Skip to main content

Full text of "Die Murbacher Hymnen"

See other formats


BV 
468 


*»*-, 


rt* 


«3fe*:H 


ri~ 


\Uh^\ 


iftltrnru  it^- 


Ä 


X 


-    -^ ;  i  V 


'G^:S2^ 


7f 


DIE  MÜRBACHEß  HYMNEN. 


NACH  DER  HANDSCHRIFT  HERAUSGEGIEBEN 


EDUARD  SIEVERS. 


MIT    ZWEI    LITHOGRAPHISCHEN   FACSIMILES. 


HALLE, 

VERLAG    DER    EUCHHANDLUNG    DES    WAISENHAUSES. 

1874. 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2009  with  funding  from 

Boston  Library  Consortium  IVIember  Libraries 


littp://www.archive.org/details/diemurbacherhymnOOsiev 


Vorwort. 


Ausser  dem  was  in  der  einleitmig  dargelegt  worden  ist, 
lial)e  ich  wenig  über  diese  neue  ausgäbe  der  Murbaclier  liym- 
nen  zu  bemerken.  Die  durch  die  benutzung  des  originales 
gewonnene  ausbeute  ist  nicht  unbeträchtlich.  Eine  menge  fal- 
scher lesarten  ist  berichtigt  worden  und  ebenso  eine  reihe  von 
ergänzungen  des  Franz  Junius  ausgeschieden,  die  aus  dessen 
abschrift  in  J.  Grimm's  ausgäbe  als  teile  des  originales  über- 
gegangen waren.  Derartige  ergänzungen  sind  im  texte  in  [ — ] 
gesetzt;  da  über  sie  meist  keinerlei  zweifei  herrschen  konnte, 
so  ist  nicht  ausdrücklich  angegeben,  wo  ich  mit  Junius  über- 
einstimme oder  von  ihm  abweiche.  Sie  betreflPen  übrigens  haupt- 
sächlich nur  solche  fälle,  wo  das  deutsche  wort  nur  durch  eine 
endung  oder  dergleichen  angedeutet  war.  Hier  genügte  die 
einfache  bezeichnung  der  lücken  im  texte.  Bei  unabsichtlichen 
auslassungen  einzelner  buchstaben  ist  dagegen  die  lesart  der 
handschrift  auch  noch  ausdrücklich  in  den  Varianten  aufgeführt. 
Abkürzungen  sind  mit  cursivschrift  aufgelöst.  Im  deutschen 
index  ist  alles  cursiv  gesetzt,  was  nicht  in  der  handschrift  aus- 
geschrieben dasteht,  d.  h.  also  sowol  ergänzungen  als  auflösun- 
gen  von  abkürzungen.  lieber  correcturen,  die  übrigens  alle 
von  erster  hand  herrühren,  u.  dgl.  ist  in  den  anmerkungen 
unter  dem  texte  das  nötige  beigebracht.  Wo  in  einem  in  den 
letzteren  besprochenen  textworte  cursive  buchstaben  sich  finden, 


IV  Vorwort. 

beziehen   sicli  die   betreffenden   angaben  allemal  nur  auf  diese, 
nicht  auf  das  ganze  wort. 

Nach  J.  Grimm' s  vorgange  habe  ich  den  deutschen  text 
der  klareren  übersieht  wegen  vom  lateinischen  getrennt;  auch 
habe  ich  mich,  vielleicht  all  zu  ängstlich,  an  seine  Zählung 
gehalten  und  daher  den  in  Wirklichkeit  sechsundzwanzigsten 
hymnus  mit  XXY^  bezeichnet. 

Die  grammatische  einleitung  und  die  indices  werden  den 
lesern  der  hymnen  hoffentlich  nicht  unwillkommene  beigaben 
sein,  ebenso  wie  die  beiden  facsimiles,  welche  wol  zur  veran- 
schaulichung der  einrichtung  der  handschrift  dienen  können; 
die  charakteristische  Schönheit  der  schrift  hat  freilich  durch 
die  doppelte  Übertragung,  durch  meine  in  derartigen  arbeiten 
wenig  geübte  hand  und  durch  den  lithographen,  manches  ein- 
büssen  müssen. 

Jena,  16.  october  1873. 

Eduard  Sievers. 


Inhalt. 


)  Seite 

I.  Einleitung- .     i— 26 

1.  Handschrift  und  ausgaben 1 

2.  Lautlehre li 

A.  Vocale 11 

B.  Consonanten 13 

1.  Dentale •     ...  13 

2.  Labiale 15 

3.  Gutturale 16 

4.  Nasale 19 

5.  Die  alten  Spiranten 20 

3.  Flexion 22 

A.  Substantiva 22 

B.  Adjectiva  und   participia 24 

C.  Verba 25 

II.  Hymnen      27—58 

Ad  cenam  agni  providi  XXI 49 

Aeterna  Christi  munera  XXII 50 

Aeterne  lucis  conditor  IV 34 

Aeterne  rerum  conditor  XXV 55 

Aurora  lucis  rutilat  XIX 46 

Certum  tenentes  ordinem  XI .  41 

Christe  qui  lux  es  et  die  XVI      .     , 44 

Christe  [rex]  cell  domine  VH 37 

Dei  fide  qua  uiuimus  X 41 

Deus  aeterne  luminis  VI 36 

Deus  qui  caeli  lumen  es  II 31 

Deus  qui  certis  legibus  XV 43 

Deus  qui  claro  lumiue  XIV 43 


VI  Inhalt. 

Seite 

Dicamus  laudes  domino  XII 42 

Diei  luce  reddita  VIII 38 

Fulgentis  auctor  aetheris  V 35 

Hie  est  dies  uerus  dei  XX 48 

Mediae  noctis  tempore  I 29 

Meridie  orandum  est  XVII ,45 

Perfectnm  trinum  numerum  XIII 42 

Postmatntinis  laudibus  IX 40 

Eex  aeterne  domine  XXIV 52 

Sic  ter  quaternis  traMtur  XVIII 46 

Splendor  paternae  gloriae  III   .. 33 

Te  decet  laus  XXV^ • 56 

Te  deum  laudamus  XXVI 56 

Tempus  noctis  surgentibus  XXIII 52 

IIL    Indices 59-106 

1.  Deutsch -lateinischer  index 61 

2.  Lateinisch  -  deutscher  index 95 


Einleitung. 


Die  onginalhanclschrift  der  alten  interlinearversion  der  26  oder 
vielmehr  27  lateinischen  hymnen,  die  zuerst  im  jähre  1830  durch  Jacob 
Grimm  herausgegeben  wurden  und  die  jetzt  zum  ersten  male  vollstän- 
dig aus  der  handschrift  unmittelbar  publiciert  werden,  befindet  sich 
als  no.  25  der  handschriften  des  Franz  Junius  in  der  Bodleiana  zu  Oxford. 
Sie  enthält  im  ganzen  193  blätter  in  gross  octav  und  besteht  aus  ver- 
schiedenen nicht  gleichzeitigen  und  erst  durch  den  buchbinder  vereinig- 
ten stücken,  deren  keines  aber  jünger  als  aus  dem  IX.  Jahrhundert  zu 
sein  scheint.  Der  jetzige  braune  ledereinband  scheint  aus  der  zeit  zu 
stammen,  wo  die  handschrift  noch  in  Junius'  besitz  war;  wenigstens 
findet  sich  derselbe  einband,  den  ich  sonst  nicht  als  bibliothekseinband 
in  der  Bodleiana  getroffen  habe,  noch  bei  mehreren  andern  der  Junius'- 
scheu  handschriften  wieder.     Der  Inhalt  der  hs.  ist  folgender: 

I.  bl.  1,  vorgebunden,  enthält  lateinische  hymnen  mit  neumie- 
rung,  XIL  jahrh, 

II.  bl.  2"  —  59''  die  kosmographie  des  Aethicus  auf  sehr  star- 
kem weissem  pergament  von  zwei  abwechselnden  bänden  zu  ende  des 
VIIL  jahi'hunderts  sehr  schön  und  sorgfältig  geschrieben  (noch  unbe- 
nutzt). 

III.  bl.  60^ — 86''  Alcuins  rhetorik,  Isidors  epistola  ad  Massonem 
episcopum  und  Alcuins  dialektik,  auf  dünnem  unschönem  pergament, 
IX.  jahrh.  Von  jüngerer  band  sind  auf  der  ursprünglich  freigelassenen 
Vorderseite  von  bl.  60  verschiedene  griechisch -lateinische  und  bloss 
lateinische  glossen  aufgezeichnet.  Eine  andre  band  hat  bl.  86"""  die 
epistola  Hieronymi  ad  Dardanum  de  generibus  musicorum  eingetragen. 

IV.  bl.  87"  — 107"  das  glossar  Jun.  B,  auf  starkem  pergament, 
zweispaltig,    mit   vorzüglich    schwarzer   tinte   von  zwei  Schreibern  im 

E.  Sievers,  Murbacher  hymnen.  1 


2  Einleitimg. 

anfang  des  IX.  jahrh.  geschrieben.  Eine  dritte  nicht  viel  jüngere  hand 
hat  nachträglich  verschiedene  glossen  zu  Gregors  dialogen  hinzugefügt. 
Diess  stück  besteht  aus  2  quaternionen ,  in  deren  erstem  bl.  5,  einen 
teil  der  mit  C  beginnenden  glossen  enthaltend,  fehlt;  dann  folgen  2 
einzelne  und  2  doppelblätter.  Auf  bl.  87''  ist  von  einer  hand  des 
X.  jahrh.  ein  lateinischer  hymnus  eingetragen. 

V.  bl.  108  — 115  ein  quaternio  desselben  pergaments,  nur  etwa 
^2  zoll  breiter;  bl.  108*  —  lll''  Expositio  in  fide  catholica  nach  dem 
Symbolum  Ä.thanasianum ,  anfang  '  Quicunque  vult  . . .  Fides  dicitur  cre- 
dulitas'  usw.  Bl.  112*  — 114*  von  andrer  hand  'Incipit  fides  catholica 
Hieronimi';  bl.  114''  von  derselben  hand  'Expositio  super  oratione 
domini',  anfang  'Paternoster  ...  haec  uox  libertatis  est.  Patrem  inuo- 
camus'  usw.;  bl.  115  von  derselben  hand  eine  zweite  erklärung  des 
paternosters  ohne  Überschrift,  anfang  'Pater  noster  ...  Patrem  dicendo 
filios  confitemur'  usw. 

VI.  bl.  116  — 121  sechs  blätter  desselben  pergaments,  enthal- 
tend von  gleichzeitiger  hand  die  hymnen  XXII — XXVI  und  das  glos- 
sar  Jun.  C,  letzteres  vierspaltig,  das  deutsche  über  dem  lateinischen 
wie  bei  den  hymnen.  In  der  mitte  der  läge  fehlt  ein  doppelblatt,  daher 
die  grosse  lücke  des  glossars  zwischen  D  und  M. 

VII.  bl.  122  — 129  ein  quaternio  desselben  pergaments,  darauf 
von  bl.  122 '' — 129^  die  hymnen  I — XXI  von  einer  etwas  altertümlicher 
aussehenden  hand,  mindestens  ebenfalls  aus  dem  anfang  des  IX.  jahrh. 
Am  Schlüsse  scheint  nichts  zu  fehlen,  obgleich  hymnus  XXI  genau 
mit  der  seite  abschliesst,  und  diese  letzte  seite  ziemlich  arg  beschmutzt 
und  befleckt  ist,  was  darauf  schliessen  lässt,  dass  sie  einst  den  schluss 
eines  bandes  oder  heftes  bildete.  Jedesfalls  aber  war  diese  läge 
ursprünglich  zum  anfange  eines  bandes  bestimmt,  denn  die  erste  seite 
war  wie  so  oft  zum  schütze  leer  gelassen.  Aber  sehr  frühe  sind  die 
stücke  VI  und  VII  und  zwar  in  ihrer  jetzigen  reihenfolge  vereinigt 
worden ,  denn  dieselbe  hand ,  welche  das  stück  VI  schrieb ,  hat  auf  die- 
ser freigelassenen  ersten  seite  des  Stückes  VII,  und  als  dort  der  räum 
zu  ende  gieug  rückgreifend  auf  den  rändern  der  schon  beschriebenen 
rückseite  von  bl.  121,  des  letzten  des  Stückes  VI,  die  glossen  zur 
Benedictinerregel  eingetragen,  die  alphabetisch  umgeordnet  als  Appen- 
dix glossarii  C  bei  Nyerup  aufgeführt  sind. 


Einleitung.  3 

VIII.  bl.  130 — 133,  vier  blätter  dünnes,  unschönes  pergament 
stnit  verschiedenen  grammaticalischen  excerpten;  anfang  'Uidentur  uerba 
et  forme  gerendi  perfecto  in  passiuum  uersa  per  qualitatem'  usw.  Der 
grösste  teil  von  bl.  133"  und  ganz  133^  sind  leer. 

IX.  bl.  134  — 151  der  anfang  von  Isidors  etymologien ,  auf  der 
zweiten  zeile  von  bl.  löl''  mit  den  werten  'eadem  lectori'  (Isid.  etym, 
II,  2)  abbrechend;  die  drei  letzten  blätter  von  andrer  band  auf 
andrem  pergament. 

X.  bl.  152  — 157,  sechs  blätter  wieder  andern  pergamentes  und 
von  andrer  band  beschrieben  mit  auszügen  aus  Donat ;  anfang  '  De  octo 
partibus.  Donatus  dicit.  Partes  orationis  sunt  Vlir  usw.  Aufbl.  157^^ 
noch  20  hexameter  'Incipiunt  uersus  de  Christo',  zweispaltig,  und  einige 
in  fortlaufenden  Zeilen  geschriebene,  nicht  ganz  lesbare  hexameter  'De 
dodagrico '. 

XI.  bl.  158  — 193,  bestehend  aus  1  quaternio,  1  doppelblatt 
zweimal  2  doppelblättern ,  1  ternio ,  1  quaternio  und  2  doppelblätteru 
aber  verbunden ;  sehr  starkes  pergament ,  alles  von  einer  band  aus  dem 
anfang  des  IX.  jahrh. ,  zweispaltig,  die  tinte  etwas  blasser.  Dieses  stück 
enthält  zunächst  auf  bl.  158'' — 183''  das  glossar  Jun.  A;  dann  folgt 
noch  bl.  183^  De  nominibus  qui  quodam  presagio  nomina  acceperunt; 
bl.  184"  De  patriarchis.  De  prophetis.  De  apostolis;  bl.  184^  De  mar- 
tyribus;  bl.  185"  Declericis;  bl.  187"  Demonachis;  bl.  189"  De  oratione 
dominica,  anfang  'Dominus  et  saluator  noster  discipulis  suis  petentibus 
quemadmodum  orare  deberent'  usw.;  bl.  190"  Item  de  oratione  eadem, 
anfang  'Pater  noster  ...  Ut  filius  esse  merearis  ecclesiae.  Caelum 
est  ubi  culpa  cessauit'  usw.;  bl.  191"  ohne  Überschrift  eine  abermalige 
paternosterauslegung,  anfang  'Pater  noster  . . .  Patrem  inuocamus  deum 
in  caelis  quia  nos  omnes  ab  uno  deo  omnipotente  creati  sumus'  usw.; 
endlich  bl.  192"  Expositio  de  fide  catholica,  anfang  'Auscultate  expo- 
sitionem  de  fide  catholica,  quam  si  quis  igne  non  habuerit  regnum 
d6i  non  possidebit'  usw. 

lieber  die  entstehung  und  die  geschichte  unsrer  handschrift  lässt 
sich  nicht  viel  ermitteln.  Um  die  mitte  des  XV.  jahrh.  befand  sich 
die  hs.  in  dem  im  jähre  726  durch  den  heiligen  Pirmin  von  Keichenau 

1* 


4  Einleitung. 

aus  gestifteten  kloster  Murbach  im  südlichen  Elsass.^  Diess  ergibt  sich 
aus  den  auf  bl.  103^  zu  schluss  des  buchstaben  R  des  giossars  Jun.  B 
eingeschriebenen  worten  'Legentes  l  hoc  Libro  oret  ^p  Reueredo  dnö 
bartholomeo  de  Andolo  cui'  idustria  pene  dilapss'  renouat'  est  Anno 
M  cccc  LXi',  die  zugleich  wol  die  Vermutung  erlauben,  dass  die  hs. 
schon  damals  ihre  jetzige  Zusammensetzung  hatte.  Ob  aber  die  hs. 
in  Murbach  selbst  geschrieben  oder  ob  sie  anderswoher,  etwa  von  Eei- 
chenau,  dahin  übergeführt  worden  ist,  das  wird  sich  schwerlich  je  ent- 
scheiden lassen.  Auf  Eeichenau  aber  als  entstehungsort  der  hj^mnen 
sowol  wie  der  verschiedenen  glossensammlungen  weisen  deutliche  spu- 
ren hin.  Denn  abgesehen  davon,  dass  ßeichenau  wie  bekannt  über- 
haupt eine  sehr  reiche  giossenliteratur  entwickelt  hat,  ist  namentlich 
von  A.  Holtzmann  (Germ.  XI,  30  f.)  speciell  darauf  hingewiesen,  dass 
die  glossare  Jun.  A  und  B  in  älteren  ßeichenauer  hss.  ihre  'vorläge' 
haben.  Und  andrerseits  ist  längst  mit  recht  erkannt  worden,  dass  die 
'carmina  theodisca'  des  bekannten  Reichenauer  handschriftenverzeich- 
nisses  ^  nicht  wol  etwas  andres  sein  können  als  abschriften  eben  unsrer 
hymnen  oder  doch  mindestens  ähnlicher  arbeiten. 

Die  zeit  der  anfertigung  der  interlinear version  der  hymnen  lässt 
sich  ebenwol  nicht  genau  bestimmen.  Wir  wissen  nur  aus  dem  eben 
genannten  Verzeichnis  (Neugart  p.  539),  dass  schon  im  jähre  821  'car- 
mina theodisce'  vorhanden  waren;  und  in  den  anfang  des  IX.  jahrh. 
verweisen  unsre  Murbacher  abschrift  sowohl  der  Charakter  der  schrift- 
züge  als  sprachliche  gründe  (vgl.  namentlich  das  unten  über  das  m  der 
flexion  gesagte  und  Müllenhoff,   Denkmäler  ^  p.  XV).     Deswegen   aber 


1)  Rettberg,  Kirchengescli.  Deutsch!.  11,  88  f. 

2)  Neugart,  Episc.  Constant.  p.  539:  De  carminibus  Theodiscae  uol.  1;  p.  550: 
In  XXI.  libello  continentur  xii  carmina  Theodiscae  linguao  formata.  In  xxii.  libello 
habentur  . . .  carmina  diuersa  ad  docendum  Theodiscam  linguam.  Nach  Pertz 
Archiv  VII,  1018  werden  die  carmina  theodiscae  auch  in  einem  zu  Genf  vorhan- 
denen Murbacher  Verzeichnis  aufgeführt,  das  aber  nach  Archiv  VIII,  257  wol  nur 
eine  copie  des  Eeichenauer  catalogs  ist  (doch  vgl.  Holtzmann  Germ.  I,  473).  Ich 
bin  vergeblich  bemüht  gewesen  mir  genauere  auskunft  über  diess  fragliche  Verzeich- 
nis zu  verschaffen.  Nach  einer  brieflichen  mitteilung  des  oberbibliothekars  herrn 
Gas  in  Genf  entspricht  die  im  archiv  gegebne  Signatur  des  vergeblich  gesuchten 
manuscripts  gar  nicht  der  gewöhnlichen  bezeichnungsweise  des  (übrigens  unvollstän- 
digen) handschriftencatalogs.  Möglich  wäre  dass  eine  Verwechselung  mit  einer 
andern  bibliothek  vorliegt. 


Einleitung.  5 

kann  die  übersetziingstätigkeit  selbst  in  eine  bei  weitem  frühere  zeit 
fallen;  und  es  wäre  verkehrt  die  Murbacher  hs.  etwa  als  directe 
abschrift  jenes  vor  821  vorhandenen  exemplars  der  'carmina  theodisce' 
zu  betrachten,  vorausgesetzt  dass  diese  eben  wirklich  ein  exemplar 
unserer  hymnenübersetzung  waren;  und  ebenso  ungerechtfertigt  wäre 
es,  ohne  weiteres  in  diesem  exemplar  gar  die  Originalniederschrift  jener 
Übersetzung  zu  suchen.  Denn  ich  finde  überhaupt  dass  man  —  und 
noch  bis  auf  die  neueste  zeit  —  viel  zu  sehr  geneigt  gewesen  ist,  in 
den  uns  gerade  überlieferten,  sei  es  einzigen  oder  doch  ältesten  hss. 
altdeutscher  denkmäler  Originalniederschriften  zu  vermuten  und  ande- 
rerseits zwischen  den  im  besten  falle  erhaltenen  zwei  oder  drei  abschrif- 
ten  eines  Stückes  directe  beziehungen  aufzusuchen;  eine  neigung,  die 
nicht  nur  ein  falsches  bild  von  der  ausdehnung  der  gelehrten  tätigkeit 
jener  zeiten  gibt,  sondern  namentlich  auch  zu  unrichtigen  auffassungen 
der  chronologischen  Verhältnisse  geführt  hat. 

Ich  will  hier  kurz  zwei  derartige  naheliegende  und  schlagende 
beispiele  anführen;  obschon  sie  nicht  eigentlich  hierher  gehören,  so 
werden  sie  doch  auch  für  die  beurteilung  unserer  hymnenübersetzung 
nicht  unwichtig  sein. 

Holtzmann  hat  in  der  Germania  XI,  68  die  behauptung  aufgestellt, 
dass  die  allerdings,  wie  mir  autopsie  bestätigt  hat,  noch  in  das  VIII. 
Jahrhundert  fallende  Keichenauer  niederschrift  des  glossars  Kb/im  cod. 
Reich.  99  'von  der  band  des  Verfassers  geschrieben'  sei,  was  sich  aus 
allerhand  kleinigkeiten  ergeben  soll.  Unter  dem  Verfasser,  d.  h.  dem- 
jenigen, der  sich  die  lateinischen  werte  aus  einem  texte  auszog  (die 
deutsche  giossierung  rührt  bekanntlich  von  einer  andern  band  her)  wird 
dann  einer  der  ersten  äbte  von  Reichenau  vermutet,  da  nur  'jemand, 
der  viel  pergament  verschwenden  konnte',  mit  so  'ungewöhnlicher  raum- 
verschwendung'  habe  schreiben  können.  Dabei  hat  aber  Holtzmann 
gänzlich  übersehen,  dass  erstens  der  lateinische  text  nicht  von  einer, 
sondern  von  drei  bänden  herrührt,  und  zweitens,  was  viel  wichtiger 
ist,  dass  der  deutsche  glossator  im  lateinischen  text  eine  reihe  von 
Zusätzen  gemacht  hat,  die  sich  in  den  betreifenden  texten  finden  und 
die  er  also  aus  einer  vorläge  abgeschrie])en  haben  muss;  von  ihm  rüh- 
ren z.  b.  folgende  (hier  in  klammern  gesetzte)  bedeutendere  zusätze 
her:    quem  ah  status  (sui)  Diut.  I,  503";    quinarios  (numerös)  505^; 


6  Einleitung, 

(m)  dinarium  ib.;  in  secretiori  parte  (naüum)  506*;  ex ,  accidenti 
(donö)  515^;  die  Überschrift  in  regum  521'';  (si)  contuderis  524'';  (in 
domo)  liiemali  532"  usw.  Es  ist  also  die  Keichenaiier  hs.  nicht  origi- 
nalniederschrift ,  und  damit  fällt  wieder  die  möglichkeit ,  die  entste- 
hungszeit  des  glossars  genauer  zu  fixieren. 

Der  zweite  fall  betrifft  das  Verhältnis  des  glossars  Jun.  B.  zu  den 
von  Holtzmann  in  der  Grermania  XI ,  30  ff.  herausgegebeneu  und  bespro- 
chenen Eeichenauer  glossen  Kd  und  Ke.  Holtzmann  folgert  s.  31  aus 
dem  genauen  zusammenstimmen  beider  niederschriften ,  dass  deutlich 
der  Murbacher  text  unmittelbare  abschrift  des  Reichenauers  sei,  indem 
der  Murbacher  Schreiber  nach  jedem  buchstaben  von  Ed  denselben  buch- 
staben  aus  Re  eingetragen  habe.  Diese  annähme  hält  Holtzmann  fest, 
obschon  er  selbst  bemerkt,  dass  Jun.  ß  bisweilen  bessere  lesarten  hat 
als  Rde.  Ferner  wird  s.  30  aus  verschiedenen  gründen  behauptet ,  dass 
das  Reichenauer  glossar  'keine  abschrift  ist,  sondern  die  erste  schritt 
desjenigen,  der  die  glossen  eines  älteren  biblischen  glossars  nach  den 
buchstaben  zu  ordnen  suchte'.  —  Beide  annahmen  sind  nicht  richtig. 
Zwar  hat  Holtzmann  im  allgemeinen  mit  recht  vermutet,  dass  die  hie 
und  da  sich  zeigende  andre  Ordnung  der  glossen  bei  Jun.  dem  heraus- 
geber  zufalle.  In  der  tat  lassen  sich  fast  alle  diese  abweichungen  auf 
die  copie  des  Franz  Junius  zurückführen;  sie  sind  aber  im  ganzen  nur 
unbedeutend,  mit  einer  ausnähme,  der  glossen  989  — 1018  bei  Holtz- 
mann, d.  h.  des  buchstaben  P  des  glossars  Re.  Während  sonst  gele- 
gentlich einmal  eine  oder  auch  mehrere  glossen  versetzt  sind,  ist  diess 
stück  in  auffälligster  weise  durcheinander  gewürfelt.  Sobald  man  aber 
etwas  näher  zusieht,  erklärt  sich  diess  rätsei  sehr  leicht  und  einfach. 
Die  Reichenauer  hs.  von  Re  (einspaltig)  ist  nicht  original;  dieses  war 
vielmehr  dreispaltig  geschrieben  in  folgender  weise: 


parsimonia 

placitum 

presumens 

profugus 

passim 

punirent 

precipitium 

pactio 

pignus    predia 

palmis 

procax 

patronos 

palpitat 

preditus 

priuilegia 

procere 

perpetrat 

presagum 

prouectus 

peruicies 

Einleitung.  7 

presto  est  peruicax  pertinax 

.    principantur  pepigit 

palmam  preuius  propagatum 

poplites 

Der  Eeichenauer  Schreiber  las  die  einzelnen  columnen  von  oben 
nach  unten,  der  Murbacher  schrieb  zeilenweise  von  links  nach  rechts 
ab.  Die  lücken  in  der  dritten  columne  dürfen  nicht  irren ;  ganz  ähnlich 
ist  z.  b.  der  Appendix  glossarii  C  im  Murbacher  codex  geschrieben.  Die 
glossen  Jun.  B.  sind  also  nicht  direkt  aus  Ed  und  Re  abgeschrieben, 
sondern  haben  neben  ihnen  selbständigen  wert.  Ferner  ist  also  wenig- 
stens Ee  nicht  Originalniederschrift,  und  danach  wird  man  wol  berech- 
tigt sein  auch  das  von  derselben  band  geschriebene  glossar  Ed  für  eine 
blosse  copie  zu  halten.  Erwiesen  wird  diess,  was  ich  hier  nicht  weiter 
ausführen  kann,  zum  überfluss  durch  eine  genauere  vergleichung  mit 
dem  glossar  Jun.  B  (es  tritt  z.  b.  nicht  selten  der  fall  ein,  dass  beide 
glossare  eine  falsche  lesung  ihrer  vorläge  erst  herübernehmen ,  dann  aber 
diese  mit  erster  band,  aber  in  verschiedener  weise  corrigieren). 

Doch  ich  kehre  zur  spätem  geschichte  der  Murbacher  hs.  zurück. 
Von  Murbach  aus  gelangte  sie  in  den  besitz  des  Marcus  Zuerius  Box- 
horn,  der  auch  auf  der  ersten  seite  der  hs.  seinen  namen  eingetragen 
hat.  Dieser  veröffentlichte  im  jähre  1652  in  seiner  Historia  universalis 
s.  451  ff.  das  glossar  Jun.  A  alphabetisch  geordnet  und  einen  teil  von 
Jun.  B.  Hiernach  sind  dieselben  stücke ,  aber  diessmal  nach  den  deut- 
schen werten  alphabetisch  geordnet,  in  Schilt  er 's  Thesaurus  III, 
903  —  907  wiederholt  worden.  Nach  Boxhorn  besass  Isaac  Voss  ins 
die  handschrift,  und  damals  schrieb  Franz  Junius  sich  aus  ihr  die 
glossen  und  hymnen  ab.^  Zahlreiche  citate  sind  aus  diesen  abschriften 
in  Junius'  Schriften,  namentlich  sein  gotisches  glossar  und  seinen  com- 
mentar  zum  Willeram  übergegangen.  ^    Beide  befinden  sich  noch  unter 


1)  Franc.  Junii  Glossarium  Gothicum,  Dordrecht  1665  (neue  titelausg.  Am- 
stelaedanii  1681)  praef.  vorletzte  und  letzte  seite:  gl.  A.  nunc  primüm  ex  biblio- 
thecä  propinqui  mei  Vossii  prodit.  gl.  B.  similiter  ex  •  eadem  bibliothecä  in  lucem 
protrahitm-.  gl.  C  cum  appendice  eiusdem  bibliothecse  exigua  pars  est.  Hymni  ali- 
quot Francice  iuterlineati.    Hos  . , .  descripsimus  ex  membranis  Vossianis. 

2)  Vgl.  anm.  1;  F.  Junii  Observationes  in  "Willerami  abbatis  francicam  para- 
phrasin cantici  canticorum.    Amstelodami  1655. 


8  Einleitung. 

Junius'  nacMass  in  der  Bodleiana,  die  hymnen  als  no.  74,  die  glossen 
als  no.  117.  Eine  zweite  abschrift  der  hj^mneu,  die  im  Verzeichnis  der 
Junius'sclien  hss.  (in  Tanner's  Catalogus  librorum  Mss.  Angliae  et 
Hiberniae,  Oxoniil697,  I,  249  ff.)  unter  no.  110  fälschlich  als  'in  lingua 
frisica'  (statt  'francica')  bezeichnet  sind,  ist  vor  langer  zeit  bereits 
'gestohlen  als  Dr.  Owen  bibliothecar  war'.  —  Späterhin  scheint  Isaac 
Vossius  die  Originalhandschrift  nebst  mehreren  andern  gleichfalls  deut- 
schen hss.  (z.  b.  Jun.  83 ,  das  glossar  D  enthaltend)  an  Junius  geschenkt 
zu  haben.  Diess  wird  zwar,  soviel  ich  sehe,  nirgends  ausdrücklich 
bemerkt,  doch  hätten  die  hss.  kaum  auf  eine  andere  weise  aus  Vossius' 
bibliothek  entfernt  werden  können,  dessen  sonstiger  literarischer  nach- 
lass  ja  bekanntlich  sich  in  Leyden  befindet. 

Nach  Junius'  tode  (19.  nov.  1677)  wanderte  auch  der  Murbacher 
codex  mit  in  die  Bodleiana,  wo  er  sich  noch  jetzt  befindet.  Der  oben 
angeführte  Tanner'sche  catalog  gibt  auf  s.  251"'  zum  ersten  mal  ein  ausführ- 
liches Inhaltsverzeichnis  der  ganzen  handschrift.  Genauer  verzeichnete 
dann  Wanley  im  Librorum  veterum  septentrionalium  qui  in  Angiiae 
bibliothecis  extant  Catalogus,  Oxonii  1705,  322  f.  die  deutschen  stücke  der 
hs. ,  mit  auführungen  der  hymneuanfänge  und  mitteiluug  einiger  glossen. 
Schon  hier  ist  richtig  der  hymuus  XXV  als  selbständiger  hymnus  auf- 
geführt. Der  erste  abdruck  einiger  vollständigen  hymnen  findet  sich  in 
Georg  Hickes'  Grammatica  franco-theotisca,  Oxonii  1703;  es  sind 
no.  I,  s.  110  f.,  IV,  s.  111,  V,  s.  100,  XXVI,  s.  64  f.  Von  diesen  sind 
dann  durch  J.  G.  Eccard  in  der  Francia  orieutalis,  Wirceburgi  1729, 
II,  948  ff.  die  drei  ersten  wiederholt  worden  ;i    der  XXVI.  hymuus  soll 


1)  Dass  Eccard  dem  Hickes  nachgedruckt  hat,  zeigt  die  völlige  Übereinstim- 
mung in  allen  lesefehlern  usw. ,  obschon  Eccard  tut  als  habe  er  die  hymnen  direct 
aus  der  hs.  entiiommmen  (was  auch  J.  Grimm  anfangs  getäuscht  hatte,  s.  gramm. 
I  ^,  Liii).  Sonderbarer  weise  scheint  aber  Eccard  gar  nicht  einmal  selbst  den  abdruck 
bei  Hickes  angesehen  zu  haben ;  denn  ihm  fehlt  im  hymnus  I  die  6.  strophe  des 
lateinischen  textes ,  und  er  setzt  dazu  die  anmerkung  '  Librarius  negligentia  Stro- 
pham  latinam  sequentem  huic  Francicae  versioni  apposuerat  in  codice  Msto ,  afcque 
ita  omissa  illa  Stropha,  quae  Francice  interpretata  est,  sequentem  duplicaverat. 
Cum  itaque  nobis  iam  Hymnus  hie  latinus  non  sit  ad  manus  vacuum  spatium  relin- 
quere  malumus  quam  nostram  interpretationem  addere'.  Ein  solches  überspringen 
einer  strophe  war  aber  nur  möglich,  wenn,  wie  es  bei  Hickes  der  fall  ist,  deutsch 
und  lateinisch  neben  einander  in  getrennten  columnen  gedruckt  waren,  nicht  aber 
bei  der  zwischenzeiligen  giossierung  der  hs.  selbst. 


Einleitung,  9 

von  demselben  nach  einer  angäbe  J.  Grimms  (Hymn.  4  anm.)  beson- 
ders, Helmstädt  1713  (oder  1714  nach  gramm.  IS  liii)  herausgegeben 
sein;  ich  habe  aber  diesen  abdruck  nirgends  zu  gesicht  bekommen  können. 

Schon  vorher  aber  hatte  sich  im  jähre  1694  Joh.  Frid.  Rost- 
gaard  eine  vollständige  abschrift  der  Junius'schen  glossencopie  (ms. 
Jun.  117)  angefertigt,  die  nachher  in  die  königliche  bibliothek  zu  Kopen- 
hagen übergieng.  Nach  einer  abermaligen  copie  der  Rostgaard'schen 
abschrift  wurden  dann  endlich  die  giossen  in  den  durch  Nyerup  besorg- 
ten Symbolae  ad  Literaturam  Teutonicam  antiquiorem,  Havniae  1787 
gedruckt,  in  einer  weise  freilich,  die  den  heutigen  ansprüchen  in  keiner 
weise  mehr  genügt. 

Länger  dauerte  es,  bis  die  hymnen  vollständig  veröffentlicht  wur- 
den. Dazu  hat  wol  wesentlich  der  umstand  beigetragen,  dass  die  hs. 
selbst  lange  für  verschollen  galt.  In  der  ersten  ausgäbe  der  gramma- 
tik  I,  LIII  kennt  J.  Grimm  trotz  Tanner's  und  Wanley's  catalog  nur 
Junius'  copie  der  hymnen,  und  in  der  zweiten  aufläge  (1822)  I,  xvi 
bedauert  er  ausdrücklich  den  veiiust  der  pergamenths.  und  der  Junius'- 
schen copie,  die  laut  eingezogener  erkundigungen  schon  vor  60  jähren 
gestohlen  sein  solle.  Offenbar  bezieht  sich  die  letztere  notiz  auf  die 
hs.  Jun.  110,  vgl.  oben  s.  8.  Hoffmann  lässt  darnach  (Ahd.  giossen, 
1826,  s.  ix)  ungenau  die  pergamenths.  selbst  gestohlen  sein.  Gleich- 
zeitig aber  brachte  J.  Grimm  gramm.  II,  x  die  nachricht,  dass  in  Oxford 
sich  des  Junius  alte  handschrift  der  hymnen  . . .  nebst  dem  codex  der  gios- 
sen wiedergefunden  habe.  Auch  diese  nachricht  kann  nicht  genau  gewesen 
sein ,  sie  muss  sich  vielmehr  auf  die  auffindung  der  Junius'schen  abschrif- 
ten  74  und  117  bezogen  haben,  wie  schon  daraus  hervorgeht,  dass  hym- 
nencodex  und  glossencodex  als  zwei  verschiedene  handschriften  betrach- 
tet werden.  Und  die  abschrift,  die  J.  Grimm  endlich  durch  vermitte- 
lung  von  G.  H.  Pertz,  der  selbst  1826  in  Oxford  war  (s.  Archiv  VII, 
17  f.),  erlangte,  gieng  ebenfalls  nicht  auf  das  original,  sondern  auf  die 
copie  Jun.  74  zurück.  Nach  dieser  abschrift  ist  denn  die  erste  voll- 
ständige ausgäbe  der  hymnen  bearbeitet,  die  J.  Grimm  1830  zum  antritt 
seiner  Göttinger  professur  herausgab  (Ad  auspicia  professiouis  philoso- 
phiae  ordinariae  in  academia  Georgia  Augusta  rite  capienda  invitat 
Jacobus  Grimm.  Inest  Hymnorum  veteris  ecclesiae  XXVI.  interpretatio 
theotisca  nunc  primum  edita,  Goitingae  1830).  — 


10  Einleitung. 

Seitdem  hat  niemand  den  hymnen  besondere  aufmerksamkeit 
geschenkt;  noch  immer  war  J.  Grimms  ausgäbe  die  einzige,  obschon 
vorauszusehen  war,  dass  bei  der  unzuverlässigen  grundlage,  nach  der 
dieser  arbeiten  musste,  der  text  an  vielen  stellen  der  Verbesserung 
bedürftig  sein  würde.  Dass  trotzdem  bisher  noch  niemand,  soweit  öffent- 
lich bekannt  geworden  ist,  es  versucht  hat  eine  genaue  abschrift  des 
Originals  zu  erlangen,  mag  wol  mit  dadurch  verschuldet  sein,  dass  trotz 
Grimm's  Versicherung  von  dem  Vorhandensein  des  Originals  in  Oxford 
und  trotz  der  ausdrücklichen  hinweisung  von  Holtzmann  Germ.  XI,  30  f., 
und  trotzdem,  dass  inzwischen  J.  B.  Pitra  im  Spicilegium  Solesmense, 
Paris  1852,  I,  259  ff.  aus  derselben  originalhs. ,  freilich  unter  der  fal- 
schen Signatur  Jun.  XXII  (statt  XXV),  einige  glossen  abgedruckt  hatte 
(wiederholt  danach  von  K.  Bartsch  Germ.  VII,  239  f.),  sich  doch  das 
gerücht  vom  verlust  der  hs.  noch  erhalten  hatte.  ^ 

Ich  selbst  nun  ward  bereits  zu  aufang  des  Jahres  1870  durch 
herrn  prof.  Zaruck e,  dem  inzwischen  Max  Müller  das  Vorhandensein 
des  Originals  ausdrücklich  bestätigt  hatte,  zur  Vorbereitung  einer  neuen 
ausgäbe  der  Murbacher  denkmäler  angeregt,  und  später  ward  ich  durch 
eine  Unterstützung,  die  mir  das  königlich  sächsische  ministerium  des 
cultus  in  liberalster  weise  zu  teil  werden  liess,  in  den  stand  gesetzt, 
im  november  1870  vollständige  abschrift  aller  deutschen  bestandteile 
der  hs.  zu  nehmen. 

Es  war  ursprünglich  meine  absieht  gewesen,  mit  den  hymnen 
zugleich  die  glossen  zu  bearbeiten;  doch  sind  diese  nunmehr  für  das 
von  E.  Steinmeyer  unter  meiner  mitwirkung  zu  bearbeitende  corpus 
sämmtlicher  ahd.  glossen  zurückgelegt  worden. 

Soviel  zur  geschichte  dieser  ausgäbe.  Ich  lasse  nuu  noch  zur 
leichteren  orientiierung  eine  gedrängte  übersieht  der  laut-  und  flexions- 
lehre  unseres  denkmals  folgen. 


1)  Auch  K.  Pertz,  De  cosmograpliia  Ethici,  Berolini  1853  kennt  die  hs.  nur 
aus  Tauuer's  catalog  und  hat  die  hs.  selbst,  die  er  fälschlich  als  Jun.  35  bezeich- 
net, während  seines  aufenthalts  in  Oxford  nicht  eingesehen. 


Einleitung.  11 

L    Lautlehre. 
A.    Yocale. 

Quantitätsbezeichnung  findet  sich  in  der  hs.  nichts  weder  durcli 
Setzung  von  qnantitätszeichen  noch  durch  doppelschreibung;  diess  letztere 
ist  besonders  wegen  der  conjunctivformen  der  verba  auf  -en  zu  beachten. 

Bei  dem  a  der  Stammsilben  ist  der  umlaut  schon  ziemlich  stark 
eingedrungen:  im  ganzen  fand  ich  etwa  84  umgelautete  e  neben  24 
unumgelauteteu.  Ein  unterschied  in  der  häufigkeit  des  Vorkommens  des 
einen  oder  des  anderen  lautes  bedingt  durch  den  folgenden  consonanten 
zeig-t  sich  im  allgemeinen  nicht,  nur  M  hindert  stets,  7 mal,  den  ein- 
tritt des  Umlauts,  vgl.  malit  und  malitig  etc.  im  index.  Ausserdem 
finden  sich  uuumgelautete  a  vor  dt,  g,  II,  Ich,  It,  rcli,  ng,  nt,  nst, 
ft,  aber  meist  von  umgelautetem  e  begleitet;  vgl.  himachida,  sigufagi- 
nont  neben  feginot  etc.;  faJli  neben  lieUa,  scalchiUm,  Jciuualtida,  star- 
cJiisto,  suakangi,  cmgil  neben  lienge,  ufhengida,  engil;  pantirun  neben 
pentir,  enti,  henti  etc.,  ahansüg  neben  cnsti;  frumiscafti  neben  cJirefti 
etc.  Auch  andre  cousonanthäufungen  bieten  dem  umlaut  kein  hinder- 
niss  dar,  wie  nch,  nd,  ntr,  rp,  rt,  st,  fs,  vgl.  z.  b.  dencJiem,  mendi, 
Jientriskes,  derpas,  uerti,  pleste,  festemu,  refsit  usw.  Auch  vor  u(w) 
herscht  schwanken,  wir  finden  urgauuida  25,  1,  4,  kaiiimisse  Id,  6,  3 
neben  geuimezse  19,  8,  2. 

Das  a  der  ableitungs  -  und  flexionssilben  ist  im  ganzen  wol  erhal- 
ten; rücksichtlich  der  letztern  ist  unten  der  abschnitt  über  die  flexion 
zu  vergleichen.  Selbständige  Schwächungen  wie  tiber  6,  3,  2,  dare 
1,  4,  2,  arloste  10,  3,  4  sind  selten.  Am  leichtesten  unterliegt  das  a 
noch  der  assimilation  an  i,  vgl.  anasidüi  6,  6,  3,  paucliini  8,  4,  1, 
Jieitiristin  12,  3,  1,  i^didi  24,  3,  3,  magidi  24,  5,  1,  denen  sich  furih- 
tanti  1,  4,  4  und  fuarinti  4,  3,  4  zunächst  anreihen;  auch  für  assimi- 
lation an  folgendes  e,  o,  u  finden  sich  beispiele:  manege  24,  8,  3, 
lougenente  25,  5,  4;  oponontiges  6,  5,  2;  JcapuluM  4,  5,  1  etc.  neben 
perahtemu,  uuerdlic  etc.;  ähnlich  wie  mit  dem  letzten  beispiel  verhält 
es  sich  mit  simbidum,  und  mit  duruli,  das  16  mal  in  A  steht  neben 
dem  7  mal  in  B  stehenden  tJmrah  (tliuruh,  das  wol  noch  an  das  gewis 
in  der  vorläge  durchstehnde  duruli  erinnert ,  kommt  in  B  nur  24,  5,  3 ; 
9,  2   vor).  —     Vor  to  findet  sich  sesamm  neben  palouues,    sesuuun 


ca 

li 

12 

7 

2 

26 

12  Einleitung. 

und  ^esuun.  Zwischen  cons.  +  r  oder  l  wird  das  a  gern  ganz  ausge- 
stossen,  z.  b.  in  fmstri,  eonaltre,  neonaltre,  lutri,  uuocliru,  deodrafte, 
sinibhim,  simhlig  u.  s.  w.  neben  formen  wie  lieUaremu,  simtaron,  uua- 
tarit ,  sleffari  u.  s.  w. 

