DIPLOMATARIUM ISLANDICUM.
ÍSLENZKT FORNBRÉFASAFN,
SEM HEFm INNI AB HALDA
BRÉF OG GJÖRNINGA, DÓMA OG MÁLDAGA,
OG AÐRAR SKRÁR,
ER SNERTA
ÍSLAND EÐA ÍSLENZKA MENN.
GEFIÐ UT AF
HINU ISLENZKA BÓKMENTAFÉLAGI.
NÍUNDA BINDI
1262-1536.
l
\
HEYKJAVÍK.
Í PÉLAGSPRENTSMIÐJU.
1909-1913.
r'
i"
.Jí'iÍfAvtUX'
t í h^^i^^i^
Efnisyflrlit.
Bls.
*1. [1262]. Gizurarsáttmáli 1—3
*2. [1263 og siðarj Gamli sáttmáli 3—5
3. 1267. Bréfságrip Magnúss konungs lagabætis
um sending norræns varnings af sinni hendi
i stað erkibiskups árlega til íslands .... 5 — 8
*4. [1319]. Kvörtunarbréf bænda nyrðra yfir Auð-
uni biskupi 8—10
*5. [1320]. Bréf ísleudinga nm sáttmála og hyll-
ing við Magnús konung Eiriksson 10 — 12
6. 1360, 5. Febr. Réttarbót Hákonar konungs
Magnússonar meðal annars um sekkjagjöld ís-
landsfara 12—13
*7. 1375, 20. Júli. Arnesingaskrá um samtök að
verja rikisréttindi landsins 13 — 17
*8. [1379]. Máldagi Saurbæjarkirkju á Kjalarnesi 17—18
9. 1382. Skýrsla um af hending staðarins á Helga-
stöðum i Reykjadal 18
10. 1383, 10. Mai. Vitnisburður um fjörumörk og
landamerki Starmýrar 18 — 19
11. 1383. Skýrsla um kaupmálabréf sira Guðbjarts
flóka Asgrimssonar og Þorbjargar Þorsteins-
dóttur 19—20
12. 1387, 15. Sept. Vottorð um máldaga og mál-
dagi hálfkirkjunni i Bildudal (1323—1339) . . 20—21
*13. 1391, 2. Apr. — 1393, 2. Jan. Kaupbréf um
Sauðá, Gilsá (Egilsá) og Ánastaði 21—22
14. 1392, 19. Tebr. Bonifacius páfi hinnlX.skip-
ar Vilbjálm (Vilchin) Heinreksson biskup 1
Skálholti 22-24
15. 1397—1618. Rekaskrá Helgafellsklauatrs . . 24—26
16. 1405, 12. Marts. Kaupbróf um Skarð i Langa-
dal 26-27
IV • Eí^NISYFIRLIT^
Bls.
17. 1405, 23. Júní. Kvittunarbréf um Skarð i
Langadal 27—28
18. 1411, 29. Júni. Vitnisburðr um landamerki
Svalvoga og Hafnar við Dýrafjörð 28 — 30
19. 1411, 23. Dec. Jón bróðir Tribuonis (Tófason)
Xepeluolgh (Eepeluolgh) skipaðr biskup að Hól-
um 30
20. [1426, 6. Marts|. Jón Gerreksson skipaðr bisk-
up í Skálholti eptir Árna biskup látinn ... 30
21. 1426, 19. Apr. Lofunarbréf Jóns Hólabiskups
um greiðslur i féhirðslur páfa 31
22. 1426, 23. Apr. Skýrsla um vígslu Jóns Hólabisk-
ups 31
23. [1426. Apr.J. Skýrsluágrip um, að Jón Craxton
sé skipaðr biskup að Hólum 32
24. [1448J. Ágrip aí páfabréíi um Marcellus bisk-
upsefni í Skálholti 32
25. 1450, 19. Nóv. Bréfságrip um Marcellus Skál-
holtsbiskup 32-33
26. 1450. Agrip af vitnisburðum um dóm um geld-
neyta afrétt og afréttargeymslu frá Kollstöðum
á Völlum . . . . : 33
27. [1451 1. Minnisgrein um Jón Þorkelsson ábóta
á Helgafelli 33
28. 1454, 29. Nóv. Páfabréf nm að setja síra Jón
Pálsson prest að Valþjófsstöðum 34—35
29. 1458, 28. Febr. Páfabréf, er skipar Jón prest
Pálsson ábóta að Helgafelli 35-36
30. 1467, 14. Okt. Bréf um reka og fjörumörk
Starmýrar 36—37
31. 1470, 6. Pebr. Vigsluleyfi páfa handa Þorvaldi
subdjákna Snorrasyni 37 — 38
32. 1470. Bréfságrip um Ánastaði og Sandbrekku 38
33. 1474, 18. Júní. Agrip af kaupbréfi um skóg
í Trostansfirði undir kirkjuna í Selárdal . . 38
34. 1478, 25. Sept. - 1479, 25. Sept. Ágrip páfa-
bréfs um Bertrand Skálboltsbiskup (rétt: bisk-
up 1 Ascalon í Jórsalaheimi) 39
35. 1481, 6. Febr. Leyfisbréf páfa handa Magn-
EFNISYFIRLIT V
Bl8.
úsi Skálholtsbiskup að heiraila selketsát á föst-
unni i Hóla og Skálholtsbiskupsdæmi . . . 39—40
36. 1482, 1. Febr. Kæra Noregs ríkis og þess inn-
byggjara yíir því, sera þeir þykjast haía verið
vanhaldnir af í tíð Kristjáns konungs fyrsta
(ágr.) 40
37. 1487, 7. Sept. Grein úr ríkisskuldbinding Hans
konungs (Kalmarrecess) 40—41
38. 1487, 8. Nóv. Vegabréf páfa handa raeistara
Raymundi Peraudi 41— -42
39. 1488. Bréfságrip um Kvíárfjöru i Öræfum . . 42
40. 1492. Brófságrip um skóg, er Brekka í Fljóts-
dal ætti i Hallormsstaðalandi 43
41. 1498, 17. Sept. Páfabréf, er snertir Marcellus
Skálholtsbiskup • 43-45
42. [1501]. Skipan Key fan Anefelds hirðstjóra
um greiðslu á sekkjagjöldum 45 — 46
43. 1502. Brófságrip um peningakvittan Narfa prí-
ors í Skriðu 46
44. 1504, 1. Júlí AlþÍDgisdómr um peninga eptir
Suraarliða Eiríksson og Guðrúnu Árnadóttur . 46 — 48
45. 1505 — 1508. Ágrip af gjafabréfiSigurðarDaða-
sonar til Snóksdalakirkju 48 — 49
46. 1506, 11. Febr. Ágrip bréfs um eign Fjarðar-
kirkju i Mjóaíirði i reka ofl 49
47. 1506, 8. Sept. Ágrip af kaupbréfi ura Bæ í
Lóni og Arnarholt á Kjaiarnesi oíl 49 — 50
48. 1508, 7. Jan. Viðvikrdórar Gottskálks biskups
ura kirkjufó á Urðura og i Víðidalstungu (mál
Jóns Sigraundssonar) 50—53
49. [ura 1510]. Vitnisburðarbréf ura það, hvernig
Ögur og fl. jarðir haía koraið undir Bjöm
Guðnason 53—58
50. 1511, 27. Okt. Bréf ura verziun, meðal ann-
ars á íslandi 58 — 59
51. 1513, 9. Marts. Konungsbréf um viðgerð á
skipi, er fara eigi til íslands 59 — 60
52. [1513, 25. Apr.]. Kristján konungr II. staðfest-
ir bréf Han3 konungs VH, 685 60
53. 1514, 20. Apr. Bréf ura fjárpintingar Ggtt-
VI EFNISYFIRLIT
Bls.
skálks bisknps við Jón Sigmundsson og Björga
Þorvaldsdóttur 60—61
*54. 1515, 22. Maí. Dómr um kæru Björns Þor-
leifssonar til Ögmundar Tyrfiogssonar um arf
eptir Pétr Jónsson 62—64
55. 1520, 3. Apr. Páfabréf um Pótrsfé .... 64—55
56. 1522, 17. Jan. Miklagarðsmáldagií transscripto 65 — 66
57. 1522, 30. Jan. Testamentisbrét Eyjólfs Gisla-
sonar 66-68
58. 1522, 12. Pebr. Vitnisburðr um Sveinsstaða-
fund 68—69
59. 1522, 1. Marts. Stefna til Teits Þorleifssonar
um Sveinsstaðaíund 69 — 71
60. 1522, 5. Marts. Vitnisburðr um umboðsbréf
Ögmundar biskups yfir Hólabisknpsdæmi . . 71
61. 1522, 9. Marts. Konungsbréf um verzlunar-
gjald útlendinga á íslandi . . * 72
62. 1522, 21. Apr. — 1523, 1. Mai. Kaupbréf um
Eyri i Seyðarfirði og Eiríksstaði á Jökuldal . 72—74
63. 1522, 25. Apr. — 1523, 8. Okt. Helga Sig-
urðardóttir ættleiðir Ara og Magnús syni sína 74 — 75
64. [1522 ura voriðj. Bróí Ögmundar biskups til
alþýðu manna i Hólabiskupsdæmi 75 — 76
65. [1522 um voriðj. Ögmundr biskup skiparPétr
prest Pótrsson umboðsmann Hóladómkirkju . 76— 77
66. [1522 um voriðj. Ögmundr biskup skipar síra
Einnboga Einarsson prófast og dómara miUi
Úlísdalaíjalla og Langaness ....... 78—79
67. [1522 um voriðj. Bróf Ögmundar biskups um
prestastefnuhald i Hólabiskupsdæmi .... 79—80
68. [1522 um voriðj. Ögmundr biskup fær síra Pétri
Pálssyni umboð yfir skipi Hólastaðar mfl. . . 80—81
69. [1522 um voriðj. Ögmundr biskup skipar sira
Pétr Pálsson umboðsmann Hóladómkirkju miUi
Úlísdalafjalla og Hrútafjarðarár 81—82
70. 1522, 25. Apr. Bréf Ögmundar biskups til
Norðlendinga um tiliag til siglingarkostnaðar
hans 83
71. 1522, 21. Mai, Bréf Ögmundar biskups til
ErNISYFIRLIT Vn
Bls.
Eiriks erkibiskups um vigslu sina og helgan
dóm Guðmundar biskups 83—85
72. 1522, 21. Mai. Bréf Ögmundar biskups til Ól-
afs erkidjákna Engilbertssonar viðvikjandi um-
sjón Hólakirkju og Guðmundarpeningum . . 85—86
73. 1522, 23. og 24 Mai. Fjárskiptabréí Hólmíríð-
ar Erlendsdóttur og Eyjólfs Einarssonar, son-
ar hennar, og systkina hans 86 — 88
74. 1522, 25. Maí. Kvittunarbréf Hólmfriðar Er-
lendsdóttur til Jóns Hallssonar 88—89
75. 1522, 26. Mai. Jón prestr Arason samþyktr
ráðsmaðr og ofíicialis Hóladómkirkju .... 89 — 90
76. 1522, 28. Mai. Dómr Jóns prests Arasonar
og annara klerka nyrðra um hald Teits Þor-
leiíssonar á peningum Einars Jónssonar og um
Sveinsstaðafund 90—92
77. [1522 og siðar]. Skrá um jarðir Teits lögm-
manns Þorleifssonar 92 — 93
78. 1522, 29. Mai — 1523, 4. Maí. Jón prestr
Arason ættleiðir börn sin Ara, Magnús, Björn
og Þórunni 93—94
79. 1522, 29. Mai — 1541, 21. Apr. Bréf sama
efnis 94—95
80. 1522, 29. Mai. Transskriptarbréf 95—96
81. 1522, 2. eða 16. Júni. Jón prestr Arason sam-
þyktr yíirmaðr og ofíicialis Hóladórakirkju . 96 — 97
82. 1522, 13. Júni — 16. Aug. Skýrsla Ögmund-
ar biskups um erfiða ferð hans til Islands og
áheit á Hpfsstaða-Mariu 97—99
83. 1522, 21. Júni — 13. Júli. Bréf Ögmundar
biskups um visitaziu sína á Hjaltlandi ofl. . . 99
84. 1522, 30. Júní. Alþingisdómr um deilur Hann-
esar Eggertssonar og Ara Andréssonar . . . 99 — 101
85. 1522, 1. Júli. Alþingisdómr um umboð pen-
inga Vigfúsar heitins Erlendssonar .... 101—102
86. 1522, 1. Júli'. Kjör Teits Þorleiíssonar til lög-
manns 102—103
87. 1522, 5. Júli. Hirðstjórakvittan til Jóns Halls-
sonar um skatt af Siðusýslu mfl 104
88. 1522, 21. Júlí. Hirðstjórakvittan til J6ns KaUs-
Vm ErNISYFIRLIT
Bl8.
sonar um greiðslu á skuldum Vigfúsar Erlends-
Bonar 104—105
89. 1522, 28. Júlí. Veitingar'bróf handa Jóni Halls-
syni um Skóga og Skógaeignir, Mörk og Merkr-
eignir 105—107
90. [1522J. Steínuforsögn Jóns Hallssonar . . . 107—108
91. fl522J. Stefoa Jóns Hallssonar til Þórðar
Hallssonar 108
92. 1522, 18. Aug. Kjörbróf Jóns prests Arasonar
til biskups íyrir norðan land 109 — 110
93. 1522, Aug.— Sept. Bréf Ögmundar biskups til
Teits lögmanns um að styrkia kongsins rétt . 110—111
94. 1522, 19. Sept. Samningr Ara Andréssonar og
Hannesar Eggertssonar um Lækjar og Núps
eignir mfl 111—112
95. 1522, 21. Sept. Bréf um Hlíð & Langanesi . 112—113
96. 1522, 24. Sept. Dómr um Helga ábóta Hösk-
uldsson 113—116
97. 1522, 18. Okt. Gjafabróf Helga prests Jóns-
sonar um Hvamm i Norðrárdal ofl 116 — 117
98. fl522J, 19. Okt. Vígslu og skipunarbréf handa
Helga presti Jónssyni til ábóta i Viðeyjar-
klaustri 117—119
99. 1522, 29. Okt. Vitnisburðarbréí um umboð Ög-
mundar biskups yfir Hólabpiskusdæmi . . . 119 — 121
100. 1522, 18. Nóv. -1529, 4. Apr. Bróí um part
i Svalbarði 121—122
101. 1522, 13. Dec— 1523, 7. Apr. Kaupbréf um
Borgarhöfn, Vik og Sævarenda 122 — 123
102. fl522 siðla ársj. Bréf Ögmundar biskups um
greiðslu á subsidium pallii 123 — 124
103. fl522— 1540J. Bréf um Alviðru 124—125
104. fl522— 1540J. Staðarbréfs form Ögmundar bisk-
ups 125—126
105. fl522— 1540J. Áminningarbrófs form Ögmund-
ar biskups 126
106. fl522— 1540J. Prestvígslubréfs forra .... 126-127
107. fl522— 1540J. Staðarbréfs form á latínu . . 127-128
108. fl522— 1540J— 1579, 7. Sept. Landamerkjabréf
um Hyítaues í Skiimannahrepp ,.,,,, 128—129
EFNISYPIRLIT IX
Bls.
109. [1522 -1540]. DíSmságrip um gjald á þingatolli 129
110. 1522. Dómságrip um aríaskipti, geingÍDn á
Skarði 129--180
111. 1523, 16. Febr. Dómr Ögmundar biskups um
Bjarna Narfason (hjúskaparmál) 130 — 131
112. 1523, 16. Febr. Dómr Ögmundar biskups um
Jón prest Arason 131 — 134
113. 1523, 22. Febr. Bréf Kristjáns konungs II.
um „hafnartollinn" 134 — 135
114. 1523, 31. Marts. Kaupbréf um Ljótsstaði 1
Vopnaíirði ofl 135—136
115. 1523, 10. Apr. Bannsbréf Ögmundar biskups
gegn þvi að menn „bívari" sig nokkuð með
góz og umboð Hóladómkirkju 136—137
116. 1523, 16. Apr. Dómr Ögmundar biskups um
Jón prest Arason 137 — 138
117. 1523, 23. Mai--1525, 29. Marts. Virðing á
kirkju og jarðarhúsum i Snóksdal 139
118. 1523, 28. Maí. Dómr um hirðstjórn milli þeirra
Hannesar Eggertssonar og Týls Pétrssonar . 139—140
119. 1523, 1. Júní. Kópavogsdómr, er dæmir Týl
Pétrsson óbótamann 140 — 142
120. 1523, 5. Júni. Bréf um Hvallátr i Mjóaíirði 142-144
121. J523, 6. Júni. Landamerkjabréf um Setberg
á Álptanesi 144—147
122. 1523, 23. Júni. Kvittunarbréf um umboðsfé
Þorgerðar Sturludóttur 147—148
123. 1523, 30. Júni. Alþingisdómr um Sveinsstaða-
reið 148-151
124. 1523, 1. Júli. Sáttargerð Hannesar Eggerts-
sonar og Ara Andréssonar 151 — 152
125. 1523, 1. JúH— 23. Okt. Alþingisdómr um Suðr-
reyki i Mosfellssveit 152 — 154
126. 1523, 3. Júb'. Alþingisdómr um Harastaði . 154—155
127. 1523, 3. Júlí. Kaupbréf um Svaríhó] i Mikla-
holtshrepp 155 — 156
128. 1523, 3. Júlí. Bókareiðr um Harastaðamál . 156—157
129. 1523, 3. Júlí. Hirðstjórakvittan til handa
Teiti Þorleifssyni um Sveinsstaðareið . . . 157 — 158
130. 1523, 8. Júli, Erlendr lögmaðr Porvarðsson
X EFNISYFIELIT
Bl8.
íær Ogmundi biskupi Hoí á Kjalarnesi i kirkju-
reikning 158—159
131. 1523, 9. Júli. Bréf um testamentisgiöf Odds Þor-
kelssonar mfl 159 — 160
132. 1523, 12. Júlí. Hirðstjórakvittan til Jóns Halls-
souar fyrir sýslugjald af Rangárþingi ofl. . . 160 — 161
133. 1523, 13. Júlí. Vegabréf Ögmundar biskups
handa Karli klerki Pálssyni 161—162
Í34. 1523, 15. Júlí. Bréf Ögmundar biskups með
Karli klerki Pálssyni um Jón prest Arason, er
strokinn só 162-163
135. |1523, 15. Júlí]. Bréf Ögmundar biskups til
Kristjáns konungs II. um Jón prest Arason, að
hann sé bannsettr og strokinn, og um að
Týll Pétrsson hafi verið dæradr óbótamaðr . 163 — 165
135. 1523, 15. Júlí. Bréf Ögmundar biskups til
Eiríks erkibiskups i Niðarósi (sem þá er dá-
inn) um strok Jóns prests Arasonar mfl. . . 165 — 166
137. [1523, 15. JúliJ. Bréf Ögmundar biskups til
Ólafs erkidjákna Engilbertssonar um Jón prest
Arason ofl 166—167
138. 1523, 15. Aug. (?). Bréf Kristjáns konungs H.
til Henriks Englakonungs VIII. um hjálp, gegn
verzlunarhlunnindum af íslandi mfl 167 — 169
139. 1523, 25. Aug. Friðrik konungr I. samþykk-
ir biskups kosning Jóns prests Arasonar . . 169
140. 1523, 25. Aug. Verndarbréf Friðriks konungs
I. til handa Jóni presti Arasyni 170—172
141. 1523, 1. Sept. Dómr, að myndugt sé umboð
Ögmundar biskups yfir Hólabiskupsdæmi, en
ónýt skrá Jóns prests Arasonar 172—173
142. 1523, 2. Sept. Dómr Ögmundar biskups um
Auðun Sigurðsson fyrir styrk við Jón prest
Arason . . . . : 173—175
143. [1523, í SeptJ. Eiðr Helgu Sigurðardóttur um
silfr Hóladómkirkju 175
144. 1523, 4. Okt. Bréf um skæðatoll til Sauðlauss-
dalskirkju 176
145. 1523, 16. Okt. Dómr Ögmundar biskups um
Jón bónda Einarssou , 176—178
EFNISYFIELIT XI
Bls.
146. 1523, 8. Nóv. Kaupmálabréf Páls Grimssonar
og Margrétar Erlendsdóttur 178—180
147. 1523, 9. Nóv. Dómr Ögmundar biskups um
sakferli Vigíúsar heitins Erlendssonar fyrir hjú-
skap i fjórmenningsraeinum við Salgerði Snjólfs-
dóttur 180-181
148. 1523, 10. Nóv.— 1524. Kaupbróf am Eyvind-
armúla og Sandgerði 181 — 182
149. 1523, 12. Dec. Bróf um sölu eða veðsetning
konungs á íslandi 182—183
150. 1523, 23. Dec. Bréf um gjöf á Hólmum i
Landeyjum til Breiðabólsstaðarkirkju i í'ljóts-
hlið 183—184
151. 1523—1531, 7. Júni. Kaupbréf um Ey ena *
syðri á Skagaströnd 184—185
152. 1523—1525, 29. Dec. Máldagar Eiða, Njarð-
vikr og Húsavikr kirkna 185 — 187
153. [1523|. Máldagi Hofskirkju i Vopnaíirði . . 187
154 — 165. [1523J. Máldagar kirknannaáReynivöUnm,
Breiðabólstað, Viðborði, Breiðármörk, Sandfelli,
i Skál, á Búlandi, i Svinadal, i Ásum, i Skarði
og á Höfða 187-189
166. 1523, um sumarið- 1526. Máldagi Þykkva-
bæjarklaustrs i Veri 189—192
167. 1523. Skrá um biskupstiundir og Eómatoll í
Austfjörðum 192—193
168. [1523 og siðar]. Þrir máldagar Jörfakirkju i
Haukadal 193—194
169. 1523. Máldagi Holtskirkju i Saurbæ . . . 194—195
170. [1523]. Máldagi kirkjunnar á Brekku i Saurbæ 195—196
171. [1523;rátoa. c. 1470J. Máldagi Guíudalskirkju 196-197
172. 1523. Máldagi Otrardalskirkju 197—198
173. 1523. Skrá um skuldagreiðslur eptir Vigfús
Erlendsson 198
174. 1523. Kúgildatal með Hólastól 198
175. [1523]. Athugagreinir Kristjáns konungs II.
við kærur ríkisráðsins noraka, meðal annars
um verzlun landsins 198—199
176. [1523-1524J. Grein úr lénaakrá frá dögum
Friðriks''I 199
Xn EFNISYFIRLIT
Bls
177. 1524, 5. Febr. Dómr ÖgrauDdar biskups um
Ánastaðaarf , 199-201
178. 1524, 7. Marts— 1525, 20. Jan. Dómr Ög-
mnndar biskups um hjónaband Finns Arnórs-
sonar og Sigríðar Björnsdóttur 201—202
179. 1524, 14. Marts. Bréf Friðriks konungs I. til
Ólafs erkibiskups um staðfesting á biskups-
kosning Jóns prests Arasonar og lausn hans
af banni 202-203
180. 1524, 28. Marts. Kaupbréf um Gröf á Rang-
árvöUum og Grafarbakka í Hrunamannahrepp 203 —204
181. 1524, 4. Apr. Bréf Kristjáns konungs 11.
meðal annars um veðsetning íslands .... 204—205
182. 1524, 21. Apr. Preatastefnubréf 206
183. 1524, 27. Apr. Hannes hirðstjóri Eggertsson
skipar Jóhann Pótrsson fógeta sinn á íslandi 207
184. 1524, 27. Apr. Bréf meðal annars um veð-
setning íslands 207—209
185. 1524, 28. Apr. Prófentubréf sira Þorláks Land-
bjartssonar 209—210
186. 1524, 12. Mai-1525, 23. Jan. Arfleiðshibréf
sira Pétrs Pálssonar til handa börnum sinum 210 — 211
187. 1524, 12. Mai. Dómr um framfærslu Sigriðar
Jónsdóttur 211—212
188. 1524, 21. Mai. Bréf um kirkjureikningsskap
i Snóksdal 212—213
189. 1524, 3L Mai. Dómr um arf og ættleiðing . 213—215
190. 1524, 1. Júni. Vitnisburðr um dóm um arf-
leiðslu Pétrs Loptssonar 215 — 216
191. 1524, 14. Júni. Bróf Friðriks konungs I. til Ólaís
erkibiskups um staðfesting á biskupskosning
Jóns prests Arasonar og um vigslu hans . 216—217
192. 1524, fyrir 17. Júni. Vottorð Erlends lög-
manns Þorvarðssonar um Alþingisdóm Nr. 123 217 — 218
193. 1524, 17. Júni. Dómr ura kaupskap Ögraundar
biskups og Teits Þorleifssonar 218—219
194. 1524, 19. Júni. Arf- og ættleiðslubréf Þorleifs
Þorleifssonar til barna sinna 219—221
195. 1524, 24. Júni, Dómr um kærur Solveigar
ÍÍ^NISYFIRLiT Xm
BIb.
abbadisar á Reynistað til Jóns Guðmundsson-
ar um Ijúgildahald ofl 221 — 223
196. 1524, 30. Júní— 18. Júli. Dómr um Möðrufell 223—224
197. 1524, 30. Júni. Dómr um úrskurðarof og
aríshald Jóns bónda Einarssonar 224—226
198. 1524, [30. Jún)]-1525, 21. Jan. Prestasteínu-
dómr Ögmundar biskups ura kirkju og kirkju-
peniriga á Knerri í Breiðuvík 226 — 227
199. 1524, 17.^) Júli. Bréf um Æsistaði (Sbr. Nr.
338) 227-228
200. 1524, 5. Aug. Bréfságrip, er getr Jóiis bisk-
ups Arasonar 228
201. 1524, 6. Aug. Bréf um eríiðleika á því að
taka Guðmund biskup Arason í heilagra manna
tölu 228—230
202. 1524, 9. Aug. Dómr Ólafs erkibiskups miUi
þeirra biskupanna Ögmundar og Jóns . . . 230 — 232
203. 1524, 10. Aug. Kvittau Ögmundar biskups
porcio Ögrskirkju 232—233
204. 1524, 23, Aug. Bréíságrip, er getr Jóns bisk-
ups Arasonar 233
205. 1524, 23. Aug. Samskonar bréfságrip ... 234
206. 1524, 29. Aug. Bréf um sakafjárgjald það, er
Ragnhildr húsfreyja Bjarnadóttir og börn Bjarna
Andréssonar greiddu Ögmundi biskupi . . . 234 — 235
207. 1524, 1. Sept. Kvittan Ögmundar biskups um
porcio Hagakirkju 235 — 236
208. 1524, 2. Sept. Bréfságrip, er getr Jóns Hóla-
biskups 236
209. [1524], 3. Sept. Samskonar bréiságrip ... 236
210. 1524, 6. Sept. Ögmundr biskup fær Birni
Þorleifssyni aptr eignir þær, er Björn haíði
erft eptir Jón dan föðurbróður sinn .... 236 — 238
211. 1524, 6. Sept. Bróíságrip, er getr Jóns Hóla-
biskups 238
212. 1524, 7. Sept. Vigslubréf Jóns biskups Ara-
sonar, útgeíið af Ólafi erkibiskupi Engilberts-
syni 238-240
1) PrentviUa: 16. Júlí.
XIV EFNISYÍ^IRLÍT^
Bls.
213. 1524, 13. Sept. Dómr um Teig, þrætuland
milli Hliðartúns og Hamraenda 240 — 242
214. 152, 14. Sept. Ögmundr biskup samþykkir
Nr. 188 242
215. 1524, 30. Sept. Kvittan Ögmundar biskups til
handa Bagnhildi Bjarnadóttur og Torfa Björns-
syni um greiðslu á fé í sakíerli Björns Guðna-
sonar 242—243
216. |1524]. Skrá um fé það, er goldið var í sak-
íerli Björns Guðnasonar 243—244
217. 1524, 1. Okt. Ögmundr biskup kvittar Jón
Jónsson bróður á Skriðuklaustri af fyrstu barn-
eign með Oddnýju Hallvarðsdóttur mfl. . . . 244—246
218. 1524, 2. Okt. Virðingargerð á peningum ept-
ir ívar heitinn Narfason 246—247
219. 1524, 12. Okt. Kaupbréf um Úlfijótsvatn og
Hlíð í GrafQÍngi, Kiðafell, Valdastaði ofl. jarðir 247—248
220. 1524, 29. Okt. Vitnisburðr um landamerki
Tungu á Vatnsnesi og um þrætuengi miUi Ás-
bjarnarstaða og Tjarnar 248—249
221. 1524, 18. eða 25. Nóv. Borgunarbróf til kaups
við konu 249—250
222. 1524, 26. Nóv. Dómr Ögmundar biskups um
Ólaf skrifara Ásbjarnarson 250 — 252
223. 1524, 5. Dec. Bréf um tollverið í Miðhlíð og
tilkall til Drápskerja 252
224. 1524, 5. Dec. Bréf sama efnis 253
225. 1524— 1530, 26. Marts. Kaupbréf um Njarðvík
og Nes i Borgarfirði 253—254
226. [1624J. Lýsingarbréf Ögmundar biskups, að
Jón bóndi Einarsson hafi boðið sig til hlýðni
við heilaga kirkju og að haJda dóm biskups
um Ánastaðaarf 254 — 255
227. fl624J. Dómr Ögmundar biskups um kirkju-
kúgildi á Indriðastöðum 255 — 266
228. [1524J. Kaupbréf um Kolsholt i Elóa, Hár-
laugsstaði og Hús i Holtum 256—257
229. fl524J. Úrskurðr Ögmundar biskups um skil-
getning Haldórs og Magnúsar Magnússona . . 257—258
Í^FNISYFIRLIT XV
Bl8.
230. [1524J. Kaupbréf ura Arnarbæli og Fjall i Öl-
vesi, Haukaberg, Rakstaði og Indriðastaði . 258
231. 1524. Reikningsgrein um skuldagreiðslur ept-
ir Vigfús Erlendsson 259
232. 1524. Skrá um peninga á Hallormsstöðum i
Skógum 259—260
233. 1524. Skrá nm peninga með Hálsstað i Ham-
arsfirði 260
234. 1524. Skrá um peninga með Þvottárstað . . 261
235. 1524. Skrá um biskupstiundir og RómatoU i
Austíjörðum 261-262
236. 1524. Skrá um góz á Helgastöðum i Reykjadal 262
237. 1525, 3. Jan. Kaupbréf um Stórabotn og Hall-
kelsstaði 262—263
238. 1525, 13. Jan. Kvittun um kirkjureikning í
Klofa, á Leirubakka og i Hjörsey .... 263 — 264
239. 1525, 13. Marts. Transskriptarbréf .... 264
240. 1525, 12. Júni. Dómr Jóns Þórðarsonar um
gjafir tii Odds Einarssonar 265—266
241. 1525, 30. Júni. Veitingarbréí Jóns biskups
Arasonar fyrir Skagafjarðarsýslu, út gefið af
Jóhanni hirðstjóra Pétrssyni 266—268
242. 1525, 1. Jálí. Alþingisdómr um erfðamál milli
Pétrs Loptssonar og Eyjólfs Einarssonar . . 268—269
243. 1525, 6. Júii. Testamentisgjöf Snæbjarnar
Gislasonar á Arnarbæli. [Ártal þessa bréfs mun
rangt 1525, fyrir 1528] 269—270
244. 1525, 18. Júli. Skiptabréf eptir Bjarna Andr-
ésson 270-271
245. 1525, 20. Júli Transskriptarbréí 272
246. 1525, 26. Júli. Kaupbréf Ögmundar biskups
og Teits Þorleifssonar um Hvamm i Hvamms-
sveit og Bjarnanes mfi. jörðum 272—274
247. 1525, 3. Aug. Kaupbréf um Hof i Öræfum,
Stórahvol, Miðhús, Kvisker ofl 374—275
[Hér með fylgja:
2 vitnisburðir um þetta bréf frá 26. Júni 1584,
bls. 275—276].
248. 1525, 18. Aug. Prófentubréf Önnu Snjólfsdótt-
ur við Viðeyjarklaustr 276—277
XVÍ EFNISYFIRLIT
Blð.
249. 1525, 26. Aug. Lausnarbréf af barneign . . , 277
250. 1525, 29. Aug. Bréf um Bæ i Súgandafirði . 278
251. 1525, 29. Aug. Vitnisburðarágrip um bjóna-
bandsfesting Jóns Sigmundssonar og Sigriðar
Þórisdóttur 279
252. 1525, 30. Aug. Transskriptarbréí 279—280
253. 1525, 1. Okt. Vitnisburðr um sölu á Seljainýri 280—281
254. 1525, 10. Okt. Dómr Ögmundar biskups um
hald á Bryggjum 281—282
255. 1525, 13. Okt. Dómr Hrafns lögmanns um sölu
á beit i Marðarnúpsland til Guðrúnarstaða . . 282 — 283
256. 1525, 2. Nóv. Kaupbréf um Gilhaga og Tyrf-
ingsstaði 283—284
257. 1525, 10. Nóv. Dómr Ólafs prófasts Gilssonar
um Jón Dagtryggsson 284 — 286
258. 1525, 12. Nóv. — 1530, 13. Jan. Kaupmála-
bréf Jóns Torfasonar og Þórunnar Einarsdóttur 286- 287
259. 1525, 2. Dec. Vitnisburðr um frændsemi Guð-
finnu Indriðadóttur og Guðrúnar JÞorgautsdóttur 287
260. 1525, 15. Dec. Kaupmálabréf Erlendslögmanns
Þorvarðssonar og Þórunnar Sturludóttur . . . 288 — 289
261. 1525. Bréf Ögmundar biskups ura kaupskap
með Krýsuvíkrkirkju og Viðeyjarklaustri . . 289—290
262. [1525J. Samningr Ögmundar biskups og Lazar-
usar bartskera um lækning á sárasótt. . . . 290
263. [1525]. Verndarbréí Ögmundar biskups til handa
Teiti Þorleifssyni 291—292
264. 1525. Skrá um biskupstiundir i Austíjörðum . 292
265. 1525. Skrá um Rómatoll i Austfjörðum. . . 292
266—278. 1525. Elzti hlutinn af Sigurðarregistri . 293—234
Staðatal bls. 293—294.
I. Hólastaðr 294—305.
II. Munkaþverárklaustr 305—312.
in. Þingeyraklaustr 312—316.
IV. Möðruvallakiaustr 316—320.
V. Reynistaðarklaustr 320—322.
VI. „Grenjastaðir" 322—325.
VII. Breiðabólsstaðr i Vestrhópi 325—326.
Vin. Melr i Miðfirði 326—327.
IX. Múii 327—328.
EÍ'NISYFrRLII? xvn
Bls.
X. Saurbær i Eyjafirði 328—329.
XI. Laufás 329— 33L
XIL Hrafnagil 331—332.
XIIL Vellir í Svarfaðardal 333—334.
279. 1526, 3. Jan. Reikningskapr Hólastóls, er Jón
biskup Arason tekr af síra Pétri Pálssyni . . 334 — 336
280. 1526, 15. Jan. Dómr Jóns biskups Arasonar
um Finnsarf 336—337
281. [1526J, 13. Marts. Kaupbréf um Galtarholt og
Steinstaði 338
282. 1526, 3. Apr. Prestastefnubréf Jóns biskups
á Hólum 339—340
283. 1526, 8. Apr. Bréf um Finnsarf ..... 340—341
284. 1526, 9. Apr. Bréf ura sama 341—342
285. 1526, 9. Apr. Bréf um sama 342—323
286. [1526J. Skrá um Finnsarf 343
287. 1526, 9. Apr. — 1527, 9. Aug. Dómr Jóns
biskups Arasonar kongs umboðsmanns i Vöðlu-
þingi um arí eða gjöf til Óloíar Jónsdóttur . 343 — 344
288. 1526, 17. Apr. Kaupbróf um Bryggjur og
Kross, Bíldudal og Dufausdal 344-345
289. 1526, 19. Apr. Dómr um torfskurðarhald íyrir
Vatnsfjarðarkirkju 345-348
290. 1526, 20. Apr. Kvittunarbréf handa Sæmundi
Simonarsyni af umboði fyrir Hólastól . . . 348
291. 1526, 28. Apr. (transk. 1558, 16. Marts). Bréf
um útlukningar fyrir hönd Teits l>orleifsson-
ar til Jóns biskups Arasonar út aí Sveinsstaða-
reið 348—350
292. 1526, 29. Apr. Transskript um reka í>ingeyra-
klaustrs . . . 351
293. 1526, 30. Apr. Jón biskup Arason geldr Helgu
Sigurðardóttur í þjónustulaun jörðina Hallland,
en Helga gefr Hóladómkirkju jörðina . . . 351—352
294. 1526, 11. Mai. Dómr Jóns Hallssonar um á-
greining hans og Sæmundar Eiríkssonar út
af umboði barna Vigfúsar Erlendssonar . . . 352 — 353
295. 1526, 14. Maí. Dómr sira Jóns Árnasonarum
landnám 354
Dipl. I8l.- IX. B. 6
XVm ÍÍI^NISYFIRLTT
Bls.
296. 1526, 29. Mai. Vitnisburðr um uraboð ÖgrauÐd-
ar biskups yíir Hólabiskupsdæmi . . . . . 354—355
297. 1526, 27. Júui. Prestastefnudómr Ögmundar
biskups um riunsarf 355—356
298. 1526, 28. Júní. Prestastefnudórar Ögmundar
biskups um Víðimýri 357—358
299. 1526 (Prestastefuu)dómr Ögraundar biskups
um vigsbætr eptir síra Vigfús Runólfsson . . 358 — 860
300. 1526. Alþingisdómr Erlends lögmanns um sama 360—361
301. 1526. Alþingissamþykt um íullrétti manna og
kaup á þvi að lækna sárasótt 361 — 368
302. 1526, 5. Júli. Prestastefnudómr Ögmundar bisk-
ups um Sæból 368—370
303. 1526, 3. Aug. Dómr Ögmundar biskups um
Dvergastein 370—371
304. 1526, 9. Aug. Dómr Ögmundar biskups um
hald Snjólfs Hrafnssonar á Hólmum í Reyðarfirði 372 —373
305. 1526, 14. Aug. Úrskurðr Ögmundar biskups
um fiskitoU Mýrarstaðar (Desjamýrar) . . . 373 — 374
806. 1526, 27. Aug. Dómr Ögmundar biskups um
hjónaband Eiriks JÞórusonar og Önnu Þorgils-
dóttur 374-375
307. 1526, 27. Aug. Dómr Ögmundar biskups um
hestmeðferð 375 — 376
308. 1526, 12. Sept. Dómr Ögmundar biskups um
ágreining Jóns Hallssonar og Sæmundar Eiríks-
sonar út af umboði barna Vigíúsar Erlendssonar 376—378
309. 1526, 20. Sept. Kaupmálabréí Hrafns lögmanns
Brandösonar og Þórunnar Jónsdóttur . . . 378 — 380
310. 1526, 6. og 7. Okt. Kaupbréf um Neðraskarð,
Steinholt og Háls i Kjós 380-381
311. 1526, 6. og 7. Okt. Kaupbréí um Hvítanes,
Neðraskarð og Steinsholt 381—382
312. 1526, 10. Okt. Transskriptarbréi 382
313. 1526, 6. Nóv. Dómr Jóns biskupa Árasouar,
kongs umboðsmanns i Vaðlaþingi, um Björg í
Kinn 382—384
314. 1526, 13. Nóv. Prófentubróf Einars Jónssonar
og Guðrúnar Jónsdóttur 385 — 387
315. 1526, 4. Dec. Kvittunarbróf um Æsistaðaarf . S87-388
ErNISYTIRLlT XÍX
BlB.
316. 1526. Tveir vitnisburðir um reka og ítök
Skálár (falsbróf) • . 388-389
317. 1526 (haustið?). Bréf Ólafeerkibiskups, raeðal
anuars um svör til Porleifs „talendingsins" . 389—390
818. fl526J. Kaupbréf um Papey og Borgarhöfn . 390
319. [1526J. Kaupbréf um Hof á Kjalarnesi . . 390—391
320. [1526|. Kaupbréf ura Hof á Kjalarnesi og
Barkarstaði i Svartárdal 391—392
321. [1526J. Kaupbréf um Austastaskála, Miðskála,
Gýarhól, Keldnholt og Brú 392
322. fl526J. Kaupbréí um G-eldingalæk og Villinga-
dal , 393
323. [1526J. Kaupbréf um Norðfjarðarnes og Aur-
riðavatn mfl 393—394
324. [1526J. Kaupbréf Ögmundar biskups og Hann-
esar Larsakaunnu um Berunesstað mfl. . . . 394—395
325. [1526 eða 1527J. Kaupbréf um Kýraugastaði 395—396
326. 1527, 21. Jan. Seyludómr Hrafns lögmanns
Brandssonar um Teit Þorleifsson og Sveins-
staðareið . , 396—399
327. 1527, 23. Jan. Dómr Þorleifs officialis Eiríks-
sonar um hald á Hólmum i Landeyjum fyrir
Breiðabólsstaðarkirkju i Fljótshlíð 399-400
328. 1527, 23. Jan. (Sbr. bls. 769). Kaupbréf um
Hól i Svartárdal og Gil í Langadal .... 400—401
329. 1527, 16. Febr. Kaupbréf um (Bæ og) Horn i
Hornafirði . , 401—402
330. 1527, 23. Marts. Solveig abbadis fær Reyni-
staðarklauatri jörðina Skarð í Fnjóskadal . . 402 — 403
331. 1527, 24. Marts. Jarðakaupabréf Tpits JÞor-
leifssonar og Ingu Jónsdóttur konu hans . . 403 — 404
332. 1527, 25. Apr. Ögmundr biskup samþykkir
sölu áKollabæminni undirBreiðabólsstaðarkirkju 404—405
333. 1527, 29. Apr. Kaupbréf um Svalbarð á Sval-
barðsatrönd 405—406
334. 1527, 6. Mai. Vitnisburðr, að Haldóra Guð-
mundsdóttir hafi gefið Breiðabólstaðakirkju
jörðina Hólma 406—497
335. 1527, [MaiJ. Vitnisburðr um sama .... 407
336. 1527, 14. Mai. Transskriptarbróf 408
XX EmSYl^IRLlT
BlB.
337. 1527, 26. Mai. Gjafabréf um Njarðvík i Borg-
arfirði. .......... • 408—409
338. 1527, 27. Mai — 1528, 26. Marts. (rétt 28.
Marts). Bréí sama efnis og Nr. 199 . . . . 409
339. 1527, 6. Júní. Transskriptarbréf 410
340. 1527, 27. Júuí. Kvittunarbréf Ögmuudar bisk-
ups til handa Ara Andréssyni 410_4U
341. 1527, 27. Júní. Ögmundr biskup staðíestir og
samþykkir Nr. 289 411
342. 1527-1528. Sættargerð biskupanna Ögmund-
ar og Jóns, meðal annars um Víðimýri og Kal-
manstungu 411—412
343. 1527, 2., 3. og 5. Júlí. Samningr um verzlun,
vikt og mæli milli Hamborgarríkis og enskra
kaupmanna annars vegar og hins vegar Alþingis 413 — 417
344. 1527, 10. Júlí. Hirðstjórakvittan til handa
Bjarna Erlendssyni fyrir hórdómsbrot móður
hans 417-418
345. 1527, 13. Júh'. Transskriptarbréf um Teitsmál 418—419
346. 3527, 14. Júlí. Erkibiskupsbréf um að taka
Guðmund biskup Arason í heilagra manna tölu 419
347. 1525, 15. Júlí. Kaupbréf Ögmundar biskups
og Teits Þorleifssonar um Hvamm i Hvamms-
sveit mfl 419—420
348. 1527, 20. Júli. Prófastsbréf handa Ólafi presti
Hjaltasyni milli Vatnsdalsár, Vatnsskarðs og
Hrauns á Skaga 420-422
349. 1527, 15. Aug. Bréf, er getr Englendinga við
ísland 422
350. 1527, 16. Aug. Bréf um prófentu Önnu Snjólfs-
dóttur 422-423
351. 1527, 20. Aug. Kaupbréf um Skúmstaði, Holts-
múla, Brekkur, Lágafell og Stakksholt . . . 423—424
352. 1527, 22. Aug. — 1528, 18. Jan. Kaupbréí
um Ása og Tungunes, Galtafell og Bergstaði . 424—425
353. 1527, 25. Sept. Prófentubréf Jóns Jónssonar,
þar sem hann gefr Þingeyrarklaustri meðal
annars Bessastaði á Miðíjarðarnesi .... 426—427
355. 1527, 27. Sept. Spjaldhagadómr Jóns biskups
EFNISYFIRLIT XXI
Bl8,
Arasonar, kongs umboðsmanns í Vöðluþingi,
um skipti eptir Grim Pálsson 427—432
355. 1527, 1. Nóv. Bréf Friðriks konuugs I., er
staðfcstir Seyludóm (Nr. 326) ura Sveinsstaða-
reið 432—433
356. 1527, 1. Nóv. Triðrik konungr I. selr Hraíni
lögmanni Brandssyni Teitseiguir fyrir 300 Rín-
argyllini 433-^435
257. 1527, 3. Nóv. — 1531, 1. Febr. Kaupmála-
bréf Sveins Jónssonar og Haldóru Einars-
dóttur , . . 435—436
358. 1527, 20. Nóv. Lofunarbréf Björns Þorleifa-
sonar við mága sina Eyjólf Gislason, Grím
Jónsson og Guðmund Andrésson um föðurarf
kvenna þeirra 436 — 437
359. 1527, 9. Dec. Vitnisburðr um reka Staðar-
kirkju á Reykjanesi á Nesodda 437 — 438
360. 1527, 12. Dec. — 1528, 22. Febr. Kaupbréf
um hálfan. Jörfa, með Arneyjum, i Kolbeinsstaða-
hrepp 438— .440
361. 1527, 31. Dec. Jón biskup kvittar Benedikt
Einarsson af barneign með Margréti Erlendfl-
dóttur, giptri konu 440
362. 1527. Kaupbréf um Reyki i Mosfellssveit og
Öxnalæk 440—441
363. [1527 eða siðar]. Vitnisburðr um Seyludóm
um Teitseignir (Nr. 326) 441—442
364. 1527. Dómr Ögraunder biskups um kaupskap
og jarðaskipti þeirra biskups og Teits Þorleifs-
sonar 442
365. 1528, 31. Jan. Bréf um lúkning Dögurðarness
á Skarðsströnd i arfleiðslufó . . . . . . 443
366. 1528, 7. Febr. Samningr milli Erlends lög-
manns og sira Þórðar Einarssonar út af vlgi
Orms bróður sira Þórðar 448 — 444
367. 1528, 23. Marts. Vitnisburðr um ónýting dóma
Jóns Sigmundssonar og Björns Guðnasonar . 444 — 445
868. 1528, 31. Marts. Kaupbréf um Steinstaði i
Tungusveit ,.,,.,,, 445-^446
XXn EFNISYFIRLIT
Bls.
369. 1528, $. Apr. Sendibréf frá Ögmundi biskupi
til Jóns biskups Arasonar 446—447
370. 1528, ^. Apr. Kaupbróf Jóns biskups og Páls
Grímssonar um Glaumbæ i Reykjadal, Björg í
Kinn, Hof á Höfðaströnd ofl. jarðir .... 447—448
371. 1528, 14. Apr. Kaupbréf Jóns biskups og
Hrafna Brandssonar um Hoí á Höíðaströnd ofl.
jarðir 448—450
372. 1528, 6. Mai. Jón prestr Finnbogason arfleið-
ir Málfríði dóttur sína að Héðinshöfða . . . 450-451
373. 1528, .12. Mai. Vitnisburðr Jóns biskups um
skipstöðu og naustgerð Saurbæjarkirkju i
Eyjafirði við Naustabúr » • • 451
374. 1528, 13. Mai Kaupbréf um Nautabú, Róðu-
grund .og. Ásgrímsstaði 451—452
375. 1528, 19. Mai. Kaupbréf um Gröf i Áverja-
hrepp og.Grafarbakka i Hrunamannahrepp mfl. 452 — 453
376. 1528, 7. Júni. Kaupbréf um Álfgeirsvelli, Brekku
i Óslandshlið og Álegstaði 453 — 454
377. 1528, .7. Júní. Kaupbréf um Bólstaðarhlíð,
Enni og Laugar i Reykjadal 454 -455
378. 1528, 8. Júni. Dómr Ögmundar biskups um
forræði Skálholtsbiskups yfir Oddastað . . . 455 — 457
379. [1528J. Kæra og stefna Jóns prests Einarsson-
ar til Ögmundar biskups fyrir erkibiskupinn i
JÞrándheimi 457—460
3.80, 1528, 28. Júni. Bréf um skuldar meðkenning 460
381. Í528, 8. Júli. Kaupbréf Ögmundar biskups
og Daða Guðmundssonar um Hamrenda og Sauð-
hús i Dölum 460—562
382. 1528, 15. Júli. Vitnisburðr um Kiðaskarð i
Tungusveit 462-463
383. 1528, 19. Júli. Kaup og prófentubréf um Þyr-
isvelli i Steingrimsfirði 463—464
384. 1528, 31. Júli. Gjafabréí um Steinanes i Arn-
arfirði 464
385. 1528, 10. Aug. Landamerki Gaukstaða i Garði
ofl. jarða 464-465
386. 1528, 26. Aug. Prófastsbréí handa Maguusi
EFNISYFIRLIT XXin
Bls.
djákna JÓDSsyni milli Hrauns á Skaga og HoÍ3
i Dölum 465— 46G
387. 1528, 30. Aug. — 1529, 25. Febr. Kaupmála-
bróí Koðraus Ólafssonar og Guðnýjar Brands-
dóttur 466 -467
388. 1528, 12. Sept. Dórar Hrafns biskups um
Möðrufell 467- 468
389. 1528, 14. Sept. Kvittunarbréf Friðriks kon-
ungs I. handa Hrafni lögmanni ura greiðslu á
300 Rínargyllinura i guUi íyrir Teitseignir . . 468—470
390. 1528, 16. Sept. Skrá um ítök klaustrsins 1
Kirkjubæ á Siðu 470—471
391. 1528, 24. Okt. Testamentisbréf Hraíns lög-
manns Brandssonar 472—473
392. 1528, 1. Nóv. — 1530, 25. Febr. Kaupmála-
bréí I>órarins Steindórssonar og Oddnýjar
Jónsdóttur 473-474
393. 1528, 6. Nóv. Dómr Ögmundar biskups um
nautnan síra Þórðar Pálssonar á jörðunniLæk
1 Flóa 474-475
394. 1528, 23. Nóv. — 1533, 12. Febr. Virðing á
peningum Hrafns lögmanns Brandssonar að
honun fráfóUnum 476—476
395. 1528, 24. Nóv. Kaupmálabróf Lazarusar Matth-
eussonar og Guðrúnar Ólafsdóttur 476 — 477
396. 1528, 1. Dec. Vilborgarstaðadómr Jóns Halls-
sonar um kaplatölu í Vestmannaeyjum . . . 477 — 478
397. 1528. Kaupbréf .um Suðrreyki i Mosfellssveit 478-479
398. 1529, 19. Jan. Lýsingarbréí um prestastefnu-
samþykt um gjafir Jóns biskups Arasonar aí
aflafé hans . . . . , 479—480
399. 1529. 26. Febr. Dómr Þorleifs prests Eiríks-
sonar um ákærur Ögmundar biskups til Jóns
Sigurðssonar 480—482
400. 1529, 27. Febr. Dómr sama um Efrihamra í
Holtum 482—483
401. 1529, 10. Marts Kaupbréf um Krukojarðir . 483—484
402. 1529, 20. Marts. Vitnisburðr um Bolungarvíkr-
tolla Vatnsfjarðarkirkju 484—485
403. 1529, 4. Apr. Vitnisburðr um Sv^lbarð, . , 485— 4aQ
XXIV ErNISYFIRLIT
Bls.
404. 1529, 12. Apr. Friðrik konungr I. skipar Dið-
rik af Bramstað fógeta sinn á íslandi . . . 486 — 487
405. 1529, 30. Apr. Kaupbréf um Presthvamm og
Velli í Bárðardal 487—488
406. 1529, 7. Mai. Sáttagerð (ágrip) Erlends Þor-
varðasonar og sira Þórðar Einarssonarum arfa-
skipti og vígsbætr eptir Orm Einarsson . . . 488
407. 1529, 19. Mai og 18. Júni. Kaupbréf um
Syðriey, Hvamm, Kúgastaði og Holtastaði míl. 489
408. 1529, 7. Júní. Jón biskup Arason gefr Ara
syni sinum jörðina Holtastaði og íleiri jarðir . 490
409. 1529, 8. Júni. Ættleiðingarbréí Þorvalds
Árnasonar til handa Birni syni sínum . . . 490 — 491
410. 1529, 15. Júní. Kaupbréf um Syðriey á Skaga-
strönd og Ytrilaugar í Reykjadal 491 — 492
411. 1529, 21, Júni. Bréf Jóns biskups til Alþing-
is um lögmannskosning 492—493
412. 1529, 6. Júli. Umboðsbréf birðstjóra handa
Jóni Hallssyni fyrir Skógum og Skógaeign-
um, Mörk og Merkreignum 493—494
413. 1529, 7. Júli. Sýslubréf hirðstjóra handa Jóni
Hallssyni fyrir Rangárþingi ....... 494 — 496
414. 1529, 10. Aug. — 1530, 27. Nóv. Kaupbréf
um Jörfa í Kolbeinsstaðahreppi ..... 496—497
415. 1529, 20. Sept. Dómr um arfleiðslu Snæbjarn-
ar Gíslasonar 498
416. 1529, 22. Sept. Festingarbréf Þorsteins Ein-
arssonar og Guðrúnar Bessadóttur 498—499
417. 1529, 4. Okt. Lýsing Pétrs prests Pálssonar
um för sína á konungsfund fyrir Hraín lög-
>' mann að kaupa Teitseignir . . . . . . . 499 — 500
418. 1529, 6. Okt. Dómr Ögmundar biskups um
Stóruvelli á Landi milli eríingja Helga lög-
manna Oddssonar 500—502
419. 1529, 21. Okt. Kaupmálabréf Jóns Einarsson-
ar og Margrétar Björnsdóttur 502—504
420. 1529, 1. Dec. Staðarbréf handa Jóni presti
Gislasyni fyrir Gaulverjabæ i Elóa .... 504
421. fl529J. Vitnisburðr um útlúkning á arfi barns
JÓDS Torfasonar og Þórunnar Einarsdóttur . . 505
EFNISYriRLIT XXV
Bls.
422. 1529. Umboðsbréf yíir Mýrum í Dýrafirði . 506
423. 1529. Kvittun um reiknÍDgsskap Hvanneyrar
kirkju 506—507
424. [1529J. Kaupbréf um Kjalardal og Drambholts-
staði mfl 507-508
425. 1530, 2. Jan. Kvittunarbréf Daða Guðmunds-
sonar af fyrstu barneign með Ingvildi Arna-
dóttur 508-509
426. 1530, 22. Jan. Jón biskup gefr Gottskalki
Jónssyni Krossnes í Eyrarsveit 509
427. 1530, 24. Jan. Dómr Ögmundar biskups um
síra Þórð Einarsson í Hítardal 510- -511
428. 1530, 25. Jan. Samningr Ögmundar biskups
og Narfa ábóta á Helgafelli um fjórðung tíund-
ar Helgafellsklaustrs, kaup um Kambana i
Breiðuvik og Gröf i Stafholtstungum .... 511 — 512
429. 1530, 26. Jan. Dómr Jóns Hallssonar um pen-
inga eptir Jón Torfason 512 — 514
430. 1530, 22. Febr. Dómr Ólafs Guðmundssonar
um ásetu á Veðrará i Önundarfirði .... 514—516
431. 1530, 23. Febr. Dómr Ögmundar biskups um
kærur hans til sira Jóns Einarssonar og um
forráð yfir Hitardal 516—518
432. 1530, 7. Marts. Dómr Ögmundar biskups um
bruna kirkjunnar i Holti undir EyjafjöUum . 518 — 520
433. 1530, 20. Marts. Lýsing um Laugabólsskógar-
part 520—521
434. 1530, 27. Marts. Staðarbróf handa Sigmundi
presti Eyjólfssyni fyrir Vallanesi . . . . . 521—522
485. 1530, 28. Marts. Friðrik I. skipar Ara Jóns-
son lögmann norðan og vestan 522 — 523
436. 1530, 1. Apr. Bréf um Njarðvík i Borgarfirði 523—524
437. 1530, 16. Apr. Vitnisburðr um Bolungarvikr-
tolla Vatnsfjarðarkirkju 524
438. 1530, 19. Apr. Transskriptarbréf 525
439. 1530, 23. Apr. Vitnisburðr um Bolungarvikr-
tolla Vatnsfjarðarkirkju 525—526
440. 1530, eptir 26. Mai. Vitnisburðr um sama. . 526—527
441. 1530, 27. Maí. Dómr um lagaskipti á Ökrum
i Blönduhlið , , . . , 527—530
XXVI EFNISYFIRLIT
BlB.
442. 1530, 27. Júni. Prestastefnudómr Ögnaundar
biskups ura síra Þórð Einarsson ..... 530—532
443. 1530, 30. Jíiní. Bréf Alþingis tii Friðriks kon-
ungs I. um lögmannskjör Þorleiís Pálssonar . 532 — 534
444. 1530, [30. JúniJ. Lýsing Húnvetninga, að þeir
haíi kosið Ara Jónsson lögraann 534—535
445. 1530, 1. Júlí. Alþingisdómr um Vatnsíjörð ofl.
jarðir, með transscriptis frá 25, Júni 1545, 12.
Dec. 1611 og 24. Mai 1614 535- 540
446. 1530, 4. Júli. Diðrik hirðstjóri veitir Jóni
Hallssyni Skóga og Merkrlén 540 —541
447. 1530, 23. Júli. Dórar Ögmundar biskups um
kirkjuspjöU i Kalmanstungu 541— 543
448. 1530, 8. Aug. Dómr Ögmundar biskups um
afgreiðslu staðarins i Hítardal eptir sira Þórð
Einarsson frá dæradan 543 — 545
449. 1530. 13. Aug. (i transskr. 13. Sept. 1531).
Dómr Ögmundar biskups um afgreiðslu reikn-
ingskapar kirkjunnar á Hóli i Bolungarvik mfl. 545—547
450. 1530, 13. Aug. Dómr Ögmundar biskups um
kærur hans til Vigfúsar Magnússonar . . . 548 — 549
451. 1530, 29. Aug. Dómr Ögmundar biskups um
innstæðu Mýrakirkju i Dýrafirði 550—551
452. 1530, 19. Sept. Grjörningabréf Jóns biskups og
sira Brands Raf nssonar um arí eptir ísleif Raf nsson 551— 552
453. 1530, 13. Okt. — 10. Nóv. Kaupmálabréf Ara
lögmanns Jónssonar og Haldóru Þorleifsdóttur,
er Jón biskup Arason var forsagnarmaðr að 553—554
454. 1530, 6. Nóv. Kaupmálabréf hinna sömu, er
Þorleifr Grimsson var forsagnarmaðr að . . 554—555
455. 1530, 17. Nóv. Dómr Ögmundar biskups um
kærur hans til Orms Guðmundssoiiar . . . 555—557
456. 1530, 13. Dec. — 1531, 16. Marts. Kaupbréf
um Jörfa i Haukadal . 557 — 558
457. 1530. Umboðabréf um Hól i Bolungarvik . 558
458. [1530J. Kaupbréf um Indriðastaði 559
459. [1530J. Aflausnarbréf handa Solveigu Björns-
dóttur og síra Filippusi Jónssyni 559 — 560
460. [1530|. Prófentubréf Guðrúnar húsfreyju Finu-
bogadóttur 560—561
ErNISYFIRLIT XXVH
Bls.
461. [1530J. ögmundr biskup fær Ólöfu húsíreyju
Björnsdóttur jörðina Höfn i Dýraíirði .... 561
462. [1530]. Jarðaskiptabréí þeirra Ögmundar bisk-
ups og Fúsa Brúnmannssonar 561 — 562
463. 1530. Skrá um landamerki Presthvamms . . 562—563
464. 1530. Skrá um eignir staðarins á Hallormsstöð-
um i Skógum 563
465. 1530. Virðingargerð á stað og kirkju í Stafholti 563- 564
466. [um 1530]. Lögfesta sira Thomasar Eiriksson-
ar fyrir Mælifellsstað i Skagafirði 564—565
467. [um 1530J. Skrá um landamerki Starrastaða í
Skagafirði 565
468. [um 1530]. Vidimus 566—567
469. [c. 1530— c. 1600J. Skrá um landamerki Eifl-
holts í Hraunhrepp 567—569
470. [1530— 1538J. Dómr Ögmundar biskups um
hjónaband Bjarnar Þorbjarnarsonar og Þorgerð-
ar Jónsdóttur 569
471. 1531, 2. Jan. — 1532, 23. Júni. Kaupbróf
Jóns biskups og Þórunnar dóttur hans um Fjósa-
tungu og Krossavik mfl 570 — 572
472. 1531, 29. Jan. Kaupmálabréf Ólafs Narfasonar
og Solveigar Björnsdóttur 572- 573
473. 1531, 6. Apr. Vitnisburðr um Reykiareit í
Tungusveit 573
474. 1531, 17. Apr. Dómr Ögmundar biskups um
kærur hans til Sigvarðs ábóta 574
475. 1531, 9. Mai. Dómr Einars Brynjólfssonar um
umboð barna Hallottu Jónsdóttur 575—576
476. 1531, 19. Mai. Bréí Ólafs erkibiskups til Esge
Bilde, meðal annars um Hamborgara ogísland 576
477. 1531, 26. Maí. Vitnisburður um landamerki
Tucgu og ytra Eagradals 577
478. 1531, 15. Júni. Eorboðsbréf Ögmundar bisk-
ups yfir þeim Sigurði og Pantaleon Ólafssonum
mfl 577—578
479. 1531, 16. Júni. Vidisse. 578
480. 1531, 30. Júni. Alþingisdómr Ara lögmanns
Jóussonar um búlausa menn, vinnufólk, verka-
kaup, varningskaup og búsetumenn . • , . 578 — 581
XXVm EPNISYÍTRLIT
Bl8.
481. 1531, 30. Júní— 16. Júlí. Alþingisdómr sama
ura staðfestÍDg Piningsdóms (DI, VI, 617), um
búlausa menn, lausamenn, húsgangsmenn mfl. . 581 — 583
482. [1531 eða siðarj. Kaupsetning eptir lögbók
Ara lögmanns Jónssonar 583 —585
483. 1531, 3. Júb'. Testamentisbréf Teits Þorleifs-
sonar 585-590
484. [1531, 5. JúlíJ. Sáttarbréf Páls Vigfússonar og
Jóns Hallssonar 590
485. 1531, 8. Júlí. Testamentisbréf InguJónsdóttur 591-593
486. 1531, 14. Júli. Kaupbréf Jóns biskups og Þor-
steins Finnbogasonar um Ás i Öxarfirði, Tó-
\egg, Haga, Grýtubakka ofl. jarðir 593 — 595
487. 1531, 21. Júlí. Gjaíabréf Jóns biskups um
Stafn i Eeykjadal 595—596
488. 1531, 12. Aug. Vitnisburðr ura Reykjareit. . 596
489. 1531, 4. Sept. - |1532J, 10. Febr. Sáttarbróf
Jóns Hallssonar og Hólmfriðar Erlendsdóttur
við Eyjólf Einarsson 597—598
490. 1531, 6. Sept.— 1532, 10. Febr. Sáttarbréf Jóns
Hallssonar og Hólmfríðar Erlendsdóttur við Pál
Vigfússon 598—599
491. 1531, 11. Sept. Skipunarbréf Jóns biskupa um
hálíkirkjuna á Guðrúnarstöðum í Vatnsdal . . 599—600
492. 1531, 11. Sept. Dórar sira Ólafs Gíslasonar um
kærur Orms Guðmundssonar til Ögmundar bisk-
ups um hald á jörðum 600 — 601
493. 1531, 22 Sept. Áreið um landamerki & Mæli-
fellsdal 601—602
494. 1531, 11. Okt. Kaupmálabréí Odds Tumasson-
ar og Ceceliu Orrasdóttur 602—603
495. 1531, 30. Nóv. Kaupmálabréf Eyjólfs Einars-
sonar og Helgu Jónsdóttur 603—605
496. 1531, 20. Dec. Gjafabréf "Þorleifs Grímssonar
til handa Þuríði dóttur sinni 605
497. 1531. Aíhending Hrepphóla 605-606
498. [1531J. Dómr um .það, hvort síra Jón Gísla-
son skuli nokkuru sekr um bruna Holtskirkju
undir Eyjafjöllum 606
499. [1531]. Dómr um Jón Þórðarson, hvort hann
EFNISYFmLIT XXIX
Bls.
haíi verið i ráðum með sira Þórði i Hítardal
gegn biskupi. 607
1532, 12. Jan. Gjaíabróf Einars Oddssonar um
Fljótstunguskóg tii Hofskirkju i Vatnsdal . . 608
501. 1532, 12. Tebr. Kaup- og landamerkjabréf um
Bustarfell og Aabrandsstaði i Vopnafirði. . . 608 — 609
502. 1532, 18. Febr. Tliomas prestr Eiríksson ætt-
leiðir Ólaf, Björn og í>óru, börn sin . ... 609—610
503. 1532. Sendibréí Gizurar Einarssonar tii Ög-
mundar biskups 610 — 611
504. 1532, 15. Marts. Sendibréf sama til sama um
nám sitt og apnað 611
505. 1532, 6. Apr. Kaupbréf um Kristnes, Veisu,
Meyjarhól og í>rasastaði 612
506. 1532, 11. Apr. Dómr Ögmundar biskups um
kjötát Páls Vigfússonar oíl 612-614
507. 1532, 15. Apr. Dómr Ögmundar biskups um
veiði Stafholtskirkju i Þverá 614—616
508. 1532, 25. Apr. Kvittunaruréf handa Daða
Guðmundssyni og Ingvildi Arnadóttur um aðra
barneign i hórdómi 616
509. 1532, 28. Apr. Pétr ábóti á Munkaþverá geldr
Nikulási Guðmundssyni Hól á Tjörnesi i þjón-
ustulaun 617
510. 1532, 2. Mai. Kvittunarbréf um Jörfa . . . 617—619
511. 1532, 8. Mai. Reikningsskaparbróf Jóns prests
EinarsBonar um kirkjuna á Kneri 619 — 620
512. 1532, 13. Mai. Vigslubróf Magnúsar prests
Jócssonar, út gefið aí Ögmundi biskupi . . . 621—622
513. [1532, Mai— JúniJ. Sættargerð Ögmundar bisk-
ups og Páls Vigfússonar 622—623
514. 1532, 10. Júni. Kvittan Jóns biskups Arason-
ar til Ara lögmanns um reikningsskap staðar-
arins á Melstað 622—624
515. 1532, 26. Júni. Kaupbréf um Kleifar i Gilsfirði 624
516. 1532, 4. Júli. Diðrik fan Mynden kvittar Jón
Hallsson um afgjald Skóga og Merkreigna, og
veitir hoDum sama lén til næsta Öxarárþiugs . 625
517. 1532, 26. Júli. Samningr biskupa Jóns og
Ögmundar um uppgjöf á dómi Nr. 451 . . . 626
XXX EI^NISYFIRLIT
Bl0.
518. 1532, 19. Aug. Dómr Ögmundar biskups um
reiðskjótafall við biskup i yfirreið 626-627
619. 1532, 16. Sept. Vitnisburðr um landamerki
Engihliðar 627—628
520. 1532, 18. Sept. Kaupbréf um Vað, Rauðá og
Bæ, Hvamm og Steindyr 628
521. 1532, 30. Sept. Dómr Erlings Gíslasonar um
arí og aðtöku eptir JÞórdísi Gísladóttur . . . 628—630
522. [1532, fyrst i Nóv.J. Kæra Ólafs erkibiskups
til Friðriks konungs L, meðal annars um það,
að ísland sé lént Pjóðverjum móti fornum
Noregs lögum 630—634
523. 1532, 4. Nóv— 1535, 4. Nóv. Jarðakaupabréf þeirra
Jóns biskups og Þorleifs Grímssonar um Hleinar-
garð, Seljahlið, Draílastaði. Þórustaði, Fiíilgerði,
Krókstaði, Veigastaði, Oddstaði, Grjótnes, háif-
ar Mýrar, Ketilseyri ofl 634—636
524. 1532, 8. Nóv. Dómr Ögmundar biskups um
rekann á Skeiði 636^638
524. 1532, 6. Dec. Vitnisburðr um Landamerki
Möðrudals á Ejalli 638—639
525. 1532, 27. Dec. Kaupbréf Ögmundar biskups
um Fijótshóla i Flóa og Finnsarf 639—640
627. 1532. Skrá ura landamerki Hofs á Skaga-
strönd 640—642
528. 1532. Vitnisburðr, að Þórdís Gisladóttir væri
helmingakona i garð Ara Andréssonar . . . 643
620. 1532. Ágrip af konungsbréfum tveim um
brennisteinsverzlun mfl 643 — 644
530. 1532. Máldagi Brjanslækjarkirkju .... 644—645
681. 1532. Skrá um afhending Hofs i Álptafirði . 645—646
632. 1532. Dómr um Sigurð Ólafsson fyrir aðtekt
á Hóli i Bolungarvik 646
733. [1532]. Bréf Friðriks konungs I. um samning
er haon hefir gert við Einglakonung, Brim-
ara og Hamborgara um fiskiveiðar og verzlun
við ísland 647--648
534. 1533, 14. Jan. Dómr Þorleifs officialis Eiríks-
sonar ura kærur hans til Jóns Magnússonar . 648—649
535. 1533, 18. Jan. Kaupbréf Ögmundar biskups
EFNISYFIRLIT XXXI
Bl8.
og I>orleifs Einarssonar um Knör í Breiðuvík
mfl. . . . • 649-651
1533, 31. Jan. Gjafabréf Jóns biskups til sira
Sigurðar sonar síns um jörðina Grýtubakka,
Hlýskóga, Jallstaði, Hringadal ofi. jarðir . . 651—652
537. 1533, 7. Marts. Kvittan um biskupstíundir til
handa Jóni Hallssyni og Hóimfríði Erlendsdóttur 652—653
638. |1533J. Kvittunarbréf Ögmundar biskups nokk-
urt til handa Jóni Hallssyni og Hólmfríði Er-
lendsdóttur 653
539. 1533, 13. Apr. Transskriptarbréf 653—654
540. 1533, 19. Apr. Samningr Jóns biskups og ís-
leifs Sigurðssonar um eignir og reikningsskap
Grundarkirkju i Eyjafirði 654 — 655
541. 1533, 20. Apr. Kaupmálabréf ísleifs Sigurðs-
sonar og Þórunnar Jónsdóttur 655 — 657
542. 1533, 22. Apr. Dómr Alexiuss ábóta i Viðey
um jörðina Brekku á Hvalfjarðarströnd . . . 657—658
543. 1533, 25. Apr. Kaupmálabréí síraBjörna Jóns-
sonar og Steinunnar Jónsdóttur 658 — 659
544. 1533, 29. Apr. Dómr Ögmundar biskups um
kærur hans til Erlends lögmanns Þorvarðsson-
ar (barið prest, stungið mann til blóðsúthell-
ingar, haldið hórkonu, haldið reka, stefnt bisk-
upi fyrir konung mfl.) 659—661
545. 1533, 30. Apr. Ögmundr biskup veitir Jóni
biskupi halds og veitingarrétt yfir Mýrum i
Dýrafirði 661—662
546. 1533, 30. Apr. (transskr. 20. Jáni 1553 og 16.
Júni 1565). Kaupbréf um Æðey, Unaðsdal,
Sandeyri ofl. jarðir 662-664
547. [1533 eða síðar]. Sendibróf frá Jóni biskupi
Arasyni um liðsafnað til herfarar 664 — 665
548. 1533, 26. Maí — 1534, 5. Maí. Dómr um
gjafir Örnólfs Einarssonar til Þorleifs sonar
síns, meðal annars á jörðinni Breiðdal í Önund-
arfirði 665—666
B49. 1533, 21. Júní. Dómr ísleifs Sigurðssonar um
heimreið Bjarna Sturlusonar til Grundar og á-
verka hans við Böðvar Þórðarson, mann ísleifs 666—668
^tXXn EFNISYÍ^IELIT
Bls.
550. 1533, 30. Júní. Alþingisdómr um landsnauð-
synjar 668-670
551. 1533, 30. Júni. Alþingisdómr, er dæmir
skjöl Teits í>or]eiíssonar, sem hann bar fram,
myndug, og hann kvittan af viðskiptum við
Grím Jónsson á Sveinstaðafundi 670—672
552. 1533, 30. Júni. Hirðstjórabréf, er veitir Jóni
Hallssyni umboð yfir Skóga og Merkreignum
með fleiri jörðum 672—673
553. 1533, 30. Júni. Samningr biskupanna Ög-
mundar og Jóns um Mýrar i Dýrafirði . . . 673 — 674
554. 1533, 1. Júlí. Alþingisdómr um Hól og Hóls-
eignir i Bolungarvík 674—675
555. 1533, 1. Júlí. Dómr Ögmundar biskups um
róg Sigurðar Ólafssonar (Hólseignir) .... 676-678
556. 1533, 6. Júli. Hirðstjórakvittun handa Jóni
Hallssyni um aígjald af kongsjörðum i Rangár-
þingi . 678-679
557. 1533f 7. Júli. Bréf um sóknarsal á peningum
eptir Ingibjörgu Torfadóttur 679
558. 1533, 9. Júli. Verndarbréf Diðriks fóvita handa
Teiti Þorleifssyni 679—680
559. 1533, 29. Júli. Bréf Marteins Krabba, kanzl-
ara við Mariukirkjuna i Ósló, þar sem meðal
annars er getið um það, að nú kaupi menn
orðið sjaldan landsvistarbréf frá íslandi . . . 680 — 681
560. 1533, 28. Aug. Skrá um nokkur raál, er átt
hafa að vera til meðferðar á herradeginum í
Búð í Raumsdal, en eigi orðið af, meðal ann-
ars mál, er vörðuðu ísland (ágrip) .... 681
561. [1533, i Aug.J. Minnigskrá (ágrip) handa herra-
deginum í Búð, meðal annars, að ísland sé í
höndum Þjóðverja 682
562. 1533, 4. Sept. Kaupmálabréf sira Magnúsar
Jónssonar og Kristínar Vigfúsdóttur, svo og
jarðakaupabréf Jóns biskups og Páls Vigfús-
sonar 682—684
563. 1534, 4. Sept. Gjafabrét sira Magnúsar Jóns-
sonar til Kristinar Vigfúsdóttur 684
EFNISYFI^LIT XXXin
Bl8.
664. 1536, 29. Sept. Ríkisráð Norðmanna staðfestir
Nr. 550 686—686
Ö65. 1533, 4. Okt. Kaupbréf um Ásgarð i Hvamms-
3veit, Gautsdal, Svarfhól og Bakka í Króks-
firði 686—687
566. 1533, 5. Nór. Kaupbréf um Fljótshóla og
FÍDusarf 687—688
*67. 1583. Máldagi Skarðskirkju á Skarðsströnd . 688
568. 1533—1535. Skrá ura setusveina erkibiskups-
ins í ííiðarósi (ágrip) 688—689
569. [1533]. Umboðsbréf Jóns biskups handa Pétri
ábóta á Munkaþverá til jarðakaupa við Ög-
m^nd biskup og um reikningsskap Mýrakirkju
i Dýrafirði 689
570. 1534, 18. Jan. Bréf Ögmundar biskups til
Höskulds biskups i Stafangri, margvislegs eftíis 690—691
571. 1Ö34, 24. Jáni. Bréf (ágrip) Vincenciuss lAinge
til Ólafs erkibiskups, er meðal annars getr
Ögmundar biskups, sera þá er i Noregi . . . 691 — 692
572. 1534, 14. Tebr. Staðarbréf handa síra Bimi
Jónssyni fyrir Melstað 692—693
573. 1534, 18. Marts. Vidiraus 693
574. 1534, 27. Marts. Gjafabréf til Viðeyjarklaustrs
um jörðina Amarhól 693—694
575. fl534J, 23. Marts. Kaupbréf um Stóruvelli,
Holtsmúla, Hamra í Holtum, Hrísa, Bryggjur,
Jarnligsstaði, Ingvildarstaði og Reyki mfl. . . 694 — 695
576. 2534, 28. Júni. Kvittan um. reikningsskap
Kirkjubólskirkju 695—696
577. 1534. 30. Júni Alþingisdómr síra Jóns Einars-
sonar og sira Sigmundar Eyjólfssonar um þá pen-
inga, sem Jón biskup á Hólum hefir ranglega
haldið fyrir Teiti Þorleifssyni 696—697
578. 1534, 7. Júll. Ögmundr biskup samþykkir
kaup um Eeyki, Eeykjavelli og Ásgrímsstaði . 697—698
579. 1534, 7. Júlí. Diðrik fan Mynden kvittar Jón
Hallsson um gjald af kongsjörðum í Rangár-
þingi, og veitir honum umboð yfir þeim til
næsta Öxarárþings 698 — 699
^80. 1534, 23. Jáli. Vegabréf Jóns biskups handa
Dipl. Isl. IX. B. C
XXXIV EFNISYFIRLIT
Bls.
sira Sigurði syni sínum til Noregs og Þjóð-
verjalands . . ... . . 699— 70O
581. 1534, 30. Júlí. Vitnisburðr, að Björn Guðnason \
haíi um langa tíma átt jörðina Ásgarð mfl. . 701 ""
582. 1534, 4. Aug. Dómr Ögmundar biskups um i-
tölu og iskyld Kirkjubólskirkju í Langadal i
jörðina Sandeyri 701—703-
583. [1534, 4. Aug.J. Dómr Ögraundar biskups um
torfskurðariskyld Vatnsfjarðarkirkju i Unaðs-
dalsjörðu 703—704
584. 1534, 23. Aug. Kaupbréf um Arnoddsstaði,
Sveinseyri, .Finnbogastaði, Bæ, Ingólfsfjörð,
Eyri, Reykjavik, Lokinhamra ofl 704 — 705
585. 1534, 28. Aug. Ögmundr biskup samþykkir
landamerkjaskjöl Dögurðarness og Arnarbælis 705 — 706-
586. 1534, 28. Aug. Kvittan um kirkjureikning á
Staðarfelli • 706—707
587. 1534, fyrir 8. Sept. Ögmundr biskup veitir
Jóni Hallssyni sýslu miUi Jökulsár á Sólheima-
sandi og Þjórsár, svo og Skóga og Merkrlén . 707 — 708
588. 1584, 8. Sept. Dómr Ögmnndar biskups um
yrking á Hurðarbaki i Kjós 708—709
589. 1534, 15. Sept. Aflausnarbréf handa Þorsteini
Guðmundssyni af annari barneign með Guð-
rúnu Ásmundsdóttur mfl 709 — 711
590. 1534, 29. Sept. — 1535, 24. Jan. Kaupmála-
bréf Björns Þorvaldssonar og Herdisar Gisla-
dóttur 711- 712
591. 1534, 7. Okt. . Dómr Ögmundar biskups um
Pál Vigfússon íyrir ómakan við ábúendr á
jörðum i Selvogi, er átt hefir Vigfús Erlendsson 712 — 713
592. 1534, 14. Okt. Kaupmálabréf Páls Vitussonar
og Helgu Jónsdóttur 713—714
593. 1534, 10. Nóv. Ólafr erkibiskup veitir sira
Sigurði Jónssyni Grenjaðarstað 714 — 715
594. [1534]. Ögmundr biskup skipar sira Brand
Rafnsson prior að Skriðuklaustri 715 — 716-
595. [1534J. Kaupbréf Ögmundar biskups og Ragn-
hildar Bjarnadóttur um Hrafnabjörg og Birnu-
staði 716—717
EPNISYFIELTT XXXV
BIs.
596. [1534— 1539J. Kaupbréf um Svignaskarð, Ing-
unarstaði, Valshamar, og Hóla i Króksfirði . 717—718
597. 1534. Kaupbréf Ögmundar biskups og Grims
Jónssonar um Skáleyjar á Breiðafirði og jarð-
ir á Ströndum . 718— 71»
598. 1534. SkuldableðiU á þýzku 719-720
599. 1535, 11. Jan. Dómr Ögmundar biskups um
testament öuðna í>órarinssonar 720 -721
600. 1535, 13. Febr. Vitnisburðr um skjöl þeirra
Skarðs- og Reykhólamanna, Þorleifs Björnsson-
ar, Einars Björnssonar og Björns Þorleifssonar 721—724
601. 1535, 13. Marts. Vidimus 724
602. 1535, 15. Marts. Greinar úr friðarsamningi
Kristjáns konungs III. og Lybikumanna . . 725
603. 1535, 12. Apr. Kvittunarbróf handa Bjarna
Erlendssyni um öU brot og misferli, er bann
hefir mátt í íalla 725—726
604. 1535, 27. Apr. Dómr Arngríms Jónssonar um
vinnuraissi og áverka 726 — 727
605. 1535, 13. Mai. Dómr Ögmundar biskups um
yrking Efrihamra i Holtum 727—729
606. 1535, 22. Mai eða 18. Sept. Vigslubréf síra
Björns Jónssonar 730
607. 1535, 26. Mai. Kaup- og rekabréf um Skálá
(íalsbréf) 730—731
608. 1535,. 27-31. Mai — 1583, 4. Aug. Vitnisburðr
um peninga kirkjunnar í Berufirði .... 731 — 732
609. 1535, 22. Júní. Prestasteínudómr Jóns biskups
um lambseldi og osttoll Munkaþverárkirkju
miUi Glerár og Varðgjár ........ 733-734
610. 1535, 23, Júni. Afhendingarbréf Jóns biskups
um Grenjaðarstað í hendr síra Sigurði syni
sínum 734—735
611. 1535, 27. Júní. Hjúskaparleyfi Ögmundar bisk-
ups handa I>órði Ketiissyni og Sigriði Jóns-
dóttur 735-726
612. 1535 1. Júli. AJþingisdómr um landstjórn á
íslandi 736—738
613. 1535, 4. Aug. Kaupmálabréí Orms Sturlusonar
og í>orbjargar í>orleifsdóttur 739 — 740
XXXVI EFNISyHRLn'
BIs.
6X4. 1535, [22. Au^.]. ögmundr biðkup veitir Jóni
Hallssyni sýslu millum Þjórsár ^g Jökulsár á
á Sólheimasandi 740-,743l
6J.5i 1535, 22. Aug. Sami veitir aama umboð yfir
Skóga og Merkreignum . . 742— 743
616. l^, 12. Sept. (transskr. 18, Júní 1588). Gjafa-
bréf Hrafns GuÖmundssonar tim Vætekra til
Kolbeinsstaðakirkju . • 743—744
617. 1635, 26. Bept. Jón biskup fær sira Bimi
Bjni sinnm Nú|) fremra Í Núpsdal ..... 744—745
618; 1535, 16. Okt. — [1536], 21. Fobr. BjarHÍ Vig-
fússon íær Ögmundi biskupi til eignaí Hamar
i Borgarhrepp, og íær kvittun um re&nings-
skap Borgarkirkju mfl. . . ' 745 — 746
619. 1535, 17. Okt. Kampbréf Jóns biskupiji á Hól-
um og Bessa Þorlákssonar um Sigurðarstaði,
Sandvík, Haldórufltaði ofl. 746^747
620. 1535, 21. Okt. Gjafabréf Ara Andréssonar til
Andrésar sonar síns 747 — 748
621. 1535, 24 Okt. Vitnisburðr um að Bergljót
Sigmundardóttir hafi verið málakona í garð
Guðmundar Ólafssonar, og að Eeykir i Mið»
firði hafi verið settir i málann 748—749
622. 1535; 12. Nóv. Áreiðardómr Daða Guðmunds-
sonar og síra Ólafs Guðmundssonar um landa-
merki Dögurðarness og Arnarbælis .... 749—761
623. 1535, 26. Nóv. Dómr Alexiuss ábóta i Viðey
um veiði í Elliðaám 751—752
624. 1535, 22. Dec. Kaupbréf um Miðhlíð áBarða-
strönd 752—753
625. 1535. Áreið um landamerki Þorláksstaða og
Hurðarbaks i Kjós 753—654
626. [1535J. Kaapbróf Ögmundar biskups og Sig-
ríðar Andrésdóttur um Kúlu i Arnarfirði, Brekk-
ur i Saurbæ ofl 754—755
627. 1536, i Jan. Bréí viðvikjandi veðsetning ís-
lands mfl. til Englakonungs ....... 755 — 757
628. 1536, 27. Jan.(?). Bróf um sama efni . . . 757—760
629. 1536, 20. Febr. Kristján konungr m. skipar
Ara Jónsson lögmann norðan og vestan . . T61
feFíftsÝriRLÍT xxxvn
Bls.
630. 1536, 25. , Febr. Þjóðólfshagadómr Erlends
lögmanns Þorvarðssonar um vig Jóns Þórðar-
sonar 761—763
631. 1536, 7, Apr. Kvittunarbréf handa Daða Guð-
mundssyni um þrjár eða fjórar barneignjir með
Ingveldi Árnadóttur i hórdómi og frændsemis-
spellum 763—764
632. 1536, 25. Mai. Kaupmálabréf sira Björns
* Jónssonar og Steinunnar Jónsdóttur .... 764—765
633. 1536, 1. Mai. Kaupbréf um Höfða á Akranesi
og Fellsöxl 765
634. 1536, 6. Mai. Kaupbréf þeirra Ara lögmanns
Jónssonar og Páls Grimssonar um Holtastaði,
Strjúg, Úfagil ofl. jarðir 766—767
635. 1536, 10. Mai. Miðgarðadómr Þorleifs Einars-
sonar um umboð barna Odds heitins Bjarnasonar 767 — 768
DIPLOMATARIUM ISLANDICUM.
*1. [136-3]. á Alþingi.
Sáttmáli af hendi Norðlendinga og Sunnlendinga um skatt-
gjald til Hákonar konungs gamla og Magnúsar konungs
Hákonarsonar.
Eptir Landsbókasafni 1028, 4to, sem var keypt 28. Sept. 1907
íir dánarbúi Haldóis Bjarnasonar sýslumanns Barðstrendinga. Er
þessi kaíli bókarinnar, sem hefir inni að halda afskriptir af sáttmál-
unum gömlu, skrifaðr c. 1730 — 1740 eða fyrri. Á bókinni stendr
ritað: „Biörn Gislason a Gunolfsaa á þessa Bok med Riettu Daterad
1802«.
Afskriptir þær af þessum elzta sáttmála, sem menn hafa hingað
lil þekt, eru hvorki gamlar, góðar né margar, og hefir Jón Sigurðs-
son látið prenta þœr allar í I. bindi þessa safns bls. 619 — 625. Þessi
afskript, sem nú er fylgt hér, og nýkomin ei í leitirnar, er merkileg,
því að hún er sjálfstæð og óháð hinum afskriptunum, og segir ský-
laust í upphafi til þess, að sáttmáli þessi sé gerðr við þá Hákon
konung og Magnús (son hans). Að öðru leyti svipar henni mest til
skóstu afskriptar þeirrar (á skinnbók frá síðara hluta 16. aldar), sem
áðr var kunn (Dipl. Isl I, A, bls. 619-621), án þess þó að vera frá
henni komin, og Hggja þvi að henni einhver forn drög önnur (= a).
— Til samanburðar er hér og höfð (= 1)) önnur samkynja afskrípt^
sem ekki hefir heldr verið áðr kunn. Er hún í réttarbóta og tilskip-
anabók Landsskialasafnsins, þeirri er átt hefir fyrri síra Friðrik
Eggerz; er sú bók skrifuð c, 1760. Er þar á spássíu við þetta skjal
ritað : „Petta h[efe] ec skrifa[d] eífter co[dice] Stocksör^ensi] sem
ritad [hefur] Arne Gis[Iason] 1616 og a[tt] hefur Jen[s] SofFrenstí[on]
1652". Með stuðningi þessara handrita er skjal þetta prenlað í „Rik-
Dipl. Isl. IX . B. i
2 SÁTTMÁLINN FORNASTI. 1^6^.
isréth'ndiim íslands" eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson, Rvík.
1908, bls. 1 — 2. í riti sinu „Um upphaf konungsvalds á Islandi", Rvík.
1908^ bls 32 — 45 ritar prófessor Björn Olsen rækilega um þetta skjal
og nefnir það „Gamla sáttmála", og er heiinlldin, er hann dregr til
þess sú, að þetta er elzti sáttmálinn af hendi Islendinga við Noregs-
konung. Annars hafa Islendingar i margar aldir kallað sátfmála
þann, sem heimfærðr hefir verið til 1263, „Gamla sáltmála".
Sammæle') Bænda fyrer Nordaíi og Suaan a Jslande.
Þad var sammæle bænda fyrer suiian Land og Nordaii ad
þeir idtudu æfefilegan skatt Herra Hakone konge og Magn-
use lond og þegna med svðrnum eijde xx alner hver-) sa
madur sem þijngfararkaupe a ad giegna. Þetta fie skulu
samaii færa hreppstiorar til skips og fa i hendur kongs uni-
bodsmanni og vera þa ur abir(g)d um þad fie.
Hier i möt skal kongur lata oss*^) na fride og Jslendsk-
um Iðgum.
skulu VI skip ganga af Norege til Jslands ij sumur
hinu*) næstu. en þadan i fra sem konge og hinum bestu
bændum [landsens þiker hentast'^) landinu.
Erfder skulu up(p) giefast i Noregi fyrer Jslendskum
monnum®). hvorsu leinge sem þær hafa stadid. þegar rietter
arfar koma til. edur þeirra umbodsmenn.
[Landaurar skulu up(p)giefast.')
shjkaii riett skulu Jslendsker menn hafa i Norege sem
þa er þeir hafa bestaii haft og þier hafid sialfer a^) ydrum^)
briefum bodid. og ad hallda frid yfer oss suo'*^) sem gud
giefur ydur framast afl til.
Jarl vilium vier yfer oss hafa medaii hann helldur
trunad vid ydur en frid vid oss.
skulum vier og vorer arfar hallda allaíi trunad vid yd-
ur medaii þier og ydrer arfar hallda vid oss þessa sattar-
giðrd. en lauser^') ef hun ryfst ad bestu*''*) manna yfersion.
1) Samtauk b. 2) hvor b. 3) b; sl. a. 4) en 6. 5) [þiker hent-
ugast 6 6) 6; sl. a. 7) [sl. b, en setr aptan við næstu grein á und-
an; laugleger (!); Iðgaurar stendr í a; það er leiðrétt hér í landaurar.
8} tt, 6. 9) b; ydar a 10) sl. 6. 11) laus b. 12) bestra 6.
1263. GAMLI SÁTTMÁLI. g
Þegnanna eijdur.
Til þess legg eg hðnd a H(elga) B(ok) og þui skyt eg
til guds ad eg sver Ha(kone) kongi og Magnuse laund og
þegna og æfenlegaíi skatt med slijkri skipan seni nu erum
vier a satter og maldagabrief þar um giort vottar.
gud sie mier so hollur [sem ec satt seige gramur sem
eg Ijg')-
*3. [1263 og síðar]. á Álþlngi.
GrAMLi sáttmáH af hendi íslendinga við Hákon konung gamla
Hákonarson og Magnús konung son hans um skattgjald og
ríkisréttindi íslands, samþyktr á Alþingi 1263 (og 1264, og
endrnýjaðr síðan).
Landsbókasafn 1028. 4to, skriíað c. 1730—1740 eða fyrri (keypt
úr dánarbúi Haldórs sýslunianns Bjarnasonar 28. Sept. 1907). Það;
sem einkennilegt er við þenna texta sáttmálans er það, að hér stendr,
að tilskilið sé, að hirðstjóri landsins skuli vera íslenzkr maðr, Sbr,
Ríkisréttindi íslands eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson, Rvík
1908 bls. 3 — 9, og Um upphaf konungsvalds á íslandi eptir Björn Magn
ússon Olsen, Rvík. 1908 bls. 51—64. í sérstöku riti ura Gamla sátt
mála mun eg innan skamms gera grein fyrir því, hvernig eg skoða
þessu skjali varið.
Aunnur samþýckt^) af aullum almuga (a) Jslande.
J Nafne födurs og sonar og anda Heilags var jdd
og samþýckt af óUum almuga a Jslandi med lofatake ad
vier biödum vijrduglegum Herra Hakone konge hinum kor-
onada vora þiönustu under þa grein laganna er samþickt er
medal kongsins og þegnanna þeirra er landid biggia.
er su fyrsta grein ad vier vilium giallda konge skatt
og þijngfararkaup slijkan^) sem Iðgbok vottar og alla þegn-
skylldu so framt sem halldin eru vid oss þau heit sem i
moti skattinum var jatad.
1) [b; et cetera.a. 2) Á undan er samþyktin frá 1302, DI, II, 177.
3) Svo.
4 GAMLl SÁTTMÁLÍ. 1263.
J fyrstu. ad utanstefnur vilium vier aungvar hafa utaii
þær^) sem dæmdar verda af vorum monnum burt af land-
inu a alþijnge.
Jtem ad Jslendsker sieu Lðgmenn og syslumenn og
suo Hijrdstiorar a Landi voru af þeirra^) ætt sem ad fornu
hafa godordin upp^)giefed.
Jtem ad 6 skip gangi a hvoriu dri til Landsins for-
fallalaust.
Arfar skulu uppgiefast fyrer Jslendskum monnum i
Noreige. hvorsu leinge sem stadid hafa þegar rietter arfar
koma til edur þeirra umbodsmenn.
Landaurar*) skulu upp giefast.
item slijkan riett skulu hafa Jslendsker menn i Noreigi
sem þéir hafa bestaii haft.
Jtem ad kongur late oss (na) Jslendskum Laug(um) og
frid(e). effter þui sem Logbök vottar og hann hefur bodid i
sijnum briefum sem gud giefur honum afl tiL
Jarl viHum vier hafa yfer oss medan hann helldur trun-
ad vid ýdur enn frid vid oss.
Hallda skulum vier og vorer arfar allaii trunad vid yd-
ur. medaii þier og ydrer arfar hallda vid oss þessa sattar-
giord. erum vier lauser ef rofid verdur af ydari hendi med
bestra manna yfersion.
B.
Dótíiabók Landsskjalasafnsins frá Jóni skrifstofustjóra Magnús-
syni í Fol. bl. 17b^ skr. c. 1604. Einkenniiegast við þennan texta er
það að hér stendr ekki „jarl"^ heldr ytjarlinW eins og i elzta sátt-
málanum frá 12H2^ svo sem og stendr i einni skinnbók frá 1561 —
1565 (Dí, I, lo3 C), og syiiist sera þetta múni leifar úr frumriti þessa
sáttmála hér frá 1263. — Yngri afskriptir sem hinar ahnennu af
sáttmála þessum er að finna í Landsbókasafni 66. 4to bls. 107 frá «.
1660-1670 og í Landsbókasafni 68. 4jo bls 1, frá c 1690, og kallast
þar á báðum stöðum „Gamli sáttmáli á milli Noregs kongs og ís-
lendinga".
Jslendinga samþýckt wm skattgialld.
J Nafni faudur og Sonar og Anda Heilags.
1) Svo hdr. 2) leiðrétt; þeirr^ hdr. 3) ut, hdr. 4) logaurar, hdr.
12j63. GAMLl SÁTTMÁLi. 6
War þetta jatad og samþjckt af almenningi a Jslandi
med lofataki a alþijngi at vier biodum Hakoni kongi hinum
koronada wora þionuztu wnder þa grein laganna. ^r saiji-
þjckt er a milli kongdomsins og þegnanna ^r landit býggia.
^r su hin fyrzta grein. ad vær vilium giallda kongi
skatt og þijngfararkaup slijkt sem laugbok vottar. og alla
þegnskýlldu suo framt sem halldin eru vid oss þau heit sem
] moti skattinum voro jatud.
Wtanstefningar vilium wier aunguar hafa. vtan þeir
menn sem dæmder verda af vorum landzmonnum a alþijngi
j burt af landinu.
Jtem at jslendskier sieu laugmenn eda syslumenn aa
landi voru. af þeim ættum sem adur hafa at fornu godord-
in upp gefit.
Jtem at vj hafskip gangi til landzins a hueriu clri for-
fallalaust.
Erfder skulu uppgefazt j Noreigi huersu leingi «em
stadit hafa þegar rietter arfar koma til eda þeirra wmbodz-
menn.
Landaurar skulu upp gefazt.
Slijkaii Riett skulu jslendskier menn hafa j Noreigi sem
þeir hafa haft bestaii.
Jtem ad kongur lati oss jslendskum laugum nd og frid^
epter þui sem laugbok vottar og hann hefur bodat j sijnum
brefum suo sem gud gefur honum fremzt afl til.
JaUinn vilium vier hafa yfer os^ a medan hann heldur
trunad vidur ydur enn frid vid oss.
Hallda skulum vier og vorer arfar allan trunad vid yd-
ur [medan þier og ydrer arfar hallda vid oss allan trunad')
og sattargiord þessa. Enn lauser. ef rofin verdur af ýdar
hendi med beztu manna radi og ýfersýn.
3. 1267.
BRfcFsÁíiBip, að Magnús konungr lagabætir lofar erkibiskupi
1) [hlaupið yfir ai' ógáti í hdr.
6 VERZLUN. 1267.
því, að senda árlega til Islands 30 lestir norræns varnings
af tekjum sínum og landskyldum af Heiðmörk, en erkibisk-
up skuli byrgja Finnmörk upp með norrænan varning.
Norske Magasin saml. og udg af N. Nitolayseii 1, Kristjania 1858,
bls. 533^ og er bréfságrip þetta þar í gamalli ritgerð um Björgvin frá
hér um bil 1580—1583 og fyrri, sem eignnð er Herluf Lauritssyni, og
köllnð er „Bergensfundats" eða „Fnndatsbog", en frumrit bréfsins
þekkja menn nú ekki. Er ritgerð þessi einkum gefin út þar eptir hand-
riti háskólans í Kristjaníu 347. Fol. og 991. Fol. í Gl. Kgl. Saml. í
Konungsbókhlöðunni í Kaupmannahófn. Næst á undan þessu bréfs-
ágripi stendr i ritgerð þessari annað svo látandi bréfságrip, sem þar
er eignað Hi^koni garala (1204—1263):
„I gammel tid vil jeg det bevise med breve og segl, at
Haakon Haakonssön, koning, han haver forlovet de munke
i Halsnö kloster at mue, lige som andre kaniker i Bergens
stigt sende deres egen landskyld [Norrön varning til Jsland
sig til forbedring med kjðbmandskab".^)
En ekkert skjal þekkist nú, sem þessi frásögn gæti verið bygð
á, og ef það hefir nokkurn tima verið til, væri fult svo líklegt, að
það hefði verið frá dögum Hákonar háleggs (1299 — 1319), því að það
hefir litið að merkja, þó að þess sé í ritgerð þessari getið á undan
bréfságripinu frá dögum Magnúsar lagabætis, þegar þess er gætt, hve
ónákvœmt og aðgæzlulitið menn notuðu þá fornar heimildir.
Bréfságrip það, sem hér fer á eptir, og prófessor Björn M. Olsen
hefir vakið athygli mina á (sbr. rit hans „Um upphaf konungsvalds
á íslandi" Rvík. 1908, bls. 38), er eptirtektar og athugavert á ýmsan
hátt. Er það fyrst, að ártal bréfsins 1262^ sem virðist standa í aðal-
handritinu, fær tæplega staðizt, þvi að þá er Hákon konungr gamli
enn konungr i Noregi (d. 16. Dec. fé63) og því hefir Gustav Storm,
í Regesta Norvegica, Kristiania 1898, Nr. 624, athugað það, að bréf
þetta gæti ekki hafa verið gefið út fyrri en 1264, úr því að það er
skýlaust heimfært til Magnúsar konungs fjórða. En rök eru fyrir
því órekandi, að Magnús lagabætir var einmitt stundum nefndr Mag-
nús fjórði eða Magnus qvartus (Dl, II, bls. 106; Ngl. L. IV, 366). Ár-
tahð 1267, sem stendr í öðrum handritum, gæti því staðizt. Annað
mál er um efni bréfsins, hvorl að það sé ógrip úr bréfi, er nú sé
glatað, en hafi til verið á „Björgyrjarhúsi" á 16. öM, — og á þeirri
skoðan er Gustav Storm — ,ellegar það sé ónákvæmt ágrip úr samn-
ingi konungs og erkibiskups frá 1. Aug. 1273 (DI, II, bls. 104; sbr.
1) [Orðamunr frá öðrum hdrr. 347. Fol. hefir: „nord om Bergen
med varning og kjöbmandskab, sig til forbedring".
1267. VERZLUN. 7
Túnsbergssœttargerðina 9. Aug. 1277, DI. II. 143 og 1.51), og því
heldr Nicolaysen fram (Norske Magasin I, 533, neðanmgr. 3), en
ekki fæ eg séð, að það sé þó svo vist sem honum þykir, og sýnist
mér það fremr muni ágrip af sérstöku bréfi, er nú sé glatað, svo
sem Storm ætlar.
Það var gamall réttr erkibiskupsins í Niðarósi, að hann mætti
flytja át til Islands árlega til verzlunar til hagræðis fyrir erkistólinn
þrjátigi vætta nijöls á þeim tímum, sem árferði vœri svo gott í Nor-
egi, að það land mætti missa svo mikla kornvöru; en þegar árferði
þyldi ekki svo mikinn útflutning mjöls, þá mætti biskup verzla til ís«
lands með aðra hluti. Svo og átti erkibiskup rétt til landauragjalds
af einu skipi árlega, er geingi frá Islandi til Noregs. Réttindi þessi
voru erkibiskupi fyrst veitt með bréfi Magnúsar konungs Erlingsson-
ar 24. Marts 1174 (DI, I. bls, 228), og síðan endrnýjuð með bréfi
Celestinuss páfa hins þriðja 15. Júní 1194, og var þá þetta verzlun-
arhagræði einkum ætlað til þess að kaupa klæði handa Niðaróssklerk-
um (DI, I, bls. 293), Þessi réttindi endrnýjuðu því næst Magnús
konungr lagabœtir og Jón e?kibiskup rauði með samningnum 1. Aug.
1273 og Túnsbergssættargerðinni 9. Aug. 1277 (DI, II, bls. 104, 143
og 151).
Efnið í bréfságripi því, er hér fer á eptir. er eingan veginn hið
sama og í þessum bréfum, sem næst voru talin. Hér er ekki um
það að gera, að endrnýja þessi hin fornu réttindi erkistólsins, heldr
að eins hitt, að konungr og erkibisknp koma sér saman um það, að
haga rekstri þessarar verzlunar á þá leið, að konungr tekr að sér
um sinn að senda 30 lestir af tekjum sínum og landskyldum af Heið-
mörk til Islands og verzla þar með þær, því að nú hafði hann betri
aðstöðu en erkibiskup til verzlunarviðskipta við ísland, átti þar nú
skattheimtu og svo var skipakvöðin í Gamla sáttmála. Hins vegar
var erkibiskupi miklu hægara að hafa verzlunarviðskipti við Finnmörk
heldr en Island, og var þetta þvi í hagræði við hann. Vera má og,
að konungr hafi hugsað sér að hafa hagræði af þessum skiptum á
þá leið að bægja sem mest öllura verzlunarviðskiptum frá Islandi,
nema við sjálfan sig. Þvi að svo er að sjá sem konungr hafi frá
öndverðu œtlað sér að nota og teygja ákvæði sáttmálans til þess að
einoka verzlan landsins við sig sjálfan, en því hafa Islendingar mót-
mœlt sem lögleysu og heimildarleysu, og hafa sjálfir viljað hafa skip
í förum einir eða í samlögum, sem þeir og feingu fram. Er frá þessu
skýrt nokkurn veginn Ijóst í þessum fáu orðum Höyersannáls 1273:
„Magnús konungr játtaði íslendingum at eiga i hafskipum". Is-
lendingar hafa þvi strax i öndverðu uiótmælt því, að í Gamla sátt-
mæla lægi nokkur heimild fyrir konung til verzlunareinokunar á
Islandi,
8 VERZLtN. - AUÐUN BISKUP. 1319.
Anno 1267') lovede kong Magnus den fjerde erkebispen
med brev og segl, at han skulde lade sende aarligen af sin
rente og landskyld, som falt udi Hedemarken [ved Oslo,
til Island"-) 30 læster Norrön'^) varning, [og derimod vilde
erkebispen forsörge af sin rente Norrön varning de*), som
bo udi Finmarken^).
*4. [1819].
Bréf bænda fyrir norðan land til Hákonar konungs háleggs,
þar sem þeir kvarta yíir ýmsum nýjungum og ólögum, er
Auðun biskup fari með.
Dómabók Landsskjalasafnsins frá Jóni skrifstofustjóra Magnús-
syni í Fol. bl. 118 a-b, skr.c. 1604. — Landsbókasafn 72. 4to bls. 568-570
með hendi síra Jóns Haldórssonar í Hitardal c. 1720 — 1730. —
Prentað áðr í DT, II, 337.
Seiidibref Jslendinga til Noregis^).
Wirdugligum Herra sijhum Hakone med Gudz mýskun
Noregs kongi hinum koronada: Senda bændur og almugi
wr holabiskupsdæmi da Jslandi kuediu Gudz oc wora med
audmiukri þionustu.
Jhesus christus aumbune ydurfyrer margar og fagrar riett-
arbætur sem þier hafid oss giefid og einkanliga þær sem j þui
briefi stodu sem Gunnar rddsueinn ydar hafdi til Jslandz þo wær
hefdum þar minna Ketta af enn ydar goduilie hafdi Grund-
1) 347 hefir hér ártalið „1262", sem ekki fær staðizt; ártalið
1267 stendr i öðrum handritum. 2) [til Oslo, al. 3) orðamunr frá
öðrum hdrr.; 347 hefir: Norsk. 4) [orðamunr frá öðrum hdrr.; 347
hefir: „dennem til hjelp". Sum hdrr. hafa: „og til de". 5) Hér
aptan við hnýtir Herluf Lauritsson: „Denne handel og skik haver
standet i mange aar, og fra (paa) den tid haver landet været veldigt
og almuen rig. Men strax der de Tydske ere komne udi landet, er
strax halvdelelen bleven til intet". 6) Supplicatia og sendebref Js-
lendinga i Hola Stigte til Hakonar kongs Magnussonar á mote ny.
ungum Audunar Byskups a Holum 72,
1319. AUDUN BISKUP. 9
uallad. Sakier þess ad wirduligur herra Audun biskup will
þeim med aufigu moti samþjckur werda. Slio sem þad
laugmadur seigi laug wm fiesekter j christindomsbælki.') Ei
will hann og ad fiesektiúar mijnkist j christindomsrietti sem
ydar bref bydur. Hier med hefur hann nauckur nýmæH
aa oss þegnum ydrum pau sem wier wilium eigi wiider
gaiiga.
Er þad fyrsta ad hann seiger biskupinn Eada eiga aullu
þui godzi sem til kirknanna er giefid edur golldit. Suo og
tijundum og sahigiaufum og offri j moti fornum landzins
wana. þui at kirkiubondinn hefur æfinhga haft allt þad off-
ur sem minna er enn huíidrat med biskupanna samþýckt
kirkiunum til wpphelldis og kennimaunnum^) til kostar og
áuo tijunder aUar.^) Enn wier seigium ad tijundernar offr-
id og salugiafiriiar hafi selst kirkiubændunum til matarwerdz
prestinum og til tijdakaups ei bondinn greider huertueggia
oc þad æfinhga haft oc halldit. Og þui wihum wier ecki
biskupanna aform samþýckia.
Su er aunnur grein ad biskupinn seiger ad kirkiubond-
inn eigi ad syna med laughgum witnum ad kirkiunnar
skullder hafi lagst j lausafie og wtjarder eUigar seiger hann
kirkiuna eiga fimtijger hundrut j þa jaurd er hun aa stend-
ur. £nn wier wiHum þad eigi samþyckia.
Þegar og ad nauckud er kirkiu eignad sem hun stend-
ur aa [æfiiiHga hefur*) kirkiubondinn einn wardueitt. þa wiU
hann prestum sijnum til halldz weita allar þær adrar smatijund-
er sem ad fornu hafa fatækier haft og minna er enn eyr-
is tijund will hann parta sem adrar tijunder j fiora stadi.
werdur þad Gudz aulmusum mýkiU skadi og bændum eirH-
in og þad wihum wier eigi þola.
Þier hafid fyrirbodit j ydrum briefum ad profastar wpp-
dickti nauckrar fiesekter med wtsetningu af heilagri kirkiu
1) Sbr. réttarbót 28. Júlí 131B. DI, II, 226. Hefir réttarbók þessi
því verið send til íslands i öndverðu^ þótt ekki sé talið, að hún hafi
náð gildi hér á landi. 2) kennemönnunura 72. 3) Á spássíu stendr hér
með íbrnri hendi : „Biskupar skuki hafa þad sem til kirkiu gefst hundr-
adi (1) eda hundradi meira. Enn sa k[irkiu] vardveiter þad minna [er]".
4) [hefur æfinle^a 72,
10 AUÐUN BISKUP. 1319.
edur audrum forbodunum. ^nn wilia eigi laugmans wr-
skurd hlj'da wtafi sekta oss oc sækia epter sinni wiUd. ^ru
slijkar sokner bædi moti laugum oc landsins wana þeim
sem hier hefur geingid j landi med oss.
Godi herra hakon kongur. þad hefur hier lijtt og oheyri-
hga ordit og til tekist þa wtlender biskupar hafa hier þreýngd-
er werid ]nn j landit j moti landzins wana sem ad fornu
hefur yfer stadit og þeiri samþjckt og asetningi er skipud
war þa heilagur Jon Biskup^) war kosinn af lærdum og
leikum s& Jslandi. þad til teikns ad biskupar skýlldu suo œ
kiosast hier j landit sijdaii.
Bidium wier ydur miuklega ad þier siaed suo til med
Gudz mjskim ad eigi sie leingi saman agiarii haufdingi og
heimskt folk þui ad þar af hefur opt mýkil ohæfa skied.
Siaum wier og fyrir ad aa fara wetra fresti hefur kongdom-
urinn hier eckj wtaii erfidi og kostiiad, ^nn kirkian allt
godz ) landinu med ad giaura. Og þui biodum wier oss og
aull wor malefiii j Gudz walld og yduart bidiandi ad þier
halldit oss med fornan og njan riett þann sem hier hefur
werid samþjcktur ad riettu þijngtaki. Og styrkia oss til
ad wier haulldum woru frelsi og faudurleifdum skipandi oss
aurugt traust suo ad wier megum wafidrædalaust wors riett-
ar niotaíidi werda.
Giefi þad wor herra Jhesus christus ad þier siaed suo
fýrer ad allzualldaiidi Gud hafi lof og dýrd enn þier sæmd
og heidur. wier ydrer þienarar nad og nýtsemd bædi nu og
ad eiUjfu amen.
Hier wppa kom Riettarbot bakonar kongs: Þennan hatt hæfer
syslumaunnum et cetera.''')
*5. [1330].
Beée Íslendinga um skilyrði fyrir sáttmála og hylling við
Magnús konung Eiríksson, þar sem þeir neita allri hlýðni
og hollustu, nema haldið sé það, er heitið var í hinu „forn-
asta bréfi, er vort foreldri sór Hákoni kongi gamla".
1) „o: Jon Biskup 0gmundsson" á spássíu í 72. 2) Þessi klausa
fylgir í báðum hdrr. Þetta er þó rangt. Sbr. DI, 11, 337, 342.
1320. SÁTTMÁLABRÉF. H
Dómabók Landsskjalasafnsins frá Jóni skrifstofusljóra Magnús-
syqi, í Fol. bl. 184 a — b, skrifuð c. 1604 (elzta afskrípt þessa bréfs,
sem nú þekkist; = a). Landsbókasafn 789. 4to bls. 4:í5 — 427 með
hendi Jóns Gizurarsonar c. 1630 — 1640. — Landsbókasafn 67. 4to
bls. 117 — 118 með hendi síra Jóns Erlendssonar í Villingaholti c.
1640—1650. Áðr prentað í DI, II, 343 (eptir yngri handritura) og í
Rikisréttindum íslands, Rvík. 1908 bl. 14—15.
Wm skattlofim og eid Jslendinga.*)
Avllu woru^) og wÍRduligu RÍjkisrdcide'^) og geimslu-
maunnum [] kongsgarde^) ] norege Senda bændur og al-
mugie aa Jslande kuediu gudz og sijna. [kunnigt Giaurande^).
ad Gunnar Radsueiríi^) tiede fyrir') oss aa alþijnge med aud-
miukum godwilia wid kongdominn sem hann fremst mdtte.
[huernin^) þier bddud oss sueria Jungherra Magnuse dottur-
syne^) hakonar kongs hins coronada [sHjkum þegnskylldum^").
sem hans wirduligum forelldrum war ]dtad æfinliga til þarf-
inda og þeirra afkuæme ad forfallalausu [kongsins wegna^')
] mote worum skattgiaufum ad tilskildum vj skipum hingat
til Jslandz^^). huert sumar þeim giædum hladifi er landinu
wæri naudsynHg. ij fyrir nordan. [ij fyrir sunnaii. j fyrir
austan og j j westfiaurdum*^). og ad Jsiendsker sieu laug-
menn og sýslumenn. [og aller valldzmenn d landinu^*). Sie*'"^)
annar laugmadur fyrir nordaii^®). enn annar fyrir sunnaii.
og hafe þeir ecke syslur. Enn sokum*') þess wier wihum
ecki af oss stande nockur brigd wors mals^^). Þa haufum
wier giaurt oc giaura wilium alla þa þegnskylldu sem wier
erum honum skyllduger ad weita epter fyrrsogdu skilorde.
Þar til er þier meigit gott rdd fyrir giaura og wier meigum
nd fornum frijheitum^^) og nyum skilmala. Witid þad^^)
1) Gamle Sattmale Jslendinga Vid Noregs Konga anno dominj
1261 (!), 789. Bref Islendinga iil Noregs Kongs 67. 2) vitru 789, t*7.
3) Rödi 789; Eijkisens rade 67. 4) [korgs gards 789, 67. 5) [ydur
vilium vier kunnugtt giora 789, 67. 6) R. 789. 7) sl. 789, 67. 8)
[huornn eijd 789 j hveriu 67. 9) virduhgs herra b. v. 789, 67. 10)
[slijkan þegnskylldu eid 789, 67. 11) [af kongsins halfu 789. 12)
landsins 789. 13) [2 fyrir sunnann eitt til Austfijarda og annad til
vestfiarda 789; land. ] Austfiördum eitt. og a vestfiordum eitt 67. 14)
[b. V. 789, 67. 15) Skal 789. 16) land b. v. 67, 789. 17) saker
789, 67. 18) skilmala 789. 19) sl. 789. 20) b. v. 789, 67.
12 VERZAN. 1360.
fyrir wi]st ad wier fikiunst lauser eptir J)ui fornasta brefi
sem wor') forelldri sor Hakoni kongi gamla. ^f wier fa-
um eij ad sumri þad sem oss er jdtad af honum oc nu
mælum-j wier til. Skreid og miaul wilium wier ad ecke
ílytiest medan hallæri'^) eru*) j landinu. meijr enn kaupmenn
þurfa til matar sier [vm haf^). Enn^) vt(an) stefningar')
samþickium wier ei framar enn logbok wattar. Þœl eina
wiHum wier soknarmenn hafa er Bændur kiosa.^) WiHum
wier þann ti]ma sueria. [enn ecki fyrr. sem*) Rikisins rcLdz
bref med jnsighim er oss sent oc [þar med fram komi god-
wiiie'"). Gefe þad wor herra Jesus christus. ad þier giaurid
so rad fyrir þessu og aulhi audru. ad sal") wirduHgs herra
hakonar kongs sie til e(i)hjfs fagnadar. Jungherra Magnuse
til heidurs oc æru. aullum oss til fridar og fagnadar'^) [bæde
hjfs og salar^^).
6. 5. Febrúar 1860. í Túnsbergi.
Réttarbót Hákonar konungs Magnússonar um forkaupsrétt
konungs, sem staðfestir öll þau bréf, er hann og faðir hans
hafa út geíið um þarfindi konungsgarðsins, hvort sem þau
votta um sekkjagjöld íslandsfara eða aðra hluti.
Norges gamle Love III, bls. 179 — 180 eptir AM. 102. 4-to á pappír
frá c. 1580-90: AM. 94. 4to einnig á pappir og ritað um sama leyti;
Stoch. Perg. 29. 4to afskript á pappír frá 16. öld; og Nr. 11 í Deich-
mannssafni i Kristjaníu, einnig frá 16. öld.
Vm konungs kaup.^*)
Hakon [med guds miskun Norrigis konungr^^) sendir
oUum monnum i Biorgunar fehirdlo [þeim sem þetta bref
1) vortt 789. 2) mæltum 67. 3) hallærid 67. 4) er 789, 67. 5) [b. v. 789.
6) vm 67; sl. 789. 7) - stefnur. 8) saraþyckia 789. 9) [og eckj fyrr enn 67.
10) skilmale 789; [þad med fullkomnura skilmála 67. Il)sálu67. 12) far-
sælldar 67. 13) [bæde i brad og leingd 789; bœdi (i) brád og leingd.
Datura et cetera 67. í 67 ritar síra Jón Haldórsson í Hitardal á
spássíu: „Datum þessa brefs mun 1319". 14) Om koningens furste
kiob 29. Enn vm konungs fyrsta kaup 11. 15) [m. g. & c. 29. [&
c. 11.
1375'. ARNESINGASKRA lELDRÍ). l^
sea edr hœira q. g. oc sina.^) Vmbodsmen varir her med
edir hafiia kiert firi os at þeir nae eigi kaupi af þæim lut-
um sem þæim^) þarfuast till vars gards eptir þui sem log-
bok vattar. Oc af þui at ver megom edr viliom þat med
engo mote þola ne lida lata at logboken edr varo^) bref
verda sua lengie fyrsmaddir. þa biodum ver ollum monnum
hueriom sem [þæir tilhœira*) at seha oc'"^) falt bioda fyrst
varom vmbodsmanum þimber. tak. vidakost oc adra luti
sem þæir þarfast till vars gards at hafa oc nyta^) huart þat
er falt i bœ edr i herade i minna lut edr meira firi þuilikt
verd sem skynsamehgt er oc adrir men vilia firi greida.
Vitande tiU sands at huer sem odruuis gerir oc fyrsmar os
þær i oc') var bref oc lagbokina at han skall suara os fult
brefuabrot firi huart sinni oc a ofuan þes von at eiga at
ver skolum sua lata eptir at sea at odrum skall til vidrsion-
ar verda. Stadfestum ver och med þesso varo brefue oU
þau bref. sem var kiære herre oc fadir oc ver hofum [adr
vtgiefuit^) [vm gardsens®) tarfuinda [huart þau vatta vm Is-
landsfar sæckiagiald edr adra luti. Giort i Þunsberg Agate-
messo dág anno 5 regni. Insiglat os sialfom hiauerandom^").
*7. 20. Júlí 1375. í Skálholti.
Almenn samþykt Íslendinga, kölluð „Arnesingaskrá", um als-
herjar samtök til að vernda ríkisréttindi Islands.
Á.
Epfir skjalabók í Landsskjalasafrii með liencli Jóns lögmanns
Sigurðssonar c. 1600, bL 86b — 87a (= a). - Landsbókasaín 1028.
4to skrifað c. r>80— 1740 (keypt úr dánarbúi Ilaldórs sýslurannns
Bjarnasonar 28 Sept. 1907) — Prentað áðr i DI, II, Nr. 189 og í
Ríkisréth'ndum íslands, Rvík. 1908, bls. 16—17.
Samtok Jslendinga vid Noregs kong^^)
Jn nomine domini Amen [a sietta og fimtugasta
1) [& c. 29, 11. 2) t>eir 11. 3) rara 11. 4) [band till hoirer
29; [bann til hæyrir 11. 5) eda 11. 6) nytia 11. 7) sl. 11. 8)
[ydrgefel 11. 9) [oc gardz vars 29, 11. 10; [sl 29. [vt supra 11. 11)
Enn ein Samþyckt allra bestu manna a Jslande sem giordest i Skal-
hollte. 1096.
14 ÁRNESINGASKRÁ (ELDRT). I375.
dre') var þetta samþjcktt og samtal allra bestu manna og
almuganz a Jslande giortt j skdlhollti in translatione sancti
Thorlatij-).
[in primis'^) ad menn viUa hallda alla þegnskýlldú vid
kongdominn. og hafa log og landzriett eptter J)ui sem suar-
iii vottar vor landzlaga bok. med konganna logteknum riett-
arbotúm.
So vilium vier og hafa alla jslendska logmenn og sýslu-
menn. og ongvar vtanstefniir vín þaug mdl sem Iðgmenn
og sýslumenn fa hier jfer tekid. og eigi framar rekstúr
sjslumanna enn ] laughgaii tijma epter logum. vtan bænd-
úr samþjcke annad. og eigi þa. nema sem [ero'') fúUvedia
fyrir þeim volldúm sem koma af Noregi. Enn so ad þad
halldist ])a 1} si þeir brefíim sijnum vm sinn a þriggia hreppa
þinge. ] huoriu þinge. vti huorium fiordungi vm allt landid.
og rijde vid tiúnda mann. a vissan sialfs sijns kostnad. til
hesta og jarna. og rijde handgeingner menn og bændur og
laugmadur. ef hann er nær. til þeirra þinga. ad þess betur
gangi kongsins riettur. eptter laugum.
Aunguar nýungar nie alaugur viHum vier framar enn
forn þegnskjllda krefíir.
vm skuUder kaupmanna leýsi huor eýrer annafi. eptter
jafnade ef þad brestur er skilt var. eptter þui sem logmad-
ur urskurdar edur domur dæmer.
Ef kaupmenn giora olaug landsmonnum þa sie almugi
skýlldúr^). sa er næstur er*') til ad fylgia þeim. so ad þeir
fai riett eptter logilm er mishalldner ero. adur þeir fara
búrtt. og sýslumadur j þui hieradi sem brotid er ad.
so og ad þeir kaupmenn hafe sinn riett eptter logíim af
landzmonnum. eptter domi edur vrskurdi.
Laugmenn viHum vier ]afnan hafa hina somu. forfalla-
laíist. og eigi vmskipti a giora. þa eina þo er') j logriettu
1) [Svo bœði hdrr. og getr það ekki átt við annað en ríkisár
Magnúsar konungs Eiríkssonar (d. 1374). Sbr. og Ura upphaf kon-
ungsvalds á íslandi eptir B. M. Olsen, Rvík. 1908, bls. 65. 2) Thor-
lacij 1028. 3) [J íyrstu 1028. 4) [eigi ero, bæði hdrr.; annað hvort
nema eða eigi er ofritað. 5) skylldugur 1028. 6) sl. 1028 (!). 7)
eru {l) 1028.
1375. ÁRNESINGASKRÁ (ELDRI). 15
ero samþýcktter. af almvga med riettu þingtake. ef ])eir
hallda hljdne vid noregz kong vorn og laug vid þegna.
kunni þeim og nockud ad') mistakast edur a ad verda. ad
þa viHe bæta sijn brot epter bestu manna radj.
Suo og vilium vier aungúaú þann syslumann hafa ed-
ur hensmann j landinu [er syslur leiger^). eda vnder nockr-
ar nýar alaugur geingíir. vtafi þær sem hier eru logteknar.
Vín þa menn er^) oskil giora og eigi viHa doma hallda
takist og halldist vndir riett Rannsak^). þar til þeir lúka
peninga eda refsing.
Nu ef nockur Rýfur þetta og vr geingur þessu sam-
taki. þa sie aller skýllder. þeir ed"^) halda. ad sia so til med
þeim. ad, odrum verdi til vidursionar ad leida sig med odr-
um godum monnum j þuilijk samtok og Riufa sinn tru-
skap vid almugann.
Ef menn kunna styrkz vid ad þúrfa af odrum fiordung-
um. þa skulu aller bestu menn skjildugier til ad rijda. og
þa ad styrkia til laga og riettinda þeir sem beidder verda.
epter jafnade vpp a Riettan Reikningskap [et cetera^).
B.
Dómabók Landsskjalasafnsins í Fol., bl. 117—118, frá Jóni skrif-
stofustjóra Magnússyni, skrifuð c. 1604.
Jsleiidinga samtauk.
Jn nomine domini amen.
Jsleiidinga samþyckt j skalhollti jn translatione Sancti
thorlaci.
Jn primis ad hallda alla þegnskylldu wid kongdominn
og suo laug og landzins riett epter þui sem landzlaga bok-
in wottar su sem hier er suarifi med konganna laugteknum
riettarbotum.
Suo og wihum wier hafa alla Jslendska laugmenn og
sjslumenn. Og þau ein mal skuli wtan stefnast sem eigi fa
worer laugmenn og sýslumenn yfer tekid.
1) b. V. 1028. 2) [leiðrétt; eru syslu leigur, bæði hdrr. 3) sem
1028. 4) ransauk 1028. 5) er 1028. 6) [sl 1028.
16 ARNESINGASKRA (ÉLDRÍ). 1375.
^i wilium wier og framar rekstur sýslumanna enn j
laugligan tijma epter laugum wtan bændur snmþycki annad.
0* wilium wier þa syslumenn hafa sem eigi eru
lauguedia.
Komi walldzmadur af noregi [eda herser. halldi') lysi
briefum sijnum aa þriggia hreppa þijngi j huerium fiord-
uiigi wm allt landit og RÍjdi med tijunda mann aa vijsan
sialfs sijns kostnad til hesta og jariia. Og rijdi haiidgeingn-
er menn bændur oc laugmadur (ef hann erj nafid) til þeira
þijilgstefila ad þess betur gafigi kongs riettur epter laugum.
aunguar nyungar eda skylldukraufur wiHum wier fram-
ar wilder gailga enn foríi þegnskyllda krefur.
Wm skullder kaupmanna leýsi huer eyrer a»nafi epter
jafnadi ef þad brestur sem skilid er epter wrskurdi þeim
sem laugmadur giefur eda domur dæmer.
^f kaupmenngiaura olaug landzmaunnum þa sieu laug-
menn skyllder og almugi sa sem næstur er ad fjlgia þeim
ad þeir fae riett epter laugum er mishalldner eru adur enn
hiner j burt fara oc syshimenn j þui hieradi sem brotid er
ad sem laug bioda haunum. Suo og ad kaupmenn fae sinn
riett af landzmaunnum epter domi eda laugmanns wrskurdi.
Laugmenn wiHum wier jafnan hafa hina saumu for-
fallalaust og eigi wmskipti aa giaura þa eina þo er j laug-
riettu eru samþýckter af almuganum med riettu þijngtaki.
^f þeir hallda hlydni wid woríl noregs kong og laug wid
þegnana og wihe þeir hlydni giallda fyrir sijn brot med
bestu manna radi.
Suo og wihum wier aunguan þann sýslumann edur
hensmann hafa j landinu ad sýslur leigia eda wíider nauckr-
ar n jiar alaugur geingur vtan þær sem hier eru laugteknar.
Wm þa menn er oskil giaura og eigi wiHa laug hallda
edur doma. takist og halldist wiider riett Rannsak þar til
þeir luka epter laugum pening edur refsing.
Nu ef nauckur rýfur þetta og wr geingur þessu sam-
taki. þa sie aller skjUder þeir sem hallda wiha ad sia suo
til ad audrum werdi til widsionar ad leida sig med audrum
1) [Svo.
1579. SAURBÆR. 17
maunnuin j þuilijk samtauk ug riufa sinn truskap wid al-
mugafi.
^f menn kunna stýrks wid ad þurfa wr audrum fiord-
ungum þa skulu aller bestu menn skyllduger til ad' rijda
med þeim oc stjrkia þa til laga og riettinda þeir sem beidd-
er werda epter jafnadi wppa riettan reikning.
*8. [1379].
Máldagi Pétrskirkju í Saurbæ á Kjalarnesi [er Oddgeir bisk-
up Þorsteinsson setti].
AM. 238. 4to bl 112b,: Bessastaðabók, með hendi Vigfúsar Jóns-
sonar sýslumanns c. 1570. Máldagi þessi er áðr prentaðr í DI, III,
Nr. 287 eptir JSig. 143. 4to, sem er yngri og lakari bók að stafsetn-
ingu en Bessastaðabók.
Maldagi kirkiunnar j saurbæ da kialarnesi.
Peturs kirkia j saurbæ ool kialarnesi. œl .x. kýr. xv. ær.
gridung tuæuetraii. saudur tuæuetur. Hundrat j haustlags-
eýri. Hundratz ketil. iij. hestar. tolf manada tidabækur. þrenn
messoklædi. gylltur silfurkaleikur steiidur næri .ix. avra.
kirkiaii da. xxxc j heimajordu eptir þui sem soru Sira
gudmundur gilsson og Sira torkell haflidason. ad dæmtt
hefdi. vj. prestar eptir bodi herra gýrdurz. og þorkell sem
þa atti jordina var þar þa fyrir kalladur.
Bru skal hallda da bhkdalsoa þar da millum fialls og
fioru er sa vill er j saurbæ býr þa er medalmadur meigi
bera. j. uætt og hafa þar omagann sem bruin er ca gior.
enn ef uautn taka bruna edur fellur af fyrir fýrnsku sakir.
þa skal gefa .j. maurk m. fyrsta missiri. maurk ói audru.
xij. aura da hinu þridia. Sidaii skal hann hafa kuengilldaii
omaga þar tii sem bruin er gior.
Dipl, IsU IX. B. %
Ig HÉLGASTAÐIR. - STARMYRÍ. 1382.
Þar liggur tiund til millum blikdalsar og Jilifsdalsar.
nema ef ejri og mjdal ef þar bua landeigendur. þa skulu
þeir taka sina tiund heima og allra hiona sinna.
er þetta skrifat eptir hitardals maldagabok.
9. 1382.
Skýksla um afhending staðarins á Helgastöðum í Reykja-
dal, þegar síra Kári Bergþórsson skildist við, en síra Jón
Magnússon tók við.
Handritasafn J. Þ. 101. 4'_o (í Landsbókasafni). Úr skýrslu gefinni
meistara Hálfdani Einarssyni nálægt 1780 um Helgastaðapresta (lík-
lega eptir sira Hannes Scheving). Afhendingarskrá þessi er nú ekki
meðal Helgastaðaskjala i Landsskjalasafninu.
„In Primis. Hefe jeg fundid hier d gamallre Membrana
um Helgastadapresta. ad Anno 1382 skilde Kdre prestur
Bergþorsson vid HelgastadaprestakalL Enn Jon prestur
Magnusson þd vid tok. Og svarar þvij þeir mune hafa
verid d tijd Jons Biskups Ejrekssonar Skalla cL Hólum".
10. 10. Maí 1383. að Oeithellum.
ViTNisBURBARBEÉP um fjörumörk og landamerki Starmýrar í
Suðrmúlaþingi.
AM. 279. Fol , bréfabók Brynjólfs biskups XVIII, 628, skr. 1671,
með hendi Gizurar Bjarnasonar.
Vm Starmyrar fiorugðgn Jnsiglad medkenningar-
bref.
Þeim godum mðnnum sem þetta bref sid edur heyra
senda Tiorve Halldorsson og Jön Palsson Q. G. og sina.
kunnigt giorandi. at vit sáum og heyrdum d d Hualnese. ad
þeir Þorsteirn Ormsson og Amundi Jonsson handlðgdu Biarna
Jonssyni suo felldaii vitnisburd ad þeir menn sera a Star-
1383. STARMYRI. - GUÐBJARTR FLOKÍ. 19
myri biuggu hofdu af fioru þeirri ed er frd Selaröse til
Markskers fiska ogsela og allt J)ad er þeim ber til ed fioru
geymer og land d fyrer ofaii. meir enn fiðrutige dra. suo
eingen taldi ad. ad þeirra vitordi. Var og Starmyre eignad
land allt frd Seldröse til Melrackanessðss. hðfdu þeir þar af
haga og landsnytiar. og eyr su. er Stríikseyr et- kollud. var
eignud Melrackaness landi. og hðfdu þeir menn er a Mel-
rackanese biuggu ef nockud bar femætt d fyrr nefnda eyri.
Sagdi Þosteirn Ormsson og Amundi Jonsson þessa menn
hafa buid d Starmyri. Asbiorn Einarsson. Gudmund son
hans. Jon. 0ssur og Steinmod og marga adra og hðfdu
þesser menn af sðgdum reka allt þad er d bar utan hual
og vid. Og til sannenda her um settum vid ockar jnsigli
fyrer þetta bref er gordt var ad Geithellum drottinsdag næsta
fyrer Hallvardsvðku d ðdru dri Rikis vors virduglegs herra
Olafs Noregs (og) Ddna kongs.
Þetta medkenningarbref um Starmyrar j Alfftafirdi aust-
ur fiðrugogn hofum ver S(ira) Teitur Petursson kyrkiuprest-
ur ] Skalhollte. Olafur Gislason. Gissur Biarnason og Olaf-
ur Ásmundsson jnsiglad sed og her vid saman lesed in ori-
ginali. og ber þessari utskrifft rett saman vid þad. Huoriu
til sannenda vitnisburdar ver settum vorar eigen handskrifft-
er her under er saman Idsum. Skalhollte 24 Junij 1671.
Teitur Petursson p. meh. Olafur Gislason ^gh.
Gissur Biarnason m £gh. Olaffur Asmundsson Eh.
11. 1383.
Skýrsla um kaupmálabréf síra Guðbjarts flóka Asgrímsson-
ar og Þorbjargar Þorsteinsdóttur.
Eptir ættartölubók síra Þórðar Þórðarsonar i Hvamrni, skrifaðri
c. 1730, í eigu Hannesar ritstjóra Þorsteinssonar.
„Sira Gudbiartur (Asgrimsson) hafde d sijnum ungu
anim studerad til Paris j Þyskalandi (þar um eckj meir).
hann var kalladur floke. hielt Laufass stad og Greniadarstad
j tijd Biskups Olafs Rognvaldssonar. hann var og ofíícialis
áO BlLbUDALR, I3gl
Hola domkirkju. qiiinna hanz hiet Þorbiorg Þorsteinsdotter.
Þeirra kaupmalabref Daterad 1383 a pergament la hia Odde
Þorleifssine d Borg".
12. 15. September 1387. í Haga.
VoTTORB um máldaga hálfkirkjunnar í Bíldudal í Arnarfirði,
svo og máldaginn sjálfr, er Jón Halldórsson biskup í Skál-
holti setti (1323—1339).
Visitazíubók Brynjólfs biskups um Sunnlendingafjórðung 1642
bls 4í9-50 og er þetta bréf tekið upp i úrskurð biskups gerðan á
Innra-hólmi 21. Aug. 164;2 um skyldur og kaup til Otrardalsprests af
kálfkirkjunni í BíJdudal. Segir biskup svo í úrskurðinum: „Somu-
leidis beíTi eg lesid wtskriptarBreff med Jnnsiglum Jons Gijslasonar
prests og Olafs Jonssonar. skriffad i Saurbæ á Raudasandi 14. Apri-
lis Anno 1569. j huoriu þeir medkiennast sig sied og yferlesid haffa.
suo latandi Breff ord epter ord sem hier fyrer skriffud standa. nied-
al huörra Breffa eitt hliódar a þennan hatt".
Aullum gödum mðnnum sem petta BrefF sida edur
heyra senda Halldor prestur Sigurdarson. Ari Wermundar-
son kvediu Guds og sijna kunnugt giorandi. ad eg neffndur
Halldor prestur sd og yfferlas opid Breff Herra Jöns Bisk-
ups. Halldörssonar med hans heilu og oskoddu hangandi Jn-
sigH. huort ed suo greindi mdldaga Halfkyrckiunnar ]
Billdudal.
In primis. ad kyrckiuprestur j Otradal skal syngia til
adur neffndrar kyrckiu i Bijldudal annafi huorn dag helg-
ann. og hinn fiörda huðrn dag fyrri. skal þar lúkast ij merk-
ur offurs. skal takast heima kyrckiutijund og lysitollar aller.
smdtijunder allar. þær er minni eru enn skiptitijund. Skal
ðll kyrckiutijund og prestsfiördungur aff Bijlldudalseyri luk-
ast til kyrkiunnar i Bijlldudal og allar smdtijunder og lysi-
toUar. Lagdi Grijmur Audunarson kyrckiunni j Otrardal v
kyr og eitt hross j möti adurgreindum mdldaga þrattnefndr-
ar Bijlidudalskyrckiu.
ViHum vid adurgreinder menn Halldor prestur og Ari
1391. SAUÐARBREF OG SJAARBORGAR. 21
sveria suo felldann mdldaga kyrckiunnar j Billdudal eff
þarff.
Og til sannenda hier wm settu fyrrnefnder menn sijn
Jnnsigli fyrer þetta Breff. er giðrt var i Haga á Bardastrðnd
in octava Nativitatis beatæ Mariæ virginis Anno 1887.
*13. S. Apríl 1391.] , ..^
} á Okrum*
2. Janúar 1393.)
SuMARLiBi Þorsteinsson selr Benedikt Brynjólfssyni jörðina
Sauðá í Skagafirði, með tilteknum rekamörkum millum og
Sjáarborgar, fyrir Gilsá Egilsá) og Ánastaði og lausafé að auk.
Frumritað vidimus á skinni frá 12. Marts 1557, gefið Lands-
skjalasafninu 12. Júlí l'J07 af Þorvaldi prófesaor Thoroddsen. Bœði
innsiglin eru dottin frá. Bréf þetta er áðr prenta^ í VIII, Nr. 11
þessa safns eptir nýlegri afskript gerðri á aðra hönd eptir transscripto
frá 31. Okt 1475 (VIII, 59). Þar hefir fyrri dagsetningin af vangá
orðið raung 20. Marts (sem er mánudagrinn fyrir páska) fyrir 3. Apr.
Kaup Brief vm Sauda og borgar Reka^)
Ollum monnum þeim sem þetta bref sie edur heyra
senda önar prestur Olafsson. Rafn jonsson. Þorsteinn biarn-
arson. ]on þorste(i)nsson. wighfus arason. Ormur^) jonsson
og þorfinnur 0narsson. Kuediu gudz og sina. kunnigtt gior-
andi ad þa er lidit war fra hingatburd crist(i). CD. cccth. ^^iu-
tiger og eitt aar. ad sydrum okrum j blðnduhlíjd. manudagh
næsta epter pascha wiku. worum uær j hia saum og heyrd-
um a ad sumarlide þorsteinsson selldi benedict bryniolfs Son^)
med handabandi til fullrar eignar. jord alla saudaa j skaga-
firde. med ðllum þeim gaugnum og gædum. rekum og hlunn-
endum. sem nefndur sumarUdi og þorsteinn fader hans
hofdu att og fremst ordit eigandi ad. og greind jord
hafdi att. ad fornu og nýiu. til rettra vmmerkia vid adr-
ar jardar. Sagde sumarlidi borg eiga reka stærra widar
og huala. ad vndan teknum smareka. ]ordu og landgaugn-
1) Utan á vidimus með hendi frá 17. öld. 2) Svo stendr hér,
en ehki: Grímr. 3) Svo.
22 SAUÐÁRBRÉF - VILCHIN BISKUP. 1392.
um. fra þeim vðrdum fornum. er standa nðckud suo fyrir
sunnan Saudaaros. og avstur at borgar marki. ^nn þar j
mot ættj saudaa borgarey. Reiknadi hann halfkirkiu skylld
og þingstad a jordunni. Skilldi sumarlidi af sier alla kirkiu
fýrnd. og af hennar ornamentis. Hier j moti gaf benedict
optt nefndum sumarlida. jarder Gilsaa og Anastadi. þuilikar
sem J)§r uoru þa. at husum og audrum hlutum. til vm-
merckia þeirra sem adrar jarder ætti þar ] mot. og med
þuilikum jtolum. sem þær ^tti j adrar jarder. edur adrar j
þ^r. þar med halfan þridia tug kugillda. þridiungarfe. luk-
ast .X. a fyrra cLre. ^nn íimtan a síj'dara. Skyllde huorer
hallda laugsuorum fyrir sinu kaupi ^nn abyrgiast allar laga
riftingar huorer vid annan a sogdum jordum. Og til sann-
inda hier wm. settum v^r fyrr nefnder menn vor jncigli fyr-
ir þetta bref. er giortt var ad sydrum aukrum j blonduhiijd
l^iunda dag jola. anno dominj CD^ ccc^ ixxxx® iij**.
Þat medkennist ec Sira þorgils sygurdzson og OOagnus
jonsson at vit hofum sied og yfer lesit soddan bref med
lesanHgu jncigle og annat kopium vt af þessu brefi med
einu lesanHgu jncigle so latande ord epter ord sem hier fyrir of-
an stendur skritad. Og til sanninda hier vm setium vit
ockur incigle fyrir þetta transkriftarbref Skrifad a aukrum j
blonduhhj'd faustudagin næstan fyrir gudmundardag vin vet-
urin arum epter Gudz burd. CD. d. 1. og vn.
14. 19. Febrúar 1393. í Róinaborg.
BoNiPAcius páfi hinn IX. skipar Vilhjálm (Vilchin) Heinreks-
son biskup í Skálholti eptir Michael biskup, sem lagt hafði
það embæíti af frjálsum vilja frá sér.
Dipl Novv. XVII, Nr. 93.5 (eptir Bullarium Prædicatorum —
Romæ 1730 Fol. — II, 82Í5 f'.). — Biskupsdómr Vilchins biskups í
Skálholti heíir hingað til venjulega verið talinn frá 13í)4-. Þetta bréf
kennir manni það, að óhætt er að telja hann frá 1392. Sbr. og Lög-
mannsannál, er segir Vilchin vígðan til biskups í Róra 1391. Bréf
þetta fræðir og um föðurnafn Vilchins biskups, sem áðr var ó-
kunnugt. Frumrit þessa bréfs er nú glatað.
1392. VILCHIN BISKUP. 28
Bonifatius Episcopus, Servus Servorum dei, dilecto filio
Willelmo Henrici electo Schalholtensi, Salutem, et Aposto-
licam Benedictionem.
Apostolatus oflicium quamquam insufficientibus meritis,
nobis ex Alto commissum, quo Ecclesiarum omnium regi-
mini presidemus, utiliter exequi, coadjuvante Domino cu-
pientes, soliciti corde reddimur. et solertes, ut cum de ip-
sarum regiminibus agitur committendis, talis eis in Pastores
preficere studeamus, qui commissum sibi gregem Domini-
cum sciant non solum doctrina verbi, sed exemplo boni
operis informare, commissasque sibi Ecclesias in statu paci-
fico et tranquillo velint et valeant, duce domino, salubriter
regere et feliciter gubernare. Dudum siquidem prouisiones
omnium Ecclesiarum Gathedralium tunc apud Sedem Aposto-
ficam vacantium et in antea vacaturarum, ordinationi et
dispositioni nostre reservantes, decrevimus extunc irritum et
inane, si secus super his a quoquam quavis auctoritate scien-
ter vel ignoranter contigerit attentari. Postmodum vero
Ecclesia Schalholtensi ex eo apud dictam Sedem vacante,
quod venerabilis Frater noster Michael Episcopus tunc Schal-
holtensis regimini et omni administrationi ejusdem Ecclesie
cui tunc preerat, per dilectum filium Hugolinum de Came-
rino Ordinis Fratrum Predicatorum Professorem, Procura-
torem istius Michaelis Episcopi ad hoc ab eo specialiter con-
stitutum, in manibus venerabilis fratris nostri Francisci Epi-
scopi Prenestinensis Sancte Romane Ecclesie Vicecancellarii
apudsedem predictam libere et sponte cessit, dictusque Epi-
scopus cessionem huiusmodi de speciali mandato nostro,
super hoc vive vocis oraculo sibi facto, apud Sedem admisit
eandem; nos ad provisionem ipsius Ecclesie celerem et feli-
cem de qua nullus preter nos hac vice se intromittere potuit,
neque potest, reservatione et decreto obsistentibus supradict-
is, ne ipsa Ecclesia longe vacationis exponeretur incommo-
dis, paternis et solicitis studiis intendentes, post deliberatio-
nem quam de preficiendo eidem Ecclesie personam utilem
et etiam fructuosam cum fratribus nostris habuimus dili-
gentem, demum ad te dicti Ordinis Professorem in Presby-
24 VILCHIN BISKUP. - HELGAFELLSKLAUSTR. 1397.
teratus Ordine constitutum, cui de Religionis zelo, literarum
scientia, vite munditia, honestate morum, spiritiualium pro-
videntia, et temporalium circumspectione, ac aliis multi-
plicium virtutum donis, apud nos fide digna testimonia per-
hibent, direximus oculos nostre mentis; quibus omnibus
attenta meditatione pensatis, de persona tua Nobis et eis-
dem fratribus ob dictorum tuorum exigenciam meritorum
accepta, eidem Ecclesie, de ipsorum fratrum nostrorum con-
siHo, auctoritate apostoUca providemus, reque illi preficimus
in Episcopum et Pastorem, curam, et administrationem ipsius
Ecclesie tibi in spiritualibus et temporalibus plenarie com-
mittendo; in illo qui dat gratias et largitur premia confi-
dentes quod dicta Ecclesia sub tuo fehci regimine, gratia
tibi assistente divina, prospere dirigetur et gratia in eisdem
temporalibus et spiritualibus suscipiat incrementa. Quocirca
discretioni tue per apostolica scripta mandamus, quatenus
impositum tibi a domino onus regiminis dicte Ecclesie sus-
cipiens reverenter, sic te in ejus cura salubriter exercenda
diligentem exhibeas, et etiam studiosum, quod Ecclesia ipsa
gubernatori provido, et fructuoso administratori gaudeat se
commissam; tuque proinde preter eterne retributionis pre-
mium nostram et dicte Sedis benedictionem et gratiam uberius
consequi merearis. Datum Rome apud Sanctum Petrum XI
KaL Martii, Pontificatus nostri Anno Tertio.
15. 1397.
1618.
Rekaskrá Helgafellsklaustrs fyrir rekum á Ströndum, eins
og Ari sýslumaðr Magnússon lýsti henni 1618.
Eptir staðfestri afskript í Landsskjalasafni frá c. 1670—1680.
Skrá þessi fylgir svo seni að kalhi Vilchinsbók, Dí, IV, bls. 168 —
169. Sbr. DI, III, 'iO, 526.
Gopia Helgafells mdldaga skrifud af Ara Magnussine
Anno 1618.
1397. HELGAFELLSKLAUSTR. 25
Eg Are Magnusson. kongs vinbodsmadur yfer Stranda-
sýslu og ýfer kongsins jordum og reka jtokum. yferlyse
þessum kongsins rekum j Strandasjslu. huorier ad fjlgt
hafa adur Helgafellsklaustre. Enn kongsvalldid hefur nu
under sitt valld tekid.
J Bctsum a Strondum halfaii reka allafi millum Hruteý-
arkleifar. ok Merkehamars.
A Munadarnesi fiordung j ollum reka. og fiordungur .1
oUum agoda. ad afteknu þueste og beinum. med halfum
fiordunge og ad auk kiortrie j Þrætuteig.
J Hlidarlande attungur i huaL
A Melum sextande hlutur j huaL
Mille Skards og Hnararnes allan vidreka.
Enn mille Skards og Aross halfan hualreka og ad auk
þridiung ur helminge. er Þordur Narfason gaf.
Attung hualreka og vidreka ollum og med dgoda o-
skerdan fra Rauf til Hnararness er Jon huammur gdf. skil-
ur rekamark sd ijnste forvade er geingur j sio ut.
A Reikianesi fiordungur j vidreka og hualreka oskerd-
aii og ad auk attungur ur þeim attunge er Gudmundur hef-
ur att.
J Akurvijk millum Spors og Varmalæk(i)ar helming j
hualreka og vidreka halfaii.
J Rifskerium fiordung i ollum reka.
Ad Giogre attung j hualreka.
A Kiosvogi fiordung i oUum reka.
Ad Kambi hin xvi hlutur ur huaL
J Veideleisu og Rekavik allaii reka oskerdaii med agöda.
Tolftungur i hualreka j Birgisvijk og siottung j vidreka.
Attungur j Kallbak og Saurareka. allt mille Kolbeinsaros.
Ad Kleifum fiordung j oHum huah^eka agodalausaíi er
Hromundur Jngemundarson gaf.
J Kleifarvjkum allafi huaheka og allaíi vidreka.
J Eýne ytra hulfur huah-eke og suo j Kasarholm med
Arfaskier.
Attungur j hualreka a Asparvijk.
Attungur j hualreka a Biarnanesi.
26 GEITASKARÐSBRÉF. 1405.
J Bæ j Steingrimsfijrdi halfur hualreke og Jnidiungur j
vidreka.
A Drangsnesi fiordungur j oUum reka.
J Akranesi aliur vidreke og hualreke.
Laxveidur j ailre Straumfiardard.
Klaustrid d allaii reka miUum Hraunshellers og þar til
ad saman kiemur Diupskier og Landskier vida og huala og
alls þess er d land kiemur.
Are Magnusson meh.')
Ad þessar framan skrifadar Copiur sieu riett coperadar Epter
þeim eg hefi hier. vottar mitt nafn og Eigin hond.
Halldor Magnusson.
16. 12. Marts 1405. á Holtastððam.
Jarbakaupabrép þeirra Jóns Ofeigssonar og Bjarnar Einars-
sonar (Jórsalafara) um hálft Skarð (Geitaskarð) og fleiri
jarðir í Langadal, en Björn leggr á móti eitt hundrað hundr-
aða og þrjátigi hundraða betrá þá leið, er bréfið hermir.
Eptir afskript ísleifs sýslumanns Einarssonar 1793 meðal Geita-
skarðsbréfa, sem komu til Landsskjalasafnsins 9. Febr. 1906 frá Árna
óðalsbónda Þorkelssyni á Geitaskarði. Er afskriptin gerð eptir frum-
riti „á kálfskinne. 2 Jnnsiglen ósköddud".
In nomine Domini. amen. war þetta kaup þeirra Biarn-
ar Æinarssonar af æinni halfuu og Jons Vfæigssonar af
annari. at Jon sælde sðgdum Birni^) Æinarssyni þessar
jarder. er so heita: hálft Skard i Lángadal. Bolungarness.
Synzta Gil. EingiHd. Midgil. Yztagil. Biornolfsstade. Kniuka.
Illugastade. Vuagil. med ollum þeim gðgnum og giædum og
itokum sem hann vard fremst eigande ath. Her i mót gaf
Biðrn Æinarsson fyr sogdum Joni niutigi hundrada i þess-
um peningum: þriatigi hundrada jðrd og xxx kugilda. xx
hundrat i gripum og x hundrat i skreid og vadmálum. i
1) Hér á eptir kerar „Copia Þingeira klausturs Maldaga** frá
því um 1500, DI, VII, Nr. 478. 2) Biarna (!),handr.
1405. GfElTASKARÖSBRÉF. 27
hveriu meira sem Biðrn wilde. og þá Ix. hundrada. sem
þad bref vaattade. er Jnga Þordar(dotter) var skyldugh sira
Ænari Þoruarzsyni. Voru þau oU i einu handabande Jon
Ofæigsson og Gudrun kona hans Sœmundardotter, sem jard-
ernar erft hafde og þá samþjkte þessa hans giðrd og kaup
og Biðrn Æinarsson. sœm sagdar jarder keyfte. Jtem sam-
þykte tittnefndur Jon og Gudrun kona hans þá fiordungs-
giðf. sæm Inga Þordardotter gefit hafde bðrnum sinum. halft
Geitaskard. og þar ofan á xx kugildi og alla þá peninga
kuitta vera og Iðgliga afhenda. sem þráttnefndur Biorn
hafde afhænt og lukt Sæmunde Jonsýni. syni Gudrunar
fyrnefndrar. i vmbodi Jarngerdar Þoruarzdottur. sæm var
arfrinn epter Solveighu Magnusdottur. suo mýkiU sem þat
Bref vottar. sæm þar er vm giortt. Gærdu og titt nefnd
hion Jon og Gudrun Járngerde Þoruarzdóttur og Biorn Æinars-
son hennar vmbodsmann allungiss kuitt og lidugh af allri
medferd allra þeirra pæninga. sem þau hofdu i sætid. og
ad sier tekit efter Ingu Þordardóttur og Solueighu Magnus-
dottr.
Woru þesser kaupvottar: Ærikr Þorlæifsson. Eyiulfr
Þoruarszon. luar Haflidason. Hialmr Martæinsson. Jon Jons-
son. Arni Helgason. sæm sin incigli sættu fyrer þetta bref.
giortt á Holltastðdum i Langadal. Gregoriusmessu dagh.
anno domini [M cd quinto^).
17. 23. Júní 1405. á Holtastððnm.
JóN Ófeigsson og Guðrún Sæmundardóttir kona hans kvitta
Björn Einarsson um andvirði Skarðs í Langadal og fleiri
jarða, sem greindar eru í fyrra bréfi (Nr. 16).
Eptir afskript ísleifs sýslum. Einarssonar 1793 meðal Geitaskarðs-
bréfa, sem komu til Landsskjalasafnsins 9. Febr. 1906 frá Árna Þor-
kelssyni á Geitaskarði. Er afskriptin gerð eptir frumriti, sem hinu
1) Ártalið er í handritinu ritað svo: „M xl quinto", en vit und-
an því skrifar ísleifr; ^NB mun eiga ad vera 1405", sem er án alls
efa rétt.
28 GEITASKARÐSBRÉF. 1405.
bréfinu var „áf'ast, og so á kálfskinn. Eitt Tnnsigled heilt. Caudæ
allar".
Þad giorum vær Bavdvar Arason. Biartr Jonsson og
Hvnliotr Ketelsson godum monnum kunnegt med þessu vorv
opnv Brefe. ad þá er lidet var fra hingadburd vors herra
Jesu Christi þvshundravd fiaugur hundravd og fimm ár.
næsta dag fyrer Jons Messu Baptista. á Holltastðdum í Lánga-
dal. vorum vær i hiá. sávm og hejrdum á ord og handa-
band Biarnar Einarssonar. Jons Ofeigssonar og Gudrunar
Sæmundardottur konu hans. ad so fyrer skildu. ad þau Jon
og Gudrun medkenduzt. ad þav hefde fuila peninga og alla
uppboret svo þeim vel ánægde af adur nefndum Birne efter
þvi sem hann vard fremst skyldugur fyrer halfa jðrdena ad
Skarde i Langadal. Bvlvngarnes^). Synzta gil. Eingehhd. Mid-
gil. Yztagil. Biarnolfsstade^). knivka*). Illu(g)astade. Vfagil.
og þvi handlægdu þav hann þar vm þesse jarda verd auld-
unges kvittan og akiœrulavsan. fyrer sier og avllum sinum
^rfingium og ^fterkomendum. Svo og ecki sidr handlavgdu
þav fyr nefnder menn Jon og Gudrun þann helming jardar-
ennar á Skarde. er Jarngerdr hafde þa feinget opt nefndum
Birne. kvittan fyrer sier og sinum ^rfingivm. ad jafnfvllv
sem hinn er þav seldu. Og til sannenda her um settum
vær fyrnefnder menn vor inscigli fyrer þetta bref. giavrt i
sama stad og áre.
18. 29. Júní 1411. í Hrauni í Keldudal.
VxTNisBRUÐR um kudamerki Svalvoga og Hafnar við Dýra-
fjörð, borinn að tilkvaðning Odds lögmanns (lepps) Þórðar-
sonar (Varhttgayert bréf).
Eptir afskript frá hér um bil 1860 á að gizka, sem komin er til
Landsskjalasafnsins að gjöf frá Finni prófessor Jónssyni í Kaiip-
mannahöfn "/g 1908. Efst á blaðinu eru rituð svo látandi landa-
merki Hrafnabjarga í Arnarfirði frá 1668:
1) Svo. 2) leiðr.; Anivka, afskr. ísleifs.
l4lf. SVALVOGABRÉF. ^
„Þessi eru landemerki aa H(r)afnabiorgum i arnarfirdi
ad hid ytra rgdr aiin epter dalnvm og svo sem bruner raada.
en mille St(a)padalls er land(a)merke at biargíxi hihji ydre.
Her under settum ver noí'n okkar aa ailftamire Drottin(s)dag-
inn n^sta epter k(a)lixtomessu postula anno Ghristi M DG
Ix vjii aar.
Þetta er skrifad eftir book fraa Sgr. (!) Paali biörnssyne'").
Því næst kemr bréfið frá 1411. Orðfæri bréfs þessa er undarlegt, sto
sem það væri stýlsett laungu seinna en 1411. Dagsetning bréfsins
er og kynleg á Pétrsmessu og Páls, 29. Júní, því að þann dag átti
Oddr lögmaðr sumkvæmt Jónsbók að koma á Þingvöll til þinghalds:
En af bréfinu er helzt að sjá, að hann hafi þann dag 14 11 verið
staddr í Hrauni í Keldndal. Verið gæti þó, að í afskriptiinum af
bréfinu hefði fallið úr eitthvað fyrir framan orðin „Pétrs messu og
Páls", svo sem ^fimtudaginn næstan fyrir", sem væri 25. Júní, og
kynni það að geta staðizt.
Svo felldan vitnisburd bervm [vid') ioon Gamlason. rafn
þorbiornson og magnuus þorlaaksson ad [med^) því H(erra)
Oddur Þoordarson logmadurinn^) hefer [tilkuatt ockur^) ad
bera vm þau landamerki [sem vid vituftn^) ad til hafi verid
i fraa oomuna tid i Sualvogum. og sem þar hafa verid aa-
tolula^s [sem vid til vitum^). þar til hvahn rak nuu fyrir ij
vetrum.'') ad vestan*) verdu eru merkin i bardid litla miUi
geitatótta og toargils en mille Svalvoga og Hafnar skiptest
land vid kðgrinn epter gomlum garde er þar liggur og sioon-
hending i Hafnarskard. [Þessu') til meiri stadfestu settum
[ver noín ockar og*^) insigle under þetta bref. sem skrifad
var i ra^ni i keldudal aa [peturs messu og -pæAs^) aarum ept-
er Guds burd mcdxj.®)
Hiallkaarseire aa land ad utanverdu fraa ista h§dargile
og þ(a)d(an) fraa fioru til fialls allt til Sniaadalsgliuufra. þar
epter r§dr bruun til Griootaar og hun nidr til siafar. Hiall-
kaarseiri aa skogarhogg ad nitium i aalftamirartungur og skal
þadan') jafnan laata menn roa á aalftamyri.
1) [Svo. 2) ni, afskr. 3) Hér vantar eptri setninguna, svo að
botnhíus verðr málsgreinin. 4) vestr, afskr. 5) [Svo — Á Pélrs
niessu og Páls (29. Júní) átti Oddr lögmaðr að vera kominn á Þing-
vöU til þess að halda Alþingi. 6) Landamerki Hjallkárseyrar þau,
sem eptir fara, eru á sama blaðinu neðan við með svo sem tveggja
lína milUbiU. 7) þn, hdr.
30 HOLAR OG SKALHOLt. IMl.
epter blðdum aa Alptamire fraa sira Gissri Sveinsine
7 aprilis 1634.
19. 33. December 1411. (í Rómaborg).
JóHANNEs páíi XXIII. skipar Jón bróður Tribuonis („Tófa-
son") biskup á Hólum eptir Pétr biskup andaðan.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 969 (eptir yngii afsknptum á páfagarði
í Róm).
D. Johannis Papæ xxiu. Anno secundo.
a) Die Mercurij decimo Kalend. Januarij prouisum est Ecc-
iesiæ Hallensi') vacanti per mortem Petri de persona fratris
Johannis Tribuonis Xepeluolgh').
h) Hellensins*). Die Mercurij x. kal. Jan. prouisum est Ec-
clesie Hellensi') vacanti per mortem Petri de persona fratris
Johannis Tribuonis repeluolgh.*)
30. [6. Marts 1436. í Rómaborg].
Ágrip af bréfi Martinus páfa hins fimta um það, að Jón
Gerreksson sé skipaðr biskup í Skálholti (Sbr. DI, VIII,
Nr. 19).
Dipl. Norv. XVII, Nr. 993 feptir minnisgrein úr glðtuðu hréfi á
páfagarði).
Johannes fit episcopus Scalotensis per obitum.
AB. Mart. 5. ix. 12. p. 272.
1) Svo.
1426. HOLABISKUP. Sl
*21. 19. Apríl 1426. í Rómaborg.
Bkóbir Jón, sem kosinn er biskup á Hólum, lofar að lúka
embættisgjald sitt, 250 flórínur, til fjárhirðslu pafa og kardi-
nala samkundunnar og fimm greiðslur aðrar minni.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 995 (eptir skjalabókum páfa). Bréf þetta
hafði misprentazt i Fornbréfasafni Norðmanna XVII, Nr. 446, og
eptir því var bréfið prentað orði til orðs í DI, VIII, Nr. 20. En síð-
ar prentuðu Norðmenn það upp leiðvétt, og kemr það hér því aptr.
Eadem die [Veneris decima nona Aprilis anno mccccxxvj^]
dominus frater Johannes electus Olensis principaUs obtulit
camere apostolice et collegio reuerendissimorum dominorum
cardinalium pro suo communi seruicio debito racione pro-
uisionis de dicta ecclesia sibi facte ducentos quinquaginta
florenos auri de camera et quinque minuta seruicia consueta
pro familiaribus et officialibus d. n. pape et dicti collegii.
Eorumdem autem communis et minutorum seruiciorum medie-
tatem infra octo menses proxime venturos et aliam medie-
tatem infra aUos octo menses extunc immediate se-
quentes soluere promisit submisit renunciauit jurauit et se
obligauit in forma. Et dominus B[enedictus] locumtenens
tuHt sentencias excommunicacionis in scriptis. Actum Rome
apud sanctum Petrum in thesauraria presentibus domino B.
Dellante apostolice camere clerico et Johanne de Galieeio
notario testibus et me A. de Pisis.
Á spássíu: Gard. xij.
23. 23. Ápríl 1426. í Rómaborg.
í^'kýrsla um það að Jón, er skipaðr hafði verið biskup að
Hólum, hefði verið vígðr biskupsvígslu í Maríukirkjunni í
Rómaborg de (sopra) Minerva.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 996 (eptir skjalasafni á páfagarði).
Die festi sancti Georgij martiris xxiij dicti mensis (o:
Aprilis anni domini Mccccxxvj) Jle^^^ pater dominus Ange-
32 HOLA OG SKALHOLTS BISKUPAR. 1450.
lus Episcopus Auriensis infra missarum solemnia in ecclesia
sancte Marie de Minerua ex speciali commissione et man-
dato domini B. de Guidaiottis etc. astantibus sibi Reueren-
dis patribus Andrea Ayacensi et Marco Sarnensi eadem
gratia Episcopis Reuerendo patri domino Johannj Electo
Olensi munus consecracionis impendit ipsumque in Episco-
pum consecrauit etc.
33. [Apríl 1426. í Rómaborg].
Ágrip af bréfi, að Martinus páfi hinn fimti hafi skipað Jón
Graxton biskup á Hólum.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 994 (eptir minnisgrein úr glötuðu bréfi á
páfagarði). Sbr. Dl, VIII, Nr. 18.
Johannes Graxton fit episcopus Olensis per obitum.
AB. Mart. 5. ix. 2. p. 277.
34. [1448].
Agbip af glötuðu páfabréfi, að Marcellusi biskupsefni í Skál-
holti sé veitt kaup frá Miinster.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 1029 (eptir glötuðu bréfi á páfagarði).
Pro Marcello Scalotiensis Electo pensio Monasteriensis.
AB. JNic. V. III. 4. p. 153.
35. 19. Xovember 1450. í Kaupmannahöfn.
„Maecellus dei gracia Episcopus Scalotensis, Sancte Nyd-
rosiensis ecclesie postulatus per Dacie, Norvegie et Svecie
Regna ipsorumque Metropolles (!) et Dioceses apostolice
sedis legatus" veitir aflát þeim, sem heimsœki Michaelsaltar-
ið i dómkirkjunni í Skörum.
i450. KOLLSTAÐIR. — HELGAFELLSKLAUSTR 33
(Dipl. Norv. XVII, Nr. 1032, eptir frumritinu í Ríkissbjalasafni
Svía, með hendi Daníels Kepkens sekretera Marcellusar).
26. 1450. í EyTÍndarstaðaliTÖmmuiii.
Ágrip af vitnisburðum um pað, að Gunnlaugr Guðmundsson
hefði út nefnt dóm um geidneyta afrétt og afréttargeymslu
frá Kollstöðum á Völlum.
Bréf þessi fínnast nú ekki að svo komnu öðruvísi en eins og þau
koma fram í ágripi í Sýslumannasögum Boga Benediktssonar um Aust-
firði (Tímarit Jóns Pétrssonar I, 47), en svo er næstum að sjá sera
Bogi hafi haft í höndum frumritin.
„Gunnlaugur Guðmundsson.
Til eru vitnisburðir nokkurra manna á skinni, dagsett-
ir 1450, er segjast hafa verið áheyrandi og viðstaddir á
þingstað réttum, Eyvindarstaða hvömmum — þeir eru skamt
frá Egilsstaða þíngstað — á Vöilum, er hann haíi dóm út
nefnt, og síðan dæmt og ákveðið, að sá, er á Kollstöðum á
VöUum byggi, væri skyldur að geyma geldneyti í afrétt á
Völlum fyrir austan Grímsá, En afréttur var talin ofan frá
Kaldakvísl að Mjöikrám gegnt TúnguseH. Hér á móti skyldi
sá er byggi á KoIIsstöðum hafa 6 vikna beit á Knútsseh".
27. [1451].
MiNNisGREiN Henriks erkibiskups Kalteissonar um Jón kanoka
Þorkelsson (ábóta að Helgafelli).
Erkebiskop Henrik Kalteisens Kopibog udg, ved Alexander Bugge,
Christiania 1899; bls. 214.
Dominus iohannes torkilli. canonicus regularis scallhol-
tensis dyocesis. in yszlandia. monasterium vocatur mons
sanctus. erit ut spero scallholltis.
Dipl. Isl. IX. B,
34 VALÞJÓFSStAÐm. Í454.
28. 29. November 1454. í R<5maborg.
NiKULÁs páíi hinn v. skipar biskupinum í Orvieto, ábótan-
um á Helgafelli (Jón Þorkelssyni) og officialis í Skálholts-
biskupsdæmi (Steinmóði ábóta í Viðey), að setja Jón Páls-
son, klerk Skálholtsbiskupsdæmis, prest að kirkju sællar
Mariæ og heilags Páls að Valþjófsstöðum, er nú sé prests-
laus eptir síra Jón Guðmundsson andaðan.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 612 (eptir afskript Gustavs Storms úr
bréfabókam páfastólsins í Róm).
Nicolaus etc* Venerabili fratri episcopo Vrbeuetano et
diiectis íilijs abbati monasterij in Helgafiel Scalholtensis dio-
cesis ac OíficiaH Scalholtensi salutem etc. Vite ac morum
honestas ahaque laudabilia probitatis et virtutum merita su-
per quibus apud nos diiectus fiHus Johannes Pauli presbyter
Scalhoitensis diocesis fidedigno commendatur testimonio nos
inducunt ut tibi reddamur ad graciam liberales. Cum itaque
sicut accepimus parrochiahs ecclecia beate Marie et sancti
Pauh de Valdosvsstadijr dicte diocesis quam quondam Jo-
hannes Gudmundj ipsius ecclesie rector dum viveret obtine-
bat per obitum eiusdem Johannis Gudmundi qui extra Ro-
manam Guriam diem clausit extremum vacaret et vacet ad
presens Nos volentes dicto Johanni Pauli premissorum meri-
torum suorum intentu graciam facere specialem discretioni
vestre per apostolica scripta mandamus quatenus vos uel
duo aut vnus vestrum per vos uel alium siue alios ecclesiam
predictam cuius fructus redditus et prouentus duarum marc-
harum argenti secundum communem extimacionem valorem
annuum ut idem Johannes Pauli asserit non excedunt siue
ut premittitur siue ahas quouis modo aut ex alterius cuius-
cumque persona seu per Hberam resignacionem dicti Jo-
hannis Gudmundi uel cuiuscumque alterius de iUa extra pre-
fatam Guriam etc* coram Notario publico et testibus sponte
factam aut Gonstitucionem felicis recordacionis Johannis pape
xxij predecessoris nostri que incipit ExecrabiHs uacet etc* si
tanto tempore vacauerit quod eius collacio iuxta Latera-
uensis statuta GonciHj ad sedem apostoHcam legitime de-
1458. HELGAFELLSKLAUSTR. ^5
uoluta ipsaque ecclesia disposicioni apostolice specialiter
reseruata existat et super ea inter aliquos iis cuius statum
presentibus haberi uolumus pro expresso pendeat indecisa
dummodo tempore date presencium non sit in ea alicui
specialiter ius quesitum cum omnibus juribus et pertinencijs
suis eidem Johanni Pauli auctoritate nostra conferre et as-
signare curetis jnducentes eum uel procuratorem suum eius
nomine in corporalem possessionem ecclesie juriumque et
pertinenciarum predictorum et defendentes inductum amoto
exinde quolibet illicito detentore ac facientes sibi de ipsius
ecclesie fructibus redditibus prouentibus juribus et obuencio-
nibus vniuersis integre responderi Gontradictores auctoritate
nostra etc* non obstantibus pie memorie Bonifacij viij etc*
predecessoris nostri et alijs apostolicis Constitucionibus contra-
rijs quibuscumque Aut si aliqui generari seu si attemptari.
Datum Rome apud sanctum Petrum anno jncarnationis do-
minice millesimo quadringentesimo quinquagesimo quarto
tercio kal. Decembris anno octauo.
XX. decimo nono kal. Januarij anno octauo. 0. Pontanus.
29. 38. Febrúar 1458. í Róniaborg.
Kalixtus páíi hinn III. veitir Jóni Pálssyni presti (á Val-
J)jófsstað) í Skálholtsbiskupsdæmi, er í hyggju hefir að
ganga inn í reglu hins heilaga Victors, ábótadæmið á Helga-
feUi eptir dauða Jóns ábóta Þorkelssonar, er nýlega hafði
látizt suðr á páfagarði.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 626 (eptir afskript Al. Bugge's úr skjala-
safni páfa).
Supplicat s. V. deuotus orator vester Johannes Pauli
presbyter Scalholtensis diocesis qui ordinem sancti Victoris
Jn expresso profiteri vult et intendit quatenus de persona
sua monasterio Mo(n)tis sancti dicti Ordinis sub regula sancti
Augustini Ganonicorum inibi degentium cuius fructus etc.
duarum marcharum argenti secundum communem extima-
3*
36 STARMYRI. 1467.
cionem valorem annuum non excedunt per obitum quondam
Johannis ThorkiUi nuper ipsius monasterij Abbatis Apud
sedem apostoHcam defuncti vacanti siue premisso siue ahas
quouismodo vacet eiusque disposilio ad sedem apostoHcam
ex quauis causa specialiter uel generaliter pertineat proui-
dere ipsumque Jlli in Abbatem preficere curamque et admi-
nistracionem ipsius monasterij sibi in temporahbus et spiri-
tualibus plenarie committere dignemini de gratia speciali cum
forma Juramenti et munere benedictionis ac non obstancijs
et clausuHs oportunis fiat vt petitur in titulum A. Datum
apud Sanctum Petrum pridie kalendas martij Anno Tertio.
30. 14. Oktober 1467. í Múla.
ViTNSBURÐR um rcka og fjörumörk Starmýrar í Suðrmúla-
þingi.
AM. 279. Fol , bréfabók Brynjólfs biskups XVIII, 627, skr. 1671,
með hendi Gizurar Bjarnasonar.
Vm Starmyrar fiorugogn medkenning Sigurdar
Vagnssonar vtgefin Mula j Alfftafirde 1467 dr
med hans JnsigH.
Þad giori eg Sigurdur Vagnson godum mðnnum vitan-
ligt med þessu minu brefi ad eg seige uppa min sannendi
og vitnisburd ad þd xx vetur og leingur sem eg biö a jord-
unne Starmyri ] Alfftafirdi hafdi (eg) fyrrnefndur Sigurdur
matreka aUafi nordaii fra Melrackanesöse og sudur ad Sel-
drose. þann d bar Starmyrarsand ] þessu adurgreindu tak-
marki. heyrda eg þd ongvafi ad finna. Og til sannenda
her um setta eg mitt jnsigle fyrer þetta vitnisburdarbref er
giordt var a Mula j Alfftafirdi festum CaHxti. þd Hdid var
frd hingadburd vors Herra Jesu Christi CTOccccIx. og vij dr.
Her under hans Jnnsigle heiHt og oskaddad (L. S.).
Þetta medkenningarbref Sigurdar Vagnssonar uppa fioru-
gogn Starmyrar jardar j Alfftafirdi hofum ver Sir(a) Teitur
Petursson kyrkiuprestur j SkdlhoHte. Olafur Gislason. Giss-
yr Biarnason og Olafur Asmundsson jnsiglad in originaH
U70. LEYFISBREF. 87
sed og her vid sanianlesed og finst þesse vtskrifft þessu
sinu Hofudbrefe rett samhliodandi huoriu til sannenda vitn-
isburdar ver settum vorar eigen handskriffter her under ad
Skalhollti 24 Junij 1671.
Teitur Petursson p. eh. Olafur Gislason (^gh.
Gissur Biarnason eh. Olaffur Asmundsson eh.
*31. 6. Febrúar 1470. í Rómaborg.
Páll páfi hinn 11. veitir Þorvaldi subdjákna Snorrasyni úr
Skálholtsbiskupsdæmi, sem farið hefir pílagrímsferð (til Róma-
borgar), leyfi til að taka djáknavígslu og prestsvígslu af
hverjum kathólskum biskupi, sem hann vill.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 675 (eptir afskript Dr. Karlssons úr skjala-
safni páfastólsins).
Beatissime pater. Cum deuotus orator vester Thorual-
dus Snorronis subdiaconus Scalatensis diocesis magno deuo-
tionis feruore accensus ad beatorum Petri et PauH limina
visitanda peregre venerit cupiatque inibi ad diaconatus et
presbiteratus ordines sacros promouerj et in illis promotus
altissimo perpetuo famularj Supplicat s. v. quatenus secum
ne ipse qui dimissoriam a suo superiore et bonorum patri-
moniahum suííicienciam pro victu et vestitu suis habet fru-
stretur eius bona et deuota spe, vt a quo maluerit Catho-
lico antistite graciam et comunionem sedis apostoHce habente
in curia residente possit aliquibus dominicis et festiuis die-
bus successiue extra tempora ad huiusmodi ordines Hbere
et Hcite promouerj et promotus ministrare dispensare eidem-
que antistitj vt sibi dictos hoc modo conferre valeat ordines
Hcenciam et facultatem impartiri dignemini de gracia speci-
aH in contrarium facientibus non obstantibus quibuscunque
clausuHs oportunis Concessum ut petitur in presentia do-
mini nostri pape Pe. Tirasonensis.
Et aHquibus dominicis aut festiuis Concessum
diebus successiue extra tempora vt prefertur( p^ Tira-
Et quod presentes SuppHcationis sola signatura gonensis
sufficiat Et examinetur in Camera
38 SANDBREKKA. - SELÁRDALR. I474.
Datum Roma apud Sanctum Petrum Octauo jdus feb-
ruarij Anno sexto.
83. 1470. á Sandbrekku.
Bréfságrip um Anastaði og Sandbrekku í Austfjörðum.
Visitazíubók Brynjólfs biskups, Skriðuklaustr 1641. (Skrá um
bréf klaustrsins).
„Kaupínala Breff ahrærande Anastade og 5c i Sand-
brecku. Datum Sandbrecku 1470".
33. 18. Júní 1474. í Selárdal.
loRip af kaupbréfi Þorsteins prests Þórarinssonar á fimm
hundruðum í Skógi í Trostansfirði undir kirkjunaí Selárdal
í Arnarfirði af Koðrani presti Jónssyni.
Visitazíubók Brynjólfs biskups um Vestfirði. Selárdalr, 29. Aug.
1647, bls. 126-127.
Mariæ et Petri kirkia j Selaardal a
fim hundrud i skögi i trostandsfijrde er S(ira) Þorstejrn
Þorarinsson keipte aff S(ira) Kodran Jonssyne og halldist
heffur sijdaii wnder Seldrdals kirkiu. dtte þa S(ira) Kod-
ran allaii trostandsfiord efftir wittnisburde Jons prests Mar-
tejnssonar. Eyndrida Jonssonar. Sturla Jonssonar utgiefnum
j Selaardal laugardæginn næstan fyrir Jons messu Baptistæ
Anno 1474. huor wittnisburdLir nu fram koni. i sama breffe
seiger ad S(ira) Þorstejrn skilldi i frialsu haffa hagbejt
fyrir kapla medan hann þyrffti ad laata winna i grejnduni
skoge og stinga jord til kolagraffa i greindri jordu þar
er honum best hendtade.
1481. SKÁLHOLTSBISKUP. 89
34. 35. Sept. 1478-35. Sept. 1479.
Bréfságrip, aðSixtuspáfi hinn fjórði fœr „Bertrand" biskupi
í Skálholti umboð uokkurt.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 1116 (eptir uppteiknan úr bréfi úr Reg.
Later. anno VIII. Sixti IV lib. 9. p. 225). Þess skal hér getið til
leiðréttingar því, sem stendr í DI, VI, hh. 419 um vígsludag Sixtus
páfa, að þar er prentvilla 25. Aujo:. fyrir 25, Sept. Það er hér at-
hugandi að nafn biskupsins í Skálholli hlýtr hér að vera misskrifað
„Bertrand" fyrir Magnús, því að þá var Magnús Eyjólfsson þar biskup.
Pro Bertrando Scalotensi Episcopo commissio.
AB. Sixti. VI. 8. T. 9. p. 225.
I
*35. 6. Febrúar 1481. í Römaborg.
SixTus páfi hinn IV. veitir Magnúsi bisku^)i (Eyjólfssyni) í
Skálholti eptir beiðni hans heimild til þess að leyfa Íslend-
ingum hæði í Skálholts og Hólabiskupsdæmi að eta á föst-
unni „sævarfisk einn, er alment nefnist selr" (= selket), og
etinn sé í öðrum biskupsríkjum.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 720 (eptir afskript Dr. Karlsons úr skjala-
safni páfa).
Suphcat s. V. deuota creatura vestra Magnus episcopus
Scalatensis quatenus ipsum specialibus fauoribus et gracijs
sibi ut necnon eidem Magno episcopo ut omnes incole et
habitatores insule Islandie u(u)lgariter nuncupate que partim
ad Scalatensem et partim ad Olensem diocesem existit tem-
pore quadragesime et ahjs temporibus proprio possint sine
scrupulo conscientie comedere quendam piscem marinum
focam uulgariter nuncupatum qui universahter dictis tem-
poribus in ah'is diocesibus comeditur etiam concedere et in-
dulgere ne propter vsum et comestionem illius piscis aH-
quam penam seu conscientie scrupulum incurrant decernere
et declarare misericorditer dignemini de gracia specialj non
obstantibus defectibus predictis ac pictauensis et lateranen-
sis conciHorum et quibusuis alijs constitutionibus et ordi-
nationibus apostolicis ceterisque contrarijs quibuscunque cum
40 RIKISRÉTTINDI ÍSLANDS. 1483.
clausulis oportunis. Concessum ut petitur in presentia d. n.
pape. P. Salern.
Et cum concessione et indulto decreto et
declaratione premissorum pro incolis et ha-
bitatoribus predictis
Et quod verior et maior specificatio pre-
missorum fieri possit in litteris
Datum Rome apud Sanctum Petrum octauo Jdus Februarij
anno Decimo.
Concessum
P. Salern.
36. 1. Febrúar 148-3. í Osló.
Kæra „Noregsríkis og þess innbyggjara", þar sem þeir telja
þau efni, er þeir þykjast hafa verið vanhaldnir af í tíð
Kristjáns konungs fyrsta og krefjast bóta á áðr en kosinn
verði og samþyktr nokkur konungr fyrir Noregsríki.
Hadorph : Svenske Rimkrönikor, Stockholm 1674, Bil. bls. 305.
— Prentað í „Ríkisréttindum íslands" eptir Jón Þorkelsson og Ein-
ar Arnórsson, Reykjavík 1908, bls. 31.
Thessá áre the Articuli ther Norges Rige ock thes
Indbyggare hufue fanget brðst vdi i war nadige Herre kon-
ing Ghristierns tijd, ock begáre forbetring ther vppa for en
noghen Herre kesas eller samtyckes til Norgis Rige [Osloya
Cal. Februarij 1482J.
Jtem at Jsland antwordes en indfödder Nor-
ges man, ock then seglatz som til Jsland ar aff vtlenske men
ar Norges Rige til stor skade ock forfang Norges Radh
enthet at sporde aff leggis.
87. 7. Septeniber 1483. í Kalmar.
GrREiN úr ríkisskuldbinding Hans konungs, er kallast Kalm-
arress.
Hadorph: Svenske Rimkrönikor, Stockholm 1674, Bil. bls. 318—
333. — Preiitað í „Ríkisréttindum íslands" eptir Jón Þorkelsson og
Einar Arnórsson, Reykjavík 1908 bls. 31.
1487. PÁFABRÉF. 41
Calmar Recess.
. (Vor Frue Aften Nativitatis 1483).
47. Jtem wiliom wi och ey tilstadhia at nakre kðpmen
aff Hðnsestádherna segla til Yslandh. och wiliom wj ey
sathia ther nakra wtlenska men til Hðfwismen.
38. 8. Norember 1487. í Rómaborg.
Yegabrép Innocentij páfa hins VIII. til eins árs handa le-
gáta sínum meistara Raymundi Peraudi, erkidjákna í Sain-
tonge, í erindum pafa til keisara og erkihertoga Austrríkis,
wn Þjóðverjaland og ríki þau, er Hggja þar umhverfis.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 1136 (eptir skjalasafni á páfagarði). Sbr.
DI, VI, Nr. 524.
Hie. Bal- Innocentius etc. Universis etc. Salutem etc. Cum dilec-
banus. tus fiHus magister Raymundus Peraudi archidiaconus Alvi-
siensis in ecclesia Xanctonensi Notarius noster, ad Imperatorem
et Archiducem Austrie sacrique Imperii Electores et ad par-
tes Germanie et regna circumadiacentia Orator et Nuncius apo-
stoHcus pro nonnulHs nostris et Romane ecclesie ac Gamere
apostoHce negociis sepenumero habeat se conferre; nos cu-
pientes ipsum archidiaconum cum comitiva sociis famuHs
equis salmis fardeHis pannis vaHsiis armis capsis Hbris script-
uris auro argento et aHis utensiHbus et bonis suis omnibus
in eundo stando et redeundo plena ubique securitate im-
munitate et favorabiH tractatione gaudere, universitatem
vestram et vestrum singulos requirimus et hortamur in Do-
mino, subditis vero nostris et gentium armigerarum capi-
taneis et conductoribus ubique ad nostra et dicte ecclesie
sti})endia miHtantibus, districte precipendio mandamus, qua-
tenus ipsuni archidiaconum (*um coniitiva sociis famiHaribus
omnibus equestribus et pedestribus usque ad numerum
quiiidecim, necnon equis sahnis fardeHis pannis vaHcus armis
capsis Hbris scripturis auro argento et aHis utensiHbus re-
busque et bonis predictis per nostra et vestra territoria ci-
42 BREIÐAMERKRFJARA. 1488-
vitates terras passus portus pontes et loea quelibet tam per
aquam quam per terram, absque solutione alicuius dacij
pedagii passagij theolonis fundinavis vel gabelle aut alterius
cuiuscunque indicti vel indicendi oneris exactione, transire
ire stare et redire, pro nostra et apostolice sedis reverentia,
libere permittatis nullamque ei sociis et familiaribus pre-
dictis in personis rebus et bonis eorum iniuriam molestiam
vel offensam aut aliam noxiam vel novitatem inferatis, nec
ab aliis quantum in vobis fuerit permittatis inferre: qui-
nymo prefatum archidiaconum benigne recipientes et hu-
maniter tractantes, sibi et sociis ac lamiliaribus huiusmodi
quotiens pro parte sua fueritis requisiti de securo transitu
scorta salvoGonductu et receptu liberaliter et gratiose ita
providere cureti* quod vestra exinde devotio apud nos et
sedem ipsam non immerito possit commendari, presentibus
ad annum duntaxat valituris.
Datum Rome apud Sanctum Petrum anno Incarnatio-
nis Dominice millesimo quadringentesimo octuagesimo septi-
mo, Sexto idus novembris, pontificatus nostri anno quarto.
Gratis de mandato S. d. n. pape.
P. Altissen. G. Bonattus.
39. 1488. í Stafafelli.
Bréfságrip að Gottskalk Henriksson hafi selt síra Ögmundi
Andréssyni 18 hundruð faðma fjöru frá Kvíá (í Öræfum)
austr fyrir Hamra.
Visitazíubók Brynjólfs biskups, Skriðuklaustr 1641 (skrá um
bréf klaustrsins).
,,Kaupbrief uppa fioru halfa er oU reiknast xviijc og
Hggur fra Kuid og austur fyrir Hamra. er keipti S(ira) Aug-
mundur Andresson enn sellde Gottskalk Henriksson. Vottar
þrir. tuo jnnsigH. Datum Stafafelli 1488".
1492. BREKKA í FLJÓTSDAL. 48
40. U93. á Hofl.
Igrip af vitnisburðarbréfi, að Brekka í Fljótsdal ætti skóg
í Hallormsstaðaland, og eru ummerki hans greind.
Visitaziubók Brynjólfs biskups, Skriðuklaustr 1641 (skrá um
bréf klaustrsins).
„Vitnisburdur Hermundar Benedicktssonar vm lýsing
Einars OlaíTssonar ad Brecka i Fliötsdal ætte Skogarpart i
Hallormzstada land fyrer vtaii Merkeaa i Skoogum og fyr-
er nedan Reidgoturnar £nn vt ad læknum sem næst fellur
anne. Datum Hof i Vopnafirde 1492. aan jnsiglis".
41. 17. September 1498. í Rómaborg.
Alexandbr páfi hinn vi. veitir, að beiðni príorsins og bræðr-
anna í klaustrinu í Helgisetri, að skilað skuli aptr skjölum
þeim og skrifum, er Marcellus Skálholtsbiskup lét taka frá
klaustrinu, þegar hann ætlaði að verða erkibiskup í Niðar-
ósi, og hinir síðari erkibiskupar hafi neitað að leggja aptr,
en af þessu hafi leitt, að undan klaustrinu hafi geingið
biskupstíundir þær, er klaustriÖ átti um Andanes og í HLaða-
þingum, með öðru fleira, er bréfið hermir.
Dipl. Norv. XVII, Nr. 770 (eptir afskript Dr. Karlssons úr skjala-
safni páfastól«ins). — Bréf þetta kemr íslandi ekki við að öðru leyti
en því, að hér er stuttlega getið Matthíasar Hólabiskups og sagt
nokkuð af Marcellusi Skálholtsbiskupi, en hvorugr þeirra var neinn
dýrðarklerkr. I bréfabók Henriks erkibiskups Kalteissonar (Erkebiskop
Henrik Kalteisens Kopibog. Udgivet for Det Norske Historiske
Kildeskriftfond ved Alexander Biigge, Christiania 1899) eru ófagrar
frásagnir um MarceHus fyrir niðrit falsbréfagerðir ofl. frá árunum
1451-1454 (bls. 93—99, 131—149, 1.55—158, 159-161, 165-167, 168,
173—176, 186-188, 189). En þær þrætur og þref snerta ekki ís-
lenzk málefni, og nægir því hér i þessu safni að vísa að eins til
þessara gagna.
Beatissime paler. Pro parte prioris et fratrum mona-
sterij per priorem soHti gubernari Sancte sedis ordinis s.
44 MARCELLUS OG MAXfHIAS. 1498.
Augustini Nydrosiensis dyocesis in fine terrarum non longe
a Ruthenis scismaticis constituti exponitur lamentabili cum
querela, quod dudum bo. me. Aslacus dicte Nidrosiensis
ecclesie archiepiscopus, quo spiritu ductus nescitur, nonnullas
possessiones, redditus, prouentus, jocalia, libros et alia bona
ad dictum monasterium pertinentia temere spoliauit in suos
et alienos vsus dampnabiliter conuertendo in ipsius prioris,
fratrum et monasterii grauissimam jacturam atque dampnum,
et hcet bo. me. Marcellus episcopus Scalatensis tunc postu-
latus ad dictam ecclesiam Nydrosiensem .s. sedis apostolice
legatus et debitus (!) per suam commissionem factam Matthie
episcopo Holensi dicte diocesis Nydrosiensis suíFraganeo
etiam ex vera informatione qaorundam fama grauium homi-
num exeptione maiorum de ecclesia Nidrosiensi informatus
extiterat dictam spohationem et bonorum oblationem fore
veram, statuisset et per suas litteras publicas sub excom-
municationis pena mandauisset, quatenus dicte possessiones
redditus prouentus, jocaHa, Hbri et alia bona ad ipsum
monasterium spectantia ad quamcunque requisitionem prio-
ris atque fratrum dicti monasterii restituerentur, alioquin in
excommunicationis penam incideret ipso facto, prout in Ht-
teris pubHcis desuper confectis plenius continetur, quarum
tenores etc. nihilominus pater s. modernus Nidrosyensis
archiepiscopus nonnuHas Htteras, scripturasque, quod pub-
Hce confessus est, super juribus dicti monasterii in suos
(!) et ecclesie Nydrosiensis archivis (!) per dictum As-
lacum eius predecessorem forsan spoHatorem monasterij
etiam ablatas habet reconditas et per fratres dicti mona-
sterij requisitus illas restituere denegando considerans
tunc quod ipsum monasterium in scripturis suis ob
maximam paupertatem occasione dicte spoliationis ac
aHis incommodis et personis ad diuinum cultum necessariis
sit destitutum, pie illis compatiens ut alii ipsius ecclesie arc-
hiepiscopi ipsius predecessores decimas episcopales in Anda-
nos [o: -nes?] ac ecclesiam parrochialem Lada cum annexis
et connexis et bonis interuenientibus omnibus, quorum in-
simul fructus quinque marc. arg. se. co. ex. va, non exce-
1501. SEKKJAGJÖLt). 45
dunt, statuit seu vniuit monasterio prefato resignando in
vsus fratrum et monasterii ob nimiam paupertatem et re-
cortipensationem occasione dicte spoliationis inde prouenien-
tem conuertendo, quas decimas episcopales in Andanos licet
ad annos triginta et ultra similiter consensu pie me. Olaui
ipsius ecclesie Nidrosiensis archiepiscopi immediate prede-
cessoris spoliationem monasterij per Aslacum eius antecesso-
rem factam abhorrens [o: -tis] pacifice singulis annis in vsvs
monasterii prior et fratres perceperunt, tamen ab annis
duobus immediate elapsis archiepiscopus modernus dictas
decimas ad instigationem nonnuliorum monasterii emulorum
a dictis fratribus, sperita nescátur quo ductus, alienauit in
suos et alienos vsus conuertendo; Supplicant igitur s. v. pri-
or et fratres dicti monasterii Sancte sedis, quatenus iUorum
indempnitati prouidens in virtute s. obedientie ac sub ex-
communicationis pena prefato archiepiscopo, ut Htteras et
scripturas, quas in ecclesia siue archiuis suis dicto mona-
sterio pertinentes habet reconditas ad priorem þ: -ris] et
fratres [o: -rum] dicti monasterii requisitionem restituat ac
gratia et fauore maiori dictos fratres prosequatur (!) ceteris-
que contrariis quibuscunque non obstantibus cum clausuHs
oportunis. Goncessum ut petitur, prout de jure in presentia
d. n. pape. Jo. Gar. Alexandrinus. — Et cum mandato re-
stituendi etc. ut prefertur etc. sub. censuris etc; Et cum
derogatione Bo. de vna et generalis concilii de duabus latius
extendendis dummodo citra tres; Et cum absolutione ad
effectum presentium; Et cum inuocatione auxiHi bracchii
secularis; Et quod maior et verior specificatio premissorum
continentium inuocationum ac fructuum aliaque [o: aliorum-
que] circa premissa necessariorum fieri possit in Htteris.
Goncessum Jo. Gar. Alexan. Datum Rome apud Sanctum
Petrum quintodecimo kalendas Octobris anno septimo.
42. [1501].
Skipan Key fan Anefelds hirðstjóra á íslandi um greiðslu
á sekkjagjöldum með öðru fleira.
46 SÉKKJAGJÖLÖ. ISÖl.
Add. British Museum 11, 242. 4to (FM. 206) bl. 63b (Sópdyngja
sira Gottskalks í Glaumbæ, skr. 154-3-1590). Sbr. Alþingisdóm frá
1. Júlí 1500, DI, VII, Nr. 499.
Er þesse skipan hirdstioranz key ffan anefell med hanz
brefe oc jncigli.
at takaz skal. c. af. x. lestum.
ijc af. XX. lestum.
ccc. af .XXX. lestum.
cccc. af .xl. lestum.
yc. af 1. lestum.
ujc af. Ix. lesta.
vijc af. Ixx. lesta.
lest af. Ixxx. lesta.
iika micit þott c lesta sie. oc þeir sem ecki uilia svo
micit gefa sem fýrr seiger latit^) þa fara heim oc skrifa^)
upp þeirra nofn oc vt af huad stod^) þeir ero.
SkuKi logmenn hafa magt yfer þeim syslumonnum sem
ecki giora log oc riett. edur deya kunnu af. at setia þa af
oc skic(k)a adra goda menn j staden. oc þeir sem þeir setia
skulu giora reikning hirdstioranum med þeirra uauiu.
Oc til sanninda.
43. 1502. á Skriðu.
Bréfságrip um peningakvittan til Narfa príórs í Skriðu.
Visitazíubók Brynjólfs biskups, Skriðuklauslr 1641 (Skrá um
bréf klaustrsins).
„KvittunarBref Jons Jsleiffssonar til Narffa Priors vppa
þa peninga er hðnum i valld lagt hafe. Datum Skridu 1502.
Med Jnsigle".
44. 1. Júlí 1504. á Öxarárþingi.
Ttlfíakdómb útnefndr á Öxarárþingi af Finnboga lögmanni
1) Svo. 2) = stað (eða stöðum). "^ " " '
1504. SUMARLIÐI EIRÍKSSON. 47
Jónssyni, þar sem úrskurðr sama lögmanns um peninga ept-
ir Sumarliða Eiríksson og Guðrúnu konu hans Arnadóttur
er dœmdr fullmektugr og löglegr.
AM. 255. 4to bls. bls. 366—368, bréfabók síra Skúla Þorláksson-
ar, skr. 1687-1698.
Domur Fimboga logmanns vm penynga epter Sumar-
lida Eijrijksson med 4 Jnciglum.
Ollum godum monnum þeim sem þetta brieff sia edur
heyra senda Arnor Finnsson. Stulle Þordarson. Jngemundur
Finsson. Jon Sigmundsson. Magnus Þorkielsson. Hakon
Hallsson. Petur Thumasson. Jon Jonsson. HoskuUdur Run-
olfsson. Simon Þorsteinsson. Eyvindur Gudmundsson og
Auduii Sigurdsson. kuediu guds og sijna kunnugt giðrande.
ad þa er lidid var fra hijngadburd wors herra Jesu Christj
CO vc- og fiðgur aar. a manudagenn næstaii epter Pieturs-
messu og Pdls wm sumared a 0xaraarþijnge. vorum vier i
dom neffnder aff ærligum dandimanne Fimboga Jonssyne
Iðgmanne fyrer nordaii og vestari a Jslandi. ad skoda og
Ransaka. og fulhiadardoms atkuæde d ad leggia vfíi þær
greiner ord og articuUs sem jnne standa j þeim vrskurde
sem greindur lógmadur haffdi sagt. sem var wppa kuittan
og borga(n) og penijnga epter Sumarlida Eijrijksson og
Gudrunar Arnadottur^) konu hans. J firstu grein stod suo j
greindum vrskurdj ad hustru Gudrijdur kuina Sueins kiærde
vppa vegna sijn og bonda sijns epter Sumarhda eij minne
penijnga enn x hundrud hundrada j lausagotzum. huad hans
Erffinge haffde hier vænst kuittun fyrer aff Sueine Sumar-
lidasyne. Birtist og þar brieff i mote suo hlydanda ad Sueirn
hafdi laungu fyrer med radi og fullu samþicke Sumarlida
faudur sijns gieffed Gudrijde kuinnu sinne allar sijnar log-
giafer sem han mattj framast giðra og gieffa. Somuleidiss
stod suo j sogdum vrskurdj. ad Gudrun Arnadotter kona
Sumarlida haffdi j borgan sett fyrer penijnga Sueins Sum-
arlidasonar alla sijna penijnga fasta og laasa. Nu saker
þess ad suo seiger vor landslaga bok. ad þar sem er omaga-
1; Svo,
4§ SNOKSDALR, 1505.
eyrer j garde og male konu mans. og þo eingiii borgun sie
sett þa skal hun þo þarfnast gagngiallds og giaffar og so
mala si]ns eff eij endist íie j alla stadi. Stendur og suo j
styrking') laganna ad eij skal giefast meir enn ein loggioff
vr huors mans peni]ngum. Og fyrer þessar greiner og fleire
adrar sem ] vrskurdenum stodu. þa haft'de greindur log-
mann vrskurdad greinda kuittan onýta og ecki afl haffa.
Enn peni]ngana alla SumarHda og Gudrunar kuinnu hans
epter greindrj borgan vndir Gudnjde til loglegs hallds og
Ögnar. þar til sem loglegur og sannur Reiknijngur er a
giðr huad lagt hefur vered af firgreindum x hundrudum
hundrada sem firr greiner. og þuij samþickium vier og
dæmum þenan sama vrskurd fuUmegtugaii og loglegail med
ollum si]num greinum. og suo alla þa pemjnga fasta og
lausa sem falled haffa epter Sumarlida og Gudrunu Arna-
dotter vera^) hafis fyrrgreindri Gudrijde og hennar Erffijng-
ium vnder shjkt halld og ögnarord sem vrskurdurinn vt-
wijsar og firr skriffad er. Og tii sanenda hier vm setium
vier firrgreinder domsmenn vor Jnnsigle fyrer þetta doms-
brieff giört j sama stad deige og aare sem firr seiger.
45. 1505.
1508.
Agrip af gjafabréfi Sigurðar Daðasonar til Snóksdalskirkju
fyrir raptviðarhöggi í Sveinatunguskógi, fyrir sex^æringsskip-
stöðu við Hrísaklett og fyrir valáttung í reka og kjörtré
milK Drangs og Grindar, svo og ágrip af úrskurðarbréfi
Stepháns biskups ura nefndan reka.
Vizitazíubók Brynjólfs biskups um Vestfirðingaíjórðung. Snóks-
dalr 20. Sept. 1639. Sbr. DI, VII, Nr. 476, sem þar er sett „ura
1500", en væri réttara sett ^um 1505", eptir þvi, sem hér segir.
„ hun d wtan sig . . . . hundrad rapt-
vidar drhga j Sueinatungu skogie j Nordurdrdal er Sigurd
1) skyrtingg, hdr. 2) Svo.
150H. SNÓKSDALR. - FJÖRÐR. 49
ur hejtenn Dadason heftur goUded kirkiunne effter si]nu
eigin lysingarbrefe wtgefnu Anno 1505. NeíTndur Sig-
urdur heífur og kirkiunne feinged sexærijngs skipstðda
i Klett millum Hoffda og Enniss drid um krijng, Ellde-
vidartak ] hrijsa jðrd. waldttung i ðUum reka og kiðr-
trie huar sem þad d land rekur edur fióru i millum
DrÆngz og Grindar effter Jnsighidu wrskurdarbreífe Biskups
Stephans a kirkiunne iiggur
Giaffa breff Sigurdar Dadasonar og gialldz wppa jc raíftvid-
ar i Suejnatunguskögie. daterad 1505. wrskurdarbreff Bisk-
upz Stephdns uppa walattung og kiðrtrie millum Drangs og
Grindar daterad 1508. enn wrskurdad 1505".
46. 11. Febrúar 1506. á eiúmstððuni.
Ágrip af lýsingarbréfi Konráðs Jónssonar um eign Fjarðar-
kirkju í Mjóafirði á reka, skipsátri, skálavist og eldivið í
Höfn í Krosslandi, svo og fyrii Steinsnesslandi og í Dala-
land undir Blábjarg.
Visitazíubók Brynjólfs biskups um Austfirðingafjórðung. Fjörðr,
11. Aug. 1645 bls. 193.
„ framar greiner annad kaupbrieff Date-
ad 1506. Giumstödum j fliötsdal midkudagenn j niu vikna
fostu. ad Kodran Jönsson lyst haffe. ad kyrkian ætte halff-
afi Reka fyrer ðllu Krosslande. skipsatur og skalavist og
elldevid j hðffn j Krosslande. og fiordung allz Reka fyrer
Steinsness lande. og skipsdt og skalavist og elldebrand og
Rekapart ] Dalaland vnder blabiarg. Var þad brieff med ij
jnsiglum".
47. 8. September 1506.
Agrip af kaupbréfi þeirra Stepháns biskups og Bjarna bónda
Jónssonar um Bœ í Lóni og Arnarholt á Kjalarnesi, og fær
biskup Bjarna hundrað timbrs árlega í heimaland Stafafells-
kirkju, en Stafafellsprestr yrki eingiteig í Bæjarland milli
Dipl. Isl. IX , B. i
50 STAÍFAFELL. 1506.
Ljóska og Bæjarár, svo og iim selveiði milli Straumsness
og Skernabba og um gjöf á Skernabba til Stafafellskirkju.
Visitazíubók Brynjólfs biskups um Austfirðingaíjórðung. Stafafell
í Lóni 9. Sept, 1641.
„ . . . . kom fram transskriftar Bref huar jnne Bisk-
up Stephan selur Biarna B(onda) Jonsyne jordena Bæ i
Lone fyrir ArnarhoUt d Kialarnese med þeim skilmdla. ad
hann med samþicke Oddz prest(s) Runolfzsonar fær nefnd-
um Biarna jc timbur hogg d hueriu are j Staffafellz kyrkiu
hetma lande. enn hier j mote eige prestur a Staffafelle yrkia
eingeteig j Bæar lordu er hggur j millum Lioska og Bæar
dr. stande þesse skickun medan Biarne Bonde hfe. datum
Brefsing 1506 in Nativitate Mariæ. Enn transscriptarinnar
1624. 30 JuUj med heilum og hangande insiglum . . .
. . sama Bref vottar ad þa Sigmundur prestur d Staffafelle
sellde Erlende Olafssyne ]ordena Bæ j Lone hafe hann fra
Bæ tekid selveide alla j millum Straumzness og Skernabba
sem stendur j lonenu fyrer ofan Oshofda og hafe lagt hana
til Stafafellz kyrkiu. Jtem ad Erlendur Olafsson hafe gefid
kyrkiunne a Staíafelle Skernabba fyrer kyrkiuleg".
*48. 7. Janúar 1508. [í Viðvík].
DóMR tólf presta útnefndr af Gottskalk biskupi á Hólum um
ákærur biskups til Jóns Sigmundssonar um kirknafé á Urð-
um og í Víðidalstungu og aðrar fleiri sakir.
AM. 238. 4to bl. 127b_128, Bessastaðabók, og er þetta skrifað
með settletrshendi frá c. Ifj67, skemt af fúa. Er bréf þetta prentað
áðr í VTII, Nr. 155 eptir AM, Apogr. 692, sem Árni segir skrifað —
er ekki stafrétt — „Ex lacera charta veteri", og eru það án efa
þessi gömlu blöð, sem nú er hér prentað eptir. Eru þau nú sum-
staðar skertari en á dögum Árna, en þó sjást brot af einstökum
orðum, sem ekki koma fram í afskriptinni 692, en leiða þó til þess
að fylla má eyðu í dóminum með fullri vissu.
Þ[ad giorum uier broder ^inar] abote a munckaþuera.
broder niculas prior a modruuollum. jon jonsson radsmad-
1508. JÓN OG GOTTSKALÍC. 51
ur holakirkiu. finnbogi einarsson. jon þorgilsson. jon finn-
bogason. gudmundur jonsson. helgi jonsson. olafur klængs-
son. jon jonsson. þorleifur jonsson og ornolfur einarsson
prestar hola biskupsdæmis godum monnum uiturHgt med
þesso woro opno brefi ad þa er Hdit uar fra hingad burd
uors herra iesu christi. (10. d. og viii ar aa fostvdaginn næst-
an epter þrettanda dag jola j[uidujíkur sueit') uorum uier j
doni nefnder af uorum uirduligum herra og andahgum fod-
ur godskalk med gudz nad biskup a holum ad dæma um
þa akæro. er biskupenn kærdi til jons sigmunzsonar og j
stefnunne stod.
Jfyrsto dæmdum uær stefnuna logHga og jon sigmunz-
son rettHga fyrir kalladan enn j þeirre fysto sok er j stefn-
unne stod og biskupen kærdi til jons sigmunzsonar. ad
hann hefdi osuarHga farid med kirkiunar goz a ur[dum ]]
suarfadardal fosto og loso og under sik dregit an biskups-
ens uiHa og leyfis en kirkian komen ad nidurfafie og kirki-
vnnar ornamenta burt borit og uidurenn ] burt boren sa sem
til kirkivnnar uar ættladur medan ]on sigmunzson atte athaUda.
Nu saker þess at þa reikningur urda kirkiu uar sein-
azt reiknadur reiknadizt j lausagoze. x. tiger hvndrada og
xij. avrar betur. en oreiknad upp a .viu. ar og. xx. Þui at
guds nad tilkalladri dæmdum uier fyrr greinda peninga fafina
upp j jordina aa urdum til eignar fyrir fornan og nýian
reikningskap og biskupen mega taka at sier frialslega fyrr
greinda jord ad næstum fardogum kirkiunnar uegna a urd-
um. og oU hennar goz fost og laus frid og ofrid hafa og
haUda greinda jord urder. þar tU er þeir leýsa aptur sem
med logum eiga ad leysa, en huort þad ornamentum kirki-
unnar sem hann hefer j burtu haft og ad sonno profazt og
uiHad undan draga kirkiunnar eign skal hann aptur færa
fyrir næstv fardaga ospiUt og jafngott og fuUrette urda
kirkiu og holakirkiu. xu. merkur j sinn rett og jon skýUd-
an ad taka lausn og skrift epter biskupsens radi.
J annare sok er biskupen kærdi tU jons sigmunzsonar
ad hann hefdi rænt og tekit med gripdeiUd kirkiuna j uidi-
1) [Svo.
52 JÓN OG gottskalK. 1508.
dalstungu og hennar goz fast og laust. Lýste biskupen þar
fyrir oss ad hann') hefdi bannad jone oll kirkiunnar um-
bod. þeirra er hann hafdi ad halida. baru þeir sira jon
gisl[ason og mjagnus arnason þad sama. ad þeir hefdi þad heýrt.
þui [dæmdum uier jon sigmunzson fajllen j [bann] af [sialfu
uerkinu og skylldan ad taka lausn og skript epter] biskups-
ens bodi og giallda kirkiunej uididalstungu tuefa[ildan sinn]
rett fullan en hola kirkiu og biskupenum .Ix. merkur j sinn
rett og mega ad sier taka friaisliga fyrrnefnda ,]ord uididals-
tungu kirkiunnar uegna og oll hennar gædi fost og laus
frid og ofrid nær sem hann uiU. hafa og hallda þa tuo hluti
jardarinnar sem jone sigmunzsyne hefur til heýrt edur odr-
umþartilathuner medlogum leystafþeim sem hana a at logum
at leýsa og kirkian hefer sinn rettan reikningskap og biskupenn
sinn allan sakeýre sem jon a ad giallda. ^nn um marstadi og nup
dœmdum uær biskupen mega ad sier taka þessi goz fost og laus
sem maldagin og reikningskapurin ut uisar og standa under
somu lausn sem hin fýrre. £nn saker þess ad jon sig(munz)-
son hefer roíid þann sattmala sem giordur hefer uerid j
millum kirkiunnar og kongdomsens og alls almugans i uoru
biskupsdæmi fyrir hrornan kirknanna og nidurfall þar med
ordid eidrofa og skriptrofa. sattrofa og domrofa. þui httz
oss jon sig(munz)son ðngra kirkna umbod hafa mega huorki
þessara ne anara. dæmdum uær fyrir eidrof og skriptrof.
iij. merkur fyrir huort. enn fyrir domrof. iiii. merkur. enn
um samuister þeirra jons sigmunzsonar (og) biargar þor-
uallzdottur sæki biskupen huort þeirra sem honum þiker
likara til sannenda. enn um þa sok ad jon sig(munz)son
hefidi tekit edur lated taka peninga ur sualbardz kirkiu
dœmdum uær biskupen skylldugan ad leida .ij. loglig uitne
ad 'on sig(munz)son uerdi sannur ad þeirre sok, þui dæmdum
uier jon sig(munz)son fallen j bann af sialfo uerkino og fære
aptur þad er hann tok edur taka let og giallde kirkiunni a
sualbardi tuefalldan rett og hola domkirkiu .Ix. marka j sinn
rett. skjlldan ad taka skript og lausn epter þui sem biskup
leg(g)ur a. ^nn fyrir tiundarhalld gialldi hann so sem til reikn-
azt og kristin rettur ut uisar af sinum gozum og omaga-
l^ b. V.; heíir gleymzt úr í uppafi af vangá skrifarans.
1510. BJÖRN GUÐNASON. 53
[eyrej. enn um iitlausner sem gamall landzins uani er til.
skal þessi allur sakeyrer fyrr skrifadur gialldazt ad tiæstum
fardogum biskupenum edur hans umbodsmanni heima a
holum edur þar sem biskupen giorer rad fyrir. kann jon
sig(munz)son ad fa nockur loglig uittne sier til bata j
greindu mali skal hann þau leidt [hafa .inn]an manadar ad
heýrdum dominum edur lesnum. [huar so sem domuiinn
naer yfer honum lesinn at uerda]*) epter þui sem kon[g
kristierns] rettarbot*) jnsiglud ut uisar. fyrir biskupenum
heima a holum edur þeim sem hann skipar og ad aullu so
profudu dæmdum uier þenna dom stodugan upp a heilagr-
ar kirkiu uegna ef eigi spýrtz annat logligra enn sem fyrir
oss hefer komit.
Og til sannenda hier um settum uær aller fýrr
nefnder prestar uor jnnsigle fyrir þetta bref skrifat a holum
] hialltadal fimtudagin næsta epter þrettanda dag a sama
dre sem fýrr seiger^).
49. [um 1510].
ViTNisBURBR tólf maona um það, hvernig Ogur í Isafirð^i,
Hvammr í Hvammssveit, Kirkjuból í Valþjófsdal, Síðumúlí í
Borgarfirði og Draflastaðir í Fnjóskadal er komið undir Björn
Guðnason, svo og um Núp í Dýiafirði og aðrar eignir fleiri.
Landsbókasafn ()5. 4to II, 59b — (iSarmeð hendi Jóns dans Magn*-
ússonar c. 1640 (= a). — JSig. 308. 8vo með hendi síra Ásgeirs Bjarna-
1) Hér er fúnuð nær heil lína úr handritinu, og er sú eyða fylt
hér eptir gátu. 2) Sjá réttarbót Kristjáns konungs hins fyrsta frá
8. Júlí 1463 (Dipl. Isl. V, Nr. 334). Sbr. og Lönguréttarbót 26. Nóv.
1450 § 9 (Dipl. Isl. V, Nr. 55). 3) Á blaðið, sem þessi dómr endar
á, er skrifað ýmislegt með hendi Vigfúsar sýslumanns á Kalastöðum
Jónssonar — sem ekki hefir þó ritað dóminn á þessi blöð — , sumt
út strykað og ilMesandi, svo sem: „Hier kemur þu mier til jUz »
. . . þu uiUtt ecki uera glaud uid mig kerling min . . . •" og
síðan þetta, með hendi Vigfúsar:
„Anno 1566.
Nu af þui ad menn uita ogiorla huar kuntan muni þa skal leita
fyrst um bringu og bringuteina þa ura nara og nafla stad þa mun
finnast fud nærri feiginbrecku. kann eg ecki seigia af henni meira,
1567."
54 BJÖRN GUÐNASON 1510.
sonar c. 1770 (= b) — Advocates Library, Edinb , 21, 7, 14 (FM. 64.).
4to með hendi síra Björns Haldórssonar i Sauðlausdal c. 1170 (= c).
Afskript þar af með hendi Indriða revisors Einarssonar er i JSig.
454, 4to. Báðar þessar afsériptir (&, c) eru samkynja og hætta svo
sem á sama stað. Skjal þelta er yngra en bréf frá 23, Júní
1508 (DI, VIII, Nr. 183) og ártalslaust bréf heimfært til 1508 eða síð-
ar (Dl, VIII, Nr. 222). Kaflinn úr þessari skrá um Ögur og Kirkju-
ból er prentaðr í VIII, Nr. 280, því að þá var sú afskript, sem hér
er fylgt og köUuð er a, ekki fundin.
Huorninn 0gur £r komid vnder Biern Gudnason
og fleijre adrar Jarder.
01lum maunnum sem þetta Brief siá ^dur heýra senda
Þorolfur') Augmundsson. Þorleiífur 0rnölffssoon. Olaffur
Gudmundsson. [Ejvindur Gudmundsson.^) Þorgautur Olaífs-
son. Steinmödur Konradsson. Gudlaugur Jonsson. Snorre
Helgason. Philippus Augmundsson. Jon Helgason. Tristram
Buason og Olaífur Jonsson kuediu Gudz og sijna kunnugt
giorande med þessu voru opnu Breffe. huad vær hoffum
heirt oss 01dre menn fyrer oss tala og so hoffu vær og
Breff og skilrijke lesed^). vín tilgang og uppruna riettra
arflftaka odula*) og hoffudhðla og peninga þeirra er Biorn
Gudnason heffur ^rfft og tecid ^fíter fodur sinn Gudna
B(onda) Jonsson (sem gud hanz sdl ndde) og huorsu huor
j0rd vnder hann fiell ad ^rffdum og kaupe.
J íirstu grein 0gur ] Jsafirde kom so vnder Gudna.
þad ^rffde first Sigurdur ^ffter fodur sinn Þörd. þd Þördijs
^ffter fodur sinn^) Sigurd. þd Gudne Oddsson ^ffter mödur
sijna Þördijse. þd Christijn ^fPter fodur sinn Gudna. þd þeir
brædur Ormur Jonsson og Pall Jönsson ^ffter mödur sijna
Christijnu. halfft huor. keiffte þd Pall ad Brödur sijnum
Orme halfft 0gur. og gaff vid As j Holltamannahrepp. er
Solveig Biornzdotter dtte. ^nn ^fíter þad^) er þaug voru a
Önu rdde Pall og Solveig þd kom so ad hun giorde sitt
Testamentum. [og gaff') sonum sijnum er hun atte vid
greindum Pdle. Jöne og Þorleiffe. þessa somu jord 0gur.
Skard d Skardsstrond. Bræ.dratungu j Biskupztungum. ^r
1) leiðrétt; Þorleiffur, hdrr. 2) [sl. b, c. 3) tilsied, b, c. 4) odala
b, c. 5) sl. b. 6) þa, b. 7) [þa gaf b, c.
1510. BJÖRN GUÐNASON. 55
greind Solveig hafdi ddiir ^rfft ^ffter systur sijna Steinunne')
Biornsdottur. huoriar firrgreindar jarder þeim voru lil
dæmdar j prestasteffnu. aff iij heijdarligum kennemonn-
um og iij ærligum leikmonnum. med vorz naduga-) og verd-
uga-^) [H(erra) fodurz^) Biskup Stephans samþycke. og þar
til adrar jarder og lausagötz. senr'^) voru vjcc-") þeirra vm-
bodzmanni tii frialsra forrdda. Enn þeim brædrum Jone og
Þorleiffe. sem firr greiner. til æfinligrar £ignar. ^ff'ter þui
sem greind Solveig haffdi giorning vm giort. og hennar
TestamentisBretr) til hljdde. Þd kom og so aff'tur ad 0gur
og Brædratunga fiell vnder Pdi. ^ffter son hanz Jön.^) þd
^rffdu þeir brædur Gudne og Ormur Brödur sinn Pdl. þd
Biorn Gudnason og hanz systur fodur sinn Gudna. og nu
er 0gur komed vnder greindan Biorn. ad rettum lagaskifft-
um vid hanz systur. sonnum gudz vilia og sancte Olaffz
logum riettum.
J annare grein Huammur j Huammsueit ^r so vnder
Biorn kominn ad®) hann***) atte fyrst. so vier vitum. Hus-
tru Christijn Biornzdotter. þd keiff'te hann ad henne Asgeir
Arnason og gaff fyrer halffa Audkuluj Suijnadal. þd ^rffde
Jön hann ^ffter Asgeir fodur sinn. þd Gudne ^ffter Jön
fodur sinn. þd Biorn Gudnason ^ffter fodur sinn.
J þridiu grein Kirkiubol j Valþioffzdal er so til komed
ad þad atte first so vær hofum Breff til sied Are Gudmunds-
son. og gaff' þad hdlfft döttur sinne Oddfrijde til kaupz vid
Halldor Jonsson Bönda hennar. Enn halfft sellde hann")
honum med samþycke sonar sijns Gudmundar Arasonar. og
tok vid xxjc j Alffadal og jordina^^) Vijffelzmýrar xviijc- xj
kugillde og iiij hesta. þd kom so ad greindur Halldor gaff'
greindre Oddfrijde kuinnu sinne halfft KirkiuBol firir xijc j
Þorfinnstodum. og xijc j Graffargili og Tungu er fader
hennarhafde henne ddar heiman geft'ed. med hdlffu Kirkiu-
böle. og atte greind Oddfrijdur þd allt Kirkiuböl. þar ^ff'ter
1) h, c; Solveigu a. 2) nadugasta h, c. 3) verdugasta c. 4)
[sl. ð, c. 5) so, h; so at c. 6) xijcc DI, VIII, 280. 7) Testamentum
Bref h, c. 8) sl h, c. 9) sl. h, c. 10) b. v. 6, c. 11) &, c; hun (!)
a. 12)sl. h, c.
56 BJÖRN GUÐNASON. 1510.
gaíT greind Oddfrijdur þad syne sjnum Halldore Hakonar-
syne. med vpplægie og samj)ycke dætra sinna. Jngibiargar
Halldorzdottur og Bergliotar Halldorzdottur og so þeirra
Bænda^) Þordar og Þorsteins med þeim skilmdla. ad greind-
ur Halldor sonur hennar skyllde ^ignast. xijc j Kirkiuböle ]
hennar loggiaffer. þd ^rffde Vigdijs^) þad ^ffter fodur sinn
Halldor^). þd Ghristijn Gudnadotter ^ffter dotturdottur sijna
Vigdijse. þd Ormur og Gudne ^ffter mödur sijna Christijnu.
þd keiffte þad halfft Gudne ad Brodur sijnum Orme. og
gaff vid Bæ a Snioíiallastrond. erffde þad og nu Biorn efft-
er fodur sinn Gudna.
J íiordu grein SijdumuH j Borgarfirde er so vnder
kominn ad hann atte Helge Biarnarson og sellde hann sira
Sigurdi Jonssyni. [Enn sira Sigurdur gaff honum ij*) jarder.
er so heita Þorgautzstadir og Hdffafell. huoriar ^r Hggia j
Sijdumula kirkiusökn. og þar til xxxijc med so feUdum frijd-
leika. XX mdlnytu kugillde. vjc j gangande fie. og vj^ j odr-
um þarfligum^) peningum. [so vird^) 48 alner j huort hundr-
ad'') hier til skyUde sira Sigurdur suara kirkiunne j Sijdu-
mula j sijna jnnstædu mortah'a^) xxiiij(c) og iijc j portio
gamaHt ddur ^nn Helge tok vid. og þeirre®) portio sem faU-
ed haffdi^'*) vppd þú xvj vetur. sem ddur neffndur Helge
atte Sijdumula. og Reijknadest þad x^ [j auHum peningum").
hier til gaff offtgreindur^^) Sira Sigurdur Þorbiorgu kuinnu
off'tgreindz^'^) Helga xc j auHum peningum fyrer sitt vpplag
offtgreindrar jardar Sijdumula. þd £rffdu þeir brædur Orm-
ur og Gudne Sijdumulann'*) ^ffter sira Sigurd brodur sinn.
og nu Biorn halffaii eft'ter Gudna fodur sinn.
J[fimtu grein^^) Drafflastader j HniöskadaP^) komu so
vnder Gudna. þd ^rffde first Thumds ^ffter Magnus Magn-
usson fodur sinn. þd Christijn Gudnadotter £ffter Thumas dutt-
urson sinn. [)d Gudne Jonsson ^ff'ter modursijna Christijnu.þar' ')
1) brædra h, c. 2) Halldorsdotter b. v. b, c. 3) sl. 6, c 4j [gaf
hann sjera Sigurdi þær (!) h, c 5) [gangande (!) b, c. 6) vid (!) b.
7) [sl. c 8) inntelia (!) b; inntekt c. 9) sw &, c. 10) hefur b, c. 11)
[sl. b, c 12) -nefndur b, c. 13) -nefnds b, c. 14) Sijdumula b, c.
15) [fimta mata b, c. 16) Fnioskadal c. 17) þa b.
1510. BJÖRN GUÐNASON 57
£ffter sijdan gaff hann þd kuinnu sinne. Þðru Biornzdottiar.
og nu heýra þeir henne til.
hofum vær[grein og') skýring a giort huorsu þaug od-
ul og hoffudböl hafa falled og til komid. sem Biorn hefur^)
effter sinn fodur ^rffdt og skal logum firir suara sinna vegna
og modur sinnar Þoru Biornzdottur og þo hier sie ecke so
sierhuor smá jord jnnsett med sijnu naffne. sem vnder
huoria liggur. þd ^r þad vnder ^inn skihiing og hinar stærre.
þui vær vitum Biorn þær ^inar jarder haffa ^ffter sinn íaá-
ur tecid. ad Breff og skilrijke [fyrer liggia'^).
J vj grein vilium vær og aller íirrskriffaddr menn vit-
aíiligt giora*) godum monnum. huad vær vitum huorsu Biorn
Gudnason er ad kominn odrum þeim götzum. sem hann
helldur, sem er Nupur i Dýrafirde. og þær jarder adrar ^r
þar til Hggia. J íirstu atte Gudmundur Bonde Arason Nup,
Nu ^ffter sijdan var henn dæmdur Jöne Bönda Biornssyne
vegna kuinnu hanz hustru Christijnar Sumarlidadottur j
sekter og sakferle. med alogum og peningum Oluffar Ara-
dottur mödur ádurgreindrar Ghristijnar. huor ed voru vcc
^r greindur Gudmundur Kanglega greip og hiellt langa tijma.
so greind OlufF fieck þa alldri afftur. sem gödra manna
Breff til hljda. Enn (^ffter Jön Biornsson frd fallenn þd
settest Biorn Gudnason j peninga og onduge. og lýste sig
logarffa effter offtgreindaii Jön Biornsson tii allra þeirra
peninga ^r hann haffde att. So og lagde Biorn iog og dom
fyrer allafi íirrskriffadan arff og peninga. ^ft'ter þrattskriff'-
adan Jon Biornsson sem Breff þar vm giorst vtuijsar. ^fft-
er þad geingu þaug til hehningaskifftes a aullum peningum
greind Ghrijstijn SumaHidadotter og Biorn Gudnason ^ffter
þui sem þaug hoffdu ddur sitt helmingafielag til lagt. Jon
B(on(le) Biornsson og hustru Christijn S(umarHda)d(otter).
Reijknudust og skrifudust þa so peningar j sundur ad
] annan helminginn voru þær larder lagdar sem lau vt fyr-
er Sliettanese. og krijngum Arnarfiord. iij jarder j Arnar-
fiardardolum. og ö" nordur a Strondum. J annaii helm-
1) [sl. b, c. 2) b. V. 6, c; sl. a. *í) [liggia fyrir c (og hættir hér).
4) Hér dettr líka botninn úr b
58 BJÖRN GUÐNASON. 1510.
inginn teldust þær jarder. sem Idu j Dyraíirde a Jngialldz-
sande. j Onundarfirde og Arnarfiardardelum. Baud þd tijtt-
greindur Biorn Gudnason hustru Christijnu kiösa. huorn
helminginn sem hun villde helldur hafa. Enn hun kiore j
krijngum Arnarfiord og Sliettanes. Enn Biorn skyllde haffa
^nn nirdra. Vitum vær og aunguan ) fir haffa jnn settst.
og log og döm haffa fyrer lagt. arff og peninga effter tijtt-
skriffadan Jön Biornsson ^nn Biorn Gudnason. so og vitum
vœr aunguan nær standa hanz arffe. ad vorre skinseme.
