de loco Matellia nominato ad nos
venerunt, nostris obtutibus pr^monstrantes preceptum pr^de-
cessoris nostri Arnolfi regis, in quo continebatur, quaUter
ipse rogatu Fridewi prime eiusdem monasterii abbatisse, qu^
hoc in honore sanctorum martyrum Comelii et Cypriani cum
8ua licentia a fundamento construxit suaque hereditate dita-
vit, prefatum monasterium cum omni pr^dio ab ipsa et aliis
religioßis personiB illuc tradito sub sue immunitatis regiam
tuitionem suscepit; et sanctimonialibus Deo ibi servientibus,
quando opus et usus exegerit, inter se eligendi abbatissam
Bua pr^ceptione concessit; et advocatum super homines et
loca eiusdem monasterii, quem ips^ comprobayerint, regibus
▼el imperatoribus constituendum simul condonavit. Sed quia
contentio quedam inter eas et Duodonem Mimiemevurdensem
episcopum, qui hoc su^ potestati usurpavit, de electione ab-
batisse et advocati constitutione oborta est, rogavernnt no-
stram celsitudinem, ut huic discidio nostra auctoritate finem
faceremus. Quarum petitionibus ob interventum fidelis nostri

998. 12S

Evergeri GolonienBis ecclesi^ yenerabilis archiepiscopi alio-
rumque, Berenhardi ducis et Egberti comitis ceterommque
fideliam perplurium consulta obtemperantes secundum electio-
nem et comprobationem earum cominuni consilio fidelium
nostrorum archiepiscoporum et episcoporum sapientiumque
laicorum abbatissam Godesdiu nominatam eis dedimus nostra-
que manu in presentia omnium abbatiam ei procurandam
comendayimuB, et advocatum iu^ta votum illarum Wigman-
nom nomine super homines et loca superius iam dicti mona-
sterii regendum constituimus; et hac nostra pieceptione ele-
ctionem et omnia ab antecessoribus nostris regibus velimpe-
ratoribus aut ab aliis religiosis illuc tradita confirmamus,
piecipientes firmiter regia potestate, ut nullus eas dehinc in
aliquibus rebus inquietare pi^sumat. Et boc ut yerins cre-
datur, hoc preceptum inde conscriptum manuque nostra fir-
matum sigillo nostro signare iussimus >).

Signum domni Ottonis (L. M.) '^) gloriosissimi regis.
Bildibaldus episcopus ei canceUarius vice WiUigisi (L. S.)

archiepiscopi recognovi.

Data VIII. Kai. Februarii ') ; anno Dominice ^) incama-
tionis DCCGCXCUI; indictione VI; anno autem tertii Ottonis
regnantis decimo. Actum Trotmannie. Feliciter, amen ^).

■) sign. iuBs. met^t, am 9)onbe bet Urlunbe ~ abgcbriHi^n — au^efctt
bet fRonosrammieile au9 unb ifl burcl!i eine flammet gegen bas Siegel
abüegrengt. — ') IBieaei^t üoflaofien. — ^) t>a9 ^onaisbotum mit bet«
felben ^anb unb ^inte na^geiraoen. — *) ^aS ttfit i übergefcitieben,
ba§ jneitc bem n angehängt. — *) %n bem n toerf^iebene Sidjadninien
angehängt , um Die Seite ju f Allen. Ob Don Actnm an au^ nad^eitagen ?

S)ie Sd^rift rü^rt burd^gel^enbd t>on betfelben $anb l^et; f)in
unb loicber, bejonbcr« in bcr Äanjlcruntcrfd^rift, ifi mit fd^roorjer
S^irtte nad^ge}ogen. @egen 6tibe tel^tt bod gefd^loffene a fünfmal
TOicbcr.

Sad Siegel ift jetbrödelt^ bod^ l^atte ed nad^ ben Slbbrfidten
auf bem Pergamente ben S)urd^mejfer oon ^olft, Otto III. 2.

124 «aa.

112.

61. 1005. Bekan (bei SHettitttrg?) 999 »»sufit 15.

Aönig Otto III. beflätigt bie @rünbung beiS mofteri^ SBebega^

butd^ burd^ Sifd^f 3KiIo t)on äRinbeti unb bie üon bemfelben

Sifd^ofe ber Stiftung getnad^te @(i^en{ung ber ®ätet ^ölenbec!^

^umelbed wb Sänttingl^aufen unb Den)äl^rt frei? ^a^I

bet ^btiffin unb Immunität.

9litl^en A. — 91bf4tifi: b) €. ft. Dvvd: SHltM)«!«, Bobs. dipl.

YI. 80i. coaf. (ir^ib R. 674

lü ftomlBe sanctae et individnae TriaitatiB. Otto
fay^nte dementia rex. Quioquid regia munificentia ad exal*
taHonem eGcleuarum Dei concedit et condosat, id procul
dubio ad statain saecularis regni et aeternae vitae commodum
sibi profuturum ■). Quapropter omDium fidelium nostrorum
praeaens et futura multitudo dinoscat, qualiter yir venera-
bilifi Mindensis ecclesiae Milo episcopus ad nos venit rogans
nostram gratiam, ut sibi liceret nostro licitu et consensu
facere monasterium sanctarum monachanun in quodam ca-
stello Buo Wedegabnrch ^) Yocato , ubi quaedam Thetwif sancta
inclusa primum solitariam vitam dnxit et regulam S. Bene*
dioti pie obserYayit cum aliis monachabus sanctis, quibus ipsa
sacrae doctrinae lac ab infantia praebuit et religionis sanctae
vitam docuit. Ad idem monasterium nostra licentia coeptum
et finitum praefatus Milo episcopus ') tribuens ad praebendam
monacharum praesentium et futurarum tria loca Homelbehe,
Jolabebe^) et Brunnenhuson dicta cum quadraginta familiis,
quae ipsa sua sapiencia et studio acquisivit. Pro rei tamen
firmitate petiit celsitudinem nostram praescriptus episcopus,
ut nos pro divino amore idem monasterium cum omnibus
rebus et locis illuc^) ab eo datis vel ab aliis religiosis per-
sonis deiuceps dandis sub nostrae emunitatis regiam defen-
sionem susciperemus, ita ut sub regio mundiburdo coenobium
iam dictum cum suis appendiciis, sicut Mindensis ecclesia cui
presidet, firmiter ulterius consistat. Ad haec obnixa^) voce

• 91. 125

precatuB est nostram clementiam , ut monacbabus sanctis Deo
eiusdemque sanctae genitrici Mariae semper virgini in praefato
loco servitaris IkeBtiam daremuB inter se eligendi abbatissam,
quotiesciinque opus et usus evenerit, una cum consilio ipsius
BQccessorumqne eius Mindensis ecclesiae episcopofnin. Nos
Tero divini amoris instinctn piae petitioni illins benigmnn
assensum praebentes superius iam dictuin laoBafllteTiuiA et
omnia loca illuc aspicientia et, q«ae Deus eidem ecclesiae ad-
Imc amplifioare yoluerit, sub Bostrae toitiosis regiam defen-
sionem suscepimus et omnia novo huius praeceptionis nostrae
tdonatiYO ad iBtegtum Hluc oonfirmaYimiis, coBcedentes etiam
Banetis raoBachabus regulari Wta ibidem degentibus ob ipBiiis
iam Aicti Milonis votmn et interrenCum inter se eligere abba-
tiBsam, qoando mortalis necessitas compvderit, simul com
coaBülto et Providentia eius suocessorumque illi«s et omnia
Bna eoram anxilio ordinäre atque disfponere, mide et ragia
potentia firmiter iBterdiciBuie, ut nulia debiBC persona e^-
scopaHs vel alia qnaelibet magna sive parva haec infringere
pmeeumpBerit, nisi regiae aut impenalis maieslatis raus Bsi-
etat, st aoeepti maUtia non desistat. Ut auiem bineo nostrais
Büictoritaiis donatio et confirmatio per fittura temponuB '')
cmricula inviolabitis consistat^ 4ioc nostrae 'domiaMionis prae-
ceptum inde oonscriptum sigillt nostri tmpremone aignairi
iuBsimBS, manu propria, ut infra vide4;ur, corroboravimnB.

Data XVIII. Cal. Septembris ; anno Dominicae incarnationis
DCCCCXCIII«); indictione VI; anno autem te!rtii Ottonis
regnantis X. Actum Belsamis iuxta civitatem Nienburch
vocatam.

') üft^It eitoa liquido credimus. — *') b auc^ in beut feittofirtSfle^nben
9ttQ^ ; el lf5nnfe jebo4 ou4 Wedegenb. selefen toerbcn ; SBttrbito. Wide-
genbiirch. — >) SlütbitD. fOgt confestim etn. -^ *) h; a^UrbHo. Ho-
melbeke, Jolenbeke tiersl. Kote 1. — ^) »ftrM».; b illic. -- *) b;
»ttrbHD. obnixi. -- ') b; WMithitt. tempora. — **) b| WlcbttP.
DCCC<»XC«m<> w. j. ».

126 996.

113.

@t. 1040. »otl^fclb 995 3ttli 10.

Äöttig Dtto III. bcftätigt bcr Slbtci ^erforb bic von Äaifcr

£ubn)ig oeranlajste 2^corporation ber Aird^en t)on 3if)eine, SBett-

rinsen unb @to(fum unb bie Srnnutnität für bie ledigen unb

etoa }u etlangenben SBefilungen.

i^crfofb A. Crig. 9}r. 15. 2)Tudf: (St^arb, C. I. 66, conf. R. 679.

VI» In nomine sanciae ei individuae Trinitaiii. Oito
divina favente dementia rex. Si ecclesias Dei nostra
regali potentia sublimare eonamur, hoc proeul dubio
et ad praesentis || Dostri regni statum et ad eterne beati-
tudinis proemium nobis profutumm fore, credimus. Quapro*
pter Omnibus fidelibus nostris praesentibus scilicet atque
futuris notum esse volumus, quomodo nos cum consilio Hildi-
baldi Wormaciensis ecclesie honorandi presulis ac Bernhardi
ducis aliorumque fidelium nostrorum vota et petitiones domn^
Imme HeiiTortensis monasterii yenerabilis abbatissae cun-
ctaeque congregationis ') sanctae Mariae sibi commissae se-
quentes, nostra regia auctoritate tres ecclesias') in pagis
Bnrsibant et Scopingon nominatis, in yillis quoque Reini
Wadiringus ^) et Stochheim constructas, cum omnibus rebus
et decimacionibus suis a Hludowico^) imperatore ob reme-
dium anime suae ad praefatum Herivurtense monasterium
traditas, eidem monasterio more antecessorum nostrorum con-
firmamus: eo tenore, ut iam dicta domna Imma abbatissa
omnesque in eodem honore sibi succedentes cum predictis
ecclesiasticis rebus aliisque omnibus a regibus ^) et imperatori-
bus per praecepti paginam illuc traditis liberam dehinc po-
testatem habeant, cum suis ministris ecclesiastico ordine
disponere atque gubernare remota omnium bominum contra-
dictione. Insuper sub eadem corroboratione concludimus,
quicquid a religiosis et Deum timentibus personis ad saepae
iam dictum monasterium Herivurtense in praesenti traditum
est, vel in futuro tradendum erit. Et ut haec nostrae regiae

996. 127

donationis corroboratio ab hac hora in antea firma et incon-
vnlsa permaneat, hanc nostrae dominationis confirmationem
inde conscriptam sigilli nostri impressione signare iussimus
manaque propria, ut infra videtar, corroboravimus.

Signum domni Oitonis (L. M.) y gloriosissimi regia.
HüdibcUdus episcupus et eancdlarius vice WilUgisi arcki" (L. S.)

episcopi recognovi,

Data VI. Idus ®) Jul.; anno Dominicae incarnationis
DCCCC(XC)V; indictione VIII; anno autem tertii Ottonis
regnantis XII. Actum Bodfeldon. Feliciter.

*) 8oT Her ein a aufirabiri, ebcnfo in Um o rabitt. — ') congregationis
aus congregaiiones »crbeffett. — ^) dn irea ecclesias tabtrt. — *) aitS
Wartiringos Mtbeffert. — *) %n bem n rabirt. — •) 2)aruntct g . .
rabiri. — ') S)a8 ^fic^ft unfictet Dott|ogene aRonoeTamm entölt in ben
betben o ftreu^. -^ *") Statin nad^etraflen fein.

Son bemfelben Sd^reiber gefd[|rieben. Siegel abgeblättert.
Sieben unbebeutenbett 9lä<Ifd^riften saec. 15 --19. ber alte
»ermert Otto tmb VI.

114.

@t. 1041. ®anber9^ettn 995 ^uli 30.

ftdnig Otto III. beflätigt betn älbte 9)ietinat t)on (Eoxvty
auf fein Sitten bie ^milegien feinet Stifti^.

Cort^f^* Cr ig.: 9^1. 35. 2)ru(f: (Sr^rb C. I. 66. conf. R. 680.

^- In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Otto

divina favente dementia rex, Si piis petitionibus

fidelium nostrorum maxime, quas pro ecclesiis sibi

commissis auribus nostris infuderint\\, benignuin prae-

buerimus auditum hoc procul dubio et ad presentis nostri regni

statum et ad eteme beatitudinis premium nobis profuturum

fore credimus. Unde omnium fidelium nostrorum tarn prae-

sentiam quam et futurorum noverit sollers industria, quia adiens Nr. 91.
excellentiam nostri culminis Dietmarus abbas venerabilia Kov«^ Cor-
beiae rogavit, ut eidem monasterio concederemus talem libertatem qua-

lern ab avo genitoreque nostro necnon et ceteris coimperato-

128 99&

ribuB (et) regibus nos praecedentibus accepisae dinosdiur. Cuitts
petiüoiii asseosum praebentes interventu fidelium nostrorum Wil-
lis! ') MogontiaceDsis ecclesi^ yenerabilis archepiscopi ac Hil-
dibaldi Wormacienais ^) ecclesie episcopi honorabilis in supra-

dicto monasterio fratribos Deo servientibus eiusque martiribus Ste-
phano atqae Vito omnos concessiones , quas anteriorum regam vel
imperatorum temporibus habaerant, concessimus noairaque aactoritate
renovayirous: precipue ut potestatem habeant, cum necessitas vene-
rit, abbatem elegendi; et ut a nullo episcopo de doininicalibus mansis
emsdem tnonasterii decime exigantnr; neque a COmite vel ex qualibet
iadiciaria poteetaie ooloni eorum et liti ad iusiiciam faciendam aliquo
banno constringantur, sed coram advocatis eiusdem nionasterii iusiiciam
facere cogantur, sicat anteriorum regum vel imperatorum temporibus
prefato loco concessum fuisse cunctis fidelibus nostris liquide patet. Et '),
ut h€^c nostre renovationis ac firmacionis auctoritas firmior stabiliorque
cunctis perpetim credatnr, hanc cartam inscribi manuque propria nostra
flubtUB roboratam anuli nostri impressione iussimus insigniri.

Signum domni OUonis (L. M.) ^J gloriosissimi regis.
Hildibaldus episcopus et canceUarius vice WUligitn archi- (L. S.)

episopi recognovi.

Data III. Kai. Aug.; anno Dominicae incamationis
DCCCCXCV; indictione VIII; antio vero tertii Ottonis regnan-
tis XII.Actum in Gandereshem. Feliciter, amen.

») Statt Willigisi. — ') <£)ot>or w Ott«flen)ij«l. — ») Eet gejdirieben. -
^) 9{i(|t t)ofl3O0en, aber, tote eS f^etnt, Dor ber Signumieile gegetd^net.
Setfll. Siifer, tedtTfige II. §. 247.

2){e @$rift be^ S)if)Iom$ ifl unftd^er itnb fd^eint nid^t t»on
einem ber ftan}tet angel^örenben 9lotare J^erjurfi^ren^ fonDem von
einem ^owtx)tt 3Rdnd^e. 93orbiIb mar 91 ; mie meit baffelbe j[ebod^
auf bie äußere ^orm eingemirlt l^at^ ift^ ba t)on jjenem S)oaiment
ba^ Original oerloren, nid^t me^r feftiufteHen. %üx bie ©ignum-
jeile, Äanjlernntcrfd^rift unb ba« S)atum ift SRr. 113 SSorlage.
3)arau« erllart fid^ bann aud^ bie ungcroö^nlid^e %(sxm bc« aRo=
nogrammd/ baS eine ängfUid^e SRad^al^mung be« }um ^l^eil aus-
gelaufenen ^anbjeid^eng jener Urfunbe ift (ogl. 2;af cl IV.), unb ebenfo
uieDeid^t aud^ bie auffaUenbe @rfd^einung, bag in ben Stamen ber
Snteroenienten, aber aud^ nur in biefen, offene« a gebrandet ift.
SHefeUmftänbe, tierfUirlt burd^ bie auffälligen Sd^reibfel^ler in ben

995. 129

Flamen ber intenjenircnbcn flanjlet (ätnm. 1 unb 2), fönntett bai8
J)aaimcnt Dctbfid^tigcn. 3)cr 9lcd^töin^alt ift aber anbcrcrfeit^
burd^aitS coTte!t. (Sine ftd^ere @ntfd^eibung über ^d^t^eit ober
llnäd^t^eit ift be^l^alb unmöglid^^ xotil bad Siegel aufgefallen ift
unb bie 9tbbni(fe unb fonftigen @puren nid^t genügen^ um ben
S^ppu^ bed verlorenen gu ertennen. @^ n)ar burd^ einen unregel-
magigen (Sinfd^nitt befeftigt. S)ie Urtunbe ifl gleid^jeitig gefertigt
Toie ber ganje K^aralter ber ©d^rift unb bie Slüdfd^rift oon ber^
fetten ^anb, bie aud^ §Rr. 85, 104 unb 124 flgnirte, beroeiji.

115.

@t. 1051. ©d^öningen 995 Dctober 26.

fiönig Otto III. fd^enlt ber 9lonne Smma ju ^erforb fein

eigene^ ®ut ^eben.

i^erfor» A. Crtg.: ®e^ime3 &aai^^xä)it} Berlin 9lt. 187. "S^xuä:
^ä^itn, ad ann. conf. C^r^arb R. 681.

l'^- In nomine sanctae et individuae Trinitaiis, Otto

divina favente dementia rex. Omnibus fidelibus no-

ilris praesentibus scilicet atqe V futuris notum esse

volumus, quo modo \\ nos ob petitionem et interventum di-

lecte amitae nostrae Mathhildis, sancti Quitiliniburgensis

monasterii venerabilis ^) abbatissae necnon sororis nostre

Sophiae sanctimonialis dedimus quoddam ') nostre proprietatis

predium Hedun dictum, in pago Hedergo dicto et in comitatu

Hoiconis comitis situm , Imme sanctimoniali filiae scilicet Bern-

hardi ducis atque id ipsum praedium cum omnibus pertinen-

tiis suis: hoc est yillis, areis, aedificiis, mancipiis utriusque

sexus necnon liberis, terris, cultis et incultis, agris, pratis,

campis, pascuis, silvis, venacionibus , aquis aquarumve decur-

ßibus, piscationibus , molendinis, qauesitis ") et inquirendis,

exitibus et reditibus, viis et inviis cunctisque aliis appendi-

ciis, quae adhuc diu inveniri aut nominari possunt, ei in

proprium tradidimus*); ea videlicet racione*), ut eadem iam

dicta Imma sanctimonialis liberam dehinc faciendi, quid velit,

potestatem *) habeat, tradendi, commutandi vendendi seu

»ilman«, Hatfer-ntfimbcn n. »A- 1879. 9

130 995^997.

nuigis nbimet retinendi vel pro anima iudicandi. Et ut haec
nostra regalis traditio nunc et in fdtaro firma et inconTiilsa
pennaneat, hoc preceptnm inde conscriptnni sigilli nostri
impressione — signare iussimus — manaqae propria, at infra
Tidetor, corroboraTimus.

Signum domm Oiionis (L. M.)-V glorioswu^ regis.
Büdibaldus episcojms caneeBarins vice IVilÜgiM ardtiepiscopi.

Data YII. Kl. Nov. anno Dominicae incamationis
DCCCCXCV; indictione VIII; anno antem tercii Ottonis re-
gnantis XII. Actum Scininge. Fell, amen.]

■) Ins atoe {latt aique corrigtri. — ^ 9ef(^(of(fneS a. — ') Siati qaae-
ntia. ~ *) Do^nier Safnr. — ^) f)aS Stonagtamm ^t bie ihcujc, tfl aber
ia olkn feinen ^i^len mit berfelBen S)in1e gcjagen. — *) Stati glorioaissimi.

2)ie tlrlunbe ift oon einem in ber Aanjleifd^ft ungeübten
@d^eiber fd^toetfaUig gefd^eben. 6^ fel^It ieglid^e Xnerfennung
bmtd^ bie itanslet. SHe Ilnterfd^ften ^aben groge 9l^nIi<|iMt mit
9x. 113, bie 5Datirung fflgt ftd^ ober burd^auS beut 3ttnerare. —
Som 6iegel fe^It j[ebe @put.

9Hid(f^ft: Sieben unbebeutenben Semerfungen saec XVII

mtb xvm, Otto.

116.

et. 1122. aad^eu 997 ©eptember 29.

Aaifer Dtto III. fd^enlt bem ßloflet SRefd^ebe bie Seftlung

be^ gead^teteu ^uuott in @tod^ttfen.

ttffdl^C^e. Ctig.: 9br. 6. Drutf: 6fibei4 n.«9. twn aSeflf. 9t. 17.
oonf. Srl^rb R. 691.

^« In nomine sanctae et individuae Triniiatis. Otto
divina favente dementia Romanorum imperator augu-
8tus. Omnibus fidelibus nostrispraesentibus atque fu-
turis II notum esse volumus, quomodo nos ob petitionem
Gerbirge comitiss^ dedimus ad quendam locum Mescide nomi-
natum tale ') prcdium, quäle Hunoltus exlex, dum vixit, ha-
buit in Villa Stohchusun dicta in pago Locdorp yocitato ac

9^7. 181

comitatu Herimanni comitis situm, atque id ip&tim praedium
cum omnibüß suis pertinentiis in mancipüs utrinsqne sezus,
areis, cdificiis, terris cultis et incultis, agris, pratis, campis,
pascuis, silvis, aquis, piscationibuB, viis et inviis, exitibus
queßitis et inquirendis cunctisque aliis appendiciis, qua dici
possunt, ad praedictum^) locum et ad monasterium in pro-
prium tradidimuB. Et ut hee nostra imperialis traditio nunc
et in futuro firma et Btabilis permaneat, hoc preceptum inde
conscriptnm sigilli noBtri impresBione signare iaBsimns manu-
qne propria, ut infra videtur, corroborarimus.

Signum domni Ottonis (L. M.) •) gloriosissimi impera-

toris augustt. (L. S.)

HildibaMus episcapus et cancellarius vice Willigisi archi-

« episcopi recognovi.

Data III. Kai. Octob. ^) anno Dominicae incamationis
DCCCCXGVII; indictioneX; anno au tem tertii Ottonis regnan-
tis XUII; imperii vero II®. Actum AquiBgrani *). FeKciter,
amen.

Dtefe gange Urtunbe (ai gefd^loffene a, blog \Knm. >) m(|i. ^ *) prae-
diciuin aud praedicto cotrigitt. — ^) ^oU^o^tn. — ^) III auf Xofnt; ba9
SRonatdbaiitm {dj^tni nai^ragen. — ^) Actum Aq. na^detroden mit bunl»
Imr ^inte. Aquisgr. fte^t ouf »afur. SBfil. Sicfer, «eitttige §§. S48, 358.

2)ie Ur!unbe ifi in einem 3^^ ^^^ bemfelben @<|reiber
gef daneben.

2)ad DoUftanbig, aber ^^U6)t erl^attene @iegel fd^eint '^oUt,
Otto HI. 4 }u fein, |ebod^ ift ber Sinbruc! einei^ Stinge^ ol^
^anbl^obe oben ftd^tbar unb bie am 9lnfange ber Umfd^rift fiel^ens
ben Sexü^en a^ntln einem @teme.

IIT.

St. 1123. 3lia^tn 997 Dctober 8.

Aaifet Otto III. nimmt baS oom @rafen (Sccatb gegrünbete
unb bem ^apfte ®iloefter (!) nbetvagenefilofter ^elmarSl^aufen
in feinen @d^n$, behält bem®rafen für feine fiebendjeit unb feine
Stad^Iommen bie äSogtei uot; naci^ bem äludfterben berfelben foD

132 997.

her Slbt bie freie SSogtoal^l l^aben. S)er älbt erl^ält äRiln}^, 3Rar!t:^
unb ßoKted^t unb bie Seft^ungen bed Aloflet^ foQen immun fein.

i^flmat^ftanfen. S)ru(I: b. 37 conf. (Stl^orb R. 693.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto et cet.
Sicut imperiali maiestati prodest ac temperat imperii statum
atque salutem, praecipue tarnen ad aetemi retributionem
praemii ecclesiam Dei suis beneficiis cumulare atque augere,
ita quoque, si sibi subiectis hoc idem pro divine charitatis
amore facere volentibus assensum favorem atque auxilium
prebuerit, indubitanter proficere sibi credimus atque prodesse.
Quapropter omnium sanctae Dei ecclesiae nostrorumque fide-
lium praesentium scilicet ac futurorum noverit universitatis
industria, qualiter Eccardus comes noster fidelis, dinne tactus
amore charitatis, ex concordia et petitione suae contectalis
Mathilde et ex impetrato assensu nostro et consilio quandam
sui ecclesiam in loco, qui Helmwardeshauss dicitur, in comi-
tatu Dudiconis ac in pago Angira sitam, cum territoriis ac
Corte caeterisque eiusdem prefati loci Helmwardeshusen perti-
nentiis beato Petro, principi Apostolorum, per manus domni
Silvestri summi et universalis pontificis contradidit; ea vide-
licet ratione et pacto , ut in eodem loco monasterium et mo-
nachorum congregatio conservetur ac firmo robore stabiliretur.
In quo scilicet loco iuxta eius Eccardi comitis devotam peti-
tionem ac ob fidelis ac multiplicis sui respectum servitii et
ob promerendam illius conventus perpetuam orationem com-
modiorem, nostro imperiali privilegio ac confirmationis pre-
cepto fundum ipsum, monasterium et congregationem cum
Omnibus sibi pertinentibus, perpetua libertate atque immuni-
täte donare ac roborari decrevimus atque statuimus : ita vide-
licet, ut nuUus successorum nostrorum, regum vel imperato-
rum, predictum locum alio ') tradere vel commodare presu-
mat. Quecunque ergo in prediis atque aliis ecclesiastice rei
utensilibus ab ipso iam dicto fundatore vel ab alio quolibet
religiöse pro temporali sive pro aeterna salute vel pro defun-
ctorum remedio animarum eidem monasterio oblata vel con-
donata fiierint, eadem libertate sub eiusdem congregationis

997. 133

Providentia retineri iudicamus atque constituimus. Insuper
quoque iam dicti monasterii congregatioDi cunctisque eidem
monasterio subditis prenominatum comitem Eccardum advo-
catnm sancimus esse ponendnm. Et quicunque post eius obi-
tam in ipsius progenie maior natu visus fuerit extitisse,
eiusdem advocationis iure^) decrevimus esse preficiendum.
Hiis autem de medio factis, abbas eiusdem monasterii, qui
pro tempore fuerit, communi fratrum concilio eligat loco et
congregationi utilem et competentem advocatum. Tradimus
etiam predicto loco in perpetuum quecunque imperiali dino-
scnntur iuri subesse. Quivis abbas plenariam habeat potesta-
tem ibidem monetam formandi, theoloneum recipiendi, statu-
endi, habendi mercatum et nundinas publicas et forenses
causas auctoritate banni nostri decidendi; et idem cenobium
Omnibus libere fungatur imperialibus honoribus, sicut Nova
Corbeia, que huic contermina esse dinoscitur. Precipientes
itaque nostra imperiali iubemus potestate, ut nuUus iudex
aut aliqua iudiciaria potestas vel publica magna aut parva
persona, cuiuscunque sit conditionis, vel dignitatis in iam
dicto monasterio vel locis eidem monasterio subditis vel per-
tinentibus placitum tenere, districtum facere, para&edos aut
aliquam functionem vel pensionem publicam, nostrum servi-
tinm regale vel servitii redemptionem exigere; nuUusque in
eis domibus sine eiusdem loci abbatis aut congregationis
assensu et voluntate mansionaticum habere presumat. £t ut
hoc nostre imperialis auctoritatis et confirmationis preceptum
firmius ac robustius omni tempore maneat et perseveret, hoc
Privilegium inde conscriptum nostri sigilli impressione signari
iubentes, manu propria, ut infra videtur, corroboravimus.

Signum domini Ottonis invictissimi imperatoris augusti.
Hildibaldus episcopus et cancellarius vice VuUegisi archiepi-

scopi recognovit.

Data VIII. Idus Octobr. anno Dominicae incarnationis
DGCCCXCYII^); indictione XI; anno autem tertii Ottonis
regnantis XIV; imperii vero II.

Actum Aquisgrani in palatio. Feliciter, amen.

184 1000.

>) €kti alii. *- ^) @tott iah. — "<) 60 bo9 bon SBencf Unui^H 9»pvK
•aec. XIY. oergl. bie %nmerfun0.

118.

©t. 1219. 1000 aipril 21.
i^elntet^lraufeil. 5Dtu(f: im «ußaugeb. 6.87. Inm. su 5lr. 117.

3m 3. 1000 XL Kai. Maü ctt^eilt eben bicfct Otto (IH.) bem
Alofiter ein gleid^d , obgleid^ nid^t f umftänblid^ed ^riottegtum,
bad nur barin von bem gegenioärtigen abgebt, bag, nad^ @raf
<E<fl^rbd 2^b, nid^t aud^ beffen Ainbem unb 9Zad^{ommen bad
Sogteired^t Dorbe^alten toirb: et post ipsius (@r. @(!^arbd)
obitam abbas eiusdem monasterii communi consulta —
habeat lioentiam eligendi potenter advocatum idoneum ad
tale officium: @6en fo reben bie folgenben Privilegien ^apft
©itoefier« II. (Saffe 3007) unb Ä. ^einrid^ II. (©t. 1357)
batoon.

119.

®t. 1220. Stadien 1000 «pril 30.

Jlaifer Otto III. geniö^rt bem Slbte^aulf oon^elmar^^aufen

SRaritred^t für ^elmardl^aufen in bemfelben Umfange^ voit

9Rain)^ Adln unb S)ortmunb e^ beft|t.

K^flmar^l^iiiiffn. t>t\\d: b. €. 40.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto Dei gratia
Rhomanomm Imperator augustue. Omnis fidelium nostrorum
tarn praesens, quam futura comperiat turba, qualiter nos
interventu Eckhardi comitis, maxime vero ob amorem Dei
omnipotentis Haulfo sancte Helmardeshusensis ecclesiae Tene-
rabili abbati concessimus, largiti sumus ac firmiter dedimus
potestatem atque licentiam in eodem loco, Helmwardeshusen
dicto, in comitatu Dodiconis comitis in pago Angera sito,
faciendi, habendi et constituendi mercatum, monetam consti-
tuendi, theloneum accipiendi ibique totius publice functionis
negotium decrevimus colendum. Unde imperiali iubemus po-

1000. 135

ientia, nt omnes negotiatores ceterique mercatum excolentes,
commorantes, euntes et redeuntes talem pacem talemque iusti-
tiam obtioeant, qnalem illi detinent, qui Moguntiae, Coloniae
et Tnitmanniae negotiam exercent; talemque bannum persol-
▼ant, qui ibidem mercatum inquietare vel infringere praesu-
mant. Idem mercatum cum iam dicta functione, moneta,
banne et theloneo in proprium tradimus memorato cenobio
fiuisque rectoribus in perpetuum. Et ut haec traditio firmior
permaneat, banc paginam manu propria corroborantes sigil-
lari precepimus.

Signum domini Ottonis tertii invictissimi imperatoris augusti.
Heribertus cancellarius vice WiUigisi arcbiepiscopi recognovit.

Data p. Kai. Maii; anno Dominice incarnationis millesi-
mo; indictione XIII; anno tertii Ottonis regnantis XVI; im*
perii IV.

Actum AquiBgrani. Feliciter.

120.

©t. 1225. 1000 aRat 18.

^aifer Dtto lU. beftätigt bie ©rütibung be^mofterd Oebingen
b«rd^ bie äRutter be^ @rafen ^ermann ^ &exhet%a, ftattet bie
Stiftung mit ben $Tit)ilegien bet dUi^^abUien au&, fid^ett ober
beit 3la(Sftommtn ber ©tifterin ein Sorrcd^t bei bcr S9cfet|ung bet
tbtifjinwürbe — mit dtati) be8 Mner »ifd&ofÄ — mä^renb et
bie äSal^I bed älboocoten bet ^btiffin freigiebt.

Cf^inoni. Utf^rtfi: 6tabi«9[t4iD SDerl. %>xuä: 6etiet«, ll.«9. f.
SB. 9lT. 18. conf. (Srjarb R. 697.

[/n nomie y sancteet individuae Trinitatis. Otto
divina favente dementia Romanorum imperator augu-
sivs.Notum sit omnibus fidelibus nostris \\ presentibus
scilicet et futuris, qualiter quaedam matrona nomine Gerberga
nostrae tuitionis mundiburdio monasterium suum ab ipsa in
honore et nomine sancti Salvatoris sanctaeque Dei genitricis

136 1001.

Mariae sanctimonialibus inibi canonice viventibus constructum,
situm in loco Odingi nomine, in pago Lohthorp, in comitatu
Herimanni eins filii et cum illius licentia et consilio , qui eius
heres fuit, cum om(ni)bu8, quae ad eundem locum divino
cultui mancipatum iam dedit et in posterum et ipsa et una
que(y)is fidelis anima datura est, commendavit. Unde et nos
eiusdem monasterii curam mundiburdiumque suscipientes epi-
scopo Coloniensi committimus talemque libertatem, quali cetera
nostri monasteria regni legitima, Asnidi scilicet, Quidilingo-
burg aliaque utuntur, sibi perdonavimus: ita, ut nee ipse
episcopus vel dux aut conies aut marchio aut quaelibet potens
persona potestatem babeat invadendi, hospicia capiendi, pa-
rafridos tollendi aut inde quidlibet agendi. Verum ipsa quo-
usque yivat cum consensu congregationis inibi Deo sanctaeque
eius genitrici Mariae famulantis, abbatissam sibi, quam velit
constituat advocatumque nihilo minus undecumque sibi videa-
tur eligat. Post obitum vero eius, si Herimannus illius filius
vel suus filius aut filia filiam Deo dicatam babeat cum con-
silio Coloniensis episcopi si dignitati generis dignitas etiam
concordet morum et vitae probabilis, quae in illo loco sancti-
monialibus prosit, abbatissa constituatur, et postea nee abba-
tissam extra libitum congregationis aliquis imperator aut rez
Tel etiam episcopus constituat; nee adyocatum eidem mona-
sterio quis nisi abbatissa eligat aut statuat, nee imperialis
maiestas aut regalis potestas vel etiam episcopalis hoc digni-
tas aliquatenus probibeat, sed respectu Dei bis pie consentiat.

Acta est baec carta XV. Kai. Jun. anno Dominicae in-
carnationis millesimo; indic. XIII; anno tertii Ottonis regnan-
tis XVI; imperii IUI. Actum Elisopii.]
>) Biaii nomine.

50ie buT^ S^irogra^^irung f^aÜ abgetrennte 6telle lautet:
Signum Heriberti episcopi et Gerberge comitissae et filii eius
Herimanni iussu Ottonis imperatoris augusti.

SSon bem 5äu^crcn ber Urfunbe giebt bic Dcrfleinettc Slbbit
biing (Vs bct toirfUd^cn ©röfee 0,57 : 0,35 m.) auf Xa^d 4 eine
Stnfd^auung; ba ber Urfunbe jjebe ändere SBefllaubigung burd^ bie

1001. 137

Aatferlid^e Sartjlei fel^U^ toitb fie fär bad ^tinerar !autn 6enu|t
iDerben bürfcn (»% »ad^cn «% ©Ifpe *»/& 2;ribur). S)er SRcd^tö*
Inhalt fd^eint eci^t }u feitt^ tuenn er aud^ ju fünften be^ bte Ut::
!unbe (angeblid^?) im^iatneti beS^aiferd audfertigenben @r}btfd^ofd
oon Äoln fprid^t. SBergL gtdcr, »citrdge 129, 291.

121.

et. 1246. SRom 1001 Sanuar 1.

Aaifet Otto III. beftätigt bet ^aberborner Stixdft ifyce im
Sranbe verloren gegangenen ^rioilegien übet ba§ @(i^u|t>erl^ältnij3
jum Äaifer, freie ®ifd^of^n>a^I, Smmunitöt, freie ©efteUung bt^
Sogtö, bie @taffd^aft in ben @anen ^ßatergau, Slgau, %xt'
Derc^gau, Slngau unb ©oretfelb, ba8 6rbred&t berÄird&e auf
bie ^interlaffenfd^aft unbeerbt fierbenber ßlerifer, SBeftftungen in
©uiöburg unb JDortmunb unb ben ®ilbbann in ben Benne.

Vadccborn A. — «bjdjitift: b. @. 81. ^tud: ^alU, Tradd. Corb.
669. oonf. exffaxh, R. 708.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto Buperna
favente clemencia Komanorum Imperator augustne. Si locum
divino cultui mancipatum igneque Bubitaneo cum omatu et
corroborationum paginis concrematum restaurare, ornare et
iterum sublimare videbimur, scimus et certi sumus id non
solum laude humana predicandum, verum eciam divina mer-
cede remunerandum. Gunctis igitur ecclesie Dei fidelibus
nostrisque astantibuB et succedentibuB compertum fore yolu-
muB, quod de incendio Paterbrunnensis eccleBie nimium con-
dolentes precepta antecesBorum nostrorum et eaque nos ibi-
dem obtulimuB memorate sedi hac preceptali pagina renoya-
muB iterumque confirmamuB, de quibuB unum est de epiBCO-
patuB statu, debinc de tuitione atque muniburdio eiuedem
ecclesie et de omni proprielate ad eandem ecclesiam perti-
nenti et de electione episcoporum inter clericos eiusdem ec*
clesie et de eins hominibus tam liberis quam et servia nuUa
iudiciaria persona constringendis, nisi coram advocato, quem
ipse episcopuB elegerit. Insuper renovamus et confirmamus

188 1001.

iam habite sedi comitatus s^per pagos Paterga, Aga, Trere-
resga, Auga, Soretfelt dictos *) pro decimis nove Corbeie ad
monasterium pertinentibus et de proprietate clericorum, «i
qniB sine berede illorum obierit, eiußdem^) eccleeie concesea.
Et de tribus mansis in Tuispurg et in Trutmarmia *) et de
foresto, quod incipit de Dellina flumine et tendit per Arden-
nam et Sinede usque in viam qui ducit ad Herisiam. Hec
igitur omnia, que suprascripta babentur et que illa die tenere
et possidere videbatur, quando combusta fuit, sepenominate
sedi Paterbrannenei in ius proprietarium donamus et firmis-
sima tradicione reetauramus: ea scilicet eerie, ut domnus Re-
tharius memorate sedis venerabilis antistes omnesque 6ui
successores universa, que ad episcopatum aliqua legali dacione
pertinent, securiter obtineant, nostra omniumque nostrorom
Buccessoruro et omnium mortalium contradictione remota. £t
ut hec renovatio et confirmacio stabilior cunctis permaneat
temporibuB, hanc paginam manu propria corroboravimus.et
sigilli nostri impreBsione insigniri precepimus.

Signum domni Ottonis cesaris invictissimi. (L. M.)
HeribertuB cancellariuB vice Willigisli archiepiBCopi recognovit.

Data Kls. Januarii; anno Dominice*) M; indictione XIIII;

anno tercii Ottonis regnantis XVI; iraperii VI. Actum Rome.

Feliciter, amen.

») ©loa datos conf. 9?r. 126. -') 6iatt eidem. — «) Sür Trutmannia.
— *) S^^It incarDationiB.

I 42

@t. 1304. — 1001—1002 »).

Aaifer Otto III. fij^cnft feinem SapeUan 3Ra%xnroaxb 3 R6ni%^s

^ufen }U Sutter ju t7oaem Sigent^um.

«adevbfrn A. Ocig. 92r. 5. 9(bf(^rift a. 8.68. ^rud: Sd^aien,
ad ann., ^r^arb C. I. 57. confT R. 686.

^* In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Otto *)
servus apostolorum, Romanorum imperalor auguslus.

') SBegen b(S X\UH servas apostolorum.

1002. 189

Omnium fidelium nostrorum ftamjy presefitium\\qxiAm
et futarorum noverit universitas , quod nos interrentu ac petitio-
ne Gepp§ venerabilis abbatisse ■) Maginwardo nostro (amabili) ')
ca(ppellano) ^) de(dimus)^) duos mansos regales in villa Lnt-
teron in pago Ventsgoi dicta, in burgwardio quoque Dale-
be(ni)^) atque comitatu Herieldi comitis sitos; quos scilicet
cum Omnibus eorum utilitatibus, areis scilicet edificiis, terris
cultis et incultis, agris, p(rat)^)i8, campis, pascuis, silvis,
Tenationibus, aquis aquarumve decursibus, molendinis, (viis)*),
inviis, exitibus sive reditibus, tarn quaesitis quam inquiren-
dis ßibi in proprium tradidi(mus)''): eo tenore, ut idem Ma-
ginwardus, qui nostram ut propriam diligit yitam, de eadem
proprietate modisomnibus, quicquidvoluerit, faciat et 8(ecun-
dum) ') suum velle disponat. E(t ut) ') baec traditio fir(mior
permaneat, hanc)^) paginam manu r(oboratam) ') propria, ut
(cemit^)ur inferius, (sigillo nostro signari iussimus) ').

Signum domni Ottonis (L. M.)^) caesaris invicti.

(L. S.)

>) 3n knc beiben ftnb bte T ^ineingcf^rieben. — ') 9lad^ a erg&njt. —
>) VitS abbatisce^ corrigirt. ~ *) @d^etnt etgen^ftnbig t)oll)ooen.

JJHc ©d^rift ifi burd^TDCg von berfelben $anb. ®ef<i&loffcne« unb
offenes a. 3)ie Hanileiaudfertigungen f eitlen; bod^ ift dtaum %t^
(äffen. SSergl. gider 281. — 9)ie gut er^attene unb audgeprögte
»uUe ^äußt petfe^rt an (gol|, Otto III. 9). aSergl. Xafel 1. 12.

123.

6t. 1316. grroitte 1002 Slugufi 12.

Äönig ^einrid^ II. beftätigt bem ©tifte ^erforb bie 3|ncorpos

ration ber Äird^en SRl^eine, Sffiettringen unb ©todfum unb bie

Sntntunität für bie je^igen unb ettoa nod^ }u erlangenbe

SSefifeungen.

4^crfor^ A. Ottg.: !Rr. 17. %x\\d'. @r^arb C. I. 67; conf. R. 716.

C In nomine sanciae et individuae Trinitaiis. Bein-

ricus divina favente dementia rex. Si aeccUsias Dei nosira Nr. 113.

regali poUntia sublimare contunur, hoc procul || dubio et ad praesentis

M I

140 1002.

nostri regni statum et aetemae beatitudinis praemium nobis profiitanim
fore credimus. Quapropter oronibus fidelibus nostris praesentibus scili-
cet atque fuiuris noium esse voluraus, quomodo nos per interventum

dilecte coniugis nostrae et regine Cunigunde una cum consilio
Willigisi Mogontiacensis aecclesiae archiepiscopi honorandi

ac Berenhardi ducis aliorumque fidelium nostrorum vota et petitiones
domne^ Godesdoiui Herifurdensis monasterii venerabilis abbatissae
cuncteque congrationis ') sanctae Mariae sibi commisBae sequentes
nostra^) reg^a auctoritate tres aecclesias in pagis Bardibant et Sco-
pingon nominatis in villis quoque Hreini Wadiringas et Stochheim con-
stractas, cum omnibus rebus et decimationibus suis a Hludowico
imperatore ob remedium animae suae ad praefatum Herifurtense mona-
sterium traditas, eidem monasterio more antecessorum nostrorum con-
firmamus: eo t«nore, utiam dicta domna Godesdhu abbatissa omneeque
in eodem honore sibi succedentes cum praedictis aecclesiasticis rebus
aliisque omnibus a regibus et imperatoribus per praecepti paginam illac
traditis liberam dehinc potestatem babeant cum suis ministcis aecclesia-
stico ordine disponere atque gubernare, remota omnium hominum con-
tradictione. Insuper sub eadem corroboratione concludimus quicquid a
religiosis et Deum timcutibus personis ad sepe iam dictum monasterium
Herifurtense in praesenti traditum est vel in futuro tmdendum erit. Et
ut baec nostrae regiae donationis corroboratio ab hac bora in ant^ea
firma et inconvulsa permaneat , hanc nostrae donationis confirmationem
inde conscriptam sigiili nostri impressione signare iussimus manuque
propria, ut infra videtur, corroboravimus.

Signum domni Hemrici (L. M.) «/ regis invictissimi. /t Q ^

Egilbertus cancellarius vice Willigisi archicapeUani recog. ' '^

Data IL ID. Aug.*); anno Dominicae incamationis MII;
indictione XV*); anno vero domni Heinrici regis 'I* Actum
Arvitdi.

') ©foit congregationis. - ') $)ev etfle ©iridj öon nostri t)erlfiiifiett na^
unten. — >) XqS HRonogramm ber etften J^önigSjeti, ob cigen^finbig boO-
^oßen, ift nij^l au etfcnnen. SSctgl. Sider, ^Beiträge §. 226. — ♦) Data
— Aug. mit f^^ÖTjeret Xtnte na^getragen.

älu§er betn in Inm. 4 angezeigten Stad^trage ift bie Urtunbe
burd^ge^enb^ von einem ©d^reibcr ausgefertigt. 3lii(ffd^riften neben
unbebeutenben 5Wotijen fpäter Qeit: Heinr. nnb VII. SSon bem
etroa^ flad^ auögebrücften Siegel ber größte Xf)txl gut erhalten,
(gotfe, ^einric^ IL 2.)

1002. 141

124.

@t. 1318. SlitntDcgcn 1002 äug 24.

ASnig ^einrid^ II. befiätigt auf »Uten bed 9[bted $ofat t>on

Sott) e 9 bie ^rimlegien feined ^lofterd.

Contc^» OTtg.: 9^r. 86. S)ru(I: (Sr^arb C. I. 58. conf. R. 717.

(>• In nomine sanctae et individuae Trinitaiis. Hein-
ricus divina favente dementia rex. Notum sit Omni-
bus fidelibus nostris praesentibus seilicet et futuris,
qualiter venerabilis abbas nomine Bosat ') || nostram
adiit excellentiam suppliciter orans, ut nostra magnifica
munificentia prospiceremus monasterio , cui praesidere vide-
retiir, quod est constractum super fluvium Wisera in loco qui
dicitur Nova Corbeia in honorem Dei et sancti protomartyris
Stephan!, ubi et Sancti Viti martyris praetiosa pignera ser-
Tari noscuntur. Cuius petitioni rationabili propter divinum
amorem et venerationem beatorum martyrum assensum prae-
bentes, hos aspices serenitatis nostrae circa ipsum monaste-
rium fieri iussimus, per quos decernimus atque iubemus, ut
nullus iudex publicus vel quilibet ex iudiciara potestate, nisi
soluB illius loci provisor et advocatus praedicti monasterii,
in ecclesias aut loca vel agros seu reliquas possessiones prae-
fati monasterii , quas modemo tempore iuste et rationabiliter
possidere videtur in quibuslibet episcopiis, pagis vel terito-
riis, vel quicquid ibidem propter^) divinum amorem et illius
sancti loci venerationem coUatum fuerit, ad causas audiendas
vel freda exigenda aut mansiones vel paratas faciendas aut
fideiussores tollendos aut uUas reddibitiones vel illicitas occa-
siones requirendas aut homines ipsius monasterii tarn inge-
nuos quam et servos vel latos iniuste distringendos ullo un-
quam tempore ingredi audeat vel ea que supra memorata
sunt penitus exigere aut exactitare ') praesumat, sed liceat ibi-
dem Deo famulantibus sub nostrae immunitatis tuitione quieto
ordine vivere ac residere, quatious melius illos delectet omni
tempore pro nobis et conioge nostra atque stabilitate totius

142 1002.

regni a Deo nobis coUati Domini misericordiam attentins
exorare. Insuper etiam decimaß vel decimales ecclesias in
quibusque episcopiis ita teneant atque disponant, sicut sab
antecessoribus nostris regibiis videlicet et imperatoribus tenere
per praecepta visi sunt atque disponere. Episcopis *) vero,
quibus servitium et mansionatica debent tempore circuitus sui,
secundum scripta sua singulis annis persolvant. Et ut haec
auctoritas concessionis atque confirmationis nostrae firmior
habeatur et per futura tempora a cunctis fidelibus sanctae Dei
ecclesiae nostrisqne praesentibus et futuris melius credatur
atque diligentius conservetur, manu propria subter eam fir-
mayimus et sigilli nostri inpressione assignari iussimus.

Signum domni Beinrici (L. M.)*/ regis invictissimi.
Egilbertus cancellarius vice Willigisi archicapellani (L. S.)

recog,

Data Villi.*) Kai. Sept.; anno Dominicae incamationis

MII; indictione XV; anno vero domni Heinrici regis I. Actum

Noviomago ^.

") @<lj<tnt na%ettaöcn. — «) eomftur. — ») Qtä^i auf IRafur. — ♦) Über
bem erpen is ein ^CbfüraungSgeidien. — *) 2Bo^l öom Pönißc ooOjogen. —
^ @^nt nat^etragen. — ^ Actum N. {d^tnt na^getnigen.

3tt einem 3^9^ ^^n bemfelben ©d^reiber gefd^rieben (Dgl.
^nm. 1, 6, 7). Slädbemerhing saec. XL Heinrici regis mu-
nitas. SSom @iegel ba& äßittelftädC mit ber ^gur beiS Aönigd
erl^alten. (Solft, ^eitirid^ II. 2.)

125.

@t. 1323. SJoppart 1002 September 15.

StbnxQ $einrt($ IL fd^enft ber ^aberbotner ftitd^e aud äRitleib

Aber bcn SSranbfd^aben, bcn fie erlitten, dmn SSannfotfl im D^

ning unb ber ©enne unb befldtigt bie iSmmunität ber alten

SBejifeungen.

9>aberiiortt A. Crig.: !Rt. 6 (tUineS %ru#üdr). «bfc^rifi: a. 8.68.
Drud: (gt^orb C. I. 59 conf. R. 718.

(In nomine sanctae et individuae Trinitatis) >).

1003-*1003. 143

Heinricas divina fayente clemeneia rex. Notnin Bit omni
buB fideliboB nostris presentibus scilicet et faturis, quatiter
nos incendio Paderburnensis ecclesie miserabili condolentes
peticionique nostri fidelis Retbarii Tenerabilis episcopi, qui
eidem sedi modo preesse yidetur, ut oportuit, annuenteB in
Bupplementum iam dicte ecclesie in ius concedimas et per
hoc regale preceptuni coiroboramus forestum, quod incipit
de Lnthera flumine et tendit per Osnig et Sinidi usque in
Tiam, que ducit ad Horihusen; et de hominibus predicti epi-
scopi tarn liberis quam et servis nulla iudiciaria potestate
coustringendis, nisi coram advocato, quem ipse episcopus
elegerit, nostra omniumque nostrorum successomm et omnium
mortalium contradiccione remota. Et ut hec confirmacio
stabilior cunctis permaneat temporibus, hanc paginam manu
propria corroboravirnus et sigilli nostri impressione insigniri
precepimus.

(Signum domni Heinrici (L. M.) regis invictissimi. (L. S.) ').
Egilbertus cancellarius vice WilUgisi arehicapeUani recognovi.

Data XVII. Kai. Oct. anno Dominicae incarnationis MII;
indictione I; anno vero domni Heinrici regis I. Actum Boch-
bardon.

') 9n a bet ber (Soffotion burd^ aBt)»)»ennann ^*/,, 1667 au« bem CrightaT
|U0effl0t; in ber Signum-3etle tteiicre CerreÜiiren bon anbern ^nb.

fflux Steile ber 9lecogmtiond}eiIe unb bie S>atitii]t8dlime im
Originale Dorl^anben. — 2)aS )ieitili(| gut av&Qqn&^te, gitt et^U
tene ©iegcl ift golfe, ^cinrici^ IL 2.

126.

@t. 1353. iQttcblinftutß 1003 Slpril 2.

Aonig $einrid^ II. beftatigt ber ^ab^bonier ilird^ i^efämtnt«
Ud^en im ^tanbe untergegangenen ^Dilegten.

9a^etbortt A. €vig. 7. ^rucf: (Srl^arb C I. 59. conf. R. 724.

^' In nomine sanctae et individuae Trinitaiis. Bein^

rious superna favente dementia rex, Si loeum divino Nr. 121.

144 1008.

cukui mancipatum igneque subitaneo cum ornatii et corroborationum pa-
ginis concrematum restaurare || omare et iteruzn sublimare videbirnnr,
scimus et certi sumus id non solum laude humana praedicandam , verum
etiam divina mercede remunerandum. Cunctis igitur aecclesiae Dei fide-
libus nostrisqne astantibus et succedentibus compertum fore volumus,
quod de incendio Paterbrunnensis aecclesiae nimium condolentes prae-
cepta antecesBorum et oblationes fidelium meraorate^ sedi hac prae-
oeptali pagina renovamus iterumque confirmamus; de quibus unum est
de episcopatus statu, dehinc de tuitione atque mundiburdio (eiusdem)
aecclesiae et de omni proprietate ad eandem aecclesiam pertinenti et
de eius hominibus tarn liberis quam et servis nulla iudiciaria persona
constringendis, nisi coram advocato, quem ipse episcopus elegerit. In-
super renovamus et confirmamus iam habitae sedi comitatus super pagos
Paterga, Aga, Threveresga, Auga, Sorehtfeld datos pro decimis nove^
Corbeie^ ad monasterium pertinentibus et de proprietate clericorum, si
quis sine berede illorum abierit eidem aecclesiae concessa et de tribus
mansis in Tuisburcg et in Trutmannia et de foresto, quod incipit de
Delhna flumine et tendit per Ardennam et Sinedi usque in viam, quae
ducit ad Herisi. Haec igitur omnia quae supra scripta habentnr et que^
illa die teuere et possidere videbatur, quando combusta fuit, sepe no-
minatc^ sedi Paterbrunnensi in ius proprietarium donamus, etfirmissima
traditione restauramus : ea scilicet serie , ut domnus Retharius memoratae
sedis venerabilis antistes omnesque sui successores universa, que ad epi-
scopium aliqua legali datione pertinent , securiter obtineant nostra omni-
umque nostrorum successorum et omnium mortalium contradictione
remota. Et ut haec renovatio et confirmatio stabilior cunctis perma-
neat temporibus, hanc paginam manu propria roboravimus et sigilli
nostri inpressione insigniri precepimus.

Signum domni Beinrici (L. M.) y regis intnciissimi. .^ ^ .

Egilbertus canceUarius vice IViUigisi archicapellani recog,

Data IUI. NON^) April, anno Dominicae incamationis
MIII; indictione VI; anno vero domni Heinrici regis I. Actum
Quindilingaburc.

*) Steint uoHaogen. — ') IUI. NON fc^ietnt Don anberer fyatCo augefagt.

®ie Uthmbc ift von einem ©d^reiber gefd&rieben. am vox^
beten Sianbe ftc^t in feiner Schrift saec. XII: hoc non est legendum
nisi communicato consilio. @ine 9lä<ffd^rtft saec. XII. burd^
ein SRegeft saec. XVII. (®root^u^) überbedft.

S)aS etmad flad^ ausgeprägte Siegel ift gut erl^alten ($oI|,
$einrid^ 11. 2.)

1003. 145

127.

et. 1357. aRerfcturg 1003 SKai 7.

Äönifl ^einrid^ IL bcftätiflt bcm Slbte $aulf Don ^elntaräs
Raufen auf feine Sitten bie ^ßtimleciien feine« Älefter«.
^tlmar^hanitu. ^ruii: b) e. 42.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Henricus divina
favente dementia rex. Notum sit omnihus fidelibus nostris
presentibus scilicet et futuris, qaaliter nos simplicibus Haulfi
abbatis precibus pro divino amore condescendentes quoddam
sancti salvatoris monasterium in loco Helmwardeshusun dicto,
in comitatu vero Dudiconis et in pago Angira situm, cni idem
abbas presidere videtur, in nostrnm mundibnrdium et regle

immunitatis tuitionem suscepimus; statuentes et per hoc

monachis ipsius loci talem deinceps legem , qualem Corbeia

monasteriaque publica ridentur habere ita, ut nee idem mo-
nasterinm nee terra eins nee hominee in ea residentes ali-
qnod seculare servitium in perpetunm alio *) inviti sire coacti
persolvant. Omnia vero, qnae aliqua fidelinm oblatione siye
dono aut voto inibi collecta fuerint, sub eadem libertate
abbati monachisque eiusdemloci, remota omnium personaram
contradictione, deserviant. Habeant etiam licentiam eligendi
sibi advocatum, quem suis monasteriique usibus utilem esse
perspexerint, hoc per nostram manus tenentiam super addito,
ut nullus sive comes seu aliqua hominum magna seu parva
persona in iamdicto monasterio sive in omuibus, que ad illud
pertinent, placitare, parafredos aut aliquam publicam functio-
nem exigere presumat nullumque in eis domibus sine abbatis
aut congregationis assensu mansionaticum habere presumat. Et
ut haec nostra regalis auctoritas nunc et in futuro firmier perma-
neat, hanc paginam manu propria roborantes sigillare inssimus.
Egilbertus cancellarius vice \Villikisi archiepiscopi recognovit.

Data Nonas Maii; anno Dominicae incarnationis MIII;
indictione I; anno vero domni Henrici regis I.

Actum Merseburgk.

') etah alü.

IBilmani, Ihi1|ci-nifiuibeii n. ^k- IS^*- 10

146 1004.

1-28.

@t. 1390. Dfen 1004 3utt 20.

Aönig ^finrid^ II. betätigt bem @Ufte %i\^htd feine $rioi^
legien unb Qmäf^xi i^m bad Siedet ber freien äBal^l bed SSogtei^.

9Kf<frl^'<^' £)ti0. 2. S)ftt(f: (Sr^otb C. I. 60. conf. R. 726.

[vtf* In nomine sancie et individue Triniiaiis. Ben-
ricus y divina favenie dementia rex^), \\ Notum sit Omni-
bus fid^libus tam presentibus quam et futuris, qualiter per
•intenrentum dilectissime coniugis nostre Cunigunde videlicet
regine quoddam monasterium in yilla, que dicitur Yisbeki,
oonstructam et canonica sanctimonialium congregatione a ve-
lierabili matrona nomine Helmburga quondam institutum, obi
nunc tetnporis religiosi nominis abbatissa Alfheid preesse
Tidetur in nostrum mundiburdium et defensionem cum Omni-
bus ibidem coUatis aut conferendis per hanc regiam auctori-
tatem reoepimus. Precipientes igitur inbemus ut nuUus iudex
publicus neque aliquis ex iudiciaria potestate homines pre-
dicte ecclesie liberos seu colonos, litos aut servos yendere
aut aliquo iniusto negotio distringere presumat. Presertim
ooncedimus insigni potestate regali, ut habeant sanctimonia-
les ille liberam potestateni per successiones temporum inter
Nr. 80. B^ B^^'? aliunde abbatissam eligendi uullius seculari dominio sab-

iecte excepto nostro, qui earam defensor Deo annuente esse volamus;

sit et in potestate eiusdem loci abbatisse una cum congre-
gatione illi subiecta hec stabilis et inconvulsa libertas, qua-
tenus advocatum eligant qui homines ecclesie distringat, si
redditus sui iuris experti fuerint rebelles. Et ut hec nostra
confirmatio permaneat rata, hanc nostri precepti paginam
inde conscriptam manu propria roboranies insigniri IV'SSIMVS.

Signum donmi Beinrici (L. M.) regis invictissimi.
Eigelbergus Cance/larius ^) vice Willegisi archicapellam (L. S.)

recognovi */

Data XIII. Kai. Augusti; anno Mill. IUI incamationis
Dominice; indictione I; domni Heinrici secundi regis III.
Actum in villa Ösen. In Dei nomine, feliciter, amen.]

1004. 147

*) n unb r in Sigatur. — ') ^ie litterae oblongatae fttOen nid^t bte ganje
er^c 3eiU. — «) t)ic UnterWrift§aeiIen fmb me^r in ieat)ttäldien , ol8 in
öertängettctt ^ut^flaben flefiWeben. — ♦) t)at crfle a au8 0e|djtoffcnem in
Tvnbef corrifitrt.

5Dog 35tplom ifi gauj auf Stafur gcfd^ricben. 35{c ©d^rift tft
nid^t canjleimafeig unb cntft)rid^t,. wie eine gütige aWtttl^cilung
Dr. aSictor »apet^ bcftätigt, berSd^rift auö Ocm ©übe beg 11.
3a^r^unbcrt^. 3)ag ©icgel (golg, ^cinric^ IL 2) ift gut txf)ah
ten, aber butd^ fpotcre Umlegung cine^ 3Bad)^ranbc§ neu befejligt
(oergl. S^afel I. 13). 5Da nun ber 9led^t^inl)alt im ©egenfa^e }u
bem älteren 3)iplome Dtto^ I. QJlx. 80) unb bem jüngeren Äon^
rabg II. I^ier freie SBogtmal^l geflattet, roöl^renb in jenen bie ^err-
fd^er bte (gmennung beS 3$ogteS fid^ vorbehalten, fo ift e8 War,
bag unfer SDiplom eine ^Jälfd^ung ift, gefertigt, um bie freie aSJol^l
be^ 9}ogteS }U erlangen. @in ad^teS beftegelted Diplom ^einrid^^ II.
— TOol^l beffelben J)atumS — rourbe gegen €nbe be^ 11. 3al^rl^un=
bert^ t)ottftdnbig rabirt, um bem entfpred^ienb interpolirten XejcU
$la| )tt mad^en; bad Siegel gab bie Beglaubigung bed äViad^merti^.

129.

(St. 1396. anagbeburg 1004 Sßooember 2.

Äönig $einrid& IL beftätigt bie Stiftung be^ Älofter« flem*

nabe unb nimmt e§ unter ^emä^rung ber ^ntniunität unb freier

äBttl^l ber llbtiffm in fein mundiburdium. J)od^ foB e§ bi^ jum

5;obe ber ©tifterinneu, ber ©d^meftern ^eberune unb Sntma,

in bereu @emaU bleiben.

Mntina^t, Ctifi.: Sovlic^ 9it. 87. ^bffi^rtftrn: b, (c). S)rii((:
ftr^rb C. 1. 60: conf. R. 727.

^- In nomine sancte ei individue Triniiatis, Hein-
rious fdivijna favente clemencia rex. Omnium sancte
Dei aecelesiap noalrornmqne fidelium prnesentium
Qc fuUurorvm /romp^rta/ 1| universitas; qualiter domna Fre-
derona venerabilis *) abbatissa eius(que) soror Imma comi-
tisea, Gerone comite adiuvante, construcserunt qiioddam mo-
nasterium ad honorem sancte Dei genitricis et perpetue vir-

10*

148 1004.

ginis Marie dedicatum, ad quod onrnem hereditatem hoc est:
Eeminetan, Hegen, Barigi, Tundiriun, Othere h^c sunt in
Tilithi; Varstan in Auga; Rothe in Wikanavelde; Bardenwic,
Hotmannessun , Witthorp, Britlingi, Biangibudiburg, Addu-
nesthorp, Hatherbiki, Bodanhuson, Sutherburg in Bardan(ga);
Cianiki in Drevani; Wigmannesburstal, Bennedesthorp in Mo-
sidi; Widila, Waldersidi, Kokerbiki in Heilanga; Hola(na),
Ann, Setila in Hogtrunga; Hepstidi, Sinigas cunctaque earum
hie prememorata predia gratissima voluntate tradiderunt,
que vero sita sunt in comitatu Bernhardi ducis. Unde no-
stram regalem aggressc mai^statem suplices rogaverunt, ut
ipsum monasterium in nostri mundiburdio susciperemus tali-
que libertatis ac legis primatum concederemus, qualem Gan-
desheim, Quitilinburg Hervurti*) teuere videntur. Quod
nos peticione Theodrici Mimidonensis episcopi fecisse omnium
noscat universitas fidelium. Ad hec statuimus, ut in prefate
abbatisse sueque sororis comitisse potestate predictum mona-
sterium et abbacia nostro persistat concessu diebus vite earum;
post obitum vero utrarumque earum ad nostrum publicum
eadem abb(acia) ins in perpetuum pertineat. Insuper autem
v(o)lumus, ut nuUa maior sive minor regni nostri persona in
eadem abbacia placitum facere aut aliquam sibi molestiam
inferre vel publicam funccionem exigere'), nisi advocatus
abbatisse sanctarumque monalium. Hoc etiam nostra regali
auctoritate (ad hoc concedimus abbacie)*), ut sancte mon(ia-
les eiusdem monasterii^), abbatissa defuncta, licenciam ha-
beant eligendi (aliam) ad hoc idonea(m.) Et ut huius no(8tre)
auctoritatis prece(pt)um firmius omni tempore peiBareret,
haue (paginam) manu propria roborantes sigillo nostro iussi-
mus insigniri.

Signum damni Heinrici (L. M.) ^J refgis inviclissimij ^J.
Egüberius eanceUarius vice Willigisi archicappellani (L. S.)

noiav.

Data nn. Non. Nov.**); anno Dominice incarnationis
MHH; indiccione H; anno vero domni Heinrici 11. regis IH.
Actum Mag *)adeburc.

1005. 149

*) llf ven ab^eüliit, fo bafi in b. necnon Mrlefen t^. - ^) Vulurf^rfing«
It^tm Herivuci corrigirt. — ') Cbwol^l biefe Steife bef^dbtgi \f, lann
nut exigere gelefen loerben. — *) 9u8 b erg&n|t. — ^) 2)a9 Sonogramm
\äfnni auf einem bafftt freigelaffenen 9laume fpätec eingetragen unb boH*
logen. — ") Data —Nov. f(^int na^getragen.

S)ie @d^ft tfi nid^t catiileitnö^tg, aber gleid^jeitig unb von
bcmfclbcn in ber Urfunbcnfd^rift ungeübten 9lotare. burd^geful^rt
(oergl. jeboci^ Wxm, 5 unb 6). 93on bem urfprünglid^ befeftigten
Siegel i{l ein 2;^eil erJ^alten (^^ol^ , \@einrid^ IL 2). S)ad 9)iplom
ift wa^^inliü^ fertig gefd^rieben ber fian^Iei eingereid^t unb bort
mit SRonogramm, 2)atum (?) unb Siegel Derfel^en roorben. — S)er
Sled^t^ini^olt flimmt nid^t mit ben fpäteren 3)iplomen für baffelbe
Älofter (6t. 1681, 1872 unb 2142), in roeld^en ber ©d^mefier
ber @tifterin Imma nid^t fo bebeutenbe 9ted^te an bem Atofter
eingeräumt mxhtn.

130.

et 1409. Coroep 1005 3uli 18.

ftdnig ^einrid^ n. beflötigt bie Privilegien bei» 6tiftd B^iU
befd^e ouf Sitten Sifd^of« 3lot§ariu^ oon ^aberbom.

CAildtfckf - «Bf^rif t: b. 114; c. 9h:. 4. ergftnai auf Mao. Yü.dllT,
HL 44. unb ^amttf conf. (Srl^atb R. 780.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Henricus di-
rina fa^ente c(lemencia rex. Si rcg)ia«) dignitaa eccleeias Dei; Nr. IIÖ,

qood soi officii est ; ezaltat ad presene seculam et (futurum id liquido) *)
tibi profuturum non dubitat. Quapropter omnium fideliuin nostrorum
presenciom scilicet et (futurorum pateat industrie) *) , quia vir venera-
bilie Rotharias sancte Paderbornenais ecclesie episcopua ad noa (venit
rogana hnmiliter) *) et petens , ut quoddam Monaaterium Schildeaohe ')
nancapatum in temporibua antecessoris nostri '), beate memorie Ot-
tonia imperatoria auguati eiua oonaultu et licentia in (honorem aancte Dei
genitricia) *) Marie noviter conatructom et conaecratum , aua preceptione
com auia per(tinenciis confirmatum et) *) ab eius 8UCCeB80ribu8 et equi-

vociß scilicet secundo Ottone et tertio cum o(mnibua rebua illuc
aspicientibua)*) per auam preceptionem denuo corroboratum , iuxta mo-
rem et exemp)lum eqiie aub noatre emu)*)nitatiB tuitionem auacipere-
mua. No8 Toro pie peticioni illiaa') (benignam asaensum praebentea) *)

150 1005.

idem monasterinm in Bua dyocesi constractnm et omnia loca a relig(io-
sis viris illuc tradita sub nostram defensionem sascepimus et noetre
auctoritatis praecepto ad integrum confirmamus ^); sanctimonialibus Deo
sanctae Mariaeqae *^ virgini predioto ') loco Schildesche **) die nocteque
famulantibas consultu et precatu prefati PaderbornensiB ecclesie ho-
norandi presulis licentiam concedentee inter se eligendi abbatiasam,
quotienscunque opus et usus evenerit. Precipientes eciam regia pote-
State firmiter, ut nullus dux vel comes aut alia quelibet^) iudiciaria
persona magna seu parva in eodem monasterio vel *") locis illuc datis
aut dandis aliquam dehinc potestatem exercere presumat, vel de familia
eiusdem monasterii alicuius cause racionem exigere aadeat, nisi advo-
oatus, quem abbatisea presens et future ad hoc opus constituendam
elegerint "). £t ut hec uostre confirmacionis auctoritas urmius et
staDÜius '^) nostris et futuris temporibus a cunctis fidelibus habeatur *^),
huius precepti tenorem inde conscriptum sigilli nostri impressione sig-
nare '*) iussimus manuque propria, ut infra videtur, corroboravimus **).

Signum domini Henrici regia '^) invictissimi.

Bruno cancellarius vice Willigili •^) archicapellani recognovi '^).

Actum Corveie anno ab inoarnatione Domini MV; indi-
ctione UI; quinto decimo Kalendas Augusti; anno vero domini
Henrici regis secundi regnantis IV)*) '®).

•) c; Schildecense b. — ^) c; a. n. fe^ft b. — ») c; eiua b. — *) *iii
gamelj unb Msc. VII. 3117 etgönat. — *) Msc. VIL 3117; confinna-
vimus Samel^. — *) Msc. VIL 3117; Sanctaeque Samel^; Sanct. Mar.
quoque virg. b. — ') Msc. VIL 8117; fiamel^; in pniedicto b. —
») Msc. VIL 8117, b; Schildeschi Samet). — ») Mec. TU. 8117, Sa«
me^; quaecunque b. — •**) c; seu b. — •») Msc. VII. 8117, Sameii;
•legerit et comprobaverit b. — ") Msc. VII. 8117, fiamc^j flrmior
et stabilior b. — *-*) fiame^; haberetur Mso. VII. 3117. - '*) Mac
VII. 8117 b; signari Äomclj. — •*) Msc. VII. 3117, Somei^; robora-
vimus b. •— '*) 2aiitc9; Hinrici regis imperatoris Msc. VII. 8117. —
") Msc. VII. 8117; Willigisi ßomeij. — "•) 6o bie Xiatumjcile in Sameij
und Msc. VII. 8117 III; Data V. Kalendas Aug. anno Dominicas
incamationis MV. Indictione III. anno vero Henrici IL regnantis IV.
Actum Corbeiae feliciter. amen.

131.

©t. 1433. ©ortjep 1005 Detobet 24.
Äönig ^einrid^ II. fd^enlt ju feiner, feiner ©ema^linunb feine«
aSaterd aRemorie bem @tift ^aberborn, in n)el(i^em feine (^
ma^Itn Aunigunbe bte lötiiglid^e SQBeil^e empfangen, ba§ (£tgen^

1006. 151

t^tn in Sodenfötbe^ md^e^ ifym^Wttxumttl übergeben l^at; bie
Stu^nie^nng bejfelben onf bie Sebendjeit bed SBifd^ofd Slet^atittd

biefem norbel^alten.

««tftborn A. Ortfi.: 91t. 8 («rud^d). Ibfc^rifi: a. €. 68;
b. 6. 91. Dtud: ^ä^itn, ad ann. conf. Srl^arb R. 733.

(d- In) nomine sanctae et individuae Trinitatis. Heinricas
diyina fa(vente gratia *) rex. Omniu)m ') sanctae Dei aecclesiae
fidelium presentium scilicet et futurorum noverit industria,
qnali(ter noB pio admonitu venerabilis episcopi Retharii) ■) felicis
memoriae patris nostri memoriam (facientes necnoD) ') et tarn
nostrae quam etiam dilectissimae contectalis nostrae Cuni-
gundae videlicet reginae (animae consulentes ad monasterium
in honorem •) eancti Libo) ^)ni Podra(brunnen ♦) dedicatum
quoniam pretactata amabilis coniux nostra) *) regiae consecra-
tionis inibi ad(invenerit dominium) >) tale predium , quäle
no(bi8 Meginwerc^) capellanus noster dedit, in proprium do«-
na) i)Timns: situm in villa Puochi(n6furti ®) dicta) ') et in comi-
tatu (Liutolfi '') comitis cum) >) omnibus eidem predio iuste
(et legaliter adherentibus et appendiciis, mancipiis utriusque
sexus, areis, edificiie, terris, cultis et ine) >)ulti8, yüb (et
invÜB, exitibus et reditibus, eilvis, venationibue, aqnis) >)
eammve decurBibus, molendinis, pisGationi(bus seu) ') omni-
buB, quae dici vel Bcribi poseunt (quoquolibet modo utilitati-
boB: ea yidelicet ratione) '), ut predictus episcopus in Bua ha-
beat pote(Btate atque Servitute) *), quamdiu Dens sibi conce*
dat dies secularis vitae; finitis vero suis temporibus ad (sti*
pendia fratnim in prefato) *) monasterio Deo sanctoque Liborio
famulantium, omnium con(tradictione remota,) *) determina-
muB, donamus, consecramus atque (omni iure) >) proprietano
confirmamuB, ut (habeant, teneant firmiterque posside) ^)ant;
et quicquid sibi libeat inde ad communem usum omni(bus
modis faciendi agant. Quod ut yerius) *) credatur (inconvulsi*
usque ab omnibus observetur, hanc cartam inde conscriptam
manu propria roborantes sigillique nostri impressione insigniri
iuBBimus.

152 1007.

Sign*)fim domni Beinrid (L. M.)^) regig inoicl(i88iiiii.
Eberhardus cancellarius vice) ') WilUgisi archicapdlani re-

cognovi.

(Data IX. Kai. Novemb. indictione) >) III; aimo Dominicae
incarnationisMY; a(nno vero domni Heinrici secundi regnan-
ÜB V. Actum Corpheie) ").

*) fluS a unb b. — ^) a; dementia b. — '^ b; honore a, — *) b; Pa-
derburn.* a. — *)i b j Meinwerc a. — *) b ; Bochinefurte a. — *) b ;
Laidolfi a. — - **) SoOaogen.

33on bet Urfunbe ftnb nur ^^en erl^alten, bie eben genügen
ben SBortlaut ber Sopien aU rid^tig }u erlennen. — 2)ad ©iegel
i|i mit roeflgeriffen.

132.

®t. 1439. aRill^I^aufen 1007 ^mwt 30.

ftdnig ^einrid^ II. fd^enft bem Jtlofler ^elntatdl^attfen eine

Seft^ung in ber @rafj[d^aft ^emtonnd^ rotl^t i^m na^ Srbted^t

von bem ^ßriefter ÄbilgeruÄ überfommen mar.

|>elw«rdbaufen. ^rud: b. @. 42.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Henricus divina
dementia rex. Si ecclesias Dei alicuias rei dono amplifioare
▼el meliorare studuerimus, hoc nobis profuturum esse minime
dubitamus. Quapropter noscat omnium fidelium nostroram
praesentium videlicet ac futurorum industria, qualiter nos
interventu Brunonis dilectissimi Augustensis epiecopi, fratris
videlicet nostri, nostreque animae remedio totnm predium
cum familia utriusque sexas in eodem predio residente, quod
hereditario iure ab Adilgero beate memorie presbitero nostre
regali potestati successit, sito in viculis in comitatu Hermanni
comitiB, cenobio et monasterio in honore sancti Petri aposto*
lorum principis constructo ac dedicato in loco HelmwardeB-
husen nominale , hac nostra perpetuali atqne regali pagina
cum Omnibus eins pertinentiis ea videlicet ratione concedimus,
ut nuUa regni nostri persona prefatum cenobium eiusque ab-
bates sive rectores inquietare vel molestare audeat. Et ut

1007 — 1009. 168

hec nostre donationis pagina stabilis et incoDYulsa permaneat
omni tempore, hoc preceptum inde conscriptum manu propria
corroborantes Bigilli nostri impressione insigniri iussimus.

Signum domini Henrici regia invictissimi.

Everhardus Cancellarius vice Willigisi archiepiscopi recognovit.

Data III. Kai. Febr.; anno Dominice incamationis mille-
simo VII; indict. III; anno domini Henrici secundi regnantis V.
Actum Mulinhusen feliciter, amen.

133.

St. 1611. 5£)ortTnunb 1009 aRärj 12.

Aönig J^einrid^ n. beft&tigt bie ^ripilegien ber äRinbener

ilitd^e.

TOiiibftl A. — «bf<!^tift: a) fol. 21 ▼• Drud: ^{lonul, SS.* DI.
784, conf. trl^tb R. 740.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Heinricus
diyina fayente dementia rex. Omnium fidelium nostrorum tarn

m

praesentium quam et futurorum cognoscat industria, qualiter

THIEDRICVS episcopus sanctae Mindonensis aecclesiae in

honore sancti Petri apostolorum principis conatructae in no

stram attulit praesentiam piissimorum antecessorum noBtrorom Nr. 92.
ngQm vel imperatorum scripta, in quibus continebantur , qaaliter ipsins
praefaiae aecclesiae res cum oronibus in ipsis rebus consistentibus sub
illorum receperunt mundiburdio ac defensione, precatnsque est sere-
nitatem nostram, ot hoc ipsum a aovtrae regalis potestatis consensn
fieri non recusaremus. Nos autem ob amorem Dei nosUtkeque animae
remediom nee non pro regnorum stabilitate, praedecessorum no-
Btrorum mores sequentes et eins benignitati assentientee, ita fieri
dscrevimus , praecipientes ergo , ut nollus iudex publicus yel quislibet ex
iudiciaria potestate in aecclesias aut loca vel agros seu reliquas posses-
liones iam dictae aecclesiae , quas nunc infra ditionem regni nostri legi^
bus posfiidet vel quae deinceps in iura eius divina pietas voluerit augeri,
ftd causas audiendas vel freda exigenda , mansiones vel paradas faciendas
aut fideiussores tollendos aut homines ipsius aecclesiae francos, libe-

T08 et aecclesiasticos, litones, maalman vel servos cuiuslibet
conditionis seu colonos contra rationem distringendos nee nllas
^ibitiones vel inlicitas occasiones requirendas uHo nmqaam tempore

154 1009—1011.

ingredi audeat äut bannum sive heribannum seu ea, quae supra me-
morata eant, ab lllis penitus ezigere praesnmat. Hominibas qaoqae
famulatum eiosdein aeccloftiae facientibns praedicium mandibardiiim
constitninias , ut eciam coram nolla iudiciaria poteetate ezaminentary
niei coram epiecopo 6t advocatis eius, qaos eiusdem loci episcopos

Nr. 99. eligerit. Insuper etiam bannum nostrum et monetam telo-
neumqne sive macellain publicam ibi constrni licere, etquic-

quid ad noetram potestatem pertinere videbatur eidem aec-
olesiae donavirnus. Qaicquid vero fiscue exinde sperare potaerit pro
aetema remaneratione praedictae aecclesiae ad RÜpendia pauperam et
laminaria concinanda concessimus. Et per se epiecopus cam omnibat
rebus suis nostro fideliter pareat iinperio et sab nostra conatet defen-
sione, nti caeterae regnorum nostroram aecclesiae etepiscopi, qaatinas
ipsom fratresque eiusdem loci pro nobis Dominum melius et inglter
orar« delectet. Concessimus qiioque eisdem fratribus lieentiam eil-
gendi inter se pastorem dignum et idoneum salvo tarnen regis
Bive imperatoris con&ensu. £t ut hoc noBtri mundiburdii et
concessionis preceptum firmius magisque inconyulsum cunctis
credatur hanc cartam inscribi iussimus sigilloque nostro Signa-
tarn manu propria subtus firmavimus.

Signum domni Heinrici {L. M.) regis invictissimi.
Guntherius cancellarius vice Willigisi arcbicappellani recognovi.
Data IUI. Idus Mart indictione VII; anno Dominicae
incarnationis Milles. Villi; anno vero donmi Heinrici secundi
regni VII. Actum Drutmannie. Feliciter AMEN.

3)a^ 1718 no(i^ gut et^oltene Siegel luar ^einrici^ IL 2.

St 1542. Xtibut 1011 Spril 10.

Äönig ^eturid^ IL ]d)tnit berÄird&e ju ^aberbotn We @taf ^

fddaft be^ oerftorbenen ©rufen ^a^olb mit ber 93ebingung^ ba§

%i(^f Wteinwexl, auf beffen S3itten biefed gefd^e^en^ unb beffen

9l0<i^olger freie Serfttgung über bie <3raffd^aft l^aben foQen.

Va^^rbprtt A. Crtg. <Se(. 8t 'K. 9Ir. 157. ^rucf: (Sr^arb G. L61.
conf. R. 761.

^' In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Hein-
rieus divina ordinante Providentia rex. Divinae pie^

101 1: 155

taiis cleme'ntia\\y quae NOS ad culmen regiae maieetatis
perduzit, ad hoc voluit regnare, ut ecclesiamm ordini fir*
mando atque corroborando subveniamus, bis autem maxime
locis, qnae ab antecessoribus nostris regibuB, imperatoribus
fandata, sed iam peocatig exigeBÜbus pene videbantur annul-
lata *). Quapropter omnium fidelium nostroram praesentium
sdlicet ac futororum industriae notum esse yolumus, qualiter
NOS divini amoris >) instinctu pro remedio animae NoBtrae
8ea parentum nostrorum Nee NoN et tertii Ottonis bonae
memoriae imperatoris ') dilecteque coniagis nostre CVNIGVN-
DA£ reginae interventu atque Meginwerc sanctae Podrebron-
nensiB ecclesiae ') Tenerabilis *) episcopi rogatu ') sibi sanctae-
qne ') suae ecclesiae ') a ') Karolo ') magno imperatore ') ,olim
fundatae ■), nostris vero temporibus incendium passae, in ho-
Dore enim sanctae Dei genitricis semperque virginis MARIAE
et sancti Kiliani *) martiris ^) UBORIIque confessoris dedi-
catae •) comitatum '), quem Haholt ») comes dum vixit, tenuit
situm scilicetin locis Haverga '), Limga *), Thiatmalli '), Aga '),
Patherga >), Treveresga >), Langaneka*), Erpesfeld, Silbiki,
Matfeld ■), Nihterga*), Sinatfeld *), Balleran *) prope Spria-
da >), Gambiki '), Oession Sewardeshusun >) cubi omni lega-
litate ') in proprium concedimus atque *) largimur ') per hanc *)
nostram ^) regalem'*) paginam ■): eo videlicet rationis >) tenore,
ut praefatus ') episcopus MeginT^erc suique successores prae-
scriptae *) aecclesiae >) praesidentes dehinc liberam ') habeant >)
potestatem *) de eodem comitatu *) eiusque utilitatibus >),
quicqaid eis pl»cuerit '), faciendi'): ad») eonun tarnen*) uti-
litatemi *) ecclesiae'), omnium videlicet inquietndine remota <)•
Et ut haec ') nostre traditionis >) seu confirmationis ') aucto-
ritas >) stabilis ») et inconvulsa •) omni habeatnr ') tempore,
hoc praeceptnm inde conscriptum manu •) propria •) firmare •)
eurarimus >) et sigillo nostro insigniri iussimus ^).

Signum damni Heinrici (L. M.) ^J regis inviciimmi,

Guniherius cancellarius ') advtcem •) Erkembaldi V archi- (L. S.)

cappeUani recognovi.

156 1018.

Datum nil. idu8 APRIL. ^); indictione VIII; anno Do-
minicae incarnationis millesuno XI ™^; anno vero domni se*
cundi Heinrici regnantis Villi.

Actum Tribura regia yilla. FELICITEK, AMEN.

•) ®ef<JIo|frtie5 a — ^ 5)te ßtflatar us long ßcjogcn. — ») Sd^iit nt*t
t»oO)O0en. — *) ®4^nt nad^ettogen.

5Wtd^t gatij erftd^tlid^ , ob von bemfelbcn ©d^teiber btttd^weg
gefertigt. — S)tt« fel^r roentfl fd^arf au^gcbrüdtte ©iegel ift %o%
^etnrid^ II. 2.

Ad 134.
[aJMll^aufett 1013 Sanuat 15.]

Ibxud: Sd^ten, ad annozn. SBergl. bie Vtimerfuna )u 9tt. 140.

185.

6t. 1579. aSerl 1013 SWärj 3.

StbniQ ^etnrtd^ II. fd^enft ber ^aberbomet ftitd^e bie Don ber

äRutter bed ^abetbotner 9)ifd^ofd 9Keinn)erI il^m ilberttogenen

@äteräBteben^ Steinte, 3ReetbedE^ @olbbedE unb Soben^fen.

Va^evb9tll A. — Vtbf^Ttfi: I. ^tuä: Bü^aUn, ad ann. conf.
ütfykfo, R. 756.

C In nomine sanctae et indiyiduae Trinitatis. Heinricus
divina ordinante Providentia rex. Si aecclesiarum ac *) subli-
mationibus omni studio inservirnuB, || aetern^ retributionis
premia nobis affutura esse speramus. Quapropter omnium
fidelium Chrieti presentium scilicet ac') futurorum noverit
universitas, qualiter Meinwercus sanctae Patherbrunnensis
aeccleeiae venerabilis episcopus omnia predia quae heredita-
rio iure possederat matri sue Adalae contradidit. Dehinc
ipsa cum manu mariti et advocati sui Balderici comitis cum
consensu etiam heredum eadem predia potestative nobis do-
navit. At nos perpetuae beatitudinis spe ac pia prefati epi-
scopi dilectique nepotie nostri, qui se omnia que sua divino
Beryitio mancipare gaudet, prece et devotione commoniti pre-

1013. 167

dia eadem legitime nobis tradita inter quae principales sortes
sunt iste Widun, Rimi, Meribiki, Goltbike, Dodenhuson cum
appertinentibus villis et mancipiis utriusque sexus, silvis, yüb
et inviis, exitibus et reditibu8, molendinis, piscationibus , pa-
scuis, venationibus, quaesitis et inquirendis omnibusque uten-
silibus, quae quomodocumque ') quolibet modo dici vel no-
minari possunt, sanctae Paderbrunnensi aecclesiae in hono-
rem sanctae Dei genitricis Mariae sanctique Kyliani martiris
ac beati Liborii confessoria constructae per hanc regalem
paginam largimus *) omnium hominum contradictione remota.
Insuper etiam regali auctoritate precipimus, ut nulla maior
minorve persona aliqua iudiciaria potestate in eisdem prediis
se intromittat, nisi advocatiis quae^) eiusdem aecclesiae epi-
scopus sibi eligat. Si quis autem, quod absit, hoc nostrae
donationis preceptum infringere ausus fuerit, centum libras
auri persolvat: L eidem aecclesiae et L nostrae camerae. Et
ut haec nostrae largitionis auctoritas iirma et inconvnlsa per-
maneat, hoc preceptum inde conscriptum manu propria robo-
rantes, sigillo nostro iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici secundi regis inTictissimi.
(L. M.) Guntherus cancellarius vice Erchanbaldi archicappel*

lani recognovit.

Data V. nonas MAß; indictione XI; anno Dominicae in-
camationis millesimo XIII; anno vero domni Heinrici secundi
regnantis XI^). Actum Werla'). Feliciter, amen.

») I; 64ttten Tic^tift Dei. - ') I; e' ©«^ten. — ») Se^ü C^atm. —
*) I; largimur Si^aieit. - ^) I; advocaius quem rid^g Sd^teti. —
•) 6d^ten (ot aÜ fßarianit XII. — ^) I ; Werlae 6^teii.

136.

■

@t. 1582a. (gkona 1013 9(pril 24.)

ftdnig ^eitirid^ IL fd^enlt ber ^abetbomer Jtitd^e ben il^ tiom

(Srjbifd^ofe Untoann t)on Bremen äbertragenen $of SemeiSl^aufen

)ii voU\teiem ßigent^unt }um ©eMd^tni^ Aaifer OttoiS III.^

ber eigenen SItem unb ber @ema^lin.

158 lOld.

Va^crMr« A. Cr ig. 9b:. 10b ( SirudkiittdEe ). Druii: ^r^rb C. I.
62. conf. R. 758 unb vita Meinwerci Mon. 6. SS. XI. 115, 40.

^* In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Heinricus
divina favente dementia rex. (Tribunal animae) dilatamus,
si aecclesias Christi cum sibi subiectis ampliamus; qua de re
fldelium Dei universitati (pateat), quod hac in(tentione,) in-
terventu dilectissimae contect(alis nostrae Cune)gundae reginae
nec(non et) Heriberti archiepiscopi Coloniensis, Adalbaldi
Traiectensis, (Theoderici) Mimegardevordensis , Theoderici
Metensis, (Bemwa)rdi Hildeneshemensis, Thietmari Osnebru-
gensis, Erici Havelbergensis sanctae Paterbrunnensi aecclesiae
in honorem sanctae Dei genitricis Mariae sanctique Kiliani
martiris et sancti LiborSi confessoris consecratae, cui (etiam)
Mei(nwer)cus venerabilis episcopus presidet, quandam cortem
nostrae proprietatis Berneshuson dictam in pago Lisga (in
comitatu Udonis sitam, quam ab Unwanno Bremonensis ec-
clesiae archiepiscopo donante) per advocatum suum Udonem
legitima tradicione accepi(mus, pro remedio) animanim (divae
memoriae) Ottonis imperatoris tercii (senioris scilicet nostri
et incolumitate vliae) utrinsque presentis videlicet et futorae
(coniugisque nostrae dilectissimae nee minus pro stabilitate
regni proprietario i)ure concedimus cum omnibUs appertincn-
tüs, rebus, territoriiS) villis, mancipiis (utriusque) sexus,
silvis, Tenationibus, aquis aquarumve decursibus, molendinis,
piscationibus, yüs et inviis), exitibus et reditibus, pratis et
pascuis et cum omnibus acquisitis (vel acquirendis): ea ra-
tione, ut (prenominatus episcopus eiusque successores liberam)
potestatem in eiusdem ecclesiae utilitatem (vertendi habeant.
Si quis autem in posterüm, quod absit, praefatam ecclesiam)
inquietare contendat, (de eisdem prediis, perp)etuo anathe-
mate condemnet(ur ; insuper C libras a)nri optimi componat
L regiae (camerae et L ) eidem ecclesiae, quem inquie-
tare presumpsit et ut haec tra)dicionis auctoritas (stabilis)
hanc

S^e Uthtnbe ifl nur nod^ in gtögtentl^UiS unleibatm ge^en
erl^alten, bod^ beflätigt 9lr. 13p ben äBortlaut beS %ei^t^. 3)et

1P13. 1^9

StttoT ber vita Meinwerci l^atte urfprüngUd^ bie rid^jtige Ritter-
Deniententei^e ber Urlunbe entnommen, lie^ fid^ aber fpater burd^
92r. 139 irreleiten aud^ nod^ äSigger t). Serben einjufügen. 3)Qd
Saturn ifi nur au^ ber vita Meinwerci ju entnehmen. SSergl.
^einrid^ II. non ^irfd^/ II. 394 9(nm. \, 6ef. bie 9}ac^träge von
^abfi. »ergl. gidter, »eiträge §. 170.

137.

®t. 1582 b. ((Srona 1013 «pril 24.)

Jtönig ^einrid^ IL fd^enlt ber ^aberbomer JHrd^e beni|imt)om

Si^bifd^ofe Unmann von Bremen übertragenen $of Seme^^aufen

atö ooQfretei^ Sigentl^um }um ®ebad(^t]ttg Aaifer Ottod III. unb

ber eigenen (SItem unb Skmoi^lin.

9«^r^rtt A. Cxig.: 9lr. lOft. Drutf: tfr^tb C. I. 62. oo»f. R.
768 wib MoQum. Genn. SS. XI. 115, 40.

d. /fi nomine sanctae et individuae Triniialis. Hein-
ricus divina favente dementia rex, Quoniam divinae
dispositionis Providentia nos ad summum reipubli-
cae eulmen regendum provexit\\ei universitati multorum
quamvis merito inferiores tamen eminentiore quadam nominis
prerogativa preesse (disposuit) eius, cuius misericordia sumus
snblimati, in omnibus oportet obedire preceptis, ut utilitati
Babditorum providentes, qtianto plus preceteris sub specie
honoris ascendisse c^rnimur, tanto magis interius humilitati
bis, qui sub (urabra) regiminis deservivnt, debitam retiibu-
tionis exhibe)ndo) familiari conpassione condescendamus. Nam
81 qualitates servientium nobis piae discrecionis iutuitu (exa-
minantes) unicuique pro qualitate (meritonim recompensare)
studuerimus, debitum persolvendo dominicum preceptum im-

plemus et excellentiam regiae dignitatis eos procul

dubio plures .... credimus et d cumque infra-

gibiUter la . . . . quod recip Quorum petitioui . .

. . . causa qua pro studere videmus, quandamcor-

tem (nostrae) proprietatis Ber(ne8)hu3on dictam in pago Lisga
in comitatu Udonis sitam (quam ab Unewanno) Bremonense

160 1018.

archiepiscopo donante per advocatum suum Udonem absque
omni contradictione legitima traditione (accepimus), sanctae
Paderbronnensi aecclesiae in honore sanctae Dei genitricis
Mariae sanctorumque Eiliani martyris et Liborii confessoris
con(8ecratae pro remedi)o animarum dive memoriae Ottonis
imperatoris tercii senioris scilicet nostri omniumque parentum
(nostrorum) simul ac dilectissime coningis nostrae et prosta-
bilitate regni proprietario iure concedimus cum omnibus ap-
pertinenciis, (rebus, territoriis,) yillis, mancipiis utriusque
sexus, silyis, yenationibus , aquis aquarumve decursibus, mo-
lendinis, piscationibus, viis et inviis, exitibus et reditibuB,
pratis ac pascuis et cum omnibus acquisitis vel inquirendis:
ea ratione, ut prenominatus (episcopus eiusque) successores
liberam (potestatem in eiusdem) aecclesiae utilitatem vertendi
babeant. Si quis autem in posterum, quod absit, prefatam
ecclesiam (inquie)tare contendat, (de eisdem prediis perpetuo)
anathemate condemnetur. Ihsuper (C libras auri optimi com-
ponat, dimidietatem regiae camerae et reliquam partem eidem
ecclesiae, quam inquietare presumpsit. Et ut haec nostrae
traditionis auctoritas stabilis permaneat, hanc regalis precepti
paginam conscribi ac manu propria (con)firmantes sigillo
nostro (iussimus insigniri).

Signum domtd Heinrict secundi regis (L. M.) ^ inrictissimi.
GurUherius caiiceUarius vice Ercamhaldi archicapelani (L. S.)

recognovi,

*) Das Woiiogtamm fd^nt tofl^oflen.

SHe tlrhmbe ^at butd^ gaaleti in ben galten ftarf gelitten.
J)tt* S>atttm ifi nur au& ber vita Meinwerci SS. XI. 115, 40
}U entnel^nten. ^a^ 9lonogramm n^ar gejeid^net^ el^e ber Xept
gefd^rieben nnb bie Äanjlemnterfd^ft eingetragen mar. SDie
Untetfd^ftieilen fd^etnen von anberer ^anb xoit ber ^e^ gef(i^ne^
Ben }u fein. — 93on bem Siegel ift bo^ aRittelftüd in guter ^r&
gung erl^atten (gol^^ ^einrid^ II. 2).

mmmtumm

} •*>.. Im:..! j PX

n

bet

^ t üing Söcfifalcn

t>on

I

H. ttU l m Q n 0.

B n> e i t e c 93 a n 0.

t. 3(bt()ei(ung: S)te XtVtC,

beatbtiitt bon

«Kit Qütiöer Unterftü^ung bc§ S)itcctoriumS bct iJönißlic^

2. $eft mit einet SicQeltafel.

9R ä n fl e t;
S)(ud unb Sectag ))on griebii(( Stcgenftbcrg.

0.

jögert; td^ ^offe, baS britte in roenig 3Konatctt folgen laffen ju
tonnen.

SKünfter, im 3lpril 1880.

£er SB erlege c.

1013. 161

138.

ad et. 1682. (®tona 1013 3(pnl 24.)
Aönig i^einttd^ U. fi^enlt jum @ebäd[itnif[e ^aifer Dtto'd III.^
feiner eigenen Sltem nnb feiner @etnapn ben iJ^m vom &t^
Mfc^ofe Unioan von Bremen übertragenen $of äJlorungen bem
Sifd^ofe äReinn)er! von $aberbom jnr 9Zn|nie|ung auf £eben^;:
seit; nad[) feinem S^obe foUen bie @rtrage beS ^ofe^ jur ^etlei-
bnng ber ^aberbomer ftanoniler loertoenbet n)erben.

9>a^etbortl A. Cttg. 92t. 11 (SSnt^jmd). S^ege^ JMon. Germ. SS.
XI. 116, 41 SS. Ungebtudt.

(SS. XI. 115, 41. interventn regine Chunigunde — coUabo-
rantibüB Erchanbaldo Magontiensi archiepiscopo, Bemwardo
Hildenesheimensi , Arnoldo Halverstadensi, Heinrico Wircibur-
gensi, Thiederico Mimigardevordensi, Hildiwardo Citicensi
episcopis — quandam regiam curtem Moranga dictam in pago
Morangano in comitatu Bernhardi comitis sitam obtinuit
(Meinwercus), quam Unnwanus Bremensis archiepiscopus cum
manu advocati sui Udonis ipsi regi omnium hominum contra-
dictione remota tradidit quamque ipse rex pro remedio ani-
mae sui praedecessoris tercii Ottonis divae memoriae impe-
ratoris augusti et incolumitate suae vitae ac spe futurae cum
Omnibus attinentiis suis tali conditione Meinwerco episcopo
concessit, ut eandem curtem, quamdiu viveret, in proprios
usus potestative possideret; post finem vero vitae suae ad
vestitum canonicorum in Patherbrunnensi sede Deo sanctae*
que eins genitrici Mariae nee non beatis Eiliano ac Liborio
servientium annuatim meliorandum pertineret; et si quis hanc
donationem infringeret, 100 librasauripersolveret: 50 Pather-
brunnensi ecclesiae, 50 camerae regiae.).

(incoIuinit)at6 vitae noatrae pre(sentis) (silvis), ve-

nationibus cunctis(que) (nomi)nari possint ......

possideat; post finem vero vitae suae (ad vestitum) canonico-
rum in eadem sede Deo sanctaeque g(enitrici)

(don)acionem infringere presumpserit, centum libras

inde conscriptam manu propria roborantes sigillo . . (in)8igniri

i-\i( k^'2 '<■'- ^';

^O^JU. Z^ftjs^

162 1014.

Signum domni Beinrid secundi regis (L.M.)

GufUherius canceüarius vice ErehatJHUdi archicapdlani recogfnovij.

SHefeS 99tu(i^ftfi(I genfigt, mt bie äBal^rl^eit ber %ad^rid^t in
ber vita Meinwerci I. c. ju beflättgen. (Dol^ &^^/ ^einrid^ IL
®. 395 itnb @rl^arb R. 759 irrig). S>er gonje äßortlaut li(|e
fxd^ mit $älfe Don 3tt. 142 l^erflellen.

139.

@t. 1622. ^cam 1014 (3Rai).

ftaifer ^eintid^ n. beftittigt bem mit il^m in 9tom gemefenen
IBifd^ofe äReintoerl^ ebenfo mie ber $qoft^ bie fämmtfid^en burd^
ben Sranb untergegangenen ber ^etberborner Aird^e ertl^eitten

$ri])ilegien unb ®äterfd^enlungen.

Va^etbPm A. — ^Ibfd^tift: c. 6. 23. ^rud: (Stl^arb C. I. 63.
conf. R. 764.

In nomine sancte et individue TrinitatiB. Henricus divina
&Tente clemencia Romanorum Imperator augustus. Qaoniam
divine diepoaitioniB providencia nos ad regendam todus rei-
publice monarchiam apostolica benedictione provexit, ante
omnia antem hoc laborare debemus, ut qui coronam terreni
ünperii conceseit, post emensum huius vite spacium ea eciam
coronari permittat^ que non anferatur in etemum. Quod po-
tisaimum fieri decemimus, si loca ecclesiasticis obsequiis de-
putata Bostra auctoritate corroborentur, ut omni exteriore
ioqnietttdine remota in tranquilitate permaneant, quatinus
eonun precibus adiuvemur, qui ibi die noctuque orationibus
in Dei servitio vacare debentur, et quod per nos utpute *)
consciencia trepidi querere non presumimus sancte Dei ecclesie
servientinm pia intercessione impetremns. Quapropter uni-
yersitati fidelium nostrorum patere volumnB, qualiter Megen-
wer cus Paterbninnensi ^ ecclesie venerabiKs episcopvs pro
ecclesiastica utilitate arduum laborem aggressus nobiscum
Umina beatorum apostolorum Petri et PauU pia intentione
quesiyit devote supplicatums, ut ecclesia cui ipso pastoraK
cura presidet inprimis apostolica deinde nostra imperiali aucto-

1014. 163

litate corroboraret*), pro eo maxime, quia, quando ecclesia
foit concremata, omnia eiusdem ecclesie precepta atque pri-
yilegia incendio perierunt. Cuius peticiolii, quia rationabilis
videtür, gratnito adsentientes, quicquid eadem ecclesia per
iusticiaiin obtinere debet antecessorum nostrorum vel noBtra
oblatio neceterisque fidelibus ^) ibi coUatum in rebus, territoriis
yel in comitatibus ac districtu yel quibuscunque utensilibus
ac quicquid ipse episcopuB predictus MegenwercuB de sua
bereditate ibi contulit vel aliunde per commutationeiti aut
precariam legaliter adquisivit, denuo stabili dono concedimus
et impenali auctoritate confirmamus. Si quis autem nostre
confirmationis ^dictum ulterius aliqua presumptiöne infringere
temptaverit, centum librarum auri ad nostrum pondus com-
pOBitione multetur ac dimidium camere nostre persolvat, reli-
qumn vero eidem ecclesie, quam temerarie inquietare pre-
sumpsit. Et ut hec confirmatio per successioncs teniporum
stabilis et inconvulsa permaneat, banc imperialis precepti
paginam inde conscribi ac manu propria confirmantes sigillo
nostro iussimuB insigniri.