Besonders  zu  beachten  ist  die  partikel  ha,  da  bei  dieser  haupt- 
sächlich die  beiden  Schreiber  auseinandergehen,  wie  die  folgende 
tabelle  zeigt: 

ha 

A       118 

B  9  2  26  14 

wobei  noch  zu  bedenken  ist,  dass  B  nur  Vs  des  umfangs  von  A  hat. 
Ausser  den  hier  gegebenen  formen  finden  sich  noch  3  ga  7,  10,  1, 
8,  10,  1.  22,  5,  3,  2gi  16,  6,  1.  26,  5,  3  (vgl.  s.  17),  2  cha  10,  4,  3. 
19,  11,  7  (vgl.  s.  18)  und  endlich  1  blosses  h  in  Jc-risif  26%  1,  1. 

Für  e  sind  nur  die  ungewöhnlicheren  Schreibungen  qgijpfe  1,  3,  3, 
pqch  19,  1,  4  und  paech  21,  5,  2  zu  bemerken,  ferner  der  mangel  der 
brechung  in  hauimizze  19,  6,  3  neben  -messe  19,  8,  2;  desgleichen  für 
i  nur  die  Schwächung  himilesges  11,  3,  3  und  ein  pa  für  pi  in  unpa- 
uoUaniu  8,  3,  3. 

u,  0,  die  langen  vocale  und  der  diphthong  ei  geben  zu  bemer- 
kungen  keinen  anlass. 

Neben  den  durchaus  gewöhnlichen  au  kommt  ou  vor  in  ouh  1,  2,  1; 
louffant  1,  8,  1;  Jiohuhit-  7,  11,  3;  oucim  16,  4,  1;  heloubentero  22,  6,  2; 
ferner  bemerke  man  die  formen  frouuem,  froonte  neben  frauuer, 
frauuoem. 

Gotischem  o  entspricht  etwa  80  mal  ua,  B  hat  daneben  noch 
5  tio:  irrituomo,  hascuofi,  unganiorige ,  uuofte,  uuocliru;  ausserdem 
steht  fehlerhaft  uua  in  kmanne  2,  8,  2  und  Jcahnmasse  4,  5,  1;  Jcatues 
7,  12,  1  aber  ist  dreisilbig,  indem  vor  dem  e  des  conj.  der  zweite 
bestandtheil  des  diphthongs  ausfiel. 

Neben  ea  in  deam  1,  4,  2;  peatres  13,  2,  3  findet  sich  pietres 
25,  4,  3  und  anfingt  27,  6,  3,  letzteres  vielleicht  fehlerhaft  überliefert. 

Neben  in  kommt  einmal  eu  vor  in  reuun  23,  3,  3.  Die  gewöhn- 
liche brechung  von  iu  ist  co,  das  ich  50 mal  zählte  einschliesslich  9  eo  = 
got.  div;  daneben  7  io,  deren  eins,  Uotfas  1,8,3,  in  A,  sechs,  22,4,2. 
24,  13,  2.    25,  2,  3;    3,  3;    4,  2;    8,  1   in  B  stehen.     Diese  brechung 


Einleitung.  13 

tritt  aber  nur  vor  dentalen  und  den  alten  Spiranten  ein,  vor  gutturalen 
und  labialen  bleibt  iu  bestehen,  wie  die  folgenden  belege  ausweisen: 
piugames  2,  6,  2  etc.;  triuge  15,  4,  3  etc.;  siuchem  25,  6,  2;  diuhes 
20,  2,  4  etc.;   sliufen  4,  4,  2;    tiufer  15,  5,  1  etc. 

B.    Consoiianten. 

1.  Dentale. 

Gotisches  t  ist  überall,  mit  ausnähme  der  bekannten  fälle  wie 
Jilütar,  heitar,  verschoben.  Für  den  anlaut  gilt  s,  wie  der  index  auf- 
weist, selten  vor  i  auch  c  in  dt  2,  1,  1(2);^  so  auch  inlautend  herein 
2,  10,  3,  und  lateinischem  c  entsprechend  chruci  20,  3,  1  etc.,  cruces 
6,  3,  3.  7,  1,  3  neben  chruses  10,  2,  3  etc.  Unverschoben  ist  t  nur 
in  dem  entlehnten  cJmrteru  20,  3,  2  und  selbstverständlich  in  den  Ver- 
bindungen Jit,  ft  und  st.  Merkwürdig  und  mir  ebenfalls  unerklärlich 
ist  die  gemination  eines  solchen  t  nach  h  und  f,  die  in  einer  reihe  von 
denkmälern  wiederkehrt  und  sich  in  den  hymnen  durch  sdalMu  19,  5,  2, 
t(ruh)ttin  16,  2,  1.  19,  6,  3  belegt  findet.  Aus  andern  denkmälern 
kann  ich  zu  den  von  Scherer  zur  Eeichenauer  beichte,  Denkm.^  LXXV,  1 
■gegebnen  beispielen  (reJittunga  Is.  20,  a,  8;  b,  17;  slahttu  Ja.  Nyer.  189; 
prahttit  Jb.  554;  relitto  ßb.  s.  502^  vgl.  auch  Denkm.^  s.  XXIT)  noch 
hinzufügen:  rehttungaK.  110, 10  Hatt.;  rehtteru  ib.  113,  21;  inprehttandi 
gl.  K.  172,  16;  ahft020  ib.  215,  12;  Umalitton  Hatt.  1,  226%  10; 
slihttit  gl.  Prud.  M^  (Haupt  XVI,  35  ff.)  V,  1507;  sliUti  Otfr.  V.  I,  1,  36, 
vgl.  Kelle  H,  528 ;  PeraUtulp,  Perahttidpa  Haupt  XH,  252 ;  sogar  molitta 
Hei.  C  2553  und  almechttig  Ruthwellkreuz  1;  ferner  durfttigoen  K 
105,  19;  durufttigot  ib.  107,  6;  durufttigontera  ib.  108,  29;  afttrorom 
ib.  65,  9;  chereftti  Ps.  139,  3  (denkm.  XIII);  oftto  Tat.  84,  4;  sufttota 
ib.  86,  1  (s.  nachtr.).  —  Ausfall  eines  unverschobenen  t  ist  zu  notieren 
in  urtruhlicho  3,6,3  (vgl.  beispielsweise  foraJdihhtm'K.'Sß,  23;  reJdih- 
7*m87, 11),  das  sieher  für  ^lrtruhtl^cJlo  steht;  denn  diess  wort  hat,  wie 
form  und  bedeutung  zeigen,  mit  dem  von  J.  Grimm  verglichenen  ags. 
gedreöh,  gedreöhlice  nichts  zu  tun,  sondern  ist  von  truht  abzuleiten. 

Was  das  verschobene  got.  t  betrifft,  so  steht  für  inlautendes 
(hartes)  0  nach    consonanten   einfaches   0,    wie  in  hcrsa  16,  4,  2  etc.; 


1)  Diess  wort  wird  besonders  gern,  z.  b.  in  der  Benedictinerregel  immer,  mit 
c  geschrieben;  vgl.  F.  Seiler,  Beiträge  I,  415. 


14  Einleitung. 

suarsiu  5,  2,  1 ;  hasuarztem  14,  4,  1;  mirm  8,  6,  4  (herein  2,  10,  3 
s.  oben);  nach  vocalen  gewöhnlicli  S0 ,  z.  b.  in  1mm,  Jmzom,  siszis, 
pisizd,  pisizzant,  Jcasezze,  hasezmnto,  luzsüemo,  auch  nach  tieftoniger 
oder  unbetonter  silbe ,  vgl.  anÜuzsi  5,3,3  etc. ;  haanasze  4 ,  5 ,  2 ; 
doch  steht  auch  emfaches  s  in  fizusheit  4,  4,  3  etc.;  sms  26,  8,  1; 
sisit  17,  2,  4;  loliazit  19,  1,  1;  einlüde  26,  12,  1.  Das  Verhältnis  bei- 
der Schreibweisen  ist  wie  11  zu  7,  ohne  dass  sich  ein  besondrer  unter- 
schied zwischen  A  und  B  bemerkbar  macht. 

Ebenso  überwiegt  bei  (weichem)  ^  wie  zu  erwarten  (vgl.  W.  Braune 
in  den  Beiträgen  zur  geschichte  der  deutschen  spräche  und  literatur 
I,  48ff.)  die  Schreibung  zz  sowol  nach  kurzen  wie  nach  langen  vocalen, 
wenigstens  in  A,  das  nach  kurzem  vocal  17  zz ,  kein  einfaches  0,  nach 
langem  vocal  30  00  gegen  3  ^  hat  (tmisacUclim  1,1,2;  intlazif  4,2,1; 
inüase  15,  1,  4),  während  B  nach  kurzem  vocal  nur  1  00  {uui03ant- 
heiti  24,  3,  3)  gegen  3  0  (kico0an  22,  5,  2;'  me0u  26,  15,  2;  uuizant- 
heiti  24,  6,  4),  nach  langem  vocal  4  00  {uui00um  22,  3,  2;  uui00inarra 
22,  4,  4;  reo00ante  24,  12,  2;  lu00entero  24,  14,  3)  gegenüber  6  ein- 
fachen 0  bietet  (22,  5,  3.    23,  3,  4.   24,  6,  2.   25,  3,  4;    4,  2.  26,  4,  2). 

Auslautend  steht  für  g,  einmal  s  in  hcdiclias  24,  2,  4;  eine  beson- 
ders bei  dem  zweiten  Schreiber  der  Benedictinerregel  (s.  E.  Steinmeyer, 
Haupt  XVI,  131  ff.)  oft  vorkommende  Schreibung;  vgl.  deoliJias  Hatt. 
60,  10;  Jcascribanas  64,  22;  scmmnas,  Ultras  71,  13;  einihas  77,  9; 
feistas  77,  14;  einas  89,  13;  eiganas  90,  16;  imas  96,  20.  107,  32; 
edesuuas  102,  15.  109,  18.  114,  2;  das  98,  18.  102,  17.  115,  1; 
andras  100,  8;  {si)nas  113,  14,  s.  F.  Seiler,  Beiträge  I,  416.  Umge- 
kehrt cruce0  G,  3,  3.    7,  1,  3,    vgl.  7cruce0  Ofcfr.  F.  IV,  26,  2. 

Ueber  das  dem  got.  d  regelrecht  entsprechende  t  ist  nichts  zu 
bemerken,  als  dass  in  standanter  24,  14,  4  einmal  die  Verschiebung 
unterblieben  ist. 

Das  gotische  ß  vertritt  im  anlaut  in  A  regelmässig  d,  in  B  aber 
th,  wie  ein  blick  auf  den  index  lehrt.  Ausnahmsweise  findet  sich  inA 
dhemar  3,  7,  1;  liadhui  16,  5,  2  aber  ist  wol  für  JcaduJii  verschrieben 
(obschon  der  ausfall  des  h  keine  Schwierigkeiten  machen  würde,  s.  unten), 
gehört  also  nicht  hierher.  Vereinzelte  d  hat  B  in  hideht  22,  6,  1. 
24,  5,  4  (vgl.  Jdthehtnissi  devotionis  Je.  1018,  Nyer.  257;  GraffV,  162  f.); 

22,  7,  1.  2.  3;    dera  23,  1,  4;    dar  24,  6,  3;    du  24,  13,  1.  — 


Einleitung.  15 

In  -  und  auslautend  steht  in  beiden  d,  doch  auch  feddhächo  7,  7,  3  in  A, 
uuarth  24,  8,  1;  imertJi  24,  7,  4;  leithlichetos  26,  6,  4  in  B,  endlich 
wahrscheinlich  fehlerhaft  Jcotcunddenm  7,  3,  2.  Auslautend  wird  diess 
d  nicht  verhärtet,  vgl.  die  artikel  ahand,  hapuid,  Tiotcund,  leitid,  lid, 
qtiad,  tagarod,  tod. 

2.   Labiale. 

Gotisches  p  ist  anlautend  zu  f  verschoben  in  fade  5,  1,  4;  in 
Jüngern  entlehnungen,  wie  Paul,  Peatar,  pech,  porta,  predigon,  ist 
anlautendes  p  geblieben;  diese  sind  also  mit  den  got.  h  zusammenge- 
fallen. —  Im  inlaut  tritt  wenigstens  der  Schreibung  nach  zu  urteilen 
liberal  scharfe  spirans  ein,  die  nach  kurzem  vocal  meist,  4  mal,  in 
sleffara,  sleffari,  scaffota,  hascaffotos  durch  ff,  einmal  in  luiscafoe 
3,  4,  1  durch  f  bezeichnet  wird.  Nach  langem  vocal  ist  7  mal  ff, 
13  mal  f  geschrieben,  vgl.  lauffem  etc.,  slaffantero ,  slaffiline,  urchau/fe, 
uuaffan,  Muuaffantm  gegenüber  arcliaufit,  cliaufo,  Jcascuofi,  slafe, 
sUfanne,  sUufen,  tauf  anter,  taufi,  tiufer  etc.,  uuafanum,  ohne  beträcht- 
lichen unterschied  zwischen  A  und  B.  Auslautend  in  seaf  slaf,  vor 
einem  consonanten  in  slafragan,  arehauftos  etc.  einfaches  f.  Inlauten- 
dem got.  ^9  nach  l,  m,  r  entspricht  ebenfalls  nur  f:  helfa,  helfan,  Jcalim- 
fanti,  sarfe  etc.,  tmrfe.  Für  inlautend  verschärftes  ^9  steht  zwischen 
vocalen  einmaliges  j^f  i^i  scepfanf  24,  1,  2,  sechsmaligem  ff  in  scJieffo 
1,  7,  4;  sceffento  4,  1,  1.  8,  2,  1;  sceffant  11,  3,  3;  chriffe  16,  3,  2; 
staffln  20,  3,  3  gegenüber ;  vor  consonanten  wird  auch  diess  ff  verein- 
facht:  pisliftefn)  25,  6,  4;    7,  3. 

Gotischem  h  entspricht  im  Anlaut  gewöhnlich  p,  ausnahmen  sind 
habuntane  1,  11,  3;  Imheote  17,  1,  3;  unhilibanlicheru  26,  2,  4.  Die 
erhaltung  der  tönenden  media  ist  wie  die  vergleichung  des  g,  Iz  dartut 
wahrscheinlich  durch  die  vorhergehnden  tönenden  laute  veranlasst.  — 
Für  inlautendes  h  findet  sich  meist  h  bewahrt;  nach  vocalen  fand  ich 
79  &  gegenüber  36^;  diese  verteilen  sich  auf  die  beiden  Schreiber  A  B 
wie  62  zu  17  einerseits  und  26  zu  10  andrerseits,  also  ebenfalls  ohne 
beträchtliche  differenz  im  gebrauche.  Bemerkenswert  ist,  dass  das  wort 
halauha  nebst  den  adj.  JcalauUg  18  mal  h,  nur  2  mal  8,  4,  4.  20,  2,  1 
p,  dagegen  das  verbum  halaupen  6  mal  p  und  nur  2  mal  h  zeigt, 
wahrscheinlich  wegen  des  verschärfenden  einflusses,  den  das  ableitende 


16  Einleitung. 

;■  auch  hier  geüht  hat;  freilich  fallen  2  der  p  dem  part.  prät.  halaupit 
zu,  bei  dem  ein  solcher  einfluss  nur  indirect  angenommen  werden  kann. 
Schärfer  tritt  dieser,  was  ich  gleich  hier  erwähne,  in  insueppe  15,  5,  4 
hervor.  —  Nach  m  bleibt  inlautend  ausnahmslos,  22  mal,  das  &,  vgl. 
im  index  die  artikel  hanibar,  chliniban,  lamh,  simUig,  simtulum,  umbi-, 
uuamha.  Nach  r  steht  einmal  &  in  (er)be  26,  11,  2,  2  mal  p  in 
asterpe  20,  7,  3;  derpas  21,  4,  3.  Auslautend  ist  gewöhnlich  Verhär- 
tung eingetreten,  übereinstimmend  also  mit  der  behandlung  der  guttu- 
ralen, aber  abweichend  von  der  der  dentalen  freilich  Jüngern,  d.  h.  aus 
der  got. Spirans  entstandenen,  dentalen  media;  s.  s.  15. 18.  Ich  finde  nur 
lob  13,  1,  3,  lobafter  17,  2,  1  neben  22  auslautenden  p,  z.  b.  hip 
2,  9,  2  etc.;  lip  5,  4,  3  etc.;  lop  1,  1,  3  etc.;  lopliclim  26,  4.  2;  lop- 
sanc  25",  1,  1,   auch  nach  m  in  lamj)  7,  10,  1.    21,  4,  2. 

Gotisches  f  bleibt  im  anlaut  unangetastet  mit  ausnähme  von  iierti 

2,  3,  4;  desgleichen  im  auslaut  uuarf  21,  6,  2;  rt-/"  26,  6,  4  und  vor 
consonanten  in  -haß,  chraft  u.  s.  w.  Im  inlaut  aber  nach  tönenden 
lauten  ist  erweichung  zu  v  eingetreten:  erJieui  26, 11,  3,  ruaua  7,  6,  2  etc., 
zuueliuinga  7,  6,  2,  uueruan  18,  1,  4,  uuiruit  25,  6,  4  (wo  im  got. 
schon  die  erweichung  in  h  eingetreten  ist) ,  endlich  in  auur,  d.  h.  avur 
1,  6,  1  etc.  (10  mal)  mit  uu  in  auuar  4,  3,  4  wechselnd. 

3.    Gutturale. 

Gotisches  h  wird  im  anlaut  in  der  regel  durch  ch  vertreten,  auch 
vor  consonanten;  daneben  findet  sich  18  mal  unverschobenes  h,  c  in 
leotJcar,  Jcotcund  etc.,  ceriibyn,  cuning ,  cundenü,  dibante,  crefti  etc., 
cruces,  einmal  auch  wol  verschrieben  bloss  h  in  lüoclionte  1,  9,  3.  — 
Für  den  inlaut  gilt  sowol  nach  kurzem  wie  nach  langem  vocal  für  ein- 
faches h  als  regel  c7i,  vgl.  z.  b.  die  adjectiva  auf  -Uli;  seltner  steht  li: 
miJiileru  1,  8,  4;  pilohaneru  1,  9,  4;  egisUhera  15,  2,  1;  imntarlilie 
17,  3,  2;  eocalihemu  17,  3,  4;  suaJie  20,  6,  2.  Dasselbe  Verhältnis 
wiederholt  sich  beim  zusammentreffen  von  auslautendem  ch  mit  anlau- 
tendem h,  d.  h.  es  steht  sowol  ch  als  blosses  h:  unrachaft  6,  1,  2; 
lichamin   2,  8,  4    etc.   (4);     Uchanaßemu  19,  9,  4,    aber   lihamo   etc. 

3,  5,  2  usw.  (8),  lihamüo  21,  2,  1.  Ganz  ausnahmsweise  endlich 
steht  auch  Jic  in  rihccs  1,7,4  und  cch  in  pisuuicchiUneru  2,  10,  1 ; 
frecchi  8,  6,  3.     Im  auslaut  entspricht  gewöhnlich  h,  seltnere  schreibun- 


Einleitung.  17 

gen  sind  pech  19,  1,  4;  21,  5,  2;  Jcauuirich  22,  1,  2;  eocalihc  7,  8,  3; 
uuerolic  9,  2,  2;  uuntarlihc  20,  5,  1.  —  Nach  consonanten  steht  eben- 
wol  ch  durchgängig,  vgl.  z.  b.  scalcha,  schalchilun;  danclia,  denchem, 
trinchem;  charchari,  marcliom,  starchisto;  daneben  auch  funchchali 
2,  4,  2  und  folh  26,  11,  1.  —  Auch  für  inlautend  verschärftes  k  steht 
ch  durch:  dechit,  decke,  chlochonte,  uuecJiit  etc.,  und  got.  q  entsprechend 
Jcinachatofiu  22,  5,  1.    Im  auslaut  kommen  gerainirte  k  nicht  vor. 

Was  die  Verbindung  sJc  anlangt,  so  wird  diese  im  anlaut  53  mal 
durch  sc  bezeichnet,  das  auch  vor  e,  i  als  regel  steht,  sh  finde  ich 
nur  in  arskin  25,  8,  1;  MsJcentit  26,  16,  2  in  B,  und  scJi  in  scheffb 
1,  7,  4;  schimo  3,  1,  1;  schalchilun  22,  8,  3.  Im  inlaut  und  auslaut 
zählte  ich  10  sc:  drisca,  fleisc,  flusc,  friscing ,  himilisces,  horsco, 
arlascfiu,  tulisco,  unchuscan,  uuasc,  5  s7c:  henfriskes,  fleiskes,  himi- 
liska  etc.,  uuaskit,  12  sg:  drisgi,  fleisge  etc.,  himilesges ,  hiuuisges, 
unchusger,  -em,  uuasgi,  kauuasge  (diese  alle  vor  e,  i;  für  den  auslaut 
ist  kein  sg  belegt);  endlich  ein  seh  in  mannaschines  24,  3,  2.  —  Zu 
bemerken  ist  hier  noch  die  eiuschiebung  eines  c  zwischen  s  und  l,  die 
in  sclahan  1,  4,  3;  sclehtem  4,  4,  2;  sclahUu  19,  5,  2;  kasclaetot  21, 
4,  2,  alle  in  A,  vorliegt  (Weinhold  AGr.  §  190). 

Für  gotisches  q  weist  der  index  anlautend  3  quh  2,  7,  3.  23,  1,  2. 
26,12,1,  ein  qhu  20,3,4,  ein  quuh  2,8,1;  4  c/mw  1,1,3.  19,6,2(2); 

7,  2,  und  7  c7m  1,  10,  3.  6,  4,  4.  7,  9,  4  etc.  bis  20,  8,  4  auf. 
Inlautend  findet  sich  nur  das  schon  unter  k  augeführte  kinachatotiu 
22,  5,  1. 

Gotisches  g  ist  im  anlaut  meist  verschoben,  und  zwar  finde  ich 
230  mal  k,  50  mal  c  dafür  geschrieben.  Letzteres  findet  sich  nament- 
lich vor  a  (24  mal)  und  vor  l,  n,  r  (9  mal)  geschrieben;  k  vor  einem 
consonanten  steht  nur  in  kakruuazse  4,  5, 1.  Vor  e,  i  herrscht  dagegen 
das  k  unbedingt;  nur  einmal  steht  dem  entgegen  cifti  7,  1,  3.  Dem 
gegenüber  haben  sich  nur  18  un verschobene  g  erhalten:  prutigomo 
1,  7,  3;  ingius  3,  2,  4;  gehe  3,  4,  4;  gifti  7,  2,  2;  ufgange  8,  3,  3; 
gange  9,  2,  2;  gangante  11,  3,  1;  gihugi  16,  6,  1;  geuimesse  19,  8,  2; 
kageozmnti  20,  2,  1;  argehe  20,  16,  4;  argepan  21,  5,  4;  uunnigartun 
21,  6,  4;    urgauuida  25,  1,  4;    imgauuemmit   7,  10,  1;    ungaporono 

8,  10,  1;  ungaruorige  22,  5,  3;  ungimesenera  26,  5,  3.  Mit  ausnähme 
von  5f*/i^*,    ufgange  und  gihugi  steht  hier  überall  das  ^  nach  tönenden 

E.  Sievers,  Murbacher  hymnen.  2 


18  Einleitung. 

lauten ,  was  zu  dem  oben  über  &  bemerkten  gut  stimmt.  —  Eigentüm- 
lich ist  das  c7^,  das  für  sich  anlautendes  g  in  Jiarcheban  12,  2,  4; 
eochalichera  10,  4,  3;  eochalicliemu  19,  11,  4;  chrimmiu  1,  5,  2  findet. 
Aus  den  nächstliegenden  denkmätern  kann  ich  dazu  noch  beibringen 
(abgesehen  vom  auslaut)  inchinnet  Ja.  Nyer.  188,  pichnegit  Jb.  184, 
chundfano  Ed.  1348;  vgl.  scaimnclie  K  108,  28  und  Mtachi  Jb.  624. 

Anders  stellen  sich  die  Verhältnisse  im  inlaut.  Hier  ist  g  145mal 
nach  vocalen  und  57 mal  nachZ,  n,  r  unverschoben  erhalten.  Verschie- 
bung findet  sich  nur  7  mal  in  A  durch  oucim  16,  4,  1 ;  hakan  1,  10,,  4; 
takes  11,  1,  3.  17,  1,  3;  take  9,  4,  1.  16,  1,  1;  hazolan  18,  1,  1 
belegt,  wozu  dann  noch  kaauctem  19,  10,  1  sowie  Zmcif  und  m/^MC^  hin- 
zukommen. Nur  bei  Verschärfung  durch  nachfolgendes  j ,  die  aber  nur 
nach  kurzer  silbe  statt  hat,  tritt  zugleich  Verhärtung  ein:  luccer  15,  3, 1; 
lucci  15,  4,  4;  lickante  25,  5,  2,  doch  kafuage  5,  5,  4.  —  Im  auslaut 
ist  wie   beim   h   Verhärtung    die   regel:    nur  cuning  24,  1,  1    (friscing 

7,  10,  2  ?,  s.  anm.  zur  stelle)  bildet  eine  ausnähme  gegenüber  16  c  Qiei- 
lac,  mac,  tac,  katurstic,  uuarc ,  chuninc,  lopsanc,  zilsanc,  sedalcanc 
etc.)  und  19  k  (mak  20,  6,  1;  uuak  2,  2,  2  und  17  mal  tak).  Dem 
anlautenden  ch  entsprechend  findet  sich  auch  einmal  h  in  uuirdih 
26, 1,  4;  vgl.  ghisiuch  Ja.  Nyer.  176;  halspauch  Ja.'  Nyer.  190;  haruch 
Ed.  Jb.  772  (vgl.  H.  Paul  in  den  Beiträgen  I,  182). 

Gotisches  Ji  ist  vor  l,  n,  r,  w  ohne  ausnähme  bereits  abgefallen. 
Dagegen  ist  ein  unorganisches  h  nicht  selten  vor  vocalen  vorgeschla- 
gen, namentlich  in  A:  hantlieismm  3,  3,  1;  liensti  3,  3,  3;  lieitar  3,  5,  4; 
hera  6,  6,  4;    herda  7,  8,  3;    hafter  8,  1,  2;    helitim  8,  9,  1  ;    hupilo 

8,  9,  2;  hantreiti  11,  3,  1.  14,  2,  4;  harcheban  12,  2,  4;  haband- 
sterre  14,  2,  1;  harheiti  14,  3,  3;  Imns  17,  3,  1;  hahande  18,  1,  2; 
harstant  19,  3,  4;  hostrun  21,  3,  1;  4,  1;  liostarlicheru  21,  7,  2;  zu- 
sammen 18,  in  B  nur  Jientriskes  24,  9,  1.  Dieselbe  erscheinung  findet 
sich  auch  in  den  nächstliegenden  denkmälern  wieder,  z.  b.  hahtonter 
Ja.  Nyer.  174;  gahotagoter  174;  arhaugJiit  178;  helalmn  184;  hüi  193; 
kiJiahuhter  Jb.  343;  huJialdi 'Nyer.  203 ;  hahsala  Jb.  504;  huruuafani 
658;  Jiunpuakkhic  659;  hubarfalianü  930;  heimstrifi  109 ;  herda  Ed. 
Jb.  1129;  Jieimstrit  Ed.  Jb.  1180;  Airrer  Ed.  Jb.  1307;  Jierhaft,  helialto 
Je.  Nyer.  245;  liubüan  K.  55,  5;  hachustim  57,  8;  heikinin  112,  13; 
/»em  61,  31  usw.  (vgl.  auch  Weinhold  AG.  §  230).  —    Im  inlaut  fällt 


Einleitung.  19 

das  h  zwischen  vocalen  bisweilen  aus:  lioi  6,  4,  3;  lioiu  6,  3,  1;  viel- 
leicht haähui  16,  5,  2,  vgl.  oben  s.  14.  Vergleichen  lässt  sich  hiermit 
der  nicht  seltene  abfall  des  li  der  enduug  -liaft  in  deodrafte  6,  6,  2. 
10,  3,  1;  licJianaftemu  19,  9,  4;  triuafte  2,  8,  3-,  triuaftemu  3,  5,  2. 
Aehnlich  finden  sich  in  Ja.  memftota  Nyer.  183,  in  Jb.  pifolaan  631, 
in  Je.  hoiro  Nyer.  244  (2),  erlioit  251.  Umgekehrt  ist  hiatusfüllendes 
h  eingeschoben  in  JcafreJitoliem  1,  13,  3;  hohubü-  7,  11,  3;  apasfoJiem 
8,  5,  2,  vgl.  z.  b.  duruftigoJie  K.  88,  10;  traJitoliee  116,  3  etc.  Auch 
vor  ^  ist  h  ein  paar  mal  ausgefallen:  liotfas  1,  8,  3;  leotJcar  1,  9,  2; 
trutinan  7,  7,  4;  trutines  19,  7,  4.  Abgesehen  hiervon  finden  sich 
neben  der  gewöhnlichen  Schreibung  ht  noch  Mt,  das  oben  s.  13  bespro- 
chen ist,  cht  in  mächtiger  2,  5,  4  (vgl.  rachtomes  Je.  Nyer.  243.  257), 
/ic  in  arrihctit  5,  2,  4;  et  in  urtructe  4,  6,  1;  slectera  5,  3,  3;  slecter 
15,  3,  4;  kasclactot  21,  4,  2;  aber  7mc^  und  inhuct  gehören  wegen  got. 
gahugds  nicht  hierher.  --  Auslautend  finden  sich  neben  dem  gewöhn- 
lichen h  noch  ch  in  duruch  1,  10,  1.  6,  3,  2.  20,  8,  1.  21,  5,  3; 
hc  in  duruhc  7,  2,  3;  4,  4;  farlihc  8,  10,  1  und  c  in  noc  4,  1,  3;  4,  1. 
5,  1,  4  und  duruc  6,  2,  3. 

4.     Die  nasale. 

Ueber  n  ist  nur  wenig  zu  bemerken.  Dass  anlautendes  hn  zu 
n  geworden  ist,  ist  oben  s.  18  bemerkt.  Die  aus  m  geschwächten  n 
werden  unter  m  besprochen  werden.  Hier  registriere  ich  nur  den  aus- 
fall  des  n  vor  der  spirans  s  in  apastohem  8,  5,  2;  ast  10,  1,  3.  12,  3,  4. 
20,  6,  2;  usih  25,  7,  3,  denen  sich  fälle  wie  teilnuftK.  95,  5,  farnufst 
79,  7;  sikinuft  Jb.  1000;  auch  wol  jugiron  K.  45,  3;  iugoron  Otfr.  ü, 
14,  81  V  in  MüUenhoffs  sprachpr.  73  (vgl.  über  diese  form  meine  anmer- 
kung  zum  Tatian  s.  22)  und  kichudida  d.  h.  *Mchudida  Je.  Nyer.  253,  5 
zur  Seite  stellen.  Dagegen  hat  man  in  inpufan  25,  7,  4,  einagu  26,  5,  4, 
uuaffa  25,  6,  3  und  sigem  16,  1,  4  wol  nur  einfache  Schreibfehler 
anzunehmen  (doch  vgl.  Weinhold  AGr.  §  167.  200  und  I.  Harczyk  in 
Haupts  zs.  XVII,  79  f.),  die  vielleicht  durch  das  abkürzungszeichen 
veranlasst  wurden;  freilich  steht  diess  nur  einmal  in  seichä  1,  4,  4 
sicher  für  n  und  ist  sonst  überall  durch  m  aufzulösen.  -—  Assimilationen 
des  n  an  vorhergehendes  r  und  m  liegen  vor  in  hahandsterre  14,  2,  1 
neben  sterna  und  tagastern,  und  in  stimma,  stimmi  neben  einmaligem 

2* 


20  Einleitung. 

stimnu  7,  12,  3.     Schliesslich  fehlerhafte  m  für  n  in  solum  13,  3,  3; 
rihtem  3  pl.  13,  3,  4;  uunnigartum  21,  6,  4. 

Bezüglich  des  w  ist  über  den  an-  und  inlaut  nur  das  zu  bemer- 
ken, dass  Tor  f  es  einmal  in  nofnunfti  3,  5,  4  zu  ^  geschwächt  wird; 
in  chumft,  chumftig ,  siginumft,  siganmnftiliches  dagegen  bleibt  es  unan- 
getastet. Wichtiger  ist  das  verhalten  des  flexivischen  m  im  auslaut. 
In  betracht  kommen  hierbei  nur  die  1.  pers.  pl.  conj.  der  verba  und 
die  dative  plaralis,  da  die  formen  des  indicativs  mit  einziger  ausnähme 
von  pirum  1,  6,  1,  stets  auf  -mes  ausgehn  und  eine  erste  pers.  sg.  ind. 
nirgends  belegt  ist.  Für  den  conjunctiv  geben  die  hymnen  34  mal  die 
endung  -m,  wozu  noch  4  formen  auf  -e  (4,  6,  4.  8,  7,  4.  9,  4,  4. 
12,  1,  1)  kommen.  Nur  einmal  ist  Schwächung  zu  n  eingetreten,  uue- 
sen  2,  8,  3,  vielleicht  weil  ein  t  folgt.  —  Weiter  gegriffen  hat  die 
Schwächung  im  dativ  pluralis.  Als  gesammtsumme  ergibt  sich  56  mal 
(47  A  :  9  B)  ausgeschrieben  -m,  19  mal  (12  A  :  7  B)  abgekürztes  m 
(-e  etc.) ,  21  mal  (15  A  :  6  B)  -n.  Die  hauptmasse  der  geschwächten  for- 
men auf  -n  fällt  indess  auf  die  femininen  a- stamme  und  die  w- stamme. 
Denn  während  bei  der  starken  declination  mit  ausnähme  der  feminina 
auf  -a  den  65  m  nur  7  n  gegenüberstehen,  weist  jene  zweite  gruppe 
neben  10  m  schon  \i  n  auf.  Die  Schwächung  hat  also  bei  diesen, 
namentlich  wol  bei  den  n  -  stammen ,  wegen  der  vielen  hier  auf  -n  aus- 
gehenden casus  begonnen.  Ausserdem  ist  zu  beachten,  dass  verhält- 
nismässig B  reicher  an  n  ist  als  A,  namentlich  auch  in  der  ersten 
gruppe,  wie  folgende  tabelle  veranschaulicht: 


A 


m 

n 

m 

n 

I.  gruppe 

51 

2 

14 

5 

II.  gruppe 

8  : 

13 

2 

:  1 

B 


gesammt     59  :  15  16  :  6 

Diess  ergäbe ,  da  B  etwa  nur  Vs  <3ies  umfangs  von  A  hat ,  für  B 
verhältnismässig  30  n  gegen  die  16  n  von  A.  —  Einzelnes  folgt  bei 
der  flexion. 

5.    Die  alten  Spiranten. 

Für  w  gilt  im  silbenanlaute  des  hauptsache  nach  die  gewöhnliche 
Schreibung  uu,  das  auch  die  Vertretung  von  uw,  wu,  ja  iiwu  mit  über- 


Einleitung.  21 

nehmen  muss;  z.  b.  niuuer,  niuuan,  pliuue,  umbiuurft,  tmuparuun- 
tan,  uuasc,  uuafif,  uuoffe,  uuochru  (hierüber  vgl.  s.  12),  emi,  aruun; 
reuun,  tauum  usw.  Dreifaches  u  steht  nur  in  uuuastentemu  21,  3,  2 
und  inlautend  in  sesuuun  26,  8,  1.  Nicht  selten  aber  ist  eins  der  bei- 
den u  gespart:  unpauollaniu  8,  8,  3;  uis^anter  15,  5,  2;  uaro  21,  5,  1; 
inlautend  euigem  1,  13,  3,  pUuames  18,  2,  2;  geuimezse  19,  8,  2;  vgl. 
19,  6,  3.  Auch  für  diese  Schreibung  bieten  die  übrigen  Murbacher  und 
Keichenauer  denkmäler  zahlreichere  beispiele:  vgl.  firuicikem  Ja.  Nyer. 
182;  uigit  Je.  Nyer.  243,  uarhot  ib.  256;  plauas  Jb.  502;  uald  1209; 
uatage  Kd.  518;  uacJiar  537;  uaudhst  620;  furiuorfan  830;  firinuacha- 
rum  1322  usw.  —  Nach  consonanten,  d.  h.  cli,  q,  s,  t,  z  ist  10  mal 
uu,  18 mal  u  geschrieben;  die  belege  s.  im  index. 

Dasy  wird  im  anlaut  wie  gewöhnlich  durch  i,  in  giu  und  gelian 
durch  g  bezeichnet;  s.  den  index.  Inlautend  aber  hat  es  sich  nur  in 
saio  2,  1,  2;  uuastio  1,  3,  2;  prustio  24,  14,  1;  eliteo  4,  5,  3;  sifeo 
18,  1,  4.  25,  1,  3;  uueralteo  25%  1,  4  erhalten,  einmal  also  nach 
einem  vocal,  6 mal  nach  t,  wie  denn  überhaupt,  z.  b.  auch  in  der  Beue- 
dictinerregel ,  die  dentalen  das  j  nach  sich  am  längsten  zu  bewahren 
scheinen.  Im  übrigen  ist  es  fortgefallen  und  zwar  ohne  eine  spur 
zurückzulassen,  abgesehen  natürlich  von  seinen  einflüssen  auf  benach- 
barte vocale,  nach  consonantenverbindungen  (es  kommen  vor  ft;  ht;  It; 
mm;  nd,  nt,  ng,  nch,  rb;  rm,  rn,  rr,  rz;  sc,  ss,  st),  nach  den 
dauerlauten  s,  w,  m,  ch,  f,  s  und  den  erst  verhältnismässig  spät  aus 
Spiranten  zu  medien  übergetretenen  g,  d,  b  nach  langen  vocalen.^ 
Dagegen  hat  es  bei  den  verschlusslauten  und  l,  n,  r  Verschärfung  her- 
vorgerufen ,  die  ihren  ausdruck  gewöhnlich  durch  gemination  des  betref- 
fenden consonanten  findet.  Alte  h,  t,  p  nach  kurzem  vocal  bleiben 
darnach  bekanntlich  in  der  Verschiebung  um  eine  stufe  zurück  (doch 
vgl.  oben  unter  ch  und  ff),  h  und  g  nach  kurzem  vocal  werden  gemi- 
niert:  insueppe  15,  5,  4;  lucci  15,  3,  1;  4,  4;  Uchante  25,  5,  2;  ebenso 
das  ihnen  gleichstehende  t  z.  b.  in  antlutti ,  pitfan,  dritta ,  mitti, 
arrette,  zusammen  28 mal;  daneben  einfach  nur  pitames  2,  6,  4.  Bei  t 
ist  indes  gemination  auch  nach  langem  vocal  das  gewöhnlichere:  leit- 
tem  4,  6,  4;  lütten  5,  3,  1;  Jcaluttemes  7,  12,  3;  peittentemu  14,  2,  1; 


1)  Doch  vgl.  das  oben  s.  15  f.  über  kelaupan  bemerkte. 


22  Einleitung. 

lutte  25,  8,  3  neben  lutant  7,  7,  4;  leitem  8,  10,  2;  spreitemes  23,  2,  3. 
Bei  Z  hat  sich  die  gemination  nur  nach  kurzem  vocal  festgesetzt,  vgl. 
hella,  stilU,  uuillo,  nach  langem  vocal  ist,  in  heilant,  das  j  einfach 
ausgefallen.  Auch  ti  liebt  die  gemination  selbst  nacli  langem  vocal:  man 
vergleiche  neben  Mdenne,  cJmnni,  ininna,  minnon  und  den  flectierten 
Infinitiven  auch  unreinnen  5,  4,  3;  Jcasconnota  11,  3,  2;  sconniu  11,  3,  1; 
reinnenti  20,  5,  4;  reinnes  24,  6,  2;  Jcasconnot  26,  4,  3  gegenüber 
reinemu  13,  2,  2.  19,  9,  2;  Jcasiunes  etc.  15,  4,  4.  19,  9,  4.  20,  2,  2 
und  nach  tieftoniger  silbe  laugenente  25,  5,  4.  Ungefähr  das  gleiche 
gilt  auch  wieder  von  r.  Es  steht  purrenti  2,  2,  2;  Jceterran  24,  10,  3; 
spurrento  24,  14,  2;  erpurres  25,  1,  4;  terrennes  25,  3,  4;  /erro  25,  4,  1 
neben  weres  21,  1,  3  und  nach  langer  silbe  stiurre  3,  5,  1;  ßrru 
15,  1,  4,  suarrer  etc.  16,  3,  1;  6,  2.  20,  2,  3;  lufmarreru  19,  10,  4 
Jcafuarre  22,  3,  4  und  uuüsmarra  21,  3,  2  neben  fuarinti  4,  3,  4, 
fuaremes  24,  9,  4;  tiuremo  26,  9,  3  und  charcliare  1,  1,  3;  aZtore 
21,  2,  2;  miJieilara  22,  4,  4. 

IL  Flexion. 
A.    Substantiva. 

1.  a- stamme.  Die  masculina  und  neutra  der  einfachen  ,a- stamme 
weichen  in  nichts  von  der  gewöhnlichen  flexion  ab:  gen.  sg.  -es,  dat. 
-e,  instr.  -w  [aUimu,  mesu,  uuodiru)]  gen.  pl.  -o,  dat.  -um  10  mal, 
-ü  4 mal,  -un  2  mal  {scalchun,  pantirun),  endlich  -am  in  kaheissam 
5,  5,  3.  Von  den  bei  masc.  und  neutr.  verschiednen  casus  sind  zu 
bemerken  die  beiden  acc.  sg.  m.  Ädaman  und  Ghristan,  nom.  acc.  pl.  m. 
auf  -a  19 mal,  einmal  -o,  angilo  17,  3,  2;  von  neutris  der  acc.  pl. 
pentir,  dat.  pantirun. 

Von  va- stammen  sind  nur  die  gen.  sg.  sewwes,  palouues,  der 
dat.  reuue,  acc.  sg.  pl.  chnm  und  acc.  pl.  reuuir  belegt. 

Von  ja- stammen  kommen  vor  nom.  acc.  sg.  auf  -i,  7  masculine, 
18  neutrale;  gen.  sg.  n.  auf  -s  13 mal;  dat.  sg.  auf  -e  2  masc. ,4  ntr.; 
nom.  acc.  pl.  m.  unheüara,  uuizzinarra ,  ntr.  innodi,  richi,  hauuati, 
otmali;  dat.  pl.  n.  Jcauuatim  21,  1,  2  und  uuizzum  22,  3,  2;  chunnü 
7,  2,  4. 

Die  feminina  flectieren  folgendermassen :  nom,  acc.  sg.  -a  ohne 
ausnähme;  gen.  sg.  -a  17mal,  -o  in  tiurido  26,  6,  1,  -u  in  selu  16,  6,  3 ; 


Einleitung.  23 

dat.  sg.  -u  ITmal,  -a  in  tiurida  26,  10,  2?,  -o  in  chorungo  2,  10,  1; 
hellacruapo  21,  6,  2;  s^fmo  27,  2,  4;  nom.  acc.  pl.  -o:  hebo  6,  7,  3; 
manaliclio  15,  4,  4:].firino  20,  1,  4;  sw»2i(o  20,  5,  3.  23,  2,  4;  hiuual- 
tido  27,  2,  2;  gen.  pl.  -owo  6  mal,  dat.  pl.  -om  in  Jmsom  4,  4,  2; 
euuoni  7,  1,  3.  15,  1,  1;  stuntom  12,  1,  3;  hellom  24,  1,  1;  ruacJiö 
15,  1,  3;  -ow  in  stimmon  2,  6,  4  etc.;  stunton  9,  4,  1  etc.;  marcJwn 
13,  1,  2;  ruacJion  15,  3,  2;  cMauuon  22,  4,  3. 

2.  «- stamme.  Von  masculinis  kommen  ausser  nom.  acc.  sg.  vor 
5  dat.  sg.  auf  -e,  die  nom.  acc.  pl.  falli  und  suaJcangi,  und  die  dat.  pl. 

plastim,  laußim,  slegim,  imafüm. 

Von  femininis  sind  belegt  25  gen.  sg. ,  16  dat.  sg.,  20  nom.  acc. 
pl.,  sämmtlich  auf  -i;  die  gen.  pl.  prustio ,  ehteo ,  uueralteo,  ziteo,  end- 
lich die  dat.  pl.  lieMim,  Jiuctim,  inhuctim,  creftim,  siginunftim ;  fißus- 
Jieiti,  freliti ,  clirefU.  Schwächung  des  -m  zu  -n  ist  also  bei  den 
*- stammen  noch  nicht  eingetreten. 

3.  ^t- stamme.  Nur  wenige  alte  formen  sind  erhalten.-  es  finden 
sich  nom.  acc.  sg.  sun,  gen.  sg.  frido  8,  8,  1;  dat.  sg.  sune  neben 
suni  19,  12,  2  und  fuassiu  19,  2,  3,  schliesslich  der  acc.  pl.  fuassi. 
Von  femininis  ist  nur  der  gen.  sg.  (?)  henti  erhalten,  der  bereits  bei 
der  *  -  declination  mit  berechnet  ist. 