^ffter riettum Gudz logum og landsins. helldur ^nn greind-
an Biorn Gudnason. sisturson skilgetinn. aíT samfedra og
skiffeinginne modur kominn huor ad heiman var geff'in vr
fodurgarde. sijnum ^rHgum Bonda Gudna Jonssyne. keifft
og fest ^ffter loghgar lýsingar. ad rdde og samþycke henn-
ar fodur og Gifftingarmannz. Biarnar Bönda Þorleiffssonar.
hallded sijdan med sinn Bonda ^rfiga og dygdarhga tru.
sem ddndikuinnu heyrer og Ber. so alldri heff'ur folske ed-
ur tuijmæle d komid.
Jtem medkennunst vær ad vær hoíTum sied og yffer-
lesid opid Breff H(erra) Stephdnz med gudz nad Biskupz j
Skdlhollte med hanz heilu öskoddudu hdnganda jnnsigle.
huort ed so hlýder ad hann heffur vnt Bijrne Gudnasyne
til fullrar ög^ar allt þad tilkall og taksetning. er hann
haffde og hafft haffde ddur til greindz gardz Nupz vppd
H(eilagrar) kirkiu vegna. med þeim skilmdla. og (er) j all-
aii mdta. hanz Brefí" so hlýdanda ord fyrer ord. sem þesse
skrd jnne helldur ^r hier er med fest. og þui kunnum vier
^cke annad ad sid og Betur ad vita fyrer allar þessar
greiner ^nn greindur Biorn sie vel ad þessum garde kominn*'^).
50. 27. Oktol)or 1511. í Xýja-Kaupangi.
Albrecht van Goch og tveir menn aðrir fá leyfi af Hans
konungi til að flytja út úr ríkinu og til Hamborgar kjöt,
1) leiðrétt; aungum, hdr. 2) Skrá þessi endar svo .ofarlega á
blaði, ódagsett og ártalslaus.
1511. VERZLAN. 59
smjör, ál og annan varnað, en lofa því, þegar þessi varn-
ingr sé kominn til Hamborgar, að láta hann fara í þau skip,
sem ganga eigi til Islands og Sancti Jacobs lands, svo að
þær verði eigi til nytja óvinum ríkisins.
Danske Magazin IV, IT, 292 (eptir gamalli bréfabók úr tíð Krist-
jáns konungs í'yrsta og Hans konungs). — Kjöbenbavus Diplomata-
rium IV, 323.
Albreth van Goch. Ariild Hake och Hans Holm íinge
breflP. swa thee mwe nw lade vdfore her aff riiget oc indt
till Hamborg kiodt. smor. aall oc andre ware. oc haffwe the
loflfuit myn herre. at nær same ware komne till Hamborg.
thaa skuUe thee indkomme paa thee skiib. som lobe till
Ysslandt oc sancti Jacops landt oc ther met bortfores. swa
thee ey komme myn herres og riigens íiender till gode.
Datum in castro Nykopinge vigiHa sanctorum Simonis
et Jude apostolorum anno et cetera mdxj.
51. 9. Marts 1513. í ÓðinsTé.
Bréf Kristjáns konungs II. til Esge Bilde, embættismanns
á Kaupmannahafnarhöll, um að gera við skipið Hamhurger-
mand og útvega skipstjóra á það, en það á að fara til Islands.
Dipl. Norv. XVIII, Nr. 223 (eptir frumriti á pappír í Ríkisskjala-
safni Dana).
Oss elskeh'ge Esgj Billæ Embesmand paa
Kobinghaflfn^)
Christiernn met gvdz nade wtwoldt konnge tiill Danmarck
oc Suerige rett arflPuinge et cetera.
Wor gunst tillforne Bethæ wii teg att tw skicker en
skyper tiiU wortt skyb Hambwrgermandh oc lad fægæ paa
thet hwadt som ther fattis swo thet er aldielis redæ nar wii
tiidt kommyndis worder Thet skall wortt æryndt indtiU Yssæ-
landt som oss elsk^ Hanss Randzow Mor Hoffzinger teg
1) Utanáskript bréfsins.
60 LENABREF. 1513.
wnderwissæ kan Ther forlader wii oss wesseligen till befa-
lindis teg gud Scriiffuett wdj Otenss Otensdagen effter dom-
inicam ietare Ar etc. mdxiij wnder wortt signet.
53. [25. Ápríl 151B. í EaupmannaMfn].
Kbistján konungr II. staðfestir bréf Hans konungs (frá 21,
Janúar 1505, þar sem Vigfúsi Erlendssyni er veitt Skóga
og Merkrién).
AM. 191. 4to bls. 16 (bréfabók Jóns Hallssonar og Hólmfríðar
Erlendsdóttur í frumriti á skinni). - 21. Janúar 1505 (DI, VII, Nr.
685) veitir Hans Konungr Vigfúsi Erlendssyni Skóga og Merkrlén
upp á ]ífstíð, og heíir það líklega verið látið duga meðan Hans kon-
ungr lifði, en hann lézt 20. Febr. 1513. En 25. Apríl s. á. (1513)
fær Vigfús bréf af Kristjáni konungi II. fyrir lögmannsdæmi syðra
og eystra, og er J)á líklegt, að hann hafi um leið feingið staðfesting
uppá Skóga og Merkrlén. Sbr. VIII, 343.
Víj kristiern med gudz nad riett erfingi til noregis rik-
es utt uald konung til danmark og suiarikis hertugi utt j
slesuik holsten stormaren og dittmaskin greifi j oldenborg
og delminhorst giore alle uiturligt ad uíj af uorre sonder-
ligegunstog nad haffe stadfest og fullburdugt og med þetta
uortt opit bref stadfester og fullburdi þetta uors kæri herra
favdvrs bref sem þetta uortt bref er uid heingt uid fulla
magt ad blifa utt j alle sini ord puncta og articule epter
þui sem þad ine helldur og ')
53. 20. Apríl 1514. í Víðidalstungu.
ViTNisBURBR tveggja manna um fjárpintingar Gottskalks bisk-
ups á Hólum við Jón Sigmundsson og Björgu Þorvaldsdótt-
ur, um lögmæti hjónabands þeirra og um ofríkisverk Ein-
ars Oddssonar við Jón Sigmundsson.
1) Niðrlag vantar.
I
I
1514. JON SÍGMUNDSSON. 61
AM. Apogr. 3969 með hendi Páls Hákonarsonar eptir transskripti
á skinni frá 11. Ang. 1592. — Syrpa Guðbrands biskups (= b). —
AM. Apogr. 3882 með hendi Árna Magnússonar eptir transskripti frá
21. Febr. 1590
[A mote viliugum vtlatum Jons og biargar a hole og
bessastodum.^)
Þad giorum vid Jon Bardarson og Þorkiell Olafsson
godum monnum viturligt med þessu ockru opnu brefi ad
vid^) vitum fyrer fuU sannindi ad Jon Sigmandsson og hans
eigin hustru Biorg Þorualldzdotter hafa latid ute vid Biskup
Gottskalk ij. hundrud hundrada j jordum og lausafie. Lystu
fyrrnefnd hion Jon og Biorg ad þessa peninga Hetu þau ute
naudig og hier [a ofail^) vard Jon ad sveria bokareid ad
giallda ut alla þessa peninga cL næsta dre epter. og vera
þar med Biskupe Goskalk hollur og trur utafi landz og inn-
ann"*). vitum vid og ad Jop hefur mist mikhi flejre garda
og lausafie fyrer Biskupi Gottskalk og haiis [med^)fylgior-
um prestum og leikmonnum. sem er jordin Nupur. Kviar.
Herridarstader®). Bessastader. HoU. Þverd. [Suo og vitum vid
fyrer full sannindi. ad greindur Jon Sygmundsson hefur sina
kvinnu Biorgu Þorualldzdottur feingid med heilagrar kirkiu
laugmdH RÍettu. Suo ei sidur vitum vid fyrer full sannindi.
ad Einar Oddsson og hans menn toku Jon Sigmundsson
til fanga. fyrer aungvar saker. særdu hann. slogu og lemstr-
udu. hier til helldur Einar Oddsson og hefur') halldid med
fullu ofrike og ofurmackt tittnefndan Jon Sijgmundsson ut
af sina garda. sem finnbogi Jonsson laugmann nordann og
vestann a Jslandi hefur honum med laugriettumanna domi
til sagt^). Og til sanninda hier um setium vid fyrrnefnder
menn ockar jnsigH fyrer þetta vitnisburdarbref er giort (var)
j Tungu j Vijdudal fimtudaginn j paskaviku um vorid. Ar-
um epter gudz burd CD. D og fiortan dr.
1) [b 2) sl. 3969. 3) [ofan a 3882. 4) [sl. b. 5) [sl. b. 6) AM.
vill breyta því i Heruidarstader. 7) sl. 3969. 8| [sl. *.
62 ERFÐAMAL 1515.
*54. 23. Maí 1515. á Staðarhóli.
BóMu útnefndr af Birni bónda Þoileifssyni og Ögmundi
Tyrfingssyni — og sarnþyktr af Ólafi bónda Guðmundssyni
kongs uraboðsmanni miUi Gilsfjarðar og Gljúfrár —
uni ákæru nefnds Björns til greinds Ögmundar út af arf
eptir Pétr Jónsson bróður Sigríðar konu Ögmundar, en
Björn reiknaði Páli Jónssyni mági (teingdaföður) sínum arf-
inn eptir Pétr Jónsson bróðurson sinn.
AM. Apogr. 5898 með hendi Jóns Magnússonar bróður Arna „Ex
originali". „Brefed er á kalfskinn, med sex jnnsiglum og sjöunda
lausum þveing". — Bréf þetta er áðr prentað í DI, VIII, Nr. 315
með ártali 1512, því að eptir afskript bréfsins má bæði lesa ártalið
1512 og 1515; enaföðrum bréfum, sem fram eru komin, er að ráða að
ártalið eigi að lesast 1515, en ekki 1512. 1 sumura bréfabókum er
og ártal þessa dóms réttilega sett 151.5, svo sem í ÍBfél. Khd. 67. 4to
bl. 70—71 og MSteph. HO. 4to bl. 26, hvorttveggja með hendi síra
Eyjólfs Jónssonar á Völlum (d. 174-.5). Ennfremr í ágripi einu svo
látandi, sem tekið er upp í „Nockur andsuor a mote þeim sem ætt-
leiddum monnum vilia fra Erfdum hrinda. M(agnusar) B{iorns) S(onar":
„Ættleidsludomur 1515.
Jtem 15015 (!) dæmdist Sygridi Jonzdottur ættleiddri kuinnu Aug-
mundar Tirfingssonar allur arfur epter Pietur Jonsson Brodur sinn.
Enn Pal Jonsson skilgetinn fodur Brodur fra þeim arfe". (Lands-
bókasafn 63. 4to bl. 87b, skr. c. 1640). Hins vegar stendr ártalið
1525 ranglega í gamalli skjalabók frá c. 1600 í AM. 234. 4to.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia ædur heyra
senda stulli þordarson. sigurdr narfason. gudmundr finzson.
þorolfr augmundson. asmundr klemensson og eyuindr gud-
mundson kuediu guds og sina kunnigt giðrandi ath aa fóstð-
daginn næsta fyrer gangdagauiku um uorit^) þa lidit uar
fra hingat burdi uors herra ihesu christi CD. d. og. xu. ar i
huamme i huamsueit uorum uær i dom nefnder af ærHgum
monnum birne bonda þolleifssyni og augmundi týrfingsyni
ath skoda og ransaka og fullnadardom aa ath leggia huorth
su akæra skylldi nockra makt hafa æda ongua er biorn
bondi þolleifson kærdi þar til augmundar tyrfingsonar. ath
hann hefdi eignath sigridi jonsdottr eiginkono sinne arf og
audæfi. goz og peninga. laund og lausa aura epter petr
heiten jonson brodr sigridar jonsdottur. j sezt. Iðg og dom
1) þ. e. 11. Mari5i5. ~
1515. ERFÐAMAL. 63
fyrir lagt allan fjrsagdan arf. enn biorn bondi þolleifson
kalladi pal jonson mag sinn til |)ess arfs komenn uera ept-
er petr heiten jonson brodrson sinn. toku þessir fjrinefnder
menn. biorn þolleifson og augmundr tjríingson hondom
saman oss fjrrgreindum domsmonnum hia uerondum med
])eim skilmala at þeir skýlldu hafa þat og hallda og alldre
upp (XL tala huor um sig sem þesser f} rr nefnder domsmenn
dæmdu þeirra j miUum um þetta mal. Jtem i fjstu grein
dæmdum uær underlagit laughgt i allan mata og greindan
biorn bonda þolleifson loglegan suarsmann og soknar fýrr
nefnz pdls jonssonar mags sins epter þui sem þat umbods-
bref utuisar sem adrgreindr biorn bondi þolleifson las þar
fyrir oss. Jtem kom þar fram uitnisburdarbref helga gisla-
sonar med hans heilu og oskoddu hanganda jnsigle at hann
uar þar nær staddr at sera jon heiten jonsson afrleiddi sig-
ridi jonsdottr. dottr sina, epter þui sem bok gerir rad fyrir
pali jonssyni hia uerandi og ollum aríi undan sier jatandi.
Jtem kom þar fram uitnisburdarbref jons gudmundszonar
huert er suo inne hiellt at hann uar þar hia at sera jon
jonson arfleiddi sigridi jonsdottr dottur sina epter logum.
J þridiu grein kom fram suo latandi uitnisburdr sýgnýiar
jonsdottr ath hun hefdi hia uerit fýrrsagdre arfleidingu. Suo
og eigi sidr kom þar fram opit bref pals jonssonar med
heilu og oskoddo hangandi hans jnsigle ath hann medkenn-
(i)zt ath hann hafi ollum aríi undan sier iatath þeim sem
hann stod til epter sera jon jonson brodr sinn med þeim
skilmala. ath sigridr jonsdotter dotter sira jons skýlldi til
þess arfs leidazt. enn eingi hans bðrn onnr. suo medkenn-
izt og optnefndr pall jonson i þessu sinu brefi at þrattskrif-
adr sira jon jonson hefdi arfleitt sigridi dottur sina epter
lógum. Suo og medkenezt optnefndr biorn þolleifson med
sinu brefi og jnsigle ath (hann) uar hia at greindr pall ]on-
son gaf ut allan fýrskrifadan uitnisburd ord epter ord. enn
titthnefndr biorn bondi þoUeifsson uændizt þui at pall jon-
son magr sinn geingi ecki uid fýrskrifudum gerningi. nu
saker þess at greindr biorn bondi þolleifson uændizt ðngum
þeim uitnum at oss virtizt hrinda mega brefum greindz aug-
64 PETRSFE 1520.
mundar. þui dæmdum uær fýrr nefnder domsmenn med
fullu doms atkuædi þrattnefnda sigridi jonsdottur loglega
arfleidda og rettaíi erfingia peturs heitens jonssonar brodr
sins. suo framt sem helgi og jon oc sýgný sueria fullan
bokareid epter sinum framburdi oc aunnr tvð uitni þessum
jafnhda ] sinum framburdi. en greindan augmund týrfmgson
lauglegan halldzmann allra peninga sagdrar sigridar kuinnu
sinnar. Skulu uitnin suarit hafa hith sidazta ath michaels-
messo i haust at kemr. og augmund skjUdugan ath gera
birne bonda bod suo longo fyrir eidatokuna at hann meigi
til koma ef hann uill. enn ef tittnefndum augmundi fallazt
uitnin. þaa dæmdum uær hann logiega mega i sitia. hafa
og hallda þenna arf þar til hann er med loglegum domi af
honum sottr. samþýckti þenna uorn dom olafr bondi gud-
mundzson sem þda hafdi kongs umbod milH gilsfiardar og
gliufrar og setti sitt insigle med fyrnefndra domsmanna jn-
siglum fyrir þetta domsbref skrifat aa stadarhoH i saurbæ.
þridiudaginn fyrir huitasunnu a sama are sem fýrr seiger.
56. 8. Apríl 1520. í Römaborg.
Leo páfi hinn tíundi býðr biskupum í Osló, Hamri, Skál-
holti, á Hólum og í Færeyjum, að sjá svo um, að það fé,
sem lagt sé úr þeirra biskupsdæmum til byggingar Pétrs-
kirkjunnar í Rómaborg, verði sent til erkibiskupsins í Niðar-
ósi, er koma muni því til Johannes Angelus Arcimbolds
sendimanns páfans í þýðversku landi.
Dipl. Norv. VI, Nr. 675 (eptir skjalasafni á pafagarði).
a. Leo papa x venerabih fratri Andree episcopo Ans-
loensi. VenerabiHs frater salutem et apostolicam benedictio-
nem. Ex literis dilecti fihj Joannis Angeli Arcimboldi )n-
dulgentiarum pro fabrica Sancti Petri de Vrbe nuntij et
commissarij per nos deputati didicimus nonnullas pecunia-
rum et aHorum bonorum summas ad dictam fabricam oc-
casione predictarum jndulgentiarum spectantes jn diocesi tua
152^. MlKLAGARÐR. 65
existere nos igitur indemnitati dicte fabrice consulere volen-
tes fraternitati tue in virtute sancte obedientie ac censuris
et penis per alias nostras contra retinentes occupantes et im-
pedientes bona huiusmodi jnflictis requirimus quatinus omni
exceptione remota ac quocunque impedimento illato seu in-
ferendo minime attento dictas pecunias et bona ad manus
venerabilis fratris nostri archiepiscopi Nidrosiensis dirigas
qui illa in Germaniam juxta commissionem nostram trans-
mittet. Datum Rome die 3 Aprihs 1520 pontificatus nostri
anno 8^*.
h. Jn simili forma scribatur venerabili fratri Magno epi-
scopo Hamarensi. Jtem episcopis Stephano Scalotensi et [Got-
scalensi^) et Hilario Pherensi vt transmittant pecunias et
bona ad manus prefati archiepiscopi uel ab eo deputan-
dorum. Datum Rome 3 ApriHs 1520 anno octauo.
Í56. 17. Janúar 1533. í Miklagarði.
TvEiH prestar og tveir leikmenn transskribera máldaga
Miklagarðskirkju í Eyjafirði eptir máldagabók Ólafs biskups
Rögnvaldssonar.
AM. Fasc. XLV, 12, frumrit á skinni. Af 4 innsiglum er 1 fyr-
ir. — Afskript MSteph. 27. 4to bls. 517—518 með hendi Jóns sýslu-
manns Jakobssonar (d. 1808).
Þat gijorvm vier jon prestur arason og hallur prestur
asgrimsson. magnus arnason og magnus bijornson godvm^)
monnum kvnigt med þessv uoro opnv brefe at vær savm
og yfer lasvm gamalt registrum heilagrar hola domkirkiv
suo latande ord effter ord sem hier med skrifat stendvr.
Þetta fylger jordvne j myklagarde þverardalr heim at
lambaa badv meigen skogvr ] Ivndz land j hnioskadal rædvr
gardstadvr fyrir ofan en kidzaa fyrir vtan skogur j nvpvfelz
lande skogvr j biarkar lande rædvr gil fyrir vtan og svnn-
an. þessar jtolur sagde ornolfvr ] þverardal af modrvvoll-
1) [o : Gotscaloo Olensi, en er strykað út og svo ritað : Rois-
caldensi. 2) tvískrifað í frbr.
Dipl. I8l. IX, B, Ö
66 TESTAMÉNT EVJOLF'S 1522.
vm halfan þridia tog yxna manadar reckstvr aasavd fra
þveraa j oxnadal en þar fyrir skvlv þeir halda vppe garde
fyrir nédan og selfor j divpadal a holmsel fra hhdarhaga')
teigur j oxnadal ofan fra Ivrcasteine millvm tveggia gard-
stada er og sagdur vii folalda reckstvr j vaskaravxl sagde
rvste vtan ef ad myklagardur atte allar slægivr j hrvthaga.
þetta sama bar sira semingur af savrbœ at fader sinn magn-
us hefde Hed j bvrt slægivr vr hrvthaga þa hann bio j
myklagarde og hefde eingen at fvndet. Þessar jtavlvr sagde
ornolfur þordarson at myklagardur ætte j oxnafelzjord tvo
xij fedminga med torfskurd arUga.^)
Og til sanninda hier vm setivm vier fyrr skrifader menn
vor jnsigle fyrir þetta bref er skrifat uar j myklagarde j
eyafirde fostvdagen næstan efter geisladag arum efter gvdz
bvrd CD** d. xx og ii aar.
57. 30. Janúar 1533. í Krossada).
Testamentisbréf Eyjólfs bónda Gíslasonar.
AM. Apogr. 1127 „Ex orig. fra Haga fi Bardaströnd. accuratis-
siine**. Árni skýrir frá um innsigli.
Jn nomine domini amen.
Saker þess at eingi daudligur madur riia sier nðckurn
óruggleik setia um leingd sinna Hfdaga med þui at daudinn
sem óllum er uis. enn þo j annari grein ecki ouisara enn
þat hue nær hann skal at hondum koma. kemur hann þa
optsinnis er minzt uarer huar fyrir kristins mannz ahygia
ætti iafnan yfer at uaka at hann uæri alldri uarbuinn uid
nær sem gud krefur hann andarinnar. þui giore eg eyiolfr
gislason heiU at uiti og samuizku enn nockud krankur j
Hkama þessar siduztu skipaner fyrir mier og so feUt mitt
testamentum sem hier seiger.
Jn primis at eg gef mic aUan og mina synduga sal
upp a nad og myskunn almattigs guds treystandi sa er mic
leysti med sinu banablodi. undan ouinarins uahdi mun eigi
sinne uægd fra mier snua j mine naudsyn. þar næst gef ec
1) Svo, og er rétt. 2) Sjá Dipl. Isl. bls 351,
15^^. TESTAMENT EVJOLFS. ^?
mic under traust og uerdleika blezadrar guds modur marie
og hins heilaga peturs postula og allra guds heilagra manna.
og bæna fullting almenniHgrar guds kristni. þar med kys
ec minum molldliga likama legstad j selardal. gefandi kirki-
unne þar teinæring med tueimur streingium og ollum reid-
skap. Jtem prestinnm sira ione iuarssyni gef eg stack minn
hinn sida fyrir sina þionustu. Jtem fatækum t(u)au hundrud.
so og skipa eg og gef at fatækur madur fædiz ] haga um
iolafostu og fra niuuikna fóstu til huitasunnu suo leingi sem
min born og nidiar hallda gardinn. ellingi brodur minum
hest minn hinn moalotta. Jtem a eg at luka herra aug-
mundi fim kugilldi og leigurnar up a fim ar. halfa þridiu
uod uadmals. uætt fiska og þreuetran saud. þar med fæ
ec honum tuær skeider Htlar. eitt nobil og tuð rins gulline.
Suo og medkennunzt eg at ec hefi golldit og sellt j sinn
mala helgu þorleifsdottur iðrdina haga. hefer hon þo ekki
fullt fyrir þa peninga sem ec hefi logat fyrir henni. hier
med gef ec henni at auk þess sem ec hefi adr gefit allt
þat sem eg ma med logum gefa. gef ec ion ionsson kuittan
um allt þat er hann hefer uit mic brothgur ordit leyniliga
og opinberfiga og so alia mina undermenn. þar med gef ec
haflida skulason kuittan um ðll ockur skipti og so bid eg
at hann gefi mic. r eg um bidiandi þacksamliga og ast-
samfiga mina frændur erfingia og uine. at fyrir allra uora
saluhialp lati þeir þetta mitt testamentum fullgioraz utan
allt hindur og talman epter þui huert sem eg hefi rad fyrir
gioit. Bid ec audmiuklega huern mann mier at fyrirgefa þat
er eg hefi uid þa brotid til orda eda werka. so hit sama
uil eg giarna huerium manni fyrirgefa þeim sem uit mic
hefer misgiort. og þess med allri audmykt bidiandi. at menn
seu min syndugs eigi ominnuger j sinum bænum.
uoru þesser giorningsuottar sira ion iuarsson og elHng-
ur gislason.
Skal þetta mitt testamentum standa obrigduligt i ðHum
sinum greinum og articuHs.
Og til saninda her um setta ec mitt insigle med adur
nefndra manna insiglum fyrir þetta bref skrifad i krossadal
{]gg SVEIKSSTAÐAREIÖ. 1522.
fimtudagin næsta fyrir piirificacio sancte marie uirginis. þa
er lidit uar fra hingatburd uors herra ihsu christi CD. d. xx
og ij ar.
58. 13. Febráar 153*^. á Ókruni,
TiTNiSBURBR þriggja manna um viðskipti þeirra á Sveins-
stöðum Gríms lögmanns Jónssonar og síra Jóns Arasonar
og þeirra selskaps af einni álfu, en af annari álfu Teits
Þorleifssonar og hans manna, þegar Arni Bessason var
sleginn í hel.
AM. Apogr. 5602 „Ex originali" á kálfskinni með hendi Jóns
'Magnússonar bróður Arna.
Suo felldan uitnesburd berum uær jon helgason. sug-
urdr jonsson og þorkell sugurdzson. ad uær uorum d þui
sama þingi sem grimur jonsson laugmann nordan og uest-
an d jslandi sette i sueinstada landi. ed sagt uar. fauslu-
dagin næstan epter palsmesso') og setti þar grid og frid
allra manna í mille epter þui sem ueniuligt er. og baud
sig til ad giora huerium manni laug og riett. þui þau bod
komu heiman af þingstadnum sueinstaudum fra teite þor-
leifssjne ad (hann) uilldi huorke þola doma ne stefnur. og
þeir skýlldi alldre mannslagalaust skilia ef þeir ridi heim. og
.þvi setti adurnefndur iogmadur þar þing sem þa var hann
kominn i adur greindum stad. suo sem eitt aurskot eda tuð
i burt fra tungardenum d sueinstaudum. og nefndi þar dom.
len 'teitur þorleifsson med sinn selskap og fylgiara reid þa
heiman fra sueinstaudum med attatigi manna eda fleire
med týgiad folk og uppdregnum vopnum. og þangad sem
f}TÍr stodu sira jon arason og grimur jonsson logmann med
sinn selskap i þeim sama stad sem hann hafdi adr þingid
sett. baud grimur jonsson þa en uppa nytt log og dom fyr-
ir-sig og alla þa er i hans selskap uoro og fyrirbaud hveri-
1) þ. e. 31- Janúar.
152á. SVEINSSTAí)AREIÖ. 89'
um manni ad uekia a sier eda þeim uig ne uandrædi. og
hann væri þar kominn til laga en ecki til slaga. en teitur
þorleifsson taladi þa suo felldum ordum. ad þar skylldi
hvorke domar ne stefnur fram ganga og aunguar lagasokn-
er adrar. og skipadi þeim selskap sem honum fýlgdi. bædi
ad slá og stinga og hier med sotti hann aUra mest sialfiir
ad giora hvortueggia sla og stinga. og epter þessa hans
skipan hiuggu hans nienn og stungu upp d fyr greindan
selskap. og suo þeir menn fleire sem þeim veittu þar stýrk
og Hd til. suo ad i þessu þeirra adhlaupi slogu þeir ] hel
drna heitin bessason en særdu. x. menn eda fleire og lemstr-
udu marga bædi med grioti og uopnum. suo og saum uær
fýrnefnder menn og uissvm fyrir full sannendi ad þratt
nefndur grimur jonsson laugmann skaut alldre cL þui þingi
fyrr en hann sialfur og hans menn voro bædi slegner og
særder. og ecki hiellt sira jon arason þaa teite þorleifssyne
er optnefndr grimur skaut af sinum boga og ecki skaut
hann nema þat eitt skot a þui þingi. en þat uissum uær
ecki huar þat kom a. suo oc sdum uær upp a og uissum
sannliga. ad þeir menn sem i þann selskap uoro sem teite
þorleifssyni fýlgdu. baru þar fýst j a þeim fundi og slögu
fjst med grioti en síjdan med vopnum. og hier epter uiHum
uær sueria nær sem þurfa þickier. Ok til sanenda hier um
settum uær fýrnefnder menn uor jncigle fyrir þetta uitnes-
burdarbref er giort uar d aukrum j blaunduhiijd j skaga-
firdi. midvikudagin næstan epter uedasti et amandi. arum
epter gudz burd CD. d. xx. og ij. aar.
59. 1. Marts U'2'2. á HiSlum.
JóN prestr Finnbogason officialis Hóladómkirkju stefnir Teiti
Þorleifssyni og hans fylgjurum til Mæhfells 28. Marts fyi'ir
síra Nikulás Vilhjálmsson til afbatanar og lausnar fyrir
högg og slög á Sveinsstöðum, en þrjózkist, þeir setr hann
þeim þrjár ám.inningar og fylgir hverri fimt, og vilji þeir eigi
70 SVEINSSTAÐAREIÐ. 1522.
hlýðnast að þessum áminningum liðnum, þá setr hann þá í
fullkomið forboð, þar til er þeir ganga til hlýðni.
Bisk. Hol. III, 7, frumrit á skinni. Innsiglið er dottið frá Bréfið
er ill-læst á stórum köflum, því að lýsi virðist einhvern tíma hafa
helzt ofan yfir það (úr lampa).
Þat giore eg jon prestur finbogason officialis holadom-
kirkiu godum monnum kunnigt med þessu minu opnu brefue
at fyrir mig kom heidarligur mann sira jon arason. kœrdi
og klagade fyrir mier at domkirkiunnar þionuztumann og
sinn arne heiten bessason hefdi uerit j hel slegin og sira
nichulas uilhialmsson og sira olafur hialltason hefdi slegner
uerit med griote og x eda íleire adrer domkirkiunnar þion-
uztumenn uoru særder þa þeir uoro 3 domkirkiunnar erind-
um. voru uitne um boren fyrir mier af tueimur prestum
og xij skynsaumum monnum at allar þessar fyrr greindar
saker hefdi giðrt teitur þorleifsson og hans medfýlgiarar
sem er skule gudmundzson. þormodur arason. gisle jonsson.
þorgrimur gudmundzson. jon grimsson. jon halldorsson. sem-
ingur oiafsson. arngrimur liotzson. haflidi iuarsson. asgrim-
ur ionsson. eirekur oddason. petur oddason. jon sigmundz-
son. eýolfur halldorsson og philpus gislason med fleirum
audrum þeirra fylgiurum sem greindar saker giordu. Þui
fyrir þessar saker bodar eg og stefner teite þorleifssýne og
audrum þessum adur greindum hans medfylgiorum til mæle-
fellz j skagafiord favstvdaginn næst epter annunciacio beate
marie uirginis nu næst komande fyrir minn logligan vm-
bodzmann sira nichulas vilhialmsson at giora þar sina af-
batan eda taka logliga lausn fyrir adur greindar saker. Enn
ef þeir uilia þrioskazst og ei hallda þetta mitt bod þa giore
eg þeim þriar logligar aaminningar til leidriettu epter kirki-
unnar logum og fimt j hueria ocLminning. ViH þeir ei til
hlydne ganga at vmhdnum þessum a^inningvm. vm fyr
sagdar saker þa set eg alla þessa fyrr skrifada menn ut af
gudz þionuzto og aullvm kirkiunnar sacramentis og sam-
neyte kristinna manna j fullkomit forbod suo leingi og
þar til þeir giora logliga afsakan eda yferbot adur greindra
1522. ÖGMUNDR BISKUP. 71
saka. byd eg ydur sira þorleifur ionsson at lesa þetta bref
fyrir adur greindum monnum suo hdatt at þeir megi uel
heyra ef þeir vilia. Og til sannenda hier vm setj eg
oíficialatus insigle fyrir þetta bref er skrifat uar da holum ]
hialltadal laugardaginn næstan fyrir translacionem johannis
episcopi. anno domini CD" d" xx" secundo.
60. 5. Marts 1523. í BJÖrgvin.
FiNNBOGi Einarsson og Pétr Pálsson prestar Hólabiskups-
dæmis votta, að þeir hafi séð umboðsbréf Þrándheimskapíula,
þar sem Ögmundi biskupi í Skálholti er fahð alt umboð yf-
ir Hóiabiskupsdæmi, og samþykkja þeir það, og lofa Ög-
mundi biskupi hlýðni.
MSteph. 27. 4to bls. 11 — 12 með hendi Benedikts lögmanns Þor^
steinssouar c. 1720. — Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunna-
vikrJóns „Ur Brefa Bok Biskups Ogmundar".
Um umbod Holakirkiu Anno M". D^ xxij^
Þad georum uier finnboge Einarsson og Petur Pálsson
prestar Holabiskupsdœmis godum monnum kunnugt med
þes5u ockru opnu brefe ad uier hofum sed og yferlesed op-
ed umbodzbref med heilu og oskoddudu innsigle sancte Olafs
og Þrandheimscapitula innsigle er so hiiodar d^) medal ann-
araorda. ad aller capitulabrædur. iÞrandheime er(u). bioda. bidia
og bebefala verdug fodur i gude Augmund i Skalholte full-
megtugt umbod Holakirkiu bæde til andlegra hluta og uer-
alldlegra sem bref þar uffi gert utar mejr utvijsar. huert
umbod ad uier hillum. stirkium og samþickium h(eilagrar) ' )
Hola kirkiu vegna. so og uiUum vier-) uera hejruger og
hlyduger firr grejndum herra Augnmnd þad vid eruín menn
til og hann vill ockur til seigia uppa Holakirkiu gagn og
besta. Og til sannenda hier uni festum vid ockar innsigle
fyrer þetta samþiktarbref skrifad i Beren þridia nonas dag
Martij Manadar.
1) b. V. 62. 2) vid
72 HAFNARGJALD. 1522.
01. 9. Marts 1522. í KaupmaniiahðfD.
Keistján konungr annar bannar mönnum á Íslandi að verzla
við nokkra útlendinga fyrri en þeir hafi greitt konungs um-
boðsmanni þar í landi 20 gyllini, sem þeir eru vanir að
borga árlega og eru skyldugir til.
AM. 191. 4to bls. 41 — 42, bréfabók Jóns skálds Hallssonar, rituð
samUða á skinni. — AM. Apogr. 5529.
Bref kong kristiern.
Víj kristiern med guds nad daómerkis. noreges. suia-
rikis. vendes og gotes kong. hertugi ut j slesuik. j holsten.
stormaren og j ditmasken. greifi j oldenborg og delmen-
horst heilsum ydur alle oss elskulige biskupar. prelatar. a-
botar. prestar. knaber. bœndur og meinige almugi sem byggia
og bua upp dcL uort og noregs krunu land jsland kærliga
med gud og sancte olaf kong. Víj bidie og bioda ydur alle
samt og huor sierdeiHs ad j hier efter enti kaupslagit med
nockurre utlenzke ente þyzke edur eingelske edur andre fyr
en þeir hafa adur giíid og forneygid uor vmbodzsmann þar
upp doL landit. xx. uigti gyllene sem þeir oss arhga plaga
og plygtuger eru ad gefa upp da uorra uegna og nær þeir
suodan toll ut gefit hafa og til goda reidu forneygt hafa
þa megi þier sidan kaupa og selia med þeim obíjhindrader.
þar rettid ydur alþingis epter og latid þad aungua leidis
annars uera.
Giíid upp da uoi-t slot kaupenhafn sunnudagen inuo-
cauit. aarum epter gndz burd CD. d. xx. og ij ar. under
uort signet.
63. 21. Apríl 1522. á Ketilsstððun).
1. Maí 15-23. á Vallanesi.
Bjakni Erlendsson fær með samþykki og upplagi Guðríðar
Þorsteinsdóttur konu sinnar sira Jóni Markússyni til fullrar
eignar jörðina Fjörð í Seyðarfirði, en sira Jón leggr á mót
Eiríksstaði á Jökulsdal og kvittar Bjarna um rekahalld Er-
1522. FJARDARBREE. 73
lends föður hans fyrir Ketilsstaðakirkju og Bjarna sjálfan
um söngkaupsgjald af Steinsvaðskirkju um tóif ár fyrr-
um, er síra Jón var þar þingaprestr.
AM. Apogr. 4302, eptir frumriti á kálfskinni „fra Petre Asmunds-
syne a Ketilsstödum & Völlum i Fliotzdalsherade", og er afskriptin
staðfest í Skálholti 15. Marts 1708 af Magnúsi Markússyni, Snorra
Jónssyni, Þórði Þórðarsyni og Ormi Daðasyni. — AM. Apogr. 4396 „Ept-
er óhandskriíftadre Copiu á pappír", lök afskript og víða raung (ér*
tal 1525).
Um fiord i Seydaríirde.
Þad giorum uit halldor prestur gislason og torfui þor-
steinsson godum monnum kunnigt sub anno gracie CO". d^
xx^. ij".^) uorum vid^) j hia saum oc heyrdum aa ord og
handaband þessara manna sira jons marcussonar af eirni
aifu og.af annari alfu biarna ellendssonar ad svodan giorn-
ingur for fram þeirra aa mille j halfkirkiunne a ketilsstod-
um a völlum j fliotzdalshierade manudaginn næsta epter
passionem domini ad fyrr nefndr biarni ellendzson
fieck adur nefndum sera joni markussyni jordina fiord j
seýdarfirdi er liggur j duergasteins kirkiu sokn til æuenligr-
ar eignar undan sier og sinum erfingium med upplagi sinn-
ar egin kuinnu gudridar þorsteinsdottur med ollum þeim
gognum og gædum sem greindri jordu fýlger og fvlgt hefer
ad fornu og nýiu. enn hier j mot gaf opt nefndur sera jon
markusson titt nefndum biarna ellendzsyni jordiiia eireks-
stadi j jokulsdal er liggr j mðdrudals kirkiu sokn til œuen-
ligrar eignar undan sier og sinum erfingium med aullum
þeim gögnum og gædum sem greindri jord fýlger og fulgt'^)
heferad fornu og nýiu. hier til gaf sera jon markusson opt
nefndan biarna kuittan vm þa akiæru sem hann klagadi til
1) „So stendur þetta arstal ad visu i brefinu. enn a þann mata
verda Biarne og Gudridr gey.sigömul. hun lifdi ennþS 1568.
hann 1563. Malfridr dott(ír þeirra giptist l^.')!. ergo er hun fædd
circa 1530. [Mier þætti liklegra. ad þetta arsiul ætte ad vera 1532*).
— 1536 kom aptur til greina um þessa iörd. syne.st so ad arstaled
muniþoriett«(AM.). Apogr.4396hefirártal 1525. 2)) b. v. 4396. 3) Svo.
*) [útstrykað.
74 ÆTTLEIÐING. 1522.
hans vegna kirkiunnar.) uallanesi ad biarni og fader hans
ellendrheiten biarnason. þui') hann hafdi halldit. ij. c. fadnia
langan reka upp a. u. ar og tuttugu. er fylgia atti med
vidastðdum fyrir halfkirkiu skýlld a ketilsstðdum og enn hier
til gaf þrattnefndur sera ion biarna kuittan vm sðngka(u)p
a steinsvads kirkiu er liggr j kirkiubæiar sokn. a utmanna-
sueit upp aa. xij. ar er hann uar þar þingaprestur. skylldi
huor þeirra hallda til laga sinne jordu og suara lagaripting-
um. Og til sannenda hier um setium uid ockar jnnsigle
fyrir þetta jardarkaups bref er skrifad var j vallanesi jn
festo phiHppi et jacobi ari sidar enn fyrr seger.
63. 25. Apríl 1523. 1 ^ „^,
} á Hólum.
8. Oktober 1533. ( * ^" "*
Helga Sigurðardóttir ættleiðir syni sína Ara og Magnús,
með samþykki Auðunar Sigurðssonar bróður síns.
Landsbókasafn 61. 8vo afskript gerð fyrir Árna Magnússon eptir
transskripti 6 manna gerðu á Munkaþverá 24. Marts 1551.
Þath giorum vier þorsteinn gvnnason. prestur. sæmund-
ur simonarson. ok magnus biornsson. leikmenn. Godum
monnum kvnnigt med þessv voru opnu brefe ath þaa Hdit
var fra hingatburd vors herra ihesu christi. CD. d. xx. og
ij. ar a holum j hialltadual œ. faustudaginn j paskaviku
vorum vier j hia soaum og heýrdum da. at helga sýgurdaR-
dotter. ættleidde. ij. sin born. er suo hietu. are. magnus.
Samþjckte þessa ættlæidingh audun sýgurdsson. skilgetinn
broder fýr nefndrar helgu. er þoa stod næst arfue ^ptter
hana. med handabande. jaýrde oc fuUu vpplagi sins arfs.
þessa ætleiding. jtem geingu þesscR aller fyr nefnder menn
fyrir kirkiudýR. sem logbok vóttar. halldande. da ^inne bok.
at helgu sygurdardottur sua mælande. fe helga sijgurdar-
dotter ættleider ara ionson. magnus jonsson. Til arfs epter
mic. til fiar þess er egh gef þeim. til gialldz og giafar. til
1; Svo,
1522. ÖGMUNDR BISKUP. 75
sess og sætis. og til allz pess rettar. sem logbok skýrer [at
ættleidingur') oa med laugum at hafa. Ok til sannenda hier
um setium vier fyrr nefndir menn vor ]nsigle fyrir þetta*) bref. er
skrifat war a holum i hialltaddcil. fimtudaginn næstan fýrer
festum rellquiarum vm havstid. Are sijdar enn fJR seiger.
64. fVorið 1533. í BJÖrgyln].
Brép Ögmundar Skálholtsbiskups og umboðsmanns Hóladóm-
kirkju til alþýðu manna í Hólabiskupsdæmi og tekr hann alla
^sem með rétt skjalligheit vilja bh'fa við konunginn og kirkj-
una" í Sancti Ólafs frið og heilaga vernd, og bannar öllum
að „bívara" sig nokkuð með góz heilagrar Hóladómkirkju.
Landsbókasafn 62. 8vo rueð hendi Grunnaviki-Jóns „Ur Brefa-
Bok Biskups Ogmundar".
Til þeirra i Hola Stickte.
Vier broder Ogmund med guds ndd biskup i Skalhollte
og umbodsmann heilagrar Holadomkirkiu. heilsum ydur ðU-
um kærer viner sierlega i Holabiskupsdæme.
Megu þier vita ad vor nddugaste herra konungur hef-
nu feingid ad vita þann stora öriett. sorg og bidreifelse sem
fátækan almuga her i landed skied hefur um langan tima.
Hans megtugheit krununni og kirkiunni til stors skada. og
landsins utarman. hvad hans herradæme vill einga lund
giorast lata her epter. sem hans nadis bref opid þar uppa
uthlider. ok oss boded ok skipad uppcL vora Tru og hollustu
fram ad fylgia epter almugans og landsins bilegheit. epter
þvi sem sem lAgmal tilseger. Ok saker þess ad vier vitum
þd marga fatæka menn konungsins landbua og kirknanna
þurfa sierlega styrking af kongdomenum og kirkiunni fyrer
drasum omilldra manna. þar fyrer annamum vier alla þd
sem med rett skiallegheit vilia blifa vid konunginn og kirki-
una under Sancte Olafs frid og þann helga kirkiu beskermelse.
bidium alla kiærlega og sierlega vors kiærasta naduga herra
1) [b. V. AM; o^ J)arf þess. 2) þeirra, hdr.
7fi ÖGMUNDR BISKUR 1522.
kongsins foveta. eller umbodsmenn. ad rama fatæks almuga
ed besta fyrer guds skylld. epter vors nddugasta herra
kongsins vilia. ok forbiodum vier ollum odrum leikum og
lærdum upp A vors kiæra herra og krununnar vegna fa-
tækan almuga i nockurn mdta ad oforretta utar meir enn
log segia. under Sancte Olafs konungs og heilagrar kirkiu
hefnd. Svo og forbiodum vier leikum og lærdum i holadom-
kirkiu umbode. ad bivara sig med hennar gots. fast edur
laust. med minna enn þeim sie bifalad af oss eda þeim
vær setium tii þar i stickted.
Og til sanninda.')
65. [^'orið 1522. í BjörgTÍn].
Ogmundr biskup í Skálholti skipar Pétr prest Pálsson ráðs-
mann heilagrar Hóladómkirkju.
Landsbókasafii 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefa-
Bok Biskups Ognjundar". «Hœ literæ, absqve dubio, datœ sunt in
Norvegia (puto Bergis) anno 1522. anteqvam in Islandiam abiret Og-
munds. Locum earum in codice indicat litera græca in fronte notata
(Y). Þetta Radsmansbref Ogmundar biskups, utgefed Petre Palssyne
stendur i Bokinni (so sera hier er tilvijsad) medal þeirra brefa sem
Ogmundur utgaf i Norege. og sende til Jslands undan sier 1522.
Þad kemur annars ecke saman vid sialft sig. ad Ogmundur setur
her Petur Radsmann a holumm. enn i ödru brefc a medal þessara
brefa (litera e) skipar hann kirkiunnar Radi a Holum ad setia þar
Radsmann. nema þetta Peturs Palssonar Radzmannsbref sie sidar
utgefed i Norege enn hitt. Þorsteinn Eyolfsson i þvi sem hann hef-
ur uppskrifad ur þessare brefabok Ögmundar ipso hoc codice qvo
usus sum (dicit Arnas Magnœus) hefur transfererad þetta Peturs
Palssonar Radsmannsbref ur sinum stad i bokinne. og sett þad med-
al þeirra Docuraenta sem ahræra controversiam mille Biskups Og-
mundar og Jons Arasonar Biskupsefnis 1523. nempe næst epter þad
bref sem hefur inscriptionem. um administrationem Holabiskups-
1) „Hæ literæ, absqve dubio, datæ sunt in Norvegia (puto Bergis)
anno 1522 anteqvam in Jslandiam abiret Ogniundus. Locum earum
in codice indicat litera græca in fronte notata", — handritið og stendr
„^" yið þetta bréf.
1522. ÓGMUNDR BISKUP. 77
dœmis, og er daterad & föstudaginn i paskaviku 1523. hefur Þorst-
eini synst. ad þetta Peturs Palssonar Radsmansbref ætte helldur her.
vid. og raunar synest þad so ad propter diíFerentiam mandatorum.
superius adductam. annars er þad vist. ad Þorsteinn hefur epter
þessare somu bok ritad sitt. og er þad so skied alleina af hans criterio.
ad hann brefed so transponerad hefur. Enn i bokinni stendur þad
sem sagt er. ecke niedal þessara brefa 1523. helldur medal hinna
1522. — perpendatur ulterius. Þad er og hier hia ad segia. ad
nockur af brefunum hefur Þorsteinn orietlelega transponerad i þvi
hann hefur ætlad ad setia þau i betre ordu. enn þau voru i bokinne.
Ex. gr. bref Ogmundar til Teitz bonda (logmans) hefur hann sett so
sem i eda epter anno. 1525. sem manifeste er de anno 1522'^
Rddsmanns Bref.
Wier broder 0gmund med guds nad biskup i Skal-
hollte visitator yfer Holabiskupsdæmi heilsum ðllum godum
mðnnum þeim sem þar byggia og bua. ViUum vær ad þier
vited ad vier hðfum sett ærhga personu sera Petur Palsson
fuUmegtugan Radsmann Holadomkirkiu yfer ðllu hennar
gotse. fðstu og lausu. fridu oc ofridu. utan gards oc innan.
Skál hann hion rdda. jarder byggia. vtbua Radsmenn setia.
og sierhverium kaup giallda epter mðguligum heitum. og
Reikningskap af taka. og sierhverium kvittan gefa. ok alla
hlute so regera oc styra i þessu Hola Domkirkiu Radsmanns
starfi. sem hann veit kirkiunne gagnligazt. og hann vill
svara fyrer gude. og vera bikendur fyrer oss. Skal hann
alla hlute giðra þd myklu vardar med hollu ok trulyndu
kirkiunnar rdde. þvi vier hðfum nu þar sett innaii íiordungs.
Skal hann hafa sitt kaup af Domkirkiunne sem ad fornu
hefur vered. Forbiodum vier ollum leikum ok lærdum ad
hindra fyrrskrifadan Sera Petur. edur motstanda i nockurn
mdta. suo leingi hann fylger fram þessu heilagrar kirkiu
starfe. bidiande alla goda menn lærda ok leika. ad vera
optskrifudum Sera Petre til gagns og goda. upp d Dom-
kirkiunnar gagn og ed besta. þar til ad gud sender logh'g-
an og fullkominn eignarbiskup til Hola et cetera.
78 t>ROFASTSBRÉF. 152^.
66. [Vorið 1532. í BJÖrgvin].
Ögmundr biskup í Skálholti skipar síra Finnboga Einarsson pró-
fast og almennilegan dómara milli Úlfdalafjalla og Langaness.
Landsbókasafn 62. 8yo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefa
Bok Biskups Ogmundar". — AM. Apogr. 2785 með hendi Hans Beck-
ers „Ur BrefaBok Biskups Ogmundar". „Hæ literæ, absqve dubio,
datœ sunt in Norvegia (puto Bergis) anno 1522, anteqvam in Islan-
diam abiret Ogmundus. Locum earum in codice indicat litera grœca
in fronte notata". (AM.) Framan við brefið stendr „J".
Profasts Bref.
Wier 0gmund med guds nad biskup i Skalhollte ok
umbodsmann heilagrar Holakirkiu. heilsum ydr ollum kiær-
er viner sem byggia og bua d miUum vlfdalafialla ok Langa-
nes. Vilium vier ad þier vited ad vier hofum sett og skip-
ad heidursamlegan mann ok vorn kiæra brodur i presthgre
personu herra Finnboga Einarsson. pröfast og almenniHgan
domara hier med ydur. vm aull heilagrar kirkiu mcLl. sem
til kunna ad falla i greindu Takmarki. skal hann malum
fyrir sig stefna. prof afleysa'). taka yfier. dæma fesekt upp-
bera. fulla kvittan gefa. ok eignast allar halfar sekter inn
til öbotamala i þui profastsdæme sem hann hefur. Enn ef
þau kunna til ad falla. sem gud late eige ske. skal hann
sækia under heilaga Holakirkiu og hennar formann. Jtem
skal hann sid ad kirkium og kirkna eignum i greindu tak-
marke. Hier med vanda um allar sidleysur lærdra oc leikra
i sinu profastsdæme. ok afleysa kennemenn þar innaii vnd-
er grein og framsðgn vid oss edur oíficialem þann sem sett-
ur verdur med kirkiunnar rade og voru tiflatelse. Skal hann
i ollum hlutum fullmegtugur profastur i sinu umdæme ept-
er þvi sem gomul officiaHs og profastsbref Holadomkirkiu
innehallda. almennilega af Holabiskupum utgefin. verande
audveUdum miukur og myskunsamur. Enn þriotskum og
þralyndum sie hann hyrtingarsamur epter logum. biskupsti-
under og Sancte Petursfe skal hann samantaka^) og færa
1) „deleatur et mutentur distinctiones" (AM). 2) „skal hann*
st^ndur hér í 2785» en AM. vfsar því ut.
152^. hoLasToll 7ö
heini til Hola. og hafa þar med fulla magt ad veita pro-
fastsdæme i greindu takmarke. med þvi möte ad Domkirki-
an cl holum eignest helftina af ðUu vid þd sem reka et
cetera.
I
67. [7orið 1533. í Björgyln].
Bréf Ögmundar Skálholtsbisknps til klerka í Hólabiskups-
dœmi, að hann sé, eptir fregn fenginni um lát Gottskalks
biskups, skipaðr umboðsmaðr Hóladómkirkju af klerkaráðinu
í Þrándheimi, biðr þá halda venjulega prestastefnu og setr
Einar ábóta á Munkaþverá „hæstrar raustar Hóladómkirkju-
ráðs".
MSteph. 27. 4to bls. 10—11 með hendi Benedikts lögmanns Þor-
steinssonar c. 1720 — Landsbókasafn 62. 8vo nieð hendi Grunna-
víkr-Jóns „Ur Brefa Bok Biskups Ogiuundar".
Um frafall Biskups Gottskalks.
Vier broder Augmund med guds nad biskup i Skal-
hoUti eigi sidur umbodzmann heilagrar Hola domkirkiu
heilsum ydur kiærer Brædur herra Einar med samre ndd
abote ad Munkaþuerá. herra Helge abote ad Þingejrum. herra
nikulas prior ad Modruvollum. Sira Gudmundur Jonsson
soknarherra ad vollum og oUum odrum truHndum klerkum
og kennemonnum Holabiskupsdæmiss med gudz kuediu og
vorri.
kunngerum uier ydur kiærer uiner ad uier hofum spurt
sirgeHg tijdende heilagrar Holadomkirkiu i missu') og fra-
falle sins formans herra gottskalks godrar minningar huors
scLl gud nade. af odrum parte hefur sendt vered til vor ut
af Þrandhejm oped bref under Sancte Olafs og kanukanna
innsigle i huoriu þeir bidia og bioda og fulla magt oss bi-
fala^) yter Hola domkirkiu og hennar eignum so sem yfer
vorre eigifi kirkiu.
1) 62} misser 27. 2) 62j befala 27.
60 HOLASTOLL. 1522.
Nu saker þess eg finnum so skrifad i Iðgunum ad eing-
inn md skilldast til þeás sein honum er omogulegt ad gera.
Enn þad vier meigum og getum heilagri') Holadomkirkiu
og ýdur gert til gagns med ord og verk skulum uier giarn-
an alltid ndtt og dag rejdubuner ydur til stirks og hialpar.
bidiande idur kiærlega ad bidia fyrer vorre sdluhialp. bidi-
ande ydur. og bidiande kiærlega sierhvorn i sinne personu
ad þier komed til hopa i veniulegan stad og hafed ydart
prestamot sem godur og gamall vane er tiL og talid þar
um naudsinlega hiute h(eiiagrar) Holakirkiu. Jn primis Gef-
ed sem first suar upp a þad opna bref sem Þrandhejms-
capitule skrifar ydur til um ydart formannskiðr.
J annare grein setied þier naudsinlegan hæfelegan og
trulindan radzmann Hola stadar. Setium uier vorn kiæra
brodur Abota Einar hædstrar paustar Holadomkirkiu radz.
þad miklu vardar. med firrskrifudum prælatum og officiali-
bus sem uier hofum sett upp a domkirkiunnar [vegna^).
Bidium vier ýdur kiærlega ad þier hilled þa sem leingst.
i domkirkiunnar umbodum og utsendingum. sem þier uited
ad trulega hafa forstaded. eru þad sierlega iij'^) lejkmenn
[tueir^) sem uier hofum spurn af Sæmundur og Þorvardur.
enn uier uitum siaifer og kennum Finn Þorvaildsson til allz
ens besta*).
'68. [Vorið 1532. í BJðrgyJtt].
Öhmukdr biskup í Skálholti fær Pétri presti Pálssyni fult
umboð yfir Hólastaðar skipi, sem er í Noregi, og getr þess,
að hann hafi skipað síra Pétr prófast í Húnavatnsþingi.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkur-Jóns „Ur Brefa
Bok Biskups Ogmundar". „Hæ literæ absqve dubio datæ sunt in
Norvegia (puto Bergis) anno 1522, anteqvam in Jslandiatn abiret Og-
1) b. V. 62 2) [ed besta 62. 3) 62; tuejr 27. 4) [62; sL 27.
5) „Hæ literœ, absqve dubio, datæ sunt in Norvegia (puto Bergis)
anno 1522 anteqvam in Lslandiam abiret Ogmundus. Locum earum
ÍB codice indicat litera græca in fronte notata" (f) 62.
152^. HÓLASTOLL. 81
mundus. Locum earum in codice indicat litera græca in fronte no-
tata" C'
Wm skip Holakirkiu.
Vier 0gmund med guds ndd biskup i SkalhoUte. ok
umbodsmann yfer Holabiskupsdæme giðrum godum mðnn-
um viturligt med þessu voru opnu brefe ad vier hofum bi-
falad herra Petre Palssyne fullt og Iðgligt umbod yfer dom-
kirkiunnar hafskipe d Holum sem nu er i Norege. ok ollu
]m þar til heyrer. skal hann styremann og skipmenn hyra
til Jslands uppd domkirkiunnar ed besta. ok ollum hlutum
so hegda ok skicka. sem hann sier og þeinker kirkiunne
haglegast og gagnlegast. Her med hverium manne sina
hyru giallda. halfa hier. halfa i Jslande. af domkirkiunnar
peningum. Leggur hann noget til af sinu. þd vilium vier
hann fde so mýked igen af kirkiunne, ok hafe þar til fuUtt
fyrer sitt omak. ok þar upp d hofum vier unt hðnum pro-
fastsdæmis i Hunavatnsþinge. sem bref þar um giðrt utvijsar.
Ok til sanninda her um cetera.
69. [Yorið 1533. í BjörgYÍD].
Ögmundr biskup í Skálholti skipar Pétr prest Pálsson um-
boðsmann Hóladómkirkju miUi Úlfdalafjalla og Hrútafjarð-
arár.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefa
Bok Biskups Ogmundar'*. — AM. Apogr. 2786 með hendi Hans
Beckers „Ur Brefabok biskups Ogmundar" (AM). nHæ literæ abs-
qve dubio datæ sunt jn Norvegia (puto Bergis) anno 1522, anteqvam
in Islandiam abiret 0gmundus. Locum earum in codice indicat litera
grœca in fronte notata". (í^). (AM).
Wmbod Holakirkiu.
Vier Ogmund med guds nad biskup i Skalhollti. og
umbodsmann h(eilagrar) Hola domkirkiu. heilsum ydur ðll-
um sem byggia og bua d millum Ulfdalafialla og Hruta-
fiardardr med guds kvediu og vorre. kunnugt giðrande. ad
Dipl. Isl. IX. B, Q
gá ÚMBOÐSBRÉF. 1522.
vier hofiim sett og skipad ærlega personu sera Petur Pals-
son fullmegtugan umbodsmaen h(eilagrar) Hola domkirkiu
hier med ydur. þar med officialem yfer ðllum heilagrar
kirkiu mdlum i greindu takmarke. i svoddan mdta. ad hann
skal hafa fullt valld ad veita profastsdœmi. med þvi skilorde.
ad domkirkian cL Hölum og hennar loglegur tilkomande
biskup eignest halfar sekter vid þann er rekur. Enn þad
pröfastsdæme sem herra Petur hefur haft af biskup Gott-
skalk sinum vigslufaudur fyrer skemstu d miUum Hruta-
fiardarcír og Hrauns d Skaga. bifaulum vier hðnum med
.vj. marka sektum. ok þar fyrer innan. Enn ðll stærre mdl
sækia under heilaga Hola kirkiu. og hennar formann. og
eignast sialfur .v^ fyrer sitt ömak af officialismdlum. Jtem
skal hann og med herra Finnboga og audru kirkiunnar
rade þar meiga samþyckia Radsmann til h(eilagrar) Hola-
domkirkiu epter gðmlum og godum sidvana sem til ber.
Jtem skal adurskrifadur sera Petur sicL ad kirkium og kirkna
eignum i greindu Takmarke. þar med afleysa leijka og
lærda vnder retta grein oc framsðgu vid oss. Jtem biodum
vier og skipum tidtskrifudum Sera Petre ad vera fatækum
almuga miukur og miskunsamur. fyrer utan allar nyi-
ar dlðgur. Enn þriotskum og ofbelldisfullum take hann mot
med styrkre hand. og sie þeim stridur. hardur og rettur
domare. ok forhindre i eingan mata vors nadugasta herra
konungsins riett. koma þar nockrar saker fyrer herra Petur
sem kirkian og krunan bæde til hopa eiga. þd giðre hann
æ jafnafi syslumanne bod ad taka konungsins part. ok giore
so bada*) er miskunsamlega vid þannsem brotHgur er. bidium
vier um alla goda menn ad þier sied tidt skrifudum Sera
Petre til gagns og goda. styrks og hialpar. so leinge sem
hann stendur i þessu heilagrar kirkiu umbode. og voru.
skal þesse vor skipan standa um næstu xij. manudi fra
Peturs messu og Pals nu næst er kemur. ok þad leingur
sem vier giðrum ecke adra skipan d.
Ok til sanninda hier um þryckium et cetera.
1) 2786; bæde 62,
Í522. SIGLINGARÍCOSTNAÐR ÖGMUNDAR.
70. 25. Apríl 1532. í BjörgTÍn.
Bbéf Ögmundar biskups í Skálholti til alþýðu manna í Hóla-
biskupsdæmi, einkum fyrir norðan UlfdalafjöU, um nokkurt
Itillag upp í siglingarkostnað sinn.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefa
ok Biskups Ogmundar". (^). — AM. Apogr. 2787 með hendi Hans
Beckers „Ur Brefabok biskups Ogmundar" (AM.).
Vm nockud Tiilag.
Vier broder 0gmund et cetera. heilsum ydur ollum
kiære viner i Holabiskupsdæme med guds kvediu og vorre
suo lærdum sem leikum. Vitum vier ad þier muned spurt
hafa þd storu neid og fekostnad sem vier med voru folke
hofum lided vm næst forlidin þriu dr. bæde til sios og
lands. vtvegande suo fyrer ydur sem fyrer oss nockur þau
friheit oc Privilegia af vorum heigbornasta herra konungin-
um. sem bref þar um giort vtvisar. þvi bidium vier ydur
kiærlega ad hialpa oss i vorum naudsynium i nockrum pen-
ingum ad leysa vorar skullder ok brefa utiausner. Þetta
og annad gott vilium vier giarnan med ydur ólhi godu for-
skullda. nær ydur eda Holadomkirkiu sendebode giorest bi-
hof suoddan hialp af oss edur voru stigte. Vilied þier giora
nockud hier upp d heilagrar kirkiu gagn ok bistand. þa
bidium vier alla fyrer nordan VlfdalaíióU i officiahsdæme
vors kiæra brodur herra Finnboga. ad þier antvarded hðn-
um i hand. suo þad mætte koma sudur til Videy i sumar.
Skrifum vier ydur ecke meira til ad sinne. utan hf oc scLl.
heidur og æru. gots og peninga bifolum vier allsmegtugum
gude. jungfru Mariæ og Sancto Thorlaco et cetera.
Skrifad i Beren sexta feria Pasche Anno Domini CD".
d^ xxijo.
71. 21. Mai 1522. í BJÖrgTÍn.
Bbéf Ögmundar biskups í Skálholti til Eiríks erkibiskups Wal-
chendorphs, sem þá var í Rómaborg, og skýrir hann honum
6*
84 ÖGMUNDR BlSKUP. 1522.
frá ferð sinni á konungsfund hið fyrra árið og frá vígslu
sinni og spyr, hvað líði um helgan dóm góða Guðmundar.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Gninnavíkr-Jóns „Ur Brefabok
Biskups Ögmundar". — AM. Apogr. 2788 með hendi Hans Beckers
„Ur Brefabok biskups Ogmundar" (AM.). — Eiríkr erkibiskup andað-
ist þetta ár i Rómaborg 28. Nóv.
Til ErchiBiskups.
Reverendissimo in Christo Patri et Domino. Domino
Erico Valchendorp. Dei gratia. Archiepiscopo Nidrosiensi et
Apostolice sedis legato. Domino suo colendissimo. Affectuo-
sissimam obseqvendi promptitudinem. humiUimamqve sa-
lutem cum omni reverentia et honore.
Kiœre fader i gude. tackar ek ydur audmykelega fyrer
alla hlute vel til vor giðrda. Kunngiore ek ydru elskulegu
faderne. ad vier vorum til Danmerkur fyrer vorum nadug-
asta herra konungin'). epter ydru skrifelse. ok feck ek suo
hans vilia hylle og samþycke uppd þad erinde sem ydar
nád hafde mig adur i allan mata omakligan confirmerat.
ok forum svo aptur til Noregs epter hans nddis skrifelse til
verdugra fedra biskupanna. ok feingum suo vora conse-
crationem i Beren in die Sanctorum Apostoiorum Simonis
et Jude^). hvad ek bid fdtæk mann gud almattugan unna
mig til salutrausts og ydar nddis kiærlegheit til sannrar
hoUustu og hlydne. Kiære herra fader i gude. md ydur kiær-
legheit vita ad hier star nu ganske skraupuliga til i Nor-
egis RÍki'^). þviat her koma sin tidindi hvern dag um onad-
er ok ofrid. bæde til sios og lands. huad ek bid gud alls-
megtugan [og sancte Olaf^) ad vinna bot upp d. ok senda
ydur heilbrigda sem snarast heim aptur til Domkirkiunnar i
Þrandheim. henne til heidurs. og oUum ydrum sonum til hugg-
unar lærdum og leikum. bidium vær (ydur) kiærlega ad skrifa
mier sem snarast til vm göder Gudmundar helgan dom. ok
1) „1521 um vorid", (AM). 2) „Dies Simonis et Judæ var manu-
dagur a þvi are sem biskup 0gmundur var vigdur. Enn þad gefur
vel eckert. þvi dagurinn var þo heilagur. nisi legendum .sit pridie
Sanctorvm Apostolorum'^, (AM.). = 28. Okt. i^) „Eirikr Erkibiskup
vúr ur landi. þa þetta bref er skrifad« (AM). 4) [b. v. 2788,
1522. HOLASTOLL. 85
fa litlu peninga sem þar hafa vered til gefner af godfusum
mónnum. þvi giarnan vilium vier epter vorre fatækre makt
til hialpa ad hans canoniceran mætte framkvæmast sem
fyrst. þui þad er oss ollum stort gagn oc traust bæde til
sios og lands. ViHum vier giarnan ydvarre ndd til vilia
vera bæde dag og natt epter vorre skylldu.
cum his paucis reverendissima paternitas vestra valeat
et vivat fehcissima in Domino longeva.
Scriptum Bergis xu. Galendas Junii. Anno Domini CO".
d^ xx^. ij^. sub nostro signeto.
73. 21. Maí 1523. i Bjðrgvin.
Bkéf Ögmundar biskups í Skálholti til Ólafs Eingilbertsson-
ar erkidjákna í Niðarósi, þar sem hann getr um, að sér
hafi verið skipuð umsjón Hóladómkirkju og ritar um góða
Guðmundar peninga og hans helgan dóm.
Landsbókasafn fi?. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefabok
biskups Ogniundar". — AM. Apogr 2701 með hendi Hans lögmanns
Beckers.
Sendebref til Erchi Diaknans.
Egregio ac magnifico viro Magistro Olavo Eingilberto
Sancte Nidrosiensis ecclesiæ Decano. amico nostro sincero.
Præmissa amicabiH salutatione cum nostro sincerissimo favore.
Kiærlega þockum vier ydur herra Diechen fyrer allt
vel giðrt til vor oc vorra tienara. sem hos ydur voru þar
nordur i vintur. Kunngiðrum vier ydur. kiære vin. ad vier
feingum ydar sendebref ok Trandheims Kapitula. þad sem
hlydde upp d yferbod ok umsion Hola domkirkiu. Enn þvi
verr ad vid erum þar einginn mann til. Enn þad vier
kunnum ok meigum skal ek giarnan afveria heilagre Hola-
kirkiu skada. þad vier erum mann tiL suo leingi gud send-
er þangad ei formann fullmegtugan. Enn um goda Gud-
mundar peninga og hans helgan dom. sem meystare Hans
skrifade mig til ydar vegna. kunnum vier nu ecke til ad
86 SKIPTABRÉF. 1522.
koma ad antvaida abbadijsinne d medan suo stendur ofrid-
lega upp d allar sidur. ok þess annars ad vor kiære fader
i gude Erchibiskupinn hefur so skrifad. ad hverutveggia
skyllde færast fra Jslande og til Amsturdam i Hollande til
þess manns sem heitir Papius. enda eru hier einger pen-
ingar þad nockud klekur. ok hofum vier skrifad Erchibisk-
upinum til þar um. hefur vor capellan satt meijstara Hen-
rik vppd ydra vegna .xl. alna vadmals i þd peninga sem
vier feingum ut af ydrum garpe^) i Beren. skal ek giarnan
vel betala þad ydur fattast^) þad fyrsta sem vær kunnum.
ok giarnan vilium vier fyrer ydra skulld giðra hvad vier
kunnum ndtt og dag.
valeat igitur et vivat humanitas vestra prospera et
perpetuo fehx.
Scriptum Bergis xu. kalendas Junii Anno Domini CD".
d^ XXI]*'. sub nostro signeto.
Ogmundus dei gratia Episcopus Skal[holtensis].
73. 28. osr 24. Maí 1522. í Ðal undir Eyjagðllam.
Fjárskiptabréf miUi húsfrú Hólmfríðar Erlendsdóttur af einni
álfu, en af annari Eyjólfs Einarssonar, sonar hennar, og
systkina hans.
AM. 191. 4to bls. 23-24, bréfabók Jóns skálds Hallssonar, rituð
samtíða á skinn. — AM. Apogr. 5525.
Þad gioru vier runnulfur þorsteinsson. tumas jonson.
skule tumasson. gudmundr gudmundzsson logrettumenn. ein-
ar dagfinsson. ormur þorsteinsson. gunar askelsson. þorlak-
ur kolbeinson. sygurdur askelsson. ]on sygurdsson og þo-
stein ormsson godum monnum kunigt med þessu voru oppnu
brefi ad þa lidit uar fra gudz burd. CD. xx. og ij ar j
efradal vnder eyiafiollum fostudagin og laugardaginn j far-
daga viku vorum vier til nefnder af husfru holmfridi er-
1) Svo bæði. 2; leiðr. AM.; fallast, bréfab.
1522. SKIPTABRÉF. 87
lensdottur og af eyiolfe einarssyne syne henriar ad giora
logligt fieskipti med greindri holnifridi og adr nefndum eyolfi
og syskynum hans. kom þar fram bref og med dande manna
jnnsiglum ad hun var malakona j gard ejnars heitens eyi-
olfsonar og hennar mali var fim. c. hundrada. iij (j) jord-
um og tuo j lausagozi. hier at auk Ixxx hundrada (j) jordum
er hun hafdi (erft) efter modur siria husfrv gudridi þoruardz-
dottur og en hier at auk jordena sangerdi er ligur aa rost-
hualanese j hualsnes kirkiu sokn. skiptust hene j sinn mala
svo heitande jarder. hrautarhollt aa kialarnese firir hundrad
hundrada med þui sem þar væri j ofridu. krokur og mid-
hus. xxc. hueriar er Hgia aa rosthualanese j uttskala kirkiu
sokn. flangastader og uppsalerj somu sueit er ligia j huals-
nes kirkiu sokn fyrer .Ixc og þar til hrisey (j) bryniudal j
kios fyrer .xc nupur vnder eyiafioUum fyrer .xlc huer er
komid hafdi fyrer hennar jord heylæk j íliozhlid. og hier til
jorden næfurhollt er liggur aa rangaruollum fyrer .Ixc og
jorden kirkiulækur er ligr j fliozhlid j teigs kirkiu sokn fyr-
er .u. tigic. og xc frid þar til. en einar heiten eyiolfson hafdi
hene gefid og sialfur afuentt j sina loggiof sem bref þar vm
gior uttuisa. En fyrer þær jarder sem selzt hafdi edr farg-
azt hefdi af henar erfda jordum sem voru audshollt og gliuf-
urarholltt er ligia j oluesi. skiptizt hene half storamork und-
er eyiafiollum. jorden huamr j somu sueit j hollz kirkiu
sokn. En fyrer saker þess fridir peningar voru þar ecki
meiri en þeir sem kirkiuni þar j dal gullduzt j sina jnn-
stædu portio og mortuarium og þau x tige hundrada sem
greindr einar eyiolfsson hafdi sialfur afuent þratt nefndri
holmfridi kuinu sinne sem bref þar um giort vttvisar. þa
skiptuzt henne suo heitande jarder. sandar er ligia under
eyiafiollum j dals kirkiu sokn fyrer .xxc ok holltt aa sidu j
kirkiubæiar kirkiu sokn halft fyrer vc og xx og þar til xx
malnytu kugildi nordr j modrufeile er hoskulldur runulfson
hafdi til byg(g)ingar af oftnefndum einari heitnum eyiolfsyne.
En þau xc j fridum peningum sem hun atti ad hafa med
kirkiulæk sem fyr seigir skylldu takazt af þeim penningum
sem væri aa hofdabrecku j myrdal. En þeir peningar sem
Ö8 KVITTUNÁRBÍIÉF. 1522!.
þar væri meire en kirkian þar og j kellingardal ætti ok ad
afreiknudum þeim xc sem henne var þar skipt skylldi þat
standa alagalaust j uisri borgan hia holmfridi þar tii bisk-
up kemi til fyrer þeirra kirkna peningum sem ecki hafdi
feingid sinar tolur sem var næfurhollt og efrihuoil og kirkiu-
lækr. uoru þat þa reiknud vjc. ok .xx. voru þesser goder
menn vid þetta skipti sira Jon einarson oííicialis heilagrar
skalholtzkirkiu. sira jon gislason. sira ari steiiimodzson^) ok
marger adrer goder menn. oc til sanen(da) hier vm.
74. 25. Maí 1533. í »al undir Eyjaqmium.
HúsFRú Hólmfríðr Erlendsdóttir kvittar Jón Hallsson um alla
meðferð á peningum hennar og barna hennar á meðan
hann hefði haft umboð á þeim, og gefr hún honum jörðina
Næfrholt, með öðrum þeim greinum, er bréfið hermir.
AM. 191. 4to bls. 27-28, bréfabók Jóns skálds Hallssonar rituð
samtiða á skinn. — Apogr. 5528.
Þat giorum uer jon prest(r) einarsson officialis heilagr-
ar skalhoitz kirkiu og ari prestr steinolfsson^). Runolfur þor-
steinsson og tumas ionsson suarner logrettumenn godum
monnum kunnigt med þessu uoru opnu brefi. ad þa lidit
uarfra hingadburd uors herra jhesu christi. CD. d. xx. og ij
ar uorum uier þar j hia saum og heyrdum aa sunnudagen
j fardagauiku j storastofune j efradal under eyiafiollum. ad
husfru holmfridr erlenzdotter gaf jon hallson aolldungis
kuittan og akærulausan fyrer sier og ollum sinum eruing-
um og epterkomendum. um alla þa medferd. uttlat og jnn-
tekter gialld edr giafer. skipan edr skikan sem adr greindr
jon halllzson hafdi haftt æ, henar peningum og allra henar
barna oa. medan hann hafd(í) umbod edr vmsia yfer þeim
haft. hier med j sama handabandi medkendizt fyrskrifud
holmfrid ad hun hefdi gefit opt nefndum jone hallzsyne alla
jordena næfurholltt er hgur aa rangaruollum til æuenhgrar
1) Svo.
1522. HOLASTOLL. 89
eignar og frials forrædis med þeim skílmala ad ef þratt
skrifut holmfrid lifde honum leingur þa skyldi greind jord
uera aptur hennar eign odrigduiig. sk^ddi') og greindr jon
eignazt þa peninga alla sem af fram geingi þeim tiutigi
hundrada sem meira uar en þa hann tok uid j fridum pen-
ingum.
Og til sanenda hier um settum vier fyrskrifater menn
uor jnnsigli íirir þetta bref skrifat a hhdarenda j fliozhlid
aa sama aari sem fyr seiger.
75. 36. Mdí im. á Hóluw.
TvENNAR tylftir klerka fyrir norðan land rita Einari ábóta á
Munkaþverá og Nikulási príor á Möðruvöllum og öllum
prestum fyrir norðan Öxnadalsheiði og lýsa því, að þeir hafi
samþykt Jón prest Arason ráðsmann Hólastaðar og officialis
Hólakirkju til næstu prestastefnu, en Jón prestr haíi því
ekki játað, nema það væri og með þeirra samþykki.
AM. Fasc. XLV, 14, frumrit á skinni. Af 10 innsiglum er 1 fyr-
ir bréfinu. — Apogr. 2908. Sbr. Nr. 81.
Vier nichvlas vilialmson. jon jonson. thumas eirekson.
jon brandson. halfdan narfvason. magnus gudmundson. jon
sveinsson. þorbiorn jonson. pall jonson. olafur hialltason.
þorfinnr þosteinson. gisli svgvrdson. besse þosteinson. gisii
gvdmundson. einar vlfson. steinn marcusson. einar magnus-
son. gretter þorvalldson. þorsteinn jUvgason. hallvardr biarn-
arson. þosteinn gvnnason. jon gvdlavgson. marteinn svein-
son og steingrimur bessason prestar holabiskupsdæmis. heils-
vm ýdr heidursamligum moniium abota einare og prior
nichulase og avllvm prestum holabiskupsdæmis. þeim sem
býggia og bua fyrir nordan ðxnadalsheidi medur gudz kvediv
og vorre. vilivm vier 3 dur kunnigt giora at fyrir stora kirk-
ivnnar navdzsyn hofum wier samþýckt heidurligan mann
sira jon arason Radzmann holastadar ath wera worii og
1) skyldu skb.
90 TEITR ÞORLEIFSSON. 1522.
heilagrar kirkiv oíTicialis til næstu prestastefno sem hallden
verdur j holabiskupsdæme. enn greindur sira jon arason
hefer eigi vnder þa stiett jatazt nema þat være svo vel yd-
ar wili sem wór. þvi bidivm vier jdur Radz og samþjckis
hier vm ath vier witvm aunguan þan med oss jafn wel til
fallenn slikrar stettar sem nefndan sira jon.
Og til sannefida hier vm setivm wier wor jncigle fyrir
þetta brief er giort war da holum j hialltadal jn festo av-
gustini angiorum. anno domini. CO. d. xx. secundo.
76. 2S. Maí 1522. á Hólum.
Tylftafdómr klerka útnefndr af síra Jóni Arasyni, svara-
manni og umboðsmanni Hóladómkirkju, um kærur hans til
Teits Þorleifssonar, að Teitr héldi peninga Einars Jónssonar
(Sigmundssonar), sem væri dæmd eign Hóladómkirkju, að
hann hefði ekki lukt fyrir skóla og uppfæði síra Egils frænda
síns, að hann hefði vísvitandi keypt kirkjunnar fasta-
eign Galtarnes í Húnavatnsþingi, og að hann hefði látið í
hel slá sinn og dómkirkjunnar þjónustumann, að Jóni presti
nærveranda og ásjáanda, og að hann hefði sjálfr slegið og
ófæra gera látið marga sína og kirkjunnar þjónustumenn.
AM. Fasc. XLV, 15, frumrit á skinní. Af 13 innsiglum eru 3
fyrir bréfinu. — Pappírs«fskriptir eru nokkrar til af dómi þessum, svo
sem AM. ^40 4to bls. 36-38 (með hendi Jóns lögiiianns Jónssonar
c 1592) og MSteph. 56. 4to bls. 280—81 (með hendi Snæbjarnar
Torfasonar 1646).
Domur Teitz Þorleifssonar CD d xx og ij').
Þath giorvm wier jon prestur finbogason officiaHs heil-
agrar hola domkirkiv. Nichulas vilhialmsson. Þorbiorn jons-
son. jon ionsson. magnus gudmundzson. jon brandzson.
gisle sygurdsson. einar ulfsson. þorleifur jonsson. þorfinnr
þosteinsson. halluardur biarnason. og thumas jonsson. prest-
ar holabiskupsdæmis godum monnum kunnegt med þessv
1) Utan á bréfinu með hendi frá 16. öld.
1522. TEITR ÞORLEIFSSON. 91
worv opnu breíi ath þda lidit war fra hingatbvrd wors
herra jesv christi .CD. d. xx. og ij dr. da fluguinýrej skaga-
firde coL almennnehgri prestastefnu. vorum wier j dom nefnd-
er af heidarligum manne sira jone arasýni er þoa war suara-
mann og vmbodzmann heilagrar holadomkirkiu. ath dæma
vm þær dakærur er nefndur sira jon kærdi til teitz þorleifs-
sonar hola domkirkiv wegna og sinna. war þaR stefnan
suaren. suo og war þath svarid oss da heýrandi. ath sv
sama stefna war opinberliga lesin heimaj glaumbæ ath log-
heimele teitz þorleifssonar morgum monnum nœrveraiide og
teitur þorleifsson hefdi þar heima verid. þvi dæmdvm vier
stefnvna logHga og teit þorleifsson RettiHga fyrir kalladan j
greindum stad og deigi. J fyrstv grein er j stefnunne stod
og sira jon kærdi til teitz þorleifssonar ath bann hielldi og
hefdi þói somv peninga fasta og lausa er dæmder hafa wer-
Áá domkirkiunne af einari jonssyni fyrir þæR sannreyndar
saker. eptir þui sem sda domur jnne helldur. sem þar vm
er gior. Nv med þui wier wissum med sannendvm ath alHr
peningar þeir sem einar jonsson atte voro dæmder fallner
vnder domkirkivna ath helminge og einar jonsson var dæmd-
ur Rett tekinn vnder skripter af kirkivnnar waldzmonnum-
þui dæmdum vier teit þorleifsson skylldugan at giallda kirki-
unnar vmbodzmanne med fvlivm laga davexte alla þaa pen-
inga sem hann hafdi tekid af þeim peningum. sem einar
jonsson hafdi att. J annare grein er sira ]on kærdi til teitz
þorleifssonar. ath hann hefdi ecki luckt domkirkiunne þda
peninga sem hann var henne skyUdvgur fyrir skola og vpp-
fædi sira eigils frenda sins. epter þui sem dandi presta
domr þar vm gior vt wisar. Þui dæmdum vier teit þorleifs-
son skylldvgan at giallda þa peninga med laga davexte. síjd-
an þeir voro af kirkiunnar vmbodzmanne af honum heimt-
er. J þridiv grein er sira jon kærdi til teitz þorleifssonar.
ath hann hefde wis vitande keypt kirkivnnar fastaeign
galltarnes j hunawatzþir.ge. Nv saker þess ath kirkivnnar
log suo til wisa. ath hver sem kavper edur helldur kirki-
vnnar fasta eign mote lógvnvm felluR j bann af sialfs verke.
Þui dæmdum wier teiti þorleifssyni. siettareid, ath hann visse
^ TEITÍl ÞORLEIFSSON. 152^.
eigi ath þesse jord galltarnes væri kirkivnnar eign. fellzt
hann m, eidinvm. þda dæmdum vier hann fallenn j bann.
skjlldvgan ath taka lavsn og skript og gialldi domkirkivnne
fvllRette. J fiordv grein er nefndur sira ion kærdi til teitz
þorleifssonar ath hann hefdi brotid erchibiskupsins bref j
þeim greinvm. ath hann hefdi latid j hel sloa sinn og dom-
kirkivnnar þionustvmann. ath sier nær verandi og a sidándi.
Suo og ath hann hefdi slegid sialfur og ofæra giora latid
marga menn af kirkivnnar og sinum þionustumonnum. Nv
saker þess ath wier savm og ýferlasom opid bref med jn-
cigle w^irduHgz herra og andaligs faudur herra eirekz ercki-
biskups .] þrandheime suo hUodandi ath hann hafi tekid fýr
nefndan sira ion og hans folk og þienara til sancti Olafs
og sinn frid og bijskijrmelsi. Þui dæmdum vier teit þorleifs-
son skylldugan ath fara fram fyrir erckibiskupenn jnaii
næstu xij manada ath heyrdum domenvm og suare Ecttum
lógum i þeim stad og deigi sem sagdur erckibiskupinn will
til setia vm greint mdalefni.
Og til sannenda hier vm setivm wier fyrr skrifader
prestar wor ]ncigle fyrir þetta bref er skrifat war sa holum
j hialltadoal jn vigiUa ascencione') domini. a sama dare og
fýr seigeR.
77. [1533 og síðar].
Skeá um jarðir Teits lögmanns Þorleifssonar.
Landsbókasafn 63. 4to bl. 114b^— 115a með hendi (Haldórs Guð-
mundssonar) c. 1^40. Þessi skrá, sem mun vera gerð einhvern tíma
í jarðamálum Teits, eða eptir hann, er að efni öllu frá 1522 að grund-
velli, þó að inn í huna sé komin frasögn um sumt, er síðar gerðist í
jarðakaupum
Jarda Reikningur Teijtz Þorleifssonar þa hann Reijd til
Sueinstada sein vitnis Burder asamt hanz Reijkingskapur
þar vm hliodar.
1) þ. e. 28. Maí.
1522. TETTR ÞORLEIFSSON. 93
Jn priniis Jarder ] Skagafijrdi. Glombær. Medalheijmur.
Jelivogar. Vatnzskard og Vatnzhlijd. Vijkurpartur. HofP j
Dohim og tuo kot þar til sem eru gil og Þorhotstader. Vijde-
veller. Vatn. Vallhollt ytra.
^nn þessar j Vijdidal. Asgeijrsdr tuær og Lækiamot. GaffL
Jtem þessar jarder a vesturstrondum. Melar. Nordfiord-
ur. Krossnez og Sehaness.
Þessar jarder dtti Teijtur Þ(orleifsson) fyrir austan j
Hornafgrdi sem hann sijdar seiur Biskup Augmundi. J fyrstu
Biarnarnes fyrir xl^ Dalur fyrir xc Þinganes xvjc hafnar-
nez xijc. Dylksnes iijc Krossabæ .xxc- Hollt .xxxc. Borg xxc
halfft fell .xxc- Kuijaskier iijc holmur .vc kiellduhollt iiijc.
skerin xijc halfer holar .vc Rekinn fyrir Vppsalalandi fyrir
iiijc. og þetta allt voru hanz Erfda jarder.
Hier j (mot) Gaff Biskup Augmundur Teijti sem þeirra
kaupbreff jnnihelldur. J fyrstu Huam j Huamzsueit Ixc ad
dyrleika. Jtem jordina Asgard lc Magnusskoga og Kietilstadi
huora vm sig fyrir xxiiijc* Halfa Glerdrskoga xvc Breida-
bolstad xxiiijC' allar j Huamz kirkiu sokn verandi.
Jtem BlonduBacka fyrir xl (hundrada) j Hoskulldstada-
kirkiusok(n).
Jtem Huam a Vatnznese j Tiarnarkirkiu sok(n) xlc
Tungu j Bitru xxiiijíc) er hggur j Eyrar kirkiusokn. fiardar-
horn halft't fyrir xijc er Hggur j prest Backa kirkiu sokn.
78. 29. Maí 1523. á Hólum.
4. Maí 1523. í Húsayík.
ViTNisBURÐAKBRÉF, að Jóu prcstr Arason ættleiddi fjögur
börn sín, Ara, Magnús, Björn og Þórunni, með þeim skil-
mála, að Þórunn skal taka jafnháan hlut við bræðr sína.
Landsbókasafn 61 8vo afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ex
originali fra vicelögmanninum Odde Sigurdzsyne" (AM). „Jnnsigle
sira Thomass Eirikssonar hanger enn nu fyrir brefinu, hin 3. eru
burt sliten" (AM). = a. — Öntmr afskript á sama stað gerð fyrir
Árna Magnússon „Ex Transscripto 1571 die 8 Junii" = b.
04 ÆTTLÉIÐINGARBRÉF. l52á.
Ættleiding barna biskups Jons^).
Þath giorum wier Þorsteinn Gunnason. Thomas 0reks-
son prestar. Grimr jonsson ok önar einarsson leikmenn
godum^) monnum kunnigth med þessu woRu opnu BRefi ath
þdoL er-^) lijdit war fra hingatburd wors heRa jhesu christi
.CD. d. XX. ogh .ij. oaR. a holum j hialltaddal. da vppstign-
ingardag worum vier j hia sdaum og heýrdum da ath sira
jon aRason ættleiddi fiogr sin born. eR so hietu. are. CDagn-
us. Biorn ok Þorunn. med þeim skilmaala ad nefnd ÞoRunn
skýllde hafa jafnaii hlut vid brædur sina. af oskipttum arfe.
Samþýckte þessa ættleiding halldora magnusdotter skilgetin
modursyster fyrr nefnds sira jons. ^R þda stod nærst arfi
eptter hann. med handabdandi. og jaaýrdi og fullu vpplagi
sins arfs. Jtem geingu þesseR aller fyrr nefnder menn fyRer
kirkiudýR, sem logbok vottar. halldandi m, einne bok. ath
nefndum sira ]oni daRasýni suo mælandi. £gh jon prestur
arason ættleidi. ara jonsson .[CDagnus jonsson*). BioRn jons-
son. ÞoRvnne ]onsdottur. thil arfs eptter mic. til fiar þess er
ek gef þeim. thil giallds ok til giafar. til sess og sætis ok
til allz þess Rettar sem Iðgbok skyrer [ad ættleidingur^) da
med laugum ath hafa. Hier til gaf sira jon arason fyrr
nefndum bornum [0na bok. thil heidurs huerium*) þeÍRa.
^nn þoRUiie gdaf hann 0na silfurs} Igiu gýlltta. Och til sann-
enda hier vm setium wier fýr nefnder menn. vor jnsigle
fyrir þetta brefh eR skrifath war j hwsawik aa Tiðrnese.
CDanuddagenn nærsta eptter krossmessu vm woRÍth. are sijd-
ar enn fyrr seger.
79. 39. Maí 1533.1 a irxi
ot A ri tsr^i ? » Hólum.
31. Apríl 1541. 1
ViTNiBBURÐARBRÉF, að Jóu prestr Arason ættleiddi fjögur
börn sin, Ara, Magnús, Björn og Þórunni, og skyldi Þórunn
taka jafnháan hlut við bræðr sína.
1) b, með hendi Árna. 2) b; gioRum a (I). 3) sl. b. 4) [b; CDagn-
usson (!) a. 5) [b; vantar í o frá upphafi (!). 6) [til heidurs eina
bok h(u)orium b.
1522. ÆtTLEIÐINGARBREF. %
AM Fasc. XLV, 16, frumrit á skinni frá síra Skúla Þorlákssyni.
Af 4 innsiglum eru 2 fyrir. — Landsbókasafn 61 8vo , tvær afskript-
ir; önnur eptir AM. XLV, 16, en hin „Ex originali transscripto hia Sira
Pale Jonssyne ft Melstad" frá 6. Júní 1576. — Prentað í Finni Joh.
Hist. EccL Isl. II, 738-739.
Ættleidingarbref Sira Biarnar Jonssonar^).
Þat giorum vier Tvmas örekson. þorsteirn gunnason
prestar. Grimur jonsson. ^inar einarsson leikmenn godum
monnum kunnigt met þessu vorv opnv brefe at þaa lidit
var fra hingat bvrd vors herra jhesv christi. CO. d. xx. og
ij ar. a holum j hialltadaL aa vppstigningardag vorvm vier
j hiaa, saum og heyrdum aa. at jon prestvu arason æt(t)leidde
íiogur sin born er suo heita are. CDagnus. Biorn. Þorunn
med þessum skilmala. at nefnd Þorunn skylldi taka jafnan
hlut vit brædur sina at oskiptum arfe. samþykte þessa ætt-
leiding halldora OOagnusdotter. skilgetin modursyster fyrr
nefndnzt sira ]ons. er þa stod næst arfe epter hann. met
handabande jayrde og fullo vpplage sins arfs. þessa ættleid-
ing. Jtem geingv alleR þesseR fyrr nefnder menn fyrir kirkio-
dyE. sem logbok vottar. halldandi aller a eirne bok. at
nefndum sira jone arasyne suo mælandi. ^k jon prestur
arason æt(t)leidi ara jonsson. CDagnus jonsson. Biorn jonsson.
Þorunne jonsdottur til arfs efter mig. til fiar þess er ec gef
þeim. til giallds og giafar. til sess og sætis og til allz þess
KÍettar sem logbok skyser at ættleidingUR aa met logum at
hafa. hier til gaf sira jon fyR nefndvm bornvm eina bok
hverio þeirra en Þorvnne gaf hann eina sylgio gyllta met
silfur. Og til saninda hieR vm setium vier fyR nefnder menn
vor jncigle fyrir þetta bref er skrifat var j sama stad og
fyR seigier fimtvdagin ] paskaviko. arum efter gudz burd
(D. d. xL og eitt.
80. 29. Maí 1522. á Hólam.
Transskriptarbréf.
AM. Apogr. 4105 með hendi Jóns Magnússonar eptir frumlrans-
skriptinu. Innsiglin voru 611 heil fyrir transskriptarbréfinu.
1} Utan á bréfinu með hendi frá 16. öld.
Öé TRANSSKRIPT. - HOLASTOLL. 152^.
Þat giorum uier ion prestur arason Radsmann og vm-
bodzman heilagrar holadomkirkiu. tumas eirecksson sacri-
stanus samastadar. oRÍmur ionsson logman nordan og vest-
an aa islandi og einar einarsson godum monnum kunnigt
med þessu voro opnu brefui at vier hofum sied og yferles-
id opid bref med heilvm og oskoddvm hangandi inciglum
suo latandi ord eptir ord sem hier seigir.
[Hér kemr bréf. frá 1. og 2. Okt. 1371, DI, III, Nr. 226].
Og til sannnnda hier um setium vier íirskrifader menn
vor incigle firir þetta transkriptarbref er skrifat var aa hol-
vm j hialltadal aa sialfan uppstigningardag vm uorid arum
eptir gudz burd CD d xx og ij aar.
81. 3. eða 16. Júní 1533. á Hólum.
TuTTUGu og sjö prestar setja og samþykkja síra Jón Arason
sinn og heilagrar Hólakirkju yfirmann og ofíicialem til næstu
prestastefnu.
AM. Apogr. 3702 með hendi síra Snorra Jónssonar eptir frum-
ritinu, sem þá var í skjalasafni Hólastóls, en mjög fúið. Það er nú
glatað. „Þetta bref er original a pergament. Ur þvi er rotid slycke
ad nedanverdu meir enn upp til mids og eru þar skallar i Copiunne
sem j vantar. Hvad mörg Jnnsiglenn hafa verid, siest ecke, enn nu
eru þau öll fra". (S. J.). „Denne Copie kom mig til hende 1721. fra
Hr. Snorre Jonsson. Originalen ligger i Stiftskisten paa Hoolum, og
er paa pergament. A. M". Sbr. Nr. 75.
Þath giorwm vier thomas eireksson. nichulas vilialms-
son. jon ionsson. þosteinn jonsson. olafur jonsson. olafur
hialtason. halfdan narfuason. þorbiorn jonsson. þorleifur
jonsson. einar ulfsson. magnus gudmundzson. jon brands-
son. steinn markusson. einar magnusson. þorfinnr þorsteins-
son. halluardur biarnarson. pall jonsson. þosteinn jllugason.
gretter þorualldsson. þosteinn gunnason. jon gudlaugsson.
marteinn sueinsson. jon sueinsson. gisle gudmundsson, gisle
sugurdsson. steingrimur bessason og besse þosteinsson god-
um monnum kunigt med þessu woru opnu brefe ath wier
1522. ÖGMUNDR BTSKUP- 97
hofum sett og samþykt heidarligan mann sira jon arason.
ath wera hola domkirkiu og worn ýfermann og officialem
aa [ . . . we]gna og kirkiunnar laga med aullum þeim
Rett og stett sem Bettum officialem bes ath hafua og kirki-
unnar log framazt um wotta. skal hann eigi sidur nattur
forstiori og domare wera ýfer aullum kirkiunnar malvm sem
til kunna falla og fallit hafua mille hrutafiardarciar og ulfs-
dalaíialla epter þui sem wier megum med lóguni framazt
samþyckia. skal þesse wor sk[ipan] standa til næstu presta-
stefnu og ])ath leingur sem eigi giorist aunnr Iðglig skipan
aa. sam])yckte [þenna worn sam]ning med oss heidarligur
mann broder einar med gudz nóid abote ca mukaþuera og
sira jon firir nordan auxna-
dfíilsheidi og íleire adrer prestar holabiskupsdæmis.
Og til sannenda hier um settum wier wor jncigle fýrer
þetta bref er skrifuat war ol hólum j hialltadcal. ca manu-
dagen næstan . . . huitasunnu anno domini CD. d. xx.
secundo.
83. 13. Júni— 16. Augnst 1533.
Skýrsla um ferð Ögmundar biskups til íslands, volk hans
og réttu stóra í hafinu og áheit hans og skipverja til Hof-
staða-Maríu.
MSteph. 2'7. 4to bls. 13— 14, meðhendi Benedikts lögm. Þorsteing-
sonar c. 1720. — Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns
„Ur BrefaBok Biskups Ogmundar". Sbr. Jón Þorkelsson: Om digtn-
ingen paa Island i d. 15. og 16. árh. Kh. 1888, bls. 37.
Um sigling Biskups Ögmundar [hingad til landzJ)
Oumrædeleg millde og miskunseme vors Herra Jesu
Christi og hans uelsignadrar Modur Jungfru sancte Mariæ
tiedst og opennberast um allann hejm bæde a sio lande a
medal sindugra manna sem Hoslega uitnast i þui effterfilgi-
ande efne sem hier effter stendur skrifad.
1) [sl. 62.
Dipl. I8l. IX . B. 7
Ö§ ÖGMUNÖR BISKÍJP. i^^±
Jn primis bar so til ad herra Augmundur^) med gudz
nad Biskup i Skalhollte biriade sina Reisu af Norege til Js-
landz og lagde til sios faustudags kuollded i helgu viku^)
med lijted skip Anno Domini (D'*. D^ xxij^. var hann sialfur
ellefte med aunguann styremann utann ejrnn þyskann kom-
pdn þann sem alldrej hafde fared utann ejna reisu til Js-
landz. feingu þeir bdgam uind og nadu Hia(l)tlande annann
laugardag þar effter^). blifu þar so eíFter i næstu 3 vikur.*)
Þar epter logdu þeir til sios til Færeya og drou so um krijng
langt i Jslandzhaf. Enn ad vigilia sancti Jacobi"^) kom hof-
udstormur af nordaustre med siogange miklum. so þeir urdu
ad hallda rett undann vedre. Hiet Biskupinn þa med sinum
skipmonnum morg hejt og uillde ej uid verda snuande med
þad sijdsta sinu hejte til hofuddrottningarennar Jungfru
Sanctæ Mariæ sem hejdrast og dyrkast a Hofstodum'*) firir
nordann land i Hola Biskupsdæme. med þui mote ad huer
madur innann bordz skyllde lata seigia lofmessu de con-
ceptione beatæ Mariæ og gera mann til greindra Hofstada
med offur sem huor lagde til og lysa þar þessare jarteign.
Her eff'ter lofade Biskupinn ad lata gera skip af silfre um
fimm lod og heingia upp i sagdre Hofstada kirkiu til uitniss
um þa jarteign skylldu þeir fd eitthuðrt kristed land ad upp-
hafningardeige [sællrar guds modur") Mariæ sem kallast
Mariumessa en firre. dreif þa skiped firir storme og straume
ndtt og dag so langt i utsudurs haf ad þeir sigldu i tuo
daga og tuær nætur riett i nordur og komu þa vigilia sancti
Laurentij^) inn i grænlandz jsa og Idu þar so under landinu
4 dægur i stillevedre. þotte þeim þa lijtel von a nockru ut-
ann med gudz miskunn og arnadar orde hans [vel') sign-
adrar Modur jungfru Mariæ. og d mdnudags kuðllded^) þar
effter foru þeir til seglz og sigldu i austnordaust og þad
nœsta uinde er þeir kunnu ad hallda. komu so med gudz
miskunn i [þeirre') somu viku'") i Seldrdal j Vestfiordum d
1) Ogmund 62. 2) ^. e. 13 Júní. 3) þ, e. 21. Júní. 4) þ e. til
13. Júlí. 5) þ. e. 24. Júlí. 6) Hofstadnum, stóð í bréfab Ögm., 62.
7) [b V. 62. 8) þ. e. 9. August. 9) 11. August. 10) þ. e. vikunni
frá 10. Aug. — 16. Aug.
ÖGMUNDR BISKUP. 99
Jslande med bijholldnu skipe og ollu J)ui þeim til heyrde.
lofudu þa aller gud og hans Modur junfru Mariam.
I
83. 21. Jání-13. Júlí 1533. á Hjaltlandi.
Bfvéf Ogmundar biskups í Skálholti til ónafngreinds manns
(í Noregi), þar sem hann segist vera að visitera á Hjalt-
landi eptir bón (Ólafs) erkidjákna (Eingilbertssonar) og klerk-
anna, og getr þess að óvíst sé, hvort hann haldi að
því búnu til Noregs eða Islands „því hér er alt fult með
reyfara og skálka".
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefabok
biskups Ogmundai". ^Ex Hetlandia (ut apparet) scriptæ sunt hæ
literæ ad amicum qvendam in Norvegia: Qvasin codice inimodiate
seqvitur Relalio de navigatione Ogmundi Episcopi ex Norvegia in Is
landiam Anno 1522".
Sendebref.
Premissis nostro sincero favore in Domino cum salute.
Kunngiórum vier ydur. kiære vin. ad oss hefur seirna
farist enn vier hefdum viliad. ok erum nu i Hia(l)tlande ok
visiterum þar epter Erchedieckens bon og klerkanna. Vitum
vier nu ecke hvort vier tokum vegin til Jslands þetta sum-
ar edur aptur til Noregs. þvi hier er allt fullt med Reifara
ok skalka. þvi bidium vier ydur kiærlega ad bidia fyrer oss
ok ollum vorum selskap til vors Herra Jesu Christi.
84. 30. Júní 1533. á Öxarárþlngi.
Tylftárdómr iit nefndr á Oxarárþingi af Teiti Þorleifssyni
lögmanni norðan og vestan á Islandi um ákærur Hannesar
hirðstjóra Eggertssonar til Ara Andréssonar fyrir heimreiðir,
högg og slög, gripdeildir, fjárupptektir og annan óskunda.
Landsbókasafn 6. Fol. bl. 231, skr. c. 1670. — Kriegers safn 2.
4to bls. 166—170, með hendi Styrs Þorvaldssonar c. 1700 — Lands-
bókasafn 122. 4to, skr. c. 1770. Sbr. Nr. 584, 617 og 618.
7*
lOO ARI OG HAMÉS Í5áá
Domur Wm Gripdeillder Ara Andressonar.
Ollum mðnnum þeim') sem þetta Brieff siaa edur heyra
sender Narfe Sigurdsson. Vigfús Þördarson. Jön Þördarson.
Jön Arnason-). Brandur Gudmundsson. Salamön Eynarsson.
Raffn Gudmundsson. Sigurdur Narffason. Þorhalle Ejnars-
son. Gudmundur Gudmundsson. Gijsle Gudmundsson og
Þorleiffur Jonsson [kvediu guds og sina^) Gödum monnum
kunnugt [giorandi'') med þessu voru opnu Brieffe manudag-
en nœsta epter Pieturz messu og pdls cL almennelegu aux-
arcírþ jnge þa er lided var fra hi]ngadburd vors herra Jesu
Christi 1522*) ar vorum vær i dom neffnder aff ærlegum
dandismanne Teite Bönda Þorleifssyne logmanne nordan og
vestaii a Jslande ad skoda og ransaka og fullnadardom a
ad leggia wm þaa akiæru er hijrdstioren Hannes Eggertsson
kærdi þar til Ara Andressonar ad hann heffde griped og
tekid sijna peninga og Gudrunar Biornsdottur'^) kuinnu sinn-
ar Bæde fasta og lausa. kuika og dauda og margar adrar
gripdeillder og íiarupptekter ológligar med oheyrelegum
giörninge med hðggum og slðgum er hann heffur veitt mðrg-
Um saklausum mðnnuin og onguu bætt. [og ad*) so profudu
og fyrer oss komnu þcL dæmdum vier firr nefndan Ara And-
réssón Iðglega firer kalládan epter þeijrre Beuising sem þar
kom fram fyrer oss j domenum.
Jtem ] fyrstu grein dæmdum uier tijttnéfndán Ara And-
réssoh skylldugaii aptur ad leggia allar þær jarder og ku-
gillde med tvenhum') leigum og lahdskulldum og allá þa
peninga er hann haffde hafft [frd Núpe rdnglega^). SkiUde
þesser peningar gialldast i haust ad MichaeHsmessu hid sein-
asta Hannes Eggertssyne edur hans Iðglegum vmbodsmanne.
Ehn firer þær fíeijre saker sem vær tokum þar ecke jffér
ög fovetirl klagade**) þai- til haris þa dsénidum vær tittneffnd-
aa Ara Ahdresson skilidugaii ad koma a hid næsta auxarar-
þijrig og suara þar sem stefndur ðllum þeim sðkum sem
þar* yrde med Iðgum til hans talad ad heirdum dömenum.
Í) b. V. Kr. 2) Áiason Kr. 3) [b. v ; vantar i hdrr. 4) CD. v.
XX og ij Kr. 5) Kr.; -dotter 6. 6) [huad, hdrr. 7) b. v. Kr. 8)
[ranglega fra Nupe Kr. 9) lcalladi Kr.
VIGFD6 ERLENDSSOir iOt
iHj • Og .til saimiendá hier um settum vær fyrrniefader dSms^
"^ menn vor jíisigk= fyreri þetta döms Brieff huðrt ed sfcriffad
I
var a sama arei og deige sem fyrr seiger.
85. 1. Júlí lp23. á öxarárþingf.
TyLFf^pÓAiB úU^fndr á Alþingi af Erlendi Þoivarðssyni
lögmanni sunnAftpg a^u^a^á I^landi um umboð yfir peningiim
Vigfú§fir h,e.itii?s Erle^dssOjiiíiajc, er dæmt hajfði verið húsfrú Hólm*
f^5i íEriepdsdóttuir, ^p húi) hafði talizt updaw söJ^mií sku]da»
ei á fjáftiMn.hvíldu, og þóttusj; dómsmenn ekki get^ d^emt
Landsbókasafn 720. 8vo bl. 60b_— 61b, skr. c. 1600. — AM. 1%.
4to bl, 118b^— 119a, skr. 1657— 1C69 (tók afskript, sera hleypir mörgu.
ÚU). -r- L^nd^bók#gaffl 790. 4to bls, W— 211, skr- c. 1690.
Dotpur vm vmsod Bariia Vigfuss') Elhj^ssonar.
Ollum nionnum þeijm sem þetta Brief sija edur heyra
sei^der Jon Þoruardsson^). Runolfur Þorsteijnsson. Tumgis
Jonson. Joíi Eijrijcksson, Brandur Gudmundsson. Runolfur
hauskulldsson. hrafn gudmundsson. Oddur Þorkijelson^).
ArflBijorn Eijnarson. Skulj Thumasson. Þorgijls Olafsson [og
Jon Brandsson*) kuediu Guds og sijna kunnugtt gijorandi
þa hjded uar fra [hingadBurdj uors herra*^) 1522 [ar þrijdija-
dægijnn næstan epttijr pi]etursmessu og pals^) a almenniligu
Auxarararþijngi uorum uijer j dom nefndijr af ærHgum manj
Erhjndi Þoruardssyni') laugmanni sunan og austaii a Jslandj
ad skoda og d,æma um [þessi umBod^) er hustru®) Holm-
fíijdi*^) Elhjnsdottter hafdi adur [a hendur") dæmtt uerijd yfer
pemjngum Vijgfusar heijtijns Elhjnssonar. huortt ad^-) hun
1) leiðrétt; þorvarðs, hdr. (720). 2) Þorvaldsson 196, 790.
3) Þorleifsson 790. 4) [790; sl. 720; 196 sleppir öllum dóms-
BQÖnnunum, nema þeim fyrsta. 5) [lausnarans fœðing Anno (sl.
790) 196, 790. 6) [sl. 196. 7) leiðrétt; öll handritin hafa „ÞoruaUds
syni«. 8) [þad mal 790; þessi mál 196. 9) husfru 790. 10) Holmfnjdur
720. 11) [b. V. 790. 12) b. V. 196, 790.
102 VIGFUS ERLINDSSON. 1522.
taldijst undan ad hafa sakijr [þeijrrar aklogunar og skuUda*)
sem a þeim penijngum voru') kongsijns uegna og annara
manna uthlenskra og jnnlenskra, nu [saker fuUrar uorslu
og annarar'^) frændsemj kunnum uijer þetta vmbod*) ecki af
liennj ad dæma. So og Beijd(d)ijst hun domz a huonja pen-
jjnga hun skylldi giiallda j þessar skulldijr þui þar*) uar
huorkj af barnana penijngum til^) skreijd nije uadmal eda
anar flytiandij Eyrir. þuii dæmum') uijer hijer alla pemjnga
Bijett golldna j faustu og lausu þar sem skijleyrijr þryti. xij
fijordunga smijors fyrer gillt^) c fijska. íiogra uetra gamallt naut
fyrer gillt®) fisk(a) hundrad. gamalltt naut fyrir cc. fiska***).
fijorijr saudijr gamhjr fyrer c. Enn ef jarder eru") goUdnar
þa skylldi gijalida [x^ j jordum") fyrer lest skreijdar med
þeira ski]lmala ad Erfijngar eda þeijrra umbodzmenn skylldi
meijga leysa apttur tijl sijn fyrer skreid^® half(a) fiordu uætt
iyrer huortt hundrad j jordu. skylldu þeijr leyst hafa jnnaii
iij'*) ara ad forfallalausu. Enn ef skulldamenn uijlija eij
þessa pemjnga taka þa dæmum'^) uijer ad skulldijrnar skylldj
standa alagalausar þar tijl þær jrdi golldnar j pijettum skijl-
eyrijr. En hustru^*) Holmfi'ijdur^') og allijr hennar menn
skylldu^^) frijalsijr og frijdhelgijr fyrer aullum þessum skullda-
monnum huortt sem*^) þeijr fara hennar uegna^®).
[Samþycktti þennan uorn dom adur greijndur laugmann
og setti sijtt jnnsijglli^^).
86. 1. Júlí 1522. á Öxarárþingi.
KosNiNGAEBEÉF Tcits bónda Þorleifssonar til lögmanns norðan
og vestan á íslandi, er þingheimr biðr konung að staðfesta.
1] þeirra skullda og aklogunar 790. 2) 196, 790; sl. 720. 3) [196-
790; sokum uorslu og fullrar 720. 4) b. v. 790. 5) 790; þa 720.
6) b. V. 790. 7) dæmduTTi 196. 8) b. v. 196, 790. 9) b. v. 196; 10) b,
T. 790. 11) væri 790. 12) [Eitt hundrad hundrada 790. 13) skre skrd (!)
720. 14 ) tiu 196. 15) dæmdum 196, 790. 16) husfru 790. 17) 196, 7
^O; holmfrijdi 720. 18) b. v. 790. 19) erend 790 og 196, sem bætir
hér við „et cetera^ 20) [sl. 196.
15^2. TEITR ÞORLEIFSSON. 103
AM. Fasc. VIII, 3, fruniritið á skinni. — AM. Apogr. 1261 eptir
frumritinu, og lýsir Árni þar innsiglura bréfsins. Um innsigli Jóns
Þórðarsonar segir hann: „Þetta innsigle Jons Þordarsonar er riett
hid sama sem hanger (qvarto loco) under alite eda domi um ögrein-
ing miUe Hanness Eggertssonar, hirdstiora, og Til Peturssonar, skrif-
udu i Videy feria qvinta infra octavas penteeostes 1523" (= 28. M&\).
„Brefed hefi eg feinged fra Haga á Bardaströnd, mun vered hafa arf*
ur nidia Hanness Eggertssonar, mann epter mann" (AM.). — Prent-
að i Safni til sögu íslands lí, 200-201. Sbr. Sýsl. I, 483
kior teitz þorleifssonar til logmanz')
Ollum godvm monniim þeim sem þetta bref sia edr
heyra. Senda hans egertson hirdstiore og hofdusmann^) yíir
allt jsland. erllindr þorua(r)dson logmadr sunnan og austan
a Jstlande"^). fuse þordarson. Jon þordarson. narfe sigurdzson.
sigurdr narfa(son). þorle(i)fur grimson. salammon einarson.
gudmundr gudmundzson. asmundr klemmesson. hrafn gud-
mundzson. skule gudmundzson. þormodr arason. brandr
olafson. þa er lidit var fra hingad burd vors herra jesu
christi. CD. v. hundrud .xx. og .ij. ar manvdagin næsta eptir
peturs CDesso og Pals a ahnenniHgu oxarar þinge. kiorum
vœr og samþygtum fyrnefndir menn med oUum almuganum
autan^) logrettu og jnnan œrlegan dandi mann teitt Bonda
þorleifs son fyrir fullmegtugan logman fyrir nordan og vest-
an a jslandi. fyrir þa grein oss leizt hann beztt til fallinn
fyrir allra hluta sakir megtar og manndomz vizkv og vird-
ingar forsionar og femuna og aUra þeirra hluta sem einum
heidrs manne ber at hafa. so og vissum vær (hann) allir
vijsazsta borgun fyrir hafa þessu mins herra kongsins starfe
og þionuztu fram at fylgia. þvi bidium vier ydra verduguztu
nad audmiuklega herra kong kristiern at hylla (og) styrkia
þenna vorn giorning med ydru nada breíi.
Og til sanninda hier vm settum vier fyr nefndir menn
vor innsigle fyrir þetta kiors bref er skrifat var a almenne-
legu oxar(ar) þinge deige sijdar en fyr seigir.
1) Utan á bréfinu. 2)þannig frumbréfiðj rétt hofudsmann. 3)Svo.
104 KVITTUNARBRÉF. 1522.
87. 5. Júlí 1523. á Bessastöðnm.
Hans Eggertsson hiiðstjóri og höfuðsmaðr yfir alt ísland
kvittar Jón Hallsson um skattinn af Skaptafellsþingi, „er
kölluð er Síðusýsla", um tvö ár, svo og vegna húsfrú Hólm-
friðar Erlendsdóttur um reikningskap af Rangárþingi og um
skipatollinn af Vestmannaeyjum vegna barna Vigfúss heitins
Erlendssonar.
AM. 191. 4to bls. 59, bréfabók Jóns skálds Hallssonar, rituð sam-
tíða á skinn. — AM. 5524- með hendi Arna Magnússonar.
Þat giorer ec hans egerdzson hirdstiore og hofudsmann
yfer alltt ]sland godum monnam kunigt med þessu minu
opnu brefe ad þesse brefuisare jon hallzson hefer stadid
mier rettan reikningskap og goda nægiu fyrir skatten af
skaptaferlzþinge er kollud er sidusysla nu upp (da) .ij næstu
ar forliden. somuleidis hefer hann og giortt mier reidu og
reikningskap uegna husfru holmfridar erlendzdottur utt af
rangarual(l)asyslu. og suo tollen af vestmannaeyium af þeim
iiij skipum sem þar lagu j fyrra sumar. huad hon hafde
vmsia yfer haft uegna barna uigfus heitens erlendzsonar
brodur sins. sem domur þar um gior hafde henne til sagt
og þui gefur ec og giorer adr skrifadur hans egerdzon fyr-
nefndan ]on hallzson og adr greinda') holmfride bædi samtt.
sinna uegna og barna uigfus erlendzsonar kuitla og akæru-
lausa hier um fyrir mier og oUum minum epterkomendum.
kongs umbodsmonnum. suo og skolu þeir aller kuitter sem
þratt nefndr jon hallzson hefer kuitta gefit ] adr greindum
syslum. Og til sannenda hier um set ec mitt jnnsigli fyrir
þetta kuittunarbref skrifad d bessastodum d alftanesi laugar-
dagen næstan epter peturs (Desso og pals þa lidit var fra
guds burd .00. d. xx og ij ar.
88. 21. Júlí 1523. á Bessastí5ðum,
Hans EgGierlsson hirðstjóri og höfuðsmaðr yfir alt ísland
í) greinflan (!) skb.
1522. KVITTUN. - LÉNABREF. lj[)5
kvittar Jón Hallsson vegna húsfrú Hólmfríðar Erlendsdóttur
og vegna barna Vigfúss heitins Erlendssonar uni 83 lóð
silfrs og tvœr lestir fiska upp í skuldir Vigfúss til kpnung^.
AM. 191. 4to bls. 61, bréfabók Jóns skálds Hallssonar, rituð sam-
tiða á skinni. — A M. Apogr. 5523 með hendi Arna Magnússonar.
Þat giorer ec hans egertzson hirdstiore og hofudzn)ann
yfer allt jsland godum monnum kiinnigt med þessu minu
opnu brefi ad ec medkennunzt ad jon hallzson hefer greitt
mier og goUdit uegna husfru holmfridar erlendzdottur pg
uegna barna uigfus heitens brodur hennar upp œl þa skulld
sem adur nefndur uigfus logmann uar skylldugur minum
herra kong cristiern .Ixxx. lod silfurs og .iij. betur og þar
til tuær lester fiska til giUdis upp d uigt. og þui giorer eg
og gefur (eg) adr skrifadur hans egertzson fyr pefnda holrn-
fride erlendzdottur uegna barna uigfus heitens logmannz
kuitta og akærulausa um .iiij. lester fiska af adr greindri
mins herra kongsins skulld. Og til sanenda her u|ii ^el ^c
mitt jnnsigU fyrir þetta kuittanarbref skrifat a bes^astpdum
CQL alftanesi manudagen næstan epter thprlaks CDesso. þa
lidit uar fra guds burd .00. d. xx og ij ar.
89. 2S. Júlí 152^. á Be^«aatödiim
Háns Eggertsson hirðstjóri yfir alt ísland veilir veikendum
manni Jóni Hallssyni til umboðs um þrjú ár Skóga og
Skógaeignir og Mörk og Merkreignir undir Eyjafjöllum fyrir
ánefnt eptirgjald. Þar nieð fylgir skýrsla um bygging á
þessum jörðum.
AM. 191. 4to bls. 24-26, bréfabók Jóns skálds Hallssonar, rituð
samliða á skinn. — AM. Apogr. 5526.
Þat giorer ec hans ^gertzson hirdstiore og hofudsmann
yfer allt jsland godum monnum kunnugt m.ed þessu minu
opnu brefi ad ec hefi feingit uel kendum manne jone hallz-
syne til fullrar eignar og frials forrædis allar þær land-
löé LENABRéF. 1522.
skyllder og leigur sem niinum herra kongenvm og mier til
heyra under eyaíiollum af skogum og skoga eignuni og suo
mork og merkur eignum og nu þetta ar eiga ad takazt j
haust og ad uore komanda j fardogum og suo þar epter
ij. ar næst komande. Skal adur greindur ]on hallzson þess-
ar fyrnefndar mins herra kongsen(s) iarder frelsiliga byggia
og byggia lata med slikre leigu sem hann kann af stad ad
koma sitt hid bezta j adur greindum tima og allar nyt-
semder af eiga og af hafa af rekum og skogum eignum
edur jtokum. Hier j mot skal optnefndur jon hallzson greida
mier og giallda uppaa h[vert] ar .ujc fiska til gilldis halfa
fiordv uætt ) huort hun[drad] ef ecki semur um gilldingena
og hier til skal hann fa mier iij uetter smiors og .ii. c. j
nautum edur saudum upp oa huert })etta adur greint ar en
þratt skrifadur jon skal hier j mot obrigduliga ad sier taka
og eignazt allar adur greindar landskyllder og ieigur epter
þau iij kugiUde sem þar fylgia. skal tittnefndur lon hallzson
þetta allt eignazt fyrir utan allan reikningsskap uit kongdom-
og mic framar meir en adur er hier um skilid. Skal hann
þessi adurgreind. ujc fiska og suo smioret og hin .cc. greida
og giallda di bessastodum. Ridi biskup yfer j sina uisitatiam
j þessum optgreindum þrimur arum þa skal ec hans egertz-
son sialfur honum suara bœde gisting og reikningskap af
skogum og suo halfre mork en lon hallzson skal þar um
fríj og frialss og þeir sem hann bygger adur greindar iard-
er. Og til fulira sannenda hier um heingi ec mitt incigli
fyrir þetta bref skrifat oa alftanesi oa bessastodum ma(n)u-
dagen næstan olafs CDesso fyre þa lidit uar fra gudz burd
CD. d. XX og .ij. ar').
Jtem uar þa þessi bygging da greindum kongs eignum
aa þeim jordunum sem bygdar voru.
stœri skogar bygder fyrir .ccc. og suarar preste. kirkia
atte þa. vijc j fridum peningum.
aeystre^) skogar j eydi.
horduskali j eydi.
l) Hér hættir Apogr. 5526, ^) Svq, "
I
1522. STEFNUFORSÖGN. 107
Jtem drangshlid bygd fyrir .ccc. þar uoru med .iij. ku-
gilldi afgomul.
skardzhlid uar bygd fyrir halft annad hundrad.
backakot fyrir x aura.
berianes fyrir xij aura.
lambafell fyrir uiij agiUdi.
Jtem merkureigner.
storumork ] eydi bæde nidurbroten husagardr og kirkia.
midmork bygd fyrir c.
half fit bygd fyrir ,uij. ærgildi. en half var j eydi.
hali var bygdr fyrir .c.
Jtem ad saman reiknudu af þessum huorum tu(e)gium
kongs eignum voru xiijc landskylldernar þa jon hallzson
tok uid þeim.
90. [1523].
Stekíuforsögn Jóns Hallssonar sýslumanns í Rangárþingi.
AM, 191. 4to bls. 1; bréfabók Jóns skálds Hallssonar ritiið sam'
tiða á skinn. 14 fyrstu línurnar eru afarmáðar og verðr eingin full
Abyrgð á lestri þeirra tekin. Með mestu yfirlegu mætti þó, ef til vill,
lesa orð og orð á stangli framar en hér er gert.
^g jon hallzson kongs umbodsmadur j rangarþinge
stefne þier N hier nu j dag j 4 a þingstad rettan . . .
vpa
kongdomsens uegna . . . sekan
J)v hefer ecki golldit mins herra kongsens skatt ....
. . næstu .u. hdin aar . . . kæri ec þat til þin at þu
hefer eigi giort þina tiund er þier hefer borid
• • þa eg .... þing
kæri ec til þin
at þu suo og hefer
eingua kongdomenum
hier med logum fremst
giora. sittu suo leingi stefnuna sem endilegur lagauegur
m STBFNA. im
féHur aa þitt mal. stefoi eg jiér ad ordafuliu og log-
mali rettu ad uitne allra þeirra er ord min heyra^).
hin fíFÍdia sok. kæri ec til JÁn ad þu lofáder mier
med handsali sa þiodolfshaga þingi og hpezt] ad þinn skatt-
ur skyllde komen uera til hlidarenda fyrir , . . kœri ec
þat til þin at þu hefer ecki sockít^^tt skylWuþing vp^æ vij.
reisur er ec hefe þingat
þa fiordu sok ad þu hefer bored « a þ,er hnif sem bok
fyrirbydr ad bera .cc. reisur eda optar, Hier raed hefier þu
borit skrudklœde firamar en k)gen lofa þier adr þu hefer
BÍkdom haft .cc. reisur edr optar. stef^i ec þier ad ordfullu
og kg(maie riettu).
91. [1533].
JóN Hallsson kongs nmboðsmaðr á Rangárvöllum stefnir
Þórði Hallssyni til Hvols í Hvolhrepp undir þann dóm,
sem hann nefnir yfir honuipí\ ^i^ óheimila aðtekt á skógi
í Næfrhplti.
A^. 191. 4to b]s, ,2, bréfabók Jóns skáljis Hallssonar, rituð sam-
tí^^ á. skinn.
^g jon haison kongs unibodsmadur a r(angar)v(olt-
um) stefni þier þordf hallzson til h(uols) j huolhrep aa þing-
stad Kíettai[i a N. fyrjr íxójc uuder þa^ don> sem ec yfer
net(n)er hvorra smðtra eda Síegta þu uerdr raier skylIíjLug^r
fyrir þær saker sem ec kæri til þin at þu hefer gripid eda
stolid minum skogij næfurhollte. v. reisi^r edr suo optt Síem
þu getur ecki afbaW og fyrir þær fleirj sak(er) sem ec n^a
þ,ar med logum til þin tala um klædaburd og rytiaga. vertu
kominn fyrir h^adegi) og sit suo Ieií\ge stefnuna sem lygtan
fel(l)r aa þesse ockar mal. stefni ec þier ad ordfullu logmali
r^ttu ad uittni þinu N.
1) Það, sem nú fer eptir, er ritað með öðru bleki og er nokkurn
veginn skýrt sumstaðar.
JÓN ARASON. lÖ9
tó. 18. Angust 1522. á Hólum.
Klerkak nyrðra, 62 að tölu, kjósa Jón prest Arason til bisk-
ups fyrir norðan land.
AM. ApogT. 4070 með hendi Jóns Magnússonar bróður Árna „Ex
originali. Brefed er a kalfskinn. allt hingad og þangad melieted.
med smögötum. so sumstadar verdur ecke lesed. fyrer þvi synast ad
hafa vered 47 hangande Jnnsigle. eru giörsamlega öll j burt. enn
epter þveinger ad tölu 39".
Uer broder einar med gudz nad abote da mukaþuera.
broder helge med samre nad abote (ja. þingeyrvm. finnboge
ionson^). jon finnbogason officialis hðladömkirkiv. jon gisla-
son. þorsteinn ionson. tvmas eirikzson. gilbrickt ionson.
nichulas vilhialmsson. eigiU hallson. jon jonson oa myklabæ.
jon annar^) ionson. þorbiorn iönson da wöHum. oíafur hiallta-
son. sueinn finnbogason. olafur iönson. tumas ionson. jon
marteinson. hallur asgrimson. halfdan narfuason. Raugualldur
Raugualldson. teitur magnusson. jon olafsön. |on philpussön.
sigmundur gudmundson. loptur peturson. olafur gudmuiid-
son. lon gudmundson. þorbiorn ionson. tumas einarson. jon
brandsoTi. jon gudlaugson. þorsteinn gunnason. magnus gud-
mundson. ketill ionson. gisle gudmundsson. gisle sygurdson.
marteinn sueinson. halluardr biarnason. þorfinnur þosteiris-
son. einar ulbson. þorleifur ionsón. ]öti sveinöon. sniolfur
ionson. þorvalldur olafson. gretter þorvalldson. steinn marc-
usson. olafur hallson. andres asgrimson. besse þorsteinson.
jon magnusson. einar hallson. eirekur palson. jon ionson.
ketill hallson. þorkell þorolfsón. steingrimur bessason. pái\
ionson. jon sygiirdson. besse ionson. gurinár þordarson og
jon oddzson prestar hola biskupsdœmis giofum godiim nfionn-
um kunnigt med þessu voru opnu brefi. ath wier feirigtfm
bref og bödskap almenniligs capitula heilagrar nidáross kirkiu
suo hHodande mille annara greina. ath skipá oss óg frill-
komligt samþjcke til gefua. ath wier skylldum vt velia og
tiF) sin senda einn mann. þann sem wier vilivm tií hafa
l) Svo. 2) Hér er bil i Apogr. fyrir einu .stuttu orði. Ekkert
sýnist þó vanta í. 3) Hér er autt bil i Apogr, fyrir eitt stutt orð,
Ekkert sýnist hér þó i vanta.
IIÖ JON ARASON. 1522
ath vera wor biskup og forstiore heilagrar hola domkirkiv
i jslande. svo og er ])ad gamall og godur landzens vane
ath epter biskupa frafall giorist almenniligur kennemanna-
fundur jnaii biskupsdæmis. og ath vtveliest eirii vel mynd-
ugur mann j [stad þess semj fra fallen er. og þann same
frain sendizt til almenniHgs capitula heilagrar nidaross kirkiu
huar wier vitum. ath kosningurenn ath logum tilheyrer. þui
fyrir þessar greiner. hofum wier utvalit og samþyckt og
med handsale trulofat. ath wier viHum heidarHgan mann
sira )on arason til weHa ath uera wor biskup og hola dom-
kirkiu yfermadur. witum vier hann j morgum greinum vel
til fallenn sHkrar stettar. þui audmiuklega bidium vier worn
andaHgafi faudur j gude herra erchibiskupenn ] þrandheime
og þda godu herra sem nidaross domkirkiu forrad hafa. ath
þeir samþyckist worvm viHa hier um og til hialpe') þessu
woru yfermanns efne og sendiboda. suo hann meige med
gudz uiHa sinu erinde vel fram koma. þath viHum vier med
auUu godu og audmiuku Htilæti og þionustu med ydur vel
forskuUda. þui þath er vori domkirkiu miog skadvænHgt ef
oss er jnnsendur okunnur eda utlendur yfermadur.
Og til meire audsyningar og sanenda hier vm. setivm
vier wor ]ncigle fýrer þetta bref er skrifuat war oa holum
hialltadal manudagenn næstaii epter asumptionis beate marie
uirginis anno domini CO'*. d". xx^ secundo.
93. Ángust-September 1533.
Bbéf Ögmundar biskups til Teits lögmanns Þorleifssonar
um að styrkja kongsins rétt með friðsemi og án fjölmennra
yfirreiða.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefubok
Biskups Ogmundar". „Hæ literæ absqve dubio scriptæ sunt anno
1522, brevi post reditum Ogmundi in Islandiam. In codice habentur
post Relationem de navigatione Ogmundi ex Norvegia in Islandiam
hoc eodem anno 1522*.
1) Hér er autt bil í Apogr. fyrír tvö stutt orð. Ekkert sýnist
J>ó vanta i.
1522. OGMUNDR BISKUP. ARl OG HANNES. 111
SendeBref.
Frater Avgmundus Dei gratia episcopus Skalholtensis.
sincero favore nostro præmisso.
Kunngiðrum vier ydur kiære Teitur bondi. ad oss er
sagt. ad þier erud Lðgmann nordan og vestan d landinu.
þvi bidium vier ydur kiærlega ad setia nidur med spekt ok
sidseme allar agreiningar so leinge ad Iðg mætte ganga d
alþinge ad sumre komanda vors nadugasta herra kongsins
vegna og landsins ed besta. þvi þad er hans vilie og skipan.
epter þvi brefe sem vier hofum feingid af hans ndd. þvi
vier skulum giarnan styrkia hans nddis foveta vid hvorn
sem skipta er. fordandis so allar areider og fiðlmenne upp
a fatækan almuga. suo ad kongurinn misse eige þar fyrer
sinn skatt eda skylldur. þvi þad hefur hann strei)ngelega
bannad oss og ollum audrum. helldur hitt ad vær skylldum
aller eitt halda kongs valld og kyrkiu upp d ed besta.
bidium vær ydur kiærlega ad minnast upp d þann reiknings-
skap sem vier skrifudum ydur til [i sumar^). ydra kirkna
vegna et cetera.
94. 19. September 1522. í Bæ á Rauðasandl
Abi Andrésson leggr Hannesi Eggertssyni hirðstjóra og höf-
uðsmanni yfir alt Ísland aptr Læk og Lækjareignir, Núp og
Núpseignir með leigum og landskyldum, ennfremr aðrar
jarðir, sem Hannes hefir áðr haldið, og aldrei eptir tala, —
og handsalaði Ari sig til Alþingis að sumri að svara til
saka við konungdóminn.
Kriegers safn2.4to bls. 170—172 með hendi Styrs Þorvaldssonar
c. 1700
Þad giðrum vær Teitur bondi Þorleifsson Iðgmann nord-
an og vestafi d Jslandi. Jon bondi Einarsson. Jon Jonsson.
Skuli Gudmundsson. Þormodur Arason. Asmundur Kiemis-
son. Jon Jonsson godum monnum kunnigt med þessu voru
1) („j sumar. Þad kann hafa vered ur Norege, eda H^t-
lande'', (52.
112 Arí og hanNeS. Í5áá.
opnu brefi. fðstudaginnn i ymbruviku um haustid cL Bæ (L
Raudasandi cLrum epter Gudz burd þusund .v<". xx. og ij dr
vorum vœr i hia. saum og og heyrdum cL ord og handa-
band þessara manna Hannes Eggertzsonar hirdstiora og hof-
udzmann(s) yfir allt Jsland af einni álfu. enn Ara Andres-
sonar af annare. óg svo fyrir skildu. ad greindur Ari And-
resson lagdi aptur Læk og Lækiareignir. Nup og Nupseign-
ir og léigur og landskylldir upp Æ ij dr. þad hid pridia sem
par eptir komanda fellur ct. og þad hid íiorda sem þeir logdu
til alþingis. Hier med lofadi hann aptur ad leggia allar þær
jardir er Hannes Eggertsson hafdi ddur halldid og alldrei
upp a þessi gotz hier eptir tala. Svo og handsaladi sagdur
Ari Andresson sig Hannes Eggertzsyni fyrnefndum fovita til
alþingis ad sumri. at svara þar sem Iðglega stefndur ðllum
þeim sðkum og sakferlum er hann hefir þar til hans ad
tala kongdomsinz vegna og sinna. Og til sanninda hier um
settá eg teitur þorleifsson Iðgman nordan og vestan d Js-
landi mitt Jnsigli méd fyrnefndra manna Jnsiglum fyrir þetta
giðrningsbref. Skrifad i Haga d Bardastrðnd. þridiudaginn
næsta fyrir Mikaelismesso') um haustit d sama dri sem fyr
seigir.
96. 21. Séptember 1522. á Sralbarði.
SíGéuNBÍí prestr Guðmundsson og Kristín Þórarinsdóttir
móðir háris gefa hvort öðru, sem leingr lifði, jörðina Hlíð á
Lahgkhesi, og handfestir Kristín bókareið að því, hverja
peninga hún hefði haft úr föðurgarði.
AM. í*asc XLV, 18, frumrit á skinni frá sira Skúla Þorlákssyui.
Af 6 innsiglum eru 2 fyrir. — AM. Apogr. 4413.
Þeim godum monnum sénl þetta bref sia edr heyra.
Sénda þorkell avgmundzson þorgrimr stvllason þorualldr
'íonsón þorslein gunlugsoii^) jon jhérvnsbn^) ok arne jonson.
1) þ. e. 23. Sept. 2) Svo. 3) „itaextat. intellige ni fallor Jor-
Urtássón** (AM. Apogt. 4418).
1522. "~~^ GJAFABREF
kuediu gudz ok sina. kunigt giorande þa er lidit uar fra
hingatburd uors herra iehsu christi fim hundrut xx ok ii ar
a sualbardi j þistilzfirdi a sunnudagen næsta epter crosmesso
um haustit uorum uer j hia saum ok heyrdum a ord ok
handaband þessara manna sira sigmundar gudmunzsonar ok
cristinar þorarensdottur modr hans: huort þeirra er annat
Hfer skylldi eiga iordina hlid er hggr a langanese til æfin-
hgrar eignar ok frials forrædis. Suo ok han(d)festi cristin
þan bokareid at hun hefdi eigi meiri peninga hapt or faudr-
gardi en hier seger jn ,primis jordina holt j mydal fyrir
fiogr hundrut ok xx. v. kyr ok xuiii ær. eit(t) asaudar kugildi
er hun sagdi þoraren bondi sigmundzson hefdi goldit eyolfi
einarsyni uegna^) gumundar andressonar. iiij saudi gamla.
X aura j busgagni. ein kros hten er hun sagdi fader sinn
hefdi gefit seier^) seinna. ein hest. hestamoder med folaldi.
tuæuet trypi. atta smakappa*^) j x aura. ein sæng. ^n cristin
sagdi at gudny þorarensdotter syster sin hefdi hapt or faudr-
gardi tuær jarder hollt ok kelldudal j xxx hundrut ok þar
til X hundrut ok alla þa peninga er cristin jonsdotter moder
þeirra tock j arfnlausn^) af gudmundi lunta brodr sinum
utan ein hest raudan er hvn feic^) sira ]oni syni sinvm. Ok
til sannenda hier vm settvm ver fyr nefnder menn uor in-
cigh fyrir þetta bref skrifat j sama stad ok are sem fyr
seger.
96. 24. September 1522. á Hóiam.
Tylftardómr klerka útnefndr af Jóni presti Finnbogasyni
ofTiciahs heilagrar Hólakirkju um kærur Jóns prests Arason-
ar dómkirkjunnar og sinna vegna til Helga ábóta Höskulds-
sonar um borgun á sakeyri, um hald á silfri fyrir dóm-
kirkjunni, og um samneyti, ráð og styrk við þá menn, er í
hel slógu Árna heitinn Bessason (á Sveinsstöðum).
AM. Fasc XLV, 13, frumrit á skinni. Fyrir bréfinu eru 3 inn-
sigli, og hafa þau aldrei fleiri verið. — AM. Apogr. 2933.
1) tvískrifað. 2) Svo = sier. 3) Svo.
Dipl. Itl. IX. B. 8
114 ÍÍELGI ÁBOTÍ. 1522.
Domur vm abotann Helga Hoskulldson.
1522.')
Þat giorum uier nichulas uilhialmsson. þorbiorn ionsson.
tumas eir(e)ksson. olafur hialltason. ion ionsson. tumas ions-
son. ion brandzson. jon olafsson. magnus gudmundzson.
þorsteinn gunnason. ion gudlaugsson og marteinn sueinsson
prestar holabiskupsd§mis godum monnum kunnigt med
þessu uoru opnu breíi. at arum epter gudz burd .CD. d. xx.
og ij. ar midkudagin næstan epter math(e)i apostoli. at dom-
kirkiunne œl holum ,] hialltadal. vorum uier j dom nefnder
af ærligum manne sira jone finbogasyne officiahs heilagrar
holadomkirkiu. at d^ma um þa ak^ru er sira jon arason
suarsmadur heilagrar hola domkirkiu kærdi til abota helga
hauskulldzsonar. holadomkirkiu uegna og sinna. enn fyrir
þa grein. at adur nefndur sira jon arason stefndi adur
nefndum abota helga þar j sama stad og deigi at oss auU-
um nær uerandvm og a heyrandi. þui d^mdum uier stefnuna
loghga. og abota helga riettiHgana fyrir kalladan. þar j sama
stad og deigi. enn fyrir ena fyrstu grein er j stefnunne stod
og sira ]on arason k^rdi til abota helga. at hann hefdi ei
lukt þau .xxG. sem hann giekk j borgun fyrir asgrim grims-
son at gialldazt skýlldi j holadomkirkiu sakeyri. epter þui
sem bref gottskalk(s) godrar minningar reikningsskapsbok og
hans eigin handskript jnne helldur. enn fyrir þa grein. at
oss sýndizt aboti helgi j aungre ueralldHgre borgan standa
mega. sierliga um leikmanna mal edur sakeyri. þui d§mdu
vier nefndan asgrim skýildugan at giailda adur sagdan
sakeyri. þat sem ogoUdit er. at næstum fardogum. enn
abota helga uid skilinn þa skulld suo framt sem hann hafi
aungua peninga upp borit af adur greindum asgrime grims-
syne. j fyrr nefndan sakeyri. ] annare grein er j stefnvnne
stod og sira jon k^rdi til abota helga. at hann hefdi ei
golldit þa peninga aptur sem honum hefdi lanader verit af
domkirkivnnar peningum. enn medr þui at hann medkendizt
fyrir oss at hann hefdi at lane teked domkirkiunnar pen-
inga. þui dæmdum vier abota helga skýildugan aptur at
1) Utan á bréfinu með hendi frá 17. öld.
i52ð. HELGI ÁBOTÍ. 115
giallda domkirkiunnar vmbodzmanne at n^stum fardogum
þuilika peninga. sem hann tok at lane vnder sin sanneiidi.
íj þridiu grein er sira jon arason k^rdi til abota helga. at
hann hefdi eigi aptur Ijckt domkirkiunne þat silfur sem
biskup gottskalk godrar minningar hafdi honum .] hendur
feingit. medkendizt og aboti helgi j)ar fyrir oss. at hann
hafdi silfrit medtekit og ei aptur golldit. þui d§mdum vier
abota helga skýlldugan aptur at giallda domkirkiunnar vm-
bodz(m)anne at næstum fard(a)ugum jafnmikit silfur edur
adra peninga jafngoda. j iiij grein er sira jon arason k^rdi
til opt nefndz abota helga vm samnejti vid þa menn sem
opinberliga haufdv gripit þria hesta fyrir domkirkiunne. sem
er ]on einarsson og eyiolfur halldorsson. þui d^mdum uier
abota helga skýlldugan. ad leida tua(u) loglig uitne. jnnaii
fiortan natta enu nœstu fyrir sira jone finbogasyni officialis
heima at domkirkiunne edur hans logligum umbodzmanne
sem hann þar til setur at hann hafi alldri samneytt fyrr
greindum monnum sidan þeim uar su sok gefin. af dom-
kirkiunnar umbodzmanne vm fyrr greint hestagrip, enn at
uitnum leiddum sie hann kuittur um þessa sakargipt. enn
fallnizt honum þesse vitne þa d^mdum vier hann sliku
sekan sem kirkivnnar log þar vm uotta. j .v. grein er sira
jon arason kerdi til opt nefndz abota helga um samneýti.
Rad og stýrk. er hann ueitt hafdi þeim monnum sem j hel
slogu domkirkiunnar þionustumann. arna heiten bessason.
enn slogu og særdu. x. eda fleire adra lærda og leika dom-
kirkiunnar menn. var þesse sauk at abota helga med. ij.
presta og fleiri annara godra manna vitnisburdi. þui dæmd-
um vier adurnefndum abota helga. at taka tilheyriliga skript
og lausn. þar j sama stad og deigi af fyrr nefndum sira
jone finbogasyni officiaHs. fyrir adur sagt samneýti nema
hann sýniadi med eidi sinum þar strax. ] sama stad og
deigi. at hann hefdi ecki samneýti rad eda stýrk haft med
adur greindum laugbroztmonnum. en ef hann þrioZiskadizt
hier j mot þa dæmdum vær hann shku sakadan. sem kirk-
iunnar laug ut uisar vm þa menn sem rad stjrk eda sam-
neýti veita þeim monnum sem þeir vita at vis uitandi ©ru
tié HVAMMR í NORÐRÁRDAL. 1522.
j banne af sialfs sins uerkum. enn vm þær fleire saker sem
] stefnunne stodu og sira jon arason kærdi til opt nefndz
abota helga. d^mdum uier. at skodazt og rannsakazt skýlldi
j nestu almenneligre prestastefnu sem halldiii verdur .] hola-
biskupsd^mi og þa bada skýllduga þar at koma med aull sin
prof og skilrike þat sem þeim ma til bata uerda ] greindum
malvm.
var þessi uor domur vppsagdur at abota helga n^r uer-
anda og da heýranda.
samþýckte þenna uorn dom sira jon finnbogason ofFi-
ciaHs med oss og sette sitt [offícialtus*) jncigle med
vorum jnciglum fyrir þetta domsbref er giort uar j sama
stad og dag sem fyrr seiger.
97. 18. Oktobcr 1532. í Víðey.
GI-JAFABÉP Helga prests Jónssonar áðr en hann gaf sig inní
Viðeyjarklaustr, þar sem hann gefr jörðina alla Hvamm í
Norðrárdal, ásamt Galtarhöfða og Sanddalstungu, til bene-
cium og leggr þar til lausafé, með fleiri gjöfum og öðru
fjárskipti, er hann gerir.
Eptir Kirkjustóli („Höfuðstólsbók") á skinni kirkjunnar á Hvammi
í Norðrárdal, nú í Landsskjalasafai, skr c. 1670. — Landsbókasafn 101 .
4to bls. 272-73 með hendi síra Jóns Haldórssonar i Hitardal c. 1730.
(= b). — Landsbókasafn 62. 8yo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur
Brefabok Biskups Ogmundar" (= c).
Um Hvam i Nordurardal.*)
Wier bröder Augmund med gudz nad biskup i SkdlhoUte
giorum gödum monnum kunnigt med þessu voru opnu brefe. at
Lucasmesso um veturinn i Vijdeý Anno domini CD®. d**. xx. ij. giordi
sira Helgi Jonsson suodan skipun og Testamentum med voru
radi fyr efi hann gaf sic jnn i Vijdeyar klaustur til brödurstettar.
Jn primis gaf hann kirkiunne i SkcLIhollti og sancte
Tliorlaki [og hinum heilaga Nicholao^) jördina alla Hvaffi i
1) [Svo. 2) c; Brief 0gmundarBiskup8 um Tesiament^sgiörning sira
Helga Jonssonar og giöf á Hvamme i Nordurardal Anno 1522, 6. 3; [sl. c.
1522. HVAMMR I NORÐRARDAL. 117
Nordurdrdal og þar med jardernar Galltarhðfda og Sanddals-
tungu er reiknazt') iiij hundrud og. xx. i suodan máta. ad
greindur [biskup Augmund'^) skylldi lólta jðrdina vera bene-
ficium eda kirkiunnar eign i SkdlhoUti. jtem gaf hann kirk-
iunne i Huammi. xx. mdlnjtu kuijlldi og .x. hundrud i þarf-
ligum peningum. Jtem gaf hann heilógu klaustri i Vijdeý .xl.
hundrud i jðrdunni Nordtungu er Hggur j Þuerarhlijd og
þar til XX hundrud i kuijlldum og þarfligum peningum og
þad ad auki sem hann hafdi adur lagt til klaustursinz i göd-
um peníngum.
Jtem skipadi hann sonarsonunr^) sinum tueimur Jöne
og Helga hundrad hundrada badum. til greindar [jarder*).
dýrastadi. iiij. hundrud og .xx. og geststadi .xij. hundrud
og .V. hundrud i Deseý og þar til. xx. hundrud i kuijlldum
og þarfligum peningum. og skylldi þetta^) hlutur Jonz
Helgasonar.
Jtem skylldi Helgi Helgason eignast i sinn hlut jðrd-
ina Hamar fyrir. xvj. hundrud og jðrdina Grisatungu fyrir
iiij hundrud og. xx. liggur onnur jordin i Nordtungu kirkiu-
sokn. enn onnur i StafhoIItz kirkiusökn og þar til xx hund-
rud i kuijlldum og þarfligum peningum. Jtem gaf hann
sistrum sinum þrimur sin .v. hundrud huorre. enn fatækum
þat sem af fram kan at hlaupa.
[Voru þar vitnismenn til kallader at þessum giorninge.
Hrafn bondi gudmundzson og Jon Magnusson. og settu sin
jnnsigli med voru jnnsigli fyrir þetta Testamentum bref
skrifat i sama stad deigi og æri sem fýr segier^).
98. 19. Oktober [1523]. í Vlðey.
VíGSLu og skipunarbréf handa Helga presti Jónssyni til á-
bóta í Viðeyjarklaustri, útgefið af Ögmundi biskupi.
Landsbókasafn 62. 8vo nieð hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Breía-
bok Biskups Ogmundar". „Brefed cv ílrstalslaust i bokinne. er sem
1) reiknadest c, 2) Augmund Byskup b. 3) Svo a og b; sonum
C. 4r) [sl. c. 5) vera, b. v. c. b) [slept í c.
118 ÁBOTABRÉF. 1522.
adur óefad daterad 1522. stendur þar og nœst epter tvð bref 0g.
mundar biekups daterud 12. kal. Junii 1522".
Abotabref.
Vier broder 0gmund med guds nad biskup i Skalhollte
ok visitator yfer Holabiskupsdæmi. heilsum ðUum godum
mðnnum þeim sem þetta vort bref siá edur heyra med
guds kvediu ok vorre. kunnugt giórande. ad d sunnudagin
nœsta epter luce Evangelistæ dag um vetrinn. vorum vier
i vorre visitatione til Videyiar klausturs. umhugsande þar
med conventubrædrum ok morgum odrum godum monnum
lærdum og leikum. hæfelegan og naudsynlegan formann til
klaustursins i andlegum hlutum og veralldlegum. ok saker
þess ad med ongvo mote er Hdanda epter heilagrar kirkiu
Iðgmdle og pdvanna setninge. ad nockud klaustur bhfe
dleingdar fyrer utan sinn riettan hirder og hofudsmann. þvi
i heidur vid gud og hans velsignada modur. fru Sanctam
Mariam. ok enn blessada Augustinum biskup. ad h(eilags)
anda ndd til kalladre med oss consecrerudum vier nppd
fjrrskrifadan dag erlega personu Sera Helga Jonsson full-
megtugan abota ok formann yfer greindu klaustre. hæde i
andlegum hlutum og veralldlegum. ad tilsagdre ddur fyrer
fram vorre vilianlegre resigneran ok uppgiðf d greindu
klaustre. bifalande hðnum med brefe þessu fulla eign og
umsion yfer adurskrifudu klaustre oc þess eignum fðstum
og lausum. utangards og innan. Skal hann Óllum hlutum
so hegda. regera oc styra. sem hann sier haglegast. hentug-
ast og gagnlegast upp a klaustursins og kristninnar ed besta.
svo sem hann vill svara fyrer gude. og bikendur vera fyrer
oss. Her med skal hann iUgiaurder ok osidu hardlega straffa
ok aftaka. utan klausturs og innan. enn sidsemdum og
heilogu regluhalldi framfj^lgia epter fremsta megne. sem gud
gefur hðnum sina ndd og miskun til. veitande heilagre Skal-
holltskirkiu ok hennar formanne iafnlega hlydne epter sinne
framidtun i vigslugiordinne. giaurande þd hlute alla sem
miklu vardar klaustred. med rdde ok samþycke Skalhollts-
biskups sem til ber. Bidium vier Uu alla goda menn lærda
og leika. ok sierlega vors nddugasta herra konungsins foveta
1522. ÖGMÖNDR OG HOLASTOLL. 119
ad vera vorum kiæra brodur abota Helga til styrks ok
hialpar. til gagns og goda bæde med ord ok verk. takande
þar fyrer aumbaun af gude. enn stora þock af oss.
ok til sanninda et cetera.
99. 39. Oktober 1533. á Hóliim.
TuTTUGu og fjórir prestar fyrir norðan land votta, að þeir
hafi lesið útskript af bréfi kanoka Þrándheimsdómkirkju, þar
sem þeir fá Ogmundi Skálholtsbiskupi fult umboð yfir Hóla-
dómkirkju og hennar eignum og peningum, en þeir afsegja
hans yfirráðum að hb'ta fyrir margar greinir, er bréfið
hermir, og appellera allan þann ágreining fyrir erkibiskupinn
í Niðarósi.
AM. Fasc. XLV, 17, frumritið á skinni, og er slysagat á því á
einutn stað. Af 24 innsiglum eru nú 10 ein fyrir bréfinu. — AM.
Apogr. 2935.
Medkienning um yfersion og lesning utskriptar
af briefe utgiefnu j Þrandheims domkirckiu
Augmunde Biskup ad haffa Rad yfer
Hola domkirckiu 1522^).
Þath giorvm v^ier broder einar med gudz nad abote da.
mukaþuera. Broder helgi med samre nad abote ai þing-
eýrum. Sira finnboge einarsson electus mukaþuerar klaust-
urs. Sira jon finnbogason officialis j holabiskupsdæme. Sira
þorsteinn jonsson beneficiatus da hoskuldzstodum. Sira jon
gislason beneficiatus á mel. Sira gilsbrickt da breidabol-
stad beneficiatus. Sira nichulas wi(l)hiahTisson beneficiatus
(JOL m^lefelle. Sira jon jonsson beneficiatus da micklabæ. Sira
jon finnbogason beneficiatus j laufase. Sira eigill hallsson
beneficiatus j saurbæ. Sira þorbiorn jonsson beneficiatus do.
wollum. Sira sveinn finnbogason. Sira olafur hialltason. Sira
olafur jonsson. Sira thumas eiriksson. Sira jon gudlaugsson.
Sira halfdan narfuason. Sira þorsteinn gunnason. Sira gisle
1) Utan á br^finu með hendi frá 17. öld.
120 ÖGMUNDR OG HOLASTOLL. 1522.
gudmundsson. Sira Þorfinnr þorsteinsson. Sira gisle sygurds-
son. Sira þorkell þorolfsson og hallur asgrimsson prelatar og
prestar holabiskups dæmis godum monnum kunnigt med
þessv woru opnu brefi ath wier hofum sied og ýferlesid suo
hliodandi vtskript ath kanickarner j þrandheims domkirkiu
hafi fullt vmbod gefid biskup augmundi j skalhoUte ýfer
hola domkirkiu og hennar eignum og peningum et cetera
og fyrir þa grein ath værr feingum fýrr annad bref af sðmu
kanunkum med þeirra capitula jncigle. Svo hhodanda ath
þeir badu oss og skipudu og fuUt vmbod til gafu vt welia
eirn mann þann sem wier sialfer willdum hafa til biskup
og hola kirkiu forstandara. þui epter þeirra raadi. vt woldu
wier þann sem oss sjndizt best til fallen fyr sagdrar stettar.
Warr sda kosningur vt gior fýrr enn biskup augmundur
kom til jslandz. J annare grein witum wier og witne vm
bervm. ath senum gomlum skilrikium. ath hola domkirkia
hefur storan skada feingid. þsa skalhoUtzbiskupar hafa þar
vmbod yfer haft. þui þeir hafa burtt flutt hafur og stora
peninga. og ecki aptur luckt holakirkiu j gen. j þridiu grein
ath wier witum sannHga. ath biskup augmundur j skalhoUte
hefur og helldur þda peninga sem hola domkirkiu og Goda
gudmundi biskupi hafa gefner werid. huad wær Reiknum
eigi minna wert enn two hundrud Eeins gylline. hefur wor
werdugaste fader og herra herra erchibiskup eirik skipat
med sinu jncigludu brefi ath greinder gudmundar peningar
skiUde aptur leggiazt til hola domkirkiu. enn þeim hefur
somuleidis halldit werid. j fiordu grein ath biskup augmundur
hefur jnn skipat oss vmbodzmann og officiahem (!) an woro
samþýcke. Þui fyrir þessar allar og sierhveriar greiner. seigi-
um wier aller med einu samþýcke ath wær wálium eigi til-
standa edur samþýckia ath biskup augmundur hafe nockud
umbod ýfer hola domkirkiu eda hennar eignum fyr enn
Reýnt og profuad er fjrir wo[rum nadu]gasta fðdur og herra.
herra erchibiskupenum j þrandheime og hans elskuliga capi-
tula. þesse wor kosniiigur og forsuar. sem wier hofum epter
kanukanna skipan giort. appellerum wær oU wor mal þau
sem [hola domjkirkiu snertur. edur snerta kann vndan dome
SVALBARÐSBREF. 121
brodur augmundar biskups j skalhoUte og allra hans pre-
lata og presta og vmbodzmanna. ^nn wier biodum oU wor
malefne sem hier jnne staiida. vnd[er dom og^) v]alld herra
erchibiskupsens og nidaross domkirkiu. audmiukliga bidium
wœr þann werdugasta herra erchibiskupenn. ath hann med
sitt elskuligt capitula Bad ýfersiai þessar worar skynsemdar
grein[er og na]udsyniar. þui 'þaá er miog j mote landsens
wana. þar med oss. ath nockur yfermann jnnsetizt a bisk-
upsstolafia nema med klerkanna samþýcke og þar af hefur
optt ordit stór steýtur og osamþýcke j landinu wppa kirki-
unnar skada. wilium wær giarnaii. senda þennan sama worii
utwalenn jfermann. Sira jon arason til þrandheims dom-
kirkiu capitula. og hann suare þar af worre hendi oUum
fjrr sogdum greinum þad fyrsta sem þad ske kann. Og til
meire audsyningar hier vm og saninda sietivm (!) wier fyr
skrifader prelatar og prestar worr jncigle fyrir þetla bref er
skrifat war ath domkirkiunne. ca holum j hialltadal jn cra-
stina die apostolorum Simonis et jude. anno. domini. CD". d'*.
xx^ secundo. ,
100. 18. XÓTember 1522. á Sralbarðl.
4. Ápríl 1539. í Skriðu.
ÞoRSTEiNN Finnnbogason fær Jóni Magnússyni og Ragneiði
konu hans Pétrsdóttur til eignar þann tuttugu og íimm
hundraðapartí jörðunni Svalbarði, er Þorsteinn hafði feingið
af Einari Hallsteinssyni.
AM Apogr. 189 „Ex originali Svalbardehsi, accuraté".
Þad giorum wer pall grimzsson. biorn jonsson. jon
hallzsson godum monnum kunnigtt med þessu ockru oppnu
brefe ad wer worum j hia saum og heýrdum aa ordd og
handabafid þessara manna af einne alfu þorsteinn íinbogaa-
son enn af annare jon bonde magnusson og hans kuinna
og
1) Apogr. les : „vnder valld" eins og ekkert vanti í, en „dom
svarar gatjnu á bréfinu.
122 SVALBARD. - SKRIÐUKLAUSTR. 152^.
ragneidur peturssdotter ad suo fyrir skildu j |)eirra handa-
bande. ad bonden þorsteinn feck jone bonda og hans kuinnu
ragneide til fullrar eignar og frialls forradiss (!) þann sama
parttenn j jordenne sualbarde. sem öriar hallzsteiiizsson
hafde feinged fyrr greindum þorsteine. v. c. og xx til fullrar
eignar eppter þui sem þeirraa giorningr wt wisar. hier j mot
lofade fyrr greindr jon magnusson þorsteine bonda fuUum
peningum epptter pui sem hann wære wel hallden af. for
þesse giorningr fram aa sualbarde da Sualbarszstrond þridiu-
dægen næsta fyrir seszceliumessu um weturin þa lided war
fra hingad burd wors herra jehcu christe. CD. d. xx og ij.
aar. Ok til sannenda hier wm setium uier fyrr nefnder menn
ockar ]nciglle fyrir þetta giorni(n)gs bref huertt er skrifad
war j skridu j reykiadall aa siallfan ambrosiusdag uij arum
sidar en fyrr seger.
101. 13. December 1523. , , ci. «« 1 1 * i
á Skriduklaustri.
7. Apríl 1533.
JóN Sæmundsson selr Þorvarði príór á Skriðuklaustri tuttugu
hundruð í jörðunni Borgarhöfn í Fellshveríi fyrir jarðirnar
Vík og Sævarenda í Fáskrúðsfirði og „þá sæmd og dreng-
skap í peninga framlögum, sem priorinn vildi gert hafa'^.
AM, Pasc. XLVI, 11, frumrit á skinni. ÖU (8) innsiglin eru dottin
frá. — AM. Apogr. 2886.
Kavpbref fyrir borgarhofn').
Þath giorum vier haralldur þosteinsson. jndride ketilsson.
eyiolfur þosteinsson. asmundur kolbeinsson. asmundur jonsson.
Símon hallvardsson. olafr þorsteinsson. godvm monnum
kvnnigt med þessv vorv opnv brefi þa er lidit var fra hing-
atbvrd vors herra jesv christi þvsvnd fim hvndrvt xx og ij
ar. aa skridv klavstri j íliotzdal vpp aa sancte CTDagnusmesso
dag aa lolafostæ lavgardagin^) vorum vier j hia savm
1) Utan á bréfinu með fornri hendi. 2) Magnúsmessa fyrir jól
var reyndar 1523 é. sunnuda^ (13. Dec).
1522. SKRIÐUKLAUSTR. 123
og heyrdvm da ord og handaband þessara manna. af einni
alfyherra prior þoruardar. enn af annari jons sæmvndssonar.
faldizt þat og skildizt vnder þeirra handabandi. ad greindr jon
selldi fyr nefndvm prior þorvardi .xx.c ] borgarhofninne er
liggur ] fellzhverfi (j) kalfafellzkirkiv sokn med ðllvm þeim
gðgnvm og gædvm sem greindri jordv fylger og fylgt hefer
ad fornv og nyiv. skridvklavstri til æfinligrar eignar og frials
forrædis og fyr nefndr jon vard fremst eigandi ad med
Iðgvm. vndan sier og sinvm erfingivm epter komendvm. Her
j mot gaf fyr skrifadr prior })orvardr tvær jardir er svo
heita vik og sæfarendi. xviij'c badar klavstrsins eign er liggia
j faskrvdsfirdi (j) koltrygsstadar kirkiv sokn med ollvm þeim
gðgnum og gædvm sem greindvm jðrdvm fylger og fylgt
hefer ad fornv og nyiv. Her med þa sæmd og dreingskap j
peninga framlðgvm sem priorinn villdi gert hafa. skylldi
hvor hallda sinv kavpi til laga. og ef adr greindr jardar
partr j borgarhðfninni gængi af med Iðgvm þa skildi opt
nefndr herra priorinn aptur þratt skrifadar jardir og þa
peninga sem hann gylldi þar med klavstrenv.
Samþyktv þessi kavp hans conventv brædr setiandi
conventv jnsigli med vorum jnsiglvm fyrir þetta kavpbref er
skrifad var j sama stad aa kavprei jnvm þridia dag paska ari
sidar enn fyrr seiger.
103. [síðla árs 1532].
Bréf Ogmundar Skálholtsbiskups um greiðslu á subsidium pallii.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi GrunnavíkrJóns „Ur Brefabok
Biskups Ogmundar". — AM Apogr. 2702 með hendi Orms Daðasonar.
„Þetta bref stendur i Bokinni midt a mille þeirra brefa sem Ogmundur
Biskup skrifade til Noregs 1523 ahrærande Sira Jon Arason" (AM).
Af því að þetla er bréfsform, en ekki bréf. er þó líkara, að það só
frá fyrsta biskups ári Ögmundar eða 1522 síðla árs. í horni hand-
ritsins 62 er og ártalið 1523 leiðrétt í 1522 og eins í 2702.
Um Subsidium Pallii.
Vier broder Ogmund med guds nad et cetera. sendum
134 SUBSIDÍUM PALLII. 1522.
ollum mðnnum þeim sem byggia og bua et cetera kvediu
guds og vora. oc andlega blessan.
Þad sie ydur kunnugt ad vier hofum feingid vorum
kiæra syne ^) vort fullt og loglegt umbod ad
heimta og kreíia. ut ad taka. kvittan ad gefa. ok til vor ad
færa alla kirkiutiund af alkirkium og halfkirkium. so mikla
sem fellur d einu dre er gialldast d vorum andlegum faudur
med gude herra ^) Erckebiskupe i Nidarose.
i J)d skulld er kirkiunnar Iðg kalla Subsidium Pallii. þvi
biodum vier ydur ðllum saman og sierhverium under hlidne.
sem þier erud oss og heilagre Skalhollts Domkirkiu skylld-
uger. ad þier luked iyrrnefnda khkiu tiiund sma og stora
sogdum ....*) bæde vel og reidulega ok hðnum i
hendur fded an alls undandrattar ok dn allrar minkunar.
vitandi til sanns. ad hver sem viU odruvis giöra. skal i
annaii tima krafdur vera med meijrum afarkostum. ok verda
þo rett ad giora þo sidar sie. Biodum vier ok ollum bændum
þeim sem alkirkiunar edur halfkirkiuiiar hallda. edur um-
bod yfer hafa. ad þeir luke þessa Tiund sem þeir eru
skyllduger i Subsidium pallii epter Iðgum og godum gomlum
vana. stefnufióL vier ellegar med þessu voru brefe hverium
sem ei lykur til næstu prestastefnu er verdur i SkalhoIIts-
biskupsdæmi. Skal ydur þad kunnugt verda. hvar hun skal
vera. edur hvenær hun skal standa. þd vort prestastefnubref
geingur. Skulum vier þd med fremstum Iðgum framfara d
mote þeim sem þd hafa ecke golldid greinda kirkiutijund i
flytianda Eyrer sem er i vadmdlum. vararfelldum. gulle og
sylfre. i svðrtum og grdum belgflegnum skollaskinnum.
Ok til sanninda hier um et cetera.
103. [1532—1540].
ötíMUNDR biskup í Skálholti fær Guðrúnu Björnsdóttur eldri,
jörðina Alviðru til fullrar eignar fyrir það, að hún gaf í
1) eyða fyrir nafninu.
IK^: ÁLVIÐRA - FORSAGNííl. 1^5
vald biskups þann hugmóð og forþrot, sem síra Filippus
hafði gert henni, þa er hann var í hennar garð.
AM 232 8vo bl. 114a-b (Bréfabók Gizurar biskups í íVumriti
1540-1547). — AM 2G6. Fol. bls. 101-102 ( afskript síra Haldórs
Jónssonar í Reykholti 1654-1657).
Vier augmund med Gudz nad biskup j Schalhollti
Giorum godum monnum kunnigt med þessu woru opnu
brefi at gudrun Biornsdotter en elldri hefur giort oss marga
goda hluti til. ^inkanliga þar ed hun gaf j wort ualld þann
hugmod og forþrot sem sira íilpus hafdi giort henne þa
hann war i hennar gard. Þui hofum uier feingit henne jord-
ina halfa aluidru til fullrar eignar og frials forrædis þann
hlut sem hun hefur ecki adur att med ollu þui ed greindri
jordu fylger og fyllt') heíir at fornu og nyiu bædi til sios
og landz. Og til sanninda hier vm þryckium wier uort jnn-
sigle uppcL þetta bref et cetera.
halfa Aluidru keypti gudrun Biornsdotter ad biskup
Augmunde fyrir xxiiijc i Sueinseyri og raudzdahnn. xxc- aa
bardastraund.
104. [153-3-1540].
FoRM á íslenzku fyrir staðarbréfi handa prestum úr tíð Ög-
mundar biskups.
AM. 266. Fol. bls. 155 (afskript af bréfabók Gizurar biskups með
hendi síra Haldórs Jónssonar í Reykholti 1654 — 1657).
Collationis bref.
Vier Augmund med gudz nad Byskup j skalhollti gior-
um godum monnum kunnigt med þessu voru opnu brefi ad
vier haufum v(n)t. veitt og gefid til fulh'ar eignar vorum
kiæra syni |-o-| stadinn og kyrkiuna hinz bleszada |-o-| so
leingi sem hann Hfir med aullum gaugnum og giædum ]
faustu gotzi og lausu. fridu og ofridu j minna hlut og meira
1) Svo,
126 FORSAGNÍR. 1522.
sem þar til liggur og leigid hefur ad fornu og nyu preter
portionem ecclesie. skal hann hafa fuUa magt af osz efftir
ad tala. kiæra og krefia allt þad gotz sem ranghga er fra
kyrkiunni komid. fyrir osz steffna eda \orn vmbodzmann
þeim sem þad giort hafa. hier med skal hann eignast allt
þad sem kyrkiunni er giefid og minna er en hundrad ad
frateknum bokum og ornamentis. skal kyrkian sialf eignast.
hier med skal hann veita heidur og hoUa hlydni osz og
vorum laugHgum efftirkomendum.
og til saninda.
105. [1533-1540].
Áminningabéfs form úr tíð Ögmundar biskups.
AM. 266. Fol. bls. 155-156. rafskript af bréfabók Gizurar bisk-
ups með heudi síra Haldórs Jónssonar í Reykholti 1654 — 1657).
Vier Augmund.
sakir þess ad þu |-o-| |-o-| son syner J)ig j fuUri fol(s)ku
og ohlydni vid gud og heilaga kyrkiu. þui setium vier þier
XV daga thil yfirbotar og giorum þier iij aminmjngar. iij daga
fyrer fystu. v fyrir adra. enn vij fyrir hina sijdustu. og
komir þu ecki til hlydni og yfirbotar jnnan þessara aminn-
ing(ar)tima oktum vier osz ad fara fram vid þig med hinni
mestu strijdu laganna.
Biodum vier et cetera.
106. [1533—1540].
FoRsöGN að prestsvígslubréfi (úr tíð Ögmundar biskups).
AM.266. Fol. bls. 156 (afskript af bréfabók Gizurar biskups með
hendi síra Haldórs Jónssonar í Reykholti 1654—1657). — Þessi for-
sögn mun vera úr tið Ögmundar biskups.
íl5^á. FORSAGNm. 1^7
Vijgslubref.
Universis et singulis christi íidelibus prœsentes literas
[visuris seu audituris |-o-| dei gratia episcopus scalholtensis
fsalutem in omnium salvatore.
notum facimus per præsentes nostras Hteras quod')
Anno domini m d et cetera sabbato iiij temporum |-o-| hoc
est |-o-| kalendas. nonas uel idus jn ecclesia |-o-| sacros ordines
celebrantes dilectum nobis in christo filium dominum |-o-| in
isacrum presbyteratus^) gradum cooperante gratia spiritus
sancti promouimus^) qvem alias statutis et distinctis a iure*)
temporibus in sacros diaconatus et subdiaconatus'^) ordines
cum coeteris inferioribus seu minoribus ordinavimus.
datum.
nostro sub sigiUo præsentibus appenso.
107. [1523-1540J.
FoRM á latínu fyrir staðarbréfi handa presti (um daga Ög-
mundar biskups).
AM. 266. Fol. bls, 156 — 157 (afskript af bréfabók Gizurar biskups
með hendi síra Haldórs Jónssonar í Reykholti 1654—1657). — Þetta
bréfsform mun vera úr tið Ögmundar biskups.
Universis christi fideHbus præsentes literas visuris uel
audituris |-o-| dei gratia |-o-| salutem in domino sempiternam.
noveritíis) nos ecclesiam sancti |-o-| in |-o-| per mortem
domini l-o-| pie memorie ue(l) per Hberam resignatio*
nem domini |-o-| sui ultimi rectoiis®) vacantem dilecto
nobis in christo fiHo domino ( |-o-| ) presbytero schalholtensis
diocesis cum') omnibus suis iuribus^) Hbertatibus et perti-
nentijs habitis et habendis præter portionem et ornamenta
Ecclesiæ si dantur cum cura animarum rite ac scite contu-
Hsse perpetuis temporibus et Hbere possidendam dum modo
1) qvoe, hdr. 2) presbytatus, hdr. AM. leiðrétti. 3) promonui-
mus, hdr. 4) veris, hdr. AM. leiðrétti. 5) subditos, hdr. 6) rectorem,
hdr. 7) in, hdr. 8) viribus, hdr.
l^g LANDAMERKJABREF. 152^.
caste devote et sacerdotale vixerit bona ecclesiæ sibi creditæ
non qvovis modo alienaverit neque Ecclesiam vel curam')
michi meÍHque .,
sacerdotalem desolaverit nobis nostrisque successonous cano-
nice^) exhibuerit obedientiam debitam reverentiam pariter et
honorem. Jstis non tentis et completis hæc nostra collatio
est irrita et inanis.
Jn cujus collationis testimonium sigillum meum pre-
sentibus appensum.
Datum.
108. [1523-1540].
7. 8eptember 1579. á Ytrahólmi.
VoTTORB þriggja manna um það, að þeir hafi séð og lesið
bréf, þar sem Ögmundr biskup í Skálholti seldi Jóni Sæ-
mundssyni jörðina Hvítanes í Skilmannahrepp með tiltekn-
um landamerkjum, sem greind eru í bréfinu.
Eptir lúinni pappírsafskript kominni 25. Apríl 1903 frá Kristjönu
Teitsdóttur í Reykjavík, ekkju Stephans, sem bjó í Hvítanesi. Er
afskript sú gerð kringum 1820.
Landamerkja Bréf fyri Hvítanesi 1579.
Þat Giorum Vér Einar Eyríksson. Augmundur Hallsson
og Olafur Jónsson. gódum mðnnum kunnigt med þessu ockru
opnu Bréfi og Eginlegri handskrift. ad vér hðfum séd og
lesid Landamerkjabréf Biskups Augmundar Pálssonar fyrir
jx)rdunni Hvítanesi. hvert soleidis hliódar.
[Eg Augmundur^) med Guds nád Biskup í Skálholti.
[hefi^) fengid Joni Sæmundssyni jðrdina Hvítanes í Skil-
mannahrepp og Garda kirkiusókn. med þessum Landamerkj-
um. á adra sídu er klettur sá er kalladur er Strákur. ur
honum nedanverdum og rétt ofan í Kringlumel. úr honum
ofan í Langamel. og so úr melnum beint í sjó. aptur úr
ofanverdum Strák í melhrigginn sem liggur fyri utan Sel-
t) curiam, hdr. 2) canemce, hdr. 3) fSvo; réttara værí, ef óbrjálað
skyldi: Vier Augmund .... hofum.
I
1522. ÞINGATOLLR. - ARFASKIPTL 129
geir. og so upp í utanverdaii Geirmundartind. Si'dan inn
eptir Brúninni ad Stórufestarhðfdi. og rœdur þá Stórafestiii
ofan eptir alt í Diúpadal. enn úr honum í þann klett sem
heitir Festarhringur. úr Festarhring í álkeldu. og þadan
beint í sió.
Og til stadfestu setjum vér vor jnnsigH fyri þetta Landa-
merkjabréf sem skrifad var á Ytrahólmi. vigiHa Nativitatis
Beate Virginis Marie Anno Domini M D. L. xxix.
Samhlióda sínum Original. vitna undirskrifadir. er samanlásu.
Oddur Eyríksson. Sigurdur Halldorsson.
Ad þessi Copia sé samhlióda sinum Original. vitna.i)
109. [1533—1540].
Agrip af dómi um gjald á þingatoUi (heytoUi) geingnum í tíð
ögmundar biskups í Skálholti.
Landsbókasafn 812. 4to bl. 139b^og 50^^ skr. c. 1660.
[Huorier þijngatoll skulu giallda^).
Dæmt j tijd biskups Ogmundar ad aller skylldu þeir
þingatoll giaHda er Buskap hefde. oc grasnyt edur þa pen-
inga sem j fuHum aurum være. eUa tuijgiHde og [þar ad
auk^) sekur 3 aurum.
110. 1533. á Skarði.
DóMsÁGBip um arfaskipti, er Guðrún nokkur kærði.
AM. 211c^ 4to bls. 187-188, dómabók skr. c. 1700. — Ágrip þetta
er ekki sem tryggilegast og verðr því ekkert um það sagt með neinni
vissu að svo stöddu.
Dómur um arfaskipti Anno 1522,
á Skarði, að Guðrún hefði klagað, að hún hefði ei feingið
jafnt við önnur sín systkin, en gat þó ei bevísað. Var
1) Eingar undirskriptir. 2) [b. v. 50»^
Dipl. Isl. IX. B. 9
130 HJÚRKAPARMÁL 1523.
dæmt, að hún skyldi (sverja), að hún hugðist eptir réttu
máli sækja eiga. Einninn var umboðsmanninum dæmt til
eiðs, að öilu hefði verið rétt skipt, og sú skuld stæði þar
ekki, svo hann vissi.
111. 16. Febrúar 1533. á Reykjuni.
DóMR sjö klerka útnefndr af Ögmundi biskupi um kærur
biskups til Bjarna Narfasonar að hann hefði gert sína reisu
í Vestfjörðu og legið þar Sigríði B,örnsdóttur, eigingipta
konu, í fjórmennings frændsemisspjöllum, en Bjarni lýsti því
að hann hefði keypt Sigríði með ráði foreldra hennar fyrri
en Finnr Arnórsson.
Landsbókasaf'n 62. 8;^ með bendi Grunnavíkr-Jóns ^Ur BrefaBok
Bisknps Ogmundar". — AM. Apogr. 275H með hendi Orms Daða-
sonar „Ur brefabok biskups Ogmundar" (AM.).
Um Hiuskaparmál.
0Uum mðnnum þeim sem þetta bref sid edur heyra.
senda Jon Einarsson. Þorleifur Eireksson. Gisle Jonsson.
Hallur Þorsteinsson. Bryniolfur Halldorsson. Arne Jonsson.
Snorre Hialmsson prestar Skalhollts Biskupsdæmes. kvediu
guds og sina. kunnugt giðrande ad sub anno gratiæ M". D^
xx". og iij d Reykium cL Skeidum mdnudagin næsta fyrir
Cathedrationem Sancti Petri Apostuli vorum vier i Dom
nefnder af ærlegum herra og andlegum faudur. Herra 0g-
mund med guds ncLd biskup i SkalhoUte ad skoda ok ran-
saka ok fullnadar Dom d ad leggia um þcL Akiæru sem hann
kiærde til Biarna Narfasonar. ad hann hefde giðrt sina reisu
i Vestíiordu ok leiged þar eigingipta konu i fiormennings
frœndsemis spiðllum. Sigridi Biðrnsdottur. ok hann þottist
ecke fullkomhga vita hvort hann ætte þar fyrer ad taka
iausn og skripter epter kirkiunnar Iðgum. edur eige. Jtem
ad greindur Biarni hefde lyst þvi fyrir Biskupinum og fleir-
)23. HJÚSKAPARMÁL. 131
um audnim godum mðnnum. ad hann hefde keypt adur-
nefnda Sigridi med handsðlum. samvitande faudur hennar
g modur fyrre en Finnur Arnorsson^) giaurde sin giptumal
vid greinda Sigridi. Medkennist Biarni ad hann hefde lagt
sig þar under Iðg vid Biskapinn ad svara sem stefndur fyrr-
eindum sokum. Þvi ad h(eilags) anda ndd tilkalladre. ad
suo profudu ok fyrer oss komnu dæmdum vier fyrrnefndan
Biarna riettelega fyrerkalladan. ok sekan svo sem fyrer tvð-
faldan hordom. saker langrar oveniu og iUs tildraattar. enn
fyrer frændsemis spiðll dæmdum vier hann sekaii tvennum.
xij. aurum. ogskylldugan ad taka lausn og skripter af bisk-
upinum. edur þeim sem hann tilsetur fyrer hvorutveggia
broted. Jtem fyrer þcL adra sók ad hann hefde underbued
med handsolum leynelegt hionaband viliande vefeingia med
þessu loglegan hiuskap. fraSikvæmande þar d ofan og full-
giorande hoUdlega sambud mote guds Iðgum. Dæmdum vier
hann fallinn i bann af sialfu verkinu. saker þess ad so
stendur i Bannsaka Brefe Jons Erchibiskups : ad hann setur
þcL alla i bann sem sinn hiuskap bijnda saman nær meir
enn ad fimta manni i adra hvora ættkvisl. Her med sekan
fyrer kirkiu jnngaungu oc þionustutekiu arlega sidan hann
giaurde hiuskapar handsal vid optskrifada Sigridi mote ðUu
Iðgmale heilagrar kirkiu. svo sem kirkiunnar Iðg utvijsa.
Skyllde þridiungur fesekta gialldast innan mdnadar. annar
ad fardðgum. enn allt gollded ad næsta hauste nu ad kiemur.
Samþykte þennan vorn Dom med oss greindur Herra
biskup Ogmund. ok sette sitt jnnsigle med vorum et cetera.
112. 16. Febrúar 1523. á Reykjum.
1)ÓMB tólf klerka útnefndr af Ögmundi biskupi um kærur
hans til síra Jóns Arasonar.
AM. Fasc. XLVI, 1, frumritið á skinni. Öll (13) innsigli eru
dottin frá. „Þetta bref er og i Brefabok Biskups Ogmundar" (Lands-
bókasafn 62. 8vo). Prentaðr í F. Joh. Hist. EccL IsL IV, 214-^215.
1) leiðr. AM ; Arnason, hdr. 2756.
132 ÖGMUNDR OG JON. 1523.
Reykiadomur vm sakargiptter Biskupz
0gmundar a mote Sera Jone Arasyne.
OUum monnum þeim sem þetta bref siaa edr heyra.
Senda Broder helgi med gudz nad aboti af wideý. jon hied-
insson Roadzmann j skalhoUti. gisle jonsson. officialis. Snorre
hialmsson kirkiuprestur. jon einarsson. þorleifur eireksson.
jon gislason. gudmundr steinsson. jon arnason. jon gutt-
ormssson. sæmundur arnason og jon gislason. kuediu gudz
og sina. kunnigt giðrandi. ad sub anno gracie. CDdxxiij". a
Reykium a skeidum manudaginnn næsta fyrir cathedra-
cionem sancti petri apostoli worum wer j dom nefnder af
ærligum herra og andaHgum faudur. herra augmund med
gudz nad Biskup j skalhollti. ath skoda og rannzsaka og
fullnadardom a ath leggia vm þær saker og malaferU. sem
hann kiærdi til sira jons arasonar. Jn primis at hann hefdi
onýtt og at aungu halldit þat bref sem honum war wtgefuit
af heidursamligazta rdadi herra ^rkibiskupsins og kapitula-
brædrum nidarosdomkirkiu. til vmbodz og laugsagnar yf-
uer holadomkirkiu. suo sem brefuit sialft wt wisar Seti-
andi sig sialfan RcLdzmann og þa officiales. profasta og
vmbodzmenn sem hann hefuer wiliat. þuert aa moti bisk-
upsins samþycki og riettu laugmali. J annari grein klagadi
biskupinn til greindz sira jons arasonar ath hann hefdi wt
sendt týgiad folk med wopnum. œl weg fyrir hans sendi-
menn. seigiandi suo. ath þeir skýlldi eingin bref ne stefnur
fram hafua af biskupsins alfu takandi sidan annan prestinn.
og læstu') hann j húsi vm fim nætur. Jtem j þridiu grein.
klagadi herra biskupinn til fyrr nefndz sira jons arasonar.
ath hann hefdi wisat sinum monnum til heimsoknar aa jon
heitinn asgrimsson og þeir hefdi þat fullgiðrt. epter hans
fyrirskipan. Jtem j fiordu grein kiærdi herra biskupinn til
adur greindz sira jons arasonar ath hann hefdi sett sig jnn
j skalholltz kirkiu vmbod og leýst mannslagara. þann sem
þar ward brotligur j vmdæminu.
Saum wer opit bref biskupsins med hans hdnganda jn-
sigle þat sem hann hafdi wt sendt til ath kalla sira jon ara-
son. j fyrr greindan dag og lesit war j hola domkirkiu. og
i) Hvo.
1523. ÖGMUNDR OG JON. 133
jnne helldr allar ddr skrifadar saker. war opt nefndz sira
jons arasonar beidt og krafuid. kom hann ecki og einginn
af hans hendi. Jtem kom þar fram f jrir oss appelleranarbref
sira jons arasonar og fleire presta wr nordlendingafiordungi.
Þui ath heilags anda nad til kalladri ath suo profudu
og fýrir oss komnu. Dæmdum wer fjrr nefnder domsmenn
med fullu doms atkuædi sira jon arason laugb'ga fýrir kall-
adan og sekaii mórk j stefnufall. Leizt oss ðllum appeller-
anarbrefit onýtt og ecki epter Iðgum giðrt wera. þui dæmd-
um wer þat ath ðngu halldanda. ^nn saker þess ath hann
hafdi sig olaughga jnn sett j holadomkirkiu vmbod moti
kanunkanna brefui j nidarosi. er þar kom fram fyrir oss
buert wer dæmdum laughgt j allari máta. og biskup aug-
mund riettaii og fullmecktugaii vmbodzmann og amministra-
torem holadomkirkiu. suo sem heilagrar skalholtzkirkiu. þa
dæmdum wer sira jon arason þar fyrir fallinn j bann af
sialfu werkinu. og sekaii niutige morkum wid heilaga hola-
kirkiu. og audrum niutige mðrkum wid biskup augmund og
skylldugan at leggia aptur vmbodit biskupinum. eda þeim
sem hann til setur og taka lausn og skripter heima j s[kal]-
hollti. jnnan manadar ath heýrdum dominum. Nu fyrir þa
adra sauk. at nefndr sira jon arason hafdi wtsendt týgiad
folk fyrir biskupsins sendiboda og liet taka sira petur pals-
son. sem settur war ofliciahs af biskupinum. og býrgia j
husi vm fimm nætur edur meir. Fyrir suodan ofbelldi og
laugleysu dæmdum wer optskrifuadan sira jon arason fallinn
j bann epter þui sem kirkiunnar laug þar vm skrifut wt
visa. og sekaii .Ix. morkum wid biskup augmund. og audr-
um .Ix. morkum wid heilaga holakirkiu. Jtem fýrir þa þridiu
sauk ath þratt nefndur sira jon arason Het rida heim da
jon heitinn asgrimsson. fanga hann og binda sem annan
jllrædismann. og briota hans herbergi. med ðdrum þeim
olaugum. sem vrdu j þeirre heimsokn. Hier med sett sig
jnn j skalholltzkirkiu vmbod og leýst mannslagara. þann
sem brotligur ward hier j vmdæminu. Nu fyrir þessa sauk
og allar adrar fyrrgreindar saker. sem j dominum standa.
1) Svo.
134 HAFNARTOLLR. 1523.
Dæmdum wer tíjtt skrifadaii sira jon arason afsettan ab
officio et beneficio. suo og hans heidur og peninga j bisk-
upsins walld. þar til sem hann giorer bot og betran. fýrir
adr greind brot og misferli.
Woru þessi saul giord a secktafienu. ath þridiungur
skýlldi gialldazt jnnafi manadar ath heýrdum dominum. ann-
ar þridiungur j fardðgum j wor. enn allt golldit michaels-
messu at hausti nu næst ath kemur.
Samþýckti þenna worn dom med oss greindur herra
biskup Augmund. og setti sitt jnnsigle med worum fýrr-
greindra domsmanna jnsiglum. mðrgum godum monnum
lærdum og leikum nærverondum. og med oss samþýckiund-
um. Skrifuat j sama stad. deigi og ŒLri sem fýrr seiger.
113. 33. Febrúar 1533. í Kaupmannahðfn.
Kristján konungr II. bannar Islendingum að verzla við alla
útlendinga fyrri en þeir hafi greitt hirðstjóra konungs þann
20 gyllina toll („hafnartolHnn"), sem þeir sé vanir að greiða.
Landsbókasafn 72. 4to bls. 631-632 með hendi sira Jóns Hal-
dórssonar í Hitardal 1725 „skrifad effter sijnum Original". — Til-
skipanabók Landsskjalasafnsins í 4to rituð á Bessastöðum nál. 1711
(= 6), Prentað í Finni Johannœi Hist. Eccl. Isl. lí, 258—259 og
Lagasafni Magnusar Ketilssonar I, 174.
Christiani secundi Bref ad eingenn kaupe vid
framande kaupmenn. fýrr enn þeir hafa borgad
hafnartoUinn. Anno 1523.
(Vii) Christiern met guds nade Danmarkis. Norgis.
Sverrigis. vendis oc gothis kðnig'). Hertug udi Slessvig.
Holsten. Stormaren oc Dytmerschen. grefve i Oldenborg oc
Dehnenhorst. helse ^ther alle oss ^skelige Bisper. Prelater.
abbether. prester. knaber. Bðnder oc menige almue som
býgge oc boe paa vort oc norgis krones land Jsslandt kier-
ligen met gud oc sancte Oluff kðning. vii bete oc biude ether
1) koning ft.
1523. LJOTSSTAÐABREF. 135
alle og hver serdelis at her effter at') ingen kðbeslae met
nogen utlendske. enten Týske. Eingelske eller andre. för
end thee'') haífve giffvet oc fornöget vor ^mbitzmand
ther paa landet. 20. gylden paa vore vegne. then told oc
rettighet som thee*) oss aarhgen pleige oc phchtige ere at
giffve. oc naar thee^) svoddan told udgiffVet oc til gode
reede fornðget haffve. ther^) mue j siden kðpe oc selge met
them ubehindret.
Her retter ether alting effter oc lather thet ingenlunde. giff-
vet paa vort slot kðpenhafn. sðndagen invocavit aaret 1523.
Under vort Signeth.
114. 31. Marts 1523. á Valþjófsstað.
Kagkildr Þorsteinsdóttir og Eiríkr Ormsson selja síra Brandi
Rafnssyni jörðina Ljótsstaði í Vopnafirði fyrir tuttugu hundruð
í öllum þarflegum peningum, sem Ragnhildr gaf jafnharðan síra
Brandi i prófentu sína, og þar til reka millum Selár og Lónaóss.
AM. Apogr. 4464- með hendi Áina Magnússonar „Ex originali
Biörns Peturssonar a Bustarfelli". — Jarðabókarskjöl Arna Magnús-
sonar, Suðurmúlasýsla Nr. 2, afskript staðfest á Fossvelli við Brú 9.
Júní 1704 af Birni Pétrssyni (= b).
Kaup Brief Fyrer Liotsstodum*).
Þad giore ek Jon prestur kodransson og sniolfur Rafn-
son godum monnum kunnekt med þessu ockru opnu brefi.
ad uid uorum þarjhia saaum og heyrdum aa ord og handa-
band þessara manna. j kirkivnne aa hofstad j uopnafirde
fimtadagenn næsta epter krossmessu vm uorit'^) sira brandzs
Kafnssonar. og Eagnilldar þosteinsdottur. og eireks ormssonar
bonda hennar. þad faldizst og skildizst under þessv þeirra
handabandi ad fyrgreind Ragnilldvr fieck og selldi ædrskrífvd-
vm sira brandi jðrdena Hotzsstade er Hggur j hofstadar kirkiv-
sokn. ClOed upplagi og samþycki hennar bonda eireks ormssonar.
suo þav vorv ðll j einv handabandi. (lOed öllum þeim gðgnum
og gædvm. rekum og hlvnnendum og jtaulvm þeim sem fyr-
1) sl. b. 2; ther, o ö (^leiðrétt), 3) thee ö. 4) ft. 5) = 8. Mai (1522)^
136 HOLASTOLL. 1523.
greind jðrd liotzsstader eiga. ] annara manna ]arder og þau
iirdu fremzst eigandi ad til frials forrædis og æuenligrar
eignar. Hier a mot gaf þrattskrifadur sira brandur xx hundr-
ud j ðllvm þarflegvm peningum. og þessi savrav xx^ gaf
tijtt nefnd ragnilldur ] æuenliga profentv med sier. til oppt-
skrifads sira brandzs og þar til lagdi hwn aatta hundrada
reka. sem liggr aa miUvm selaar og lonaos. ad fra tecnvm
þeim rekaparti sem níjp fylger. Ok til sannenda hier vm
settvm uit fyR nefnder (menn) ockar jnsigle fyrir þetta bref
er skrifad var aa valþiofstad j fliotzsdal þridiadagin ] efstv
vikv arvm epter gwdz burd CD. d. xx og iij betur.
115. 10. Ápríl 1523. á Hólum.
Ögmundr biskup í Skálholti, skipaðr tilsjónarmaðr Hólabisk-
upsdæmis, fyrirbýðr öllum að „bívara sig" nokkuð með góz
og umboð Hóladómkirkju, nema þeim sem hann tilsetji með
trúlyndu ráði Hóladómkirkju; lýsir biskup og tvidrægni og
óhlýðni klerka nyrðra, er hafi haldið fyrir honum dóm-
kirkjulyklunum.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavikr-Jóns ,Ur Brefa
Bok Biskups Ogmundar". — AM. Apogr. 2696 með hendi Orms
Daðasonar.
Um Administrationem Höla Biskups Dæmis.
Vier broder 0gmund med gudz nad biskup i Skalhollti
eigi sidur administrator heilagrar Holakirkiu. heilsuni ollum
godum mðnnum þeim sem þetta bref sia edur heyra med
gudz kvediu og vorre. kunnugt giðrande ad sub anno gratiæ
CD®. d®. vigesimo tertio á fostudagin i paskaviku. komum
vier til Hola. heyrdum þar og saum mikla tvidrægne af
kennidominum. enn saum ðngva hlydne edur verdugheit sem
tilbar Domkirkiunnar d Holum. helldur henne til stors skada
og fordiarfs. d mote ollu Iðgmdle ok klerkanna trulofun ok
prestanna vigslu eide. ok ei sidur fundum vier usurperada
claves ecclesiæ» ok vors h^lgasta faudurs pavans skipan
1523. ^^» JÓN ARASON. 137
önytast. ad ongvo halldanda. ok af audrum parte er oss
omaklegum kristindomurinn bifaladur epter liosu logmaie
heilagrar kirkiu ok skipan legata vallds nidaross domkirkiu.
Þvi i gudz nafne amen tokum vier under vora vernd. for-
svar og biskermelse heilaga Holadomkirkiu. ok alla hennar
eigu deilld i faustu og lausu i minna hlut og meira. for-
biodande ollum leikum og lærdum ad bivara sig nockud
med hennar gots eda umbod. utaii gards edur innaii. utan
þeir vier tilsetium med hollu og trulyndu Hola Domkirkiu
Boldi. þvi sem vier þar til kaullum nu fyrr enn vier forum
d burt et cetera.
116. 16. Apríl 1533. á Hólum.
DóMR tólf klerka nyrðra útnefndr af Ögmundi biskupi í
Skálholti og umboðsmanni Hóladómkirkju um kærur bisk-
ups til síra Jóns Arasonar og allra þeirra, er rænt hafa
skipi dómkirkjunnar, gulli, silfri, smjöri, slátri, skeið og vað-
málum og öðrum þarflegum peningum.
AM. Fasc. XLVI, 2, fiumrit á 5?kinni. Af 13 innsiglum er nú
brot eptir af 2. - AM. Apogr. 2931.
Domur um sira jon arason og bref.')
Ollum monnum sem þetta bref sia edur heyra senda
broder í^elgi med gudz nad abote (h þíngeyrum. jon gisla-
son. Þorsteinn jonsson. Olafur jonsson. Þorbiorn jonsson.
Gisle gudmundsson. jon sigursson. Olafur gudmundzson. jon
gudmundzson. Þorvalldur olafsson. pietur palsson og jon
einarsson prestar holabiskupsdœmis. kuediu gudz og sina
kunnigtt giorandi ad sub anno gracie. <^^. d". vigessimo
tercio. ooL holvm j hialltadal. ói íimtudaginn næsta fyrir jons
CíDesso holabiskups vm vorid. worvm uær j dom nefnder af
heidursamhgum herra og afidligum faudur herra augmutidi
med gudz nad biskup j skalhoUti og vmbodzmann heilagrar
hola domkirkiu ad skoda og ransaka og fullnadardom (k
1) Utan á bréfinu með fornri hendi.
138 JON ARASON. 1523.
ad leggia huerir menn þeir skylldu uera sem gripa og ræna
heilagrar kirkiu peninga fasta edur lausa. en af þui ad suo
stendur j kristnum retti og anars stadar j kirkiunar logum
ad aller þeir sem gripa edur tacka ur heilagrar ) kirkiu edur
hennar vardueislo og geimslo^) þa skal þar tueuoUd') hegning
fyrir koma forbod og bann og bannskrifter og forlat og
fordizt þo eigi þui helldur riettiliga hegnifig af veralldHgum
hofdingum [af þui"). jn nomini') domini amen. dæmdum vier
fyrneffider domsmenn med fuUu doms atkuædi [sera jon
arason og'-) alla þa sem j burtt hafa tekid og ræiit skip og
goz heiiagrar hola domkirkiu so sem er gull og silfur. smior
og slatur. skreid og vadmal og annara þarflig(r)a peninga
fyrir utan leyfi og samþycki vors virduHgs herra Biskup
augmundar sem hefer oc hefer haft logligtt umbod af ka-
nuncunum^) j þrandheimi oc prestanna dom ok*) honum
optt fyrirbiodandi j sinum brefum og bodskap sagtt skip j
burtt ad hafa edr adra fyr greinda peninga j bann oc for-
bod og alla þa sem þar hafa til styrtt^) med ordum edur
uerkum. radum edur dadum. oc sekan sextiger morkum
huer og einn af þeim sem j burtt hefur haftt adur nefnt
skip oc goz vid heilaga holakirkiu oc odrum sextiger mork-
um vid vorn virduligan herra biskup augmund. skylldu
þesser peningar golldner ad þrenum solum. hinu fystu ad
fardogum nv næst er koína. aunur saul at michels CDesso
nu j haust er kemur. enu þridiu ad fardaugum ad vori
komanda so þessi allur sakeyrer se þa golld(inn) og skylld-
uga ad færa aftur skipid jnan xiiij natta ad færu vedri og
taka lausn og skrifter heima ool holum af greindum Biskup
Augmundi edur hans laughgum vmbodzmanni.
Samþyckti þenna vorn dom med oss greindur herra
biskup augmund og setti (sitt) jnncigle med vorum fyrr
greindra domsmanna jnnciglum fyrir þetta domsbref skrifat
j sama stad deigi oc are sem fyrr seiger.
1) Svo. 2) [á spassíu. 3) kanuncuncunum; frumbr. 4) Svo hér.
1523. SNOKSDALR. 139
117. 23. Maí 1523. í Snóksdal.
29. Marts 1525. á Stað á Öldubryg^.
ViRBiNGARGERB á kirkju og jarðarhiisum í Snóksdal, þegar
Daði Guðmundsson tók við, en (Guðmundr Finnsson) faðir
hans afhenti.
Eptir afskript Magnúsar Einarssonar á Jörfa meðal Hamrenda
og Snóksdalsbréfa (hjá mér) gerðri c. 1730—1740, að því er virðist
stafrétt eptir frumriti.
Þat giore eg haldor prestur tyríingsson profastur j mill-
um gilsíiardar ok skraumo godum monnum kunnigt med
þessu minu opnu brefe sub anno gracie COdxxiij. var eg til
skipadur af minum herra biskupenum at sia at kirkiunne
og at gardenum j snoksdal þa dade gudmundzson medtok enn
|f]ader hans afhent] laugardagen j fardogum. Nefnda eg
þessa menn til med mier. sira ol[af] gudmundzs son. sira
narfa þorsteinsson. sira einar snorrason. sira su(e)in oddzs-
son. obla[ud grjimsson ok gisla klangsson. matv vær kirki-
una fyrir .viij. hundrut. enn skalan fyrir .v^ stofuna [med
klejfanum ok aundenne fyrir .v.c badstofuna fyrir .vc buret
fyrir iijc gongen med litlu huse vondv fyrir
husen fyrir .ijc Ok til saninda hier vm settum vær fýr-
nefnder menn vor jnnsigle fyrir Jjetta [matsbre]f er skrifat
var aa stad aa aulduhrygg qvarto kalendas aaprilis. tueimur
arum síjdar [enn fyrr] seiger.
118. 28. Maí 1523. í Viðey.
Tylftardómr útnefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti og
Erlendi Þorvarðssyni lögmanni sunnan og austan á Islandi
um ágreining milli þeirra Hannesar Eggertssonar og Tyls
Pétrssonar um hirðstjórn yíir landinu, og dæma þeir hirð-
stjórabréf það, er Hannes hafði af konungi haft, myndugt.
AM, Fasc. XLVI, 4, frumritið á skinm'. Sjö innsigli hafa verið
fyrir bréfinu. Eitt af þeim er dottið frá. - AM. Apogr. 1202,
140 TÝLL PÉTRSSON. 1523.
domur vm adtekt tils petrssonar 1523^).
0Uum monnum þeim sem þetta bref sia edr heýra
sendvm vier broder helge med gvds nad abote j videý. narfe
sigurdsson. jon magnusson. hakon biorgolfsson. jon arnason.
þorhallr einarsson. snæbiornn gislason. oddur þorkelsson.
grimur karason. rvnolfr hauskolsson. jon sigvrdsson og jon
þordarson kuediu guds og sina kvnegt giorande at sub anno
gracie CD". d'\ xx". iij uorvm uær til nefnder af uirdvHgum
herra j gude avgmvnd med guds nad biskup j skalhoUte og
ehnde þorvardssyne laugmane svnann og avstann a jslande
ad skoda ransaka og fullnadar samþýkt a ad leggia vm
þa agreining sem fared hafdi j millvm þeirra hirdstiorans
hanes egerssonar og til petrsonar.
komv þar fram bref af hvorstveggia hende. leist oss
þad sama hirdstiora bref sem hanes hafde haftt af vorvm
nadugasta hera konvnginvm mýndugtt og skiæligt j allan
mata og halldazt eiga framm til næsta avxararþings nu j
sumar og til petursson skylldvg(an) aptur ad leggia alla þa
peninga kvika og davda sem hann hafdi rangliga fra bessu-
stavdum'^) bæde innan kirkiv og utan med til feingnvm ollum
brefvm og reikningskap sem hannes egerssyne til heyrde og
flytie heim til bessustada'^) inann siovndar.
samþyckte þessa skodan og giorning fyr nefndr hera
avgmvnd og laugmannenn ellindur og setti sin insigle med
vorvm fyr greindra manna insiglum firir þetta samþycktar-
bref skrifad j videy feria kuinta infra octauas pendecostes^) a
sama are sem fyr seiger.
119. 1. Júní 1523. í KópaYOgi.
Tylftardómr útnefndr af Erlendi lögmanni Þorvarðssyni um
málaferli þau, er Hannes hirðstjóri Eggertsson kærði til
Tyls Pétrssonar, að hann hefði með flokk manna, bæði ís-
lenzkra og útlenzkra, farið heim á kongsgarðinn á Bessa-
1) Aptanábréfinu. Þar stendr ogritað af skrifara Árna: „er olldunges
klárt og si^illa accuratissime. relinebo tamen in meum usum". 2) Svo.
1523. TYLL PETRSSON 14j
stöðm, rænt þar og gripið kvika peninga og dauða, kongs
og Hannesar og reikningskap allan, brotið upp kirkju og
kistur; Týll hefði og gripið Hannes sjálfan sem þjóf og haft
hann nauðugan inn í Hólma; — og af því að Týll var áðr
sannprófaðr að mörgum lögbrotum hér á landi dæmdu þeir
hann fullan óbótamann og Hannes skyldugan að refsa hon-
um eptir lögum.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi GrunnavikrJóns „Ur Brefabok
Biskups Ograundar".
Domur um Tyl Petursson.
OUum monnum þeim sem þetta bref sid edur heyra
senda Narfe Sigurdsson. Hakon Biorgolfsson. Jon Þordarson.
LopturKalfsson. Grimur Kárason. Sæmundur Eireksson. Olafur
Olafsson. Jon Sigurdsson. Snæbiorn Gislason. Þorhalle £in-
arsson. Þorleifur Jonsson og Jon Magnusson svarner Iðg-
rettumenn kvediu guds og sina. kunnugt giðrande ad þcL
lided var frd hingadburd vors herra Jesu Ghristi M. D. xx
m. mcLnudagin næsta epter helgu viku i Kopavogi d þing-
stad riettum vorum vier i Dom nefnder af ærligum manni
Ellendi Þorvardssyne. logmanne sunnan og austan a Jslande.
ad skoda og rannsaka. óg fuUnadardom d (ad) leggia um
þau malaferli. sem hirdstiore Hannes Eggertsson kiærde þar
tilTyls Peturssonar. ad hann hefde fared med flock manna.
bæde Jslendskra og^) utlendskra heim a kongsgarden Bessa-
stade og rænt þar og gripid bæde kvikum peningum og
daudum innan kirkiu og utan. briotande upp kirkiuna ok
kisturnar þær sem þar inne voru. rænande þar vors ndd-
ugasta herra kongsins godse. oc svo þvi sem Hannes atte.
og adrer menn fleire. oc ollum reikningsskap þeim sem
honum heyrde til. Hier med klagade fyrrskrifadur Hannes
til Tyis Peturzsonar. ad hann hefde griped sig sem þiof
edur iUrædesmann. oc haft sig naudugan inn i Holma.
Her med vissum vier fyrir full sanninde ad fyrrskrifadur
Thyl var adur hier i landet sannprofadur ad morgum log-
brotum. bæde vid lærda og leika. Kom þar fram fyrer oss
1) ut, hdr. (misskript; leiðrétt hér).
142 HVALLÁTRABREF. 1523.
med sannindam ad greindur Thyl hefdi lofad med handa-
bande ad svara þar logum þenna sama dag. Kom hann
ecke og eckert logsvar aí hans hende. Stendur so skrifad i
vorre landslagabök. ad þad er hernadur ef tekner eru menn
edur fe manna þeim naudugum. barder. bundner edur særd-
er. Jtem i audrum stad stendur svo: ad Kansmenn eru all-
er obotamenn sem seger i obotamalum i Mannhelge. Nu
epter þessum bokarinnar ordum oc audrum fleirum sem þar
til luta. ad so profudu og fyrer oss komnu. dæmdum vier
nefnder Domsmenn med fuUu Doms atkvæde opt nefndan
Tyl Petursson f ullan Ransmann oc obotamann. ok hirdstior-
an Hannes Eggertsson skylldugan at refsa honum epter
logum. ok þeir aller skyllder til efterfarar sem hann tilkrefde.
Jtem alla þd menn sem adur greindum Tyl veittu styrk edur
fylge til fyrrgreinds ranskapar. oc onaudger voru þar til.
dæmdum vier i allre sðmu sok vid kongdominn et cetera.
120. 5. Júní 1523. í Flatey.
ViTNisBURBARBRÉP uui lýsiug Hafliða Skúlasonar, sem verið
hafði með Þorleifi Björnssyni frá því hann var ungr
piltr og þar til Þorleifr lézt, um heimildir fyrir jörðunni
Hvallátrum í Mjóafirði, viðskipti Þorleifs og Lopts Orms-
sonar m. fl.
AM. Fasc. XLVI, 5, fruinrit á skinni. Af 5 innsigluni eru nú 3
fyrir bréfinu. — AM. Apogr. 5723.
Vitnizburdur vm Ldtur j Mioafirde^).
Þat giorvm vær Arne prestur gislason. jon hoskoUdzson.
CDagnus jngimundarson. Sveinbiorn Þorda(r)son og jon jons-
son leikmenn godvm monnum kvnnigt med þessv vórv opnv
brefi. at arvm efter gvdz bvrd þvsvnd fimm hvndrvth xx og
þriv aar vorum vær j flatey er Hggr aa breidafirde. dyradag
sialfan^). erbiorn þorleifsson beidde og krafde haflida skvla-
1) Utan á bréfinu með hendi frá c. 1700. 2) þ. e, 4. Júni.
1523. HVALLATRABREF. 143
son bera sier rett vithne og satt vm jordina hvalatur er
Hggr ] mioafafirde(!) j vazfiardar kirkiv sokn þat sem hann
visse sannazt til vm hana. enn greindr haflide sagdizt hafa
uerit hia þorleife heithnvm biornssyne sidan at hann var
vngr pillttr og thil þess at þorleifr heithinn deydi sem gvd
hans saal nade og sagdizt hann alldreigi annat hafa vithad
enn hvn hefde verit fvUkomleg eign þorleifs heithins Jjiorn-
sonar og fader sinn hafdi haft hana til býggingar bæde af
birne heithnvm þorleifssyne og þorleifi biornsyne efter aa. j
.xl. vetur edr meir og var eingin aklavgvn aa nefndre jordv
hvalatvr vm hans daga. So og sagde greindr haflide at fader
sinn skvle hefde sagt sier at þorstein sveinson er kalladr
var díjle hefde giefith þessa adr nefnda jord hvalatvr med
dottur sinne sigride þorsteinsdottur birne heithnum þorleifs-
(syne) j proventv og ] proventvna for hvn og var j henne
bædi j vazfirdi og aa skarde medan hvn hfde og þar aa
skarde deyde hvn atta dags nott sialfa vm veturin aa jolvm
og greindr skvle sagdizt þaa hafa þar verit sveinn aa skarde
hia birne heithnvm þorleifssyne er þesse quinnan sigridr
deyde þar og hier efter sagdizt optnefndr haflide fvllnadar
vithne viHa vm bera nær sem hann uære med logvm thil
krafdr.
Jtem vorvm vær og j sama stad og dag fyrr nefnder
menn er haflide skvlason lyste fyrir birne þorleifssyne oss
oílum aa heyrandvm. at hann sagdizt hafa verit med þor-
leifi biornssyni vín svmarit aa alþinge þaa sem þeir sættvzt
seinazt heilvm sattvm loptvr heitinn ormson og þorleifr
heiten biornsson. vard þat þaa af þeirra sattargiord morgvm
dandi monnum hia verandvm at loptur heithinn skyllde faa
þorleifi biornssyne .Ix. hvndrvt fyrir mafahhdar reid og
peninga reikningh og skadræde er þorleifr heitinn þottezt
eiga at lopte. skyllde þeir þaa med þessv hðlldnv og goUdnv
vera alsattvm satter. ^nn þesser peningar vorv ecki golldn-
er medan at loptur Hfde sialfr. fyr enn vm havsted vm
veturnatta skeid efter hann framHdin. en loptur heithinn
saladizt vm vorit adr fyrre^) og þat sama havsted for opt
1) þ. e. 1476.
144 SETBERGSBREF. 1523.
nefndr þorleifr yfer til stadarhols og fan solveigv þorleifsdottur
modr loptz heithins ormssonar og heimte af henne þessa fyrr
greinda skvlld. sextigi hvndrada. giordv (þav) þaa enn af nyiv
morgvm monnum nær verandvm fvllan giorningh med sier.
ath solveigh galltt og fieck thil fvUrar eignar þorleifi heithn-
vm biornssyne þessar jarder er so heita. heydalur og skala-
vik og kelldur med þeim kvgilldvm er þa vorv þar med j
þetta gialldith vegna stefans heithins loptzsonar hver at
þottezt vera rettvr erfingi epter lopt heitin. £n hvn vmbodz-
madr hans. liggia þessar jarder j vazfiardar kirkiv sokn. en
efter þetta gaf þorleiíur stefan heithin loptson kvittan og
avllvngis akærvlavsan fyrir sier og sinvm epterkomendvm.
Og til sanninda hier vm settvm vær fyrr nefnder menn vor
jnsigle fyrir þetta vithnisburdarbref skrifat ] flatey aa breida-
firde favstvdaginn næstan efter aa aa sama are sem fyr seiger.
131. 6. Júní 1523. í Skildinganesi.
Brép, er vottar það, að þeir Pétr og Hallr Björnssynir hafi
í arfaskiptum gefið Thomas Jónsson „frían og kvittan" um
jörðina Setberg á Álptanesi, meðkent að þeir hafi af hon-
um „fullnaðarbetahng meðtekið" og handsalað honum jörð-
ina til fullrar eignar með landamerkjum þeim, sem bréfið
greinir.
Eptir tveim afskriptum á pappír, komnum til Landsskjalasafnsins
9. September 1907 frá Setbergi við Hafnarfjörð fyrir milHgaungu
Eggerts yfirréttarmálfærslumanns Claesens: a, afskript gerð c. 1690 —
1700, að því er virðist með hendi Gísla annálaritara Þorkelssonar á
Setbergi, sem var enn á lífi 1712; b, afskript frá c. 1750—1760 með
góðri settletrshendi, gerð eptir staðfestri afskript frá 27. April 1723, sem
beint var tekin eptir hinu „gamla pergamentshréfi Setbergs", sem þá
var orðið skemt og ólesandi á köflum. Báðar þessar pappírsafskriptir
eru nú til skemda fúnaðar, en þó má fá bréfið heilt með stuðningi
þeirra beggja, þvi að hvor bætir aðra upp.
Bréf þetta er að sumu leyti nokkuð athugavert. Út af fyrir sig
þarf ekki að vera neitt tortryggilegt í því, þó að þeir menn, sem við
það koma, þekkist lítt annarsstaðar frá, því að í bréfum frá þessum
1523. SETBERGSBRÉF'. 145
tímuni kemr allaf fjöldi manns fyrir, sem menn vita nú litil eða
eingin deili á. Þess utan er það allseunilpgt, að Thomas Jónsson,
sá sem nefndr er í þessu bréfi, sé faðir Jóns Thoraassonar, sera bjó
á HvMleyri 1531 og lenti þá í skipreika, föður Thomasar. föður Björns
Iðgréttumanns í Skildinganesi 1634 — 1640, föður Guðrúnar — konu
síra Þorsteins Björnssonar á Útskálum (d. 1675) — móður Þóru Þor-
steinsdóltur, móður Gísla Þorkelssonar annálaritara á Setbergi, þvi
að Setberg sýnist hafa verið leingi eign þessara ættmanna, og 1625
átti einmitt Björn lögréttumaðr Thomasson jörðina. En um það
leyti , sem þetta bréf er gert, hlýtr jörðin að hafa verið nýlega orðin
eign þessara frœnda, því að 1505 átti Grímr Pálsson á Möðruvöllum
Setberg, og galt það þá Þorvarði lögmanni Erlendssyni (DI, VII, 718).
Pétr og Hallr Björnssynir, er bréfið nefnir, sýnast vera albræðr, og
samraœðra hálfbræðr Thomasar Jónssonar. Björnsnafnið hér styðr
það og heldr, að það sé forfeðr og frændr Björns lögréttumanns í
Skildinganesi, sem við bréf þetta koma, en af Birni er kominn mikill
og merkílegr ættbálkr alt til vorra daga, sem nú lifum (Skildinga'
ftessœtt). Nöfn manna þeirra, er hér getr, eru því bréfinu heldr til
gildis. Hitt er athugaverðara, að bréfið er dagsett að mánaðardaga-
tali („6. dag Junij"), en ekki miðað við messudaga í dagsetningunni
eða þá vió fardaga, sem hér lá beinast við, úr þvi að bréfið er að
nefna þá í sambandi við dagsetninguna. Reyndar er það gert svo laust,
að það eitt er sagt, að 6. Júní sé „eptir fardaga". Fardagar voru ein-
mitt 1523ifyrsta lagi og hófust þá 21. Maí, og miUi þeirra og 6. Júní
voru það ár þrjár stórhelgar, hvítasunna (24. Mai), þrenningarsunnu-
dagr (31. Mai) og dýridagr (4. Júní); lá þvi næst að miða dagsetning
bréfsins við eitthvað af þeim, einkum við dýradag, sem var öðrum
degi fyrri en 6. Júní. Það er og heldr til að hnekkja bréfinu, að
dagsetning sú er endrtekin að niðrlagi þess, sem það greinir að upphafi.
Ekki er heldr orðatiltæki eins og að hafa „betaling meðtékið"' bréfi
þessu til bata. Að gefa „fríaw og kvittan" er varla rétt tekið til
orða eptir máltizku 1523, heldr hefði það átt að vera „frí og kvittan".
Vœri bréfið 100 árum yngra eða frá 1623, í staðinn fyrir 1523, þá
gæti bæði þessi orðatiltœki og eins dagsetningarmátinn vel staðizt,
og þá ætti Thomas Jónsson, sá er bréfið getr um, að vera faðir Björns
lögréttumanns Thomassonar. En sá galli^er á því, að þessu sé svo
varið, að Bjðrn hefir án efa verið háaldraðr maðr, þegar hans er síð*
ast getið sem lögréttumanns 1634—1640, og Thomas faðir hans hlýtr
að hafa verið fyrir laungu dauðr 1623, enda er Björn — en ekki
Thomas faðir hans — talinn í fyrirsvari um Setberg 2. Janúar 1625.
Pó að flestþau skrökbréf sem nú þekkjast, sé einmitt um landa*
merki og ítök, og þó að bréf þetta sé nokkuð ótryggilegt, hefir mönn-
um þó ekki sýnzt að yggja það, því að landamerki Setbergs hafa
verið haldin eptir því um langan aldr, og landamerkjaskrá sú, sem
gerð var og samþykt 5. Júní 1890 byggir einmitt landamerki jarðar-
Dipl. I8l. IX . B. 10
146 SETBERGSBREF. 152B.
innar á þessu bréfi. En alt ura það þykir mér bréfið alls varhuga-
vert, og ekki finst mér réttr keimr að því.
Þad medkennum vier epterskrifader menn Jon Jonsson.
[Runolfur^) biarnason-) og^) Runolfur Oddsson med þessum
vorum eigeii vitnisburde þad vier vorum vidstadder i
skilldinganese d seltiarnarnese vm vorid epter fardaga þan
6'') dag Junij.^) Arum epter lausnarans fæding 1523 saum
vier og heyrdum'^) d vidurtal þessara manna Peturs biorns-
sonar og Halls biornssonar. en af annare alfu Thomas Jons-
sonar vm arfaskipte d jordunne setberge. gafv þesser íir-
nefnder menn Thomas Jonson frijan og kuittan fjrer sig og
sijna arfa med fullnadar handsolum vm lordina setberg i
alftaneshrepp i Garda kjrkiu sokn Hggiande. og medkiend-
ust fyrer oss ad þeir hefde') fuUnadar betaling^) med tekid
af firnefndum thomase jonsyne. handsoludu þesser firnefndei
menn petur biornsson og hallur biornsson thomase Jonssyne
jordena setberg til fulikomlegrar eignar og forraada^) med
ellum hennar"^) gognum oggiædumsem greindre jordu filger
og fýlgt hefur ad fornu og nyu. sem er iiían þessara tak-
marka. Vr midium kietheller og i stein [þaii er stendur i
fremsta tiorn") hoUte. vr honum og i flodhalsiii^^). vr flod-
halsinum^^) og i alftatanga. vr honum og i Heliv þa^*) er
stendur i lambhaga. þadan og i [nedstu jardbru^^). so epter
þui sem lækurinn af skier [j tungards endaíi'^). þadaii i sil-
ungahellu. so þadan og i þufuna sem'') sudur d holltenu
stendur. vr henne og i sidre^^) lækiarbotna. vr þeim og i
Grahellu. vr henne og i midiaíi kietheller. hier ad auk d
Garda stadur tolf^) hesta [Reidings ristu^^) i setbergs lande.
efi opt nefnt-') setberg budarstodu vid skipaklett^^) i garda
lande. og ad ollu þessu sem hier er fyrir ofan skrifad gafu
þesser firnefnder menn huorier adra kuitta [med fuUnadar
1) [og Bryniolfur b. 2) b; fúnað úr a, nema 6-ið sést. 3) sl. b.
4) siötta b. 5) b; Juni a. 6) b; heirdum a. 7) hefdu b. 8) Svo
bæði a og b. 9) b; forada a. 10) sinufn b. 11) [eyða í &. 12) flod-
arhalsen b. 13) flödarhalsenum b. 14) sl. 6. 15) [nestu iardbrur b.
16) [tung dan 6. 17) sl. b. 1«) synere b. 19) 6; fúið
úr a. 20) [reidlngst . . &. 21) nefnd b. 22) stapaklett &.
1523. KVITTUNARBREP. 147
handsolum') fjrersig og sijna erfingia^). Og til meire stad-
festu setium vier vor ificigle hier vnder. skrifad sama'^) stad
og dag sem íir seiger. skilldinganese*) 1523 þan 6 dag Junij.
[Underskrifader vitna og medkena ad soleidess ordrett
lesed hafe þad gamla Pergamentzbref Setbergs i Alffta-
nesshrepp. so sem hier ad ofail og framau skrifad stend-
ur ad undaiiteknu þvi er Eydail ordafia eda bokstafana
til vijsar. ad þetta satt sie stadfesta ockar eigen hand-
skriffter og hiaþryckt Signet a Saurbæ a Kialarnese þari
27. Aprilis Anno 1723.
Sigurdur Sigurdsson mppria Hans Biarnason mppria
landsþingsskrifare (L. S.)
(L. S.)
Birt á mantalsþingi ad Gordum 18 Juni 1852.
Th. Jónasson.*^)
23. Júní 1533. á Mððruyöllum.
ÞosTEiNN Torfason gefr Jón StuUason kvittan um alt það
fé, er Jón hafði umboð á haft vegna Þorgerðar Stulladóttur
systur sinnar.
AM. Apogr. 5599 „Ex originali" á kálfskinni með hendi Jóns
Magnússonar bróður Árna.
Þat giori eg þorsteinn torfason godvm monnum kunigt
med þessv minv opnv breíi þa lidit var fra gudz bvrd þvs-
hvndrvt. d. xx og iij. ar þridiudaginn næstan epter cross-
messo vm vorit®) a arbackanum fyrir nedan lavngvhHd ena
nedre i havrgardal ath þessvm godvm monnum hia veranda.
þorstein einarson. halldor sigmundzson og sveirn eireksson
at eg gaf og giordi med handabandi jon stullason avUungis
kvittan og akiærvlavsan fyrir mier oc avUvm minvm erf-
ingivm epterkomendvm vm alla þa peninga fasta og lavsa.
kvika og davda. frida og ofrida sem hann hefur vmbod yfer
haft og at sier tekit edur skipti a giðrt vegna þorgerdar
stvlladottur systur sinnar og hann medkendizt. ath hann
1) [. . . . Unadar . . solum b. 2) erfinga 6. o) . . . a, b.
4) . . ■, t . . anese b. 5) [6; vantar í a. 6) þ. e. 5, Mai.
148 SVEINSSTAÐARí:tt) 1523.
hefdi vid tekit hennar vegna hvndrat hvndrata i jordvm og
XXX malnytv kvgillda og xv^ j silfre oc ofridvin peningvm.
Og til meiri avdsyningar og stadfestv hier vm set eg mitt
jncigli med þessara manna jnciglvm fyrir þetta kvittanarbref.
er skrifat var a modrvvollvm i havrgardal þridiudaginn
næstan fyrir jonsmesso baptiste vm svmarit ari sidar enn
fyr segir.
133. 30. Júní 1533. á Öxarárþlngl.
Tylftardómr útnefndr á Öxarárþingi af Hannesi hirðstjóra
Eggertssyni um Sveinsstaðareið Teits bónda Þorleifssonar
og 18 fylgjara hans, högg þeirra og slög, orð og atvik, svo
og skot og skemd, er Grímr Jónsson veitti Teiti á þeim fundi.
AM. Fasc. XLVI, 6a, transskript á skmni gert í Skálholti 13.
Júlí 1527. — AM. Apogr. 3J;37 eptir XLVI, 6a með orðamun úr
transskr frá 1. Júlí 1544 (hér = 6). - AM. Fasc. XLVI, 7«, trans-
skript á skinni gert í Ásgarði 7. Marts 1537. — AM. Apogr. 3840
(eptir XLVI, 7 ).
Þetta er domur teizt bonda þolleifssonar.
vm Sueinstada reid').
Ollum CDonnum þeim sem þetta bref sia eda heyra
Senda jon magnusson. jon þordarson. uigfus þordarson. jon
olafsson. brandur gudmundson. Snæbiorn gislason. asmundr
clemensson. Gudmundr gudmundsson. brandr olafson. sýg-
urdr juarson. þordur þorsteinsson og salamon einarsson
[suarner laugriettumenn^). Q. G. og sina kunnigt giorande
arum [epter guds burd*^) CO. d. xx og þriu ár a þridiudaginn
næstan epter peturs CíDesso og pals a aalmenniligu auxarar-
þinge worum uier j dom nefnder af ærligum dandemanni
hannes^) egertzsýne hirdstiora og haufudsmanni ýfer allt is-
land at ransaka skoda og [fullnadardom^) aa at leggia huerra
1) Utan á XLVI, 6 með hendi frá 16. öld (fyrri Hnan) og frá 17.
öld (siðari h'nan); teittur hondi þorleifson XLVI, 7 (raeð hendi frá 16.
öld), 2)[sLXLVI,7. 3) [þa lidit var fra hingadhurd vors herrajehsu
christi XLVI, 7. 4) hans XLVI, 7. 5) [fullnadardoms atkuæde XLVI, 7.
1523. SVEINSSTAÐAREIÐ. 149
suara eda sekta teitur bonde þorleifson laugmann nordan
og westan a jslande skýllde þar þa sekr^) uera upp a kong-
domsens uegna fyrir þa tilreid haugg og slog ord og atuik
sem ordit hafa") a þeim funde er sveinstadafundr er kaliadr
[af teite þorleifssyne og hans CDonnum. hueria hann reikn-
ade xviij at ta(u)lu-^). Suo og ei sidr uorum uier til nefnder
at dæma huersu grimur ionson jrde skýlldugur kongdom-
enum*) fyrir þat skot og skemd er grimur ueitte fýr nefnd-
um teite þorleifsýne a sama funde er fýr nefndizt"^). Hand-
salade teitur þorleifson sig og sina menn þar þa under laug-
ligan dom kongdomsens uegna. J fýrstu grein bar grimr
ionson þar fram fyrir oss at kongs umbodsmann hefdi sett
þing j sueinstada jordu utan gardz fyrir þa sauk at hann^)
hefdi ecki uogat rijda^) heim a þingstadinn fyrir heitan og
(sakir) herskapar teitz bonda^) þorleifssonar huad hann sagdi
þar uerk hafa borit uitne at greindr teitur þorleifson hefdi
geingit heiman fra sueinstodum og þangat sem') þingit uar
sett med allan þann flock er þar uar saman kominn af
hans hendi med storum ordum og steinshauggum og þar
epter sagdizt hann skotit hafa. Hier fyrir sagde teitur þor-
leifson þuert nei fyiir þennan aburd grims jonsonar. enn
hann uændizt þui at þesse fundr hefdi ordit ] steinnes iande
^nn ecki j sueinstada landeign^). Suo og sagdizt hann huorke
hafa haugguit nie stungit edur slegit med steine huorke hann
sialfur nie hans menn suo hann hefdi nockra uitond af. Nu
saker þess at opt nefndr teitur bonde^) þorleifson') uændizt
þui at þesse fundur hefdi ordit j steinness landeign þui
dæmdum uier [þratt skrifadan^) teit þorleifson skýlidugan at
leida ij lauglig uitne um landeign þar opt nefndr fundur
uard. og at þeim uitnum leiddum þa dæmdum uier sem
þeir hefdi fundizt utan gridastada. ^nn tume bergsson og
biarne jonson soru þar þa fullan bokareid ] domenum oss
aullum aheýranda at þat hafdi'*') uerit halldin eign steinnes
1) skylldugr XLVI, 7. 2) hafdi XLVI, 7. 3) [af Teite ÞoUeifssyne og
hans monnum, setr 6 hér, en sleppir þvi á síðari staðnum; [sl XLVI,
7. 4) konginura XLVl, 7. 5) nefndi (!) XLVI.7. 6) XLVI, 7 og
h; sl XLVI, 6. 7) sl. XVLI, 7. 8> landi XLVI, 7. 9) [sL XLVI,
7. 10) hefdi XLVI, 7.