Signum domini Henrici serenissimi et imperatoris invictissimi.

(L. M.)
Gunterius cancellarius vice Ercanbaldi archicapellani recognovL

Data^) indictioneXI; aiino Dominice incamationisMXIII;
anno yero domni Henrici secundi regnantis XII ; imperii vero I.
Actum Papie. Feliciter, amen.

*) 6tatt utpote ober ut puto. — ') 6ttttt Paterbrunnensis. — *) Statt
oorroboraretur. — *) Statt Ghristique fidelinm? -^ ^) ^e tbif^l iry«
tl^ümli^cn 9lotiaen Übet baS WonatSbatum lauten c. 6. 1 bon (Btot^efi
^anb: NB. Anno 1661 adhac erat in Archivio capitoli hoiiu origi-
nale, quod vidi, in quo erat dies III. Non. August., qui dies hac
in copia est omissus. lieber bie Seflegelung ft^reibt (Stof^ueS ebettba:
habet aatdtn originale bnllam auream itnb c« S. 88: oontuli eatn
A. 1660 cum originali tigillato per auream bullam insignem. )8gl.
auc| Saaten 1. c, ber baS S)i|>Iom aud^ mit (8oib gejc^eben fein lägt.

11

164 1015.

140.

@t. 1640. aRüi^l^aufen 1015 Sanuor 15.

^atfer ^einrid^ II. fd^enlt ber ^aberborner Aird^e bett $of
^ol^cnflebt, bcn il^ni (Srjbifd^of Unxom vtm SStetnen übergeben ^atte.

^ahtthorn A. Crig.: 9tT. 12. ^Bfd^rtft: a 8. 39. ^tu(f: (tc^atb,
C. I. 6. 64. conf. R. 767.

C« /n nomtne «anc^ae 6/ individue Trinitatis. Bein-
ricus divina favente dementia Romanforum tmpera-
torJ^J augusius. Necesse est, ut cum res bona agilur
prius eius || (elacio) ^) in corde vincatur, ne, si a radice
misere intentionis prodeat, amaros ii(eqaitie fructus produ-
cat; ea) ') propter non surdi auditores evangelicae Marthae,
cuius more Meinwercus episcopus nobis frequenti ministerio
sata(git de) ^) servire, ob interventum Cunigundae imperatricis
aogustae contectalis videlicet n(oBtre necnon Everhardi) >)
sanctae Babenbergensis sedis episcopi sed et Egilberti Frisin-
gingensis ecclesie pontificis sacrosanctae Patherbrunnensi ^)
ecclesiae in honore sanctae Mariae mundi dominae sanctique
Eyliani martiris atque Lyborii conf(essori8 Domini consecrate
cur) ')tetti Honstede ^) dictam cum bmnibus pertinentiis, terris
videlicet cultis et incultis, (silvis) '), mancipiis utriusque sexus,
molendinis, piscationibus, aquis aquarum(Ye decureibus, qui-
buB scilicet archiepiscopuB) *) Unwan eam possedit nobisque
legaliter tradidit, in pago Rittiga, in comita(tu Bernhardi
comitis perpetuo iure) >) possidendam (tra) i)didimu8. (Et ut
bec nostre imperialis traditionis auctoritas finna et inconvulsa
pennaneat) ') , sigilli nostri impressione hanc (paginam manu
propria corroborando) ^) supterbullari iussimus.

Signum domni Eeinrici (L. M.)*) mi^J

fGunJ ^Jierius canceUarius fvice Erkanbaldi arduca-

peUJ^Jani notavi.
(Data)*) XVni. Kai. Febr.''); anno Dominicae incama-
tionis Mill. XV^); indictione X(III; anno autem domni Hein-
rici) ') secundi regnantis XIII; imperii vero primo. Actum
Mulinbusin. Feliciter, amen

1016. 165

■) «itS a etgfinai. — ') ^c SeSari toon a t^ n^tig. (St^arb (Cod. I. 64.)
kiexfd^ fi^ im %aume. — «) Rafut. — «) S)aft n dS l(a^iifil(!^ oben
an baS st angrffi^. — ^) Steint DoffjoQeti unb toar gead^nd el^e (Sb*
nogramntjeile? unb) ftanalctunterf^rift augefflgt »utben. — *) 9Bar k>or
bem Seite eingetragen. — ^) 5Da§ SRonatSbatum t)on anbetet l^anb na4«
getragen. — ») 3n bet 9a]^sa(I XY corrigirt ; fie iann leid^ füt XII ge-
legen »erben. S)a^r ber dttt^unt ber vita Meinwerci SS. XL 116, 1,
bur4 ben fid^ @^ien, ad ann. 1013 unb tl^eilioeife auii^ (Sr^arb (Reg.
769) l^aben tterleiten loffen, bte @d^en!ung in'S Salftr 1013, bie Inf»
fetttgnng bet ©ti^hragSurfunbe in*8 Sal^ 1016 gn fe^.

®er SIejrt ber Urhinbc ifi von bctnfelbcn ©d^reiber, ber an::
anfangt offene a^ fpäter burd^gel^enbd gefd^Ioffeite antoenbet^ ge-
fd^rieben. SSergl. jebodS) Slntn. 5, 6 u. 7. — aSon ber Sefiegelung
buTcl^ SSuUe (?) fd^eitien regelntä^g gefd^nittene Söd^er am untern
9tanbe l^er jnrül^ren ; bie t)on ©rl^orb erroäl^ntc rotl^e ©d^nur ifl
nid^t mel^r erl^dten.

S)te Urfunbe n)ar lange in )n)ei ä^l^eile geriffen^ l^atb in
'^erbom^ l^alb in 3ßnnfler aufben)al^rt. ®rft in biefem ^a^x^
^nnbert würben bie BtMt lieber jufannnengefägt.

141.

@t. 1660. S)ortmunb 1016 3anuar 10.

Äaifer §einrid^ II. fd^enft ber ^ßaberborner Äird^e bie frül^er

Dom Sifd^ofc SReinwerl an feine 3Butter SCbala, bann ven biefer

bem Äaifer übertragenen ©rbgüter 3i«we^]^anfen, SBalmoben,

ipa^erlal^^ $oIeI|eim^ 9RanbelbedE^ ©olbbedt, ^obenliaufen^

^öten^leben nnb äSalerSleben.

9>a^frbPrtt. Crtg.: 9{r.46. Vbfd^rift: a €.38. S)tuii: ^t^atb C.I.
71; conf. R. 863.

(^« In nomine sanctae et individuae Trinitaiis. Bein-
ricus Dei gratia Romanorum imperator augustus. Si

aeeclesiarum Dei subUmationibus omni studio II inservimus, aetemae ^j»^ 135,
retribationis premia nobis affutura esse speramus. Quapropter omnium
fidelium Christi presentium scilicet ac faturorum noverit universitas,
qualiter Meinwerccus sanctae Paterbrunnensis aecclesiae venerabilis epi-
scopuB omnia predia, quae hereditario iare possederat, matri suae Adalae ')
contradidit. (DehiDc) ') ipsa cum manu mariti et advocati soi Balderici

1C6 101«.

comitis conseDBa etiam hsredum eadem predia potesiative nobis dottftvit.
At noB perpetoae beatitadmifl spe ac pia prefiati epiacopi dilactiqae ne-
(potis nostri , qui) *) se omniaque siia dmno servicio mancipare gaudet,
preoe et devocione commoniti ^) predia eadem legitime nobis tradita, ioter
quae principales cortes sunt iste,: InunideshuBUn, WaIino(nthein)

Havurlou) i) Hukilhem, Mandelbiki, Qolthbiki, Doddonhosnn,

Hokinneslevo, Waker eslevo cum apperti(neiitibas) *) (in?) villis et
mancipiis utrinsque eexas, süvis, viiset invüs, ezitibasetreditibuB, molen-
(dinis , piscationibus , pascuis , yana) *)tioDibnB *) , qnesitis et inqnirendis,
omnibusqae uteosilibuB, quae qaolibet modo dici vel nominari po8(sant,
sancte Pader)^)briiimenBi aecclesiae OD honorem sanctae Dei genitricis
Mariae sanctique (Eyliani martiris ac beati Lyborii coDfessoris) ') con-
stmctae per hanc imperialem pag^am largimiir omnium hominom
contradictione rem(ota. Insuper etiam imperiali) ') anctoritate preci-
pimQB, at nalla maior minonre persona (aliqoa indiciaria potestate in
eisdem) ') predüs se intromittat, nisi advocatus quem eiasdem aecoleatae
episcopus sibi eligat. Si quis autem , quod (absit , hoc nostre dona) ')oio-
nis preceptum infringere ausus fuerit, centum libras auri per8(olvat:
L eidem ecclesie et L nostre) ') camare. Et nt haec nostrae largicionis
aactoritas firma et inconvulsa permaneat, hoc (prece) *)ptam inde oon-
Bcriptum manu propria corroborantes sigillo nostro iossimiiB (inBigniri) *).

(Signum domni Heinrici) Romanorum invictissimi (L. M.) ^) im-

peraioris,
Guntherius cancellarius vice Ercanbaldi archicappellani recognovit.

Data IUI. Idus Jan. ^); indictione XIII; anno Dominici^e
incarnationis M^XVP; anno vero dom(ni Hein)rici secondi
regnantis XIIII; imperii autem Jl^. Actum DRODMANNIA.
FELICITER, AMEN.

') %u8 a ergfingt. — ') %uf bafür gelaffenet 2Mt na^ettagen. — ») etati
venationibus — *) dorteüur. — *) Sd^int eigcn^änbig tioUjogen. —
*) Bp&ttt nachgetragen. 9gl. 9tder, SBcitrfige §. 847.

SHe von einer ^anb burd^gel^enb^ gefd^tiebene Urtunbe ifl flarl
bef(|&bigt. ®leid^ieitige 9Ui(Sf(|rift: Im ... . Heinrici impera^
toris et Meinwerci donatio. — SSott ber Sejiegeluttg burii^ ölet?
buQe finb nur bie ^ergamentriemen^ oberl^alb bed äBorted amen
btttd^gejogen, erl^lten.

1016. 167

142.

@t. 1661. 9)otttiumb 1016 Sottuar 10.

Äaifer ^cintid^ II. fd^cnft jum ©ebfid^tniifc Äaifer'Dtto'8in.,
feiner eigenen (SÜem unb feiner ®emal^lin ben il^m vom Srjbifd^ofe
Unn)an von Bremen übertragenen $of 3Rorungen bem Sifd^ofe
9Reinn)erI von $aber&om auf SebeniSseit }nr Stn^nie^ung; nad^
feinem S^obe foQen bie Ertrage beiS $ofe^ jur SeKeibnng ber

jtononiler vtmwbü n)erben.

9ühtthpru A. — Vbf^tift: a, 6. 32. Srutf: St^atb G. I. 72.
conf. R. 864.

»

(In nomine sanctae et individuae Trinitatis) '). Heinricus
divina favente clemencia Romanorum Imperator augustus.
Ecclesias Christi ampliare servorumque eins necessitatibus pie
ac clementer snbvenire imperialis promotionis ordo depoBcit.
Proinde fidelium Christi noverit industria , qualiter divino in-
stinctu ammoniti et interrentu dilectissime coniugis nostre
CSnigunde imperatricis auguste in id ipsum fratema caritate Nr. 138.
coUaborantibus Heriberte Coloniensi archiepiscopo, Theoderico
MimegardeTurdensi, Adelbaldo Traiectensi, Theoderico Me^
tensi, Wiggero Verdensi, Thiemaro Ossenbmgensi, Erico
Havelbergensi sancte Patherbumensi ecclesie in honorem sancte
Dei genitricis Marie sanctique Kyliani martiris et sancti Li"
borii confessoris constructe, cai eciam Meinwerchus yenera-
bilis episcopus presidet, qnandam nostram cortem Moronga
dictam in pago Morongano in comitatu Bennonis comitis
sitam, quam nobis Unowanus Brimnensis ') archiepiscopus cum
manu advocati sui Udonis tradidit omnium hominum contra-
dictione remota pro remedio anime senioris nostri tercii Ot-
tonis dive scilicet memorie imperatoris angusti et incolomi-
tate yite nostre presentis ac spe future per hanc imperialem
paginam concedimus atque largimur cum omnibus appendicüb,
areis, yiIUs, pascuis, aquis, aquarumve decursibus, piscatio-
nibus, molendinis, silvis, venationibus, cunctisque, qualicun-
que modo nominari possint utensilibus: ea videlicet ratione,

168 1016.

ut predictus Meinwerchus episcopus eandem cortem, quamdiu
▼ivat, in usus proprios potestative possideat; post finem yero
vite sue ad vestitum canonicorum in eadem Deo sancteque
Dei genitrici eins Marie necnon beatis Kyliano ac Libero^)
servientium annuatim meliorandum pertineat. Si quis vero
hanc nostram donadonem infringere presumpserit, centum
libras auri persolvat: L eidem ecclesie, L vero nostre camere.
Et ut hec nostre liberalitatis auctoritas stabilis et inconvulsa
permaneat, hanc cartam inde conscriptam manu propria ro-
borantes sigillo nostro iussinius insigniri^).

Guntherius cancellarius vice Erchanbaldi archicapellani reco-
novi^). Data IUI. Ydus Januarias; indictione XIII; anno Do-
minice incamationis MXVI; anno vero domni Heinrici regnan-
tis XIIII; imperii autem II. Actum Drodmannia. Feliciter,
amen.

*) Son Wppttmann na^ettagen. — ') %m Slanbe firemensis, too^I rid^
tiger Bremonensiß. — ") fßon ganj ]p6itx J^onb Liborio corrigiri. —
*) ^iet folgt bon SBt^permann nad^geirogen: Signum domini Heinrici 11.
regis invictissimi (L. M.) (Sertted^felung mit Jlx, 138). — *) ^u9 re-
cognovit mit 9lofut Mcbeffert.

143

©t. 1662. S)ortmunb 1016 Satrnar 14.

jlaifer ^einrid^ IL fd^It ber ^aberborner ^ird^e ben i^m

vom @r}6ifd^ofe Untoan von SSretnen übertragenen ^of 93em^

l^aufen jum ®ebad^tnig ftaifer Dtto'S UI. , ber eigenen Sltem

unb feiner ©emal^lin.

9a^erbprn A. — ISlbfd^ttft: a, @. 45. ^rucf: (Sr^rb G. I. 72;
conf. R. 865.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis *). Heinricus
Nr. 136. divina favente clemencia Romanorum imperator augustns. Tri-
bunal anime dilatamus, si ecclesias Christi com sibi sabiectisampliamus;
qua de re fideliom Dei universitati pateat, quod hac intentione, inter-
venta dilectissime contectatis nostre Gunignnde imperatricis augliste
nee non et Heriberti archiepiscopi Coloniensis, Adalbaldi Traiectensis, Theo-
derici Mimegardevurdensis , Tkeoderi Metensis, Wiggeri Yerdensis,

1016. 169

Thietmari Oeenbnrgendsy Erici Ha-velbergensis • • sancte Pftderbuniensi
ecdesie in honore sanote Dei genitricia Marie sanctique Kyliani martiris
et sancti liborii consecrate, cui eiiam Heinwercus YeneranduB episco-
pns presidet, quandam cnrtem nostre proprietatis Bemeshusen diciam
in pago Lbga in comitatn Udouis sitam , quam ab Unwano Bremonense
archiepiscopo donante et per advocatmn suum Udonem legitima tradi-
cione accepimus, pro remedio animaram dive memorie Otionis impera-
toris tercü senioris scilicet nostri et incolomitate vite nostre atriosque,
presentis yidelicet ac fdture coniugisqne nostre dilectissime nee minus
pro stabilitate regni proprietario inre concedimas cum omnibus apper-
tinenciis, rebus, territoriis, villis, mancipiis utriusque sexns, silvis, vena*
iionibus, aquis aquarmnve decursibus, molendinis, piscationibus , viis et
invüs, exitibus et reditibus, pratis et pascuis et cum omnibus aoquisitis
vel inqnirendis : ea ratione, ut prenotatUB episcopus eiusque snccesso*
res liberam potestatem in eiusdem eoclesie utilitatem vertendi habeant.
Si quis autem in posterum, quod absit, pre£atam eodesiam inquietare
contendat de eisdem prediis , perpetuo anathemate condempnetnr. Insuper
C libras auri optimi componat: dimidietatem regio camere et reliquam
partem eidem ecclesie, quam inquietare presumpsit. Et ut beo nostre

tradicionis auotoritas stabilis et inconvulsa permaneat, hanc car-
tam inde conscriptam manu propria roborantes sigillo nostro
iussimus insigniri.

Guntherius cancellarius yice Erkanbaldi archicapellani reco-

gnovit.

Data XIX. Febr.; indictione XIII; anno Dominice incar-
nationis MXVI; anno vero domni Heinrici secundi regnantis
XIIII; imperii autem secundo. Actum Drodmannie.
') Son 9Bt|)))ermann nad^eixagen.

Ueber baS SSet^&Unijs ber Utiunbe aU SteuauiSfertigung }tt
SRr. 136 oergl. gider, »eiträge §§. 167, 170.

t44.

6t. 1663. (©ortmunb) 1016 Januar 14.

ftaifer ^eiitrid^ II. beftätigt ber ^aberborner Jtird^e ben
Scfift ber ©raffd^aft be^ tjcrflorbenen ®rafen ^a^olb.

^ahvtbptu /L Ori0.: 9tr. 46. ^Ibfdftrtft: b. 6. 86. S)rtt(!: Sr«
l^atb G. I. 73. conf. R. 866.

ti. In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Bein-

170 1016.

ricus Dei gratia Romanorum imperator Augustus.

Nr. 134. Divine pittatis clem{eniia), tpaae no% adculmen imperiaUs \\ maiestaiis per-
dnxii, ad hoc volnit regnare, at i^cclesiarum ordini firmando atque cor-
roborando subveniamus : bis autem (ma)xim6 locis, qaae ab aateoessori-
bns nostris regibus, imperatoribus fimdaia, sed iam peccatis exigentibas
paene videbaniur annullata. Qua(propter) ') oiuniam fidelium noatroruiu
presentiain scilioet ac fQtu(rorum) ^) industriae notum esse voImnoB, qua-
liter DOS divini amoris instinoia pro remedio a(]ii]nae ]i03)')trae aeu par
rentum nostrorum necnon et tercii (Ott) ')oms bonae memoriae impera-
toris dilecteqae coniugis nostrae Gimigaudae imperatricis (augustae
interven) ')tu atque Meginwero sanctae Podrebronnensia ^cde^sie venera-
bilia epiacopi rogatu sibi sanctaeque suae (ecdesie a) ^) Karolo magno
imperatore olün (fundate nostris vero temporibus ince)^)ndium paasae
(in honore enim sancte Dei genitricia semperque virginis Marie et sanoü
Eiliani martiris Liboriique confesioria dedicate comitatum, quem Ha-
bold comes dum vixit tenuit, situm scilicet in locis Haverga, Limga,
Thiatmalli, Aga, Patherga, Trevereega, Langaueka, Erpesfeld, Silbike,
Matfelt, Nihterga, Sinatfelt, BaUevan prope Spriada, Bambiki, (Zession,
Sewardeshuson , cum omni legalitate in proprium concedimus atque lar»
gimur per hanc nostram imperialein paginam: eo videlicet racionia
tenore, ut prefatus episoopus Meginwero suique successores preacripte
ecclesie presidentea dehinc liberam habeant potestatcm de eodem comi-
tatu eiusque utilitati) i)bu8 , quicquid (eia placuerit, faciendi ad eorum)')
tarnen utilitatesn e^coleaie^, omnium (videlicet inquietudine) *) remota. Et
ut haec nostre traditionia aeu (confir) *)mationia auctoritaa atabilia et
inconcussa omni habeatur tempore, hoc preceptum inde conacriptum
(manu propria) ') firmare curavimns et aigillo noatro insigniri iuaaimua.

Signum domni Heinrici (L. M.)^) imperatoris augusti.
Guniherius cancellarius vice^) archicapeUani recognovi.

Data XVffll. Kai. Febr. ^); mdi(ctione XHI; anno)«) Do-
niinicae incarnationia Millessimo XVI; auno vere domni Hein-
rici secundi regnantis X(IIII; imperii) ') II.
Actum (Drodmanniae) FELICITER AMEN*).

*) ^u8 b crgdnat. — *) 6d^nt eigen^Änbig »ollaogen. — ») b fügt Erkin-
baldi ^ittju. — ♦) ^Raci^ctrogen. — *) SBon Actum an fc^It in b.

S)aö Dtiginal ift ftarf äerflört. — Sffm untern Slanbc burd^ge^
jogenc 5ßetganientjlrctfett beuten auf Sefiegelung burd^ SIeibutte.
S>ut(|ii»e0 von berfelben $anb gefd^tieben^ bie ntel^a# n aU
@q)itäl(i^en in fonft mit äRinu^cel gefd^ebenen äScrten ann)enbet.

1017. 171

145.

I

@t. 1681. ®oHax 1017 m&ti 26.

Itaifei ^einrid^ II. btfiätigt ine Stiftung bei» Alofteti^ Stevx^
naht uitb niitttnt t^ unter ®eto&l^rung ber ^ntmunitöt unb freiet
i6tifftnn)al^I in fein Mundibardiuin. SHe Stiftung ifi botirt mit
@fltetn in Jlemnabe, ^egen (Hogen?), Sdrrie^ Xilnberen, Ol^r,
^orft, Rothe, Sarbomid^ Dd^ffen^ äSittorp, Srietlingen, Sie»
nenbüttel, Slbbenflorf, ^anerbeÄ, ©al^nfen, ©uberburg, Älenle,
aBid^manndbDtfiel, Senbedborf , iBSebel, äBol^Ierflebt, Aoterbed,
i^oQen^ 3(n^ 6etl^^ ^ipfiebt^ Sinigas.

ittmnatt. — 9bf 4f tf t: dotbe^ b. @. 156 unb baraul co^ri c. ®. 116.
5Drtt(i: 6(taten, »d ann.; oonf. R. 871.

In nomine sancte et individue Trinitatia. Heinricus >)
Dei donante clemencia Romanorum Imperator augustus.

Omnium sancte Dei ecdeaie noBirommqae fideliam presentium ae fata- Nr. 129.
ronun comperiat universitas; qualiter donma Frederona venarabüis ab-
batiaaa einsque eoror Imma cometiBsa Gerone oomite adittvante constru-
xerunt quoddam mosastermm in villaKeminata^) dictum') in pago

Tilithiy in oomitatu Bemhardi ducisaitam^), in bonore sancte

Dei genitricit et perpetue virginie Marie dedicatum, ad qaod omnem

hereditatem guam curtes scilicet ac villas infra nominatos £e-

minata'), Hegen, Hogen, Barigi, Tundiriun, Othere, Warstan, Rothe,
Bardewic, Hotmannessun, Witthorp, Britlingi, Biangibadiburg, Addenes-
thorp, Hatherbike^), Bodenbusen, Satherburg, Cianiki, Wigmanesbur-
stall , Benedesthorp , Widila , Waldersidi , Kokerbiki , Haiana ^ , Aun , Se-
tila, Hepstidi, Sinigas gratissima voluntate tradiderunt, unde nostram
maieatatem imperialem '') aggresse supplicea rogaverunt« ut ipsum
monasterium in nostri mundiburgio ^) susciperemus. Quod nos petitione

Cunegundis ') dilecte coniugis nostre imperatricis videlicet ab
honorabili *•) interventu Theoderici Mindensis ' *) episcopi fecisse cogno-
scat uniTereataa fideliam. Ad hec statuimus, ut predicti monasterii

abbatisse talis libertatis legis >^) ac proprietatis ^') fruerentur,

qnali cetere sancte moniales in regne nostro sub regula Sti.

Benedicti iuste viventes utantur i^). Insuper concedimus eidem

abbacie ut nuUus marchio, nullus comes nuUaque nostri im-

perii magna yel parra persona in ea vel placitnm facere vel

publieam fniitio&em '^) ezire >^), nisi adTocatos, quem abba-

172 1017.

tisBa que tunc temporis fiierit cum sanctimonialium consensu
voluerit. In obitu vero abbatisse eiusdem monasterii liberum
habeant arbitrium aliam eligendi iuxta regulam Sti Benedicti.
Et ut huiuB nostre auctoritatis Privilegium perseveret, hanc
paginam manu propria roborantes sigillo nostro iussimus in-
signiri.

Signum domini Heinrici Romanorum imperatoris augusti. (L.M.)
Gnntherius cancellarius vice Erchinboldi archicapellani no-

tarius *').

Anno Dominice incarnationisMXVI; indictione XV ; anno
vero domni Henrici imperatoris augusti XV regnantis; imperii
IIII. Actum Goslar. Data VII. Kai. Aprilis.

') b ; Henricas c. — *) b ; Kaminata c. — ^ b ; diota c. — ^) b ; situm
ri^Üg c. — *) b; Haterbike c. — •) b; Holana c. — ') b; ^^i c. —
**) b ; mundiburdio c. — •) b ; Chmigundis c. — '<^ b ; ac honorabilis
tid^g c. — ") b} Mindonensis c. — ") b; lege ri^itg c. — ■>) b
unb c {bit ao regulae primatu oonf. 9h:. 167. — ^*) b; atnntar c -^
'*) b unb c ^ait fanctionem. — *^ b; exercere ttd^ c. Skit
jiebo4 int Ctioinole ezire fianb, ntail^t bieSergl. oon 9U. 167 fel^ uw^t^
fc^etnli^. — >^ b ttttb jiati notavi

tleber bie 9lamenbeutung ifl äBerjiebe^ 8ef($rei6ung ber Skme

U. f. W. 6. 243, 245, 264, 268 Uttb SBcbelinb SRotCtt II. 65,
fotuie 2)flrre, Origines Kaminatenses @. 4 änm. 3 ju X)Ctfll.

146.

6t. 1686. ^poberbom 1017 Sunt 10.

Äaifer $cittri($ II. fd^cnft, um mit feiner ©emal^lin in bic

@ebeti^gemeinfd^aft ber $ ab er borner ^rd^e aufgenommen iuxmu

ben, biefer Aird^e bad il^m übertragene Sefi^tl^um bed ^einrid^ in

S)Almen, 9liel^eim, ©ietl^en, Rattern, Berchalostron , Sembed,

Hoclon, Dlfen(?) unb Stedfling^aufen.

9>abetbprtl A. — «bft^rift: b. ®. 87. l)xuä: ^r^atb C. I. 74
conf. R. 879.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Heinricus Dei
gracia Romanomm imperator augustus. Omnium Christi fide-

1017- 173

lium indnatria noverit, qualiter nos divini amoris respectu et
dilectisBime coniugis nostre, qui dno sumus in carne una,
Cimigaiide videlicet imperatrids auguste rogatu et instincta
sancte Paterbrunnensi ecclesie in honore sancte Dei genitricis
Marie et sancti Eiliani martiris sanctique Liborii ter beati
confessoris dedicate tale predium proprietavimus , quäle nobis,
omni hominum contradictione remota, tradidit Heinricns —
in comitatn Herimanni comitis: in Dulmine mansum unum, in
Nienhem manRnni I, in Sitünne mansum I, Haiostron man-
sum I, in Berchalostron mansum I, in Lehembeke mansum I,
in Hoclon mansum I; in comitatu Ottonis comitis: in Elvepo
mansum I, in Ricoldinchusun mansum I cum L mandpiis
utriusque sexus, areis, villis, pascuis, aquis aquarumve de-
cursibus, piscationibus, molendinis, silvis, venationibus et
Omnibus appendiciis cunctisque qualicunque modo nominari
possint utensilibus: ea scilicet ratione, ut uterque nostrum
tam vestitura quam victu stipendialem amodo ab episcopo
sedis subscripte '), nunc vero a domno Meginwerco pre-
sule et post a successoribus ipsius communi canonicorum
consensu cum perpetua oracionum participatione plenarie
inibi sicut unum^) fratrum accipiat et potestative possideat.
Et ut bec traditio nostre liberalitatis stabilis et inconcussa
permaneat, hanc cartam inde conscriptam manu propria robo-
rantes sigillo nostro subterbuUari iussimus.

Signum domni Heinrici Komanorum invictissimi imperatoris

augusti. (L. M.)
Guntherius cancellarius vice Arcbanbaldi archicappell.recognoYit.

Data nil. Idus Junii; indictione XII; anno Dominice
incamationiß MXYII; anno vero domni Heinrici secundi re-
gnantis XVI; imperii IIH. Actum Patherbrunnon.

*) @tatt supra Scripte. — ^ @tatt onus.

174 1017.

147.

6t. 1687. Seilfau 1017 Suü 10.

ftaifer $etntt$ 11. fd^enlt htm t)om Sifd^ofe Steinroerl erbauten
Atofter Slbbingl^of ein ®ut in Siebet, hai et von StebialbuiS

)u erblid^em Seft|e erl^alten l^atte.

9><l^etl»9VII B. — %h]^x\\i: a. S)tuä: Solle, tradd. Corb. 67;
6d^ten, ad aan. conf. ^rl^arb R. 881.

Cf. In nomine sanctae et individue Trinitatis. Heinricus
Dei gracia Romanoram Imperator augüstus. Generalis Christi
fidelium industria novit ') aliud in homine esse , guod regere
valeat tamquam vir, aliud tamquam femina quod regatur.
Hac contemplatione interius vigilantes et exterius quasi ob-
dormiscentes divini amoris respectu et dilectissime femine sive
coniugis nostre Cunignnde scilicet imperatricis auguste inter-
yentu aecciesiae nove, quam in honore sanctae Marie omninm-
que sanctorum venerandus episcopus Meginwercus in occiden-
tali parte Paterbrunnensis suburbii dedicationem consummando
construxit, predium tale proprietayimus, quäle legaliter et
capitulariter nomine Redialdus ad nostras manus imperiales
hereditavit, in pago Hesse Saxonico, in comitatu Heremanni
Gomitis in villa Nedere nominata cum mancipiis utriusque
sezus, areis, yillis, pascuis, aquis aquarumve decursibus,
piscationibus , molendinis, silvis, yenationibus et Omnibus
appendiciis cunctis^ue qualicunque modo nominari possunt
Utensilibus: eodemqne teuere, ut fratres ^ eiusdem monasterii
choro concordia caritatis sub regula sancti Benedicti Domino
famulantes proprietario iure potestative illud habeant atque
possideant. Et ut b^e traditio nostrae liberalitatis stabüis
et inconvnlsa permaneat, banc cartam inde conscriptam manu
propria roborantes sigillo nostro subterbullari iussimus.

Signum domni Heinrici invictissimi Romanorum imperatoris

augusti. (L. M.)
Guntherius cancellarius vice Ercbanbaldi archicappellani notavit.

Actum Lietzgo. Data VI. Idus Julii; indictione XII;

1017. IW

aimo Dominice incamatioms Millesimo XVII; anno vero donmi
Heinrici secnndi regnantis XVI; imperii IUI.

•) Statt noverit. — ^) gfe^H in.

a

148.

et. 1688. £ei|Iaii 1017 3uH 11.

ÄaifcT ©einrid^ II. fd&cnft betn»ifd^ofe aReintöetl Don^aber*

Born bie SIBtet ^dmaxd^ou^tn.

f^flmat^lianfeii. Otig.: Staats 'flrd^tt) Stoxbucg. ^xui: (ir|atb
C. I. 74. conf. R. 882.

^' In nomine sanctae et individuae Trinitaiis. Bein-
rious Dei gratia Romanorum imperator augu8tu8^).\\
Canonnm statuta non ore hominum sed spiritu Dei oondita
precipiont, ut episcopi frequenter claustra monachorom visi-
tent et, si qua extra regulam iUic invenerint, abscidant et
corrigant; hec vigilanter interius comtemplantes et in huius
Tit^ itinere onera nostra episcopis imponendo levigantes, cari-
tatis causa, sine qua dives pauper est, cum interventu aman-
tissime coniugis nostrae Cunigunde videlicet imperatricis au-
gaste, tum archiepiscoporum: Erchanbaldi Mogontiensis, Pop-
ponis Treverensis, Geronis Magatheburgensis, Unwani Bre-
monensis et episcoporum: Amoldi Halverstedensis, Epponis
Papenbergensis, Theodrici Mettensis, Heinrici Wirceburgensis,
Theodrici Mimmegardevurdensis , Heinrici Parmensis, Theo-
drici^) Mindonensis, Thiemonis Merseburgensis, Erici Havel-
bergensis; laicorum quoque Berenhardi ducis, Sigefridi atque
Edziconis comitum abbatiam nomine Helmwardeshusun cum
Omnibus suis appenditiis mobilibus et immobilibus sedi Pater-
bronnensi in honore sanctae Mariae sanctorumque Kiliani
atque Liborii eonstructae, cui insignis acqaisitionis presul
Meginwercus in presentiarum preest, in proprium dedimus
nostroque ^) iure et dominio in ius et dominium ipsius amodo
potestative et iuxta regulam sancti Benedicti episcopalrter 2)
disponendam atque possidendam tradidimus. Et ot hec no-

178 1017.

fitrae traditionis pagina firma et inconvulsa permaneat, manu
propria corroborantes atque confirmaotes sigilli nostri impres-
sione subtus^) eam sigillari iussimus.

Signum domni Beinrici invictissimi Ramanorum (L. M.)*y tm-

peratoris augusti.
Guntherius cancellarius vice ErchanbtUdi archicappdlani (L. S.)

notavü.

Data Y. idus Julii^; indictione XII''), anno Dominicae
incamationis MXYII; anno vero domni Heimici secondi re-
gnantis XYI; imperii Ol.

Actum Lieczgo ^

SHe gange erfte SnU toot mit bunflerer ^tnte Dorgefc^neben; am Imfen
Staube in bet 64tift beft XV. saec. canonum. — ^) (Eorrigirt. —
») St^lt e. — •) SBeidJt bcm SRonogramm o«8. — •*) ©d^int bolljogen.
— *) TOi belletet 5)tnte fpöter no^getroöen. — ') 5He 8«^^ übet ber
Seile na^gettagen.

t>a& }iemlid^ gttt etl^altene unb aitögepr&gte Siegel ifi boS
nid^t bei ^effnet oufgefftl^rte goI|, §einri($ n. 3.

Unter ben traditiones Meinwerci (3lx. 40) ftnbet fld^ ein
am untern 9tanbe De abbatia Hehnwardesh. bejeid^neter Qtitel
bed ^l^altö: Hi sunt testes: Thietmer, Ekkica, Luther, £k-
kica. Radig, Walhem, Widukin, Benna, Eiza, Amulag, Yolc-
bat, Thietmer, Immed, Gerbraht, Wiking, Thiedric, Ibo,
Aica, Heriward, Burchard, Dodica, Tiaza, Yretheric, Lefherd,
Essulf, Ova, Widula, Fronca, Heriman, Thiaza, Bova.

Episcopus Thieodericus.
dux Bemhardus (nad^getragen).

IXeber bie groge Qq!^1 von Domel^nten ^Titerpenienten Dergl.
^der, »eiträge §. 99.

149.

@t. 1694. äRil^l^anfen 1017 (S)ecember).

Äaifer ^einrid^ n. betätigt bem ©tifte Slorbl^aufen ben bctn-
felben Don feiner äll^ne äRat^ilbe gefd^enlten $of &tmm.

miknfttt A. - 9lbf4tifi: a. 171. ^tudf: »anb I. 447.

lOir. 177

In nomine sancte et indiTidue Trinitatis. Heinricus divina
fayente dementia Romanonim imperator augustus. Ad hoc
divinitate propitia in imperii fastigia sublimitas *) nos esse
cognoBcimns, ut donationes yenerabilibus ecclesianim Dei locis
ab antecessoribus noatris collatas imperiali auctoritate robo-
remur nostreque largitatis munificentia gratuita amp^''aremu8.
Quapropter noverit omnium Dei fidelium nostrorumque uni-
versitas, qualiter nos pro remedio anime nostre paren. imque
nostrorum necnon interventu veneran'di Aldahensis ecciesie
abbatis Godehardi monasterio apud Northusen in honore
sancte Dei genitricis Marie et sancti Johannis baptiste ac
beati martiris Enstachii ab attava nostra beate memorie re-
gina Mathilda constructo, cui venerabilis abbatissa Bia pre-
esse yidetur, quandam curtem Gamini dictam, quam eadem
regina predicte ecciesie contulit, sitam in pago Wesvalorum,
in comitatu Hermanni comitis ea legalitatis integritate, qua
ab ipsa possessa est atque eidem monasterio tradita, cum
Omnibus videlicet utilitatibus, areis, edificiis, terris cultis
et incultis, silvis, venationibus, decimis, aquis aquarumve
decursibus, molendinis, piscationibus , exitibus et reditibus,
quesitis vel inquirendis, utriusque etiam sexus familiis et hiis,
quos malherbon dicunt, ceterisque, que quomodocunque no-
minari possunt, utensilibus ad eandem curtem pertinentibus
per hanc nostram imperialem paginam concedimus atque lar-
gimur omnium hominum regni nostri contradictione remota.
• ••••• Precipientes etiam precipimus, ut nuUus comes

nullaye maior yel minor iudiciaria potestas de eadem
curte eiusque pertinentiis audeat se intromittere in placito
faciendo aut in famulis yel colonis, nisi adyocatus quem eius-
dem loci abbatissa legitime elegerit. Et ut hec nostre inge*
nnitatis auctoritas stabilis et inconvulsa omni posthinc perma-
neat tempore , hoc preceptum inde conscriptum manu propria
confirmantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri. Da-
tum indictione XII; anno Dominice incamationis Millo. sexto
decimo; anno yero domni Hinrici secundi regnantis XYI; im-
perii autem quarti. Actum Mulnhusen.

etaii sabUmatoB.

ID il m a n >, ftaifo-nrluiAen n. ^In, 1879. 1 2

178 1018.

160.

6t. 1702. 2;ntile (SRiimocgen?) 1018 «pril 12.

Aatfer Qtinxid^ II. fd^enlt ber ^aberbotner Jtird^e bie il^

vtm einet %tau 98iSa übertragene 9eft|nng SibargohuBun (@ie^

bringpnfer äRü^Ie bei Sanban in SSalbed?).

f^aberbpr« A. Otig.: 9lt. 48. VBf^rift: a. 6. 58. ^rudf: (St^rb
C. I. 76. conf. R. 889.

Ci« In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Bein^
ricus divina favente dementia Romanorum imperator
augu8tu8.\\ Noverit omnium Dei fidelium nostronimque tarn
presentiiiin quam subsequentium industria, qnaliter nos inter-
ventu dilectae coniugis nostrae CVNIGVNDAE videlicet im-
peratricis angustae fideliumque nostrorum Popponis Treve-
rensis archiepiscopi, Erkambaldi Mogontini archiepiscopi,
Eberhard! Babembergensis episcopi, Adelbaldi Traiectends
episcopi item Popponis abbatis Yultensis, Godefridi ducis,
Bemhardi duciß, Becelini comitis >) ae/cclesiae Paterbnmnensi
coi yeneranduB episcopus Meinwercus nostrae videlicet servi-
tutis parati8sim(us presidet) ^) , sub honore agiae Dei genitri-
cis Mariae (sanctique) martiris Kiliani necnon et beatissimi
confessorum') sancti Liborii (episcopi constructe) ^) atque dedi-
catae (tale) predium, quäle Willa (per manum nobis de) *)dit
.et conseusum coniugis et advoca(ti sui 0)^)ttoni8, in locoSi-
burgohusun nominato in comitatu Udonis (comitis in pago)?)
^emmeryeldun cum omnibus pertinentiis 8ui(s possessionibus) ^),
mancipiis utriusque seicus, agris, (aedificiis), terris cultis et
incultis, aquis aquarumque decursibus, pratis, pascuis sive
compascuis, molendinis piscationibus, silvis, yiis (et inyiis)
cunctisque quesitis vel inquirendis in proprium iure perrenni
tradidimus. Et ut haec tradicio precepti nostri firma et incon*
Yulsa permaneat, hanc paginam inde conscriptam manu propria
roborantes sigilli nostri subterbullavi iussimus impressione.

Signum domni Beinrici Romanorum (L. M.) ^J invictissimi im-

peratoris augusti.
GuntheritiscancellaritisviceErcambaldiarchicappdlanirecognovit^)'

1019. 179

Data L ID. APR.*) indictione I; anno D(ominic«)e in-

carnatdonis M^'. ll.XVIII®; anno vero domni Heinrici secundi

regnantis X(VI)«); imperii autem V^. Actum») TRITILE')

(Noviomago) ^).

') SU (iei^ mit b«nileter Stinte ^on anbetet ^nb aI8 bet etgenilid^ (Eon«
itit bet Ut!iinbe; t)et0l. ffidtt, ^eittftge §. 255. — ^) 9[u8 a etgfinai--
^) 3n a tic^iig cottigitt gu confessoria. — *) Steint etgen^änbig Doli«
gogen; t)tx%l. über bie Dorgegogenen Striae gider, SBeittAge §. 225.
— ^) ^te Unietfc^TiftSaeilen fe^t untegelmfifiig unb Don anbetet ^anb ali
bet Sontest nnb bet Stop^ unb fe^t weit oon bet legten Se^tgeile enifetni,
lietgl. fielet, »eiitage §. 261. — «) ÜJltt bloffet Sinte eingefügt. —
^) Scheint oon fpStet ^anb eingefügt; ftnbet {14 i^bod^ f^on in a.

3n berUrlunbe fttib brei^änbein: 1) Aopf unb S)atumieile/
2) gontejct^ 3) ätecognition^ieile ^ unb Dießeid^t eine merte im
Saturn unb SluiSfiellungdort etlennbar. ©leid^jeitige StüdEf d^rift :
Siburguhusun. — 2)ie Sleibutte, roeld^e neuetbing^ ftd^ roiebcr«
fottb, ift jieinli(§ gut erhalten. (Solft, Jeeintid^ II. 5.) aSergl.
£afel I. 14.

151.

©t. 1716. ®oSlax 1019 mäxi 16.

Äaifer $cinrid^ IL fd^enft ber SKünftet'fd^en Äird^e bie Hbtei

ßie^botn unb getoä^rt für biefelbe freie ^oq^voafjU.

STönfter B. — 9lbf4tift: a. €.1. 2)tud: (It^aibC. 1. 77, conf.R.89d.

In nomine sanct^ et individue Trinitatis. Heinricus di-
yiiia favente dementia Romanorum Imperator augustus. Ubi
ecclesiarum venerabilia loca a nostris predecessoribus nobili-
ter adaucta, ut in suo vigore persistant, nostra auctoritate
sanccimus, ab omnipotente Deo, quem in suis sanctis hono-
ramus, eteme retributionis premium recipere fideliter et vera-
citer speramus. Quocirca sanct^ Dei ecclesie omniumque
fidelium nostrorum presentium videlicet et futurorum univer-
sitati volumus pateat, qualiter Thiedericus sanete Mimigarde-
vordensis ecclesie venerabilis episcopus nostre celsitudinis adiit
clementiam petens, ut sue ecclesie per nostri precepti pagi-
nam concederemus et confirmaremus unam abbatiam Liesbem
nominatam, quam antea prefata Mimigardevordensis ecclesia

12*

180 roi».

habere videbatur, etsi sine scripto, sitam in pago Drein acin
oomitatu Herimanni comitis. Cuins petitionibus, nt iostom est,
annnentes interventu etiam ac petitione Gunigimde imperatri-
cis auguste nostreque contectalis dilectissime aliorumque fide-
linm nostrorum, qui inibi presentes fuernnt: Ererhardi Ba-
venbergensis et Meinwerki Podilbrunnensis, Adalboldi Tra-
iectensis episcoporum ducisque Godefridi per hanc nostri
precepti paginam prelibate sedi episcopali sibique suisque
successoribus in perpetuum confirmamus et corroboramus, ut
in prescripto loco Liesbem dicto nostra imperiali auctoritate
debinc liberam habeant facultatem servitium Dei ordinandi
penes divinum amorem atque timorem. Preter hec etiam de
advocatis in predicto loco episcopis liceat agere et ordinäre
secundum eorum voluntatem advocationem in ipsorum militia,
iuxta quod Ulis melius visum fuerit ad utilitatem ecclesie pre-
titulate. Et ut hec nostre preceptionis auctoritas omni tem-
pore stabilis et inconvulsa permaneat, hanc paginam manu
propria confirmantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri.
Signum domni Heinrici Serenissimi et invictissimi imperatoris

augusti. (L. M.)
Quntarius cancellarius vice Archenbaldi archiepiscopi et archi-

capellani recognovit.

Datum anno Dominice incamationis M.XIX; indictione II;
anno domni Heinrici regnantis XVIII; imperii vero eius VI;
XVn. Kl. April. Actum Goslarie. Feliciter.

lieber bte auf einem %aQe }u ®oSlax nid^t }u ertDartenbett
SnterDettienten auö Sotl^ringen uergl. gidfer, Setträge §. 99.

152.

@t. 1717. @o«lar 1019 aßärj 20.

Äaifer ^eitirtd^ II. incorporirt ber ^aberbotnet Aird^e bte

Ibtei epbefd^e.

9^abcrborii A. Drtg.: "Sflx. 50. ^bfd^tift: a. 6. 69. ^xud: dr»
^rb C. 1.78. conf. R. 894.

Ci. In nomine sanctae et individuae Trinitatis. (Hein-

1019. 181

rious Dei gratiaJ^J Rolnanorum imperator augustus.
Quoniam fpredecessores nostros)^) reges vel impera-
iores opferatosj y || esse in summo capite quod est Christus
noQ ignoramus, qnos scimus in eins (mem)*)bris per fidem
operatos haberi angmentando ^) aecclesias Deo vel sanctis
sacratas et pro ea ipsa re aetemae recompensationis praemia
adeptos fore non secns si sanctain^) Dei aecclesiam ad ho-
norem sanctorum suorum cres(cere et) ^) multiplicare donis
▼el augmentis studuerimus perpetuae remunerationis exulta-
tionem nos nancisci ') speramus. Quapropter universali ecclesiae
praesenti videlicet et futorae manifestum esse optando deside-
ramus, (qualiter) ') Meginwerchus Paterbrunnensis episcopus
nostrae imperiali excellentiae dilectissimus sublimitatsBm ^)
nostram convenit postulans, aecclesiae suae unam abbatiam
Sceldice*) vocatam dari. Cuius continuis peticionibus non
inmerito fayentes interventu Ghunigunde imperatricis nostrae *)
videlicet dilectissim^ coniugis episcoporum quoque Geronis,
Unvani, Arnoldi, Dietrici, Hiltiwardi et Erici optimatumque
nostri regni Pcmhardi (ducis) '), Sigifridi comitis, Herimanni
et Eggiharidi consilii ventilatione supradictam abbatiam, sitam
in.pago Wessaga et in comitatu Friderici comitis, sibinecnon
suae aecclesie Paterbrunnensi suisque successoribus omni con*
(cedimus iure) ^) deinceps possidendam. Ut vero haec pr^cepti
pagina stabilis et in(conyulsa) ') futuris vel presentibus tem*
poribus (permanere va) i)leat, propriae manus cautione firma-
mus et nostri (sigilli impressione ratam ducentea signari) ')
iussimus.

Signum domni Ueinrici Serenissimi (L. M.) ^J ei

(invictissimi imperatorisj. (L. S.)

GuntherifiS cancellarius vice Erchanhaldi archi-

capellani recognovit y.

Datum anno Dominice incarnationis ^PXVIIII; indictione
II; anno domni Heinrici regnantis XYU ; imperii vero eins VI ^);
XIII. Kl. APK. Actum ad Gosilare. Feliciter, amen®).

*) %u9 a ergfinji. — ') tSorngttt au8 augmento. — >) (Sorrigtri mtS naa-
eis«. — *) 6orrt9ttt au8 sublimitatam. -^ ^) dotteciitt unb 9l«fitf. •*•

182 1019.

') Sd^eint in einen in ber €i0ntmiaetle fretfielaffenen !Raim bot3uffl0ttng
ber Itanalerunterf^tifi eingetxagen unb etgen^anbid boUaogen. •— ') Sd^ettti
||>äter als bie Signumaeile (oon anberer l^anb?) nad^efügt. — ^) !8on
actam an jtd^er, tDal^rfd^einlid^ au^ bon XIII an mit anbetet ^anb au*
gefd^tieben.

3)cr ^ft fd^eittt burd^gangtg t)on einem ©d^reiber gefertigt, ber
offenes unb gefd^IoffeneS a neben einanber brandet. 3m Uebrigen
pergl. bie 2(nm. Sielleid^t ifl aud^ bie le|te ^älfte ber erften QtiU
(von Quoniam an) von berfelben unfid^em unb ungefd^idEten §anb
jugefügt, roeld^e bie Äanälerunterfd^rift beifd^rieb. SSergl. Slnm. 7.
Heber bie SHeil^enfoIge ber einzelnen ^aten üergl. gidEer, 93eitr.
§. 369. — S)aS aus ber „ ©icgelf ammlung '' wieDer beigelegte
©iegel ift ffad^ ausgeprägt, gut erl^alten (goI|, ^einrid^ II. 3).

153.

©t. 1737. aRül^ll^aufett 1019 S)ecember 15.

Äaifer ^einrid^ IL fd^enft ber ?ßaberborner Äird^e einen

gorft an ber gulba.

^^abctbprn A. Otig.: 92t. 51. %h]^xx^t: a. 6. 13. f)ttt(!:
(gil^atb C. I. 78. oonf. R. 899.

^« In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Bein-
ricus divina favente dementia Romanorum imperaior
augustus. Ubicunque sancta Dei loca bonis nobis ||a
Deo donati8 extoIliinuB, non solum vitae nostrae longanimitatem,
verum etiam regni nos prosperitatem (augere spera) ^)mü8.
Quapropter noverit omnium Christi nostronimque fidelinm uni-
versitas, qualiter nos pro remedio animae nostrae antecesso-
minque nostrorum nee non salute dilectae coniugis nostrae
CVNIGVNDAE imperatricis videlicet (augustae atque per) ■)
interventum Geronis Magedeburgensis archiepiscopi, D6ticho>
nisque comitis quandam nostrae proprietatis forestim in comi-
tatu eiusdem Dotichonis sitam, qaae terminum iuxta fluviolum
Fulda nuncupatum (sumens prope Reginhereshuson et) ') Uten-
huson atque Biberbach et Rdtbrehteshuson in quoddam flu-
men Wisera vocatiun usque protenditur, inde sursum directa
quandam villam nomine Gimundin attingit, abinde circulum

1019. 183

(prosecuta iteram in Fuldam et) >) sie sursum nsque iam pre-
dictam villam scilicet Jßeginhereshuson pergiratur, sanctae
PaderbramienBi aecclesiae, cui yenerabilis et nobis dilectos
presol Meinwerchus preesse videtur, ad altare et reliquias
sanctae (Dei genitricis) *) Mariae sanctique martiris et epi-
scopi KILIANI et sancti Liborii confesBoris cum omni utili-
tate, quae ab eadem provenire uUatenus possit, firmiter et
perpetuo habendam tradimus atque concedimus. Et ut baec
noetra auctoritas stabilis et inconyulsa permaneat, eam manu
propria roborantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri.
Signum domni Beinrici Romanorum (L. M.) y invictissimi

imperatoris augustu (L. S.)

Guniherius canceUarius vice Erchfmbaldi archiepiscopi ^ ac

archicappellani recognoviL

Anno Dominicae incamationis Millesimo XVIIII""**; indi-
ctione 11^; anno vero domni Heinrici (Bomanorum imperatoris
augusti) *) secundi regnantis XVIII™**; imperii autem VI*°.
Actum XVIII. Kl. JANVARII *).

Mulinhuson. Feliciter, AMEN.

') 9lu§ a ergfinji. — ^) Sd^etni etgen^finbig boffjogen. - ^ ®q8 erfic i auS
e öerbefferi. — ♦) Stod^getragen?

"iAe erfle 3^^^ ^^^ ^^g- ^^'^ ^^^ ©ignumjcilc mit SRono?
gramm fcl^einen t)OTl^ct9efcrti0t gerocfen ju fein. %t}A unb ^atu
un%^^^U fd^etnen von berfelben $anb l^erjurfll^ten. ^er Stefi ber
erflcn 3^^^ übi— nobis unb bic Äanjleruntcrf d^rift jinb t)on einer
britten ^onb jngefügt. aSergl. 5Rr. 152. — S)a« abgefallene au^
ber „Siegelfammlung" wieber beigefügte ©iegel ift jiemlid^ gut au^^
geprägt unb erl^alten (^oI|, ^einrid^ IL 3.) ^afel II. 9h:. 15.
SHe S)eutung ber Orti^namen finbet ftd^ bei Sanbau^ SShlfle Ort«
fd^often itt Reffen 6. 11, U, 16.

154.

@t. 1740. mn 1020 gebruar 19.

Aaifer ^einrid^ IL fd^entt ber t)ont S3ifd^ofe 3Reinn)er! in ^a^^

betborn gegrilnbeten 9lbtei ben $of S)ret)er }u feiner unb

feiner ®emapn ^unigunbe äRemotie.

184 1020.

t^a^etbovn B. — 91bf (^ttft: a. ^tuä: SfaOe, tradd. Corb. 6. 820;
conf. (Erwarb B. 901.

^' In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Heinricas
divina favente dementia imperator Romanorum augustus. ||
Si eterna et semper manentia accipere desideramus, tempo-
ralia et transitoria pro Dei amore benigne ac devote erogare
debemus. Quapropter noverint omnes Christi fideles presentes
scilicet atque futuri, qualiter nos pro redemptione anime
nostre ac dilectissime coniugis nostre Chunigund^ et per inter-
ventum ac indefessum servitium venerabilis episcopi Megen-
wardi quandam nostri iuris curtem Triburi nominatam, in
pago Saxonico Wesfala sitam in comitatu Herimanni comitis,
cum Omnibus appendiciib, servis ac ancillis libertis quoque
cum tali servitio et censu, qualem nobis persolvebant et age-
bant, molendinis, piscationibus, venationibus, silvis, pascuis,
pratis et omnibus utensilibus ad eundem locum pertinentibus
ad abbatiam in Patherbrunnon a predicto epibcopo Megin-
warco >) inchoatam et stabilitam, ad ecclesiam ab eodem in
honore Domini salvatoris et omnium sanctorum dedicatam
donavimus: ea scilicet ratione, ut monachi sub regula sancti
Benedicti inibi Deo servientes, deinceps liberam de eadem
curte habeant potestatem utendi, mutandi et ad communem
usum illorum quicquid exinde libuerit tractandi. Et ut h§c
nostra auctoritas stabilis et inconvulsa omni permaneat evo,
hoc preceptum inde conscriptum impressione sigilli nostri
iuBsimus insigniri propriaque manu confirmavimus.

Signum domni Heinrici invictissimi Romanorum imperatoris

augusti. (L. M.)
Guntherius cancellarius ad vicem Erchenbaldi archioappellani

recognovit.

Data XII. Kai. Martias; indictione III; anno Dominice
incamationis millessimo XX®; anno vere domni Heinrici secundi
regnantis XVIII; imperii VII®.

Actum Colonie. Feliciter, amen.

•) 3)utd^ IRajur ou8 Meginwardo corrtgirl.

loao. 185

155.

@t. 1742. Sambers 1020 9[))ra 23.

Haifer i^einti^ 11. fd^enlt bet $abetbotnet Aitd^e ben $of

^ammenflebt.

^ahtthovn A. Cttg.: !Rr. 52. ^Bf^rtfi: a 6. 36. ^rudf: (Srl^atb,
C. I. 79. conf. R. 903.

^' In nomine sanetae ei indivifduaeJTrinitatis. Hein"
ricus divina favenie dementia Romanorum impera-
lor augustus. fSaluberrimisJ ^ sacri eloquii instiiU"
tionibus erudimur\] exemplisqne religiosorum excellentissi-
mis (ammovemur, nt) ^) temporalia et terrena pro Dei amore
clon(aiiteB) *) commoda aetema et sine fine manentia (studea-
mus adipsci) ') bona. Quapropter noverint omnes Christi
fideles presentes scilicet at(que futuri, qu) ')aliter nos per
interventum spiritalis patris nostri domni videlicet papf BE-
NEDICT! dilecti(8simaeque) coniugis nostrae Chunigundae nec-
non venerabilis Mogontiensis aecclesiae archi(epi8Copi Er-
kan) >)baldi dilectissimique nostri Babenbergensis episcopi
Eberhardi Frigisingensis quoque episcopi £gilber(ti maxime-
que) ■) ob iuge et indefessnin servicium renerandi Meginwerchi
episcopi, ut (ille nullius emuli) ■) obprobriis subiaceat, quin
plus Omnibus nobis (serriens) >) premia honoresque plures a
nobis acci(piat exemplisque nostri) >) emolumenti alios ad
noetrum fidele pro(Tocet servicium, ad Paderbumensem ec-
clesiam in honore sancte Dei genit) *)rici8 Mariae (sanctique
Kfliani martiris necnon sancti Lyborii constmcte, cui pre-
dictas venerabilis) *) Meginwerchus episcopus preesse dino-
scitar, (quandam nostri iuris cortem Hammons) i)tedi dictam
iü pago Rittega et in comitatu Utonis comitis') sitam (una
cnm Omnibus eins pertinentiis sive) >) adherentiis, in quocun-
que pago vel comitatu sita sint, (videlicet cum vids, villis,
ecclesiis)!), servis et ancillis, areis, aedificiis, terris cultis et
incultis, viis, (inviis, exitibus et reditibus, quesitis et) >) in-
qmrendis, silvis, forestibus, venationibus, aquis, piscationibus,
(molis, molendinis) ') , rebus mobilibus et immobilibus ac

18« 102a

ceteris omnibus , quae rite scribi vel quoquolibet (modo dici) ')
possunt utilitatibus, hac nostrae auctoritatis imperiali p(agma
donamus ac omnium) *) contradictione remota proprietamus:
precipientes, ut in Deo dilectus nobis sepedictus M. episcopus
liberam dehinc habeat potestatem suique successores eandem
curtem (Hammonstede cum omnibus) *) appendiciis suis tenendi,
poBsidendi, seu quicquid sibi inde libeat, in usum episcopatus
faciendi. (Et ut hec) ') tradicio nostra ab omnibus incorrupta
permaneat, hanc cartam (inde conscriptam manu propria) ')
confirmantes sigilli nostri impressione insigniri iussimus.

Signum domni Heinrici (Romanorum) ^ (L. M.) ■/ imperatoris

augusti,
Guniherius canceUarius vice fErkanbaldi archicapeUani recO'

gnoviJ^J^J.

Data Villi. El. MAI in festiv(itate sancti Georgii martiris) >);
indictione III; anno Dominicae (incarnationis MXX.)')*);
anno vero Hein(rici secundi regnantis XIX) >);
i(mpc)rii autem VII®. (Actum Babenberch) ') •).

') 9uS a ergfinai. — ^) U. c. mit bunflei %Mt unb aitierigei ^anb nad^
gdtagen. — ') Steint etgen^finbtg üoD^ogen. — ^) ItiS recognovit bnt4
tRafuT Derbeffeti. — ») 2)ur4 Sfafur auS MXXIT (ergeflellt. — ^ 9m
Oridtnol fd^dni BABENBERG (je^nben au ^bett.

3>ic ©d^rift crfd^ciut ßlrid^mäfefg. SMe Untcrf d^rift« ^ unb ^Of
tivwxi^ ^ S^lUn finb fel^r unregelmäßig gefd^ricben. — SJon ber
8e{tegelung (butd^ ^leibuQe?) ift nur ein ^ergamentrtemen in ber
redeten untevm ©de übrig. — lieber bie ben »amberger Urlunben
nad^ebilbete ©t^Uftrung Dgl. ^äer, äSeitröge II. §. 180*. lieber
bie 3)eutung ber Ortsnamen vgl. 3lx. 153.

156.

©t. 1750. Äaufungen 1020 Wtai 22.

Jtaifer ^einrid^II. fd^enlt ber ^aberborner ^rd^e einen ^rfl
in ber @raffd^aft S)utid^oiS^ ben 9teinl^arbtön)alb närblid^

von Aaffel.

Vo^frborn A. — ttbf^rifi: a. ®. 41; b. 6. 91; c. 6. 80.
Drittf: St^atb C. I. 80. conf. R. 904.

1020. M7

In nomine saacte et indiTidne Trinitatis ^). Heinricas
divina favente clemencia Romanomm imperator augustus. Si
sanctanun Dei ecclesianun loca bonis nobis a Deo donatis
ditando extollimus, non solum vite nostre longanimitatem,
Ternm eciam regni nos proBperitatem augere speramus. Qua-
propter noverit*) omnium sancteDei ecclesie fideliumnostro-
nunque presencium scilicet ac futuronun universitas '), qua»
liter no6 pro anime nostre remedio nostrorumque antecesso-
rum necnon et *) pro salnte dilecte coniugis nostre Cunigunde
imperatricis videlicet auguste atque per interventum Geronis
Magedebnrgensis archiepiscopi, Dutichonisque comitis quan-
dam nostre proprietatis forestim in oomitatn eiusdem Duti-
chonis sitam, qne inicium sumit de Rothalmingahnsen rectoque
tramite protenditur in Wisaram*) flnvium sicque ascensum
dncit in fluvinm qui vocatur Fulda ^), inde vero continuatim
serrat sui ascensus tenorem iuxta eundem fluyium Fulde usqne
in ^ riyum qui dicitur Crumelbichi ^) necnon ad opidum quod
Holthnsun*) vocatur viam tendit, simul graditur in Orhilan-
bam '*>) et in Rechinherisbusun ^') atque ad Ratbieresbusun •*),
mox pergit ad Rikillabusun '■) atque ad Beverbiki '*) sicque
protenditur in viam que ducitur '*) ad Wulfredeskircbun *•) item-
que in alteram viam, que extenditur ad Gunnesburun *'') et
ad Wicmonnesbusun '*) sicque girando circuit quandam viam,
que pervenit usque ad predictum opidum Rotbalmingabusun '*),
sancte Paderbrunnensi ecclesie, cui venerabilis nobisque dile-
ctus presul Meginwercus '®) preesse videtur, ad altare et reli-
qoias sancte Dei genitricis Marie sanctique martiris et epi-
scopi Kiliani ' >) ac sancti Liborii ^^) confessoris cum omni
Qtilitate, que ab eadem ullatenus '''') pro venire possit, firmi-
ter et perpetuo habendam tradimus atque concedimus ac de
nostro iure et dominio in eiusdem sancte Paderbrunensis ^^)
ecclesie ins et dominium transfundimus et delegamus eo vide-
licet ordine, ut nuUus episcopum iam dicte ecclesie eiusque
SQccessores de predicta foresti disvestire vel inquietare pre-
smnat. Et ut hec nostre auctoritatis pagina stabilis et incon-
vulsa permaneat, eam manu propria roborantes sigilli nostri
impressione insigniri iussimus.

188 1020--1021.

Signmii domni Henrici seremssimi et invietiBsimi Romanorum

imperatoris augiisti. (L. M.)^^).

Oontarius^^ cancellarius vice Ercdnbaldi ^^) archiepiscopi et

archicancellarii ^ recognovit.

Anno Dominice incarnationis MXX; indictione III; anno
vero domni Heinrici imperatoris augusti'*) secundi regnantis
XIX; imperii autem VII. Actum XL Kl. Junii Choftmga**).
Feliciter, amen.

') b, c; fcjlt a. — *) 3n a fpfiter ttaiS^eirageit. — ») b, c; univ. pree.
seil, ac ftit. quäl. a. — *) b, c; fe^It a. — ') b, c; Wweram a. —
^ b, c; flayitim Fulda dictoin a. — ^) a, b; ad c. — *} c; Crom-
m^lbiolii b; Crammelbike a. -- *) b, c; Holthosen a. — '^ b; Orhl-
laban c; Othilanham a. -- **) L R. b; L R-hnseo c; Rembtroihii-
sen a. — ") b, c; Rothiereshusen a. — '*) a. R. b, c; Rikila-
hnsen a. — **) bj Beversbicki o; Biverbike a. — '*) b, c; ten-
dit a. — V^ b, c; Yiilfredeskurken a. — *^) b, c; Gxinnesburm a.
— 'Tb; W-huscn c ; viam monneshusen a. — ") b , c ; R-hnsen a.
^ ^ o; Meinwerehns b; MeinwerooB a. — '^) b, o; Kyliani a. —
") b, c; I^yb. a. — «*) b, a; nullatenos c. — ^M b, c; Pftderbnr-
nensis a. — '*) b, c; fdJU a. — '*) b, c; Uuntherios a. — ") b,
c; Erkanbaldi a. — '^ b, c; episcopi archicapellani a. — '^ b,
c; H. 8. r. a. — *') b; c; Confanga a.

Ueber ba& 93er^äUnig biefer Urfunbe ju 9lr. 153^ befonbeti»
wa^ bie 3ttterpeni«ttten betrifft, mfll-gidfer, »eitr. §§. 170, 177*

157.

@t. 1757. ^oberbom 1021 ^bruat 16.

Jlaifer ^einttd^ II. fd^nlt bet ^aberbotner Jtird^ bie ®ra^

fi^aft bei terfiotbcncn ®rafcn 35obico.

Vll^crl^PVtl A. Crtg.: ^x. 58. Hbf^tift: c. 6. 6. ^tud: ^
^tb C. I. 80. conf. R. 908.

C. >) In nomine sanctae ei individue Trinitaiis.
fHeynrieus dij^vina gratia Romanorum imperator
Nr. 134. augustus. \\ (Divine pietatis olemencia)^), quae nos ad cul-
men imperatoriae maiestatis per(diizit) >) , ad hoc (voluit im-
perare, ut ecclesianim ordini)^) finnando atque conroborando

103L 189

sabTemamus : bis autem maxima locis quae ab anteceesori-
bus nostris regibns et imperatoribus ftindata sed iam pecca-
ÜB exigentibas pene Tidebantar annullata. (Qua propter)*)
ommnm fidelimn nostromm presentium scilioet ac futaronun
industriae notum ease volamuS) qualiter (nos dmni amo) ^)ria
inatiiicta pro remedio animae nostrae seu parentum nostromm
necnon et tertii OttoN(i8 bone memorie imperatoris) *) dfle^
ctaeque coniügis nostrae CHVNIGVNDE augustae mterrentu
atque (Meynwerc) ') sanctae Podrebuimensis eoolesiae yene-
rabilis episcopi rogatu sibi sancteque suae ecclesie a Earolo
(magno imperatore olim fondate)^), nostris vero temporibns
incendium passae, in honore enim sancte Dei genitricis Mariae
(aemper yirginis et Sancti Ey)*)liani martiris Liboriique con-
fessoris dedicatae comitatum quem Dödic(o comes dum vixit,
tenuit)^) situm scilicet in locis Hessiga, Netga, Nihtergacum
omni legalitate in proprium concedimus atque largimur per
hanc nostram imperialem paginam: eo videlicet tenore ratio-
nis, ut prefatus (episcopus Meinwerc suique)^) suocessores
prescriptae ecclesiae presidentes debine liberam habeant po-
testatem (de e)^)odem comitatu eiusque utilitatibus quicquid
eis placuerit faciendi ad eorum tarnen utilitatem ecclesiae,
omni (Tidelicet inquietudine) ^) remota. Et ut baec nostrae
traditionis seu confirmationis auctoritas (stabilis et incon-
Tulsa)*) omni habeatur tempore, hoc preeeptum inde cm*-
scriptum manu propria firmavi(mus et nostro sigiUo) ^) reper-
Gusso insigniri iussimus.

Signum domni Beinrici victariosissimi (L. M.) ') imperatoris

augusti.
Guntherius cancdlarius ad vicem Berkembaldi Mogontini (archi) ^J

eptscopi et archicapeltani reeognovit.

Data XITIL Kl. Marci; indictione IUI; ajmo Dominicae
incaniationis MILL^XX^I; anno vero domni Heinrici secundi
regnantis XVUII; (imp^ autem VIII) 2).

Actum Podrebrun. Feliciter, amen^).

') IMi ClriBmon in Oeftatt bed (Sl^rtßuSmonostamtiid in ber tRunbung M
P ein InbreaSfieug. — ^) luS c etftftnji •— ^ 6i^t twt gitfigtttif btr

190 loai.

ftattsletttttierfdMft fteieid^net unb eigen^nbtg tooUjoaen. — *) 5DU ietben
S)attrttn083eilm tn mit bunGem Xinit nad^dtagenen ftapitSld^tt.

%>a^ grojse 3)ipIom in Don bent beutfd^en Aanjleige&raiui^
atoeid^enber ^orm mit ftarl x)erfd^ndr{elten litterae longiores,
unb ber SSud^erfd^rift onnäl^emben Sonteftfcl^rift ausgefertigt. Sd
iß in stoei Steile zertrennt ^ bie erfi in biefem ^al^rl^unbert nneber
jttfamntengefägt tmtben. SSergl. dir. 140. @S ftimmt bis auf
bie Spanten bent äBorÜaute nad^ mit 92r. 134 überein. — SSon
SBefiegelung (burd^ SSlei« ober @olbbu&e?) nur bie Süenten cot ber
unteren redeten ^dt erl^alten.

158.

®t. 1758. gmntcnl^aufen 1021 SWarj 1.

Aaifer ^einrid^ II. fd^enft ber ^aberborner ^ird^e bie®raf::

fd^aft beS nerftorbenen trafen £iubulf in Sorathfeld, Sinuthfeld,

AlmuBga, Treveresga, Burclaun ium SSeften ber bouttd^en

Snftonbl^altung ber ftird^e.

^ahtth^tn A. 6rtDä§nung in bct vita Meinwerci SS. XL

145, 12. conf. C^^atb E. 909.

(Die quoque Ealendaram Martiaram proximarum aUum
quendam comitatam in Immedeshnsen interventu Benedicti
pape, Cunigimdae imperatricis augustae, Everhardi Baven-
bergensis ecclesiae episcopi, Piligrini eiusdem ecclesiae prae-
positi regiique cancellarii obtinuit, quem situm in locis So-
rathveld, Sinuthveld, Almunga, Treveresga, Burclaun Liu-
doulfus comes, dum vixit, tenuit: ea ratione, ut nee ipse
Meinwercus nee aliquis successorum suorum ullam potestatem
haberet alicui suo militi vel extraneo eundem comitatum in
benefieinm dandi, set ministerialis ipsius ecclesie qui pro
tempore fnerit praesit praedicto comitatui ac de eins utilita-
tibus provideat ad restaurationem constructionis ipsius eccle-
siae, ut inde muri releventur, tecta reparentur et, quicquid
oportunum fuerit, ad corporalem formam ipsius • domus Do-
mini ibi inde administretur.)

1032. 191

159.

@t. 1795. (Stona 1022 S)ecembet 5.

Itaifex $einrid^ IL f(|enlt bent äßid^aeUIIoftet in S9atn6erg
baiS (Shtt Lathebrunn (fiod[|ten?) im $at)0att.

fllltt^fll A. ~ Il6{4rift: b. 6. 7. conf. c. 9hr. 125. Dtudt: e.
(iptßonu§ SS >. m. 749.) SBürbttoetn, Subs. dipl. X. 208.

In nomine sanctae et individnae Trinitatis. Henricns
divina favente dementia Romanoram imperator augustus. Si
TenerabiUa ecclesiamm Dei loca alicains doni commodo ditare
studeremns, nobis id regnique nostri statni profnturam esse
minime dubitaremns. Quapropter noverit omniom Christi
fidelium nostrommque nniversitas, qualiter nos pro remedio
animae nostrae parentumque nostrorom necnon per interren-
tom dilectissimae contectalis nostrae Cunigundae videlicet im-
peratricis angnstae atque Aribonis Mogontiacensis ecclesiae
▼enerabiUs arcbiepiscopi cnidam nostro monasterio in Barn-
burc ad honorem sancti Michaelis archangeli constructo atque
dedicato praedium quoddam in Lathebrunn: hoc estquicquid
Ammoko ') ibi possedit et in regale nostrum ius legali iudicum
iadicio devenit, situm in pago Harthega in comitatu Liutgeri
comitis cum omnibus appendiciis suis terris ^), cultis et incultis,
mancipiis utriusque sexus, areis, aedifidis, agris, pratis, pa-
Bciiis, silyiB, aquis aquarumve decursibus, piscationibns, mo-
lendinis, yiis et inviis, exitibus etreditibus, quesitis et inqui-
Tendis caeterisque omnibus, que quomodocunque dici siye
scribi aut nominari possunt, utilitatibus ad ipsum praedium
pertinentibus per hanc nostram imperialem paginam concedi-
mns atque largimur; et de nostro iure ac dominio *) in eins ius
ac dominium omnino transfundimus: ea videlicet ratione, ut
Rhedagus^) eiusdem ecclesiae venerabilis abbas sibique post
hone succedentes libere habeant de eadem proprietate eins-
que pertinentiis facultatem, quicquid eis placuerit, ad usum
ecclesiae faciendi, omnixmi hominum regni nostri contradi-
ctione remota. Et ut haec nostrae ingenuitatis auctoritas

192 1022 — 1028.

stabilis et inconvnlsa omni permaneat tempore, hoc prae-
ceptum inde conscriptom manu propria confirmantes sigilli
nostri impressione ittssimus insigniri.

Signum domni^) Henrici Romanorum invictissimi imperatons

augusti.
Guntherius cancellarius ad yicem Aribonis archicappellani

recognovit.

Data Nonis Decembris; indictione Y; anno Dominicas
incarnationis MXXII; anno vero domni Henrici secundi re-
gnantis XXI ^); imperii autem YIU. Actum Grounaha.

SHe unttffentlid^ Samnien, tt^tioer Segler, in beS Vtfbriud t>tud ftnb
»CQgcIaffm. — ') e; Amodo b. — '*) h; yidelicet etitoefdjioben e. —
*) e; domino b. — *) b, c; Rihedagus e. — *) c, ej fe^U b. —
») bj feljlt e; XIX. c.

160

@t. 1800. ^aberbom 1023 Januar 14.
Äaifet Jßetnrt($ II. fd^cnltber ^aberborncr Aitd^e Stetol^eim.

9a^erborn A. Crig.: 9hr.54. ^[bfd^rtft: a, 6.61. 'S>xuä: Sr^arb
C.I. 82. conf. 920.

V«. In nomine sanctae et individuae Trinitaiis. Bein^
rieue divina favente dementia Romanorum imperator
augustue. Si (vener abilia)^) aeeclesiarum Dei loca ditare
ac sublimare studuerimus, nobis id animaeque nostrae
remedio parentumque nostrorum nee non regni nostri\\
statui profuturom esse minime dubitamus. Quapropter nove-
rit omnium Christi fidelium nostrorumque mdversitas, qualiter
nos inspicientes interyentum dilectissimae ooniugis nostrae
GVNIGVNDAE imperatricis augustae assidue monentis atque
üicessabiliter nobis in memoriam reducentis, quod Meinwercns
Paderbrunnensis aecclesiae venerabilis episcopus pluscaetms
fidelibus nostris in Servitute nostra iugi devocione sudavit,
eidem Paderbrunnensi aecclesiae in honorem sanctae Bei ge-
nitrids Maiiae sanctique Eiliani martiris nee non predosi
confessoris Liborü dedioatae, cui idem nobis dilectos antistes

1028. 193

preesse videtur, quoddam predium nostrum Steini dictum,
situm in pago Westfalon, in comitatu vero Bernhardi comitis
cum Omnibus eiusdem predii pertinentiis, terris videlicet cultis
et incultis, curtificiis, areis, edificiis, mancipiis utriu8(que
sexus), pratis, pascuis, silvis, venationibus, aquis aquarumque
decursibus, piscationibus, molendinis, yiis et inviis, exitibus
et reditibus, quesitis vel inquirendis ceterisque omnibus quae
quomodocunque dici sive scribi aut nominari posaunt utilitatibus
ad ipsum predium ') pertinentibus per hanc nostram imperialem
paginam concedimus atque largimur; et de nostro iure ac
dominio in eins ius et dominium omnino tranfundimus'): ea
videlicet ratione, ut predictus M. episcopus sibique post-
hinc succedentes liberam habeant de eodem predio eiusque
pertinentiis potestatem, quicquid eis placuerit, ad usum
aecclesiae faciendi omnium homiuum regni nostri contradi-
ctione remota. Et ut haec nostrae ingenuitatis auctoritas
stabilis et inconvulsa omni posthinc permaneat tempore, hoc
imperiale preceptum inde conscriptum manu propria confir-
mantes sigilli nostri impressione (iussimus) insigniri.

Sigtium domni Beinrici Romanorum inviciissimi (L. M.) ^J (im-

peratortsj augusti,
GuntheHus cancellarius vice Aribonis archicappeUani recognovit*).

Data XVnil. Kl. Feb.; indictione VI; anno Do-
minicae incarnationis MLL®XXIII<>. (L. S.)

Anno vero domni Heinrici secundi regnantis XXI;
imperii autem VIIII^.

Actum Paderbrunnon. Feliciter, amen.

») Sotrectur.- — ') Statt transf. — *) @4ftnt eigen^finbig t>oQ3i>geit. —
*) S)ie Unterf^riftitilen finb vooi^i t>on anbetet ^anb al8 bte etfte S^
gef^tieben.

©leid^jcitifle fpatct nad^gcjoßcne SWldfd^tift: Steini. — ®a8
jicmlid^ gut auggeprägte ©iegcl ift gut erhalten, (golft, $eiiu
rid^II. 3., SDie S)atirunfl«acilen roctd^m bemfclbcn au^ (oergL bat:^
über gidcr, «citräge § 299).

O U m a n I . floif««Ucfurü);n U. Via- 1879. 1 3

194 lOfiS.

161.

®t. 1801. 5ßabcrbom 1023 Satiuar 14.
Aaifer i^einrid^ 11. fd^enlt ber ^aberborner ftird^e baS &vt

9>«^er^0t1t A. — ftbf^tift: I. (t>tud: tl^r^atb C. I.82.)conf. R.9S!1.

Ci« In nomine sanctae et indmdue Trinitaiis. Heinricas di-
vina favente dementia Romanorum Imperator auguBtas. || Si
yenerabilia aecclesiarum Dei loca ditare ac sublimare stndue-
rimas, noble id animaeque nostrae remedio atque parentom
nostrorom nee non regni nostri statni profatarum esse minime
dubitamus. Qoapropter noverit omnium Christi fideKnm no-
strorumque nniversitas, qualiter nos inspicientes interventum
dilectiseime coniugis nostrae Cunigunde imperatricis augaetae
assidue monentis atqne inceesabiliter nobis in memoriam redu-
centis, qnod Meginwercos Paderbrunnensis aecclesiae episoopns
plus c^teris fidelibus nostris in Servitute nostra iugi devotione
sudavit, eidem Paderbrunnensi aecclesiae in honorem sanctae
Dei genitricis Mariae sanctique Kiliani martiris nee non preciosi
confessoris Liborii dedicat^, cui idem dilectus nobis antistes
preesse videtur, quoddam nostrum predium Hohunseli dictum,
situm in pago Westfalen, in comitatu yero Bemhardi comitis
cum Omnibus eiusdem predii pertinentis '), terris videlicet cultis
et incultis, curtificiis, edificiis, mancipiis utriusque sexns,
pratis, pascuis, silvis, venationibus, aquis aquarumque decur-
sibus, piscationibus, molendinis, viis et inviis, exitibus et
reditibus, quesitis et inquirendis, ceterisque omnibus quae
quomodocunque dici sive scribi aut nominari possunt utilita-
tibus ad ipsum predium pertinentibus per hanc nostram im-
perialem paginam concedimus atque largimur et de nostro
iure et dominio in eius ius et dominium omnino transfon-
dimus: ea videlicet ratione, ut predictus M(eginwercus) epi-
scopus sibique posthinc succedentes, liberam habeant pote-
statem de eodem predio eiusque pertinentiis, quicquid eis
placuerit, ad usum aecclesie faciendi omnium hominum regni

1021 idS

no8tri contradictione remota. Et ut hec nostrae ingenuftatiB
anctoritas stabilis et incotivulsa omni posthinc permaneat tem-
pore, hoc imperiale preceptum inde conscriptum mann pro-
pria confirmantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici Komanorum invictissimi imperatoris

augusti. (L. M.)
Guntherius cancellarius vice Aribonis archicappellani recognoyit.

Datum XVIIII. Kai. Febr.; indictione VI»; anno Donii-
nice incarnationis Millesimo XX^III; anno vero domni Heinrici
secundi regnantis XXI^; imperii autem eins VIIII^. Actum
Paderbrunnon. Feliciter, amen.

') Statt pertinentÜB.

©timint btd auf bie 3lamtn loörtlid^ mit 92r. 160 ü6erein.

162.

©t. 1802. ?ßabetbotn 1023 3anttar 14.

Äaifct ^cinrtd^ II. bejlätigt bcm uom a3ifd&ofe aBcittwerl uoti

^Poberbom gegrünbeten ftlofter Sbbingl^of feine ®ütet, bewilligt

i^m Immunität für biefelben unb freie SSogtroal^l, uorbel^altlid^

jebod^ ber 93eftätigung burd^ ben 8ifd^of.

9ab«tbotii B. — Urf^Ttft: Ohr. 1. X)rucf: iSr^rb C. L 88. oonf.

R. 922.

[ti. In nomine sanctae et individue Trinitatis. Bein-
ricus divina favente dementia Romanorum imperator
augustus. Quoniam divine dignationis clementia\]eLd
regendum tocius rei publicae ') statum nos provexit suae '), im-
mense pietatis magnificentia ante omnia ad hoc laborare *)
deb(emu8, ut, qui Corona terreni) imperii gloriamur, Bla in-
estimabilis gaudii gloria non privemur; quod certissime posse
fieri creditur, si loca aecclesiasticis ') obsequiis a Christianis
viris deputata nostra auctoritate confirmen(tur et cor)robo-
r(entur, ut omni) exteriori (inquietudine) remota divinis lau-
dibus in eis mancipati in pace et quiete Domino servire de-
lectentur et, qui curis et negociis secularibus gravamur, eorum
qui in lege eins die ac nocte meditantur precibus, a pecca-

18*

186 1023.

torum nostrorum nexibus liberemur. Quapropter omniam
fidelium Christi nostrorumque noverit nniyersitas, qualiter
dilectus nobis venerabilisque MEGINWERCVS Potherbrun-
nensis aecclesiae ') antistes celsitudinem nostram adiit suppli-
citer exorans, ut monaBterium in occidentali parte Pother-
brunnensis suburbii ab eo in honore sancte Dei genitricis et
perpetue virginis MARIE omniumque sanctorum fundatum
(nostra) imperiali auctoritate confirmaretur , quatinus (fratres
istius) monasterii in divino servitio iugitcr permansuri ab
(omni) seculari violentia et molestia remoti et muniti tauto
expeditius viam mandatorum Dei cuiTerent, quanto eis terrene
incommoditatis impedimenta nuUa obstarent. Guius laudabilis
studii intentione congaudentes et per interventum dilectissime
coniugis nostrae ') Gunigunde yidelicet imperatricis auguste
aliorumque fidelium nostrorum iustis peticionibus gratuito
a88(eutiente8) imperiali auctoritate decrevimus, ut omnia a
nobis vel ab ipso venerabili episcopo de sua hereditate vel
aliund^ per commutationem aut precariam vel ab aliis Dei
cultoribus eidem monasterio coUata videlicet in territorüs,
villis, (arei)8, curtis, (edi)ficiis, mancipiis utriusque sexus,
terris, cultis et incultis, pratis, pascuis, campis, aquis aqua-
rumque decursibus, molis, molendinis, piscationibus, silvis,
venationibus, exitibus et reditibus, viis et inviis, quesitis et
inq(uirendis cum) omni utilitate et integritate, que uUomodo
ex eis provenire poterit, ipsius monasterii abbas cum suis
fratribus proprietario iure potestativae >) habeat atque possi-
deat et cum episcopi lic(entia), quicquid illis pl(acuerit, ad
communem usum eccle)siae ') faciat. Insuper eciam firmum et
stabile perpetuo iure sanccimus, ut nullus dux aut comes aliqua
persona parva vel magna quemlibet abbatum ipsius monasterii
cum suis fratribus super eisdem bonis inquietare, mo(le)8tare
aut divestire aut aliqua iudiciaria potestate se intromittere
presumat, nisi advocatus aecclesiae *) ab abbate et fratribus
in defensorem electus et ab episcopo constitutus: eo videlicet
tenore, ut iure contentus ecclesiae ') cum precepto et consilio
abbatis omnia faciat atque disponat. Si quis autem hoc
nostrae >) imperialis confirmationis edictum aliqua presum-

102». 197

ptione infringere temptaverit, centum librarum examinati blwA
ad (nostrum po)ndu6 compositione multetur: ut quinquagiuta
no8tre camere persolvat, quinquaginta eidem ^cclesie, quam
ansu temerario inquietare presumpsit. Et ut hec confirmatio
yerius credatur stabilisque et inconvulsa omni tempore ha-
beatur, haue imperialis edicti paginam inde conscribi et manu
propria confirmantes sigillo nostro insigniri IVSSIMVS.

Signum domni Beinrici Ro-
manarum invictissimi im-
peratoris augusii. .• ^ ^. Datum XVIIIIKl.Febr« /t g ^
GuniheriuseaneeUariusvice^ * ' indictione VI*; anno^ ' '^
Aribonis archicappeltani Dominicae incarnatio-

recognovit. nis MLL^XXIII ');

aBBo yero domni Heinrioi secundi regnantis XXI®; imperii
aatem eiuB Villi. Actum Paderbrunnon. Feliciter, amen.]

') Cffcncft a. ^ >) ^r 8olI)tc(ttn8lfiri4 unfU^m. — ») Setnecc S^rift

2He Urlunbe ifi von einem Sd^reiber saeo. XII in einem
3^8^ gefd^eben^ ber fftt. 162 befonberS aber 163 nad^a^mte.
(ffiilmand^ Uttunbenfälfc^nngen in Xbbing^of^ 6epatatabbtu(f
6. 11.) — 2)ad mol^ilerl^ltene Siegel f<|eint auf med^ianifd^em
9Bege nad^ bem ed^ten umt 9ir. 163 geformt )u fein.

16S.

et. 1803. ^aberbom 1023 Januar 14.

Aaifer ^eintid^ II. fd^enft bem Aloßer Häufungen bad ®ut

^bbing^aufen.

4>a^erbpra A. Orig: 9lt 66. f>tudi dt^tb C. 1.84. conf.R.923.

^« In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Hein^
ricus divina favenle dementia Romanorum imperaior
augustus. Si venerabilia aecclesiarum Dei loca ditare
ac sublimare studuerimus, nobis id regnique noetri \\
statu! profuturum esse minime dubitamus. Quapropter noverit
omnium Christi fidelium nostrorumqae universitas, qualiter
noB pro remedio animae nostrae dilectissimaeque coniugis

1«? ia»a^

uostrae Cunigimdae yidelicet imperatricia augustae atque pa-*
rentum nostrorum necnon pro animabus fidelium ixostrorum,
quorum ibi corpora requieacant Erphonis scilicet comitis atque
G&uoiua, monasterio nostro CöfuDga nommato in honorem
Domini salvatoris sanotaeque eius genitricis necnon yictorio-
sissimae crucis atque beati Petri apostolorum principis con*
Btructo ad UBum aanctimon(iali)um ibidem Deo serviexitium
quoddam nostri iuris praedium Hardinghuson dictum, situm
in pago — in comitatu vero — comitis cum omnibus eius-
dem praedii pertinentiis, terris yidelicet cultis et incultis,
ouvtificiis, areis, aedificiis, mandpiis utriusque sexus, pratis,
pascuis, eilviB, venationibus, aquis aquarumque decursibus,
piscationibus, molendinis, viis et inviis, exitibus et reditibus,
quesitis vel rnquirendis ceterisque omnibus, quac quomodo-
cunque dici sive scribi possunt, utilitatibus ad ipsum prae>
dmm >) pertinentibus per hanc nostram imperialem paginam
concedlmus atque largimur et de nostro iure ac doininio in
eioa') ius et dominium omnina transfundimug. Ea videlicet
raüone, (ut praedictae) acclesiae venerabilis abbatiesa 6ta
sibique postbhic succedentes liberam habe.ant de eadem pro-
pvietate eiufique ') pertinentiis^ quicquid eis placuerit, ad (usum
aecclesiae faci6n)di potestatem, onmium hominum regui n(>stri
contr(adictione) remota. Et ut haec nostrae ingenuitatia
(auctoritas stabilis) et inconvulsa omni posthinc permaneat
tempore, hoc imperiale preceptum inde conscriptum mauu pro-
pria confirmantes sigilli nostri impressione iussimus insigniri.

Signum domni Beinrici Romanorum invictissimi

(L. M.) ') imperatoris augusti. (L. S.)

Guntherius cancellarius tice Aribonis archicapellani

recognovit *J.

Datum XVIIII. Kl. Febr. ; indictione VI; anno Dominicae

incamationis MLL*XXIII*; anno vero domni Heinrici secundi

reg(nanti8) XXI <>; imperii autem eius Villi. Actum Pader-

brunnun. Feliciter, amen.

■) Sttner^alb , (e^Ugliti^ om @nbe ber ^orte u oIS ▼ gef^rieben. — '') Sd^diti
eigcnl^anbig t^oOjogen; e9 vaax r)ox ben Unietld^nftSinlen geiet^ei. —
*) i)te Unterf^nftM^^n ((feinen twn anUxtt ^nb ju^efttgi

lOM. ISA

ed^rift erf(i^eint glet(|m&§i0; t)ergl. j[ebod^ Xnm. 1^ 2.
(SleU^eitige 9tii(tfd^ft : heinrici imperatoris. — S)ad in ber ^gur
flad^^ fonfl {iati oniSgepr&gte Siegel ift gut erl^alten. ($ol|,
^einrid^ U. 3.)

164.

Qt. 1863. (Sotoe^ 1025 Januar 10.

Xquig J^onrab II. betätigt bent @tifte ^erforb bie Sncotpo:;

rotion bet itird^en Stlnbe unb Kleine/ fonie bem 6itfte Sotoei

bfit Seft| Don ßredburg unb Steppen^ itnb iDiebetl^oU bie SefUim

mung ber von leiten Attd^en an bie betr. 2)iöcefan::9ifd^öfe

iu leifienben Slbgaben.

ti. /n nomine sanciae et individue Trinitatis. ChuQn-
radus divina faf>ente olementia rex. si servnrum Du pui^ Nr. 78.

cionibiu /acilem aurtm mccommodantes loci* divino cuUui iiiaraci||pati8 ali-
qxmxa manificentia nostra adicit immunitatem , unde commorantes inibi
seeorios et conunodius vitae ce^lestis quietudini valeant inservire, axisti"
maHraa hinc praeüentibiui uti feliciut ac mansuris perfroi beatint. Qaa*
circa noveht omnium Christi nostrique fidelium cautela tarn praasentiam
quam aoocedenthim , qoaliter Q08 pro remadioaninietiiostre^parantamqiia

nostrorum necnoii interventu ac peticione dilect^ coBiugis no*r

str^ GISELiB regine et venerabilium archipraesulum Aribonis

MogOBtini atque Piligrimi Coloniensis iraditionem Hludawici impa-
ratoris, qaam tradidit ad monasteria, quorum unum est monachorum
Nova Corbeia nuncupatum, aliud est sanctimonialium Heriyordi OOmi-

natum, quae pie memoria genitor illius Hluduwicus imperator "^y, 29.
ad normam praecipucioim in Gallia monasteriorum construxit:
Corbiense videlicet ad similitudinem antique Corbei^ Heri-
vordense vero ad Suessionis similitudinem, abbati Corbeiensi
commendavirnus, ut iuxta consuetudinem, qua ancillarum Dei
congregationibus procurari solent praepositi ex ecclesiastioo

ordine tam in disciplina quam in cunctis negociis qac^ famul^ Christi
pro scxu et professione sua exequi non possent, ipsarum provisor et
patronus existeret. Pro elemosina autem generis sui tradidit cellam
qa^ Yocator Meppia com decimis et possessionibua undique ad eam per-
tinentibus et eoclesiam Heresborc circumquaque per doas Saxonicas rastas

200 . 1026.

ad Novam Corbeiam; ad Herivordeose vero monasteriam in epiBCopata
Asnabruggensi ecclesiam Biunidi cum sabiectis sibi ecclesiis, in par-
roechia Mimiernevorde eodesiam Boni cum bis quae ad eam pertinani
ecciesiis: ita sane, ut decimaram aliorumque redetuum^) proventus omnes
praefatis cederent monasteriis et ab ipsis vicissim procnrentur sub-
iecte^ plebes in baptismate, in eacharistia, in sepulturis, in confessione
peccatorum audienda, et presbyteri qui principales ecclesias tenerent
archipresbyterorum officio fungerentur ad agenda omnia qae^ ') solent
fieri ab archipresbyteris opiscoporum. Et cum ipsi episcopi circatio-
nes suas ibi agere deberent, ad eorum mansionatica daretur nt in capi-
tnlaribna antecessorum nostrorum praescriptum habetur: videlicet
quantnm satis sit eis dari et episcopi non plus que^rant nee cum pluri-
bus veniant) quam ut eis sufficere possint. Ne autem in summa

debiti episcoporum servitii plus exigeretur, quam opus sit,
statuerunt praedictarum ecclesiarum episcopi cum consensu
synodali coram antecessore nostro Ottone imperatore et archi-

episcopo Rhabano cc^terisque cum eo in synodo agentibus, ut dentur
ad singttlas ecclesias porci llllor Talentes singuli denarios XII aut arie-
tes') VIII tantundem valentes, porcelH Illlor, ance, IIIIop, pulH
YIII, situl^ XX de medone, demellita cerevisa ) XX, de non mellita LX,
panes GXX, de avena modii ) C, manipuli D( ti ) essetque in poteataie
^ISCOporum, utrum be^c per singulas ecclesias ad unum mansionati*
cum, an ad dua ) vellent habere. Statuit ergo praefatus antecessor
noster Otto Imperator liberam utrique loco concessionem eligendf^
de propria congregatione in regimen sui per futura semper tempora
Nr. 69. congruc^ personae; et ut nullus iudex publicus licentiam in homi-
nes ad praefatum monasterium Herivordensepertinentes uUam
iudiciariam haheat**) exercere potestatem, sed omnis eorum
res coram advocito ipsorum defini..tur. Quam costitutionem •)
antecessorum nostrorum iustam et rationnbilem nos quoque
praeJicto monasterio Herivordensi praecepto nostro regali
confirmamus atque corroboramus. Et ut hec confirmationis
nostre auctoritas stabilis et inconvulsa omni permaneat oevo,
hanc paginam inde conscriptam manu propria roborantes
sigilli nostri impressione iussimus insigniri.

Signum domni Chuonradi (L. M.) y regis invictissitni.

T

Odalricus cancellarius vice Aribonis archicappellani (L. S.)

recognovi ®).

Data IUI. ID. JAN. ^); indictione VIII»; anno Dominice

1026. 201

incamationis MXXV^; anno vero domni Euonradi secundi
rcgnantiß I^. Actum CORBEIE»).

*) <l^*\ fP&*«^ einßcfd^altct. — ') ^aS a na^träglidd gefcjlojfen. — ») 60
im Criginalc. — *) Sorreftur. — *) ©(Jcint boxübcr naddöctroßen. —
•) Ueber ber S^i^^c (öon anbetet ^onb?) nat^gettogen. — ') Steint öot
ben Untetf^tiftSjetlen geaei^net unb etgenl^önbig bo]Iaogen. — ^) $on
anbetet ^anb, tote bie Stgnumgeile. — ") ^d^eint nad^gettagen.

S)urd^d^nittlid^ von einer ettoad unbeJ^illß^ aitdfel^enben ^nb
gefd^cbeti. SSergl. j|ebod& bie Slntn. SWldf d^rift : saec. XII: V;
von anbetet $anb: VIII fpätet butd^ftrid^en , fonft saec. XVIII
nnb XIX ol^ne ©ebentung. — 3Da^ ©iegel ift aufgefallen.

165.

@t. 1868. 6ott)e9 1025 ganuat 12.

jtöntg Contab II. beßätigt bie ^Befifeungen unb ^timlegien bed

Stifte« gifd^bcd; feit bet Orünbung jinb neue ©efiftungen in

Siinbeten unb ^ebbing^aufen (?) txwoxhen vooxbtn.

Sifdibrcf. Ottg.: 9lt. 3. %tnd: (St^rb G. I. 87. conf. 94L

^* In nomine sanctae et individuae Trinitaiis. Chuon-
radus divina fovente dementia rex. Notum sit Omni-
bus fidelthus nostris tarn presentibus quam et futu-
rts, qualiter quaedam venerabilis || abbatissa nomine
Abug ') antecesßorum nostrorum regum scilicet vel imperato-
rum scripta ßuae aecclesiae quae est in Viscbiki collocata tra-
dita in nostram presentiam contulit eademque ex nostra regali
potestate confirmari ac corroborari quam humillime rogitavit.
CuiuB petitioni ita ut dignum est assensum prebentes ob amo*
rem Dei nostraeque remedium animae scilicet et per inter-
ventum SIGEBERTI sanctae Mindensis aecclesiae venerandi
presnlis necnon et Berinhardi ducis ceterorumque nostrorum
fidelinm iam dictam abbatissam una ^) cum congregatione sibi
subiecta omnibusque illuc rite pertinentibus in nostrum mun-
diburdinm ac defensionem ex integre suscepimus. Precipien-
tes igitur iubemus, ut nuHiiB index publicua neque aliquis ex iudi- Nr. 80.

20S 1089.

oiarä poieaHta hcnniaei pfaedictae aeocleiüte Hheroa mu oelonoty Ittos
aat servos in aliqao negoiio iniiute djstnQgere presumat, niü tAntajq(L

advocatuB loci illius. Habeantque sanctimoniales ille liberam po-
testatem per successiones temporum inter se sive alionde abba-
tissam eligendi, nullius seculari dominio subiecte excepto nostro,
qui earam defensor Deo annuente esse volumus. Haec Baut predia quae
pertinent ad supradictam aecclesiam: Viscbiki in illo loco VI mansi
pleni; insuper etiam in bis locis ita nominaiis: Wendredesa') I, Wig-
baldMbiuua Uli xnansi, Bi8nne«buBttn I man^ua» Baddeshusun I mansus,
Ti^daDbqfiun I dq., Uainanbusun *) 11^) m., et in aliig locis ad lyliniate-»
riam aecclesiae Viscbiki XX Villi manai in |>a£^ Tilitbi, in coipitatu
Uirimanni comitis; iterumque in pi^o Merstem in comitatu eiosdem
comitis VIII mansi; et in pago Laginga VI mansi, in comitatu Dodi-
can; et in pago Westfala, in comitatu Heinrici comitis X et VIII
mansi; et in comitatu Hrodwerkes VI mansi; et in villa quc^ vocatur
Hramnesberg II m. ; Fiabttborpe I m. ; in Anion IUI mansi ; et in comi-
tatu Wirinbardi curtem nomine Tbuliberb V mansi. In Tundirin VII

mansi, in Hartingehusun viUa integra. Et^) ui haec nostra
confirmatio stabilis'') et inconvulsa permaneat, hanc nostri
praecepti paginam inde conscriptam manu propria roborantes
sigilli nostri impressione insigniri iussimus.

Signum domni Chuonradi (L.M,)^J glonosissimi regis.

Odalricus cancellarius vice Aribonis archicapellani (L. S.)

recoguQvi •).

Data II. ID. JAN. ><>); indictione IUI; anno Dominice
incamationis MXXV<^; anno autem domni Kuonradi secundi
regnantis I« Actum ^) CORBEIE.

*) ^ccent auf bent u. — '') SCcceni auf beut a. — ^) S)aS &(l^(u6'a au8
einem gefci^Ioffenen in ein offenes oerfinbert. — *) fln bem H unb bem
frftin n rorrigirt. — '^) $on fpäterer ^nb in IX geAnbert. — *) 9on
^eran ]p&Ux angefögt. — ') )6on l^ieron »teber nti etDeit flbfate omoc«
fügt. — ^) Steint eigen^änbig DoUjogen. — '') i)i( Unicrfd^riftinlen oon
anbetet §Äub alS bie etfte ^tiit, — •**) ^nfong unb (Snbe bet S)atuw5eile
fd^eini ntd^i 3ur felben Qc\i mit ben übrigen !^eilen gefd^riebcn.

Ueber bic ©d^rift »eral. bic Slnnu — 3)a§ ©iegel ifl unbcuts
lid^ au^gebrüdt unb nur jum 2:i^eU erl^alten (93re|lau 1). Uebet
bie gebanlenlofe SBieber^oIung ber @rafennamen a\i& 3lx. 80
(t), 954) oergl. gidcr, SBeiträge §. 174.

166.

6t. 1870. @Ddlar 1025 Januar 22.

Aouig Sontabll. betätigt betn Sbte ^tu($tntar t)on Soroe9
auf feine Sitten bie Privilegien feinet ßlofierd.

S^n^ft^. Ortg.: 9}t. 38. ^rud: Stl^arb: G. I. 87.. conf. R. 942.