4.  7^ -stamme.  Die  masculina  bilden  den  nom.  sg.  wie  gewöhn- 
lich auf  -0,  gen.  dat.  sg.  auf  -in  zusammen  17 mal,  darunter  die  umge- 
lautete  form  henin  25,  6,  1;  acc.  sg.  auf  -un,  lihamun,  mamm,  namun, 
scimun,,  uunnigartun ,  doch  auch  egison;  nom.  acc.  pl.  -un  in  potun, 
1cio0un,  scJialcMlun ,  urclmndun  und  auf  -on  in  discon,  lihamon,  gen. 
pl.  auf  -ono  6 mal,  den  dat.  pl.  auf  -om,  potom  11,  2,  3.  13,  3,  2; 
scolom  24,  11,  3;  suerom  19,  4,  2  und  -on  in  poton  19,  7,  2;  seimotz 
2,  3,  2. 

An  formen  der  neutra  sind  belegt  nom.  sg.  herza,  dat.  sg.  her- 
ein, nom.  acc.  pl.  hermn,  oucun,  dat.  pl.  her^on. 

Bei  den  femininis  auf  -a  gilt  für  gen.  dat.  acc.  sg.  und  nom.  acc. 
pl.  durchgängig  die  endung  -un,  nur  einmal  weicht  der  acc.  sg.  sceiti- 
lon  2,  3,  3  ab.  Sonst  kommen  noch  vor  die  gen.  pl.  chiriehono,  mm- 
tono  und  die  dat.  pl.  liantheissom  3,  3,  1 ;  chuiienom  19,  6,  2  neben 
^lon  2,  3,  2;  uunton  19^  10,  1. 


24  Einleitung. 

Die  feminina  auf  -i  sind,  abgesehen  vom  dat.  pl.  (gen.  pl.  kom- 
men nicht  vor)  indeclinabel  und  haben  stets  -i,  nie  -in;  jedoch  im  dat. 
pl.  die  flectierten  formen  finstrinum  14,  2,  3;  mendinum  15,  3,  2;  hoM- 
num  17,  2,  4. 

5.  Die  übrigen  consonantischen  stamme  bieten  wenig  bemerkens- 
wertes. Von  stammen  auf  -r  kommt  vor  fater,  auf  -nt  fiant,  heilant, 
lielfant,  sigufaginont ,  sceffant,  von  femininis  auf  -t  nur  nalit.  Die  ein- 
zelnen formen  sind  im  index  verzeichnet. 

B.    Adjectiva  und  participia. 

Die  a-  und  ;«- stamme  unterscheiden  sich  nur  in  der  unflectier- 
ten  form ,  die  bei  letztern  wie  bei  den  entsprechenden  Substantiven  stets 
auf  -i  ausgeht.  Kücksichtlich  der  uuflectierten  form  bemerke  ich  vor- 
aus, dass  dieselbe  bei  den  participien  weit  stärker  hervortritt  als  bei 
den  adjectiven.  Denn  während  bei  den  adjectiven  die  uuflectierten  for- 
men sich  zu  den  stark  und  schwach  flectierten  des  nom.  sg.  verhalten, 
wie  35  :  55  :  23,  so  gestaltet  sich  diese  verhältnisreihe  für  die  parti- 
cipien um  zu  66  :  28  :  5;  namentlich  die  schwache  declination  tritt 
also  bei  den  participien  sehr  zurück.  Bei  den  adjectiven  hat  sich  die 
unflectierte  form  am  ausgedehntesten  im  neutrum  erhalten,  nämlich 
15  mal  neben  11  stark  flectierten,  während  die  betreffenden  verhältnis- 
zahlen für  masc.  und  fem.  12  :  36  und  8  :  19  sind. 

Was  die  flectierten  formen  angeht,  so  sind  deren  endungen  fol- 
gende : 


masc. 

fem. 

ntr. 

sg.  nom. 

er 

iu 

az 

gen. 

es 

era 

es 

dat. 

emu 

eru 

emu 

acc. 

an 

a 

az 

pl.  nom.  acc. 

e 

0 

iu 

gen. 

ero 

dat. 

em 

Ausnahmen  hiervon  sind  nur  nom.  sg.  f.  einu  10,  4,  3;  gen.  sg.  f. 
thineru  24,  2,  3;  dat.  sg.  m.  n.  Uitremo  2,  10,  3;  lumlemo  10,  3,  4; 
nahtlichemo  24,  12,  1;  heriUemo  27,  7,  1;  singantemo  25,  4,  4;  6,  1. 
tiuremo  27,  9,  3;  umJiemo  24,  16,  4.  25*,  1,  3  und  apansfigamu  3,  4,  2; 


Einleitung.    .  25 

Jcedelifamu  24,  5,  4  (vgl.  auch  desamu  9,  4,  1.  15,  3,  4.  21,  7,  2; 
desamo  16,  6,  2)  und  ganz  vereinzelt  ubaruunnomo  27,  7,  1  gegenüber 
etwa  55  -emu;  dat.  sg.  f.  ostarlichero  19,  9,  1;  eochalichera  10,  4,  3; 
acc.  pl.  m.  dina  14,  3,  2.  16,  5,  3;  acc.  pl.  n.  dinu  5,  3,  1;  gen.  pl. 
JcalauUgeni  8,  3,  1 ;  uuiheru  23,  2,  1;  dat.  pl.  halaubigen  12,  2,  1; 
unkalaupigen  20,  2,  1;  quhedenten  23,  1,  2;  pisUften  25,  6,  4. 

Die  schwache  declination  der  adjectiva  weicht  nicht  von  der  der 
substantiva  ab :  es  sind  indes  bei  weitem  nicht  alle  casusformen  belegt. 
Ich  bemerke  hier  nur  den  dat.  pl.  eriston  8,  1,  2  der  Schwächung  wegen. 

Die  pronominalformen  siehe  im  index. 

C.    Verlbum. 

Der  Infinitiv  der  starken  verba  hat  unflectiert  stets  die  endung 
-an  bewahrt,  in  der  flexion  erscheint  einpial  Jcasehenne  19,  6,  4  neben 
3  maligem  -anne{s).  Auch  im  part.  präs.  hat  sich  das  a  der  endung 
gröstenteils  noch  ungeschwächt  erhalten,  ich  zählte  etwa  40  -anti  etc. 
gegen  4  -enü,  chuementemu  1,  10,  3;  stredentemu  12,  1,  2;  quhedenten 
23,  1,  2;  Jcepenter  24,  15,  2;  in  allen  vier  fällen  weist  hier  wie  oben 
beim  inf.  die  Stammsilbe  ebenfalls  e  auf.  Weiter  fortgeschritten  ist  die 
Schwächung  bei  den  verbis  auf  -jan.  Hier  finden  sich  dulten,  lütten, 
terrennes  neben  ferscurgan,  Jceterran,  pittanne,  helaupanne,  arlosanne, 
die  volleren  formen  auffallenderweise  ausser  pittanne  alle  in  B,  das 
doch  sonst  jüngere  sprachformen  zu  zeigen  pflegt  als  A.  Im  part.  präs. 
dagegen  finden  wir  diesem  angedeuteten  Verhältnis  ferner  entsprechend 
10  -anti,  11  -enti  in  A,  4  -anti,  5  -enti  in  B;  dazu  kommt  dann 
noch  fuarinti  4,  3,  4,  vgl.  z.  b.  meszinti  K.  40,  6;  mendinti  Je.  Nyer. 
242,  teilinti  ib.  243,  smelsinti  Ed.  Jb.  685.  Inder  3  pl.  ind.  präs.  steht 
noch  ausnahmslos  -ant,  auch  bei  schwachen  verbis:  cJmssant,  lutant, 
pisismnt;  dagegen  hat  in  der  1  pl.  ind.  präs.  das  e  schon  stark  um 
sich  gegriffen.  B  hat  nur  -emes,  4 mal  bei  starken,  5 mal  bei  schwa- 
chen verbis;  A  von  starken  verbis  5 mal  -ames,  einmal  -emes,  farlas- 
zemes  2,  9,  4,  von  schwachen  6  mal  -ames  in  pittames,  6  mal  -emes. 
Das  -an  des  part.  prät.  der  starken  verba  bleibt  meist  unversehrt; 
nur  hanozseniu  20,  8,  3;  ungimezenera  27,  5,  3  haben  das  a  zu  e 
geschwächt,  und  in  ubaruunnomo  27,  7,  1  scheint  das  a  ganz  unter- 
drückt zu  sein. 


26 


Einleitung. 


Die  bildung  der  präterita  im  starken  verbum  bietet  nichts  auf- 
fallendes; von  reduplicierenden  kommt  nur  änfingi  26,  6,  3  vor.  Von 
kurzsilbigen  verbis  auf  -jan  findet  sich  nur  die  eine  präteritalform 
hastuditos  5,  1,  4,  Die  langsilbigen  syncopieren  stets  das  i:  uuanta; 
erchauftos,  eruuaJitos;  hisuaMa,  arlosfe  (?);  ercJiauftis;  Jcarihti.  Im 
part.  prät.  ist  in  der  unflectierten  form  nur  einmal  in  Msalt  2,  8,  2 
Verkürzung  eingetreten;  sonst  steht  -it,  z.  b.  Jciselit  22,  4,  1;  hateilü 
erfulUf,  hizerrit,  ungaimemmit ,  calaupit,  kaleitit,  archaufit,  Mskentit; 
harostit:  in  den  flectierten  casusformen  aber  stehen  durchaus  die  for- 
men ohne  i,  von  denen  ich  die  mit  rückumlaut  —  und  dieser  tritt 
stets  ein  —  gebildeten  formen  folgen  lasse:  pidahte,  arcJiantemu ,  arlasc- 
tiu,  arratte,  Tiasuarstem,  eruuahter. 

Im  übrigen  wird  für  die  flexion  im  einzelnen  folgende  Übersichts- 
tabelle der  belegten  formen  genügen: 


-an 

-jan 

-en 

-on 

präs.  inä.  sg.  2. 

is 

is 

3. 

it 

it 

et 

ot 

pl  1. 

ames,  emes 

emes,  ames 

emes 

omes 

3. 

ant 

ant 

ent 

ont 

conj.  sing.  2. 

es 

es 

oes 

3. 

e 

e 

ee 

oe 

pl  1. 

em 

em 

eem 

o(h)em 

3. 

en 

en 

een 

oen 

imp.  sg. 

— 

i 

0 

prät.  ind.  sg.  1. 

— 

ta 

2. 

-i 

(i)tos 

etos 

otos 

3. 

— 

ta 

eta 

ota 

pl.  1. 

[tojmes 

.  .  . 

3. 

un 

.  . . 

. .  . 

oton 

conj.  sg.  2. 

is 

tis 

otis 

3. 

ti 

Ausnahmen  hiervon  sind  nur  die  1.  pl.  conj.  uuesen  2,  8,  3,  die 
3.  pl.  conj.  cahaltan  17,  3,  3,  wenn  sie  nicht  wie  faran  19,  8,  3  für 
eine  indicativform  verschrieben  ist,  endlich  die  3.  sg.  ind.  arloste  10,  3,  4. 

Die  unregelmässigen  formen  der  verba  pringan,  eigan,  magan, 
uuiszan;  han,  stan;  tuan,  tmesan,  die  hier  nicht  mit  berücksichtigt 
wurden,  s.  im  index. 


HYMNEN. 


Mediae  noctis  tempore 
prophetica  uox  admonet: 
dicaniMs  laudes  domino 
patri  semper  ac  filio, 

Sancfo  quoque  spmM; 
perfecta  enim  trinitas 
uniusqMß  substanti^ 
laudanda  nohzs  semper  est. 

Terrorem  tempus  hoc  habet, 
quo  cum  uastator  angelus 
egypto  mortes  intulit, 
deleuit  primogenita. 

Haec  hora  iustis  salus  est, 
quos  ibidem  tunc  angelus 
ausus  punire  non  erat 
Signum  formidans  sanguinis. 

Egyptus  flebat  iorüter 
natorwm  dira  funera, 


Mittera  nahti  zite 
uuizaclichiu  stimma  manot 
chuuedem  lop  truh[ti]ne 
fa[te]re  simbulum  ioh  sune 

uuihemu  ouh  atume 
duruhnohtiu  ka[uuis]so  driunissa 
ioh  dera  einun  capurti 
za  lobone  uns  simbulum  ist 

egison  zit  daz  hebit 
demu  do  uuastio  poto  chundo 
eg)T)te  toda  ana  prahta 
farcneit  eristporaniu 

disiu  uuila  stunta  rehtem  heili  ist 
dea  dare  do  poto 

katurstic  sclahan  uuizzinon  ni   uuas 
zeicha»  fuiihtanti  pluates 

[egypt     uuafjta     [starchli]cho 
chindo  chrimmiu  reuuir 


Uehersehrift  INCIPIUNT  HTMNI  CANENDAE  PER  CIECULU  ANNI  |  HYM 
AD  NOCT  DOMINICIS  DIEBUS. 

I.  Daniel  1,  42.   4,  26.     Morel  no.  35,  b.  3,  3  äeleuit  mit  rasur  aus  & 

corrigiert. 


1,  4.  2,  4  simbulü  4,  3  sclahan  J.  Grimm]  sclal  chan,  das  zweite  1  auf 
rasur,  das  erste  wie  es  scheint  erst  nachträglich  zwischengeschrieben.  4,  4  zeichä 
5,  1  egypt  ergänzt  nach  1,  3,  2;  uuafta  statt  des  von  J.  Grimm  vorgeschlagenen 
uueinota,  das  in  unserem  denJcmal  nicht  vorTcommt,  nach  uuofte  fletu  25,  7,  4; 
uuafit  ululat  19,  1,  4;  starchlicho  (/.  Grimm)  nach  starchisto  fortissimus  19,  2,  1 
{auch  starcho  würde  genügen). 


30 


Hymnen  I,  5 — 10. 


solus  gaudebat  israhel 
agni  protectus  sanguine. 

Nos  Tiero  israhe]  snmus; 
laetemur  in  te,  domme, 
hostem  spernentes  et  malum, 
Christi  defensi  sanguine. 

Ipsum  profecto  tempus  es^ 
quo  uoce  euangelica 
uenturus  sponsus  creditwr, 
regni  c^lestis  conditor. 

Occurrunt  mnctq  uirgines 
obuiam  tunc  aduentui, 
gestautes  ciaras  lampadas, 
magno  l^tantes  gaudio. 

Stult^  uero  remanent 
qu^  extinctas  habeut  lampadas, 
frustra  pulsantes  ianuam 
clausa  iam  regni  regia. 

(123*)  Peruigilemus  subrie 
gestantes  mentes  spleudidas, 
aduenienti  ut  ihesu 
digni  occurramus  obuiam. 


[ei]no     [mand]ta     [israbel] 
[lamjbes  [kascirm]ter  [plua]te 

6  uuir  auur  israbel  liut  pirum 
frauuoem  in  dir  trubtin 
fiant  farmanente  inti  ubil 
cbristes  kascirmte  pluate 

7  selbaz  kiuuisso  zit  ist 
demu  stimmi  euangelisceru 
cbumftiger  prutigomo  calaupit  ist 
ribces  bimilisces  felabo  scbeffo 

8  iukagan  louffant  uuibo  magadi 
cagan  denne  cbumfti 
tragante  heitariu  liotfaz 
mibileru  froonte  mendi 

9  tulisco  auur  pilibant 

deo  arlasctiu  eigun  leotkar 
aruuu  cblochonte  turi 
pilobaneru  giu  ricbes  turi  portun 

10   (123^)  durucb  uuacbeem  triulicbo 
tragante  muat  heitariu 
chuementemu  daz  heilante 
uuirdige  kakan  lauffem  kagani 


6^  4  xpi,  und  so  stets  abgekürzt  xps,  xpö,  xpm,  für  Christus  usiv. 
aduenienti  mit  rasur  aus  em. 


10,  4 


5,  3  mandta  habe  ich  statt  Hickes'  {d.  h.  Junius')  mendota,  das  ahd.  nicht 
belegt  ist,  wegen  niendi  gaudio  1,8,4  etc.  gesetzt;  J.  Grimm  vermutete  frauuota 
oder  faginöta,  deren  bedeutung  jedoch  iveniger  passt;  s.  frauuon  und  sigufaginön 
im  index.  5,  4  kascirmter  {J.  Grimm)  nach  21,  3,  1.  7,  2  euan  :  gelisceru, 
ein  1  und  über  dem  n  ge  ausradiert.  7,  3  chüftiger  8,  4  froonte,  das  ziveite  o 
fast  ganz  abgerieben.  9,  3  cblochonte  G'\  hlochonte  10,  1  triulicho  braucht  wol 
nicht  verändert  zu  werden.  J.  Grimm  wollte  statt  dessen  truclicho  oder  truhlicho 
setzen,  ivegen  urtruhlicho  sobrie  3,  6,  3,  urtructe  sobrii  4,  6,  1,  urtrhuhtidu  sobrie- 
tate  18,  3,  3;  doch  vgl.  oben  s.  13. 


Hymnen  I,  11—11,  3. 


31 


Noctisque  medi^  tempore 
paulus  quoque  et  sileas 
Christum  uincti  in  carcere 
conlaudantes  soluti  sunt. 

Nobis  hie  mundus  carcer  est. 
te  laudamus,  christe  deusy 
solue  uincla  peccatorum 
in  te,  christe,  credentium. 

Dignos  nos  fac,  rex  agie, 
uenturi  regni  gloria, 
^ternis  ut  mereamur 
te  laudibus  cowcinere. 


Bens,  qui  c^li  lumen  es 
satorque  lucis,  qui  polum 
paterno  fultum  brachio 
pr^clara  pandis  dextera. 

Aurora  Stellas  iam  tegit 
rubrum  sustollens  gurgitem, 
humectis  na»^que  flatibus 
terram  babtizans  roribws. 

Currus  iam  poscit  fosforus 

radiis  rotisque  flammeis, 

quod  cell  scandens  (123**)  uerticem 

profectus  moram  nesciens. 


11  ich  dera  naht  mittera  zite 
paul  auh  inti  sileas 

Christ  kabuntane  in  charchare 
samant  lobonte  inpuntan  uurtun 

12  uns  deisu  uueralt  charchari  ist 
dih  lobomes  Christ  cot 
intpiüt  pentir  suntono 

in  dih  Christ  kalaupantero 

13  uuirdige  unsih  tua  chuninc  uuiho 
chumftiges  riches  tiurida 
euigem  daz  kafrehtohem 

dih  lobum  saman  singan 


IL 

1 


cot  du  der  himiles  leoht  pist 
saio  ich  leohtes  der  himil 
faterlichemu  arspriuztan  arme 
duruhheitareru  spreitis  inluchis   ze- 
sauun 

tagarod  sterna  giu  dechit 
rotan  uf  purrenti  uuak 
fuhtem  kauuisso  plastim 
erda  taufanter  tauum 

reita  giu  fergot  tagastern 

scimon  speichon  radum  ioh  lauginem 

daz  himiles  chlimbanter  (123'')  scei- 

tilon 
dera  uerti  tuualun  ni  uuizzanter 


12,  3  uincula  13,  1  nos  in  feiner  Schrift  zioischen  dignos  und  fac  nach- 
getragen, n.  Daniel  1,  66.  4,  29;  nur  in  0  erhalten.  2,  4  babtizans  auf 
rasur.        3,  3  c§lis  candens  \\  dens  übergeschrieben  mit  feiner  schrift. 


11,  2  pa:ul,  1  ausradiert.  11,  3  crist  charchare  auf  rasu/r;  loahr schein- 
lich stand  vorher  charchre  12,  1  charchari;  es  scheint  zioischen  dem  r  und  c 
der  senkrechte  zug  eines  k  ausradiert  zu  sein.  11,  1,  2  saio:  ,  h  radiert  1,  4 
duruh-;  das  erste  u  ist  durch  einen  fleck  undeutlich  geworden  und  daher  ein  zwei- 
tes darübergesetzt. 


32 


Hymnen  11,  4—10. 


lam  noctis  umbra  linquitur, 
polum  caligo  deserit, 
tipusqwe  christi  lucifer 
diem  sopitum  suscitans. 

Dies  dierum  aius  es 
lucisqwe  luinen  ipse  es, 
unum  potens  per  omnia, 
potens  in  unum  trinitas. 

Te  nunc,  saluator,  quesumus 
ühique  genu  flectimus, 
patrem  cum  sancto  sp^V^;fu 
totis  rogamus  uocibus. 

Pater,  qui  c^los  contenis, 
cantemus  nunc  noraen  tuum; 
adueniat  regnum  tnnm 
fiatq«<e  uoluntas  tua. 

Hqc  inquam  uoluntas  tua 
nobis  agenda  traditur^ 
simus  fideles  sinrüü 
casto  manentes  corpore. 

Panem  nostrum  cottidie 
de  te  edendum  tribue, 
remitte  nobis  debita 
ut  nos  nostris  remittimus. 

Temptatione  subdola 
induci  nos  ne  siueris, 
sed  puro  corde  supplices 
tu  nos  a  malo  libera. 


4  giu  dera  naht  scato  farlazzan  ist 
himil  tunchchali  farlazzit 
pauchan  ioh  christes  tagastern 
tac  slafragan  uuechenter 

5  tac  tago  uuiher  bist 
leohtes  ioh  leoht  selbe  bist 
ein  maganti  ubar  al 

machtiger  [ma]gantiu  in  ein  driunissa 

6  dih  nu  heilant  pittames 
dir  ioh  chniu  piugames 
fateran  mit  uuihemu  keiste 
allem  pitames  stimmen 

7  fater  du  der  himila  inthebis 
singem  nu  namun  dinan 

az  quheme  richi  dinaz 
uuerde  ioh  uuillo  din 

8  deser  quuhad  uuillo  diner 
uns  za  tuanne  kasalt  ist 

uuesen  triuafte  ka[lau]bige  atume 
kadiganemu  uuesante  lichamin 

9  prot  unseraz  tagauuizzi 
fona  dir  za  ezzanne  kip 
farlaz  uns  sculdi 

eo  so  uuir  unserem  farlazzemes 

10    chorungo  pisuuicchilineru 
in  caleitit  unsih  ni  lazzes 
uzzan  lutremo  herein  pittente 
du  unsihc  fona  ubile  arlosi 


7,  2  nomen  und  darüber  namun  auf  rasur. 


1  inquem        10,  2  sineris 


5,  2   seZbo   auf  rasur.  5,  6  mächtiger,   in  ein,    dazu  am  rande    .gan- 

tiu  6,  4  alle  7,  2  na«?.«w  auf  rasur,  s.  oben.  8,  1  quuahd  8,  2  tuuanne; 
s.  4,  5,  1.  8,  3  triuafte  9,  1  unseraz  auf  rasur.  10,  3  uzan  J.  Grimm] 
unzan. 


Hymnen  HI,  1—7. 


33 


Splendor  patern^  glori^, 
de  luce  lucem  proferens, 
lux  lucis  et  fons  luminis, 
dies  dierum  inluminans, 

UerusqMe  sol  inlabere, 
micans  nitore  perpeti, 
iiibarqwe  sancü  Spiritus 
infunde  uosfris  sensibws. 

(124'')  Uotis  uocemMs  et  patre»«, 
patrem  perennis  glori^, 
patrem  potentis  gfati^, 
culpam  religet  lubricam. 

Informet  actus  strinuos, 
dentem  retundet  inuidi, 
casus  secundet  asperos, 
donet  gerendi  gratiam. 

Meutern  gubernet  et  regat 
casto  fideli  corpore, 
fides  calore  ferueat, 
fraudis  uenena  nesciat. 

ChristusqMß  nobis  sit  cybus 
potusqwe  uoster  sit  fides; 
l^ti  bibamus  subri^ 
ebri^tatem  sp^Wi^MS. 

Laetus  dies  hie  transeat, 
podor  sit  ut  diluculo, 
fides  uelut  meridies, 
^crepusculum  mens  nesciat. 


m. 

1  schimo  faterlicber  tiurida 

fona  leohte  leoht  fram  pringanter 
leolit  leohtes  inti  prun[n]o  leolites 
tak  tago  leobtanter 

2  uuarbaft  ioh  sunna  in  slifanne 
scinanter  scimin  clizze  emazzigemu 
ioh  heitarnissa  uuihes  atumes 

in  giuz  unserem  inhuctim 

3  (124*)  hantheizzom  namoem  inti  fate- 
fateran  euuigera  tiurida  ^^^ 
fateran  mahtigera  hensti 

sunta  kapinte  sleflfara 

4  kascafoe  katati  kambaro 

zan  uuidar  pliuue  apanstigamu 
falli  kapruche  sarf^ 
gebe  tragannes  anst  ' 

5  muat  stiurre  inti  rihte 
kadiganemu  triuaftemu  lihamin 
kalauba  hizzu  strede 
notnunfti  heitar  ni  uuizzi 

6  Christ  ioh  uns  si  muas 
lid  ioh  unser  si  kalauba 
free  trinchem  urtruhlicho 
trunchali  atumes  keistes 

7  frauuer  tak  deser  duruh  fare 
kadigani  si  eo  so  frua  in  morgan 
kalauba  eo  so  mitti  tak 
dhemar  muat  ni  uuizzi 


m.  Daniel  1,  24.    Mone  1,  373.        2,  4  infun  :  e 


4  ebri^tatem 


ni,  1,  3  pruno  2,  1  ins.  lifanne  2,  2  scimin  J.  Grimm]  scimun  clizze 
stellt  unter  dem  lat.  worte.  3,  1  namoem ,  das  o  auf  rasur,  das  e  aus  o  corri- 
giert.        6,  3  urfruhlicho  auf  rasur.        7,  2  fruo  corrigiert  in  a. 

E.  Sie  vors,    Murbacher  hymnen.  3 


34 


Hymnen  III,  8 -IV,  5. 


Aurora  cursus  prouehit, 
aurora  totos  protegat, 
in  patre  totus  filius 
et  totus  in  uerbo  pater. 


Aeterno  lucis  conditor, 
lux  ipse  totus  et  dies, 
noctem  nee  ullam  sentiens, 
natura  lucis  perpete. 

lam  cedet  pallens  proximo 
diei  nox  aduentui, 
obtundens  lumen  siderum 
adest  et  clarus  lucifer. 

lam  Strato  l^ti  surgimus 
grates  canentes  et  tuos, 
quod  cecam  noctem  uicerit 
reuectans  rursus  sol  diem. 

(124^)  Te  nunc  nee  carnis  gaudia 

blandis  subrepant  estibus, 

dolis  nee  cedat  seculi 

mens  nostra,  sancte,  qa^snmus. 

Jism  nee  rixa  prouocet, 
gulam  nee  uenter  incitet, 


8    tagarod  lauft  fram  fuarit 
tagarod  alle  scirme 
in  fatere  aller  sun 
inti  aller  in  uuorte  fater 

IV. 

1  euuiges  leobtes  sceffento 
leoht  er  selbo  aller  inti  tak 
naht  noc  einiga  intfindanter 
kapurt  leobtes  emazziges 

2  giu  intlazit  pleichenti  nabemu 
tage  naht  chumfti 

kagan  pliuuanti  leoht  himilzeicbano 
az  ist  inti  heitarer  tagastern 

3  giu  stroe  frauue  arstames 
dancba  singante  inti  dine 
daz  plinta  naht  karihti 

auuar  traganti  uuidar  fuarinti  auur 
sunna  tak 

4  (124'')  dich  nu  noc  fleisges  mendi 
seichtem  untar  sliufen  hizzom 
fizusheitim  nob  benge  uueralta 
muat  unser  uuibo  pittames 

5  kapulubt  noc  paga  kakruazze 
kitagi  noh  uuamba  kaanazze 


8,  2  totus        IV.  Daniel  1,  39.    4,  29.        4,  3  cedant       4,  4  sca 


8,  1  fräfuarit  IV,  1,  3  eim^a  auf  rasur.  3,  4  x  auuartraganti,  dazu 
X  uuidarfuarinti  am  rande.  4,  2  sclehte  4,  3  fizusheiti  J.  Grimm,  schreibt 
uueralti;  vielleicht  aber  fasste  der  Übersetzer  seculi  als  nom.  pl.  auf  und  gehrauchte 
uueralt  als  masc.  wie  Hei.  5624  obar  tbesan  uuerold  alla[ii] ;  5631  obar  thesan  uui- 
dun  uueruld;  Alfreds  Metra  10,  70  gif  bine  gegripan  mot  se  eca  deäd  äfter  pissum 
worulde.  An  einen  nach  analogie  der  a  -  stamme  gebildeten  nom.  pl.  fem.  darf  nicht 
gedacht  werden,  da  dieser  uueralto  zu  lauten  hätte,  tcie  kebo  6,  7,  3;  firino  20,  1,  4j 
sunto  20,  5,  3.   23,  2,  4;  kiuualtido  26,  2,  2  zeigen.        5,  1  kakruuazze;  s.  2,  8,  2. 


Hymnen  IV,  5— V,  5. 


35 


opum  peruertat  nee  famis, 
turpis  nee  luxus  oceupet. 

Sed  firma  ment^  subrii 
casto  manentes  corpore 
totum  fidele  spwztn 
Christo  ducamus  hunc  diem. 


ehteo  pisturze  noh  hungar 
unchusger  noc  flusc  pifahe 

uzzan  festemu  muate  urtructe 
cadiganemu  uuesante  Kbamin 
allan  kalaubigemu  atume 
christe  leittem  desan  tak 


Fulgentis  auctor  aetheris, 
qui  lunar*  lumen  noctibus, 
solem  dierum  cursibus 
certo  fundasti  tramite. 

Nox  atra  iaw  depellitur, 
mundi  nitor  renascitur, 
nouusqwe  ia,m  menüs  uigor 
dulces  in  actos  eregit. 

Landes  sonare  iaw  tnas 
dies  relatus  admonet, 
uultusqMß  cQli  blandior 
nostra  serenat  pectora. 

Uitemus  omne  lubricum, 
declinet  praua  ST^zritus] 
uitam  facta  non  inquinent, 
linguam  culpa  non  inplicet. 

Sed  sol  diem  dum  conficit, 
fides  profunda  ferueat, 
spes  ad  promissa  prouocet, 
Christo  cowiungat  Caritas. 


scinantes  ortfrumo  himiles 
du  der  manun  leobt  nahtim 
sunnun  tago  lauftim 
kauuissemu  kastuditos  fade 

naht  suarziu  giu  fartripan  ist  uuirdit 
uueralti  sconi  cliz  itporan  uuirdit 
niuuer  ioh  giu  muates  uuahsamo 
suazze  in  tati  arrihctit 

lop  lütten  giu  dinu 
tak  auur  pru[n]ganer  motit 
antluzz[i]  ioh  himiles  slectera 
unsaro  heitarit  prusti 

midem  eogalicha  sieffari 
kanige  abahiu  atum  keist 
lip  kitati  ni  unreinnen 
zunga  sunta  ni  in  kifalde 

uzzan  sunna  tak  denne  kituat 
kilauba  tiufiu  strede 
uuan  za  kaheizzam  cacruaze 
criste  kafuage  minna 


5,  4  turpis  aus  h  mit  raswr  eorrigiert.       V.  Daniel  1,  43.  4,  15.       2,  3  q; 
mit  feiner  schrift  nachgetragen.  3,  4   serenai  mit  feiner  Schrift  nachgetragen. 

4,  1  lubricum  auf  rasur.       4,  3  facta        4,  4  culpa 


6,  4   leitte  V,  3,  2   pruganer      J,  Grimm  änderte  ohne   not  motit  in 

manot;  mötan  ist  got.  maudjan,  gamaudjan  vnofitfj.vriay.tir,  arufUfivriGXEtv.        3,  3 
antluzz        4,  2  atü        4,  4  sxmgsi  auf  rasur,  das  g  für  z. 


36 

Bens  aeterne  luminis, 
candor  inenarrabilis, 
uenturus  diei  iudex, 
qwi  menüs  occulta  uides; 

Tu  regnuw  CQloru»^  tenes 
et  totus  in  uerbo  tu  es, 
^er  filium  cuncta  regis, 
mncü  spmi^MS  fons  es. 

(125*)  TriQum  nomen,  alta 
unum  per  omnia  potens, 
mirwnque  iier  signuwi  crucis 
tu  rector  inmense  lucis. 

Tu  mundi  constitutor  es, 
tu  septimo  throno  sedes, 
iudex  ex  alto  humilis 
uenisti  pati  pro  nobis. 

Tu  sabaoth  ommipotens, 
osanna  smnmi  culminis, 
tibi  laus  est  mirabilis, 
tu  rex  primus  anastasis. 

Tu  fidei  auditor  es 
et  humiles  tu  respicis, 
tibi  alte  sedis  thronus 
ühique  diuinus  est  honor. 

Christo  aeternoque  deo 
patri  cum  sancto  s^intn 


Hymnen  VI,  1  —  7. 

VI. 

1  cot  euuiges  leohtes 
sconi  unrachaft 
chumftiger  tages  suanari 

du  der  muates  tauganiu  kasibis 

2  du  ricM  bindlo  hebis 

inti  aller  in  uuorte  du  bist 
duruc  sun  alliu  rüitis 
uuihes  atumes  prunno  pist 

fides,        3    (125")  drisgi  namo  hoiu  kalauba 
ein  über  duruch  alliu  mahtiger 
uuntar  ich  duruh  zeichan  crucez 
du  ribto  unmezziges  leohtes 

4  du  uueralti  kasezzento  pist 
du  sipuntin  anasedale  sizzis 
suanari  fona  hoi  nidares 
chuami  dulten  pi  unsihc 

5  du  herro  almahtigo 
kahalt  oponontiges  firstes 
dir  lop  ist  uuntarlih 

du  chuninc  eristo  urristi 

6  du  dera  calauba  helfant  pist    ' 
inti  deodrafte  du  sihis 

dir  hohes  sezzes  anasidili 
dir  ioh  kotcund  ist  hera 

7  cr[is]te  euuigemu  ioh  [co]te 
[fate]re  mit  [uuihe]mu  atume 


VI.  Daniel  1,  68.  4,  29.  2,  3  regis  Mein  übergesehrieben.  3,  1  t :  rinum, 
u  ausradiert.  3,  4  rectortor  auf  rasur.  4,  1  constitor  5,  3  e  klein  über- 
geschrieben. 6,  1  auditor  die  hss.;  der  Übersetzer  dachte  an  adiutor.  6,  4  dim- 
nus  auf  rasur;  diuus?  oder  besser  mit  der  hs.  des  Thomasius  que  zu  streichen? 


VI,  2,  4  pruno  3,  2  duruch  steht  über  über  4,  2  sinpuntin  anasedale? 
5,  3  bop  est  6,  1  pist  mit  rasur  aus  b  corrigiert.  7,  2  atumes,  das  t  imd 
der  erste  zug  des  u  auf  rasur. 


Hymnen  Vn,  1- 


37 


uite  soluamus  munera 
a  s^culis  in  secula. 


Chi'iste  c^li  domine, 
mundi  saluator  maxiin  e, 
qui  nos  crucis  munere 
mortis  soluisti  legibus. 

Te  nunc  orantes  poscimws  : 
tua  conserues  munera, 
qaq  per  legem  catholicaw 
cunctis  donasti  gentib«^«. 

Tu  uerbum  patris  aeterni 
ore  diuino  editus, 
äeus  ex  deo  subsistens, 
unigenitus  filius. 

Te  uniuersa  creatura 
mundi  fatetur  domimcm, 
iusso  patris  inchoata, 
tuis  perfecta  uiribus. 

Tibi  omnes  angeli 
cQlestem  prestant  gloriaw, 
te  Chorus  archangelorum 
diuinis  laudant  uocib^s. 

(125")  Te  multitudo  seniorum, 
bis  duodenus  numerus, 
odoramentis  plenas  gestant 
suplex  adorant  patheras. 


libes  keltem  kebo 

f[ona  uueral]tim  [in  uuejralti 

vn. 

1  crist  hi[mi]les  t[ruh]tin 
uueralti  heilant  meiste 
der  unsih  crucez  cifti 
todes  intpunti  euuom 

2  dih  nu  petonte  pittemes 
dino  kihaltes  gifti 

deo  duruhc  euua  allicha 
allem  kapi  chunnuw 

3  du  uuort  fateres  euuiges 
munde  kotcunddemu  ka[po]ran 
kot  fona  kote  untar  uuesanti 
einporano  sun 

4  dih  alliu  cascaft 

uueralti  sprichit  tru[h]tinan 
ka[po]te  fa[te]res  incunnaniu 
dinem  duruhctaniu  creftim 

5  dir  alle  angila 

himiliska  farlihant  tiu[ri]da 
dih  zilsanc  ar[changi]lo 
kotkundem  lobont  stimmen 

6  (125")  dih  managi  hererono 
zuuiror  zuueliuuinga  ruaua 
stanchum  folle  tragant 
kanigane  zua  petont  chelicha 


vn.  Daniel  1,  46.       1,  1  nach  Christe  ist  rex  ausgefallen,  ebenso  1,  3  hoc 
nach  nos.  3,  3  subsistens  auf  rasti/r  für  t         4,  4  perfectis         6,  2  duädenus 

6,  4  l.  gestans  J.  Grimm.        6,  4  l.  adorat  /.  Grimm. 


VII,  2,  3  allicha:  ,n  ausradiert.  2,  4  chunnu  3,  2  fcotc.  auf  raswr. 
kaporan  (Junius ,  J.  Grimm)  ergänzt  nach  keporan  editum  24 ,  5 ,  1 ;  die  hs.  hat 
ko  ron      4,  1  : :  cascaft ,  sc  ausradiert.      4,  2  trutinan      4,  3  dine       5,  4  kotkunde 


38 


Hymnen  Vn,  7— VIII,  1. 


Tibi  cerubin  et  syraphin, 
throni  patemi  lumiiiis, 
senis  alarum  plausibus 
clamore  iugi  personant. 


dommus  deus  sabaoth 
omne  c^lum  atque  terra 
tua  sunt  plena  gloria. 

Osanna  tili  dauid, 
benedictus  a  patre, 
qui  in  nomine  dei 
uenisti  de  excelsis,  domne. 

Tu  agnus  inmaculatus 
datus  terr^  uictüna, 
qui  sanctornm  uestimenta 
tuo  lauisti  sanguine. 

Te  multitudo  beatorum 
c^lo  locata  martiruin 
palmis  signis  et  coronis 

ducem  sectantwr  glori^. 

Quorum  nos  addas  numero 
te  deprecamur,  domme, 
una  uoce  desonamus, 
uno  laudamus  carmine. 

Diei  luce  reddita 
primis  post  somnum  uocibw« 
dei  canamus  gloriawi 
Christi  fauente  gratia. 


7  dir  cerubyn  inti  siraphin 
anasidili  faterliches  leohtes 
sehsim  feddhacho  slegim 
ruafte  simbligemu  lutant 

8  uuiho  uuiho  [uuiho] 
t[ruh]tin  kot  herro 
eocalihc  himil  inti  iob  herda 
dinera  sint  fol  tiurida 

9  kahalt  sun  d[aui]des 
kauuihto  fona  fatere 
du  der  in  namin  kotes 
chuami  fona  hoMnum  t[ruli]tin 

10  du  lamp  ungauuemmit 
kakepan  erdu  frisginc 
du  der  uuihero  kauuati 
dinemu  uuasgi  pluate 

11  dih  managi  saligero 

himile  kastatot  urchundono 

siginumftim  zeichanum  inti  hohubit- 
pantum 

leitid  folgent  tiurida 

12  dero  unsih  zua  katues  ruauu 
dib  pittames  t[rub]tin 
eineru  stimnu  kaluttemes 
einemu  lobomes  sänge 

YIII. 

1     tage  leohte  arkepanemu 
eriston  hafter  slafe  stimmon 
kotes  singem  tiurida 
christes  helfanteru  ensti 


12,  4  laudamus  aus  e  corrigiert.        VIII.  Daniel  1, 


7,  2  fat'liclies        8,  3  h'erda        9,  4  foha         10,  2  frisginc  nach  s.  17.  18, 
friscing  J.  Griimn]  friscgin        11,  3  zeichanü      holiubitpantü      1,  2  haft' 


Hymnen  Vm,  2  —  ) 


39 


Per  quem  creator  omnium 
diem  noctemque  condidit, 
^terna  lege  sanctiens, 
ut  semper  succedant  sibi. 

Tu  uera  lux  fidelium, 
quem  lex  ueterna  non  tenet, 
(126*)  noctem  nee  orto  succedens 
^terno  fulgens  lumine. 

Christe,  precamur,  annue 
orantibus  seruis  tuis, 
iniquitas  h^c  seculi 
ne  nostram  captiuet  fidem. 

Non  cogitemus  impie, 
inuideamus  nemini, 
lesi  non  reddamus  uicem, 
uincamus  in  bono  malum. 

Absit  nostris  e  cordibus 
ira  dolus  superbia, 
absistat  auaritia, 
malorum  radix  omniu»«. 

Vimm  mentem  non  occupet 
ebrietate  perpeti, 
sed  nostro  sensui  conpetens 
tuum  bibamus  poculum. 

Conseruet  pacis  federa 
non  simulata  Caritas, 
sed  inlibata  castitas 
credulitate  perpeti. 


2  duruh  den  sceffento  allero 
tak  naht  ioh  scaffota 
euuigeru  euu  heilagonti 
daz  simblum  folgeen  im 

3  du  uuaraz  leoht  kalaubigeru 
den  euua  altiu  ni  hebit 

(126")  naht  noh  ufgange  folgenti 
euuigemu  scinanti  leohte 

4  Christ  pittames  pauchini 
petontem  scalchum  dinem 
unreth  desiu  uueralti 

ni  unsera  elilentoe  ka[lau]pa 

5  ni  denchem  suntlicho 
apastohem  kataroe[m]  neomanne 
katarote  ni  keltern  kaganlon 
karichem  in  kuate  ubil 

6  fer  si  unserem  fona  herzon 
kapuluht  fizusheit  keili 
fer  staute  frecchi 
ubilero  uurza  allero 

7  uuin  muat  ni  pihabee 
trhunchali  emazziger[u] 

uzzan  unsaremu  inhucti  kalimfanti 
dinaz  trinchem  lid 

8  kahalte  frido  uuiniscaf 
ni  kalichisotiu  minna 
uzzan  unpauollaniu  kadigani 
kalaubu  emazzigeru 


3,  1  fide  :  liü 


2  tenet  auf  rasur  ? 


2,  1  seifento  2,  4  folgeren,  das  mittelste  e  aus  t  corrigiert.  4,  2  scalchü 
4,  3  eilentoe;  vgl.  captiuata  caelilentot  21,  5^  3.  6,2  kataroe  viit  venoeisungs- 
zeichen  am  rande.  6,  1  unsere  fona:  ,  h  ausradiert.  7,  2  emazziger  7,  4  trinche 
8,  4  emazzigeru  aus  i  oder  dem  ersten  zuge  eines  u  gemacht. 


40 


Hymnen  VIU,  9  — IX,  4. 


Addendis  non  sit  prediis 
malesuada  semper  famis, 
si  affluant  diuitie, 
proph^te  nos  psalmws  regat. 

Presta,  pater  ingenite, 
totum  ducamus  iugiter 
clii'isto  placentes  hunc  diem 
sancio  repleti  spm^u. 


9   za  auchoune  ni  si  hehtim 
hupilo  spano  simbulum  hungar 
ubi  uparcussoen  otmali 
uuizzagin  unsili  salmo  rihte 

10   farlihc  fater  ungaporono 
allan  leitem  amazzigo 
christe  lichente  desan  tak 
uuihemu  arfulte  atume 


Postmatutinis  laudibus, 
quas  trinitati  psallimMs, 
psallamus  rursus  admonet 
uerus  pater  familias. 

Simus  semper  solliciti 
ne  pretereat  opus  dd, 
sed  oremus  sedule 
sicM^  docet  apostolus. 

(126'')  Psallamus  mente  dommo, 
psallamus  simul  et  spmi^, 
ne  uaga  mens  in  turpibus 
inertes  tegat  animos. 

Sed  septies  in  hac  die 
dicamws  laudes  dommo, 
diuinitati  perpeti 
debita  demus  glori^. 


IX. 

1  aftermorganlichem  lopum 
diu  deru  driunissu  singames 
singem  auur  manot 
uuarer  fater  hiuuisges 

2  uuesem  simbulum  sorgente 
ni  furi  gange  uuerahc  kotes 
uzzan  petoem  amazzigo 

eo  so  lerit  poto 

3  (126'')  singem  muate  tr[uliti]ne 
singem  saman  inte  atume 

ni  irri  muat  in  unchusgem 
unfruatiu  deche  muat 

4  uzzan  sibun  stunton  in  desamu  take 
dmedem  lop  tr[ubti]ne 

kotcundi  emazzigeru 
sculdi  kebem  dera  ti[uri]da 


10,  3  pacentes         IX.   Daniel  1,  44.    4,  40.         1,  2  quas  am  o  corrigiert. 

2,  4  apostolös        3,  2  et  ist  zu  streichen. 


9,  1  bebtim  J.  Grimni]  hentim        IX,  1,  1  aft*       1,  4  fat'        2,  1  simbulü 
4,  2  cbuede       4,  4  kebe      dera  auf  rasur. 


HymaenX,  1— XI,  2. 


41 


Dd  fide  qua  uiuiniMs, 
spe  pereuni  creclimus, 
per  caritatis  gratiaw 
Christi  canamMs  gloriam. 

Qui  ductus  ora  tertia 
ad  passionis  hostiam 
crucis  ferens  suspendia 
ouem  reduxis  perditam. 