150 SVEINSSTAÐAREID. 1523.
um næstu xx dar eda leingr er þeir funduzt. þui dæmdum
uier [uorum nadugazta herra^) kongenum einfaldan riett af
[titt skrifudum^) teite þorleifsyne. huat hann 'í kann
brotit hafa a optskrifudum funde med sannendum og
suordum eidum app a hann. enn ef huerki uerdr suarit nie
satt giort at titt nefndur t(e)itur þorleifson^) eda hans menn
hafe haugguit eda^) stungit sært eda suiuirt adra menn. þa
dæmdum uier hann og hans menn kuitta og klara^) sykna
og saklausa um fýr sagda reid. ^nn um þa sauk er hird-
stiorenn klagade til grims ionsonar kongdomsens uegna at
hann hefdi skotit þratt nefndan^) teit þorleifson med boga
dæmdum uier hann sHku sekan sem laugbok skipar med
aullum þeim greinum sem þar inne stendur. nema hann
leide'). ij. laugHg uitne med suordum bokareidum jnnan
manadar j hunauadzþinge^) fyrir kongs umbodsmanne teite
þorleifsýne hiaueranda [til kaulludum^) og aheyranda eda
hans laughgum umhodsmanne. at titt nefndr teitur bondi^")
þorleifson eda hans eigin menn hefdi fýre slegit. eda stungit
grim jonson eda hans eigen menn adr enn teitur þorleifson
uar skotenn af grime ionssyne og at þessum uitnum leidd-
um laugliga"). þa uirtizt grime jonssyne^^) nockur uorkunn
til^^) at'*) hefna sin og skýllde þa nidur falla utlegd'^). en
hann sekr .x. morkum uid konken^®). ^nn ef þa ero ecki
uitne leidd teite þorleifsyne hiaueranda þa stande epter þui
sem laugmaHt a kuedur um þuilikan mann grim jonson
bade^') utlegd og refsing. Beidunzt uier þeirra doma sem adr
hafa'^) dæmder uerit uín þetia mal. enn þar komu aunguer
fram. þui dæmdum uier þa alla onýta og at aungu halldande.
Samþyckte þenna uorn dom hans^^) egertson hirdstiore
og haufudsmann ýfer allt island-"). ^llindur þoruardzson
laugmann sunnan og austan a islande.
1) [sl. XLVI, 7. 2) [opt nefndum XLVI, 7. 3) sl XLVI,
7. 4) nie b. 5) XLVI. 7, og 5; krara XLVI, 6 6) skiifadan
XLVI, 7. 7) leidde XLVI, 7. 8) hunavatnsþinge b. 9) [sl.
XLVI, 7. 10) b. V. XLVI, 7. 11) logHgnm XLVI, 7. 12) sl. XLVÍ,
7. 13) b. V. XLVI, 7. U) sl. XEVI, 7. 15) vtlegdin XLVI, 7. 16)
XLVI, 6; konginn XLVI, 7 og &. 17) XLVI, 6; bædi XLVI, 7, b. 18)
hefdi XLVI, 7. 19) hannes b. 20) jslandi XLVI, 7.
1523. HANNES OG ARI. 151
Og til meiri [sannenda^) og^) audsyningar hier um settu
peir sin innsigle med uorum fýrgreindra domsmanna jnn-
siglum fyrir þetta domsbref. skrifat uar^) j sama stad og*)
are [degi sidar enn*) fjr seger^).
134. 1. Júlí 1533. á Öxarárþln^i.
Sáttargbrð þeirra Hannesar hirðstjóra Eggertssonar og Ara
bónda Andréssonar gerð að forgöngu Ögmundar biskups.
Eptir frumriti á skinni í Landsbókasafni með eiginhendi Ögmiind-
ar biskups, og er það keypt úr dánarbúi síra Friðriks Eggerz 1902.
Innsiglið er glatað. Sbr DI, VIll, Nr. 617-618. ,.^
Sattargiord mille Hannesar Eggertzsonar og
Ara bonda Andressonar').
Vier Augmund med Gudz nad biskup j skaalhollte. gior-
um godum monnum kunnigt med þessu voru opnu brefi
ath aa miduikudaginn næsta epter peturs messu og paals
vm sumarit æ, almenniligu auxardarþingi giordum wier suod-
an saatt og skilmcala aa millum hannes eggertzsonar. hird-
stiora yfer allt jsland og ara bonda andressonar. Jn primis
skylldi ædr greindur ari bondi faa hannes egerázsýni tuau
hundrud hundrada i gulH og silfre. klædi og lierepti. naut-
um og saudum. hestum og audrum godum peningum og
eiga ath gialldazt j næstu epter komandi .ij. eda .iij. oar.
hier med lofadi greindr ari ath wera alldri aa mote hannes
eggertzsyni. edr giora honum nockut laugbrot edur hans
kuinnu gudrunu biarnardottur hier epter. Hier j mote skylldi
opt nefndr ari ok hans menn wera kuitter og aakiærulauser
fyrir hannesi og aullum hans epterkomendum vm aull þau
sakferli. heimreid og fiar upptekter. sem hann og hans menn
haufdu j ar til giort aa monnum hannes og hans kuinnu
gudrunu. ad oskertum konungsins riette. ok kirkiunnar. Suo
1) stadfestuXLVI, 7. 2) [sl. h. 3) b v XLVI, 7. 4) [aa XLVI,
7. 5) [og XLVI, 7. 6) þ. e. 1. Júlí. 7) Utan á bréfinu með hendi
frá 19. öld.
152 YFIRGANGR HIRÐSTJORA. 1523.
og haufum wer geingitj borgan vm vid hannes eggerdzson.
wegna ara bonda andressonar med suodan hætti. ath wier
skulum eiga allt med hannes og giallda honum þessi .ij.c
hundrada. enn greindr ari suari oss hier fyrir nær oss likar.
Woru þesser menn nær werandi. Teitur þorleifsson.
^rlendr þoruardzson. laugmenn. jon magnusson. jon þordar-
son. Runolfur þorsteinsson. og loptur eýiolfsson. og settu sin
jnsigle fyrir þetta giorningsbref skrifat j sama stad og deigi
sem fjrr seiger. anno domini CDillesimo quingentesimo vi-
gesimo tercio.
125. 1. Júlí. . 2í ^ Öxarárþingi.
23. Oktober í Einholtl.
Tylftardómr útnefndr á Oxarárþingi af Erlendi lögmanni
Þorvarðssyni um þá ákæru, er Árni Eiríksson klagaði upp
á jörðina Suðrreyki i Mosfellsveit, er útlenzkir hirðstjórar
höfðu haldið fyrir honum ranglega, sótt Arna á lögheimili
hans og tekið til fanga, en Arni hafði ófyrirsynju í hel slegið
Hans heitinn Ofsensem, og sýndi þó kvittan fyrir þegngildi,
með öðrum greinum þeim, er bréfið bermir.
AM. Apogr 5616 „Ex originali" á kálfskinni með Iiendi Jóns
Magnússonar bróður Árna.
Aullum godum monnum sem þetta bref sia edur heyra
senda rvnolfur hauskullzson. runolfur þorsteinsson. þoralle
einarsson. arnbiorn einarsson. tumas jonsson. gudne þorar-
ensson. þolleifur jonsson. jon sigurdsson. grimur aarason.
jon helgason. gisle olafsson. jon arnason suarner Iðgriettu-
menn kuediu guds og sina. kunnigt giorande. þa er lidit
uar fra hingatburd uors herra jhesu christi .(TO. d. xx. og
þriu ar midvikudagenn næstaii epter peturs CDesso og pals
aa almennilegu auxararþingi. vorum wier j dom nefnder af
wel bornvm manne ^llendi þorvardzsyne laugmanne sunnan
og avstan œl islande ath skoda ok ransaka og fvllnadar dom
aa ath leggia uiii þa klagan ok akiæru er arne öreksson
1523. YFIRGANGR HIRÐSTJÓRA. 153
klagade upp da iaurdena sudr reýki sem liggr i mosfellz kirkiu
sokn i mosfellzsueit er wtlendzker hirdstiorar haufdu halldit
fyrir honum rangliga. war hann soktur heim ol sitt laugheimile
af vtlenzkum monnum. fangadur og i iarn settur og kugadur.
flutturog færdur suo hirdstioranvm. Vard fyrrgreindur aarne
ecki laus eda lidug') af þessv fangelsi fyrre enn hann ward
ath sækia heim aa sitt bu sina mahiytu. xiiij. kyr og xl
asaudar. xv saude gellda. og ij naut gelld og færdi hann
þeim sialfur þessa peninga. og fyrir þessa kugan bra hann
sinu bui og for sialfur godra manna aa mille. baru þetta
marger goder menn þar i domenvm fyrir oss. gafu adr
nefnder walldzmenn optskrifudum arna þat ath sauk. hann
hefdi oforsyniv i hel slegit hans heiten ofsensem. gud hans
sal nadi. kom þar tittnefndur aarne og synde oss sitt kuitt-
unarbref med hangandi jncigle þorvardz heitens ellendzson-
ar. sem gud hans sal nadi. huer þa hafdi kongsens umbod
og syslu i kialarnesþinge. stod suo i hans breíi adur skrif-
adurarne hafdi goUdit þegn. suo sem fyrgreindum þorwardi
logmanni wel Hkade. suo og eigi sidur hafdi þrattnefndur
arne latid uirda vigsbæturnar epter logum. suo sem hans
domsbref þar um giord utuisa. kom þar fraiii i sama dome
fyrir oss opid bref med hangande jnnciglvm olafs díjdreks-
sonar og hannes egerdzssonar. ath optskrifadur arni hefdi
golldit þeim jaurdena halfa sudur reyki. og fyrr sagda frida
peninga i uigsbætur og þegn fyrir adurgreint manslag dæmd-
um uier optnefndan arna skylldugan ath vinna eid þar m
þingenu ath hann hefde alla þessa peninga med fuUre kug-
an og hrœzlu og naudigur uti latid. og þann eid sor hann
þar i domenvm fyrir oss og ij skilriker menn med honum.
Og þui ath suo profudu og fyrir oss komnv dæmdum wier
adurnefnder domsmenn tittnefndum arna ^irekssyne optskrif-
ada jaurd sudur reýke aptur til fulhar eignar og frials for-
rædis og landskyllld vppbera ath næsturii fardaugum. ^nn sa
bvnadur er þar væri skyllde standa med frelsi til næstu far-
daga. skyllde suo mikit kuitt af fridum peninge sem iafn-
hatt yrde botunum epter hinn dauda. J sama dome dæmd-
1) Svo.
154 HARASTAÐIR. 1523.
um wier adurskrifader domsmenn þat sama sattmalsbreí
onytt og ath aungu halldanda sem þar kom fram hirdstior-
ans wegna og arna vm fyrgreinda jaurd og hirdstiorann
skylidugan aptur ath legia sitt bref greindum arna e(i)rekssyne.
samþyckte þennan vorn dom med oss laugmaduren ell-
endur þoruardzson og setti sitt jncigle med uorum fyrr-
nef(n)dra domsmanna jnciglvm íirir þetta domsbref. skrifat j
^inhollti j hornafirde jn festo severini episcopi et confessoris
aa sama aire sem fyrr seiger*
136. * 8. Júlí 1523. á Öxarárþingi.
DóMR sex manna útnefndr á Oxarárþingi af Teiti lögmanni
Þorleifssyni um gjörning þann, er þau Þorbjörg Þorláks-
dóttir og Þorbjörn Gunnarsson gerðu um jörðina Harastaði í
Vestrhópi.
AM. Fasc. XLVJ, 8, frumrit á skinni. Af 7 innsigluni eru 5 fyrir
bréfinu. — AM Apogr. 2910 - AM. Fasc. XLVJ, Qa^transskript á
skinni frá 13 Marts 1585.
domur fyrir harastodum j uesturhðpe^).
OUvm monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda vigfvs þordarson. þolleifur avrnolfsson. salamon einars-
son. sigvrdur oddzson. gvdmvndur gvdmvndzson. sigvrdur
jvarsson k(v)ediv gvds og sina kunnegtt gioranda ad þa er
Hdit var fra hingadbv^rd vors herra jehsu christi CD d xx og
þriv dar a fimtvdagin næsta epter petvrsmesso og pals a
almenneligv avxararþingi vorvm vær j dom nefnder af ær-
hgvm dandi^) manni teite bonda þolleifssýne lavgmanne
nordan og vestan ai islandi aa ad Hta rannsaka og skoda
og med skynseme fvllnadardoms atkuædi aa ad leggia hveria
makt edur afll hafa skylldi sa giorningur er þav þorbiorg
þorlagsdotter og þorbiorii heiten gunarsson haufdu giortt
med sier \m jordina harastadi er Hgr j uestuihopi j breida-
1) Utan á XLVI, 9 með gamalli liencli. „Hier er liarastadadomur"
XLVI, 8. 2) dugandi XLVI, 9.
1523. HARASTAÐIR. 155
bolsstadar kirkiv sokii. J fyrstu kom þar fram þat giorninx-
bref oc þat jnne hielltt ad adur^) greindur þorbiorii gvnars-
son gaf jvare med sier j profeiittv xxx hvndrada upp j fyrr
nefiida jord harastadi med þeim skilmala ef adur netndur^)
þorbiorii gvnarsson lifdi juare leingur þa skildi hann sier
mat og klædi a peningvm [opt nefndrar^) þorbiargar þollax-
dottnr med þui skilyrdi ad þratt greind xxx hvndrvd*) j
harastodvm sk} lldi hennar æfinlig eign vera þar eptter. voru
þau avll j einu haiidabaíidi ad avllvm þessvm fyrr skrifvd-
vm giorningi juar bruiidzson'^). þorbioni gunnarsson og þor-
biorg þoUaxdotter. vrdv þav avll þui jatsa og samþyckilig
hvertt fyrir sina deiUd ad so skylldi standa þar epter sem
þa var giortt en saker þess ad so stendur [skrifid og^) skrif-
ad ,] lavgbokine ad epter gavgnvm og vittiivm skal hvertt
mal dæma þui dæmdvm vœr asmvnd clemensson skylldvga(n)
ad leida t(v)av skiallig vitne med svordvm bokar eidi ad
fyrrskrifudvm giorningi vm titt tallda ]ord harastadi. skvlv
vitnin leidd ed sidazta ad') michaelsmesso er kemur enn
ad vitnunvm leiddum Dæmndvm*^) vær fyr nefnder doms-
menn med fvllv doms atkvædi þetta þeira kavp þorbiarnar
gvnarssonar og greindrar þorbiargar þollaxdottur vm opt-
skrifada lord harastadi myndvgtt og skialegtt og ] allaii
mata lavglegt vera og verid hafa. Samþyckte þenna vorn
dom fyrr nefndur teitur þoUeifsson lavgmann og setti sitt
innsigli [med vorum jnsiglum^) fyrer þetta domsbref skrifad
j sama stad [deigi sidar enn^*') fyr seger.
137. 3. Júlí 1523. á BolaTÖllwm Tið Öxará.
IsGRíMR Asgrímsson seh* Asmundi Klemenssyni jörðina Svarf-
hól („Svarfból") í Miklaholtshrepp með því verði, sem þeir
höfðu áðr um talað sín á milli.
Bisk. Sknlh. XIX, 54, frumrit á skiniii. - AM. Apogr. 2896
„accuraté*'. —
1) XLVI, 9; ad XLVI, 8 (!). 2) greindur XLVI. 9. 3) [sl. XLVI,
9. 4) hvndrada XLVI, 9. 5) og, b. v. XLVI, 9. 6) [svo XLVI, 8;
sl. XLVI, 9. 7) aa XLVI, 9. 8) Svo XLVl, 8; dæradum XLVI, 9.
9) [b. v. XLVI, 9. 10) [og dag sem XLVI, 9,
156 SVARFHÓLSBRÉF. 15ö]t3.
Bref fyrir svarfholi j mikhoUz (!)
kirkiusokn.
Þat giorvm vær þorgils jonsson. Sigurdr oddzson. ])ordr
þosteinsson. jon grimsson. nicvlas helgOLSon godum monn-
um witurligt med þessv vorv opnv brefe at da fostwdagenn
næstaan eptter Petturs messo ok Pals wm svmarid þa er
lidit war fra hingadbvrd wors herroi jhesw christi. CD. d.
XX og ííj ar a bolóívollwm wit Avxarsa worvm wær j hioL
savm og heyrdum a ord ok handaband þessara mannda. As-
grims Asgrimssonar ok Asmundar Clemenssonar at svo íirir
skilldw at Asgrimur feck fyrnefndum Asmunde Glemenssyni
til fvllrar eignar jordinoa svarfbol er Hggur j micklholldz
kirkiv sokn med oUvm þeim gognum ok gædum eignum ok
jtockum sem greindre jordw fylger og fylt hefur at fornv ok
nyiv ok Asgrimur vard fremst eigande at med því verde
sem þeir hofdw adr wm talad sin a mille wttan þat at
Asmundr skyllde gialldda. j þeim peningum. sem hann villde
sialfur j hveriv sem þatt wære ok til penninga mætte reikna.
Skyllde greindr Asmundr clemensson frialsHgda at sier tackda
nær hann willde greinda jord svarfbol. eignazt sialfur edur
seHöi avdrum. Hda edur landa. byggiaa ok bælda. sektda ok
sækida. rada ok regerda. gefda edur giaUdda ok hvad af at
gioraa sem hann viHde sialfur hier eptter. Ok til sannindaa
hier vm settum vær fyrr nefnder menn vor jnsigle firir þetta
jardarkavpsbref hvertt er skrifad war aa Andastodvm j mid-
firde laugardagen firir margrettar CDesso vm svmarid a
samfíi are sem fyrr seiger^).
m 3. Júlí 1523 á BolaTÖlluin.
Teitr lögmaðr Þorleifsson tekr bókareið af tveim mönnum
um Harastaðagjörning (Nr. 126).
AM. Fasc. XLVI, 9^^ transskript á skinni gert á Skarði 13.
Marts 153fí.
Suo fefida bokareida toc ec teitur þorleifsson logmann
1) þ. e. 11. Júlí.
1523. HARASTAÐÍR - SVEINSSTAÐAREIÐ. 157
nordan og vestan ca islandi af asgrime asgrimssyni og ein-
are jonssyne sem hier eptter skrifad stendur.
til þess leggium vit hond da helga bok og suo skiotv
uit ockrv male til guds at vit vorum þar j hia savm og
heyrdum ai so felldan giorning aa ariastodum j midfirde at
þav vorv oll j einv haiidabande jvar brandzson og þorbiorg
þollaxdotter og þorbiorn gvnnarsson at suo fyrir skilldv al
greindur þorbiorn gvnnarsson selldi adur nefndum jvare xxx
hundrud j harastodum j uesturhoppe med þeim skilmala at
þorbiorn skilde sier ævenliga profentv. mat og klædi suo
leingi sem þeir Hfdv til bader enn ef þorbiorn lifdi jvare
leingur þa skilde hann sier mat og klæde a peningum þor-
biargar med þeim skiimala at fyrr greind xxxc j harastod-
um skylldi hennar ævenlig eign vera þar eptter og ad suo
stofudum eide sie ockur gud hollur sem vit satt seigium en
gramur ef uit liugum sagdi hvor fyrir sinn partt.
vorv þesser eidar teckner da bolavollum fostvdagen
næsta eptter peturss messo og pals deige sidar enn dom-
uren var dæmdr.
129. 3. Júlí 1523. á BessastOðam.
Dans Eggertsson hijðstjóri kvittar Teit bónda Þorleifsson og
menn hans konungsdómsins vegna um Sveinsstaðareið.
AM Fasc. XLVI, 6 H , transskript á skinni gert í Skálholti 13.
Júlí 1527. — AM. Apogr. 3839 eptir XLVI 6 / með orðamiin úr
transskr. frá 1 Júlí 1544 (hér = &). AM Fasc XLVI 7 f , trans-
skript á skinni gert í Hvarami 7. Marts 1537. — AM. Apogr. «3842
(eptir XLVI, 7 /).
Þat giore eg hans egertson kongs umbodsmann og
hirdstiore j islande godum (Donnum uiturligt') med þessu
minu opnu brefi at eg medkennundz at eg hefi kuittan^)
gefit teit bonda þorleifsson aulldungis^) [mins herra kongsins^)
1) kunnigt XLVI, 7. 2) sl. XLVÍ, 7. 3) b. v. XLVI, 7. 4) (sl.
XLVI, 7 (!).
158 SVElNSSTAÐAREIt). — KIRKNAREIKNINGAR. 15^3.
uegna huat hann kann brotligr ordit hafa a þeim funde
er sueinstadafundr [kalladr er^). Saumuleidis heíi eg kuitta
gefit hans eigin menn kongdomsens uegna at fra skildu
mandslaginu [þui sem-) þar skýlldi uordit hafa huer sem
hann hefur j hel slegit þui fyrirb} d eg adr nefndr^) hannes'')
egertson aullum kongsins fouetum og umbods CDonnum j
islande at hindra edur forfanga adr'') nefndan teit þorleif-
son og hans eigen menn um kongsins sakfelli aa fyrr greind-
um funde. hefir eg fulla^) peninga uppborit kongdomsins
uegna af [tittnefndum') teíte þorleifsyne suo^) mier uel anœg-
er. Og til [meiri stadfestu og audsýningar^) hier um setta
eg [hans^") egertson kongsens fouete") mitt jnnsigle fyrir
þetta kuittunarbref skrifat a bessastaudum a aitanese'^)
faustudaginn næstan epter peturs CTDesso og pals uín sumarit
arum epter guds burd. 03. d. xx. og iij. ar.
130. 8. Júlí 1533. á Strönd í SelTOgi.
Ögmundr biskup lýsir því, að Erlendr (lögmaðr Þorvarðsson)
hafi feingið sér jörðina Hof á Kjalarnesi til fullrar eignar í
reikningskap Strandarkirkju og Nesskirkju í Selvogi, Hofs-
kirkju á Kjalarnesi og Breiðabólstaðarkirkju í Olfosi, með
öðrum greinum, er bréfið hermir.
AM. 232. 8vo bl. lllb. (bréfabók Gizurar biskups Einarssonar, í
frumriti). — AM. 266. Fol. bls. 98 (afskript með hendi síra Haldórs
Jónssonar i Reykholti 1654-1657). — AM. Apogr. 2799.
Vm hof 00. kialarnesi og kirknareikningskap
laugmanzins.
Vier augmund med gudz nad Biskup j schalhollti Gior-
um godum monnum kunnigt med þessu woru opnu Brefi
at j worre fyrstu visitatio worum wier a straund j Selwoge
1) [er kalladur XLVI, 7. 2) sl. XLVI, 7. 3) greindur XLVI, 7.
4) hans XLVI, 7. 5) fyrr XLVI, 7. 6) b. v. XLVI, 7. 7) [greindum
XLVI, 7. 8)sem XLVI, 7. 9) [sanninda XLVI, 7. 10) hannes 6,
11) [sl. XLVI, 7. 12) alptanese b.
1523. KíRKUREIKNlNGAR. - GRÖF. 159
og beiddiinzt þar reikningskapar Strandarkirkiu og neskirkiu.
hofskirkiu og breijdabolstadar halfkirkiu j aulvesi. Beiddunzt
wier þar reikningskapar og íiengum ecki. kirkian i nesi
war koniin at nidurfalli. kiikian a straund mioc hraurn-
andi Swo hun þurfti botar wid. kirkian oa breidabol-
stad af fallin med aullu. lofade greindur') ^rlindur at lata
innstædu til neskirkiu og bæta at Strandarkirkiu enn giora
upp breidabolstadar kirkiu. ^nn hann íieck oss hof j reikn-
ingskap greindra kirkna tii fullrar eignar og frials forrædis
og lofadi at hallda kirkiunnar') med kennimanna skylldu
sem til ber þwi goafum wier hann og giordum auUungis
kwittaii og akiærulausan um reikningskap greindra kirkna.
sem þar til hafdi fallit. Voru þessir nærwerandi menn jon
hallzson. freysteinn Grimsson med morgum odrum lærdum
og leikum. Og til sanninda hier wm festum wier uort jnn-
cigle fyrir þetta bref skrifat a straund j Selwogi vj jdus juHj
Anno domini m** d* xx** iij^.
Johannes. Simon. Gudmundur presbiteri viderunt et
audierunt tales Hteras integro sigillo obsignatas.
131. 9. Júlí 1523. á Strönd í SelTogi.
Odde Þorkelsson gefr dætrum sínum Þuríði og Guðrúnu í
sína testamentisgjöf og þeirra móðurarf jörðina Gröf í
Hrunamannahrepp, en selr kirkjunni í Gröf jörðina Hhð
í Gnúpverjahrepp til panta fyrir peningum hennar, er hjá
sér stæði, og lýsir Ólaf Oddsson samfeðra bróður greindra
systra og löglegan framfærslumann þeirra.
AM. 232. 8vo bl. 17a (bréfabók Gizurar biskups Einarssonar, í
frumriti. Brot aptan af). — AM. 266. Fol. bls. 7 (heilt; með hendi
síra Haldórs Jónssonar í Reykholti 1654-1657).
Þad giore eg Oddur Þorkielzson godum monnum kunn-
igt med þessu mijnu opnu breíi ad eg giore sofelldaii giorn-
ijng og skipan vegna þeirra systra þuri]dar og gudrunar
dætra minna ad eg skipa þeim jordina Grof alla er liggur
j hrunamannahrepp j hruna kyrckiu sokn (j) sinn modurarf
1) Svo. ~~ ^ ~~' ■
160 GRAFARBRÉF. - KVITtAÍS 1523.
huorn eg medkennunz ad þær eiga sextijger hundrada.
og onnur þeirra sex hundrud betur er hennar modurfader
gaf henni, Enn jordina hlid er liggur j Eystra hrepp j
steinsholltz kyrkiu sokn set eg kyrkiunni j grof til panta so
leingi sem hun fær ecki sijna penijnga ut af mier eda af
mijnum erfijngium. kunni mi]n og fyrre vid ad missa enn
adur greind kyrkia j grof haíi feingid sijna pemjnga. þa
skal hun eignast fyrr skrifada jord hlid. vtan mijner erf-
ijngiar uilie leysa thil sijn enn giallda kyrkiunni sijna pen-
inga. huorier ad so mickler eru vj malnytu kugijUdi og xijc
j fuUvirdiz pemjngum. Suo og lysi eg þui ad Olafur Oddz-
son er hrodir^) þeirra samfedra adur greindra systra og
hann er þeirra laugHgur framfærslumadur a þeirra pening-
um. lyse eg þennan adur skrifadan giorning uera mina testa-
mentum giord ef min kann uid ad missa.
Og til sanninda hier um set eg mitt jnnsigli fjTÍr þetta
giorningsbref huert ed skrifad uar a straund i Selwogi
octaua visitationis Mariæ uirginis arum epter Gudz burd CD.
d. XX og iij ar.
133. 12. Júlí 1533. í Hafuarfirðl.
Havs hirðstjóri Eggertsson kvittar Jón Hallsson um skattinn
og sýslugjaldið af Rangárþingi og um tíu hundraða gjald
eptir Skóga og Skógaeignir, Mörk og Merkreignir um næst-
Hðið ár, svo og um tíu hundruð goldin í haust Heinreki
skrifara á Bessastöðum.
AM. 191. 4to bls. 59 — 60, bréfabók Jóns skálds Hallssonar, rituð
samtíða á skinn. — AM. Apogr. 5530 og 5531 með hendi Árna Magn-
ússonar.
Þad giore ec hans egerdzson hirdstiore og hofudsmann
yfer alltt jsland godum monnum uiturhgt med þessu minu
opnu brefi ad ec medkennunzt ad ec hefer uppborid af ]one
hallzsyne suo mier uel likar skatten og syslugialldet af rang-
1) Hér byrjar frumbókin.
J5^3. KVITTAN - VEGABRÉF. l6l
arþinge. suo og um þau .xc- sem hann uar minum herra
kongenum og mier skylldugur þetta ar af skogum og skoga-
eignum. suo og af mork og merkureignum oc þui gef ec
adr skrifadur hans egertzson fyrnefndan jon hallzson aulld-
ungis kuittan og aakærulausan fyrir mier og oUum minum
epterkomendum kongs umbodsmonnum um alla adur greinda
peninga og syslu. og þeir aller kuitter. sem hann kuitta
gefur edr gefid hefer þetta ar forlidit. Suo og gef ec hann
olldungis kuittan og aakærulausan um þau .xc- sem hann
gallt heinrek skrifara a bessastodum j haust minna uegna
er uar af adr skrifudum kongs eignum. Og til sannenda
hier um set eg mitt ]nnsigli fyrir þetta kuittanarbref skrifat
j hafnaríirde sunnudagen næstan fyrer margarete uirginis
þa Hdit uar fra guds burd .CD. d. xx og iij ar.
Jtem golldit hans egertzsyne .x^ af sinne skulld upp a
landzuisu ue.gna barna uigfus heitens. tok henrek skrifare
hans umbodsmadur uid þeim um haustit a bessastodum.
133. 13. Júlí 1523. í Skálholti.
Vbgabrép Ögmundar biskups handa Karli klerki Pálssyni,
er ætlar á Rómvegu og til erlendra staða.
Landsbókasafn 62 8vo með hendi Grimnavíkr-Jóns „Ur Brefa
Bok Biskups Ogmundar".
Gommendatoria.
Augmundus Dei gratia Episcopus Skalholtensis ac ad-
ministrator Ecclesiæ Holensis. nec non et totius Islandiæ in
spirituaHbus visitator generahs universis et singulis præsentes
literas inspecturis Salutem in Domino et omnium bonorum
incrementum.
Qvoniam circa viatores sinistra solet sæpius suboriri
suspicio. nisi Hterali præsidio íide dignorum virorum fuerit
radicitus extirpata. Hinc est qvod nostro familiari satis
accurato. præsentium latori Garolo Pauli probatæ vitæ con-
versationisqve honestœ Sacerdoti. nulla prorsus canonica
Ðipl. Isl, JX. B. U
162 VEGABRÉF. - JON ARASON. 1523.
prohibitione iniiodato. Deo Opt(imo) Max(iino) annuente Ro-
mam versus peregrinari proponenti ac Ecclesias aliarum
regionum et loca Sanctorum pro fluxu temporis pie visitare
cupienti. laudabile testimonium perhibemus veritatis. omnium
ac singulorum. ad qvos ipsum. casu vel proposito declinare
contigerit. instantius supplicantes charitatibus, ut tam amore
sui. ac humanæ compassionis debito. qvam vim nostrarum
precum intuiti. prœfatum sacerdotem. præsentium exhibi-
torem in hujus peregrinationis progressu tanqvam Christi
pauperem benigne foveant. protegant. et humaniter per-
tractent. Non sinentes eum qvovis modo. in rebus aut per-
sona. sub qvacunqve injuriarum illatione pericHtari vel
oíTendi. Pro his indesinentia præmia ab ipso perenniter
percepturi. qvi nulHus obhviscitur benefacti.
Datum in curia nostræ sohtæ Residentiæ die Mar-
garetæ virginis. Anno Domini M. d. xx. iii. sub sigillo nostro
rotundo. qvo ad hoc utimur.
134. 15. Júlí 1523. í Skálholti.
Ögmundr biskup í Skálholti lýsir því að hann sendi í um-
boði sínu Karl Pálsson klerk sinn til Þjóðverjalands, Itahu,
Danmerkr, Noregs og annara landa til þess að komast
eptir því, hvert Jón prestr Arason, er bannsettr sé, haíi
strokið og með leynd og stelandi hendi með sér haft háfur
og auðæfi Hóladómkirkju, — og stefni honum fyrir dóm, með
fleirum greinum,er bréfið hermir.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefa-
Bok Biskups Ogmundar". — Prentað í Finni Johannæi Hist. Eccl.
Isl. TV, 218-219.
Avgmundus Dei gratia episcopus Skalholtensis a(c) ad-
ministrator Ecclesiæ Holensis ac totius Islandiæ in spiritua-
hbus visitator generahs. universis et singuhs. Serenissimis
Regibus. reverendissimis. reverendis ac venerabihbus archi-
episcopis et Episcopis. Abbatibus. Prioribus. Præpositis. De-
1523. JON ARASON. I6a
canis. cæterisqve Ecclesiasticis personis. Illustribus. Magni-
íicis. insignibus et Egregiis Ducibus. comitibus et capitaneis.
ac eorum loí^a tenentibus. Gonsulibus. Proconsulibus et cetera
Reverentiam et honorem cum salute in Domino sempiterna.
Notum facimus per præsentes. qvod præsentium exhibi-
tor Carolus Pauli. sacerdos noster familiaris. specialis per
nos in Alemanniam. ItaHam. Daciam. Norvegiam ac aliarum
terrarum provincias emissus existit specialiter habens in
mandatis. qværere. perscrutari ac investigare. ubi. et in qvo
loco qvidam Johannes Presbyter Aronis nomine. sententia*
hter excommunicatus. suis de meritis exigentibus clam
ac furtive cum bonis Ecclesiæ cathedralis Holensis aufugit.
Qvo convento. publice excommunicatum proclamare. atqve
ipsum ad judicia jure rursum citare etiam si opus fuerit in
curiam Romanam hujusmodi causam deducere discutiendam.
Navem vero. cum qva aufugit ac alia bona secum exportata
arrestare. infiscare ac impignorare. qvousqve juri satisfecerit
coram Domino nostro Rege Serenissimo ac Reverendissimo
Patre in Ghristo. Domino Erico Valchendorph almæ Ecclesiæ
Nidrosiensis Archiepiscopo. suoqve venerabili capitulo ad
hoc invocato specialiter. et reqvisito. Demum volumus et
annuimus qvod præsentium lator hujus modi nostras Hteras
commendatitias in forma latiori. secundum formam cameræ
ApostoUcæ. amphare. dilatare. poterit. justa qvod viderit pro
hujus modi nostro negotio expediendo commodius expedire.
Datum et actum in Domo nostræ soHtæ Residentiæ ipso
die Divisionis Apostolorum Anno Domini M. d. xx. ni. sub
sigiUo nostro rotundo. qvo ad simiHa utimur.
135. [15. Júlí 1523. í Skálholti].
Ögmundr biskup ritar Kristjáni konungi II. um Jón prest
Arason, er bannsettr sé og hafi strokið af landi burt með
skip og peninga (Hóla)dómkirkju, svo og um góða framferð
Hans Eggertssonar og um yfirgang Týls Pétrssonar og að
hann hafi verið dæmdr óbótamaðr.
11*
l64 JON ARASON l52á.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefa
Bok Biskups Ogmundar". „Det lader sig ansee, at Bisp Ogmund
har intet vist af at kong Christiern var i Aprili dette aar 1523 und-
vigt af sine riger, hvilket dog er underligt, om saa skulde være, J
hvordan der om er, da hjalp intet alle hans recommendationer, thi
forend dette bref kunde være i Danmark, da hafde alt kong Friderik
confirmeret Jon Aresen til Hole Bispedömme" (AM).
Bref til Kongsins.
0dmykelig heilsan sendist ydru heidursamligu herradðme
aff 0S3 i allan tiid. 0dmygeliga tackande ydra veigiðrninga
oc godhed hier til landet.
Vitherligt skal ydare naad vera ad her ud aff landet
hefur hlauped ein prestur. sem heiter Sira Jon Arason med
Domkirkens skib och peninga och ydre naades .... mote
oUum vorum vilia och ydar naads fogvita. Var haiium ther-
fore dæmdur i ban och aller hans medfylgiarar obotamenn.
thi vænter vij adt ther munud skicka so til ad hann och
þeir stande Iðg og rett ther fore.
Jtem hefur Hans Eggertzson framfarid hier i landed.
sidan vier komum til stolsins. skialliga och truliga i allan
mata uppa ydars ndd vegna och krununnar.
Jtem kom her hlaupande Tijll Petursson i landet. och
rofade kongsgardinn Bessastade och braut kirkiuna. takande
þar uth guU och silfur. vadmal och adra peninga ydar naads
skatt et cetera. grijpande þa strags ydar fogeta och embðttis-
mann Hans Eggerthzson. bindande som tyff. haffanda i fang-
else fiortan daga. brytande so Sancte Olafs log och ydar
naadis fridarbreff. geck so dom them i mellum adt Tijll var
dæmdur obotamadur och aller ther som hanum veittu styrk
och fylge adt bryta ydar naades gard og kirkiu. Thi vænt-
um vier adt ther munud sia myskunsamlega till med ydrum
thenara Hans Eggertzson. thi hann er ydar naad hollur och
trur. so vij kunnum merkia. So och vilium vii giarnan
hann framvegiss styrkia som thier hafted oc skipad i ydar
naades breffe.*)
1) ,^sine dato. suni tamen scriptœ 1523", 62.
1523. JON ARASON. Ifi5
Yferskrif(t)en.
Illustrissimo Regi Regnorum Daciæ. Sveciæ. Norvegiæ
ét cetera H(æ) L(iteræ) præsententur cum humilitate.
136. 15. Júlí 1523. í [Skálholti].
Bréf Ögmundar biskups í Skálholti til Eiríks erkibiskups í
Niðarósi um strok Jóns prests Arasonar frá landinu, með
öðru fleira.
Landsbókasafn 62. 8yo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefabok
Biskups 0gmundar".
Reverendissimo in Ghristo patri ac Domino Erico Valchen-
dorp. Dei et Apostolicæ sedis legato. Domino suo gratio-
sissimo Hæc p(ræsentetur) l(itera) cum humilitate.
Debitis reverentia et honore in Domino præmisso.
0dmygeHge tacke wij Eder naad all deii ære. dygd.
godheit och velgiorning som Eders naad haffer oss overd-
ugum alltid beted. Kunngiðre wij Eders naads kiærhgheit
ad herra Jon Arason er lopen her uth aff landet. och giort
Holadomkirkiu och vorre eigiii kirkiu so storan och mikinn
skada adt hann er alldre mann till adt forsvara therfore
for thesse saker och adrer er hann uthaff bode Stickten
dómder i bann och forbod. thi bidie vij Eders naad adt
lade hannem svare epter logen derfore i Nidros som hail-
om haffuer loffed paa sin ære. Verdis Eders naad vite ad
vij sende vort skib till Bergen vnder Eders naadis beskerm-
else cum pecunia Petri som er her uth af landed pro tribus
annis. och the afflatsbreff so mikedt bleffue soldte her.
sende wi] och Eders naad fisk paa ijc mark') for dij Breffuere
som vij toke uthaff meistara Hans. Jtem bede wij Eders
naad odmygelige ad se til med vort folk et cetera. Sende
wij och wor prest til Eders naad herre Hallur. och er thed
hans erend ad hann vill giarna fa collationisbreff paa Odde-
stad. thi herre Jon Arason haff'uer inted hallded uth aft' ded
1) Ivískrifað í hdr.
166 JON ARASON. 1523.
breff som Eders naad vnte haiiom. men stadenn er so gott
som forderffed. Werdis och Eders naad vite ad i forre hðst
wore wij vnder Gronland med stor storm. och miken voda.
Kann och vor prest segia Eders naad grandliga om nocken
stycke som her i landet er sked och til gath.
Jn Christo fehcissime valeatis.
Scriptum Islandiæ in die divisionis Apostolorum Anno
Domini 1523.
137. [15. Júlí 1523. í Skálholti].
Bréf Ögmundar biskups í Skálholti til (Ólafs) erkidjákna
(Engilbertssonar) í Niðarósi um Jón prest Arason og mót-
þróa hans; biðr hann trúa „mátulega" Olafi presti Hjalta-
syni; segir margir vilji hafa Jón prest Einarsson biskup nyrðra,
og biðr, að HaUi presti Þorsteinssyni sé veittr Oddastaðr.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavikr Jóns „Ur Brefabok
Biskups Ogmundar", — AM. Apogr. 2754- nieð liendi Hans Beckers
„Ur brefabok biskups Ögmundar" (AM ) „sine anno. sunt tamen abs-
qve dubio scriplœ 1523". (AM).
Sendibref Biskups Ogmundar til Diekens.^)
Præmissis nostro sincero favore in Domino cum salute.
Mykiliga þockum vier ydr. kiære vin. fyrer alla dygd
og æru. ord og verk. er þier syndud oss og voru folke i
sist i Þrandheim. Kunngiorum vier ydr. ad Sera Jon Ara-
son hefur onytt og ad ongvo hallded þad umbodsbref sem
þier med heidursamhgasta Kapitula Nidaross Domkirkiu bi-
falade oss yfer Hola Biskupsdæme. þar med sett sig og þd
hðnum hefur Hjkad i volld. og usurperad so claves Ecclesiæ.
giðrande oss oc vorri Domkirkiu so mikinn og margfalldan
skada. ad hann er ecke madur til ad svara eda bitala. ok
fyrer þessar saker er hann dæmdur i bann. þvi væntum
vier ad þier trued matulega hans framsogn. oc Ser(a) Olafs
Hialltasonar. þvi hann hefur hyllt hann i ollu. þar til sem
þier faed sanna vissu af oss. Hðfum vier vered til samtals
1) „0 : Decanum Ecclesiœ Nidrosiensis, Olaum Engilberti". (AM).
1523. JON ARASON. 167
vid Holadomkirkiu kiennemenn um þeirra Biskupskiðr. Enn
þvi verr. ad vier kunnum ongvafi ad finna þann i voru
lande. ad uppd sig vilie taka þviljkaii vanda. þui hofum
vier og þvi skoted þessu Biskupskiöre til ydar og heidur-
samlegasta Kapitula Nidaross Domkirkiu. hafande cL ydur
fuUkomed traust. ad þier sended heilagre Holadomkirkiu sem
snarasta hialp i sinne naudsyn skickande henne hæfilegan
formann. ad frateknum sera Jone Arasyne. þui vier segium
ydur fyrer full sanninde. ad hann md einginn Biskup bHfa
fyrer saker þeirra stormæla. sem hann hefur sig i vafid.
Hðfum vier ordlof gefed einne personu af voru Biskupsdæmi
þann sem er skilgetinn og lærdur i hetra lage af vorum
pregtum sem heiter Sera Jon Einarsson. Eru þeir og fleire
i Holabiskupsdæme ad hann viHa giarnan hylla oc sam-
þyckia fyrir sinn formann oc Prelata. ef þad er ydar vilie.
enn viHa þo ecki kiðr giðra. helldur hofum vier sett þad
allt under ydar forsid. Jtem sendum vier til ydar vorn prest
Sera HaU Þorsteinsson bidiande ydur kiærlega ad flyia
honum coUationsbref fyrer Oddastad. þvi ad Sera Jon Ara-
son hefur ad ongvo haUded þad bref sem herra Erkibiskup-
inn bifalade hðnum upp d greindan stad. heUdur hefur
hann forsmdd hann og fordiarfad i aUan mdta. ok þar uppd
hefur hann stefnt Sera Jone Einarssyne fyrer ydur. Væntum
vier og bidium kiærlega ad þier skicked Iðg og rett þeirra
d miUum. Er þvi verr. ad vier hofum ongva sanna fregn
feinged af verdugasta faudur i gude herra Erchibiskupinum.
bidium vier ydur kiærlega ad skrifa oss aptur til um einn
hlut oc annaii. hvorsu þier viHed vera lata. Kann presturinn
ad segia ydur þad vier skrifum ecke et cetera.
138. 15. Angnst (?) 1533.
Bréf Kristjáns Danakonungs hins II. tU Henriks Einglakon-
ungs hins VIII. um hjálp, til þess að reka réttar síns við her-
togann af Holsetalandi, er kominn sé með her tU Sjálands,
með loforði um verzlunarhlunnindi fyrir enska þegna á Is-
landi, í Færeyjum og í Björgvin.
168 VERZLAN. 1523.
Aarsberetninger fra det kongelige Geheimearkiv, udg. af C. F.
Wegener, III. Khavn 1865 bls. 111, eptir afskript Griras Thorkelíns
„ex autogr. chartac. Bibl. Cotton. Nero B. III. p. 82".
Premierement mon trechier et traisaime sig>* et frere, ie
vous mercie du plaisir, honeur et seruice que vostre maistre
a monstre et exhibe a nous, promestant a elle de le guer-
doner second nostre puissance en toutes choses. Aprez vous
plaise scauoir coment nous auons receus des nouuelles de
nostre quartier, par lesquels auons entendu, comment nostre
trechier et tresame oncle le duc de Holsten soit venu en
nostre isle nomee Siæland a tout de puissance de gens de
guerre, aiant assiege nostre viUe de Coppenhauen par mer
et par terre a ce point, que nuUe aide ne seruice de cboses
quelconques puisse estre menee dedans la dicte ville de
Coppenhauen. Pourquoi nous vous prions et supplions, que
second lordonnance de nous affaires et nostre alliance faicte
vous plait denuoier ung ambassade a nostre bien aimee et
treshonoree dame comme de mere madame Margarite pour
traiter de nostres affaires a nostre proufit et honeur. Tier-
cement vous plaise sauoir, que si ce seroit le bon plaisir et
voulente de vostre maieste, quelle se daignast de admonester
ces gens pour nous faire aucunque assistence, aide et se-
cours de maniere a gens de guerre pour nous secourir en
nos affaires apartenantes a nostre droit et iustice et roiaul-
mes defendre, ce seroit vng grant plaisir a nous et grant
honneur a vostre maisle, et nous promettons, que si la
chose se puisse faire ainsi, que nous guerdonnerons si bien,
que vostre maieste pourra aperceuoir, que ce benefice ne
soit point fait a vng prince ingrat. Et puys noz prions a
vostre maieste, que luy plaise de faire scauoir a nous, si
plaist, que vous gens facent leur cas pertenant aus marc-
handises et autres choses en nostres pais et isles de Islande,
Ferre et Berghes. Quant est au dernier, que si soit vostre
plaisir de nous faire ce que nous auons requis, cest a
scauoir aide, secours et assistence, nous vous promettons
loiaulement, que ia la chose ne sera menee a vostre des-
honneur ne a nostre. Gar piaisir quelconque que puissions
1523. JON ARASON. 169
faire a vostre maieste ou vous gens, ducs, princes, barons,
peuple, alliez, nous ferons de ochi bon cueur que iamais
chose fuit fait. Ge promettons nous loiaulement.
Cristiern.
189. 25. Augnst 1533. i Hröarskeldu.
FRiÐBiKkonungrl.ritarÞrándheimsklerkum og samþykkir kosn-
ing Jóns Arasonar prests í Odda til biskups í Hólabiskupsdæmi.
Ríkisskjalasafn Dana, Cancell. Arkiv, registrantblað, líklega úr
„Tegnelser paa alle Landene".
Her Jonn Arnnssðn íick sligthenn ett till Gapittell
i trundhiemm i Norge.
Viider kiere Herrer oc Wenner at oss elskelig hederlig
Herr Her Jonn arnnssðn prest aff Odda kircke i island
haffuer weret hoss oss mett ett opnne beseglet bref lydendis
athij hafPue tilskickett prestemend men[ig] i island wthi hele
holle stigtat effther werduge mett gud biscop gotskalck hele
hole Domkircke wor thennom effther guds wiUie fra dðd
Haffuer giffuit thennom fuldmagt at welie oc kesse enn Danne-
mand somm forne heli hole Domkircke oc Landhet kunde
wære nyttig oc gaffnb'g Huilket thij och giort haffue oc haffue
koret oc wduold forn^ hederlig her Jon arnsson somm hand
for oss her senist Haffuer mett theris opne beseglet perge-
mens breff Och haffue wij nu wnndt oc giffuit hannom wore
samtyckt ther til bethendis etther kerligen i wille anname
hannom til bisp at bliffue til forne Hole domkircke oc Stigt
oc inghen andhen schickindis hannom sinn wielsse oc stad-
feslelsse oc anden erinde hand ther til bihoffuer met thet
forste.
Datum roskilde feria 3» post festum bartholomei Anno
md XX iij.
170 JON ARASON. 1523
140. 25. iu^iist 1533. í Hróarskeldn
Bréf Friðriks konungs I. til lærðra manna og leikra í Hóla
biskupsdæmi, þar sem hann samþykkir kosning Jóns Ara
sonar prests í Odda til biskups og tekr hann í vernd sína
A.
Rikisskjalasafn Dana, Cancelli Arkiv, blað úr registrant. sem lík-
lega er úr Tegnelser over alle Landene. Efst stendr „Jslannt". Blaðið
er nokkuð fúið þeim megin, sem að kilinum hefir vitað.
Vii Frederick et cetera.
Helsse etther alle Prelatter Prestemend menig klerckeri
welbyrdig mennd bðnnder och menig almwffe bode anndelig
och werdzlig som bygge og boo wthij Hole biscopdom wthij
sland kærligen med gud oc wor Naade.
Wider kiere wenner at oss elskehg hederHg Herr Jon
arnnsson prest afí' Ode kircke haífuer werrett hoss oss mett
ett obett beseglett breff som hederlig Herrer prelatther
Cannicker oc menig Capittel wthij hele nidross domkircke
haffue ether tilschreffuit effther werduge mett gud ffader
Herr Gotskalck forn« Hole Domkirckis bisp effther guds til-
ade wore ther eííraa [dódt] tha haffde thij giffuit etther
fuldmagt wthij hans sted at keisse oc wduelle enn Danne-
mand som forne heUi hole Domkircke oc landett kand ware
nyttig oc gaffnnh'g. Sammeledis beuiste hand fore oss mett
ett obett beseglett breff' athij haffde eff'ther the gode Herrers
schriff'uelsse wduold hannom til biscop at være wthij heli
Hole Domkircke oc wor ther tiiU aff oss begerindis wore
samtick. Thij haffue wii nu aff wor sðnnderhg gunst och
Naade samme etthers kor samtyckt oc mett thette wor obnne
breff samtycke oc fuldkomehgenn stadfeste Bethendis oc
biudindis aff wor konngeUge magt etther alle och huer ser-
deUs anndeh'g oc werdzHg i wiUe anname forne Herr Jonn
arnss0n electum oc ingenn andhen til etthers [biscop och
formand] giorindis oc giffuindis hannom hues rennthe oc
rettighed i hannom mett retthe pHchtiig ere oc være han-
nom hðrig og lydig som etther bðr at wære etthers biscop oc
formand.
1523. JON ARASON. 171
Jtem in fine fick hannd ett beskermelsse breíT in forma
communi. et cetera.
Datum roschilde feria 3«^ post festum sancti Bartholo-
mei apostoli. Anno. et cetera. m d xx iij nostro sub s[ecreto].
B.
AMagn. Dipl. Isl Fasc LXVII, 8; transscriptum á skinni frá 30.
Júlí 1M2 — Apogr 587 (eptir transskriptinu).
Vij fredrech med Gudz noade wt voldt konung til dan-
mark aett arfing til norge hertug j slesuig hollstenn stormarn
og ditmersken oreife j oldenborg oc delmenhorst. heilse ýdur
aller prelater prestmend menijge klerker. velburdige menn
bændr ok mene almugi bccLdi andlig oc vertzlig. sem byggia
oc bwa wti hola BÍskups dæmi wti Jsland. kærligen med
gud oc wor ndade.
Witi kærer viner at oss elskelge hederhg herra ]on
arason prest af odda kirkiu. hafer uared hws oss med
eitt open bref beszegled. sem heidurliger herrar prelatar
canucker oc mene capitel wti helgi nidross dom kirkiu
hafa ydr til skrifat. at epter verdugi med Gud fader herra
Gottskalk for nefndi helgi hola dom kirkiv biskup epter
gudz til Ivtelse. war þar fra dodt tha hafdi thij gefit ýdur
full mackt wti hans sttad. at kiosa oc wt velia einn danne
mann sem for nefnda hola dom kirkiu ok landit kynne vera
nyttelig og gagnlig. Somuleidi(s) beuijste hann for oss med
ýdarr open bese(gHat bref atij hafdi epter the herris skrifelse
wt uoldet hanvm til biskup at wera vti helgi hola dom kirkiu
og wðr tar til aíf oss begeranndi vores samþycki thij hafum
vij nv af vor sðndurlige gvnst og noade same ethers kor
samtýckt oc med "þesse wort opne bref samtýcki oc fullkom-
ligenn staidfesti. Bedenndi og biudenndi af wor kongelige
mackt ether alla ock huer sierdeilis annlige oc vertzlige i
wile anname forskrif(n)e herra jon arason electum oc eingann
annann til ether biskop og formandt gifandi oc giorandi
honum hvers rentu og rettigheit j hanvm med retthe phcht-
ige ero. og verer hanum hörig oc hlydig sem ydr ber at
vera ydar biskop og formann.
172 JON ARASON. 1523.
Samaleidi(s) hafe wij taghet annamet og vndfangett oc med
thetta vorth opne breff taghe anname og vndfangi for nefndan
herra jon arason electus. hans tienere gðtz kæranndi og vid
hrærandi edr huat thet bellzt er eller vera kann enthtet vnd-
tagett j nðckurn moata wtij wor kongliga hegning frijd weriu
og beskermelse besýnndiriigen ath forswararM og fordagtinge
thil alle Bette thij forbiodum wij alle ehvo helst the ere eller
wera kvnde her emot at hinder^) hindre late mædhe platze
dele eller j noger mata oforretta vnder vora kongliga hefnd
ogh wrede.
Giffit wtij worth slott Roshillde týsddagin næst eptter sancti
Bartholomei apostoH daagh. arum epter Gudz Burd. thushvnd
fimm hvndrut tuttughu wpp aa thet trodie.
vnder wort secret.
Ul, 1. September 1523. í Miklagarði.
Tylftardómr kierka fyrir norðan land út nefndr af Ögmundi
biskupi i Skálholti og administrator heilagrar Hólakirkju,
þar sem þeir dæma fullmyndugt í allan máta umboð það,
er kanokar Þrándheimsdómkirkju hefðu feingið Ögmundi
biskupi yfir Hólabiskupsdæmi, en skrá eða skript Jóns prests
Arasonar, sem móti því hljóðaði, ónýta og löglausa.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur brefa Bok
Biskups Ogmundar". — AM. Apogr. 2697 með hendi Árna Magnús-
sonar.
Um Skrá Sira Jons Arasonar.
Ollum mðnnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda broder Einar med guds nctd abote d Mukaþverd.
Finnbogi Einarsson officialis heilagrar Holakirkiu. Petur Pals-
son Radzmadur oc officialis heilagrar Holakirkiu. Jon Finn-
bogason. Þorbiorn Jonsson. Arne Jonsson. Salamon Hein-
reksson. Hallur Asgrimsson. Sveinn Finnbogason. Jon Olafs-
son. Thomas Einarsson oc Thomas Jonsson. prestar Hola-
biskupsdæmis kvediu guds og sina. kunnugt giðrande ad þd
1523. JON ARASON. 173
lided var fra hingadburd vors herra Jesu Christi M. d. xx.
oc iij. ar i Miklagardi i Eyiaíirdi Sancti Egidius dag um
haustid. vorum vier i dom nefnder af ærlegum herra og
andlegum faudur herra Ogmund med guds ndd biskup i
Skalhollte. og eige sidur Administrator heilagrar Holakirkiu.
ad skoda og ransaka. ok fullnadar dom cL ad leggia um
þau bref sem hans nád þar frafn bar fyrer oss. Jn primis.
j fyrstu grein um þad bref sem heidursamligasta Rad þrand-
heims domkirkiu hafde hans verdugu ndd adur utgefed til
umbods og iogsagnar yfer Holadomkirkiu. oc hennar Bisk-
upsdæmis.
J annare grein kom J)ar fram fyrer oss opin skra edur
skrift af hende Sera Jons Arasonar. hvort ad hliodade þvert
cL mote kanukanna brefe ok Biskupsins vallde. hvad oss
leitst giort vera þvert d mote aullu iógmdle ok ongre skin-
semdar grein saman sett.
þvi ad heilags anda nad til kalladre ad svo profudu oc
fyrer oss komnu dæmdum vier med fullu doms atkvædi
fyrrskrifada skrd onyta. ok ad ongvo halldanda. med þeim
greinum oc articulis sem þar inne stodu. Enn kanukanna
bref oc biskupsins valld yfer Holadomkirkiu dæmdum vier
fuilmyndugt i allan mata med ollum þeim greinum oc arti-
culis sem þar inne standa.
Ok til sanninda et cetera.
142. 2. September 1528. í Miklagarði.
Tylftardómr klerka nyrðra útnefndr af Ögmundi biskupi í
Skálholti og administrator Hóladómkirkju um kærur bisL
ups tii Auðunar Sigurðssonar, að hann hafði sett sig óiög-
lega inn i staðarins umboð eptir skipan Jóns prests Ara-
sonar, að hann hefði „út styrkt" skip Hóladómkirkju með
Jóni presti, og að hann hefði afhent síra Jóni Hóiastaðar
peninga eptir að síra Jón hafði verið settr í bann.
Landsbókasafn 62. 8yo með hendi Grunnavilír-Jons „Ur Brefa-
Bok Biskups Ogmundar". — AM. Apogr. 2698 með Íiendi Orms
Daðaonar.
174 JON ARASON 1523.
Um Audun Sigurdsson.
011um monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda broder Einar med gudz ndd abote [a Mukaþverda').
Finnboge Einarsson officialis heilagrar Holakirkiu. Petur
Palsson Radsmann og officialis heilagrar Holakirkiu. Sveinn
Finnbogason. Thomas Jonsson. Salamon Henriksson. Arne
Jonsson. Einar Hallsson. Finnur Þorlaksson. Olafur Gud-
mundsson. Jon Þorsteinsson. Nikulas Gunnarsson heilagrar
Holakirkiu kiennemenn kvediu guds og sina kunnugt giðr-
ande þcL lided var fra hingadburd vors herra Jesu Christi
m. d. XX. iij. dr. midvikudaginn næstan epter Egidiusdag
i Miklagarde i Eyiafirde. um hausted. vorum vier i dom
nefnder af ærlegum herra oc andligum faudur herra Og-
mund med guds nad biskup i SkalhoUte. ei sidur Admini-
strator heilagrar Holakirkiu ad skoda og rannsaka ok fuUn-
adar Dom d ad leggia um þa akiæru er hann klagade til
Audunar Sigurdssonar. ad hann hefde sett sig inn i stadar-
ins umbod. nied befalning Sera Jons Arasonar olðglega cL
mote þvi brefe'^) sem ærlegasta kapitula fiád hafde honum
adur utgefed.
Jtem i annare grein kiærde biskupinn til adur greinds
Audunar ad hann hefde utstyrkt heilagrar Holadomkirkiu
skip med Sera Jone Arasyne. ok hans fylgiurum i forþrot"^)
vidur hans ndd. enn skada vid kirkiuna. Þvi ad so votta
kirkiunnar Iðg. ad sa sem er Electus. hann skal ecke kirki-
unnar valld hafa.
Jtem i þridiu grein kiærde þrcLttnefndur herra Ogmund
til tidtnefnds Audunar ad hann hefdi afhendt Sira Joni Ara-
syne Holastadar peninga sidan hann var dæmdur i bann og
forbod. Medkiendist þrattnefndur Audun ad hann hefde þar
under log*) lagt vid biskupinn um þau mdl aunnur íleire sem
hann mætte til hans tala. Þvi ad h(eilags) anda ndd til kall-
adre. ad svo profudu ok fyrer oss komnu dæmdum vier
fyrrnefnder Domsmenn med fuUu Doms atkvæde Audun þar
rettelega fyrerkalladan. syndi hann oss þar umbodsbref.
1) [b. V. AM.; hefir vantað í bréfabókina, 2) leiðr. AM.; rade,
bréfab. 3) leiðr. AM ; foibiot, bréfab. 4) b. v. AM.; vanlar íbréfabókina.
1523. JON ARASON. 175
hvad hann haft hafde af Sera Jone Arasyne. hvert oss leitst
i ongvan mata myndugt vera uppd heilagrar Holakirkiu
vegna. þvi dæmdum vier optsagdan Audun skilen vid fyrr
sagt umbod. Enn fyrer þd sok ad hann hafde utstyrkt Hola-
kirkiu skip. þd dæmdum vier hann sekan .Ix. morkum vid
kirkiuna og audrum. Ix. morkum vid biskupinn. Enn þa
peninga sem hann afhendte Sera Jone Arasyne. þd dæmd-
um vier hann skylldugan ad leggia aptur þessa fyrrsagda
peninga. eda adra jafngoda. ok giallda Holakirkiu fuUriette.
ok annad biskupinum.
Samþyckte þenna vorn dom med oss adur greindur
herra 0gmund et cetera.
143. [í Sept 1523].
EiBR Helgu Sigurðardóttur unninn Ogmundi biskupi í Skál-
holti um það, að hún kunni aungvan hlut af silfri Hóladóm-
kirkju að segja.
MSteph. 27. 4to bls. 18—19 með hendi Benedikts lögmanns Þor-
steinssonar c. 1720. — Landsbókasaín 62 8vo með hendi Grunnavíkr-
Jóns „Ur Brefa Bok biskups Ogmundar", — AM. Apogr. 2699 með
hendi Orms Daðasonar, Um ártaHð ritar Arni: „Sine anno. Er þó
óefad stilad 1528. Stod i bokinne strax epter dom um Audun Sig-
urdzson utnefndan á Miklagarde i Eyafirde. Midvikudagenn epter
Egidii 1523^
Eidur Helgu Sigurdardottur um Holakirkia silfur.
Til þess legg eg hond a helga bok og so skyt eg minu
mdle til gudz ad eg ueit aunguann hlut af Holadomkirkiu
silfre ad seigia. sijdann þeir sira Jon Arason og þeir^) Hrafn
Brandsson baru þad i^) eirnre læstre kistu ur timburstofunne
a Holum og sira Jon sagdest þeinkia sier ad geyma þad i
domkirkiunne a Holum ad frateknu þvi litla silfre sem^)
hann fieck mier og liente og liede audrum godum monnum.
og ad so stofudum eide et cetera.
1) sl. 62 og AM. í 2699 ritar við: „deleatur". 2) 62, 2699; ur
27. 3) b. V. 62. 2699.
\% SAÚÐLAUSDALtí. - JON EIÍíARSSON lS23.
144. 4. Oktober 1523. í Sauðlausdal.
JóN prestr Erlingsson samþykkir fyrir sig og sína erfingja
skœðatoll þann, sem goldizt hefir og gjaldastá til Sauðlaus- 1
dalskirkju frá bænhúsinu í Hænuvík.
AM. Apogr. 1332, eptir frumriti Sauðlauksdalskirkju „accurate
collatum . . . 1726". Ormr Daðason lýsir innsiglinu.
Þath giore eg jon prestur erUngsson godvm monnum
kunnegt med þessu minv opnu brefi ath eg medkennunz eg
hefi samþykt þann sama skædatoll er golldizt hefur og
gialldazt á til kirkiunnar j saudlausdal af bænhusenu j
hænuuík. skal standa æfenliga og gialldazt obrigduligur fyr-
ir mer og mijnvm erfingium rettum epterkomendum og med
suadan skylldum tollvm og tiundum sem af audrum bæn-
husum j þingunum og af þeim sem þar bua eda þeirra hus-
monnum. Og til sanninda her um set eg míjt incigle fyrir
þetta míjt samþyktarbref er skrifad uar j' saudlausdal jn
festo [francissi et confessoris^). anno domini CD. d. xx. iij.
145. 10. Oktober 1533. í Skálholti.
DóME tólf klerka og tólf leikmanna útnefndr af Ögmundi
biskupi í Skálholti og administrator Hóladómkirkju um kærur
hans til Jóns bónda Einarssonar fyrir úrskurðarrof, hesta-
töku fyrir Hóladómkirkju og um óstaðinn reikningsskap af
prófastsdæmi.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavikr-Jóns „Ur Brefabok
0gmundar biskups". — AM. Apogr. 27.57 „ur Brefabok Ögraundar
Wskups*' (AM.).
Domur um Jon b(onda) Einarsson.
011um mðnnum sem þetta bref sia edur heyra senda
Snorri Hialmsson kirkiuprestur i Skalhollti. Gisfi Jons-
son. Jon Arnason. Þordur Olafsson. Vigfus Runolfsson. Þor-
lakur Landbiartsson prestar Skalhollts biskupsdæmis. Jon
1) [Svo.
1523. JON EÍNARSSON. 177
Hallsson. Jon Biðrnsson. Brandur Gudmundsson. Loptur
Eyolfsson. Oddur Eyolfsson (ok) Jon Magnusson leikmenn
kvediu guds og sina. kunnugt giorande ad þd lided var fra
guds burd M. D. xxni. a fostudagin nærsta epter festum
Calixti pape martyris i Skalhollti i biskupstungum vorum
vier i dom nefnder af verdugum fðdur i gude herra 0g-
mund med gudz nad biskup i SkalhoUti og Administratori
heilagrar Hola domkirkiu. ad skoda og ransaka. ok fuUn-
adar dom d ad leggia um þær akiærur er herra biskupinn
klagadi til Jons bonda Einarssonar. J fyrstu grein ad hann
hefde rofid þann urskurd. sem Biskup heitin Gottskalk godr-
ar minningar. gud hans sal nade. hafde sagt um skilgetning
Þuridar Brandsdottur. J annare grein ad hann hefde haft
þria hesta fyrer Hoola kirkiu afhendingarlaust. J þridiu grein
ad hann hefde eingan reikningsskap staded heilagre Hoola-
kirkiu af þvi profastsdæmi sem hann hafde haft um nockur
ár i Biskups Gottskalks tid. Var Jon bondi þar logliga fyrer
stefndur i fyrr sagdan dag og stad. ok stefnan svariii af
prestinum Sera Þorde Olafssyni. Var hans beidst og krafid.
og kom ecke. og einginn af hans hende. Þvi ad h(eilags)
anda ndd tilkalladri. ad svo profudu ok fyrer oss komnu.
dæmdum vier fyrrnefnder domsmenn med fullu doms at-
kvæde stefnuna logliga. ok Jon Einarsson rettiliga fyrer kall-
adan. ok sekail mðrk i stefnufall. Jtem fyrer þd fyrstu sðk
er greindur Jon hafde rofed biskups urskurd. dæmdum vier
hann sekaii. iiij. mðrkum. og fallinn i bann þar fyrer. ok
skylldugan ad taka lausn og skrifter af Biskupinum. eda
þeim hann til setur. Nu og saker þess ad svo stendur i heil-
agrar kirkiu Iðgmdli. ad Jnnocentius pafe setur bannsetn-
ingarsverd i giegnum þd alla. sem setiast d annara fasta-
eign oretteliga. þvi dæmdum vier Jon Einarsson skylldugaii
ad koma i þann stad og dag. sem biskupinn lieti hðnum
tilsegia med ðll sin prof og skilrike. þau hann hefde fyrer
þeim arfe. sem hann hefde i setst. ok ad sier teked epter
Jvar heitin Brandsson. enn til hefur vered sagdur Þuridi
systur hans samfedra og skilgetinni med sex presta domi og
biskups urskurde. Jtem fyrer þa adra sðk. ad hann hefde
Dipl. ísl. IX. B. 12
178 JON EINARSSON. 1523.
haft þria hesta fyrer heilagri Holakirkiu afhendingarlaust
dæmdum vier hann skylldugan ad leida tvð lóglig vitni ad
biskup Gottskalk hefde gefed hónum þessa somu hesta med
lit og einkenningu. leider hann ecke þesse vitni innaii tveggia
mdnada. ad heyrdum dominum f^Ter biskupinum eda þeim
hann til setur. þd skal hann giallda Hoolakirkiu i vinnu-
misse d hvorium heste eyrer d hverre viku d sumarid, enn
halfan Eyrer d vetrinn. og. xxx. marka i fullrette kirkiunn-
ar og adrar. xxx. merkur biskupinum i sinn rett. og skila
aptur hestunum (eda) odrum jafngodum. Jtem fyrer þd þridiu
sðk ad hann hefde eingan reikningsskap stadid af profasts-
dæminu. dæmdum vier hann skylldugan ad syna kvittan
Iðgliga fyrer profastsdæminu. annad hvert med tveimur log-
ligum vitnum eda brefe og jnnsigle biskupsins. fallest hðn-
um þesse kvittun þd dæmdum vier hann sekaii .iij. mðrk-
um fyrer hvern þann mann sem tijund atte ad giallda i
umdæminu. þar med skylldugaii ad svara biskupinum ðllum
reikningsskap af profastsdæminu smám og storum. Enn fyr-
er Romaskattinn dæmdum vier hann sekaii. sem kristiii
Kcttur utvisar. Skal þridiungur allra giallda ok fesekta gialld-
ast innaii mdnadar ad heyrdum dominum. annar ad nærst-
um fardðgum. allt golldid ad Michilsmessu. biskupinum i
hðnd eda þeim hann til setur. þad er i Holabiskupsdæmi.
sem biskupinum er til dæmt.
Og til sanninda hier um et cetera.
146. 8. NÓTcmber 1533. í Reykjahlíð.
Kaupmálabréf Páls Grímssonar og Margretar Erlendsdóttur.
ÁM. 199. 4to bls. 128-129, afskript gerð fyrir Jón lögmann Jóns-
son 1604. - í Bfél. 67. 4to bl. 74b -75 (ártal 1522). — MSt. 60. 4to
bls. 28 -29 (ártal 1522), bæði með bendi séra Eyjólfs á VöIIum.
Kaupmalabref pals g(rims)s(onar) og margretar.')
Jn nomine domini amen.
1) Þessi fyrirsögn er með hendi Jóns lögmanns.
1
1523. KAUPMÁLABRÉF. 179
Lystist og stadfestist suo felldur kaupmale a þeirra Brud-
laupzdeigi Pals Grijmssonar og Margrietar Ellendzdottur j
Reykiahlijd wid Myvatn. sunnudaginn næstan Epter allra
heilagra Messo. þa hjdid var fra Gudz burd M. D. xx og
iij') dr þessum danumonnum hiaverundum lærdum og leik-
um-). Teitur Magnusson og Jon Magnusson prestur.'^) Aud-
un sijgurzson. ErHndur Jonsson. Þorarinn steijndorsson.
Biorn Skafensson. Jsleifur*) Wlfsson og Jon Petursson.
J fyrstu auglysti Þorsteinn bondi fimbogason Ipm^) fyrir
oss. ad Biarne Ellendzson Broder Margrietar hefdi gefid sier
logligt vmbod til ad gijpta systur sijna pale Grijmssyne.
Epter þui kaupi og skilmala er Biarne hafdi fyrir sijiia
systur. a þeirra kaupdege heima a kietilsstodum i austfiord-
um þa hann gaf hana j valld þorsteini bonda fimbogasyne
[til fulinadar egtaskapar vid Paal Grimsson*'). Talde fyrnefndur
Pall Grijmsson sier til kaupz vit sijna kuinnu Margrietu Ell-
endzdottur iij« hundrada. Gardinn Einarsstadi [fyrir') x
tiger hundrada. og gardinn hof a hofdastraund attatijger
hundrada. þar til vtjarder og lausagotz. suo reiknadist iijc
hundrada. Reiknadi þorsteirn Bondi fijmbogason Margrietu
Erlendzdottur sinn fodurarf j austfiordum er hennar Broder
hafdi jatza ordid halftt annad c. hundrada. í'innstade 4c og
XX. Sandfell xxc Hallgilstadi xxc skalanes vjc þar til lausa-
gotz. so være halft annad .c. hundrada. Kiori fyrnefndur
þorsteinn fijmbogason j wmbodi Biarna Ellendssonar hans
systur Margretu malakonu j gard pals Grijmssonar. so og
skyllde hann henni fiordungzgiof og') tilgiof vr fie hans.
War þar tilskiHnn gardurinn hof a hofdastrond. suo framt
sem þad mætti log vera. Enn ef þad yrdi ecki log^). þa
skijlldi þorsteinn fimbogason þad tii ad Pall Grijmsson skyllde
selia sijnne konu Margrietu gardinn hof og þær vtjarder er
þar lau til^) fyrir hennar malajarder^'*). og þar vppi skyllde
koma hennar fiordungsgiof. og tilgiof. ward firnefndur^) Pall
Grijmsson þa þessu jatza. So og festi Pall Grijmsson sijna
1) ii, 67, 60. 2) sem voru b. v. 67. 3) prestar 67. 4) eyða í
67. 5) sl. 67. 6) [b. V. 67. 7) í 67. 8) sl. 67. 9) b. v. 67.
10) malajörd 67.
12*
180 VIGFÚS ERLENDSSON. 1523.
kuinnu Margrietu Erlendzdottur epter bokarinnar ordum a
J)essum sama BruUaupzdeigi. Og til sanninda hier vín. set
eg þorsteinn íimbogason forsagnarvottur mitt incigle fyrir
þetta kaupmala Bref. huortt skrifat var a Einarstodum j
Reikiadal') are sijdar enn fyrr seger.
m. 9. NÓTember 1533 í Skálholti.
BóMR sex klerka útnefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti
Uni kærur biskups til húsfrú Hólmfríðar Erlendsdóttur vegna
Vigfúss heitins Erlendssonar bróður hennar, að Vigfús hefði
bundið hjúskap við Salgerði Snjólfsdóttur vísvitandi í fjór-
menningsmeinum, og að hann hefði ekki staðið reikning-
skap af þeim kirkjum, sem honum bar fyrir að svara.
AM. 191. 4to bls. 40 — il, bréfabók Jóns skálds Hallssonar rituð
samtíða á skinn. — AM. Apogr. 5.532 með hendi Arna Magnússonar.
— Landsbókasafn 62. 8vo með hcndi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfabók
Ögmundar biskups.
Domur j skalhollti vm sakferli uigfus
heitins erlendzsonar^).
Ollum þeim sem þetta bref sia edr heyra senda jon
hedinson radzmann. Snorri hialmson kirkiuprestr^). arne ]on-
son. jon gislason. olafur gilsson*). og^) Þorlakur landbiart-
son. kuediu guds ok sina kunnigt giorandi ad sub ano gracie
CD. d. XX og iij ar j skalholiti vm vetrin manudaginn næst-
an fyrir festum fsancti martini^) vorum ver j dom nefnder
af vird(u)ligum fodr j gudi herra') augmund^) med gudz nad
[biskup j skalhollti®) ad dæma oc skoda vm þa aakeru sem
biskupinn klagadi til husfru^^) holmfridar elensdottur uegna
uigfus heitins elfenssonar brodr henar er þa hafdi barna hans
logligt vmbod. in primis at fyrr skrifadr uigfus hefdi bundit
1) a sama, b. v. 199 (rangt); 67 sl. því 2) Um Vigfus heiten
Ellendsson 62. 3) — prestar 62. 4) Gislason 62. 5) b. v. 62. 6)
[62; sancte martinum (!) 191. 7) sl. 62. 8) 0gmundi 62. 9) [sl. 62.
10) hustru 62.
í
I
1523. VIGFÚS ERLENDSSON. 181
hiiiskap uid salgerdi sniolfsdottur ok halldit brudlaup uis
uitandaj fiormennings meinbugum sub crimine aduHteríi og
aungu(a) bot fyrír giort. Jtem at hann hefdi aunguan reikn-
ingskap stadit edr giort þeim kirkium sem honum bar fyrir
ad suara en hafdi þo af odrum parti þui lyst jafnlega fyrír
godum monnum at hann tiundati huorki nie ætti meiri')
lausa goz en sinum kirkium til heyrdi. Var husfruin^) þar
loglega stefnd barnana uegna suo vier heyrdum sialfer. þui
dæmdum ver hana rettiliga fyrir kallada barnana uegna. Nv
af þui at vier fmnum"^) þetta Hosliga skrifad ] bannsokum
kirkiunnar laga. [huer sem hellst sa er sem shks dirfist uis
uitandi fellir*) aa sik ena stærstu sok kirkiu lagana et cetera'*).
þui at®) heilax anda nad til kalladre ad suo profudu og fyr-
ir oss komnu dæmdum') ver kirkiunne j skalholiti ix tiger
marka j sitt fuUretti. ^n biskupenum adrar^) af fe er^) erf-
ingium ens framlidna (heyrer) og fyrir kirkiu jnngaungu sem***)
login ut uisa huad vier reiknudum .Ixc [et cetera"). ^n vm
kirkiu fien dæmdum vier ad biskupin skylldi skikka og skipa
ollum lausafianum sem [meira væri*'^) en gðmul jnnstæda
suo sem honum synist ok bihagadi hæfiligast.
Samþyckti þena vorn dom med oss adr skrifadr herra
augmund med morgum odrum godum monnum [og setti
sitt jnnsigH med vorum fyrr nefndra manna jnnsiglum fyrir
þetta domsbref skrifat j sama stad deigi og ari sem fyr seigir'*).
148. 10. NoTember 1533.1 ^ ^^^,^ ,^,
1524.1 ' ^''^^^"-
Ogmundr biskup í Skálholti fær hústrú HóhTifríði Erlends-
dóttur jörðina Eyvindarmúla í Fljótshfið til fullrar eignar
fyrir jörðina Sandgerði á Rosmhvalanesi.
AM. Fasc. XLVI, 10 frumritið á skinni. 011 (3) innsiglin eru
dottin frá. - AM. Apogr. 2911. — AM. 191. 4to bls. 30, bréfabók
Jóns Hallssonar í Næfrholti, rituð samtíða á sUinn.
1) meira 62. 2) hustruin 62. 3) fundum 62. 4) fellur, J91.
5) [sl. 62. 6) b. V. 62. 7) 62; dæmndum 191. 8) önnur 62. 0) 62;
sl. 191, 10) er 62, 11) [sl. 62, 12) [meiri eru 62. 13) [et cete?:a ,62,
182 EYVINDARMÚLT OG SANDGERÐI l^9S.
kaupbref fyrir mula j fliosshlijd').
Vier augmund med gudz naad biskup j skalhollti giðr-
um godum monnum kunnigt med pessu woru opnu brefui.
ad sub anno gracie. m d xxiij". jn profesto sancti Martini
episcopi confessoris vm haustid j skalhollti giordum wer
suodan jardaskipti wid hustru holmfrijd'^) erlendzdottur med
handabandi og fullum kaupskap. ath wer fiengum-^) henni til
fuUrar eignar og frials forrædis alla jordina ^ju^^darmula.
er liggr j fliotzhh'jd j raangdarþingi med auUum þeim gögn-
um og gædum. eignum og jtaukum. rekum og skogum. sem
greindri jordu fýlger og fylgt hefuer at fornu og njiu og
wer vrdum fremst eigandi ath. Hier j mot fieck aadur skrif-
ut hustru holmfrid*) oss [til frials forrædis oc^) til æfuinligr-
ar eignar vndan sier og sinum erfingium jordina afla sand-
gerdi. er figgr aa rosthualanesi j hualsneskirkiu sokn med
oilum þeim gðgnum og giædum. hlutum og hlunnindum.
sem fýrr sagdri iðrdu fylger og fylgt hefer at fornu og nyiu.
og hun ward fremst eigandi ath. Skýlldi huort hallda til
laga þeirri iðrdu sem keypti. enn þad suara laga riptingum
sem seUdi. Woru þesser giorningswottar til kallader. Sira
snorri hialmsson og sira freýsteinn grimsson. Og tii sanninda
hier vm. festum wer wort jnsigle med þessara fyrrnefndra
presta jnsiglum fyrir þetta jardakaupsbref. skrifuat j sama
stad. deigi og aari sidar enn fýrr seiger.
149. 13. Decenilber 1523. í Mcclieln.
Bréf til Kristjáns konungs annars frá Kláusi (Nikulási)
Pétrssyni kanzlara konungs, meðal annars um sölu íslands
eða veðsetning þess til Henriks áttunda Einglakonungs fyrir
peningaláni.
C. F. Allen: Breve og Aktstykker til Oplysn. af Christiern den
Andens og Frederik den Förstes Uistorie, Khavn. 1854 bls. 121 —
1) Utan á bréfinu með hendi frá c. 1600. 2) holfiidi 191. 3)
feingum 191. 4) Svo bæði, 5) [ok heila^i skalholltzkirkiu lyl.
1523. ÍSLAND VEÐSETT. - BREIÐABOLSSTAÐR. 188
124. — DipL Norv. X, bls. 308 — 310 (hvortlveggja eptir Munchenar-
safni Nr. 561). — Sbr. Ríkisréttindi íslands eptir Jón Þorkelsson og
Einar Arnórsson, Reykjavík 1908 bls. 45. Hér er að eins tekinn sá
kafli bréfsins, er snertir Island.
Serenissimo Dacie regi Christierno.')
. . . . Then samme tijd at her Hans Heroldt kom hijd
aff Engeland tha sagde han for sannighen at kongen wijlle
inthet befatthe sijg met Jjsland heller oc the andre land
sijden the Engelske komme tedhen oc giorde rychthe ther
wdaff hwickeledes the hafde faret om met Tijlæ Pethersson oc
andre som edhers nadhe tijl hordhe. Oc menthe her Hans
at konghen skuUe icke wijllæ lonæ pennighe ther oppo ther
fore forhalttet her Antonius'^) at reyse tijl Engeland ....
Ex Machlinia xii« Decembris anno et cetera. mdxxiij'*.
Nicolaus Petri.
150. 23. December 1523. á Brefðabólstað.
ViTNisBURÐ'í, að síra Guðmundr Árnason gœfi kirkjunni á
Breiðabólsstað í Fljótshh'ð til æfmlegrar eignar jörðina Hóhna
í Eystrum-Landeyjum eptir sinn dag.
AM. Apogr. 2111 „Ex orig. Breidabolstad FHotzhlid. accuraté".
„5 innsigle hafa vered under brefenu, eru nu öU þar frS".
Þat giorum vær jon diackne þordarson. andrevs þor-
geirsson. olafur ionsson. eyolfur einarsson og magnus pet-
ursson godum monnum kvnnigt med þessu uoru opnu brefi
at þa er hdit var fra hingadburd uors herra jhesu christi.
CO. d. XX. iij. ar manudægin næsta epter jacobs CDesso vm
svmarit-^) aa eyvindarmula ] fliotzhlid sira þorleife eirexsyni
nærveranda er þa hiellt breidabolstad at sira gudmundur
arnascn lysti þui þa þar fyrir oss og fleirum godum
monnum audrum at hann gæfe jordina hohna er liggur j
eystrum landeyium ] kross kirkiu sokn kirkiunne aa breida-
1) Utanáskript bréfsins. 2) {>. e. Antonius von Metz 3) þ. e.
27, JúU.
184 EYJARBREF. 1523.
bolstad j fliozhlid til æfenlegrar eignar epter sinn dag ser
til saluhialpar med aullum þeim gaugnum og gædum sem
greindri jordu fylger og fyllt hefur at fornu og nyiu epter
þui sem hann vard fremzt eigande at med laugum. Og til
sanninda hier vm settum ver vor insigle fyrir þetta vitnes-
burdarbref er skrifat var aa breidabolstad j fliozhlid jn festo
sancti thorlaci episcopi et confessoris aa sama aare sem
fyr seger.
151. 1523. á Reynistað.
7. Júní 1531. á Mælifellf.
Ögmuiídr biskup í Skálholti og administrator heilagrar Hóla-
dómkirkju fær Pétri presti Pálssyni jörðina Ey ena syðri á
Skagaströnd til fuUrar eignar og kvittar hann um andvirðið.
AM. Fasc. XLVI, 3, frumtransskriptið á skinni. Bæði innsiglin
ern fyrir transscripto. — Apogr, 2909.
Vm ey a skaga.^)
Þat giorum vid tumas eiriksson og magnus biornsson
godum monnum kunnigt med þessu ockru opnu brefe. ad
vid saum og yferlasum bref med heilu og oskoddu hang-
anda jncigle virduligs herra biskups augmundar suo latanda
ord epter (ord) sem hier skrifat stendur.
Wier augmund med gudz nad biskup j skalhollti og ei
síjdur affiinistrator heilagrar hola domkirkiu (giorum) godum
monnum kunnigt med þessu woru opnu brefi. ad vier hof-
um vnt og bijfalat Sera petri palssyni jordina eyena sýdri
er liggur sa skagastrondj hoskulstada^) kirkiu sokn til fullr-
ar eignar og frials forrædis. sem vier vrdum fremst eigaiidi
ad af aunnu sniolfsdottur og hennar magi sem [uor kaup-
bref "þar ut visa.^) med ollum þeim gognum og gædum.
eingium. todum. aukrum og skogum sem greindri jordu
fylger og fylgt hefer ad fornu og njiu til enna ýstu [vt-
merkia j adra*^) æ mot vid sig og hofum vier fuila peninga
1) Utan á bréfinu með gamalli hendi. 2) stada, tvískr. 3) [Svo.
1523. EIÐ. - NJARÐVÍK. - HÚSVÍK. 185
vpp dregid af fyr skrifudum sira petri palssyni sem oss vel
likar og aa næger. fyrir fýr nefnda jord Sýdri ey. jtem hof-
um vier og lofat tit nefndura sira petri at borga og bijtala
þorsteini þoruallssyni þau xc sem hann aa j þrattnefndre
jordu. Skulum vier suara laga riptingu aa fýrr greindri
jordu. £nn sira petur hallda til laga. Og til sanninda hier
vm setium vier uort jnsigle fyrir þetta kaupbref huert er
skrifat var j Reynesklaustre j skagafirde. arum efter gudz
burd þusund. fimm hundrud. xx. og iij œlr^).
Og til sanninda hier vm setium vid fyr skrifader menn
ockur jnncigle fyrir þetta transkriptarbref er skrifat uar aa
mælefelli j tungusueit j skagafirdi miduikudaginn næstaii
fyrir dyradag. arum efter gudz burd .CD. d. xxx. og i ar.
153 1523.
39. Becember 1535. á Eiðum.
Máldagar kirknanna á Eiðum, í Njarðvík og Húsavik, er
gerðir voru í fyrstu yfirreið Ögmundar biskups um Aust-
fjörðu, en Jón prestr Markússon lét skrifa eptir boði bisk-
upsins.
AM. Apogr. 2006 „Ex originali fra Kristinu Eireksdottur a Eid-
um. eckiu Pals Marteinssonar". Árni lýsir innsiglura. — Add. Bri-
tish Museum 11, 245. 4to bl. 277 a— b, skr. 1592 fyrir Odd biskup.
— AM. 259.4tobl 103 (alt skjalið) og bl. 17—18 og 96 (að eins Eiða-
máldagi í transskripti frá 1592), skr. 1595. - AM. 263. Fol. bls. 18,
skr. 1598.
Eida kirkiu Maldage. Jtem Niardvikur
og Husavikur kirkna.*)
Anno domini. CD. d. xx. tercio. war þuilikr seiknings-
skapur settur oc tekinn af virdiHgum herra ok andaligum
fðdr. herra augmunde med guds nad biskup j skalhollte. þa
er hann Eeid j sinne fýstu uisitacio um austfiordu. af þess-
um kirkium eida kirkiu. niardvikr kirkiu og husauikr kirkiu.
1) Dagsetning vantar í frbr. 2) Með hendi Árna Magniissonar.
^Vmm nockrar kirkiur austur j mulaþijngi" ^63,
186 EIÐ. — NJARÐVÍK. - HUSAVÍK. 1523.
Skýlldi kirkian aa eidum eiga halft heimaland. halft
holsland. [grænmo-). grof^). tokastade. ormsstadi ok þurrida-
stadi. X. kyr. Ix. asaudar. hest. sæng ok busgagn sua mikit
sem þui bui hæfer. Ok allt þat sem til hennar hefer verit
lagt j tid biarna marteinssonar ok þoruardar biarnasonar.
})ui þat hafde kirki(u)ne eige fýr golldit verit. huat sua
Eeiknadizst calekurin sa hinn gýllde. messuklædin þau sem
bezst eru. slóp ok cantarakapu. formadukur med sprang ok
varp. alltaresklædi aa hcL(a)lltare. annad aa nickiilas altare
brik }fer hdaltare. þetta j bokum nýum. lagasaungua bok
processiunal. capitularius. jmnarius aa einne bok. graduale
vm. xij. manudu med sequencium. aduentvbok med gud
spiollum og pistlum ok oracionis de tempore til paska. les
bok fra aduentu til paska. ottvsaungua bok um .xij. man
ade med de sanctis ok de tempore enu stære hold. nichulas
likneske. mariu l(ikneske). spiolld ok gler stort. einn messu
serk .iij. koparhialmar. ij. merke med biollum. iij. kopar
stikur. bætt at kirki(u)ne giord vpp stukaíi fyrir nordan fram^)
Niarduikur kirkia .xiiij. kvgillde. hest oc sæng ok bus
gagn sem þui bue hæfer oc þat sem hun aa ] heimalande
oc innan kirkiu.
Husauikur kirkia. xnn. kugillde. sæng. hest. busgagn
sem þat buit med þarf. ok þat hun aa j heima land og
audrum jordum. Rekum og innaú kirkiv.
Woru þesser dandimenn hier vid stad(d)er jon prestur
markusson officialem''). einar aarnason. oddur olafsson prestar.
loptur eýolfsson. biorn jonsson ok biorn jonsson leikmenn
oc fle(i)rum godum monnum audrum*).
1) gvænmor 263. 2) [hér mislesa sum handritin ýmislega j „Græna
grof" 11, 245; „grænugrof" 259 4to bl. 17—18 og 96; „grœno grof"
bls. 103. 8) Vidimus af Eiðamáldaga í AM. 259. 4to bl. 18?^ og 96,
skr. 1595, hljóðar svo:
Medkiennum vid Sigurdur prestur Olafsson og Þofdur
Bionlson ad vid hofum sied og yferlesid suo latandi mdl-
daga Eida kirckiu sem hier fyrir ofan skrifad stendur. Og
til merkis setium vid ockar handskrifft hier under. Skrifad
ad Eývindard ] Eidamannaþijngd 15. Junij Anno salutis 1592.
Sigurdur prestur Olafsson, Þordur Biornson,
4) Syp.
1523. HOF í VOPNAFIRÐI. 187
sua ok hejrdum vier fýrskrifader nienn at adr greindr
herra biskup augmundr gaf oc giorde margretu þoruaíds-
dottur aulldunges kuit oc akiærulausa vm ailan fjr greindan
kirkna Keikningsskap fornan oc nýian. sem þat bref vtuisar
oc innehelldr sem þar vm giort er.
Suo medkennunzst ek íýr nefndr jon prestur markus-
son at ek hefer þenna Eeikningsskap ok maldaga skrifa latit
epter mins adr nefn(d)s herra bode oc skipan.
Ok til sanenda hier vm settvm vier fyrr nefnder menn
wor insigle fjrir þetta bref er skrifad var aa eidum aa vt-
mannasueit setta dag jola jm er lidit var fra hingad burd
vors herra jhesu christi CD. d. xx. og v. ar.
153. [1523].
Máldagi Hofskirkju í Vopnafirði, er Ögmundr biskup setti í
fyrstu yfirreið sinni um Austfjörðu.
Máldagabókin gamla í Biskupsskjalasafni, skr. 1601, bl. 1351J. —
AM. 263. Fol. bls. 4, skr. 1.598.
Hof. [gamall maldage.^)
Þesse var mdldage kirkiunnar (L hofi j vopnnafirde. þa
herra augmund med gudz nad biskup j skalhollte visijterade
hid fyrsta sinn vmm austfirdijnnga fiordunng.
jn primis .x. kýr. Ix asaudar oc xij kaplar klýfbærir.
jtem suo mikid jnnann gátta j þarfligum penijnngum j
elldzgogfuim j sængarklæduSi oc j audru busgagiie sem stad-
urinn er vel hialpHgur.
hier til lofade sijra brandur ad Idta ij kugillde med
huerre jordu stadarinz J)aa hann slepte.
154-165. [1533].
Máldagar, ellefu að tölu, nokkurra kirkna, að því er virð-
ist úr tíð Ögmundar biskups.
188 MALDAGAR. 1523.
AM. 263. Fol. bls. 13 og 93-94, skr. 1598. — Máldagabók Bisk-
upsskjalasafnsins hin gamla, skr. 1601, bl. 132 a — b. (= &).
I.
gamall maldagi.
Mariu kirkia a reynevollum a xc j heimalandi. oc iiij
kugilidi oc hokul oc hest.
II.
gamall maldage.
Blasius kirkia a breidabolstad a vij kugilldi oc hest oc
alfœr messuklædi.
III.
gamall maldage.
Þorlaks kirkia a vidbordi (a) þorlaks skrift med tre.
nicholas skrift med tre') og kross med vnderstodvm oc einn
linduk a Alltarj.
IV.
[AM. 263. Fol. bls. 94j.
gamall maldagi.
Fyrer breidcarmork skalholltzstadar fiara xijc enn ixc
íiara er Hggur fyrer sallthofda.
V.
gamali maldagi.
Aunnu kirkia j Sandfelle a so mikla peninga sem hier
seiger.
jn primis v. kyr. oc xviij ær. ij. hross. oc annad tuœ-
vett: tuævetur gridungur oc vj. aurar j portiu.
VI.
gamall maldagi.
Nichulas kirkia j Skal a xe j heima landi oc xiijc j
frijdum peningum.
VII.
gamall maldagi.
Kirkia hins helga Olafs kongs a Bulandi a híilfft heima
land oc vj. kugilldi. hest oc x aura frijda.
1) [sl. h.
1B23. ÞYKKVABÆJARKLAUSTR. 189
VIII.
gamall maldagi.
Kirkia j Svinadal a viijc^)
IX.
gamall maldagi.
Kirkia j Asum*) a ixc
X.
gamall maldagi.
Kirkia j skarde j medallaiidi viij kýr oc xl asaudar oc
sæng.
XI.
gamall maldagi.
Kirkia a hofda a iiij hvndrud.
166. Sumarið 1523. í Þykkralbæ.
1526.
Máldagi klaustrsins í Þykkvabæ í Álptaveri, þá er Ögmimdr
biskup reið í fyrsta sinn um Austfirðingafjórðung.
AM. 263. Fol. bls. 84—85, sfcr. 1598. — Máldagabók Biskups-
skjalasafnsins hin gamla, skr. 1601, bl. 131 a— b (=s h).
Þýckuabær [gamall maldagi.^)
Anno domini CO** ð'* xxiij var so felldur maldagi j
þyckvaBæiar klaustri vmm svmarid. þa herra Augmvnd med
gvdz nad biskup j Skalhollti var*) j sinni fyrstu visitatio vm
Austfirdinga fiordvng.
Jn primis. Hravnbær. Heriolfstader. Holltt. Skaldabær.
Jorvijk. Myrar.
Flaga. Hrijfunes. Hemra. Hbjd. Grof. Borgarfell. Hvamm-
ur. Svijnadalur. Nes. ij. Asar. aa.
Botnar. Holmar. Hnausar. Skard. Lyngum. ij. Eyiar.
ij. Sandar.
Dalbær. Fagurhlijd. þyckvabær. Selialand. Dalur.
1) vij hundrud 6. 2) ase b. 3; [Í263. 4) þar, b. v. h;
190 ÞYKKVABÆJARKLAUSTR. [523.
Fell. Huolur. Hryggir. Ketilstadir. halfa Dyrholmana.
Geilar. Hvammur. Foss, Gata. Heidur. Vi k. Fagradakir.
Hofde.
Steinar. Vppsaler. Staffell. Midhus Uedalur^). Havez-
stadir'^j. þennvnes''').
Jtem reiknadizt suo mikid ornamentum kirkivnnar epter
frafall Abota heitins Arna Steinmodsonar. sem gvd hans sal nade.
þa er a(bote*) Kollgrimur Kodransson tok vid. iij arvm sijdar.
Jn primis innan kirkiv.
jtem xvj hoklar godir oc iiij vondir.
viij messoklædi god oc iiij vond.
jtem suo margar kantarakapur. iij. godar oc x vondar.
jtem .iij sloppar oc iiij rýkkeHn.
ij. merki.
X. korporalar.
V. sacrarium handklædi.
vj.^) kalekar godir.
propiciatorium eitt.
ij silkidukar Htler.
iij glodarker oc eitt med sylfur. oc ij sylfurkrossar a
skrijnenv.
brijk sæmilig med Alabastur.
ij irsker krossar. enn þridie gylltur.
iij. Alltarisskrudar.
ij stolklædi.
ij Textar oc annar med kodda.
X dalmatikur med ij vondvm.
ij Baglar annar med tgnn.®) enn annar med kopar.
Abotahvfa.
einer glofar.
ij. paxblod.
Jtem suo morg likneski j kornym.
Jn primis. CDarivskrift
Jons skriftt med Alabaztr.
1) bæði skrifa: uedalur. 2) r.: Hánefsstaðir; b: hauerstader; 3)
þernnunes, b. 4) hér stendr að eins a í báðum hdrr., 5) iij, 6.
6) tin 6.
I
1523. ÞYKKVABÆJARKLAUSTR. 191
Augiistinus skrift oc þorlaks skrift gomul med tre.
Jtem hjlil bnjk vppi a ClOarivkor med Alabaztur.
Jtem iiij koparstikur.
ij burdarstikur storar. oc iiij smar.
ij merkistengur.
iij. Alltarissteinar^) oc einn prestastoU.
Jtem j hakirkivnne fontur og fontklædi oc vmbuningur
alhir.
CDarivskrift stor [oc kross-) med vnderstodvm med tre.
Agustinus skriftt stor forgyllt.
Olafs skrift og Andresskriftt oc beilog þrenning med
Alabastur.
Avnnv skrifter ij.
Katrinar skrift oc Nichvlas skrift oc Jons skrift med tre
oc sancte rokus^) skrift oc veronika med alabastur.
Jtem suo margar sængur.
iiij godar oc vj alfærar lettare oc vj hæginde. oc auki
ein aabreida og iij aklædi hggiande.
Jtem j klaustrenv iiij hægende med reckivvodum oc
abreidvm.
Ixxx vetta smiors.
Jtem slatur xv saudir ad oUv.
Jtem af v. navtvm skamrif.
af iiij. [navtvm sidvspeler*).
af iij. navtvm bægir.
(af) vj. navtvm kuidalar.
Jtem suo mýkil fornn skreid xixc
vij har(d)steinar. og adrattarbrýne ij.
XV haer.
V. vxahudir.
V. auxar oc ein klaufavx.
X. stiorar.
viij. vadir.
XXX. hesta reidingar. xiiij. hesta reip.
Jtem smidia alfær.
ij. palar oc eirn jarnkall.
1) ttUtaris Isectar b; 2) [sl. &. 3) rökus 6. 4) [ij. sijduspelar (!;. b.
192 ROMATOLÍ.R OFL. 1523.
half onnur tunna tiorv.
viij. kvijslar oc v rekur.
]x. orf.
vj. sigdir.
Jtem a v. hesta barkrokar.
Jtem suo morg tinfot.
xj litel oc iiij faut steind. iiij raud og iij raud forn.
eitt vevricat.^)
XV. bordiskar.
jtem triediskar smair oc storir. xiij oc xl.
jtem xij olkaunnur^) med eirni kopar konnv.
vj. Tinter.
xvj.^) hornstaup. og beitsleigid eitt.
vj. bikarar med tre.
vndir xij hesta jarn.
jtem IX pantzarar oc iiij jarnhattar.
iij heingi oc ij kragar.
jtem hjnlauk. ein vond.
eitt hægindisver med Hn. oc eitt litid tialld med ravndvm.
167. 1533.
SzBÁ um biskupstíundir og Rómatoll í nokkrum þingum í
Austfjörðum.
Máldagabók Biskupsskjalasafnsins hin gamla, skr. 1601, bh 148 b.
Anno domjne*) CD ð xx oc þriu.
J modrudalz þijnngum vj tigir. vj betur.
J hofteigs þijnngum vc oc viij týge.
J kirkiubæiarþinngum ij hunndrud hunndrada oc tiju týgi.
betur.
J assþijnngum iijc hunndrada oc x tijer betur.
J skeggiastadar kirkiu sokn xuiijc oc Ix.
t ) veruicat eða vernicctt b; rétt: vernisad. 2 j alkonuur b. 'S ) xiij, b. 4) tívo.
'ím. jöRFí. m
romatollur halft þridia hunndrad.
Summa ijc hunndrada x tijgir oc viij. jc betur.
168. [1523 og síðar].
Þkír máldagar kirkjunnar á Jörfa í Haukadal úr tíð ðg-
mundar biskups.
A.
AM. Apogr. 2264 og 2265, báðar með hendi Magnúaar Einars-
sonar á Jörfa ^Epter ounderskrifudu kalFskinnsblade frft Jörfa i Hauka-
dal" (AM.). Hér er fylgt 2265. — Þorleifr Gamlason kaupir Jörfa
27. Júní 1516 (Dl, VIÍI, Nr. 450) og hefir því líklega tekið við í far-
dögum 15 i7. Ættu því tveir fyrstu máldagaruir að vera frá 1523.
Maldagi kirkiunnar a jorfa j Haukadal.
Kirkian da jaurfa er helgud Gudi. jungfru maríe og
helgum krossi. hun da halfan sHettadal. og allan haukadal
j Tiu hundrada eign ad Gili þui sem næst er Sauda-
fellzseli. Jtem da kirkian paskabok. Jtem mynd hins ^tielga
kross. mariu skript. eina bioUu. og adra brotna. fejlur nidur
'porcio ^cclesie^). þad sem íiell vm vj. ar medan Þorleifur
Gamlason hiellt. fyrir kirkiu vpgiord þar fli jórfa. Jtem gafst
%irkiunni hestur j hans tijd.
Annar maldagi kirkiunnar a Jorfa nær
enn sami.
Kirkian da jorfa er helgud gudi. jungfru S(ancte) marie
og helgum krossi. hun da halfan sHettadal og allau hauka-
dal j tiu hundrada eign. ad gili þui sem er næst sauda-
mannafellz") seli. kirkian da paskabok syngiandi. mynd hins
helga kross. mariu skript. ö^a biollu. adra brotna. fellur
nidur porcio ecclesie') þad a fieli um vj ar medan þorleifur
gamlason hiellt fyrir kirkiu vpgiord þar aa javrfa. jteni gafst
kirkiunni hestur. Jtem gallt Stulli Þordarson kirkiunni x aura
ofrijda.
1) Epich', Apogr. 2) Svo báðar, 2264 og 2265.
Dipl. Isl. IX . B. J8
194 JÖRFí. 1523.
Þridie maldagi jðrfa kirkiu.
Suo felldan maldaga skipadi Biskup augmund j annari
sinni visitacio um vestíiordu til jðrfua kirkiu j haukadal. jn
primis skulu þar takast heima tollar allir og Tiundir. þar
skulu sjngiast fra vatzhorni viij messo(r) og. xl. annaii
huorn helgan dag.
Suo latandi maldaga sem hier fyrir ofan skrijfader
standa ord eptir ord sa eg og las ca gamallri kirkiubok
doL jðrfa vm uorid anno 1613 þann 22 dag maij.
Tyrfingur Asgeirsson
ۥ H.
^[Bakatil var fi brefed Ritad med sömu hende]".
Maldagi kirkiunnar da Jorfua Skrifadur af Tyrfningi (!)
Asgeirzsýni ^ptir gallallri (!) kirkiubok da jðrfa anno 1613
þann 22 dag maij.
B.
AM. 263. Fol. bls. 74, skr. 1598. — Gamla máldagabókin i Bisk-
upsskjalasafni, skr. 1601, bls. 86»'
gamall maldage.^)
Kirkia a Jorfa er helgvd gvdi. jvngfrv marie oc helgvm
krossi. hvn a halfann slettan^)dal. oc allan havkadal j x
hvndrada eigv.'') ad giU þui sem næst er saudafellz seh.
jtem (i kirkian paskabok syngiandi. mynd hins helga
kross. marivskriftt. eina biollv. onnvr brotin.
fell nidur porcio ecclesie þad sem fiell sex ar medan
þoUeifur gamlason hielltt firir kirkiv vppgiord þar a jorfa.
jtem gafst kirkivnne hestur j hans thijd.
169. 1533.
Máldagi Holtskirkju í Saurbæ í fyrstu yfirreið Ögmundar
biskups um Vestfjörðu.
AM. 263. Fol. bls. 76, skr. 1598. — Máldagabók Biskupsskjala-
safnsins hin gamla, skr. 1601, bl. 116b^(= ö),
1; 263; Jörfe 6. 2) slietta 6. 3) eign 6.
1523. ÍIOLT í SAURBÆ. 195
Holltt j Saurbæ [gamall maldagi.')
Anno Dominj 00'^ ö** xx*^ tertio j fyrstv visitatio vors
andlegs fodurs herra Augmundar med gudz nad biskup(s) j
Skalhollti vm vestfiordv.
jn primis CDagnus kirkia j holltti j savrbœ. a jordina
Brungil j Bitrv oc v kugilldi.
jtem halft þridia c. ad fallid hefur j porcio sijdan jon
B(ondi) kolhir afhenti garden joni syni sijnum.
jtem d kirkian firir innan sig alfær messvklædi. AUtar-
issklædi med brvn. AUtarisstein. kalek. kanonom^) bok oc
messvbok. hatiider'^) syngiandi med kirial. magnus savgv
med magnus Historium badum syngiandi.
þar skvlv seigiazt viij messur oc xl af þijngapresti fra
Stadarholskirkiv annan hvern helgan dag. sierdeiles annad
huortt fyr edur sijdar joladag ædur paskadag. magnusmess-
ur badar. ij mariumessur arliga.
þar a ad giallazt ij merkur kavps þijngaprestinvm.
þar eiga takazt heima toUar oc tijvnder bonda oc hus-
freyiu oc allra heimamanna. jafnvel vr nedra holltti.
Jtem a kirkian fyrer jnnan sig brijk. oc er j mariv-
skriftt. katerinar skrift. sarbarv skrift. magnus Hkneski.
Thomas hkneski. ij Tobulur yfver alltari. glodarker. stor-
ann speigil.
xij manna jferd j Savrbæiar fiorv oc eina koparstikv.
170. [1523].
Máldagi Maríukirkju á Brekku í Saurbæ [er Ögmundr biskup
í Skálholti setti].
AM. 263. Fol. bls. 76, skr. 1598. - Máldagabók Biskupsskjala-
safnsins hin gamla, skr. 1601, bl, 117a (c= 6).
Brecka [gamall maldagj.*)
Maiiu kirkia a Breckv a vij kugilldi.
2) kanonem &. 3) hatijdar b. 4) [263.
%J5 BRÉkkA. - GtJÍ*tíÍ)ALR. Mk
Jtem firir innan sig forn messvklædi sliten. koparkalek
gylltann. Alltariss stein oc Alitarissbvning. marivskript oc
skrift sancte Lu(c)ia. enn svmer kalla heimram. hvn a vj
manna jferd j saurbæiar fiorv.
Þar skvlv syngiazt viij messur oc xl fra huols kirkiv oc
gialldazt ij merkur kaups.
Þar takázt heima tollar oc tuær tjjvnder bonda oc hus-
freýiv oc allra heimamanna.
oréiknad porcio sidah Helgi gislason^) tok vidjord\nnj.
171!. [1533J.
ÍfÁLDAGi Giifiídálskirkju í Gufudalssveit.
Máldagabók Biskupsskjalasafnsins hin gamla, skr. 1601 , bl. 1 14a— b
Gufudalur.
Kirkia j gufudal er helgud gude vorre fru oc hinum
heilaga krosse. hun d allt heima lannd og hofstade med
olluffi gognnum oc giædum. skog a medalnese med hofstod-
um oc allann skog frá geithusgile oc vpp ad massgile. man-
adarbeit j brecku lannd. veturbeít nautum yfir vmm a. skog
hia vatnni hinu nedra oc lambhaga. skog j alftadalzmula. ak-
úrgerde vnnder hraune á skalanese. x. kýr. ij ær hifis fimmta
tigar. XXX gelldijnngar oc iij. 8 veturgamler. iij merhrysse oc
hestur. ij pottar brotnner. sænng vonnd ad ollu. v. hunndr-
ud j gamallt porcio. j ofrijdum penijnngum suo logdum
sem hier seigir. xl fiordunnga keralld fyrir c. vj fiordunnga
ketill fyrir iij hunndrud. sænng ad ollu fyrir hunndrad.
jtém hunndrad er fiell d medam brandur hiellt.
jtem a kirkiann ein messuklæde oc kalek. psalltara.
glodarker.
jtem fimm veira gamlann vxa oc iij kugilide.
lagde sijra helge til kirkiunnarj porcio. jn prijmis. sæme-
ligann grallara. sáiiiseffánn med kirial messum oc sequen-
cijum de tempore oc de sanctis. kalek er vo xij aura gýlld-
1) gilsason 5.
1523. GWUDALR. - OTRARDALR. 19,7
ann jqnann. messuklœde med gudyeíiar hpclfljB oc þrepn qnn:
ur ad ollu. vj corporalia med husum oc ij huslaus.
kanntarakapa med silkehlodum oc adra obreýtta. ij sloppa.
haalltaris klæde med brun vijgdre oc iiij alltarisduka adra
vijgda. merke silkisaumad med veannda saum. bnjk yfir
alltare med gullfarg oc tabulum fýrir alltare med gullfarg.
koparkross hjtinn yfir alltare gýlldann og propicijatoriufi^
med silfur er vo halfrnprk,. mariuskript. med gujlfarg j huse
oc hurdum. aunnu l(ikneski) oc antonius liknneske med ala-
bastrum. tomas hjkiieski erehebiskups med alabastrum gull-
farg. fontz vmmbunijnng.
var metifi bot a kirkiunne fýrir xij hunndrud er hann
hafde giora latid. Voru þesser penijnngar aller med kirkiu-
botenne metnner fyrir halfjann vj tug hundrada. enn porcio
ecclesie reiknnadist fimm týgir hvnndrada er falhd hafdi a
medann greinndur sijra helge haíde hallded stadenn. var
kirkian honum þa skýlldug v hunndi'ud.
m. 1523.
Máldagi Otrardalskirkiu í Arnarfirði.
JSig. 143. 4to bls. 243, skr. 1.624 fyrir Odd biskup.
Enn Annar maldæge').
Kirkia j otrardal er helgud a^zvalldanda Gude. og heil.-
agre Gudz mödur mariæ. og hinum heilaga Bartholomeo
postula er þann stad a allann. Secihu meýiu.
Hun a allt heimaland j millum haganess og Beitilshamra.
Skog j Trostramsfirde'^) til allra þarfinda. enn leýfa
avnguum. Stadarmenn skulu hðggua sem þeir viha. so
vijtt sem land cL skög.
Jðrd ad hdfafosse til motz vid N. N. son. j mille vad-
hamars og hagaGardz fýrer jnnaii vrd a hrafnshagahhjd.
Jtem Gaf Elhngur Gijslason kirkiunne j ötrardal skog
(XL hióllum jnn ad Bæiargifinu. og suo langt sem skoge er
1) Á undan er máldagi frá 1491-1518, DI, VII, Nr, 15^, %\ Sto.
198 VIGFÚS ERLENDSSON. - HOLASTOLL. 1523.
vaxid vt (L fiallid til allra þarfinda er þa dtte jðrdina Dufandz-
dal. tuo ^yke vm daga. var þesse skögur gefinn tueim nott-
um fýrer Jonsmessu Baptist^. Anno Domini m. d. xxiij.
173. 1533.
Skbá Jóns Hallssonar um nokkrar greiðslur í skuldir Vig-
fúsar Erlendssonar.
AM, 191. 4j^ bls 14, bréfabók Jóns skálds Hallssonar, rituð sam-
íða á skinn.
Anno domini CO d. xx iiij ar. j skulld vigfus golldit
lykin smitt. oc þeir') vilkin RUgg .xiij vetter med gillda skreid
og goda hier til tuær voder med gott vadmal minna uegna.
Jtem Jon mel j skulld vigfus. tunna med hual. smior
fyrir .cc. oc þar til c fiska.
Jtem heri magnus .c.
Jtem arne. c. oc x^) minur.
174. 1533.
Grein um kúgildatölu með jörðum Hóladómkirkju.
Bibl. Bodl. Oxford. Collect. F. Magn. .55. 4to bls. 229, skr. c
1680 — 90, með hendi sfra Guðbrands Jónssonar í Vatnsfirði.
Kúgildi til byggingar med öllum Hóladómkirkju jörðum
1523, jtem heima og á öllum búum skal vera ijc 35 kúgildi.
landskuldir iijc hundrada 22c. ij álnir.
Þetta er fkrifað eptir herra Guðbrands eigin hendi.
175. [1533].
Athugasemdir Kristjáns Danakonungs II. við kærur ríkis-
1) Svo.
1523. RÍKISRETTINDI ISLANDS. 199
ráðsins norska yfir því, að ríkisskuldbinding konungs vœri
eigi haldin (1522—23).
Ríkisskjalasufn Dana, Danske Kongers Historie Fasc. X, 49. —
Ríkisiéttindi íslands eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson, Rvík.
1908 bls. 124.
Tesse eptherskreffune article ære the som mijn herres
nade beklager seg at waare hanss nade oc kronenn til for-
stoor beswaringh.
Jtem vdi en artikell at inghe kðpmenn aff hentzestæd-
erne skulle segle till yslandt. et cetera. thet er lantzens
forderff.
176. [1523-1534].
Grein úr lénaskrá einni frá döguni Friðriks konungs fyrsta.
Nye Danske Magazin VI, 324 og 326. — Ríkisréttindi íslands
eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson, Reykjavík 1908, bls. 36.
Item om wor
nadig herre tycker at hawe Island selffwer ok hawe syn
foged stedhe ther sidindis, som skicke til nadhe skatthen ok
renthe som landhet kan tolæ .
Nordenfields :
Jslandt.
Ffæerger ....
177. 5. Febrúar 1524. í Viðey.
DóMR tólf klerka og tólf leikmanna útnefndr af Ögmundi
biskupi í Skálholti um ákæru biskups til Jóns bónda Ein-
arssonar um hald Jóns á Anastaðaarfi.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi GrunnavíkrJóns eptir bréfa-
200 ANASTAÐAARFR. 1524.
bók Ögmundar biskups. — AM Apogr. 2771 „Ur brefabok Ögmundar
biskups" (AM).
Um Anastada arf.
0Hum mðnnum þeim sem petta bref sia edur heyra
senda broder Helge med gudz ndd áböte i Videy. Þordur
Olafsson. Salomon Henriksson. Bardur Jonsson. Felix Þor-
gilsson. Jon Jonsson prestar SkalhoUtsbiskupsdæmis. Narfe
Sigurdsson. Jon Arnason. Hrafn Gudmundsson. Grimur
Karason. Jon Hallsson. Jon Magnusson logrettumenn kvediu
gudz og sina. kunnugt giðrande ad sub anno gratiæ M". D^.
xx". iiij". dr i Videy. faustudaginn næstan epter kyndelmessu
vorum vier i dom nefnder af virdugUgum faudur i gude
biskup Ogmundi med gudz nad biskup i Skalhollti ad skoda
og ransaka ok fuUnadar dom d ad leggia um þad mal sem
biskupinn klagadi til Jons bonda Einaissonar. ad hann hefde
rdngliga halldid þeim peningum. sem heita Anastada arfur
um iiij. ár. sidan biskup heitinn Gottskalk. godrar minningar.
gud hans sdl ndde. hafde urskurd d lagt um greindan arf.
Hafde greindur Jon Einarsson uered dæmdur skylldugur ad
koma i þann stad og dag sem biskupinn hðnum tilsegde.
Kom ])ar og fram fyrer oss þad sama bref. sem biskupinn
hafde bodad hann i fyrrsagdan stad og dag. Jtem annad
bref þad sem Jon Einarsson hafde i gien sendt i hveriu ver
fornemura ad hann hefde feingid biskupsins bod og bref.
var hans beidt og krafed. og kom hann ecke. og einginn af
hans hende. Jtem kom þar fram fyrer oss tolf presta domur
samhliodande urskurde Biskups Gottskalks um fyrrnefndan
Anastada arf. her med Domur xij. leikmanna ok logmans
urskurdur. allt eins latanda um fyrrsagdan arf og peninga.
Litust oss oU þesse bref ok skilrike skialleg og loglig vera
med ollum sinum greinum og ariiculis. Þvi ad h(eilags) anda
nadkil kailttdre. ad svo profudu ok fyrer oss komnu dæmd-
um vier fyrrnefnder Doiiisíneim med fulla doms atkvæde
tidtnefndan Jon Einarsson rettelega fyrer kalladan. og sekan
iiij. mórkuíii i domrof fyrer þad hann kom ecke epter bisk-
upsins bode sem dæmt var. Enn fyrer rangligt halld d pen-
jögunum ua fiðgur forlidin dr dæmdum vier hann skylld-
1524. HJONABANDSMAL. 201.
ugan ad giallda biskupinum xij. alna dbata epter hvert
hundrad sem i jaurdu er. Jtem xij. alner epter hvert gelld-
fiar hundrad. Enn tvðfalldar logbætur epter hvert mdlnytu
kugilldi. ok þriar merkur i fullrette upp d hvert ár. Skal
pridiungur allra fesekta gialldast innafi manadar ad heýrd-
um dominum. enn allt golldid ad næstum fardðgum. Skulu
þesser peningar greidast d Þingeyrum i Hunavatnsþingi h)g-
legum umbodzmanne biskupsins et cetera.
178. 7. Marts 1524. í flyammi.
20. Jannar 1525. & öndyerðri-eyri.
DóMR tólf klerka útnefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti
um lögmæti hjónabands Finns Arnórssonar og Sigríðar
Björnsdóttur.
Landsbókasafu 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2767 með hendi Ávna Maga-
ússonar „Ur brefa bok biskups Ögmundar".
Domur um Hionaskilnad.
011um godum monnum sem þetta bref sia edur heyra.
senda Narfe med gudz nad abote ad Helgafelle. Helge med
samre nad abote i Videy. Helge med fyrrsagdre nad abote
ad Þingeyrum. Petur Palsson prestur Holabiskupsdæmis.
Jon Eireksson. Halldor Tyrfingsson. Einar Snorrason offi-
cialis heilagrar Skalholltskirkiu. Jon Einarsson. Narfe Þor-
steinsson. Olafur Gudmundsson. Hallur Þorsteinsson. Olafur
Þorgilsson. prestar Skalholtz biskupsdæmis. kunnugt giðr-
ande ad sub anno gratiæ M^. D^. xx^ iiij^. i Hvammi i
Borgarfirde. manudagin nærsta fyrir Festum Sancti Gregorii
Pape. vorum vier i dom nefnder af ærhgum herra og and-
ligum faudur Ogmundi Biskup i Skalhollti. ad skoda og
ransaka ok fullnadardom d leggia hversu logligt hionaband
væri i mille þeirra Finnz Arnorssonar ok Sigridar Biðrns-
dottur. Voru þesser fyrrnefnder menn þar þa bæde. ok bar
Finnur ecke hindur fram sinna vegna um þeirra hionaband.
202. HJONABANDSMAL J524.
enn fyrrskrifud Sigridur sagdest mote sinum vilia gipt hafa
vered. Nu ad heilagrar kirkiu Iðgmdle smdsmugliga trakter-
udu. fundum vier so felldt impedimentum. ef satt være.
sundur eiga ad leysa þesshattar ok svo orded hionaband.
Þotte morgam godum mðnnum hennar framburdur sannlig-
ur. J)vi at fader hennar hafde leingi vered i sundurþycke
vid biskupinn og heilaga Skalholltskirkiu. og villde fcL fylge
faudur hans') sier til fulltings ok sinum malum. Þvi ad heil-
ags anda nad tilkalladre dæmdum vier fyrrnefnder doms-
menn med fullu doms atkvæde optnefnda Sigridi Biarnar-
dottur skyllduga ad sveria siðttareid epter sinum framburde.
ef hun være þar kona til. Enn ef hun íielle d eidnum. þd
stæde þeirra hionaband svo sem adur hafde giðrt vered. Sor
hun þd þar strax fyrer oss epter dominum. þvi skyllde
hvert þeirra fyrer sig optnefndur Finnur Arnorsson ok tidt
skrifud Sigridur Biarnardotter meiga giaura hvert lagarad
[fyrer sier^) sem þau villdu þar epter. þvi vier dæmdum
þeirra hionaband laust og ecke afl hafa.
Samþykte þenna vorn dom adur greindur herra Ogmund.
ok sette sitt innsigH med vorum innsiglum fyrer þetta doms-
bref er skrifad var d Aundverdre Eyre in Festo Sanctorum
Martyrum Fabiani & Sebastiani. dre sidar enn fyrr seger.
179. 14. Marts 1534. í Gottorp.
Fribrik fyrsti „útvaHnn konungr Danmerkr og Noregs" biðr
Ólaf Engilbertsson erkibiskup í Niðarósi aS veita Jóni Ara-
syni biskupsefni á Hólum, er Ögmundr biskup í Skálholti
hefir nú sett í bann, staðfesting á kosning hans, og leysa
hann af þessu banni, ef þess sé þörf.
Dipl. Norv. VIIT, Nr. 520 (eptir frumriti í Ríkisskjalasafni Norð-
manna, Munchenarsafn 906).
1) „faudur Jians o: Arnors Finnzsonar. faudur Finnz þessa",
(AM.). 2) [Undirstrykað í 62, 2767 og segir: „Þetta fyrir sier er
under strikad i bokinni. mun ecke eiga ad lesast". Þessi orð sýnast
þó vel mega standa.
1524. JON ARASON. 203
Reverendissimo jn Ghristo patri domino Olauo Engel-
bertj ecclesie Nidrosiensis archiepiscopo nobis sincere dilecto^).
Fredericus dej gracia electus rex Dacie ac Noruegie dux
Szleswicensis Holsacie Stormarie ac Ditmerscie comes in
Oldhenborig etc.
Premissa reuerentia cum nostro syncero fauore. Kere
herr oc fadher mwe widhe at wj fynghe etthers kapitthels
aff Trwndhems breffwe oc skriffwelse nw wdj thesse nesthe
forledhen daghe wdj huicke wij haffwe forfaret at sydhen
wij samtyckedth thenne breffwisser oss elskehge herr Jon
Aritzsson tiil at were biscop offwer Holle biscop dom eff'ther
szom menwghe presthemend ther wdj stygthet hanom wd-
waldh haffdhe tha haffwer oss elskelige werdighe fadher met
gwdth her Aghemwnd biscop paa Jsland ladet kommet ha-
nom wdj bandhe oc men ther met at hyndre hans coníirmatz
som hand etther selffh ytthermere wndheruisze kandt oc er
hand dogh offerbodigh tiil at staa huer mand tiil retthe for
hues the hanom met retthe skylle kwndhe. Thi bedhe wij
etther kerligen athi skicke hanom syn confirmatz meth thet
fiirsthe saa hand kwndhe komme hem tiid tiil land wdj
thenne nesthe tiilkomendes sommer. Er thet saa at samme
band kand nogher hyndher giore hanom paa hanss confir-
matz tha bedhe wij etther kerhgen athi wille afflosze hanom
oc taghe handloffth aff hanom saa hand bliffwer offwerbodig
tiil at staa huer mandth tiil retthe for hues the hanom met
retthe skille kand etc. kiere [herre oc^) fadher her met gior
i oss sondherliigen tiil willie oc forladher wij oss visseligen
her tiil. Jn Christo valete ex castro nostro Gottorp feria 2»
proxima post dominicam ludica anno dominj m d xxiiij nostro
sub signeto.
180. 38. Marts 1534. í Skálholti.
Ogmundr biskup í Skálholti fœr Eiríki bonda Torfasyni til
1) Utanáskrjpt bréfsins. 2) Frá [utanmáls og vísað hér inn.
204 GRÖF OG GRAFARBAKKI. 1524.
fullrar eignar fimtán hundruð í jörðunni Gröf á Rangárvöll-
um fyrir alla jörðina Grafarbakka í Hrunamannahrepp.
Bisk. Skalh. XIX, 55, frumrit é skinni. öll (5) innsiglin erii
dottin frá. — AM Apogr. 2397 „accuratissimé". — Afskript í bréfa-
bók Brynjólfs biskups AM 279. Fol. 640b i transskr. Ólafs Gíslason-
ar og Bjarna Einarssonar gerðu í Skálholti 5, Júni 1672.
Jardar kaups bref biskups avgmundar og eireks
torfasonar vm grof og grafar Backa.
Wier broder Ogmund med oudz ndd biskup i skalhollti
giðrum godum monnum kunnigt med þessu uoru opnu brefi
at med kirkiunnar radi j skalhollti. hðfum uier giort sodan
kaupskap og iardaskipte vid ^irek bonda torfason. at vier
hofum feingit honum fimtan hundrut j iðrdunni grauf er
Hggr millum aa j oddaþingum til fullrar eignar med öllum
þeim gðgnum og gædum sem greindum iardarparti fylger og
fylgt hefuer at fornu og nyo og þar til fimm kugiUde. Hier
i mot hefuer hann feingit oss til fullrar eignar jðrdina alla
grafarbacka er Hggr j ytra hrepp j hruna kirkiusokn med
ðUum {)eim gðgnum og gædvm sem greindri iðrdu fylger og
fylgt hefer at fornu og nyo. hueria er hann Reiknadi firii;
xl hundrada. Skal huor hallda til laga þeirri jðrdu er keypti
^nn suara lagaRÍptingum aa þeirri er selldi. for þessi giðrn-
ingur fram med handsólum ockar i mille heima j skalhollti
annan dag paska þessum uitnismonnum tilkðUudum jone
hallzsyni. jone magnussyni og eysteine brandzsyni. huerer sin
jnscigle settu med uoru jnnscigle firir þetta giðrningsbref skrif-
at j sama stad og dag anno domini OD" d** uigesimo quarto.
181. 4. Aprll 1524. í Áltefil^urg:.
Kristján konungr annar ritar Kláusi Pétrasyni kanzlara sín-
um og býðr honum að takast ferð á hendr til Englands til
þess að semja um peningalán handa konungi gegn því að
ísland og Færeyjar sé sett að veði fyrir láninu, með fleira,
er bréfið hermir,
C, F. Allen; Breve og Akt^tykker til OplysHÍng af Christiern
1524. ÍSLAND VEÐSETT. 205
den Andens og Frcderik den Förstes Historie, Khavn 1854, Nr. 107.
— Dipl. Norv. X, Nr. 412 (^hvorttveggja eplir Miinchenar bréfasafni
Krisfjáns annars í Kristjéníu, Nr. 802). --' Sbr. Rikisréttindi íslands
eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson, Rvik 1908 bls. 45.
Vor synderlig gunst till fforrin. Som ether wel fortenc-
ker, at wii sende ether vti Nederland, ati skwlle sielle alt
thet, som wii haffwe ther, szo haffwe wii forstannet paa
then sistc scriffwelse, at Marie ér icke en nw solt Scc. Ther-
for sende ieg ether nv eth hreff tiU koning aff Engeland,
som er en credensse; hedher ieg ether kerlighen, ati giffwer
ether strax till hannwm och hanller met hannwm, at han
wille lee oss eth t^ engeloth [paa noger wore land'), som i
haffwe befalling paa, eller om han icke thet vel giöre, well
ieg tha atbetatlle^) inden eth aar &c. oc bruger alle the
rodh, som i haffwe lerdt. Kwnne i enghen anden rod faa
for thet skwlle gange till bage, ther som y kwnne forwerwe
os forne penninge hos hannwm, som forscreffwed staar, och
han wille lade rodstere alle the wendes steders godz, som
er ther paa Stolhoffwen^), tha mo i skecke hannvm Engelen
paa wore wenge-). Och sende ieg ether oc en credensse till
cardinalen, ati giöre ether beste hos hannwm. Giörer ether
beste hervtinnen, som ieg ether tiltroer; skulle i en sige
cardinalen en skench till paa wore wengne^). Och ther som
the ville giffwe ether for swar, at konningen kan icke giöre
ther till, for then dag er hollen vti Hamborge, tha swarer,
át thet er heller icke wor mening, at han skall lade rodstere
them, om the wille giöre meg effther som key. mt breff
lyder, som Hanner haffwer skecked meg: thet Hdher, at the
skwlle anworde meg mit rige vt ighen. Giörer vti thesse
erende som ieg tro ether till. Her met ether gud befallendes.
ScreftwedvtiOIIenborgthenfiere daggvti aprill aar <&:c. mdxxiiii.
Cristiern.
Attamen. Attamen. Attamen.
Oss elskelige mester Nicolaus Petri, vor cansseler &c.
1) [þ. e. ísland og Færeyjar. 2_) Svo. 3) Der Stahlhof voru nefnd
Töruhús ^au og ön'nur hiís er Hangastáðakaupmenn átlu í Lúndúnum.
^06 PREStASTEFNUBRÉF. 1524.
183. 21. Apríl 1534. á Munkaþyerá.
FiNNBOGi prestr Einarsson ofíicialis boðar í umboði Ögmundar
biskups í Skálholti og administrators Hólabiskupsdæmis klerka
milli Öxnadalsheiðar og Helkunduheiðar til prestastefnu á
Víðivöllum í Blönduhhð mánudaginn 13. Júní.
AM. Fasc. XLVI, 15, frumrit á skinni, og er innsiglið fyrir bréfinu.
Gitatia Augmundar biskups.')
Þath giorer ec finnboghe prestur einarsson oííicialis
heilagrar hola domkirkiu godum monnum viturligt med þessu
minu brefue. Saker þess at verdugur-) herra biskup augmund
biskup i skaalholte og amministrator holabiskupsdæmis hef-
uer sett og Ikipat almenniliga prestastefnu a uideuaullum i
skagafirde manudaginn næstan epter festum barnabe apostoli.
þui kungiorer ec og vndirvíjsar ollum og sierhuerium lærd-
um monnum sem byggia a millum auxnadalsheidar og hel-
kunduheidar og hier epter nefnastz i brefuenv at þeir kome
i fyrgreindan stad og dag epter sinne skylldu og gomlum
vkna sem kirkiunnar log greijna med sinum inciglum og
aullu audru þui sem statuta giora raad fyrir. at dæma og
a líjta og tractera þau kirkiunnar malefne og erende sem
þcLr kunna fram at koma. heilagrar kirkiu uegna. Nefner ek
þar til fyrstan. abota einar a munkaþueraa. Sira ion finboga-
son a maudrvuaullum. ögil hallsson. ion finnbogason i lauf-
ase. Sira þorbiorn a vaullum. hall asgrimsson. tumas ions-
son. tumaas i glæsibæ. runolf narfuason. ion olaafsson. olaf
a bægisaa. sygurd þorsteinsson og simon bæringsson presta
hola biskupsdæmis. skulu þessir allir fyrgreindir (prestar)
koma sem stefnder i sagdan stad og dag forfallalaust. Ok
til sanninda hier vm setur ec officialatus incigle fyrir þetta
bref skrifuat a munkaþueraa i eyafirde fimtudagin næstan
fyrir festum sancti iohannis episcopi et confessoris. anno
domini millesimo quingentesimo vigesimo quarto.
1) Utan á bréfinu raeð hendi frá 17. öld. 2) -um, frbr.
1524. FOGETABREF. 207
183. 37. Apríl 1524. í Hamborg.
Hans hirðstjóri Eggertsson skipar Jóhann Pétrsson fógeta
sinn á Íslandi.
AM. 191. 4to bls. 26, bréfabók Jóns skálds Hallssonar, rituð sam-
tíða á skinn. — AM. Apogr. 5527. — Prentað í Kirkjusögu Finns
biskups Jónssonar II, 2fi7— 268.
^g hans egerdzson heilsar ollum dandemonnum sem
byggia og bua j island kærliga med gud og sancte olaf
kong. kunngioré ec ollum biskupum. abotum. prelatum og
prestum. logmonnum og syslumonnum og ollum almuga
sem byggia og buaj island ad ec heíi med min godan uiHa
ofurgeíit og uppdreigit allt mitt fouitadæmi ]ohan petursson
sem ec hafde af heygbornasta forsta kong kristiern ut j is-
land sem nu hier epter tilheyrer heygbornasta forsta kong
fridrek rett erfingia til noreg og island og uttualld kong til
danmark sem gefit og unt hefer þennan fyr skrifadan johann
peturson. Og til sannenda hier um bid ec þessa efterkrifada
dandimenn uelboren mann kristiern huittorp og hans relyk.
hans remstorp og herman langi borgarar j hamborg ad
setia sitt incigH med minu incigH fyrir þetta bref er skrifad
var j hamborg miduikudagen næstan fyrir tueggia postula
CDesso p(h)ilipi et iacobi arum epter gudz burd CD. d. xx. og
ij. ar.')
184. 37. Apríl 1534. í Antwerpen.
Bréf Kláusar kanzlara Pétrssonar til Kristjáns konungs ann-
ars, meðal annars um ferð sína til Englands að útvega kon-
ungi lán gegn Íslandi og Færeyj'um sem veði, en telr þó,
að sú ferð muni árangurslaus.
C F. Allen: Breve og Aktstykker til Oplysning af Christiern den An-
dens og Frederik den Försles Historie, Khavn. 1854 Nr. 115. — Dipl. Norv.
X, Nr. 416. — Hér er það eitt tekið af bréfinu, er snertir þessa ferð.
1) Þetta ártal er án alls efa rangt fyrir 1524. Sbr. Kirkjusögu
Finns biskups U, bls. 264 neðanmáls.
208 ÍSLANÍ) VEÐSETT. 1524.
Myn ydmygelig beplichtig tro tienesthe tijl foren. Kere
nadigste herre, werdes edher nade wijde, at jeg fijck en
packe breff, som war schreffwen wdij Oldenborg i lanthe
Mijssen then iiij dag wdij aprijl, wdij hwicket edher nade
er begerende, at jeg schal reysæ tijl kongen aff Engeland
oc göre myn flijdt, at edhers nadhe kwnnæ foo cm enge-
lotther enthen tijl pandt oppo nogle edher nades eland hell-
er oc tijl loenss at betale indhen et aar, oc sammeledes at
kongen wijlle ladhe rosthere thet gotz &c., oc ther oppo
sendher edher nadhe mig en f\^'lmacht, som er och schreff-
wen i samme Oldenborg iiij dag i aprijl. Hoest samme packe
fijck jeg eth andhet edher nades breff', hwicket mesther Cor-
nelius haffwer schreffwet oppo latijn, oc lydher thet soo, at
edher nadhe íijck myne breff, oppo hwicke edher nadhe icke
nw for manghe forhindringhe skyldh kwnne giffwe swar
oppo thenne tiidth, men at jeg skwlle ladhe bestoet met ed-
hers nades skijb oc the andre erendhe, so langhe jeg finghe >
ydermere wnderwijsingh, men jeg skulle wel taghe ware
oppo edhers nades hogboren börn &c., oc thet breff war
schreffwet iij dag i aprijl wdij fornemffde Ollenborg, oc fijck
jeg bodhe packen oc thet samme breff ther hoest oppo en
tijdth oc dag i Mechel Sancti Georgij dagh som er then xxiij
dag i aprijl. Nw er jeg bekwmmert och wedh icke fwlleHg-
hen, hwar effther jeg skal retthe megh, forthii wdij thet ene
breff, hwicket edher nadhe haffuer [schreff'wet] met sijn
egen hond, er edher nadhe endehghen begerendes, at jeg skal
reyse tijl Engelandh, oc [i] thet andhet schriffwes, at jeg
skal ladhe bestoet met alle erende, forthij edher nadhe
schriffwer, hwickeledes i haffwer fonghet mit breft", po hwicket
edher nadhe kan icke sware Scc. Oc ther görs inghen wnd-
herstandelsse heller hwgkomelsse, hwad breff thet war heller
oc hwadt the lyddhe; oc twiffler meg oc om ther er icke
forsynelsse skedt in dato. Gwd wedh thet, at wijsthe jeg,
hwickeledes edher nadhes mening wore, tha wijUe jeg gerne
som mig bör at göre retthe mig ther effther. Men jeg wijl
wfortöffwet giffwe mig tijl Engeland, forthi the breff haffwe
thet sijsthe datum, oc wijl gérne göre myn flijdt aff al myn
1524. ÞORLAKR PRÉSTR LANDBJARTSSON. ^Qí)
macht oc forstandt, at edher nadhe kan foo the penninghe,
endogh at mestber Baccher haffvver sacht migh, at thet er
wmögelicht, at edher nadhe kan fonghe wndsettingh oppo
thenne tijdt afit" kongen aff Engeland, oc thet samme sagde
han och, at han haíTde schreffwet edher nadhe tijl, en dogh
edhers nadhe haddhe anderledes forstandet breffwet; oc ther
fore foer icke her Antonius aff steedh. Men oppo thet edher
nadhe schal icke fynnæ meg then stwndh jeg leffwer wwillig
heller fortroden, tha wijl jeg gérne reysæ Scc
Ex Antwerpia xxviia die aprilis anno &c. xxiiij*.
Edher nades kongelig maiestats
tro tienere
Nicolaus Petri.
Ainthoni van Metz.
185. 28. Apríl 1524. í Skálholt!.
Samningr Ögmundar biskups i Skálholti og síra Þorláks
Landbjartssonar um vist og framfærslu í Skálholti með þeim
greinum, er bréfið hermir.
Bisk. Skalh. Fasc. XIX, 57, frumrit á skiiini. Öll (3) innsigli eru
dotlin frá. — AM. Apogr. 2399 „accuraté" eptir frumritinu,
profentubref Sira þorlaks Landbiartzsonar.
Vier brodber Augmund med Gudz ncíd biskup j skal-
hoUti Giorum godum monnum kunnigt med þessu woru
opnu brefi at porlakur prestur landbiartzson hefuer opt(l)a
komit fyrir oss og iatad at hann hafi heitid gudi og hinum
heilaga þorlaki biskupi at')j sinne storre nejd at þiona hei-
lagri kirkiu j skalhollti j nockru þui sem kennar formanni
syndizt mðguligt og hann (er) maii til. Nu saker þess at
wier hðfum fundit hans goda astundan og uiHa til þetta at
framkvæma. þui j gudz nafni amen. Styrkium uier stadfest-
um og skipuni þetta sama hans heit stðdugt j allafi mata.
COed þeim skilmala. at hann skal hafa æfinliga uist
og framfæri heima aa stadnum j skalhollti. ^nn enda sitt
heit med þui at seigia dagliga skylldu salumessu utan uera
1) Svo.
Dipl. Isl. IX. B. l^
210 ÆTTLEÍÐSLÚBREF. 1524.
uacans einn dag j huerri viku. hier med skal hann sia at
glergluggum kirkiunnar og spæni. og bæta at huoru sem
þarf. og talga nagla til kirkiunnar þa smidat er at henni
epter þui sem honum uerdur til sagt. Skal hann hafa af
stadnum darhga sier til klæda og annara naudzynia halft
þridia hundrat j þarfligum peningum. sitia næst kirkiupresti
og hafa hus hit sama sem hann hefuer adur haft. Samþyckti
þenna vorn giðrning med oss sira jon hiedinsson Radzmann
j skalhoUti og sira snorri hialmsson kirkiuprestur. Og settu
sin jnncigli med voru jnscigli fyrir þetta bref skrifat j Skal-
hollti jpso die sancti vitalis martiris. anno domini CD. d.
uigesimo quarto.
186. 13. xHai 1524.1 í (írímstungum.
23. Jauúar 1525 |
Abfleidslubréf síra Pétrs Pálssonar til handa börnum sínum.
ÍBfél. Khd. 67. 4'to bl. 75 a— b með hendi síra Eyjólfs Jónssonar
á Völlum (d. 1745). — Ágrip með söniu hendi er í MSt. 60. 4to bl 29.
Arfleidslubref Sera Peturs Palssonar.
Þad giorum vier Þorsteinn Jonsson. Brandr Olæfsson.
Þorgils Jonsson. Arngrimr Liötsson oc Semingr Olaafsson.
gödum monnum kunnigt med þessu voru opnu brefi. at þ;B
lidit var fra G(uds) burdi M D xx oc iv ær fimtadaginn
næstan fyrir Hallvardsmesso um vorit i Grimstungum i
Vatnsdal. vorum vier i hiaa.. sæum oc heyrdum aa. at sodd-
an giorningr for fram. at Sera Petr Paalsson arfleiddi born
sin er so hetu. Vigfus. Þordr oc annar Þordr. Marteinn.
Hallgrimr. Briget oc Gudrun til alls arfs eptir sic med sam-
þjcki. iaíyrdi oc upplagi Sigridar Pælsdottur sýstr sinnar.
sem þiíi var hans rettr erfingi. Hier i mot gaf Sera Petr
fvRnefndri Sigridi Pælsdottur. hvort hon villdi (^finliga prov-
entu edur xxc- For þessi fýRskrifadr giorningr fram rett ept-
ir bökarinnar ordum oc laganna skipan. Og til sanninda hier
um setium vier f}^Rskrifadir menn vor innsigli fyrir þetta
I
1^24. fÍRAMFÆRSLUÖOMR. ^H
■ arfleidingarbref. skrifat i Grimstiingum i Vatnsdal manadaginn
næstanfyrirconversionisPauIi.aarumepter G(uds) burdM Dxxv.
187. 13. Maí 1534. á Tatnsleysu.
DóMR sex manna út nefndr af Jóni Björnssyni sýslumanni
í „Arnesi" um framfæri Sigríðar Jónsdóttur.
Bisk. Skalh. Fasc. XIX, 58, frumrit á skinni. ÖU innsigli (6)
dottin frá. — AM. Apogr, 2400 „accuraté eptir frumritinu.
IVm omaga framfærdslu Anno 1524.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edr heýra
senda braódr jonsson. einar gudmundzson. gunnar teitzson.
biorn gunnarsson. þorsteirn halluardzson. olafur petursson
kuediu guds og sina kunnigt giorandi at þa er lidid uar
fra hingatburd uors herra jesu christi. CD. d. xx iiij. ŒLr um
uorid ga uazsleýsu ai þingstad rettum fimtudaginn næsta
fyrir huitasunnu uorum uier j dom nefnder af æiHgum
manni joni biornssyni er þa hafdi mins herra kongs-
ins syslu og umbod j carnesi ad skoda og jnnuirdehga
ad rannsaka og funnadardom aa ad leggia um þann omaga
er sigridr jonsdotter heiter og framfærslvlavs uar þar j
hreppnum sem gudmundr einarsson beiddizt doms da þar
(XL þinginu. Nu saker þess at þar uar einginn sa j sueit er
adr nefndan omaga ætti at laugum fram at færa. jtem j
annari grein kom þar fram fyrir oss at markus jonsson
uæri at skuUdugleika þrimenningr j adra ætt enn fiormenn-
ingr j adra ætt. jtem stendur suo j laugunum at huer hann
ccL atta missera biorg fyrir sig og þa sem hann aa fram at
færa huern fyrir sig skal fram færa fiormenning sinn. Og at
suo profudu og fyrir oss konmu dæmdum vier fyrrnef(n)der
domsmenn med fuUu doms atkuædi opt nefndan omaga sig-
ridi jonsdottur m, fyrr nefndan markus og hans peninga til
laugligs framfæris. þar til er hann fyndi henni annat fram-
færi jafnlaugligt edr laughgra. ok^) hana BÍettlega nidr
1) Svo hér.
212 SNNOKSÖALR. 1524.
setiandi ca hans jord og peninga, jtem dæmdu uier opt
nefnder domsmenn peim fyrir kosnad sinn og omak suo
micit fie af aullum hreppnum sem hreppstiorar skipudu. sam-
þyckti þenna vorn dom adr nefndr jon biornsson kongs um-
bodsmadur og setti sitt jnnsigli med uorum fyrr nefndra
domsmanna jnnsiglum fyrir þetta domsbref huert er skrifat
uar m torfastaudum annan h^onas dag septembris. CD(anad-
ar') A sama aare [deige sidar enn fyrr seiger^).
188. 21. Maí 1524. í Snöksdal.
Bbéf um reikningsskap Snóksdalskirkju í Dölum fyrir porcio
og mortalia síðan Sigurðr Daðason stóð reikningsskap síðast,
en Daði Guðmundsson stendr reikningsskapinn.
Eptir afskript Magnúsar Einarssonar á Jörfa meðal Hainraenda
og Snóksdalsbréfa (hjá mér); gerðri 1730 — 40 að því er virðist eptir
frumriti.
Þat giori eg halldor prestr týríingzson profastur og al-
menniligr do[mare millum] gilsíiardar og skraumo godvm
monnvm vitvrligt med þessu mino op[nu brefi at] sub anno
gracie. (0*^. d. (xx'^.) quarto sunnodaginn næsta fyrir fardaga-
uiku j [snoksdal] j breidafiardardolvm tok eg suo felldan
reikningskap af dada gudm[undssyne vm] portio og mor-
tualia þat sem fallit hefer fra þui sem sigurdr dadason
fieck [sidast kui]ttvn um reikningskap snoksdals kirkiu og
til þess sem þa uar somid. gallt dad[e þessa] peninga j
sagdan reikningskap uegna gudmundar fodr sins jn primis
halfar eýiar er liggia j eyrar kirkiv sokn og suo heita staf-
eý og giardeji[ar]. ij. hrutey og hvseý med flettveý og hrjgi-
ivm og sniofaxej med ollvm þeim holmum og skerivm sem
greindvm eýivm fýlgia at forno og nyio. fyrir fim hundrod.
COessobok. pistla. giidspiöil og oracior de sanctis a uetr og
ottosongva bok de sanctis a sumar badar fyrir. cc. xi mal-
nýtv kvgildi gielldfiar hundrad og hundrads hest. her med
1) þ. e. = pridie Non. = 4. Sept. 2) [Svo.
1524. ARFSHALD. 213
gerda ec greindan dada gudmundzson olldvngis kuittan um
sagdan reikning snokdals kirkiu þann sem gudmundr bondi
finzson atti henni at suara sem fyr seiger suo fram[t] sem
vor andligr fader biskup avgmvndr uill samþýckia þenna
minn gerning. og [til] saninda hier um íesta eg mitt jnnsigle
fyrir þetta bref skrifat j sama stad [og') ari [degi') sidar
enn fýr seiger.
189. 31. Maí 1534. á Helgastöðum.
DóMR útnefndr af Sæmundi Símonarsyni kongs umboðsmanni
í Þingeyjarþingi um ákæru Sæmundar til Bergs Runólfs-
sonar vegna Ásgríms Hallssonar um aðtöku Bergs á arfi
þeim, sem átt hefir síra Jón heitinn Andrésson, og ólög-
lega setið í þeim peningum.
AM. 199. 4to bls. 90-92, með hendi Bergþór* Oddssonar (í Flal-
ey norðr) c. 1604 — Landsbókasafn 791. 4to bls. 117-118, skr. c
lí^SO (upphafið stytt og dómnefnd slept).
Domur Vm Arf Sira Michels Bergssonar Vm
ættleidiiig.
Ollum monnum þeim sem ])etta bref sia edur heyra
sendum vier Audun Sygurdsson. Petur Thomasson. Jon Þor-
laksson. Þorsteinn Stullason. Halldor Jonsson. Andries Ste-
fansson. Petur Starkadarson. Jon Starkadarson. Hallur Stark-
adarson. Einar Helgason. Þorvalldur Þoraiensson. Sueirn
Þorarensson og Sveirn Þorvalldzson kuediu gudz og sijna
kunnugt giorandi ad 'piL lidit var fra gudz burd CD d xx og
iiij ar d Helgastodum j Reykiadal þingstad riettum d þridiu-
dæginn j fardaga vijku vm vorid vorum vier j dom nefnder
af EHigum manne Sæmundi Sijmonarsyni er ])a hafdi kongs-
ins syslu og vmbod j ])ingeyar])ingi ad dæma og Rannsaka
vm ]3a dkiæru er nefndur Sæmuiidur kiærdi })ar til Bergs
Runolfssonar vegna Asgrims Hallzsonar og j hans vmbodi
ad firnefndur Bergur hefdi ad sier tekid arf og peninga sem
1) [b. V ; vanlur í hdr., en verðr aö standa, Sbr. sampyktarbréf
Ögmundar bískups 14. Sept. 1524. Pessi síðari dagsetning «r 22. Maí.
214 ARFSHALD. 1524.
att hefur Sira Jon heitinn^) Andriesson og olaugliga j setid
greindum peningum. Syndi greijndur Sæmundur sitt fullt
vmhod er hann hafdi af adur nefndum Asgrijmi fyrir greindri
fiarsokn vm opt skrifadan arf vppa titt nefndan Berg.
Kom fram stefnaíi fyrir oss og var^) suarin af tueimur skil-
rijkum monnum. hueria vær dæmdum fullmegtuga med oll-
um sijnum greijnum. Enn Berg EÍettihga fyrir kalladan.
Stendur suo skrifad j Magnusar hrefe. Erfder þær sem til
hafa faUid víii jardahregdi-) og vijgaferh og oll onnur
laga')mal vnder hverium logum sem þau [hafa ordit") þa
skulu oll vera'^) epter þui sem þa geingu Log j Landi er
þau mal giordust. Vitum vær ad oll horn skilgietin hafa
tekit arf epter faudur og modur oc adra frændur. epter þui
sem þau eru jnn sett j almennilegu erfdatah og þeirra frænd-
semi kann til ad falla. Stendur so j ættleidingar Capitula.
ad ættleidingur skal hafa þad fie allt sem hann er til leidd-
ur medan þeir hfa er ættleiddu hann. allt til þess er arf
ber vnder hann. sijdan her arfur honum vitnj vm alldur og
æfe. Vissum vier fyrir full sannendi at Steinun Andriesdotter
kona optnefndz Asgrijms tok aunguafi arf epter sira Andries
heitinn faudur sinn og eij var hun ættleidd j sina faudur-
ætt suo vær vissum. Vitum vær ad Login banna ad nock-
ur jati vndan sier arfi sa yngri er enn xvj"') vetra. oc eigi
skal vndan ooldum^) arfur jatast. Stendur suo j Heriolfsbrefi
ad Hakon kongur med vitrustu manna tillaugu og vnder-
stadning þeirre sem Magnus kongur hafdi þd hann skipadi
vm') ættleidingar Capitulum og j Laughok^) sijna liet setia
ad ættleidingur skal taka alla arfa suo sem skilgetinn fest-
arkonu son þess sem hann^) ættleiddj. Enn eij skipadi hann
ad nockur madur tæki arf j þann ættlegg sem hann var'^)
alldrej til arfs leiddur. Visar so til j Hakonar") brefi ad
ættleidingsson skilgietinn taki næst epter ættleiding. oc þa
sem honum standa jafn'^)framtt. Enn þo ættleidingur sie
jafnhar skilgietnum baurnum j þa ætt sem hann er ætt-
l)b.v.791. 2) 199;-brygdi 791. 3) [yrdi 791. 4) dæmast 791.
5) XX 791. rOoolnum 791. 7) mdur 791. 8) Bok 791. 9) b. v. 791.
10) er 791. 11) Heriolfs 791. 12) 791; jafnt 199.
1524. ARFLEIty^LA. 215
leiddurj. þa kunnuni vier ecki ad setia hana Steinunni And-
riesdotter framar j erfder') epter sinn brodur sijra Jon heit-
inn Afidriesson Enn skilgietinni systur sammæddrj [jnnvijs-
ar-) j almennilegu Erfdatali 14"'). Erfd: Enn frilludottursyni
skipar arf ad taka j 3. Erfd. Visar og til ad baurn skilgietin
taka arf epter faudur og modur j fyrstu Erfd. Enn ættleid-
ing skipar huergi arf fyrr enn j annarj Erfd. þott hann sie
j badar ætter arfleiddur faudur sijns oc modur. Vitum vær
þat fullkomliga laugh'gtt hier j landi enn eingin Laug j moti
ganga. Þui ad gudz [nafni til koUudu*) fyrir þessar greinir
allar'^) sem hier jnni standa dæmdum vier Mickeli Bergssyni
allafi arf eptir sira Jon heitinn Andriesson sinn modurfaudur
[ef') hann syndist festarkonu son. þott moder hans væri
frilluborifi. Enn ad suo profudu sem fyiir oss kom dæmd-
um vier þat tilkall onytt med oUu oc ecki afl hafa sem tijtt-
nefndur Asgrimur hafdi vegna Steinunnar Afidriesdotter konu
sijnnar vppa optskrifadan arf.
Og til sannenda hier vm.
[Samþyckti et cetera').
1Í)0. 1. Júní 1534. á MííðruYðUuni.
ViTNíSBUKÐR um það, að þrír menn haíi yíirlesið dóm um
það, að Steinunn Gunnarsdóttir arfleiddi Pétr Loptsson son
sinn eptir Stephán Loptsson bróður sinn „fyrir míns herra
Hákonar kongs réttarbót og skipun".
AM. Apogr, 5892 með hendi Jóns Magnússonar bróður Árna „Ex
originali" á kálfskinni. í skjalabókum íVá því ura IfiOO og síðar er
þetta bréf optast ártalslaust, svo sem AM, 234 4to og MSteph. 27.
4^0. f>ó er það með ártah í skjalabók sira Eyjólfs á Völhim í ÍBfél.
Khd. 67. 4to bl. 75 a. Sbr. Alþingisdóm 30. Júni 1487, DI, Ví, Nr. 531.
Þat giorvm vier sæmundur simonarson. jon jonsson og
sira thomas jonsson godum monnum kunnigt med þessu
1) erfdum 791. 2) [sem vijsar 791. 3) fiordu 791. 4) [nad til
kalladri 791. 5) sl. 791. 6) [so frammt sem 791. 7) [b. v. 791.
216 ARFLEIÐSLA. — JON ARASON. 1524.
vorv breíi ath vier hofvni sed og heyrt yferlesit xij lavgrettv-
manna domsbref med laugmannzens samþyckie heilvm og
hangandvm inciglum so latanda ath fyrir þa arfleiding sem
steinvnn gvnnarsdotter hafdi arfleitt sinn son epter Iðgvm
petur loptzson til sins arfs. þui fyrir mins herra kongsens
hakonar dom. rettarbot og skipan med godra manna Eadi
og þeim fleirvm greinum sem laugmalit þar at vikur dæmdu
þeir med fvUv doms atkvœdi og Iðgmannzens radi og sam-
þyckie petre loptzsyni aUan arf og peninga fasta og lavsa.
frida og ofrida epter sinn brodur stefan loptzson hvort þeir
væri helidur vtan landz edur jnnan. so oc dæmdu þeir þor-
olf augmundzson er þa hafdi þessa peninga at sier tekit.
skylldugan aptur at leggia þessa peninga alla og sveria at
fullan eid og tveir skilrikir menn med honum at hann hefdi
so aptur goUdit sem hann hefdi tekit kvika og dauda fasta
og lausa og afhenda gudna jonssyni a vegna steinunnar
Gunnarsdottur og petnrs ioptzson(ar) og hafa afgreitt fyrir
(lOichelsmesso. og til saninda hier wm settvm vier vor jn-
cigH fyrir þetta vitnisbvrdarbref giort a mðdrvvollum i haurg-
ardal a midvikudagin epter festum corporis christi Anno
domini. (D^. d'\ xx^. quarto.
191. 14. Júní 1534. í KaupmannaliöfD.
Fmbrik fyrsti „útvah'nn Danmerkr og Noregs konungr" biðr
Ólaf Engilbertsson erkibiskup í Niðarósi að staðfesta kosn-
ing Jóns Arasonar til biskups að Hólum og að vígja hann
þangað, því að (Magnús) biskup í Hamri væri ekki kominn
til „herradagsins", en hann hefði átt eptir umtaii við kon-
ung í Flensborg að vígja Jón biskup í Kaupmannahöfn, er
þurfti sem fyrst að komast til íslands.
Dipl Norv. VIII, Nr 522 (eptir frumriti í Ríkisskjalasafni Norð-
manna. Munchenarsaín 48).
Reuerendissimo jn Christo patrj domino Oiauo Engelbertj
1524. JON ARASON, 217
Nidrosiensis ecclesie archiepiscopo necnon apostolice sedis
legato nobis sincere dilecto.^)
Ffredericus dei gratia electus rex Datie et Noruegie dux
Slesszuicensis Holsatie Stormarie ac Ditmertie comes jn
Oldenborg et Delmenhorst.
Premissa reuerentia cum nostro sincero fauore. Kiære
herre oc fader. Som ether vell fortencker att vij talede mett ether
paa vortt slott Flensborg paa oss elskelige her Hans Arild-
[tzens elcctj tiill Hole domkircke paa Jslandz vegnæ atthy
ville vnde hannom confirmaedz paa same stigtt oc bleíf tha
szo thalett oc i loffuide oss atthy ville haffue screffuett tiill
biscopen aff Hammer oc giff'uet hannom fuldmagtt oc be-
falning att viæ hannom tiill biscop her i Kopenhaff'n nvv i
thenne herredag oc hand icke kommen er tiiU same herre-
dag oc ther offuer haffuer for"e electus giortt sig staaer
thæring liill forgeffues. Thij bethe vij ether kierligen atthij
ville mett thett alder forstæ giffue hannom confirmationem
paa same stygtt oc viæ hannom tiiU biscop vten ald yder-
mere forhalning och skoedzmoell att hand maa snarligen
komme heim tiill Island tiill for"^' stygtt oc ey lenger for-
toffuis her i rigennæ Norge eller Danmarck for nogre mercke-
lige sagers skyld oc rammer hans bedtstæ her vthij for thenne
vor bon oc scriffuelsze som vij ether tiilltroe. wij ville thett
kierligen mett ether forskylle oc hwis vij kwnnæ være ether
tiill vilgæ oc kiærlighett ville vij aldtiid gerne giore. Jn
Christo valete. Ex castro nostro Haffnensi jn profesto sanc-
torum Viti et Modesti anno etc. m d xx iiij nostro sub
signeto.
192. fyrir 17. Jáuí 1524. á Strond í Selrogi.
Erlends lögmaðr Þorvarðsson vottar, að hann hafi verið á
Al])ingi, ]já er dæmdr var dómrinn um Sveinsstaðareið 30.
Júní 1523 (Nr. 123), og að hann hafi samþykt þann dóm.
AM. Fasc. XLVI, Qfí ^ptir tiansskiipti á skinni gerðu í Skálholti
1) Ulanáskript bréfsins.
218 SVEINSSTAÐAREIÐ. - JARÐAKAUP. 1524.
13 Júlí 1527. — AM. Apogr. 3838 eptir XLVI, 6^ borið saman við
trons.skr. frá 1 Júlí 1544 (orðaiminr þaðan b). — AM. Fasc. XLVI,
l^, eptir transskripLÍ á skinni gerðu í Asgarði 7. Marts 1537. — AM.
Apogr. 3841 (eptir XLVI, l^).
Þat giore eg ellendr þoruardson laiigmann siinnan og
austan a islande godum CDonnum kunnigt med þessu minu
opnu brefi at eg uar aa alþinge þa þesse same') domur uar
dæmdr a al])inge sem hier [er med festvr þessu minu brefe')
huern dom eg samþyckta laugligan wrskurdade logligan')
riettan og fullmektugan j auUum sinum greinum og arti-
kulis epter riettum sancte olafs laugum þar til hann er laug-
liga rofinn af uorum hevgbornazta herra kongenum eda
hans heidursamligazta RÍkisins rade j noregi epter hans bode
og bifalning. og til sannenda hier um festi eg mitt innsigle
med þessara domsmanna nnsiglum fyrir þetta [domsmanna'^)
bref skrifat a strond ] seluoge are sidar en fyr seger.
193. 17. Júní 1524. á Húsafelli.
DóME sex klerka og leikmanna útnefndr á prestastefnu af
Ögmundi biskupi í Skálholti, hvort löglegr skyldi eða eigi
kaupskapr sá, er þeir höfðu gert biskup og Teitr bóndi Þor-
leifsson í fðstum peningum og lausum.
AM. Fasc. XLVÍ, 7^ transskript á skinni gert i Ásgarði 7. Marts
1.537. — AM. Apogr. 3843 (eptir XLVI, 7^ bornu saman við orðrétt
samhljóða transskr. frá 1. Júlí 1514).
Ollum monnum sem þetta bref sia eda heyra senda
Broder gisle med guds nad aboti j uideý. þordur ^inarsson.
olafur gudmundsson. CDagnus eyolfsson. þorkell þorsteinsson.
Þordur Olafsson. prestar Skalhollzbiskupsdæmis. are and-
resson. Jon biornsson. Gudmundur gudmundsson. Sygurdur
Sygurdsson. jon olafsson. olafur gudmundsson. leikmenn.
kuediu gudz og sina kunnigt gerandi ad sub Anno gracie
1) sl XLVI, 7 og ft 2) [fyrir ofan stendnr, XLVI, 7; sl. b. 3)
[Svo bæði XLVI, 6 og 7; doms 6.
1524. JARDAKAUP. 219
CO". d. xxiiij jn festo sancti botolphi abbatis a husafelli j
borgarfirde i ahnenniligri prestastefnu vorum uier ] dom
nefnder af ærligum herra og andh'gum faudur. herra aug-
mund med guds nad biskup j skalhollti at skoda og rann-
saka um þann kaupskap er þeir hofdu gert sin j millum
herra biskupinn og teitur bondi þorleifsson j faustum pen-
ingum og lausum huort hann skylldi loghga halldazt mega
eda ei. Jtem j f}Tstu grein kom þar fram fyrir oss. xij log-
rettumanna domur huer suo inne helltt at teitur bondi mætti
frialsHga selia og kaupa uid huern mann er hann villde sem
annar fullmectugur eda fulhnyndugur mann. uar og med
þessum dome logmannz vrskurdur loghga vrskurdadur. huern
hann samþyckti og vrskurdadi loghgan og fuHmectugan ]
ollum sinum greinum og articuHs. Jtem j {)ridiu grein kom
fyrir oss bref hans egertssonar huer þaa hafdi hirdstiorn og
kongsinz vmbod yfer oUu jslande j hueriu suo jnne stod
ad hann gaf fyrr nefndafi teit auUungis kuittafi og sbikiæru-
lausaii um alt þat sakferle sem hann matti til hans tala
kongdomsinz vegna at til greindu þui sakferH sem hann
edur hans menn hefdu matt brotHger verda cL steinnesfunde
fyrir sier og sinum epterkomendum. þui at heilax anda nad
til kalladri dœmdum uær med fullu doms atkuædi at so
profudu og fyrir oss komnu aHan þenna kaupskap laugHgan
myndugan og obrigduiigan og af aungum riufazt mega
nema af þeim sialfum herra biskupinum og teite.
Og til sannioda hier vm settum uær vor jnsigle fyrir
þetta domsbref skrifad j sama stad. deige og are sem fyr
seiger.
I
194. 19. Júní 1534. í Nesi.
Arfleiðslu og ættleiðslubréí Þorleifs Þorleifssonar til barna
sinna Þorgríms, GeciHu, Asmundar og Jóns, undir þær grein-
ar, er bréfið hermir.
AM. Fasc. XLVI, 17, fi-umrit á skinni. Af4innsiglum er 1 fyrir
bréfinu.
220 ARFLETBSLA 1524.
Þat giorvm ver jon prestr magnusson. audun svgvrs-
son. ]on J)orlaksson. jon þorleifsson godvm monnvni kvnn-
igt med þesssu voru uppnu') breíi at þa lidit var fra guds
burd CD. d. xx og iiij ar vorum ver j hia saum og heyrd-
vm aa a svnnudagin næsta fyrir jonsmessu baptista j nesi j
adaldal þar fyrir kirkiv dyrunum at þorleifr þorleifsson arf-
leiddi born sin. þorgrim þorleifsson og cesceHu þorleifsdottur
til alls arfs epttir sig. en asmvnd þorleitsson og jon þor-
leifsson arfleidi') nefndr þorlerfr til xx hundrata huorn
þeirra eptlir sig med samþyki iatyrdi og vpplagi sigrid-
ar þorkelsdotvr frænkonu^) sinnar er þa var eríingi ein eptir
opt nefndan þorieif. huer er ailan arf vp gaf. heldu þessir
menn aUr') a einni bok nefnd sigridur er aríin vp gaf og
undan sier iatade med handabandi eptir logumj allan mata
sem logadluta. og sagdr þorleifr er aríleidi') og þessi somu
born þorgrimr og cescelia. hier med asmvndr og jon oll
borii þorleifs er ætleid') uoru. taladi þrat nefndr þorleifr þar
þa þessi ord fyrir kirkivdyrvm.
eg þorleifr þorleifsson œtleidir hier j dag þessa menn
þorgrim þorleifsson og ceciliu þorieifsdottur til fiar þess er
eg gef þeim og til allz arfs eptir mig. at fra teknum. xl.
hundrudum er eiga skulu brædr ykrir asmundr og jon. æt-
leidi eg þessa adr skrifada menn þorgrim og cesciliu til
gials^) og til giafar til ses') og til sætis og til allzs þess rettar
sem logbok skyrir at ætleidingr a at hafa med logum.
a somu stundu taladi þrat nefndr þorleifr þessi ord fyr-
ir kirkivdyrvm j sama stad.
eg þorleifr þorleifsson ætleidir hier j dag þessa menn
asmvnd þorleifsson og jon þorleifsson til fiar þess er eg gef
þeim sem vera skal xx hundrut huorum þeira til gials') og
tilgiafar. en ef syskina þeirra kann vid at misa fyr en min
og andazst þau suo þav eigu ei skilgetna sonu eptir sig
þorgrimr og cescelia þa ætleidi eg þorleifr þorleifsson hier }
dag þessa menn asmund þorleifsson og jon þorleifsson til
fiar þess er eg gef þeim og til allzs arfs eptir mig til gials')
og til giafar til sess og til sætis og til allzt') þess rettar sem
logbok skyrir at ætleidingr a at hafva med logvm.
i) Svo, ~ ^ "^^ '
1524. REYNÍSTAÐARKLAtJSTR ^21
gaf titnefndr þorleifr ] þessa ætleidingargiof og anef(n)de
þorgrime syni sinum maliers') hringa ined silfr en ceceliu
dotr sinni silfrfesti. asmunde tygi oll. ]oni fola uetrgamlan.
skildi greind sigridr þorkelsdotter sier xij hundrut j ]iarflig-
vm peningum. skyldi þessir penningar greidir^) a prenum þolf^)
manudum ef þorleif uanhentati eki') til.
Ok til sanenda hier vm settum uier uor insigli fyrir þetta
arfleidindar') bref giortt uar j sama stad og dag sem íyr seigir.
195. 24. Júní 1524. á Koynistað.
DóMR klerka útnefndr af síra Pétri Pálssyni um kærur Sol-
veigar abbadísar á Stað í Reynisnesi til Jóns Guðmundsson-
ar fyrir kúgildahald, kirkjutíundir, rekatöku og vanrækslu á
húss uppgerð.
AM. Fasc. XLVI, 16, frumrit ó skinni, stórlega skemt af fúa, og
var orðið svo á dögura Árna Magnússonar, svo að hann varð að
fylla eyðurnar í afskript sinni Apogr. 336 („Ex originali Bessestad".
= XLVL 16) eptir afskript Hákonar Ormssonar í AM. 280. 4to, skr.
c. 1640. Hér eru skallar frumritsins fyltir á sama hátt.
Þat giorvm vier jon fimbogason. jon ]on(son). jon
brandzson. steirn markvsson. gisH gvdmvndzson prestar hola-
biskupsdæmis godvm monnum [kvnnigt med] þessv vorv
opnv brefe at arvm epter gvdz burd. CO. d. xx og iiii ar a
vidivoUvm j blaunduhHd j skagafirdi a almenniligre presta-
stefnv man[udaginn næstan] epter barnabi aposlofi-) vorvm
vier j dom nefnder af æríigre personv sira petre palsjne er
þa var Eadzmann og officialis heilagrar holakirkiu [a at lita.
sko]da og ransak[a og] fvllnadar dom a at leggia vm þær
akærvr er syst[er so]lveig abbadis a stadj reynesnese kærdi
til jons gvdmvnd[zsonar at hann] hefdi halldit [stadarins]
kvgilldi eit as. þa adra savk er j stefnvnne stod at hann
hefdi ei stadit reikningskap af kirkivtivn[dvm a hofi vpp a
1) Svo. 2) þ. e. 13. Júní.
^2^ fiEVNÍSTAÐARKLAUSTR. 1524.
ij ar]. ])a env þridiv [savk at] hann hefdi hapt ] bvrt af
stadarins rekvm vi alna langt tre j avngv sinv leyfe ne
frelse. |J fiordv grein og savk] er j stefnvnn[i stod at] hann
hefdi ei vpp giort þat hvs a stadnvm sem skiHt var a hann
þa hann tok stadinn. j gvdz nafne amen [dæmdvm vier
stefnvna la]vghga [og jon gvdmvndzson] þar rettehga fyrir
kalladafi og sekaii mork j stefnvfall enn af þvi at sira gisle
gvdmvndzson [medkiendist þar fyrir oss at hann hefdi frelsat
homim] heimta kvgiUdet med stadnvm þvi dæmdvm vier
lavgleigv epter kugilldet innan vii natta at heýrd[vm dom-
invm. £n fyrir þa adra savk er j stefnvnne] stod at hann
hafdi ei stadit reikning af kirkiv tivndvm a hofi vpp a ii
arþa dæmdvm vier jon gvd[mvndzson skylldugan at giallda
og greida allar] tivnderna(r) tvigilldar j hond abbadisinne
eda þeim hun til setur og þriggia marka sekt a havoriv^)
fyrir sig [vnder sinn svarinn eid at hann leyne avngre þeir]ra
enn vm þa env þridiv savk er frv solveig abbadis kærdi
þar til jons gvdmvndsonar at hann hef[di haft i burt af
stadarins rekvm. vi. al]na langt tre j avngv sinv leýfe enn
þar kom fram sira gisle svgurdzson') at hann hefdi vænst
vm fyrir sier [vitnvm at hann hefdi fýst þat sama tre fvnd-
it a sioj fyrir vtan fiskhelge þvi dæmdvm vier jon gvd-
mvndzson skylldvgau at leida [.ij.] lavglig vitiie jnnan halfs
manadar [at heyrdum dominvm fyrir offi]ssiaIis eda þeim
hann til setvr enn ef honum fallnatz vitnin þa dæmdvm vier
jon gvdmvndz[son skylldugan at tvigillda aptvr tred og
klavstrinv] fimtan merkvr j fvllrete og hola domkirkiv
adrar fimtan merkvr j sitt fvllrete enn þa [env fiordu
akæru er abbadisin kærdi til jons] at hann hefdi ei giort vp
þat hvset sem hann atte at giora fyrir ii arum þa dæmd-
vm vier hann skylldvg[an at giora þat sama hus vpp a
sialfs] sins kosnat eda giallda hvsverd epter þvi sem henne
[vel] Hkar. skal þesse sakeyrer og fvllrette allt g[olldit it sid-
asta at næ]stvm fardavgvm abbadisene ] hond eda þeim
hvn til setvr. dæmdvm vier advr skrifadan dom at avllv
svoprofvdv sem fyrir oss kom. [dæmde og samþy]kte þenn-
an vorn dom sira petvr palson er þa var officialis holakirkiv.
Í^Svö.
1524. MÖÐRUFELL. 2^8
Ogtilsanenda hier (vm) settvm vier adr skrifader kenne-
[menn vor] jnsigli fyrir þetta domsbref er skrifat var a
reynenes klavstre a jonsmesso ba])tiste vm svmarit a sama
a[re sem fyrr seiger].
196. 30. Júní á Oxarárþiiigl
18. Júlí í Skálholti.
DóMR útnefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti um kærur
Höskuldar Runólfssonar til jarðarinnar Möðrufelis í Eyjafirði.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups.
Domur um MðdrufelL
Þat giorum vier Jon Magnusson. Thomas Jonsson. Jon
Eireksson. Arnbiorn Einarsson. Olafur Jonsson ok Runolfur
Hðskulldsson godum monnum kunnigt med þessu voru opnu
brefe. ad þd er lided var fra guds burd M. D. xx. ok .iiij.
ar. fimtudaginn nærstan epter Petursmessu og Pals d al-
menniligu Auxaraarþingi vorum vier i dom nefnder af verd-
ugum herra i gude biskup Ogmund med guds nad biskup
i SkalhoUti ad skoda og ransaka ok fulhiadardom d ad
leggia um þd dkiæru sem Hoskulldur Runolfsson klagadi
uppd halft Mðdrufell er Hggur i ^yiafirde. Profadist þar med
sannindum fyrir oss ad greindur Hoskulidur hafde i þenna
sama stad domlagt [sig]') vid biskupin. enn hann kom ecki
þar. ok let þo upplesa þar sin bref um sagda dkæru.
J annari grein liet biskupinn þar birta fyrer oss bref under
godra manna innsigium. so hUodande. ad Eyolfur heitinn
Einarsson Iðgmann. gud hans sdi nade. keypte sagda ]aurd
MódrufelL og gaf i mote jarder og annad gots syo sem
brefed innehelldur ok utvisar. Leilst oss þetla bref med oll-
um sinum greinum loghgt og skialligt vera i allan mdta.
Enn þau breL sem HoskuUdur let þar lesa. syndist oss ecke
aíl hafa. ok ad svo profudu ok fyrer oss komnu dæmdum
vier fyrrnefnder domsmenn med fullu doms atkvæde opt-
^24 JON ÉTNAÍÍSON. 1^24.
nefrida jaurd Modrufell retta og sanna eign biskupsins ver-
ed hafa. Eyolfs heitins logmanns ok hans ^rfingia. epter
hann andadan. Enn j^au bref onýt og ecke afl hafa. sem
tittnefndur Hoskulldur let þar upplesa. nema þvi at eins. ad
hann leidde tvó logleg vitni. ad moder hans iiefde ecke sinn
hehiiing upp borid. Ok ef þau eru leidd loglega. þa leýse
^rfingiar Eyolfs heitins so miked sem skorter. enn jordin
þeirra ögn sem ddur.
Samþyckte þennaii vorn dom med oss greindur horra
biskup 0gmund ok sette sitt JnnsigH med vorum jnnsiglum
fyrer þetta domsbref. skrifad i Skalhollti mdnudaginn næstan
fyrer þorlaksmessu. (L sama are sem fyrr seger et cetera.
197. 30. Júní 1534. á ÞingTelli.
DóMR sex klerka og sex leikmanna útnefndr af Ögmundi
biskupi í Skálholti um kærur biskups til Jóns bónda Ein-
arssonar fyrir dóma og úrskurða rof um arf þann og pen-
inga, er Þuríði Brandsdóttur höfðu faUið eptir Ivar Brands-
son bróður sinn.
Bisk. Skalh. XIX, 56, frumrit á skinni. - AM. Apogr. 2398 eptir
Skálholtsfrumritinu „accuraté". Arni lýsir innsiglunum.
Domur j mille biskups augraundar og Jons Bonda
Einarssonar.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda ^arfi med gudz ndad aboti a helgafeUi. Broder helgi
af uidey. Kollgrimur af þyckuabæ. abotar med samri ndad.
þorleifur eirekson. jon gislason. þorgils nichulason prestar
skalholltzbiskupsdæmis. fuse þordarson. jon þordarson. narfe
sigurdson. jon þorualldson. brandur gudmundsson og er-
hngur gislason laugriettumenn. kuediu guds og sina kunnigt
giorandi ad sub anno gracie. CD. d. xx. iiij. a fimtudagen
næsta epter peturs CDesso og pals um sumarit a þinguelh j
almennihgre prestastefnu vorum uier j döm nefnder af heid-
ursarnhgum herra og andah'gum födur herra augmundi med
1524. JÖN ETNARSSON. 225
gudz ndad biskup j skalhollti at skoda og ransaka og fulln-
adardom da at leggia um þad mual er biskupin kærdi til
jons bonda einarssonar at hann hefdi rofit wrskurd biskups
gottskalks godrar minningar gud hans saal nædi. hier med
tuo doma skialHgra dandemanna bædi lærdra og leikra. um
þann arf og peninga sem þuride brandzdottur hafdi til erfda
fallit epter brodur sin jvar brandson. hier med saum vier
bref at greindur jon einarsson hafdi lofat biskupinum med
fullu handabandi at gialida þessa peninga j fardogum j uor
er uar. ^,n fyrir annat rangligt halld og sakferli þad sem
biskupin hafdi til hans at tala meira lofadi hann at suara
biskupinum logum j almennihgre prestastefnu d oxaroar-
þingi. jtem uar þad afsakan greindz jons einarssonar at
halldor jonsson bondi fyr greindrar þuridar hefdi adur feingit
þessa peninga sira jone arasyni til soknar. kom þar fram
fyrir oss greindur halldor jonson og lysti þui at fyr skrif-
adur sira jon arason hefdi aptur lagt þetta sama umbod.
bref og skilrike sem adur nefndur halldor jonson hafdi hon-
um j hendr feingit og þui leizt oss su afsakan aungua
magt hafa. medkendizt hann þar fyrir oss at hann hafdi
lagt sig under log uid biskupin epter þui stendur j hans
brefi. Þui at heilags anda naad til kailadri at suo profudu
og fyrir oss komnu dæmdum vier fýrnefnder domsmenn
med fuUu doms alkuædi adurnefndan jon einarsson rietthga
fyrir kalladan og sekan .iiij. morkum fyrir huert domröfet
og skylldugan at hallda þa doma sem hann hefir rofit. jtem
dæmdum uier optnefndan jon einarsson skylldugan at giailda
aptur alla þa peninga med laga auexti sem fyr sagder dom-
ar jnne hallda jnnan manadar at heyrdum þessum uorum
domi og tittnefndan jon einarsson fallenn j bann og skyild-
ugan at taka lausn og skripter þar sem biskupin til setur.
^n ef þratt nefndur jon einarsson uiil en þrioskazt framar
meir og giallda eigi fyr sagda peninga þa dæmdum uier þa
sem þar eru jnnsueitis upp ca laganna uegna skyllduga bædi
lærda og leika at fara [heim tiP) heimilis þratt nefndz jons
einarssonar og uirda þar wt opt nefndan arf og peninga og
þar med allt sakferfi kirkiunnar og biskup(s)ins af pening-
1) [tvískrifað.
Dij>l. Isl. IX. B. 15
226 ÍCNðRR I BREIÐAVIK. 1524.
um o|)t nefiidz jons einarssonar epter þui sem landz laga
bokin wt wisar um þann seni þriozkazt uillj moti Iðgunum.
Samþykti þenna uorn dom med oss greindur hera augmund
og setti sitt jnsigli med uorum fyrgreindra domsmanna jnsiglum
fyrir þetta bref skrifat j sama stad deige og are sem fyr seiger.
lt)8. [80. Jání] 1524. á Þiní^Telli.
31. Janúír 1525. í Slíálholti.
DóMR sex klerka útnefndr á prestastefnu af Ögmundi biskupi
í Skálholti um kirkjuna og kirkjupeninga á Knerri í Breiða-
vík sakir órækshi, sem á bafði verið um síðustu sextán ár-
in í skemd bóka, messuklæða og viða.
Bisk. Skalh. Fasc XII, 10, fruunit á skinni. Öll (7) innsif^li eru
dotlin frá — AM Apogr. 2451.
Domsbref vm knerre ] breidavick.
Ollum í-odum monnum þeim sem þetta bref sia edur
heýra senda naríi med guds ndd aboti a helgafelH. halldor
týrfingsson. narfe þorsteinsson. salamon heinreksson. olafur
gilsson og sæmundur aíiason prestar skalholltz biskupsdæmis.
kunnigt giorandi ad sub anno gracie CD. d. xxiiij. a þing-
ueUi a alþinge ] almenneligri prestastefnu. vorum uær ]
dom nefnder af ærligum herra og andarligum faudur aug-
mundi med guds nad biskupi i skalhollti at skoda ransaka
og dæma huersu fara skylldi med kirkiuna og kirkiunnar
peninga a knerre j breidavíjk saker þeirrar orækslv sem d
hafdi uerit vm næstu .xvj. ar um liden i skemd boka og
messvklæda. likneskia og uidar sem til kirkiunnar uar golld-
inn. bar herra biskupen fram fyrir os at hann hefdi amint
og latit aminna um at bæta suo og latid taksetia fyrr greinda
]ord under Iieilaga skalholltz kirkiu og sik under rettail
reikningskap. hier med sialfur komit og beidzt kirkiunnar
reikningskapar og aunguan feingit vtan sagt til. viij. hvnd-
rada einna enn vndergrind kirkiunnar miog spillt af uatni.
virtizt oss þannenn eigi leingur standa mega. kom þar ekert
1524 ÆSISTAÐABRÉF ^27
lavgligt suar fram fyrir os. þui at heilax anda nad tilkall-
adri dæmdu uær med fullu doms atkuædi eignarmann jard-
arennar eda hans laugligan umbodsmann skýlldan upp at
giora kirkiuna sæmiliga og bæta oil spell af manna uolld-
um a ornamentvm kirkiunar suo og setia til kirkivnnar sina
innstædv epter rettvm maldaga og standa sannan reiknings-
skap af porcione ecclesie. skýlldi þetta giort innan þriggia
ara eilegar uæri jorden fallen vnder heiiaga skalholltzkirkiv
og herra biskupsens forsia. Jtem j anare grein dæmdv vær
fyrir nidurfall kirkiunnar .iiij. merkur a hueriu dri huad
saman reiknadizt. xvij. hvndrud og skjUdi gialldazt þridi-
ungur þessara peninga innan manadar at hejrdum domin-
vm. enn af porcio ecclesie sem kirkiu uppgiorden reiknad-
izt verd uera yfer þat fram sem uidurenn sa uar uerdur
sem kirkian atti adur.
samþikte þenna uorn dom med os fýrr skrifadur herra
biskup augmund og setti sitt insigli med vorum innsiglum
fyrir þetta domsbref er skrifat uar j skalhollti in festo sancte
agnetis uirginis et martirig ari sidar enn fýrr seiger.
I
199. IG. Jólí 1534. í Núpufelli.
Olöf Jónsdóttir, kona Sigurðar Stullasonar, samþykkir all-
an þann gjörning, sem „biskup Jón" og aðrir dandimenn
gerðu með þeim og Þorvaldi Arnasyni, og gaf Olöf Þorvald
kvittan um öli þeirra skipti, bæði um jörðina Æsistaði og
aðra peninga.
AM. Apogr, 143, afskript gerð eptir fruinritinu og staðfest á
Grenjaðarstað 20. Maí Í728 af Magnúsi Þorvaldssyni og Gisla Magn-
ússyni (síðar biskupi).
Þat giorum vær Simon Þorsteinsson. jon Þorlaksson og
^rlendur 0-Iendsson godum monnum kunnigt med med þessu
voru opnu brefi at þa lidit uar fra gudz burd (D d. xx og
iiij ŒLr 2a æsistodum i ^yafijrde da moánudagenn i fardaga-
viku^) uorum uær i hia saum og heirdum d at þau voru
1) þ. e. ao. Maí.
15*
^28 JON ÁRASÓN. - GtJÐMUNDR GÓÐl. 1524.
aull i einu handabande Þorualldur arnason og Sigurdur
stullason og Olof ionsdotter kona hans at svo fyrir skilldu
at Olof Jonsdotter samþikti allail þann giorning sem biskup
ion og adrer Dandimenn giordu med ])eim aa maudruuollum
og þat brefid inni helldur sem þar er um giort. og i sama
Iiandabandi gaf Olof lonsdotter kona Sigurdar Þorvalld
aarnason aulldungis kvittan um aull þeirra skipte fyrst um
iordina æsistadi og alla peninga adra eptir sinn fodur og
modur. Og til sannenda hier um setium uær fyrr nefnder
menn uor innsigli fyrir þetta bref er skrifad uar i nupu-
felli i eyafirde laugardaginn næstaíi fyrir marie CDesso mag-
dalene aa sama are og fyr seigir.
200. 5. Áugust 1534. í BjörgrÍD.
RiKisRÁB Noregs, og þar á meðal biskup „Joen Aresson í
Hvvole i Islandt", segir Kristjáni konungi öðrum upp hlýðni
og hollustu sökum ókristilegrar, ómildrar og ranglátrar
stjórnar, og hann hefði hvorki haldið orð né eiða né neinar
skuldbindingar. Að öðru leyti kemr bréfið íslandi ekki við
en því, er Jón biskup snertir.
(Dipl. Noiveg IX, Nr. 532).
201. 6. Áugust 1524. í Römaborg.
DoKTou Zutpheld Wardenberg ritar Ólaíi Engilbertssyni
erkibiskupi í Þrándheimi meðal annars um það, að erfið-
leikar sé á því að fá Guðmund biskup á Hólum Arason
tekinn í tí'^Iu heilagra manna.
C. F. Allen: Breve og Aktstykker til Oplysning af Christiern
den Andens og Frederik den Förstes Historie, Khavn. 1854, Nr. 141.
— Dipl. Norv. VII, Nr. 589, bls. 592-597 (hvorttveggja eptir Munc-
henarbréfasafni í Krisjaníu Nr. 1239).
Reverendissimo in Ghristo patri et domino, domino
I
1524. GUÐMUNDR GÓÐI 229
Olauo Engilberti, dei et apostolice sedis gracia archiepis-
scopo Nidrosiensi jn regno Norwegie. domino meo semper
obseruando.
Ad manus proprias gracie sue jn Nidrosia aut vbi fuerit').
Rursum scripsit mihi p(aternitas) y(estra)
reuerendissima de quodam beato episcopo Jslandie cano-
nizando, ut velim rescribere, quibus sumptibus et modis
istud possit expediri.
Ego super hijs locutus sum reurendissimo domino car-
dinali Sanctorum quatuor^), qui locutus fuit cum summo
pontifice desuber; et habui pro responso, quod sanctitas sua
non vult facere canonizationes, quia vidit, quod frater suus
Leo et etiam Adrianus vi post canonizationes per eos factas
statim obierunt, et ita sibi timet, et quod alias senatui Ve-
neto pro ahcuius beati viri canonizatione instanti hoc negauit.
Tamen possemus ex consilio dicti domini cardinaHs
ahum modum quasi similem canonizationi obtinere, videlicet
quod papa concederet amico p. v. Jslandie episcopo, qui
vobis scripsit^) per literas in forma breuis, quod posset de
dicto beato episcopo, quem canonizari petit, ordinari, dici et
obseruari facere speciale oífitium et solempnisari, sicut fit
de beata Catharina filia sancte Birgitte, Et tunc necesse
esset, prout consuluit dictus dominus cardinalis, quod rex
Datie, et etiam prefectus Jslandie, necnon reuerendissima p.
V. tamqvam illius metropoHtanus, pro premissis scriberent
ad summum pontificem et ei suppHcarent prefatumque ne-
gotium sue sanctitati attente commendarent, et quod etiam
in aHqua Httera auctentica mitterentur aHqua miracula, facta
per dictum beatum. Et credo, quod cum trecentis ducatis
premissa bene expediremus, computatis omnibus pro aduo-
cato et expensis Htterarum ac propina cardinaHs et aHjs.
Nam verani canonizationem non deberet expedire*) cum tri-
bus miHbus ducatis, sicut fieri vidi sub Adriano papa . .
1) Utanáskript bréfsins. 2) þ. e. Lorenzo Pucci kardinali; undir
hann hnigu hjá páfa kirkjuniálefni Norðrlanda. Pucci þótti ágjarn
og fédrögull. Dó 1531. 3) J) e. Jón Arason. 4) Svo.
230 ÖGMUNDR OG JÓN. 1524.
Ex Vrbe vi augustj per bancum 1524.
E. p. V. reuerendissime
íilius et seruitor Zutpheldus Wardenberg
prothonotarius et scriptor apostoHcus
manu propria.
202. 9 Auffust 1534. í Bjðrgvin.
DóMR Höskuldar biskups í Stafangri og tíu annara útnefndr
af Olafi erkibiskupi i JNiðarósi um kærur Ögmundar biskups
í Skálholti til Jóns biskups Arasonar.
Landsbókasafn 61. 8vo^ stafrétt afskript gerð fyrir Árna Magnús-
son „Ex transscripto membraneo fra Vicelögmannenum Odde Sigurd-
syne" (AM). gerðu í Haraborg 13. Marts 1525. Nokkrar aðrar af-
skriptir eru til af þessum dómi, svo sera í Bókmentafélagssafui Khd.
125B. 4to nr. 99, Landsbókasafni 115. 4to (og þar eptir í Bókmenta-
félagssafni 126. 4to), og eru þær til h'tils; merkari er afskript sú, sem
er á lögbók síra Sigurðar Jónssonar á Grenjaðarstað nú í bókasafni
háskólans í Uppsölum í Svíþjóð, Delagard.. 9. 4to, bl. lll^ 178, á
skinni, skr e. 1587. (=&). — Meðal Apogr. AM. 3704 er afskript eptir
því, sem stóð aptan við bréfabók Ögmundar biskups með hendi síra
Jóns í Villingaholti, með orðamun eptir dómabók, er átt hefir Brynj-
ólfr biskup Sveinsson. Þar með liggr og afskript biéfsins frá 17.
öld, er Arni hetir feingið „fra Pale Jonssyne Widahn 1699". Dómr-
inn er prentaðr í Finni Johannæi Hist. Eccl, Isl. IV, 240—243.
Domur a millum Biskups Jons Arasonar oc biskups
Ogmundar.^)
Wij hðskvlld*^) med Gudz ndd biskup j Stafangur.
COagníis thil hamar^). Olaf til biðrguin*) af sðmu*) ndd. herra
andres nichelsson.®) herra Olaf Wilhialmsson. herra Knut
Petursson. CDeistari Petur Petursson. (lOeistari Hans Ref.
CDeistari heinrek nikelsson^). herra Biðrn Petursson og herra
Petur Jonsson. kanunkar ut i Trandheims domkirkiu. Giór-
um ðllum uiturligt med þessu uoru opnu brefi. ath orum
1) Apogr. 3704. 2) Höskuldr &. 3) Hamars b. 4) Bergen b.
5) samme b. 6) Nielsson b. 1) Nielsson 6.
1524. ÖGJMUNDR OG JON 231
epter gudz burd. CD d xxiiij. Vigilia Laurentij. vpp aa ^rchi-
biskupsgard') ] biorguin. worum wier thil skickader af wor-
um verdugazta faudur ] gudi ^rchibiskup Olaf i þrandheim.
ath skoda Bannzaka og yfer at dæma. um þær saker sem
verdug fader ] gudi biskup augmund af Skalhollt kærdi upp
aa herra jon arason sem [þann thid"^) uar postuleradur af
holastikte ] island og personuHga uar þar med') oss sama
thijd'*). kom þar og fram fyrir oss j sania stad og deige
heidarhg'^) mann hena jon einarsson vt af SkalholUzstikt")
med bref og bifalning') so hliodandi. ath biskup augmund
hafdi honum fulla makt thil gefit ath kæra og klaga allar
|)ær saker sem biskup augmund hafdi [fyrr nefndum herra
Joni^) thil ath tala. Jtem syndi herra ]on einarsson fyrir oss
.iij. domsbref so hHodandi ath biskup augmund hafdi dæma
latid fyrrnefndan herra jon arason j forbod og bann og^)
þar thil dæma^^) af honum sinn heidr. æru. goz og peninga
og under [biskups augmund*') nad. Jtem syndi og fyrrnefnd-
ur herra jon einarsson þar fyrir oss eitt opit bref med .iiij.
inscigh so hliodandi ath nocker prestar af holastikt'-) hefdi
Reuocerat þat kiorsbref sem þeir hðfdu fyrnefndum herra
Joni arasyni geíit et cetera.
hier i mot kom ffyrr nefndur herra jon arason þar fram
fyrir oss og tiedi sin bref. fyrst eitt biskermelsisbref. sem
0'chibiskup ^irek Walkendorf pie memorie hafdi honum
gefit. so og syndi hann f}^rir oss eitt opit bref med capitul-
ans inscigle af þrandheime so hliodandi at kanunkarner
badu og skipudu og fulla magt til gafu prestum holabisk-
upsdæmis at ut ueha og til sig senda ^inn þann mann sem
þeir uillde hafa [thil sinn biskup^-^) og holakirkiu forstandara
et cetera. þar eptir syndi hann fyrir'^) oss eitt opit bref
med [iiij og xx hangandi jnnscigle''') so hliodandi'^') at prest-
ar holabiskupsdæmis hófdu hanii ut ualit at uera sinn biskup
og hola domkirkiu forstandara. sómuleidis syndi hann fyrir
1) -gardinn h 2) [í þann tíraa &. 3) nær h. 4) tínia h. 5) lieid-
arligur h. (>) -stikti h. 7) bivising h. 8) [fornefnds herra Jóns Ara-
sonar &. 9) sl. h. 10) dæmt h. 11) [biskup Agmunds h. 12) -stikti h.
Vá) [sér til biskups h. 14) sl &. í4) [xxiiij hangondum innsiglum h.
ÖGMUNDR OG JÓN. 1524.
oss eitt bref med jnncigle^) so hliodandi"^) at hann hafdi
nied Radi presta holabiskupsdæmis appellerat allar fyrr nefnd-
ar saker og malaefni under erckibiskupsins ndd j þrandheime
og hans elskuliga'^) capitula Ead ok yfersyn. ok undan domi
biskup augmundar og alira hans presta et cetera.
Þui fyrir [þan sak*) ath biskup augmund uar ecki
uigdur biskup thii hola domkirkiu og ei hafdi hann nockra
bifaling af uorum uerdugazta faudur 0-chibiskupinum j
þrandheim. eda hans capitula at taka nðckra biskupHga
Eentu ] holadomkirkiu stikte. ^nn þo Hka uel at hann uar"^)
tii skickadur at uera tilhialpsmann") þar ] stickted et cetera.
J)ui fyrir pessar allar fyrr nefndar saker dœmdum uij 'pai
Eeuocationisbref sem fyrr nefndur herra ]on einarsson hafdi
og aUa þa doma sem biskup augmund') hafdi dæma latid
upp aa fyrr nefndaii herra jon arason sidan hann uar ut
uaHnn til hola domkirkiu aungua magt hafa eda haft hafa.
þui oss synizt sama Eeuocationisbref og biskups augmundz
domar^) med nockurri aufund giord hafa uei'it og j mot
kirkiunnar lag^). So og dæmdum wier at fyrnefndur herra
jon arason mætti uel hafa og bihallda sinn heidur og [alla
sina peninga^^) i gen sem hann kann biuisa ath biskup
augmund haíi") fra honum tekit epter þeim*^) fyrnefndum
domum. Thil ytar^^) meir^'^) biuising*'') hier um heingium
uier wor jnnscigli fyrir þetta bref sem giðrt uar ] biorguin
aar og dag sem fyrr skrifat stdr.
203. 10. Au^ust 1524. í Ö^ri.
Ögmundr biskup í Skalholti kvittar Ragnhildi húsfreyju
Biarnadóttur um porcio kirkjunnar í Ogri um 57 ar, síðan
Jón Asgeirsson fékk kvittan af Sveini biskupi 22. Sept. 1467.
AM. Apogr. 965 „Ex orig, communicato a Paulo Jonæ Vidal.
(komid fra Ögri}". Innsigið var f'yrir bréfinu. — AM. Apogr. 1421
(aískript geið eptir sama frumriti).
1) innsiglum 6. 2) hliodanda h. 3) elskuligt b 4) fþá sök h.
5) væri h 6) tilhjálparmann b. 7) Augmundur /;. 8) dómr b. 9)
lögum b. 10) [öUum síniira peningum b. 11) hefir b^ 12) sl. b. 13)
meiri b. 14) bívísingar b.
1524. ÖGR - JÓN ARASON. 233
Vier broder augmund med gudz nad biskup i skalhollti
giorum godum monnum kunnigt med þessu woru opnu brefi.
ath Ragnhilldur husfreyia biarnadotter. hefer giort oss reikn-
ingskap af þui porcione kirkiunnar i augre sem faliit hefuer
sidan biskup sveinn godrar minningar wtgaf kvittanciam ione
heitnum þorgeirssyne!) fyrir porcione greindrar kirkiu. hvat
reiknadizt at war upp aa xvij aar og .xl. og falHt hafdi .xj.
hundriit og xx. Gallt greind Ragnhilldur husfreyia kirkiunni
i þessa ])orcionem .iij. kluckur i xv^- tvenn messuklædi al-
fær. kantarakapu. gylldan kalek med koparstiett. og ij. tiaulld
steind i xvj. hundrut. ^nn fyrir mortuarium hvat hun sagdi
at wera mundi nærri .ij.<* eda þriu. gallt hun kirkiunne
nauckr smd hkneski med Htlum hialmi. sem oss þotti vel á
nægia. Þvi giðrum wer og gefum ddrgreinda Ragnhilldi
biarnadottur aullungis kuitta og akiærulausa um fýrsagt
porcionem og mortuarium fyrir oss og ollum worum epter-
komendum heilagrar kirkiu formonnum. Og til sanninda
hier um settum wer wort insigle fyrir þetta kvittanarbref.
skrifat i augri. in die sancti laurentij marliris. anno domini
CO.^ D". xx". qvarto.
304. 23. August 1524 í Björgvin.
RíKisÁB Noregs gerir skipun um stjórn innan lands eptir
að Kristján konungr annar er sagðr af ríki og þar til anu'
ar verði til konungs tekinn. Einn af þeim, sem á ríkisráðs-
fundinum sitja, er biskup „Jon Aresson i Holæ i Jsland",
Að öðru leyti kemr bréfið íslandi ekki við.
Dipl. Norv. I, Nr. 1067)
1; „ila exaratum est. corrige Asgeirs^ (AM.). Kvittanarbréf'
Sveins biskups til banda Jóni Asgeirssyni 22. Sept. 1467 er prentað
i Dipl. Isl. V, Nr. 437.
234 P.JÖRN GUÐNASON. 1524.
305. 33. Au?nst 1524. í BjiíreTÍii.
RilKTSRÁB Noregs samþykkir að taka til konungs í Noregi
Friðrik'' fyrsta Danakonungs í stað Kristjáns konungs annars,
sem þeir hafa sagt upp hKðni og hoUustu, og er biskup „Jon
Aresson i Holœ i Jsland" einn af þeim, er sitja á þessum
ríkisráðsfundi. Að öðru leyti kemr bréfið Islandi ekki við.
(Dirl. Norveg. IX, Nr. 584).
206. 29. Ans:nst 1534. í naga.
Ragnhildr húsfreyja Bjarnadóttir og börn Bjarnar heitins
Guðnasonar gjalda Ögmundi biskupi í sakafé heilagrar Skál-
holtskirkju 124 hundruð; samþyktu og erfingjar Bjarnar
heitins helmingafélag með honum og Ragnhildi konu hans
og voru þar eptir skipti gerð.
Bisk. Skalh. Fasc. XIII, 2, írumrit á skinni. — AM. Apogr. 24-.55
„accuralissimé" og hefir Arni ritað við orðamun eptir bréfabók Og-
mundar biskups.
bref fyrir Huammi. Asgardi og ketelsstaudum.
Þat giorum wid ]on prestr eireksson og jon biornsson
godum monnum kunnigt med þessu ockru opnu brefui. ath
vvid worum hia. saum og heýrdum a vnder nupi j dyrafirde
þridiudaginn næsta fyrir bartholomeusmessu. at Ragnhilldr
huspieyia^) biarnadotter. og born biarnar heitins gudnason-
ar. vrdu ath einu samþýck. ath herra augmund med gudz
nad biskup j skalhollti. skylldi eignazt j sakafie heilagrar
skalholltz kirkiu þessar iarder og fasta eign.-) Jn primis
huamm j huammsueit fyrir ÁxS Jtem asgard firir [.1. hundr-
ud. Jtem'') ketilsstadi fyrir fiogur hundrud og .xx. med oll-
um þeim gaugnum og giædum sem greindum iðrdum fýlg-
er og fylgt hefuer at fornu og nýiu.
Suo og samþycktu erfingiar biarnar heitins [ath helm-
ingafielag skýlldi werit hafa millum*) biarnar heitins gudna-
1 ) husfreyia, brb. 2) sem hier seiger, b v. brb. 8) [xl e ok, brb,
4) [upp ii ny. ad helmingafelag skyllde vera a raillum, &r&.
1524. BJÖRN GUÐNASON. - HAGI. 285
sonar ok') ragnhilldar huspreýiu.*) Reiknudu þa [goder
menn j sundur fasta eignina j helminga^). woro sidan hlut-
er a lagder. Hlaut [Ragnhilldur husfreyia j sinn helming
iordina augur*) og pad sem þar war nied skipt. sem reikn-
adizt at upphæd hundrat hundrada. tiutigi hundrut og .xij«
betur. Lagdi ]m og adurgreind^) Ragnhilldur") bðrnum sin-
nm iil skiptis iardernar hiardardali. sem eru at dyrleika
lxxxx<^ Skjlldu og aller hkiter smaer og storer fram leggiazt
til rettra skipta sem woru þa biorn heitinn gudnason fell
fra').
Woru þesser næruerandi witnismenn. sem wissu ath
þessi giorningur for fram. þorgils nikulasson. ion olafsson
snorri hialmsson. prestar. olafur gudmundzson. ion narfason
og erlingur gislason. leikmenn. og marger adrer goder menn.
Og til sanninda hier vm festum wid ockur jnsigle med
þessara fyrrgreindra manna jnsiglum fyrir þetta bref. sl^rifat
j haga a bardastraund in decollacione sancti johannis bap-
tiste. anno domini. (lOd xxiiij".
207. 1. Septeniber 1534. undtr Múla.
Ogmundr biskup í Skálholti kvittar Helgu húsfreyju Þorleifs-
duttur um porcio Hagakirkju á Barðaströnd um 20 ár um
liðin.
AM. Apogr. 1130, eptir frumriti frá Haga. Arni lýsir innsigli.
Vier Broder augmund med gudz ndd biskup j skalhollti
giorum godum monnum kunnigt med þessu woru opnu
brefui. ath helga husfreyia þorleifsdotter hefer giort oss reikn-
ingskap af porcio þui sem fallit hefuer a kirkiunne j haga a
bardastraund vm næstu .xx. ar forlidin. huat at reiknazt. xij.
hundrut. hefuer hun lofat at leggia til kirkiunnar nðckra
1) Svo. 2) Imsfreyu bb. 3) [i helniinga goder menn fastaeign-
ina i sundur, hrb. 4) [Hluut husfreya RagnhiUdur i sinn helming
þessar iardir. in primis augur, brb. „en þetta er oefad rángt", segir
Árni. 5) sl. hrb. 6) husfreya b. v. hrh. 7) hér þraut bréfið í hrb.
236 HAGI. — JON ARASOX. 1524.
sæmiliga hluti ] þessi. xijc og at þessu til laugdu med
godra manna ýfersýn. sem wel a næger. þa giorum wer og
gefum greinda helgu husfrejiu aullungis kuitta og akiæru-
lausa vm fyrr sagt porcionem fyrir oss og ollum worum
epterkomendum heilagrar kirkiu formonnum. Og til sanninda
hier vm settum wer wort jnsigle fyrir þetta kuittanarbref.
skrifat vnder mula a skahna nesi in feslo sancti egidij abba-
tis. anno domini CD d xx mf.
208. 2. September 1524. í RjUr^Tln.
KlKisKÁÐ Noregs dæmir um erfðamál miUi Gauta Ivarsson-
ar og Ólafs Michelssonar um eignir hústrú Sunnifu Eindriða-
dóttur, og er biskup „Jon (Arason) j Hooie j Jslandt" einn
af dómurunum á rikisráðssamkomu þessari. Að öðru leyti
kemr bréf þetta Íslandi ekki við.
(Dipl. Norv. I, Nr. 1068).
209. 3. September [1524]. í BJÖrgvln.
Sex klerkar og átta leikmenn af ríkisráði Norðmanna birta
Finnmerkrmönnum (Björgynjarmönnum), að ríkisráðið hafi
sagt Kristjáni konungi öðrum upp hlýðni og hollustu og
kosið Friðrik Danakonung til konungs í Noregi, og haíi lagt
á skatt þeim konungi til handa, er greiðast skuli Vincencius
Lunge ríkisstjóra norðan fjalls. Er „Jonn (biscop) i Huole"
einn af þeim, sem gefa út bréfið. Að ftðru leyti kemr það
Íslandi ekki við.
(Dipl.Norv. VII, Nr. 591).
210. 6. September 1524. Á Reythólum.
OoMVNDB biskup í Skáiholti fær og aptr leggr Birni bónda
1^24. ÉíGNtR EPTÍR JON DAN 237
Þorleifssyni þá peninga, sem honum höfðu til erfða fallið
eptir Jón dan föðurbróður sinn.
AM Fasc. XLVI, i8, frumrjtið á skinni. Öll insiglin eru fyrir
bréfinu Niðr í nokkra af innsiglaþveingjununi hefir verið rist bréf
nokkurt sanitíða eða öllu eldra en þetta. Á 3. þveingnum má lesa
þetta langs um: „[stajndantle eru þeir marger hluter at hann tok
med stadnum bœde ellzgogn og adrer hluter at eg hefi onga . . .
. . , hallda. suo tok hann þar gamalt skip enn h'et ecki j staden
enn hann atti nytt skip og hafdi þad j burl og uill "
Þvers um á sama þveing: „Heidurso[mum herra] herr[a Angmunde
biskupej] skalho[llte]". Afjórða þveingnnm stendr undirskript bréfs-
ins : „filippus prestur ionsson". Mun bréfið hafa verið sendibréf frá
honum til Ögmundar biskups. Var hann prestr í Sauðlausdal, —
AM. Apogr. 5703. — Afskript af þessu bréfi eptir bréfabók Ögmund-
ar biskups er í Landsb. 62. 8vo og AM. Apogr. 2761. Þar er bréfið
ártalslaust (= b). Orðamunr ómerkr.
Biskups Ogmundar Brief þar hann fær Birne
Þorleifssine aíftur Eigner þær Jon Dan atti.*)
Vier Broder augmund med gudz ndd biskup j skalhollti
giórum godum monnum kunnigt med þessu woro opnu
brefui. ath aa manudaginn næsta fyrir CDariumessu sidarri"^)
a Reýkholum. fiengum wer og aptur laugdum birne bonda
þorleifzsyni þa peninga sem honum haufdu til erfda fallit
epter jon heitinn dan faudurbrodur sinn frida peninga og
ofrida. fasta og lausa. hueria at hann hafdi adur j augri
oss feingit til fuUrar eignar. [hier j mot lofadi greindr biorn
bondi"^) at wera oss og formonnum heilagrar skalhoUtzkirkiu
til gagns*) og goda j þui honum wæri mðguligt. og at hallda
þa doma [og giorninga'^). sem dæmder hðfdu werit af heil-
agr(e) skalholltz kirkiu og hennar formonnum og þad omaks-
laust og aklaganarlaust wera lata sem vnder kirkiuna wæri
med domi komit fyrir sier og sinum erfingium.
Woru þesser giorningswottar til kallader. sira jon eir-
eksson. olafur bondi gudmundzson og jon biðrnsson.
Og til sanninda hier vm [settum wer wort jnsigle med
1) Utan á bréfinu með hendi frá c. 1700. — Um Biörn Þorleifs-
son, b. 2) Þ. e. 5. Sept. 3) [med þeim skilmala ad greindur Biorn
b(onde) lofado b. 4) styrks 6. 5) [sl. b.
^S8 JON ARASON. 1524.
þessara fyrr greindra nmnna jnsiglum fyrir þetta giornings-
bref skrifat j sama stad deigi sidar enn fýrr seiger. anno
domini. CDdxxiiij".')
211. 6. Scptember 1524. í BjörgTÍn.
RíKiSRÁÐ Noregs vottar, að Vincencius Lunge, ríkisstjóri Frið-
riks konungs í Björgvin og norðan íjalls í Noregi, hafi feing-
ið vitnisburð um það af Skotum, lögmanninum í Björgvin
og bæjarráðinu, að hann hafi einga hlutdeild átt í árás
þeirri, er Þjóðverjar gerðu á Skota í Björgvin. Er „Joenn
(biscop) i Hole" einn af þeim, sem gefr út þetta vottorð,
en að öðru leyti kemr bréfið Islandi ekki við.
(D'iyl Noiveg. VI, Nr. 697).
212. 7 Septcmber 1524. í BjöagTÍu.
YíGSLUBEÉp handa Jóni Arasyni til biskups á Hóium út gefið
af Olafi Eingilbertssyni erkibiskupi í Niðarósi.
Landsbókasafn 61, 8vo, stafrétt afskript gerð fyrir Árna Magnús-
son „Ex transscripto membraneo fra vicelögmannenura Odde Sigurd-
syne", gerðu i Hamborg 13. Marts 1525. Frumrit þessa bréfs var á
látínu, segja transscriptores^ og er þetta því þýðing þeirra á íslenzku.
Ollum kristnum monnum þeim sem þetta bref sifli ed-
ur heyra sendum uier Olafur med gudz nad ^rchibiskup j
nidarosi og paualigx sætis legatus heilsun med worum
herra jhesu christo og hans modur jungfru marie. fyrir þui
at hola domkirka hefuer formanzlaus uerit sidan biskup
godskaik nichulasson godrar minningar fra fiell og fyrir
margra forfalla skulld for og fyrir oss kom merkiligr og
heidarligr mann herra jon arason og med sier hafdi klerk-
anna og almugans bref og audmiukUgar bæner vt af sögdu
1) [sl. b.
1^^4. JÓNARASON. 239
biskupsdæmi. og þar epter þess rietliligazta og verdugazta
veralligx forstiora fridreks med gudz nad danmarks og nor-
egis kongs. ath fyrir þeirra samhliodandi bæn og kirkiunn-
ar brest willdum vier til virdazt fyrir gudz skylld og stora
naudzyn. ath fullkoma til scicka og vigia fyrr nefndan
herra jon arason. ^nn medur þui at epter BÍettum laugum
til heyrer worum capitula og elskuHgum sonum fyrrnefndrar
kirkiu vmsion. þui med tilkalladri gudz hialp til kðlludum
wier virduliga fedur ] gude stafangurs og hamars biskupa
og electus i biorguin huerer ])a uoru nær oss med worum
kaníikum af þrandheime. voru þeir grandHga skodandi og
epterleitandi. og aller med einne raust og einu samþycki
yfer eins komandi. og afseigiandi og onyt giðrandi oll þau
forfeingiHg og OBÍetliIig lyti og motkast sem nóckrer hans
motstaudumenn hofdu honum til lagt. Hier epter þennan
sama herra jon arason til min loíliga færandi og aller
med einu samþycki hann utuelandi til biskup og formann
fyrrnefndrar hola domkirkiu. og þui þat er skialligt ath kan-
úkaíier færi þann sem elegeradur er til yfermannzins med einne
Raust og audmiukligri bæn at stadfesta fyrrsagda utualning
og so badu þeir oss at skoda og upp (ja þeinkia huersu
miog fordæmiligt og skadsamligt þat kann uerda domkirki-
unni og biskupsdæminu. at hun er fyrir utan sinn RÍettan
formann. og huersu farligt plagar at uera gudz kristni
ouirding hðfdingianna. kristninnar. vorer fyrskrifader kær-
uztu brædur biskupafier og nikissins Rdd med æzta radi vors
uirduligs capitula til hneigiandi og aller med einni raust
bidiandi og epter almattigs gudz millde og þui hann uar
RettiHga elegeradur af kanukunum og hann uar oss aud-
miukHga færdur. þui epter uoru pauaHgu ualldi og magt
^rchibiskupligrar yfermanz stiettar coníirmerudu uier hann
litlu þar epter þenna sama herra jon arason electum og
confirmatum med tilhialp uorra underbiskupa af stafangri
og hamar og epter RÍettiIigri skipan og laganna yfersðgn og
kanukanna tilsetning j gudz nafni vigdum vier hann. gef-
andi honum fulla magt logsaugn og tilsion yfer ollum og
sierhuerium andligum og uerallzligum so sem Iðgliga fyrr-
1240 HAMRAENbAR OG HLÍÐARTÚN 1524.
sðgdum holabiskupi bikuæmiliga til ber. Skickum og faum
uier honum fyrrsagda holakirkiu med ðllum hennar RÍetti'
og Rentu til ævinligrar eignar. Biodum wier streingiliga og
skipum vnder magt heilagrar hlydni ollum kennimonnum
og leikmonnum sem eru j holabiskupsdæmi. at þeir giðri
honum skyllduga hlydni. heidur og virding og aungum ðdr-
um .1 biskupligri magt og ueralliga skylldu. suari honum
og tilheyriligan Reikningskap giðri. Og til æuenligrar styrk-
ingar. sanninda og BÍettrar vidurkenningar allra fyrrskrif-
adra greina þessa brefs Hetum wier ]nnscigla og stadfasta
med uoru secrete sem hier er medfest geíit j biorguin ]n
profesto natiuitatis virginis marie anno domini CD d xxiiij.
313. 13. September 1534. undir Staðarfellí.
DóMR þriggja klerka og þriggja leikmanna útnefndr af Ög-
mundi biskupi í Skálholti um ágreining þeirra síra Ólafs
Guðmundssonar og StuIIa Þórðarsonar um land það, er
liggr fram frá Hlíðartúni og kallað er Teigr, hvort það
skylldi helldr heyra til Hamraendum eða Hlíðartúni.
Jarðabókarskjöl Árna Magnússonar í Rikisskjalasafni Dana, Dala-
sýsla Nr. 6, afskript staðfest á Reykhólum 25. Júni 1703 af Gísla
Jónssyni og Einari Oddssyni. — Nr. 5 á sama stað afskript með
hendi Hans lögmanns Beckers fyrir Árna Magnússon eptir Nr. 6.
Þeim godum monnum sem þetta bref sid edur heyra.
sender abote Narfe Jonsson. Sira Halldor Tyrfmgsson. Sira
Þordur Einarsson. prestar SkalhoIIts Býskupsdæmis. Olafur
Gudmundsson. Asmundur Klemusson. Ellingur Gislason. leik-
menn. kuediu Gudz og sijna. kunnugt giðrandi. arum eífter
Gudz burd M. D. xx. og iiij ar d manudagenn næstan firer
krossmessu um hausted') j Hvamme j Hvamssveit. vorum
vær j döm nefnder af ærlegum Herra og andlegum fðdur.
Herra 0gmunde Býskup j SkalhoIIte ad skoda og Ransaka.
og fullnadardöms adkuædi d ad leggia j millum þeirra Sira
1) þ e. 12. Sept.
Í524. HAMRÉNDAR OG HLÍÐARTUN. Mi
Olafs Gudmundssonar og Stulla Þordarsonar. er þa a greindi
huörum til skilldi heyra Hamrendum edur Hhjdartune land-
ed er liggur fram frd Hhjdartíine og kallad er Teigur.
Lagdi sira Olafur þar fram votta href. suo latandi ad þeir
hefdu þad heirt ad greindur Teigur skilldi heira tii Hamr-
endum. Enn greindur StuUe Þordarson hafdi kaupbref íirer
greindre jordu Hhjdartíine. so latandi ad Hhjdartíin ætte
land allt fram d fiall og heim j þann læk sem rennur næst
Reidhollte RÍettsýnis uppa fiall jtakalaust. utaii eina selstðdu
d Teigluhialla skylldu eiga Hamrendar. Þuj dæmdum vær
kaupbrefed skiallegt og mindugt. Enn hitt onýtt og ad ðngvu
haildanda. og æfeniega vera og vered hafa Hlijdartúns eign
tijttnefndan Teig. med allri annari adurskrifadri landar ögn
fram cL fiall og j adurskrifadaii læk. Enn greinda selstðdu
skilldu þeir hafa fra Hamrendum. er þar bygge. enn fici
huorke nie d leigu seha. og ei firer adra pgninga enn sijna
búnýt. Samþýckti þenna vorn dom med oss nefndur Herra
Augmundur. og sette sitt jnnsigli med vorum jnnsiglum fir-
er þetta dömsbref. huort ed skrifad var under Stadarfelle d
sama are. deige sijdar enn firr seiger.
Þad giðrum vier Helge Helgason. Jon Sigursson og
Jon Grijmsson. gödum mðnnum kunnugt med þessu woru
opnu brefe. ad vier medkennust ad vier hðfum sied og yfer-
lesed suo Idtandi domsbref med heikim og oskoddum hang-
andi jnnsiglum. sem hier fiier ofan skrifad stendur. og til
meire stadfestu og sanns vitnisburdar hier um. setium vier
adurskrifader menn vor innsigli firer þetta vort vitnisburdar-
bref. huðrt skrifad var under Stadarfelle um hausted. d
fimtudagenn næstafi effter allra heilagra messu. um hausted(!)
þd Hded var frd Gudz burd M. D. xl og ij ar.
So latande dom sem hier firer ofan og framan skriffadur er. höf-
um vier uuderskriffader menn lesed saman vid þessa Transskrifft.
Var hitt gamallt letur a skinn skrifad og Tvö hangande innsigle firer.
Til merkiss vor nöfn med eigen höndum hier underteiknud j Hitar-
dal 2 Martij Anno 16.51.
Þordur Jonsson Halldor Jonsson med eh.
med eigen h.
Helge Grimsson Eijrekur Vigfusson Eh.
med ^h.
Ad þetta hier ofanskrifad sie fiett Coperad effter hier nœst skrif-
mpl- lal. IX. B. 16
242 SNOKSDALR. 1524.
adra manna eigeii handa underskriffadre Copiu votta underskriffader.
Reykholum d. 25. Junij Anno 1703.
Giifí'sle Jonsson Einar Oddsson meh.
214. 14. September 1524. í Siióksdal.
Ogjvujndu biskiip í Skálholti samþykkir Nr. 188.
Eptir afskript Magnúsav Einarssonar á Jörfa meðal Hamrenda og
Snóksdalsbréfa (hjá mér) gerðri c. 1730 — 1740, að því er virðist staf-
rétt eptir frumriti.
Væ^ augmundur med guds næd biskup j skalholti gior-
um godam monnum kunnigt med þessu voru opnu brefe
atværsamþýckium þann reikningskap sem sira halldor tjrfings-
son vor profastur hefer teket af dada gudmundzsyne kirki-
uFJar vegna j snoksdal epter þvi brefe sem hier er med
fest^).
Ok til sanninda hier vm settum vær vort jnsigle fyrir
þetta samþýktarbref er skrifat var j snoksdal jn exaltacione
sancte crvcis anno Domini CO d xxiiij.
215. 30. September 1524. í Skálholti.
Ogmundr biskup í Skálholti kvittar Ragnhildi Bjarnadóttur
og Torfa Björnsson um hundrað hundraða og fjórtán hundr-
uð betr í jörðum og lausapeninga, sem biskupi ánægði, í
sakaferK Björns heitins Guðnasonar, en þau lofuðu að vera
Skálholtskirkju og biskupi til gagns og góða.
AM. Fasc. XLVI, 12, frumritið á skinni með innsigli biskups. —
Afskiipt ártalslaus eptir bréfabók Ögraundar biskups er í Landsb.
6-2. 8vo og AM. Apogv. 2728 (= b).
Ragnhilldur lætur vte jc c. j jgrdum og xiiijc betur
fyrer misferie Eiorns Gudnasonar 1524.^)
i) Sjá bréf frá 21. Mai 1524. 2) Utan á bréfinu með hendi
Egacr's ílanneasonur. — Kvittunarbref b.
1524. BJÖRN GÚÐNASON. ^tó
r
B Vier broder augmund med gudz nad biskup j skalhollte
B giorum godum monnum kunnigt med þessu voru opnu brefe
ath vier haufum ordet vnder eins og utaf giort vid ragn-
hiUde huspreyu') biarnardottur"^) vm þad gialld sem hvn
lofade oss og heilagri skalhollzkirkiu til forna j huamme j
nordurardal fyrir þau sakaferle sem biorn heiten gudnason
hennar bonde var'^) skylldugur heilagri skalhollz kirkiu og
vorum foruerara biskup stephan godrar miningar gud hans
sal nade. hefur hun golldet oss med rade og samþykke torfa
sonar hennar og hans systra hundrat hundrada j iordum
og .xiiij. hundrud betur og þar til lausapeninga sem oss vel
aa næger. hier med hafa þau lofat ath vera heilagri skal-
hollzkirkiu og oss til gagns og goda hier epter j auUum
þeim hlutum sem þeim er mauguligt. Þui giorum uier og
gefum greinda ragnhillde biarnardottur*) og aull hennar
baurn aullungis kuitt og akærulaus fyrir oss og aullum vor-
um epterkomendum [heilagrar kirkiu^) formonnum vm adr
greint sakaferle^). Og til saneiida hier um [festum vier vort
jnsigle fyrir þetta kuittunarbref skrifat j skalhoilte ipso die
sancti iheronimi prestbiteri'). Anno domini OD d xx. iiij^).
316. [1534].
Skrá um sakaferH erfingja Björns heitins Guðnasonar „í
hinum síðasta dómi".
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmuudar biskups. — AM Apogr. 2769 raeð hendi Árna Magn-
ússar „ur brefabok Opmundar biskups. sine anno". „pertinet ad ann-
um circiter 1524" (AM.).
Um Sakferle Biarna(r) Gudnasonar.
Svo miked reiknadest sakferH uppd £rfingia Biarna(r)
heitins Gudnasonar i hinum sidasta domi.
Jn primis Domkirkiunne i Skalhollte stort hundrad mark.
tiutige mark ok sex merkur.
1) husfreyu b. 2) Svo bæði. 3; vard b. 4) Svo bœði. 5) [kirki-
unnar b, 6) sakíerli b, 7) Svo. 8) [et cetera b.
16*
244 BJÖRN GUÐNASON. 1524,
Jtem reiknadest fyrer kirkiu inngðngu uppd eitt dr Ixc
ok xvjt' betur.
Jteni kirkiunne i Vatsíirde. Ix. marka ok tvær betur.
Jtem kirkiunne i Grunnavik. xx. merkur ok vij betur.
Summa kirkiunum ollum tvo hundrud marka. siötiu
mark ok fimm merkur betur.
Jtem Sera Jone Eirekssyne niutiu mark.
Þessa peninga hefur Ragnildur^) hussfreya golldid oss
vegna sin ok barna sinna.
Jn primis xc i gulle og silfre i Hvamme i Nordurær-
dal. xc i skreid ok smiore vestur cL fiordum.
if- sende hun oss med .... bonda til alþingis.
xiiijc- i gulle og silfri upp d Laurentius heima i 0gre.
Summa k ok vj. betur.
Svo mikler peningar i Arnarfirde til sagder biskupinum
Ogmundi af hende
Jn primis. Selvogar med fiorum kugilldum ok hundrad
i landskylld.
Jtem er liggur i eyde.
Jlem Lokinhamrar med Dalsdal .ij<* i landskylld. . .
Jtem med fiorum kugilldum. halft
annad hundrad i landskylld.
Jtem Skialldfonn med fimm kugilldum. Landskylld
Jtem Borg med .v. kugilldum og niu aura landskylld.
Dyniandi med . . . kugilldum. landskylld . . .
Fíorn med iiij kugilldum. hundrad i landskylld.
Laugabol. Half Alvidra ok Skage þar ut fra.
217. 1. Oktol)er 1524. í Skálholti.
Ogmundr biskup ] Skálholti kvittar bróður Jón Jónsson á
Skriðuklaustri, sem er nokkuð nytsamlegr utan kirkju og
innan, af fyrstu barneign með Oddnýju Hallvarðsdóttur, en
þau voru að frændsemi í annan Hð; — svo og gefr hann
1) leiðr.; Ragneidur, bæði.
1524. SKRIÐUKLAUSTR. 245
Jón og Guðrúnu skólabörn á Skriðu kvitt af þeim bernsku-
pörurn, er þeim bar til, með öðru fleira, sem bréfið hermir.
AM. 914. 4^ af'skript Skriðuklaustrsskjala staðf'est í Berufirði
28. Sept. 1697 aí' Guðnnindi Arnnsyrii og Brynjólfi Haldórssyni; var
bréfið „a kalfskinn med gamla skrifft rííed og lued og innsigleslaust". —
AM. Apogr. 4442 {eptir 914. 4to). _ AM. 265. 4to afskript Skriðu-
klaustrsbréfa staðfest á Skriðuklaustri 26. Apr. 1704 eptir afskript
staðfestri á Skorrastað 17. Sept. 1697. Prentað á latínu í Finni Jo-
hannæi Hist. Eccl. Isl. IV, 118-119.
Kuittunar Bref Brödur Jons a Skriduklaustre 1524^).
Wier brooder 0gmund med gudz ndd biskup i Skal-
hoUte giðrum goodum monnum kunnigt med þessu voru
opnu breffe saker þess vier hofum fregnad. at broder Jön
Jonsson a Skriduklaustre se-) nockud nitsamlegur vtaii kirkiu
og innafi. huad vier iofum vel. Somuleidis kom hann sialf-
ur fírer oss og tidde saker sinna misferla til forna sier ifer-
giefest hafa. Þui giefum vier cLdurgreindafi brodur"^) Jon
kuittaii ok ákiærulausan fyrir oss og ollum Biskupum j Skal-
hollte vorum effterkomendum. af þeirre*) prima prolificatione
sem hann openber ath vard med Oddnýu Flallvardsdottur'^)
in secunda®) gradu affinitatis. ^nn lausn ok skriffter sieu
sem honum hafa settar vered af herra Stephane uorum for-
verara. eda þeim hann þar til sette. so oc haiis skolaborn
Jon og Gudrunu giefum vier kuitt vín ])au bernskupðr sem
þeim bar til. hafande hendur a vigdum hlutum edur övigd-
um. Hier med aller dugandes samchristner nienn sem nock-
ut hafa þar til hialpad vm klaustur og kirkiugardenn. skorit
edur stungit klaustursens'^) jðrd og hðggved þess skog af
haíis raadum. skulu qvitter og akiærulauser um þær tiltekter.
Hier uppd hefur broder Jön lofad oss framveiges at stirkia
heilaga kiistne oc klaustred vm skoolahalid. Þui setium vier
optgreindaii brodur^) Jön sacristanum ifer kirkiu og klaustur
d Skridu. Skal hann sitia og fraíiis} ngia [oU hatijdleg holld'^)
1) Artalið meó hendi AM í 914 4to og af honum svo leiðrétt í
265 úr „1584« (!). 2) 265; sl. 914; 3) 265; broder 914. 4to; 4) 265;
þeirra 914. 4to. 5) [265; dotter 914; 6) Svo bæði; 7) 265; klausturs-
ijns 914; 8) 265; broder 914; 9) [ollum hatijdleguni hölldum 265.
246 PENINGAVIRÐTNG. 1524.
þeim stundum sem Priorinn er ecke heima eda vid kirkiuna.