^* In nomie saneiae et individue Trinitatis> ChHon-

radus divina favente dementia rex. Notum sit omni- Nr. 124.

bus Christi nostrique fidelibus praesentibus scilicet

atque futuris, qualitervenerabiUs abbas nomine TrUchtmai'US noUram
üdiit exceUentiam || supplioiter oraus, nt nostra magnifica Diunificentia pro-
spiceremus monasterio, cui praeesse videretur, quod est constructum super
fluvium WISERA in loco qui dicitur Nova CORBEIA in honorem Dei et
8anctiST£PHANI pfo toraart jne, ubi ei beativ m martyri« praeeiosa pi^nera
servari noscuntur. Cuius peticioni rationabili proptcr divinum amorem et
venerationem beatorum martyrum assensum praebeutes hos apices sereni-
tatis nostrae circa ') ipsum monasterium fieri iussimus, per quos decernimus
atqne iubemus praecipue, ut potestatem monachi, si necessitas venerit, Nr. 114.
habeant ') abbaten eligendi de fratribus Bois et ut niLlluB episcopus Nr. 124.
aut iudex publicus vel quilibet ex iudiciariapotestate, nisi solus illius loci
prowor %\ advocatits pre(di)cti monasterü , in ecclesias aut loa» vel agras
seu reliquas possessiones praefati mouasterii, quas moderno tempore
inste et racionabiliter possidere videtur, ad causas audiendas vel freda
exigenda aut maasioneB vel paratas faciendae aut fideiussoree toUendos
aut Ullas redibitiones vel illicitas occasiones requirendas aut homines
ipfiiis mouasterii tarn ingenuos quam et tervos vel litOB iniuste distrin-
gendos ullo unquam tempore audeat ingredi ^) vel ea aue^ supra memo-
i-ata sunt penitus exigere aut actitare praesomat. Sed et de domini- Nr. 39.
catia mansis vel nunc habitia vel post acquirendis a reddendis decimis
plenam idem monasterium habeat immunitatem et , sicnt hactenua fuit,
ut dentur ad portam in susceptionem hospitum et peregrinorum m
quibuBlibet episcopiis, pagis, vel territoriis vel omuibus, qu^ Nr. 124.
ibidem propter divinum amorem et illius sancti loci venera-
tionem CoUata fuerint, ut liceat ibid(om) Deo fiimulantibus sub nostre,
immnnitatis tuitione qnieto ordine vivere ac residere, et melius illos
delectet omni tempore pro nobis et coniuge nostra atque stabilitate
regni a Deo nobis coUati Domini nüsericordiam attentius exorare.
Insuper etiam decimas vel decimales ecclesias in quibusque episco-
piis iia teneant atque disponant, sicut sub anteoessoribns nostris
regibus videlicet et imperatoribus teuere per praecepta visi sunt atque
disponere. Episoopis ve^ro, qnibus servitium et mansionatica debent tem-

904 1026.

pore circuituB sui , secundum ') scripta sua singaÜB annis per8olv(ant). Et
ut haec auctoritas concessionis atque confirmacionis nostre^ fir(iDior ha-
b)eatur et per futura tempora a cunctifl fidelibus eanct«^ Dei ecclesie^
nostrisqne praesentibus et fiituris melius credatur diligentiusque obser-
vetur, manu propri(a) subter eam firmavimuset sigilli nostri impressione
assignari iussimus.

Signum domni Chuonradi (L. M.)*/ regis invictissimi.
V (L.S.)

Odalricus conceUarius vice Aribonis arckicapellamrecognovi.

Data XI. KL. FEB^); indictione Villa; anno Dominicae
incarnationis MXXV^; anno vero domni EYONBADI secondi
regnantiß I» Actum GOSLABE^).

') dotrefrur. — ') 3. t:^. am ^nbe ber einen, 3. Zf^. am anfange ber an«
beten 3eile in Heiner 64rift sugefttgi. — ^) SoQaogen? — *) Sto^getta«
gen. — *) iRod^gefügt?

ZHe eifyAH ifl gleid^mägig. Stüdfd^tift saec. XU.: Conrad! U.
regis. — ^2 Siegel ift audgefaQen.

161

6t. 1872. aRerfeburg 1025 gebruar 8. .

£önig Conrab IL beftätigt bie Stiftung unb bie ißrivilegien

beiS JtlofleriS ftentnabe.

Itcwiia^f- Orig.: Q^ortoe^ 92r. S9. ^xud: «tl^arb C. 1. 86. conf. R. 948.

Nr 145. ^* In nomine sancte et individue Trinitaiis. Chuon'
rndus Dei donante dementia rex. Omnium sandte D^i ec

clf*i\e nostroruMifue ßdtlium preseniium ac futurontm r.vmpet int universitas,
qualiter domna tridetwia || venerabilis abbatissa eiusque soror Imma
cometissa Gerone comite adiuvaute construxerunt quoddam monaetennm
in villa Keminata dicta, in pago Tilitbi, in comitatu Beruhardi ') ducis
sitmn in honore Dei genitricis sanct^ Mario virginifi dedicatnm, ad
qaod omnem bereditatem suam curtes scilicet ac yillas infra nominatas:
Keminata, Heigen, Hogen, Barigi, Tundirion, Othere, Varstan, Rothe, Bar-
dewic, Hotmannessun, Witthorp, Britlingi, Biangibudiburg, Addunesthorp,
Hatherbiki, Bodanhusou, Saotherburg, Cianiki, Wigmannesburgstall, Ben-
ucdestorp, Widila, Waldersidi, Kokerbikij Holana, Aun, Setüa, Hep-
stidi, Sinigas, gratissima votuutate tradiderunt. Unde uostram maieeta-
tem re(galem) aggresse^ supplices rogaverunt, ut ipsum monasteriom in
nostri muudiburdio susciperemus. Quod nos peticione Gisle Bcilicet

regin^ dilectissime coniugis nostr^ sed et interventu Sigebrahdi

1026. 205

Mindonensis epiBCOpi fedsse cognoscat aniversitas fidelium. Adbe^c
lUtuimas, ut eiusdem nionasterii abbatissc^ talis libertaiis ftC regule
primatu frnerentar, quali cc^tere^ sanote^moniales in regno nostro sab
regola sancti Benedict! iuste viventes utantur. Insuper concediraus eidem
abbati^, ut nullos marchio, nuUns comes nallaque nostri imperii magna
Tel parva persona in ea placitum facere vel publicam fnnctionem exire '),
nisi advocatos, quem abbatissa que^ tunc temporis faerit cum sanctimo-
nialinm consensu eligere voiuerit. In obiiu vero abbatisse^ eiusdem mo-
nasterii liberom habeant arbitrium aliam eligendi iuxta regulam sancti
Benedicti. Et ut hu ins nostre^ auctoritatis Privilegium perseveret, hanc
paginam manu propria roborantes sigillo nostro iussimus insigniri.

Signum domni Chuonradi (L. M.) ^J regis invictissimü

V (L.S.)

OdalrieuseaneeUarius viee Aribonis archicapellanirecognovt.

Anno Dominice incamat(ioni)8 MXIIII; indictione VII.
VI. ID. FEB*) data est in Merseburg. Anno autem domni
Kuonrad(i) secundi regnantis I actum ^).

*) %>a9 n oben an ba§ h gel^ängt. — ^) ®latt exigcre praesumat. -- ^)
SBo^I etgenl^nbig boügogen. — *) Cd^eini in dnc- bafür gelaffene Sücfo
einsdragen. — *) $on anno autem an nad^etragen. Uebet bte 9ttt](enfol0C
ber 2)aten twtgl. ffiätt, «etitfige g§. 866, 369, 871, 874.

a)ie @d&rift ifi gleid&mäfetg, ücrgl. «nm. 2,3. — S)a§ Siegel
ifl auj^gefallen.

168.

■ ®t. 1879. SReflen^burß 1025 3Wai 3.

Aönig Sonrab IL fd^entt auf 93itten äJifd^of^ ©igebert bet
9R in bener Aird^e ba^ ®ut Kemmiom im ®aue Yalun in

ber @raffd^aft bei» 3)anlmar.

Vlitlbeit A. — 9(bf4rtfi: a. f. 28. 3)ru(f: ^tßoriuS, SS.' m.748.
conf. (Erl^atb R. 944.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Ghuonradus
divina favente dementia rez. Omniam fidelium nostrorum
tarn pre(8entium) ') quam et futurorum per(pendat) •) univer-
sitas, (qualiter Sigebertus) >) sancte Mindensis ecclesiae pre-
(sul veneran) > )dus nostram regalem supereminentiam humili-
ter adiit atque interventu nostrorum fidelium inprimis dile-

906 1027.

otissimae contectalis no8(tra6 Giselae) >) Dei gratia reginae
nee non Aribonis Mogontiacensis archiepiscopi, PILEQRIMI
Coloniensis archipresulis, HÜNFRIDI Parthenopolitanae sedis
archiepiscopi, VNWANI Premeosis ecclesiae archiepiscopi,
PRVNNONIS Augustensiß episcopi, WIGGERI FARDENSIS
episcopi, Berinhardi ducis, Sigefridi et HerimanDi comitum
praedium quoddam Kemniun nuncnpatum donari sibi atqne
mancipari rogarit. Quorum in commune tarn coadunate voci
ac petitioni ob amorem Dei nostraeque remedium animae ac
statum regni libenti animo assensum praebentes, praedium
iam dictum in Kemmiun in pago VALVN coUocatum et in
comitatu DANCMARI comitis cum omnibue suis pertinentiis,
mancipiis, agris, pratis, pascuis, silvis, molendinis aquis aqua-
rumve decursibus, exitibus et reditibus, cultis et incultis,
adquisitis et adquirendis sepe iam dictae sanctae Mindensi
ecclesiae suisque per successus temporum provisoribus per id
temporis inibi commorantes ante altare sancti Petri Aposto-
lorum principis sanctique Gorgonii martyris manu ad manum
donavimus ac perpetuo possidendum in proprium tradidimus.
Quapropter sepe iam dictum praedium cum omnibus illuc rite
pertinentibuB sub nostrum mundiburdium ac defen&ionem ao-
cipimus, ut etiam coram nulla iudiciaria potestate examinen-
tur, nisi coram Mindensi episcopo et advocatis eins (quos
ipse elegerit) ^). Et ut hoc nostrae donationis ac mundiburdii
praeceptum firmius magisque inconvulsum cunctis credatur,
hanc cartam inscribi iussimus sigilloque (nostro signatam manu
propiia subtns) ^) firmayimus.

Signum domni Chuonradi (L. M.) gloriosissimi regis.

y

Odalricus cancellarius vice Aribonis archicapellani recognovi.

Data Iin. Non. Maii; indictione VIII;
anno Dominice incamationis MXXV®:

anno vero domni Ku(o)nradi secundi reg. P. Actum
RATISPONE.

') 8on tBünnetnann qu8 anberen CucIIen (bem 2:rQn8fum))te ßarlS V. u. f. tt.)
etgfinjte, fid^on 1718 tut CriQtnalc unUferlid^ stellen.

^ü» 1118 nod^ gut etl^Uene Siegel wat JBre^lou l.

169.

@t. 1934. «om 1027 «pril 7.

Aaifet Sonrab n. fd^enft ber ^abetborner ftird^e ben $of

(SrtDitte.

Paderborn A. — «IbfArtfi: a. 6. 66 (= o. €. 28). ^Dtudf:
d^tb C. I. 89 conf. R. 950.

Cfinradns divina gratia Romanorum Imperator angastus.
Perpendimus atque considerayimus animas nostras peccatomm
Biacalis obfuscatas hoc multum posse iuvare, nos ad divini
honoris et glorie maiestatem ecclesias Christi sablimare, edi-
ficare et de nostris rebus ditare, pariterque Dovirnus ad nostre
imperialis potentie dignitatem pertinere eis, qui nobis domi
Tel milicie bene servierint, condigDam servitutis remuneratio-
nem exhibere. Proinde noverint Christi Dostrique fidelesuni-
yersi, qualiter nos per interventum dilectissime coniugis nostre
Gisle necnon filii nostri Heinrici regis et Bninonis Augusten-
sis episcopi et Hermanni marchionis et Eggilhardi fratris sui
ad divinam gratiam et gloriam pro remedio nostre anime
Paderbumensi ecclesie in honorem sancte Marie Dei genitricis
et sancti Kyliani martiris et sancti Liborii confessoris conse-
crate eiusque provisori Meinwerco , qui nobis sepe et multum
frequenter et fideliter servivit, quandam curtem nomine Er-
litte ad nostrum imperiale ius pertinentem in pago Engere,
in comitatu autem Marcwardi sitam perpetualiter habendam
tradidimus cum mancipiis utriusque sexus omnibus ad haue
iure pertinentibus cum ceteris quoque universis appendiciis
scilicet areis, edificiis, terris cultis et incultis, pratis, pascuis,
silvis, yenationibus, viis et inviis, exitibus etreditibus, aquis
aquarumve decursibus, piscationibus, molendinis, quesitis et
inquirendis, cum banno et mercato eciam, que apud eandem
curtem solet haberi et cum omni utilitate, qui inde poterit
prorenire. Et ut hec nostre tradicionis auctoritas firma omni
permaneat evo, hanc paginam inde conscriptam manu propria
roborantes iussimus insigniri sigillo.

Odalricas ca^^cellams reoognont.

208 1028.

Data VII. Ydus april.; indictione X; anno Dominice
incarnationis MXXYII; anno autem domni GSnradi secundi
regnantis III; imperii vero I. Actum Rome.

170.

@t. 1975. ajeagbeburg 1028 3uU 1.

Aaifer Sionrab II. beftätigt, bag vox iffta ber ^bt S)rutl^ntar
von @ort)et) feine Siedete ouf ben jpof @obeU^eim barget^an
Uttb in golge beffen biefen $of t)on ber jettigen S9eft|erin Sllnereb
jurüderl^alten l^abe. 35arauf l^abe ber 2lbt biefen unb ben ^of
aWünben ber 2Clt)ereb auf Sebcn^jett ju Sefien gegeben, roie aud^
il^rem ©ol^ne Dsbag ben $of Smmingl^aufen. 3)1 it S^^^Q^^-

e^r^r^. Cr ig.: 9h. 40. S)ru(!: (Srl^ar)) C. I. 90. conf. R. 955.

^« In nomine sanctae et individuae Trinitatis.
Chuonradus divina favente dementia Romanorum
imperator augustus */ || Si piis petitionibus fidelinm nostro-
rum maxime , quas pro ecclesüs sibi commissis auribus nostris
infuderint, benignum prebuerimus auditum, hoc procul dubio
et ad presentis inperii nostri statum et ad aetemae beatitu-
dinis premium profuturum credimus. Unde omnium fidelium
nostrorum tarn presentium quam et futurorum noverit sollers
industria, quia adiens excellentiam nostri culminis Druthma-
rus venerabilis novae Corbeiae abbas curtem quandam Godo-
levesheim nuncupatam anteriori tempore eidem monasterio
questus est iniuste fore sublatam. Detulit preterea secum
Amolfi divi progenitoris nostri imperiale decretum, cui eius-
dem curtis inerat concambia inter eundem imperatorem atque
Bovonem predicti monasterii patrem peracta. Cuius sugge-
stioni fidem accomodantes matronam quandam Alvered voca-
tam , quae ipsam curtem velut hereditario iure tunc temporis
possedit, ad palacium nostrum evocari precepimus. Quae,
dum prolata refellere nequivisset, prefatam curtem cum Omni-
bus appendiciis, adnitentibus sibi filio Osdago patronoque
suo comite Frithericho , predicto venerabili abbati absqüe ulla

1028. 209

controyersia reddidit, atque hanc Hiddi monaBterii advocatus
iussn nostro recepit. Post vero abbas dementia nostra pro-
Tocatas eidem matronae sepedictam curtem alteramque 6i-
mimdian vocatam ac familias qnasdam in villa Bramer(inch)<)-
th(o)rp ea condicione beneficiavit, ut, si quid poBt ob(itam
eins in h)')isdem possessionibus repperiatur, abbatis arbitrio
disponator; filio vero eins curtem nomine Imminghusun eo
pacto concessit, quatinus, dum Tiyat, hanc teneat, nisi hec
monifioentia nostra alicubi priiis promoveri contingat, post
T6ro in vis monasterii redeat. Et ut huius re(8t)itationi8
auctoritas firmier perpetim credatur, manu propria subtus
robortam sigilli nostri impressione iussimus insigniri. TESTES:
Signum damni Hunfrid- archieps. Meinwerc. eps.
Chuonradi Godehard. eps. Sigifrid. eps.

inoictissimi Odalric. cancelL Asculf. (S)igibert.

Ramanorum Bernhard, dux, Adalbero dux,

(L.M.)^) impera- Emastus dux, Liudulf. comes, (L.S.)

Unis augueli *). priTignus ^) imperatoris , Hiddi,

Amulung. comes et frater eins E^sbert.

Wigger, Gerlo, Uff, Tiammo,

Poppe, Bern, Thiathard,

Brun, (Gebo).

Odalrictis canedlariua vice Aribonis arehicanceUarii reeognovii •).

Data Kl. Jul.; indictione XI; anno Dominice incamationis
Mill.XXYHI; anno autem domni Chuonradi secundi regnan-
tis IIII; impcrii vero I. Actum Magdeburch. Feliciter, AM. •)

') 5)ie erflc 3ciU mit bunflcrer $)mte öoiöefetUgt. — ') %u8 b. etgAngi. —
^ So nad^ ben %u4fiabenreften im Ciiginal ridjiiig Don ^rl^arb crgftngt;
b (ai: post obitnm matrone einsdein. — *) Jtiä^i et privignns; baS
fttr et gelefene S^i^n ift bie C^nbinteT))unction ber Signumaeile. — ^) sitetnt
bottao()en. — *) 8Bte bie etfke 3^Ic mit bunflctet ^inte geft^deben. 9tt%l,
f^iifec, ^tcOge 258.

2)ie ©d^rift ift abfid^tUd^ ord^aiftif d^ ; ixti Uebrigen Dergl. bie
Xnm. 1 u. 6. fDie 3^ugenaupl^rung fd^eint uon berfelben $<mb^
bie ben %e%t fd^rieb, iebod^ in gen)5l^nlid^er ^üd^erfd^rift avAQt^
fft^rt; uetfil. ^ider, »eittöge 132. ätilctfd^rift saec. XU. Con-
radi II regis. — S)<tö @iegel ift anitgefaOen.

O i I m a n » , Mfct-ntfunbcn n. «Vb* ^879. 1 4

aiO 1029.

in.

et. 1988. gicgcn^burg 1029 SDlärj 30.

Äaifcr gonrab IL fd^enft bent SBtfd^ofe ©igibctt von äRitiben
einen SBilbbann bei ©uüngen im ®au Entergove.

Ü)?in&rn A. Ortß.: ?Rr. 1. S)ru(f: erwarb C. 1. 90. conf. R. 958.

C In nomine sanctae ei individuae Trinitatis.
Chuonradus dementia divina favente Romanorum
imperaior augustus || Noverit omnium sanctae Dei fide-
lium nostrorumque presentium scilicet ac futurorum indastria,
qualiter nos ob interventum *) ac ^) petitionem dilectae con-
iugis nostrae 6ISILAE imperatricis augustae et amantissimae
nostrae prolis He(in)rici regis necnon Brunonis ^) Augustensis
venerabilis episcopi fideli nostro Sigiberto Mindensi episcopo
et aecclesiae, cui ipee Deo donante presidet, in honore sancti
PETRI principis apostoloruin et sancti GOIIGONII martyris
Christi constructae quandam silvam sitara singulariter in pro-
prietate predionim eiusdem Mindensis aecclesiae, in pago
Entergoue, in comitatu vero Bemhardi ducis cum consensu
ot conlaudatione prefati ducis B. et sui fratris Dietmari^)
ceteroromque civium in eadem silva usquemodo communionem
venandi habentium in silvis, campis et paludibus interflumi-
na Ossenbeke et Alerbeke usque in medium flumen Wermo-
nou et inde usque ad Northsulerecampou *) ad cortem perti-
nens Sulegon nominatam forestari concessimus et banni nostri
districtu *) circumvallavimus: ea videlicet ratione, ut nemo
ulterius in eodeni foresto absque prelibati episcopi suorumque
successorum licentia potestatem habeat venandi, sagittaiidi,
retia aut laqueos ponendi aut uUo ingenio feras decipiendi,
quae merito sub iure banni continentur '). Si quis autem
huius nostri imperialis precepti temerarius violator extiterit,
sciat se episcopo et suo advocato banni nostri summam com-
positurum. Et ut hoc verius credatur diligentiusque per
futura annorum curricula observetur *), hanc kartam inde
conscriptam subtusque manu propria roboratam sigilli nostri
impressione iussimus insigniri.

1029. 211

Signum domni Chuonradi invictissimi Romanorum
^ imperatoris (L. M.) ^) augusti. (L. S.)

Odalricus cancellarius vice Aribonis archycappellnni

recognomt,

Data III. K. APR.*); indictione XII; anno Dominice in-
carnationis Mill. XXVIIII; anno autem domni Chuonradi se-
cundi regnantis V ; imperii vero IL Actum Ratispone ').

») Snncr^alb unb am (fnbc bcr 2Bortc u al§ v flcic^ricbcn. — ') ßigaiur,
foboB bcr giueitc ©trid^ bc5 offenen a als c ßebtlbet ift. — =*j ^Mt n olS
Äopitölt^en. — ♦) ^a§ erfle i in baS D einöcjd^neben. — *) Scheint eigen*
^&n)n0 uoUjogen. — *") ^aS SRonatdbatum tft f)>Ater eingetragen. — ') R.
uod^efügl. «ergl. Sidcr, SBeilrägc §. 347.

aMe 6(ä^rtft erfd^eint gleid^mägig, »ergl. jebod^ ätitn. 6, 7.
©leid^icitigcSKidtfi^rift: Traditio CHVONRADI imper. de foresto
Sulegardwald 8IGIBKRT0 epo. data batunter saec. XV: regi-
strata folio 3. — 2)00 ©icgel ift aufgefallen. — lieber ba^
•Sd^idCfal bet Urhtnbe t)ergl. bie @inleihing.

172.

6t. 1989. SRegen^burg 1029 äpril 13.

Äaifer ©onrab II. beftätigt bie ©rünbung be^ @t. 2Kartin^-
flift^ }u SJiinben burd^ S3ifd^of ©igibert; e^ ift mit (Sütem in
(BiiSbergeu, Kemmiun, Meuburg, ©d^roeförbe, ^itoerbingfen,
Srale, aSollsborf, Grecini, Ungiiibach, ^tabbe^borf, Ub^aufen,
SJo]^lenl)attfen, SDrebber, ©tödten unb fio^n botirt; biefe SJefiftun?
gen fott lein 3Kinbener aSijd^of ju iJel^en audtl^eilen.

iOritibrn B. — ?tbi(i^riftcn: 1) TOnben A, b. @. 10. 2) Mac. 1.112.
tion 1588, notarien beglaubigt, ^rud: ^ifloriuS, 8) SS.' III. 746.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis amen. Chuon-
radus divina favente dementia Romanorum imperator augustus.
Si bona quae ad eeclesias Dei ab antecessoribus nostris regi-
bus, imperatoribus et ab episcopis, ab abbatibus vel aliquibus
beatae memoriae viris data invenimus *) ea ibidem iniperialis
nostri praecepti districtu stabiliri studuerimus, pro hoc studio

14*

212 1029.

nostram regnnin ') stabilins fieri et hob etemam requiem pro-
merm ") minime ambigimus. Unde Dei nostrique fidelinm
praeBentium Bcilicet ac^) futurorum nniTerBitati notom esse
cnpimuB, qualiter dilectuB noBter SigibertoB ^) MindenBis epi-
scopuB cum jideli nostro Brunone Augustensi venerabili epi-
scopo serenitatis nostrae clementiam adiit hnmiliter obsecrans,
ut talia bona, qualia ipse in praediis, in mancipiis utriusque
BexuB, in decimationibus necnon in caeteriB utilitatibus babet
quoBita ad monaBterium Minda^ et in usum fratrum snb
canonica regula inibi Deo Bervientium noviter ab illo in ho-
nore S. Martini confeBsoris constructam per imperiale nostrum
praeceptum Btabiliremus atque conBervaremuB ''). Quoram pe-
titioni pium®) ac iustum erat assenBum praebentes ob inter-
Tentum ac petitionem dilectae coniugifi nostrae Gisilae impe*
ratricis auguatae et amantiBsimae noBtrae prolis Heinrici regis
necnon fidelium noBtrornm AraboniB ^) Mogontinae eedie , Pili«
grimi ColonienBis ecclesiae venerabilium arcbiepiscoporam haec
praedia: EgiBberen >®), Kemmiun, Niginburch, Sweverden,
HiltiwardingahuBen ; in vilÜB vero Bracha et FolcharicBdorfa
n manBOB cum omni silvatica utilitate, ecclcBiam unam in
vico Grecini et V mansos, Ungilibach mansum unum et Ba-
theriBdorfa omnem decimationem vini, duos mansoB in Üb-
huBon, in Wolyatingabuson V mansoB, in Dribura I manBum,
in Stochem U mansoB, in Lon I manBum a prefato fideli
Bostro Sigiberto * *) epiBCopo quaoBita yel quae postmodom
divina adiuvante dementia acquiBierit, exceptiB bis >*) praedÜB
quibuB antea ecclcBiaB Dei locupletavit admonasteriom, quod
ipBe Mindae in honore S. praelibati M. a fondamento locavit
et in UBum fratrum ßub canonica vita '*) inibi Deo famulan-
tiom per huiuB nostri imperiaÜB scripti tenorem stabilivimuB '^)
atque confirmavimus *^): ea videlicet ratione, ut nee *^) ipse
nee uUuB Buorum BuccesBorum potoBtatem habeat baec eadem
bona data vel in poBterum danda a praetitulato monastario
alienare vel milit^B buob inde beneficiare vel in aliquid aliud
nisi in commune fratrum commodum commutare. Si qois
autem epiBCopus absque eorum coneenBu et collaudatione ea-
dem bona abalienaret rel militibus Buis in beneficium dare

1029«>-1080. 21$

fd in proprium nsam transferre Toluerit, ipsi fratres ad nos
nostrosque successores refugium habeant. Et ut haec nostrae
confirmationis auctoritas verius credator diligentiusque per '^
fhtara annomm curricula observetur hanc cartam inde con-
scriptam manu propria confirmantes et corroborantes sigillo
nostro iussimuB insigniri.

Signom domni Ghuonradi invictissiim Romanoram imperatoris

angusti. (L. M.) ^^.
Odalricus cancellarius rice Aribonis archicappellani recognovit

Data Idns Aprilis; indictione XU '^; anno Dominicae
incamationis MXXVIIU; anno autem domnr Ghuonradi secnndi
regnantis V; imperii vero in. Actum Regeneburg. Feliciter,
amen.

») 1, 3; inveniamus 2. — ') 2, 3; r. n. 1. — ') 1, 3; promerere 2.

— «) 2, 8; atque 1. ^ ») 2, 8; Sigeb. 1. — •) 1, 8; Mmd»e 2. ^
') 2, 3; eonfirmaremiis 1. — «) qaia fttfii 1, 2, 3. — •)2, 8; Ari-
bonis I. — '^ S)ie Ori§namen finb tui4 ^ gegeben; in 2 u. 8 erf^eiticn
{ie fe^ bcrbotieit; au bemctfen ifl nur Leni (8) unb Loni (2) fttr Lon
(1). - ") 1, 2; Sigeb. 3. — «») 1, 3; iis 2. — «) 2, 8; regula 1.

— ") 1, 3; i)a9 ^Präjenl 2. — '*) 1, 8; fejll 2. — «•) 1, 8; pro 2.

— 1») 2, 8; Mtt 1. -. w) 1, 3; undeoim* 2.

3(eu§etlid^ erregt hca S)ipIotn lein 9eben!en^ aui^ toor 1588
(nad^ 2) eine feeftegelte auf Pergament gefd^e&ene Urfd^rift oor^
lonben; bie @tpliftntng aber unb ber 9ted^tdin|ialt, befonberiS bat
flarl l^eruortretenbe SSerbot fflr ben ©tifter unb feine ?Rad^foIger^
ha§ 6tiftnngiSgut nid^t }u t^eräu^em^ mujs uniS im äSergleid^e jn
9Ir. 185^ einem SHpIome äl^nlidiien Snl^altd t)on bemfelben Aaifer
audgeflellt, — in bem j[ebod^ hai berftlEirte Verbot fe(|t del milber
aia%tbtüät ifl^ — um fo mel^r bebenllid^ mad^en^ aU 3lx. 185
unfereiS Z)ipIomed nid^t gebenft.

US.

et 2006. SRerfeburg 1030 guni 1.

Jtaifer (Sonrab II. fd^enlt ber ^aberborner ftird^e ^abberg,
bai i^ megen ber unel^elid^en ©eburt bed (Srafen Sern^arb

l^eimgefaBen mar.

214 1030.

^dberborn A. - ÜTta: 9}t. 58. ^tud: ^tl^tb C. I. 9l. conf. R.968.

v^- In nomine sanctae et individuae Trinitatis,
Chuonradus divina favente dementia Romanorum
imperator augustus */ || Notum sit omnibus Christi fideli-
bus presentibuB scilicet atque futuris, qualiter nos ob inter-
(ven)tum ac peticionein nostrae dilectae coniugis GISALAE
imperatricis videlicet augustae et amantissimae (nostrae) prolis
HEINBICI regis necuon Meinwerchi Paterbrunnensis aecclesiae
episcopi quoddam Berenhardi comitis predium Badperch
dictum cum mansis decem circa eundem motitem adiaceutibus
in pago Nichterga et in comitatu Haholdi^) comitis situm,
quod ideo hereditario iure in nostram potestatem successit,
quia idem ipse B. coraes spurius erat, quod vulgo Wanbur-
tich^) dicunt, ad Paterbrunne prescripti episcopi monasterium
in honore sanctae Mariae et sancti Chiliani martyris sanctique
Liborii confesBoris consecratuni tradidimus cum mancipiis
utriusque sexus, villis, areis, aedificiis, agris, terris cultis et
incultis, TÜs') et inviis, pratis, pascuis, silvis, venationibuB,
aquis aquarumve decursibus, piscationibus, molendinis, eziti-
bus (et re)ditibus, quesitis et inquirendis necnon cum omni-
bus appendiciis ad idem predium iure pertinentibus: (ea)
videlicet ratione, ut in prescripti monasterii potestate*) per-
petualiter existat. Et ut haec nostra tr(aditio) stabilis et in-
convulsa omni permaneat aevo, hanc paginam inde conscri-
ptam propriaque manu subtus roboratam sigilli nostri inpres-
sione iussimus insigniri.

Signum domni Chuonradi Bomanorum imperatoris
^ (L. M.) ^) inviclissimi. (L. S.)

Odalricus cnncellarivs vice Arbonis nrchicapellam

recognovi */

Data K. Junii®); anno Dominicae incarnationis MXXX;
indictione XIII; anno domni Chuonradi regnantis VI.*); im-
perii vero IIII'^) Actum Mersibuich. Feliciter, amen.

') %\t litterae lougiores füllen nid^t bic ganjc ^cilc. — ') 3n Dafür ge*
Uffcnem IRaumc nodjöctraöcn. — ^) 6oncltur unb 9iajur. — ♦) ^c^nt
cigen^änbiQ iioQaogen. — ^) ^ic j^angtftuntcrf^rifi oieQeid^i aud) bic

ICSI. 215

6t9ttttin|ctle ni^i kwn betfelben ^onb; tote bte er^e Seile. — ^ %ad^
tto^tn, tietfil. Sftifer; ^txfige §§. 84S), 347, 860.

JHe ©d^tift erfd^eint alcid^mäfetg; ügl. iebod^ bieatim. ®Iei(i&=
jcitigc Sftudffd^rift: Bathberch Conrad! imperatoris. — 3)a8 fel^r
fd^arf auggeptägte unb jicmlid^ gut crJ^altenc ©icgcl ift Srefelau 4.

174.

®t. 2009. aDftäbt 1031 Januar 20.

Ättifcr ©onrab II. fd&cnft bem Sifd^of SRcinroerl oon Ißaber*

born ®üter in @fflen unb @ttlen.

Vaberlrorn A. Crig.: (AH) Staats «^rd^it) Berlin 9lr. 162. 2>rudE:
ftr^arb C. I. 91. oonf. R. 967.

^- In nomine sanctae et individuae Trinitatis.
Chuonradus divina disponenle gratia Romanorum
Imperator augustus. Omnium Dei nostrique fidelium
universitati notum || esse volumuß, qualiter nos propter
amorem caelestis patrie atque ob interventum ac peticionem
dilectae coniugis nostrae 6ISIL.X imperatris *) auguBtae necnon
kari filii nostri HEINRIGI regia et propter iuge deTotomque
nobis servitium MEGINWERCHI sanctae Paderbrunnensis
sedis venerabilis episcopi ecclesi^, cui ipse Deo donante prae-
aidet, in honore sanctae Dei genitricis MARIE beatique Ey-
liani martyris necnon confessoris Christi Liborii constructae,
illa praedia que habuerunt Bernhart ') et soror eins Hazecha
in locis Älflaan et Etlinun sita in pago Paderga in comitatu
Amalungi ') cum aliis omnibus illuc pertinentibus et cum omni
utilitate, que vel scribi aut nominari ullo modo' valet, cum
mancipiis utriusque sexus^), cum areis, aedificiis, agris, cam-
pis, terris cultis et incultis, pratis, pascuis, silvis, venationi-
bu6, aqnis aquarumre decursibus, piscationibus, molis, mo-
lendinis, yiis et inviis, exitibus et reditibus, quesitis et in-
quirendis perpetualiter habenda donavimus: ea ratione, ut
(praefa)tus episcopus suique successores de eisdem praediis
nobis imperiali iure hereditatis *) liberam dehinc habeant pote-
statem quicquid sibi placuerit faciendi, ad utilitatem tamen

216 1051.

ecclesie sue omnium contradictione remota. Et ut h^ nostre
traditionis auctoritas stabilis et inconvulsa omni permaneat
oevo, hanc paginam inde conscriptam manu propria roboran-
tes sigillo^) nostro insigniri iussimus.

Signum domni Chuonradi invietisstmi Bomanorum
^ (L. M.)V ifnperatoris augusti. (L. S.)

Odahicus canceüarius vice Aribonis archicapeUani

recognovit.

DataXIII. Kl. FEBR.^); indictione XIII» ; anno Dominicae
incarnationis MXXXI^; anno vero domni Euonradi secundi
regnantis VII^; imperii autem IIII» Actum ALTSTETE «).

•) Stott imperatricis. — • '*) ^a]VLt unD ®orTcTtur. ~ *) (ief^Ioffenel a. —
•) (Sonehur. — *) geljlt concessis. — ■) 35on ^wr ah bte C^itblvoitc
mit ^reiiaffuno be§ IRatimed für baS ©iegel an ber redten Seite tsnten
öiiöefügt. — - ') fßofjil ctöen^änbig bottgogen. — *) Cb m<ff^ttta%tn?

2)0^ SHpIotn ift t)on einem 6d^reiber burd^gättgig gefd^rieben.
Slüdfd^rift Baec. XII. De alflaan. — 2)Qg ©iegel ift jiemli^ gut
erl^alten unb ausgeprägt (Sre^Iau 3lx. 4).

175.

et 2010. &o&lax 1031 $ebr. 19.

Aaifer Sourab II. fd^nlt ber ^aberboruer Äird^e ^enmng^

fjoufen, SJal^lbrud^ unb Dadanbroch.

9tt^ttbDrn A. @t^arb ^at nod^ bie legten ie^t bis auf baS ^nogramtn
»etf^wunbetien SRefte be§ Originals bei feinem <£)rudfe t^ergHii^.
«bf^tifi: a. ®. 26. ^xuä: Qtl^rb C. I. 92. couf. R. 968.

C In nomine sanciae ei individuae Triniiaiis.
Chuonradus Dei ordinanie dementia Romanorum im-
perator augustus. Omnium Dei nostrique fidelium
universiiati noium esse volumus, qualiter nos diyiuAe
mercedis ob intuitum necnon per interyentum dilectissimae
contectalis nostrae Giselae imperatricis augustae simul etiam
dileoti filii nostri regis Heinrici et iuge seryicium Meginwerchi
PatherbumenBis aecclesiae episcopi sepiseime nobis fideliter

1601. 217

impeasam eidem aecol^iae in honore sanctae Dei genitricis
Mariae ac sancti Eyliani martyris et sancti Liboiii episcopi
et confesBoris constractae predium Bennanhusun, Valabrocb,
Dadanbrocli, situm in pagis Wetiga et Tilithi in comitatu
Widukindi com omnibus ad ipsum predium iure ac legaliter
pertinentibus, cum mancipiis utriusque sexus, cum areis, aedi-
ficiis, agris, campis, terris cultis et incultis, pratis, pascuis,
sihris, venationibus, aquis aquarumve decursibus, piscationi-
bus, molis, molendinis, viis et inviis, exitibuB et reditibus,
quesitis et inquirendis seu cum omni utilitate, quae vel scribi
aut nominari ullo modo potest, in proprietatem condonavi-
mus; et de nostro iure ac dominio in eiusdem aecclesiae ius
ac dominium omnino transfundimuB: ea videlicet ratione, ut
prenominatus episcopus eiusque successores de eodem predio
liberam postbac potestatem habeant tenendi, commutandi vel
quicquid sibi utilitatis aecclesiae placuerit faciendi, omnium
hominnm contradictione remota. Et ut nostrae traditioniB
auctoritas stabilis et inconvulBa per antiqua seculorum curri-
cu]a peimaneat, hanc paginam inde conscriptam manu pro-
pria roborantes sigilli nostri impressione iuBsimus sigillari.

Signum domni Chuonradi invieiissimi Ramanarum impertUaris

^ (L. M.) augusti.

OdcUricus canceUarius viee Aribanis arehicapeUani reeagnovii.

Data XL Kai. Marcii; indictione XIIII; anno Dominicae
incamationis M^XXXI®; anno yero domni Chuonradi secundi
regnantis VII®; imperii autem IUP. Actum Goslare.

5DaS neuetbingd ju bem äRonogratnme (92r. 58 a)^ aU voa^x=^
fci^eittli^ jugel^örig, gelegte Siegel ifl Dorjfiglid^ aui^gebrüd(t unb
jiemli^ gut etl^aften («refelau 3Rr. 4). SBergl. J^fel III. 3Hr. 16.

176.

6t. 2011. ®oSlar 1031 gebr. 19.

jlaifer ©onrab IL f<i^n!t ber ^aberborner Aird^e Sefit^ungen
ju^einfen^ Winiden, Rfidbertessen , Sunder essen, Nisa,

^utnmerfen.

218 loai.

««bcrtoni A. -- «[Bf^ctfi; a. 6. 27. Dtuif: ^^ito C. I. d2.
conf. R. 969.

Cfinradus Dei ordinante dementia Romanormn Imperator
augustuB. Omnium Dei nostrique fidelium uniyersitati notum
esse volumus, qualiter nos ob interventum et petitionem di-
lectissime contectaÜB nostre Gisele imperatricis auguste nec-
non et Henrici regis dilecti nostri filii et iuge servicium Meyn-
werchi PatherbrunenBis ecclesie episcopi sepissime nobis fide-
liter impensum eidem eccloBie in honore sancte Dei genitricis
Marie ac Bancti Eyliani martiris et sancti Lyborii episcopi et
confesBoris constructe predium Heinhusen, Winiden, Windel-
mBderod'), Aldendorp, RSdbertesBen, SundereBBen, Nisa, Ha-
meresBen situm in pago Auga, in comitatu CSnradi cum Omni-
bus ad idem predium iure ac legaliter pertinentibus, Haiko-
nem et Richaldum cum suis omnibus, cum mancipiis utriusque
sexus, cum areis, edificiis, agris, campis, terris cultis et
incultis, pratis, pascuis, BilviB, venationibus, aquis aquarum-
que decursibuB, piscationibus, molis, molendinis, viis et in-
yiis, exitibuB et reditibuB, quesitis et inquirendis seu cum
omni utilitate, que scribi aut nominari ullo modo potest, in
proprietatem donavirnus; et de nostro iure ac dominio in
eiusdem ecclesie iuB et dominium omnino transfündimus: ea
Tidelicet ratione, ut idem episcopus eiusque successores de
eodem predio liberam posthac potestatem habeant tenendi,
commutandi vel quicquid sibi utilitatis ecclesie placuerit
faciendi, omnium hominum contradictione remota. Et ut
nostre traditionis auctoritas stabilis et iaconvulsa per antiqua
seculorum curricula permaneat, banc paginam inde conscri-
ptam manu propria roborantes sigilli nostri impressione ius-

simus sigillari. Odalricus cancellarius vice Aribonis arcbi-
capellani recognovit.

Data XI. Kl. Mart.; indictione XIIII; anno Dominice in-
camationis MXXXI; anno vero domni CSnradi secundi regnan-
tis VII; imperii autem Uli. Actum Goslare.

') ^ur^ ^afur auS Windelmuderode corrigtrt.

loai. ^19

@t. 2016. ^RimiDCßen 1031 3lpril 20.

Äaifcr ©ontabll. bcftättgt bctn »ifci^ofc ©igtbert t)onaRittbcn

bie 5ßrit)ile9ten feiner ftird^e.

mitibrn A. - ^bf^rift b. 6. 10 (%uS}ug); c. 92t. 13; 8) Mac. I.
112 S. 1. !RotartelI UqlaM^ie ^Bf^rtfi bon 1588. ^tnd: e. ^t^ottuS
SS K m. €. 740. conf. tgr^atb K. 970.

In nomine sanctae et individuae Tmitatis. ChuonraduB
divina favente dementia Romanorum imperator augustus.

Ommam fidelium nostrorum tarn praeseatiuin quam futurorum cognoacat '^y, 1 33.
industria, qualiter Sigibertus ') epiecopus sanctae Mindeueiisis ') eccle-
siae in honore sancti Petri apostolorum principis constructae in nostram
attnlit praeaentiam püasiinonim antecessorum regum vel iroperatoram
scripta, in qaibus continabantor, qaaliter ipsiuB ecdeeiae res cam ') Omni-
bus in ipais rebus conBistentibus sab illornm recepenmt mandiburdio
ac defenaione precatusque est serenitatem nostram, ut hoc ipsüm a no-
strae regalis potestatis consensu fieri non recusaremus. Nos autem ob
amorem Bei nostraeque animae remediuro necnon pro regnorum stabi*
litate praedecesfioram nostrorum mores sequentes et eins benignitati
wsentientes ita fieri decrevimus ; praecipientes ergo, ut nuUus iudex pu-
blicus, vel (|in{«1ibet ox iudiciaria potestate in ccclcaias aut loca vel agros
seu^) reliquas possessiones iam dictae eoclcsiae, quas nunc infra ditio-
nem regni nostri legibus possidet vel quae deinceps in iura eiua divina
pietas voluerit augeri, ad causaa audiendas vel freda exigenda, mansionea
vel paradas faoiendas aut fideiussores tollendos aut bomines ipsiua eccle-
siae francos, liberos et ecclesiaaticos , litones, maalman vel aervoa cuiua-
übet conditionis seu colonos contra rationem distringendos nee uUaa
redibitionea vel illicitaa occaaiones requirendas ullo unquam tempore
ingredi audeat aut bannum sive heribannum seu ea quae aupra memo-
rata sunt ab illis poenitus exigere praesumat. Hominibus quoque *) famu-
latum eiusdem ecclesiae facientibus praedictum mundiburdium conatitui-
mus, ut etiam coram nulla iudiciaria potestate examinentur, nisi coram
episcopo et advocatia eiua , quoa eiusdem loci epiacopus elagerit. Inauper
etiam bannum nostrum et monetam teloneumque sive macellum publi-
cum ibi construi^) liccre et quicquid ad nostram potestatem pertinere
videbatur eidem ecclesiae donavimus. fjuicquid vero fiacua exinde ape-
rare potuerit , pro aeterna remuneratione praedictae ecclesiae ad atipen-
dia pauperum et luminaria continuanda <*) concessimus. Et per se epi-
scopus cum '') Omnibus rebus suis nostro fideliter pareat imperio et anb
nostra consistat a) defensione uti ceterae regnorum noatromm eodeaiae

890 1081.

et epiacopi , quatenus ipsum fratresqae eiusdem loci pro nobis Dominiun
meliof et iugiter orare deleotet. Coneessimiu quoqae eiBdem*) ihitribas
licentiam eligendi inter se pastorem dignum et *^ idoneum ; salvo tarnen
regia sive imperatoris conBensu. Et nt hoc nostri mundiburdii et con-
ceanoniB praeoeptam firmiiu magieqiie inoonvalamm cunctis credatar,
hano chartam inscribi iussimas Bigilloqae noatro signatam manu propri«
BubtuB firmavimuB.

Signum ■ *) domni Ghaonradi invictissimi Romanorom impera-
toris augOBti. (L. M.)

OdalricuB *') cancellariuB ad vicem Aribonis archicapellani

recogaont

Data XII. Cal. Mail; indictione XIII; amio Dominicae
incamationis MXXXI; anno autem domni Chuonradi secundi
regnantis VII; imperii vero Y. Actum Noviomago.

') Wf ^1^ b tttilwrlftr)t; bei gfdltfenbe ifl ans e uitb 8 eitttiMtiittR. —
*) 0, e; MindenBiB 8. — *) e; yel 8. — *) e; honunibnBqne 8. — -
*) e; eonatitiii 8. — *} 3, e flau oonoinnanda. — ^8; niinc e. —
*) 8; desiBtat e. — *) e; eilisdem 8. — ^) e; dign. et fe^lt 8. -~
■*)9«n ffiaän b. — ■*) Sonl^erano.

Ueber bie 9tecogttition für ben am 6. 2lprU fd^on geftorbeneH
S(»bif<i^of Xribo Dergl. %UUt, Setträge §. 296.

et. 2022. Srnb^l^aitfen 1081 ^u%uft 3.

Aaifer Sonrab 11. fd^enlt ber ^aberborner itirti^e ein ®vd

)tt@anbebe(l/ ($ont^ Frodinctorp, ißinfebed^ Rafteti, Knechta-

husen, Bukinhusen, SSenningl^attfen^ Sctim, Berchem, Hoinao,

^ol^^oufen)^ toeI$ei$ er von SBicito gegen eine Sefi^ung }u

Zurid eingetattf(|t l^atte.

9#»fftoni A. - «»f4tift: a. 6. 62. Dnt«: fttaib 0. I. 98.
conf. R. 971.

CBiiraduB divina favente clemencia Romanomm imperator
auguBtuB. Si ulli ex nostris pontificibus sui fidelis servicii
non immemores aliquid ex hüs, que noBtri iuris deputantor,
benigno animo impendimuB, eum poitea in noetro oramine

losi. 221

et senrimine promdorem et midto shidioBorem eoüstere pro-
cbI dabio cradimns. Qufl^ropter ammbna Christi nostrique
amatoribas presentibus Bcilicet ac futuris perspicuum esse
Toltimus, qnaliter Wicilo nostram adiit serenitatem hamiliter
rogans, ut predinm Sannanabiki dictum in istis villis Hör-
Dan, Frodinctorp *) , Vinesbiki, Rafseti, Kneobtahusen, Bokin-
hnsen, BeBnanhusen, Scirni, Berchem, Hoinan, Holthasen,
situm sna uzorisque Bue Ode filieque sue Ceoilie necnon
Garborch filiiqme eius Hodonis peticione ac ooUaadacione ad
nostram imperialem manum recipere curaremas, predium
Zürici quod noBtre foit proprietatis iUorom econtra sabingan-
tes dicioni. Horum igitur deaiderio primatum noBtromm Batia-
üacienteB consilio id quod illorum erat ad manum noatram
recepimuB et in illomm ins quod noatri erat iuris amicabi-
Uter reiaiammaB. Tranaactia autem ita biia ommbua predi«
ctom prediiim Sannanabiki, quod tunc noatre iudicabatur eaae
proprietatia, in comitatu Widukindi in pago Wetiga aitum
com onmibua utiUtatibua ad idem pertinentibua, areia, edifi-
ciia, agris, terria cultia et incultia, pratia, paacuia, campia,
Silvia, TsnatibuB, aquia aquammve decuraibua, piacationibua,
molia, molendinia, tüb et in^a, exitibua et rediboa, ^pieaitis
et inquirendia ob amabUem coniugia noatre Giale imperatride
ai^uate interventum et ob minime denegandam dilectiaaime
prolia noatre Heinriei regia petieiomem necnon Hemanni mar*
cUonia Meinweroo renerabilia vite epiacopo aueque ecoleaie in
saictiasime Dei genitrida Marie et predoeiasiiBi nartiria Ky»
liani necnon glorioaiaaimi oonfeaaoria Liborii honorem coia*
strocte eo tenore in proprium tradidimvs, ut ipae aniqiie
aaeoeaserea de eodem liberam deincepe habeant poteatatem
teaendi, tradendi, vendendi, oommntandi Tel qucquid placib-
orit aibi fademdi: ad utilitatem tamen predietotmm aanctomm
eodeaie. Recordati aumus nanque non in hoc taatum aed
in alüe aibi adhiic Deo Tolente a nobia tradendia predüs»
quod aanm asaiduum aerridnm devodua et ceteria noatris
pontifidbiis frequentiua non quasi une, aed fore in omni tem*
pore anni habuimus. Et ut hec noatre tradidonia auetoritaa
et ineonvulaa per labentia temp(»rum oifrieola obeer-

222 1031-108.12.

vetor, hoc preceptum inde conflcriptttin sübtae manu propria
confirmayimus et corroboravirnus ac sigiUi nostri impressione

diligencius insigniri precepimus. Odalricus cancellarius reco-
gnovit.

Data III. Non. Augusti; indictioue XIIII; anno Dominicae
incarnationis MXXXI; anno autem domni GSnradi secundi
regnantis VII; imperii vero V. Actum Immeteshusen.

') fhit fftanht Santbeke, Hörn, Frodendorp, Yinsebeke) Holthusen,
in ed^rift sftec. XVI.

119.

©t. 2026. ^^Saberbom 1032 Sanuar 16.

ftaifer @onrab II. beftätigt bie ^^ei^eiten bed ^lofterd ^bbinp
l^of in ^aberbom (conf. 9ir. 162) unb fügt nottfommcue

e^rcil^eit ber aSogtöioal^I l^inju.

^abttbotn B. Urfd^ttft auf ber ©öttinger UnibetfttStS'lBtbliot^ef
91t. 24. ^tud: Sd^aten, ad annum; conf. @r$atb R. 975.

[Ci* In nomine sanctae et individue Triniiatis. Con-
radus divina favenie dementia Romanorum impera-
tot (augustue), Si loca aecclesiasticis fobsequiisj ^J ||
deputata nostra imperiali auctoritate stabilire et confirmare
stnduerimus, id nobis regnique nostri statui profaturum fide*-
liter et veraciter credimus. Quapropter omnium Dei nostri-
que fidelium aniyersitati notum esse volmnus, qualiter nos ob
interventum ac peticionem dilectissime coniugis nostre Gisile
imperatricis anguste et amantissime nostre prolis Heinrici
regis et Egilberti Frisingensis episcopi necnon devotam ser-
Vitium Meinwerci venerabilis Patherbrunnensis ecclesie episcopi
domi forisque nobis frequenter et fideliter impensum talia
bona qualia tarn ab eo quam a bone memorie predecessore
nostro Heinrico imperatore secundo seu aliis fidelibus solem-
pmter delegata sunt monasterio, quod ipse in occidentali parte
civitatis episoopii sui in honore sancte MABIAE perpetue
virginis sanctorumque APLOR. PETRI et PAULI omniumque

10S2. 223

sanctonim dedicando conBummayit ineccleBÜs, decimis, yillis
mancipiis, prediis, maioribus et minoribus cum aniyersis ad
hec legaliter aspicientibus, curtificiis, edificiis, areis, terris
cultis et incultis, campis, pratis, pascuis, silvis, venationibuB,
aqiiis (aquarumque) decursibas , piscationibos, molis, molendi-
m8, viis et invüs, exitibus et reditibus, quesitiB et inquiren-
dis ceterisque omnibuB, que quomodocunque dici (sive scribi)
aut (nominari?) posBunt *) utilitatibus, que in eis Bunt vel
deinceps fieri legitime posBunt, per hoc nostrum imperiale
preceptum stabilienteB confirmamus et corroboramus: eo vide-
licet tenore, ut hec sub pleuiBsima immunitatiB tuicione con-
siBtant. Et Bub nostrae imperialiB auctoritatis defeuBione pre-
fate aecclcBie fratrcB sub beati Benedicti regula Domino famu-
lantes ea poBsideant ita, ut nuUus iudex publicuB vel quis-
Ubet aliqua iudiciaria potestate preditus loca vel posBesBiones
eidem ecclesiae conccBsaB vel concedendas ad cauBas iudicia-
rio more audiendas vel freda, tributa exigenda, mansiones
vel pratas faciendaB aut fideiusBoreB toUendoB aut homincB
ipsoTum tarn litoB quam et ingenuos Buper terram eorum com-
manentes contra racionem distringendos ullo umquam tempore
ingredi audeat; uec uUas publicas functioncB aut redibitiones
vel iUicitas occaBiones requirere vel exigere uUomodo presu-
mat; sed prenominate aeccloBiae abbäs cum buo advocato,
quem commnnicato fratrum Buorum consUio in defensorem
elegerit, causas rerum agendarum sagaciter previdens et Ba-
pienter diBponens suis Buorumque fratrum (utilitatibus) ^ ^
Omnibus fideliter et utiliter prospiciat. Hominibus quoque
eidem ^cclesia^ coUatis qui vulgo Malman dicuntur predicte
regie auctoritatis tuicionem nostram constituimus et quicquid
fiscos regius de eis consequi debuit, totum nos pro etema
remuneratione et nostra nostreque coniugis et prolis comme-
moratione predicte aecclesiae ad stipendia pauperum et lumina
concinnanda concedimus. Et ut h^c nostre liberalis confir-
mationis auctoritas stabüis et inconvulsa omni posthinc
permaneat tempore, hoc imperiale preceptum inde conscriptum
manu propria confirmantes sigilli nostri impressione iussimus
insignki.

224 1082.

Signum domm Ctmonradi invieiissimi Ramanarum

^ imperatoris augusii. (X M irL S ^

Odabricus cancellarius vice Bardoms arehieaptl- ^ ' ') \ - ->

lani recognavii.

Data XVn. Kl. FEbR.; indictione XY; anno Dominica
mcamatioms MXXXII; anno yero domni Chonradi') secundi
regni VIII; imperii antem V. Actum Paderbrnnnon. In Dei
nomine, FEliciter, AMEN.]

9la4 6c^im 1. c. — ^ 3m anfange be8 äBoried 9tafux.

SHe Utlunbe ifl non einem @d^reibet beS 12. ^al^r^uttbertS
gefertigt. ^ SBergleid^ung mit ben no($ oorl^anbenen ^aberbor^
ner Originalen aus ben ^^^l^ren 1032 — 33 gefiattete nid^t ein
befümmted Qt&d aU SSorbttb bet ^alfd^ng anzugeben. äBol^rfd^ein^
H(| mar eiS bie nur abfd^riftttd^ erl^altene 9tr. 180 (nergL 98ilnum2,
Uid(unbenfälf(|ungen in äObbingl^of ^ ©eporatabaug 6. 4 unb öfter).
— S)ad Siegel ift eine ffatmpfe 9la(|bilbung nonSSre^Iau 4; audji
fein Sorbilb ift nid^t mel^r mit @i(|er]^eit }U befUmmen.

180.

@t. 2027. ^ilmartsl^aufen 1032 ganuar 18.

Aaifer (Sonrab II. f<i^nlt ber ^erbomer Atrd^ (Bitter bei
(Slabebed unb in^oubentl^al, (äRoQenfelbe?) unb Suboif^l^aufen.

Va^et(9rn A. — Vbfd^tiften: b. & 96, a. ®.4S. t>iud: dr^tb
C. L 94. oonf. R. 976.

In nomine sancte et individue Trinitatis >)• Chu<»iradn8 ^
divina favente dementia Bomanorom imperator aogastoa.
Noverit omnium Dei nostrique fidelium presencium soilicet ac
fatoromm indnstria, qnaliter nos fideli nostro Meginweroo*)
Bodrabrunnensi ^) episcopo et ecelesie, cui ipse Deo donante
preeidet, ob interventum et peticionem dilecte coniugis nostre
Gisle imperatricis auguste et amantissime nostre prolis Hein-
rici regia et Egilberti Frisingensis ecclesie^) venerabilifi epi-
Bcopi necnon ob suum irequens et devotom servitium qoan-
dam nostre proprietatis curtem Gardenebiki ') nomiaatam

1032. 225

dtam in pago Lacni, incomitatu Herimanni comitis cum omni
Bua integritate vel quicquid predii habuimus in villis Hnvina-
dal, Molduggave '), Liudalyeshnsnn ®) situm ®) in eodem
pago et in comitatu prenominati H. comitis cum omnibus ad
idem pertinentibuB, cum areis, edificiis, mancipiis utriusque
sezu8 '^) inibi habitantibus, agris, terris cultis et incultis,
pratis, paecuis, campis, silvis, yenationibus, aquis, aquarumye > ')
decursibus, piscationibus , molis, molendinis, yiis et inyiis,
exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis seu cum omni
utilitate que aut scribi aut nominari potest i^) in proprium
tradidimus et de nostro iure ac dominio in suum ins atque
dominium omnino transfundimus: eo quoque *') teuere, ut
predictus fidelis noster M. episcopue, siye longe siye prope
sit, no8 sue seryitutis non immemores esse recognoecat, et ut
ipse Bu:que successores de supranominatis prediis liberam dein-
ceps potestatem habeant tenendi, tradendi, vendendi ^*) commu-
tandi vel quicquid placuerit faciendi: ad usum tarnen preno-
minate sue '^) ecclesie in honore sancti Liborii constructe et
consecrate. Et ut hec nostre tradicionis auctoritas stabilis et
incouYuIsa omni tempore perseyeret, hoc preceptum inde con-
scriptum subtusque manu propria roboratum sigilli nostri
impressione insigniri iussimus.

Signum domni Chuonradi inyictissimi Romanorum imperatoris
^ augusti. (L. M.) ••)

Odalricus cancellarius ad yicem Bardonis archiepiscopi

recognoyit.

Data XV. Kl. Febr.; indictione XV; anno Dominice in-
carnationis MXXXII; anno autem domni Chuonradi«) secundi
regnantis VIII; imperii yero V. Actum Hiltiwarteshusun •').
Feliciter, amen.

>) bj fe^ilt a. -- ') b; Cunradus (i) a. — ») b; Meynwerco a. -— *) b;

Paderburnenai a. — *) a; fe^lt b. — ") b mit (£ürre!turen ; Garteue-

biki a. — ') b; Molduggavel a. — **) b; Liudolveshusen a. — •) a;

aeu b. — »•') a; feilt b. — ") b; jmuarum a. — »*) a; poterunt b.

— '^) a;%oque b. — '*) b; jeftlt a. — ''•) b; fcftlt a. — »") b; bie

8i0nuinaeile fe^It a. — ") b; Hiltiwardeshuaen a.
»itmanS.ilatfn-Urfttnbni n. »^.1880. 15

226 1088.

181.

6t 2028. gri|lat 1032 Sanuat 18.

Jtaifet Sontab II. fd^enftber ^abetborner ^rd^e bie@tafeiis
getDolt^ loeld^e ®raf ^xmann im Aaga , Netega ttnb Hessiga

be{t|t.

^ahtthütn A. Otig.: 9hr. 59 mit f[b{4tift: saec. XY. ^xudi
dt^tb C. I. 94. conf. R. 977.

VI. Jn nomine sanciae et individuae Triniiatis.
Chuonradus divina favente dementia Romanorum
imperator augusftusJ^J.WQmsL no8 diTina disponente de-
mentia (ceteris supere)^) minemus mortalibus, oportet, ut
cuius mimere precellimns eins quoque volantati omnibnB mo-
diB parere studeamus. (Quapropter omnibus)^) Cbristi nostri-
qne fidelibns presentibne scilicet ac futa(ri8 notam essevolii-
mns)*), qaaliter nos ob interventum *) ac petitionem dilectae
coniagis nostrae Gislae imperatricis augustae et filii (nostri
Hinrici regia)*) et Egilberti Frieingensis aecclesiae (episcopi
fideli nostro Meginwercho Bodrebrunne) *)D8i venerabili epi-
scopo et aecclesiae in honore sanctae Dei genitricis MARIE
et sancti EILIANI (martiris et sancti Liborii confessoris
con)*)8tructe et consecrate, cui ipae Deo (donante presidet,
omnem poteatatem comitatus) >), quam Herimannus comes in
iatia tribus pagis Auga, Netega, Hesaiga habet, cum omni iure
ad eu(ndem comitatum iuate et legaliter)^) pertinente, et
omnia predia in eiadem pagia ad (nostraa manua hactenus
liab)*)ita et postmodum acquirenda cum omnibua ad eadem
merito aapicientibua , cum areis, edificiis, mancipiia, agris,
terriB ctt(lti8 et incultia, pratia)'), pascuia, campis, ailyis,
▼enationibua,' aquia aquarum(ve decuraibua) ^), piacationibus,
molia, molendinia, yiia et inviia, exitibua et reditibua, que-
sitis et inquirendia seu cum omni utilitate quae uUomodo inde
provenire (poterit per hoc)«) noatrum imperiale preceptum*)
iü proprium donavimua atque (largiti a)*)umu8, omnium ho-
mimun contradictione remota: eo quoque tenore, ut pre-
dictuB *) fidelia noster M. epiacopua aiye longe aive prope sit.

1082. 227

no6 8116 BerTi(tati6 non)*) immemores esse, recognoscat; et ut
ipse snique successores de (eisdem) ^) prediis liberam dein-
ceps potestatem habeat tenendi, tradendi, yendendi, commn-
tandi vel quicquid placaerit faciendi ad usum tarnen p(re-
nominate)^ aecciesiae. Haec vero donationis auctoritas ut
(in Dei)^) nomine plenioree obtineat iirmitates, manu propria
eubtuB eam firmavimus sigilloque nostro insigniri iussimus.

Signum domni Chuonradi invictfisstnu Romanjyorum

imperaloris (L. M.)*^ augusti. (L. S.)

OdcJricus eancellarius fad vices Bardonis archi-

episcopiy recognovil.

Data XV. E. Feb. ^); indic(tione XV; anno Dominice in-
camationis MXXX)^)II; anno autem domni Cbuonradi secundi
regnantiß VIII; imperii vero V. (Actum Fritisla. Feliciter,
amen) ') ^.

>) 9Rit ^«lUrer 5Dinte alft Ut (Sontcii gefd^rieben. — ') 9(uS ber HbMrifi
ergSnit. — ") u in ber Vtitte unb am ^iibe ber äBorte als v gefc^rieben.
— ■•) ßüde in ber Hbf^irift. — *) Scheint eigenftänbig DoH^gen. -- •) ?Ra(^
getragen. — "*) tAt 2)aiirungfi« unb Unterf^riftSaeilen jeigen biefelbe
f>inte, iDte bte etfte geile.

6rftc QeiU, Untctfd^riftjcilcn tinb SJatiruugSjcile fdjcitien
ooTgefertigt geiDefen ju fein^ wie ottd^ ber gro^e älbftanb }n)ifc^en
ber legten S^eftjeüe unb ber Untcrfd^rift bcroeift. SRüdfd^rift saec.
XII. (Con)radi imperatoris , ferner: anno 1661 est descriptum,
qnanto potuit. — SDa* aud ber „Siegelfammlung" roicber juge«
fügte Siegel ift gut ausgeprägt unb erhalten (Sre^lau 4).

@t. 2034. aRagbeburg 1032 9[ugu{l 21.

Aaifer Sonrab II. fd^enlt ber ^aberborner ßiri^e bie porigen
X^etl^arb, Siu§a, ^eregrim, föt^iüer, Slt^atoarb, äßitturd^.

^a^rtborn A. Crig.: 9{r. 60. Drud: Sr^arb C. 1.95. conf. R. 979.

t-*- Jn nomine sanctae et individuae Trinitaiis. Chon-
radus divina favente dementia Romanorum imperator
augnsius y. || Sicut nos ex promptis et assiduis serviciis fide-

15*

228 1032.

lium nostrorum gaudemus, ita quoqne dignum eet et iustam
esse nobis videtur, ut eos de condignis suis premiis gaudere
faciamus. Quapropter comperiat omnium Dei nostrique fide-
lium presentium scilicet ac futurorom industria, qualiter nos
ob interventum ^) ac petitionem dilecte coniugis nostrae Gislae
imperatricis augustae et karissimi filii nostri Heinrici regis
fideli nostro Meginwercho venerabili episcopo et aecclesiae,
cui ipse Deo donante presidet, in honore sanctae Dei geni-
tricis Mariae et sancti Kiliani martyris sanctique Liborii
egregii confessoris constructe sex mancipia, quorum haec sunt
nomina: Thiethardus presbyter, Liuza, Heregrim, Ethilier,
Athalward, Wicburch cum omnibus suis substantiis per hoc
nostrum imperiale perceptum perpetualiter in proprium tra-
didimus; et de nostro iure ac dominio in suum ius atqne
dominium omnino transfundimus atque largiti sumus : eo quo-
que tenore, ut predictus*^) fidelis noster Meginwerchus epi-
scopus suique successores de eisdem mancipiis liberam (dein-
ceps) pote8t(atem habeant vendendi), tradendi, commutandi
yel, quicquid sibi placuerit, faciendi ad usum tarnen sue
ecclesiae Bodrabrunnensi ^) nominatae. Et ut haec nostrae
traditionis auctoritas plen(iores in Dei) nomine habeat firmi-
tates, hanc kartam inde conscriptam subtusque') manu pro-
pria roboratam *) sigillo nostro insigniri iussimus.

Signum domni Chonradi invictissimt Romanorum impe-

ratoris (L. M.) ^J augusti. (L. S.)

▼

Odalricus canceliartus vice Bardonis archiepiscopi recognovit.

Data XII. K. SEPT.; indictione XV; anno Dominicae in-
camationis Mill. XXXIP; anno autem domni Chonradi secundi
regnantis VIII; imperantis vero VI. Actum Magadeburc •).

*) Wii ^eQerer 2)tnie borgefd^mben. — ') u in ber ^iiie unb om dnbe ber
9Borte nl§ v 0c|(^rifbcn. — ') 6tott Bodrabrunnensis. — *) Hu8 robo-
ratuin coTrigirt. — ^) Raum etgen^önbig Dottjogen. — ") ®ad jtDdte a
ifl }tt)if(^cngcflic!t.

3)ie @d^rift ift gleid^tnä^ig ; pergl. j[ebod^ älntn. 1 . ©leid^jeitige
Äildf d^rift : De 'Hüethardo preabitero. — 3)ag gut aui^geptägte
unb btö auf mehrere Srfid^e gut erJ^altene @iegel ift S3re|lau 4.

1038. 229

183.

6t. 2038. Sümwegen 1033 aRai 13.

Ättifer ©onrab IL fd^cnft ber ^abcrborncr ßird^e eine Sc*
fifeung in 3RarIe (?) mit mcl^rcren porigen.

9>abrrb9rii A. — 91bf4tift: b. 8. 78. ®rud: @t^orb G. I. 95.
conf. R. 984.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Conradus
divina favente dementia Romaiiorum imperator augustus.
Omnibus Christi nostrisque fidelibus *) universitati notum esse
volumus, qualiter nos ob interventum ac peticionem care con-
iugis nostre Gizale videlicet imperatricis aiiguste necnon et
dilecti filii nostri Heinrici regis et Meinwerci Paterbrunnensis
ecclesie episcopi fidele servicium nobis secundum nostrum
Votum frequentissime impensum quoddam nostri iuris predium
in Marsvelde in pago Rietega et in comitatu Udonis comitis
situm cum mancipiis utriusque sexus, quonim bec sunt nomina:
Wiga et uxor eins Olika et filius eins Albern et soror eins
Athelbilt, Volclach et filius eins Buna^) et soror eiuß Gele
et cum omni lege ad idem predium iure pertinente, areis,
edificiis, agris, pratis, terris cultis et incultis, pascuis, silvis,
venationibus, exitibus etreditibus, viisetinviis, aquis, pisca-
tionibus aquarumve decursibus, molendinis, quesitis etinqui-
rendis omnique utilitate que scribi aut nominari potest ad
monasterium sancte Marie et sancti Chiliani sanctique Liborii
tradidimus in proprium perpetualiterque ibi existendum:
eo videlicet tenore, ut eiusdem sacre sedis episcopus,
suique successores liberam inde habeant potestatem tenendi,
tradendi, vendendi, commutandi vel quicquid sibi placuerit
faciendi ad usum tam*) eiusdem ecclesie. Ad hecsub eadem
precepti auctoritate tria mancipia quorum hec sunt nomina:
Emma, Sicca, Verthubrecht ad predictum monasterium in
proprium tradidimus. Et ut hec nostre traditionis auctoritas
stabilis et inconcussa per omnium curricula annorum perma-
neat, hoc preceptum inde conscriptum subtusque propria manu
nostra confirmatum sigilli nostri impressione iussimus insigniri.

230 103S.

Signum domni Gonradi Bomanorum imperatorig invictissimi.

(L. M.)
Burdardus cancellarius vice Barbonis archicappellanns reco-

gnoscunt ♦).

Data in. Idus Maii; anno Dominice incamationis Mill™**
XXX^^UI; indictione prima; anno autem domni Chonradi
secundi regnantis Villi; imperii VI. Actum Noyiomago. Fe-
liciter, amen.

') ©talt Omoium Ch. nostrique fideliam un. — ') Ober BuTa. —
*) Gtati tamoD. — *) Statt Burcardas c. v. Bardonis archicapellani
recogp[ioyit

6t. 2039. 5Rorb^oufen 1033 3iuni 20.

RaiUt (Sonrab II. beftötigt bem älbte aSino bed Alofler^ QtU

mar^l^oufen ba« MaxlU, TUmi- unb Soüdie^t in ^elmard^

l^aufen unb giebt bem äRarfte bafelbft biejelbe ^ei^eit, tote ben

Slärften )u äRain}^ &iln unb S)ortmunb.

^fltnar^fiaufeii. - SHegeft: a) 92r. 1. ^rutf: B^itn, ad ann.
conf. (gr^arb R. 985.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Chuonradus

divina favente dementia Romanorum imperator augustuB.

Nr. 119. Omnium nostri Christique fidelium tarn praesens quam et lutura com-

periat turba, qualiter dos ob interventum ac petitionem dilectae

coniugis nostrae Gisele imperatricis videlicet augustae et

nostrae dilectissimae prolis Heinrici regis, nee non et fidelis
nostri Meinwerci ') episcopi maxime vero ob amorem Dei Winoni

sanctae Helmwardeshusensis ecclesiae venerabili abbati concessimoB,
largiti snmus ac firmiter dedimns fas, licentiam atque potestatem
in eodem loco Helmwardesbnsan ') dicto , in comitatu Bennonis comitis
et in pago Angera sito faciendi, habendi ac COnstruendi mercatum,
monetam constitaendi , teloniam accipiendi ibique toiius publicae fnn-
ctionis negotium decrevimus colendam. Unde imperiali iabemus potenüa,
nt omnes negotiatores caeterique ibidem mercatum excolentes, commo-
rantes, euntes et redeuntes talem pacem talemque iastitiam obtineant,
qnalem illi detinent , qui Mognntiae , Coloniae et Tmtmanniae ^} negotium
9](eroent ; ti^leinque bannnm persolvant qui idem mercatum inquietare ftut

1088. 231

infriDgere praesumant. Idem mercatum cum iam dicta ftmctiona, mo-
neta, banno et telonio in proprium tradimus memorato coenobio soisque

rectoribus in perpetunm. Et ut haec traditio firmior omni per-
maoeat aevo, hanc cartam inde conscriptam propriaque mann
corroboratam sigilli nostri impressione iussimus insigniri.

SigDum domni Chuonradi (L. M.) Bomanonun imperatoris

inTictisBimi.
BurcharduB cancellarias vice Bardonis archicappellani reco-
gnovit. Data XII. Calend. lulii; anno Dominicae incarnationis
MXXXIII; indictione I; annoautem domni Chuonradi eecundi
regnantis VUU; imperantis vero VI. Actum Northuse. Feli-
citer, amen.

<) S^oien; Meinwercbi a. — ') a; Helmwardesbiuano S^aicit« —
^) Bd^itn; Trutmannae a.

185.

6t. 2041. 3Rerfebutg 1033 3uli 2.

ifaifcr 6onrab IL bcflatigt bie ©rüttbung bc« St. aRartiti«^
fliftö itt aWinbcn burd^ SBifd^of ©igibcrt unb bcftintmt ba» «er«
pltnife beffclbcn jum J)omftift. — Uebcr bie DrWnamen ifl 3h.
172 }u oergleid^en. S)ie übrigen Orte [xni S)ön^aufen, (Sngel^
borßel, ^oQige^ ^ibbedborf (?)^ ^uppebe^ Oel^rie, SSöOfen, ^ar^
berobe, äRünber, ^aadebe^ S3e^ber, älmmingl^aufen^ ^iUt, fßenne^
htd, Fridegerssun, Steefen^ Serbed^ Herride, ^emmem, SSillfer^
bingfen, glbogfen (?), ^bben^aitfen, Sitfen, 9lettelftebt , Stöben,
^oljl^attfen^ Sabbele, Retbere-, Honredere, Sibingj^aufen (?)/

Morsilen, ffiofoen (?).

minbeit B. Orig.: 91t. 1. Hbf(4riften: a) saec. XIV— XV. Mtc.
I. 111. e. 1. (eaec. XVI. Mec. VIT. 2722a. 6. 4 = a.) $>tud:
it(atb G. I. 96. oonf. R. 967.

^« In nomine sanctae et tndividuae Triniiatis.
Chuonradus divina favenie dementia Romanorum im-
peralor augustus y. || Si in monasteriis construendiB Bta-
dinm babuerimus aut aliis in id^m conspiraotibus yotom pre-

232 1088.

buerimus assensum, non solum ad temporalis, veram etiam
ad aetemi regni commodum hoc uobis profuturum *) esse non
ambigimus. Quapropter notum ') sit omnibus Christianae reli-
gionis presentibus scilicet atque futuris, qualiter nos ob inter-
ventum ac petitionem dilecte coniugis nostrae GISELA K im-
peratricis (videlicet augustae et) amantissimae nostre prolis
HEINRICI regis nee non ÄRIBONIS Mogontiensis aeccleBiae
archiepiscopi et PILIGRIMI Coloniensis aecclesiae archiepi-
scopi simul etiam cum consensu omnium nostrorum fidelium,
qui tunc temporis ibi affuerunt, SIGEBERTO Mindunensis
ecclesie episcopo inibi construendi monasterium in honore
sancti MARTINI licentiam concessimus. Insuper omnium
noverit industria, qualiter eiusdem sedis episcopus (curtife-
rum in quo idem) monasterium et claustrum cimeteriumque
sunt constructa et curtifera VI ex utraque parte monnsterii
et salice telluris III mansos cum sui iuris predio: id est
mansis XII de monasterii sancti PETRI (proprietate in istius)
sancti MARTINI monasterii ius ac potestatem commutaverat;
in loco enim Hildiwardingahusun dicto et in aliis villis ad
eundem locum iure pertinentibus VIII (pro)') commutatione
dedit mansos et in Chizzindorf II mansos in Lohe I m. in
Westirbracha I m. et in his IUI locis (XXX ta)®) mancipia.
Fratribus (autem ad idem) ®) sancti M. monasterium Deo ser-
vientibus in utilitatem tradidit (quoddam) ') predium Chemmin
dictum, (quod ob interventum) •) dilecte coniugis G. nosrtreque
prolis H. regis de nostro iure in suum ius (atque) potesta-
tem suscepit. Insuper etiam ad Ratherisdorfa vini decima-
tionem, quam de nobis acquisivit in eorundem fratrum usum
concessit ; aliud autem (in eodem loco vinum) ') suis in utili-
tatem decrevit successoribus: ea videlicet ratione ut in vini
decimatione nullam iniustitiam aut molestiam inferant fratri-
bus et, quando de illo bibant vino, hoc (intendant), quiaprius
ad omnem episcopatum *) suum tantum ') non habuerunt vini,
quantum') sciphus capere potest; ideoque frequenciores sint
ad Deum intercessores nostri dilecteque coniugis G. et prolis
nostrae H. regis, quorum (petitione) hec ipsa vineta S. preli-
bäte sedis episcopo in proprietatem tradidimue. Quin etiam

1028. 233

idem episcopus ad prescriptum ^) sancti M. monasterinm alia,
qae sui iuris erant loca tradidit: id est Egisberun, Wolgatin-
gahnsun, in Diotanhusnn I mansum^) et utilitatem silyae et
tale predium, quäle habuit ad Nianburg; insuper etiam ad
Ubhusun III m. in Loha I m in pago etiam Lainga in villis
Triburin, Stocheim, Helingaburstalla, Holinbeke VI m. in
pago quoque Marstem in villa que dicitur Brunbildisdorf II
m. et in Hupida I m. et in Oride II m. et in Yolkeressun

II m. in pago Cilide in villa Herisviroda II m. in Munnere
I m. cum utilitate salis; item in Munnere curtiferum^) I cum
(utilitate salis), in Bodukun^) I m. in Beddebure I m. in
Hemezingahusun I m. in Helan V m/ in Vanebeke I m. in
Fridegerssun Im. in Nisinun II m. in Lierbeke I m. ad Fol-
chardesdorf utilitatem silve cum tribus curtiferis in Hervide
I m. in Hemmincburun IUI m. in Wolvaradingahusun curtife-
rum I cum utilitate silvae, in Eildissun curtiferum') I cum
utilitate silvae, in Haddenhusun dimidium mansum, in Ekis-
husun II m. in Nitalstete I m. in Rodun I m. in Holzhusun

III m. in Lippeke curtiferum^) unum cum utilitate silvae, in
Retbere dimidium m. in Sveverdun IUI et salice telluris II
m. et dimidium , in Honredere *) VI m. et dimidium , in (Ed-
dorinhusun) ^) II m. in Morsilen unum mansum , in ^) Nital-
stete X m. cum omni utili(tate) illuc pertinenti, in Welven
(DI) m. ')

Ad hec prenotata loca omnia predia, que tunc temporis
sub suo iure habuit aut postea adquisivit vel etiam iusto con-

cambio horum predictorum locorum (commutavit)

uris one®) receperit, preter illa que ad

(alia) delegaverat monasteria ad prefatum sancti M. mona-
sterium cum mancipiis, villis, areis, aedificiis, agris, terris
cultis et incultis, viis et inviis, exitibus et reditibus quesitis
et inquirendis, pratis, pascuis, silvis, venationibus, aquis
aquarumve deciirsibus, piscationibus, molendinis et utilitate
silvarum^) necnon cum Omnibus appendiciis que dici aut
nominari possunt tradidit perpetualiter ibi existenda. Sed ut
idem monasterium in maiori securitate esset positum^) et ut
bona illuc data minus ab eins successoribus vel ab alüs dis-

234 1088.

siparentnr in mondiburdio mouasterii sancti PETRI (ooUocavit
et, ut per)*) singulos aimos eidem monasterio censum') id
est V solidos solvat, decrevit. (Quin)') etiam constituit, ut
aemper in festivitate sancti M. eiusdem sedis episcopus cum
fratiibus monasterii sancti P. ad predictum ^) monasterium Teniat
(ac)') sollemnia^) missarum celebret et (ibi) prandendo ca-
ritatem adimpleat. At si aliquid aliud (episcopum adesse)
impediat, fratres ibi conveniant et eadem simul faciant, ut
hoc modo concordia et amicitia inter illos solidetur. Et per
baue (mutuf)') caritatis exhibitionem in Dei servitio unani-
mes coaptentur. Ad hec notum^) sit omnibus qualiter id
ipsum sancti M. monasterium et fratres inibi Deo servientes
sub nostra imperiali filiique nostri H. aliorumque ^) nostrorom
successorum ^) tuitione defendi yolumus: sie scilicet, ut nul-
lus eins successor potestatem habeat bona eiusdem monasterii
aliquomodo (destruere aut aliquid) ') de bonis eiusdem auferre,
quia prescriptus episcopus S. idem monasterium a fundamento
edificare c^pit et nulla alia predia illuc tradidit, nisi que de
nostro dono in suum ins acquisivit aut per be absque (omni
contradictione proprio et iure tenuit. Idcirco)') si quis eins*
dem destructor est monasterii aut predictorum (dissipator)
bonorum, yere sciat, quia eidem monasterio fratribusque ibi-
dem Deo servientibus in nobis (nostrisque successoribus (cer-
tum est)') (inde refugium.) (Et ut hoc)') nostre (concessio-
ms preceptum) per omne tempus stabile permaneat et in-
convulsum '), hanc paginam inde conscriptam subtusque
manu propria corroboratam sigilli nostri impressione iussimus
insigniri.

Signum domni Chuonradi Romanorum imperatoris

(L. M.) '•y invictissimi. (L. S.)

Burchardus cancellarius vice Pardonis arckicapellani

recognovit ' '/

Data VI. N. IVL.; anno Dominicae incarnationis MXXXIII;
indictione I; anno autem domni Chuonradi secundi regnantis
Villi; imperantis vero VI. Actum Mersiburch. Feliciter,
amen >').

1068. 235

') ^u liitene long. fflUm nt^t \nt 0ait|e SeUe. — *) u in bes SRiitc itnb
am Snbe bei SBorte als v sefd^rieben. — ^) 9lu8 a ergfin^i. — **) 193ott
^eroit feinere @(^ft. — ^) 60 jc^int baS Original 3U (oben; Edele-
ringfansen a. — *) Äon ^teran toieber gr5bere SdWft. — ') ^tet bricht
btc ^nU ül, offenbat um 91aunt pn CKutra^nnd tteiierer Gd^nfungcn ^n
laffen; bei Ad h^o beginnt mit neuer S^U mieber bie{elbe €4tift, miaut
bte aroie aRaffe beS (^nieste« auSffll^rle. — <*) ge^It f^on in a; dr^tb
ergftnit commutatione vel alia iaris ordinatione recepit. — ^) 92it
bunflerer ^nte, lote eS f^Hni auf fRafur. — '^) 64eint etgen^finbig boll-
}0gen. — *■) fyie üansletunterfc^rifi Don anbetet ^anb all bte Signum'
geüe unb ber fto^f. — ") S)ie Xotvmieile Don anberet ^nb als bet ttti.

Ucber btc Sd^rift Dergl. btc Sinnt. — 3)a8 ©icgcl ifl audgc^
faDen; c§ liegt iebod^ in einer SIc(i^Iapfcl gut auSQtpx&qt, mS^tg
gut crl^alten bei. (Src^Iau 4.) Über ba& f6exf)altnl^ bicfcr Urlunbc
}tt gir. 172 ocrgl. biefclbc unb gider, »citrSgc I. §. 90.

186.

St. 2042. aRcrfcbutg 1033 guli 10.

Jtotfer (Sonrab IL nctleil^t beut SSifd^ofc @tgcbcrt bcnäSilbbann
in einem ber äRinb en'fd^en Aird^e gel^dtigen ^orfi bei

8obenn>crbcr am Sogicr.

mtnben A. — Hbfd^tift: a f. 24^- 2)tu(!: ^xftmui, SS.' XU. 786.
conf. B 966.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Ghuonradus
divina favente dementia Romanorum Imperator augnstus. Omni-
bus Christi nostrique fidelibns notum esse volumus, qualiter
SIGI6ERTVS Mindonensis aecclesiae episcopus nostram adiit
celsitudinem hoc snpplicans, quatenus nos quoddam forestrum
sui scilicet iuris per imperiale nostri praeceptum forestari
faceremus: hoc ipsum forestrum incipit ubi Linde rivus flumen
Wisera infinit et sorsum contra eiusdem rivi decursum usque
ad yiUam Linsa dictam ad illum locum ubi Luzilinhove riyus
inflnit rivum Linne et sursum contra illius rivi decursum usque
ad villam Halle dictam ad illum locum, ubi publica strada
iter super ipsum praebet rivum et in ipsa publica strada
usque ad locum Purcgrifife dictum, ubi terminus est barro-
chiarum Mindonensis aecclesiae et Hildenesbeimensis et inde

236 1033.

per directum usque ad Wabecke fluvium, qui praedicta dis-
cerint episcopia et sursum contra illius rivi decursum usque
ad cacumen montis Vogilari dicti et per totum eiusdem mon-
tis OGcidentale eacumen contra villam Rena dictam et inde
in fliimen Wisera et per eins descensum medium usque ad
illum locum, ubi praenominatus Linne rivus id ipsum influit
flumen. Huius venerabiüs episcopi desiderium ob interven-
tum ac petitionem carae contectalis nostrae Gisalae impera-
tricis yidelicet augustae necnon et amantissimae nostrae prolis
Heimici regia perduximus ad effectum. Proinde imperiali
praecipimus auctoritate, ut nuUus in eodem forestro venatio-
nis exercicium praeter praedictae aecclesiae episcopi consen-
sum agere praesumat. Et ut hoc nostrae donationis prae-
ceptum stabilius ac firmius omni permaneat aevo, hajic pa-
ginani inde conscriptam propriaque manu corroboratam sigilli
nostri impressione iussimus insigniri.
Signum domni Chuonradi Romanorum imperatoris invictibsimi.

(L. M.)

Burchardus cancellarius vice Pardonis archicapellani recognovit.

Data VI. ID. Jul.; anno Dominicae incamationis MXXXIII;

indictione I; anno autem domni Chuonradi secundi regnantis

Villi; imperii vero VIL Actum Mersiburch. Feliciter, AMEN.

SRürffd^rift von längerer ^anb: De foresto Wgalari in quo
nuUa fiet venatio licentia episcopi non habita; registrata f. 2.
u. f. tt). — 3Jom Siegel war 1718 nodd bie untere ^älfte uor=
jüglid^ ausgeprägt erl^alten; nad^ ber aBefd^vcibung iji eS iebod^
nid^t mel^r genauer }u beftintmen.

IST.

©t. 2045. Äimburg 1033 aiuguft 2.

Aaifer Sonrab IL fe|t bie ^aberborner JSird^e meber tnben

»efift ber i^r vom Äotfer ^einrid^ IL gefd^enften ®raffd&aft ^otU

d^o«, bie er unred^tmäfeiger SBetfe an ÜRainj uergabt^attc, fd^enft

aber ber SRainjer Ätrd^e bie ©raffd^aft im Cluvinga.

fPafterborn A. Drig.: 9lr.61. «lbf(!Jtift: b. ©.79. 2)ru(f: dr^otö
C. I. 98 conf. R. 988.

1088. 237

"f ^* In nomine sqnctae et individuae Trinitati$,
Chuonradus divina favente dementia Romanorum
Imperator augustus. \\Notum sit omnibus Christi nostrique
fidelibus presentibus ac futuris, qualiter antecessor noster
beatae memori(ae) HeinricuB imperator, cuius semper animus
inDei ecclesiis meliorandis et amplificandis invigilavit, Pader-
bnmnensis panpertatem miseratus eccle8i(ae) multa ei bona tarn
in prediis quam in aliis facultatibus larga manu pro Dei
amore dilectique sibi presulis Meginwerci assiduo et devotis-
simo obsequio contulit. Inter quae etiam comitatnm Dnodi-
conis qnondam comitis eidem ^cclesiae imperiali munificentia
legitime donavit, tradidit, delegavit. lUo autem antecessore
nostro defuncto, nos qui loco illius in regnum surreximus *)
per suggestionem Magontini presulis enndem comitatum a pre-
fata ecclesia tulimus et in ins Magontine ecclesiae rüdes ad-
hnc in regno iniusto persuasi consilio irrationabiliter transtu-
limus et transmutavimus. Imperiali autem nostra potestate
Dei gratia magis magisque in regno confirmata et corrobo-
rata Meginwercus presul imperatorum ^) devotissimus servitor
et amator Marthae sedulis satagens obsequiis non cessavit,
non quievit supplicando, senriendo quoadusque nos omnipo-
tentis Dei, in cuius manu corda sunt regum, commoniti in-
stinctu dilecteque coniugis nostrae Gisele necnon H^nricifilii
nostri magnifici regis interventu ecclesiae suae scilicet Pader-
bmnnensi totum Bemhardi comitis quondam comitatum, qui
Situs est in locis Hesse, Nitergo, Netgo, (B) •)ohteresgo legi-
tima traditione reddidimus, restituimus, redonavimus. Pre-
cayentes autem nos et precogitantes, ne aliqua postmodum
inter ipsas ecclesias de hac re controrersia fieret et discordia,
Mogontinae ecclesie comitattun, qui situs est in Cluvinga,
propter pacis confirmationem imperi(ali) *) nostro iure con-
cessimus et hoc nostra parte ita est compactum sicque defi-
nitum, ut neutra ecclesiarum illarum aliquod de predictis
rebus sibi inquis(itis)*) aliquomodo patiatar detrimentum. Si
qnis autem diabolica suasione seductus hanc nostram tradi-
tionem in aliquo infringerit, sciat se odium Dei sanct(orum)*)-
que eins habiturum; et M libras auri puri compositurum,

288 1038 — 1089.

medietatem camerae noetrae et medietatem predicte Pader-
bnmnensis ecclesiae rectori. Quod (ut yeritis)^ credatar et
diligentissime ab omnibns (in perpet) *)aQm servetur, pr^ce-
ptam hoc inde conscriptam manu propria subtus firmavimns
et (sigillo nostro in8ig)')niri iussimus.

Signum domni Chuonradi Romanorum imperatoris (L. M.)*)

invictissimi.
Burchardus canceUarius vice Bardonis archicapellani recognovii ^J.

Datum IIIL Non. Aug. ^); indictione I; anno Dominio^
incarnationis MXXXIU; anno autem domni Chuonradi secundi
regnantis (Villi; imper)*)anti8 YU. Actum Liniburg ^). Fe-
liciter, amen.

*) suocessimttB conigirt b. ~ ') 9ft inprm iib0etfti|t — *) Hui b ti>

bic Bx%numinit. — **) 9{a4getragen. — ') Vuf dtafur mä^xog/OL
Sergl. Qrider, aSethSge ü §. 847.

SHe 6d^rift erfd^üit gleid^m&gig^ t^etgl. jebod^ älam. 5, 6, 7.
mu SludfW: Comitatu8 Wirinharü. — SSon ber »eüegebm«
bitrd^ SuQe nur bie Stiemen übrig.

188.
et 2136. ainbentad^ 1039 Suni 22.

itönig ^einrid^ m. beflotigt bie Privilegien ber aßinbener

Äird^e.

miMfte« A. «bf^tift: a, f: 26. SDruiI: ^floriiift, SS.* m. 737.
oonf. dr^rb R. 1011.

In nomine sancte et indiridue Trinitatis. Heinricus
Nr. 178. divina favente dementia rex. Omnium fideliam nostrorum Um

praesentiam quam et futurorum cognoscat indastria, qualiter BnuiO
episcopQs sanctae Mindonensis ecclesiae in faonore sancti Petri apo«to]o-
rum principis et ftancti GorgonÜ oonstractae in nostraEin atiulit pne-
flcntiaDi püflsimorum antecessonun noatrorom regum vel imperatonu«
scripta, in quibus conlinebantur, qualiter ipsius praefatae ecclesiae res
cum Omnibus in ipsis rebus consistentibus sub illomm receperunt mnn-
diburdio ac defensione, precatusque est serenitatem nostram, ut hoc

J

10S9. 2B9

ipamn a nostrae regalis potestatis oonsensu fieri non recuBaremus. Nos
autem ob amorem Dei nostraeque animae remedium necnon pro regno-
ram stabilitate praedecessoroin noBtroniin mores s^quentes et eius
benignitati assentientes ita fieri decrevimnfi ; praecipientes ergo, utuullus
iudex publicus, vel qaislibet ex iadiciaria potestate in ecclesias aut loca
vel agros seu reliqnas possessiones iam dictae ecclesiae , quas nunc infra
diiionem regni nostri legibos poseidet vel qnae deincepa in iara eins
divina pietas volnerit augeri, ad cantas audiendas vel freda exigenda,
mansiones yel paradas faciendas aut fideiussores tollendos aut Lomines
ipsius aecclesiae francos, liberos et acclesiasticos , litones, maalman vel
servofl caiaslibet conditionis sen colonos contra raiionem distringendos
nee Tillas redibitiones vel inlicitas occasiones reqairendas ullo unquam
tempore ingredi andeat aat banaam stve heribanniun sen ea, quae sapra
memorata sunt» ab illis penitas exigere praesumat. Hominibos quoqae
fiuBuIatom eiosdem aeodesiae facientibas praedictum mnndibardiom con-
stitttimns, at etiam coram nulla iadiciaria potestate examinentur , nisi
ooram epiacopo et advocatis eins , quos eiasdem loci episcopus elegerit.
Inanper etiam bannom nostrnm et monetam teloneumque sive macellom
publicum ibi construi licere et quicquid ad nostram potestatem pertinere
videbatur eidem aecclesiae donavimos. Quicquid yero fiscus exinde spe-
rare potuerit, pro aetema remuneratione praedictae aecclesiae adstipen-
dia paaperum et luminaria concinnanda concessimus. £t per se epi-
«oopoa cum omnibus rebus suis nostro fideliter pareat imperio et sub
noatra constet defensione, uti caeterae regnorum nostrorum aecclesiae
et episcopi; quatenus ipsum fratresque eiusdem loci pro nobis Dominum
melius et iugiter orare delectet. Concessimus quoque eisdem fratribus
lioentiam eligendi inter se pastorem dignum et idoneum salYO tamen
regia siye imperatoris consensu. Et ut hoc nostri mundiburdii et con-
oessionis praeceptum firmius magisque inconvulsum cunctis credatur,
banc oariam inscribi iussimus sigilloque nostro signatam manu propria
subtns firmaTimus.

Signum domni Heinrici tertii regis invictissimi. (L. M.)

Theodericus cancellarius vice Bardonis archicappellani re-

cognoyit.

Data X. El. lulii; anno Dominicae incamationis Mill.
XXXYIIII; indictione VII; anno autem domni Heinrici tercii
ordinationis XI; regnantis autem I.

Actum Andemacho. Feliciter, amen.

5E>a^ ©iegel toar fd^on 1718 abgefaOen.

240 1089.

189.

@t. 2140. @oHax 1039 (September 3.

Äönig ^tintiä) HL befiattgt bcn Stiftern Eor^ep imb ©ers

f orb i^re 5prit)Uegien, befonber« bie ©d&enhing ber Äird^en SReppen

unb @re^burg, SSünbe unb 9ll^eine/ foioie ben d^^^^^^ii^d ^^^

bereu ^Parod^ianen unb bie SefHmmuug über bie äbgobe an

bie SJiöcefanbifd^öfe jener Äird^en.

9iorfH^. Crio.: 9h:. 42. S)tud: <£t(arb G. I. 102. oonf. R. 1013.

^- In nomine sanciae et individuae Triniiaftis.J Bein-
Nr. 29. ricus divina favenie dementia rex. si petUiones servnrum

Dei iusta» et rationabiUs ad effectum perduxerimus , et ad hone vitam ||
felicius transigendam et ad perpetuam facilias promerenda(m procnl) *)
dubio nobis profaturum speramus. Quapropter notum esse volumas,
quoniam venerabilis abbas TRVCHTMARVS adiit excellentiam nostram
suppliciter orans , nt nostra munificentia prospiceremas monasteriis 8101
commissis, quorum unam est Nova CORBEIA nuncapattun ubi et iile
regalari constitutione abbas extitit et alterom est sanctimonialiiim
HERIFORT dictum et proprie^ abbatisse^ cuius nomen GOTESDIV sob-
iectam. Sed iuxta consuetudinein qua ancillarum Dei coDgregationibns pro-
curari solent prepositi ex ecciesiastico ordine iam dicto abbati commen-
davimus , ut tarn in disciplina abbatissam loci (iuvaret quam) ') in cunciis
negotiis (que fiamule Christi pro sexu et) ■) professione sua exequi non pos-
sent ipsarum provisor et patronus existeret. Is ergo petiit cel8itadm(em
nostram recordari, quod) ') pie memorie^ antecessor noster Hludowicos
Imperator ambo haec monasteria construi iussit ad nonnam videlicet
precipno(rum in Gallia) ') monasteriorum Nova(m utique Corbeiam ad
similit) *)udinem antique^ Gorbeie^, Herifordense vero coenobium ad exem-
plum monasterii sanctimonialium in Su(eBsioni8 ciyitate consistentinm)^);
et ut in elemosinam -) suam ac totius generis sui institutionum earun-
dem perfectio o(ompleretur, cellam) ') iuris sui que^ vocatur Meppia cum
decimis et possessionibus (undique) ') ad eam pertinentibus et c^cclesiam
Eresburc, quam Earolus (primo) ) construens in Saxonia decimis dota vi t
cireumquaque habitantium per duas Saxonicas rastas prefatus (nosterl*)
(antecessor (?) a)d Novam tradidit Gorbeiam; ad Herifordensis autem
monasterii adiumentum dedit in episcopatu Asnabruggensi ') ecclesiam
Bugini thi cum subiectis sibi ecclesiis, in parrochia vero Mimigemafor-
densi ecclesiam Hreni cum bis que (ad) eam pertinent e^cclesiis : ita sane,
ut decimarum (aliorumque reditaum) ') proventus omnes prefatis cederent
monasteriis et ab nlS yicissim procurarentur subiecte/) plebes in bapti-
smate, in eucbaristia, in sepultura, in confessione peccatorum audienda

1099. 241

et presbyteri, qtd principales ex bis ecclesias tene(r6nt) '), archipresby-
teronun officio fangerentur ad (agenda omnia qae) ') solent fieri ab
arcbipresbyteris episcoporum. Cum autem ipsi episcopi circationes suas
ibi agere deberent, ad eorum mansionatica daretur quod in capitiil(ari-
bu8 anteee) ')88oniin BOflirorum prescriptum habetur. Ille igitur rata esse
TOlens cetera omnia tantum expensas ad mini8teri(um episcopi propter
egritu) ')dinem et senectntem eins, qui tuBC fuit Gauzberti, augere
debuit: quod iuxta petitionem primi eiusdem loci abbatis Warini ita
(moderari) ') placuit, nt descripto, quantum satis sit ad servitium epi-
scopi, hoc nuUo modo subtrabatur et episcopus vicissim ampliora non
querat nee cum pluribus veniat, quam ut eis sufficere possint. In qui-
bqs satis esse consensit prefatns episcopus coram antecesßore nostro
Hludowico et (arcbiepiscopo) Hrabano ceterisque cum eo in synodo
agentibus; id est, ut dentnr ad singulas ecclesias porci IUI valentes
singuli denarios XII aut YIU ariet(es) tantundem Talentes, porcelli
IUI, aaoe^ IUI, pulli YIII, situle, XX demedone, de mellita cerevisia XX,
de non mell(ita LX, pa) ')nes CXX, de avena modii G, manipuli DC;
sitqne in potestate episcopi , utrum haec per singulas c^cclesias ad unum
mansionaticum, an ad duo vel(it habere) '). Ne autem in summa debiti

bis plus minus compleretur hoc auctoritatis sue^) decrevit atque

mssit. (His etiam) ') adiungere placuit liberam utrique loco concessio-
nem eligendc^ de propria congregatione in regimen sui per futura sem-
per tempora congrue^ personc^; quod et nos confirmamus et corro-
boraiQUS. Et ut omnis hinc dubietas toUatnr, manu propria (hec r)o-
borantes sigilli nostri impressione ea signari iussimus.

Signum domni Beinrici terdi (L. M.)*/ regis invictissitni. (L.S.)
Theodericus cancellarius vice Pardonis archicapellani recognavit.

Data III. NON. SEPT. ■?); indictione VII; anno Dominice in-
camationis MoXXXVIIU; anno autem domni HEINRICI tertii
ordinationis XII; regni vero I. Actum GOSLARE ''), Feliciter,

AMEN.

■) 9{ad| 9hr. 29 etgAttgt; c unb 6c^aien l^oben bo8 2H4)Iom in bemfelben 3u«
ftanbc benu^i, in bem eS uns üorUegi; ba^er ftnb il^re 9. X^I. toiHlütli^e
(StQfinaungeR unbeac^et geloffen. — ') 9iQfur. — «) ®ie einaigen offenen
a in btefer tttfunbe. ~< *) $ter toirb bie 6(i^ft fteQentoeife gtSber; bod^
f4^ni bte8 buvd^ bie a^efd^affen^eit bei Pergaments, nid^t burd^ einen
8Be4fel beS Sd^teiberS berutfad^i. ~ ^) ffe^lt precepto. -- «) SRii bunileter
^inte gejeidftnet unb tto^I eigenl^finbig boHaogen. — ) 9{ad^gettQgen ?

Die 6d^tift fd^cint »on bemfelBcn ©d^tcibcr l^erjurlll^tcn. SSergl.
iebod^ Änm. 4, 5, 6. ©leid^jcttige Sliidf d^rift : Heinrici III. regis.
— i>cS ©iegel {^ aufgefallen..

»ilmanS^ftaifet-Uvfiutbenn. nyC|. iBSO. 16

242 1039.

190.

©t. 2141. ®o^Iat 1039 ©eptcmbet 3.

Äßnig ^einrid^III. beftätigt bem äbtc Xtuil^tmax von 6ort)ep

bie $rit)ilcflicn feinet ©tifte^.

Soti^t^. Cr ig.: 91t. 41. 2)tud: dtl^aTb G. I. 101. conf. R. 1012.