Pr^cemur  ergo  subditi, 
redemptione  liberi, 
ut  eruat  a  s^culo 
quos  soluit  a  chirographo. 

Gloria  tibi  trinitas, 
^qualis  una.  deitas, 
et  ante  omne  s^culum 
et  nunc  et  in  perpetuum. 


X. 

1 


kotes  kalaubu  dera  lebemes 
uuane  simbligemu  kalaupemes 
duruh  dera  minna  ast 
christes  si[n]gem  tiurida 

der  kaleitter  stunta  drittun 
za  dera  druunga  zebare 
chruzes  dultenti  ufhengida 
scaf  auur  prabta  farlo[ra]naz 

pittem  auur  deodrafte 

urcbauffe  frige 

daz  arrette  fona  uueralti 

dea  arloste  fona  luzzilemu  kascribe 

tiurida  dir  driunissa 
epanlichiu  einu  kotcundi 
inti  fora  eochalichera  uueralti 
inti  nu  inti  euuon 


Certum  tenentes  ordinew 
pio  poscaniMs  pectore 
hora  diei  tertia 
trine  uirtutis  gloriam. 

Ut  simus  habitaculum 
illi  sancto  spenM, 


XI. 

1 


kauuissa  habente  antreitida 
kanadigerw  pittem  prusti 
stunta  takes  dritta 
drisgera  crefti  tiurida 

daz  sin  kapuid 
demo  uuihemu  atume 


X.  Daniel  1,  71.  4,  353.    Morel  no.  36,  p.  47,  h.        1,  2  spe ,  nach  perenni 
ist  qua   zu  ergänzen.  1,  4  gloria  2,  2   hostiä,    das  h   fein  nachgetragen. 

3,  2  redem^Jtioiie ,    das  p  fein  zwischengeschrieben.         XI.    Daniel  1,  45.    4,  42. 
1,  4  glori^ 


X,  1,  4  sige  2,  1  kaleitt'  XI,  1,  1  kauuissa:  ,  n  ausradiert.  1,  2  kana- 
dige;  J.  Grimm  vermutete  kadiganeru,  welches  wort  indes  nur  zur  widergahe  von 
castus  dient  ,•  kanadigeru  ist  durch  kanadilose  impii  19,  5,  4 ,  ferner  durch  die  glosse 
pius  herhaft  müh  kinadic  Je.  450,  gnada  pietate  Kero  p.  32,  5,  kenadich  unde  reht- 
frumicli  pius  et  iustus  Notker  ps.  100,  1  hinlänglich  gerechtfertigt,    pitte 


42 


Hymnen  XI,  2  — XTH,  2. 


qui  quondam  in  apostolis 
hac  hora  distributus  est. 

Hoc  gradientes  ordine 
omauit  cuncta  splendida 
regni  c^lestis  conditor 
^terne  uitQ  premio. 

(127*)  Dicamus  laudes  dommo 
feruente  prumptu  spz'ntu: 
hora  uoluta  sexies 
nos  ad  orandum  prouocat 

Quia  in  hac  fidelibus 
uere  salutis  glori^, 
beati  agni  hostia 
crucis  uirtutis  redditui*. 

Cuius  luce  clarissima 
tenebricat  meridi^s, 
sumamus  toto  pectore 
tanti  splcndoris  gratiam 


der  giu  in  potom 
deseru  stuntu  kateilit  ist 

demu  gangante  hantreiti 
kasconnota  alliu  sconniu 
riches  himilesges  sceffant 
euuiges  libes  lone 


XII. 


(127'')  chuedew  lop  t[ruhti]ne 
stredentemu  funsemu  atume 
stunta  kiuualdaniu  sehstuntom 
unsih  za  petonne  cruazzit 

danta  in  deru  kal[a]ubigen 
uuarera  dera  heili  t[iu]rida 
saliges  lambes  zebar 
chruzes  chrefti  harcheban  ist 

des  leohte  heitiristin 
finstret  mitti  tak 
neozzem  alleru  prusti 
so  michiles  scimin  ast 


Perfectum  trinu»?  numerum 
terms  horarum  t(?rniinis 
laudes  canentes  debitas 
nonam  dicentes  psallimus. 
Sacrum  äei  misterium 
puro  tenentes  pectore, 


xm. 

1 


duruhnoht  drisca  ruaua 
drisgem  stuntono  marchom 
lob  singante  sculdigiu 
niunta  uuila  chuedente  singames 

heilac  kotes  karuni 
reinemu  habente  prusti 


3,  4  ppiia       XII.  Daniel  1,  45.        XIII.  Daniel  1,  45.   4,  45. 


2,  4  stuntM;  der  Schreiber  hatte  zuerst  zu  einem  a  angesetzt.  2,  4  katei- 
lit : : :  ist,  ist  ausradiert.  XU,  1,  1  chuede  1,  3  ein  starTces  verhum  uualdan 
volvere  ist  zwar  sonst  nirgends  belegt,  doch  wage  ich  nicht  mit  J.  Grimm  kiuual- 
daniu mit  beziehung  auf  14,  1,  4  in  kiuuollaniu  zu  verändern;  näher  läge  noch 
kiuualzaniu        2,  1  kalubigen        2,  4  chref:ti 


Hymnen  XUI,  2 -XV,  1. 


43 


petri  magistri  regula 
signo  salutis  prodita. 

Et  nos  psallamus  s^^infu 
adherentes  apostolis, 
qui  plantas  habent  debiles, 
Christi  uii'tute  dirigant. 

DßMS,  qüi  claro  luinine 
diem  fecisti,  domme, 
tuam  rogamus  gloriam 
dum  pronus  uoluitur  dies. 

lam  sol  urguente  uespero 
occasum  suum  graditwr, 
munduw  concludens  tenebris, 
suum  obseruans  ordinem. 

Sed  tu,  excelse  dom«iie, 
precantes  tuos  famulos, 
(127'')  labores  fessos  diei 
quietos  nox  suscipiat. 

Ut  non  fuscatis  mentibus 
dies  abscedat  s^culi, 
sed  tua  tecti  gratia 
cernamMs  lucem  prosperam. 


Deus  qui  certis  legibus 
noctem  discernis  ac  diem, 
ut  fessa  curis  corpora 
somnum  relaxet  otio. 


peatres  magistres  spratta 
zeichane  dera  heili  kameldetiu 

3    inti  uuir  singem  atume 
zua  clibante  potom 
dea  solun  eigun  lamo 
christes  chrefti  rihten 

XIV. 

1  kot  der  heitaremu  leohte 
tak  tati  t[ruli]tin 

dina  pittames  tiurida 

denne  framlialder  uuillit  sih  tak 

2  giu  sunna  peittentemu  habandsterre 
sedal  ira  kat 

uueralt  piluchanti  finstrinum 
sina  picaumanti  hantreiti 

3  uzza[n]  du  hoher  t[ruh]tin 
pittente  dina  scalcha 
(127'')  harbeiti  armuate  tages 
stille  naht  intfahe 

4  daz  ui  kasuarztem  muatum 
tak  kalide  uueralti 

uzzan  dineru  pidahte  ensti 
sehem  leoht  pruchaz 

XV. 

1     [cot]  der  kauuissem  euuom 
naht  untarsceidis  ioh  tak 
daz  muade  ruachom  lihamun 
slaf  intlaze  firru 


2,  4  signo  mit  rasur  aus  um  corrigiert.        XIV.  Daniel  1,  73.        3,  3 
sus        3,  4  nox  halb  ausradiert.        XV.   Daniel  1,  42. 


XIII,  3,  3  solum        3,  4  rihtem        XIV,  1,  3  di :  na   ,  n  ausradiert. 
den  framhalden        3,  1  uzza        XV,  1,  2  utarsceidis        1,  3  ruachö 


1,  4 


M 


Hymnen  XV,  2 -XVI,  3. 


Te  noctis  inter  orride 
tempus  pr^camur,  ut  sopor 
mentem  dum  fessam  declinet, 
fidei  lux  inluminet. 

Hostis  ne  fallax  incitet 
lasciuis  curis  gaudiis, 
secreta  noctis  aduocans 
blandus  in  isto  corpor^. 

Subrepat  nuUus  sensui 
horror  timoris  anxii, 
inludat  meutern  ne  uagam 
fallax  imago  uisui. 

Sed  cum  profundus  uinxerit 
somnus  curarum  nescius, 
fides  nequaquam  dormiat, 
uigil  te  sensus  somniet. 

Christe ,  qui  lux  es  et  die 
noctis  tenebras  detegis, 
lucisqwe  lumm  crederis 
\umen  beatis  pr^dicans. 

Pr^camur,  sanct^  donime, 
defende  nocte  ac  die, 
sit  nobis  in  te  requies, 
quietam  noctem  tribue. 

Ne  grauis  somnus  inruat 

nee  hostis  nos  subri  -  (1 28*)  piat, 


2  dih  dera  nabt  egislihera 
zit  pittemes  daz  sc[l]af 

muat  unzi  den[ne]  muadaz  pibebit 
dera  kalauba  leoht  kaliuhte 

3  fiant  ni  luccer  kacruazze 
uuancbontem  ruachon  mendinum 
tauganiu  dera  nabt  kaladonti 
slecter  in  desamu  lihamin 

4  untar  cbr^se  nibeiner  inhucti 
egiso  dera  forbtun  angustlicbera 
ni  triuge  muat  ni  irraz 

lucci  manalicho  des  kasiunes 

5  uzzan  denne  tiufer  kapinte 
slaf  ruachono  [ni  u]uizzanter 
kalauba  neonaltre  slafe 
uuacbarer  inbuct  insueppe 

XVL 

1  cbrist  du  der  leobt  pist  inti  take 
dera  nabt  finstri  intdechis 
leobtes  iob  leobt  kala[u]pit  pist 
leobt  saligem  predigonti 

2  pittemes  uuiho  t[rub]ttin 
scirmi  nabte  iob  tage 

si  uns  in  dir  rauua 
stilla  nabt  gip 

3  ni  suarrer  slaf  ana  pleste 

nee  bostis  unsih  untar-(128^)cbriffe 


3,  4  corpor?:  4,  2  horror,  das  h  fast  ganz  ausradiert.  5,  2  cum  fein 
übergesclwieben.  profu :  ndös  XVI.  Daniel  1,  33.  4,  54.  Mone  no.  70.  Morel 
no.  36,  c. 


2,  1  egis ,  dazu  am  rande  mit  verweisungszeiclien  lihera  2,  2  scaf  2,  3 
den-  steht  über  uuzi  3,  1  ni :  ,  e  ausradiert.  3,  2  uuanchonte  5,  2  vor  uiz- 
zanter  eine  rasur.  XVI,  1,  3  kalapit  3,  2  über  nee  hostis  steht  von  netterer 
hand,  ivie  es  scheint  von  Junius  geschrieben,  ni  fiant 


Hymnen  XVL 


XVII,  3. 


45 


nec  illi  consentiat, 
nos  tibi  reos  statuat. 

Oculi  somnum  capiant, 
cor  semper  ad  te  uigilet, 
dextera  tua  protegat 
famulos  qui  te  diligunt. 

Defensor  noster,  aspice, 
insidiantes  reprime, 
guberna  tuos  famulos 
quos  sanguine  mercatus  es. 

Memento  nastri,  domme, 
in  graui  isto  corpore, 
qui  es  defensor  anim^ 
adesto  nobis,  domme. 


noh  imu  kahenge 

unsih  dir  sculdi[ge]  kasezze 

oucun  sc[l]af  intfahen 
herza  simbulum  za  dir  uuacbee 
zesuua  diniu  scirme 
scalcha  dea  dib  minnont 

scirmanto  unser  sib 
lagonte  kadbui 
stiuri  dina  scalcba 
dea  pluate  arcbauftos 

gibugi  unser  t[rub]tin 
in  suarremu  desamo  licbamin 
du  der  pist  scirmo  dera  selu 
az  uuis  uns  t[rub]tin 


XVII. 


Meridi^  orandum  est, 
cbristus  deprecandus  est, 
ut  iubeat  nos  edere 
de  suo  sancfo  corpor^. 

Ut  ille  Sit  laudabilis 
in  uniuerso  populo, 
ipse  c^lorum  dominus 
qui  sedet  in  altissimis. 

Det  nobis  auxilium 
per  angelos  mirabiles, 
qui  semper  nos  custodiant 
in  omni  uita  s^culi. 


mittes  takes  za  petonne  ist 
Christ  za  pittanne  ist 
daz  kabeote  unsih  ezzan 
fona  sinemu  uuihemu  libamin 
daz  er  si  lobafter 
in  allemu  liute 
er  selbo  himilo  t[ruh]tin 
der  sizit  in  hohinum 

kebe  huns  belfa 
durub  angilo  uuntarlihe 
dea  simblum  unsih  cabaltan 
in  eocalihemu  libe  uu[e]ralti 


3,  3  nach  nec  ist  caro  ausgefallen.        3,  4  tatuat       5,  2  repn'me  auf  rasur. 
XVII.  Daniel  1,  72.   4,  44;  nur  in  0  erhalten.        3,  1  detque? 


3,  3  kahenge  J.  Grimm]  kahenne,  vgl.  henge  cedat  4,  4,  3.  3,  4  sculdi 

4,  1  scaf        4,  2  simbulü  XVn,  2,  1  lobast'        2,  2  liute  auf  rasur?        3.  4 

uuralti  '■ 


46 


Hymnen  XVIII,  1  -XIX,  2. 


Sic  ter  quaternis  trahitur 
horis  dies  ad  uesperum, 
occasum  sol  pronuntians 
noctem  redire  temporum. 

Nos  ergo  signo  dommi 
tundimus  casta  pectora, 
ne  serpens  ille  callidus 
intrandi  adtemptet  aditus, 

Sed  armis  pudicitiae 
mens  fulta  uigil  liberis 
(128")     subrietate  comite 
hostem  repellat  inprobum. 

Sed  nee  cyborum  crapula 
tandem  distendat  corpora, 
ne  ui  per  somnum  animam 
glorificata  poUuat. 


XVIII. 

1  so  driror  feorim  kazokan  ist 
stunton  tak  za  habande 
sedalcanc  sunna  fora  cundenti 
naht  uueruan  ziteo 

2  uuir  auur  zeichane  t[rahti]nes 
pliuames  cadigano  prusti 

min  natra  der  fizuser 
incannes  kachoroe  zuakangi 

3  uzzan  uuafanum  kahaltini  .  .  .  agini 
muat  arspriuzzit  uuachar  friiem 
(128")  urtrhuhtidu  kasinde 

fiant  uuidar  scurge  unchuscan 

4  uzzan  nob  muaso  uuaragi 
uuenneo  kadenni  lihamon 
ni  noti  durah  sclaf  sela 
katiurta  kauuemme 


XIX. 


AURORA  lucis  rutilat, 
c^lum  laudibus  intonat, 
mundus  exultans  iubilat, 
gemens  infernus  ululat, 

Cum  rex  ille  fortissimus 
mortis  confractis  uiribus 
pede  conculcaus  tarthara 
soluit  catena  miseros. 


tagarod  leohtes  lohazit 
himil  lopum  donarot 
uueralt  feginontiu  uuatarit 
suftonti  pQch  uuafit 
denne  chuninc  der  starchisto 
todes  kaprochanem  chreftim 
fuazziu  katretanti  hellauuizzi 
intpant  chetinnu  uuenege 


XVin.  Daniel  1,  81.  1,  1  trhaitur  1,  3  pronumtians ,  das  m  m  n  cor- 
rigiert;  es  ist  pronuntiat  zu  lesen.  3,  2  uigel  corrigiert  in  i.  XIX.  Daniel 
1,  83.  4,  72.  Mone  no.  141.  Morel  no.  74,  p.  Von  einer  hand  des  14.  jahrh. 
als  federprobe  die  Überschrift  Imnus  depasione  dni 


XVIII,   3,  1 agini  mit  Verweisungszeichen  am  innern  rande ;  die  ersten 

buehstaben  unlesbar.        3,  2  auspriuzzit        4,  3  scaf        XIX,   2,  2  chrefti 


Hymnen  XIX,  3—9. 


47 


nie  qui  clausus  lapide 
custoditur  sub  milite, 
triumphans  pompa  nobile 
uictor  surgit  de  funere. 

Solutis  iam  gemitibus 
et  inferni  dolorib^s 
quia  surrexit  Aomthus 
splendens  clamat  angelus. 

Tristes  erant  apostoli 
de  nece  sui  dommi, 
quem  poena  mortis  crudeli 
seui  damnarunt  impii. 

Sermone  blando  angelus 
pr^dicit  mulieribMs: 
in  galilea  dominus 
uidendus  est  quantotius. 

nie  dum  pergunt  concite 
apostolis  hoc  dicere, 
uidentes  eum  uiuere 
osculant  pedes  dommi. 

Quo  agnito  discipuli 

in  galilea  propere 

(129*)  pergunt  uidere  faciem 

desideratam  dommL 

Claro  paschale  gaudio 
sol  mundo  nitet  radio, 
cum  Christum  iam  apostoli 
uisu  cernunt  corporeo. 


der  der  pilochaner  steine 
kahaltan  ist  untar  degane 
sigufaginont  keili  adallicho 
sigouualta  harstantpt]  fona  reuue 

arlostem  giu  uuaftim 
inti  peches  suerom 
danta  arstuant  t[ruh]tin 
scinanter  haret  eingil 

cremizze  uuarun  potun 
fona  sclahtu  iru  t[ruh]tines 
den  uuizze  todes  crimmemu 
sarfe  uuizzinoton  kanadilose 

uuorte  slehtemu  angil 

fora  chuuidit  chuuenom 

in  galilea  in  kauimizze  t[ruh]ttin 

za  kasehenne  ist  so  horsco 

deo  denne  farant  radalicho 
poton  daz  chuuedan 
kasehante  inan  lepen 
chussant  fuazzi  tru[h]tines 

demu  archantemu  discon 
in  geuimezze  ilico 
(129*)  farant  sehan  antluzzi 
kakerotaz  t[ruh]tines 

heitaremu  ostarlichero  mendi 
sunna  reinemu  scinit  scimin 
denne  [chrisjtan  giu  potun 
kasiune  kasehant  lichanaftemu 


3,  1  clausus  auf  rasur  für  d. 


7,  3  : : :  eum  auf  rasur. 


faeiem 


3,  2  kahaltant  3,  3  sigufaginont  braucht  man  wol  nicht  in  sigufaginonti 
zu  ändern;  es  ist  wol  als  substantiviertes  particip  zu  betrachten.  adallicho; 
J.  Grimm  vermutet  frageweise  adallicheru;  der  Übersetzer  aber  fasste  sicher  nobile 
als  adverhium  auf.  3,  4  harstantit  /.  Grimm']  harstant  5,  2  ti  tines,  das 
erste  ti  in  ligatwr.  7,  4  trutines  8,  3  faran  9,  1  am  äussern  rande  von 
später  hand  die  federprobe  Landolt. 


48 


Hymnen  XIX,  10  — XX,  4. 


Ostensa  sibi  uulnera 
in  Christi  carne  fulgida 
resurrexisse  äommum 
uoce  fatetur  publica. 

Kex  christe  clementissime 
tu  corda  nostra  posside, 
ut  tibi  laudes  debitas 
reddamus  omni  tempore. 

Deo  patri  sit  gloria 
eiusque  soli  filio 
cum  spiritu.  paraclito 
et  nunc  et  in  perpetuura. 

Hie  est  dies  uerus  dei 
mncius  serenus  lumine, 
quo  diluit  sanguis  sacer 
probrosa  mundi  crimina, 

Fidem  refundens  perditis 
cecosqMß  uisu  inluminans: 
quem  non  graui  soluat  metu 
latronis  absolutio? 

Qui  premio  mutans  crucem 
ihesum  breui  adquesiuit  fide 
iustusque  preuio  gradu 
preuenit  in  regno  dei. 

Obstupent  et  angeli 
poenam  uidentes  corpore, 
christumq^e  adherentem  reo 
uitam  beatam  carpere. 


10  kaauctem  im  uunton 

in  christes  fleisge  perabtemu 
arstantan  t[ruhti]nan 
stimmu  spricMt  lutmarreru  . 

11  cbuninc  cbrist  kanadigosto 
du  herzun  unsariu  pisizzi 
daz  dir  lop  sculdigiu 
keltem  eocbalichemu  zite 

12  kote  fatere  si  tiurida 
sine[mu]  ioh  einin  suniu 
mit  atumu  pirnantin 
inti  nu  inte  in  euun 


XX. 


deser  ist  tak  uuarer  cotes 
uuiber  heitarer  leobte 
demu  uuasc  pluat  uuihaz 
ituuizlicho  unc[hus]ko  uueralti  firino 

kalaupa  kageozzanti  unkalaupjgen 
plinte  ioh  kasiune  inleohtanter 
uuenan  ni  suarremu  intpinte  forhtun 
diubes  arlosida 

der  bne  muzzonti  chruci 
heilant  churteru  kasuahta  kalaubu 
rehter  ioh  forakantemu  staffln 
qhuam  in  richi  cotes 

stobaroen  inti  engüa 

uuizzi  kasehante  lihamin 

Christ  ioh  zua  chlibantan  karasentemu 

lip  saligan  zogen 


10,  4  lies  fatentur  12  fehlt  bei  Daniel. 

Mone  no.  167.    Morel  no.  74,  1.        2,  4  obsolutio 


XX.   Daniel  1 ,  49. 
4,  1  l.  obstupeant 


4,  17. 


12,  2  sine         XX,    1,  4  unc  ko  steht  über  ituuizlicho         2,  2  pinte        2,  4 
dirubes        3,  1  mözzonti 


Hymnen  XX,  5— XXI,  2. 


49 


Mysteriujw  mirabile, 
ut  abluat  mundi  luem, 
peccata  toUat  omniuw 
carnis  uitia  mundans  caro. 

(129'*)  Quid  hoc  potest  sublimius, 
ut  culpa  querat  gratiam, 
metamque  soluat  Caritas, 
reddatqe^^  mors  uitam  nouaw. 

Amum  sibi  mors  deuoret 
suisque  se  nodis  liget, 
moreatur  uita  omnium, 
resurgat  uita  omnium. 

Cum  mors  per  omnes  transeat, 
omnes  resurgant  mortui, 
consumpta  mors  ictu  suo 
perisse  se  solam  gemat. 


karuni  uuntarlihc 

daz  kauuasge  uueralti  unreini 

sunto  neme  allero 

fleisges  achusti  reinnenti  fleisc 

(129'')  uuaz  diu  mak  hohira 
daz  sunta  suabe  ast 
ioh  forachtvn  arlose  minna 
argebe  ioh  tod  lip  niuuan 

angul  imu  tod  farshnte 
sinem  ioh  sih  reisanum  pinte 
asterpe  lip  allero 
arstante  lip  allero 

denne  tod  upar  alle  duruch  fare 
alle  arstanten  totun 
kanozzeniu  tod  uurfe  sinemu 
farloranan  sih  einun  chuere 


XXI. 


Ad  cenam  agni  prouidi 
stolis  albis  candidi 
post  transitum  maris  rubri 
Christo  canamws  principi. 

Cuius  sacru»?  corpusculum 
in  ara  crucis  torredum 
cruore  eius  roseo 
gustando  muimus  deo. 


za  nahtmuase  lambes  kauuare 
kauuatim  uuizzem  cliz[zante] 
aft(?r  ubarferti  meres  rotes 
christe  singem  furistin 

des  uuih  lihamilo 
in  altare  chruzes  karostit 
trore  sinemu  rosfaruuemu 
choronto  lepemes  kote 


6,  4  nouuä  8,  4  Merwnter  steht  als  federprobe  der  ielcannte  schreibervers 
adnexique  globura  zephyri  freta  kanna  secabant.  XXI.  Daniel  1,  88.  4,  73.  453. 
Mone  no.  161.  Morel  no.  74,  h.  1,  1  die  erste  Strophe  dieses  hymnus  ist  durch 
einen  grossen  tintenfleck  zum  teil  unleserlich  geworden.        2,  1  corpösculü 


5,  3  ne :  me ,   das  n  mit  rasur  aus  m  verbessert.         6,  3  foracLtän        8,  3 

kanozzemu  XXI ,   1,  2  cliz ,    der  schluss  des  wortes  unlesbar.        1,  3  aft' 

m  . .  es ,  2wei  buchstaben  tmleserlieh. 

B.  Sievers,   Murbacher  hymnen,  4 


50 


Hymnen  XXI,  3  — XXU,  2. 


Protect!  pascha  uesperum 
a  deuastante  angelo, 
erepti  de  durissimo 
pharaonis  imperio. 

lam  pascha  nosfrum  christus  est, 
qui  immolatus  agnws  est, 
sinceritatis  azima 
caro  eius  oblata  est. 

0  uere  digna  hostia, 
per  quam  fracta  sunt  tarthara, 
redempta  plebs  captiuata, 
reddita  uite  premia! 

Cum  surgit  christus  tumulo, 
uictor  redit  de  baratro, 
tyrannum  trudens  uinculö 
et  reserens  paradysum. 

Quesumus  auctor  omnium 
in  hoc  paschale  gaudio, 
ab  omni  mortis  inpetu 
txmm  defendas  populum. 


kascirmte  hostrun  aband 
fona  uuuastantemu  engile 
arratte  fona  starchistin 
faraones  kapote 

giu  ostrun  unsar  Christ  ist 
der  kasc[l]actot  lamp  ist 
dera  lutri  derpaz 
lihamo  sin  kaoffarot  ist 

uuola  uaro  uuirdih  zebar 
duruch  dea  arprochan  sirit  paech 
archaufit  Hut  caelilentot 
argepan  lipes  lona 

denne  arstat  Christ  crape 
sigesnemo  uuarf  fona  hellacruapo 
des  palouues  uuarc  kapintanti  pante 
inti  intsperranti  uunnigartun 

pittemes  ortfrumo  allero 
in  desamu  hostarlicheru  mendi 
fona  allemu  todes  analaufte 
dinan  kascirmi  liut 


xxn. 


(116*)  Aeterna  christi  munera 
et  martyru»^  uictoria 
laudes  ferentes  debitas 
letis  canamws  menühus. 

Ecclesiarum  principes 

et  belli  triumphales  duces, 


(116*)  euuige  [chrisjtes  Ion 
inti  urchundono  kauuirich 
lop  pringante  sculdigiu 
frouuem  singem  muatum 

chirichono  furistun 

inti  uuiges  siganumftiliches  leitida 


4,  3  senceritatis  4,  4  caro  aus  o  corrigiert.  5,  4  uete  6,  2  fcaratro  aus 
p  corrigiert.  XXII.  Daniel  1,  27.  4,  87.  Mone  no.  733.  2,  2  es  ist  uictorias 
zu  lesen. 


3,  2  ewgile  abgerieben.      3,  3  starchistim      4,  2  kascactot      4,  4  :  sin  kaoflf- 
tarot  (kaofstarot?)  6,  2  uuaf        6,  4  .-intsperranti  uunnigartuni        XXII,  1,  4 

muatn        2,  2  siganumftiliches  aus  g  corrigiert. 


Hymnen  XXII,  2- 


51 


celestis  aule  milites 
et  uera  mundi  lumina. 

Terrore  uicto  seculi 
poenisq^e  spretis  corporis 
mortis  sacre  conpendio 
nitsm  beatam  possident. 

TradimtefT  igni  martyres 
et  bestiarum  dentib^s, 
armata  seuis  ungulis 
tortores  insani  manMs. 

Nudata  pendent  uiscera, 
sanguis  sacratus  funditur, 
sed  permanent  inmobiles 
uite  pcrennis  gratia. 

Deuota  sanctornm  fides 
inuicta  spes  credentium, 
perfecta  christi  Caritas 
mundi  triumphat  principes. 

In  bis  paterna  gloria, 
in  bis  uoluntas  sptritus, 
exultat  in  bis  filius, 
caelum  repletur  gaudio. 

Te  nunc,  redemptor,  quesumus 
ut  martyrum  consortio 
iungas  precantes  seruulos 
in  sempiterna  secMla.    amen. 


bimiliskera  chamara  chnebta 
inti  uuariu  uueralti  leobt 

3  egisin  kiricbante  uueralti 
uuizzum  iob  fermanente»«  lichamin 
todes  uuibes  kafuarre 

lip  saligan  pisizzant 

4  kiselit  uuerdant  fiure  urchundun 
inti  tioro  zenim 

kiuuaffantiu  sarfem  chlauuon 
uuizzinarra  unbeilara  benti 

5  kinacbatotiu  bangent  innodi 
pluat  kebeiligot  kicozan  ist 
uzan  tburah  uuesant  ungaruorige 
libes  euuiges  ensti 

6  kidebt  uuibero  kelauba 
unuparuuntan  uuan  keloubentero 
tburabnobtiu  cbristes  minna 
uueralti  ubarsigirot  furistun 

7  in  deam  faterlicbiu  tiurida 
in  deam  uuillo  atumes 
feginot  in  deam  sun 
bimil  erfullit  mendi 

8  tbib  nu  cbaufo  pittemes 
tbaz  urcbondono  kamacbadiu 
kemacboes  pittante  scbalcbilun 
in  euuigo  uueralti 


3,  1  Terrore : ,   ein  s  und  über  dem  e  ein 
radiert.  4,  4  lies  tortoris  5,  1  pendens 

8, 2  consortio 


ausradiert,     uicto  : : : ,  res  aus- 
7,  4  gaudiu : ,  m  ausradiert. 


3,  3  ferraanente 
n  in  ligatu/r. 


7,  4  es  scheint  menidi  zu  stehn,   das  erste  i  mit  dem 


52 


Hymnen  XXIII,  1-XXIV,  2. 


xxin. 


Tempus  noctis  surgentibMs 
laudes  äeo  dicentib?*« 
Christo  ihesnque  äomino 
in  trinitatis  gloria. 

Chorus  sanctornm  psallimMs, 
ceruices  nosfras  flectim^<s, 
ue\  genua  prosternimMs 
peccata  cowfitentibM*. 

Oremus  d^o  iugiter, 
uincamus  in  bono  malum, 
cum  fructu  penitenti^ 
uotuw  perenni  reddere. 

Christum  rogemws  et  patrew 
sanctum  patrisq^<e  spm'i^Mm, 
ut  det  nobis  auxilium, 
uincamws  hostem  inuidum. 


cit  thera  naht  erstantantejw 
lop  cote  quhedenten 
christe  c[hris]te  ioh  truhtine 
in  dera  thriunissa  tiuridu 

cartsanc  uuiheru  singames 
halsa  unsero  piugemes 
erdu  chniu  nidar  spreitemes 
sunto  gebautem 

pittem  cot  simblum 
karichem  in  cuate  ubil 
mit  uuochru  thera  reuun 
antheizun  simbligan  keltan 

Christ  pittem  inti  fateran 
uuihan  fateres  ioh  atum 
thaz  kebe  uns  helfa 
karichem  heri  fiant  abanstigan 


XXIV. 


(116")  Rex  etern^  domme, 
rerum  creator  omnium, 
qui  es  ante  secula 
semper  cum  patre  filius. 

Qui  mundi  in  primordio 
akdam  plasmasti  homine?w, 
cui  tui  imaginis 
uultum  dedisti  similem. 


(116'')  cuning  euuigo  truhtin 
rachono  scepfant  allero 
ther  pist  fora  uueralti 
simblum  mit  fatere  sun 

ther  uueralti  in  frumiscafti 
adaman  kascuofi  man 
themu  thineru  kilihnissa 
antlutti  cabi  kalichas 


XXin.   Daniel  1,  67;  nur  in  O  überliefert.      4,  4  hostem 
1,  85.    4,  20.         1,  1  0  rex  die  übrigen  hss.         1,  3  lies  eras 
getragen,    imaginis  mif  rasur. 


XXIV.   Daniel 
2,  3  tni  nach- 


XXm,  1,  1  erstantante  XXIV,  1,  4  simblü        4,  4  zu  heri  hostem  vgl. 

altfrans,  oz  heer.        2,  3  them 


Hymnen  XXIV,  3—9. 


53 


Quem  diabulus  deciperat, 
hostis  humani  generis, 
cuius  tu  formajre  corporis 
adsumere  dignatus  es, 

Ut  hominejw  redemeres 
quem  ante  iam  plasmaueras 
et  nos  dßO  coniungeres 
per  camis  cowtubemium. 

Quem  ^ditum  ex  uirgine 
pauiscit  omnis  anima, 
per  quem  nos  resurgere 
deuota  mente  credimus. 

Qui  nobis  per  babtismum 
donasti  indulgentiam, 
qui  tenebamur  uinculis 
iigati  conscientiQ; 

Qui  crucem  propter  hominem 
suscipere  dignatus  es, 
dedisti  tuum  sanguinem 
nostr^  salutis  precium. 
Nam  uelum  templi  scissum  est 
et  omnis  terra  tremuit, 
•tunc  multos  donaientimn 
resuscitasti,  dom«iie. 

Tu  hostis  antiqui  uires 
per  crucem  mortis  conteris, 
qua  nos  signati  frontib«^« 
uixillum  fidei  ferimM«. 


3  tben  unholda  pisuueih 
fiant  mannaschines  chunnes 

thes  thu  kilihnissa  pilidi  lichamin 
antfahan  kiuuerdotos 

4  thaz  man  erchauftis 
then  fora  giu  kascaffotos 
thaz  unsih  cote  kimachotis 
thurah  flei[s]kes  kimachida 

5  then  keporan  fona  magidi 
erfurahtit  eocalih  sela 
thuruh  then  unsih  erstantan 
kedehtamu  muate  kelaubemes 

6  ther  unsih  thurah  taufi 
capi  antlazida 

uuir  dar  pihabet  uuarun  pantirun 
kipuntane  uuizantheiti 

7  ther  chruci  thurah  mannan 
antfahan  kiuuerdotos 

cabi  thin  pluat 
unsera  heili  uuerth 

8  inu  lachan  thera  halla  kizerrit  uuarth 
inti  alliu  erda  pipeta 

thenne  manege  slaffantero 
eruuahtos  truhtin 

9  thu  fientes  hentriskes  chrefti 
thuruh  chruci  todes  mulis 
themo  uuir  kezeichante  endinum 
siginumft  thera  kelauba  fuaremes 


3,  2  humano         4,  3  coniungeras         6,  1  lies  baptismata         7,  4  precium 
aus  t  eorngieii.        8,  3  multis 


4,  4  fleikes 
9,  4  siginuft 


1  J.  Grimm  will  keporanan   lesen.  S,  4  dtruhtin 


54 


Hymnen  XXIV,  10  —  16. 


Tu  illum  a  nobis  semper 
reppellere  dignaueris, 
ne  umquam  possit  ledere 
redemptos  tuo  sanguine. 

Qui  propt^r  nos  ad  inferos 
discendere  dignatus  es, 
ut  mortis  debitorib2<Ä 
uite  donares  munera. 

Tibi  noctMmo  tempore 
ymnum  defflentes  canimMs, 
ignosce  nobis,  domine, 
ignosce  confitentibus. 

Quia  tu  ipse  testis  et  iudex 

quem  nemo  potest  fallere, 
(117*)  secreta  conscienci^ 
nos^re  uidens  uestigia. 

Tu  noÄ^rorum  pectorm» 
solus  inuestigator  es, 
tu  uulnerum  latentium 
honus  adsistens  medicus. 

Tu  es  qui  certo  tempore 
daturus  finem  seculi, 
tu  cunctorum  meritis 
iustus  remunerator  es. 

Te  ergo,  sanctq^  quesumus 
ut  nostra  eures  uulnera, 
qui  es  cum  patre  filius 
semp^r  cum  sancto  sp«n^u. 


10  thu  inan  fona  uns  simblun 
ferscurgan  kiuuerdoes 

ni  eonaltre  megi  keterran 
arcbaufte  thine[mu]  pluate 

11  ther  thurah  unsib  za  hellom 
nidar  stigan  kiuuerdotos 
thaz  todes  scolom 

libes  cabis  kifti 

12  thir  nahtlichemo  zite 
lop  reozzante  singemes 
pilaz  uns  truhtin 
pilaz  gebauten 

13  tbanta  du  selbe  urchundo  inti  sua- 

nari  pist 
then  nioman  mac  triugan 
(117*)  tauganiu  uuizzantheiti 
unsera  sebanti  spor 

14  thu  unserero  prustio 
eino  spurrento  pist 
thu  uuntono  luzzentero 
cuater  az  standanter  lacbi 

15  thu  pist  tber  kiuuissemu  zite 
kepenter  enti  uueralti 

thu  allere  frehtim 
rehter  lonari  pist 

16  thih  nu  uuiho  pittemes 
thaz  unsere  reinnes  uuntun 
ther  pist  mit  fatere  sun 
simblum  mit  uuibemo  atume 


10,  1  a  übergeschrieben.        11,  4  donarls        13,  1  quia  ist  wol  zu  streichen. 

ns  a 

14,  4  adsiste  16,  2  nostr^ 


14,  4  standant'        15,  1  pi't        15,  3  frehti        16,  4  simblü 


Hymneu  XXV,  1—  6. 


55 


Aeterno  rerum  cowditor, 
noctem  diemque  qui  regis 
et  temporuw  dans  tempora, 
ut  adleues  fastidiuw. 

Preco  diei  iam  sonat 
noctis  profunde  pendgil, 
nocturna  lux  uiantib2<s 
a  nocte  noctew*  segregans. 

Hoc  excitatus  lucifer 
soluit  polum  caligine, 
hoc  omnis  errorum  chorus 
uiam  nocendi  desserit. 


XXV. 

1  euuigo  rachono  felahanto 
naht  tac  ioh  ther  rihtis 
inti  ziteo  kepanti  ziti 
thaz  erpurres  urgauuida 

2  foraharo  tages  giu  lutit 

thera  naht  tiufin  thurahuuachar 
nohtlih  lioht  uuegontew 
fona  nahti  naht  suntaronti 

3  themu  eruuahter  tagestem 
intpintit  himil  tunchli 

themo  iokiuuelih  irrituomo  samanunga 
uuec  terrennes  ferlazit 


Hoc  nauta  uires  colegit, 
pontique  mitescunt  freta, 
hoc  ipsa  pctri  ecclesia 
canente  culpam  diluit. 

Surgamus  ergo  strenue, 
gallus  iacentes  excitat 
et  somnolentos  increpat, 
gallus  negantes  arguit. 

Gallo  canente  spes  rediit, 
egris  Salus  refunditwr, 
mucro  latronis  solvätur 
lapsis  fides  reuertitwr. 


4  themu  ferro  chrefti  kelisit 
seuues  ioh  kistillent  kiozun 
themu  selbiu  pietres  samanunga 
singantemo  sunta  uuaskit 

5  arstantem  auur  snellicho 
hano  lickante  uuechit 
inti  slaffiline  refsit 
hano  laugenente  refsit 

6  henin  singantemo  uuan  erkepan  [ist] 
siuchem  heili  auur  kicoz[zan  ist] 
uuaffa[n]  thiupes  intpuntan 
pisliften  kilauba  uuiruit 


XXV.  Daniel  1,  15.  4,  3.  3,  4  deserit  5,  4  arguit  auf  rasur,  wahr- 
scheinlie/i  für  increpat  6,  1  lies  redit  6,  2  :egri,  ein  Meines  zwischengeschrie- 
benes a  ausradiert. 


XXV,  1,  3  vor  kepanti  ist  kipis  ausradiert,  das  zu  Daniels  lesart  das  stim- 
men würde.  2,  3  uuegonte  3,  2  intpintant,  das  a  sehr  Mein  und  undeut- 
lich, so  dass  man  es  fast  als  i  lesen  könnte.  5,  1  snnellicho  6,  2  siuche 
6,  3  uuaffa 


56 


Hymnen  XXV,  7— XXVI,  3. 


Ihesu,  pauentes  respice 

et  nos  uidendo  corrige. 

si  nos  respicis,  lapsi  non  cadunt, 

üetaque  culpa  soluiter. 

Tu  lux  refulge  sensibws 
noctisqwß  somnum  discute, 
te  nostra  uox  primum  sonet, 
et  ora  soluam«««  tibi. 


Te  decet  laus,  te  decet  ynmus, 
tibi  gloria  deo  patri 
et  filio  cum  sancto  spiritü 
in  secwla  secMlorum.  amen. 


(117**)  Te  deum  laudam««, 
te  dommum  confitemur. 
Te  Qtemum  patrem 
omnis  terra  ueneratur. 

Tibi  onmes  angeli,  tibi  caeli 
et  uniuers^  potestates, 
Tibi  cerubin  et  syraphin 
incessabili  uoce  proclamant. 

Sanctus  sanctus  sanctus 
dominus  deus  sabaoth, 
Pleni  sunt  c^li  et  terre 
magestate  glori^  tu^. 


7  heilant  furahtante  kasih 
inti  unsib  kesehanto  kirihti 

ibu  usih  kisiJiis  pislifte  ni  fallant 
uuofte  iob  sunta  inpu[u]tan  uuii'dit 

8  thu  lioht  arskin  huctim 
thera  naht  ioli  slaf  arscuti 
thib  unsriu  stimma  erist  lutte 
inti  munda  keltern  thir 

XXV^ 

1    thir  Imsit  lop  [thir  ki'isit]  lopsanc 
thir  tiurida  cote  fatere 
inti  sune  mit  uuihemo  atume 
in  uueralti  uueralteo  uuar 


XXVL 


(117")  thih  cot  [lobo]mes 
thih  [truhti]nan  gehemes 
thih  euuigan  fater 
eokiuuelih  erda  uuirdit  eret 

[thi]r  alle  [angi]la  [thi]r  [himi]la 
[in]ti  allo  kiuualtido 
[tlii]r  [cerubin  inti  siraphin] 
unbilibanlicheru  stiywmo  f[ora]  harent 

uuiher  [uuihe]r  [uuihelr 
[truh]tin  [co]t  herro 
foUiu  sint  [himijla  [in]ti  [er]da 
thera  meginchrefti  tiurida  [thijnera 


7,  1  pauente:,   s  ausradiert.  8,  3  nostra,   das  s  in  x  hinein  corrigiert. 

XXV "   fehlt  hei  Daniel  usw.     Dass  die  stropJie  als  selbständiger  hymnus  galt, 

zeigt  der  grosse  anfangsbuchstabe  der  hs.  und  die  bemerkung  der  Benedictinerregel 

cap.Xl  {S.  62  Hattemer) :    et  subsequatur  mox  ab  abbate  ymnum  'te  decet  laus', 

auf  die  mich  Steinmeyer  aufmerksam  machte.  XXVI.  Daniel  2,  276.         2,  3 

y  •'' 

seraphin        3,  3  terre 


7,  3  pisüifte  aus  u  corrigiert. 
1,  7,  1        2,  4  stämo 


7,  4  inputan  XXVI,  2,  3  ergänzt  nach 


Hymnen  XXVI,  4  —  10. 


57 


Te  gloriosus  aposMorwm  chorus,  4 

Te  prophetarum  laudabilis  numerus, 
Te  martyrum  candidatus 
laudat  exercitus. 

Te  per  orhem  terrarum  5 

sancta.  conütetzir  ^cclesia, 
Patrem  inmmse  magestatis, 
Uenerandum  tuum  uerum  unicum 

filium, 
Sanctum  quoque  paraclitum  ST^intum. 

Tu  rex  glori^  Christus,  6 

Tu  patri  sempiternus  es  filius. 
Tu  ad  liberandum  suscepisti  hominem: 
non  orruisti  uirginis  uterrnn. 

Tu  deuicto  7 

mortis  aculeo 
aperuisti  credentibus 
regna  celorum. 

Tu  ad  dexterawi  da  sedes  8 

in  gloriam  patris. 

Iudex  crederis  esse  uenturus. 

Te  ergo  quesumus,  9 

tuis  famulis  subueni, 

quos  precioso  sanguine  redemisti. 

Aeterna  fac  cum  sanctis  tuis  10 

gloria  munerare. 


[thi]h  tiurlicher  potono  cart 
[thi]h  uuizagono  loplichiu  ruaua 
thih  urcbundono  kasconnot 
lobo[t]  heri 

[thi]h  [thuruh]  umbiuurft  erdono 
uuihiu  gibit  sa[manun]ga 
fater  ungimezenera  megincbrefti 
erhaftan  thinan  uuaran  einagu[n] 

sun 
uuihan  aub  trost  atum 

thu  cbuninc  tbera  tiurido  [cbr]ist 
thu  fateres  simbliger  pist  sun 
tbu  za  arlosanne  anfingi  mannan 
ni  leitblichetos  tbera  magidi  ref 

tbu  keribtemo  ubaruunnomo 
todes  angin 
intat[i]  calaupente»» 
richi  himilo 

thu  za  zesuuun  [cojtes  sizis 
in  tiuridu  fateres 

suanari  [za]  kelaupanne  pist  uuesan 
cbumftiger 

[thi]b  auur  p[itte]mes 

[tbi]nem  s[cal]cbun  hilf 

thea  tiuremo  pluate  [archauftos] 

euuigero  tua  mit  uuihem  thinem 
tiurida  lonot 


6,  4  uirgine,  in  das  e  ein  i  hineingeschneben.  8,  3  ludiex  auf  rasur.  cre- 
deris] deris ,  cre  mit  verweisungszeichen  am  rande.  9,  3  sanguinis  (ni  in  liga- 
tur),  das  e  aus  i  oder  dem  ersten  zuge  eines  s  corrigiert. 