Og til sannenda hier vm settum vier vort innsigle fyrer
þetta qvittunarbref. skrifad ] Skalhollti sabbato post festum
Michaelis Archangeli anno Domini Millesimo qvingentesimo
vigesimo') qvarto.
218. 2. Október 1524. í Grðf.
VifiiNGARGERB á peuingum þeim, er Narfa Sigurðssyni hafði
til umboðs falhð eptir Ívar heitinn Narfason, son sinn, en
Ingvildi Ívarsdóttur til erfðar eptir greindan föður sinn.
AM. Fasc. XLVI, 14, frumrit á skinni. Af 4 innsiglum eru 2
fyrir bréfinu.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda Sigurdr narfason. augmundr tyrfingsson. tumas oddz-
son. arne helgason. olafur þorualldzson og þordur palsson
kuediu guds og vora. kunnigt giorandi. þa er Hdit var fra
gudz burd CD. xv.c xx. og. iiij. ár j ytra fagrada(l) j saurbæ
j stadarhols kirkivsokn. a midvikudagin næsta fyrir hvita-
sunnu"). vorum vær til nefnder at virda þa peninga sem
narfa sigurdzsyni hafdi til vmbods faUit epter juar heitinn
narfason son sinn. enn jnguolldi juarsdottur til erfdar epter
jvar heitinn narfason fodr sinn sem gud hans sdi nadi.
virtuzt oss þar so peningar.
Jn primis .v. avrar j bordbunadi. j ofridu. x. alnar j
tolupeningum. ein kista fyrir .x. aura. sængr fyrir ofritt
hundrad. halft annat hvndrad j kervm og kistum og trogum.
VI. tueimur pottum rifnum og bættum kath. vard þetta allz
halft fiorda hundrad. ^nn kuilldi til virdingar halft hit fiorda
asaudar kuilldi. ij. kyr og giordar(!) ofan d .v. aurar huora
og bænhws kuiUdi eitt. var þetta j fagradal. enn d heina-
bergi. iiij. asaudar kuillde og heyra prestinum sira halldori
1) bæði hdrr. hafa ranglega „octuagesimo". AM. leiðréttir það i-
265 svo: „corrige vigesimo potiusqvam írií/". í Apogr. 4442 er ár-
talið óhikað sett 1524. 2) þ. e. U. Maí.
1524. VTÖEYJARKLAUSTR. 247
a stadarhuoli til tuo sem se. iiij. kuillde d heydalsaa at ecki
var at sed. iij ær (a) hoh j innstædu .vi. kuilldi med leid-
olfsstodum ovirt. Og til sanninda hier vm settum vier fyr
nefnder virdingarmenn og so virdingarvottar gudmundur ell-
indzson og þordur snorrason vor jnnsigh fyrir petta vird-
ingarbref er giort var ] grof j dolum sunnudagin næsta
epter sæluviku vm hausiid epter a sama are sem fyr seiger.
219. 12. Olítober 1534. á Reykjíjm í Ölfusi.
Helgi ábóti í Viðey seir með ráði og samþykki Ögmundar
biskups og conventunnar Arnbjörgu Stulladóttur og dætrum
hennar jarðirnar Ulfljótsvatn og Hiíð í Grafningi fyrir jarð-
irnar Kiðafeii, Valdastaði, Boilastaði og Hais, aliar í Kjós,
svo og Snartastaði í Borgarfirði.
AM. 238. 4to bl. 66, skv. c. 1570 (Bessastaðabólí).
Bref fyrir kýdafeile oc xf j vaiidastodvm oc xc j boila-
stodvm oc xc j halse sem at liggia j kios. vlfliotzvatiii oc
hiid j grafninge.
Þad giorvm vid postein jonson oc greipvr ioptzson
prestar skalhoiltz biskupsdæmis godvm monnvm viturlegtt
med þessv ockrv opnv brefe. at vier vorvm þar j hia savm
oc hejrdum aa ord oc handaband þessara manna af einne
alfv herra abota heiiga med gudz nad at videyarklavstre.
eii af annare alfv aíibiargar stviiadotter. at svo fyrir skilidv.
ad adrnefndvr abote heilge med rade oc samþýcke verdvgr-
ar nadar herra avgmvndar med gvdz nad biskvp(s) j skalhoiite
oc med sam})} cke conventvnnar seildi hann jo(r)dina vifliotz-
vatn adur nefndri anbiorgv stviiadottur oc dætrvm hennar
er liggur j grafninge oc þar med hhd xx^ er liggur j vlf-
iiotzvatz kirkiv sokn. med oilvm þeim gogfivm oc giædvm
sem greindvm jordvm fýliger oc fvigtt hefir at fornv oc nýiv
til æfinhgrar eigiiar og frials forrædis fyrir sier oc ollvm
sinvm eptirkomendvm kiavstvrzens formonnvm. Hier j mot
gaf optt nefnd aiibiorg oc dætvr hennar þessar jarder oc
248 TJÖRN A VATNSNESI. 1524.
jardar parta: kidafell xxc er liggvr j kios j savrbœar kirkiv
sokii oc xc j valldastodvni. xc j bollastodvm. xc j halse er
liggia j kios j Reynivalla kirkiv sokii. Snartastader xvjc er
liggvr j borgarfirde j Ivndar kirkivsokii til æfinligrar eignar
vnder klavstrid oc þess formenn vndan sier oc sinvm erf-
ingvm. oc j sodan mata villdv stvlkvrnar tala vp aa modvr
sina þa þær væri af omaga alldri. þa skjlldv hvorer ganga
aptvr ad sinvni jordvm. var advr nefndr herra avgmvndvr
med gvdz nad forsagnarvottvr hier vm oc sette sitt insigíe
med abotans insigle oc ockrvm insigUvm fyrir þetta jarda
kavps bref. hvort er skrifat var aa reykivm j olvis') mid-
vikvdagenn næstaii fyrir festvm reUqviarvm. arvm epter
gvdz býrd. m. d. xxiiij ar.
230. 39. Oktober 1534. á Illugastöðnin.
ViTNiSBUBÐARBRÉF um landamerki Tungu á Vatnsnesi og um
þrætueingi nokkurt miUi Ásbjarnarstaða og Tjarnar.
Eptir pappírsafskript frá 1727, kominni frá Tjarnarkirkju á Vatns-
nesi í Landsskjalasafii. Stór spilda er glötuð úr afskriptinni; hefir
týnzt f'rá um brot á bréfinu.
[Þad giorum vid ] son. og Amunde Gunn-
arson. gódum mðnn[um kunnigt med þessu ockru op]nu
brefe ad vid vorum vistfaster og [a
V]asnese vppa fiðgur aar þa Sera Sig
daii. Epter þad föru vid til Tungu [a Vasnese j Tiarnar
kirkiu] sókn. a stadarens jordu. biuggu vid
asbiarnarstðdum var þa haft og hald[id]
. . . . og tungu atólulaust fram ad
. . . . [e]r liggur Riettsýnes austur j
. . [fa]rveg þeim sem liggur hia As[biarnarstðdum. vit]um
vid eje annad sannara enn þad mu[ne landamerke . . . ]
tungu bæde vera og verid hafa leing-
ur. sijdan vid vissum. var [þ]eir sem vðru
aa Tiðrn og ii lanztdrottne ber ad
1524. TJÖRN. - BORGANARBREF. 249
hafa j dd[ur greindu takmarke miUe] skurdanna^) þar sem
aain hefur Runn[id. og alldrei hðfum v]id annad vitad enn
þad hafe vered kirkiunnar Eing aa Tiörn a [Vasnese]. enn
aldrei Asbiarnarstada Eing. suo leinge sem vid hófum til
vitad. og hier epter viHum (vid) sueria bökar Eid .ef þurfa þick-
er. Ok til sannenda hier vm setium vid fyrrnefnder menn
ockar jnsigle firer þetta vitnisburdarbref. er skrifad var aa
Jllugastðdum aa Vatnsnese. laugardag næstaii epter Simonis
et ivde^) Apostolorum þa lided var fra hingad burd vors
herra Jesu Ghristi M. D. xx og íiogur aar.
Ad þetta ofaii skrifad sie samhlioda sijnum original.
vottum vnderskrifader menn sem samaiilasum ad kirkiu-
huamme vid midfiord d 2. Junij 1707.
Eigill Einarsson Biarne Sueinsson
feh. . . Egh.
Riett Coperad epter sijnum Original vottum ad Tiðrn
a Vatnsnese d 17 Septembris 1727.
Þorsteirn biornsson Bergur Magnusson.
221. 18. eða 35. NoTember 1524. á MunkaþYcrá.
JóN Magnússon geingr í borgan um þá sex tigi hundraða, sem
Jón Hallsson á að hafa til kaups við Guðrúnu Finnbogadóttur.
AM. Faso. XLVÍ, 19, írumrit á skinni, og er innsiglið dottið í'rá,
Bref ] borgan geingid.
Þat giorer eck jon magnusson Godum monnum vitur-
Hgt med þessu minu opnu brefue ath ec hefuer j borgan
geingit ok lofuat ath giallda ath næstum fardaugum þau Ix
hundrada sem jon hallsson skal hafua til kaups ok gipting-
ar j motz vid gudrunu finnboghadottur epter minne lofuan
ok handsaulum sem ec giorde fyrir uottum vid abota einar
ok sira finnbogha a munka(þuera) j eyafirde þa þessara adr
1) Á miða lijá þessu skjali er ritað:
„i Skurdin nordan i Þroskuldinum og frá Skurdinum til
Hraksiduar og sem Hraksidua helldur tii Gaungusk(ards) á(r)
og rædur so Gaungusk(ards)á til Fornaos".
En hvort það á liér nokkuð heima, verðr ekki með vissu sagt. 2)
TÍde, afskr,
250 OLAFR SKRÍFART 1524.
greindra manna ]ons ok gudrunar hiiiskapar kaup giordizt.
Og til sanninda hier vm. heinger ec mitt incigle fyrir þetta
bref er skrifuat var a munkaþuera faustudaginn næstan vor
frv messu presentacionis marie'). aarum epter guds burd
þushund fim hundrut xx ok iiii aar.
232. 20. Nórember 1524. í Skálholti.
DóM sex klerka útnefndr af Ögmundi biskupi um kærur
biskups til Ólafs „skrifara" Ásbjarnarsonar, að hann hefði
„forlagt" sína „eiginkvinnu" og tekið sér aðra „hjálpskonu",
að hann hefði forsómað kirkjunnar erindi og gert verkaföU
sakir drykkjuskapar og hefði neitað biskupsins skipan.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíki-Jóns epHr bréfa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 27(i5 með hendi Orms Daða-
sonar „Ur breíabok biskups Ogmundar" (AM.).
Um Olaf skrifara.
011lum monnum et cetera. senda Jon Hiedinsson Rddz-
mann i Skalhollti. Eirekur kirkiuprestur sama stadar. Þor-
lakur Landbiartsson. Þormodur Gunnlaugsson. Þosteirn Jons-
son ok Snorri Hialmsson prestar SkalhoUtsbiskupsdæmis.
kvediu guds og sina kunnugt giorande ad sub anno gratiæ
M. D.** ,xx.^ iiij". laugardagin næstan epter Andreasmessu i
Skálhollti vorum vier i dom nefnder af heidursamligum
herra ok andligum födur herra 0gmund med guds ndd
biskup i SkalhoUti. ad skoda og ransaka ok fullnadar dom
d ad leggia um þd akiæru er biskupinn klagadi til Olafs
Asbiarnarsonar. J fyrstu ad hann hefde forlagt sina eigin-
konu. og seinkad sinu hionabandi. enn teked sier adra
hialpskonu. J annari grein ad hann hefde med fullre ohlydne
forsomad kirkiunnar Erinde. ok giort verkafoll. saker dryckiu-
skapar ok ösaraþickes d mote þess vilia sem )'fer var skip-
adur Domkirkiunnar farmaskip og gotz. Jtem i þridiu grein
ad hann hefde nei sagt biskupsins skipan med þvi mote
1) Það getr bæði verið 18. og 25. Nóv. þetta ár.
1524. OLAFR SKRIFARl. 251
ad hann fære ecke ödra enn hann hefde sett sier. hvad hver
segde. Kallade herra biskupinn Olaf þar under Iðg. so vier
sdum og heyrdum sialfum Olafi sampyckiande. Þvi dæmd-
um vier hann rietteliga fyrer kalladan. J fyrstu grein syndi
Olafur einga IðgHga afbðtun fyrer seinkan sins hionabands.
og eingin mein lauglig fundust cí. milhim konunnar og hans.
Þvi hann hafde giðrt laga Brudkaup til hennar. Þvi ad
h(eilags) anda nad tilkalladre. ad svo profudu ok fyrer oss
komnu. dæmdum vier greindan Olaf fallinn i hordom ok
sekan þremur morkum. ok skylldugan ad taka lausn og
skrifter. Enn sekan fyrer kirkiu inngaungu og þionustutekiu
sem kirkiunnar Iðg utvisa. Jtem fyrer þd sok ad Olafur hefur
forsomad þad verk. sem hann var tilskipadur d kirkiunnar
farmaskipe med fuUre ohlydne mot þess vilia. sem yfer var
skipadur. Reiknadi Biskupinn þat vered hafa .xij. daga. ok
kiendist Olafur þar .iiij. daga ut af fyrer oss. Her med hafde
greindur Olafur lofad Biskupinum og adrer hasetar i Vest-
manna^yum adur þeir foru a farmaskiped ad vera hlydner
og audvellder i allre sinne þionustu þeim sem yfer þd voru
skipader. Vissum vier heilagre Skalholltskirkiu ongvan skada
mejra giaurdan meiga vera enn þennan ad forsoma þetta
hennar eyrende og skip. þar sem inne var komid vín oc
hveite og adrer naudsynleger hluter stadarins og Domkirki-
unnar. Svo og finnum vier liosliga skrifad standa i Ritn-
ingum. ad af ohlydni og sundurlyndi koma aller iUer hluter
bæde fyrer lijf og sal. sem sialfur sannleikurinn talar. enn
Sanctus Lucas skrifar i xi. capitula sinnar bökar: Omne
regnum in se divisum desolabitur et cetera. Þvi dœmdum
vier herra biskupinn skylldugan ad leida sannindaprðf. hversu
marga daga Olafur hefde suo leged af sinum dryckiuskap
ad hann hefde ecke verid fær til formensku. segls. ok ann-
arar skipmanns þionustu. og ad vitnunum leiddum dæmdum
vier adur nefndaii Olaf sekafí. Ix. morkum vid heilaga Skal-
holltskirkiu. ok audrum .Ix. morkum vid herra biskup 0g-
mund fyrer hveria .iij. daga sem hann forlagde sitt verk.
fyrer sitt dryckiuskapar svall og ohlydne. ok skylldugan ad
taka lausn ok skripter. Jtem fyrer þridiu grein. ad hann
ðSá TOLLVER í MIÐHLIÐ 0. FL. 1524.
sagde nei ad fara ödara enn hann setti sier. enn biskupsins
bodskapur kom til hans. Dæmdum vier hann skylldugan ad
sveria Eid. ok tvo skilvisa menn med honum. hier fyrer.
innail manadar. Enn ef hann íielle d Eidnum dæmdum
vier hann sekan .xxx. morkum.
Samþyckte et cetera.
223. 5. December 1524. í flaga.
Helgi Gíslason lýsir því, að hann vilji halda löglegan í all-
an handa máta samning þann, er þeir gerðu hann og
Eyjólfr heitinn Gíslason bróðir hans um tollverið í Miðhhð
og skógarhögg í skóga hans, svo og að Helgi haíi gefið
sancti Nikulási tilkail sitt til Drápskerja, jafnframt því sem
hann gefr öU peningaskipti þeirra bræðra kvitt.
AM. Apogr. 1129, eptir frumritinu frá Haga. Árni lýsir inn-
siglinu.
Þat giore eg helge gislason godum monnum kunnigt
med þessu minu opnu brefe at eg medkeK^vmzt at þann
sama giorning sem vid eyiolfur heite^ gislason broder mi^
sem gud hans sal nade giordvm med ockur vrii tollveret ]
midhKd og vih skogarhoggit j hans skoga at fra skildre
brel^eskridu vil eg giarna loglegann hallda ) allal^ mata suo
og medkeí^umzt eg at þat sama tilkall sem eg hefe haft til
drapskeria hefe eg gefet sancte nichulase til euenlegrar eign-
ar svo og aull þav peningaskipte sma og stor sem ockar
foru ] mille gef eg aullungis kuitt og akærulaus fyrir mier
og oUvm minum erfingium og epterkomendvm. Ok til sann-
enda hier vih setta eg mitt jnsigie fyrir þetta kuittunarbref
skrifad j haga aa bardastrond manudage^ næsta fyrir mariv
messv a jolafostu. þa er hdit var fra hingadburd vors herra
jhesv christi þusund fimm hvndrut tvttugu og fiogur aar.
1^24. TOLLVER í MIÐHLIÐ 0. FL. ^5^
324. 5. December 1534. í Haga.
YiTNisBUBBR, að Helgd húsfreyja Þorleifsdóttir og Helgi bóndi
Gíslason lofa að halda gjörning þann, sem þeir brœðr Helgi
og Eyjólfr Gíslasynir, gerðu urn tollverið í Miðhhð og ann-
að íleira, svo sem bréfið hermir.
AM. Apogr. 1128, pftir frumrilinu frá Haga. Arni lýsir innsiglinu.
Þat giorum vid eyiolfur prestur sigurdzson^) og þordur
halldorsson godum monnum kunnigt med þessu ockrv opnv
brefe. at þar vorum vid ) hia savm og heyrdum aa ord og
handaband þessara manna helgu husfreyiu þorleifsdottur af
ei^e alfu og helga bonda gislasonar af al^are at þau skylldu
hafa og hallda þann giorning stodugann og stadfastann sem
þeir brædur hefde giort med sier. eyiolfur heiteh^ gislason
sem gud hans sal nade og adr greindur helge gislason um
tollverit j midhUd og vrii skogarhoggit j hans skoga og
hoggua at skadlausu og ha aungum. ehj ef svo kynne at
verda jorden midhhd geinge vndan bornum helga gislason-
ar og sigridar andresdottur þa skyllde þesse giorningur
ogiordur. atte þar at ganga teinæringur og þadan af mil^e.
tvo ef hann uillde og hafa elledvid ] midhhdarskoge sem
þarfadezt. Ok til sannenda hier vrii settum vid fyrr nefnder
menn vor jnsigle fyrir þetta bref skrifad ] baga aa barda-
strond manvdagi^ næsta fyrir mariumessu aa ]olafostu. þa
er lidet var fra hingadburd vors herra jhesv christi þusund
firii hvndrvt tvttvgu og fiogur aar.
335. 1534. á Grund.
36. Marts 1580. á Eyvindará.
Margrét Þorvarðsdottir selr Birni Jónssyni til fullrar eignar
jörðina Njarðvík í Borgarfirði austr fyrir jörðina Nes í
Borgarfirði.
Jarðabókarskjöl Árna Magnússonar, Norðrmálasý.sIa Nr. 2, af-
1) Sigdurdzson, frbr.
áSÍ PÍJARBVÍK. 1^24.
skript staðfest á Skriðuklaustri 7. Marts 1704 af Hávarði Magnússyni
og Sigurði Magnússyni.
Gopie af jardaskiptabrefe Margretar Þor(v)ards-
döttur. systur Holmfrijdar Þorvardsdottur konu
Biorns Jönssonar. er hun sellde Bijrne Jons-
syne Niardvijk fýrer Nes.
Þad giorum vier Þorsteirn Fimbogason. Benedikt Ein-
arsson og Teitur Magnusson goodum monnum kunnugt med
þessu voru opnu brefe. þd er lided var frd hijngadburde
vorz Herra Jesu Christi ClOdxx og fiogur dr. d Grund j
Eyafirde. vorum vier hidverande. ad Margret Þorvardzdötter
sellde jðrdena Niardvijk er liggur j Borgarfijrde Bijrne Jons-
syne med handsolum til fullrar ögnar og fridlz forRædess
med óllum |:)eim gðgnum og giædum sem greindri jðrdu
filger og filgt heffur ad fornu og nýu. og nefnd Margriet
var fremsfc 0gande ad orden. Hier ) moote gaf nefndur
Biðrn iðrdena Nes er Hggur j Borgarfijrde og j Mjrarstadar
kjrkiusökn. ad upplage og samþicke Hoolmfrijdar konu
sinnar. med oUum þeim gðgnum og giædum sem greindri
jðrdu filger og filgt hefur ad fornu og nýu. og þau hðfdu
fremst eigande ad orded. skiUde hvðrt fyrir sig hallda til
laga sijnu kaupe d greindum jðrdum. Enn þad svara laga-
RÍfftingufa sem med Iðgum d ad svara ef af kann ad ganga.
Og til sanninda hier um settuin vier fyrrskrifader menn vor
jnnsigle fýrer þetta jardarkaupz href. er skrifad var d Ei-
vindard laugardagenn næstan effter Annunciationem Sanctæ
Mariæ. drum effter gudz burd CDdxx og tiju.
226. [1524].
Ögmundr biskup í Skálholti lýsir því, að Jón bóndi Einarsson
hafi boðið sig í hlýðni við heilaga kirkju um brot sín, lofi að
halda dóm biskups um Ánastaðaarf (Nr. 177), og að koma
til Alþingis með öli sín próf og gögn um þeirra ágreiningar.
Landbbókasafn 62. 8vo lueð hendi Grunnavikr-Jóns eptir bréfa-
1524. Anastaðaarfr. - indrirastaðir. ^5S
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2770 „Ur brefabok biskups
Ögmundar" (AM). „Immixtum variis literis scriptis 1524. itaqve
verisimile est hasce et scriptas 1521". (AM.) Bréf þetta sýnist vera
ritað í Febrúar 1524 (Sbr. Nr. 177 og 197).
Um Anastada arf.
Vier broder Ogmund med guds nad et cetera.
giðrum godum monnum kunnugt med þessu voru opnu
brefe. ad Jon bonde Einarsson hefur komid fyrei oss. ok
boded sig til hlydne vid gud. heilaga kirkiu ok oss. þad
hann er brothgur. ok teked iausn þar uppd. Her med hef-
ur hann iofad ad hallda þann dom sem vier hofum lated
dæma um Anastada arf. ok skila ollu aptur vorum umbodz-
manni i fardðgum þad hann og hans kvinna hafa til sin
teked. under hans svarinn ^iá. þad vier fdum ecke sanna
bivising til. ^nn ad alþingi komi hann med oll sin prof og
vitni til afsakanar. um allar adrar vorar akiærur. og giðrest
þd þar ad med godra manna tillogum ok ahte endilegur
vegur um allar ockar agreiningar. þvi bidium vier um goda
menn i hans syslu ad vera hðnum greider og godsamer ept-
er gamalli veniu. uppd kongdomsins vegna.
Ok til sanninda et cetera.
337. [1534].
DóMR tveggja klerka og fjögurra leikmanna útnefndr af Ög-
mundi biskupi um ákæru biskups til Hákonar Björgólfsson-
ar, að frá skutlazt hefði kirkjunnar kúgildi, þá er Hákon
hafði umboð Lopts Eyjólfssonar yíir Indriðastöðum.
Landsbókasafn 62. Syo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefabok
Biskups Ogmundar". — AM. Apogr. 2759 „Ur brefabok biskups Ög-
mundar" með hendi Árna. „Þetta bref stendur i bokinni medal
brefa dateradra 1524. muu a sama are daterad. iafnvel þo bokin sie
vida confuse digesta" (AM). — Þetta bréf sýnist seinna gert en Nr. 230.
Um Jndridastadi.
Ollum monnum et cetera senda Biðrn Þorgilsson ok
Snorri Hialmsson prestar Skalhollts biski^sdæmis. Jon
256 mÓRTÐASlTAÐÍR. - KOLSHOLt. 1^24.
Hallsson. Jon Biðrnsson. Torfe Biórnsson ok Jon Torfason
leikmenn et cetera.
klagadi herra Biskup 0gmund til Hakonar Biorgolfs-
sonar. ad þa hann hafde haft umbod Lopths Eyolfssonar
yfer Jndridastodum hefde fargast eda fraskutlast kirkiunnar
kugilldi þar. þvi ad svo profudu oc fyrer oss komnu. dæmd-
um vier adurskrifader Domsmenn Hakon skylldugafi ad
sveria logHgan bokareid fyrir biskupinum. edur hans um-
bodsmanni. ad hann hefde hverge fargad. goUdid nie gefed
edur avoxtu af teked af fyrsogdum kugilldum medan hann
hafde umboded. Enn ef Hakon fieUist á Eidnum. dæmdum
vier hann sekan vid biskupinn. epter þvi sem heilagrar
kirkiu Iðgmdl utvisar et cetera.
2-28. [1524].
Ogmundr biskup fær Dagstygg Helgasyni til fullrar eignar
jörðina Kolsholt i Flóa fyrir jarðirnar Hárlaugsstaði og Hús
í Holtum.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns „Ur Brefa-
Bok Biskups Ograundar". — AM. Apogr. 2762 með hendi Árna
Magnússonar „Ur brcfabok biskups Ögmundar", „Þetta bref stendur
í Bokinni mille brefa dat. 1524. mun a sama are daterad. jafnvel
þo bokin sie vijda confuse digesta". (AM.).
Um Kolshollt.
Vier broder Ogmund med guds nad et cetera.
medkennunst med þessu voru opnu brefe ad vier hðf-
um feingid Dagstigg Helgasyni ]aurdina KolshoUt sem ligg-
ur i ViHingahoUts kirkiusokn med óllum þeim gngnum óg
giædum sem greindri jaurdu fylger og fylgt hefur ad fornu
og nyu. ok vier urdum fremst eigande ad. Her i mot hefur
hann feingid oss til fullrar eignar og frials forrædes Haar-
laugstadi ok Hus. sem liggia i Kalfholltskirkiu sokn. med
ðllum þeim gognum oc giædum. sem þessum fyrrnefndum
jaurdum fylger og fylgt hefur ad fornu og nyu. Skulu hver-
er fyrer sig. vier og Dagstiggur. afhenda jardirnar i fardðg-
1524. SKíLGETNING OG ARFTAKA. ^5?
iim i vor nu ad kemur. halda til laga og svara lagarifting-
um sem lóg giora rad fyrer.
Ok lil sanninda her um et cetera.
■If
229. [1524].
MUNDR biskup í Skálholti úrskurðar þá Haldór og Magnús
agnússyni vera löglega dóttursyni Magnúsar Þórólfssonar,
með þeim greinum, er bréfið hermir.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögraundar biskiips. — AM. Apogr. 2763 með hendi Arna Magn-
ússonar ^,Ur brefabok biskups Ögmundar". ,.Þetta bref stendur i
bokinni mille brefa dat, 1524. mun a sama are daterad. jafnvel þott
bokin sie vida confuse digesta" (AM.)
Um skilgetning og Arftoku.
V^ier Broder 0gmund med guds nad et cetera.
ad vier hofum sied ok yferlesed bref med innsiglum
godra manna. hver ad fuUnadar sanninda vitne baru. ad
Magnus Þorolfsson hefde veitt vidgaungu ok uppfæde Mar-
gretu dottur sinne. ok alldrei hefde (hann) heyrt annadtalad. eda
tvimæle d leika. ad henne hefde norkurn tima feinginn^)
verid annar fader enn greindur Magnus Þorolfsson. Nu af
])vi ad kirkiunnar logmal svo utvisar og skipar. ad fyrer
heilagrar kirkiu vallde. skal skodast og dæmast. hversu
hver er lógHga getinn et cetera. Þvi i guds nafne amen.
segium vier med fullum domi og laga urskurde Halldor
Magnusson dotturson adurskrifads Magnusar Þoroífssonar
skilgetinn og logliga til kominn allra arfa þeirra sem hðn-
um hafa til fallid. edur kunna til ad falla epter almeneligu
Erfdatah. og Landslaga bokiii innehelldur. Her med saum
vier bref Magnusar Þorolfssonar med hans heilu og öskðdd-
udu hanganda Jnnsigle. ad hann lysti Halldor og Magnus
vera sina dottursyni. Rddum vier ðllum lærdum og leikum
ad hindra ecke nie motfalla skilgetning eda erfdatðku fyrr-
1) feingid, hdr.
Dipl. lal. IX. B. 17
258 ARNARÖÆLl 0. FL. 1524.
nefnds Halldors her epter. hins annars megi þeir koma i
storaii skada þar fyrer.
Og til sanninda et cetera.
330. [1534].
Ögmundr biskup í Skálholti fær Snæbirni Gíslasyni til fullr-
ar eignar Arnarbæli og hálft Fjall í Ölvesi, fyrir jarðirnar
Haukaberg og Rakstaði á Barðaströnd og Indriðaslaði í
Skorradal.
Landsbókasafn 62, 8vo með hrndi Grunnavíkr-Jóns eptir hréfa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2764 með hendi Árna Magn-
ússonar „Ur breí'abok biskups Oginundar". „Þeita bref stendur i
bokinni mille brefa dat. 1524. mun íi sama are daterad. jafnvel þott
bokin sie vida confuse digesta" (AM). Sbr. Nr. 227.
Um Arnarbæli.
Vier Broder Ogmund med guds nad et cetera.
ad vier hðfum giðrt soddan kaupskap vid Snæbiorn
Gislason. ad vier hofum sellt og feingid honum Arnarbæli
og halft Fiall sem liggur i 01vese til fullrar eignar. med
ðllum þeim gðgnum og giædum sem greindum jórdum fylg-
er oc fylgt hefur ad fornu og nyu bæde til sios og lands.
Her i mot hefur hann feingid oss til fullrar eignar þessar
]arder Haukaberg oc Rakstadi. sem liggia a Bardastrðnd i
Haga kirkiu sokn ok Jndridastadi i Skoradal i Hvann^yrar
kirkiusokn med ðllum þeim gðgnum og giædum sem þess-
um fyrrsögdum jðrdum fylger og fylgt hefur ad fornu og
nýu bæde til sios og lands. Skal Snæbiðrn svara lagaript-
ingum d þessum jðrdum sem hann fær oss. enn vier d
þeim jðrduni sem vier faum hðnum. enn hvor fyrer sig
hallde sinu kaupe til laga et cetera.
(
1524. VÍGFUS ERLENDSSON. - HALLORMSSTAÐIR. 259
331. 1524.
Reikningsgrein Jóns skálds Hallssonar um greiðslur nokk-
urra skulda Vigfúsar Erlendssonar.
AM. 191. 4to, bls. 14, bréfcibók Jóns skálds Hallssonar lituð sam-
tíða á skinii.
anno domini. CD*^ d. xx. iiij.
Jtem annat arit goUdit petre skradara af þeirre skuUdu
sem hann atti hia uigfuse ellenssýne hundrad j fiskum og
uadmalum. enn ep(t)er stendr. vj. tiger fiska og fyrir eina
vindu er jon stullason tock uid.
Jtem hans vod vadmals þeim sem atti fyrir ararnar.
Jtem clauuss jarmar viiij ahier uadmals uoder*) uadmals
og aptur skinnastak er hann hafde selt fusa.
Jtem joni brun .iijc og xx.
Jtem joni mel .c. fiska af skulld fusa.
333. 1534.
Skrá um peninga á Hallormsstöðum í Skógum, þegar síra
Einar Árnason afhenti, en Oddr Arason tók við.
MáldagahókinganilaíBiskiipsskjalasafni, skr. 1601, bl. 143b og 148a.
Hallormstadir.
Anno domini CD^. ö". xx**. iiij.
Suo myckhr penijngar vtlucktir a hallormstðdum þa
Sijra einar árnason afefite enn oddur arason (tok) med.
Jn prijmis viij kýr gilldar oc uiiij asaudar kugiUdi gilld.
jtem iij naut veturgomul j hundrad. jtem ij hestar oc ij
hross.
[Jtem vij vppgiordar keraulld. Jtem ij katlar oc ein
huaríia-). jtem vj trediskar oc ij tinfot oc kanna. jtem iiij
skahr. v spænir. viij skerdiskar. stockur oc kista bæde lok-
laus'^). Þetta alt samaii var giortt fyrir .ij. huudrud.
1) Nokkuð óvíst. 2) [kemr inn seinna á bls. 143; 3) hér kemur
inn klausan nýeínda.
17*
26Ö HÁLS í HAMARSFIRÐI. 1524.
Jtem braildreid var ad aiik oc tialld tðtur rifid j suiidur.
jtem sæíig œrulaus. slitur var hun. oc ij hæginde furduveýk.
[Þetta a kirkian jnnan sig^). [Jtem fimm alltarisbunijfig-
ar. iij hettir et cetera''^). Jtem ij messuklæde alfær oc j
hokull et cetera. vj. kluckur. x Bœkur et cetera.
233. 1534.
Skrá um peninga með Háls stað í Hamarsfirði, þá er Eyj-
ólfr Ólafsson afhenti, en síra Þorsteinn sonr hans tók við.
Máldagabók Biskupsskjalasafnsins lún gamla, skr. 1601, bl. 147a
bl. I34b (lakari = 1>).
Vndir Hdlse.
[anno domini CD^ d*^ xx*^ iiij*^-^)
[Voru suo mickhr penijiigar lucktir med halz stad*) þa eý-
olfur [olafsson afenti enn Sijra þorsteinn sonur hans med tok^).
Jii prijmis V kyr [et cetera*^). Ix asaudar. 8 saudir tuæuetrir.
[hestur tolf vetra. oc annar þrettan vetra. hross fullroskid.
oc eiru fole tuævetur. ij hross ueturgomvl. ailer fyrer') iijí'-
[hundrud j koplum^).
[Þetta jnnafi gatta"). XXX skiolna keralld. oc^^') annad xvj
skiolur voíit. [og eij mathelltt"). vj.^') trog. vj vppgiordar ker-
auUd. vj.'^) skalir vj'-) spænir. [eirfi strockur. jtem eitt tinfat.
jtem ij raud fot oc iiij diskar adrir. jtem^'^) iij borddiskar et cetera
[eirn dukur. et cetera. tint briikud. jtem raud kanna. jtem stor
munnlog beitsleigiil. jtem v skiohla ketiil oc x marka panna.
jtem pundare oc vog. jtem sæi1g ælfær^*). jtem iiij einhoglld-
vngar. jtem atta meikur jarfis. j sigd. jtem hardsteinn. jtem Ixxx
fiskar oc ij fiordufigar smiors. item færærtt'"*) skip. jtem jnnan
kirkiu ein íiiessuklæde oc stakur hokull. jtem eirn kalekur et cetera.
j klucka lijtil oc j bialia et cetera. jteni ij merkur vax et cetera^^).
1) [vantar í á bls. 148; 2) [vantar í á bls. 143. 3) [sl. h. 4)
[Amidres kirkia vnndir balse atte suo vordna penijnga h. 5) [þa ey-
olfsson (!) h. 6) [og l. 1) h; et cetera a. 8) [sl. a. 9) [b. v. b.
10) b; et ce{era, a. 11) &; ij a. 12) iij, h. 13) [ij diskar. ein kanna
h. 14) Svo a. 15) [einn tueggia skiolna ketill bæltur. ein sigd og
brijni. j hiijfa. j reidijnngur og ij einhoglldunngar h.
15M. ÞVOTTA. - BISKUPSTÍUNDIR 0. FL. 201
334. 1524.
Skrá um peninga með Þvottárstað, þá er Haíliði Jónsson
afhenti, en síra Þórarinn Þorsteinsson tók við.
Máklagabók Biskupsskjalasafnsins hin gainla, skr. 1601, bl.
147 a-b.
Þuotta.
anno domini CD. d. xx. iiij.
Voru suo mycklir penijngar lucktir med þuottdrstad J)a
haílidi jonson afeíite enn Sijr(a) þorarinn þorsteinson
med tok.
Jfi prijmis vj kyr og tuttugu ær oc iiij betur. jtem
hundradzhestur oc fullroskid hross.
Jtem iij vppgiordarkeraulld. iij trog. j skiola oc j strock-
ur voiidur oc iij skahr oc iij spænir oc diskar iij. jtem ij^)
storker. bedur oc hæginde.
Jtem jnnan kirkiu ein messuklæde oc kalekur et
cetera. iij kluckur oc ij bioUur.
var stadurinn giordur fyrir xxc- enn kirkian fyrir xc
Sor haílidi hier ad fullaii bokareid ad hann hefde ecki
meiri penijnga med tekid nema minna være.
235. 1524.
Skrá um biskupstíundir og RómatoU í nokkrum þingum í
Austfjörðum.
Máldagabók Biskupsskjalasaf'nsins hin gamla, skr. 1601, bl. 148b.
Anno domini CD (d) xx iiij war suo mikiU penijfiga
vðxtur j modrudalz þijngum stod vppa Ixc
J kirkiuijæiarpijiigum ij hundrud hundrada oc x tijgir
betur.
J hofteigs þijngum iij huiidrad oc viij tijgir.
J asspijiigum iijc huiidrada oc xvc hundrud^) oc
átta týir.
1) eða: vj. 2) Svo.
HELGASTAÐIR. - STÓRIBOTN. 155^5.
J skeggiastadar þijiigum xuiijc oc Ix hæd viic hundr-
ada oc vij tijir betur^).
Romatolhir saman talin halft huiidrad þridia.
336. 1524.
Skbá um góz á Helgastöðum í Reykjadal, þá er síra Jón
Finnbogason skildi við, en Þorsteinn Sturluson tók með.
Stockh. Isl. membr. 16. 4to bl. ll)^með samtíða hendi.
[Anno domini] CD^ ö**. xx^ iiij. þetta var goz a helga-
stodum er sira jon finbogason [skildji vid enn þosteinn
sturlason tock med. v kugilldi oc eind^) hestur. ornamentvm
kirkiunnar^).
2iJ7. 3. Janúar 1525. í Skálholti.
Ögmukdr biskup í Skálholti selr Gizuri Sighvatssyni alla
jörðina Stóra-Botn í Hvalfirði fyrir jörðina Hallkelsstaði
í Hvítársíðu.
Landsbókasafn C2. Syo með hendi GiunnavikrJóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2700 með hendi Arna Magn-
ússonar „Ur brefabok biskups Ögmundar".
Um Botn ok Halikelsstade.
Vier broder 0gmund med guds nad et cetera.
ad vier hðfum giort soddan kaupskap vid Gissur Sig-
vatsson. hðfum vier sellt hðnum jaurdina alla StoraBotn
er liggur i Hvaifirde i Saurbæar kirkiusokn. med ðllum þeim
gðgnum oc giædum sem greindre jaurdu fyiger og fylgt
hefur ad fornu og nyu. ok vier urdum fremst eigande ad.
fyrer xxc Her i mot hefur hann feingid oss til fullrar eign-
ar jaurdina alla Haiikeistade er liggur i Hvitdrsidu i Gils-
backa kirkiusokn med ðllum þeim gognum og giædum.
sem greindre jordu fyiger og fylgt hefur ad fornu og nyu.
1) Svo. 2) Meira hefir aldrei verið ritað,
1525. KVITTUNARBREF. 263
ok hann vard fremst eigande ad fyrer .xxc og þar til tvo
kugilldi. er þar standa med. Skal hann svara lagariptingum
d sagdre jaurdu. enn vier hallda til laga. ok svo skulum
vier giðra f}'rer þa er vier selldum.
Voru vitnismenn ad þessum vorum giorninge Siera Jon
Hiedinsson Radzmann. ok Jon Magnusson. ok settu sin ]nn-
sigli med voru jnnsigli upp d þetta bref. skrifat i Skalhoilti
in octava Sancti Johannis Evangelista. anno Domini. M®.
D«. xx". v^
238. 18. Janiíar 1525. í wSkálholti.
Ögmundr biskup í Skálholti kvittar Helgu húsfreyju Guðna-
dóttur um reikningskap kirkjunnar í Klofa, á Leirubakka, í
Marteinstungu og í Hjörsey.
Gainla máldagabókin í Biskupsskjalasafni, bl. 158b^ — 159a, skr.
1601. — Landsb. 108. 4to bls. 467-68 (máldagasafn síra Jóns í Hitar-
dal; fyllir skallana).
Vtskrift af Gðmlu briefe.
Wier Brodir 0gmundur med Gudz nad Biskup j skal-
hollti Gi[orum] Godvm mðnnum kunnigt med þessu voru
opnu brefe at helga husfreyia Gudnadottir hefur Giort oss
Reijkningskap af portiunne a þe[im] kirkium sem henni ber
fyrir ad suara med þeim skilmala sem hier seigir.
Jn primis jnnstæda kirkiunnar j klofa. x. mahiitukugilldi.
hundrad j koplum oc ijc j þarflegum peningum.
Jtem jnnstæda leirebacka') kirkiu viij malnitukugilldi.
hundrad j koplum. iijc j þarfligum peningum.
Jtem med marteinz [tungu^) kirkiu xij kugilldi. hundrad
j koplum. ijc j þarflegum peningum.
Jtem med hierzeyar kirkiu xij kugiUdi. hundrad j kopl-
um. ijc j þarfligum peningum.
Summa hefur greind helga husfreya lofad at hallda
sijnar kirkiur hiedan j fra med heidri oc æru sem til ber
oc henni er mðguligt. Þui Giorum vier oc giefum firnefnda
1) Svo. 2) [vantar i bæði.
264 TRANSSKRIPT. 1525.
Helgu husfreyii oc hennar forelldra aulldungis kuitta oc
akiærulausa vm íirrsagdra kirkna Reikningskap oc portio-
nem pann sem hingad til hefur fallit oc henni oc hennar
forelldrum hefur borit ad suara fyrir oss oc oll[um vorum]
eptirkomendum heilagrar kirkiu formonnum. Oc til [sanninda
hier] vm setium vier [vort] jnnsigli fyrir þetta bref skrifad j
[Skal]hollte vltima die octaiiarum epiphanie dominj. Anno
domini miUesimo quingentesimo vicecimo quinto.
Þetta firrskrifad bref med hangandi jnsigle var j Herzeý
Anno 16. .').
Transskeiptarbréf.
Landsbókasafn 61. Svo^ stafiétt afskript eptir frumritinu gerð fyr-
ir Arna Magnússon. „Tvö jnnsigle liafa vered under brefenu. sein
nu eru i burtu" (AM.). Frumritið fékk Árni frá Oddi lögmanni Sig-
urðssyni,
[Hér kemr:
1. Erkibiskupsdómr í Björgvin 9. Aug 1524 milli síra Jóns Ara-
sonar og síra Jóns Einarssonar, vegna Ogmundar biskups, Nr. 202.
2. Vígslubréf Olafs erkibiskups handa Jóni biskupi Arasyni dag-
sett í Björgvin 7. Sept. 1524. Nr. 212].
Þath medkennunzt \ier Broder helgi aboti ath þingeyr-
ura og olafur prestur hialltason at wier hðfum sied og yfer-
lesit eitt latinu bref med heilu og hólldnu jnnscigli virduligs
herra. herra Olafs med gudz ndd ^rchibiskups ] {^randheime
og pavaligx sætis legatus þuilikan skiining jnne halldandi
med ðllum greinum sem hier fyrrskrifat stendr. So og hof-
um sied og yferlesit eitt domsbref med þriggia biskupa jnn-
sciglum og siau signetum kanunkanna af þrandheime so hlyd-
andi ord epter ord sem hier j fyrstu skrifat staK. Og til
sanninda hier vm settum vier vor jnscigle fyrir þetta tran-
skriptarbref skrifat j hamborg manudaginn næstaii fyrir goda
gudmundar dag are sidar enn fyrr seigCE.
1) Ártalið hefir aldrei verið skrifað út, heldr að eíns „16",
1525. FJÁRMÁL. 265
240. 12. Júiií 1525. á Leirá.
I)ÓMR sex manna út nefndr af Jóni bónda Þórðarsyni kongs
umboðsmanni millum Hvítár í Borgarfiiði og Botnsár um gjafir
þær og peninga, er Lýtingr Einarsson beiddist dóms a, og Oddi
heitnum Einarssyni bróður hans höfðu gefizt til giptingar.
Bisk. Skö]l). Fösc XIX, 59, frunirit á skinni. Af 7 innsigluni
var ciít ólœst fyrir um dagu Arna Mngnússonar. — AM Apogr. 2;0l
„Rccuv.iíissiraé, etinm qvod ad niendas".
Domsbref a miUum brædranna lytings einarssonar
og Odds.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heýra
senda haakon biórgolfsson. Eunolfur hoskullson. andres
onunzson. eyolfur oddzson. pordur jonsson og Brandur
Gudmunsson kuediu gudz og sina kunnigt giorande þa er
lidit uar fra hingatburd uors herra jhesu christe. CD. d. xx.^)
og fim ar. a leiraa j leirarsueit a þingstad rettum manu-
dagin næsta fyrir dyradag um sumarit. uorum uier j dom
nefnder af ærfigum dandemanne jone bonda þordarsyni
kongs umbodzmanne j millum huitar j borgarfirde og bodz-
ar. at skoda og fullnadardom a at leigga') um |)ær giaíer og
peninga sem leytingr-) einarsson beidizt þar doms a. ad odde
heitnum einarsyni brodur sinum hefde uerit gefner til gipt-
ingar. en þeir peningar uoru alldre goUdner a medan odd-
ur heitin lifde. kom lytingr einarson þar fram med bref
þeirra rnanna sem peningana gafu opp(t)nefndum odde
heilnum j hueriu þeir medkennazt sinar giafer og settu sin
jnnsigle þar fyrir. þui dæmdum uier fyrnef(n)der domsmenn
med fullu doms atkuæde þetta sama giafabref fullniyndugt
og laugligt j allan mat(a) og optt nefndan leyting-) retíiliga
heinite mega þessa peninga af þeim sem þa hallda. vttan
jon þorgilsson suerie fullan bokareid j moíi þessu sinu brefi
1) „Araialed er so skrifad i Originalnum ad i linunne er rilað
^J. d. z. fim enn ccx. st.:nda a spatiunne, og ev liier innbodad med
gamla blekinu sem a brefenu er, hoc modo: qn d X z fim. X x x X.
Synest i fyrsta alite sa sidure krossenn vera x. enn þad er eigi. þvi
bann er ödruvis formiradur enn þau xx. og a ad visu ad vera inn-
bodunarmerke, eins og sa fyrre enn ecki ad lesast fyrer œ. Er so
arstaled xx. enn ecki œœx^. (AM.). 2) Svo.
266 SYSLUBRÉF. 1525.
og innsigle at hann haíi alldre þennan giorning giort. sam-
þyckti þennan uorn dom med oss fyr nefndur jon þordar-
son kongs umbodzman og setti sitt jnsiglle med uorum
fyrnefndra domsmanna jnsiglum fyrir þetta domsbref
skrifat j sama stad deigi og are sem fyr seiger.
341. 80. Júní 1525. á ÞingTelli.
Veitingabbéf Jóns biskups Arasonar fyrir Skagafjarðarsýslu
útgefið af Jóhanni hirðstjóra Pétrssyni.
MSteph. 27. 4to bl.25 — 26, Svartskinna, með hendi Benedikts lög-
mannsÞorsteinssonar.c. 1730, eijtirtransskriptifrál625: „Uiereifterskrif-
ader menn (sem) hier under skrifum vor nofn (hvor) med sinne eigenn*
hende medkennum ad uier hofum sied og skodad so latande hofuds-
mans bref i Jslendsku. sem hier firir fraraann stendur ord elTter ord
skrifad a pappijr med under þricktu signete eíFter huoriu herra
Oddur Einarsson biskup i Skalhollte let skrifu 20 Augusti Anno 1625.
Hier hafa under skrifad biskupenn Oddur Einarsson med eiginn
h(ende)
skolameistarinn Jon Gissursson med e. h,
kirkiupresturinn Vigfus Jllugason m. e. h." — Meðal Apogr.
AM. 3705 er alveg samskonar afskript „Epter hende sira Jons Er-
lendzsonar i VillingahoUte*' (leiðrétt hér eptir því, þótt stafsetningin
sé frá 27. 4-to). Bréfið er prentað í Sýslumannaœfum I, 331-332, eptir
afskript af pessu transskripti, en hleypr þó jfir kaflaí miðju bréfinu.
Veitingarbref hofudsmansins firir Skagafiardarsyslu
sem veitt var biskup Jone Arasyne Anno M^ D.** xx.^ v.^*
Eg Johan Petursson hirdstiore og hofudsman yfer allt
Jsland geri godum monnum uiturlegt med þessu minu opnu
brefe. ad eg hefe unt og veitt verdugum faudur med gude
biskup Jone Arasyne a Hohim mins herra kongsins syslu
og umbod [hallda og hafa^) j millum Ulfsdalafialla og Hrauns
d Skaga med skóttum og skylldum. rekum og renningum.
huokim og hafrekstrnm og med ðllum þeim Retti og rentu.
sem kongdomenum og mier til heyrer. og ej er ddur log-
legur sattmdle-) d komenn. skal hans nád oll mdi smærre
1) [3705; sl. 27. 2) 3705j skilmale 27,
1525. SYSLUBREF. 267
sekta og sækia. semia og nidur setia. íirir sig stefna. prof d
taka. dom yfer nefna edur nefna lÆta. ])ar sem "þess þarf
med og hanz skyllda tilber.
skal hans nad mins herra kongsens^) vijseyrer samafi
taca edur taca lata j greindu takmarke. bæde fornaii og
nyafi. og mier þar riettann nejkningskap af standa og
giora. ad afluktum^) nefndarmonnum sin þingfararkaup.
[skal hans ndd eignast oll sex marka mdl og þar íirir
jnnaíi. sier til Hettis fyrir sitt starf. enn ef stærre mdl kunna
til ad falla. sem gud Idte færre enn fleiri. þa skal þaug
sækia under kongdomenn og mig'^).
skal hans ndd fufla magt og valld til hafa þeim monn-
um dag ad gefa. sem j vandrædi kunnu ad falla edur fall-
ed hafa. edur adrar utlegder. og þar med semiu og satt-
mdla og fuHa kuittan d gera med godra manna rdde sem
eg sidlfur. sierdeiHss þeim sem a kirkiunnar ndder komast.
So og skal hans ndd fullt valld til hafa ad stefna þeim
monnum aptur j sina syslu eda þa^r) sem þeir hafa brotleger
orded. ef þeir hlaupast i adrar sueiter.
Bidur eg um alla goda menn og sierlega mins herra
kongsins og mina vine. ad þier sieud firrnefndum [verdug
fader*) biskup Joni greider og goduiliuger i huoriu heflst hann
kann med þurfa. og Idted vel og reidelega at') komast þann
goduiHa sem þier uiHed hans ndd gert hafa.
Skal og firrnefndur biskup Jon fuflt vafld til hafa audr-
um manni umbod ad gefa. log og nett d ad gera j ddur-
greindre Skagafiardarsyslu®) ðflu jafnfuflu sem fuflmektugur
syshimadur d ad gera.
Byd eg fornefndum verdug fodur biskup Jone edur
hans umbodzmonnum. ad þeir tale log og rett til huors
mans og þo med vœgd og miskunn. þar sem þad til heyr-
er. enn þrioskum og þralyndum sie hann edur hans um-
bodzmenn rettur doniare og refsingasamur.
[[Og til sannenda hier um [set ek mitt innsigle fyrer
1) vegna, b, v. Sýsl. 2) afluktu, Sýsl. 3) [sl. Sýsl, 4) [3705;
faudur 27. 5) leiðr ; af, hdrr. 6) að, b v. Sýsl.
268 ERFÐAMÁL. 1525.
þetta bref er^) skrifad var cí-) þingvelle laugardagin næstan^)
epter Petursmesso og Pdls Anno domini M.^ D.'* xxv."
242. 1. Júlí 1525. á Öxarárþinjíi.
DóMR sex manna út nefndr af vel bornum manni jungkæra
Erlendi Þorvarðssyni lögmanni sunnan og austan á Islandi
um ákæru Pétrs Loptssonar til Eyjólfs Einarssonar vegna
Sigrí3ar Þorsteiasdóttur konu sinnar um þann arf, er fallið
hafði eptir Ragnheiði heitna Eiríksdóttur.
AM. Fasc. :XLVI. 20, hansskript á skinni frá 30. Aug 1525.
Domur vppa .xlc- hia eyolffe ^inarssyni.
Ollvm monnum sem þetta bref sia edur heyra Sendum
uœr jon eireksson. ]on helgason. Steinn Þorgeirsson. skul-
thomasson. gudmundur gudmundzson. og Biorn arnorsson
kuediu gudz og sina kunnigt giorandi arum epter gudz
burd .(10. d. xx og fim dcLr m faustudaginn næsta epter pet-
urs messo og pæls^) aa almenneligv auxaraarþingi vorum vær
til doms nefnder af uel bornum manni jungkæra erhndi
þoruardzsyni logmanni sunnan og austan aa jslandi ath
skoda og lansaka og innuirdiliga dom aa ath legia vm þa
akærv er petur loptzson kærdi til eýolfs einarssonar vegna
sigridar þorsteinsdottur kvinnu sinnar vm þann arf er fallit
hafdi epter ragneidi heitna eirekzdottur modur sina. kom þar
fram bref med dandi manna jnsiglum huert jnne hiellt henn-
ar rnoala ath hæd reiknadizt þat Ix^^ sem aa hennar part
kæmi. hafdi fýr nefndur petur þangat stefnt adur greindum
eyolfi. kom hann þar ecki og eingi hans vmbodzmann. var
stefnan suaren af tueimur skialligum monnum. þui dæmd-
um uær stefnuna logHga og eyolf riettiliga fyrir kalladan og
sekan mork j stefnufall og ath suo profudu mali dæmdum
uær f^r nefoder domsmenn opt nefndan petur skylldugan
ath sveria bokareid'') og ij loglig vitni med honum at hann
hefdi eigi meiri peninga vpp borit ne kuitta gefit og þann
sama eid sör hann
1) [3705; et cetera 27; [[et cetera, Sýsl. 2) 3705; sl. 27. 3)
[3705; næsta dug 27; 4) þ, e. 30. Júní. 5) eid, tvískrifað.
Pln
15^5. I'ÉSTAMENT. %^
Jtem ] annari grein dæmdum uær eyolf skylldugan at
sveria eid innan manadar ath heýrdum dominvm at hann
vissi ecki ])essa skulld j gardin og ath honum vnnvm dæmd-
um uær ath hann skylldi giailda xlc sinna uegna og brod-
ur sins erlendz ) aullum peningum fvliuirtum med leigum
enn ef hann fielhzt sa eidinum þa dæmdum uær hann skylld-
ugan ath giallda med laga aavexte sidan heimt var. skylldi
þessir peningar gialldazt ath næstum fardogum ath heyrd-
um dominum.
Samþyckti þenna vorn dom erlendur þoruardzson log-
adur og setti sitt jnsigh med uorum jnsighim fyrir þetta
domsbref sskrifat ] sama stad og aare nott sidar enn fjr
seigir.
248. 6. Júlí 1535. á Þiagvelli.
YiTNiSBUKÐR tvcggja presta, að Snæbjörn heitinh Gíslason
hefði gert sitt testamentum og í því gefið jörðina Arnarbæh
í Ölvesi í vald Ögmundar biskups, og beiddi biskup að taka
að sér son sinn Gísla Snæbjarnarson.
Landsbókasíifn 108. 4to bls. 5'^7 ineð bendi síra Jóns HaldórS'
sonar í Hítardal: „Eíffer rotinne Brtía BoIí H(erra) Gisla Jonssonar".
Testamentisgiof Snæbiarnar Gislasonar d
Arnarbæle.
So felldafi vitnisburd beru vid Jon prestur Jonsson og
Arne prestur Sigurdsson. ad i arnarbæle i olvese vorum vid
liia sdum og heýrdum d. ad Snæbiorn lieitinn Gijslason
giorde sitt Testamentum i sinn sijdasta tijma so Idtande ord
fyrer ord. sem hier efPter fýlger. Sná^í'.i' Jhfur fuH
J fyrstu gaf hann sig under vernd og vilia almattugs
guds. hier med taladi hann so. ad hann legde jordina Arn-
arbæle i valld Biskups 0gmundar til fufirar eignar og frió'ls
forrædis. og alla sijna peninga þa sem af geinge hans log-
iegum skulldum. hier med beidde hann greindafi Biskup
audmiuklega ad sier ad taka sinn eigeri son Gisla Snæbiarn-
2?0 SKTPTABRÉÍ^. l52S.
arson. og honum ad skicka þad seni hans nadarsamlegur
viHe til være. þvi hann treysti honum par best tii allra
manna.
Og til sanninda hier um þrickium vid ockar jnnsigle
upp a petta Bref skrifad d Þingvelle fimtudagin næsta efft-
er Peturs messu og Pdls Anno 1525.
244. 18. Júií 1535. á Þing^eyri.
Skiptabréf miUi þeirra Guðrúnar Björnsdóttur og Solveigar
Bjarnadóttur, dóttur hennar, á peningum þeim, sem Solveigu
höfðu til erfða fallið eptir Bjarna Andrésson föður sinn.
AM. Fasc. XLVI, 21, frumrit á skinni Af 6 innsiglum eru 3
fyrir bréfinu. — AM. Fasc. XLVI, 2ii, transskript á skinni frá 20.
Júlí 152.5.— Landsbókasafn 115. 4toI, 301-302, með hendi síra Jóns
í Hítardal c. 1720 (og afskript þar af í ÍBfél. 126. 4to). _ Kriegers-
safn 2. 4tobls. 325-229 með hendi Styrs Þorvaldssonar c. 1700 (ept-
ir XLVI, 22).
Skiptabref j millum Gudrunar biornsdottur
og solueigar biarnadottur.
Þat giorum vier ])orleifur ornolfsson. ]on narfason. ]on
þorsteinsson. ketill þorsteinsson. ]on þorlaksson. jon heigÆison.
godum monnum witurligt') med þessu woro opnu brefi at vær
medkennunzt. manudagin næstan fyrir torlaci episcopi^). arum
epter gudz burd .CD. d. xx. og v. aar woro vær beidder og
til kallader af ærhgum monnum hans egertzsyne og hans
kuinnu gudrunar'') Biornsdottur aa at Hta og sundr telia þaa
peningai sem gudrun biornsdotter atte og solueig [biarnar-
dotter^). dotter hennar. og greindre solueigu hafdi til erfda
falHt epter fodr sinn biarna heitin andresson. sem gud hans
sal nadi. reiknadizt þetta med fyrsta. iiij. c. hundrada af
beggia þeirræi parte. med fridum peningum og ofridum. var
þat jardagozet'^) sundr reiknad j. ij. stadi til retz helmingai-
skiptis. med adur greindum mædgum gudrunu og solueigu.
1) kunnigt XLVI, 22. 2) þ e. 17. Júlí. 3) Svo bæði. 4) [sl.
XLVl 22. 5) - goz XLVL 22.
1525. SítlPTABRÉF. ^71
var þar fystj annan siad reiknad. halfar lækur fyrir .xv.
hundrud. stackur^) og íambavatn. tueimur hundrudum fatt ]
attátige hundrada. kolzuik-) íiorum hundrudum og. xx. tung-
an ] hofn. xx. hundrud. vazdalur atian hundrud. hlijd .xvi.
hundrud. fossa^) íiorum hundrudum og*) xx. ij hundrud j
hamre. hundrad j audnum. reykiarvik'^). atta hundrud. geyg-
urin fiorum hundrudum. sunddalurin. vj. hundrud. halfur
bær .X. hundrud. hella þriu hundrud. hier til. xiij. hundrud
] lausagoze. komu þessi fyrr skrifud jardagoz aa part sol-
ueigar at rettum lagaskiptum.
^nn j annan stad reiknazt j partt optt skrifadrar gud-
runar biornsdottur þau attatige hundrada j jordum. sem
hun hafdi j sina heimanfylgiu. þar til j fystu .xv. hundrud
j læk atian hundrud. anolfstader^) fiorum hundrudum og
.XX. rauzdalur. geirseyr'^). xxx. hundrudum. fimtan hundrud
j tungu j talknafirde. finnbogastader. xvj. hundrudum. jng-
olfsfiordur. xij. hundrudum. eyr atta hundruduni. halfur bær.
X. hundrudum. half helia .iij. hundrudum. hier til þrettan
hundrud j lausagoze.
Jtem j annare grein beide þratt skrifut^) gudrun biorns-
dotter oss fyrr skrifada menn. at reikna og wr at tefia sina
fiordungsgiof ur peningum greindrar solueigar epter þui
sem biarne heitinn andresson hafdi henni gefit vr oll-
um sinum peningum. epter þui sem þeirra kaupmalabref
þar vm giortt vt uisaar. Woro þar j reiknadar þessar jard-
er. tunga j hofn. vazdalur. reykiarvik. halfur bær og .iij.
malnytu kugilldi.
[Og til saninda hier vm settum vier fyr nefnder menn
vor jnsigle fyrir þetta skiptabref. skrifat a þingeyre j dyra-
firde aa sama are deige sij'dar enn fyr seiger^).
1) XLVI. 22; 22; stuck XLVI, 21. 2) kollzvijk XLVI, 22. 3)
fossaa XLVI. 22. 4) b. v. XLVI, 22. 5) XLVI, 22; reykiavik XLVI,
21. ()) anoddzstader XLVl, 22. 7) gesseyre XLVI. 22. 8) nefnd
XLVI, 22. 9) [sl. XLVI, 22.
m
TRANSSKRIPT.
loá5.
345.
20. Jálí 1525.
á Þingeyri.
Transskeipt.
AM. Fasc. XLV^I. 1% frumtransskriptið á skinni, og eru bæði
innsiglin dottin frá. — Krigerssafn 2. 4to bls. 225 og 229 með hendi
Styrs Þorvaldssonar c. 1700.
Skiptabref j millum Gudrunar biðrnsdottur og
Solueigar Dottur hennar. trafiskrifítt þar
vt af.
Þat medkennuzt wid jon jonson og olafur sigurdz(son)
godummonnum kunnigt (giorandi) med þessu ockru opnu breíi.
at uid hofum heyrt og sied yfer lesit so latanda bref og ord
fyrir ord sem hier epter skrifat stendur med heilum og
oskoddum hangandi innsiglum.
[Hér kemr skiptabréf milli Guðrúnar Björnsdótfur og Solveigar
Bjarnadóttur frá Í8. Júlí 1525, Nr. 244].
Og (til) saninda hier vm setium vid ockr jnnsigle fyrir
þetta transkriftarbref er skrifat var a Þingeyre þorlaksmesso
dag a sama are sem fyr seigcr.
346. 26. Júlí 1525. í Slíálliolti.
Ogmundr biskup selr Teiti bónda Þorleifssyni Hvamm í
Hvammssveit og aðrar fíeiri jarðir fyrir norðan og vestan
land fyrir Bjarnanes í Hornafirði med Bjarnanesseignum,
ásamt íleirum jörðum í Austr-Skaptafellssýslu.
Bisk, Skíilh. Fasc III, 5^ frumrit á skinni. Af 6 innsiglum er
nú 1 fyrir bréfinu. — AM. Apogr. 2527-
[giorningsbref biskups ogmundar og teitz bonda')
[vm Biarnarnes og austurjarder 1525-).
Vier broder Augmund med guds nad biskup j skalholti
giorvm godum monnum kunnekt med þessv vorv optnv
brefui at vier hofum giortt sodan kauppskap med teit bonda
1) [með liendi frá 10. öld. 2) [með hendi frá 17. öld, en ártal
með hendi Arna Magnússonar.
1525. ÖGMUl^DR OG TEITR. 2^
þorleifsson sem Iiier seiger. upp (jol heilagrar skalhollzt kirkiu
vecna^).
Jn primis hofum vier sellt honum til fvlh-ar eignar og
frials fori-ædis jordiúa alla huam ] huamssueit sextiger hundr-
udum at dyrleika. jtem jordina asgard .1. c. jtem magnus-
skoga og ketelsstadi huora vm sig fyrir .iiij. c. og. xx. halfa
glerarskoga fyrir .xv. c. breidabolstad fyrir .iiij. c. og .xx.
allar j huams kirkiv sokn uerandi. jtem blondubakka fyrir.
xl. c. j hoskuUsstadar kirkiu sokn. huam ca vaztnese fyrir.
xl. c. j tiarnarkirkiv (sokn). tungu j bitrv fyrir .iiij. c. og
XX. er Hgur j eýrar kirkiu sokn. fiardarhorn halft fyrir. xij.
c. er Hgur j prestbackda kirkiu sokn. aillar þessar adur-
skrifadar jarder hueria um sig med aullum þeim gognvm
og gædum. sem greindum jordum fýlger og fýlgt hefer at fornu
og nýiu sem vier ogheilvg skalhollzt kirkia hofum^) fremst eig-
andi at ordit. sem brief og giorningar þar um giorfer vtuisáí.
Her j moti selldi oss teitur bondi þorleifsson jordina
alla biarnarnes j hornoaíirdi fyrir. Ix, c^) íiopdur fyrir iiij.
c. og XX. dalr. x. c. þinganes. xui. c. hafnarsnes^). xij. c.
dilksnes .ui. c. krossbær. xx. c. hollt þriatiger .c. borg .xx.
c. halft fell. XX. c. kvíj'sker. ui. c. holmur. viij. c. kelldu-
hollt. iiij. c. skeren. xij. c. halfer holar atta c. neken fyrir
vppsalói landi. iiij. c. allar þessar fýv skrifadar jarder med
aullum þeim gognum og gædum sem greindum jordum
fýlger og fýlgt hefer at fornu og nýiu so sem teitur bondi
uard fremst eigandi ad. undan sier og sinum erfingium enn
under herra augmund og heilaga skalhollzt kirkiu og henn-
ar formenn. skilium vær þat til vm jordina huam j huams-
sueit at hun sie vndan vorri eign og heilagrar skalhollzt
kirkiv. en til æfelegrar^) eignar teite bondda þorleifssýne og
vnder hans erfingia og allar þessar fyrr skrifadar jarder. skýlldi
og vera kuitt porzio^) kirkiunnar j huamme og allur Reikn-
ingsskapur. en teitur bondi skýlldi svara sialfur Eeikningskap
kirkiunnar ] biarnarnese. epter moguligum heitum. (iattu
1) Svo. 2) biiii (!) frbr. 3) Hér kemr eyða í fruraritinu fyrir hér
um bil i/g úr línu. Þar hefir eitlhvað ofslirífazt i öndverðu og verið
skafið út. 4) 8Vo.
Dipl. Isl. IX . B. lö
274 JARÐAKÁUP. 1525.
bader at suarda laga RÍpttingum da þeim lordum er huor
fyrir sig selldi audrum ok somuleidis hallda til lagda. enn
gailga domlaust aptur at sinum eignum huor vm sig ef þat
geingi af med RÍettum laugum.
for þesse giorningr fram med handoabandi j biskups-
stofunne j skalhollti in crastino festum jakobbi apostoH.
uoru þesser giornings uottar til kallader og nær uerandi.
serajon hedinsson Radsmadur j skalhollti. jon biornson sýslu-
mann j oarnesþingi. og jon bondi magnuss son. þorleifur
gudmundzson. setto þeir sin jnnziglle med ockrum jnnzigl-
um fyrir þetta kaupbref er skrifad uarj samóx stad og dag
sem fýr seiger. aRum efter guds burd. (D. u. c. xx og íim dar.
247. 3. Áugust 1525. í Skálholti.
Ogmukdr biskup fær Ásgrími Ásgrímssyni jörðina Hof í Ör-
æfum til fullrar eignar og lofar að kenna Gunnlaugi syni As-
gríms til prests, en Asgrímr fær biskupi það, sem hann og kona
hans máttu fremst eiga í Stórahvoli og Miðhúsum, en jörðina
Kvísker fær biskup Asgrími og jörðina Breiðármörk með sex
álna trjáreka, en Asgrímr fær biskupi Fjörð og Svínhóla í Lóni.
Bisk. Skalh. Fasc. III, 16, frumrit á skinni. 011 Qi) innsiglin eru
nú dotlin íVá. — AM. Apogr. 2540.
Vier augmund med gudz nad biskup j skalholti giorum
godum monnum kunnigt med þessu voru opnu brefe at
vier haufu giort sodan kaupskap vid asgrim asgrimsson at
vier haufum feingit honum hof j auræfum til frials forrædis
og fullrar eignar. so og hofum vier lofat at lata læra gunn-
laug son hans so hann megi vigiazt prestur med gudz
myskunn. so framt sem þat er hans lagnadur og vih þa
hann er so til alldurs kominn. hier j mot hefer hann feingit
oss til fullrar eignar allan þann hluta sem hann og hans
kuinna mattu fremzt med laugum eiga j stora huole og
midhusum epter fodur gudrunar og modur. So og eigi sid-
urhofum vierfeingitasgrime jordinakuisker medollv þui henni
i
1525. JARÐAKAOP. 275
til heyrer. hier med jordina breidarmork med .vj. ahia triam
ogþar fyrir jnnaf). ^nn stærre haiipp. tre edur huah eignazt
skalhollzkirkia sem adr hefur verit.
hier 1 mot hefer hann feingit oss jardernar minna íiord
og suinhola er Hggia j stafhollz')kirkiu sokfi til fuilrar eign-
ar og frials forrædis. skal huor ockar fyrir sig suara laga
riptingum d þeim jordum er selldi en huor hallda til laga.
eim er keypti.
voru þesser giorningsvottar til kallader sira jon hiedins-
son radzmadur. jon hallzson og jon þoruardzson.
Og til saninda hier vm setium vier fyrr greinder menn
vor innsiglle fyrir þetta jardakaupsbref. er skrifat var j
skalhollti jn translacione sancti olaíi regis et martiris. anno.
domino"). CD. d. xx. v.
Ád 347. 26. Júní 1584. á Syartbæli.
ViTNisBURÐiR um uæsta bréf hér á undan.
Bisk. Skalh. Fasc. III, 16, frumrit læst saman við kaupbréf Ög-
mundar biskups og Ásgríms Ásgrímssonar frá 3. Aug. 1525.
Þat niedkennunzt egþorsteiii Þat medkenunzt eg ^irekur
oddzson at þa Hdit uar fra jonson at þetta hid sama
hingatburd uors herra jhesu gamla jarda kaupbrief sem
christi CD. d. 1. ij. at eg uar hier er nu saman stungit
uid staddur aa hUdarenda j med minu jnncigK uid minn
fliotzhhd. þa er þormodur js- uitnisburd. at nu fyrir fæum
leifson Het vpp lesa fyrir iog- sarum uar þat med tueimur
mannenum Pale vigfussyne. brakudum jnnciglum. oc nu
þetta hid sama gamla jardar um sumarit fyrir skomum
kaupbrief. huert hier er nu tíjma er eg reidí til alþingis.
saman stungit med minu jn- þa synda eg Herra Gisla jons-
cigH uid minn uitnisburd. uar syne þetta sama jarda kaup-
þat þa med teimur jnnciglum. brief med slikum hætti sem
Suo oc hef ec sidan fyrst eg eg nu fra seigi j timburstof-
sa þetta sama jarda kaup- unne j skalhoHti morgum from-
brief alldre heyrt tuimæH aa um manni nær uerandi. Og j
)ui leika. at skdlhoUtz dom- þeirre somu ferd fyrir mina
drkia ætti ecki bædi trie oc uangiætslu forgeingu med oHu
luaH epter þui sem þetta þessi bædi jnncigH fra þessu
1) Svo, frbr.; réU: stafafellz. 2) Svo.
276 VIÐEYJARKLAUSTR. 1525.
kaupbrief jnnehelldur. Og hier jarda kaupbriefi. Og hier ept-
epter ma eg sveria ef þurfa er ma eg sueria ef þurfa þik-
þiker. Og til sanenda hier um er. Og til sannenda hier um
set eg mitt jncigh fyrir þenn- set ec mitt inncigh fyrir "þenn-
aii minn uitnisburd. skrifadur ail minn uitnisburd skrifadur
aa suartbæh under eyiafiollum sa suartbæh under eyiafiohum.
sietta oc tuttugasta dag junij sietta oc tuttugasta dag junij.
anno 1584. anno 1584.
248. 18. Augttst 1535. í Viðey.
Peófentubréf Onnu Snjólfsdóttur, en hún geingr í prófentu
í Viðeyjarklaustr.
AM. 238. 4to bl. 8, skr. c. 1570 (Bessastaðabók).
Bref vm skravthola.
Vier broder ogmvndvr med gvdz nad biskvp j skalholti
giorvm godvm monnvm kvnnigtt med þessv vorv opnv brefi
at aa fostvdeiginn næsta epter assvmpcio sancte marie vir-
ginis Anno domini m d xx v sem vier vorvm j vorri visi-
tatione j videý giordvm vier soddan skilmala vid onnv
sniolfsdotter med radi ok samþyckie vors kæra brodvrs herra
hellga med samri nad abota j videý oc hans conventvbrædra
at greind anna skýllde fa advr nefndv videyar klavstri xxc
jordo skravthola sem hggvr oa kialarnesi j bravtarholtz kirkiv
sokfi til æfinhgrar eignar oc frials forrædis med þeim gogn-
vm oc giædvm sem greindre jordv fýllger oc fýlgtt hefir at
fornv oc nyiu bædi til sios oc landz. þar til skýllde hvn fa
klavstrinv vjc j fridvm penningvm ok iiijc j ollvm þaríHgvm
penningvm. Hier j mot skýllde advr nefnd anna snioolfs-
dottir hafa æfinfiga profentv oc framfæri (Jol klavstrinvj vid-
ej efter þvi sem gomvl profentv bref vtvisa oc inne hallda.
lofadi abotinn at hvn skyUdi fa arhga x alner vadmals oc
halfmork j klædi oc leripti. skýrtv leriptt oc tvenn por sko.
Hier med skýllde hvn hafa iij merkvr miolkur med feska
miolk hvern dag oc svo konv sier til þionvstv svo leinge hvn
kostadi hana sialf.
B Og til
KVITTUNARBREF. 277
Og til sanninda hier vin settvm vier vortt insigle ok
abotin klavstvrsins conventv insigle fyrir þetta bref skrifad j
sama stad deige oc ari sem fýr seiger.
i
249. 26. Augnst 1525. á Eyjól&stöðum.
JóN prestr Koðransson, prófastr og almennilegr dómari milli
Gilsár í Skógum og Reyðarf|arðar, leysir Þorstein Þorvalds-
son og Þuríði Hafliðadóttur af fyrstu barneign, og kvittar Þor-
tein um allar sex marka sektir, er hann kynni að hafa fallið í.
AM. Apogr. 4463, með hendi Arna Magnússonar „Ex originali
Biörns Peturssonar ft Bustaríelli". „Sigillutn abest. Þetta bref er
ritad a afskurdargeira ur gamalle lestrarbok. sköfnum innan til þar
sem a er skrifad. enn aptan a brefenu er gamla skriften óskafen".
Þad giore ek Jon prestur Kodransson profastur og al-
mennib'gr domari aa millum gilsair i Skogum og Reydar-
fiardar. godum monnum kunnekt med þessu minu opnu
brefi ad ek hefi afleyst Þostein Þorvalldzson og Þuridi Haf-
lidadottur af þvi broti er þau urdu opinber ad um fyrstu')
barneign. hefi ek sett peim tilheyreligar skripter og fulla fie-
sekt upp bored sem mier vel ainæger upp[a] heilagrar kirkiu
uecna. þvi gef ek aadrgreinda menn Þostein og Þuridi aurl-
ungis kvitt og aakærulaus fyrir mier og ollum minum epter-
komendum og kirkiunnar formonnum i Skalhollte. og svo
id sama gef ek Þostein Þorvalldzson oriungis kvittan og
akærulausan um ðll sex marka mail og þar fyrir innan sem
hann hefur brottligr matt verda i minu umdœmi medan ek
hefe profastur yfer honum verid. Ok til sanninda hier um
setta ek mitt insigle fyrir þetta kvittunarbref skrifad aa Ey-
olfstödum aa vollum sunnudagin næsta fyrir augustinusmessu
arum epter gudz burd CD. Dxx og v^) betur.
1) „hier er skalle. a hvern alldri hefur skrifad vered þau .2. ord
harn eign sem slanda epter skallann. eru og raderud. so þau verda
varla lesen. kannske eitthvad annad hafi att hier ad skrifast** (AM.).
2) „hier er og skalle. sem alldri hefur a skrifad vered. Er hann
stperre enn sambiode iij eda iiij" (AM.).
278 BÆR í SUGANDAFIRÐI. 1525.
350. 39, Angust 1535. í Bæ.
ViTNisBUBBE, að Sigmundr heitinn Brandsson (lögmanns
Jónssonar) hefði lýst því „í sinni dauðstíð", að synir Jóns
heitins Sigmundssonar, Sturh og Grímr, væri sínir löglegir
erfingjar og eignarmenn eptir sinn dag að jörðunni Bæ í
Súgandafirði, með öðru fleira, er bréfið hermir.
AM. Fasc. XLVI, 23, frumrit á skinni, og er innsiglið dottið frá
— AM. Apogr. 815.
Vitnessburdur um bæ.
Svo felldan vitnisburd ber ec sira thomas olafsson at
ec var hia sigmundi heitnum brandzsyne j sinne dauds tid
og ueitte honum allt kristilegt embætte þat sem kristnvm
manne ber at hafa adur en hann for af heimenum. lyste
hann þui fyrir mier og fleirvm odrvm at syner jons heitens
sigmundzsonar stufle og grimur v^re siner logHger erfingiar
og eignarmenn epter sinn dag at jordune b§ er Hggur j
sugandafirdi j stadarkirkiu sokn. Suo og lyste fyr nefndur
sigmundur þui fyrir mier at hann hefdi aUdri gefit jordina
b§ hafldore syne sijnvm framar enn hann feinge þa konv
er hann sagdiz þa bidia skyfldv. So og œtte hafldor aungua
peninga ] sinn gard. Suo og sagdizt þratt nefndur sigmund-
urhafa gofldit .ij. kugifldi til afltamyrar vegna hafldors son-
ar sins og eitt kugifldi gaflt hann jone biornssyne dan med
modur hans. og ath avke hefdi hann haft hana xij manadi
til framfæris. Suo og sagdiz titt nefndur sigmundur hafa
feingit þratt nefndum hafldore hest og laugbok goda og
sæmeHgan duk. ^nn hefdi hafldor frekara giafabref vm iord-
ina bæ en nv hefe ec sagt. þa hefer hann frekat þat at
aungu minu forlagi og eigi neitt insigle fyrir þat gefit.
Sagdiz hann suo viHa niota heilags sacramentis sem hann
þa satt segdi. Og til sanninda hier um festa ec mitt in-
sigle fyrir þetta uitnisburdarbref skrifat ] bæ j sugfirdi^) ]
stadar kirkiv sokn decoflacio johannis baptiste anno do-
mini CD^ d« xx« v'^.
1/ Svo.
1525. FESTINGARBREF. — TRANSSKRIPT. 279
251. 29. Áng:nst 1525. í Bæ í SúgandafiriM.
Ígeip af vitnisburði um það, að Jón Sigmundsson (Brands-
sonar lögmanns, Jónssonar) hafi fest sér til eiginkonu Sig-
ríði Þórisdóttur.
AM. Apogr. 842 „Ex originali Sira Hannesar a Snœfíöllum. Ex-
cerptura" raeð hendi Árna Magnússonar.
Sera Thomas Olafsson segest hafa vered hia i kirki-
unne d Stad i Sugandaíirde. þa Jon Sigmundzson feste sier
til eigenkonu Sigride Þorersdottur. helldust þau hion um
fimm ar. svo ecki tvimæli liek a. var þar nær staddur sera
Olafur Teizson er þa hiellt kirkiuna. hiellt hann hana
fyrir festarkonu og leiddi hana med Hose i kirkiu. Til
sannenda hier um fester Sera Thomas sitt innsigle fyrir
þetta festingarhref skrifad i Bæ i Sugandafirdi i Stadar
kirkiusokn decollatio Johannis baptiste anno M*'. D'*.
Sigillum appendet.
Sidarsta linan a brefenu (o: dies et annus) er raderud og skrif-
ad i aptur, þo med coæva manu. so þar synest cckert fals under
vera.
253. 30. August 1525. í Ytra Djúpadal.
Tansskriptarbréf.
AM. Fasc. XLVI, 20^ frumtransskriptið á skinni. Annað innsiglið
er fyrir.
Þath giorum vit Sæmundur simonarson og jon ionsson.
Godum monnum kunnigt med þessu ockru opnu brefi ath vit
haufum yfer lesit opit bref med heihim og oskauddum hang-
andi jnsiglum suo latanda ord epter ord sem hier epter
skrifath stendur:
280 SKRIÐUKLAUSTR. 1525.
[Hér kemr alþingisdómr um mál Pétrs Loptssonar og Eyjólfs
Einarssonar 1. Júlí 1525, Nr. 242].
Ogh til sannenda hier iim setiuni vid fyr nefnder menn
ockur jnsigli fyrir þetta transkriptarbref er skrifat uar j ytra
diupadal j eyiafirdi midvikvdagin næstan fyrir egidiusmesso.
Arum epter gudz burd m d xx og fim diir.
253. 1. Oktobcr 1525. á Hafráá
ViTNisBUBBE, að Þorkell Erlendsson meðkendist, að hann
hefði fyrir mörgum árum selt Þorvarði príor á Skriðu jörð-
ina Seljamýri í Loðmundarfirði, og kvittar hann nú fyrir
andvirðinu.
AM. Fasc. LXXIIT, 15, frumrit á skinni; 1 innsigli og brot af öðru
er fyrir bréfinu. — AM. Apogr. 2887, afskript gerð stafrétt eptir þessu
frumriti, sem áðr var í safni Árna Fasc. XLVI, 24. Afskript af bréfi
þessu er og í klaustraskjalabókinni í Landsskjalasafni og í AM 280,
4to, sem báðar eru með hendi Hákonar Ormssonar c. 1640.
Vm jordena seliamýre.^)
Þat giorum vier ^inar prestur arnason. oddur nupsson.
arne gudmundsson. sueinn ormsson godum monnum kunnigt
med þessu voru opnu brefi da vade j skriddal sunnudagen
næsta efter michels ClOesso vorum vier ] hia saum og heyrd-
um ocL ord og handaband þessara manna herra þorvardar
prior(s) 00. skridu og þorkels ellendssonar ad greindur þorkell
medkendizt j sinu handabande ad hann hefdi sellt fyrir
mðrgum arum prior þoruarde jordena seliamyre er liggur j
lódmundarfirde j klifstadar kirkiu sóckn med ollum gðgnum
og gædum og honum hefdi til erfda fallit efter födur sinn.
hier med kuezt þorkell vpp hafa borit fulla og alla peninga
fyrir greinda jord atta hundrut ad hæd sem herra prioren
hafdi honum fyrir gefit j ollum peningum. prioren skylldi
hallda nefndri jðrd til laga enn þorkell suara laga riptingum
sem ílest oll kaupbref vt visa en þat var þui ecki giort ad
1) Ulan á bréfinu með fornri bendi. Þar stendr og með hendi
1525. BRYGGJUR. 2gt
kaupvottarner voru aller dauder sem hia hðfdu verit þeirra
kaupskap og villde prioren þui hafa hans medkenning. Og
til sannenda hier vm settum vier vor jnsigle fyrr nefnder
menn fyrir þetta vitnisburdarbref skrifat aa hafursdii | fliotz-
dalshierade sunnudagen næsta efter michelsmessu arum efler
gudz burd. CD. d. xx. og og v. áár.
354. 10. Oktol)er 1525.
DóMR þriggja klerka og ])riggja leikmanna útnefndr af Ög-
mundi biskupi um kæru biskups til Guðmundar Jónssonar,
að hann héldi fyrir sér tíu hundruðum í jörðunni Biyggjum
í Landeyjum, sem Helgi heitinn Oddsson setti kirkjunni á
Völlum á Landi til panta fyrir innstæðu.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups.
Domur um .xc j Bryggium.
011um mðnnum et cetera.
senda Jon Gutthormsson. Halldor Þorsteinsson. Salamon
Henriksson prestar Skalhollts biskupsdæmis. Jon Magnusson.
Jon Þorvardsson. Eriingur Gislason kvediu gudz og sina
kunnugt giðrandi ad sub anno gratiæ M'*. D'\ xx^ v®. þridiu-
dagin næstan fyrer Galixtusmessu vorum vier i dom nefnd-
er af virduligum herre i gude herra Ogmund med gudz nad
biskup i Skalhollti ad skoda og ransaka og fullnadardom d
ad leggia um pad mdl sem biskupinn klagade þar til Gud-
mundar Jonssonar. ad hann hiellde þau x^ ijðrdunni Bryggi-
um er liggur i Krosskirkiu sokn. sem Helge heitinn Odds-
son') setti til fyrer innstædu kirkiunne cL VoIIum d Lande.
þd er hann hafde „ardaskipte vid Magnus heitinn Magnus-
1) „Þesse Helge Oddsson mun vera sá er lögmadur var 149^3),
og af hönum munu Storu Voller a Lande kallader vera Lögmanns-
veller. Hann hefur haft jardaskipte a Volhun og Krosse (sem syn-
est) vid Mögnus Magnusson. kitiiske son Magnusar Jonssonar. er
drepinn var a Krossi i Landeyum". (AM.).
282 MARÐARNUPR. — GUÐRUNARSTAÐIR. 1525.
son. Medkendest biskupinn þar fyrer oss ad hann hefde sied
og yferlesed opid bief med hángande jnnsigli biskup Step-
hanar heitins Jonssonar. gud hans sal ndde. so latande ad
hann medkendist ad hann hefde samþyckt allafi penna þeirra
giðrning um þad sem kirkiunne tilkom d VoUum. Var greind-
ur Gudmundur Jonsson þar stefndur af Biskupinum fyrer
þetta mdl. þvi ad heilags anda nad tilkalladre. ad so prof-
udu. oc fyrer oss komnu. dæmdum vier fyrrnefnder doms-
menn med fullu doms atkvœde. stefnuna löghga og greind-
an Gudmund Jonsson rettehga fyrerkalladafi. og skylldugaíi
ad leggia aptur kirkiunne d VoUum saugd x^ i jðrdinni
Bryggium. Enn af ^rfingium Magnus heitins Magnussonar
dæmdum vier einfalda landskylld epter þesse xc- d hveriu
dre sidan Magnus heitin Magnusson bio ecke sialfur d VóU-
um. enn ddurnefndan Gudmund Jonsson dæmdum vier eiga
laugliga heimtu ad erfingium Magnusar heitins Magnusson-
ar um ðnnur xc fyrer sagda jðrd.
ok til sanninda et cetera.
255. 18. Oktober 1535. á STÍnaTatni.
DóMR sex manna útnefndr af Hrafni Brandssyni lögmanni
fyrir norðan og vestan á íslandi um það, hvert afl hafa
skyldi sala á beit í Marðarnúpsland til Guðrúnarstaða-
manna.
ÍBfél. 309. 8vo bl. 130, skr. c. 1620 með hendi Ara Magnússonar
í Ögri (Öxnafellsbók).
Domur vm þa beit sem mardarnwpsmenn selldu burt j
Mardarnwpsland Gudrunarstadamðnnum.
Þat giorum vier Narfe Jngimundason. Halldor Jonsson.
Þorarinn Jonsson. Laugrettumenn. Sygurdur brandsson. Jon
Þorlaksson og Eirekur pietrzson (godum mðnnum kunnigt)
ad þaa Hded var (fra) gudz burd 1520 og 5 ar a miduiku-
dagenn nœstann firir lucazmessu') aa suijnavatnne aa asum
1) þ. 6. 11. Okt.
1525. MARÐARNUPR. OFL. - GILHAGI OFL. 283
aa þijngstad riettum vorum vier j dom nefnder af Erligum
manne Hrafne branndzsyne Laugmanne íirir nordann og
vestann aa Jslande ad skoda oc Bannsaka og fullnaadar domz
atkuæde aa ad leggia huertt afl edr fullkomna magt hafa
skyllde þat brief. er Gudmundur Jndridason kom þar fram
med firir Laugmannenn og oss. vnder heijlum og oskaudd-
udum hanngannde jnnsiglum godra Manna suo hHodande
ad Ei]gnnarmadur Mærdarnupz j vatzdal. sellde þeim sem
atte gudrunarstade þar næsta framm fra. beijt j mardar-
nupz jaurd. allz fienadar. gudrunarstadamanna. nauta. kapla
oc saudfiar. huar sem villde j Mardarnups jaurd. ad oskaudd-
udum taudum og eijngium. Beijdde og krafde Gudmundr
Jndridason hier domz aa. oc saker þess. ad oss leijst briefid
skiœlegt j aullum sijnum greijnum. þæ. dæmdum vier ]tak-
id laugh'gt j allann mata og þaa shjku seka sem laugbok
vottar sem fyrer stannda edur aa burt reka. oc eij hyggia til
goda giaura. Gudrunarstada peninga vr Mardarnupzjaurda.
Samþyckt(i) þennann vornn dom med oss aadur nefndr
Hrafnn laugmann og sette sitt jnnsigli med vorum jnnsigl-
um firir þetta domsbrief. er skrifad var j sama stad tueijm
nottum sijdar enn fyr seijger.
256. 3. NoTember 1525. á Hólum.
JóN biskup á Hólum selr Birni Björnssyni jörðina Gilhaga í
Tungusveit með hálfkirkju skyld fyrir jörðina Tyrfingsstaði í
Skagafirði.
AM. Fasc, XLVI, 25, frumrit á skinni. Af 3 innsiglura eru 2
fyrir bréíinu.
Kaup Bref vm gilhaga og tirfingsstade
j skagafijrde.
Þad giorum wier petur prestur palsson. gisle hakonar-
son. jon grimsson. benedict einarsson. Godum monnum
kunnigt med þessu voru opnu brefi ath þda Hdid war fra
gudz burd. CD. d. xx. og fim aar miduikudagin næstan fjTÍr
GTLHAGÍ OFL 1525.
allra heilagra messu^) j flatatungu j skagafirdi worum wier
j hia saum oghejrdum doL ord og handaband þessara manna.
wirduligs herra jons med gudz nad biskup(s) ogl holum og
biorns biornssonar. og suo fjrir skildu ath greindur werd-
ugur herra selldi fyrr skrifudum birne biornssyni jordina
gilhaga j tungusueit j guddala kirkiusokn fyrir, xxxc. med
aullum þeim gognum og giædum sem greindri jordu fylger
og fylgt hefur ath fornu og njiu. og hun'-^) hefur fremzt eig-
andi ath ordit. Sagdi biskupinn halfrar kirkiu skjlld oa jord-
unne. lofadi fýr nefndr biorn ath giora upp kirkiuna. ^nn
biskupinn feck honum widinn til oii domkirkiunnar Rekum.
hier ] mot gaf opt nefndr biorn biorsson^) jordina týrfings-
stadi ] skagafirdi er hggur j silfrastada kirkiv sokn fyrir.
xxí"* med aullum þeim gognum og giædum sem greindri
jordu fylger og fýlgt hefur ath fornu og nýiu epter þui sem
hann hafdi fremzt eigandi ath ordid epter logum og þar til
iiij kugilldi og. ijc. j gelldfie. og. m}<^- j aullum þarfligum
peningum. skýlldi huor suara lagariptingum da sinne jordu.
^nn sa hallda til laga sem hefdi dadr greindar jarder.
Ok til sannýnda hier wm settum wier fyrr skrifader
menn wor incigle fyrir þetta jardakaups bref skrifad ol hol-
um j hialltadal fimtudaginn næstan epter alha heilagra messo
(ja sama dre sem fýr seigeR.
257. 10. NoTember 1525. í Reykjaholti.
DóMR tveggja presta og fjögurra leikmanna út nefndr af
síra Ólafi Gilssyni, prófasti og almennilegum dómara milH
Gilsfjarðar og Hrutafjarðarár, um ákærur Olafs prests til
Jóns Dagstyggssonar fyrir það, að hann hefði sundrað sam-
vistum Einars heitins Bjarnarsonar og Þórkötlu Arnadóttur,
og lagt heiptugar hendr á Jón Dagstyggsson bróður sinn.
AM. Fasc. XXXVIT, 26, Irumrit á skinni. Öll (8) innsiglin eru
dottin frá. — AM. Apogr. 1.505.
1) þ. e. 25, Okt, 2) Svo^^
1525. JON DAGSTYGGSSON. ^85
Ollum rnonnum þeim semþettabrefsiaedurheyrasendajon
ionsCfon. biorn þorgilsffon. prestar .]on þordarffon.þorgils olafs-
ffon. jonionsílon. gudiuundur ellendsson. leickmenn^). kueidiu.i)
gudsogsínakunnigttgiorande. anno domini [.(lO.CD." v". quinto^)
fostudagen nœsta fyrir marteinsmesso j reyckiahoiltte. vorum
vier j dom nefnder af ærligre personu sira olafi giisffyne er
þa uar profastur og almenneligur domare j miilum geirholms
oc hrutafiardarar (at) skoda ransaka oc fullnadardom a ath
leiggia^) um þa aakiæru sem greindur sira olafur gilsífon klag-
ade til jons dagstýgsQonar ath hann hefde hamlat e(i)nare
heitnum biarnarLfynei) samuister uid þorkottlu arnadotter
konu sina og sundrat samuister þeirra bæde med ordum oc
uerckum. Jtem fyrir þa adra sock ath hann hefdi lagtt heipt-
ugar hendur sa. jon dagstýgsffon brodur sinn upp a helgan
dag og hann hefdi eicki^) halldet sitt laga brudlaup. uar stefn-
an suaren. þui dæmndum^) vier hana logliga oc mannen
retteliga fyrir kalladan oc seckan morck j stefnufall. kom
þar fram bref oc jnnsigle herra augmundar so latanda ath
greindur^) sira olafur gilsffon skylde meiga retteliga fyrir
sick stefna heim j reýckiahollte og yfer dæma ollum þrigia
marcka malum oc þadan af stærum sem j hans profastzdæme
kann til falla. Ok ath heilagff anda nad tii kalladre ath
so profudu oc fyrir oss komnu dæmndum^) uier jone dag-
stjgsflyne settareid ath hann hefde aldre hnýckt eda jard-
uarpat. sleigit eda dregit heilagt eda rumheilagt einar heit-
en biarnason^) oc af ongre hans tiluerkan orda edur giorda
hefde hann þurft ath flýia samuist eda sambud uid þorkotlu
konu sina. skýllde hann sueria fyrir profasti jnnan halfs
manudar^) ath heýrdum domenum. skýlldi opptt nefndur sira
olafur gilsffon fa honum þria eidamenn. 0in ef hann fellr
ath eidnum dæmndum^) uier hann j so hatt bann sem biskup
leggur aa og skýlldugan ath lacka lausn af profasti oc seck-
an þrim morckum j þionustuteckiu. enn fyrir kirkiu inngongu
seckan tolf aurum og sex aurum sem laug giora rad (fyrir).
l)Svo. 2) [Svo. Það mun eiga að merkja: millesimo quingentesimo
vicesimo quinto. 3) hér hefir fyrst verið skrifað : „at hann greindur",
og „greindur" siðan dregið út, en það á alt að falla úr.
á8é KAÍJPMÁLABREF. 1525.
^nn fyrir þat rusk og athuick sem hann ueitte jone brodur
sinum dæmndumi) uier honum eineide. enn fyrir brudlavps-
giordena dæmndum^) uier hann seckan tolf aurum ef hann
hefur loaugliga^) uered aa mintur. skýllde alltt sackfelle golld-
it ath næstum fardogum.
Samþycktte þenan uorn dom greindur sira olafur gils-
lCon og sette sitt jnnsigle med þessum fyrr skrifadra domns-
manna^) jnnsiglum fyrir þetta domnsbref^) skrifad j reyckia-
holltte sama stad are og deigie sem fyrr seiger.
358. 12. NoTember 1535. í Haukadal.
13. Janúar 1530. á Stað á Ölduhrygg.
Kaupmálabréf Jóns Torfasonar og Þórunnar Einarsdóttur.
AM. 254. 4to bl. 66a (dómabók Einars sýslumanns Hákonarsonar
skrifuð um 1620).
Kaupmala Bref Jonz heitens Torfasonar og
Þorunnar Einarsdotter ann 1525.
Þad giorum vier Einar Snorrason. Snorre Jonsson.
prestar Skalholltz Biskupsdæmiz. Gijsle Gudmundzson og Jon
Snorrason godum monnum kunnugtt med þessu voru opnu
brefe ad sunnudægenn næstaii fyrer festum sancti Brijckij
Episcopi et confessoris ] Haukadal Anno Domini m d xxv
foor so felldur kaupmale fram a braudkaupzi) deigie Jons
Torfasonar og Þorunnar Einarzdotter so fyrer skijldu ad
Helga husfreyia Gudnadotter gaf Jone Torfasine syne sijnum
so peninga til þeirra sem hann aadur atte ad hann skillde
eiga hundrad hundrada og. xl. hundrud j jprdum og ku-
gilldum og gdrum þarflegum peningum.
Hier j mot gaf s(iera) Þordur Einarsson Þorunne syst-
ur sinne peninga til þeirra sem hun atte adur so hun skyllde
[eiga] lxxx<"- Þar var tilskiHn jgrdeii Krosshollt er hggur j
Kolbeinstadahrepp fyrer. xxx. hundrud nema þau Jon og
Þorunn villdu helldur hafa adra peninga j jgrdum og ku-
1) Svo.
152S. MÉÍNBUGAMÁL. SS?
giUdum og Qdrum godum peningum. gaf Jon Torfason Þor-
une konu sijnne fiordungzgÍQf vr sijnum peningum. Kiðre
(siera) Þordur Einarsson Þorune sistur sijna malakonu j
gard Jonz Torfasonar. reiknadizt þa malenn med giðfenne
hundrad hundrada.
Og til sannenda^) hier um setium vier firskrifadir menn
vor innsigle fyrer þetta bref skrifad a Stad a Qllduhiigg in-
fra octava Epiphaniæ^) anno domini m d xxx.
359. 3. December 1535. í Hyilft.
Vtnisburbr, að Magnús Þorkelsson handfesti Jóni Jónssyni
að sverja þá frændsemi, sem hann taldi millum Guðfinnu
Indriðadóttur og Guðrúnar Þorgautsdóttur, og meðkendi
Magnús, að hann hefði aldrei heyrt þeim lýst Jóni Jónssyni
og nefndri Guðfinnu.
AM. Fasc. XLVI, 26, frumrit á skinni, og eru bæði innsiglin
dottin frá.
So felldan uittnesburd bervm vid Bardur prestur pet-
ursson og jon þorsteinsson ath vid vorum hia stadder ccl
hofda j dyrafirde j myrakirkiu sockn. ath magnus þorkels-
son handfeste jone ]onssyni ath sveria þda frændseme sem
hann talde ] miUum gudfinnv jndrídadottur og gudrvnar
þorgavtzdottur sem hans uittnesburdarbref vtvisar. Suo og
eigi sidur medkendizt hann magnus ath hann hefdi alldri
heyrtt þeim lyst jone jonssyni og gudfinnv ]ndridadottur og
eingenn hefdi epter leitad vid sig af kirkivnar formonnum
vm þa meinbuge sem da voru med þessum fyrrnefnd-
um monnum jone jonssyni og gudfinnv jndridadottur.
Og til sanninda hier víii settum vid ockur jncigle fyrir þetta
vitnesbvrdarbref skrifat aa hvilptth laugardagin næstan epter
andreasmessv arum epter gudz burd þushund fim hundrut
XX ar og fim.
1) sannende (!), hdr. 2) Epiphnaniæ, hdr.
á88 KAtJPMALABRÉF. 1525.
260. 15. December 1525. á Staðarhóli.
Kaupmálabbéf Erlends lögmanns Þorvarðssonar og Þórunn-
ar Slnrludóttur.
AM. m 4to bl. 91, skr. c. 1570 (Bessastaðabók).
Kavpmalabref Erlendz Þorvardzsonar og Þorunar
stulladottur.
Jn nomine domini Amen.
Var svo felldur kaupmali lystur og stadfestur ca brud-
kaupsdeigi. milli herra Erliöds Þoruardzsonar og hustru
þorunar stulladottur. Jn primis gafu þau stulli bondi og
gudkug husfreyia þorunni dottur sinni ijc hundrada. voro
])ar til skildar jardernar ballarai. vigolfsstadir. og suiney sem
hggia j skardz kirkiusokn. hrafnkelstadir og alftarbacka œl
myrum og backa di skagastraund. allar þessar fyrrsagdar
jardir skylldi hun hafa fyrir ijc hundrada og þar til .xl.
kugilldi. xxc j silfri.
Hier j moti lagdi herra Erlindur .iiij.c huhdruta. voro
þar til skildar jardirnar strond j selvogi og nes med þeim
jordum sem þar til hggia. og þartil. jc hundrata kugilldi og
silfur. Jtem kiori stulli bondi hustru þorunni dottur sina
helmingakonu af þessum .vjc hundrata. og þvi jatadi herra
erlindur. skylldi hvn og hennar erfingiar eignast .iijc hundr-
ata. huortt þeirra sem leingur Hfdi af fyrskrifudum pening-
um. var þar til skilit af hans peningum þeim sem ad hann
hafdi til kaups vid hana henni til eignar og hennar erfingi-
um. Nes j selvogi .Ixxxc og þar til .xl. kugillda. nema hun
viUdi sialf helldur hafa jardernar hfidarenda. breidabolstad
og littUaland. allar fyrir Ixxxxc og þar til .xxx. kugillda.
Skylldi þessa fyrskiifada peninga hustru þorunn hafa j sinn
helming oataululausa. huortt sem vegx eda þuerr peninga
herra Erlindz og alla þa gripi sem hann gæfi henni fyrr
edur sidar ad auki þessara peninga skyldi hun eiga fyrir
vtaii fyrrsagdaii helming. Jtem ef henni fielH peningar til
arfs. giallz edur giafar skylldi hun oc hennar erfingiar eign-
ast ad auki fyrskrifadra peninga.
for allur þessi giorningur fram j stofunni vfidir stadarfelli
152&. KRYSUVÍK. 28ð
maiirgum dandimonnum nærveraiidi. Voro þessir brudlaups
vottar olafur gudmundsson. Pall olafsson. Halldor tyrfingsson.
prestar. þorleifur palsson. petur loptsson. hakon biorgolfsson
Jeikmenn. med maurgum audrum dandimonnum. Og til sann-
enda hier um festum uær fyrrskrifader menn vor jnnsigli fyrir
þetta kauppmala bref. Skrifat da stadarholi ] særbæ laugardag-
inn næstan eptir translaucio^) magni martiris. Anno domini m.
d. XX. V. ar.
ke
1. 1535.
Ögmundr biskup gerir þann kaupskap með Krýsuvíkrkirkju
og Viðeyjarlaustri. að klaustrið skal eignast þann part í
Vatnsleysulandi, sem Krýsuvíkrkirkja hefir átt, en Helgi
ábóti skal hér í mót greiða síra Guðmundi Steinssyni í
Krýsuvík fjögur hundruð, er prestr eignist, en fái kirkjunni
alfæran áttæring.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavikr-Jóns eptir bréfabók
Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2774 með hendi Orms Daðasonar
„Ur brefabok biskups Ögmundar" (AM.);
Um Krysuvik.
Vier 0gmund et cetera.
ad med rdde og samþycke vors kiæra brodurs sera
Helga med samre nad abota i Videy. ok sera Gudmundar
Steinssoar Beneficiatoris i Krysevik. hofum vier giort svodd-
an kaupskap d miUum klaustursins i Videy og kirkiunnar i
Krysevik. ad abote Helge ok Videyarklaustur skal eignast
allan þann part i Vatzleysulande med gðgnum oc giædum.
bæde til sios og lands sem Krysuvikur kirkia vard fremst
eigande ad med logum. Her i mot skal greindur abote Helge
fa sera Gudmunde ok adurnefndre Krysuvikurkirkiu iiij.
hundrud. hvur^) hann hefur utgolidid. so prestinum vel næg-
er. skal greindur sera Gudmundur eignast þesse fyrrsaugd
iiij. hundrud. enn fcL optnefndre Krysuvijkur kirkiu alfæran
attæring.
_____ ___
Dipl, l.vl. IX. B, lU
290 SÁRASOtt. I52|i.
Ok til sannenda her um et cetera Anno Domini. M.®
D.« xxv«.
362. [1535].
Samnikgr Ögmundar biskups og Lazarusar bartskera, að
Lazarus „skal græða og heila og um trúðt (búa) fyrir oss tíutigi
menn af sárasótt, þá sem oss Hkar, og fulla borgan hafa",
með fleirum greinum, er bréfið hermir, en biskup fær hon-
um jörðina Skáney í Reykholtsdal til fullrar eignar. en á-
skilr sér forkaupsrétt.
Landsbóksafn 62. 8yo nieð hendi Grunnavikr-Jóns eptir bréíaók
Ogmundar biskups. — AM. Apogr. 2773 með hendi Orms Daðasonar
„Ur bvefabok biskups Ögraundar" (AM.), — Ártalið „1525" er ritað í
hornið með hendi Árna Magnússonar (Apogr. 2773;".
Um Skaney.
Vier Ogmund med gudz ndd biskup i Skalhollti gior-
uín godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe.
ad vier hofum giðrt svoddan kaup.skap og skilmcLla vid
Lazarus Barskera. ad hann skal græda og heila oc um
trudt (bua) fyrer oss tiutige menn af sdrasott. þd sem oss lijkar.
og fulla borgun hafa. Skal hann kaupa smyrslin sialfur til
þad besta hann kann. Enn vier skulum bitala helftina
fyrer þau. Her i mot hofum vier feingid greindum Lazarus
barskera til fullrar eignar og frials forrædis jordina alla
Skáney er liggur i ReýkhoIIts kirkiu sokn med ollum þeim
gðgnum ok giædum sem greindre jordu fylger ok fylgt hef-
ur ad fornu og nyu. j suoddan mdta. ad hann selie oss
fyrstum aptur fyrr nefnda jaurd. ef hann vill selia hana.
Svo og hefur Lazarus lofad ad vera vor mann og heilagrar
Skalhollts kirkiu. svo leingi sem haun er hier i landet. Voru
þesser giðrningsvottar tilkallader. Sera Jon Radzmann ok
Sera Erekur Jonsson kirkiuprestur.
Ok til sanninda her um et cetera.
15á5. TEITR ÞORLETFSSON. ^i
263. [1525].
Bréf Ogmiindar biskups í Skálholti til allra manna í Vest-
firðingafjórðungi, ])ar sem haun lýsir Teit bónda Þorleifs-
son sinn mann og heilagrar Skálholtskirkju, og tekr hann
og hans góz í vernd, frið og forsvar.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréí'a-
bók Ögmundar biskups. „Brefed i Bokinne. sem næst er fyrer fram-
an þelta er daterad 1539. enn þau sem epter þad fylgia. eru daterud
152.5. og sidan koma bref daterud 1526—27. annars er bokin vida
confuse samantekin. Þo væri likast til ad geta. ad þetta Teitsbref
munde daterad 1525. j sama sinn sem Teitur og Ogmundur keyptust
vid um Hvamm og Biarnarnes. ef hier ecke stæde um satt giörda vid
Teit sem Hkast er meinist sattai'giörd su er um vored 1526 framfor
mille biskups Jons og Teits. þa Teitur feck Joni Vijdivelli og Kalmans
Tungu. So kynni þa brefed daterad vera 1527. i sama sinn sem Ogmund-
ur biskup afhendte Teiti Hvam um vored. nockrum tima epter Seiludom-
inn geinginn af Hrafne Brandzsyni, og þetta synist hid likasta til ad geta.
— Ecki er þad su sattargiörd sem hier meinast. þvi Ogmundur segest
vid sRttina vered hafa. enn ecke kom hann nærri þeirri er giördist
1526. adhuc itaqve incertus est annus harum literarum" (AM,). Upp
í horninu er fyrst skrifað ártalið 1527, en síðan er yfir þvi ritað ár-
talið 1525 svo sem réttara.
Um Teit Bonda Þorleifsson.
Vier Ogmund med gudz nad biskup i Skalhollti heils-
um oUum godum mðnnum þeim sem byggia og bua i Vest-
firdinga fiordungi lærdum og leikum kiærlega med guds
kvediu og vorre.
Kunngiorum vier ydur kiære(r) viner ad Teitur bondi
Þorleifsson er vor mann og heilagrar Skalholltskirkiu. þar
fyrer hofum vier nu teked hann oc hans gots fast oc laust
under vora vernd frid oc forsvar til rietts Iðgmals i allan
mdta vors nddugasta herra konungs rette oc kirkiunnar ofor-
kreinktum. fyrerbiodandi ðllum og sierhverium ad bigirna
vid hann hier epter nockurn uppsteytt. forfang edur olaug.
ok einkanhga þeim sem opinbera satt hafa giðrt vid hann
oss ok ðdrum godum monnum nærverundum. bidium vier
ydur alla kiærlega Gudz vine og vora at styrkia og hicílpa
fyrrskrifudum Teiti bonda svo hann verde ei af Iðgum bor-
19*
^9á feíSKUPSTÍUNDÍR. - Í?OMATOlLÉ. 1§^5.
inn. þar þier kunnid med ad komast. Væntum vier til hans
ok bidium kiærliga ad bigirna vid ongvan mann fyrr nock
urn oriett. Enn hallde sinu ok svare Reikningsskap sinna
kyrkna laugligum umbodzmanne heilagrar Holakirkiu.
Ok til sanninda et cetera.
264. 1525.
Skrá um biskupstíundir í nokkrum þingum í Austíirðinga-
fjórðungi.
Máldaga-bókin gamla í Biskupsskjalasafni, skr. 1601, bl. 148a.
Tijunndar Eeiknnijnngur,
Anno domini CO*^ ö xx^ v*^ v^ar suo mikill penijnga
voxtur j maudrudalz þijnngumm iijc oc Ix.
J kirkiu Bæiar þijnngumm ij hunndrada^) oc x týir betur.
J hofteigs þijnngumm ij hunndrud oc dttatjer.
J asþijnngumm iijc hunndrada oc xuc Ixxx^).
J skiggiastada^j þiinngum. xiiij. hundrud oc Ix. enn
vijc hunndrada oc xiiij betur. enn golldnnar eru summa.
xiij vodir oc xvj alnnir.
265. 1525.
Skrá um RómatoU í nokkrum þingum í Austíirðingafjórðungi.
Máldagabókin gamla i Biskupsskjalasafni, skr. 1601, bl 148 a— b,
anno domini CD.'^ ö. xx. v.^
Fell suo margur roma skattur.
j kirkiubæiar þijnngumm vj. naglar oc x týir.
J assþijnngum xv oc átta týer.
J hofteigs þijnngumm xiij naglar oc 40.
J Skeggiastadarþijnngumm 3 naglar. samann tahier 14
naglar og fiorutygir a þridia hunndradi.
1) Svo.
1525. SlGURDARRECxISTR. 293
266-278. 1525.
Elzti hlutinn af Sigurdarregistri, sem hefir inni að halda
máldaga Hóladómkirkju, þegar Jón biskup Arason tók við,
máldaga klaustranna og nokkurra kirkna fyrir norðan land.
Eptir fiumritinu af Sigurðarregistri, í Biskupsskjalasafninu í
Reykjavík, og er það ritað á skinn, Er það alt frá grundvelli ritað
raeð hendi síra Sigurðar Jónssonar á Grenjaðarstað (d. 1595) sonar
Jóns biskups Arasonar, og við hann er bókin kend; er þessi elzti
kafli frá 1525 á 1. — 5. og 14.— 28. bl. skinnbókarinnar. Næsti kafli
bókarinnar (bl. 6 — 13) er skrá um eignir Hóladómkirkju og Hólastóls
frá 1550 eptir lát Jóns biskups Arasonar. Þriðji kaflinn er skrá um
eignir Hólastóls og máldagar kirkna nyrðra 1569 — 1571 eptir fráfall
Ólafs biskups Hjaltasonar og svo þegar Guðbrandr biskup tók við
(bl. 13 a— b, 29—43). Að lykíum er ritaðr á 25. bl. skinnbókarinn.
ar máldagi Víðidalstungukirkjn frá 1590 nieð hendi Guðbrands bisk-
ups, sem víða hefir ritað smáklausur í bókina. Efnisyfirlit það, sem
er framan við bókina og hér er prentað, er ritað samtiða þvi, sem
elzt er í henni. Afskriptir af Sigurðarregistri hafa aldrei verið raarg-
ar til. Ein er í safni Arna Magnússonar 269. 4to með hendi síra
Snorra Jónssonar á Helgafelli, gerð kringum 1710 — 1711, og við hönd-
ina hefi eg haft afskript raeð hendi Jóns rektors Þorkelssonar (d.
1904). Við máldagana hefi eg sett hér róraverska tölu áfrara hald-
andi, svo sem gert hefir verið áðr hér í safni þessu í útgáfum hinna
eldii máldagabóka.
bonum principium habet bonum finem.
J nafne fodur og sonar og anda heilags. Vpp byriazt
hier og epter fjlger registrum heilagrar hola domkirkiu j
islande og allra klaustra og soknarkirkna j hoia biskups-
dæmi. So samsett sem þesse rubrica til visar.
Fyrstj bokinne registrum sialfrar domkirkiunnar aaholum.
CDunkaþuerdarklaustur.
Þinge j raklaustur.
modruvalla klaustur.
Reýnes stadar klaustur.
Greniastaduri) beneficium.
Ereidabolstadur j vesturhopi. beneficium.
ClOelstadur beneficium.
CDulastadur beneficium.
Saurbæiarstadur beneficium.
294 SIGURÐARREGTSTR. 1525.
Laufasstadur beneíicium.
Hrafnagilsstadur beneficium.
Wallastadur beneficium.
CDælifellzstadur beneficium.
CDyklabæiarstadur j blonduhlid. beneficium.
Hauskolldzstader beneficium.
Stadai backi beneficium .
Grimstungur beneficium.
Bard ] fliotum beneficium.
Nupufell beneficium.
Hals ] fnioskadal beneficium.
Skinnastadur beneficium.
Husavikur stadur beneficium.
Saudanes stadur beneficium.
Sualbard beneficium.
Prestholar beneficium
Gardur beneficium.
Nes j adaldal beneficium.
Helgastadur beneficium.
Stadur j kinn beneficium.
Hofda stadur halfur beneficium.
Þonglabacki beneficium.
Glæsibær beneficium.
Askogur beneficium.
Wpsasladur beneficium.
Tiarnarstadur beneficium.
Kuiabeckur beneficium.
Fellstadur beneficium.
I Þ.l\N TI3IA sem lidith var fra hingad bui'd vors herra
jehsu kristi þushund. fimm hundrud. tuttugu og fimm dar.
CDedtok bi :.kup jon arason domkirkiuna da holiim. med bisk-
uplegre stiorn. og ai sama áte het hann skoda og saraan
reikna med skiahgra og skihiisra. manna ýfersjn. alla hola
domkirkiu peiiinga. og so alha annarra kirkna j hola bisk-
upsdæmi. þar sem hann visiterade. a þui sama are. fyrir
1525. HOLASTAÐR. 295
vestan heradzvotn. ^n oi nœsta are þar epter. skodade
hann og saman reiknade kirknanna goz fýrer nordan hier-
ádzvotn. Sidan Het hann þad allt vpp skrifa j þessa bok
sem honum med godra manna rdde sýndizt rettilegazt. Þui
j þann tima voru marger hhiter vm uernder. moti þui sem
gomul registur kirknanna inne hielldu. sumt med logligum
eignaskiptum. og enn nockud af nidurfalH kirknanna. og so
af fýrnd og burtmissu bokanna. ok annara ornamenta og
audæfa sem adur hafdi domkirkiunum til heýrt. og enn j
nockrum stodum liafdi forbetraz fyrer godra manna tillogur.
I. Domkirkiunnar eigner oa Holum.
Jnnan kirkiu. sancte johannis hofud giort med silfur
forgylitu mjtre med viravirke. og steinum sett. proficiatori-
umi) stort forgýilt og einn gullkalekur med gullpatinu er veg-
ur nær halfa niundu mork. Sancte johannes skrin yfer hd-
altarenu og goda gudmundar skrin og tuaa smdd skrin.
sancte johannis hond allt til olboga gior med silfur. og
steinum sett. og vida med forgylltu viravirke. Htid proficia-
toriumi) med silfur. silfur calekar. xix. roed patinum. stor
texte med silfurspiallde forgylltur. amaleradur med viravirke.
og annar silfurtexte med forgylltu spiallde. og enn tueir
textar buner med huitt silfur. alodarker. ij. med silfur. eitt
fingurgull. þrir mensurar. koronur. ij. med silfur. crisma-
floskur. iij. med silfur og silfurhomplar .ij. hodalltaris brun
med skiolldum og silfurbuningi. stortt agnus med silfur. einn
koparkross forgýlltur med understodum. mariu likneskiur
tuær j mariustuku. og eru gylltar badar. gudmundar likn-
eski gýllt. Jons likneski stort forgýllt. olafs likneski gýllt.
annad olafs likneske med stein. litt gýllt. kross uppe ýfer
kordyrunum gýlltur. og þar þriu hkneske med stein litt
gýllt. tumas likneski eda nicbolai. J onnu stuku mariu lik-
neski gýllt .ij. likneski med stein. og meýia likneski. iiij.
j kapellu .ij. hoklar. ein^) messo klœdi. v. messubækur. ein
jslendzk. og tuau brefere. ein lesbok. og prima lestra bok.
einn psalltari. einn tinhompoll. v. likneski. Jnnar ikirkiunne
skip og einn lampur. J krosstuku. kross med vnderstodum.
1) Svo. 2) tvískrifaó í frumriti.
296 HOLASTAÐR. 1525.
J skrudhusi. latinu bækur .v. og. xl. annars hundra(d)s. J
kor historiu bækur .viij. ein framestodu bok. er helldur kring-
um ared med commone. ordur .ij. ix. salltarar .iiij. af þeim
miog gamler. þrir ýmnarij .ij. common. ij. salut]jd(a) bækur.
viij. lesbækur. ein med de tempore. fra adventu til de trini-
tate. onnur lesbok er tekur til de natiutate domini med de
tempore. vm jol og de sanctis fram til ad vincula petri. ein
hatíjda lesbok med oll summa festa. j kringum ared. annur^)
de sanctis bok. vm oU dupplex. vm paska og jol. ein de
sanctis bok fra felici og fram ýfer katerine. de tempore bok
vm sumarid fram til adventu. ein bok de sanctis er tekur
til . . . . 2) og fram til thome apostoli med commons
lese og humiliumi). ^nn aunnur de sanctis bok er tekur tii
ad marcellini og fram ýíir thome apostoli. med commons
lesi og humilium^) .iiij. grallarar syngiande med commone.
ij. lesgrallarar. annar vm sumar. enn annar vm vetur .ij.
canabækur med nockrum messum .ij. pistlabækur. tekur
onnur ] kring vm ared. med de tempore og de sanctis. enn
aunnur fra adventu tii paska .iiij. capitularlij. er einn njr
af þeim. eitt messudagakuer og iiij. predikunarkuer. og ein
prima lestra bok .iiij. processiunaiar. og er einn nýr af
þeim og med honum kiriall. og annar kiridoLll forn. ein
messobok med historium de tempore nockrum fdm. ein de
sanctis bok fra jons messo baptiste. til mariu messo fýrre.
ij. canabækur .iiij. handklæde ghtud .iiij. sacrarium hand-
klædi. vænger huersdaglega. eitt hvlduklædi ýfer ]ons hofdi.
annad jier proficiatoriumi). silki jfer audru. einn fostuvæng-
ur .ij. merkis krossar. glergluggar .xij. og eru .vj. brotner
af þeim. viij. framj kirkiunne. og .vij. brotner af þeim. xv.
fram j becknum nýer. og er einn brottenn af þeim. iiij.
litler lectarar œl aulltornum^) .iij. klukur j skrudhusi kolflaus-
ar .vij. smóibiollur. j stoplenum uppe .xij. klukur. og ein
kolílaus nidri .ij. koparhaufud .ij. formessokuer. ein bagal-
stong med taunn silfurbuin. ij. faustutiolld og er annad vont.
koparhompuU .ij. textakoddar. iij. brikur. ij. med alabastr-
um af þeim og ein med stein .iiij. einglar gýllter. og jons
1) Svo. 2) Autt bil í skinnbpkinni $vo sem fyrir tveinj orðum,
1525. HOLASTAÐR. 297
likneske baptista med stein .ij. litler einglar med biollum og
gylltum stongum. })ren(n)er vænger fyrer hoaalltare. merki
eitt med silke og enn .ij. merke med steint lerept. brikar-
klæde .iij. œl hdaalltare. Jtem j biskupskistu j skrudhusi. xj.
messoklœde. ein kapa, og .xiij. hoklar. eitt corporalshus
med .XX. corporalum. og .ij. aunnur med .ij. corporalum
huort .ij. baglar. og med kopar enn þridie. iij. handklæde.
vj. paur glofa. iiij. hofudlin stðk. ij. latuns Hkneski Htil. iij.
mitur .iij. mirrusekker. ett röket. einn ermasloppur. einn
lausnarsteinn. calefactorium. og balsamum .v. sacrarium
munnlaugar. ein latuns munn{laug). tuo miturhus. tinhompl-
ar .ij. tiníloskur .ij. corporalshus .ix. med corporalum. gud-
mundar saga. jons saga. þorlaks saga. mariu saga. bibha.
brefere .ij. psalltarar .ij. historiu kuer .v. eitt sandalia. ij.
kambar. og er annar med tonn enn annar med tre. einar
metaskaler .v. eskiur. iiij. storar skaler .ij. krismaker. ij.
handklædi. annad med glit. enn annad med sprang. einn
vigsluduckur. eitt mirruskip med latuns skeid. ein reidsla.
ermasloppar .ij. framestðdustafer .ij. Jtem j diaknakistu .x.
paur dalmdickna. og ein stók. xix. kapur. J annar(i) diakna-
kistu .vij. hdoLalItarisklæde med huersdaglegum og fostu
skruda. eru hier med dukar so marger .iiij. njier med saur-
dukum. oÓL hatidum. enn .iij. huersdaglega. eitt glodar-
ker med kopar. eitt grafarklæde. bruner .ij. stakar. Jtem ]
klerkakistu .xiij. pör dalmadicna. enn j annare klerkakistu
kapur .XX. og ein. ^nn j klerka almariu. hoklar. xij. og xx.
og þrettan messoklædi vond. vantar .iij. höfudlin. og ij.
handlin. xviij. sloppar njier. enn .ix. upp gefner. alltaris
skrudar fram j kirkiunne .viij. med brunum. brestur hier
til tuo vigsluduka og einn saurduk. vij. pax.^) eru .iiij.
huersdaglega. enn tuo hoatidlega. er annath gýllt. iij. spiolld
gýllt. (JGL formesso alltare ca hdtider. forner alltaris skrudar
.viij. og brestur til .iiij. vigsluduka og einn saurduk. ein
brun stok. fostuskrudar .v. og brestur einn saurduk og vigslu-
duk. tuo fontklæde og einn kross litill vpp vr fontenum.
einn bokar texte .vj. formadukar. ij. himnar .vj. tiolld steind
1) Svo.
298 HOLASTAÐR. 1525.
med lerept. formar. iiij. stolar tueir og lectarar .ij. merkis-
steingur .ij. og eildbere vondur .xviij koparstikur, vj. upp-
haldzstikur. þrenn bö.xtur jarn .iij. sessur og er ein skinn-
sessa. .iiij. kograr nyier og einn litel(l) med sækðgur og einn
forn. biarnfellder .iiij. og jarnstolar .ij. vij. hialmar. ij. med
kopar. Jtem buckran med fargan. xl. stikur. arest hundrad
stikur. ]tem buckran ofargad. xxx. stikur. stafadukur þria-
tigi stikur. kolnest .xx. stikur. messoklæde .vj. ath auUu. og
.iiij. hoklar. ath auk varpadur dukur. half atta ahn. annar
dukur varpadur .x. stikur. glitadur dukur .x. stikur. hringofn-
er dukar .ij. huor. vj. stikur. ghtadur dukur. xx. stikur.
handklæde tuo glitud half setta alen huort. "jkornaskinnz
fodur under skack^). pungur med silfurlinda. stikhnifur silfur-
buinn. borddiskar rauder .Ixx. og .v. tinfot .1. og .viij. Raud
fðt .XX. og .ix.
Jtem bækur j timburstofu. ^in papi'írs bok er helldur
missale de tempore og de sanctis kringum ared. med kana.
eitt brefer med salltara. er heildur de tempore og de sanctis
kring um dared .ij. postilla j dónsku. bibiia med sinum .iiij.
pðrtum. sermons bok dormi secure og manipulum curato-
rum. Tomas de aquino^). sermones. vincencii de sanctis m.
einne litiUe bok. postilia (h einne bok j latinu. ön ser-
mons bok j ])}^sku. dansk kronikaj latinu. ^in stor sermons
bok er heiter vincencius. aunnur bok de tractatu virtutum.
sermons bok de jacobi voragine de tempore. og aunnur
de sanctis. biblia j IcLtinu. sextus decretalium og decretalius
gregorij. CathoHco resolutorius dubiorum. circa celebracio-
nem. decretum graciane^). prima pars sancti tome de aquino.
Racionale diuinorum. discipuius. modus legendi. summa ange-
lika^). messobok islendzk er heiidur grallara de tempore med
cana. aibertus magnus. ovideus^) de arte ama(n)di. auctoritas
aristoles. lombardica historia. aiexander. kirkiu vig(s)la da
einu kuere. pastorali. [Bohetius de phiioscphiae consoiatione'*).
dextera pars. psailtarar .iij. vonder. eitt papirs kuer er heildur
historiu af vorri fru og enn fleiri. grailara kuer sýngiande.
1) Svo. 2) aquina, skinnbókin. 3;) Svo. 4) [Bohetms de phil-
osophio consolato, skb.
1525. HOLASTAÐR. 399
!»a adventu til pascha. pro cessionall nýr. liber casuum de-
cretalium. ön bok sem samsett er med bref j latinu. gom-
ul messobok. vetrar brefer sýngiande og annad brefer les-
ande. capitularius. vetrar brefer de tempore de sanctis
lesande og annad brefere de sanctis sýngiande. colle-
tarius. correctus. exposiciones evangeliorum. messobok
sýngiande med coliectum pis(t)lum og gudspiollum de
tempore fra adventu til pas(c)ha. ein de sanctis lesbok. fra
jons messo baptistö. og fram ýfer teodorij martyris. biblia j
norænu. tumas saga ercibiskups. jons saga apostula og ja-
cobi. jons saga baptiste m. einne bok .iiij. laugbækur. og er
ein vond. landbertus saga. leodegarius saga. katerinar saga
og agatte saga allar da einne bok. brigitar bok j norænu.
kristinn riettur enn gamle og hinn nje oa einne bok. æven-
tyra bok gomul. suerris saga og hakonar saga m. einne bok.
og enn hakonar saga og nials saga. ön lo-tinu bok ny 6-
bundin^) .ij. sermons bækur storarj latinu. sagdizt sira gud-
mundr jonsson eiga þær badar. Jtem mdldagar .iij. gregorius
saga og gudmundar saga forn. mariu magdelena saga. ein
pascha bok sýngiande. ein handbok og enn .ij. psalltarar.
Jtem j fataburi silfur .iij. ]orundar skaler. xx. silfur-
skaler adrar. og .ij. silfurskaler forgýlitar. vega greindar
skaler allar saman eina mork og. xx. spirur .xij. ein af þeim
med loki. vega þær allar pund. ix. skurn silfur buin. eitt af
þeim med loki. xij. horn silfurbuin og eitt horn buid for-
gýllt med loki. stettarker. forgýllt. iiij. eitt af þeim med
loki. eitt lidid silfurstaup. vega stettarkerin aull og staupit.
viij. merkur. dtta horn obuin .ij. tinkonnur og .iiij. skeid-
er med*^) möttu. ix. trefðt .ij. munnlaugar .v. vazkallar.
jarnfat. pundari. Jtem j studium. vi. lagvokn^) .iiij. vokn-
öxar^.) siierd eitt. ix. pottar .ij. kistur litlar. ij. jarnfot. týi
npp úi .xl. menn. atii staduren og nockra vonda panzara og
3ar(n)hatta ad auke. var sagt stadurenn ætti týi j ýmsum stodum.
J steikarahusi .v. pottar heiler og .ij. brotner. ij. katlar
litler. ein eggiapanna. eitt mortel. iiij. katlar. ein maltkuern.
ij. hilukerolld. og aunnur .ij. vond .xv. diskar og .xiij.
borddiskar. v. tunnur. og half tunna hueitesallz. Jtem ] kiall-
1) öbundum skb. ^) tvískrifað í trumritinu. 3} Svo,
300 HOLASTAÐR. 1525.
ara. vi. tinkonnur. og ein loklaus. ein tint og aunnur tint
loklausa .iiij. koparkonnur .ij. lindukar .ij. bordhandklædi
litil. braudfat og sallzker.
J breidabure. xij. orb. iij. pdlar. ix. rekur. ix. klárur.
vij. hrifur. x. licaer. v. hardsteinar. eitt klapbrýni. einn torf-
lioar. iij snidlar. ij. nafrar. iij. skerar. eitt skiera brot. þrenn-
er kambar. Eeip upp oql .xx. hesta. þriar býrdur. .iij. kistur.
iiij. keralldz hrof. einn stigi. og ein drangeyiar festur.
J kaliaskala. ferner krokar .v. klyfberar. hrip da dtta
hesta. einn strockur. einn slede og annar brotinn. J langa
buri. pundari og vog. ij. kistur. smiorjarn. ein stor býrda.
J bordhusi .viij. kistur og ein byrda. diskar .iij. og .Ix. dtta
og .XX. borddiskar. eitt bordhandklæde. annad stolhandklæde.
iiij. vlldukar .vj. linduckar. aux og brythðgg v. brýthnifar.
viij. troga brot. vazkall og munnlaug. J sodhusi .iiij. katlar.
og eru .ij. vonder. einn pottur .ij. sleg(g)iur med jarn. einn
sodkrokur. J buri .iij. og .xx. storkerolld .iiij. og .xl. smda-
kerolld. trog .xvij. og .Ix. xiij. fðtur. skaler .xiij. og .Ix. viij.
vigsluaskar. vj. drýckiaraskar. iiij. strockar. iiij. grindr. ij.
pottar. iij. katlar. vij. ílotar. einn bikar. ij kistur. einn stigi.
J sueinaskemmu. xíj. dýnur vondar. ix. aklædi vond .x.
hægindi vond. ix. reckiuvoder vondar. iiij. badfong slitin.
munnlaug og handklædi. ij. kistur. J Radzmannz stofu. dýna
og hœ(g)inde gamallt. munnlaug gomul og brakud. logbok
med kristinrett og ein kista. J brytastofu. ein sæng ath aullu.
J prestaskala. ein sæng ath aullu og er vond. iiij. reckiuvoder.
Jtem kostur heima dd stadnum. smior .ij c. vætter.
sama vor er biskup jon ut kom fyrst til stolsins. voru
so nær frider peningar sem hier epter skrifad stendur.
Heima dd stadnum og ollum stadarins buum. mdalnýtu
kugiUde sum gilld enn sum gomul og vond so morg ath
tðlu .ij. c. og. Ixxx. Jtemj geldum nautum. hundrad hundr-
ada. Ixx. c. og .vj. c. J gelldum saudum. tiutie hundrud. J
koplum hundrad hundrud.
hafskip alfært nær .Ixx. lesta far. einn teinæring. einn
dttaæring .iiij. vj. æringar. xij. tunnur tioru .x, tunur miols.
smid(ia) alfær. vadmdl. iijc- alner.
M^. tíOLAstAÐR. 301
(Þ)etta jarda gödz atti holakirkia ] sama tima. osland
og sydre breckur ok alla oslandzhlid. kolbeinsdal. hialltadal.
skagafiord fyrer austan hieradsvotn. allt þetta med jardar-
eign jtolulaust fram ath diupadal. })essar jarder j hegranesi.
vtanvert nes. keílavik. gard. ds. rif. egg. fyrer vestan votn
og upp ] skagafirde þessar jarder. stein. marbæli. skordugil.
torfgard. krýddhöl. gilhaga. viUinganes. biarnastadahhd med
nockrum ejdekotum. nyiabæ. halfan dabæ. midhus. merkigil.
kelduland. flatatunga. uppsaH. kuskerpi. vlfstade. cecehu dal.
sydra vallholt. skinnþufu. langamýri. krossanes. husey.
Jtem fyrir nordan. eidi. heidi. gudmundarlön. aland og
dalur. gardur. kollavik. sueinungsvik. skinnalóón. oddz-
stader. griotnes. valþiofstader. dadastader. nupi. kelldunes.
loon fioll. valadalur. sandholar. ketelstader. tunga. backi.
salltvik. myri. skord half. skogar. þuerd. bott. þriv eýdikot
hiúí Eeýkium. midvik. holl. botn. þonglabacki. halfa brett-
ingsstade. hof. kirkiupartar j flateý. fornastader. arnstapi.
vazende. finnstader. barnafell. og feU. og gudmundarstader.
hrafnstader. hals. hooU. half biorg. vad. gardur. tiorn. boot.
hraunkot. hauskuUdzstader. hallbiarnastade halfa. víjdar^).
helluvad. arnarvatn. geirastader. nesland. fagranes. kalfstrond.
lund. steinkirkiu. strond. krokstade. þorersstader. krukstader.
hialmstader. kristnes. kroppur. grisarœi. draflastader. seHahhd.
gerde. gilsda. hleinargardur. huassafeU. hhdarhagi. miciagard-
or^). krossanes hith sydra og hid ytra. myrarlön. aslagsstade.
efstaland. midland. steinstade. hola. engimýr. hals. hraun.
ds og od ] krækHngahhd. fagraskog. kalfskinn. brattavðllum.
skaUdalæk halfan. hof. klængshole. dæle. mela. burfefl.
kongustader. klaufddbreckur. audner. hreidarstader. þverdd.
hoUt. brimnes. höU. saudanes. halfa grund ] þorvaUdzdal.
vrder. Jtem j sletta hHd. tiarner. rödhoU. brædra dd. geir-
mundarholt. þuerdd. arnarstader. skœildd. hraun. midhoU.
keUdur. ytzte hoU. heidi. vemundarstader. gardur. skeggia-
brecka. osbrecka. hornbrecka. baustabrecka. hoU. kalfsdd.
hoU. koUzstader. Roýker. siglunes. stadarhoU. saurbœr. huann-
eyr. hofn. skardzdalur. hooU. hraunum. hrolfsveUer. Reýker.
l)fyriraptanþettaordhefirverið skrifað á, en síðan slcafið út. 2) Svo.
SÖá HOLAStAÐR. 152S.
lambanes. illhugastader. brunastader. molastader. holar. miel-
brigdastader. moafell. tunga. brecka. sletta. haganes. og ann-
ad haganes. rejker og sydzte mör. midmör. } tzte mor. lauga-
land. backe. Eeykiarholl. mjrarkot og íiall.
A skaga. hraun. þangskale. malland. ketu. kleif. hual-
nes. selnes. halfa selda. siofarland. þorbiargarstade. halfan
huam. steinýiarstade. finnzstade. Idamula og halfan brok-
arlæk. halft spdkonufell. hafstadi. skrapatungu. balaskard.
manaskdl. mýrar halfar. eingihhd half. viij. hundrud ] mo-
berge. æsistader. kuastader. holl. steinca. eldiarnstader. langa-
mýr ytri. ddsar. Htle(dalur). hollt. hrafnabiorg. liotzhöll.
snæringstader. grund. geithomrum. þorkelshuol. kula. mos-
fell. galltarnes. adalböl. biargarstadi. vazhorn. vigdisarslade.
[barkastadi og mina os j midfirdi.^). balkastade halfa. velle,
asbiarnarstade. ýtri þuerdd. sidri þuercd. fyrer sunnan. bia-
sker half.
Jtem cd hofdastrond. þordarhofda. vatn. bæ. þumlaskala.
holakot. liotstade. dd. biarnastade. enne. nýlendi. grindur.
grof. bruarland. skuggabiorg. midhus.
Jtem þesse ejdikot. med aungum husum. ulfdali. gardz-
horn hia hofi dd hofdastrond. grundarland. spdndd ] vnadal.
kambur ,] deildardal. husey ] holmi. nedra nes a skaga.
skatastader. butstader. vindheimar. dd. hlidartungu. leifstad-
er. f^/rer nordan jokulsdd. læknisstader dd langanesi. grims-
stader dd austurauræfum. hofdu þesse eidekot flest obygd
verid vm næstu .xxx. ddr og leingur. nema nedranes og huseý.
Vorru^) þesser rekar hola domkirkiv eign. CDed brim-
nesi j olafs firdi miilum wamúla og sprenings ðll rekagogn.
fra spreningi og til oss þridiung j hualreka og vida. medur
sydri gunnolfsdd ðll rekagogn. medur huanndolum oll reca-
gogn. CDedur hiedinsfirdi ðU rekagogn. CDed reýdardd og
siglunesi oll recagogn. CDed hole oll rekagogn. med hofn-
um oll rekagogn. med huanneýre oll recagogn. med ulf-
dolum oll recagogn. J afrettum oll recagogn. CDiIIum eý-
vindarair og hrollaugsdalsdr allan reka og fluttningar.
CíDedur hraunlondum. oU recagogn. med ýtra haganesi oll
1) [á spássíu óinnvísað með annari og þó gauialli hendi. 2) Svo.
1525. HOLASTAÐR. m
recagogn. med sýdra haganesi half recagogn. enn half ca
kirkian þar. j laugalandz reca inn fra lanibhag(a)vik og til
marks vid nieira backa fiordung j hualreca og vidreca dá
liaganeskirkia. ClOed niinna backa allar íluttningar. med meira
backa oll reca gogn. rned rejkiarhoii oU rekagogn. med
heidi oll recagogn. fra k(l)ett vr midri markvik og til hlad-
bergs allan vidreca ok hualreka. fra hladbergi og til skarfa-
steins halfan annan attung huah-eca og vidreca. fra skarfa-
steine og til gardz stadar hia grundar skala .ij. hlutijhual-
reca og vidreca. og þridiung vr þridiungi. fra gardz stad og
til kellingarkletta. íiordung j hualreca. fra kellingarklettum
og til raufarbergs allan vidreka og halfan hualreca. og halfar
fluttningar. fra raufarberge og til forna öss fiordung ] hual-
reca. og halfa(n) ŒLttung bædi ] hualreca og vidreka. fra
forna osi og inn til naustagotu oll recagogn. milli nausta-
gotu og þorisstada lækiar bædi hualreca og vidreka. fra þor-
isstadalæk og inn til fornu varar allan hualreca vtan hinn
sextanda partt col bær. enn vidreka og íluttningar inn til
þess er kirkia brydder undan hofda sudur heima öi hofda.
bæiar reca med ollum gognum. med þumlaskalalande 611
recagogn.
Jtem allan reca og fiorugogn jtolulaust fra grafarda
og inn til eystri heradzvaz osa. ClOed drangeý. og lundey.
(XI holastadur oll fiorugogn. ClOed gardi ] hegranesi oll íioru-
gogn. med keílavik oíl fiorugogn. med vtanverdu nesi oll
fiorugogn vestur ad jokulscar ösi.
Þetta eru hualskipti da skaga. millum hölkndar og fornu
varar ef recur. j fyrslu tekur holastadur þridiung oskerdan.
enn af odrum þridiungi tekur mýklabæar kirkia .ij. hluti
þridiungs. enn arfar kolbeins þridiung þar vid. enn þess er
epter er da ílatatungu kirkia halfan þridiung. enn halfan
eigu huorer holastadur og arfar kolbeins þess sem epter er.
holastadur da fiordung j holslande. enn þria hluti j ollum
reca vida og huala. ^n millum deilldarhamars og fornu var-
ar halfu minna enn fýr seigir.
H^rra ögill biskup keýpti af benedict kolbeinssyni þessa
§ö4 HOLASTAÐR. Ig^S.
reka da skaga er kallader erii olofar partar fyrir. xx. hundr-
ud. Séttung j ketu med ollum gognum. j loamula fiordung
med ollum gognum. j hunsnesi attung j ílutningum enn ecki
j reca. j brokarlæk oattung ath aullu. J kleif dattung ad aullu.
J mallande dattung ath aulkim gognum. Jtem ] keflabacka
(jattung j recum og flutningum. langafiara half med rekum
og flutningum. J hrauns lande hdlfur annar fííttungur med
rekum og flutningum sem þui landi f jlgia. Partar j tueimur
vikum vestur til deildarhamars j vidreka. j ejstri dattungur.
j vestri fiordungur. ok þessa reca keýpti adur nefndur ögiH
biskup af þorsteini kolbeinssyni fyrir. xl. hundrud.
þ^ssar eigner datti holastadur da skaga j rekum og
flutningnm. A hrauni fiordung j vidreca til langatanga. jtem
halfan depil vidgunn(steins)stadakirkiu. Aflan vidrecafra langa-
tanga til þriggia steina. fra þrimur steinum til fornu varar
dattung j vidreca. Holastadur da vidreka aUan miUi naustz-
hornz og vazhornz. hraunsland aUt med auUum gognum
nema séttung. stadur j Eeýninesi da þangskala med oflum
gognum. Gullreca aflafi. Keflduvik med oUum gognum. jnn
fra biskupsvik halfa langafioru. med vidrecum halfum. enn
aflar h(u)alflutningar inn til holkndar. jtem eru samlog med
hrauni þangskdla og kellduvik. dd Kaun eitt suo micid sem
hin tuo. enn þangskdle halfu minna enn keflduvik. fra
holkndd til fornu varar. enn halfu minna vestur þadan til
deildarhamars. Holastadur dd jord afla og flulningar fra
holkndd. og til kletz j midri sandvik. med flutningum og
iarnhual suo mikinn. enn ddttung j hualreca og vidreka fra
holknoL til miclasteins. fra micla steine til kletz j sandvik dd
holastadur fiordung j huah-eca og vidreka.
Jtem dd holastadur maUand halft med recum og fluttn-
ingum ok fiordung j halfum. enn Reýnesstadur þria hlutina
j halfu og þuifigtj recum og flutningum og jarnhual. GeHd-
ingahoUt dd halfan vidreca og hualreca fra maflandz skardi
dd midian Idtratanga til moz vid silfrastadi. Holastadur dd
halfan vidreka fra tanga dd maflandi. og inn til ketugardz.
holastadur dd ketu med ollum gognum. og kleif med oflum
gognum. Idmula med oflum gognum. holastadur dd huahies
1525. MtJNKAÞVEÍlÁRKLAUSTR. 305
med ollum gognum. og halfan brokarlæk med ollum gogn-
um. og ath auki sattung j Reýninesstadar hluta j rekhuol-
um og íluttningum, holastadur ói selnes med ollum gognum.
holastadur (jol selíja halfa med recum og íluttningum. hola-
stadur m. j hoh .iij. hluti j vidrekum. hualrecum og fluttn-
ingum. enn fiordung ] landenu sialfu. Holastadur ca halfa
hualreca vid huams kirkiu j laxcardal so víjda sem hun da
). Þerser nekapartar } slettahlid med þessum vmmerkium.
fra hladberge til skarfasteins sa straumnesi. fra Eaufarberge
til fornaös fyrir hrolleifshofda oattung j huorum stadnum
hualreca og vidreca og allt þad sem rekamanne til ber.^).
II. Kirkiu reikningur munkaþuerdar klausturs.
Jn primis einn kross ýfer hdalltare. med vnderstodum.
annar kross gjlltur da stong. johannis baptiste og andreas
likneske. brik god j annu'^) stuku. Trinitatis Hkneske. mariu
likneski. sancta sita. ýfer mariu alltare vor frur hkneske
stort forgjllt. benedictus hkneske stort gýllt. michaels Hkn-
eske stort. aunnu^) hkneske forgýllt. cross ýfer mikaels altare
og .ij. smda hkneski. J ionsstuku. iacobus og hallvardus Uk-
neske. antonius hkneske gamallt. J kappellu .v. hkneske.
mariu. magnus. bonaventura. martinus. johannes. iacobus.
ýfer hakor olafs Hkneske forgjHt og einn htell kross. önn
kross hia almariu. J skrudhusi .ij. kistur. einn stockur. ClOesso-
klæde .x. einn serkur bunings. þar med einn hokuh ovigdur.
hoklar. xiiij. dalmadikur .ij. subtilar ,ij. v. hoklar huersdag-
lega. hantarakapur. xiij. ein af þeim ovigd. v. sloppar .ij.
textar med koddum. ein hufa .ij. baglar. einn kistiU. gomul
alltaris(bok) oljst. er helldur collectarium de tempore vm
(ared. þar med pistlar og gudspioll fra adventu til langa
tostu. mariu saga. en stærre. alltaris klæde med brunum
til hatida. dii vt alltare. ix. silfursk(illdir) dd mariu alltaris-
1) Hér kemr í skinnbókinni reikningsskaparbréf Helga ábóta á
Þingeyrum og tveggja presta annara um eignir Hóladómkirkju, frá
3. Janúar 152(). sem prentað er hér á eptir eptir sjálfu frumritinu
(AM Fasc. XLVlí, 1). Þá kemr reikningskapr Hóladómkirkju eptir
Jón biskup myrtan 1550, en þar eptir koma máldagar þeir frá
1525-1526, sem fara her á eptir. 2) Svo.
Pipl I«1. TX, B. 20
306 MUNKAPVERÁRKLAUSTR. 1525.
brun. (jGL onnu alltaris brun .xij. silfurskillder. þridiu brun
med snKÍím silfur buningi da michaels alltare. og er huni)
.IX. og XX.2) Til hatida da haalltare .ij. alltarisklæde .ij.
bruner. og eitt alltaris kiæde med. vantar þar til brun og
enn þridiu alltaresklœde med brunum til hatíjda oa vtallt-
are. þar til .xj. dukar .v. formadukar. ij. sessur slitnar.
eitt daklæde sHtid. eitt likacullt. fðstutialld .ij. steintiallz-
spottar. einn kógur. einn biarnfelldur. eitt landablad. kopar-
stikur .iij. glodarker .ij. kistur .ij. einn bokastockur. Jtem
alltaresklæde huersdaglega .iiij. med brunum. saurdukar
.iiij. klu(c)kur .iij. er nidre standa. J almariu monstrancium.
x. corporalia. med .vij. corpoialshusum. vig(s)Iuduckar
.iiij. patinudukur med silki. annar silkidukur med rond-
um .vj. kalekar. homplar .ij. sacrarium munnlaug .iiij. sa-
crarium handklæde. latunsskillder. ij. tuenn baksturjarn.
sotdript med silke jier mariu. annar silkidukur ýfer jehsu.
þridie med lerept ýíer sancte aunnu. einn buste. einn kirkiu
kambur. brik jfer mariualltare. So margar historiu bækur.
j kor .viij. med brædra tidum j kringum ared. med .ij. les-
bokum epter presta ordu. onnur vm sumar enn onnur da
vetur. capitularius. ýmnarius. corpsalltarar .ij. martyre-
logium.^) orda. salutíjdabok. processiunalar .ij. ein hand-
bok. messobækur med iUum og godum .vj. de tempore de
sanctis vetur og sumar. pistlabok de tempore de sanctis per
annum. sequenciu bækur .iij. hdamesso grallarie^) godur
syngiande er biarne iuarsson gaf.^) annar er til paska fra
adventu. þridie gamall per totum annum. og eru sýngiande
aller. messodagakuer. kirialar .ij. efstu viku orda. dýru
messna kuer. salue kuer. formesso bok. sýngiande og annat
formessu kuer lesandi. da mariu alltare messobok sýngi-
ande ] selskinnum. historiu bækur med presta ordu .vij.
med de tempore de sanctis per annum. þar med .iiij. les-
l)íCia: hann. 2) Svo. 3) Blað úr þessum grallara með tvísöng á
og gjafabréfi Bjarna er enn til (AM. 80. 8vo.; bréfið er prentað í Dipl.
jsl. V, Nr. 647 og tvísöngrinn í rigerð Angul Hammerichs um íslenzkan
söng í Aarböger for nord. Oldkyndighed 1899 bls. 296— 31(), og
fyjgir þar eptirmynd (facsimile) af þessu blaði.
15^5. MUNKAÞVERARKLAUSTR. SOl
bækur. capitulariurf. ýmnarius .ij. ein orda.viij. psalltarar iller
og goder. nierke .ij. upphalldzstikur .iiij. pax .ij. lesbækur
.ij. ér sira finnboge hefur skrifad. helldur aunnur hatidis-
daga vin paska de tempore de sanctis. aunnur helldur mariu-
messur allar. ^itt brefer epter brædra ordu. heiidur de tem-
pore fra paskum tii adventu enn de sanctis fra paskum
fram ýfer peturs messo. So margar klukur. j klukna husi
.vij. og .ij. upp (XX. kirkiunne. smoabiollur in j kirkiunne .iiij.
ein bialla j kapellu.
J kapitula. iij. kistur. þessar sogubækur. mariu saga
hin minne. olafs saga. tumas saga. benedictus saga. marti-
nus saga. jons saga biskups. gudmundar saga. jon(s)saga apos-
tola. Barlanus^) saga. petur saga. meyia sogur oa einne^)
bok. Hia prior jone mariu historiu. dyra dags historia. cor-
rectus .viij. alner vadmals. ein reckiuvod. eitt tialld med
striga. hæ(g)endes\er blamerkt .iij. skdler. eitt fat. v. pott-
ar. ein manskiære. einn festarkrokur. v. skaflaskeifur. þuer-
fare. grejpijarn. rekjarn. saudlabeit. lader .ij. halldhake. ij.
hardsteinar. skerbord .xij. jarnhattar .vij. einn stalkrage. einn
panzarakrage. eitt heingi. hia halfdane og þorvallde sinn panzare
hia huorum. ein mustardzkuern. og ein piparkuern. skip-
nafar stor. annar minne. ein bííla .vij. stofutiolld ill og god.
eitt jarnkallz brot. einn likakrakur. iiij. jarnhellur. einn upp-
giafaketell. dttungur med nidurfellu. ein saug. iij. þielar. og
aunur þuersaug. halftunna miols. einn attungur med hueite-
sallt. kadla snælldur. iiij. munnlaugar .ij. og Ids fyrir hus-
inu. ein malltkuern j malunarkofa^).
J abotastofu. dynur .iiij. hæ(g)inde .v. eitt tialld. eitt
fellebord. annad bord ói stolum. bord ] skolabadstofu. ein
elldtaung. j pastkistu. vax .ij. fiordungar .viij. salons a-
klæde. borddukar .iiij. v. bordhandklæde. xiij. tinfot j(II) og
god .V. raud faut og .v. vernizud fot. ij. borddiskar rauder.
ix. skerbord steind. ein heilagx anda skoal med silfurbeit.
og onnur skdal minni. einn stor bikar med tin. ix. horn-
staup. og er j þremur meniam. xj. piaturstaup litil. og .v.
hollendzk .viij. aIko(n)ur. iij munnlaugar storar med .iiij.
1) Svo. 2) í skinnbókinni stendr: eitte.
20*
SÖ8 MUNKAÞVERÁRKLAUSTR. 1525.
vazkaullum. ein silgia med eir. kistunne íýlger innldas og
vtloQs. J sudurhusi .ij. kistur. og ein felleborzkista loklaus.
Jtem innan gaitta. ] bordhusi smior half þridia aUn da ieingd.
half onnuralin ca breidd og stikuhdtt. lausa smior. ij. vætt-
er. viij. vœtter fiska. og .v. fiordungar betur. eitt nautz þio
og vxa magáll. eitt fat. trefot. xvj. heil. kistur .iij. trog .iij.
vUdukar .v. J buri. kerolid .iiij. og .ij. (i) jordu. J fremra
buri .ij. ] iordu. og eitt sýruker. trog .xviij. fotur. v. st(r)ock-
ar .ij. flotar .iiij. dryckiaraskar .ij. pottar .ij. vonder. skal-
er .XX. vigsluaskar .vij. hillufialer .v. vppgiordarkerolid .xiiij.
trefot .ij.
Jtem j skemmu kiýfberar .xx. uxa huder .iiij. ein kýr-
hud. reip dd .x. hesta. poii. skere. reka. einn flotz stampur.
pundari. reidsia. smidia aifær vond .ij. iddsar .iijc kerta.
tuenn tiaiidtre. eitt tiaild. vefstadur aifær. einn hardsteinn. ij.
vader. annar .xxx. fddma. enn annar .xxx. og .iij. fadmar.
.iiij. vader fyrir sunnan og .ij. vader vid sio. iij. orb. verk
.ij. fiordungar. J elidaskemmu .iiij. katiar vonder. og einn
nýr.
hestar .iiij .vj hross roskin. eitt veturgamaiit. geiid-
naut. xiiij. med einu þrevetru. einn tabri) þrevetur .vj. naut
veturgomul. iij. kalfar. geiider sauder tuævetrer og elidri .ix.
og .iiij. hrutar .iiij. veturgamaiit fe. Ixx. og .ij. asaudur. ixxx.
kjr atiddn.
J skdia. ix. dýnur. hæ(g)inde .vj. ddkiædi .v. reckiu-
voder .v. ein kista og vazhandklæde.
Jtem dd kiaustursins bue ærlæk. kjr .iiij. og er ein af-
gomui. asaudur vngur .xx. og. xiiij. og. xi. gamiar .vi geiid-
ingar. vetur gamier .xx. og vij. iij. kaifar. hestur og hross
med foiailde. stor keroiid .vj. og er eitt j klipshaga. upp-
giordar keroild. vi. og .iij. vond. ij. fotur .ij. pottar. og einn
drýckiaraskur. einn flote .vi. skaier brotnar. trog .xx. katiar
.iiij. tinfot .iij. trediskar. vij. og .iij. konnur brottnar med
tint. einn vigsluaskur. kistur. ij. vondar. stokkur vondur. ein
kista god. ein ork. stro(c)kur. smidia med .ij. stedium og
einum hamri. x. fiordungar smiors. einar sokner. vefstadur.
1) Svo = tapr = tappr = tarí'r.
1525. MUNKAÞVERÁRKLAUSTR. 309
palreka vond. sledi. bord .ij. einer krokar. ij. orb .iij. lasar.
fiordungur jarns. vllkambar tuenner. hnodsaumur. xx. ann-
ars hundrads. og rær jafnmargar. Ixxx. reksaums. ein vög.
iiij. sœngur og brestur eilt hæ(g)inde. ein reckiuvod. eitt
dóiklæde. pundari .ij. dukar. halfur sexæringur. flattbjtna vid
]OculsdcL. half onnur tunna skýrs. aull týe. og brestur
heingith.
Jtem áx jllugastodum. kýr .v. iij. naut veturgomul.
vngkaplar .iij. xxx. og .iij. ær. geittur. viij. haudnur .ij. vetur-
gamlar .iij. hafrar. xi sauder veturgamler. gamler sauder
.xiij. kaplar. ij. storkerolld .iiij. smákeroUd. ^xiiij. xj trog.
iij. fotur. ij. katlar. pottur og hiiana.^) iij. sægur.^) v. tre-
fot .iij. fot med tin. ij. Hoaer. eitt brýne. iiij. orb. v. sker-
diskar.
Þetta voru eignir mukaþuerar klausturs. heimaland allt
med ollum gognum og giædum. rekelstader. kambur. Hth
hamar. stori hamar. espiholi enn s} dri. teigur. ytra gil. vagl-
er. huamur. hamrar. dogurdar eýr. jzta bæ j hrisej. mid-
hus úi hofdahuerfisstrond. grof j kaupangssueit. skalpa-
gerdi. helgoa med ollum sinum vmmerkiam. kuiendisdal
halfan. tiarner huoru tueg(g)iu. laugalond bæde. uppsale. sig-
tun. grýta. miadmdardal allan framan ad hamars merkium.
Öng J þueráír kuislum og jardar eign j miclu ey. naust og
skipstodu oa oddeyre dá vetrum. krosmessna a mille. hol-
holm. mariuholm. naustaholm.
J fnioska dal illuga stadi. bleiksmýrardal fyrir austan
da med jardar eign og ollum giædum da miUi soluagils og
seyru þeirrar er fellur ofan vm rnitt hraunagerdi. reýki.
tungu. snæbiarnarstade. hialtadal. stullastade. med badum
dolum. backi. belgsoa. þordarstade. vagle. med skoginum.
sigridarstade. tiarner eýstri. tiartier vestri. oxaroa. efsta fell.
masvatn. geiteirarstron(d)i) med ollum gognum. skog ad
skuggabiorgum. j millum kleifargils og dælar þeirrar er gegn
er vallargardenum ytra (h þueroa. silfor j skardzsel med
jardar (eign) millum vothamar og skardzua. manadar halld
ollu fie annad dægur. j bleigsmýrardal fyrir vestan oina
1) Svo.
310 MUNKAÞVERARKLAUSTR. 1525.
.XXX. gelldneýta rekstur. halft eggver j lonshofn. skog j bisk-
upshofda. midbær j hrise}\
J grimseý basar. sandvik og grænavik.
Fyrir nordan jokulsoa. ærlæk. khpshaga. sandfellzhaga
lækiar dal. skoga. snartastade. hofn. bhkalon. rif. hardback
asmundarstade. raufarhofn. hol. ormanslon^). halft brimnes
oa langanese med halfum rekum.
Þ^ssa reka oa mukaþuercar klaustur. halfan cittung
hualreka vm sueinungsvik. fra fyhudalsoa til sulna hafnar.
enn j hofninne halfum attungi minnur enn halfafi hual. J
ormarsloni halfan reka. bæde huala og vidar. og flutningar.
og .ij. hluti attungs. og skipan ath shku sem þeir eiga ]
hual. J ormarslone og dá hole fýlger lande allnarkefle. sHkt
ad aullu vm hols reka til deildardar. og fiordungur hual-
gagna. j odru lagi half flutning vm raufarhofn til gegnis-
lækiar. j hauskolidznese. halfur reki og ílutningar og land
fyrir ofan med ðllum gognum. J aurfýris eý er fimdeila. da
hual. ef rekur. eiga munkar .iij. hlute. giallda af fio(r)dung-
inn. ef fluttur er. einer hlashual og skipan. og allan vidreka
og grasnaut(n) og vardveita skotmanzhlut. vm hardbak oll
þriggia alna tre og smærri. rættur allar og seliutre. tuo
hluti hinna stærru'^) vida. og lande fyllgia alnarkefli. d hesta-
nese halfan hualrecka og fluttning og skipun epter þui sem
þeir eiga j og giallda af .vj. vætter ef .xx. eru eda meira.
enn .iij. ef minna er. ecki ef miuna er enn tiu vætter. J
skinnalone allafi huaireka og reida af af fvrsta hual. ef tui-
tugur er eda meire. xuiij. vætter. halfa íiutning. og afreidzla
til klifshaga slik sem da hestanese. a rifi allan reka. og so
flutningar. og afreidzla shk sem da hestanesi. vm huaitiarner
ailaii vidKcka og so huaireka. J biikalone austan fra griot-
vordu. og vesiur tii forna os hualrecka. enn aiian vidreica.
íluttninga aila tii nýia oss. enn halfa ílutning milii osanna.
og einer skipan. J skamhí diníjihofda nesi skal reida .xij.
vætter af iandzmanna hiut. sidjiai sidan j. iij. hluti. skai einn
hiutur fara ca skinnastadi. sidan eiga þuerar munkar sett-
ung. A griotnesi. fra huaigia j raudagnuppi halfan hualreka
1) íSvo. 2) Svo,
1525. MUNKAÞVERARKLAUSTR. 311
og so ílutninga til griotgardz. enn ef hualur kemur milli
hualgidoL og hofdaskoala. þra. skal giallda af .vj. vætter. A
griotnesi m. stadurinn nu halfan vidreka oskerdan. nema aln-
ar kefle og smærre. Jnn fra giui j leirhafnargnupe til klapp-
aross attungi minna enn halfan hualreca. ([nn ca milH mig-
endisdals og melaenda fimtungur vr halfum landzhluta. J
odru lage halfan vidrecka fra öse og vt til griotcar-
ijÞ^sse rekamork ero nordur m. slettu. munkaþueroar
klausturs. sueinungs vikur rece er austan fra f^iiudalsda til
sulnahafnar. þadan vrmaslons'^) reki til holsoar. þaí holsreki
til deilldardar. þadan vestur raufarhafnar reki til gegnislæki-
ar. enn sumer kalla torílæk, vestur þadan er hoskoUdznes
reki til þess lækiar. er fellur vr eggvers vatne. vt vm. fra
steine j hardbacks mol vestur til steins j hestanesmol heitir
hardbaksreki. þadan hestanes reke til skinnalonsos. þadan
skinnalons reke. vestur j midia kanavik. enn þadan er rifs-
reke vestur til gróísteins er stendur fyrir ofan maulina inn
fra hualtiornum. Þadan vestur er hualtiarna reke til vðrdu
(íi haganese. vestur þadan er bhkalonsreke til fornazta oss.
Reki doL skamhedins nesi er miUi straumlons oss vestur (til)
skehahamars osa.
Kefli og saltbrennu vm alla manarreka. og m. manda
da tiornesi da munkaþuerdar klaustur halfan reka huala og
vidar og ílutningar og fiordung vr helmings vidrecka. og
fiu(t)ningar allt til karlsgotu. Ad sandholum halfan recka.
og flutningar. og vardveita skotmanzhlut. ath helminge.
fiordung j vxastada reka (xl sande. er þat. cc. fadma. og
xl. og .iiij. fadmar. gardzmanna reka halfan huala og vidar.
og flutningar. J Hosvetninga reka eiga halsmenn settung.
Sidan da klaustrid halfan reka vidar og fíuitningar. wm alla
ndattfaravik fra suinúí til ofeigshellis þridiung hualreka og
storvida. þeirra tri<ji er meira eru en. x. ahia. fra ofeigshelle
til suinalækiar vid miosýnde þria dittunga bæde huah-eka
og vidreka. og fluttningar. siikt hid sama j huah-eka og
fluttningum fra austanverdum ejiarhofda ailt til nausta oss
1) Sbr. Dipl. Isl. II, Nr. 3.5. (þar er íylo-t afskript síra Snorra á
Helgafelli í AM. 269. 4to.). 2) Svo.
312 ÞINGEYRAKLAUSTR. 1525.
fyrir austan geirleifshofda. £nn vestur frda naustaose til
hrossasteins da þuerdarstadur íimtung oskerdan. og .iij. hluti
vr þrimur íimtungum og slikt j flutningum og vidreka. froa
hrossíajsteine til gardzenda fýrir vestan vik þrioa hlutijaull-
um reka huala og vidar og flutningum. enn fra gardzenda
vestur vm sýrnes til lækiarvikur shkt ath aullu sem austur
fra hrossasteine. vm lækiarvik til biarnardciB halfan fimta
attung hualreka vidreka og flutninga. Fra biarnarda vestur
vm senningarvik^). j hafragida þridii óxttunga hualreka og
ílutningar enn halfann vidreka. J milkim biarnardar og senn-
ungsvikur^). da klaustrid halfari óíttung j audru lagi. þat
keýpte hallur gunnarson ad dada arnasyni. ^ýiarreka half-
an j hualvatzfirde huala vida og flutningar. þridiung j þongla-
backa bœdi huala vidar og ílutningar. .T hualdolum^) þat er
j hlæiureca dattung j hualreka og einn fiordung j vidreka.
J þorgeirsfirdi da þuerdárstadur þridiung j hualreka og fhitn-
ingum. og vidarreka austan fra eyrar reka inn til aross. vm
alla ndattfaravik sem fýr seiger. og skal af naustat(t)2) hinni
eystri rettsines kidiastapi ýfer tithngasker. þat heiter eyrar-
reki til þess er keranes framanvert figgur vid gniparhuss-
um. J þessum rek(a) eigu halsmenn seltung. enn sidan hafa
haft Hosuetningar helmingum vid gunnstein og þoríiot. þda
er setbergsklettur kemur fram sem fyrst mda si(xi hann vnd-
an skridnafelle. þat heiter manareki. þennan reka halfan
hafdi joreidur heiman. enn halfan toku þær þorej j erfd
epter fodur sinn. og fylgde þetta ecki Hosavatni.
III.
J sama tima eigner og peningar þingeyraklausturs.
Jn primis inventarium kirkiunnar og klaustursins. CDessu-
klædi .V. god og aUfær. og .iiij. lettare. hoklar catta betri
goder og .vij. lettare. hGalltarisbrun med .xix. silfurskiolld-
um forgýUtum og onnur med nockurum koparskioUdum bra-
kudum. vigsludukur einn. hdíaUtaris klædi huersdaglegt og
brun huersdagleg. og .ij. saurdukar. aUtarissteinar .iiij. brik
med alabastrum ýfer hdalltare. og tabuUmi fyrir framan
afltarit. tuenner alitarisbuningar da .iiij. vtalltðrum. adrer
1) Svo. 2) þ. e. Nausttátt (Nausttótt).
1525. ÞTNGEYRAKLAUSTR. Sl3
betri enn adrer lettare. viij. corporaiia og .iij. corporalshus.
dukur da abotaforma. og annar ca framistoduforma. ij.
dukar glitader jfer likneskium. silkiskaut gamallt yfer mariu
likneski. eru þar m. .iij. skilider med siifur gýiiter. da einne
brun fyrir benedictus ailtare .ix. siifurskiiider. bioasmeilter
og gýliter .V. sioppar. ix. cantarakapur. dalmadickur þrenn-
ar med subtilum. og ein stok. ^inn patinudukur. sacrarium
handklædi iiij. stoipi vnder pasia^) kerti og paskabiod. pax-
biod .iij. einn vazketiii. merki. burdarstikor .ij. jarnkaii. ]tem
kaiekar .iiij. forgyliter med patinum vtan ein er ogýlit .ij.
kaiekar med póltinum ogyilter. skrin bvit med siifur gamaiit.
propiciatorium med siifur. ij. textar buner med siifur. og .ij.
koddar. einn texti med kopar. iij. bagiar. ein abotahufa. x.
koparstikur. eru sumar brotnar. iij. koparkrossar yfer hd-
aiitare. eitt pinsiarmark med understodum. og .iij. aunnur.
trinitatis mynd. jhesus iikneski. mariu hkneski .iij. eru .ij.
med alabastrum. .]on(s) iikneski baptista. peturs likneski .ij.
pais iikneski. jons postula iikneske. andreas iilcneski. jaco-
bus iikneski. Oiafs likneski. annad med aiabastrum. jons
hoiabiskups iikneski. benedicti iikneski. marie magdalene
likneski. katerine hkneski. clare iikneski. site hknesld. brik
ta krossailtare. og da oiafsailtare aunnur. jtem kiuckur.
viij. vænar. og þriar smœLbioiIur. jtem bækur þrennar .xij.
manada tider syngiande ad auliu. þar tii ein bok syngiande
per annum med salitara og ýmnario. lesbækur einar vm
cared^) med homeHum .ij. ýmnarij. capitutarius. processio-
naie. davids psalitarar .vj. commonsbækur .ij. canticij kuer
.ij. martirijlogium. tijdskipunarbok. Eeglubok .ij. kirialar.
messodagakuer. dartijdaskroa. iij. graiiarar med sequencium.
er med einum kiriail. enn brestur ailar feriumessur. ok enn
einn grallare sýngiande vm darith. ein sequenciubok. messo-
bækur^) sýngiandi vm darith med coliectum gudzspioiium
og pistlum. og ein ad auk sem helldur aliar dominicur og
dupplicida. einn lesgrallare vm arid med collectum og ca-
nonem. J hdaaillare margar Idatinubækr godar og iilar.
1) Svo. 2) áredeth, skb. 3) liér er uutt bil íyrir þremr eða fjór-
um stöfuna í skinnbóliinni.
314 ÞÍNGEYRAKLAUSTR. 1525.
þessar norænu bækur. dialogus. vitas patrum. barlanus saga.
mariu saga med jarteignum. jons saga baptiste. jons post-
ula saga. jons saga holabiskups. goda gudmundar saga.
þorlaks saga. gregorius saga. hoítijda sermonar og sunnu-
daga vm fostu þar til hinar og adrar skrædur rottnar og
gamlar. kistar .vj. kðgur. metaskaler med metum. bakstur-
jarn .ij. munnlaugar. vazkallar .ij. forme. frammistodustoll
med sessu. og .ij. smastoiar. hialmur med jarn og stor jarn-
stika.
Þ^fcta jardagoz. halfan kaupahlutan j spakonufeUi. tiorn
oos. krokur. hroastader. huam(m)ur. skeggiastader. hölar,
vakurst(ader). jtri eý. nialstader. nedsti bœr. kirkiubær. half
ur solvaba(c)ki. saudanes. hæh tungunes. gudlaugstader. Eeyk
er. hialtabacki. hoUt. skinnastader. ackur. kringla. stærri gilida
minni gilioa. breckur. skidast(ader). oxU). biarnast(ader). hialla
land. kornsda. gilsta(der). flaga. helgavatn. hniukur. breida
boist(ader). midhus. holar. sueinst(ader). holabak. steinnes
geirastader. leýsingiast(ader). hagi. midhop. refsteinst(ader)
titlingast(ader) dalur. boduarshollar. re} ker j hrutafirde.sauda
dalsca. bergst(ader). nyst(ader). saurbær. vik half. valldalæk
ur. oosar.æisida. asbiarnarnes. kaildadarnes med oilum
gognum og giædum.
Jtem þessar obygdar jarder. halfur kalldrani. hualgard-
ur. rif. minni krokur. fagrabrecka. gulikellda. kaifshamar.
suidingur. kvrbur. keiiduiand. siíellu biarnast(ader). grunnur.
minni hnukar. þufa. hunstader. beinakeiida. geitabu. skridu-
brecka. hooii. hais^). hafhollt. uppsaier. rdnholar. asmundar-
nupur. grof. trumhoier^). enni. jorfi. hris. og onnur hris. þraum.
drdngi. vik. og kirkiuböl cd strondum med olium gognum.
Þessar jarder og reca a kiaustrid a strondum fyrir
vestan ílöa. ad eýium halfan vidreca. og alian halfan dd-
goddd. kioríre onnur huer missere. og fiordung j hual. j
trekylliseý og halfan hual. fra drössi fyrir drnesi og til
spords miiH mela. klaustrid dd .ij. hiuti j huai fyrir selia-
nesi. fra iæk þeim er inn er idngt fra heilanesi og tii merki-
hamars j ofeigsfirdi dd kiaustrid haifan vidreca og þria
1) oxls, skb. 2) Yfir þetta orð er dregió stryk. 3) Svo.
1525. ÞINGEYRASKLAUSTR. 315
hluti j halfiim hual. ^nn fra merkihamre til hualdoLr fiord-
img j hualreca. fra hualca og til dogurdardalsdr da þing-
eyraklaustur allan reca huala og vida. vndan hruteýiarkleif
og til eýuindarfiardar dar m. klaustrid allan vidreca og .iij.
hluti j halfum hualreca vid stafhollt. fra eýuindarfiardardi
og til þrælskleifar alla halfa reca vida og huala fra vebiarn-
arnaiistum til skers oa sandi i drangavik m. st(adurinn) all-
an reka huala og vida og so ]ordina drangavik fra drösi j
drangavik til skumshellis ailan vidreca enn halfan huah-eca.
til drangatanga alla halfa reca. j veidileýsu. og allt þat goz
sem þar kann da ad koma ad helmingi. J sigluvik fyrir
nordan geirhoím a klaustrid allan reca. og so jordena kirkiu-
bol. (ja backa j hrutafirdi halfan vid landmenn. da kara-
st{odum) þridiung vid landmenn. j skarde helming j hual
vid landmenn. ad saudadalsda helmingj hual vid landmenn.
da l3ergst(odum) helming j hual og .vi. vætter j audrum
liluta. ath stopum tuennum fiordung j hual. da iUugastodum
ix. vœtter j hual tuitugum og leingra. A midri sidu og til
gnýrstada þridiung j hual. j darvik hehning ) hual. ad tiorn
siettungur. A flatnefst(odum) helmingur. A saurbæ helmingur. j
vik dttungur j hual. ath valldalæk dttungur. dd osum .iij.hlut-
er j hual. og -vj. vætter og fyrir þessum londum ollum eiga þeir
þetta j huolum vid landmenn. sem nu er talid. og vardveizlu
skotmanz hluta nema hann komi ecki sialfur.
Jtem kristfie sem standa j huammi j vazdal hefur gef-
it kall hinn audge og er þat .Ix. hundrada. flaga fyrir
.XXX. c. harbeitarholmur fyrir .x. c. .xv. c. j brecku. og .v.
.c. vestur dd vaznesi j rekum. hualreci huort sem er flutt-
ur eda recur. dd bergst(odum) séttungur vr fiordungi. dd
iUugastodum þridiungur vr ollum. j vik settungur vr þrid-
iungi. þingeyraklausíur (d allaii GÍIídr reka og þingeýra-
sand allaíi til osmela. nema so micid sem til hejrer vndaíi-
fellz kirkiu. enn fra osmehim er kerUingarreki til hopsos.
gaf þennan reka klaustrinu þorgerdur husfreýia dd gunnstein-
st(odum) og goda silfurrös. ^n fra hofsösi og til sigrida-
stada oss dd st(adurinn) allaú hualreca .ij. hluti j vidreca.
3em til heyrer melalande, Suo micid ] spddkonvarfi sem finz
316 ÞINGEYRAKLAUSTR. 15c^5.
j mdldðgum klaustursins. og þeirra kirkna er þar eiga j
motz vid.
Jtem kuikfe heima oa stadnum. jn primis. kýr .xxx. og
ein. vxar gamier .vij. tuævetrer. vij. tarfar tuævetrer .iij.
kuigur tuævetrar .iij. veturgomul naut .v. Asaudur .c. xxx.
og .V. gelldingur .c. og .viij. med .vij. hrutum. veturgamallt
fe. x. tiger. hestar .viij. hross .ij. fololíd.
J huamme. kj r .xij. og tuævetrar kuigur. ij. vxar gaml-
er .iiij. tarfur tuœvetur. annar veturgamall. kalfar. vj.
Asaudur. Ixxx. og .iiij. ær. geilder sauder. xx. og .iiij. med
hrutum. veturgamler sauder fimtiger og einn ,iij. hross. eitt
folalld.
Swmma kwgilldanna vtan gardz. og med ollum stadar-
ens ]ordum. ij. c. ix. tiger og tuo. Jnnan gdatta .v. býrdur.
vernizud fot .vj. raud faut. xj. tinfot .v. trefot .xx. og .vj
borddiskar .xx. og .xv. katlar .v. vonder. og einn þriggia
tunna ketill. dukur ghtadur. annar med striga. bordhand-
klæde. ij. vlldukar .iij. piparkuern. ein hud og .iij. vader.
klippingar .v. oi .vj. hesta reip. klyfbere. torfskerar .ij.
klcarar .vij. hrifur .v. licder .iij. orb .iij. einn hardsteinn.
ein ox og brythogg. eitt stokkaker. og storkerolld .iij. og
eitt jardkeralld .ij. hitukerolld .ij. tunna keralld. einn sodr.
trog .xl. smddkeroUd. xvj. fotur .vij. einn diyckiaraskur .x.
skcdler. ij. vigsluaskar. pottar .v. iiij. strockar. kista og
stockur vont. ein grind. koparkanna .ij. tinkonnur storar.
og .iij. alkonnur gamlar loklausar. staup .x. treskodler .iij.
djnur .ix. hægindi .ix. vllaklædi .ij. salunsaklædi eitt. reckiu-
voder .iij. badfong þrenn. munnlaug og handklæde. stofu-
tiolld .ij. gomul og pallklædi og tveggia tiallda slitur. sessur.
iiij. smidia alfær. oattæringur og .ii. sexæringar. Smior. vij.
vætter og .xij. fiskar.
IV.
Klaustur hins heilaga augustini od modruvollum j horg-
odrdal. A allt heimaland nema daudatiorn. Þetta innan kirkiu
krossar .ij. ýfer hcdalltare. mariu likneski stort. augustinus.
bartholomeus. nicholaus. likneski. skrin og propiciatorium
1525. MÖÐRUVALLAKLAtJSTR. 3l7
med silfiir. einn kross med silfurfesti. mariu likneski. ihesus
likneski. onnu likneski. stor kross med understodum ýfer
krossalltare. johannis haptista. peturs. magnús. og .ij. olafs
likneski. textar. ij. þriar smoabiollur. feriu. khickur .ij. inni.
kluckur .vj. vti. alltarissteinar .iiij. kalekar .vj. og eru .ij.
gýllter af þeim .vj. corporalar. messoklædi .x. ad aullu.
vij. sloppar. hokklar .ij. staker. kapur .xij. dalmadikur
þrennar. hdaalltaris buningur tuennur. brikarklædi .iij. med
glit. glitud handklædi .iiij. og dukur glitadur. sacrarium hand-
klædi. textakoddar .ij. med mariu alltare tuennur buningur.
silfurskillder da annarri bruninne .ij. alltare med tnennum
buningi tuær bruner med Idatuns skiolldum .ij. dukar med
rondum hringofner. silki jfer mariu likneski .iij. handklæde
jfer likneski. merki .iij. pascakertisstong med .ij. blodum.
formadukar .ij. coparstikur .x. jarnstikur .ix. glodarker .ij.
sacrarium munnlaug. baksíurjarn tuenn. vazketill vondur.
fontur med sinum buningi. jarnkall. likakrakur. langsessda.
tinflaska. vazhorn .ij. kistur .viij. og .iij. stockar. biarnfelldur.
vazkall og stor krismaker. salthompuU. Þetta ,i bokum. ser-
mones augustini per annum og^) .ij. latinubækur .xiiij. eru
.iij. af þeim vonder.i) grallarar .iiij. de sanctis bæ.kur ad ottu-
songum vm sumarid fia jonsmesso baptiste og til jolafostu.
sequenciubækur .iij. canabækur .iij. med nockurum messum.
historiubok tekur til ad .ix. vikna fostu og fram yfer de trini-
tate de tempore et de sanctis. historiubok de tempore de
sanctis fra adventu til pasca. paskabok de tempore. og .iiij.
common. historiubok de tempore fra pascum til adventu.
capitularius. ymnarius. collectarius. de tempore leshok fra
adventu til pasca. de sanctis lesbok. tekur til olafsmesso.
de tempore bok ad pistlum og gudzspiollum og collectum
fra adventu til paska. de tempore bok med historium og
messum er tekur til joladaginn og fram til .ix. vikna fostu.
capitularius og ýmnarius da einn(i) bok. sequenciubok. de
sanctis bok med pistlum og gudspiollum og collectum fra
siluestri og til michaelsmessu. messobok irzk^) fra adventu
til paska alfær. pistlabok og gudzspialla de tempore de
1) Svo. 2) irzkz, skb.
318 MÖÐRUVALLAKLAUSTR. 1525.
sanctis fra paskum til adventu. onnur da. veturenn med
sama hætti. paska brefer allfært syngiand(e) med messum.
brefer fra jonsmesso baptiste og til mariu messo fjrri. med
messum. missale fra niu vikna fostu og t.il paska. historiu-
bok de tempore de sanctis fra adventu til pasca. brefer fra
mariumesso sidari til jolafostu med messum. historiubok vm
sumarid de sanctis. aspiciensbok. lesbok er tekr til ad vin-
cula petri til adventu .ij. ordubækur. ^in handbok. lesbok
tekur til (fra) adventu til kyndilmesso med de sanctis sermones.
processiunalar þrir. kiriall gamall. messodagakuer. stor his-
toriubok per annum. aspiciensbok. tuær messobækur per
annum. onnur holiendzk enn onnur einglendz(k). bok syngi-
andi fra paskum til adventu de tempore. de sanctis lesbok
tekur til andresmesso fram ýfer olafsmesso fyrri. nyia halldz
kuer .ij. bartholomeus kuer. prima lestrabok. einn stackur
godur skinnadur. eitt rykiuKn. x. merkur vax. v. Refla sHtur
og pallklæde sterckt. annath shtid. tialld litid j dorme .vj.
panzara flikur .vj. hattar .iij. heingi. ij. lausakragar. must-
ardzknern. piparkuern. og maltkuern. jnnlæst kista .xiij.
dýnur. og suo hægindi. iij. vllcaklœdi og .iij. lendzi). reckiu-
voder. xiij. og eru flestar vöndar .vj. kistur. iij. erckur .xiij.
konnufr) med illum og godum .xiij. hornstaup med ij. tin-
staupum .x. tinfot .ij. blýfot .ix. drýckiuhorn .xij. fott
steind .vj. og .xx. aunnur faut .v. og .xx. skerdiskar og .x.
nýier .iiij. vazkallar .ij. handfótt .iiij. smcamunnlaugar. og
.ij. storar .iij. matarlok. og enn .xx. trefot .Ix. trog med
illum og godum .xiij. storkerofld med hitukeroUdum .xiij
og .XX. smœkerolld .xxx. skcaler med kerum. drýckiarask-
ar. iij. vigskiaskar .iiij. flotar .iiij. fotur .xx. strockar .iiij.
XX. spæner .v. smdapottar og einn stor .ix. katla med iU-
um og godum. einn hndukur og .ij. uUdukar. iiij. hand-
klædi.
Þ^tta j ögnum. flaga. þufnaveller. skollatunga. barkoa.
stadartunga. auxnhöfl. skogar. vagler. diupdarbacke. tregrip-
stodum. hladner. brennehoofl, hraukbær, gardzhorn, gdas-
er. dynhage. biarger. hallgrimstader. þrastarhooU. hof. aslak-
1) Svo. 2) eitt, Skb.
1525. MÖÐRUVALLAKLAUSTR. 3ÍÍ)
stader. tuær reistaroar. balldursheim. skriduland. bragholl.
backi. arnarnes. kiarne^). tuenneii hoamundarstader. kleif.
half grund. hris. hofsoa. hialltastader. hnukur. þuerda, skeid.
sanddoL. gardzhorn. bauggustader. tuo hlute ] grimsej. fiord-
ung vr ílate}'. skuggabiorg. halfa brettingstade og gunnars-
stade.
Jtem rekar klaustursins. J suarfadardal halfan hualreca
og vidreka fra ædaskerium og (til) kalfsdaros. þria hluti ,] huala-
reca^) og so micid ] vidreca da boggustadasande frda vxdr-
ösi hinum forna og til [brimnesdar ös^) þar hun hefur ath
fornu runnid. dalandi^) rek^) j þistiisfirdi miilum hólkndar og
sandoir fiordung. og dattung ] bualsreca^). sHkt hid sama ]
flutningum. og allan vidreca. nema þat eitt vndan tekid. er
leigu(lida) ber til rœtur og sehur. gunnarstadareke til sagdra tak-
marka fra forna laxdarössi til asdisarmels allan vidreka og
allar veidar j hafralonsda med gognum og giædum og flutn-
ingum og hafrecstrum fra þui er saman ber stein enn stora
fyrir ofan vadla og dcisdisarmel og rett sýne fram ] flædi.
snartarstadareka fra migendisdalsoa og til klappdar hamars.
skal skipta recahual j .v. stade halfum landzbluta. og da
klaustrid .ij. hluti og vm fram halfan annaíi. enn fiordung
] audrum. wt fra melaendum til migendisdalsíiír hinn x.da
hlut j hual helming ] recum vid kampshöl fra arnarnesreca
austan og vestur til kiarnanaustz bæde huals og vidar.
Þennan reca (íi holastadur og modruvallastadur nordazt fyrir
saudanese fra steine enum mýkla a lambanese og til sela-
öss halfur ef recur og þriggia vætta afreidsla ef da er
hundrad vætta. enn þui minna er hualur (er) minne. a
skamhedensnesi millum griotgardz og straumlonsoss. skal
skipta .1 helminga ef recur. og taka greniastadur^) og muli
annaó helming. enn þat er epter er skal skipta j helminga
og taka þda skinnastader annan helming. þdií skal enn skipta
j helminga. og taka brædur dá mðdruvollum annan. enn mukar
og feriubacke annan. halft hnorer. greniastadur^) og mule
skulu af reida modruvollum. xij. vætter enn skinnastad ecki.
1) kniarne, skb. 2) Svo. 3) [undir r ös eru settir punktar; og
mun þvi eiga að lesa: Brimnesár.
3^0 RÍEYNlSTAÐARKLAUSt'R. 1525.
muka^) .iij. vætter halfs^) íliittning^) med þessvni reca og skipan.
gunnarsstada reka miilum holkndar og haraionsdir skal
skipta hual } .v. stade. og .ij. af þeim skal skipta j þrida
stade og ói mulastadur .ij. enn brædur einn. og so ] flutn-
ingum. fra holknoa og til haralonsoar skal skipta j fim
stade. og íimti af þeim skal skiptazt j íim stade og eiga
brædur einn.
(IDðdruvallaklaustur oa afrett da horgdardal fram fra
griotda og til vikingsdiir med halfum griotdarddl fyrir sunnan
fram. og fra griotda til diupagils og fram til lusar da horg-
dardalsheide Jtem m. modruvallaklaustur skogarpart er heiter
mariuhris og stendur j asjðrdu j horgddrdal millum aud-
breckuskogs og vindheimaskogs. sædur vt vid audbrecku-
skog jardkross lagdur af steinum. og suo langt sudur sem er
rettsýne ofan dd dsgerde. og suo vt af gerdenu ed nedra til
moz vid audbreckuskog enn upp so langt sem skogur vex.
skögarparta dd vaglajordu. Sudur fra fornhagaskogi. og til kidia-
lækiar. fra dýnhagaskogi og suo ofan þadan.
V. Anno domini, m. d. xx. v.
Reikning(ur) kirkiunnar og klaustursins j Reyninese.
Jn primis. jnnan kirkiu .ij. krossar med unde[rstodum]. mariu
Hkneski j hurdum. þorlakss Hkneske. katerinar likneski med
alabastrum, johannes. thomas postuH. og olafs hkneske med
alabastrum. alltari .v. med þrennum buninge. alltaresstein-
ar .iij. skrin buith med kopar. med textaspialld med silfur.
mariuskript j hurdum og beitslegid med silfur. einn kopar-
hialmur. iiij. koparstikur. eitt merke .ij. giodarker. ij. brik-
ur og .ij. brikarklæde. ClOessuklæde .vij. alfær. nema brestur
til einn serk. kalekar .v. med patinum. propiciatorium med
silfur .viij. kluckur. og .ij. smddklu(c)kíu)r. vij. kistur j kirki-
unne og .ij. j kapitulanum. ein jarnstika. iiii. formar.
Jtem j bokum. .iij. grallarar og .v. sequenciubækur.
tuennar tolmanudu^) bækur er hallda ottusongua sýngiande.
de sanctis de tempore. lesbækur de tempore og de sanctis
per anni circulum. ij. messubækur de tempore de sanctis.
ij canabækur. salltarar .vij. capitularij .iij. processionall einn.
1) Svo.
1&2S. reVnistaðarklaustr 3^1
mariu saga. biblia. barlanus saga. vitas patrum. martinus
saga. niculaus saga og gudmundar saga. þorlaks saga og
jons saga. antoneus saga. ij. bækur med jarteignum af
mariu og kallamagnus saga.
Þ^lta .1 fasta gozi reýkiavalle. daufda. backe. reykiar-
hool. jpesholl. íiall. skardzca. skordugil. kiartanstader. pafa-
stader. tuennar grafer. hoItzmuH. þraum. larid. dukur. geir-
mundarstader. melur. steinstader. kelldudalur. hroalzdalur.
ketu. hamar. kdarastader. feriuhamar. tungoa. vedramot.
heidi. jnsta land. holakot. skidastader. skefelstodum. half seloa.
brokarlækur halfur. þridiung j mallande. þridiung j hraune.
efra nes. fiall da skagastrond. hof. half eingihlid. leifstader.
krossar oÖl oarskogsstrond. skard j fnioskadal
Jtem ejdijarder. hrýgger med ollum vididal. RUgludal.
hðl. dœli nupur. bruarland og huamskot.
Reka allan med kothuame og vt til raudalækiar. med
selda halfa alla reka motz vid holzmenn. med brokarlæk
halfer rekar úr midri torfgrof. og b(ös þann med sem inn er fra
fagrabasl til motz vid selnes ath helminge vid vidimyrar-
kirkiu. vr midium hualbasi og vt tii huallækiar. medur mal-
ande. fiordungur vm heimavik. vestan fra skarde og austur.
da tanga vm alla austurfioru og inn til motz vid ketumenn
cat(t)ungur vt fra skarde og vt til Idtra. halfan vidreka vm
aull hoöp. ^nn fiordungur j hualreka bæde vm hoop og
keflavik. halfan vidreca j oosvik hinne vestri. fiordung j vid-
reca vestur fya fornu vor og til þriggja steina. allan vid-
reka m. langafioru.
Þessar jtðlur da klaustrid. lambs elde vm halfan skaga-
fiord. holm oghegranes. fra hraune da (skaga). og til hofs j dðl
um. Jtem kugillde med jordum .c. oglxx. heima j fridum pen-
ingum. kýr .xl. og v. gelld naut .xxx. og .v. tuætur naut
gelld. xij. og .X. veturgomul med kuigum. xij. kalfar. asaud-
ur. halft annad hundrad. gelldingur gamall .c. og .Ixxx. vetur-
gamalt fe .xx. og .c. hestar .xvj. hros(s) .xiij. .iij. hros(s)
tuæuetur. einn hestur veturgamall.
Dipl. Isl. IX. B. 2J
322 GRENJAÐARSTAÐIR. l52S.
Þ^tta j kosti. smior nær halft annad hundrad vætter.
skreid dttatige vætter. skýr. 1. tunnur.
VI.
KÍRkia dd greniastodum er helgud gudi og jungfru mariu.
sancte martino og nichola(o). hun dd innan kirkiu pislar-
mark med vnderstodum. og .iiij. pislarmork aunnur. jhesus
Hkneski .ij. brikur .ij. gjlltar. paxspiolld .ij. mariu Hkneski
med alabastrum. og annad CDariu hkneski forgyllt. martinus.
nicholaus. johannis baptista hkneskii). jacobbus Kkneski gýllt.
lika kros(s) med silfur gamall .ij. koparstikur. ij. jarnstikur.
ij. formar. dukar .ij. ýfer Ukneskium. merki .ij. klukkur .ij.
litlar og .iiij. stærri og ein klukka stor broten. kalekur gýllt-
ur og .ij. kalekar goder. og einn kalekur litill. og kalekur
brakadur med eirpatinu. propiciatorium med silfur gýllt. corp-
oralshus .v. corporalar .vij. messoklædi .v. alfæR. og .iiij.
serker shtner ad auki. sloppar .iiij. forner. kdpur. iiij. gaml-
ar .iiij. dfdlmadickur. ij. bruner med hcdalltari. ij. brikar-
klædi .ij. vænger .vj. alltarissteinar. eitt skrin Htid. half
fimta mork vax. ordubok god er helldur j kringum cdret.
textabok. prima lestra bok. grallarar .ij. sequenciubok. einn
kiriddll .ij. processiunalar. einn coUectarius. og einn capi-
tularius. ein commons messobok. ein kanabok. gudzspialla-
bok med pistlum vm ddret. aspiciensbækur .iiij. sumar bæk-
ur. ij. de tempore de sanctis. lesbok dd hddtider vm ddret.
dominicu lesbok dd sumar. og de sanctis lesbok dd sumar
og onnur dd vetur. lesbok vm jol og fram ýfer páska tíjma
og ein lesbok er kallazt requisitare vm ddrid. jrskur grailari
vm jol og fram j efstu viku. dominicubok fra jolum og
fram jfer paska .iiij. psalltarar. common sýngiandi. og
annad commons brefer sýngiand(i). commons messobok irsk,
Iddtinubok dextera pars. martinus saga ) norænu. passionale^)
apostolorum j latinu.
Kjrkian dd allt heimaland med aullum vmmerkium.
brunaland. asgeirsstade. birnustade. hrisaland. klambrarland.
silalæk. eýiarland. geitafell. breidavik med oUum gognum.
*■. 1) þella orð er Ivíritað í skb. 2) passionali, skb.
15^5. GRENJAÐARSTÁÐFÍ. B2§
langavatn. hooll. holmavad. liotstade. brecka. hraun. mid-
huamur. ýzte huamur. og Rauf. og .ij. hluter j sigurdar-
stodum. dcL.vegg og vndervegg ] kellduhuerfi. er sira jon
biarnason lukti kirkiu fýr nefndri fyrir porcionem og mor-
talia. voteý. knappeý. arngerdareý. odeiluhoolmur. torfkroks-
hoolmar. graslafai). grakuollur^). breidavoUur. sooleýiarteigur.
ketilsteigur. íinzteigur. þorunnareý. hoolmur enn mich. husa-
backi. eingimýr. eskiueý. selfor til kringluvaz. selfor j skardi
uppi .V. hrossum hagi ái efri mela. enn fiorum da nedri
mela. afrett j noattfaravik halfu fiorda hundradi sauda.
helmingurj þingeý vid einarstade'^). einarstadi^). backa land.
Jtem Eekar sagdrar kirkiu. fiordung vr hualreca fyrir
alla ndattfaravik. og oU flutning fyrir ýtstabool. enn
fyrir midbool half. og so vidu og fiskver ad helmingi
þar og so fyrir skoala reke da sande .xij. c. fadma med
ollum fridendum. halfur tungureki med ollum frid-
endum. þridiung vr hualreca da nesi. fiordungur vr langa
reca. dattungur vr hualreca da kallbak med fluttning-
um. laxveidur j ösi. ij hluter vndz vi. hluter eru. þadan
fra ðU. halft egguerj osi. selueidur auUjflioti. reki med oUum
gognum da sande er gudmundur gaf. vidreki a sandi er fylgt
hefur gardz lande. fiordungur j hualreca. enn flutning haU'u
minne j htlu fioru og vt til suindar. rekar þesser hafa fýlgt
khpshaga. enn nu eiga staderner bader, greniastader ij hluti
þeirra aUra. enn mulastadur þridiung .vi. vætter (af) kleifarreka
ef da eru^) vætter. iij. ef minna er. ecki ef minna er enn.
X. vætter. af hluta þeim er dtt hafde einar prestur hausk-
oUdzson. gýiarhorn skal hggia vid gnupenn. þat er seka-
mark, sidii afreidzla er þar huort sem fluttur er eda rekur.
vi vætter ef m. eru .xx. vætter. enn .iij. vætter ef minna
er. enn ecki ef minna er enn. x. vætter. huort sem Bekur
eda fluttur er. j leirhofn attungi minna enn halfur hualur
ef recur. ecki ef fluttur er. J griotnesreka halfur hualur
huort sem rekur eda fluttur er. afreidzla .xij. vætta vt fra
hofdaskdla af oskiptum ef rekur. eUa ecki. sidd reki geingur
vt j gidd j Baudagnup. ] veUankotlu vestri halfur hualur
1) Svo. 2) Þetta orð er svo tvíritað i skinn bokinni. Ö) hér sýnist
eitthvað vanta, líklega: „xx".
2r
^24 GtlENJAÐARSTAtílR. 1525.
ef fluttar er. enn ef recur fiordunginn og .vj. vætter. enn ]
eýstri vellankotlu halfur hualur huort sem recur eda er
fluttur. af osk(iptum) reida. xij. vætter. da hestanesi. vj. vætt-
er ef ooidur hefur mulastadur helming sinn. og sie þda epter. xx.
vætter eda meira. enn .iij vætter ef minna er. ecki ef minna er enn
X. vætter. ] straumlone reka og fluttning med oUum gognum
og suo fyrir sigurdarstodum. þui staderner eigu Iðndin bæde.
og 80 þorbiarnarstade. Þessi Rcki er austur fra straumlons
osi og til hins forna oss. hier fjlger og egguer halffimtung
medal ösa. da rifsreka. vj vætter. ef oa eru .xx. vætter. .iij
ef minna er suo ] skinnalone. suo ath tiornum huort sem
Eckur. eda er. fluttur. da hardback. xx. vætter. ef fluttur er.
og sie da c vætta hinuni fjrsta enn. vi. vætter þadan fra
.iij. vætter ef recur. skotmanzhlutur er ath hehningi medur þeim
reka. da asmundarstodum fiordungur huals ef rekur. ] au(r)-
f jriseý íimtungur huort sem recur eda er fluttur. og af oskipt-
um þeim fiordungi. settung. enn giaflda af sextanda hlut ef
recur af oskiptum hual. ] Eaufarhofn helmingur ef rekur. og
giaflda af oittung af auflum saman og .iiij. vætter og. xx
da hundznesi tolfti hlutur ef rekur. j kros(s)avijk sex vætt-
er ef da eru xx. vætter. iij. ef minna er. ecki ef minna er
enn x. vætter. huort sem rekur eda er fluttur. j koflavijk
sHkt hith sama. shkt og j flautafeflzreka. sHkt ] herioifsvijk
ef rekur af þeim hlut er einar prestur datti.
Jnnan gŒLtta. storkerofld .iiij. ] jordu. eitt uppi. vpp-
gerdarkerofld .ix. aufl vond. xuij. trog. .iiij. fotur vondar.
einn strockur. ketifl. tekur halfa adra tunnu. og annar vm
.vj. skiolur. og .ij. katlar smdaer. pottur heifl. annar brot-
enn. eitt mortel. piparkuern. ein skdal med eirbeit gjfltri .xix
trefot. eitt tinfat. annad brotid. skerbord datta .ij. kistur.
einn stockur. einn ufldukur slitinn. annar med fln .ij. sængur
afl'ærar. iij. dýnur og .iij. hæginde ath auk. og .ij. aklædi
ath auki. einn huorbusteinn .iiij. bord. munnlaug .iij. vaz-
kaflar .vi. konnur med fllum og godum. vj. altunnur heilar.
.ij. botnlansar .iiij. halftunnur .iiij. Idasar .v. kufar .vij.
klýfberar. afler vonder. píxtlbrot .ij. skerar. og er annar
vondur. einn hardsteinn. ein ox heil. pundari. jarnsleggia.
1525. BREIÐABOLSTAÐR. 325
upp ca .ij. hesta reip. ein kýrhud. half kapalh(ja. oa .ij. hesta
hrip. oa. ij. hesta krokar .iij. kldrur .iij. hrifur. eitt net
vont og htid. stiki med. ix. stikam. .iiij. Hoaer. eitt skip.
^n not. half fimta mork vax .ij. c. tolgar.
VII.
KÍRkian ca hreidabölstad ] vesturhöpe er helgud med
gude og^) hinum heilaga olafi kongi. Jn primis innan kirkiu.
historiubok fra jonsmesso og tii þorlaksmesso vm veturenn
og lesbok tekur suo micith. de sanctis bækur. grallare med
sequencium. aspiciensbok til pasca. gudspiallabok fra ath-
ventu og til pasca. processiunale. lesbok fra adventu til
pasca de tempore. gudzspial(l)abok vm sumarit. og nockud
af vetrarhluta. orda per anni circulum. gudspiallabok fra
paskum de tempore vm sumarit. ij. messobæk(ur). lesbok
ath jolum fram yfer annunciacionem marie. grallaraskrca.
psalltare. historiubok fra aduentu til pascha. hoklar .iiij. einn
enn fimti slitinn. messoserkur. stoia. handlin. messoklædi
ad aullu. þrir krossar. mariuskrift. olafs Hkneski. katarinar
likneski. ij. smdlikneski. skrin. brik og tabulum. paxblad.
merki .iij. koparstikur. glödarker. elldbere. liett alltarisklæde.
brun og dukur .ij. kalekar med patinum. eitt corporale.
fonzvmbuningur lettur. einn glergluggur lestur. iiij. kluckur og
.ij. biollur. olafs saga. ij. formar. einn stoU. ein kista olæst.
þar skal vera .ij. prestar. diakn og subdiakn. þar skal sýngia
daglega messo og ottusong. syngi sloaumesso .iij. daga j
viku ef rumheilagt er .ij. messor daglega vm langafostu.
Hier til liggia .ij. bænhus og halfkirkia. og kirkia su
er sungid er til huern ddg helgaú. tiund. heýtóllur og Ijsi-
tolkir af .xiij. bæium. Kirkian od allt heimaland. foss. grund.
sida. hurdarbak. almenning. porgrimsstade. alla sigridarstade.
er .sira einar haflidason gaf. þdd er herra jon biskup vigde
kirkiuna olafsmesso einu'^^) seirne. med þeim skilm&la ath
þar skýllde sýngiazt ævinliga sddlumessa ddRtijd(ar)dag
hans.jtem lambs eidi afhuerium {)eim bonda sem rekur fie
sitt j stadarens afrett.
1) Þessu orði er ofaukið. 2) Svo.
326 MELR. 1525.
Þetta innan gdatta. sæng ad ollu .iij. kerolld j jordu.
iiij. uppgiordarkeroUd. x. trog. vj. skdler .vj. spæner .vij.
diskar. tinfat vont. ketilhrof. matarlok .ij. býrdur storar.
Gaf sira einar haflidason .ij. hluti j reca nidri da sande
austur at brandzlone og j storgýe. enn oadur datte kirkian
þridiungenn. allan reka jtolulausan fyrir alnienningi er liggur
ŒL vaznese.
Jtem kuikfe .xvij. kugillde. iiij. gelldfiar hundrud .iiij.
hestar gamler. veturgamallt hross .viij. hundrud fallit j porcio
medan sira gilbrick hiellt vm. xvj. daR.
VÍII.
(K)irkian da mel er helgud gudi og sancte stephano. Hun
da allt heimaland. eýiar m. hrutafirdi. land da kolbíjtzda og
j saudadal. burfell. bretalæk. suedistadi. land j Kenneholum.
skog j nordurdardal miUi suartagils og saudhuslækiar og
upp ] fialls brun. jtem þriggia manna jferd j saurbæiarfioru.
tialldstad og hrossabeit sem þarfnazt. )tem steinstada land
og hualsda. jtem settung j bakastodum^) huals og vida. jtem
.iij. vætter huals af tuitugum. ef kemur da land ad osi hinum
ýtra. vollum huorumtueggium. freysivikurbacka. karastodum.
Þetta jnnan kirkiu .iij. alltare med sinum buninge. brik
og tabula ýfer hcaalltare. vj. krossar smdaer og storer.
mariu Hkneski. stefanus likneski. iij. smcalikneski .ij. lec-
arar. grallare vm arit. sequenciubok vm arid. ij. bæk(ur)
syngiande. aunnur fra adventu og fram ýfer jol. onnur fra
.ix. vikna fostu til pascha .ij. processiundalar. messubok
sýngiande fra ]onsmessu baptiste til pascha. kanabok. orda.
lesbok fra adventu til pascha. lesbok frda paskum til ad-
uentu. lesbok fra andreasmesso til albani. de sanctis. iij.
salltarar. ij. af þeim letter. kiridll ofullur. capitularius nied
ýmnario. messobok lesande fi'a adventu til paska de tem-
pore .xvij. bækur adrar .iij. messoklædi. brestur hofudlin.
ein cdpa og .ij. vondar .ij. sloppar. annar lettur. fontklædi.
kista og stokkur .iiij. corporalshus .iij. corporalar .iij ka-
lekar. for einn til vididalstungu. iiij. koparstikur .ij. Eeýk-
K
1525. MULT. 327
else. kogur. hompiiU .iiij. kluckur. og .ij. smoar og ein bialla.
ein jarnstika. ein kola. eitt spialld. merkisslitur .iij. treiiialmar.
Jtem .xij. kýr. Ix. asaudar og .vj. ær betur .xuiij. saud-
er veturgamler og .iiij. gamler. eitt naut fiogra vetra. og
.iij. naut veturgomul .iiij. hesta. iiij. sængur med þrimur
aklædum. allt vont .xx. smoa keroUd med illum og godum.
xij. trog. ein kanna ioklaus. einer kambar.
Lukti sira jon gislason ]ordina halfa tannstadabacka ]
porcio sem fieil medan hann hiellt og fim hundrud betur.
IX.
KÍRkian .] mula er helgud gude og vorri fru sancte marie.
og hinum heilaga nicholao. Hun ca allt heimaland millum
saurlækia og eyuindarlækiar. laxdar. og kalfalækiar. stadn-
um fylger hafureý og skdaleý. hrisey og mioeý. med ollum
vesturholmum og austurholmum. og .ix. holmar fyrir nedan
eingeý. og veide alla ] laxca fra kalfalæk og ofan vm eingeý.
Þar fýlgia einarsstader. jngeridarstader. skdirastader.
iarckastader. skeidzland. kraunastader. fótaskinn. fiallz land
med valahrisum aullum. teig eiga menn j valahrisum.
enn aungua beit. þeistareikia land. vindbelg og hnut-
stader og mælifell. barkarhris j kellduhuerfi. lambarekst-
ur ooL huamsheide. gomlu fe j nœLttfaravik. c. og. Ixxx. weidur
vestur j vatni med slýum og holmum. seka skal smala
þadan til skiola j vazhlid ]afnan er vill. þar fýlgia teigur og
kdarateigur. stadnum fýlger allur reki da fliotzsande j miil-
um greniastada reca og mýrar reca. halfur eýiar reki med
flutningi tueimmegin laxcaross. fiordungur j langa reca. datt-
ungur j kelldunesreca og allur vidreci og ðU flutning. og
.xvj. vætter af oskiptu. halfur hardbaksreci og halfur hesta-
nesreci. hualreci halfur og vidrcci og fluttning j hoskoUdz-
nesi. da hundznesi allur vidreci og flutning nema tolftungur.
tueir hluter j kollavik og flutning, og so j krossavik. halfur
sævarlandzrece og flutning. j millum da fiordungur hualreca
og flutning. fyrir breckna land bædi fiordungur hualreca og
flutning. fyrer gudmundarlone raillum steins og staurs half-
er þrir hluter reca. enn þadan fra halfer hualrekar og flutn-
328 SAURBÆR. 1525.
ingur til marks vid saudanesmenn. fyrir hrossavollum. tolft-
ungur og flutningar. mulastadur oa og þridiung j ollum klifs-
hagareca vid greniastad. jtem doi kirkian þridiung j eingeý
med .viij. holmum.
Þ(;tta jnnan kirkiu. mariu likneski med einu gullnisti
.ij. krossar. annar med understodum. nicholaus Hkneski. tom-
as Hkneski. ij. koparkrossar lester. ij. koparskrin lest. og
einn texti. steind brik. paxspioUd tuo. ij. koparstikur. iij.
jarnstikur. standstika sterc med jarn. merki. glodarker. iiij
kluckur og ein lest af þeim. ein bialla. vj. alltarissteinar. v
kalekar med patenum. vj. mork.^)
X.
Kirkian j saurbæ er helgud gudi og sancte Fjicholai og
hinne signudu ceciliu. hun (jcl allt heimaland. sandhola.
krinastader. hals. vollu. þriugsda. halfan diupadal. alla þriugs-
tungu. skog j kalldback fyrir nordan og upp ath þuerskilldi.
ceciHu partur j gnupufellz skogi. sudur fra miclagardzskogi
og sudur til saurbruar hinnar ýtri. onnur skogarstada fyrir
sunnan sydri saurbru. nidur undan huassafellzskogi. og ofan
iXL gilsbacka.
Þ^tta jnnan kirkiu. krossar fimm. mariu Hknesk(i). ce-
cihu li(k)neski. nichulas hkneski. irskur texti med silfur. sol-
arduckar .ij. ýíev nichulaum og ceceHu med blam rond-
um. kluckur .iiij. og litii biaha j kornum. ij. kalekar. iij
ahtaristeinar. iij. messoklædi ad oilu, corporalar .iiij. og
.iij. corporalshhus. eitt sacrarium handkiædi. ein cantara-
kapa. einn sloppur. alltarisklædi .v .iiij. bruner. vigskidukar.
iij. saurdukar. iij. lectare med duk. formi litill. einn stoll*
burdarstikur. ij. glodarker .ij. hompuli. dýmbiil. eitt nierki.
coparstikur ij. jarnstikur .iij. og hangande kola. skruda(kista)
ja(r)iiud og iæst .ij. kisíur adrar. kerstokkiir. meta skáler
med .vij. metum .iiij. merkur vax. trinitatis blad. ij. skar-
klofar. Þetta j bokum. grallari og sequenciubækur .ij. pro-
1) Svo. — Hér næst hefir vtrið færðr inn á auða blaðsíðu í
skinnbókina (bl. 25a^) reikningskapr Guðbrands biskups fyrir Víðidals-
tvingukirkju frá 18. Aug. 1590. Pá taka aptr við gömlu jnálda^arnir.
1525. SAURBÆR. - LAUFAS.
i'Cessiundall. messobok med gudzspiðllum og pistlum de sanc-
tis. missale de tempore kring vm arid. ottusongua bækur
de sanctis og de tempore med lesi ] kringum dared. capi-
tularius og ýmnarius kringum dared. messodaga kuer med
syn(g)iande salutijdum. prima lestrabok. og orda god .ij.
psaltarar. er annar lasinn. common ,ij. sjngiande med lesi.
canab(ok). jtem ceciliu saga. mariu saga magdalena og handbok.
Þetta innan gcatta .ij. panzarar vonder og einn hattur.
kuern. ein djna med hæginde. saluns ciaklæde .ij .x. as-
mundar .iij. hardsteinar. ein jarnsleggia. ðx. pdalreca. munn-
laug. vazkallar .ij. ij. orb. torfkrokar. ein orck. ein kista.
einn stokkur .iiij. tinfot. v. fot raud .ij. vernizud fot. tre-
diskar .ix. skerdiskar .xiij. ix. skdaler med kerum. vigslu-
askur og dryckiaraskur. hndukur. ij. konnur. vondar .iiij
staup .iiij. og .ij. drjckiuskmler .ij. piparkuernur. .ij.
katlar bætter. og einn litill. einn pottur og pottausa. einer
kambar. smiorjarn. pundari. xx. trog ill og göd. ix. upp-
giordarkerolld vond. ein fata. ij. strockar. annar miog vond-
ur .ij. storkerolld. einn íloti. skdak og kuotra.
Jtem kuikíie .x. kýr. x. ær og .xl. gelldingar. Ix. og
.XX. sauder veturgamler .ij. vxar gamler .ij. v. vetra. einn
fiogra vetra og veturgamall .viij kapla hundrud. ix. merk-
ur vax. ij. c. ofritt .vj. kugilld(i) j byggingu.
^R sira eigill kuittur vm reikningskap upp úíi .xiiij. ar
er (hann) hiellt stadinn. anno domini .m. d. xx. viij.
XI.
Kirkian j laufdasi er helgud gudi og hinum heilaga petri
postula. Hun m. allt heimaland. lomatiorn^). þorsteinstadi. noll.
smœilaund aull millum gdasagils og upp til grofar og ofan
til sikis hia neslandi. land da kursueinstodum med rettum
endemorkum. selfaur da ílateyiardalsheide. iiij. kum eda .ij.
hrossum og so morgum dam og geitum sem sói viU er da
stad býr vm. vj. vikur.
Þetta ] rekuíii. fiordungur j fim hlutum j hual(l)atra
londum med ollum gognum og giædum nema. vidrekum dri
1) Fyrir aptan „loma" hefir íyrst veri(i ritað „^niip" 05 það síð-
{in af máð. A að vera: lomatiorn.
330 LAUFÁS. 1525.
eyrarstuf j hualvazíirde. þridiungur allz reka og flutningar.
J keflavik .x. vætta afreidzfla af tuitugum huai ef da er .c.
vætta og meira. so mikil afreidzla er og af þðnglabacka.
Jtem afrett da flateyiardalsheide er heiter laufoashagi | mill-
um eyvindardar og mogiis ýtra. enn jtala er þar saudarekst-
urs frda sualbarde.
Jtem innan kirkiu .iiij. hluckur storar og ein Htil bialla.
ij. kalekar med pdatinum. enn þridie brotenn med pdatinu
og vegur halfan þridia ejri. hier til boUe ofan af kalek er veg-
ur lika. iiij. corporalshus. og ero .j. god. iiij. corporalar.
einn formadukur .ij. cantarakapur .ij. sloppar. fðstutialld
gott. fontzbuningur. messoklæde .v. ad aullu. þriu smdastýcki
med messoklæda buning. eitt handhn stakt. einn hokull stak-
ur. ein dalmadika. einn dukur med heiden stýcki. þriggia
alna langur. og alin breidur .iiij. dukar med rondum. iiij. allt-
arisbruner obunar med mariuailtare. alltarisklæde. vigslu-
dukur og saurdukur med hdaalltare. ij. godar brikur med
guUfarg .ij. paxblaud. djmbill. skrudakista .vj. alltarisstein-
ar. bokakista olæst. kross ýfer alltare og skrin med silfur.
ij. trekrossar med understodum .ij. sacrarium handklæde.
ij. koparstikur. sacrarium munnlaug. brikarklæde. tialld ýfer
hdaalltare. og kringum korenn tialld liett. og annad vont
ýfer kordýrum. ij glodarker. elldberi. jarnstika stor. boka-
stokkur. CDariu likneski. michaels likneski. stor cross ýfer
kordýrum. ij. eingla likneski. peturs likneski. andres likneski.
ij. dukar ýfer petri. okafs likneski .ij. merki. jarnstika fyr-
ir mariu. jarnstika fyrir petri. Idatunshialmur .ij. kistur.
badar innlæstar. metaskdaler med metum. likakrdakur. rec-
jarn. nafar. munnlaug. vazkall med loki. og annar rifinn.
ij. konnur vondar .v. tinfot .ij. fðt vernizud. og eitt rautt.
einn stor Idas .iiij. kistur. ein grof mork vax. ij. c. kerta.
iij. erkur. ein pipa. eitt tialld vart .x. alner. annar refill
slitinn. xiij. alner. iij. sængur vondar med hægindum. iij.
aklædi vond. j bordhusi .x. trefðt .v. fot vtlend. ix. skdler.
iij. skerdiskar. lindukur einn. stokkur med loki. annar lok-
laus. aurk. ij. Idiísar. xij. kerolld smda .ij. fotur vondar.
xij. trog. ij- uigsluaskar. sponastokkur. pundari. vj. stor-
1525. LAUFÁS 331
kerolld. tunnuketill og fiordungsketill. pottur. smidia. iij.
liosponnur .ij. vader. ix. hurder vondar j stadnum .iiij.
hurder fyrer uthýsum.
Þ^tta j bokum. in primis .ij. grallarar. ij. sequenciu-
bækur. iij. psalltarar. Idgasaunguabok. messobok per ann-
um ad pistkun og gudzspiollum. og lesgrallari med sama
tima pistlum og gudzspioUum de tempore de sanctis. messu-
bok fra pdascaviku til aduentu ath pistknn gudzspiollum og
oracium de tempore de sanctis. pœLscabrefer sýngiande
med messum sýngianda samsett. pistlar og gudzspioU vm
langafðstu. commun sýngianda samsett med missale. (Desso-
bok ooL sumarit. commons messur og soalumessa da einni
skrooL. dominicur oa annari skrda. kirictll og processiundall.
aspiciensbok fra aduentu og fram um huitadaga sýngiande
med ýmnum og oracium. lesbok de tempore fra aduentu
til pdasca. saungbok fra pdascum til aduentu med ymnum
og oracium. lesbok de tempore fra aduentu til pdascha.
lesbok de sanctis per annum. sðngbok og lesbok de tem-
pore fra paschum til aduentu. sðngbok fra pdaschum de
tempore de sanctis til jolafóstu. sðngbok frdii de trinitate de
tempore de sanctis til aduentu. orda. sermonsbok. petursaga.
ij. ymnarij. og .ij. capitularij. nýia halldz kuer. martirelogi-
um^). ein handbok. xv. skrar. er þar j capitularius. ýmnari-
us. og .ij. psaUtarar vonder. iiij. bækur storar. helldur ein
pistla og gudzspioll fra jolum til huitusunnu^). onnur fra jola-
fostu og eigi alit til pdascha. þridia hefer de tempore (med) söng
og les fra pdaschum til adventu. hin fiorda helldur fýrst
kirkiudags sðng. þdií de sanctis fra crossmesso vm haust og
til jolafðstu. fiell j porcio medan sira ]on hieUt uppda .xx.
dar fiogur hundrud og halfur fimtande eýrer. voru fiogur
hundrud gefin kuitt fyrer kirkiubot og sancte aunnu hk(neski).
Þetta j fridum peningum .xx. og .xuiij. mdalnýtu ku-
giilde. xij. gelldfiar hundrud. xiij. kapla hundrud. jtem kost-
ur. vætt smiors og half tunna skýrs. heý .v. fadmar.
XII.
KÍRkian hins helga peturs postula ói RafnagiH ta ailt
1) Syo, \ ~~ '^
3S2 HRAFNAGIL. 1525.
heimaland. hranastadi. botn. allt nýlende. gil. kepsdoi. half-
an. bleiksnijrardal fram fra skardzói. torfskurd ] sigtuna-
land. fyrir austan eyiaíiardarda. tueir eingiteigar. heiter ann-
ar geingia. enn annar koarateigur.
Þetta innan kirkiu. messoklæde þrenn og brestur til
stolu og handhn. kalekur og vegur vel .x. aura. ein kantara-
kapa .ij. hoklar lauser. er annar allur ] sundur. ij. sloppar.
V. alltarisklædi .iij. alltarisdukar vonder. med brunum. einn
lecktaradukur blamerktur. litil skrin tuð med silfur. eitt
skríjn med kopar. texti med forgýlltan kopar .vj. alltaris-
steinar. baxturjarn og fonsbunadur vondur. paschastong. ij.
upphalldzstikur. sacrarium handklædi aungu nýtt .ij kopar-
stikur. ein jarnstika stor brotin .vj. ]arnstickur fyrir Hkn-
eskium. kertaforme og framestoduforme. iiij. khickur ]
stopK .iij. (j) kor. kross sæmiligur ýfer alltare. kross ýfer
kordyrum. fontkross med kopar. mariu Kkneski. peturs hkn-
eski. nicholaus likneski. thomas hkneski. gudmundar hkneski.
jeronimus Hkneski. katerinar Hkneski. margaretar hkneski.
sancte katerinar blad. og crucifixum blad. Hk(a)kross brotenn.
Jtem j bokum .ij. songbækur per anni circulum .ij.
lesbækur de tempore per anni circulum. og enn lesbok um
sumarit. de tempore bok fra aduentu til pascha. de tempore
bok med les og sóng fra de trinitate og til aduentu. de
tempore bok fra paschum og til jolafóstu med gudzspiollum
og pistlum og oracium. Idagasonguabok. cohectarius. capi-
tularius. missale vm sumarit. og missale fra adventu til
pascha. graUari. ýmnarius. psalltaii og margar smdabækur
ad auki. katerinar saga. sðngbok de sanctis fra jonsmesso
baptiste til pascha. niissale de dominicis fra de trinitate til
adventu med sequencium de tempore og de sanctis. psahtare
og processiunaU.
Þ^tta j lausagozi .vj. k^-r .vj. asaudar kugiHdi .ij. naut
tuæuetur .ij. sængur vondar fýrir. c. kerahd og þar til .x.
aurar fyrir .ij. c tueir hestar gamler og þar til .xx. alner
fýrir .c. hundrud j vadmahim^) .xij. aurar anars hundrads
j uirdingargozi. uar þat .ij. kistur. pundari. metaskdaler med
.iiij. metum. brotinn vazkaU og ketilhrof.
162^. vELtiÉ. m
I; XIII.
^ Kirkian ói uollum er helgud gudi og sancte olafi kongi.
hun 00. jnnan sig. jfer hdalltarenu kross med understodum.
annar kross gýlltur oa alltarenu. eitt skrijn og texti. einn
randadukur ýfer hdcialltarenu. mariu likneski. olafs Hkneski
aunnu likneski. jacobus likneski. jons likneski hola biskups.
auguttu likneski. og ambrosius mýnd. sancte olafs klukka.
og .ij. kluckur minni. og .iij. bioUur. þrennur alltaris bun-
ingur alfær. v. messoklæde alfær. og einn hokull þar til.
einn sloppur og kapa. og tuenn kapuslitur. ein dahuadica.
ij. kaleckar. og enn þridie vondur. v. corporalar. iij. corp-
oralshus. iiij. alltarissteinar. iij. kistur. frammistoduformi.
og lectare. ij. jarnstikur og kirkiukola. ein koparstika. duk-
ur ýfersancte olafs hkneski. fonsumbuningur alfær. bakstur-
jarn.
Jtem bækur. ij. grailarar. ein sequenciubok. og onnur
lett. messobok vm darit med de sanctis og de tempore les-
ande. ij. messobækur. onnur sýngiande og onnur lesande.
fra .ix. vikna fostu til pascha. med de tempore. de tempore
bok til de trinitate fra jola fostu og de sanctis med. de
sanctis bok med gudspiollum og pistlum vm aret. ij. kana-
bækur. ij. lesbækur. onnur oa sumar enn onnur ca vetur
med de tempore. en þridia fra athventu til pascha. capi-
tularius og ýmnarius lesande oií einne bok. iiij. de sanctis
bækur sýngiande vm svmarid syngiandi^). jstoriubok vm jola-
fostu til geisladags lesande. jstoriubok frda paschum med
dominicum til adventu. common sýngipaide med lesi. ein
sermonsbok. jstoriubok fra adventu til pascha. einn psalltare.
olafsaga. handbok. messobok sýngiande. fra jolafostu til
pascha. einn processiunall. common sýngiande. gudzspialla-
bok og pistla vm veturenn til de trinitate. onnur bok med
gudzspioUum og pistlum vm vetur til pascha. dominicu kuer
sýngiande og nockrar latinu skrædur þar til.
Jtem kuikfie. kýr .xx. og .iij. asaudar kugillde .xiiij.
1) Hér fyrir aptan er ritað: „ein stor bok", en punktar settir
undir, seni tákna, að það sé út strykað. Orðið 'syngiandi' sýnist
ofritað, aunaðhvort fyrír framan eða aptan 'sumarid'.
var þetta bædi med jordum og heima. eitt naut fiogra vetra
og annad tuæuett. ij. hestar gamler fyrir halft annad hundr-
ad. hros(s) med fofallde og gamall klóir fyrir halft annad
hundrad. ok einn gelldur hestur fyrir .c.
Jtem innan gdatta. stor keroUd .iiij. uppgiordarkerolld
.xij. vond. trog .xx. og .ij. erkur. iij. og kistur. iij. og disk-
ar .X. xi. skoaler. allt þetta fyrir .iiij. c. v. katlar og .v. pott-
ar fyrir .vij. c. linsæng fyrir. c. tialldklædi og vod fyrir
•ij. c. munnlaug og vazkall og .v. tinfot. kanna fyrir .c.
munnlaug. vazkall. tinfat. firfat og saUtker fyrir .c. xviij.
fot og. xiiij. skerdiskar. halfkann(a) og skaptpanna. ix. horn-
staup og .vij. blýstaup. ij. drýckiuskaler allt fyrir. c. iij.
lindukar. iij. handklæde. og einn ulldukur fyrir .c. eitt a-
klæde .x. merkur vax fyrir .c. einn refell. hundrad ] as-
mundum skeifum og odrum smalka.
Item jarder. selda. birnunes. hanefstader. uppsale. braut-
arhoUt. huarf. krossholl. sueinstade. stafn. huor da. kong-
stade. þuera. gliufurca. og tungufell stendur til lausnar erf-
ingium sira gudmundar heitens. a stadurenn allan skidadal
og vesturdardal fram fra hðldiirmarki til sueinstada marks.
og tiornubacka fyrir handan da og .ij. teiga fyrer nedan
sokku da bockunum er heita nastateigr og breidateigr. og
einn holma j danne er lambhagi heiter og annar er heiter
hrutholmur þar upp fra. þridie^).
Þettaj rekum. j þorgeirsfirde fyrir vestan daros. þat er
attungur j hual. fra árosi til torfdælar. enn fiordungur vestur
þadan til suhia.
379. 3. Janúar 1526. á Hölcm.
JóN Arason biskup á Hólum tekr reikningsskap af síra
Pétri Pálssyni, er þá var ráðsmaðr Hóladómkirkju, um allar
staðarins eignir heima og heiman, „eptir tölu síra Pétrs,"
og átti dómkirkjan þá hafskip vel fært, er dró nær „sjötigi
lesta"; um lausafé það eptir Gottskálk biskup, er bræðr
1) Svo, og vantar eitthvað.
1526. HOLASTAÐR. ^BS
hans skyldu erfa, hafði Jón biskup gert sama með ráði
erkibiskups, og bréf sýndi hann fyrir því, að hann hefði gold-
ið Oláíi erkibiskupi það „Guðmundar silfr og gull", sem var á
Hólum að biskup Gottskalk frá föUnum, og lofaði erkibisk-
up að láta kanonisera „Góða-Guðmund, svo framt það
væri guðs vilji".
AM. Fasc, XLVII, 1, frumrit á skinni úr safni Hólastóls („sk").
Af 3 innsiglum er l dottið frá. — Fœrt inn í frumritið að Sigurðar-
registri bl. 5b. (= h).
Holastadar Reikningur þa Bipskupi) Jon
arason tok vid 1526.2)
Þat giorum vier broder helge med gudz nad abote a
þingeyrum. olafur hialtason. tumas eireksson prestar godum
monnum kunnigt med þessu uoru opnu brefe at arum eptt-
er gudz burd CD d xx ok vj ar tiunda dag jola da biskup-
stolnum dx holum ] hialtadal vorum uier i hia at biskup
jon tok reikningskap af sira Petre palssyne er þa uar radz-
mann holadomkirkiu af fríjdum peningum oc ofríjdum sem
holakirkia atte heima (a stadnum oc stadarins b\vm^) oc j
byggingum epter þeirre framtaulu sem hier epter skrifat
stendur.