^' In nomine sanctae et individuae Triniiaiis. Bein-
Nr. 166. Ttcus divina favente dementia rex. i^otum sit omnOnu

Christi nostrique ßdelibus presentibus scüicet atque futuris, \\ qualiier ve-
nerabilis abbas nomine TRVCHTMARÜS nostram adiit excellentiam sup-
pliciter orans , ut nostra magnifica munificentia prospiceremns monasterio
cui preesse videtur, quod est constractum super fluvium WISERA in
loco qui dicitur nova CORBEIA in honorem Dei et sancti STEIPHANl
protomartiris , nbi et beati YITI martiris preciosa pignera servari nos-
cuntur. Cuins peticioni racionabili propter divinum amorem et venera-
tionem beatorum martyrum assensum prebentes hos apices serenitatis
nostrae circa ') ipsum monasterium fieri iussimus , per quos decernimus
atque iubemus precipue , ut potestatem ') monachi , si necessitas venerit,
habeant abbatem eligendi de fratribus su(is ; et u)t nuUus episcopns aut
iudex publicus vel quilibet ex iuditiaria potestate, nisi solus illius loci
provisor et advocatus predicti monasterii in ecclesias aut loca vel agros
seu reliquas possessiones prefati monasterii ') , quas modernq tem(pore
i]ii8te et rationabiliter possidere videtur ad caueas audiendas vel freda
exigenda aut mansiones vel paratas faciendas aut fideiussores tollendos
aut Ullas redibitiones vel illicitas occasiones requirendas aut homines
ipsius monasterii tam ingenuos quam et servos vel litos iniuste ') distrin-
gendos uUo unquam tempore audeat ingredi vel ea qu^ supra memo-
rata sunt penitus exigere aut actitare presumat. Sed et de domini-
catis mansis vel nunc habitis vel post acquirendis a reddendis deci-
mis plenam idem monasterium habeat immunitatem; et sicut hactenos
fidt, ut dentur ad portam in suSceptionem hospitum et peregrinorum
in quibuslibet episcopiis, pagis vel territoriis vel omnibus, quc^ ibidem
propter divinum amorem et illius sancti loci venerationem collata
faerint, ut liceat ibidem Deo famulantibus sub nostrae immunitatis toi-
cione quieto ordine vivere ac residere et melius illos delectet omni
tempore >) pro vite asimaeque nostrae perpetua felicitate et pro
remedio pie memorie ') genitoris nostri CHVONRADI Roma-
norum Yidelicet imperatoris augusti atque pro stabilitate regni

a Deo nobis collati Domini misericordiam attentius exorare. Insuper
etiam decimas vel decimales ecclesias in quibusque episcopiis ita teneant
atque disponant, sicut sub antecessoribus nostris regibus yidelicet et')

1089. 243

imperatoribns tenere per preeepta yisi Bunt atque disponere. Episcopis
▼ero, qnibus servitiom et (maii)Bionatica debent tempore ') cirouitns sni,
secundam scripta 8ua singulis") annis persolvant. Et ut haec auctori-
tas*) concessionis atque confirmationis nostrae firmior habeatur et per
iiitara tempora a cnnctis fidelibus sancte^ Dei ecclesie^ nostrisque presen-
tibus et faturis melias credatur diligentiusqae observetar ■^) , manu pro-
pria subter eam firmavimas et sigilli nostri impressione assignari ioBrimns.

Signum domnißeinrici tertti (L. M.) */ regis invictissimi y. (L. S.)
Theodericus canceUarius vice Bardonis arcMcappellaniy

recognovit ®/

Data ni. NON. SEPT.»); indictione VII; anno Dominica
incamationis M^XXXVIIII; anno autem domni HEINRIGI
tertii ordinationis XII; regni vero I. Actum 60SLARE*).
Feliciter, AMEN.

«) Sorreftur. - ') «afut. - «) Dtt8 n überfteWtieben. — ♦) Et — auct.
mit feineter S^rift am (Snbc ber tioiU^tcn 3n(e. — ''*) obterv&tur. —
^ 9Rit buntleref 2)inte gejeic^nei unb, toie ed 14etnt, etgen^finbig k)i)Q)o*
gen. — ^) S)te @tgnumgeiU bon anbetet @anb, »ie bie erfte Snlt, —
^) 2)ie ßaniletunietf^tift {d^eint t)on betfelben ^anb tote bie Signum^eile,
ifl aber in gtdbeten 3ik0<n gefi^rieben. — ') 8d^nt nad^gettagen.

5)ie ©d^rift be« %e:jctt& fd^cint von einem in Äansleifd^tift
ungeübten ©d^teiber gefertigt^ im Uebrigen nergl. bie 9lnm.;
offene^ unb gefd(|Ioffened a n)ed^felt. Stildfd^rift saec. XII: Hein-
rici. regis. UI. — dementia. — S)ad ©iegel ift aufgefallen.

191.

@t. 2142. ®odIar 1039 ©eptember 3.

ftönig ^einrid^ III. beftätigt bie ©tiftung bed Jtloflerd

Aemnabe.

Sttmnahi. — Vbfi^tift: (Sott)e^ b. 6.155. S)ruif: Bä^aitn, adann.
conf. Chl^arb R. 1014.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Heiniicus

diyina favente dementia rex. Omnium sancte Dei ecclesie nostro- Nr. 167.
mmque fidelium presentium ac futurorum comperiat universitas, qnaliter
domna Fridemna venerabilis abbatissa eiusque soror Imma cometissa
Gerone comite adiuvante construzemnt qnoddam monasterium in villa

16*

244 10189.

Efiminata diota, in pago Tiliihi, in comitatn Bemhardi dncis aitum, in
honore Dei genitricis sancte Marie Virginia dedicatnm, ad quod omnem
hereditatem snam curtes scüicet ac yillas infra nominatas: Keminata
Heigen, Hogen, Barigi, Tondiriun, Othere, Warslan >), Rothe, Bardewic,
Hotmannessun, Witthorp, Bralingi'), Biangibndibnrg , Addunesihorp,
Hattherbike, Bodanhosen, Suotherburg, Glanike, Wigmannesbnrgstal,
Bennedesthorp , Widula^), Waldersidi, Eokerbike,. Holana, Ann, Setila,
Hepstidi, SinigaP) gratissima voluntate tradiderunt. Unde abbatissa

Juditha nominata, que nostris temporihus eidem monasterio
prefoit, nostram regalem excellentiam adiens suppliciter ex-
oravit, ut prefatum cenobium more antecessomm nostromm
mundiburdio suhciperemus. Quod nos interventu Bronoms

Mindonensis episcopi fecisse cognoscat nniversitas fidelium. Ad hec sia-
tnimns, ni eiusdem monasterii abbatisse talis libertaüs ac regule pri-
matu fraerentur, quali cetere sanctemoniales in regno nosiro sab regnla
sancti Benedicti ioste viventes utantur. Insnper concedimos eidem ab-
batie, nt noUas marchio, nullus comes nullaque nostri regni magna vel
parva persona in ea plaoitum facere vel publicam functionem exigere ^),
nisi advocatos, quem abbatissa que tunc temporis fnerit cum sanctimo-
nialiun oonsensu eligere voluerit. In obitu vero abbatisse eiusdem mo-
nasterii liberum habeant arbitrium aliam eligendi iuzta regulam sancti
BenedietL Et nt hnius nostre auctoritatis Privilegium perseveret, hanc
paginam manu propria roborantes sigillo nostro iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici tercii regis iiivictissimi. (L. M.)

Tbeodericus cancellarius vice Pardonis ai'chicapellani recognoii.

Data in. Nonas Septembris; indictione III •); anno Do-
minice incamationis MXXXIX; anno autem domni Heinrici
tercii ordinationis XII; regni rero I. Actum Goslare. Feli-
citer, amen.

>) 6tott Warstan. — «) CtatJ Britlingi. — «) Statt Widila. — •) Statt
Sinigas. — ^) fSfe^lt praesumat. — ^ b ; o S. 138 cortigiri xii^g YIL

192.

@t. 2145. ®o«lar 1039 ©eptcmbcr 19.

Aönig ^einrid^ III. beflStigt bem Säifd^ofe 9tuboIf Dott ^aber-

borti bic ^ßrimlegien feiner Äitd^e.

4>a^Ctf»ot1l A. Orig. €(e(. 6taat8«Vtd^l» ^ttlin 9hr. 16a Ibxnä:
ih^xh G. I. 103. conf. R. 1015; bie boxt ^^ finbenbe «(ngale ftto
2 CriginaU hmäfi auf dntl^isin.

108t. 345

t<. In nomine sanetae ei individnae TriniiatiB. Hein-
ricus divina favente dementia rex. Quoniam divi^
nae dispositionis Providentia ad regendam totius rei
publicae\] monarchiam su^ immense pietatis magnificentia nos
provexit, ante omnia autem hoc laborare debemus, ut qui
coronam terreni regni concessit, post emensom huius yit^
spacium ea etiam coronari permittat, que non anferatur in
aetemum. Quod potissimum fieri posse decernimus, si loca
aecclesiasticis obsequiis deputata nostra auctoritate corrobo-
rentor, ut omni exteriore inqaietudine remota in tranquillitate
permaneant, quatinus eorum precibus adiuremnr, qui ibi die
noctnque orationibus in Dei servitio racare debentur; et quod
per nos utpote conscientia trepidi, querere non praesumimus,
sanetae ') Dei aecclesiae servientium pia intercessione impe-
tremus. Quapropter universitati fidelium nostrorum patere
Yolumus, qualiter RVODOLFUS sanetae *) Paterbrunnensis
ecclesiae ') venerabilis episcopus pro ecclesie sue honore, im-
mo maxima utilitate, pie intentionis devotione nos suppliciter
aditurus exoravit, ut ccclesia cui ipse pastorali cura praesidet
nostra regali auctoritate corroboraretur. Guius petitioni , quia
rationabüis videtur, gratuito assentientes, quicquid eadem
ecclesia per iusticiam obtinere debet antecessorum nostrorum
regum vel imperatorum vel nostra oblatione ceterisque fide-
libus ibi coUatum in rebus, territoriis vel in comitatibus ac
districtu vel quibuscumque utensilibus ac quicquid MEGEN-
WERCVS episcopus, antecessor scilicet prelibati Ruodolfi
episcopi, de sua hereditate ibi contulit vel aliunde per com-
mutationem aut precariam legaliter adquisivit, denuo stabili
dono concedimus et regali auctoritate confirmamus. Si quis
autem nostr^ confirmationis edictum ulterius aliqua presum-
ptione infringere temptaverit; centum librarum auri ad no-
strum pondus compositione multetur ut dimidium camere
nostre persolvat, reliquum vero eidem ecclesi^, quam teme-
rarie inquietare presumpsit. Et ut haec confirmatio per suc-
cessiones temporum stabilis et inconvulsa permaneat, hanc
regalis precepti paginam inde conscribi ac manu propria con-
firmantes sigiUo nostro iussimus insigniri.

246 1030—1040.

Signum domni Heinrid tercii (L. M.) «/ regis invictissimi.
Theodericus canceUarius vice Pardonis archicapeltani (L. S.)

recognovit.

Data XIII. K. Oct. «); indictione VII; anno Dondnice in-
camationisM®XXXVini; anno autem domni HEINRICI tercii
XII; re(gni vero )*). Actum Bohtfelht. Feliciter, AMEN.

») Offenes a. — *) ©^eint eigcn^änbig ooflaoacn. (S6 i|» mit tteffi^tocrjer
S)ittte ausgeführt. — ») f)oS SRonatSbatum naci^gctrogen. — ♦) S)ur4 baS
^ Uebetragcn beS ©iegelS öertoifdjt.

5Die Sd^rift ift gleid^mägig (Slnm. 3). — Dag ©iegel ift gut
atigßeprägt unb erhalten (^cffner 30). Scrgl. 3;afel II. 3lt. 17.
— Slüdfd^rift: saec. XI : Confirmatio Heinrici regis III.

193.

©t. 2201. ^crfotb 1040 3)eccmbct 22.

Äöttig ^einxiä) III. beftätigt ber ^erforber abtifiiti ®obc«bie

bie 5ßrit)ilcgien il^reg ©tifte«.

ig^crf Otb A. OriQ.: 9lt. 19. S)tu(!: (Sr^atb G. 1. 103. conf: R. 1019.

^- In nomine sanctae ei individuae Trinitaiis. Hein-
Nr, 164. ricus divina favente dementia rex. Si locü divino aUtui

mancipatis aliquam munificerttia nostra adicii immunitatem, unde commo-
rcuites inibi || securius et commodius vitae ce^lestis ') quietudini valeant
inservire, existimamofi hinc presentibus uti felicius ac mansuris perfmi
beatias. Quocirca noverit omnium Christi nostrique fidelium caatda
tarn presentiain qaam succedentium , qualiter nos pro remedio animae
nostrae parentumque nostrorum necnon pro petltione ELEREVOR-

TENSIS aeclesiae abbatisse«) GOTESDIE nominate nostri»)

dilect§ traditionem HLVODEWICl *) imperatoris quam tradidit ad mo-
nasteria, quorum unum est monachorum nova CORBEIA nuncupatum,
aliud est sanctimoniaiium HERIYORTI nominatuin, quae piae raemori^
genitor illius HLYDÜWICUS imperator ad norroam precipuorum in
Gallia monasteriorum construxit : C0R6IENSE videlicet ad similitudinem
antique, CORBEIjB, HERIVORTENSE vero ad SVESSIONIS similitudi-
nem, abbati CORBEIENSI commendavimus , ut iuxta consuetudinem,
qua ancillarum Dei congregationibus procurari solent prepositi ex ecle-
siastico ordine tarn in disciplina quam in cunctis negociis, que^ famulc^
Christi pro sexu et professione sua exeqni non possent, ipsarum provi-

1040. 247

Bor et patronns existeret. Pro elemorina antem generis sui tradidit
cellam qne^ vocatur MEPPIA cum decimis et possessionibus undique ad
eam pertinentibos et eclesiam HfiRESBVRG circumquaque per duas
Sazonicas rastas ad novam GORBEIAM; ad HERIYORTENSE yero mo-
nasterium in episcopata asNABRYGGENSI e^clesiam BVINIDI com
sabiectis sibi e^desiis , in barrochia MIMIERNEVORDI eclesiam RENI
com hie que^ ad eam pertinent c^desiis : ita sane , at decimarom aliorom-
qne reditanm proventos omnes prefatis cederent monasteriis et ab ipsis
vicissim procurarentar snbecte plebes in baptismate, in eucharistia, in
sepoltoris , in confessione pecoatorum audienda, et prespiteri- qni princi-
pales ^clesiäs tenerent archiprespiteroram officio fangerentur ad agenda
omnia que, solent fieri ab archiprespiteris episcoporom. Et cum ipsi
episcopi circationes suas ibi agere deberent, ad eorum mansionatica
daretor nt in capitularibus antecessorum nostromm prescriptnm habe-
tur: videlicet quantum satis sit eis dari et episcopi non plus querant
nee cum pluribus veniant, quam ut eis sufficere possint. Ne autem in
summa debiti episcoporum serritii plus exigeretur, quam opus sit, statue-
runt predictarum ^clesiarum episcopi cum consensu synodali coram ante-
cessore nostro OTTONE imperatore et archiepiscopo RABANO ce^terisque
cum eo in synodo agentibus, ut dentur ad singulas c^clesias porci IUI
valentes singuli denarios XII aut arietes VIII tantundem valeutes, por-
celii IUI, aucae IUI, pulli YIU, situlae XX de medoue, de mellicia
cerevisa "*) XX , de non mellita IjX , panes GXX , de avena modii C , ma-
nipnli DC; essetque in potestate episcoporum, utrum haec per singulas
e^clesias ad unum mansionaticum, an ad duo vellent habere. Statuit
ergo prefatus antecessor noster OTTO imperator liberam utrique looo
conceesionem et potestatem eligende de propria congregatione in re-
gimen sui pro'') futura semper tempora congrue^ persone^; et ut nuUus
iudex publicus licentiam in homines ad praefatum monasterium HERI-
YORTENSE pertinentes ullam iudiciariam habeat exercere potestatem,
sed omnis eorum res coram advocato ipsorum definiatur. Quam consti-
tutionem ') antecessorum nostrorum iustam et rationabilem nos quoque
predicto monasterio HERIVORTENSI precepto nostro regali confirma-
mus atque corroboramus. Et ut haec confirmationis nostrae auctoritas
stabilis et inconvulsa omni permaneat aevo, hanc paginam inde con-
scriptam manu propria ')j ut infra videtUT, COFroborantes sigilli nostri
impressione iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici iercii (L. M.) ') regis inviclissimi.
Eberhardus cancdlarius vice Bardonis archicapellani re- (L. S.)

cognoviL

Data XL K. JAN VA; indictione VIII; anno Dominicae
incarnationis MILLESIMO XL ; anno autem domni HEINBIGI

248 1040.

tercii ofdinationis eius XIII; regni vero II; actum HERI-
VORTE. Feliciter, amen.

»o{ut. — ') €ortefhtr. — ») ©tatt noetrae. — *) but* einen Utt»
unter gefegten $iinfi getilgt. ~ •) ©tatt meUito cereTisia. — <) 6tett
per. — ') Sd^eint eigenhändig boQjogen.

S)ie @d^rift fd^eint bitrd^gel^enb^ von betnfelben 6(i^retber, bet
itttoeilen innerl^alb unb am 6d^lu{fe bet SBorte u hux^ v au^
brudt unb gefd^IoffeneS a brauet. — Sitte 9fltt({f d^riften : SCS;
VIIU burd^flrid^en; saec. XII: burthe Scapehard Umla Bek. •—
SSont Siegel ifl bie untere $&Ifte {ientlid^ gut au^tpxiQt ermatten
(^effner 30).

194.

©t. 2202. 3Rünfter 1040 S)ecember 29.

Aönig ^einrid^ III. fd^enft ber in feiner ®egenn)art geweiften
SKarienlird^e in ältunfter ben $of Herve im Süttid^gau.

fDIfinflerB. Crtg.: Jlx. 1. f)tudf: @t^arb G. 1. 107. conf. R. 1022.

^« In nomine sanctae ei individuae Trinitatis,
Heinricus divina favente dementia rex. Omnium
fidelium nostrorum tam presentium quam et || futuro-
rum sollers noverit industria, qualiter nos divina ammonitione
compuncti necnon fidelissimo ac frequentissimo servitio HE-
REMANNI MIMIGARDEVVRDENSIS eclesie venerabilis epi-
scopi non parumper incitati quandam curtem nostrae pro-
prietatis HARVIA dictam in pago LIYE60WE et in comitatu
DIETBALDI comitis sitam pro remedio animae dilectissimi
genitoris nostri CHVONRADI yidelicet imperatoris augusti ac
pro pia recordatione anime coniugis nostrae GHVNEHILDIS
regine simolque pro stabilitate vitae nostr^ nostr^qne malaris
GISILE imperatricis auguste atque pro desiderio divin^ retri*
butionis ad hanc ^clesiam, quam predictus HEREMANNYS
episcopus in MIMIGARTEVVRTENSI loco a fundamento in-
cepit eamque ad finem perductam nobis astantibus in hono-
rem sanct^ Dei genitricis MARIae honorifice consecravit, cum

1040. 249

omnibns suis pertinentüs : hoc est utrinsque sexns *) mancipfis,
areis, ^dificiis, terris cnltie et incnltis, agris, pratis, pascuis,
campis, silvis, venationibus, aquis aqnarumque decnrsibus,
molis, molendinis, piscationibus, exitibus et reditibus, tüb et
inTÜs, quesitis et inquirendis seu cum omni utilitate que scribi
aut dici potest eo tenore in proprium dedimus atque tradi-
dimus, ut eiusdem eclesi^ abbatissa cetereque moniales Dei
sancteque genitricis MARIE servitium abhincdienoctuqueincom-
memoratione nostri parentum i)que nostrorum copiosius possint
adimplere. Firmissime autem in eadem facienda traditione
hoc excepimus, ut neque presens HEREMANNYS episcopus
neque faturi Buccessores sui deinceps prefatam curtem ullam
potestatem habeant de eadem >) eclesia retrahendi vel in suos
usus*) yendicandi, liisi eo concambio aut earestitutione, qu^
eiuBdem eclesie abbatiBse omnibueque suis monialibuB aut ex
▼icinitate aut ex utilitatis magnitudine commodior vel utilior
esse yideatur. Et ut haec ') nostrae traditioniB atque largi*
itonis auctoritaB nunc et per Buccedentia temporum curricüla
stabilis et inconvulsa *) permaneat, hanc paginam inde con*
Bcribi eamque manu noBtra, ut subtuB videtur, corroborantes
sigilli nostri impressione precepimus ') insigniri.

Signum domni Beinrici tercii (L. M.)'^ regis invictissimu
Eberhardus cancdlarius vice Bardonis archicancellarii recognovi,

Data IUI. K. lAN; indictione YIIII; anno Dominicae
incamationis MXLI; anno autem domni HEINRICI tercii
ordinationis eius XIII; regni vero II. Actum MIMGARTE-
VVRTE. AMEN.

■) (forreftur nnb Wofür. — ') Steint ei()en]^nbi0 toOaofien.

2)ie ©<|rift erfd&ettit al« fanjleiniäjsifl unb burd^gel^cnb« uon
berfelbeti §önb (wie 3lt. 193) ^errill^rcnb; gegctt (gnbe ifl uielfadj
corrigitt unb robitt. 3Wldffd&ttft saec. XV: Privilegium Hinrici im-
peratoris super curte Harvia in comitatu Detmalde unb saec.
XVI/XVII: ein gilt i« bcr ®tafff(i^üft ®ctmalbc Hatvia gnamt,
biefctn ©loificr gegeben x>tm Henrico 4*° töntfd^en Äeifer. — Son
ber ©ejiegelung tfi eine geflod^tene gelbfeibenc ©d^nnt, »eld^e om
redeten »onbe be« J)ipIotn8 ol^ne Umfdjlag 9,5 Sentintetet übw

250 1040.

bcttt unteren 9lanbe »iemial (rotttenfötmig) butd^gejoflen iji, tt^dU
im. 3)a^ eine @nbe berfelben ift burd^geriffen. Urfprunfllid^ f^eint
bie Seiiegclung in bem bafiir leergebliebenen Sflaume jnnf^en lei-
tet (S4)ntefU, ben Unterfd^rift^ unb S)atum}eilen beabfid^tigt.

195.

ad St. 2202. (3Rünfter 1040 3)ecember 29.)

93eur{unbung ber @d^enhing ßaifeti^ (!) ^einrid^ III. über ben
AönigUd^en Qei)nten in^ei^Ianb für ba& Mofier äRaria-

Ueberroaffer in aRünfier.

fRünfirv B. Crtg. 92r. 2. ^vud: ^t^orb, C. I. 108, conf. R. 1023.

[In nomine sancie et individue IWinitatis, Nota
sint Omnibus fidelibus tarn presentibus quam futuris ea, que
in bis intitulavimus litteris. || Sicut imperatoria dignitas omnes
in boc mundo antecedit bonores cum magna virtutum excel-
lentia, ita nimirum necesse est ipsius gesta cum maxima ob-
servari diligentia, ut non sit quisquam ubivis gentium, qui
uUa presumptuosa temeritate audeat regale infringere sacra-
mentum. HERIMANNUS igitur venerande memorie Mimigarde-
fordensis episcopus peracta ^dificatione templi in bonore vide-
licet sancte et perpetue virginis M ABIE ad dedicationem ipsius
^cclesie domnum suum HEINRICVM piissimum ac invictissi-
mum imperatorem invitavit et reverentissima, uttalem decuit
virum, accuratione cum multorum episcoporum necnon et
principum nobilium comitatu sustentavit. Sed predictus im-
perator ob promerendam Dei omnipotentis sueque sacratissime
matris gratiam consentiente et collaudante regni sui princi-
patu eandem ecclesiam nobilissimo dotavit munere: eo scili-
cet, ut decima, que in Frisia dari debet ex debito quod
regium dicitur, eidem ecclesie pro sui memoria annuatim fideli
persolvatur amtoinistratione. Unde quidem sanctorum patrum
verissima definitum est auctoritate, hunc fuisse reum maie-
statis illius summi et eterniimperatoris, quicunque buiusmodi
largitionem irritam fecerit vel aliquid ab ea iniuste subtra-
xerit ipsumque indissolubili obligari examinatione, nisi digna

1040 — 104S. 251

redpnerit emendatione. Acta yero est hec coneecratio et tra-
ditio anno Dominice incamationis millesimo XLI; indictione
VnU; Uli. Kai. lAN; regnante domno nostro Jesu Christo,
coi laus et gloria per cuncta secula, AMEN.]

2)er Sd^rift ua^ flammt btefeiS 9>iplom aud bem @nbe bed
11. ^a^x^nhext^, jjebenfaDiS ifl ed nai^ 1042, bem Xobe^jal^^te
Sifd^of Qexmann& I. ausgefertigt. @d ifi eine burd^ eint S^nobe
(sanctorum patrum verisBima diffinitum est aactoritate) erfolgte
Seßätigung ber {öniglid^en 6d^enlung, über meldte fd^on bomald
rin löniglid^eS S)ipIom nid^t mt^x t)or|ianben getoefen )tt fein
{d^eint. — S)ie an ber unteren redeten (&de aufgenähten gelben
6eibenfd^nüre l^aben niemals ein Siegel getragen unb ftnb offen«
bar nur eine 9lad^a]^mung ber 99eftegelung ber Urlunbe 9lr. 194.
3)cm S)iplome finb (mol^l im 15. ober 16. Sal^rl^unberte) I- u. ü-
Strid^e beigefügt. — 9lüdfd^rift saec. XY: De decima in Frisia
per imperatorem nobis data, geheiten regalis decima.

196.

@t. 2238. ®o«lar 1043 Januar 23.

Jtönig ^einrid^ lU. befiätigt bie Stiftung bed Stifte @t. SRori^

Dor SKinben burd^ ©ifd^of »runo.

iWitl^en C. — ^bfd^rift: Msc 1. 115 6. 3 (f. 1). 2)tu(i: «^r^atbC. I.
110; conf. R. 1082.

In nomine sancte et individue Trinitaiis. Hinricus
divina favente dementia rex. Si in monasteriis construendis
Studium habuerimuB aut aliis nostris fidelibus idem volentibus
assensum prebuerimus, non solum ad temporalis verum eciam
ad etemi regni commodum hoc nobis profuturum esse non
ambigimus. Qnapropter notum sit omnibus Christiane religio-
nis cultoribus presentibus ridelicct et futuris, qualiter Bruno
Mindensis episcopus nos adiit et monasterium ex propriis
hereditatis sue bonis in insula quadam Wisare fluminis iuxta
Mindyn posita et sub potestate sancti Petri apostoli consti-
tuta in honore sancti Mauricii martiris sociorumque eins et

25ä io4d.

aliorum sanctorum et pro nostri patris Chonradi imperatorie
Memoria, qui eundem pontificali dignitate sublimavit, et pro
nostra sospitate et regni nostri stabilitate et pro se suisque
antecessoribus sive successoribus suisque etiam parentibus a
nobis licentiam construere impetravit; quo in loco vitam mo-
nachorum constituere eisdemque abbatem se licenter ordinäre
nos postulavit; et quia uUam in bac re novitatem incipere
vel nos aliquid exinde postulare antea non presumpsit, quam
monasteriis suis que invenit aliquod supplementum adderet,
locumque hunc sub nostram defensionem suscipere nos roga-
vit. Cuius petitioni, quia iusta ac religiosa fuerat, nequa-
quam contrarii ob interventum ridelicet familiarium nostrorum
Hirimanni Coloniensis archiepiscopi et Hünfridi Magdebur-
gensis episcopi simnl eciam cum consensu ceterorum nostro-
rum fidelium qui tunc temporis presentes affuerunt prefatum
monasterium construere et monasticam vitam abbatemque
inibi constituere Uli permisimus. Quod cum merito eins de-
siderio permitteremus , eo tamen maiori fiducia voto ipsius
consensimus, quia, sicut prediximus, idem episcopus inpri-
mis sedis sue primatem ecclesiam fratrumque suorum pran-
dium ibidem Deo sanctoque Petro famulantium de heredita-
riis suis bonis benigne adauxit; et duo monasteria sancte
Marie videlicet et sancti Martini ab antecessore suo Sigeberto
epißcopo incepta iste: alterum eorundem quod est sancte
Marie et opere et consecratione consummarit, ac sancti Mar-
tini yero ex parte devote augmentaverat; aliaque monasteria
que in episcopatu eins sub suo iure erant et prandia ibi Deo
servientium fideli charitate supplevit, quatinus votum suum
in hoc quoque monasterio eo maiori fiducia postmodum ex-
pedire posset, quo ecclesiis suis quas invenit utilitatibus antea
prodesset. Ad idem vero monasterium ex proprie hereditatis
sue bonis sive et ex aliis quecunque acquirere potuit colla-
tionibus octoginta mansos cum mancipiis, villis, areis, edifi-
ciis, agris, terris cultis et incultis, viis et inviis, exitibus et
reditibus, quesitis et inquirendis , pratis, pascuis, silvis, aquis
aquarumve decursibus, piscationibus, molendinis et utilitate
silvarum necnon cum omnibus appendiciis que dici aut nomi-

ia4a 258

nari poBsunt tradidit perpetnaliter ibi permanenda; exceptis
his que yel ipse Deo opitulante postea acquirere poterit vel
collatione fidelium huic provenire possint ecclesie; quinetiam
triginta mansos et octoginta aratra decimationum de mona-
flterii sancti Petri bonis ad supplementum eidem monasterio
condonavit. Conatituit quoque, ut per singulos aonos in
festivitate sancti Mauricii eiusdem sedis episcopus cum fratri-
bus monasterii sancti Petri ad supradictum monasterium ve-
niat ac missarum solemnia celebret ibique prandendo chari-
tatem adimpleat. Et si episcopum adesse aliquid impediat,
firatres tarnen ibi eadem oharitatis Yocatione conyeniant, ut
per hanc concordiam et dilectionem in Dei seryitio devotiores
coadunentor. Atque ut eadem ecclesia cum bonis suis nunc
ab ipso ei collatis rel postmodum conferendis ab eins succes-
BoribuB yel ab aliis magis secura consisteret, in mundibur«
dium sancti Petri et tuitionem nostram et sub potestatem
episcopi loci illius coUocavit. Idcirco notum sit omnibus,
qualiter id ipsum monasterium eiusdemque abbatem et fra-
tres inibi manentes sub nostra regali sive imperiali suocesso-
nunque nostrorum tuitione defendi volumus: sie scilicet, ut
nulluB eiusdem episcopi successor potestatem habeat bona
eiusdem monasterii aliquo modo destruere aut minuere. Quare
si vel ille vel alius aliquis huius destruotor est monasterii
bonorumque suorum dissipator, yere sciat, quia abbati fratri-
busque ibidem Deo serrientibus in nobis nostrisque successo«
ribuB eertum est inde refugium. Et ut hoc nostre ooncesaio*
nis preceptum per omne tempus stabile permaneat et incon^
Tulsum, hanc paginam inde conscriptam subtusque manu pro-
pria oorroboratam sigiUi nostri impressione iussimus insigniri.
Datum decimo Ealendas Februarii; anno Dominice incama-'
tionis millesimo quadragesimo tertio; indictione undecima;
anno autem domni Hinrici in ordin. XV; regni vero quarto.
Actum Goslare. In Dei nomine, feliciter, amen. Adelgerus
cancellarius vice Bardonis archicapellani recognovit.

254 1044.

i9r.

@t. 2267. Stadien 1044 ©eptctnb'cr 25.

Ädnifl ^einxiü^ IE. beftätigt bem ©tiftc J&crforb bie @tfyen^

fung bcr ^öfe Slteitberg unb Seubei^borf — mit bcm aitöbräcfitd^en

SSerbote jie nid^t ju Selben ju geben — fo me ba& ffte^t freier

äbttf{inn)a§l unb bie Smmunität feiner Seiilungen.

iperfpr^ A. Ortg: ^x. 20. S)tud: (Srljatb C. I. 111. conf. R. 1087.

v^« In nomine sanctae et tndividuae Trinitatis.
Beinricus divina favente dementia rex. Si regiae
liberalitatis munificencia locis Deo dicatis quiddam
conferimus, \\ et ad temporalem vitam et aetemam nobis
profuturum esse liquido confidimus. Quapropter omniom
Christi nostrique fidelium tarn futurorum quam praesentium
BoUercia novent, qualiter nos praecipue pro amore divino et
animae nostrae remedio tum ob interventum dilectae contec-
l^lis nostrae *) A6NETIS reginae quasdam ^) res ab anteces-
soribus nostris regibus Tel imperatoribus monasterio Heriyor-
densi in honorem sanctae Dei genitricis perpetuae virginis
MARIäE constructo et beatae BOSINNE corporaliter inibi
quiescenti duas scilicet curtes OVERANBERH et LIVTWINES-
DOBF in usum sanctimonialium Deo ibidem famulantium da-
tas nostrae auctoritatis renovare scriptis et confirmare yolu-
mus, sitas in pago Angeresgauwe et in comitatu.WITECHINDI
comitis cum omnibus suis appendiciis: hoc est utriusque sexos
mancipiis, areis, aedificiis, terris cultis et incultis, pratis,
pascuis, aquis aquarumque decursibus, molis, molendinis,
piscationibus, silyis, venationibus , exitibus et reditibus, yüs
et inviis, quaesitis et inquirendis cum omni utilitate quae
ullo modo inde poterit provenire: ea videlicet ratione, ut
praedicta loca in usum sanctimonialium inibi oAinium remota
contradictione perpetualiter teneantur, nulli in beneficium
praestanda. lUud etiam cum antecessorum nostrorum tradi-
tione et astipulatione benigne concedimus et confirmamus, ut
sanctimoniales inibi Deo famulantes arbitrium et pot^statem
habeant eligendi abbatissam cum quaelibet earum locum morte

1044—1046. 265

intercidente mutayerit; et ut nulla iudiciaria persona in bis
qiiae eadem aecclesia continere videatur vel exactor vel
publicuB iudex causas agere vel freda ezigere seu ad man-
siones Tel ad qaodlibet ministerium compellere praesamat,
nisi advocatuB quem eiusdem loci") elegerit abbatissa; loco-
rum quidem homm homines a coeterorum omnium districtu
sint liben. Et ut haec regiae nostrae traditionis et confir-
mationis auctoritas stabilis et inconvulsa omni aevo perma-
neat, banc cartam inde conscriptam manu propria, ut infra
TidetuT, corroborantes sigilli nostri iussimus impressione signiri.

Signum domni Beinrici terdi (L. M.) ^) regis invtciiS"

«Vni. (S. sp.) (L. S.)

Theodericus cancellarius ^J vice Bardonis archicancellarii reco-

gnovit. (S. R.)

Data YII. El. Oct. ^); anno Dominicae incamationis
M^XLIIII; indictione XII; anno autem domni Heinrici terdi
ordinationis eins XYII; regni vero VI. Actum Aquisgrani.
In Dei nomine, feliciter, AMEN.

') %t8 ^er^er (bie amei erflen Seilen) mit tieffdfttDarger £inte gef^neben. —
') 5Die er^en SDorte ber brttten Seile Bis quas einf^Iiefilid^ mit blafferer
txnit, tton ba an mit %(ini blaff er Zinit gefettigt. — *) Uebergefd^rieben.
— *) SBo^l eigen^ftnbig boUjogen. — ^} 5Die Gilbe us btttd^ eine 9lTt
Don (Emmna aI6 %b!ttt}ung angebeutet. — ') Sd^int nad^etiagen.

SDie erftc Dcrläitgerte 3^^^ '^^ ^^ ©ontejrt bcrUrhinbe fd^cis
iten tro^ ber SSerfd^tebenl^eit ber Zinte von einem ©d^reibet j^er^^
itttfii^en (vtXQl. iebod^ gldter, »eiträge §. 255). J)te Unterfd^ft^
}eilen bagegen unb idoI^I aud^ bie 3)atuinil)eile geigen eine anbere
^anb, aber biefelbe bloffe Stinte. — SSon bem Siegel finb bie
bebentenben fe^r fd^arf audgeprögten ^agmente n>ieber {ufammens:
gefegt (^effner 30).

198.

@t. 2285. »otfelb 1045 ©eptembet 26.

Jtöntg ^einrid^ III. beftötigt bem 93ifd^ofe S3run t)on fSRxnben
unb feiner änutter Outa ben 93efi| be^ ^axtU», bed SoOd

nnb ber äRiln^e in @iiSleben.

2(i6 1046k

Wittl^ff» A, Cipig.: DteSbeti l^au|tt«9taat9«Vr4it>- t>tutlt: stumpf,
ffttxdfilatiiltt III. 9lr. 56. conf. (gr^tb B 10S8.

V4. /n nomine saneiae et individuae Triniiati9.
Beinricus divina favenie elementia rex. Noium Vo-
tum us fieri || sanctae ecclesiae universitati, qualiter BRVN
yenerabilis presul sanctae Mindensis ecclesiae nostram adüt
clementiam humiliter rogans, ut matri suae ÖTA dictae et
sibi nostra regali auctoritate concederemus mercato, moneta
atqiie theloneo in predio eorum in loco 6ISLEVA dicto, in
pago HESSEGO WE, in Goni(ita)tu TETI palatini comitis sito
ea lege ac iusticia uti , qua antecessores eorum et Uli nostro-
jnxm temporibus predecessorum grata perm(i)88ione liucusque
sunt usi. Cuius ergo peticioni pium prebentes Hudltum mer-
catum, monetam atque theloneum inibi perdurare concessimus
et eos nostra donatione posthac eisdem proprio uti nostra
preceptali auctoritate confirmavimus : tali lege ac iusticia, ut
nullus comes vel aliquis ex iud(i)ciali potestate ad causas
audiendas vel fireda aut tributa seu monetam vel theloneum
exigendum aut iniustas.exactiones requiren(das) nostris tem-
poribus et futuris ingredi audeat; nee eos ex hac nostra con-
cessione inquietare presumat. Et ut hoc nostri regale pre-
ceptum (s)tabile et inconvulsum per succedentium momenta
temporum maneat, hanc cartam inde conscriptam manu pro-
pria, ut (in)fra poterit videri, corroborantes sigilli nostri im-
pressione iussimus signiri >).

Sgrmm domni Beinrici tercii (L. M.) V f^gis inüictis&imi. (S. sp.)
Tkeodericus eancellarius viee Bardonis archicanceUarii

recognovi. (S. ROV (L- S*)
Data VI. K. OCT. ^) anno Dominicae incamationis MXLY;
indictione XIIII ; anno autem domni HEINRIGI tercii ord(in)a-^

tionis eins XVII; regni vero VII. Actum BOTVELLE. Feli-
liter, AMEN«).

*) %\t IBud^^ben finb gut gfttllung bet detle fwA auSeinanbetgegogen. —
') SoHaogen. — ^) Sri^nung bei ®iebeItoonb eine! deinen ^aufeS tt(nU4
mit deinen 9[Mfirgung8)et4en auSgeffiHt. — *) SRtt (eHeret ^inte unb bon
anbetet (? ) ^anb no^getrogen. — *) Qon bem N bie eine ^Iftt obge»
fd^miien.

1046. 257

®ic tirlunbc fd^cint t)on bcmfcIBcn ©d&rcibcr burd^gcl^enbö
gef daneben (ttx%t Slnm. 4); freilid^ ifl ber Staunt jrotf d^cn
Unterfd^tift^Xcilcn irnb 2;eft cincTfcit« unb S)atirun9gjeile anbcrer*
fett« fe^t %ro% S)te Stitterarücrfd^icbung erllärt fid^ burd^ bic
Kaddfflgung bcä SWonatöbatum«. — 3)a3 ©icgcl, in ber Kufen
Oberedfe abgcbrod^cn, ifl ^effncr 30. — - S)ie Scfd^rcibung bicfer
Urfunbc ift nad^ bcn üom Jperm Slrd^ioor Dr. ^ßoffe burd^ SScr^
mittinng be« $erm 3)itettorS be« 3)re«bener $aiipts®taatö^9[td^it)d
von SBeber un« mitget^etlten eingei^enben Angaben gentad^t.

199.

©t. 2294. Stadien 1046 SRai 26.

Aönig ^einrid^ UI. fd^enlt betn ^lofler (älbbingl^of) in $a^
berbom einen $of in Säopparb mit SBeinbergen.

9>abevborn 6. — ^[bf^ttft: a. Stud: Saaten, ad ann. couf.
(Er^tb R. 1044.

ti« In nomine sanctae et individuae TrinitatiB. HeinricuB
divina favente dementia rex. Nos qui antiquorum insignia
regum || Deo iubente gestamus, egregia eorum merita ex
scriptis in aecclesia Christi frequenter audimus. Ea quippe
a venerabilibns viris episcopis vel abbatibus eiusdem causa
negotii in nostram coUata presentiam imitari deeet, quibus
divina inspirante gratia id animi sedet, ut aecclesias Christi
infra nostri contiguom regni constitutas de nostri abundanti
copia ubi ex toto non possumus ex parte augmentemus. Qua-
propter notnm esse volumus sanctae universitati aecclesiae,
qnaliter nos pro remedio animae nostre Agnetisque reginae
dilectissimae contectalis nostrae nee non pro aetema paren-
tum nostrorum requie sanctae aecclesiae sub honore sancti
Petri omniumque sanctorum Bodarbrunno constructe et con-
secratae eiosdemque aecclesiae abbati Wolfgango unum cur-
tile cum omni integritate et vinetis tres karradas ferentibus
in yilla Pobarto situm in comitatu Bertoldi comitis et in pago
Trechira in proprium tradidimus: ea videlicet ratione, ut
predictus abbas omnesque successores eius de prefato curtili

B il m a n S ^ iKaifet-Ucfunben n. ^i^. 1880. 1 7

268 a047.

et vinetis liberun dehinc potestatem habeant obtinendi, com-
mutandi, precariandi vel qoicquid sibi placuerit ad usum
aecclesiae fratrumque inibi Deo servientium inde faciendi.
Et tit haec regiae nostrae traditionis liberalis auctoritas sta-
bilis et inconvulsa omni tempore permaneat, hanc cartam
inde conscriptam manu propria corroborantes, ut infra poterit
videri, sigilli nostri impressione iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici tercii regis invictissimi. (S. sp.) (L. M.)
Theoderions oanceUarins vice Bardonis arcbicancellarü reco-

gnovit. (S. R.) »)

Data YII. Kai. lunias; anno Domini incamationis mille-
simo XL VI; indictione XIIU; anno autem domni Heinrici
tercii ordinationis eins XVIII; regni vero YIU.
Actum Aquisgrani palatio. In Dei nomine, feliciter, amen.

') 2)a89t(ciH)ntitonlaet(^en (ai bte ®eflalt eines gegiebeUen ^aufeS DoQ Sd^ndtfel.

200.

6t. 2341. ©oefl 1047 ©eptember 2.
Aaif er ^eintid^ III. fd^n!t ber ^abetborner Aird^e @9erfd^ii|.

9#bf9dont A. Cttg.: Ihr. 68. «Bf^^tift: a. 6. 90. ^ruil:
atfuni^ C. L 112. conf. B. 1047.

Cf. In nomine sanctae et individue Trinilatis. Hein-
ricus divina favente elemeniia Romanorum imperator
augustus. || Noverint omnes fideles nostri tarn futuri quam
presentes, qualiter nos ob divinum amorem et ob remedium
(ani)me nostr^ ac fidelis nostri Ad(alhardi) *) ad ^cclesiam
sanctae Dei genetricis MARIAE (semperque virginis)'^) et
sancti Eilia(ni martiris sanctique) Liborii confessoris et sancte
Brigid^ virginis in elemosina (fratram) inibi Deo sub canonica
regula servientium talepredium, quäle (nos habuimus in Ever-
schütte) ^) dicto (situm) *) in pago (Hes) *)SI i(n c)omitatu Ben-
nonis comitis, (cum) omnibus ad (idem) ■) pertinentibus scilicet:
areis, mancipiis (utriusque sexus, edificiis, agris, terris cultis
et incultis), pascuis, campis, silvis, venationibus, aquis aquarumve

1047. 259

decursibus, piscationibus, molis, (ino)lendini8 , vils et inviis,
exitdbns et reditibus, quesitis et inquirendis seu cum om(ni
utilitate q) ')ue uUo modo inde provenire po(terit) ') per hoc
nostrum imperiale preceptum in proprium concessimus atque
(condonarimus) ^) et illuc perpetualiter existendum tradidi-
mus: eo quoque tenore, ut nul(lu8 rex, dux)'), comes vel
ulla alia magna parvaque persona id ipsum inde alienare vel
aufferre presumat. Si quis autem huius nostrae ka(rte tetne*
rarius) ^) violator extiterit, (diiine sente)>)ntie periculum in-
currere et in die iudicii inde reddere se sciat. Et ut haec
nostrae (traditionis auctori)tas ') stabilis et inconvulsa omni tem-
pore permaneat, hanc (cartam inde conscriptam) ') subtusque
manu propria (corroboratam) ') sigilli nostri impressione ius-
simus (insigniri) *).

Signum domni Beinrici invictis-

st'fmij Romanorum imperato- (L, g.)

ris (L. M.) ^J augfusiij.

(Data niI.Non.)0 SEPT.; anno
Dominice incamationis MXL
(VII; indictione XV; anno
autem domni Heinrici tercii
ordinationis eius XVIII) ^)^
regnantis VIIIP«*)
(imperantis pri) •)mo. Actum in
SOSAET. Feliciter, AME(N).
Bartwicus cancellariusvicefBar-
donis) y archiepiscopi et archi-
cancellarii frecojgnovi,

») ^u§ a crgSnat. — ^) 3n a quS sancteque butd^ eine ^onb beß 16. 3o5t»
^unberts comgirt. — «) 8(!^ctnt cigcn^ifinbig öottjogeu. — ♦) HuS VIII
octbcffert.

Die erfle S^lt unb ber %e:^ finb in ungcfd^idEt nad^gcal^mtcr
Äanjleifd^rift gefertigt. 3)ie Utitcrf d^rif t§ ^ unb ©atimngöjeilett
fügte eint anbete ^anb ju. J)a^ S)ipIom rourbe roo^l in ^ßabcr«
bont gefd^rieben unb ber Raxt%Ux }ur SBeftättgung t)orgelegt (uergl.
iebod^ girfer, »eiträge §. 294). SBom ©icgd (nici&t bei $effner)

17*

20 t

et 2353. SBKnbctt 1048 3ttH 20.

Äaifcr Qeinti^ lU. betätigt bem S5if($ofc Sruno t)on SRinbcn

bic 5priDilegien feiner Äird^e.

mimtu A. - «bf^rtft: a. f. 27^. f)jcu(i: ^jlotittS, SS>. UL 738.
conf. St^arb R. 1049.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Heinricas
diTina favente dementia Bomanorum imperator aognstus.

j. ^j*r Omniam fideliam nostrorum tarn praesentium quam et faturoram cogno-

' Bcat industria, qualiter Bruno episcopus sanctae Mindonensis aeccleaiae

in honore aancti Petri apostolorom principis oonstructae in nostram

attulit praesentiam, püssimi nostri genitoris Chuonradi impera-
toris angaBti-coeteroramque antecessorum nostrorum regam vel im-
peratoram scripta, in quibas continebantur, qoaliter ipsius praefatae
ecclesiae res cum omnibus in ipsis rebus consistentibus sub illonun
receperunt mundiburdio ac defensione precatusque est serenitatem no-
stram, ut'hoc ipsum a nostrae imperialis potestatis oonsensu fieri
non recusaremtts. Nos autem ob amorem Dei uostraeqne animae reme-
dium nee non pro regnorum stabilitate praedecessorum nostorum et
patemos mores sequentes et eins benignitati assentientes ita fieri de-
crevimus; praecipientes ergo, ut nullus iudex publicus vel quilibet ex
iudiciaria potestate in ecclesias aut loca vel agros seu reliquas posses-
siones iam dictae ecclesiae, quas nunc infra ditionem regni nostri legi-
bus possidet vel quae deinceps in iura eins divina pietas voluerit augeri,
ad causas audiendas vel freda exigenda, mansiones vel paradas faciendas
aut fideiussores tollendos aut homines ipsius eocleslae franoos, liberos et
aeoclesiaHticos, litones, maalman vel servos cuiuslibet conditionis seu
colouos contra rationem distringendos nee uUas redibitiones vel inlici-
tas occaaiones requirendas ulloumquam tempore ingredi audeat aut ban-
num sive heribannum seu ea quae supra memorata sunt ab Ulis penitus
exigere praesumat. Hominibus quoque famulatum eiusdem aecdesiae
facientibuB praedictum mundiburdium constituimus , ut eciam coram nuUa
iudiciaria potestate examinentur, nisi coram episcopo et advocatis eius,
quos eiusdem loci episcopus elegerit. Insuper eciam bannum nostrum
et monetam teloneumque sive macellum publicum ibi construi licere et

1048 — (1050-- 1056.) 261

quicquid ad nostram potestatem pertinere videbatnr eidem aecclesiae
donaviinas. Qoicquid vero fiscas exinde sperare potuerit, pro aeterna
renmneratione praedictae aecclesiae ad stipendia paupernm et luminaria
concinnanda concessimus. Et per se episcopus cum omnibus rebus suis
noatro fideliter pareat imperio et snb nostra constet defeusione uti
caeterae regnorum nostrorum aecclesiae et episcopi, quatenus ipsum
fratresque eiusdem loci pro nobis Dominum melius et iugiter orare
delectet. Goncessimus quoque eisdem fratribus licentiam eligendi inter
se pastorem dignum et idoneum ; salvo tarnen regis sive imperatoris cou-
sensu. Et ut hoc nostri mundiburdii et concessionis praeceptuni üriuius
magiaque inconvulsum cunctis credatur, hanc cartam inscribi iussinius
sigilloque nostro signatam manu propria subtus firmavimus.

Signum domni Heinrici tercii regis invictissimi (L. M.)
secnndi Romanomin imperatoris augnsti. (S. sp.) ')

Winitherius cancellarius yice Bardonis archicancellarii reco-
gnovi. (S. R.)«)

Data XIII. Kl. Aug.; anno Dominice incarnationis MIL-
LESIMO XLYIII; indictione I; anno autem domni Heinrici
tercii regis, secundi imperatoris ordinationis eiusXX; regnan-
tis quidem X; imperantis autem II. In nomine Domini. Actum
MINDO. Feliciter, Amen.

>) f>a8 Signum f^ectale (ot in bcn obexett Sogen Scx^ietungen. ~ ') ^§
9{ecoi$nitionB}ci4en, mlä^ bie Umriffe )»n ^thipptlin oon einem IBogen
überl^S^ter genfer getgi, fyit in bet unteren einem aufgef^Iagenen !S)i^i9*
4on aftnli^en 5ia*e bie «ufld^nft ^YrF\Pji\\ fFYm'\hH\\PYY
KA\NCHA\\AAPY\PYY\\

3)0^ 1718 nod^ jum ^eil erl^altene @iegel roax nid^t ^effner
32 tttib fatin auä), wenn bie Utnfd^tift rid^tig gclcfcn ift — tooran
i^ iweifle — nid^t ba« bei SRr.203, melleid^t aber ba^ bei air. 200
befd^riebene fein.

202.

(1050—1056).

Äaifet ^einrid^ lU. beftätigt ber tbtiffitt SBBaltrat oon 9icucn =

^eerfe bie ^primlegien il^teÄ Stiftet.

9^eiien||revfe. — Vbf^ttft b. fol. 24^- Ungebcucft.
In nomine sancte et indiyidue Trinitatis. Henricus

262 1060—1066.

divina favente clemencia Romanonim Imperator auguBtus.
Omnes Christi nostrosque fideles tarn futuros , quam presentes
vcraciter Bcire volumus, qualiter abbatissa quedam nomine
Waltrat de monasterio sancte et perpetue vii'ginis Marie san-
cteque Saturnine, Martini in loco qui dicitur Herisi no-
stram imperialem pietatem adiit et antecessorum noetrorum
regum seu imperatorum precepta offerens , more ipsorum nostra
regia potestate propriis manibus illa corroborare suppliciter
postulavit. Cuius iuste peticioni condescendentes per inter-
▼entum Agnötis nostri thori ac regni cariseime consortis ac
per sanctas orationes pro nobis ancillarum Dei in predicto
loco regulariter servientium more antecessorum nostrorum
auctoritatis nostre preceptum eidem sancto loco fieri decre-
TÜnus, quatinus sub quali defensione antecessorum nostrorum
fuit, ita deinceps sub nostra tuicione et immunitatis defen-
sione cum Omnibus iuste et legaliter ad se pertinentibus per-
maneat. Concessimus quidem • • sororibus in antedicto loco
Deo famulantibus, ut in eligendis • • abbatissis inter se pro-
pria electione iuxta pristinum morem fruantur, si talem inter
se moribus scientiaque probatam invenerint, que eidem offi-
cio apta dignaque, quantum huraana ad hoc competit fragi-
litas, dinoscatur; et liceat • • abbatisse cum consilio et ele-
ctione sororum • « advocatum, quemcunque velit, eligere et
constituere. Precipientes eciam iussimus, ut nuUus iudex
publicus Tel quislibet ex iudiciaria potestate in • • ecclesias
aut • • loca aut « • agros seu reliquas possessiones memorate
ecclesie, quas moderne tempore infra dicionem regni nostri
legibus possidet, vel que deinceps in iure ipsius loci divina
pietas voluerit augeri, ad causas iudiciario more audiendas
vel freda exigenda aut mansiones vel paratas faciendas aut
fideiussores tollendos aut homines ipsius ecclesie contra ra-
tionem distringendos nee uUas redibitiones vel illicitas occa-
siones requirendas uUo unquam tempore ingredi audeat vel
ea omnia que supra memorata sunt penitus exigere presu-
mat. Quidquid vero fiscus exinde sperare potuerit, totum ..
nos pro aetema remuneratione predicte ecclesie perpetualiter
concessimus , quatinus melius delectet Dei ancillas in predicto

(1050— 10Ö6) — 1062. 263

loco degentes pro nobis , coniuge proleque nostra Dei miseri-
cordiam exorare. Et ut hec nostre auctoritatis confirmado
pleniorem necnon firmiorem in I>ei nomine obtineat vigorem
et ab Omnibus fidelibus nostris verins credatur et diligencius
obserretur, manu propria subternotando firmavirnus et sigilli
nostri impressione insigniri iussimus.

SHefe ttrfunbe^ bei bie Untetf^riftSjeilen unb bie 2)atirttng
mangeln, tfl loo^I aU ßoncept im ^lofler {ufarnntengefiellt moxben,
aber in ber Jlanilei nid^t }nt äludfertigung gefommen. ^^ 3led^tö<
ini^alt entfprad^, fomeit er bie Dollfommene e^eii^it ber ^btiffim
^l jugefte^t , nid^t ben alteren Urfunben. Sergl. 9tr. 64. Über
i^r Ser^iältnig ju biefer 9Ir. Dergl ben Slad^trag.

20S.

@t. 2420. (SoiLax 1052 9RäT} 23.

jlaifer ^einrid^ III. beftätigt bem ^lofier übbing^ef ben

Sefi^ uon ©item in ®oIbbe<f , Slobenl^aufen, Waltmanninchhusen,

3aKebcn, HReerbedt unb SleJ^me; Äenforn unb Testerbant, n>eld^er

i^m burd^ bie @rben 99ifd^ofi$ 9)7einn)erf ftreitig gemad^t war.

VA^erbom B. Orig.: 9lr. 8. ^bf^rtft: a. Xrucf: Saaten, ad
ann. conf. drl^arb R. 1058.

^- In nomine sanctae et individuae Trinitatis.
Heinricus dit^ina favente dementia Romanorum im-
perator augustus ^). || Si res aecclesiasticas divino cultui con-
donatas pro amore Dei conservare, eas vero, quae apud hu-
manas leges (aliquorum) contradictione (infirmae videntnr)
esse et instabiles, nostra imperiali auctoritate confirmare et
corroborare studuerimus, et ad presentis vitae felicitatem et
ad aetemae beatitudinis interminabile gaudium (nobis) pro-
futurum fore non diffidimus'). Unde omnium (Christi) nostri-
que fidelium tarn futurorum quam presentium sollers industria
(noYerit) , qualiter nos ob spem divinae retributionis quaedam
(predia) Goltpecbe, Totenhusen, Waltmanninchhusen, (Widen),
Merebeche, (Reme in comi)tatu ducis Berenhardi sita et Sa*

264 1062.

tincheim, Testerbant in comitatu Gerhard! comitis a Megin-
wercho venerabili Bodrabrunnensis ecclesiae presuli ad mona-
sterium tradita, quod ipee in honorem (beati Petri) aposto-
lorum principis et omnium sanctorum deyot(i8sime a funda-
mento construxit) heredibus illius Liutboldo (et Adalberto
primum quidem mnltum contradicentibus) et quod eadem bona
h(ereditario ad se) iure devenirent iuxta seculare iudicium
affirmare (conantibus), ad ultimum ob nostrae voluntatis et
(benignae adhortationis) excellentiam conlaudantibus eidem
monasterio et abbati (Egilberto) suisque succeseoribus et mo-
machis (inibi Deo) famulantibus auctoritali nostra (astipula-
tione) confirmamus et corroboramus cum omnibus suis appen-
diciis: hoc est utriusque sexus mancipiis, (areis, ae)dificiis,
terris cultis et incultis, pratis, pascuis, aquis aquarumqae
decursibus, molis, molendinis, piseationibus, silvis, venatio-
nibus, exitibus et reditibus, viis et invüs, quaesitis et (inqui-
rendis cum omni utilitate), quae uUo modo (poterit) inde
provenire: ea (videlicet ratione, ut predi)ctu6 abbas suique
successores (de) prefatis prediis (liberam dehinc potestatem
habeantobtinendi, commutandi), precariandi vel quidquid illis
ad usum eiusdem monasterii placuerit inde faciendi cum
licencia episcopi. Insuper etiam (firmum) et stabile perpetuo
iure sancimus, ut nuUus dux (aut comes aut) aliqua persona
parva vel magna (prefatum) abbatem eiusque successores super
eisdem bonis inquietare, molestare aut disvestire presumat.
Et ut haec nostrae imperialis (confirm)ationis auctoritas sta-
bilis et inconvulsa per succedentium temporum momenta per-
maneat, (hanc cartam) inde conscriptam manu propria, ut
infra videtur, corroborantes sigilli nostri impressione iussimos
insigniri.

fSignJum fdomni) Betnrici regis lertii, (L. M.) ^J secundi

Romanorum imperatoris invictissimu (S. sp.)'^ (L. S.)

fWinitJherius canceUarius vice Liuibaldi archicanceüarii

recognovi.

Data (X.) Kalendas Aprilis; anno Dominicae incarnatio-
nis MLUI; indictione VI; anno autem domni Heinrici tercii

1058. 265

regis, imperatoris autem Becondi ordinationiB eins XXIII;
regni quidem XTTT; imperii yero VI. Actom Goslare. InDei
nomine, feliciter, amen.

*) i)aS 5Di)»(om i^ fe^t }eyB5d; Me eiitgeKammertm BMm finb iia4
(Soflation Don SBUinanS aiiS a ergSnii S)ie er^e 3dle Wi angiis,
Unterf^rifiSgeilnt mit SRono^ramtn unb f)atiningf)etle j^etncn borttulfle«
fettiflt au fein; bei £e£t toax, toie bet gto(e Ib^anb jtDtfd^n bcffen legtet
Seile nnb bot Unterf^riftSaeilen unb bie batin gegogenen gioei Sinien hf
nmfen , ISnget fief^flgt. — ^ 9i8 ^er^er bon tos ab bttnUe S)inte , tt<l4(
bet bei SoOgiel^iingffiri^i ttnb bei Stgnttm {{»cide fi^nelt: Don ^eran bi«
gitm (ünbe toieber fo l^elle ^nte »ie in ber ex^en geile nnb ben Unio»
fertignnflen. (»ergl. gider, »eittäge n. §. 266.) — ») 3n tiefi^tttttset
^ntc mit einem regelmdgigen geraben Stri^ Dollgogen, ber Bei ber Iß^U
telfreitgnng unb bem atoeiten fenired^en ®tri(^ (£) aulfegt; mit bcrfelben
S)inte i^ bie S^IvBintcrpunltion unb baS Signum f))eciale mit ben 8
i^reu3en gegeid^ei. ISergl. gidfer, beitrage n. §. 225.

Über bie @(|rift t)ergl. bie Xnmerlungen; 93erf<|iebenattigleit
ber $dnbe tritt nid^t beutlid^ l^erDor. — ^q& Siegel^ von toeld^em
ungefäl^r ^toei 9)ritt^eile erl^alten ftnb^ ifl nid^t bei ^effner:
Oelrdnter Äaifer auf bem 3^rone fifeenb, in ber 3led^ten Sleid^iJ«
ttpfel mit Äreu}, in ber Sinlen ©tob mit bider Äugel; Umfd^rifts
refi: A ROMANOb« IMPR

204.

©t. 2553. SRinben 1058 SÄärj 3.

StänxQ ^einrid^ IV. fd^enlt bem Stctpitä iu SRinben bad

®ut Sofe.

miuUn A. — Hbf^rift: b. @. 54, c. 62. ^rud: (e) Pisiorius
SS», m. 746; conf. «r^arb R. 1078.

In nomine sanctae et individnae Trinitatis. Henricus
diyina favente dementia Rex. Noverint omnes fideles Christi
tarn futuri quam presentes, qualiter nos pro remedio animae
patris nostri Serenissimi Romanorum imperatoris augusti Hein-
rici et stabilitate regni consiliante et precante dilectissima
matre nostra Agnete imperatrice augusta ob petitionem et
fidele servitium amicissimi nostri Goloniensis archiepiscopi
Axmonis quoddam praedium quod diciturLosa sitom in pago

286 1068—1069.

Losa in oomitatu Bernardi: quicquid in supradioto k>eo regio
iure contrahente habnimus cum ntrinsqne sexns maneipüfi >),
cum terris cultis et incultis, cum aedifioiis, pratis, pascms,
silvis, renationibus, aquis aquarumve decursibus, vüs et inviis,
exitibus et reditibus, quesitis et inquirendis et cum omnibus
ad idem praedium pertinentibus ad monasterium Mindense in
honorem') S. Petri et S. Gorgonii constructum in usum fra-
tmm Deo inibi sub canonica r^ula servientinm tradidimus. Et
ut haec noetrae regiae traditionis auctoritas stabilis et incon-
volsa omni tempore permaneat, hanc cartam inde conscriptam
manu propria confirmantes et corroborantes 8igi(lli nostri
impre)88ione ') iussimus insigniri.

Signum domni Henrici quarti regis invictissimi.
(Winit) *)heriu8 cancellarius vice Liupoldi archicappellani re-

cognoTi.

Data V. Non. Martii; anno Dominicae incamationis
MLYIII; indictione XI; anno autem domni Heinrici quarti regis
ordinationis IIII; regni 11. Actum Mindae. Faeliciter, amen.

*) ®ie Unoibnung in ber lufj^luHg bex $ertin(n|ien in b unb hei Pisi. Der*
ft^teben. — ') l> > honore e. — ') fluSPiat. ergönai — *) %ni c ergdnji.

2)aS in c am fftanbe beigefügte äRonogramm entfptid^t uVfyi
bem Seid^en t)on 205, 206, 207 u. 208.

205.

St. 2573. Utred^t 1059 ätpril 7.

jtönig ^tintiä) IV. giebt bet ^aberborner Jtitd^e ben von

feinem Sater eingetaitfd^ten ^einl^artiSioalb juriid unb beläjst bie

Aitd^ im Sefl^e bed bafflt erl^altenen ^oufd^bjectS, ®fttem im

aRfinfietlanbe (^fining, ©ommerfeE, SBettenbotf, SüHenbedC).

^a^crborn A. Crig.: 9^1.64. tbfd^ttfi: c 6. 31. 2)tu(I. erwarb
C. I. 116. conf. R. 108^.

In nomine (sanete et indiYidue)^) Trinitatis, Hein-
ricus divina favente (clemeneia rex) *) *). || Noverint omnes
Obristi nostrique (fideles) tarn foturi quam presentes,

1059. 267

qnaliter anteoeBsor noster et amabilis pater (digniBsime me-
morie Henricus tertius rex et secimduB imperator) *) augustus
predinm quoddam (dedit in concambium) *) sanctae Pather-
bnmiiensis (ecclesie yenerabili episcopo ßodulfo pro uno)
foresto BeginberisbuBun dicto eidem aeccleBiae per(tineiiti.
Et boc concambium quamdin uterque Vixit tamdin) >) ratum
permansit. Sed post patris nostri Bemper (lamentandnm
oWtum) ') nos pro animae illiuß aeterna requie et per (inter-
Tentqm dilectisBime) ^) matris nostrae Agnetifi (imperatricis
augnste) ') necnon (ob devotnm ac fidele Bervitinm Ixnmadi
prefate ecclesie post) >) Rodulfem digni presulis forcBtom red-
didimuB atque ad altare sanctae Mariae matris Domini et
sancti Kiliani martiris sanctique (Liborii confessoris boc ipsum
predinm scilicet ourtim unam dominicalem Puningun dictam) i)
cum tribuB miuoribuB Sumerseli, (BettcBdorf, Julin) ^) ')bicbi
qne vnlgo dicuntur forawercb cnm viginti Septem mansis ad
easdem curtes (pertinentes in pagis Westvalum et Treine sitnm
et in comitatibus Bemhardi ducis) ') et Rotgeri atque Bem-
bardi comitum cum omnibus suis appendicÜB boc est utrius-
que sezus mancipiis, (areis)*), edificifs, terris cultis et in-
cultis, agris, pratis, (pascuis, campis, silvis, venationibus,
aquis aquarumque decursibus) ')) piscationibus, molis, molen-
dinis, (ezitibus) >) et reditibuB, yüb et inviis, quefiitiB et in-
quirendis et cum omni iure et utilitate quae ullo modo inde
poterit provenire (in proprium dedimus atque tradidimus) ') :
ea scilicet ratione, ut iam dictus Immadus (Paterbrun) >)nen8is
sedis yenerabilis antistes suique (succesBores de prenominato) ^)
predio liberam deinceps potestatem babeant tenendi , commu*
tandi, (precariandi vel quicquid sibimet tantum) *) in usum
aecclesiae placuerit inde faciendi. Et (ut hec nostra) *) re-
galis traditio stabilis (et inconvulsa) i) omni permaneat aevo,
haue cartam inde conscriptam manu propria corrobo(rantes
sigilli nostri impreBsione, ut sub) >)tus cemitur, iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici qttarti regia. (L. M.) ♦) (L. S.)
(Gedebardus cancellariuB vioes ^) Luitboldi archicappellani re-

cognovi) •).

268 1059.

Data est YII. Idus Aprilis^; anno Dominicae incama-
tionis M^LVIIII; indictione XII; anno autem ordinationis
donmi Heinrici (IIU regis Y; regni vero III) '). Actum apud
(Traiectum) >). In Dei nomine , felidter , amen.

*) «US c ergänat. — ») 5)te geile nur Stt Vs beldjrieben. — ») ©o öon
(Sr^atb mit ^ülfe ton Reageniien oelcfm; je^t nid^i nte^t )tt erfenneit; c ^at
Smnersedi, Bettesdorf, LolinbickL — *) €d^nt eij^ett^finbtQ bofliogoi
getoefen )u fein. ~ ^) ge^Ii ad. — ^ $a8 SRonatSbatum fd^ini na^fiettimen«

3)aiS neuerbingd nneber }ur Uriimbe {ugeffigte Siegel ifl gnt
ausgeprägt unb erl^alten. ^effner 9h:. 34 (ogl. Skifel II. 9lt. 20).

206.

et. 2577. §ßöpe 1059 3ttU 27.

ftdttig ^einrid^ IV. befiätigt bem Sifd^ofe (Sgilbett von
Sttinben bie ^primlegicn fetner Äird^e.

flOriitben A. Ortg: Jtx. 2. ^xuä: (hl^arb C.1. 117. conf. R. 1084.

^« In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Beinri-
cus divina favente dementia rex. || Omnibus Christi nostri-
que fidelibus tam futuris quam presentibus notum esse volumus,

Nr. 201. qualiter, EgUbertus e^pisoopus sanctae Mindonensis aecclesiae inhonore
sancti Petri apostolorum principis constructf^ in nostram attoüt prasen-
Üam piissimi nostri genitoris Heinnci imperatoris aogosti c^teroram-
que antecessoram nostrorom regum vel imperatonim scripta in qoibus
continebatur, qualiter ipsius praefatae aecclesiae res com omnibus in
ipsis rebus consistentibus in illorum receperunt mundiburdium ac defen-
Sionem precatusque est serenitatem nostram, ut hoc ipsum a nostr^ im*
perialis potestatis consensu fieri non recusaremus. Nos autem ob amo-
rem Dei nostre^que animae remediam nee non pro regnorum nostrorum
stabilitate predeoessorum nostrorum et patemos mores sequentes et eins
benignitati ') assentientes ita fieri decrevimus; precipientes, ut.nullns
iudex publicus vel quilibet ex iudiciaria *) potestate in aecclesias ant
looa vel agros seu reliquas possessiones iam dictae aecclesiae , qnas nunc
infra ditionem regni nostri legibus possidet vel que^ deinceps in iura
eins divina pietas voluerit augeri , ad causas audiendas vel freda exig^da,
mansiones vel paradas faciendas aut fideiussores tollendos aut homines
ipsius aecclesiae franoos, liberos et aeclesiasticos, litones maalman vel servos
cuiuslibet conditionis seu Colones contra rationem distringendos nee
Ullas redibitiones vel inlicitas occasiones requirendas ullo unquam tem-

1069. 269

pore ingredi andeat ant bannam sive heribannum seu ea quae supra
memorata sunt ab illis penitas exigere presnmat. Hominibus quoqne

eidem aecclesiae famulantibus predictum mundiburdium coDstitui-

mns, nt etiam coram nnlla iadiciaria potestate examinentur, nisi coram
c^iscopo et advocatis eins, qoos eiasdem aecclesiae e^piscopus elegerit.
Insnper etiam bannum nostrum et monetam teloneumque sive macellum
pablicum ibi constrai licere, et quicquid ad nostram potestatem perti-
nere videbatur, eidem aecclesiae donavimas. Quicqaid vero fiscus exinde
gperare potuerit, pro aeterna remuneratione predictae aecclesiae ad
stipendia pauperam et luminaria concinanda concessimus. Et per se
ej)i8Copu8 Qum omnibus rebus suis nostro fideliter pareat imperio et sub
Dostra constet defensione, uti ce^terae regnorum nostrorum aecclesiae
et lypiscopi , qua((enus ipsum) fratresque einsdem loci pro nobis Demi-
nam melius et iugiter orare delectet. Concessimus quoque eisdem fra-
tribus licentiam eligendi inter se pastorem dignum et idoneum; salvo
tamen regis sive imperatoris consensu. Et ut haec nostra regalis

confirmatio stabilis et inconvuka omni permaneataevo, hanc
cartam inde conscribi manuque propria corroborantes sigilli
nostri impressione iussimus inBigniri ^).

Sigtan domni Bein ri et quarii regis (L.M.)'/
Gebehardus cancellarius vice Liuipaldi archican" (L. S.)

cellarii recognovi^J.

Data est VI. Kl. Ang.^); anno Dominicae incarnationis
ML Villi; indictione XII; anno autem ordinantionis domni H.
qnarti regis VI; Regni vero III. Actum Polide. In Dei no-
mine ^ feUciter, amen.

«) ®c|diIoffcne8 a. — *) S)ie legten 4 8«1t*n ftc^en eiißct all bie übercn. —
<) 2>a3 ftonogtamm fd^tnt etgenl^Snbig boDjogen unb tft mit bunflet ^inie
ftcjetd^net. -- *) ^xt Unierfilinftlaeileit mit lyettrrer 2)inie botavlgefctttgt.
— ») @d^t na%ettafien; tongl. gicfer, »eticflQe n. §§.347,366.

2)ie Urfunbe fd^etnt t>on einer $anb gefd^xieben. SSergl. lebod^
Xnm. 2, 3, 4. Sie würbe im S^l^relSBl mit ben SRooper'fd^en
Xrd^alien für ba^ ©toatd-ärd^it) äRünfler ertoorben unb tragt
nod^ bie ©puren il^rer frül^eren 93em)enbung — Untn^idelung von
8utter — an ftd^ ; fBlooyex l^atte fte Don einer S9auerfrau gelauft.
Sttfecr anberen Slüdfd^riften saec. XV: reg. fo. VII mo unb ©ig^
noturen be^ 18. 3a§rl^unbert8. — 35a« ©tegel ifi auiJgefd^nitten.

270 loes.

2or.

@t. 2624. ©oÄlor 1063 Sult 17.

Äöntg $cinri$ IV. f($cnft ber 2)linbcncr Äirdbe jur ©rftot^
tung beS in feiner ©egenioart erlittenen S3ranbfd[iabend bad

®nt Laslingeri.

Sy^tn^en A. — ?lbfdirift: a. f. 30^ (nadj gtoei Originalen). 2)tu(f:
$Tporiuft SS', ni. 74^ conf. (Sr^arb R. 1093.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Heinricus di-
vina favente dementia rex. Quicquid ad utilitatem sanctarum
Dei ecclesianun sacerdotes Christi venerando et eorum peti-
cionibus assensum praebendo conferimus, ad quietmn tempo-
ralis regni statum et ad perpetue beatitudinis aagmentum
tarn nobis quam parentibus nostris profuturum sine dubio
credimus. Quapropter nosse volumus industriam omnium Dei
nostrique fidelium tam futurorum quam presentium, qualiter
noB ob interventum ac peticionem fidelium nostrorum: scilicet
Annonis Coloniensis archiepiscopi, Adalberti Hammaburgensis,
Engelhardi Magadeburgensis archiepiscopi , Burchardi Halber-
stetensis ') episcopi et maxime ob iuge ac fidele serrioimn Egil-
berti Mindonensis episcopi eidem ecclesie curtem nostram,
que vocatur LASLINGGERI in pago Angeri dicto in oomitatu
Ottonis ducis ad restituendum dampnum, quod praefate ec-
clesie peccatis exigentibus IN NOSTRA PRAESENTIA per
incendium contigit, cum omnibus suis appendiciis: id est
utrittsque sexus mancipiis, areis, aedificiis, agris, pratis, pa-
scuis, terris cultis et incultis, aquis, aquarumque decursibus,
molendinis, molis, piscationibus, silvis, venationibus, tüs et
inviis, exitibus et reditibus, quaesitis et inquirendis cum omni
utilitate que ullo modo inde provenire poterit in proprium
tradidimus: ea videlicet ratione, ut praenominata aecclesia
hoc regie nostrae munificentie donum omnium mortalium con-
tradictione remota perpetualiter possideat et eteme beati-
tudinis praemia tam nobis quam parentibus nostris fidelibns
vivis sive defunctis optineat. Et ut hec nostra regalis tradi-
cio stabilis et inconvulsa per succedentium momenta tempo-

IQ^S - (1064 — 10Ä7). 271

mm permaBeat, hanc cartam inde coBficriptam manu propria«
at infra videtar, corroborante» sigilli nostri impressione ius-
simus iDsigniri.

Signum domni Heinrici quarti regis. (L. M.)*)

Fridericus cancellarius vice Sigifridi archicanoellarii recoguorit.

Data XVI. Kl. Aug.; anno Dominice incarnationis MLXIII;
indictione I; anno autem ordinationis domni Heinrici quarti
regis III; regni vero VI. Actum Goslare^. In Dei nomine,
feliciter, amen.

') f)a8 anbere t^itmplax §atte Halverstetens. — '') ^aS anbete @£em|)Iar
l^ite Goslftrie. — ^) ^aS ^dttogramm ^at in bev Seit^nunQ ben SBoQ«

Seibe iS^mpIate l^atten 1718 {eine @iegel. 2)er Slui^bntä:
Utnimque hoc diploma sibi consonum est sine ftigillo l&%t
Derglid^en mit ben übrigen Siegelnotijen nonlMnentanit fd^Iiegen^
ba| biefelben ftberl^aupt nie befiegelt geiDefen finb.

208.

©t. 2981. (1064—1067) 3uli 20 (?).

Aönig ^einrid^ IV. beftätigt bet gSaberborner Jlird^ ben
»eR^ r>on 10 SRanfen in @rg{le, bie feine äRutter 9(gnei»

betfelben gefd^enlt.

4>aberlb9rtl A. Ortg.: 9^t.68. ^rud: (Sr^dtb: C. 1. 118. conf. R. 1096.

(^* In nomine sanctae et inditidue Trinitatis. Bein-
ricus divina favente dementia rex. Quantutn regie
liberalitatis est 11 ad usus ecclesie res vel hereditates do-
nare , tantum regie dignitatis et benevolentie esse consistit do-
nata perpetua pace stabilique iure confirmare, ne quibusgau-
det bene partis unquam doleat peius^ amissis. Unde omnibus
Christi nostrique fidelibus tarn futuris quam presentibus notum
esse volumus, qualiter nos X mansos in villa Ersten dicta in
pago Engeren (iu comitatu autem) ö solt comitis sitos, quos
dilectissima mater nostra AGNES imperatrix augusta ob reme-
dium animp sue et anime patris nostri pie memorie (Heinrici
imperatoris) augusti neonon ob longevam vitam nostram vite*

272 (1064-1067)— 1066.

que tranqnilla tempora fratribns PODELBRVNNEN Deo in
ecclesia sancte MARIE sanctique LIBORII confessoris servien-
tibns cum omuibus appendiciis: hoc est utriusque sexns man*
cipiis, agris, pratis, pascnis, silVis, venationibus, molis, mo-
lendinis, terris coltis et incnltis, viis et inviis, ezitibos et
reditibus, qnesitis et inqnirendis in proprium tradidit; nos
inquam eidem sanct^ Dei congregationi perpetualiter confir-
mayimus et in etemum contradictione remota omnium possi-
dendos concessimus; ea videlicet ratione, ut predicti fratres
liberam inde potestatem habeant tenendi, in melius comma-
tandi vel quicquid ad communem illorum utilitatem voluerint
faciendi. Et ut h^ nostra regalis confirmatio sive traditio
stabilis et inconvulsa omni permaneat tempore, hanc cartam
inde conscribi manuqne propria corroborantes sigiUi nostri
impressione iussimus insigniri.

Signum domni Beinrid quarti regia. ^ \[\i} n «; ^

Sigdiardus cancellarius vice Sigefridi ardu- ) J \ - -)

eaneeUorii recognovi.

Data X. .*) m. (augu)st(i) Anno I .... d

B A(ctum) f «)

') %M Gittium mit btttiSerct txnk geiei^nd, mil^ «gen^iiMg bolliogeii.
— «) ti^axb XIU. — ^ 9an| abgcfotdi

(Sfeid^maftse Sd^ft - Sleid^jeitige aUdfd^rtft: ERSTEN.
DATV DONI HEINRICI QVARTI REGIS. - S)aÄ gut er^at
tene unb auSgeprftgte Siegel tfl ^effnet 9h:. 35. (Sergl. Xofel U.
«r. 19.)

209.

6t 2684. Ofd^Iebeti. 1065 ©eptem&er 6.

Aonig ^etnri^ IV. fd^It beut Srjbifd^of Xbalbert oon

Hamburg bie Xbtei Soroep.

bittrer Qtiunbeitbu4 L 91; conÜ ^r^rb K. 1098.
^« In nomine sancte et individue Trinitatis, Bein^

1066. 273

ricus divina favente dementia rex,\\Crxm regie dignita-
tis sit ins cuiquam servare suum precipue tarnen ecclesiastica
iura nobis observanda videntur, quia si peccandum ') tolera-
bilins in hominem quam in Deum, si non peccandum reve-
rentius tamen Deo, quam hominibus obsequendum. Nos qui-
dem patrum precedentium vestigia ') imitari optantes augere
bona ecclesiastica, aucta retin ere nostroque in quantum pos-
sumus patrocinio tueri debemus, quatenus nostra tenera ^tas
ad virile robur anbelans promoveri, (si) p(ro)moverit sperans
et dandi in Deo gloriam assequatur et data inter bo(m)ine8
confirmandi gratiam non amittat. Unde omnibus Christi
nostrique fidelibus tarn futuris quam praesentibus notum esse
volumus, (qualiter ben)e erga nos (pro)merentem (ADALBE)R-
Tum Hammaburgensem archiepiscopum (digne) remunerantes
ad archiepiscopalem ^ecclesiam) scilicet Hammaburch in ho-
nore Domini et salvatoris nostri eiusque intemerate (genitr)i-
cis MARIE et beati Jacobi apostoli sancti quoque VITI mar-
tyris constructam abbatiam CHORBEIA dictam in pago AN-
GERA, in ducatu OTTONIS ducis sitam cum omnibus appen-
diciis: hoc est utriusque sexus mancipiis, preposituris, ^ccle-
siis, decimis, villis, vineis, agris, pratis, campis, pascuis,
silvis, forestis, venationibus, terris cultis et incultis, aquis
aquarumve däcursibus, molis, molendinis, piscationibns , exi-
tibus et reditibus, viis et inyiis, quesitis et inquirendis omni-
que utilitate, que Tel scribi vel dici vel uUomodo inde potest
acquiri, in proprium dedimus atque tradidimus; necnon omni
iure ac libertate, qua nos eam habuimus, sibi habendam
concessimus, perpetualiter tenendam confirmavimus. Eavide-
licet ratione, ut predictus ADALBERTVS eiusdem sedis
archiepiscopus suique successores eandem, quam de c^teris
ecclesie su^ bonis legaliter adquisitis, liberam et de hac ab-*
batia potestatem habeant tenendi. constituendi, vel quicquid
ad communem utriusque ecclesie utilitatem voluerint faciendi.
Et ut hec nostra regalis traditio stabilis et inconvulsa omni
permaneat tempore, hanc cartam inde conscribi manuque
propria corroborantes sigilli nostri impressione iussimus in-
signiri.

SBilmanl^Haifn-UteitiAcn n. 36^. I880. X8

274 1066 — 1082.

Signum domni Heinrici quarti regis. (L. M.) V

Sigehardus eanceUarius vice Sigefridi archieanceUarii recognovi.

Data VIII. ID. SEP.*); anno Dominicae incamationis
MLXV; indictione III; anno autem ordinationis domni HEIN-
RICI quarti regis XI; regni vero Vim. Actum OSCKERS

LEVO*). In Dei nomine, feliciter, amen.

9iafuT. — ^) !DHt bunüeter S)inie gesetd^nei unb beutltd^ boUjogen. —
') Ol nad^gettogen? — *) Huf %xoitx, abflc^tlid^ Qelajfener SttcEe nodji«
Qcttagtn.

Sbit Urlunbe erfd^etnt von einer i^anb gefd^rieben (t)ergl. 9(nm.
3, 4). — Sie ©olbbutte (nid^t bei $effner) l^ängt an einer ge^
flod^tenen/ burd^ bad Pergament in ber 2)atirungd)eile viermal
burd^gejogenen unb tjerftiüpften ©eibenfd^nnr (t)gl. Slafel II 3lr. 18).
(Stn)ad tiefer^ unter ber S)atirungd}eile xoaxtn fd^on 4 Söd^er Dor-
gefiod^en. — SWidEfd^rift saec. XII: Heinricus imperator De ab-
batia Chorbeia. S)ie in ben älteren 3)ruden angegebene falfd^e
Z)atirung ftnbet ftd^ n)eber im Originale nod^ im Aopialbud^ unb
beruht beutlid^ auf S3em)ed^felung mit @t. 2686 ober 2687.

210.

®t. 2999. ©o^lar 1082 auguft 3.

Jtonig $ermann befidtigt ben @tiftem Soroe^ unb ^erforb
i^re Privilegien voi^iiglid^ in S3etreff ber il^nen plommenben

3e|inten.

eorur«. — Hbf^rtft: b. 6. 108. Drud: (Srl^arb C. I. 124. couf.
R. 1207.

H* I) In nomine sancte et individue Trinitatis. Herimannus
divina favente dementia rex. Noverint omnes sancte Dei
ecclesie atque fideles regni futuriquam presentes, quodvene-
rabilis abbas Corbeyensis Marckwardus exoravit clementiam
nostram^), ut cyrographa predecessorum nostrorum duobus
cenobiis sibi commissis iam olim collata nostra quoque aucto-
ritate firmaremus nostreque Ulis confirmacionis cartulam ad-
iungeremus. Cuius rationabili et iuBte peticioni coram epi-

1082. 275

scopis ceterisque principibus nostris assencienteß, sicut in
apostolicis et^) imperialibns assignatis scriptis concessom eis
et confirmatum e^t, decemimus atque iubemus, ut utrumque
cenobium Corbeyense videlicet monachorum atque Herefor-
dense sanctimonialium cum omnibus ad ea pertinentibus sub
apostolica et imperiali tuitione nostra plenissime libertatis
iure fruatur. Yolumus enim ipso donante, quo favente regni
gubernacula suscepimus, omnium ecclesiarum iura infra regna
nostra firmiter stabilire, concessiones antecessorum nostrorum
singulis ecclesiis suas confirmare omnibusque Deo famulanti-
bus maxime monacbis ad divinum cultum debita solacia cle-
menter impendere. Habeant igitur prefata monasteria eandem
quam actenus et deinceps libertatem, ut nuUus successorum
nostrorum ipsa vel res eorum aut in beneficia dare aut alio
iniuste vertere presumat, sed liceat prelatis res suas intus
vel foris cum consilio fratrum sororumve regulariter et cano-
nice disponere et sine cuiuslibet contrarietate vel contradi-
ctione liberaliter possidere; decimas vel decimales ecclesias
immo universas possessiones suas in quibuslibet episcopiis
precipue in Bremensi, Osnaburgensi et Paderbumensi, ubi
plurimas habent, et res aut decimas ita integerrime teneant
atque possideant aut sicut ab antecessoribus nostris regibus
videlicet et imperatoribus hactenus babuerunt atque posside-
runt. Aliter enim in Dei servicio persistere non poterunt,
cum praebenda eorum ex maiori parte de decimis constituta
sit. Episcopis vero quibus servitium et mansionatica debent
tempore circuitus sui secundum scripta sua singulis annis
persolvant. Proinde utriquc congregacioni regularis electionis
potestatem concedimus et qui ordinati fuerunt, si forte quod
absit in aliquo deliquerint non preter canonicam et regulä-
rem deponantur examinacionem. Et ut bec auctoritas con-
cessionis atque confirmacionis nostre firmier habeatur et per
futura tempora a cunctis fidelibus sancte Dei ecclesie nostris-
que presentibus et futuris melius credatur diligentiusque
servetur, manu propria subter eam firmavimus sigilli nostri
impressione assignari iussimus.

18*

276 1082-^1097.

SigUHih dosani Herimanni regis invictissimi. (L. M.)^)
Brun cancellarius vicem *) Sigefridi archicancellarii recognori.

Data III. Non. Aug.; anno Dominice incamacionis
MLXXXII; domni Herimanni regis I; indictione Y. Actum
coram multis principibus in palacio regio Goslare. In Dei
nomine, feliciter, amen.

>) (Sinetn H fi^nlt^e !Qer)tevun0 ^ati beS d^^tUmon. — ') 18on ]piütttx ^nb
(saec. XVU?) eingefügt. — ^ ge^It ad. — <) iHe Sei^nung beS 90to-
nogrammS f. bei d^tl^arb 1. o. 9h:. 80.

21t

et 2938. ©rona 1097 SuH 26.

jtönig (!) $einttd^ IV. befldtigt bie Don einer (Sblen Sutitpb unb

beten 6ol^ne Steinolb an bad ®tift ^elmatiSl^aufen gefd^el^ene

@d^enlung t)on Snthmeshere; 3ieinoIb f)at baraufl^tn 36 ftflad,

um fid^ an bem ^euaviQe ©ottfriebd t)on SoutKon betl^eili^

gen )u Unnen, erl^aUen.

4^fltttat4(anfen. — 9[b|(!^ctfi: a (^uS)ug). S)tu(i: Saaten, adann.
(®htm^f, tRei^SfansIer III. 9{r. 77) conf. dr^arb E. 1268.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Heinricas
divina favente dementia 4. *) Romanorum rex. Quoniam no8
rex regum et dominus dominantium honoribus Romani imperii
sublimavit et defensorem ecclesiae sua dispensatione consti-
tuit, fructuoBum nostrae salati non dubitamus, si donationem
fidelium mobilium rerum vel immobilium, quae ecclesiis Dei
offerunt, nostrae auctoritatis privilegiis roborare studuerimtis.
Quapropter noverint omnes Chi'istianae iidei cultores tarn futuri
quam praesentes, quod quaedam nobilis matrona Cunihildis no-
mine cum consensu heredis scilicet filii sui Reinoldi contulerit ^)
ecclesiae beati Petri, quae est in Helmwordeshuson praedium
suum in Villa, quae vocatur Snthmeshere pro remedio tarn suae
animae, quam omnium progenitorum suorum et succedentium
öognatorum, 8*) videlicet mansos et I molendinum cum tri-
bus^) mancipiis Gysone, Hagrd, Thietlevo colonis ipsius
praedii. Testatus est autem memoratus R. XXXVI marcas

1097. aiT

ab eadem ecclesia se accepisse pro ipso praedio ad profectio-
nem Jerosolymorum , qnae facta est in diebus noetris duce quo-
dam Godefrido. Et ut haec traditio firma sit et rata et a nullo
succedentium possit infriogi, precibus abbatis praedicti mo-
nasterii Thietmari et^) saepedicti Beinoldi^) hanc paginam
manu propria roborante conscribi fecimus et impressione
sigilli noetri insigniri iussimus ; praesentibue principibus regni
Vdone Hildes, episcopo, Heinrico Patherbrun. episcopo, Volc-
maro Mindensi episcopo, Thiederico oomite de Catelanburg,
Heinrico com. de Beinehuson, Counrado de Biun ^, Volcwoldo
deMalegburg, Helmoldo de Hukilheim ^) et aliis quam multis
Gfuram astantibus. Data 7. Kai. Aug. anno Dominicae inoar-
eamationis 1097; ind. 5; anao vero Heinrid regis 4 im-
perii anno 13. Aotom Orque*).

*) a; qnintiu 64ttifit. — ') a; eontnUt 64aicn — *) %; VUn ««fttttt.
*) 64sim; 86 a. — *)ei difiti a; taf pedieti 64atcii. — *) a; Rsinold
6^icn. *- 64ai(ii; CoDrado d« Bnm a. — *) Saaten i Hnkelheiin a.
— ') Data — Grpne a; fc(|it 64atcn; Qalfc mi^oQ^dnbigt boS JDatum unt»
btd^et bt( Qntcrf^nften l^tniu: Signam domni Heinrici III Romano*
nun ixnperatorit an^^asti. Hmopertiit caacellarias vice Bnothardi
arcbieancallani et Magnntini arehiepiteopi recofpaovit.

Data IV Idns Noytmbris; anno Dosiinica inoamationis
MLXJXXVII; 9nno v^o domini Heinrioi Romanoram imperatoria
aiigütti xtgüi XLIII; imperii autem XII. Actum Gruona. In Dei
nomine, feliciter, amen. <Dic anbeten (Sorrcfturen Sfalfci finb nxü^
b<xiliffiil^0t. 9cr0l. Stumpf, SRei^ÜansIcr III. 6. 81 unb boS 6il^fi»
4en bon OiefcrS „8ut <l(tenTeitnn0 bei Sefutten % 64aicn* 6. 48,
bct Stitsi^ tRci4ifan|Ier ni^t citiri, bagegen no4 anno vero a«i
einet »bor" t^m „Hegenben ftbf^rtft" nixl^ XLI beibringi

lieber dU^eit eher Unäd^tl^eit »irb erü eine genaue Unterfu:^
d^img beS — im ®eneraInicariatiS:'Slrd|fine }u ^aberbom augenblidt
Wlf ner^dt gel^attenen — nod^ notl^anbenen Originale eine fidlere
Cntfd^eibung ermSglid^en. 2)ie Urlunbe mad^t ben Sinbtuc! einer
in eine Aaifentttunbe umgearbeiteten ^rinaturfunbe. Sinffaoeilen
i{i fie mit (Srl^arb ttnb6tum))f ote fe^r vtxb&ü^tiQ )u erfidren.

278 1107.

212.

@t. 3017. @o8lar 1107 3uli 26.

Äönig ipcinrid^ V. bcftätißt bem Älofler i&elmarÄl^aujcti

bie SmtttUttitdt fetner SBefifeungen.

IS^flntavdbanfen. — llbf^rtfi: a. (^uSjug). f)ru(!: b. 6. 56; c.
ad ann. conf. ^r^ocb R. 1351.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Heinricuß M
divina favente dementia quintus Romanorum rex. Notom
fieri volumuB omnibus Christi nostrique ^) fidelibus tarn fntoris
quam praesentibus, qualiter nos causa Dei et pro felici sta-
bilitate regni nostri et ob aetemum remedium animae nostrae
nostrorumque parentum immo et pro dilectione clavigeri regni
coelorom et etiam digno interventu et humili petitione no-
strorum dilectorum principum Ottonis') videlicet Babenber-
gensis*) epißcopi, Burchardi Monasteriensis episcopi, Udonis
venerabilis Hildenesheimensis ^) ecclesiae pontificis, Liudigeri
ducis, Herimanni^) comitis et aliorum multorum nostrorum
fidelium ecclesiae Dei iu honore beati Petri pnncipis aposto-
lomm constructae in loco, qui dicitur Helmwardeshuson ^),
omnia bona tarn praedia quam caetera adquisita nostrorum
antecessorum regum vel imperatorum temporibus nostrique
tempore successorumque nostrorum quamdiu durabit saecu-
culum adquirenda sibi sive per precariam sive per emptionem
sive per oblationem ^) vel quolibet alio rationabili modo , per
banc praeceptalem paginam concessimus ac iure perpetuo
possidenda regia maturitate^) firmavimus. Dedimus quoque
praeceptum stabiliter regio more, ut nuUa deinceps persona
magna vel parva cuiuscunque sit ordinis vel ofiicii audeat mo-
do '^) dictam ecclesiam aliqua arte molestare vel inquietare vel
tributum inde > >) vel aliquod regale servitium exigere ; sed
per omnia et in omnibus ex regali concessione utatur perpe-
tua libertate. Ut autem huius nostrae pietatis concessio ab
omnibus credatur et stabilis et inconvidsa omni aevo perma-
neat, hanc inde cartam conscriptam et manu propria corro-
boratam impressione nostri sigilli insigniri iussimus.

1107. 279

Signtim domni Heinrici quinti '^) regis Romanorum inyictissimi.

(L. M.)
Albertus cancellaiiu» yice Moguntini archiepiscopi Bothardi
archicancellarii recognovi '*). Data *^) VII. Galend. Augusti,
indictione XTTIT ; anno ab incamatione Domini MCVII; regnante
Heinrico '^) V. rege Romanorum anno III '^); ordinationis eius
Villi. Actum est Goslariae. Feliciter, in Christo, amen.

*) a, c; Heur b. — •) c; nostrorumque b. — *) a, b; Othonis c. —
^) a, c; Babenbergensium b. ~ ■'^)a, c; Hildeshemensis b. — ^ <sc;
Uermanni b. — ') a, c; Hebnwardeshnsen b. — ^ c; oblationesb.
3) c; auctoritate b. — ">) b; fe^« c. - *») c; fe|It b. — ") c;
Henrici imperatoris b. — '^) c ; MogostinenBis archiepiscopi rogata
archicapellani recognovii b. — '*) a, c; Datum b. — '*) a; Henr.
b, c. — *•) a, b; 11. c.

21S.

@t. 3018. ISotvep 1107 @eptem6er 30.

ftöttig ^einrid^ V. befUmmt in Seftätigung bei Urtl^eilS einei»

ßotoe^er äKinifterialen^^^end^td^ ba% bod von (&&ctlin mi^htau^tt

unb aU erblid^ed Selben beonfprud^te officium annonae in Son)e9

loieber jur äJerfägung be§ @tiftei$ [teilen unb tiptn $ropfle

Derliel^en werben foEe.

iSontlf, — ^bf^ttfi: b. S. 167. f)rud: (Srl^arb G. I. 138. conf.
R. 1362.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Heinricus di-
vina favente dementia quintus Romanorum rex. Auctoritate
sanctarum scripturarum et maxime ex diversis verbis in ewan-
gelio didicimus, quod domum Dei, que ipso testante domus
orationis vocatur nunc hilariter dando nunc vota persolvendo
nunc iusticiam faciendo debemus honorare atque sublimare,
ut hoc modo Deum creatorem nostrum hie et in futuro pro-
pitium habere mereamus, cui servire vere regnare est. Cuius
rei consideratione nostram pensantes salutem et successorum
nostrorum ecclesie Corbeiensi subyenire in hiis que necessario
postulavit decrevimus. Quapropter omnibus Christi nostrique
fidelibus nunc et semper notum fieri volumus, qualiter nos

280 1107.

causa Dei et beatorum martyrum Stephan! , Vit! et Justini et
aliorum sanctorum ob salutem no&tram nostrorumque paren-
tum digno interventu Fritherici Coloniensis archiepiscopi,
Borchardi Mimigardefordensis episcopi, Everhardi Gistaden-
eis') episcopi, Benedicti Mutinensis episcopi, Heremanni co-
mitis, Godefridi comitis, Sigefridi advocati, Ludwici comitis,
Wieberti et aliorum nostrorum fidelium et precipue digna
peticione venerabilis Erkenberti abbatis: officium, quod qui-
dam Escelinus sibi pro hereditario beneficio vendicabat, iudi-
cio contubemalium suorum ei ablatum congregacioni remisi-
mus et, nisi predictus abbas cum fratribus suis intercesset ^),
digna ipsum ultione pre") iniusticia ei illata punissemus.
Quam abhominabili enim iniusticia hoc, non dico beneficium
sed maleficium, sibi vendicaverit ipsius rei agnitio probabit:
omnem quippe annonam fratrum extra canonice addecimatam
Buscipiens adbuc decimabat et quod scelestius est etiam
septimabat et hoc suum beneficium nefarie affirmabat. Omni-
bus ergo nostris fidelibus idem iniustum et sacrilegum accla-
mantibus et probantibus ipsum ex toto officium congregationi
remisimus et confirmavimus, ut prepositus loci iussu et con*
sensu abbatis, qui pro tempore fuerit provisorem anuone
fratrum quem cauciorem iudicaverit habeat, nee ipsi abbati rel
cuiquam successorum eins seu alicui potestati magne vel
parve idem commutare liceat. Qui vero hec temeraverit pro
contemptu regio maiestatis fisco nostro CGCta talenta persol-
vat. TJt autem hec nostre pietatis concessio omni evo in-
concussa permaneat, hanc cartam inde conscriptam inpressione
nostri sigilli iussimus insigniri.

Signum domni Heinrici quinti regis invictissimi. (L. M.)
Adelbertus cancellarius vice Rothardi Moguntini archiepiscopi

et archicancellarii recognovi.

Data IL Kai. Octobris; indictione XV; anno Dominice
incamationis MCVII; regnante Heinrici V rege Romanorum
anno II; ordinacionis eins YIII. Actum est Corbeie. In
Christo, feliciter, amen.

*) €ioü Eifltadensis. — ^) 6iatt intercessisset. — **) Statt pro.

1128. 391

214.

©t. 3182. fiobioifctt 1123.

ftaifet ^einrid^ V. beftätigt bie Stiftung bed JUoftetd Sappen-
6erg burd^ bie ©tafenbtuber ®ottfrieb utib Dtto^ bie er loieber
}tt @naben aufnimmt. S)a^ Alofier ifl bem (J^eiligen) Slotbert aber-
geben, mit 0ütem in Slette, 9Beme, ^ett, aifiebbe, äRengebe,
&ixbt, Saerbed, äBefel nnb aBefum begabt unb l^at bod 9ted^t

ber freien Sogttwol^l.

Ca|>f»riibrrg. Crtg.: 9h:. 1. 2)Tttd: Stl^arb C. 1. 152. couf. R. 1488.

^* In nomine sancte ei individue Trinitatis. Bein*
ricus divina favente elementia quarius Romanorum
imperaiajr augustus. Notum fieri volumus tarn presentibas
quam futnris || Christi fidelibus, quod Godefridus comes et
frater eins Otto castram Gapenberg qnod iure allodii possi-
debant cam adiacentibuB quatuor curiis Nette, Werne, Heile,
Alsteden Deo patri omnipotenti et beate Dei genitrici Marif
et beatisBimis apostolis Petro et Paulo sanctisque omnibns
spe fntnre retribntioiiis animati obtulenmt, tradentes hocTe-
nerabili fratri Norberto sttisque fratribue sibi Bubiectis eonun-
qne successoribuB in canonica professione secundum apostolica
instituta ibidem degentibns. Nos ipsis fratribuB ad imperiale
patrocinium confugientibuB traditionem haue ratam et incon-
vulBam permanere Btatuimus. Decemimus etiam et firmamuB
ex rogatn eomndem fratmm, quod nuUuB epiecopus vel eiuB-
dem ecclesie futurus prelatuB potestatem habeat regulam,
profeBsionem, ioBtitutionem assumptam inmutare vel indul-
gentia laxioris licentie corrumpere. Advocatus ibi nuUus Bit,
nifii quem fratrsB ipsi unanimiter elegerint; qui si incommo-
duB Yel inutilis fuerit, si Bemel Becundo vel tertio correptuB
non emendaverit, alium eligendi liberam habeant facultatem.
Hoc et fideles Dei Bcrire ') volumus, quod eidem Godefrido eiuB-
que fratri pro redemptione animc mee supradicto sacerdote
pro eis intercedente regiam offensam ex animo condonamus,
obsides eorum manumittimus et quicquid cause vel exactionis

282 1123.

in ipsos habuimus rel habere possemus eternaliter postponi-
mus. Ad hanc vero nostram traditionem testes ydoneos ad-
hibuimus: Adelbertum Mogontinum archiepiscopum, Frideri-
cum arcbiepiäcopum Goloniensem, Hartwicum Ratisbonensem
episcopum, Ottonem Bayenbergensem episcopum, Brunonem
Spirensem episcopum, Herimannum Augusteusem episcopum,
Gebehardum Herbipolensem episcopum alii quoque priucipes:
HeinricuH dux Bawariorum, Fridericus dux, Symon dux, Per-
tolfus dnx et frater eius GSnradus, Marchio Theipoldus, mar-
chic Engelbertus, Berengarius comes. Ut autem hec nostre
traditionis auctoritas stabilis et inviolata omni permaneat evo,
hanc inde cartam scribi et sigilli nostri impressione iussimos
insigniri. Preterea^) quascunque possessiones, quecunque
bona in terris, vineis, mancipiis, censibus, decimis, molendi-
nis, aquis aquarumve decursibus, pratis, pascuis, «lemoribus,
campestribus, montibus, collibus, vallibus autquibuslibet aliis
rebus predicta Capenbergensis ecclesia in presentiarum pos-
sidet aut in futurum concessione pontiiicum, largitione regum
vel principum, oblatione iidelium seu aliis iustis modis pote-
nt adipisci, omnia ei imperatoria auctohtate confirmamus, in
quibuB^ hec propriis vocabulis duximus exprimenda: Mengede,
Gurede'*), Sorbeke, Wisele, VVeshem cum mansis et mansio-
nariis et universis usibus et iusticiis suis. Si qua igitur eccle-
siasticasecularisve persona hanc nostre constitutionis paginam ^)
sciens contra eam venire temptaverit, si secundo terciove
commonita presumptionem suam non correxerit, indignationis
noBtr^ penam sentiet.

Signum Heinrici quarti Romauorum iuiperatoris (L. M.)^)

invictissimi.
Phylippus cancellarius recognovi vice archicancellarii.

Data anno DominiceincamationisMoG^XX^IlI*»; indictione
XIIK Apud Lobwisen. Quando domnus imperator anulum
et baculum ecclesie remisit^).