4,  4  lobo,  das  vielleicht  nicht  Schreibfehler  ist.  5,  3  fat'         5,  4  einagu 

7,  1  ubaruunnomo  am  rande  unmittelbar  vor  thu        7,  3  intat  calauiiente        9,  2 
thinew]  ne        10,  1  uuihe  thine 


58  Hymnen  XXVI,  11  —  16. 

Saluum  fac  populum  tuum,  domine,    11 


et  benedic  ereditati  tu^ 
Et  rege  eos  et  extolle  illos 
usque  in  etemum. 

Ver  singulos  dies  benedicimMs  te         12 

et  laudamws  nomew  tuum 

in  sece^lwm  et  in  secMkm  secMli. 

Dignare,  domme,  die  isto  13 

sine  peccato  nos  custodire. 

Miserere  no«M,  domme,  14 

miserere  nos^ri. 

Fiat  misericordia  tua,  domne,  super    15 

nos, 
quemadmodum  sperauim^s  in  te. 

In  te,  domme,  speraui,  16 

Txon  co^fundar  in  Qiermxm. 


k[elial]tan   tua    folh   liut    thinaz 

[truli]tin 
[inti  uui]hi  [er]be  [thinejmu 
[in]ti  rihti  sie  erheui  sie 
unzi  in  euuin 

thuraÄ  einluze  taga  uuela  quhedemes 

thih 
[in]ti  lobomes  [na]mun  [thi]nan 
[in  uueral]ti  [inti  in  uueral]ti  [uue- 

ral]ti 

kiuuerdo  [trubjtin  [ta]ge  [the]mo 
ana  [sun]ta  unsih  k[ebal]tan 

....  de  [unjser  [truh]tin 
....  de  [un]ser 

si  [kena]da  tbiniu  [truh]tin  [u]bar 

[un]sib 
tbiu  mezu  [uuanto]mes  in  thih 

[in  thi]h  [trubjtin  uuanta 
ni  si  kiskentit  in  euun 


12,  1  dies  aus  c  corrigiert. 


12,  1  thur  12,  3  über  et  in  seculum  steht  nur  ein  ti,    das  vielleiclit  zu 

et  gehört;  dann  wäre  für  das  erste  uueralti  der  sing,  su  setzen. 


INDICES. 


Deutscher  Index. 


A. 

abah  adj.  pravus:  apn.  abahiu  5,  4,  2. 

äbaud  sim.  vesper:  ds.  habande  18,  1,  2.    as.  aband  21,  3,  1. 

äband - stSru  stm.  vesper:  ds.  habandsterre  14,  2,  1. 

ab-anstic  adj.  invidus:  dsm.  apanstigamu  3,  4,  2.     asm.  abanstigan  23,  4,  4. 

ab-anston  swv.  invidere:  präs.  conj.  pl.  I.  apastohem  8,  5,  2.  —  Vgl.  katarön. 

adal-licho  adv.  nobiUter:  adallicho  nobile  19,  3,  3. 

Adam  npr.  Adam:  as.  adaman  24,  2,  2. 

after  präp.  c.  dat.  post:  after  ubarferti  21,  1,  3.     hafter  slafe  8,  1,  2. 

after  -  morgranllh  adj.  postmatutinus :  dpn.  aftermorganlicbem  9,  1,  1. 

auur  adv.  rursus  4,  3,  4.  9,  1,  3;  vero  1,  6,  1;  9,  1;  ergo  10,  3,  1.  25,  5,  1. 
26,  9,  1.  —     Vgl.  auur  pringan,  auur  keozzan,  auur  tragan. 

ä-chust  stf.  Vitium:  ap.  achusti  20,  5,  4. 

al  adj.  all,  ganz:  nsm.  aller  totus  3,  8,  3.  4.  4,  1,  2.  6,  2,  2.  «s/".  alliu  uni- 
versa  7,  4,  1;  omnis  24,  8,  2.  ^sw.  allemu  omm  21,  7,  3;  wir.?  allemu  uni- 
verso  17,  2,  2.  dsf.  alleru  foio  12,  3,  3.  asm.  allan  toiwjw  4,  6,  3.  8,  10,  2. 
asn.  ubar  al  jjer  omnia  2,  5,  3.  wjjjm.  alle  omnes  7,  5,  1.  •  20,  8,  2.  26,  2,  1. 
npf.  allo  universae  26,  2,  2.  gjpm.  allero  omnium  20,  5,3;  7,  3,  4;  cwwcfo- 
rMW  24,  15,  3.  gpf.  allero  omnium  24,  1,  2.  ^pw.  allero  omnium  8,  2,  1 ;  6,  4. 
21,  7,  1.  dpf.  allem  tofis  2,  6,  4.  d!pw.  allem  cunctis  7,  2,  4.  «pw.  alle  totos 
3,  8,  2;  omnes  20,  8,  1.    apn.  alliu  owwm  6,  3,  2;  cwwcto  6,  2,  3.    11,  3,  2. 

al-lih  a(ij.  catholieus:  asf.  allicha  7,  2,  3. 

al-mahtlc  adj.  omnipotens:  nsm.  almahtigo  6,  5,  1. 

alt  adj.  veternus:  nsf.  altiu  8,  3,  2. 

altar  stn.  s.  eonaltre  und  neonaltre. 

altari  stm.  ara:  ds.  altare  21,  2,  2. 

amazzigo  adv.  iugiter  8,  10,  2;  sedulo  9,  2,  3;  vgl.  emazzic. 

ana  präp.,  vgl.  ana  pringan,  ana  plesten. 

äna  präp.  c.  aec.  sine:  ana  s««nta  26,  13,  2. 

Anm.  Man  suche  *,  p  unter  b  (ausgenommen  ist  das  p  der  lehnwörter);  g,  k 
unter  g;  d,  th  unter  d;  eh  =  fränk.  k  unter  Ä-,  aber  cä  =  fränk.  ch  unter  äA  (nach  h); 
quh,  qhu  unter  chu;  io  unter  co,  om  unter  au. 


62  ana-hlautf  —  peraht. 

ana-(h)lauft  stm.  impetus:  äs.  analaufte  21,  7,  3. 

ana-sedal  stn.  (?)  thronus:  ds.  anasedale  6,  4,  2. 

ana-sidili  stn.  thronus:  ns.  6,  6,  3.    7,  7,  2. 

ka-anazzen  swv.  incitare:  präs.  conj.  sg.  III.  kaanazze  4,  5,  2. 

angil  stm.  angelus:  ns.  19,  6,  1.     eingil  19,  4,  4.     ds.  engile  21,  3,  2.    np.  angila 

7,  5,  1.     angi\&  26,  2,  1.     engila  20,  4,  1.      ap.  angilo  17,  3,  2.  —     Comp. 

archangil. 
ango  s^üm.  aculeus:  ds.  angin  26,  7,  2. 
angul  stm.  hamus:  as.  20,  7,  1. 
angust-lth  aä[?.  anxius:  gsf.  angustlichera  15,  4,  2. 
anst  stf.  gratia:    gs.  hensti  3,  3,  3.    ds.   ensti  8,  1,  4.     14,  4,  3.    22,  5,  4.    as. 

anst  3,  4,  4.    ast  10,  1,  3.     12,  3,  4.    20,  6,  2.  —    Vgl.  abanstic,  abanstön. 
ant-heizzä  swf.  votum:  as.  antheizun  23,  3,  4.     dp.  bantheizzom  3,  3,  1. 
ant-läzzida  stf.  indulgentia:  as.  antlazida  24,  6,  2. 
aiit-lutti  stn.  vultus:  as.  24,  2,  4. 

ant-luzzi  stn.  vultus:  ns.  antluzzi  5,  3,  3.    as.  antluzzi  faciem  19,  8,  3. 
ant-reiti  f.  ordo:  ds.  hantreiti  11,  3,  1.    as.  hantreiti  14,  2,  4. 
ant-reitida  stf.  ordo:  as.  11,  1,  1. 
arbeit  stf.  luhor:  ap.  harbeiti  14,  3,  3. 
arcli- angil  st7n.  archangelus:  gp.  arehangüo  7,  5,  3. 
arm  stm.  bracMum:  ds.  arme  2,  1,  3. 
aruuu  adv.  frustra  1,  9,  3. 
ätum  stm.  spiritus:    ns.  atum  5,  4,  2.     gs.  atumcs  3,  2,  3;    6,  4.     6,  2,  4;    7,  2. 

22,  7,  2.    cZs.  atunie  1,  2,  1.    2,  8,  3.    4,  6,  3.    8,  10,  4.     9,3,  2.     11,  2,  2. 

12,  1,  2.     13,  3,  1.     24,  16,  4.     25%  1,  3.     as.  atum  23,  4,  2.     26,  5,  5.   is. 

atumu  19,  12,  3.  —  S.  keist. 
augä  sww.  oculus:  np.  oucun  16,  4,  1. 

ka- äugen  siov.  ostendere:  prät.  part.  dpf.  kaauctem  19,  10,  1. 
aiih  adv.  quoque  1,  11,  2.    26,  5,  5;  ouh  1,  2,  1. 
auclidn  swv.  addere:  inf.  za  auchonne  addendis  8,  9,  1. 
az  präp.  c.  dat.  ad:  vgl.  az  qbueman,  az  standan,  az  uuesan. 


B.  P. 

päga  stf.  rixa:  ns.  4,  5,  1. 

palo  stn.  böses,  unrecht:  gs.  des  palouues  uuarc  tyrannum  21,  6,  3. 

pant  stn.  vincidum :  ds.  pante  21,  6,  3.     dp.  pantirun  24,  6,  3.    ap.  pentir  1,  12,  3. 

Comp,  baubitpant. 
panchan  stn.  typus:  ns.  2,  4,  3. 
pauclianen  swv.  annuere:  imp.  sg.  paucbini  8,  4,  1. 
peitten  swv.  urgere:  präs.  part.  dsm.  peittentemu  14,  2,  1. 
pSraht  adj.  fulgidus:  dsn.  perahtemu  19,  10,  2. 


ka-peran  —  ar-prechan.  63 

ka-pSran  stv.  eäere:  prät.  pari.  asm.  keporana«  24,  5,  1.  —    Vgl.  einporan,  erist- 

poran,  ungaporan. 

it-peran  wiedergebären:  prät,  pari.  ns.  itporan  uuirdit  renascitttr  5,  2,  2. 
pSton  swv.  orare:    inf.  za  petonne  12,  1,  4.    17,  1,  1.    präs.  eonj.  pl.  I.  petoem 

9,  2,  3.    pari.  npm.  petonte  7,  2,  1.    dpm.  petontem  8,  4,  2. 
zua  peton  adorare:  präs.  ind.  pl.  III.  zua  petont  7,  6,  4. 
pi  präp,  c.  acc.  pro :  pi  unsilic  6,  4,  4. 
pipSn  swv.  tremere:  prät.  ind.  sg.  III.  pipeta  24,  8,  2. 
pilidi  stn.  forma:  as.  pilidi  24,  3,  3.  —    S.  kilihnissa. 
pintan  stv.  ligare:  präs.  eonj.  sg.  III.  pinte  20,  7,  2. 

ka-pintan   binden:  präs.  eonj.  sg.  III.   kapinte  religet  3,  3,  4;    vinxerit 

15,  5,  1.    part.  nsm.  kapintanti  trudens  21,  6,  3.    po-ät.  pari.  npm.   kabuntane 

vincti  1,  11,  3.    kipuntane  ligati  24,  6,  4. 

int-pintan   solvere:   präs.  ind.  sg.  III.  intpinU'f  25,  3,  2.     ecmj.  sg.  III. 

intpinte  20,  2,  3.    imp.  sg.  intpint  1,  12,  3.    prät.  ind.  sg.  II.  intpunti  7,  1,  3. 

sg.  III.  intpant  19,  2,  4.    part.  nsf.  inpuwtan  uuirdit  25,  7,  4.     nsn.  intpuntan 

(uuirdit)  25,  6,  3.    npm.  inpuntan  uurtun  1,  11,  4. 
ka-peotan  stv.  iubere:  präs.  eonj.  sg.  III.  kabeote  17,  1,  3. 
pirnan  swv.  erheben,   trösten:    präs.  part.   dsm.  mit    atumu    pirnantin  paraclito 

19,  U,  3. 
pingan  stv.  flectere:  präs.  ind.  pl.  I.  piugames  2,  6,  2.     piugemes  23,  2,  2. 
pittan  stv.  bitten:   inf.  za  pittanne  ist  depreeandus  est  17,  1,  2.    präs.  ind.  pl.  I. 

pittames  quaesumus  2,  6,  1.    4,  4,  4 ;    deprecamur  7,  12,  2 ;  precamur  8,  4,  1 ; 

rogamus  14,  1,  3.    pittemes  poscimus   7,  2,  1;   precamur  15,  2,  2.    16,  2,  1; 

quaesumus  21,  7,  1.    22,  8,  1.    24,  16,  1.    pißemes  quaesumus  26,  9,  1.    pita- 

mes  rogamus  2,  6,  4.     cowj.  pZ.  /.  pittem  precemur  10,  3,  1 ;  poscamus  11,  1,  2 ; 

oremus  23,  3,  1;    rogemus  23,  4,  1.     pmt.   »?;P«.    pittente   supplices  2,  10,  3; 

precantes  14,  3,  2.    apm.  pittante  supplices  22,  8,  3. 
pläst  stm.  flatus:  dp.  plastim  2,  2,  3. 
pleichSn  swv.  pallere:  präs.  part.  nsf.  pleichenti  4,  2,  1. 
ana  plesten  inruere:  präs.  eonj.  sg.  III.  ana  pleste  16,  3,  1. 
plint  adj.  caeeus:  asf.  plinta  4,  3,  3.    apm.  pZinte  20,  2,  2. 
pliauan  sfw.  tundere:  präs.  ind.  pl.  I.  pliuames  18,  2,  2. 

kagan  pliuuan  obtundere:  präs.  part.  nsm.  kagan  pliuuanti  4,  2,  3. 
uuidar  pliuuan  retundere:  präs.  eonj.  sg.  III.  uuidar  pliuue  3,  4,  2. 
pluat  stn.  sanguis :  ns.  20,  1,  3.    22,  5,  2.    gs.  pluates  1,  4,  4.     <Zs.  pluate  1,  6,  4. 

7,  10,  4.     16,  5,  4.    24,  10,  4.    26,  9,  3.    i^Zwate  1,  5,  4,    as.  pluat  24,  7,  3. 
ka  -  pot  stn.  imperium :  ds.  kapote  21,  3,  4.    ka^Jote  iusso  7,  4,  3. 
poto  swm.  apostolus:  ns.  9,  2,  4;  angelus  1,  3,  2;   4,  2.     «p.  potun  19,  5,  1;  9,  3. 

gix  potono  26,  4,  1.    dp.  potom  11,  2,  3.  13,  3,  2.     poton  19,  7,  2.  —  F^Z.  chundo. 
prSchan  stv.  confringere:  prät.  part.  dp  f.  kaj^rochanem  19,  2,  2. 

ar-prechan  stv.  frangere:  prät.  part.  npn.  arprochan  sint  21,  5,  2. 


64  pringan  —  ka-dennen. 

pringan  anv.  ferre:  präs.  pari.  npm.  pringante  22,  1,  3. 

ana  pringan  in  ferre:  prät  ind.  sg.  III.  ana  prahta  1,  3,  3. 

auur  pringan   reducere:   prät.  ind.  sg.  III.  auur  prahta  10.  2,  4.    pari, 
nsm.  auur  pruwganer  relatus  5,  3,  2. 

fr  am  pringan  pro/erre:  präs.  pari.  nsm.  fram  pringanter  3,  1,  2. 
pröt  stn.  panis:  as.  2,  9,  1. 

ka-prüchen  swv.  secwndare:  präs.  conj.  sg.  III.  kapruche  3,  4,  3. 
prücM  adj.  prosper:  asn.  pruchaz  14,  4,  4. 
prnnno  swm.  fons:  ns.  3,  1,  3.    6,  2,  4. 
prust  stf.  pectus:  ds.  prusti  11,  1,  2.     12,  3,  3.     13,  2,  2.     gp.  prustio  24,  14,  1. 

ap.  prusti  5,  3,  4.     18,  2,  2. 
pruti  -  g-omo  swm.  sponsus:  ns.  1,  7,  3. 
ka-püid  stn.  habitaculum:  ns.  11,  2,  1. 
ka-puluht  stf.  ira:  ns.  8,  6,  2.     «s.  4,  5,  1. 
er-purren  swv.  adlevare:  präs.  conj.  sg.  II.  erpurres  25,  1,  4. 

üf  purren  attollere:  präs.  part.  nsm.  uf  purrenti  2,  2,  2. 
ka-purt  stf.  natura:  ns.  4,  1,  4.     ^s.  capurti  substantiae  1,  2,  3. 


D.  TH. 

danch  stm.  dank :  ap.  dancha  grates  4,  3,  2. 

danta  conj.  quia  12,  2,  1.    19,  4,  3.    thanta  24,  13,  1. 

dar  adv,  da:   defti  pron.  pers.  relative  hedeutung  verleihend:    uuir  dar  (nos)  qui 

24,  6,  8.     du  der  (tu)  qui  2,  1,  1;    7,  1.    5,  1,  2.    6,  1,  4.     7,  9,  3;    10,  3. 

16,  1,  1;  6,  3;  oder  ist  hier  der  relativpronomen? 
dare  adv.  ibidem  1,  4,  2. 
David  wpr.  David:  gs.  damdes  7,  9,  1. 
dSgan  stm.  miles:  ds.  degane  19,  3,  2. 
daz  conj.  quod:  2,  3,  3.     4,  3,  3.     ut:  1,  10,  3;  13,  3.     8,  2,  4.    10,3,  3.    11,2,  1. 

14,  4,  1.     15,  1,  3;    2,  2.     17,  1,  3;    2,  1.     19,  11,  3.     20,  5,  2;    6,  2.     thaz 

ut  22,  8,  2.    23,  4,  3.    24,  4,  1;  4,  3;  11,  3;  16,  2.    25,  1,  4. 
ki-deht  adj.  devotus:  nsf.  kideht  22,  6,  1.     dsn.  kedehtamu  24,  5,  4. 
decheii  swv.   tegere:   präs.  ind.  sg.  III.   dechit  2,  2,   1.     conj.  sg.  III.   deche 

9,  3,  4. 

pi-dechen  tegere:  prät.  part.  npm.  pidahte  14,  4,  3. 
int -de  eben  detegere:  präs.  ind.  sg.  II.  intdechis  16,  1,  2. 
dh'emar  stn.  crepusculum:  as.  3,  7,  1. 
denchen  swv.  cogitare:  präs.  conj.  pl.  I.  denchem  8,  5,  1. 
denne  conj.  1)  tunc  1,  8,  2.    thenne  24,  8,  3.     2)  dum:  denne  5,  5,  1.    19,  7,  1; 

cum  15,  5,  1.    19,  2,  1 ;  9,  3.    20,  8,  1.    21,  6,  1.     denwe  dum  14,  1,  4.     unzi 

äenne  dum  15,  2,  3. 
ka-denneu  swv.  distendere:  präs.  conj.  sg.  III.  kadenne  18,  4,  2. 


deodraft  —  drisgi.  G5 

deodraft  aäj.  siibditus:  npm.  deodrafte  10,  3,  1.     apm.  deodrafte  Jiumiles  6,  6,  2. 
dfe'r  pron.  1)  dieser,  hie:  nsm.  der  ille  18,  2.  3.     19,  2,  1.     der  der  ille  qui  19,  3,  1. 

nsn.   daz   1,  3,  1.     dsm.  demu  11,  3,  1.    themu  25,  3,  1 ;    4,  1.  3.     demo  Uli 

11,  2,  2.     themo  25,  3,  3.      tJiemo   isto  26,  13,  1.     dsf.  deru  12,  2,  1.     asn.  daz 

19,  7,  2.     is.  diu  20,  6,  1.      oipf.  deo  iZZae  19,  7,  1.     (?p«.  deam  22,  7,   1.  2.  3. 

2)  als  bestimmter  artikel :  gsn.  des  15,  4,  4.    21,  6,  3.    gsf.  dera  1,  2,  3 ;  11,  1. 

2,  3,  4;   4,  1.     6,  6,  1.     9,  4,  4.     10,  1,  3 ;    2,  2.     12,  2,  2.     13,  2,  4.     15,  2, 

1.  4;    3,  3;    4,  2.     16,  1,  2;    6,  3.    21,  4,  3.     23,  1,  4.     tliera  23,  1,  1;    3,  3. 

24,  8,  1 ;  9,  4.    25,  2,  2;  8,  2.    26,  3,  4;   6,  1.  4.     dsf.  deru  9,  1,  2.     3)  reZa- 

tiv,    qiä:    nsm.  der   2,  1,  2.     7,  1,  3.     10,  2,  1.     11,  2,  3.     14,  1,  1.     15,  1,  1. 

17,  2,  4.     19,  3,  1.     20,  3,  1.     21,  4,  2.     ther  24,  1,  3;  2,  1 ;  6,  1;  7,  1;  11,  1; 

15,  1;  16,  3.    25,  1,  2.     <7sj«.  des  12,  3,  1.     21,  2,  1;  thes  24,  3,  3.    gsf.  dera 

10,  1.  1.     dsm.  demu  20,  1,  3.     themu  24,  2,  3      dsn.  denui  1,  3,  2;  7,  2.    demo 

19,  8,  1.     themo  24,  9,  3.      asm.  den  8,  2,  1 ;   3,  2.     19,  5,  2.     then  24,  3,  1 ; 

4,  2;  5,  1.  3;  13,  2.     as/.  dea  21,  5,  2.     is.  thiu  mezu  quemadmodum  26,  15,2. 

wpm.  dea  13,  3,  3.     16,  4,  4.     17,  3,  3.     npf  deo  1,  9,  2.     (/pm.  dero  7,  12,  1. 

apm.  dea  1,  4,  2.     10,  3,  4.     16,  5,  4.     thea  26,  9,  3.     apf  deo  7,  2,  3.     a^ji?,. 

diu  9,  1,  2. 
der  a(^v.  s.  dar. 

derpi  adj.  azymus:  nsn.  derpaz  21,  4,  3. 
desßr  pron.  hie:  nsm.  2,  8,  1.    3,  7,  1.    20,  1,  1.     «s/".  disiu  1,  4,  1.     deisu  1, 12,  1. 

desiu  8,  4,  3.     dsm.  desamu  9,  4,  1.     15,  3,  4.     desamo  isto  16,  6,  2.     fZs»i. 

desamu  21,  7,  2.     tZs/".  deseru  11,  2,  4.    «shi.  desan  4,  6,  4.     8,  10,  3. 
ka-dig-an  adj.  part.    castus:    dsm.  kadiganemu   2,  18,  4.     3,  5,  2.     cadiganemu 

4,  6,  2.     apf.  cadigauo  18,  2,  2.  — •    Zu  ka-dihau. 
ka-dig-ani  f  pudor:  ns.  3,  7,  2;  castitas  8,  8,  3. 
dih  pro7i.  s.  du. 
din  pro«,  poss.  tuus:  nsm.  diu  2,  7,  4.     diner  2,  8,  1.     nsf  diniu  16,  4,  3.    thiiiiu 

26,  15,  1.     nsn.   dinaz  2,  7,  3.    gsf   dincra  7,  8,  4.     thineru   {dat.  ?)  24,  2,  3. 

tliinera  26,  3,  4.     dsf.  dineru  14,  4,  3.     dsn.  dinemu  7,  10,  4.     thine»i<t  24,  10,  4. 

f/tmemu   26,  11,  2.     asj«.    dinan   2,  7,  2.     21,  7,  4.      thinan   26,  5,  4.     ^/wuan 

26,  12,  2.     rts/".  dina  14,  1,  3.     asn.  thin  24,  7,  3.     dinaz  8,  7,  4.     thiuaz  26,  11,  1. 

dpm.  dinem  8,  4,  2.     thinem  26,  9,  2.    thinewt   26,  10,  1.     #/'.   dinem  7,  4,  4. 

ßjj?w.  dine  4,  3,  2.    dina  14,  3,  2.    16,  5,  3.    apf  dino  7,  2,  2.    apn.  dinu  5,  3,  1. 
dir  pron.  s.  du. 

disco  swm.  discipulus:  np.  discon  19,  8,  1. 
dittp  stm.  latro :  gs.  diuhes  20,  2,  4.    thiupes  25,  6,  3. 
do  conj.  1)  tunc  1,  4,  2.     2)  cttm  1,  3,  2. 
donaron  swv.  intonare :  preis,  ind.  sg.  III.  donarot  19,  1,  2. 
driror  adv.  ter  18,  1,  1. 

drisg-i  adj.  trinus:  nsm.  drisgi  6,  3,  1.     gsf.  drisgera  11,  1,  4.     asf  drisca  13,  1,  1. 
djif.  drisgem  ternis  13,  1,  2. 

E.  Sievers,  Murbacher  hymnen.  5 


66  dritto  —  eitar. 

dritto  num.  tertius:  ns.  dritta  11,  1,  3.    as.  stunta  drittun  horä  tertiä  10,  2,  1. 
driunissa  stf.   trinitas:    ns.  1,  2,  2.     2,  5,  4.     10,  A,  1.     gs.  thriimissa  23,  1,  4. 

tZs.  driunissu  9,  1,  2. 
druung-a  si^/l  passio:  gs.  druunga  10,  2,  2. 
dxi  iJroOT.  iM  2,  10,  4.     6,  2,  1.  2;   3,  1;  4,  1.  2;  5,  1.  4;  6,  1.  2.     7,  3,  1;  10,  1 

8,  3,  1.  14,  3,  1.  19,  11,  2.  24,  13,  1.  du  der  qui  2,  1,  1;  7,  1.  5,  1,  2 
6,  1,  4.  7,  9,  3;  10,  3.  16,  1,  1;  6,  3.  tliu  24,  3,  3;  9,  1;  10,  1;  14,  1.  3 
15,  1.  3.  25,  8,  1.  26,  6,  1.  2.  3;  7,  1.  8,  1.  ds.  dir  1,  6,  2.  2,  6,  2;  9,  2, 
6,  5,  3;  6,  3.  4.  7,  5,  1;  7,  1.  10,  4,  1.  16,  2,  3;  3,  4;  4,  2.  19,  11,  3 
tHr  24, 12,  1.  25,  8,  4.  25%  1,  1.  2.  i/wr  2Cj,  2,  1  (2).  3.  as.  dih  1,  12,  2.  4 
13,  4.  2,  6,  1.  7,  2,  1;  4,  1;  5,  3;  6,  1;  11,  1;  12,  2.  15,  2,  1.  16,  4,  4. 
dich  4,  4,  1.  thih  22,  8,  1.  24,  16,  1.  25,  8,  3.  26,  1,  1.  2.  3;  4,  3;  12,  1 
15,  2.    thih  26,  4,  1.  2;  5,  1;    9,  1;  16,  1. 

ka-duhen  swv.  reprimere;  imp.  sg.  kadhui  16,  5,  2. 
dulten  swv.  pati:  inf.  6,  4,  4.    präs.  part.  nsm.  dultenti  ferens  10,  2,  3. 
dui-uh  p-äp.  e.  acc.  l)per:  duruh  6,  3,  3.     8,  2,  1.     10,  1,  3.     17,  3,  2.    18,  4,  3. 
dumch  6,  3,  2.     21,  5,  3.      duruc  6,  2,  3.      duruhc  7,  2,  3.      thuruli  24,  5,  3; 

9,  2.  thurah  24,  4,  4;  6,  1.  thura/t  26,  12,  1.  2)  propter :  thurali  24,  7,  1. 
11,  1.  —     Vgl.  durah  faran ,  duruhtuon ,  duruh  uuesan ,  duruh  uuachen. 

duruh-heitar  adj.  praeclarus:  dsf.  durubheitareru  2,  1,  4. 

duruh -noht  adj.  perfectus :  nsf.  duruhnohtiu  1,  2,  2.     thurahnohtiu  22,  6,  3.  nsn.? 

duruhnoht  13,  1,  1. 
duruh -uuachar  adj.  pervigü:  nsm.  thurahuuachar  25,  2,  2. 

E. 

Span-lih  adj.  aequalis:  nsf.  epanlichiu  10,  4,  2. 

eTang-elisc  adj.  evangelicus:  dsf.  euangelisceru  1,  7,  2. 

Eg-ypt  npr.  Äegyptus:  dat.  ^gypte  1,  3,  3. 

egis-lih  adj.  horridus:  gsf.  egislihera  15,  2,  1. 

egiso  swm.  horror:  ns.  15,  4,  2.     ds.  egisin  22,  3,  1.     as.  egison  1,  3,  1. 

Sht  stf.  besitz:  gp.  ehteo  opum  4,  5,  3.     dp.  he/itim  praediis  8,  9,  1. 

eigan  anv.  habere:  präs.  ind.  pl.  III.  eigun  1,  9,  2.    15,  3,  3. 

ein  num.  unus:    nsf.  eiuu  10,  4,  2.     nsn.  ein  2,  5,  3,     6,  3,  2.     (/s/l    dera  einun 

1,  2,  3.      dsf.  eineru  7,  12,  3.      dsn.  eineiuu  7,  12,  4.      asn.   in  ein  m  imww 

2,  5,  4.  —  Schwach  flectiert,  solus:  nsm.  eino  24,  14,  2.  emo  1,  5,  3.  dsm. 
einin  19,  12,  2.     asf.  einun  20,  8,  4. 

einac  «(^j.  unicus:  asm.  einaguw  26,  5,  4. 

ein-porau  adj.  part.  unigenitus:  nsm.  einporano  7,  3,  4. 

eiugil  s.  angil. 

einte  adj.  idbis:  asf.  einiga  4,  1,  3. 

ein-luzze  atZj.  pl.  singuli:  apm.  einluze  26,  12,  1. 

eitar  stn.  venenum:  ap   heitar  3,  5,  4. 


eli-lentön  —  faginon.  67 

eli-Ient6n  swv.  cnptivare:  präs.  conj.  sg.  III.    eZilentoe  8,  4,  4.    prät.  pari   nsn. 

caelilentot  21,  5,  3. 
emazzic  adj.  perpes :  gsn.  emazziges  4,  1,  4.     dsm.  emazzigemu  3,  2,  2.     dsf.  emaz- 

zigeru  8,  8,  4.     9,  4,  3.     emazzigerw  8,  7,  2.  —     Vgl.  amazzigo. 
endin  stn.?  frons :  dp.  endinum  24,  9,  3. 
eng-il  s.  angil. 

enti  stn.  finis:  as.  24.  15,  2. 
entrisc  adj.  antiquus:  gsm.  hentriskes  24,  9,  1. 
eo  adv. :  eo  so  sicut  2,  9,  4.    3,  7,  2.  3.     9,  2,  4. 
eo-calili  j))'0«.  omnis:   nsm.  eocalilic  7,  8,  3.     nsf.   eocalili  24,  5,  2.     c^s«?.  eocali- 

hemu  17,  3,  4.     eochaliclieniu  19,  11,  4.     fZs/".  eochalicliera  10,  4,  3.     asf.  eoga- 

licha  5,  4,  1. 
eo  -  caunSlili  ^ro»i.  omnis:  nsf.  ioMuuelih  25,  3,  3.     eokiuuelih  26,  1,  4. 
eo-n-altre  ck^v.  unquam  24,  10,  3.  —  Vgl.  neonaltre  und  altar. 
gr  jn-on.   nie:    ns.  17,  2,  1.     er  selbo  ipse  4,  1,  2.     17,  2,  3.     ds.  imu  16,  3,  3; 

sibi  20,  7,  1.      OS.    inan   eum  19,  7,  3;    illum  24,  10,  1.    ^[p-   iru  sui  19,  5,  2. 

dp.  im  s^5^■  8,  2,  4.     19,  10,  1.  —  Vgl.  siu. 
gra  si/".  honor:  ns.  liera  6,  6,  4. 
erM  stn.  hereditas:  ds.  erbe  26,  11,  2. 
fe'rda  si/".  terra:   ns.  24,  8,  2.     26,  1,  4.     herda  7,  8,  3.     erda  26,  3.  3.     ds.   erdu 

7,  10,  2.     as.  erda  2,  2,  4.    ap.  erdono  26,  5,  1. 
erdu  conj.  vel  23,  2,  3. 

@rSn  swv.  venerari:  präs.  ind.  sg.  III.  eret  26,  1,  4.  —  F^Z.  uuirden. 
©r-liaft  adj.  venerandus:  asm.  erhaftan  26,  5,  4. 
grist  a(^v.  primum  25,  8,  3. 

eristo  num.  primus:  nsm.  6,  5,  4.    (Zp/".  eriston  8,  1,  2. 
erist-poran  a(?j.  j^art.  primogenitus :  apn.  eristporaniu  1,  3,  4. 
euua  stf.  lex:  ns.  8,  3,  2.     ds.  euu  8,  2,  3.     as.  euua  7,  2,  3.     f?2^.  cuuom  7,  1,  3. 

15,  1,  1. 
Suuie  adj.  aeternus:  nsm.  euuigo  24, 1,  1.    25,  1,  1.    gsm.  euuiges  7,  3,  1;  peren- 

nis  22,  5,  4.     gsf.   euuigera  p)erennis  3,  3,  2.     gsn.   euuiges  4,  1,  1.     6,  1,  1. 

11,  3,  4.     dsm.   euuigemu  6,  7,  1.    8,  3,  4.      dsf.   euuigeru  8,  2,  3.      euuigero 

26,  10,  1.     asm.  euuigan  26,  1,  3.     dpm.  euigem  1,  13,  3.     apm.  euuige  22,  1,  1. 

apf.  eimigo  isempiterna  22,  8,  4. 
euuin  f.  ewigkeit:  as.  unzi  in  euuin  usque  in  aeternum  26,  11,  4. 
Suuo  swm.  ewigkeit:    as.   (in)   euuon  in  perpetuum  10,  4,  4;    in  euun  in  aeternum 

26,  16,  2. 
Szzan  stv.  edere:  inf.  17,  1,  3.    za  ezzanne  edendum  2,  9,  2. 

F. 

fag-inön  swv.  exultare:  präs.  ind.  sg.  III.  feginot  22,  7,  3.    pari.  nsf.  feginontiu 
19,  1,  3.  —  Vgl.  comp,  sigu-faginönt. 


68  ant-fähan   —  flusc. 

ant-fälian   stv.  suscipere:   inf.  24,  7,  2;    aäsmnere  24,  3,  4.     preis,  conj.  sg.  III. 

intfahen  capiant  16,  4,  1.    pi-ät.  ind.  sg.  II.  anfingi  26,  6,  3. 
pi-fähan  occupare:  preis,  conj.  sg.  III.  pifahe  4,  5,  4. 
in  ka-faldan  stv.  implicare:  präs.  conj.  sg.  III.  ni  in  kifalde  5,  4,  4. 
fal  stm.  casus:  np.  falli  3,  4,  3. 

fallau  stv.  cader e:  präs.  ind.  pl.  III.  fallant  25,  7,  3. 
faran  stv.  pergere:  präs.  ind.  pl.  III.  farant  19,  7,  1.     faran^  19,  8,  3. 

duruh  faran   treiiisire:   präs.  conj.   sg.  III.    duruti   fare   3,  7,  1.     durucli 

fare  20,  8,  1. 
Farao  npr.  Phareio :  gs.  faraones  21,  3,  4. 
faro  adj.  im  Compos.  rösfaro. 

fart  stf.  profectus:  gs.  uerti  2,  3,  4.  —     Comp,  ubarfart. 
fater  stm.  pater:   ns.  fater  2,  7,  1.     3,  8,  4.     8,  10,  1.     fater  9,  1,  4.    gs.  fateres 

7,  3,  1.     23,  4,  3.     26,  6,  2;  8,  2.     faieres  7,  4,  3.     eis.  fatere  3,  8,  3.     7,  9,  2. 

19,  12,  1.     24,  1,  4;    16,  3.     25%  1,  2.     fatoe  1,  1,  4.     /a^ere  6,  7,  2.     ffls. 

fateran  2,  6,  8.     3,  3,  1.  2.  3.     23,  4,  1.     fater  26,  1,  3.     fater  26,  5,  3. 
fater -lili  adj.  pater nus :    nsm.  faterlicher  3,  1,  1.     nsf.  faterlicliiu  22,  7,  1.     gsn. 

faterliches  7,  7,  2.     elsm.  faterlicliemu  2,  1,  3. 
faz  .s^n.  m  Compos.  leohtfaz. 
fSddhah  stm.  ala:  ejp.  feddhacho. 
feg-inön  s.  faginön. 

fglahanto  sivm.  conelitor:  ns.  25,  1,  1.  —    Zu  felahan. 
fßlaho  sivm.  conditor:  ns.  1,  7,  4.  —    Vgl.  scheffo. 
fer  adv.  fern:  fer  si  eibsit  8,  6,  1.     fer  stante  absistat  8,  6,  3. 
fergön  siov.  poscere:  p)räs.  ind.  sg.  III.  fergot  2,  3,  1. 
ferro  sivm:  nauta:  ns.  25,  4,  1. 
festi  eidj.  firmus:  dsm.  festemu  4,  6,  1. 
fiaiit  stm.  hostis:   ns.  15,  3,  1.     24,  3,  2.    gs.  fientes  24,  9,  1.     as.  fiant   1,  6,  3. 

18,  3,  4.     23,  4,  4.  -   Vgl.  heri. 
int-flndaii  siü.  sentire :  präs.  pari.  nsm.  intfindanter  4,  1,  3. 
flnstrßn  stvv.  tenehricare:  präs.  ind.  sg.  III.  finsti-et  12,  3,  2. 
flnstri  f.  tenebrae:  as.?  finstri  16,  1,  2.     elp.  finstrinum  14,  2,  3. 
feor  num.  vier:  el.  feorim  quaternis  18,  1,  1. 
firina  stf.  crimen:  ap.  firino  20,  1,  4. 
firra  stf.  otium:  ds.  firru  15,  1,  4. 
flrst  stm.  cuhnen:  gs.  firstes  6,  5,  2. 
flur  stn.  ignis:  eis.  fiure  22,  4,  1. 
fizus  adj.  callidus:  nsm.  fizuser  18,  2,  3. 
fizus-heit  stf.  dolus:  ns.  8,  6,  2.    elp.  fizusheitiw  4,  4,  3. 
fleisc  stn.  ceiro:  ns.  20,  5,  4.    gs.  fleisges  4,  4,  1.    20,  5,  4.    fleiskes  24,  4,  4.    eis. 

fleisge  19,  10,  2. 
flusc  stm.  luxus:  ns.  4,  5,  4. 


fol  —  furahtan.  69 

fol  aäj.  plenus :  npn.  fol  7,  8,  4.     folliu  26,  3,  3.     apm.  folle  7,  6,  3. 

folggu  sivv.  sectari:  präs.  ind.  pl  III.   folgent   7,  11,  4.     conj.  pl.  III.  folgeen 

succedant  8,  2,  4.    part.  nsm.  folgenti  8,  3,  3. 
Meli  stn.  piopiüus:  as.  folh  26,  11,  1.  —  Vgl.  Hut. 
tomsi  präp.  e.  dat.  ah:  2,  10,  4.     7,  9,  2.     10,  3,  3.  4.    21,  3,  2;    7,  3.     24,  10,  1. 

25,  2,  4.     ea;:  6,  4,  3.     7,  3,  3.    8,  6,  1.     24,  5,  1.     de:  2,  9,  2.     3,  1,  2.    17,  1,  4. 

19,  3,  4;  5,  2.     21,  3,  3;  6,  2.     fo?«a  a&  6,  7,  4.    fo»a  (?e  7,  9,  4. 
fora  1)  a(^v.  ante  24,  4,  2.     2)  jjräp.  c.  dat.   ante:    10,  4,  3.     24,  1,  3   —     F</Z. 

fora  chunden,  fora  chuedan,  fora  kän,  fora  harenT 
fora-haro  sivm.  praeco:  ns.  25,  2,  1. 
forlitä  siüf.  metus:  gs   forhtun  timoris  15,  4,  2.     cZs.  forlitun  20,  2,  3.     as.  forach- 

tvn  20,  6,  3. 
fram  adv.  vonvärts,  s.  fr  am  pringan,  fram  halden,  fr  am  fuareu. 
fram-hald  adj.pronus:  nsm.  framhalder  14,  1,  4. 
frau  adj.   laetus:    nsm.  frauuer  3,  7,  1.     %jjwi.  frauue  4,  3,  1.     froe  3,  6,  3.     djm. 

frouuem  22,  1,  4. 
frauu6u  stvv.  laetari:  präs.  conj.  pl.  I.  frauuoem  1,  6,  2.    part.  npm.  froonte  1,  8,  4. 
fr§Iit  stf.  meritum:  dp.  frelitim  24,  15,  3. 

ka-frShtÖn  sivv.  mereri:  präs.  conj.  pl.  I.  kafrehtohem  1,  13,  3. 
freccM  f.  avaritia:  ns.  8,  6,  3. 

fri  adj.  Über;  npm.  frige  10,  3,  2.     dpm.  friiem  18,  3,  2. 
fridu  still,  pax :  gs.  frido  8,  8,  1. 
frisginc  stm.  victima:  ns.  Msginc  7,  10,  2. 
frö ,  frouuan  s.  frau ,  frauuan. 

frua  adv.  frühe:  frua  {var.  fruo)  in  morgan  düuculo  3,  7,  2. 
fruat  adj.  im  compos.  unfruat. 

frumi-scaft  stf.  primordimn :  ds.  frumiscafti  24,  2,  1. 
-frumo  sivm.  im  compos.  ortfrumo. 

ka-Tuagen  siov.  coniungere:  präs.  conj.  sg.  III.  kafuage  5,  5,  4. 
fuareu  swv.  ferre :  präs.  ind.  pl.  I.  fuaremes  24,  9,  4. 

fram  fuaren  provehere:  präs.  ind.  sg.  III.  fraw  fuarit  3,  8,  1. 

Tiuidar  fuaren  revectare:  präs.  part.  nsf.  uuidar  fuarinti  4,  3,  4.  —  Vgl. 

auuar  tragan. 
ka-fuari  stn.  compendium:  ds.  kafuarre  22,  3,  3. 
fuaz  stm.  pes:  is.  fuazziu  19,  2,  3.     ap.  fuazzi  19,  7,  4. 
fühti  udj.  humectus:  dpm.  fuhtetn  2,  2,  3. 
ar- füllen  swv.  replere:  präs.  ind.  sg.  III.  erfullit  22,  7,  4.    prät.part.  npm.  arfulte 

8,  10,  4. 
funs  adj.  pi-omptus:  dsm.  funsemu  12,  1,  2. 
furahtan  sivv.  formidare:  piräs.  part.   nsm.  furihtanü  1,  4,  4.      apm.  furahtante 

paventes  25,  7,  1. 

er -furahtan  c.  acc  pavescere:  präs.  ind.  sg.  III.  erfurahtit  24,  5,  2. 


70  furi  —  ka-keozzan. 

furi  prä2).  adv.  s.  furi  kangan. 

fiiristo  stvm.  princeps:    äs.  furistin  21,  1,  4.     np.  furistun  22,  2,  1.     ap.  furistun 
22,  6,  4. 

G.  K. 

cag'an  adv.  obviam  1,  8,  2.     kagani  1,  10,  4.  —    S.  kagan  pliuuan,  kagaii  lauflfan. 

in-kagan  adv.  s.  inkagan  lauffan. 

kagaii -Idn  stn.  as.  kaganlon  vieem  8,  5,  3. 

Glalilea  npr.  Galilea:  ds.  19,  6,  3. 

kambai*  adj.  strenuus:  apf.  kambaro  3,  4,  1. 

kaue  stn.  in  den  composs.  sedalcanc,  iifcanc,  zuacanc. 

kangan  stv.  gradi:  präs.  ind.  sg.  III.  kat  14,  2,  2     pari.  npim.  gangante  11,  3,  1. 
fora  kangan:  präs.  pari.  dsm.  fora  'kantemii  praevia  20,  3,  3. 
furi  kangan  praeterire:  präs.  conj.  sg.  III.  furi  gange  9,  2,'  2. 
in  kangan  intrare:  inf.  gen.  in  Cannes  18,  2,  4. 

cart  stm.  chorus:  ns.  26,  4,  1. 

carto  stvvi.  im  compos.  uunnigarto. 

cart-saiic  stn.  chorus:  as.  23,  2,  1. 

pi  -  cauman  swv.  observare :  präs.  pari.  nsf.  picaumanti  14,  2,  4. 