Jn primis innan kirkiu ornamenta med kalekum kle-
nodia i bokum oc skrwda oc suo gamalt bordsylfur kirki-
uunar oc*) bushlute stadarins heima aa holum oc stadarins
bwm^). allt þetta [adur sagt suo nær^) sem þat Begistrum
jnne helldur er giortt var med voru uitorde ad biskup got-
skalck nikulassyne fra faullnum.
Jtem .1 malnytu heima aa stadnum oc aullum stadarins
bwm^) oc ] byggingum saman reiknad'^) xvjc kugiUda oc
.X. kvgiUde ad med reiknudum kirkiu kugilldum þeim sem
standa fyrir prestum da stadarins jordum.
Jtem ] gelldum nautum æ, stadnum oc stadarins bwm-^)
hundrad hundrada Ixxc ok vjc j gelldum saudum nietiger
1) Svo. 2) Utan á bréfinu með hinni venjulegu hendi, sem ritar
á Hólabréf á 17. öld, 8) buvm b. 4) sl. ö. 5) buvm b. 6) fsuo nær
adur sagtt &. 7) reiknudum b.
Mé ÍÍOLASTAÐÍt. im,
hundrada. kaplar heima da stadnum oc stadarins bwm^)
aullum voru eigi skiallega reiknader enn sagt uar at |)eir
mundu vera nær hundrade oc nokrer ungkaplar at auke.
Voru þesser aller^) fyrr sagder peningar reiknader ept-
er framsaugu oc taulu síra peturs enn eigi uissum uier
huortt þeir uoru gillder eda gamler. sagde sira petur at
þar munde uera med nockurar aureiga skullder oc maurg
gaumul kugiUde. atte domkirkian þa hafskip uel færtt er
dro nær .Ixx. lester. teinæring oc attæring. þria vj æringa.
tyge stadarins uoru eigi reiknud fyrir oss oc eigi helldur
silfur. katlar. klæde eda Herept þat sem biskup godskalk
hafde att. þui biskup jon sagde fyrer oss at herra erchebisk-
upenum^) og rikisins rade^) j norege hefde þat laugligt þott
at brædur biskups godskalks skylldu erfa þa lausa peninga
sem hann hefde ecke adur rad fyrir giortt ok at auki uoru
þess inuentarij sem holakirkia atte þa biskup gotskalk med
tok. Sagdizt biskup jon hafa giortt sama med erchebiskups-
in(s) rade vid brædur biskups Godskalks vm sagdan arf.
Synde biskup ]on oss opit bref med jnncigle verdug herra
olafs erchebiskups j nidarose pauajigs sætis legatus suo
hliodande at erchebiskupinn hefde medtekit þat gudmundar
silfur oc gull sem var ói hoolum at biskup godskalk fra
faullnum. oc nefndur herra erchebiskupenn hafde lofat at
lata canonicera goda gudmund suo framt þat være gudz
uilie.
Var þesse allur adur sagdur reikningskapur gior þann
fyrsta vetur er biskup jon medtok holadomkirkiu j biskup-
ligv vallde.
Ok tiP) sannynda hier um setium uier fyr skrifader
menn vor jncigle fyrir þetta bref er giortt var ] stad oc
deige ok sama are sem fyrr seiger. et cetera.
380. 15. Janáar 1526. á Grund.
DóMR sjö klerka og sex leikmanna út nefndr af Jóni bisk-
• 1) buvm b. 2) sl. b. 3) erkibiskupenn &. 4) rad ö. 5) Hér þrýtr b.
15^6. ÁNastaðaarf'r. 337
upi Arasyni, „er þá hafði kongsins umboð í Vöðluþingi",
um ákæru Jóns Magnússonar til Gísla prests Guðmundsson-
ar vegna Kristínar Eyjólfsdóttur móður sinnar um aðtöku
Gísla prests á aríi eptir Finn heitinn Þorvaldsson systurson
Kristínar.
AM. Apogr. 764 með hendi Arna Magnússonar.
Domur um arf fins.
Þad giorum vier broder Helge abote a Þingeyrum.
broder Jon med gudz forsid prier^) a Maudruvollum. Pietur
Pa[ls]son. Radzmann Holakirkiu. Þorbiorn Jonsson. Jon
' Jonsson. 01[afur] Hialltason. Jon Olafsson. prestar. Grim-
ur Jonsson. Einar Einarson. Þorsteinn Þorlaksson. Odd-
ur Þorlaksson. Pietur Tumasson og Hiallte Þorfinnson. leik-
menn. godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe.
arum epter gudz burd 1526. a grund i Suaruardal^). manu-
dægenn nærstaíi epter geisladag vorum vier i dom nefnder
af verdugum herra Biskup Jone. er þa hafde kongsins um-
bod i Vodluþinge. ad dæma um ])a akiæru er Jon Magnus-
son kiærde thil Gisla prestz Gudmundzsonar. vegna modur
sinnar. Kristinar Eyolfsdottur. ad hann hefde i setst og ad
sier tekid arf og peninga epter finn heitinn Þorvalldzson.
sera fyrrnefnd Kristin var modursyster adurnefnds finns
heitins. Enn greindur Gisle prestur var systurson nefndz
finnz heitins. Og medur þvi. ad Gisle prestur leidde brull-
aupsvitne. sem verid hofdu i brullaupe hans faudur og mod-
ur. Svo og vissum vier aungvafi skylldara skilgetinn
til greindz arfs. þa sem i almennilegu ^rfdatale standa.
greindum Gisla fyrer þessum arfe. þvi dæmdum vier gisla
preste gudmundzsyne þessa alla peninga til halldz og fullr-
ar eignar. sem fallid hefde epter finn heitinn Þorvalldzson.
þar til þeir verda med laugligum dome af honum sokter.
Og til sanninda hier um setium vier fyrrnefnder menn vor
innsigle fyrer þetta brief er skrifad var i sama stad og dag
sem fyrr seiger.
Dipl. lal. IX . B.
Í538 GALTARHOLT OFL. 1526.
381. 13. Marts [1526]. í Skálholti.
ÞoEMÓBR Arason fær Ögmundi biskupi í Skálholti málajörð
konu sinnar Gaitarholt í Stafholtstungum fyrir jörðina Stein-
staði í Skagaíirði. ef hann mætti ekki halda jörðunni Bark-
arstöðum, er biskupinn hafði feingið bonuni og par til tíu
hundruð, „því hann sagðist hana ekki mega bíhalda sakir
ofríkis biskups Jóns Arasonar á Hólum".
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2737 með hendi Orras Daða-
sonar „ur brefabok biskups Ogmundar" (AM.). í hornið er ritað
„forte 1527", en neðan við: „næsta brefed fyrer framan þetta er
daterad 1527. Þau sem epter koma eru dat. 1517. 1521". (AM )
Bréf þetta mun vera frá 1526.
Um Galltarhollt i Borgarfirdi.
Þad giðrum vier^) Þorleifur prestur Eireksson og And-
res Steinsson godum monnum kunnugt med þessu ockar
opnu brefe ad cL þridiudagin næstafi epter Gregoriusmessu
cL langafostu i biskupsherbergiunum i Skalhollte vorum vidi)
i hid. sdum og heyrdum cL ord og handaband þessara manna.
af einne halfu herra 0gmundar biskups i Skalhollte og ann-
are Þormods Arasonar. ad svo fyrer skyldu oc undertoludu.
ad hann feck biskupinum jordina alla Galltarhollt er Hggur
i Stafholltzþingum. Sagde hann þessa jðrd mdla konu sinn-
ar. og hun hefde þetta samþyckt. Her i mot gaf Biskupinn
greindum Þormodi jaurdina alla Steinstadi. er Hggur i Skaga-
firde i Reykiakirkiu sokn. suo framt hann mætte ecke med
Iðgum hallda jordina Barckarstadi sem biskupinn hafde ad-
ur feinged hðnum ok þar til xc- þvi hann sagdist hana ecki
meiga bíhallda^) saker ofrikis biskups Jons Arasonar d Hol-
um. gallt biskupinn honum kross og festi gylltan^) þar þd
strax so vid saum. vissu vid ecke betur. enn sd same krosss
skyllde koma i adurgreindt jardarverd.
Og til sanninda her um et cetera.
1; Svo. i') 27.37; hallda 62.
1526. PRESTASTEFNA. 33()
283. 3. Ápríl 1526. á Hólum.
.TóN biskup á Hólum boðar klerka milli Hrútafjarðarár og
Ulfsdalafjalla til prestastefnu á Víðivöllum í Biönduhlíð föstu-
daginn 4. Maí (1526).
AM. Fasc. XLVIÍ % frumrit á skinni með hendi Jóns biskups
rasonar.
I
^B Citatia biskups Jons.
H| Vier ]on med gudz nad biskup a holum j hialltadal
^^iorum godum monnum witurligt med þessu woru opnu
^brefe ad wier hofum sett og skipath almenniligt sinodum og
prestastefnu ca widiwollum j blaunduhlíjd j skagaíirdi fostu-
dagin næstan epter krossmesso nv næst kæmur^). epter þui
sem kirkivnnaR log vt wisa og godur gamall wane er til.
Þvi bíjdium vier vm alla lærda menn og vnder skylldvga
hlydne biodum þeim sem bjggia og bua j millum hruta-
íiardaraR og ulfsdalaíialla og hier epter nefnazth j þessu
breíi. ad þeir kome j fyrr greindaii stad og dag med sin-
vm jnnciglum og aullu þui sem þeim ber ad hafaa presta-
stefnu og statuta giorer Road fyrir ad traktera og skoda aull
mal sem þar fram koma fyrir oss og heilaga kirkiu aa-^)
hærer og oss ber yfer ath taka med vorum lærdum monn-
um. nefnum wier þar fyrstan til
sira petur palsson. Radzmann heilagrar hola domkirkiu.
nichulas wilhialmsson.
þorsteinn ionsson.
gilbrickt jonsson.
loptur petursson.
jon ionsson a miclabæ.
þorbiorn jonsson.
magnus gudmundzson.
gisle gudmundsson.
þorualldur olafsson.
Önar magnusson.
1) þ. e. 4. Mui. á) og, íVb.
S40 áKastadaarfr. 152Ö.
olafur gudmundsson.
]on gvdmvndsson.
einar vlfsson og
bersse þorsteinsson.
presta holabiskupsdæmis.
skulu aller fyrr nefnder prestar^) komaj adur greinda
prestastefnv sem logliga stefnder wnder fulla hlydni uid
heilaga kirkiu og oss
Og til saninda hier vm sietium^) wier worth secretum
fyrir þelta bref skrifat m holum j hialltadcal þridia dag paska.
aKum epter gudz burd. CD. d. xx. og vi.
283. 8. Apríl 1526. á Reylíjimí.
(íuÐMUNDa Þorvaldsson fær Ögmundi biskupi til fuUrar eign-
ar allan þann arf, er Guðmundr reiknaði sér að lögum
fallinn eptir Finn heitinn Þorvaidsson, gegn því nieðal ann-
ars, að biskup léti kenna einum af sonum Guðmundar til
prests.
Landsbókasafn fi2. 8vo jneð liendi Grunnavikr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskup^. — AM. Apogr. 2727 meÖ hendi Orms Daða-
sonar „Ur brefabók biskups Ogmundar" AM.
Um Fins arf.
Vier broder 0gmnnd med gudz ndd biskup i Skalhollte
giorum godum monnum kunnigt med þessu voru opnu
brefe. ad d sunnudagin i pdskaviku d Reykium i 01vese
kom fyrer oss fatækur mann Gudmundur Þorvardzson^).
beidde oss ok krafde uppa guds vegna. ad veita sier styrk
og hidlp til. so hann og hans bðrn skilgetin mætte nd oc
fd þann arf. sem hann og fíeire adrer goder menn reiknudu
hans bornum med logum falhn vera epter Finn heitin Þor-
vardsson^). gud hans sdl fride og ndde. Þvi f^Ter vors herra
skuiuf. iians audmiukan bænarstad. oc godra manna tiUog-
1) iiiilJi línii, oí? er eiginlcga ólesaníii, en þetla ovð þarí' að
standa iier. 2j Svo.
1526. ÁNASTAÐAARFR. B41
ur. hofum vier giðrt soddan giorning vid greindan Gudmund.
ad hann hefur feingid oss til fuHrar eignar fyrrsagdan arf
allafi. Her i mot lofudum vier ad taka til vor einn af hans
sonum. og lata kenna hðnum suo hann mege vigiast. ef
þad er hans lagnadur. svo og ad leggia hðnum þar til
nockra peninga. sem moguligt være. þegar vier hðfum feing-
id og vid tekid ddurskrifudum arfe. ok peningum.
Voru þesser giorningsvottar oc nærverande menn. Sera
Snorri Fliahnsson. Haflidi Þordarson ok Jllugi Olafsson.
livorier ad settu sin jnnsigH med voru innsigH fyrer þetta
í^iorningsbref. skrifad i sama stad ok dag sem fyrr seger.
Anno Domini M^. D^. xx. vi".
284. 9. Apríl 1526. á Keykj„iii.
OuBMUNDR Þorvaldsson fær Ögmundi biskupi til fuHrar eign-
ar, sakar og sóknar aHan arf þann, er hooum var faHinn
fyrir norðan land eplir Fi:m heitinn Þorvaldsson móðiirföð-
ur sinn.
AM. Fasc. XLVÍ, 13, rriimrítið a skirmi. AF4innsig]um eru að eins
leifar af hinu íyrsta fyrir bréfinu. — Afskript af bréfinu eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups er í AM. Apogr. 2728 og í Landsb. 62. 8vo.
Gudmundur Þorvalldsson fær biskupi 0gmnnde
til eignar arf barna sinna hrer nordan.^)
Vier Augmund med gvds ndd biskup j skalhoHte gior-
um godum maunum kunniktt med þessu uoru opnv brefe
æ, mdnadagin næstan efter paskauiku þd lidit uar fra guds
burd þushundrut fimm hundrut. xx og iiij aar-) «x reykium
j auluose. kom fyrir oss einn fatækr mann sem heiter gud-
mundr þoruaHdzson beidde oss upp æ, guds uegna og lag-
anna at hialpa sier til at hann mætte fæ, þann arf sem hon-
um uar til faHin uegna barna sinna fyrir nordafi land efter
1) Ulan á bréfinu með liendi íVá 17. öld. 2) Ávni (Apogr. 2728
og Landsb. 62 8vo) vill „óefað" telja ártal bréfsins 1526; en í bréfa-
bókinni hefir og staðið 1524. Ártalið mun víst eiga að vera 1526,
342. ANASTAÐAARFR. 1526.
íinn heitin þorualldzson er uar modurfader fyr sagdra barna
huer er uoru skilgetin og rietthga til arfs komin efter uor-
um riettum lands laugum. lofudum uier þa greindum gud-
mundi nockre hialp handa hans bornum. ^n hann fieck oss
sagdan arf til fullrar eignar kuiktt og dautt fast og laust
og eiga sauk og sokn aa fyrrskrifudum arfe. ^n hann vid
skildr og þeir aller kuitter sem vier kuitta gæfum. voru þess-
ir giorningsuottar [til kallader^) freýsteinn grimsson. ^yolfur
ionsson. haflide þordarson og settu sin innscigH med woru
innscigli fyrir þetta bref skrifad j sama stad deige og aare
sem^) fyr seiger.
285. 0. Apríl 1526. á Reykjuin.
l^ÍEBKENNiNG Guðmundar Þorvaldssonar um það, að hann
hafi feingið Ogmundi biskupi til fullrar eignar allan þann
arf, er börnum Guðmundar hafði fallið norðanlands eptir
Finn heitinn Þorvaldsson.
Landsbókasafn 62. 8vo með hencli Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr 2729 með hendi Árna Mugn-
ússonar „Ur brefabok biskups Ogmundar". — I horninu stendr ár-
talið „1526" með hendi Arna
Um Finnz arf.
Þad medkennunst ek Gudmundur Þorvardzson^) ad d
manudaginn næsta epter pdskaviku um vored anno Domini
miUesimo qvingentesimo vigesimo sexto. d Reykium i Olvesi.
feck eg verdugum faudur i gude biskup Ogmund i Skai-
hollte til funrar eignar allaíi þann arf i fðstu gotse ok lausu
sem minum bornum hafa til erfda falled epter Finn heitinn
Þorvardsson^) i Nordiendinga fiordungi. Voru þesser giórn-
ingsvottar yfer og nær verande. Sera Jon Gislason. Eyolfur
Jonsson. ok Haflide Þordarson.
1) [str^kað út. 2) tvískr. 'S) Svo,
1526. ÁNASTAÐAARFR. 343
Og til sanninda her um setium vier vor jnnsigli fyrer
þetta bref. skrifad i sama siad. dege ok are sem fyr seger.
285. [1526].
**'k:rá um arfinn eptir Finn Þorvaldsson.
Landsbólvasaín 62 8vo með liendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögnuindar biskups. — AM. Apoí?r. 2730 með hendi Arna ^Ur
bief'abok biskups Ögmundar. Þetta stendur eptir bref daterad 1.525.
og fyrer annad dat. 1526. er annars sine anno i boldnne". I horiiinu
stendr ártalið „1.526' uieð hendi Árna.
Arfur Finns.
Arfur epter Finn Þorvaldsson.
Mdrstader Ixc
ok aunnur jaurd xxc
clx. vætter smiðrs.
cc. vætter skreidar.
XXV. goder hestar og hross ad auke.
cc gelldingsklippingar.
xj. voder vadmals.
cc gelldings.
Ix. Tunnur skyrs.
XX. huder.
Silfur og gull sem peir vita er toku og aller frider pen-
ingar ad auke.
287. 9. Ápríl 1526. í Sanvbæ.
9. Auíi?ust 1527. á Hóliim.
Tylftad(3mr út nefndr af Jóni biskupi Arasyni, er |)á hafði
kongsins sýslu og umboð í Vöðluþingi, um kæru Sigurðar
Sturlusonar til Þorvalds Arnasonar um arf eða gjöf, er Sig-
urðr reiknaði Ólöfu Jónsdóttur konu sinni eptir foreldra
sína, en Þorvaldr taldi sér hafa í erfð falHð eptir systur
sína skilgetna.
344 ERFÐAMAL. 1526.
Jarðabókarskjöl Árna Magnússonar, Eyjafjarðarsýsla Nr. 3, af-
skript staðfest á Öngulstöðum Ö8. Ápril 1704 af Sigurði Hrólfssyni
og Jóni Þorleifssyni, eptir transslnipti frá 5. Júní 157f3,
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda Þorsteinn finnbogason. Einar Bryniolfsson. Þorgils
Hakonarson. Sæmundur Simonarson. Magnus Biyniolfsson.
Simon Þorsteinsson. Jon Þorlaksson. HoskuUdur Runolfsson.
Þorkell Magnusson. Oddur Þorkelsson. Halldor Sigmundsson.
Þorsteinn Simonarson kvediu giids og sina. kunnigt giorandi.
at þa lidit var fra hingadburdi vors herra Jehsu Kristi M d
XX og vj. dr a manudaginn sidastan i sumri i Saurbæ i
Eyiaíirdi ÓL þingstad riettum vorum vær i dom nefnder af
virduligum herra biskup Jone Arasyne. er þa hafde kongs-
inz syslu og vmbod i Vódluþingi. at skoda og Rannsaka og
dom d at leggia vm þa dkæru er Sigurdur Stullason kiærdi
til Þorvalldz Arnasonar vm þann arf eda giðf er adurnefnd-
ur Sigurdur reiknadi falHt hafa Olðfu Jonsdottur kvinnu
sinne epter faudur hennar óg modur. Enn fyrrnefndur Þor-
valldur taldi sier i erfd faliit hafa epter sýstur sina skilgetna.
Nu med þvi at vær vissum ecki þar dom fyrir liggia edur
nockurt skial at þeir menn haíi arf tekit sem i utlegd voro
getner og friUuborner og þvi dæmdum vier þessi þeirra
mdl til alþingis under logriettumanna dom og þa bada
skýllduga þar at koma med oll sin skilrike edur þeirra um-
bodzmenn. Og til sanninda hier vm setium vier fyrrnefnd-
er domzmenn vor insigle fyrir þetta domzbref er skrifad var
i Holum i Eyiaíirdi faustudagin nærstan fyrir assumpcio
sancte marie dre sidar enn fyrr seiger.
388. 17. Apríi 1526. í Skállioltl.
Ogmdnds biskiip fær Erlingi Gíslasyni jarðirnar Kross og
Bryggjur í Landeyjum til fullrar eignar fyrir jarðirnar Bíldu-
dal og Dufansdal í Vestfjörðum, en Erlingr skal vera „vor
mann og Skálholtskirkju til styrks og góða alla tírna".
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi GrunnnvíkrJóns eptir bréfabók
Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2718 með hendi Orms Daðusonur
^Ur brefabok biskups Ogmundar" (AM.),
1526. KROSS OFL. 345
Um Kross i Landeyum.
Vier broder Ogmund et cetera.
ad þridiudagin næstan epter Magnusmessu um vorid i
Skalhollte Anno Domini M. D. xx. vi. giðrdum vier soddan
kaup ok jardaskipte vid Elling Gislason. Jn primis hofum
vier feingid honum Kross i Landeyum og Bryggiur til fuUr-
eignar og friais forrædes med olkmi þeim gognum og giæd-
um sem greindum jordum fylger og fylgt hefur ad fornu og
nyu bæde til sios og landz. Her i mot hefur hann feingid
oss jardernar Billdudal i Vestfiðrdum og Dufansdal med
ollum þeim gognum og giœdum. sem greindum jðrdum fylg-
er og fylgt hefur ad fornu og nyu bœde til sios og lands.
Skal hver hallda til laga þvi er keypte. enn svare lagaript-
ingum sem sellde. Kunne þær jarder af honum ad gdnga
med Iðgum sem vier hofum hðnum sellt. þd skal hann eiga
logligan adgang aptur ad sinum jordum. Her med skal
hann vera vor mann og heilagrar SkalhoUtskirkiu til stj^rks
og goda alla tima.
Voru þesser giðrningsvottaí" tilkallader. Abote Kollgrim-
ur ur [Þyckvabæii). Sera Jon Gislason. og marger adrer
goder menn. et cetera.
289. 19. Apríl 1526. á Eyri í SkiitiLsfirði.
DóMR sex klerka, út nefndr af síra Jóni Eiríkssyni ofPicialis
Skálholtskirkju, um kæru síra Jóns vegna Vatnsfjaröarkirkju
til Koibeins Ingimundarsonar, er þá bjó í Unaðsdal á Snæ-
fjaliaströnd, að hann hefði ekki haft til reiðu torf það, er
þaðan skal gefast hvert sumar til Vatnsfjarðarkirkju.
AM. Apogr. V)07 „Ex originali Vatzfiord. accuraté" (AM.). Árni
lýsir innsiglunum.
Domur s(ira) Jons Eirikssonar um sekt a þvi
torfskurdzhallde fyrir kirkiunne i Vatzfirde.
1) [AM. b, V.; vantaði í bréfabókina.
346 VATNSFJÖRÐR. 1526.
af unadalz eigendum. fyrir hvert halld ad
unadzdaldur fiell halfur under
kirkiuna^).
Ollum monnum sem þetta bref sia edr heyra sendum
uier þorgils nichulasson. jon olafsson. halldor gunnlaugsson.
olafur magnusson. þorleifur biornsson. tumas olafsson klerk-
ar kuediu gudz og sina kunnigt giorande ath sub anno
gracie. CD. d. vicessimo sexto da fimtudagin næsta fyrir fes-
tum sancti johannis holensis episcopi vm vorit ai eyre j
skutilsfirde uorum vier ] dom nefnder af ærligre personu
sira jone eirekssyni officiali heilagrar skalholltz kirkiu ath
skoda og ransaka og fullnadar dóm ta ath leggia um þaa
doikæru er nefndur sira jon hafde og klagade uegna heilagr-
ar uattzfiardar kirkiu til kolbeins jngimundarsonar er þa
bio j unadzdal oa snæfiallastrond at hann hefde ecki haftt
til reidu torf þat er þadan skal gefazt huortt sumar til
greindrar uattzfiardar kirkiu. leiztt oss stefnan loghg og hann
retteliga fyrir kalladur. beiddum uier og krofdum loglegs
uinbodzmanns þess sem loghgtt suar ætte at greida lyrir
greinda akæru og kom hann ecki og eigi helldur kuomu
þar og fram nockur prof og skih'iki af hans hendi. Jtem
bar greindur sira jon fram fyrir oss ath torfith hefdi alldre
golldit uerith ] Ixxx ara eda leingur. Saumuleidiz sagdizt
hann hafa beidzt og heimtl af grime palsyni og þorleifi
syni hans og suo af þeirra umbodsmonnum og feingit eing-
in skil a greindu torfe helldur ath þeir befdi bannat þeim
sem þeir bygdu at giora nockra greidzlu eda nockurt suar
um þessa jskylldu heilagrar kirkiu. Jtem kom þar og frairi
fyrir oss maldagabref kirkiunar huertt ath giortt hefer herra
þorarin godrar minningar biskup j skalhollte med hans o-
skauddu og hanganda jncigle. og af audrum parte sira
snorra þorleifssonar sem uar commissarius skalholltzkirkiu
generalis og specialis in spiritualibus-). suo híiodande ] mill-
1) Þetla stóð með hendi síra Jóns Arasonar utan á traDSskripH
af bréfi j^essu og úrskurði Ös^mundar biskups írá 1527, er lá meðal
Vatnsfjarðarbréí'a, og gert var „um þa sömu tid sem brefen eru
giörd". 2) „Þeir meina Maldagann. sem festurhefur verid vid urskurd sira
1526. VATNSFJÖRÐR. 347
um anara orda ath til uattzfiardar kirkiu skal gefa^) att-
fedming torfs giUdan huertt sumar ur unadzdal og fda eyck
ath færa til siofar þo sockttur er. Nu af þui ath vier uit-
um fyrir fuU sanninde ath domar hafa dæmder verit epter
maldogum og skilrikium heilagrar kirkiu og maldagarner
hafa halldner uerit fyrir stodugt logmal j alla stade. þui at
heilags anda nad til kalladre ath suo profudu og lyrir oss
komnu dæmdum uier adur skrifader klerkar med fulki doms
atkuædi eignarmenn fyrr greindrar jardar og suo peirra
umbodzmenn skyllduga ath greida attfedming^) torfs og hafa
verit huertt sumar til kirkiunar ] uattzfirde. ^nn sacker þess
ath sira jon hefer beidzt opttHga j þau xx ar sem hann hef-
er halldit titt nefnda kirkiu torfssins og eingen skil feingit
dæmdum uier eignarmenn eda uínbodzmenn skyllduga ath
giallda. X. aura fyrir torfit fyrir huertt aar sidan heimtt uar
j fridum peningum edr friduirdum optt nefndura sira jone
og reiknazt þat .x. hundrut. hier med dæmdum uier kirki-
une IX merkur j fullrette ih hueriv are j þau tuttugu ar er
sera jon hefer halldit kirkiuna og reiknazt þetta Ix hundrut
og xij c. betur. skulu þesser peningar lukazt ath þrenum
solum heima j vattzfirde sira jone ] hond eda hans logleg-
um umbodsmanni at heyrdum dominum. fystv sol ath mic-
hilsmessu j haust. aunur ath næstum fardogum þar epter
enn allt sie lugtt ath þrimur arum. enn ef þa eru ecki
þesser peningar golldner eda foilikter uid þaim tacka ói
þa dæmdum uier þratt nefnda jord unadzdal ævenhga eign
heilagrar uattzfiardar kirkiu og þann rettelega mega ath sier
taca er kirkiuna helldur enn þa skyllduga ath giallda þa
peninga sem af frarii ganga jardar uerdenu sem þessu male
eiga ath suara.
Samþyckte þennan uorn dom med oss þratt nefndur
officiahs og sette sitt jncigle med uorum jnciglum fyrir þetta
Snorru 13(10 og stadfesling Þorarins biskups 1363. hver 3 bref nu
eru horfin i Vatzfirdi. enn finnast i transscripto Scalholtensi 1605.
og fylgdu þii Vatzfirde. og voru þar enn þíi 1649. þa Sira Jon Ara-
son skrifadi sinar copiur" (AM.). Þessi skiöl er nú öll að finna {
Dipl. Isl. II, Nr. 380; III, Nr. 112 og Nr. Ií9, 1) gefazt, frbr.; AM.
leiðrétti. 2) attfedmings, frbr.
S48 KVITTANARP.RÉF. 1526.
domsbréf er skrifat uar j sama stad deige og are sem fyr
seiger.
290. 20. Apn') 1520. á lUlum.
JóN Arason biskiip á Hólym kvittar Sæmimd Símonarson
af reikningskap af búi Hólastaðar í Miklagarði í Eyjanrði,
svo og af Hólastaðar umboðum bœÖi miili Varðgjár og Gler-
ár, og miili Varðgjár og Mýrarkvíslar.
Landshókasafn 61. 8vo^ afskript gerð fyrir Áma Magnússon „Ex
Orig. Gudmundar Þorleifssonar" (AM.).
Vier jon med gudz nad biskup aa holum giorum god-
um monnum viturligt med þessu uoru opnu brefvi at ærlig-
ur mann Sæmundur simonarson hefer giort [oss] Eoikingsskap
sem oss uel æ. næger af holastadar bue micklagardi j eýia-
firdi og auilum þeim peningum þar til legit hafa og hann
hefer umbod ýfer haffc sem er holastadar iarder um eyia-
fiðrd millum vargiar og glerdar. Suo og hefer nefndur sæ-
mundur giort oss Beikningskap af pui vmbodi sem hann hefer
haft holakirkiu uegna miUum vargiar og mjrarkuislar. hef-
hann j þessu kirkiunnar vmbodi stadit og starfat sem einn
dugandismann. þui gefum uær og giorum nefndan sæmund
simonarson aullungis kuittan og ækiærulausan fyrir oss og
aullum uorum idettum epterkomendum hoiakirkiu formonn-
um vm allan adur sagdan Eeikningzskap og peninga med-
ferder. Og til sanninda hier um setium uær vort secret
fyrir þetta bref er skrifat uar i micklagardi j eýiafirdi faustu-
daginn næstan fyrir festum sancti johannis episcopi holen-
sis aium epíer gudz burd. CD. d. xx. og vi. dir.
291. 28. Apri'l 1526. í GeldÍDgaboltí.
16. Marts 1558. á Eólum,
EiNAR bóndi Oddsson og Jón Ólafsson lúka Jóni biskupi
1526. TEITR OG JÓN BISKUP. S49
Arasyni, í umboði Teits bónda Þorleifssonar o^ Ingu Jóns-
dólfcur konu haos, jörðina Víðivelli í Skagafirði með þrem
kúgildum og jörðina Ytravatn með þeim kúgiildum, er sett
var í innstæðu og porcio kirkjunnar á VíðivöIIum, en Teitr
eigi lausn á. Hér með skyldi Jón biskup taka að sér jörð-
ina Kalmanstungu með tólf kúgildum, og Teitr að auk
lúka honum tólf hundruð í mögulegan tíma. Hér í mót
skyldi Teitr sáttr, sýkn og kvittr við Jón biskup um öll misferli
og hugmóð á Sveinsstaðafundi (1522), nema um víg Árna
Bessasonar, auk íleiri greina, er bréíið heldr.
AM, Apogr. 3887 „Ex orig(inali) lögniannsens Pals Jonssonar
Widalin. Orig(inali) inqvam, Olafs Hialltasonar, hvers innsigle hier
er under, og Jons nockurs Einarssonar. hid fyrra brefed er so sem
transscriptum giört af þessum tveimur mönnum" (AM.). — Apogr.
3884 (eptir sama frumriti).
Þath giorum vier grimr Jonsson. (jinar ^inai'sson. Hall-
dor sigrdsson. þordr gunnarsson. Gudmundr Gudmundsson.
Jon önarsson og ^inar salamonsson. godum monnum kunn-
igt med þessu uoru opnu brefi ad þa Hdit uar fra Gudz
burd .CD. D. xx. og vj dr. laugardaginn nærsta fyrir kross-
messu vm uorit. j gieildingahollte j skagaíirde. uorum mer
j hia. saum og heyrdum aa ord og handaband virduligs herra
biskups Jons arasonar af eirne alfu. og ^inars bonda Oddz-
sonar og Jons olafssonar af annare ad suo fyrir skildu ad
fýr nefnder menn ^inar og Jon. j logligu vmbode Teitz
bonda Þorleifssonar og hustru Jngu Jonsdottr kuinnu hans
luktu biskup Jone jordina uideuelle j skagaíirde med iij.
kugiildum til fullrar eignar og J)ar med jordina ytra uatn j
skagafirde. er liggr j reykia kirkiusokn. er sett var fyrir
jnnstædu og porcio kirkiunnar aa uideuollum. og til skilit at
Teitr bonde skyllde leysa hana til sin þa hann uillde. voru
þar med v. kugiUde. hier til skyllde biskup Jon arason til
sin taka til fullrar eignar iordina alla kalmanztungu. og þar
med xij. kugillde er kirkiaíi a þar. Lofade Teitr bonde ad
suara reikningskap fyr greindrar kirkiu. þat honum bære
ad loguni. hier til skyllde bondinn Teitr giallda biskupinum
xij*'- j moguligafi tima. Hier j mote gaf og giorde biskup
3&Ö TEITR OG JON BISKUP. 1526.
Jon arason med handsolum uid adrgreinda menn ^inar og
Jcn fyrgreindan Teit bonda Þorleifsson aulldungis kuittan og
akiærulausafi um alla þa döma. sekter og sakferle sem hann
hefer brotligr ordit vid heilaga holadomkirkiu. og biskup
Jon. Suo uar og tilskiHt j sama handabande ad Teitr bonde
skyllde auUungis kuittr og sattr og aller hans menn uid
biskup Jon. og heilaga kirkiu. vm þau misferle og hugmoda
sem hann og þeir giordu a fundinum mille sueinstada og
steinnes ad fraskildu uigsmalinu arna bessasonar. Skal fyr-
nefndr herra biskup Jon arasou mega ad sier taka frials-
hga fyrgreindar jarder og peninga ad nærstum fardðgum.
^nn kirkiuna a hofe skyllde bondinn Teitr lata uppgiora
jnnafi xij manada forfallalaust. oc bæta hennar ornamenta.
suo hun sie uel sæmd af og þar med kuittr. Suo og vm
þann reikningskap og peninga kirkiunnar aa videuolhmi sem
meire eru enn nu eru aa nefnder skal hann auUdungis
kuittr um uera. fyrir asgeirsdr kirkiu peninga setr hann
jord er gafl heiter. er Hggr j uidedalstungu kirkiusokn. og
kirkian uel halldifi med sitt ornamenta. Nu ad auUu þessu
til skildu skuki þeir auUungis satter sin j miUum Herra
biskup Jon og Teitr bonde og suo þeirra menn. huar þeir
fmnazt fyr edr sidar. Og til sanninda hier um settum vier
fyrnefnder menn vor jnnsigle fyrir þetta bref. skrifat j
glaumbæ j skagafirdi aa sama are deige sidar enn fýr seigir.
Þath giore eg Olafr HiaUtason biskup a hohim og super-
intendens Hola biskupsdæmis. godum monnum kunnigt med
þessu minu opnu brefe ad eg visse fyrir fuUnadar sanninde
þath suo ordinn sattmale og skildage med fuUnadar giorn-
inge framfor miUe biskups Jons heitins og Teits heitins Þor-
leifssonar j gieUdingahoUte ] skagafirde og med þeirra dande-
manna medalgðngu sem hier fyr skrifader standa. Og med
auUum þeim sinum greinum og articuHs sem j þessu fyrir
skrifudu brefe standa. Og tU sanninda hier vm set eg mitt
jnnsigle^) fyrir þetta bref huert er skrifad uar a holum j
hiaUtadal. xvj. dag marci manadar. anno Domini. (D. D.lviij.
1) Fyrir bréfinu var og „S. ion : emA". (AM.)
1526. ÞÍNGEYRAKLAUSTR. ÖSÍ
293. 29. Apríl 1526. á Þingftyrum.
TvEiH klerkar transskribera eptír gömlum og góðum regist-
ris og rekaskrám Þingeyraklaustrs maldaga um reka fyrir
Melalandi.
Eptir Klaustraskjalabók Landsskjakisafnsins með hendi Hákonar
Ormssonar c. 1640. — Önnur afskript með sömu hendi er i safn i
AM. 280. 4-to bJs. 186-187.
Wm Reka fyrer Melalande.
Þad giorum vid Nichulas Vilhiamssoni). Þorualldur 01-
aíFsson. prestar. godum monnum kunnigt med þessu ockru
opnu brefPe. ad vid hoffum sied og yfferlesed gömul og göd
Registrum og Rekaskraar Þijngeyraklausturs suo latande
miUum annara grejna. orda og atkuæda sem hier epter
íilger.
Hialltabacke (í Reka allann fraa Blonduöse til mots vid
Gildrmenn d Hunstadasand. enn Gilaarmenn eiga þadan
allann Eeka til Hunavatsöss. penna Eeka d nu allann Þijng-
eyraklaustnr. Þijngeyraklaustur d nu allann seka a Þijng-
eyrasande i millum ösa. nema þad sem tilheyrer Wndinfelle
fyrer austan Osmela. Klaustrid d nu allann aasbiarnarness
reka d Sigrijdastadasande frd Hoffsöse^) og vestur i mitt
Branslön. enn Melaland d vr midiu Branslöne og vestur i
Sigrijdastadaös. allann reka. d Þijngeýraklaustur. þar tuo
hlute i ðllum reka. og tuo hlute i Melalande.
Og til sanns vitnisburdar hier vm setium vid ockar jn-
sigle fyrer þetta breff. skriffad d Þijngeýrum j Hunavats-
þijnge: sunnudaginn næsta fyrer tueggia postulamessu Philip-
pi og Jacobi. Anno Domini Millesimo D^. vicesimo sexto.
298. 30. Apríl 1526. á Hólum.
JóN biskup Arason gefr og geldr Helgu Sigurðardóttur í
sín þjónustulaun jörðina Hall-land með tíu málnytukúgild-
um fyrir fimtigi hundraða, eii jörðina gefr Helga jafnharð-
1) Svo. 2) Svo = Hópsósi.
SS^ Í>ROFENTA HELGU. 1&26.
an Hóladómkirkja sér íil prófentu, með íleimni greinum, er
bréfið iiermir.
AM Fasc. XLVII, 3, fruim-it á skinni. og hefir aldrei verið inn-
siglað.
Þath giorum wier thomas preslur eireksson. Roadzmann
heilagrar holadomkirkiv. magnus biornsson. brandr palsson.
og petuíi helgason leikmenn. Godvm monnum kvnnigt med
þessv woro opnv brefe. at arvm eptter gudz burd. m. d.
XX ok VI. Manvdaginn næstan ^pter jonsmessv holabiskups.
wm vorid^) j Salnum da holvm j hialltadsaL worum vier j
hia saum og heýrdum da (at) suoddan giorningr for fram imill-
vm Biskups jons Arasonar ok helgu Sijgurdardottur. ad
nefndr biskup ]on gaf og gallt greindre helgv sijgurdardott-
ur j sin þionvstvlaun jordina hall land og þar til .x. mal-
nýtu kugillde fyrir .1. hvndrada. ^nn adur nefnd helga gaaf
fyrr greinda jord þoa strax j prowentu med sier Heilagri
hola domkirkiv sier til loghgs framfæris. Suo oc sagdi bisk-
up jon. ad greind helga sygurdardotter skylldi savma heil-
agri hola domkirkiv aa hweriw are til .x. avra. (IDedan hvn
wæri til fæR. hier med skilde^) tijtt nefnd helga sier
sess hia RÓidzmanni. ok hafa slikt bord sem honum bæri
ath hafa. Suo og atte þratt nefnd helga at hafa sina þion-
vstukonv. ogh ^ina kw miolka wetur og svmar. þaR med
atte fyrr nefnd helga mega hafa hia sier ^tt sitt sonar
barn edur dottur da sinn kostnad. dí hvn villde. Ok til
sannifi da hier vm setium wier fyrr nefnder menn wor jncigle
fyrir þetta bref £r skrifat war a holum j hialltadcal ai sama
dare og deige síj'dar enn fyrr seiger.
294. 11. Maí 1526. á Þingskáluin.
Tylftardómr út nefndr af Jóni Hallssyni, kongsumboðsmanni
í Rangárþingi um ágreinining hans og Sæmundar Eiríksson-
1) þ. e. 29. Apríl. 2) Hér er i frbr. ofskrifað „helga".
15^6. VIGFÚS ERLENDSSON. 353
ar út af umboði J)ví, er Jón hafði að halda vegna Hólm-
fri'ðar konu sinnar Erlendsdóttur og barna Vigfúsar heitins
Erlendssonar og Guðrúnar Pálsdóttur móður þeirra.
AM. 191. 4to bls. 39-40, biéfabók Jóns skálds Hallssonar í frum-
riti áskinni. — AM. Apogr. 5538 að nokkru með hendi Árna Magnússonar.
Domur millum þeirra sæmundar eirekssonar
og jons hallzsonar.
Ollum godum monnum sem þetta bref sia edr heyra.
senda eireckur þosteinsson. jon þoruarzson. runolfur þo-
steinsson. tumas jonson. olafur jonsson. guidnii) þorarenson.
]on helgason. biorn arnorsson. eireckr torfason. markus jon-
son. ]on jsleikson og gudmundur sigmunsson. kuediu gudz
ok sina kunigt giorande med þessu opnu breíi at þa lidid
var fra hingat bvrdi vors hera jesu christi. CD. d. xx. og
sex oar. fostudagin næstan fyrir halluars messu aa þingskal-
um aa rangarvoUum aa þriggia hreppa þingstad rettum vor-
um ver j dom nefnder af joni hallzsyni er þa hafdi kongs-
ins syslu oc vmbod yfer rangarþingi at skoda ok ransaka
og fullnadar dom aa at legia vm þa aagreining sem var a
miUum þeirra adr greins ]ons hallzsonar ok sæmundar bonda
eireckssonar vm þat vmbod sem jon hallzson hafdi ad hallda
vegna holmfridar ellensdottur kuinu sinar og barna uigfus
heitins ellensonar ok gudrunar pallsdottur modr þeirra sem
domar þar vm giorver haufdu henne til sagt en fyr nefndr
sæmundur kalladi þa til uegna gudridar vigfusdottur kuinu
sinar. nu af þui at optskrifader men jon og sæmundur
medkenduzt þar fyrir oss at þeir hefdi lagt þetta sama mal
þa þar til laga med sier. þui at suo prouodu oc fyrir oss
komnu dæmdu vier fyrr skrifader domsmenn vnderlagid iog-
ligt og optt skrifudum sæmundi uegna guidridar^) kuinnu sin-
ar halft þetta adurskrifat vmbod oc titt skrifadur jon hallz-
son oc þau holmfridr ellensdotter med þat aullungis kuitt
og med skiUd vid optt skrifada eruingia uigfus heitens ell-
enssonar og gudrunu pallsdottur. sem sæmundur tæki vid.
Ok til sannenda hier um settum ver fyr skrifader menn
vor jnnsigli fyrir þetta domsbref. hvert skrifad var aa.^).
1) Svo. 2) öVo endar brélið.
Dipl. I8l. IX. B. 23
354 LANDNÁM. 1526.
395. 14. Maí 1526. hjá Einarshöfn.
DóMR þriggja klerka og þriggja leikmanna útnefndr af „ær-
legri persónu" síra Jóni Arnasyni um kæru Ögmundar biskups
til Jóns Gíslasonar, út af því að Jón hafði stungið jörð
biskups í Selvogi.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups, — AM. Apogr. 2733 með hendi Orms Daða-
sonar „Ur brefabok biskups Ögmundar" (AM).
Domur um Landnaam Anno M". D^. xx^. vi^.
011um mðnnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda Þormodur Gunlaugsson. Biðrn Olafsson. prestar. Jon
Haflidason diakne. Magnus Peturson. Þorsteirn Biðrnsson
ok Dagstiggur Helgason. leikmenn. kvediu gudz ok sina.
kunnugt giðrande ad sub anno gratiæ M*^. D^. xx^.vi^. manu-
dagin næsta epter uppstigningardag um vored nærre Einars-
hðfn á, Eyrarbacka. vorum vier i dom nefnder af ærlegre
personu sera Joni Arnasyni. ad skoda og ransaka og fulln-
adardom cL ad leggia um þd sðk og akiæru sem verdugur fad-
er i gude Herra Ogmund med guds ndd biskup i Skalhollti
kiærdi til Jons Gislasonar ad hann hefde stunged jord hans
i Selvoge. medkendest greindur Jon Gislason þar stefnuna
fyrer oss. ok so beiddunst vier par hans svars og afbðtun-
ar. ok med þvi hann kunni ongva logliga afbðtun þar
framme ad hafa. þcL dæmdum vier i fyrstu stefnuna Iðg-
lega. ok hann Iðglega fyrer kalladaii. Her med dæmdum vier
hann sekaii fyrer landndm ok averkabot. sem landslaga bok-
in utvisar. Ef i er ort jord kongs edur biskups. So dæmd-
um vier hann i forbode. ok hann skylldugan ad taka lausn
og skript af biskupinum og sekaíi fyrer ohlydne sina heil-
agre SkalhoUtskirkiu. xxx. merkur oc biskupinum annad.
.XXX. marka et cetera.
396. 29. Maí 1526. í Skálbolti.
TiTNisBURRB tveggja klerka, að þeir hafi heyrt erkibiskupinn
i
1526. ÖGMUNDR BISKUP. 855
í Niðarósi lýsa þvi, að bréf það, er hann ásamt ráði Þránd-
heimsdómkirkju hefði út geíið og sent Ögmundi biskupi til
lögsagnar yfir Hólabiskupsdæmi, skyldi vera fullmektugt og
hann þar fulhnektugar biskup og eiga fult fyrir sitt ómak.
AM. Fasc. XLVII, 4, frumritið á skinni. Innsiglin eru dottin
frá. - Apogr. 2934.
Vitnisburdur sira iorvndar oc þorkels í!) diakna
vni administrationem Holastols og kirkiu
Anno 1526.1)
Þad giorum vid iorvndur prestur steinmodzson og þor-
stein diakni þorkelsson godum monnum kunnigt med þessv
okkru opnu brefi ath vid heyrdum virduhgan faudur j gudi
^rchibiskup olaf lysa þui fyrir okkur vppa melhus j noregi
fimta dag iola. ath þad bref sem hann med heidursamfig-
azta radi þrandheims domkirkiv hafdi vt gefit og sent sin-
um brodur biskup augmundi til laugsa(g)nar yfer hola dom-
kirkiu skylldi vera fvllmegtvgt j avUum sinvm greinvm og
artichs'^) og hann þar fuUmegtvgur biskup sem j sitt eigit
stikti þar til ath biskup ion kom til stolsins. og þeir skylldv
skikka honum fullt fyrir sitt omak er hann hefdi nu til
skikkat ath seigia laug þeirra aa millum. ef þeir kyni ecki
audrv uis forhkazt. hier epter vihum vid sveria ef þurfa
þiker. Og til sanenda hier vm festvm vid okkur jnsigh fyr-
ir þetta bref skrifad j skalholti. iiij kaleildas dag iunij anno
domini CD d xx vj.
297. 37. Jimí 1536. á Þingvclli.
Ogmundr biskup í Skálholti dæmir og úrskurðar í presta-
stefnu börn Guðmundar „Þorvarðssonar" Löglega til arfs
komin eptir Finn heitinn Þorvaldsson, undir þá grein, er
bréfið hermir.
Bisk. Skalh. Fasc. XIX, 60, frumrit á skinni. ÖJl innsiglin (3)
1) Utan á bréfiau með tveini hönduui gömhuu. 2) Sro.
S56 ÁNASTAÐAARFR. 1526.
(3) eru dottin frá. — AM. Apogr. 2402 „accuraté'* eptir frumritinu.
Það, sem hér stendr í hornklofum^ var dottið úr frumritinu á dögum
Árna.
arfabref.i)
Skilgetningarbref arnors kocks og hans brædra^).
Vier ogmund med gud[s nad] biskup j skalhollti heils-
um oUum godum monnum þeim sem þetta bref sia edur
heyra kiær[liga me]d guds kuediu og uore kunnigt [gio]randi
at sub anno gracie CD. d. xx. vj. miduikudaginn næsta fyrir
peturs messu og pals [a] þinguelli. j almenneligri presta-
stefnu kolludum uier til doms med oss ærhgar personur
sira einar snorrason. sira þolieif eireksson. sira narfa þor-
steinsson. sira gudmund steinsson. eirek bonda þorsteinsson
og jon magnusson. at skoda og ransaka urii skilgetning
barna gudmundar þoruardssonar og aunnu finnzdottur. konu
hans. og saker þess at anna kona hans uar suarin af au-
gutto modur sinne. og sa prestur uar þar er medkendizt fyr-
ir oss at eidinn hefdi tekid af henne. og íinnur heitinn þor-
ualldzson ueitti greindri aunnu medgaungu so goder menn
heyrdu. þui j guds nafne amen oss i domsæte sitiande. og
fyrgreindum personum næruerandi. dæmdum uier med full-
um laga urskurdi sonu gudmundar þoruardssonar þoruard.
eystein og arnor^) og aunnur hans baurn skilgetiii. og log-
liga til arfs komin epter íinn heitinn þorualldsson modur-
faudur sinn. og allra annara arfa þeirra sem þeim kunnu
med laugum til at falla. epter rettu erfdatah. og aunguer
eru adrer nær. Samþycktu med oss þenna uorn urskurd
fyrgreindar personur. og settu sin jnsigh med uoru jnnsigli
fyrir þetta urskurdarbref skrifat j sama stad degi og dri
sem fyrr seger.
1) Utan á hréfinu œeð samtíða hendi. 2) Utan á bréfinu með
nokkru yngri hendi. 3) hér stendr í frumritinu „et cetera", sem er
útstrykað.
1526. VÍÐIMYRI. 357
298. 28. Júiií 1526. á Þingyelli.
DóMR þiiggja klerka og þriggja leikmanna útnefndr í presta-
stefnu af Ögmundi 'jbiskupi um jörðina Víðimýri í Skaga-
firði, er Ögmundr biskup reiknaði sína eign.
Landsbókasafn 62. 8yo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2719 með hendi Orms Daða-
sonar „Ur brefabok biskups Ögmundar" (AM.).
Domur um Videmmyre.
011um mðnnum þeim sem þette bref sicL edur heyra
senda^) abote KoUgrimur med guds ndd af Þyckvabæ. Ein-
ar Snorrason officialis. Narfe Þorsteinsson. prestar Skalhollts-
biskupsdæmis. Eirekur Þorsteinsson. Jon Þorvardsson og Jon
Magnusson logrettumenn kvediu guds og sina. kunnugt giör-
ande ad sub anno gratiæ M.^ D." xx^. vi^. fimtudagin næst-
an fyrer Peturs messu oc Páls i almennilegri prestastefnu d
þingvelle. vorum vier i dom nafnder af ærligum herra og
andligum fðdur herra Ogmund med guds nad biskup i Skal-
hollti. ad skoda oc ransaka ok fullnadar Dom a ad leggia
um þad mdl sem herra biskup Ogmund bar þar frain fyr-
er oss. ok tilkemur um jordina Videmyri i Skagafirdi. hveria
hann reiknadi sina eign vera epter þeim brefum og skilriki-
um sem hann tiede þar fyrer oss. Jn primis kom þar fraín
fyrer oss oped bref under Dcíndimanna heilum og öskðddud-
um jnnsiglum svo latanda. ad Þorsteirn bondi Finnbogason
gaf Olafe Dadasyni frænda sinum med handabandi til fuUr-
ar eignar og frials forrædes jordina alla Videmyri er liggur
i Skagafirde fyrer vestan vatn^) hveria hann reiknadi tiutige
hundrada med ollum þeim gðgnum og giædum sem henni
hefur fylgt ad fornu og nyu. svo sem hann vard fremst eig-
ande ad. ok ad suo felldum skilmdla ad ef Olafur Dadason
feinge Katrinu Torfadottur sier til eiginkonu. sem þd var
dformad. ok ef misdaude þeirra kynne so verda sidar meir
ad hun lifde hðnum leingur. oc œttu þau eingin skilgetin
biorn d life. þd skiUde fyrrnefndur Þorsteirn bonde Finn-
bogason þad til. ad greind jord Videmyre skyllde gialldast
1) b. V. AM.j hefir vantað í bréfab. 2) Svq.
358 VÍÐIMÝRI. 1526.
fyrrnefndre Katrinu i sina Tilgiof. Ix. hundrada ]3ar utj. enn
hun leysa fyrer fulla peninga til sin þad jordin profadist
dyrre en. Ixc Samþyckte allan þennan giorning med fullu
handabande Cecilia Torfadotter egiiikvinna Þorsteins bonda
Finnbogasonar. Jtem kom þar fram annad bref under godra
manna jnnsighim svo Idtande. ad þeir voru^) þar nœrre. er
Sigurdur Dadason rettur ^rfinge Olafs Dadasonar brodur sins
gallt Katrinu Torfadottur. Ixc i fyrrsagdre jðrdu Videmýre
i sina tilgiðf. ^nn þad sem jordin er dyrre en Ixc þa gallt
hann henni i sinn mcLla. Jtem i þridiu grein kom þar og
fram in scriptis bref under dandimanna innsiglum. hvar
so inne stod ad Katrin Torfadotter bifalade adurgreindum
herra 0gmundi nefnda jord Videmyre til fuUrar eignar oc
frials forrædes undan sier og sinum ^rfingium med ðllum
þeim gðgnum og giædum sem greindri jðrdu fylger og fylgt
hefur ad fornu og nyu. Þvi ad heilags anda ndd til kalladre.
ad suo profudu og fyrer oss komnu. dæmdum vier fyrr-
nefnder domsmenn med fullu doms atkvæde optskrifada
jaurd Videmýre vera og verid hafa laugliga retta eign herra
biskups 0gmundar sidan adurskrifadur giðrningur for fram
millum biskup(s) 0gmundar ok Katrinar Torfadottur. ok
hann alla sockn og dkæru eiga og dtt hafa d sagdrejðrdu
hver sem hana helldur og hallded hefur hingad til i mot
hans vilia et cetera.
299. 1526. á ÞingTelli.
BóMR útnefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti um vígsbætr
eptir sira Vigfús Runólfsson.
A.
Dómabók Landsskjslasafnsins frá Jóni bæjarfógeta Magnússyni
í Fol. bl. 184a, skr. c. IGOO.
Domur sem gieck aa þijnguelH aa ahnenningri
prestastefnu Anno 1526.
1) leiðr, AM. fyrir „vore",
I
1526. PRESTSVlG. 359
[Þenna wigfus wo þoruardur^) ] brud-
kaupi Þorleifs Einarssonar j hitardal.^)
Dœmdist j wijgsbætur epter sera Wighfus Runolfsson
þrenn manngiaulld sem war sextijer hundrut epter Gauml-
um domum og Biscupinum hæsta fullrietti.
Woru þesser menn þar til nefnder-
aboti kolgrijmur.
^inar Snorrason.
Þorleifur £iri]ksson.
Halldor Týrfingsson.
Sæmundur Arnason. og
Jon Arnason. prestar skalhoUtz biskupsdæmis.
Ön;kur Þorsteinsson.
Jon Þordarson.
Naríi Sijgurdzson.
Jon Magnusson.
Erlijngur Gijslason. suaríier laugriettumenn.
Nefndi biscup Augmundur þessa menn til doms.
B.
Dómabólc í 4to bl, 263 með hendi Jóns lögmanns Sigurðssonar,
slír. c. 1620 (ártulsluust = a). — ÍBf'él. Khd. 309. 8vo bl. 123 a-b
með hendi Ara Magnússonur í Ögri c 1620. — ÍBfél, Kh. 125A-. 4to
bl. 45—46 skr. c. 1680 eðu fyrri. - ÍBfél. Kh. 205. 4to nýleg hönd -
ÍBfél. 339. 8vo bls. 40, skr, c. 1750. — Lundsbókasafn 101. 4to bls.
171 — 172 (síra Jón i Hítardal). Ágrip af þessum dómi er til í íjölda
af dómabókum.
Domur vni prestwijg [sem gieck a þiingwelle
a almenneh'gri prestastefnu arum epter lausnarans
fæding 1526.3)
Dömsmenn Abote Kollgrjimur. Einar Snorrason. Þor-
leifur Eireksson. Halldör Tirfingsson. Sæmundur Arnason
oc*) Jon Arnason. prestar SkdlhoUtzbiskupsdæmis. Jon Magn-
usson. Eirekur Þorsteinsson. Jon Þordarson*). Narfe Þor-
1) Svo hdr. 2) [[ritað á spássíu með annari, en samtíða hendi
(c. 1600). 3) [b V. 309; ártalið er óyggjandi, og stendr i nær öllum
handritunura. 4) b. v. 309. 5) Þorvarðsson (!) 125,
360 PRESTSVIG. 1526.
steinsson.i) [Narfi Sigurdsson^) og Erlingur^) gijslason. suarn-
er Iðgriettumenn.
vtnefnder af Eiskup Augmunde Pdlssýne cL almenniligu
auxardrþijnge.
Dæmdum vier j vijgsbætur eptir sira Wigfvs Runolfs-
son þrenn manngiolld. sem ad er Ixc eptir gomlum döm-
um. og Biskupinum hæsta^) fullnetti'\)
Samþyckte þennaii vorn dom^).
300. 1526. á Öxarárþingi.
Tylftaedómr útnefndr af Erlendi lögmanni Þorvarðssyni um
þegngildl eptir síra Vigfús Runólfsson.
ÍBíel. Kh. 309. 8vo bl. 123b með hendi Ara Magnússonar í ögri
c. 1620. — Dómabók í 4to bls. 263 með hendi Jóns lögmanns Sigurðs*
sonar c, 1620. (= 6). — Dómabók Landsskjalasafnsins írá Jóni bæj-
arfógeta Magnússyni í Fol. skr. c. 1600. — ÍBfél. Kh. 125 A 4to
bl. 46a, skr, c. 1680 eða fyrri. Ágrip af þessum dómi er til í fjölda
af dómabókum.
Dæmt konge þegngilldi eptir prest.
Domur sem ellendur þorwardsson logmann dæmdi a
alþingi 1526^) aar ad kongur skilldi taka þegfigilldi so eptir
prest sem adra menn [epter þui^) sem adur hafa domar
[um^) geingid oc þui dæmdist konginum xiij merkur [) þegn-
gilidi^) epttir sijra Wichfws heitinn Runolfsson^).
Woru þessir domsmenn Eirekur Þosteinsson. Loptur
Eyolfsson. Jon Þorwardsson^^). Jon Eireksson. Snæbiorn Gijsla-
son. Olafur Jonsson. Skwli Tumasson^^). Arnbiorn^'^) Einarsson.
Þordur Þosteinsson. Eirekur Snorrason. Biorn Arnorssoni^)
og Gudmundur Einarsson.
huerir ad settu sijn ]nsigli [fyrir þenna dom et cetera^'*).
1) a, 1£5, sl. hin; 2) h~^. 125 309 o. fl. 3) 309 o. fl.; Tyrf-
ingur a (!). 4)309. 101 ofl; stœrsta a. 5) enn" konge xiij merk.
ur b. V. 339. 6) „i brúðkaupi Þorleifs Einarssonar í Hitardal vó þenn-
an síra Vigfús Þorvarðr", setr síra Jón Halldórsson á spássíu í 101.
7) 1528 (!) b. 8) b. v, b. 9) b. v. ofl. 10> þormodsson b, 125 (!).
11) Runolfsson b. 12) Asbiorn (!) b, 125. 13) Arnason b, 125; er rangt
Björn var sonr Arnórs Finnssonar, 14) [b, v. J. M.
1526. FULLRETTI OG SÁRASOTT. 361
[Samþyckte þennaii vorn dðm Logmadurinn og oll log-
tan et cetera^).
301. 1536. á Öxarárþingt
ÁLPiKGissAMÞYKT um fullrétti manna og um kaup bartskera
á því að lækna menn af sárasótt.
Samþykt þessi fæst nú ekki í neinum vel íbrnum handritum og
heldr ekki í neinni þeirri mynd, er hægt sé með vissu að fullyrða,
að sé hið upphaflega umraál og orðalag samþyktarinnar. Verðr þvi
að prenta samþykt þessa í mörgum hömum .
Ártal ssmþyktar þessarar og nafn lögmanns þess, er lét lögtaka
hana, stendr að eins í yngri afskriptum samþyktarinnar. Þó er það
hvorugt út af fyrir sig tortryggilegt, og árið 1526 sýnist í heild sinni
koma hezt heim við báða liði þessarar samþyktar. Sarasótt er á
þessum tímum svo mögnuð hér á landi, að 1535 gerir Ögmundr
biskup sérstakan samning við Lazarus bartskera Mattheusson (Skán-
eyjar-Lassa) um lækning þessa sjúkdóms á landsfólkinu (Nr. 262 að
framan). Gœti þvi legíð beint við, að kaupalag á þessum lækningum
hafi verið sett með Ifigum einmitt um þessi ár, og er því ártalið
1526 einmilt hið h'klegasta, hvað þennan hluta samþyktarinnar snert-
ir. Það er og eingan veginn hið óh'klegasta að því er ákvæðin um
manngildi og fullrétti manna snertir, þvi að einmitt það ár (15:26)
kom til greina að meta á Alþingi bætr og þegngildi fyrir prestsvíg,
sem var sjaldheyrt mál, eins og sjá niá af næsta skjali hér á und-
an. Og gæti það hafa atvikað almennari ákvæði um réttarfar manna.
Það, sem Páll lögmaðr Vidalín telr í Fornyrðnm sinura (Rvík.
1854 bls. 410) n;óti lögheimild þessar samþyklar, er ekki á næg-
um rökum bygt.
A.
AM. 147. 4to bls, 205, skinnbók (Heynessbók), og er þessi kafli
bókarinnar skrifaðr 15í)8 eða skömmu þar eptir. Hér kemr þetta
ekki fram sem samþykt, heldr sem fróðleiks eða minniskhiusa. Þó
er það úr samþyktinni írá 1526,
logmans fullrietti er ix merkur.
syslumans riettur vij merkur.
1) [b. V. b,
^ FULLRÉTTl OG SÁRASÓTT. 1526.
logriettiimans v merkur.
hreppstiora iiij merkur.
sliettur madur þriar merkur.
prestur v merkur.
B.
Skrifað með herdi í'rá c. 1600 inn í eintak aí* Jónsbók prentaðri
á Hólum 157« (1580), sem eg fékk 26. Júlí 1903 frá síra Þorvaldi
Jakobssyni i SauðJauksdal.
til minniss.
Nefndarmannz fuUretti .v. merkur.
hreppstiora fullretti .4. merkur.
skattbonda fullretti .iiij. mork.
frialz mannz fuUretti. .iiij. mðrk.
Biskupz ogl ^^|,_.^jj. ^2. „erkur.
Logmannz |
profastz og. j^,,^^^^. g ^^^^^^
syslumannzj
^ l mannz^) fullrette v merkur eda vj merkur.
logrettumannzl
hreppstiora fullretti. 4. merkur.
skattbonda fullretti .iiij. mðrk.
frials mannz fullretti. mðrk iij eda iij merkur. þar til
eru ecki vtan halfrettismenn.
Diackna. og hreppstiora fuUretti er .v. og half íimta
mðrk.
Þetta adurskrifad er alþijngis samþyckt.
C.
Dómabók í 4to bls. 168, með hendi Jóns lögmanns Sigurðssonar
c. 1620. (= a). — ÍBfél. Khd. 125A. 4to bl. 30, skr. c. 1660-1680.
Þesse fullriette tekin Effter gomlum Dömum
dðmkirkiunnar^).
3) Biskups og Logmanns fullrietti .xij. merkur.
1) Svo. 2) Huad hatt fulh-ielti huor skal taka. Wmm fullrietti
þetta Effter gomlum domum 125. 3) Domkirkiunnar, b. v, hér 125.
1526. FULLRETTI OG SARASOTT. 368
[Domkirkiunnar fuUretti. xv. merkur^).
. kirkna. profastz og syslumanna^). ix. merkur.
[presta og logriettumanna .v.^) merkur.
diakna og hreppstiora iiiij mork.
[skattbændur og 4 merkur*)
dugliger menn megandi iiij merkur. [edur og iiij mork^).
almugamenn [megandi'') iij merkur. [þeir ecki eru j skatti.
og aungum oknittum kiendir og u} mork.^').
þa eru halfriettesmenn.
D.
Landsbókasafn 65. 4to J, 14, með liendi Jóns dans
Magnússonar á Eyii, um 1640.
Alþingis Domur vm fuUriette og Bar-
skerakaup. Vm fullriettis hæd
Alþiingis samþyktin er. „. ^^"^''^ ^^"^^-
,. . . n 1 • K 1 Biskup og logmadur
shettum netndarmanni 5 merkur. g merkur
Jtem hreppstiora nafnbötarlausum ad odru profastur og sýslu-
half 5 mork. madur vj merkur.
Jtem skattbönda 4 merkur. pi-^stur og lögrettu-
Ennþeirra manna fuUriette er ei eru .] skatte ^^f "^Jg^^^^J'f^
og ad ongum oknyttum kender er 3 og iij mork. ^^^^ ^^^^
þar til ecki eru vtan hdlfriettismenn. sliettum ærligum
J 0dru lagie Biskup og logmadur taka j full- manni
rette huor vm sig 9 merkur. enn profastur og "i mprkur og iij
sýslumadur taka 6 (merkur). mork.
Einfalldur prestur og logriettumadur 5 merk-
ur enn þd þeir reka sitt embætte taka þcL 2 fallt.
Var þad og dæmt d aiþijnge. ad barskerar
skylldu ei taka meira kaup d sdrasöttarmenn enn Barsker(a)kaup jc.
hundrad d þeim sem mest þyrffte. enn minna d
hina og þö med þui möte ad þeir være nockru
nær. ella græde aíftur med sama kaupe. enn ef
ecki tekst grædslan. giallde so micid honum sem
grœdslan kostar.
1) [sl. 125. 2) fullrietti, b. v. 125. 3) [Prestar og lögriettumenn
tilkomulitler vj, 125. 4)[bgett við síðar með öðru bleki, en sömu hendi
i a- sl. 125, 5) lijtilmagnar, 125. 6) [sl. 125.
S64 FULLRÉTTI OG SÁRASÓTT. 1526.
E.
MSteph. 62. 4to, bl. 142 a— b, skr. c. 1640—1650.
Þetla Epterskrifad epter Handskrift Arna
heitinz Gijslasonar.
Jafnt fullrietti skulu taca nefndarmenn sem prestar. ix
merkur huorer fyrer sig epter gomlum domum. ef þeim er
misþjrmt d sidlfz sijnz lijkama med ordum edur verkum.
Var þad oc domur d alþingi. ad Barskierar skylldi alldrej.
meira kaup taka d sdrsottarmenn enn hundrad d þann sem
mest þyrfti vid enn minna d hina. oc þo med þui moti. ad
þeir væri nockru nær elligar grædi aptur med sama kaupi.
Enn ef eij tekst grædslan. gialldi fyrer so micid sem grædsl-
an kostar.
F.
Ny kgl. samL 1947.a 4to bl 50a, skr. c. 1660. — Landsbókasafn
68. 4to bls. 124 (Baugstaðabók), skr. c. 1690.
[Domur á Alþingi^), að barskerar skyldu aldrei^) meira
kaup taka^) [á sárasóttar menn'^) en hundrað á þann, sem
mest þyrfti við, en minna á hina, og þó með því móti, að
þeir væri að^) nokkru nær, ellegar græði^) aptur með sama
kaupi. En ef ei'') tekst græðslan, [gjaldi aptur^) fyrir svo
mikið sem græðslan kostar.
G.
Landsbókasafn 6. Fol. bl 185, skr. c. 1640 (Tiglabók).
Alþingis Samþýkt vm fuliretti.
Sliettum Nefndarmanni v merkur.
Hreppstiora Nafnbotarlausum half v mork.
Skattbonda iiij. merkur.
Enn þeirra manna fullriettj sem ecki eru i skatti og þo
ad aunguum oknyttum kender iij merkur og 'ú} mork. þar
til ad eckj eru vtan halfrettismenn.
1) [Alþingisdómur 68. 2) ei 68. 3) sl. 68. 4) [sl. 68. 5) b. y.
68 6) græddu 68. 7) ecke 68. 8) [fyr gildi 68.
I
1526. LAUFAf5. Sté
H.
Landsbókasafn 788. 4to bl. 24, skriFað c 1640.
Alþijngis samþeckti) vm fullriette.
FuUriette skulu neffndarmenn taka 5 merkur.
Suo lijka hreffstiorar^) naffnbotalauser halff en 5.
Skattbændur iiij merkur.
enn þeirra manna fullriette sem ecke eru ad oknittum
kiender iij merkur och halff en þrijdiu. þar tihl ad eru ecki
vtaii halffrettismenn.
Eige giorest manne íullriette firr enn halffrar merkur
skade ehr cL penijngum hanns. þo hann sie sleigenn edur
Barinn. þar minne sem skadinn er minne.
I.
Landsbókasafn 812. 4to bl. 82b, með hendi Hannesar Gunnlangs-
sonar í Reykjarfirði c. 1660. — AM. 65a. 8vo bl. lOb og lla kver
Bergsteins Bjarnarsonar í Skildinganesi, skr. c. 1670 og kallastþetta þar:
„Vm fullrette dæmt" og „skamtur a manngiöUdura" (nokkuð stytt).
Alþingis Samþickt vm fuUrette.
Fullriette slietts mans þriar merkur.
nefndarmannz fimm merkur.
hreppstiora half 5 mork.
skattbonda 4 merkur.
þeir ei eru i skatte og þo ad ongum oknýttum kiend-
er2) half 3 mork.
sijdan eru halfriettismenn.
profastur og syslumadur 6 merkur.
Byskup og logmadur 9 merkur.
sliettur prestur 5 merkur-
epter þuij skal manngioUd dæma sem madur tekur
fuUriette. Þrælsgiolld 15c. sa sem teckur 4 merkur i fallriette
dæmist 40c.*) maungioUd. sa sem teckur 6 merkur i fuU-
riette dæmist 60^ ^) i manngiolld.*).
1) Svo. 2) þriar merkur og b. v. 65. 3) 30 hundruð 65. 4) I
Landsb. 812. 4to bl. lOl^ stcndr enn fremr þetta:
„fuliriette lærdra manna.
Einfalldz prests fuUriette v merkur*
S6é F'ULLRÉTTI OG SÁRASÓTT. 1526.
K-
ÁM 60. 8vo I, 47b, skr. c. 1661-1690.
Fulirietti af Logmaiini Ellendi Þorvardssine sett.
Biskups I ^ ,
^ \ 9 merkur.
Logmanns|
Profasts I ^ 1
\ 6 merkur.
Syslumanns|
Prests I c 1
l 5 merkur.
Logriettumanns|
Diakna ]
Hreppstiora í ^ merkur.
Skattbændur )
Odalsmanns 4^2 mðrk.
Slietts manns 3 merkur.
Enn sie þessum misþýrmtt nær þeir reka sijn Erinde
þaa taki Tuofalldann Riett.
Domkirkiu fullriette effter Gðmlum Domum .xv. merkur.
Kirkna fullrietti ix merkur.
L.
Bókmentafélagssafn Khd. 531. 8vo bls. 79, með hendi Hálfdanar
lögréttumanns Jónssonar á Reykjum í Olfosi, ritað 1706.
Vm fullriette.
AlJ)i]nges samþyckt 1526 af Erlende logmane.
Biskupz og Logmanns 9 merkur.
Profastur og Syslumadur 6 merkur.
Prestur og Logriettumaduur 5 merkur.
Diakne og Hreppstiore 4 merkur.
Skattbonde S^/g mðrk.
Fatæker og Radvander 3 merkur-
profast(s) 6 merkur.
biskup(s) 9 merkur.
enn kunne þeir logmonnum misbioda. giallde þeim
• fuUriette epter 6 manna skynsamra dome".
1526. FULLRETTI OG SARASOTT. 367
Þa eru halfriettesmenn l^/g mork.
Domkirkiu fullriette 15 merkur.
Annara kyrkna 3 merkur.
Fiar fullriette 3 merkur.
M.
Advocates Library Collect. F. M. 25. 4to (21, 3, 10), skr. c. 174-0—
50. Bók Jóns Hjaltalíns á Raaðará.
Alþingis samþykt af Erlende Þorvardssyne logmanni vm
fullrette 1526.
Biskups og logmans .vj. merkur.
Profastz og syslumanz .vj. merkur.
Prestz og logrettumans .v. merkur.
Diakna og Reppstiora .iiij. mwkur.
Skattbænda -iiij. mork.
Fatækra og radvandra .iij. merkur. þar til ero ecki vt-
ann halfrettismenn.
Domkyrkiunnar .xvj. merkur.
Annara kyrkna .iij. merkur.
Jtem onnur de eodem.
Nefndarmanni nafnbotalæsum ad odru v. merkur.
Reppstiora nafnbotaWsum ad odru half fimta mork.
Skattbonda .iiij. merkur.^)
Enn þeirra sem ej ero j skatte og ei ad oknyttum kend-
er iij merkur. og iij mork þar til ero eckj nema halfrettismenn.
N.
Landsbókasafn 70. 4to bls. 376, skrifað c. 1800—1820.
Um fullriette
Alþings Samþickt af Erl(endi) logmanni Þorvardssyni
Anno 1526.
Biskups og Logmanns 9 merkr
Profasts og Syslumanns 6 —
Prests og Logriettumans 5 —
1) í ÍBfél. Khd. 309. Svo bls. 121 (Öxnafellsbók) stendr: „Vm
fullrictte nianna. Jtem hefur dœmtt vered skattbonda iiij merkur j
fulhiette. Enn iiij merkur hreppstiora suo og v raerkur nefndarmanne".
8éÖ FULLRÉTTI OG SÁRASOTT. 15^6.
Diakna og Hreppstiora 4 merkr
Skattbænda fullriette 8^/2 —
Slietts mans 3 —
Domkyrkiu fullriette 15 —
annara kyrkna 3 —
Enn sie pessum Embættesmonnum misþyrmt nær
})eir sin Eyrende Reka þa taka þeir tvofalldt fullriette.
0.
Thottssafn 1500. 4to, párað aptan á brot af Eddu á pappír frá
17 öld; er þetla með hendi frá c. 1750. Þetta er að sumu leyti bygt
á Alþingissamþyktinni 1526, en að öðru leyti fróðleiksklausa, og er á
þann hátt einnig látið fylgja hér.
Fulrétti biskups, lögmanns, prests, lögréttumanns og
eðalmanns og jaiðeiganda meður hreppstjóra og slétts
manns.
Fullrétti biskups og lögmanns er ix merkur.
Prófasts og sýslumanns fullrétti vij merkur.
Prests og lögréttumanns fuUrétti er vj merkur.
En þeir sem reka sitt erindi hafa tvöfaldan rétt ef mis-
þyrmt er.
Eðahiianns fullrétti hálf fimta mörk.
Jarðeigandi manns fuUrétti iv merkur.
Skattbónda fullrétti iiij merkur.
Hreppstjóra fuUrétti .iij. merkur.
Slétts manns fullrétti half þriðja mörk eða iij merkurn-
ar, þar til ekki er utan halfréttismenn.
Dómkirkjunnar fullrétti xviij merkur.
Kirkna fuUrétti ix merkur.
303. 5. Júlí 1526. á ÞÍDgTclll.
DóME sex klerka útnefndr af Ögmundi biskupi í prestastefnu
um ákærur síra Þorleifs Björnssonar til Torfa Björnssonar
út af haWi á jörðunni Sæbóli.
1526. SÆBÓL. 36Ö
Landsbókasarn 42. Fol. bls 132—133 moð henrli síra Jóns Er-
kndssonar í VillingaboHi c. löCí) — Landsbókasafn 115. 4to I, bb.
bls. 29 — 31, með hendi sira Jóns Halldórssonar í Hítardal c. 1730.
Dömur wm SæböL
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur beyra
seiida Kollgrijmur med Gudz ndd Abote í' Þyckuabæ. önar
Snorrason. Narfe Þorsteinsson. Halldor Tyrfingsson. Þor-
leifur Eireksson. Sæmundur Arnason prestar Skalboltsbisk-
upsdæmis kuediu Gudz og sina. kunnugt giorande ad sub
Anno gratiæ 15íá6 a fimtudaginn epter Peturs messu^) og
Pails a þingvelle j almennelegre prestastefnu worum vier j
dom nefnder af erligum herra og andh'gum faudur 0gmunde
med Gudz ndd biskup j Skalholte ad skoda ransaka og
fullnadardom a ad leggia wm þær saker er Sira Þorleifur
Biornsson kiærde til Torfa Biornssonar ad hann hiellde fyr
ir sier jordum fnjduin peningum og algiordu bue a Sæbole.
kom þar fram fyrer oss bref Biarnar Þorleifssonar med
heilu og oskoddudu hans hangande jnsigle so latande mill-
um annara orda ad hann gaf og gallt sira Þorleife syne
sinum j arflausn mots vid onnur sin syskin þessar jarder
er so heita. SæboL Willingadalur. Bíecka med ollum þeim
gognum og giædum sem greindum jordum fylger og fylgt
hefur ad fornu og nyu og hann vard fremst eigande ad ept-
er sinn faudurbrodur Jon heitinn Biornsson. Hier med
skyllde hann allafi abata og avogst bæde sækia og sekta og
semia og fullar saker a gefa sem hann sialfur ætte þeim
sem þa hafa rangfiga halidid. So og kom þar fram bref sira
Jons diakns Gudnmndssonar med hans oskoddudu hangafide
jnsigle so latande ad hann medkiende ad hann var þar j
hia og2) sa og heyrde^) ad Sira Þorleifur Biornsson stefnde
Torfa Biornssyne j almennehga prestastefnu midvikudaginn
edur fimtudaginn næstaii epter^) Peturs messo [og Pals^) nu
j sumar ed kemur fyrir heidarfigaii herra og andfigaii faud-
ur biskup Ogmund fyrir þa sok hann hieilde rangiiga fyrir
honum þeim parte er hann hafde ad sier tekit epter faudur sinn
Biorn Gudnason af arfe Jons^) heitins Biornssonar. Og fyrir
1) li5; sL 42^ 2) »1. 115. 3) a b. v. 115; 4) 115; fyrir 42. 5)
[b. V. 115, 6) 115; Jon (!) 42.
Dipl. Isl. IX . B. 24
^70 SÆBOL. 1526.
þær fleire saker er ] stefnunne standa. og Torfe stod so
nær ad hann matte heyra stefnuna ef hann villde. war þar
og hia Jon Þorgautsson og fleire adrer hans menn og mattu
þesser aller heyra stefnuna. þui giaurdum wier stefnuna log-
lega ad svordum eide diaknans og Torfa Biornsson loglega
fyrer kafladafi. og sekaií mork j stefnufaU. þvi ad Heilags
anda nad tilkaUadre ad ollu so profudu og fyrir oss komnu
dæmdum vier fyrrnefnder dömsmenn med fuUu doms at-
kuæde epter þeim brefum. domum og vrskurdum sem aad-
ur hafa dæmder verit wegna Biorns Þorleifssonar faudur
fyrrgreinds sira Þorleifs Torfa Biornsson og aUa adra þa
sem haUda og halidit hafa fyrrskrifada peninga skyUduga
aptur ad skila jaurduín og frijdum peningum med laga a-
vegste ]nnau halfs manadar ad heyrdum dömenum. Enn
Sæbole og þvi bue þar til heyrer og Biorn tok þegar strags
ad Þorleifur heimter edur hans loglegur umbodsmadur. Enn
jordunum er Sigrijdur Biornsdotter heUdur Gerdhomrum.
Arnarnese og Skaga. og oUum audrum jaurdum med land-
skuUdum og toUum med sama hætte sem fyrr seiger jnnafi
haU's manadar [ad heyrdum döminum^) optnefndum sira
Þorleife edur hans logUgum vmbodzmanne. Enn viUde þeir
ej aptur leggia þa skyUde sira Þorleifur riettelega meiga ad
sier taka fyrrskrifadan arf. jarder og peninga. hvar [sem^)
þeir standa.
Samþyckte þennail vorn dom med oss virdugUgur herra
biskup 0gmundur og sette sitt jnsigie med vorum ]nsiglum
fyrir þetta domsbref. skrifad j sama stad et cetera.
303. 3. Augúst 1526. á Skriðn.
DóMB þriggja klerka og þriggja leikmanna útnefndr af Ög-
mundi biskupi, þar sem jörðin Dvergasteinn í Seyðisfirði,
er dæmd eign kirkju og biskups fyrir fyrning, fornan reikn-
ingsskap, innstæðu og ornamenta.
Landsbókasafn 62. 8vo nieð hendi Giunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups.
' 1) [b. V. 115.
1526. DVERGASTETNN. 371
Domur um Dvergastein Anne M^ D^ xx^ vi^.
Ollum mónnum þeim sem þetta bref sia edur heyra.
senda Brandur Hrafnsson. Jon Kodransson. Gamle Magn-
usson prestar SkalhoUts biskupsdæmis. Sniolfur Hrafns-
son. Magnus Arnason. Ellingur Gisiason laugrettumenn kvediu
gudz og sina. kunnugt gioiandi ad sub anno gratiæ M^. D."
xx^. vi^. faustudagin næsta fyrer^) Laurentiusmessu um sum-
arid d Skridu i fliotsdalsherade vorum vier i dom nefnder
af virduligum herra i Gude biskup 0gmunde i Skalhollte ad
skoda og ransaka ok fullnadardom d ad leggia um þad mdl
herra biskup Ogmund bar þar fram fyrer oss ok tilkemur
um jordina Dvergastein i Seyresíirde^) hveria hann sagde
falhia vera fyrer nidnrfall kirkiunnar ok fordiorfun hennar
ornamentis. Ei sidur fratekin gðmul jnnstæda. ok einginn Reikn-
ingsskapur stadin um langan tima. kom þar fram prior Þor-
vardur ok sera Jon Markusson ok baru uitne um ad þar
hefde einginn Reikningsskapur stadinn vered i þeirra minne.
ok fargad hefde vered allre hennar innstædu oc ornamentis.
^nn kirkian sialf legid nidre Idnga tima. Syndist her eingi
afbðtun af þeim er halldid hafde jordina til forna. þvi kaupa-
hlutinn reiknadist ecke meira enn xijc-Jþvi ad h(eilags) anda
ndd tilkalladre. ad svo profudu og fyrer oss komnu. dæmd-
um vier fyrrnefnder domsmenn med fullu doms atkvæde
jordina kirkiunnar eign vera og biskupsins. Enn ^rfmgia
Fusa heitins er jordina hðfdu dtt. dæmdum vier skyllduga
aptur ad giallda alla hennar jnnstædu og allan Reiknings-
skap i lausafe og smdjordum. sem Rettarbot kong Kristierns
en forna utvisar og innehelldur. ok ornamenta. ok þd sliku
seka upp d hvert dr er kirkian hafde nidur leged sem Iðg
segde þeim d hendur.
Ok til sanninda her um et cetera.
1) Svo, en það er = Olafsmessa síðuii 3. Aug. 2) „ita extat'
hdr., = Seydisfirdi.
24*
HOLMAR. Í52é.
804. 9. August 1526. á Skriðuklawstii.
DÓMR þriggja klerka og þriggja leikmanna, út nefndr af Og-
mundi biskupi í Skálholti, um áklögnn biskups til Snjóifs
bónda Rafnssonar um hald á jörðunni Hólmum í Reyðar-
íirði, er biskup taldi sína eign og heilagrar (Skálholts)kirkju.
Bisk. Skalh. Fasc X, 18, transskript á skinni frá 52. Dec. 1544.
— AM. Apogr. 2625 „accuraté" með orðamun eptir bréfabók Ög-
mundar biskups.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra.
Senda prior þoruardur. sira brandur hrafnsson. [Sira ion
kodransson^). magnus arnason. biarne erlendzsson og eHing-
ur gislasson. kuediu gudz og sina. kunnigt giorandi ad sub
anno gracie CO d xx vi fimtadaginn næsta fyrir Idurencius-
messu vm sumarit a skriduklaustri j fliotzdalsheradi wor-
um wier j dom nefndir af uerdugum herra j gudi biskup
Augmund j Skalholti. ad skoda og ransaka og endiligau ueg
oii ath giora um þa aklaugun. er herra Augmundur klagadi
til sniolfs bonda hrafnssonar heilagrar Skalholltz^) kirkiu
uegna ad hann hefdi ad hallda jordina hohna. er liggur j
reydarfirde. og herra augmundur kalladi sina eign og kirki-
unnar. sakir gamals reikningskapar. er falht hafdi a medan
þeir hielldu marteinn og isleifur og þeirra forelldrar. Jtem j
fyrstu grein kom þar fram fyrir oss maldagenn kirk(i)unnar
(0 hohnum^) at hun ætte fiordung j heimalandi og xuiijf^- j
gilldum og godum peningum. ogatauk ornamentum. Suo og bar
prior þoruardur [og sera Jon Markusson*) uitne ad hann hefdi
sied opid bref gudmundar heitins Magnussonar. er jordena
atte. ad hann gaf henni x^ i heimalandi og x mahiytu ku-
gilldi. medkendizt og herra biskupinn. ad suo latanda bref
lægi heima j skalhollti. reiknadizt þa xxc þad er kirk(i)an
atte j jordinne enn xc [er leikmenn att haufdu^). Suo og
medkendizt sniolfur bondi og þeir sem honum selldu at þa
hefdi stadit xl^ reikningskapur okuittur og fitel eda eingiii
innstædail. eigi sidur kom^) þar fram suoddan sakir a þa
1) [sl bréfab 2) b v brérnb. 8) brb ; holura X, 18. 4) [b. v.
brb. 5) [þad er leikmenn haufdu ált, brb. 6) kuomu.
1
1526. DESJARMYRT. B7B
marteiii og isleif. ad þeir hefdi oforsialiga sleigit biskup
steffan heitinn gud hans sal ndadi med suo ordnu tilfeHi ad
þeir snorudu steine framan d hambokena.i) er biskupinn
hafdi oi briostenu. suo og slogu og skammfærdu hans menn
med fuUum ilkiilia. Nu saker þess at reikningskapurenn
uard miklu meiri enn jordeíi uar uerd og [fyrgreiodra saka^).
f)ui ad heilags anda nad til tilkailadri og at suo profudu og
fyrir oss komnu dæmdum wier fyrnefndir domsmenn med
fullu doms atkuædi jordena holma faUna j reikningskap og
kirk(i)unnar eign og biskupsins eign wera og uerit hafa. suo
og alla þa peninga sem þeir marteinn og jsleifur og þeirra
fylgiarar mættu^) med laugum eiga dæmdum vier biskups-
ens eign og kirk(i)unnar fyrir adur saugd sakferli [et cetera*).
305. 14. Áiiga^t 1536. í Valhuiesi.
liESKURBa og úrlausn Ogmundar biskups i Skálholfi um fiski-
toll Mýiarstaðar (Desjarmýrar) upp í jörðina Ölduhamra.
Landsbókasafn 62 8vo með hendi Grunnavíkv-Jóns eptir afskiipt
úr bréfabók Ögmnudar biskups staðfestri í SkálhoUi 9. Okt. 1711 af
Avna Maonússyni, Ornii Duðasyni, Þórði Þórðarsyni og PáH Hákon-
arsyni^ og ern ú í AM. Apogr. 2724 með hendi Orms Daðasonar.
Um Fisketoll Myrarstadar i Austfiordum.
Vier broder 0gmuridur med gudz nad biskup i Skal-
hollte giorum godum monnum kunnugt med þessu voru opnu
brefe. ad d þridiudagin næstan fyrer Assumptionem Sanctæ
Mariæ Virginis i Vallanesi i Vallasveit'"^) A.nno Domini M^. D^.
XX. vi. kom d stefnu fyrer oss Biorn bondi Jonsson. beidde
oss ransaks og riettrar skodunar med hverium hætte ad su
fiskevist skyllde vera. sem Sera Sumarlidi þottist eiga vegna
kirkiu sinnar Myrarstadar upp i jaurdu hans Aullduhamra.
Nefndum vier .vj. dandimenn tii doms lærda og leika. Kom
þeim ecke saman. Þotte sumum presturinn eiga fiskevist
fyrer so mórg skip og menn sem hann giorer heiman fra
I) handbokenH, brb 2) Svo. 3) njattU; bréfab, 4) [b v bréfab,
5) 2724; vallna-, 62.
374 HJONABANDSxMAL. 1526.
stadnum. Enn sumum eitt skip. ok þeir menn sem þar (L
være. ok þeim vilidum vær vera samþycker. Enn saker
þess ad presturinn var þar eige til kalladur oc eingi af hans
hendi. þvi sagdest þar einginn domur ad þvi sinne. Enn
þo kom oss þad ðllum (isamt ad halfa Tolla skyllde hvorer
hafa af þvi skipe eda skipum. sem þar af stadnum være ut
giord. suo leingi ad hverer tueggiu kiæme i prestastefnu med
sin href ok máldaga. oc þad þar giórdist skylldi standa o-
brigdulega upp cL badar sidur. et cetera.
806. 37. Attj?ust 1526. í Bjariianesi.
PóMB þriggja klerka og þriggja leiknmnna útnefndr af Ög-
mundi biskupi um hjónabandsmál Eiriks — sonar Þóru Eiríks-
dóttur — og Önnu Þorgilsdóttur.
Landsbókasafn 62. 8vo meÖ hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfubók
Ögmundar biskups, — AM. Apogr. 272.5 með hendi Orms Daðasonar
„ur brefabok biskups Ögmundar" (AM).
Domur um Hionabands maal.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra.
senda Hallur Sigurdsson. Salamon Henreksson. Þorarinn
Þorsteinsson. prestar. Jon Biörnsson. Ellingur Gislason ok
Olafur Narfason leikmenn. kvediu guds og sina. kunnugt
giðrande þa Hdid var frd hingadburd vors herra Jesu Ghristi
M. D. xxvi. manudaginu næsta fyrer Augustinusmessu um
haustid i Biarnanese vorum vier i Dom nefndir af virduleg-
um herra i gude biskup Ogmundi i Skalhollte ad dæma og
skoda hvert aíl hafa skyllde þau handsaul sem Þora Eireks-
dotter hafde haft vid Þorgils Þorkelsson vegna Eireks sonar
sins ok Aunnu dottur hans. ad so fyrer skiídu med anefnd-
um peningom ad hann handiagde henni,) dottur sina. enn
syni hennar til fullríir eignar med vilia og samþycki dottur
hans. Her d mot sagde Eirekur nei fyrer. ad þetta hefde
ecke vered sinn viiie. Enn saker þess ad þar kom fram
Sera Oddur Þorsteinsson og bar um vitni. ok sor fullaii Bok-
1) 2725; honum 62,
1526. HJONABANDSMAL. - HESTAMEÐFERÐ. B75
ar^id. ad hun hefde leitad pess med vilia sonar sins. ok
hann hefde beidt sig kaupa. og lysa ined þeim i heilagre
kirkiu. Nu saker þess ad so stendur i kristin Kett. ad for-
elldrar konunnar meige festa hana hverium sem þeir viHa
med hennar samþycki. Ok þess annars ad hann hafde leig-
ed konuna uppd þenna giorning. þvi ad h(eilags) anda
ndd tilkalldre ok ad so profudu ok fyrer oss komnu dæmd-
um vier fyrrnefnder domsmenn med fullu doms atkvæde,
þennafi giorning stódugan og myndugan. ok adur nefndan^)
Eirek skylldugan til ad eiga konuna epter þeirre lysing sem
presturen sor. ok giðra til hennar fulhiadar hionaband ept-
er þvi sem log utvisa.
Samþyckte þennan Dom med oss biskupinn og marger
adrer goder menn.
oc til sanninda her um et cetera.
307. 37. Áugust 1536. í Bjarfianesl.
DóMR þriggja klerka og þriggja leikmanna útnefndr af Ög-
mundi biskupi um ágreining þeirra síra Odds Jónssonar og
Ketils Bjarnarsonar út af hestahaldi.
Landsbókasafn G2. 8vo meö hendi Grunnavikr-Jóns eptir bréfabók
Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2732 nieð hendi Orms Daðasonar
„Ur brefabok biskups Ogmundar" (AM.).
Um hesta medferd.
01lum monnum þeim sem þetta bref sid edur heyra
senda Hallur Sigurdsson. Þorarinn Þorsteinsson og Salamon
Henreksson. prestar. Jon Biornsson. Ellingur Gislason og
Oiafur Narfason. leikmenn. kvediu guds og sina. kunnugt
giðrande ad sub anno gratiæ M^. D^. xx^. vj^. d manudag-
in næsta fyrer Augustinusmessu i Biarnarnese um hausted
vorum vier i dom nefnder af verdugum herra i gude bisk-
up Ogmund. ad skoda og ransaka og fullnadardom d ad
leggia um þær dkiærur er voru i millum þeirra Sera Odds
1) b. V. AM. hefir vantað í bréfabókina.
376 HESTAMEÐFERÐ. 1526.
Jonssonar og Ketils Biarnarsonar. Jtem i fyrstu grein klag-
ade KetiU til Sera Odds. ad hann hefde hallded fyrer sier
heste i þriu dr. er hann hefde hed hðnum i rettre Tru. Ok
um annail hest er hann hafde Hed honum sudur i Skalhollt.
og heim aptur til sin. enn hann hefde hallded þeim hest-
inum V. vikur i ongvo sinu leyfe. Her i mot vændest Sera
Oddur. ad hann hefde lied sier hesten þann timan. enn
hinn villde þad ecke kiennast. Enn sera Oddur sagde ann-
an hestenn drepest hafa i ferdenne fyrer þeim med for.
ok þvi ad sd dtti eingan hest tii. þd sagdist hann
hafa Idtid meta og upp bioda fulla verdaura fyrer hestinn i
hverium fardógum. Her i mot klagade fyrrskrifadur Sera
Oddur þad til Ketils i umbode Eireks Eigilssonar ad hann
hefde ad hallda hest er hann atte. enn KetiU vændest þar
kaupe fyrer af audrum manne. Nu af þvi ad sera Odde
fullnudust vitne þar ad. ad hann hefde peningana meta lat-
ed ok uppboded epter logum. þvi ad h(eiiags) anda ndd til-
kalladre ad so profudu og fyrer oss komnu dæmdum vier
fyrnefnder domsmenn med fullu doms atkv^de sera Odd
skylldugan ad giallda KatU þad hundrad er honum hkade
vel ad taka i næstu fardogum, Enn um hinn hestinn dæmd-
um vier sera Odd skylidugan ad ieida tvo ioglig vitne ad
hann Iiefde Hed honum hestinn þann timann er hann hiellt
hðnum. Enn ef þau leiddust ecke innan xiiij natta. þd
dæmdum vier Sera Odd sekan ^yri d hverre viku fyrer rdng-
lega medferd og .iij. merkur i fulirette. ^nn um þann hest
Sera Oddur kiagade tii hans. syndi Ketiil kaup fyrer þvi.
dæmdum vier Sera Odd skylidugaii ad ieida tvo logieg vitni
ad fyrrskrifadur Eirekur hefde att hestinn. ok ef þau leidd-
ust. giaurdum vier sera Odde hestinn med þeim alldre sem
inn kom. Enn Katie annan hest jafngodan fyrer. aí honum
sem selide et cetera.
308. r?. Septeníber 1526. í Lamlbey.
DÓMs þriggja kierka og þriggja ieikmanna, út nefndr af Ög-
mundi biskupi, um ágreining þeirra Jóns Hallssonar og Sæ-
mundar Eiríkssonar út af umboði því, sem Jón hafði vegna
1526. VIGFÚS ERLENDSSON. 377
Hólmfriðar Erlendsdóttur koim sinnar og barna Vigfúsar
hejtins Erlendssonar, en Sæmundr klagaði vegna Guðríðar
Vigfúsdóttur konu sinnar.
AM. lOl.^bls. 61-62. (bréíubók Jóns Hall.sson.Mr á skinni). -
AM. Apogr. ri584 með hendi Arna Magnússonar (eptir 1S)I 4to). — Lands-
bókasafn 62. 8vo cg AM, Aj'Ogr. 2726 eptir brétabók Ögmundar bisk-
ups := 62).
Um peninga Fusa heitins Ellendssonari).
OUum gödum^) monnum þeim sem þetta bref sia edr
heyra senda jon gislason. sæmundur arnason. salamon hen-
reksson. prestar skalholltz biskupsdæmis. ^irekur þorsteins-
son. jon þoruardzson og edingur gislason. logrettumenn.
qfuediu) g(udz) og sina kunnigt giorande [med þessu [voru]
opnu breíi ad^) þa Hdit uar fra hingatburd uors herra jhesv
christi. (10. d. xx. og uj ar miduikudagen næstan fyrir kross-
messu vm haustit j lambey aa þingstad rettum uorum uier
dom nefnder af uerdugum herra [og afidiigum fodr*) ]
gude herra*) aogmundj skalhollte ad skoda og rannsaka og
fullnadar dom aa ad leggia um þa agreining sem^) var sa^)
millum peirra jons hallzsonar og sæmundar eirekxssonar um
þad umbod sem [adr greindr'') ]on hallzson hafde ad hallda
uegna holmfridar erlendzdottur og barna uigfus^) [heitens'^) er-
lendzsonar en sæmundr eireksson klagade til uegna gudrid-
ar uigfusdottur^) konu sinnar. hafdi domur fallid aa millum
þeirra ad halft umboditi^) skyllde^i) hafa huori'^). suo og
beiddizt jon hallzson doms og skodanar huar hann skyllde
atgang [ad') eiga fyrir þa peninga er hann sagdizt golldit
hafa utlendzkum og jnnlendzkum [uegna [adur] greindz uig-
fus heitens'^^j skuilder þær [er^) hann [hafdi giortA^). svo og
eigi sidur kom þar fram biskupinn og beiddizt jnnstædu
kirknai^) þeirra sem hann hafdi halldit og bar um^^) uitni
og marger adrer [goder menn ad þeir^^) hefdi heyrtt uig-
1) 62. 2) b. V. 62. 8) [sl. 62. 4) biskup 62. 5) er 62. 6) i 62.
7) [sl. 62. 8) Vigfusar 62. 9) Fusadottur 62. 10) umbod 62. 11) skylldu
62. 12) hvorer 62, 13) [giorde 62. 14) kirkiunnar (!) 62, 15) b. v
62. 16) [ad hann 62.
B78 VIGFUS ERLENDSSON. 1526.
fusi) heitlen lysa þui ad aller þeir frider peningar sem hann
hefdi'^) ad hallda uæri kirknanna^) eign. Suo og hafdi dæmtt
uerid j skalhollte fyrir biskupenum af lærdum monnum og
leikum um þau sakferH*) er hann uar brotligr ordin uid gud
og heilaga kirkiu huad ad reiknuduzt storar saker og ha
feegiolid. [Nu af þui ad titt skrifadur [jon] hailzson uar þa
þar refctiliga lyrir kalladur af herra aogmundi biskup ] skal-
hollte lagasuar ad gefa fyrir adurgreindra kirkna fie^). þui
at heiiax anda nad til kalladri og^) ad suo profudu og fyr-
ir oss komnu dæmdum uier fyrr nefnder domsmenn med
fnllu doms attkuæde [opt nefndan'^) jon hallzson skyildugan
ad giallda biskupenum alla þa frida peninga sem^) hann
hafdi^) ad hallda uegna eruingia uigfus^^) heittens. og þar
med kuittan og vidskildan uid [opt greinda eruingia^^). sem
þeim semde honum og biskupi þar um. Enn jðrdum og
ofridum peningum skyllde þeir skipta ad helmingum. ok
svara sidan biskupinum sakeyrernum hvor af sinum parte.
enn um þa peninga sem Jon Hallsson þottist út hafa golld-
id. meir enn hann tok. kunnu vier ecke ad dæma. þvi þar
var eingi med logum fyrer kalladur. utan oss leitst hann
eiga ad hafa fullt fyrer sina peninga þd þad være til laga
leidt af ^rfingiunum.
309. 30. Sííptemlícr 1526. á Hólum.
Kaupmálabréf Rafns lögmanns Brandssonar og Þórunnar Jóns-
dóttur, biskup Arasonar.
Landsbókasafn 873. 4to með hendi Snæbjarnar Toríasonar, á
Kirkjubóli c. 1Í550. — Bibl. Bodl. Oxford Coll. FM. 55. 4to bls 37—38
með hendi Guðbrands prófasts Jónssonar í Vatnsfirði c. 1080 — ItíÖO.
— MSteph. 27. áto bls. 49 með hendi Benedikts lögmanns Þorsteins-
sonar c. 1730. — ÍBfél. Khd. 67. 4to bl. 75 með hendi síra Eyjólfs á
1) Fusa 62. 2') hafde 62. 3) kirkiunnar (!) 62. 4) sakaferli G2.
5) [sl. 62. 6) sl. 62. 7) [fyrr skrifadan 62. 8) er 62. 9) hefde 62.
10) Fusa 62. 11) [Erfingiana 62. Hér þrýtr 191, og er það, sem ept-
ir fer, einun^is að finua í 62 og 2726.
1526. KAUPMALABREF. 379
Völlura (d. 1745). — MSteph. 60. 4to bl. 39-30, ágrip einnig með
hendi síra Eyjólfs. Jón Er-pólin telr í Árbókum sínum (III, 88) bréf
þetta gert 1527, og segir hann, að „Gunni Jónsson" sé einn af kaup-
vottunum, en það hefer án efa afbakazt lijá honum úr nafni Grims
Jónssonar, sem stendr í öllum afskriptum bréfsins.
Kaupmaala Brieff Raffnz^) og Þorunnar^.)
Þad giorum vier bröder heigi med Guds naad abooti
aa Þijng^yrum. Sera Pietur Palsson beneíiciator i grijmz-
tungum. Sera Olaffur hialltason. Sera Tufíias Eyreksson prest-
ar. Sniölffur^) Raffnsson. magnus Arnason. Gnjmur Jonsson.
Skwle Gudmundsson leijkmenn goodum monnum kunnugtt
med þessu voru opnu Breffi. arum effter Guds burd. CIO.
d. XX og vj. sunnudæginn-*) næstan effter Michaehsmesso um
haustid a holum í hiallt(a)dal. vorum vier i hia saaum og
heyrdum a ord og handaband virdugligz herra-^) Biskup Jonz
af eirnre alffu Enn Raffnz Brandssonar logmannz aff ann-
are alfu*^) ad so fyrir skildu ad greijndur Jon Biskup gipti
adur nefndum Raffne Brandssyne Þorunne Jonzdoottur doott-
ur sijna med hennar samþycke taldi fyrr nefndur Raffn log-
mann sier til kaupz vid Þörunne'') vj« hundrada. loffadi sera
Brandur fader Raffnz og Snioolífur Raffnsson og abbadis^)
Solveijg. Magnus Arnason og Jon Magnusson at^) Raffn
skilldi eijga suo micla peninga sem fyrr skriffad stendur
med þeim peningum er Raffn atti adur. gaff nefndur Raffn
laugmadur Þorunne Ixc j tilgiðff j jardagotze. loffadi verd-
ugur herra Biskup Jon Þoorunne [Jonzdottur^o) [iijc hundr-
ada^i) j ]0rdum og þar til Ixc j fullvirdis^^) peningum. Kiore
Biskup Jon Þorunne doottur sijna maalakonu j gard Raffnz.
þd skilldi hennar maale vera ivc hundrada.
Samþicktti þennafi giorning biskup Jon og Raffn log-
mann og adur greinder memi.
Setium vær fyrr greinder menn vor innzigle fyrir þetta
1) yngra lögmanns Brandssonar, b v 67, 2) Jonsdottur Biskups
Arasonar, b. v. 67. 3)BrynjiilíV (!) 67; 4) fimtudæginn 55 (== 4. Okt.)
5) b. V. 67. 6) sl. 67. 7) konuna 55; hana 27. 8) 67; arndyz (!) 55,
873. 9) 67; sl. 55, 873. 10) [dottur sinne 27. 11) [67, 55, 27; iijc
(!) 873. 12) -gildis 27,
380 JARÐAKAUP. 1526.
kaiipmaala Breff. hvortt skriffad var j sama stad og dag
sem firr seiger^)-
310. 6. og 7. Oktober 1526. í Viðey.
Helgi Jónsson ábóti í Viðey selr síra Jóni Asmundssyni
jaröirnar Neðraskai'ð í Svínadal og Steinsholt fyrir jörðina
Háls í Kjós.
AM. 2^8. 4to Ll. 25, skr. c, 1570 (Bessastaðabók).
Bref fyrir halsi i kios oc nedraskardi oc steinsholt(i)
j svinadal vestur.
Þad giorvm vier olafvr prestvr kolbeinsson oc bardvr
prestvr ]onsson. narfi sigvrdzson oc blasivs ormsson. hrafn
gvdmvndzson leikmenn godvm monnvm kvnnigtt med þessv
vorv opnv brefe lavgardeigen næstan epter CDichaeHs messo
dag þa Hdit var fra gudz bvrd m. d. oc xxvj ar. j videý
vorvm vier j hia savm oc hejrdvm m. ord oc handaband
þessara manna. af einne alfv verdvgasta herra. herra hellga
jonsonar med gvdz nad abota j videý. af annari alfv sira
jons asmvndzsonar. faldizt þad oc skildizt vnder þessv þeirra
handabandi. at fyrrnefndvr aboti hellgi selldi advr greindvm
si(r)a joni asmundzsyni jarder ij er svo heita. ed nedra skard
j svinadal j leirar kirkivsokii fyrir xxx c oc þar til jordina
steinsholt fyrir xc med avllvm þeim gogfivm oc giœdvm
sem fyrrgreindvm jordvm hefir fylgtt at fornv oc nyiv oc
hann vard fremst eigandi at. til fvUrar eignar oc frials for-
rædis vndan sier oc sinvm erfingivm. Hierj mot gaf nefnd-
vr sira jon jordina hals j kios enn nedra j reynivalla kirk-
iv sokii. fyrir xxx.c med ollvm þeim gognvm oc giædvm sem
fýrgreindri jordv fýlgir oc fýlgtt hefvr at fornv oc nýiv oc
nefndvr Sira jon hafdi fremst eigandi at ordit vndan sier oc
sinvm erfingivm. en advrnefndvm abota bellga til ævenh'gr-
ar eignar oc frials forrædis. Svo oc skýllde hvor vm sig
fyrrnefndra manna. Aboti hellgi oc Sira jon hallda þessvm
1) Og til sannepda hier uin, b. v, 27; etc. etp. etc. 55.
I
1526. JARÐAKADP. gáí
sinvm jordvm tiUaga oc svara laga riptingvm hvorir a sin-
vm. jordvm.
Og til sanninda hier vm settvm vier fyrnefnder menn
vor innsigli fyrir þetta jardarkavps bref er skrifat var j
sama stad oc are. deige sidar enn fyrr seiger.
311. 6. og 7. Oktober 1526. í Viðey.
íIelgi ábóti í Viðey selr Narfa Sigurðssyni jörðina Hvítanes
í Kjós fyrir tiittugu hundruð og þar til lest skreiðar fyrir
jarðirnar Neðraskarð í Svínadal og Steinsholt í Leirárkirkju sókn.
AM, 238. 4to bl. 25b_ 2G, skr. c. 1570 (Bessastaðabók).
Bref vm hvitanes j kios oc nedra-skard j Sv(i)nada(l)
oc Steinsholt.
þat giorvm vier jon asmunzson. olafvr kolbeinson.
bardvr jonscn. piestar. blasivs ormson. hrafii gvdmvndzson.
leikmenn. godvm monnvm kvnnigtt med þessv vorv opno
brefe. at þar vorvm vier j hia savm oc heyrdvm aa laugar-
deiginn næstan epter michaelis messo dag vm havstid. þa
er hdit var fra gvdz byrd. m. d. xxvj ar. j klavstvrbadstof-
vnne j videy. at þeir tokv hondvm saman. af einne alfv
herra aboti helgi med gvdz nad aboti j videy. en narfi sig-
vrdzson af annari alfv. skildizt þat oc faldizt vnder þeirra
handabandi. at advr nefndvr aboti hellgi selldi advr nefnd-
vm narfa jordina alla hvitanes er hggur j Reýnivalla kirkiv
sokii. fyrir xxc- oc þar til lest skreidar til gilldis med ollvm
þeim gogfivm oc giædvm. sem advr greindre jordv fýlger oc
fýlgt hefer at fornv oc nýiv oc hann vard fremst eigandi
at til fvllrar eignar. efi vndan sier oc sinvm erfingivm. en
narfa til æfinligrar eignar oc frials forrædis. en hier j mot
gaf advr greindvr narfi abota hellga jordina alla nedra skard
er liggur j svinadal fyrir xxxc oc þartil jordina steinsholt
fyrir xc sem Hggvr j leirar kirkiv sokn. med ðllvm þeim
gognvm oc giædvm sem fyrrgreindvm jordvm hefir fylgtt at
fornv oc njiv oc hann vard fremst eigandi at. til fvllrar
eignar oc fríals for(r)ædis. vndaii sier oc sinvm erfingivm.
TRANSSKRIPT. 1526.
efi fyrrnefndvm abota hellga til æfiiiligrar eigfiar oc frials
for{r)ædis. Svo oc skillde hvorr vm sig fyrrnefndra manna.
Abotii) hellgi oc naríi hallda þessvm sinvm jordvm til laga
oc svara iaga riptingvm hvorr m. sinvm jordvm. Og til
meiri sanninda hier vm settvm vier fýrnefnder menn vor in-
sigle fyrir þetta jardarkavps bref er skrifat var j sama stad
oc are deige sidar enn^) fyrr seiger.
312. 10. Oktober 1536. í Skálholti.
THANSSKBIPTATÍBTIÉF.
Bisk. Skalh. Fasc. III, 7, fiumíransskripi á skinni. — AM. Ap"gr.
2529 eptJr Skálholtsbréfinu.
Jardabref Teits gunnlaugssonar afa magnusar.^)
Þat giorum uid þollakur lambiartson og arne arnorsson
prestar skalhollz biskupsdæmis godum monnum kunnegt
med þessu ockru opnu brefi ad uid haufum sed og yfer les-
it opin bref ufider heilum og oskauddum insiglum dandi-
manna so latanda ord epter ord sem hier epter stendur skrifat.
[Hér kemr:
1, bréf frá 19. Dec. 1467, Dipl. Isl. V, Nr. 447.
2, bréf frá 13. Maí 1454, Dipl. Isl. V, Nr. 109.
3, Tjörfabréf frá 25. Maí 1483, Dipl. Isl. Ví, Nr. 432].
Og til sanninnda hier um settum uit fyrnefnder prestar
ockur insigle fyrir þetta transkriftarbref skrifat j skalhollti jn
festo gereonis sociorumque eius anno domini. CD.d. xx. uj.^
313. 6. November 1536. í ReykjaWíð.
Ttlftaedómr út nefndr 28. Sept. (1526) í Spjaldhaga af
Jóni biskupi Arasyni, er þá hafði kongsins sýslu og umboð
í Vaðlaþingi, um ákæru Páls Grímssonar til Páls Þórálfsson-
ar fyrir það, að hann hefði gripið jörðina Björg í Kinn,
yrkt hana og á setið í aungvu sínu leyfi.
Dómasyrpa Jóns Hákonarsonar á Vatnshorni, bls. 160 — 161, og er
þetta skrifað c. 1600-1620 (= a). — AM. 199. 4to bl. 99—100 skr.
c. 1604 (= b). — Landsbókasafn 791. 4to (afskript frá 17. öld).
i) Abota, hdr. 2) sem, hdr. 3) Utan á bréfinu.
I
1526. BJÖRG í KINN. ^83
Olliim monnum sem þetta Bref sica ediir heyra senda
Sniolfur Raffnsson. Magnus Arnason. Hallgrijmur Þorsteins-
son. Pelur thumasson. Audun Sigurdsson. Hauskulldur Run-
olfsson. Sæniundur Sijmunarson. Þorleifur Þorleift'sson. Bessi
Þorlaaksson. Þorstein Jonsson og ([inar Haldanarson og Biorn
Jngimundarson K(uediu) G(uds) og sijna kunnugt giorandi
ad ] spialidhaga j ^yiaíirdi fostudaginn næstan fyrir mikelz-
messo^) vorum wier ] dom nefndir þa lidit war frd G(uds)
B(urd) 1526 af heidarligum manni H(erra) Joni Arasyni
Hola Biskupi. huor þa hafdi kongsinz syslu oc^) wmbod
j wodluþijngi ad skoda pansaka [med fuUu doms atkuœdi^)
vm þa ækiæru ^r Pali Grijmsson kiærdi til Pals Þoralfs-
sonar'^) [sem war^) ad hann hefdi gripid jordina half Biorg
j kinn. jrkt hana og a setid j onguo sijnu leyfi. wændist Þor-
kiell Magnusson. sem þa war svaramadur nefndz pals þor-
alfssonar*). ad hann hefdi greinda jord tecid vndir þa grein.
ad hann hugdi hun hefdi til erfda fallid gudrunu konu sinni
^ptir fodur sinn Jon h(eitinn) 0'narsson. ^nn optnefndur Pall
Grijmsson vændist ad Pall Brandsson aíi sinn hefdi skipad
Önarzstadakirkiu þessa halfua jord Biorg j kinn j sinni daudz
ti]d þa hann giordi sitt testamentum huar wier saum bref
vm giortt huort oss leijtst j godan maata giortt hafa werid
med ollum þeim greijnum sem þad Bref jnnehelldur. stod
suo skrifad j sama testamentis Brefi Palz Brandssonar ad
hann lysir sig skylldugafi xiijc^) Bornum Jonz ^inarssonar.
Medkiendust þessir menn pall grijmsson oc þorkell magnus-
son ad þeir hefdi sitt mdl lagt til spialldhaga vndir þann
dom sem Biskup Jon Arason yfir nefndi. þui dæmum wier
vndirlagid logligt og þa bada EÍettiIiga fyrirkallada. Nu med
þui ad suo stendur skrifad. ^cki skulu wær oss ad grip-
deilldum giora med þeim ordum þar ^ptir standa. þa dæm-
um wer pal þoralfsson'^) skylldugaii ad leggia aptur þessa
somu jord half Biorg sem hann hefur ologliga ad sier tek-
id fyrir optnefndum pali Gnjmssyni og þo sekan fullretti
1) þ. e. 28. Sept. 2) b. v. b. 3) [h; og med fullii doms aikuædi
aa ad leggia a 4) b; Þoileifssonar a. 5) [sl. b. (>) Svo. 7) a; Þor-
leifsson h.
384 BJÖRG I KINN. 1526.
Pals grijmssonar. eru þad vj merkur. ^nn kongi iij aura.
^nn pal gr.jmsson dænmm wær skylldugan ad láita meta
averka huorn pall þoralfssoni) [hafdi giora latid^). dæmum
wier [paii grijmssyni^') |)d landndm jafnmicid [sem^) averka
Bot þar til Averki verdur tueggia marka. Kom fraíTi fyrir
oss ad pall þoralfsson^) hefdi opt lyst ad hann þottist van-
halldinn vegna gudrunar konu sinnar [vm þau fieskipti sem
haftt hafde gudridur þorkielsdotter moder gudrunar konu
hans^) og paals h(eitins) Brandssonar og hann þottist ecki
na KÍettu af Grijmi h(eitnum) palssyni*) fodur Paals bonda.
Beiddist fýrrnefndum þorkiell doms aa huor þeim fyrrnefnd-
um fie*^) skacka suara skylldi. þui dæmum wær pal grijms-
son og ^rfingia Grijm(s) h(eitins) ad BÍettri tiltolu skyllduga
ad giallda Bornum Jon(s) h(eitins) öíiarssonar xiiijc'^) med xij
ahia abata huertt hundrad d huoriu ari sijdan þrattnefndur'^)
Pdil heimtadi mad vitnum peninga ad nefndum grijmi Pdls-
syni. falHst honum vitnifi þa dæmum vier liann skyildugan
ad sueria lyrittar ^id ad hann hafi logiiga heimtad^) ad
grijmi paissyni og feingidei og suo einninn þann annan eid
ad hann hafe ei vppborid fie af optnefndum grijmi fyrir
þessi xiiijc^) nie gudrijdur magkona hans suo hann vissi. hier
med dæmum vier fulirietti paii þoralfssyni^). £r þad [iiij merk-
ur'^). fielii hann ad þeim eidi ad hann hefdi ei^) fie vppbor-
id eda kona hanz af tijttnefndum grijmi fyrir þess(i). xiiijc ^)
skyiidi suo micid aptur ganga ad KÍettri tiitolu sem paiil
suer ei fyrir ad hann hafi ei vt tekid, ^nn ad eidnum vnn-
vm dæmum vier ad gialidast skyiidi aliir þessir fyrrgreindir
peningar ad næstum fardogum þorkieh magnussyni eda hans
vmbodzmanne. [Og tii sanninda hier vm setium vier fyrr-
nefnder domsmenu vor incigie fyrir þetta bref er skrifad var
j Reykiahiijd vid myvatn þridiudaginn næstan fyrir marteins-
messo vm veturinn a sama are sem fvrr seigeR^^).
1) skammstafað í b. 2) [b. v. b. 'ó) [b; honum a. 4) [b, v, b-
5) Svo. H) heimt b. 7) [iiij mork b. 8) sl, b. 9) xiijc b. 10) [b;
sainþyckte a.
1526. PROFENTUBREF. 385
314. 18. NÓTember 1536. á Hólum.
Prófentubbéf Einars Jónssonar og Guðrúnar Jónsdóttur.
A.
AM. 240. 4to bls. 38 — 39 með hendi Jóns lögmanns Jónssonar c.
1592, og er framan við þessi athugasemd: „handskrift biskupz Olafz
hialltasonar er áá (þessi domr ber vitni j fyrstu greininne ad aller
halfer peningar einars voru dæmder fallner adur enn hann gaf pro-
fentuna. profentubref annarz) þessum ordum". Þetta á við dóm um
fé Einars Jónssonar 1522. — Landsskjalasafn 94. 4to bl. 42a— b með
hendi Jóns lögmanns Sigurðssonar c. 1600. — MSteph. 56. 4to bls.
281—82 með hendi Snæbjarnar Torfasonar 1646.
ProuentuBrief ^nars Jonssonar^).
Þad giorum vid thomas eireksson naadzman heilagrar
hola domkirkiu og sueinn íinbogason prestar holabiskupz-
dœmis^) godum monnum kunigt med þessu ockru^) opnu
breíi ad oa holum j hialltadal fimtudagin nærstan firir mar-
teinsmesso*) vorum uid j hia saum og heyrdum da ord og
handaband þessara manna verdugz herra biskupz Jonz af
einni alfu enn einarz Jonssonar og gudrunar Jonsdottur
kuinu hanz af annari ad suo firir skildu ad biskup Jon gaf
og giordi fyrr greindan einar Jonsson kuittan og aakiæru-
lausan af aullum þeim saukum domRofum malefnum sem
hann hefdi^) opinberlega brotligur ordid vid holadomkirkiu
og biskuphgt ualld j holabiskupzdæmi. hier firir gaf og gallt
nefndur einar biskupinum þessar jarder mardarnup og hauka-
gil j vatzdal. audunarstadi. klumbur og myri. þoreyarnup-
ur^). er Hgia'^) j vesturhopi j hunavatzþingi. hier med j sama
handabandi gaf nefndur einar sijna æfinliga profentu og
gudrunar konu sinnar til heilagrar holakirkiu. og þar til lagdi
hann tuær jarder gudrunar konu sinnar er heita vindæH og
enni er liggur j hunavatzþingi og þar med alla þda peninga
er hann reiknadi teit þorleifsson hafa ad sier tekid og ein-
ari Jonssyni til heyrdi og gudrunu^) konu hanz. hier j mot
skyldi optnefndur einar og gudrun kona hanz hafa æfiniigt
framfæri heima da holum eda œl stadarinz buum med sæmi-
1) 94. 2) 94; vantar í 240. 3) 94; voru 240. 4) þ. e. 8. Nóv.
5) hafde 94. 6) - nup 94. 7) liggur 94. 8) sl. 94.
Dipl Isl. IX. B. 25
386 PRÓFENTUBRÉF. 1&26.
ligt bordhald sem frialsiim monnum vel heyrer og þar til
smooL^) uod vadmalz oa hveriu ari og xij stikur klædis og
X stikur Hereptz og ij skogiærur. lofadi biskupin ad giallda
einari Ix^ þda hann uilldi heinita.
Og til meire audsyningar hier vm settum vier herra Jon
vort secretum med fyrrskrifadra presta Jnnciglum firir þetta
bref er giort uar j sama stad þridiudaginn næstan epter
marteinzmesso Anno domini millessimo quingentissimo vi-
cessimo sexto^)
B.
AM. 240. 4to bls. 50—51 með hendi Jóns Iðgmanns Jónssonar c.
1592, og mun þýðingin vera eptir hann.
Profentubref Einars.
Vij Tumas Eriksonn den heUige hoie domkirkis vm-
bodsmand och Sueia Finbogesonn prestmend wdi l^^ole stichtt
gior gott folk vitterligt med dette vorre obne breff adt paa
^olum j hialltedal Torsdagin nest for Morthensmesse war vj
hous och heyrde ord och saa handsél verdige herr bisps Jon
paa denn eine sijde. og Einer Jonssenn med hands Quinde
Gudrun Jonsdotter paa den andeii sijde. medt slygen Gon-
tract, ad fornette bisp Jon gaff og giorde forbenette Einer Jons-
senn kuitt och angerloss wd aff alle de sager. domsbrðde
och andere stýcker som hand haffde brote obenbarlegj mod
f^ole domkirk och j mod bispernis magt wdi f^^ole stichtte.
Og der for gaff og bethallde fornente Einer bispen disse
Garder. Mardarnup och Haukagil j watsdal. Audunarstadi.
Klombur og mýre Thoreyargnupur som ligger j vesturhope
1) sina 94; rétt: eina? Sbr. B(„jenn"), sem þó ruglast hér. 2) „hund-
skrift biskupz olafz hialltasonar er áá þessum epterskrifudum ordum :
Eru aptur af geingnar þessar jarder bædi firir sakafallid og
profentuna.
audunarstader Ixc
klombur xxc
myri xxc og
þoreyarnupur xlc
og þar lagt vt firir cinar vatzhorn xxc og xc Joni thumassyni firir
augad sitt".
I
1526. ÆSISTAÐABREF. S87
wdi hunevatsthing. der till medt wdi samme deris handtegtt
gaíF fornente Einer medt sig och sijn kuinde Gudrun til en
Euig fledfðrsel. som vij kalder profentu. tho Jorder som til
hðrde hans kuinde forbenefte Gudrun. som kalldist Vindæle och
Enne som Hgger j hunevatsthing. sommuledis alle de pendinge
som hand bereignede adt Teiter ThorleiíTsenn hafde till sijn
taged och Einer Jonssenn thil horde og hands kuinde for-
neífde Gudrun. Der j mod beuiUiged Bispenn ad Einer och
hands kuinde Gudrun skulle haífue Euindeligen sijn we-
relse og fode paa ^olum eller paa í^^ole domkirke bujorder
mett velbereitt bord som frijuiUige mend ber ad haífue. der
thil jenn vod vadmal med smaa vendmal huor aar og xij
alin klede x alenn lereptt. tho skoffeld. Loffede Bispen att
gieUde Einer Lxc naar som hand kreífuer.
Og thil ydermeire vindnesbyrd her om sette vij f^^er Jon
vor secretum medt forne tho preste signet for dette breff
det giortt war j samme sted Torsdagin^) nest eífter Morthens-
messe Anno domini miUesimo Quingentesimo vicesimo sexto.
315. 4. December 1536. í enúpufelli.
(SiGURBR Sturluson gefr vegna Olofar Jónsdóttur konu sinn-
ar Þorvald Árnason ákærulausan um aU tUkaU til peninga
þeirra, er faUið höfðu, og stóðu á Æsistöðum í Eyjaíirði,
og þau máttu eiga eptir Jón Jónsson föður Ólofar og Sig-
riði Árnadóttur móður hennar, en Þorvaldr skyldi gjalda
Ólofu tíu hundruð (Sbr. Nr. 338).
Jarðabókarskjöl Arna Magnússonar, Eyjafjarðarsýsla Nr. 3, af.
skript staðfest á Öngulstöðum 28, Apríl 1704 aí' Sigurði Hrólfssyni og
Jóni Þorleifssyni eptir transskripti frá 5. Júní 1573.
Þat giðrum vier Jon med gudz ndd biskup at holum.
Sera EigiU HaUsson. Sniolfur Rafnsson. Magnus Arnason.
Audun Sigurdzson. Biarne StuUason. Gijsle Finnbogason.
Þorleifur Þorleifsson og Gunnsteinn Oddzson godum monnum
1) Svo. Á þó án efa að vera: Tirsdagen. Sbr, A.
25*
B88 ÆSISTAÐABREF. 1526.
kunnigt med þessu voro opnu brefi. at þa er lidit var fra
gudz burd m. d. xx. og .vi. dr a midvikudagin næstan fyr-
ir michaelsmesso^) i kirkiugardinum d modrvuollvm i Eya-
firdi vorum vier i hia saum og heyrdum d ord og haiida-
baiid þessara manna. þorvalidz arnasonar af einne aifu og
Sigurdar Stullasonar af annare. at suo fyrir skildu at Sig-
urdur Stullason gaf Þorvalld arnason aullungis kvittan og
dkiærvlausan vegna Olofar Jonzdottur konu sinnar vm allt
þad tilkall og dkiæru sem hann og hon mattu þeim pening-
um veita sem fallit hofdu epter Jon heitin Jonzson faudur
hennar og Sigridi heitna arnadottur modur hennar og sam-
an stodu d (Esestodum i Eyiafirdi i faustu og lausu. hvort
helldur þad \ære med erfd edur giof og vm allan þeirra
Reikningskap hinn fyrra og hinn seirna i hveriu hellst sem
þad være. Enn Þorvalldur arnason skylide giallda Sigurdi
Stullasyni vegna Olofar Jonsdottur konu hans .x. hundrud.
fimm hundrud i þeirra gamla seikningsskap. og þar til
skylldi hann leggia aunnr v« med suodan fridleika iiij mal-
nytu kugilldi og .iij. hundrut i koplum og gelldfe og iij
hundrud i ollum peningum suo sem hann mætte seHa i
sveitinni og giallda a tveimr arum. so framt sem Olof Jons-
dotter kona Sigurdar samþickte allaii þennan giorning. Var
eg Sniolfur Rafnsson forsagnarvottur fyrir ollum þessum
giorningi. Og til sanninda hier vm setium vær fyrrnefnder
menn vor insigle fyrir þetta kvittunarbref er skrifat var i
gnupufelli i Eyafirdi þridiudagin næstan fyrir Nicholausmessu
vm veturinn d sama are sem fyrr seiger.
31G. 1526.
ViTNisBUEÐiR tveir um reka og ítök Skálár í Sléttahlíð
(Falsbréf).
AM. Faso, XLVII, 5, frumrit á skinni skrifað á uppskafning af
öðru bréfi, og sjást innsiglaförin frá gamla bréfinu gegnum skinnið
fyrir ofan innsiglaförin síðari (að þessu bréfi). Utan á bréfið ritar
Árni „fb", sem merkir það, að hann telji þetta falshréf. Eptir útliti
1) þ. e. 26. Sept.
1526. SKÁLÁRBRÉF. - ÞORLEIFR ÍSLENDINGR. 389
bréfsins er það skrifað á 16, öld, og þarf það ekki að veramiklu síðar
en bréfið sjálft segir. Tveir innsiglaþveingir eru við bréfið, en auk
þess eru för fyrir fjóra.
skalarbref.
Svo fell(d)an vitnesbvrd ber ec brandur palsson at skal-
arkirkia ætte fiordvng fra fornaosi og vt at raufarberge bædi
huals og vidar j fellzreka. ok allan reka fra skarbasteine
bædi hvals og vidar. og vt j hladberg: og skipstavdv aa
stravmnesi oc elldevidar tak j kellna landi. vorv þessar
ijtavlvr hafdar og hallnar hennar obrigdanlig eigri þa minn
fader atte skalaa. var hladberg halldit vt vm markit j millvm
myrna ok kelldna. hier eppter vil eg sveria ef þvrfa þiker^).
Svo felldan vitnesbvrd ber ec jon einarsson at ec bio aa
skalaa vpp aa v ar. Voru þessar jtavlvr hafdar og halldnar
skalarkirkv eigii fiordung hvals oc vidar fra fornaosi og vt at
ravfarberge j fells reka. skipte mier siera bessi jons-
son þa hann var j felle fiordvngin af þvi sem þa rak. og
allan reka fra skarbasteine hvals oc vidar oc vt ] hladberg.
skipstavdv aa stravmnesi oc elldividartak j kielldna landi:
lysti þessvm jtavlvm fyrir mier ellingur heitin þordarson er
var elstvr manna hier med oss. hladberg sagdi hann halldit
hefdi verit vm markit og millum myrna og kieldna eii ec
bio aa brædra vpp aa xii ar oc fylgdu þessar jtavlur skalaa.
og hier epter vil ec sveria ef þvrfa þiker. og þetta vita fleire
goder menn.
arum epter gudz burd CD d xx oc vj.
317. (Haustið?) 1526. [í BjðrgTÍn].
Bréf Ólafs biskups Þorkelssonar í Björgvin um ýms mál-
efni, og meðal annars um svör til Þorleifs „íslendingsins".
Dipl. Norv. IX, Nr. 571 (eptir frumriti á pappír meðal Munchenar*
skjala í Ríkisskjalasafni Norðmanna, Nr. 2195). Hér er að eins það
tekið úr bréfinu, er snertir Þorleif.
1) Þrír punktar eru milli bréfanna, og byrjar síðara bréfið í sömu
línu og fyrra bréfið endar.
390 PAPEY. 1526.
Jtem quad eder nade tycker ieg skall suare
Torleiff Islendingen om thet han begærer som hans breff
luder som finsth bland andre och om eder nade viU nogeth
skriffe her abot i Lyse till ....
318. [1526].
Ögmundr biskup í Skálholtí selr Lopti bónda Eyjólfssyni
„sjálfa höfuðeyna Papey, er liggr fyrir Alptafirði í Austfjörð-
um" fyrir tuttugu hundruð, dómkirkjunni í Skálholti til handa
íyrir tuttugu hundruð í jörðunni Borgarhöfn í Hornafirði.
Bisk. Skalh. Fasc. X, 18, transskript á skinni frá 22. Dec. 1544.
— AM. Apogr. 2625 „accuraté". Bréf þetta er transskríberað saman
með bréfi frá 9. Apr. 1526, og segir Árni Magnússon, að þetta bréf
muni „á sama ári daterað vera". — AM. Apogr. 2721 og Landsb. 62»
8vo eptir bréfabók Ogmundar biskups.
Um Papey^).
Vier augmund med gudz nad biskup j skalhoUti. gior-
um godum monnum kunnigt med þessu uoru opnu brefi
ath wier haufum giort suodan kaupskap uid lopt bonda d^yi-
olfsfCon. med domkirkiunnar rad j austfiord(um). feingum
uier^) honum sialfa hofuteyna papey er Hggur fyrir altafirde
j austfiordum til fuUrar eignar med aullum þeim gaugnum
og giædum sem þui landi fylger og fylgt hefur ad fornu og
nyiu. Hier j mot gaf hann oss og heilagri skalholltzkirk(i)u
xxc i jordinne borgarhaufn med þui ollu er þeim hluta fylg-
er og fylgt hefer. Skal huor lagariptingum er selldi sem laug
seigia. uoru þessir giorningsuottar sira jon Markusffon offici-
alis. sniolfur hrafnsson og erlingur gislason.
319. [1526].
Ögmundr biskup fær Haldóri Magnússyni jörðina Hof á Kjal-
1) 62; sl. X, 18,
1526. HOF Á KJALARNESI. 3^
arnesi, og skilr hana undir sig aptr, deyi Haldór erfingja-
laus, en Haldór lofar að vera maðr biskups og Skálholts-
kirkju með allan þann styrk, er hann má.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir hréía-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2716 með hendi Orms Daða-
sonar. „Þetta bref stendur i bokinne medal brefa dateradra 1526.
mun á sama áre daterad vera. jafnvel þo bokin sie confuso ordine.
vida«. (AM.).
Um Hof d Kialarnesi.
Vier broder Ogmund med guds ndd biskup i Skalhollti
giórum gödum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe.
ad vier höfum feingid Halldori Magnussyni jðrdina Hof cL
Kialarnesi til fullrar eignar i svodan mdta. ad hann skal
hallda jaurdina i alla sina lijfdaga. og ef hann a skilgetid
barn. þcL skal þad erfa jordina epter hann. Enn ef hann oL
eingan skilgetin erfingia. þa skilium vier fyrrgreinda ]aurd
aptur under oss. Her med hefur hann lofad ad vera vor
mann. ok heilagrar Skalhollts kirkiu. ok veita oss allan þann
styrk sem hann md og hðnum er moguligt et cetera.
320. [1536].
Ögmundr biskup í Skálholti fær Haldóri Magnússyni jörðina
Hof á Kjalarnesi, með sama skilorði og í fyrra bréfi, að
því við bæ^tu, að Haldór leggr á móti Barkarstaði í Svart-
árdah
Landsbókasafn 62. 8yo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfabók
Ögmundar biskups. „Þetta bref stendur i bokinni medal brefa dater-
adra 1526. mun og á sama áre daterad. jafnvel þott bokiíi sie vida
confuso ordine samantekin".
Um Hof æ, Kialarnesi.
Wier Ogmund med guds nad et cetera.
giðrum godum mðnnum kunnugt med þessu voru opnu
brefe. ad vier hðfum feingid Halldori Magnussyni jaurdina
Hof er liggur d Kialarnese til eignar og hans erfingium, ef
392 GYARHOLL OFL. 1526.
hann d skilgetin bðrn. med þvi skilorde ad hann skal seha
oss fýrstum greinda jðrd. Her i mot hefur hann feingid oss
Barkarstadi er liggia i Svartárdal med auUu þvi henne til-
heyrer ad fornu ok nyu. Her med hefur hann lofad ad vera
vor mann oc heilagre SkalhoUtskirkiu til goda þad honum
er mðguhgt. et cetera.
331. [1536].
Ögmundr biskup í Skálholti fær síra Jóni Gíslasyni til fuUrar
eignar jarðirnar austasta Skála og Miðskála undir EyjafjöUum
fyrir jarðirnar Gýarhól, Kelldn(a)holt og Brú í Biskupstungum.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir brefa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2717 með hendi Orms Daðasonar.
„Þetta bref stendur i bokinne medal brefa dateradra 1526. mun og á
sama áre daterad vera. iafnvel þott bokin sie confuso ordine saman
teken". (AM).
Um Gyarhol.
Vier broder Ogmund med gudz nad biskup j Skalholte
giorum godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe.
ad vier hðfum giðrt soddan jardarkaup oc peningaskipte vid
sera Jon Gislason. Jn primis ad vier hofum feingit hðnum
til fullrar eignar ok fridls forrædes jarderner austasta Skála
og Midskala under ^yafiðUum med oUum þeim gðgnum og
giædum sem greindum jðrdum fylger og fylgt hefur ad fornu
og nyu bæde til sios og lands. Her i mot hefur hann feing-
id oss jardernar i Biskupstungum Gyarhol. KellnhoUt^)
ok Bru med þeim kugiUdum sem þar med fylgia. med oll-
um þeim gðgnum og giædum. sem greindum jordum fylger
og fylgt hefur ad fornu og nyu. skal hann hallda sinu kaupe
til laga. og svara lagariptingum hvor fyrer sinar jarder. et
cetera.
1) „nockrer kalla nu þessa jörd Kiarnhollt in numero plurali. adr-
er kalla hana Kielldnhollt sömuleides in plurali. eontracté qv: Kielldna-
hollt. og er þetta óefad rettara". (AM.).
1526. GELDINGALÆKR OFL. 398
33S. [1536].
Ögmtjnde biskup í Skálholti selr Runólfi bónda Þorsteins-
syni hálfa jörðina Geldingalæk á Rangárvöllum fyrir jörðina
Villingadal í Haukadal í Breiðafjarðardölum, en biskup setr
Skálholtskirkju í staðinn tuttugu hundruð í Gegnishólum í Flóa.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups, — AM. Apogr. 2731 með hendi Árna Magn-
ússonar „Ur brefabok biskups Ögmundar". „Þetta bref stendur i bok-
inne næst epter bref daterad 1526. Enn þad sem nærst kemur ept-
er er daterad hier um 1537. 38. eða 39. er um Tiund i Vestmanna-
eyum".(AM.). Bréfi þessu er í handritinu skipað meðal bréfanna frá 1526.
Um Gelldingalæk.
Vier broder 0gmund med Guds ndd biskup i SkalhoUte
giðrum godum mðnnum kunnugt. med þessu voru opnu brefe.
ad med rdde og samþýcke Eádzmannsins Sera Jons Hiedins-
sonar og Sera Eireks Jonssonar kirkiuprests sama stadar.
hðfum vier selldt Runolfe b(onda) Þorsteinssyni jaurdina halfa
Gelldingalæk er Hggur [d Rdngárvðllum^) i GunnarshoUts
kirkiusokn. til æfinlegrar ögnar og frials forrædes hðnum
og hans ^rfingium. Her i mot hefur hann feingid ossjaurd-
ina alla ViUingadal er Hggur i Haukadal. i Vatshorns kirkiu-
sokn i Breidafiardardðlum. med ðUum þeim gðgnum og giæd-
um sem greindri jaurdu fylger og fylgt hefur ad fornu og
nyu. ok hann vard fremst eigande ad epter Iðgum. undan
sier og sinum ^rfingium. ^nn vier setium heilagre SkáihoUts-
kirkiu i stadinn xxc i Gegnisholum i Flöa. ok ef þesse jaurd-
in kann aptur ad gdnga sem vier seUdum hðnum. þd skal
hann gdnga Domlaust aptur ad sinne jaurdu. Her med hef-
ur hann lofad ad vera vor mann ok heilagrar SkálhoUtskirkiu
ok oss til styrks og gagns og goda. sem honum er mðgu-
legt. ok vier segium hðnum til.
333. [1536].
Ögmundr biskup í SkálhoUi fær Snjólfi bónda Rafnssyni til
fuUrar eignar jarðirnar Norðfjarðarnes í Skorrastaðarkirkjusókn
1) [b. V. AM.; vantaði í bréfab., en stendr í 62.
394 NORDFJARÐARNES OFL. 1526.
og Aurriðavatn í Fellum ; kvittar biskup Snjólf og af öllum
brotum og sérlega umboðum heilagrar kirkju í tíð Stepháns
biskups, en Snjólfr iofar að vera biskupi og heilagri Skál-
holtskirkju til styrks og hjálpar.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2722 með hendi Orms Daða-
sonar „Ur brefabok biskups Ögmundar" (AM.). „Þetta bref stendur
i bokinne medal brefa dateradra 1526. mun og á sama áre daterad
vera. iafnvel þott bokin sie vida confuso ordine saman tekin^" (AM.).
Um jardakaup i Austfiðrdum.
Vier hofum feingid bondanum Sniolfi Rafnssyni jðrdina
alla Nordfiardarnes i Skorastadar kirkiusokn. ok jordina halfa
Auridavatn i dskirkiusokn med ðllu þvi sem greindum jord-
um fylger og fylgt hefur ad fornu og nyu. hðnum til fullr-
ar eignar og frials forrædes. Suo og ei sidur hðfum vier
gefid greindan Sniolf kvittan um allt þad sakferH sem hann
hefur her brotlegur vorded oc hann hefur oss tilsagt. sier-
liga heilagrar kirkiu umbod ðll þau hann hafde i vors for-
verara tid biskups Stephans godrar minningar. Her i mot
hefur fyrrskrifadur Sniolfur lofad ad veita oss og heilagre
SkalhoUtskirkiu þann allaii styrk hidlp og utvegu sem hðn-
um er moguligt oc vier segium hðnum til. ok vera vor mann
ok heilagrar SkalhoUtskirkiu æ jafnan.
Ok til sanninda her um et cetera.
m. 1536.
Ögmunde biskup í Skálholti fær Hannesi Larsakaunnu Beru-
nesstað í Berufirði til fuUrar eignar fyrir tuttugu hundruð í
góðum peningum og áskilr, að Hannes setji tíu kúgildi til
kirkjunnar, svo að hún eigi fimtán hundruð í innstæðu ; leyf-
ir biskup Hannesi að taka lausn af prófasti og iénar honum
Flatey um næstu þrjú ár.
Landsbókasafn 62, 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfabók
Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2723 með hendi Orms Daðaspnar
„Ur brefabok biskups Ögmundar" (AM).
1526. BERUNES. - KÝRAUGASTAtílR. 395
Um Berunes i Berufirdi.
Vier hðfum feingid Hannes Larsakaunu jordina alla
Berunesstad í Berufirde hðnum og hans Iðgligum innlendum
^rfingium og ^pterkomendum til fuUrar ^ignar ok frials
forrædes. Her i mot skyllde adurskrifadur Hannes gefa .xxc i
godum peningum oc setia x kugillde til kirkiunnar þar heima-
ok er þar þd .xvc i innstædu. Her med skal hann vera
vor mann oc heilagrar Skalholltskirkiu oss til gagns oc goda
þad hðnum er mogulegt. ok ef hann kann brotligur vera
vid gud og heilaga kirkiu þa take lausn af profaste. enn
eige vid oss sialfa um sektina fyrer sig og sina menn i Beru-
firdi ok i Hierade uppe. Lent hðfum vier hðnum Flateý i
næstu þriu aar.
Ok til sanninda her um Anno Domini M. D. xxvi.
325. [1536 eða 1537].
Ogmundr biskup í Skálholti selr Brandi Krákssyni jörðina
Kýraugastaði á Landi fyrir þrjátíu hundruð í góðum pen-
ingum, er gjaldist út á fjórum eða fimm árum.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups. — AM. Apogr. 2734 með hendi Orms Daða.
sonar „Ur brefabok biskups Ögmundar" (AM). „Nœsta brefed fyrer
þetta i bokinne er daterad 1526. og þau sem nœst epter koma eru
daterud 1527. er so likast ad þetta muni daterad á ödru hveriu þessu
áre. þó er ecke bokin allstadar digesta ordine annorum". (AM.).
Um Kyraugastade.
Vier Ogmund med guds ndd biskup i Skalhollte. giðr-
um godum mðnnum kunnigt med þessu voru opnu brefe.
ad vier hðfum giðrt soddan kaupskap vid Brand Kráksson.
ad vier hðfum sellt hðnum ]ordina Kýraugastadi er liggur i
Landmannahrepp i Vallakirkiusokn med ollum þeim gðgnum
og giæduffi. sem greindre jðrdu fylger og fylgt hefur ad
fornu og nyu. oc vier urdum fremst eigande ad. ad til greind-
um þeim landamerkium miUum Launarshollts. stadarins jard-
ar i Skalhollte. sem Badzmadurinn ridur d med skinsamra
SVEINSSTAÐAREIÐ. 1527.
manna ráde oc yfersion. og hinna ellstu manna frásðgn. Her
i mot skal gefa oss greindur Brandur Kráksson. xxxc i god-
um peningum fridum og ofridum. ok giallda ut d fernum.
xii. manudum eda fimm umbodsmanne stadarins i Skalhollti.
þeim sem þar er til settur. skulum vier svara lagaripting-
um d greindre jordu. Enn fyrrnefndur Brandur hallde til
laga. voru giðrningsvottar ad þessu voru kaupi Sera Sæ-
mundur Arnason ok Jon diakni Olafsson.
Ok til sanninda her um et cetera.
326. 31. Janúar 1527. á Seylu
Tylftardómr útnefndr af Rafni Brandssyni lögmanni norð
an og vestan á íslandi, er þá hafði kongsins sýslu og um
boð í Húnavatnsþingi, um ákærur lögmanns til Teits Þor
leifssonar fyrir óspektir og mannslag á Sveinsstaðaþingi
(Sveinsstaðareið 1522).
AM. Apogr. 3844 „Ur Vidiraus 2ia leikmanna [1. Sept.] 1540 og 2ia
presta [29. Júlí] 1547" (AM.). = a. Þessa afskript hefii* Arni borið
saman við frumrit dómsins og ritað þaðan orðamun: „Variæ lectio-
nes in marginibus eru teknar ur original þessa dóms. hvern mier
liedi Biarne Petursson á Stadarhóli (nu á Skarde)" (AM.) = 6. Þess-
ari afskript fylgir ennfrerar afskript frá c. 1605 eptir vidimus frá 28.
Mai 1558, og ritar Árni á hana „Ex chartis herra Oddz biskups fra
Leyrárgördum". Dómr þessi er allviða til í dómabókum, en allar eru
þær afskriptir langt um lakari en sú, sem hér er fylgt, því að hún
er ígildi frumritsins.
Þat giorum vier Þorsteinn íinnbogason. önar brýniolfs-
son. audun sygurdzson. petur tumasson. asmundur clemens-
son. þordur gunnarsson. Jon Þorlakssou. Þorsteinn simonar-
son. gudmundur indridason. Stigur hoskuldzson. Þorvalldur
arnason og marteinn þorualdzson. godum monnum kunnigt
med þessu voru opnu brefe. at arum epter gudz burd. m.
d. XX. vij. ar d^) manudagen næstan^) fyrer palsmessu a
Seylu j skagaíirde. vorum vier i dom nefnder af Kafne brandz-
syne. logmanne nordan og vestan a jslande. er þa hafde
1) b, v, ö; 2) &/ neesta a.
1527. SVeinssTaðareíð. g97
kongsins syslu og umbod i hunavatzþinge^). at dæma um
þa akæru. er nefndur rafn logmann kiærde til teitz þorleifs-
sonar. at hann hefde ridit med vopnat folk a þat sama þing
sem sett var nær sveinstodum i hunavatzþinge og sleigit^)
og skipat at sla upp a þa menn sem a þingenu voru. og i
þui sama slage var i hel sleiginn arne heitinn bersason^).
og marger adrer [særder og slegner*) med griote og vopn-
um. og þar hefde verit sleginn logmadurinn [og syslumad-
inn^) med griote og skotum. var þar svarin stefnan. og suo
teitur þorleifsson*^) hefde verit heima i glaumbæ i skagafirde
at sinu logheimile þann sama tima sem rafn las þar stefn-
una. Þui dæmdum vier somu stefnu logliga. og greindaii
teit rettehga fjrerkalladan. og sekaii mork i stefnufall. þvi
hann kom ecki [i greindan stad'^) og eingenn hans svars-
madur'^). var þar upplesinn logriettumanna domur suo hhod-
ande^). at teitur þorleifsson skyllde aungu sakadur um sama
malefne. nema þat syndizt med skilriki. at hann hefde i
sama stad giort nockur lagabrot^o) med ord eda verk. J
annare grein kom þar fram vitnisburdarbref tolf skilvijsra
manna med innciglum. suo hliodande. at teitur þorleifsson
hefdi sagt a fyrgreindu þinge at þar skylldu aunguer dom-
ar ganga. og hann villde eingen iog þola. og hann skipade
sijnum monnum at sla og stinga. og hann sialfur hiö fyrst-
ur aa sama þinge. ok i þvi sama athlaupe var i hel sleig-
inn arne heitinn bersason^^) og marger menn særder ok
suiuirttir. eigi færre enn .x. þeir sem averka feingu. ok þetta
greint mannslag og averka giordu medfylgiarar teitz þorleifs-
sonar. var þesse allur adursagdur vitnisburdur svarinn af
þremur logriettumonnum þar fyrer oss. ok þvi syndizt oss
sa same logriettumanna domur sem þar um hafde dæmdur
verit aungva magt hafa til afsakanar teite þorleifssyni um
greind malefne. Beiddizt berse þorlaksson. fader greindz
1) „Biörn á Skardzá hefur Skagafirde. og eitt óvandad pappirs
Exemplar sömuleidis Skagafirde. aliæ chartæ habent Hun(iV(jf,tzþ. og
svo á þad ad vera" (AM.). 2) ö; sleit a. 3) ö ; bessason a. 4) [slegn-
er og særder a. 5) [&; sialfur a. 6) b. v. b. 7) [b. v. &; 8) ö; —
raann a. 9) b; hlydande a. 10) b; logbrot a. 11) ö; bessason a.
398 SVElNSSTAÐAnElÐ l52l
arna heitins berssasonar. riettar sins og bota fyrer sagt
mannslag. visar suo logmalit til. at þar skulu grid halldazt
sem sett eru af logmanne edur^) valldzmonnum. þvi dæmd-
um vier berssa þorlakssyni [sextie hundrut^) i tuefaldar vix-
bætur af þeim sem greindaii arna hefde i hel sleigit. enn
fyrer þvi at þat var svarit og synt. at teitur þorleifsson
hefde verit flocksforinge at greindu slage og hernade. og
svo stendur skrifad i bokenne. at þar sem madur rædur
manni banarad eda sara. eda giorir þat nockud eda talar
at madur sie hfe sinu at íirr eda nockri skomm at nær ef
þat være giortt er hann mæUr. bæte eptter dome konge og
frændum. enn hinn er giordi halldi upp fullum botum. þvi
dæmdum vier berssa þorlakssyne þriatige hundrud af pen-
ingum teitz þorleifssonar fyrer raad og atvist er hann hafde
giort um sagt mannslag enn kongenum tvefalldaii þegn af
þeim sem greint mannslag giordi. Stendur og svo skrifat i
riettarbotum hakonar kongs. at þeir svare iandrada sauk
sem samhelldi hafa til þess at styrkia illgiordamenn mote
krununnar riette og landzins logum. þvi dæmdum vier teit
þorleifsson utlægaii til slikrar myskunnar sem kongur viU a
giora. enn greindan rafn laugmann riettiliga méga at sier
taka alla [peninga fasta og lausa þa^) sem teitur þorleifsson
hafde att þa hann fiell i þessa sok. og giallde þar af allar
logligar skullder og sakeyre. og at þvi afgreiddu dæmdum
vier optnefndaii rafn logmann skylldugaíi at hallda alla adur-
sagda peninga. þar til logligur erfinge teitz þorleifssonar til-
kiemur. sa sem fuUar vorslur*) hefur. ok afhende honum alla
haifa peninga avaxtalausa^). enn ef erfinge teitz hefdi eigi
fullar vorslur*). þa skylldu þeir frændur teitz hallda megafyrsagda
peninga sem næster være erfdum og fullar vorslur^) hefdu. suo
leinge og þar til kongur sialfur giorde adra skipan da med godra
manna rade. svo og skyllde nefndur rafn logmann mega rietti-
liga hallda fyrsagda [halfa peninga^) kongdomsins vegna þar til
kongur siaifur setur þar annan myndugaíi umbodzmann yfer. og
rafn logmann giallda honum aptur þessa peninga avaxtalausa^)
1) b; eda a. 2) [b; Ixc, a, 3) [b; þa peninga fasta og lausa a.
4) b; vordzlur a. 5) b; avaxtarlausa, a. 6) b; [peninga halfa a.
1527. BREIÐABÓLSTAÖR. 3Ö9
svo hafai) sem hann medtok. afreiknudum ollum loglegum
skulldum og sakeyre.
ISamþýckte þennan^) vorn dom adursagdur valldzmann
» allur almuge er a sama þinge voru.
Og til sanninda hier um setium vier fýrskrifader log-
ettumenn vor incigle fyrer þetta domsbref er skrifat var i
sildingahollte i skagafirde deige sidar enn fýrr seier^).
—
327. 33. Janúar 1537. á JBreiðabólstað
DóME sex klerka útnefndr af síra Þorleifi Eiríkssyni oífíciali
heilagrar Skálholtskirkju um ákæru hans til síra Guðmund
ar Arnasonar fyrir hald á jörðunni Hólmum í eystriLand
eyjum, er Haldóra heitin Guðmundardóttir hafði gefið kirkj
unni á Breiðahólstað í Fljótshlíð eptir sinn dag.
AM. Apogr, 2114 ;,Ex. orig. Breidabolst. FJiotzhlid. accuraté"
Af 7 innsiglum Toru 2 fyrir bréfinu 1721.
OUum monnum þeim sem þetta bref sia eda heyra
senda jon gislason. salamon henreksson. olafur simonarson
pall olafsson. ]on þordarson og pall eigilsson prestar skal
hollzbiskupsdæmis. kuediu guds og sina. kunnekt giorandi
ad sub anno gracie CD'^. d^. xx^. vij^. manudagin næsta fyr
ir conuersionem pauli apostoli^) aa kirkiulæk j fliotzhlid. vor
um vær j dom nefnder af heidursamligri personu sira þol
leifi eirekssyni officiali heilagrar skalhollzkirkiu ad dæma og
skoda um þa akiæru er adur greindur sira þorleifur klag-
adi til sira gudmundar arnasonar ad hann hafi halldit jord-
ina holma er liggur ] eystri landeyium j kross kirkiu sokn
er halldora heitin gudmundardotter hafdi gefit kirkiunne aa
breidabolstad epttr sinn dag fyrir sinni sal. vœndizí fyrr
skrifadur sira þolleifur þar ad godra manna vitne um giof-
ina. var fyrr nefndur sira gudmundur þar þa stefndur stund-
arstefnu. suo uær heyrdum aa. þui ad heilax anda nad til
1) b; haafa a. 2) 6; þenna a. 3) þ. e. 22. Janúar.
400 BREIÐABÓLSTAÐR. - HOLL OG GIL. 1527.
kalladri. og ad suo profudu og íyrir oss komnu. dæmdum
uær adur skrifadir domsmenn med fullu doms atkuædi stefn-
una logliga og opt nefndaii sira gudmund rietliga fyrir kall-
adan og jordina holma eign kirkiunnar aa breidabolstad vera
og hafa uerith sidan halldora heitin andatizt ath leiddum
tueimur skilrikum uottum ath þad suæri ad halldora heitin
gudmundardotter hefdi gefith kirkiunne aa breidabolstad jord-
Ína holma. Skylldi þessi uitne leidazt jnnan manadar eda ed
seinsta fyrir fardaga. Og saumuleidis dæmdum uær opt nefnd-
um sira þolleifi landskyllder og landskylldaleigur. sidan hall-
dora heitin andadizt. nema þrattnefndur sira gudmundur yne
eid og .ij. skilrikir menn med honum jnnan .xiiij. daga ad
Jieýrdum dominum fyrir titt nefndum sira þolleifi ath hann
uisse ecki ad jordin hefdi gefin uerit kirkiunne. enn ath unn-
um eidunum faUi nidur landskyllder og leigur. enn jordin
æfinleg eign kirkiunnar ath leid(d)um uitnunum- Samþyckti
þennan vorn dom þratt nefndur sira þolleifur officiaUs med
oss og setti sitt insigle med vorum jnsiglum fyrir þetta
domsbref. huert skrifath uar aa breidabolstad j fliotzhhd aa
sama are og deigi sidar en fyrr seigir.
338. 13. Janúar 1537. á SYÍnaTatni.
JóN biskup á Hólum selr Guðmundi Þorsteinssyni jörð dóm-
kirkjunnar á Hólum Hól í Svartárdal fyrir jörðina Gil eð
yzta í Langadal.
Landsbókasafn 61. 8vo, afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ept*
er oiiginal hia Sigurdi Einarssyne (biskups) accuraté" (AM.).
Þat giorum uer einar einarson. einar bryniolfsson. þor-
ariq ionsson. kodran olafsson godum monnum kunnigt med
þessu vs^oro opnu brefi arum epter gudz burd. CO. d. xx og
vii. ar þridiudagen næstan epter palsCDesso um ueturenn^) a
audkulu i suinadal vorum vær i hia saum og heýrdum a
ord og handaband af eirne alfu herra ions med gudz nad
1) þ. e. 29. Jan.
1527. HÓLL OG GIL. - HORN OG BÆR. 40l
biskup a holum en af anare gudniundar þorsteinssonar ad
suo fyrir skildu at greindur herra ion selldi gudmundi þo-
steinssyni domkirkiunnar iord sem holl heiter j svarttardal i
berggstada kirkiusokíi til fullrar eignar med ollum þeim
gognum og giædum sem greindri iordu fýlger og fýlgt hef-
ur ad fornu og nyu og greindur herra vard fremzt eigandi
at heilagrar kirkiu uegna og sinna. her i moti gaf og selldi
gudmundur þosteinsson biskupenum iordena gil ed ýzta er
ligur i langadal i holltastada kirkiu sokii med ollum þeim
gognum og giædum sem greindri iordu fýlger og fylgt hef-
ur at fornu og nýu og adur nefndur gudmundur vard fremzt
eigandi ad. skýlldi huor suara lagariptingum a þeim iordum
er selldi en hallda til laga þeirri er keýpti. Og til sannenda
hier um setium ver fyrr nefnder men uor insigli fyrir þetta
bref skrifat a suinavatne a asum fimtudagen næstan fyrir
purificatio sancti marie a sama ari sem fyrr seier*
339. 16. Febrúar 1527. í Skálholtl.
JÓN Haldórsson fær, í umboði Herdísar Gunnlaugsdóttur
konu sinnar, Ogmundi biskupi í Skálholti til fullrar eignar
alt tilkall það, er hann ætti í jörðunni (Bæ og) hálfu Horni
og öllum jarðarpörtum öðrum, sem henni hefði fallið til erfða
í Austfjörðum eptir föður og móður móts við Guðrúnu syst-
ur sína, fyrir þrjátíu hundruð í góðum og gildum peningum.
Bisk. Skalh. Fasc. III, 8, frumiit á skinni. - AM. Apogr. 2533
með hendi Árna Magnússonar; þar með er og orðamunr eptir af-
skript af bréfinu, sem stóð í bréfabók Ögmundar biskups. Afskript
af þessu bréfi er í bréfabók Gizurar biskups AM. 232. 8vo 71b^ 72a_
Giorningsbref jons halldorssonar vid
b(iskup) Augmund vm halftt horn.
Vier ogmund med gudz naad biskup i schalhollti gior-
uni godum monnum kunnigt med þessu voru opnu brefi ath
aa lavgardaginn næsta fyrir ix vikna faustu anno domini
CD. d. xxvij. giordum vier suodan giorning og kaupskap vid
jon halldorsson j vmbode herdisar gunnlaugzdottur konu
sinnar. jn primis fiek hann oss til fullrar eignar allt þat til-
Dipl. Isl. IX. B. 26
402 SKARÐSBRÉF. 1527.
kall sem hann niatte eiga vegna konv sinnar j [jordumi) og
halíu horni og allar þær iarder og jardar partar sem henni
til motz vid systur sina gudrunu hafde til erfda fallit ] aust-
fiordum epter favdur og modur med aullu þui^) þeim til-
heyrer. Hier j mot lofudum uier honum .xxx. hundrudum
] godum peningum og gulldum honum þa strax. xixc- suo
honum vel Hkade.
Voru þesser giorningsvottar tilkallader og nærverandi.
^)eirekur ionsson kirkiuprestur. olafur gilsson og thorlakur
landbiartson prestar. biarne torfason og pall fusason. og
settu sin insigle med uoru insigle fyrir þetta giorningsbref
skrifat j skalhoUte aa sama degi og are sem fyrr seger.
380. 33. Marts 1537. á Reynistað.
SoLVEiG abbadís á Stað í Reyninesi fær, með samþykki Jóns
biskups á Hólum og systra á Stað, Rafni Brandssyni frænda
sínum til fullrar eignar jörðina Skarð í Fnjóskadal með sex
kúgildum, en jörðin Skarð heíir „verið vor gömul ættareign,
og með oss gefin til sama klaustrs".
AM. Apogr. 124 „Ex originali Greniadarstad. Þetta originalbref
Solvegar abbadisar var medal þeirra brefa er eg feck af Sira Skula
Þorlakssyne (so vel sem hin önnur Greniadarstadarbrefen). Enn med
þvi eg sie ad þad mun þad sama bref sem stendur i Greniadarstad-
ar brefa Regislre þa sende eg þad Sira Magnuse Markussyne 1724.
til ad kasta þvi saman vid hin Greniadarstadarbrefen. iafnvel þo þad
ecki i minnsta mata kæmi kirkiunne eda stadnum vid. helldur mun
þad slædst hafa fra hustru Þorunne Jonsdottur til Sira Sigurdar
brodur hennar (kannske hann hafe eignast Skard) og hefur so sleingst
medal kirkiu brefanaa. Qvicqvid sit. brefed ma vel liggia þar framm-
veges ad implendum numerum'* (AM.). Árni getr þess, að kapitula
innsigli Reynistaðarklaustrs hafi verið fyrir bréfinu.
Vier syster Solueg med gudz forsia abbadíjs aa stad i
Reynenese. giorum godum monnum kunnigtt med þessu voru
opnu brefe. at med samþycke virduh'gs herra ]ons med gudz
nad biskups aa hoolum og vorra systra. haufum vier gefit
1) [iordunne Bæ brb. 2) sem b. v. brb. 3) Sera b. v. brb.
1527. SKARRSBRÉF. — TEITR. 40á
ok afhentt vorum frænda Rafne brandssyne jordina skard i
fnioskadal er liggur i laufas kirkiu sokn med auUum þeim
gaugnum og giædum sem greindre iordu hefer fylgtt at
fornu og nýu og vier og vorer frændur vrdum fremst eig-
ande at. hefer greind iord skard verit vor gaumul ættar eign
og med oss gefin til sama klansturs. skal fyrr nefndur Rafn
mega frialslega at sier taka greinda iord med .vi. kugiUdum
at næstum fardaugum sier og sinum eptterkomendum til
æuenlegrar eignar. Ok til meire audsyningar og sanenda
hier um lietum vier setia capitula incigle fyrnefndz klaust-
urs fyrir þetta bref (er) giortt var aa stad i Reynenese laugar-
dagen næsta fyrir CDariumessu i langafaustu arum eptter
gudz burd CO. d. xx. og vij ar.
331. 24. Apríl 1537. í HYammi.
Teitr Þorleifsson geldr Ingu Jónsdóttur konu sinni jarðirn-
ar Asgeirsá í Víðidal með ánefndu búi og ítökum, Lækja-
mót í Víðidal, Krossanes á Vatnsnesi og eyðikotið minni
Ásgeirsá, fyrir J)ær hennar jarðir og lausagóz, er hann hafði
áðr í burtu feingið í Borgaríirði : hálfa Galmanstungu, Fljóts-
tungu, Þóroddsstaði, Kornslæk og Hvamm í Hvítársíðu.
Landsbókasafn 63. 4to bl. I13b^— 114b^ skr. c. 1640.
JardakaupsBref Teijtz Þorleifssonar og hanz kuiiiu
Jngu Jonzdottur.
Þad giorum vier Þorsteirn Sugurdsson. Gunar Jonsson.
Jon Bardarson og Jon Grijmsson Godum monnum viturligt
med þessu voru opnu Brefj. ad þa lidid var fra hingadburd
vorz herra Jesu Ghristi 1527 cLr sunnudæginn næstan fyrir
Palzmessu^). j Badstofunnj d Asgeiirsa j Vijdedal. vorum
vier þar j hia saum og heyrdum d ord og handaband þess-
ara manna Teijtz Þorleifssonar og Jngu Jonzdottur kuinnu
hanz. ad so fyrir skildu. ad nefndur Teijtur Þorleifsson gallt
og greijddi til fullrar eignar adur nefndri Jngu konu sinni
1) þ. e. 20 Jan.
404 ^EITR. 1^27.
gardinn jordina Asgeijrsa j Vijdedal. og þad Bued sem þar
var samaii komid vtaii gards og jnaíi. kuika peninga og
dauda. aller til skilder. enn onguer frd vndaii tekner. vtaíi
þeir peningar sem heilog kirkia cL Asgeijrsa d. og þad xv^ j
heijmalandi. og viij malnitu kugilldi. fiordung ] veijdikierum.
halfan Nýstada Reka. og Afriett d Arnavatnzheijdj. effter
þuj sem maldaginn þar greiner. Hier til gallt hann Jngu
Jonzdottur jordina Lækiamot er liggur j Vijdeddl j Asgeijrs-
dr kirkiusokn. og þar med vj kugilldi. og jordina Krossa-
nes. er liggur j Hola kirkiu sokn. og þar med v kugilldi.
og eýdikot minni asgeijrsa er liggur j Vijdeddl. Þessar all-
ar fyrsagdar jarder med ollum þeim gogniim og giædum
sem adur greindum jordum íilgir og filgt hefur ad fornu og
nýu. og hann vard fremst eigandi ad. SkiUdi offtnefnd Jnga
Jonzdotter eignast alla fyrskrifada peninga fyrir þær hennar
jarder og lausagoss sem tijttnefndur Teijtur hafdi adur j
Burtu feingid j Borgaríijrdj. Halfa Galmaltztungu (I) fyrir Ixc
fliotztungu og þorodstadj Kornzlæk og huamm er liggur j
Gilzba(c)ka kirkiusokn. Skylldi þesse giorningur standa obrigd-
aiiligur. nema þratt nefndur Teijtur Þorleiffsson villdi sijdar
meijr þennaii giorning afftur taca med sijnu Brefj og jnn-
cigli. enn giallda Jngu Jonzdottur þar þa peninga sem þeim
semdi vel badum. og hier effter vilium uier sueria ef þurfa
þiker. Og til sanninda hier vm setium vier fyrskrifader
menn vor jncigli fyrir þetta Vitnis Burdar Bref.| er skrifad
var j Huammi j huamzsveit. a midkudæginn epter^) Jonz
messo Holabiskupz d sama ari sem fyr seigir.
[So IJatandi Bref liggur a fVestJíiordum hia Ormi fjonjssyni
j Gufudal [fremjri sera fyr skriíad stendur.
332. 25. Apríl 1527. á Eyrarbakka.
Ögmundr biskup í Skálholti samþykkir það, að síra Þorleifr Eir-
íksson heíir selt Sæmundi Eiríkssyni bróður sínum hjáleig-
1) „fyrir", hdr. sem mun rangt fyrir „eptir", því að það væri
miðvikudagrinn í'yrir skírdag, langafrjádag og páska^ sem án efa væri
miðað við, en ekki Jónsmessu Hólabiskups, sem er 23. Apr.
1527. BREIÐABOLSTAÐR. - SVALBARÐ. 405
una minni Kollabæ undan Breiðabólstaðarkirkju í Fljótshlíð,
þó með því móti, að síra Þorleifr „skikki" annan jarðarpart
í nánd jafnvirðan.
AM. Apogr. 990 „Epter originalbrefe fra Sœmunde Magnussyne
á Hole i Bolungarvík", og er aí'skriptin staðfest í Skalholtti 5, Dec.
1710 af Þorleifi Arasyni, Þórði Þórðarsyni og Þorgils Sigurðssyni. Af-
riptin er með hendi Árna Magnússonar.
Vier Augmund med gudz nad biskup i Skalhollti gior-
um godum monnum kunnigt med þessu voru opnu breíi ad
vier hofum samþyckt og stadfest þann kaupskap og umskipte
er sira Þorleifur Eireksson hefur sellt Sæmundi Eirekssyni
brodur sinum hialeiguna minna koUabæ. sem er atta hundr-
ud ad dyrleika. er att hefur kirkian ai Breidabolstad. ] sod-
an mata ad fyrskrifadur sira Þolleifur skal skicka kirkiunne
annan jardarpartt jafnvirdan. þar nalægan kirkiunnar jord-
um. Og til sanninda hier um settum vier vort insigle fyrir
þetta stadfestingarbref. skrifad aa Eyrarbacka feria qvinta
pasche. anno Domini CD^. d^. xx^. vij.
333. 39. Ápril 1537. á Syalbarði.
ÞosRTEiNN bóndi Finnbogason fær, í umboði Magnúsar Árna-
sonar, Jóni Magnússyni til fullrar eignar þann hluta í jörð-
unni Svalbarði á Svalbarðsströnd, er Magnús átti, fyrir fulla
peninga eptir loforði. Lýsti Þorsteinn því og, að hann hefði
feingið og feingi nú að nýju þeim Jóni og Ragnheiði (Pétrs-
dóttur konu hans) sinn hluta í Svaibarði.
AM. Apogr 190 „Ex originali Svalbardensi accuraté". „4 innsigle
hafa under brefenu vered. nu er ei nema 3. brefed er ritad á pappir".
Þad giorvm wer þorkel magnusson. sæmundur jonsson.
andres stefansson. gudmundr jonsson godum monnum witur-
ligt med þessu voru opnv brefi ad þa er lidit var fra gudz
burd CD. d. xx. oc vij. ar j skridu [i] Reyldadal a fostudag-
in fystan ] þora^) vorum ver j hia saum oc heyrdum aa ord
1) þ e. 11. Janúar.
406 SVALBARÐ. - BREIÐABÓLSTAÐR. 1527.
oc handaband þessara manna þorsteins bonda finbogasonar
oc jons magnussonar ad sua fyrir skilldu ad þorstein fin-
bogasoíi feck jone magnussyne j umbodi magnus arnasonar
þan sama jardar part sem adur nef(n)dur magnus atte j
jordune sualbarde a sualbardzstrond jone magnussyne til
full(r)ar eignar oc frials forrædis fyrir fulla peninga epter
þui sem þeir hefdi adr med lofazt. sagdizt þorstein hafa laga
vmbod af magnusi til þessa giornin(g)s um fyr nef(n)dan
jardar part. hier efter lysti þorstein þui fyrir oss ad hann
hefde feingit jone oc Ragneide sinn partt j þessare somu
jordu sualbarde oc feck þa ad nyu þeim badum þena sama
jardar partt med handabande þeim til full(r)ar eig(n)ar oc
sagdizt opt nef(n)dan partt uid onguan man hafa pantat ne
vedsett fyr ^n uid jon oc ragneide. her efter megum uær
sueria ef þurfa þicker. oc til sanenda her um settum uær
vor jnsigli fyrir þetta uitnisburdarbref huort er skrifad var
a sualbarde a sualbardzstrond manudagin næstan fyrir tueggia
postula CDesso a sama ari sem fyr seiger.
33á. 6. Maí 1527. á Breiðabólstað.
ViTNisBURBR, að Haldóra Guðmundardóttir hafi gefið kirkj-
unni („Maríunni") á Breiðabólstað í Fljótshlíð jörðina Hólma
í eystri Landeyjum.
AM. Apogr. 2112 „Ex originali Breidabolst. Fliotshlid. accuraté",
„6 innsigle hafa fyrir brefinu vered, eru nu öll burtu".
Svo feldan vitnisburd baru þessir menn jsolfur arnors-
son og jon ormsson aa breidabolstad j íliotzhlid. med fullum
bokareidi. huern er þeir soru fyrir sira þorlleifi eirekssyni.
er þa var officialis heilagrar skalholtz kirkiu at fyrr nefnd-
ur jsolfur taladi suo felldum ordum. j sinum eide. ath ec
var uid staddur sa eyvindarCDula j fliotzhlid og heyrda ec aa
ad halldora heitin gudmundardottir taladi suo felldum ord-
um ath hun sagdizt gefa jordina holma kirkiunne aa breida-
bolstad epter sinn dag og hun skylldi sier þangat fylgia
1527. BREIÐABÓLSTAÐR. 407
(laudri nær kristur kalladi sig. Jtem fyrr skrifadur jon orms-
son taladi suo felldum ordum j sinum eidstaf. ath eg var
])ar uid staddur. at halldora heitin gudmundardotter taladi
suo felldum ordum ad hun sagdiz gefa jordina holma ClDari-
unne æ, stadnum. og þanni) hyg^ ec sannan og særan sem
jsolfur anorsson hefur hier frekara um suarit.
Voru þessir menn nær staddir. þa eidarner voru suarn-
er. salamon henreksson. pall olafsson. jon þordarson prest-
ar. jon eireksson. gudni þorarinsson og sueirn holmfastsson
leikmenn. huerir til meire sanninda hier vm settu sinjnsigU
fyrir þetta uitnisburdarbref. er (giort uar) j sama stad sem
fyrr seigir. in festo sancti johannis ante portam latinam. anno
domini. (D^. d^. xx^. vij*'.
335. [Maí] 1537. á Breiðabólstað.
ViTNisBURÐB, að Haldóra Guðmundardóttir hafi gefið jörðina
Hólma í eystri Landeyjum kirkjunni á Breiðabólstað í Fljótshh'ð.
AM Apogr. 21 lo „Ex lacero originali pertinente ad Templum
Breidabolstaden Fliotzhliden", med bendi .Ávna Magnússonar. „Þad
sem i þessarre Copiu er understrikad, [bér í útgáfunni í hornklofum]
er allt burt rotnad ur originalnum". (AM.).
Þath giore ec jon þoruardzson godum monnum kunn-
igt med þessu mínv opnu brefi ath (ec) var þar nær stadd-
ur aa ^yuindarmula i fliotzhlid oc heyrda ec aa ath Halldora
heitin gudmundardotter taladi suo felldum ordum ad hun
sagdizt gefa iordina Holma kirkiunne aa breidabolstad epter
sinn dag og hun skylldi sier þangat fylgia daudri nær krist-
ur kalladi sig og aun[gvan] annan veg sagd[izt hun æ]tla
fyrir henni ad giora nema þennan. [Oc til sannenda hi]er
um sett[a ec mitt] insigle fyrer þetta uitnisburdar[bref er
skrifat var] aa [Brei]dabolsta[d i fliotzhlid]. aa fostudagin næs[ta]
arum epter gudz burd. þusund fim
hundrud tu[ttu]g[u] og vij.
1) Svo {ekM: eid).
408 TRANSSKRTPT. — NES. 1527.
336. 14. Maí 1537. á Hattabergi.
Transskriptarbrép.
AM. Apogr. 5514 „eptir eopiu med hendi Sl_ Biarna Hallgrims-
sonar" og saman borið við afskript med hendi Jóns biskups Vídalíns.
En orðamunrinn er alveg ómerkr. „Þetta bref er med tveimur nokk-
ud skauddudura Jnnsiglum".
Dett bekenne vij efftherskrijfne meister Geble Peterson
Erchideknn j Beren. Guttorm Nikelsson lagmann sama stad-
ar. Thord Matzson Rddmann. och Thorleiff Grimson med
thette vort opid breff ad vij haííVe siðtt og offverlesit suo
hliodandis opit bref med sinu heiiu og oskauddu hangende
Jnnsigle ord effther ord sem her eff'thir seigir.
[Hér kemr skuldskeyting Þorleifs Björnssonar frá 25. Maí 1482
um 100 Rínargyllini til herra Jóns smjörs, D I, VI, Nr. 397].
Og tiU meire sanninge vch bevijsing heer vm heingi-
um vij vor Jnnsigh nedann for detta brief skrifvat vpp a
Hattaberg j Krounu^) heradi j Norege a nosta thyrsdag for
Hallvardsmessu dag vm vorit Anno Domini Miilesimo Qvin-
gentesimo vigesimo septimo.
337. 16. Maí 1537. í Njarðvík.
ViTNisBURÐR, að Þorvarðr Bjarna(r)son haíi gefið Hóhnfríði
dóttur sinni jörðina Nes í Borgarfirði.
Jarðabókarskjöl Arna Magnússonar, Norðrmúlasýsla Nr. 2, af-
skript Njarðvíkarbréfa staðfest á Skriðuklaustri 7. Marts 1704 af Há-
varði Magnússyni og Sigurði Magnússyni og kallast „Nockrar Copi-
ur af Lángfedga Eignarskiölum fyvir jördinne Niardvíjk".
Svo felldafi vitnisburd ber eg Jon prestur Kodranzson.
ad eg var þar vidstaddur. og fleiri gooder menn adrer. ]
badstofunne d Valþiofstad ) fliotzdal fimtadagenn nærsta efft-
er purificationem Mariæ^). og fleiri gooder menn adrer. ad
Þorvardur bonde Biarna(r)son lýste þui fyrer oss. ad hann
1) Krvwnu, afskr. Sr. Bjarna. 2) þ. e. 7. Febr.
1527. ÆSISTAÐABRÉF. 409
heflFde gefed Hölmfrijde döttur sinne jðrdina Nes j Borgar-
fyrde er liggur j Mjrarstadar kýrkiu sökn til æíinligrar eign-
ar og fridlz forrædess. Og til sanninda hier uSi setta eg
mitt Jnsigle firer þetta vitnissburdarbref skrifad j Niardvíjk
fimtadagenn nærsta effter Hallvardzmessu. drum effter Gudz
burd CD d XX vij betur.
27. Maí 1537. á Æsistöðum.
20. Marts 1528. í Onúpufelli.
Ólöf Jónsdóttir samþykkir afian þann gjörning, er biskup
Jón og aðrir dandimenn höfðu gert á Möðruvöllum (Nr. 315)
miUi Sigurðar Sturlusonar bónda hennar og Þorvalds Arna-
sonar, og kvittar hún Þorvald Árnason um öll þeirra skipti.
Jarðabókarskjöl Arna Magnússonar, Eyjafjarðarsýsla Nr. 2 og 3,
tvœr afskriptir, báðar staðfestar á Öngulstöðum í Eyjafirði 28. Apríl
1704 af Sigurði Hrólfssyni og Jóni Þorleifssyni, eptir transskripti frá
5. Júní 1573.
Þat giðrum vær Simon Þorsteinssson. Jon Þorlaksson
og Erlendur Erlendzson gödum monnum kunnigt med þessu
voru opnu brefui at þa fidit var fra gudz burd md xx og
vij dr d æsistodum i Eyiafirdi a manudaginn i fardagaviku^)
vorum vœr i hia saum og heýrdum d at þau voru auH i
einu handabandi ÞorvaUdur Arnason og Sigurdur Stufiason
og Olof Jonsdotter kona hans at suo fyrir skildu. at Olof
Jonsdotter samþyckti afiaii þann giorning sem biskup Jon og
adrer dandimenn giordu med þeim a maudruvofium og þat
brefid innehefidur sem þar er um giort. og i sama haíida-
bandi gaf Olof Jonsdotter kona Sigurdar Þorvafid Arnason
aufiungis kvittan um aufi þeirra skipti. fyrst um jordina æsi-
stade og afia peninga adra eptir sinn fodur og modur. Og til
sannenda hier vm setium vær fyrnefnder menn vor insigfi fyr-
ir þetla breí er skrifat var i nupufefii i Eyiafirdi laugardagin
næstan fyrir Marie messo Magdalene [a sama dre og^) fýrseiger.
1) þ. e. 27. Maí, 2) [Svo ; en blýtr að vera rangt fyrir: are syd-
W en, — J)vi að conversio Mariæ Ma^dalenæ er 1. Apr.
410 TRANSKRIPT. - ARI ANDRESSON 1527.
m, 6. Júní 1537. á Þingeyrum.
GfuBMUNDE Indriðason transskríberar bréf Eilífs Olafssonar frá
28. Júlí 1403.
AM. Fase. VI, 13 transskriptarbréfið á skinni og er innsiglið fyrir.
Þath giðrir ec gudmundur jndridason godum monnum
kvnnigt med þessu minv opnu breíi at eg heíi sied oc yíir
lesit bref eilifs olafssonar med hans heilu oc oskavddu hang-
anda jnscigH. so latanda ord eptir ord sem hier seigir.
[Hér kemr bréf Eilífá frá 28. Júlí 1403, D I, líl, Nr. 572].
Og til sanz uitnisburdar her vm set ec adurnefndur gud-
mundur mítt jnscigh firir þetta transkriptar bref er skrifat
uar a þingeyrum fimtudag næsta eptir vppstigningardag ar-
um eptir gudz bvrd. CD d xx oc vij dar.
340. 37. Júní 1537. í Skálholti.
Ogmundr biskup í Skálholti kvittar Ara bónda Andrésson af
umboði því, er hann hefir haft fyrir biskup í Vesttjörðum,
og af greiðslu nær tveggja hundraða hundraða, er Ari var
biskupi skyldugr vegna Hans Eggertssonar, og það, sem á
vantaði, lofaði Ari að greiða í mögulegan tíma.
Bisk. Skalh Fasc. XIX, 61, frumrit á skinni. — AM. Apogr. 2403
nieð hendi Árna Magnússonar „accuratissimé. Það, sem trosnað var
úr frumritinu á dögum Árna, er seít hér i hornklofa.
Kuittanarbreí Ara Andressonar.
Wier augmund med [gudz] nad biskup j skalholiti gior-
um godum monnum kunnigt med þessu uoru opnu [brejfi.
at are bondi andresson hefur giort oss og stadit glaugguan
og rett[a]n reikningskap af þui umbodi sem hann hefur af
oss haft j uestfiordu[m] yfer faustum peningum og lausum.
so og hefur hann golldit oss so nær þau t[u]o hundrud
hundrada sem hann uar oss skylldugur negna hans egertz-
sona[r]. enn þad aa brestur hefur hann lofat at giallda j
mauguhgan tima [þa] uier seium honum til. þui giorum uier
1527. SAMÞYKTARBREF 411
hann og gefum aurlungiss kuittan [og dajkærulausan. um
fyrsagt umbod. og peningagialld fyrir oss og aullum uorum
epterkomendum. heilagrar skalhollz kirkiu formonnum. Og
til sanninda hier um settum uier uort jnnsigli fyrir þetta
kuittanarbref skrifat j skalhoUti ulltima die octauarum cor-
poris christi. anno domini. CD. d. xx. uij.
341. 27. Júní 1527. í Skálholti.
Ögmundr biskup í Skálholti staðfestir og samþykkir dóm frá
19. Apr. 1526 (Nr. 289).
AM. Apogr. 908 „Ex orig. Vatzfiord. accuraté". Árni lýsir innsiglinu.
Wier augmund med guds nad biskup j skalhollti gior-
um godum monnum kunnigt med þessu woro opnu breíi.
at uier haufum glaugliga skodat þenna sama dom sem
hier er med festur þessu woro brefi. og .lizt oss hann
j allan mata skialigur og laugligur j auUum sinum
greinum. þeim hann jnne helldur. þui j guds nafni
amen styrkium uier og stadfestum hann og laugligan sam-
þyckium og urskurdum j aullum sinum greinum og arti-
culis og fyrirbiodum huerium manni at hindra he(i)laga uaz-
fiardar kirkiu eda hennar formann um þettta sama jtak enn
huer þat giorer ma koma j storan skada þar fyrir seinna
meir. Og til sanninda hier um setium uier uort jnsigli fyr-
ir þetta bref fest med fyrsagdan dom. skrifat j skalhollti. jn
octaua corporis christi. anno domini .OD d xx uij^.
342. 1527. á ilþingi.
1528. á Húsafelli.
Sáttakgerð þeirra biskupanna Ögmundar í Skálholti og Jóns
á Hólum um ait, sem þeim hafði á milli borið, og lofa þeir
að innleiða hvorugr „í annars biskupsdæmi nokkra villu,
leynt eða Ijóst" ; þeir gera og upp með sér „kláran" reikn-
ingskap um jarðirnar Víðimýri og Kalmanstungu,
412 SÆTT BISKUPA. 1527.
Landsbókasafn 62. &vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eplir bréfa-
bók Ögmundar biskups.
Um Galmans-Tungu. Anno M^'. D^. xx^. vuo.
Vier Ogmund med guds þolinmæde biskup i Skalhollte.
giðrum godum mðnnum kunnugt med þessu voru opnu brefe.
ad d almenneligu 0xardrþinge Anno Domini M^. D^. xx. vn.
morgum dandimðnnum nærverundum. var almenneleg sátt
giðrd millum vor ok vors brodurs biskups Jons. ad nidur-
slegnum ðllum hugmod ok misþyckiu sem þar til hafde d
miUum ockar komid. hver satt ad sidan var d sama dre
fullkomliga stadfest. ok ut af giðrd d Eyrum i Hrutaíirde
med suo ordnum skilmaia iniUum annara orda. ad vid skylld-
um hallda ockart andhgt broderni i gude. ok hvorge innleida
i annars Biskupsdœmi nockra nyung leynt eda liost. fund-
ustum vid d Husafelle i Borgarfirde Anno Salutis 1528. ok
giðrdum ut af klaran Reikningsskap um Videmýre sem ligg-
ur i Skagaíirde ok Galmars Tungu i borgarfirde med þeim
skilmdla hann skyllde hafa jðrdina Galmars Tungu tilbygg-
ingar og hallda gardinn og kirkiuna rielega ok skiællega ok
giallda af .ccc. arhga vorum umbodsmanni. utan þd vier
ridum i vora visitatio þd skjlldi falla nidur landskylid fyrer
gisting. Var þad þd svarid og stadfest af fiorum heidarleg-
um personum af beggia hende. ad su satt sem vier og hann
hefdum adur giðrt skyllde standa obrigdanleg þott vier sialf-
er eda okkart folk ættunst Iðg vid. ok ockart andlegt brod-
erne i gude hielldist. ok hvergi innleiddi nockrar nyungar i
annars biskupsdæmi. Voru þesser nærverande menn Herra
Halldor^) aböte ad Helgafelie. Sera Eirekur Jonsson. Sira
Snorri Hiahnsson. Sira Freisteinn Grimsson prestar. Jon
Hallsson. Jon Biórnsson leikmenn med mórgum ðdrum dandi-
monnum.
Ok til saninda her um festum vier vort innsigli med
fyrrskrifadra dandimanna innsiglum fyrer þetta bref. Skrifad
ad Husafelle d sama dre sem fyrr seger.
1) j^corrige puto. Narfe" (AM.)
VERZLUNARSAMNINGÍR. 413
t3. 3. Júlí [ 1537. I á ilþin^i.
3. Júlí [ í Hafnarflrði.
5. Júlí [ ) í Skálliolti.
^AMNiNGR um verzlun, vikt og mæli milli Hamborgarríkis og
enskra kaupmanna af einni álfu og Alþingis fyrir hönd Is-
iendinga af annari álfu.
Bréf þetta er áðr prentað í Alþingistíðindura 1909, B, Nr. 533,
bls. 811-814,
A.
AM. Fasc. XLVII, 7, frumritið á skinni. Fyrir bréfið hafa aldrei
komið nema 7 innsigli. Af þeim eru nú 4 fyrir bréfinu. — Afskript
i bréfab. Gizurer biskups (1540—1547) AM. 232. 8vo bl. 92a— 93a (=6).
— Afskript, sem stafar frá þessum texta bréfsins, er í Landsbóka-
safni 67. 4to bl. 118 — 119 með hendi síra Jóns Erlendssonar í ViUinga-
holti, með raungu ártali (1520). Hefir þetta frumrit bréfsins fyrrum
legið í Skálholti og heyrir án efa til skialasafns stólsins þar, því að
svo stendr aptan við þessa afskript: „Þetta Bref skrifar Herra Odd-
ur ad .sie í Skalholti med siö hangandi osköddum jnnsiglum Anno
1549". En hér við bœtir síra Jón í Hitardal þessari athugasemd á
spássíu: „1594 mun riettara því hitt stendst ecki".
«
bref vm kaupskap vtlensk(r)a.^)
Vier skipherrar og kaupmenn j hafnarfirdi [klawus mul.^)
kortt blom. vilkin rvgg. petur rik.^) didrik meyar. hanz ro-
hollt. jacob to(d)i*) handborgarmenn.^) skipherra hanz kokk
[skipherra j breimin^). jon mor og matteus eingelska menn
giorum godum monnum kunigt med þessu uoru opnu brefi
þa er Hdit war fra hingat bvrdi worz herra jesu christi CDc-
vc- XX og vij ar tveimur nottum epter peturz messo og pallz
æ. almeniHgu auxarar'')})ingi war þetta samþykt af ollum al-
muganum at wori bon þyskra og engelskra at hier skylldi
ganga fyrir sunan half fiorda weitt^) aa wog fyrir giUt .c. fiska
med hreina fiska harda og kuistada. hier j mot jataudum
wier og wiHuglega lofudum at flyt(i)a falslausan warning og
1) Utan á bréfinu með gamalli hendi. — Samþycktarbref utlendzkra
um uiktena b. 2) [Clauus. mul. b. 3) Risk b. 4) tode b. 5) ham-
borgarmenn b. 6) [á spássiu óinnvísað, en er sett svo inn í b; má
og lesa : bremum; & les: bremin. 7) b; auxar (!) a. 8) uætt b.
414 VERZLUNARSAMNINGR. 1527.
giora gomul halfstyckiz k(a)up sem at fornu hafa werit
tueggia tunnu þunga j hueriu .c. k(a)upi og hafa jslendskan
pundara rettan og so jslendskar stikur þa sem þingmællt
wæri. hier med skylldum wier hafa rettan mæli þriatigi marka
attvng. tvo hundrut marka tunnu. skylldi huer madur mega
med fri k(a)upa þar hann willdi. So og lofudu wier at aungw-
er vtlendsker menn huerkie þyskier ne engelskier skylldu
giora hier skip ne menn til sios og eigi helldur Hggia hier
j landit wetrardag nema skipbrodzmenn^) eda smadreingier
þeir sem aunguan k(a)upskap hafa. ^n ef vtlendskier kunne
ecki at fa frackt og hier wæri ecki skreid til þa skylldum
wier mega fa j hendur nockrum jslendskum manne trulynd-
um wort goss og selia og þo aunguan pening dyrra a vet-
ur enn a sumar geingur j rettri k(a)uptid. lofudum wier
fyrr nefnder þyskier menn at fa bref af handborgar radi at
þessi giorningur skylldi halldazt. somuleidiz lofudu engelski-
er af sinum parti at þetta skylldi obrigduliga standa. enn
huer^) hier af bryggde skylldi sliku sakader^) wera sem dæmt
war j tijd gamla piningz. war þetta samþygt med lofataki
af oUum almuganum badi jnan logrettu og utan^) j tid jo-
han petursson er þa war hirdstiori og hofu(d)sman ý) jsland.
og til sanninnda hier wm settum^) wier wor jnnsigH fyrir
þetta samþyktarbreifö) skrifat j hafnarfirdi a sama ari deigi
sidar en fyr seigier.
Nu med þui ef wier k(a)upmenniner kunnum ecki at fa
wora frackt og viHe eingin mann tacka wora peninga þa
wilium wier fa ydar nad þa edur logmannenum at selia þa
fyrir oss. enn wili þit ecki þa wiHvm wier setia epter wora
menn at wier megum fa sellda wora peninga einz a vetur
og a sumar [enn viU þier þat ecki þa skal.'^)
B.
Rikisskjalasafn Dana „Island & Fæiö" Fasc. 1, 10,transskript á skinni
frá 1544 gert í Núpufelli 7. Marts af Aralögmanni Jónssyni og fleirum.
1) skipbrotzmenn b. 2) Svo. 3) b; inan a (!) 4) b; sl a.
.5) setium b. 6) — bref b. 7) Öll þessi klausa er rituð neðan
við bréfið með sömu hendi; [er strykað út, í b er þessari klausu
slept allri.
1527. VERZLUNARSAMNINGR. 415
Vier augmvnd med gvdz noad biskup j skalhoUti. Herra
jon med samri nœtd biskup da holvm. johann petursson hird-
stiori oc hofudzman yfer allt jsland. Erlendr þorvardzson
Iðgman firir svnnan oc austan da jslandi. Rafn brandzson
logman firir nordan et cetera. narfi sigvrdzson. Eirekr þor-
steinsson. Biorn þorleifsson. Olafr gvdmvndzson. vigfus þordar-
son. Sniolfr Rafnsson. loptr eýolfsson. petr arason. jon olafs-
son. þorsteinn finnbogason. avdvn sigurdsson oiorvm godvm
monnvm kvnnigt med þessv uorv opnv brefi. at þda er lid-
it var fra hingatburd vors herra jesv christi CD d xx oc vij
car. tveimr nottvm epter peturs messo oc pdals. m. almenni-
ligv ðxardarþingi. var þetta samþýkt af ðllvm almvga at bon
oc avdmivkri beidzlv. vtlendzkra manna. þjskra oc eingelskra.
suo heitandi. klavs^s mvl. kort blom. wilkin Rugg. petr rijk.
Didrik meyiar. Hans hrohoUt. jacob tode. hanis kock. hand-
borgarmenn. Jon mor oc mattheus eingelsker menn.
Jn primis at þeir boLdv at hier firir svnnan skylldi
ganga. half fiorda vætt da uog firir giUt hundrad fiska med
hreina fiska kuistada oc harda.
Hier j mot jatvdv þeir oc uiliugliga lofudu at flytia
falslausan varning. oc giora gomul halfstyckiskavp. sem at
fornv hefer verid. tueggia tvnnv þvnga j hveriv hvndradz
kavpi oc hafa jslendzkan pvndara Eettan oc jslendzkar stik-
(u)r. þær sem þingmælltar væri.
Hier med lofvdv þeir at hafa Rettan mæli. xxx. marka
attvng. ijp- marka tvnnv. skylldi hver madur mega med frij
kaupa þar sem hann villdi.
Suo oc lofudu þeir at aunguer vtlendzker menn huorki
þysker ne eingelsker skylldi giora hier skip ne menn til sios
oc eigi helldr liggia hier j landit vetrardag. nema skipbrotz-
menn eda smdadreingir þeir sem aungaan kavpskap hafa.
enn ef utlendzker kvnna ecki at fda frackt oc hier uæri ecki
skreid til. þca skylldi þeir mega fdíi j hendr nockrvm jslendzk-
vm manni trvlyndvm sitt godz. enn selia aungvan pening
dyrra da vetr enn svmar geingr j Rcttri kauptijd. lofudv þeir
fyr nefnder þysker menn at fda bref af handborgara Raadi
at þessi giðrningr skylldi halldazt. Somvleid(is) lofudu eingilsk-
416 VÉRZLUNARSAMNINGR. 1527.
er a sinvm parti at þetta skylldi obrigdanliga standa. Enn
huer af brýgdi skylldi slijku sakadr vera sem dæmt var j
gamla piningz tijd.
Var þetta samþykt med lofataki af aullvm almuganvm
bædi jnnan logRettv oc vtan j tijd johann(s) peturssonar er
þdoL var hirdstiori oc hðfudzman j jslandi.
Og til sanninda hier vm setivm uær uor jnsigU firir
þetta samþjktarbref hvert er skrifat var (k þingueUi ói sama
dare deigi sijdar enn fýr seigir.
C.
Add. British Museum 11, 242. 4to, bl. 39b^ 40a^ skr. c. 1543.
(Syrpa síra Gottskálks Jónssonar í Glaumbæ).
Domr vm giUding oc mæler allan.
Vier avgmvnd med gvdz nad biskvp j scalhoUti. herra
jon med samre nad biskup aa holvm. johann petvrsson hird-
stiore oc hofvdzmann yfer allt island. Erlendr þorvardzson
logman firir svnnan oc avstan m, islande. Hrafn brandzson
logman nordan oc vestan da islande. jon hallzson. Eirekur
þorsteinsson. Runolfur þorsteinsson. Biorn þorleifsson. Olaf-
ur gvdmvndzson. Wigfvs þordarson. sniolfur hrafnzson. lopt-
ur eyolfsson. Petur arason. þorsteinn finbogason. jon olafs-
son oc avdvn sigurdzson. lavgriettumenn. GÍorvm godum
monnum kvnnigt med þessv voru opnu brefi at sub anno
gracie. CD. d. xx.^ uij^. tueim nottum epter Peturz messo oc
pals^) doL avxarar þingi. war þetta samþyckt af almvganvm
at bæn oc avdmivkri beislvn^) vtlenskra manna þyskra oc
eingelskra svo heitandi vilken rvgg. petur rig. didrik meyar
oc hanz rovlld handborgarar. jon mos oc mattevs oc jacob
skipherra hanz kock af bremen.
Jn primis beiddiz þeir at firir svnnan skylldi ganga half
fiorda vætt da vog firir gillt hvndrat fiska med hreina fiska
oc harda oc kvistada. Hier j moti iofvdv þeir oc viHvghga
jatvdv at flytia falslausan varning oc giora halfstyckis kavp
sem at fornv hafa verit. tveggia tvnna þvnga j hveriv hvnd-
1) þ. e. 2. Júlí. 2) Svo.
1527. VERZLUN. - KVITTUN. 417
radz kavpi oc hafa islenskan pvndara riettan oc svo islenska
slikv. þa sem þingmælt væri. hier med skylldi þeir hafa
riettan mæle. xxx. marka attung. ijc- marka tvnnv. Skylldi
hver madr med fri kavpa þar hann villdi. Svo oc lofvdv
þeir at avngver vtlensker menn hvorki þysker nie eingelsker
skylldi giora hier menn nie skip til sios oc ei helldr liggia
hier j landit vetrardag nema skipbrozmenn eda smadreinger
þeir sem avngvan kavpskap hafa. enn ef vtlensker menn
kynne ecki at fa frackt oc hier væri ecki skreid til. þa skylldi
þeir fa j hendr nockrvm jslenskvm manni trvlyndvm sitt
godz oc seha þo avngvan pening dyrra aa vetur en aa svm-
ar geingr j rettfaj kavptid. Lofvdv þesser fyrnefnder kavp-
menn þysker at fa bref at handborgar radi at þessi giorn-
ingr skylldi halldaz.
Savmvleidiz lofvdv eingelsker af sinvm parti at þetta
skylldi obrigdvhga standa. En hver er hier af brygdi skylldi
sHkv sakadr sem dæmdt var j tid gamla piningz.
War þetta samþyckt med lofataki af avllvm almvganvm
bædi vtan logrettv oc jnnan.
Og til sannenda hier [vm] setivm vier vor jncigH firir
þetta samþycktarbref er skrifad uar j skalhoUti tercio nonas
jvlij d sama ari oc fyrr seiger.
344. 10. Júlí 1537. á Keykjum.
JóHANN Pétrsson hirðstjóri og höfuðsmaðr yfir alt Island
kvittar, fyrir meðalgaungu Ögmundar biskups, Bjarna Er-
lendsson af því sakferli, er móðir hans varð brotleg fram
hjá Erlendi Bjarnasyni bónda sínum.
AM, Fasc, XLVII, 6, frumrit á skinni, og er innsiglið enn fyrir
bréfinu. — AM. Apogr. 2936.
kuittunarbref biarna Erlindzsonar.
Þad medkennunst eg iohann petursson hirdstiore og
haufudzmann ofer allt island at verdug fader j gude biskup
egmund hefur forlikast med mig vm þad sakferli sem biarne
Dipl. Isl. IX. B. 27
418 transskripT. 1527.
erlenzson var mig skulldugur kongdomsens vegna. vppa þat
malefne sem moder hans vilborg loptzdotter hafdi brothg
ordit fram hia bonda sinum erlendi biarnarsyne. þui gef eg og
giorer adur skrifadan biarna erlensson auUdungis kuittan og
akærulansan fyrir mier og aullum minum efter komendvm
mins nadugasta herra konungsens vmbodzmonnum vm ad-
ur skrifat sakferli og peniiigagialld. og til sannenda hier vm
feste eg mitt insigli fyrir þetta bref skrifat aa reykium j
auluosi ipso die septem fratrum. anno domini CD d xxuij.
345. 13. Júlí 1527. í Skálholti.
Tbansskriptabréf um Teitsmál (Sveinsstaðafund).
AM. Fasc. XLVI, 6, frumtraiisskviptið á skinni. Öll (6) innsiglin
eru dottin frá. Sbr. AM. Apogr. 3836, með hendi Árna Magnússonar.
Transscriptum nokkurra brefa um Sveinstada-
fund 1523 (!) giðrt 1527.1)
[Hér kemr:
1. Alþingisdóror Hannesar Eggertssonar 30. Júní 1523, Nr. 123,
að framan ;
2. Staðfesting Erlends lögmanns á þeim dómi 1524, Nr. 192 að
framan ;
3. Kvittunarbréf Hannesar hirðstjóra Eggertssonar 3. Júlí 1523,
Nr. 129 að framan].
Þat giorum uier þorsteirn þorleifson. jon biornsson.
biarne torfason. og olafur narfason. petur arason og jon
loptzson godum monnum uituriigt med þessu woru opnu
breíi at uier medkennundzt at uier hafum heýrt sied og
ýferlesit suo latandi domsbref med laugmannz urskurde og
])ar med kuittunarbref af kongdomsens foueta med hangande
innsiglum heilum og oskoddum suo latanda ord fyrir ord
1) Utan á bréfinu með hendi Árna. 2) í Apogr. 3836 lýsir Árni
Magnússon innsiglum þeim, sem þá voru fyrir transscripto, og dregr
upp hundsmynd úr innsigli Jóns Björnssonar, og segir þar um : „Mun
ecki þesse Jon Biörnsson vera sonur Biarnar Gudnasonar. tempora
conveniunt et canis iUe in sigillo".
J527. GÓÐI GVENDR. 419
sem hier a fýr skrifudum brefum standa. Og til meiri stad-
festu og audsyningar hier um setium uier fýr nefnder menn
uor jnnsigle fyrir þetta uitnisburdarbref huert er skrifat uar
j skalhollte jpso die sancte margarete uirginis anno domini
d. XX. vij.
I
346. 14. Júlí 1537. í Niðarósl.
Bréf Olafs Engilbertssonar erkibiskups í Niðarósi til Dr.
Zutpheld Wardenbergs umboðsmanns síns í Rómaborg um
ýmisleg málefni, og meðal annars um það að taka Guðmund
„góða" Arason Hólabiskup í tölu heilagra manna.
Dipl. Norv, VII, Nr. 640 (eptir samtíða afskript í Ríkisskjalasafni
Noróinanna, Miinclienarsafn 2246), Hér er að eins það tekið úr bréf-
inu, er snertir Guðmund biskup.
Extunc eciam auxiliante deo vlterius procedemus apud
sedem apostoHcam vestro adiutorio jn canonisatione bonj
patris Gudmundj Jslandensis et aliis variis causis nos et
ecclesiam nostram concernentibus prout dominationem vest-
ram certiorem litteris nostris eo tempore faciemus . . .
. . Ex curia nostra archiepiscopalj Nidrosiensj anno do-
minj millesimo quingentesimo vigesimo septimo die vero 14
mensis Julij nostro sub signeto presentibus subimp(re)sso.
347. 15. Júlí 1537. í Hvammi.
Ogmund biskup í Skálholti fær Teiti bónda Þorleifssyni til
fullrar og æfinlegrar eignar jörðina Hvamm í Hvammssveit
undan sér og heilagri Skálholtskirkju og lausafé eptir kaup-
bréfi þeirra; þar með kvittar biskup Teit um fornan og nýjan
reikning Bjarnanesskirkju.
Bisk. Skal. Fasc. XIII, 3, frumrit á skinni, — AM. Apogr. 2456
„accuratissimé".
420 TEl*rR OG ÖGMUNDR. 152?.
bref fyrir huame j huamzsueit. wm kaupsk(ap)
Biskups Ogmundar og teitz.
Þat giorvm ver þorleifur palson are andresson petr
loptsson þorsteinn þorleifson jon biornson og hening þord-
arson godvm monnum viturligt med þessv vorv oppnv brefi
arvm epter gvdz b(u)rd CD. v. c. xx. og vij aar fimta dagenn
næstan fyrir dyra dag^) vm vorid j hvamme j hvam
sveit vorvm ver j hia saufii og heyrdvm aa ord og handa-
band þessara manna herra avgmvndar med gvdz nad bisk-
up j skalahoUti og tettz þorleifssonar at svo fyrer skildv^)
at greindr herra augmvnd afhente adr greindvm teite þor-
leifsyne gardinn jordina hvamm j hvammsveit med avllvm
þeim gavgnvm og gædvm sem adr greindre jðrdv fyllger og
fyigt hefer at fornv og nyv og hans nad hafdi fremzt eig-
ande at ordid vndan sier og sinvm epterkomendvm heil-
agrar skalhoUtz kirkiv formonnum enn vnder adrskrifadan
teit þorleifzson til æ.uenhgrar eignar og frials forrædiss edr
hvad hellzt opt nefndr teitr þorleifzson villdi sialfr sad fyr-
er adr greindvm gardi giora. afhente og oppt nefndr herra
augmund titt skrifvdvm teite þorleifzsyne j sama handa-
baiidi alla þaa peninga kvika og davda fasta og lavsa epter
þvi sem þeirra kavpbref jnnehelldr. hier med j sama hafida-
baiidi gaf títt nef(n)dr herra augmvnd þratt greindan teit
þorleifzson avlldungiss kvittan og aakærvlavsan vm allan
reik(n)ingskap heilagrar kirkiv j biarnanesi fornaii og ny-
aii fyrir sier og sínvm avllum eppterkomendvm kirkivnn-
ar formonnum. vorvm ver til kvadder af virdoligvm herra
biskup avgmund at bera hier vm fuUnadar vitni og hier
epter vilivm ver sveria ef þ(u)rfa þiker. og til meire stadfestv
og a^dsyningar hier vm settvm ver fyr nefnder menn vor
jnnsigli fyrir þetta vitnisb(u)rdar bref hvert er skrifat var j
hvamme j hvammsveit aa manvdagen næsta fyrir þorlaks
messo vm svmarid aa sama aare sem fyr seigeR.
848. 20. Júlí 1527. á Hólum.
JóN biskup ú Hólum skipar Ólaf prest Hjaltason prófast
1) 18. JúnL
1527. PROFASTSBREF. 421
og almennilegan dómara milli Vatnsdalsár, Vatnsskarðs og
Hrauns á Skaga.
AM. Fasc. XLVII, 8, frumritið á skinni úr safni Hólaskóla; inn-
siglið er dottið frá.
Sira Olafur Hialltason skickadur af Jone biskup
profastur milli vass skardz og Skaga 1527.
Vier jon med gudz Jndad biskup a holum j hialltadal
heilsum aullum godum monnum j mille vazdals ár hrau(n)s
dcL skaga og vazskardz met gudz kuediu og vorre. vier vili-
um ydur viturligt giora at vier hofum skipat vorii kiæra soá
sira Olaf hialltason profast og almenneligaii domara med
ydur vm þau mal sem heilaga kirkiv og oss da hrærer. skal
hann prof a taka yfer dæma og afleysa og setia peneten-
cias competentes þeim sem brotth'ger verda og ordit hafa at
fra skildum prestum og þeirra frillum. hann skal sia at
kirkium og kirkna eignum og œl aullu þui vakt og aahyggiu
hafa sem kristendomenum tii heyrer og þeirra riett vardar. pet-
ursfe og vintolla og biskupstiunder skal hann saman taka j
sogdu takmarke og færa heim til hola vnder riettan reikn-
ingskap. biodum vier fyr nefndum sira Olafe at tempra alla
sina doma met ]afnre skynsemdar vog og geyma rettvise
allra manna ] miUum og sie miskunsamvr vid hlydna og
auduellda enn þrioskum og þralyndum verde hann riettur
domare. hann skal hafa sier til liettis helptina af ollum ix
marka moalvm og þar fyrir ]nnan. enn ef stærre mdal kvnno
til at falla. sem gud giefe helldur færre enn fleire. þeim skal
hann fyrir oss stefna og vnder heilaga kirkiu og oss sækia
og þau aunnur sem hann vill til vor bioda og hann þikizt
ecki mega yfer taka. bidivm vier vm alla goda menn og
sierliga vora vine at þier sevd fyr nefndum sira olafe hlydn-
er og epterlater greider og godviliuger ] ðllvm þeim hlutum
sem hann kann ydvar met þurfa œl medan hann stendur j
þessu heilagrar kirkiu starfe og voro vmbode. skal þetta vort
vmbod standa til næstu jonsmesso baptiste og þat leingur
sem vier giorvm ei adra skipun da. Og til sanninda hier
ym setivm vier vort jnnsigle fyrer þetta bref skrifat ool hol-
422 ENSKIR VIÐ ISLAND. - PRÓFENTUBRÉF. 1527.
um j hialltadal þorlaksmesso vm sumarit arum epter gudz
burd .CO. d. xx og vii.
849. 15. Áugust 1527. á Bergenshúsi.
YiNCENcius Lunge ritar Olafi erkibiskupi Engilbertsssyni um
tvennar kærur frá Skotakonungi um tvö skip frá Skotlandi,
er tekin hafi verið við Noreg; hafi menn sínir og teingda-
móður sinnar tekið annað þeirra, en þó feingið skipstjóran-
um, Valter Skotta, það óðara aptr, en hitt hafi erkibiskups-
ins menn tekið ; þeir hafi og tekið skip frá Kampen, en skip-
inu hafi þeir skilað aptr, en gózið alt tóku þeir og fluttu
til Túnsbergs. „Sydenn ville the l0he vndher Yslandt at
tage paa the Engelske^. Bréf þetta kemr Islandi ekki við
að öðru leyti.
(Dipl. Norv. VIII, Nr. 562).
350. 16. Ángnst 1527. í Skálholti.
Sakir þess að conventubræðr í Viðey vilja ekki halda þann
prófentuskilmála, er Ogmundr biskup í Skálholti gerði við
Önnu Snjólfsdóttur, af því að sá misgáningr varð að setja
það í bréf hennar, að hún skyldi hafa frí hús í eynni, þá
skipar biskup, að Anna hafi og haldi meðan hún Hfir það
hús, sem næst er „fram" fyrir kirkjuna, með þeim greinum,
er bréfið hermir.
AM. 238. 4to bl. 8—9, skr. c. 1570 (Bessastaðabók).
breff vm hus aunnv sn(i)olfsdottur.
Vier broder oggmvndvr med gvdz nad biskvp j skai-
holti giorvm godvm monnvm kvnnigtt med þessv vorv opnv
brefi, Sakir þess ad conventvbrædvr j videý villia ecki hallda
þan skihnala sem vier skildvm fyrir avnnv Snioolfsdottvr
profentvkvinnv j videý fyrir þan skylld at þat hefir ordit
1527. PROFENTUBFREF - SKÚMSTAÐIR. 423
misganingvr ad skrifa ok setia þat i hennar bref at hvn
skýllde hafa fri hvs j eýne. et cetera. þvi biodvm vier nv
og skipvm med þessv voro brefi ad greind anna snioolfs-
dotter hafi og halldi svo leinge hvn lifir þat sama hvs sem
nœst er fram fyrir kirkivna med þeim skilmala sem vier
sialfer (hofum) fyrir sagdan med fyrsta þa hvn skiUde hafa
profentv j videý at abotinn skillde þar inn leggia þat hann
þjrfti klavstvrzins vegna. svo at fýrnefnd anna hefdi avngva
hindraii eda þrejngsl vt af. þar med a(r)liga skýrtvieriptt
og tvenn por sko. Somvleidis viUivm vier og stadfesta vp
ax ný med þessv voro brefi þetta bref sem hier med hang-
er mýndvgtt og fullmectvgtt med ollvm sinvm greinvm oc
articulis.
Og til sannenda hier vm festvm vier vortt insigli fyrir
þetta bref skrifad j skalhollti feria ij infra octavam assvmp-
tionis sancte marie virginis anno domini [1517 m d xvij.^)
351. 20. Áugust 1537.
Ogmund biskup í Skálholti fær undan sér og heilagri Skál-
holtskirkju Jóni bónda Þorvarðssyni jörðina Skúmsstaði í
Landeyjum, með ánefndum kirkjujörðum og innstæðu, til
fullrar eignar fyrir jarðirnar Holtsmúla á Landi, Brekkur í
Holtum og Lágafell og Stakkholt í Landeyjum.
Landsbókasafn 62. 8yo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ogmundar biskups. — AM. Apogr 2736 með hendi Orms Daða-
sonar „Ur brefabok biskups Ogmundar" (AM.).
Um Skumstadi i Landeyum.
Vier 0gmund med guds ndd biskup i Skalhollti giórum
godum mðnnum kunnugt med þessu voru opnu brefe ad ÓL
þridiudagin epter Assumptionem Sanctæ Mariæ Virginis Anno
Domini M^. D^. xxvn. giðrdvm vier svoddan kaup ogjarda-
skipti vid Jon bonda Þorvardsson. Jn primis feingum vier
honum jordina Skumstadi sem liggur i vestrum Landeyum
1) [Svo; rétt: md xxvij.
424 SKÚMSTAÐIR. 1527.
at tilgreindum þessum jordum kirkiunnar. jn primis Skeggia-
stader. Klasbardar tvenner. ok ein eydejord. sem þwfa heit-
er. med ollum þeim gðgnum og giædum sem greindre jordu
fylgör og fylgt hefur ad fornu og nyu bædi til sios og lands.
og vier og Skalholltskirkia urdum fremst eigande ad med
logum og epter dandimanna domi. Svo og hofum vier lagt
til kirkiunnar jnnstædu .v. malnytu kugillde. Her i mot hef-
ur fyrrnefndur Jon b(ondi) Þorvardsson feingid oss þessar
jarder er svo heita. Jn primis jordina Holltsmula xxc sem
Hggur i Vallakirkiu sokn. jðrdina Breckur xc. sem Hggur i
Arbæiar kirkiu sokn. Jtem jðrdina Lágafell xxc er iiggur i
Krosskirkiusokn. Jtem jðrdina Stackhollt xc er Hggur i somu
kirkiusokn med oUum þeim gðgnum og giædum sem þess-
um adurskrifudum jðrdum fylger og fylgt hefur ad fornu og
nýu bæde tii sios og lands. ok hann vard fremst eigande
ad med Iðgum. skal hver svara lagariptingum sem seUdi.
enn haUda til laga sa ed keypti. Kunne þessar jarder af
hðnum ad ganga med Iðgum. sem vier hðfum hðnum seUt.
þd skal hann eiga IðgHgan adgang aptur ad sðmu jðrdum. Svo
og hefur opt skrifadur Jon bonde lofad ad lata giðra upp
kirkiuna cí Skwmstðdum. haUda kirkiuna med heidur og
kiennemenn. sem tilber og mðguHgt er. vera vor madur suo
leingi sem vier Hfum. Þar i mot hðfum vier iofad ad hann
skal vera frij og frials fyrer kirkiunnar Eeikningsskap so
leingi gud viU ad vier Hfum et cetera.
352. 33. Augast 1537. ^ a i.,.',
io T ' 1KOO á Auðkulu.
18. Januar 1538.
JóN biskup á Hólum fær Þórarni Jónssyni til fuUrar eignar
jarðirnar Ása og Tungunes á Asum, og komi kæra á Tungu-
nes, þá eignist Þórarinn Klömbur í Vestrhópi ; en Þórarinn
leggr í mót með upplagi og samþykki Þuríðar Haldórsdótt-
ur konu sinnar jarðirnar GaUafeU í Hrunamannahrepp og
Bergstaði í Biskupstungum, með fleirum greinum, er bréfið
'hermir.
1627. TUNGUNES, KLÖMBUR OFL. 425
AM. Apogr. 393 eptir frumritinu, sem fyrrum hafði verið með 4
jonsiglum. „Þetta brcf er riett coperad efter gömlu brefe nú innsigla-
lausu. Þad vottum vid underskrifader, Arne Magnusson. — Pall
tifikonarson".
ihesus.
Þat giorum vier þorsteinn ]onsson. þormodur snorason.
prestar. einar einarsson og biarni stullason leikmenn godum
monnum kunnigt. med þessu uoru opnu breíi. at þa lidit
^uar fra guds burd CD. d. xx. oc uij. dE. d íimtudaginn næst-
,an bartholomeus CDesso. d audkulu j suínadal uoru uier j
hia saum oc heyrdum dd ord og handaband uerdug herra
biskup jons arasonar oc þorarins jonssonar. at suo fyrir
skildu. at greindr herra seldi fyr skrifudum þorarni jonssyni
,til fullrar eignar þessar jarder. asa oc tungunes. er Hggia d
eisum 1 hunauatzþingi j suinauatz kirkiu sokn med ollum
_þeim gðgnum og gædum sem greindum iordum fýlger og
jylgt hefer at fornu oc nýiu. oc biskupinn uard fremst eig-
landi at heilagrar kirkiu uegna og sinna. enn ef nockur itðk
eda klogun med dandimanna domi kæmi upp ] ]ðrdina tungu-
nes. þa skýlldi þorarinn eda hans erfingiar eignazt jordina
klaumbur j uesturhopi j breidabolstadar kirkiusokn. og fyrir
kom sagda jord tungunes. hier í mot gaf oc selldi þorarinn
jonsson biskupinum suo heitandi jarder. j sunnleiidinga fiord-
ungi galltarfell er Hggr j hrunamannahrepp j holakirkiu sokn
oc belgstadi j biskupstungum. er liggr j brædratungu kirkiu
sokn. til fuUrar eignar jtalalausar med ollu. med upplagi og
samþýcki þuridar halldorsdottur konu sinnar. Beiknuduzt
þessar larder iiij hundrudum odýrri. huad biskupinn sagdizt
gefa sagdri þuridi. og j sama handabandi lagdi þorarinn
mala adr nefndrar þuridar ur þeim iordum er hann selldi
hennar uegna. upp j iordina hafstadi dd skagastraund. er Hgg-
ur j hauskullzstada kirkiu sokn. og honum þa tilheyrdi.
Reiknuduzt þat .xl. hundrada at forngilldu. ennn jordin fim-
tigir hundrada. skýlldi huor suara lagaEÍptingum (h þeim
iordum sem seldi. enn bader hallda til laga þeim iaurd-
um er keypti. Og til saninda hier um setium uier uor
innsigH fyrir þetta bref skrifat d kulu j suínadal laugardaginn
næstan fyrir palsCTDesso um ueturinn. ari sidar enn fyB seiger.
426 ÞINGEYRAKLAUSTR. 1527.
353. 35. September 1537. á Þlngeyrum.
JóN Jónsson gefr klaustrinu á Þingeyrum með sér í prófentu
jörðina Bersastaði á Miðfjarðarnesi, fyrir tólf hundruð, og
þar til átján hundruð í lausafé, með fleirum greinum, er
bréfið sér h'kast hermir.
Eptir frumriti á skinni, mjög nudduðu og skemdu, meðal Ping-
eyrabréfa í Landsskjalasafninu. — AM. Apogr. 472 eptir frumritinu,
sem þá (1712) var orðið skemt, en Árni hafði við höndina afskript
með hendi Hákonar Ormssonar (A.M. 280. 4to) og Þorkels Guðmunds-
sonar, báðar gerðar meðan bréfið var allæst.
Bessastadabref 1527.
Jn nomine domini amen. Giordizst suo fellt profentu-
kaup aa miUum herra abota helga a þijngeyrum med vithand
og samþykt virduligs herra herra jons med gudz nad bisk-
ups a holum og conventubrædra þess sama klausturs af
einne alfu en jons jonssonar af annare alfu. j fyrstu at ad-
urnefndur jon giefur med sier til þijngeyra til æfenligrar
eignar jordiiia alla bessastade a midfiardarnese j melskirkiu
sokn fyrir .xijc- og þar til fiogur malnytu kíigillde. hest fyr-
ir .ijc. og .ijc* j busgagne. skyllde þetta lukast at næstum
fardogum. þar til skyllde hann giallda .xc j þarfligum pen-
ingum jnnaö tueggia ara. hier j mot skilde jon sier af stadn-
um sæmehgt bordhalld sem frialsum manne ber og godur
gamall vane være til og túitilga vad arliga og gelldings klypp-
ing og hafa hus a stadnum vt af þat er aboten anefnde.
skyllde jon hafa med sier til stadarins sæng og kistu. skal
staduren halida sængena ferdúga en eignast huortuegia ept-
er hans dag. skyllde oppt nefndur jon koma a profentuna
at næstum fardogum. skyllde staduren eignast halfa peninga
epter handabandit en aUa þegar hann kæme a profentuna.
Voru þesser kaúpvottar tumas arnason og olafur jonsson
leikmenn. Og til meijre styrktar og audsyningar hier vm
sette herra ]on biskup sitt insigle. abote og brædur sin jn-
sigle med fyrr nefndra manna insiglum fyrer þetta bref. for
adur skrifud profentugiof fram a þijngeyrum jn die firmini
«piscopi et martiris anno domini QD^. d^. xx. vij^.
1527. MÖÐRUVALLAARFR. 427
[Tveir af þveingiunum under þessu brefe eru skorner ur odru
brefe [frá i^a 1503] nedan at þvi. og er skriften á þeim so sem epter
fylger:
iiied silfur og eina tannskaak. Ok til sannenda hier vm.
settvm vid fyrrnefnder menn ockur jnc[igli fyrjir þetta bref
er skrifad uar aa holvm ] hialltadal fostudagenn næsta fyrir
(íiathedram petri. anno domini CíD^. d^. tercio^).
354. 37. September 1537. í Spjaldhaga.
Tylftardómb útnefndr af Jóni biskupi á Hólum, er þá hafði
kongsins sýslu og umboð í Vöðluþingi, að gera lagaskipti
ejjtir Grím heitinn Pálsson frá fallinn.
A.
AM. 234. 4to bls. .510-513, skr. c. 1624 fyrir Odd biskup. - AM.
21 ID. 4to bls. 1—3, skr. c. 1700. — Prófastsbókin úr ísafjarðarsýslu
(= áðr ÍBfél. Khd. 79. 4to) skr. c. 1690 (= &). — AM. Apogr. 5762
(mjög svipað AM. 21 ID. 4to). _ MSteph. 27. 4to bls. 340— 342, Svart-
skinna með hendi Benedikts lögmanns Þorsteinssonar c. 1730. —
Prentað í Sýslumannaœfum I, 179—181 (ekki góðr texti).
Skiptta Brief eptter Grijm heitinn Paalzson
sem var cí maudruvoUum.
Þad giorum vier Ormur Jonsson. Bessi Þorlakzson. Si-
mon Þorsteinsson. Jon Þorlaksson. Þorleifur Þorleifsson. Sæ-
mundur^) Simonarson^). Petur tumazson. Þorstejrn Þorlakz-
son. Þorsteirn Simonarson^). Þorvalldur*) Árnason^). Gunn-
stejrn Oddzson og biorn^) Jonsson Godum monnum kunn-
igtt. med þessu voru opnu Brefe. ad arum eppter Gudz
Burd m. d. xx og vij ar j Spialldhaga j Eyafirde. faustu-
daginn næstan fyrir'') Michaelzmessu. vorum vier til domz
nefnder af verdug^) herra Biskup Jon er þa hafde kongzinz
syslu. og umbod j vaudluþijnge. ad giðra lagaskiptte a arfe
1) [AM. Apogr. 472. Þveingirnir eru nú týndir. 2) Sigmundur (!) b.
3) Snorrason (!) 211, 5762. 4) Þorvarðr (!) 27, 211, 5762, Sýsl. 5)
Arason (!) 27, 211, 5762, Sýsl. 6) Biarni 27, Sýsl. 7) effter 79, Sýsl.
ofl. (= 4. Okt.). 8) verdigum 27, 5762, Sýsl. ofl.; virdugHgum b.
428 MÖÐRUVALLAARFR. 1527.
og peningum. eptter Grijm heitinn Palsson frdafallenn. voru
laugarfar Grijmz heitinz^). Þorleifur. PdlL^) Gudny. solveig.
ingibiorg. Laugdu þesser fyrrnefnder brædvr Þorieifur og
Pdall. og Bændur þeirra^) fyrrgreindra kuenna. allan fyrr-
sagdan arf. til rettra lagaskiptta. under vora skodun og
skiptti. og lofudu med handsaulum vid Biskup ion. oss [a-
heyraundum^). ad þeir skýlldu sijn oa millum hafa og hallda
sem laugsamdaii döm. ^)um alldur og æfe. þad^) skiptte sem
vier a giaurdum. þeirra j mille. Enn medur þuj. ad þar
kom ei fram fyrer oss. og eige vissum vier. ad nockur laga-
skiptte hefde a fallid med Þorleife Grijmssyne. og grijme
palssyne. um þá. peninga. sem greindum Þorleife. oggrejnd-
um Benedicktt^) fieliu til arfz eptter Paal hejtinn Brandsson
faudurfaudur sinn. enn sogdum grijme hafde til Erfda fallid
eptter Benedicktt heitenn Grijmsson son sinn. Kom þar eigi
fram fyrir oss nockur reijkninguskapur a þejm lausagodzum.
sem j sagdan arf hafde fallid. eptter paal Brandsson. þuj
samaii reijknudum vier med kunnigustu manna [rdde og^)
skodan. og eptter þuj sem fyrrnefnder ^rfingiar fram tauldu.
og þeir lietu^) sier samþyckiligtt verda. ad greindur arfur
eptter paal heitinn Brandsson. munde verid hafa .xxc lo)
hundrada. og Ixxxc j jardagodze. Enn ] lausagodze vc hundr-
ada. Þuj j fyrstu skipttum vier Þorleife Grijmssyne helmijng
sagdra peninga. og þuj voru þeir peningar sem Baurnum
Grijmz haufdu til Erfda faUid eptter hann xiijc hundrada og
fiorutigir hundrud. skipttist hvorium þeirra Brædra af arfe
Grijmz. iijc hundrada. Ixxxc v^ ^) og iiij^^) agillde. Enn
hverre þeirra þriggia systra skipttist af arfe Grijmz hundr-
ad hundrada .Ixxxxxc ijc og v agillde. var þcL oskiptt xx
alnum millum adurgreindra syskyna. Reijknadist ad Paall
hafdi uppborid iiijc hundrada og vjc af þeim peningum sem
Grijmur hafde dtt. Var þad fyrst Einarstader ] Reykiardal
og hof a haufdastraund. med þessum vtjordum Þrastastaud-
1) börn hans skilgetin, b. v. Sýsl. 2) Benediet, b. v. Sýsl. 3)
þessara h ofl. 4) [öllura fyrskrifudum mönnum aheirande &. 5) 234
b. V. þad, sem er ofaukið. 6) þau h. 7) Grímssonum b. v. Sýsl. 8)
• [sl. Sýsl. 9) lýstu (!) Sýsl. 10) xxj, Sýsl. 11) sl. 6, Sýsl. ; 12) >rjú, Sýsl.