') 6tott scire. —• ^) iöon l^ier in gellerer S)intc ober mo^l uon bcrjclbcn
^anö öejdjüeben. — ^j ®ana «nregdmäBiß fiefd^ticbcn; ba^inler, bcm
Siegel aitltoet^enb, ein fieiet Wounu — ♦) §iet brid^i bie 3eile öor bem

(1125--*11280 283

6UgeI aB. — ^) IDai SRonoflvatnm uttietbti^t bie Ickit S^stietlc |ivtf^
non unb corr. — ') S)ie Unicrfd^nftSaeilen unb ^tiruitg bon anbeiec
^anb als bei dontest gef^ticben.

Aber bie ©d^rift oergl. bie Snm. Sei ^Jlatnen finb (Sopitäld^en
eingemengt. — SBBal^tfd^einlid^ ift bie Urfnnbe 1122 int September
(pergl. ©tnmpf a. a. D.) concipirt; aber erfl fel^r oiel fpäter am^
gefertigt nnb bann ans ber (Erinnerung unrid^tig iurüdbotirt mor-
ben. — 3>ad fel^r \ö)'dn ausgeprägte, gvögtentl^eild gut erl^oltene
Siegel n^or ebenf o n)ie bad äßonogramm oor ber B^fAgung bes le|ten
XeptftüdEeS angebrad^t; fel^lt bei $effner. (SBergl. 2:afel IL 21.)

215.

(1125-1128.)

Jtönig fiot^ar in. betätigt bem Sbte (Srümbett vm dotnt^

bie ^rimlegien feines Stifts.

Con^fll. «Bf^rift: b. e. 145. Uttgcbxudt.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Lotharius di-
vina favente dementia rex. Notum sit omnibus Christi nostn-
que fidelibus presentibusscilicetatqnefuturis, qualiter venera-
bilis abbas nomine Trktmbertus >) uostram aOiit excellentiam sup- Nr. 190.

pliciter orans, ut nostra maguiüca munificencia prospioeremus monasterio,
cui preesse videtor, qaod est constructum guper fluviom Wisera in iooo
qui dicitar Nova Corbeia in honorem Dei et sancti Stephan! protho-
martiris, ubi et beati Viti martiris preciosa pignora servari uoscuntnr.
Cuins peticioni racionabili propter divinum amorem et venei'ationem
beatorum martirum assensum prebentes hos apices serenitatis nostre
circa ipsom monasteriom fieri iussimus, pro quo decemimus atque
iubemns precipue, at potestatem monachi si necessitas venerit habeant
abbatem eligendi de fi^atribus suis; et ut nuUus episcopus aut iudex
publicus vel quilibet ex iudiciaria potestate , nisi solus illius loci provisor
et advocatus predicti monasterii iu ecciesias aut loca vel agros seu reli-
quas possessiones prefati monasterii, quas modemo tempore iuste ei
racionabiliter possidere videtur, ad causas andiendas vel freda exigenda
aut mansiones vel paratas facienda^ aut fideiussores tollendos aut ullas
redibitiones vel illicitas occasiones requirendas aut boniines huiUS mo-
nasterii tam ingenuos quam et servos vel litos iniuste distringendos ullo
umquam tempore audeat ingredi vel ea que supra memorata sunt peuitus
exigere aut actitare presumat. Sed et de dominicatis mansis vel nunc
habitis vel post acqnirendis a reddendis decimis plenam idem monaste«

*•* (1126 — 1128) — 1188.

mm habest inmtmitatem ; et sicut hsctenus fait dentnr ad poriam in
siisoeptionem hospitum et pereg^omm in quibuBÜbet episcopüs, pagis
vel territoriis vel omnibus qae ibidem propter divinum amorem et illins
sancti loci venerationem collata faerint; ut licei^t ibidem Beo üunolan-
tibns sab nostre immunitatis tuitione quieto ordine vivere ac residere;

Nr. 166. et melius illos delectet omni tempore pro nobis et coniuge nostra
atque stabilitate regni a Deo nobis coilati Domini misericordiam atten-

Nr. 190. eins exorare. Intuper eciam decimas vel .decimales ecclesiae in
qnibusqde episcopÜB. ita teneant atque disponaat, «icat tub anteceaaori-
bna Bostria regibns videlioet et imperatoribua tenere per precepta vin
sqnt atque digponere. Episcopis vero , quibus servicium et mansionatica
debent tempore oirouitui sni, secundum scripta sua singulis annis per-
solvant. £t ut hec auctoritas concessionis atque eonfirmaoionis nostre
firmior habeatur et per futura tempora. a cunctis fidelibns sancte Dei
ecclesie nostrisque presentibus et futnrie melius credatur diligentiosque
observetur, manu propria subter eam fiiteavimus et sigilli nostri impres-
iioiM assignari insiimas.

*) Biaii Erkimbertus.

SHefed p^ne atte ilatt}letnoten überlieferte et&A f^eint älb^
f^ft ^mi nid^t }ur ^u^ertiQun0 gelangten SoncepteS in fein.

216.

6t. 3292. Sarbewid 1133.

itdifer Sotl^ar III. belunbet, ba^ ^et^og ^inri$ von 8aiem

unb bie ®räftn (Slica mit il^rem Sol^ne 9lbeI6ert bie ^fd^erei jn

Hocwar bent Alofter Sornep n)ieber)ttgeftellt ^aben.

eot«fl|. — ^bf^ttf t: t)om9tai^ )»on ^^%itt c. 1850 kiihtmitic9 £xanSfnm)>t,
tlrf.49 (= b, 6. 185). f) tu tf : Sotfc 8.341. conf. Chr^t b R. 1549.

Datum per copiam. — [In nomine Domini Dei nostri ac
salvatoris Jesu Chrieti. Lotarius ordinante divina dementia
Romanoram imperator augustus. Consi^erantes regalis esse
monificentie et nobis salutai*e, dum tempus >) habemus bonum
operari in omnibus maxime autem in ecclesiis Dei. Ideo
statuentes decrevimus loca Deo oblata et dicata sublimare,
poBsessionibus ampliare, collata defensare et in suo statu
conserrare , si aliqua etiam temere fuennt alienata vel iniuste
avulaa, ad antiquam dignitatem et pristinam traditionem sof-

11S8. 28fi

fragante dirina dementia revocare, hiis *) beneficiis proposuimus
insadare , ut ipse qui dos in terra gloria et honore coronavit
in ceÜB indulgeat coronam vite, quam repromisit diligentibns
se, cum nos edoxerit de laborioso huius secnli certamine.
Noverit itaque tarn presentium quam faturorum provida dis-
cretio, quod nos respectu divini timoris et amoris monasterio
quod appellatur Nova Gorbeya quod situm^ est super fluvium
Wisera rogatu ^) ipsius loci venerabili abbate Yolcmaro nomine
piscationem, que Yocatur Hocwar, quam totam Lotowicus
imperator eidem monasterio contulerat ; hanc postmodum dux
Henricus Bawarie cum quadam comitissa Elica et filio suo
Adelberto iniuste se possedisse recognoscentes cum digna
penitentia divinitus inspirata sancto Yito cum omni utilitate
remisemnt. Et nos regali auctoritate ipsam remissionem con-
firmavimus statuentes hoc, ut qui hanc nostre auctoritatis
concessionem infringere presumpserit, fisco nostro G auri
talenta persolvere debeat. Regali etiam auctoritate firmamus
Yillas cum hominibus ad eandem piscationem pertinentes cum
ceteris appenditiis, pratis videlicet, areis, pascuis, cultis sive
ineultis, mobilibus et immobilibus, ut in omnibus hiis nullus
fiutres in supradicto monasterio canonice degentes inquietare
vexare yel molestare presumat; nee advocatum in eadem
piscatione habeant, nisi quem abbas dominus loci consilio
fratrum statuerit. Et ut hec omnia rata et inconvulsa omnino
permaneant, impressione sigilli nostri signari precepimus ').
Ekkehardus prepositus yice cancellarii reognovi^). Anno ab
incamatione Domini MC tricesimo tercio; indictione XI. Actum
Bardewich. In Dei nomine, feliciter, amen.]-

Et nos • • consules Huzarienses sub sigillo nostre com-
munitatis presentibus appenso publice protestamur et omni-
bu8 cupimus fore notum nos tales litteras prescriptas vidisse
non abolitas nee abrasas, non cancellatas nee in aliqua parte
viciatas ipso die omnium sanctorum.

^) ^ol^inteE que burc^ Unter)>unIitnino getilgi — •) ©iatt roganie. —
') Staaten fügt in übereinfttmmung mit c. 6 348: Signum domni
Lotharii $u; borau§ mo^t ^a\U: Signum domni Lotharii (L.M.) tertii
Romanorum imperatoris invictissimi unter ^Beigabe bed ri^tiflett 9Ro'
nogrommS. — *) ©tott recognovi. Solle emeitert : E. p. vice Adelberti
arohicancellani recognovi.

286 113S.

Ob an her gcftod^tcncn ^anffd^rtiir jemals bas ©icgel ber ©tabt
|)pytcr gegangen f)at, fd&cint jnjcifcitjaft ; cbcnfo ift ei^fraglid^, cb
bie baneben nod^ im Umfd^Iaöe befinblid^cn ©d^nittc, burd^ meiere
^ßergamentriemcn früher gcjogcn ju fein fd^cincn, eine anberrocitigc
aSefiegclung üctbürgcn. 9ie^mcn wir l&in}n, bafe in ber Seglau^
bigung nid^tö Don (Sodation ber Urfunbe unb anä) nid^ts von
einem Siegel ber 3Sorloge gefügt ift, fo Derftärft biefe SDiongel^af*
tigfeit ber Überliefernug bie von 6d^nm (SDiplomati! Sotl^ar^
@. 17 ff.) tien)orgel|obenen Sebenfen gegen bie äd^t^cit berart,
bafe id^ nid^t anflehe, bie Urhinbe für eine auS ber 9lr. 221 j^eroiti^
entroidfelte gälfd^ung }u erflären. ©tumpf, ber bei ber Seurt^ei^
lung Don bem erweiterten galfe'fd^en S^ejcte an^ging, erflärt bie
Urfunbe nur für corrumpirt. SSergl. übrigen^ Sanb I. ©. 409.
S)a6 berfelben eine ^ritjaturfunbe ju ©runbc liegt, ifl roal^rfd^ein-
lid&, ha ber SÄed^t^^in^alt ftimmt unb burd^ SRr. 221 betätigt wirb ;
"Sit. 11 ift für btt3 5protoM «orbilb.

21T.

@t. 3298. — 1133 (3uni— ©eptember).

Äaifer Sotl^ar III. beftätigt bie Stiftung beiS Sblen Slubolf oon
©tetnfurt (p Sette); fie ift begabt mit Oütern inSette, eiar^olj,
Macchenberge, Vilmerigthorpe , SRuplol^, Dd^trup, Gunewich,
eifen unb 9SoIIenl^ot)en; i^ren Sogt follen bie 3»önd^e felbft möl^len
unb nad^ breimaliger SJermamung abfegen fönnen; er foß fein
2lmt vom SSifd^ofe (t)on aRünfter ju 8e^n) empfangen.

ßlarftp^. Ort0. im $farrar4ioe ^n dlar^ola; bur(| ^ermittfung bcfi
^errn i)omcat)ttuIarg XibnU mitgei^eili.

In nomine sancte et individue Trinitaiis. Lotha-
rius Romanorum Imperator augustus. Notum fieri volumus
Omnibus fidelibus Christi || tarn ]t>re8entibu8 quam futuris, no-
bilem quendam terre nostre Rodulfum scilicet de Steinvorth
ob sui parentumque suorum eternam memoriam quicquid Dei
gratia hereditarioque iure habuit in Letthe, Claholthe, Mac-
chenberge, Vilmerigthorpe, Ruplo, Ohthepe, Caverwich, Elsne
et in loco maritimo, qui WUenho dicitur, usque ad aquam
quam Sethe vocant cum omnibus utensilibus, mancipiis, agris
cultis et incultis, silvis, aquis, pascuis fratrum et heredum

1133. 287

suorum Liudolfi videlicet et Udonis consensu ad usus Deo
eecundum beati Augustini regulam servientium libere tradi-
disse in loco pretoriali Hathemareslo presidente preside Go-
descalco, suscipiente advocato Hermanno de Avenstroth »)
nostro imperio iusto iudicio patrie. Quia ergo nostri officii
est nostrcque salütis esse certum habemus, Deo servieutes
ipsius adiutorio promovere, volumus et precipimus, ut nuUus
in eodem predio iniusta potestate aliquid aut calumpnia pre-
sumat exerccre*), nisi iusta commutatione adquisieiit. Advo-
catus ibi nuUus sit, nisi quem ipsi fratres unauimiter elege-
rint, et de manu episcopi accipiat. Qui si incommodus vel
inutilis fuerit: si semel bis vel tercio ammonitus non emen-
daverit, alium eligendi liberam Iiabeant facultatem. Et ut
hec traditionis nostre auctoritas rata et inconvulsa nunc et
in posterum permaneat, sigilli nostri impressione roborari
iussimus; subscriptis idoneis testibus: Warnerus episcopus
Monasteriensis, Siwardus episcopus Mindensis, Thiethardus
Osenbruchgensis episcopus, Gerhardus cardinalis, Anseimus
Havelbergensis episcopus; hi autem sunt principes, quiinter-
fuerunt: Ottho comes de Rinecche, Albertus comes de Bal-
lenstat, Fridericus Palatinus de Sumerischenburch , Heriman-
nus comes de Calvenlage*), Adolfus comes de Berge, Ger-
hardus comes de Honstath cum ceteris nobilibus: Wichboldo
et filio suo Bernardo, Herimanno de Bosenhage cum quatuor
filiis suis: Gerhardo, Thietmaro, Theoderico, Heinrico, Heri-
manno de Lippa^) cum compluribus aliis, quorum presentia
hoc factum est.

Signum domini Lotharii iercii (L. M.)®y Dei gratia
Romanorum imperatons augusti^J,
Data per manum Norberti archicancellarii et Magdeburgecsis

archiepiscopi.
Actum Dominice incarnationis anno MCXXXIIII:
indictione XU; regnante pio imperatore augusto (L. S.)

Lothario, anno regni eins VIII, imperii vero primo.

«) 3n de unb A corriöirt. — *) Über bcm brüten e fd^cint ein ^ccent ju
fte^en. — ») 1)ie in biefem SBotte beginnenbe Seile ^ot ßröfeeren ?lbpanb
als bie ftü^eren 8«ten, »eil Jle einer üor ber SBejd^rcibung beS ^Pergamentes
gebrochenen Saite, bie in ber umgef ehrten SKd^tung, tme bie jpSteren bei

286 1188.

htx ßufammenledun^ ber Utiunbe entflanbenen Saiten, (b. 1^. na4 Vu&eit)
gctniffen iji, nuStoew^t; bie uerlöngcrtcn SBudjPaben rcid^en nämlH über
bie ffoltc unb finb auf berfdben ßebrod^en. i>xt folgenben legten beiben
3etlen rüden bann nä^cr )u|nmmen. — *) ©tott Lippia. — *) 3)ic flou«
}en Unterfertigungen pnb mit buntleiec ^inte gef^tieben. Saturn utCb
Unterfeitigung f^etnt t>on berfelben Qanb, tote bet 3:est ber Ur!unbc ^cr»
juril^ren. Ob bie verlängerten ^u^^aben ber i^aiferunterf^rift t>on anbc«
rer l^onb b^^rü^rcn, al§ ber ?(nfang, njogc t(^ nitl^t ju entleiben. —
*) Sa9 Sonogramm l^at bie mer ^u^jtaben, toelc^e in bie Seitenarme be«
H eingef^tieben fmb, anberS txrt^ilt, aU baS bei Sd^annat, 8fuIbti4Kt
Idebn^of 6. 196 abgebilbcte ^anbaeic^en. (^3 fd^eint t>om j^aifei ooSaosjen.

Über bie @d^rift im 9lQgemeinen Detgl. bie älnnterhtngen.
3)ie ©ignumjeile fd^eint vox bem S;ef te geftattben ju l^abeu (oergl.
%nm. 3). 2)ie Siegelung- l^at mofjil DOt ber S^fAfi^^d ^^^ 3)atuind
ftattgefunbeu (Dergl. bie Stellung ber 3)atirung). — 3)a5 ©iegel
ift baS ed^te A'aif erftegel &oti)ax^, abgebilbet ^^annat, ^ulbifc^er
«e^nliof ©.196. (©ie Mnerfd^e äbbilbung 2;afel V, 32 ifl unrid^Hg
unb jid^eiut einem 92ad^fd^nitte entnommen.) @d ftel^t auf bem Aopfe.

S)ad miebergefunbene Original biefed Dielumftrittenen unb
aud^ t>on mir, fo lange nur SLbfd^riften vorlagen ^ für unöd^t ge-
l^altenen ©iplomS betoeift bie ^d^tl^eit. 3)ie ©d^rift ift gleid^}etttg^
ba€ Siegel äd^t. S)ie SanjleiDermerte unb bie ©atirung fd^einen
nid^t }u berfelben 3^^, mie ber 3;ept ber Urlunbe gefdjrieben, alfo
iDo^l in ber San^lei ober bod^ unter bereu 9luffi^t beigefügt gu
fein, (fo beftätigt fid^ §id(erd 99el^Quptung ber äld^tl^eit Seiträge
IL §. 320). J)iefer a;^atfad^c gegenüber iji eS aufgäbe beÄ ^or=
fd^erS, bie in ber Urhinbe Dorl^anbenen red^t auffallenben UnregeU
mäfeigleiten, bie biöl^er ju bercn SSerurt^eilung führten, jU erlldren,

3n ber Urlunbe ijl ber Ort, an meld^em bie ©tiftung, bie
beftätigt mirb, liegt, nid^t ermähnt, ba jebod^ Sette unb nid^t @lar^oI)
an erfter ©teile genannt ift, fo mirb ba& S)iplom ber alten ®rän:s
bung SRubolfg Don ©teinfurt, fiette, (»ergl. ©rl^arb R. 1551 bie
©d^enfung ber Siegenfd&aften bei aSolIen^oüen an biefc ältere ©tif=
tung) ert^eilt fein. S)ie Unflarl^eit be8 ©tplö unb eine Steige von
auffaltenben Slui^brüden mt nobilis terrae nostrae, manu epi-
scopi accipiat werben baburd^ ju erttären fein, ba^ ba8 ©oncept
beS ß^onte^tei^ aud einer nid^t in ber &an}lei, fonbern im Alofter
felbft ungefd&idft »erarbeiteten Sifd^of^urfunbe gefloffen ifi, bie
ebenfo wieber ber bifd^öflid^en aSeftätiguug be^ ÄlofteriJ ßlarl^ol§
(er^. ß. 1559 bei Äinblinger, 2». 35. III. U. 9 ex cop.; Or. im

1138 — 1136. 289

?Pf drtatd^foe jit Slarl^olj) ju ©runbe liegt, felBft aber nocl^ n{($t bclannt
ifl ; bann tnu§ bicfciS ßonccpt t)on einem ber OrtiSttameti Unfunbigen
abgefc^tieben fein, bo^Gunewich in Caverwich, Uchtorpe in Ohthepe
t>erborben ifl. %i!LX bie ©rflärung ber 3ufammenftettung ber S^wgen*
Teilte ifl boiS 2)atum }u bead^ten, bad nad^ SRa^gabe ber 9tegierungi^::
iafyce auf @ontmer 1133 gefteUt ifl, ohxooffl ^ntaxnaüon^a^x unb
^biltion onf 1 1 34 n)eifen. 2)em angenommenen S)atum nad^ mu^te
bie Qrfunbe in bie 3^it beS 9lom}uged faQen unb bem entfprid^t ed,
ba| mei^rere ber angeführten 3^^d^^ ^i^f^ ipeerfa^rt mitmad^ten
(t^ergl. »emi^arbi, ßot^ar von ©uppUnburg @. 438); bie Flamen ber
^ifd^öfe t)on S)tinben unb äl^nfler bagegen, bie ftd^er nid^t mit in
Italien waren, fo mie einer SReii^e roettUd^er Ferren, bie !aum
mit über bie Sttpen gejogen maren, lönnten bannaug ben Saugen
jener Sifd^of^urfunbe mitübernommen fein; ein S)urd^einanbers
werfen ber beiben Steigen, roflrbe bie nid^t burd^gefül^rte Slnorbc
nung nad^ bem Stange erllären. 2)iefe 9lnfe|ung beiS ^atumiS
nrirb burd^ bie tlnterfd^rift bed l^eiligen Storbert beftätigt, bem
bo« ©anjleramt nur für ben 9tomjug übertragen war (Sernl^arbi
©. 486 Hnm. 67). Ob bie l^ier nad^gewiefene Unterfertigung
einer für ^eutfd^lanb befümmten Urhtnbe aU 9lad^weii$ genügt,
baf i^m für ia» ganje 9teid[i bie @an}lergefd^äfte übertragen wa^
ren, ober ob eine 9ludnal^me ^ier vorliegt, bie burd^ bie S^l^atfad^e
ftd^erflärt, bag e^ fld^ um Seftätigung eined ^rämonftratenfer^
ßlofter^ ^anbelt, wage id^ bei ber Unfid^erl^eit be^ 3RateriaIiS nid^t
JU entfd^eiben (oergl. gidfer a. a. 0.). 5Die tjerle^rte Stellung beiS
©iegete fd^eint burd^ unrid^tige 3ettrennung mel^rerer auf einer
langen $aut burd^ Siegelung vorbereiteter 93Ianquettd }U berufen ;
^atte bie Xl^eilung in ber SKnm. 3 naiver befd^riebenen ^alte flatt::
gefunben, fo würbe ber jwifd^en Siegel unb 5Ranb gebliebene Staum
wo^I für bie Aanjieiunterfertigungen, nid^t aber ben ^^ einer
Urfunbe gereid^t l^aben. (S)ie Sitteratur bei Sernl^arbi ©. 526 Slnm. 8.)

218.

6t. 3322. Sorvei; 1136 2luguft 4.

Aaifer Sotl^ar III. nimmt ba^ von SBibeünbu^ (von ©d^walen-

^erg) gegrünbete unb vom Sifd^ofe S3ernl^arb von ^ßaberboni

begünftigte Älofier 3Rarienmünfter in feinen ©d^uft.

290 1136.

Warletintftnfler — 9[bf d^rif ten: saec. XV. a) Msc. 1. 131 6. 23. saec.
XVI. b) Msc. I. 130 e. 3. ®rud: Cr^Qtb C. H. 19 conf. R. 1568.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Lotharius
divina favente dementia tercius Bomanorum imperator augu-
stns. Cum omnium studia pro institutione religionis et ser-
vicii Dei inchoata amplecti et promovere ') debeamus, fami-
liarius tarnen in talibns nostris fidelibus nos accommodare
debemus^) et ipsorum devota studia iuvare et imperiali as-
sensu corroborare. Proinde tarn futurorum quam presencium
noveritindustria, qualiter fidelis noster Widikindus •) abbatiam
in loco qui vocatur Monasterium sancte Marie in sua fun-
davit proprietate, instituens ibi vitam monachorum secundum
regulam sancti Benedicti, ipsam ecciesiam cum omnibus ob-
latis seu adhuc offerendis Deo et matri ipsius delegando.
Cuius Studium BEBNABDVSPaderbumensis*) episcopus vene-
rabilis pari amplectens affectu huius institutionis offerendo
non minus sua studiosus cooperator extitit. Utriusque itaque
devotionem imperiali auctoritate nostra confirmando appro-
bantes precipiendo iubemus, ut nuUus archiepiscopus, episco-
pus, dux, marchio, comes, vicecomes nuUa denique magna
paryave^) persona in biis concessis prefatam ecciesiam dive-
stire®), inquietare aut molestare presumat. Si quis vero^)
contra boc^), quod noncredimus, presumpserit, centum libras
auri: medietatem camere nostre et medietatem eidem com-
ponat ecclesie. Quod ut verius credatur et ab omnibus dili-
gentius custodiatur, presentis decreti paginam sigilli nostri
impressione insigniri iussimus.
Sigillum ^) domni Lotbarii tercii Bomanorum imperatoris (L. M.)

invictissimi.
Ego Bertoldus vice Adelberti archicancellarii recognovi '®).

Datum anno^) incamationis Dominice MGXXXVI; indi-
ctione *') XIIII; pridie Nonas Augusti; anno vero regni regis '*)
Lotbarii XI; imperii IUI. Actum Corbeye >•). In Christi '♦)
nomine, feliciter, AMEN ').

*) a; promoveri b. — ') familiarius— debemus fe^lt b. — *) a; Widek.
b. — *) a; Paderborn, b. — ^) a; parvaque b. — •) a; devastare b.
— ') a; fehlt b. — ») a; hec b. — ») Statt Signum. — ") 1)te lln*
tetf<lirifl8aeilen fehlen b. — ") bj indictioni a. — **) b; fe^U a. —
") a; Corbee b. — ". Christo a.

' b;

r

I

I
f

'f.
» r r

TK« S^'^'

» X

ÄP«

^r >

lrutfull^elt

b et

SProöins SBeftfalen

bon

K. U)tlinaits.

ßtoetter S3anb.

I. sibt^etiung: 5)te Stcyte,

bearbeitet üon

Dr. %.9f^^n\ppl

SJiii Untcrftüfuiufi bcf^ XircctoriuiU!^ bot .Sluiiic^nd) '!l?rcuBi)d)cn

^„^ g^jp g f ^ "i i t 5 h? c I 3: n f c I n ?I b b i t b u n fl c n.

93? ü n ft e r,

2)ru(f unb SBerlog üon grlebrtcft SWegetiSbcrQ,

1.

1144. 291

219.

©t. 3482. ^ctÄfclb 1144 Dltobct 17.

jlöntg Sonrab III. beftätigt bem 9(bte Sonrab von ^elmar^^

Raufen bie ^rimlcgicn feinet ©tiftö.

i^efmordbiinffn. %>xud: b. @. 93. conf. (Sr^arb R. 1646.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Conradus

divina favente dementia Romanorum rex secundus. Justitie

definitio est, constantem ac perpetnam habere voluntatem

tribuendi unicuique quod sibi iure competit. Quam virtutem

cum omne hominum genus partim a natura partim institutis

legalibus edoctum colere et exercere semper debeat, precipue

tarnen regie dignitati congruit talem animi habitum immuta-

bilem induere. £iu6modi tarnen personis nostra dignatio in

omni pietatis et aequitatis defensione propensiorem debet ad-

hibere benevolentiam que divinis sincerius sunt mancipate

servitiis et obsequiis et nobis in administratione regni solli-

cite agentibus et orationis beneficio et veracis consilü subsi-

dio et indefessi laboris studio assistunt. Eapropter reverende

abba Conrade Helmershusensis cenobii ob petitionem charis-

simi et fidelissimi nostri Wilboldi venerabilis Stabulensis ab*

batis concedimus tibi et per te tuis successoribus ac mona-

sterio tuo in perpetuum omnem libertatem et immunitatem,

quam venerabili loco tuo dicto Helmwardeshusun a preffeces-

soribus et progenitoribus nostris regibus Romanorum vel im-

peratoribus Ottone videlicetimperatore, Conrado abavo nostro

imperatore, Henrico avo nostro imperatore, Henrico avunculo

nostro imperatore concessa et per privilegii paginam confirmata

sunt: hac videlicet rationis constantia, ut nulla deinceps persona

magDO vel parve potestatis cuiuscunque sit ordinis vel officii

presumat iam dictam ecclesiam tuam vel res ad ipsam per-

tinentes ullius impedimenti vel artis molestia inquietare, non

tributum vel aliquam functionem seu pensionem publicam

exigere, non servitium regale aut servitii redemptionem vel

99llman8, dalfcfUifimbcn IL »/4. 1880. 1^

292 1144.

hospitia seu prandia tollere, sed per omnia et in omnibus ex
antiqua regum et nostra concessione perpetua utatur libertate.
StatuimuB quoque, ut iuxta predecessorum nostrorum edicta
nuUum idem locus habeat advocatum, nisi quem abbas qui
pro tempore fuerit concordi fratrum consilio electum sibi
preficiendum ludicaverit. Gui advocato tam in ipso iam saepe
dicto loco, quam in aliis ibidem pertinentibus non licebit
hospitia sumere, non pallefredos tollere, non canes alere,
non pro adeunda curia vel expeditione nostra quodcunque
Bupplementi vel pensionis capere, non freda, non redibitiones
exigere, sed in omni importunitate locum, personas, fundos
totius negligentiae postposita materia studebit defensare.
Habeat etiam abbas in omne tempus liberam potestatem sta-
tuendi, habendi mercatum et nundinas publicas, percussuram
monetae formandi, thelonium accipiendi ibique diversarum
regionmn commercia vendendi et emendi. £a propter regia
et imperiali potentia decrevimus, ut omnes negotiatores et
institores caeterique bominum ad idem mercatum yenientes
yel ibi manentes seu inde reverteutes talem pacem talemque
iustitiam banni nostri interpositione obtineant, qualem illi
habent, qui Moguntiae, Cploniae et Trudimonie negotium
exercent talemque compositionem legum violatores huius pre-
cepti persolvant. Quecunque autem utilitas tam in bonis,
quam in moneta, theloneo, stationibus, ypothecis accrescere
potuerit, memorato cenobio suisque rectoribus in perpetuum
tradimus et confirmamus Deo ibidem militantium usibus pro-
fUtura. Et ut haec donatio sire confirmatio rat« et incon*
▼ulsa permaneat, presentem paginam sigilli nostri impressione
insigniri iussimus manuque propria corroborantes idoneos testes
subnotari fecimus. Henricus Moguntinensis archiepiscopus,
Bucco Wormatiensis episcopus, Wicherus Brandenburgensis
episcopus, Bemhardus Badelbornensis episcopus, Albertus
marchio, Hermannus comes de Wincenburg et frater eius
Henricus, Ludovicus comes de Turingia, Silo comes de Can-
renberg, Hervest comes de Tonna, Ludovicus comes de Lara,
^lulfuB abbas de Fulda, Henricus Hersfeldensis abbas, Wi-
baldus Stabulensis abbas, Reinhardus Reinheuser abbas.

1144 — (1188 — 1161). 293

Signum domini Conrad! Romanoram regis secundi.
Ego Amoldus cancellarius vice Henrici Moguntinensis
archiepiscopi et archidiaconi *) recognovi.

Anno Dominicae incarnationis Millesimo GXLIV; indi-
ctione VII; regnante Conrado secundo Romanorum rege, anno
regni eins VII; acta Hersfeld XVI. Kai. Nov. In Christo,
feliciter, amen.

>) Statt archicancellarii.

220.

@t. 3600. — (1138-1151.)

Jtdnig Sontab III. erlaubt bem ©rafen ®ottfrieb von XrnSs
berg unb Jtud^ auf feinen ®rbs ober Sel^n«® Atem eineSurg

)u bauen.

«ni#beri|. Drud: iKnblinger, 9Rfinjler'f4e ^ettrüfie 11. b. 171.

@eine CueSe toor toa^rf^einlt^ bte ftül^er in Msc. VI. 109 beftnbltd^
jic^t betlorene Vbfd^rift saec. XIY. — conf. (Srl^arb H. 1698.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Conradus
divina favente dementia Romanorum rex. Equitas iustitie et
regni auctoritas nos ammonent omnium quidem utilitati pro-
spicere, maxime vero eorum vota qui nobis et regno fideliter
serviunt modis omnibus promovere. Eapropter omnibus
Christi nostrisque fidelibus tam futuris, quam presentibus
notum esse volumus, quod nos dilecto et fideli nostro Ood-
frido comiti de Arnsberg et de Cuich hanc licentiam conces-
ßimus, quatenus fretus regia auctoritate ubicunque voluerit
in regno nostro castrum edificare in patrimonio suo aut in
beneficio suo, quod vel in presenti in regno habere vel ad-
hnc a regno acquirere poterit. Decementes igitur et regali
edicto precipimus , ne aliquis huius concessionis nostre statu-
tum violare presumat, sed sicut concessimus, prefatus comes
6. omnia pro voluntate sua faciat.

19

294 1146.

221.

©t. 3497. 6ort)e9 1145 (SKuflUp 24.).

Äöniß Sonrab III. tjerfünbet unb bcftättgt, bofe bie attarlgräfin
(gplid^a mit il^tem ©ol^nc SRarfgraf SKbelbert auf bte %i^^exei bei
Hugver, bic jtc jum ©drüben be3 Äloftetg ©orrcp unreÄtmä^ig
befaß, (}U Äaifer Sotl^ar« Qdt) oerjid^tet l^abe; unb ha^ Slbclbert
mit feinem ©ol^ne SIKarfgraf Otto auf bem SReid^atage ju
©oroep ben SSerjid^t erneuert l^aben.

®Ot»ft|. — %b{4rift: b. ®. 194. ^rud: (ST^atb C. IL 39. conf.
B. 1656.

In nomine sancte et individue Trinitatig. Cunradus di-
yina favente clemencia Romanorum rex secundus. Equitas
iusticie et regni auctoritas nos admonet ecclesiarum paci
clementer providere et religiosorum vota modis omnibus pro-
movere. Ea propter omnibus Christi nostrisque fidelibus tarn
futoris quam presentibus notum esse volumus, qualiter Eylicha
marchionissa piscationem quandam apud Hugver ab anteces-
sore nostro imperatore Ludewico cenobio Corbeiensi collatam
sed per insolentiam temporis ab eadem ecclesia alienatam
assensu filii sui Adelberti marcbionis vivente predecessore
nostro imperatore Lothario predicte Corbeiensi ecclesie remisit
et resignavit. Quam remissionem sive resignationem nobis
apud Corbeiam soUempnem curiam celebrantibus prefatas
Adelbertus marchio interventu et peticione Heinrici venera-
bilis Corbeiensis abbatis necnon Heinrici prepositi Corbeiensis
ecclesie confirmavit et eandem piscationem assensiente ') filio
suo Ottoue marchio^) coram nobis omnino exfestucavit. Nos
itaque ob regni nostri firmam stabilitatem et anime nostre
nostrorumque parentum perpetuam salutem prefatam pisca-
tionem et omnes possessiones Corbeiensi ecclesie pertinentes
sub nostra regali defensione suscipimus auctoritate regia pre-
cipientes, ne aliquis archiepiscopus, episcopus, dux, marchio,
comes vel vicecomes aut alia quelibet persona magna sive
parva predictam Corbeiensem ecclesiam vel res ad ipsam per-

1145-1147. 295

tinentes aliquo modo infestare presumat; sed ea que sui iuris
sunt tarn in familia quam possessionibus omni deinceps tem-
pore libere et pacifice possideat. Si quis autem , quod absit,
haiu6 precepti nostri statutum infringere temptaverit, centum
libras auri componat, qnarum partem dimidiam camere nostre,
reliquam vero predicte ecclesie persolvat. Et ut hec ab
Omnibus credantur et inviolata conserventur hanc inde cartam
scrihi et sigilli nostri impressione insigniri iussimus manuque
propria corroborantes qui presentes aderant testes subter
notari fedmus. Quorum nomina heo sunt: Theodewinus sancte
Rufine episcopuB apostolice sedis legatus, Thomas sancte
Romane ecciesie cardinalis, Bernardus Pathelbumensis- epi-
scopus, Rodulfus Halberstadensis , Bemhardus Hildeneshei-
mensis, Philippus Osenbrugensis , Heinricus Mindensis et pre*
dpue Fridericus Magadeburgensis, Thietmarus Verdensis,
AnselmuB HaTelbergensis , Heinricus Olomucensis, Wibaldus
abbas, Heinricus dux Saxonie, Adelbertus marchio et filius
eins Otto, Fridericus comes palatinus, comes^), Herimannus
comes de Wincenberg et frater eins Heinricus.

Signum domni Cunradi Romanorum regis invictissimi. (L. M.)
Ego Amoldus cancellarius vice Heinrici Moguntini archican-

cellarii recognovi.

Anno Dominice incamationis MGXLV; indictione VIII;
regnante Cunrado Romanorum rege U, anno vero regni eins
VIII. Datum aput Gorbeiam. Feliciter, amen.

*) Statt asBentiente. — *) Biaii marobione. — ^) 9or comes fe^U ein
9}am(n?

222.

Jaffe 5Rr. 30. — 1147 Oanitar).

Aönig Sontab III. mad^t bem $er}oge i^einrid^ Don @ad^fen
belannt^ hai er bie Aldfter ^etnnabe unb t^fd^bed bem XlofUt
Cor De 9 incorpotirt unb beut 9(bte SBibalb übergeben ^abe. S)ie
Wogtet über bie AUfler foQ ber $et}og nad^ Dorl^eriget S^er^

296 1147.

eintgung mit bem 9(6te von biefem fiatt vom StbniQt »u S^n
empfangen; ift leine aSereinigung ju etjielen, fo fott er bie

3Jogtei geredet l^anbl^aben.

<£ort»e^. — ^IBfdJrift: ®e§. @tOQt8-«r*iö »crlin. Drurf: Jafife, 6.207.

Cuonraduß Dei gratia Romanorum rex H(eiiirico) duci
Saxoniae gratiam suam et omne bonum.

Novit tua dilectio, quod fidelissimum et carissimum no-
stnun Wibaldum Stabaleneem abbatem propter unanimem
electionem et peticionem Corbeiensis ecclesiae eidem mona*
sterio prefecimus. Gaius ob insigne meritum quod fideli
ßeryitio de regno meruit secundum peticionem predecessoris
sni et obsecrationem Corbeiensis ecclesiae duo monasteria
feminarum, in quibus monastica religio iam defecerat, Kami-
nade scilicet et Visbike ad reformandam in eis diyini cnltas
religionem ex iudicio principum sibi et Corbeiensi ecclesiae
iure proprietario in perpetuam possessionem contulimus salyo
iure tnae advocationis quod habes in eisdem locis. Volumus
autem atque mandamus dilectioni tuae, ut, si interte etenm
convenerit, ius advocationis ad eadem loca ei vice nostra,
quemadmodum nobis debueras, resignes itemque ab eo et
a Corbeiensi aecclesia advocatiam recipias. Quodsi de hoc
inter vos non convenerit, donationem quam ecclesiae fecimus
ut contra omnes infestationes tuearis et advocatiam quam
de nobis super eadem loca tenes fideliter ac strenue at ad
firmamentum nostrae donationis amministrarestudeas, in pre-
senti pagina per obtentum gratiae nostrae tibi mandando
precipimus.

223.

©t. 3541. granifurt 1147 (SRätj).

Jlönig ©onrab III. beflätigt auf ©itten beö 3lbte^ SBibolb von

Soroe^ bie ^rimlegien unb 99eft|ungen bed @tifte$ Jperforb;

unb oerfprid^t für fid^ unb feine 9lad^folger e^ immer reid^iS::

unmittelbar }u erl^raUen.

füfftfütt, £)ri0.: 9hr. 39. $>xud: (St^atb C. IL 44. conf. R. 1689.

1147. 297

v^- In nomine sancte et individue Trinitatis. CSn-
radus divina favente dementia Romanorum rex se-
enndus. Ad regie dignitatis munificentiam || pertinet
bene de republica merentibus virtutum pr^mia tribnere, ut
et ipsi pro sue fidei constantia laboris sui emolumenta per-
cipiant et ceteri ad exeqnenda imperii ') munia bone spei
pleni et alacres fiant. Quocirca noverit omnium fidelium no-
strorum tam futnrorum quam presentis etatis industria, quod
noBter fidelis et carissimas monaBterii >) quod nova Corbeia*)
dicitur venerabilis abbas Wiboldus nostram dementiam adiit
petens , ut privilegia HERE VORTHENSIS monasterii ') oui nunc
venerabilis abbatissa ludith preesse cognoscitur innovare et
confinuare dignaremur. Guius religiös^ petitioni ob insignem
ipsius circa nos et regnum nobis a Deo concessum fidem
pietatis aurem indinantes per presentis pagine seriem sub
regie maiestatis tuitionem locum ipsum HEREVORDE cum
Omnibus sibi tam intus quam foris pertinentibus assumimus
eumque perpetua libertate donantes nostra et omnium prin-
cipum auctoritate lege in perpetuum mansura firmamus, ne
prefatum monasterium HEREVORDE in potestatem velditio-
nem sive subiectionem alicuius persone seu ecclesiastice seu
secularis dignitatis per aliquam donationem sive commutatio-
nem cedat, sed semper sub ordinatione et defensione regum
Tel imperatorum consistat et libertatem quam hactenus opti*
nuit in ordine et professione canonicarum sanctimonialium in

e

perpetuum potiatur. Et quoniam ab imperatore L v THEWICO

duo monasteria constructa sunt et a nostris predecessoribus

honore et diyitiis aucta: unum Tidelicet monachoitim quod

nova CORBEIA dicitur ad normam scilicet veteris Corbei^,

Hervordense vero sanctimonialium ad similitudinem Suessio-

nensis monasterii >) decretumque est ab eis, ut Corbeiensis

abbas quicunque pro tempore fuerit procurationem agat He-

revordensis ecclesie: ita videlicet, ut ioxta consuetudinem, qua "^^^ 293^
an(cillar)um Dei congregationibuB procnrari solent prepositi ex eccle-
siasiico ordine tam in disciplina quam in cunctis negotiis que famule^
Christi pro sexu et professione sua exequi non possent, ipsarum (provi-

sor et patronus) existeret, N08 quoque predecessorum noBtromm

298 1147.

vestigia sequentes confirmamus et decreto in etemom man-
8iiro statuimus, ut omnes (per) successionem Corbeiensis c^-
nobii ') abbates pre8cript(a procuratione et pa)trocinio abs-
que iilliu8 contradictione utantur et servata dignitate abba-
tißse in quibus opportunum fuprit Here(vorden)Bi congregationi
assistant. Scire preterea volumus (universitatem) fidelium,

quod prefatus imperator pro elemosina generis 8ui tradidit cellam que
vocatur MEPPIA cum decimis et podseesionibus (undique) ad eam pertinen-
tibus et e^cclesiam ERESBYBG circumqaaqae (per da)aB Saxonicas raatas
ad novam CORBEIAM; ad HEREYORDENSE vero monasteriuiu in epi-
scopatu ASNABRVGGENSI c^cclesiam BVINIDI cum subiectis sibi e^ccle*
BUS ')) i^ parrochia MIMcIE)RNEyORDI c^cclesiam ^ENI cum bis que
ad eam pertinent i^cclesiia ') : ita saue , ut decimarum aliorumque redi-
tuum proventuB omnes prefatis cederent monaBteriis et ab ipsis vicissim
procura(ren)tur subiectc^ plebes in baptismate, in eucbaristia, in sepul-
turis, in confessione peccatorum audienda, et presbyteri qui principales
^colesias tenerent archipresbyterorum officio fungerentur ad agenda
omnia que solent fieri ab archiproBbyteris epiecoporum. Et cum ipsi
epiBCopi circationes Buas ibi agere deberent, ad eorum mansionatica da-
retur, ut in capitularibus antecessorum nostrorum pre8criptumh(abet)ur:
videlicet quantum satis sit eis dari et epiBcopi non plus querant nee
cum pluribuB veniant, quam ut eis BufBcere poBsint. Ne autem in
summa debiti episcoporum servitii ') plus exigeretur, quam opus (sit),
statuerunt predictarum c^cdeBiarum epiacopi cum consenBu sinodali coram
antecesBore noBtro^) OTTONE imperatore et archiepiscopo RABANO
ce^terisque cum eo in sinodo agentibuB, ut dentur ad singulas (^cclesias
porci IUI valentes Binguli denarioB XII aut arietes VIII tantnndem va»
lentes, pofcelli IUI, aucc^ IUI, puUi VIII, eitule^ XX de medone, de
melhta cerevisa*) XX, de non mellita LX, panes CXX, de avena modii
C, manipuli DC; CBsetque in potestate episcoporum, utrum hc^c per
singulas e^ccleBias ad unum mansionaticum, an ad dno vellent habere.

ConfirmamuB ^) etiam omnes possessiones quas idem monaste-
rium hactenuB quiete optinuit, in quibus hec nominatim ex-
pressa sunt: Kene, Weteringe, Scopinge, Ibbenbure, Ligge-
rike, Linen, Bunethe, Rothinghusen , (Sca)paharda, Ymlo,
Bürde, Bekinminden. Goncedimus preterea atque constitoi-
muB secundum predecessorum nostrorum decreta liberam utri-
que loco potestatem eligeude de propria congregatione in
regimen sui per futura semper t(empora) congrue persone; et
ut nuUus iudex publicus licentiam in homines ad prefatum
monasterium HEREVORDENSE pertinentes ullam iudiciariam

1147. 299

habeat exercere poteBtatem, sed omnis eorum res coram ad-
▼ocat(o ipsorom) diffiniator; nee in silvis eidem ^cclesi^ per-
tinentibuB vel adiacentibuB aliqua pei*8ona maior aut minor
▼enari preBiimat, ne qnies ancillarum (Dei pertarbe)tur aut
coloni earum ad inopiam redigantur. Et ut hec confirmatio-
nis nostre*) auctoritas stabilis et inconyul&a omni permaneat
evo, hanc paginam inde conscriptam manu propria, ut infra
ridetur, corroborantes sigilli noBtri impresaione iussimuB in-
ßigniri.

Signum domni CSnradi Romanorum regis secundi, (L. M.) ^)
Ego Amoldus cancellarius vice Beinrici M^guntini (L.8.)

archicaneellarii^) recognoviy.
Anno Dominica incamationis MGXLVIP; indictione X^\
regnante G^NBADO Romanorum rege U^, anno vero regni
eins X»; DATA Frankenevorde «). Feliciter«), AMEN.

') 6tri{l^ auf htm ^opptl i. — ^) Sopitai^cn eingemengt. — *) über ber
Seile nad^ettogen. ~ *) 6iatt cerevisia. — ^) Sott ^er an feinere 64rift.
— ^) SDer eine ^iagonalfirid) ettoafi ^0er in fetner oberen ^filftc. —
') SHe (tan)Ierttnteri4rtfl Don anberer ^anb als bit Iftnigli^e nnb bte
er^e Snle.

ZHe @d(inft ungleid^maBig ; Dergl bie Srnnetritungen. — ^cA
@iegel ifl audgefaQeti; bie 9lefte laffen ^effnet 9lr. 45 erfennen.

224

6t. 3542. ^anlfurt 1147 (aRfttj).

jtönig Sonrab IIL befiätigt betn 9lbte SBiboIb von (&oxvt^

bie $tiDile0ten ber Stifter Soroei) unb ^erforb ; Derfprid^t fär ftd^

unb feilte 9lad^f olget fte immer reid^duitmittelbar )u er^folten ; unb

ft(|ert bem Xbte t>on Soroep ben Surgbann.

Sorveti. Crig.: 9lr. 50. ^rutf: (Ir^arb C. U. 44. conf. R. 1668.

v>- In nomine sancte et individue Trinilatis, CSn-
radus divina favente clemenlia Romanorum rex se-
cundus. Ad regie dignitatis munificentiam perlinet
bene de re publica \\ merentibus \nrtutiun premia tribuere,
ut et ipsi pro sue fidei constantia laboris sui emolumenta

800 1147.

percipiant et ceteri ad exequenda imperii munia bone spei
pleni et alacres fiant. Quocirca noverit omnium fidelium no-
strorum tarn futurorum quam presentis etatis industria, quod
noBter fidelis et carissimus monasterii quod nova GORBEIA
dicitur venerabilis abbas Wiboldus nostram clementiam adiit
petens, ut privilegia CORBEIENSIS ecclesi^ cui nunc idem
Tenerabilis abbas preesse cognoscitur innovare et confirmare
dignaremur. Cuius religiöse petitioni ob insignem ipsius circa
nos et regnum nobis a Deo concessum fidem pietatis aurem
inclinantes per presentis pagin^ seriem sub regie maiestatis
tuitionem locum ipsum novam videlicet GORBEIAM cum omni-
bus sibi tarn intus quam foris pertinentibus assumimus eum-
que perpetua libertate donantes nostra et omnium principtim
auctoritate lege in perpetuum mansura >) firmamus, ne prefatum
monasterium nova GORBEIA in potestatem vel ditionem sive
subiectionem alicuius persona seu ecclesiastice seu secularis
dignitatit> per aliquam donationem seu commutationem cedat,
sed semper sub ordinatione et defensione regum vel impera-
torum consistat ') et libertate quam hactenus optinuit in per-
petuum potiatur. Et quoniam ab imperatore LVTHEWIGO
duo monasteria constructa sunt et a nostris predecessoribus
honore et diviciis aucta: unum videlicet monachorum quod
nova GORBEIA dicitur ad normam scilicet veteris Corbei^,
HEllEYORDENSE vero sanctimonialium ad similitudinem
Suessionensis monasterii; decretumque est ab eis, ut Gor-
beiensis abbas quicunque pro tempore fuerit procurationem
Nr. 193. agat Herefordensis ecclesie: ita videlicet, ut iuxta consueiadinem,

qua ancillarum Dei congregationibus procurari solent prepositi ex ordine
e^eolesiastico tarn in disciplina qaaoa in canctis uegoiüs que famule^
Christi pro aexu et professione sna exequi non possent, ipsanun pro vi-
BOT et patronus existeret. Nos quoque predecess(orum) nostrorum

vestigia sequentes confirmamus et decreto in ^temum man-
suro statuimus , ut omnes per successionem Gorbeiensis cenobii
abbates prescripta procuratione et (patro)cinio absque ullius
contradictione utantur et servata dignitate a(bbati8se in quibus
oportunum fuerit) ') Hereforden^i congregationi assistant. Con-
firmamus etiam que prefatus predecessor noster imperator

1147. SOI

LfithewicuB aupradictis monasteriis pro elemosina generis soi tim-
didit : ceUam yidelicet que Tocaiar M£PPIA oom deoimi *) et possessio-
nibus und(iqae ad eam) pertinentibus et e^cclesiani ERESBYRG circum-
quaqae per duas Saxonicas rastas ad novam CORBEIAM; ad Herefor-
dense yero monasteriom in episcopatu Asnebruggensi ^) ^cdesiam BYI-
NIDI cum aabiectis sibi e^colesiis, in parrochia MIMIERNEVORDI ^ccle-
siam RENI cum bis que ad eam pertinent c^cclesiis: ita sane, ut deci-
manim aliorumqne reditnum proventus omnes prefatis cederent mona-
steriis et ab ipsis vicissim procurarentur subiectc^ plebes in b^ptismate,
in eucharistia, in sepul iuris, in confessione peccatorum audienda et
presbyteri qui principales e^cclesias tenerent archipresbyterornm officio
fungerentnr ad agenda omnia que solent fieriab archipresbyteris episco-
pomm. Et cum ipsi episcopi circationes snas ibi agere deberent, ad
eomm mansionatica daretur, ut in capitularibus aniecessorum nostrorum
prescriptum habetur : videlicet quantum satis sit eis dari et episcopi non
plus querant nee cum pluribus veniant, quam ut eis sufficere possin t.
Ne autem in summa debiti episcoponun servitii plus exigeretur, quam
opus sit'), statuerunt predictarum e^cclesiarum episcopi cum consensu
sinodali coram antecessore nostro OTTONE imperatore et archiepiscopo
RABANO ceterisque cum eo in sinodo (agenti)bu8 , ut dentur ad singolas
c^cclesias porci IUI valentös singuli denarios XII aut arietes VIII tan-
tundem valentes, porcelli IUI, auce^ IUI, pulli VIII, situle^ XX de me-
done, de mellita cervisa") XX, de nonmellitaLX, panes CXX, deavena
modii C, manipuli DC; essetque in potestate episcoporum , utrum he^o
per singulas ecclesiaB ad unum mansionaticum , au ad du o vellent habere.

Statuimus etiam atque concedimus iuxta decreta predecesso-
rum ') nostrorum liberam utrique loco potestatera eligende de
propria congregatione in regimen sui per futura semper tem-
pora congme persona; et ut nuUus iudex publicus ^) licentiam
in homines ad prefatum monasterium Corbeiense pertinentes
iillam iudiciariam habeat exercere potestatem, sed omnis
eonun res coram advocato ipsorum diffiniatur. Ei ut iusti-
dam que appellatur Burchban^) nemo sibi usurpare in eo-
dem loco presumat, nisi cui potestas ab eiusdem cenobii^)
abbate concessa fuerit; et ut liberi homines licentiam habeant
predia sua eidem monasterio oonferre nee quivis iudex aut
regia potestas solitum debitum aut publicum vectigal ab eis
deinceps extorqueat ^). Sed et se ipsos in proprietatem ipsius
^cclesi^ ad ins ministerialium tradere liceat et^) de infimo or-
dine ^) yidelicet de litis aut de censuariis facere ministeriales
abbas potestatem habeat.

302 1147.

Signum domni Cunradi ßornanorumregis secundi(LM') •/ (L. S.)
Ego Arnoldus cancellarius vice Beinrici Moguntini archi-

cancellarii recognovi *®/

Anno Dominice incarnationiB MCXLVII; indictione X;

o

regnante CVNRADO Romanonim rege II®, anno vero regni
eiusX. DATA APVD FBANKENVORDE. FELICITER, AMEN.

9on ^ier on fetnete 64nft. — ') 9lofur. — ») %u§ b e. 107 eig&nit.

— •*) @tait deoimis. — '') (£a|)itäI4en etttfiemengt. — *^) Bioit oerevisia.
^) donettur. — <^) ^et Keft na^geiragen. — -') ^ux |um ^etle er^Uen.

— "0 3tDif(i^n Unterf^tiftaeilen unb Xc£t ein gto^ei Sttnf^^raum.

Übet bie @d^rift nergl. bie SHnmerlungen. — S)ad 6iegel ifi
audgefaQen.

225.

et. 3543, 3544. granfftttt 1147 (3R&xi).

Aöitig (Sonrab III. betätigt ben Jlldrtem Soroe^ unb ^erfotb
i^tt ^^rioUegten unb bie benfelben incorporirten Aird^en ; er unter-
fieUt bie AÜfter ^fd^bed unb Aemnabe ber Slbtet Soroep mit bem
Sefe^Ie^ bog iperjog ^einrid^ non @Qd^fen bie Sogtet über Aeim
nabe nom 9lbte von Soroep }U Seiten empfangen foUe.

9orvtt9. Orig.: I. 9h. 51 mit glet^Iautenbem Sru^Qttde 9lt. 53;
II. »entQet üoOfiSnMge ^fuSfertidung 9h:. 52 ; III. mit 9oIb auf $iir|>ttt
gef^rieben im (Se^eimen StaatB'Vrd^e IBerlin. ^ritd: (Sr^arb C. 11.
46 conf. R. 1690.

^* /n nomine sancte et individue Trinitatis. (76nr/i-
dus divina favente dementia Romanorum rex seeun-
dus. Principalis dignitatie munificentiam decet, bene de re
publica II merentibus premia rependere et per congruos bonorum
graduB proTectos ceteris in exemplum et tamqnam bone spei
Signum proponere, ut tarn hi sui laboris emolumenta sine
fine mansura percipiant, quam illi a simiU mercedis gratia
se se non fraudandos intelligant. Qao circa noverit omnium
fidelium nostrorum tam fnturi quam presentis temporis indu-
stria, quod nos propicia serenitate fidem labores et constantiam
fidelissimi nostri nobisque karissimi Wiboldi GORBEIENSIS

1147. 303

abbatis intuentes tradidimus in perpetuum CORBEIENSI mona-
sterio et eidem, qui nunc divina vocatione et communi atque
concordi fratram electione preest, abbat! scilicet Wiboldo
nee non eunetis successoribus ipsius, auctoritate in eternom
yalitura, monasterium^) feminarum, quod vocatur KEMINADA
et de nostro atqne regni iure per manum Heremanni palatini
comitis de Rheno, quem ad hoc rite peragendum assumpse-
ramus (adYoca)tum, transegimus et firmaYimus super reliqulas
corporis Sancti VITI Martyris per aureum donntionis nostr^
anulum in potestatem et ius atque dominationem CORBEIEN-
SIS monaBterii in manum (pred)3cti abbatis Wiboldi et Adel-
berti marchionis de Brandenburch, qui vice comitis^) Here-
manni de Winzemburch CORB(E)INSIS monasterii advocati
eandem donationem no8t(ram) seu transactionem suscipiebat;
ita videlicet, ut CORBEIENSE monasterium prenominatum^
monasterium, scilicet KEMINADA, cum omnibus prediis,
Silvia et aquis tarn foris quam intus ad ipsum locum ^^ ) perti-
nentibus habeat, possideat, ordinet, utatur et servet, sicut
tenet sub suo regimine iure videlicet proprietario tres abba-
tiolas, quas fundator eiusdem nov^ GORBEIE, LSthewicus
pius (magni) Karoli filius ad eandem GORBEIAM contulit
scilicet ERESBVRGH nobile quondam Saxonum castrum nee-
non MEPPIAM atque ^) VISBIKE.Sane^) de prefato loco
neque milicia neque uUum servitium nobis aut regne debebatur,
et quoniam CORBEINSI monasterio tant iu milicia, quam in
servitio ad honorem regni et detensionem sancte ecclesie
dignitas coUata est^^), ex consensu fratrum et ministerialium
ipsius ecclesif statuimus ut pro augmento prefati monasterii
quod ecclesi^ CORBEIENSI in perpetuam possessionem tra-
didimus, ad debitum regis servitium VI marc^ aut servitium
VI marcarum regno de abbatia CORBEIENSI persolvantur.
Atque hanc nostre auctoritatis donationem ex iudicio princi-
pum regni nostri, sicut prescriptum est, mauere in perpetuum
decernimus. Primam iudicii sententiam dedit Burchardus
Argentinensis episcopus, quam secutus est Adelbero TREVI-
RENSIS archiepiscopus , Anshelmus Havelebergensia episcopus,
Heinricus Leodiensis episcopus, Sifridus Wirzeburgensis ele-

S04 1147.

otQB; FRITHERICYS DYXSVEVIE et Alsatie, Hörimäimas pala-
tiaus comes de RHENO, Conradus dux de Ceringa, CO NR AD YS
marchio de Witin, Adelbertus marchio de Brandeburch« Otto
filiuB ipsius eque marchio, Herimannus filiu8 eiusdem Adel-
berti marchionis, LSthewicus comes patrie de Thuringia, He-
rimannus marchio de BADA, Wernherus comes de Bathen,
Uthelricus comes de Lenzenburch, Uthelricus comes de Hor-
ninga^^^^^), Heinricus comes de Cazzenelenbogen, Marquardus,
Sibodo , Theodericas comes de Montbeliart et alii plures , qui
tanc affaere. Hoc qaoque notum esse volomas, quod vene-
rabilis pater noster Eugenius sancte Romane ecclesie^) pon-
tifex freqnenti nos adm(oiiitione) tam per suos, quam per
nostros legatos hortatus est, ut monasteria feminarum, que
nostr^ ditioni et ordinationi in regno nostro specialiter per-
tinent, in quibos divina religio penitus dilapsa est, reguläre
et reformare dignaremur, et quoniam sepe nominatum^) mo-
naeterium EEMINADA non iam monasterium, sed omnibus
pretereuntibus viam in peccatis commune, corrigi post multos
labores non potuit, si quidem multis religiosis et precipue
Mindensi episcopo^ in cuius parrochia situm est, idem mona-
isterium hanc operam iniunxeramus, ut inibi divina religio et
Bacr^ conyersationis cultus institueretur et rite obsenraretur
et quoniam Corbeiensi monasterio vicinum est^), tam ad
correctionem quam in proprietatem inibi contradidimus, nuUo
reclamante, nisi sanctf regule inimicus et pudicicie^^ hostis
fuerit inventus. Advocatiam^"^) vero sepe fati loci id est
Keminada et omnium prediorum ibidem pertinentium, quam
vir illustris Heinricus duz Saxonie a nostra et predecessorum
nostrorum regum videlicet seu imperatorum manu habuerat,
tradidimus iam dicto Corbeiensi monasterio, necnon preno-
minato abbati Wiboldo suisque successoribus canonice et re-
gulariter ordinatis in perpetuum, ipso duce cpnsentiente et
annuente et eandem advocatiam de manu ipsius abbatifi,
hominio prius ei cum iuramento fidelitatis propter id ipsum
facto, sponte et (nitro) recipiente. Auctoritate vero nostra
regia prefate^^ celle Eaminade damus ac decreto in perpe-
tuum yalituro confinnamus eandem libertatem, (quam habet)

1147. 306

Corbeiense monastorinm scilicet prefecturam nrbis, que vnlgo
dicitur Burgban , ea videlicet privilegii ratione , ut nullus dux,
nulltts marchio, nullus comes, nullus advocatus potestatem
habeat exercendi in atrio predicte^^) ecclesie, sed quicquid
preter ius et equum a famulis, (qui) tarn abbati, quam con-
gregationi obsequio cottidiano deserviunt, commissum fuerit
ab abbate vel ab eo, cui ipse mandaverit, corrigatur. £t ut
hec omnia rata et inconvulsa in perpetuum babeant(ur) pre-
cep(tum) hoc conscribi et imaginis nostre impreBsione insi-
gniri iussimus >).

Signum damni Cbnradi Romanorum regia secundi

invictissimi^^). CLM)V (L. S.)

Ego ArnolduseaneeUariusviceBeinrici Moguniini -) / \ • •/

ardiiepiscopi et archicanceUarii recognovi^J.

Data^^^) anno Dominica incarnationis M^^C^X^LVI^®;
indictione X. Anno vero domni CvNRADI secundi regis invi-
ctissimi Vmio. Actum ^^^) FRANKENEVORT^^). In Christo
feKciter, AMEN.

Sunt gtog gefd^rieOeR ben 9lefi ber Seile. — ') €(on) Don bemfttben
S^retber gesetd^nei. — *) ^ie Untetf^riftjetlen üon anbetet $anb alf bte
etfle Stile unb t^otait&geferügt , bo bie legten ^estaeilen enget %u\amß
metttücfen.

Slbrocid^unöen von II. (@t. 3544.)

J) dao feminarum monasteria Keminndn vidolieet atque Visbike.
II) Herimanni comitis de Winzenburcb.

ni) Duo praenominata monasteria Keminate scilicet et Yisbike.
rV) ad ipsa loca.
V) et.

VI) Sane ad prefata dno loca.

VII) No« iadicio principam ad corone^ nostre^ augmentum sicnt pre-
ecriptom est manere decernimus ftati ex conseDra MB Primam
iadicii.
VIII) Orninga.
IX) ecclesie^ Bummus pontifex.
X) sepe nominata monasteria Eeminada et Yisbeke non iom mona-
steria — communia — potaerant. Sa0 Übtige bif et qaoniam
Corbeiensi fe^(t.
XI) vicina sunt.
XU) pudicic^.

306 1147 — 1160.

Xni) Advocatiam biS Auctoritate vero nostra fe^U.
XrV) prefatifl daabus cellis Eeminade et Visbike.
XY) predictamm ecclesianun.
XVI) invictisBimi fe^It.
XVII) Actum.
XVIII) Data.
XIX) Frankenewort.

$eibe 9ludfertigungen ftnb von Derfd^iebenen ^änben^ aber im
%^%tt in einem Buge gefii^tieben; Sapitdld^en eingemengt. ®Ieid^
jeittge SWrfftlrift von I.: CoNRadi regia 11. (corrigitt) de Ka-
mina; von II.: Gonradi Regis de Kam. et de Visbike barüber
II. — 9ln beiben gro|e 99rud^{lAtfe bed gut aui^gepragten @iegeld.
(^effnet 5Rt. 45, Dergl. Xa^d II. 22.)

^ie älbtoeid^nngen ber SniSfertigung III

oon ^tuSferttgung I finb fcf^r Qering: borg aift StamenSenbunfi unb in
bem äBorte Burgban [tetS burch gefd^riebcn; ber ftaifer ^etgt im Xitel
Cuonnidufi, ber ^falagraf Herimaunus, ber SOflarfgraf bon Stettin Cun-
radns, ber ®raf oon fta^eneffenbogen Gazzelenbogan; fletnere ort^ogra*
p^tf^e ffbmet^ungeit ttid|t 911 ensä^nen. (91iKit]^Iutig au6 bem 9e(etmen
6toaiS«9[rd^oe pi tSerltn.) ^a8 ^lilonogramm ifi nic^t eigen^ttnbid boll«
}0({en.

Son ber Seftegelung (n)o^l burd^ @olbbuQe) nur bie burci^
einen Umfd^lag gezogenen, Dertnoteten 6eibenfäben erl^alten.

22«.

©t. 3568. ©peier 1150 (^bruar).

Jtönig eonrab III. lägt burd^ ein 9teid^i»::äRiniflerialen«®erid^t
ein Urt^eil bed ^oxveytx Se^n^^ofe^ beftätigen, burd^ mdd)e^
tibergriffe mel^rerer Sor^eper SRinifterialen, befonberi^ be^ ä^rud^feffen
fHabano unb feineiS »rubere £iuboIf, bie ftd^ felbftanbige SSerfiU
gung Aber bie SBorrätl^e ifyct^ Sel^n^l^errn , erblid^e SBo^nung inner»
l^alb beg Älofierg unb felbjiänbige^ (Serid&t über bie J)ienerfd^oft
bed Jtloflerd angemajst Ratten, }urüd(gen)iefen n)erben.

Sori^rl^. — Orig.: 9lr. 56. S)rudl. d^r^rb C. II. 55. conf. R. 1740.

'-<• In nomine sancte et individue Trinitatis. Cbn-
radus divina favenie dementia Romanorum rem se-

1160. 307

cundus. Si paci et tranquillitati ecclesiarum Dei pia et be-
nigna soUicitudineprospicimus, hanc vicissitudinem || nos a pio
Creatore nostro accepturos speramus, ut et regni nobis a Deo
commissi gubernacula in hoc tempore cum pace et tranquil-
litate possidere valeamus ac post regnum huius temporis in
regno eteme beatitudinis requiem apud iustum iudicem Deum
inveniamus. Notum igitur esse volumns universis regni nostri
fidelibus tarn presentis quamfuturc etatishominibus, qnaliter
dilectns et fidelis noster WIBOLDVS Corbeiensis monasterii
abbas multimoda necessitate ipsius monasterii compulsus ex-
posnit in auribus clementie nostre incommoditates et iniurias
quas a dapiferis et pincemis suis quidam predecessores eius
sustinuerunt et ipse a die prelationis sue in eodem monaste-
rio passus fuit Si quidem dapiferi et pinceme et reliqui qui
ministerii locum in domo Corbeiensis abbatis tenent quam
dignitatem vulgari nomine officia appellant, quasdam abusio*
nes in eisdem officiis sibi usurpaverunt, ut videlicet omnia
victualia et universam substautiam domus domni sui sub cu-
stodia sua teneant et cui placuerit eis inconsulto domno suo
eadem bona servanda et passim distribuenda conferant, tan*
tamque potestatem in istis officiis sibi asserere conantur, ut
domnis suis palam et quasi de iure suo prohibeant, ne claves
et custodiam rerum suarum alicui committant. Solent etenim
de rebus domnorum suorum proprias familias alere ac milites
suos pascere in tantum, ut in propriis domibus plerumque
aut tanta aut et plura, quam domni sui de facultatibus eorum
quas debuerant servare expendant et in dissipandis bonis
eorum modum omnino nuUum teneant. Huiusmodi ergo super-
fluas et dampnosas rerum suarum dissipationes cum prenomi-
natus fidelis et dilectus noster WIBOLDVS Corbeiensis abbas
de eadem domo eliminare ac domum suam secundum hono-
rem Dei et propriam utilitatem ordinäre temptasset, quidam
de ministerialibus eius: Rabano qui tunc officium dapiferi
administrabat cum fratre suo Liudolfo et paucis consangui-
neis suis multum ordinationi eius refragatus est atque cum
multa comminatione asserebat, quod potestatem officii sui
quam hactenus in domo illa exercuerat nunquam dum viyeret

SDilmonl^ ftatfn^Uvbn^ben n. «,^. 188O. 20

308 1160.

relicturus esfiet: ita ut sub imperio suo essent univena victu-
alia domni sui ac potestatem de eis habeat tribnendi cni
Teilet nee dati aut accepti aliquam rationem domno sno red-
deret nee claveß renim suarum alicui servare liceret, nisi
quem ipse ordinasset. H^c itaque contradictio inter ministe-
rialeß Corbeiensis ecelesie a prefato abbate domno suo ven-
tilata est et per iudicium eorum tarn eidem Rabanoni quam
Omnibus qui huiusmodi dominationem sibi de bonis domni
sui uBurparent omms potestas de committendis clavibus et de
<ni8todia rerum domni sui abiudicata est; hancque potestatem

abbati Gorbei(en8i) *) ab eo ^) sententiam iudicii

unanimiter adiudicaveront: ut claves et custodiam rerum
suarum liceret ei committere absque consilio dapiferi et pin-
cern^ cuicumque yoluisset. Dapifero autem et pinceme tale
iudicium adinvenerunt, ut in victualibus domni nullam pote-
statem dandi absque voluntate ipsius prorsus habeant, sed
cum domno suo secundum debitum officii sui ad mensam
servierint, hanc dignitatem de officio suo consequantur, ut
refecto domno ad mensam eins cum ceteris ministris de bonis
domni sui reficiantur et preter hanc nullam aliam potestatem
de rebus ipsius exerceaut. Huic comparium suorum iudicio
cum idem Babano acquiescere noluisset, prcdictus fidelis no-
ster Corbeiensis abbas apud clementiam nostram impetravit,
quod in plena curia nostra quam SPIRE celebrayimus iudicium
super eodem verbo a ministerialibus regni sciscitati sumus;
qui etiam in conspectu nostro et principum regni idem iudi-
cium, quod Gorbeienses invenerant, pari consensu asseruerunt.
Aliam preterea molestiam idem Rabano fratribus qui Deo
serviunt in Corbeiensi monasterio irrogari presumpsit, quod
videlicet infra muros et intra ambitum cimeterii eiusdem ec-
elesie hereditariam mansionem sibi yendicavit; super qua man-
sione cum satis fuisset commonitus tum a domno suo tum a
fratribus monachis tum a comparibas suis, quatinns ab ea
desisteret, noluit eorum salutaribus monitis obtemperare.
Unde ministeriales Corbeiensis ecelesie iudicii sententiam inter-
rogati abiudicaverunt tarn ei quam omnibus secularibus benefi-
cium in atrio ecelesie et quod aliquis abbatum *) tale benefieiun

1150. 309

potuerit prestare. Cum vero adhuc reluctaretur, nos item rogati
a fideli nostro predicto Corbeiensi abbate, cum interrogasse-
mus ministeriales nostros super eodem iudicio abiudicaverunt
ei in conspectu nostro et principum, infra atrium ecclesie
omnem hereditariam mansionem et omnibus abbatibuB et mo-
nachis talis beneficii concesBionem. Orta est nihilominus et
alia temeritas ab eodem Rabanone, quod intra muroB Cor-
beiensis monasterii quandam similitudinem dignitatis sibi he-
reditario iure *) vendicabat, quam prefecturam appellabat et se
Burkgravium appellari faciebat *) , cum omnes abbates eiusdem
monasterii hanc potestatem semper sub sehabuerint, utquic-
quid a suis infra rauros delinqueretur aut ipse corrigeret aut
camerario vel dapifero suo seu alicui de familia sua corri-
gendum absque uUa potestate in perpetuum mansura com-
mitteret. Hac autem potestate prefatus Rabano in tantum
abusus fuit, ut eam vulgari nomine appellaret Burgban et
secundum morem alicuius magno potestatis sepe infra muros
placitaret, et huiusmodi placita Burgdink appellabat. Adhcc
placita famuli fratrum raonachorum de coquina aut de pistrino
seu de quolibet eorum servitio cogebantur venire, qui etiam
si propter impedimenta servitii fratrum occurrere non pote-
rant riolenter et contumeliose a famulis illius pertrahebantur
et panem aut escam fratrum imperfectam relinquere compel-
lebantur. Huiusmodi ergo temeritatem de hac prefectura
circa Corbeiense monasterium ex iudicio principum regni
prorsus interdicimus et hanc potestatem in manu abbatis esse,
sicut antiquitus fuit, decemimus. Nam in yeteribus regum
et imperatorum preceptis continetur, ut nuUus dux, nuUus
comes, nulla alia secularis potestas aliquam potestatem infra
muros eiusdem ^cclesi^ exercendi iudicium habeat, sed per
abbatem et personas temporaliter a se ordinatas quicquid a
famulis monasterii contra iuris et equi rationem admissum
fuerit iudicari opporteat. Et si principibus contra Privilegium
imperiale non licet, multominus ministerialibus licere constat.
Hanc igitur prefecturam et supradictam infra muros laicorum
habitationem atque dapiferi et pincerne de committendis da-
vibus potestatem ab aliquo usurpari et hereditario iure ven-

20*

.^ I

310 1160.

dicari in supradicto monasterio nullatenus permittimus, sed
has tres predictas usurpationes secundum iudicia ministeria-
lium^) nostrorum atque sententiam principum regni omnibus
laicis decreto in perpetuum valituro interdicimus et horam
omnem potestatem abbati attribuimus. ludicium de clavibus
invenit C NRADVS ministerialis noster de Haga; de babita-
tione intra muros et de prefectura iudicium dedit item mini-
Bterialis noster CO NRADVS de Walehusen camerarius noster
a thesauris. Principes^) autem cum ministerialibus suis hi
interfuerunt: Ortlevus Basiliensis episcopus et sui ministeiia-
les, Heremannus Constantiensis episcopus et sui ministeriales '),
Guntherus Spirensis episcopus de sui ministeriales, Eilulfus
Morbacensis abbas et sui ministeriales, Waltherus Selsensis
abbas et sui ministeriales , — — Gampidonensis abbas et sui
ministeriales, Wizzemburgensis abbas et sui ministeria-
les , Clerus et populus Vurmaciensis ecclesie, que tunc vacabat ;
Clerus et populus Fuldensis monasterii, quod tunc vacabat;
Clerus et populus Laurishamensis monasterii, quod tunc va-
cabat; Frithericus dux Suevie et Alsatie et sui ministeriales,
Otto palatinus comes de Withelispach et sui ministeriales,
Herimannus marcbio de Bathen et sui ministeriales, Wem-
herus comes de Havekhesperch, ^thelricus comes de Lenzem-
burg, Willehelmus comes de Glizperch, comes Willelmus de
Juliaco, comes Imikho de Liningen, comes Vulframus de
Wertheim, Marquardus de Gronbach, Arnoldus dapifer*) de
Rotenburch, Heinricus marescalcus *) , Reingerus pincema*),
Thietpertus camerarius*) de Winsperch.

Signum domni Cunradi Romanorum regis secundi

invictissimi. (L. M.)*^ (L. S.)

Ego Arnoldus cancdlarius vice Heinrici Moguniini
archiepiscopi et archicancellarii recognovi.

Data anno Domini ce incamationis M^C^L**; indictione
XIII; anno vero domni CBnradi secundi regis invictissimi XII«;
anno autem domni Wiboldi Corbeiensis abbatis III®. Actum
SPIRE. In Christo, feliciter, AMEiN.

•) prescripti (?) b. 6. 99; ftoti predicto per alteram (?) — ») «omttur. —

1150. 311

^) 9on (ter an bie 3<ugen mit feinerer Sd^rifi angefügt; bie le^en Stilen
Jaben gertngtren 3tDif4cnraum. — ♦) Über ber 3ei(e angefügt. — *) f)er
ba$ A erjeugcnbe untere ^erbinbungSftrid^ ber j^reusarme fe^It.

Über bie @4irift »ergl. bie Slnm. — 5Da^ ©iegel ifi au^gefoUen;
i^ mat mit ^etgamentfireifd^en befeftigt.

227.

St. 3572. aBiit^burg 1150 (3uli).

koniq Sonrab III. oerleil^t bem älbte 993iboIb oon (SoiDep bod
9U(i^t in SRardberg Sergbau }u treiben unb äRünjen ju fd^Iagen.

99Wt^. — «bf^rtft: b. «5. 96. Drud: ^rlfiarb C. II. 67. conf.
R. 1741.

CoBraduH Dei gratia Romanorum rex äecundus Wic-
boldo Corbeyensi abbati buisque succeBsoribus regulariter or-
dinaÜB in perpetuum venas metalli videlicet auri, argenti,
cupri , plumbi et stamni et omnem pecuniain sive rudern eive
formatam que intra monteni Eresburch , qui CorbeyenBl eccleBie
iure proprietariü pertinere uoscitur, latet tibi et per te Cor-
beyensi ecclesie concedimus, daiuus et presenti scripto confir-
mamus, ut liceat tibi et BuccesBoribuB tuis abBque ulliuB per-
Bone contradictione in eodem monte fodere omne metallum,
quod inventum fuerit eruere et conflare tuiBque et fratruin
tuorum UBibuB licenter aptare, ut tanto ineliuB poBsit Corbe-
yensis eccleBia tarn diviniB quam regni rebuB BubBervire. Data
est hec monimenti cartula apud Wyrtzeburcb ; anno Dominice
incarnationiB MCL; indictione XIII; propter servitium fidele
BupraBcripti abbatiB.

SHefe Utlttnbe fd^elnt auf einem {leinen ^ttttl gefd^eben
gemefen gewesen )U fein, ba fte bem @(|reiber von b guerft ent:^
ging unb auf bem unteren Staube ber betreffenben ®eite mit ber
Überfd^ft: Eiusdem Gonradi regiB de metalÜB fodendiB in
monte Martis nad^getrageu mürbe, ©ie %oxm ifi ungemöl^nlid^ ;
ein entfd^eibenbei^ Urt^eil Aber ätd^tl^eit unb Unäd^t^eit verbietet
bie Slrt ber Überlieferung; 5Rr. 248 erwähnt biefe Urfttnbe nid^t.

312 1151.

^alfc niöd^te in feinen Slb fd^rif ten , bie itn SBolfcnbütteler ärd^io
benil^en (1. @. 597) tiri regelred^teS 3)iplom baxan^ jured^t, tnbctn
er Sfiri^mon, Suüocation, Unterfd^riftöjeüen l^injufügte, ba^ 35tt=
tum oettJoDftänbigte unb ben Xe^ct jured^tftu^te ; bod^ bctoeifeii
feine SRafuren unb ßortettuten nur ju beutlid^, bafe er lebiglid^
biefelbe üuette benu|te, bie aud^ uns ju ©ebote fte^t. QHad) vom
%oiii mitget^eilter Slbfd^rift.)

228.

@t. 3580. (göln «nfang a»ai) 11 öl.

il ö n i 9 ® n r a b III. beftätigt bie 3lemagener (?) S9efi|ungen ber ÄlÄfter
ßte^born unb ©t. SWaria in Überwaffer ju SRänfter

unb nimmt [ie in feinen ©d^uj.

Wfitiftfr B. — ^bfd^iifi: a. fol. 6v. $)rud: (^r^atb C. IL 60.
conf. R. 1746.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Conradub
divina favente dementia Bomanorum rex augustus. Quotiens
religiosorum virorum in suis oportunitatibus preces exaudimus,
non tantum illiß sed et noBtre saluti feliciter consulimus.
Respectu igitur divine mieericordie et quia nostra interest
tranquillitati ecclesiarum semper studere, ecclesie sanctonim
Cosme et Damiani in Liebem et monacbis ibidem ') Deo eer-
vientibuß et sororibus in ecclesia sancte Marie in Monasterio
Bub regulari districtione degentibus in prediis suis que in ter-
ritorio nostro Reumacensi videlicet in Lorstorp et Gimersheini
et in Grien modo conquisierunt vel posthac iuste conquirere
poterunt: in domibuß, agris, vineis vel aliib utilitatibus secu-
ritatem et pacem perpetuam dedimus et nostra auctoritate
sub banno regali per presentes et futuras generationes sanxi-
mu6, ut ubi nominatur et est specialiter regia potestas, ibi
panperes Christi de quibus predictum est specialiter nostram
experiantur clementiam et nuUam patiantur oppressionem vel
iniuriam. Ut autem huius nostre tuitionis presidium stabile
et ratum omni tempore permaneat, hanc paginam sigilli nostri
impressione signari precepimus. Huius confirmationis privi-

1161 — 1152. 313

legii iestes sunt: Walterue maioris ^colesie in Colonia deoa-
nu8, GerarduB Bunneusis arcliidiacoiius et preposituB, Thie-
poldus Sancteusis archidiaconus et prepositus Ulricus Susa-
ciensis prepositus, Nicholau» abbab Sigebergeusis. Liberi:
Poppo de Hollende, Burcbardus de Wede, Arnoldus de Blan-
chenheim et frater eius Gerardus, Gerardas de Hachene et
frater eius Thiodericus, Heremannus comes de Hardenberch
et frater eius Nevelonch, Evehardus de Heingebach, Walte-
ru6 Susatiensis advocatus. Ministeriales: Heremannus Colo-
mensis advocatus, Heinricus de Volmusteine , Heinricus de
Alpenheim, Adolfüe de Gorzenich, Amalricus de Wormerstorp,
Philippns de Pime, Thiemo de Susatia, Marsilius (et alii
quam pluree)*).

Signum domni Conrad! secundiRomauorum regis augusti. (L.M.)
Ego Arnoldus domni Couradi secundi Romanorum regis augusti
cancellarius vice Mogontini archiepiscopi Heinrici archican*
cellarii recognovi.

Acta sunt hec anno Dominiof incamationis MCLI; in-
dictione XIIII; regnante domno Conrado secundo glorioso
Romanorum rege augnsto, anno regni eius XIIII.

>) übet ber QiiU: vel inibi -^ *) 3n einer fonfl nur Serf^Ied^erungen,
feine iSerbeffetungen bietenden fclbjianbisen Hbfd^tift in o. 6. 18 bic
$areni^cfc auQefttgt; ebenba NeTelonh.

229.

@t. 3622. eotfi 1152 (SlprU).

R'önxQ gtiebri(| I. bcftätigt bie SÄetnagener (V) »cfilunöen ber

Älöfter ßieiJbortt tittb ®t. SWarta in ftberroaffer }u

aßüniier nnb nimm fw in feinen ©d^ufe.

<9irüiiflet B. — iab{(^rifi: b. 6. 14. ^rud: mnblinQer, SBoInteftein
IL 16. conf. dr^orb R. 1777.

4

In nomine sancte et individue Trinitatis. Frethericus

divina favente dementia Romanorum res augustus. Quotiens Xr. 228.
religiosorum virorum in suis oportunitatibus preces exaudimus , non tan-
tam illis sed «t nostre salati feliciier consulimus. Respectu ergo divine

312 1161.

galfe ma^te in feinen «bfd^riften , bte int 3Br' .esiarum wmper
berufen (1. 6. 597) ein regelred^teS 3)tpIom ' * Conradi r^^s
er e^riämon, 3u»ocation, Unterfd^riftöjet' .-ibus'l eSe8ia"iauc^

tum oerooHftänbigtC Unb ben 2^t »' Uegeutibus in predüs suis
feine Stafuien unb Son'eitUten nU" u in Loratorp et Gimersheün

biefelbe Guelle benuftte, bie a\X^ «"J i»»*« conquirere poterunl,

golfc ntitoetbeilter 2l6f(|rift.) ^ *" "«>''*'» »10^"^^*« sub banno

citiones sanximus , ut ubi nominatur

Ä pauperes Christi de quibus predi-

^jeriautur cJementiam et tiullam paciajitur

^liJ vel iniuriam. Ut autem tiostre taicionis

^tüox omni tempore permaneat, haue paginam

ÄöniaSonr- yjoo*^ signari precepimus. Huius confirmationis

ni >t -^ '*'' Äüot: Arnoldus Uolonieiiöis ecclesie venera-

vjj ^^ //•»", Olricus Sosatiensis prepositus, Albertus,

/!*^erpn^^^V^'^^' Dia^rcliio Albertus, Albertus comes de

jl^'f ffeinricus comes de Arnesberg; liberi: Theodericus

^^tjßue, Rathardus de Ruderberge *), Walterus advo-

^e ^^^^öftciensis, Jonatas de Volmunstene, Philippus de

^^^öJi'*» minißteriales: Heremannus advocatus de Colonia,

ricuß de Volmunstene, Adolfus de Gorzenich, Amalricus

Vurmestorp, Thimo et Marsilius de Sosat, Godescalcus de

jj^^herburne et alii multi.

5]giiun3 domini Fretherici Romanorum regis augusti. (L. M.)
Ego Arnoldus cancellarius vice Heinrici Mogontini
archiepiscopi et archicapellani.

Data Sosatie anno Dominice incarnationis MGLII; indi-
ctione XV; regnante domino Fretherico Romauorum rege au-
gusto, anno regni eins primo. Actum in Chrieto, feliciter, amen.
■) Statt Rudenberge.

230.

©t. 3626. üßerfcburg 1152 SRai 18.

Äötttg griebrid^ I. (jicbt bcm SCbtc SBBibolb t)on gortiet) eine
©cfaTnmtbeftätiöung bcr ^rimlegien für bie Stifter Soroci)

unb ^erforb.

epr»tl|. Cr ig: 9h. 57. ^rudE: drl^rb C. IL 64. couf. R. 1779.

1162. 315

nomine sancte et inäividue Trinitaiis. tWi-

divina favente gratia Romanorum rex. Ad Nr. 224.

itis muniticentiam pertiueb beiie de republica merentibus

lia tribuei'ti, ut et ipdi pro sue^ || fidei üonstantia laboris

V percipiaiit et ceteri ad exeqaeuda imperii munia bonv^

eres fiaiit. Noveilt igitur omuiuin iidelium uostrorum

quam presentium iudastria, quod nuster fideiia et

•jrii quod nova COKfiElA dicltur veuerabilis abbas

clttiiientiam iuterpellavit, ut phvilegia CorbeieiwiB

m veuerdbiliä abbas preesBe coguoscitur iimovare et

. cuiur. Cuiuö religio»e^ peticioni ob iusignem ipsius ndem

.auum et patruum nostrum beate scilicet lecordationiH

.tecessoremnostrum inclitum regem CONRADVM necnon et

circa promotionem nostram in regnum cuius gubemacula Deo
auctorepost mortem eius suscepimus aurem pietatis mclinantes per
preseDtis pagise seriem sub regie^ maicstatis tuitionem lucuiu ipsum novam
videlicet COKBEIAM uuni omnibus sibi tarn iutus quam foris pertinen-
tibus assumimus eunique perpetua libertate douautes, quemadmodum

pie memorie predecessorem nostrum eiusque progenitores
reges et imperatore» ante eum fecisse cognoscimus, uostra

et omBium priucipum auctoritate lege in perpetuum valitura tirmamus,
De prefatum monasterium nova C'OKBEIA iu puteutateiu \ü1 ditioucui
sive subiectionem alicuius per»one^ seu e^colöäiastice seu »ecularis digni-
tatis per aliquaiii donationern seu commutatiouem cedat, sed sempcr
sub ordiuationü et defensioue regum vel imperatorum consistat et liber-
tate quam hactenus obtinuit in perpetuum potiatur. Et quoniam ab

o

imperatore LYTHEAVICO U9 mouastena constructa sunt et a uostrie
predecessoribus honorc et divitiis aucta: unum videliccl uionachortim
quod nova CORBEIA dicitur ad uormam scilicet veteris Corbeie^, Hera»
vordense vero sanctimonialium ad similitudiuem Suessionen^io monasterii,
decretlim est ab eis, ut Corbeiensis abbu^ quicunque pro tempore fne-
rit procurationem agat Herivordensis e^cclesie^ ita videlicet, ut iuzta
consuetudinem qua ancillarum Dei congregationibus procurari solent
prepositi ex ordine e^cclesiastico tarn in disciplina quam in cunctis ne-
gotiis que famnle^ Christi pro sexu et profeseione sua exequi non pos-
sent ipsarum provisor et patronus existeret; nos quoque predecessorum
nostrorum vestigia sequentes contirmamus et decreto iu e^temum vali-
taro statuimus, ut omnes per successiouem Corbeiensis ce^nobii abbates
preschpta procuratione et patrocinio ubsquc ullius contradictioiie utan-
tnr et servata dignitato abbatisse^ in quibus oporiuuuui fuerit Uerevor-
densi congregationi assistant. Coufimiamus etiani ei dem qui nimc

divina vocatione et communi atque concordi fratrum electione

314 1152.

luiBericordie ei quia iiostra iuterest tranquillitati ecclesiarum semper
studere, imitantes etiam predecessoris nostri Conrad! regis
augusti benivolentiam ccclesie sanctorum Cosme et Daniiaui in Lies-
bern et mouachis iuibi Doo servientibus et sororibus in ecclesia saucUi
Marie in Monasterio sub regulari distriütioue degeutibus in prediis sais
que in territorio nostro Reumacensi videliuet in Lorstorp et Gimersheiin
et in Grien modo conquisierunt vel posthac iuste conquirere puteruut,
securitatem et paceni perpetuam dedimus ac nostra auctoritate sub banne
regali per presentes et futuras generationes sanximus, ut ubi nominatur
et est specialiter regia potestas, ibi pauperes Christi de qaibus predi-
ctum est specialiter uostram cxperiautur clementiani et nullam paciantur
oppressionem vel molestiam vel iniuriam. üt autem uostre tuicionis
precddium stabile et ratum omni tempore permaneat, hanc paginam
digilli nostri inpres^ionc signari precepiniu8. Huius connrmatlOlllS

privilegii testes sunt: Arnoldus Uoloniensis ecclesie venera-
bilis episcopus II"", Olricus Sosatiensis prepositus, Albertuö,
Heinricus; principe»: marcbio Albertus, Albertus comes de
Ormenech, Heinricus comes de Amesberg; liberi: Theodericus
de Hachene, Rathardus de Ruderberge *), Walterus advo-
catuB Sosaciensis, Jonatas de Volmunstene , Philippus de
Tremonia; ministeriales: Heremannus advocatus de Colonia,
Henricus de Volmunstene, Adolfus de Gorzenicb, Amalricus
de Vurmestorp, Thimo et Marsilius de Sosat, üodescalcus de
Patherburne et alii multi.

Signum domini Fretherici Romanorum regis augusti. (L. M.)
Ego Arnoldus cancellarius vice Heinrici Mogontini
archiepiscopi et arcliicapellani.

Data Sosatie anno Dominice incarnationis MCLII; indi-
ctione XV; regnante domino Fretherico Romanorum rege au-
gueto, anno regni eius primo. Actum in Christo, feliciter, amen.
*) 6tati Rndenberge.

230.

&t. 3626. aRerfeburg 1152 äRai 18.

Äötttg f^riebrtd^ I. (jicbt bem äbte SD8iboIb t)on ßorucp eine
©cfantmtbeftötigwng ber Privilegien für bie Stifter ßoroet)

unb ^erforb.

iSüntt^. Cr ig: !»t. 67. '^xud: dtl^axb CIL 64. couf. R. 1779.

1162. 315

Vj- In nomine sancte et individue Trinitatis. Fri-
thericus dtvina favente gratia Romanorum rex. Ad Nr. 224.

regie^ diguitatis muuiiicentiam pertiueb beue de republica merentibus
virtutum premia tribuere^ ut et ipdi pro sue^ || fidei constantia laboris
sui emolumenta percipiaut et ceteri ad exequeuda imperii muiiia bouü^
spei pleni et alacres fiaiit. Noveiit igitur omuium iidelium oostrorum
t(aiii) futurorum quam presentium industria, quod nuster fidelis et
karifiBiiuus munasierii quod nova CORBKIA dicitur veuerabilis abbas
WIBOLDus nostram üleiiientiam interpellavit , ut privilegia Corbeiensis
e^ccleijie^ üui nunc ideui veuerabili» abbas preesse coguoscitur inuovare et
coniiruiare dignarcmur. Cuiub religio»e^ peticioni ob iusignetn ipsius fideni

circa domnum et patinium nostrum beate scilicet recordationis

antecessorem noßtrum inclitum regem CONRADVM necnon et

circa promotionem nostram in regnum cuius gubemacula Deo
auctore post mortem eins suscepimus aurem pietatis inclinantes per
presentis pagine^ seriem sub regie^ maiostatis tuitionein locum ipsum novam
videlicet COÜBKIAM uum omnibus »ibi tarn intus quam foris pertinen-
tibus assumimus eumque perpetua libertate donauteS) quemadmodum

pi^ meniorie predecessorem nostrum eiusque progenitores
reges et imperatores ante eum fecisse cognoscimus, uostra

et omuium principum auctoritate lege in perpetuum vahtura lirmamus,
ne prefatum monasterium nova C'OKBEIA in potestatem vül ditioneui
sive subiectionem alicuius personc^ seu e^ccleaia^tice^ seu secularis digni-
tatis per aliquaui donationem seu commutationem cedal, sed sempcr
sub ordinationu et defensiouc regum vel impcratorum coiiüistat et liber-
tate quam hactenus obtinuit in perpetuum potiatur. Et quoniam ab
imperatore LVTHEWiCO IF mouasteria constructa sunt et a nostris
predecesBoribuB honorc et divitiis aucta: uuum videlicel monachortim
quod nova CORBEIA dicitur ad normam scilicet veteris Corbeie. Here*
vordense vero sanctimonialium ad similitudiuem SuessioneuHir« monasterii,
decretlim est ab eis, ut Corbeiensis abbuti quicunque pro tempore fue-
rit procurationem agat Herivordensis e^cclesie^ ita videlicet, ut iuzta
consaetndinem qua ancillarum Dei congregationibus procurari solent
prepositi ex ordine e^cclesiastico tarn in disciplina qnam in cunctis ne-
gotiis que famule^ Christi pro sexu et professione sua exequi non pos-
sent ipsarum provisor et patronus existeret; nos quoque predecessorum
nostrorum vestigia sequentes conlirmamus et decrcto in e^ternum vali-
taro statuimus, ut omnes per successiouem Corbeiensis cc^nobii abbates
prescripta procuratione et patrocinio ab^quc uUius contrudictioue ut-an-
lur et servata dignitate abbatisse^ in quibus oportuuum fuerit llerevor-
densi congregationi assistant. Confirmamus etiam ei dem qui nunc

divina vocatione et communi atque concordi fratrum electione

ai6 1152.

Corbeiensi monasterio preest abbati scilicet Wiboldo necnon
cunctis successoribus ipsius auctoritate in etemum valitura
moDasteiium quoddam quod vocatur KEMINADA, quod piis-
simus predecessor et patruus noster beate memori§ CONRA-
DVS rex pro iidelitate et peticione prenominati fidelis ')
Nr. 225. et karissimi nostri Wiboldi abbati» tradidit super reliquias
corporiH sancti VITI martyris per aureum donatiouis 8Ue anuluni
in potestatem et ins atque dooiinationem Corbeieueds monasterii: ita

videKcet, ut Corbeiense monasterium prenominatum mona-
sterium scilicet KEMINADA , quemadmodum et a '-*) reve-
rendo patre nosiro papa Eugenio per auctoritatis me Privi-
legium eidem Corbeiensi ecclesie confirmatum esse dinoscitar,

Nr, 225. cum omnibu» prediis suis, silvis et aquis tain foris quam intus ad ipsum
locum pertinentibttshabeat^), possideat, ordinet, utatur et servet; sicut
tenet sub suo regfimine iure videlicet proprietario tres abbatiolas, quas
fiindator eiusdem nove^ Corbeie^ L&thewicus plus magni Karoli filias ad
eandem Corbeiam contulit: scilicet ERESBYRCH nobile qnondam Saxo-
num castrum cum decimis circumquaque per duas Saxonicas
rastas adiacentibus necnon Meppiam atque VISBIKE cum decimis

Nr. 224. et possessionibus undique ad eas pertinentibus ; ad HERIYOB

DENSE vero monasterium in episcopatu Asnebruggensi e^cclesiam Buindi
com subiectis sibi ecclesiis, in parrochia MIMIERNIVORDI eoclesiam
RENI cum bis que ad eam pertinent e^cclesiis. Preterea quod ab

ezordio eorundem monasteriorum Corbeie scilicet et Herivor-
densis a nostris antecessoribus constitutum est, nos quoque
firmiter servari volumus: videlicet, ut ubicumque vel ipsa
monasteria vel celle eorum casas aut curtes babuerint ex re-
bus quas ibidem laboribus suis adquimnt, decimas dent ad
portam monasterii nee alibi eas dare cogantur, quatinus inde
in nostram ac totius generis nostri perhennem mercedem
supervenientibus peregrinis et hospitibus serviatur, sicut in
regia capitulari et in decreto sinodali permissum est sceuo*
dochia et reliqua fidelium pauperumque constmi hospitalia
et mos fuit semper in sacris concedi cenobiis. Statuimus
quoque, ne episcopi aut eorum archipresbiteri in ipsorum
ecclesiis a suis presbiteris missarum celebrationes iieri inter-
dicant, sed, siquid sui iuris sibi inde negari putant, ad no-
stram presentiam et synodalis examinis iudicium deferant.
Sed et hoc decemimus, ut decimas vel decimales ecclesias

1162. 317

immo umversas posaessiones suae in quibuslibet episcopiis
precipue in Bremensi, Osnebargensi et Patberburnensi, ubi
plorimas babent et res et decimas, ita integerrime teneant
atque possideant sicut ab autecesBoribus Dostris regibos yide-
licet et imperatoribus bactenus tenuerunt atque possederunt.

Concedimus etiam iuxU decreta predecessoruio oostrorom lib«raiii Nr. 224.
utriqae loco potestatem cligende^ de propria congr^atioae in regünen
sui congrue^ persone^ et statuimus, ut nullus iudex publicuB licenüam
in honiines ad monasterium Gorbeiensc ▼el ad prenominatas cellas
ipsilis pertinentes uUam iadioiariam babeat exercere potestaUm » nd
omnis eorum res coram advocato ipsoriun dif&uatur; et ut iustioiam qua
appellaiur BYRCHBAN nemo sibi usarpare ibidem presuumt, nisi cui
potestas ab eiusdem cenobii abbate conceaua fuerit; et ut liberi homines
licentiam babeant tam (ip)808 quam predia sua eidem monasterio con-
ferre ; nee quivis iudex aut regia potestas oolitum debitum aut publicum
vectigal ab eis deinceps extorqueat. Sane quod püssimum prede-

cessorem nostrum inclitum et gloriosum principem felicie me-
morie domnum ac patruum nostrum regem CoNRADVM ex
iudicio principum^) ac^) min(i6teriali)um ^) regni in plena
curia Btatuisee cognoscimus, nos quoque eius vestigia sequen-
(tee) decreto in etemum valituro firmamuB atque statuimus,
ut nullus laicorum babitationem infra muros predicti Cor-
beiensis monasterii sibi aliquando usurpare audeat beredita-
rio iure, sed cymiterium quemadmodum congruum est reli-
giosorum habitationibus liberum et expeditum omni tempore
pateat. Hoc quoque simili firmitate precepto nostro robora-
mu6, ut dapiferi atque pincem^ Corbeiensis abbatis nullam
omnino potestatem de comittendis clavibus reruni domni Bui
babeant, sed in dandie clavibus et ordinandis rebus domus
sue liberam potestatem, quemadmodum a predecessore nostro
per iudicii sententiam determinatum esse novimus, abbas in
perpetuum obtineat. Ut autem hec omnia rata et inconvulsa
in perpetuum habeantur, cartam hanc conscribi et sigilli nostri
impresBione signari precepimus. Testes vero hi affuerunt:
Sveno rex Danorum qui ibidem reguum suscepit de manu
domni regis, KNVT alter Danus qui ibidem regnum in manu
domni regis retutavit, Hartwigus Bremeiisis archiepiscopus,
Othelricus Halberstadensis episcopus, Burchardus Argentinen-
sis episcopus^), Wikmannus Cicensisepiscopub ^), Daniel Pra-

318 1152.

gensis episcopus^)^ Bernhardus Patherbrunnensis episcopus ^),
HemricuB Mindensis episcopus^), Heremannus Ferdensis, An-
öhelmusllayelebergensis, Emehardus Micheleinbergensis, Wik-
kenis Brandeneburgensis , Marquardus Fuldensis abbas, Hein-
ricu6 Heresfeldensis abbas ^), Amoldus Niemburgensis abbas,
Heinricus dux Saxonie, domnus Welpho avunculus eius, Con-
radus marcbio de Misna et filii eius, marchio Adelbertus et
filii eius.

Signum domini Fritherid Romanorum regis

invictissimi. , ^ . .

Ego Amoldus canceUarius vice Heinrici Moguniini v/ v • •;

archicancellarii recognovi^J,

Data IN CVRIA Mersburch«). Anno incarnationis Do-
mini M®C«>LIP; indictione XV*>; anno domni Fritherici Roma-
norum regis P. Actum in Christo, feliciter, Amen. XV®
KL. Junii »<>).

') ^it feinet Sd^ft na^ttta%in. — '^) a übet bet Seile nadjifiettaoen. —
^) ^on ^tct an i^ bie ©d^tift Bebeutenb feinet al§ Dot^et, ]ebo4 uexgtö«
bett fle fid^ gegen ba§ 6nbe toiebet. — ♦) Übet bet SfiXt nod^ettagcn. —
^) ^ietouf toeifen bteSud^ftabenre^e flat ^in; ebenfo b unb c. — ^) ^a^intct
mdt, bte bem 6teee( $Ia(| I&^t (gtdtet, S^ittOgc I. 299). — ') Der üorbetc
%^i bcS ^DtQflonal^ttd^ tft unfid^ct. - '*) 3>ie Kansletiinterfd^tift f^etni
bon anbetet ^anb olS bie Signumgeile unb f))ätet al8 baS ^ERonogtainin
gefcttigi. — ^) In — M. fd^eint nac^ettagen. — '") Amen — Janii nad(«
geiiagen? (^ergl. jeboi^ gidfet, IBeittfige II. 460.

Ü6er bie @d^tift oergl. bie älntn. 9lud^ bie QmQenxdfft oon
Testes an fd^eint jugefügt ju fein (giäer, ^Beiträge II. §. 231).
^ortiDäi^enb erfd^einen ß^apit&Id^en ber Wlinn&ctl eingemengt. —
S)aiS ®iegel ift abgefaUen.

23 la.

Jafif6 SRt. 388. (1152 3ttli.)

Stbnii ^riebtid^ I. üerfpridgt bem älbte SBibalb t)on @ort)e9

Ma^e für (burd^ ben Überfall golcminiS unb SBJibefinbS non

Sc^malenberg) erlittene^ Unted^t unb l&bt i^n ium SKeic^^?

tage nad^ SSüi^butg.

1162. 319

SprMI^. ~ 91bf4tifi: «e(. €taatS»«[t4ib «crltn. Dtucf: Jaffe, Mon.
Corb. ©. 620.

F(ridericu8) Dei gratia Romanorum rex W(ibaldo) Cor-
beiensi abbat! gratiam suam et omne bonum.