-gaiiuida  stf.  im  compos.  urgauuida. 

kauui-mez  stn.  gau:  ds.  in  Galilea  in  kauimizze  in  Galilea  19,  6,  3;  ähnlich  in 
geuiraezze  19,  S,  3. 

kSlba  stf.  miinus:  ap.  kebo  6,  7,  3. 

kgban  stv.  dare:  präs.  ind.  sg.  II.  kipis  25,  1,  3  anm.  conj.  sg.  III.  gebe  donet 
3,  4,  4.  kebe  det  17,  3,  1.  23,  4,  3.  pl  I.  kebew  9,  4,  4.  pari.  nsm.  kepanti 
25,  1,  3.  kepenter  daturus  24,  15,  2.  imp.  sg.  kip  tribue  2,  9,  2.  gip  tribue 
16,  2,  4.  p?'äf.  '/«(?.  .s^.  II.  kapi  donasti  7,  2,  4.  capi  donasti  24,  6,  2.  cabi 
24,  2,  4;    7,  3.     cü«//.  sg.  II,   cabis  donares  24,  11,  4.     pari.  wsm.   kakepan 

7,  10,  2. 

ar-keban  reddere:   präs.  conj.  sg.  III.  argebe  20,  6,  4.     pi-ät.  pari.  nsm. 
erkepan  (ist)   redit  25,  6,  1.      nsn.  harcheban  ist  12,  2,  4.     dsn.  arkepanemu 

8,  1,  1.     npm.?:  argepau  21,  5,  4. 

keili  f.  superbia :  ns.  8,  6,  2.     ds.  keili  pompia  19,  3,  3. 

keist  stm.  Spiritus:    ns.  keist  5,4,2.     gs.  keistes  3,  6,  4.     ffe.  keiste  2,  6,  3.  — 

F(/L  ätum. 
kßltan  stv.  reddere:    inf.  23,  3,  4.    iJr«s.  cowj.  pl.  I.  keltern  8,  5,  3.     19,  11,  4 ; 

solvamtis  6,  7,  3.     25,  8,  4. 
kSrön  stov.  desiderare:  prät.  part.  asn.  kakerotaz  19,  8,  4. 
ka-keozzan  stv.  fundere:  präs.  part.  nsm.  kageozzanti  refundens  20,  2,  1.    prät. 

part.  nsn.  kicozan  ist  22,  5,  2. 

auur  (ka)keozzan  refimdere:  prät.  part.  nsf.  auur  kicoz^Jfm  (ist)  25,  6,  2. 
in-keozzan  infundere:  imp.  sg.  ingiuz  3,  2,  4. 


-  ka-haltan.  71 

keozzo  swm.  fretum:  np.  kiozun  25,  4,  2. 

keiiui-mfez  s.  kauuimez. 

kift  stf.  mwnus:  ds.  cifti  7,  1,  3.     aj3.  gifti  7,  2,  2.    kifti  24,  11,  4. 

in  -  Mnuaa  s^v.  inchoare :  prät.  part.  nsf.  incunnaniu  7,  4,  3. 

kitagi  f.  gula:  as.  4,  5,  2. 

cliz  siw.  m^or;  MS.  5,  2,  2.  —   F<jr?.  scöni. 

elizzau  stv.  glänzen:  präs.  part.  npm.  clizmnte  candidi  21,  1,  2. 

far-cnitan  stv.  delere:  prät.  ind.  sg.  III.  farcneit  1,  3,  4. 

como  swm.  im  compos.  prütigomo. 

cot  stm.  deus:    ns.  cot   1,  12,  2.    2,  1,  1.     6,  1,  1.     kot  7,  3,  3;    8,  2.     14,  1,  1. 

cot  26,  3,  2.     gs.  kotes  7,  9,  3.     8,  1,  3.     9,  2,  2.     10,  1,  1.     13,  2,  1.     cotes 

20,  1,  1,     cotes  26,  8,  1.     ds.  kote  7,  3,  3.     19,  12,  1.     21,  2,  4.     cote  23,  1,  2. 

24,  4,  3.     25%  1,  2.     cote  6,  7,  1.    as.  cot  23,  3,  1.    26,  1,  1. 
kot-chund  adj.  divinus:    nsf.  kotcund  6,  6,  4.     dsm.  kotcunddemu  7,  3,  2.     tZp/". 

kotkundem  7,  5,  4. 
kot-chundi  /'.  deüas:  ns.  kotcundi  10,  4,  2.     ds.  kotcundi  divinitati  9,  4,  3. 
crap  stn.  tumulus:  ds.  crape  21,  6,  1. 
cremizzi  adj.  tristis:  npm.  cremizze  19,  5,  1. 

ci'immi  adj.  crudelis:  dsn.  crimmemu  19,  5,  3.    apn.  chrimmiu  dira  1,  5,  2. 
krisan  stv.  s.  ka-risan. 
cruapa  stf.  im  compos.  hellacruapa. 
cruazzen  sivv.  provocare:  präs.  ind.  sg.  III.  cruazzit  12,  1,  4. 

ka-cruazzen  provocare:  präs.  conj.  sg.  III.  kakniuazze  4,  5,  1.    cacruaze 

5,  5,  3.     kacruazze  ineitet  15,  3,  1. 
cuat  adj.  honus:  nsm.  cuater  24,  14,  4. 
cuat  stn.  honum:  ds.  kuate  8,  5,  4.     cuate  23,  3,  2. 
upar  cussön  swv.  affinere:  präs.  conj.  pl.  III.  upar  cussoen  8,  9,  3. 

H. 

halben  siw.  teuere:  präs.  ind.  sg.  II.  hebis  6,  2,  1.    sg.  III.  hebit  8,  3,  2;   habet 

1,  3,  1.    part.  npm.  habente  11,  1,  1.     13,  2,  2. 

pi-haben:  präs.  ind.  sg.  III.  pihebit  detinet  15,  2,  3.     conj.  sg.  III.  piha- 

bee  oceupet  8,  7,  1.    prät.  part.  npm.  piliabet  uuarun  tenebamur  24,  6,  3. 
int-haben  continere:  präs.  ind.  sg.  II.  inthebis  2,  7,  1. 
haft  adj.   in    den   composs.    deodraft?,    erhaft,    lichamhaft,    triubaft,    unrachaft, 

uuärhaft. 
hald  adj.  im  compos.  framhald. 
halla  stf.  templum:  gs.  balla  24,  8,  1. 
hals  stm.  cervix:  ap.  halsa  23,  2,  2. 
ka-haltan  stv.  conservare:   inf  kehali&n  custodire  26,  13,  2.    präs.  conj.  sg.  II. 

kihaltes  7,  2,  2.    sg.  III.  kahalte  8,  8,  1.    pl.  III.  cahaltan  custodiant  17,  3,  3. 


72  ka-lialtani  —  heri. 

imp    sg.  kahalt  osanna  6,  5,  2.     7,  9,  1.    jjrät.  part.  nsm.  kahalta»  ist  msto- 

ditur  19,  3,  2.     asHt.  kehaltun  sahtvm  26,  11,  1. 
ka-lialtani  f.  pucUcitia:  gs.  kahaltini  18,  3,  1. 
haiuo  vgl.  die  composs.  licliamo,  lichamilo,  lichamhaft. 
hangen  swv.  iiendere:  ]i)räs.  ind.  pl.  III.  hangent  22,  5,  1. 
liano  swm.  gällus:  ns.  25,  5,  2.  4.     ds.  henin  25,  6,  1. 
hant  stf.  manus:  np.?  henti  22,  4,  4. 
hantheizzä,  hantreiti  s.  antheizzä,  antreiti. 
har^n  stov.  clamare:  preis,  ind.  sg.  III.    haret  19,  4,  4.  —     Vgl.  fora-haro. 

fora  hären  prodamare :  preis,  ind.  pil.  III.  iura  harent  26,  2,  4. 
liauMt  -  pant  stn.  corona:  dp.  liohubitpautuDi  7,  11,  3. 
er-heffan  stv.  extollere:  imp.  sg.  erlieui  26,  11,  3. 
hentim  s.  eht. 

heil  adj.  im  compos.  unheil. 
heilac  adj.  sacer:  asn.  heilac  13,  2,  1. 
heilagön  swv.  sancire:  preis,  pari.  nsm.  heilagonti  8,  2,  3.    jjräf.  pari.  nsn.  kehei- 

ligot  22,  5,  2. 
heilant  stm.   sedveitor:    ns.  2,  6,  1.     7,  1,  2;    Jesus  25,  7,  1.     ds.  heilante  Jesu 

1,  16,  3.     as.  heilant  Jesum  20,  3,  2. 
heili  f.  Salus:  ns.  1,  4,  1.    25,  6,  2.    gs.  heili  12,  2,  2.     13,  2,  4.    24,  7,  4. 
heit  si/".  m  den  conq^oss.  fizusheit,  uuizzantheit, 
heitar  stn.  s.  eitar. 
heitar  adj.  clarus:  nsm.  heitarer  4,  2,  4;  seremis  20,  1,  2.     f?s?rt.  heitaremu  19,  9,  1. 

dsn.  heitaremu  14,  1,  1.     etpin.  heitariu  1,  8,  3;  splendiela  1,  10,  2.   —     Comp. 

duruhheitar. 

heitaristo  sup.:  dsn.  heitiristin  12,  3,  1. 
heitaren  swv.  sereneire:  piräs.  ind.  sg.  III.  heitarit  5,  3,  4. 
heitarnissa  stf.  iubar:  ns.  3,  2,  3. 

ka-heiz  stm.  promissiim:  dp.  kaheizzam  5,  5,  3.  —  Vejl.  comp,  antheizzä. 
helfa  stf.  auxilium:  ns.  17,  3,  1.     as.  23,  4,  3. 
helfan  stv.  sibbvenire :   imp.   sg.  hilf  26,  9,  2.    präs.  part.   dsf.   helfanteru  favente 

8,  1,  4. 
hSlfant  stm.  auelitor:  ns.  6,  6,  1. 
hella  stf.  hölle:  elp.  za  hellom  ad  inferos  24,  11,  1. 
hella-cruapa  stf.  baratrum:  ds.  hellacruapo  21,  6,  2. 
hella -uuizzi  stn.  tartara:  as.  19,  2,  2. 
heng-en  sivv.  ceelere:  präs.  conj.  sg.  III.  heuge  4,  4,  3. 

ka-heugen  consentire:  preis,  conj.  sg.  III.  kahent/e  16,  3,  3. 
-hengida  stf.  im  comp,  nfhengida. 
hensti,  hentiusc  s.  anst,  entrisc. 
hera,  hSrda  s.  era,  erda. 
heri  stn.  exercitiis:  ns.  26,  4,  4.    as.  heri  hostem  23,  4,  4.  —  Vgl.  fiant. 


heriro  —  inti.  73 

liSriro  stom.  senior:  gpin.  hererono  7,  6,  1. 

h6rro  stvm.  sabaoth:  vs.  6,  5,  1.     7,  8,  2.    26,  3,  2. 

li'erzä  swn.  cor:   ns.  16,  4,  2.     ds.  herein  2,  10,  3.     dp.  herzon  8,  6,  1.     ap.  lier- 

zun  19,  11,  2. 
himil  stm.  caelum:    ns.  7,  8,  3.     19,  1,  2.     22,  7,  4.     t/s.  himiles  2,  1,  1;    3,  3. 

5,  3,  3;     aetheris  5,  1,  1.      hwMes  7,  1,  1.      ds.  Mmile  7,  11,  2.      as.  himil 

jjoZwm  2,  1,  2;  4,  2.     25,  3,  2.    mjj.  Zwmla  26,  2,  1;    3,  3.    gp.  himilo  6,  2,  1. 

17,  2,  3.     26,  7,  4.     a^x  himila  2,  7,  1. 
liimilisc  acZj.  caelestis :  gsf.  himiliskera  22,  2,  2.     </Sl^.  himilisces  1,  7,  4.    himiles- 

ges  11,  3,  3.     asf.  himiliska  7,  5,  2. 
Mmil-zeichau  s^w.  sidus:  gp.  himilzeichano  4,  2,  3. 
hiunisg-i  stn.  familia:  gs.  hiuuisges  9,  1,  4. 
hizza  sif.  calor:  ds.  hizzu  3,  5,  3.     dp.  hizzom  aestibus  4,  4,  2. 
höh  ac?^'.  aZiMsV  vsm.  hoher  excelse  14,  3,  1.    vs/.  hoiu  6,  3,  1.    gsn.  hohes  6,  6,  3. 

höhiro  comp.:  nsn.  hohira  sublimius  20,  6,  1. 
höhl  f.  höhe:   ds.  fona  hol  ex  alto  6,  4,  3.     dp.  fowa  hohinum  cZe  excelsis  7,  9,  4. 

in  hohinum  in  aUissimis  17,  2,  4. 
horsco  adv.:  so  horsco  quantocius  19,  6,  4. 
holdä  sw/.  im  comp,  unholdä. 

ka-huckan  swv.  meminisse:  imp.  sg.  gihugi  16,  6,  1. 
huug-ar  stm.  fames:  ns.  4,  5,  3.     8,  9,  2, 
huct  stf.  sensus:  dp.  huctim  25,  8,  1.  —  Comp,  inhuct. 

I. 

ibu  conj.  si  25,  7,  3.  —   Vgl.  ubi. 

ilico  adv.  propere  19,  8,  2. 

im ,  imu  s.  er. 

in  1)  präj).  a)  c.  dat.  1,  6,  2.  1,  11,  3.  3,  2,  1;  8,  3  4.  6,  2,  2.  7,  9,  3. 
8,  5,  4.  9,  3,  8:  4,  1.  11,  2,  3.  12,  2,  1.  15,  3,  4.  16,  2,  3;  6,  2.  17,  2, 
3.  4;  3,  4.  19,  6,  3;  8,  2;  10,  2;  12,  4.  21,  2,  2;  7,  2.  22,  7,  1.  2.  3. 
23,  1,  4;  3,  2     24,  2,  1.     26,  8,  2;  16,  2.    b)  c.  acc.  1,  12,  4.    2,  5,  4.     3,  7,  2. 

5,  2,  4.  20,  3,  4.  22,  8,  4.  25  %  1,  4.  26,  11,  4.  15,  2.  2)  acZv. ,  s.  in 
kafaldan ,  in  kangan ,  in  kaleitten. 

inan  s.  er. 

in-huct  stf.  sensus:   ns.  15,  5,  4.     <?s.  inhucti  8,  7,  3.      15,  4,  1.      dp.  inhuctim 

3,  2,  4. 
inuddi  Sifn.  viscera :  np.  innodi  22,  5,  1. 
inti  conj.  et  1,  6,  3;    11,  2    3.     3,  1,  3 ;    3,  1;    5,  1;    8,  4.     4,  1,  2;    2,  4;    3,  2. 

6,  2,  2;  6,  2.  7,  7,  1;  11,  3.  13,  3,  1.  16,  1,  1.  19,  4,  2  20,  4,  1.  21,  6,  4. 
22,  1,  2;  2,  2.  4;  4,  2.  23,  4,  1.  24,  8,  2;  13,  1.  25,  1,  3;  5,  3;  7,  2;  8,  4. 
25^,  1,  3.  inii  26,  2,  2;  3,  2;  11,  3;  12,  2.  inte  9,  2r,  2.  inti  —  inti  et  —  et 
10,  4,  3.     inti  —  inte  19,  12,  4.     inti  ioh  atque  7,  8,  3. 


74  inu   -  clineht. 

inu  conj.  nam  24,  8,  1. 

io  s.  eo-. 

irä  s.  siu. 

irri  adj.  vagus:  nsn.  irri  9,  3,  3.     asn.  irraz  15,  4,  3. 

irri-tuom  stm.  error:  gp.  irrituomo  25,  3,  3. 

iru  s.  er. 

Israhel  npr.  Israhel  1,  6,  1.  --     Vgl.  Hut. 

it-uuizlih  adj.  probrosus:  apf.  itumzlicho  20,  1,  4.  —  Vgl.  uncMski. 


gghan  stv.  confiteri:  präs.  ind.  sg.  HL  gihit  26,  5,  2.     pl.  I.  gehemes  26,  1,  2. 

^jar^.  fZi9?«.  gehantem  23,  2,  4.     gebauten  24,  12,  4. 
griü   a«^?;.   mm    1,  9,  4.      2,  2,  1;    3,  1;    4,  1.      4,  2,  1;    3,  1.      5,  2,  1.  3;    3,   1. 

14,  2,  1.     19,  4,  1;  9,  3.     21,  4,  1.-    24,  4,  2.     25,  2,  1;  qioondam  11,  2,  3. 
ioh  conj.   ac  1,  1,  4.     16,  2,  2 ;    et  15,  1,  2;    2^*e  1,  2,  3 ;    11,  1.     2,  1,  2;    3,  2; 

4,  3;    5,  2;  6,  2;  7,  4.     3,  2,  1;  2,  3;  6,  1.  2.     5,  2,  3;   3,  3.     6,  3,  3;  6,  4; 

7,  1.      8,  2,  2.      16,  1,  3.      19,  12,  2.      20,  2,  2;    3,  3;    4,  3;    6,  3.  4;    7,  2. 

22,  3,   2.     23,  1,  3.     25,  1,   2;  4,  2;  7,  4;  8,  2.     inti  ioli  atque  7,  8,  3. 


CH. 

chamara  stf.  aula:  gs.  22,  2,  3. 

char  stn.  im  compos.  leohtchar. 

charcliari  stm.  ccircer:  ns.  1,  12,  1.    ds.  charchare  1,  11,  3. 

chauf  stm.  im  comp,  urchauf. 

ar-cliauffen   swv.  redimere:   prät.  ind.   sg.  II.   archauftos  mercatus   es  16,  5,  4. 

conj.  sg.  II.  erchauftis  24,  4,  1.     part.  nsn.  archaufit  21,  5,  3.    ap^n.  arcliaufte 

24,  10,  4. 
chaufo  swm.  redemptor:  vs.  22,  8,  1. 
chelih  stm.  patera:  ap.  cheliclia  7,  6,  4. 

ar-eliennen  siov.  agnoscere:  prät.  part.  dsn.  archantemu  19,  8,  1. 
cerul>yn  njjr.  ceruhin  7,  7,  1. 
chetiiina  stf.  catena :  ds.  clietinnu  19,  2,  4. 
cMud  stn.  natus:  gp.  chiudo  1,  5,  2. 
chirichä  sivf.  ecclesia:  gp.  cMricliono  22,  2,  1. 
chläuua  stf.  ungula:  dp.  chlauuon  22,  4,  3. 
zua  chliban  stv.  adhaerere:   präs.  part.  asm.   zua  chlibantan  20,  4,  3.    npm.  zua 

clibante  13,  3,  2. 
chlimban  stv.  scandere :  nsm.  chlimbanter  2,  3,  3. 
chlochon  siov.  2näsare:  präs.  part.  npm.  chlochonte  1,  9,  3. 
chnSht  stm.  miles:  np.  clinehta  22,  2,  3. 


choron  —  cliueran.  75 

chorön  swv.  gustare:  präs.  pari,  choronto  gustando  21,  2,  4. 

ka-choron  attem]jtare:  preis,  conj.  sg.  III.  kachoroe  18,  2,  4. 
chorung'a  stf.  tempttatio :  ds.  chorungo  2,  10,  1. 
cliraft  stf.  virtus:   gs.  crefti  11,  1,  4;    chrefti  12,  2,  4.     ds.  chrefti  13,  3,  4.     dp. 

chreftiwt  viribus  19,  2,  2;  creftim  7,  4,  4.     ap.  chrefti  vires  24,  9,  1.    25,  4,  1.  — 

Compos.  meginchraft. 
uutar  chrfe'san  stv.  suhrepere:  präs.  conj.  sg.  III.  untar  chr^se  15,  4,  1. 
untar-ehriffen  swv.  suhripere:  präs.  conj.  sg.  III.  untarchriffe  16,  3,  2. 
chrimmi  adj.  s.  crimmi. 
Christ  n23r.  Christus:  ns.  3,  6,  1.     17,  1,  2.    21,  4,  1;    6,  1.     c/irist  26,  6,  1.    vs. 

Christ  1,  12,  2.  4.     8,  4,  1.     16,  1,  1.     19,  11,  1.      crist  7,  1,  1.     gs.  christes 

1,  6,  4.     2,  4,  3.     8,  1,  4.     10,  1,  4.    13,  3,  4.     19,  10,  2.     22,  6,  3.     christes 

22,  1,  1.      ds.  christe  4,  6,  4.     8,  10,  3.     21,  1,  4.     23,  1,  3.      criste  5,  5,  4. 

criste  6,  7,  1 ;    cnste  Jesu  23,  1.  3.      as.  Christ  1,  11,  3.     20,  4,  3.     23,  4,  1. 

christan  19,  9,  3. 
Chrüzi  stn.  crux:  gs.  crucez  6,  3,  3.     7,  1,  3.     chruzes  10,  2,  3.     12,  2,  4.     21,  2,  2. 

as.  chruci  20,  3,  1.     24,  7,  1;  9,  2. 
chumft  st/",  adventus:  ds.  chumfti  1,  8,  2.    4,  2,  2. 
chumftic  adj.  venturus:    nsm.  chumftiger   6,  1,  3.     26,  8,  3.     chumftiger  1,  7,  3. 

gsn.  chumftiges  1,  13,  2, 
-chund  adj.  im  compos.  cotchund;  vgl.  cotchundi. 

fora  chunden  swv.  pronmitiare:  präs.  pari.  nsf.  fora  chundenti  18,  1,  3. 
chundo  swm.  angelus:  ns.  1,  3,  2.  —  Compos.  urchundo.  —  Vgl.  poto. 
chuninc  stm.  rex:  ns.  19,  2,  1;  vs.  1,  13,  1.     6,  5,  4.     19, 11,  1.     26,  6,  1.    cuning 

24,  1,  1. 
chuuui  stn.  genus:  gs.  chunnes  24,  3,  2.     dp.  chunnum  gentibus  7,  2,  4. 
churt  adj.  brevis:  dsf.  churteru  20,  3,  2. 
chü.ski  adj.  im  compos.  unchüski. 

chussen  stw.  osculare:  präs.  ind.  pl.  III.  chussant  19,  7,  4. 
chust  stf.  im  compos.  ächust. 
chnSdan  stv.  dicere:    inf.  chuuedan  19,  7,  2.     präs.  ind.  pl.  I.  uuela  quhedemes 

benedicimus  26,  12,  1.     conj.  pl.  1.  chuuedem  1,  1,  3.     chuedem  9,  4,  2.     12,  1,  1. 

part.  npm.  chuedente  13,  1,  4.      dpm.  quhedenten  23,  1,  2.     jjräl  ind.  sg.  I. 

quuhad  inquam  2,  8,  1. 

fora  ch-aeäan  j)'>'aedicere :  präs.  ind.  sg.  III.  fora  chuuidit  19,  6,  2. 
chufe'man  stv.  venire:  präs.  part.  dsm.  chuementemu  advenienti  1,  10,  3.    jmlt.  ind. 

sg.  II.  chuami  6,  4,  4.     7,  9,  4.    sg.  III.  qhuam  20,  3,  4. 

az  chueman  advenire :  präs.  conj.  sg.  III.  az  quheme  2,  7,  3. 
chueuä  swf.  mulier:  dp.  chuuenom  19,  6,  2. 
cliuSran  stv.  gemere:  präs.  conj.  sg.  III.  chuere  20,  8,  4. 


76  '  ka-ladon lenti. 

L. 

ka-lad6ii  stvv.  advoeare:  preis,  pari.  nsm.  kaladonti  15,  3,  3. 

lägon  swv.  insidiari:  x>räs.  pari.  apm.  lagonte  16,  5,  2. 

lachan  sin.  velum:  ns.  24,  8,  1. 

läcM  stm.  medicus:  ns.  24,  14,  4. 

lam  adj.  debilis:  apf.  lamo  13,  3,  3. 

lamp  stn.  agnus:  ns.  7,  10,  1.    21,  4,  2.    gs.  lambes  12,  2,  3.    21,  1,  1.     lanibes 

1,  5,  4. 
laut  vgl.  compos.  elilenti. 
ka-lauba  stf.  fides:  ns.  3,  5,  3;   6,  2;  7,  3.     6,  3,  1.     15,  5,  3.     kilauba  5,  5,  2. 

25,  6,  4.    kelauba  22,  6,  1.     gs.  calauba  6,  6,  1.    kalauba  15,  2,  4.    kelauba 

24,  9,  4.     ds.  kalaubu  10,  1,  1.    20,  3,  2;    creduUtate  8,8,4.     as.  kalaupa 

20,  2,  1.     kakwpa  8,  4,  4. 

ka-laiiban  swv.  credere:    inf.  [za]  kelaupanne  pist   crederis  26,  8,  3.     präs.  ind. 
2)1.  I.  kalaupemes   10,  1,  2       kelaubemes  24,  5,  4.     j)'^'''^-  ffP''^^-  kalaupantero 

1,  12,  4.     keloubentero  22,  6,  2.     dinn.  calaupeiite»t  26,  7,  3.    jjmi.  pari.  nsm. 
calaupit  ist  creditur  1,  7,  3.    kalaupit  pist  crederis  16,  1,  3. 

ka-lauMc  acüj.  fidelis:   dsm.  kalaubigemu  4,  6,  3.     wjjjh.  kaZmtbige  2,  8,  3.    ß'j'OT. 
kalaubigeru  8,  3,  1.    dpm.  kalaubigen  12,  2,  1.  —   Compos.  unkalaubic.  —    Vgl. 
triuhaft. 
kakan  (h)Iaii£fan  stv.  occurrere :  präs.  conj.  pl.  I.  kakan  lauffem  1,  10,  4. 

inkakan  (h)lauffan  occurrere:  präs.  ind.  pl.  III.  inkagan  louffant  1,  8,  1. 
(h)lauft  stm.  cursiis:  as.  lauft  3,  8,  1.    dp.  lauftim  5,  1,  3.  —  Compos.  anahlauft. 
laug'enen  sivv.  negare:  xnäs.  pari.  apm.  laugenente  25,  5,  4. 
laxig-in  adj.  flammeus:  dpn.  lauginem  2,  3,  2. 
läzzau  stv.  sinere:  präs.  conj.  sg.  III.  ni  lazzes  ne  siveris  2,  10,  2. 

pi-läzzan  ignoseere:  imp.  sg.  pilaz  24,  12,  3.  4. 

far-läzzan    1)    deserere:   präs.   ind.  sg.  III.  farlazzit   2,   4,   2.     ferlazit 

25,  3,  4.    prät.  part.  nsm.  farlazzan   ist  linquitur  2,  4,  1.    2)  remittere:    präs. 
ind.  pl.  I.  farlazzemes  2,  9,  4.    imp.  sg.  faiiaz  2,  9,  3. 

int-läzzan   cedere:   präs.  ind.  sg.  III.   intlazit  4,  2,  1.     relaxare:   präs. 
conj.  sg.  III.  intlaze  15,  1,  4.  —  Vgl,  antläzzida. 
leben  swv.  vivere:  inf.  lepen  19,  7,  3.    präs.  ind.  pl.  I.  lebemes  10,  1,  1.    lepemes 

21,  2,  4. 

leidlichen  siw.  liorrere:  prät.  ind.  sg.  II.  leithlichetos  26,  6,  4. 
leitten  sivv.  ducere:  präs.  conj.  pl.  I.  Ieitte?>i.  4,  6,  4.    leitem  8,  10,  2.    prät.  part. 
nsm.  kaleitter  10,  2,  1. 

in    (ka-)leitten    sivv.  inducere:   prät.  part.  in  caleitit   [uuesan]    induci 

2,  10,  2. 

leitid  stm.  dux:  as.  leitid  7,  11,  4.     ap.  leitida  22,  2,  2. 
-lenti  im  compos.  elilenti. 


leoM  —  Hut.  77 

leolit  stn.  lux:   ns.  8,  3,  1.     15,  2,  4.     16,  1,  1;    liimen  2,  1,  1;    5,  2.     16,  1,  3. 
liolit  25,  2,  3.    'i'S.  leolit  3,  1,  3.    4,  1,  2.     Höht  25",  8,  1.    gs.  leohtes  2,  1,  2; 

5,  2.    3,  1,  3.     4,  1,  1;    1,  4.    6,  3,  4.     16,  1,  3.     19,  1,  1;    luminis  3,  1,  3. 

6,  1,  1.  7,  7,  2.  cZs.  leohte  3,  1,  2.  8,  1,  1.  12,  3,  1;  lumine  8,  3,  4.  14,  1,  1. 
20,  1,  2.  as.  leolit  3,  1,  2.  14,  4,  4;  lumen  4,  2,  3.  5,  1,  2.  16,  1,  4.  ni). 
leoht  22,  2,  4. 

leohtan  sivv.  üluminare:  preis,  pari.  nmn.  leohtaiiter  3,  1,  4.  —  8.  kaliuhten. 

in-leohtan  üluminare:  präs.  pari.  nsm.  inleoManter  20,  2,  2. 
leolit -faz  stn.  Janipas:  ap.  liotfaz  1,  8,  3. 
leoht- char  stn.  lampas:  ap.  leotkar  1,  9,  2. 
far- leosau  stv.  per  der  e:  prät.  part.  «sj».  farloranan  [uuesan]  perisse  20,  8,  7.    asn. 

farloronaz  10,  2,  4. 
ISreu  swv.  docere:  präs.  ind.  sg.  III.  lerit  9,  2,  4. 
ka-lSsan  stv.  colligere:  präs.  ind.  sg.  III.  kelisit  25,  4,  1.      - 
ar-leskeu  siov.  extinguere:  prät.  part.  apn.  arlasctiu  1,  9,  2. 
lip  stm.   vita:    ns.  20,  7,  3.  4.     gs.  libes  6,  7,  3.     11,  3,  4.     22,  5,  4.    24,  11,  4. 

lipes  21,  5,  4.    ds.  libe  17,  3,  4     as.  Hp  5,  4,  3.    20,  4,  4 ;  6,  4.     22,  3,  4. 
pi-liban  siv.  remanere:  präs.  ind.  pl.  III  pilibant  1,  9,  1.  —  Vgl.  compos.  unbi- 

libanlih. 
lid  stn.  potus:  ns.  3,  6,  2.    as.  lid  poculum  8,  7,  4. 
ka-lidan  stv.  abscedere:  präs.  conj.  sg.  III.  kalide  14,  4,  2. 
lickan  stv.  iacere:  präs.  part.  apm.  lickante  25,  5,  2. 
ka-lih   adj.   similis:  asn.  kalichas  24,  2,  4.   —     Vgl.  die  composs.   adallih,   allih, 

angustlüi,    epanlih,    egislih,    eocalih,    eocauuelih,    faterlih,    ituuizlili,    lopHli, 

morganlih ,    nahtlili ,   östaiiih,  radalih,   siganumftiiih ,    snellib,   suntlih,   tiurlih, 

triulib,  unbilibanlib,  urtrubtlih,  uuizaclih ,  uuntarlih ;   —  vgl.  leidlichen. 
far-lUian  stv.  praestare:   präs.  ind.  pl.  III.  farlihant  7,  5,  2.     imp.  sg.  farlihc 

8,  10,  1. 
-liclia  stf.  im  compos.  manalicha. 
Ith-haino  swm.  corpus:  ns.  lihamo  caro  21,  4,  4.    gs.  lichamin  22,  3,  2.    24,3,  3. 

ds.  Hcliamiii  2,  8,  4.     16,  6,  2.     Hhamin  3,  5,  2.     4,  6,  2.     15,  3,  4.     17,  1,  4. 

20,  4,  2.     ap.  lihamun  15,  1,  3.     lihamon  18,  4,  2. 
lihham-haft  adj.  corporeus:  dsm.  lichanafteuiu  19,  9,  4. 
lichamilo  swm.  corpusculum:  ns.  21,  2,  1. 
licheu  swv.  placere:  präs.  p)art.  npm.  lichente  8,  10,  3. 
ka-licliis6n  sivv.  simtdare:  prät.  part.  nsf.  kalichisotiu  8,  8,  2. 
ka-lilniissa  stf.  imago:  gs.  kilihnissa  24,  2,  3.    as.  kiHhnissa  formam  24,  3,  3.  — 

Vgl  piHdi. 
ka-limfan  stv.  competere:  präs.  part.  asn.  kalimfanti  8,  7,  3. 
ka-liuhten  stvv.  illuminare:  präs.  conj.  sg.  III.  kaliuhte  15,  2,  4.  —  S.  leohtan. 
liut  stmn.  populus:  ns.  Hut  plebs  21,  5,  3;  israhel  1,  6,  1.     ds.  Hute  17,  2,  2.     as. 

Hut  21,  7,  4.    26,  11,  1.    -     Vgl.  folch  und  Israhel, 


78    .  .  lop  —  magister. 

lop  stn.  laus:    ns.  6,  5,  3.     25%  1,  1.     as.  lop  1,  1,  3;    hymnum  24,  12,  2.     (^p. 

lobum  1,  13,  4.    lopum  9,  1,  1.     19,  1,  2.    aj).  lop  5,  3,  1.    9,  4,  2.     12,  1,  1. 

19,  11,  3.    22,  1,  3.    23,  1,  2.    lob  13,  1,  3. 
lob-Iiaft  adj.  laudabilis:  nom.  lobafter  17,  2,  1. 
lob-lih  adj.  laudahüis:  nsf.  loplicMu  26,  4,  2. 
lolt)6n  stvv.  laudare:    inf.  za  lobone  laudanda  1,  2,  4.     2^^'^^^-  *''^'^^-  P^-  -^-  lobomes 

1,  12,  2.     7,  12,  4.    26,  12,  2.      Zo&omes  26,  1,  1.     jjL  III.  lobont  7,  5,  4. 

conj.  sg.  III.  lobe  26,  4,  4. 

saman  lobön  collaudare:  präs.  pari.  npm.  samant  lobonte  1,  11,  4. 
lop-saiic  Stil,  hymnus:  as.  25%  1,  1. 
lohazen  swv.  rutüare:  präs.  ind.  sg.  III.  lohazit  19,  1,  1. 
löu  stnm.  praemium:    ds.  lone  11,  3,  4.    20,  3,  1.     nj).  lona  21,  5,  4.     aj?.  Ion 

munera  22,  2,  1.  —  Compos.  kaganlön. 
lönari  stm.  remunerutor :  ns.  24,  15,  4. 
lönou  stvv.  munerari:  prät.  pari,  lonot  [uuesan]  ?  26,  10,  2. 
lös  adj.  im  compos.  kanädilös. 
ar- lösen  sivv.  solvere:  inf.  za  arlosanne  ad  liberandum  26,  6,  3.    präs.  conj.  sg.III. 

arlose  20,  6,  3.      imp.  sg.   arlosi  lihera  2,  10,  4.      prät.  ind.  sg.  III.  arloste 

10,  3,  4.    pari.  dpm.  arlostem  19,  4,  1. 
ar-16sida  stf.  absolutio:  ns.  20,  2,  4. 
lucci  adj.  fallax:  nsm.  15,  4,  4,    luccer  15,  3,  1. 
ant-lüclian  stv.  pandere:  präs.  ind.  sg.  II.  inlucMs  2,  1,  4.  —  Vgl.  spreitten. 

pi-lücbau  claudere:  präs.  pari,  nsf  pilucbanti  condMc^ews  14,  2,  3.    prät. 

pari.  nsm.  pilochaner  19,  3,  1.    dsf.  pilohaneru  1,  9,  4. 
(h)lüt-inäri     adj.  publieus:  dsf.  lutmarreru  19,  10,  4. 
(h)lüttar  adj.  purus:  dsm.  lutremo  2,  10,  3. 
(h)lüttari  f.  sinceritas:  gs.  lutri  21,  4,  3. 
(h)lutten    swv.  sonare:    inf  lütten  5,  3,  1.      p>räs.   ind.  sg.  III.  Mit  25,  2,  1. 

p)l.  III.  lutant  personant  7,  7,  4.     conj.  sg.  III.  lutte  25,  8,  3. 
ka-(h)lütten  desonare:  präs.  ind.  pl.  I.  kaluttemes  7,  12,  3. 
-lutti  stn.  im  compos.  antlutti. 

lüzzeu  stov.  latere:  pyräs.  pari.  gpf.  luzzentero  24,  14,  3. 
-luzzi  stn.  im  compos.  antluzzi. 
-luzzi  adj.  im  compos.  einluzze. 
luzzil  adj.  klein:  dsn.  luzzilemu  kascribe  chirographo  10,  3,  4. 

M. 

magad  stf.  virgo :  ds.  magidi  24,  5,  1.    np.  magadi  1,  8,  1. 

mag-au  anv.  posse:  präs.  ind.  sg.  III.  mak  20,  6,  1.     mac  24,  13,  2.     conj.  sg.  III. 

megi  24,  10,  3.    piart.  nsm.  maganti  2,  5,  3.     nsf  magantiu  2,  5,  4. 
magister  stm.  magister:  gs.  magistres  13,  2,  3. 


ka-machadi  —  muadi.  79 

ka-maehadi  f.  consortium :  ds.  kamacliadiu  22,  8,  2. 

ka-macMda  stf.  contuhernium:  as.  kimachida  24,  4,  4. 

ka-macliün  sivv.  iungere:  präs.  conj.  sg.  II.  kemachoes  22,  8,  3.    prät.  conj.  sg.  II. 

kimachotis  coniungeres  24,  4,  3. 
mahtic   adj.  potens:    nsm.  machtiger  2,  5,  4.     mahtiger  6,  3,  2.     gsf.  mahtigera 

3,  3,  3.  —  Compos.  almahtic. 
-mäli  stn.  im  compos.  otmäli. 

man  stm.  Jiomo:  asm.  man  24,  2,  2;  4,  1.    mannan  24,  7,  1.     26,  6,  3. 

manac  adj.  multus:  apm.  manege  24,  8,  3. 

mauagi  f.  muUüudo:  ns.  7,  6,  1;  11,  1. 

maua-licha  stf.  imago:  np.  (?)  manalicho  15,  4,  4. 

far-manen  sivv.  spernere:  präs.  pari.  npm.  farmanente  1,  6,  3.     jprä^.  pari.  dpn. 

fermaiie[n]tem  22,  3,  2. 
maunaschlu  adj.  hmnanus:  gsn.  mannaschines  24,  3,  2. 
mäno  swm.  luna:  as.  manun  5,  1,  2. 

manön  sivv.  admonere:  präs.  ind.  sg.  III.  manot  1,  1,  2.     9,  1,  3. 
märi  adj.  im  compos.  (h)lütmäri. 
marcha  stf.  ter minus:  dp.  marchon  13,  1,  2. 
meg-iii  -  chraft  stf.  maiestas :  gs.  meginclirefti  26,  3,  4 ;  5,  3. 
meisto  adj.  sitp.  summus:  vsm.  7,  1,  2. 
mfe'lden  siov.  prodere:  prät.  pari.  nsf.  kameldetiu  13,  2,  4. 
mendeu  sivv.  gaudere:  prät.  ind.  sg.  III.  mandta,  1,  5,  3. 
mendi  f  gaudium:  ds.  1,  8,  4.     19,  9,  1.    21,  7,  2.     menidi  (?)  22,  7,  4.    np.  mendi 

4,  4,  1.    dp.  mendinum  15,  3,  2. 
meri  stn.  mare:  gs.  meres  21,  1,  3. 

m6z  stn.  mass:  instr.  sg.  thiu  mezu  quemadmodum  26,  15,  2.  —  Coynpos.  kauui- 
mez;  vgl.  unmezzic. 

m'ezzan  stv.  im  compos.  ungimezzan. 

midan  stv.  vitare:  p)-äs.  conj.  pl.  I.  midem  5,  4,  1. 

micliil  adj.  magnus:  gsm.  so  michiles  tanti  12,  3,  4.     dsf.  mihileru  1,  8,  4. 

min  conj.  ne  18,  2,  3. 

minna  stf  Caritas  5,  4,  4.    8,  8,  2.     20,  6,  3.    22,  6,  3.    gs.  minna  10,  1,  3. 

minndn  swv.  diligere :  p)räs.  ind.  ptl.  III.  minnont  16,  4,  4. 

mit  präp.  cum:  1)  c.  dat.  2,  6,  3.  6,  7,  2.  24,  1,  4;  16,  3.  4.  25%  1,  3. 
26,  10,  1.     2)  c.  instr.  19,  12,  3.    23,  3,  3. 

mitti  adj.  medius:  ns.  mitti  tak  meridies  3,  7,  3.  12,  3,  2.  gs.  mittes  takes 
meridie  17,  1,  1.    gsf.  mittera  1,  1,  1 ;  11,  1. 

morgan  stm.  morgen:  as.  frua  in  morgan  diluculo  3,  7,  2. 

morg-an-lih  adj.  im  compos.  aftermorganlih ;  oder  ist  etiva  9,  1,  1  after  morgan- 
lichem lopum  zu  lesen? 

motten  swv.  admonere:  präs.  ind.  sg.  III.  motit  5,  3,  2. 

muadi  adj.  fessus :  asn.  muadaz,  15,  2,  3.    apm.  muade  15,  1,  3. 


80  ar-muait  —  ka  -  (h)mgaii. 

ar-muait  aäj.  pari,  fessus:  apm.  armuate  14,  3,  3. 

muas  stn.  cibus:  ns.  3,  6,  1.    gp.  muaso  18,  4,  1.  —  Compos.  nalitmuas. 

muat  sin.   mens:    ns.  3,  7,  4.    4,4,4.     9,  3,  3.     18,  3,  2.    gs.  muates  5,  2,  3. 

6,  1,  4.     ds.  muate  4,  6,  1.     9,  3,  1.    24,  5,  4.     as.  imiat  3,  5,  1.    8,  7,  1. 

15,  2,  3;    4,  3.     dp.  muatum  14,  4,  1.     rauatu)«  22,  1,  4.     ap.  mnat  1,  10,  2; 

animo's  9,  8,  4. 
mullen  sicv.  conterere:  pträs.  ind.  sc/.  II.  mulis  24,  9,  2. 
muud  stm.  os:  ds.  munde  7,  3,  2.     aj3.  munda  25,  8,  4. 
müzzön  s«t;?7.  mutare :  preis,  pari.  nsm.  mözzonti  20,  3,  1. 

ka-näda  stf.  misericordia:  ns.  Zcanoda  26,  15,  1. 

ka-iuidic  adj.  pius:  dsf.  kanadigen«  11,  1,  2. 

ka-nädigosto  sup.  clementissimus :  vsm.  19,  11,  1. 

ka-uädi-16s  adj.  hnpius:  npm.  kanadilose  19,  5,  4. 

nä,hi  adj.  proximus:  dsm.  nahemu  4,  2,  1. 

naht  stf.  nox:  ns.  4,  2,  2.  5,  2,  1.  14,  3,  4.  gs.  nahti  1,  1,  1.  2,  4,  1.  15,  2,  1; 
3,  3.  16,  1,  2.  naht  23,  1,  1.  25,  2,  2;  8,  2.  ds.  nahte  16,  2,  2.  nahti 
25,  2,  4.     as.  naht  4,  1,  3 ;  3,  3.     8,  2,  2 ;  3,  3.     15,  1,  2.     16,  2,  4.     18,  1,  4. 

25,  1,  2;  2,  4.     #.  nahtim  5,  1,  1. 

naht-lih  adj.  nocturnus:  nsn.  nohtlih  25,  2,  3.     dsn.  nahtlichemo  24,  12,  1. 

naht -muas  stn.  cena:  ds.  nahtmuase  21,  1,  1. 

nachaton  swv.  nudare :  prät.  pmrt.  npn.  kinachatotiu  22,  5,  1. 

iiamo  sivm.  nomen:  ns.  6,  3,  1.     ds.  namin  7,  9,  3.     as.  namun  2,  7,  2.     namun 

26,  12,  2. 

uamdu  S20V.  voeare:  präs.  conj.  pl.  I.  namoem  3,  3,  1. 

näträ  sivf.  serpens:  ns.  18,  2,  3. 

n^'man  stv.  tollere :  präs.  conj.  sg.  III.  neme  20,  5,  3. 

-nSmo  swm.  im  compos.  sigesnemo. 

neo-man  stm.  nemo:  ns.  24,  13,  2.     ds.  neomanne  8,  5,  2. 

neo-n-altre  adv.  nequaquam  15,  5,  3.  —  S.  eonaltre  imd  altar. 

neozzau  stv.  simiere:  präs.  conj.  pl.  I.  neozzem  12,  3,  3.    prät.  pari.  nsf.  kanozze- 

niu  consumpta  20,  8,  3. 
ni  neg.  1)  non  1,  4,  3.    5,  4,  3;  4,  4.     8,  3,  2;  5,  1.  3;  7,  1;  8,  2;  9,  1.    20,  2,  3. 

25,  7,  3.     26,  6,  4;  16,  2;  iüml.  2,  3,  4.     3,  5,  4;  7,  4.    2)  ne  2,  10,  2.   8,  4,  4. 

9,  2,  2;    3,  3.     15,  3,  1;   4,  3  (2).     16,  3,  1.     18,  4,  3.     24,  10,  3.     daz  ni  rit 

non  14,  4,  1. 
nidar  adv.  nieder,  s.  nidar  spreitten ,  nidar  stigau. 
nidari  adj.  humilis:  gs.  nidares  6,  4,  3. 
ka-(h)iiigaii  stv.  declinare:  präs.  conj.  sg.  III.  kanige  5,  4,  2.    prät.  pari.  npm. 

kanigane  supplex  7,  6,  4. 


nih-ein  —  reht.  81 

nili-ein  adj.  malus:  nsm.  niheiner  15,  4,  1. 

iiiunto  num.  nonus:  nsf.?  niunta  13,  1,  4, 

uiuui  adj.  novus:  nsm.  niuuer  5,  2,  3.     asm.  niuuan  20,  6,  4. 

noü  conj.  nee  4,  4,  3;    5,  2.  3.     8,  3,  3.      16,  3,  3,     18,  4,  1.      noc  4,  1,  3;   4,  1; 

5,  1.  4. 
-nolit  adj.  im  eompos.  dm-uhnoht. 
noht-lili  adj.  s.  nahtlih. 
nOt  stf.  vis:  ds.  noti  18,  4,  3. 
nöt-numft  stf.  fr  aus:  gs.  notnunfti  3,  5,  4. 
nü  adv.  niMc  2,  6,  1;    7,  2.     4,  4,  1.      7,  2,  1.      10,  4,  4.      19,  12,  4.      22,  8,  1. 