Í527. möðruvallaarM. 429
um . hraune. stærre Breckum. minni Breckum. Svijnavaull-
um. Jsolfstaudum a tiornesi. half Biorg j kinn. halfer hall-
biarnarstader j ReykiadaL Dattstader. skögar j hnioskadaL
og þar til lausagodz. skipttust Gudnyu Grijmzdottur j sinn
partt þeir peningar sem hun hafde upp borid. var þar til
Reijknadur halfur mannskapzhöll da haufdastraund. Grilli.
þverd. Reykiarholl j íliotum. og þar til lausagodz. Enn Sol-
veigu Grijmzdottur j sinn partt skipttust þeir peningar sem
hun hafdi upp bored sem var til Reiknad. Gardza j Eyafirde
med tuejmur eydejordum. er [Þremur heita^). fyrer Ixc holL
Brecka. Sverttingzstader. Ixxc og þar til lausagodz. skiptt-
ist ingibiorgu Grijmzdöttur j sinn partt af greindum arfe
þessar jarder. Gil og mælifellzcí. j Skagafirde. stafnzhöll. og
stafn og Gil j SuarttardaL og þar til lausagodz suo mykid
hver þeirra systra. sem hver þeirra hafde sinn hlut fuUaii. sem
fyrr skrifad stendur. Enn Pall Grijmsson skillde apttur (leggia)
adurgreindum siskynum sijnum suo mykid sem tala rennur
til ad hann hafe meira haftt. enn suo mykid kome a hverz
hkita. sem fyrer skrifad stendur. Enn maudruvelle j Eya-
íirde. og Silfrastadi j Skagafirde. og alla adra fasta peninga.
og lausa. sem oskijptter voru. og fallid hofdu j arf eptter
Paal Brandsson og Grijm Póilsson. dæmdum vier og skipt-
tum til arfz og ögnar Þorleifi Grijmzsyne. kunne greindur
Þorleifur eda adrer Erfijngiar Grijmz nauckra þa peninga
ad sækia. edur kiæra. af odrum monnum. sem af greindum
arfe til koma. þd sem þeir hafa nu ej ad hallda. þd skal
])ad koma til riettra skiptta med þejm.
Samþycktte þennaíi vorn dom fyrr grejndur herra. og
adur sagder ^rfingiar. og umbodzmenn og lagaskiptte greindra
syskina j mille.
B.
Landsbókasafn 67. 4to bl. 135 — 137, með hendi síra Jóns Erlends-
sonar í Villingaholti c. 1650.
Skipta Bref eptter Grijm Pdlsson.
Þad giorum vier Ormur Jonsson. Besse Þorlaksson. Si-
1) [þ(r)aum huor heiter b.
430 MöðruvalLaar^R. 1527.
mon Þorsteinsson. Jon Þorlaksson. Þorleifur Þorleifsson. Sæ-
mundur Simonarson. Petur Tomasson. Þosteinn Þorlaksson.
Þorsteinn Simonarson. Þorualldur^) Arnason. Gunnsteinn
Oddsson og Biðrn Jonsson. godum monnum kunnigt med
þessu voru opnu brefi. ad drum eptter Gudz burd 1527 cL
Spiaildaga j ^jiaíirde fðstudagenn næstaii fyrir Michaelis
messo. vorum vier til doms nefnder af werdugum herra
Biskup Joni Arasyne er þa hafdi kongs syslu og vmbod^) ad
giora lagaskiptte cL arfe og peningumeptter Grijm heitinn Pdlsson
frdfallinn. voru Iðgarfar Grijms heitins Bðrn haíis skilgetin.
Þorleifur. Pdll. Gudny. Solueig. Jngebiorg. Lðgdu þeir fyrr-
greinder Brædur Þorleifur og Pdll og Bændur þeirra fyrr-
nefndra kuenna allaii fyrrgreindan arf til vorra lagaskipta.
vnder vora skodun og skipte. og lofudu med handsðlum vid
Biskup Jon oss dheyrundum. ad þeir skylldu sijn d millum
sem Iðgsamdaii dom. vm alldur og æfe. hallda þad skipte.
sem (vier) d giordum þeirra ] millum. ^nn med þui ad
þar kom eigl fram fyrir oss. og eigi vissum vier. ad nðck-
ur lagaskipte hefdu d falled med Þorleifi Grijmssyne. og
Grijmi heitnum Pdlssyne. vm þa peninga sem greindum Þor-
leifi og Benedict Grijmssyne fiell til arfs eptter Pdl heitinn
Brandsson fðdurfðdur sinn. ^nn sðgdum Grijme hafdi falled
til arfs eptter Benedict Grijmsson. son sinn. kom þar ei frani
fyrir oss nockur Reikningskapur af þeim lausagotzum sem
j sagdaii arf hafdi falli falled eptter Pdl Brandsson. þui
saman reiknudum vier. eptter kunnugustu manna skodun.
og eptter þui sem fyrrnefnder erfingiar fram tðldu. og þeir
fietu sier samþyckilegt verda. ad greindur arfur eptter Pdl
heitinn Brandsson mundi vered hafa j iardagotze xxc hundr-
ada jc hundrada^) og Ixxxc- ^nn j lausagotze. vc hundrada.
Þui j fyrstu skiptum vier Þolleifi Grijmsyne [helming sagdra^)
peninga. oc þui voru þeir peningar. sem Bðrnum Grijms hafdi
til arfs íalled eptter íiann xiij<^<* og xk- skiptist huorum þeirra
brædra Þorleife oc Pöle af arfi Grijms iijcc Ixxxv^ og iiij
agiUde. ^nn huerri þeirra systra skiptist af arfe Grijms jcc
llijc og v agillde. var þa oskipt xx alnum d miUum ddur
1) Þoruardur, hdr. 2j Svo. 3) [leiðrétt; holum og stigra (!) hdr.
Í527. MÓÐRUV^ALLAARFR. 431
greindra syskina. Reiknadist ad Pdll hefdi vppbored iiijcc Ixc af
þeim peningum sem Grijmur hafdi dtt. var þad fyrst önai*'
stader j Beykiadal. og Hof d Hofdastrðnd. med þeim vtiord-
um. Hrauni. stærri Breckum. minne Breckum. Suijnavðllum.
Jsolfsstðdum d Tiðrnese. Biðrg ] kinn. halfer Hallbiarnar-
stader j Reykiadal. Dattstaderi). Skogar d^) Hnioskadal og
þar til lausagotz. Skipttist Gudnyu Grijmsdottur j sinn part
þeir peningar sem hun hafdi vpp bored. var þar til reikn-
adur halfur mannskapshöll d hðfdastrðnd. Griller. Þuerd.
Reykiarholl^) i fliotum og þar til lausagotz. ^nn Solueigu
Grijmsdottur j sinn hlut skiptust þeir peningar. sem hun
hafdi vpp bored sem var reiknad Gardza^) ] eyiafirdi medur
ij eydiiðrdum [edur þrimur fyrir xl^ heita^). Holl. Brecka.
Suertingsstader. xxxc* og þar til lausagotz. skiptist Jngi-
biðrgu Grijmsdottur j sinn part af greindum arfe þessar
iarder Gil og mælifellsd ] Skagafirde. StafshoU. stafn og
Gil ] suartdrdal. og þar til lausagotz. so micid huerri
þeirra systra. so huer þeirra hafdi sinn fullan hlut.
sem fyrr skrifad stendur. ^nn Pall Grimson skylldi
apttur leggia vid adurgreind syskin so micid sem tala renn-
ur til. ad hann hefur meira haft. enn so micid komi d huers
hlut sem fyrr skrifad stendur. ^nn Mðdruuelli j ^yiafirde og
Silfrastadi j Skagafirde. og alla adra fasta peninga og lausa
sem oskiptter voru og falled hðfdu j arf eptter Pdl Brands-
son og Grijm Pdlsson. dæmdum vier og skiptum til arfs og
eignar Þorleifi Grijmssyne. Kunne greindur Þorleifur edur
adrer erfingiar Grijms nockra þa peninga sækia edur kiæra
af ðdrum mðnnum. sem af greindum arfi til koma. þa sem
þeir hafa nu ei ad hallda. þa skal þad koma til riettra skipta
þeirra j milli.
So og skylldu þeir allir skulldum giegna ad iafnadi.
þeim sem hier til hafa d komid. edur riettiHga kunna vpp
a ad kiærast. so kirkiugotze sem odru vitafie. Reiknadi fyrr
greindur herra Biskup Jon j ddurgreinduni peningum eptter
gomlum Registrum eigi minna enn vjcc.
1) Dallstader, hdr. 2) Svo. 3) ReykiahoUt, hdr. 4) |.o-j hdr.
5) [svo; réft: er þremur heita fyrir Ixc 6) Svo; rétt: Ixxc
432 TEITSMÁL. 1527.
Samþycktti fyrrgreindur herra og ádur sagder erfingiar
og vmbodzmenn þennan vorn dom og lagaskipti greindra
syskina d mille. Og medur þui ad vier Biskup Jon tilkollud-
um med oss ærligar personur kirkiunnar og suarna logrettu-
menn landzins ad giora þesse skipti greindra syskina j mille.
og þui ad Gudz nafni tilkðUudu samþyckttum vier þennaíi
dom og lagaskipti og setium vort Secretum med fyrrgreindra
manna jnsiglum fyrir þetta giorningsbref. skrifad a sama
are deigi sijdar^) enn fyrr seiger.
355. 1. NoTember 1537. í Oottorp.
Feibbik konungr I. staðfestir Seyludóm Rafns lögmanns
Brandssonar frá 21. Janúar (1527) um Teit Þorleifsson og
eignir hans (Nr. 326).
A.
AM. Apogr. 3845 með hendi Hans Beckers „Ex chartis Hr. Oddz
Eínarssonar biskups. fra Leyrargördum" (AM.), sem Árni fékk hjá
„þeim Sigurdzsonum".
Kongsbref og Stadfesting uppd þann Dom
sem dæmdur hafde vered á Jslande vm
peninga Teits Þorleifssonar.
Vij Fredrik medt guds naade Danmarkis Wendiss och
gottis koning wdwalltt koning thil Norigis. Hertug i Sless-
wijg. Holsten. Stormarn och Dithmersken. Greyffue i Oldin-
borg och Delmenhorst. giðre alle witterhgtt adt oss elskelige
Johan Peturson wor fovite paa Jslandt haffuer nu weridt
thil huss oss medt thenne nærverendiss dom. som Raffn log-
mandt norden och westen paa Jslandt haffuer dðmtt och
wdgiffuid paa Teit Thorleiffsson och hans pendinge som
samme dom inneholder och wdwijser. huiicken dom wij haff-
uer nu fuldburdt. stadfest och samtðgtt. och medt dette wortt
obne breff fuldburde samtðcke och stadfeste wdi alle sine
1) 28. Sept.
I
1527. TEITSMÁL. 433
ord och puncte som thenne inneholder. Thij adt oss ticker
thenn adt were Rettferdig eífter Norgis Iðg.
giffuidt paa vortt sloth gottorp alle heilige dag ar m. d. xx. vij.
B.
AM. Apogr. 3845 með hendi Hans Beckers „Ur vidimus 2ia leik-
manna [1. Sept.] 1540. og 2ia presta [29. Júlí] 1547" (AM.) — a, -
Landsbókasafn 68. 4to bL lllb^ með hendi Haldórs Guðmundssonar
c. 1640 = h.
Kong Fridrichz Bref vpp a sama Dom.^)
Vier Fridrik med gudz nad [Danmarcks. Wendis oc got-
is konung. utvaldur kongur til Noregis. Hertuge i Slesuik.
Holsteii. Stormaren oc^) Didtmersken. greife i Oldenburg
oc Delmenhorsth^). giorum ollum viturhgth at vor elskuhge
Johan Petursson. vor foete i*) Jslande. hefer nu^) verit [nær
oss^) med [þennan fjrskrifadan'') dom. sem Rafn logmann
nordan oc vestan da Jslande hefer dæmtt oc utnefntth^)
.vppa^) Teit Þorleifsson oc hans peninga. sem same domur
innehelldur oc utuijsar. hvern dom vier hofum nu [fullmýnd-
ugan giortt. samþycktt oc stadfesth^o). oc med þessu voru
opnu brefe fullkomhga [samþyckium oc stadfestum^^) med^^j
oUum sinum ordum oc punctum sem hann innehelldur. þui
oss þiker hann vera riettferdugur epter^^) Noregis Logum.
Gefit uppa vortt slotth [Gotturpp^*) allra heilagra messu.
[aarum et cetera^^) M. D. xxvij.
356. 1. NÓTember 1537. í Gottorp.
Fkiðrik konungr I. heimilar Rafni lögmanni Brandssyni þær
eignir Teits Þorleifssonar allar, sem konungi eru dæmdar
1) &. 2) leiðr. AM.; „til" stóð í a. 3) [Danmerkur. Noregs.
Vindlandz og Gautlandz kongur et cetera &. 4) a, h. 5) sl. h. 6)
[}iia oss nærverandi h. 7) [þann 6. 8) vtgiefid h. 9) h; a, a; AM.
viU leiðrétta í: um. 10) [fullkomliga stadfest og saraþyckt h. H) [&
og leiðrétting AM.; samþycktt og stadfesth (!) a. 12) j, h. 13) tví-
lekið i a, og vill AM. gera úr því siðara „epter" : riettum, sem þó
stendr ekki í danska textanum. 14) [Gottorpe a, h. 15) [sl. h.
Dipl. Isl. IX. B. ^
434 TEITSMÁL. 1527.
með Seyludómi 21. Janúar (1527; Nr. 326), en gjalda skal
Rafn Jóhanni Pétrsssyni fógeta konungs á íslandi 300 Rínar-
gyllini fyrir eignirnar, og komi Teitr sjálfr síðar og bjóði
konungi hærra verð, þá sé Rafn skyldugr að greiða konungi
eins mikið og Teitr býðr.
A.
AM. Apogr. 3846 með hendi Hans Beckers „Ex chartis Hr. Oddz
biskups Einarssonar. fra Leyrargordum" (AM.).
Kong Majestatis Breff uin Teits peninge
och Kiöb med Raffn Logmandt.
Vij Fredrik med guds naade. Danmarkiss. Vendiss oc
Gottis koning. wdwaltt koning thil Norigis. Hertugi Sleswig.
Holsten. Stormarn och Dittmersken. greyffue i Oldenborg
och Delmenhorst. giðre alle witterligtt adt wij hafPue nu aff
woris sunderlige gunst och naade wndt och tiiladidt oss elske-
Hge Raflfnn Lðgmandt for norden och westen paa Jslandt
maa och skal haffue. nýde och beholde all thenn gotsz som
oss er thil dðmt af Teits Thorleiffssonar penninge. som thenn
dom liuder och wdwijser. som her paa er giort och sagtt.
dog med saa skeel adt handt ther for skal giffue och for-
nðge oss elskelige Johaii Petursson wor Fowite der paa Js-
landt. thre hundrede Rinske gýllene. dog saa. at dersom
forne Teitur Thorleiffsson sijdan thil oss kommendiss wor-
der. och will giffue oss meere for samme gotsz och penninge.
thaa skal Raffh Iðgmandt giffue oss derfor saa miged som
Teitur Thorleiffsson oss biudendiss worder.
giffuidt paa wortt slot Gottorp alle heiligen dag ar m.
dxxvij.
wnder vortt Signeth.
B.
Landsbókasafn 63. 4to bl. lllb — 112a (með hendi Haldórs Guð-
mundssonar) c, 1640.
Annad Kong Fridricks Bref.
Wier fridrich med Guds nad Danmerkur. Vinlands og
Gautlands kongur. Utualinn kongur til Noregs et cetera.
152?. KAUPMÁLABRÉF. 4^5
t
Giorum ollum vitaiiligt. ad vier hofum nu aff vorri sier-
ligri Gunst og nad vnt og tillatid oss Elskuliga Raffni Log-
anni fyrer nordan og vestan cL Jslande. meigi og skuli
affua. njta og behallda aull þau goss sem oss eru til dæmd
ft' Teijtz Þorþeiffssonar peningum sem sa domur hlyder og
vtuijsar. sem þar vp a er giordur og sagdur. þo med sodan
skilmala ad hann þar fyrir gieíi og fornægi oss Elskulegum
Johan Peturssyni vorum foeta þar vpp a Jslandi þriu hundr-
ud Rijnsk Gyllini þo ef so skier ad fyrnefndi Teijtur Þor-
leifsson sijdan til vor komandi verdur og vilie gefa oss meijr
fyrer sama goss og peninga. þa skal Raffn Logmann giefa
oss þar fyrer so micid sem Teijtur Þorleifsson oss Biodandi
verdur.
Giefid vpp a vort slot Gottorpe a Allheýlagra messu
Ar 1527.
357 8. NÓTemlber 1527. á Hðskuldsstöðam.
1. Febrúar 1531. á Skarðl.
Kaupmálabréf Sveins Jónssonar og Haldóru Einarsdóttur.
AM. Fasc. XLVII, 10, frumvit á skinni. Öll (4-) innsiglin eru
dottin frá. — Apogr, 597. Arni ritar utan á bréfið „1527
31".
Jn nomine domini amen
Var svo felldur kavpmale lystur og stadfestur a brud-
kavpsdeigi milli þessara manna sveins jonssonar af eirne
alfv enn halldorv einarsdottur af annare alfv þa er lidet var
(fra) gvdz burd CD d xx vii aa svnnvdagenn næstan epter
allra heilagra messo j storv stofvnne a hoskoUzstodvm a
skagastrond at svo fyrir skilldv at einar bardarson gipte nv
J þenna tima halldorv einarsdottur dottur sina fyrr greind-
vm sveine med svo greindv fekavpe at sveirn jonson talde
sier til kavps vid halldorv einarsdottur xxc j ollvm þartlig-
vmpeningvm. Hier] mot skyllde halldora einarsdotter hafa xc j
þridivnga peningvm. Jtem gaf opt nefndur sveirn jonson kvinnv
sinne halldorv einarsdottur fiordvns^) giof vr fe sinv. skilde
___ _
436 ÉRFÐAMÁL. 1527.
einar bardarson halldorv dottur sina malakvinnv j gard
sveirns^) jonsonar. og hier med feste sveirn jonson halldorv
einarsdottur sier til logligrar eigenkvinnv med þeim bokar-
innar ordvm sem þar til heyra at aaheyrendvm þessvm brvd-
kaypsvottvm og morgvm odrvm dande monnvm hiaverond-
vm ] fyrstv aboti helge aa þingeyrvm. þormodur arason.
skvle gvdmvndz(son). hallur styrkarson. jon sigmvndzson.
jon gvdmundz(son). Og til sannenda hier vm setivm vier
vor jnsigle fyrir þetta kavpmalabref skrifat aa skarde j langa-
dal aa midvikvdagen næsta epter palsmessv vm veturenn aa
þritvsta^) are og einv betur enn fyrr seiger.
858. 30. NÖTember 1527. á Reykhólum.
ViTNiSBURÐABRÉF um lofan Björns Þorleifssonar við þá mága
sína Eyjólf Gislason, Grím Jónsson og Guðmund Andrésson,
er heimtu að honum föðurarf kvenna sinna, svo og við
•Kristínu systur sína, er og heimti föðurarf sinn.
AM. Fasc. XLVII, 9, frumrit á skinni, feyskið. Af 3 innsiglum
érl dottið frá — AM. Apogr. 1184 og 5763. — AM. Fasc. XLI, 18, af-
skript á pappír frá c. 1527 eða nokkru síðar, töluvert skemd af fúa.
bref um lofan biarnar þorleifssonar uit maga sina
grim og eyiolf..2)
Þat giorvm vær helgi jons(son). jon hðskavlldzson og
Sveinbiorn steingrimsson godvm monnvm kvnnigt med þessv
vorv opnv breíi. at vær vorvm j flatej aa breidafirde vm
havsted þa sem þar var halldit festaravl þeirra biarnar þor-
leifssonar og jngibiargar palsdottur. So og vissvm vær fyrir
fvll sanninde at þar uorv þaa og komner magar greindz
biarnar. £yolfr gislason. Grimr jonsson og gvdmvndr andres-
son. þar var og komen kristin þorleifssdotter syster biarn-
ar og aller heimttv þessir aa biorn favdr arf qvenna sinna.
Samaleidis giorde og kristin aa sinna vegna sialfrar. og for
þat fram efter þvi sem skipttabrefit sialft jnne helldr og vt
visar. £nn efter þat heimttv þeir eyiolfur og grimur skvlld
1) Svo. 2) Utan á XLVII,^;
1527. ERFÐAMÁL. 4^7
^g gialld aa greindan biorn. Ixxx. hvndrvt allz. sin .xl. hvndr-
rt hvor þeirra firir sigh uegna qvenna sinna helgv og gvd-
nýiar sem þeim þotte efter standa af heimanfylgiv þeirra er
moder þeirra jngvelldr helgadottr hafde lofat þeim er þœr
giptozt. en adr greindr biorn hafde lofat modr sinne at ieýsa
sagda skv-lld. þa bavd optnefndr biorn savgdvm monnum
_eyiolfe og grime þaa þar j flateý vpp ýfer alla þessa env
ivmvi) skvlldina af þeim peningvm sem vorv firir nordan
leide og hann atte at eiga. huortt at þeir villdv hafa af
idalvikreignvm edvr vathzfiardar eignvm so micit sem þeim
itæde efter og hann hafde lofat at giallda sem fyr seiger.
fenn þeir þverneittv bader og geingv med þat j bvrttv og vt
3 kirkivna til fyrrsagdrar ]ngvelldar modr biarnar og heimttv
þar af henne greinda skvlld. en hvn gieck þa heim aa hlad-
it med þeim þangat sem thítt nefndr biorn stod vthe firir
kalldyrvm og marger dande menn þar j hiaa honum og
heimtte aa han þessa^) skvlld og hans lofvn. en hann sagd*
izt hafa bodit þeim hana. en bæde hun og so þeir sogdvzt
ongva peninga adra vilia hafa enn eyiarnar er þar læge
nærre. hvalatur og skaleyiar. og var þat þaa so giortt. skyllde
þaa þrattnefndr biorn þorleifsson vera oUvngis kvittvr og aa"
kærvlavs vm optnefnda skvlld. og so vni favdrarf og modr
og allt annat er þeir þottvzt meca^) thil hans thala aa þeirra
qvenna uegna. hier efter vilivm uær*) fvUnadar vithne vm
bera ef dande monnum þyker þess þavrf vinna. og thil
meire saninda hier vm settvm vær fyrrnefnder menn uor
jnsigle firir þetta vithnisbvrdarbref er skrifat var j flateý aa
breidafirde jn die thranslacionis sancti edmundi. anno do-
mini millesimo quingentesimo. xx. septimo.
359. 9. December 1527. á ReykJaMlum.
ViTNisBUBÐARBRÉF um það, að Staðarkirkja á Peykjanesi eigi
1) XLT, 18; sama XLVII, 9. 2) greinda XLI, 18, 3) Svo (m°a)
XLVU og XL. 4) b. V. XLI, 18,
438 STAÐR Á REYKJANESI. 1527.
þriðjung í hvalreka og viðreka á Nesodda á milli Hvalsár
og Seylu þeirrar, er geingr úr Gullsteinum.
AM. Apogr. 2312 raeð hendi Árna Magnússonar „Ex originali
lacero fra Stad á Reykianese". Það, sem þá var fúnað úr frumritinu
og hér stendr í hornklofum, hefir Arni fylt „mikinn part ur visitatiu
Mag. Bryniolfs yfir Stadarkirkiu 1647". — Afskript stafrétt frá 18.
öld er í Landsskjalasafni (= &).
Um Eekapart i nesodda^).
Þat gio[ri ec ion prestr halldorsjson godvm monnum
kvnnigt med þes[svm minvm v]itnisbv[rdi. at eg hefer set og]
yfer lesit m[aldaga tungukirkiu i ste]ingrimsfirde hvat^) at
so er hIio[dande aa mille] ann[ara greina og art]ickvlis er i
h[onum st]anda at kirkian æ, stad aa reykianese eige þrid-
iv[ng] i hvalreka og [vidr]e[k]a i [nes]odda æ mille [hv]als-
aar og seylu þeirrar er geingr wr gvllsteinvm. iafnvel i ey
sem aa meginlande. So medkenn[izt ec og m]ed þessu minv
brefi at eg hefer haft vmvernd og vmbod aa gre[indvm re]ka
vegna sira jon[s] heitins [ion]ssonar sem gvd hans saal nade
þa stvnd er hann hiellt stadar stad og var ])[etta þa so
ha]lldit og so fyrir þat fram [þat lein]gsta er eg mai mvna
thil. Og thil sanninda hier vm setur ec mitt inns[igl]e fyr-
ir þetta vitnisbvrdarbref [er] giortt var aa reykholvm aa reykia-
nese manvdagin næstan efter co[ncept]ionis marie virginis
[anno do]mini millesimo quingentesimo .xx. septimo.
360. 13. December 1537. á Jðrfa.
33. Febrúar 1538. á Kaldárljakka.
JóN Bjarnason og Þorgerðr Haldórsdóttir selja Einari Guð-
mundssyni hálfa jörðina Jörfa í Kolbeinsstaðahrepp með
hálfum Arneyjum fyrir tíu hundruð í lausafé.
Eptir afskript Helga prests Sigurðssonar (d. Ib88) af Jörfabréf-
um, sem hann hefir gert eða gera látið eptir transskripti frá 1619.
— Til samanburðar alla leið og leiðréttingar hér og hvar er höfð
1) 6. 2) corr, hver AM,),
JÖRFABRÉF. 439
fskript í Landsskjalasafni eptir sama transskripti, með hendi Jóns
lyfirdómara Pétrssonar frá c. 1850.
Dagsetning og ártali þessa bréfs eru örðugleikar á að koma sam-
á annan hátt en hér er gert, sem þó verðr að eins með því að
toða svo, að orðin síðast í bréfinu „á sama ári" merki „á sama
ítri", eða þá með því að skoða „á sama ári" sem ritviUu eða les-
lu fyrir „á sama vetri". Og þar að auki er sá galli á, að laugar-
laginn fyrir Matthíasmessu ber 1528 upp á sjálfa Pétrsmessu (22.
Febr.), sem er meiri hátíð en Matthíasmessa og því eðlilegra að miða
við. Á hinu verða þó enn þá fleiri annmarkar að skoða svo, að raið-
að sé í öndverðu bréfinu við Magnúsraessu 16. April; er þar dagsett
„á fimtudaginn næstan fyrir Magnúsmessu um vetrinn^^, en það
yrði 9. Apríl 1527 og stendr það heima, að það er einraitt sumardagr-
inn fyrsti þetta ár, svo að ekki fær það staðizt. En gerði roaðr ráð
fyrir því, að bréfararnir hefðu vaðið reyk ura sumarkorauna, þá kerar
þó strax annar þröskuldrinn, og hann er sá, að breyta yrði Matthíasar-
messu — sem þá yrði að skoðast ritvilla — í Matthæusarraessu (21.
Sept.), en þá tekr ekki betra við, þvi að laugardaginn næstan fyrir
hana — við hann er miðað síðast i bréfinu — ber 1527 upp á kross-
messu sjálfa á haust, sem var meiri hátíð en Matthæusmessa cg pví
eðlilegra og einfaldara að miða við.
Það gÍ0rum vier SueinbÍ0rn Hallsson og Ormur Jons-
son godum monnum kunnigt med þessu ockru opnu brefe
arum epter Guds burd þusund og dc- xx og vij aar aa fimtu-
daginn næstan fyrir Magnus messo vm ^eturinn aa Jorfa i
Kolbeinstada hrepp enn Krossholtz kirkiu sokn. vorum vid
i hi£a saum og heyrdum aa ord og handaband^) þessara
manna. af einni alfu Jons Biarnasonar^) og Þorgerdar Hall-
dorzdottur. enn af annare alfu Einars Gudmundzsonar at
svo fyrir skildu. at fyrrgreindir menn Jon og Þorgerdur
selldu adur nefndum Einari fyr skrifada jord Jorfan halfan
og þar med haalfar Anneyiar med ^Uum gognum oc giæd-
um sem fyr nefndre jordu fylgier oc Eyium. oc fylgt hefur
at^) fornu og nyiu og þau vrdu fremst eigandi at. vndan
sier og sijnum eríingium en under Einar og hans erfingia.
med suo felldum frijdleika at titt nefndur Einar skyllde
gefa aadurgreindum monnum Joni og Þorgerdi fyrir halfan
Jorfan oc Eyiar. iiij maalnytu kugiUdi oc j h(undrad). iij
1) — bond JP. 2) Svo bæði, 3) Hér er ,,og" ofaukið í afskr,
síra Helga.
440 KVITTUNARBREF. 1527.
gielldfiar hundrud. ij hundrud i 0llum peningnm. skylldu
þesser aller peningar golldner aa næsta hauste eptir. heimil-
udu þau honum allt þat er i jordu findist oc da. Lofudu
titt nefnder menn at svara lagariptingum aa jordunne. enn
Einar at hallda til laga. Og til sanninda hier vm. setium
vier fyrnefnder menn ockur insigle fyrer þetta kaupmala
bref skrifad aa Kaldaarbacka laugardagin næstan fyrer in
festo sancti Matihas apostoli aa fsama aarei) sem fyr seiger.
361. 31. December 1537. á Hólum.
JóN biskup á Hólum kvittar Benedikt Einarsson um þá sök,
að hann varð brotlegr með giptri konu, er Margrét Erlends-
dóttir heitir.
Landsbókasafn 61. 8vo, afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ex
transscripto 1571 die 8. Junii "
Kvittunarbref Benedicts Einarssonar.^)
Wier jon med gudz nad biskup ad holum giorum god-
um monnum vitanligt med þesso voru opnu brefi ad vier
hðfum leyst og skrift sett benedict einarssyni fyrir þa sðk
ad hann vard brotligr med eirne giptre kuinno sem mar-
gret erlendzdotter heitir. þui giefum vier fyrneíndan bene-
dict kuittan fyrir oss (og) vorum epterkomendum kirkiu(nn-
ar) vegna vm adr sagda sauk. til sannenda hier vm setium
vier vort secret fyrir þetta bref skrifad a holum ] hialltadal
siðunda dag iola anno domini 1527.
363. 1537.
Ögmundr biskup í Skálhotti selr Erlendi lögmanni Þorvarðs-
syni tíu hundruð í jörðunni Reykjum í Mosfellssveit fyrir
jörðina Öxnalæk í Ölfusi dómkirkjunni í Skálholti til handa.
1) [Svo bæði = sama vetri? 2) með hendi AM
1527. SUÐRREYKIR. - SEYLUDOMR. 441
Jarðabókarskjöl Árna Magnússonar, Kjósarsýsla Nr. 2, staðfest
afskript frá 6 Júlí 170.5.
Vier Augmundur med guds nad biskup ] Skalholte gior-
um godum monnum kunict med þessu voru opnu briefe ath
j med rade og samþycke vors radsmannz sira Jons heidins-
1 sonari) og oss^) haufum vier giort suodan kaupskap vid er-
^Bgan danumann erlend Þoruardzson laugmann fyrir sunnaii
^Rg austaii d islande at uier haufum feingit honum til fullr-
f ar eignar og frials forrædis. xc» j jordinni Reýkium er ligg-
ur j mosfells kirkiu sokn. Hier j mot feick^) hann oss og
kirkiunne j skalholte jðrdina auxnalæk er liggur j auluusi j
reykia kirk(i)u sokn ath auUu þuj til skilldu cí bddar sidur
sem gaumul jardakaupsbref utuisar.^) Datuni briefsins .CD.
d. XX. vij.
Þetta ofaiiskrifad ad vera riett Coperad Effter sijnum
original vottum vnderskrifader ad Sudur Reikium j mosfells-
sueit þann 6. Julij Anno 1705.
Einar Jsleifsson Arne Benedictsson
mppria med e h.
363. [1537 eða síðar].
ViTNsiBURBR um Scyludóm frá 21. Janúar 1527 (Nr. 326)
um eignir Teits Þorleifssonar.
AM. Apogr. 3844 „Ex chartis herra Oddz biskups. frá Leyrór-
gördura" (AM.) og eru hér gömlu blöðin sjálf, skrifuð c. 1605.
Þad medkiennist eg Þorlakur Þorersson. ad eg heyrde
þa logriettumenn lýsa fyrir mier samdægris sem j dom voru
nefnder a Sejlu j Skagafirde vm malefne Teits Þorleifssonar.
med soddaíi atridisordum sem þetta Copium jnnehelldur sem
hier fyrir ofaíi er ritad ord eptter ord ad þeir hefdu vin
Teit Þorleifsson dæmtt alla hans peninga vnder kong og
erfingia. Og skyllde Rafn Logmadur ad sier taka. og afgreida
1) Svo,
442 TEITSMAL. 1527.
allar Iðglegar skullder og sijdan Iðglig skiptte a giðra mill-
um kongs og erfingia. Og til sannenda hier um set eg mitt
jnnsigle hier fyrer nedaii.
364. 1537.
DóMR sex presta og sex leikmanna, út nefndr af Ögmundi
biskupi í Skálholti, um kaupskap og jarðaskipti þeirra bisk-
ups og Teits Þorleifssonar (og dæma þeir kaupskap þann
myndugan og fuHmektugan).
Landsbókasafn 63. 4to bl. 114b^ skr. c. 1640. ~ Dómr pessi befir
ekki feingizt öðruvísi en í þessu ágripi.
Domur xij manna vm kaupskap Biskupz Aug-
mundar og Teijtz.
Suo latandj domur vj presta og vj leikmanna Hggur j
Asgardi. vt nefndur aff Biskup Augmundj. til ad ýfer vega
og skoda. huort sa kaupskapur skjUde mindugur. er Teijt-
ur haffdj giort vid Biskup Augmund. og fyrir þann skuUd
ad fram fyrir oss heffur komid xij logriettumanna domur.
ad Teijtur mætti frialzliga seHa og kaupa vid huorn mann
sem annar fullmindugur madur. Var og med þeim domj log-
mannz vrskvrdur loglega vrskurdadur. Jtem kom og fyrir
þa kuittun Hannesar Eggertssonar. er þa var hofudsmadur
yfer Jslandj. ad hann gaf teijt olldungis kuittan og Akiæru-
lausaii. vm allt þad sakferli, er hann þottist meiga til hanz
tala k(ongligrar) m(aiestetz) vegna ad til greindu þuj sak-
ferlj sem hann edur hanz menn hafa mdtt Brotliger verda
a Sueinstadafundj.i)
Datum ] domnum er 1527.
1) Botninn vantar bér í, og hefir aldrei í ágrip þetta verið skrif-
aðr, er bermdi það, að þeir, að svo prófuðu og fyrir þá komnu,
dæmdu allan kaupskap þeirra Teits og Ögmundar biskups myndugan
og fuUmektugan,
1528. DÖGURÐARNES. 443
i
165. 31. Janúar 1528. á Staðarhóll.
ALDÓR prestr Tyrfingsson lýsir því, að hann hafi goldið
Jóni djákna Haldórssyni (syni sínum) jörðina Dögurðarnes
á Skarðsströnd í arfleiðslu fé fyrir þrjátíu hundruð, en Hal-
dór prestr skilr sér og börnum sínum forkaupsrétt á jörð-
unni fyrir sama verð og Jón djákni má öðrum selja.
Eptir afskript Magnúsar Einarssonar á Jörfa meðal Dögurðarness
og Dímonarklakkaskiala, gerðri stafrétt eptir frumritinu c. 1730 — 1740;
„Næst framanskrifud Copia er ordriett epter heilu órotnu og vellæseligu
Briefe Ritudu ákalfskinn med einu hSngande Jnnsigle aldeilis óbrialudu".
Þad giori ec halldor prestur tyrfingson, Godvm monn-
um viturligt med þessu minv opnv brefi at eg medkennunzst
at ec hefi golldit joni diakna halldorsyni ]ordina daugurdar-
nes sem liggr j skardzkirkivsokn j þda peninga sem eg gaf
honum i hans arfleizlu. og bref þar um giortt vt visar fyrir
XXX hundrvt med ollvm þeim gognum og gædvm sem greindri
]ordu fylger og fý(l)gtt hefer ad fornv og nyu og eg uard
fremzt eigande at. Skylldi jon hafldorson mier fystum seha
fyrskrifada jord eddi minvm bornum þda hann uill sialf-
ur sehda med jofnu verdi sem hann mda odrum selida
og uilie nockvd þeirrda þda kaupda er hann uiU seHa.
Og til sannindda hier um festa eg mitt jnnsigli fyrir þetta
bref sem skrifat var œl stadarhoh j saurbæ fostudagin næstcli
fyrir pvrificacio sancte marie virginis arum epter guds burd.
CD. d. XX. og viij. aar.
366. 7. Febrúar 1538. á Reykjum.
Samningb gerðr af Ögmundi biskupi mifli þeirra Erlends lög-
manns Þorvarðssonar og síra Þórðar Einarssonar vegna
barna Orms heitins Einarssonar (bróður Þórðar prests, en
Erlendr hafði vegið Orm).
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavikr-Jóns eptir bréfa-
bók Ogmundar biskups.
Giorningur mille Erlendz Lðgmanns.
Jn Nomine Domini Amen.
var so feUdur skilmdle ok fuIikomHgur giðrningur
giðrdur af verdugum herra i gude biskup Ogmund ok
444 VÍG ORMS. - JÓN SIGMUNDSSON. 1527.
þeim fleirum godum mðnnum sem hann kallade til med sier
d Reykium d Skeidum fðstudaginn næstan fyrer niuvikna
fðstu anno Domini M^. D^. xx^. viij^. d miUum þeirra Er-
lends Þorvardssonar Laugmans og sera Þordar Einarssonar
vegna barna Orms heitins Einarssonar. Jn primis var þad
þeirra vilianHgur giðrningur. ad epter rettri sundurtalningu
godra manna d alþingi skylldu hvorer fyrer sig eignast þad
jardagoss oc fastaeign sem þeir hðfdu ad sier tekid. Enn
hvad bðrn Orms heitins vantade uppd. skyllde fyrrnefndur
Erlendur Iðgmadur og Hakon Biðrgolfsson aptur leggia og i
godan mata uppfylla. Her med lofade Erlendur Lógmann ad
koma til Kalldadarness nærre krossmessu i vor ad kemur
ad forfallalausu. ok hann skyllde þar fram segia ok fulla
grein giðra upp d sin sanninde. hversu mikla peninga fasta
edur lausa hann hefde medteked epter sinn faudur og modur
ok riettan Reikningskap d giðra. hvad edur hversu miked
hann hefde útgoUded i kirknanna Reikningskap edur adrar
skullder sidan hann tok vid.
367. 33. Marts 1528. f Skálholti.
TvEiE prestar votta, að dómar þeir, er Jón Sigmundarson
lögmaðr og Hka Björn Guðnason dæmdu, haíi verið dæmd-
ir ónýtir og að eingu haldandi, því að Jón hafi verið í banni
beggja domkirknanna.
AM. Fasc. Lxxu, 2^^ stórt transskript á skinni frá c. 1528 — 1530,
og hafa verið sjö innsigli fyrir. — AM. Apogr. 3895 eptir transskripti
á skinni frá e. 1530, sem Árni Magnússon gaf Páli lögraanni Vída-
lín, en ekki sýnist það þó geta verið sama transskriptið, sem nú er
í Fasc. LXXII, 2b^ og hér er nú fylgt. - ÁM. Apogr. 3893 „Epter
ovidimeradri Copiu« (AM.). — AM. 240. 4to bls. 39—40, með hendi
Jóns lögmanns .Tónssonar c. 1592. — Landsskjalasafn 94 4to bl. 34b,
skjalabók með hendi Jóns lögmanns Sigurðssonar c. 1600. — MSteph.
56. 4to bls. 282, með hendi Snœbjarnar Torfasonar á Kirkjubóli 1646.
Vitnisburdur uppa Jon Sigmundsson.^)
Þad giorum wijd jon einarsson. og þorlakur landbiartz-
son prestar Godum monnum kunnigt med þessu ockrv^)
1) 3893; vitnisburder vm doma Jonz Sigmundssonar 240, 2)3895;
ofl.; woru Lxxn, 2b^
^m
JON SIGMUNDSSON. ~ STEINSTAÐABREF. 445
opnu brefi. ad vid vitum firir full sanninde. ad aller þeir
domar sem jon heitinn sigmundson liet vth nefna^) medan
hann war laugmadur. og lika biorn gudinason^). hafa verit
dæmder onýter og at aungw halldandi þvi^) hann war þa^)
j forbodi bædi heilagrar skalholltz kirkiu og swo holadom-
kirkiu. Suo og haufum vid vith^) werit j dome med audrum
ærligum personum ad dæma adurnefnda doma onyta wpp
hiedan og at aungu halldandi þa sem þeir hafa dæmt. Og
til sanninda hier vmm setium^) vid ockur jnsigle íirir þetta
bref huortt skrifat war j skalholte manudagin næstan firir
mariumessu dag annunciacionis. anno domini .CD^. d^. wi-
gesimo octauo.
368. 31. Marts 1528. á Reykjum.
JóN biskup á Hólum fær og geldr Magnúsi Björnssyni alla
jörðina Steinstaði í Tungusveit til fullrar eignar fyrir þrjá-
tigi hundraða upp í þá sextigi hundraða skuld, er Magnús
átti hjá biskupi fyrir hálfa Kalmanstungu ; þar með skyldi
Magnús hafa við af Hólakirkju rekum fyrir utan Laxárdals-
heiði — nema stórviðu — þar til jörðin á Steinstöðum væri
húsuð svo, að hún væri leigufær.
AM. Apogr. 4115 með hendi Jóns Magnússonar bróður Arna „Ex
originali" á kálfskinni.
Þat giðrum uid halldor jonsson og þorgrimur gudmunds-
sen godum monnum uiturligtt med þessu ockru opnu brefi
drum epptter gudz burd. m. d. xx og viij. aR. da holum j
hiallttadal sunnudaginn næstan fyrir ambrosiusmesso^). vor-
um vid j hidÓL sdaum og heyrdum m. ord og handaband
þessara manna af eirne (ialfu uors verduga herra og andar-
ligs favdur jon med gudz nad biskup ad holvm enn af ann-
are alfu magnus biornssonar ad svo fyrir skildv ad fyr-
nefndur herra biskup .lon fieck og galltt til fuUrar eignar og
frials forrædis fyrnefndum magnuse biornssyni jordina alla
1) á, b. V. 240. 2) 3895; gudnason LXXII, 2b. 3) þá 240. 4)b.
V. 3895. 5) sl. flest hin. 6) settvm 3895. 7) þ. e. 29. Marts
446 STEÍNSTAÐIR. — SENÖIBRÉF. Í5^g.
steinstadi j tungusueit er liggur j reykia kirkiu sokn med
oUum þeim gognum og giædum sem greindri jordu fylger
og fylgtt hefur ad fornu og nyu og hann vard fremztt eig-
andi ad ordinn fyrir xxx hundrada. upp ] uerdit fyrir þau
ui tige hundrada er biskupinn var honum skylldugur fyrir
halfua kalmanztungu. skylldi biskupin svara lagaripttingum
doL þesse fyrgreindri jordu enn magnus hallda til laga. Suo
og skylldi magnus biornsson at frialsu mega hafua vid af
holakirkiu rekum fyrir utan laxardalsheide hvar sem hann
villde at frateknum storuidum þar til ad hann hefdi loatid
husa upp adurgreinda jord steinstadi so hun væri leigufær.
Og til sanninda hier vm settum uid fyrnefnder menn ockur
jncigle fyrir þetta giorningzbref er skrifad var da seykium j
tungusueit da, sama dare tueimur dogum sidar en fyr seiger.
369. 3. Ápríl 1528. í Skálholti.
Sbndibréf Ögmundar biskups í Skálholti til Jóns biskups á
Hólum um, að hann sjái til, að Björn bóndi Þorleifsson fái
lög og rétt af Einari Ólafssyni um fjárgreiðslur nokkurar af
erfð eptir Einar heitinn Björnsson fyrir það, er Einar Björns-
son hafði goldið í misferli sín af erfðafé Björns eptir Þor-
leif Björnsson föður sinn, en Einar Ólafsson var dœmdr
eríingi Einars Björnssonar.
AM. Fasc. XLVII, 13, frumritið ápapptVmeð eiginhendi Ögmundar
biskups, — Apogr 1185. — Eptirmynd (facsimile) af þessu bréfi er í
Palæografisk Atlas. Ny Serie. Oldnorsk-isl. Skriftpröver c. 1300—1700.
Ved Kr. Kálund. Khavn 1907, Nr. 46.
Reuerendo in christo patri ac domino domino
johanni eadem gracia episcopo holensi fratri
suo carissimo h(ec) l(itera) p(resentetur).i)
Fraternali dileccione sinceraque in domino caritate
ante lata.
Kunngiorum mer ydur kære broder at biorn bondi þor-
leiífson hefwer klagat sig fyrir oss huersu ad hans faudur-
1) Utan á bréfinu með heudi biskups.
1528. SENDIBREF. - JAR£)AKAtrt>. 447
broder einar heitinn biornson heffde golldit fyrir sin misferle og
sekter ])a peninga sem honum fiell j arff eff'ter faudur sinn þor-
leif heitin biornson heilagre skalholtz kirkiu og hennar for-
monnum sem er bær j borgarfirde. og aungua peninga j
gen feingit vt aff' einari olaff'syne sem dæmdr heffur verit
erfingie adr greindz einars biornsonar. ^n aff þui ad greindr
einar olaffson er ydar man og vnder ýdur geffin. þui bidi-
um wier ydart broderne ad þier wiUet giora fyrir wora
skulld og skicka suo ad hann fae laug og rett aff opt neffnd-
uih einare þa hann kemur a ydarn fúnd. þui morgum god-
um monnum Hzt þad hart ffyrir hann ad hans [arffur eigni)
heffur werit vt golldiii en hann heff'r eintijd feingit jgen.
Cum hijs waleat wigetque westra fraternitas jn jllo qui
est summum bonum optimumque.
Ex propria residencia Tercio Nonas apriHs. anno salu-
tiferi partús 1528.
Nostro ManuaU sub signeto.
Augmundus dei gracia
€piscopus skalholltensis.
870. 9. Apríl 1538. á Hólum.
JÓN biskup á Hólum selr PáH bónda Grímssyni jarðirnar
Glaumbæ í Reykjadal og hálf Björg i Kinn, fyrir jörðina
Hof á Höfðaströnd, og galt Páll kirkjunni á Hofi jarðirnar
Þrastastaði og SvínavelH á Höfðaströnd, en skildi af sér að
öðru leyti kirkjureikning.
AM. Fasc. XLVII, 11, frumrit á skinni, og eru öll (4) innsiglin
dottin frá. — Apogr. 1503 og 2886. og 289 (eptir transskr. 1594) og
Apogr. 5644 (eptir öðru frumriti).
Kaupbref Biskup Jons og Pouls^) vm Gbmbæ
1528.2)
Þath giorum wier þorsteinn gunnason. þormodr snorra-
son prestar. CDarteinn einarson og jon hallzson Godum
monnum kunnigt med þessu voru opnu brefi. ath arum epter
1) [Svo. 2) Utan á bréfinu með hendi frá 17. öld.
448 JARÐAKAUP. 1528.
gudz burd. CD. d. xx og viij. dar manudaginn næstaii fyrir
dnnunciaconis marie^) (ö holum j hialltadal vorum vier^) j
hia saaum og hejrdum da ord og handaband þessara manna.
verdug herra biskups jons og pals bonda grimssonar ath
suo fyrir skildu. ath biskup jon selldi greindum pali jordina
glaumbæ j Reykiadal og jordina halldorstadi j laxdardal og
halfa jordina hallbiarnarstadi j Reykiadal og halfa jordina
biorg j kinn og þar til eina xx hundrada jord þda sem þeim
semdi. Hier j mot gaf greindur pall biskup joni jordina hof
a hofdastrond med þessum jordum ytri brecku sydri brecku
og hraun er allar Hggia (xi hofdastrond. luckti pall kirkiunni
a hofi ] sinn reikningskap þessar jarder. þrastastadi ogjord-
ina doL suinaveUi er liggia da hoídastrond. skildi pall sig
kuittaii vm kirkiureikning da hofi og allan reikningskap sem
honum bar ad suara af sinum parte til motz vid onnur sin
syskin. sem bref þar vm giort vt visar. selldu huorertueggiu
fyr sagdar jarder med ollum þeim gðgnum og giædum sem
greindum jordum heilum og halfum eiga med rett ad fylgia
og þeir vrdu fremzt eigandi ad. skýlldu huorertueggia hallda
þeim jordum til laga er keyptu. enn suara lag(a)riptingum
da þeim sem selldu.
Og til sanynda hier vm setium vier fýr skrifader prest-
ar og leikmenn vor insigli fyrir þetta bref. skrifat da holum
j hialltadal in cena domini. da sama ari sem fýr seiger.
871. 14. Apríl 1538. á Hólnm.
JóN biskup á Hólum selr Rafni lögmanni Brandssyni og Þór-
unni dóttur sinni jörðina Hof á Höfðaströnd með jörðunum
ytri og syðri Brekku, Hólakoti, Hrauni og eyðikotinu Garðs-
horni, er allar liggja á Höfðaströnd, fyrir jarðirnar Lög-
mannshhð í Eyjaíirði og Hofstaði við Mývatn, er Þórunn
átti, og Skarð í Fnjóskadal, er Rafn átti, með fleirum þeim
greinum, er bréíið sér hkast hermir.
AM. Apogr. 5646, með hendi Jóns Magnússonar bróður Arna „Ex
originali" á kálfskinni. — AM. Apogr. 290 með hendi Árna Magnús*
1) 28. Marts. 2) uid 5644.
1628. HOFSBREF. 449
sonar, að því er virðist, eptir sama frumriti og Landsbókasafn 61.
8vo, sem er afskript gerð fyrir Arna Magnússon „Ex Transscripto
1.571 die 8 Junii" gerðu á Hólum í Hjaltadal af Arngrími presti Jóns-
syni og Vigfúsi Þorsteinssyni, og er afskript þessi staðfest i Skál-
holti 13. Dec. 1710 af Árna Magnússyni, Gísla Bjarnasyni, Þórði
Þórðarsyni, Þorgilsi Sigurðssyni og Grími Magnússyni. — Afskript
af þessu bréfi er í Syrpu Guðbrands biskups í Biskupsskjalasafni, og
önnur með hendi síra Eyjólfs Jónssonar á Völlum (d. 1745) er í IBfél.
Khd. iM. 4to bl. 77b^— 78 og MSteph. 60. 4to bl. 32.
Um Hof d Hðfdastrðnd.i)
Þath giorum vid^) hallsteinn eirecsson og tumas Brands-
son. godum monnum kunnigt med þessu ockru opnu brefi
ath arum epter gudz burd. CO. d. xx. og viij. ar. a^) hofi oa
hofdastrond. miduikudagin næstan fyrir*) palmsunnudag. vor-
um vid i hia saum og heýrdum da ord og handaband þess-
arra manna verdugs herra biskups jons og Rafns^) brandz-
sonar logmanns og Þorunnar jonsdotter^) hans kuinnu. ad
suo fyrir skildu. ath biskup ]on selldi greindum hrafni') jord-
ina hof a hofdastrond i skagafirdi. og þar med jordina ytri
brecku og jordina sydri brecku. jordina holakot og jordina
hraun. og eitt eydikot er gardzhorn heiter. er allar adur-
greindar ]arder liggia i hofskirkiusokn. hier i mot gaf greindr
hrafn'') Iðgmann jarder þorunnar kuinnu sinnar. logmannz-
hlid i ejiafirdi. og jordina hofstadi vid mývatn og sina jord
skard i fnioskadal. selidu huorer þessara fýrgreindra manna
allar adr sagdar jarder med aullum þeim gognum og giæd-
um sem greindum jordum œl med logum ath fýlgia. sagdi
biskup jon ath kirkian ca hofi ætti jordina þrastarstadi^). og
eýdijord i unadal er suinaveller heita. lofade biskup jon ad
giora upp kirkiuna da hofi so sæmiHga ath kuitt skýlldi ðll
kirkiu goz sem þar til fallid hefdi. feck greindur Rafn log-
mann þorunne kuinnu sinne til fuUrar eignar hof med þeim
tilgreindum peningum sem til heyra upp oa RÍettan Reikn-
ingskap fyrir þa peninga sem hun atti i hans gard. kynne
1) 61, með hendi Árna Magnússonar. 2) vier 67. 3) at 67. 4) eptir
67 (án efa rangt); það yrði 8. Apr.; miðvikudagrinn fyrir pálmasunnu-
dag er 1. Apr. 1528. 5) Svo 5646 og 61. 6) - dottur 61. 7) Rafn 61.
8) þrastastaði 61.
Dipl Tgl. IX . B, 89
450 tlÉÐINSHÓFÐABRÉF. 1528.
jardernar gardzhorn og holakot med logum af ath ganga
þdi skjlldi Rafn eignazt jordina stafshol er liggur i hofs-
kirkiu sokn þui biskup jon hafdi kejpt hana fyrir sina pen-
inga. skylldu huareri) hallda þeim jordum til laga sem keýptu
en suara lagariptingum da þeim jordum sem selldu. Ok til
meiri sannynda hier vm settum vid fýrskrifader menn ockur
insigH fyrir þetta bref skrifad da holum i hialltadal enn þridia
dag i paskum da sama ari sem fýr seiger.
873. 5. Mai 1528. í Reykj«lilíð.
JóN prestr Finnbogason arfleiðir með samþykki Þorsteins
bróður síns Málfríði dóttur sína að jörðunni Héðinshöfða,
en önnur börn sín til annara sinna peninga.
AM. Fasc. LXV, 20^ skrá á skinni frá c. 1541, sem 5 innsigli
hafa verið fyrir, og kölluð er „gomul bref vm hiedinshofda" (utan á
skráuni).
Þad giorum vier arne branzson. þorsteirn gvdmvndsson.
Þorolfur Olafson og teittur sygurdson godum monnum vitur-
ligt med þessv vorv oppnv breíi þa er lidit var fra gvdzs
bvrd þvshvndrat v^ xx og atta ar j laufase ] eyiafirdi vorv
vier hia saunj og heýrdvm aa ord og giorninga er fram forv
med sira jone finbogasyne og þorstein(e) finnbogasyne fyrir
kirkiv dyrunvm j lavfasi at fyrr greindr sira jon finbogason
arfleiddi born sin malfridi dottur siiia til hiedinshofda efter
þeirre giof sem hann hafdi adr gefid en onnur born þav er
hann atti arfleiddi hann til annara sinna peninga. samþycktte
fyrr skrifadur þorsteirn finbogason og vpp gaf sina erfd alla
efter fyrr skrifadan brodur sinn malfride sýstur sinne hiedins-
hofda til eignar en adra hans peninga odrvm sinvm syskin-
vm bornum sira jons finbogasonar þad ad avck være. for
þessi allvr giorningvr logliga fram so sem stendr skrifad j
ættleidingar capitvla þar fyrir kirkiv dyrunvm. Og til sann-
enda hier vm settivm vier fyrr skrifadir menn vor jnsigli
1) huorir 61.
^^rir þetta vittnisburdar bref er skrifad var j reyckiahlid a
ridivdagin næstan efter krossmesso vm vorid.
t^, MUNKAÞVERÁ OG SAURBÆR. 45j
^bri
I
3. 13. Mai 1538. í Núpnfelli.
JóN biskup á Hólum lýsir því, að hann hafi, þegar hann
hafði umboð og yfirsýn Munkaþverárklaustrs peninga, selt Egli
Hallssyni presti í Saurbæ til æfinlegrar eignar undir Saur-
bæjarsfað skipstöðu og naustgerð við Naustabúr fyrir þrjú
hundruð í þarflegum peningum; skyldi höggvast viðr í skógi
klaustrsins til uppihalds naustinu.
AM. Apogr. 180, afskript gerð eptir frumriti á skinni og staðfest
á Grenjaðarstað 20. Mai 1728 af Magnúsi Þorvaldssyni og Gisla
Maguússyni (siðar biskupi).
Vier ion med gudz naad biskup aa holvm giorum god-
um monnum kunnigt med þessu uoro opnu brefvi þa vær
hofdum vmbod og yfersyn aa munkaþveraar klaustursins pen-
ingum selldum uær Sira eigli hallssyni er þa uar benefi-
ciatus Saurbæiar kirkiu til æfinligrar eignar vnder saurbæi-
arstad j eyiafirdi eina skipstodu og naustgiord vid nausta-
bur. hier i mot gaf nefndur sira eigili klaustrinv iijc i þarf-
ligum peningum. Skillde hauggvazt vidur i klaustursins skogi
æfinliga at hallda vpp sogdv navsti. for þessi giorniugur
fram a mukaþveraa med raade conventubrædra klaustursins.
Og til sannenda hier vm setium vær vort secretum fyrir
þetta bref er skrifat var i nvpvfeUi þridia daginn næstan
fyrir hallvardsmesso aarum epter gvdz burd CTD d xx og viij.
374. 13. Maí 1538. á Fluguraýri
JóN biskup á Hólum selr Magnúsi Björnssyni til fullrar eign-
ar jörðina Nautabú í Skagafirði fyrir jarðirnar Róðugrund
og Asgrímsstaði.
AM. Fasc. XLVII, 12, frumrit á skinni frá Eggert Snæbjörnssyni
á Kirkjubóli. Bæði innsiglin eru dottin frá. Frumritið er raeð hendi
Jóns biskups Arasonar.
29"
45á JÁRÐAKAUP. 1528.
Þath giorum vid petur helgason og þorgrimur gud-
mundsson godu[m monnum] kunnigt med þessu ockru opnu
breíi þa lidit var fra gudz burd CD d xx og uiij dr. a flugu-
myri j skagafirdi fimtudaginn næsstan fyrir halluardsmesso.
vorum vid j hia saum og hejrdum æ, ord og handaband.
virduHgs herra biskups jons drasonar af einni alfu^). ^nn
magnus biornssonar af annare. ad so fyrir skildn. ad bisk-
up .]on seldi greindum magnusi jordina nautabu er liggur ]
mælifells kirkiu sokn med ollum þeim gognum og gædum.
er greindri jordu aa med logum ad fylgia. hier dd mothi gaf
greindur magnus jordina Rodugrund j flugumyrar kirkiu
sokn og jordina asgrimsstadi er liggur j borgaR kirkiusokn
med oUum þeim gognum og gædum sem greiudum jordum
cd med logum ad fylgia. skiidi huor hallda ^il laga þeim
jordum keypti en suara lagaBÍptingum (sa) þeim jordum sem
seldu. Og til sanninda hier vm setium vid fýrr skrifader
menn ockur innsigh fyrir þetta bref. skrifad j sama stad og
dag ari sem fyrr seiger.
375. 19. Maí 1528. í Skálholti.
Ögmundb biskup í Skálholti selr Eiríki bónda Torfasyni til
fullrar eignar jörðina Gröf í Áverjahrepp, fimtán hundruð
að dýrleika, með fimm kugildum, fyrir jörðina Grafarbakka
í Hrunamannahrepp, en Grafarbakka, sem metinn var þrjá-
tigi hundruð að dýrleika af sex skynsömum mönnum, geldr
biskup síra Jóni Héðinssyni í ráðsmannskaup um þrjú ár
fyrír dómkirkjuna í Sk-álholti.
AM. Fasc. XLVII, 1/, frumritið á skinni. Innsiglið er dottið frá.
Vier augmund med guds nad biskup j skalhoHti gior-
vm godvm monnum kvnnigt med þessv vorv opnv brefi ath
vier havfvm giort svodaú kavpskap vit eirek bonda torfason
ath vier haufvm sellt honum jordina gravf er liggur j aaveria-
hrepp fyrir .xvc- medur avllvm þeim gavgnvm og giædvm
sem greindri jordv fylger ok^) fylgt hefur ath fornv og nyio
1) tvískrifað í frbr. 2) Svo hér.
JARÐAKAUP. 4SS
o^ |)ar med .v. kvgillde. hier j mot hefur hann feingit oss
til fvUrar eignar og frials forrædis alla jordina grafarbacka
er liggur j ytrahrepp j hrunakirkiv sokn med fvllv vpplagi
og samþycki jngegerdar tvmasdottur konv sinnar. skylldi
hvor ockar vm sig svara laga riptingv sa þeirri jordv er
selldi. enn hail(d)a tii laga þeirri er keypti. Og þessa somv
jord grafarbacka havfvm vier golldit sira jone hiedenssyne j
sitt radzmanzkavp fyrir þav iij. ar er hann liefer vel og tru-
liga stadit og þionat j heilagrar skalhollz kirkiv vmbodvm.
var þessi jord vird af .vj. skynsavmvm monnum fyrir. xxxc-
Skal hann fyrrgreinda jord ath sier taka til fvllrar eignar
og frials forrœdiss og þad af giora. sem honum vel likar.
Og til sanninda hier vm setivm vier vort insigle fyrir þetta
bref skrifat j skalhollti ipso die sancte praxedis virginis anno
domini. CIQO- d^. xx. viij.
376. 7. Júní 1528. á Hólum.
Kaupbréf þeirra Jóns biskups Arasonar og Þorgríms Gliði-
mundssonar um jarðirnar Alfgeirsvelli í Skagaíirði, Brekku
í Óslandshhð og Álegstaði.
AM. Fasc. LXXIII, 26, frumrifc á skinni, sem 2 innsigli hafa verið
fyrir. Skinnbréf þetta fanst milli 1880—1890 í bandi á handriti í
safni Árna Magnússonar 89, 8vo, klipt í sundr, en feingust þó allir
partarnir, svo að bréfið náðist heilt. A bréfið er párað með hendi
frá öndverðri 17. öld: „Drottenn minn vardveite mig fra ollu iUu til
hjfs og salar. amen", og tvívegis. nafnið „Þorunn Eigelzdottur".
[Þ]ath giorum vid tumas prestur eireksson ok are jons-
son. godum monnum kunnigt med þessu ockru opnu brefi
di holum j hialltadal sunnudaginn næstaii fyrir chathedra
sancte petre apostoli^) þaa lidid var fra gudz burd .m. d. xx
og viij ár vorum vid hia srLum ok heýrdum da ord ok
handaband þessara manna verdugs herra biskups jonís) ara-
sonar ok þorgrims gudmundssonar. ad so fyrir skildu^) adr
sagdr herra biskup ]on sellde fyn skrifudum þorgrime gud-
mundssyni jordina dgeirsvelle^) i skagafirdi ] Beýkia kirkiu
i) þ. e, 16. Febr. 2; íSvq.
454 JARÐAKAUP. 1528.
sokn med ðllum þeim gognum og giædum sem greindri
lordu aa med lógum ad fýlgia. hier j mot gaf greindr þor-
grimur jordina brecku j oslandzhlid i miclabæiarkirkiu sokn
fyrir. xxxc. og koted ooLlegstadi j hofskirkiu sokn fyrir. vÍK-
med ollum þeim gognum og giædum sem greindum iordum
úi med (Iðgum ad fylgia). Hier til gaf adur sagdur þorgrimur
.vj. kugilldi ok vijc ] ollum þarfligum peningum skýlldu
huorer suara lagaEÍptingum di þeim jordum sem selldu enn
hallda til laga þeim er keýptu. Ok til sannynda hier vm
settum vid fyR skrifader menn ockur incigle fyrir þetta bref
skrifad a holum 3 hialtadal upp ca sialfan dag de trinitatis.
ooL sama aRÍ ok fyrr seiger.
377. 7. Júiíí 1528. á Hólum.
JÓN biskup á Hólum selr Þórarni Steindórssyni til fullrar
eignar jarðirnar Bólstaðarhhð og Enni í Langadal, en Þór-
arinn geldr á mót jarðir Oddnýjar Jónsdóttur konu sinnar
syðri og ytri Laugar í Reykjadal norðr, með þeim orðum
og endimörkum, sem bréfið hermir.
AM. Apogr. 5590 „Ex originali" á kairskinni, með hendi Jóns
Magnússonar bróður Árna.
Vier broder helge med gudz nad abote a þingeyrum oc
emar einarsson. gudmundr þorsteinsson og jon olafsson gior-
um godum monnum viturligt med þessu voru opnu brefe ad
a audkulu i hunavaztþinge þridiudagenn næstan fyrir huita-
sunnu^) vorum vier ij hiaa saaum oc heyrdum aa ord oc
handaband þessara manna verduga herra biskups jonss af
einne halfu enn Þorarins Steindorssonar af annare ad suo
fyrir skildu ad biskup jon sellde þorarne steindorssyne jðrd-
ena bolstadarhHd i hunauaztþinge oc ]ordena enne i langa-
dal med olhim þeim gaugnum oc gædum sem greindum
jordum a med logum ad fylgia oc biskup jon vard fremzt
eigaiide ad. sagde biskup ]on ad kirkian i bolstadarhlid ætte
eina iord er botnastader beita er liggur vnder saumu kirkiu
1) Þ. e. 26. Mai.
1528. ODDASTAÐR. 455
enn aull aunniir kirkiugotz forn oc ny skylldu kuitt þau
sem greindre bolstadarhlidar kirkiu hefde tii heyrt nema })or-
arenn skyllde suara suo mycklu ornamentu(m) kirkiunnar oc
innstædu sem biskup jon h'ete honum afgreida oc þeim reikn
ingskap sem hier epter kann til falla. hier i mot gaf nefnd-
ur þorarinn iarder konu sinnar ornyar jonsdottur med henn-
ar samþycke. heita þær iarder sydre laugar oc ytre laugar
er liggia j reykiadal i einarsstadar kirkiu sokn med ollum
þeim gaugnum oc gædum sem greindum iordum a med log-
um ad fylgia. hier med skyllde adr greindr þorarin kuittur
og ^akærulaus vm þat sakfelle oc íiegialld sem efter stcd af
þeim peningum sem biskup jone hafde dæmt verit af gi ^ind-
um þorarne. skylldu huorer hallda til laga þeim iordum sem
keyptu enn suara lagareptingumi) a þeim sem selldu. Og
til sannenda hier vm setium vier fyrnefnder menn vor in-
sigle fyrir þetta breí skrifat aa holum i hialtadal sunnudag-
en de trinitate arum efter gudz burd CD. d. xx viij.
378. 8. Júní 1538. í Bæ í Bor^arfirði.
Tylftardómr klerka, út nefndr af Ögmundi biskupi í Skál-
holti, þar sem þeir kunna hvergi að íinna annað í gömlu
registri heilagrar Skálholtskirkju en Skálholtsbiskupar hafi
alla lögsögu yfir Oddastað haft sem öðrum kirkjum, er erki-
biskupsveizla er á í Skálholtsbiskupsdæmi, og dæma því, að
biskup haíi mátt réttilega taka að sér Oddastað til allrar forsjár
og kennimanna skipanar, með fleiri atriðum, er bréfið greinir.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups (= a). — Ny kgl. saml. 1847. 4to A bl. 31a— b
með hendi Guðbrands prófasts Jónssonar í Vatn.sfirði 1669 (= ö),
kikari afskript.
Domur um Oddastad.^)
Ollum godum mðnnum. sem þetta bref sia edur heyra.
senda Narfe med guds nad abote ad Helgafelle. Gisle med
1) Svo. 2) „Dómr um erkibiskupsgarða, herra Ögmundar biskups
15-8", ö,
456 ODDASTAÐR. 1528.
samre nad abote i Videý. Einar Snorrason. Jon Eireksson.
Halldor Tyríingsson. Hallur 0gmundsson. Olafur Gislason^).
Olafur Gudmundsson. Bardur Jonsson. Olafur Kolbeinsson.
Narfe Þorsteinsson og Biðrn Þorgilsson prestar SkalhoUts
biskupsdæmis kvediu guds og sina kunnugt giðrande ad sub
anno gratiæ M. D. xx. ok vm. d manudagin næstan fyr-
er festum corporis Ghristi vorum vier i dom nefnder af ær-
legum herra og andlegum fðdur herra Ogmund med guds
nád biskup i Skalhollte. ad skoda og rannsaka og fullnadar
döm d ad^) leggia. hveria medgiðrd hðnum edur ðdrum Iðg-
legum Skalholltsbiskupum bære ad hafa yfer Oddastad. eda
ðdrum þeim er ^rchebiskups veitsla er d i Skalholltsbiskups-
dæmi. þd ransðkudum vier þetta mal fra upphafe og^) til
enda. og kunnum vier hverge ad fmna annad i gomlu Re-
gistri heilagrar Skalhollts kirkiu. enn Skalhoiltsbiskupar hafe
alla Iðgsðgu yfer þeirre kirkiu haft. sem*) gllum ðdrum þeim
er i Skalholltsbiskupsdæmi liggia. þvi^) ad heilags anda nad
[til vor<^) kalladre. ad so profudu og fyrer oss komnu. dæmd-
um vier adurskrifader dömsmenn'^) med fullu doms atkvæde.
adur skrifadan herra Ogmund hafa mdtt rettelega taka ad
sier Oddastad med þeirre innstædu sem hðnum tilheyrde. og
setia þar ræktara og Eadzmann fyrer og kennimenn. gudz
tidum ad hallda. svara skurde oUum og eignast avðxt allan.
bitala allar IðgHgar skullder. og giallda aptur so mikla inn-
stædu sem hann tok. være og nokkrir þeir. sem rdnglega
hefdu haft fra kirkiunne. þd skyllde biskupinn audvellig:a giðra
þeim Iðg og rett. sem Iðglegur eignarmadur kiæme af ^rche-
biskups hende. og þvi^) leitst oss ðllum æ jafnan vera eiga.
þvi oss leitst med eingu mote staderner rddstafalauser blifa
meiga.
Samþyckte med oss þenna vorn dom greindur herra
Ogmundur biskup og marger adrer goder menn. bæde
leiker og lærder. Og til sanninda her um sette hann sitt
jnnsigh med vorum fyrrnefndra manna jnnsiglum fyrer
1) Pálsson, skrifað upphaflega í a, en svo leiðrétt í Gislason
fyrir ofan línuna; Pálsson stendr í b. 2) b. v. 5. 8) alt, b. v. b. 4)
og b. V. b. 5) Og b. 6) [raeð oss b, 1) kennimenn b. 8) Svo,
^^etta domsbref. skrifad i sama stad^). dag og ár sem fyrr
seger.
Í8. KÆRA JÓNS PRESTS EINARSSONAR. 457
379. [1528].
JóN prestr Einarsson kærir yíir j)ví, að Ögmundr hiskup í
Skálholti hafi tekið af sér Oddastað, dregið sér af honum
allan ávöxt í fjögur ár, síðan síra Jón fékk erkibiskupsveit-
ingu fyrir staðnum — og dæmt undir sína forsjá, — og skýtr
prestr öllu þessu máU sínu, með þeim greinum, er bréfið
hermir, fyrir erkibiskupinn og klerkaráðið í Þrándbeimi.
Eptir frumriti á skinni í Frumbréfasafni Jóns Sigurðssonsr Nr,
10 í Landsbókasafni. Innsiglið er dottið frá. Sbr. dóm Ogmundar
biskups frá 8. Júní 1528, Nr. 378. — AM. Apogr. 2136 eptir þessu frumriti:
„Ex pagina membranea. originali ut videtur. sine anno. Tabulam
illam membraneam mihi communicavit Haqvinus Johannisjudex terri-
torii Rangarvallensis in Jslandia. qvi eam. si recte memini. mutuo
acceperat i Ase epter Markus Snæbiörnsson" (AM.). — Um höndina
á þessu bréfi ritar Árni svo: „Med sömu hendi sem protestatio Sira
Jons Einarssonar eru ritud.
(1). Vitnisburdur um Vatzfiord hvernig hann er beneficium ord-
inn 1519. liggur medal Skalholltzbrefa. (= DI, VIII, Nr. 543).
(2). Kirkiureikningur a Hnerri under nafne Sira Jons Einars-
sonar 1532, liggur medal Skalholltzbrefa. um þessi tvö er eckert du-
bium. ad þau. ad visu. eru ritud med sömu hendi.
(3). Supplicatia Jslendskra til Fridericum IuMi ad Þorleifur Pals-
son meige vera lögmadur helldur enn Are Jonsson. 1530. er og raani-
festé med sömu hende sem greind protestatio. Eg mfi þad bref feinged
hafa af sira Halldore Palssyne.
(4). Dispenseranarbref Augmundar biskups um hionaband Þordar
Ketilssonar og Sigridar Jonsdottur. i fiormennings mœgdum 1535. er
og manifesté med sömu hende, liggur a medal SkalhoUtzbrefa.
(5). Biskups Ögmundar kaupbref fyrir Medalfelli i Kios. af Biarna
Narfasyne. fyrir Sœbol & Jngialldzsande 1538. (liggur medal Skal-
holltzbrefa) er og annad hvert med sömu hende. eda annarre allt
eins. nema skriften er nockru stœrre a þessu Medalfellzbrefi.
(6). Schedula um ofrike Tyla Peturssonar. sine anno (daterud
1) Staðar er ekki getið áðr hér í bréfinu, en dómrinn hefir verið
dæmdr á prestastefnu í Bæ i Borgarfirði þenna dag. Sjá Nr. 381
hér á eptir.
458 KÆRA JONS PRESTS EINARSSONAR. 1528.
circa 1519). synest og vera med sömu hende. enn skriften er þar
stærre og feitHre. (= DI, VIII, Nr. 559).
(7). Comraendatio Ögmundar biskups fra Jslande 1519 i þysku.
synest og vera med þessarre sömu hende. ad visu. allteins skriftar-
forme. enn skriften er hier enn nu stœrre (= DI, VIII, Nr. 533).
Kannske Sira Jon Einarsson hafe ritad öll þesse bref.
Annars er ei olikt. ad nockrer hafi i gamla daga likt skrifad. þa
hver hefr lært af ödrum. og skriften var settare enn nu.
J einu Skalholltzbrefe. hvar Sira Jon Einarsson var vid ridin. er
med þessare sömu protestationis hende sett eitt ord á spatiunne. sem
vantad hafde i textann eda misskrifast.
Jn Summa : Eg concludera. ad þetta sie hönd Sira Jons
Einarssonar.
(8). Biskups Stephans samþycktarbref um halft Belgshollt gefid
Amunda Höskulldzsyne. dat. in circumcisione domini 1518. synest og
vera med sömu hendi sem protestatio Sira Jons Einarssonar. nema
skriften er stærre og feitare i þessu samþycktarbrefi (=: DI, VIII, Nr.
493). Þad er víst. ad þad er riett med sömu hendi sem Schedula
um ofrike Tyla Peturssonar 1519.
(9). Med sömn hendi sem protesíatio Sira Jons Einarssonar. er
manifesté ritad virdingarbref Hiardarholltzkirkiu og stadar i Laxár-
dal. daterad 1514. hvar fyrir fyrst er .skrifadur Sira Jon Einarsson.
og liggur þetta bref ad Hiardarholltzkirkiu (= DI, VIII, Nr. 375).
(10). Med sömu hende sem protestatio Sira Jons Einarssonar.
synist mier og vera 6. presta og fi. leikmanna domur um Sandgerdi.
fi alþingi 1539, sa same sem Ögmundr biskup hefr confirmerad. liggur
sa dómur medal SkalhoIItzbrefa. hönden a honum er og sma. ad visu
eru þar nockrer bokstafer ei allt eins giörder. enn flester eru eins j.
* titlar og annad fleira er allt eins. Jtem d. f. f. h."
Klðgumaal Sira Jons ^ijnarssonar vppa
biskiip 0gmund.i)
Þat giorer eg ]on prcstur ^inarson Curatus oddastadar
godum monnum kunigt med þessu minu opníi breffi. ad
eg lyse þui fyrir godum monnum ad eg wijll alla þa hlýdne
og reuerenciam weita werdug herra biscúp Aúgmund sem
mig ber og tijlhoreligt er epter þui sem miner forwerar^) og
retter vmbodsmenn og forwerarar^) haffa giort fýrir mier j
Odda saliío honore domini mei graciosissimi. Og þat witna
eg under alla goda menn lærda ellr leika ad epter minne
fatækre makt þikiunzt eg þetta haffa giort j þai sem hans
1) Utan á bréfinu með hendi frá c. 1700. 2) Svo,
I
KÆRA JÓNS PRESTS EINARSSONAR. 459
nad heffur mig tijll sagt eda seigia latid og swo wijll eg og
hier epter giora j aullu þui er Oddastadar kirkia er skad-
laiis vtj og eg hennar wegna straffanarlaús. ef eg kan ad
fa þad med godu. Nu aff þui ad eg fornem ad þann werd-
ug herra biskup augmund wijU framar meir leggiazt a heil-
aga Odda kirkiu og mig en laiig tijU standa a mote heil-
agrar kirkiu retti og gaumlum uana [suo ad jeg fæ eingin
laug edur rett hworke aff honum eda aff nockurumi). j^
primis dragandi vnder sig allan auoxt heilagrar Oddakirkiu
j næstu forliden ,iiij. ar sidan min herra ^rchibiskupin unte
mig med sinne CoUacione adur greinda kirkiu Cum cura
animarum tijll medferdar og ýffersjnar. þar sem eingin
minnizt ad nockur biskupa fyrir honum haffe þetta fyrre
giðrt. hier med halldande fyrir adur greindre Odda kirkiu
tueimur jordum witz witandi er suo heita bergwad og sela-
læk a mote heilagrar kirkiu ] odda maldaga heilum og
orasúrudum. og j mote sinu eigin jnsigle sem hans nad heffr
sialft' út geffit. Jtem j þridiu grein leggiande oddastadar
peninga og jnstædu vnder dom lœrdra manna og leikra.
dæmande hennar eign vnder sig og heilaga skalholltzkirkiu.
^n Odda stadur heffur en ecki sina fulla jnstædu sem henne
ber og tijl hðrer. hier a offan leggiande a mig hatur og
aiiffund fyrir þat ad eg wijl ecki þessa kirkiunnar peninga
vte lata. eda hier 3 ffuer þeigia ad heilug kirkia j Odda
skule suo missa sina eign og peninga. Þui fyrir þessa grein
og allar adrar appellera jeg auU min mal og heilagrar kirkiu
odda fram fjrir min werdugazta herra ^rchibiskupin og
hans ^lskulegazta capitula j trandheimi. ^n vndan herra
biscúp Augmunde og hans prelatum. wiiiande þat j allan
mata giarnsamliga hallda sem hans werdíigazta nad med
sinum elskulega Capitula hier vt yfwer seiger eda seigia
lætur. Þui fyrirbyd eg huerium manne leikum eda lærdum
vpp hiedan og jn tijll þess ad þessi kirkiunar mal og min
eru rannsaukud fyrir minum herra og hans werduga Capi-
1) [á faldi bréfsins, og er ekki vísað inn.
460 VITNISBURtíARBREF. 1528.
tíila ad leggia nockurn dom eda laugsaugn a mig eda mina
peninga. þuii).
380. 38. Júní 1528. í Skálholti.
VoTTORB tveggja manna, að „Jón Jakobsson og Roðbert og
skipherra Hamund og Robert Rickmann og Jón Jónsson"
hefðu meðkenzt, að Jón heitinn Eyjólfsson hefði lýst því í
þeirra áheyrn, að hann ætti að gjalda Þorleiíi Gíslasyni tvö
hundruð í þeim peningum, er honum h'kaði að taka fyrir
tvö nobil og grott, svo og gæfi hann honum hest sinn í
testamenti sínu.
Bisk. Skalh. Fasc. XIX, 63, frumrit á skinni. Bæði innsiglin eru dottin
frá, nemabrot afþví síðara. — AM. Apogr. 2405 „accuraté" eptirfrumritinu.
Þat giorvm vid markus jonson og gisle simionson god-
vm monnum kvnnigt med þessv ockrv opnv brefi ath vid
vorvm þar j hia og savm og heyrdvm aa ath jon jacobsson
og rodbert^) og skipherra hamvnd og robert rickman og^)
jon jonson medkendist ath þeir hefdv heyrt lysing jons
heitens eyolfssonar ath hann hefdi lyst fyrir þeim ath
hann ætti ath giallda þorleifi gislasyni iic j þeim peiiingvm
sem hann villdi sialfur lata sier hcka at hafa fyrir ii nobil
og grott hier med gaf fyrgreindur jon adurnef(n)dvm þor-
le(i)fi hest sinn og reidskap j sinne testamentvm giord. Og
til sanninda hier vm setvm vid ockur jnsigH fyrir þetta vitnis-
bvrdarbref skrifat j skalhollti svnvdaginn næsta fyrir peturss
QDesso og palss anno domini (D dc xx*^ viij^.
381. 8. Júlí 1538. í Hjarðarliolti.
Ögmu^db biskup í Skálholti selr Daða Guðmundssyni tii fullrar
eignar jörð kirkjunnar í Hjarðarholti í Laxárdal, Hamrenda
í Dölum, tuttugu og fjögur hundruð að dýrleika, með selför
í Hhðartúnsland, fyrir jörðina Sauðhús í Laxárdal, sextán
1) „reliqua meiubranæ vacant" (AM Apogr. 2136). 2) db í þessu
nafni er stungið saman. 3) leiðr. AM.; ath.? frumrit,
t
ÍHAMRÉNDAR OG SAUÐHUS. 46l
undruð að dýrleika, og kaupa þeir jörðunum jöfnum fyrir
J)á grein, að Sauðhús liggja betr við Hjarðarholtskirkju.
AM. Apogr. 2282 „Epter originalbrefe. sem liggur i Hiardarhollte
i Laxardal", og er afskriptin staðfest í Skálholti 16. Januarij 1711
af Þorleifi Arasyni skólameistara, Gísla Bjarnasyni dómkirkjupresti,
Vigfúsi Jóhannssyni heyrara. ÞóvÖi Þórðarsyni, Grími Magnússyni og
Magnúsi Einarssyni, og nákvæm afskript eptir 2282 er í Þinglýsinga-
skjalabók Orms sýslumanns Daðasonar 1729 — 1736, bls. 43 — 45, kom-
inni að gjöf til Landsskjalasafnsins 16. Sept. 1909 frá Boga kaup-
manui Sigurðssyni í Búðardal. — Afskript í Landsskjalasafni frá 1701
meðal Hjarðarholtsbréfa, staðfest af Jóni biskupi Vídalín. — Afskript
með hendi Magnúsar Einarssonar á Jörfa (d 1752) meðal Hamrenda-
og Snóksdalsbréfa, gerð c. 1780 — 1740 eptir frumritinu. — Landsbóka-
safn 108. 4to bls. 544 — 545 með hendi síra Jóns í Hítardal c.
1720-1730.
Bref um kaup 0gmundar biskups og Dada Gudmundssonar
d Hamarendum og Saudhusum Anno 1528.^)
Vier augmund med guds nad biskup j skalhollti gior-
um godum monnum kunnigt med þessu uoru optnu brefi
ad vier medkennuzt at uier hofum sellt Dada gudmundssyni
kirkiu jord j hiardarhollti bamrenda^) er liggia j saudafellz
kirkiu sonck^) iiij^ og xx at dýrleika med aullum þeim gaugn-
um og gædum er greindre jordu fýlger og fýlgt hefer at
fornu og nyiu og wer urdum fremst eigande at. til skilinne*)
þeirre selfor sem greinder hamrendar eiga ] hhdartvns jord
kirkiunnar uegna undan oss og uorum epterkomendum
kirkiunnar formonnum [enn under adur greindan Dada og
hans laugHga erfingia og epterkomendur^). hier j mot gaf
og seldi fyrrskrifadur dade os og heilagri hiardarhollz kirkiv
jordina saudhuss er liggur j laxardal j hiardarhoilz kirkiu
sokfi xvjc at dyrleika med auUum þeim gaugnum og gæd-
um sem greindri ]ordu fylger og fyllgt hefer at fornv og
nyiu og hann hafdi fremst^) eigandi at ordit vndan sier og
sinum erfingium enn under oss og heilaga hiardarholiz kirkiu
til æfinUgrar eignar og þar til atti þrattnefndr dadi at lata
giora bænhus aa hamrendum upp aa sinn kosnad"^). medkenn-
1) 108. 2) Hamarenda 1.08. 3) sockn, Jörfa öfskr. og 108. 4)
skildre, Jörfaafskr. 5) ftelt úr í 108. 6) framast 108. 7) Svo.
462 VITNISBURDARBREF. 1528.
unzt vier at vier keyptum og bjttvmi) þessum lordum jofn-
um^) fyrrskrifudum hamrendum og saudhussum fyrir þa
grein at adur nefnd saudhus Hgga^) bettur uid hiardarhoUz
kirkiu enn fyrnefnder hamrendar og tittnefndur dadi atti at
giora bænhuset.
Samþyckti þenna uorn giorning sira olafur gudmunsson
er hielt hiardarhollt. skylldi huor um sig suara lagaripting-
um aa sinne jordu og hallda sinu kaupi til laga.
for þessi giorningr fram j bæ ] borgaríirdi j allmenni-
hgre prestastefnu manudægin næsta fyrir festum corporis
christi.*) þessum godum monnum nærverandi biarna narfa-
syni eireke gudmunssyni og joni olafssyni.
Og til sanninda her um setium uier uort jncigli fyrir
þetta jardarkaupsbref. huert er skrifad uar j hiardarhollti j
breidaíiardardolum ipso die sanctorum in cehs.^). anno do-
mini CDiUesimo v(c). xx. viij.^
382. 15. Júlí 1538. á Mælifelli.
ViTNisBUBBR, að skarðið, sem geingr vestr fyrir framan Haf-
grímsstaðahnúk í Skagafirði haíi verið kallað Kiðaskarð.
AM. Apogr. 4071 með hendi Jóns Magnússonar bróður Árna „Ex
originali" á kálfskinni
Þath giori eg biarne biornsson godum monnum vitur-
ligt med þessu minu opnu brefe ath eg hefi verith j tungu-
sueit xiij. dar og xx en eg hefi nu xiiij. uetur og sextijge
og hefi eg aldrei annad heýrt enn þat skard sem uestur
geingur fyrir framan hafgrimstadahnuk hafi kallad verid
1) bytum, Jörfaafskr. 2) felt úr í Jörfaafskr. 3) Svo. 4) þ. e.
8. Júní. 5) „Celis. stendur skírt i originalinum. Mun eiga ad vera
Seliu manna messa helldur enn Sanctorum Celio o: Septem Dor*
mientium" (AM.). — Seljumannamessa er 8. Júlí, en Sjö sofendr standa
i hinum prentuðu gömlu íslenzku rírakverum við 27. Júní og eins í
hinum prentuðu íslenzku almanökum, og svo raun leingi hafa verið
haldið í Danmörku og, ef til vill, á öllum Norðrlöudum. Annars var
dagr Sjö sofenda halldinn 27. Júlí af kirkjunnar hálfu.
I
1528. ÞYRISVALLABREF. 463
kidaskard. enn alldrei annad aurnefni og suo sogdu mier
enu elldri menn. Og til sanninda hier um set eg mitt jnsigle
fyrir þetta vitnisburdarbref er skrifat uar oa mælifelle j tungu-
sueit midvikudaginn næstan fyrir þorlaksmesso um sumarid.
arum epter gudz burd CD d xx og vm dar.
383. 19. Júlí 15-28. á Eyrl.
Páll Bjarnason selr Guðlaugi hónda Loptssyni þann hluta,
sem honum hafði til erfða fallið eptir Bjarna heitinn Óttar-
son föður sinn, í Þyrisvöllum í Víðidal í Steingrímsíirði, og
áskilr sér framfæri af Guðlaugi fyrir andvirði jarðarinnar.
Jarðabókarskjöl Árna Magnússonar, Strandasýsla Nr. 3, afskript
„orðrétt" gerð „eptir pergamentsbréíi, er liggur á Skarði á Skarðs-
strönd," staðfest 12. Apríl 1704 af Lýð Magnússyni og Þórði Egilssyni.
Arni ritar á blaðið ^fra Skarde".
Pall Biarnason selur Gudlauge Bonda Loptzsyni
sinn part i Þyrissvðllum CD d xx viij.
Þad giðrum vier Arni Jonsson. Þordur Asgrimsson oc
Arni Þorsteinsson godum monnum kunnugt med þessu voro
opnu brefe. ad vær vorum þar hid saum og heirdum a ord
oc handaband þessara manna. Gudlaugs Bfonda) Loptssonar
oc Pdls Biarnasonar ad so fyrir skilldu ad ddur greindur
pdll selldi Gudlauge Loptzsyni þann ]ardarpart sem honum
hafdi til erfda falled epter fodur sinn Biarna heitenn Ottars-
son i jordunni ÞýrissvðUum er liggur j vijdidal i Steingrims-
firdi i Stadar kirkiu sokn med ðUum gðgnum og giædum
þeim sem firr greindum jardar parti filger og filgt hefur a-
'fornu oc nyu til ytstu ummerkia og hann vard fremst eig
andi at logum. Skilldi firr nefndur Pall þennan sama jard-
arpart undan sier og sijnum erfingium. enn under Gudlaug
Loptzson og hans erfingia. til æfinhgrar eignar og frials for-
rædess. Hier i möt skilldi tijdtt nefndur pdfi sier framfæri
aa þeim aalnum sem Gudlaugur Loptzson fieck honum fyrir
þennan sama jardarpart. og skilldi hafa fyrir honum so
leingi sem hann lifdi. til æfenligs framfæris. Og til sanninda
464 STEINANESSBRÉF. 15^8.
hier um setium vær íirr nefnder menn vor insigli fyrir
þetta vitnisburdarbref. skrifat a ^yri a Skogarstrond i Alta-
firdi a sunnudaginn næsta firir Þorlaksmesso nm sumarit
þa er lidit var fra hijngadburd vors Herra Jesu Christi CO
d XX og viij ar.
384. 31. Júlí 1528. í Svigöaskardi-
Helgi Steinmóðsson gefr „föðurnafni sínu" Steinmóði syni
Jörundar Steinmóðssonar hálfa jörðina Steinanes í Arnarfirði,
og reiknaði Helgi þessa gjöf löggjöf úr tíutíu hundruðum.
AM. Fasc. XLVII, 14 frumrit á skinni At' 4 innsiglum er 1
tyrir bréfinu. — AM. Apogr. 1673.
Þat giore eg jon jonsson. þolleifur einarsson. helge jons-
son. leikmenn godvm monnum kunnyckt med þesu vorv
opttnv brefe. at þa er lidit var frda hingatbvrd vors hera
iehsu christi m d. xx. og viii dr. oa gliufra j stafhollzkirkiv
sokn. worvm vær j hia og heyrdvm aa. ord og hand(a)band
þessara manna hellga steinmodzsonar. ^n af annare sera
jorundur steinmodzson. at svo fyrer skijldv og vnder toludu.
at helge steinmodzson gaf favdurnafne sinv steinmode jor-
vndzsyne jordina steijnanes^) halfa. sem hjgur j otradals
kyrkiv sokn til æfenfigrar eijgnar. og hans erfingvm. Reikn-
ade optt nefndur helge þetta sina lavggiof vr tivtiv c.
logsamde og samþyck(t)e þenan giorning snore helga-
son. sem þa var til aldurs kvomen.
Og til sandinda^) hier vm settivm vier fyr nefnder menn
vor jnsilge^) fyrir þetta vijtnes bvrdarbref. skrifat j svigna-
skarde j borgarfijrde j stafhoUz kyrkiu sokn. favstvdagen
næstan fyrer petturs CDesso da sama aare sem fyr seiger.
385. 10. Angust 1538.
Álitsgbrð sex manna, eptir tilnefning Ögmundar biskups í
Skálholti með ráði Gísla ábóta í Viðey ofl., um landamerkja
Í) - nés, Wískrifað. 2) Svo.
Í528. ?KÁLHOLT OG VIÐEYJARKLAUSTR. 465
ágreining niilli jarða dómkirkjunnar í Skálholti og Gauks-
staða í Garði, jarðar Viðeyjarklaustrs, svo og sáttmáli um
lyngrif og þangskurð milli nefndra jarða.
Bisk. Skalh. Fasc. XIX, 62, frumrit á skinni. Öll innsigli (3) eru nú
dottin frá. — AM. Apogr. 2401^, afskript staðfest af ÁrnaMagnússyni,
Þórði Þórðarsyni og Ormi Daðasyni, og er afsikr. með hendi Árna sjálfs.
Þetta er aareidarbref vm landamerki suo og fullur vrskurdur.
Vier broder augmund med gudz nad biskup i skalhoUti
giorum godum monnum kunnigt med þessu uoru opnu brefi
m laurenciusCDesso um sumarit. anno domini CD^. d^. xx^.
octaavo. at vier med kirkiunar radi j skalhollte næruerandi
aabota gíjsla j uidey et cetera. nefndum vier vi menn til
skodanar vm þdii aagreining sem verit hafdi i millum stad-
arins iarda j skalhollti og klaustursins iardar j videý gauk-
stada j garde. leist þad ollum sem saa gardur skylldi rada
landamerkiurn j millum gaukstada og vara sem fram gengi
at sio og upp under heide. vrdum vier og abote gisle j vid-
eý aa þad satter med vilianlegum sdttmala at sca sem da
gaukstodum bygge skylldi hafa lýngrif j heide j stadarins
iordum j skalhoUti. ^nn þeir sem aa stadarins iordum bygge
skyilde hafa þangtak fyrir gauksstadalandi. Og tii sanninda
hier um setium vier vort jnscigle fyrir þetta bref skrifad j
sama stad og aare deige síjdar enn fyr seiger.^)
36. Áugust 1528. á Hölftm.
JóN biskup á Hólum veitir Magnúsi djákna Jónssyni (syni
sínum) prófastsdæmi miUi Hrauns á Skaga og Hofs í Dölum,
en Gísh prestr Sigurðsson fari með prófastsdæmið.
AM. Fasc. XLVII, 15, frumrit á skinni úr Hólabréfum („sk") og
er innsiglið dottið frá. — Landsbókasafn 115. 4to II_, 59—60 (bréfsafn
séra Jóns Haldórssonar í Hítardal). - ÍBfél. 126. 4to bls. 331-332.
Profastsdæmi Magnusar diakna"^).
Vier jon med guds ndd biskup œl hollum giorum god-
um monnum kunnigt med þessu voru opnu brefi. ad
1) þ. e. 11. Aug. 2) 115. „þetta ] Registre 128 1528" XLVII, 15
með venjulegri hendi, sem er á Hólabréfum.
Dipl. Isl. IX. B. -^O
466 PRÓFASTSBRÉF. 1528.
vier hofum vnt magnuse diackna jonssyni profastsdæme miU-
um hrauns oa Skaga og hofs i dolum. med soddan skildaga.
aad sira gisli sigurdzson skal magt og valld til hafa. ad re-
gera sama profastsdæmi sem fuUmyndugr profastur. skal
hann afleýsa og setia pænitencias competentes. sekta og
sækia. og vnder vorn dom stefna (þeim). sem brotHger verda eda
ordid hafa. og eigi hefur oadur löghg kuittan m, komit. eda
vm semia med godra manna náde þeim ath skadlausu sem
profastsdæmit tilhejrer. skuiu þeir aller kuitter fyrir oss og
adrgreindum magnusi diakna. sem sira gisle logliga kuitta
giðrer j þessu sinu vmdæme. skal hann boda til hola ad
oskudeigi og skirdeigi ollum þeim storskriptamónnum sem
þangad eiga sina lausn ad sækia. skal hann saman taka ti-
under. Romaskatt og víjntoUa j sama takmarki og skila
heim til hola ca jonsmesso baptistæ. skal hann sækia aull
.IX. marka mdal og þar fyrir innan vnder Eettaii Reikning-
skap. og hafa þar af fyrir sitt starf. so hann sie vel haild-
enn. skal þetta vort vmbod standa j nærsta dar epterfaranda.
og þat leingr sem ver eigi adra skipun oa giðrum.
Ok til sannýnda her vm setium vier vort secretum fyr-
ir þetta bref. skrifad cíí holum j hialtadal miduikudaginn
nærstaii epter bartholomeusmessv vm sumarid. þaa lidith var
fra gudz burd þwshund fimm hundr(u)d tuttugu og oatta oolb.
387. 30, August 1538. í Holti í Fjjótum.
35. Febrúar 1529. á Holtastöðum.
Kaupmálabréf Koðrans Olafssonar og Guðnýjar Brandsdóttur.
AM. Fasc. XLVII, 16, frumrit á skinni. Af 7 innsiglum er að
eins innsigli Jóns biskups eptir fyrir bréfinu.
festingarbref kodranar.
Jn nomine domini amen
lýstizt oc stadfestizt svo felldr kavpmaK ói brudlaups-
deigi miUum þeirra kodrans Olafssonar og gudnyiar brandz-
dottur sem hier seiger. at kodran taldi sier til kaups uid
gudnyiu hvndrad hundrada j iðrdum og lausafie. hier ] mot
J8. KAUPMÁLABRÉF. - MÖÐRUFELL. 467
gaf biandr bondi gudnyiu dottur sinni. Ix. hundrada. xxc jaurd
og þar til fioratigi hundrada. gaf kodran henni fiordvngsgióf
ur sinum peninguni. ef hun fifdi honum leingr. og svo huort
þeirra audru. skildi brandr dottur sina malakonu. og sidan
festi kodran olafsson gudnyiu brandzdottur Iðgliga efter bok-
arinnar ordum.
for þessi giorningr fram ] hollti ] fliotum. sunnudaginn
næsta efter decollacio johannis baptiste. þa fidit var fra guds
burd .CD. d. xx. oc viii dr nær uerandi virdufigr herra jon
arason biskup dt holum. sera þorsteinn jonsson. sera þor-
modr snorrason. sera jon brandzson. grimr jonsson. þor-
steinn gudmundzson og thomas brandzson. og marger adrer
goder menn. Og til saninda hier um settu uæR fyR nefndeR
menn uor innsigh fyrir þetta kaupmalabref skrifat od hollta-
staudum j iangadal fimtudagin næsta efter messudag mathias
postula aari seirna enn fyR seiger.
388. r^. September 1528. í Miklagarði.
DóMR sex manna, útnefndr af Hrafni Brandssyni lögmanni
fyrir norðan og vestan á íslandi, um ákæru Eyjólfs Einars-
sonar til Guðrúnar Jónsdóttur um jörðina Möðrufell í Eyja-
firði.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa -
bók Ögmundar biskups,
Um halft ModrufelL
Þad giðrum vier Einar Bryniolfsson. Halldor Jonsson.
Jon Þorlaksson. iogrettumenn. Þorsteirn Einarsson. Bryniolfur
Jonsson. Gudmundur Gunnarsson [godum mðnnum kunnigt^)
med þessu voru opnu brefe. ad þd er lided var fra gudz
burd M. D. xx. ok vin. ar faustudagin næstan epter festum
nativitatis Virginis Mariæ^) i Spialidhaga i ^yafirde. d þing-
stad rettum vorum vier i dom nefnder af ærlegum herra
Hrafne Brandssyne Iðgmanne fyrer nordan og vestan d Js-
1) [b. V.; vantar í hdr. 2) þ. e. 1L Sept.
30^
468 TEITSMAL. 1528.
lande. ad skoda og rannsaka og fullt doms atkvæde á ad
leggia hvad oss litist rettast um þd dkiæru er Eyolfur Ein-
arsson kiærde til Gudrunar Jonsdottur um jordina halft
Mðdrufell i ^yaíirde. Birte fyrrsagdur ^yolfur sin bref þar
fyrer oss under godra manna innsiglum. ok þann dom sem
adur hafde a falled þetta mdl. Dæmdum vier þenna dom.
er adur var dæmdur. fullmegtugaíi. ok ddurnefndum Eyolfi
jórdina alla Mðdrufell til fullrar eignar. þar til ad ðnnur
bref fram koma. þau er Iðgligre syndest.
Samþykte þenna vorn dom med oss herra Iðgmadurinn.
setiande sitt jnnsigli med vorum jnnsiglum fyrer þetta doms-
bref. er skrifat var i Miklagarde d sama are, degi sidar enn
fyrr seger.
389. 14. September 1528. á Gottorp.
Fkibrik konungr I. kvittar Hratn lögmann Brandsson um
300 RínargyUini í guUi, er hann haíi greitt sér fyrir jarða-
góz það, sem konungi hafði verið dæmt af Teiti Þorleifssyni
fyrir víg Árna Bessasonar (Sveinsstaðareið).
A.
AM. Apogr. 3847, tvær afskriptir: a, með hendi Árna Magnús-
sonar „Ex orig. in membrana" ; b, „Ex chartis Hr. Oddz biskups Ein-
arssonar fra Leyrargördum".
Kong Majestatis Breff och Kuittantz
giffuen Raffn Brandsson Lðgmandt,^)
Wii Frederick mett guds naade. Danmarcks Wenndis oc
Gottis konning. wdtuoldt konning till JNorge. Hertug vdi Slesuig.
Holstenn. Stormarnn oc Ditmerschenn. Greffue vdi Oldenburg
oc Delmenhorst. giðre alle wittherligt. att oss elskelige Raffnn
Brandsson Lagmand nordenn oc westenn paa wortt lannd
Jslaiiiid. haffuer nu till gode rede betallit och fornðgitt oss
try hundrett Rinske gyllene i guld. som hand oss giffue
schulle for thet gaads. som oss war tildðmpt aíf Titer Tor-
loffsson for en karll ssom hede Arnt Besseson haild lod slaa
1528. TEITSMAL. 469
ihiell. som samme dom vduisser oc indholler. Thii lade wii
forne. Raffnn Brandsson logmand och hanns arffuinge frii.
([uit. ledig oc Iðss for all ythermere kraff eller tiltall for
forne try hundre[tt] gyllene i guld oc forne gaads. aff oss.
wore arffuinge oc efftherkommer. koninger vdi Danmarck
vdi alle maade. och haff'ue wii wnndt och tilladett. och mett
thette wortt opnne bref wnnde oc tillade. at for"e Raffnn
I]randssonn och hanns arffuinge maa och schulle nyde bruge
och beholle samme gaads effther thett breffs lydelse. wii
hannom tilforíin ther om giffuett haffue.
giffuet paa wort slott gottorp. hillige korssdag Exalta-
tionis aar et cetera m d xx viii.
Wnnder wortt Signett.^)
15.
AM. Apogr. 3847, með hendi Hans Beckers „Ur vidimus 2ia leik-
mannn [1. Sept.] 1540 og 2ia presta [29. Júlí] 1547" (AM.). - Lands-
bókasafn 68. 4to bL 112a^með hendi Haldórs Guðmuxidssonar c, 1640
(með ártali, en ódagsett; laus ísl. |)ýðing),
Vij Fredrick med gudz naade. Danmarks. Vendis oc
Gotis konung. utualdur konung til Noregs. Hertugi vtij Sles-
uijk. HoIIsten. Stormaren oc Ditmersken. greife i Oldenborg
og Delmenhorst giorum ollum viturligt at vor elskuhge Hrafn
brandzson. Logman nordan oc vestan uppa vort Land Jsland.
hefur nu til goda reidu betallit [oc] forn'^get oss trij hund-
rett Rijnske gyllene i gulle. sem hann oss gefa skýllde fyrir
þat gotz sem oss var til dæmt af Teite Torleifssýne fyrer
ein karl. sem het Arne Bessason. en hann let i hel slaa.
sem sami domur utvijsar oc innehelldur. Thij latum vij
forne Rafn Brandzson logmann oc hans eríingia frij kuitta
liduga og lausa fyrir alla framar meire krof eda tilkall fyr-
er fýrnefnd iijc. gyllene i gulle og fýrnefnt goz af oss
vorum erfuingium oc efterkomendum kongum vtij Dan-
mark vtij allan mata. oc hofum vij unt oc tillatid og
roed ])etta vort opna bref unnum oc tillatum. at for^e
Rafn brandzson oc hans erfingiar mega ok skulu niota
bruka oc bijhallda sama gotz efter þvi sem ])at bref hliod-
1) „Sigillum Regium, qvod olim appensum erat, nunc desider^^-
tur« (AM.).
470 KIRKJUBÆJARKLAUSTR. 1528.
ar. sem vij honum tillforna þar vm geíit hofum. gefit uppa
vort slott Gottorp helga krossdag exaltationis. arum et ce-
tera M D. xxviij.
Under vort Signet.
390. 16. September 1538. í Kirkjubæ.
Skeá um ítök klaustrsins í Kirkjubæ á Síðu, einkum um
skipstöðu í Yztabæli undir EyjafjöUum og um ítak í Skapta-
fellsskóga, svo og um nokkur gjöld klaustrsins.
AM. Fasc. LXXIII, Ib^ skinnrolla með skrár klaustrsins í Kirkju-
bæ, bæði kristbúa máldagana í'ornu og þessa skrá. Er skrá þessi
öll rituð 1541 eða siðar, því að bún getr láts Ogmundar biskups. I
I, bindi Fornbréfasafnsins bls. 195 er sagt, að skráin sé rituð um
1500, en þess er þar ekki gætt, að hún er öll með hendi Gizurar
biskups Einarssonar, einungis skrifuð í þrem köflum, sitt í hvert
skiptið. Um skinnrollu þessa segir Árni : „Petta innlagt er mitt, hefi
eg þad fenged i Kaupenhafn fra Jslandi (kannske fra Mag. Birne) og
heyrer roed riettu Kirkiubæiarklaustre til sem eg nu sie. Þordur Þor-
leifzson þecker þar eckert til, og hefur þad alldri fyrri sied". — AM.
Apogr. 2860, afskript gerð eptir þessari rollu. — AM. Apogr. 2862,
afskript gerð i Skálholti 7. Sept. 1708 eptir transskripti frá 1652. Sbr.
Dip]. Isl. I, bls. 195-196.
Jtem gaf sira gudmundur aarnason klaustrinu j kirkiu-
bæ skipstaudu vm xij manude j ýtzsta bælis jord. enn hann
aatti þaa ytzsta bæli. hier med gaf hann navstgiord oc hws-
giord oc elldhvs^s. skulv þeir sem j kirkivbæ raada mega setia
þesse hw^s hvar sem þeir viHa ad skadlausv vtan ecki komi
audru uid. enn torf skvlv þeir stinga þar nærri sem sem cad-
ur hefer stvngit verid oc heimabondi stingvr til sinna naud-
synia. vtan skadlavst megi nærr stinga hvsgiordinne. gaf
hann þetta itak klaustrinv til ævinhgrar eignar morgvm god-
vm monnvm nærverondvm. godrar minningar biskvp avg-
mvnde palssyne. abbadis halldoru sigualldadottur. sira sala-
mon heinrekssyne. sira brynivlfe halldorssyne oc morgvm
audrum godvm monnvm j storu stofunni j kirkiubæ miduiku-
daginn j ymbru viku vm haustid. anno domini miHessimo
d.^ xx^. octauo.
1528. KIRKJUBÆJARKLAUSTR. 471
Jtem er þar enn^) grein til audsyningar a klaustursins
vegna j þyckabæ at þat hefer sellt skipsatur klaustrinu j
kirkiubæ til æfinlig(r)ar hefdar oc eignar oc hefer haft aau-
allt ef þeir hafa skip til haft oc hafa enn j dag at allra
manna uitordi oc eingin at fundit.
Jtem gaf Eirekur þorsteinsson kirkiubæiar klaustri all-
au þann skog sem hann hafdi fremst eigande ad ordit j
skaptafellz heide til æfinhgrar eignar oc frials forrædis j suo
mdta ad þeir j svinafelH byggi oc aa knappauoUvm skylide
hafa þar elldivid epter þvi sem þvi þarfnazt. uoru þar hia
marger goder menn. sira brynivlfur halldorsson. gunnsteinn
biarnason oc fleire adrer. for þesse giorningur fram j kirki-
vnne aa kirkiubæ.^)
Jtem eru so margar skyllder klaustursens j kirkiubæ
fra þyckuabæiar kiaustre sem hier seier.
jn primis. ad raufarbergi half uet host.
] haurzdal .u. aurar uoru.
a refzstodum ad fodra .u. lomb,
a karstodum hundrat ok er þat kuit firir jskyldena i
holm at hingat til kirkiubæiar a at gialldazt af holme . . .
uett smiors oc tolf fiordungar^) miols.
j uik sydre fodra ku.
a geirlande fodra ku.
a fliotum ad fodra ku.
j holte .X. aurar uoru oc fodra iiij kyr oc halfan fiord-
ung host.
sSuodan dyrieike er aa klaustursins iordum sem hier
seger.
jn primis smyrlabiorg xx hundrud.
hestgerde xij hundrud.
gvdnmndarnes xij hundrud.
hatun XX hundrud.
1) er, skskr. 2) Milli þessa og þess, sem eptir fer, er lan^t bil,
3) firodngar (!), skskr,
472 TESTAMENT RAFNS. 1528.
391. 24. Oktober 1538. á Hofi.
Testamentisbkép Rafns lögmanns Brandssonar.
AM. Apogr. 613, með hendi Árna Magnússonar „Epter Trans-
scripto .'i. presta og 4. leikmanna 1594".
Testamentum bref Rafns Logmannz.
Jn nomine Domini amen.
Saker pess ad einginn daudlegur madur mcí, sier nock-
urs aurugleiks setia um leingd sinna lifdaga. þui giore eg
Rafn Brandsson logmann. heill ad samvisku. enn nockud
krankur i likama. so fallid testamentum fyrir minni salu.
sem hier epter skrifad stendur. ad þessum monnum nær-
verundum: Haldani Narfasyni. Tumase Eirikssyne. prestar.
Halldori Jonssyni. Eirike Peturssyni. leikmenn.
Jn primis. ad eg gef mig allan og mina sal gudi i valld
og hans blezudu modur Mariu. Sancte Petro og ollum helg-
um. Hier med kys eg minum mollduglega likama legstad d
Hohim. Bid eg um alla goda menn. rika og fdtæka. ad
þier giorid fyrir gudz skuUd. og fyrergiefid mier. hvort þad
helldur (er) med ord edur verk ad eg hefi þeim i moti brot-
id. Gef eg þessum sama stad mier til bænahalldz fyrer minni
salu. halfa iordina Hnæfesdal. sem stendur austur i Jokuls-
dal i Hofteiks kirkiu sokn.
kirkiunni a Hofi messuklædi og einn kiertahialm med kopar.
fatækum xc
Minum Herra biskup Joni .ij. mannzhkiti i Grindavik.
Sira Brandi fodur minum minn besta stack.
Þeim presti sem mig smyr og syngur til molldar stack
minn og hosur. og. xv. ahier hverium korpresti. og þann
sama hest sem mig ber til graptrar gef eg Holakirkiu.
Eirike Peturssyne ein tye.
Eyolfi Þordarsyni ku ad vore.
Helgu Sigurdardottur mannzhlut a Starnese.
Sira Tumasi Eirikssyni hest.
Jsleifi syni minum logbok mina.
Halldore Jonssyni æfinlegt framfæri o minum peningum
med iayrdi konu minnar.
1528. TESTAMENT. - KAUPMÁLABRÉF. 473
Systur Margretu vi. stikur klædis.
Er eg skylldugur Þorunni Jonsdottur. minni eiginkonu
.xxxc Hier med gef eg fyrrnefndri Þorunni Jonsdottur. minni
eiginkonu. i minar loggiafer. fyrst Krossavik er stendur aust-
ur i Vopnafirdi i Refstada kirkiusokn. og þa peninga sem
þar med standa. og þar til adra peninga fasta og lausa
og lausa. suo framarliga. sem eg ma fremst med log-
um giefa.
Hier med bid eg um alla goda menn. og sierliga þa
menn. sem þessar minar salugiafer þiggia. ad þier bidied
gott fyrir minni sal. og ei sidur bid eg mina eríingia og
eptermœlendur ad þeir lati þetta mitt testamentum obrigdu-
liga halldast i ollum sinum greinum og articulis. svo sem
þeir vilia svara fyrer gudi.
Og til sanninda hier um set eg mitt insigli fyrir þetta
bref. er giort var a Hofi d Hofdastrond. laugardaginn næst-
an fyrir Simonsmessu þa lidid var fra hingadburd vors herra
Jesu Kristi M. d. xx og viii.
1. NÓTember 1538. á Langum.
25. Felbrúar 1530. í Bólstaðarhlíð.
Kaupmálabréf Þórarins Steindórssonar og Oddnýjar Jóns-
dóttur.
AM. Apogr. 5589 „Ex originali" á kálfskinni, með hendi Jóns
Magnússonar bróður Árna.
Jn nomine domini amen.
lystizt og stadfestizt suo felldr kaupmali a festingardeági
miUi þorarins steindorssonar og odnyiar jonsdottur. at greindr
þorarinn lagdi og feck odnyiu kuinnu sinni til fuUrar eign-
ar fyrir mala sinn jordina bolstadarhHd er hggur i langadal
j hunauatzþingi og þar til iordina þuerdrdal i bolstadarhhdar
kirkiusokn badar fyrir niutigi hundrada huora um sig med
ollum þeim gognum og gædum sem greindum iordum da
at fylgia at fornu og nyiu og þorarinn vard^) fremst eigandi
474 SÍRA ÞÓRÐR PÁLSSON. 1528.
ad ordinn.i) q^ -p^y \^[\ ^xx hundrada i olliim peningum. gaf
hvort fyrgreiadra hiona odru fiordungsgiðf ur fe sinu þat
leingur Hfer. og kiorgrip. sidan festi þorarinn kuinnu sina
odnyiu Iðgliga epter bokarinnar ordum. for þessi giorningr
fram (L laugum ] Reykiadal ol allra heilagra messu um uet-
urinn. arum efter guds burd. CID. d. xx og viij. þessum monn-
um nærveraundum. sira teitur magnusson. pall grimsson.
]on hallzson. finnbogi jonsson og jon starkadarson. huerir
es settu sin innsigh fyrir þetta festingarbref skrifad j bol-
stadarhlid fostudag næstan fyrir vij vikna fðstu um uetur-
inn tueimuR arum seirna enn fyp. seigeR.
393. 6. NoYember 1538. í Skálholti.
DóMR sex presta útnefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti
um ákærur biskups til síra Þórðar Pálssonar (í Hraungerði)
um nautnan á jörðunni Læk í Flóa.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíla-Jóns eptir bréfa-
bólí Ögmundar bislcups, — AM. Apogr. 2738 með hendi Árna Magn-
ússonar „Ur brefabok biskups Ögmundar" (AM.).
Domur um sira Þord Palsson.
011urn mðnnum sem þetta bref sid edur heyra senda
Jon Hiedinsson. Arne Arnorsson. Teitur Þorsteinsson. Step-
han Þorgilsson^). Biorn Þorgilsson ok Pall Egilsson. prestar
Skálholltsbiskupsdæmis kuediu gudz og sina. kunnugt giðr-
ande ad sub anno gratiæ Mo.Do. xx^. \m^. in festo sancti
Leonardi i Domkirkiunne i Skalhollte vorum vier i dom
nefnder af virdufigum faudur herra 0gmund med gudz ndd
biskup i Skaihollte ad dæma og skoda þd akiæru sem bisk-
upinn kiærdi til Sira Þordar Palssonar. ad hann hef'de yrkt
og nautnad jaurdina Læk i flöa er liggur i Hraungerdis
kirkiusokn. ok kastad sinne eign dsierlegan part i fyrrgreindre
jordu. Medkendest fyrrnefndur sira Þordur ad hann hefde
handlagt sig i greindan stad. og dag. þvi ad h(eilags) anda
1) Svo. 2) b. V. 2738,
1528. SÍRA ÞÓRÐR. - RAFN BRANDSSON. 475
ndd tilkalladre. ad svo profudu og fyrer oss komnu. dæmd-
um vier fyrrnefnder domsmenn med fullu doms adkvæde
hann rettelega fyrerkalladaii. Nu saker þess ad Radzmadur-
inn i SkalhoUte ok .vj. skinsamer menn med hónum. ok
fyrrnefndum Sera Þorde nærveranda. haufdu d rided. ok
leitst þeim ðUum vera kirkiunnar eign i SkalhoUte. var d
margar reisur ad funded vid hann af þeim sem umbod
hafde yfer adurgreindre jaurdu. þd leitst oss hann rdnglega
visvitande hafa haft yrkt og nautnad optgreinda ]ord Læk.
þvi dæmdum vier hann skylldugan ad tvigillda aptur heyed.
ok sekan fyrer landndm og dverka sem logbok utvisar. Enn
fyrer ranglega adtekt kirkiunnar peninga. þd dæmdum vier
hann sekaii .Ix. morkum vid kirkiuna. ok audrum .Ix. mðrk-
um vid biskupinn. ok skylldugan ad taka lausn og skrifter.
Skal þridiungur fidrsekta gialldast innan mdnadar. annar
ad fardðgum i vor. enn allt ad Michaehsmessu ad hauste.
Samþyckte þenne vorn dom med oss et cetera.
394. 33. NoTember 1538. á Hofi.
13. Febrúar 1533. á fiólum.
ViBBiiíGAEGEfiÐ á peuiugum Rafns lögmanns Brandssonar, að
honum fráföllnum, og útgreiðsla á mála Þórunnar Jónsdótt-
ur konu hans.
AM. Apogr. 191 „Ex originali Svalbardensi accuraté. eda riett-
ara pagina pergamena þvi einge innsigle eru under brefenu. og eigi
nema 3 göt a brotinu nedst. og er enn þa övist hvert þar i hafa
nokkurn tima reimar vered. Skriften a brefinu er annars coæva."
(AM.). — AM. Apogr. 5645 „Ex originali* með hendi Jóns Magnús-
sonar bróður Arna, og hafa 3 innsigli verið fyrir því frumriti.
Þath giorum vier grimur jonsson. jon olafsson. magn-
us biðrnsson. halldor jonsson. eirekur petursson og and-
res olafsson godum monuum kunnigt med þessu voru
opnu brefi. anno domini. CD. d. xx. viij. dd hofi onL hofda-
strond. clemensmesso dag ad rafni brandzsyni fra fðUn-
um, virtum vær og giordum so fallna peninga sem hier
476 RAFN BRANDSSON. — K AU PMÁL ABREF. 1528.
eptir stendr skrifad. [Jn primis^) jordina heima at hofi.
.Ixxx. hundrud. jordina da hrauni. xx^- jordina holakot.
xx9 jordina sydri brecku. xvf. jordina ytri brecku .xxx9 eitt
eýdikot er gardzhorn heiter fyrir x9 liggia allar fýr sagdar
jarder þar under j hofs kirkiu sokn. Jtem heima da hofi.
viij. malnýtu kugillde og .xx. [Jtem^) med greindum jordum
j býggingu .XX. [kugilde^) og tuo. atta hundrud j gelldum
saudum og nautum .x. kapla hundrud. j ofridum peningum
.xx9 og vij. j silfri .xxx9 lukte biskup jon er þói var dæmdr
fiarhalldzmadur jsleifs rafnssonar. þoruni jonsdotter j sinn
mdla og heimanfýlgiu sem hun hafdi OLtt j gard hrafns
heitens brandzsonar er verid hafdi hennar bondi alla fyr
sagda peninga fasta og lausa frida og ofrida enn j þau
.1x9 sem nefndr Rafn heitinn brandzson hafdi gefid greindri þor-
une ] tilgiof [þann tid*)þau komu saman. lukte biskup jon henne
halfa ]ordina sualbard di eyiafiárdarstrond. vissum værfyrir
fuU sannyndi. ad fýr nefndri þoruni var so miclum pening-
um lofad ad brudkaupsdeigi þeirra rafns heittens þui vier
vorum aller j þui sama brudkaupi. Og til sannynda hier
vm settum^) vier vor insigli fyrir þetta bref skrifad [j sama
stad deigi og dari sem fýr seger.^)
395. 34. NÓYember 1538. á Stað í G^rttnnaTÍk.
Kaupmálabréf Lazarus Mattheussonar (Skáneyjar-Laza) og
Guðrúnar Olafsdóttur.
Landsb. 115. 4to I, 421—22 skjalabók séra Jóns Haldórssonar i
Hítardal, c. 1720—1730. „Eífter original a pergamente", stendr á spássíu.
Kaupmcílabref Lazarus Mattheussonar og Gudrunar
Olafsdottur Anno 1528.
Jn Nomine Domini Amen
for svo felldur skilmdle fram j mille Lazarus Mattheus-
sonar og Gudrunar Olafsdottur d Stad i Grunnavijk þridiu-
1) [b.v. 5645. 2) [sl. 5645. 3) b.v. 5645. 4) [þa5645. 5) sietium
5645. 6) [a holum j hialtadal raicluikudagen epter scolastice vir^inis
anno domini xxxiij. 5645. f
1528. KAUPMÁLI. - vestmanNaeyjar. 477
dagenn næsta effter Clemens Messu arum eff'ter Guds burd
CD. d. XX. og viij. ath Olafur Bonde Eireksson kiðrer döttur
sina fýrrnefnda Gudrunu helminga konu. feingens fidr og
ofeingens og ef þau ætte ecke skilgetenn erfingia. og lifde
hun honum leingur. þd skillde ddurnefndur lazarus gefa
tijttnefndre Gudrunu fiordungsgiof ur ollum sinum peningum.
voru þesser festingarvottar. Jon Olafsson. Jon Tuffia-
son. prestar. Jon Narbason. Magnus Þordarson. leikmenn.
Og til sanninda hier um settuín vær firrnefnder menn
vor jnnsigle fýrer þetta kaupmdlabref. hvurt ath skrifath var
sama stad. deige og are sem fýrr seiger.
396. 1. Deccmber 1528. í Skálholti.
ViLBORGASTAÐADÓMR Jóus sýslumauns Hallssonar um húsmenn
og kaplatölu í Vestmannaeyjum.
AM. Apogr, 5910. „Epter original fra Hlidarenda"; er afskriptin
með hendi Árna Magnússonar, og er staðfest í Skálholti 6. Marts
1705 af Magnúsi skólameistara Markússyni, Arngrími ráðsmanni
Bjarnasyni, Þorkeli Árnasyni kirkjupresti og Vigfúsi heyrara Jó-
hannssyni.
Ollum monnum sem þetta bref sia edur heyra senda
Sæmundur Eireksson. Tumas Jonson. Gudni Þorarinsson.
Jon Eirekson. Olafur Jonsson. Erlingur Gislason. Jon Jsleiks-
son. laugriettumenn. Jon Tumasson. Jon Magnusson. Magn-
us Narfason. Jon Bergþorsson. Jon Palson. Sygurdur Jonson
qvediu gudz og sina. kunigt giorandi ath þa er lidith var
fra hingatburdi vors herra Jhesu Christi M. D. xx. og viii.
aar betur aa Vilborgarstaudum i Vestmannaeyium aa þingstad
riettum. fostudagin næsta epter Huitasunnu.^) vorum vier i
dom nefnder af ærligum Dandimanni Jone Hallzsyne. kongs
I umbodzmanne. ath skoda ransaka og fullnadardom aa ath
lleggia um þa akiæran er Jon Hallzson klagadi til þeirra er
i Vestmannaeyium bygdi.
Jtem i fyrstu um þa husmenn er þeir tæki þar inn i
eyiarnar framar meir enn laug lofa.
1) þ. e. 5. Júní.
478 VÉSTMANNAEYJAR. 1528.
Svo ok um þann kaplafiolda er þar væri fleire enn ad-
ur var sidvenia eda gamall vani til.
Nu af þui ath vær haufdum sied og yferiesit xij. laug-
riettumanna dom er dæmdur var aa alþingi. og samþycktur
var af laugmanninum og f^irdstioranum. og eigi sidur af al-
muganum innan laugriettu og utan. ad huer sa madur sem
þar hus tæki til leigu eda lanz med minna fie enn hann
ætti halft fiorda hundrath. en hver sem ath audruvis giordi
skyldi husiii oheilug og upptækt allt þat þeir ætti af kongs
umbodzmanni. Suo og heyrdu vier þa bera vitni um er
þar voru innfædder i eyiunum. at þeir hefdi eigi annat heyrt
seigia sina forfedr enn þar ætti ath vera .xvj. kaplar ath taulo.
en þegar þeir hafa fleire verit hefur kongs umbodzmadur
latid drepa þa eda giora annat rad fyrir. Þvi at svo prof-
udu og fyrer oss komnu dæmdum vier fyrsagdir domsmenn
medur fullu doms atkvædi afla þa husmenn burt ur eyiun-
um. ellegar upptækt fyrer þeim af kongs umbodsmanni allt
þat þeir ættu. Enn huer(er) er þa hefdi haft sekir iiij. morkum
vid kongenn i domrof. Svo og skylldi upptækt vera fyrer
aullum þeim sem reri fyrer Eingelska menn. Enn alla þa
kapla þar væri fleiri enn adur var greint. dæmdum vier alla
kongs umbodsmanninum. hvort hann villdi eignazt þa eda
giora annat rad fyrer þeim. nema hiner hefdi burt flutt inn-
an .xiiij. natta ath færu uedre.
Og til sanninda hier um samþyckti þennan vorn dom
Jon HaUzson kongs umbodsmann og setti sitt innsigli med
fyrskrifadra manna innsiglum fyrer þetta domsbref er skrif-
ath var i Skalholti. þridiudagin næsta eptir Katerinar[messu
anno Domini^) M^. D. vicessimo viii. deigi ok stad^) sem
fyrr seiger.
897. 1528.
GruNNAR Bárðarsou selr Erlendi lögmanni Þorvarðssyni til
fullrar eignar tíu hundruð í jörðunni Suðrreykjum (í Mos-
feilssveit) fyrir tíu hundruð í lausafé.
1) [máð í frumritinu; sett eptir gátu Arna. 2> Þannig.
l
1528. SUÐRREYKJABRÉF. 479
Jarðabókarskjöl Árna Magnássonar, Kjósarsýsla 2, afskript sfað-
f'est (•>. Júlí 1705.
Þad giorum vit Þordur Þorsteinsson og biorn Þordar-
son godiim monuum kunnigtt med þessu ockar opnu briefe
at uid vorum j hia saum oc heyrdum oL ord og handaband
þessara manna af annari alfu Herra erlends Þoruardzsonar
logmans sunnan og austan d jslandi. Enn af annari Gunn-
ars bardarsonar. uar þad under þeirra handabandi at Gunn-
ar Bardarson selldi ^rlendi logmanni. x9 j sudur Keykium
fyrir viij malnytu kugilldi og Áf ] audruni þarfligum pen-
ingum vndan sier og sijnum erfmgium enn vnder Herra er-
lend og hans og erfingia. Datum þessa brefs. CD. d. xx
og viij ar.
Þetta ad vera riett Coperad EflPter sijnum Orginal
med Einu hangande jnsigle brakudu þo med nockrum
læselegum bokstofum og synelegu merke j midiunni enn
odru af f9l(l)nu Vottum Vnderskrifader ad SudurReykj-
um j Mosfellssueit þann 6. Julij Anno 1705.
Einar Jsleifsson Arne Benedictsson
mppria med eh.
398. 19. Janúar 1539. á Hólurn.
Ellefu prestar lýsa því, að þeir hafi samþykt það á presta-
stefnu, að Jón biskup Arason megi gefa og gjalda alla þá
peninga, sem hann hefir aflað, hverjum, sem honum líkar,
þó svo, að Hóladómkirkja sé vel haldin og heyrilega; lofar
Jón biskup dómkirkjunni fjórðungi aflafjár síns upp héðan,
fáUi hann frá án þess að hafa gert testament sitt, en klerk-
ar samþykkja jarðakaup þau, er biskup hefir gert fyrir dóm-
kirkjunnar hönd.
AM. Apogr. 4072 með hendi Jóns Magnússonar bróður Arna „Ex-
originali". — AM. Apogr. 3706 með hendi Grunnavíkr-Jóns „Efter
Transscripto 2. presta og 4 leikmanna 1594".
Uier finnbogi med gudz ndd aboti d munckaþuerd. brod-
er helgi med samri ndd aboti a Þingeyrum. broder Jon med
480 JON BISKUP OG HOLASTOLL. 15^9.
gudz forsia Prior d modruvollum. Petur Palsson. eigillhallz-
son. Þorsteinn Jonsson. Jon íinnbogason. Jon Jonsson. tum-
as eirecksson. gilbrigt Jonsson. Þorbiorn Jonsson. prestar
holabiskupsdæmis. giorum godum monnum kunnigt med
þessu voru opnu brefi. ad vier hofum samþjckt j almenni-
ligri prestastefnu. ad biskup Jon arason geíi edr gialldi hveri-
um honum Hkar alla þa peninga. sem hann aflad hefur eda
afla kann. j þann mata ad heilðg holadomkirkia sie vel
halldin og heJTÍliga. og hun haíi sitt fuilt inventarium. fast
og laust. sem þaa var er greindur herra biskup jon medtok
hana i biskupligu vaUdi. Kunni þad so ad skie ad biskup
jon faUi fra. so hann giori ecki skiaHgt testamentum. þa lof-
adi hann ad gefa holakirkiu fiorda part vt af þeim fasta
eignum er hann hier epter afla kann eda vnder koma. Skal
þad greidast af þvi jardagozi. sem hann hefur eigi ðdrum
gefid. eda rad fyrir giort. fyiri enn hann fra feflur. Suo og
hofum vier samþyckt þau jardaskipti. sem hann hefur hier
til haft holakirkiu vegna. Og eigi vitum vier betur enn þad
sie kirkiunne skadlaust. Samþyckte þennail giorning bisk-
upsins og vorn aller prestar og kennemenn. sem þa voru aa
somu prestastefnu. Og til meiri audsyningar her vm setium
vier vor insigU fyrir þetta bref skrifad oL hölum i hiaUtadai
þridiudagin næstan epter Geisladag anno^) m. d. xx. ix.
399. 26. Febrúar 1529. á Reykjum.
DóMR sex presta útnefndr af síra Þorleifi Eiríkssyni um
ákæru Ögmundar biskups í Skálholti til Jóns Sigurðssonar,
„sem kendr er Andrésson", og annara systkina hans, fyrir
þá sök að síra Jón Jónsson móðurbróðir þeirra hafði van-
rækt að sækja undir dómkirkjuna í Skálholti það stórmæU,
sem tilféll í Kirkjubæjarklaustri á Síðu, þá er þar var
skammfærðr Indriði smiðr við kirkjudyrnar.
Bisk. Skalh. Fasc. XIX, G^, frumrit á skinni. ÖU innsiglin eru
dottin frá. — AM. Apogr. 2406 með hendi Árna sjálfs eptir frumrit-
1) Domini b. v. 3706.
Í529. KIRKJUBÆJARKLAUSTR. 481
inu „ordrielt". Orðamun hefir Arni tilfært á spássíum eptir bréíabók
Ögmundar biskiips „hvar þesse domur stendur fram til mids", en alt
niðrlag hans var þar fúið úr.
Domur Biskups augmundar og ]ons sigurdssonar.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra.
Senda Gudmundur ionsson. ion gislason. Steffan gislason.
sæmundur arnason. biarni þorleifsson og olafur simonarson
prestar skalhollz [biskupsdæmis^) quediu guds og sina (kunn-
igt giorandi) ad sub anno gracie CD. d. xxix. a reykivm a
skeidum faustudag néstan epter chathedram sancti petriuor-
um vier j dom nefnder af ærligri personu sira þorleiíi ^iriks-
syni. ad dæma og skoda þa akæru sem herra augmund med
gudz nad biskup ] skalhoUti kiærdi til jons sygurdarsonar.
sem kendur er andresson. og annara systkena hans. fyrer
þa sok at sira jon jonsson. modurbroder þeirra hafdi uan-
rækt at sækia under domkirkiuna j skalhollti þat stormæU
sem tilfiell j^) kirkiubæiarklaustri a sidu. þa þar var skam-
færdur indridi smidur vid kirkiudyrnar. var greinzjons beitt
og krapt^) epter þeim domi sem gieck a dorholmum*) j haust.
og dæmdum (vier) hann sekan iiij morkum j domrof. ef
hann hefur bodin feingit. ^n sæker(!) þess at oss leist advr-
skrifadur sira jon helldur hafa hyllt þetta mal enn straf(f)at
edur epter leitad. þar sem hann var næri. og eingin var j tigi
til utan hann og hans menn og lafrans nichalsson^) sem xij^)
eid sor fyrer. þvi leist oss -allt þetta sakfelli uppa prestzins
eríingia koma. adurskrifadan jon og hans sysken"^). svo leingi
þeir peningar (hrycki) sem eríingiarner toku epter. Nu sak-
er þess at optskrifadur sira jon heitin hafdi forsmad^) at sækia
malid. helldur hyllt med sinvm monnum j þessum glæp. og
af þvi at kirkiunnar lavg svo utuisa ] einvm stad. con-
(s)cientes et agentes pari pena punientes.^) þeir sem giora og
þeir sem samþyckia eitt otilheyriligt verk skulv vnder einni
pinv bHfa. þvi at heilags anda nad tilkalladri. og (at) svo
1) [bréfab. Ogra. bps; vantar í frumrit. 2) á, brbók, 3) krafed,
brb. 4) Dyrholmum, brb. 5) nikulasson, brb. 6) tylftar, brb. 7) „hact-
enus in codice [þ. e. bréfab.j, reliqva omittuntur" (AM). 8) svo frum*
rit.; „lege: forsomad" (AM.). 9) Svo; „lege: punientur" (AM.).
Dipl. Isl. IX. B. 31
482 EFRI HAMRAR. 1529
profudu og fyrer oss komnu. dæmdum vier med fullv doms-
atkuædi suodan sakferli uppa erfingia sira jons heitins. jn
primis klaustrinu ] kirkiubæ .Ix. merkur. biskupinum xu
merkur. j anari grein domkirkiunni ] skalhollti c. merkur.
jtem biskupinum j annari grein fyrer kirkiu inngaungur og
þionustutekiu sem kirkiunar laug seigia fra þvi sem verkit
uar unnit og til þess at presturin deydi. ]tem dæmdum uier
títtskrifadan jon skylldugan enn uppa ny at koma j þann
stad og dag sem biskupin honum tilseiger med allar sinar
afbataner og svara þar þa svo sem stefndur þeim saukum
sem hann ma med laugum til hans tala. og giorist þa sala-
stefnur a fyrrskrifudu sakafie. Samþyckti þenna vorn dom
med oss adurskrifadur sira þorleifur og marger adrer goder
menn og setti sitt insigH med vorum insiglum fyrer þetta
domsbref er skrifad var a sama degi og ari sem fyrr segir.
400. 37. Febrúar 1539. í Skálholti.
BóMR sex presta útnefndr af síra Þorleiíi Eiríkssyni um jörð-
ina hálfa Hamra í Kálfholtskirkjusókn, sem Eyjólfr Þor-
valdsson hafði gefið kirkjunni í Skálholti til eignar, en Eiríkr
Þorsieinsson klagaði upp á.
Bisk. Skalh. Fasc. XI, 5, frumrit á skinni. Fjögur innsigli hafa
verið fyrir bréfinu, en þau eru nú öll dottin frá, og fyrsta línan er
skorin ofan af bréfinu. — AM. Apogr. 2432 með hendi Árna Magn-
ússonar. Hefir Arni fylt eyðuna í upphafi bréfsins, bæði eptir dómi
ura Jón Sigurðsson (Mr. 399), sem gerðr er sama stað, dag og ár
sem þetta bréf, og eptir stafadráttum þeim, sem enn standa eptir af
fyrstu línu bréfsins.
Vm efri hamra j kalfholttz kirkiusokii^)
[Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edr heyra
senda gudmundr jonsson. biarni þorleifsson. sæmundr arna-
son. ]on gislason.2) jon]^) jonsson. steffan gislason kuediu
1) „Efri Hamrar i Holltum eru Oddakirkiu iörd halfer. Sydri
Hamrar er bondaeign" (AM.) 2) „Þetta gisla(son) er hid ovissasta
af ölhi, og kynni eitthvað annad ad vera" (AM). 3) Þó aðJónJóns-
1529 EFRI HAMRAR - KRUKUJARÐIR. 483
guds og sina. kunnigt giorandi med þessu uoru opnu brefi
þa lidid var fra gudz burd. CD. d. xx. og ix. ar. faustudag-
in næstan eptter chadetra petri^) aa Reykium aa skeidum
worum uier j dom nefnder af eHigum dandimanni sira þor-
leife eireksyne er þa uar ofíicialis. ad skoda urii hdlfa jord-
ina hamra er liggur j kalfholzkirkiu sokn. sem eyolfur þor-
ualdzson gaf kirkiune j skalhollti til fullrar eignar. enn eirek-
ur þorsteinsson klagadi upp aa. komu þar ecke frarii uegna
greindz eireks jnsiglud bref fyrir neíndri jordu sem login
tiluísa. þvi ad heilagx anda nad tilkalladri leizt oss formad-
ur heilagrar skalholz kirkiu mega rettliga hallda greindri
jordu til rettra laga. Og til sanninda hier urii settum uier
uor jnsigle fyrir þetta bref skrifath i skalholti laugardagin
næstan eptter CDathiasmessu. sama are og deige sidar enn
fyrr seiger.
401. 10. Marts 1539. i BjörgTÍn.
JÓHANN Kruko selr Ogmundi biskupi í Skálholti þær jarðir
og peninga, sem Björn Þorleifsson seldi og fékk Hans Kruko
bróður hans, til fullrar eignar, sóknar og sekta fyrir 600
mörk í öUum flytjanda eyri, með þeim sölum, er bréfið
greinir.
AM. Fasc. XLVII, 18, frumritið á skinni. Innsiglið er dottið frá.
Kaupmalabref biskup(s) augmundar og iokan kruko.
[vm jardagoss ^ans kruku^).
Þat bekenist eg johan kruko med þetta mitt oppna
bref. at eg hefur selt ok feingit uerdaug herra j gudi biskup
augmund j skalhollt j island þær jardir goz og peninga sem
son standi ekki i dómnum um Jón Sigurðsson, ætlar Árni þetta þó
svo rétt fylt, til þess segi rúmið að svo sé „enda annad (nafn) iafn-
stutt", og hefir hann þá komið í stað Olafs Símonarsonar, sem í
hinum domnura stendr.
1) þ. e. 26. Febr. 2) Utan á bréfinu; [með hendi frá 17. öld;
hitt eldra. 3) Svo hér, 4) Svo.
31*
484 KRUKUJARÐIR. 1529.
biorn thorleifsson selldi og feck minn brodur hans kruko
godrar minningar med ollum þeim gognum og giædum hlut-
um og hlunnendum. sem greindu gozi og peningum fylger
og fyllgt hefur at fornu og nýiu. og fyrnefndur biorn thor-
leifsson uard fremst eigandi at. epter faudur sinn. Skalfyr
sagdur biskup augmund þessa peninga at sier tacka. brucka
og bihallda tii efinligrar eignar. Saumuleidis skal hans nad
mega sækia og seckta alla þa sem Rangliga hafa at sier
teckid edur halldit edur umbod yfer haft fyr saugdu gozi
og peningum. oki) eignazt þatt sem hann kann med logum
af þeim at fa. ^r þatt suo at hofudgozit adaluikin er mig
med logum fra komin. sem eg hefur spurt af skiluisa goda
menn. eller nockur onnr jord. þa hefur biorn thorleifsson
uilkorid sig at Betta upp þann skada jgen et cetera.
Hier j mott skal adur nefndr biskup augmund gefa mig.
vi9 mark j ollum flytianda eyri. sem er klæde. lerifte. gulli.
silfri. skreid. uadmali og odrum godum peningvm. skulu
þesser peningar gialldaztj þrimur saulum forfallalaust. Skal
j fyrstu saul gialldazt þridiuiigur þessara peninga. annar
þridiungur j annari norigs ferd. og allt ut golidit j hinne
þridiu biskups augmundar wtsending til norigis. Skal ec
suara laga RÍptingum dí adr greindum jordum og gozi. ^nn
herra biskup augmund hallda til laga. Oki) til sannenda
hier vm sett^) eg mitt jnsigle fyrir þetta jardakavpsbref skrif-
ad uar j berin miduickudagin næstan fyrir festum sancti
gregoríj paui^). anno domini CD d xxix^.
402. 20. Marts 1529. í Vatnsfirðl.
ViTNisBURBR um Bolungarvíkrtolla Vatnsfjarðarkirkju.
AM. Apogr. 909 „Ex orig. Vatzfiord. accuraté." Innsiglið var
fyrir bréfinu og örn í. — Apogr. 1077, afskript staðfest í Skálholti
17. Dec. 1707 af Magnúsi Markússyni, Þórði Þórðarsyni og Helga
Jónssyni, gerð eptir transskripti dagsettu í Vatnsfirði 7. Maí 1554
þeirra Jóns Þorleifssonar, Jóns Þórðarsonar, OlafsMagnússonar presta
og Jóns Illugasonar. — Bisk. Skalh. Fasc. XIV, 12 transskript á
skinni frá 19. Apr. 1605.
1) Svo hér.
1529. VATNSFJÖRÐR. - SVALBARÐ. 485
Þat giore ec lanbiartur bardarson godum monnum kunn-
igt med þessu minu opnu brefi at ec uar leinge hiaþorleife
heitnum biornssyne j uatzfirdi. so hefi ec og sidan jafnan
vered uistfastur j jsafirde og giorla til uitat um tolla jtauk
og intekter heilagrar uatzfiardar kirkiu huat reiknast siau-
tiger ara og hefi ec heyrt um alla mina daga at allur fiska-
tolhir af bolungaruik hefur uerit eignadur heilagre uatzfiard-
ar kirkiu og þangad goUdin arhga so leinge sem ec man
og langt fyrir þat fram. hefi ec og heyrt at þar ætti huer
madur heimilan rodur sem uillde og so budagiord. hier med
elldiuidartak j hlidar iaurd og huerge af bolungaruik toll-
laust skip nema undan hlid. Jtem hefi ec og heyrt at kirki-
an j uatzfirdi ætti lambselldi a uij bæie ] alftafirdi er biorn
heitin einarsson gaf kirkiunni. so og saumuleidis hefi ec og
heýrt at kristin dotter hans gaf opt nefndre uatzfiardar kirkiu
lambsellde a allar þær iarder sem hun atte a langadals-
straund. hefur þetta haft uered og halldit um mina daga og
einge i mot talad so ec uiti.
Og til saninda hier um festa ec mitt insigli fyrir þetta
bref skrifad j uatzfirdi jn festo sancti chutberte episcopi et
confessoris anno domini CD. d. xxix.
403. 4. Apríl 1539. í Skriðn.
ViTNisBURBR, að Þorsteinu Finnbogason hafi lýst því, að hann
hafi aldrei feingið Magnúsi Árnasyni þann tuttugu og fimm
hundraða part í Svalbarði, sem Einar Hallsteinsson fékk
Þorsteini, framar en svo, að Jón (Magnússon) hefði hann
ekki, og aungum hefði hann feingið þennan part, nema
Jóni bónda.
AM. Apogr. 4218 afskript gerð eptir frumriti á kálfskinni frá
Hallgrími Sigurðssyni á Svalbarði og staðfést á Grenjaðarstað 18.
Sept. 1726 af Þorleifi; Skaptasyni presti i Múla og Magnúsi Markús-
syni presti á Grenjaðarstað.
Suo felldan vitnissburd berum wid jon hallsson. pall
grimzsson ad uid heyrdum bondan þorstein finbogason lysa
486 SVALBARÐ. — HIRÐSTJÓRABRÉF. 1529.
þvi fyrir ockur j reykiahlijd uid myuathn ad hann hefde all(d)re
feinge(t) magnuse arnasyne þann sama partten ] Svalbarde
.u. c og XX. sem ^nar hallsteinsson feck þorsteini framar
en svo ad jon hefdi hann ecki. en hann medkendest fyrir
ockur ad hann hefdi aungum þennaii partt feinget nema
lone bonda. Ok til sanninda hier um heingium vid ockar
inncigli þetta bref er skrifad war a skridu i reykiadal aa
sialfan ambrosiusdag þa er lidid var fra gudz burd CIO d xx
og niu ar.
404. 12. Apríl 1529. í Flensborg.
Feiðbekk konungr I. skipar Diðrik af Bramstad „fyrir marg-
falda, trúa, þægilega þjónustu" fógeta sinn á íslandi um
fimm ár frá næsta ári að telja.
Ríkisskjalasafn Dana, Freder. I, Tydske Registrant, bl. 110.
Dirich vaget tho Bramstede Begnadunge vyff jarlanck
myt der vagedie des landes Jsslandt. Anno xvc xxix^.
Wy íVederich von gots gnadenn tho Dannemarckenn et
cetera. Khoning et cetera. Dhoen hirmit kundt vor vns.
vnnsse eruenn. nhakamelinge. vnnd vore mennichlichenn Be-
kennende. Dat wy vnnsserem leuenn getrwenn Dirick vaget
tho Bramstede vth gnadenn vnnd gnediger thoneyginge. ock
vmme synere mennichfoldingenn getruwenn angenhemme
dienste wyllenn. gnedichlich gegunnet vnnd begnadett. dat
he vnnsere landt Jsslandt. alsse vnnssere vagett vyítjarlanck.
von dem negestfolgendenn Jare. wenn menn druttig schry-
uende werdtt. anthorekende. beszokenn. vnnd jnn vnnssere
nhamenn datsulue vorwessenn. vnnd den Jnwanerenn gebur-
lichs Rechtenn vorhelpenn schole. Gunnen. tholathenn vnnd
szettenn ohne alszo vor vnnssernn vagett dessuluigenn lan-
des jn vnnd myt disszem vnnszem Breue. Jodoch vnnd alszo.
datt he vns. vnnszenn eruenn vnnd nhakomenn daruann
jarHches dho vnnd gheue wes daruan by tijdenn vnnssers
Broders Khoning Hanszes, hoichlofílicher gedechtnussze. vnnd
1529. PRESTHVAMMR. 487
hervnn Cristiernn etwann Khoninges tho dennemarckenn.
dhaen gegeuen vnnd gegangenn js.
Darup allenn vnnd jsslichenn vnssen leuenn getrwenn.
geistlichenn vnnd welthchenn vnderszathenn hirmit ernstlich
Beuelende. gadachtenn Diriche. an an ssollichere vnnssere
Begnadunnge keine jndracht. vorkorthinge ader voreweldunge
thodhoende. Sunder darby sehuttenn vnnd handthauenn
tho rechte.
Datum up vnnssem Slathe Flenszeborch. Am Mandage
nha Misericordias dominj. Anno xvc xxix^.
405. 30. Apríl 1529. á Orenjaðarstað.
JóN Hallsson selr Jóni biskupi á Hólum jörðina Presthvamm
í Reykjadal með Kristfjár skyld, — en kaupahluti væri tuttugu
og fjögur hundruð, — fyrir jörðina hálfa Velli i Bárðardal
og fimm hundruð að auki.
AM. Apogr, 125 ^,Ex originali Greniadarstad''. Árni skýrir frá
því, að aldrei hafi neraa þrjú innsigli verið fyrir bréfinu.
Þat giorum vier Þorsteinn finbogason. Jön magnusson.
Þorsteinn Gudmunzson. biarne StuUason. Pall grimzson
godum monnum viturhgtt med þessu voru opnu brefe. aa
greniadarstodum j Reýkiadal fðstudagen næstaii fyrir tveggia
postula messu vm vorid vorum vier j hia saum og heýrd-
um aa ord og handaband vors verdugasta herra og andligs
fodur biskups Jons Arasonar aa Holum af einne alfu enn
Jons Hallzsonar af annare ad suo fyrir skildu ad nefndur
Jon Hallzson sellde biskup Jone presthvamm ] Reýkiadal j
greniadarstadar kirkiu sokn. er var mdlajord hans kuinnu
og hun hafde upplagt vottum hiaverundum med ollum þeim
gognum og gædum. hlutum og hlunnendum. eignum og jtðl-
um sem greindre jordu fyll(g)t hefur ad fornu og nýiu. Sagde
Jon Hallzson biskup Jone þar kristfie j jðrdunne enn iiij. c.
og XX kaupahluta. Hier j mot fieck biskup Jon Jone Hallz-
syne halfa voUuna j bardardal j lundarbrecku kirkiusokn
med ollum þeim gognum og giædum, eignum og jtolum sem
488 VÍG ORMS. 1529.
fyrr greindre halfre jordu hefur fyllgtt ad fornu og nýu og
þar til .V. c. ij kuillde og .iij. c j odrum fridum peningum.
Skillde Jon Hallzson sig kuittan um kristfie ] Presthuamme
a medaii hann hefde hallded fyrr nefndre jordu. Enn biskup
Jon gaf þar jaord til. Hier med skýllde huor hallda til laga
sinu kaupe enn sa svara lagaripttingum er sellde. Ok til
sanninda hier um setium vier vor jncigle fyrir þetta jarda
kaupsbref er skifad var a greniadarstodum xx og niu ar.i)
406. 7. Maí 1539. á Kotferju.
Igrip af sáttargerð þeirra Erlends bónda Þorvarðssonar og
síra Þórðar Einarssonar um arfaskipi og eptirstöðvar víga-
bóta eptir Orm Einarsson.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfabók
Ögmundar biskups, og er rifinn helmingrinn af blaðinu, en fylla má
eplir afskript í Landsbókasafni 122. 4to bls. 329—330, frá c. 1770.
[Her effter^) kemur bref i brefa] Bok Biskups Ogmunds.
[Um EUend Logmann da]t. 1529 fostudagin nœstaii
epter inventionem Sancte crucis um vorid.
[Brefed hefur inne ad hallda Sattm]dla mille logmanns-
ins EUinds [bonda Þorvardssonar ok sira Þo]rdar Einarsson-
ar um arfaskipte [vegna barna heitins Orms Einars]sonar.
og epter stod af vigsbotum [effter fyrrskrifadan Orm Einars]-
son. Samdist þad þcL ad þad arfa[skiffte skyllde standa er
giort var] d alþinge. Enn þad Sera Þordu[r þottest van-
halldenn bæde sinna vegna] og barnanna. lagde Iðgmadurinn
[af jordena Mela og 4 kugillde. Vot]tar Sera Jon Jonsson.
Ornolfur [Gudmundsson. Sira Þormodur Gu]nnlaugsson oc
Sera Arne Arnorsson. [Þessare sáttargiord lyser Ogjmund-
ur biskup at fram fared hafe ad [Kotferiu i Floa dat. ut
supra].
1) „So er arstaled skrifad, sem hier seiger, og undanfellt: arum ept-
er ^ud? burd M D.« (AM.). 2) þ. e. eptir Stóruví^lladóm 6. Okt. 1529.
1529. EYJARBREF. 489
407. 19. Maí og 18. Juní 1539. á Holtastöðum.
JóN biskup Arason selr Skúla bónda Guðmundssyni jarðirn-
ar Syðriey á Skagaströnd, Hvamm og Kúgastaði í Svartár-
dal fyrir jörðina Holtastaði í Langadal og part í Kagað-
arhóli.
AM. Fasc. XLVII, 19, frumrit á skinni. Bæði innsiglin eru fyr-
ir bréfinu.
Biskup Jon selur sýdri eý og kuastadi^) og huam
fyrir hoUtastadi 1529.
^yiarbref a skagastrond.^)
Þat giorum vid grimr jonsson og jon olafsson godum
monnum kunnigt med þessu ockru opnu breíi. at ])a lidit
uar fra guds burd. CD. d. xx og ix caB miduikudaginn næst-
an efter huitasunnu^) (ia havskvlldzstavdvm oa skagastraund
voru vid j hia saum og heyrdum da ord og handaband þeirra
vÍRduHgs herra biskup jons aRasonar og skula bonda gud-
mundzsonar. at suo fyrir skildu. at greindr herra biskupinn
seldi fyrr skrifudum skula iordina alla sydri eý er liggr da
skagastraund j havskulldzstada kirkiv sokn. og þar til ii
tuttugu hundrada jarder. huaih og kugastadi er liggia j' suart-
drdal. j bergstada kirkiv sokn. med oUum þeim gognum og
gædum sem fyrr greindum jordum aa med Iðgum at fylgia.
hier j mot selldi skuh herra biskupinn jðrdina alla hoUtastadi
eR liggr j langadal. at til skildum iardarpartinum er skuh
atti j' kagadarholi. med oUum þeim gðgnum og gædvm sem
greindri jordu holtastðdum da at fylgia med Iðgum. skylldi
skuli kuittur um porcio kirkiunnar medan hann hefer halldit.
skildi skuli af sier hrðrnun da kirkiunni. skylldu huorer hallda
til laga þeim iordum er keypti. enn suara laga riptingum
da þeim iordum er selldi.
Og til sanninda hier vm settu uid fyrr nefnder menn
ockur innsigli fyrir þetta iardakaupsbref skrifat (u. holltastod-
um j langadal fostudag næstan fyrir jons CDesso baptiste da
sama dari oc fyrr seiger.
1) Svo. 2) Utan á bréfinu með þrennslags höndum frá c. 1600.
3) ^. e. 19, Maí,
490 HOLTASTAÐABREF. 1529.
408. 7. Júní 1529. á Uölam.
JóN biskup á Hólum gefr og afhendir „vorum kæra frænda"
Ara Jónssyni (syni sínum) jörðina alla Holtastaði í Langa-
dal með öUum peningi og búi, er þar stendr, sem og jarð-
irnar Vatnahverfi, Lækjardal, Sæunnarstaði, Gautsdal, Strúg
og Refstaði, hverja um sig með sex kúgildum.
AM. Fasc, XLVII, 20, frumrit á skinni, og er innsiglið dottið frá.
— Apogr. 1504.
Hollttastadabref sem Biskup Jon gaf Ara
Hollttastadi Anno 1529.
Vjer Jon med gudz ndad biskup da holum giðrum godum
monnum kunnigt med þessu voru opnu brefi. ad vier hof-
um gefid og afhent vorum kiæra frænda ara jonssyni jord-
ina holltastade j langadal med ðllum þeim gognum og giæd-
um sem greindri jordu da med logum ad fýlgia. og so med
þui bui og penningum. fridum og ofridum sem þar saman
standa. og oss til heyra. Hier med hofum vier geíit greind-
um ara jordina vatnahuerbi med .vj. kugildum. og jordina
lækiardal. med .vi. kugilldum. jordina sæunarstade med .vj.
k(ugilldum). jordina gautzdal med .vj. k(ugilldum). iordena
strug med .vj. k(ugilldum). iordena refsstade med .vj. k(u-
gilldum) med oUum þeim gognum og giædum sem ollum
ddr greindum jordum áí med Iðgum ath fylgia. skal ddur-
sagdur are eignazt og ad sier taka sagdar ]arder og pen-
inga nær hann vill. Og til sannynda hier vm setium vier
vort insigh fyrir þetta bref skrifad aa holum j hialtadaL
manudaginn næstaii epter fardagaviku darum epter gudz
burd .CD. d. xx. ix. doiR.
409. 8. Júní 1539. á Æsistððum.
ÞoKVALDR Árnason ættleiðir Björn son sinn til alls fjár eptir
sig með samþykki Guðrúnar systur sinnar og Brands Símon-
arsonar manns hennar.
Jíirðabókarskjöl Árna Magnússonar, Eyjafj'arðarsýsla 3, afskript
1529. ÆTTLEIÐING. 491
staðfest á Öngulstöðum 28. Apríl. 1704 af Sigurði Hrólfssyni og Jóni
Þorleifssyni eptir transskripti frá 5. Júni 1573.
OUum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda Þorleifur grimsson. Gunnsteinn Oddzson. Kolbeinn
jndridason. jon Thomasson og Gudmundur Eireksson kvediu
gudz og sina kunnigt giorandi at þa er lidit var frahingad-
burd vors herra Jehsu Kristi m. d. xx og ix. ar a hvíta-
sunnudag vm voriti) a modrvuoUum i Eyafirdi vorum vær
i hia. sdum og heýrdum a fyrir kirkiudyrum i saugdum
stad at þau hielldu oll fiogur d einne bok. Þorvalldur Ara-
son og Gudrun Arnadotter syster greinds Þorvalldz og brand-
ur Simonarson. eiginmadur adurgreindrar gudrunar og Biorn
son fyrrnefndz Þorvalldz. at Þorvalldur Arnason ættleidde
greindaii Biorn son sinn med svo felldum ordum sem hier
seiger. Eg Þorvalldur Arnason ættleidi þennan mann Biorn
Þorvalldzson son minn til fiar þess er eg gef honum jordina
Æsistadi i Eyiafirdi er liggur i Nupufellz kirkiu sokn og alla
mina peninga adra fasta og lausa.^) frida og öfrida til gialldz
og til giafar. til sess og til sætis og til allz þess EÍettar er
lógbok skyrer at ættleidingur a at hafa at logvm at vitne
allra þeirra manna sem ord min meiga heyra. samþyckte
þessa ættleiding og giof adursagda Gudrun arnadotter syster
optnefnts^) Þorvalldz arnasonar og Brandur Simonarson mad-
ur hennar med fullu handabandi oss fyrrnefndum monnum
áheyrandum og siaendum þenna fyrrsagdan þeirra giorn-
ing. Og til sanninda hier vm setium vær fyrr skrifader
menn vor insigli fyrir þetta bref er skrifad var a æsistod-
um i Eyiafirdi þridiudaginn næstan fyrir Barnabe apostoH
d sama are og fyrr seiger.
410. 15. Júní 1539. á Hólum.
JóN biskup Arason selr síra Pétri Pálssyni alla jörðina ytri
„Lauga" í Reykjadal fyrir jörðina syðri Ey á Skagaströnd.
1) þ. e. 16. Maí. 2) lausta(!), afskr. 3) Svo,
492 EYJARBREF. 1529.
AM. Fasc. XLVII, 25, frumrit á skinni, og eru bæði innsiglin
fyrir bréfinu. — AM. Fasc. XLVII, 21, frumrit á skiuni, sem aldrei
hefir verið innsiglað.
eyarbref a Skagastrond 1529 Num 68i)
Jeg sendi þetta bref til hinna sem fleire eru.^)
Þath giorum vid þorsteinn prestur jonsson og philippus
runolfsson godum monnum kunnigt med þessu ockru opnu
breíi. ad aarum epter gudz burd þusund fim hundrud tutt-
ugu og niu dar ax holum j hialltadal manudaginn næstan fýrir
botolfi vorum vid ] hioa sóíum og heýrdum ca ord og handa-
band. verdug^) herra biskups jons arasonar og sira peturs
palssonar ad so fyrir skildu ath greindur herra biskupinn
selldi fýr skrifudum sira petri jordina alla ýtri lauga j reýkia-
dal j einarsstada kirkiu sokn med oUum þeim gognum og
gædum sem greindri jordu da [med logum ath fýlgia.^) hier
j mot gaf adur greindur sira petur jordina alla sýdri eý er
Kggur da skagastrond j hoskolldzstada kirkiusokn med ollum
þeim gognum og giædum sem greindri jordu oá ath^) logum
ath fýllgia. skýlldu huorer hallda til laga þeirre jordu er
keýpti. enn suara lagariptingu da þeirre er sellde. Og til
sannýnda hier vm settivm vid ockur innsigH fyrir þetta bref
skrifad j sama stad og dare deige sidar enn fýr seiger.
411. 31. Júní 1539. á Hólum.
JÓN biskup á Hólum ritar bréf til Alþingis um lögmanns
kosning fyrir norðan og vestan á íslandi.
AM. Fasc. XLVII, 22, frumrit á skinni úr skjalasafni Hólastóls
(„sk"). Innsiglið er dottið frá, en Árni ritar á miða : „innsigled
hefur hier fyrrum vid hangt. vidi ex apographo". Prentað í Safni til
sögu íslands II, 201—202.
1) Utan á bréfinu i XLVH, 25, með hendi frá 17 .öld: „1529. Kaup-
bref fyrir ytre laugum j Reykiadal" XLVIl, 21. 2) Utan á bréfinu
í XLVII, 25, raeð hendi Guðbrands biskups. „Datum er rangt. Þar
a ad vera þus: fimm c. XX. og IX ar" XLVII, 21, með hendi Guð-
brands biskups. 3) verdugs XLVII, 21. 4) [ad fýlgia med lögum
XLVn, 21. 5) med XLVII, 21.
1529. LÖGMANNSKOSNING. — LENABREF, 49g
Bref Biskups Jons um logmans kosning 15291).
Vier Jon med gudz ndóLd biskup ca holum. Heilsum
ýdr ðllum lögrettismonnum og vors heygbornasta berra kongs-
ins þegnum med gudz kuediu og vorri.
kunngiorizt ydr ath fyrir nockra forfalla skulld kunnum
vier eigi vid ad komazt ath vera da alþingi. enn vier vilium
giarnan stýrkia kongdomsins rett og landzsins Iðg j ollum
greinum eptir vorri skýlldu. þickir oss stor naudsyn ath þier
vtveHd einn ærligann mann til logmanz nordan og vestan da
islandi. mua þat verda gagnligt fyrir landit ad almuganum
verdi samþyckilegt huern þar skal til hafa og hann fdae sidan
vors heygbornazta herra kongsins bref þar uppda. viHum vier
þann samþýckia sem almuganum þikir best til fallenn med
soddan skial og forord ad hann hafi eiginhgt bu og peninga
j nordlendinga fiordungi sem leingstum hefur gamail vani
til verid.
Og til sannýnda hier vm setium vier vort jnsigli fyrir
þetta bref skrifad da holum j hialltadal manudaginn næstann
fyrir jonsmesso baptiste arum epter gudz burd. m. d. xx.
og .IX. dar.
413. 6. Júlí 1539. á Bessastöðum.
JÓHANN Pétrsson hirðstjóri og höfuðsmaðr yfir alt Island fær
Jóni Halissyni umboð um eitt ár yfir Skógum og Skóga*
eignum og Mörk og Merkreignum í Rangárþingi.
AM. 191. 4to bls. 33 (bréfabók Jóns Hallssonar á skinni samtíða).
— AM. Apogr. 5536 eptir 191. 4to.
Þad medkenunzt ec johan petursson hirdstiore og hof-
udsmann yfer alltt jsland at eg hefer vntt og feingid jone
hallzsyne vmbod yfer mins herra kongsens jordum oUum
þeim sem Hgia j rangarþinge. skogum og skoga eignum.
mork og merkr eignum og ollv þvi þar fylger ogfylgthefer
at fornu og nyu. rekum og kugildum. skal adr greindr jon
1) Utan á bréfinu með hendi frá 17. öld.
494 ' LENABREF. — SÝSLUBBEF. 1529.
giallda mier og greida edr minum logligum vmbodsmanne
.vj9 fiska til gildes halfui) fiordu vett j huort hundrad ef ecke
semur vm gilding. vj uetra gamalt naut og .iij. vetter smiors.
hier ] mot skal hann hafa og eiga allar þær landskyllder
og kugilda leigur sem af adr greindum kongs eignum takazt
eiga nu j haust og at vore komanda j fardogum. Somu-
leidis skal hann eiga og alla gagnsemnd^) af hafa þeim rek-
um. eignum og jtokum. sem þratt skrifudum skoga eignum
og suo merkur eignum til heyra til næsta oxararþing(s) fyr-
ir vtan allan reikningsskap vid kongdomen oc mic framar
meir en hier er adr vm skiHd.
Og til sanenda hier um set eg mitt jnsigli fyrir þetta
bref skriíad a bessastodv(m) aa áltanes(i) þridia dagen næst-
an epter peturs CDesso og pals þa Udit var fra gudz burd.
CD. d XX og ix ar.
413. 7. Júlí 1529. á Bessastöðum.
JóHANN Pétrsson hirðstjóri veitir Jóni Hallssyni sýslu um
Rangárþing til næsta Öxarárþings, og það leingr, sem ekki
er önnur lögleg skipan á gerð.
AM. 191. 4to bls. 81—32 (bréfabók Jóns Hallssonar á skinni). —
AM. Apogr. 5525 (eptir 191. 4to). _ Afskript frá c. 1608 er í dóma-
bók Jóns Hákonarsonar á Vatnshorni bls. 44 — 45 (= b). — Ennfrem-
ur eru ártalslausar afskriptir af þessu bréfi, að ónefndu nafni hirð-
stjórans og sýslumannsins, en að tilgreindri sýslunni, í dóraabók
Landsskjalasafnsins í Fol. bls. 119, frá Jóni bæjarfógetaMagnússyni,
skrifaðri c. 1600, og í Landsb. 69. 4to bl. 32—33, skr. c. 1640.
Sysluveitingar Bref.^)
Ollum monnum þeim sem byggia og bua j miUumjok-
ulsar (L sof(h)e(i)masandi og þiorssar. og [kaullud er^) rang-
arþing. heilsar eg johan peturson^) hirdstiore og hofudzmann
yfer allt jsland. kiæriiga med [gudz kuediu ok minni.^)
Wil eg ydr [kunnigt giora.^) at eg hefe unt oc skipad
1) Svo. 2) b. 3) [kallast b. 4) N. N. son b. 5) [gudi b. 6) b;
kunnigt giorandi 191.
1529. SYSLUBREF. 495
vel kendum manne ]one hallzsyne^) mins herra kongsins
syslu ok vmbod. hier med ydr suo sem fullmegtugum syslu-
manne ber ad hafa ok vor landz laga bok vt visar med
skauttum ok skylldum rekum og reningvm. huolum. haf-
rekstrum ok oilum þeim riett ok rentu sem kongdominum
ok mic til heyrer ok eigi er adr [kwittan full fyrir^) ok log-
Hgr sattmale da gior. skal nefndr ]on hallzsoni) avll mal
smæri ok stærri sekta oc sækia oc saker oa gefa suo oc
sætta oc semia oc nidrsetia for sig stefna prof aa taka oc
doma yfer nefna. skal hann mins herra kongsins jarder
bygia (og) bæla j greindu takmarki. og landskyllder vpp bera.
og viseyri saman taka eda taka lata vnder fulla grein og
reikningskap vid mic oc færa skattin til bessastada og lata
komen vera .viii. nottvm eptir alþing hid sidazta forfallalaust
at af lyktum nefndarmonnum sitt þingfararkaup. skal fyr
greindr ]on hallzson fulla magt og valld tii hafa þeim monn-
um dag at gefa sem j vandrædi kunu at falla edr falled
hafa og boda þeim til min sem skiotast kunu þar.^) skal
hann ok fullt valid til hafa at stefna þeim monnum aptur
j sina syslu sem þar^) hafa brotliger ordid ef þeir eru komn-
er j adrar sueiter. skal opt nefndr jon hallzson eignast oU
sex marka mal ok (þar) fyrir innaii sier til lettis og eignar
fyrir utan allan reikningskap vid kongdomen og mig íirer
sitt armædi og starf. en ef stæri mal kunnu til at falla sem
gud lati færi en fleire. þau skal hann sækia vnder kong-
domin oc mic. bid(i)um (vier) alla goda menn sierliga mins
herra kongsins vine oc mina þier sieud tittnefndum jone hallz-
syni greider og godviliuger hvers sem hann kann vid ath þurfa
og latid hann vel og reiduglega ath komazt þeim goduilia
sem þier vilit honum giort hafa. byd eg opt nefndvr*) johan
petursson titt nefndum joni hallzsyne at hann tale lavg og
riett til huers manz þo med vægd og myskun þar sem þat
til heyrer. en þrioskum og þralyndum sie hann riettur dom-
are. og refsingasamur. skal optnefndur jon hallzson gefa
1) N., b. 2) [full kuittun fyrir komin h. 3) Svo. 4) nefnd-
vm. skb.
496 JÖRFABRÉF. 1529.
þeim manne vmbod sem hann viU til kiosa at giora log oc
rett at aullu jafnfullu sem hann sialfur j fyr greindri syslu.
þegar titt nefndr jon hallzon er eigi sialfur ] (hia). Hier j
mot skal hann nægia mier ] syslvgialld einn alfæran ut-
rodramann og lata hann komin vera til bessastada fyrir
pals COesso. skal eg þat eignazt sem hann fær um uertid-
ina huort þat kan verda meira edr minna en adr skrifadr
]on hallzson þar med oUdungis kvittur vm fyr greint syslu-
gialld. skal hann þessare mins herra kongsins syslu og um-
bodi dt fylgia til næsta auxararþings og þat leingr sem eigi
er annar^) lauglig skipan a gior.
Og til sanninda hier um set eg mitt jnnsigH fyrir þetta
syslubref. huert er giort var a bessastodum a alftanesi mid-
vikudag næstan epter octava petri et pauH. þa er lidid var
fra gudz bvr(d) CD. d. x(x) og viiii ar.
414. 10. Áugust 1539. á Jðrfa.
27. NoTember 1580. í Miklaliolti.
JóN Bjarnarson selr með upplagi og samþykki Þorgerðar
Haldórsdóttur konu sinnar Einari Guðmundssyni alla jörð-
ina Jörfa í Kolbeinsstaðahrepp, sérdeiHs tilskildum Arneyj-
um, með tilgreindum landamerkjum, en Einar gefr í mót
sextán hundruð fríðvirð og þar til fjögur hundruð, er þeim
Jóni og Þorgerði Hkaði vel að taka.
Eptir afskript í Landsskjalasafni með bendi Jóns háyfirdómara
Péturssonar eptir transskripti frá 1619, borinni saman við afskript frá
síra Helga Sigurðssyni gerðri 1872 eptir sama transskripti.
011um monnum þeim sem^) þetta Brief siaa eda heyra
sendi[r] Jon Hallsson og Eiolfur Grjmsson kvediu Guds og
sijna kunnigt giorandi med þessu okkru opnu^) Brefe. Ad þaa
lidit var fraa hingad burd vors Herra Jeshu Christi þusund
íim hundrut. xx uetur oc. ix dar da Jorfa i Kolbeinstada
hrepp og i Krossholltz kirkiu sokn þridiudaginn næstaii
1) Svo. 2) sl. HS.
1529. JÖRFABREF. 49'?
fyrir mdariu messo fyre vm sumarit vorum vier i hida saa-
um og heyrdum da. ord og handaband þessara manna. Ein-
ars Gudmundzsonar af einne alfu. en Jons Biarnarsonar
af annare. med fullu upplagie og samþyckie Þorgerdar Hall-
dorsdottur konu aadur skrifadz Jonz. suo fyrir skildu at
Jon Biarnarson selldi aadur skrifudum Einare jordina alla^)
Jorfa er liggur i aadur greindum hrepp og kirkiu sokn med
ollum gaugnum og giædum og halfum^) vmmerckium þeim
sem greindre jerdu fylger og fýlgt hefer at fornu og nýiu
og þav vrdu fremst eigandi at. sierdeilis tilskildum Arneyum.
til fuUrar eignar oc frials for(r)ædis. med þessum landa-
merckium sem hann seigier. vr ædaklett i margrof. þaa ræd-
ur margrofarlækur i mirardy. þadan i tottavatzenda. og suo
i gard þann sem geingur i hrauntiorn. þadan oc i vegg-
hamraborger svo^) sem þær hallda þadan i krossstein. vr
krosssteine oc (i) graastein. svo i vatn þad sem miosyndis-
lækur fellur vr. þaa rædur miosyndislækur i þacktiarnir. þaa
rædur lækur vr þaktiornum oc fram at lerum.*) þadan sion-
hending i halldingsskier. Hier (i) mot^) gaf aadur greindur
Einar sextan hundrud fridvird. og þar til fiogur hundrud
þau sem þeim Hjkadi vel^) at taca Jone og Þorgerdi. Selldi
optskrifadur Jon og Þorgerdur þessa jord Jerfa vndan sier
og sijnum erfingium en vndir Einar og hans erfingia. skylldi
titt skrifadur Einar hallda greindre jordu til laga. enn Jon
oc Þorgerdur suara lagariptingum. skilde þrath skrifadur
Einar sier suoddan penninga af Joni og Þorgerdi edur þeirra
erfingium sem [fyrr] grein[er]^) ef iordin geingur af med
l0gum.
Og til sanninda hier vm setium vier fyrrnefnder menn
ockar innsigle fyrir þetta jardakaupa bref. er skrifad var i
miklahoUte i miklaholltz hrepp enn fimta kalendis^) dag^)
Desembris manadar aar(e) sijdar enn fyrr seigier.
1) sl. HS. 2) Svo, báðar afskrr. 3) HS; sl. JP. 4) lerum, stendr
í báðum; á L'klega að vera: leirum. 5) med, HS(!) 6) vt, JP.(!)
7) . . . golldner HS. H) Svo. 9) b. v. í HS. er hér eingin eyða, en
í JP. standa . . ., sem merki þess að orð vanti hér.
Dipl. Isl. IX. B. 32
498 ARFLEIÐSLA. 1529.
415. 30. September 1539. í Kálfholti.
DóMB þriggja klerka og þriggja leikmanna, útnefndr af Ög-
mundi biskupi í Skálholti, um arfleiðslu Snæbjarnar heitins
Gíslasonar, er hann arfleiddi Gísla son sinn.
Bisk. Skalh. Fasc. XTX, 65, frumrit á skinni. Öll (4) innsiglin
eru dottin frá. — AM. Apogr. 2407 „accuraté" eptir frumritinu með
hendi Árna Magnússonar.
Domur um arfleiding gisla snæbiarnarsonar Anno 1529.
Ollum godum monnum sem þetta bref sia edr heyra
senda þorleifur eireksson. jon einarson. snorre hialmsson.
prestar schalholltsbiskupsdæmis. jon hallson. ion biornson.
arne einarson. leikmenn. kuediu guds og sína kunnigt gior-
ande ad sub anno gracie. CTO. d. xx. ix. manudaginn næstan
epter krossmessu vm haustid j kalfhollte vorum uier j dom
nefnder af heidursamligum herra og andUgum faudur herra
ogmund med gudz nad biskup j skalhollte. ath skoda og
dæma vín arfleizlu snæbiarnar heitens gislasonar sem gud
hans sal nadi er hann arfleidde gisla son sinn. kom þar
frain arfleizlubrefid med dandimanna insiglum. huert er inne
hieUt med oUum greinum og artikuHs efter þui sem j æt(t)-
leidingar kapitula inne stendur. med samþycke og upplagi
brædra hans sira ions og erhngs gislasonar erþauoru hans
erfingiar. þui ad heilags anda nad tilkalladri ad so profudu
og fyrir oss komnu. dæmdum uier fyrrnefnder domsmenn
adur greindan gisla snæbiarnarson riettliga til arfs kominn
efter fodur sinn og aUra annara arfa þeirra sem riettum
^t(t)leidinge ber ath logum. Samþyckte þenna uorn dom
fyrskrifadur biskup ogmund og setti sitt jnnsigle med uoruni
insiglum fyrir þetta domsbref skrifad j sama stad are og
degi sem fyr seger.
416. 33. September 1539. í Felli.
ÞoRSTBiNN Einarsson festir Guðrúnu Bessadóttur sér til ein-
inkonu eptir að þau höfðu átt þrjú börn, Guðrúnu, Jón og
Gunnvöru ; lýsti Þorsteinn því að Guðrún ætti hjá sér fimm
hundruð, er faðir hennar hefði gefið henni, og fimm hundr-
I
1529. KAUPMÁLABREF. 499
uð gaf Þorsteinn henni nú, og skyldi hún þá eiga tíu hundr-
uð fríð í hans garð, að undantekinni jörðinni Miðskytju.
JSig. 66, 8vo raeð hendi Grunnavíkr-Jóns eptir frumriti, sem eitt
innsigli hafði verið fyrir. „collatum".
Jn nomine Domini Amen.
for so felldur giorningur (fram) med handsolum da mill-
um þeirra þorsteins einarssonar og gudrúnar bessadottur.
þa þav höfdu att þessi þriv baurn sin i mille so heitandi
gudrunu. ]on og gunnvoru aa Skalaa j Slettahh'jd þridiudag-
in næstan fyrir Krossmessu vín vorid^) at fyrnefndur Þor-
steinn öii^rsson feste adur greinda gudrunu bessadottur
sier til laughgrar eiginkonu. epter rettum bokarinnar ordum.
hier med lýste fyrnefndur þorsteinn einarsson at gudrun ætti
hia sier .v. hundrud er fader hennar hefde geíid henne og
þar (til) gaf þratt nefndur þorsteinn nefndri gudrunv bessa-
dottur konv sinne frid .v. hundrvd. skjlldi hun eiga þá j
hans gard frid x hundrud at vndantekinne jordinne mid-
skytiu. vorv þesser festingarvottar sira halfdan narfason og
ragnhildur þorsteinsdotter.
Og til sanninda hier vm set eg mitt jnsigle fyrer þetta
bref er skrifat var j ferlle j slettahlid miduikudagin næstan
fyrer michelsCDesso wm haustid aarum epter gudz burd. CD.
d. XX. og .ix. ar.
417. 4. Oktober 1529. í Miklag:ardi.
Lýsing Pétrs prests Pálssonar um för sína á konungs fund
í umboði Rafns lögmanns Brandssonar að kaupa þau góz
og peninga, er konungi hafði dæmt verið (með Seyludómi
21. Jan. 1527, Nr. eS26 að framan) af eignum Teits Þor-
steinssonar, svo og um kostnað við förina og útgreiðslur
þeirra Rafns og Ara Jónssonar.
AM. Apogr. 3848 „Ur vidimus 2ia leikmanna 1540 [1, Sept.] og
2ia presla [29. Júb'] 1547« (AM).
1) þ. e. 27. Apríl.
32*
500 TEITSMAL. 1529.
Þat giore eg petur prestur palsson godum monnum
kunnigt med þessu minu opnu brefe. at þann tima eg for
af jsJande fyrer minn herra konginn. þess erindis. at kaupa
þa peninga af herra konginum sem honum voru tiidæmdir
af teite þorleifssjne. kostade mig su sama ferd med mogu-
ligre tæring oc brefalausn .xlvj. rins gylldene. giorde minn
herra kongurinn kaup vid mig. at eg ke^pte greinda peninga
eptter bon og vmbode Rafns logmannz. lofadi eg minum
herra konginum .iij<^ rins gyllene sem mins herra kongsins
jnciglad kaupbref innehelldur. suo oc vissa eg med sann-
yndum at Are Jonsson afgreidde kongsins vmbodzmanne fyr
greinda peninga .iij9 sleien gyllene. xxvij skildinga lybiska i
huert gyllene. suo og vissa eg at fyr nefndaii Ara Jonsson
kostade su reisa til oc fra med brefalausn oc moguhgre tær-
ing .xxvij. rins gyllene eda meir. enn allt þetta reidugialld
sem eg utlagde og Are Jonsson galit kongsins vmbodsmanne
þat fieck eg honum i hond af biskups Jons peningum. og
fyrnefndur rafn brandzson logmann fieck mier aungua pen-
inga þar til vtan eitt rijns gyllene er hann gaf mier þa hann
bad mig at bera sitt bref fyrer minn herra kongin. Og til
meire audsyningar hier vm set eg mitt jnncigle fyrer þetta
bref er skrifad var i myklagarde i eyiafirde manudagenn
næstan eptter mikelsmessu arum eptter gudz burd m d xxix.
418. 6. Oktober 1529. í Skálholtl.
BóMR þriggja kierka og þriggja leikmanna, útnefndr af Ög-
mundi biskupi í Skálholti, um áskilnað þeirra Jóns Helga-
sonar (lögmanns Oddssonar) og Eiríks, „sem sagðr er Egils-
son" (Helgasonar lögmanns Oddssonar) um erfðahluta í jörð-
unni Stóruvöllum á Landi, með þeim atriðum og greinum,
sem bréfið hermir.
Landsbókasafn 62. 8vo^ með hendi Grunnavíkr-Jóns eptir bréfa-
bók Ögniundar bisknpí*, og er rifið af blaðinu að endilaungu, en það
má fylla eptir afskript í Landsbókasafni 122, 4to bls. 327—329, frá
c. 1770.
1529. STORUVELLIR. 501
Um Storu-Velle [austur á Lande].
Ollum mðnnum þeim sem þ[etta bref siá edur heyra
senda] Gudmundur Jonsson. Jon Hiedinsson [ok Snorri
Hialmsson prestar] SkalhoUtsbiskupsdæmis. Sniolfur Hraf[ns-
son. Jon Hallsson. ok Jon] Þorvardson. leikmenn. kvediu
guds og sina. [kunnugt giorande ad sub] anno M^. D^.
xxix^. midvikudaginn [næsta effter Sancti Fran]ciscus dag
um hausted i Skalhollte ad [verdugur herra og fader] i gude
biskup 0gmundur nefnde oss ])essa [adurskrifada menn ad
skoda] og ransaka og fullnadar dom a ad [leggia um })ann
askihiad sem] var d millum JDeirra Jons Helgasonar [og Ei-
reks sem sagdur er] Eigilsson. um ))ann part i jðrdunni
[Storuvollum a Lande sem] greindur Eirekur sier reiknade
til [Erfda hafa falled effter sinn] fauduríaudur Helga Odds-
son. J a[nnare grein þotte fyrrsogdum] Joni Helgasyni
bornum sinum skilgetnum [þesse jardar partur tilj erfda
hafa falled med Iðgum epter afa [þeirra Helga heitinn
Odds]son. fyrer þd sðk ad Idunn. kvinna [Jons Helgason-
ar sor full]nadar bokareid fyrer þd sakargift. sem [Jon
heitinn Oddsson] hafde gefed þeim bddum. Idunni kvinnu
[Jons ok Þoru Ei]reksdottur. kvinnu Egils heitins Helgason-
ar. [enn Þóra ecke] moder Eireks. Þvi ad h(eilags) anda
nad til [kalladre. ad svo profudu] ok fyrer oss komnu.
dœmdum vier fyrrne[fnder dómsmenn med] fuilu doms at-
kvœde fyrrsagda Þoru Eir[eksdottur skyllduga ad] sveria
Bokareid. og ættfæra þenna sama [sinn son Eirek Eigilsson].
ad Eigiil Helgason sie svo sannarhgur han]s holdlegur fad-
er sem] hun er hans kiótleg moder. Skulu þe[nna Eid sanna
med henne] tvær skilvisar kvinnur sem vor[u i navistum og
henne] kunnugar þann tid hun var d Rángárvðllum. [Skal
hun þenna Eid] hafa unnid hid sijdasta Þorlaksmessu ad
[sumre nu kemur ad] forfallalausu fyrer herra biskup" 0g-
mund [edur þeim sem hann til] skipar her d Rángárvollum.
Enn ad unnum [þessum Eide dæmdum vier] þenna opt-
nefnda svein Eirek IðgHga til [arfs komenn i mots] vidborn
Jons Helgasonar.
Samþyckte þenna v[orn dóm med oss offtnefn]dur bisk-
up 0gmund. ok þryckte sitt signe[t med vorum innsiglumj
502 KAUPMÁLABRÉF. 1529.
nedan fyrer þetta bref. Skrifad i sama stad [are og dege
sem fyrr seger].i)
419. 21. Oktober 1529. á T?eykhólum.
Kaupmálabréf Jóns Einarssonar og Margrétar Björnsdóttur.
Eptir frumriti á skinni í Landsbókasafni, komnu úr dánarbúi
Jóns háyfirdómara Pétrssonar haustið 1898. Öll (6) innsiglin eru
dottin frá. Prentað í Tímariti Jóns Pétrssonar IV, 61—63.
Kaupmalabref Jons ^(inars)s(onar) og Margrietar
B(iorns) D(ottur).
Jn nomine domine amen var so felldr kaupmale gior
og stadfestur j miUe jons ^inarssonar og margretar biorns-
dottur. at so fyrir skildv. at einar þorleifsson fader greindz
jons gaf syne sinvm thil quonvmvndar thil mothz uid adr
greinda margrethv biornsdottur .xl. hvndrvth og hvndrat
hvndrada. j jordvSi og kugiUdvm. j fridvm peningvm og
ofridvm. at thil greindvm þessum jordvm er so heita. CDel-
grafseyre med rekaparttenvm þar fyrir nordan aa. hnettils-
stade^) og kothit odkavtlvstade er seP)stadan er j. fyrir
fiorethige hundrvt. Skialldfavnn sexttan hvndrvdvm er liggia
aa langadalsstraund j jsafirde ] kirkivbols kirkiv sokn og
þar thil jordina stadr j adalvik fyrir fiorvm .c. og ,xx. med
avUvm þeim gognvm og gædvm sem greindvm ]ordvm fýlg-
er og fylgt hefr at fornv og nyiv og greindr einar uard
1) í 62 er rituð svo látandi ættartala, er að þessu bréfi lýtur:
„Oddur
L
Helge* Jon.
Jonmunhafa Eigill©
vered laungetin j
born hans skilgetin. Eirekur."
2) JP. les: hecttilsstade; sýnist upphaflega hafa verið skrifað; heett-
ilsstade, en síðan úr því gert: hnettilsstade (sbr. Knyttilstaði, John-
sens Jarðatal bls. 203). 3) á spássíu.
* „Þetta er oefad Helge logmadur".
1529. KAUPMALABREF, 503
fremst eigandi ath. Hier j mothe gaf biorn þorleifsson og
jngibiorgh palsdotter quinna hans dottur sinne margrethv
.Ixxx. hvndrvd j jordvm og silfre. þessvm jordvm tilgreind-
vm. hlid er liggr j þorskaíirde j stadar kirkivsokn fyrir iiij
hundrvdvm og xx. hofstader og kinnastader tvær sextan
hundrata jarder er liggia j þorskafirde j reykiahola kirkiv
sokn. og þar thil sexttan hundrata jord er eyre heiter j
kollafirde j gvfudals kirkiv sokn med avUvm þeim gavgnvm
og gædvm er greindvm jordvm fylger og fylgt hefur at fornv
og nyiv og greind hion bioríi og jngibiorgh vrdv fremst
eigande ath og þar thil atta hvndrvt j silfre. er þetta þaa
allz atthathige hvndrvd. ^nn af þeim peningvm sem einar
hafde gefit syne sinvm jone thil motz vid margrethv og fyr
seiger. þaa gaf optnefndr jon med fvllv jayrde samþycke og
handabande favdurs sins einars. margrethv biornsdotter .xl.
hvndrvd j sina fiordvngsgiof og uorv þessir peningar þar j
greinder. fýrst stad j adaluik fyrir fiorum hvndrvdvm og xx
og þar thii j kvgilldvm og audrvm fridvm peningvm. være
þat og so at þessi lord stadr geinge af þeim fedgvm med
rettv lavgmale þaa skyllde hvn eda hennar erfingiar eiga
adra jord jafngoda af þeirra peningvm j stadenn. Kiore
biorn dottvr sina margrethv malakonv j gard jons einars-
sonar. Telst hennar peningar og male uera at hæd og thil-
thavlv. hvndrat hvndrada med fiordvngsgigfvnnei) þaaj hans
garde. Jtem var þat og thilskifit j sama giorninge. at hvortt
þeirra hiona jons og margrethar er leingr Ufde skylide eign-
azt kiorgrip vr annars eigv.
Voru þessir ærfiger menn uid stadder er so heita. olaf-
ur magnusson. jon jonsson og halldor gvnlavghson prestar.
olafur gudmundzson. jon steinsson og jon þordarson leik-
menn. og morgvm avdrvm hiaa verandvm j stavfvne^) aa
reykiaholvm aa reykianese svnnvdagen næstan fyrir mikaels-
messv vm havsted þaa þesse giorningr og lavgligh festingh
for fram fyrr greindra manna aa mille jons einarssonar og
margrethar biornsdotter. Og thil meire vithnis(burdar) og sann-
inda hier vfii sethivm vær fyrr nefnder menn vor jnsigle fyrir
þetta kavpmalabref er skrifat var aa reykiaholvm aa reykia-
504 GAULVERJABÆR. 1529.
nese fimttvdaginn næstan efter lucasmesso. þa lidit var fra
gudz bvrd þvssvnd fimm hvndrvt xx og níjv aar.
430. 1. December 1539. í Skálholti.
Staðarbbép útgefið af Ögmundi biskupi í Skálholti handa
Jóni presti Gíslasyni fyrir Gaulverjabæ í Flöa, er Jón prestr
Arnason hefir viljanlega upp gefið.
Bisk. Skalh. P'asc. XI, 7, frumrit á skinni. Innsiglið er dottið
írá. — AM. Apogr. 2434 „accuratissimé".
CoUationisbref Sira Jons Gislasonar.
Veiting fyrir Bæar stad Anno 1529.
Vier ogmund med gudz nad biskup i skalhollte giorum
godum monnum kunnigt med þessu uoru opnu brefi ath
saker þess ath sira ion arnason hefur vifianh'ga resignerad
og vpp gefit staden og kirkiuna hinnar blessudu drotningar
jungfru sancte marie i gaulueriabæ i floa. Þui haufum uier
nu unt veit(t) og gefit vorum kæra syni sira ione gislasyni
greindan stad suo leinge hann lifer med aullum þeim gaugn-
um og gædum j faustu godzi og lausu fridu og ofridu i
minna hlut og meira sem þar til liggur og legid hefur ath
fornu og nyu. preter porcionem ecclesie. skal hann hafa fulla
makt og valld af oss epter ath tala kæra og krefia allt þad
gotz sem ranglega er fra kirkiune komit dregit eda halldit
og fullar saker a gefa sekta og sækia og laugliga fyrir oss
stefna eda vorn vmbodzmann þeim sem þad giort hafa. hier
med skal hann eignast allt þad sem kirkiunne er gefit og
minna er enn hundrad ath fra teknum bokum og ornamento
sem gefast kann skal kirkian sialf eignast. hier med skal
hann veita heidur og holla hlydni sem hans vigslueidur
inne helldur og vt visar oss og vorum epterkomendum laug-
legum skalhollz biskupum. Og til sanninda hier vm setium
vier vort insigle fyrir þetta bref skrifat i skalhoUti proxima
die post festum sancte andree apostoli. anno domini CTD
d XXIX,
1529. ERFÐAMÁL. 505
431. [1539]. í Klofa.
YiTNisBURBR Uín útlúkiiing Bjarna Torfasonar á þeim pen-
ingum, er Þórunn Einarsdóttir erfði eptir barn sitt og átti
undir þeim bræðrum Torfasonum, og að Þórunn hafi kvitt-
að þá bræðr Bjarna og Eirík Torfasonu um útgreiðsluna
(sbr. Nr. 258).
AM. 254. 4to bl. 66 a-b (dómabók Einars sýslumanns Hákonar-
sonar skrifuð um 1620).
Vitniz Burdur ad Biarne Torfason gallt vt Þorunne
einarsdottur þann arf sem hun erfde epter barn
sitt þad erft hafde Jon Torfason fgdur sinn.
Þad giorum vier Olafur Jonsson. Jon gudmundzson.
Jon magnusson. kolbeijrn Sigurdzson. Arngrijmur Arnbiarn-
arson. Erlendur Gislason godum m^nnum kunnugtt med
þessu ockru opnu brefe at vier vorum j hia og heyrdum a
skarde d lande ,] laiimannahrepp fostudægenn firstafi ] vetre
þa Biarne Torfason gallt vt þa peninga er Þorun einars-
dotter var þa eigande ad ordeii epter barn sitt vnder þeim
brædrum og þar hðfdu metner verid af .vj. skynsomum
mQnnum xj hundrud ad haustlæge j nautum og saudum og
kauplum. Heirdum vier Biarna Torfason þui lysa ad S(iera)
Jon skillde þa med aunguo frelse hvorke afmarka nie j burtu
ad hafa. vtan hann tæke þa ad haustlæge. Enn fyrrnefnd-
ur s(iera) Jon gaf þad svar ad hann tæke vid þui sem hann
gillde. Hier med heirdum vier adurskrifadan s(iera) Jon
gi^fa fyrrskrifadann Biarna aulldungiz kuittaii og akærulaus-
lausan bæde sijnna vegna og Eijriks brodur sinz med handa-
bandei) vm þessa peninga so mikla sem þar voru vtgolldn-
er. hier epter viHum vier sueria ef þurfa þicker.
Og til sannenda hier um settum vier fyrrnefnder menn
vor insigle fyrer nedan þetta kuittunarbref skrifad j Klofa a
lande arenu^) epter gudz burd 1523.^)
1) handabanda(!) hdr. 2) Svo. 3) Ártalið er svo skýrt, en mun
eiga að vera 1529, að réttu lagi. Föstudagrinn fyrstr í vetri mun
þá hafa verið talinn fyrsti vetrardagr = 1528 hinn 16. Okt., en 1529
hinn 15. Okt. Að réttu tali 1523 hinn 23, Okt., en 1529 hinn22.0kt.
506 MÝRAR í DÝRAFIRÐI. 1529.
m. 152D.
JÓN biskup á Hólum fær, samkvæmt því umboði, er hann
heíir yfir „öUum eignnm og peningum, sem Þorleiíi bónda
Grímssyni tilheyra", Bjarna Narfasyni fult og löglegtumboð
yfir garðinum á Mýrum í Dýrafirði
Landsbókasafn 62. 8vo afskript gerð fyrir Arna Magnússon „Ur
brefabok Ögmnndar biskups" (AM).
Umbodsbref ýfer Myrum 1529.
Vær Jon med Gudz ndd biskup cL Hölum giðrum göd-
um monnum viturh'gt med þessu voru opnu brefe.' ad epter
þvi umbode sem vier hðfum yfer ðUum eignum ok pening-
um. sem Þorleife bönda Grimssyne tilheyra. hðfum vier feng-
it Biarna Narfasyne vort fullt og Iðglegt umbod yfer gard-
inum d mýrum j Dyrafirde. ok ðllum þeim eignum ok pen-
ingum sem greindum Þorleife bonda Grimssyne tilheyra j
Vestfirdinga fiördunge. Skal hann jarder byggia. landskylld-
er ok kugiUda leigur uppbera. ok oss þar rettan reiknings-
skap af giðra. Skal hann med frialsu meiga byggia greinda
jaurd Myrar. edur hafa fyrer mðgulega landskylld. Skal fyrr-
nefndur Biarne^) sekta og sækia þd sem öskil giðra j þessu
sama umbode. Skulu aller kvitter fyrer oss ok neíndum
Þorleife. sem greindur Biarne löglega kvitta gefur j þessu
sinu umbode. Skal þetta vort umbod standa til næstu
fardaga.
Ok til sanninda her fum] þryckium et cetera.
433. 1529. á Hyanneyri.
Ögmundr biskup í Skálholti kvittar Jón Þórðarson um allan
reikningsskap kirkjunnar á Hvanneyri í Andakíl.
AM. Apogr. Nr. 1732, með hendi Árna Magnússonar eptir skinn-
blaði, sem hafði verið framan við bók Hvanneyrar kirkju, og sira
Þórðr Jónsson á Staðastað léði Árna.
1) leiðr. AM.; Björn, hdr.
1529. HVANNEYRI. - DRAMBHOLTSSTAÐIR. 507
Þa er lidit var fra hingatburd vors herra Jehsu Ghristi
CD. d? XX. og IX ar a Hvanneyre. þa biskup Augmund var
þar. let hann sia ad kirkiunne er þa var nygiord. Var Jon
Þordarson þa skylldugur um atian hundrud. leizt þeim þa
med þat sizta at hvorir skylldu vera kvitter vid adra. þvi
gaf adurnefndur herra Augmund Jon Þorda(r)son olldungis
kvittan um allan reikningskap kirkiunnar aa Hvanneyri. at
þessum monnum nærverondum sira Einari Snorrasyni offi-
[ciali]s og sira Narfa þorsteinssyni og morgum fleirum dandi
monnum leikum og lærdum.^)
I
424. [1529].
Ögmunde biskup gerir svo feldan kaupskap við Jón Egilsson
„frænda vorn" og Hallvöru Teitsdóttur konu hans, að Jón
og Hallvör fá biskupi til eignar jörðina Kjalardal á Akra-
nesi, en biskup geldr þeim „Drambholtsstaði" í Biskupstungum
og greiðir þeim þar með í sín þjónustulaun jörðina Belg-
staði í Bræðratungukirkjusókn.
AM. Apogr. 2740 með hendi Árna Magnússonar „Ur brefabok
biskups Ögmundar" (AM.). Uppi i horninu setr Árni ártalið „1529".
Um Drambholltsstade ok Belgstade.
Vier 0gmund med gudz nad biskup i Skalhollte giorum
godum monnu kunnugt med þessu voru opnu brefe ad vier
hofum giort suoddan kaupskap og iardaskipte vid Jon Eigils-
son frænda vorn og hans kvinnu Hallvðru Teitsdottur. hafa
þau feinged oss iordina Kialardal er liggur a Akranesi i
[Garda^) kirkiu sokn med ollu þvi henne til heyrer og fylgt
hefur ad fornu og nyu. bæde til sios oc lands. Her i mot
hofum vier feinged adurgreindum hionum iaurdina alla
1) „Hæc qvarta manu exarata sunt, diuersa a superioribus; estque
hac eadem ultima manu scriptum qvod superius hic annotatum est:
Mariu kirkia a hvanneyri a bok þessa. id qvod in hac pagina ultim-
um et infimum locum occupat". (AM). 2) [bætt við; vantar í hdr.
508 DAÐI OG INGVELDR. 1529.
Drambholltzstade er liggur i ^ystre tungu i Haukadals kirkiu
sokn. med ollum þeim gognum. eignum og giædum sem
greindre iaurdu fylger oc fylgt hefur ad fornu og nyu. Eigi
sidur hofum vier golldit greindum hionum i sin þionustu-
laun iaurdina alla Belgstade er liggur i Brædratungu kirkiu
sokn. med ollu þvi greindre iordu fylger ok fylgt hefur ad
fornu ok nyu. Skulu vier svara lagariptingum a greindum
iordum. enn hann hallde til laga. Voru þesser giornings-
vottar et cetera.
435. 2. Janúar 1530. í HJarðarholti.
Olafb prestr Guðmundsson prófastr og almennilegr dómari
miUi Skraumu og Skoruvíkrár afleysir Daða bónda Guð-
mundsson af fyrstu barneign í einföldum hórdómi með Ing-
vildi Árnadóttur, setr honum skriptir og kvittar hann um
fésekt.
Landsbókasafn 115. 4to J, 26.5, með hendi síra Jóns Halldórsson-
ar í Hítardal c. 1730.
Qvittantia Sira Olafs Gudmundssonar Anno 1530.1)
Þad giore eg Olafur prestur Gudmundsson profastur og
almennelegur domare i miUum Skraumu og Skoravikurdr
godum monnum viturlegt med þessu mijnu opnu Brefe sak-
er þess sa verduge Herra i gude Byskup Ogmund hefur
mier unt og befalad ýfer at taka ðll heilagrar kyrkiu mdl
inn til öbötamcíla i mijnu profastsdœme þaug er eg villda.
þvi medkennest eg. ad eg hefe afleýst Dada Bonda Gud-
mundsson af þeirre fyrstu barneign. er hann hefur opinber
ad orded med JngveUde Arnadottur i einfolldum hordome.
og odrum og þridia. ad sagt er þau sieu ad frændseme.
Hier med hefe eg sett honum hier fýrer mogulegar skriffter.
1) Fyrirsögn fyrir öllum þessum bréfum í bók síra Jóns er:
„Qvittaner Dada Gudmundssyne utgefnar fyrer hans Barneigner med
Jngvöllde Arnadottur", og kemr svo hver kvittan með tölu og fyrir-
sögn. Á spássíu ritar síra Jón: „Sira Olafur var mSgur Dada þvi
Jngerijdur syster Dada var barnanaod^r Sira Olafs",
1580. KROSSNESSBRÉF. 509
Somuleidis hefe eg og fulla og alla fiesekt upp borid. so
sem mier vel lijkar og anæger h(eilagrar) kyrkiu vegna.
Þvi giore eg og gief eg adur skrifadafi mann Dada bonda
Gudmundsson hier fyrer ðlldungis kvittau og akiærulausaii
fyrir mier og ollum mijnum effterkomendum og kyrkiunnar
formðnnum i Skalhollte. þessum godum monnum nærver-
ande. er eg utgaf {)essa mijna kvittun Eireke Gudmundz-
syne og Helga Þorsteinssyne.
Og til sanninda hier um set eg mitt jnnsigle med þess-
ara fyrrnefndra manna jnnsiglum fyrir þetta kvittunar Bref.
hvðrt skrifad var i Hiardarhollti i Laxdrdal upp d octavo-
dag Sancti Stephani Protomartyris Anno 1580.
I
436. 22. Janúar 1530. á Hólum.
JóN biskup á Hólum gefr „þeim unga manni Gottskálk Jóns-
syni" (síðar presti í Glaumbæ) til fullrar eignar jörðina
Krossnes í Eyrarsveit.
Eptir afskript gerðri 8. Ap. 170í:{ á Geirrauðareyri, staðfestri af
Guðmundi Þorleifssyni, J(óni) Jónssyni og Birni Jónssyni eptir frum-
ritinu.
Vier Jön med guds ndd biskup d Hoolum giðrum god-
um mðnnum kunnigt med þessu voru opnu brefe. ad uier
hðfum giefid þeim unga manne gottskdlk Jonssyne^) tilfullr-
ar eignar og fridls forrædis jðrdina Krossnes er liggur j
eirarsueit ] Setbergs kirkiu sökn. med oUum þeim gðgnum
og giædum sem greindri jordu a ad íilgia ad Iðgum oc uier
urdum framast eigande ad. skulu hans forelldrar eda um-
bodsmenn meiga fridlslega ad sier taka greinda iðrd hans
uegna ad næstu fardðgum. Og til sanninda hier um sett-
ufá uier uort jncigle fyrir þetta bref er skrifad var d Hool-
nm 1 hialltadal laugardaginn næstaii fyrir pdlsmessu Aruín
efíter Guds burd M. D. og xxx.
1) b. e. Gottskálk, er siðar var presLr í Glaumbæ.
510 SIRA ÞÓRÐR I HITARDAL. 1530.
437. 34. Janúar 1530. á Helgafelii.
DóMR sex klerka útnefndr af Ogmundi biskupi í Skálholti
um ákærur biskups til síra Þórðar Einarssonar í Hítardal
út af orðum í biskups garð, fyrir vígslueiðsrof, vanrækslu á
kennimannsskap, trjátöku og frillulifnað.
Landsbókasafn 62. 8vo afskript gerð fyrir Arna Magnússon „Ur
brefabok Ögmundar biskups**.
Um Sera Þord j Hitardal.
Ollum godum monnum þeim sem þetta bref sid edur heyra
senda Narfe med Gudz ndd dbote ad Helgafelle. Olafur Gud-
mundsson. Jon Asmundsson. Einar Snorrason. Snorre Jonsson
og Biðrn Ossurarson. (kvediu gudz og sina). kunnigt giorande
ad sub anno gratiæ M^. D^. xxx^. mdnudaginn næstafi fyrer
conversionem Sancti Pauli Apostoli d Helgafelle ] Helgafells-
sveit vorum vær j döm nefnder af ærhgum herra ok and-
ligum faudur Ogmunde med Guds ndd biskup j Skdlhollte.
ad skoda ok ransaka og dæma um þær saker sem hann kiærde
til Sera Þordar Einarssonar. Jn primis ad Sera Þördur hefde
sagt ad biskupinn hefde skipad jord undan Hitardalskirkiu
og under leikmenn. Þd adra sðk ad Sera Þördur hefde rof-
ed sinn vigslueid. ok veitt ecke heilagre Skalhollts kirkiu ok
sier heidur ok holla hlydne sem hann hefde lofad. J þridiu
grein ad greindur Sera Þordur hefde vanrækt sinn kienne-
mannskap. hafandi hvorke handbok nie helgan- krisma sem
hönum bære. Þd fiördu sðk ad hann hefde ad sier teked
og sundur hðggved þriu trie ur Hvolzeyium^) þau sem bisk-
upinum hofdu vered tilsðgd og heilagre Skalholltskirkiu. Su var
en fimta ad hann hefde dtt .v. bðrn j friUulife. ok ongva Iðg-
lega lausn fyrer teked fyrer en sidustu ok messad svo j ofdirfd.
Trakterudum vær ok dlitum allar þessar fyrr skrifadar
saker ok margar adrar fleire þær sem herra biskupinn hafde
fram fyrer oss bored honum d hendur. Virdtust oss þær
miklar ef sannar være. ok nögar til suspensionis officij. ef
herra biskupinn viUde svo. Kom þar fraín fyrer oss oped
1) „Hvalseyiar heita þœr wíí" (AM á spássíu).
1530. HELGAFELLSKLAUSTR. 511
bref med heilu ok öskauddu hangande innsigle fyrrskrifads
Sera Þördar Einarssonar j hvoriu hann bad herra biskupinn
Ogmund ad giefa sig fri ok frialsan þar til hann kiæme til
Hitardals. ok lagde vid Gudz nafn ok gödra manna vitord.
ad hann være ecke fær ad koma j þenna stefnudag. saker
krankleika. Þvi ad h(eilags) anda ndd tilkalladre. dæmdum
vær fyrrnefnder dömsmenn optnefndaii sera Þörd Ein-
arsson skylldugan ad koma til prestastefnu. ad vore kom-
anda. med óll sin pröf ok skilrike til afbotunar sinna saka.
epter þvi sem hann er j færum um. ok afleggia sinn messu-
saung. Enn stadinn fallinn under Erckibiskups valld.
Samþyckte þennan vorn döm med oss ddurgreindur
herra Ogmund ok sette sitt insigle med vorum insiglum
fyrer þetta dömsbref et cetera.
428. 25. Janúar 1530. í Miklaholti.
Samningr þeirra Ogmundar biskups í Skálholti og Narfa
ábóta á Helgafelli um „fjórðung tíundar", sem gjaldast á ár-
lega af Helgafellsklaustrs eignum ; svo og selr biskup klaustr-
inu Kambana báða í Breiðavík fyrir jörðina Gröf í Staf-
holtstungum og þar til sextán hundruð í þriðjungapeningum.
AM. Apogr. 1663 með hendi Arna Magnússonar „Ex lacero orgi-
nali Scalholtensi", sem eyðiiagðist, þegar Árni var að afskrifa bréfið.
— AM. 232. bvo bl. 73 a-b, bréfabók Gizurar biskups Einarssonar í
frumriti 1540 — J 547 eptir frumritinu á meðan það var enn heilt og
óskaddað (= h).
Samningur aa millum biskups Augmundar og abota
Narffa vm quartam partem decimæ^).
Vier Augmund med guds nad biskup i Skalhollti gior-
um godum monnum kunnigt med þessu voru opnu brefe at
med radi og samþycke sira Einars snorasonar^) uor^) offl-
1) h. 2) .,snoraff .... officialif. stood i originalnura. Eg true
þad hafe vered skrifad sonar med fullum stofum. og of aukid þvi
fyrirfarande [. Eg get ei annad ord funded sem passe sig hier til.
skalhollskirkiu getur þad ei vered. þvi platsed er ei nog. vors er þad
ei helldr þvi leggur enn sa nedre a f. er klár" (AM.). 3) b. v. h.
512 HELGAFELLSKLAUSTR. 1530.
cialis hofum vier [under eins^) ordit vid herra Narfa med
samri nad abota a Helgafelli og hans conventubrædrum^)
um quartam partem decime sem gialldaz a af heilags Helga-
fellzklausturs eignum arh'ga. skulu vier lata os nægia fim
hundrud hvert ar Var skiHt xviij. vætter skreidar og v.
voder vadmals. skal skreidin gialldaz tveim meigin a Snæ-
fellznesi. a^) hiallasandi og i Dritvick. skal þessi ockar
giorningur standa um ockra daga. Svo og seldum*) vier
þeim og klaustrinu iardernar Kambana er Hggia i Breidavik
i knarar^) kirkiu sockn til fuUrar eignar med aullum gogn-
um og gædurn sem fyrgreindum iordum fylger og fylgt hef-
ur at fornu og nyu. hier i niot gafu þeir jordina Storugrof
er liggur i Stafhollz kirkiu sockn. og þar til xvj. hundrud i
þridiunga peningum. malnytu kugilidum. skreid. i gulle og
silfre. gialldiz a þrimur^) arum. Skylldu hvorir fyrir sig
hallda iordunum til laga og svara lagariptingum a iordun-
um epter laugum. skylldu og fim kviilldi'') fylgia kirkiunne
þar i grof at aucke þess sem adur var skilit. Og til sann-
inda hier um setium vær^) vor innsigli og þeir conventu inn-
sigH og adur skrifadur sira Einar officialatus insigH fyrir þetta
giornings og jarda^) kaups bref er skrifat var i MicklahoHti
in conversione Sancti PauH ApostoH anno domini M. D. xxx.
429. 36. Janúar 1530. á Hvoli.
DóME sex manna, iitnefndr af Jóni HaUssyni kongs umboðs-
manni í Rangárþingi, um ákærur síra Jóns Einarssonar til
Eiríks Torfasonar og bræðra hans í umboði Þórunnar Ein-
ardóttur systur sinnar um þá peninga, er átt hafði Jón heit-
inn Torfason og honum voru til erfða faUnir eptir barn sitt
skilgetið.
AM. Fasc. XLVII, 23, frumrit á skinni, og eru öll (6) innsigHn
dottin frá.
1) [samrada h. 2) Svo bæði a. og b. Árni vill leiðrétta það í:
brædur. 3) og(!) b. 4) selldu b. .5) hnarar b. 6) þrim b. 1) ku-
giUde b. 8) wier b. 9) ö; var fúið úr a.
1530. ERFÐAMAL. ^IB
OUum godum monnum sem þetta bref sia edur heýra
senda tumas jonsson. jon eireksson. gudni þorarensson. ol-
afur jonsson. jon helgason. biorn anorsson svarner logrettu-
menn quediu guds og sina kunnigt giorandi þa lidid var
fra hingadburd uors herra jehsu christi [.d. hundrud .v.
hvndrvd og .xxx.^) ar aa hvoli j hvolhrepp a þingstad rett-
um midkudagin næsta epter pallsmessu v^^m ueturin uorv
uer j dom nefnder af œrligum dani manni joni hallssyni
kongs wmbodsmanni j rangarþingi ad skoda og ransaka og
fullnadardom aa ad leggia wm þa sakiæru er sira jon ein-
arsson klagadi til eireks torfasonar og brædra hans j wm-
bodi þorunar einarsdottur systur sinar wm þa peninga er
att hafdi jon heitin torfason og honum uoru til erfda fallit^)
eptir barn sitt skilgetit. hafdi adur skrifadur sira jon stefnt
eireki torfasyni þangat f}TÍr wm haustit til rett(z) ansuars. klag-
adi sira jon einarsson þa f} rstv sok til hans ad hann hefdi halld-
itþessum peningum ranghga og þa adrasok wm þa peninga
er eirekur hafdi vt golldit og meta latit wm haustit ad
haustlagi enn sira jon villdi lata bæta þa ad uorlagi svo
ok^) þotti honum hun eiga leigur og landzskyllder og allan
aauoxt oi peningunum þann sem aa hafdi faUit þetta arit.
uar stefnan suarin og sanngior af tueimur uitnvm. dæmdv
þui vier adur skrifadan eirek rettiliga fyrir kalladan enn af
þui ad suo stendur j logbok uorri huar sem madur tekur
arf fyrri en rettur erfingi en menn hyggi hann þo retthga til
komin þa skal hann þann arf allan apttur gialda þa ad erf-
ingi prouast utan landskyllder edur annan aauoxt. þess an-
ars ad erlingur gislason er logligt fossuar^) hafdi af hendi
eireks las þar fyrir oss .vi. manna dom j huerium ad suo
stod ad eireki uar dæmt þetta allt wmbod til næstu fardaga
suo og las hann þar anat bref ad eirekur hafdi uirda latit
alla þessa peninga .vi. skynsama menn og þeir enu somu
hofdu ad sed ollum þessum peningum epter jon heiti(nn) fra
fallin. nv ad so profudu og fyrir oss komnu dæmdu uierfýr
nefnder domsmenn med fuUu doms adquædi eireki torfasyni
1) [Svo = 1530, enda ritar Árni það ártal utanábréfið. 2) Svo.
Dipl. Isl. IX. B, 33
514 ÉRFÐAMÁL. 1530.
og brædnan hans leigur ok^) landskýllder og allan oauoxt
af þessum peningvm til næstu fardaga enn þa skjllduga
aptur ad gialda alla þa peninga sem af fram geingu af log-
ligum skulldum epter þvi sem jnn komu og uirter uoru en
ef fjr skrifud þorun einarsdottur^) gæfi titt skrifudum e(i)-
reki þad ad sok ad hann hefdi fargad or bvinv medan ad
þad stod eda eigi lagt alla peninga fram þa ad uar sed og
profadist þad suo þa skylldi eirekur þad allt aptur giallda
og uinna at bokareid og tuo skæhg vitni med honum en
wm þa peninga er sira jon hafdi tekit en eirekur hafdi vt
golldit kom fýr skrifadur erUngur þar fram med uitnisburd-
arbref vnder .ui. manna jnsiglum þeirra sem baru ad biarne
toruason hefde Ijst þui þa ad hann afenti sira ]one pening-
ana j skardi ad hann skylldi suo fremi peningana med frelsi
af marka eda j burtu hafa ad hann tæki þa ad haustlagi
epter þui sem þeir hefdi metner verit. þui dæmdu vier optt
skrifada (menn) eirek og biarna þar med kuitta og uid
skillda enn sira jon skylldi svara systur sinni fyrir þurd ed-
ur uanholld þar hefdi aa ordit.
Og til saninda hier wm setti jon hallsson kongs wm-
bodsmann sitt jnnsigH med uorvm jnnsiglvm fyrir þettadoms-
bref hvert er skrifad var ca (sama) ari deigi sidar enn fyr
seger.2)
430. 33. Febrúar 1530. á Kirkjubóli.
DóMR sex manna, útnefndr afÓlafi Guðmundssyni kongs um-
boðsmanni miHi Geirhólms og Langaness, um ákærur Einars
Jónssonar i umboði Valgerðar Einasdóttur til Jóns Sturhi-
sonar, að hann hefði setið á ótekinni jörðunni Veðrará hinni
meiri í Önundarfirði, með þeim fleirum greinum, er bréfið
hermir.
AM. Fasc XLVII, 24, frumrit á skinni. At' 7 innsiglum eru nú
3 fyrir bréfinu. — Apogr, 2887.
1) Svo 2) þ. e. 27. Jun.
1&3Ö. ÓTEKIN JÖRÐ. 515
Domur um uedraraa er geck aa mosuollum.
Þad giorum vær jon narfason og anar jon narfason.
jon olafsson. markvs sveinsson. teitur jonsson og ellingur
jonsson godum monnum vitvrligt med þessv vorv opnv brefi
ad þa er lidit var fra hingatbvrd vors herra jesv christi.
.CD. d. XXX. ar. þridivdag hinn næsta fyrír purificacio sancte
marie^) aa mosuollvm j avnundarfirdi aa þingstad rettvm.
vorum uær j dom nefnder af olafi gvdmvndzssyni kongs vm-
bodsmanni j mille geirholms og langanes at skoda og ran-
saka og fullnadardoms atkvædi aa at leggia hverra svara
edur segta at ]on stvllason ýrdi skýlldugr einare jonssyni
er honum hafde þa þangat stefnt j vmbodi valgerdar einars-
dottur fyrir adur greindan valldzmann fyrir þa savk at
hann kærdi [þat til hans at hann sæti aa otekine jordunne
vedraraa enne meire er þar Uggr j avnvndarfirdi og adr
greind valgerdr hielldi eign sinna barna. en þav erft hafa
epter sinn favdr jon biornsson. þui at fyrsta parti kom þar
fram fyrir oss stefnan. hveria at vær skodudvm og yfirlas-
vm med auUvm sinvm greinvm og sakargiptvm. medkend-
izt og þa þar fyrir oss adr greindr jon at hann hefdi
þessa savmv stefnv heýrt. og þui leidz oss hvn ] allan
mata skiallig og lavglig og mannen rettiliga fyrir kalladan.
Jtem j fystv grein kom þar fram fyrir oss bref sera jons
eirekxsonar med heilu og oskauddv hans jnsigli- huert at
jnne hiellt at hann hefdi heyrt biorn bonda gudnason þui
lysa at jon biornsson sonr sinn ætti adr greinda jord vedr-
araa. og hann hefdi þat bref at geyma at jon heiten biorns-
son er danvr var kendr. hefdi golldit hana jone syne sinvm
j sarabætur. og gefit med samþicki og jayrdi kvinnv sinn-
ar kristinar svmarlidadottur. med sama hætti kom þar
og fyrer oss bref med heilv jnnsigli eyiolfs magnvsson-
ar at so jnne hiellt at hann hefdi hia uerit j badstofvne da
hrafnseyri. heyrt þeirra ord og sied aa handaband ]ons
bonda dans og jons biornssonar. at hann hefdi gefit
honum og golldit þessa somv jord vedraraa med samþýcki
kristinar kvinv sinnar. Af þridia parti kom þar biarne
1) þ. e. 1. Febr.
516 ÓTEKIN JÖRÐ. 1530.
hauskauldzson og bar so feldan vitnesbvrd at aullv sem adr
greindur eýolfur. at hann hefdi j hia veret j badstofune æi
hrafns(eyre) sied og heyrt ord og handaband og allan laga-
giorning þessara opt skrifadra manna jons dans og jons
biornssonar vm þratt skrifada jord uedraraa at hann hefdi
geíit hana og golldit þratt skrifudum jone biornssyni til æven-
Hgrar eignar med samþýcki kvinv sinnar kristinar og hier
ad sor adr greindr biarne fullan bockareid. þar aa þinginv.
80 og eigi sidr dæmdvm uær adr greindan eyolf skýlldugan
at sveria epter sinv jnsigle. en fyrir þessi leidd sionar-
vitne og lavghg gavgn. leidz oss hier eingin andvitni j moti
eiga at koma. og þui dæmdum vær fyr nefnder domsmenn
med fuUu doms atkuædi at aullv so profvdv og fyrir oss
komnv þessa titt nefnda jord vedraraa ena meira verit hafa
eign jons heitens biornssonar og nv fullkomliga hans erfingia
sidan og þa hana rettih'ga mega hallda byggia og bæla fyr-
ir hverivm manni vtan þat synizt lavgHga at jon danvr og
hans hustrv kristin hafi ecki med laugum hana matt gefa
edr giaUda. ^nn opt nefndan jon stvUason dæmdum uær
hafa setit aa otekinne jordune. tolldvm uær landeiganda eiga
þar lod alla en hann skylldvgan at leysa bv sitt ut fullu
landnami sem laugbok vtvisar.
samþyckti þennan uorn dom med oss adur greindur
syslvmadur og setti sitt jnnsigH med vorum fyrr nefndra
domsmanna jnsiglvm fyrir þetta domsbref. hvert er skrifat
uar aa kirkivboH j langadal in caíhedra sancti petri apostoH
aa sama are og fyr seigeR.
431. 23. Febriíar 1580. í Viðey.
DóMR sex klerka, útnefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti,
um ákærur biskups til sira Jóns Einarssonar fyrir hlutdeild
hans í og ráð um forrægingarbréf síra Þórðar bróður hans
um biskupinn, er hann vildi fram færa fyrir erkibiskup; í
öðru lagi, hver hafa skyldi vernd og forsjá yfir staðnum í
Hítardal og hans peningum.
1530. HÍTARDALR OG SÍRA JÓN. 517
Landsbókasafn 62. 8vo afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ur
Brefabok Ögmundar biskups" (AM.).
Um Hítardal [og Sira Jon Einarsson.^)
Ollum nionnum ])eim sem þetta bref sicL edur heyra
senda Þorgils med Gudz ncíd abote j Widey. Þorleifur Ei-
reksson ofíicialis. Gudmundur Jonsson Radsmann. Þördur
Olafsson pröfastur. Bardur Jonsson. Olafur Kolbeinsson
prestar Skalholitsbiskupsdæmis. kvediu Gudz ok sina. kunn-
ugt giðrande ad sub anno gratiæ CD^. d^. xxx^. midvikudag-
inn næstan fyrer translatio sancti Augustini. j Videy j sund-
um. vorum vier .] döm nefnder af verdugum herra ok faud-
ur j Gude biskup Ogmund af Skalhollte. ad skoda ok ran-
saka ok fullnadar dðm d ad leggia um þd akiæru. er bisk-
upinn klagade til Sera Jons Einarssonar ad hann (hefde)
verit j giðrd ok rddum med sera Þorde Einarssyne. brödur
sinum. ad giðra þad forrægingarbref er hann hafde giðrt
uppa biskupinn. ok hann villde framfæra fyrer Erchibiskups-
ins ndd.
Jtem j annarre grein hver hafa skyllde vernd ok forsid
yfer stadnum j Hitardal. ok þeim peningum sem þar til
heyra.
Nu um þad er biskupinn klagade til Sera Jons Einars-
sonar. ad hann hefde vered j giðrd ok rddum um þad for-
rægingarbref er Sera Þordur Einarsson. hafiz broder. hafde
giðrt uppa biskupinn. þd leitst oss þat en hæsta sðkefsðnn
være. medkiefidist fyrrskrifadur Sera Jon. ad hann skyilde
þar svara Iðgum sem stendur. Þvi dæmdum vier hann riette-
Hga fyrerkalladaii. Þvi ad h(eilags) anda ndd til kalladre. ad
svo profudu ok fyrir oss komnu. þd dæmdum vier fyrrnefnd-
er dömsmenn. med fullu döms atkvæde. greindan Sera Jon
Einarsson skýlldugaii ad sveria strax eid þar fyrer biskup-
inum. hann hefde þetta ecke giðrt, Enn ef Sera Jon Ein-
arsson fellur d eidnum. þd dæmdum vier hann sekaii tvenn-
um niutiu mðrkum vid kirkiuna ok biskupinn. ok skylldug-
an ad taka lausn ok skripter af biskupinum. Enn um stad-
1) [b. V, með hendi Árna,.
518 KIRKJUBRUNl 1530.
inn j Hitardal. dæmdum [vieri) optnefndaii Sera Jon Einars-
son fullmektugan umbodzmann yfer stadnum ok hafis pen-
ingum til næstu fardaga. ok svara þar ðUum kiennemanns
skylldum. ok þcL skylldugaii ad afhenda stadinn Hitardal ok
hans peninga biskupinum edur hans umbodsmanne. svo ok
allar þær skuUder. er sógdum sera Þorde Einarssyne. hans
brðdur. ber ad svara ad lögum et cetera.
433. 7. Marts 1530. á Reykjnm.
Tylftardómr klerka, útnefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti,
um ákærur biskups til síra Jóns Gíslasonar um meðferð elds
þann dag, er kirkjan brann í Holti undir Eyjafjöilum.
Landsbókasafn 62. 8vo afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ur
brefabok Ograundar biskups" (AM.).
Vm bruna kirkiunnar j Hollte.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sid edur heyra
senda Þorleifur Eireksson officialis Skalholltskirkiu . Gudmund-
ur [Jonsson^) rddsmann. ^yiolfur Grimsson kirkiuprestur
sama stadar. Jon Einarsson. Jon Arnason. Sæmundur Arna-
son. Hallur Þorsteinsson. Stephan Gislason. Freýsteinn Grims-
son. Salomon Henreksson. Olafur Jonsson ok Snorre Hidlms-
son. prestar SkalhoUts biskupsdæmis. kvediu Gudz og sina.
kunnigt giðrande ad sub anno gratiæ CTQ^. d^. xxx^. manu-
daginn næstan epter transtationem Sancti Johannis Episcopi
Holensis d Reykium d Skeidum. vorum vier j döm nefnder
af heidursamhgum herra ok andligum faudur herra 0gmund
med Gudz ndd biskup j Skalhollte. ad skoda ok ransaka.
ok fullnadar döm d ad leggia um þd dkiæru ok klogun sem
biskupinn hafde til Sera Jöns Gislasonar. ok hann hafde
med sinu brefe hann þangad fyrer kallad. Jn primis klagade
biskupinn. ad honum hafde flutt vered svo. ad sera Jon
hefde sidlfur med elld fared þann sama dag sem kirkian
1) [b. V. AM, 2) [b. V. AM. og setr við „adde«.
1530. KIRKJUBRUNÍ. 519
brann j Hollte under ^yiaííðllum. J annare grein klagade
herra biskupinn til greindz sera Jons. ad hann hefde ecke
haft þd hlute sein honum bære ad hafa. ok login biöda.
til sifis kiennemannzskapar. svo sem er handbök ok Grisma.
brefiere ok bækur et cetera. Kom nefndur Sera Jon þar
fram fyrer oss. ok afsakade sig. ad hann hefde hvorke bored
elld. nie fared med hös. edur lated fara. upp d þann dag
sem kirkian brann j HoUte. svo ad kirkian mætte af brenna.
ok eingenn hans heimamadur hefde þangad elld bored d
þeim morgne. Þvi ad h(eilags) anda ndd til kalladre. ad
svo profudu ok fyrer oss komnu. dæmdum vier fyrrnefnder
kiennemenn med fullu doms atkæde ddurnefndaii Sera Jon
skylldugafi ad sveria eid. ad Holltskirkia hefde ecke brunn-
ed af hans vðUdum. vite nie vilia. Sor Sera Jon þenna eid
þar strax j dðminum fyrer herra biskup Ogmunde ok vj.
skilrikir prestar med honum. Þvi dæmdum vier prestenn
skylldugan ad borga kirkiuna og hennar ornamentum ad helm-
inge. af þvi ad oss leitst sem kirkian mundi vissuliga brunn-
id hafa af nockrum voveifligum þar heima eílde d stadnum.