Preter communem karitatis legem qua cunctos regni
principes honorare compellimur persoDam tuam special] di-
lectione complectimur et ea, quae ad honorem tuum spectare
noscuntur, libenter volumus per omnia promovere. Super in-
ioriis igitur aecclesiae Corbeiensi illatis debita tibi affectione
compatientes discretioni tuae commonendo consulimus, ut
adversa quae existunt in presentiarum equanimiter süfferas
nostramque vindictam mitigato animo prestolari non graveris.
In brevi etenim cum temporis oportunitas se nobis Domino
favente prebuerit, talem tibi vindictam faciemus, quod alii
similia committere trepidabunt. Preterea te ignorare nolumus,
quod tercio Idus Octobris curiam generalem ex consilio prin-
cipum vita comite Wirceburc celebraturi sumus. In qua pre-
sentiam tuam nobis cupimus exhiberi.

231b.

Jaffe 3tr. '68\). (1152 3uli.)

ßönig ^rtebrid^ I. Derfprtd^t bett äRdnd^en oon ßoroep dta^

für ba« tJ^nen (burd^ golcroin unb SQBtbcfinb von ©d^rottlenbcrg )

sugefüfltc Unted^t unb befiehlt bcn ®ottc*bienft roiebcr^

aufjunel^inen.

8ori»f|^* — Hbfd^rift: ®e^. 8taQtS«9(r(i^t) Berlin. %xnd: Jaffe, Mon.
Corb. @. 621.

F(ridericus) Dei gratia Romanorum rex universo conven-
tui Corbeiensis aecclesiae gratiam suam et omne bonum.

Universitatis vestre doloribus debita affectione compati-
mur et vestris angustiis admodum condolemus. Cum autem
oportunitas se nobis Domino favente prebuerit, ita vestras
intendimus ulcisci iniurias, ut et dolor vester omnino mitigari
debeat et omnes qui vindictam persenserint similia commit-

3&0 1152.

tere non pr«sumant. Verum, quia propter easdem ininrias
diyina sicut accepimus in vestra aecclesia silnernnt, cruces
stemuntur, reliquiae sanctorum moventur, discretioni vestrae
propensius commonendo consulimus et mandamus. ut cruci-
bu8 sanctisque reliquiis in statum pristinum restitutis aeccle-
siastica celebrantes officia divino cultui more solito insistatis
firmiter sperantes, quod plenariam vobis vindictam vita connite
faciemus.

231 c.

Jaffe 9lr. 390. (1152 .^uli.)

Aönig t^riebrid^ I. Derfprid^t ben Säurgem oon $ö$ter 8lad^e

an 9o(cn)in unb äSibetinb (t)on Sd^tualenbetg)^ verbietet i^nett hai

Derfptod^ene 0elb ju jal^Ieti unb befiel^lt bie jerfWtten »cfe-

fHgttngen lüieber aufjubaucn.

eotvrt^. — %bf4rifi: <S^e](|. ©iaaiS-^rd^to Berlin, ^ruä: Jaffe, Mon.
Corb @. 521.

F(ridericu8) Dei gratia Romanorum rex universis bürgen-
8ibu8 de Huxera gratiam suam et omne bonum.

Iniuria8 a Folcwino et Widekindo vobis illatas satis au-
diyimus; de qmbu8 vita comite talem faciemu8 vindictam,
quod alii aimilia committere non presument. Verum quia
pecuniam eisdem malefactoribus sicut accepimus persolvere
spopondistis, per presentia vobis scripta firmiter precipimus,
ut nullam pecuniam eis persolvatis. Precipimus etiam, ut
Valium et alias vestras munitiones quae noviter destructae
esse noscuntur sub nostra tuitione reedificare pro viribus
studeatis.

232.

St. 3733. — 1155.

Jtaifer gtiebrid^ I. befUtigt bie ®ränbttng bed S&ofbtx^ $arbe«
l^aufen butd^ Sifd^of Seml^aTb von ^obetbont.

ii^ar^fliailfrtl. — Kurae 9{ott): Msc. I. 242. b, 24. Situdf: Saaten,
ad «in. conf. (Sr^arb R. 1884.

iidd. 321

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Notum sit
universitati fidelium tarn praesentium quam futurorum, quod
ego Fridericns Dei gratia Romanonim imperator augustns
yelocem et momentaneum rerum temporalinm transitum in-
taens solos eos prudenter transitoria dispensare iudico, qui
in thesauros coelestes per manns pauperum ea reponentes
omnino transire non peimittunt. Venerabilis igitnr et dilecti
nobis Bemhardi Patherburnensis episcopi Studium et devotio-
nem, quam in pauperes Christi habet commendo et magnifico
certus, quia eadem qua mensus fuerit, immo superhabundanti
et superfluenti , mensura recipiet, quidquid in usus pauperum
in aetema tabemacula se recipientium erogaverit. Ecclesiae
igitur quam in Hersindehusen iniciavit et divina cooperante
voluntate ad consumationem usque perducet quuecunque vel
ipse Tel aliorum quilibet fidelium ad sustentationem pro Christo
pauperum ibidem Deo famulantium delegavit atque contradidit
rata et inconvulsa permanere volumus et firma regali censura
et auctoritate stabilimus et confirmamus. Si quis autem quic*
quam eorum quae praenominata ecclesia possidet ausu teme*
rario amferre tentaverit, ut reus regiae etiam maiestatis tan*
quam sanctionum regalium contemptor et violator appareat,
sigilli nOBtri impressione cartam auctoritatis nostrae insigniri
fecimus. Anno Dominicae incarnationis MCLV; indictione II •);
anno regni nostri V; imperii vero primo.

») Msc; III ©d^oien. — SScrgf. über Ut ^aiibf^^rift btc ^tnlettung ^elmarl«
fyiu\tn II, a.

S)ie Urlunbc ift in bcr gortn i^rer Überlicfcruno jiel^r x>ex^
bdd^tiß. — galle ftufete Re in ?eiuei* in SBoIfenbüttel (Uthinbens
fammlung I. ©. 639) befinblid^cn 3lbfd^rift jurcd^t, fügte bie
tlntcrf d^tiftjeilcn : Signum domni Fritherici. Ego Amoldus can-
cellarius vice Heinrici Mogunti archiepiscopi et archicancel-
larii recognovi l^inju unb tJcrDoUftänbigtc bie Satirung: Datum
Wormatie Id. Decembr. anno Dominica incarnationis M^^CoL^V«;
indictione IIII; anno domni Fritherici Romanorum imperatoris
augusti regni V; imperii I.

322 1166.

293 a.

Jaflfe SRr. 447. (1156 Cnbc 2)eccmber.)

ßaifer ^riebrid^ I. bcfiel^lt bem @r}btfd^of SBid^mann üon 3RaQ^
beburg bei ber i^nt vom ^apfie übertragenen Sntfd^eibung in bem
Bel^nten- Streit jwifd^en Sorvep unb Odnabrud bie Sorve^f^en

Privilegien genugenb ju bead^ten.

S9ri>ct|. — ^bfd^rtfi: (&t^. StaatS-^r^b Berlin. S)rudf: Jaffe, Mon.
Corb. S. 579.

F(ridericu8) Dei gratia Romanorum Imperator augustns
dilecto 8U0 W(ichmanno) Magdebruggensi archiepiscopo gra-
tiam suam et omne bonum.

Serenissimi imperatores nostri utique predecessores di-
vino edocti spiritu sanxerunt ea quae ad beatissimae iura
spectant aecclesiae tamquam ipsam sacrosanctam et religio-
sam aecclesiam venerabiliter ab omnibus illibata custodiri
et ea potissimum, quae ab imperiali domo ad quodcunque
religioBum collegium collata sunt nuUa vi aut dolo aut
aliquo temerarii contractus nomine alienari. Horum utique
rationabilibus inherere vestigiis pietatis nostrae est pro-
positum et omnibus ecclesiis Dei maximeque bis quae impe-
riali specialiter ditioni subesse noscuntur, iura et possessiones
earum conservare humanitatis nostrae est intentio. Unde
quoniam a pontifice almae nostrae urbis Bomae iudicem te
ordinatum esse cognoyimus super negotio, quod intervenera-
biles principes nostros abbatem Corbeiensem et episcopum
Osembrugensem actitatur super quibusdam decimis a divae
recordationis Luodewico imperatore augusto Corbeiensi aec-
clesiae coUatis sed postea nescio quo alienationis titulo ad
episcopatum Osembrugensem translatis, prudentiam tuam ez-
oratam esse volumus, ut tenore privilegiorum Corbeiensis aec-
clesiae diligenter considerato debitum et optatum finem eidem
causae imponas.

1167. 323

234 a.

Jaffe $Rr. 459. (1157 Slpril— aRai.)

Äaifct gricbridEi I. beficl^tt betn goller bcn von i^m gefangen
gcl^altenen SWaurlnuÄ, ben ber abt von ©oruep ate SRtntfierialen
bcttnfprud^t, b{8 ju einer ©ntfd^eibung be8 Sifd^ofa (gricbrid^) üon
aroünflcr über bie ©ered^tigleit ber »nfprüd^e be« abte« anf @tet
lung von ®ctfeln ober ©id^erung t)on l^unbert aWarl in

grei^eit ju fefeen.

&OWi% — Ibj^iift: ^t. etaatS'Kr^iO Setlin. I)r udf: Jaffe 6. 692.

F(ridericu8) Dei gratia Romanorum Imperator augustus.
F(olkero) gratiam suam et omne bonum.

Veniens ad nos fidelis et dilectus noster Corbeiensis abbae
cum ministerialibus suis conquestus est nobis, quod de Maurino
ministeriali Corbeiensis ecclesiae quem in captivitate tenes iniuste
nobis suggesseris et quod per iniusticiam tue ditioni eum subsi-
deris; atque per consanguineos eiusdem hominis et per ministe-
riales Corbeiensis ecclesiae se probaturum iudiciario ordine pro-
mittit, quod Corbeiensis ecclesiae ministerialis tarn ipse quam
frater eins sit. Unde quia iusticiam ei et ecclesiae suae ne-
gare non possumus, placet nobis et sub optentu gratiae nostrae
tibi precipimus, quatinus acceptis obsidibus vel certitudine
centum marcarum, si ad constitutam diem non redierit, eum
de captivitate liberum dimittas, donec coram episcopo Mona-
steriensi cui causam banc discutiendam commissimus et ab-
bate Corbeiensi vel nuntiis ipsius tractata causa et diligenter
investigata veritate si probari potuerit per lineas consangui-
nitatis, quod ministerialis sit, domino suo abbati et Corbeiensi
ecclesiae eum absque contradictione remittas; sin autem in
huius rei probatione defectum babuerit, eum ad te denuo
recipias. Monasteriensi autem episcopo die quam determi-
naverit tibi pro hoc negotio te presentabis et quicquid di-
ctante iusticia iudicaverit observabis.

ilmani, ftatfcontfuidcii n. »/s. leao. 21

;ö4

1157.

234;b.

Jaffe 9lr. 460. (1157 april— SRaiO

,<i;»ft gticbrid^ I. trägt bem S3ifd^ofc %ntbn^ von fßtünftet

^u Unt^rfud^uTtg unb rid^terlid^e Sntfd^eibung batübet auf ^ ob bet

iH>ii beul %ttkn Rollet gefangen gel^altene äRautinni^ ein SRi^

niftetial be^ Stiftet ®ott)ep fei.

Ifp^^f^ _ Kbfi^rtft: @e^. @taatS*^r4tii »erlitt. 2)rttd: Jaffe €. 593.

F(ridericu8) Dei gratia Romanorum Imperator augustus.
|\ri€lerico) Monasteriensi episcopo gratiam soam et omne

bonum.

Accepimus querelam dilecti et fidelis nostri abbatis

Corbeiensis ac ministerialium ipsius pro quodam viro nomine

Matirino quem captiyum tenet homo quidam liber nomine

Folkerus de terra tua quem Gorbeienses asserunt ministeria-

lern esse ecclesiae suae. Quia ergo imperii nostri dignitatem

in eo maxime exaltamus, si iudicium et iusticiam confugien-

tibus ad nos faciamus, attente industriae tuae iniungimus,

quatinus acceptis bis litteris nostris diem utrique parti pre-

figas et auditis utriusque partis allegationibus et disquisita

diligenter veritate, si Gorbeienses per consanguineos illius

probare potuerint, quia sit ministerialis ecclesiae Gorbeiensis,

liberum eum restituas, si autem hoc probare non valuerint,

prenominato viro eum remittas.

235 a.

Jaflfe 5Rt. 464. (1157 Suli.)

Äaifet gtiebtid^ I. tl^etlt bem 3)omptopfl, 3)ombed^ant unb
Sletud ju OSnabtiid nttt^ bag et 9Bi6aIb ben älbt t)on SotDe^
ilbettebet l^abe feine Serufung an ben päpfilid&en ©tul^l in feinet«
3el^ntenfiteit mit bet D^nabtüdet ftitd^e aufjufd^ieben unb fotbett
fie auf^ einen Setgleid^ mit SBiboIb einjugel^en^ n)ibtigenfaIIiS
et felbfl bie 6ad^e vox fein ©etid^t jiel^eV metbe.

(Sot^f^. — Vbfd^rifi: Q(e$. 6taate-9rd^it) IBerltn. S)tudr: Jaffe €.597.

1157. 325

F(ridericu8) Dei gratia Bomanorum Imperator augustus
preposito et decano et universo clero Osnebrugensis ecclesiae
gratiam suam et omne bonum.

Memor supplicationis vestrae quam unai^miter in con-
spectu nostro cum essemus apud vos profudistis, ut que-
relam dilecti et familiaris nostri Wibaldi Corbeiensiß ab-
batis ac fratrum ipsius quam babent pro decimis in epi-
scopatu Osnebrugensi sedare et componere temptaremus,
in curia quam apud Bavenberg in octava Bancti Johannis
baptistae celebraviinus cum eodem fideli nostro de boc
verbo tractavimus. Set manifestius et plenius intellecta
ab eo tota hac causa — quia videlicet Corbeiensis ecclesia
easdem decimas a primordio constructionis ipsius monasterii
collatas ßibi a fundatore suo imperatore Lutbowico et ab
omnibuB successoribus illius imperatoribusque et regibus pri-
yilegiis coniirmatas legitime possedit usque ad tempora abavi
nostri Heinrici quarti imperatoris , qui in discordia illa , quae
fuit inter eum et papam Romanum ipsas decimas pro quadam
indignatione cuidam Osnebrugensi episcopo concessit — audita
inquam tota serie huius causae memoratum fidelem nostrum
abbatem a querela sua licet iusta boc tempore cessare et ab
appellatione qua episcopum yestrum et prepositum Theode-
ricum atque magistrum Tbetbardum in presentiam apostolicae
sedis vocarit pro nostra dilectione desistere monuimus. Idque
ab eo multum reluctante egre tandem obtinuimus. Hanc ergo
querelae dilationem nolumus, ut in augmentum elationis vobis
assumatis. Sed boc vobis attente monendo precipimus, ut
cum predicto abbate et Corbeiensi ecclesia interim compo-
nere de eadem querela studeatis. Nos enim cum tempus
acceperimus, si prius composita non fuerit, eandem querimo-
niam per nos ipsos discutiemus; et tam pro ecclesia Cor-
beiensi, quae ad ius imperii nostri spectat, quam persona
quae ibi praeest, quae diu et multum imperii servivit, sive
iudiciario ordine sive alia convenienti compositione eandem
causam terminabimus.

21

«

326 (1160— 1189) — 1161.

235 b.

— (1160—1189) —

Äaifcr gricbrid^ I. ücrlcil^t bcm SIbtc ©(ontob) unb bem

Äapitcl t)on ©otüep

Sorvet^. — 9((fd^iift: (Srogmeni) d. ®. 60. Uneebnult.

F(ridericu8) Dei gratia Romanorum Imperator et semper
augustuB dilecto ac fideli suo C(onrado) Gorbeiensis ecclesie
abbati, capitulo et universis tarn hominibus quam eiusdem
ecclesi^ ministerialibus gratiam suam et omne bonum.

Quoniam dilectum ac fidelem nostrum abbatem et omnium
vestrum universitatem nobis et imperio nostro fidelem semper
et devotam plurimis sepius experti sumus argiimentis, idcirco
honorem ecclesie vestre immo nostre et iura a predecessori-
bus nostris et (?) nobis ei coUata non solum conservarc verum
etiam augere nostre serenitatis studebit dementia. Qua-
propter universitati

236.

6t. 3912. Sobi 1161 (3uni).

Jtaifer %x\tbxx6i I. beftätigt bie Privilegien bed ^ofterd (Sap-
penbetg auf bitten bed bortlgen giro))fteS Otto.

90pp€nbtt^. CriQ.: 9{r. 18. 2) tu dt: (Stl^QVb G. 11.96. conf. R. 1885.

C In nomine sancte et individue Trinitaiis. Fride-
ricus divina favente dementia Romanorum imperator et sem-
per augustus. Religiosam vitam eligentibus imperiale convenit
adesse presidium et protectionis || nostre su&agium impertiri,
ne forte cuiuslibet temeritatis incursus aut eos a preposito
revocet aut robur, quod absit, sacre religiouis infringat. Ea
propter dilectissimi consaguinei nostri Ottonis prepositi cete-
rorumque fratrum in ecclesia beate Marie sanctique Johannis
apostoli et euvangeliste de Capenberge ad Dei servitium con-
gregatorum iustis petitionibus clementer annuimus et dive

1161. 327

memorie progenitoris noBtri Henrici imperatoris IUI. vestigiis
inherentes prefatam ecclesiam in qua divino mancipati i) sunt
obsequio sab imperiali protectione suscipimus et presentis
scripti privilegio commnmmas. Inprimis siquidem statuen-
tee, ut ordo canonicuB qui secundum Dei timorem et beati
Augustini regulam ibi auctore Domino institutus esse dinosci-
tur perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter obseiTetur.

Preterea quascunque possessiones, qseconqae bona in terris, vineis,
mancipiis '), censibus, decimis, molendinis, aqnis aquarumve decursibuSf
pratis, pascuis, nemoribus, campesiribus , collibus, yallibas aut quibus-
libei aliis rebus eadem ecclesia in presentiaram iuste possidet aut in
fatarum concessioue pontificum, largitione regum vel principum, obla*
tione fidelium seu aliis iustis modis Deo propitio poterit adipisüi,

firma eis eormnque successoribus etillibata permaneant. In-
primis in quibus bec propriis duximus vocabulis exprimenda, Gapen-
berg, Curede, Wisele, Wesheim«), Werne, Heile, Alstedde, Mengede,

Nette, Hylibecce, Sorbeke, Längere, Wetmare, Lenclare,

Stikelewic, Herberite, Velmede et quicquid eis ') Winemarus

de iure suo concessit ecclesias Wemam Alnon necnon deca-

niam in predictis ecclesiis, ecclesiam de Sorbeke. Ad hec

paci et quieti eorum providere obtantes imperiali auctoritate

inibemus, ut nuUa ecclesiastica secularisve persona Gapenberg

et eins ambitum vi vel fraude occupare vel incastellare ^)

presumat aut religiöse conversationis vires exinde removere.

Decemimus ergo, ut nuUi omnino hominum liceat eandem

ecclesiam temere perturbare aut eins possessiones prefatas

necnon minutas decimas de Wisela, de Foresta, de Cassla

aufere vel ablatas retinere, minuere seu aliquibus vezsationi-

bus *) ') fatigare. Set illibata omnia et integra conserventur

eorum pro quorum gubematione ac sustentatione concessa

sunt usibus omnimodis profutura. si qua igitur in futurum

ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam
sciens contra eam venire temptaverit ') secundo tercioye commonita,
nisi presumtiouem suam congrua satisfactione correxerit, indigna-
tionis nostre penam sentiaet, C libras auri compositura ') : medie-
tatem camere nostre, alteram medietatem prefate ecclesie.

Huius rei testes sunt: Hillinus arcbiepiscopus Treverensis.
Episcopi: Fridericus Monasteriensis, Henricus Leodiensis,
Gottifridus Traiectensis , Guarnerus Mindensis, Hevirgisus Pa-

328 1161-^1173.

deburnensis, Heliminannus Verdensis, Albero YerdunensiB,
Guillimarus Brandeburgensis. Principes: ConraduB comes pa*
lati^us de Reno, Otto comes palatinus de Guitlisbach, Fri-
dericus dux Suevie, Lodoewicus comes provincialis ♦).

Signum domni Frederici Bomanorum imperatoris victariosis^ifni^J.
Ego^) Reinaldus Goloniensis archiepiscopus et archi-

caucellarius recognovi.
Acta sunt hec anno Dominice incarnationisM^C^LXl« ');

indictione Vlllla; /'l \f \

regnante domno Frederico Romanorum imperatore

victoriosissimo ,

anno regni eins X<>, imperii vero VIP.

Data Laude in generali concilio. Feliciter, amen. (L. S.)

') :WQfur. — •) 6om!tur. ~ ») ÜBcr bcr geile mt\m. — •) »i§ IJier^er \>m
ber atttertöen §anb eines 3taliener8 unßfei^mÄS^ö 0<f4rteben; bie 3^0^ »wtt
neuem ^Infofte in unregelmöfetgen Seilen. — *) 3»t|^"i ^«t legten l^onte£t|etIe
nnb ber jKtnjIetunierfd^nft (conf. 9[nin. 6) t)on einem anbeten ©Reibet
M betn ber üerlängerien @4rift beS -^nfaneS aber mit betfelben S)iiite
cingefd^oben. — ^) j^anjlerunterfd^rifi unb ^aten oon fefteret ^nb a\8
ber @onie£t unb mit bunllerec ^inie angefügt. — ') $ai urfprünglic^
oeftonben, ift aber, unb gmar jebenfaHS erft nad^ 1277, in LXII corrioirt,
ba a nod^ LXI l^at.

Über bie ©d^rift »ergl. bie änmerfutigen ; ©apitfild^en eingc^
mengt. — 5)a§ jut ^älfte tjorjllglid^ erljalterte unb gut au&Qt^
prägte Siegel xoax njol^l uorauSbefeftigt, ba eö 6,7 Zentimeter
unter ber testen ßonteftjeile fi|t. ($effner ?ir. 47; uergl. S^fel
III. 3fr. 23.)

2S7.

©t. 4143. (So^lar 117H mai 4.

Aaifer ^riebrid^ I. beftätigt bie über bie äßünfter'fd^ SSogtei
jroifd^en Sifd^of griebrid^ unb ®raf ^einrid^ unb fpäter jwifd^en
33ifd^of Subroig unb ©raf ©pmon von SCedlenburg " gefd&loffeneu
SSertiiige. S)ie ©rafen uerfaufen bie SSogtei über bie bifd^öflid^en
®üter für 24 ^funb, über bie ©üter be§ SDomcapitete für 40
aWart S3ifd^of unb ßapitel erl^alteu ba^ Sfted^t, ben aSogt frei gu
n)(t^len; ber @raf foU i^n mit ber SBogtei belel^nen.

1178. 399

tDVfiiiflev A. Orig.: Ütr. 17 (^ulfetttauitd I auSbem Xedlenburger
f[r4U»e J^bergenomtnen). Vbf^rift: a. f. 849 (luSferttguitfi II
ftbr VNlnlier). 3)cu(l: (St|atb C. H. 118; conf. R. 1981.

9litöferti0ung I.

^* ^^) In nomine sancieet individue Trinitatis. Fre^
dericus divina favente clemeniia Romanorum impe-
rator ei semper augustus. \\ Quotienscumque inter diver-
SM per80iia8 et precipne pro negotiis eocleB(iarum sopita) >)
tot(ius litis contro) ')yerBia bonum pacis ordinatui*, nostre
benignitatis eese decemimus^), ut modus compoBitioniB scripti
noetri auctoritate confirmetur, ne conventioB(eB hinc inde
competentes apud) *) posteros in obliyionem redigantur. No-
verit igitor tarn presens ^tas quam successura posteritas , qua-
liter FKEDEBICUS MonasterieuBis fccle8(ie episcopus et
He) ')iuricas ^) comes de Tekeneburg ^) ^) convenerunt pro con-
troyersia qu^ versabatur^^ inter eos de advocatia quam pre-
dictuB comes tenuit in ciyitate Monasteriensi ^) et in curia
epischopi (ibidem) >) sita et in onmibus ad eandem curiam
attinentibus et in prebendis frairum Monasteriensis ecclesie
excepta curia Rekene que iuri ady(ocatie sue*) nulla(tenus
attineb) i)at. Prefatus itaque episcopus inbeneficiavit Heinri-
cum comitem de Tekeneburg ^^) ^) yiginti quatuor libris, qu^
primo vacarent suf polestati, quindecim i(nben) i)eficiatis et
(noye)')m yacantibus conditione tali interposita, quod comes
illas ^) noyem libras nulli concederet sed in testimonium fact^
pactionis suis usibus reservaret. Prete(rea) fratres Mona(ste-
rien) i)sis ecclesi^ predicto comiti quadraginta marcas dede-
runt sub tali tenore quod nee ipso comes nee aliquis succes-
sorum eins in ciyitate Monasterieusi et in episcopi curia vel
in pr(ebendis) >) fratrum aliquid potestatis iure advocatie ha-
beret, sed potius ex electione episcopi et fratrum uni per«
son^ ipsam adyocatiam in beneficium concederet, qu^ tameu
p(ro eadem) adyocatia (comi) >)ti deseryiret. Eandem quoque
personaxn si forte ad necessitates ^cclesie yocari contingeret,
per expejosas vocantis oporteret inyitari. Verum si faec per-
8(ona minu) *)8 utilis e8(s6t) episcopo et (ecclesie) iterum aliam

330 1178.

pro voluntate episcopi et fratrum substituendam esse hinc
inde confirmatuin est. Si vero pro quantitate negotii tarn
necessaria esset c(omitis pre) •)8entia , (ut ab episcopo) *) vel
(fratribus) ') vocaretur, cum expensis vocantium negotio debe-
ret interesse. Promisit quoque comes Heinricus '), quod quic-
quid in advocatia de bonis fratrum (inbeneficiasset) •) amice
(et sine contradiction) •)e penitus absolveret. Si quid vero
per alios inbeneficiatum fuisset, ipse nuUi inbenefidatoniin
^uper hoc warandiam prestare deberet. Preterea firmissime
compr(omi8sum est, quod nee) >) comes nee aliquis successo-
rum eins iure advocatie hospitationes, petitiones (vel ex-
actio) ^)nes in prememoratis ^) bonis presumeret ezercere. Ad
hu(iu8 igitur pactionis consummationem et omnium pre)*)di-
ctorum confirmationem dilectus noster LODOWIGVS episcopus
prenominati successor ^piscopi et comes Symon^) filius comi-
tis Heinrici in presentia nosti*^ maiestatis con(yenerunt epi-
sco) <)po attestante, quod comitem Symonem filium comitis
Heinrici *) pro prefatis viginti quatuor libris *) beneficio Wig-
boldi «) de Metel «) et advocatia (in Me) ')tel «) inbeneficia6s(et,
comite vero)*) Symone assentiente et spondente, quodpactio-
nem patris pro se et pro^) patre in omnibus inviolabiliter
obseryaret. Ut autem tam epischopi et fratrum quam pre-
dicti (comitis conyentionem nuUa) *) in posterum persona
secularis vel ecclesiastica magna seu parva violare vel in irri-
tum revocare presumat, presentem paginam inde conscriptam
signo nostre maiestatis (insigniri precepimus statu) >)ente8 et
decementes, ut huius conventionis violator quinquaginta'^
libras^) auri puri persolvat: medietatem camer^ nostre et
reliquam partem iniuriam pa(t]entibus) ^). Huius rei testes
sunt: Wichmannus Magdeburgensis ecclesie arcbifpiscopus,
Adelhous Hildeneshemensis^"^) episcopus, Vdo Cicensis™)
episcopus, Martinus Misnensis^) episcopus, Hein(ricus) >) Bri-
xinensis episcopus, Cönradus^) Corbeiensis abbas, Atholfus
Werthenensis abbas; Heinricus dux Bawarie') et Saxoni^,
Otto marchio Misnensis^), Otto marchio 6rand(enburg6)n8i8,
Theodericus marchio Lusizzensis^), Albertus palatinus comes
de Sumersenburg, Bernhardus comes de Aschersleive^,

1178. 931

Heinricus comes de Ravenesberg, Heriiiaii(ntt8 comes de Ra-
venesberghe) *) , Rotholfus ^"^) de Stenvorde , Bemhardus de
Hurstmare^^), Theodericus de Saitesberg *)^^, Oerhardus
de Lon^, Weraherus«) de Burchlo^^), Widekindus^^
(advocatus de Reden, ErnestuB de) *) Munstre, Albertus de
Vulfbeim et alii quam plures'-').

Signum domni Fredertci Romanorum imperaioris

invictisßimi'^) *).
Ego Godefridus ^^) cancellarius vice Cristani

Mogontini archiepiscopi et archicancellarii

recognovi.
Acta sunt hec anno Dominicc incarnatiomB(L.M.)^)(L.S.)

M»CoLXXom<^; indictione Via.
regnante domno Frederico'^) Romanorum impe-

ratore gloriosissimo ,
anno regni eiußXX^II®; imperii vero eiusX^VIIII*^.
Datum Goslari^ <) IUI. Non. Maii. Feliciter, AM.

') SuS a ersfinji - ^ ^Apim&^n etn()ciii(naf. — ^) Die StQitum)dU unb
Mc etile Seile jeigen anbete %)\nU ald bet 2:esi (betgt. ffiiUx, Bcittftge 11.
§. 276). — ^) Da§ ^ono0tamnt nut )um 2:^etle et^aUen.

S)ie Sfdfti^ ifit fel^r ungleid^mögig ; einige Mamn unb gan)e
©a^t^eile fd^tnen mit feinerer @(&rift eingefügt; Don Symone
assentiente et spondente an »oirb bie ®d^rift Aberl^aupt feiner, ^e
le^te 3^1^ Wi toeniger älbftanb aU bie früheren; bie QtuQtn oon
Rotholfus de St. an fd^einen mn anberer ^anb jugefAgt. Über
ben betonten ^olalen ftel^en oielfadd Xccente. — i)c£ ®iegel ift
aufgefallen.

9(bn)eid^ungen ber 3Cui^fertigung II (in a).

I) decrevimus. — II) TekenebOrg. — III) vertebatur. -> IV) %>awt
de re, ]p6ia ^tftriä^. — V) prenominatis. — \I)fSt%U. — VII) qua-
dragiBta. — VIII) Hildenseimneneis. — IX) Cycensis. — X) MyB-
nensiB. — XI) Lusizzenbargensis. — XII) Ascbersleyvc. — XIII)
Eudolfü«. — XIV) Uftrstmare. - XV) Salteebfirg. — XVI) Loen. —
XVU) Burglo. — XVIII) Wydekindus. - XIX) üotfridus.

332 1176.

238.

@t. 4186. ©temona (S)ecembcr 1175).

i^difer ^riebrid^ I. lä^t burd^ ben 9)larlgrafen Sibericud t^on

ber Saitfil einen ®prud^ t)et{tlnbigen, .bet bie ^önfer^ ©rttnbfläde

unb 5ßerfonen ber 3)oml^erren unb S)ont|)riePet in äRinben

gegen Sted^töeingriffe fld^ert.

ÜRitl^en A. Ortg.: 9{t. 8. 3) tut!: @rl^ar^ C. IL 130. conf. R. dOU.

F(ridericu6) Dei gratia Bomanorom inperator et semper
attgu&tus. Sanct^ Mindensis ecclesie honesto et venerabili clero
universo et eiusdem ecclesie fidelibus tarn nobilibus quam
liberis et ministerialibus omnibus gratiam suam et omne bo-
num. Quoniam iustum et honestum est, quod omnis qui
principatum amministrat principatus officia non negligat, ideo
noB quantum longa et gravis occupacio nostra et importuna
bellomm tempestas patitur et in quantum illa benignissinia
auctoris omnium pietas cooperari dignabitar, paci omnium
ecclesiarum providere cupimus et intendimus. Eas yero quas
nobis devociores et imperio ad serviendum promciores cogno-
scimus, plus ceteris honorare debemus et volumus. Inde
igitur est, quod Mindensem ecclesiam que devotum obsequium
cum sincera et debita hactenus nobis fidelitate exhibuit favo-
rali et sereno gratie nostre amplexamur affectu. Pro rogatu
et voluntate fidelis et dilecti nostri Annonis episcopi vestri
maxime cogente nos rigore iusticic que nulli neganda est
vobis et omnibus comprovincialibus vestris banc maiestatis
nostre dirigimus paginam. Inperatorie itaque *) maiestatis
nostre auctoritate districte precipimus et observari omnino
Yolumus, ne ullus comes vel advocatus nobilis vel mini-
sterialis, servus aut Über canonicis in domibus et areis
claustralibus et sacerdotibus in domibus et areis dotalibus
aliquas omnino iniurias irrogare presumat et ne aliquis ex
bis quos pretaxavimus in predictis domibus et ai*eis aliquid
sibi iuris addicat. Si quis autem huius tam districte quam
iust^ precepcionis nostr^ violator extiterit presumptuosus,
ipsum maiestatis inperatori^ reum constituimus. Ne autem

1176 — (1180 — 1190). 338

quis putet, quod in hac tarn racionabili quam necessaria pacis
clericorom roboracione steterit pro racione voluntas etmagis
presencia et instancia domni episcopi quam iusticia voluerit,
hoc Yobis contestando scribimuB, quod predictam sentenciam
Tidericus marchio de Lusiz in palacio nostro apud Gremonam
approbantibuB et confirmantibuB inperii nostri principibus
edidit.

') 9on anbetet ^Mtb übet btt geile na^Dettagcn.

5{He Urtunbe ifi jiemlid^ nnregelmft^g unb mit trtekn Vbflix^

jungen auf einem Keinen ^ergamentftüdfe gefd^tleben. — aSon ber

SBefießeInng nur jwei tjer^dttnifemafeiö lurje ^ergamentfireifen

— für ba^ Siegel be^ aWarlgrafen t)on ber ßaufift (?) — oorl^anben.

239.

JajBfe 5fr. 473. — (1180—1190.) —

^aifer ^^riebrid^ I. befiep bem trafen 3(bolf oon S)affel, er
foU^ hex Strafe ber Ungnabe, (Sor^ep im 9efi|e feinet ®iUer in

Siet^aufen ungefiört laffen.

StWtt^. — 9lb{(^tifi: d. ®. 145. 2)rudP: Jaffö, 6. 004.

F(ridericu6) Dei gratia Komanorum Imperator et semper
augustus Adoifo de Dasle.

Ex querimonia fidelium nostrorum Corbeiensium fratrum
cognovimus, quod tu bona eorum in Silehusen ad prebendam
ipsorum pertinentia >) invadas et eis auferas que ipri sinodali
sententia a fratre tuo qui eoB etiam in eisdem bonis gravavit,
optinuemnt. Nob itaque nuUam iniuriam aut gravamen ab
aliquo eis inferri volentes mandamus tibi sub optentu gratie
nostre precipientes. quatinus ab hac infestatione de oetero
manum abstineas et ablata eis ita integraliter restituaS) ne
deinceps super hoc querimonia ad nostre magnitudinis excel-
lentiam perveniat. Alioquin^) gravamen nostre severitatis
senties.

*) titote 9lafur. — ^) ^intet bem atoeiten i d bnt^ Untet^unftitund geiilgi.

3B4 iieo.

240.

et. 4301. (Mn^^en 1180 'XpxÜ 13.

Itaifer ^riebric^ L bele^ ben S^bifc^of W^ ^^ ^^Ui

mit bem %!^eüe bed beut ^}oge ^nri(^ en^o^enf n ^{ogt^me

Senden »nb eitflem, ber fU^ über boÄ Vidt^nm ftobt mtb

^ßob^I^^^tn erflredt, al^ ga^Ie^n. Ten 9lefl bed ^erjog^

t^ttntd ^ i^ei^og SemiKktb er^iotten.

flBcflfiÜfii. Cri(.: 04- etaolf-tlnli» «oltR; {^ )a1Bxl «i« bei
ütttaa^mc bct Wf^nften in Msc 1. 178 Hüb foii|l me^Tfail Mu ba«
Original (4on in bcnifdkn duPanbc (In^fcrtignng L fftr bcn f^^
Hf4of)- tibf^rtft: saec. XHI. iTBIner 6«abi6i(Iiot^ A. HI. 17
(Vsff^gmig IT. für boS ffa^l). ^rvtfe: StcomBId, 9KdKn^.
ttthuibenbnit L 6. 381. (I^arb C. U. 160 cont R. 2061; t(n
Cndknanfabctt na4 Obigem i» benötigen.

XttiSferttgttng II.

In') nomine sancie et indindne Trinitatis. Fridericus
divina favente dementia Romanonim imperator aognstas^.
Quoniam bnmana labilis est memoria et tnrbe renun non sof-
fielt, predeceftsonun etatis noetre divorum imperatorum et
regum decreylt anctoritae litteris anootare qne fluentiom tem-
porum antiquitas a notitia hominuin consuevit alienare. Pro-
inde tam presentium quam fntarorum imperii fidelinm noverit
universitag, qnaliter Heinricus quondam dux Bawarie et West*
falie^) eo quod ecclesiaram Dei et nobilinm imperii liberta-
tem''^) pogseggiones eorum occupaiido et iura eorom immi-
nnendo grariter oppreggerat ex instonti principnm qaerimonia
et plnrimorum nobiUnm, qoia citatione vocatae maiegtati noetre
pregentari contempgerit, et pro bac contumacia prindpom et
Bue conditionis Suevorum'^ pro8criptionig noetre inciderit
gententiam. Deinde quoniam in ccclegiag Dei et prindpum
ac nobilium iura et libertatem grassari non degtitit, tam pro
illoium iniuria™), quam pro multiplid contemptu nobig ex-
bibito ac predpue pro evidenti reatu maiegtatis sub feodali
iure legitimo trino edicto ad nostram dtatuB audientiam eo
quod ge abgentasget nec^) aliquem pro ge misigget regpon-
galem, contumax iudicatug egt ac proinde tam ducatug Bawarie

1180. 335

quam Westfalie et Angarie , quam etiam universa que ab im-
perio tenoit beneficia per unanimem principum sententiam in
sollempni curia Wirziburc celebrata ei abiudicata sunt nostro-
que iuri addicta et potestati. Nos itaque habita cum prin-
cipibos deliberatione communi ipsorum consilio ducatum qui
dicitur Westfalie et Angarie in duo divisimus et considera-
tione meritorum quibus dilectus princeps noster Philippus'O
Coloniensis arcbiepiscopus ob honorem imperialis corone^')
promoyendum et manu tenendum nee rerum dispendia nee
persone formidans pericula gratie imperialis promeruit privi-
legium, unam partem : eam videlicet que in episcopatum Golo-
niensem et per totum Patbebumensem^^^) episcopatum pro-
tendebatur^'"^ cum omni iure et iurisdictione videlicet cum
comitatibus, cum advocatiis, cum conductibus, cum mansis,
cum curtibus, cum beneficiis , cumministerialibus, cummanci-
piis et cum omnibus ad eundem ducatum pertinentibus ecclesic
Coloniensi legitime donationis titulo imperatoria liberalitate
contulimus^) et requisita a principibus sententia, an id fieri
liceret, et ea dictata et communi principum et tocius curic
assensu approbata accedente quoque publice consensu dilecti
consanguinei nostri ducis Bemhardi cui reliquam partem du-
catus concessimus prememoratum archiepiscopum Philippuui
portione illa ducatus sue ,collata ecclesie vexillo imperiali
soUempniter investiyimus; hanc igitur legitimam nostre maie-
statis donationem et investituram Coloniensi ecclesie et sepe-
dicto principi nostro Philippe^) archiepiscopo omnibusque
suis successoribus confirmantes^ et in omne posteritatib
CTum eis ratam permanere volentes. Ne quis eam ausu teme-
rario infringere vel quomodolibet violare attemptaverit, impe-
riali edicto inhibemus et hanc uostram constituciouem pre*
senti privilegio aurea excellencie nostre buUa insignita corro-
boramus auttentice, testibus annotatis qui huic facto inter-
fuerunt. Sunt autem hii Arnoldus Treverensis arcbiepiscopus,
Wigmannus Magdeburgensis arcbiepiscopus, Gonradus ^^)
Salzeburgensis arcbiepiscopus, Sifridus Bremensis electus, C8n-
radus Wormaciensis episcopus, RSdolfus Leodiensis episco-
pus, Bertrammus ' Metensis episcopus, Arnoldus Osnabur-

334

tiso.

. 4301.

iftt Jtitbti* I. Wejiitl ben e»i/#
bem Sjtile bei bm ^ttjoge ^^g^S f.
flfolen üb enBftn, b«t fi*//» J *

240.

aelniioiileu 1180 /^
jtaife
mit bem !

aSeflfillni Mb enBftn, b«t r>4//j
!|lobtrbimi erftte«, ol» V^flilfi
tSuiMHMJ5er///i'/*#
BIrftw,,. c,i,.: •///r/l/^
«ntno^tiK Im tififil^g 5 e g g' ^
Driflinfll "- *■

(aitilftrtiflm* 'f 1^
UrfunbtB» // -

M 1«.. i-yj/iftiä-^

ricds

Ms de

'Des de

) coDies

-oaee de

fwcomes

'iodue ^

de BStin-

Heinricns

tnererins et

-^un8 invictissimi,

.«HB aule cancellarius Tice

..-oe8ediBarch(iepiscopiet)Gemaiiie
elkrii recognovi.

J anno Dominice (incarnationis) MCLXXX-

3 XIU); regnante domino Friderieo (Ko- fL Ma

majnorum imperatore invictiasimo , '

;u,Doregni eins XXIX, imperii yero (XXVI). F(e)l(iciter), amen.

Datum m so^Iempni curia Geilinhusin in tiifitor «^

guntino. Idibus Aprilis. "^ ^

©rtmnbare abroeic^uitgen ^r auäfertigung I
»™„ .1 0. imp,„,ori. liber^itate co.Mto.. _ i^"^',. '''-

" ™*rr r "' °°""""™' "•*.'«- -Äir

- Xril) Bernharfus. - XIV) Teodcriona - XVi WjJ .T- ^

CP

:»

1187. 887

241.

©t. 4482. 2BormÄ 1187 Sluguft 21.

rid^ I. betätigt bie ^milegien bed Stiftet (S.ap-^
unb getoäl^tt 3oQfi^^tl^^U in ftaiferj^toettl^.

^ tig.: 91t. 87. $)ru(f: «tftorb C. IL 191. conf. R. 2204.

^^ nc^« c/ individue Trinitaiis. Fri-

<^ ^ 'ente dementia Romanorum impe-

^ %^ ^ credito nobis divinitos imperatori^

"^ ^ ^. ^ ^ Dei ecclesiarum defensores esistere

V ^ ^' ^ %d utilitatis proyentum et libertatk

no6 respicit qtias fundatoroia sol-
'iratius commendavit. Hinc est
^ a pin recordationis comitibus
et Ottone fratre eins, patrino
..ain et nobis ob amorem divin^ remu-
.^ ipsis commendatam memoriter tenentes unirersis
.^perii fidelibns presentibus et futuris notum fieri volumus,
quod eandem ecclesiam cum personis et universis possessio-
nibus suis in nostram protectionem suscepimus ab omni iure
adTocatie sicut a tempore fundationis sue ad nostre usque
felicitatis tempora permansit, liberam et immunem perpetuo
decementes fore. Ad hec quoque ad maiorem eiusdem
ecclesi^ libertatem nuUi in ea ius advocatie hereditarium seu
feodale recognoscimus neque hoc coram imperiali maiestate
nostra quisquam se credat optinere. Divin^ quoque remune-
rationis intuitu ad peticionem religiosi v(iri) Herimanni eius-
dem loci venerabilis abbatis concedimus, ut ab omni exac-
tione thelonei de propriis bonis suis tarn ecclesia illa quam
Wisilensis illi subdita apud insulam Sancti Suiperti *) abso-
lut^ et libere habeantur nullumque inibi persolvere compel-
lantur. Quod ut verius ab omnibus credatur et in omne
evum inconvulsum permaneat, presentem inde paginam con-
scribi iussimus et nostre maiestatis sigillo communiri. Sta-
tuimus igitur et imperiali auctoritate sancimus, ut nuUa om-
^i&o persona bumilis vel alta secalaris Tel eecletiaaivc^ Ca-

. I

388 1187.

pembergensem ecclesiam in quibuscunque bonis suis molestare
audeat vel aliquid in predicto loco ab ea seu ab ecclesia
Wisilensi theloneum accipere. Quod^) qui fecerit XX libras
auri pro p^na componat, quarum medietas imperiali physco,
reliquum yero iniuriam passis persolvatnr. Huius rei testee
sunt CSnradus Maguntine sedis archiepiscopus , Rodulphus
Treverensis electus, Rudulphus Leodiensis episcopus, Bälde-
winus Traiectensis cpiscopus, Cunradus Wormatiensis episco-
pus; Fridericus dux Suevie, Lupoldus dux Austri^, CSnradus
palatinus Rheni, Ludewicus langravius Thuringie, Heinricus
comes de Seyne, Willelmus comes Juliacensis, Otto comes de
Bintheim, comes Heinricus de Amisperc, comes Heinricus
filius eins, Wemherus de Bolant et alii plures.

Signum domni Friderici Romanorum imperatorts invictissimi^J.

Ego Johannes imperialis aul^ cancellarius vice CSnradi archi-

episcopi et Germaniae archicancellarii REGOGNOYI.
Acta sunt hec anno Dominice incamationis M^®

LXXX^^Vno; indictione Va;
regnante domno Friderico Romanorum imperatore (L. M.)

gloriosissimo , anno regni eins XXX<>VIo,
imperii vero eiuss „ — » XXX^HII®. In nomine Domiui.
Datum „ — „ — „ Wormatie „ — „ XII« Kai. Sept

Feliciter, amen.

^) 3n feinerer 6d)rift fpftter na^getragen. — ') Quod — plures in sr5Serer
e4nft als ber hontest. — *) Von onberer ^anb, als btc erfte Seile.

über bie Sd^rift oergl. bie 9(nm. — S)a^ mit rot^ unb gelB
felbenen @d^nuteu angehängt getoefene Siegel ift gut erl^alten, aber
flad^ auSgebtfldt (ipeffner 47).

242.

@t. 4636. äRänfter 1189 %tixuax 2.

Äöttig §einrid& (VI.) uerbietet bie S^^ftä^w^fl ber an ber Sippe
angelegten äRä^len bed JtloflerS Soppenberg.

9tipptn>tt^. Orig: Ihr. 40. S)ruif: (Srltarb G. IL 202. conf. R. 2283.

1189. 339

Henricos diyina favente clementta Romanorom res semper
aagastus. || Quia regem regum et dominum dominantiam in
servis suis honorare semper intendimus, notam facimus tarn
faturis quam presentibus, quod fratribus qui in Gapenberg
Christo serviunt hoc regalis pietatis nostre Privilegium con-
cessimus, ut molendina eorum que in ripa Lippie constructa
sunt nuUi hominum liceat destruere nee aliqua umquam eccle-
siastica secularisye persona potestatem habeat contra hanc
nostram preceptionem predictis fratribus in eorum molendinis
dampnum aliquod vel gravamen inferre. Datum Monasterü
anno Dominice incamationis M^CL^XXX^VIIII®; indictione
Vlla; IUP Non. Februarii >)•

') 5DaS gati|c Saturn oon anbetet fyanh untegeltnft|ig beigefügt.

SDo& an ^ergamentftreifen angel^ängte Siegel ifl am 9tanbe
belogen, fonfl gut erl^alten unb geprägt (^effner 50; Dergl.
Xttfel m. 25).

243.

et 4638. SRonnenfiein (?) 1189 (?) aWätj 21.

itönig $eintid^ VI. verbietet unter @enbung me» 93oten ben
Sifd^enuonaRinben, ^oberbornunb OiSnabrüd( fon)ie ben trafen
unb 2)9naflen jener f&xU^Mex ftd^ in ben 9ejt^ ber im ^idtl^um
äRinben gefunbenen @ilbergtu6en ju fe^en^ bie^ wie aQe anbem^

)u ben 9tegalien bed AdnigiS gel^drten.

TOin^fil A. - «bfd^tift: b. 18, c. 108 i^uim)' ^tud: SReiffet,
tRoUaenbloit II. 178; Pistorius SS*. lU. 746; eonf. dr^tb R. 2215.

Henricus Dei gratia Romanorum rex et semper augustus
fidelibus suis episcopis Mindensi , Padherbomensi >) , Osnabur^
gensi comitibus quoque et nobilibus et universis hominibus
in eisdem episcopatibus constitutis gratiam suam et omne
bonum. Cum omnis argenti fodina ad iura pertineat imperii
et inter regalia nostra sit computata nuUi venit in dubium,
quin ea que nuper in episcopatu Mindensi dicitur inyenta ad
nostram totaliter spectet distributionem ; unde in ea nulli ho-

«Hilmanl, ITalfn^Uttuidcii n. ^k- ^880. 22

840 U89.

mmum qu^quam iuris recognoacimus nisi hoc a nofitrae libe-
ralitatis munificentia ^) valeat specialiter impetrare. Mandamus
igitur Omnibus vobis et singulis sub obtentu gratiae nostrae
praecipientes , ut nuUus restruiu se de praedicta argenti fodina
intromittat nee aliquid iuris sine no&tra licentia sibi in ea
UBurpet. Quod si quis temerario ausu forte attentaverit, in-
dignationem nostram se noverit incursurum. Praesentium autem
latorem^) fidelem nuntium nostrum ad partes illas transmis-
simus, ut de eadem argenti fodina ordinet et disponat prout
nobis viderit expedire. Mandamus itaque dilectioni vestrae
attente rogantes, ut ei consilio et auxilio fideliter assistatis
gratias^^ affectuosas a serenitate nostra recepturi. Datum
apud Nannensteine *) XII. Cal. Aprilis*). ^

b u. c. — ^) miUtx 1. c. b; nostra liberalitate Pist. — >) »etffer;
Puntiu atttem latorem fidelem Pist.; Praesentem autem fidelem
«. f. to. b. — •) SKeiSer; grates b, Pist. — *) VteiSltx, b, c; Nonnen-
steine Pist. — ^) 9Rei0er, b, Pistorius; Apr. 1189 c.

244.

et 4639. 'Jtonnenflein (?) 1189 m&xi 21.

itönig ^etntid^ VI. fd^enft 2 3)tittel ber im Sidtl^uin äRtnben

neuentbecftcn ©ilbergruben an ben 8ifd^of Don STOinbcn mit

aSen Sted^ten unb }u enoartenben Sinlänften.

fHilt^ett A. -- 9tbf4rtft: b. 18; (Ssitoct c. 21. t>tnd: ^tiUn.
9bit|enbUH IL 177 (lu«)iig); Pistorius SS'. 111.743. conf. ^r^rb
R. 2215 b.

Henricus *) sextus divina favente dementia Romanorum rex
augustus. Innatae nobis pietatis dementia nostram regalem
indudt et hortatur ') celsitudinem ecclesiae promotioni et
utilitati intendere et tarn eas quam earum praelatos honorare
partemque iuris imperii in eos transfundere. Cum igitur
argenti fodina que est in episcopatu Mindensi constituta ad
iura pertineat imperii et inter regalia nostra sit computata,
notum fieri volumus universis imperii fidelibus tam praesen-
tibus quam futuris ') , quod ^) nos fideli nostro episcopo Min-

1189. 341

densi et ecclesiae suae necnon et omnibus successoribus suis
in perpetnum concessimus et regali auctoritate confirmamus
duas partes eiusdem argenti fodinae cum omni fructu et iure
exinde rationabiliter proreniente, tertiam vero partem totius
argenti fodinae et totius fructus sive iuris inde ^) provenientis
Äive ex decima®), que in aliis locis recipi solet sive ex iuris-
dictione vel iudicio vel alio quocunque modo proveniat, nobis
totaliter et integre salvam esse volumus et quietam conser-
yari. Ut autem nostrae ®) sublimitatis concessio et confirmatio
rata et inconvulsa perpetuo permaneat, praesentem inde pa-
ginam'') conscribi iussimus et maiestatis nostrae sigillo com-
muniri; statuentes et auctoritate regia firmiter praecipientes,
ut nuUus archiepiscopus, nuUus®) episcopus, nullus dux, nul-
lus marchio, nullus comes, nullus nobilis, nulla denique per-
sona humilis vel alta saecularis vel ecclesiastica htiius nostrae
concessionis et confirmationis paginam audeat violare. Siquis
autem hoc temerario ausu attentaverit, in ultionem temeritati$
suae centum libras auripuricomponat: medietatem camerae ®)
nostrae^), reliquam vero praedicto®) episcopo et ecclesiae.
Testes huius rei sunt: Henricus de Narnesten '®), Arnoldus
de Homeberc'*), Humfredus '^) de Valkensteine, Henricus
de Luter '*) camerarius, Waltherus '*) comes de Fano, Go-
teboldus comes Semgaliensis '^) et alii quam i®) plures. Datum
apud Nannensteine; anno Domini MCLXXX Villi; indictione
VIII; XII. Cal. Aprilis «^).

*) IBet Pist. In nomine sanctae et individuae Trinitatis H. — '^) b, c;
exb. Pisi. — ^) b; praesentibus et futuria Pist. — *) b; qui Piat.

— •) b ; exinde Piet. — •) b ; diviua Pist. — - ') b ; cartani Piat. —
•) »c^a Piat. — ö) »ei Piat. öcfdjtoänatea e. — »") aReifler; Narneseim
b, c; Nerneaen Piat. — '•) SKciUcrj Uoruberc b; hornebert Piat.;
Heinberc c. — *•) beider, b, c, Hunifredus Piat. — »^) b, cj Lut.
^[Re'Hltx; Ueinricua de Litt. Piat.— '*) ^etUer, c, Piat.; Walterusb.

— lA) ÜRetllet; Godeboldus comea Seuogallienaia b, c; Senegalienaia
Piat — »•) ge^It Piat. — ") Teatea — Aprilia in c.

22

342 1190-1191.

245.

©t 4652. granlftttrt 1190 Slpril 24.

übuii ^eintid^ VI. befreit bai StlofUx Q^oxvty von bem 3oDe

in ftaifenSmertl^ (Sßetba).

Son^ff^. Otig.: 9hr. 68. S)rtttf: (Sr^tb C. 11.210. conf. R. 2252.

Beinrieus Dei gratia Romanorum rez et semper augustos.
UniTersis presentem paginam intuenti || bus notum fieri Yolumus,
quod no8 Corbeiensem ecclesiam a theloneo nostro quod apud
Werdam colligi Bolet liberam dimittimus et exemptam. Omni-
bus itaque nunciis nostris qui pro tempore procurationem
Werde habituri sunt districte volumus esse preceptnm, ut a
nunciis Corbeiensis abbatis et ecclesie nuUum requirant the-
loneum sed liberum eisdem transitum sine gravamine et im-
pedimento. Ad cuius rei (eTidenti)am presentem cartam ex-
inde conscriptam sigillo nostro iussimus communiri. Huius
rei testes sunt : Sifndus ') Hersveldensis abbas , Heinricus im-
perialis aule prothonotarius , Cfinradus de Halla capellanus
noster, Hartmannus de Bodingen, Gono deMincenberc, Hein-
ricus camerarius de Lutt . . a et alii quam plures.

Datum Frankenvort anno Dominice incamationis M^<^XC®;
indictione VUIa; Vm« Kai. Maü«).

') Son ^cr an mit stftberct 64rift unb gtöBcrem 3nleitabilatib bie Settsen
na^oeirasen. ^ßafi. grtdct, »eitrdge IL 281. — '') %a% %>afum f^cittt
t»0R betfelben ^anb tote bet (Sonttst gefd^rieben.

Über bie ©d^ft üetgl. bie äntn. — ©a« ©iegel, baS nrit
©d^nfiren ange|i&ngt mar, ifl uerloten.

246.

et. 4667. £obi 1191 Sanuat 18.

Aöni0 $einrid^ VI. toetft bem Sifd^ofe ^ermann uon äRflnfieT

300 Star! }unt älnlaufe eiited SCDobiumd an^ bad Stiibolp^ tioit

@teinfurt aU Steid^Ie^n aitöget^an erl^alten foD.

1191 — 1192. 343

fSIftttfIfr. f>tuä: Jlxt\ni, UTfunbenfammlititQ V. 13 (ex apo-

grapho) conf. R. 2267.

H. Dei gratia Romanorum rex et semper augustus uni-
▼ersis praesentem paginam intuentibus gratiam suam et omne
bonum.

Ad vestram pei*veDire volumus notitiam, quod nos fideli
nostro Hermanno Monasteriensi episcopo representari ordina-
vimuB trecentas marcas: hoc tenore, ut a proximo festo beati
Johannis, quod erit ad annum de eadem pecunia emat allo-
dium, quod Kudolphus de Steinfurte recipiat et a nobis in
feodo teneat. Si autem medio tempore dictum episcopum
decedere coutingerit, praememorata pecunia Bernardo maioris
ecciesiae Monasteriensis praeposito et Hermanni sancto Mau-
ridi praeposito representabitur, ut ab eis in armario iam
dictae maioris ecciesiae sub bono testimonio ad caute ser-
vandum deponatur, quousque inde allodium, quod praedictuB
Rudolphus recipiat et a nobis teneat infoedo'), sicut dictum
est, comparetur. Datum Laudae anno MCLXXXXI; indictione
IX; XV. Kai. Februarii.

•) etatt iu feodo

247.

St. 4775. 3lorb^aufeu 1192 DItober 21.

flatfer ^etnrid^ VI. DerleÜ^t bemSbte äßibifinb t)on Sotoe^

ha» iBergtoerfdregal.

(fof»ft|. Ortg. 9h:. 67. Vbf^ttft: c. 8. 182. Drud: ^rl^arb
G. II. 220. conf. R. 2286.

C /n nomine sancte et individue Trinitaiis. Hein-
ricus Dei gratia Romanorum imperator ei semper
augusius. ||Quoniam naturale ius est et omnisspeciem con-
tinet equitatis, ut qui a Deo plus accipit plus eum diligere
teneatur iuxta illud responsum ewangelii dicentis: Quis eum
plus diligerit? estimo, quia is cui plus donavit. Et qaia ab
omnipotente cuius est terra et plenitudo eins, in quo sunt

BU 1192.

omnes thesanri reconditi, ex quo emanant omnia bona, trans-
fusa in donatorios Becundum mensuram donationis gratie sne.
Reges plus ceteris recepisse notissimum est, constat eos plus
Deo teneri obnoxios et tarn in debitis quam in yoluntariis
sacrificiis astrictius omnium conditori obligatos existere. Cum
itaque inter cetera karitatis opera ecclesiis Dei et maxime
religiosis locis in posterum providere sit gratius et Deo ac-
ceptabilius holocaustum , idcirco nos Heinricus Dei gratia Ro-
manonun imperator et semper augustus intuitu et amore
omnipotentis a quo omnia (q)ue habemus suscepimus ratione
quoque multorum obsequiorum a monasterio Corbeiensi nostre
magnitu(din)i col(]atorum concedimus) *) , damus et tradimus
tibi Widikinde venerabili abb(ati antedi)*)cti monasterii Cor-
beiensis et tue ecciesie tuisque omnibus in posterum succes-
soribuB auctoritatem et potestatem (plenam re)gio *) iure sine
diminutione a nostra serenitate collato in auri fodinis vel auri
fluentis, argenti fodinis et ceteris quoque metallorum generi-
bus cum decima, advocatia et omni ut(ilit)ate, ut ubicumque
in tenimento monasterii tui sive de iure possessorio sive de
iure sit proprietatis sive utriusque inveniantur auri fodine vel
aurifluente, argenti fodine vel cuiuslibet alius metalli fodine,
potestatem habeatis tu et successores tui omni tempore in
fodiendo et exquirendo aurum, argentum et cetera metalla,
quandocunque et quomodocunque udueritis '^) , per vos et per
interpositas personas a vobis utilitatem vestri monasterii in-
tegre et sine alicuius contradictione exercere hac nostre libe-
ralitatis sanctione super hoc promulgata in perpetuum vali-
tura, cassatis omnibus scripturis sive epistolis sive aunota-
tionibus seu pracmaticis sanctionibus hanc nostre liberalitatem ')
celsitudinis precedentibus vel subsequentibus.' Si quis autem
huic nostre largitioni seu donationi contraire vel interrumpere
temptaverit, obligamus eum et suos fautores vel suos heredes
culpe vitio obligatos (centum) ') libras auri nostro fisco et
totidem prefato monasterio soluturos omnibus eorum propo-
sitis et inceptis cassatis. Ad perpetuam autem secuiitatem
monasterii Corbeiensis hoc Privilegium (fieri fecimus) ■) et
nostro sigillo iussimus communiri. Huius rei testes sunt hü:

1192. 846

Liudolftis ^) MadeburgensiB archiepiecopus , — Mersburgensis
epiecopufi, Bemo HyldetieBhemensis episcopus, Thidericus Hai-
beretadensis episcopus, Bernhardüs dux Saxonie, Athelbertus
marchio de Misne et frater eins Thidericas, comes Athelber-
tus de Wenimgerothe , comes (Heinricus) >) de Regenstein et
frater snus, comes Sifridus de 61(aD)keDebnrg, comes Frithe-
ricuB de Bichelinge, comes Athelbertus de Eyerstein et alii
quam plures. Acta sunt hec anno Dominice incamationis
M^C^XC^II; indictione XI a; anno imperii nostri post mortem
Serenissimi patris nostri III®.

Data Northusen XII® Kalendas Novembris^).

») flttS c etgänjl. — ') ©toli volueritis. — «) ^uS libertaiis cotHgttt. —
*) f)ie Sengen \^\ntn \^in lugefUgt an fem. — *) 3nt güHnng bet
Seile au8etnanbet0e)0gen.

X)üd mit einet ®d^nut ange^äit$)t gemefene Siegel ^tf)lt

248.

®t. 4777. aRüfil^aufen 1192 5Rot)ember 4.

Aaifer ^einrid^ VI. fd^entt ber ^aberbotner Jtitd^e gegen
Übetlaffung ber Surg Peffe unb ®ütet in Oddingehusen ben
3>efenberg unb bie ^eftlnngen bt^ (trafen ®ifrib von Sopneberg
fonHe ben ^nein gel^örigen Sonrab oon 93rod[|ufen mit feinen auger«
l^alb ber 3)iöcefangten)e gelegenen @Mttn in Stud^l^anfen unb
Debingen, ia^li berfelben 200 3Marf unb gemd^rt bem Wfd^ofe

3Bo^nung in ber ©urg.

t^n^erborn A. Ortg.: ^t. 82. Dtud: @r^oib C. IL 221. conf.
R. 2287.

Ci. In nomine sancle et individue Triniiaiis, Hein-
Ttcus sextus divina favenie dementia Romanorum
imperator augustus *). || Excellentie uostre ratio perauadet
et equitas, ut que ad imperii augmentum et eoclesiarum Dei
promotionem utiliter agimus, ne processu temporis aliquod
impedimentum vel retractationem inveniant, scripti nostri
memoria ea ad posterorum noticiam soUempniter transmitta*

346 1192.

mus. Quapropter notom facimus universis imperii nostri fide-
libuB presentibus et futuris, quod dilectoB princeps noster
BernarduB secundus Patherbumensis episcopus de conülio et
voluntate canonicorum , hominam et ministerialiam ecclesi^
8u^ castrom Plesse nobis et imperio in proprietatem dedit et
omne predium Patherbumensis ecclesie in Oddingebusen cum
capella et universis pertinentiis, retentis sibi et Patherbru-
nensi ecclesie omnibus aliis prediis, qu^ ipsa ecclesia ante
hanc donationem alias possedit. Nos itaque imperiali beni-
gnitate ipsi episcopo et successoribus suis mansionem in castro
Plesse concessimus. Insuper dedimus predicto episcopo et
Patherbumensi ecclesie montem Desemberc et universa pre-
dia qu^ comes Sifridus de Bomeneburc habuit in episco-
patu Patherbumensi cum ministerialibus , servis, ancillis et
universis pertinentiis suis auctoritate nostrc warandi^ et
successorum nostrorum iure proprietatis possidenda. Cou-
radum quoque de Brochusen cum bonis suis in Brochusen
et Odinge eisdem prediis pertinentibus iamdicto episcopo
et ecclesif su^ donavimus, quod ideo spetialiter in presenti
pagina duximus exprimendum, quia idem Conradus extra
terminos Patherbumensis episcopatus habitavit et bona pre-
dicta extra eosdem terminos sunt constituta. Hec aut^m
omnia eo tenore et pacto Patherbumensi dedimus ecclesie,
quod si ipsa ab ecclesia Patherbumensi aliquando in poste-
rum evincantur, nos ipsi ecclesi^ teneamur vel quilibet suc*
cessor noster imperator vel rex teneatur talem de hiis facere
recompensationem, qualem viri bon^ opinionis homines pre-
dictf ecclesi^ iuxta estimationem predictomm bona fide in
animam suam iudicaverint. Preterea predicto episcopo Pa-
therbumensi de munificentia nostra ducentas marcas dedimus;
statuentes et imperiali auctoritate sanctientes, ut hec maie-
statis nostre in supradictis omnibus donatio predicto episcopo
et ecclesie Patherbumensi valeat in perpetuum nullaque omni*
no persona humilis vel alta secularis vel ecclesiastica pre-
dictum episcopum et ecclesiam in hiis molestare audeat vel
gravare. Ad cuius rei certam in postemm evidentiam pre-
sentem inde conscribi paginam iussimus et maiestatis nostre

1192-*(1198). U7

dgUlo communiri. Huius rei testes simt: HeinricuB Worma-
üeiifiis episcopus, Lantfrancus PergamensiB episcopus, Cuno')
abbas Elewacensis, ConraduB dux Soevie, Heinricus marohio
Moravie, comes Albertus de EverBtein, comes Sibodo de
Scartyelt, comes Boppo') de Wertheim, comes Hermannus
de Waldicge, Rubertus de Dorne , Albertus de Droiz, Cuno
de Miucemberc, Hartmannus de Büdingen, Marquardus da-
pifer de Anewilre, Heinricus pincema de Lutra et alii quam
plures ^).

Signum domini Heinrici sexti Ho- intperatoris invieiis-

manorum sissimi */.

Ego Gonradus Maguntine sedis manie arcbicancella-

archiepiscopus et totius Ger- rius recognovi.

Acta sunt hec anno Dominica incar- indictione X a;

nationis MoGoXC^IIO; /L M^«^

regnante domno Heinrico sexto^ ' '^ ^gloriosissimo,

Romanorum imperatore
anno regni eins XXIIP; imperii

vero secundo.
Datum apud Mulehusen per ma- II. Non. Novembr.

num Sigeloi prothonotarii.

Vlii IfteHeret S>tntc al8 bet (Eontest. — *) Perg. ep. Cu. mit f^mAYsetet
fHntc auf bafflr leer gelaffenem Waume nof^etragcn. — *) 8on Ifin Hl
Dnrne f^etni tion onberer ^anb auf bagu frei QebUebenetn ftaumc na^
getragen. — *) %>\t 3 legten S^iitn ^tl^n enget jufammen. — *) 9Rit
anbent 2)inte nnb too^l au^ bon anberer ^anb, al8 bie erfle 3^te. •—
*) SHt |4ttAt|eYec fHnte geaei^net.

3)ie llrtunbe ^at Sd^taber „3)9naftenflämme snrifd^en Seine unb
artemel" ©. 122 ätint. 73 ol^ne Stunb oerbäd^tigt. — ^^ au
@(^nüren angehängt gewesene Siegel ift au^geriffen.

249.

@t. 4799. ©peier (1193) äRärj 23.

Jtaifet^einrid^VI. f^enlt }um Sau bed Aat^arinen^^lofterd
in S)ortmunb bie ldmgli(i^e curia „jtoningedlamp'' genannt.

SprfWlltt^ B. 0x10.: 9ir. 1. ^tud: dr^rb C. II. 193. couf. R. 2StH.

SM (1198.)

Benricus Dei gtatia Romanonim Imperator et semper
augnstuB. Ad eterni regni premium et temporalis impern
morementum nobis proficere non ambigimue, || si ad loca di-
vino cultui erigenda subsidium prebere curaverimus ad per*
sonarom utilitatetn et commodum, que iu locis dictis Deo
debebunt famulari. Ad notidam omnmm igitur fidelium im-
perii devenire yoluiniiB, quod noB pro Baiute anime nostre
terram curie nostre Tremonie adiacentem, que vulgariter
KoningeBcamp nuncupatur, libere dedimus ad constructionein
officinarum monasterii , quod ibidem duximuB construendum
et ad religiosarum persooarum, que ibi devotum Deo exhibe-
bunt, obsequium sustentacionem. Ut autem hec nostra dona*
cio omni evo dicto monasterio firma permaneat et nuUorum
mutatione rescindatur, presentem cartam scribi iussimuB et
sigillo nostre communiri. Si quis igitur huic concessioni
nostre contrarius extiterit, indiguacionem nostram se noverit
incursurum. Acta sunt hec presentibus Wolfchero Pattaviensi
episcopo, Ottone Spirensi episcopo, CSnrado comite Palatino
de Reno, Hugone comite palatino de Tuingen, Ludewico co-
mite de Ottingen, Ruperte de Durne. C&none de Menzen-
berch, Marquardo dapifero et aliis quam pluribus. Datum
Spire anno Dominice incamatienis M^^C^^LXXXVIII® '); X*.
Kl. Aprili.

•) ©«retbff^Ier patt MCLXXXXIII.

•

^ie Srud^fiüde bed SiegeU, toeld^e allerbingd mobern um
bie urfpr&nglid^e rot^feibene @d^nut befeftigt ftnb^ entflammen bem
erften ^aiferftegel ($effner ^r. 51). — Sba Stec^töin^att, ©d^rift
unb (Raffung leine ^ bie Seftegelung {eine fidler begninbeten 9e^
benien gegen bie äU^t^eit ber Urtunbe eriDetfen^ fo mirb man fie
tro( bed ©d^reibfel^lerd im ^atum für äd^t anfeilen muffen^ unb
ixoax um fo mel^v, als norfteljenbe Urhinbe iu 92r. 263 befonberd
ermähnt wirb. SSergl. übrigen^ Xö^e, $einrid^ VI. 564, 2 unb
gicier, »elträge I. §. 20*.

1198. 349

250.

et. 4838. Aaiferdioertl^ 1193 9lD9ember 26.

^aiStt ^einrtd^ VI. gewalkt bem GtifteSappenbetgunb bem
baoon abl^ftngigen hofier 9Befel SoDfrei^it )it ftaifeti^ioertl^.

^üppinhit^. Ortg.: 9h. 44. Dtutf: ffidtx, Acta imperii selecta
€. 173.

Heinricus sextue divina favente dementia RomaBorum
Imperator et semper augustus. Ad imitationem serenisBimi
patriB noBtri Friderici Romanorum imperatoris divi augusti
Bpeciali affectu et proteotione monasterium Capenbergense
respicientes notum facimus universis imperii nostri fidelibus
presentibus et futoris, quod noB predictum monasterium cum
monasterio de Wisele ipsi subiecto a theloneo nostro in Werde
prorsus abBolvimus statuentes et diBtricte precipientes, ut
predicta monaBteria in personis vel rebus suis occasione the-
lonei a ') nullo nuncio nostro in predicto loco Werde aUqua-
tenuB molestentur in posterum vel graventur. Ad cuius rei
certam evidentiam preseutem cartam inde conscribi iuesimuB
et maiestatis nostre sigillo communiri. Datum apud Werdam;
anno Domini M<K]oXC«IIP; indictione XI»; VI. Kl. Decembriß.

6« l^ängt ein ^pcrflawcntfitcifcn jur aSefiegelung an, bod^ ift
nid^t ju erfeniten, ob \emaU ein @iegel batauf gebrttdt gen^e^en tfi.

251.

@t. 4842. ^tantfurt 1193 X)ecentber 12.

Äaifcr ^einrid^ II. beftätigt bic äJerjid^tletjhing auf bic ^Paber^
borner SJogtet burd^ ben @rafen Jpermaim non fflalbedt in

bie $anbe be^ SBifd^ofö »eni^arb.

Paderborn A. — ^bf^rtften: saec. XII/XIII. auf einem ^ergamcnU
ftilde in Urlunbenform Utf. ^x, 83 (U) unb a. 6. 3)ru(!: ter^arb
IL 228, conf. R. 2304.

Uenricas *) sextus divina favente clemenoia Romanomm

350 1198.

inperator et semper augustus. Equitatis ratio persoadet et
iuris ordo expoBcit^), ut si que a fidelibus ioperii maiestati
nostre discordie proponuntur, eas aure attenta percipientes
rigore iusticie vel amicabili compositione decidere intendamuB,
et quod in presencia sublimitatis nostre iuste et rationabili-
ter decisum fuerit vel amicabili transactione compositum, ne
procesBu temporum ob malignorum pro(terviam) ') immutari
debeat vel aliquo casu possit rescindi, sacri apicis munimine
ab inperiali maiestate dignum ducimus roborari. Quapropter
notum facimus universis imperii nostri fidelibus presentibus
et futoris, quod accedens ad presentiam nostram dilectus ac
fidelis noster Bernhardus Patherbumensis *) episcopus ona
cum Hermanne^) de Waldecke simul nobis signifiearerunt,
quod ipse Hermannus ^) iam alia vice non coactus sed volens
advocatiam Patherbumensem ^) in ecclesis, (cur)^tibu8, man-
sis, mandpiis et Omnibus ad avocatiam pertinentibus: deci-
mam in Atlen, curiam Dalpenhusen et servicium episcopale
in (Herevorde) *) abiuravit apud Patherbumen in domo epi-
scopi in iure feodali. Promisit quoque*) in manus fidelium
Patherbumensis ^) ecclesie sub (dampno)*) amissionis omnium
bonorum suorum se nullo unquam ingenio eandem advoca-
tiam cum prenominatis bonis repetiturum vel (aliquo) ')modo
invasurum et quod nuUis suis consanguineis vel extraneis
assistet, qui advocatiam invadant et nominata bona, sed cum
(episcopo) >) ea fideliter defendet. Elegit etiam idem Her-
mannus, quod si hanc transactionem vel aliquod eins capitu-
lum infidari aliquando vellet, non crederetur iuramento quo
negativam probare vellet, sed conviceretur per clericos et
ministeriales eque sicut per nobiles. In presentia itaque no-
stre ^ maiestatis renunciavit omni iuri quod in predicta ad-
vocatia ac prescriptis bonis habere videbatur et expresso
coram nobis abiuravit totam advocatiam quam Widekindus
frater suus®) vacantem habuit, quando eam resignavit, dum
iturus esset in expeditionem transmarinam. Preterea abiu-
ravit decimam AÜen, curiam Dalpenhusen et serritium epi-
scopale in Hervordia ^). Hoc itaque factum predicto Pather-
bumensi^) episcopo suisque successoribus et ecclesie Pather-

1198-1196. 361

bnmensi^, ut in perpetuum ratum pennaneat et a nnllo
anquam in posterum infringatur, presenti pagina imperiali
anctoritate confirmamus. Ad cuins rei certam in perpetanm
evidentiam presentem cartam inde conscribi iassimns et ma-
iestatis nostre sigilli communiri. Hoius rei testes sunt: Wal-
therus Troianus episcopus, Rodolfus ^^) Levetensis episcopns,
SifnduBii) abbas Hersveldensis, Conradus >*) abbas de Lorsej
Albertos dux de Tecke, comes Hartmanniis de Kircberc, co-
nies OodefridttB de Vehingen *'), comes Boppo de Wertheim,
Rubertus •*) de Dame, Cuno '*) de Mincemberc '•), Henricus
pincema et alii quam plures. Acta sunt hec anno Dominice
incamationis MCXCIII; indictione XI. Datum apud Franken-
Yurt II. Idus Decembris.

») U; HeiB. a. — ^) U; deposcit a. — ») 9lad^ a eroftnit. — «) U; Pa-

derb. a. — *) U; Herein, a. — •) U; que a. — ') U; fe^It a. —

•) a; WIt U. — ») H; Herevorde a. — ««) U; Rftd. a. — «») ]|;

Syfc a. — »«) U; CÄn. a. — '*) U; ühingen a. — »•) H; Rfttb. a,

-- '») U; Cfino a. — »«) U; Mincenb. a.

252.

6t. 4956. (ÄaifctÄlautem?) 1195 3ttU 31.

Aaifet ^etnrid^ VI. I^ebt ben 1192 mit »ifd^of eeml^arb t)on
^aberborn gefd^Iojfenen Vertrag toieber auf unb flellt ber

^aberbomer Attd^e Peffe sutfid.

^ühithotu A. — 9[bf4tifi: a.75.' S)ni(I: Sd^ten, adann.; conf.
dt^tb R. 2834.

Heinricus Dei gratia Romanorum imperator et semper
angustus et rex Sicilie fidelibus suis , clero , hominibus et uni*
Yersis ministerialibus Paderbumensis ecclesie gratiam suam
et omne bonum. Unirersitati vestre duximus intimandum,
quod nos ad instructionem fidelis nostri Bemhardi Paderbur-
nensis episcopi cognoscentes ecclesiam Paderbumensem dam-
pnum et grayamen sustinere ex concambio quod idem episco-
pus de Castro Plesse et eius pertinentiis ex parte ecclesie sue
nobiscum fecerat, pro dilectione ipsius episcopi idem concam-
bium auctoritate imperiali dissolvimus et omnimodis cassamus.

352 119{|.

Mitndamus igitur et districte predpirnua, quateBus iam dictus
episcopus et eccleBia PaderburaenBis castrum Please et uni-
versa eius pertinentia cum omni iure et plenitudine, sicut
priuB habuerunt, deinceps teneant et in pace possideant et
a nuUo unquam in eisdem bonis et Castro molestentur. Yo-
lentes, ut predium comitis Sifridi in episcopatu Paderbumensi
situm qnod ipsi episcopo et ecclesie sue in concambinm de-
deramas Bostre deinceps vacet potestati. Datum apud Lata-
ram anno Domini MCXCV; indictione XIU; IL EL Augusti *)•

^) Unmittelbar angeffigi i{l bt( Stottg: Data alterius privilegii predicti
imperatoris habent MCXGIL

25S.

@t. 4959. ^agenau 1195 «uguft 24.

Aaifer ^einrid^ VL nerlünbet einen @prud^ ht& Steid^dgend^tiS^

ba| einige äRiniflerialen ber äRinbenfd^en Stirbt feinem Soplone

bem ©d^olafUcud äBill^elm ben gewohnten l^alben ^agbienfl ial^rUd^

)u leiflen ober burd^ bad @ottedurtl^eil bed glü^enben d^fend

i[)re ^reil^eit bavon ju ben)eifen ^aben.

Otinben A. Orig.: 92r. 10. Diu(!: @r^atb C. IL 238. conf. R.2335.

H. Dei gratia Romanorum imperator semper augustus et
rex Sicilie fidelibus suis episcopo, clero, ministeria||libu8, et
universis hominibus in episcopatu Mindensi constitutis gratiam
snam et omne bonum. üniversitati vestre notum fieri Tolu-
mus, quod dilectus capellanus noster magister Willelmus
Mindensis scolasticus in presentia nostra constitutus propo-
suit nobi3, quod quidam ministeriales ecclesie vestre qui sunt
officiati sive villici episcopi tenentur ipsi magistro Willelmo
ex antiquo iure et consuetudine ratione' beneficii >) scolastioi
de qualibet curti ■) episcopali dimidium diei servicium annu-
atim persolvere; illi^) vero asserunt de qualibet curti ex
iure tantum novem solides Mindensis monete annuatim sibi
debere. Super quo cum sententiam quereremus, sententiatum
est coram nobis^), quod quilibet homo sive esset nobilissive
ministerialis qui officium principis sive vülicationem teuere

U96. 858

Teilet Tel possidere quicquid in ^) ipso officio siTO Tillicatione
sibi iuris addiceret iure officiati Tel Tillici illud. teneretur
probare. Secundo quesitum est, quo iure deberet probare;
et sententiatum est diTino iudicio. Tercio quesitum est, quo
dlTino iudicio, et data est sententia, quod >) si >) iuri ^) suo toIu-
erit ') inniti ferro ') candenti ius suum debet probare. Sen-
tentias igitur predictas imperiali auctoritate confirmautes man-
damus tibi episcopo similiter clero et ministerialibus flrmiter
precipientes quatinus eosdem officiatos seu Tillicos ^) auctori-
tate nostra compellatis, ut debita diei serTicia, sicut exanti*
quo iure et consuetudine teuentur ^) et siout priiuo fuit ingti»
tutum, omni occasione et dilatione remota prefato magistro
Willelmo persoWant Tel *) iure *) predicto *) se *) eximant ').
Alioquin ^ ^os tamquam iusticie Tiolatores et mandati nostri
transgressores habeatis. Acta sunt hec apud Hagenowe pre*
sentibus testibus quorum hec sunt uomiua: Conradus Mogun-
tinus archiepiscopus , Conradus imi)eriali6 aule cauceUarius,
Albertus prothonotarius, Conradus maior prepositus Mogtm*
tinus 9 comes Albertus de >Verningerothe, comes SibertUs de
Frankenburcb , Walterus de Arnesteine, Amoldus de Hom-
berch, Conradus dapifer de Rodenburch et alii quaju plures»
Anno*) Dominice incarnationis M^C^XCöVO; Villi. Kl.
Septembr.

') «afwr. — ») «orwllur. — ») Üb«r ber S^xU nodJeettogen. — «) ^9
Saturn i{l in feinetn 8<^nft \ttäitt augifttat; hc(f^ !dnnte Kl. Sept. «t»
{)>rfln0lt(i^ fein.

S)ie Uthittbe ift auf einem trctpesfönmgen Reinen fblatte fel^t
nntegelmägig gef d^ben. <— %on ber Sefiegelung nur ein ^etgo^
inetttftreifd^en etl^alten. — Übet bie @rmäl^nung beiS itonsletd
Äonrab unter ben Qtuitn nergl, %ii^, ^eintid^ VI. 744.

254.

St. 4995. gRdnj 1196 aßai 28.

ftotfet ^einrid^ VI. befreit auf »itten be^ »ifd&of« Jeermann
non a»ünftet bie ©tabt Soe^felb unb i^re »ürget nom Äönifl«^

354 1196.

bonn^ ben ber So^t von SSarlar Aber biefelben befa§. S)et ^U

fd^f l^at i^m mitgetl^eilt^ ba§ ber 9ht unb bie ftird^e oon Satlat

nad^ bent S^obe be^ SBogted SS. txm ^orfhnar bie 93ogtei auf

feine $erfon äbertragen l^aben.

Coe«feU. Urj^rift. S)rudf: (Srl^tb C. II. 249. conf. R. 2886.

[In nomine patris et filii et Spiritus saneti. ||

Ego H. YI^ Del gratia Romanorum Imperator et felix sem-

per augttstus. Semper quidem grata existere nostra beneficia

TolumiiB, sed ea convenit esse gratissima que et in postenun

> per nostra privilegia Btabilimus, qoatinus ea nee hominum

depravare possit impietas nee temponun obseoret annosa
yetnstas. Itaqne qnoniam imperiali maiestati congmit instis
petidonibns snbiectonun clementer annnere et eos qoi gra-
tiam eins protectionis qneront regali auctoritate tueri, notum
facimos tarn presentibus quam futuri evi fidelibus, quod ad
petidonem diled;i et fidelis nobis H. Monasteriensis episcopi
villam in Cosfelth, qne in Monasteriensi diocesi sita est
et mos dyes a regio banno qno artabantar ab advocato
Yarlarensis ^cclesi^ ad quam eadem villa respidt exemi-
mns. Sane ne cuidam videamnr ista potestatiye et non ex
ratione fecisse, placnit nobis posteros nostros sdre, quod
predictus H. Monasteriensis episcopus certos nos reddidit iam
didam Yarlarensem ecclesiam liberam electionem in creando
sibi advocato habere et eandem libertatem per yalida privi-
legia tueri atque eiusdem ecclesif advocato W. scilicet de
Horstmare mortuo abbatem et conventum iam sepedicte ^ccle-
si^ in ipsius personam vice advocati convenisse. Ut igitur
bec benignitatis nostr^ concessio communicato consilio prin-
cipum eisdem civibns in Cosfelth atque eorum posteris sta-
bilis in evum permaneat, eam contra omnium machinamenta
fraudium privilegii nostri autoritate ex sententia prindpum
roboramus et nostri imperialis sigilli impressione munimus.
Testes sunt hii: Conradus Mogonciensis archiepiscopus, Al-
bertus Leodecensis episcopus, Baldewinus Traiectensis epi-
scopus, Conradus cancellarius, Heinricus comes de Senginen <),
Otto comes de Gelren, Simon comes de Theneburg^) et alii

1197 — (1198 — 1209). 355

quam plures. Datum per manus Conradi cancellarii aput
Mogonciam; V^. Kl. Junii; anno Dominice incarnationis
M^C^XCoVIIo; indictione XllUa.]

>) etatt Seynen. — ^) Biaii Tekeneburg.

Die Sd^rift ifl ilü^m&^Q itnb entfprid^t bent Datum ber
älttSfertigung. — S)a8 flod^ ausgeprägte Siegel ift ein Jlad^d&nitt
von ^effner 3lx. 51 , t>ergl. a:afel III, 9lr. 26. — S)ie Urfunbe ift
fd^on lange ii^red 9ted^ti$in^alti^ unb i^ret ^orm n>egen als ^äl-
fd^ng erlannt, uetgt Si^öd^e, ^einridji VI. ©. 693 R. 516; gidter,
Beiträge IL §. 327, 328; ©tumpf 1. c; bie Unterfud^ung beS
©iegefö betätigt biefeS Urt^eil.

255.

aaSilman» SBeftfälifd^eS Urfunben--». IV. 36. (1198—1209.)

Äönig Dtto IV. behinbet einen ©prud^ beS SReid^Sgerid^tS, bafe
feine ^btifftn von ^erforb bie ju il^rem unb ber 9lonnen Unterhalt
gefd^enlten ®öter anberS als auf Qtit i^reS SebenS als Se^en ver-
geben bilrfe unb ba| ba^er bie 9lnfprüd^e beS Saien Stentbert

abjumeifen flnb.

i^crfor^ A. — «bfd^rift: saec. XVb. ®. 88. ^rud: SBilmanS
©. U.-». IV. ©. 27.

0. Dei gracia Romanorum rex et semper augustus uni-
versis inbeneficiatis ecclesie Hervordensis gratiam suam et >)
omne bonum. Constituta in presentia nostra abbatissa vestra
per sententiam principum Maguntinensis, ColonienBis archi-
episcoporum, abbatis Corbeiensis nee non et aliorum fidelium
nostrorum approbationem obtinuit, quod nulla abbatissa que
fuerit ante tempora eius potuit bona spectantia ad redditus
eins yel ad prebendam sororum alicui laico in feudum dare,
nisi quamdiu vixerit.Unde, quia regina«) decet maiestatem,
ut que coram nobis terminantur firmitatem habeant, ipsam
ab impeticione Remberti laici volumus absolvi qni intantum '**)
ab ea petit quod Lodewicus rex ad redditus eius et sororum
dinoBcitur contulisse.

(Datum per copiam veram.)
»tlmanl,SlatfeT-Ur(Rn^(n n. »/^. I880. 23

856 (i;i98.)

») ^Do^nter ob getilflt. •— *') ©tott regiam. — ») 6tQtt intratum. S)ot-
äber bie Semerfungen in SBilmanS 9B. U.«®. 1. c.

256.

»öl^mcr R. Ottonis IV, 4. (^la^m 1198 3utt 12.)

Jtönig Otto IV. fteOt ber mnet JNtd^e baiS SIDotiium 6aalfetb
iDiebet ju, inbem et ben S^aufd^, ben St. gricbrid^ mit ©rjb. ^^iltpp
Qtma^t l^attc, roibcrruft unb ^erforb unb Sreben jurfidferl^äft;
er bcftätißt ferner ben Sefift beS ^erjogt^um« unb mel^rere ?pri=
t)ileßien ber Äird^e unb l^ebt bie SSerfügung Ä. griebrid^^ über bie
älnfpritd^e auf ben 9lad^lag ber ©eiftttd^en auf.

W&tftfaUn. Orig.: ®e(. etaati-ltr^il» »etltn 92r. 236. «bf^rift:
saec. XIII/XIV. (£5Inet @iabi - SBibliotljiet A III. 17 f. 54. 1S>x\id:
Sacomblet U.-S. 6. 392. bergl. Gt^arb R. 2407.

^» In nomine sancte et individue Trinitatis. Otto
dmna favente dementia Romanorum rex et semper augustus.
Ratio suadet, equitas requirit nostramque decet celsitudinem
omnium ecclesiarum || iios (indempnitati providere) et eas in
(sui honoris ac iur) i)i8 conservatione pie ac clementer con-
fovere; inter quas specialis (gratie)>) benevolentia Colonien-
sem diligentes ecclesiam universa ei bona qnibns a nostris
antecessoribus minus decenter privata est restituendum duxi-
mus (ac libertandum eam) ^) ab indebitis oppressionibus (mu-
nicionum) *) quibus quondan: aggravata est: ad hec quidem
per fidelissimum principem nostrum Adolphum venerabUem
Goloniensem archiepiscopum invitati. Inde est quod onmibus
Christi fidelibus per scriptum praesens cupimus clarescere,
quod nos attendentes devotionis ac fidelitatis constantiam iam
dicti principis nostri nobis sepius exhibitam Coloniensi eccle-
sie, ei eiusque successoribus allodium in Sarevelt cum omni
integritate et usufructu attinenti(um libere)') restituimus et
in perpetuum confirmamus pro eo recipientes (abbatias) ') in
Herevorde et in Vrethene cum omnibuspertinentiis, revocato
concambio quod Fridericus imperator pie memorie et Philip-
pus Coloniensis archiepiscopus super eisdem bonis fecerant

(1198.) 857

Restitaimng etiam iam dicte ecclesie et arohiepisoopo suisque
(8uccesBorib)us curtem in Andernaco et curtem in Eckenhagen
com omni attinentium integritate secundum sui priTÜegii teno-
rem quod Fridericus imperator Raynaldo venerabili Goloniensi
archi^piscopo quondam Buper eisdem contradidit. Similiter
et (adTOcatiam) ■) in Globttene quam comes de Are de manu
Coloniensi cum omni pace possidebit. Ceterum ad commo-
dum Golonienfiis ecclesie Universum telonium in Werthen quod
de novo et contra iusticiam ibidem institutum est penitus
auferimus (reducentea) secundum statum pristinum ad locum
in quo de iure esse debebit; quod etiam nequaquam augmen-
tabitor vel per nos vel per nostros successores. Burgensibus
Coloniensibus, SSsatiensibus et aliis de oppidis et villis Colo-
niensis ecclesie tale ins prestamus et confirmamus, quod non
aliud pedagium solvent per totum imperium, nisi secundum
teuerem privilegii predecessoris nostri pie recordationis
(Heinrici) imperatoris. Domum in Werden et castrum in Be-
rensteyn, in quorum fundatione et constructione Coloniensis
ecdesia fuit pregravata, sepedicto principi nostro tradimus
ad destruendum, nee a nobis nee a nostris successoribus in
posterum reedificanda. (Presertim) >) nusquam in imperio
debebit cudi moneta ad pondus vel ad formam Coloniensis
monete sive ad puritatem (nostra) >) vel alterius auctoritate.
Ducatum, allodia, feoda sive ministeriales quos nunc Colo-
niensis ecclesia vel alii eins nomine possident cum bona vo-
luntate nostra et fratrum nostrorum Heinrici Palatini Reni et
Wilhelm! de Brunswich et heredum nostrorum sine calumpnia
sepenominatus archiepiscopus et eins successores in perpetuum
possidebunt. Mindensis etiam ecclesia ea quae a Coloniensi
ecclesia de bouis tenet eisdem quiete sine aliqua contradi-
ctione possidebit. Preterea consuetudinem minus decentem,
quam Fridericus imperator contra iusticiam induxerat scilicet,
quod decedentibus principibus ecclesiasticis videlicet personis
quemadmodum archiepiscopis , episcopis, abbatibus, abbatissis
et prepositis eorum suppellectilem sibi violenter usurpavit
penitus abholemus nee a nobis nee a nostris successoribus
retractandam. Ad hec bona fide permemoratum iuvabimus^)

23*

358 (1198.)

archiepiscopum, ut bona quae Coloniensis ecclesia a Mosella
Buperius tenet et a quorum possessione ipse violenter desti-
tutus est recuperet. Ut igitur hoc regalis nostre munificentie
factum pium ac commendabile nullius in posterum calumpoia
perturbari possit, sed ratum permaneat et in perpetuum per-
severet, presentem inde paginam conscribi et maiestatis nostre
sigillo iussimus insigniri. Guius rei testes sunt: — Argenti-
nensis episcopus, Thietmarus Mindensis episcopus, Tirricus
Traiectensis episcopus, Bernhardus Paderbornensis episcopus,
episcopus *) Xantensis, Bunnensis prepositus Bruno, Megteldis
ducissa Brabantie , Bälde winus comes Flandrie , Heinricus dux
de Limborch, Otto comes Gelrensis, Amoldus comes de Clivo,
Tirricus comes HoUandie, Henricus de C8c, Henricus comes
Seynensis, Symon comes de Tekenborcb, Amoldus comes de
Altena, Wilhelmus comes Juliacensis, Gerhardus comes de
Are, Heinricus comes de Hocenswage, Heinricus comes de
Gessele, Bfitgerus de Merheim, GSnradus de Dicka, Gisel-
bertus et RBtgerus de Bremet, Otto de Wikerothe, Heinricus
et Gerhardus de VolmStsteine, Herimannus advocatus Golo-
niensis, Herimannus de Alvetre marescalcus, Otto camera-
rius, Reymarus de Rothe, Giselbertus de Gerreke et alii quam
plures viri honorati. Signum domni Ottonis — quarti —
-Romanorum regis inyictissimi. (L. M.)^).

*) Vu8 Msc. etöfinat. — ') KuS invalumus corriöirt. — *) Statt prepositus.
— «) etarf rttbttt.

SHe Dorliegettbe Urlunbe tft allein 9[nfd^eine nad^ in ber Aan^Iet
ausgefertigt^ entbehrt aber ber Aanjlerunterfd^rift unb ber 2)aten.
S)aS SRonogramm f)at jroar bie rid^tige gotm, fielet aber an ttn=
Qmifyxli^tx ©teile, roä^tenb für baffelbe innetl^alb ber bem S^te
fortlaufenb angefügten Äönigöunterfd&rift an jwei ©tetten ah^U
lid^ ein leerer 9laum gelajfen war; eS ift aud^ Hein, ungefd^icft
gemad^t unb rabirt. — 3)ag Siegel ift mobem befefHgt, j[ebod^ ifl
bie S^fl^'&örigleit beutlid^ erfid^tlid^ ; ob eS jufättig abfiel ober mit
Oeroalt auSgeriffen würbe, ift nid^t nte^r feftjufteDen. @S ift nur
}u 2 S)rittl^eilen mäfeig gut erl^alten ($effner SRr. 54 errofil^nt tS).
— Über ba§ in Ärafttreten beS SRed^tiSinl^altS ber Urfunbe t)ergl.
SGBilman«, äbtei «reben, Seitfd^rift XXXII. @. 15.

1198. 369

257,

aolimcr R. Ott. IV. 8. aad&en 1198 »ufluft 9.

StänxQ Otto IV. belehnt ben älbt 28tbelinb t)on Soroe? mit

bettt SBoIbgebirgc ©oHig, inbetn er il^m bort ben „aSBiltban'' ftbcr^

tragt. 3ugleid^ beftätigt er bie übrigen ®üter unb Siedete

be« ©tifts.

<£on»et|. Crt(}.: ütr. 72. Drud: Srl^rb C. II. 256. conf. R. 2409.

v^* In nomine sancte et individue Trinitaiis. Otto
divina favente dementia Romanorum rex et semper
augustus universis regni fidelibus in perpetuum. || Cum
divina dementia nos ad Bomani regni fastigium provehere
dignata sit, merito subiectorum nostrorum patrociniis inten-
dere et maxime loconim venerabilium iura manutenere et
augmentare debemus et, si qua per alicuiüs potenciam eccle-
siis Dei fuerit subtracta, ea ad pristinum statum ex regali
beniyolentia revocare volumus. Quapropter universis tarn
fnturis quam presentibus regni nostri fidelibus notum esse
volumus, quod fideli nostro Widekino Corbiensi abbati et
ecclesie sibi commisse feodum furesti quod Soligo dicitur in
presentia principum imperii recognovimus et tradidimus eo
tenore, ut in eo usum venandi habeat et ius quod vulgariter
Wiltban appellatur sine qualibet contradictione exerceat. Bona
quoque Corbiensis ecclesi^ antiqua vel de novo ') acquisita
vacantia vel locata et iurisdictiones videlicet advocatias et
comitatus et regales bannos quos ipsi de nostra serenitate
indulsimus privilegiis nostris confirmamus. Ut ergo inviola-
biliter observetur quod legaliter ordinavimus, huius facti
seriem presenti instrumento commendatam sigilli nostri im-
pressione et testium subscriptione roboramus aditientes, ut
si quis hoc factum nostre auctoritatis munimine consolidatum
qualibet occasione solvere attemptaverit veluti lese maiestatis
reus nostre severitatis senciat indignationem et pro tarn teme-
rario excessu exsolvat centum talenta puri auri: nostre ma-
iestati quinquaginta, aliam partem ^cclesie quam ledere pre-
• sumpsit. Huius rei testessunt: Adolphus^) Coloniensis archi-

360 1198--1201.

episcopus , ConraduB Argentinensis episcopus , Theodericus
Traiectensis episcopus, Thidmarus Mindensis episcopus, Heri-
bertus abbas de Werden, Bruno prepositus Aquensis, Hein-
ricus dux de Lenborg, Heinricus come^ de Seyna, Symon
comes de Tikkeneborg, Arnoldus comes de Althena, Albertus
comes de Everstein, Adolphus comes de Monte, Heinricus
comes de Kessele, Heinricus comes de HScheswage, Heri-
mannus de Waltecke, Heinricus de Swalenberch, Walterus et
K8no de Kulant, Albertus de Hürde, Warnerus et Reimarus
de Reimbach, Heinricus de Synzeche et alii quam plures.

Acta') sunt hec annoDominice incarnationisM^C^XC^VIII*;
indictione prima; anno regni nostri P; YIIIIo die mensis
Augusti.

Signum domini Ottonis quarii (L. M.) ^) Romanorum regis invi-

ctissimi */

Data per manum Morandi regalis aule >) prothonotarii
Aquisgrani. Feliciter.

') Äajur unb (Jorreftur. — ') Die Saugen mit gröSercr C^rtfi etngeiiodfn.
^) Die Dotirung ifl fleinec, tote bte Seugcu ^rf^nebcn, ob abet mit beut
Xtiit ßleidjjeitig? — *) Son onberer §anb olS bie erPe geile. — '') Do*
^nootamm toat bor ber legten ^tWt gc^eid^net.

Über bie ©(ä^rift x>tx^, bie Slntn. — 'l<on ber SBefiegeluug nur
nodö ein SJl^etl ber t)erfnoteten rott)en unb grünen ©eibenfäben
übrig.

258.

»dl^mer R. Ottonis IV. 13. 2ßetfeenburg 1201 gebr. 3.

Äönig Ctto IV. behinbet bem ©rjbifd^of Slbolf uon Köln ben
'Serjid^t feiner Srüber auf bie uon @rjbifd^of $l)ilipp feinem SSater
entriffenen ®üter. ©ie fteHen bie ®rafen oon Seiningen, Siegen*
ftein, SBJieb unb ^fenburg aU Sürgen mit ber SSerpflid^tung, bem
©rjbifd^ofe im galle ber 3?ot^ gegen fie beijuftel^en unb mel^rere
^ Slbelige, bie il^re ©eftellung nai^ 6öln uerfpred^en.

iSSfflfalril. Crig.: DUffelborf jtur«^öln 9{i. 48. Drud: ik)comb(rl,
IRteben^eintf^e« Urfimbenbudii I. n. 566.

1201. 361

•f" ') 'n nomine sancie et individue Trinitaiis. Otto
Dei gratia Romanorum rex et semper augustus omnibus Christi
fide II libus imperpetuum. Notum facimus tarn futuris quam
presentibus, quod nos pro fideli et preclaro servicio dilecti
ac fidelis principis nostri Adolph! venerabilis Goloniensis archi-
epjscopi et totius Goloniensis ecclesi^ nobis sepius exhibito
dilectos fratres nostros Henricum comitem palatinum Rheni
et Wilhelmum ad hoc induximus, quod universa illa bona,
que Philippus quondam Goloniensis archiepiscopus de ducatu
quondam pratris nostri illustris ducis Saxonie sive in allodiis
siye in feodis, seu in ministerialibus aut in servis optinuerat
de bona voluntate Goloniensi ecclesie dimiserunt perpetualiter
in pace sine conditione qualibet possidenda iuramento fir-
mantes, quod neque per se neque per suos Coloniensem ec-
clesiam super eorundem bonorum possessione nullo umquam
tempore debeant molestare, ponentes etiam obsides tales:
comitem de Lininken^), comitem CSnradum de Regensteyn,
Georgium comitem de Witha, Henricum de Ysenburch, qui
iuraverunt, quod si predicti fratres nostri contra constitutio-
nem istam venire attemptaverint de bonis, que a Palatino
comite Rheni tenent in feodo ecclesie Goloniensi contra Palatinum
servient, quousque eos ad satisfactionem inducant; his etiam
tales adiuxerunt') Gjselbertum de Brunshorn, Henricum de
Mirwalt, Thietmarum de Vlogelinken maresalcum^), Wemhe-
rum dapiferum, Jusarium pincemam, Henricum de Wonnen-
burch, qui iuraverunt, quod si fratres nostri contra hoc sacra-
mentum venire temptaverint Goloniam accedant ad vocationem
Goloniensis ecclesi^ archiepiscopi omni cessante contradictione,
inde sine licentia Goloniensis ecclesie nullatenus recessuri.
Ut igitur hec rata permaneant et inconvulsa, presentem pa-
ginam conscribi et sigilli nostri munimine confirmari fecimus
precipientes districte, ne prenominati fratres nostri aut aliqui
eorum nomine huic constitutioni contraire presumant. Testes
sunt: Sifridus Muguntinus electus, Herimannus Monasteriensis
episcopus, (imperialis) aule cancellarius, Bruno Bunnensis
prepositus, Henricus comes Seynensis, Symon comes de Teken-
burch*), Gerbardus comes de Are, Henricus*) comes de

362 1201—1205.