24,  16,  1. 
^numft  stf.  in  den  composs.  notnumft,  siginumft. 

0. 

opanöntic  adj.  summus:  gsm.  oponontiges  6,  5,  2. 

offarön  swv.  offerre:  prät.  part.  nsm.  kaoflfarot  ist  21,  4,  4. 

ort-frumo  swvi.  auctor:  ns.  5,  1,  1;  vs.  21,  7,  1. 

Ostrün  sivf.  pl.  pascha:  np.  21,  4,  1.     hostrun  {dp.?)  21,  3,  1. 

6star-lih  adj.  pasehalis:  dsf.  ostarlichero  19,  9,  1.    hostarlicheru  21,  7,  2. 

dt-mäli  stn.  divitiae:  np.  8,  9,  3. 

P.  PF. 

pfad  stn.  trames:  ds.  fade  5,  1,  4. 

Paul  mpr.  Paulus:  ns.  1,  11,  2. 

p'eeh  stn.  infernus:    ns.  p^ch  19,  1,  4.     gs.  peclies  19,  4,  2.     iijp.   paech  tartara 

21,  5,  2. 
Pßtar  Mpr.  Petrus:  gs.  peatres  13,  2,  3.     pietres  25,  4,  3. 
portä  sw/".  re<7ia;  ds.  portun  1,  9,  4.  —     Vgl.  turi. 
pr'edigön  swv.  praedicare :  pyrüs.  part.  nsm.  predigonti  16,  1,  4. 

Q  ^.  CHU. 
ß. 

rad  stn.  rota:  dp.  radum  2,  3,  2. 

(li)i'ada-lih  adj.  concitus:  npf  radalicho  19,  7,  1. 

racha  stf.  res:  gp.  rachono  24,  1,  2.     25,  1,  1. 

rah-haft  adj.  im  eompos.  unrahhaft. 

ka-rasßn  (ka- rasen?)  swv.:  präs.  part.  dsm.  karasentemu  reo  20,  4,  3.. 

ränna  stf.  requies:  ns.  16,  2,  3. 

(h)ref  stn.  uterus:  as.  ref  26,  6,  4. 

reisen  swv.  increpare:  präs.  ind.  sg.  III.  refsit  24,  5,  3;  arguit  24,  5,  4. 

reht  adj.  iustus:  nsm.  rehtei-  20,  3,  3.    24,  15,  4.    dpm.  rehtem  1,  4,  1. 

E.  Sievers,   Murbacher  hymnen.  6 


82  reht  —  samanunga. 

rSht  stn.  im  compos.  unrelit. 

(h)reiiii  adj.  mundus:  dsm.  reineniu  19,  9,  2.     dsn.  reinemu  puro  13,  2,  2. 

(h)reini  f.  im  compos.  un(li)reiiii. 

(li)reinnen  sivv.  mundare:  präs.  conj.  sg.  II.  reinnes  eures  24,  16,  2.    pari.  nsn. 

reinnenti  20,  5,  4.  —  Compos.  u]i(h)remiieri. 
reisan  stn.?  nodus;  dp.  reisanum  20,  7,  2.     [Vgl.  ags.  wräsn  f.) 
reita  stf.  currus:  as.  2,  3,  1. 

-reiti  f.,  -reitida  stf.  in  den  composs.  antreiti,  antreitida. 
ar-(h)retten  swv.  eruere:  präs.  conj.  sg.  III.  arrette  10,  3,  3.    prät.  pari.  npm. 

arratte  erepti  21,  3,  3. 
(h)reo  stn.  funus :  ds.  reuue  19,  3,  4.    ap.  reuuir  1,  5,  2. 
reozzan  stv.  deflere:  präs.  part.  npm.  reozzante  24,  12,  2. 
(h)reuna  stf  s.  (li)riuua. 

ka-rtchan  sivv.  vineere:  präs.  conj.  pl.  I.  karichem  8,  5,  4,    23,  3,  2;  4,  4.  part. 
npm.   kirichante  victores  22,  3,  1.    prät.  conj.  sg.  III.   karihti  4,  3,  3.    part. 
dsm.  kerihtemo  devieto  26,  7,  1.  —   Vgl.  ubaruuinnan  und  ka-uuirih. 
ricM  stn.  regnum:  ns.  2,  7,  3.    gs.  rihces  1,  7,  4.     riclies  1,  9,  4;  13,  2.     11,  3,  3. 

as.  richi  6,  2,  1.    20,  3,  4.     ap.  ricM  26,  7,  4. 
rihten  swv.  regere :  präs.  ind.  sg.  II.  rihtis  6,  2,  3.     25,  1,  2.    eoitj.  sg.  III.  rihte 
3,  5,  1.    8,  9,  4.    pZ.  III.  rihte«  dirigant  13,  3,  4.    w/ip.  s<7.  rihti  26,  11,  3. 
ar -rihten  erigere:  präs.  ind.  sg.  III.  arrihctit  5,  2,  4. 
ka-rihten  corrigere:  imp.  sg.  kirihti  25,  7,  2. 
rihto  sivm.  rector:  vs.  6,  3,  4. 

ka-risan  siv.  decere:  präs.  ind.  sg.  III.  krisit  25"^,  1,  1. 
-rist  stf.  im  compos.  urrist. 
(h)nauä  swf.  poenitentia :  gs.  reuun  23,  3,  3. 
r6s-faro  adj.  roseus:  dsm.  rosfaruueuiu  21,  2,  3. 
rösten  swv.  rösten :  prät.  part.  asn.  karostit  torridum  21,  2,  2. 
röt  adj.  ruher:  gsn.  rotes  21,  1,  3.    asm.  rotan  2,  2,  2. 

ruaua  s«/".  numerus:  ns.  7,  6,  2.     26,  4,  2.     ds.  ruauu  7,  12,  1.    as.  ruaua  13,  1,  1. 
(h)ruaft  stm.  clamor:  ds.  ruafte  7,  7,  4. 

ruacha  si/".  cwra:  ,9j5.  ruachono  15,  5,  2.    (^j).  ruachow  15,  3,  2.     ruachow  15,  1,  3. 
ka-(h)ruaric  adj.  im  compos.  uiika(h)ruariG. 
ka-rüni  stn.  mysterium:  ns.  20,  5,  1.    as.  13,  2,  1. 

s. 

säio  swm.  sator:  ns.  2,  1,  2. 

saiic  adj.  beatus:  gsn.  saliges  12,  2,  3.     asm.  saligan  20,  4,  4.     22,  3,  4.     ^pw. 

saligero  7,  11,  1.     (^^m.  saligem  16,  1,  4. 
samau  adv.  simul  9,  3,  2.  —   Vgl.  saman  lohön,  saman  singan. 
samanung-a  stf  ecclesia:   ns.  samanunga  25,  4,  3;    chorus  25,  3,  3.     samanunga 

26,  5,  2. 


sanc  stn.  Carmen:  ds.  sänge  7,  12,  4.  —  Composs.  cartsanc,  lopsanc,  zilsanc. 
sarf  adj.  saeviis:  npm.  sarfe  19,  5,  4.     dpf.  sarfem  22,  4,  3.     apm.  sarf^  asperos 

3,  4,  3. 
sMal  sifw.  s«'fe:  as.  sunna  .  .  .  sedal  ira  kat  occasum  graditwr  14,  2,  2.  —  Gompos. 

anasedal. 
sSdal-canc  sim.  occasus:  as.  18,  1,  3. 
sehan  siv.  videre:  inf.  19,  8,  3.    präs.  conj.  pl.  I.  sehem  cernamus  14,  4,  4.    imp. 

sg.  sih  as2^^■ce  16,  5,  1.    pari.  vsm.  sehanti  24,  13,  4. 

ka-sehan  videre:   inf.  za  kasehenne  ist  videndus  est  19,  6,  4.    2"''^s-  ***^- 

sg.  IL  kasihis  6,  1,  4.     kisihis  respicis  25,  7,  3.    pl.  III.  kasehant  cerrmnt 

12,  9,  4.     mj3.  s^.  kasih  respiee  25,  7,  1.    part.  npm.  kasehante  19,  7,  3.  20,  4,  2. 

(;er.  kesehanto  videndo  25,  7,  2. 
s8hs  WMOT.  see/js:  d|p.  sehsim  senis  7,  7,  3.     sehs  stuntom  sexies  12,  1,  3. 
sela  stf.  anima:  ns.  24,  5,  2.    ^rs.  selu  16,  6,  3.     as.  sela  18,  4,  3. 
sSlp  prow.  ipse;   nsm.  selbo  2,  5,  2.    24,  13,  1.     er  selbo  ipse  4,  1,  2.     17,  2,  3. 

nsf.  selbiu  25,  4,  3.    wsw.  selbaz  1,  7,  1. 
seilen  s^<;^;.  tr ädere :  prät.  part.  nsm.  kasalt  ist  traditur  2,  8,  2.     npm.  kiselit  uuer- 

dant  traduntur  22,  4,  1. 
seo  stm.  pontus:  gs.  seuues  25,  4,  2, 
s'e'z  sM.  sedes :  gs.  sezzes  6,  6,  3. 
ka-sezzen  swv.  statuere:  präs.  conj.  sg.  III.   kasezze  16,  3,  4.    part.  nsm.  kasez- 

zanto  constitutor  6,  4,  1. 
sibuu  num.  sieben:  dp.  sibun  stunton  septies  9,  4,  1. 
sibunto  num.  septimus:  dsn.  si[ii]puntin  6,  4,  2. 
-sidili  stn.  im  compos.  anasidili. 
siS  pron. :  apm.  sie  eos  26,  11,  3  (2). 
siges-nemo  swm.  victor:  ns.  21,  6,  2. 
sigi-numft  stf.   sieg:    as.   siginumft  vexillum  24,  9,  4.     ö!p.   siginumftim  palmis 

7,  11,  3. 
sigi-numfti-lih  adj.  triumplialis:  gsm.  siganumftilicbes  22,  2,  2. 
ubar-sigiron  swv.  triumphare :  präs.  ind.  sg.  III.  ubarsigii-ot  22,  6,  4. 
sigo-uualto  sivm.  victor:  ns.  19,  3,  4. 
sigu-faginönt  stm.  triumplians:  ns.  19,  3,  3. 
sih  23rO'rt.  re/L  se  14,  1,  4.     20,  7,  2 ;  8,  4. 
Sileas  wpr.:  ws.  1,  11,  2. 
simblic  adj.  perennis:   nsm.  simbliger   sempiternus  26,   6,  2.     (isMi.  simbligemu 

10,  1,  2;  iM^i  7,  7,  4.    asm.  simbligan  23,  3,  4. 
simbulum  at^v.  sewiper  8,  9,  2.     simbuluw  1,  1,  4;  2,  4.    9,  2,  1.     16,  4,  2.    sim- 

blum  8,  2,  4.     17,  3,  3;    iugiter  23,  3,  1.     simbluw  24,  1,  4;    16,  4.     simblum 

24,  10,  1. 
sin  pron.poss.  sein:  nsm.  sin  eins  21,4,4.    rfsm.  sinemu  smo  17, 1,4.    20,  8,  3;  eius 

21,  2,  3.   sinemw  evus  19, 12,  2.   asf.  sina  swum  14,  2,  4.    dpn.?  sinem  sms  20,  7,  2. 

6* 


84  ka-sind  —  scolo. 

ka-sind  stm.  comes:  ds.  kasinde  18,  3,  3.    _  ' 

singau  stv.  canere:  präs.  inä.  jü.  I.  singemes  24,  12,  2.     smg2an&5  psullimus  9,  1,  2. 

13,  1,  4.  23,  2,  1.  conj.pl.  I.  8,  1,  3.  21,  1,-  4.  22,  1,  4;  psallamus  9, 1,  3; 
3,  1.  2.  13,  3,  1;  cantemus  2,  1,  2.  siwge?>i  10,  1,  4.  pari.  dsm.  singantemo 
25,  4,  4;  6,  1.    npm.  singante  13,  1,  3. 

saman  singan  eoneinere:  inf.  1,  13,  4. 
sirapMn  npr.  syraphin:  np.  7,  7,  1. 
siü. pron.  pers.  sie:  gsf.  ira  14,  2,  2. 
siuh  adj.  aeger:  dpm.  siuchem  25,  6,  2. 

ka-sinni  stn.  visus:  gs.  kasiunes  15,  4,  4.     (?s.  kasiune  19,  9,  4.    20,  2,  2. 
sizzan  sto.  sedere:  präs.  ind.  sg.  IL   sizzis  6,  4,  2.     sizis  26,  8,  1.    sg.  III.  sizit 

17,  2,  4. 

pi-sizzan  possidere:  präs.  ind.  pl.  III.  pisizzant  22,  3,  4.    iinp.  sg.  pisizzi 

19,  11,  2. 
scäf  stn.  Ovis:  as.  10,  2,  4. 
scaffdn  swv.  condere:  prät.  ind.  sg.  III.  scaffota  8,  2,  2. 

ka-scaffön  plasmare:  präs.  eonj.  sg.  III.  kascafoe  informet  3,  4,  1.    prät. 

ind.  sg.  II.  kascaffotos  24,  4,  2. 
ca-scaft  stf.  ereatura:  ns.  7,  4,  1.  —  FV/Z.  frumiscaft. 
scalch  stm.  famulus:  dp.  scalclium  servis  8,  4,  2,    scaZchun  26,  9,  2.     a^).  scalcha 

14,  3,  2.     16,  4,  4;  5,  3. 

scalchilo  sivm.  servulus:  ap.  scalchilun  22,  8,  3. 

scato  stm.  umbra:  ns.  2,  4,  1. 

sceifau  stv.  condere:  präs.  part.  nsm.  sceifento  conditor  4,  1,  1;  creator  8,  2,  1. 

ka-sceffan  plqsmare:  prät.  ind.  sg.  II.  kascuofi  24,  2,  2. 
sceffant  stm.  conditor:  ns.  11,  3,  3.    vs.  scepfant  creator  24,  1,  2. 
sceffo  swm.  conditor:  ns.  scheffo  1,  7,  4.  —  Vgl.  felaho. 
untar-sceidan  stv.    discernere:  präs.  ind.  sg.  II.  untarsceidis  15,  1,  2. 
sceitilä  sivf.  vertex:  as.  sceitilon  2,  3,  3. 

ka-scenten  sivv.  confundere:  prät.  part.  nsm.  si  kiskentit  26,  16,  2. 
scimo  sivm.  splendor:    vs.  schimo  3,  1,  1.     gs.  scimin  12,  3,  4.     ds.  scimin  radio 

19,  9,  2.     scimm  nitore  3,  2,  2.    dp.  sGimon  radiis  2,  3,  2.  —  Vgl.  speichä. 
sciuan  stv.  fulgere:  präs.  ind.  sg.  III.   scinit  nitet  19,  9,  2.     part.  nsm.  scinanti 

8,  3,  4.     scinanter  micans  3,  2,  2;  splendens  19,  4,  4.    gsm.  scinantes  5,  1,  1. 
ar-scinan  refulgere:  imp.  sg.  arskin  25,  8,  1. 
scirmau  sivv.  protegere:    präs.  conj.  sg.  III.   scirme  3,  8,  2.     16,  4,  3.    imp.  sg. 

scirmi  defende  16,  2,  2.    part.  nsm.  scirmanto  defensor  16,  5,  1. 

ka-scirman  defendere:   imp.  sg.  kascirmi  defendas  21,  7,4.    prät.  part. 

kascirmter  protectus  1,  5,  4.     wjpm.  kascirmte  1,  6,  4;  protßcti  21,  3,  1. 
scirmo  swm.  defensor:  ns.  16,  6,  3. 
sei-  s.  sl-. 
scolo  sicm.  debitor:  dp.  scolom  24,  11,  3. 


spr 


echan.  85 


scßni  f.  nitor:  ns.  sconi  5,  2,  2;  eandor  6,  1,  2.  —  Vgl.  cliz. 

sconi  adj.  splendidus:  apn.  sconniu  11,  3,  2. 

ka-sc6im6n  swv.  ornare:  prät.  ind.  sg.  III.  kasconnota  11,  3,  2.    pari.  nsn.  kascon- 

not  candidatus  26,  4,  3. 
ka-scrip  stn.  Schriftstück:  ds.  luzzilemu  kascribe  chirographo  10,  3,  4. 
sculd  stf.  debitum:  ap.  sculdi  2,  9,  3.     9,  4,  4. 
sculdic  adj.  reus:  apm.  sculdi</e  16,  3,  4.     debitus:  npn.  sculdigiu  13,  1,  3.   19,  11,  3. 

22,  1,  3. 
uuidar  scurgan  swv.  repellere:  präs.  conj.  sg.  III.  uuidar  scurge  18,  3,  4. 

fer-scurgan  swv.  repellere:  präs.  conj.  sg.  III.  uuidar  scurge  18,  3,  4. 
ar-scutten  swv.  discutere:  imp.  sg.  arscuti  25,  8,  2. 
släf  stm.  somnus:    ns.  15,  1,4.     15,  5,  2.    16,  3,  1.      scZaf  sop)or  15,  2,  2.     ds. 

slafe  8,  1,  2.     as.  slaf  25,  8,  2.     scM  16,  4,  1.     18,  4,  3. 
släffau  siw.   dorniire:   präs.  conj.  sg.  III.  slafe   15,  5,  3.     pari.  gpm.   slaffantero 

24,  8,  3. 
släffllln  adj.  somnolentus :  apm.  slaffiline  25,  5,  3. 
släfrac  adj.  sopitus:  asm.  slafragan  2,  4,  4. 
slac  stm.  plausus:  dp.  stegim  7,  7,  3. 
slahau  stv.  punire:  inf.  scla/ian  1,  4,  3.  —  Vgl.  uuizzinon. 
slahta  stf.  nex:  ds.  sclahttu  19,  5,  2. 

slaliton  swv.  immolare:  prät.  paii.  nsn.  kasclactot  21,  4,  2. 
sleffar  adj.  lubricus:  asf.  sleffara  3,  3,  4. 
sleffari  f.  lubricum:  as.  5,  4,  1. 
slSht  adj.  blandus:   nsm.  slecter  15,  3,  4.     dsn.  slehtemu  19,  6,  1.     dpf.  sclehtem 

4,  4,  2. 

slehtiro  compar.:  nsn.  slectera  5,  3,  3. 
slifaii  stv.  labi:  inf.  in  slifanne  inlabere  (!)  3,  2,  1. 
f ar  -  slintan  stv.  devorare:  2^'>'äs.  conj.  sg.  III.  farslinte  20,  7,  1. 
pi-slipfen  swv.  wanken  machen:  prät.  pari.  npm.   pislifte  lapsi  25,  7,  3.     dpm. 

pisliften  lapsis  25,  6,  4. 
untar  sliuffau  stv.  subrepere:  präs.  conj.  pl.  III.  untar  sliufen  4,  4,  2. 
sn61-licho  adv.  strenue  25,  5,  1. 
s6  acZü.  1)  Sic  18,  1,  1.     so  horsco  19,  6,  4.     so  micliiles  iawii  12,  3,  4.     2)  stcwi; 

eo  so  9,  2,  4.     eo  so  ut  2,  9,  4.    3,  7,  2.  3. 
sola  swf.  planta:  ap.  solun  13,  3,  3. 

sorgen  sivv.  sorgen:  präs.  part.  npm.  sorgente  solliciti  9,  2,  1. 
spano  sivm.  verlocker:  ns.  hupilo  spano  hungar  malesuada  8,  9,  2. 
speichä  sivf.  radius:  dp.  speichon  2,  3,  2.  —   Vgl.  scimo. 
int-sperran  swv.  resera/re:  präs.  part.  nsm.  intsperranti  21,  6,  4. 
spor  stn.  vestigium:  ap.  24,  13,  4. 
sprattä  sivf.  regula:  ns.  13,  2,  3. 
sprechan  stv.  fateri:  präs.  ind.  sg.  III.  spricMt  7,  4,  2.     19,  10,  4. 


86  spreitten  —  pi- stürzen. 

spreitten  swv.  joandere:  präs.  ind.  sg.  II.  spreitis  2,  1,  4.  —  Vgl.  inlücliaii. 

nidar  spreitten  prosternere:  präs.  ind.  pil.  I.  nidar  spreitemes  23,  2,  3- 
ar  -  spriuzzen  swv.  fulcire:  prät  pari.   nsf.   arspviuzzit   {ms.  an-)    18,  3,  2.    asm. 

arspriuztan  2,  1,  3. 
spurrento  sivm.  investigator:  ns.  24,  14,  2. 
ar-stän  stv.  s.  arstantan. 

stauch  stn.  odoramentum :  dp.  stanchum  7,  6,  3. 
stantan  stv.  stehen,  im, 

az  stantan  assistere:  präs.  pari.  nsm.  az  standanter  24,  14,  4. 
fer  stantan  ahsistere:  präs.  conj.  sg.  III.  fer  stante  8,  6,  3. 
ar-stantan    surgere:    inf.    arstantan  resurr exisse   19,   10,  3.       erstantan 

resurgere  24,  5,  3.     präs.  ind.  sg.  III.  arstat  21,  6,  1.     harstantiiJ  {oder  har- 

sta[n]t?)  19,  3,  4.     pl.  I.  arstames  4,  3,  1.    conj.  sg.  III.   arstante  20,  7,  4. 

pl.  I.   arstantem  25,  5,  1.     pL  III.  arstanten  resurgant  20,  8,  2.     pari.  dpm. 

erstantantem  23,  1,  1.     prät.  ind.  sg.  III.  arstuant  19,  4,  3. 
stapho  swm.  gradus:  ds.  staffln  20,  3,  3. 
starcMsto    adj.  superl.  fortissimus :    nsm.   19,   2,  1.     dsn.   starcliisti«   durissimo 

21,  3,  3. 
ka-statön  swv.  loeare:  prät.  part.  nsf.  kastatot  7,  11,  2. 
stein  stm.  lapis:  ds.  steine  19,  3,  1. 

ar-sterpan  stv.  mori:  präs.  conj.  sg.  III.  asterpe  20,  7,  3. 
st^rn  stm.  Stella:  ap.  sterna  2,  2,  1.  —  Composs.  äbandstern,  tagastern. 
nidar  sttg-an  stv.  descendere:  inf.  24,  11,  2. 
stilli  adj.  quietus:  asf.  stilla  16,  2,  4.    ajjm.  stille  14,  3,  4. 
ka-still§u  Sivv.  mitescere:  präs.  ind.  pl.  III.  kistillent  25,  4,  2. 
stimma  stf  vox:   ns.  1,  1,  2.    25,  8,  3.     ds.  stimmu  19,  10,  4.     stimnu  7,  12,  3. 

stimmo  26,  2,  4.     dp.  stimraon  2,  6,  4.     7,  5,  4.     8,  1,  2. 
stimmi  f.  vox:  ds.  1,  1,  2. 

stiurren  siov.  gubernare:  präs.  conj.  sg.  III.    stiurre  3,  5,  1-     imp.   sg.   stinri 
.       16,  5,  3. 

stolbaron  sivv.  ohstupere:  p^-äs.  conj.  pl.  III.  stobaroen  20,  4,  1. 
stredan  stv.  fervere :  präs.  conj.  sg.  III.  strede  3,  5,  3.    5,  5,  2.    part.  dsm.  stre- 

dentemu  12,  1,  2. 
streclieu  siov.  prosternere:   präs.  ind.  pl.  I.    (nidar?)    strechemes  23,  2,   3.    — 

S:  nidar  spreitten. 
sti'6  stn.  Stratum:  ds.  stroe  4,  3,  1. 

ka-studen  swv.  fundare:  präs.  ind.  sg.  II.  kastuditos  5,  1,  4. 
stunta  stf  hora:   ns.  1,  4,  1.     12,  1,  3.    ds.  stuntu  11,  2,  4.    as.  stuuta  10,  2,  1. 

11,  1,  3.     gp.  stuntono  13,  1,  2.     dp.  stunton  18,  1,  2.     sehs  stuntom  sexies 

12,  1,  3.    sibun  stunton  septies  9,  4,  1. 

pi- stürzen  swv.  pervertere:  präs.  conj.  sg.  III.  pistnrze  4,  5,  3. 


suacheü  —  teilen.  87 

suachen  swv.  quaerere:  präs.  conj.  sg.  III.  sualie  20,  6,  2. 

ka-suachen  adquirere:  prät.  ind.  sg.  III.  kasualita  20,  3,  2. 
suanari  stm.  iudex:  ns.  6,  1,  3;  4,  3.    24,  13,  1.     26,  8,  3. 
suazzi  adj.  dulcis:  apm.  suazze  5,  2,  4. 
süfton  stm.  gemere:  präs.  pari.  nsn.  suftonti  19,  1,  4. 
sun  stm.  fiUus:   ns.  3,  8,  3.     7,  3,  4.    22,   7,  3.    24,  1,  4;    16,  3.     26,  6,  2.     vs. 

7,  9,  1.     ds.  sune  1,  1,  4.     25%  1,  3.     suniu  19,  12,  2.     as.  sun  6,  2,  3.  26,  5,  4. 
sunnä  s?ü/".  sol:  ns.  3,  2,  1.    4,  3,  4.     5,  5,  1.    14,  2,  1.     18,  1,  3.     19,  9,  2.     as. 

sunnun  5,  1,  3. 
sunta  stf.  culpa:  ns.  5,  4,  4.     20,  6,  2.     25,  7,  4.    as.  sunta  3,  3,  4.    25,  4,  4;  i^ec- 

caiMMi :  as.  s^wta  26,  13,  2.    ö[p.  suntono  1,  12,  3.     ap.  sunto  20,  5,  3.     23,  2,  4. 
sunt-licho  ac^w.  impie  8,  5,  1. 

suntaron  s?(;v.  segregare:  präs.  pari.  nsm.  suntaronti  25,  2,  4. 
suäri  adj.  gravis:  nsm.  suarrer  16,  3,  1.     dsm.  suarremu  16,  6,  2.    20,  2,  3. 
suarz  adj.  ater:  nsf.  suarziu  5,  2,  1. 

in  -  sueppen  swv.  somniare :  präs.  conj.  sg.  III.  insueppe  15,  5,  4. 
suero  stvm.  dolor:  dp.     suerom  19,  4,  2. 

ka-  Guerzesi  swv.  fuscare:  prät.  part.  dpn.  kasuarztem  14,  4,  1. 
pi-suicliau  stv.  decipere:  prät.  ind.  sg.  III.  pisuueih  24,  3,  1. 
pi  -  suicliilin  adj.  suh dolus :  dsf.  pisumccMlineru  2,  10,  1. 

T. 

tac  stm.  dies:  ns.  tac  2,  5,  1.     tak  3,  1,  4;  7,  1;    4,  1,  2.    5,  3,  2.     14,  1,  4;  4,  2. 

18,  1,  2.     20,  1,  1.     mitti  tak  meridies  3,  7,  3.     12,  3,  2.    gs.  tages  6,1,  3. 

14,  3,  3.     25,  2,  1.      takes  11,  1,  3.      mittes  takes  meridie  17,  1,  1.     ds.  tage 

4,  2,  2.     16,  2,  2.     toge  26,  13,  1.     take  9,  4,  1.     16,  1,  1.     as.  tac  2,  4,  4. 

25,  1,  2.     tak  4,  3,  4;  6,  4.     5,  5,  1.     8,  2,  2;  10,  3.     14,  1,  2.     15,  1,  2.    ^p. 

tago  2,  5,  1.    3,  1,  4.    5,  1,  3.     8,  1,  1.     ap.  taga  26,  12,  1. 
tagaröd  stm.  aurora:  ns.  %  2,  1.     3,  8,  1.  2.     19,  1,  1. 
taga-stßru  stm.    lucifer :    ws.   2,  4,  3.    4,  2,  4;   phospliorus  2,  3,  1.     tagestern 

25,  3,  1. 
tagauuizzi  ad/v.?  cottidie:  2,  9,  1. 
ka-tarön  sivv.  laedere:  präs.  conj.  pl.  I.  kataroem  invideamus  8,  5,  2.    prät.  part. 

npm.  katarote  8,  5,  3.  —  Vgl.  abanstön. 
tat  stf.  actus:  ap.  tati  b,  2,  4. 

ka-tät  stf.  factum:  np.  kitati  5,  4,  3.     ap.  katati  actus  3,  4,  1. 
tau  stn.  ros:  dp.  tauum  2,  2,  4. 

tauffan  swv.  haptisare:  präs.  part.  nsm.  taufauter  2,  2,  4. 
tauifi  /".  haptismus:  as.  taufi  24,  6,  1. 

taugau  adj.  occultus:  apn.  tauganiu  6,  1,  4;  secreta  15,  3,  3.     24,  13,  3, 
teilen  swv.  distrihuere :  prät.  part.  nsm.  kateilit  ist  11,  2,  4. 


88  teor  —  tuan. 

teor  stn.  hestia:  gp.  tioro  22,  4,  2. 
terran  swv.  noeere:  inf.  terrennes  25,  3,  4. 

ka-terran  laeäere:  inf.  keterran  24,  10,  3. 
tiuf  aäj.  profundus :  nsm.  tiufer  15,  5,  1.    nsf.  tiufiu  5,  5,  2.    gsf.  tiufwn  25,  2,  2. 
tiuren  s^ov.  glorificare:  prät  pari.  asf.  katiurta  18,  4,  4. 
tiiiri  arZj.  pretiosus :  äsm.  tiuremo  26,  9,  3. 
tiurida  stf.  gloria:    ns.  10,  4,  1.     19,  12,  1.     22,  7,  1.    25^,  1,  2.     gs.  tiurida 

1,13,2.    3,  1,  1;   3,  2.     7,11,4.     11,1,4.     26,3,4.     tiunda  9,  4,  4.    tm- 

rida  12,  2,  2.      tiurido  26,  6,  1.      ds.  tiuridu  23,  1,  4.    26,  8,  2.      tiurida? 

26,  10,  2.    as.  tiurida  8,  1,  3.     10,  1,  4.     14,  1,  3.    tiun'da  7,  5,  2. 
tiur-llh  oM^j.  gloriosus:  nsm.  tiurlicher  26,  4,  1. 
töd  stm.  mors:   ns.  20,  6,  4;    7,  1;    8,  1.  3.     gs.  todes  7,  1,3.     19,  2,  2;    5,  3. 

21,  7,  3.     22,  3,  3.     24,  9,  2;  11,  3.    26,  7,  2.     cqx  toda  1,  3,  3. 
tot  adj.  mortuus :  npm.  totun  20,  8,  2. 
trag-an   sfe.  gestare:    inf.  tragannes  gerendi  3,  4,  4.     j9»-äs.  w(^.  jj?.  III.  tragant 

7,  6,  3.    pari.  npm.  tragante  1,  10,  2;  portantes  1,  8,  3. 

auur  tragan  revectare:   präs.  pari.  nsf.  auuar  traganti  4,  3,  4.  —     F^Z. 
uuidar  fuaren. 

ka-tr6tan  stv.  conculcare:  präs.  pari.  nsm.  katretanti  19,  2,  3. 

far-triban  stv.  depellere:  prät.  p)cirt.  nsm.  fartripan  ist  (uuii-dit)  depeüitur  5,  2,  1. 

trinchan  stv.  hihere:  präs.  conj.  pl.  I.  trinchem  3,  6,  3.    trincliem  8,  7,  4. 

triugan  stv.  fallere :  inf.  24,  13,  2.    2^'>'^^-  ^'J'^J-  ^9-  IH-  tiiuge  inludat  15,  4,  3. 

triu-haft  adj.  fidelis:    dsm.  triuaftemu  3,  5,  2.     njjm.  triuafte  2,  8,  3.   —    Vgl. 
kalaubic. 

triu-licho  adv.  sobrie  1,  10,  1. 

trör  st7n.  cruor:  ds.  trore  21,  2,  3. 

trost  stm.  paraclitus:  as.  26,  5,  5. 

-truht  stf.  in  den  composs.  urtruht,  urtruhtida,  urtruhtlih. 

triihtiu  stm.  dominus:  ns.  truhtin  7,  8,  2.  19,  4,  3.  trMMtin  19,  6,  3.  truhtin 
26,  3,  2.  vs.  truhtin  1,  6,  2.  24,  1,  1;  8,  4;  12,  3.  tnJttin  7,  1,  1;  9,  4 
12,  2.  14,  1,  2;  3,  1.  16,  6,  1.  4.  17,  2,  3.  truhtm  26,  11,  1;  13,  1;  14,  1 
15,  1;    16,  1.    tmMtin  16,  2,  1.    gs.  truhtines  18,  2,  1.     truhtines  19,  5,  2 

8,  4.      trutines  19,  7,  4.      ds.  truhtine  23,  1,  2.      truhiine  1,  1,  3.      truhtine 

9,  3,  1;    4,  2.     truhtijie  12,  1,  1.     as.  trutinan  7,  4,  2.      truhtiuan  19,  10,  3. 
trulitinan  26,  1,  2. 

trunchali  f  ebrietas:  ds.  trhuncliali  8,  7,  2.     as.  trunchali  3,  6,  4. 
-tuam  stm.  im  compos.  irrituam. 

tuan  stv.  facere:  inf.  za  tuuanne  agenda  2,  8,  2.     i^np.  sg.  tua  1,  13,  1.    26,  10,  1; 
11,  1.    prät.  ind.  sg.  II.  tati  14,  1,  2. 

du  ruht -tuan  perficere :  prät.  part.  nsf.  duruhctaniu  7,  4,  4. 

ka-tuan  conficere:  präs.  ind.  sg.  III.  kituat  5,  5,  1. 

zua  katuan  addere:  präs.  conj.  sg.  II.  zua  katues  7,  12,  1. 


in  -  tuan  —  unsar.  89 

in -tu  an  aperire:  prät.  ind.  sg.  II.  intati  26,  7,  3. 
tulisc  adj.  stuUus:  npf.  tulisco  1,  9,  1. 
tunchali  f.  caligo:  ns.  2,  4,  2.     ds.  tunchli  25,  3,  2. 
turi  f.  ianua:  ds.  turi  regia  1,  9,  4.     as.  turi  1,  9,  3. 
ka-tursttc  adj.  ausus:  nsm.  1,  4,  3. 
tuälä  swf.  mora:  as.  tuualun  2,  3,  4. 

u. 

ubar  ^öp.  c.  acc.  ubar:  über  al  xjer  omnia  2,  5,  3.    über  alliu  per  omnia  6,3,  2. 

wbar  Mwsih  sitper  wos  26,  15,  1.     npar  alle  per  omnes  20,  8,  1.   —    Vgl.  ubar 

cusson. 
ubar-fart  stf.  transüus:  ds.  ubarferti  21,  1,  3. 
uM  conj.  si  8,  9,  3.  —  Vgl.  ibu. 

uWl  stn.  malum:  ns.  8,  5,  4.     ds.  ubile  2,  10,  4.    as.  ubil  1,  6,  3.    23,  3,  2. 
ubil    adj.  malus:  gpm.  ubilero  8,  6,  4.    —   nsm.   bupilo   spano  bungar  malesuada 

8,  9,  2.  —  Vgl.  spano. 
M  adv.  im  compos.  üf  purren. 
üf-gauc  stm.  ortus:  ds.  ufgange  8,  3,  3. 
üf-hengida  stf.  swspendium:  as.  10,  2,  3. 
umbi-(li)uurft  stm.  orbis:  as.  umbiuurft  26,  5,  1. 
uu-paauollan  adj.  pari,  inlibatus:  nsf.  unpauollaniu  8,  8,  3. 
un-Mlilbanlili  adj.  incessahilis :  dsf.  unbilibanlicheru  26,  2,  4. 
un-fruat  adj.  iners:  apn.  uufruatiu  9,  3,  4. 
un-kaporau  adj.  part.  ingenitus:  vsm.  ungaporono  8,  10,  1. 
un-kalaubic  adj.  perditus:  dpm.  unkalaupigen  20,  2,  1. 
un-kamezzan  adj.  part.  inmensus:  gsf.  ungimezenera  26^  5,  3. 
Uli  -  ka(h)ruaric  adj.  inmohilis:  npm.  ungaruorige  22,  5,  3. 
un-kauuemmit  adj.  part.  immaculatus:  nsn.  imgauuemmit  7,  10,  1. 
im-heilari  stm.  insanus :  np.  unheilara  22,  4,  4. 
un-holdä  sivf  diaholus:  ns.  24,  3,  1. 

un-chüski    adj.    turpis:    nsm.   unchusger   4,   5,  4.      asm.    unchuscan   improbmn 
-     18^  3,  4.     dpn.  uncbusgem  9,  3,  3.     apf  unc/wsko  probrosa  20,  1,  4.  —    Vgl. 

ituuizlih. 
un-mezzic  adj.  inmensus:  gsn.  uninezziges  6,  3,  4. 
Uli -rahhaft  adj.  inenarrabilis :  n^f.  nnrachaft  6,  1,  2. 
uii-rSht  stn.  iniquitas:  ns.  unreth  8,  4,  3. 
im-(h)reini  f.  Ines:  as.  unreini  20,  5,  2. 

un-(h)remnen  swv.  inquinare:  präs.  conj.  pl.  III.  unreinnen  5,  4,  3. 
uns,  unsar  pron.  s.  nuir. 
unsar  pron.  jjoss.   noster:   nsm.   unser  3,  6,  2.    4,  4,  4.     16,  5,  1.     nsf.  unsriu 

25,  8,  3.      nsn.   unsar  21,  4,  1.     gsf.  unsera  24,  7,  4;    13,  4.     dsm.  unsaremu 


90  unsih  —  uuarc. 

8,  7,  3.     asf.  unsera  8,  4,  4.     asn.  unseraz  2,  9,  1.     gpf.  unserero  24,  14,  1. 

dpm.  unserem  2,  9,  4.    3,  2,  4.      dpn.  unserem  8,  6,  1.      apf.    unsaro  5,  3,  4. 

unsero  23,  2,  2.    24,  16,  2.    ap»?.  unsariu  19,  11,  2. 
unsih  prow.  s.  uuir. 
untar  präp.  c.  dat.  suh :    untar  degane  19,  3,  2.  —    Vgl.  composs.  untar  chresan, 

untar  uuesan. 
im-uparuttiitan  adj.  pari,  invictus:  nsm.  22,  6,  2. 
unzi    1)  präp.  bis:    unzi  in  euuin  usque  in  aeternum  26,  11,  4.      2)    comJ.   fZitm 

15,  2,  3.  -  Vgl.  denne. 
ur-g-auuida  stf.  fastidium:  as.  25,  1,  4. 
lu'-cliauf  s^m.  redemptio:  ds.  urchauffe  10,  3,  2. 
ur-chundo  stvm.  martyr:  ns.  urchundo  testis  24,  13,  1.     np.  urchundun  22,  4,  1. 

<7j9.  urchundono  7,  11,  2.    22,  1,  2 ;  8,  2.    26,  4,  3. 
ur-rist  stf.  anastasis:  gs.  urristi  6,  5,  4. 
ur-truhti  adj.  sobrius :  npm.  urtructe  4,  6,  1. 
ur-truhtida  stf.  sohrietas:  ds.  urtrhuMidu  18,  3,  3. 
ur-truht-licho  adv.  sobrie  3,  6,  3. 
üzzan  conj.  sed  2,  10,  3.    4,  6,  1.    5,  5,  1.    8,  7,  3;  8,  3.    9,  2,  3;  4,  1.     14,  4,  3. 

15,  5,  1.     18,  3,  1;  4,  1.    uzzan  14,  3,  1.    uzan  22,  5,  3. 

Uü. 

uuäk  stm.  gurges:  as.  2,  2,  2. 

uuäffau  stn.  miicro:  ns.  uuaffaw  25,  6,  3.     (Zp.  uuafanuiw  arniis  18,  3,  1. 

uuäiTaueu  stw.  armare:  prät.  pari.  nsf.  kiuuaffantiu  22,  4,  3. 

uualisamo  sivm.  vigor:  ns.  5,  2,  3. 

imachar  adj.  vigil:  nsm.  uuacharer  15,  5,  4.     nsf.  uuachar  18,  3,  2. 

uuachgn  siuv.  vigilare:  präs:  conj.  sg.  III.  uuachee  16,  4,  3. 

duruh  uuachen  pervigilare:  präs.  conj.  pl.  I.  duruch  uuacheem  1,  10,  1. 
nualdau  stv.  volvere:  prät.  part.  nsf.  kiuualdaniu  12,  1,  3. 
ka  -  uualtida  stf.  potestas :  np.  kiuualtido  26,  2,  2. 
-uualto  sivm.  im  compos.  sigouualto. 
iiuamba  stf.  venter:  ns.  4,  5,  2. 

uuäu  stm.  spes:  ns.  5,  5,  3.    22,  6,  2.    25,  6,  1.     ds.  uuane  10,  1,  2. 
uuäiuieu  swv.  sperare:  prät.  ind.  sg.  I.  uuanta  26,  16,  1.    pl.  I.  uuantomes  26,  15,  2. 
uuauc]i$u  swv.  wanken:  präs.  part.  dpf.  uuanclionte««  lascivis  15,  3,  2. 
ka-uuar  adj.  providus:  npm.  kauuare  21,  1,  1. 
uuar  stn.  Wahrheit:  ns.  uuar  amen  25^,  1,  4. 

uiiär  adj.  versus:  nsm.  uuarer  9,  1,  4.     20,  1,  1.     nsf.  uuariu  22,  2,  4.     nsn.  uua- 
raz  8,  3,  1.    gsf.  uuarera  12,  2,  2.     asm.  uuaran  26,  5,  4. 
uuäro  adv.  vere:  uaro  21,  5,  1. 
uuär-baft  adj.  verus:  nsf.  3,  2,  1. 
uuarc  stm.:  as.  des  palouues  uuarc  tyrannum  21,  6,  3. 


uuaskan  —  uuesan.  91 

uuaskan  stv.   diluere:   präs.  ind.  sg.  III.   uuaskit  25,  4,  4.      inät.   ind.  sg.  IL 

unasgi  lavisti  7,  10,  4.    sg.  III.  uuasc  20,  1,  3. 

ka-uuaskan  äbluere:  präs.  conj.  sg.  III.  kauuasge  20,  5,  2. 
ka-uuäti  stn.  vestimentum :  dp.  kauuatim  stoUs  21,  1,  2.    ap.  kauuati  7,  10,  3. 
(h)nuaz  pron.  s.  (li)uuer. 
uuec  stm.  via:  as.  25,  3,  4. 

uuSgÖn  swv.  viare:  präs.  pari.  dpm.  uuegontem  25,  2,  3. 
uuechen  swv.  excitare:  präs.  ind.  sg.  III.  uuechit  25,  5,  2.     pari.  nsm.  uuechen- 

ter  suscitans  2,  4,  9. 

ar-uuechen  resuscitare:  prät.  ind.  sg.  II.  eruuahtos  24,  8,  4.    pari.  nsm. 

eruuahter  excitatus  25,  3,  1. 
unela  adv.  wol:  uuela  quhedeines  benedicimus  26,  12,  1.  —  Vgl.  uuola. 
uuellan  stv.  volvere:  präs.  ind.  sg.  III.  uuillit  sih  volvitur  14,  1,  4. 

pi-uuellan  s.  compos.  unpauuollan. 
ka  -  uuemmeu  stvv.  polluere :  2y'>'äs.  conj.  sg.  III.  kauuemme  18,  4,  4.  —  Vgl.  com- 
pos. ungauuemmit. 
uuenac  adj.  miser:  ajjm.  uuenege  19,  2,  4. 
(li)uuenneo  adv.  tandem:  uuenneo  18,  4,  2. 
(h)uu6r  pron.  quis:  nsn.  uuaz  20,  6,  1.     asm.  uuenan  20,  2,  3. 
uuSrah  stn.  opus:  ns.  uuerahc  9,  2,  2. 
uuSralt  stf.  seeulum:  ns.  uueralt  mundus  1,  12,  1.     19,  1,  3.    gs.  uueralti  8,  4,  3, 

14,  4,  2.     22,  3,  1;    mundi  5,  2,  2.     6,  4,  1.     7,  1,   2;    4,  2.    20,  1,  4;    5,  2. 

22,  2,  4;    6,  4.     24,  2,   1.      uueralti  4,  4,  3.      uueralti    17,   3,4.      uueralti 

26 ,  12 ,  3.      ds.  uueralti  - 10  ,   3 ,   3 ;    4 ,  3.     24 ,   1 ,  3.       as.   uueralt  mundum 

14,  2,  3.    gp.  uueralteo  25*,  1,  4.     dp.  uueraltim  6,  7,  4.     ap.  uueralti  22,  8,  4. 