þött þad hafe skied utan prestsins vðlld edur vitord. Jtem
fyrer þd adra sðk sem biskupinn klagade til optnefndz Sera
Jöns. ad hann hefde ecke haft þd hlute. sem hann skyllde
hafa. til sins kiennemannsskapar. ofe hann hefde vanrækt
þad embætte sem hann er skylldur ad fremia. Nu af þvi
ad sera Jon afsakade sig ok sagde þar frani fyrer oss, ad
haiis bækur. ok adrer þeir hluter sem hann þurfte ad hafa
til kiennemannlegs embættis. hefde innebrunned j kirkiunne.
þd dæmdum vier ddurskrifadan Sera Jon skylldugafi vered
hafa. teked krisma innaii þriggia mdnada. þar epter ad
kirkiafi var brend. handbök ok þad henne til heyrer innaíi
sex mdnada. Gommon ok psalltara innaii xij. mdnada. enn
allar tidebækur innan þriggia dra. Enn fyrer hvern hlut
ok prestliga reidu^) sem hann hefur ecke feinged ad lidn-
um þeim tima. þd dæmdum vier hann sekaii epter þvi sem
1) Hér í railli stendr í afskriptinni : „innau þriggia ara. Enn
fyrer hvern hlut," og er því ofaukið ; innsvigar Árni það, og ritar við
^delenda".
520 VATNSFJÖRÐR. 1530.
kirkiunnar lög utvisa. Stendur liöslega skrifad ] Statuto
virduligs herre Gyrdz biskups^) gödrar minningar. xij. alnum
fyrer hvern hlut hann misser. ok hefer ecke. Enn haris heidur
under biskupsins nader et cetera.
433. 30. Marts 1530. í Vatnsfirði.
JóN Jónsson lýsir því, að hann hafi sæzt við síra Jón Ei-
ríksson um þann skógarpart og afhendir honum hann, „sem
Hggr fyrir neðan hamrahjalla þann, sem inn geingr eptir
skóginum fyrir ofan mýri þá, er kölluð er Krafsmýr", og
síra Jón hafði beiðzt af Jóni heitnum murta Einarssyni föð-
ur Jóns, og síra Jóni þótti hann hafa lofað sér.
AM. Apogr. 913 „Ex orig. Vatzfiordensi accuraté". Fyrir bréfinu
voru tvð innsigli : s. iohani. ions. sonar og s. olaui. godem. „Jnnan
i innsigle Olafs Gudmundzsonar, Er sidklædd persona med langt har
cg koronu a hofde. halldande a barne i hægra arme sier. Synest
eiga ad vera Maria. Enn er likare storskornum trollkarle. so illa er
þetta myndad". (AM.)
Medkenningarbref (Jons) Jonssonar ad hann afhendt
hafe s(ira) Jone heitnum Eirikssyne þann
Laugabols skogarpart sem fader
hans hafde honum lofad.^)
Þat giore ec jon^) jonsson godum monnum kunigt med
þessu minu opnu brefi at ec medkennunst at ec hefi forfikst
uid sira jon eireksson um þan skogarpart sem hann hafdi
beidst af faudur minum heitnum jone heitnum murta einars-
syni og greindum sira jone þotti hann hafa lofad j þeirra
sættargiord hefi ec afent honum med radi og samþýcki
brædra minna gisla og gudmundar allan skogarpartin þann
sem liggur fyrir nedan hamrahialla þan sem inn geingur
epter skogienum fyrir ofan myre þa er kaullud er krafs
1) frá 23. Apr. 1359, Dipl. Isl. JII, bls. 129 §4. 2) Þetta var rit-
að utan á bréfið með hertli síra Jóns Arasonar eða að hans forlagi.
2) „nafnenu er gleymt i oiiginahiuiii, Ea Jon Jonsson heUir bann i
innsiglenu". (AM).
1530. VATNSFJÖRÐR. - STAÐARBRÉF. 521
myr ^) utan ur deiUdarlaagienni og at þeirre laagu
sem kauUud er skyrgeil ^) £nn fyrnefndur jon
heitin murte fader minn godrar minningar hafdi adur afent
adur skrifudum sira jone þann skogarpart allan sem Hggur
íirer utan deilldarlaagiena og ut at landamerkia lagienni. uoru
þesser giorningsuottar þar uid stadder olafur bondi gud-
mundsson sira biarne sumarhdason og ion bondi einarsson
faudurbroder min og settu sin insigU med minu jnsigh fyrir
þetta bref skrifad ] uatzíirdi in festo sancti chutberti episopi
et confessoris anno domini CD d. xxx.
434. 27. Marts 1530. í Skálholti.
STAÐARBRÉr, útgefið af Ögmundi biskupi í Skálholti, handa
Sigmundi presti Eyjólfssyni fyrir Valianesi, er síra Jón
Markússon hafði viljuglega sagt frá sér.
Bisk. Skalh, Fasc. X^ 6, frumrit á skinni. Innsiglið er dottið
frá. - AM. Apogr. 2613.
Collationis Bref.
Vniuersis christifideHbus presentes litteras visuris vel
audituris. augmundus dei gracia episcopus Scalotensis. Salu-
tem jn domino sempiternam. Noueritis nos ecclesiam sancti Jo-
hannis baptiste ]n Vallanes. per Hberam resignacionem domi-
ni Johannis marcij sui ultimi rectoris vacantem. dilecto
nobis in christo íiHo domino Sigmundo eyiolphi presbytero
nostre diocesis cum omnibus suis juribus. Hbertatibus et
1) „hier er skalle i brefinu mille myr og utan eins stor og i þess-
are utskrift. hefur alldrei neitt þar a skrifad vered. enn synest ad
skrifast hafi att eitt ord. sero nu vante" (AM). 2) „Hier er aptur
skalle. eins stor og i þessare utskrift. hefur aldrei neitt þar ritadver-
ed. enn óefad. ritast att. og er þesse skalle i midre linu. Orded
skyrgeil er i orginalnum ritat skyrgell. Enn synest sem efre partur-
enn a þvi fyrra 1. sie raderadur ad fornu. so þar ur mune hafa att
ad giora i. Kynni og vera ad skifarenn hefde ætlad ad rita geill
enn óvarlega undanfellt. i. Endilega kaun ske ad örnefned heite skyr-
gelL en ecki (jeil^. (AM).
522 STAÐARBREF. - LÖGMANNSBREF. 1530.
pertinencijs habitis et habendis. preter porcionem et orna-
menta ecclesie si dantur. cum cura animarum. rite ac ca-
nonice contulisse perpetuis temporibus iuste et Hbere pos-
sidendam. dummodo nobis nostrisque successoribus canonice
jntrantibus debitam exhibuerit obedienciam reuerenciam pari-
ter et honorem. Jn cuius collacionis testimonium. sigillum
nostrum est presentibus appensum. Datum jn residencia
nostra Scaloth. dominica letare hierusalem. anno domini.
CDillesimo quingentesimo tricesimo.
485. 28. Marts 1530. í Kiel.
Fbibrik konungr fyrsti skipar Ara Jónsson lögmann norðan
og vestan á íslandi og fær honum Húnavatnsþing í lög-
mannskaup.
Landsbókasafn 6L 8vo með hendi ArnaMagnássonar „Ex Trans-
sumto orig." frá 'ál. Mai 1544. „Transsumtuiu |)etta er giört af 4,
mönnum. i Mödrufelli i Eyafirde 1544 laugardaginn fyrir Hvitasunnu-
dag. Og seigia þeir þad giört vera epter original-kongsbrefi med heilu
innsigle under. Brefid liedi mier 1703 Biarne Petursson a Stadar-
hole". (AM.)
Vii fredrik med guz nade Danmarks Wendis oc Gottis
koning. udvald koning til Norige. Hertug uti Slesvik Holl-
stenn Stormaren oc Ditmersken. greffue uti Oldenborg oc
Delmenhorst. helse Eder alle vore kiære undersatte. bðnder
oc menighe almuge som bygge oc boo uti vort skatland
Jsland kiærligen med gud oc vor nade. Vider kiære ven-
ner. at vii hafum nu aff vor s^>nderlige gunst oc nade til-
troet oc skicket. oc nu met thette vort opne breff' tiltroe
oc tilskicke. at os 0skelige Are Jonsen skal vere Eders log-
man norden oc vesten paa Jsland. med ald sin rente oc
rettighed som aff gammel tid sedvane veret haffuer. oc ret
logman bðr at haffue med rette uti thet samme logmans-
dðmme efter the privilegier som gammel Jslandsk log utvii-
ser^). oc hans farefarer til forne for hannem haftt haffue.
1) Hér setr AM. „NB« við á spássíu.
1580. LÖGMANNSBRÉF. — NJARÐVÍK. 523
Saa oc skal fornefnde Are Jonsen sværie for vor fogethe at
hand skal holde log oc landzrett saa vel med then fattige
som med then rige. Thii bede vii ^der alle kiærligen oc
biude afí" uor kongehg makt. at j holde thenne samme Are
Jonsen logman med log oc landzret. hielper oc styrker han-
num til ald ret. Thet viUe vii gierne oc kiærligen med ^der
alle oc hver serdeHs forskylde. Skal hand haffue uti sit log-
manzkiðb. som gammei sed er paa Jsland. en Syssel som
Hgger uti Hunauatzthing i mellum Hrauns a Skaga oc Hruta-
fiardarar med ald konglig renthe saa lenge hand er logmand.
Befalendis Eder gud. Giffuit uti vor Stad Kiil. mandagen
næste eff'ter Midfaste aar et cetera M. D. xxx.
Under vort Signet.
43ft. 1. Ipríl 1530. í NJarðyík.
ViTNisBUKÐK, að Þorvarðr bóndi Bjarnason góðrar minning-
ar hafi haft og haldið, bygt, bælt og tíundað jörðina Njarð-
vík í Borgarfirði ítölulausa, nema það, sem heilög Njarð-
víkrkirkja á í heiraalandi; er og lýst landeign og rekum
Njarðvíkr, skálavist, skipsiöðu og vervist á Fiskabjargi.
Frumrit á skinni í Landsskjalasafni komið frá Niarðvíkrkirkju í
Borgarfirði 1. Okt. 1902. Öll (5) innsiglin eru dottin frá.
niardvikrbref.
Þat giorvm vier olafr jndridason. jon eývindsson. jon
eireksson. þorarenn arngeirsson ok jon arnorsson godvm
monnum kvnegt med þessv woro opnu brefi. at þat viss-
um vier fyrir full sanendi at þoruardr bondi biarnason godr-
ar minningar hiellt ok "hafde. býgdi og bælde. tivndadi og
sína eign halldandi jordina niarduik er liggr ] borgarfirdi
jtolvlavsa mille fiallz ok fiorv. nema þat sem heilog niard-
uikrkirkia aa j heimalandi ok Rekum. ok alldre heýrdum
vær hier vm tvímæla aa vera. fylgia þessir sekar greindre
jordu. nordan fra gripdeilld sudr at bðlmod. enn landeign sua
víjd sem vatzfoll deilazt at niarduik. Suo og eigi sidrheýrd-
um vier fýrr skrifadir menn at sogdu skilvisir dandimenn
hinir ellri, ok sua sogduzt þeir heýrt hafa af sinum foruer-
524 VATNSFJÖRÐR. 1530.
urum. at niarduikr kirkia ætti holma þann er liggr fyrir
hafnar landi j borgarfirdi. ok skala, skipstodu ok ueruist aa
fiskabiarge. þar sem heiter j Runu er sumer kalla tofaskala
ok hier epter vilivm vier sveria ef þurfa þiker. Ok til sann-
enda hier um settum uier adr nefndir menn vor jnsigle fyr-
ir þetta uitnisburdarbref. er skrifad war j niarduik fostudag-
enn næstan epter annunciacio sancte marie. þa er Hdit war
fra hingad burd uors herra jhesv christe. CD. d. xx. ok
tíjv ar.
437. 16. Apríl 1530. í Vatnsfirði.
ViTNiSBURBB um fiskatolla Vatnsfjarðarkirkju í Bolungarvík,
búðagerð og torftak í Grímsmýri, svo og um lambseldi kirkj-
unnar í Alptafirði og á Langadalsströnd.
AM. Apogr. 912 „Ex origin. Vatzfiord. accuraté". Innsiglið var
fyrir bréfinu. — Bisk. Skalh. Fasc. XIV, 12, transskript á skinni frá
19. Apr. 1605.
Þat giore ec einar þorleifsson godum monnum kunnigt
med þessu minu opnu brefi at ec hefi uerit heimiHsfastur j
isafirde nær sextiger ara. en ec er nu meir en half attræd-
ur at alldre og hefi ec heyrt um alla mina daga at allur
fiskatollur af bolungaruik hefur uerit eignadur heilagre uatz-
fiardarkirkiu og þangad golldin arlega so sem ec man og
langt fyrir þat fram. hefi ec heyrt at þar ætti huer madur
heimilan rodr sem uilldi og so budagiord hier med torftak i
grimsmyre og huergi af bolungaruik toll laust skip nema
undan hlid. Jtem hefi ec heyrt at kirkian j uatzfirde ætti
lambselde a uij. bæi j alftafirde er biorn einarsson gaf kirki-
une so og saumuleidis hefi eg heyrt at kristin dotter hans
gaf opt nefndri uatzfiardar kirkiu lambseldi aa allar þær
iarder sem hun atti a langadals straund. hefur þetta haft uer-
it og halldit um mina daga og eingi í mot talad so ec uiti.
Og til saninda hier um setta ec mitt insigH fyrir þetta bref
skrifad j uatzfirdi in festo sancti magni martiris anno domi-
ni CD. d. XXX.
15B0. TRANSSKRÍPT. - VATN^JÖRÐR. 525
438. 19. Apríl 1530. í Skriðn.
Fjóeir prestar transskribera tvenna máldaga Ljósvatnskirkja
frá 1380 (1480) og 1390 (1490).
AM. Apogr. Nr. 51 og Nr. 52 „ex pagina pergamena frá síra 01-
afi Stefánssyni" . Arni segir að Nr. 51 hafi átt að verða transscrip-
tum, en aldrei orðið.
Þeim godum monnum sem þettaa bref siaa edur heyraa
sendum vær prestar siraa teitur magnusson siraa einar haalls-
son jon olaafsson þoraalfur jonsson kuediu guds og sinaa
kunnugt gioraande aad vær sdaum og yfer laasum [so skrif-
aadann maaldaagaa liosæivaatzi) ord epter ord sem hier stendur.
[Hér kemr i 51 máldagiun frá 1380, Dipl. Isl. III, Nr. 304, en 1
52 máldaginn frá 1390, Dipl, Isl. III, Nr. 374.]
Og til sannendaa hier vm setium vær aadur skrifaader
prestar vor jnsygle firir þetta transkriptar bref huort er^)
skrifaad var j^) Skrydu j reykiaadæ,! þridiaa daag paaskaa aar-
vm epter gudz bvrd CD^. ö. xxx aar.*)"
439. 23. Apríl 1530. á Eyri í Seyðisfirði.
ViTNisBUKBE um fiskatolla Vatnsfjarðarkirkju í Bolungarvík.
AM. Apogr. 911 „Ex original. Vatzfiord. accurté". Brot af inn-
sigli var fyrir bréfinu. — Bisk. Skalh. Fasc. XIV, 12, transskript á
skinni frá 19. Apr. 1605.
Þat giori ec þorleifur aurnolfsson godum monnum
kunnigt med þessu minu opnu brefi at ec medkennunst at
ec hefi verit heimilisfastur i isafirdi upp a fiora uetur og
fioratiger. so uar ec uistfastur ] vatzfirdi um þriu aar so ec
atta medgiord a gardinum og kirkiunar reikningsskap toU-
vm og audrum hennar skulldvm. so uoru mier og afgreidd-
er alHr tollar j bolungaruik heilagrar kirkiu vegna j vatzfirdi
so sem hennar bref og maldagar ut uisa. hefi ec og siet og
1) [suo oskrifat(!| Registrura og maaldaga liosavatz kirkiu, 52.
2) b. V. 52. 3) a 52. 4) b. v. 52.
5^6 VATNSFJÖRÐR. 1530.
yferlesit þat kaupbref er keyptur var allvr toUur af bolungar-
uik til kirkiunnar og gardzins j vatzíirdi og so verit haft
og halldit klaugunarlaust huer epter anan þeirra sem vatz-
fiord hafa halldit. So hefi ec og siet eg yferlesit þan dom
er sira narfi heitin het dæma vpp a eirn mann er eigi villdi
giallda toll til kirkiunnar j vatzfirdi en roit hafdi a osi j
bolungaruik og var tollurinn og saukin dæmd kirkiunni ]
uatzfirdi. var adur greindur narfi prestur þa proffastur j
millum geirholms og langaness. hefi ec aunguan mann heyrt
klaga edur heimta þessa tolla huar sem roit hefur verit j
allri bolungaruik nema þa sem vatzfiord hafa.^)
Og til sanninda hier um festa ec mitt insigH firir þetta
bref skrifat a eyri ] Seydissfirdi in festo iohannis episcopi
holensis. arum epter guds burd. CD. d. xxx.
440. eptir 36. Maí 1630. í Vatnsfirði.
ViTNisBURÐB um fiskatoUa Vatnsfjarðarkirkju í Bolungarvík
og lambseldi kirkjunnar í Alptafirði og á Langadalsströnd.
Eptir frumriti á skinni meðal Vatnsfjarðarskjala í Landsskjala-
safni, og er bréf þetta afhent roér 1. Júlí 1894 af Þórarni prófasti
Böðvarssyni í Görðum. Utan á bréfinu stendr: „Upplesid fyrec Rette
ad Hoole i Budlungavik þann 80ta April 1746 vitnar Erlendur Olafs-
son." — AM. Apogr. 910 „Ex orig. Vatzfiord. accurate". Þá varinn-
siglið fyrir bréfinu, en er nú dottið frá. — Bisk. Skalh. Fasc. XIV,
12, transskript á skinni frá 19. Apr. 1605.
Vitnisburdur Sueins Jonssonar um fiskitoll
j Bolungaruiik og lambselldi j Alpta-
firde og a langadalsstrond.^)
Þat giore ec suein jonsson godum monnum kunnigt
med þessu minu opnu brefe at ec hefi upp uaxit j isafirde
og þar uerit aila mina daga og þo leingstum uistum j uatz-
1) „I transscripto sem eg til lans haft hefi fra Holi i Bolungar-
uik. giördu 1554. stendur: nema pa sem Vatsfiord hafa halldit.
recte qvidem ad complendum sensum. Sed non ad tenorem origina-
lium" (AM.). 2) Utan á bréfinu með hendi síra Jóns Arasonar.
1530. VATNSFJÖRÐR. - AKRAR. 5^7
íiardarþingum. hefe ec uitad at allur fiskatollur af bolung-
aruik hefur uered goUdenn til uatzfiardar kirkiu arlega um
næstu sextiger ara klaugunarlaust og so sagde mier minn
fader at suo hefde uered um sina daga at aller þeir sem
ryru^) j greindu tolluere j bolungaruik gulldu aller toU tii uatz-
fiardar kirkiu utan skip undan hlid. þat eitt uære tolllaust ]
allre bolungaruik. jtem heíe ec og uitad at heilagre uatzfiard-
ar kirkiu hefer eignad uered lambselde a siau bæe j alftd-
firde er biorn einarsson gaf kirkiunne og so saumuleides
hefe ec heyrt at kristin dotter hans gaf og opt nefndre uatz-
fiardar kirkiu lambselde a allar þær iarder sem hun atte a
langadalsstraund. hefur þetta haft uered og halldit um mina
daga og langt fyrir þat og einge mote talad so ec uite. Og
til saninda hier um festa ec mitt insigle fyrir þetta bref
skrifad j uatzfirde post festum ascensionis. anno domini.
m^. d. XXX.
441. 37. Maí 1530. á Ökrum.
BóMR sex lögréttumanna, útnefndr af Magnúsi Björnssyni,
er þá hafði kongsins sýslu og umboð í Hegranessþingi, um
lagaskipti á jörðunni Okrum (hinum syðri) í Blönduhlíð miUi
Gríms Jónssonar, vegna Guðnýjar Þorleifsdóttur konu sinn-
ar, og Helgu Þorleifsdóttur.
AM. Apogr. 4116 ineð hendi Jóns bróður Árna „Ex originali". —
AM. Apogr. 287 með hendi Árna Magnússonar „Ex Transscripto"
Jóns prests Jónssonar^ Olafs prests Semingssonar, Einars Einarsson-
ar, Magnúsar Björnssonar og Brynjólfs Jónssonar, leikmanna, gerðu á
Reykjum í Skagafirði 1541, en ódagsett. Lýsir Árni innsiglum. „Ori-
ginallenn kom til min fra Ormi Dadasyne ur sterbbui Torfa Jonssonar.
Eg gaf hann sonum Eggertz a Ökrum. accur. collatum. Originalen
af þessu brefi sendi eg Jone Magnussyne 1727. til ad gefa sonum
Eggertz Jonssonar a Ökrum" (AM.)
Þath giorum vier Gisle hakonarson. tumas tumasson.
stigur hðskulldsson. þordur gunnarsson. narfue jngemund-
arson og halldor ionsson. logriettumenn. godum monnum
viturligt med þessu voro opnu brefe. arum epter guds burd
1) Svo.
5^8 AKÍRAR. 1530.
CD. d. og XXX. oar ath aa sudmm Aukruni i skagafirde j
blaunduhlid. faustudaginn j fardogum. vorum vier til doms
nefnder af ærligum manni CDagnusi biornssyne. er þaa hafde
mins herra kongsins syslv og vmbod j hegran?s|)inge. til ad
skoda. ransaka. og fuUnadardoms attkuædi aa ath leggia.
huortt afl eda fuilkomna makt sv stefna skylldi hafa. er
grimur ionsson hafdi giora latid sinn loghgann vmbods-
mann asmund clemensson. helgu þorleifsdottur. til iarda-
skiptis vid sigh. heim til sudre Akra j skagafiord. til laug-
h'gra skipta aa þessare fyrrgreinare jordu Aukrum og aull-
um þeim peningum odrum. sem honum bar med logum til
skipta ad leggia vid adurgreinda helgu vegna Gudnjáar þor-
leifsdottur. kvinnu sinnar. efter þvi sem stefnan vtvisar ogh
inne helldr. Jtem i fyrstu grein syndizt vmbodit þar fyrir
oss loghgt. So og sor brandur helgason þar strax oa þing-
inv so felldan bokareid. ad hann var j haga aa bardastrond
þridiudaginn næstaii fyrir crossmessv nu j vor. og hann
heýrdi Asmund klemensson svo tala vid helgu þorleifsdott-
ur. ath þat var^) sitt erendi þangat.^) ad hann ætti ad giora
henne lagastefnv til jardaskiptis vid grim ionsson til sjdre
Acra i skagafiord nv j fardogum. og hann heyrdi helgu þor-
leifsdottur þvi lýsa. ad hvn væri nu stefnd. og hvn skylldi
hallda sig sem stefnda fyrir biskupsins skuUd. og sonur sinn
hefdi sagt sier hvad stefnan jnnehielldi. og þessu ýrdv þau
samhlioda bædi. kom þar og fram fyrir oss vitnisburdur
gudmundar sveinssonar. so hhodandi. ad hann hefdi hia verid
j fýrrsagdan stad og dag. þa þau skiptuzt suo felidum ordum
vid. Asmundur klemensson og helga þorleifsdotter. sem fyrr
seiger. og j eidnum stendur. Og þvi dæmdum vier fyrr-
nefnder domsmenn med fullu domsatkuedi þetta vera fulln-
adar lagastefnu til jardarskiptis. og helgu þorleifsdottur þar
rettiliga fyrirkallada. skýlidi gudmundr sveria epter sinv brefe
jnnan manadar ad forfallalausu. beiddizt grimur ionsson þar
helgu þorleifsdottur eda hennar loghgs vmbodsmanns. enn
þar kom einginn til andsuara af hennar hendi. Syndi þratt-
nefndur grimur þar fyrir oss opid bref vnder godra manna
2) vœri 287. 2) b. v. 287.
1530. AKRAR, 529
jnciglum. svo latanda niillum annara orda þeirra er þar
jnne stodu. at Biorn Þorleifsson hafdi feingid þeim eyiolfi
gislasyni og grimi ionssyni. uegna sýstra sinna helgu þor-
leifsdottur og gudnyiar þorleifsdottur jordina Sudre Akre j
skagafirde til logligra skipta sin i mille med þeim iordum
fleirum. sem þar til greiner. og brefit sialft ýtar meir vtvis-
ar og jnne helldur. Og þui ad so profudu. sem þaa kom
þar fram fyrir oss. laugdu vier nefnder domsmenn fullnad-
ar lagaskipti ca þessa opttnefnda jord sudri akra. skiptandi
husvm og toduvollum svndur j heiminga. epter þvi sem hier
sieger. þvi þar sauzt eigi logskipte da landi adur. hlaut helga
nv i sinn helming halfan skalann þann enn sýdra hlutan.
og þar med andyra floptportid^) og husid þar nidur vnder.
skemmvna þar^) sudur oa hlíiadinu og halía storu badstof-
una. enn sydra hlutann iitlu stofvnar badar og nœidhusid.
halft íiosid þar^) vpp sa veninum. enn austara hlutann. og
heýtoptina haifa þar sudur fra. halft fiosid sudur oa velHn-
um. enn fremra hlutann. allan voUinn fyrir svnnan lækinn.
og kottun. og dura^) viku verkid þar med. Enn grimur i sinn
hlut vegna gudnýiar. halfan skalann. enn nýrdra hlutann. og
skenununar badar þar nordur af storu stofuna og klefan
þar jnnar af. htiu badstofuna og halfa storu badstofuna.
halft fiosid svdur oa vellinum og halftt heima ol velhnum.
vollinn allan fyrir ofan gotuna. sem stadurinn stendur di.
ok orbabriotinn fyrir nedan gautuna. og þar med breckukot.
Ogh gaung aull skylidu vera huorumtveggium jani*) heimil.
enn telia kvikfie j vthaga epter iardar dyrleika. sem log
skipa. Eingiar. reka og jtauk. sem jordunne tilheyra. hafue
hvorir at helmingi. Lýsti grimur þessv lagaskipte ai opt-
nefndre jordu Sýdrum Aukrum þar oa þinginu. epter þvi
sem log skipa. Skyildi þesse vor lagaskipti standa obrigdu-
liga vm alldur og æfi hier epter. nema tittnefnd helga leidi
two loglig vitne med svornum eidum fyrir ena næstu far-
daga ad vore komanda. þar jnnsveitis j Skagafirdi. fyrir kongs
vmbodsmanne þeim sem þar er. grime ionssyni nærveranda.
eda hans vmbodsmanne. ad þessare iordu. sudri aukrum
1) [lopiid. portid 287. 2) b. v. 287. 3) dyra 287. 4) jamn 287.
Dipl. Isl. IX. B. 34;
530 SÍRA ÞÓRÐR Í HÍTARDAL. 1530.
haíi adur med logum skipt verid epter þvi sem logbokin oa
kvedur vm eignarskipte. þa standi þat epter þvi sem þat hef-
ur giort verid. Svo og baud grimur sig til og beiddizt ad
hafa pessa sðmu jðrd halfa akra. med svoddan leigu og lands-
skýld. sem skýnsamer menn villdu af henne meta. vnder
allra þeirra vitne. sem þar voru. Ogh til sannenda hier vm
settum vier þrattnefnder domsmenn vor jnncigle fyrir þetta
skiptabref. er giort var j sama stad. dag og dar sem fyr
seiger.
442. á7. Júní 1530. í Skálholti.
Tylftardómr klerka, útnefndr af Ögmundi biskupi í Skál-
holti, um sakir þær, er biskup kærði til síra Þórðar Einars-
sonar fyrir að hafa sagt, að biskup hefði skipað jörð undan Hít-
ardalskirkju og undir leikmenn, fyrir sundrhögg á trjám fyrir
Skálholtskirkju, fyrir frillulííi, fyrir áflog við annan prest,
fyrir rof á vígslueiði sínum, fyrir kennimannsskapar van-
rækski og fyrir illyrði um biskupinn.
Landsbókasafn 62. 8vo afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ur
brefabok Ögmundar biskups".
Dómur um Sera Þord Einarsson.
Ollum mðnnum þeim sem þetta bref siðL edur heyra
senda Gudmundur Jonsson Radzmann j Skdlhollte. ^yioifur
Grimsson kirkiuprestur. Sæmundur Arnason. Stephan Gisla-
son. Þorlakur lambiartsson. Olafur Jonsson, Magnús Gisla-
son. Freysteinn Grimsson, Pall Eigilsson. Þordur ^)
son. Gisle . . . .i) son. Skegge kodransson. kvediu Gudz ok
sina kunnugt giorande ad sub anno gratiæ. M^. D^. xxx^.
manudaginn næstaíi fyrer Peturs messu ok Pdls ] Skalhoilte
d almenneh'gre prestastefnu. vorum veir j dom nefnder af
erligum herra ok andligum faudur herra Ogmund med Gudz
ndd biskup j Skalhollte ad skoda ok ransaka ok fuUnadar-
1) „hier eru lacunæ soniuleidis i bokinne" (AM.)
1580. SÍRA ÞÓRÐR í HÍTARDAL. 53l
dom d ad leggia um þær saker sem hann kiærde til Sera
Þordar Einarssonar.
Jn primis. ad nefndur Sera Þordur hefdi sagt ad bisk-
upinn hefde skipad jaurd undan Hitardals kirkiu og under
leikmenn. Jtem fyrer þd adra sók. ad hann hefde j sundur
hðggved þriu trie. er Skalhollts kirkiu tilheyrde. Jtem fyrer
þd þridiu sðk. ad hann hefde att íimm bðrn j friUulife. ok
ongva Iðglega lausn teked fyrer ed sidasta. ok messad svo
j öhlýdne. Jtem fyrer þd íiordu sok. ad hann hefde flogest
d Bartholomesumessu vid annaii prest. ok ongva lausn fyrer
teked. ok messad svo somuleidis j öhlýdne. Jtem fyrer þa
fimtu sok. ad hann hefur rofed sinn vigslueid. ok ecke veitt
oss nie heilagre Skalhollts kirkiu heidur ok holla hlydne.
sem honum ber. sem nu er ðllum liöst. Her med hefur
hann vanrækt prestlegt embætte. og Gudz þiönustu. hafande
hverke handbðk nie krisma. farande heiman dtidn störhdtid-
er. sem er jöladag. þrettanda dag. Mariumessu ok aHra
heilagra messu et cetera. og talad svo openberlega. ad herra
biskupenn hefde sviked sig.
Kom þar fram domur .xij. presta ok prelata dömur.
hvorier ddur hðfdu tracterat þessar flestar saker. ok birtust^)
nögar til suspensionis officii (et) beneficii. ok dæmdu^) þrdtt
nefndan Sera Þörd skylldugan ad koma j prestastefnu ok af-
bata þar allar sinar saker ef hann kynni. Var hans beidt
ok krafed. ok kom (hann) ecke. ok ecke svar af haiis hende.
utan eitt forrægingarbref.^) er hann hafde giórt med sinum
felðgum uppa biskupsins bak frain fyrer Erckebiskupinn.
Leitst oss þad önýtt. ok aungva makt hafa. helldur bera
vitne um hails þriötsku ok ofbellde ö möte biskupinum ok
heilagre Skalholltskirkiu. ok sanna upp d hann þær flestar
saker. sem hann hafde ecke ddur medkieiist. Þvi ad h(ei-
lags) anda ndd tilkalladre. ad svo profudu ok fyrer oss
komnu. dæmdum vier ddurskrifadan sera Þord Einarsson
fullkomlega fallenn j forbod og suspensum af officio et Bene-
ficio. ok skylldugan ad koma j SkalhoHt ok taka þar lausn
ok skripter. Þad fyrsta sem hann fær sannenda fregn af
1) Svo; ekki: virtust. 2) leiðr. AM.; dæmdum, hdr. 3) d er skrif-
að yfir fyrra g-ið í þessu orði, eins og lesa ætti: forrædingarbref.
34*
53^ iögmannskosninG i5SÖ.
þessum döme. Enn vill hann ecke koma. þd sie hann riett
tekenn under skripternar. ok sekur íiörum morkum j dom-
rof. £nn fyrer þad hann hafde framed Gudligt embætte j
fullre þriötsku og þrde vid Dömkirkiuna og biskupinn . . .
')
443. 30. Júní 1530. á Öxarárþingi.
Brép af Alþingi til Friðriks konungs hins fyrsta um lög-
mannskosningu Þorleifs Pálssonar og Ara Jónssonar.
AM. Fasc. LXV, 21, frumrit a skiniii „Brefed feck eg fra Sira
Halldore Palssyne i Selárdal. enn hann mun feingit hafa epter mág
sinn Magnus Magnusson" (AM). Fyrir bréfið hafa aldrei komið fleiri
en 14 innsigli, sem nú eru öll dottin frá, en allmðrg beirra voru enn
föst við bréfið á dögum Árna, og lýsir hann þeim undir Apogr. 5775
—5776 ; eru þar tvær afskriptir bréfsins. í innsigli Hannesar Eggerts-
sonar segir hann sé „skiölldur med einhyrning a og ofan a skillden-
um hialmur. og a badar sidur vid hialmenn tveir bokstafer H. E."
Ennfremr segir Arni : „Þad synest. ad lógrettumenn ur Sunnlendinga
fiordunge hafi ecki brefed innsigla viliad." Þá ritar Árni all-langt um
það, hvernig því víki við, að Hannes Eggertsson sé talinn síðastr
Vestfirðinga: „Hannes Eggertsson. sem stendur i lögmanns utvaln-
ingu Þorleifs Palsonar 1530. er. &n efa. sa same sem vered hafdi
hirdstiore. þó þad sie undarlegt. ad hann stendur þar allra sid-
astr. So er og hans innsigle — jnnsigled fra brefinu hefi eg.
og er þar i ad visu einhyrningurinn, Hannesar vapen. Eru og eing-
er af hinum nobiles. so þeim kynni þetta innsigle til ad heyra —
þad allra sidasta fyrir brefid sett. og öldungis eingen epter þad. Er
so annad hvert. ad menn hafa i þa daga lited hirdt um rangen (hvad
þo ei synist af þessu brefi. þvi fyrst stendr hier biskupens nafn og
innsigle. sidan höfudsmannsens. og so lögmannsens. hvad og accor-
derar med annara ejus œvi documenta constitutione). Eda og ad
Hannes befur. nu nafnbotalaus. ei viliad vera ofan fyrir lögrettumonn-
um. Hcet id absurda modestia esset. Eda og ad biskup Ögmundrhef-
ur. af haire og forakte vid Hannes. ut ur Vatzfiardar malasoknum
þeirra. þessu til leidar komed. og er þá þó undarlegt ad Hannes
villde þar standa. Þad synizt sem ecki hafi miog mikid ur Hannese
orded a þessu alþinge 1530". — Bréfið er prentað í Safni til sögu
íslands II, bls. 202-203.
1) „reHqva desunt og er ætladur skalle i bokinne fyrir þvi sem
vantar" (AM.)
1530. LÖGMANNSKOSNING. 533
Bref vm logmanskior ara jonssonar og
þorleifs palssonar.^)
Worum hogbornazta herra kong fredrek heilsum wij
augmund med gíidz nad bisckúp j skalhollti. Didrek af bram-
stade hirdstiore och hoffudzmann offwer allt jsland. ^rlend
thorwardson lagman suuan og austan a jslandi. thorleif
gudmundzson. olaff gudmundson. fuse thordason. sigurd odz-
son. dade gudmundson. gisle gudmundson. thorleif einarson.
orm gudmundson. gudmund gudmundson. biorn ]onson. jon
jonson og hannes eggertson. bondur og lagrettis mend j west-
íirdinga fiordunge. örek thorsteinson. hakon biorgoffson.
]on eirekson. runolff thorsteinson. biorn arnorson. hrafn
gudmundson. jon gislason. jon arnason. olafur narfason og
biarna^) narfason. bondur och lagrettis mend j sunlendinga
fiordunge. korlega med gud og hans nad.
Wij wilium edher hogbornazta nad witurlegt giðra ad a
almennilegu aúxarar thinge fimtudagin nostan effther pethers
messú dag vm sumarit kom fram fyrir oss j laugrettílna
med edhers nadar breff ^rleg Dandi swein are jonson swo
hlydandes ad hann skýllde blijffwe lagman nordan og west-
an a jslande. en þar var þa j þann sama tijd nockur súnd-
urgreining med þeim dandi men sem þar eru jnbyggiandes
j síio mata ad j fyrra sumar woru þesser tueir men tijll
neffnder ^rleg og well burdug man thorleiff palson. og den
dandi swen are jonson. ^n for den skulld ad anad theres
breff" og skrijwelse kom ecki fyrer ydra werdugazta nad j
den tijd sem wera skuUde. þa wijlium vij nu vnderwijsa
ydar hogbornazta nad ad oss lizt þessi dandi swein vngur
ad haffa slikan wanda. ^n thorleiff palson er fulkomen tijU
alldurs og witzmuna spektar og sidsemdar og j* godu rúchte
wijd alla goda mend þui haufum wier med almugans sam-
thycki j greindu takmarke kioret hann tijl laugmanz. bidi-
andis ydra hogbornazta nad odmiuklega ad j wiUet þessu
voru samtale samthycker verda.
Og tijll meire audsyningar og saninda hier vm heingi-
1) Utan á bréfinu, og ártal 1530 með hendi Árna. 1) Svo,
534 LÖGMANNSKOSNTNG. 1530.
um wij wor jnsigle nedan fyrir þetta samthychtar breff
hwert skrijfwat war a sama deige sem fyr seiger. anno do-
mini Millesimo quingentesimo wigesimo decimo.
444. [80. Jimí] 1530. á Öxarárþin?}.
TóLF lögréttumenn og bændr í Húnavatnspingi lýsa því, að þeir
hafi „með almúgans samþykki á Alþingi tilkjörið og sam-
þykt, að heiðarlegr mann Ari Jónsson væri vor lögmann
norðan og vestan á íslandi", og samþykkja þeir það kon-
ungsbréf (Nr. 435), er Ari, sem svarið hafði sinn lögmanns-
eið, heíir samkvæmt ósk þeirra feingið um lögmannsdæmið.
Landsbókasafn 61. 8vo með hendi Arna Magnússooar „Ex orig.
Stadarhol." „J þessu brefi eru eru. uppi yfer iuin'' uppe yfer u (ti).
puncta fyrer commata, og: fyrer punctum vel clausulam periodi.
.[punktr] yfer ý. Jnsiglen under brefinu eru i alh-e annarre röd enn
nöfnen in fronte d: nullo ordine, ut puto, appensa sunt" (AM.)
Þat giorum vier Jon Olafsson. Jon Einarsson. Skiili
Gudmundzson. Þormodur Arason. Þorarinn Steindorsson.
Gudmundur Jndridason. Brandur Olafsson. GisU Jonsson.
Asmundur Clemensson. Gudmundur Þorsteinsson. Þorlakur
Þoresson. Kodran Olafsson logriettumenn og bændur i Huna-
vatzþinge godum monnum kunnigt med þessu voru opnu
brefe at vier hofum med allmugans samþycke aa alþingi til-
kiorit og samþyckt at Heidarligur mann Are Jonsson væri
vor logmann nordan og vestan a Jslandi. sem gamall vane
er til at einn logmadur skuli vera yíir þeim tveimur landz-
fiordungum. Nordlendinga fiordunge og Vestfirdinga fiord-
inge. Þui hofum vier audmiukliga bedit vorn heygbornasta
herra koiig Fridrek. at hans herradomur villdi unna greind-
um Ara Jonssyne at hafa sama logmannsdæmi. Og nu hof-
um vier sied og yferlesit kongzins bref med haiis heilu og
holldnu insigle sem hans herradomur hefer utgiefit nefndum
Ara Jonssyne um adur sagt logmannsdæmi. þui samþyckium
vier sama koiigsins bref myiidugt og stodugt i ollum grein-
um. Hefur fyrrskrifadur Are Jonsson svarid sinn logmannz-
1530. V^ATNSFJARÐARDÓMR. 535
eid i logriettu fyr kongxins foueta. epter þvi sem kongxins
bref inne heldur. Og til meire audsyningar og sanninda
hier um setium vier fyr skrifader menn vor insigle fyrer
þetta bref er giort var a Auxarárþinge arum epter gudz
burd M. d. og xxx.
445. 1. Júlí 1530. á Öxarárþinsri.
DÓMR tuttugu og sex manna, háðr á Öxarárþingi eptir skip-
an Friðriks konungs af Danmörk og Noregi, um kærur
Hannesar Eggertssonar til Ogmundar biskups í Sálholti, að
biskup héldi fyrir sér og Guðrúnu Björnsdóttur konu sinni
fjórum jörðum, Vatnsfirði, Aðalvík, Hvammi og Ásgarði, og
dæma þeir meðal annars Vatnsfjörð fullkomna eign heilagr-
ar Skálholtskirkju.
Bisk. Skalh, Fasc. XIV, 4, frumrit á skinni, nú stórlega skemt,
og eru öll innsiglin dottin frá, sem virðast muni hafa verið hér ura
bil jafnmörg og nöfn þeirra manna, sem fyrir dóminn eru ritaðir. —
AM. Apogr. 2470; var þá bréfið (um 1710) „rifid og miog lased ord-
ed, og so ad seigia under eydilegging komid" (AM.), en þó alt læst.
— Skalh. Fasc. XIV, 5, transskr. af dómi þessum án efa eptir XIV,
4, ártalslaust, en gert eptir dauða Ögmundar biskups (1541), og er
eptir því tekinn vitnisburðrinn hér aptan við dóminn. — AM. Fasc.
XLVII, 27, transskript á skinni frá SO. Okt. 1542, komið frá Lopti
Jónssyni í Flatey. — AM. Fssc XLVII, 28, transskript á skinni frá 19.
Febr. 1546. - AM. Apogr. 790 (eptir XLVII, 28). — AM, Apogr. 940
(epHr kopíum af Vatnsfjarðarbréfum með hendi síra Jóns Arasonar
1649), — AM. Apogr. 991, með hendi síra Olafs Jónssonar á Stað í
Grunnavík 1704 eptir kopíu á skinni, ekki mjög gamalli, frá Sæmundi
Magnússyni á HóH í Bolungarvík, með orðamun eptir XLVII, 27. —
Bisk. Skalh. Fasc. XIV, 8, transskript á skinni frá 12. Dec. 1611 ept-
ir transskripli frá 25. Júní 1545. — Bisk. Skalh. Fasc. XIV, 9. trans-
skript á skinni frá 24. Maí 1614 eptir transskripti frá 25. Júni 1545.
— AM. Apogr. 2474 — 2475 (eptir þessum transscriptis). Margar fleiri
afskriptir á pappír eru til af dómi þessum, sem opt hefir í dóma bor-
inn verið, en allr afskriptasamanburðr við þenna texta, sera er eptir
frumritinu sjálfu er þýðingarlaus, því að orðamunr er venjulega, þeg-
ar svo á stendr, ekki annað en afbakanir. — Dórar þessi er prent-
aðr í Kirkjnsögu Fins biskups Jónssonar II, 259—26?},
536 VATNSFJARÐARDOMR. 1530.
Domur um vatzfiord. hvam. asgard
og adalvik.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda ^llindur Þoruardsson. Logman Sunnan og awstan ía
jslande. Þorleifur pdalsson. ^irekur þorsteinsson. Rwnolfur
Þorsteinsson. HÆikon biorgolfsson. Narfe sigurdsson. Stein-
grimur jsleifsson. Biorn jonsson. jon eireksson. Brandur
gudmundsson. Gudmundur gudmundsson. Olsafur gudmunds-
son. Dade gudmundsson. Sigurdur oddsson. ]on arnason. jon
olafsson. Skwle gudmundsson. petur arason. petur Loptsson.
Hrafn gudmundsson. Oldafur jonsson. þordur þorsteinsson.
Skwle turiiaasson. Gudmundur gudmundsson. Grimur kaara-
son og jon jonsson. k. G. og sina. kunnigt giorande. ad sub
anno gracie. CD. d. xxx. a fimtudagin næsta epter peturs
CDesso og páls^) á ahnenneligu auxaraarþinge. vorum vier
saman komner epter bode og skipan uors hejgbornazta herra
fysta kong vorn fridrek af danmarck og norege et cetera.
ad skoda ransaka og fulhiadar dom a at leggia um þa
aklaugun sem hannes egertsson klagade tii uerdug fader
j gude biskups Ogmvnd af skalhollt ad hann helldi firir sier
og sinne kuinnu gudrunu biornsdottur iiij gaurdum er suo
heita. vazfiordur. adaluijk. huammur og asgardur et cetera.
Jtem stod so j kongsens brefe ad hannes hefde sagt ad
biorn þorleifsson hefde gefit biskup steffane godrar minning-
ar til mdlafylges ij garda uazfiord og adaluijk. huad títt
skrifadur ^hannes gat alldri med sannindum bijuisad. þui
leizt oss þad hid stæsta rog firir kongenum upp a biskups-
ens bak. þui hann tiede þar firir oss ad greindur gardur
uazfiordur hefde fallit j .iij. reisur under heilaga skalhollz
kirkiu med domum og fullum rauksemda giorningum verd-
ugra herra og andligra fedra. erkibiskupa^) j nidarose. og
skalhollz biskupa og þeirra ærligra prelata og presta.
1) þ. e. 30. Júní. 2) Hér stendr í frbr. „Gautonis", en því er ol-
aukið, og segir Arni Magnússon: „delenda omnino est hæc vocula.
extat tamen in originali", f>etta orð stendr ekki í transskriptar'
bréfunum
1530. VATNSFJARÐARDÓMR. 537
Jn primis a daugum Arna biskups helgasonar. þa lidit
uar fra gudz burd. CD. ccc og viij. ar.
J annan tima þa biorn einarsson hiellt gardenn uazíiord.
voru þa kristz ar. 00. ccc Ixxxx og iij ar.
J þridia sin ] tid herra ^rchibiskups Gautonis godrar
minningar epter þui sem hans bref og jnsigle med fullum
rauksenidar giorningum þar um ut uisar. þa lidit var fra
gudz burd CD. D. og i ar. ^nn vm skrifada tima hefur
greindur gardur uatzfiordur verit gripen og^) halldin af o-
milldum monum og burt tekner hans peningar med brefvm
og skilrijkium. a mote oUu laugmale og frelsi heilagrar
kirkiu.
Þui j gudz nafne amen. Seigium wier med fuUum dome
og laga wrskurde adurskrifadan gard uazfiord uera og uerit
hafa fullkomliga eign heilagrar skalhoUz kirkiu og adur greind-
an hannes skylldugan at leggia biskupenum j hand þau bref
og skilrijke sem hann hefur haft og hefde upp a greindan
gard uatzfiord, vtan hann synde a næsta avxararþinge full-
koniet sannindaprot. at halldsmenn greindz gardz hefdi leyst
eda bodit lawsn laugligum skalhollz biskupe firir greindan
gard uatzfiord.
J anare grein |)ar hannes egertson klagade til huamms
og asgardz. leidde þar biskupen firir oss a þingenv ij laug-
hg uitne med suordum bokareidum at Ragnhilldur husfreyia
biarnardotter med samþycke torfa sonar sins oganara barna
sinna gallt optskrifudum herra augmund^) adur skrifadar
iarder j sakferle biarnar heitens gudnasonar bonda sins. Þvi
dæmdvm vier jardenar biskupsens eign og hannes egertzson
ecki til þeirra tala meiga. £nn bondan biorn heiten og born
hans kuitt suo miket sakferle sem til war skiled j sdattenne.
J þridiu grein vm þa aklaugun sem hannes hafde vm ad-
aluijk og þa peninga þar til heyra. Het biskupen birta þar firir
oss biskups wrskurd og laugmannz med xij presta og xij
laugrettvmanna dóme epter bijfalning heidursamligazta
herra konung kristierns.^) a millum biarna(r) gudnasonar og
1) vantar i XIV, 4; b. v. XIV, 5, 2) augmundi XIV, 5, 3) krist-
iens XIV, 5,
538 VATNSFJARÐARDOMR. 1530
biarna(r) þorleifssonar.' ] hueriu alycktarorde þeir dæmdv
biorn þorleifsson laugliga hafa golldit hans krvkv íyr skrif-
ada peninga j norege. J annare grein Het biskupen birta
þar íirir oss sitt kawpbref vnder godra manna jnsiglum
huort giort uar epter dominn. og wt goUdenn þridiung-
ur af uerde erfingium hans krvkó j norege. þui leist oss
sem biskupen mætte hallda sinu kaupe til laga vnder skila
dóm. ^n hannes egertzson og biorn þorleifsson skylldug-
an at fara fram firir kongen næsta ár at forfallalavsu med
þau bref sem þeir hefdi uppa greinda .lord adaluíjk. og lata
sier þad nægia sem konguren þeim til seiger.
Jtem klagade biskupen at hannes egertzson hefde rægt
sig. og sinn foruerara biskup Sthefan firir kongenum. leist
oss þad stæsta sok ef til dóms kæme. ^nn firir uórn bæna-
stad og þeirra anara er þar uoru j laugrettu gaf biskupeu;
þessa sok ofur. j suodan mata at hannes skyllde alldri mot-
snuen uera heilagri skalholltzkirkiu ne biskupenum med órétt.
Samþyckte þenna uórn dóm med oss adur skrifadur
herra augmund og Díjdrek fóuete af briamsstad og allur al-
muge sem þa uar j laugrettv.
Og til sanninda hier vm. settv þeir sin jnsigle med uór-
um jnsiglum firir þetta domsbref. skrifad j sama stad. deige
sidar enn fyr seigeR.
Þat medkiennuzt vier epter skrifader menn 01endur
Þoruardzsson. Dadi Gudmundzsson. Jon Jonsson. Biorn Jons-
son oc Sygurdur Oddzsson med þessu voru opnu vitnisburd-
ar brefi. Vier medkiennunzt at vier vorum aa alþingi oc
med audrum morgum suornum logriettumonnum j dom
sitiandi epter bodan og bifalningu vors heygbornazta herra
kongs Fridreks yfer Danmark oc Norege. Suo og epter vt-
nefningu Didreks fan Briamsted huer ad þa var vors nad-
ugazta herra kongsins hier j landit fovite. huer domur ad
dæmdur var æ, milli Biskups Augmundar Godrar minning-
ar og Hannesar ^gertzssonar. huerra beggia saal ad Gud
gledie. vm þa aaklogun sem fyrr skrifadur Hannes heitinn
^gertzson veitti adrnefndum salugum herra Biskup Aug-
mundi vm vatzfiord oc adrar eigner et cetera. Vissu uær
þennan dom þar þa aa þinginu dæmdan vppsagdan sam-
þycktan skrifadan oc jnsigladan. huern dom at vier siaum
i
1530. VATNSFJARÐARDOMR. 539
nu epter ordunum riettan vera. enn ad jnsiglunum^) raskadaii.
enn vier vitum þo eigi anars sannara enn þetta sie sa hinn
sami domur med aullum þeim greinum oc articulum sem j
þeim sama domi voru tracteradar med aullum þeim somum
ordum semj þessu copio eru jnnskrifud. huert copium epter
fyrr skrifudum rauskudum domi er klarliga skrifad oc med
þessu voru vitnisburdar brefi fest. Og j sannleika ad suo
er. Setium vier fyrr nefnder menn vor jnsigli íirir þetta bref.
Ad 445. 25. Júní 1545. |
13. December 1611. í Skálholti.
U. Maí 1614. I
ViDiMus af Vatnsfjarðardómi 1. JúH 1530.
Bisk. Skalh. Fasc. XIV, 8 og 9, hvorttveggja frumtranskript á
skinni; a hæði í XIV, 8 og 9; & að eins í XIV, 8; c að eins í XIV, 9.
a) Þad giorum vier Brýniolfur halldorsson. Jon önars-
son, Simon Jonsson prestar. Olafur Asbiarnarson. Magnus
Nicholasson. Liotur Þoruardsson Leikmenn godúm monnum
kunnigt med þessu voru opnu brefe ad vier hofum sied og yfer-
lesed suo latanda domsbref ord fyrer ord sem hier fyrr skrif-
ad stendur med heilum og oskauddum dande manne ^nnsigi-
um. Og til sanninda hier vm þryckiíim vier vorum jnnsigl-
um vppa þetta bref. Skrifad j Skalholltte íimtudaginn næzta
epter Jonsmessu Baptiste vm sumarid. Arum epter Gudz
burd M. D. xl. v. æR.
b) So felldaií vitnisburd berum vier epterskrifader menn
Jon Sigurdsson skolameistare j Skalhollte Sera Jon Biarn-
arson kirkiuprestur j Skalhollte Sera Gijsle Þormodzson.
Skule Jonsson suarinn Lögriettumadnr. Halldor Jonsson og
Jlluge Jonsson. Ad vier haufum sied og yferlesed suo lat-
ande bref ord epter ord sem hier fyrir ofaii skrifad stendur
skrifad aa pappijr vnder þrycktum sex jnnsiglum. var þad
med oUu orasurat og orifed vtaii j einum stad brosted suo
valla vard lesed þad ejnasta ord huams. enn ad ollu odru
leizt oss þad oskaddad. Og til sannenda hier vm festum
vier vor mnsigle hier fyrir nedan þetta transskriftarbref.
Skrfat j SkalhoUtte þann xij dag decembris. Arum epter
christi fæding m.dc. og xj.
1) jnnsigludum, frhr.
540 VEITINGABREF. 1530.
c) Suo felldan vitnisburd berum vier epterskrifader
menn Sera Brjniolfur Biarnarson. Sera Þorarinn Sigurdson.
Sera Gijsle Þormodsson. Skule Jonsson og Audun Jonsson
ad vier hofum sied og yferlesed suo laatande domsbref ord
fyrer ord sem hier fyrer ofafi skrifad stendur suo þar ber
ecki ord aa milli. Var þad skrifat aa pappijr vnder þrýckt
vj manna jnnsiglum. Og til sannenda hier vm festum vier
fyrr skrifader menn vor jnnsigle hier fyrir nedati })etta trans-
skriptarbref. Skrifat j Skalholltte þann xxiiij dag Maij drum
epter christi fæding m dc xiiij.
446. 4. Júlí 1580. á Þingyelli.
DiBRiK fóviti, hirðstjóri og höfuðsmaðr yfir alt Ísland veitir
Jóni bónda Hallssyni til næsta Öxarárþings og það leingr,
sem ekki er önnur skipan á gerð, Skóga og Skógaeignir,
Mörk og Merkreignir undir Eyjafjöllum fyrir sex hundruð
fiska til gildis, tunnu smjörs og sex vetra gamalt naut, enn
fremr umboð yfir öllum konungsjörðum í Bangárþingi, og
gjaldi þar fyrir 2 ensk nobil.
AM. 191. 4to bls. 33—34, bréfabók Jóns sýslumanns Hallssonar
í frumriti á skinni. — AM. Apogr. 5537.
Bref didrik(s) fouita fyrir kongs eignum.
Þat medkenunzt eg didrik fouite hirdst(i)ore og hofudz-
mann yfer allt Jsland med þessu minu opnu brefui. at eg
hefi untt og ueitt jone bonda hallzsyne kongs eigner vnder
eýiafiollum. skoga og skoga eigner. mðrk og merkur eigner
med ollv^) þui sem þessum greindvm eignum fylger og fylgt
hefuer at fornu og nyiu. rekum og skogum. eignum oc
jtauknm. Skal greindr jon hallzson eignazt og at sier taka
allar landskyllder og kugillda leigur af fyrr skrifudum eign-
um fyrir suodan gialld. jn primis. vf. fiska til gilldis. tunnu
smiorz og sex vetra gamallt naut. Hier til skal jon hallz-
son fullt og logligt vmbod hafa yfer oUum þeim kongsins
jordum og jardarpaurtum bygdum oc obygdum sem ligia j
1) ollum, skb.
Í5SÖ. kALMANSTUNGUDÓMn. 541
Rangarþinge millum markarfliotz oc þiorsar. skal hann eign-
azt og at sier taka allar þær landskyllder, greida oc god-
uilia sem hann kann þar af at fa oc giallda mier eda min-
um vmbodzmanne íj eingel(sk) nobil at sumre komanda.
Skal opt nefndr jon hallzson þetta fyrr skrifat vmbod og
Ueni bruka og bijhallda til næsta avxararþings og þat leingr
sem ecke er onnur lauglig skipan da gior.
Og til sanenda hier vm þrycki eg mitt jnnsigle vpp a
þetta vmbodzbref skrifat m. þinguelh manudaginn næstan
epter peturs CDesso oc pals. ano tercio^) Christi. CD. d xxx^.
447. 33. Júlí 1530. í Kalmanstungu.
DóMR sex klerka og sex leikmanna, útnefndr af Ögmundi
biskupi í Skálholti, um spjöU á kirkjunni í Kahnanstungu,
skort og fordjörfun á bókum hennar og skrúða og um reikn-
ingsskap kirkjunnar fornan og nýjan.
Bisk. Skalh. Fasc. VIII, 10, frumrit á skinni skemt af fúa. — AM.
Apogr. 2603 „accuraté" með orðamun eptir bréfabók Ogmundar bisk-
ups. - AM. Fasc. XLVII, 29, transskript á skinni frá Í6. lúní 1531,
komið frá Ásmundi Einarssyni í Enni á Höfðaströnd til Árna Magn-
ússonar.
Þetta er kalmanztungudomur.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra senda.
[sigmundur eyulfsson. olafur gilsson. freysteinn grimsson.
snorre þorgilsson. Biorn þorgilsson og sueirn þorbiarnarson
prestar skalhollzbiskupsbæmis.^) jon hallzson. jon biornsson.
hakon biorgolfsson. ^rhngur Gislason. jon jonsson og snorre
þormodsson suarner laugrettumenn. q. gudz og sina. kunn-
igt giorandi. ad sub anno gracie. m. d xxx. a laugardagen
næsta fyrir festum sancti jacobbi apostoH vm sumared j kal-
manztungv uorum uier j dom nefnder af [ærHgum herra og
1) Svo. Árni setr hiklaust ártal „1530" við þetta bréf. 2) [Frey-
steinn Grimsson. Sigmundr Eyolfsson. Snorre Þorgilsson. Biörn Þor-
gilsson. Olafur Gilsson og Sveinn Þorbiarnarson kennimenn Skal-
holltzbiskupsdæmis, bréfab.
542 KALMANSTUNGUDOMR. 1530.
andligvm faudur herra augmund med gudz med nad biskup
af skalhoUti. at skoda. rannsaka og fuUnadardom a at leggia
huer suara skylldi fyrir spioU^) a kirkiunne skort og for-
diaurfun^) a bokum og skruda. oc reikningskap kirkiunnar
fornum og nyium. kom þar fram fyrir oss oddur þorkels-
son^) med vmbodzbref biskupsens*) oa holum at hann skylldi
vera umbodzmadur yfer gardenum. ogþeim peningum fleirvm
et cetera. þui leizt oss hann [eingi in^) suaramadur kirkiunnar
til nauckurs forsuars. Skodudum uær bækur kirkivnnar og
skruda. leizt oss .xx. hundrada spioU a kirkiunne fordiaurf-
un og forgun dá. bokum og skruda. Somuleidis reiknudu
uier gamlan og nyian reikningskap kirkiunnar og epter uitn-
esburd og tilsaugn [hinnu ellztu manna^) j sueitinni. reiknad-
izt at kirkian ælli x\^ j heimalandi. og xl^ j innstædu med
þeim iij'^^') kugiildum er arne jonsson gaf kirkiunni. Jtem
somuleidis. xiij9 og xx. er fallit hafdi j porcio sidan arne
jonsson medtok. og at auk .x. aurar upp a huert ared þar
til at syndizt laughg kuittvn fyrir reikningskap og porcio
kirkiunnar. uar þar biuisat fyrir oss j domenvm at biskup
stephan godrar minningar hefdi^) sent þangat vpp a. ij. reis-
vr .ij. skiælliga menn. at beidazt þar reikningskapar og ann-
arar biskuplegrar skylldu. og íiekz eingin eij^) sidur. hefur
Biskup augmund verit hier j land viii ar og vpp a hit ix^ ^^)
uisiterat og kom nu sialfur personuliga j sinne uisitacione
og uar þar þa einginn laugligur suaramadur vpp a kirki-
vnnar uegna. Þui at heilags aiida nad tilkalladri at suo
profudu og fyrir oss komnu dæmdum uier^^) laugliga halldz-
menn greindz gardz um forlidna tíma Teit þorleifsson og
grim jonsson skyllduga at koma j galmastungu j haust manu-
dagen næstan epter sæluuiku og standa þar reikningskap
kirkiunnar fyrir biskupenum eda hans laugligum vmbódz-
1) [heidursaraligum herra biskup Ogmunde af Skalhollti hver
svara skylldi fyrir spiöll, bréfab. (stytt). 2) fordiorf. brb. 3) Þor-
gilsson XLVII, 29. 4) biskups, brb. 5) [einginn, brb. 6) ellztu var
mjög máð þegar Árni las^ og er enn; [enu elldstu menn, brb. 7) þrim-
ur, brb. 8) hafi brb. 9) eigi, brb. 10) niuada, brb. 11) med fullu
doms atkvæde b. v. brb.
r
1580. HÍTARDALR. 543
manne. enn allur reikningskapur staden at næstum fardaug-
um. leizt oss greind jord alldrei hafa matt seliazt eda burt-
fazt at ospurdum skalholltzbiskupi. Þui dæmdum uier heima-
landet þar æfuenliga eign heilagrar skalholltzkirkiu og bisk-
upen mega at sier taka j næstum fardaugum.
Samþyckti þenna uorn dom med oss adur greindur
herra augmund og marger adrer goder menn og festi sitt
jnsigle med uorum jnnsiglum fyrir þetta domsbref. Skrifat
j sama stad og are deigi sidar enn fyrr seiger.^)
448. 8. Attgust 1530. í Stafholti.
I)ÖM» sex klerka og sex leikmanna, útnefndr af Ögmundi
biskupi um, að síra Jón Einarsson skyldi vera löglegr af-
greiðslumaðr staðarins í Hítardal og hans peninga vegna
síra Þórðar bróður síns, er biskup hafði dæmt frá staðnum,
þótt mál og staðarforráð standi til erkibiskups, með öðru
fleira, er bréfið hermir.
Landsbókasafn 62, 8vo afskript gerð fyrir Árna Magnússoon „ur
brefabok Ogmundar biskups" (AM).
Um sera Þord ok Hítardal.
OUum monnum þeim sem þetta bref sid edur heyra
senda Einar Snorrason officialis. Narfe Þorsteinsson. Jon
Asmundsson. Einar Jonsson. Biðrn Þorgilsson og Olafur
Gislason prestar Skdlholltzbiskupsdæmis. Fuse Þördarson.
Jon Biðrnsson. Gisle Gudmundsson. Snorre Þormödsson.
Gudmundur Gudmundsson. ElHngur Gislason. svarner log-
riettumenn. kvediu Gudz ok sina. kunnigt giorande ad sub
anno gratiæ CD^. D^. xxx^ j Stafhollte j Stafholltstungum.
manudaginn næstaíl fyrer laurentiusmessudag um sumared.
vorum vier j döm nefnder af ærlegum herra ok andligum
faudur j Gude herra Ogmund med Gudz ndd biskup j Skdl-
hollte. ad skoda og ransaka. ok fullnadardom d ad leggia
um þd laga dkiæru. sem herra biskupinn beiddest döms d.
1) þ. e. 24. Júní.
544 HÍTARDALR. 1530.
hver laugligur afgreidslumadur skyllde vera stadarefis j Hit-
ardal ok haíis peninga. J fyrstu kom þar fram fyrer oss
dandemanna dömur. hver dæmdur var j videy. ok svo var
látande. Sera Jon Einarsson broder f}Trnefndz sera Þordar.
var dæmdur logligur afgreidslumadur ok umbodz fýrrgreindz
Hitardals stadar. ok hans peninga. vegna brödur sins. svo
framt sem ecke íindest annarr loglegre. Let herra biskupinn
beidast þar. ef nockur bref edur bivising mætti finnast. ad
Sera Þördur hefde nockrum sitt umbod bifalad. eda laga-
svar. hvad enginn kunne ad bivisa med uockuru skiale. Þvi
ad h(eilags) snda ndd tilkalladre. ad svo profudu ok fyrer
oss komnu. dæmdum vier fyrrnefnder domsmenn med fullu
doms atkvæde sagdaíi Sera Jon skylldugan ad afgreida þad
herra biskupinum. Fyrst kirkiuna ok stadinn Hitardal. ok
alla kirkiunnar peninga kvika og dauda. fasta ok lausa.
innafi gardz ok utaii. jafnvel portio ok mortualia ok stadar-
böt. nu j haust þad seinasta ad CDichilsmessu. med leigum
ok landskylldum þeim sem d hafa falled. sidan Iðglegur
dömur fiell d haös saker d Helgafelli j Helgafellssveit. ok
herra biskupinn riettelega hallda meiga kirkiuna ok stadinn.
ok alla kirkiunnar peninga uppd herra Erchibiskupsins vegna
til fyrersiönar. Svo ok j annarre grein hefur Sera Þördur
optlega lýst sig ok sina peninga under biskermelse herra
Erchibiskupsins j Þrandheimi. Þvi leist oss biskup Ogmund-
ur riettiliga hallda meiga ok bivara alla þd peninga sem Sera
Þördur Einarsson hafde medferdis. þd^) dömur fiell d haiis
mdl. ok herra biskupinn md dhenda. þar til ad ddurnefnd-
er brædur. Sera Jön ok Þördur. giallda ok afhenda hverium
sitt ad logum. ef nockud kynni af fram ganga stadarens
peningum og biskupsins sakferh. Enn þær saker sem bisk-
upinn gaf Sera Þörde j stefnubrefe. ok hann var dæmdur j
ahnennelega prestastefnu til andsvara. ok þær adrar saker
sem oss leitst hann munde hafa d sig felldt vid biskupinn.
Htust oss svo miklar ok margar. ad ecki munde prestsens
peningar hrockva til fiebota fyrer greindar saker. Ok þo ad
vier dæmdum ecke herra biskup skylldugan ad senda ut af
1) AM. leiðr.; ok(!), hdr.
1530. HOLL I BOLUNGARVIK. 545
landinu um móLl Sera Þördar. þd virdtist oss ok leitst rdd-
legast. ok honum full þðrf ok naudsýn. ad senda nockurn
skilvisaii duganda mann til herra Erchibiskupsins med bref.
og med duganda manna innsiglum. ok segia honum sann-
leik af sókum ok mdlum optnefndz Sera Þördar. upp d haiis
kostnad. Jtem reiknadist innstæda kirkiunnar j nautum ok
saudum ok kðplum lxx9 voru heima d stadnum vij9 ok íioru-
tiu gilld. Enn a leigustðdum iiij. ok Ix.^) til tals. enn ecke
ðll gild. et cetera.
449. 18. Áttgust 1580. í Holti.
18. September 1581. í Skálholti.
DÓMR sex klerka og sex leikmanna, útnefndr af Ögmundi
biskupi i Skálholti, um það, hver afgreiðslumaðr skyldi reikn-
ingskapar kirkjunnar á Hóli í Bolungarvik og annara löglegra
skulda, er þar áttu að greiðast eptir Einar Jónsson frá fall-
inn, með öðru fleira, er bréfið greinir.
AM. Fasc. LXVII, 4, frumtransskript á skinni. ÖU (3) innsiglin
eru dottin frá. — Apogr. 992 eptir LXVII, 4, sera var komið frá
Sæmundi Magnússyni á Hóli í Bolungarvík, með hendi Árna Magn-
ússonar. Þar með fylgir orðamunr eptir bréfabók Ogmundar bisk*
ups (=ö). - AM. Fasc. XLVII, 30, skinnroUa skrifuð c. 15b6 {=c)
eptir LXVII, 4. - AM. Apogr. 2938 (eptir XLVH, 30).
Vm lysing solveigar og lavngetning britar og hennar sysgiiia
og svo þær skyllde hvorke arftækar efter modur
(sina) ne einar heiten edur hans brædur.^)
Liet Biskup augmundur dæma þeim manne Magnuse sem
biskupinn diktade skillde wera brodurson Eýnars Jons-
sonar. þessi domur gieck i Hollti i 0nundarfirdi
anno 1530 af lonbornum Solueygar sem var
af brigete og hennar bornum oc Olafs
Eirekssonar manns hennar.^)
OUum monnum þeim sem þetta bref siáí edur hejra.
1) Svo. 2) Utan á bréfinu með samtíða hendi. 3) Utan á bréf-
inu raeð hendi frá 17. öld, „Eg meina med liendi Sœmundar Arnason-
ar (Gisla^onár)" <AM),
Dipl. I8l. IX. B. 85
546 HÖLL í BOLUNGARVÍK. 1530.
Senda halldor tjrfingsson. þorgils nikvlasson. halldor jons-
son. prestar skalholltzbiskupsdæmis. [Olafur gvdmundzson.
jon biornsson. ion jonsson^) leikmenn. kvediv gudz og sinfe.
kvnnigt og giorandi.^) ad^) subb anno gracie. ClO. d. xxx. œl
fðstudagenn nœsta eptir lavrenciusClOesso j hollti j lædmund-
aríirdi*) worvm vier j dom nefndir af werdugvm herra og
andaHigvm^) fa^dur j .gudi. biskup augmund^). at skoda')
rannsaka og fullnadardom^) da ath leggia. hver at vera
skýlldi læghgur afgreislvmadur allz reikningskapar kifkivnar
aa holi j bolungarvik og anara la^gligra skullda þeirra sem
þar attu at greidazt eptir einar heitenn jonsson fra fallenn
sem gud hans sdal ncfedi. Kom þar fram fyrir oss olaftir
bólldi eit*éksson. og lýsti koiiv sina bitgitu WgHgan erfingia
epter fýrgreindan [einar brodur sin^) til iafns vid adrar henn-
ar sýstur. en vier wissvm sanh'ga at til var^o) brodurson
skilgeten af skilgetnum fa'dur komiri. Birte fjr greindur ol-
áfiir þár fyrir sin bref og skilrike; hver at svo jnne hieldv.
J fyrstv grein kom þar fraiti orskvrdarbref biskup stephans
godrar minningar. at hann orskurdadi adurgreinda brigit og
hettnár sýstuf festarkohv born.
Jtem i annare grein kom þar fram fyrir oss annat
[haris brefii) hvert er jnni heilt^^) þa^ skipti sem hann hatdj
gioft med þeiril bornvm sem solveig biornsdotter Ivsti siri
la^ngeten bofri j siriv testamentvm brefi. En þat war opt
greind brigit og hennar sýsken hvert hann hafdj giort tveim^
ur vetrum seirna enn sinn wrskurd.
Jtem i þridiv grein kom þar fram fyrir oss dandi manna
bref med heilvm og oskodvm^^) jnnsiglvm ath þeir hefdi hia
werit og heýrt wpp ca at fjrgreind solveig biornsdottir sor
fvllan bokareid at sig hefdi eingi madur kejpt nie fest anar
en pall ionsson bondi hennar. en fyrir þca grein at sagt
1) [Jon Biornsson. Jon Jonsson. Olafur Gudmundzson b. 2) med
þessu voru opnu brefe b. v. b. 3) sL c. 4) „ita claré. carrige Aun-
wwííar(firdi)" (AM). — Aunundarfirdi 6, c. 5) andligum c. 6) aug-
munde c. 7) ög b. v. €. 8) fuUnadardoms átkvædé b. 9) tvískrifað
í o, c. 10) [brodur sinn Einar til iafns vid adrar hennar systur. Enn
af audrum parte var til b. 11) [bref hans c 12^ S*g. 13) oskoddVm c.
1530. HÓLL í BOLUNGARVÍK. 547
skiptingarbref biskupsens^) war seinna giort en hans wr-
skurdur. þvi leizt oss [fýr sagt skiptingarbref þann sama
hans vrskurd onýtan giora og a/'ngu ^halldanda. bædi fyrir
hans bref og hennar bokareid og þessi born þratt greinda
brigit og adrar hennar sýstur hvorki eptir sina modur nie
eptir greindan einar eda adra hans br^dur arftæk wera.^)
þvi at heilax anda ndad til kalladri at svo profudu og fyrir
oss komnv dæmdvm vær fýrnefndir domsmenn med fvUv
doms atkvædi adurgreindan brodurson magnus jonsson la^g-
ligan erfingia og ansvarsmann epter greindan einar ionsson
og biorn fa^durbrædur sina og skylldvgaii allar la^ghgar
skulldir at greida og hans læghgur wmbodzmadur^). En
þar*) þeir birtu i sinvm brefum at solveig biornsdotter hefdi
verit fest af ione þollakssyni. en wier vissvm fyrir fuU
sannendj at hun var keýpt og fest af pale heitnvm ionssyni
leizt oss þad til sterra^) sekta horfa nær at biskupen villdi
klaga. en þvi at wær worvm [þar ei^) til nefndir kunnu wier
þar ecki doms atkvædi dá at leggia.
Samþj^kti þenna worn dom med oss adurskrifadur herra
Avgmund og margir adrir godir menn.
Og til sannenda hier wm setti hann sitt jnsigH med
vorvm jnsiglvm fyrir þetta domsbref skrifat i sama stad og
are deigi sidar en fýr seigir.'^)
Medkennvzt wier eýiolfur grimsson. ion arason^) prestar
skalhoUz biskupsdæmis. eirekvr gvdmundzson. petur arra-
son^) ad wier hofvm sied og ýíirlesit svo latanda dom med
heilvm og oska^dvm jnsiglvm ord fyrir ord sem hier fyr
skrifat stendur.
Og til sannenda hier wm settvm vier vor jnsiglli fyrer
þetta transkriptarbref hvert er skrifat war j skalholti midvikv-
dagen næstan fyrir exalltacio sancte crucis wm ha/^stid þda
hdit war fra gvdz burd CD. d^. xxx^. primo.
1) sl. c. 2) [þad þryckia hans urskurde med hennar bokareide,
og hennar born þesse i ongvan mata arftæk eptir Einar Jonsson ed«
ur adra hans brædur b. 3) — mann c. 4) þui at b. 5) storra 6;
stora c. 6) [ecke þar b; þar eigi c. 7) Árni getr þess að í b hafi
jafnan staðið „Brijt", en á einum stað „Byrgit". Dagsetning bér 13.
og áðr 12. Aug. 8) c; arna(!) a. 9) arason c.
35*
548 VIGFÚS MAGNÚSSON. 1530
450. 13. Attgust 1530. í Holti.
DóMR þriggja klerka og þriggja leikmaniia, útnefndr af Ög-
mundi biskupi i Skálholti um ákærur biskupsins til Vigfúsar
Magnússonar fyrir það, að hann hefði brugðið við sig lofan um
þjónustu, hvatt Hannes Eggertsson til að taka að sér Sæból,
verið í ráðum með Hannesi og Torfa Björnssyni um rógs-
bréf um biskup til konungs, að Toríi mágr hans hefði sært
mann í kirkjugarði fyrir Álfadal og um affall bænhússins í
Hjarðardal.
Landsbókasafn 122. 4to bl. 185—188, skr. c. 1770 eptir bréfabók
Ögmundar biskups.
Um Watnsfiðrd ok Rógsbref.
Ollum monnum þeim sem þetta bref siá edur heyra
senda Jon Eireksson. Hallur Augmundsson. Jon Gudmunds-
son. prestar SkalhoUtsbiskupsdæmes. Jon Hallsson. Jon Þor-
steinsson ok Ellingur Gislason leikmenn kvediu Guds og sina
kunnugt giðrande þá lided var frá hingadburde vors herra
Jesu Christi M. D. xxx ár um sumared tveim nóttum fyrer
Assumptio Sanctæ Mariæ i Hollte i 0nundarfirde. vorum vier i
dóm nefnder af verdugum herra i Gude biskup 0gmund. ad
skoda ok ransaka ok fulhiadardoms atkvæde á ad leggia
um þær akiærur. er biskupenn klagade til Wigfus Magnus-
sonar. J fyrstu grein. ad hann hefde giefest i hans valld.
ok lofad hðnuín sinne þiónustu ok þar ecke af hallded. Jtem
i annare grein. ad hann hefde eggiad Hannes Eggertsson
ad taka ad sier jðrdena Sæbol. Jtem i þridiu grein ad hann
hefde vered i Rádum ok samþycke med Hannese Eggerts-
syne og Torfa Biðrnssyne um þau forræ(g)ingarbref er þeir
socktu frafíi fyrer kongenn upp á hans bak ok heilagrar
SkalhoUts kirkiu. J fiórdu grein ad Torfe heitenn broder
hans qvinnu særde mann i kyrkiugarde íyrir Alfadal. og
hefde ecke nægelse þar fyrer giðrt heilagre Skalhollts kirkiu.
J fimtu grein ad af er falled bænhused i Hiardardal. ok
nidre leged lánga tima. ok hefde hann ecke láted upp giðra.
ok ecke hans forelldrar. enn þeir voru þo offt aminter af
sinufii yferbodum.i) hefde fyrr skrifadur Wigfus lofad ad
1) yfirbodurum, hdr.
1530. VIGFUS MAGNUSSON. 549
svara biskupenum þar sem stefndur. hvad er hann kiendest
þar fyrer oss dómsmonnum. þvi dæmdum vier þar hann
löglega fyrerkalladan. Enn um þær saker er biskupenn
klagade til hans um hylle ok samþycke ok rádagiðrdum med
þeim Hannese og Torfa um þau forræ(g)elsesbref sem þeir
socktu upp a biskupenn og kirkiuna. baud hann fyrer bokar-
eid. Þvi ad svo profudu ok fyrer oss komnu dæmdum vier
fyrrskrifader dómsmenn med fuUu doms atkvæde hann skylld-
ugaíi ad vinna siottareid. hvern er hann sor þar fyrer bisk-
upenum ok oss dómsmonnum. so látanda ord effter ord sem
her seger. ad hann hefde hvðrke lagt til rád nie samþycke.
ok ei hans kvinna ad sinu vite. ok ei um beded nie nockra
peninga til gefed um þau bref seni Torfe heitenn ok Hann-
es Eggertsson hafa sokt fyrer kongenn um Watnsfiord ok
onnur gótz. þvi leitst oss hann þar vid skildur. Enn um
þær saker sem biskupenn klagade til hans og hans qvinnu.
vegna Torfa heitens. er þá var ordenn hans ^rfinge. leitst
oss horfa til harra saka ok stórra. þvi oss þótti i þeim
brefum er hann sokte vera bæde rofefi sátt su er giaurd
var á millum kyrkiunnar ok ^rfingia Biarna(r) Gudnasonar.
ok forræging upp á biskupenn. Þvi dæmdum vier fyrr
skrifadaii Fusa vegna sinnar qvinnu. ok adra ^rfingia Torfa
heitens skyllduga ad giallda biskupenum tiutiu merkur. ok
adrar vegna kyrkiunnar. Enn ef biskupenn hefde grunsama
nockra frændur Torfa edur teingdamenn ad þeir hefdu vered
ad þessum rög3 edur rugle med þeim. þá dæmdum vær þá
skyllduga ad vinna jafnan eid ok Wigfus hefur unned. Enn
hvðr sem ad a hðnum fellur leist oss sekur tvennum. Ix.
mðrkum vid kyrkiuna ok biskupenn. Enn um þad logbrot
sem Torfi giaurde i kyrkiugards saurgunenne dæmdum vær
biskupenum og kyrkiunne. xv. merkur. Enn um bænhused
dæmdum vær hann skylldugaii upp ad giðra. ef þad bevis-
ast ad þad hefde átt þar ad vera. ok svara sHkre sðk sem
Iðgeii utvísa et cetera.
550 MYRAR i DYRAFIRÐI. 1530.
451. 29. Án^nst 1580. á Staðarhóli.
DóMR sex klerka og sex leikmanna, útnefndr af Ögmundi
biskupi í Skálholti, um innstæðu og reikningsskap kirkjunn-
ar á Mýrum í Dýrafirði, er Þorleifi Grímssyni eignarmanni
kirkjunnar bar fyrir að svara.
Landsbókasafn 62. 8vo, afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ur
brefabok biskups Ögmundar".
Dðmur um Mýrar j Dýrafirde.
OUum monnum þeim sem þetta bref siá edur heyra.
senda Hallur 0gmundsson. Þorleifur Biðrnsson. Pall Olafs-
son. Olafur Magnússon. Klemens Asmundsson ok Jngemund-
ur Runolfsson prestar Skdlholltsbiskupsdæmis. Þorleifur Páls-
son. Þorleifur Gudmundsson. Olafur Gudmundsson. ElHngur
Gislason. Sigurdur Oddsson ok Jon Hallsson leikmenn. kvediu
Gudz og sina. kunnugt giaurande ad sub anno gracie M^.
D^. xxx^. jn festo decollationis Johannis baptistæ. d Stadar-
höle j Saurbæ. vorum vær j dom nefnder af verdugum herra
ok faudur j Gude biskup 0gmund af Skalhollt. ad skoda ok
ransaka ok fullnadardöms atkvæde d at leggia hversu fara
skyllde um kirkiuna d Myrum ] Dyrafirde. uSi hennar inn-
stædu og reikningskap. Hafde ddur skrifadur biskup 0g-
mund j sinne visitatio krafest ok bedist Iðghgs andsvars-
manns fyrer ailaii fyrrgreindan reikningskap sagdrar kirkiu.
Svo ok hafde hann optlega ddur her dminningar d giort
eignarmanne sagds gards Þorleife Grimssyne. Nu af þvi
ad þar var einginn Iðglegur umbodzmadur ddur greindz Þor-
leifs innan fiördungs. sem lög giaura rdd fyrer. Þvi ad svo
profudu ok fyrer oss komnu. þd dæmdum vier fyrrnefnder
dömsmenn med fullu doms atkvæde sagdan Þorleif Grims-
son skylldugaii. edur haiis Iðgligan umbodzmann. ad vera
komenn til optnefndz gards Myra j Dyrafirde. edur j Skal-
hollt fyrer biskupenn. ef honum þætti þad inndælia. ok giðra
þar ok standa fullaii ok allaii reikningskap þrdttnefndrar
kirkiu d Myrum j Dyrafirde .xiiij. nöttum fyrer fardaga ad
forfallalausu. ok ad heyrdum döminum .x. vikum fyrer far-
daga. Enn ef hvorke kemur optnefndur Þorleifur Grimsson.
1530. ARFR ÍSLEIFS. 551
ok ecke haas Iðglegvir umbodzmadur j nefndan tima. þd
dæmdum vier tidtnefndan gard d Myrum j Dyrafirde j valld
ok umaicí. biskupsins íil annara fardaga. Enn ef þá er eing-
enn löglegur reikningskapur stadinn af kirkiunnar innstædu
portio ok mortuaria. þd dæmdum (vier) optnefndan gard d
Myrum j Dyrafirde fallinn under heilaga SkalhoUtskirkiu. ok
hennar eign þadaii af æfefiJega vera eiga..
45^. 19. September 16.?0. á Grenlaðarst^ðnip.
SlRA Brandr Rafnsson lykr og geldr Jóni biskupi á Hplum
alla þá peninga, sem honum höfðu til arfs falhð eptir Ísleif
Rafnsson sonarson sinn eptir því, sem dómr og herra kongs-
ins bréf þar um gert út vísar, en biskup svari til, ef kon-
ungr eða Teitr Þorleifsson ákærir gózin; kvittar biskup síra
Brand um þau þrjú hundruð og sjötíu Rínargyllipi, er Hrafn
Brandsson var honum skyldugr og lofar að ^nnast útgreiðslu
á löggjöfum Þórunnar Jónsdóttiir, en síra Br^ndr kvitt^r
biskup um meðferð fjánna.
AM. Apogr. 3849 „Ur vidimus 2ia leikmanna [1. Sept.] 1540 og
2ia presta [29. Júlí] 1547" (AM.). Þar með fylgir og orðamunr með
hendi Árna Magnússonaí: eptir „chartis Hr. O^dz Einarsson^r biskups.
hveriar eg feck hia nidium hans i Leirárgördum" (= b), — GrCimul af-
skript af þessu béfi er í Landsbókasafni 63. 4to bl. 112-113, frá c. 1640.
Giorningsbref a millum biskups Jons Arasonar
og sera Brands Rafnssonar.^)
Þat giorum vier Petur Palsson. KietiU jonsson. jon
olafsson. prestar. þorsteinn fmnbogasson. einar bryniolfsson.
audun Sygurdzson leikmenn. godum monnum kunnigt med
þessu voru opnu brefe. at arum eptter gudz burd m d xxx.
manudagen næstan eptter Exalltationem Sancte crucis a greni-
adarstodum j reykiadal vorum vier i hia saum og heyrdum a
ord og handaband verdug herra biskup Jons af einne alfu
og sira brandz hrafnssonar af annare. at suo fyrer skildu.
at nefndur sira brandur lucktti og gallt biskup jone alla þa
l)d,
552 ARFR ISLEIFS. 1530.
peninga. fasta og lausa. frijda og ofrijda. sem honum piaufdu
til arfs^) fallit eptter Jsleif^) rafnsson sonarson sinn. þa sem^)
kongurinn hafde sellt rafne heitnum brandzsyne. eptter þvi
sem domur og herra kongsins bref*) þar vm giortt vtvisar.
med þeim skildaga at ef herra kongurinn eda teitur Þor-
leifsson. sem greinder peningar voru af dæmdir. akiærdu
greinda peninga. þat skyllde biskup jon forsvara. enn huer-
er adrer sem akiærdu eda skullder heimtu vppaa greinda
peninga. þa skyllde biskup jon hallda til laga. enn sira brand-
ur svara lagaripttingum. [Sierliga var^) tilskiht i sama handa-
bande. at ef nockur veiter akiæru þeim tveim hlutum [sem
teite þorleifssyne hofdu tiiheyrtt i jordunum asgeirsaa og
lækiamote i hunavatzþinge.^) þeim skyllde biskup jon hallda
til laga. enn ef þær kynne med logum undan'^) ad ganga. þa
skyllde Sira brandur suara biskup jone suo miklum peningum
sem greinder jardarparter være verder. Hier i mot gaf og
giorde biskup ]on sira brand aullungis kvittaii [og akiærelaus-
aii^) um þau. iij9 og Ixx. rijns gyilene sem biskup jon synde
þar med skilrikium at Rafn heitinn brandzson hafde^) honum
skylldugur verit. lofade biskup jon at giallda þorunne [jons-
dottur^^) suo mikla peninga vegna sira brandz sem henne
bære^^) med logum at hafa i þær loggiafer sem rafn heitinn
brandzson bonde hennar hafde henne med^^) logum geíit.
gaf sira brandur biskup jon kvittan vm halld og medferd er
hann hafde haft oa ollum þeim peningum sem opttnefndum
sira brande hafde til arfs fallid epter Jsleif heitinn rafnsson.
Og til sannynda hier um setium vier fyrskrifader menn vor
jnncigle fyrer þetta bref skrifad i sama stad deie og are sem
fyrr seiger.
1) [hefde til erfda h. 2) heitinn b. v. 6. 3) herra b. v. ö. 4)
kaupbref h. 5) [Svo og var þad h. 6) [i jordunum Asgeirsa ogLækia-
mot i Hunavatnsiþinge og Teite Þorleifssyne hafde tilheyrt, h. 7) af,
h. 8) [sl. 6. 9) hefde 6, 10) [dottur sinne h. 11) bar h. 12) ad h.
1530. KAUPMÁLABREF. 553
453. 13. Oktober 1530. á MöðruYöUum.
10. Norember 1530. í Miklagarði.
Kaupmálabréf Ara lögmanns Jónssonar og Haldóru Þorleifs-
dóttur, er Jón biskup Arason var forsagnarmaðr að.
Syrpa Guðbrands biskups í Biskupsskjalasafni 4to bl. 4 — 5, skr.
c. 1590 (= a) - ÍBfél. Khd. 67. 4to bl. 78 með hendi síra EyjóUs
Jónssonar á Völlum (d. 1745). Agrip þessa bréfs með sömu hendi er
í MSteph. 60. 4to bl. 34-35.
vm íiordungsgiof dætra ara logmans ^)
Þad giðrum vier magnus jonsson beneíiciatus a Greni-
adarstaudum. ^igiW hallsson beneíiciatus j saurbæ. halldor
prestur benedictzson. pietur loptsson. öi^ar Bryniolfsson.
Audun Sugurdzson. Jon Þorlaksson. Simon Þorsteinsson.
Þorualldur Arnason og Olafur Ormsson godum monnum
kunnigt med þessu voru opnu brefe. ad arum eptir Gudz
burd 1530 íimtudag næstan fyrir Lucæ Euangelist^ a modru-
uollum j ^yiaíirdi. vorum vier j hia. saum og heyrdum a
ord og handaband ærligra manna Ara Jonssonar Iðgmanns
af annare alfu. ^nn Þorleifs bonda Grijmssonar af annare
alfu.2) ad^) suo fyrir skildu. ad greindur Þorleifur gipti fyrr-
nefndum Ara halldoru þorleifsdottur dotter sijna. lofadi verd-
ugur Biskup Jon med handsolum. ad Are Jonsson skyllde
hafa til kaups med greinda halldoru vj^ hundrada. ad med-
reiknudum þeim peningum er nefndur Are atte ddur. ^nn
Þorleifur Grijmsson lofadi. ad fyrrnefnd halldora skilldi hafa
til kaups med Ara Jonsson iij^ hundrada. ad tilskildum*)
þeim peningum sem fyrrnefnd halldora atte adur. Gaf fyrr-
greindur Þorleifur [adur^) sagdre halldoru þorleifsdottur alla
jðrdina Mðdruualle^) j ^ýiaíirdi med þeim skilmala ad nefnd-
ur þorleifur skillde hallda adur sagda jord vel og ærliga j
sijna iijfstijd. nema hann viUde fyrr afgreida somu jðrd.
skilldi Þorleifur fa sðgdum Ara suo mykla peninga til halldz
og medferdar sem greind jord er verd. og þa saumu pen-
1) (Útskripat) af kavpmalabrefi Ara lögmanns Jonssonar biskups
og Halldoru Þorleifsdottur 67. 2) sl. 67. 3) 67; ^r a. 4) og med
reiknudum, b, v. 67. 5) [Grimsson fyrr 67. 6) Mödruvelli 67.
554 KAUPMÁLABREF. 1530.
inga tikyllde nefndur Are hallda sem sijna eígn. þar til fyrr
sðgd jord være afgreidd. gaf Are Jonsson halldoru þorleifs-
dottur fiordungsgiof vr sijnum peningum.
[Samþyckti fyrrnefnduri) Are Jonsson og Þorleifur Gnjms-
son med handsðlum alla [adur sagda^) forsogn og giorning.
ad hiaveranda og samþyckianda fyrrnefndre halldoru þor-
leifsdottur. Var nefndur herra Biskup Jon forsagnarmadur
ad aullum adur skrifudum giorninge. og setti sitt secret^)
med vorum jnnsiglum fyrir þetta bref er giort var ] Mykla-
garde j ^yiafirde fimtudaginn næstan fyrir marteinsmesso a
sama are og fyrr seiger.
454. 6. NÓTember 1530. á Mððruvöllnm.
Kaupmálabréf Ara lögmanns Jónssonar og Haldóru Þorleifs-
dóttur, er Þorleifr Grímsson léta gera.
Advocates Library Edinb. 21 , 7, 14, (FM. 64.) 4to með hendi síra
Bjttrns Haldórssonar í Sauðlausdal c. 1770—1780. - MSteph. 27.
4to bls, 51 með hendi Benedikts lögmanns Þorsteinssonar c. 1780. —
JSig, 308. 8vo með hendi síra Ásgeirs Bjarnasonar c. 1770.
Ka^pmalabref Ara Jonssonar og Halldóru Þorleifs^
dóttur [sem þorleifur grijmsson let gera.*)
Jn Nomine Domini amen.
Var so felldr^) ka^pmali lystr [og stadfestr^) á brúdkæps-
degi [heidarlegs manns"^) Ara Jonssonar logmans^) og ^rlegr-
ar^) qvinnu Halldóru Þorleifsdottur med so felldum^) skil-
mala og feskifttum.^o)
J fyrstu talde Are Jonsson ser til [ka^ps og konumund-
ar.^i) vjí hundrada.12) J fyrstu jordina Holtastadi i langa-
dal fyrer. jc? og þar til iij^ i^) hundrada i odrum utjordum
og . ijcC i silfri og odrum þarflegum peningum. Her á mót
1) [Samþyktu fyrrnefndir menn 67. 2) [þessa áðurskrifaða 67,
3) innsigli 67. 4) [b. t. 27. 5) latandi 27. 6) 308; festr 64; frá [sl.
27. 7) [sl. 27. 8) b. V. 27. 9) hans, 27. 10) fékaupum 27. ll)[raots
vid Halldoru Þorleifsdottur 27. 12) Hér stendr í 64: „i fasteign", en
undirpunktað til merkis iim, að það á að ganga út, 13) yc (!) 27,
1530. KAUPMÁLABREF. 555
talde Þorleifr bonde Grímsson dóttur sinni Halldóru .iij9
hundrada med sinum modurarfi. ad^) a^^ngum peningum^)
til^) skildvm. þá spurdi biskup Jon Arason Þorleif bonda
Grímsson hvort hann gæfe ecke dóttur sinni [Halldóru^) til
heimanfylgiu jórdina Módruvelli [i ,;Eyafirde.*) enn Þorleifr
[bondi sagde þar þvert nei] fyrer. at hann gæfe henni ei
þann gard. edr gilde i heimanfylgiu.^) Gaf Ari Jonsson
sinni qvinnu Halldoru [fiordungsgiðf úr fe sinu.^) kiðre Þor-
leifr [bondi Grímsson*) sina dottur [Halldóru^) malakonu i
gard [þrattnefnds*) Ara Jonssonar.
fór [allr"^) þesse giðrningr fram i [storu'^) stofunni á
Mðdruvðllum [mðrgum danumonnum hiaverande lærdum og
leikum*).
Voru desser [epter skrifader^) menn kæpvottar [og brud-
kaupsvitne.^) Halldor Benedictsson. Thomas Jonsson prestar.
Teitr Magnússon. Jngialidr Magnusson.^o) Gudmundr Einars-
sen. Þorlákr Finnbogason. Kolbeinn Jndridason. Bryniulfr
Jonsson. Gudmundur^i) Eireksson. Þorvalldr Arnason og Steinn
Jonsson leikmenn.
[Og til sanninda her um sette Þorleifr bondi Grímsson
sitt jnnsigU med vorum^^j fyrskrifadra manna jnnsiglum firir
þetta kæpmalabref. hvðrt er^^) skrifad var á Mðdruvðllum i
Eyafirde.^*) sunnudaginn næstan effter allra heilagra messu
[þá lidid var fra Guds burd 1530.15)
455. 17. Nóyember 1530. í Skálholti.
DóMR sex klerka og sex leikmanna, útnefndr af Ogmundi
biskupi í Skálholti, um kærur biskups til Orms Guðmunds-
sonar, að hann hefði rægt sig fyrir útlendum mönnum og
sagt, að hann héldi jörðum fyrir sér með rangindum.
1) b. V. 27. 2) peninge 308. 3) 27, 208; frá 64. 4) [sl. 27. 5)
[afsagde henne þa jord giallda edur gefa 27. 6) [Þorleifsdottur Ixc i
tilgiof 27. 7) [b. V. 27. 8) b. v. 308. 9) [b. v. 308, 27. 10) Hogna-
son 27. 11) Guondnr 27. 12) vorra 308. 13) ed 308. 14) [sette
bondenn Þorleifur sitt innsigle med uorum hier firir a Modruvollum
27, 15) [1536, 27.
556 ORMR GUÐMUNDSSON. 1530
Landsbókasafn 62. 8vo afskript gerð fyrir Árna Magnússon „ur
brefabok biskups Ömundar".
Dömur um Orm Gudmundzson.
Ollum monnum sem þetta bref sid edur heyra senda
Jon Hiedinsson officialis heilagrar Skalholltzkirkiu. Gudmund-
ur Jonsson profastur. Jon Biarnason kirkiuprestur sama
stadar. Pall Haflidason. Freysteinn Grimsson. Eir(e)kur
Grimsson. prestar Skalhollts biskupsdæmis. Jon Biðrnsson.
Haukur Arnason. Olafur Asbiarnarson. Jon Þordarson. Aurn-
olfur Martheinsson. Gunnsteinn Biarnason. leikmenn. Qvediu
Gudz ok sina kunnugt giaurande ad sub anno gratiæ M^.
D^. xxx^. á fimtudagenn næstaii fyrer præsentationem Sanctæ
Mariæ Virginis j Skrudhusinu j SkalhoIIte. vorum vier j
dom nefnder af vorum virduligum herra biskup Augmunde
j Skalhollte. ad skoda ok ransaka ok fullnadardöm d ad
leggia um þd akiæran^) sem biskupinn klagadi til Orms
bonda Gudmundssonar. Var hann stefndur og kom stefnan
innsiglud j daginn. þvi dæmdum vier stefnuna lauglega ok
hann riettelega fyrerkalIadaH. Var hans bedist og krafed.
ok kom ecke. Þvi dæmdum vier hann sekan mðrk j stefnu-
fall. Jn primis klagadi biskupinn þad til Orms Gudmunds-
sonar. ad hann hefde rægt sig fyrer utlendskum mðnnum.
og sagt ad hann hiellde jðrdum fyrer sier med rangindum.
Þvi ad heilags anda ncld tilkalladri. ad svo profudu ok fyrer
oss komnu dæmdum vier fyrrnefnder dömsmenn med fullu
döms atkvæde ddurgreindan Orm skylldugaii ad sveria lyrit-
areid ok tveir skilviser menn med honum. ad hann hafi all-
dreigi rægt biskupinn fyrer utlendskum mðnnum hvorke
leyndt nie liöst. Enn ef hann fiellist á eidnum. þd dæmd-
um vier hann riettaii rögsmann. ok sliku sekaii sem biskup-
inn være ef hann være sannur ad sðk. ok sekaii .Ix. mðrk-
um vid heilaga SkdlhoIItzkirkiu. skylldi eidurinn unninn fyrer
jol. fyrer biskupenum. edur hans umbodzmanne.
J annarre grein leitst oss biskupinn eiga ad leida tvð
Iðgleg vitni. med hvoriu skilorde ad Are heitinn Andresson
1) Svo.
1530. JÖRFABRÉF. 557
lofade Orme nockrum peningum. ok ad þeim leiddum. þd
leitst oss Orm(ur) eiga ad svara fyrir þd menn. sem þad
soru. ad Are heitenn hafde giefed hðnum þessa peninga
forordslaust.
456. 13. December 1530.
!. December 1530.1 , T.,.tw„„i.x«i
16. Marts 1531. } ^ ^yl^lí^askösi.
ÞoRLBiFR Gamahelsson selr Bjarna syni sínum tíu hundruð
í jörðunni Jörfa í Haukadal, en galt honum fimm hundruð
í jörðunni fyrir þau fimm hundruð, er „Gamael" (Gamah'el)
faðir Þorleifs gaf Bjarna sonarsyni sínum, og kvittar Þor-
leifr Bjarna um andvirði hálfrar jarðarinnar Jörfa.
AM. Apogr. 2268 með hendi Magnúsar Einarssonar eptir frumrit-
inu á skinni meðal Jörfabréfa „accuraté collatum".
Þat giorum vit sira pall prestur olafsson og þorleifur
gudmundzson godum monnum kunnegt med þessu ockrv
optnu brefui j stofunne ] þýckuddskogi uppa sialfan magn-
usmessudag. þa uar Hdit fra gudz burd. CD. d. xx. og tíju
cdr. þar uorum uit j hia saum og heýrdum uit uppdd ord
og handaband þessara manna þorleifs gamalelssonar^) og
biarna þorleifssonar. sonar hans. þat faldizt og skildizt j og
under þessardd manna handabaiidi at fyri skrifadr þorleifur
gamalehssoni) selldi sjne sinum biarndd þorleifssýne .x. hundr-
vt [vpp] j jordina jorfua i haukadal er hggur j uazthorns^)
kirkiu sokn uiidan sier og sinum erfingium. en under biarna
og hans erfingia enn hier fyrir þa gaf biarne faudur sinum
þorleifi .x. c. j maln} tu og fridum penmgum. j annare grein
gallt þratt nefndur þorleifur biarna sýne sinum fim .c upp j
fyrr nefnda jord jorfua j haukadal fyrer þau fim .c. er gamael^)
gaf biarna þorleifssyne sonarsýne sinum. upp j jordina kol-
grafer. skjldi biarne eignazt þann helming jardarennar sem
þorleifur keýpti at magnuse biornssýne med aullum sinum
gognum og gædum. Suo og medkennunzt ek opptnefndr
þorleifur gamalelsson^) at ec hefer ut teket og uppbored af
558 HÖLL í BOLUNGARVÍK. 1530.
syne minum biarndcL fulla ok alliJa peninga fyrir nefnda jord
halfan jorfa .xu. hundrud at dýrleika suo sem mier uel likar
og anæger. Þui gef ec hann aulldungis kuittan og akæru-
lausan fyrir roier og aullum minum erfingium og epterkom-
eiidum um greindrar jardar uerd. en til meire stadfesstu og
sannenda hier um set ec þorleifur gamalelsson^) mittjnnzigle
med fýrrnefndra manna jnnsiglum fyrir þetta giorningsbref
huertt er skrifad uar j þjckuaskogi j middolum gudmundar-
dac^) um ueturenn dari sidar enn fýrre greiner.
457. 1530. í Hjarðarholti(2)
Ögmundr biskup í Skálholti fær Ólafi bónda Guðmundssyni
fult umboð yíir garðinum Hóli í Bolungarvík og öUu því
gózi, sem þar til heyrir.
Landsbókasafn 122. 4to bls, 204-205, með hendi c. 1770 eptir
btéfabók Ögmundar biskups.
Um Hól i Bolungarvik.
Vier 0gmund med Guds nád biskup i Skalhollte giðrum
gódum monnum kunnugt med þessu minu opnu brefe. ad vier
hðfum bitalad Olafe bonda Gudmundssýne fullt valld og um-
bod yfer gardenum Hóle i Bolungarvik med ðllu þvi Gótse
faustu ok lausu sem þar til heyrer.^) med þeim jordum sem
þar under liggia. skal hann þar i oilum hiutum fullmegtugur
forradsmann blifa. sier sialfum til gagns og góda gardenum
ok kyrkiunne til uppreistar. Kann þar ad reka hval edur
vidu skal þad leggiast til gardsens. utan þau Tre sem hei-
lagre SkálhoUts kyrkiu kunna ad koma til nytta. þau skulu
ecke fargast. Skal þetta vort umbod standa næstu þria xij
mánude ok þat leingur vier giorum her ecke adra skickan
á. Ok til til sannenda her um um þryckium vier Jnnsiglum
vorum á þetta bref skrifad i [H(iardar)h(ollte)^) Anno M.
D. XXX.
1) Sto. 2) heyra, hdr. 3) [„H. H.", handr. og sú athugasemd
(AM.) við : „forle Hiardarhollte«.
Íð30. INDRIÐASTAÐIR. 559
458. [1530]
Ogmunde biskup í Skálholti selr Klemusi Jónssyni jörðina
Indriðastaði í Skorradal fyrir þrjátigi hundraða, en landbúar
Skálholtsstaðar í Heyness umboði skulu hafa þar skógarhögg
æ jafnan, og greiða fríðvirt hundrað þeim, sem á Indriða-
stöðum býr; þar með heíir Klemus lofað að vera biskupsins
maðr honum og dómkirkjunni til styrks.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Árna Magnússonar „ur Brefa-
bok biskups Ögmundar", og er afskriptin staðfest í Skálholti 9. Okt.
1711 af Arna Magnússyni, Ortni Daðasyni, Þórði Þórðarssyni og Páli
Hákonarsyni. „Bref þad sem i bokinne er nœst fyrir framan þetta
Jndridastadabref er af dato 1523. þau sem næst epter koma eru
daterud 1530. og kynni þetta Jndridastadabref a sama are (1530)
daterad vera. Þó er eckert vist argument her af ad taka. þvi
bokin er vida confuse digesta. Þad er viat ad brefed er elldra enn
1538. þvi þess getur i einum dóme daterudum a þessu fire 1.538."
(AM.) — AM. Apogr. 2706 óstaðfest afskript með hendi Árna Magn-
ússonar, og setr hann þar ártal „ante 1538".
tJm Jndridastade.
Vier Ogmund med gudz nad biskup i Skalhollte giorum
godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe. ad
vier liofum setlt Glemus Jonssyne iordina alla Jndridastade
er hggur i Skoradal. Her i mot skal hann gefa oss .xxx ?
i þeim peningum sem oss vel likar. hofum vier upp borid
x*' sem oss vel anæger. Skulu stadarins landbuar i Hey-
ness umbode hafa þar skogarhogg æ iafnan sem þa naud-
syniar til rapta ok kola. oc greida fridvirdt hundrad þeim
sem a Jndridastodum byr. þa skogurinn er nautnadur. Her
med hefur hann lofad ad vesra vor mann. ok veita oss ok
heilagre Skalholltskirkiu þann styrk sem honum er mogulegt
et cetera.
459. [1580].
Ögmundr biskup í Skálholti afleysir og kvittar Solveigu
Björnsdóttur af fyrstu barneign í fjórmennings frændserai
me(5 síra Filippusi Jónssyni.
Landsbókasafn 122. ito bls. 203—201, með hendi frá c. 1770 éptir
560 KVITTAN. - PRÓFENTÁ. 1530.
bréfabók Ögmundar biskups. „Næstu brefen fyrer framan þetta eru
dat. 1530. Þad sem næst effter fylger 1531. mun so þetta á odru
hveriu þessu áre dat, vera. Þo er þetta ecke vist þvi boken er vida
confuso ordine digesta" (AM).
Kvittun Solveigar Biðrnsdóttur.
Vier 0gmund et cetera.
giorum gódum monnum kunnugt med þessu voru opnu
brefe. ad vie hðfum afleísa láted Solveigu Biornsdottur af
þvi misferle. sem hun hefur i ratad med Sira Philippus Jons-
sýne in prima proliíicatione ok quarto gradu affmitatis. ok
sett henne pænitentias competentes sem brotenu tilheyrer.
svo ok hefe(r) hun bHfed i hlydne ok forlikun vid oss. sem
oss vel ánæger. Þvi giðrum vier hana ok gefum olldungis
kvitta ok ákiærulausa fyrer oss ok óllum vorum Effterkom-
endum heilagrar SkalhoUts kyrkiu formonnum uSi, fyrr skrif-
ad brot et cetera.
460. [1530].
Ögmundr biskup í Skálholti tekr Guðrúnu húsfreyju Finn-
bogadóttur í prófentu á staðinn í Skálholti, og hefir Guðrún
gefið með sér tuttugu hundraða jörð í Austfjörðum og þrett-
án hundruð í góðum peningum.
AM. Apogr. 2744 með hendi Árna Magnússonar „ur brefabok
biskups Ogmundar"- „Sira Gudmundur Jonsson var radzmadur 1530.
Jtem 1538« (AM).
Profentubref.
Vier Ogmund med guds nad biskup i Skalhollte. giorum
godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe. ad
med rade ok samþycke Radzmannsins Sera Gudmundar
Jonssonar hofum vier giort svoddan kaupskap vid Gudrunu
husfreyu finnbogadottur. hefur hun gefed kirkiunne i Skal-
hollte ok oss tuttugu hundrada iord i Austfiordum. ok þar til
xiij9 i godum peningum. Her i mot skal hun hafa œfinlegt
framfære ok proventu a stadnum i Skalhollte. sess i bad-
stofu enn sæng i skó'ia. ok litla kofann sem vier hofum
i
1580. JARÐABREF. 56l
giaiira lated fyrer framan prestaskdla. vod og skirtulierept
sier til klæda. ok skoledur sem hana naudsyniar. Ok til
sanninda her um et cetera.
461. [1530].
Ogmundr biskup í Skálholti fær Olofu húsfreyju Björnsdóttur
til eignar jörðina Höfn í Hraunskirkjusókn (við Dýrafjörð),
sökum þess að Ólof hefir verið biskupi og kirkjunni til styrks
og góða og lofar að gera svo framvegis.
AM. Apogr. 2718 með hendi Árna Magnússonar „Ur brefabok
biskups Ogmundar". „Brefin sem hier erii næst fyrir framan erii
dateriid 1530—31. Annars er bokin hier og annarstadar confuse
digesta."
Um iordina Hðfn.
Vier 0gmund med guds nad et cetera.
saker þess ad Olof husfreyja Biórnsdotter hefur vered
oss oc heilagre Skalholltzkirkiu til styrks oc goda. ok hefur
lofad oss ad giora svo framvegis. þvi hofum vier feinged
greindre Olufu husfreyu iordina Hðfn er h'ggur i Hrauns
kirkiu sokn. til tii fuUrar eignar med ollum þeim gognum
oc gædum sem greindre iordu fylger og fylgt hefur ad fornu
oc nyu. bæde til sios og landz.
Ok til sanninda her um et cetera.
462 [1530],
Fúsi (Sigfús) bóndi Brúnmannsson fær Ögmundi biskupií Skál-
holti jörðina Dal í Valþjórsdal (Valþjófsdal) til meðferðar, en
biskup fær honum í mót til aftekta jörðina Dynjandi, þrjú
eyðikot í Arnaríirði, Kirkjuból og Hóla í Dýraíirði; svo heíir
og Fúsi feingið biskupi til fullrar eignar þann part í jörðunni
Hjarðardal, sem honum og Ólofu Björnsdóttur konu hans
kemr til, með íleira, er bréfið greinir.
AM. Apogr. 2714 með hendi Árna Magnússonar „Ur brefabok
biskups Ogmundar". „Næst fyrir framan þetta bref er bref um Hofn
Dipl. Isl. IX. B. 36
56^ JARÐABREF. — PRESTHVAMMR. 1530.
i Hraunskirkiusokn, sine anno, en þau sem epter koma eru confus,
so þar er ecki upp a ad byggia". (AM).
Um iordina Valþiorsdal.
Vier Ogmund med gndz nad et cetera.
ad Fuse bonde Brufimafisson hefur feingit oss til med-
ferdar jordina Dal i Valþiorsdal. Enn vier hofum feingit
honum annan iarda dyrleika til aftekta. er þar til nefnd
iordin Dyniande. ok þriu eydekot er þar liggia nær i Hrafns-
eyrar kirkiu sokn. Kirkiubol oc Hola i Sandakirkiu sokn.
svo leinge ad vid giorum þar fuUafi kaupskap upp a. Svo
oc hofum vier undirbundist ad forlikast vid Sera Bard um
þau xij^. sem i þvi kaupbrefe standa sem Snæbiorn heitinn
gislason giorde vid petur heitinn Vigfusson. Sðmuleidis hef-
ur adurnefndur Fuse. feinged oss til fullrar eignar þann
part i Hiardardal sem honum til kemur oc hans kuinnu
Olofu Biornsdottur.
Ok til sanninda her um et cetera.
463. 1530.
Skrá um landamerki jarðarinnar Presthvamms í Grenjaðar-
staðarþingum.
AM. Apogr, 125, og var það ritað apfcan á b réfið um Presthvamm
frá 30. Apr. 1529 (Nr. 405) „með hende eigi miog nyrre, þö nyrre enn
brefed sialft er« (AM.)
anno CD d xxx.
Þessi ero landamerki jardarinnar presthuams:
fysir vtan rædur gardur sa er gengur v^^r laxdo. og upp
eptir hvarfe oc so yfer vm háls oc j gard þann er girdir
fyir ofan slij. rædur sijdan sa gardur allt ut i kalldakijl
nema klombur a þar xviij skdra annadhuort OLr: j iarfoll-
vm d presthuammur manadar beit a svmar enn langavazmenn
hingat a hals a vetur þa þarf frarii fra a laxaardal rædur gardur
sa er geingur vndan grasteini til aar oc rettsyni a fiall vpp.
1580. HALLORMSSTAÐR. 563
£n íyrir austan halsinn rædur þvfa sv en stendur vid aana
hor
undan airhoolumi) oc so rettsyni vestur a íiall.
464, 1580.
Skrá um eignir staðarins á Hallormsstöðum í Skógum, þá
er Oddr Arason afhenti, en síra Bartholomeus Egiisson tók við.
Máldagabókin ganila í Biskupsskjalasafni, bl. 142 b skr. 1601,
Hallormstadur.
Anno domini CD. ö. xxx^.
Suo mycklir penijfigar vtlucktter aa hallorínstðdum þa
oddur arason afefite enn sijra bartholomeus eigilson med tok.
Jn primis fiogur(ra) vetra gamallt naut j hundrad. viij.
kýr giUdar med þuj ad xix ahlir oc xx voru lagdar ofan a
þriar kyrnar. ix asaudar kugilldi gilld. halft v. ærgiUde fyrir
kapal. tuæuetur kapall .v. vetra gamall hestur j hundrad.
annar hestur ix vetra gamali,
Jtem stockur oc kista.
Jtem ij katllar voiidir oc j pottur.
Jtem j bediar slitur oc j hæginde vont.
Jtem iiij trediskar. tinfat oc kanna. fimm spænir. iiij
skaHr .v. vppgiordarkerQlld. allt þetta giortt fyrir .c. ad auk
var [braudreid^) og tialldshtur.
Jtem fonz vmbunijngur med krosse. vj klukkur. ij
messuklæde alfær. ij kalekar messufærir. ij kaiitarakapur.
onnur miog vond. tuttugu bækur. et cetera.
465. 1530. í Stafholti.
ViRBiNGABGERB á stað og kirkiu í Stafholti og skrá um eign-
ir þeirra, þá er Narfi prestr slepti, en síra Freysteinn Gríms-
son tók við.
Eignaskjalabók Staíholtskirkju í Landsskjalasafninu, og er þetta
1) Svo Apogr. 2) braud reid, hdr.
36*
564 STAFHOLT. 1530.
skrifað c. 1680 (= a). — AM. Apogr. 3244 „ex charta Stafholt. non
originali", og sýnist þessi afskript ekki geta verið gerð eptir nefndri
skjalabók (= 6).
Anno Domini M D xxx.
Voru so mikler peningar i Stafhollte. þa Sira Narfe
sleppti ^n Sira frejsteinn tök vid. xx. kyr. xviij císaudar
kugillde. Var þetta allz og allz. med þui sem d jordunum
var. xiij^ i gielldum saudum .iij^ i gielldum nautum og xi
kaplar.
Jtem var þetta jnnan gdtta. ij strockar. viij kerölld og
voru bædi lasin og laggbrotin. iij ker. sder miog lasner.
Býrda ejn og [ur botnenn. ij fotur og eirni) drýckiaraskur.
X. skerbord. vij smdskdler. ij dukar vonder. ij konnur og
ónnur loklaus. ij katlar miðg ellder. eirn pottur. og var gat
d. ij sængur gamlar og dunlitlar. ij*' med dklædenu og óllu
saman.
Var k;ýrkian giðrd fyrir xxv^. ^n stadurinn allur med
uthusum xx^'.
Voru þesser mdtzmenn. S(ira) Olafur gilzson. S(ira)
Biorn Þorgilsson. S(ira) Halldor gijslason. Hakon biorgolfs-
son. gudmundur gudmundsson. og Olafur gijslason lejkmenn.^)
466. [um 1530J.
LöGFESTA Tumasar prests Eiríkssonar fyrir landi Mælifells-
staðar í Skagaíirði.
Kirkjustóll Mælifellskirkju í Landskjalasafninu, og er þetta skrif-
að 1752, og afskriptin staðfest af síra Jóni Magnússyni á Mælifelli.
1) [&; felt úr i a. 2) í Landsbókasafni 108. 4to bls. 392 stendr
þessi klausa með hendi síra Jóns Haldórssonar í Hítardal, tekin epiir
síra Jóni Eigilssyni í Stafholti : „Þá síra Freysteinn Grímsson með-
tók Stafholt, en síra Narfi slepti, var datum 1580. Sha Freysteinn
hélt staðirin 38 ár. Þorvaldur Björnsson meðtók staðinn eptir síra
Freystein Anno 1568 og hélt hann og hans kvinna í 3 ár, og harin
hafði kistu í Nikulásskeri fyrsta ár og veiddi þar i. Þar eptir með-
tók Jón prestr Egilsson Anno 1571, og hefur haldið hann i 23 ár
(lof guði), en nú er Anno 1594. Summa 64 ár frá þvi síra Freysteinn
meðiók staðinn og til þessa". ,
1530. MÆLIFELL. - STARRASTAÐIR. 565
Copia af Logfestu SiraiTomasar Eirekssonar til hvorrar
vijsad er i hier fyrer franian skrifudum vitnis-
burdum ,um Mælefelis landeign.
Eg Tumas prestur Eireksson logfeste hier i dag íirst
stadenn Mœlefell ut ad Mælefellsd og riettsynes ofaii med
Mælefellsd. so med Svartaa sudur i markgard og riettsýne
upp ur markgarde og upp i urdardal og fram med Hæle-
fellsd þessu meigeíi og allan Mælefellsdal frd læk þeim sem
næst er Reikia Reit fýrer franian i hRÍukamýrar. .hlaupkinn
og ^inarsdal. halft Tiarnargil þessu meigiíi og sudur i hær-
ingsgil. og rietts} ne ur hæringsgile og austur i heidar i mots
vid Gilhagamenn. Þar med akra og Todur eingiar og skoga.
haga og allar landsnitiar er þvi lande eiga ad filgia ad fornu
nýu til utmerkia þeirra er adrer menn eiga i mote bæde
ad ordfullu og logmale Riettu. Firerbýd eg hvorium manne
hiedan af ad nýta sier edur i ad vinna nema mitt sie lof
edur leife til ad vitne þijnu og þijnu N. og allra þeirra er
ord mijn heira.
Þesse Sira Turaas var annar prestur a Mælifellí þad næst verdur
komist at' goœlum halfskinsbrefum sem vid kyrkiuna hafa leigid a
hvorium ad finst þessi logfesta.
467. [um 1580].
Skrá um landamerki Starrastaða í Skagafirði.
Kirkjustóll Mælifells í Landsskjalasafni, skr. 1752. A undan þessu
er í bókinni Lögfesta síra Tumasar Eirikssonar: „Þessi Sira Tumas var
annar prestur a Mælifelli þad næst verdur koraist af gomlum kalfskins-
brefum sem vid kyrkiuna hafa leigid a hvorium ad finst þessi logfesta".
Þesse eru landamerke Starastad(a) :
ad austan Svartaa þegar hun reíiur under hafgrijms-
stada laugar höl.
ad nordaíi markgardur sem geingur upp ur itra prest-
höl vid Svartd og ur honum til fialis uppi urdardal.
eii ad suiian úr Torfhol ep(t)er garde og til fiails under
heidar hofud. rædur þa rigguriii ad vestaii.
566 VIDIMUS. 1530.
468. [am 1530].
yiDiMus af bréfum, er snerta arf eptir Solveigu Björnsdótt-
ur, Víðidalstunguvíg (1483) og dóma Jóns lögmanns Sig-
mundssonar.
AM. Apogr. 3894 og 3895 „Ex transseripto membraneo, sem nu
er i eigu logmannsens Pals lonssonar Widalin". „Bæde þesse trans-
scripta eru rituð með einne og somu hende. Eg & morg bref sem eg
ætla Biorn Þorleifsson (Biarnarsonar hins rika) hafe skrifad. þyker
mier honden á þeim, (hellst þeim sidare af sogdum brefum) vera i
morgu lik hendenne sem er a þessum tveimur transscriptis, Enda eru
sumer, staferner riett oliker. Er eg so i efa um, hvert hönden a
þessum tveimur transscriptis sie su hin sama, sem eg eigna Birne
þorleifssyne, eda onnur henne i morgu, enn eigi ollu, lik. Og er eg
nær þvi ad þad mune ecki hin sama hond. Enn þad er vist, og af
skriftar formenu a þessum 2ur transscriptis, audsied, ad þau eru rit-
ud hier um anno Christi 1.5'iO, og ad visu ecki miklu sidar." (AM).
Þad giorvm vier þorsteinn ketelsson. arne olafsson. Ey-
vindur marteinsson. jon olafsson og suartur palsson godum
monnum kunnigt med þessv voru opnu brefi. ad uier hofum
sied og lessit. og heyrtt yfer lessit suo fellda doma og onnur
uitnisburdarbref er þessum domum til heyra bæde l^rdra og
leikra. ClDed þeirra heilum og oskoddum hanganda jnnsiglum
so latande ord epter ord sem hier eptter aa greiner. Enn
sacker margra hluta er j greindum domum standa. og marg-
m^ltra orda. sem þar ero jnsett. og þessum epterfaranda
greinum varlla einvirduliga til koma. Og ero þvi þesser
hluter og articuHs vr adursaugdvm domvm teckner. sem ein-
kanliga hhoda og utskyra. fyrst vm þann dom. sem dæmd-
ur var j bolstadarhhd j langadal [o. s. frv. og kemr þá:
1. ágrip af Bólstaðarhh'ðardómi um arf eptir Solvcigu Björnsdótt-
ur frá 21 Jfiní 1497 (= DI. V^II, Nr. 383).
2. ágrip af úrskurði Finnboga lögraanns Jónssonar um Bólstaöar-
hliðardóm, Ási í Öxarfirði 20. Aug. 1498 (= DI. VII, Nr. 418).
3 Dómr Gottskálks biskups um bréfagerðir Jóns Sigmundssonar
frá 18. Aug. 1514 (= DI, VIII, Nr, 389).
4. Vitnisburðr Sigurðar presls Þorlákssonar frá 29. Febr. 1500
V= DI, VII, Nr. 486).
5. Vitnisburðr Egils Grímssonar frá 24. Sept. 1485 (= DI, VI,
Nr. 491).
1530. VIDIMUS. - FÍFLHOLT. 567
Þar með endar 3894 og hefir aldrei verið á ritað vidimus,
og transscriptum aldrei verið innsiglað. Þá kemr framar í 3895:
6. Vitntnisburðr Einar Oddssonar frá 7. Okt. 1485 (= DI, VI,
Nr. 493).
7. Vítnisburðr Bárðar Jónssonar frá 4. Nóv. 1485 (=DI, VI, Nr.494).
8. Vitnisburðr um falsbréfagerðir Jóns Sigraundssonar frá 23.
Marts 1528 (= Nr. 367 að framan).
Á 3895 hefir aldrei verið ritað vidimus að niðurlagi, en fyrir
því voru fimm innsigli. Bœði transscripta voru frá Flatey á
Breiðafirði].
469. [c. 1530- c. 1600].
Skrá um landamerki Fíflholta í Hraunhrepp á Mýrum, vott-
uð af Skapta prófasti Loptssyni á Setbergi (1571—1621)
eptir handskript Brands Einarssonar (Moldar-Brands) og síra
Einars heitins Snorrasonar, en þeir fóru eptir lýsing og til-
sögn Ásmundar heitins Jónssonar — , svo og eptir frásögn
Helga heitins Jakobssonar og Jóns heitins Bjarnasonar.
AM. Apogr. 3950, með hendi Jóns Magnússonar bróður Árna,
„ex originali" á kálfskinni, sem var mjög máðr.
Páll alþingismaðr Sigurðsson í Árkvörn nefnir í ritgerð sinni um
örnefni og goðorð í Rangárþingi (Safn til sögu íslands II, 528) „lög-
festu eða vitnisburð" „af 1380" um landamerki Fíflholta i Landeyj-
um, þar sem getið sé um Hvitstein og Hvitsteinsás, og dregr hann
þar af styrking til þess, að Hvítanes, sem goðorðið var við kent,
muni vera hið sama land og nú kallast Fíflholt. En það má mikið
vera, ef hér er ekki eitthvað blandað málinu, og ef ekki er alt eitt
og sama bréfið, sem Páll vitnar í og það, sem hér er, eða þá að fyrir
hann hefir borið eldra bréf um landamerki Fíflholts á Mýrum frá
1380, — ef byggja má á frásögn hans ura ártalið, — sem hann svo
hefir ætlað að væri um landamerki Fíflholts í Landeyjum, er honum
var miklu kunnari jörð en hin. Því að það væri undarleg tilviljun,
ef það skyldi hittast svo á, að örnefnið „Hvítsteinsás" væri bæði
landamerki Fíflholta á Mýrum og Fíflholta í Landeyjum. En að þetta
skjal, sem hér er prentað, sé um landamerki Fíflholta á Mýrum, er
varla rojög vafasamt. Þeir feðgar síra Einar Ölduhryggjarskáld og
Moldar-Brandr, sem um hríð bjó á Snorrastöðum í Kolbeinsstaða-
hrepp, voru gagnkunnugir á Mýrunum, og þeir frændr áttu þar óðul.
Marteinn biskup átti Álptanes á Mýrum og fluttist þangað þegar hann
lét af biskupsdómi, og þar [ andaðist hann (1576). Siðan áttu niðjar
568 FÍFLHOLT. 1530.
hans Alptanes langaleingi og bjuggii þar. En austr í Landeyjum hafa
þeir frændr ekki verið kunnugin Hér við bætist og það, að Asraundr
sá Jónsson, sem hér er vitnað til, getr verið sami maðr og Asmundr
Jónsson sá, sem nefndr er á skjali einu, nær 300 ára gömlu, um
landamerki Hraundals í Hraunhrepp. Virðist Asmundr þessi hafa
verið skilríkr maðr, orðið gamall og búið leingi á þessum slóðum.
Tímans vegna gæti það staðizt, og er í sjálfu sér ekki ólíklegt, að
það sé Ásmundr broðir Stepháns biskups, sem stundum hefir verið
kallaðr hinn „verri" — til að aðgreiningar frá bróður sinum með sama
nafni — , en biskup kallaði sjálfr (í gamni) „Asmund bónda hæru-
lang". Ásraundr var móðurbróðir Moldar-Brands, bróðir Ingiríðar fylgi-
konu síra Einars Snorrasonar. Það lægi þvi ekki fjarri, að það væri
einmitt hann, sem er heimildarmaðr þeirra feðga um þessi landa-
merki. Til frekari fulivissu um það, að hér er um landamerki Fífl-
holta á Mýrum að ræða, er þess getandi, að til er lögfesta um landa-
merki Fíflholta á Mýrura gagnvart Einholti frá 24. Augúst 1712, og
þar er einmitt taHð sumt af sömu örnefnunum sem í þessu bréfi. svo
sem Þórarinsás og HlöðuskógsholP).
Svo fellda handskrift heíi eg med haundum haftýferlesid
og í mijnuni briefum var bijuarad Brandz Einarssonar og
sera Einars heitins Snorasonar eptir lysing og tilsaugn as-
mundar heitinns Jonssonar umm landamerki krijng um fijfl-
holltt er suo hliodadi
J firstu rædur sionhending ur kalfshollti j brautavatn.
þa rædur sa floalækur er ur hrautavatni rennur ofan j saura-
watn. þa rædur sionhending ur þeim lækiaros ok i þa holma
er vestast eru í sauravatni. Sionhending ur holmunum og
i nedri þorariiisashola. ur þorarinsasholum og i blikstein
a midium hlauduskogi. ur steininum og i lækiarhaulkn ned-
an i nordlæk ofan undan huijtsteinsds. ur haulkninu og i
midian huijtsteinsds. ur huijtsteinsas og i stapan a nedri
grunnavatzholum firir nedan aalaveituskard. ur stapanum
og i griotvadit a fiskilæk. da rædur lækur i kieravatn. ur
midiu kieravatni. og i mokielduna sem geingur i melsa
firir utan slodhollt. þa rædur din upp aUt ad gardas broti.
ur gardinum sionhending og i griothaulknid i melzlæk. þa
rædur lækurinn i kalfshoflt etcetera.
Jtem lystu þeir firir mier og morgum audrum monnum
l) Bréfabók Jóns prófasts Halldórssonar bls, 427-428-
1580. HJÓNABAND. 569
Helgi heitinn Jacobsson og Jon heitinn Biarnason ad þeir
hefdi þessi saumu landamerki heyrt sier elldri menn seigia
bædi sem j fijflhoUtum hefdu buid og suo audrum jaurdum
þar um krijng. Skapti Loptsson.
470. [1530-1538].
ÐóMK sex klerka útnefndr af Ögmundi biskupi um hjóna-
band Bjarnar Þorbjarnarsonar og Þorgerðar Jónsdóttur.
Ny kgl. saml. 1847 4to C, 26, bók sira Guðbrands Jónssonar í
Vatnsfirði skr. 1669. A spássiu stendr með sömu hendi : „Datura
ovijst". — Sira Guðmundr Jónsson var ráðsmaðr í Skálholti að vísu
bæði 1530 og 1538. Gœti þessi dómr verið f'rá þeim árum. Ártalið
1520, sem stendr hér í fyrirsögninni, fær ekki staðizt. Þá var einginn
Skálholtsbiskup reglulegr hér í landi.
Dómur um mein á milli hjóna dæmdur í tið biskups
Ogmundar Anno 1520.
Jn nomine domini amen.
Vér Jón Héðinsson officialis heilagrar Skálholtskirkju,
Guðmundur Jónsson ráðsmann sama staðar, Jón Bjarnarson
kirkjuprestur, Oddur Haldórsson, Eiríkur Grímsson, Stephán
Hallkelsson, prestar Skálholtsstigtis vorum í dóm nefndir af
herra biskupinum Anno . . . .^)
Jn primis um þau mein, er upp komu í milli Bjarnar
Þorbjarnarsonar og Þorgerðar Jónsdóttur, dæmdum vér, að
tvö lögleg vitni skyldu sverja fyrir prófastinum síra Birni
Olafssyni, að greind mein hefðu upp komið innan lýsinga.
Að þeim eiði unnum var greindra manna hjónaband dæmt
ómyndugt og að aungvu haldandi og þau bæði skyldug að
taka lausn og skriptir fyrir sína ofdirfð. Eigi síður prest-
inn, sá sem þennan hjúskap hefur saman bundið, fallinn
í bann og forboð, skyldugan að taka lausn og skript fyrir
sína óviturlega framhleyping.
Og til sanninda et cetera.
1) [Ártal vantar hér i handritlð.
570 FJÓSATUNGUBRÉF. 1531.
471. 3. Janúar 1531. á Hólnní.
23. Uvi 1532 á Hofi.
JÓN biskup Arason á Hólum selr Þórunni Jónsdóttur, dóttur
sinni, jörðina Fjósatungu í Fnjóskadal fyrir jörðina Krossa-
vík í Vopnafirði. Þar með fylgir skýrsla Jóns biskups (frá
1534 eða síðar) um skipti hans og Páls bónda Vigfússonar
eptir síra Magnús heitinn Jónsson frá fallinn, -- í vidisse
tveggja manna frá 17. Júní 1556 og annara tveggja frá 20.
Júní 1562.
Á.
AM. Apogr. 3951 með hendi Jóns Maguússonar „Ex transscripto",
sera var á pappír.
Þeim godum monnum sem þetta bref sia edur heyra
senda grimur jonsson. jon olafsson. gudmundur jndridason.
^irikur petursson. kuediu gudz oc sijna kunnigt giorande.
arum epter Gudz burd CD. d. xxx oc eitt aa holum j hiallta-
dal nivnda dag iola vorum vier i hia saum og heyrdum a
ord oc handaband verdugs herra biskups jons oc þorunnar
dottur hans at suo fyrir skildu at biskup jon arason seilde
og gallt greindre þorunne jonsdottur. dottur sinne. jordina
íiosatvngu er Hggur ] fnioskadal i jllugastadakirkiu sokn fyr-
ir fimtige hundrud til fuUrar eignar med olkim þeim gogn-
um og giædum sem greindre jordu sa med logum at fylgia
oc hann vard fremst eigande at. hier j mot gaf nefnd þor-
unn jordina krossavijk er liggur i vopnafirde j refsstada
kirkiu sokn med ollum þeim gognum oc giædum sem greindre
jordu atte med logum at fylgia. skyllde huort hallda þeim
jordum til laga er keypte en suara lagariptingum a þeirre
er sellde. Og tii saninda her vm setium vier biskup jon
vort secretum med fyrskrifadra manna jnsiglum fyrir þetta
bref er skrifat var aa hofe a hofdastrond sunnudagin næstafi
fyrir jons(messo) bapthisti vm sumarit are sijdar enn fyr
seigier.
Þat giorum vid gudmundr skijdason prestur oc þorberg-
ur bessason leikmann godum monnum kunnigt med þessu
ockru opnu brefe at vid hof um sied oc yfer lesid med heilum
1531. FJOSATUNGUBREF. 571
oc oskoddum hangande jnsiglum suo latande bref sem hier
fyrir skrifad stendur. ord epter ord. og til saninda hier vm
setium vid ockar jnsigle fyrir þetta bref er skrifat var a
grund j ^yaíirdi miduikudagin næstaii fyrir jonsmessu bap-
tista. arum epter gudz burd. CD. d. 1. vi.
B.
AM. 255. 4to bls. 344—346, bréfabók síra Skúla Þorlákssonar
skr. 1687-1698.
Fiosatungu ahrærande brieff a Papijr med 1 jnncigle.
Þad ^r vort forsuar vid Pal bonda Vigfusson. vm þa
peninga vier settum hðnum j panta fyrer þa lofun ad vier
og vor frænde Sira Magnus heitinn giordum a Hhjdarenda.^)
at effter greindan Magnus heitinn frafallenn.^) kom neíTndur
Pall bonde heim til Hoola. og budum vær honum þa pen-
ijnga sem vær hoffdum j lofun lagt. Enn hann sagdi neij
vid og sagdist vilia hafa þad vier viUdum honum gott til
giora. og þar effter feingum vær honum so pemjnga at vær
hugdum honum mundi vel hjka. og hier vppa lofadj hann
oss sijnu kuittunarbrieffe. at oss og honum odrucknum.
Þeijm godum monnum sem þetta brieff sia edur heýra
senda Grijmur Jonsson. Jon Olafsson. Gudmundur Jndrida-
son. Eyrekur Pietursson. kuediu guds og sijna. kunnugt giðr-
ande arum effter guds burd CD. d. xxx og eiít. a Hoolum j
Hialltadal. mjunda dag joola vorum vier j hia. saum og
heirdum aa ord og handaband. verdugs Herra Biskups Jonz
og Þorunar dottur haíiz. ad so íirir skiUdu. ad biskup Jon
Arason selldi og gallt greindri Þorunj Jonzdottur. dottur
sinne. jordena Fiösatungu. er Hggur j fnioskadal j Jlluga-
stada kirkiusokn. fyrer fimtige hundrud til fullrar ^ignar
med ollum þeim gðgnum og giædum sem greindri jðrdu a
med lögum ad filgia. og hann vard fremst eigandi ad. Hier
j mot gaff neffnd Þorunn jordena Krossavijk. er Hggur j
Vopnafirde ] Refsstada kirkiusokn med oUum þeim gðgnum
og giædum sem greindre jordu atte med Iðgum ad filgia.
skillde huðrt hallda þeim jordum thil laga er keipte. og
1) Sjá bréf frá 4. Sept. 1533. 2) Síra Magnús dó 1534.
572 KAUPMÁLABRÉF. 1531.
suara lagarifftijngum a þeirre er selldj. Og til sannenda
hier vm setium vier biskup Jon vort secretum med íirr skriff-
adra manna jnnciglum fyrer þetta brieff*. er skrifad var a
Hofe a Hðfdastrónd sunnudægenn næstaíi fyrer Jonsraessu^)
baptisti vm sumarid. are sijdar enn íirr seiger.
Þad giorum vid sira Þordur Brandsson. Sueirn Bardar-
son og Halldor Þorlaksson leikmenn godum mðnnum kunn-
ugt med þessu ockru opnu briefe ad vid hofum sied og yfer-
lesed med heilum oskoddudum hangandi jnnciglum suo lat-
andi brieff sem hier íirer skriffad stendur. ord effter ord og
thil sannenda hier vm setium vid ockar jnncigle fyrer þetta
brieff er skriffad var a Grund j Eyafirde laugardægenn næst-
aii fyrer JonzQiessu Baptista arum ^pter gudz burd (D d Ix
og ij ar.
472. 39. Janúar J581. í Skálholtl.
Kaupmálabréf Olafs Narfasonar og Solveigar Björnsdóttur.
Landöbókasafn 62. 8ov með hendi Árna Magnússonar „Ur brefa-
bok biskups Ögmundar".
Kaupmalabref Olafs Narfasonar og Solveigar
Biornsdottur.
Vier Ogmund med gudz nad et cetera.
ad a sunnudaginn næstan epter Palsmessu um veturinn
for svoddan giorningur fram i millum Olafs Narfasonar ok
Solvegar Biornsdottur a þeirra Brullaupsdeige i Skalhollte
anno Domini. M^. D^. xxxj^. Talde Olafur sier hundrad
hundrada. þar i mot logdum vier Solvegu aptur þa peninga
sem vier hofdum ad oss teked uppa þad sakferle sem hun
hafde i ratad. svo hun skyllde hafa onnur hundrad hundrud.
Voru þar til skildar^) Stackar. Lambavatn og Kolltsvík.^) Enn
adra peninga þa hun matte eiga med logum hia modur sinne^)
1) Hér stendr „Bap" í hdr., sem er ofaukið. 2) Svo. 3) Hér var
autt bil í bókinni og er eins í afskriptinni, en Árui segir svc : „Lacuna
similiter in codice : at nil deesse videtur".
Í5e^l. REYKJAREITR. 573
eda annarstadar a vestíiordum lagde hun heilagre Skal-
holltzkirkiu til upphelldis.
Voru þessir giorningsvottar. Sera Þordur Olafsson Radz-
mann. Sera Eyolfur Grimsson kirkiupestur. ok Jon Biorns-
son frændi hennar. med odrum fleirum godum monnum.
Ok til sanninda et cetera.
473. 6. Aprii 1531. Meidurík.
ViTNisBURBARBRÉF, að Reykjarcitr „milH Reykjasels og ár
þeirrar, sem fullr vestan úr Kiðaskarði og ofan í Mælifellsá",
haíi verið haldinn eign Reykja (í Tungusveit).
AM. Apogr. 4117 „Ex originali" með hendi Jóns Magnússonar
bróður Árna,
Suo felldan vitnesburd ber ec helge niculason at ec var
uppvaxtarmadur a mælefellza þa sœmundur biorgolfson bio
a reykivm ] tungvsueit og þar efter var ec vinnvmadur a
mælefelle .] tvngosueit hia halldore sigurdsyni og j þeirre
sueit var ec uppa þriatige ara edur leingur enn ec er nv
sextogur madur og uissa ec fyrir full sannende at upp a
þav þriatigo are sem ec var þar var sa hinn same reitur
sem Hggvr j mille reykjasels og ar þeirrar sem fellvr vestan
vr kidaskarde og ofan .] mælefellza og var þ£a kalladur
reykjareitur og hann var þa hafdur og halldin obrigduHg
eign reykia upp a allan þann tima og þeir sem a reykiom
byggio hver efter annan leto bæde riifa hriis i þessum sama
reit og allar gagnsnytiar af hafa suo sem þeir ætte og eing-
en fann þa at ne akiærde og aUdre var þesse reitur þa
eignadur nema reykium suo ec heyrda og alldre heyrda ec
nockurn mann anan eigna sier þenna reit nema nv fyrir fám
arum. Ok til sanninda hier vm set ec mitt jnsigle fyrir
þetta vitnesburdarbref er giort var j kielldoviik a skaga
fimtodagen j helgo viko arum efter gudz burd CD. d. xxx
og eitt ar.
574 SIGVARDR ÁBÓTI. 1531.
474. 17. 4príl 1531. í Gaulyerjabæ.
Tylftardómr kierka, útnefndr af Ögmundi biskupi í Skál-
holti, um kærur biskups til Sigvarðs ábóta (í Þykkvabæ)
fyrir það, að hann hafði sett sig fyrir kirkjunnar vald og
biskupsins og afleyst bróður Jón Árnason, sem opinber var
orðinn að barneign.
Laiidsbókasafn 62. 8vo^ afskript gwð fyiir Arna Maguússon „ur
brefabok Ögmundíjr biskups" (AM).
Um dböta Sigvard.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sid edur heyra
senda Þorleifar Eireksson. Jon Einarsson. Gudmundur Jons-
son. Stephan Gislason. Sæmundur Arnason. Jon Gislason.
Biarne Þorleifsson. Þordur Pdlsson. Olafur Simonarson. Þor-
mödur Gunlðgsson. Jon Jonsson. Biarne Gudmundsson. prest-
ar Skalhollts biskupsdæmis. kvediu Gudz og sina kunnugt
giórande ad sub anno gratiæ M^. D^. xxx^ oc jo. d manu-
daginn næsta epter pdskaviku j Gaulveriabæ j Floa. vorum
vier j döm nefnder af ærligum herra og andligum faudur.
herra 0gmund med Gudz nad biskup af Skalhollte. ad skoda
og ransaka ok fullnadardöm d ad leggia. hverra svara edur
sekta dböte Sigvardur være skylldugur fyrer þad hann hafde
sett sig fyrer kirkiunnar valld ok biskupsins. ok hafde at-
leýst brodur Jön Arnason. sem openber var ordenn ad barn-
eign. Hafdi abotenn ongva skiallega vórn ok Iðglega grein
hier d möte. Vitum vier kirkiunnar Iðgmdl Höslega banna.
ad eingenn þingaprestur d ad giðra j annars þingum. nie
nockur profastur j annars umdæme. Eirna sist bröder j
biskupsens vallde. Her med var þesse bröder adur kiendur
j mðrgum ösidsamlegum hlutum j sðgdu klaustre. og fullur
med öhlydne d möte sinum yfermonnum. Þvi ad heilags (anda)
ndd tilkalladre. ad svo profudu ok fyrer oss komnu. dæmd-
um vier fyrrnefnder domsmenn. dbötans heidur og klaustred
j Þyckvabæ j biskupsins vallde ok umsid. ok hann meige
setia þangad þann seculares prest til Radzmanns sem hon-
um likar. et cetera.
153Í. ÉRFÐAMAL. ^%
575. 9. Mai 1531. í Núpufelli.
DÓMR sex maiina, útnefndr af Einari Brynólfssyni, er þá
hafði sýslu í Vöðluþingi í umboð Ara lögmanns Jónssonar,
um þann arf, er Jón Jónsson kallaði sér fallið hafa til um-
boðs vegna barna sinna eptir Hallottu Jónsdóttur, en Þor-
valdr Arnason reiknaði sér hálfan aríinn eptir Hallottu syst-
urdóttur sína til móts við sonu Olofar Jónsdóttur.
AM. Fasc. XLVIII, 1, frumrit á skinni. Af 6 innsiglum eru 5
enn fyrir bréfinu. — Afskript meðal jarðabókarskjala Arna Magnús-
sonar, Eyjaíjarðarsýsla «3, staðfest 28. Apr. 1704 á Öngulstöðum af
Sigurði Hrólfssyni og Jóni Þorleifssyni, eptir transscripto frá 5,
Júní 1573.
Domur vm umbod Barna Hallottu Jonzdottur
epter hana fra fallna 1531.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
Senda Þorleifur grimsson. arne petursson. Simon Þorsteinsson.
ion þorlaksson. þorsteinn símonarson. logriettvmenn og ]on
ionsson kuediv gudz og sina kvnnigt giorandi þa lidit uar
fra gudz burd CD d xx og xi dÓLr faustudaginn næstan epter
krossmesso vm uorit^) j saurbæ j eýiafirdi íb þingstad RÍett-
um* uorum vier j dom nefnder af ærHgum dandi manni ön-
are brýniolfssyne er þa hafdi kongsens syslv j uodluþingi j
vmbodi ara jonssonar logmanns at skoda og Ransaka og
dom 8a at leggia vm þann arf er jon ionsson kalladi sier
fallit hafa til vmbodz uegna barna sinna epter hallottv heitna
ionsdottur. ^nn þorualldur arnason Reiknadi sier þennan
arf halfan epter systurdottur sina haliottu til motz vid sonv
olufar ionsdottur. Nv med þui at ion ionsson gat huorki
synt bref nie loglig vitni at hann hefdi fest konv sina at
logvm og aungvm vitnvm uændizt hann þeim oss þotti
nockut afl hafa þui dæmdum vier fýr nefnder domsmenn
bðrn ions jonssonar uit skiUn vit þenna arf. ^nn fýr nefnd-
an þorualid arason logligan erfingia sagdrar hallottv og sonv
olufar ionsdottur. Suo og dæmdum uier at þessi arfur all-
1) þ. e. 5. Maí.
1531. HAN8AVERZLAN. 576
ur skylldi ut gialldazt at næstvm fardogum og þrattnefndan
þorualld arnason og sigurd stullason ráettiliga mega at sier
taka þa peninga sem med hennar morkum erv. Samþyckti
þenna uorn dom dadur nefndur einar bryniolfsson. Og til
sannenda hier vm setivm uier fýr nefnder domsmenn uor
insigH fyrir þetta domsbref er skrifat uar j nupufelli j eýia-
firdi þridiadaginn næstan fyrir Gordiani martiris aa sama aare
sem fyr seigir.
476. 19. Mai 1581. í Þrándheimi.
Bréf Ólafs Engilbertssonar erkibiskups í Þrándheimi til Esge
Bilde höfuðsmanns á Bergenhúsi, þar sem hann aísakar, að
hann geti ekki komið til „herradagsins", sem halda eigi um
Jónsmessuleytið í Kaupmannahöfn, og meðal annars ræðr
frá því, að Hamborgarar haíi Ísland og Fœreyjar að léni, með
öðru fleira, er hann telr Noregi ganga þunglega.
Dipl. Norv IX, Nr. 670 (eptir tveim frumvitum í Ríkisskjaksafni
Dana, Norge 1. Fasc. 41 a og h). Hér er að eins það tekið úr bréf-
inu, er snertir ísland og Hansastaðina.
Jtem staar wæll till troende ath the Lybske med the
andre Hendzestæder [fforarbedendes worde^) paa thette her-
remode om stadffestelsæ och ydermere priuilegier paa theres
kobenskaff och handH(n)g i Bergen Oslo och flere stadz hær
i [riged landid^) till skade och fforderff och wore thet ecke
gott eller nytteligtt ath saa skedde.
Jtem thet ath Hamborger haffwe Jsland och Ffæreyer^)
i fforlæning ær fatigæ Nories inbyggere [besynderhgæ^) Nord-
ffarer mygid till skade som then vare som ther faller haffwe
behoff gud bedre thæt hær ær dog nogh sagned i Hietland
Orknoy Wiken och then aarligæ rentæ som konggin i Norie
skulde haffwe aff konggin i Skotland ffor Soroyer och
Katenes.
1) [wiUe íforarbede, h. 2) [Norie riged, h. 3) borte, b. v. í 6.
4) synderligæ, h.
1531. VITNISBURÐR. - HOLL I BOLUNGARVIK. 577
477. 26. Mai 1531. á Staðarhóli.
ÍÍALDÓR prestr Tyrfingsson vottar, að hann viti ekki til, að
Sigurðr bóndi Narfason og Ivar heitinn bróðir hans hafi
gert neinn gjörning um landamerki Tungu og ytra Fagra-
dals (á Skarðsströnd) leingr en þeir lifði báðir.
AM. Fasc. XLVIII, 2, fiumrit á skinni, og er bvot af innsigHnu
enn fyrir bréfinu. — AM. Apogr. 5801 með hendi Árna Magnússonar
eptir frumritinu.
Þat geri eg halldor prestr týrfingsson godum monnum
viturligt med þessu minv opno brefi at alldreigi hefi eg hia
þui verit suo eg muni þat at þeir brædr sigurdr bondi narfa-
son og ]var heitinn broder hans sem gud hans sal nade
gerdi nockrn giorning med sier þann logligr uære vm landa-
merki ] mille tvngv og ytra fagradals leingr enn þeir Hfdv
bader. her uii (eg) epter sveria ef þurfa þiker. Og til san-
inda her um festa eg mitt jnsigle fyrir þetta bref skrifat aa
stadarholi ] saurbæ fostodagin næsta fyrir huitasunnv arum
epter guds bvrd. CD. d. xxx og eitt ar.
478. 15. Júní 1531. í Skálholti.
Ögmundr biskup í Skálholti setr þá Sigurð og Pantaleon
Olafssyni í fullkomið forboð og fyrirbýðr þeim svefn og
samneyti við nokkurn- mann fyrir það, að þeir hafa innsett
sig á peninga kirkjunnar á HóH í Bolungarvík með ófrelsi,
þvert á móti kirkjunnar lögmáh.
Landsbókasafn 62. Syo, afskript nieð bendi Árna Magnússonar
„Ur brefabok biskups Ögmundar".
Um Hol i Bolungarvik^).
Vier Ogmund med gudz nad biskup i Skalhollte giorum
godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe. Saker
þess ad Sigurdur ok Pantaleon Olafssyner hafa sig innsett
1) „Ohelgisbrjef" er bætt bér við með hendi Jóns bókavarðar
Árnafonar. (d. 1888).
Dipl. Isl. IX. B. 37
578 HOLL í BOLUNGARVIK. - VIÖISSE. 15B1.
a kirkiunnar peninga a Hole i Bolungarvik. med ofrelse.
sem oss ok heilagre SkalhoUtzkirkiu tilheyrer. þvert a mote
kirkiunnar logmale. þvi setium vier þa i fullkomlegt forbod.
ok fyrerbiodum þeim svefn oc samneyte vid nockurn mann.
þar til ad þeir koma til sannrar idranar ok yferbotar vid
gud oc h(eilaga) kirkiu oc oss. Biodum vier oc skipum
Sera Gisla^) Nikulassyne ad lesa þetta vort bref. svo hdtt
ok skiled. ad þeir meige vel heyra ef þeir vilia. ok setia sitt
innsigie ad secundam cautam.^) ad hann hefur þessa vora
skipun fullgiort.
Ok til sanninda her um þryckium vier vort insigle fyrer
þetta forbodsbref. Skrifad i SkalhoUte in festo octava cor-
poris Christi. Anno Domini M^. d^. xxxj^.
479. 16. Júní 1531. á Hásafelli.
ViDissE af Kalmanstungudómi frá 28. Júh 1580.
AM. Fasc. XLVII, 29, frumtransskriptið á skinni. Brot af öðru
innsiglinu er fyrir bréfinu.
[Hér kemr Kalmanstungudómr frá 23. Júlí 1530, Nr. 447 að framan].
Þad medkennvnst vid jon biornson og einar einarson
ath vid havfum yfer lesit og sied svolatanda domsbref med
heilvm og hangvndvm insiglvm ord epter ord sem hier fyrr
skrifad stendur. ok til sanninda hier vm sietium(!) vid ockor
insigle fyrir þetta transkriftarbref hvert er skrifat var da
hvsaferh j borgaríirde proxima die ante festum sancti bo-
tolíi abbatis. Anno domini C0^\ d^ xxxi.
480. 30. Júní 1531. á Öxarárþingi.
Tylptardómr, útnefndr af Ara Jónssyni lögmanni norðan og
vestan á Islandi, um búlausa menn, vinnufólk, verkakaup,
varningskaup og búsetumenn.
1) „alibi hic idem Þorgils nuncupatur^ (AM). 2>) Svo.
I53l. ALÞÍNGÍSDOMR. ^79
AM 238. 4to bl. 105b— 106b, með hendi Vigfúsar sýslumanns Jóns-
sonar á Kalastöðum c. 1570. — ÍBfél. Khd. 309. 8vo bl. 70—72, Öxna-
fellsbók með hendi Árna Magnússonar í Ögri c. 1620. — ÍBfél. Khd.
125, 4to A og B, skr. c. 1680 og fyrri. Dómr þessi er til afar víða í
dómabókum frá ýmsum tímum. Sbr. næsta dóm liér á eptir (Nr. 481).
Alpingisdomur um lausamenn.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
sendir pietur loptzson. ^iu'dr bryniolfsson. Jon Olafsson.^)
gisli hakonarson. dadi gudmundzson. Magnus bryniolfsson. stig-
ur hoskuldsson^). þormodur arason. [Audun Sijgurdzson. þor-
ualldur arnason. biarni skulason og jon þorlaksson^) q(uediu)
G(uds) og s(ina) (kunnigt giorande) þa lidit uar fragudzburd.
1531. faustudaginn nærstan eptir pieturs messu ogpalsdaal-
menniligu auxararþingi uorum uier j dom nefndir af*) ærlig-
um dandis manni Ara Jonssyni laugmanni fyrir nordafi og
uestan da Jslandi ad skoda og ransaka og fallnadardom ca ad
leggia. um þann mykla osid er eflist j landinu er ahnuginn
klagadi þa þar um þa bulausa menn er færi ý) sueitirnar
og metti sig margir ut fyrir kugilldi edur.^) ij? edur meira.
er eigi uinna til .x. aura edur þui nær."^) Stendur suo j
uorum landzlaugum^) ad þar ed laugbok skyrir eigi ut med
anefndum greinum. þa dæmi þar um laugmadur og laug-
riettumenn Suo og um þa adra grein um uarningskaup j
sueitum ad þeir kaupa uarning^) er aungua tiund giora edur
þui nær. og þeim uæri^o) eingin naudsyn j ad kaupa. suo
sem er um skrudklædii^) edur adrar þarfleysur. og selia þar
ut fyrir sina hialp og þeirra fatækra manna er þeim ber
lifsbiorg ad ueita. Suo og j annari grein mundi minn herra
kongurinn missa þar fyrir sinn skatt. og suo þeir menn sina
peninga sem jord og kugiUdi edur adrar laughgar skulldir
ætti hia þeim. Og^^^ þui j gudz nafni Amen. Dæmdum uier
1) 309; Jolafsson(!) 238. 2) 125 (ogNr. 481); hakonarson(!) 238 og
mörg fleiri. 3) [Jon Gijslason. Eiolfur Magnusson. Þordur Jonsson.
Jon Einarsson 125b 4) welburdugum og b. v. 309. 5) wm, ýms hdrr.
6) sumir 309. 7) Nu, b. v. 309. 8) landzloga bok 309 (þingf. 4). 9)
marger b. V. 309. 10) er 309. 11) skrudklædaburd 309. Sbr. Framf. 13.
12) sl. 309.
37*
580 ALÞINGISDOMR. 1531.
fýr nefiidir menn med fuUu doms atquædi. j fjrstu grein
uni þa menn er attu .iij. omaga^) frara ad færa edur .ij. og
feingu þeir ecki tuegia missira uist.^) og uæri þad satt. ad
þeir skjlldu meiga uinna med frij j sueitum da sumarin
med mauguligu kaupi.^) ad sa er ynni ad akuædum skylldi
taka kugilldi j kaup. og .viij. alner uadmals enn sa er uinn-
ur ad halfum akuædum skylldi taka .Ixxx. alner } kaup*)
og þeim mun minna sem þeir ynni minna. enn aller þeir
menn sem sier feingi tuegia missira uist og uæri þad satt.
og uilldi þeir eigi vinna^) þa dæmdum uier upptækan allafi
afla þeirra af kongs umbodzmanni og bændum j sueitinni.
vtafi suo mikid er þeir hefdi ad erfdum tekid. suo og skylldu
þeir aunguail kaupskap hafa j hieradinu. vtaii þeir hefdi
tuegia missira uist og uæri þad satt*^). konur sern karlar.
enn þeir kallar og konur sem eigi uilldi uinna. þa dæmdum
uier þeim .vij.'') keyrishaugg af syslumanni. enn þeir sem
uilldu ueria med oddi og egg. þa dæmdum uier þa riettlausa
er stædu fyrir dæmdu gossi. enn hina fridhelga er laga uilia
gæta. enn ef þeir feingi bana. þa skýlldi uera undir kongs
myskunn bædi þegn og bætur. enn huer þa styrkir j moti
[uorum þessum^) domi. þa dæmdum uier hann sekail .iiij.
maurkum uid kong. Suo og um þa menn er Heti born sin
ganga ái uonaruaul. og peninga ætti. þaskylldi hreppstiorn-
armenn meiga taka suo mikid af hans fie sem barnit þýrfti
sier til framfærslu þa .xij manudi. Suo og skylldu aunguir
busetumenn uera j landinu þeir ed eigi hafa bufie ad fæda
sig uid edur minna fie eiga enn 3^. og skylldir ad uinna
sier^) tuegia missira biorg þeir ed eigi ættu fiolskylldu fram
ad færa. enn um kaupalag ol uarningi skylldi uera^oj gptir þui
sem bændur og syslumenn uerda ox sattir vid þa menn er
hann meiga med riettu selia edur kaupa.
Samþyckti þennan uorn dom adur skrifadur [laugmadur
Ari Jonsson oc setti sitt jnsigh med uorum jnsiglum. hird-
1) b. V. S09. i>) biorg 309. 3) kaupgialldi 309. 4) og halft þetta
vadmal, b. v. 125b 5) b. v. 309. 6) og uæri, stendr hér í 238,
en ]wí er ofaukið. 7) hdrr. hafa hér ýmist vj, vij eða viij. 8) [þess-
um uorum 309. 9) b. v. 309. 10) faia 309.
1531. ALÞINGISDOMR. 581
stiorinn og aull laugriettan firir nordan oc vestan a Jslandi
fyrir þetta domsbref skrifat j sama stad deigi oc ari sem
fyr seigier.i)
481. 30. Júní 1531. á Öxarárþlngi.
16. Júlí 1531. í Húsavík.
Tylftardómr, útnefndr af Ara Jónssyni lögrnanni norðan og
vestan á íslandi, þar sem þeir samþykkja og staðfesta Pin-
ingsdóm frá 1. Júlí 1490 (DI, VI, Nr. 617), dæma um bú-
lausa raenn, lausamenn, húsgangsmenn, og um þá menn, er
hlaupa frá börnum sínum og láta börn sín fara á húsgang.
ÍBfél. Khd. 309 8vo bl. 154b_1.55b. Öxnafellsfólk með hendi Ara
Magnússonar í Ögri, skr. c. 1620. Dónir þessi er víða til í margvís-
legum ágripum, en því nær hvergi heill, ncma hér. Það er dálitið
efunarmál, hvort þetta er heldr sérstakr dómr eða önnur útgáfa af
næsta dómi hér á undan (Nr. 480) frá sama degi.
Alþijngisdomur vppa pijningsdom.
Þeiin godum monnum sem þetta bref sia edur heira
senda pietur lopttsson. Einar Briniolfson. Jon Olafson. (lijsli
haakofiarson. dadi gudmundsson. magnus biornsson. Stijgur
Hoskulldsson. þormodnr arnason. audun Sigurdsson. Jon þor-
laksson. þorwalldur arfiason og biarni skwlason Logrettu-
menn Q(uediu) G(uds) og sijna kunnigtt giorandi ad arum
eptir gudz burd CD d xxxj fostudaginn næstaii eptir pieturs
messu oc palz a almenniligu auxararþingi worum \>ier j
dom nefndir af heidurligum nianni Ara Jonssýni L(ogmanni)
nordan og westan a Jslandi ad skoda oc Ransaka og full-
nadar doms (atkuædi) a ad leggia.
i firstu grein huertt saa domur skilldi halldast obrigdan-
Hga sem didrik pijning hirdstiori hefdi dæma latid med bestu
manna Raadi a alþijngi. huer domur j firstu greinir huern
frid vtlendskir menn skulu hafa hier j landit. og þær fleiri
greinir sem þar jnnj standa.
1) [309; laugmann og setti sitt jnnsigli 238,
582 ALÞINGISDOMR. 1531.
Suo og klogudu þar margier godir menn fyrir Laug-
manninum ad þeir bwlausir menn sem wæri j landinu giordu
Bændunum mickil oskil
Nu sakier þess vier vorum til doms nefndir wm þessi
mælefni oc vor landslagabok su tilwijsar. ad þar sem laugbok
skier eigi skilwijsliga vr.^) þaa skal þad wr hweriu maali hafa
sem laugmadur oc logriettumenn verda a sdttir.
Suo og j annari grein stendur suo skrifat, ad þann
wrskurd sem Laugmadur giorir maa eingi madur Riufa nema
kongur siai annad sannara med vitrustu manna Radi.
Þui ad gudz nafni til kolludu dæmdum vier firsagdan
pijningsdom mindugan staudugan og Laugligan wera oc
verid hafa med ollum sijnum greinum sem hann jnni helld-
ur. þui oss wirdtist hann eptir logum og landsins ed besta
dæmdur hafa werid.
Suo oc hofum vier dæmt ad þeir lausamenn sem oskil
giordu og ecki vilia vinna hia bændum þaa sie vpptækt alltt
þeirra aflagottz. þad þeir hafa ecki ad ^rfdum tekid. skal
kongs vmbodzmadur luka þar huerium sijna skuUd af. eptir
þui sem Lðg skipa. vm þaa bwlausa menn er oskil giora og
skuUdir eiga ad luka þaa taki syslumadur vp(p) gots þeirra
med vitordi skilvijsra Bænda og Iwki huerium sijna skulld.
enn þad sem skulldum verdur afhlaups ögnist syslumadur
halftt enn bændur jnnan hreps þeir sem vpp taka fied med
syslumanninum halftt. þar til ad .vj. merckur koma a syslu-
mansins hlut. enn ef meira er þa eignist kongur.
Suo og hofum vier dæmtt med anefndri grein sex keyr-
ishogg suo marcki fyrir hueriu hðggi korlium oc konum þeim
sem vinnufær wæri og færi a hwsgang og vilia ecki vinna
hia bændum.
Suo og þeir menn karllar edur konur sem hlaupa burtt
fraa sijnum bornum. hafi hwdlaat þar sem þeir werda teknir.
enn syslumenn skylldugier til ad lata leggia þessar Refsing-
ar a þegar þeim eru mennirnir færdir.
hofum vier og dæmt syslumonnum vpptæka peninga
1) vra, hdr.
1581. KAUPSETNÍNG. 583
fyrir þeim monnum sem sijn born lata fara a hwsgang suo
mykid sem legst fyrir barnid arid wm krijng. enn ef nockr-
er stœdi fyrir þaa falla ogildir. þui oss virdtist nu slijkar
ohœfur of miog j oveniur dragast þui margier laata nu sijn
born fara a hwsgang. þeir sem forlax ^yrir hafa.
Og tii sanninda hier wm setium vier vor insigli fyrir
þetta domsbref er giortt var j hwsawijk aa tiornesi sunnu-
dæginn næstan fyrir thorlaksmessu wm sumarid a sama ari
og íirr seigier.
482. [1531 eða síðar].
Kaupsetning eptir lögbók Ara lögmanns Jónssonar.
AM. 229. 8vo, afskript gerð fyrir Arna Magnússon eptir lögbúk,
er Ari lögmaðr Jónsson haf'ði látið rita 1540, og Brynjólfr biskup
eignaðist 1651, en Arni fékk að láni hjá Oddi lögmanni Sigurðssyni
(sbr. AM. 87b 8vo). Petta var þó með nokkuru nýjari, enn þó gam-
alli, hendi. Sbr. Nr. 480 og 481.
Eg |— 0— |o kongs umbodzman j |— o— | þingi set hier grid
og frid sem log og landz vani er til ad j kaupstodum eigu
ad vera med aullum monnum svo leingi sem kaupstefnan
stendur Svo og set eg kaup vid alla þa menn sem d þvi
skipi eru sem nu hier íirir landi liggur svo Jeinge sem þeir
þurfu med sama skip ad Hggia og þeir hallda sett grid og
sannan frid. medur þvi ad halldist halfstyckiskaup. Rádi
landzmenn halfu enn utlendsker halfu bædi j þungavarningi
og lettavarningi.
Hafe hvorertveggiu Retta vog. íietta stiku. og riettann
mæli svo ad .cc. marka rett mælltra sie j tunnu hverri af
falslausum bior, vine. mioH. mallti lysi edur brennisteini. og
af aullu audru þvi sem j tunnum verdur keypt eda selldt af
Jslenzkum edur utlenskum klart og falslaust.
Sie vintunna selld d c. fiska.
miadartunna .Ix. fiska.
biortunna xxx. fiska.
mioltunna ,xxx. fiska.
584 KAUPSETNING. 1531.
mallt tunna .xx. fiska.
hunangs tunna .c. fiska.
Sallt tunna .xl. fiska.
halfstycki varningsklædi(s) sem heldur .xxiiij. stikur firir
.c. fiska.
Enn tvigilldt klædi halft stycki. cc. fiska.
Enn dyrra klædi kaupi ecki utan þeir menn sem ad
aull klædi mega bera ad laugum.
Varnings lerept einbreitt kaupist upp cL þria fiska aHn.
Enn tvibreidt upp d vj fiska.
enn dyrra lerept kaupist ecki.
Enn allur annar lettavarningur kaupist epter |)vi sem
kaupi og sali semur.
Hier j mot gialldi landzmenn hveria alin gialldvadmclls
firir þria fiska. enn ef betra [er] vadmal edur vara gialldist
sem kaupi og sale nemur.
lysistunna .c. fiska.
brennisteinstunua .Ix. fiska.
Fyrerbyd eg ad skreid edur smiðr seliest ut af landinu
vtan svo mikid sem utlendsker menn hafa sier til matar
medan þeir liggia vid landit. og þeir þurfa framm yfer hafit.
og sehest svo dyrt utlendskum sem Jslendskum.
ij. fiordungar smiðrs upp d vætt fiska.
hver sem audruvis selur edur kauper sie upptækt kongs
umbodzmanni þad fie sem selldt edur keypt verdur med shkri
sekt sem domur dæmer.
Skullder utlendskra manna gialldist firir Olafsmesso
fyrri. svo ad utlendsker og Jslendsker fae riett laug hvorier
af audrum j fyrr sagdan tima.
Kongur d edur hanns umbodzmadur fyrst kaup d aull-
um varninge edur þarfindum hvort sem hafa utlendsker menn
edur innlendsker. þd skal honum fyrst seha firir slikt verd sem
adrer kaupa. og um allt þad sem hann þikist kaups vid
þurfa og falt er. þa skal hans umbodzmanni fyrst seha þeim
sem hann giorer til.
Jtem ad þeir menn sie eigi ut af landinu flutter sem
ad ecki hafa skilrikra manna innsiglud bref firir sier ad þeir
skulu med skilum fara og skiæhgum erendum.
1531. TESTAMENT TEITS 585
haulldum þessi adur sogd kaup kongi vorum til heid-
urs. aullum til gagns og goda.
483. 8. Júlí 1531. i HTammi.
Testamentisbréf Teits Þorleifssonar.
Bisk. Skalh. Fasc. XIII, 4, fniinrit á tveim skinnblöðum, og er
framhald bréfsins á minna blaðinu, sem læst var við stœrra blaðið
með fjórum innsiglum. Á dögum Árna Magnússonar voru fimm inn-
sigli fyrír bréfinu, en þau vu ná öll dottin frá. Bréfið er nú stór-
lega máð og svo sem ólesandi, því allr síðari hluti þess hefir verið
ritaðr með daufu bleki. — AM. Apogr. 2457 „accuratissimé", og er
afskriptin leiðrétt af Arna sjálfum. Það, sem þá var ólesandi og
Árni hefir fylt í eyðurnar, er hér sett í kornklofa.
Testamentum Bref Teitz Þorleifssonar.
Jn nomine domini. amen.
Saker þess at manizs^) lifdagar eru med stauddum endi-
morkum. þa^) oss okunigum og margur uerdur suo skiottliga
heidan^) kal(l)adur med ymisligum dauda. at litla edur
aungua skipan fyrir sier giorfa og þa ovist. hvern dreing-
skap at giora erfingar hins framlidna fyrir hans sal med
olmosum. edur odrum giofum. þad er og audsyniligt. at
suo RÍkur sem fatækur hefur eigi meira med ser af stundlig-
um audæfum en hann er sueipadur j ORÍkliga til grapptar.
huar af þessa heims megt er sem umlidandi skuggi. þeim
sem jafnan^) hefer likat fyrir sinum likama at sia þarfliga
hluti at hann mæt(t)i þui lystiligar hafa sinar girnder her da
jardRÍki. hæfer og þui naudsunligar^) fyrir hugsa saluni med
mildileiks uerkvm. huar af hun mæt(t)i fordazt eiHfar pinur
og koma fyr til fridar og endalaus fagnadar med gudi og
hans uoldum monnum j hi(mm)riki. þui uil eg. teittur þor-
leifsson kun(i)gt giora. at ec er heill j uiti en nokut krankur
j likama. giori suo fallit testamentum fyrir mer.
j fyrstu ec gef mina*^) synduga sal under skioll og
1) = manzins. 2) = þo. 3) =^ hiedan. 4) janfn, brfr. 5) Svo.
6) minn, frbr,
586 TESTAMENT TEITS. 1531.
uerndar skautt almagtigz gudz og arnadarord hans blez-
ad(r)ar modur og nieyar jungfru marie og sancti peturs
postula. sancti johannes bapista og sancti onnu. (TOarie magda-
lene. doroteu. torlaki biskupi]si^). olaíi kongi. þar med oll-
um gudz helgum monnum. bid(i)andi af ollu hiarta þann
signada herra sem mic skapadi med sinum mæt(t)i. at hann
Hkni mer med sini myskun. og her med kys ec minum mold-
uga likam legstad j forkirkyni^) j huami j huamssueit. fyrir
sunan fram. at hann huilizt þar. þar til sem alzmegtur^)
gud hfgar hann j almenhgre^) vppRÍsu. Gefandi alzmegtug-
um^) gude og hans moder marie. sancti peturi postula. sancti
johannes baptasta. suo og þar med oUum gudz helgum monn-
um. jordina og gardin huam j huamssueit. med oUum þeim
gongum^) og gædum sem greindre jordu fylger oc fýllti) hefer
at fornu og nyv og ec hefi fremzt ^igandi at ordit. bædi til
siozs og lanz. Almegtugum^) gudi tii sæmdrar og uirdingar. og
hans CDodur marie. sancti peturs postula og sancti johannes
baptista og olium gudz helgum.i) ^n minni salu og jngu
minar til saluhialpar og mins fodurs og modur og hennar
fodur og modur. þar med fyrir ollum kristnum salum. CDed
suo felldvm skilmala at ec og jnga min skullum hallda
greindan gard j ockurr(i) lifs tid. huort ockart sem anad lifer
leingur. Suo og uill ec seigizt enu dyru mes(s)ur vij eit(t)
sinn ocL .xii. manudum j xu ar heidan^) j fra. kuni oc svo
uerda sem gud radi fyrir at vid foUum bædi fyrre fra. þa
bid ec at sa lati seigia þær sem stadin helldur. suo oc^) bid
ec at þar at kirkuni^) j huami sei^) sogd salumes(s)a med
salutidum*) æfmliga eit(t) sin j huerre uicku fyrir ockrum
salum og ollum kristnum salum. Huad eg bid audmiukHga
min herra byskup augmund med gvdz nad byskup j skall-
holti og kirkunar^) formen. hueria helzt er gud uiU uera
latta epter hans nada daga. at þetta bænahalld haldizt. at
heilagre huams kirkiv. sem fyrr seiger. med sinum greinum.
fyrir hans nada sal med oUum kristnum. og hans nad skipi
1) Svo. 2) tvískrifað (z oc), frbr. 3) = sie. 4) var ólæst í tið
AM.; Árni tók orðið eptir afskript frá c. 1680 með hendi síra Bjarna
Hallgrímssonar.
1531. TESTAMENT TEITS 587
])etta boíiahald haldizt up(p) af sinum undermonnum. ^pter
QDine boii til kirkiunar formann(a) og mine testamentum
giord. suo og uil ec at seigizt mes(s)a med salutidum æfin-
liga fyrir ockrum salum upp aa ockarn artidisdag beiggi%)
serhuorn. þar med uiU ec gefizt fatækum monnum aur^n^)
j mat upp doL artidardagana bada. Jtem skill ec og til at
ueilsumadr^) sei^) baldin da gardinum æfifiliga. sa mer er
skylldur. ef bann er til. £n þa anar ef hann er eigi til.
Suo og gef ec gudi og heilagri kirkiu j buami jordifia
læckarskogg. og þar med vij malnytu kugildi^) og onur vij*^ j
daudum peningum. suo og balfa gerlar^) skoga.
Jtem kirkiu œl stad j bruttafirdi .iij. kugildi.
Jtem sa prestur (mic) syngur til moldar .ij? enn anar
prestur huer yfer stendr minum grepptri'') c.
X aurar diacknan(um). þeim sem er at beiglagri^) kirkiu
j buami.^)
kirkiunne j skalbollte gef ec jordina breidabolstad iiij^ og
XX sem Hg(g)ur j fells kirkiu sokn med ollum gaugnvm og
gædum sem benni befur fylgt at fornu og nýu og þar med
ui kugiUde.
stadar kirkiu j steingrimsfirde gef ec .x9 befe ec nu ut
golldit iiij<' enn ec uil bitt greidizt epter minn dag þad er
vantar. ef mier uerdur ecki sialfum audit at greida.
bier med gef ec fatækum .x9 greine ec þar til .iij*? j
mat. uadmali og skoledri. iij^o) malnytu kugillde. kapaljeitt
c. og þar til iij^ j þarfsamligum peningum.
kirkiune under mula a skalmanesi iij malnytu kugillde.
kirkiunne og stadnum j buamme gef ec epter mic þad
jnnan stoks er gardinum og kirkiunc til nytsemda. greine
ec þar til j koste. ef hann er. busgagn og sængur sem til eru.
1) Svo. 2) svo = eyrir. 3) = veizlumaðr. 4) = sie. 5) kkgildi,
frbr. 6) = glerar. 7) greppt", frbr. 8) Svo. 9) „hier eru handa-
skipte. hingadtil er skrifad raed sæmelegre hende og godu bleke,
enn aflægislega bögulegre og rflngre literaturá eins og hier er. Þad
sem epter kierour og ut til endans er ritad med vidvœninglegu hand-
artetre og greibleki fc^lu og gulu, enn skickanlegre literatura." (AM).
10) tvískrifað.
588 TESTAMENT TEITS. 1531.
enn adrer dauder peningar stande epter minne skipan. ef
ec geri þar rad til. So og skipa ec kirkiunne og stadnum
fiora kapla alla klyftæka og klyfbæra.
minum kotungum ollum gef ec kuittar sinar landskylld-
er ad næstum fardogum. sem þeir eiga mier ad greida ef
gud kallar mic til sin ur þessum minom siukleika.
Þorde aunundssyne^) gef ec þau tye hia (honum ero)
ef hann lifer mier leingur og þionar mier. sem hann hefur
lofad.
pali bardarsyne gef ec þau tye bestu sem hann uelur
af þeim uij manna tijum (sem) ero hia orme under felle er
ec lede honum j sumar.
u. aura huerium minum uinnumanni fram yfer sitt kaup.
X alner huerri uinnukonn sem mier og henne hafa
leinge þionad. ef ec stig fram ur þessari sott.
raugnualldi og ku er ec leda ef gud kallar mic nu.
So og gef ec gude og sancta laurencius og kirkiunne
under mula a skalmanesi iordina eidshus j mula kirkiusokn
med ollum gognum sem henne fylger og fylgt hefur ad fornu
og nyu til sios og lands.
petre bonda loptssyne gef eg ui uetra gamallt naut j
haust suo framt sem han lifer mier leingur.
sira jone stack med skinnvm og nyar hosur.
Öreke gudmunssyne kóss med skinnvm.
gudrunu gunnlaugdottur kapu rauda sida.
sira þorkattli fornt koss og hufu med skinnum forna.
Öreke gudmundssyne gef eg raudan hest at kalladur er
jnneraudur. hann skal lata hingat hest þreuetran j stadin til
kirkiunar og stadarins j huame.
fola tuæuetran. þorvarde gef ec^)
]one palssyne tye sem hia honum er.
minum herra biskupinum gef ec og skipa ef hans nad
uill litelæte til hafa at þig(g)ia. iij staup med silfur. sylgiu
og linda. skeid og spensl viij. skak med taunn. kordahnif
1) aundssyne, frbr. 2) Svo,
1531. Testamént TEITS. 589
minn. ec bid hans nad bitala kirkiune a hofi ] uopnafirdei)
kalek med silfur og mier mune þad ecki bregdast.
Jn })rimis. iordina skarfstade j huanis kirkiusokn gefec
til kirkiunar og stadarins j huamme. iordina hualsd ] kolla-
firde j fells kirkiusokn med fíorum malnytu kugiildum. gef
ec og til kirkiunnar j huamme med ollum gognum sem
greindum iordum fylger til sios og lands.
hefi ec fnu] gert fullkoml[iga] suo felldan gerning uid
^irek gudmundsson og gudrunu gunlaugsd[ottur at] ]mu skulu
Ögnast epter minn dag og mic fra fallin [med ui kugilld-
um-) iordina allra magnusskoga j tungu kirkiusokn med oll-
um gognum og gædum sem henne hefur fylgt at fornu og
nyu og fylger nu til sios og lands under greinda menn
^irek gudmundsson og gudrunu og þeirra baurn til æfin-
ligrar eignar og frials forrædis ^n undan mier og minum
erfingium og epterkomendum.
pale gunlaugssyne iordina hornstade og J)ar med vi
kugillde.
So og skal eirekur aungum peningum bitala og gudrun
gunlaugsdotter eda JDeirra erfingiar fyrir greinda magnus-
skoga. utan þeirre iord hualsa. og þar med þau fiogur ku-
gillde })ar standa med. £n þad ad magnusskogar eru meira
uerder skulu þau kuitt um og þeirra erfingiar. ^n þad epter
mic er þa gud kallar mic hei(d)an^) med gardinum j huamme
og ec gere ecke sialfur at mier lifanda rad fyrir þa skal þad
eignast kirkian j huamme og gardurin.
Bid ec nu audmiukliga minn herra biskupin at fuilgera
og framkuæma þetta mitt testamentum sem hann sier nu
best bihaga. fyrir sinne sal og minne. þessum monnum nær-
uerande. sidsta ec gerda þetta mitt testamentum. sira þor-
kell palsson. bardur þorarinsson. jngebiorg hakonardotter.
skal þetta obrigdanliga standa epter minn dag.
Og til sanninda hier (um) setium uer ockar jnsigle fyrir
1) „Þad sem epter kemur heíur ekki feinged rum a bokfellinu,
og er þad (med sömu hende sem þad nœst fyrerfaranda) riiad a
Schcdulam som sidan cr med innsiglunum fest vid hitt bokfelled".
2) [yfir línuniíi, og vísað inn. 3) þ. e. hiedan.
590 SÆTTARBREF. I53l.
þetta bref. skrifad j huamme manadagin næsta epter uici-
tacionem marie. arum epter guds burd CD v^ xxx og eitt ar.^)
484. [5. Júli 1531J. á Öxarárþingi.
Ögmundb biskup gerir sátt milli þeirra Páls bónda Vigfús-
sonar af einui álfu og Jóns bónda Hallssonar og Hólmfríðar
Erlendsdóttur konu hans af annari.
AM 238. 4to bl fi3b, skr. c. 1570 (Bessastaðabók). — Meðal Apogr.
AM. 5539, og er afskript af þessu bréfi eptir Bessastaðabók. Þar segir
Árni um ártal bréfsins: „Datum absque dubio 1531". Sbr. Nr. 490.
Sættarbref pals vigsfussonar og jons hallssonar.
Vier augmund med gvdz nad biskvp j skalholltti. Gior-
vm godum monnum kunigt med þessu Minu opnu brefi ad
aa Midvikudaginn næstan epter peturs messu og pals um
sumarit aa almenniHgu augxararþingi. Giordum uier suodd-
aii satt j milU þeirra pals Bonda vigfussonar af eirne alfu.
^nn af annari jons bonda hallssonar og hans dandu kuinnu
hustru holmfridar ^rlendzdottir. Sættust þessir fyrr skifadir
menn þar þa med fuUum sattum um aUtt þad. þeim hafdi
aa miUi farit nauckur forUdin ar. Sem uar um peninga
reikning j faustu og lausu. hugmod edur huat heUst þeim
hafdi aa miUi borit j meira hlut edur minna ad auUu til
skildu enn aunguo fra. voru þessir giorningsuottar þar nær-
uærandi. ([inar snorason. þorleifur eirekson. prestar og
ofíiciaUs heilagrar skalhoUtz kirkiu. ^rlendur þoruardson
laugmann. jon bondi biornson vor kæmeistari og jon bondi
þoruardson. Og til sannenda hier um setium vier fyrr skrif-
adir menn vor jnsigU med fyrrskrifadra manna jnnsiglum
fyrir þetta sættargiordarbref. skrifad j sama stad deigi og
ari sem fyrr seiger.
1) „Artaled er skirt" (AM).
1531. TESTAMENT INGU. 591
485. 8. Júlí 1531. í HTamml.
Tbstamentisbréf Ingu Jónsdóttur konu Teits Þorleifssonar.
Bisk. Skalh. Fasc. XIII, 5 frumrit á skinni með "2 innsiglum. —
AM. Apogr. 2458 „accuratissimé". Frumritið er með sömu hendi og
testament Teits Þorleifssonar.
Testamentum bref jngu jonsdottur (kuinnu teitz
þorleifssonar).
Jn nomine domini amen.
Saker þess at mannsinz lifdagar eru skafpaderi) med
stauddum endimorkum þo oss okunnur^) og margur uerdur
heden kalladur suo skiottliga. med ymisligum dauda ad litla
skipan eda aungua fær fyrir sier gert þo ouist hvern dreng-
skap at gera erfingiar hins framhdna fyrir hans salu med
ohnusugiordum eda giofum. þat er og audsynligti). ad so
rikur sem fatækur hefur ei meira af stundligum audæfum.
en hann er sueipadur orikiliga til graptar. huar af er sky(n)i-
anda at þessa heims mact er sem vmlidandi skugge þeim
og sem iafnan hefur likad fyrir sÍHum likama at sia þarfliga
hlute at hann mætte þui listehgar hafa sinar girnder hier á
iardrike hæfer og þui naudsynligar fyrir at sia og hugsa sal-
unne med milldleiks uerckum [huar af^) hun mætti fordaz
eiHfar pinur og koma fyr til fridar salunne og endalaus
fagnadar med gude og hans voldum monnum j himerike.
þui uil eg jnga ionsdotter kunnigth gera at ec er heil at
uite enn nockud kraunk j likama. gere ec suo fellt testa-
mentum fyrir mier.
j fyrstu grein at ec gef mic og mina sal synduga under
skiol og uerndarskaut alzmectugs guds. og arnadarord hans
blezsad(r)ar modur CTDarie og sancte iohannis baptiste þar
med sancte peturs postula CDarie magdalene sancte aunnu
sancte dorothea sancte olafi kongi. þorlaki biskupe. og allra
guds heilagra manna bidiande af auUu hiarta. þann signada
herra sem mic skapadi med sinum mætte hann Hkiie mier
med sinne myskun. hier med kys eg minum molldvga likama
1) iSvo. 2) [vantir i frbr.;.AM. b. v.
592 tESTAMENT INGU. 1531.
legstad j forkirkiune j huamme j hvamsueit fyrir austan
fram at hann huilizt þar þar til sem allzmectugur gud lifgar
hann j almennehgri upprisu. Gefandi allzmectvgum gudi og
ollum guds helgum monnum til kirkiunar j huamme iordina
ketilstade iiij^ og xx. med ollvm gognum og gædum sem
henni hefur fylgt at fornu og nyu til sios og lands. þar med
vi kvgiUde. kirkiunne j skalhollti iordina halldorstade er Hggur
j skagafirde j glaumbæarkirkiu sokn xx9 at dyrleika huar at
fyrir kom min iord kollslækur. kirkiune a læk kugilldi. annad
gufudalskirkiu. þridia til stadar j steingrimsfirde. íiorda til
stadar j hrutaíirde. krossinum j kalladarnesi iij^ j godum
peningum. u^ fatækum j þarfsamhgum peningum. preste sem
mig syngur tii molldar .ij9 hundrat presti audrum sem at-
staudu ueiter. x avra diakna ef hann er nærri. hier med
skil eg mer æfinligt bænahalld at kirkiunne j huamme. sier-
deiHs til greint salu CDesso j huerri uiku huern miduikudag
þa ecki er annad festum j heilagri kirkiu. hier med skil ec
til upp at hallda artidesdag þeim gud kallar mic til sin. og
gefast eyrer j mat fatækum monnum A huern artidardag.
Somvleidis gef eg og teite minum þorleifssyne mina fiord-
ungsgiof ur auUum minum peningum. og adrar minar laug-
giafer suo framt sem hann Hfer mier leingur sem uid hofum
adur um talat. til greindur j mina fiordungsgiof muh j kolla-
firde og þar til þeir peningar sem honum Hkar. jngebiorgu
systur minne skipa ec hundrat hvndrada. j arflausn. j god-
um peningvm. er þar fyrst til greind iordin gufudalur .xl .
iordin fiordur a skalmanesi .xxx9 iordin deindard fyrir fiogur
c og XX. j mula kirkiv sokn. og þar til .uj9 og .xx. j malnytu
og odrvm godvm peningum. sira jone brodur minum gardin
halfan mula. epter mic til æfinhgrar eignar sem godra manna
bref þar um utuisar. erHnge. iij9 fatækum kotungum minum
et uestra .u. aura. sem mier eru skuUder^). hinum .xx. alnar.
þoruarde .c. frenda minum. CDarivsaugu kirkiune j huamme
og gudmundar saugu.
skal þetta mitt testamentvm standa æfinHga og obrigd-
1) Svo.
i
1531. GRÝTUBAKKABRÉF. 593
anljga hier epter. for þesse gerningur fram j storu badstof-
(unne) j huamme j huamsueit.
uoru þessir min kuoduuitne. af mier tilkallader sira
þorkell pallson og jon palsson. og annad fleira gott tolk.
þa eg gerda mitt testamentum.
Og til sannenda hier vm setia þeir sin jnsigle fyrir þetta
te,5tamentum bref. skrifad j sama stad. laugardagin næsta
epter uicitacionem sancte marie þa er lidit uar fra guds
burd 00 u9 xxx og eitt ar.
486. U. Júlí 1531. á arenjaðarstöðum.
JóN biskup á Hólum selr Þorsteini bónda Finnbogasyni kaupa-
hiutann í jörðunni Asi í Öxaríirði og jarðirnar Tóvegg og
Haga á Árskógarströnd fyrir kaupahlutann í Grýtubakka í
Höfðahverfi og jarðirnar Hh'ðskóga og Hringsdal; segirhvor
um sig til kirkjujarða, og Þorsteinn geldr Grýtubakkakirkju
jörðina Grímsnes með sex kúgildum í reikningskap ; lýsa
þeir og fleirum jarðarkaupum, er þeir hafi átt.
Jarðabókarskjöl Árna Magnússonar, Þingeyjarsýsla Nr. 13, afskript
„eptir sínum Originalum", sem ka]last „Copiur aff Grytubacka Brieff-
um,'' staðfest á Grýtubakka 20. Júní 1708 af Jóni Þórarinssyni og
Illuga Jónssyni. — Nr. 12 meðal jarðabókarskjalanna úr Þingeyjar-
sýslu er afskript af þessu bréfi eptir Nr. 13, gerð fyrir Árna Magnús-
son með hendi Hans lögmanns Beckers. Dagsetning bréfsins virðist
líklegra að sé 14. Júlí en 22. December.
Þad giorum vier Sigmundur Gudmundsson. Tumds Ein-
arsson. prestar. Jön Magnusson. Audun Sigurdsson. leik-
menn. gödum monnum kunnugt med þessu voru opnu briefi.
ad árum eptir guds burd þúsund íimm hundrud þridtiju og
eitt d Greniadarstodum j Reikiadal. fðstudagienn næstan firir
Þorldksmesso vorum vier j hid. sdum og heyrdum d ord og
handaband þessara manna. virdugs^) Herra Biskups Jöns af
eirnri dlfu og Þorsteins bönda fimbogasonar af annari ad so
firir skildu. ad nefndur Biskup Jön seldi greindum Þorsteini
1) Sro.
Dipl. Isl. IX. B. 38
594 GRYTUBAKKABREF. 153I.
allan kaupahlut j lordunni Asi i Oxaíirdi med ðllum þeim
gðgnum og giædum sem greindum kaupahlut d med Iðgum
ad filgia. Sagdi Biskup Jon ad kirkiafi .1 (isi ætti þridiung i
heimalandi og jordina Veturlidastadi i Hniöskadal. og þær
itðlur sem registruni innihelldur og greindri jðrdu hafa til
heirt. og þar til. 6. mcLInitu kugildi. enn allur annar reikn-
ijngskapur sem þar til hafdi d fallid i kirkiunnar porsio og
mortalia af fornum og nýum reiknijngskap sem íinnast kinni
ad Iðgum ad Askirkiu til heirdi. skildi Þorsteinn fimbogason
suara edur hans erfijngiar. Hier med seldi Biskup Jön greind-
um Þorsteini jardernar Tovegg og Haga d Askougsstrðnd^).
og þar til tuttugu hundrada jðrd þd sem þeim bddum semdi.
Hier i möt gaf og seldi greindur Þorsteirn Biskup Jöni allafi
kaupahlut i jordunni Grjtubacka ] Hðfdahuerfi firir dttatiju
hundrud og þar til jardernar Hlijdskög og Hrijngsdal med
ðllum þeim gðgnuni og giædum sem greindum jðrdum eigu
med Iðgufa ad filgia. Sagdi greindur Þorsteirn bðndi ad
kirkiaii d Grjtubacka ætti þridiung i heimalandi ad auk
þess sem adur skrifad stendur og þar til væri gðmul eign
kirkiuniiar d Grýtubacka jardernar Syrisvellir. Eyri i eistr-
um fiordum og HöII i vestrumm fiordum. og þar til lukti
greindur Þorsteirn kirkiunni d Grýtubacka jðrdina Grijmsnes
med. 6. mdlnitu kugilldum firir þann reikmjngsskap sem
fallid hafdi medaii hann og hans fader hielt. enn vm allan
annan reiknijngsskap. porsio. mortalia þess sem greindum
Þorsteini bar ad suara skilldi hann kuittur og vid skilinn. So
og medkiendust firr greindir menn Biskup Jön og Þosteirn
böndi ad þeir heldu keipt so heitandi jðrdum. ad Biskup Jön
seldi greindum Þorsteini jðrdina hdlf skðrd d Tiðrnesi og
jardernar fagranes. geitreiarstrðnd og Sueinstrðnd vid myvatn.
Þar i möt gaf Þorsteirn itra fiall. ^yölfstadi j miila kirkiu-
sökn og jardernar Raudd og Bæ i Bdrdardal. endurnyudu
og stadfestu greindir menn Biskup Jön og Þorsteirn med
handabandi ðll ddur sðgd jardakaup er giord voru med vpp-
lagie og samþicki heidurlegrar kuinnu Sessiliu Torfadöttur.
eigeiikonu optnefnds Þorsteins. skildi huor suara lagaript-
i) Askong&trond, afskr.
1531. STAFN. 595
iingum ð. þeim jðrdum sem seldu. enn huðr hallda þeim
jordum til laga er keiptu. kinni Grjtubacki nied Iðgum af
ad gdnga Biskup Joni edur hans erfijngium. þd skildi hann
og hans erfijngiar dömlaust aptur gdnga ad Asi og birgi j
kielduhuerfi. So og ef As kinni med logum af ad gdnga
Þorsteini edur hans erfijngium. þd skildi hann og hans erf-
ijngiar meiga dömlaust ad sier taka Grýtubacka. Og til
sannenda hier vm setium vier firr skrifader menn vor inn-
sigli firir þetta brief er skrifad var i sama stad. deige og dri
sem firr seiger.i)
487. 31. Júlí 1531. í Múia.
JÓN biskup á Hólum gefr æriigri dandi kvinnu Olofu Ein-
arsdóttur jörðina Stafn í Reykjadal.
AM. Fasc. XLVTII, 3, írumrit á skinni, og eru bæði innsiglin enn
fyrir bréfinu.
Giafabrief Jons biskups a Hoolum 1531.
Þat giorvm wit ]on prestur philippusson og sigmvndur
prestvr gudmvndson. Godvm monnum kvnnigt med þessv
ockro opnv brefe þa lidit var fra gudz bvrd. (10. d. xxx. og
.i ar a fostvdaginn næstan fyrir jachobsmesso. fyrir austan
vallargardin j mula j reykiadal. Worvm vit j hia savm og
heyrdum a ord og handaband þessara manna, Virduligs
herra jons med gudz nad biskups a holum. og ærligrar
dande kuinnv Olafar einarsdottur. at suo fyrir skildv at adur
greindur biskup jon gaf fyrnefndri Olofv jordina stafn er ligg-
ur ] reykiadal .i einarsstada kirkio sokn. met ollvm þeim gðgn-
um og giædvm. hlutvm og hlunnindvm sem greindre jordv
fylgir og fylgt hefur at fornv og nyio ok hann hefur fremzt
1) Neðan við bréfið var þetta ritað 1703:
„Jardir þær sem þetta firsta skrif eignar Grýtubacka kirkiu eru
nli frá henni firir langri æfi teknar. ad fráskildu Suædi. edur snæris-
vollum so sem þetta brief synir sem hier næst eptir kiemur [þ, e. bréf
frá 31. Janúar 1533]. tuær liggia til Stólsins. sii þridia haldin bóndu-
eign."
38*
5ð6 ÍIEYKJAREIT^R. l53Í.
eigande at ordit. til æíinligrar eignar og frials forrædis vnd-
an sier og sinvm eríingium ^n vnder opptnefnda Olðfv og
hennar erfmgia. Lofade opt nefndur herra biökup jon at
suara lagariptingvm a adur nefndri ]ordu stafne. ^nn titt-
nefnd Olðf hallda til laga. Og til sanninda hier vm setium
vit ockur jnncigle fyrir þetta giorningsbref er giortt var ]
mula j reyk(i)ardal sama degi og círe sem fyr segir.
488. 13. Áugúst 1531. á Hólum.
ViTNisBuBBR Nikulásar prests Vilhjálmssonar, sem búið hafði
á MæHfelli í 22 ár, að Reykjareitr, hefði verið haldinn eign
Reykjakirkju í Tungusveit.
AM. Apogr. 4-118 „Ex originali" með hendi Jóns Magnússonar
bróður Árna.
Suo fallinn vitnisburd ber ek nickulas prestur vilhialms-
son at ec bio aa mælefelle j tungusueit vppa ij ar ok xx ok
uisse ek fyrer full sannende at vpp aa allaíi þann tíjma var
sa enn same reitur sem Hggur j millum reykiasels ok aar
þeirrar sem fellur vestur vr kidaskarde ok ofan j mælefellzaa
var þa kalladur reykia reitur. ok hann uar þa hafdur ok
halldinn oobrigdulig eigii Reykia, ok þeir sem a Reykium
bijuggu huer epter annafi lietu bæde rifa hríjs j þessum
sama reit ok allar gagns nýtiar af hafa suo sem þeir ætte
ok biuggu þa eignarmenn a mælefellzaa ok eignudu sier
alldre ok einge annar þenna reit nema Reykiamenn. ok
alldre heyrda ek þar neitt tuimæle a leika vpp aa suo lang-
an tijma sem fyrr seiger fyrr enn nu fyrer fam arum. Ok
til sannynda hier vm set eg mitt jnncigle fyrer þetta bref er
skrifad var aa hoolum j hlailtadal laugardagenn næsta fyrer
mariumessu fyrre arum epter gudz burd CD d xxx og eitt.
1531. SÆTTARBREF. 597
489. 4. September 1531. í Múla í Fljötshlíð.
10. Febrúar [1533]. á StórölfshYolI.
Sáttarbréf Ögmundar biskups niilli þeirra Jóns Hallssonar
ogHólmfríðar Erlendsdóttur af einni álfu og jonkæra Eyjólfs
Einarssonar af annari um ágreining og reikningsskap, sem
þeim hafði á milli farið.
AM. 191. 4to bls. 28-29 (bréfabók Jón Hallssonar á skinni). -
Landsbókasafn 62. 8vo, afskript gerð fyrir Arna Magnússon „ur brefa-
bok Ogmundar biskups" (= b).
Sattargiordarbref^).
Vier avgmund med guds nad biskup j skalhoUti giorum
godum monnum kunigt med þessu voro opnu brefi. at a
manudagin næstan fyrir festuro natiuitatis sancte marie
virginis a mula j fliozhhd. anno domini CD^ d. xxx. j. vorum
vier til ordz^) vid þessa menn in primis jon bonda hallzson
og hustru holmfride ellenzdottur. ^n af annari alfu jonkæra
eyolf einarson. vm þa aagreining oc^) reikningskap sem þeim
a miUum var ok hafdi verit nockurn tima. Þvi jn nomine
jesv christi. Giordvm vier svodan íullkomUga satt þeirraj*)
miUum med fullu bandabandi vpp á allar sidr. Skildum
vier suo fyrir at þesser aller adr nefnder menn skylldu nidr
sla aullum hugmod. aagreiningu^) reikningskap fornvm ok
nýum sem þeim hafdi matt til bera edr j millum vera j ord-
um eda verkvm. Hier med skylldu huorer annars viner ok
auUungis satter sem til ber miUum [fader ok moder ok son^)
ok hvorer adra styrkia hiedan j fra til allz ens goda badi^)
med ord ok verk.
[[Voru þesser menn þa þar med oss nærverandi. Sira
jon einarson. sira snori hialmson. Sira sæmundr arnason.
Örekur bondi þosteinson oc jon bondi biornsson ok þui settu
þeir sin jnnsigH med voro jnnsigU fyrir þetta sattargiordar-
bref er skrifat var a storolfshuoli j hvolhrepp a rangar-
1) b. V. b. 2) samtals b. 3) peninga, b. v. b. 4) fi. b. 5) ok peninga,
b. V. b. 6) [191 ; fodurs modur ok sonar 6. Jón Hallsson var stjúp-
faðir Eyjólf Einarssonar. 7) bæde b.
598 SÆTTARBRÉF. 1531.
uauUum. festum sancte skolastichice^) virginis [a sama ari
sem^) fyr seger^).
490. 6. September 1531. á Breiðabölstað.
10. Febrúar 1533. á Stórólfshvoll.
Sáttabbbéf Ögmundar biskups milli Páls Vigfússonar eins
vegar og Jóns bónda Hallssonar og Hólmfríðar Erlendsdótt-
ur annars vegar.
AM. 238. 4to bl. 62—63, Bessastaðabók, skr. c. 1570. - Lands-
bókasafn 62. 8vo, aískript gerð fyrir Árna Magnússon „Ur brefabók
Ögmundar biskups" (AM). Sbr. Nr. 484.
Sattarbref pals fusasonar og hustru holmfridar
^rlendzdottir.
Vier avgmvnd med gvdz nad et cetera.
Ath aa Midvikudaginn næstaii fyrir Natiuitatem beate
marie virginis aa breidabolstad j fliotzhlid. Anno domini. (D.
d. xxxj. vorum vier til samtals vid jon bonda hallson og
hustru holmfridi erlendzdottir af eirne^) alfu ^n pal^) bonda
Vigfvsson^) af annari. vm þa grein"^) og peninga reikning-
skap sem þeim aa miUi bar. og hefdi verit vm navckvrn
tima. Þui jn nomini domini. Giordum vier þa suoddan fvll-
komliga satt þeirra aa milH med fullu handabandi vpp aa
badar sidur. og skildvm svo fyrir ad þessir fyrr nefndir
menn skylldu vera allsattvm sattir hvorir vid adra. Og nidur
sla avUvm hvgmod. deilum og akærum fornum og nyium
sem þeim hefdi^) aa milH farit. j ordum og aagreiningum. og
skylldu suo godir [menn^) j tiltækiligan tima þa þeim uæri
minstur skadi vt j og þeim best hentadi^^) fsundur^^) reikna
og samaii færa hvat hvorir [fyrer sig^^) yrdi avdrum skylld-
ugir. mikid eda litid. hier med lofvdvm vier sialfir ad bitala
1) Svo = Scholastice, sem er 10. Febr. 2) þ. e. =. ari síðar en.
3) [[et cetera b. 4) annare(!) 62. 5) 62; Pals 238. 6) 62; Vigfussonar
238. 7) ftgreining 62. 8) hafde 62. 9) [62; vinir uera og 238. 10)
hendtadadi(!) 238. 11) p sundur 62. 12) [b. v. 62.
1581. GUÐRÚNARSTAÐIR. 599
þeim sem vanhalldinn væri suo micit sem þeir dandi menn
er þar til verda nefnir ad skoda þetta og ransaka. verda aa
sattir. £n vier vilivm eiga vid hvertt þeirra sem skylldvgt
verdur giortt ad fornægia oss j gen, et cetera.
[Voro þessir godir menn þa þar nærverandi. siera þor-
leifur eirekson ofíiciales^). siera jon einarson. siera snorre
hialmson. £rekur bondi þorsteinsson. sæmundur bondi eirek-
son. jon bondi þorvardson. Og þui settu þeir sin jnsigli fyrir
þetta sættargiordarbref. ^r skrifat var aa storolfshvoli j huol-
hrepp aa rangarvollum festum sancte scolastice virginis [aari
sidar enn^) fyrr seigir^).
491. 11. Septcmber 1531. á Þiní^eyruin.
JóN biskup á Hólum skipar í heiðr við guð og heilaga menn,
sérdeilis guðs signaða ástvin hinn sæla Þorlák biskup, sem
prýðir og patrónar hálfkirkjuna á Guðrúnarstöðum í Vatns-
dal, að þar skuli tíikast kirkjutíund, preststíund og Ijóstollar
og þar skuli börn skíra og hjón saman vígja.
Jarðabókarskjöl Árna Magnúsonar, Húnavatnssýsla Nr. 4, afskript
gerð eptir sinum „origial" „með einu hangandi innsigli'*, og staðfest
18. Mai 1703 á Bjarnastöðum í Vatnsdal af Jóni Jónssyni og Sigurði
Einarssyni.
Vier Jon med Gudz ndd biskup a hölum Giðrum Göd-
um monnum kunnigt med þessu voru opnu Brefe. ath saker
þess at almattigur Gud af sine hæstu millde hefur sett oss allzs
owerduga fyrir Gude at auka og stýrkia kristnina. heidur og
sæmd kirknanna. Þui til heidurs wid Gud sialfan og hanz
helgu moder meý mariam. og allra Gudz heilagra manna
sierdeilis wid hanz signada astwin hin sæla torlak biskup
sem prider og patronar med Gude halfkirkiuna a Gudrunar-
1) Svo 238. 2) [leiðrétt; S& sama ari sem 238. 3) [sl. 62. - Neð-
an við þetta bréf er í 238 ritað með hendi Vigfúsar Jónssonar á Kala-
stöðum (c. 1570) : „Eigi meira um sinn. bifala eg ydur uinur minn
Volldugum gudi j ualld. og undir hans uirdugtt halld. Vinum och
uandamonnum. af vijgleiks ordum saunnum. Nu og allafi tid. baedi
fýrr og sid. et cetera."
600 ARI ANDRESSON. 1531.
stðdum j watzdal. hofum vier skickat og so skipat fyrr
nefnda halfkirkiu. at hun skal æfenlega hier epter obrigde-
hga standa med þuilikum heidri rett og Rentu sem hierjnne
stendur, j fyrstu at þar skal heima takazst kirkiu tiund og
prestztiund og liostollar allra heimamanna. Somuleidis baurn
at skira og hion saman at wigia. Og til saninda hier wm
setium wier wort secretum fyrir þetta bref er skrifat war a
þijngeyrum ] watzsdal cL manudagen næsta epte(r) natiuita-
tem beate marie wirginis. anno domini CíD^ d^ xxx^ primo.
493. 11. September 1531.
BóMR þriggja klerka og þrigga leikmanna, útnefndr af síra
Olafi Gíslasyni um ákæru Orms Guðmundssonar til Ögmund-
arbiskups í Skálholti um hald á átta jörðum „norðr í Arnesi",
er Ari Andrésson hafði goldið biskupinum í sakferU, en Ormr
taldi Ara hafa gefið sér, með fleiri greinum, er bréfið hermir.
AM. Apogr. 2745 „Ur Iftefabok Ogmundar biskups" (AM-.
Um Ara Andresson.
OUum monnum þeim sem þetta bref sid edur heyra.
senda Freysteinn Grimsson. Biðrn Þorgilsson. Sveinn Þorbiarn-
arson prestar Skalhollzbiskupsdæmis. Jon Jonsson. Gudmund-
ur Salomonsson. Lytingur ^inarsson. leikmenn. kvediu Gudz
ok sina. kunnigt giorande ad sub anno gratiæ CD^. d^. xxxi^.
mdnudaginn næstafi fyrer krossmessu um hausted. vorum
vier j d6m nefnder af ærhgum danimanne sera Olafi Gisla-
syne. ad skoda ok ransaka. ok fullnadardöm á ad leggia um
þcL akiæru er Ormur Gudmundzson klagade til biskupsins. ad
hann hefde ad hallda viij. jördum nordur j Arnese. er Are
Andresson hafde golldid biskupinum j sin sakferle. enn ádur-
skrifadur Ormur sagde Ara Andresson hafa gefed sier þær med
danumanna vitnum ok fuUum giðrninge. ^nn fyrrskrifadur
Are sagdest þad aldrei giðrt hafa. utafi med skilmdla. ad
hann være sinn mann svo leinge þeir lifde. ok styrkte sin
bðrn annad jafnmikid. Hafdi biskupinn lofad ad setia þar
sinn umbodzmann. ad svara honum Iðgum. hvern er hann
1531. ARI ANDRESSON. 601
hafde tilskipad 01ing Gislason med sinu brefe ok innsigle.
Þvi stefnde fyrr skrifadur Ormnr honum stundarstefnu oss
aheyrande domsmðnnum. Dæmdnm vær stefnuna Iðglega.
ok fyrr nefndan 01ing ok mdled rietteliga fyrerkallad.
Jtem j fyrstu grein kom Ormur þar fram med bref
under tveggia manna innsiglum. ad jardernar hefdu honum
gefnar vered. stöd þar einginn skilmdle. nie sd. er are sagd-
est giort giðrt hafa. ^nn fyrrskrifadur Ormur medkiendist
ad hann hefde lofad ad vera hafxs mann medaii þeir lifdu.
Þvi ad h(eilags) anda ndd til kalladre. ad svo profudu ok
fyrer oss komnu. dæmdum vier med fullu döms atkvæde
fyrrskrifadaii Orm skylldugaii ad leida tvð Iðgleg vitne. ad
giðfin hefde ecke vered gefen med audrum skilmdla. enn j
brefinu stöd. bevisadist svo. ad giðfiii hefde vered gefin med
audrum skilmdla enn j brefed var sett. þd leitst oss brefed
ömýndugt ok ad ðngvo halldanda. Skylldu vitnin vera leidd
ed seinasta (ad) Michilsmessu j haust. ^nn þö ad vitnen
leiddest þesse. Kom fyrrskrifadur ^llingur frafiá med sakar-
gipt biskupsins vegna. ad tidt skrifadur Are hefde brotligur
ordid ad barneign vid giptre konu. fram hid sinne eigen
kvinnu. ok dtt vid henne v. bðrn edur fleire. gefid sig sid-
ari ok sina peninga under valld biskups Stephans. gödrar
miningar. ok nu j valld biskups Ogmundar sidan hann
kom ut. Ok ef biskupinn bivisade þessar saker sannar. þd
þotte oss tittskrifadur Are ðngvar giafer nie giðrninga giora
hafa mdtt. þvi dæmdum vier fyrrskrifadar jarder biskupin-
um til fridls forrædis ok fuUrar eignar. ok titt nefndan Ara
riettelegd goUded hafa et cetera.
493. 33. September 1531. á Reyk.jum.
Ákeisaegerð sex manna og uppsögn landamerkja á Mæli-
fellsdal eptir tilnefning Ara lögmanns Jónssonar út af ágrein-
ingi miUi Gíslá Hákonarsonar og Magnúsar Björnssonar um
Reykjareit.
AM. Apogr. 4119 „Ex originali" raeð hendi Jóns Magnússonar
bróður Árna,
602 REYKJARETTR 1531.
Þat giorvm wier Grimvr jonson. Tvmas tumason. stig-
ur hoskvllson. þordur Gvnnarson. ^yvindur gunnarson og
halldor jonson godvm monnum kunnigt met þessv voro
opnv brefe. þa lidit var fra gud(z) burd CD. d. xxx og j ar.
fostvdagin næstan efter mariomesso fyrre. vorv vier til nefnd-
er af ara jonssyne logmanni at rida a landamerki a mœle-
fellzdal og skoda þann agreining er var mille gisla hakonar-
sonar og magnus biornssonar. ^nn met þui at lógmadur-
enn leitadi fullkomliga einardar ords huad oss litezt riett-
ligazt j þessv male. þa sogdvm vier fyrnefnder menn eft-
er vorre skynsemd og bodnvm eidvm at vier vissvm eige
sannara en d su er vestan fellvr vr kidaskarde skilde land
met þeim. og þat gil hid sama munde kallat kortogil at þui
sem oss virtizt þa efter likindvm. en ecki hit fremra gilit.
Og met þui at (IDagnus synde witnisburdv at sa hinn same
reitur sem h'ggur nœstur fyrir framan kidaskard og þeim
vard at agreiningo syndizt oss suo borin sem bokin skipar
j .XX. vetur edur leingur hefde verin^) hafdvr og halldinn
eign reykiamanna. og ongvan vissu þeir vppa tala ,i allan
þennan tima edvr leingvr. Og til saninda hier vih settvm
vier fyr nefnder menn vor jnnsigle fyrir þetta bref sem skrif-
ad var a reykivm j tungosueit fostvdaginn næstan fyrir
COichaelsmesso a sama are og fyr segir.
494. 11. Oktober 1531. á Borg.
Kaupmálabbéf Odds Tumassonar og Ceceliu Ormsdóttur,
Einarssonar.
AM. Faso. XLVIII, 4 frumrit á skinni, Öll (4) innsiglin eru dott-
in frá. — Gömul afskript frá c. 1578, sem eg á = &.
Kaupmalabref Odds Tumassonar og Sessehu
Ormsdottur. Anno 1531.
Jn nomini Domini Amen var suo felldur kaupmali lyst-
ur og stadfestur áa brudlaupsdeigi aa millum Odd(s) tuma-
1) Svo.
1531. KAUPMÁLABRÉF. B03
sonar oc cesseliu ormsdottir ad adur nefndur Oddur tuma-
son talldi sier til kaups vid adur greinda cesceliu hundrad
hundrada j jordum og kuijUdum og audrum þarfligum pen-
ingum ad til nefndre jordunne galltarhollti er heidarHgur
dandimann vigfus bondi þordarson gaf þa þar fyrir oss og
gallt fyrr nefndum Oddi tumasjne med fuUu handahandi.
oc suo j horgaii geck vid þorleif einarson um adur greint
hundrad hundrada. er þa uar laugHgur giptingarmadur fyrr
skrifadrar cesceHu ormsdottur med radi oc samþýcki brodur
hennar og fodurmodur oc anara frænda. hier j mot hafdi
adr greind cesceHa til kaupz vid greindan odd tumason Ixc at
til greindri jordunne raudamel er Hggur j kolheinsstada kirkiu
sokfi oc þad meira er henne reiknadist j sin faudurarf og
modur uid aunur sin syskyn. hier til gaf þrattnefndur oddur
cesceHu konu sine fiordungsgiof vr [þessum hundrad^) hundr-
ada. kiori adur nefndur þorleifur titt nefnda seseHu frænd-
konu sina malakonu j gard greindz odds tumassonar.
voru þessir brudlaupsvottar sira jon ejolfsson. jon jons-
son. magnus jonsson og sueinbiorn haHsson. huerier er^)
settu sin jnnsigH fyrir þetta kaupmalahref huert skrifat uar
aa borg j borgarfirdi miduikudagin næstan fyrir jn festo ca-
Hxto pafva þa Hdid uar fra hingadburd uorz herra christi^)
[CD d XXX og j*) ar.
á95. 30. Nóyember 1531. á Hólum.
Kaupmálabkéf Eyjólfs Einarssonar og Helgu Jónsdóttur,
biskups Arasonar.
Landsbókasafn 61. 8yo, afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ex
originali Vigfuss Jonssonar a Leyrá" (AM.). „2 innsigle hafa under
brefinu vered, og alldrei fleire" (AM ). — I sama handriti (Landsb.
61. 8vo) er og önnur afskript bréfsins staðfest 29, Nov. 1665
í Vatnsfirði „eiTter Originalnum þeim er j Watnsfirde liggur"
af Jóni Jónssyni („handsalar") og Oddi Jónssyni (digra).' Ept-
ir sama frumriti — en V^atnsfjarðarfrumritið og Leirárfrumritið er eitt
og hið sama — er afskript bréfsins í BodL í Oxford. Collect. F. Magn.
1) [&; sL XLVm, 4 (!). 2) ad 6. 3) b; sl. XLVII, 4. 4) [1530
og 1, 6.
604 KAUPMALABREF. 1531.
55. 4to bls. 41—42 með hendi síra Guðbrands Jónssonar í Vatnsfirði
(d. 1690), en i þeirri aí'skript hefir ártal bréfsins misskrifazt 1540 fyr-
ir 15?U. — Önnur afskript þessa bréfs er og í Landsbókasafni 787.
4to bls. 178—179 með hendi Odds digra Jónssonar c. 1680-1690. —
Enn er afskript þessa bréfs i Svartskinnu M. Steph. 27. 4to bls. 288-289
meðhendiBenediktsIögmannsÞorsteinssonar c. 1720. Sbr. AnnálaBjörns
á Skarðpá, Hrappsey 1774,1, 108 (viðbót Brynjólfs biskups í annálinn).
Kaupmalabref Eyolfs Einarssonar og Helgu
Jonsdottur.i)
Jn nomine Domini Amen.
Lýstezt ok stadfestezt suo giordur kaupmale millum ^ý-
olfs ^inarssonar ok Helgu Jonsdottur at þeirra brudkaups-
deige aa Hoolum j Hialltadal. sunnudagenn næstaii epter Mik-
elsmessu^). J fýrstu at ^ýolfur talde sier til kaups med greinda
Helgu .vj. hundrud hundrada. gaf nefndur ^ýolfur greindre
Helgu fiordungsgiof ur saugdum peningum. svo framt hun lifde
honum leingur. sagde biskup Jon at hann hefde gefet greindre
Helgu Jonsdöttur frændkonu sinne ij hundrud hundrada. var
J)ar tilskilin jðrden Laugmanzhlid med þvi bue ok pening-
um sem þar þcí samanstödu. Lofudu Are Jonsson laug-
mann ok sira Magnus Jonsson brædur greindrar Helgu at
gefa henne hundrad hundrada suo framt sem nefndur ^ý-
olfur feinge alla þa peninga er honum hofdu lofader verit.
ok hann talde sier til kaups med greinda Helgu. Hier med
gaf greindur ^ýolfur optnefndre Helgu Jonsdöttur. Ix. hundr-
ud j tilgiof. var þar til skilen jorden kirkiulækur ] Teigs-
kirkiu sokn. Med þessum aullum adur saugdum giorninge
ok yferlýstum skilmala feste ^ýiolfur ö^arsson Helgu Jons-
dottur epter riettum bokarinnar ordum j greindum stad ok
deige. var þeirra brudlaup halldit epter landzsinz sid ok lag-
anna setninge. Voru þesser uottar ad ddur saugdum giorn-
inge. broder Helge med gudz nad abote aa þýngeýrum. brod-
er Jon med gudz forsia prior a Maudruvollum. sira
Jon ^inarsson beneficiatus j Odda. sira Tumas Eireksson
beneficiatus aa Mælufelle^). Grimur Jonsson. ^inar brýni-
olfsson. Jon Hallzson. Markus Jonsson. Ok til sannýnda
hier um setium vier fýrer^) skrifader menn vor jnncigle
fyrir þetta bref er skrifad var j sama stad ok are jn festo
1) með hendi Arna 2) þ. e, 1. Okt ^) Svo. "^
1531. GJAFABREF ÞORLEIFS. 605
sancti Andrei Apostoli anno Domini millesimo quingentesimo
XXX. primo.
496. 30. December 1531. í Gnúpufelli.
ÞoBLEiFR Grímsson gefr Þuríði dóttur sinni í tíundargjöf
og fjórðungsgjöf jörðina Arnarstaði í Eyjafirði og þar til
tuttugu málnytukúgildi og tuttugu hundruð í þarflegum pen-
ingum, en Þorleifr segist eiga alls tuttugu hundruð hundr-
aða og tvö hundruð hundraða betr.
ÍBfél. Khd. 67. 4to bl. 79 með hendi síra Eyjólfs Jónssonar a
VöUura (d. 1745).
Giafabref Þorleifs Grimssonar.
Þad giori eg Þorleifr Grimsson gödum mðnnum kunn-
igt med þessu minu opnu breíi. at eg medkenniz. at eg hef
geíit Þorridi döttr minni jordina Arnarstadi i Eyafýrdi med
ðUum þeim gðgnum og gi^dum sem henni hefur fýlgt at
fornu og níu. þar til gef eg henni xx maalnýtu kugilldi og
xxc i gödum og þarfligum peningum. skal þessi min giðf
reiknast i tiundargiðf og fiordungsgiðf. kunni so til at falla.
at hon eigi eigi skilgetin born epter sic þa skal þessi min
giðf falla under hennar brodr Grim Þorleifsson. Reiknadiz
þa so mitt fe. er eg gaf þessa giðf. i fðstu og la^su xxc
hundruda og ijc hundrada betr. Og til sanninda hier um
set eg mitt innsigli fyrir þetta bref. skrifat i Gnupufelli i
Eyafýrdi midvikudaginn næstan fyrir Thomas Messo postula
um vetrinn aarum epter Guds burd CDdxx og xi ar.
497. 1581.
Afhending Hrepphóla, þegar síra Páll Egilsson meðtók eptir
síra Teit heitinn Þorsteinsson.
AM. 66.a 8vo bl. 8b með hendi síra Jóns Egilssonar c. 1600. —
AM. 262. 4to bl. 4b. skr. c. 1600.
606 HREPPHOLAR. - HOLT. 1531.
Hier uantar eiiin maldaga. xj. þessi.
Anno 1581.
Suo micla peninga medtoc síjra pall eigilsson, eptter
síjra teit heitinn þosteinsson . kyr. xu. asaudar. Ix. iij hestar
og iij hross.
war kirkian giord fyrir iijc. enn stadurinn^) fyrir vjc
498. [1581].
DóMR (klerka, útnefndr af Ogmundi biskupi í Skálholti) um
það, hvort síra Jón (Gíslason) skyldi nokkru sekr eða eingu
um bruna kirkjunnar í Holti undir Eyjafjöllum.
Landsbókasafn 62. 8vo, afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ur
brefabok Ögmundar biskups" (AM."). Um ártalið ritar Árni: „1531 ad
synest. helldur enn 1530. Brefen sem i bokinne eru næst fyrer fram-
an þetta. eru dat. 1531. þau sem epter kcma. mixtim 1530 og 1531",
Um kirkiuna j Hollte.
Vorum vier j döm nefnder et cetera.
Hvort sera Jön skyllde nockud sekur edur einskis um
kirkiubrunann j Hollte under ^yiafiollum. ok adrar þær sak-
er sem biskupinn hafde honum d hðndum. ok ddur var
dðmur a geingenn^). komu þar fram tvð skialleg vitne. hvori-
er vitni baru ad ddur skrifadur Sira Jon hefde lagt sig. sinn
heidur og alla sina peninga j biskupsins valid. ok saker þess
ad oss virdtest nögar saker til vera. Þvi ad h(eilags) anda
nad tilkalladre ad svo profudu ok fyrer oss komnu. dæmd-
um vier med fullu döms atkvæde. prestsens heidur. stadenn
ok alla haiis peninga j biskupsins valld. ok sera Jon skylld-
ugan ad hallda stóduglega þd satt ok sidlfdæme. sem hann
hafde adur biskupinum tilsagt. ok skylldugan ad taka lausii
ok skrifter af biskupinum.
Samþyckte þenna vorn döm med oss adur greindur
herra Ogmund. ok marger adrer göder menn et cetera.
1) iiG2; sUdur 6ö. i2) iooO. bja Nr, 432.
1531. JON ÞORÐARSON. 607
499. [1581].
DóMR tólf klerka (út nefndr af Ögmundi biskupi), þar sem
Jóni Þórðarsyni er dæmdr eiðr, að hann hafi ekki verið i
ráðum með síra Þórði (Einarssyni í Hítardal) upp á bisk-
upsins og kirkjunnar bak og skaða, og honum meðal annars
dæmdar þungar sektir, en Jón skýtr þessum kirkjunnar mál-
um undir leikmanna vald og á Alþing.
Landsbókasafn 62. 8vo með hendi Árna Magnússonar „Ur brefa-
bok biskups Ögmundar" (AM.),
Um Jon Þordarson.
Voru þesser menn i dome Jons Þordarsonar. Jn pri-
mis Sera Þorleifur officiahs. Sera Þordur Olafsson. Radz-
mann. Abote Gisle. Sera Jon Hiedinsson. Sera Gudmundur
Jonsson. Sera Alexius Palsson. Sera Sæmundur Arnason.
Sera Jon Gislason. Sera Jon Jonsson. Asgrimur Þordarson.
Sera Þormodur ok Freysteinn. Var Jone dæmdur eidur. ad
hann hefde i ongvum radum vered med Sera Þorde uppa
biskupsins ok kirkiunnar bak ok skada. skyllde hann hafa
unned eidinn innan .x. vikna særra daga. Enn ef hann
fielle a eidnum. dæmdum vier hann sekaii. Ix. morkum vid
kirkiuna. ok audrum. Ix. morkum vid biskupinn. Enn fyr-
er þad ad hann hafde sett sig sialfur ut af heilagre kirkiu.
sidan biskup liet bioda honum lausn. dæmdum vier hann
sHku sekan. sem hann hefde geingid i sókum oleystur i
kirkiu. Appellerade ddurskrifadur Jon þessum kirkiunnar
mdlum under leikmanna valld. ok a alþing. med innsigludu
brefe. Leitst oss þad en hæsta sok. ok hann sekan. xc.
morkum kirkiunne. oc audrum. xc. morkum biskupinum.
skylldugan ad taka lausn ok skripter ok skila biskupinum
aptur breíinu. et cetera.^)
1) Um ártal þessa bréfs fer Árni svo feldum orðum: „Brefin i
bokinne. sem næst eru fyrir framan þetta. eru daterud 1530. Þad
sem næst epter kemur. er dat. 1531. Er so liklegast. ad þetla mune
daterad vera a ödru hveriu þessu are. og helldur 1581. þvi Sira Gud-
mundr Jonsson var Radzmadur 1530".
608 HOF. - BUSTARFELL. 1532.
500. 13. Janúar 1533. í Bólstaðarhlíð.
EiNAR Oddsson gefr kirkjunni á Hofi í Vatnsdal kolviðargerð
upp á tvo hesta árlega í Fljótstunguskóg uppá þann part,
er tilheyrði hálfri jörðunni Fljótstungu, er Einar átti.
AM. Apogr. 758 naeð hendi Jóns Magnússonar bróður Árna „Ex
originali" á kálfskinni frá Hofi í V^atnsdaL
Þat geore eg einar oddzson godum monnum uiturligt
med þessu minu opnu brefi at eg medkennunz at (eg) heíi
gefit kirkiu hins sæla Johannes euvangeliste er stendr at
hofi j vazdal kolvidargerd upp a tuo hesta arliga j fliotz-
tungu skog vpp ] þann part skogarins er eg atte og til-
heyrdi halfri jordunne flioztungu. Og til sanninda her um
setta eg mitt jnsigle fyrir þetta bref er skrifat uar j bolstadar-
hlid laugardagin næsta fyrir geisladagin þa er Udit uar fra
hingatburd vors herra jhesu christi CD d xxxij ar.
501. 13. Febrúar 1533. í Reykjahlíð.
ÞoRSTEiNN Pálsson selr Arna Brandssyni tvo parta í jörð-
unni BustarfeUi í Vopnafirði með samþykki Gamla Magnús-
sonar bróður síns og segir til landamerkja. en Arni geldr í
mót þrjá tigi hundraða í Asbrandsstöðum í Vopnafirði með
þrem kúgildum og hálfkirkju skyld, og segir til landamerkja.
Jarðabókarskjöl Árna Magnússonar, Norðrmúlasýsla Nr. 3, af-
skript af Bustarfellsbréfum frá 1704,
Þad giorum vær Þosteinn fimbogason. Torfe þostein-
son. Jön Jonsson. önar Þórvalldzson. ^ysteinn fimbogason.