Cessele, Godefridus comes AmesbergeiiBiB, Adolphus comes

de Monte, Bemhardus de Wilepa, Burchardas comes de Al-

denburch, HerimaDnus de Lippa, Godescalcus de PirremSnt,

Godefridus de Eppensteyn, Wolframus comes Rheni, BSi^e-

ms de Merheym, RStgerus (de Bremet), Wernherus de Bon-

lant et fratres®) suus Pbilippus, Herimannus advocatus Colo-

niensis, Herimannus de Alvetere m(are6c)alcu8, Otto de Sco-

nenburch, Rejrmarus de Rothe, CSnradus de Wilre, Symon

Aquensis et alii quam plures. Acta sunt hec anno Dominica

incamationis M®CC®; Datum') apud Wizemburch III<>. Nonas

Febr.; per manum Herimanni venerabilis Monasteriensis epi-

Bcopi imperialis aule cancellarii.

<) %>xt 9niDenbun0 b(§ Stxtn^i flait be§ S^riStnonS fd^tnt auf 9eeinfittffnn(|
bur4 ff5(ni{4e ^an^Ui gu beuten. — ^) Wti blafferet Dinte unb feinerer
©djrift nad^etragcn. — ^) ©toti adianxerunt. — *) ©tütt marescal-
cum. — '') 5)er 9lefl ber S^^tn unb bte 3)otirunö mit blofferer ^inte,
in feinerer ©d^rift nodfjfletroöen. — •) ©tott frater. — ') Dat.

S8on 4' an grünen 99änbcrn angcl^ängt gcwefcncn Siegeln ftnb
no(i& boS (jüngere) be^ Äanjlerö unb SSifd^ofö ^ermann t)on aRün*
fier (2) unb ba« beg ÄönigS (3) in Smd^ftüdEen erl^alten. »aS
Äönigöfiegel entfprid&t bem bei ^effner 9Jr. 54. erioä^nten im
Chronic. Gottw. ©. 402 abgebilbeten.

3)ie Urhinbe rnnfe in'S ^df)x 1201 fallen, ba ©igfrib von
Wlaxni afe 6lect erroäl^nt wirb, ein Slitel, ber il^tn nur uom 6nbe
Oftober 1200 bis in ben September 1201 jufam. SSergl. »öJ^mer
1. c. 3)ie Slnfüfirung beS Sal^reS 1200 wirb afe ©ölner S)atir
rung aufjnf äffen fein, aber fd^roerlid^ auf bie Qeit ber ^anblung
— etwa »öl^nter 1. c. @, 31 a. 6. — bejogen werben lönnen,
weil ©igfrib oon 3Wainj fd^on unter ben von erfier ^anb einge-
tragenen SeuQtn fielet.

259.

SBöJ^mer R. Phil. 53. Sachen 1205 Januar 12.

jtönig $I)ilipp beftätigt bem @r}bifd^ofe älbolf t)on Söln bod
^erjogtl^um äBeftfalen unb anbere Seft^ungen unb 9fled^te.

4erao0t^um 9B(flfaUlt. Cri^.: (S^e^.etaatS-^rd^it) 9er(m2d7. t>xud:
Sacomblet, 9Heberr]^ein. Urfunbenbu^ H* 7.

1206. 363

^* In nomine sancie et individue Trinitaiis. Phi-
lipus secundus divina favenU dementia Romanorum
rex et semper augu8tus.\\Re^e maiestatis nostre sublimi-
tas deyota fideUum saoram servitia consuevit animo diligenti
respicere eisque pro meritis digna munificeBtie sue beneficia
liberaliter impertiri. Quapropter notum facimus uni^ersis
regni nostri fidelibus presentibus et futuris, quod nos atten-
dentes sinceram devotionem dilecti principis nostri Adolfi
Coloniensis ecclesie archiepiscopi quam ad sublimitatis nostre
promotionem ferventer exhibuit ad dignam fidelitatis sue re-
munerationem ipsi et ecclesie Coloniensi concedimus et con-
firmamus ducatum Angarie et Westfalie omnesque possessiones
et iura eins cum hominibus et ministerialibus omnibusque
pertinentiis iuvabimus ipsi et ecclesi^ Coloniensi pro posse
nostro diligenter conservare. Insuper in Andemaco *) et
Eckenhagen quidquid iuris habuimus ') ipsi archiepiscopo et
ecclesi^ Coloniensi concedimus, sicut Serenissimus pater noster
Fridericus divus augustus Beinaldo quondam Coloniensi archi-
episcopo post yictoriam a Romanis in conflictu habitam di-
noscitur concessisse. Preterea innovamus et concedimus ipsi
archiepiscopo Coloniensi monetas, thelonea et nundinas sub eo
modo et iure, sicut karissimus f rater noster Heinricus Romanorum
imperator diye memorie Philippe Coloniensi archiepiscopo per
Privilegium suum confirmayit. Ad ampliorem quoque dilectio-
nis sue evidentinm liberali munificentia concedimus et confir-
mamus sepedicto Coloniensi archiepiscopo curtim nostram in
Krakele et ecclesiam nostram in Kerpene preter villicationem
et curtim eiusdem yille, quam ad manus nostras specialiter
retinemus. Statuimus igitur et imperiali sanccimus edicto , ut
nulla omnino persona humilis vel alta, secularis vel ecclesia-
stica predictum fidelem nostrum Adolfum Coloniensem archi-
episcopum et ecclesiam Coloniensem in hac maiestatis nostre
concessione audeat molestare vel aliquomodo perturbare.
Quod qui facere attemptaverit a gratia nostra exclusus cen-
tum libras auri pro pena componat: dimidium camer^ nostr^
et reliquum passo iniuriam. Ad ciuus rei certam in perpe-

364 12 OS.

tttum evidentiam presentem pagiDam inde conscribi iussimus
et maiestatis noetre sigillo couimuniri. Huius rei testes sunt:
Diethelmus CoDstantiensis episcopus, Conradus Spirensis epi-
scopus, Heinricus Wirceburgensis electus, Heinricas Argenti-
nensis electus, Gerbardus prepositus Xanctensis, Thiedericns
^erdensis prepositus, Ludewicus dux Bawarie, Heinricus dux
Lovanie, Bernardus dux Saxonie, Simon dux Lotharingie,
Heinricus Palatinus comes Reni, Otto comes Gelrensis, Wil-
lelrous comes Juliacensis, Lotbarius comes de Hostaden, Ge-
vehardus burcgravius de Magdeburc, Heinricus marscalcus de
Kallendin et alii quam plures.

Signum domini Philtppi secundi Ro- Ego Conradus Ra-

mnnorum regis invictissimi. tispo-

nensis electus, regalis aule can- sunt hec anno

cellarius recognovi '). Acta , ,-

Dominica incamationisM®CC*nn®; '^ regnante domino

indictione VHIa;
Philippe secundo Romanorum rege ni eins sexto.

gloriosissimo , anno reg-

Datum per manus Sifridi regalis aule prothonotarii ^) in
civitate Aquisgrani II. Idus Januarii.

') (loncfturen. — *) 2)ie tx^t ^ölfte ber jeile jf^r gebttoftl %t]^x\tbtn; bie
^omit »eit auSrinanbc rge^ogen ; Ort unb ^DbnatSbatum fd^tnt nad^etrogen.

3>te Urlunbe fd^eint Don bemfelben ®d^eiber in einem 3^9^
gefd^eben (pergl. jebod^ änm. 2). 3)ie ©atirung ift entwebet
na^ Kölner @til angefe|t aber bie Urlunbe toax am @nbe bed
3al^ed 1204 fertig gefteUt; lern aber erfl älnfang ^anmx jur
Su^pnbtgnng (t^ergl. Änm. 2). — S)a« ©iegel ift obgeriffen.

260.

aBilman«, 3B. U^S. III. 44. — 1207. —

^einrid^ (^tjog oon ©adbfen) ^^Jfoligraf fd^enlt bem Älofter iW.-

rienfelb in feinem unb feiner »rüber Otto§ IV. römifdSien

Aaiferd (!) unb bt§ ®rafen äBiaemwS tarnen einen %erg in &ta^

peHage^ ben i^m bie ^rren t)on ber Sippe refignirt ^aben.

1207. 965

m«HeilffIb. Crig.: üt. 21. S)ttt(r: SKImunS, mU^I. III. 6.24.
conl $ritift wib galliiumti, Si^^^nf^i 8lt0efkti 9tt. 13&

/n nomine sancte ei individue Trinitaiis. Heinri-
cus comes sacri palatii universis quorum inspecHtioni presens
Bcriptum oblatum fuerit, perpetuam pacem in eo qui est pax
yera. Cum precedentium patrum Christianam religionem pro-
fitentium dictis pariter et exemplis provoeraiur» ut per bona
temporalia que transeunt mercemur eterna que nunquam
yeterascunt, necesse nobis est, ut eorum vestigiis maiori de-
Yotione initamur qui in hoc mundo plus ceteris aliquid pos-
sidere yidemur. Sciat igitur presens etas et noverit fbtura,
quod dominus 0. imperator Romauus et ego necnon etfrater
noster *) comes Willemmus montem quendam situm iuzta
Stabellage qui ad nos hereditaria successione devolutus est,
quem domnus Bemardus de Lippia et filius suus Hermannus
nobis resignaverunt, quia illum cum ceteris bonis in beneficio
tenuerunt prompta devotione et pari consensu cenobio campi
Sancte Marie perpetualiter possidendum intuitu remuneratio-
nis eterue donayimus. De reliquo ut hec nostre liberalitatis
donatio in posterum a nullo possit cassari, sed stabilis et
rata in perpetuum iam dicto cenobio permaneat, litteriseam
fecimus mandari et sigilli nostri impressione muniri cum sub-
scriptione testium quorum nomina sunt hec: Bemnardus de
Lippia , Teodericus cellarius , Gunzelinus dapifer domni impe-
ratoris, Stefanus^) capellanus ipsius, Jordanis dapifer noster,
Wemherus dapifer fratris nostri comitis Willemmi et aliorum
quam plurimorum. Acta sunt hec anno ab incamatione
domni MoCC^VII^

*) giafur. — «) Xurcl> 9?Q|ur auS Tet . . . corriöirl.

S)od Stetter^ Siegel ift nur )u % befd^öbigt erl^alten. ^er
Steitet trägt einen 6(i^ilb mit jtoei Seoparben Abetetnanber ; Unt=

fd^tift: NRI . . S DI GRA DVX SAXü . . ALATINI (V).

3)ie beiben 6tiide beffelben finb jufammengeleiTnt ; ed ift jebod^
am ^ergamentftreifen urfptiinglid^ befeftißt unb ba^ gegen bie 3u'
bel^örigfeit beffelben jut Utlunbe im affeburget Urhinbenbud^ I. 34
geanjserte Sebenlen unb bomit ber gegen bie ^tl^eit beS @tädeiS

366 (1212—1220.)

aiid^ bei ^det^ Seitr&ge I. §. 50 erl^obene Serbad^t tool^I un^
begnlnbet. — 2)ie jtoeimalige (Sno&l^nttng Ottoi^ IV. atö Aaifet
nut^ bal^in erflärt toerben^ bag bie Seurhtnbung erfi nad^ bem
Dftobcr 1209 erfolgt tfi.

26L

Sßilmand SS U.^». III. 82. £oen (1212—1218) SRai 12.

Äaifcr Otto IV. befreit bie ÄWfier Äappenberg unb SBBefel
(2lt)erenborp) oom 3otte in ÄaiferStoert^ unb anberen SöHen.

aa|>|>fttlierg. — ^bf^rift: a. f. 41b. f)vu(I: aSilmaitB SB. lt.-«.

m. e. 43.

Dei gratis 0. Romanorum Imperator et 8emper augustus.
Notum facimuB universis, quod nos pro reverencia Dei et
Bancte matris eius ecclesias in protectione nostra positas
videlicet Gapenberg et Wisele ab omni theloneo tam Werde
quam alibi exemimus. Quod ut ad presens et in posterum
permaneat inviolatum, hanc paginam super eodem conscriptam
sigilH nostri testimonio fecimus roborari. Datum apud Loen
nil. Idus Maii.

262.

aBilmaiiÄ SB. U.*». III. 104. — (1216—1220.) —

jtönig ^riebtid^ II. oetbietet bem Sifd^ofe älbolf Don Oi^nabtitd

ben ®rafen t)on ätaoen^berg in feinen S6Uen unb bet 9Ränje

}U 93e<$ta nnb $afelänne }n beeinträ($tigen.

fRünflct A. — ^bfd^rift: a. e. 10. Drudt: SBümanS SB3. U.-9. S. 52.

F. Dei gratia Romanorum rex semper augustus et rex
Cäcilie A. Osenburgensi episcopo gratiam suam et omne bo-
num. Constitutus in presentia nostra 0. filius comitis de
Ravensberghe ex parte patris sui nobis querela monstravit,
quod eum iniuste graves super theoloniis suis et monetis in
Vechte et in Lunne positis que ab antecessoribus nostris
tenuit et de manu nostra de novo recepit. Quare tue dis-

1218. 867

cretioni regia maBdamus potestate, quatennd nominatum co-
mitem dicta bona sua pacifice pennittas possidere, qniavero
ad omnia que adyersns ipsum proponere decreveris enm co-
ram nobis, prout iastum fuerit, tibi respondere faciemas.

263.

Mbü, S)ortmunb. U.^». 59. ^ebberg 1218 3uni 20.

Adnig ^riebtii^ II. beftatigt betn Jtat^arinen{lofier iu 2)ott^

mitnb bie ©d^nlung feinet SSaterd; beJ^ält Tk^ bie SSogtei über

beffcn ©fiter Dor unb nimmt bie Stiftung in feinen ©d^uft.

S^ftMimb B. 2 Orig.: 9tr. 2. 2)rud: MUl 1. c. e. 14.

In nomine sancte ei individue Triniiatis. Fnthe-
ricus divina favente clemencia* *) Romanoram rex|f et semper
aagustuB et rex Sicilie. Religiosam vitam eligentibus regale
conyenit ade&se presidium et protectionis nostre sufiragium
inpertiri^), ne forte cniuslibet incursus aut eos a proposito
revocet aut robur, quod obsit^), sacre religionis infringat.
Ad noticiam igitur omnium^^ fidelium presencium et faturo-
rum devenire volumus, quod nos ad inmitacionem Henrici
sexti patris^ noBtri bone memorie Romanoram imperatoris
et regia ^) Sicilie pro remedio anime sue ac nostra etiam pro
Salute terram curie noetre et imperii in opido Tremonie ad-
iacentem dedimus ad constructionem ^) officinarum mona-
sterii'), quod ibidem ad honorem sanctissime virginis et mar-
tiris Eaterine est eonstructum ipsumque*)^)^ monasterium
cum omnibuB bonis suis et prediisj^que nunc poBBidet yel in
posterum Domino concedente poterit adipisci Bub speciali
protectione nostra recipientes ea sibi stabilitate perpetua con-
firmamuB et presenti scripti privileio^") communimuB. Vo-
lumus^) siquidem, ut ordo canonicus qui secundum Dei timo-
rem et beati Benedicti^'^^) regulam ibi Deo auctore institu-
tuB^^) esBe dinoBcitur perpetuiB ibidem temporibuB inviolabi-
liter observetur. Preterea quascumque posBessiones, quecum-
que bona in terris, vineis, mancipÜB, cenBibus, decimis, mo-
lendinis, aquis aquarumve^) decursibuB, pratiB, pascuis,

368 1913.

nemoribuB, oampeatribus , coUibus, vallibuB, ierris cultis aut
inoulÜB^) aut quibuslibet aliis rebus que eadem eoclesia in
presenciarum iuste poasidet aut in futurum coucessione pon-
tificum, largicione regum vel pnncipum, oblacioue fidelium
aut aliis iustis modis Deo propicio poterit adipisci firma eis
earumque Buccessoribus illibata permaneant. Ad hoc paci
earum^) providere optantes regali auctoritate inbibemus, ut
nulla eoclesiastica seculariBve persona iam dictam ecclesiam
et eiuB ambitum ri vel fraude occupare aut religiöse conver-
Bacionis sorores^^) exinde") removere^). Decemimus ergo,
ut nulli omnino hominum liceat eandem ecclesiam temere per-
turbare aut eins possessiones ^ auferre') vel ablatas reti-
nere, minuere seu aliquibus vexationibus fatigare, set illibata
omnia et integra couBerventur earum pro quarum gubema-
cione ac sustentacione concessa sunt usibus omnimodis pro-
fiitura. Firmissima etiam stabilitate confirroamuB et obBerrari
precipimus, ut quicunque fidelium utriusque sexsus Tremonie
vel extra Tremoniam degencium mansus^^^)^), agros, prata,
pascua^^O .^^^^ molandina'') que ab imperio sub pensione
poBsident prefate '^) ecclesie sacratisque Deo personis conferre
Yoluerint a no&tra regali munificentia liberam et efficacem
ipsis indulsimus^^ conferendi facultatem: ita tarnen, ne curia
nostra debita pensione privetur. Predium vero £8ninges-
camp^^ in vulgari nunoupato ^^^) ^) quod pater noster sepe-
dicte ecclesie contulit collatum clementer annuimus et per-
petua libertate communimus^. Ligna^^^) etiam IIII^' hn-
barum in regio nemore ad usus ancillarum Christi pro
Salute anime nostre necnon pro terreni nostri imperii stabi-
litate ipsis in perpetuum largiri precipimus. Si qua igitur in
futurum ecclesiastica seculariBve persona hanc nostre consti-
tutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit,
secundo tertiove commonita nisi presumpcionem suam congrua
satisfactione correxerit indignacionis nostre penam senciet et
centum libras auri compositura: medietatem camere nostre,
alteram medietatem prefate ecclesie. Datum ®) apud Vrethe-
berch anno Dominice incarnacionis MoCC^XVIIP; XII® K.
Julii.

1218. SM

Huius I®) rei eciam testes sunt: Conradus Spirencis ' *) et
Metensis episcopus imperialis aale cancellarius **), C8no ab-
bas Voldensis et Elwacensis, Lude¥rica8 duxBaugarie palati-
nu6 comeB') Beni, Theobaldus dux LSttaringie, comes Lude-
wicus de Zigienhagin, Ulricus de Menceberch, Wernerus de
Bonlandia regalis aule dapifer*), Philippus frater eius, Cun-
radus comes de Tremonia, Henricus de Scarfenberg >') et alii
quam plures.

*) SBiS ^ter^er erlle $ant> mit blaffeter 2)tnie. — •') 9iS Iftict^er erfte ^anb
in bunflerer ^intf; Don bo an jtoeiie ^anb mit blafferet S)inte. —
■) KafuT. — •) (Sorrrftur. — *) Qfe^lt audeai. — •) Statt manBOS. —
') Statt nioleii4iiis. -> **) Statt nancupatam. — ^) ^al ^aiuni mit
f^tofiigerer S>inte (ob t»on anbeut ^anb?) na^gcftlgt. — '") ^ie geugen
nad^ttfiolt^ mit f^toar^et ^inte beigefflgt. — *') Biaii Spirensis. —
*^) 1 Über ber Seite sugefüfit. — '») S)a8 erfte r über ber Seile |itflcfflgt.

3)ie Urlunbe ifl auf einem langen fd(imalen ^ergantentflreifen
ausgefertigt^ auf bem unten nod^ $Ia| übriggeblieben ift Über
bie @($rift oergl. bie 9(nni. unb ^^der^ 99eiträge II. §§. 231 unb
238. 9Ran fönnte bad @tü(f afö ein beftegelteS 9leinconcept be«
seidenen. ^- S)ad @iegel ift jum größten 2^eil erl^alten unb vox^
jüfllid^ ausgeprägt, (^effner 3lr. 59) ücrgl. 2;afel III. 27.

9[fin)ei(i^ungen von XuSferttgung IL

I) f nbe "btt et^en Seile. — II) abeit. — III) »ajur. — IV) construcio-
nem. — V) qnoqne. — VI) pr. suis. — VII) privilegio. — VIII)
Aoguttini. -> IX) docreftur. — X) euruni. — XI) audeai removare.
XII) mansos. — XIII) p., domo8. — XIV) habeant. — XV) Koninges.
— XVI) Son (iet an lautet ber S^lufi: advocaciam bonorum ipsius
ecclesie nobis successoribasque nostris nuUa persona media imper-
petunm reserrantes. Ligna eciam IIIJo' hubarum persona con-
tra hanc nostre constitudonis paginam temere venire — — senoiet
centam libras auri compositura : medietatem camere nostre , alteram
medietatem prefate ecclesie. Hnius (doneftur) rei sunt testes : Conra-
dns Spirensis et Metensis episcopus imperialis aule cancellarius , Güno
Voldensis abbas et Elwacensis, Lfidewicus dux Baugarie Palatinus
comes Reni, Theobaldus dux Luttaringie, comes Ludewicus de Ci-
genhagen, Ulricus de Mencenberch , Wernerus de Bolandia regalis
aule dapifer, Philippus frater eins/ Cunradus comes de Tremonia,
Henricus de Scarfenberch et alii quam plures. Datum apud Vre-
theberch; anno Dominice ((S^onettur) incarnacionis M^'GC^XVIIF.
Xlio K. Julii; indictione VI. (i. VI. anbere i^anb.)

870 1220.

2He 6<]^ft ifl gletd^mä^g oergl. %idtx a. a. D.; bie btet
leiten S^il^'i l^alten geringeren 9(bflanb. — S)o8 ©iegel, voelü^t^
nid^t mel^r urfprüngltd^ befefUgt fd^eint unb in oerle^rtet Slid^tung
anl^ängt, ift )uni größten £l^eile^ aber fd^Ied^t erl^alten ($effner59).

264.

Mbel, S)ortmunb U.«. 3lr. 62. granlfurt 1220 «pril 16.

Äßnig griebrid^ II. beflel[|tt ba« Äatl^arinenttofter in 3)orts
ntunb^ beffen SSogtei et {td^ Dorbel^öU^ bem befonberen Sd^u^e

@r}bifd^of SngelbertiS oon @öln.

Sottmntt^ B. Crifi.: 9h. 8. S)rud: MM 6. 18.

F. Del gratia Romanoram rex et semper augustus et rex
Sicilie dilecto principi suo E. sancte Coloniensis ecclesie archi-||
episcopo ^) gratiam suam et omne bonum. Quia monasterium
sanctimonialium in honore beate Tirginis et martiris Eaterine
Tremonie fundatum speciali amore compleQtimur, advocatiam
illius nuUi omnino persone porrigere decreyimus illam nobis
Buccessoribusque nostris nuUa persona media imperpetuum
reservantes« Cum autem honus imperiaUs moderaminis nos
sepius ad diversas trahat partes et remotas, ne idem mona-
sterium ex absentia nostra malignomm gravetur incursibus,
ipsum cu(m bo)ni8 suis tue committimus protectioni rogantes
et in Domino exhortantes, quatinus tum nostri intuitu, tum
pro salute anime tue circa bona eiusdem monasterii sollertem
curam et vigilem adhibeas, nulli inquam hominum eidem mo*
nasterio irrogare iniuriam permittas. Datum apud Yrankin-
ftirta); anno Dominice incamationis M«CC»XXo; XVI» Ka-
lendas Mai; indictione Villa*).

' () 9ta\ux. — *) 2)er 9[bfat)ttn0§1iti4 fflr bal n ber ct^n Silbe fil^nt fpdter
mit ^Ocret SHnic avgeffigt. — *) IDaS gan^e S)atuin tf^, toic tf f4ieiitt,
in mehreren flbfOteit nad^ettagen.

2)ad ring^j^erunt beftogene Siegel l^ängt fd^led^t erl^alten an.
(^effner 59.)

(1222-1223.) 371

265.

Satania (1222) SioDembcr 24.

ÄoifcT griebrid^ II. erläßt auf gttrbittc be^ ©rafen $einrid&
pon 6berfiein bcr äbtifjin S). Don gifd^bcd bie SReifc jur

Erlangung ber Stegalien.

ffifdlbf cf. - %h]^ißn^ aXoo^erS in Msc. VII. 6810 mäf einer jeftt verlo-
renen $a)>ierab{4nft in Sif^berf.

Fridericus Dei gratia Romanorum Imperator semper au-
gufitus et rex Siciliae fideli suae D. abbatissae de Visbach
gratiam suam et omne bonum. Exposuit maiestati nostrae
pro parte sua comes Henricus de Eyirstein dilectus consan-
guineus noster, quod paupertate compulsa venire pro regali-
bu8, sicut te deciiit, ad nostram praesentiam nequivisti. Qua-
propter divino tibi obtentu compatientes et attendentes etiam
paupertatem monasterii tui , ne laborem tanti . itineris opor-
teat te subire, regalia ipsa tibi dnximus destinanda volentes
et paupertati tuae parcere et labori. Datum Cathaniae YIII.
Calendas Decembris; indictione decima.

Ȋj^met R. Heinr. (VII.) 33. (1223) 3uni 26.

Äönig ^einrid^ (VII.) Derfünbct einen 6pni(j^ be^ SÄeid^ggetid^t«,
ba| alle Selben beim 2lntritt eine^ neuen SlbteS t)on Eort)et) eröffs
net feien: auj^genommen bie t)ier ©rbämter, bie nad^ bem Siedete
ber ©rjtgeburt Dererben; bajs ofine S^fti^^^^^Ö ^^^ ^IbteiS fein
©elbroed^fel betrieben unb leine aKünje gefd^lagen werben bflrfe;
ba§ ein Sel^nMann, ber fid^ an feinem fie^nö^erm vergreift, feinet
ficl^en^ DerlufHg fei ; bafe ein "äbt für ©d^ulben feinet SSorgänger«,
bie berfelbe o^ne Genehmigung bed SapiteU gemad^t l^abe^ ntd^t
in 2lnfprud^ genommen roetben fönne ; bafe alle Vergebungen eine^
Slbte^ vor bem (Smpfange ber Siegalien ungültig feien.

Sori^ri^. Ortg.: 9{t. 82. 2)rudF: SBilmonS 98. U.«%. IV. 118.
fBUmanl,llalfn»Ut(uiib<n n. i/j. 1880. 24

872 1228.

H. Dei gratia Romanorum rex et semper augustus uni-
versis infeudatis, ministerialibus, oppidanis totique familie
Corbeiensis ecclesie gratiam suam et omne bonum. Univer-
sitati vestre duximus significandum, quod coram nobis, cum
requireretur >) in sententia, venerabili H. Corbeiensi electo
requisitis omnibus extitit adiudicatum, quod universa officia
ecclesie 8ue pertinentia vacent et ad nutum suum sint insti-
tuenda exceptis quatuor officiis ') principalibus, quorum bona
nullius iusticie vel astutie interventu ab ipsis officiis pote-
runt alienari ■) ; officiatorum quoque filii seniores *) et legi-
timi patrum succedent officiis pleno iure; verum etiara quod
in civitatibus, oppidis et villis cambsiones denariorum non
fiant nisi de consensu et voluntate abbatis prememorati et
moneta nuUatenus est cudenda; nee non quicumque ministe-
rialis vel officiatus personam domni sui nequiter insequendo
vel captivando vel perfide spoliando ofi'enderit, iure ^^uo pri-
vari debet et officio, nisi de benivolentia principis relaxetur.
Demum quicunque abbas dotem ecclesie nisi >) de consensu
et communi deliberatione capituli sui obligaverit, creditor
abbatem successorem suum non impetet nee artabit exigente
rigore iuris cuiusquam obligationis vel debiti occasione. Do-
nationes mansorum, concessiones feudorum, obligationes pi-
gnorum ante regalium receptionem facte sint in irritum revo-
cande. Cum itaque universa predicta dictante principum et
aliorum magnatum et fidelium imperii sententia sint confir-
mata, mandamus fidelitati vestre sub pena gratie nostre fir-
miterprecipientes, quatenus ea >), sicutfidem vestram condecet
et honestatem, abbati prememorato tamquam domno vestro,
iUesa et integra conservetis, quod qui non fecerit, indigna-
tionem omnipotentis Dei nostreque maiestatis gravem offen-
sam se noverit incursurum.

Datum apud Wirzeburc; VI. Kai. Julii; indictione XI.
') 9tafttt unb (SorteftuT.

S)ie ©^rift tft ganj ungleid^tuofeig. — 9?an bem ©iegel, ba«
an luei^eu geflod^teuen ^QnfjdS^nfiTeit tätigt ^ ift ein ^tud aui ber
mau erhalten (^effner SRr. 66).

1228. 373

»d^mcr R. Heinr. (VII.) 39. Jflprb^aufcn 1223 ©eptcmber 12.

fiönig ^einrtd^ (VII.) beftötigt bie ^rimlegien be^ ßlojlerd

$clmarg^oufen.

i^rlmaröbaufen. Orig.: ^aberborn S^r. 107. £)ru(f: SBilmanS äß.
U..». IV. 80.

v^* In nomine sancte et individue Trinitalis. Heinri-
cas septimus divina favente dementia Roznanorum rex semper

augustus. Justicie II diffinicio est constantem ac perpetuam habere ^l** 219.
voluntatom tribuendi unicuiqae quod sibi iare competit. Qua Yirtute
cum omne hominum genus partim a natura partim institutis legalibus
edoctum colere semper et exercere habeat, precipue tarnen regie
dignitati congruit talem animi habitum immutabiliter induere. £i8 tarnen
personis nostra dignatio in omni pietatis et equitatis defensione propen-
siorem debet adhibere benivolentiam que divinis sincerius sunt manci-
pate obsequiis et nobis in amministratione regni ') soUicite agentibus et
orationis munde beneficio et veracis consilii subsidio et indefessi labo-
ris studio asistunt. £a propter Helmwordensi cenobio ob peti-

cionem kariesimi ac fidelissimi nostri domni Engelberti sancte

Coloniensis ecclesie venerabilis archiepiscopi ducis Westvalie

et Angarie COncedimUB in perpetuum omnem libertatem et inmuni-
tatem que a regibus Romanorum vel imperatoribus Ottone
videlicet imperatore, Conrado imperatore, Heinrico impera-
tore, item Heinrico imperatore et Conrado rege concessa est
et privilegii pagina ') confirmata: hac ) videlicet racionis constancia,
ut nulla deinceps persona magne vel parve potestatis cuiuscumque sit
ordinis vel officii pre(sum)at iam dictam ecclesiam vel res ad ipsam
(per)tinente8 ullius impedimenti vel artis molestia inquietare, non tri-
butum vel aliquam functionem vel pensionem publicam exigere, non
servicium regale ant servicii redemptionem vel hospicia seu prandla
tollere, sed per omnia et in omnibus ex antiqua regum et nostra con-
cessione perpetua utatur libertate. Statuimus quoque, ut iuxta prede-
cesBorum nostrorum edicta n(ullum i)dem locus habeat advocatum, nisi
quem abbas qui pro tempore fuerit concordi consilio fratrum electum
sibi preficien(dum) iudicaverit. Cui advocato tarn in ipso iam sepe dicto
loco quam in (aliis ib)idem pertinentibus non licebit hospicia sumere,
non palafredos tollere, non canes alere, non pro adeunda curia v(el o)x-
pedicione nostra quicquam supplementi vel penaionis capere , non freda,
non redi(bitio)nes exigere, sed in omni oportunitate locum, personas,

24*

374 1223.

fandos tocius negligentie seposita materia atudebit defensare. Habeat
etiam idem monasterium in omne tempus liberam pot(e8)tatem sta-
tuendi, habendi mercatum et nundinas publicas, percussuram monete
formandi, teloneum accipiendi ibiqne diversarum regionum commercia
vendendi et emendi. Ea propter regali et imperiali potentia decerni-
mas, ut omnes negociatores et institores ceterique hominum ad idem
mercatum venientes vel ibi manentes seu inde revertentes talem pacem
talemque iast(iciam) banni nostri interposicione obtineant, qualem illi
habent qui Moguntie , Colonie, Trutmonie negocium (ex)ercent, talemque
composicionem legum violatores huius precepti persolvant. Qu(ecun)que
autem utilitas tarn in banno quam moneta, teloneo, stacionibus, ypo-
tecis accrescere potuerit, memorato cenobio suisque rectcribus in per-
petnum tradimus et confirmamus, Deo ibidem militantium usibus ser-

yitura. Licentiamus etiam regali nostra autoritate, ut siquis

ministerialium regalis aule predicto monasterio de prediis

Buis quocunque modo conferre voluerit, habeat libertatem.
Et ut hec donatio eive confirmatio rata et inconvulsa permaneat, prä-
sentem paginam sigilli nostri inpressione insigniri ') iussimus manuque
propria corroborantes idoneos testes subtemotari fecimus, quorum

nomina sunt hec: Sifridus Moguntine sedis archiepiscopus,
Engelbertus Coloniensis archiepiscopus, Otto Herbipolensis
episcopus, Engelhardus Nuwenburgensis episcopus, Conradus
Hildeneshemensis episcopus, Conradus M(in)densis episcopus,
Lothewicus Hersveldeusis abbas, Gumpertus prepositus Vris-
lariensis, Volradus Paderbornensis maior prepositus, Lothe-
wicus Thuriugie laugravius, Lothewicus dux Bawarie, Hein-
ricus comes de Anehalt, Atholfus comes de Marka, Volcqui-
nus comes de Swalenberg, Conradus, Otto, Heinricus fratres,
comites de Everstein et plures alii comites et nobiles. Acta
sunt hec anno Dominice incarnatiouis M®CC®XXIII<>; indictione
XI a. Datum apud Northusen per manum cancellarii nostri;
IL Idus Septembris; regni *) nostri anno secundo.

Signum domini Beinrici regis invictisstmi^). (L. M.)

>) UberfIttfftgeS 9(bfttrauno8aet4cn. — ') Sorreftur. — ») mt bioffertr 2)init
unb anbetet ^onb jugefilgt.

S)aiS }iemlid^ abgeriebene @iegel ift am Staube etoag rerftojsen.
(^effner 66.)

1223 — 1224. 375

268.

(Slorbl^aufcn) 1223 September 14.

ftönig ^einrid^ (VII.) geflattet bem %&xfUti (@r}bif(i^of @ngel^

bert von Äöln?) in ^elmarSl^attfett am %t\te SoJ^anncÄ be«

Käufers (24. 3ttni) einen Sai&rmatlt {u oeranftalten.

i^flmav^iattffti. (Ottg. im (SettetaltncatiatSord^De ^aberbdrn.) Ib«
f^rifi: (9lege^) a 6. 47. 9lr. 3.

(a. 1223, 18. Kai. Oct. indict. 12. H. Romanorum rex
testatur, quod dilecto principi et consanguiDeo suo eum in
Omnibus honorare intendens annuales nundinas concesserit
apud Helmwardeshusen in festo B. Joannis Baptistae cele-
brandas, set sub regiae celsitudinis protectionem suscipiat.)

269.

aBilmanö SB. U.*«. IV. 82 a. aBüraburg 1224 3nU 15.

Äönig ^etnrid^ (VII.) gefiattet ben Sürßem von ^aberborn

für ben gaD^ ba§ ber gefe^mälsige 9lid^ter bie Sled^tfpted^nng mei^

gere ober baran oerl^inbert wäre , einen anbern an feine ©teile ju

fe|en^ bet nad^ bem ®en)ol^n^eit$ted^t Stellt fpred^n foU.

Vadfrftorti C. Crig : 9h:. 1. 2)rud: ^(manS m. U.«». 1. o.

Heinricus Dei gratia Romanorum rex semper augustus
Omnibus Christi fidelibus presens scriptum inspecturis gratiam
suam et omne bonum. Quia plerumque contingere solet, quod
iudices civitatum vel oppidorum propter proprias occupatio-
nes seu gratia vel odio personaram vel metu actoris vel rei
vel propter alias enormitates excommunicationis vel proscri-
ptionis difficile possunt haberi vel evocari, sicque ius postu-
lantibus beneficium iuris subtrahitur vel denegatur: burgen-
sibus Paderburnensibus maiestate regia concedimus indulgen-
tes et edicto presenti sanctientes, u^, si iudex legalis aliqua
predictarum causarum occasione non possit haberi, ne ius
petentibus iuris beneficium subtrahatur, alius ipsi licite sub-
stituatur qui vices iudicis suppleat absentis et iudicet legibus

376 1224.

et constitutionibus loci per omnia servatis tarn in maioribus
quam in minutis. Datum in curia Herbipolis anno Domini
M«CC<>XXIIIIto; indictione septima; Idus Julii ')• [Presi-
denten) ecclesie Patherb, dilecto principe Bemhardo tercio
et nutu ipsius.]

*) ^Q§ ÜRonatSbaium fii^etnt in etmad feineret @4rtft na^getragen. — *) 9on
hieran 3uffl0ung fpAterer ^an^ in unrtgelmfifiigeT ^c^irift.

ättl^angenb baS cd^te ©icgcl ^cinrid^g (VII.) (^cffncr 5Rr. 66),
obere ^älfte, urfprünglid^ befefti^. 3)aneben bai^ edj^te @tegel Si-
fd^of SBeml^arbS III., nid^t urfprünglid^ befeftigt, fonbem mit auf-
gefd^Ii^ter fpäter lieber }ugefd^mierter Stüdtfeite. ^aiS Siegel bed
Aihiigd ^ngt in ber äßitte, bad bed Sifd^ofd unregelmäßig jur
@eite. ^ie le^te 93emerhing (oergl. älnm. 2) unb bad nid^t juge^
l^ötige @iegel SifdE)of Seml^arb^ III. ftnb etwa um bie SRitte bed
13. 3a^rl^. t)on einem ^älfdjer zugefügt, um baburd^ bem 2)tpIome
aud^ ben ^aberborner 8ifd^öfen gegenüber me^r ©laubmürbigteii
}u geben. X)ie Urfunbe felbft ift äd^t. 3)iefe 9eobad(|tung ^ebt
jebe Sd^mietigleit ber S)atirung.

270.

SUtbel, 2)ortmunb. U.^S. 63. 1224 September 4.

Äönig ^einrid^ (VII.) beftättgt bie ?prit)tlegten be« »ortmun»

ber Jlatl^arinenflofteriS.

Dorttnun^ B. Ottfi.: «Rr. 4. ^rud: mhtl @. 19.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Heinri-
cus Beptimus divina favente dementia Eomanorum rex et
Nr. 263° semper augustus. Religiosam vitam eligentibus *) regale convenit ||
adesse presidium et protectionis nosire suffitigiam impertiri ne fort€
cttiuslibet incurauB aut eos a preposito revocet aot robur» qaod absiti
sacre religionis infriogat. Ad noticia'') igitur omnium fideliam preeen-
tium et futurorum devenire volumus, quod nos ad imitationem proge-

nitorum nostrorum Heinrici sexti avi nostri et Frederici se-
cundi patris nostri bone memorie Romanorum imperatorum
ac regum Sicilie pro remedio animarum suarum ac pro nostra

etiam salute terram curie nostre et imperii in oppido Treiuonie adia-
centetn dedimus ad coustructionem officinanim monasterii quod ibidem

1224. 377

ad honorem Bancfcisaime virgiiadB et mariiris Ksterine est oonatructom ;
ipsum quoque inonasterium cum omnibus bonis snia et predii« ') que auno
possidet vel in posteriun Domino concedente poterit adipisci sub spe-
tiali protectione nosira recipientes ea sibi stabilitate perpetua confirma-
luus et presenti scripti privilegio communimus. Volumus siqaidem , ut ')
ordo canonicas qui secundum Dei timorem et beati Augustini regulam
ibi Deo auctore institutus esse dinoscitur perpetuis ibidem temporibus
inviolabiliter observetur. Preterea quascunqne possessiones , quecunque
bona in terris , invineis, mancipiis, censibus, deoimis, molendinis, aquis
aquarumve decnrsibas, pratis, pascuif, nemoribus, campestribas , colli-
buB, vallibus, terris cultis et inoultis aut quibualibet aliis rebus que
eadem ecclesia in presentiarum iuste possidet aut in futurum conces-
sione pontiiicum , largitione regum vel principum , oblatione fidelium aut
aliis iustis modis Deo propitio poterit adipisci iirma eis earumque suc-
cessoribus illibata permaneant. Ad hoc paci earum providere obtantes
regali auctoritate inhibemus, ut nulla ecclesiastioa seculariive persona
iam dictam ecclesiam et eins ambitum vi vel fraude occupare aut reli-
giöse conversationis sorores exinde audeat removere. Decemimus ergo, .
ut nolli omnino hominum licaat eandem ecclesiam temere perturbare aut
eius possessiones auferre vel oblatas retinere, minuere seu aliquibus
▼exationibus iatigare, sed illibata omnia et integra conserventur earum
pro quarum gubernatione ac sustentatione concessa sunt nsibus omni-
modis profutura. Firmissima etiani stabilitate confirmamus et observari
precipimus, ut qoicunqne fidelium utriusque sexus Tremonie vel extra
Trerooniam degentium mansos, agros, prata, pascua, domos sivemolen-
dina que ab imperio sub pensione possideut prefate ecclesie sacratisque
Deo personis conferre voluerint a uostra regali munificentia liberam et
efficacem habeant conferendi facultatem: ita tarnen, ne curia nostra
debita pensione privetur. Predium vero Koningescamp in vulgari nun-
cupatnm quod pater iioster sepedicte ecclesie contulit collatum clemen-
ter annnimus et perpetua libertate communimus; advooatiam bonorum
ipsiuB ecclesie nobis successoribusque nostris nulla persona jnedia in
perpetunm reservantes. Ligna etiam Illl»i^ hubarum in regio nemore ad
usus ancillarum Christi pro salute anime nostre necnon pro terreni nostri
imperii stabilitate ipsis in perpetuum largiri precipimus. Si qua igitur
in futurum ecdesiastica secularisve persona contra haue nostre consti-
tutionis paginani tentere venire temptaverit, secundo terciove commo-
nita , nisi presumptionem suam congraa satisfactione correxerit , indigna-
tionis nostre penani sentiet ceutum libras auri compositura: medietatem
camere nostre, alteram medietatem prefate ecclesie. Huius rei testes

sunt: EngelbertiiB Coloniensis archiepiscopus , comes Gerhar-
du8 de Diethis, Fridericus iunior dux Austrie etStyrie, comes
FridericuB de Ysenberg, coines Adolphus de Altena*), Olri-

378 1224.

cuB nobilis vir de Beka, Conrados camerarias de Werda,
Conradus comes de Tremonia et alii quam plures. Acta sunt
hec anno Dominice incamationis MoCC^XX^IIII®. Datum
apud Tremoniam per manum Marquardi imperialis aule notarii;
II. nonas Septembris; indictione XII a-

*) SRofur. — **) Statt noticiam. — *) ditcumflej ouf bem @nb«a.

S)te @d^tift erjddeint burci^ bad ganje S)iplont gleid^gig. —
2)ad etoaS abgeriebene Siegel l^&ngt DoUIotnineti etl^alten oiu
(^effner 66.) aSergl. 3;afel IV, 30.

271.

Sdl^mer R. Heinr. (VII.) 63. ©oeft 1224 September 9.

, Äönig $einrid^ (VII.) beftätigt bem Älofter Slumbed ben83efi|
beiS vom Stifte Soroep eingetaufd^ten ©uted So itnb nimmt

bad Alofter in feinen Sd^u^.

fflimbecf. Crig.: 9{r. 13. Drud: @eibert 1).-$. f. 9B. 1. 9{r. 176.

Heinricus Dei gratia Romanorum rex et Bemper augustus.
Universis ad quos presens scriptum pervenerit gratiam suam
et omne bonum. Predium in Lo quod ecclesia de Rumbike
ab ecclesia Corbeiensi per conmutationem predii in Pustesne
partibus placitam obtinuit permutationem eandem ratam ha-
bentes ecclesie in Rumbike confirmamus; ipsam cum dicto
predio et aliis bonis licite aquisitis et in posterum aquiren-
dis sub speciali protectione nostra recipientes. Datum apud
Susatum quinto Idus Septembris; anno Domini M^CC^XXIDI*;
indictione duodecima *).

*) ^ie U%U Stiit mit bfn 2)oten ifl untegelma^g gefd^eben.

S)ajS jiemlid^ abgeriebene aber faß DoQflänbig erl^altene Siegel
l^ängt an einer ^anffd^nnr an. (^effner 3lr. 66.)

1224. 379

272.

»öl^ittet B. Heinr. (VII.) 64. ^etforb 1224 ©cptcmbcr20.

itönig $einrid^ (VII.)beIel^ntbie®r(lftn@opl^eoon9laoendbetg

mit bet @raffd^aft im ßm^gau^ oerfd^iebenen QiUen unb aRänjen

unb aDen Üt^en, wie fle i^r (Semol^I Dito befag.

wunder A. Orig.: ^^. etQat8«9lr4tt) SerUn 9hr. 249. 9)rttfi: 9»tl«
man§, 9B. U»9. III. e. 107.

In nomine sancte et individue Trinitatis, Heinri-
cuB Dei gratia Romanorum rex et semper augastus omnibus
hoc scriptum intuentibus gratiam || suam et omne boniun.
Temporum et annorum incessabili revolutione et eorum cre-
bescente numero facta quelibet läbili mortalium elongantur
a memoria, nisi stabilita litterarum artificali fulciantur firma-
mento. Unde princibus ■) summe necessarium est et honestum,
quecunque coram ipsis sollempniter fiunt et diffinitive per-
tractantur, scripto committcre, ut omnis dubitatio posterorum
utile exstirpatione facilius adnichiletur. Discretioni igitur
tarn futurorum quam presentium saue providere curantes ma-
nifeste declaramus, quod nos apud Herevordiam constituti et
iter uostrum versus Albiam dirigentes interveuiente felicis
recordationis Enkelberto Colouiensi archiepiscopo dilecto ac
fideli nostro nobili domne Sophie uxori comitis Ottonis de
Ravensberg feodaliter porreximus comitiam in Emesgonia,
curiam in Lage, curiam in Borcen et eis attinentia, monetam
in Emethen, thelonium in Emesa, monetam et thelonium in
Lunne, in Vegte, in Bilevelde, in Vlotowe et omnia feoda
que predictus comes Otto ab imperio et antecessoribus no-
stris et nostra manu tenebat et quiete possidebat. Acta sunt
hec anno gratie MoCCoXXIIII«; XII« Kai. Octobris. Ne quis
vero prefate domne Sophie in hoc facto malignari possit,
presentem paginam sigilli nostri appensione et testium anno-
tatione fecimus communiri. Interfuerunt autem: Enkelbertus
archiepiscopus, dux Walravenus et Heinricus filius eius, Gerhar-
dus de Wassenberge, comes Gerhardus de Theiz, comes Adol-
fus de Altena, comes Godefridus de Amesberge, Heremannus

360 1224--U28.

advocatus Coloniensis et filius eius, dapifer de Woltburg,
Gerlagus de Bodinken, Hermannus de Alveiere, Heremannus
de Lon, Godescalcus de Lon, Reinoldus de Ressen, Swethe-
ru8 de Dinketben et alii quam plures nobiles et ministeriales.

') Statt principibas.

S>aiS an xot^ unb gelbfeibenen Sd^nüren l^ängenbe Siegel tft
fel^ befd^btgt (offner 66). — 2)a§ bie Utiunbe erft nad^ bem
^looentber 1225 ausgefertigt fein fann^ bemerft fd^on 9SUmand
a. 0. 0. aSergl. ^dCer, »eitröge I. 103, 146, 191.

273.

Säumer R. Heinr. (VII.) 174. Ulm 1228 (gebruar.)

Aönig ^einrid^ (VII.)^ ber auf bem 9Bär)burger Sleid^Stage bie
(Sre0burg bemSlbte oon Soroep abgefprod(ien unb bem Srjbifd^iofe
Ulm (Säln gugefprod^en l^atte^ miberruft biefe Sntfd^eibung, rotü
fu nid^t bie SiEigung f eined SateriS beS ^aiferiS ermatten 1^, unb

fe^t Sorue^ wiebet in ben Sefig ein.

Sori^rl^. Cttfi.: 9h! 86. Xitud: 9B. n.«t8. IV. 161.

Henricus Dei gratia Romanonim rex et semper augustus
umversis imperii fidelibus quibus presens scriptum exbibitum
fuerit gratiam suam et bmne bonum. Ad noticiam uuiversq-
rum volumuB pervenire, nos mandatum domni imperatoris
patrifi nostri recepisse, quod nequaquam ratam habere Teilet
warandiam ■) quam in eoUempni curia nostra apud Herbipo-
liin fecisee dinoscimus de Monte Martis archiepiscopo Colo-
niensi io abbatis dilecti principis nostri in ^)preiudicium Cor-
bacensiB*) et quod eundem abbatem in posseseionem dicti
montifi remitteremus eidem plenam warandiam prestando,
predictuB domnus noster imperator nobis firmiter (in)iunxit.
No8 Yero mandatum domni imperatoris patris nostri conser-
yare et implere in omnibus cupientes auctoritate presentium
in possessionem eiusdem montis dictum principem nostrum
abbatem Corbacensem *) mittimus cum omni iure, nullam
iuriadictionam in eiusdem montis possessione recognoscentes *)

1228 — 1282. 381

archiepiscopo Coloniensi. Mandantes itaque per gratiam no-
stram firmiter precipientes, quatinus nullus aasa ductus teme-
rario memoratum abbatem in poesessione sepedicti montts
impedire Tel molestare presumat; quod qui fecerit, grarem
indignationem nostre celsitudinis se noverit incursunim. Te-
stes hü sunt: H. venerabilis Eistetensis episcopus, L. iUustris
dux Bawarie, comes H. de Dilingen, F. de Druhendingen,
E. dapifer de Walpurc, C. pincerna de Winterstete et alii
quam plures. Datum *) apud Ulmam anno Domini MCCXXVIII;
indictione prima.

') (Sorteftur. — '') in ju tilgen. — -*) 6tali Cwbeiens. — •) Xü« fkihtm
f(^nt nad^etragen.

2)ie legten geilen finb enger jufQmnien gefd^tieben. — Son
ber iBefiegelung nur ein ^ergamentfitretfen tt^alten.

274.

aittbel, 5E)ortmuttb. U.^^. 3lx. 71. Speiet 1232 September 30.

ftftntg ^einrid^ (VII.) geftattet ber burd^ SRorbbranb vemlifth

ten Steid^^fitabt 2)ortniunb einen neuen ^al^rmarlt oon 15 %a%M

non SRid^aelid an }U enid^ten, ol^ne baburd^ ben älteren VtcaUt

non ^intmelfal^rt bid ^fingften )U beeinträd^tigen.

]>orttnnnb A. Ortg.: tRr. 2. Xtutf: Stübel €. 24.

H. Dei gracia Romanorum rex septimus et semper augu-
stuB Omnibus imperii fidelibus in perpetuum. || Cum a nobis
petitur quod rationi consonat et equitati benivolum, decet
DOS assensum petentium desideriis impertiri. Sciant igitur
presentes et iunotescat posteris, quod nos de mera liberali-
tate et consilio fidelium nostrorum civitati nostre Tremoniensi
imperiali instigante generis humani inimico latrocinali ao
noctumo incendio miserabiliter penitns devastate nundinas
conceBsimus liberales, ut hee in die sancti Michaelis inoipiant
et perdurent continue quindecim diebus: salvis eis nundinis
quas ab ascensione U8que ad pentecosten dinoscuntur halfuisse.
Volumus nichilominus et mandamus, quatenus hee nostre
nundine cum prioribus tali, sicut consuetum est bactenus,

n

382 1282— 1286.

per omnia gaudeant libertaie. Ad malorem autem ÜAiü nostri
eyidentiam presens scriptum memorate civitati sigillo nostre
celBitudinis tradidimus communitum '). Datum aput Spiram;
anno Dominice incarnationis M^CC^XXXIIO; pridie KaL Oktob.;
indictione VI.

*) 8on manitam bet S^lu^ mit QTdbeter S^ttft auoefflgt.

2)er obere X^dl bed @tegete (offner 66) etJ^alteit.

275.

maiui 1235 Xttgufl.

Aaifer ^riebrid^ II. nimmt baiS SiftercienfetsAlofter Seüeten
in feinen @d^tt( unb befiätigt nad^brii(flid^ feine Sefilungen.

Sc9frii. Cr ig.: 9hr. 86.

FR. Dei gratia Romanorum Imperator semper augustus,
Jerusalem et Sicilie rex. Per presens scriptum notum fieri
Yolnmus uniyersis fidelibus nostris imperii tarn presentibus
quam futuris, quod venerabilis abbatissa et conventus de
Leyeren ordinis Cistertiensis Mindensis diocesis fideles nostre
eulmini nostro humiliter supplicarunt, ut tam personas quam
monasterium ipsum et omnia bona sua sub speciali protectione
et defensione nostra et imperii recipere ecclesiam in Diline-
gin cum pertinentiis suis, curtem in Leveren, decimam in
Quemhem, decimam in Hurdinchusen, decimam in Menethe,
decimam inHedeme, villam in Oppenewide et molendinum in
Humnelache que iuste tenent et possident eis confirmare de
nostra gratia dignaremur. Nos igitur supplicationes ipsarum
fidelium nostrarum benigne et favorabiliter admittentes pre-
nominatam abbatissam, conyentum, monasterium et omnia
bona sua que in presentiarum iuste tenent et possident et
que in antea iusto titulo poterunt adipisci sub speciali nostra
et imperii protectione ac defensione recepimus: ecclesiam in
Dilinegin cum suis pertinentiis, curtem in Leveren, decimam
in Quemhem, decimam in Hurdinchusen, decimam in Menethe,
decimam in Hedeme, yillam in Oppenwide et molendinum in

1236—1236. 383

Humnelache, sicut ea iuste tenere et possidere noscantur, eis
de nostra gratia confirinaiites. P^esentium igitur tenore man-
damus firmiter inhibentes, quatinns nullus sit, qui dictam
abbatissam et conyentum, fideles no&tras in personis et mo-
naßterium in bonis suis: ecclesia de Dilinegin, curte in Le-
yeren, decimis villa et molendino predictis contra huius pro-
tectionis et confinnationis nostre tenorem an^n temerario
offendere indebite seu molestari presumat. Quod qui pre-
sumpserit, indignationem ccdminis nostri se noyerit incursu-
mm. Ad huius autem protectionis et confinnationis memo-
riam et stabilem firmitatem presens scriptum fieri iussimus
maiestatis nostre sigillo munitum. Datum apnt Maguntiam;
anno Dominice incamationis millesimo ducentesimo tricesimo
quinto; mense Augusto; octave indictionis.

^ad an rotl^ unb gelbfeibenen Sd^nüten angel^ängte Siegel
ifl bcfto^en unb abgerieben (^effner 5Rr. 61). Sergl. 2;afeUV. 29.

276.

»ö^mer, R. Frider. IL 841. gobleni 1236 aWai.

^aifet (^riebrid^ II. giebt ben Sürgem von S)ortmunb ein
Sran^funtpt bed i^nen uon if)m felbfi in ^anffurt am 1. Sßai
1220 bewiUigten feitl^er per brannten ^riuilegiunt^^ nad^bent er bie
eingereid^te 9[bfd[)rift burd^ ben @r}bifd^of uon Zxiex l^at prüfen
laffen. @ie foUen uor leinem aU bem 3)ortntunber ®rafengerid^t
red^tltd^ fid^ }u üerantmorten uerpflid^tet fein unb i^re äBaaren
foQen im ganzen äteid^e }oUfrei fein unb ntd^t mit (Semalt ange^
griffen merben biirfen (per duellum impetere).

!Corfmull^ A. OrtQ.: ^Jk. 6. t)xud: 9iübel, Dortmunber U.«S. ®. 27.

^* In nomine sancte et individue Trinitatis. Pride-
ricus secundus divina favenie dementia Romanorum
imperator semper augustus Jerusalem et Sicile rex. ||
Imperialis excellentia sui nominis titulos ampliat et extoUit,
cum innate benignitatis gratia fidelium merita prospicit et
iustas eorum favorabiliter peticiones admittit. Ea propter

884 1286.

ODiYersis imperii fidelibus tarn presentibiis quam futuris volu-
muB (esse Q)otum, quod cives TremoDienses fideles nostri
celsitudini nostre humiliter supplicarunt, ut quia quoddam
Privilegium eis a nostra celsitudiDe tempore regiii nostri in-
dultum casu fortuito in incendio ipsius oppidi combustum
fuerat et quoddam transscriptnm ipsius per omnia simile re-
manserat aput eos, nos iuxta dicti transcripti tenorem eis
ipsum Privilegium innovare de nostra gratia dignaremur, cuius
tenor est per omnia talis: Fridericus secundus Dei gratia
Romanorum rex semper augustus et rex Sicilie. Decet rega-
lem clem(eu)tiam, ut hii quos in progenitorum nostrorum et
imperii obsequiis ferventes ezperti sumus et fideles extitisse
a nobis pro labore suo dignam accipere retributionem debeant.
Quapropter universis imperii fidelibus tarn presentibus quam
futuris notum esse volumus, quod nos attendentes fidem et
devotionem quam universitas Tremoniensium civium erga pro-
genitores nostros Romanorum imperatores et reges semper
habuit, considerantes quoque grata obsequia que ipsi cives
nobis exhibuerunt laudabiliter et in antea poterunt exhibere
ipsos cum persouis et rebus sub nostram et imperii specialem
recepimus protectionem privilegia ab ipsis progenitoribus no-
stris Gonrado rege et Friderico imperatore avo nostro inno-
vantes et iura in eis indulta ex certa scientia (cor)roborantes.
In primis siquidem regia benignitate ipsis civibus et omnibus
eorum posteris concedimus etperpetuo confirmamus, ne alicui
ipsos super prediis et eorum personis impetenti extra civita-
tem nostram respondere cogantur; nee coram alieno iudice
trahantur (in causam sed) tantum in civitate nostra in pre-
sentia comitis qui pro tempore fuerit vel iudicis sui proinde
respondeant. Preterea, cum ipsi cives necesse babeant cum
mercimoniis suis ad diversa provinciarum loca sepius trans-
meare et suas negotiaciones exercere, ne perversorum homi-
num graventur iniuriis, statuimus et illud ius eis indulgemus,
ne quis iniusta occasione, quocumque per limites imperii Ro-
mani profecti fueriut, per duellum eos impetere possit. Ad
uberioris quoque gratie nostre qua predictos cives amplecti-
mur indicium, quia nunquaquam^) antiqua iura eorum infrin-

1286. 885

gere, sed potius YolumuB conservare, coDcedimus eis et per-
mittimus, ut sive per mare sive per terram cum negotiatio-
nibus suis necesse habeant proficieci ab omni theloneo et
aliis indebitis exactionibns imperpetuum (liberi) sint et abso-
luti per totum imperiüm nostrum. Statuimus igitur et regia
auctoritate districte precipimus, oe aliqua persona humilis
▼el alta ecclesiastica yel secularis aliquod ab ipsis civibus
tbeloneum exigere yel accipere presumat aut iura eorum in«-
fringere seu aliquatenus eis obviare. Quod qui feoerit in
▼indictam sui reatus, centum libras auri examinati componat:
dimidium camere nostre et reliquum passis iniuriam persol-
veikdum. Ad huius etiam (conce8)8ionis et confirmationis (nostre)
memoriam hanc paginam conscriptam sigillo nostro iussimus
communiri. Huius rei testes sunt: Sifridus Maguntinus arohi-
episcopus, EngelbertusColoniensisarcbiepiscopus, Tbeodericus
Treyerensis archiepiscopus, Al(bertu6) Magburgeusis archi-
episcopus, Conradus Metensis et Spirensis episcopus imperia-
lis aule cancellarius, Conradus Ratispouensis episcopus, Lo-
dewicus dux Bayarie Palatinus comes Reni, Heiiricus duz
Brabantie, Lodewicus lancrayius Turingie, Heinricus comes
Ascarie, Wilhelmus comes HoUandie, Hermannus marchio de
Baden, comes Hartmannus de Wercemburg, Anselmus mar-
Bcalcus de Justingen, Conradus pincerna de Sapfa, Wemhe-
rus dapifer de Bollandia, Philippus frater eins et alii quam
plures Datum aput Frankenyort; anno Dominice incarnatio-
nis millesimo ducentesimo yicesimo; KI. Maii; indictione octaya.
Nos igitur tamquam de yeritate precum incerti, cum etsi
dicti ciyes priyilegium idem iuxta formam oblatam transcripti a
nostra fuissent excellentia consequuti et quod combustum
fuerat, nostre celsitudini non constaret, dilecto principi nostro
yenerabili Treyerensi archiepiscopo commissimus certitudinem
premissorum diligentius inquirendam, cui dum et de priyilegio
impetrato et combustione ipsius ac yeritate transcripti per
iuramenta quam plurium nostrorum fidelium (loci) prefati fide
dignorum plene con(8titerit) nobisque per (eum at . . . . ) •)
puram et deyotionem sinceram quam iidem fideles nostri civee
Tremonienses ad personam nostram et imperii honorem fir-

386 1286.

miter habere nottcuntur considerantes et iam grata satis et accepta
8e(rncia) que dndum nobis et imperio (exhibü)erunt fideliter
et devote et exhibent incessanter ac in antea de bono in
melius poterunt exbibere, transcriptum ipsum presenti privi-
legio de verbo ad verbum iuBsimus inseri per hoc predictnm
Privilegium quod amiserant de (gratia nostre) celsitudinis
imiovantes. Statuimus igitur et imperiali sanctimus edieto,
ut nuUa omnino persona alta vel humilis ecclesiastica vel
secularis predictos fideles nostros contra presentis privilegii
nostri tenorem super aliquibus ausu temerario molestare pre-
sumat. Quod qui presumpserit, preter penam supradicto pri-
vilegio appositam centum libras auri puri componat: medie-
tatem fisco nostro, reliqua passis iniuriam (persolvenda). Ut
(autem) hec innovatio robur optineatperpetue firmitatis, pre-
sens Privilegium fieri et bulla aurea tipario nostre maiestatis
impressa iussimus insigniri. Huius rei testes sunt: H. Colo-
niensis archiepiscopus, T. Treverensis archiepiscopns, abbas
Prumensis . . abbas Werdinensis, H. dux Brabantie, H. lan-
cravius Turingie, frater H. venerabilis magister Hospitalis
domus sancte Marie T(eutonic)orum in Jerusalem, H. comes
Senensis, T. comes Clevensis, 0. comes Gelrensis, W. comes
Juliacensis et alii quam plures.

Signum domni Friderici secun- semper augusti Jerusalem ^J

di Dei gratia Romanorum ei Sicilie regis,
imperatoris

Acta sunt hec anno Dominice tricesimo sexto ; mense Madii ;

incamationis millesimo du- none indictionis; imperante
centesimo (L.M.) domno nostro Friderico

Dei gratia invictissimo Ro- Sicilie rege, anno imperii

manorum imperatore sem- eins sexto decimo; regni

per augusto, Jerusalem et Jerusalem undecimo; regni

vero Sicilie tricesimo octa-
vo. Feliciter, amen*).

Datum aput Confluentium anno, mense et indictione
prescriptis.

■) 3n ret4 tietjterten )u jkod 3«!^ gcorbneten da^ntAl^m gef^neben. *-

1286-1242. 387

^) €tait nunqnam. — ^) ^ie bon 9fa(ne unb ^erfd^ benutien 9(b«
f4^nftcn laben ea attendentibds, hit^näfiaUnitfit beS Originalf laffen
b54flen§ eum attendentibus mut^maltn. — *) S)ie betben ^ftlften ber
UnteTf(|nft)eiU finb, oerfcbteben loeii ouSeinanberfieaogen , al8 bo8 ^ono«
gTamm fd^oit Qegei(bnet nwt, gefd^rieben. ^te ^aiirung in loettUufigeter
S^ttft 3u beiben Seiten bed HRonogrammS )ugefftgt.

S)ic Urfunbc ift mit pcrfd&nörfelten Initialen feictlid^ au^ges
fertigt. — ®ic golbcnc 93ulle ^ängt an rot^ unb gelben @eiben=
fttben rool^ler^alten an (^effner 9lr. 64). aSergl. 2;afel III, 28.

2rr.

»ö^mer R. Conradi IV. 51. (^agenau) 1242 Suli 3.

ftönig Sontab IV. Derlünbigt eine Sntfd^eibnng beS Steid^d«
Qexi^tö, bag aUe Erntet beiS SBidt^umd 3Rinben, auger ben mer
^aupt' (@rb') änttem, beim äSed^fel bei^ Sifd^ofd erlebigt mitrben
unb geflattet bem 93ifd^ofe S^l^ann bie Anlage jmeier @täbte
(Wichbelede) in feiner S)iöcefe, foroie bie 6rrid[itung einer STOünje
in einer biefer ©tobte ol^ne ^präjubij iebod^ anberer SRed&te.

OTindcn A. — «tbf^rift: (IHegefi) c. 41. S)ru(l: Pistorks SS«.
III. 744.

Conradus divi augusti imperatoris Friderici II. ') filius
Dei gtatia Romanorum in regem electus semper augustus et
haeres regni Hierusalem^) universis paginam praesentem in-
specturis dilectis fidelibus suis gratiam suam et omne bontim.
ConstitutuB in praesentia nostrae celsitudinis Joannes vene«
rabilis Mindensis episcopus dilectns princeps noster per sen-
tentiam inquisitam obtinuit coram nobis, quod omnia sibi
iure vacarent officia ad episcopatum pertinentia, praeter illa
quatuor principalia, quae secundum constitutionem generalem
et communem iustitiam sunt excepta. Preterea eidem con-
cessimus potestatem constituendi duo oppida, quod vulgo
wichbelede appellatur, ubicunque eadem in sua dioecesi du-
xerit construenda. Nihilominus etiam concedimus et dona-
mus eidem libertatem in altero illorum oppidorum gravem
monetam cudendi sine gravi praeiudicio iuris alieni. Ad

»Umanl. iraifcoUiduibni n. as/,. I88O. 25

388 1242 — 1244.

quarum donationum omniom evidentiam praesentem literam
Bibi dari fecimus, sigilli nostri mtmimine roboratam. Datum
apud Hagen; tertio Julii; quinta decima indictione ^).

*) Pi8toriu8; fcl^lt c. — ^) Pistj Jerusalem c. — *) Pist.; ind. 15ta c.

218.

aOBilman«, SB. U,^^. III. 409. ^a^mau 1243 3Kärj 14.

Äönig ©otirab IV. gcftattet bcm ©tafen Otto oon Stapcti^bctg
in SBoIcI im ®mi8lattbe dnen Wlavtt jw crrid^tcn.

SDtönfler A. — ^bfd^tifi: a. €. 10. $)xnd: SBilmanS SB. U 'B.
ni. ®. 221.

Conradus divi augusti imperatoris Fredericus ') filius Dei
gratia Romanorum in regem electus semper augustus et heres
regni Jherusalem universis imperii iidelibus presentes litteras
inspecturis gratiam suam et omne bonum. Tenore presen-
tium notom facimus universis, quod nos intuentes grata ser-
vitia, que nobis Otto comes de Ravensbergh hactenus ezbi-
buit et in antea exhibere poterit gratiora talem ei gratiam
duximus faciendam, ut auctoritate nostri culminis liberum
forum apud Bugklo constituendi liberam habeat facultatem.
Ad huius itaque gratie memoriam in posterum valituram
presentes litteras fieri et sigillo nostro fecimus roborari.
Datum Hagin(owe) anno Domini M<>CC^ quadragesimo tertio;
mense Maiidi, pridie Ydus.

») 61att Frederici.

279.

ööl^mer, R. Frider. II. 1063. äquopcnbcntc 1244 apttfi

Äaifcr IJtiebrid^ IL t)erfprid^t bem ®raf cn Dtto t)oh SSlot^ow,

bafe fein 9leid^i8lel^cn in %ms>lanb, faU^ er vor feiner %xau unb

XocI^Ux ftirbt, von lefeteren leben^Iängltci^ in aSeji^ bel^alten

n)erben foQ.

munter A. — «lb|d^rtfi a. 6. 9. S)tud(: SSBttinonS äB. U.'«. Ilf.
@. 225 9lt. 420.

1244. 389

FredericuB Dei gratia Romanonim Imperator semper au-
gastas Jhemsalem et Sicilie rex. Per presens scriptum no-
tiim fieri volumus u^lyersis imperii fidelibus tam presentibus
quam fiituris, quod comes Otto de Flotowe dilectus consan-
guineus et fidelis noster nostre celsitudini supplicavit, quate-
nuB feodum in Frysia situm quod a nobis et imperio tenet
uxori sue Sophie et filie quam ex ipsa suscepit, fidelibus
nostris, si eum ipsis premori contiugeret, ad vitam utriusque
earum successive tenendum concedere de nostra gratia digna-
remur. Nos igitur attendentea puram fidem et immensam
devotionem quam idem comes ad excellemtiam nostram et
imperium gerit necnon grata valde et fidelia servitia que cul-
mini nostro exhibet incessauter suis supplicationibus grato
concurrentes assensu idem feodum predictis uxori sue et filie,
si eum ipsis premori contiugeret, ad vitam utriusque earum
successive tenendum de liberalitatis nostre munificentia duxi-
mus concedendum presentis scripti mandantes edicto , quotenus
nulluB Sit qui eas in predicto feodo contra presentis conces-
sionis nostre paginam temere impedire vel molestare presumat.
Quod qui presumpserit, indignationem nostri culminis se no-
verit incursurum. Ad huius igitur nostre concessionis futu-
ram memoriam et stabilem firmitatem presens scriptum fieri
et maiestatis nostre sigillo iussimus communiri. Datum aput
Aquam pendentem; anno Dominice incamationis MGG quadra-
gesimo quarto; mense aprile; seounde indictionis.

25

OrridtHng bir ZafeU.

L

4) (889), 3) (884), S) (828) gubtoig ber Sromme Mn 9hr. 20, 15, 8;
liergl. BvUl, Utfunben ber Karolinger L 6. 862. — 4) (897) Intiilf »on
^x. 56; l^effner 10. — 5) (913) (Eonrab I. bon Jti. 58; gol« 2. — 6) (927)
^nrid^ I. bon «r. 61; Qfol« 2. ~ 1) (942) ftftnig Ctio I. »on 9tT. 72;
Solt 1. — 8) (978) Oiio U. bon 9tr. 98; 8foI«| €)tto L 6, Ctio U. 4. —
9) (968) ltfti{ct Otto L t»on ^x. 88; gfol« 4. - 19) (966) ftaifet Otto 1. «wn
9lt. 87; m% 5. — f t) (986) ftbntg Cito lU. tion 9hr. 106; gfolft 2. ^
11) (1001 -1002) ftatfer Otto IH.; ^BleibuSc oon 9hr. 122 gfol« 9. — IS)
(1004?) ftbnifi 4ctnrt4 n. bon 9h:. 128; gfolt 2. — 14) (1018) ftatfer ^einrt^ n.;
eietbttOc bon 9hr. 150; golt 5.

IL

15) (1019) ftatfer ^einn« II. bon 9hr. 158; Sol« 8. — 1«) (1081)
(Conmb n. bon %r. 175; IHreBIau 9hr. 4. — 17) (1069) fyinxt^ III. bon 9hr.
192; ^effncr 80. — 18) (1065) ^einri^ IV. «olbduOe bon 9h. 209. -> f9)
(c. 1065) 4>rinri4 lY. bon 9tr. 208; (effner 85. — 20) (1069) ^nri^ IV.
oon 9{r. 205; 4effner84. — ai) (1128) ^cinri^ V. bon 9h:. 214. - 22) (1147)
donrab III. bon 9lr. 225 n: ^effner 45.

ni.

28) (1161) griebn^ I. bon 9h:. 236; Mner 47. — 24) (1180) Srif
bri4 I- <9oIbbnac bon 240i; ^effner 48/49. — 25. (1189) Sthnx% ^inri^ VI. t>on
9h. 242; Oeffner 50. — 26) gfalfd^ ftoiferftegd i^einri^ VI. bon 9lr.254. ->
27) (1218) ftbnig Sriebri^ IL bon 9{r. 268; ^effner 59. — 28} (1286) Sta\\tx
8friebn4 II.; (»olbbutte bon Jix. 276; ^cffner 64. — 29) Saturn bon 9hr.60.

IV.

29 a) (1286) ftatfer 8ncbn4« ü. bon 275; ^cffner 61. — 30) (1224)
^dnx\äf(yi,) bon 9lr.270; ^effner Jlx.ee. — 31) (saec. XI?) »t »ubolf oon
(Korbtb (?) bon 9hr. 81 oergl. anc^ 6. 70 9nm. jn 9tr. 78. 2Hc im Kaf{»f4«n
ftopiare ^erf orber Urfunben bor^anbene Sti^nung betoeift, boft oor 100 3a§ren
ni^t me^r au erfennen toar, lote (eute. — 32) ^nogramm tion 9h:. 113, 114.
»ttdf^Tift bon Jlx. 85. — 33) l^erneinerte« Qfacfimile bon 9h:. 120; »trfli^
«rbfte 0,57 : 0,35 9Xeter.

S^tlagen, leridittgnn^Bn, ^laditräge

unb

S e g i-|l e r.

83 e t I a g e n«

h (45.)

«fi^ct R. K. 1024. Sttfhiau 887 ©cptembet 21/^

£aifer Hatl bet S)i(!e befiätigt auf SSitten be^ Sifd^ofd Sifo
ooti ^aberbom bem Stifte 92euenl^eerfe bie il^nt r>on feinem
Soter gemöl^tten ^rioilegien unb @d^enfungen unb fügt ben lel-
teren 19 ^ufen in ©togeneber l^ingn^ n)eld^e Sifd^of Sifo bidl^et
t>ont ftaifet }u Selben getragen l^atte. König ältnnlf betätigt
bie Urtnnbe bnrd^ 33eifügnng von Unterfd^rift unb Siegel.

^tUtnkttU' — ^bf^ttft in bem (Sopiar ^a]pa im 6t.<^9. Vlatbuto
flg.: ^Beüetungen it. f. lo. 6. 282 ff. au§ bem Original. 2)ru(I:
«onb I. 6. 20^.

ti- /n nomtfitf sanciae et individuae Trinitaiis. Kü"
rolus divina favente gratia Serenissimus imperator
augustus. Si loea divino cultui maneipata nosiro
levamus . . . amine hoc nobis ad aeternae remunera-
tionis praemia capessenda profuturum fore liquido
credimus. Qu apropt er \\ommum fidelium nostrorum prae-
sentium scilicet et futurorum cognoscat industria, qualiter Biso
venerabilis Padrabrunnensis aecclesiae episcopus attulit nostrae

serenitati quoddam conscriptam in quo continebatur, qualiter
quoddam monasterium sanctarum monialiam in looo qui ditur ^) Herisi Nr. 36.
onacum licentia piisBimi genitoris nostri Liuthardus epiBCopus

unacum decreto Liatberti archiepiscopi atqae omnium consynodaUum
suorum coepiscoporum simulque omnium consacerdotnm et clericoriun

a fundamentis fuerat constructum. Ea videlicet ratione, quia ipse
Liuthardus episcopus et soror eins nomine Waldburc in sanctimoniali
proposito permanens tradidernntrsnam proprietatem ad prefatam sanotam
e^cclesiam Padrabrunnensem que^ est constructa in honore sanctae Dei
genetricis Mariae, quatinus easdem res perpetualiter in eiusdem mo-
nafiterii poteatate coDsistant. Et deprecatns est nos idem venera-
bilis episcopus Biso, ut ipsum monasterium et res ad illud perti-
nentes sub nostrae inununitatis tuitione ac defensione susciperemns

et tales causas, sicut ipse in beneficium habuit in villa Nadri
pro remedio animae nostrae illuc ad Dei servitium ipsis mo*>

394 Beilagen. 888.

nialibus concedissemus. Nos vero eius petitioni libenti animo
Nr. 36. satisfacientes ita iieri decrevimus. Concessimus igitur illuc
in ipsa villa Nadri hobas X cum casa et curte vel cum Omni-
bus iuste ad ipsas hobas pertinentibus vel respicientibus. Et
iussimus eis fieri hoc nostrae auctoritatis praeceptnm per
quod decemimus atque iubemus, ut memorata Waldburc pre-
fatum monasterium Herisi diebus vitae suae securiter per hoc
nostrae auctoritatis praeceptum habeat atque possideat; post
Buum vero discessum licentiam ipse sorores habeant inter se
eligendi abbatissam unacum consensu illius Badrabrunnensis
ecclesiae praesulis. Et mundeburdum de eadem ecclesia ha-
beat praefatum monasterium Herisi et per unum quodque^)
annum IIII^' solides ad eandem ecclesiam persolvant simulque
mansa X in villa nuncupata Haionhus, quae Liuthardus vene-
rabilis episcopus illuc perpetualiter permanenda concesserat,
cum decimis villarum quae vocantur Herisi, Sinahtiun, North-
gardinun et Suthgardinun cum appenditiis sibi villulis in usi-
bus ancillarum Dei tradid .... per hoc nostrae auctoritatis
praeceptum plenius in Dei nomine confirmatum nuUo inquie-
tante sed Deo auxiliante perpetuis temporibus consistant
absque alicuius contradictionis obstaculo. Volomus etiam
atque praecipimus, ut sepe iam dicti monasterii ancillarum
Dei homines non alio modo a iudiciariis personis constrin-
gantur, nisi sicut Padrabrunnensis ecclesiae praeceptis con-
cessimus. Episcoporum quoque synodale decretum conscripto
et signo subscriptionis roboratum super memoratum monaste-
rium Dei nomine Herisi n . . . . oque largitatis concessio
firmata permaneat. Et ut hec auctoritas largitionis nostrae
firmier habeatur et per futura tempora a cunctis fidelibus
nostris verius credatur et diligentius conservetur, manu pro-
pria nostra subter eam confirmavimus et sigillo nostro assi-
gnari iussimus.

Signum domni Arnolfi (L. M.) serenissimi (L. S.)'/

Signum domni Karoli (L. M.) serenissimi imperaton's augusii.

Amalbertus cancellarius advicem Utberti V archicappellani
recognovi et (S. R.) V (L. S.) ^J,

«eiUöen. 887-896. 395

Data X. Kl. Octb.; anno Donünicae incarnationis DCCC
LXXXVII; indictione V; anno vero regni domni Karoli Sere-
nissimi imp. aug. in Italia VII; in Francia III.

Actum ad Justinawa^) curte regali. In Christi nomine, feli-
citer, AMEN.

*) Statt dicitur. — ^) Statt quexnqae. — ^) 9)af)>( bemerft om Stanbc:
reliqua desunt uti et sigillam qaod olim solita magnitudine ad-
fuisse e vestigiis inembranae coniplicatae impressis apparet. ^
*) Statt Lutberti; eS if) nt^t ju er!cntien, ob ^ter im Originale etnefiüde
ttHir. — •) f)ie 3 5loten flnb ni(^t niejr ju entziffern (et . . . scripsit??).
— ') ^ai Siegel bebetfte Die fluSldufer unb einen 2:^etl beS KecogmttonS«
)et4€n8 (ihciijfd^nitt). — ^) Statt Lustinawa.

6« wirb einer eingeJ^enben Unterfud^ung bebütfen, ob 3lx. 36
(Sommer R. K. 831) SSorbilb unferer Stummer mar ober nad^ ber*
felben gemad^t mürbe.

^

•^

IL

i£>k JCatferurfunben für SXdtlenbedC^

S)ie Urfunben, meldte ämulf, Otto II. unb ^einrid^ II. bem
©tifte SKöHenbedt in ber ®raffd^Qft ©d^aumburg ertfieilten, »er^
bienen bei bem naiven ä^f^^^^^^^^ß^/ ^^^ Wefe Stiftung mit
bem Si^tl^ume Sttinben l^at, um fo me^r l^ier erneuten Slbbrudf,
aU bie Originale ftd^ unter ben Seftänben beö SBarburger ©taat«^
aird^ioö miebergefuttben l^aben.

A.

(Srl^arb B. 494. ^ord^^eim 896 S^uguft 13.

Äaifer Slrnulf beftätigt bie Stiftung beS ÄlofterS aRöIIenbedf
burd^ bie gbelfrau ^ilttpurg unb ben 5ßriefter gold^art. ®« foB
in einem abl^angigleitgüerpltnife oon ben SMinbener ©ifd^öfen fie*
^en; bod^ follen bei etwaigen Übergriffen bie 3?onnen bag Siedet
l^aben^ fid^ in ein anberei^ mundiburdium ju begeben; auffiebend^
jeiten ber ©tifter fielet biefen SBermaltung ber (ginKlnfte ju; nad^

396 SeUagctt. 896.

il^rent Xobe i^rer 3lx^U Bentilpurg ; nad^ beten £obe f oQ bie äBiltbe

ber Sitbtiffin in ber Familie bleiben, nad^ SIndflerben bann ben Sinnen

mit Sufttmmnng be« SBifd^ofi bie SGßal^I ber SSbtiffin frei fein.

£)ri0.: Biaai§'^täjit> 3Raxhviv%. t>tud: aEBtttbttoettt , Subs. dipl. VL
800. conf. @r^rb R. 494.

^« In nomine sanctae ei individuae Trinitatis, Ar-
nolfus divina favente dementia imperator augustus.
Si loca divino cultui dicaia nostro studuerimus am^
plificare subsidio, aeierni regni portionem nos ob hoc
adepturos esse liquido confidimus, quapropter || no-
Terit omnium fidelium nostrorum praesentiom Bcilicet atque
fatarorum industria, qualiter quaedam nobilis femina nomine
Hiltipurg et quidam venerabilis presbiter Folchart dictus >) unum
monasterium in loco Mulinpeche in sua etiam proprietate, in
pago Osterpurge infra terminum yillae, quae noncupatur
Achriste pro Dei amore a fundamentis constraxerunt ') et in
honore sancti Petri dedicari rogaverunt congregantes illuc ad
Dei servitium catervam sanctimonialium feminarum et ad
victualia ipsarum praefatum locuni Mulinpeche cum centum

familiis inter servos et litos *) cum omni possessione

et habitatu eorum ad ipsum monasterium tradiderunt perpe-
tualiter possidendum. Postea namque precati sunt Trogo-
nem ♦) venerabilem Mimidonensis ecclesiae episcopum in cuius
dicesi^) ipsum monasterium constat, quatinus illud in suum ^)
mundipurdum susciperet et ipsius episcopii. Ät ille congau-
dens bonae voluntati et devotioni eorum acquievit petitioni
ipsorum et ipsum cenobium in suum mundipurdum et tuitio-
nem sui episcopatus suscipiens concessit ipsi monasterio ad
usus ipsarum sororum ibidem Christo famulantium decimas
de centum et XX aratris^) ad ipsam episcopatus sedem per-
tinentibus ea videlicet ratione, ut omni anno ad ipsum altare
episcopalis *) sedis quinque solidi in argento vel auro de
monasterio antedicto offerantur®) et ut episcopus semel
in anno ^) illic suscipiatur cum tali servitio quali in caeteris
locis suae diocesis. Die autem huius*) pacti episcopus ro-
gatu®) praefatae feminae et antilib^ti presbiteri^) quandam

«cilaotn. 696. 897

puellam neptem videlicet illorum sancto yelamine velavit tali
conTimtia ^^) facta , üt ipsi hoc est * ') illiue loci stractorM,
^uamdiu Tixerint, ipemn locom 8ub sua potefitate teneant 6t
gabernent et post obitum illorum ipsa puella Wentilpurg no-
mine, 8i talis fiat, ut ipsum locom regere queat, eum sab ')
^ua custodia et gubematione dies yitae suae teneat. Post
yocationem vero illius ab hac luce, quamdiu aliqua ex ipsa
progenie talis funsrit inventa» quatinus idem cenobium digna
conyersatione regere possit, abbatissa constituatur; vel si hoc
non fderit licentiam tarnen habeant ^) inter se eligendi abba-
tissas. Hoc etiam in ordine pactiouis eorum addiderunt, quod
si episcopus suprascriptus magis suis usibus vel sui succes-
sores quam hic^ insertum continetur quaesierint aut depre-
daverint, praelibatae sanctimoniales feminae licentiam habeant
suas res a rebus episcopii sequestrandi et mundipurdum quae-
rere^'), ubicumque voluerint. His ita gestis precati sunt
clementiam nostram, ut et nos ipsum locum cum suis perti-
nentiis in nostrum mundipurdum et defensionem pro remedio
animae nostrae susciperemus et huiusmodi convenientiam
nostrae auctoritatis Script o roboraremus interveniente >') pre-
dicto venerabili et dilecto episcopo; nos quoque saluberrimae
petitioni eorum libenter satisfacientes ipsum monasterium cum
suis pertinentiis in nostrum mundipurdum suscipimus pro
nostrae mercedis augmento et praedictae rationis ordinem per
omnia et in omnibus confirmamus®) atque roboramus; unde-
que hoc praeceptum conscribi iussimus , per quod decemimus
atque firmissime iubemus, ut supra taxatae convenientiae
pactum firmum atque stabile in perpetuum perseyeret nuUa-
que *) mortalium persona hoc in quoquam praeyaricare prae-
sumat. Et ut huiuscemodi confirmationis praeceptum *) — '*)
ab omnibus fidelibus nostris yerins credatur — atque diligen-
tius •) obseryetur, — manu nostra illud firmavimus —
sigillique nostri impressione — more nostro — insigniri —
iussimus.

Signum domni Arnolfi (L. M.) ^^J invictissimi imperatoris augusti.

Emustus notarius
adfHcem neotmariardiieappellanirecognovitet (S.R.) ^^J (L.S.)

398 «cilafieii. 896-- 979.

Data Idu8 Aug.; — anno incarnationis Domini DCCCXCVI;

indictionum XIIII; — anno regni domni Arnolfi Villi; im-

perii autem eins I. — Actum Forohheim. In Dei nomine,

feliciter, amen.

») i über ber Snlt nad^elragen. — «) r über ber Seile na^tka^^. —
^) Sfe^a utriusque sexus? — «) @in ^alen über Tr. ^ ^) 6tait diooesL
— ^) ^orreüur bej. Stofur. — ') ^it gef^Ioffeneni a unb etmoS anberer
©djrift. — *•) %cA n über ber Seile nadjßetroaen. — ») o über ber Seile
no^elrttgen. — '®)6tatt convenientia. — •>) Über ber Seile na40etra«
gen. — ") re über ber Seile iiödJöetrogen. ~ »») ien über ber S«Ie
nadtoetragen. — '*) ^te Süden finb gelaffen um bte Seile aufinffiflen. —
'■*) 6d^int öoHaogen. — '*) S^erjerrte ?Rotenj etttw: Ernustua notarins
soripsit et sabscripsit

2)ie ©d^rift fd^cint oon bcmfclbcti ©(^reibet l^erjurü^rcn. ©ie
ift Don Hoc etiam in ordine an gleid^tnälsig^ toäl^renb fte in ber
erften $alfte lx% abbatissas uon 3^tle }U ^^It gebrangter n)irb.
— SDai^ gttt erl^altenc unb ausgeprägte ©iegel ift offner 8.

B.

©t. 738. ©nigbnrg 979 Slpril 27.

Äatfer Otto 11. befreit bie Seute be« ©tifte« aRöUenbctf Don

aOem ®erid^td)tpang AöniglidE^er Beamten; fle foQen nur unter beut

SBogteigerid^te ber SWinbener Äird^e nnb für 6riminalfa$en

unter bem $er}ogSgerid^te flel^en.

Cr ig.: 6iQai8*1lr4ib SUlorburg. ^rud: i^ud^enbetfer, Ann. Haas. X.
6. 890. conf. (Srl^rb R. 643.

Ci« In nomine sanctae et individuae Trinilaiis. Otto
divina favenle dementia imperalor augustus. Noverit
omnium fidelium nostrorum tam praesentium quam et
futurorum industria, qualiter no5||ob petitionem et in-
terventum fidelium nostrorum Milonis videlicet Mindensis
ecclesi^ yenerabilis ') epiecopi necnon Berenhardi ducis sancti-
monialibus in loco qui dicitur Mulinbechi Deo servientibus
in memoriam nostri nominis concessimuß, ut ab hominibus
piedicte ecclesiae usibus ac servituti earum subditis regalis
Tel imperialis census qui nostro iuri solebat hactenus per-
Bolyi a nuUo comite vel iudidali persona deinceps ezigatur.

»diogen. 979-1008. 399

Ad hec etiam prescriptis sanctimonialibus supplicum preno-
minatorum vota sequentes indulsimus , ut nuUus comes vel
iudex publicus aut aliqua potens persona homines prefate
ecclesiae in suo iudicio bannum eis imponendo aut iustitiam
ab eis ullam aliquatenus exigendo audeat inquietare excepta
solummodo lege illa, quam advocatus episcopi qid pr^idet
eidem ecclesie solito more ab eis debet reposcere et illa iuris
sanctione, quod necessario propter capitale crimen in presen-
tia ducis et iudicum solet finiri. Et ut h^c nostrae conces-
sionis auctoritas firmier per futura tempora ac stabilior a
cunctis habeatur, hoc nostrae dominationis preceptum inde
conscribi manuque propria subtus notatum sigilli nostri in-
pressione iussimus insigniri.

Signtan domni Oitonis (L. M.)'y' invictissimi impe-

raiaris augusiü (L. S.)

Hildiboldus canceUarius advicem WiUigisi archica-

pellani recognovi.
Data V. Kl. MAII^); anno Dominica incamationis
DCCCCLXX Villi; indictione VI; anno vero regni secundi Ot-
tonis XVII; imperii autem XL Actum Diusburg civitate.
Feliciter, amen.

■) (Sonehur. — ') @d^eint etgen^finbig bolljooen. — ") 9{a(i^ehra0en (?)

SHe ®d^ft ifl gleid^tnätig. ®ie ift an einzelnen Stellen
im 16. Sal^rl^unbert bntd^ 3labiren unb S^fftB^^iß^w 6^ffw
ledbat gemad^t. — S)ad ©iegel ifl ondgefaHen (©temfd&nitt). S)te
@tö^e bed Slbbruded pa|t genau ju ben ßaiferfiegeln Otto^ II.

C-

@t- 1350. aJlinben 1003 SRärj 13.

Jlönig ^einrid^ II. beftatigt bie ^ripilegien bed (Stifte

SRöUenbctf.

CTtg.: StaaiS'^lt^iu SRarburg. ^rudf: ftud^nbeder, Ann. Hass. X. 891.

(^- In nomine sanciae et individuae Trinitatis, Hein-
ricus divina favenle dementia rex. Si loca divino cul» A.

tui die ata nottro studuerimus amplificare iubiidio aeitrni

400 Beilagen. 1008.

regni portionem nos ob hoc adepturos esse litfuido confidimuu

Quapropter omnium fidelium nostrorum || praesentium
scilicet >) atque futurorum noverit industria, qualiter quedam
yenerabilis abbatissa nomine Bertbeid quedam imperialia
nostris obtutibus representavit praecepta per nostros anteces-
sores Amolfum et Ottonem secundom pro immunitate suo cd-
lata monasterio a quibusdam nobilibus personis Hildiburga
et presbitero Folcharto a fundamentis olim in loco Mulin-
beche constructo nostramque suppliciter precata est clemen-
tiam, ut et nos ipsum locum cum suis pertinentiis in nostrum
mundiburdium et defensionem pro remedio animae nostrae
susciperemus et eam, que in suis scriptis inventa est conve-
nientiam et oblationem nostrae auctoritatis scripto corrobo-
raremus. Nos itaque intervenientibus pro ea dilectis et fami-
lialibus nostris Bemhardo duce et episcopo Thiederico *) in
cuius hoc monasterium puellare constructum est diocesi pro
divinae mercedis augmento ipsum monasterium, locum cum
suis adiacentiis et omnibus pertinentiis in nostrum mundi-
burdium suscepimus et ad ordinem priorum pr^ceptorum in
Omnibus confirmavimus et hoc regio insigni roboravimus;
hoc firmiter sancientes, ut sanctimoniales ibi Deo devotae
per decessionis tempora quam meliorem noverint inter se
eligant licenter et sibi praeponant abbatissam communicato
episcopi sui consensu. Insuper etiam in nostri memoriam
nominis folgt mit geringen Anbetungen unb S^fäfecn B.
Signum domni Heinrici (L. M.)^^ regia in Christo inmctissi-
mi. Egilberlus canceUarius vice Willigisi archicapellani notavit.
Data III. ID. Mart. ') anno incamationis Domini
MIII. indictione I; anno vero domni Heinrici regnantis (L. S.)
adhuc I. Actum Mindae.

(Sorteftur. — ®(^«ni etgen^önbig boOgogen. — - **) Data— Mart. ]äftini
nad^ttfiGltd^ borgefe^t.

^ie @d^rift ift gleid^mägig unb entl^ält gefd^Ioffene a unb t
im Snnem bet SBorte. — Unten ift ein breiter 9lanb Pergament
ftel^en geblieben. 2)aS ©iegel ift aufgefallen. (Untegelmd|iget
augfd^nitt.) S)er äbbrud entfprid^t bem Äönig^pegel (§ol|,
^einrid^ n. 2).

S3eri4)tignn9eii unt> Slac^trdge.

®. 16. (^pptnba^ IIa. (Sine erneute Prüfung ber Haren etfigen 93ü4er«
{d^iift biefeS (lopxatü Ite^ ed all m50lt4, ia too^rfd^nli^ annehmen, bafi ber
&nb am 6nbe bei IS. Sa^r^unbertS gefd^rieben fei. — e. 18 3. 1 lies 1318
jt 1381; ebenba 3.6 om Q^nbe 6. 679 9}r. 447 (1166), 6. 692 IRr. 469, e. 693
9h:. 460, 8. 697 9lr. 464 (1167) etnsufflgen; bie Stttde auS bem 8riefmed(fel
SBibolbS ftnb naä^ ben Saffefd^n Srudfen o^ne SBergleid^ung beS ^Berliner Via»
nufcrifitS gegeben; ebenba 3. 14 l. 2140 % 2040. — B. 19 3. 36: <S)a neuer«
bingS (S^teferS ftd^ mit ber (Slaubtoürbigfeit 6dftaten8 in feiner 8(^ift: „@^ren«
tettung bei Sefuiten IRicolauS 6d^ten" genauer befd^fiftigt ^at, fo erübrigt e§,
o^ne auf bie in'S confeffloneQe ®ebiet fptelenben Ausfälle bei SiboiiuBboien t)on
1880 IRr. 111 u. 112 einjuge^en, als Sßemeisftüde fflr bie im liiterarifc^en ^en-
ttalblatt t)on 1880 IRr. 12 aufgefieffte $e]^au|)tung, «bog 6d^ten amar einerfeitS
gute OueHen ^u ü^runDe legt, aber ßd^ aud^ ^Inbcrungen unb 3ufügungen ju
6(^ulben lommen lägt. 6o ergftn^t er me^tfa^ bte j^analeiauSfertigungen unter
ben 2>i{)lomen burd^ Angaben, meldte feine Duellen ni^t boten unb önbert (iin«
üet^eiten ber ^Datiriingen unb itoat mittfttrlic^ unb in ber unberfennbaren Vb«
fid^t, f^einbar ober luirlli^ barin )u 2:oge tretenbe 9Biberfprfi((e auSsugleit^en,"
hir) auf bie 9lumutern 71 ^nm. 32, 33, 212 ^nm. 16, 232 ^nm. 1 biefer
Arbeit 3u berftetfen. (S< ftnb bieS ^eifpiele, bie gerabe )ur ^anb unb geeignet
ftnb bie 6d(;öblid^feit üon Sd)aten8 Serfo^ren 3u fenn^eid^nen. — 6. 20 3* 27
u. 29 lie« 1230 »7i» ftatt 1230 »Yii, ebenbo 8- 31 als befter ®riid: Mbti,
^orimunber Urfunbenbud^, beffen ^HuS^fingebogen mir dom $erfaffer mitgetl^ilt
würben, einzufügen. — 6. 22 3- 26 9Re(rere Originale im Vrd^M beS $aber«
borner (S^eneraloicariatS, — @. 24 3- 4 ^fllS ^opiarium c eine um 1770 bon
bem i^effen^caff elften ^ufeumSbireftor 9lafpe angelegte Sammlung |erforbifd(er
ttriunbenabfd^riften im Staats ' 9lrdftit)e 9){arburg einaufügen; fte enthält unter
anberen für bie Seurt^eitung me^rer Diplome toid^tige Stegelaeid^nungen {^x. 90
u. 113), foMie eine gute ^bfd^rift t>tm @t. 213 f. unten. — 6. 80 ein)uffigen:

$rDb. I^effen«9taffau, 9icg.«%ea. Paffel, ftr. 6d^aumburg , 2)iöcefe SHinben.

^amenfiift gcgtünbet 896, aufgehoben 1626.

Patron: 6t. ^eter.

$)iplome.

(Sr^arb R. 494. €t. 738, 1360.

Originale alle im StaatS^^rd^iue 9)larburg.

^rudfe: ilud^enbcdfer, Analeota HasBiaca X. 377 ff. SBürbtttein, Subs.
dipL VI. 6. 800, 303, 807.

«kfd^^te: tpaulnS, (»efd^d^te beS Sllbllenbedrer ftlofierS, Rinteln 1784.