25*,  1,  4.    uueralti  6,  7,  4.    uueralti  26,  12,  3  (2). 
uuerd  stn.  pretium:  as.  uuerth  24,  7,  4. 
uuSrdan  stv.  toerden :  präs.  ind.  sg.  III.  fartripan  uuirdit  depellitur  5,  2,  1.    itpo- 

ran  uuirdit   renaseitur  5,  2,  2.     iiipuntan  uuirdit  solvitur  25,  7,  4.     j-)Z.  III. 
■  kiselit  uuerdant  traduntur  22,  4,  1.     co»j.  s^.  III.   uuerde  fiat  2,  7,  4.    prät. 

ind.  sg.  III.  kizerrit   uuarth  scissum  est   24,  8,  1.     pl.  III.  inpuntan  uurtun 

soluti  sunt  1,  11,  4. 
ka-uuei'd6n  siov.  dignari:  präs.  conj.   sg.  III.  kiuuerdoes   24,   10,   2.      imp.  sg. 

kiuuerdo  26,  13,  1.    prät.  ind.  sg.  IL     kiuuerdotos  24,  3,  4;  7,  2;  11,  2. 
(h)uuerTaii  stv.  redire:   inf.  uueruan  18,  1,  4.     präs.  ind.  sg.  III.  uuiruit  reverti- 

tur  25,  6,  4.    prät.  ind.  sg.  III.  uuarf  21,  6,  2. 
uuSsan  stv.  esse:  inf.  26,  8,  3.    präs.  ind.  sg.  IL  pist  2,  1,  1.    6,  2,  4;  4,  1;  6,  1. 

16,  1,  1;    6,  3.    24,  1,  3;    13,  1;    14,  2;    15,  1.  4;    16,  3.    26,  6,  2.     kalaupit 

pist  crederis  16,  1,  3.      za  kelaupanne    pist  crederis  26,  8,  3.      bist  2,  5,  1.  2. 

6,  2,  2.     sg.  III.   ist  1,  4,  1;    7,  1;    12,  1.     6,  5,  3.     20,  1,  1.     21,  4,  1.  2. 

calaupit  ist  creditur  1,  7,  3.    farlazzan  ist  linquitur  2,  4,  1.    kasalt  ist  traditur 

2,  8,  2,      fartripan  ist  depellitur  5,   2,  1.      harcheban  ist  redditur  12,  2,  4* 


92  uuesan  —  uuirdic. 

kazokan  ist  trahitur  18,  1,  1.  kahaltan  ist  custoäitur  19,  3,  2.  kicozan  ist 
funditur  22,  b,  2.  —  kateilit  ist  distributus  est  11,  2,  4.  kaoffarot  ist  oblata 
est  21,  4,  4.  —  za  lobone  ist  laudanda  est.  1,  2,  4.  za  petonne  ist  orandum 
est  17,  1,  1.  za  pittanne  ist  depreccmdus  est  17,  1,  2.  za  kasehanne  ist  viden- 
dus  est  19,  6,  4.  i)L  J.  pirum  1,  6,  1.  %>l.  III.  sint  7,  8,  4.  26,  3,  3.  arpro- 
chan  sint  fracta  sunt  21,  5,  2.  conj.  sg.  I.  si  kiskentit  eonfundar  26,  16,  2. 
s(/.  IJJ.  si  3,  6,  1.  2;  7,  2.  8,  9,  1.  16,  2,  3.  17,  2,  1.  19,  12,  1.  fer  si 
absit  8,  6,  1.  si  fiat  26,  15,  1.  jjZ.  J.  sin  11,  2,  1.  uuesem  9,  2,  1.  uuesen 
2,  8,  3.  j)art.  wpm.  uuesante  manentes  2,  8,  4,  4,  6,  2.  prät.  ind.  sg.  III. 
uuas  1,  4,  3.  ^Z.  J.  pilialiet  uuarun  tenebamur  24,  &,  3.  pl.  III.  uuarun 
19,  5,  1. 

az  uuesan  adesse:   präs.  ind.  sg,  III.  az  ist  4,  2,  4.     imp.  sg.  az  uuis 
adesto  16,  6,  4. 

duruh  uuesan  permanere:  präs.  ind.  pl.  III.  thurah  uuesant  22,  5,  3. 
untar  uuesan  subsistere:  präs.  part.  nsin.  untar  uuesanti  7,  3,  3. 

uuidar  adv.  s.  uuidar  pliuuan,  uuidar  fuaren,  uuidar  scurgan. 

uuic  stm.  bellum:  gs,  uuiges  22,  2,  2. 

uuih  ad,j.  sanctus:  ns.  uuiher  20,  1,  2.  26,  3,  1;  agius  2,  5,  1.  imihev  26,  3,  1  (2). 
nsf.  uuihiu  26,  5,  2.  nsn.  uuihaz  sacer  20,  1,  3.  vsvi.  uuilio  4,  4,  4.  7,  8,  1  (2). 
IG,  2,  1.  24,  16,  1;  agie  1,  13,  1.  ^shi.  uuihes  3,  2,  3.  6,2,4;  sacri  22,3,3. 
dsm.  uuihemu  1,  2,  1.  2,  6,  3.  8,  10,  4.  11,  2,  2.  17,  1,  4.  «m'/jemu  6,  7,  2. 
uuihemo  24,  16,  4.  25%  1,  3.  asm.  uuihan  23,  4,  2,  26,  5,  5.  asn.  uuih 
sacrum  21,  2,  1.  np/".  uuih.o  1,  8,  1.  gpm.  uuihero  7,  10,  3.  22,  6,  1.  uui- 
heru  23,  2,  1.     dpm.  uuihe?»  26,  10,  1. 

uuthen  sivv.  henedicere :  imp.  sg.  uuihi  26,  11,  2.    p^'ät.  part.  nsm.  kauuihto  7,  9,  2. 

(Ii)uuila  stf.  liora :  ns.  uuila  1,  4,  1.  as.  ?  niunta  uuila  nonam  13,  1,  4.  —  Vgl. 
stunta. 

unillo  stvm.  voluntas:  ns.  2,  7,  4;  8,  1.    22,  7,  2. 

uuin  s^m.  vinum:  ns.  8,  7,  1. 

miiui-scaf  stf.  foedtis:  as.  uuiniscaf  foedera  8,  8,  1. 

ubar  -  uuinnan  stv.  devincere:  prät.  part.  dsm.  ubaruunnorao  26,  7,  1.  —  Vgl. 
karichen. 

ubar-uuintaii  stv.  s.  unubaruuntan. 

uuir  pron.  pers.  nos.  1,  6,  1.  2,  9,  4.  13,  3,  1.  18,  2,  1.  24,  9,  3.  iiuir  dar 
qui  24,  6,  3.  gp.  unser  16,  6,  1.  wnser  26,  14,  1.  2.  dp.  uns  1,  2,  4;  12,  1. 
2,  8,  2;  9,  3.  3,  6,  1.  16,  2,  3;  6,  4.  23,  4,  3-  24,  10,  1;  12,  3.  bmis 
17,  3,  1.  ap.  unsib  1,  13,  1.  2,  10,  2.  7,  1,  3;  12,  1.  8,  9,  4.  12,  1,  4. 
16,  3,  2;  3,  4.  17,  1,  3;  3,  3.  24,  4,  3;  5,  3;  6,  1;  11,  1.  25,  7,  2.  26,  13,  2. 
Mwsih  26,  15,  1.    unsihc  2,  10,  4.    6,  4,  4.     usih  25,  7,  3. 

imirdeii  Sivv.  vener ari:  präs.  ind.  sg.  III.  uuirdit  26,  1,  4.  —  Vgl.  eren. 

luiirdic  adj.  dignus:  vsn.  uuirdih  21,  5,  1.  npm.  uuirdige  1,  10,  4.  apm.  uuir- 
dige  1,  13,  1. 


ka-uuirih  —  za.  93 

ka-uuirih  ?  victoria:   asp.  kauuirich   22,  1,  2.     /.  Grimm  vermutet  kauuin,   rieh 

oder  karih,  vgl.  ka-richan. 
ka-uuis  adj.  certus:    dsm.  kauuissemu  5,  1,  4.     dsn.  kiuuissemu  24,  15,  1.     asf. 

kauuissa  11,  1,  1.     dpf.  kauuissem  15,  1,  1. 
ka-uuisso   adv.  profecto:    kiuuisso   1,  7,  1.     kauuisso  namque  2,  2,  3.     kawmsso 

enim  1,  2,  2. 
(h)uTUz  adj.  albus:  dpn.  uuizzem  21,  1,  2. 

imizzago  swm.  propheta:  gs.  uuizzagin  8,  9,  4.    gp.  uuizagono  26,  4,  2. 
unizzac-llh  adj.  propheticus :  nsf.  uuizaclichiu  1,  1,  2. 
uuizzau  anv.  wissen:  p^-äs.  conj.   sg.  III.   ni  uuizzi  nesciat  3,  5,  4;    7,  4.    pari. 

nsm.  ni  uuizzanter  nesciens  2,  3,  4,  ni  Muizzanter  nescitis  15,  5,  2. 
uuizzant  -  heit  si/".  conscientia:  gs.  uuizzantlieiti  24,  13,  3.     uuizantlieiti  24,  6,  4. 
-uuizzi  ?  im  compos.  tagauuizzi. 
uuizzi  stn.  poena :  ds.  uuizze  19,  5,  3.     as.  uuizzi  20,  4,  2.    dp.  uuizzura  22,  3,  2.  — 

Compos.  hellauuizzi. 
uutzzinari  stm.  tortor:  np.  uuizzinarra  22,  4,  4.  ' 

uuizziuön  sivv.  punire :    inf.  1 ,  4 ,  3.     prät.  ind.  pl.  III.  uuizzinoton   damnarunt 

19,  5,  4. 
uuola  a(Zt?.  0  21,  5,  1.  —  F</L  uuela. 

uuort  stn.  verhum:  vs.  7,  3,  1.    ds.  uuorte  3,  8,  4.    6,  2,  2;  sermone  19,  6,  1. 
nuaffen  siov.  ululare:  präs.  ind.  sg.  III.  uuafit  19,  1,  4. 
uuaft  stm.  fletus:  ds.  uuofte  25,  7,  4.     dp.  uuaftim  gemitihus  19,  4,  1. 
uuachar  si«.  fructus:is.  uuochru  23,  3,  3. 
uuarag"!  f.  crapula:  ns.  18,  4,  1. 

uuasten  sivo.  devastare:  präs.  part.  dsm.  uuuastentemu  21,  3,  2. 
uuastio  swm.  vastator:  ns.  1,  3,  9. 

uuataren  stov.  iubilare:  präs.  ind.  sg.  III.  uuatarit  19,  1,  3. 
uunui-g-arto  sumi.  xmradisus:  as.  uunnigartu«  21,  6,  4. 
nuntä  sivf.  vulnus:   gp.  uuntono  24,  14,  3.     dp.  uunton  19,  10,  1.     ap.  uuntun 

24,  16,  2. 
uuntar  stn.  mirum:  ns.  6,  3,  3. 
uuntai*-lih   adj.  mirabilis:   nsn.  6,  5,  3.     uuntarlilic  20,  5,  1.     apm.  uuntaiiihe 

17,  3,  2. 
uurf  stm.  ictus:  ds.  uurfe  20,  8,  3. 
-(h)uui'ft  stm.  im  compos.  umbi(h)uurft. 
uurzä  sivf.  radix:  ns.  8,  6,  4. 

z. 

za  präp.  c.  dat.  ad  5,  5,  3.  10,  2,  2.  16,  4,  2.  18,  1,  2.  21,  1,  1.  24,  11,  1. 
26,  8,  1.  —  za  lobone  laudanda  1,  2,  4.  za  tuuanne  agenda  2,  8,  2.  za 
ezzanne  edendum  2,  9,  2.     za  auchonne  addendis  8,  9,  1.     za  petonne  (ad)  oran- 


94  zan  —  zuuixor. 

dum  12,  1,  4.     17,  1,  1.      za  pittanne  deprecandus  17,  1,  2.      za  kasehenne 

videndus  19,  6,  4.     za  arlosanne  ad  liberandum  26,  6,  3. 
zan  sim.  tZews:  ds.  3,  4,  2.    (Zp.  zenim  22,  4,  2. 
zebar  Sif«.  hostia:  ms.  12,  2,  3.    vs.  21,  5,  1.     (Zs.  zebare  10,  2,  2. 
zeichan  stn.  signum:  äs.  zeichane   13,  2,  4.     18,  2,  1.     as,  zeiclian  6,  3,  3.     zeicha« 

1,  4,  4.    dp.  zeichaHum  7,  11,  3.  —     Compos.  Mmilzeiclian. 
ka-zeichanen  swv.  signare:  prät.  pari.  npm.  kezeiGhante  24,  9,  3. 
zeohan  stv.  traliere :  prät.  pari.  nsm.  kazokan  ist  trahitur  18,  1,  1. 
zerren  swv.  scindere:  prät.  pari.  nsn.  kizerrit  uuarth  24,  8,  1. 
zesuuä  swf.  dextera:  ns.  16,  4,  3.     ds.  zesauun  2,  1,  4.     zesuuun  26,  8,  1. 
zil-sanc  stn.  chorus:  ns.  7,  5,  3. 
zit   stfn.  tempus:    ns.  1,  3,  1;    7,  1.     cit  23,  1,  1  (2).     ds.  zite  1,  1,1;    11,':  1- 

19,  11,  4.     24,  12,  1;    15,  1.     as.  zit  15,  2,  2.     gp.  ziteo  18,  1,  4.    25,  1,  3. 

ap.  ziti  25,  1,  3. 
zogön  swv.  carpere:  inf.  20,  4,  4. 
zua  adv.  in  zua  peton,  zua  chliban,  zua  katuan. 
zua-kanc  stm.  adüus:  ap.  zuakangi  18,  2,  4. 
zung-ä  stvf.  lingua:  ns.  5,  4,  4. 

zuuelivinc  num.  duodenus:  zuuiror  zuueliuuinga  ruaua  bis  duodenus  numerus  7,  6,  2. 
zuuiror  adv.  bis  7,  6,  2,  s.  das  vorige. 


Latemiscker  Index. 


ab  fona. 

ab  Sit  fer  si. 

abluere  kauuasgan. 

abscedere  kalidan. 

absistere  fer  stantan. 

absolutio  arlösida. 

ac,  atqne  joh,  inti  joh. 

actus  tat,  katät. 

aculeus  ango. 

ad  za. 

Adam  adam. 

addere  auchon,  zua  katuan. 

adesse  az  uuesan. 

adfluere  upar  cusson. 

aditus  zuakanc. 

adbaerere  zua  chliban. 

adlevare  erpurren. 

admonere  manön,  motten. 

adnuere  pauchanen. 

adorare  zua  petön. 

adquirere  kasuacben. 

adsistere  az  stantan. 

adspicere  seban. 

adsumere  antfäban. 

adtemptare  kacborön. 

advenire  cbueman,  az  cbueman. 

adveutus  churaft. 

advocare  kaladön. 

aeger  siub. 

Aegyptus  egypt. 

aequalis  epanlih. 


bizza. 
aeternus   euuic.     in  aeternum  in  euuin, 

in  euun. 
aetber  bimil. 
agere  tuan. 
agius  uuib. 
agnoscere  archennen. 
agnus  lamp. 
ala  feddbab. 
albus  uuiz. 
altus  boh.     ex  alto  fona  böbi.    in  altis- 

simis  in  hobinum. 
amen  uuär. 
anastasis  urrist. 
anima  sela. 
animus  muat. 

angelus    angil ,    poto ,    cbundo. 
ante  fora. 
antiquus  entrisk. 
anxius  angustlib. 
aperire  intuan. 
apostolus  poto. 
ara  altari. 

arcbangelus  arcbangil. 
arguere  refsen. 
arma  uuäffan. 
armare  uuäffanen. 
asper  sarf. 
ater  suarz. 
atque   s.  ac. 
auctor  ortfrumo. 


96 


auditor  —  conservare. 


auditor   helfaut. 

aula  cliamara. 

aurora   tagaröd. 

ausus  katurstic. 

auxilium  helfa. 

avaritia  frecchi. 

azyma   derpaz. 

baptismus  tauffi. 

baptizare  tauffen. 

baratrum  bellacruapa. 

beatus   sälic. 

bellum   uuic. 

benedicere  uuela  qubedan,  uuihen ,   ka- 

uuihen. 
bestia  teor. 
bibere  trinchan. 
bis  zuiror. 
blandus  sieht, 
bonum  Guat. 
bonus  cuat. 
brachium  arm. 
brevis  churt. 
cadere  fallan. 
caecus  plint. 
caelestis  himilisc. 
caelum  himil. 
caligo   tunchali. 
callidus  fizus. 
calor  hizza. 
candidatus  kascönnöt. 
candidus  clizzanti. 
candor    SGÖni. 
canere  singan. 
cantare   singan. 
capere  antfähan. 
captivare  elilenton. 
carcer  charchari. 
Caritas  minna. 
Carmen   sanc. 
caro    fleisc,   llhbamo. 
carpere   zogön. 
castitas  kadigani. 


castus    kadigan. 

casus   fal. 

catena  chetinna. 

catbolicus  allili. 

cedere  intläzzan,  hengen. 

cena   nahtmuas. 

cernere    sehau,   kasehan. 

certus  kauuis. 

cervix  hals. 

cherubin  cerubyn. 

chirographum    luzzil  kascrip. 

chorus   cart,  samanunga;    cartsanc,  zil- 

sanc. 
Christus   Christ, 
cibus  muas. 
clamare  hären, 
clamor  (h)ruaft. 
clarus   heitar. 
claudere  pilüchan. 
Clemens  kanädic. 
cogitare  denchen. 
comes  kasind. 
concinere   saman  singan. 
concitus  (h)radalih. 
concludere  pilüchan. 
conculcare   katretan. 
condere  scaifön. 
conditor  felaho,  felahanto,  scheffo,  scef- 

fant,  sceffento. 
conficere  katuan. 
confiteri  jehan. 
confringere  (ka)prechan. 
confundere  kaskenten. 
coniungere  kafuagen,  kamachön. 
conlaudare  samant  lobön. 
conligere   kalesan. 
conpendium  kafuari. 
conpetere  kalimfan. 
conrigere  karihten.  , 

conscientia  uuizzautheit. 
consentire  kahengen. 
conservare  kahaltan. 


consortium  —  dominus. 


97 


consortium  kamacliad!. 

constitutor  kasezzanto. 

consumere   kaneozzan. 

conterere  mullen. 

continere  inthaben. 

contubernium  kimachida. 

cor  herzä. 

Corona  haubitpant. 

corporeus  licliamhaft. 

corpus  lichamo. 

corpusculum  licbamüo. 

cotidie  tagauuizzi. 

crapula  uuaragi. 

Creator  scepfant,  sceffento. 

creatura  kaskaft. 

credere    kalauben. 

credulitas  kalauba. 

crepusculum    dhemar. 

crimen  firina. 

crudelis  crimmi. 

cruor  trör. 

crux  crüci. 

culmen  fii-st. 

culpa  sunta. 

cum   mit;    do,  denne. 

cuncti  alle. 

cura  ruacha. 

curare   (h)reinnen. 

currus  reita. 

cursus   hlauft. 

custodire  kahaltan. 

damnare   uuizzinön. 

dare   keban. 

David  dauid. 

de  fona. 

debilis   lam. 

debitor  scolo. 

debitum  sculd. 

debitus  sculdic. 

decere   karisan. 

decipere  pisuuibban. 

declinare   ka(h)nigan. 

E,  Sievers,  Murbacher  hymnen. 


defendere   scü-man,  kascirman. 

defensor  scirmo,    scirmanto. 

deflere  reozzan. 

deitas  cotchundi. 

delere  farcnitan. 

dens   zan. 

depellere  fartriban. 

deprecari   pitten. 

descendere  nidar  stigan. 

deserere  farläzzan. 

desiderare  kakeron. 

desonare  ka(h)lütten. 

detegere  intdecben. 

detinere   pihaben. 

deus    cot. 

devastare   uuasten. 

devincere  ubaruuinnan,  karichan. 

devorare  farslintan. 

devotus  kadebt. 

dextera   zesuuä. 

diabolus   unboldä. 

dicere   chuedan. 

dies  tac. 

dignari   kauuerdon. 

dignus    uuirdic. 

diligere  minnön. 

diluculo    frua  in  morgan. 

diluere  uuaskan. 

dirigere   ribten. 

dirus  crimmi. 

discernere  untarsceidan. 

discipulus    disco. 

discutere  arscutten. 

distendere  kadennen, 

distribuere  kateilen. 

divinitas    cotcbundi. 

divinus   cotcbund. 

divitiae   otmäli. 

docere  lerren. 

dolor  suero. 

dolus   fizusbeit. 

dominus  truhtin. 

7 


98 


donare  —  gestare. 


donare  kepan. 

dormire  släffan. 

ducere  leitten. 

dulcis  suazzi. 

dum  denne,  unzi. 

duodenus   zuueliuinG. 

durus   starch. 

dux  leitid. 

e,  ex  fona. 

ebrietas   trunchali. 

ecclesia  cMiichä,  samanunga. 

edere  ezzan. 

edere   kaperan. 

eius   sin. 

enim  kauuisso. 

eos   sie. 

ergo   auur. 

erigere  arrihten. 

eripere  arretten. 

esse  uuesan;  uuerdan. 

et  inti. 

eum  inan. 

evangelicus  evangelisc. 

excelsus   holi ;  de  excelsis  fona  höhinum. 

excitare  uuechen;  aruueclien. 

exercitus  heri. 

extinguere   arlesken. 

extollere  arheffan. 

exultare  faginön. 

facero  tuan. 

facies  antluzzi. 

factum  kität. 

fallax   lucci. 

fallere  triugan. 

familia   Muuiski. 

fames   hungar. 

famulus   scalch. 

fastidium  urgauuida. 

fateri  sprechan. 

favere  h  elf  an. 

ferre   pringan,  fuaren. 

fervere  stredan. 


fessus   muadi,  armuait. 

fieri  uuerdan,  uuesan. 

fidelis  kalaubic,  triubaft. 

fldes  kalauba. 

filius  sun. 

finis  enti. 

firmus  festi. 

flammeus  laugin. 

flatus  pläst. 

flectere  piugan. 

flere  uuaffen. 

fletus  uuaft. 

foedus  uuiniscaf. 

fons  prunno. 

forma  kilibnissa,  pilidi. 

formidare  furahtan. 

fortis  starcb. 

for titer  starcblicbo. 

frangere   arprecban. 

fraus   notnumft. 

fretum   keozzo. 

frons   endin. 

fructus  uuachar. 

frustra  aruun. 

fulcire  arspriuzzan. 

fulgere  scinan. 

fulgidus  peraht. 

fundare  kastuden. 

fundere  kakeozzan. 

funus  hreo. 

fuscare  kasuerzen. 

GalUea   galilea,  kauuimez. 

gallus   hano. 

gaudere  menden. 

gaudium  mendi. 

gemere  süfton,  cbueran. 

gemitus  uuaft. 

gens  chunni. 

genu  chniu. 

genus   chunni. 

gerer  e   tragan. 

gestare  tragan. 


loria  —  iubar. 


99 


gloria  tiurida. 

gloriflcare  katiurren. 

gloriosus   tiurlih. 

gradi  kangan.  - 

gradus  staph. 

grates   dancha. 

gratia  anst. 

gravis  suäri. 

gubernare   stiurren. 

gula  kitagi. 

gurges  uuäk. 

gustare    chorön. 

habere  eigan. 

habitaculum  kapüid. 

hamus    angul. 

hereditas   erbi. 

bic  deser,  der. 

homo   man. 

honor  era. 

Lora  uuila,  stunta. 

borrere  leidlichen. 

horridus   egislih. 

borror  egiso. 

bostia  zebar. 

bostis  fiant,  heri.  x 

humanus   mannaschin. 

humectus   fühti. 

humilis   nidari,  deodraft, 

hymnus  lop ,  lopsanc. 

ibidem  dare. 

ictus  uurf. 

ignis   flur. 

ignoscere   piläzzan. 

ille   er,  der;   ille  qui   der  der. 

imago  manalicha,  kalihnissa. 

in  in. 

incessabilis  unbilibanlib. 

incitare  kaanazzen,  kacruazzen. 

incobare  inkinnan. 

increpare  refsen. 

inducere  in  kaleitten. 

indulgentia   antläzzida. 


inenarrabilis   tinrahhaft. 

iners  unfruat. 

inferus   hella. 

infernus   pech. 

inferre  ana  pringan. 

informare  kascaifön. 

infundere  in  keozzan. 

ingenitus   ungaporan. 

iniquitas   unrebt. 

inlabi   sliffan. 

inlibatus   unpauuollan. 

inlndere   triugan. 

inluminare  leobtan,  inleohtan,  kaliubten. 

inmaculatus  ungauuemmit. 

inmensus  ungamezzan,  unmezzic. 

inmobilis  unka(h)ruaric. 

inmolare  kaslahton. 

inperium   kapot. 

inpetus  ana(h)lauft. 

inpius  kanädilös;  adv.  suntlicbo. 

inplicare   in  kifaldan. 

inprobns  unchüski. 

inquam  quedan. 

inquinare    un(h)reinnen. 

inruere   ana  plesten. 

insanus   unheil. 

insidiari  lägön. 

intonare   donarön. 

intrare  in  cän. 

investigator  spurrento. 

invictus  unuparuuntan. 

invidere   apanstön,  katarön. 

invidus  apanstic. 

ipse  selp,  er  selbo. 

ira  kapulubt. 

Israbel   israhel,  liut. 

iste  deser,  der. 

iacere   lickan. 

iam  giü. 

ianua  turi. 

lesus  beilant,  Christ. 

iubar  heitarnissa. 

7* 


100 


iubere 


iubere  kapeotan. 

iubilare   uuataren. 

iudex   suanari. 

iugis  simblic. 

iugiter  amazzigo,  simbulum. 

iungere  kamaGhon. 

iussum  kapot. 

iustus  reht. 

labi  s.  pislipfen. 

labor   arbeit. 

laedere  katerran,  katarön. 

laetari  frauuön,  fröön. 

laetus  fr  au,  frö. 

lampas   leohtfaz,  ieohtchar. 

lapis  stein. 

lascivus  uuanchonti. 

latere   lüzzen. 

latro   diup. 

laudabilis   lophaft,  loplili. 

laudare   lobon. 

laus    lop. 

lavare  uuasgan. 

lex   euua. 

liber  fri. 

liberare    arlosen. 

ligare    pintan. 

lingua    zungä. 

linquere   farläzzau. 

locare  kastaton. 

lubricum  sleifari. 

lubricus   sleffar. 

lucifer  tagastern. 

lues  uii(li)reini. 

lumen  leoht. 

luna  mäno. 

lux  leoht. 

luxus   flusc. 

magister  magister. 

magnus  michil. 

maiestas   meginchraft. 

manere   uuesan. 

manus  hant. 


mare   meri. 
martyr  urcbundo. 
malesuadus   upilo  spano. 
malum  upil. 
malus  upil. 
medicus  läcbi. 
medius   mitti. 
memento  gihugi. 
mens   muat. 
mercari  arcbauffen. 
mereri  kafrehtön. 
meridies  mitti  tac. 
meritum  freht. 
metus   forbtä. 
micare  scinan. 
miles  cbneht,  degan. 
mirabilis  uuntarlih. 
mirum  uuntar. 
miser    uuenac. 
misereri   kanäden? 
misericordia  kanäda  ? 
mitescere  kistillen. 
mora  tuäla. 
mori  arsterpan. 
mors   töd. 
mucro   uuäfian. 
mulier   chuenä. 
multitudo  managi. 
mundare   (b)reinnen. 
mundus    {h)reini. 
mundus  uueralt. 
munerare  lonon. 
munus   Ion,  keba,  kift. 
mutare   muzzön. 
'mysterium  karüni. 
nam  inu. 
namque    kauuisso. 
natura   kapurt. 
natus    chind. 
nauta  ferro, 
ne  ni,  min. 
nee  nob. 


uegare  —  pervertere. 


101 


negare  laugenen. 

nemo   neoman. 

nequaquam  neonaltre. 

nescire   ni  uuizzan. 

nescius   ni  uuizzanti. 

nex  slahta. 

nitere  scinan. 

nitor  scimo,  scöni,  cliz. 

nobilis   adallih. 

nobis  uns. 

nocere  terren. 

nocturnns   nahtlih. 

nodus  reisan. 

nomen  namo. 

non  ni. 

nona  niunta  (h)uuila. 

nos   uuir,  unsih. 

noster  unsar. 

nostri  unsar. 

novus  niuui. 

nox  naht. 

nudare  nachatön. 

nullus  nihein. 

numerus  ruaua. 

nunc  nü. 

0  uuola. 

observare   picauman. 

obstupere  stobarön. 

obtundere  kagan  pliuuan. 

obviam    kagan,  kagani. 

occasus  sedalcanc,  sedal. 

occupare  pifähan,  pihaben. 

occultus   taugan. 

occurrere  kagan,  inkagan  (h)lauffan. 

oculus  augä. 

odoramentum  stanch. 

offerre  offarön. 

onmipotens  alniahtic. 

omnis  al,  eokalih,  eokauuelih. 

opes  ehti. 

opus  uuerah. 

orare   petön,  pittan. 


orbis   umbi(h)uurft. 

ordo  antreiti,  antreitida. 

ortus   üfganc. 

ornare  kascönnön. 

OS   mund. 

osanna  kabalt. 

osGulare  chussaii. 

ostendere  kaaugen. 

otium  firra. 

Ovis  scäf. 

pallere  pleichen. 

palma   siginumft. 

pandere  spreitten,  inluchan. 

panis  prot. 

paraclitus  tröst,  pirnanto. 

paradisus  uunnigarto. 

pascha  östrün. 

pascbalis  ostarlib. 

passio   drüunga. 

pater   fater. 

patera  chelih. 

paternus  faterlih. 

pati  dulten. 

Paulus  paul. 

pavere  furabtan. 

paviscere   erfurabtan. 

pax   fridu. 

peccatum  sunta, 

pectus  prust. 

pendere  hangen. 

per  duruh,  ubar. 

perdere   farleosan. 

perditus   unkalaubic. 

perennis   simblic,  euuic. 

perfectus  duruhnoht,  duruhtän. 

pergere  faran. 

perire  farloran  [uuesan]. 

permanere   duruh  uuesan. 

perpetuus  emazzic;    in  perpetuum   in 

euun. 
personare    (h)lütten. 
pervertere  pisturzen. 


102 


pervigil  —  quemadmodum. 


pervigil   duruhuuacliar. 

pervigilare  duruhuuaclien. 

pes   fuaz. 

Petrus   peatar. 

Pharao  farao. 

phosphorus   tagasteru. 

pius  kanädic. 

placere  liehen. 

planta   sola. 

plasmare  kasceffan,  kascaffon. 

plausus  slac. 

plebs  Hut. 

plenus  fol. 

poculum  lid. 

poena  uuizzi. 

poenitentia  (h)riuua. 

polluere  kauuemmen. 

polus   himil. 

pompa  keili. 

pontus   seo. 

populus  folch,  Hut. 

portare  tragan. 

poscere   fergön,   pittan. 

posse  magan 

possidere   pisizzan. 

post  after. 

postmatutinus  afterraorganlih. 

potens  mahtic,  magan ti. 

potestas  kauualtida. 

potus  Hd. 

praeclarus   duruhheitar. 

praeco  foraharo. 

praedicare  predigon. 

praedicere   fora  chuedan. 

praedium   eht. 

praemium  lön. 

praestare  faxHhan. 

praeterire  furi  kangan. 

praevius  fora  känti. 

pravus  abah. 

precari  pittan. 

pretiosus   tiuri. 


pretium  uuerd. 

primogeuitus  eristporan. 

primordium  frumiscaft. 

primum  erist. 

primus   eristo. 

princeps  furisto. 

pro  pi. 

probrosus  ituuizHh,  unchüski. 

proclamare  fora  hären. 

prodere  melden. 

profecto   kauuisso. 

profectus  fart. 

proferre  fram  pringan. 

profundus  tiuf. 

promissum  kaheiz. 

promptus  funs. 

pronuntiare  fora  chunden. 

pronus  framhald. 

propere  ilico. 

propheta   uuizzago. 

propheticus  uuizzaclih. 

propter  durah. 

prosper  prüchi. 

prosternere   nidar  spreitten,  strechen. 

protegere  scirmen. 

provehere  fram  fuaren. 

providus  kauuar. 

proTOcare  cruazzen,  kacruazzen. 

proximus  näh. 

psallere  singan. 

publicus   (h)lütmäri. 

pudicitia  kahaltani. 

pudor  kadigani. 

pulsare  chlochön. 

punire  uuizzinon,  slahan. 

purus    (h)lüttar,  (h)reini. 

quaerere   suachen. 

quaesumus   pittames. 

quantocius  so  horsco. 

quaterni  feor. 

que  Job. 

quemadmodum  diu  mezu. 


qui  —  sermo. 


103 


qui  der;  vgl.  du  der,  uuir  dar. 

quia  danta. 

quietus   stilli. 

quis   (h)uuer. 

quod  daz. 

quondam  giü. 

quoque  auh. 

radius   scimo,  speichä. 

radix  uurzä. 

rector    rihto. 

reddere  arkeban,  keltan. 

redemptio  urchauf. 

redemptor   chaufifo. 

redimere   archauffen. 

redire   (h)uuervan,  arkepan  uuesan. 

reducere   auur  pringan. 

referre  auur  pringan. 

refulgere  arskinan. 

refundere  (auur)  kakeozzan. 

regere  rihten. 

regia   turi,  portä. 

regnum  richi. 

regula   sprattä. 

religare   kapintan. 

remanere  piliban. 

remittere  farläzzan. 

remunerator  lonari. 

renasci  itporan  uuerdan. 

repellere  ferscurgan,  uuidar  scurgan. 

replere  arfuUen. 

reprimere  kadühen. 

requies   räuua. 

res    racha. 

reserare  intsperren. 

respicere  kasehan. 

resurgere   arstantan. 

resuscitare   aruuechen. 

retundere  uuidar  pliuuan. 

reus  karasenti,  sculdic. 

revectare  auur  tragan,  uuidar  fuaren. 

reverti  (h)uuervan. 

rex  chuninc 


rixa   paga. 
rogare  pittan. 
ros  tau. 
roseus  rösfaro. 
rota  rad. 
ruber  rot. 
rursus  auur. 
rutilare  lobazen. 
sabaoth  herro. 
sacer  uuih,  heilac. 
sacrare  heilagön. 
saevus  sarf. 
Salus  beili. 
salvator  heilant. 
salvus  kahaltan. 
sancire  heilagön. 
sanctus  uuib. 
sanguis  pluat. 
sator   säio. 
scandere   chlimban. 
scindere   zerren. 
se   sih. 

secretus  taugau. 
sectari   folgen, 
seculum  uueralt. 
secundare  kaprüchen. 
sed  üzzan. 
sedere  sizzan. 


sedulo 
segregare  suntarön. 
semper  simbulum. 
sempiternus  euuic,  simblic. 
seni  sehs. 
senior  heriro. 
sensus   buct,  inhuct. 
sentire   intfindan. 
septies  sibun  stuntön. 
septimus  sipunto. 
serenare  heitaren. 
serenus  heitar. 
sermo  uuort. 


104 


serpens  —  terror. 


serpens  näträ. 

servulus  scalcMlo. 

servus  scalch 

sexies   sehs  stuntöm. 

si  ibu,  ubi. 

sie  so. 

sicut    eo  so. 

sidus  himilzeichau. 

signare  zeichanen. 

Signum  zeichan. 

Sileas   sileas. 

similis  kalili. 

simul   saman. 

simulare  kalichison. 

sinceritas  (h)lüttri. 

sine   äna. 

sinere  läzzan. 

singuli  einluzze. 

sobrie   urtruhtlicho ,  triulicho. 

sobrietas  uitruhtida. 

sobrius  urtrubti. 

sol  sunnä. 

sollicitus   sorgenti. 

solus  eino. 

solvere  arloseu,  intpintan;  keltan. 

somniare    insueppen. 

somnolentus    släffilin. 

somnus   släf. 

sonare  (h)lntten. 

sopitus   släfrac. 

sopor   släf. 

sperare  uuännen. 

spernere   farmanen. 

spes  uuän. 

Spiritus  ätum ,  keist. 

splendere  scinan. 

splendidus  heitar,  scöni. 

splendor   scimo. 

sponsus   prütigomo. 

statuere  kasezzen. 

Stella  Stern. 

stola  kauuäti. 


Stratum  strö. 

strenue   snellicbo. 

strenuus  kambar. 

stultus  tulisc. 

sub   untar. 

subditus  deodraft. 

subdolus   pisuuiccMlin. 

sublimis  höh. 

subrepere  untar  chresan,  unter  sliuffan. 

subripere   untar  cbriffen. 

subsistere   untar  uuesan. 

substantia  capurt. 

subvenire  belfan. 

succedere  folgen. 

sumere  neozzan. 

summus  opanöntic,  meisto. 

super   ubar. 

superbia  keili. 

supplex  ka(h)nigan,  pittenti. 

surgere   arstantan. 

suscipere  intfähan. 

suscitare  uuecben. 

suspendium    üfhengida. 

sustollere  üf  purren. 

suus  sin;  v(jl.  irä,  iro. 

syraphin  syraphin. 

tandem   (h)uuenneo. 

tantus   so  michil. 

tartarus   peb ,  hellauuizzi. 

te   dih. 

tegere  dechen,  pidechen. 

templum   halla. 

temptatio  chorunga. 

tempus   zit. 

tenebrae   finstri. 

tenebricare    finstren. 

teuere  haben,  pihaben. 

ter  driror. 

terminus  marcba. 

temi  drisge. 

terra  erda. 

terror   egiso. 


tertins  —  vultus. 


105 


tertius    dritto. 

testis  urchundo. 

thronus   anasedal,  anasidili. 

tibi  dir. 

timor  forhtä. 

tollere  neman. 

torridus   karöstit. 

tortor  uuizzinäri. 

totus   al. 

tradere   seilen. 

trahere  zeohan. 

trames  pfad. 

transire    duruh  faran. 

transitus   ubarfart. 

tremere   pipen. 

tribuere   kepan. 

trinitas    driunissa. 

trinus    drisgi. 

tristis    cremizzi. 

triumplialis   siginumftil]li. 

trinmphare  abarsigirön,  sigufaginön. 

trudere   kapintan. 

tu  du. 

tumulus   crap. 

tunc   denne,  dö. 

tundere   pliuuan. 

turpis  uncMsgi. 

tuus   din. 

typus  paucban. 

tyrannus   des  palouues  uiiarc. 

ullus   einic. 

ululare  uuaflfan. 

umbra  scato. 

ungula  cbläuua. 

unicus   einac. 

unigenitus  einporan. 

universus   al. 

unquam  eonaltre. 

unus  ein. 

urgere   peitten. 

usque  in   unzi  in. 

ut   daz;  eo  so. 

Uterus   (li)ref. 

vagus  irri. 

vastator  uuastio. 

vel  erdu. 

velum  lacban. 


venenum   eitar. 

venerandus   erhaft. 

venerari  uuirden,  eren. 

venire   chueman. 

venter   uuamba. 

venturus  chumftic. 

verbum   uuort. 

vere  uuäro. 

vero   auur. 

Vertex  sceitilä. 

verus  uuär,  uuärhaft. 

vesper  äband,  äbandstern.' 

vestigium   spor. 

vestimentum  kauuäti. 

veternus  alt. 

vexillum   siginumft. 

via  uuec. 

viare  uuegon. 

vicem   kaganlön. 

victima  frisginc. 

Victor  sigouualto,  sigesnemo. 

victoria  kauuirih. 

videre   sehan ,  kasehan. 

vigil  uuacbar. 

vigilare  uuachen. 

vigor   uuahsamo. 

vincere    kariclian. 

vincire  kapintan. 

vincalum   pant. 

vinum   uuin. 

virgo   magad. 

virtus  chraft. 

vis  not;    vires   chrefti. 

viscera  innodi. 

Visus    kasiuni. 

vita  lip. 

vitare  midan. 

Vitium   ächust. 

vivere  lepen. 

vocare    namon. 

voluntas   uuillo. 

volvere  kiuualdan,   uuellan. 

Votum  antheizzä. 

vox   stinima,  stimmi. 

vuluus   uuntä. 

vultus   antlutti,  antluzzi. 


Nachträge  und  Berichtigungen. 


S.  4  anm.  2.  Aus  Wattenbach's  GescMchtsqu.  Deutschl.  11  s,  369  ersehe  ich, 
dass  das  Murbacher  handschriftenverzeichnis  doch  in  Genf  existiert  und  schon  bei 
J.  Senebier,  Catal.  de  Geneve  (Genf  1779)  s.  77  zum  teil  gedruckt  ist  (daher  die 
bezeichnung  der  hs.  bei  Pertz,  Archiv  VII,  257).  Etwas  wesentliches  ergibt  sich 
auch  aus  dem  hier  mitgeteilten  nicht,  nur  erfahren  wir,  dass  auch  das  Genfer  ms. 
am  schluss  die  worte  trägt:  Legentes  orent  pro  Bartholomeo  de  Andolo  abbate 
Morbacensi,  qui  hunc  et  alios  plures  comparauit  et  renouauit  anno  MCCCLVIII. 
Hierzu  bemerkt  Senebier:  'j'ai  appris  que  presque  tous  les  mss.  de  cette  Abbaye 
portoient  le  nom  de  ce  De  Andolo,  Maitre  es  Arts  dans  l'Universite  de  Heidelberg, 
oü  il  avoit  etudie  le  Droit  Canon.'  Bartholomeus  von  Andolo  (jetzt  Andlau  im 
Niederelsass ,  bei  Barr)  erscheint  vom  jähre  1450  ab  bei  Schöpflin,  Alsatia  dipl.  U, 
385  ff.  häufig  als  abt  von  Murbach. 

S.  11,  11  V.  u.  sind  noch  anzuführen  Tcalialtini  18,  3,  1,  uuenege  19,  2,  1, 
wngaporono  8,  10,  1,  desgl.  s.  12,  16  clirese  15,  4,  1,  z.  20  sarf^  3,  4,  3.  S.  13, 
16  ff.  Zu  den  beispielen  aus  der  Benediktinerregel  kommen  nach  E.  Steinmeyer's 
collation  (Zs.  f.  d.  a.  XVII,  439)  noch  notduruftti  83,  1.  durufttigot  83,  20;  aus 
den  gl.  K.  rihttitha  157,  1.  ztJitie  196,  23.  Alts,  noch  HeribrahUi,  Fresbraht- 
teshem,  Heinzel,  Niederfrk.  Geschäftsspr.  22;  ags.  pihttisc  Chron.  Sax.  in  denMonn. 
bist.  brit.  I,  291.  Besonders  häufig,  ja  fast  zur  regel  geworden  sind  diese  htt  in 
der  Germ.  XVIII,  186  ff.  gedruckten  mhd.  Franciscanerregel :  ivihennahtten  189,  11. 
16.  31;  Witte  189,  28.  bihtten  189,  30.  32.  andehtteclicJien  189,  32.  reJitter 
190,  17.  192,  8.  rilittunge  190,  27.  relitte  190,  34.  betmhtten  191,  12.  S.  15, 
10  V.  u.  füge  hinzu  bist  2,  5,  1.  2.  6,  2,  2;  s.  19,  10  ff.  unreth  8,  4,  3,  forachtvn 
20,  5,  3,  dich  4,  4,  1 ;  s.  25,  3  v.  u.  fientes  24,  9,  1 ;  s.  72,  17  sacratum. 

S.  14,  3  lies  luzzilemu;  16,  18  zuueliiminga;  18,  19  imirdih  21,  5,  1;  19,  10 
trutinan  7,  4,  2.  S.  22,  6  ist  wol  unheüarazn  streichen  nnd  dasselbe  dafür  s.  24 
unten  mit  aufzuführen ;  wahrscheinlich  ist  das  wort  nicht  mit  Graff  IV,  871  als 
nom.  pl.  zu  unheüari  aufzufassen,  sondern  der  Übersetzer  zog  insani  als  gen.  sg. 
zum  folgenden  manus.  S.  24,  3  ist  luzzilemo  zu  streichen,  statt  dessen  ist  auf 
einige  abweichende  formen  von  der,  deser  im  index  zu  verweisen.  S.  47,  4  lies 
sigoiiualto.     S.  62  überschr.  anahlauft ,  s.  74,  2.  8  ituuizlih. 


Halle,  Buchdruckerei  des  Waisen^,AUses. 


IL 


DATE  DUE 

1 

4 

mdm 

C*V.ORO 

,«,..eo,.u.s... 

BV468.! 


CLAPP 


3,„„,„ Illlllli 

3  5002  00194  4771 


Die  Murbacher  H/mnen  / 


BV 
S5 

/ 

Sievers 

26288 

_^ii_MurbacherJ^^mnen 

^^^^~^^         ^^^^^^^t;"; 

■sJ  Aiutr                            

m-  -'"t-J^A 


■mi 


^# 


'  p^  '^' 


,.«^1% 


:m-A 


♦•¥