402 Bttiiittigungtn unb ^lad^trOge.

8. 81 3. 18 ?[IS ^bfd^riftenfoinmluns I. baS tRa{|>ef<l^ (£o))iar int 6taat8•9[r(l^^e
WaxbnxQ toorjufe^en, r§ entl^filt 6t 45 in copia saec. XYII. ^S^mer, R. K.
1024 nad^ bem Ottginal eBenfo &, 102; t»ergl. 99eilagel. unb unten biefe9luni^
mem. — @. 82 3. 1. ^urd^ ben SBefunb bed ^tafpefd^en (S.opiaxs verlieren bie
^tet geftufccrten S^etmut^ungen faft alle äBa^rf^einltd^feit; ebenba 3-21 licS foec.
^att saec. — @. 35 3-11 u. 14 att)i{(^en Msc. u. 8366 YII etngufaflen. — 8. 3G
3. 12 ^S^nier, R. PLilippi 54 ift nid^t jum ^bbrude gebrod^t, ba llnfragrn
an ben Orten, an toeld^en mon baS Original üermut^n ntufite, ergaben, ba^
bie{e aurea bulla bort nic^t bor^anben mar, ein flbbrud nac^ abgeleiteten OueU
len aber nid^t n5t^tg erfaßten. -» 8. 39 3* 17 lieS aquo mit Unmerfnng : 6tatt
atque nad^ Mon. Germ. Dipl. 1. 1. DC. 14. — 8. 41 3* ^ admoniniti mit
^nmerfung: Statt admoniti Dergl. Mon. Germ. 1. c. 16. — 6. 42 9hr. 60
%it Mon. Germ. 1. c. DH. 3 mad^en auf bie abmcit^enbe Überlieferung biefeS
6ttt(feS in ben i&opxaxtn a unb b aufmerffam unb benlen an eine frfl^ Aus-
fertigung: $5^Ibe 922 ^firg 20. , ^er Sa^oerl^alt ift htr) folgenber: 3n a fle-
hen auf 6. 819 ff. als le^te Urfunben jttei etwas abmeic^nbe ^Ibf^riften t>on
unferer 9lummer t>or 9ir. 66, baS to'ii aU ein ni(^t gur 9(u8fertigung gefornmc
neS Soncept anfpred^en m5(l(|ten; DieKeid^t ftnb biefe Studie ebenfalld berartige
(Sonce^te. 3n b 6. 200 finbet fld^ eine anbere flbf^rift, weld^e in ben ^tiltn,
in benen baS Original unb a t)on einanber abtoeid^en, aum 2:^eil mit bem einen, jum
^eil mit bem anbern übereinfHmmt, als (SangleiauSfertigung aber: Signum domni
Heinrici serenissimi regia. Simon cancellarius ad vicem Hisigeri archi-
capellani recognovi. Data XIII. KI. April. ; anno ab incarnatione Domini
DGCCGXXII ; iudictione X ; regni aatem domni Heinrici regia aereniasimi
anno IUI. Actum in Salithi. In Dei nomine , feliciter, amen, bringt,
daneben fte^t ein gan^ abenteuerlid^eS SRonogramm. (@onfl giebt b bie SRoniv
gramme nieifi genau »ieber.) 5Dtefe Xl^atfad^ ßeQen bie ^ibf^rift in b jum
Originale in ein fi^nlid^ S^er^dltnifi, tote ba§ ifi, in »eld^ 9tr. 73 au 74
fte^t. Sollten mir es l^ter oieHeid^t mit derartigen ^nce|)ten au t^un ^aben, bie
h)ie 9{r. 93 bis auf bie ^eftcgelung fertig gefteUt »aren; biefelben müßten bann
aUerbingS tt)ie etma 9{r. 115 üon ber jtanalei aurfldgettiefcn unb umgearbeitet
worben fein; ober foQten bieSeid^t (S^onctpit, mie fte bie 9{ummem 66, 202 unb
215 toiebergeben , in fpAteren Sauren, baS eine 9h:. 73 bor ber Vhtte beS 10.
3a(r(unbertS — ba^er f^on in a — , baS anbere 9{r. 60 aber fpfiter nad^ fi(n«
üd^en Stüden in ber %b\i^i ber gälfd^ung mit entf^re^nben (S^anatetnoten ber-
iefen fein ? Ober l(faben »ir eS mirfUdji in beiben Sf&tt^n mit ab>ei acitüd^ nmtig bon
einanber abftel^enben in i^rem 9^ed^Sin]^att ftd^ beino^e bedfenben ^0)))>elau8fertigun«
gen au t^un. — S. 42 3. 86 S)aS S)atum, beffen gacfimile 3:afel III 9h. 29
gegeben i^, lefen bie Mon. 1. c. Mai unb fagenin ber ^nmerlung „ma fofort corrig.
ouS mi, fo bafi bie ^nna^me eines urfprflngli^en marcii nii^i begrtlnbet ifi."
Vfiiä^ beranlagte befonberS baS 9(bfüraungSaeid^en Marci au lefen, baS bei ber
Scfung Mai überflttffig erf^eint; bie ^ud^fiaben ergeben aber mit Si(!t)ert)cit mc«
ber baS eine nod^ baS anbere. ^ie Sfragc, bie für bie iiönge beS SOinteraufent«
baltS ^einric^S in Sai^fen nidjit o^ne 3ntereffe ifi (bergl. SBai^ 1. c), mirb fic^

SBerid^igungen unb ^a^ixü^t. 403

100^ mit Doflet Gt^et^i nie entfi^ben (äffen. — 6. 48 3. 17. eidcl l^at in einer
lUtanblung in ben HHitt^eilungen be§ St. St. 3nfKtut§ für i^ßerrei(l^f4e ®e-
f^i^iSforfd^ung I. 2. @. 1 9hr. 61 unb 69 einer einge^enben Unterfud^ung unter«
tDorfen unb nad^etoiefen, bag fte {ogenannie Appennes b. ^. etnfad^ $ribtle<
gtenbeflfttigungen barfteQen. ^er immerhin auffoQenbe SDorilaui, t^erbunben mit
ber t^i\a^, ba^ bon l^orolingerurfunben otte Kbft^riften unb barunier eine
^m einem ^n^Ieiftl^reiber aud Oitonifdfier Seit in ^erforb ft^ erl^alten ^aben,
^at SBilmanS gu ber HuSlegung biefer Diplome geleitet, »eld^r aud^ bie betr.
9iegepen ^uSbrudf geben. SoHfommene J!(ar^eit in biefer 6ad^ loirb Bidets
Unterfud^ung ber ^Ibfd^iften in ber Sammlung ber Urfunbenfacftmilia , bie balb
}u emarten ift, bringen. — ®. 44 3- 34 lieS Vnm. 2 etnfad^: ffta\vix. —
6. 47 3. 28. 3n ber oben ertofi^nten Vbfd^rift saec. XVII. in bem fltafpefd^n
ihpiaxt finbet fid^ ber Xtti, ebenfo tote i4 i^n gebe, nur fe^It @. 47 3. 86
etiam, 6. 48 3- 1 f^^^t Meohtildae, 3* 2 ift Ummani fpftter nad^etragen,
3- 8 pel^t quod ftott qui, 3* 6 quantum ad hoc ham. u. f. to., 3- 7. £a-
rondem ergo petitionem {tait Eorundem ergo petitione, 3- H et ßatt ex,
3. 14 istius patt ipsius , 3* ^6 mantiones flatt mansiones. £)ie Mon. Germ.
1. c. 6. 72 »eifen mit tRet^t barauf ^n, bagbie Raffung unfereS StüdeS abhängig
bon %t.68 ifi; e8 erfd^nt bal^er bie ^ib^&ngigfeit bon 9lr. 202 suwr »al^rfd^n«
IxiSf, aber nid^t fld^r, ba aud^ eine unmittelbare Verarbeitung ber 9hr. 68 in bciben
€iüden(64 u. 202) unab^ilngig bon einanber mbglid^ i|t. SlHe bem au4 fei, id^
ttiöd^te gegenüber ben Mon., ael(^ ba§ ^iüd als äd^t aufnehmen, au8 ben oben
enttoidelten, in ben ^reufeitd^en 3a^rbü*crn 1879 («anb XLIV. 6. 179) gufammen-
gefa^ten (S^rünben e§ für eine gälfd^ung erflören. — ®. 48 3. 14 augeri flein
gebrudtt lu beuten unb 9lnm. 17 au {treidln. — 8. 58 3- 1 : ^i^ oben erttft^nte
9lafpefd^ Hbfi^rift biefer Stummer beflfitigt in ollen dinael^iten bie gform , »eld^
bem ^i|)lom 6. 58 f. mit SBenu^ung aller mir bis ba^in belannten abgeleiteten
Duellen gegeben ift; ba biefelbe aber faji eine ^lat^jeid^nung beS Originals ge«
nannt ju »erben berbient unb ba^er aud^ bon feiner fiufteren €^eftalt JtenntniB
giebi, fo (alte id( el nid^t für überf(ü(ftg (ier bie Urfunbe no(( einmal in ge«
nauem 9lnfd^lu( an Jene Ouelle 3U geben:

vj. In nomine sanciae et individuae Trinitatis. Otto
divina favente gratia rex, Noverint omnes fideles
nostri tarn presentes quam etiam futuri, quod nos pro
Dei amore nostraeque animulae remedio regnique
nostri statu liberalitatis nostrae munare || locum Herisi
nuncupatum in episcopio praeclari Paderbrunnensis antistitis
nomine Dudonis constructum relevavimus mundeburdum no-
Btrum et immunitatem defensionemque et tuitionem nostram
ei impendentes iuxta omnia quae eidem monasterio congre-
gationique ibidem Deo famulanti pius genitor noster ceterique

IBUmanS^iraifct-Utftiiibain. 26

- I

^04 9eti4ttattn«eii unb »«^Mo(*

antecessores nostri contolere. Itaqae pro aetema remunera-
tione yenerabilis episcopi nostri ridelicet prelibati Dudonis
flagitationibus obtemperantes votisque eiusdem aspirantes de-
creviiDus antedicte sanctimonialibas aecclaesiae praesens prae-
ceptum conscribi, in quo sancimus potestate regia easdem
sanctimoniales licentiam habere cum consultu episcopi sui
eligendi abbatissam qualem voluerint. Ceterum precipimus
etiam, ut nullus iudex publicus vel quislibet ex iudiciaria po-
testate in aecclesias aut loca vel agros seu reliquas posses-
siones iam dict^ aecclesiae quas nunc infra ditionem regni
nostri legibus possidet vel que deinceps in iura ipsius divina
pietas voluerit augeri ad causas iudiciario more audiendas
Tel freda exigenda mansiones vel paratas faciendas aut fide-*
iussores tollendos aut homines ipsius aecclesiae contra ratio-
nem distringendos uec uUas redibitiones vel inusitatas occa-
siones requirendas uUo unquam tempore ingredi audeat vel
ea quae supra memorata sunt penitus exigere presumat. Ho-
minibus quoque eiusdem monasterii predictum mundeburdum
et tuitionem nostram constituimus, ut etiam coram nuUa iudi-
ciaria potestate examinentur, nisi coram advocato quem aius«
dem loci elegeriut sanctimoniales. De omnibus autem pre-

dicte aecclesiae rebus statuimus, ut . . fungantur

.... cessorum nostrorura temporibus eorum functe sunt de-
fensione. Et ut liaec nostrae concessionis auctoritas plenio-
rem in Dei nomine obtineat firmitatem quatinusqne per suo-

cedentium tempomm curriculum ius credatnr firmius-

que obseiTctur ') , manu propria nostra subter eam confirma-
vimus et anuli nostri impressione corroborari precepimus.

Signum domni Otionis invictissimi regum (L. M.)^. Bruno
cancellarius adviceni Frideiici archicappe/lani recognovi

et (S. R.) »; (L. S.) V.

Data VII. Idub lau.; anno iuoai*uationis Domini
DCCCCXLI; indictione XIII"®*); anno vero regni Ottonis Se-
renissimi regis V. Actum in castello regio quod vocatur Da-
lahem. In Dei nomine, feliciter, amen.

') Die ©teOe uon de omnibus Ui obsevetur »at offenbar aU \äfion lei*

bat auerfl aitSgelaffen unb ifk bann eingefügt. — ') SRit e(ftgen o. —
») «u« ffitx bie 9loten t)eraerrt: ?'?? scripsit? — ♦) ©tetnf*nitt, unten
«InfHftnott) : sigül. abest. — ^) ©tatt ma.

e. 61 3. 9 3u biefem @tfl<If Deigl. bie ^nmettung )u S. 42 unb 9lr. 60. —
S. 68 3* 20 lies Qünen unb Safiru^ ftatt Tungheim unb Laasdorpe kiecgi.
Sebebur, Stuficrer 106. — 6. 64 3- 33 lte9 ge^en fiatt ge^enben. — 6. 68
3« 4: $on9{r. 78 ftnbet fid^ auc^ bei 9{a{pe eine ^bfd^rift: ex exemplari xnem-
branaceo Herfordensi scripto in forma patenti; biefelbe betteift, ba^ bie
Vtbf^rift beS §ofratl^ ©pilcfcr in §onnober fic^ am gctreueften an baS Sorbilb
^äli; e§ tjt ba^ei in ben ^e^t gu nehmen: ^nm. 4 Heresburch; 9(nni. 5 Os-
nabrugensi; ^nm. 8 curationes fiatt circationes ; 3- 18 cerevisa flatt cere-
visia; 3. 38 «nm. 11 Iie§ flott 6t. 1863 ?«r. 193. S)a§ SUlonogramm IJat
runbe o, biefelben flnb iebod^ nid^t unter einanbet t)erbunben. Sicfel fagt über
biefe Stummer Beiträge YII. 6. 90 ^nm. 1 : „ dn^altlid^ oKerbingB eine gdU
fc^ung, für toel^e aber eine entfd^ieben ec^te Uttunbe benu^t toorben tjt. ^efer
ifi nid^t allein baS $roto!oIt entnommen, fonbern aud^ ber @at: quocirca— -
succedentium fteld^er mit 6t. 178 übereinftimmi". ^ä) f)aUt ben IRed^tSin^alt,
ba er eine Dotgfingige Urfunbe »iebergtebt unb t>uxäf ungmeifell^aft ö((te 6tüde
]p&Ux aufgenommen ifi, für unanfechtbar , ml^ä)it aber für bie ^d^t^eit beS ^ugern
beg^alb ni^t mel^r mit ber6t4erbeit eintreten, meil biefe neu mir jugfingli^ ge«
toorbene ^bf^rift bie unregeltnfigige Storni ber üanslerunterf^rift be|lStigt unb
bag ungett)5(nU4e ^Dlonogramm bietet. — 6. 70 3- 1 licS 64mibt fiatt 64mi4.
— 6. 77 3. 29 lies 88 flatt 69. — 6. 89 3- 10 Iie§ Orig. fiatt Urfd^ft unb
drljorb C. I. 47 flott 6. C. 147. — 6. 90 3 13 ließ ?lnfa§ pott «bfo§;
ebenba 3« 21 : 9tofpe gei^net in Dem oft enoä^nten (£o))iore no^ einen 6iegelrefi,
ber beutli^ ouf einS ber Sddtcn ^oiferfieget toetft: bärtiger ^opf mit l!rone,
«ei^Sopfelfreua , borüber AÜG (Solft, Otto II. 2,3 ober 4?); ebenbo 3-24 Ue«
%btt fiott mit, — 6. 92 3. 12 Ue§ benignitati ftott benignitate. — 6. 127
3. 16 3n bem me^r ertofi^nten Stofpefd^en ^opiore ift eine 6iege(3eid^nung beige*
fügt, bie beutlid^ golft, Otto III. 1. erfcnnen löfet. — 6. 138 3- 30 S)ru(f:
©djaten ad ann. ^u flreid^en. —- 6. 144 3» 36 Uc8 feiner ftott feiner. —
e. 147 3. 19 ^ie Ausbeutung ber 9lomen au ^x, 129 ift bei 145 gegeben. —
e. 150 3. 35 hinter amen fe^It b. — 6. 158 3- 36 lieS 143 ftott 139, ebenfo
159 3. 3. — 6. 217 3. 29 lieS Jafcl II jtatt III. — 6. 244 3- 33 ließ
SBobfelb flott ®o§rar. — 6. 277 3 29 ©iefcrS ^ot biefe ^Ibf^rift in ber 3eit-
fc^rift XXXVIII. 6. 205 obbrurfen loffcn. — 6. 296 3- 4 ließ 107 fiott 207
e. 306 3. 23 : An eine Abfc^rif t saec. XVL ex. im 6toot§- Art^ioe SKorburg 8. r.
^orDe^ finb unten jttei jlreije angefügt, m\6^t bieUmfd^rift ber ^BuUe koiebergeben
I : Cunradus Dei gratia Romanorum rex II. unb II: Roma caput mundi tenet
orbis frena rotondi. — 6. 316 3- 39 t)on ut decimas biß possederant Hein
gebrudt gu benfen unb boju 92r. 210 gu oUegiren. — 6. 320 3 28 Xie burdf)
bie Sform ber Überlieferung hervorgerufenen 3^<ifcl ^^ ber ^d^tbeit oon 9lr. 232
befeittgt bie in bem iRaf|)ef(^n kopiere befinblid^ 6iegel3eid^nung , bie ^effner

26*

406 ^ni^igungeit unb SUid^ftgc.

91t. 47 kDiebergiebt. £)te na^ biefer ba§ Original genau totebetgebcnben Ibf^nft
3u ma^enben inberungen ftnb S. 321 3-1 sancie et indWidae fiaii sanctae
et individuae; 3« 2 presentium ftatt praes.; 3- 3 gracia fiaH grat.; 3-11
quicquid ftait quidq. ; 3* 12 externa patt aetema ; ebenba Ecclesie^ flott £c-
clesiae^ S- l^ consummationem flatt consuinat.; ebenba qaecunque ^att
quaec; 3- 17 na^ rata et ju preisen, aber eine Sülle anjiibeuten; 3- 19 que
prenora. ftatt qaae praen.; 3- ^ temptaverit, ut rens regie^ flatt tent. ut
r. regiae ; 3- 22 nostre^ flatt nostrae ; 3* 23 anno Dominice^ ine. MO'L^V*'
^ait a. Dominicae i. MCLV.

£) 1 1 d r e g i fl e r«

)ftfl( CrtSnamen mit aKcintger fluSnatme bet a\% SamtUennamen Don
i^Wtd^Uxn Quftretenbcn finb oufgcnommen. — %ei beu alten formen if) bie
92uniinct ber Utfunbe in totl^x biefclben tiorfommen unb, (omeit möglich, bie neue
9lamen4fornt, bei ben mobernen Kamen, foteeit nötl^ig, Angabe über bte Soge
uno eine jutammenpeUung bet ftlteren gotmen unter 3ufttgung bet ^aJ^reSsa^t
gegeben. iReine Seifegung bon Olflnfter na4 Watburg ma^te mit bie fo mün*
l<l^toeTilK antrete ber 9lamenbettiung burd) ^^erglei^ung mit f|>äterem %eft|«
ffanbe leibet unmdgH^-

©. - 9<ittttfd^f(; ^. - ®OTf; fjl. - fflwfcnj 31. - Stobt j «B. - ©liflunij.

A.

9a4cn/ Aquisgranvm 978, 997, 1000,
1044, 1046, 1198; Aqaens. 1198.

Achriste 9ei(. II A. 99. ^en#9)affatt
Rr. tRinteln 896.

Addenesthorp 145, Addanesthorp
129, 167, 191, «bbcnffotf 3). ^an»
nottt ihr. Ueljen 1017, 1004, 1026,
1039.

Adonhasa 90, Cbenl^oufen.

«borf D. Skilbcd, Almnndoraf 952.

Aga «tou 121, 126, 134, 144.

Agartinga €latt 75, Agratingan 78,
AgrotingoQ 74.

Agilmeri 77.

«(Icn 6i. Sh. Qcdum, Alnon 1161.

Albia 9lht 272.

Aldahens. 149, lltoic^.

Aldendorp 176, ftitenborf.

Alerbeke 171, Ifletba«.

Alflaan 174, «ffeln.

Ahnuiidoni 79, Ibotf.

Alraunga (Bau 158.

AlnoD 286, ^^len.

Alstedde 286 %. ftt. fittbing^aufen

1161, Alsieden 1128 (214).
9l(tenbotf ^. Sraunf^meig bei 40I3«

minben, Aldendorp 1031.
«Uenf^tlbef^e 94 !£). ftx. ^ielefelb

Alden-Schildece 974.
Altera 91, Alstete 174, ^I^&bt et.

®a($fen*99eimat.
9[ming^ufen ^. Pt. IRinben , Heme-

zingahasnn 1038.
Aromere d^au 75, Ammeri 102, 104.
Vn ^. ^annobet fianbbtoftei €tabe,

Ann 1004, 1017, 1025, 1039.
AnaimuthiuD 76.
Anampe 75, Unbtu^.
Anavutto 79.
Andemacliam 188, Andemacum

256, 259.
Inbm)) 9. Hannover Str. VUpptn,

Anarape 947.
Angari 77, dnget.

408

OttStegipcr.

Angaria 240, 259 ^eta. ungern; An-

gera 119, 184, 209, Angere 207,

Angeron 100, Angira 127 @aü,

beigl. £ngere.
Angeresganwe 103, 197, A -gouwe

61, (S)au.
Angeri 75, Angerin 88, @nger.
Anion 80, 165, @tne.
Antiqua Corbeia 78, 189, 193, doxbit.
Aquisgranum 92, 116, 117, 119, 197,

199, 257; Aquens. 257.
Aquam pendentem, ad 279.
Vrenbeig 9l$ein|)rot)in3 ^x. (lobten),

Overanberh 927, 980, 1044.
Ardenna 121, 126.
Argentinens. 225, 230, 256, 257, 259,

Strasburg t. @.
Armike 75, ^rm!e.
Arveite 63, Arvita 98, Arvite 108,

Arvitdi 123, ©mitte.
Asnabrugens. 78 , A — brupgens.

164, 189, 193, 223, Asneb. 2^4,

230, OSnobrtirf.
Astnid 61, (Sffen.

Atlen251, Mitteln f). Ar. «üren 1193.
Auga &ÜU 66, 121, 126 , 129, 176,

181.
Augustens. 132, 168, 169, 171, 172,

214, «ugSburg.
Ann 129, 145, 167, 191, «lt.

B.

Babenberg. 140, B— mbergens. 150,

B— ch 155, Bamberg,
«ttben^ufen $). Ar. ©iclcfelb, Paven-

husen 974.
Sadebc 3). §annot)cr ftr. SBennigfen,

Bodukun 1033.
Badperch 173, ^abberg.
Badelborn 219, $aberbotn.
iBo^nfen ^. i^annooer Rx. Uelzen, Bo-

danhuson 1004, 1025, B — sen

1039, Bodenhusen 1017.

Ballevan 134, 144, fbalt>t 1S>. Sti.

?lrn§berg 1011, 10i6.
Bambiki 144 % Gambiki.
Bamberg f. Babenberg ff., Bavenb.

unb Papenb.; Bamburc 159.
Bardanga (S^au 129.
Bardenwic 129, B — dewic 145,

167,191, B-ch216, Söorbofticf gl.

^annober Sit, Lüneburg 1004, 1017,

1025, 1039, 1133.
Barigi 129, 145, 167, 191, SBörrlj.
Bavenberg 151, 158, 214, 235a,

Bamberg,
^ebet ^. ^annooer i^r. äBenni^fen,

Beddebure 1033.
Bebbantemni 77.
Beddebore 185, iBeber.
Bekinminden 223.
Belsamis 112.
Bennanhusun 175, B — sen, 178, $en«

nigl^aufcti 5). Ar. Sippftobt 1031.
Benedesthorp 145, Bennedesthorp

129, 191, B — torp 167, SBenbc§.

borf ^.^annoberftr. Harburg 1017,

1004, 1039, 1025.
Benueshusen 80, 165, ^enfett Reffen«

9loffou Ar. 9iintcln 954, 1025.
Berchem 178, SBergl^cim Ar. ^Hin

1031,
Berchalostron 146, ^erg^Item %.

^. ©oeäfelb 1017.
Berensteyn 256.
Berneshuson 136, 137, B— sen 143,

%eren§]^aufen 5D. ^annot^er Rt. Ofte^

robe 1013, 1016.
Bettesdorf 205, äBettenborf.
Beverse 87.
Beverbiki 156, Biberbach 153, «c*

berbed ^ortoerf Reffen »^kffau Rr.

Hofgeismar 1019, 1020.
Biangibudibnrg 129, 145, 167, 191,

^ienenbUttel S). i^nnotier ftc. UtU

gen 1004, 1017, 1025, 1089.
Bilevelde 272, »telcfelb..

£)ti8re(|i{let.

409

^nidi 164, Witb«.

Bochbardon 125, ^o^parb.

Sodkl %. ^annoDet Ihr. 9X())|>en,

Bugklo 1243.
Bodanhason 129, 167, B— husen

191, B— denhttsen 146, 9a^nfen.
Bodarbrunn. 61, 69, 199, ^tbetbont,

Bodrabrunn 180, 182, 208, Bo-

dreb. 181.
Bodfeldon 113, ^obfelD Burgruine

^annoDet Stt. Sederfclb 996, Boht-

felht 1039, Botvelle, 1046.
[Bodincihorpe 86, IBidcnbotf.]
Bodukun 186, Sodebe.
Wbefelb 3). Ät. IJUWebe, BudiDcvel-

don 980.
9iyn9 ^. ^nnooet Stt, ^ametn, Ba-

rigi 1004, 1017, 1026, 1039.
Bohteresgo <8kiu 187 ft. Broht.
Bohtfelhtl92, »obfclb.
^oppatb, Boohbardon 1002, Pobarto

1046.
Borohor8t89, t^otg^otfl f). $tx. etcin«

futt 968, Bupchorst 974, Burg-

hurst 989.
Botvelle^ 198, SBobfelb.
Bracha 172, IBrafe f). ^annobct ^.

iHepl^ol) 1029.
Bramerinchtorp 170.
Brandenburg 109, 219, B— de— ens.

236, B— dene— ens. 280.
Brc^meni. 104, Bre. 107,138,280,240,

Br«monen8. 186, 137, 148, 148,

Brimens. 142, Premens. 168.
«rinfi^afenD. »ttibcd, Brungering-

httson 960.
Britiingi 129, 145, 169, Brulingi 191,

Snetltnoen 2). ^annobet Jh. Sflnc*

bnrg 1004, 1017, 1026, 1039.
Brixinens. 237.
Brocsalio 108, SSru^t'al 980.
«lömwingljQufen S). Ar. «iclcfelb,

Brunnenhuson 993.

Brugkiem 80, SBrüflöen ®. ^Qttnoöet

ür. ^axxtnbvLX^ 954.
Brnngeringhuson 101, ^Briiig^aufcrt.
Branhildisdorf 185, ^tbbeSborf.
Brunnenhuson 112, $t5mmtng^aufen.
Budineveldon 101, SBöbffelb.
Bugklo 278, ^odel.
Buginithi 189, Buinidi 193, 223,

224, 230, Buinithi 78, 53ünbc ®.

Ar. ^crforb 1039, 1040, 1147, 1152,

952, Bunethe 1147, Biunidi 1025.
Bukinbuseu 178.
Bunethe 223, SBünbe.
Bunnens. 228, 240, 258, %onii.
Burae 75, »ü^ren 5). Olbenbutö 947.
Burcheim 84.
Burclaun 168.
Burchorat 96, Burghurst 108, ^otfl'

l^orfi.
Bürde 223.
Bnrigbike 94.
Bursibant ®au 113, 123.

c.

Campidoueus. 226, j(ein))ten.
Campus Stae. Mariae 260, ^orienfetb.
Capenberg 214, 236, 242, 261,

C— ens. 250, dapptnhtx^ ©d^loj Stx.

ßübmgl^ufen 1123, 1161, 1189,

1191, c. 1218, 1193, Kaphimberg

1187.
Cassla 236.
Cathania 265.
Caverwick 217 jt. Gunuewick ?B. im

Hniinflerlanbe 1138.
Chassella 59, 6affel in 0<ff«n'5«of?au

913.
Chemmin 185 j. audfi Kemmiun.
Chizzindorf 185.
Chofunga 156, Äaufunöcn.
Chorbeia 209, (Sorte^.
Cicens. 230, 237, Citicens. 138, 3eit|.
Cilide ®ou (= Thilithi?) 186.

410

Ottdtegifler.

Cianiki 129, 145, 167, C — e 191,

ftlenae.
Ciaholte 217, ^. (Slarl^olj Stx. mit*

benbrüd 1133.
ClohtteDe256, Flotten Bi. 9^^rinpT0«

bina Stx. (Sofern 1198.
Cluvinga (S^au 187.
€orba4 @i. lEBoIbecf, Curbechi 980.
dörbe $Qu3 Stx, fünfter, Curede

1123, 1161.
Cofunga 163, jtaufunfien.
Colonia 86, 119, 164, 184, 219, (228),

266, 267, C — iens. 81, 82, 111,
120, 136, 142, 143, 164, 168, 172,
184, 186, 196, 204, 207, 213, 214,
229, 240, 255, 257, 258, 269, 264,

267, (268), 270, 272, 276.
Confluentiam 276, Noblen).
Corbacens. 273, ^oroeQ.
Corbeia(72,73), 74,86, 127, 130, 164,

166, 166, 213, 218, 221, 224;
C. nova 58, 60, 66, 67, 78, 86,
91, 114, 117, 124, 170, 189, 190,
193, 215, 216, 225, 223, 230;
C. civitaa 66, 70; Corpheia 131;
Corbeiens. 101, 104, 107, 210,
222, 225, 226, 227, 231 a, 281b;
283a, 234a, 234b, 235a, 286b,
237, 238, 245, 247, 255, 266,
271, Corbiens. 257, Chorbeia209,
Sorben ; f. Corbac.

Corbeia antiqua 78, 189, 193; Cor-
beia yetus 223, 224, 230, (Sotbie.

Cosfelth 254, (SoeSfelb 1196.

Croppensteti 62 , ^roppenfläbt Sad^fen
Rr. Ofd^erSleben.

Curbechi 101, doxhaä).

Curede 214, 236, (^örbe.

Cumi 108.

D.

Dadanbroch 175.

Palahem 71, 78, Dalehem 122, %aU |

l^eim $. Stx, maxHxQ 941, 945,
c. 1001.

Dalpenhusen 251.

Delhena 126, Delliua 121 fba^.

Dersiburg (S^au 102.

Dilinegin 275, Gelingen D. Stt. SUlb*
bede 1235.

Diospargnm 93, Duisburg.

DiotanhuBun 185, 2)6nl^aufen.

Diusburg SBetC. IIB, 2)utSbur9.

Dodenhuson 135, Doddonhusun 141,
Xobtenl^aufen.

^5^Ien ^. OlbenbuYQ, Dulinne 947.

^öit^aujcn 2). ^unnoDei Stx. ^oi^,
Diotauhusun 1083.

Dompurc 83.

^ortntunb, Throtmennia 947, Throt-
mannici 962, Drodminne 966,
Thrutmannia986, Trotmaiinia993,
Trutmannia 1000, 1001, 1008,
1033, Drutmannia 1009, Drod-
mannia 1016, Trudimonia II44,
Tremonia 1198(1188), 1218, 1220,
1224, 1286.

^rantum ^. Olbenbutg, Drioniheim
947.

Drevani ®au 129.

Reeder ®. Stx, Sipp^bt, Triburi 1020.

Dribura 172, ^tebbet %>. Stx. £iep»
^ola 1029, Thriburi 980.

Drioniheim 75, ^raniutn.

Drodmannia 141, 142, 148, 144,
Drodminne 87, Drutmannia 183,
2)ottmunb.

Duisburg, Diospargum 978, Dias-
burg 979, Dusparge 992, Tuis-
purg 1001 tt. 1008.

Dulinne 75, S)ö6len.

Dulmine 146, ^ttlmcn 6t. Stx. V£oe§«
felb 1017.

Dusparge 110, Duisburg.

Orifregiflct.

411

E.

^bcrfd^^ <0. ^ffen*9}ftffau Stt. ^of«

gciSmax, Eversobütte 1047.
£ckenhagen 256, 259, ^. 911^11'

))rodtna Ih. SBalbbrdl 1198, 1205.
EdishoBen 94.

Eddorinchusun 185, dtbingl^aufcn.
(Sffeln ^. j(r. £i))))9abt, Alflaan 1031.
Egisberen 172, Egisberun 185, d^iS«

bergen 2). ^. aXiitbett 1029, 1083.
(übingl^ttfen ®. Stx, IRinben 1083.
EildisBun 185, (SIbagfen.
(SiSleben, Gieleva 1045.
Eistadens. 218, Eisteiens. 273,

(H#fibt.
Cnbogfen S). ih. ^tnben, Eüdissun

1033.
Elewacens. 248.
Elisopium 120, (&l]pt ^. Str. Clpt

1000.
Elsne 217, @I{en jtt. ^aberbottt (?)

1133.
Elvepo 146, Dlfen (?)
Emetben 272, (Sntben 1224.
Emesa 272, Emisa 73, 74, ^mS glufi

1224, 945, 946.
Emmandorp 62, @mtnenborf (^onno*

Der obet ^aietn (?) 934.
Sngelbofiel X. ^nnoDec Kr. ^annober,

Helingaborstalla 1033.
dnget St. Stt. ^erfotb, Angeri 947,

ÄDgari 950, Angerin 968.
Engere 169, Engeren 208 Ü^au bgr.

Angera ff.
Entergoue ®au 171.
Eresburc 189, E-cb 226, 227,230,

E- g 85, 223, 224, War§berg.
(^igfte ^. ih.3fnIo^n, Ersten c. 1065.
^rmfc ^. Olbenburg, Armike 947.

Erpesfeld 134, 144 ^u bergl. Har-

pesfeld.
Ersten 208, ^gfle.
Ervitte 169, (Sttoitte Sfl. Ar. ^p»

flabi 1027, Arveite 935, Arvita

976, Arvite 989, Anritdi 1002.
(Sffen aßtuiyc, Astnid 927.
Etiinun 174, dtteln $). ihr. SUren

1031.
Everscbutte 200, (Sberfd^fig.

F. V.

Yalabrocb ') 175, «al^Ibru^ D. ^an»

noder §tt. Hameln 1031.
Yalim ®au 77, Yalnn 168.
Yanebeke 185, 93ennebed.
Fardens. 168, l^erben.
Yariarens. 254, 9arlar.
Yarstan 129, 167 gorfl.
Yecbte 262, Yegte 272, Se#i.
Yelmede 236, l^elmebe.
Yerdens. 142, 143, 221, 236, Fer-

dens. 230, Serben f. Fardens.
Yerdunens. 236, 9erbun.
Fiabttborpe 165, gfled^tborf.
Yilmeringtborpe 217.
Yinesbiki 178, Sinfebed.
Yinnide 87.
Visbacb 265, Yiscbiki 80, 165, Yis-

bike 222, 225, gif^bed X. unb

Stift Oeffen-9}affau Str. Slinteln 1222,

954, 1025, 1004, 1147.
Yisbike (225, 230), 8iSbef t>. Clben«

bürg 1147, 1152.
Fiabttborpe 80, gfle^tborf S). SEBal'

bed 954, Fiabttborpe 1025.
Yogilari 186, l^oglcr.
Folcbardesdorf 185, Folcbariosdorfa

172 SoKSborf.

1) 34 ^obc Mrfut^t bie mit V anfattgenben alten Tanten naHt bet Iautlt4<n Okltung bei
tBtt^beni unter F nnb W }u bctt^cUen. 9) aU Vnfan9tbiU^fta6c bei mobemer 6^eib*
tveif« f^len VcrUdfU^Hflung |u Mclosfiett.

412

OrHffcgifler.

VolkeresBan 185, 95Itfcn.
Folkgeldinchusen 100, Seüingl^aiifen.
Foresta 236, gorfl.
gorfl ^omSne Staunf^ttetg Bx, i^olj*

minben, Yarstan 1004, 1025,

Warstan 1017, Warslan 1039.
Forchheim $eil. IIA, gov^l^etm 896.
Frankenevorde 223, 224, F — vort

225, F—nv. 245, 276, F— vurt 251,

F— wort 226, Vrankinfurt 264,

8fcan!furi o/^ain.
Vretheberch 263, gfriebberg in ber

IS^eitetau 1218.
Vrethene 256, Sieben 6t. ftr. fl^auS

1198.
Fridegerssun 185.
Frideslare 81, gfri^Iac 958, Fritisla

1032, Vrislariens. 1223.
Frigisingens. 155,Fri8ingingeii8. 140,
F— sing. 179, 180, 181, gwiflngen.
Vrislariens. 267, Friüsla 181,

Frodinctorp 178.

Frosa 74 grofe ^. 9(n]^aU<SBernbucQ

946.
Frysia 279.
Fulda gflug 153, 156.
Fuldens. 219, 226, 230, 240, Vultens.

150, Vold. 253.

G.

Gambiki 134, (144) (^mbetf.
Gamini 149, (Bemen.
Gandereshem 114.
Gardenebiki 180, (®(abebctf), leerten«

ba^.
Garta 75, ®atte %, Clbenburg 947.
(Sel^rben gfl. ih. SBacburg, Northgar-

dinun, Suihgardinun 887.
Geilinhusou 240, Öleinläufen 1180.
(S^embed S). maiUä, Gambiki 1011,

(Bambiki 1016).
€(emen £. Stx, Torfen, Gamini 1017.

Gerinctorp 94, •enenbotf Sauem^f

Stt. »telefelb bei »tole 974.
(Sertenba^ 5D. <^effeiu9taffatt ihr. SK|eii«

^ufen, Gardenebiki 1032.
Geaiki 79, Gesid 106, ^efcfo 6i. Sti.

St^pllabt 952, 986, Giaici 958.
Gession 134, 144.
^ietffl^gen ®. Stx. 93rtlAn, Upeprin*

gun 948.
Gimersheim 228, 229.
Gimandian 170, SRünben ^. SBalbctf.
Gimondin 158, SUknben 6t. %annirtKr.
Gisleva 198, (JHftleben.
Gisici 82, @efele.
Godolevesheim 170, d^obbelf^m i).

2Balbed 1028.
Goltbike 135, Golthbiki 141, Goli-

peche 203, Q^oXtibtd S). $effen«9Ulffatt

Stx. mnitln 1013, 1016, 1052.
t^otiSbüren S). ^ffen«9{affau Stt, ^of«

geiSmar, GanneBbaron 1020.
Goslaria 151, 212, 287, Goslar 145,

G— e 166, 175, 176, 189, 190,

191, 196, 208, 207, 210, Gosü. 153.
Grecini 172.
Grien 228, 229.
Grone 211 2). ^annoMt ihr. Mtün»

gen 1097, Groonaha 1022.
Groninga, Groaninga62, <i^r5ntii(|en

€t. Saufen ihr. £)fd^r»Ieben 934.
Groanaha 159, ®cone.
^toten^ei ^. ihr. SBarburg, Nadri

887, Nedere 1017.
Ganuesbumn 156, d^ottlbttxen.

H.

Haddenhnsun 185, ^abben^ufen ^.

Stx. SRinben 1088.
Haddeshusun 80, 165, ^abbeffen ^.

$effen'9{aflQU i^r. 9{inte(n 954, 1025.
Hagen 277, Hagenowe 253, Hagi-
I nowe 278.

Crtftegi^er.

41S

Ösen 1004.
HainanlmsTin 80, 165, l^o^nfen.
Haionhus 99etl. I, ^nfen.
Halahtre 75, fyHUx,
Halberstadens. 207, 221, 230, 247,

Halverst. 138, 148.
Halle 186 ^. Srounfd^todd Stx, ^uly^

minben 1033.
Haloströn 146, i^aUern 6t. ftt. C^ofS«

fdb 1017.
Malier S. Olbenburg, Halahtre 947.
Haxmnaburgens. 207; 209.
HamereBsen 176, ^ummerfen.
Hammonstedi 155, i^ammenflebt D.

Oantuoet 9tt, (Stnbed 1020.
^arbe^aufen (^ut Rx. SBarburg, Her-

sindehusen 1155.
^arbetobe !£). 9raun{<i^toeig ihr. i^olj»

mtnben, Herisviroda 1033.
Hardinghuson 163, ^ebbing^aufeit.
Harpesfelt @att 77; f. Arpesf.
Harthega (Ikiu 159.
HartingehoBun 165, ^ebbitigl^ujfti.
Harvia 194, ^ette.
^afelUnne @t. ^annooer Stx. We^|)en,

Lanne c. 1216, 1224.
Uassegowe &au 101 f. Hesse ff.
Uatherbike 145, H— i 129, 167,

Hatiherbike 191, ^at)erbed ober

^efebed.
Havelbergens. 136, 142, 143, 148,

217, 221, Haveleb. 225, 230.
Apaoerbed 5). ^annoDcr l?r. SaÜinfl«

borftel f. Hatherbike.
Uaverga 134, 144 (Sau.
Havurlou 141, ^ooeila^ 1). ^annoüet

Stx. Stebenburg 1016.
^ebbitin^^vijfii, Hardinghuson, Har-

tingehusun 1023, 1025.
lledeme 275, ^ebem ^. ftr. üübUdt

1235.
Hedergo @au 115.

Hedan 115, (eebe ^. ^annober Ihr.

Heford. 90, ^evforb.

Helgen 129, Heg. 146, Heigen 167,
191, ^e^en (fo au^ 6. 171 )tt k»et«
beffcm).

Heilanga (^u 129.

Heile 214, 236, ^etl 9. Stx. Qatnm
1123, 1161.

Heinhusen 176, ^etnfen D. ^önttotoet
Ihr. Hameln 1031.

Helan 185, S^xUt.

Heiingabars talla 185, dngelboftel.

Helmardeshusen 119, Helmershusen
219, HelmwardeshuBun 127, 132,
184, 219, H— en 117, H—hauss
117, Helmwordens. 267, .Helm-
wordeshttson 211, ^elmorf^aufen
6i. Reffen -9{Qffau Stx, ^ofgeUmar
f. au4 118.

Hemezingahusun 185, Vtmingl^auffn.

Hetnmerveldun (&an 150.

Hemmincburun 185, ^«nmcrn 2).
Ar. ÜWinben 1033.

Hepßtidi 129, 145, 167, 191, ^xp^tti.

Herberite 286, ^^erbebe tS). ^. 99o>
^um 1161.

Herbipolis 269, 273, H — ene. 214,
267, Söüraburg f. au(^ Wiroeburc.

Hereford. 224, H— 1 193, Herevord,
78, 230, H— e 223, 224, 251, 256,
H— dia 272, H — vorthens. 228,
Herifort 189, 193, H-i 193, Heri-
vordens. 108, 164, 197, 280, H—
vordi 78, H— tens. 113,H— vurt
65, 113, H— d. 69, 123, Heroford
90, Hervordia 251, H—ens. 255,
Heford. 90.

Heresbarg 78, SRarSberg.

Heresfeldens. 230, Hersf. 219, Hers-
yeldens. 240, 245, 267.

Herisi aöetl. I, 64, 71, 202, Herisia
121, 9letien|eerfe.

Herisviroda 185, ^atberobe.

4U

HerwndehuwD 232. ectb^uftn.
V««»e »*l8wn bti fij»«4 Harvi» lOio.
Hervide 185.

1>^ni D. ihr. mtbmhtüd, Horea-
bntooa 976.

HM.e 72. 147, 187, Hessegowe 198,
Hessi 88, 200, Hessiga 167 i8i

bnt H^en, Hegen, Heigeu 1004,
1017, 1036, 1069.

»rnniuldisdorf 1088.
JUW J) «I. ^tt^^ Hyübecce 1161.
Hildeneshem. 18«, 287, 267, Hüde-

nesheiiD. 188, 186, 212, 221, Hil-

HM 5" ^'"* Hyldeneahem.
UJJdiwardingahueun 186, HütJwar-

Wa^ «r. Shnben 1Q29, 1083.

Hepaüd. 1004, 1017, 1036,179.
iinguiiicliosun 76.
Hodon 146.

HSowar 216 f. audj Hugver

nokilfaem 1016.

*"^L*„^"""°'^ ^'^ »'*»'m Hol-
mdde 947.

nabrtdf, HnrdiDclinaeti 1286
toichnsen 962.

«,5"«*"' HoWonealevo 1016.
«ojt«, Hnxera 1162.

Bogen 146, 167, 191.
Hogtranga 129 9au.

«*»n*nha8nn 964, 1Q26

Honatede 1015. '

Hohun,eM 161, fto^Hfil «r. «(h„„

CriStegi^tt.

Hoiainsini 77.
Hoinau 178.

«offen S>. ^„„ob„ ^ g. "»'
^ 1004, 1026, 1089, lolV: ^ ^'^

«r. 9iiain8ioi|[el 1088.
Holnide 76, ^Kfe,

Holttasen 178, Holth«„„ ,66,

9«Smar, HoUhusun i. ^

ann 1088. «wimu-

Homelbehe 112, ^tmmilM.
nonredere 186.
Honatede 140, ^o^np^,.
Honhnaen 126, «artü«,.

Horohnann 86, «otilierg.
Hora«braooa98, ««jedto*.

o'S;^" '''' '^' "'' "»'

Hvetigo ««„ 66. '*'^^'«»«»-
HncolTihago 109.
Hugver 231 f. «„^ Hocww.
HokUhem 141, «WWjei«.

beke 998. ' *"°^-

nwreaaen 1081.

Hamnelaohe276'«tt«„,«nrt{?).
Hunbeoh 61. ^omM-

«t aSennigfen 1083.
Hurdinoho«« 376, «JA{»rta«fe«.

Oriltefltper.

415

Havinadal 180, ^übmikal (?).
Hnxera 281c, ^Itttt.
HyläeDeshem. 247.
Hylibecce 236, i^lM.

I.

Ibbenbure 223, Ibbenbüren t>. Stx.

SaHenbutg 1147.
Jerosolyma 211, Serufolent.
Imehlevu76, Imileibft72, Slemleben.
Immedeshosen 168, ImmeieBhusen

178, Immideshusim 141, Smbf«

^ttfen ($anttot»er) ober Srnmen^ufen

(4e^en-9laifatt).
Imminghasun 170, Srnmingl^attfen t>.

maTM 1028.
Inmila Sti. Saiperti 241, ftaifer««

»eri^.
Jolabehe 112, 35IIenbeif ftr. »ielefelb

993.
Ittirlanm 79.
Julmbiohi205, SUIfenbed Stx. Wflnfler

1059.
Jastinawa Setla^e I % Lastinawa.

K.

ieaiferltDertt 6i. 9l^in)>roknna ftr. 5Dfif'
felborf, LdBula Sti. Suiperti 1187,
Werda 1190, 1193, Werde 1190,
1193, 1196, Werthen 1198.

Kaminade 222, 225, Itemnabe.

Itaferbctf S). ^annober 6taber ®ee^{reiS,
^okerbiki 1004, 1017, 1025, K-e
1039.

Kaphimberc 241, (iapptnhtx^.

ftanfungen ^. ^e{fen*!Ra{fau Str. (Sajfel,
Chofanga 1020, Gofiinga 1023.

Keminada 225, 230, Eeminata 145,
167, 191, Keminetan 129, ftemnabe
5D. JBraunff^ig Hr. ^Q()minben

1147; 1017, 1025, 1039, 1004,
Kaminade 1147.

Eemmiun 172, f. aud^ Chemmm.

Kerpene 259, Sttxptn Kl^etnprobin)
ftr. ^aun 1205.

ftlenie ^annoter Str. i^annenberg, Cia-
niki 1004, 1017, 1025, C— e 1089.

Enechtahnsun 178.

Eokerbiki 129, 145, 167, E-e 191,
Itaferbed.

Eoningescamp 249, 268, Edninges-
camp 268, ftbnioicam)) 2:^. bon
^ortmunb 1193, (1188), 1218.

L.

Laasdorpe 75, Softru^.

Lacni (Bau 180, Lainga 185, La-
ginga 80, 165, Lagni 77.

Langaneka ^au 184, 144.

Längere 286, Sangeren »Oftil 93. ftr.
Sttbingl^ufen 1161.

Laon 102, So^n.

Lataram ad tool^I ftatt Lntaram 252,
ftatferSlautem.

2a^inp SB. ^annober ihr. fktppm,
Laasdorpe 947.

Lathebrunn 159, So^tum (?).

Lauda 286, 246, Sobt 1161, 1191.

Lehembeke 146, Sembecf Rr. ftttHins»
Raufen 1017.

Lellibechi 101, Selbad^ %>. fEMUä

«7ÖÜ.

Lendare 236, Lenglere 87, Senfler

9. Stx. Sübingl^oufen 1161, 966.
Leodecens. 254, Leodiens. 225, 236,

240, 241, Siitii«.
Lere 75, Leri 102 ®aii.'
Lethe 217.

Lette 217 2). Stx. (EoeSfelb 1183.
Seutelborf gl. 9i^etn|;»r4>oina ftr. 9Uu«

toieb, Liadwine8torp927, L— -thorp

980, L -dorf 1044.
Leveren 275 gl. ftr. fÜHbUdt 1235.

416

OrtSregiper.

lädbehegowe 97 flau.

Lierbeke 185, SktUA 5D. Str. ^inben

1038.
Liesbern 151, 229, £iefiborn 3). ^x.

SBetfum 1019, 1152, Liebem 1151.
Lietzgo 147, Lieczgo 146, Sei^fau fSfl.

6a(^en fh. Setid^otD.
Liggerike 223, Sengerig @t. ßr. ^ed-

lenburg 1147.
Linde, Linne 186 SBad^, Senne bei

R^obenmerber 1088.
Linen 223, Irenen ®. ilr. Xedlenburg

1147.
Linsa 186 2). SBraunfd^toetg Stx. ^oU»

mtnben 1083.
Lintburg 187, Simburg 1033.
Lippeke 185, Sübbedfe.
Lippia 242, fflui 2\ppt 1169.
Liebem 228, SieSborn.
Lisga @au 136, 137, 143.
Livegove 194 @au.
Lindulveshusun 160, SuboI^l^S^aufen.
Liadwinesthorp 103, L — torp 61,

L— dorf 197, ßeuteSborf.
Lo 271, 2o^ 1224.
Lobwisen 214.

Locdorp 116, Lohthorp 120 Q^au.
So^ium ^. ^nnobet Ar. Siebenbutg,

Lathebmnn (?) 1022.
Loha 185, Lohe 185, Sol^.
Lorstorp 228, 229.
Losa 204, Soofe $). Str. ^ecfCenburg

1058.
SttboIjp^S^aufen 2). ^annotMi Stt. @5i«

iingen, Lindalveshusun 1032.
SttbbedEe, Lippeke 1033.
SUbraffen tRtitergut j!r. SBtelefelb, Lut-

brecteshusen 974.
Lunne 262, 272, ^afelünne.
(Lustinawa Seil. I, Sufinau %ml 887.)
lAtbrecteshusen 94, Sübbxaffen.
Luthera 125 $a4 Suttet 1002.
Lutterun 122, Snitet c. 1001.
Lueilinhoye 186.

M.

Machenberge 217.

Madeburgens. 247, Magadaburg 78,

100, 104, 108, M—deburg 88, 207,

221, M— c 102, 129, Magatheburg

148, Magedeb. 153, 156, Magbur-

gens. 276, Magdeburg 89, 96, 196,

237, 240, M— ch 170, Magdebrug-

gens. 233 a f. qu4 Parthenopolis.
Magontin. 188, 187, Maguntia 275,

Maguntin. 241, 255, 276, tRaina f.

au4 Mogoncia unb M&guntia.
Mandelbiki 141, HRanbelbed gfor^l^aui

^annober Stx. (Sinbcd 1016.
SRarienfelb ^. ^x. SBarenborf, Campus

Stae. Mariae 1207.
Marstem 185 ®au, Merstem 80, 165.
^atSberg St. Stx, ^Brilon, Eresburg

962, 1147, E— c 1039, E— ch

1147, 1152, Heresburch 1040,

H— g 952, HorohuBun 962, Horih.

1002, Mons Martis 1228.
Maresvelde 183, SRarte (?) <£). ^n*

not)et Stx, Oftetobe 1033.
Matellia 111, 9ReieIn.
Matfeld ®au 134, 144.
Meginrichesdorf 101.
^ßUmlthtn, Imileiba 942, Imehlevu

948, Mimileya 980, Mimenleva

980.
Menethe 275, 3ktnm (?) Stx. SBar«

bürg 1235.
Mengede 214, 236, Sft. Stx, t>cfti'

ntunb 1123, 1161.
Meppia 73, 78, 189, 193, 223, 224,

225, 230, Meppiun 74, ^epptn

946, 952, 1089, 1040, 1147, 946.
Merebeche 208, Meribikil35, aRcer«

becf ^. ©Naumburg 'St))pe 1052,

1018.
Merseburgk 127, M— g. 148, 167,

Mersb. 247, Mersiburch 173, 185,

186.

OtiSrcsifter.

417

Merstem 80, 166 (Sau; f. Mantem.

Mescedi 59, Mescide 116, MeskiiJe
68, 98, MesBoede 81, Messchetiiim
105, 9Re{^be 913, 997, 937, 973,
958, 985.

Metel 237, Vttitltn 6t. Stt. 6ietnfttTi
1173, Matellia 993.

Metens. 136, 142, 143, 148, 240,
263, 276, Wet.

Michelembergena. 230, 9Recnenbur(|.

Mmfleva 101, Mimenleya 102, 9lem«
(eben.

Mimiemeyurd. 111, M— yorde 164,
M— Tordi 193, 223, 224, 230, Mi-
migwdeyord. 186, 138, 151, M—
ford. 195, 213, M— vurte 194,
lüme-^Yord. 142, 148; Mimigar-
luiTord. 78, M— ford. 189, Mim-
megardevurd 148, SXünfler f. oud^
Monas terinm.

Mimidonensit %etl. IIA ; Minden. 109,
112, 145, 165, 168, 171, 172, 196,
198, 204, 211, 217, 221, 230, 236,
288, 248, 244, 253, 256, 257, 267,
275, 277, »eil. IIB; Minda 172, 204,
Mindün 84; Mindo 201, Mindon.
97, 99, 183, 148, 167, 186, 188,
191, 201, 206, 207, Mindenens.
177, Mindan 92, Mindnnens. 185 ;
Mindyn 196.

Misnens. 237, SRetBen.

Mogoncia 254, Mogontiacens. 114,
123, 159, 168, Mogontiens. 148,
155, 185, M — ciens. 254, Mogon-
tin. 108, 150, 164, 172, 187,
214, 258, 267, Mognntia 104, 107,
119, 184, 219, 267, M-tiens. 219.

Molduggaye 180.

Monasterium 212, 217, 228, 229,
284b, 236, 287, 242, 246, 254,
258.

Monas terinm Stae. Mariae 218,
aRanenfelb.

Mons Martis 278, aRaxfierg.

Moranga 188, 142, bringen 6t.

^annoüer Str. ^bttingen 1013, 1016.
Morangano @au 138, 142.
Morbacens. 226, SRutbad^.
Morsilen 185.
Mosella 256.
Mosidi 0au 129.

SRünben 2). SBoIbecf, Gimundian 1028.
aittnben 6t. ^annobev Stt. (Hattingen,

Gimnndin 1019.
M&gontin. 258.
Mnlehusen 248, Mulinhosen 132,

140, Mulinhuson 153, Mulnhnsen

149, ^fl^l^ttfen in X^Uringen.
Mulinbechi ^I. IIB, Molinbeche

SBetl. IIG, Mulinpeche ^i(. IIA

979, 1003, 896.
Munnere 185, SRünber 6t. ^onnober

ihr. äBennigfen 1088.
Matinens. 213, SRobeno.

N.

Nadri 93eil. I, (Brofteneber.

Nannensteine 248, 244.

Nedere 147, ^ro^eneber.

Jtit]tn S). Str. Vtinben, Nisinun 1033.

Netega 181, Netga 66, 157, Netgo

187 ®au.
Nette 214, 236, ^Retteberge ». ftr.

Sftbtng^ufen 1123, 1161.
IRettelflöDt f). ftr. Sübbede, KiUlstete

1033.
9{ete %. maVttä Nnzloha (?) 940.
9leuen^eerfe S). ihr. äBarburg, Herisi

887, 985, 941, c. 1050, Herisia

1001.
Nianburg 185, 9{ienburg 6t. ^annobet

1083, Niginburch l<fä9, Nienborch

993.
Nicberseo 94, Nichterga 173, Nih-

tergal34, 144, 157,Nihther8el01,

Nihtersi 76, Nitergo 187, (Ni-

thega 86) ®au.

418

OriSregt^et.

Nienburg 112, Niginborch 172,

9Henbutg.
Nisa 176, ^Riefen ^. ih. äBavbutg

lOSl.
Nisinun 186, 9{ee{en.
Nitahtete 186, «Rettelftäbt.
Nitergo 187.
Nordhusa 62, Northuse 184, Nort-

husen 149, 247, 267, 9{orb^aiifm

in X^üringen.
Northgardinun Seil. I, ®e^cben.
Noviomagua 97, 124,. 160, 177,188,

SHmtoegen.
Nova Corbeia f. Gorbeia.
Nuzloha 79, Sle^e.

0.

C^imiffen ®. ^annooer Stx. Sfineburg,

Hotmannessan 1004, 1017, 1026,

1089.
OddiDgehusen 248, Oberstufen D.

SBalbei! 1192.
Obenl^aufen, ^t( bet €tabt ^erforb,

Adonhosa 978.
Odinge 248, Odingi 120, Cd^ingen

5S). ftt. SRef^ebc 1192, 1000.
Oerie 5D. ^annober Ar. SBennigfen,

Oride 1088.
Oete 76, Ot^i^e.
O^r ^. ^annoDet Stt. Hameln, Oihere

1004, 1017, 1026, 1089.
Dlfen, Elvepo (?) 1017.
Olomucens. 221, Olrnttt«
Oppenewide, Oppenw. 276, 0))^en»

toe^n S). Stt. Sttbbede 1286.
Orhilanbam 166.
Oride 186, Oerie.

Oeckerslevo 209, Ofd^rlleben 1066.
Osembrugens. 288 a, OSnabrflcf.
Ösen 129, ^agenno^fen ^. ^annober

ftr. Hameln 1004.
OaenburgenB. 148, 262, Osenbrogens.

221, Osnaburgens. 210, 217, 240,

248, Oaneb. 280, Osnebrng. 136,
,286 a, Otfnabrttd bergl. Osembr.,
Asnabr. unb Ossenb.

Osnig 126 a3erg.

Ossenbeke 171 ^ä^, Od^fenbad^.

Ossenbruggeng: 142.

Osterbenn 72.

Osterpurge ^eil. IIA. ®QU.

Othere 129, 146, 167, 191, Obr.

Overanberh 61, 108, 197, ^Irenberg.

Ol^t^e ^. Olbenburg, Oete 947.

P.

$abberg %>, Stt, Särilon, Badperch
1080.

Padebomens. 286, Paderborn 64,
110, 180, 266, 267, Paderbrunn.
71, 186, 168, 166, 174, 187, Pa-
derbrunno 68, Paderbronnon 160,
161, 162, 179, P-nn 168, Pader-
bnm. 126, 166, 169, 210, 218,
262, 269, Padherborn 248, Pa-
theburn. 240, Pathelburnn. 221,
Patherbom. 94, Patherbrun. 188,
140, 176, 192, 206, 211, 280,
Pathurbrannon 82, 164, Patlier-
bum. 142, 176, 282, 248, 261,
Paterbarn 189, 141, 146, P— bninn
121, 186, 147, 148, 160, 162, 178,
192 {. au4 BadeL, Bodarbr., Po-
delbr., Potherbr.

Paderga 174 ®au f. Paterg.

Papenbergens. 148, ^mberg.

Papia 189, ^bia.

Parthenopolitan. 108,168, SXagbeburg.

Pavenhusen 94, tBaben^aufen.

Paterga 121, 126, Patherga 134,
144, Paderga 174 O^au.

Pattaviens. 249, ^affou.

Pergamens. 248, ^ergamum.

Plesse 248, 252 ^of ^{{en • 9}a{fau
9ix. (^fd^mege.

Pobarto 199, 9o))))arb.

Cti6re((tjlcr.

419

Podelbrannen 208, Poderbran. 108,
Podübrtmn. 151, Podrabniiin.131,
Podrebron. 134, 144, P— brunn
157.

Polide 206, ^ö^tlx 3). ^ontioöer Ar.
Oflerobe 1059.

PoTitebnrg 104.

Potberbmnn. 162, ^aberborn.

Prcigens. 230.

Preznens. 168, Sternen.

Prumens. 276.

Puningun 205, ^Untng 9. Stx. ^ttnftet
1059.

Purcgriffe 186.

Purtesne 271.

Q.

Quedeliiigeborch 77,Qaiiidilingebiirg
94, Qnindelinburg 95, Qoindilinga-
burc 126, Qaitilingaburg 60, Qui-
ülingoburg 68, 69, Quitilinburg
129.

Quernhem 275, Ouern^eim ^. Rx.
^etforb 1235.

R.

Rafseti 178.

Siannenberg ^. Reffen •9{aff au Stx.

9Hnteln, Hramnesberg 954, 1025.
aiabbeSborf D. ^annober ftr.Shenburg

1029, 1033, Ratherisdorfa 172, 185.
Bathiereshusun 156.
Ratincheim 208, IRenhim.
Ratiabon. 214, R—pon. 168, 171,

276, 9legenSburg, Regeneburg 172.
Ravenna 88.
RechinherishiiBun 156, Reginheres-

hason 153, R— rishusun 205.
Werflingl^oufen, Ricoldinchusun 1017.
Rehon 101, Ä^ene (?) D. SBttlbed 980.
Reme 203, 9ic^me 1). ^x, Winben

1052, Rimi 1013.
SB i l m a n S , ftaif cfUffunben II.

Reini 113, Hreini 123, Hreni 78,
189, Rene 223, Reni 164, 193,
223, 224, 230, 9l(eme 6t. Ar. Stein-
fürt 995, 1002, 952, 1039, 1033,
1047, 1025, 1040, 1147, 1152.

Reinhäuser 219 (Stein^arbgbrunn ?).

SIenhtm beiVtrnl^eim, Ratincheim 1052.

Retbere 185.

Reumacens. 228, 229 (SRemogen??).

9ll^etne f. Reini.

Ricoldinchusun 146, iRecftingdaufen.

Rietega 183, Rittega 155, Rittiga
140 ®au.

Rikillahusun 156.

Rimi 135, 9ie]^me.

Rodun 185, 3l5ben $). Stx, SRinben
1033.

Roma 121, 169.

StommerS^aufen 2). ^effen«9iaffau Stx,
3iegen^ain, Rotmereshusun 942.

Rotbrehteshuson 153.

Rothalmingahu8un 156.

Rothe 129, 145, 167, 191.

Rothinghusen 223, iRbbing^aufen ^.
Stx. ^erfotb 1147.

Rotmereshusun 72, 9iommerS(aufcn.

Rudbertessen 176.

Rumbike 271, Stumbec! ^r. Stx. ftmS'
berg 1224.

Ruplo 217, 9tupIo^ ^. Stx. @oefl 1133.

S.

6aarbed ^. Jlr. Sletftenburg, Sorbeke

1123, 1161.
Salzeburgens. 240.
Sannanabiki 178, Sanbebed ^. Stx»

^Eter 1031.
Sanctens. 228, 3^anten.
Sarevelt 256, ©oalfelb.
Sarram aninihusen 94.
Saxonico Westfala 154 (Sau.
Sceldice 152, Schildece 94, Schil-

27

420

Ottftegifler.

desche 70, 95, 110, 130 t>. ftr.

«iclefctb 1019, 940, 974, 992, 1006.
^äfmtäiitn ^. Pr. ^ö^^er, Sinahtiun

887.
@4tt>af5rben ^. ^annot)er Stt. ^itpf^oXi,

Sveverdnn, Sw— den 1033, 1029.
Scininge 115, S^öningm 995.
Scopinge 223, Scopingon 113, 123,

@45))))ingen 2). ^r. 9(^au9 1147,

996, 1002.
Sonm 178.
Selihoflen 94, GcH^ufen 9au(rn^5fe

Stx. »telefelb 974.
Selispura 75, 6ttI)btt^Ten.
Selsens. 226.
®enne f. Sinede.
Setila 129, 145, 167, 191, eet^

^auern^ofe ^annobet Stv. 9leu]^au9

1009, 1017, 1025, 1039.
Sewardeshusan 134, Sewardeshuson

144.
Siburgohuson 150, Stebrtng^Sufer«

mü^te äBalbecf 1018.
@tet§fn 8. Rx. @:oeSfeIb, Sitünne 1017.
Sigebergens. 228, Stegburg.
Sigina 61 i^lu^, 8teQ.
Silbiki 134, S-e 144.
Süehusen 239, Stel^aufen ((o auä^

@. 333 ju lefen) Jgannober St, Sel^e.
Sinahtiun !BdI. I. 6(|me4teit.
Sinatfeld 134, Sinatfelt 144, Sinath-

yeld 158 ®au.
Sinede 121, Sinedi 126, Sinidi 125,

<Senne.
Sinigas 129, 145, Siningas 167, Si-

nigal 191.
Sitünne 146, Sieil^en.
Soligo 257, 9(rg eoUing.
8omnier|efl 99. Ar. 33erfum, Sumer-

seli 1059.
Sorathveld 158, Soretfeld 121, So-

rehtfelt 126 ®qu.
Sorbeke 214, 236, Soarbecf.

Sosaet 200, Sosatiens. 229, Goefi f.

aud^ Snosaz ff.
Spira 226, 249, 274, Spirens. 214,

226, 249, 259, 263, 276, epeier.
Spriada 134, 144.
Spurka 79.
Stabellage 260, StQ))ela0( ®. 2\p}^

f)fhno(b 1207.
Stabolens. 219, 222.
Steini 160 , etetn|rim et. Stt. 05;ter

1023.
Stikelewio 236.
Stioringowald 109.
Stochheim 113, 123, @todhim fianbgtii

Stx. ^^üu§ 995, 1002.
Stocheim 185, Stochern 172, €tMcn

1029, 1033.
Stohchusun 116, ^iodE^aufen 2). Stx.

9Ref(^e 997.
eillsbfl^ren S. ClbenBurg, Selispura

947.
Snessio 78, 189, 193, 223, 224, 280,

SoiffonS.
Suevia 62, ^u.
Solegon 171, Sultngen 8(. ^annober

Stx. ^ie^^ol) 1029.
Sumerseli 205, SommerfeQ.
Sunderessen 176.
Suntel 109. .
Saosaz 85, Susatum 271, Sosaciens.

228, Silsaiiens. $^56, Soeft.
Suotherburg 167, 191, Sutherburg

129, 145, Subetburg 3). Qannober

Stx. Uelaen 1025, 1039, 1004, 1017.
Suthgardinum ^(. I, €(e|rben.
Sathmeshere 211.
Sveverdun 185, Sweverden 172,

Sdjftoofbrbcn.

T.

Jeinjen 3). ^onnober Ar. SBennigfen.

Tiadanhasun 954, 1025.
Tekeneburg 287, Sedlenburg.

Driftvcfiifler.

421

Tersebnrhc 76 üau f. Dersibargf.
Testerbant 203 0au.
Tettenburs 75.
Thiatmalli 134, 144 ®au.
Thiehc 99.

Threveresga 126 ®att f. Trever.
Thribnri 102, 5)«Wet.
Throtmannici 85, Throtmennia 75,

Thrutmannia 106, S)oxiniunb.
Thuliberh 80, 165.
Z^tnm S). Olbcnbutg, Tungheim 947.
Tiadanhusan 80, 165, Zeinfen.
Tüithi 80, 129, 145, 166, 167, 176,

191 ®au f. au4 Cilide.
Totenbusen 203, Xlobien^aufen 50. ihr.

aXtnben 1052, Dodenbuson 1018,

Doddonbusun 1016.
Traiectum 206, T— ens. 150, 151,

241, 264, 256, 267, Utred^i.
Trecbira 199 <Sau.
Tremonia 249, 263, 264, 270, T— ens.

274, 276, Doxtmunb. -
Trevere«ga 121, 184, 144, 158 ®ou,

Tbrereresga 126.
Treveren8.'l48, 225, 236, 240, 241,

276, trict.
Tribura 134, Xribur.
Tribun 154, Xteöcr.
Triburin 185, £)rebber.
Trotmannia 111, Trudimonia 219,

Trutmannia 119, 121, 126, 184,

T— monia 267, Dortmttnb.
Toispurg, T— burcg 121, 126, 5)ui9-

burg.
Tnndirin 165, Tundiriun 129, 145,

167, 191, Jünbem S). ^annoüer

Rt. ^annobet 1025, 1004, 1017,

1025, 1039.
Tungbeira 75, J^tinen.

U.

UbhuBon 172, U-*an 185, tl|>6ouffn
^. Stx. mrCUn 1029, 1038.

Ulma 273.

Umlo 223, Ummein 2). Stt. 93telefelb
1147.

Ungilibacb 172.

Utenbason 153, Uben^aufen ®. Reffen«
9la{|au Stx. I^ofgetflmar 1019.

üpspringun 76, Ü^ietS^aeen.

V«).

Sal^lbrud^ f. unter F.

^arlar bei SoeSf elb, Yarlariens. 1196.

SSedJta 6t. Olbenburg, Vecbte, Vegte

c. 1216, 1224.
©eHingJaujen f). Stx. ÜRefd^ebe, Folkgel-

dingbusen 978.
l^elmebe IRttterg. Stx. ^amm 1161.
SUcnnebed 2). Ar. 3Ktnben, Vanebeke

1033.
Serben, SJerbun f. unter F.
SBinjebed ^. Stx. $5jter, Vinesbiki

1031.
SBiSbed J. unter F.
»lot^o, Vlotowe 1224.
SBölfjen 2). ^Qnnober Ar. fflenniöjen

Volkeressun 1033.
SBolfSborf, S). §Qnnobcr Rx. Süneburg,

Folcharicsdorfa 1029, Folchardes-

dorf 1033.
SBoßler »erg, Vogilari 1033.
tßreben j. unter F.

Wabeke 186.

Wakerealevo 141, ®a!er8Ieben %>.

©ac^jen Ar. SUcu^albenSUben 1016.
Wadiringus 113, W—as 123, ©ett*

ringen.

1) ©erfll. F uirt Äit ^wt gmitti^t »«netfung.

27

422

OrtSregtfter.

Walahuson 101, 102, W — sun 79,

Walbech 90, WMM.

Waldersidi 129, 146, 167, 191,

Walmonthexn 141, SBaUmoben, ^.

^annotxr Stx. Siebenburg 1016.
Waltmanninchhusen 203.
Warstan U5, Warslan 191 gfoi^.
WasBoga 95 (Sau, Wessaga 162.
Wedegaburch 112.
äOebel S). ^annober ftr. Se^e, Widila,

Widula 1004, 1017, 1025, 1039.
Welven 185, SBaloen.
Wendredesa 80, 165.
Werda 245, 250, W— e 250, 261,

Werthen 256, ftatferStDed^.
Werden 256, 257, W — dens. 259,

W~dinen8.276, W— thenens. 287,

3Berben 8t. di^eiiiprooin).
Weres 75, ffiertoe.
Werla 66, 67, 135, mal
Wermonou 171 gluft tluc.
Werne 214, 236, Werna 236, Söemc

@t. Stx. SUbingl^aufen 1123, 1161.
Verona 104.

SBettoe ^. Olbenbutg, Weres 947.
Sffiejel, Wisela, Wisele 1123, 1161,

1187, 1193, c. 1216.
WesUem 214, Wesheim 236.
Wessaga 152 (S^au {. Wasseg.
Westereim 75, SBeftrum 95. Ipönnoöer

Rt. ^tpptn 947.
Westfala 80, 165, W— falon 160,

161, W—valum 205 ®au ; Saxonico

Westfala 154.
Westfalia 240, 259, ^eraogt^.
Westirbracha 185.
Westnedere 83, Westnetri 88 bei

(Brofirneber.
Weteringe 228, aBettciiißcn 3J. Ar.

Steinfurt 1147, Wadiringus (as)

995, 1002.
Wetiga 176 ^au f. Hvetigo.

I

Wetmare 286, SBdl^mar ». Stx. £ü-

bingl^aufen 1161.
9BdtenDorf $. Stx. 9Rflnfler, Bettes-
dorf 1059.
Yetus Gorbeia 223, 224, 230, Sorbit.
2Bi(fboI{en %). Reffen «Slaff au Stx.

Sc^aumburg, Wigbaldeshusun 954,

1025.
Wicmonnesfausun 156.
Widen 203, äBiebcn f). ^en«9laffau

Stx. fftinUln 1052, Widon 1018.
Widenbrugga 105, SlHebenbttttf.
Widila 129, 145, 167, Widula 191,

2Beb(I.
Widun 135, äBieben.
Wigbaldeshusun 80, 165, SBidbolfen.
Wigildesbuson 102, aO^IbeSlftaufen.
Wigmannesburstal 129, 145, W—

-gstall 167, 191, aBt^manSbollel.
Wikanavelde 129 ®au.
WindelmSderod 176.
Wineswalde 61.
Wirceburc 231a, W— gens. 269,

Wirziburc 240, Wirzeburc 266;

f. Wyrtseb. uitb Herbipolia.
Wisara 156, 196, W— sera 124, 153,

166, 186, 190, 216, 216, SBefn.
Wisela 286, Wisele 214, 260, 261,

W— üens. 241, SBefcI (9Hebet.).
Witthorp 129, 146, 167, 191, mu

ioxp S). ^annotoer Stx. Harburg 1004.

1017, 1026, 1089.
Wizemburch 258, Wizz— g. 226,

SBeigenburg i. @I{a6.
Wolvatingahuson 185, 172, Wolga-

tingahusun, SBo^len^aufen 3). Stx.

92tenburg 1028, 1033.
WolvaradingahuBun 185, äOUIfer«

bingfen.
9Bo41er|l 2). 6tabcr ®ec|tfr., Walder-
sidi 1004, 1017, 1025, 1039.
Wormaciens. 240, W — tiens. 219,

241, 248, Yurmaciens. 226.
Wulfredeskirch nn 156.
YuUenho 217, $oUent)ooen an ber

Suiberfee.
Wyrtzeburg 227.

Ottftegt^et.

423

X.

Xanctens. 256, 259, Sanctens. 228,
Manien.

z.

3et4, Citicens., Cicens. 1018, 1152;

1173. (138, 230, 237.)
Zurici 178.

^erfoncnregtfler^

2)te lluSfleQet bct Urfunben unb bie untetfettigenben ftanaletbeamten ftnb

nid^ aufgeführt.

A.

lachen, ^xüpfi Bruno 257.

Aquensis, Symon 258.

ftbbitigl^of, «bt Wolfgangus 199;

£gilbertu8 203.
Adala 135, 141.
Adalbero, ^er)og 170.
Adalbertus 203.
Adalfaardus 200.
Adalheida (Adelh.), @em. Oiio'S I.

82, 88, 90, 91, 93.
Adalwartus, ^ifd^of 60.
Athalward 182.
Athelhilt 183.
Adilgerus, ?)rieper 132.
Aeilberhtus 104.
Aelfdehc 80.
Agnes, ®em. ©etnnd^S III. 197, 199,

202, 204, 206, 208.
9[(t, ®rf. GerharduB 256, 258.
Aica ad 148.

Ailhardus, ®rf. 109 ). au^ £Uh.
Albern 183.
Albertus (^rieflet) 229.
stiftet ((£ö(n. ^ori^afl), Herimannus

256, 258, 272.
AUio, ®tf. 72.
91Ipen, Heinricus 228.
«UQi4, %hi Godehardus 149.

Altena, ®rf. Arnoldus 256, 257;

Adolphus 270, 272.
Alvered 170.
Amalung, (S^rf. 83.
Amulag ad 148.
Amulung, ®rf. 170, 174.
Ammoko 159.
Anfurde, Fridericus 240.
%n|alt, ®rf. Heinricus 267, f. au^

9f(l(ier§Ieben.
Arnolfus, Äaifet 170, 53eil. HC.
Arnsberg, ®rf. Godfridus 220; Hen-

ricus 229) 240, 241; Heinricus

241; Godefridus 258, 272.
^rnpein, Waltenis 253.
^fd^erSleben, (Srf. Bernhardus 237;

Heinricus 267, 276.
Asculf, (^rieftet) 170.
Asicho, (Stf. 101.
^lufiSburg, »tfd). Bruno 132, 168,

169, 171, 172; Herimannus 214.
Avenstroth, Hermannus 217.

B.

SBttben, TOrfötf. Herimannus III. 225,

226; H. VI. 276.
Nabelt, ®tf. Wernherus 225.
Katern, ^erj. Heinricus II. 106;

H. IX. 214; H. X. 216; H. XII.

^etfonenteQt^et.

425

237, 240; Ludewicus 259, 263,

267, 273, 276.
BalderiouB 135, 141.
«ÄflenfiWt, ÖJrf. Albertus 217, j. »tan*

benburg.
»ambero, ^^ifd^. Everhardus (Eppo)

140, 148, 150, 155, 158; Otto

212, 214.
Bamberg, ^xopft Piligrinas 158.
»ombcrft, «bt |u et. TOtd^el Rhe-

dagus 159.
»afcl, «iW. OrtlevuB 226.
Becelinus, ®Tf. 150.
»eidjiinöen, (Srf. Frithericug 247.
ßeka, ülricus 270.
Benna ad 148.
Benno, ®rf. 142, 184, 200.
»cnl^eim, (5Jrf. Otto 241.
Berenradns 108.
SBetg (de Monte), Adolfus 217;

Engelbertus 240; Adolphus 257,

258.
Bern 170; ®tf. 83.
BemharduB 108.
Bernfaart 174.
Bernardus, @tf. 204.
Bernhardus 217.
Bernhardus, (Surfen. 89,102, 140; 160,

161; 173, 187.
Berenhardus (Bernh.), ^erj. 109,

111, 113, 129, «etl. ÜB, HC;

Bernh. II. 145, 148, ad 148, 150,

162, 165, 167, 168, 170, 171, 191,

203, 205.
Berengarius, @rf. 214.
Berhta 108, Bertha 89, 96.
Bertheida 108.
Bertoldus, (Srf. 199.
Biun, GonraduB 211.
teianfenburg, (Srf. (iSilo 219?), Sifri-

dus 247.
SBIanfen^eint; Arnoldus, Gorardus

228.
99meneburg, (0ff. Sifridus 248, 252.

»olanb, WemheroB IL 240, 241;

Philippus I. 258; W. III. 258, 263;

W. IV. 276; Philippus (ü. golfen-

Hein) 276.
»onn, ¥röpf)e Gerardus 228; Lota»

rius 240; Bruno 256, 258.
»oifulo, WernheroB 237.
»ofen^ogen, Hermannus, GerharduB,

Thietmarus, Theodericas, Henri-

cus 217.
Bova ad 148.
Trabant, ^er). Megteldis 256, Hen-

ricuB 276.
»ronbenburg , 3Bij(^. Wicher 219, 280;

Guillimarus 236.
»ranbenbutg, ^arlgrf. Adelbertus

216, 219, 221, 225, 229, 230 (cum

filiis) ; Otto 221, 226, 230, 237, 240.
^rounä^am, GyBolbertus 258.
5Braunf<^tt>eig, (^rf. Wilhelmus 256,

258, 260.
^xtmtit GiselbertuB 256; Rutgerus

256, 258.
»remen, erjb. Adaldag 104, 107;

UnwanuB (Unuw., Unow. ) 186,

137, 138, 142, 143, 148, 152, 168;

Hartwigus 230; SifriduB 240.
3Brijcn, 53ii(^. Heinricus 237.
99ro(f^aufcn , Conradus 248.
Bniu, trüber £)tto§ I., diac. 72.
Brun 170; Pruu 79.
Bruninc, ®rf. 83.
Tübingen, Hartmannus 240, 245,

248; Gerlagus 272.
Bona 183.
Barchard ad 148.

c.

Calyenlage, (Stf. Hermannus 217.

Cammerarii imp. Thietpertus de
Winsperch 226; Siboto de Groix
240; HenricuB de Lutra 244, 245,
(248); Conradus de Werda 270.

426

$er|onenregtjler.

Cammerarius Coloniens. Otto 256.
Cancellarii imp. Odalricus 170; Gon-

radus 253, 254, 263, 276; Heri-

mannus 258.
Cappellani imp. Magiuwarduä 122,

131; Cunradus de lialla 245;

Wilhelmus scol. Mindensis 253;

Stefanus 260.
Sa^jpenberfl, ®rf. üodefridus 214,

241; Otto 214, 236, 241.
(Ja|)penber0; ^röpftc Otto 236; Heri-

mannus (abb.) 241.
Canrenberg, Silo 219 (Blaukeuburg ?).
(S:arbtn&Ie Uerhardus 217; Theode-

winns; Thomas 221.
Gatelenburg, (S^rf. Thiedericus 211.
Cellarius imp., Fridericus 260.
Cerreke, Giselbertus 256.
(£öln, (grab. Brun 81, 82, 86; Ever-

gerus 111 ; lleribertus 120, 136,

142, 143; Piligrimus 164, 168,

172, 185; Hirimai]iiu8 196; Anno

204, 207; Frith'-ricus 213, 214;

Arnoldus 229-, Heinaldus 259;

PhilippuB 240, 256, 258, 259; —

255; AdolpLus 256,257,258,259;

Engelbertus 264, 267, (268), 270,

272, 276; U. 276.
(Ibln, ^ombe(Qant Walterus 228.
(£5In, Sofit lierematiuus II. 228, 229;

H. III. 256, 258, 272 (cum filio).
Cono 163.
donrab II. Kaijer 219, 267; (^onrab III.

IJöniö 230, 267.
(SonfÜan^, SBi{d(|. Ueremannus 226;

Dietfaelmus 259. ^
dotbe^, äble Warinus 78, 189;

Bobo I. 170; BuoboII. 58; Folc-

maruB 1. 60, 66, 67 ; Bobo III. 78, 74 ;

(LuidolfuB 86), Liudolfus 91, 101,

104; Thietmartis (Dietm.) 107,

114; HosHt 124; Truchtmarus

(Druth.) 166, 170, 189, 190;

Marckwardus 210; Erkenbertus

213, 215; Volcmarus II. 216;
Heinricus I. 221 ; Wiboldus 222,
223, 224, 225, 226, 230, 231a,
235 a; Conradus 235 b, 237; —265;
Widikindus 247, 267; H. 266.

(forocQ; ^ropfi Heinricus 221.

Cuniguuda (C— die), (^ema^ltn ftaifet
J^einnd^S II. 123, 131, 134, 140,
142, 143, 144, 145, 146, 147, 148,
150, 151, 152, 153, 154, 155, 166,
157, 158, 159, 160, 161, 162,163.

Chunefaildis, (Sema^lin Stci\]tx ^ein«
x\^ III. 194.

Cunihildis 211.

D. (©. aud^ T.)

!£)finemarf, Rhm^t Sveno, Knut 230.

Dancmarus, ®rf. 168.

Dapiferi imp. Arnoldus de Roten-

burch 226; Marquardus de Ane-

wilre 248, 249; Conradus de Ro-

deuburch 253; Gunzelinus 260;

Wcrnerus de Bonlandia 268; E.

de Walpurc 273.
Dapifer comitis Willelmi Wernhe-

rus 260.
Dapifer palatiui X'ouiitis Heinrici

Jordanis 260.
Gaffel, ®rQf Adolfus 239.
Dendus, &xa] 66.
S)eutfd^-Crbcn8 J&oddmcifier H: 276.
Dietbaldus, &Ta\ 194.
Diotmarus 68.
Dietmarus 171.
Diotericus 75.

Diea, ®rf. Gerhardus 270, 272.
©iainöen , ®rf. H. 273.
^tngben, Swetherus 272.
Dodica ad 148.
Dodican, ®rf. 80, 165.
Dodicü (Duod.Dud.Dut.), ®rf. 117,

119, 127, 163, 156, 187.

iperfottenregifler.

427

f)ortmunb, Philippas 229.
^oriiuunb, (S^rf. Gunradas 263, 270.
^roi^n, Albertus 248.
Duringus (Th.), (Brf. 78, 74.
Thuringus 108.

Dorne, Bubertas 248, 249, 251.
D9<I, Conradns 256.

E.

Eadiht, ^ema^Hn St. CttoS I. 67,

Edgida 69, Aetigidis 75.
Eberhardas 68.
Edzico, «Tf. 148.
Eggihardüs 152.
Eggfilhardas frater Herimanni mar-

chionis 169.
Eilhardus, @rf. 102; Ailhardus 109.
eid^ftabt, IBifd). Everhardas 213; H.

278.
Egbert, @rf. 111.
Ecbert frater Amulungi 170.
Ekkica ad 148; ad 148.
Elica, a^rBfin 216, 221.
^flwangett, ^ropft Cuno 248, 263
Emma c. 188.
Engelbertas, marchio 214.
(Snger, ^xop\i Adalgerus 77.
i6t>pfie'\n, Godefridus 258.
Ernas tus, ^erg. 170.
Erpho, (^rf. 163.
pjscelinus 213.
Essulf ad 148.
Ethilier 182.
<$t)(Tfletn, ®rf. Athelbertus 247,248,

257; HeinricuB 265, 267; Conra-

dus, Otto 267.

F. (©. mä) V.)

Fano, Waltherus 244.
9\]^htd, iHiffin Alfheidl28; Abug
165; D. 265.

Slanbern, ®tf. Baldewinus 256.

Folchart, ^rieflet »eil. IIA, HC.

Frankenburch, d^rf. Sibertus 253.

Vretheric ad 148.

Fridiricus 79.

Frithericus, ®rf. 170.

Sncbti<( I., H^aifcr 250, 256, 259;

griebridj II. 270, 277, 278.
Sfreifinsen, »if4. Egilbertus 140, 155,

179, 180, 181.
Sfri^lar, ^ropp Gumpertus 267.
Fronca ad 148.
Sulba, %bt Hadumarus 62; Poppo

150; Aelulfus 219; Marquardus

230; Conrados II. 240; Cuno III.

263.

G.

®Qnber§l^dm, ^bi. Geppa 122.

Gebo 170.

Gela 183.

®(lbern , (S^rf. Otto 254, 256, 259, 276.

Gerbrah t ad 148.

Gerbirga, (l^rfin. 116, 120.

Gerburch 178.

GerharduB, (l^rf. 203.

Gerlo 170.

Gero, ®rf. 129, 145, 167, 191.

^\tdt, tt>i\\^n Wigsvid 106.

Gisila, d^emalltn Sta\\tx (^onrabS II.
164, 167, 168, 169, 171, 172, 173,
174, 176, 178, 179, 180, 181, 182,
183, 184, 185, 186, 187, 194.

(S^Ieiberg, Willehelmus 226.

Godefridus, ^erjooe 150, 151; 211.

Gotefridus, @rf. 213.

%xo\i\ä^, €^rf. Dedo 240.

®runiba4, Marquardus 226.

mtitnid^, Adolfus 228, 229.

Gyso 211.

428

¥ttfonente0ifter»

H.

^abSburg, (&t\. Wernherus 226.

Hadewi, Xo^itt j^dntg (Qtintx^ I. 63.

Hathwiga 89, 96.

Hazecha 174.

Oogen, Conradas 226; Ueinricus 230.

^Qgen, Gerardus 228; Thiodericus

228, 229.
Hagrd 211.
Haholt (H~d, Hoold, Höh.), ®rfen.

76, 79; 134, 144; 173.
Haiko 176.
^alberflabi; ^if4. Arnoldus 138, 148.

152; BurcharduB 207; Rodulfus

221; Othelricus 230; Thidericus

247.
^ontburg , ^rab. Adalbertus 207, 209.
§arbcnber0, ®rfen. Heremannus, Ne-

velonch 228.
^aDelberg, ^\]ä). Ericus 136, 142,

143, 148, 152; Aushelmua 217,

221, 225, 230.
^m]t, äbtiffin Waltrat 202.
©einri* I., Rönig 75, 77, (86), 87,

88; §. IL, Äatfer 179, 187; $. IIL,

Äotjcr 169, 171, 172, 173, 174,

175, 176, 178, 179, 180, 181, 182,

183, 184, 185, 186, 187, 205, 206,

^. IV., «aifet 202, 219, 267;

©.V., Äatfer219, 235a, 236, 267;

^. VI., ftoi|er 256, 263, 270.
Heinricus, ®o^n ^0ntg i^tinri^'f I.

63, 78.
Heinricus, (Brfen. 62; 80, 165.
Heinricus 146.
Heinricus, ($m|ter) 229.^
Helmburhc 80, Helmburga 128.
^elmarSdaufen, %bt Haulfus 119,

127; Wino 184; Thietmarus 211;

Conradus 219.
^engeba^i, Evehardus 228.
Heregrim 182.
^erforb, ^bi. Imma90, 113; Godes-

dhiui, (Godeedhu, Gotesdiu, Go«*

tesdie) 123, 189, 193.
Herieldus, @rf. 122.
Jlerimanuus, ^Dtotlgrf. 169, 178.
HerimannuB, ®rfen. 59, 66,80, 100,

116, 120, 132, 146, 147, 149, 154,

168, 180, 212, 213.
Heriman ad 148.
Heriward ad 148.
Heriman 152.
Jgerffetb, 9[bt Henricus 219; Adolfus

240; Sifridus 245, 251; Lothewi-

Ctts 267.
^eraebrod, ^bt. Sigiburga 98.
Hiddi 170.
'Hildericus 94.
^übesbeittt, $tf4. Bernwardus 136,

138; Godehardus 170; Udo 211,

212; Beruhardud 221; Adelhous

237; Berno 247; Conradus 267.
Hiltipurg »dl. IIA, HC.
^o^flaben, ®rf. Gerhardus217 ; Theo-

dericus 240; Lotharius 259.
Hodo 178.

$5(fel^etm, Helmoldus 211.
igörbe, Albertus 257.
Hogerus, ®rf. 77.
Hoico, ®rf. 115.
^offonb, ®rf. Tirricus 256; Wilhel-

mus 276.
^oKcnbc, Poppo 228.
^orneburg, Arnoldus 244, 253.
^orntngen, Uthelricus 225.
Hrodwerk, ®rf. 80, 165.
igüdeSkDagen, Heinricus 256, 257.
Hunoltus 116.

I.

Ibo ad 148.

Imma, toc^iet ^erg. $<rn^rb8 116.
Imma, i^tfln 129, 145, 167, 191.
Immed ad 148.

^erfonentedi^er.

429

SfenbutB, ®rf. Henricus 268; Fri-

dericus 270.
Sufüngen, Anselmus Marescalcus

276.
Süli*, ©rf.Wülelmuß 1.226; W.U.

241, 256, 259; W. IV. 276.

K.

Eallendin, Marescalcus Heinricus
259.

ÄarlL, Stai]tx 134, 144, 189, 225, 230.

I^a^enellenbogen , ®rf. Heinricus 225.

jlemnabe, %bt. Frederuna 129, 145,
167, 191; Juditha 191.

Kempten, %}>i — 226.

I^effel , ®rf . Heiuricus 256, 257, 258.

ftird)ber0, (&t\, Harimannas 251.

Kiza ad 148.

Jtu^f, (S^rf. Godfridus 220; Heinri-
cus 240, 256.

L.

Lara, @rf. Ludowicus 219.

fiauftft, Warförf. Theodericus 237,

238, 240.
Lefherd ad 148.

eenaenBurg, ®rf. Uthelricus 225, 226.
Liafgeld 76.
Simburg, ^cra- Heinricus 256, 257,

259; Walravenus, Heinricus 272.
Sixppt, Herinannusl. 217; H. H. 258;

Bemnardus 260.
Liutboldus 203.
Liudgerus 101.
liutgerus 109.
Liutgerus, ®rf. 159.
Lindigerus, $er). 212.
Luther ad 148.

Lindulfus, So^n j^bnig OitoS I. 67.
Liudolfus (Liut.), ®rfen. (86), 101,

131, 158, 170.
Liuza 182.

Lon, Godeecalcus 272.

Lon, Gerhardus 287; Heremannus

272.
ßorfdj, «bl Conradus 251.
ßotl^ringen; ^erj. Simon 259; Theo-

baldus 263.
25»en, ^et). Heinricus 259.
ßubwiö 1., Äatfer 78, 90, 104, 107,

164, 189, 193, 223, 224, 225, 280,

236a, 2. H., «öniö 90, 103, 113,

123, 189, 255.
Ludwious, ©rf. 218.
mm, «if«. Heinricus 225, 286;

Rädolfus 240, 241 ; Albertus 254.

M.

SRa^ten, fMarlötf. Heinricus 248.

SRüöbcbutö, ergb. Adalbertus 89,96;
Gisilharius, (Gisalh.) 104, 108;
Gero 148, 152, 153, 156; Hunfri-
dus 168, 170, 196; Engelhardus
207; Fridericus 221; Wichman-
nus 233 a, 237, 240; Liudolfus
247; Albertus 276.

Maginwardus, cappell imp. 122,181.

Mahtüt(M— da,dis), ©ema^Iin ilönlflS
J&einrtd^ L 60, 61, 64, 65, 76, 77,
(86), 87, 88, 149.

Mathilda (Brfin. 117.

^oina, ©Tab. Hrabanus 78, 164, 189,
193, 228, 224; Liutbertus «til. I
Wüligisua 104, 107, 108, 114, 123
Erchambaldus 138, 148, 150, 166^
Aribo (Ära.), 169, 164, 172, 185
Adelbertus 214; Heinrious 219
Cunradus 241, 253, 254; Sifridus
268, 267.

SRainS; ©ompropfi Conradus 268.

SÄQlSburg, Volcwoldus 211.'

maxi, ®tf. AtholfuB 267.

Marcsvit 70.

Marcwardus , (S^rf. 169.

430

^erfonentegi^et.

Marescalci imp. Heinrious 226, Hein-
ricus de Bappinheim 240, Hein-
ricuB de Kalleudiu 259, Anselmus
de JuBÜngen 276.

MaurinuB ministenalis Corb. 234 a,
234 b.

^e^enburg, $t{d^. Emehardus 230.

Wetzen, ^^tf(4. Martinus 237.

9Retgen, Warfgrf. Conradus (cum
filiis) 280, Otto 237; Athelbertus,
Thidericus 247.

SRerl^etm, Rutgerus 256, 258.

VU\ä^t, '£bt. Thiezswid 100.

Beteln, ^M. Fridewi, GodesdiulU.

^e«, ^{4- Theodericus 136, 142,
143, 148; Bertrammus 240; Con-
radus 268, 276.

TOnben, »ifdj. Trogo »eil. IIA;
LandwarduB 84; Milo 92, 99, 109,
112, »eil. IIB; Thiedricus 133,
145, 148, 162, 93ril. HC; Sigi-
bertuB, (SigebrahduB) 165, 167,
168, 171, 172, 177, 185,186,196;
Bruno 188, 191, 196, 198, 201;
EgilbertuB 206; Yolcmarus 211;
Siwardu8 217; Heinricu8 221,280;
GoameruB 236; Thietmarus 256,
257; Conradus 267; Joannes 277.

^nben, Scolasticus Willelmus 253.

Sl^inoali, Henricus 258

^obena, %t|4. Benedictus 213.

^mtnbtd, Übt. Bertheid «eil. HC.

Vi&mptlQaxi, Marquardus, Sibodo,
Theodericus 225.

^ünjicT, %i{4. Hildeboldus 77;
Duodo 111; Theodericus 136, 138,
142, 143, 148, ad 148, 151; He-
remannus 194, 195; Burchardus
212, 213; Wernheru8 217; Fride-
ricus 234b, 286, 237; Lodowicus
287; Herimannus 246, 258.

^Olünfter, S>onipto^f> Bemardus 246.

aRttnfker, ^ropji )u @t. SRauri« Her-
mannas 246.

^ttnjenberg, Cono 245, 248, 249,

251 ; Ulricns 268.
']J{urba(^, ^bi Eilulfus 226.

N.

NandraduB, $rie{ter 97.
Narnesten, Henricus 246.
'Jtoffau, @rf. Rubertus 240.
9taumburg, $if4. Engelhardus 267.
üaenburg, ^bt Arnoldus 230.
NorbertuB 214.
!Rorbbaufen, äbt. Bia 149.
92ürbur0, @rf. Gerardus 240.

0.

Oda 178.

Ota, aHluiter 9i)diiofS «runo Don H)iKn-
ben 198.

Odalricus, jtan^let 170.

Oefierreidd, ^et). Lupoldus 241; Fri-
dericus 270.

Oetiingen, ®rf. Ludewicus 249.

Clbenburg, <S(rf. Burchardus 258.

Olika 183.

Olmü«, %i{($. Heinricus 221.

Crlamünbe, @rf. Sifridus 240.

Ormenech, Albertus 229.

Osdag, (S^rf. 87.

Osdag 170.

OSnabrttd; ®i{4. Gauzbert 189;
Drogo 77; Liutolfus 102; Thiet-
marus 136,142,143; Thiethardus
217; Philippus 221; Arnoldus
240, 262.

Osolt, ®rf. 208.

Otto I. i^aifer 88, 102, 105, 108, 110,
130, 193, 223, 224; 0. U. 105,
107, 130, »eil. HC; 0. HL 130,
136, 137, 138, 142, 143, 144, 157,
219, 267.

Otto, ^erg. 207.

Otto, @rf. 146.

Ova ad 148.

^erfonenregtfier.

431

P.

$aberbom, ^tfd^ Liuthardns, Biso
$etl. I; Unwannus 61, 64; Dudo
(Tuto) 69, 70, 71, 77; Folcmanis
94; Retharius (Roth.) 108, 110,
125, 130, 131; Meginwercus, (Me-
genwardus u. f. lo.) 131, 134, 135,
136, 138, 139, 140, 141, 142, 143,
144, 146, 147, 148, 150, 151, 152,
153, 154, 156, 156, 157, 158, 160,
161, 162, 169, 170, 173, 174, 175,
176, 178, 179, 180, 181, 182, 183,
184, 187, 192, 203 (f. Maginw.);
Rnodolfus 192, 205; Immadns
205;HeinricuB211; Berhnardusl.
218, 219, 221,230, 232; Hevirgisus
236; Bernbardus IT. 248, 251,
252, 256; B. IH. 269.

^aberbont, Xom^To))ft Yolradns 267.

$abetbom, Godescalcus 229.

$fi^fte: Silvester IL 117,118; Bene-
dictus YII. 155, 158; EugeniasIII.
225.

$a^)>en]^eim, 97{arf(i^n Heinricus
(226), 240.

^arnia, 9Btf4. Heinricas 148.

$ajfau, aBif4. Wolfcherus 249.

^ergamum, Stf^. Lantfrancus 248.

$fal|grafen üon Sommerf^enburg,
Fridericus 217, 221 ; Albertos 237.
— ^. t>on 6ad^fen, Ladewicus
240; — $f. bei Stl^etn, Heriman-
nus 225; Conradus 236,241,249;
HeinricuB 256, 258, 260; Lade-
wicus 263. — $f. bon mUtUha^,
Otto 226, 236. — $f. bon Tübin-
gen, Hago 249.

Pincemae imp. Reingerus 226 ; Cun-
radus 240 ; Heinricus de Latra248 ,
Henricus 251; C. de Winterstete
273; Conradus de Sapfa 276.

^irmont, Godescalcus 258.

Pime, Pbilippus 228.

Poppe 170.

$rag, »tf4 Daniel 230.

Protonotarii imp. Heinricas 244;

Albertus 253.
?rüm, «bt T. 276.

Q.

Oueblinburg, tht Mathhildis 116.

R.

Rabano, minist, eccl. Corb. 226.

Radig ad 148.

9iQt>en8berg, (Srf. Heinricus 237;

Hermannus 237, 240; Otto 262,

272, 278, 279; Sophia 272, 279.
Redialdus 147.
Retolt 83.
SlegenSburg, Stfd^. Hartwicus 214;

Conradus 276.
Stegenflein, ®rf. Heinricus (cum fr.)

247; Cunradus 258.
Regenwerch, (Brf. 94.
Reinehuson, ®rf. Heinricus 211.
Reinhäuser (?), ^U Reinhardus 219.
Reinoldus 211.
Rembertus minist, eccl. Hervord.

255.
Ressen, Reinoldus 272.
Sl^eba, Sogt Widekindus 237.
8t^einba4, Wamerus, Reimarus 257.
»feinet!, ®rf. Otto 217.
St^etngraf Wolframus 258.
Richaldus 176.
Richarddus 80.
Ricperhtus 80.

Stoienburg, ^ruc^fe^ Amoldus 226.
Rotgerus, d^rf. 205.
Rothe, Reymarus 256, 258.
9iübenberg, Rathardus 229.
Rulant, Walterus; Euno 257.

432

^evfonenregiflet.

S.

^a^fen, i^erj. Heinricas 221, 222,
225, 230, 237, 240; Bernhardus
247, 259; Heinricus 260.

Barn, ®rf. Heinricus I. 241, 254,
256, 257, 258; H. II. 276.

S(!(0Tfenber9; Heinricas 263.

Scartvelt, ®rf. Sibodo 248.

@4tlbefd^e, tbi. Emma 94, 95.

S^onenburg, Otto 258.

64toaben, ^erj. Fridericus II. 214,
225; F. IIL 226: F. IV. 236;
F. V. 240, 241 ; Conradus 248.

Sd^malenberg, Widikindu8 218; Folc-
winus, Widukindus 231a, 231b,
231c; Heinricus 257 ; Yolcquinus
267.

eela, W>i Waltherus 226.

Semgaliensis , comes Goteboldus
244.

Sicca 183.

Siegburg, ^bt Nicholaus 228.

Sigibertus (^rieftet) 170.

Sigifridus, O^rf. 62.

Sigefridus, ®x\m. 101,148,152, 168.

Sigefridus, Sogt 213.

^tnjtg, Heinricus 257.

6oeft, ^xt>p9 Ulricus 228, 229.

©oeft, Sogt Walterus 228, 229.

@oe^, Thiemo, Marsilius 228, 229.

Sophia, ed^loe^er St. OtioS III. 115.

e^eiet; Stfd^. Bruno 214; Otto 249;
Conradus HI. 259, 263; C. IV.
276.

©toblo, «bt Wiboldus 219, 221, 222.

©teinfurt, Rodolfus I. 217; R. IL
237, 246.

©tragburg, 8if4. Burchardus 225,
230 ; -- 256 ; Conradus 257 ; Hein-
ricus 259.

Symon, ^era. 214.

T. (@. aud^ D.)

%tä, ^erj. Albertus 251.
S^ecÜenburg, ®rf. Heinrieus 237;

Symon 237, 264, 257, 258. *
Tetus, ®rf. 198.
Thetwif 112.
Theupbano, ©emal^ltn jfatferOttoS 11.

98, 100, 103, 105, 106, 107.
Thiathard 170.
Thiathardus, ?ricilct 182.
Thietlevus 211.
Thietmer ad 148; ad 148.
Theipoldus, 3RQrlgtf. 214.
Thiedric ad 148.
Thiaza ad 148.
Tiaza ad 148.
S^Üringen, Sartbgrf. Ludowicus IL

219, 236; L. IIL 240, 241; L. IV.

276; H. 276.
Tiammo 170.

^onna, d^rf . Heryest (fi. Emestus) 21 9.
Xriet, (SrabifdJ. Poppo 148, 150;

Adelbero 225; Hillinus 236; Ar-

noldus 240; Rodulphus 241;

Theodericus 276.
%xoia, Sit*. Waltherus 251.
Sru^enbtngen, F. 273.

U.

Udo (üto), ©tf. 137, 138, 142, 143,

150, 155.
Uff 170.
Uired^t, Sifd^. Adalbaldus (Adelb.)

136, 142, 143, 150, 151; Gottifri-

dus 236; Baldewinus 241, 254;

Theodericus 256, 257.

V. (@. audö F.)

SaÜenftetn, Humfredus 244.
Sclftingen, ®rf. Godefridus 251.
Serben, Stf<|. Wiggerus 142, 143,

168 ; Thietmarus 221 ; Heramannus

230; (Helimannus) 236.

$erfonentegtj)er.

433

Verthubrecht 183.
»erbun, »if*. Albero 236.
Ylogelinken, maresc. Thietmarus

258.
Slot^o f. »abenSbtro.
Volcbat ad 148.
Volclach 183.
$oItnarf(ein , Heinricas I. 228, 229;

H. II. 256 ; Jonatas 229 ; Qerhar-

du8 256.

w.

SBa^l^ufen, Conradus 226.
SBalbed, Widikindus 240 ; Heriman-

nus 248, 251, 257.
SBalbburg, Srud^fe^ £. 273.
Walhem ad 148.
9Baf[enberg, Gerhardus 272.
SBriler, Conradus 258.
SEBeinSberg, Camerarias Thietpertus

226.
aBei(enburg, «bt — 226.
Welpho 230.
Wentilpurg »et(. IIA.
Wereemberg, ®rf. Hartmannos 276.
Sterben, 3lbt Altholfus 237; Heri-

bertus 257; — 276.
Werda, camerarias Conradus 270.
SBemigerobe, ®Tf. Athelbertas 247,

253.
aBett^ni, ®rf. Vulframus 226; Boppo

248, 251.
^t^aUn, Ipeta. Bernardus 240.
SBettin, SRarfgrf. Cunradus 225.
Wicbertus 213.
Wichboldus 217.
Wicpui^, Wicpurahc 79.
äBicferai^, Otto 256.

SBieb, ®rf. Barchardns 228; Geor

gius 258.
Wighardus (Vigh.), ®rf. 76, 77.
Wiga 183.
Wigger 170.
Wiking ad 148.
Wicilo 178.
Wigmannus 108, 111.
Widakin ad 148.
Widukindns, ®rf. 175, 178.
Witechindus, @rf. 197.
Widula ad 148.
Willa 150.
SBtnjenburg, ®tf. Herimannus 221,

225; Heinricas 221.
Wirinhardas, ®rf. 80, 165.
9Bttigenjlein, ®rf. Wemerus 240.
2Döt))e; Bernhardus 258.
Woltburg, dapifer 272.
SBonnenberg, Heinricas 258.
SBoTtnetSborf , Amalricus 228, 229.
9Borm8; %tfd^. HUdibaldas 113

Buoco 219; Cunradus 240, 241

Heinricus 248.
aDÜTjburg, SBifd^. Heinricus 138,148

Gebehardus 214; Sifridus 225

Heinricus 259; Otto 267.
Vulfheira, Albertus 237.

X.

Xanten, $to))flThiepoldus 229; — 256 ;
Gerhardus 259.

z.

Sfi^ringen, Pertolfus 214; Cunradus

214, 225.
Sei«, %t{(^. Hildiwardus 138, 152;

Wikmannus 230; Udo 237.
3tegen^ain, ®rf. Ludewicus 263.

-'«*vjr

« tt

\ — . -

#-•»1

■«MM

• »

■r

r

• 7

1

i - ^4

i

1

3 tt It a l i

iltlunben

e n 1 b g III 291

5 r i c b r i ^ g 1 313

§ e i n r i (^ g VI 338

O 1 1 5 IV 355 u. 364

^^lilippg 362

gticbrid)gll 366, 382 ii. 388

§einrid^g (VII.) 371

(5 n t a b I* (IV.) 387

©xnärunö ber Safein 390

53eilaöen, S«ad)trägc, aRegifter 391

©attonblätter für 8. 285—290.

2:ttel, i^onebc, !^rit^ali^t)cx^exd)n\%

2)ie %a\dn geben bie ©iegel öon

.M 236 240 242 254 2681 276 275 270 81,

23 24 25 26 27 28 29a 30 31,

bie gacfimilia bcS Xatuni? öon 3lx. 60 (29), ber SKonogtammc Don 9lt. 113,
114 unb ber TOtffc^rift Don 82 (32). ^^erfleinerte^ J^QcfimUe üon
9er. 120 (33).

^

A

I