Jvar örekzson. Godum monnum kunnugt med þessu voru
opnu Briefe þa lidid var fra Gudz burd CD d xx og xij ar
vm veturinn sunnudaginu ] faustu inngdng^) j Reykiahhjd
vid myvatn vorum vier i hid sdum og heyrdum aa ath Þo-
steinn Pdlsson sellde Arna Brandzsyni med handabande til
fuUrar Qgnar og frialz forrædis tuo parta i jðrdunne Bust-
1) þ e. 11. Febr. 2) [Svo.
153^. BOSTARFELL. 609
arfelle er ligur ] vopnaíirde j Hofskyrkiusökn nied öllum
þeim gögnum og giædum eignum og itókum sem greindum
.•ardarportum fylger og fylgt hefur ath fornu og nyu og fyr-
skrifadur þosteinn palsson vard fremst eigande ath epter
faudur sinn og modur. Enn pale magnussine fiell til ^ign-
ar ] arf og giðf mödur sinnar med giðf. vpplage og sam-
þycke Gamla magnussonar brödur sijnz þuj ecke a fader
eda möder ath kuonga son sinn med meira fie en þa kome
a þeirra hlut sem epter eru nema ^rfinge samþicke. Seiger
hann þesse landamerke halldiíi hafa verid af sijnum forelldr-
um og ðngvafi ataulu veitt hafa Fram med hofsæ, fyrer
vestan gegnt Grasakrö og þuersyne vestur ] Seld. riettsyni
vr ánne og j Skieliungzvatn. þadaii og vti Arnarfiardarvatn.
riettsyne i Þurijdarníip og vt i Teigarda. ofaíi med cLnne og
i arnarhöl fyrir austafi Hofsaa. vr Raudaníip og austur i
Þordaraa og so frain j [Hetluskard^). þadan og i Tungaa ofaii
med anne og j Hofsaa og so aptur i Raudanúp.
Hier j mot gaf adurskrifadur Arne Brandson fyrrnefnd-
um þosteini palzsine xxx hundrada ]örd Asbrandzstade er
liggur j Vopnafijrde j Hofskyrkiu sokn medur ðUum þeim
gðgnum og giædum sem. greindre jðrdu hefur fylgt ad fornu
og nyu og þrdtt nefndur Arne vard framast eigande at. og
þar til þriv kugillde. Seiger fýrrskrifa'dur þosteinn pdlzson
hdlfkyrkiu skylldu a jðrdunne Bustarfelle og [gomul eign og
innstædu^) kjrkiunnar iiij kyr og eitt dsaudar kvgillde og
seka j finnafirde allan hualz og vida, mille finnafiardardr
og lækiar. Skillde fýrrskriíader menn. Arne og Þosteinn
hallda sijnu kaupe til laga. enn huor suara laganjp^ingu.
sem med Iðgum kynne af at gdnga. Og til sanninda hier
viii settum vær fýrrskrifader menn vor innsigle fyrir þetta
jardarkaupsbrief. skrifad aa mdnudaginn j faustu jnngdng j
sama stad og dre sem fýrr seiger.
503. 18. Febrúar 1533. á Mælifelli.
Thomas prestur Eiríksson ættleiðir þrjú börn sín, Ólaf, Björn
"'~7)'[svo: ~^ '"
Dipl. Tel. IX. B. 39
610 ÆTTLÉIÐING. l53á.
og Þóru með samþykki bræðrasona sinna Ásgríms og Þor-
leifs Þorsteinssona.
AM. Apogr. 4120 y,Ex originali" með hendi Jóns Magnússonar
bróður Árna.
Þath giðrum wier markus þorkelsson. arne nichulasson.
Biorn biornsson og Olafur gudmundsson leikmenn godum
monnum kvnnigt med þessu woru opnu brefe. ath þoa er
lijdit war fra Gvdz Burd. CD. d xxx og ij dír. a mælefelli 3
tungusueit svnnudaginn fyrstan j faustu uorum vier j hia
saum ok heýrdum da. ath thomas prestur eireksson ættleiddi
þriu born sin er sua heita. olaf. biorn og þoru. Samþýcktu
þessa ættleiding þeir brædur asgrimur þorsteinsson og þor-
leifur þorsteinsson brædra syner hans skilgetner. huerir er
þda stðdu næster arfe epter hann. med handabandi jaýrdi og
fuUu vpplage sins arfs. Jtem geingu þesser aller fyrrnefnd-
er menn fyrir kirkiudýr sem logbok wottar. halldandi da
einne bok. ath nefndum sira thomase suo mælandi. ^gh
thomas prestur öriksson ættleide olaf tumasson. biorn thom-
asson og þoru thomasdottur til arfs epter mic. til fiar þess
er egh gefur þeim. til gialldz og giafar. til sess og sætis og
til allz þess riettar sem logbok skipar hann eigi med logum
at hafa. Og til sannenda hier vm sieliumi) vier fýR nefnder
menn uor jncigle fyrir þetta bref. er skrifat var j sama stad
are og deigi sem týr seiger.
503. [1533].
Sendibrép Gizurar Einarssonar til Ögmundar biskups, sem
vottar honum þakkir fyrir velgerninga.
AM. 266, Fol. bls. 151, bréfabók Gizurar biskups Einarssonar í
afskript síra Haldórs Jónssonar í Reykholti frá árunum 1654 — 1657.
Obseqvium indefessum meramque obedientiam in sa-
lute equidem mi domine reverende gratiam habeo et habi-
1) Svo.
1582. GIZUR. 611
turus sum vestræ paternitati quo ad [minima et maximai)
ex omnibus que vos plurima in me contulisti(s) qvapropter
ut fortuna vobis utriusque favet.
Cum hijs in christo ualete et mihi desuper scribere velit(is).
504. 15. Marts 1532. í Hamborg.
Sendibréf Gizurar Einarssonar til Ögmundar biskups í Skál-
holti, sem hefir sent Gizur til náms til Hamborgar á sinn
kostnað ; vottar Gizur honum þakklátssemi, segist hafa feing-
ið góðavistogkennara, kveðst orðið geta skiHð latínuáallavegu,
en þó ekki ennþá geta fullkomlega ritað hana né talað, og
vonast til að hann muni sýna þá ástundun, að biskup iðri
aldrei þess, sem hann kostar upp á sig.
AM. 266. Fol. bls. 151, bréfabók Gizurar biskups í afskript síra
Haldórs Jónssonar í Reykholti 1654—1657. — Prentað í Finni Jo-
hannæi Hist. Eccl. Isl. III, 273.
Vener(an)de domine. noverit tua celsitudo non excidisse
mihi qvare huc sim missus nempe ut doctior et melior ad
vos redeam qvam exspectationem ne uos frustra de me ha-
buisse videamini ego sedulo daturus sum operam pro mea
virili. porro quod mihi non parce ministretis ea. quibus ad
hanc rem opus est adolescentibus ut mihi gratissimum^) est
ita facit me sollicitum (ut) qvantum possim. referam gratiam.
etiamsi videam nunquam fore. ut par simm^) tantis bene-
ficijs. qu(i)n hoc sciat tua celsitudo me nactum esse bonum
hospitem. ut qui præstiterit omnibus quæ poIHcitus est. ad
hæc nactum fideles præceptores et dignos qvos parentum
loco semper observem et venerer. quod ad studium meum
attinet. ego possum latinum sermonem utcunque intelligere.
perfecte scribere et loqui non dum licet. sed spero me eam
operam adhibiturum. ut nunqvam pæniteat vos impensæ.
dominus servet nobis tuam celsitudinem diu sanam Amen.
Hamburgi Anno 1532 Martij 15.
tuæ Gelsitudinis deditissimus.*)
1) [mna maximani, hdr. 2) gratissimus, hdr.; AM. leiðrétti. 3)
Svo = sim. 4) Hér eptir koma á hér um bil hálfri bls. í bókinni
ýmsar kirkjulaga greinir á lalínu, víða afbakaðar.
39*
eiá KRISTNES. 15B2.
505. 6. Apríl 1533. á Munkbþyerá.
JóN biskup á Hólum selr Magnúsi Brynjólfssyni jörðina
Kristnes í Eyjafirði með hálfkirkjuskyld og ómagavist (Krist-
■fé) fyrir jarðirnar Veisu í Fnjóskadal, Meyjarhól á Svalbarðs-
strönd og Þrastastaði í Fljótum og þar til fjögur kugildi.
AM. Fasc. XLVIII, 5, frumrit á skinní. Bæði innsiglin dotlin frá.
Jardakaupsbref. kavpbref vm kristnes.
Þat giorum vid ^inar bryniolfsson oc Sæmundúr síjm-
onarson godum monnum kunnigt med þessu ockuru opnú
brefe at arum epter gudz burd CD d xxx og ij ar. laugar-
dagen næstaii epter paschavikú. a múkaþuera j eyafirde vor-
um ver j hia savm oc heyrdum aa, ord ok handaband bisk-
up(s) jons ok magnusar bryniolfssonar at suo fyrir skildu.
biskup jon sellde greindum magnvse jordina kristnes j eya-
firde j Hrafnagilskirkiusokn tii fullrar eignar med aullum
þeim gaugnum ok giædum. eignum oc jtaulum sem greindre
jordu eiga med iaugum at fylgia. Sagde biskup jon til half-
kirkiu skylldíi a sagdre jordu med þeirre rentíi at þar mege
baíirn skíj'ra ok hion saman vigia. ok suo þar være æueii-
lig omagavist kuengilldum omaga aa þui kristfie sem þar er
j lande. Hier j mot gaf greindur magnvs jordina veisíi j
Hnioskadal j draflastada kirkiu sokn oc jordina meyarhool
j sualbardzkirkiu sokn. ok jordina þrasastade j fliotum j
hnappstada kirkiu sokn med aullum þeim gaugnum oc giæd-
um sem greindum jordum eiga med laugum at fylgia ok
þar til iiij malnytú kugillde. Skyllde huorer halda þeim
jordum til laga sem keypte. enn þeir suara lagaript-
ingum aa þeim jordum sem huorer selldíi. Ok til sannynda
hier vm setium vid fyrer skrifader menn ockur jncigle fyrir
þetta jardakaupsbref er giortt var j sama stad deige oc are
sem fyrr seiger.
506. 11. Apríl 1532. í Skálholti.
DÓMK tólf klerka útnefndr af Ögmundi biskupi i Skálhoiti
15eS2. PÁLL VÍGFÚSSON. 613,
um ákæru biskups til Páls bónda Vigfússonar fyrir það, að
hann hefði roíið trúlofan sína við biskupinn, að hann hefði
innleitt villu og vantrú í hans biskupsdæmi og gefið kjöt £^ð
eta á föstudag.
Landsbókasafn 122. 4to bls. 223—225, með hendj frá c. 1770, ept-
ir bréfabók Ögmundar biskups. Sbr. Rikisréttindi íslands eptir Jón
Þorkelsson og Einar Arnórsson, Reykjavík 1908, bls. 39.
Um Pál Fusason um kiðtæt.
011um et cetera senda Sira Þorleifur Eireksson. SiraJon
Gislason. Eyiolfur Grimsson. Jon Hiedinsson. Snorri Hialms-
son. Gudmundur Jonsson. Stephan Gislason. Páll Eigilsson.
Sæmundur Arnason. Magnus Jonsson. Gisle Þorvalldssonok
Svein(n) Þorbiarnarson prestar Skalhollts biskupsdæmis kvediu
guds ok sina. kunnugt giðrande ad sub anno gratiœ M^. D^.
XXX. ij fimtudaginn næstan fyrer Magnusmessu i SkalhoUte.
vorum vier i dóm nefnder af ærligum herra og andligum fod-
ur herra Ogmund med guds nad biskupi Skalhollts (biskups-
dæmis). ad skoda ok ransaka ok fullnadari) dóm á ad leggia um
þd ákiæru sem hann kiærde til Páls bónda Vigfussonar. J
fyrstu grein ad hann hefde rofed sina Trulofun vid biskup-
enn. Jtem i annare grein. ad hann hefde innleidt nya villli
ok vantru i hans biskupsdæme ok gefed kiot ad eta: uppa
fðstudag. þvi ad heilags^) anda nád tilkalladre. ad svo prof-
udu ok fyrer oss komnu dœmdum vier fyrrnefnder dóms-
menn med fullu dóms atkvæde herra Biskupenn skylldugaii
ad leida tvo Iðgvitne. ad hann hefde lofad honum Tru ok
þionustu med handabande. Enn ef vitnen fieUist. J)á dæmd*
um vier fyrrskrifadan Pál bónda skylldugaiií ad sveria lyrit-
areid. Enn ef hann fiellist á eidnum. sekan fullrette biskups-
ens Ix marka ok hallda sina lofan. Enn fyrer þá adra grein.
er hann skyllde hafa gefed kiðt ad eta fðstudag. dæmduin
vier hann skylldugaíi ad sveria siðttareid. Enn efhannfiell-
ist a Eidnum dæmdum vier hann faUinn i bann af sialfs
sins verke ok skylldugaii ad taka lausn ok skrifter ok sek-
aii sem logen utvisa. Hier med dæmdum vier hann skylld-
ugaii nu uppá nytt ad koma i þann stad og dag med sina
afbotun sem biskupenn seiger honum til. ok vina þar sina
1) undirstrykað í hdr,
614 STAFHOLT. 153 2
eida fyrer hans nád. enn biskupinn skylldiigan ad giðra hon-
um vissleg bod innaii .v. vikna ad heyrdum dóminum. hvar
edur hvenær sá dagur skyllde vera.
Samþyckte et cetera.
Biódum vier ok skipum Sira Jvare Amundasýne ad lesa
þetta dómsbref so hatt ok skiled fyrer Pále Vigfussyne ad
hann meige heyra ef hann viU ok setia sitt jnnsigH hier uppa
ad hafe þetta giort.
507. 15 Apríl 1533. í Skálholti.
DóMR tólf klerka útnefndr á almennilegri prestastefnu af Ög-
mundi biskupi í Skálholti um kæru síra Freysteins Gríms-
sonar um veiði Stafholtskirkju í Þverá, að þeir, sem ájörð-
unum búa í kring vilji eigna sér hver fyrir sínu landi.
AM. Apogr. 2247 "Ex originali Stafholt". „Ögmundar biskups
innsigle hanger under brefenu^ og 6. innsiglareimar nu innsiglalaus-
ar. fleiri göt eda reimar hafa alldri þar vered" (AM.). — Skjalabók
Stafholtskirkju í Landsskjalasafninu, skrifuð c. 1740—1750 (== b) ept-
ir tveim samhljóða kálfskinnsbréfum, og var annað þeirra vidimerað
í Skálholti 4. Mai 1611.
Dömur um Þveraa 6, Membrana skrifadur.^)
Ollvm monnum þeim sem^) þetta bref sia edr heyra
senda sira einar snorrason og sera þorleifur eirekson ofíi-
ciali^) heilagrar skalhollzkirkiu. eolfur^) grimsson kirkiuprest-
ur. narfi þorsteinsson. jon einarson. gvdmvndur jonsson.
snorre hialmson. þordur olafsson. jon hiedenson^). olafur
gilsson. magnus jonsson. stepfan gislason. [prestar skalholz-
biskupsdæmis.^). kuediu gvdz og sina. kvnnigt giorandi ad
sub anno gracie CD. d. xxxij j almennehgri prestastefnv j
1) b, 2) er 6. 3) þannig. 4) Ejolfur b. 5) Nafn Jóns Héðins.
sonar hefir í frumritinu fyrst verið ritað eptir nafn Stepháns Gísla-
sonar, en því svo siðan vísað hér til sætis ; í b stendr það siðast*
6) [ritað á spássíu í frumritinu, en síðan vísað inn bæði á sama stað
sem nafni Jóns Héðinssonar og svo hér, Árni segir það eigi fortaks"
laust að standa hér, þvi að Olafr Gilsson og Stephán Gíslason þekk-
ist sem prestar úr öðrum bréfum.
1532. STAFHOLT. 615
skalhollte manvdagin næsta epter tiburcij og valeriani vor-
um vier j dom nefnder af virdvligum herra og andalegvm
favdur j gvde biskup ogmvnd j skalhoUte ad skoda ransaka
og fvllnadar dom da at leggia vm þa aakærv sem sira frey-
steirn grimson klagade sig þar firir biskupenum vegna kirki-
unnar j stafhollte vm þa veidi sem staduren skyllde eiga j
þueraa ok^) inne stendur j maldaganum svo latanda at hann
eige þria hlvte veidar j þuerca. enn ferivbakka kirkia fiord-
ung. enn þeir sem aa jordunum bva j kring vilia eigna sier
hver firir sinv lande. hefur þessi askilnadur stadit j nockra
tima. havfvm vier fyrskrifader domsmenn lesit og granlega
skodat maldagan og bref greindrar stafhollzkirkiv. leist oss
þad j allan mata skiallegt. þvi ad heilags anda nad til kall-
adri dæmdum vier fyrskrifader domsmenn med fvllv doms
attkuædi kirkiuna og stadenn j stafhollte eiga og hafa att
alla þria hlute veidar j fyrsagda œl og avngvan meiga nie
hafa matt fara j tittskrifada þuerdii vtan med stafhollz prestz
leyfi þvi vier finnvm nog jtauk med suodan hætti kirkiun-
um gefin vera.
samþykte þennan dom med oss fyrskrifadvr herra bisk-
up ogmvnd og sette sitt insigle med adurskrifadra manna
insiglum firir þetta domsbref er skrifad var j sama stad degi
og are sem fyr seger.
2)„Þes8e Dómur ura veidina i Þueraa er- a tveimur kSlfskinnz Bref-
um. aldeilis samhlióda. ad ordum og Jnnehallde. hafa verid fyrir odru
sÍ0 hftngande Jnnsigle. enu hinu fíogur. hveriu og so fylgir eptirskrif*
ud uppSskrift":
So felldan vitnisburd berum vier eptirskrifadir menn:
Sera Jön Biarnason. Skille Jönsson. Sera Jön Olafsson. og
Halldör Jönsson. ad vier haufum sied og ýfirlesid svo Idt-
ande Brief ord fýrir ord. sem hier fýrir ofan skrifad stend-
ur. og var þad med þremur gðmlum hdngande jnnsiglum.
Anno m dc og xi. þd vier yfir skodudum. og Idsum þad.
Og til sanninda hier um festum vier fyrrnefnder menn vor
1) Svo hér a, annars bundið; og h, 2) það, sem eptir fer, stendr
einungis i h.
616 DAÐI I SNOKSDAL. 1532.
Jnnsigle hier fýrir nedan. Skrifad i Skaalhollte þann íiörda
dag Maji. cL sama aare sem fýrr seigir.
508. 35. Apríl 1533. á Stað.
EiNAB prestr Snorrason officialis heilagrar Skálholtskirkju
miiH Botnsár og Gilsfjarðar afleysir og kvittar Daða Guð-
mundsson og Ingvildi Árnadóttur af annari barneign í hór-
dómi og frændsemisspjöllum.
Landsbókasal'n 115, 4to bls. 265 — 266 með hendi síra Jóns
Haldórssonar í Hítardal c. 1 730. A spássiu rilar sira Jón : „Sira Ein-
ar var og raagur Dada, því Gudrun kona hanz var dotter Sira Einars".
Kvittun Sira Einars Snorrasonar Anno 1532.
Þad giðre eg ^inar prestur Snorrason officialis heilagrar
Skalholltskyrkiu i millum Botnsar i Hvalfyrde og Gijlsfiard-
ar godum monnum kunnigt med þessu mijnu opnu Brefe.
ad eg medkennest ad eg hefe lejst Dada Gudmundsson og
IngvðUde Arnadottur af þvi misferle sem þaug hafa brotleg
orded sijn i miUum med annare Barneign. in adulterio et
in secundo et in tertio gradu consangvinitatis. og sett þeim
pænitentias competentes. og hefe eg fiesekt upp borid sem
mier vei dnæger af bddum þeim ddurnefndum monnum fyr-
ir greint Brot og misferle. þvi gióre eg og gief fyrrskrifada
menn kvitta og dkiærulausa fyrir mier og ollum mijnum
effterkomendum h(eiiagrar) Skalholltskýrkiu formonnum um
fyrrskrifad sakfelle. og heilagrar kyrkiu Iðgmals afbrot med
þessum skilmdla. ad offtnefnd kona Jngvólldur Arnadotter
skal þar vera ad vist sem Skalhollts Byskup. edur haiis Iðg-
legur umbodzmadur vili i þessu mdle. þar til ad hun sialf
eda hennar fyrermælande fær meire Hnun. edur sialfræde dá
sijnu vistaferle af Skalhollts Býskupe. Og til sanninda hier
um feste eg official(at)us jnnsigle fyrer þetta kvittunarbref
skrifad d Stad d 011duhrygg ipsa die Sancti Marci Evange-
istæ Anno Domini 1532.
1532. HÓLL Á TJÖRNESL - JÖRFABRÉF. 617.
509. 28. Apríl 1533. á Laugum.
Pétb ábóti á Munkaþverá gefr og geldr Nikulási Guðmunds-
syni jörðina Hól á Tjörnesi í sín þjónustulaun.
AM. Fasc. XLVIII, 6, frumritið á skinni. 011 (4) innsiglin eru
dottin frá.
Þath giorum vid jon olafsson. biarne íinbogason. prest-
ar. sueinbiorn jonsson. isleifur vlfsson. leikmenn. godvm
monnum kvnugtt med þessv voro opnv brefi þa lidit var
fra gudz burd 00. d. xxx og ij ar sunnvdœgin næstan fyrir
tueggia postvla messo. do. lavgvm j Reykiadall woro wer i
hia savm og heyrdvm oi ord og handabaiid þessara manna.
herra peturs abotta cL mvnkaþvera og nickvlasear^) gvd-
mvndzsonar at suo fyrir skildv at abotti pettur gaf oggalltt
fyrr greindum nichvlasi j sin þionvstvlavn jordina hol er
liggur d tiornesi j husavikur kirkiv sokn med ollvm þeim
gognvm og giædum sem greindri jo(r)dv fylger og fyllt^) hef-
ur at fornv og nyiv. og hann hefur fremzt eigandi at ordit
vndan sier og sinvm erfingivm en vnder hann og hans erf-
ingia. hier med settivm^) ver wortt insigle fyrir þetta giorn-
ingsbref er skrifat war j sama stad. are og deigi sem fyr
seiger.
510. 3. Maí 1533. á Stað á Ölduhryggr.
JóN Bjarnarson og Þorgerðr kona hans Haldórsdóttir kvitta
Einar Guðmundsson fyrir andvirði jarðarinnar Jörfa í Kol-
beinsstaðahrepp og Arneyja, er þau höfðu selt honum.
Eptir afskript í Landsskjalasafni með hendi Jóns háyfirdómara
Pétrssonar frá c 1850 (= a). — Afskript, er sira Helgi Sigurðsson
frá Jörfa hefir gera látið 1872 (= ft). — Báðar þessar afskriptir eru
gerðar eptir mjög lösnuðu transscripto eða vidisse frá Íá5. Nóv. 1619.
Þad giore eg Dadi bonde Gudmundsson. Helge Helga-
son. Halfdan^) Gudmundsson (og) Bardur Jonsson godum
1) Svo. 2) Haldan, b,
61S JÖRFABREF. 1532.
monnum viturligt^) med þessu voru opnu brefe. þaa er lidit
var fraa hingadburd vors Herra Jhesv Ghristj þusund fim
hundrud þriaatýger og tuo aar Sunnudagin næstan^) fyrir
tueggia postula messo vm vorit Pilippi^) oc Jaacobbi^) aa Kol-
beinsstaudum i kolbeinsstadahrepp. saaum (vier) og heyrdum
aa ord og handaband þessarra manna. Jons Biarnarsonar^) oc
Þorgerdar Halldorsdottur af einni Alfu. enn Einars Gud-
mundssonar af annare. at svo fyrer skildu at fyrgreinder
menn. Jon og Þorgerdur. medkendust fyrir oss oc fleijrum
odrum dugandis monnum at þau hefde fulla oc alla peninga
upp borit af fyrnefndum manne Einare Gudmundzsyne. svo
at þeim vel aanægdi fyrir jordina Jorfa er liggur i Kross-
holltz kirkiu sokn. og Arneyar er þar liggia nær. Og þui
gafu þau oc giordu optnefndan mann Einar Gudmundzson
kuittan og aakiærulausan fyrir sier og ollum sijnum epter-
komendum og^) loglegum erfingium. vm greint jardar verd og
eyia. Og til sanninda hier vm setium vier vor insigle fyrir
þetta kvittunarbref er skrifad var^) aa Stad aa Olduhrygg^) fimtu-
dagin næstan fyrir crossmesso vm voritaasamaaareogfyrseigier.
Þad medkennumst eg Sygurdur [Arason^). [Jon
Bersteinsson og Hallur Þorsteinsson^o.) ad vier hofum
sied og jfirlesed svo latandi fim brief^^) ord fyrer ord
med [oskðjddudum hangande iiisiglum godra manna.
sem [a þessu^^^ brefe eru skrifud sem hier er^^) med
3essare vorre medkeiiingu. Og ad svo [i sanleika sie]^*)
3a setium vier vor signet [hier vnder [þetta transskriftar-
orief] hvert^^) skrifad var 2 Novembris Anno 1619.
1) ) b; vitanligt a. 2) b; næsta a. 3) Svo, bæði. 4) þ. e.
28. ApriL 5) Svo, bæði. 6) 6, en stendr þar ranglega á undan
„epterkomendum" ; sl. a. 7) b; sl. a (hefir eyðu). 8) b; 01du-
hrygg a. 9) [sira b (!) a. 10) [b; Jon Kolbeinsson a.
11) 1. Bréf frá 26. Jan. 1512, DI, VIII, Nr. 301.
2. - . 12. Febr. 1514, DI, VIII, Nr. 369.
3. — - 12. Dec. 1527-22. Febr. 1528, Nr. 360 að framan.
4. - - 10. Aug. 1529—27. Nóv. 1530, Nr. 414 - -
5. — - 2. Mai 1532, það sem hér er nú prentað.
12) [ . . . ku (!) a. 13) eru b. 14) Og ad svo . . . . a; Og
ed teyna (!) b. 15) [hier vnder ....«;.
, , hvert b.
1532. KNARARBREF. Qi^
[Þetta brefi) framlagdi Biðrn Jonsson fyrer dom a
Kaldarbakka i Kolbeinstadahrepp þan . . februar(ij)
Anno ... .2) Og [til merkes eru vor underskrifud]
nofn.
Magnus Hromundsson. Olafur Gudmundsson
E. hende.
Jon Bardur . . . .";.«)< * ^* *
511. 8. Mai 1533. í Odda.
Reikningsskaparbeéf Jóns prests Einarssonar um kirkjuna
á Kneri í Breiðavík og ráðstafanir hans til þess að kirkjan,
sem legið hafði niðri í nokkur ár, fái goldið það, er hann á til
að svara um 23 ár fyrir sig, föður sinn og Orm bróður sinn.
Bisk. Skalh, Fasc. XII, 11, frumrit á skinni, með hendi síra Jóns
Einarssonar, og er innsiglið fyrir bréfinu. — AM. Apogr. 24.52.
Kirkiu reikningscapur aa hnerri.
Þat giore eg jon prestur einarsson godum monnum
kunnigt med þessu minu opnú brefíi ad eg giore kirkiune a
hnerre suo ordinn reikningskap sem hier epter stendur skriffat.
Jn primis er kirkiunnar jnstæda. xv. malnýtu kugiUdi.
iijc. wadmala og .ij. hross. og fim hundrud j suo ordnum
peningum sem skriíTat stendur j þui sama breffi sem magn-
us heitinn olafsson giorde reikningskap seinazt fyrir sera
einare snorrasyni sem þa war almenniligur profastur þar j
þui vmdæmi. reiknazt þetta sidan hafa werit .iij. ar og .xx.
med þeim .iiij. arum sem ormur heitinn einarsson broder
minn hielt kirkiuna og gardenn. ^nn af þui ad vnder mig
og faudur minn heitinn hefúr runnit su porcio sem fiell ept-
er orm heitinn sem gud þeirra sal nadi beggia. hwor por-
cio goUdin war mest j wide et cetera. þa reiknazt suo tijl
ad j þessi .iij. ar og .xx. haffi faUit .viij. aurar a enu. xij.
hundradi. hier tijl a eg ad swara biskupinum. xvij-c fyrir þat
1) þ. e. transskriptarbréfið í heild sinni. 2) Ártalið hefir verið
ólæst eða fúnað af. Það veltr á árunum 1684 — 1693. 3) [Þessi klausa
um framlagning bréfsins stendr að eins í b, og segir þar: „Utan á
bréf þetta var (þetta) skrifað".
620 KNARARBREF. 1532.
kirkian la nidre j nockur aar. siúe iúste siúe alias contentus.
Suara eg suo tijl sierhuerrar greinar. ad aa hnerre eru .viij.
kíigiUdi. iiij. a selweUi. iij. a raudamel og eru þau .xv. a
mote þeim fimtan sem adur stande skrifut. en fyrir þaíl .x^?.
sem eru iijc wadmala og .ij. hross. og tijl laugíi hundrud-
en. V. þa set eg þar j borgan fyrir. x hundrud j heimaland
a hnerre til lausnar mier eda minum erfingium jnan þriggia
ara. enn eff þat er ecki lejst jnan þess tima þa sie þat
æfinleg eign guds og sancte oiafs konungs. ^nn fyrir þau
.xvij. eda xvj. c. huor(t) þat er. og fyrir þau .xj. hundr-
ud og .viij. aúra betur sem faUit hefiir. þa hefi eg bodit
biskupinum og suo wijl og giallda jordina beitistadi er Hgg-
ur j leirar kirkiu sokn fyrir. xijc og þar tijl. iiij. kúgilldi.
og. iiijc hundrúd i aíidrum gialldpeningum j guHi. lerepti og
klædi. ^nn þat sem kirkian a hnerre giorezt minna verd en
þau .viijc sem epter standa aff porcione þa bid ec þorleif
brödur minn einarson at giallda þat aff þeim peningum sem
eg a j hitardal. huad eg kann bijwisa ad eru .v. mahiytu
kugilldi. god sæng og tije alfær og mart anad meira og
fleira þat er eg hirde ecki hier greina ad sinne og eg wijl
eid ad winna ad eg heffi aungua peninga vpp fyrir borit.
€n þesse kugiUdi eru reyndar hnarar kirkiu eign þui hann
haffdi þau ] burt þadan og þar fyrir wantar nu ]nstæduna
j dag. ^n er þat síio ad þar gellzt ecki j hitardal þesse min
skuUd þa bid ec thorleif frænda ganga j borgan fyrir mig
tijl þess vid finnunzt og eg get giort þar sialfur reikning-
skap fýrir. huat eda huersu micit þat kann wera. ^n fyrir
skemd a bokum eda likneskium ef reiknazt þa skal eg þat
giarnan bitala j aúdrum þuiHkum hlutum suo kirkian skal
wel sæmd af. hefi eg latid þangad messuklædi og mega god-
er menn sia hueriu uerdi þaú taka. Og tijl sanninda hier
vm set eg mitt jnsigle fyrir þetta reikningskaparbreff huert
skriffat war j odda j aweriahrepp jn vigiHa ascensionis anno
domini. 03^ ^o xxx^ secundo.
1582. VIGSLUBREF. (521
513. 13. Maí 1533. í Skálholti.
Ogmundr biskup í Skálholti lýsir því, að hann haíi hinn 22.
Maí 1529 í kirkjunni á Hvanneyri (í Andakíl) vígt Magnús
Jónsson til prestskapar í Hólabiskupsdæmi, enda hafi hann
feingið löglega og fulla aflausn af páfagarði, og Jón biskup
á Hólum hafi vígt hann hinum lægri vígslum.
AM. Fasc. XLVIII, 7, í'rumiitið á skinni. Innsiglið er dottið fiá.
— Pappírafskriptir af þessu bréfi eru í Advoc. Libr. Edinb. 21,7,14.
i^-to með hendi síra Björns Haldórssonar í Sauðlauksdal, og í Landsb.
107. 4to bls. 375 með hendi sira Jóns Haldórssonar i Hítardal. —
Preniað í F. Joh. Hist. Eccl. II, 531 (neðanmáls).
Bref Ogmundar biskups thil þeijrra j Holastikte.^)
Vijgslubref Sira Magnusar Jonssonar utgiefid af 0g-
munde Byskupe Anno 1532.^)
Vniúersis et singuhs sacro sancte matris ecclesie ho-
lensis filiis presentes Htteras wisuris sev aúdituris. augmun-
dus dei gracia episcopus schalholtenis. SaUitem in omnium
saluatore.
Notum facimus per presentes quod. anno salííatoris
nostri. CD^. d.^ xx.^ ix^. sabbato quatuor temporum in estate
hoc est nonas junij^) jn ecclesia nostra huanneyre ordi-
naúimus ad titulum ecclesie sancte holensis ad sacros ordines
celebrantes*) diiectum nobis in christo filium dominum Magnum
Johannis quia ipse testauit se habere legittimarn et plena-
riam dispensacionem a sancta sede. et eum jn sacrum prest-
biteratus gradum cooperante nobis gracia spiritus sancti pro-
movimus. quem alias statutis et distinctis a júre temporibus
jn sacros diaconatus et subdiaconatus ordines cum ceteris
inferioribus seíi minoribus ordinauit joannes eadem gracia
episcopus holensis.
1) Utan á frumbr. með hendi frá 17. öld. 2) Fyrirsögn i 107.
3) Hér hefir biskup ruglazt heldr en ekki í ríminu, því að laugar-
dagrinn í ymbrudögum 1529 er ekki 5. Júní, heldr 22. Maí (unde-
ciœo Calendas Junij). 4) Svo; rétt: celebraridos.
622 PALL VIGFÚSSON. 1582.
Datum apud sedem nostram schalholt die lilne proximo
ante festum hallwardi martiri(s) anno domini. 00^. d.^ xxx".
secundo. nostro sub secreto presentibus appenso.
518. [Maí— Júní 1532].
Ögmundr biskup sættist fyrir góðra manna bænastað við Pál
Fúsason (Vigfússon) um þá tálmun, er Páll hafði gert prest-
um biskups, er hann hafði sent austr (að Hlíðarenda) að lesa
stefnubréf og dóm (Ketátsdóm Nr. 506) yfir Páli, ogleyfirhonum
lausn á jörðunum Þorkelsgerði, Vindási og Kirkjuvogi, erbisk-
upi voru goldnar í skuldir Vigfúsar Erlendssonar föður Páls ;
sættast þeir að heilu og lofa að styðja hvor annan.
Landsbókasafn 62. 8vo afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ur
brefabok Ogmundar biskups" (AM.). „Þetta bref stendur fyrr i bok-
inne. enn domurinn um kiötat 1532. sem Ögmundur liet gönga yfir
Pale. Ceterum parum inde concludi potest. cum liber hicce confusé
sit congestus. brefen fyrir og epter þetta eru de anno 1580". Þetta
bréf mun án efa vera nokkru síðar gert 1532 en Ketátsdómrinn frá
11. April það ár, og fyrir Alþingi 1532.
Sdttargiðrd vid Pdl Fusason.
Vier Ogmund med Gudz ndd biskup j Skalhollte. giðrum
gðdum monnum kunnugt. med þessu voru opnu brefe. ad vier
med mðrgum ærlegum monnum. leikum ok lærdum. vorum
til samtals vid Pdl Fusason. um þd sðk er vier klðgudum
til haiis. ad hann hefde giðrt conspiratio ok tdlman vorum
prestum. ad lesa þad stefnubref ok döm er vier sendum
austur til hans. hötande þeim hardendum ef þeir læse nock-
ur bref yfer sier. leist oss þetta ok fleiri dandimonnum stor-
ar saker ef til dömz kiæmi, Sendum vier vora presta opt-
lega til hans. enn vier tauludum fdtt vid hann sidlfan. heyrd-
um vier ecke af þeirra tale. enn þeir komu flester til vor.
ad sðgdu hann övikianlegan til ens betra. utan hann villde
vera vor vin. ef vier villdum vera hans. enn fyrer saker
þeirra audmiukra bæna ok medalgðngu. lærdra ok leikra
sem hid oss voru. ok þd var siðtte dagur vikunnar. pislar-
1532. PALL VIGFÚSSON. - MELSTAÐR. 623
dagur vors herra Jhesu Christi^). þóL gcífum vier i Gudz
hendur og þeirra vaild þetta hvorutveggia sakferle. J ann-
are grein sogdu þeir oss. ad hann villdi giarnan fcL ad leysa
þær jarder sem hustru Holmfridur gallt oss j þær skullder
sem Fuse heitenn Ellendzson vard oss skylldugur utan landz
ok innari. ok þo sd time være ute. sem j alþingisdöminum
stod þd lofudum vier ad vera til frids. ad hann leyste fyrr-
sagdar jarder fyrer svoddan peninga sem fie liggur j jðrdu
ok dömurinn hiellt. hvoriar svo heita. Þorkelsgerde. Vindds
og Kirkiuvogur. Her med lofade ddurgreindur Pall ad vera
vor mann æ jafnan (oss) til styrks. gagns ok göda ok heilagre
SkalhoUts kirkiu. Enn vier lofudum ad þad skylldi ecke
haíis skade. ok vera honum til styrks jgen. ad þessu under-
tðludu geck hann til sdttar vid oss. et cetera.
514. 10. Júní 1533. á Hólum.
JóN biskup á Hólum gefr ,,vorn frænda" Ara Jónsson kvitt-
an um reikningskap á stað og staðarfjám á Melstað, og lof-
ar að byggja staðinn upp aptr svo vel sem þá var hann
gerðr, þegar Ari meðtók hann.
AM. 255. 4to bls. 322, bréfabók síra Skúla Þorlákssonar, skr. c.
1687-1698.
Kuittantia Jons Biskup(s) Arasonar vm Biggijng
og Jnventarium d Melstad.
Vier Jon med Guds ndd Biskup a Hölum Giorum god-
um monnum kunnugt med þessu voru opnu briefe ad vier
hofum kuittan giefed vorn frænda Ara Jonsson vm allaii
Reikningskap og medferd sem hann hefur hapt a Melstad j
Mýdfijrde og þeim peningum sem stadnum þar til heýrdu.
hofum vier loffad ad lata biggia stadenn vpp afftur suo vel
sem hann var þa giordur Are medtok nefndaii stad. hefur
hann feinged oss hier peninga fyrer sem oss vel anæger.
1) Þetta þarf ekki að þýða, að það hafi verið á langa frjádag,
sem var auk þess 29. Marts 1532 eða 13 dögum fyrir Ketátsdóm,
heldr almennan föstudag.
624 KLEIFABREF. 1532.
og til sannenda hier vm setium vier vort secretum fyrer
])eith biieff ^r skriíTad var a Holum j Hialltadal manudæg-
enn næstaíi fjrer Barnabe Apostoli þa hjded var fra Guds
burd CDdxxx og ij.
515. 30. Júní 1533. í Djúpadal.
Thomas Oddsson og Helga Ketilsdóttir selja Pétri Loptssyni
alla jörðina Kleifar í Gilsfirði ítölulausa fyrir þrjá tigi hundraða.
AM. Fasc. LXV, 22, frumrit á skinni. Af 2 innsiglum er liið
fyrra dottið frá.
kaupbref peturz loptssonar og fyrir kleifum
af tumasi oddzssyni.
Þat giorum vit önar ionsson og Paall ionsson godum
monnum kunnigt med Ipessu ockrv opnv brefvi. þa er Udit
var fra gudz burd CD d xx og xij (hr midvikvdaginn næst-
an fyrir ions messo holabiskups vm vorit^) aa kleifumj gils-
íirdi vorum vit j hia saum og heyrdvm aa ord og handa-
band þessara manna af einne alfv petur loptzson enn ann-
are thomas oddzson og helgv ketelsdottur kvinnv hans at
svo fyrir skildv at greindr thomas og nefnd helga selldi fýrr
skrifudum Petre jordina alla kleifar j gilsíirdi er liggur j
garpsdals kirkiv sokn til fullrar eignar og írials forrædis med
avllvm þeim gognvm og gædvm sem greindri iordv fýlgir
og fýlgt hefer at fornv og nýv jtolvlavsa og þav vrdv fremzt
eigandi at. hier a mote gaF nefndr Petr greindvm hionum.
xxxc. tolf hvndrada jord og þar til xviijc skýlldi thomas og
helga suara laga EÍptingv aa sagdri iordu. ^nn P^tr hallda
til laga. lukte tittnefndr petr þratt nefndum thomasi og helgv
þa strax iiii kugilldi j þetta jardar uerd. Og til sannenda
hier vm settvm vit fýr nefnder menn ockvr insigH fyrir
þetta iardarkaupsbref. skrifat j ytra diupadal j eyiaíirdi aa
miduikudaginn næstan epter jonsmesso baptista aa sama œire
og fýr seigir.
1) þ. e. 17. Apr.
153^. KVITtUNAR OG LÉNSBREF. 6^5
516. 4. Júlí 1533. á Bessastöðum.
DiÐRiK fan Mynden, umboðsmaðr Diðriks hirðstjóra og höf-
uðsmanns (af Bramstað), kvittar Jón bónda Hallsson fyrir
gjald af Skógum og Skógaeignum, Mörk og Merkreignum,
og veitir honum þetta lén til nœsta Öxarárþings, bæði undir
EyjafjöUum og eins jarðir konungs fyrir vestan Markarfljót.
AM. 191. 4to bls. 34-35 (bréfabók Jóns Hallssonar á skinni, rit-
uð saratíða), — AM. Apogr. 5540 með hendi Árna Magnússonar.
Kuittanarbref didriks fan my(n)den.
^g didrek fan mynden vmbodsmadur aa jsland didrikx
fouita hirdstiora og hofudzmannz yfer allt jsland medkenizt
med þessu minu opnu brefi ad ]on bondi hallzson hefer
greitt mier og golldit allt þat giald sem hann uar minum
herra konginum og mier skyldugur uegna adr greindz did-
riks fouita fyrir þær kongs iarder sem ligia j rangarþinge.
sem eru skogar og skoga eigner. mork og merkr eigner og
suo þær kongsens iarder og ]ardar partar sem hgia j adr
skrifudu rangarþinge fyrir w^estan markarfliot og til þiorsar.
þui giorer ec og gefur adr skrifadur didrek kongs umbodz-
madur fyr nefndan jon hallzson kuittan kongdomsins uegna
um allt adr skrifad giaH(d) og reikningsskap fyrir mier og
ollum minum epterkomendum kongs umbodsmonnum. Suo
og medkenizt ec opt nefndr didrik fan mynden ad ec hefi
nu untt og ueitt adr skrifudum joni hallzsyne allt þetta adr
skrifat leni ] rangarþinge bæde under eyiafioUum og suo
fyrir uestan markarfliot til næsta ðxararþings epter þui sem
þad bref utt visar sem didrek fouiti hirdstiore og hofudz-
mann yfer allt jsland hefer honum adr unt og utt gefit þetta
forlidit ar.
Og til sannenda hier um þrýcki ec mitt jnnsigli vpp aa
þetta bref skrifat aa bessastodvm aa alptanese fimtadagen
næstan peturs CDesso og pals þa hdit var fra guds burd. CD.
d XXX og ij ar.
Dipl. I8l. IX. B *0
626 MÝRAR í DÝRAFIRÐt. 1532.
517. 36. Júlí 1583.
GrjöRNiNGR þeirra Ögmundar biskups í Skálholti og Jóns
biskups á Hólum, að Ögmundr biskup gefr upp þann dóm,
sem dæmdr hafði verið 29. Aug. 1530 um jörðina Mýrar í
Dýraíirði, „sem dæmd var áðr falHn", en Jón biákup lofaði
meðal annars að gjalda Ögmundi biskupi fullan reiknings-
skap vegna Þorleifs Grímssonar og Ara iögmanns.
Landsbókasafn 122. 4to bls. 233 raeð hendi frá c. 1770 eptir bréfa-
bók Ögmundar biskups. Sbr. dóm frá 29. Aug. 1530, Nr. 451.
Um Uppgiðf a Myradóme Anno
Mo. Do. XXX. ij.
A fðstudagenn næstari effter Jacobsmessu fór svoddan
giorningur (fram) á miilum biskupanna biskups 0gmundar
af SkalhoUte ok herra Jons á Hólum med fuUu handabande
ad biskup 0gmundur gaf upp þann dóm sem dæmdur var
um jordena Myrar. sem dæmd var ádur fallen. lofade bisk-
up Jon ad giallda biskupenufn i fðstu gotse ok lausu fullan
Reikningskap sem biskupenum vel ánægde. vegna þeirra
Þorleifs (irimssonar ok Ara Iðgmanns. her med skyllde
gardurenn ok þeir peningar sem þar til heyra vera i um-
sión biskups 0gmundar þar til þeir giðra fulluHgan kaup-
skap um þad ok annad. Lofade biskup Jon ad senda skial-
legaii mann vestur ad afhenda voruii umbodsmanne Sira
Jone Eirekssyne. Ok senda oss sidaii Reikningskapenn.
518. 19. Áugast 1533. i yallanesi.
DóMR sex klerka og sex leikmanna, út nefndr af Ögmundi
biskupi í Skálholti um það, hversu fara skyldi um þá reið-
skjóta, sem biskupinn feingi ekki i sinni visitazíureið, er
hann hafði beiðast látið, og ferð hans varð fuil hömlun að.
AM. Apogr. 2746 „ur brefabok biskups Ögmundar" (AM.).
Dömur um Reidskiötafall
anno CO. d. xxx. ij.
OUum monnum sem þetta bref sicL edur heyra senda
1532. HETÐSKJÓTAFALL.— EINGÍHLIÐ. 6^7
prier^) Jon Markusson. sera Jon Kodransson. broder Þor-
vardur Helgason. Sniolfur Hrafnsson. Jon Hallzson. Stein-
grimur Jsleifsson. kvediu Gudz ok sina. kunnugt giorande
ad sub anno gratiæ þa lided var fra Gudz burde CD. d. xxx.
ij. dr cí, manudaginn næstan epter assumtio Sanctæ Mariæ
j Vallanese j Vallasveit. vorum vier j döm nefnder af heid-
ursamlegum herra ok andligum fðdur herra 0gmunde med
Gudz ndd biskup j Skalhollte. ad skoda ok ransaka ok fulln-
adardom d ad leggia. hvorsu fara skyllde um þd Reidskiöta
sem biskupinn feinge ecke j sinne visitatioreid ok hann hefde
beidast Idted. hier af vard hans ferd full hðmlun ad. Þvi
in nomine Domini amen Dæmdum vier þd alla seka sem
hallded hefde med þriotsku ok vilde ecke tiUcLta. epter þvi
sem kristiriRettur utvisar. ok skyllduga at taka lausn ok
skripter fyrer sina opinbera ohlýdne.
Samþyckte þennafi vorn döm ddurskrifadur herra bisk-
up 0gmund.
619. 16. September 1533. í Eingihlíð.
ViTNisBURÐR um laudamerki Eingihhðar í Húnavatnsþingi.
AM. Fasc. LXXIV, 2, frumrit á pappír. Bæði innsiglin eru dott-
in frá, en skinnþveingrinn frá síðara innsiglinu er enn þá við bréf-
ið. — AM. Apogr. 593 og 5764 eptir írumiitinu.
vm Landamerke Eingehhjdar.
Svo felldan vitniztbvrd bervm vid biorn nikvlasson og
jon odzson vid havfvm vitad hvad haldid hefur verit og
heyrt lesid bref med vi jnsiglvm vm landamerki eingihhdar
svdur ] lækin stæsta og næstan giH og vt j næsta læk mid-
gili og svo jtavk j skellvbransstada land sem fylger kavlldv-
kin xii fedmings torfskvrd og xij hesta hris manadarbeit a
vetur avUvm heya penningi ef hvsstada væri en tvegia ef
hvn væri ei. og hier vihvm vid epter sveria ef þvrfa þiker.
og til sanninda hier vm setivm vid okur jnsigli fyrir þeta
vitnisbvrdarbref er skrifad var j eingihlid þa lidit var fra
1) „eodem modo in codice" (AM.).
40*
m jarðakaup. 158^.
gvds bvrd CD d xxx og tvo ar a manudagin næstan fyrir
mativsmesv^). vm hvsted^).
520. 18. September 1533. á Glrýtubakka.
JóN biskup á Hólum selr Jóni bónda Magnússyni jarðirnar
Vað í Reykjadal, Rauðá og Bæ i Bárðardal fyrir Hvamm,
Jarlstaði og Steindyr í Höfðahverfi.
JSig. 66. 8vo með hendi Grunnavíkr-Jón um 1741 „Ex originali
pergaineno".
Þat giorum uier (Dagnus jonsson og torfe jonson prest-
ar. Gudmundur einarsson og Jngialldur haugnason leikmenn
godum monnum kunnigt med þessu uoru opnu brefi ath ar-
um epter gudz burd. CD. d. xxx og ij ar. a Grytubacka j
haufdahuerfe miduikudagen næstan fyrir CDattheusCDesso uor-
um uier j hia saum og (heyrdum) a ord og handaband þess-
ara manna uerdug herra biskups Jons og Jons bonda CDagn-
ussonar. ath suo fyrir skiidu. ath biskup Jon sellde greind-
um Jone CDagnussyni jardennar uad j reykiadal ] helgastada
kirkiusokn og )ordena Raudaa. og jaurdena bæ. er Uggia j
bardardal j hosavatns kirkiusokn. med óUum þeim gaugnum
og gœdum sem greindum jaurdum aa med laugum ath fylgia.
og biskup jon uard fremst eigandi ath. Hier j mot gaf fyrr
nefndur Jon CDagnusson jardernar hvamm. jalistade og stein-
dyr er allar liggia j haufdahverfe j Grytubacka kyrkiusokn.
med ðllum þeim gaugnum og gædum sem greindum jaurd-
um aa med laugum ath fylgia, Skylldu huorer hallda þeim
jðrdum til laga er keyptu. og suara lagariptingum huor aa
þeim er selldu. Og til sannend(a) hier um setium vier fyrr-
nefnder menn vor jnnsigle fyrer þetta bref er skrifad uar j
sama stad deige og are sem fyr seiger.
531. 30. September 1533. í Tangu í Hðfn.
DóME sjö manna, út nefndr af Erlingi Gíslasyni kongs um-
1) Svo.
1532. ERFÐAMÁL. 629
boðsmanni milli Gilsfjarðar og Langaness, um ákæru Erlings
til Ara bónda Andréssonar um arf og átöku (aðtöku) eptir
Þórdísi Gísladóttur.
Bœjarskjalabók á Rauðasandi með hendi Orms Daðasonar c.
1730, stafrétt eptir íVumritinu : „Under þessu brefe hafa vered 7
Jnnsigle. Þad fyrsta og þridia eru burtu, og hanga ná 5 efter fyrer
brefenu, sum brakud, enn öll ólæselig, Sömuleidis var þetta kalf-
skinnsbref heilt og læseHgt, og so ad ollu sem framan er ritad" —
AM. Apogr. 1187 og 1260: „Þessar Brefa Copiur [1259 og 1260] eru
ritadar i Kaupenhafn 1728. epter accurat Copium med hende Monsr^
Orms Dadasonar [1186 og 1J87], og sijdan accuraté vid hönd Orms
samanhornar, so ecke ber ft mille. Ormur Dadason sende mier Co-
piurnar med sinne hende Anno 172(7). En originalarner eru hia hon-
um, og þarf eg þeirra ecke vid, þvi þessar gódu Copiur eru mier
eins gódar" (AM. ; með hendi Grunnavíkr-Jóns). — Lök afskript af
þessum dómi or i Ny kgl. Saml. 1945. 4to bl. 119, skr. 1666. Sbr.
Nr. 529.
Ollum godum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra.
senda konradur jonsson. halldor sueinsson. jngemundr ketels-
son. oddr helgason. sueinn oddzson. þosteinn ketilsson. þordr
ketelsson. kuediu gudz og sina. kunigt giorande. þa er lidet
uar fra hingatburd vors herra jesv cbristi. (D^. d.^ xxx. og
og ij. ar. ] tungu j hofn d þingstad rettum manudagen næsta
fyrir franciskus dag. uoru vær j dom nefnder af ærhgum
dandimanne ellinge gíslasyne kongs umbodzmanne j millum
gilsfiardar og langaness at skoda og ransaka og fullnadar
dom aa at leggia um þa dkæru er adurgreindr ellingr gísla-
son klagadi til ara bonda andressonar um arf og atoku ept-
er þordise heitna gisladottur systur sina. kom títtnefndur
ellingur gislason þar fyrir oss med opit bref adr greinz ara
andressonar at hann hafdi lofat at koma a tungu þing og
suara þar huerium manni laugum huad huer uiUde til hans
tala. þui dæmdum uer títt nefndan ara andresson og sauk-
ena riettliga fyrir kalladan.i) jn primis j fystu grein klag-
adi ellingur gislason þa sok til ara andressonar at hann
hefdi j sezt og at sier tekit alla peninga epter þordise syst-
ur sina huad hann reiknadi hana att hafa alla halfa pen-
1) kallada, Apogr. 1187 og 1260.
630 ERFÐAMÁL. 1532.
inga til motz uid hann. las hann þar fyrir oss kaupmala-
bref opt nefnz ara og þordisar j hueriu so inne stod at
gisle filippusson fader fyr nefndrar þordisar gisladottur hefdi
kiorit hana a giptingardeigi helmingakonu til allz þess fiar
er þau ætti eda eigandi at yrdi. feingins fiar og ofeingins.
j annari grein kom ellingr ^ar fram med bref under tueggia
manna jncigkim at þeir hefdi heyrt ara lysa þui at þordis
kona sin hefdi uerit kioren helmingakona i sinn gard og
hun ætti alla halfa peninga j sinn gard til mozt uid sig.
so og haufdu uer þeir nockrer er j domenum hafa uer-
it opt heyrt ara bonda lysa þui. Nu af þui at suo
stendur j laugbok vorre at huar sem madur fester sier konu
eda mey at rade frænda sina þa skal giptingarmadur kon-
unar kosti eiga ad skiha fyrir hana tilgiof og heimanfylgiu.
ma þad felag eigi riufa sem suo er giort. þui at so profudu
og fyrir oss komnu. dæmdum uer fyrnefnder domsmenn med
fuUu doms atkuædi. fyr greint helmingafielag staudugt og
myndugt og um alldr og æfi halldazt skulu. og þratt nefnd-
um ellinge gislasyni og hans brodr sira ]one gislasyne til
frials forrædis og æfenligrar eignar alla þa halfa peninga
er þau ari og þordis hefdi eigandi at ordit og opt nefndan
ara skylldugan aptur at giallda alla þa peninga fasta og
lausa med leigum og landskylldum j uor enn þa peninga
sem d leigustaudum uæri og adrer menn hafa at hallda
skylldi ellingr at sier taka med dandi manna yfersion og
skipta lata j helminga j mozt uid ara ef titt nefndur ari
uiUdi þa ecki sialfr afuenda. enn ef nockur uillde hallda
þessum peningum fyrir þrattnefndum eUinge. eda veria þa
med oddi eda eggiu. þa skylldu þeir sliku fyrir suara sem
sa er stendr fyrir dæmdum arfi. ero þeir aller ogiUder er
fyrir standa huort er þeir fa ben eda bana. hiner aller frid-
helger er til sækia. Ok til sanninda hier um setti fyrnefndr
ellingr gislason kongs umbodzmann sitt incigle med aorum
fyrnefndra domsmanna inciglum fyrir þetta domsbref skrifat
j sama stad og dag sem fyr seiger.
f
1532. VERZLAN. 681
523. [Fyrst i NoTemher 1532. í Þrándheiini],
KvARTANiR Ólafs f]ngilbertssonar erkibiskups í Niðarósi til
Friðriks konungs fyrsta og þeirra manna (Hans ReíT bisk-
ups og riddaranna Trud Ulfstands og Klaus Bilde), er um
skyldu semja með honum, um þau málefni, er honum þóttu
ekki haldin vera eptir Recessi, gömkmi Noregs lögum og
fornri venju, einkum að því, er snertir kirkjuna og heilaga
trú, svo og að Island og Færeyjar sé lént Þjóðverjum móti
fornum Noregs lögum, með öðru fleira, er bréfið hermir.
Dipl. Norveg. VIII, Nr. 707 (eptir þrem samtíða afskriptura í Rík-
i sskjölasafni Norðmanna í Mimchenarsafni a, 3111; b, 3280; c, 3984)
Sbr, Samlinger til det Norske Folks Sprog og Historie II, 87 - 89.
Thesse ære the puncter och articler som wii gofFw
ether gode herrer tilkenne.^)
Furst handgingæ wii hogbaarne flfurste oc herre her
Ffrederick Danm(ar)kis Wendis oc Gottis konnung vdtuold
konnung tiil Norgie etc. vor kæriste naadugiste herre paa
Flenszborgzhws mett saadanne íí'orord ath wii wilde ware
hans naade hwld och troo then stwnd hans naade holde
Norgis indbiggere met Norgis lag oc gamble gode sidwen-
niær och then helligæ kirke hennis prelather oc personnær
wiid theris ffriihedher och priuilegier hær vppaa horde her
Hans Ransow, hans naadis canceler mister Clauus och
myster Johan Ffriissz^).
Jtem proesteriet i Bergen
som pleger bescyttis aíf ein
riigens raad ær fíorleent een
som boor i Danmark och
therfore ær nydlagd gwdztiæ-
neste. kirken ær forderíTuid och
nydbrotthen. Hennis clenodier
och eygedelder som framfarnæ
1) í dag b. V. c. Fyrirsögn í b er svo: „Thesse ære the punc-
ter och articler som wii haffwe ffor oss". En utan á c stendr: „te
ssager oc orssager e(rche)b(yspen) giord ffor osz i ssakerstiet. — Swar
som wij goffue b(ysp) Hans her Trud her Clauus B(ilde) quitt". 2)
Hér skilja leiðir um sinn milH 3111 og 3984, og er siðari textinn tek-
inn eptir 3984, en sá fyrri eptir 3111.
Jtem emod recessen ær pros-
triit i Bergen íForlænt ein som
ecke bygger och boor hær i
riged och ther ffore ær kir-
ken och hennes clenodier och
egedelder íTorskingred och fFor-
komnæ.
632
VERZLAN.
1532.
Norgis konnwnger och andre
ædelingæ henne hade medt
begiffthet ære komnæ i leyg-
mendz hender imot recessen
ochriigensfriiheither. Sworthe-
broder closter brand aff mett
vodhe eeld och closterens eige-
delder annammede her Vin-
cencius Lungæ tiill seg oc ein
part aff brodrene tiænæ hon-
nom for hoffmend.
Jtem Nwnnesetther closter
aff sanctj Antonij orden haff-
wer her Wincencius faaet aff
vor kæriste naadugiste herre
tiil ewerdelig engen baade med
lose penninge oc faste godz
domkirken i Bergen oc bysp
gorden ther sammestadz ære
brotnæ i grwnd och then hog-
næ stein theraff ær ford meste
parthen aff landett och ther-
ftore haffuer byspenn affBer-
gen indtagidt eith jomff'rv clos-
ter for domkirke yghen och
jomffrverne ære fordryffnæ.
fforlopnæ oc offwergiffnæ
muncker oc prester bedrage
ffatigæ sympel almwg medt
theris falske lærdom fortros-
tendis seg paaworkæristenaa-
dugiste herris beskermilsæ breff
och ther offuer beskriiæ och
forhaanæ bysper oc prelather.
Jtem bandzmend och andre
vgerningz mend forswaris och
beskermis aff leigmend ymodt
Jtem domkirken i Bergen
och byspz gaarden ære neder-
brottnæ i grwnd och then
hognne sten ær meste partin
fford aff landid.
Jtem kloster. med lose och
ffaste eigedeilder ær giffne i
leichmendz hender till ewerde-
lig eigæ.
Jtem fforlopnæ och offwer-
giff'ne mwncher och prester
som med theres ffalske och
fforgiftigæ lerdom fforwille och
bedragæ simpell almwgæ. ffor-
trostendes seg paa konggeligæ
maiestatis beskermelse breff
som the haffwæ och ther
offwer beskrie och fforhaane
bysper och prelater etc.
1532.
VERZLAN.
633
I
kirkenns lag og gamble gode
sidwanner.
Jtem imodt Norgis lagh och
cristnæ retten blifíuer och tiil-
stedt ath kodt bliffuer for-
teertt paa ffredag och andre
boednæ faste dagher.
Jtem Gastelle closter liig-
gendis i Kwnggell som hoirer
sancti Oluffz domkirke tiiU ær
oss iffraa thagiidt oc forleent
Jorgen Steinson.
Jtem Ysland och Fferoy
ære forleenthe mott Norgis
ffriiheither oc priuilegier i
Tyskis hender Norgis riigis
jndbiiggere norden íieldz be-
synderligen tiill skade och
fforderff som haffue then vare
mestbehoffsomfalleritheland.
Jtem naar naagen herredag
ær beraamet att stonde i Dan-
mark. tha bhffuer hand ycke
tymæligenn forscreffwen hiidt
ind^) tiiU Norgis riigis raaedh.
Jtem Norgis riigis leenn
fforlænis offtæ moett reces-
sens liidelsæ.2)
Jtem thette forscreffne haff-
ue wii^) lathet klagidt ffor
kungehge matt. wor kæriste
naadugiste herre och tesHgis
for hans naadis stadholder
her norden fieldz Eske Biilde.
Jtem ffor hwes orsagher
Jtem Castelle kloster som
sanctj Oluffz domkirkæ tilhe-
rar ær oss iffraa taget och
fforlænt Joren Steinsson.
Jtem Jsland och Ffæroeyer
ære fforlænte i Tyske mendz
hender Hietland och Orknæy
ære fforpantet iffraa rigett
vnder Skotland med then aar-
ligæ rentæ som Nories krone
borde haffwe aff Skotland
ffor Katanes och Soderoyer
Nories riges inbyggere nord-
enffieldz besynderligæ tiU stoor
skade och affdragtt som then
ware ecke vmbære kwnnæ
som i the land falle.
1) Þetta orð vantar í b og c. 2) Þessa málsgrein vantar i hin-
ar afskriptirnar. 3) ofte, v, b. & og c.
634
VERZLAN.
1532.
som fforbenempde ære endoch
att the ære imoedt hans kong-
ge mattz. besiglde reces wilde
wii aldrii haffue fallidt hans
naade iffVaa hadhe ycke hog-
bornæ ffurste konnwng Grist-
iern kommidt hiidt ind i rii-
gitt med saadannæ swaarkrii-
gis macht och paa then stedh
besindherligæ som hans naade
kwnde bethagæ oss all hielp
oc vmsetning som wii kwnde
fforwenthe oss aff kongge
matt. wor kæriste naadugiste
herre och Danm(ar)kis riigis
raaedh.i)
[Jtem her Niels Lucke haff-
uer forwerff'uidt closter met
godz oc eygedele aff* k: m:
vor kæriste herre som wij
haffue tiil ewerdelig eggenn.
Jtem fru Jngegerd Ottisdot-
ter haffuer sammeleidis for-
weruid Reynsz jomfrv closter
tiiU ewerdehg eggenn.^)
533. 4. Nóvember 1533. á Moðruvmium.
4. Nórember 1585. í Núpufelii.
JóN biskup á Hóhim selr Þorleifi bónda Grírnssyni jarðirn-
ar Hleinargarð, Seljahhð, Draflastaði, Þórustaði, Fífilgerði,
Krókstaði, — allar í Eyjafirði — , Veigastaði á Svalbarðs-
strönd og Oddstaði og Grjótnes á Melrakkasléttu með þeim
rekum öUum, er klaustr og kirkjur ætti í þeim, fyrir hálfar
Mýrar, Ketilseyri og Sveinseyri í Dýrafirði, Æðey og Sand-
eyri og fjórar jarðir í Veyðileysu.
1) Hér þrjóta hin handr. bæði. 2) Frá [er síðar bœtt við í a o^
er með annari hendi.
1532. JARÐABREF. 635
Jarðabókarskjöl Ánia Magnússonar, Eyjafjarðarsýsla Nr. 5, og
er sú afskript gerð eplir iransskripti frá 20. Marts 1644 og staðfest
í Lögmannshlið 1704 af Sigfúsi Þorlákssyni og Thomasi Sveinssyni
(=., a). Önnur afskript á sama stað Nr. 4, rituð um 1704, en óstað-
fest (= &). - MSteph. 27. 4to bls. 66-67 með hendi Benedikts lög-
manns Þorsteinssonar c. J7S0 eptir Iransscriptofrá 31. Júli 1602 (= c). —
Garðskirkjuskjöl í Kelduhverfi í Landsskjalasafni, afskript frá 18.
öld gerð eptir transscripto frá 31. Júlí 1602 (= d), og vantar nú apt-
an af; endrrit frá 1867 eptir þessari afskript, ekki nákvœmt, fylgir
Garðsskjölum og annað samskonar er í safni Jóns Sigurðssonar 369.
4.to, — Ennfremr er afskript af þessu bréfi í Landsb. 787. 4to bls.
79—80 með hendi Odds Jóns.sonar digra c. 1689—1690. Sbr. bréf
frá 2. Júní 1546 og Iðgmannsdóm frá 26. Apr. 1652
Ytskrift af kaupbriefe þeirra Biskups Jonz og Þorleifs
Grimssonar^).
Þad giorum vær Eigill Hallszon. Torfe Jonszon prestar.
Einar Briniulfsson. Þorualldur Arnason og Kolbejrn Jndrida-
son. Goodum mðnnum kunnugt med þessu voru opnu briefi.
þa lidit var fra [Guds burd^) CD d xxx og ij dr manudæg-
inn næstaii (^ffter Simonsmesso vm haustid oL Modruuðllum j
Eýaíirdj vorum uær ] hia sdum og heyrdum d ord og handa-
band þessara manna heidarlegs Herra Biskups Jons og Þor-
leifs B(onda) Grimssonar. ad so íirer skilldu ad þeir keipt-
ust vid so heitande jðrdum og med soddan dyrleika. sem
hier ^fíter^) skrifad stendur. Hleinargardur. Ixc. Seliahhd.
xxc. Draflastader xiijc hggia þær j Nupufells kirkiu sokn.
Þorustader. xxxc.'*) Fiíilgerdi. xx<^' Krokstader xxc liggia þær
jarder j Kaupangskirkiusokn. Veigastader. xxc liggur hun j
Sualbardskirkiusokn. tuær jarder nordur d Melrackasliettu.
so heitandi Oddsstader og Griotnes firer xl« badar. Selldi
Biskup Jon firskrifudum Þorleifi reka þa alla sem klaustur
eda kirkiur ætti j þessum jðrdum til skilldum hvala og vida
jtðlulaust. vtan þad sem leikmenn ætte. Hggia þær jarder ]
Presthoola kirkiu sokn.
Hier ] möt gaí Þorleifur grimsson so heitandi jarder
1) Vtskript af Briefi Jons Byskups og Þorleifs Bonda Gnjm.s-
sonar i hvoriu gieted er vm Osstade og Reka Osstada b. 2) [hijng-
adburd vors Herra Jesu Cbristi b. 3) fyrir nedann b. 4) Þórisstad-
ir xxo (!), nýju afskrr. 1867; í þeim eru og Draflastaðir taldir xxijc.
636 JARÐABREF. 1532.
med samþicki Þorbiargar dottur sinnar. med soddan dyr-
leika. halfar myrar firer fimm hundrud og xl. Kietilseyr. xxc
Sueinseyr xxc- liggia þær tuær jarder j Sanda kirkiu sokn.
Ædey .Ixc Sandeyr. xxiiijc Vnadsdalur. xxxc fiorar jarder
] Veidileis^). xxiiijc. allar. liggia þessar jarder j Snæfialla
kirkiusokn. Sagdi Þorleifur halfkirkiuskilld d Ædeý. skilldi
huor hallda þeim jðrdum til laga er keifft hafdi. enn þeir
suara laga EÍptingum er sellt hefdi. Heirdum vær aungvan
askilnad þessara manna miUum j þessu þeira kaupe. helld-
ur kom þeim allt vel til samans.
Og til sanninda hier vm setti þann verdugi Herra Bysk-
upinn^) Jon sitt Jnnsigli med vorum firr skrifadra manna
Jnnsiglum firir þetta brief^) er skrifad var j NupufeUi j Eýa-
firdi fimtudæginn næstan effter allra heilagra messu vm
haustid þremur arum sijdar ^nn firr seiger^).
a^) Medkennumst vid Oddur Oddsson prestur og Magnus
Hialtason ad vid hófum sied og yfirlesid svo latandi bref
ord f}TÍr ord. sem hier fyrir ofan stendur skrifad. med
fiorum hangandi innsiglum. Og ad svo i sannleika er^)
setium vid okkar signet hier fyrir nedan. Skrifad þann
seinasta JuHj a Teigi i Fliotshlid Anno 1602.
b"^) Medkiennum vid Sugurdur Markusson og Sueirn 01-
afsson. ad vid hofum sied og jferlesid so latandi briefz
Copiu ord firer ord. sem hier firer ofan skrifud stendur.
med tueggia dugandis manna cL þricktum signetum. Thil
merkiz eru ockar Zignet hier vnder sett cl Skutustðdum
vid Myvatn þann 20 dag Martij manudar Anno 1644.
534. 8. NÓTember 1532. í Skálholti.
DóMR sex presta, útnefndr af Ogmundi biskupi í Skálholti,
um trjátöku þeirra Helga Sigurðssonar og Ólafs Ólafssonar
og önnur gæði af rekanum á Skeiði milli Ölvosáróss og
1) Veijdeleisu h. 2) Byskup h. 3) Hér þrýtr c, sem er a í öllu
samhljoða 4) „og hefur þá datum skrifast 1535" b. v. h. 5) eptir
afskriptunum frá 1867 og MSt. 27, 6) sé 27. 7) eptir a.
15B2. REKI Á SKEIÐI. 637
Þorlákshafiiar, er biskup eignaði staðnum í Skálholti eptir
gömlum vitnisburðum,
Bisk. Skalh. Fasc. VI, frumrit á skinni. — AM. Apogr. 2578
„accuraté" og hefir Árni Magnússon tilfært við afskript sína orðamun
eptir bréfabók Ögraundar biskups.
Domur ura Helga Sigurdzson og Olaf Olafsson.
Vm rekann d skejde. 1532.
Ollum monnum þeim seiii þetta bref sia edur heyra
senda gudmundur lonsson. eyolfur grimsson kirkiuprestur.
steífan gislason. magnus jonsson. þollakur landbiarzsson.
sueinn þorbiarnarson prestar skalholzbiskupsdæmis. kuediu
guds og sina kunnigt giorandi ath sub anno gracie. CD^.
d.^ [xx.o xij°.^) j skalholti. faustudagin næstan fyrir festum
sancti CDartini episcopi. vorum uier j dom nefnder af uirdu-
legum herra og andahgum faudur j gudi. herra augmund
med gudz nad biskup j skalhollti. ad skoda ransaka og fulln-
adar dom aa ad leggia. huerra suara eda sektta helgi syg-
urdzson og olafur olafsson yrdi skyllduger fyrir þath. ad
þeir hefdi haftt tre og aunnur gædi af rekanum aa skeidi aa
miUum auluosárós og þorlakshafnar. kom þar fram j dom-
en fyrir oss oped bref. abota heitins halldors sem gud hans
sdl nddi er hier er med fest^). Suo og þeir sem verit hafa
radsmenn sidan^) bdru og uitni ad þath hefdi uerid stadar-
ins eign og þadan hefdi uerid dreigin trie stadnum til þarfa.
Jtem j þridiu grein bdru og tueir menn uitne. magnus nichu-
Idsson er uar heimamadur aa strond þd þoruardur laug-
madur lifdi og heýrdi hann lýsa þui ad sier heýrdi ecki til aadur-
greindur reki aa skeidi. Jtem bergsteinn odzson^) sem bio aa
hraune sagde fyr nefndur þoruardur laugmadur hefdi bannat
honum at hafa af þrattnefndum rekum aa skeidi annat enn
þath sem Kadsmadurin j skalhollti leyfdi honum. Jtem af
audrum parti kom þar fram bref um landamerki j millum
hrauns og hafnar. Leist oss þath ecki afl hafa upp aa rek-
ans vegna. Þui ath heilags anda ndd til kalladri ad suo
profudu og fyrir oss komnu dæmdum uier fyrr nefnder doms-
menn med íullu doms atkuædi tittnefndan rekan aa skeidi
1) [xxxijo, brb. 2) Þ. e. bréf frá 23. Apr. 1509, DI, VUI, Nr. 2aí2.
3) Þ. e. síðan 1509. 4) Oddsson, brb.
m MÖÐRUDALR 153^.
uera rietta eign kirkiunnar j skalhollti og uerith hafa. ^nn
fyr greinda menn helga og oldf skýllduga aftur ath flytia
huat sem þeir hefdi j b(u)rt haftt af þratt greindum reka
aa skeidinu^) og tuigillda aftur og sueria lýritar eid enn minna
og þeir menn med þeim sem biskupin nefndi til edur hans
vmbodsmadur at þeir hefdi alldri heýrt þenna reka feignad-
an skahoUzkirkiu^). ^nn ef þeir fiellizt at eidinum seker full-
rietti kirkiunnar .Ix. marka og skyllduga at taka lausn og
skripter sem kirkiunnar laug ut uisa.
Samþyckti þenna uorn dom ddrskrifadur herra augmund
[med somu ndd^) og setti sitt innscigli med vorum innscigl-
um fyrir þetta domsbref skrifat j sama stad deige og dri
sem fyr seiger.
525. 6. December 1583. í Vallanesi.
ViTNisBURBABBBÉF um landamcrki Möðrudals á Fjalli.
Landsbókasafn 62. 8vo afskript „Ur brefabok biskups Ögmundar"
með hendi Árna Magnússonar, staðfest í Skálholti 9. okt. 1711 af
Árna Magnússyni, Ormi Daðasyni, Þórði Þórðarsyni og Páli Hákonar-
syni. — Prentað í Tímariti Jóns Pétrssonar I, 44 — 45.
Um Modrudals landamerke.
Þat giorum vier Kinar prestur Arnason. Ormur Lopts-
son. Halldor Olafsson. godum monnum vitanligt. med þessu
voru opnu brefe. ad vier heýrdum Jon Gudmundzson lysa
svo vordnum framburde. ad hann hefde vered barnfæddur i
Maudrudalsstad a fialle. hia faudur sinum Sera Gudmunde
heitnum Jonssyne. sem gud hans sal fride. ok sagde hann
hefde hallded stadinn fyrrgreindaii sex dr oc xx. ok kvedst
hafa alist þar upp til þess hann var nitian vetra gamalL ok
sinn fader hefde hailded landeign Maudrudals stadar ad þeim
læk sem fellur undan Sulundum ofan i Haulknd. sem rided
er ofan i Vopnafiaurd. ok svo langt austur i heidina under
l) brb ; skeidum, frbr. 2) [skalholUzkirkiu til heyra, brb. 3)
[skafíð í frbr.
1532. MOÐRUDALR. - FLJOTSHOLAR. 639
þrivardna hdls a Skioldolfstada veg. ok halft Seningarvatn.
ok oll griotgardzvðtn. ok fraöi a þrivardna fiallgard er stend-
ur a hestleid. Bruarveg ok halfan Arnardal ad ollum giæd-
um. ok atta hrossa gðngu beit i Vegge ok KrokmeL ok taka
ecke undan fololld. a Myvats auræfe fyrer nordan Jokulsd.
ok halfar Herdebreidstungur. Her med lyste hann. ad Skal-
holltzstadar eign hefde þa vered halldin halfer Grimstader a
fialle. enn Maudrudalsstadar halfer. ok sinn fader hefde þar
haft egg ok fugl. skog ok gras. oc allar landznytiar. enn
landamerke ofan ad d þeirre sem kauUud er Vatsleysa. her
sagde hann ongvaii hafa atalad medan hann visse. utan um
þrivardnaháls hefde Skioldolfstadamenn uppataiad. þo þar
yrde ecke framkvæmd d. Þennan framburd ok lysing hand-
salade greindur Jon Gudmundzson bókareid velbornum dandi-
manne Gudna Gottskalkssyne. sem þa hiellt Maudrudals stad.
epter sinne framsaugn. ok til meire audsyningar oc stadfestu
epter laganna utvísan. settum vier adurskrifader menn vor
insigle fyrer þetta vitnesburdarbref. skrifad i Vallaness stad
a VoUum. ok greind lysing for þar fram likavel Nikulas-
messudag arum epter gudz burd m^. d''. xxx^. ok tvo dr.
526. 27. Ðecember 1582. í Skálholti.
Ögmundr biskup í Skálholti fær dótturbörnum Finns heitins
Þorvaldssonar til fuUrar eignar jörðina Fljótshóia í Fióa með
fiskreka, trjáreka fimm álna trjáa og þeim reka, er þarfnast
til húsa og búshluta, með forkaupsrétti aptr til staðarins í
Skálholti, ef þau vilji selja, en þau fá biskupi allan arf, sem
fallinn er fyrir norðan eptir Finn heitinn móðurföður þeirra.
AM. 232. 8vo bL 122a (bréfabók Gizur biskups Einarssonar í frum-
riti L540-1547). - AM 266 FoL bls. 114 (^bréfabók G izurar biskups
í afskript síra Haldórs í Reykholti 1654-1657). — AM. Apogr. 2803.
Sbr. Nr. 566.
Kaupbref fýre fliotzholum.
Wier augmund med gudz nad biskup j Schalhollti giaur-
um godvm monnum kvnnigt med þessv voru opnu brefi. ath
640 FLJÓTSHÓLAR — HOF Á SKAGASTRÖNÍ). 1532.
uier haufum feingit dottur baurnum finz heitenz þorualldz-
sonar. jaurdina alla fliotzhola er liggur j gaulueriabæiar
kirkiu dokn til fullrar eignar oc frials forrædis. hier med
skuiu þau hafa af rekunum .v. alna iaung trie. og suo sem
þarnazt til husa og bæta bus buhluti sina og fiska alla.
^cki skulu þau iaurdunne fyrirgiaura nei^) [seha] vtan Schal-
hoUtz stadar formanne ef þau vihe selia. Skal stadurinn fa
þeim suo micla peninga sem fe liggur j iaurdunni. Hier j
mot hafa þau feingit oss allan þann arf sem þeim [var] til
fallinn fyrir nordan eptir greindan finn heitenn þorualldson
modurfaudur sinn. Og til sanninda hier um setium uier
vort inscigle fyrir þetta bref skrifat j SchalhoUte ipso die
sancti johannes apostuli et euangehste. Anno domini. m^,
d^. XXX ij.
Þetta bref med heilu og oskauddu hangandi inncigle
hafa sied og yfer lesid sira jon öi^^rsson og sira Gvnn-
laugur Arnason.
537. 1533.
Skrá um landamerki Hofs á Skagaströnd til móts við aðr-
ar jarðir í grendinni.
a, Afskript frá c. 1790—1800, staðfest af Magnúsi Bjðrnssyni og
Guðmundi Magnússyni, komin til Landsskjalasafnsins í Febrúar 1906
frá Birni Guðmundssyni á Örlygsstöðum, skemd af fúa og lúa; gerð
eptir transscripto Bjarna Þorsteinssonar og Hákonar Jóiissonar rituðu
á Hólum 13. Dec. 1667. — b) Afskript gerð eptir sama transscripto
og a, staðfest í Hvammi í Vatnsdal 16. Maí 1824 af Birni sýsJumanni
Blöndal, nú meðal Þingeyraklaustrsskjala í Landsskjalasafninu. — c)
Brot af transscripto á skinni í Landsskjalasafninu, skerat af fúa,
„saman lesid med odru rotnu og funu [blade þessu sajmhliodandi og
kann þess vegna framvegis fyllilega ad validera sem Original Trans-
script af Hofskyrkiu Máldaga. Testera ad Hoíi a Skagastrond þann
Sda Augusti 1791. — Jonas Benedictsson profastur i Hunavatnssyslu.
Benedict Jonasson (?) proprietarius . . . .^ — d) Afskript með
hendi síra Páls Jónssonar á Höskuldsstöðum (d. 1870), leiðrétt og fylt
eptir transscripto frá 13. Dec. 1667 : (a og b). — e) Afskript með
1) Svo = nie.
15S2. MOF Á SÉAGAStRðNf). 64i
hendi sama manns, að því er virðist, eptir transscripto frá 6. Aiig.
1791 (= c), og vantar niðrlag
[Soleidess landamerki íinast firer Hofe og hier
greindum jðrdum sem ^ttir filgir med
þessu Dato 1532.
Fyrst^) firir Hofi og þess hialeigum^).
ad sunnaiiverdu rædur ur Tuisteinum. og þadan upp á
fialled. firir utaii Hraunagiotur^) af fiallenu ad*) austan i
læk þann seni Rennur i Fossdeildará^). enn hun Bædur
merkium i Langavatn. þd seigizt almenningur firer austan
ana til annara landa sem skiól seigia þá ad utan Rædur
gardur frá sió. undir [varda edur vördu hvðrt sem mónnum
sinist RÍettara^). (L Breckunni. Ur vðrdu^) og^) i asenda firer
austafi^) flöann. þadaii RÍettsiness austur i Litlaskard. so yf-
ir fialled i Langavatn. So d Hof hris i asum. ad sunnau
mots vid Hvammkot. Hof d holt og haga ad vestanverdu i
Moldas mots vid fiall. þadaii uti Lomatiarnir.
10) Hvammkot á laiid ad utaiiverdu ad Orlogastada^^)
landi. frá Reirlag austur [d hdasa^^). þadaíi^^) austur ad
lomatiornum. þa d fiall fra lomatiornuin ut i Trolla. firer
nordaii Moldás. so i holenn ad 0rlðgastadaii)landi. þadan i
dna so sem vðtnum hallar ad Langavatni. ur firnemduín
gardi og vðrdu^^) Rada landamerki örlogsstada^i). so i ling-
breidar enda sidri. þadaii i Reirlag. so^^) |úr lagenni^^) RÍett-
sinis austur yfir holt og floa austur i Selas^"^). ^ttir þuj sem
votnum hallar. ad Fossa. ur asnum^^) austur i stein þann
sem TroUi er kalladur nordan d^^) Moldas. þadan i holenn
ad fialls20)landi. So yfir ana um fossana og so firir utan
ana. sem vðtnum hallar ad Kvanneirum^i) i midt vatnid. so
1) 1, a. 2) \a, 6; Extract af Hofs Máldaga 1532, hin. 3) b, c,
d, e; — götur a. 4) b, c, d, e; sl. a. 5) — dældará a. 6) [a, h;
vörduna, Mn. 1) a, 6; vördunne hm. 8) sl. öll nema a. 9) a, b;
nedan, hin. 10) 2., b. v. a. 11) a; Örlögsstada, hin. 12) [a, b;
hia Ási, hin. 13) þad (!) b. 14) varda b. 15) sl. a, b; b. v. hin,
16) [utan lágina c, d, (^sem orðamun). 17) a, b; Selá, hin. Hér þrýtr
c. 18) ásunum b. 19) í, d. 20) b, d, e; Fiall, a. 21) a; Hvann-
eyrum, hin.
Dipl. I8l. IX. B. 4:1
642 ttOF A SKAGASTRÖND. 153^.
yíir mitt^) vatnid i skialdbreidar holþufu. ur þufunni vestur
i fiblalæk^). ur læknum firir vestafi fossana i ana. so i bld-
hol. þadan i heýlæk. ur hejlæk i Brunavatn. so ^ttir laga
brunanum i Kroklag. so d breckuna mots vid tungard. So
ur^) gardinum RÍettsiness ad sio firir utafi votulag. þadan
inn med sió i Markvik under fornmanna klópp. So Rædur
[gardurinn. ^r*) almenningur kalladur frá midiu skialdbreid-
arvatni og ad lagxardrogum. Nesia ]ardir eiga land^) sam-
aíi^) firir innan torfdal') til heidar ad almenningi inn i laxar-
dr0g8). Biargir eiga land austur i Htla skialdbreidarvatn og
saudabreckur inn ad þeim læk sem Rennur i fossa mots vid
hellirsgil.
Hrðastadir ©ga fra læknum ad 0rlðgastada^) landi fir-
ir vestan fossana. Hof og Kieta eiga hrossabeit i SvinafialH^^).
Þær^^) ^iga og Alftaregg^^j [ almenningi og hrisRÍf.
Þetta Brief er RÍett coperad £ttir gomlum mdldog-
um. og sem næst verdur komest 0rnefnumi^). og þar
til vitnessburdar eru vor [undir skrifud nofn^*) A Hol-
um [dag 13. Decemb. 1667.1^)
Biarni Thorsteinsson. Hakon Jonsson.
framan skrifad upp lesed firir manntalsþings Rietti ad
Vindhæle a Skagastrond þann 26. Aprilis 1743. testerar
Grimur Grimsson.
[riett vpp koperad eptir originalnum vitna
Magnus Biornsson. Gudmundur Magnusson.^^)
[Ad framanskrifad Document sé samqvæmt mér fram-
vísadri Gopiu eptir gðmlum máldögum vitnar undir hðnd
og Signeti ad Hvammi i Vatnsdal þann 16da Maii 1824.
Blondahl
Sýslumadr í Húnavatiissýslu
(L. S.)")
1) b. V. d, e. 2) Fiskalæk d, e. 3) sydri, b. v. b. 4) gardur.
Enn er, b. 5) lond b. 6) til samans 6, d, c. 7) Tordal, b. 8) Foss-
árdrög d, e, upphafl., en leiðrétt. 9) a; Örlögsstada, hin. 10) a; Svína-
felli, hin. 11) þ. e. Hofs og Ketu kirkja. 12) alftaegg b. 13) ör-
nöfnum b. 14) [vor nöfn undirskrifud b. 15) [anno 1667 d. 13(ia Decembr.
6. 16) [a; vantar í b. 17) [b. v. b; vantar í a.
1^^^. ÉÍRrÐAMÁL - VERZLAN. fi43
538. 1582. á Hroli í Bíldudal.
ViTNisBURfiR um það, að Ari bóndi Andrésson hefði lýst því,
að Þórdís Gísladóttir kona hans væri kjörin helmingakona í
sinn garð alis fjár, feingins og ófeingins, og ætti alia pen-
inga hálfa móts við sig.
Bæjarskjalabók á Rauðasandi með hendi Orms Daðasonar c.
1730, stafrétt eptir frumritinu: „Under brefed hafa heingd vered
Í2 Jnnsigle, og er þad fyrra kyrt, nockud brfikad, Hid sidara burl
af þveingnum. V^ar brefed a kalfskinn Ritad, vel læselegt, þo lited
Roted, so ad öllu hliodande sem framan og ofan greiner''. — AM.
Apogr. ItSB og 1259 og er önnur afskriptin (1186) komin frá Ormi
Daðasyni 172(7), en hin kopían er gerð 1728 fyrir Árna Magnússon
eptir þeirri afskript, sem kom frá Ormi. Sbr. Nr. 521.
Þat giorum uid jon ]onsson og olafur gudmunzson god-
um monnum kunigt med þessu ockru opnu brefi at uid
medkennuzt at uid haufum heyrt ara bonda andresson lysa
fyrir ockur at þordis gisladotter kona sin uæri kioren helm-
ingakona j sinn gard til allz fiar feingins og ofeingins er
þau ætte eda eigande at yrde. og hun ætte^) alla peninga
haifa mozt uid sig kuika og dauda fasta og lausa nær sem
kristur krefde þau andar. hier epter vilium vid sueria ef
þurfa þiker. Og tii saninda hier um setium uid ockur jn-
cigle fyrir þetta uitnisburdarbref. skrifat d huole j billdudal
arum epter gudz burd CD^. d^. xxx. og. ij. ar.
539. 1533.
Ágrip af bréfi Friðriks konungs I. til þeirra hvors um sig
Jóns biskups Arasonar á Hólum og Þorsteins Finnbogason-
ar, að láta þá Peder van Spreckelszen og Dytmer Korb,
ráðsmenn í Hamborg, og vini þeirra, ganga fyrir öðrum,
hvort sem eru Hollendingar eða aðrir, að fá brennistein og ann-
an varnað á skip þau, er þeir ætii að senda til Húsavíkr.
1) Apogr. 1259j «tta 1186 og Bb.
iV
644 VERZLAN. - BRÍANSLÆKft. 153^.
KoDg Frederik den Förstes danske Rigsregistranter, udg. vedKr.
Erslev og W. Mollerup, Khavn 1879, bls. H95-396, eptir „Danske
tegnelse bog" 1531 — 153í2 (í Ríkisskjalasafni Dana).
Her Pedlier van Spreckelszen och her Dytmer Korb.
raadmend vdi Hamborg. met theris wenner skulle haffue en
forscrift till biscop her loan Argisszon. at the wille skicke et
skib till Island vdi Huszwiig norden Island effther sueíTuel
och andit godts ther at skibe. at hand will viide och tilstede.
at the mwe fange sliig sueífuel och anden ware for theris
pendinge och will vndet thennom for en anden. thet were
seg HoUender eller ander. och will forskicket hoss Torsten
Fymbouerszon. som samme sueffuelbierg tilhorer. at the
maa fange slig sueffuel for theris pendinge etc
Och sligt et breff till Torsten Fimbouerszen. at hand
wil vnde thennom samme sueuel for theris pendinge for en
anden och icke vnde thet HoUender.
530. 1533. í Skálholti.
Máldaöi Brianslækjarkirkju á Barðaströnd vidimeraðr af
tveimur prestum.
Landsbókasafn 108. 4to bls. 431—432, máldagasafn síra Jóns
Haldórssonar í Hítardal skr. c. 1720—1730.
Maldæge Lækiarkirkiu 1532.
Þad giðrum vær Jon Hiediiisson. Gudmundur Jonsson
prestar Skaalhollts biskupsdæmis gödum mðnnum kunnugt
med þessu voru opnu brefe ad vær medkennust. ad vær
hðfum sied og iferlesed so lcítande maldaga kirkiunnar d
læk. sem hier seiger.
in primis kirckian er helgud Gude og jungfrú Mariu
og hinum heilaga Gregorio.
kirkiaii a heimland halfft og halfa Eingeý. jardernar
HHjd og Þverd. halfan Peningsdal. Uppsale og^) Vatzdal
med skogie og haga nedan frd Eidsd og Þingmannadi) d
1) Hér er autt bil í handritinu fyrir einu orði.
I
1582. BRTANSLÆKR. - HOF. fi45
gelldneitatungur. so langt sem skoge er vaxed. utaii skog i
drmötum mille þingmanadr ogi) Lambagilia. er kýrkian
i Haga d.
Kirckiaii (i selveide alla med auUum fiðrugiædum á ^ide
firer innan Skalmarnes. millum Sandvijkurness og kelling-
artanga. kirkiuskier tvð.
vi kýr. V dsaudarkugillde og eitt hundrad frijtt.
krossa ij. mariuskrifft. messuklæde. alltarisklæde ij.
kluckur ij. og bialla. fontzklæde. Glödarkier. Ö^dbere. og
merke.
Þangad liggia under xv bæier ad tijundum og Ijsetollum.
Þar liggur j prestsskýlld. og luka honum iij merkur
kaups.
Og til sanninda hier um sette biskup Augmundur sitt
innsigle med ockrum jnnsiglum firir þetta bref. Skrifad i
SkaalhoUte. árum effter Guds burd 1532.
531. 1533.
Srká um peninga J)á, er síra Bjarna Guðmundssyni voru
afgreiddir með Hofsstað í Álptafirði.
Máldagabók Skálholtsstóls hin forna (= D 12) bl. 147 b, með
hendi Bjarna Marteinssonar 1601.
Hof.
Anno domini CD. d. xxxij.
Jtem voru suo mýckfir penijngar af greid(d)ir sijra
biarna gudmundsýne med hofstad.
Jn prijmis. x. kýr. tijutier asaudar. vj saudi tuæuetra.
iiij ær gelldar oc iiij saudir veturgamUr. þreuetur gridufig-
ur .iij hestar .v hross oc attu þriu ad vera med fyle. voru
þar fýrir golldnir x aurar. sex fiordunga ketill. halfs annarz
fiordungz ketiU oc miog vondur. ij storker miog vond. xij
trog vofid. sex vppgiordarkeraulld miog giardfóL oc loggua
stockifi. iiijr. diskar med voiidu tinfate. vj skalir. vj spon-
1) tvískrifað í hdr,
646 HOLL I BOLUNGARVIK. 15B2.
geflur. alnarlafigt jariikallz brot. Brýtaux. jarfisleggia. ij sæiig-
ur lasiiar. ij bediar dýnur. ein tinkanna. lijndukur hrijfig-
ofinn. munnlog. ij fiorduiigar smiors.
laus deo.
633. [1532].
DóMB (út nefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti) um það,
hverra svara eða sekta Sigurðr Ólafsson væri skyldugr og
hans fylgjarar íyrir aðtekt og hald á jörðunni Hóli í Bol-
ungarvík.
AM. Apogr. 2747 með hendi Arna Magnússonar „Ur brefabok
biskups Ögmundar". „Þetta bref stendur j bokenne nœst epter sölu-
bref 0gmundar biskups fi StoruvöUum. Holltzmula et cetera til Ell-
endz bonda Jonssonar og Gudnyiar Torfadottur, sine anno". Artalið
„1532" setr Árni upp í hornið.
Um Hol i Bolungarvik.
Vorum vier i dom nefnder. ad skoda og ransaka oc
fuUnadardom a ad leggia. hvorra svara edur sekta Sigurdur
Olafsson oc hans fyJgiarar vœre skylldugr fyrir þa adteckt
og halld sem hann hafde a iordunne Hol i Bolungarvik.
Kom herra biskupinn þar fram fyrer oss med dandimanna
dom er dæmdur var i Hollte i Onundarfirde fyrer tveimur
drumi). er svo var latande mille annara orda. ad gardurenn
Holl være eign herra biskupsins til fullrar eignar ok frials
forrædis. ad upplage Magnusar Jonssonar. ok leitst oss hann
ad ollu logligur. Svo ok leidde biskupinn tvo logleg vitne
ad greindur Sigurdur handlagde sig til svars i sagdan dag.
þvi ad H(eilags) anda nad tilkalladre. ad svo profudu oc fyr-
er oss komnu. dæmdum vier med fuUu doms atkvæde hann
riettelega fyrerkalladan. og sekan mork i stefnufall. Svo ok
dæmdum vier hann sekan kirkiunne .Ix. merkur fyrer rang-
legt halld ok adtekt. ok biskupinum adrar Ix. merkur. ok
skylldugaii ad taka lausn og skripter af biskupinum edur
hans umbodsmanne. et cetera.
1) „1530. ut puto«^^AM.).
i
1532. VERZLAN. ^47
533. [1582].
Bbéf í'nðriks konungs I. til Islendinga, þar sem hann til-
kynnir þeim efni samnings þess og sáttar, er hann hafi gert
við (Hinrik VIIÍ.) Englakonnng og Kðríkin í Hamborg og
Brimum um fiskiveiðar og verzlun það ár við ísland.
AM. 191. 4to bls. 42-48 (biéfabók Jóns sýslumanns Hallssonar
á skinni. liKið samtíða). — AM. Apogr. 5522 (eph"r 191. 4to). — Prent.
að i Kirkjusögu Finns biskups II, 266 — 267 með latneskri þýðingu,
og í Lfiga.safni Magnúsar Kefilssonar I, 201 — 203 með danskri þýð-
ingu. Tekr Finnr bifkup bréf þetfa beint eptir bréfabók Jóns Halls-
í^onar, eins og hér er gert, því að ekki þekkist þetta bréf annarstað-
ar frá að svo komnu, og Msgnús virðist taka bréfið beint eptir Finni.
Hvonigr þeirra Finns bískups eða Magnúsar árfæra bréf þetta, en í
bréfaskránni við IV. bindi Kirkjusögunnar (bls. 390) er því œtlað
tœti ó meðal bréfa frá érabilinu 1524—1530, Ekki er þó hægt að sjá,
við hv{:ð það á slyðjast. En þegar bréfið er borið saman við Alþing-
isdóm frá 80. Júní 1583 (Nr. 550), virðist auðsœtt, að það er frá
1532 (sjd bls. 669). ^^^^^ } gj^i'j^^^
Sættargiordarbref kongana.
Vier fridrek med gudz nad konung til danmark et ce-
tera. heilsum ollum þeim sem bygia og bua upp œl uor(t)
land jsland kærh'ga med gudz kuediu og uorre.
Witanligt sie ydur ad œl millum uor og kongs af eing-
lande suo og aa millum stadana hamborg og breimen er su
satt aa uorden og samþycki sem hier epter stendur.
Huar sem eingelsker. hamborgarar edr breimarar figgia
j eirne havfn skal eirn lata anan liggia med frid.
huar sem ein haufn er þar sem uel er fiskad skal einn
lofa odrum inn huort sem þat er eingelsker. hamborgarar
edur breimarar ad huer sem eirn megi fa sina frakt.
Suo og skulu islenzsker færa og flytia sina fiska hvert
sem þeir uilia.
Somuleidis skvlv þeir selia huar sem þeir uilia hellzt.
Suo og kome deilur edur kif j millum hamborgara ed-
ur breimara þa skal fouite j islande þa sialfa forlika. En
hamborgarar [radsmenni) og breimarar uilia þar aunguan
1) [rad sem, les Finnr biskup og MKet.
648 ÁGREININGR UM SKIPSGJÖF. I533.
hlut med hafa ad giora helldur huor sem eirn skal lata hafa
sinn kaupskap fridsamliga.
Suo og skulu aller gefa kongenum fuUan toll bæde eing-
elsker og þyzker.
Þesse fyrrskrifut samþyckt er insiglut af os og kongen-
um j einglande og badum staudunum hamborg og breimen.
Þar er anars sker og einnhuor helldur ecki þessar skip-
aner hann skal vera strafadur fyrer utan uægd.
Valete in christo.
534. 14. Janúar 1583. á Breiðabólstað.
BóME sex presta og sex leikmanna, útnefndr af síra Þorleiíi
Eiríkssyni officialis Skálholtskirkju, um kæru síra Þorleifs
til Jóns Magniissonar, að hann hefði ekki haldið sitt heit
„að gefa hálft skipið með öllu því, er hálfu skipinu tilheyrði",
og dæma þeir „skipið hálft með farvið og öðru, sem þar til
heyrir, vera og verið hafa fullkomlega eign jungfrú Maríu og
kapellunnar á Eyvindarmúla".
AM. 191. 4to bls. 81 (bréfabók Jóns Hallssonar riluð samtíða á
skinn). — AM. Apogr. 5542 með hendi Árna Magnússonar (eptir
191. 4to).
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edr heyra senda
jon helgason. arne sigmundsson. pantthalion olafsson. klerk-
ar. eireckur þosteinson. tuínas jonson. gudmundr jonson.
leikmenn. kuediu gudz og sina. kunnigt giorandi ad sub
anno gracie. CD. d. xxx og iij ar manudagin næstan epter
þrettanda dag jola^) aa kirkiulæk vorum ver j dom nefnder
af heidrsamhgre personu siera þorleifi eireckssyne ofFiciahs
heilagrar skalhollzt kirkiu ad skoda og dæma um þa aaklog-
un sem skrifadr sira þorleifr klagadi til jons magnussonar
ath hann hefdi ecki halldit sitt heit er hann hafdi heitid ath
gefa halft skipit med ollu þui er halfu skipinu til heyrdi og
hann skylldi enda sitt heitt aa næstum vertidar lokum epter
sem hann hafdi heitid j wertidinne. kendist fyrr nefiidur jon
1) Þ. e. 13. Jaq,
i
)
1538. KNARARBRÉF. (^49
magnusson þar fyrir oss ath hann hefdi wnder lagt vid prest-
en. suo og hafdi adr greindr jon magnusson aungua logliga
goda abb batani) þar fyrir oss ath hann hefdi ]3essu eigi
lofat og heitid gudi og jomfru mariu. þui ad heilax anda
nad til kalladri dæmdu wer fyrr nefnder domsmenn med
fullu doms attkuædi optt skrifadan jon magnusson skýlldug-
an ath hallda sitt heit og skipit halft med farvid og odru
þui sem þar til heyrer wera og verid hafa fullkomliga eign
jumfru mariu og kapel(l)unar aa e^oiindarmula og hann
skylldugan hafa werit ad afgreida wmbodzmanne kirkivnar
þar og sækani) fyrir heitrof epter þui sem kirkiunar logmal
vt visar.
Samþyckti þenan worn dom fyrr skrifadr sira þorleifur
eirexson officialis og setti sitt jnnsigli med vorum jnnsiglum
fyrir þetta domszbref skrifad aa breidabolsstad j fliotzhlid aa
sama ari deigi s[idar enn] fyrr seiger.
IS. Janúar 1533. í ]IIiklaholti.
Ogmunde biskup í Skálholti selr Þorleifi bónda Einarssyni
jörðina Knör í Breiðuvík með upplagi og samþykki Haldórs
Ormssonar, — ef hann ætti nokkurt tilkall til jarðarinnar,
— og Kristínar Torfadóttur, konu hans, en Þorleifr skyldi
greiða biskupi svo mikla peninga, sem síra Jón Einarsson
yrði skyldugr biskupinum vegna Knararkirkju ; Þorleifr skal
og vera biskupi og Skálholtskirkju til styrks í móti villu og
vantrú og öðrum vondum verkum, með fleiri greinum, er
bréfið sér likast hermir.
AM. Apogr. 2749 með hendi Árna Magnússonar ,,Ur brefabok
biskups Ögmundar",
Um jordina Knor.
Vier Ogmund med guds nad biskup i Skalhollte gior-
um godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe.
ad sub anno gratiæ m.^ d." xxx.^ iij.o i MiklahoIIte i Mikla-
holltzhrepp. laugardaginn næsta epter festum Sancti Antonii
abbatis et confessoris. giordum vier svoddan kaup ok giorn-
1) Svo.
650 KNARARBRÉF 1533.
ing vid Þorleif bonda Einarsson. ad hann skal eignast iord-
ina Knör er liggur i Breidavik ad næstum fardogum epter
komendum. med ollum þeim gognum ok giædum sem greindre
iaurdu fylger ok fylgt hefur ad fornu ok nyu. med sam])ycke
ok uppiage Halldors Ormssonar. ef hann hefde edur hafa
mætte tii greindrar iardar nockud tilkali. ok med samþycke
ok uppiage Kristinar Torfadottur konu hans. Her i mot
skal greindur Þorleifur bitala oss so mikla peninga. sem Sera
Jon Einarsson yrde oss skylldugur kirkiunnar vegna þar a
Knðre. med riettum lógum. epter dome dugande manna
geingnum ok ogeingnum. fyrer portio Ecclesiæ. sidan Einar
bonde Þorolfsson hiellt greinda iaurd ok hann. svo ok fyrer
nidurfall kirkiunnar. Svo oc fyrer domrof ok ranglegt halld
a þeim peningum sem oss hafa vered til dæmder af honum
fyrer morgum arum. Enn ef Sera Jon yrde oss meira skylld-
ugur enn Ixc- þa skai Þorleifur bonde ei þo meira bitala
oss enn Ixc ok þo a þrimur arum. Skylldum vier eignast
ad vore komanda iordina Minne Velle. er liggur austur a
Lande. fyrer .xxxc og þar til^) .iiij. kugillde er þar eru
med iordunne. skylldu huorer fyrer sig svara lagariptingum
a þeirre iaurdu sem selide. enn hallda til laga þeirre er
keypte. skyllde ok adur skrifadur Þorleifur honde Einarsson
vera vor mann ok heiiagrar Skalholltskirkiu. hvorumtveggi-
um til styrks ok stodar i mote villu ok vantru ok odrum
vondum verkum ok osidum æ iafnan. Voru þesser giornings-
vottar hiaverande. ok til kallader. Sera Einar Snorrason vor
officialis. Sera Biarne Þorleifsson vor kapellan. Sera Snorre
Jonsson ok Sera Martheinn Einarsson. Hakon bonde Biorg-
olfsson vor kiæmeistare ok Petur Einarsson smdsveinn. Ok
til sanninda her um. setium vær vort innsigie med fyrrskrif-
adra dandimanna insiglum fyrer þetta bref. Skrifad a Kol-
beinstodum i Kolbeinstadahrepp. sama deige ok are sem
fyrr seiger.
Skipu vær kirkiunne a Hnore sina fulla instædu. bæde
þa sem þar er heima nu ok annarstadar. epter þvi sem Sera
Jon Einarsson hefur tilskrifad ok skipad i sinum brefum.
kvikt ok daudt. fast ok laust et cetera.
1) AM. beetir við; vantar í hdr.
i
1588. GRYTITBAKKABREF. 651
Til ad minnast iippa hvor reikningskapur falled hefur
a Knore i Breidavik. sidan Einar bíonde) Þorolfsson hiellt
gardinn. ok sera Jon sonur hans epter hann. hefur alldrei
minna falled a hvoriu are af fastaeign enn xv. aurar edur
þar nœrre. Enn af lausum peningum hefur stundum falled
half mork. enn stundum v. aurar. stundum mork. stundum
IX. aurar. ok þad hefur optar vered.
586. 81. Janiiar 1588. á Hólnm.
JÓN biskup á Hólum gefr „vorum kæra frænda" síra Sig-
urði Jónssyni presti á Grenjaðarstað jarðirnar Grýtubakka,
Hlýskóga, Jallsstaði, Hringsdal, Steindyr, Miðhús, Grímsnes,
Svínárnes hálft, allar í Höfðahverfi, hálft Nes í Höfðahverfi,
Eyri í eystrum Fjörðum, Hól í vestrum Fjörðum, með þeim
fjám, er jörðunum fylgja, og segir biskup til jarða og kú-
gilda Grýtubakkakirkju, og kvittar kirkjureikning.
Eptir afskript frá c. 1740 — 1750, gerðri stafrétt eptir frumritinu,
og ritar Jón sýslumaðr Benediktsson neðan við hana: „Þetta giafa-
brief er med biskups Jons Arasonar osköddudu Jnnsigle. Testor J.
Benedixson." Afskript þessi kom til mín frá síra Arnljóli á Sauða-
nesi 24. Júní 1896. — Meðal Apogr. AM. 5725 er brot af þessu bréfi
með hendi Hans lögmanns Beckers; þar vantar allan fyrra hluta
bréfsins, en hann finst meðal jarðabókarskjala AM. Þingeyjarsýsla Nr.
14 ; er sú afskript gerð eptir afskript staðfestri á Grýtubakka 20. Júni
1703, meðal Þingeyjarsýsluskjala Nr. 13 (= b).
Wier ion med gudz nad biskup aa holum giorum god-
um monnum kunnigt med þessu voru opnu brefi at vier
hofum gefit vorum kæra frænda sira sigurdi jonssyni bene-
ficiato aa grenia(dar)stad þessar iarder thil fullrar eignar grjtu-
backa j hoídahverfi. hlyskoga. jallstadi. hringzdal. steindyr.
midhus. grimsnes. suinarnes halft. liggia allar þessar jarder
i grytubacka kirkiv sokn. halft nes er liggr i laufas kirkiu
sokn. eyri ] eystruni íiordum og hol j vestre fiordum eR
badar liggia j þonglabacka kirkiu sokn. hier med hofum vier
gefit greindum sira sigurdi alla þa peninga frida og öfridai)
1) Hér byrjar brotið í Apogr. 5725.
652 GRYTUBAKKABREF. - KVITTAN. 15Bí^.
seni oss tilheyra þar aa grytubacka og med fyrr nefndum
jordum þat sem auk er þeirra peninga er wer hofum lagt
til greindrar grytubackakirkiu. skal hann frialsliga mega eign-
ast og at sier taka allar adur sagdar ]arder og peninga at
næstu fardogum med olhi þui sem greindum jordum aa med
logum at fylgia. kirkiaii aa grytubacka aa þridiung j heima-
landi og iord aa suærisvollum^) j hofdahueríi og ij eydikot
j eystrum íiordum er heita jorunnarstader og kusueiusstad-
er. Reka og itolur og ornamenta jnnafi kirkiu sem Registr-
um inne helldur. hofum uier latid giora vpp kirkiuna og
lagt til hennar xij malnýtu kugilldi og viijc ] þarfligum pen-
ingum. þui giorum vier auUungis kuittan allaii reikningzskap
fornaii og nýaii sem hier til hefur fallit greindre kirkiu vt-
an suo mikit sem fýR skrifat stendur ath kirkiafi atti og uier
hotum til lagt. Og tii meiri audsýningar hier um setium
vier vort secretum fyrir þetta bref skrifat aa holum j hiallta-
dal fostudaginn næstan fyrer agatthe virginis anno domini
CD.o d.o XXX.0 iij.o
537. 7. Marts 1533. í Skálholti.
Ögmunde biskup í Skálholti kvittar Jón Hallsson og Hólm-
fríði Erlendsdóttur konu hans um biskupstíundir þær, sem
þau hafa hingað til átt að gjalda, og þær, sem í vor falla
eiga, J)ví að þau hafa ætíð verið biskupi og dómkirkjunni
til styrks og góða.
AM. löl. 4to bls. 35—36 (bréfabók Jóns Hallssonar rituð samtíða
á skinn). — AM. Apogr. 5541 (eptir 191. 41o).
Vier avgmund med gudz nad biskup j skalhollti (gior-
um) godum monnum kunnigt med þessu uoru opnu breíi.
Saker þess at jon bondi hallzson og hans dandi kuinna hus-
tru holmfrid hafa alltid uerit oss og heilagri skalholltzkirkiu
til styrks og goda. þui hofum uier gefit þau kuitt og akiæru-
laus um sinar biskupstiunder þær sem þau hafa att ad
1) snœrisvöUum b.
i
1583. KVITTAN. — TRANSSKRIPT. 653
giallda hingat til og þær sem nu j uor falla ccl. fyrir oss
og ollvm vorum epterkomendum heilagrar skalholltz kirkiu
formonnum.
Og til sannenda hier um þryckium uier vort jnsigli upp
ói þetta kuittanarbref skrifat j skalhollti feria uitt quatuor
temporum in quadragessima. ano domini 00.^ d.^ xxx.^ iij.o
538. [1538].
Ögmundr biskup i Skálholti veitir Jóni bónda Hallsvsyni og
og Hólmfríði Erlendsdóttur konu hans kvittun nokkura eða
aflausn eða heitir þeim góðendum nokkurum fyrir það, að
þau hafi verið biskupi og dómkirkjunni til styrks, gagns og
góða og hafi lofað að vera það.
AM. 191. 4to bls. 36 (bréfabók Jóns Hallssonar á skinni, rituð
samtíða).
Vier augmund med gudz nad biskup j skalhollti gior-
um godum monnum kunnigt med þessu uoru opnu brefi.
Saker þess ad jon bonde hailzson og hans dandi kuinna
hustru holmfrid erlendzdotter hafa uerit og eru til styrks.
gagns og goda oss og heilagre skalhoUtzkirkiu j ollum þeim
hlutum þau formega og hafa somuleidis lofat at uera og
.... 1)
539. 13. Ápríl 1533. á Staðarhóll.
Transskeiptarbréf.
AM Apogr. 1458 með hendi Árna Magnússonar eptir frumritinu :
„tvö innsigle hafa vered fyrir brefenu. eru nu burtu. og brefed sialft
vida til skemda fued" (AM).
Þath giore ec sygurdur oddsson og biorn jonsson nefnd-
armenn godum monnum kunnigtt med þessu ockru opnu
Brefi at uid hofum siet og yferiesit bref oddz peturssonar
1) Vantar niðrlag.
Í554 TRÁNSSKRtPt. - GRU^ÍDARBRÉF. 153S.
og annat bref sira ions halldorssonar og et þridia Bref olafs
magnussonar med heilum og oskoddum hangandíj jnsiglum
suo latande ord epter ord sem hier epter stendur skrifat.
[Hér koma Munaðarnessbréf:
1. Bréf Odds Pétrssonar frá 21. Apr. 1481; DI, Ví, N^ 329.
2. Bréf síra Jóns Haldórssonar frá 30. Aug. 1508 f;DI. VIII, Nr. 198.
3. Bréf Ólafs Magnú^'sonar frá 3. Júní 1510; DI, VIII, Nr. 261].
Og tii sanninda hier um festu uit ockur .]nsigle fyrir
þesse utskriptar Bref huer skrifut uoru aa stadarholi .] saur-
bæ manvdagin j paskaviku. arum epter guds burd. CD.^ d.^
XXX. og iij. ar.
540. 19. Ápríl 1533. á Hólum.
Samningr Jóns biskups á Hólum við Isleif bónda Sigurðsson
á Grund í Eyjafirði, að kirkjan á Grund skyldi eiga alla
jörðina Finnastaði, tuttugu málnytukúgildi og fjörutíu hundr-
uð í öllum öðrum fuUvirðispeningum í fornan kirkjureikning,
er þar með sé kvittr.
Syrpa Guðbrands biskups í Biskupsskjalasafni í 4*^ bls. 14—15,
skr. c. 1590, og afskript Páls stúdents Pálssonar í annari syrpu bls.
28-29. Göralu blöðin eru nokkuð skemd - AM. 255. 4to bls.
231 — 232, bréfabók síra Skúla Porlákssonar á Grenjaðarstað, skrifuð
á árunum 1687—1698.
Vr briefabok saluga Herra Gudbrands Thorlakssonar loflegr-
ar minnijngar. sem er j Mula. Grund ahrærande
þetta transsknjfftad.^)
Wier jon med gudz [nad biskup] a^) holum giorum
monnum kunnugt med þessu voru opnu breíi ad arum ept-
er gudz burd m. d. xxx oc iij Laugardæginn i paskaviku
heim(a) a holum tilkoUudu vier med oss heijdarliga menn
brodur helga med samri nad abota a þingeyrum. brodur
pietur med gudz myskunn electum munkaþuerar klausturs.
i) 255. 2) ad 255,
15B3. GRIÍNDARBREF. 655
brodur jon med gudz forsio prior a modruuoUum at skoda
oc traktiera þau registra og reikningskap sem gior hofdu
verid vm kirkiugossin a grund j eyafirdj og syndist oss þad
registrum sem vor forfader biskup olafur godrar minningar
hafdj giora latid vm þau kirkiu goss og porcionem sem fall-
it hafdi til greindrar kirkiu j hanz tijd oc þar fyrir eigi suo
filliliga vtskýra. huersu mikil ad sogd kirkiu goss skyUdu
vera med rettu. So oc kunnu vier eii finna ad vor forfader
biskup Gottskalk sem nu var næst fyrir oss biskup a hol-
um hefdj nockurn reikningskap tecid af eignarmðnnum greindr-
ar jardar vm firr sagt kirkiufie. nu med þui ad greind kirkia
grund j ^yafirdj var þennaii tijma vel standandi. hafandi
bækur oc onnur ornamenta sem þar mattj vel nægiast tijd-
er ad veita oc suo vissum vier nockra hkiti þar nyfiga til
lagda. Þui giordum vier fullkomfigan sama vid Jsleif Sigurds-
son er þar^) var eignarmadur greindrar jardar Ad kirkian
a grund j ^yafirdi skiUdi eiga jordina aUa finnastadj er þar
Hggur j sokninne og þar til xx malnytu kugiUdi oc fiorutie
c j fuUuirdis peningum þeim sem kirkiunnj þarfadj. ^nn
[aUurJ forn oc nyr reikningskapur sa sem greindri^) kirkiu
til heyrdj oc nefndum Jsleifi^) bar ad suara oc hanz frænd-
um og þar til hafdi*) a faUit skiUdi kuitt oc akiærulaust fyr-
ir oss oc vorum epterkomendum oc kirkiunnar vmbodzmonn-
um. skiUdj adur [skriffadur^) Jsleifur oc haíiz retter epter-
komendur frialsHga haUda adur greinda kirkiunnar peninga
suo leingi sem hann oc þeir hallda vel kirkiuna og þa kenni-
menn sem þangad verda med logum skipader. Og tU san-
inda hier vm setium vier firrskrifader kennimenn sijn^) jn-
cigfi med voru secreto fyrir þetta bref huert skrifad var j
sama stad. deigi og are sem firr seiger.
541. 20. ipríl 1583. á Hólam.
Kaupmálabeéf ísleifs Sigurðssonar og Þórunar Jónsdóttur.
1) þa 255. 2) leiðr. 255; greindrar, hdr. 3) leiðr. 255; Joni, hdr.
4) hefdi 255. 5) [b. r. 255. 6) Svo, baeði.
656 KAUPMÁLABREP. l53g.
AM. Apogr. 253 „Ex originali Sira Skula (sal.) Þorlakssonar.
Jnnsigle þeirra andlegu allra hafa under brefenu vered, og eins leik-
raanns alleina, sem af götunum sia er, og reliquiis innsiglanna, fleire
hafa þar ei vered. jta og 2ad innsigled eru nu burtu 1727. og likast
fyrir laungu" (AM.), og lýsir Árni .S., 4. og 5. innsiglina. — ÍBfél. Khd.
809. 8vo bl. 65b — 66b, Öxnafelllsbók raeð hendi Ara Magnússonar í
Ögri c. 1620. - ÍBfél. Khd. 67. 4to bl 79b. — MSteph. 60. ^to bl. 34
— MSteph. 27. 4to bls. 284-285.
Kaupmalabref Jsleifs Sigurdzsonar og Þorunnar
Jonsdottur.^)
Þat giorum vier broder Helge med Gudz nad aboti a
Þingeyrum. broder Jon med Gudz þolinmæde prior a modrv-
vollum. tumas ^"ksson. Olafur Hialltason prestar. Grimur
Jonsson. Einar brýniolfsson. Magnus biornsson og Jon Þor-
laksson leikmenn. godum monnum kunnigt med þessu vorv
opnv brefe. at arum epter gudz burd M. D. xxx. og iij d
holum j hialltadal. svnnvdaginn epter pascavikv vorvm vær
j hia savm og heyrdvm a ord og handaband heidarligra
manna Jsleifs Sýgurdzsonar og Þorunar Jonsdottur. at so
fyrir skildv at fyrrnefndur Jsleifur og Þorvn giordu sitt log-
Hgt hionaband med þeim skilmala. at ef fýrnefndur Jsleifur
fielle fyrr fra enn adur sðgd Þorun. so at þau ætte ecki skil-
getin bórn. eda barn sin a millvm til arfs epter sig. þd
skyllde Þorvn eignazt jordina grund j ^yafirde. at nefndvm
Jsleife fra fðllnum. enn giallda riettum erfingivm Jsleifs svo
mýkla peninga af sinum peningvm. sem greind jord er verd
at avk þeirrar kirkiueignar. sem kirkian þar d grund a.
Samþýckti biskup Jon er þa var erfinge og giptingarmadur
sagdrar Þorunar adursagdaii giorning. og þann sama dag
keýpti optt nefiidur Jsleifur nefnda Þorvne epter lógum sier
til eiginkonv. talde hann sier til kaups vid Þorvne þriv
hvndrvt hvndrada. og biskup Jon lofade at greind Þorvn
skýllde hafa so mykla peninga til kavps vid Jsleif. gaf Js-
leifur Þorvne j tilgiðf Ixc var þessvm avUum adursðgdum
giðrninge ýferlýst. oss fýrr skrifudum monnum og mðrgum
fleirvm godvm monnum nærvervndvm. Og til sanninda
1) Þessi fyrirsögn er með hendi Árna Magnússonar.
I
153B. BREKKA 657
hier vm setium vier fyrr skrifader menn vor jnnsigli fýrer
jiennan giðrning er gior var j sama stad. deige og are sem
fyrr skrifad stendur.
543. 23. Apríl 1533. á Gufunesi.
DóMR þriggja klerka og þriggja leikmanna, út nefndr af Al-
exíus ábóti í Viðey, officialis milli Botnsár og Hvítskeggs-
hvamms, um ágreining þeirra ábóta og Jóns Þorgautssonar
út af jörðunni Brekku á Hvalfjarðarströnd.
AM. m 4to bl. 14—15, skr. c. 1570 (Bessastaðabók).
Domr fyrir breckv.
OUvm monnvm þeim sem þetta bref sia edvr heýra
senda jon gvnsteinsson. bodvar ejollfsson. jon jonsson. klerk-
ar skalholltz biskvpsdæmis. þoroddvr oddsson. jon palsson.
hiUdibrandvr steingrimsson. leikmenn. godvm monnvm kvnn-
igtt med þessv voro opnv brefi ad svb anno gracie m d xxx
iij doL gvfvnesi. þridiudaginn j annare vikv paska vorvm vier
j dom nefnder af ærligvm herra abota Alexivs abota j Vid-
eý og officiaHs heilagrar skalholltz kirkiv j millvm botnzar
og hvitskeggshvams. at skoda ransaka og fvllnadardom da
at leggia vm þa dagreining sem var j millvm jons þorgavtzson-
ar og abota alexivs. Sagdizt jon þorgavtzson einn hafa feing-
it iiijc af xxc sem aboti hellgi godrar minningar hafi lofad
honvm fyrir jordina halfa breckv er Hggvr m. hvalfiardar-
strond j svrbæari) kirkiv sokii saker þess at vier hofvm
frett epter ordvm nokkvra manna at advrgreindvr jon þor-
gavtzson hafi sellt jordina halfa fyrir xvjc ef hann feingi þa
peninga sem honum likadi. enn hann hefir medkienst sialfvr
vnder votta at hann hafi feingid vij kyr. þar til hefvr hann
tekid vnder sier iij landskylldar kvgilldi j kvigillde af
abota gisla. þa hefvr og modir hans medkienst fyrir
vottvm at hvn hefdi feingid ij kyr. eina kvigv. tvenna
xij fiordvnga smiors. gamla kv og vij fiordvnga smiors og
þar til iiij savde gamla. hvad ed reiknazt xviijc kom og þar
_____
Dipl, l8l. iX, B. 4r2
658 BREKKA. - KAUPMALABREF. 1533.
sannliga fram at fýrnetndvr jon þorgavtzson og hafdi lagtt
sig vnder log med fvllv handabandi j klavstvrbadstofvnni
j Videý vid abota Alexivs at hann skýlldi koma j advr sagd-
an stad og dag og svara og sækia sem stefndvr væri. var
hans þar og bedizt. enn hann kom ecki og einginn af hans
hendi. Nv at heilagx anda nad til kalladri at svo profvdv
og fyrir oss komnv dæmdvm vær advr nefnder domsmenn
jon |)orgavtzson sekafi mork j handtaks rof. nv af þvi at svo
greiner logbokin at kavp skal fast ef ecki er roíid innaii xij
manadar^). þo ecki sie vid votta keýptt. þvi dæmdvm vær
advrgreindan mann skjlldvgan at koma þangat. sem aboti
alexivs vill hann til kved(i)a at heýrdvm dominvm. enn ef
hann vill þa ecki enn koma þa dæmdvm vær advrnefnder
menn kavpit fast og vtgiortt vm adrgreinda jord enn hans
akiærv onýta og at avngvv hafande. Samþýcktte þenna vorn
dom greindvr abote alexivs og setti sitt otficialatvs insigli
med vorvm advrgreindra manna insigllvm fyrir þetta doms-
bref skrifad j sama stad dagi^) og ari sem fyr seigir.
543 25. Apríl 1533. á (^renjaðarstðdum.
KaupmáIíAb.béf síra Björns Jónssonar og Steinunar Jóns-
dóttur.
AM. Fasc. XLVIII, frumritið á skinni. At* 5 innsiglum eru 3 hin
síðustu dottin frá. — AM. Apogr. 105. „ex vidimus Sira Olafs Step-
hanssonar facto 1594". Ýmsar fleiri gagnslausar afskriptir bréfsins
eru til. — Prentað í Sýslumannaeefum I, 185 — 186.
Kaupmdlabref Sijra Biorns og Steinúnar.^)
Þad giorum vier Sigurdur jonsson. thomas einarsson.
jon olafsson. prestar. audvn sigurdzson. sæmundur simonar-
son. leikmenn. godum mvnnum kunnigt med þessu uoru oppnu
breíi arum epter gudz burd .CD. d. xxx og iij jn die CDarci
euangeliste aa greniadarstodum j Reykiadal vorum vier ] hia
saum og heyrdum vpp cti ad so ordinn skildage og giorn-
ingur var vpp sagdur og yfer lystur. ath jon bonde magn-
1) Svo.
!
15^3. ERLENDR LÖGMAÐR. 659
usson og hans kuinna ragneidur peturzdotter hofdu gefit
steinunne jonsdotter dottur sinne hundrad hundrada ath til
skiidre jordunne liosauatne j bardardaL Suo og gaf biorn
prestur jonsson greindri steinunne jonsdottur hundrad hundr-
ada ath til skildum þessum jordum barkarstodum j midfirde.
æsestodum j langadaL barkarstodum ] suartardal og þar til
XX malnytu kugillde med þui skilordi ath fyr nefnd steinunn
skylldi sier þiona med dygd. tru og æru. og þesser pefiing-
ar fyr sagder skyildi falla til þeirra afkuæmis og barna ef
þeim yrde audit. for allur þessi giorningur fram med hand-
saulum mille sira biarnar jonssonar og jons bonda magn-
ussonar.
Samþyckti verdugur herra Biskup Jon þessa giof sira
Biarnar Jonssonar sonar sins j þann tima.
Og til sannenda hier vm setium wer fyrskrifader menn
vor jncigle fyrir þetta giorningsbref er giort var j sama
stad og dag sem fyr seiger.
544. 39. Apríl 1533. í Skálholti.
BóMR sex klerka iit nefndr af Ögmundi biskupi í Skálholti,
um kærur biskups til Erlends lögmanns Þorvarðssonar, að
lögmaðr hefði slegið prest með könnu og blóðsúthelling í
hálfkirkjunni í Vogum, stungið mann til blóðsúthellingar á
Kolbeinsstöðum, haidið hjá sér hórkonu, haldið reka, sem
dómkirkjan ætti, hefði stefnt biskupi fyrir konung og sagt,
að hann hefði traðkað rétti konungs og héldi jörð konungs,
er Háeyri heiti.
Landsbókasafn 62. 8vo, afskript gerð fyrir Árna Magnússon „Ur
brefabok Ögmundar biskups" (AM.).
Um Ellend Iðgmann.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sicL edur heyra.
senda Sigvardur med Gudz ndd dböte j Þyckvabæ. Þorleif-
ur ^ireksson. £inar Snorrason ofTicialis. Jon öiiarsson.
1) Utan á bréfinu með hendi Magnúsar prúða.
42»
660 ERLENDR LÖGMAÐR. 1533.
Snorre Hialmsson. ok Jon Hiedinsson prestar Skalhollts bisk-
upsdæmis. kunnugt giðrande. ad sub anno gratiæ M'^. D^.
xxx^. iij*^. j Skalhollte j aknenneligre prestastefnu. manudag-
enn næsta fyrer festum sanctorum apostolorum Philippi et
Jaeobi^) vorum vier j döm nefnder af verdugum herra og
andleguni faudur 0gmund med Gudz ndd biskupe j Skal-
hollte ad skoda ok rannsaka ok fuUnadardöm d ad leggia.
hverra svara edur sekta EUendur lögmadur Þorvardsson yrde
honum skylldugur. fyrer þær saker. er hann reiknade til
hans. J fyrstu ad fyrrskrifadur Ellendur hafde sleiged einn
prest med kaunnu ok blöds uthelling j halfkirkiunne j Vog-
um. enn stungid annaíi til blöds uthellingar d Kolbeinstðd-
um. ok hallded hia sier sina horkonu. medan haiis kvinna
lifde. ok svo sidan sem ddur. hvorutveggia j möte biskups-
ens vilia og skipan. Svo ok hefde hann hallded ok hiellde
reka kirkiunnar eign j Skalhollte. Svo ok hefde hann stefnt
honum fyrer kong. ok sagde ad hann hefde tradkad kongs
riette. Ok hiellde kongs jörd þd sem hiete Hdeyr. Hafde
greindur Ellendur lofad böt ok betran fyrer ddurgreindar
saker. ok ecke hallded prestanna vegna ok konunnar. hafde
ok herra biskupinn sagt honum upp lausnenne. ok lyst hann
j forbod. svo sendt til hans seinna einn prest. ad lesa fyrer
honum bref. ad boda hann til prestastefnu fyrer adurnefnd-
ar saker. ok dtte hann ecke kost ad tala vid hann. Var hans
beidt. ok kom hann ecke. ok eingenn af hans hende. Ok ad
h(eilags) anda ndd tilkalladre. ad svo profudu ok fyrer oss
komnu. dæmdum vier fyrrnefnder domsmenn med fullu döms
atkvæde ad optnefndur Ellendur Þorvardsson Iðgmadur.
hefde fellt d sig bann. bæde fyrer þad, ad hann hiellt Reka
þeim sem kailast d skeide. heilagrar SkalhoIIts kirkiu eign.
ok hann stefnde herra hiskupenum fyrer kong. j möte kirki-
unnar Iðgum ok kiennemannafrelse. være hann sekur vid
kirkiuna ok herra biskupinn ed hæsta fullriette. x^' marka.
Svo og fullriettis ord hvort fyrer sig þad er hann sagde. ad
hann hefde tradkad kongs riette. ok hallded kongs jordu. ef
hann giæte ecke Iðgliga sðnnun fært d sin mdl. innafi mdn-
1) Þ. e. 28. Apr.
i
f
1588. ERLENDR LÖGMAÐR. - MYRAR. 661
adar forfallalaust ad heyrdiim döminum. Svo ok aptur fall-
enn j bann fyrer sina öhlydne fyrer vidurhalld sinnar hor-
konu. ok skylldugan ad bæta ðll sin brot vid herra biskup-
inn epter Iðgum. þar sem hann hefur ecke ddur fullulega
ut af vid hann giðrt. ok ad taka lausn ok skripter af bisk-
upinum edur hans umbodzmanni. Skyllde þridiungur fiesekta
gialldast heima j SkdlhoUti innan mdnadar forfallalaust ad
heyrdum dðminum. annar ad Michilsmessu ad hauste. þridie
i næstum fardðgum þar epter. nema biskupinn vilie inndælla
um giðra. Enn ef tidtnefndur Ellendur Þorvardsson Iðg-
madur viil ecke viliuglega ganga under lausn ok skripter.
þd være hann riettfangadur af biskupsins dlfu under Iðg-
legar skripter ok lausn.
Samþyckte þenna vorn döm med oss greindur herra
Ogmundur. ok sette sitt innsigle med vorum innsiglum fyr-
er þetta dömsbref. er skrifad var j SkalhoIIte d sama dre.
ok deigi sidar enn fyrr seiger.
545. 30. Apríl 1533. í Skálholti.
Ögmundr biskup í Skálholti veitir Jóni biskupi á Hólum
Mýrar og Mýrakirkju í Dýrafirði að hafa og hallda og þeim
að veita, sem hann vill.
Transskriptarbréf á skinni í Landsskjalasafninu meðal Mýrakirkju-
skjala í Dýrafirði; er transscriptum gert á Hólum í Hjaltadal 17. Júní
1538. Punktar eru hér nærri miUi hvers einasta orðs. þeim er hér
ekki haldið. Sbr. Nr. 569.
WicR augmund met gudz naad Biskup j skalhollti giðr-
um godum monnum kunnigt met þessv uoro opnv breíi.
saker þess. at uor broder. herra biskup jon aa holum. hef-
ur skrifat oss til. at hann uilldi. at jordin myfiar j dyrafirdi
væri j sinv ualldi og þau kirkiugoz. sem henne til heyra.
faust og laus. forn og ny. Þui unnum vier og til laatum at
verdugur heRa biskup jon skal fJEgreinda jord og kirkivgoz-
en hafa og hallda. og þeim veita. sem hann uill. Vilium
uier at hann sendi sinn vmbodsmann Hv i sumar þa vier
MYRAR. — JARÐAKAUP. I533.
erum j uoRe uisitacione þangat suo uier mættum klarliga
ut giora kirkiunnaR Beikningskap. Hier met uilium uier. at
kirkian se sæmiliga halldin at bokum og messoklædum og
aukizt ecki porcio um ockra daga aunnur en þesse.
Og til sanninda hier um setium uier uort jnncigle fyrir
þetta bref skrifat ] skalhoUti jn uigiHa sanctorvm apostolo-
rum philippi et jacobi. þessum dugandi monnum hia uer-
andum og met oss samþyckiendum. herra petre med gudz
naad abota a munkaþuera og sira magnus ]onson. er þai
hofdo umbod uors brodurs biskup jons. og sira ^inaB snoRa-
son uors offícialis. og sira sigmundur eyiolfsson. Anno do-
mini CD. d. xxxiii.
546. 30. Apríl 1538. í Skálholti.
20. Júní 1553. á G^ruud.
16. Júní 1565. á Grrenjaðarstað.
Pétr ábóti á Munkaþverá og Magnús prestr Jónsson selja,
í umboði Jóns biskups á Hólum, Ögmundi biskupi í Skál-
holti jarðirnar Æðey, Unaðsdal, Sandeyri og fimm jarðir í
Veiðileysi fyrir jarðirnar Márstaði og Skútir, en fyrir Akra,
hálfa Sjáarborg og Kimbastaði, er Ögmundr biskup fær Jóni
biskupi, skal Jón biskup fá honum aðrar jarðir, er þeim
um semr, með fleira því, sem bréfið greinir.
AM. Fasc. XLVIII, 9, transskript á pappír í'rá 1553, og er vidisse
lœst sérstakt með innsiglura transscriptorum við aðalbréfið, en bæði
eru þau með einni hendi, sem virðist muni vera hönd Þorsteins Guð-
mundssonar, fremr en síra Sigurðar. I faldi bréfsins er brot á skinni
af sendibréfi raeð hendi Jóns biskups Arasonar um liðsafnað. — AM.
Apogr. 3707. — AM. Fasc. XLVIII, 10, transskript á skinni frá 16.
Júni 1565 (= h). — I Landsbókasfni 62. 8vo er afskript ártalslaus af
þessu bréfi með hendi Árna Magnússonar „Ur brefabok biskups Og-
mundar". Ritar Árni þar um bréfið : „Næsta brefed hier fyrir fraraan
er dat, 1532. enn þad sera næst epter fylger er dat. 1583. annars er
bokin hier confuse digesta. Brefed er dat. 1533, sem eg sidar sS af
ödru exemplare" (= c). Sbr. Nr. 561).
1533. JARÐAKAUP. 663
Kavipbref Biscups Jons og Biscups Avgmvndar
vm jarda býte.^)
hier ero halfer Akrer^.)
Þat giorum vær Broder Pietur daböte aa munkaþueroa^)
ok síra magnus jonson godum monnum kvnniktt med f)ersv
ockru oppnu brefe. at uid medkennunst at vid hofum selltt
verdvgum herra ok andligum faudur j gude Augmund med
guds nad biskup j skailholltte med fvllu ok lögligu vm-
bode heidurssamligs*) herra ok faudur^) biskups jons da
hölum. med samre náíd. jordena ædeý. fyrir .Ix. hundrud.
unadsdal fyrir. xxx. hundrud. sandeyre^) fyrir xxx hundrud
ok V. jarder ] veiduleyse fyrir fiogur hundrud ok xx. skyllde
herra biskup^) jön senda sinn vmbodsmann j sumar. suo at
wt meige giorast vm þad dakall. sem síra jön ör^ksson ok
Ragnhilldur hvsfreyia hafa til jardanna dals ok eyrar. Hier
j möte gaf fyrrskrifadur herra^) Augmund jardernar mdar-
stade ok skwter^) med þeim xxx hundrudum. sem sira þor-
gííls hefur lofat herra pietre. hans uegna. [Suo ok^^) fieck
herra^i) biskup avgmund^^j Biskup jöne jardernar halfa akre^^)
ok hialfa siafar^^^borg ok kimbastade. til fullrar eignar ok
frials forrædiss. bæde til sios ok landz. ^nn^i) hier j möt
skal hann fda herra augmund adrar^^) godar jarder þær sem
þeim sialfum semur. suo at hundrad [mætte^^) hundrade.
Skal huor suara lagaRÍptingum sem sellde. ^nn sda hallde
til laga sem^^) keypte. voru þerser kaupvottar hicLi^) nær
uerande og [med oss^^) samþýckiande. síra einar snorrason
ok síra sigmundur eyolfsson. Ok til sanninda hier vm [seti-
um uid ockur jnncigle med þeirra jnnciglum fyrir þetta
giorningsbref er skrifat var j skalhollte jn vigelia sanctorum
apostolorurn fiiipi ét jdakubbi. anno domini (D. d.^ xxx. iiji^).
1) Utan á bréfinu með söniu hendi og sjálít bréfið, en uppi yfir
„Jbesus-'. Jardakaup biskupanua c. 2) Þetta er nieð hendi Guð-
brands biskups. 3) mukaþuera h. 4) virduligs c. 5) herra b. v. c.
6) — eyr h. 7) ) sl. h. 8) biskup h. 9) skutur h. Skutu c. 10)
[Her med c. 11) sl. c. 12) herra b. v. c. 13) Akra c. 14) sioíar
h c. 15) [kome i mote c. 16) er c. 17) sl. h c. 18) [b. v. c. 19)
[et cetera c.
664 SENDIBREF. 1533.
») Þad medkennunst ec Þorsteinn Gvdmundzson ok síra
Sigvrdur nikulasson. at vid hofum sied ok yferlesid so
latanda bref sem hier er med fest ockru brefe. med heil-
um ok oskoddum jnnciglum. Ok til sanninda hier vm
setium vid ockur jnncigle fyrir þetta bref hvertt skrifat
var da grvnd j eyiaíirde þridiadaginn næstan fyrir jons-
CDesso bapptiste um svmarit þda lidid uar fra guds burd.
CD. dc 1. og iij (XLR.
b) Þad giorum vier jllugi gudmundsson oc olafur arna-
son prestar. jon ormsson oc oddur asmundsson logriettu-
menn godum monnum kunnigt med þessu uoru opnu
brefi ad vier hofum sied oc yferlesid suo latandi bref med
iiij heilum oskoddum oc hangandi innciglum oc eitt af
þeim hyggium vier vera jnncigH biskups augmundar oc
ord epter ord sem hier fyrir ofan skrifad stendur. Og tii
sanninda hier (vm) setium vier vor jnncigli fyrir þetta
transkriptarbref er giort var a greniadarstad i adaireykia-
dal þann xvj dag Junij manadar anno domini (D d ix v.
547. [1533 eða síðar].
Sendibbéf frá Jóni biskupi Arasyni á Hólum um Hðsafnað
tii herfarar eða harðræða nokkurra, að iíkindum ritað ísieiíi
Sigurðssyni á Grund, eða Þorsteini Guðmundssyni, er síðar
(1553) átti Þóruni dóttur Jóns biskups.
AM. Fasc. XLVIII, 9, skinnblaðsgeiri með hendi Jóns biskups
Arasonar í innsiglafaldi á frumrituðu transscripti af pappírsbréfi frá
30. Apr. 1538 (Nr. 546) um jarðakaup þeirra Jóns biskups og Ög-
mundar biskups. En geiri þessi hefir verið settr í faldinn raeð vi-
disse Þorsteíns Guðmundssonar, manns Þórunar Jónsdóttur, gerðu
á Grund i Eyjafirði 20 Júni 15,53, og læstr við bæði bréfin með inn-
sigli Þorsteins og síra Sigurðar Nikulássonar. Um vissa árfærslu
þessa bréfs er vant að segja að svo slöddu. Er það því iiér látið
fylgja bréfi því, sem það hefir verið í fólgið síðan 1553. Ekvi er ólik-
legt, að það kynni að vera einhvern tínia íVá árabilinu 1.540 — 15.50,
eptir að róstusamt tók að gerast um far Jóns biskups, þó að þetta
verði með eingri vissu sagt. Ur fórum Þóruniir má bréfið vern.
1533. SENDTBRÉF. — BREIÐADALR. 665
. . . . fatækra og rikra })eirra sem ockr vilia hialpa
viliv vid og giarna vn(n)a þeim fullan lika fyrir. þui bid [eg
þig] kærliga ad þv komer a moz vid ockr med suo marga
menn sem þu kant ad fa og sem til Reidda. vil eg og giarna
ge[fa huerium] sem þier f}'lger fullt býti epter þui sem anara
dandimanna geingr j millum af aullu þui sem uær kunnum
ad fa n[ad sem] er kugilldi. hestar edr týgi edr anad lausa
goz. vil eg og giarna forsuara ýdr huer sem hier kann vpp
a ad tala ser[liga] ord og verk. })eincktu vid ockr ad fara
vt yfer fiordin ef gud lofar strags ad helginni til moz vid
þa og [mætti vera vid feingium] nockura hneckinggiort J)eim
suo þeir sidi eigi suo vackurt sem þeir hafa adr BÍdid. ]3vi
gior nu hier vm sem eg skr[ifa. þetta rit]a ec til jdar J)vi
{)ier vitid vel huer makt ockr liggur nu aa vm folckid. kom
nu sem snarazt þui mier er sagt ad hans o[rd kæmi] hing-
ad til þeirra. hier med bifala eg ýdr gudi j valld og hans
modur marie.
548. 26. Maí 1533.1 . „ ,
i á Mýruin.
5. Maí 1534. |
DóMR sjö manna, útnefndr af Ólafi bónda Guðmundssyni, er
þá hafði míns herra kongsins sýslu og umboð miUi Geir-
hólms og Langaness, um gjöf Örnólfs Einarssonar til Þor-
leifs sonar síns, raeðal annars á jörðunni Breiðadal hinum
fremra í Önundarfirði, en bréfið báru fram þeir bræðr Jón
og Ólafr Þorgautssynir.
AM. Fasc. XLVni, 11, frumrit á skinni. Öll (4) innsiglin eru
doltin frá,
Doomur wm Breidadal fremra ] 0nundar-
firde 1533.
Þat giorum vær ]on olafsson. þorgils jonson. jon murtte
narfason. hakon eyuinzson. brumadur tumason og ion ion-
son. godum monnum kunnigt med þessu vöru öpnu brefi.
þa er liditt var fra gudz burd. CID. á^'- xx. og .xiij. ar. a
myrum j dýrafirde a þingstdd rettum manudagin næsta
666 BREIÐADALR. 1533.
epter uppstigiiiíigardág vm vorit vorum vær j dom nefnder
af ærligum dandi manne olafui boiida gudmundzsyni er þa
hafdi mins herra kongsins syslu og vmbod j miUum geir-
holms og langanes. at skoda og ransaka og fullnadar dom
d at leggia huertt afl hafa skýlldi þad sama bref sem þeir
brædur baru þar fram fyrir oss ]on þorgauztson^) og olafur
þorgauztson^) med heilum og oskauddum hangandijnnsigUim
leikra og lærdra huar so ] stod. at aunolfnr einarson beidde
olaf :onson mag sinn og ranueigu aunolfsdottur. dottur sina.
leýíi og samþýcki at géfa syni sinum þorleife aunolfssyni.
xxxc. j fystu til greindu jordina breidadal en fremra f}TÍr
.xijc. er Hggur j hollz kirkiu sokn. þar til .x. malnytu ku-
gilldi og viijc j þarfligum peningum. latudu og samþycktu
fyr nefnder menn olafur og panueig þessa giof j so felldan
mata. ef þorleifur ætti ecki skilgetin erfingia efter sic þa skildu
fýrskrifader menn olafur og ranueig aptur vnder sig og sina
erfingia. Og at so profudu og fyrir oss kömnu dæmdum
vær fýr nefnder menn brefit myndygti) og skialigt (og) þessa
fýr nefnda menn jon og olaf logliga tii þessara peninga
komna og retteliga mega at sier taca til fullrar eignar efter
erfdum rettum og skilmala. sem fyr skrifat bref jn(e) helldr.
Samþyckte þenna vorn dom fyr nefndur kongs vmbods-
mann og setti sitt jnnsigle med vorum jnnsiglum fyrir þetta
dömsbref skrifat a myrum j dyrafiide þridiudagin næsta ept-
er krossmesso vm vorit are sijdar enn fyr seiger.
549. 31. JÚTií 1533. í Saurbæ.
Tylftardómr, útnefndr af ísleifi Sigurðssyni, kongs umboðs-
manni í Vöðluþingi, um kærur ísleifs til Bjarna Stullasonar,
að hann hefði riðið heim á sinn garð Grund í Eyjafirði og
slegið og sært sinn mann Böðvar Þórðarson.
Landsbókasafn ('9 4to bl. 195, sltr. c. 1()40. — Landsbókasafn
63. 4to bl. 295-296, skr. c. 1G40. — Landsbókasafn 812. 4to bl. 116,
með hendi Hannesar Gunnlaugssonar í Reykjarfirði um 1660 (ártal
1539). — Ny Kgl. SamL 1945. 4to bl. 284 a— b, einnig með hendi
Hannesar Gunnlaugssonar í Reykjarfirði 1666 (ái-tal 1539). 812 og
1945 stytta, vikja við og afbaka, og eru ónýt.
1588. FEII^REIÐ OG SÁRAFAR. 667
Domur Vm Heimreid Biarna Stullasonar ^r særde
Winnumann Jssleiffs Sigurdssonar a Grund.
Ollum monnum sem þetta breff' sia edur heyra senda
Jön Magnusson. Arne petursson. Jon Thorlaksson. Þorsteirn
Sijmunarson. Brinjolff'ur Jonsson. Þorualldur Arnason. Jon
Jönsson. Þorsteirn Boduarsson. Thomas Jacobsson. Jön Jöns-
son. Sæmundur Þorlaksson og Magnus Sigurdsson kuediu
Guds og sijna kunnigt giorande Arum ^ff'ter Guds burd (10
10 XXX iii^) ar þridiudaginn næstaíi fyrer dyradag^) vm vorid
A hrafí'nagile j Eýafijrde a^) þijngstad BÍettum vorum vier
j dom nefnder af heidarlegum manni Jssleiffi Sigurdssyni huor
ed þd hafí'de kongsins syslu og vmbod ] Vodluþijnge ad
skoda. Eansaka oc fullnadar[doms atquædi*) a ad leggia vm
þcL akiæru £r Jssleiffur Sigurdsson kiærde thil Biarna Stulla-
sonar ad hann hefde ridid heim a sinn gard Grund j Eýa-
fijrde og sleiged og sært sinn mann Boduar Þordarson fyr-
ir vtaii nockra sðk og sett sier hann þrotinn og ofæraii og
sier engua Böt bodid fyrer þetta fýr sagt misferle. J fyrstu
dæmdum vier steffnuna loglega og Biarna EÍettelega fyrer
kalladaii þui steffnafi var suariii aff tueimur skialligum monn-
um. So og var þar suared aff' tueimur mðnnum £id Biarne
Stullason var heima þann sama tijiiia ^r Jssleiff'ur B(onde)
steffnde honum og suo nœrre ad hann matti vel heyra eff
hann villde. Nu fyrer þui ad Biarni kom þar ecke og ^ing-
inn sáá hans Iðglegt suar hafde dæmdum vier hann sekaíi
mork j steffnufall. Nu saker þess ad landslaga Bokiii thil-
uijsar ad þeir menn sem a sialfra sinna heimile ^ru særd-
er edur suiuyrdir take tuofalldaii EÍett suo og eikst ad helm-
inge sekt vid kongdöminn. og ad suo proffudu mdle sem
þar fyrer oss kom dæmdum vier neffndan^) Biarna skilldug-
an ad sueria siettareijd jnnafi xiv natta ad heyrdum domin-
um fyrer Jssleiffe ad hann hefde eige med þann hug ridid
heim thil Grundar ad slaa. særa edur hrekia nockurn mann
og ad eidnum vnnura dæmdum vier fyrnefndan Biarna sek-
afi 4 morkum vid kong j tuofallda sðk. Enn eff hann fielle
1) 1539, 812, 1945. sem mun án alls efa rangl, því að Bjarni gerir
testament sitt 11. Marts 1538, og mun hafa andazt það ár. 2) þ. e.
10. Júní. 3) b. V. 63. 4) [dom 63. 5) 63; steffndan 69.
668 LANDSNAUÐSYNJAR. 1538.
a ^idnum dæmdum vier hann slijku sekaii sem legin þar
vm gior vtuijsa. Enn saker þess ad offtneffndur Biarne haffde
sært og ofæran giort hion^) og heimamann^) Jssleiffs B(onda)
dæmdum vier Bondanum 5 aura i verkamisser a huorre
viku so leinge sem madurinn var ecke verkfær. (■"nn Jssleiffe
B(onda) iij merkur ] fullriette fyrer sitt skadræde. ^nn Bod-
uare Þordarsyne. er særdur var. iijí" j saarabot. skilldu þess-
er peningar gialldast ad þremur sðlum. fyrsta jnnan mdn-
adar ad heyrdum dominum. onnur ad Michaelsmessu j haust.
hin þridiu j fardogum og flytie heim thil grundar.
Samþyckte þennan vorn döm fýrnefndur kongs vmbods-
madur. [og thil sanninda hier vm setium vier fyrrskrifader
menn vor jiicigle fj-rer þetta bref er skrifad var a Saurbæ
j Eyafýrdi laugardaginn næstan fyrir Jonsmessu baptistæ vm
sumarid a sama Are sem fýr seiger^).
550. 30. Júní 1533. á Öxarárþingi.
TvEGGJA tylfta dómr, útnefndr á Öxarárþingi af lögmönnum
báðum, Erlendi Þorvarðssyni og Ara Jónssyni, með ráði og
samþykki beggja biskupanna og fóvitans Diðriks af Briam-
stöðum, um að rétt Noregs lög og svarinn sáttmali haldistkongs
vegnaogkirkju,umaðPiningsdómr(1490)haldist,umaðsáttmáli
Norðmanna konungs og Einglakonungs frá fyrra ári um verzl-
un á Islandi haldist, um þá er fara út af landinu með buldr
og óróa, um duggara sigling, um að heilög trú og guðs lög
haldist og um hafnargjald til konungs.
AM. Fasc. XLVIII, 12, frumrit á skinni, Eitt innsigli er nú fyr-
ir bréfinu, en 17 innsiglaför eru alls á bréfinu. Gömul afskript frá
c. 1670 af þessu bréfi er í Add. British Museum 11. 080. 4to bls. 104 —
105 (= FM. 90). - Prentaðr í „Ríkisréttindum íslands" eptir Jón
Þorkelsson og Einar Arnórsson, Reykjavík 1908, bls. 37 — 38.
Domur vm Landsinz naudsyniar.*)
Ollum þeim godum monnum sem þetta bref sia edur
1) þjón (!) 812, 1945. 2) vinnumann 1945; sl. 81 2. 3) fsl. 63;
812 sl. frá „vorn dóm" og 1945 sl. allri klausunni. 4) Uian á bréfinu
með hendi frá fyrra hluta 17. aldai', og sama íyrirsögn er í British
Museum 11,080.
1533. LANDSNAUÐSYNJAR. 669
heyra senda eirekur |)orsteinsson. ion hallzson. jon eireksson
biorn ionsson. olafur narfason. hrafn gudmundzson. jon arna
son. brandur gudmundzson. arne einarsson. petur arason. erlend
ur einarson og biorn arnorsson. þorleifur palsson. þorleifur gud
mundzson. dadi gudmvndzson. olafur gudmundzson. erlingu
gislason. sigurdur oddsson. audun sigurdsson.þormodurarason
jon olafsson. gisli hakonarson. petur loptsson. þorsteinntorfason
godum monnum kunnigt^) med þessu uoru opnu breíi arum ept-
er gudz burd. m. d. xxx. og iij ar. aa manudaginn næstan ept-
er peturss messu a aimennihgu oxararþinge uorum uier j
dom nefnder af erlendi þorvardss syne laugmanni sunnan
og austan a islandi og ara jonssyni laugmanni nordaó og
vestan a jslandi med radi og samþycki beggia biskupanna
og fouitans didreks af briamstodum. at skoda og rannsaka
og fullnadar dom a at leggia vm almvgans navdsyniar og
landzins ed besta. var þad uor íullnadardomur og aimugans
samþykt sem hier epter stendur skrifadur et cetera.
Jn primis at riett noregis laug gange bade kongdoms-
ins uegna og kirkiunnar vorum heygbornasta herra noregs
konge til heidurs og æru. ^nn oss og fatækum almvga hier
j landit til styrks og hialpar epter þui sem hans sialfs bref
vt visar sem hann sender hingat æ iafnan landzins et besta.
Jtem at suaren sattmaH halldist j millvm kongsualldz
og kirkiv med ollvm þeim Hnkindum og rettarbotum sem
noregs kongar hafa adur ut geíit.
Jtem sa domur halldist sem dæmdur var j pinings tid
vm landzins naudsyniar sem er ueturlega vtlenskra halldist
staudugliga epter þennan dag. Vtan laugmenn og laugrettu-
menn siae þar nockra navdsýn til saker fatækdom landzins
at eigi meigi halldast Suo uor nadugaste herra kongurinn
fae þar aunguan skada.
Jtem bidivm uier vm giarnan at sa sattmale halldist
sem kongarner hafa giort j forlidit ar konung fridrek og
kongurinn af einglandi sierliga um þa grein sem þetta land
snertur at huer madur radi sinu og seli sinn fisk j þeim
kaupstad sem Hkar og hafi til matar sem naudsyniar^.)
1) Svo bæði. 2) Sbr. Nr.533.
eVO LANDSNAUÐSYNJAR. 153S.
Jtem at eingin dirfist at sigla ut af landinu huorke
leikur nie lærdur at giora bulldur og oroa fyrr enn hans
mal sie skodat adur a alþinge af laugmanninum og xij laug-
rettumonnum og skrife þeir fram fyrir uorn heygbornasta
herra konunginn sannleik ur þess mannz male. huer audru
uis giorer og ræger menn fyrir konge eda biskupe hann
straíist epter noriges laugum.
Jtem at duggara sighng skipist burt undan landinu. sak-
er þess at þeir ræna bade íie og folke burt af þessu fatæka
lande og forminka suo uors nadugasta herra konvngsins
skatt og gudtiund og þeir rettliga strafist af kongsins fouit-
um og syslumonnum eda hverium sem hellzt sem þeim
kunna at na fyrir utan uægd. þui suodan olavgum kunn-
um vier med aunguo mote af at koma utan med uors nad-
ugasta herra konvngsins hialp og godvm radvm et cetera.
Hier med haulldum vier aller heilaga tru og gudz iaug-
mal sem gud hefur sett og heilager fedur hafa samþykt.
styrkium nu hier epter huorer adra kongs ualld og kirkiu.
epter rettvm noriges lavgum.
Jtem at aller utlensker menn sem hingad sigla giallde
uorum nadugasta herra konvngenum fvllan toll sem er xx
'gyllene af hveriu skipe. huerier annars giora hafe hier aung-
ua hantiering.
Ok til meiri audsyningar og saninda hier um settu fyrr
greinder herrar biskup augmund at skalhoHti og biskup jon
at holum og didrek fouete at briamstodum og fyrr skrifader
laugmenn sin jnsigli med uorum fyr nefndra manna jnsiglum
fyrir þetta domsbref skrifad j sama stad og dag sem fyrr segir.
551. 30. Júní 1583. á Öxarárþingi.
TvEGGjA tylfta dómr, útnefndur á Öxarárþingi, af Erlendi
lögmanni Þorvarðssyni, eptir konungs skipan og samþykki
hirðstjórans, þar sem þeir dæma myndug öll þau skjöl, er
Teitr bóndi Þorleifsson, — sem bauð sig nú undir lög, —
bar þar fram, og gera hann kvittan af viðskiptum þeirra
Gríms Jónssonar á Sveinstaðafundi (1522).
1533. TEITR ÞORLEIFSSON. (;71
AM. Fasc. XLVÍ, lý Iransskript á skinni gert í Ásgarði 7. Marts
1537 — AM. Apogr. 3850 eptir XLVI, lý með orðamun úr transskripti
frá 1. Júlí 1544 (= b).
Ollum monnnum sem þetta bref siaa edur heyra senda
hakon biorgolfsson. Narfi Sigurdsson. jon arnason. Rafn
gudmundsson. jon jonsson. magnus lonsson. oddur tumason.
olafur gislason. skapte jonsson. [þordur þorsteinsson. þor-
ualldur einarsson. biorn arnorsson. jon eirekssoni). fiiippus
runolfsson. snorre þormodsson. jon jonsson. helgi sigurdsson.
asbiorn einarsson. gisle gudmundsson. runolfur hauskullds-
son. halldor brandsson. þorleifur einarsson. jon gislason og
brandur gudmundsson kuediu guds og sina. kunnigt gerandi
ad þa er lidit uar fra guds burd CO. uc. xxx og iij ar manu-
dagin næsta epter peturs CDesso og pals a almenniligu avx-
arairþingi uorum uær j dom nefnder af ærligum dane^)-
manne ^rlinde þoruardssyne laugmanne sunnan og austan
a islande epter uors heygbornasta herra konungsins^). kongs
fridreks skipan. epter þui sem suarid var j dominum af
bartolomeus med fullum bokareide og klaru kuada uitne og
med hirdstiorans samþycki ad skoda rannsaka og fuUnadar-
dom a at leggia huert afl og mackt hafa skyllde þau bref
og domar sem teitur bonde þorleifsson bar þar fram og
beiddizt doms (ia. kom þar fram j fyrstu grein^) tylftardom-
ur danemanna med laugmanns urskurdi og hirdstioranz
kuittan at greindur teitur uar kuittur dæmdur og urskurd-
adur sem jnne stendur j adur skrifudum dome og urskurdi
og^) med hirdstioranz kuittan um allt þat sakferli sem fyrr
skrifadur teitur og hans menn hefdi matt brotliger uerda a
þeim fundi sem vard ] steinnes landi j mille opt skrifadz
teits og hans manna og grims jonssonar og hans fylgiara
huat oss uirtest og syndiz adur greind bref j allan mata
staudug og myndug og skialig j aullum sinum greinum og*)
articuliz. So og heyrdu uær greinder domsmenn at teitur
bonde baud sig þar under laug ] laugrettu og j dominum
huad huer mætti til sin tala med laug og rett lærdur sem
leikur. ^nn þar kom eingin ssa fram er honum gæfi nockra
1) [sl. b 2) dande b, 3) sl. b. 4) b; med XLVI, 7<í
672 LÉNABREF. 1533.
sak. eda bref eda dom hefdi d honum. Og at suo profudu
og fyrir oss komnu dæmdum uær fýr nefnder domsmenn
med fullu doms atkuæde adur skrifud bref staudug og
myndug skialig og fullmectug j allan mata. sem þar jnne
stendur med aullum sinum greinum.
Samþyckti þenna uorn dom med oss didrek fouete hird-
stiore yfer allt island. ^rlindur Þoruardsson laugmann sunn-
an og austan og setti sitt jnsigle med uorra fyr greindra
domsmanna jnsiglum fyrir þetta domsbref er^) skrifad var á
þinguelle j sama stad og^) deige og are sem fyr seigeE.
653. 30. Júní 1533. á Þlngvelli.
DiDBiK (af Briamstöðum) fóviti og höfuðsmaðr yfir alt Is-
land veitir Jóni bónda Hallssyni Skóga og Skógaeignir, Mörk
og Merkreignir undir Eyjafjöllum og umboð yfir öUum kon-
ungsjörðum milli Markaríljóts og Þjórsár til næsta Oxarár-
þings, og það leingr, sem ekki verðr önnur lögleg skipan
á gerð.
AM. 191, 4to bls. 45 (bréfabók Jóns Hallssonar á skinni, rituð
samtíða). - AM. Apogr. 5543b (eptir 191. 4to).
Bref didrik(s) fouita fyrir kongs eignum j
rangarþingi a sama are.
Þad medkennunzt ec didrek fouite hirdstiore og haufudz-
mann yfer allt jsland med þessu minu opnu brefe ad ec
hefi unt og ueitt jone bonda hallzsyne kongs eigner under
eyafioUum skoga og skoga eigner. mork og merkur eigner
med ollu þui sem þesum greindum kongs eignum fylger og
fylgt hefer ad fornu og nyiu. rekum og skogum. eignum og
jtaukum. Skal greindur jon hallzson eignazt og ad sier taka
allar landskyllder og kugiUda leigur af fyrr skrifudum eign-
um fyrir suodan gialld. ]n primis. ujc. fiska til giUdis. tunnu
smiors og. uj. uetra gamallt naut. hier til skal jon hallzson
fullt og laugfigt umbod hafa yfer oUum þeim kongsens iord-
um og iardarportum bygdum og obygdum sem liggia j rang-
1) b. V. b. 2) sl. b.
1533. MYRAR Í DYRAFÍRÐI. (573
arþinge millum markarfliotz og þiorsar. skal hann eignazt
og ad sier taka allar þær landskyllder. greida og goduilia
sem hann kann þar af ad fa og giallda mier edur minum
umbodzmanne .ij. eingelsk nobil ad sumre komanda. Skal
optnefndur jon hallzson þetta fyr skrifat umbod og liene
bruka og bijhallda til næsta oxararþings og þad leingur sem
ecki (er) onnur loglig skipan aa gior. Og til sanenda hier
um þrycki ec mitt insigli fyrir þetta bref skrifat da þinguelle
manudagen næstan epter petursODesso og pals. ano dominii).
QD^. d^. XXX. tercio.
553. 30. Júní 1533. á Þingyelll.
Samningr þeirra Ogmundar biskups og Jóns biskups á Hól-
um um útlúkningar Jóns biskups til Mýrakirkju í Dýrafirði,
kennimannahald þar og fleira.
AM. Fasc. XLVIII, 14, frumrit á skinni. Innsiglið er fyrir bréf-
inu. - AM. Apogr. 2321. — Fasc. XLVIII, 15, vidimus á skinni frá
19. Júlí 1538. — Transskript á skinni meðal Mýrabréfa í Dýrafirði í
Landsskjalasafninu, frá 17, Júni 1538 (= c) Sbr. Nr. 569.
Brief 0gmundar Biskups vm kirkiuna a myrum j dyrafirdi.^)
Vier augmund med gudz nad biskup j skalhoUti gior-
um godum monnum kunnigt med þessu voru opnu brefi.
at oss hefur saman komid vid vorn brodur biskup jon vm
reikningskap kirkivnar a myrum j dyrafirdi. at biskup jon
lofadi at giallda greindri kirkiu .Ix. hundrada j godum pen-
ingum ath auki þess jnventarium. sem hun atti þa uor for-
fader biskup oddgeir. godrar minningar. tok þar reikningskap
greindrar kirkiu. lofadi biskup jon. at kirkian skylldi vel
halldiii og þeir kennimenn sem þar eiga med skýlldu at
uera. hier med gefum uier kvittan allaii fornan og nýiaii
Keikningskap greindrar kirkiv. Suo og skal biskup jon og
hans epterkomendur mega frialsliga hallda aull adur sogd
kirkivnnar godz. so lengi sem hann og þeir hallda vel kirki-
vna og hennar kennimenn. [og oss sem til ber þa vier visi-
I) domino, skb. 2) Utan á XLVIII, 15 með hendi frá 17. öld.
Dipl. Isl. iX. B *'^
674 MYRAR. - HÓLSEIGNIR. 1533.
terum og þaa sem þar eigu med rettu ath vera og skal
ecki aukazt porcionem vm ockru^) daga.^)
Og til sanninnda hier vm setium uier uort jncigle fyrir
þetta bref er skrifat uar æ þinguelle manudaginn næstan
epter peturs CDessv [ok pals^). anno domini m^. d. xxx^
tercio.
[Þat giorum vid olafur hialtason oc Gisle Sygurdzson
prestar holabiskupsdæmis godum monnum kunnigt med þessu
ockuru brefe at vid hautum sied ok yfer lesid suo latanda
bref verdug herra biskup augmundar j skalholtte med heilu
ok oskauddu hans hanganda jncigle ord eplter ord sem hier
fyrer skrifat stendur. Ok til meire audsyningar hier vm
setivm vid fyr nefnder menn ockur jncigle fyrir þetta bref
er skrifad var ai holum j hialtadal laugardagen næstan fyr-
ir þorlaksmessu a sama are sem fyr seiger.*)
554. 1. Jálí 1533. á Öxarárþingi.
Ttlftardóme. út nefndr á Alþingi af lögmönnum báðum,
Erlendi Þorvarðssyni og Ara Jónssyni, um kærur IUuga Ól-
afssonar til Ögmundar biskups, að hann héldi Brigit (Bríetu)
móður sína út af HóH og Hólseignum í Bolungarvík, er
Brigit taldi erfðaeign sína eptir Einar Jónsson bróður sinn.
AM. Fasc. XLVII, 30/9, skinnrolla frá c. 1536. — AM. Apogr.
2939. - AM. Fasc. LXVII. 20, transskript á skinni frá 1560 frá Sæ-
mundi Magnússyni á Hóli í Bolungarvik. — AM. Apogr. 993, Þar
segir Árni Magnússon : „Utan a documented var skrifad. ecki ny-
lega" fyrirsögn sú, sem hér er fyrir dóminum. Um höndina á þessu
segir hann : „Mier virdist höndin muni Sæmundar Árnasonar".
1) Svo frhr.; ockar XLVIII, 15. 2) vtan kirkian þar niote sialff
sinna tiunda, b v. XLVIU, 15, og er þuð Uklega Jón biskiip, sem
hefir skotið því inn á spássíuna siðar, því að þar stendr það með
annari, en samtiða, hendi; [þaa sem þaRJ eigo med Rietto at uera og
oss. þaa nier uisitervm. o^í skal ecki aukazt porcionem um ockra
daga c. 3) [b. V. XLVIII, 15; 4) [XLVIII, 15; þ. e. 19. Júlí.
\
153S. HÓLSEIGNÍR. 675
Kopium af Holsdomi i Bolungarvik er biskup
Ögmundr liet dæma sier Hol i annad sinn
Anno 1533. dæmdr af Erlendi Þorvardz-
syni og Ara Jonssyni. Iðgmonnum badum
um ættarvillu og um skilgetning
Brijtar modur Sira Panta.^)
Ollvm monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
sendum ver erlingur gislason. sigurdur oddzson. biorn lon-
son. þormodur arason. jon olafsson. audun sigvrdarson. ol-
afur narfason. magnus ]onsson. petur arason. biorn ]onsson.
jon helgason. olafur asbiarnarson laugrettumenn kvediv guds
og sina kvnigt giorandi. [sub anno gracie^) ooo. do^ xxxiij
aa manvdagin næsta epter peturs CDesso og pals^) aa almenne-
ligv avxararþingi uorum ver j dom nefnder af ærligvm
dandv manne erlindi þorvardssyni lavgmanne [svnan og
avstan*) aa jslandi og af ara jonsyni lavgmanni nordan og
uestan ai jslandi at skoda og ransaka og fuUnadar [doms
atkuædi"*) aa at leggia hverra suara edur segta at^) verdvg-
ur herra biskup [augmundur'^) med guds nad yrdi skylldvg-
ur jllavga olafsyni ferir þa savk og aakiæru at hann klag-
adi [at adur greindvr^) herra augmundur^) helldi modur
sina brigit^o) vt af holi j bolungarvik og avdrvm þeim pen-
ingvm sem þar med fylgia og einar heitin jonsson hefdi att
hennar broder en hun hiellt sig hans erfingia og laugliga
skilgetna festarkonv dottur. baud fyr skrifadur biskup aug-
mund^^) sig þar vnder lavgrettunar dom hafa þat og hallda
sem xij lavgrettumenn dæmdi þeirra ] milli. ^n^^) saker þess
at [opt nefndur^^) jUavgie reiknadi biskupin sinn ofsoknar-
mann þa gaf opt nefndur herra augmvnd olafi gudmund-
syni fvllt og lavgligt^*) umbod til ansvars og varnar aa greindu
mali. tokust þeir þar hondvm saman oft skrifadur jllaugi
1) Um þessa fyrirsögn segir Árni : „Utan a documented var skrifad.
ecki nylega" (þá kemr fyrirsögnin), ^Mier virdist httndin muni Sæmundar
Arnasonar". 2) [þa lidet var fra Gudz burd, LXVll. 3) þ. e. 30. Júní. 4)
[nordanog vestan(!) LXVIl, 20. 5)[dom LXVII. 20. 6) er LXVII,20. 7) [aug-
mundgodrar rainningar (!) LXVIl ,20. 8) greindvm, skbr. ; 9) [biskup
augmund LXVII, 20. 10) Brietu LXVIl, 20. tl) augmundur LXVII, 20.
12) Og LXVII, 20. 13)) [sl. LXVII 20. 14) laga b. t. LXVII, 20.
43*
676 HOLSEIGNIR. 1533.
og fyrgreindur olafur oss fyr skrifudum domsmonnum
[dsiaundum og^) næruerondum at so vndertoludu og fyrir
skildu at þeir skylldu þat hafa og hallda jlíauge vegna sinn-
ar modur og annara hennar barna en olafur uegna biskups-
ins sem uær dæmdum. [þvi^) ,] fyrstv grein kom jUavge fram
med þat sama skial er hann þottizt fyrir sier haft hafa.
Skodudum uer þat og ransaukudum og leist oss þat ecki
afl hafa. en j anare grein birtizt þar fyrir oss dandi manna
domur lærdra og leikra vt nefndur^) af þrattskrifudum herra
biskup augmundi huer at [jne^)helldur alla fyr greinda mala-
uoxtu vm arftokv epter einar heiten jonson og hans bræd-
ur suo og vm skilgetning brigitar*) og hennar syskena vm
eid solveigar og afgreizli kirkiv peninga aa holi. þui at ollu
suo profudu og fyrir oss komnu dæmdvm uær og samþygt-
um med fuUu doms atkvædi þennan^) dandi manna dom
lærdra og leik(ra) myndugan og laugligan med oUvm þeim
greinvm og giorningum sem hann ine heUdur (og) magnus
ionson brodurson skilgetin sem skrifadur domr ine helldur
laugligan erfingia einars heitins jonsonar fodurbrodur sins
og anara hans brædra jons og biarnar en þav bref sem opt
skrifadur jUauge bar þar fram vm skilgetning modur sinar
og annara hennar syskena leidzt oss ecke afl hafa. þui
dæmdvm ver þav [avU^), onyt og avngu hafandi og þratt
greindan jUauga skylldugan at leggia þav j biskupsins hand')
edur hans vmbodzmanne^) og^) tU þess [at þa uæri laugd j
elld ogio) brend og kæmi alldri j lavgrettu sidan edur vnder
dom dandvmanna. en jUavga skyildugan ad sveria þar eid
at hann þottizt epter rettu mali sækia og at honum vnvm
giordvm ver hann vid skiUn þetta mal.
samþykti þenan vorn dom med oss adurgreindir lavg-
menn og settv sin insigU med uorum fyr nefndra lavgrettv-
manna insiglum fyrir þetta doms bref hvert er^^) skrifat var
] sama stad og are deigi sidar enn fyr seigir.
1) [b.v.LXVII, 20. Í2) Svo LXVII, 20; netnder XLVII, 20. 3) [svo
XLVII, 20. 4) brietar XLVII, 20. 5) þann XLVII, 20. 6) [med auUu
LXVII, 20. 7) hond LXVlI, 20. 8) — mann LXVII 50. 9) sl.
LXVIl, 20. 10)[þau vœrc LXVII, 20, 11) eth LXVII, 20.
1533. HOLSEIGNIR. 677
555. 1. Julí 1533. á Öxarárþingl.
Ttlftardómr klerka, útnefndr á Öxarárþingi af Ögmundi
biskupi í Skálholti, um ákærur biskups til Sigurðar Ólafs-
sonar, að hann hefði rægt sig fyrir konungi og sagt, að bisk-
up héldi fyrir sér og systkinum sínum erfðaeign þeirra (Hóli
og Hólseignum) móti lögum.
AM. Fasc. XLVII, 30/, skinnrolla frá c. 1536.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda halldor med guds nad aboti aa helgafelli. Alexius med
samri nad aboti j videy. Sigvard med samri nad aboti j
þykabæ. jon markusson prior aa skriduklaustri. sira einar
snorason officialis. jon einarson. narfe þorsteinsson. sig-
mundur eyolfson. gisle niculasson. þordur olafson. snore
hialmson og eirekur jonson prestar skalhollzt biskupsdæmis
kuediu guds og sina kvnigt giorandi at sub anno gracie CD
d xxxiij þridivdagin næsta epter peturs mesv og pals aa al-
menneligu auxararþingi vorum ver ] dom nefnder af heidur-
ligvm herra og andligum faudur j gudi herra augmundi med
guds nad biskup j skalhollti at skoda og ransaka og fulln-
adar dom aa at leggi(a) vm þa akiæru sem adur skrifadur
herra biskup augmund kiærdi til sigurdar olafssonar. jn pri-
mis at hann hefdi rækt sik vid herra konungin seigiandi so
at herra biskupin helde sig og sin syskin vt af þeirra erfda-
gozi j mot logvm og af þui at lavgmalit vottar svo at ef
madur rægir mann fyrir valldi sie slikv sekur sem sa væri
er rægdur var ef hann væri sanur at sauk. dæmdum vier
sigurd olafson slikv sekan vit bisknp augmund sem hann
væri ef hann væri at sok^) sannur at avk skylldugan at bi-
tala allan þann kostnad sem herra biskupin hafdi haft fyrir
at afbata þenna rog. jtem j anare grein kiærdi biskupin til
adur skrifads sigurdar olafssonar at hann hefdi gripit sina
peninga og ecki viliat hallda dandv manna dom edur heid-
ur og hlydne sem til ber. dæmdvm ver hann somvleidis
skylldvgan at leggia aptur allt þat hann hefur gripit olog-
1) tvíiskrifað í skbr.
678 KVTTTAN. 1533.
liga og fvllrette herra biskupsins æ ofan en fyrir "þat at hann
hefur rofit dandv manna dom og ecki halldit heidur og
hlydni sem til ber dæmdum ver hann rett fangadan vnder
skripter og lavsn hvort hann være vtan kirkiv eda innan
og alla })a sem honum samneyttu at heyrdvm dominum
siikv seka^) sem aa samneyti uid anan vtlægan mann og
alla da ofridhelga sem fyrir honum stædi edur veitti nockra
vorn hier j mot.
samþyckti med os þenna vorn dom adurskrifadur herra
biskup augmund (og) setti sitt jnsigli med [vorum adur skrif-
a]dra dom(s)manna jnsiglum fyrir þetta domsbref skrifat ]
sama stad deigi og ari sidar en fyr seigier^).
556. 6. Júlí 1583. á BessastOðnm.
DiÐRiK fóviti, hirðstjóri og höfuðsmaðr yfir alt ísland kvitt-
ar Jón Hallsson um ársgjöld af umboði konungsjarða í
Rangárþingi.
AM. 191. 4to bls. 44 (bréfabók Jóns Hallssonar riiuð samtíða á
skinn). — AM. Apogr. 6543a^ (eptir AM. 191. 4to).
Kuittanarbref didrik(s) fouita
fan briamsbæ.
Þad medkennunzt ec didrik fouite hirdstiore og hofuds-
mann yfer allt island med þessu minu opnu brefi ad jon
hailzson hefer stadet mier rettan reikningskap og greitt mier
og goldit allt þad gialld sem hann uar minum herra kong-
inum og mier skylldugur nu þetta forlidit ar af skogum og
skoga eignum suo og af mork og merkur eignum. somu-
leidis af þeim iordum og iardar portum bygdum og obygd-
um sem liggia j rangarþinge og minum herra kongenum
til heyra og adur greindur jon hallzson hefir umbod yfer
haft. þui gefur ec og giorer adur skrifadur didrik fouite opf-
nefndan jon hallzson oidungis kuittan og aakærulausan fyr-
ir mier og ollum minum epterkomendum kongs umbods-
1) sekan, skbr. 2; þ. e. 1534 og liklega helzt að skilja 2. Júli,
1533. SALA OG SÓKN FJÁR. 679
monnum um adur skrifadan reikniugskap og peninga gialld.
Og til sanenda hier um þrycki ec mitt insigli fyrir þetta
kuittunarbref skrifat æ bessastodum ai alftanesi sunudage(n)
nœstan fyrir octauo petri et pauli ano. dominii). CD. d^. xxx^.
557. 7. Júlí 1533. í Klofa.
ÞosTEiKN Torfason selr Eiríki bróður sínum til sóknar alla
þá peninga, sem hann fékk í sinn part eptir Ingibjörgu syst-
ur sína, hver sem þá heldr eða hefir haldið án hans leyfis.
AM. Fasc. XLVIII, 16, frumrit á skinni, og er innsiglið fyrir
Þath giori ec þorsteinn thorfason godum monnum vit-
urligt med þessu minv opnv brefi at eg medkennunzt ^g
hefi sellt brodur minvm eireki alla þa peninga sem eg fieck
] minn part epter systur mina jngebiorgu sem gud hennar
sal nadi j motz vid mina brædur til riettra byta huer sem
þa hefur edur helldur eda hefur halldit j aungu hennar
leyfi. Skal fyr greindur eirekur adur nefnda peninga sækia
oc kuitt gefa svo micit sem aa minn part kemur ath jafn
fullu sem ec sialfur. Og til sanenda hier wm set ec mittjn-
sigle fyrir þetta kaupbref. hvert skrifat war j klofa aa landi
manvdagen næstan epter visitacio Sancte marie wm sumar-
it arum epter gudz (burd) CIO d xxx oc iij.
558. 9. Júlí 1533. á Bessastððum.
DisRiK fóviti, hirðstjóri og höfuðsmaðr yfir alt ísland tekr
Teit bónda Þorleifsson í frið, frelsi, styrk og staðfesti með
lögum til allra réttra mála og svara á næsta Öxarárþingi,
og bannar öllum að halda hann út af eignum sínum, alt
samkvæmt áðr geingnum dómum, úrskurðum og kvittunum.
AM. Fasc. XLVI, 7£. transskript á skinni gert í Ásgarði 7. Marts
1) domino, skb.
680 TEITR ÞORLEIFSSON. 1533.
j5;-J7 — AM, Ap(»gr. 3851 eptir XLVI, le með orðamun úr trans-
skripti frá 1. Júlí 1544 (= b).
[^gi) didrek fovite hirdstiore og haufudzmann yfer allt
]sland [medkennuzt^) med þessu minu opnu brefi.^) ad eg
uar upp á alþingi j svmar heyrda eg og understod alla þa
doma med laugmannz urskurdi og hirdstiorans kuittan sem
teitur bondi þorleifsson bar þar fram fyrir mic og adra
dandi mennn huad er jnne hellt ad hann uar dæmdur af
fernum tylftum frij og frials og oUungis kuittur fyrir áburd
og sakargipt þeirra nordlendinga um steinnesfund. so og sor
hann tylftareid þar ] laugrettunni fyrir þau fiolmæli erbisk-
up jon [arason^) taladi þar til hans j laugrettu aullum
monnum aheyrande. þui fyrir þann skulld saker þess ad
hans domar urskurdur og kuittan uar dæmd lauglig staud-
ug og myndug j allan mata þa fyrirbyd ec adur greindur
didrek fouite^) lærdum og leikum teit þorleifsson at hindra
forfanga eda omaka. ut af sinum peningum huar j jslande
sem hann er. hefi ec hann tekit j frid og frelsi. styrck og
stadfesti med laugum til allra rettra mala so hann suari
laug og rett fyrir sig d næstu auxararþingi huad huer kann
þar þa til hans at^) tala med laug og rett.
Og til sanninda hier um set ec mitt jnnsigle fyrir þetta
bref skrifad uar a bessastaudum d alptanesi miduikudagin
næsta fyrir CDessodag benedicti abbatis. arum epter guds
burd CD. uc xxx og iij dr.
559. 39. Júlí 1533. í Osló.
Beéf Marteins Krabba, kanzlara og prófasts við Maríukirkj-
una í Osló, til Ólafs erkibiskups í Niðarósi, þar sem hann
kærir tekjurýrnan kirkju sinnar, sera meðal annars stafi af
því, að nú sæki menn sjaldan orðið landsvistarbréf til kanzl-
arans, sem hafi jafnan dregið kirkjunni drjúgt áðr fyrri, og frá
Islandi og Færeyjum hafi einginn komið til þessa í fimm
eða sex ár, og undrar hann það stórum
1) [Þad giore ek b. 2) [godum monnum kunnigt b. 3) ad ek
medkennunzt b. v. b. 4) [sl. b. 5) fouete 6. 6) b. v. b.
1533. LANDSVIST. 681
Dipl. Norv. X, Nr. ()H3 (eptir frumriti í Ríkisskialasafni Norð-
œanna) Hér er það eitt tekið úr bréfi |)essu, er við kemr ísílandi.
Oc sidhen jeg haffde werit her noghen stwndt apud
preposituram thaa haffuer iegh fforfaret then store affbrech
som thette prepositur oc leenn er schedt offwer ath alle
clenodia er bortaghet oc kirken saa gott som odhe oc thag-
lam saa ath anthen faa eller jnghen komme hiidt effther
dagx breft' eller landzwist eff'ther dhe gude se(d)wanner oc
Norges riges oc sanctj Olaj koningx logh oc skickelsse oc
ey heller naghen haffwer werit her aff Jslandt eller Fferoo
eller omhghendes oer oc landt vdj fem eller sex aar hwil-
ket meg giffwer stort vnder at the modt loghen som proft*
oc sagghen forfarer the oc dommer eller hwre ther om er
then ffattig tiU brost thy ther som saa maa tilgannghe thaa
bhffuer saa mange vdsleghe oc dubbelt bodher som mog-
Hgt er
Ex Obsloffuia ipso die beatj Olaj regis
et martiris anno etc. mdxxxiij.
Per reuerendissime p(aternitatis) v(estre)
humilem capellanum
Martinum Chrabbe
prepositum et caíicellarium etc.
560. 28. Áugnst 1538. í Búð í Baamsdal.
Skrá (Vincencius Lunge's) um nokkur mál, sem hafa eigi
til meðferðar á „herradeginum" í Búð í Raumsdai.
Dipl. Norv. X, Nr. 671 (eptir frumriti á pappír í Ríkisskjalasafni
Norðmanna). — Paludan-Muller: Aktst. til Grevefejden II, 48 — 49.
Thesse effterskreffne ere the verff och æriinde som i
thette herremode vdj Bwdd j Rwmssdall stoendes anno do-
mini mdxxx3 torsdagen post Barholomej
Jtem om Ferroerr.
Jtem om Jsland.
Jtem om Grondland
682 VERZLAN. - MAGNUS OG KRISTIN. 1533.
561. [i AMffust 15:)3].
MiNNissKRÁ, að ætla má Ólafs biskups Þorkelssonar í Björg-
vin, um ýms málefni, sem Noregs ríki þarf að fá ráðna
bót á (að menn ætla „á herradeginum" í Búð í Raumsdal).
Dipl. Norv. X, Nr. 674 (eptir frumriti á pappír í Ríkisskjalasafni
Norðmanna). — Kirkehist. Saml 2. R. I, 516-517.
Thette ær thenn brost som Norgis riige haffuer lyddett
och ennw dageligen lydher.
Jtem Yslannd ær vti Tyske hendher.^)
562. 4. Septemlter 1538. á Hlíðarenda.
JóN Arason biskup á Hólum gefr og geldr Páli Vigfússyni
í sæmd sína jarðirnar Fjósatungu og Veisu í Fnjóskadal og
tíu kúgildi að auk, og lofaði að kaupa þær fyrir eitt hundr-
að hundraða, en síra Magnús Jónsson, sonr biskups, gefr
Kristínu Vigfúsdóttur (til fylgjulags) eitt hundrað hundraða,
að tilgreindum Víðivöllum í Skagafirði, og sagði Jón biskup,
að síra Magnús skyldi eiga sex hundruð hundraða, eins og
aðrir synir hans, með öðru fleira, er bréfið hermir.
Prófastsbók Vestr-ísafjarðarsýsln í Landsski'alasafninu, sú er
áðr var í Bókmentafélagssafni Khd 79. 4to bls. ;i36-337, skr. c.
1680—1690 — Samskonar afskript er í Bibl Bodl. Oxford. CoUect.
F. Magn. 55. 4to bls. 152—154, með hendi Guðbrands prófasts Jóns-
sonar í Vatnsfirði (d. 1690).
Þad giðrum vier Sira Þorleifur Eýreksson oflicialis H(eil-
agrar Skalholltzkyrkiu. Sira Jon Eijnarsson. Sira Jon Gijslason.
Sira Juar dmundason. prestar Skalholltz Biskupzdæmis. Jon
Eyreksson. Ellendur Eijnarsson. Eijnar Dagfinnsson s(varner)
l(ðgriettu)m(enn) godum monnum k(unnigt) med þessu voru
opnubrieffe. ad þa Hded var frd hijngadburd vors Herra Jesu
Christi. M D xxxiij ar. fimtudagenn næstan fyrer Natiuita-
te(m) Beate Mariæ. vm suuiared d Hhidarenda i fliötzhhjd.
J) Það er að skilja um verzlan landsins.
1588. IVTAGMUS OG KRTSTÍN. 688
vorum vier j hiá. sdum og heirdum a ord og handaband
þessara manna. aff eirnre alfu Biskups Jons Arasonar d
Holum ] Hialltadal. og Sira Magnusar Jönssonar hans frænda.
£nn Pcíls Vigfussonar afí' annare. faldest þad og skildest
vnder þeirra handabande. ad adurnefndur biskup Jðn Ara-
son gaff og gallt fyrgreindum Pdle Vigfússine j sina sæmd
jðrdena íiösatungu og jordena Veisu. er liggia badar j Hniðska-
dal. og þar med .x. malnitu qíigillde med ðllum þeim gðgn-
um og giædum. sem greindum jðrdum eiga ad íilgia. ad
fornu og nýu vndan sier og sijnum erfingium. enn vnder
adur n(efndan) Pal og hanz eríingia. til æfeniegrar eignar.
og so lofade biskup Jon ad kaupa ad fyrnefndum Pdle nefnd-
ar jarder. fyrer 1«« þær jarder sunnaii landz. edur þa pen-
inga sem tijttnefndum Pdle vel lijkade vid ad taka. atte offt-
nefndur Pdll ad hallda þessum peningum til laga. enn bisk-
up Jön suara lagarifftingum edur hans erffingiar.
Jtem j annare grein handlagde Sira Magnus Jönsson
Pále Vigfussine. med ordum og handabande fyrer adurn(efnd-
um) vottum. ad hann giæfe Christinu Vigfusdöttur. med rdde
og samþicke biskups Jönz Arasonar (huorn hann hiellt fyr-
er sinn fðdur) hundrad hundrad(a) j sijna íiördiingzgiðff'. ad
tilgreindum Vijdevðllum j Skagafirde. og þeim peningum þar
stæde saman j kuikum og daudum tii æft'eiilegrar eignar
vndan sier og sijnum Eríingium. enn vnder hana og henn-
ar Erfingia. til frials forrædis. Skilidi hún hallda sinne tii-
giðff til laga. (nn adurn(efndur) Sira Magnus suara laga-
EÍfftingum. edur hanz erfingiar. þar med gaf hann henne
allar þær Iðggiafer. sem hann mætti frekast med Iðgum
giðra. Heirdum vier d. ad Biskup Jíin lýste þuj. ad Sira
Magnus skillde eiga vicc sem adrer hans syner. So og lof-
ade biskup Jön og Sira Magnus tijttnefndum Pdle. ad vera
honum til styrkz og hans varnade ollum. j oUum þeim hlut-
um sem eij snerte þeirra heidur til mijnkunar. Heirdum vier
off'tn(efndan) Pal hsa þuj þar þd fyrer biskupnum og ad-
ur n(efndum) vottum. ^ff nockud være þad sem þeir brigde
hier af j ordum edur giordum. ad hann hiellde þd hafa
sijna sistur j burt med vallde og vielum. og slijka sekt d
684 MAGNUS OG KRISTIN. 1533.
sem Iðgmdled vtvijsar. Enn biskupenn suarade til. ad hann
skillde allt betur hallda enn hann hefde hier vm lofad.
Og til sanninda hier vm þrickium^) vier vor jnnsigle
fyrir þetta gior^ningsjbreflF. sem skriffad var Anno die et loco
ut supra.
563. 4. September 1533. á Hlíðarenda.
Gjafabrép Magnúsar prests Jónssonar Kristínu Vigfúsdóttur
til handa.
ÍBfél. Khd. 67. 4to bl. 80 með hendi síra Eyjólfs Jónssonar á
Völlum (d. 1745). — Sbr. MSteph. 60. 4to bls. 34.
Giafabref Magnuss prests Jonssonar Biskups.
Þad giori eg Magnus prestr Jonsson goduni monnum
knnnigt med þessu minu opnu brefi. at eg hef gefit Christ-
inu Vigfusdottur fiordungsgiðf or ollum minum peningum.
sem eg reikna iv^ hundrada. Hef eg til skilit i þessar allar
minar loggiafer jordina Vidivelli i skagafijrdi. med ðllum
J)eim gðgnum og gi§dum sem greindri jðrdu aa med Iðgum
at fylgia. og þar til Ixc i gödum peningum þeim sem henni
vel lika. Hef eg greinda jord og peninga gefit med þeim
skilmala at ef mier og greindri Ghristinu verdr azdit barn
at eiga ockar i midh. þaa skal greind jord og peningar falla
til þeirra barna at henni fra fallinni. en ef hier verdr nock-
ur brestr i fyRsagdri lofun. standi til laga epter bokarinnar
ordum. för þessi giorningr fram aa Hlidarenda i Fliötzhlid.
fimtadaginn næstan fyrir Mariu Messo sidari. aarum epter
Guds burd m. dxxx og iii^). at þessum monnum til kollud-
um. Sira Þorleifi Eyrekssyni. Sira Joni Gislasyni. Sira Thöm-
asi Eyrekssyni. Marcusi B(onda) Jonssyni og Erlendi B(onda)
Einarssyni. hverir er settu sin innsigli med minu innsigli
fyrir þetta giorningsbref. er giort var i sama stad. degi og
aari sem fyR segir.
1) Frumrit þessa bréfs hefir því verið á pappír. 2) Ártulið má
fult svo vel lesa „ui" = 1536 eptir handritinu^ en það á að vera að
réttu 1533.
1583. RIKISRAÐSBRÉF. (J85
564. 39. Septembcr 1533. í Ósló.
RíKisRÁÐ Norðioanna samþykkir og staðfestir Alþingisdóm
frá 30. Júní 1533 (Nr. 550)^ er Ögmundr biskup í Skálholti
bar fram.
AM. Fasc. XLVIII, 13, frumrít á skinni. Öll (15) innsiglin eru
dottin frá bréfinu, en bréf þetta hefir í öndverðu verið læst saman
við Alþingisdóm frá 30. Júní 1.533 (Nr. 550).
B(ref) Erkebiskups Olaffs og annara lidbiskupa
i Noreg^).
Wii Oluff mett gudz node ^rcbebisp vdi Trondem paffwe
ligs sædes Legatt. Osholdt i stawanger. Mogens i Hammer
Oluff i berghen. Hans i Oslo aff samme node biscopper,
Morthen krabbe proffwist att mariekircke i Oslo Norgis rii
gis canceler. Gallthe galle. Vincencius Lunge. Eske bille
Clawes bilie. Niels löcke. Riddere. Erik ericksson. Erich Wge
rop oc Johan krucko af Woben Norgis riigis raad. pædher
Herlogsson Lagmand vdi Oslo. Giðr alle witterlicht mett
thette wortt obne breff att aar effter gudz byrd mdxxxiij^
Waar verduge fader mett gud Her Augmwnd biscop i Schale-
holt po Jsslandt beskicked po sijnæ egne vegne oc menige
indbýggers vegne som bjgge oc boo po Jslandt hiid ind
wdi norige till oss. mett eth obedt beseglt pergmentzbreff
mett hengendis Jndssegle ssom her er wedfæsth begærendis
att wii vildhe offwerlæse randssage oc forfare alle the punct-
her oc articler ssom samme breffwed jnneholder oc vdwiser.
oc ther ssom oss tðcktes att the ære oc vdi fremtidhen være
kwnne Hdelige oc gagnhge for menighe Jslandt oc thess ind-
byggers. bad hand oc begærede aff oss att wii vilde fuld-
býrde oc ssambtýcke ssamme breff mett alle ssinæ pwncther
oc articler fuldmectig her effter att bliffwe. Tha effter then
beffalning oc fuldmacht som wii nw haffwe po norgis kro-
nis vegne effter Hogborne ffwrste konning ffredericks vdwaldt
koniiings till norge et cetera affgang huesss siæll gud nade
Haffwe wii alffwerhigen offwerwægedt oc grandgiffweligen
forfaret att ssamme breff mett alle sinæ ordt oc articler ere
1) Utan á bréfinu raeð hendi frá c. 1700.
m ÁSGARÐR. 1533.
icke emod Norgis Lagh oc er Jsslandt oc Jndbýggerne nw
oc i fremtidhen ssaare nýtteligt oc gagiiligtt. Oc ther fore
stadfesthe sambtjcke oc fwldburde wii nw samme breff fuld-
mectigtt her effter att bliffwe fforbiudendis alle ehuo the
hælst ære eller wære kwune att giðre emod forneffnde breffs
lýdelsse oc the pwncther oc article ssom thett jnnehoUer wn-
der ssodan straff oc neffst ssom thennem bðr att offuergaa ssom
Norgis riigis besimderligh Jslandtz gagn oc thess Jndbygge-
res besthe icke wiide ville. Giffued vdj Oslo Sancte mickels-
dag ssom forscreffwed wnder vore Jndssegle Hengendis vnder
thette wortt obne breff.
565. 4. Oktober 1533. í Hjarðarholti.
Teitr bóndi Þorleifsson selr Eiríki Guðmundssyni alla jörð-
ina Ásgarð í Hvammssveit, að frá skildu eyðikoti, sem Ög-
mundr biskup gaf undir Magnússkóga, og eru landa og
skógamörk talin, en Eiríkr leggr á mót jarðirnar Gautsdai,
Svarfhól og Bakka í Króksíirði.
Landsbókasafn 108. 4to bls. 556—557, með hendi síra Jóns Hal-
dórssonar í Hítardal c. 1720—1730.
Kaupbref Teits Þorleifssonar og Eireks Gudmundssonar
a Asgarde Anno 153^^.
Þad giðrum ver Þordur Aunundsson. Hermann Jonsson.
Magnus Þorkelsson og Eirekur Olafsson godum monnum
kunnugt med þessu voro opnu Brefe. Anno 1533 d Mariæ
messu sijdare^) um hausted i Hvamme i Hvammsveit ad
vier vorum i hia. sdum og heyrdum upp d ord og handa-
band þessara manna Teits Bonda Þorleifssonar af einne
dlfu. enn af annare Eireks Gudmundssonar. þad faldest og
skildest under þessu þeirra handabande ad greindur Teitur
Þorleifsson selldi Eireke Gudmundssyne jðrdena alla Asgard
sem Uggur i Hvammsveit og Tungukirkiu sökn med jdýrde
og samþicke sinnar kvinnu hustrur ýngu jonsdottur med
ðUum gógnum og giædum. sem greindre jðrdu Asgarde fylg-
1) þ. e. 8. Sept.
1533. ASGARÐR - FINNSARFR. 687
er og fylgt hefur at fornu og nýu. og hann vard fremst
eigande ad. undan sier og sijnum erfingium enn under Eir-
ek Gudmundsson og haíis ^rfmgia til æfenlegrar eignar ok
frials forrædis. ad fra skildu því eidekote. sem Biskup 0g-
mundur gaf og lagde til Magnuss sköga. so og skylidu
Magnuss Skogar hafa beit og slæiur. stungu og ristu vid
. . . .1) enn Asgardur eiga land allt og skög allaii. og
allt gras sudur ad Merkelæk i þessu takmarke. og riettsýn-
es ur Merkelæk og i fuglstapa þufu. er stendur i grund og
riettsynis ur þeirre fuglstapa þufu og i siö. Hier i mot gaf
Eirekur Gudmundsson offtnefndum Teite Þorleifssýne so
heitande jarder. Gautsdalur. Svarfholl og Backe. er liggia i
Kroksfijrdi. og Garpdals kirkiusokn med ðllum þeim gðgn-
um og giædum. sem greindum jðrdum fylger og fýlgt hefur
ad fornu og nýu. og hann vard framast eigande ad.
Voru þesser menn hia þessum þeirra giðrninge og kaup-
skap. Sijra Olafur Gudmundsson og Sira Jon Þorleifsson. og
fleire adrer dugandis menn. Enn til sannenda hier um settu
þeir sijn jnnsigle med fyrrgreindra manna jnnsiglum fyrir
þetta jardakaups Bref skrifad i HiardarhoUte i Breidafiard-
ardðlum upp a Franciscus dag um hausted d sama are
sem fyrr seiger.
566. 5. Növember 1533.
Ögmundr biskup fær Guðmundi Þorvarðssyni jörðina Fljóts-
hóla í Flóa fyrir arfinn Finns (Þorvarðssonar) fyrir norðan land.
Landsbókasafn 122. 8vo bls. 234, skrifað c. 1770 eptir bréfabók
Ögraundar biskups. Sbr. Nr. 526.
Um Fliótshóla.
Vier 0gmund med guds nád et cetera.
ad á midvikudagenn næstaii effter Martheinsmessu um
veturinn Anno Domini m^. d.^ xxx iij ár kom [fyrer oss
Gudmundur Þorvardsson^). ok beidde oss um nockra fast-
1) Eyða fyrir einu orði í hdr. 2) [AM. leiðrétti; fyrr greindur
Þorv.son (!), hdr.
688 FÍNNSARFR. - SKARÐ. I533.
eign fyrer arfinn Finns heitins fyrer nordan land. Lietum
vier þar til. ok feingum honum jordena Fliótshóla i Gaul-
veriabæiar kyrkiu sokn tii fullrar eignar og frials forrædes.
Hier med handlagde hann oss enn upp a nytt med sam-
þycke sonar sins Þorvards. er ellstur var hans barna. allan
þann arf sem hans bðrnum var til fallenn effter sagdan Finn
huðrt sem være i fostum peningum edur lausum. sekta ok
sækia. ok sierhvðrium kvittan gefa. voru þesser giornings-
vottar tilkallader Sira Þorlákur Landbiartsson ok 0rnolfur
Martheinsson. ok marger adrer goder menn et cetera.
567. 1533.
Máldagi kirkjunnar á Skarði á Skarðsströnd.
Philipps Collect. i Cheltenhem á Englandi 10,442. Fol. og er það
Skarðsbók (Codex Scardensis) af Postulasögum, sem er skinnbók frá
14, öld. Hér er fylgt afskript frá meistara Eiríki Magnússyni bóka
verði í Kambryggju frá 19. Marts 1891.
A fiam kirkiunar aa skardi skulu uera prestar ij og
messe hvern dag at forfallalausu en ij messo(r) fostudaga
og miduikudaga um langafostu og jolafostu.
Þangad Hgia tiunder af þessum bægium. heinabergi.
ackureyium og gnip. hualgrofum. stackabergi. ormsstodum.
dogurdarnesi. suiney. arney. langeý. raudseyum og oUum
bægium þar j miUe aa strondinne.
Þadan skal syngiazt til kross. þadan til ballarar og þa
tii kuennahuols og suo til kirkiu j dogurdarnes halfur þridie
togur mesna. bænhus j suiney og j hrafseý og langey og
vj messo(r) vr fagurey. þadan skal greidazt til skardz half
tigvnd.
Anno dominj CTO^. d. xxx tercio.
568. 1533-1535.
Skrá um setusveina erkibiskupsins í Niðarósi.
Den Throndlijemske Erkestols Sœdesvende og Frimænd eptir Dr.
Ludvig Daa i Norsk hist. Tidskr. 3. række. 1. bind bls, 5 — 9. Eptir
153B. SÆTISSVEINAR. - UMBOÐSBREF. 689
reikningsbókum Ólafs erkibiskups Engelbrektssonar í Ríkisskjala-
safni Norðmanna (Munchenersafn Nr. 4298).
Anno Domini MDxxxiij sancte Oluffz domkirkis
Szeteswenne.
Oluff Lagmand i Ysland. . . .i)
569. [1533].
Umboðsbréf Jóns biskups á Hólum handa Pétri ábóta (á
Munkaþverá) til þess að kaupa við Ögmund biskup þeim
jörðum, sem Jón biskup á í Skálholtsbiskupsdæmi, og að
gera kláran reikningskap Mýrakirkju í Dýrafirði.
Landsbókasafn J22. 8vo bls. 203 skr. c. 1770, eptir bréfabók Ög-
mnndar biskups. „Þetta bref stendur i bokenne miUe eins sem dat.
er 1535 og annars sera daterad er 1534. annars er ordo árstalanna
á Documentnnum valde confusus umm þetta bil i bókinne". Sbr. Nr.
545, 546 og 553. Bréf þetta ætti að vera eldra en 30. Apr. 1533.
Um Jardakaup Biskupanna.
Giðrum gódum mðnnum kunugt med þessu voru opnu
brefe. ad vier hofum bifalad og fuUt uínbod til gefed heidar-
legum manne abóta Petre ad kaupa vid biskup Ogmund
þeim jordum sem vær eigum i hans biskupsdæme. svo ad
hundrad mæte hundrade. med rettu bródurlegu byte. Svo
ok skal hann fulla makt hafa vorra vegna ut ad giora klár-
an reikningskap Mýrar kyrkiu. effter þvi sem vors bródurs
innsiglad bref þar um hliódar et cetera.
1) Þetta sýnist þó vera viðbót við skrána frá 1535, því að skömmu
fyrr stendr :
Endrit Jensson Anno MDXXXV.
Seffwerin paa Gyle
og svo kemr nafn „Olafs" og þar eptir:
Jorgen Halsteinsson etc.
og þar með endar skráin, sem ekki kemr íslandi við að öðru en þvi,
sem hér er getið. Þetta mun vera Ormr Sturluson.
Dipl. Isl. IX. B. 44
690 ÖGMUNDR BISKUÍ^. 1534.
570. 18 Janúar 1534. í Hattabergi.
Bbép Ögmundar biskups í Skálholti til Höskulds biskups
Höskuldssonar í Stafangri, þar sem hann segist hafa haft
„snara reisu út af Þýzkaland", þrisvar verið í Þrándheimi
og verið hálfan mánuð hjá erkibiskupi „hér í Bern" (Björg-
yn), sendi biskupi Alþingisdóm (Nr. 550) með staðfesting ríkis-
ráðsins (Nr. 564), segir útlenzkir menn af ýmsum stöðum
bjóði sig á Islandi til að koma inn nýrri trú og lögmáli,
með öðru fleira, er bréfið greinir.
Landsbókasafn 122. 4to bls. 250—252 með hendi c. 1770, eptir
bréfabók Ögraundar biskups. — Prentað í latínskri þýðingu í Kirkju-
sögu Finns biskups II, fí28. — Prentað á íslenzku í „Rikisréttindum
íslands" eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson, Rvík 1908, bls.
40-41.
Bref til Biskups i Stafangre.
Sempiterna Salus et protectio sit semper vobiscum in
Ghristo Jesu Domino nostro.
Mykeliga þockum vier ydur kiære broder fyrer ðll gód-
heit. sem y syndet oss heima hoss med ydur ok i beren in
Die consecrationis. hðfum vier haft snara reisu ut af Þyska-
land. ok þrisvar til Þrandheims og hid til berfi vorum vier hos
vorn kiæra herra ^rchebiskupenn i xiiij daga. giaurde hann
allt heidursamlega til vor ok bad ad segia ydru bróderne
tusund marga goda natt.
Sendum vier ydur eitt oped Pergmansbref. sem hann
og Rikesens Rád hafa bisiglt. meina ek Jslande og þess
jnnbyggjurum til gagns ok góda. bigirnaiide af ydru bród-
erne. ad y vili setia ydart jnnsigle þar fyrer. bióda utlendsk-
er menn sig af imsum stodum ad koma þar inn nyrre Tru
og nyu Lðgmáie. hvad vij vihum med ongvan máta sam-
þyckia. þvi vier formerkium ei annars. enn þad sie enar
mestu sidleysur. heiminum. holldenu ok ohreinum anda til
glede ok viha. þvert á móte gude. til mannsens sáluhialpar.
til stór sorg og ógagns. sem wij bidium allsmegtugan gud
vinna bot upp á. sem magt og myskun hefur vt ofur alld
veralldena. sínest oss þad hier i beren ok þess biskups dæm-
es sie gandske miok vm vendt nieii; t^l yonda e^n til goíja.
1534. ÖGMUNDR BÍSKUP. 69l
sem gud náde. bidium vi ydart bróderne ad forsmá ei þann
^ngelska pening sem vi sendum ydur. hvad vi viliufá giarna
i framtidenne ytar meir upp á ydur hugsa allt til góda.
Hofum vi feingit stóran skada fyrst i þvi ad vor Dóm-
kirkia brann med ollum sinum kluckum ok clenodiis. þar
med þriu hafskip hvert epter annad. eru vi] nu þar fyrer
myked skyllduger. villdum vi giarna heim mót sumarid med
guds nád og myskun nær vi kunnuffi fá nockud skip. hefde
ydar nád gód rád uppá mallt eda korn þá bidium vi ydur
vm nockra hialp til sios i vort skip. þvi nu er ganske h^rd
tid i beren. þvi vier aktum oss ad hallda i stor.i) Kann vor
sendebode ad segia ydur þad nockud sem vi skrifum eigi.
Gum his paucis commendo vos omnipotenti Deo. nunc
et in evum.
Scriptum Hattaberg2) Dominica infra octava Epiphaniæ
Anno Salutis M^. D^. xxx.o iiijo.
571. 34. Janúar 1534. Lungegarði.
Kafli úr bréfi Vincencius Lunge til Ólafs Engilbrektssonar
erkibiskups í Niðarósi, þar sem hann getr þess, að „biskup-
inn frá Islandi" (Ögmundr biskup) dvelji þá í Noregi, og
búist til Islandsferðar, sem Lunge Hzt ekki á fyrri en „herra-
dagrinn" hafi komið saman um Jónsmessuleytið í Kaup-
mannahöfn.
Dipl. Norv. VII, Nr. 709. — Rjkisréttindi íslands eptir Jón Þor-
kelsson og Einar Arnórsson, Reykjavík 1908, bls. 40.
. . . Jtem bispenn af Jissland haffuer offuer vinther leig-
ett hoss jomffrw Madhelene paa Hatteberg oc er nw hiid tiiU
Bergen kommen, acthendis mett aller forste att ville rwste
segh paa hiemweyen tiiil Jisland ighen. Hwilcchet meg icche
fycches raadeligt att were (effther thii then gode herre saa
langt hiid i riigett komen er) noghen stedz att drage for end
1) „[Insula [nomijne olim Stord", hdr. á spássíu. 2) leiðrétt
(sbr. bréf frá 24. Jan. 15*34 hér næst á eptir); Hanaberg, hdr.
44*
692 STAÐARBREF. 1534.
then herredag som berammid er nw sanctj Hans dag i Kiebne-
affn att stande skall forsHddhen oc standhen er . . .
572. 14. Febrúar 1534. á Hölnm.
Stabarbbéf, út gefið af Jóni biskupi á Hólum, handa síra
Birni Jónssyni (syni hans) fyrir Melstað í Miðfirði.
AM. Fasc. LXVII, 5, frumrit á skinni með innsigli biskups fyrir.
— AM. Apogr. 518 með hendi Árna Magnússonar, og þykir honum
vond latína á bréfinu.
Vniuersis Christifidelibus presentes literas inspecturis seu
audituris Joannes dei gracia episcopus Holensis Salutem in
omnium saluatore. Officij nostri soUicitudo et amplectende
rationis ordo deposcit vt charorum fiHorum quorum [honeste
vite conuersatio prerogatiua(m) jnducit meritorum vtiHtates^)
et commoda paterne pietatis studio prosequamur. jn his pre-
sertim que sacris canonibus concordant. et ad animarum
fideHum respiciunt edificium et salutem. Noueritis nos ec-
clesiam beati stephani prothomartiris de Melstad in midfiord
diiecto nobis jn Christo fiHo Beroni Joannis diacono nostre
diocesis cum omnibus suis iuribus ac pertinentijs habitis et
in futurum habendis. preter porcionem ecclesie canonice con-
tuHsse perpetuis temporibus iuste et Hbere possidendam. Vt
eo beneíiolencius nobis nostrisque successoribus canonice jn-
trantibus debitam exhibeat reuerenciam obedienciam pariter
et honorem. jn quantum jd jn sui suarumque facultatum
detrimentum minime fieri dinoscatur. Jn cuius rei testimo-
nium sigiUum nostrum est appensum. Datum apud residen-
1) [„Eodem modo voces in avtographo distingvuntur, et prœro-
gativa iUic extat; corrige omnino: honestœ vitœ conversatio prœro-
gativam inducit meritorum, utilit. &c. Scribara, qvi has literas exa*
ravit, lingvæ Latiné minus peritum fuisse, satis arguit, qvod in Hmi-
ne illarum scripserit: auditoris pro audituris. Jtem canonico contu-
lisse, pro canonicé. Ex eadem ignorantia prava hæc vocum distinc-
tio, et mendum in prœrogativa profluxerunt" (AM ).
1534. VIDIMUS. 693
ciam nostram hola 16 kalendas Martij Anno seruatoris no-
stri 1534.
573. 18. Marts 1534. á Reykhólum.
Sjö menn vidimera samning Magnúsar biskups Eyjólfssonar
og Einars Björnssonar frá 27. Aug. 1487 (DI, VI, Nr. 533).
AM. Fasc. XXVIII, 11, frumvidimus á skinni. Þrjú af 7 innsigl-
um eru dottin frá.
Giorningur A millum Magnusar Biskupz og Einars
Biðrnssonar vm viig Biarna Þorarenssonari).
Þath giorvm vær olafur magnusson. jon jonsson. prest-
ar skalholltzbiskupsdæmis. oddr {)orda(r)son. jon bavdvars-
son. ellendr eyvindzson. arne olafsson og jon skeggiason.
godvm monnum kvnnigt med þessv vorv opnv brefi at vær
hofum sied og lesit og heyrtt yferlesit opit bref med heilvm
og oskavddvm hanganda jnsiglum þessara manna magnus
med gudz nad biskup(s) j skalholltte og jvnckæra einars
heithins biornssonar og vnder vithnisbvrdvm þeirra ærligra
manna lærdra og leikra sem j brefinv standa skrjfader og
hia vorv þessvm giorninge er giordizt aa skarde aa skardz-
stravnd og so lathanda ord effter ord sem j brefinv hier
seiger. Og thil sanninnda hier vm setthivm vær vor jnsigle
fyrir þetta transkripttarbref er skrifat var aa Beykholum aa
Reykianese midvikvdagin næsta íyrir annvnciacionis marie.
anno domini millesimo qvingentessimo. xxx^. qvartto.
574. 37. Marts 1534. í Ein^ej.
Hrafn Guðmundsson gefr klaustrinu í Viðey sér til eilífs
bænahalds jörðina Arnarhól á Seltjarnarnesi.
AM. m 4to bl. 12a, skr. c. 1570 (Bessastaðabók).
1) Utan á Tidimus með hendi frá c. 1700,
B94 ARNARHÓLL. - STÓRUVELLIR 0. FL. 1534;.
Bref fýrir arnarholi.
Jn nomine domini Amen.
þat giore ec hrafii gudmvndzson heill at vite enn krank-
ur j likama godvm monnum kvnnigtt med þessv minv opnv
brefe at eg gef jordina alla afiarholl^) er Hggur aa seltiarnar-
nese ] vikur kirkiv sokii. heilvgu^) klavstri j videý til æfin-
ligrar eignar enn mier til eilifs bœnahaldz med þeim skill-
mala^) at jordin skal hvorki sehazt ne gefazt fra klavstrinv
enn tivndazt æfinliga. þar sem hvn Hggur. þeim^) monnum
hia verendvm hvsfrejvnne þoreý narfadotter. gvdbrande jons-
syne og jngialldi jonssyne. Enn ef gvd gefur mier minn bata.
heilsv og stjrk þa er fyr nefnd jord ailarholU) miii eigfi og
j minne vmsia svo leinge sem gvd gefur mier hfdagaiia. enn
epter mina framferd skal hvii klauáturzins eigfi vera sem
fýr seiger.
Og til sanninda hier vm set ec mitt insigle fyrir þetta
bref skrifad j eijngeý fostvdeiginn^) nœstaii fyrir palmadag
Anno domini ClOdxxxiiij ar.
575. 33. Apríl [1534J. í Eiuarshöfn.
Ögmundk biskup í Skálholti seh' þeim hjónum Erlendi bónda
Jónssyni og GTuðnýju Torfadóttur jarðirnar LögmannsvelH á
Landi, Holtsmúla, HamraíHoltum, „Húsa", Bryggjurog„Jarn-
hgstaði" fyrir jarðirnar Ingvildarstaði og Reyki og þriðju
jörð til í Skagafirði, og Brennustaði í Borgarfirði.
AM. Apogr. 2715 með hendi Árna Magnússonar „Ur brefabok
biskups Ögmundar". „Þetta bref stendur j bókinne nærst epter sölu-
bref 0gmundar biskups um Svignaskard til Orms bonda Gudmunds-
sonar", sem virðist vera frá 1534 eða ekki yngra. Sbr. Nr. 578.
Um Storuvelle.
Vier 0gmund med gudz nad biskup i SkalhoUte giorum
godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe. ad
vier hofum giort svoddaii kaup ok iardaskipti vid Ellend
b(onda) Jonsson. ok hans dandikvinnu Gudnyu Torfadottur.
Jn primis. ad vier hofum feinged honum iardernar Laug-
_____
í
1534. STÓRUVELLIR O. FL. - KIRKJUBÓL. 695
mannsvelleri) a lande Ixxxc- Holltsmúle xxc Hamra i Hollta-
mannahrepp fyrer xxxc Husa fyrer xvc- Bryggiur xxc Jarn-
ligstaderi) ixc med ollum þeim gognum ok gjædum sem
greindum iordum fylger og fylgt hefur ad fornu ok nyu.
bædi til sios ok landz. til fullrar eignar ok frials forrædis.
under hann og hans erfingia. enn undan oss ok heilagre
kirkiu. Hier i mot hafa þau feinged oss iardernar Jngvelld-
arstade ok Reyke. ok þridiu iord tiL i Skagafirde allar. ok
Brennustade i Borgarfirde. hvoria hann reiknade. xk- med
ollum þeim gognum ok giædum sem greindum iaurdum
fylger ok fylgt hefur ad fornu oc nyu. bæde til sios og
landz. til fullrar eignar oc frials forrædis undan sier oc sin-
um erfingium enn under oss oc heilaga kirkiu. Enn pad
vorar iarder reiknast dyrare enn þeirra. skulum vier forHk-
ast oc hans dandekvinna ockar i millum. Enn kirknanna
reikningskapur falle nidur sa her til hefur falled. Skulu
hvorutveggiu hallda til laga sinu kaupe. ok hvorer fyrer sig
svara lagariptingum a greindum iordum.
Voru þesser giorningsvottar tilkallader. Sera Þordur 01-
afsson. Sera Snorre Jonsson. Sera Olafur Jonsson. og Ey-
steinn Brandsson. ok settu sin insigle med voru insigle fyr-
er þetta iardakaupsbref. Skrifad i Einarshofn a Eyrarbacka
in festo Johannis Episcopi Holensis. et cetera.
576. 28. Uní 1584. í Skálholtl.
Ögmunde biskup í Skálholti kvittar Jón bónda Ólafsson um
reikningsskap Kirkjubólskirkju í Langadal.
AM. Apogr. 2346 „Ex originali lacero íra Kirkiuboli i Langadal",
og er afskriptin staðfest í Skálholti 20. Febr 1708 af Þórði Þórðar-
syni og Ormi Daðasyni.
jhesus.
Vier augmund med gudz nad biskup |j skalhollti] gior-
um godum monnum kunnigt med þ[essu voru] opnu brefi
at uier medkennunzt at jon bondi o[la]fson hefur stadit oss
fullan reikningskap uegna kirkiunnar a kirkiuboli j langadal
696 KIRKJUBOL. — TEITR ÞORLEIFSSON 1534.
j isaíirdi af þui porcio og mortalia sem þar hefur fallit sid-
an gudni heiten jonson stod þar reikningskap uorumforuer-
ara biskup heitnum stefan godrar minningar. sem [g]ud hans
sal nade og til þess nu er korait ] [suodan] mata at greind
kirkia skal eignazt j fridum peningum .xx. malnytu kugiUdi
med þeire instædu sem hun hefur at fornu att. somuleidis
hofum uær fuUt upp borit kirkiunnar uegna af fýrnefndum
jone bonda og þeim fleirum sem kirkiuna hafa halldit a
þessum tima. þui giefum uær hann og giorum olldungis
kuittan og akærulausan fyrir oss og ollum uorum epterkom-
undum heilagrar kirkiu formonnum. Og til sannenda hier
um festum uier uort insigli fyrir þetta kuittunarbref huert
er skrifat uar j skalhollti sunnudagin næsta fyrir peturs
CDesso og pals Anno Domini CD^ d^ xxx^ iiii^.
577. 30. Júní 1534. á Öxarárþingi.
DóMR sex presta, út nefndr á Öxarárþingi af „herra Jóni
Einarssyni í Odda og herra Sigmundi Eyjólfssyni i Hítardal",
um þá peninga, sem herra Jón Arason biskup á Hólum
heíir haldið óréttlega fyrir Teiti bónda Þorleifssyni og Ingu
Jónsdóttur konu hans.
AM. Fasc XLVL iV transskript á skinni gert í Ásgarði 7. Marts
1537. — AM. Apogr 3852 eptir XLVI,7^ með orðamun úr transskripti
frá 1. Júli 1544 (= b).
OUum monnum sem þetta bref siaa edur heyra senda
prior jon marcusson. önar snorrason. jon eireksson. narfe^)
þorsteinsson. þorleifur eireksson og olafur gudmundsson prest-
ar skalhoUtz biskupsdæmis. hakon biorgolfsson. sigurdur
oddsson gudmundur gudmundsson. jon eireksson. biorn arn-
orsson. magnvss jonsson leikmenn kuediu guds og sina kunn-
igt gerande at sub anno gracie CD^. d. xxx. iiij. þridiudagin
næsta epter peturs CDesso og pals a almenniligu auxarar-
þinge uarum^) uær j dom nefnder af tueimur æriigum^) monn-
1) narfa, transskr. 2) Svo. 3) heidursamli^um ^.
I
1534. TEITR ÞORLEIFSSON. 697
um og heidarligum personum. herra jone önarssyne j Odda.
og herra sigmunde ^yolfssyne j hitardal at skoda ransaka
og fullnadardoms atkuædi cL at leggia um þa peninga sem
herra jon arason biskup d holum hefur halldit oretthga fyr-
ir teite bonda þorleifssyne og hans kvinnv jngu jonsdottur.
Jn primis ] fyrstu grein kom þar fram fyrir oss opid bref
med þrycktu jnsigle. herra 01af(s) med guds nad ([rhibisk-
ups j þrandheim. so hliodandi at adur greinder menn og
œrh'gar personur herra jon og herra sigmund. uar bifalti)
og fullmakt til gefin at þeir ueitte uidhiaip teite þorleifssyne
at hann mœtte aptur fa þa peninga sem herra jon biskup
da holum helldur fyrir adurskrifudum teite og hans kuinnu.
Jtem^) j annare grein voru þar j laugrettunne lesner fyrir
oss domar og urskurder laugmannsinz erlinds þoruardsson-
ar og kuittunarbref tueggia hirdstiora j auUum hans malum
þeim hann uard sakadur d steinnesfundi vndanteknu mann-
slaginu. Þui at heilax anda nad tii kalladri at so profudu
og fyrir oss komnu dæmdum uær fyrnefnder domsmenn
med fullu domsatkvædi adur greindan herra jon arason
skylldugan aptur at leggia alla þa peninga kuika og dauda
fasta og lausa sem hann oretthga helldur og hefur halldit
fyrir opt nefndum teite þorleifssyne og hans kuinnu jngu
jonsdottur. skyllde þeir fridhelger sem at sækia. £nn hiner
sem laugmaht akuedur. sem fyrir standa.
Samþyckte þenna uorn dom med oss Verdug herra bisk-
up Augmund og þessir optskrifader prestar herra jon önars-
son og herra sigmund ^yolfsson og laugrettan og settu sin
jnsigle med uorum fyr greindra domsmanna jnsiglum fyrir
þetta domsbref. skrifad j sama stad deige og are sem fyr
seiger.
578. 7. Júlí 1534. í Skálholtl.
Ögmunde biskup í Skálholti samþykkir þau jarðakaup, er
Pétr ábóti á Munkaþverá hafði gert í umboði hans, þegar
1) biíalat h. 2) sl. J),
698 REYKJAVELLIR. 1534.
hann seldi Solveigu abbadís jörðina Reyki á Reykjaströnd
fjTÍr jarðirnar Reykjavelli og Asgrímsstaði í Hegranesi.
Klaustraskjalabók Landsskjalasafnsins 94. 4to II með hendi Há-
konar sýslumanns Ormssonar c. 1640. — Samskonar afskript í AM.
280. 4to með hendi sama manns c. 1640. — Landsbókasafn 107. 4to
bls. 375—376 með hendi síra Jóns Haldórssonar í Hítardal c. 1720—
1730. — AM. Apogr. 2752 með hendi Árna Magnússonar „ur brefa-
bok biskups Ogmundar", stytt og ártalslaust.
Wm Reykiavelle i Skagafrjrde^).
Wier 0gmund med Guds naad Biskup i Skaalhollte
giðrum godum mðnnum kunnugt med þessu voru opnu
breffe. ad vier hðffum samþyckt og fullmyndugt giðrt med
fullkomlegre stadfestu þad jardakaup scm broder Petur med
Guds forsia aabote ó' Mukaþueraa giðrde i voru vmbode vid
fru abbadis Solueigu þaa hann sellde á, vora vegna jðrdena
Reikia^) a Reykiastrðnd i fagraness kirkiusökn liggiande. enn
tök aa mote jðrdena Reykiavelle er liggur i Skagafijrde i
Reykia kirkiusökn. og aasgrimstade er liggur i Ripur kirkiu
sökn. Skal þetta jardakaup standa obrigdelega fyrer oss og
ðUum vorum epterkomendum. SkaalhoIIts domkirkiu for-
mðnnum. Og til sannenda hier vm. settum vier vort jnsigle
fyrer þetta jardakaupsbreff. er skriffad var i Skaalahollte.
þridiudaginn næstann fyrer festum sanctorum in Selio. aar-
um epter Guds burd. M. D. xxx og fiðgur aar.
579. 7. Júlí 1534. á Bessastððum.
DiBRiK fan Mynden, fullmektugr umboðsmaðr Diðriks af
Briamsbæ, hirðstjóra og höfuðsmanns yfir alt ísland, kvitt-
ar Jón Hallsson um eins árs umboðsgjöld af konungsjörð-
um í Rangárþingi, og veitir honum sama umboð til næsta
öxarárþings, og það leingr, sem ekki er önnur lögleg skip-
an á gerð.
1) Samþiktarbref 0gmundar Byskups um kauped a Reikiavélle
og Reikium Anno 1534, 107. 2) Svo.
1534. KVITTANAR OG LENABREF. 699
AM. 191. 4to bls. 47 (bréfabók Jóns Hallssonar rituð samtíða á
skinn). — AM. Apogr. 5545 (eptir AM. 191. 4to). Sbr. Nr. 587.
Kuittanarbref didrik(s) fan mynden.
Þad medkennunzt ec didrik fan mynden fuilmegtug um-
bodsmadr didreks af briamsbæ hirdstiora og hofudsmanns
yfer allt island med þessu minu opnu brefi ad jon hallzson
hefur stadet mier rettan reikningskap. greitt mier og golldit
og fulla borgun fyrir sett um allt þad gialld sem hann uar
minum herra kongenum og adur skrifudum didrik fouita
skylldugur um þetta forlidit ar af skogum og skoga eign-
um suo og af mork og merkur eignum. somuleidis af þeim
iordum og iardar portum bygdum og obygdum sem liggia
j rangarþinge og minum herra kongenum til heyra og ad-
ur greindur jon hallzson hefur adur umbod yfer hapt^). þui
giore ec oc gefur adur greindur didrik fan mynden optnefnd-
an jon hallzson olldungis kuittan og akærulausan fyrir ad-
ur skrifudum didrik fouita oc ol(l)um hans epterkomendum
kong(s) umbodsmonnum um adur skrifadan reikningskap og
peninga gialld. Hier med medkenunzt ec þratt skrifadur did-
rik fan mynden ad ec hefi nu enn fullt jayrdi og samþycki
til lagt didriks fovita uegna ad titt skrifadur jon hallzson
skal en bruka og bihallda allt þetta adurskrifad liene nu en
ed næstd ar til oxararþings ad sumri er kemur. og þad
leingr sem ecki er onnur loglig skipan aa gior. Og til san-
enda hier um þryckt(a) ec mitt jncigli fyrir þetta bref skrif-
ad 00. bessastodum oa alftanesi þridiadagen næstan epter
octauo petri et pauli. arum epter gudz burd. CD. d. xxx. og
1111 ar
4oH íimb^úi^ nlaon mnlfii!
iíii/O'iq
580. . 23. Jttlí 1534. á Hólum.
Yegabréf Jóns biskups Arasonar handa Sigurði presti Jóns-
syni um þrjú ár eða leingr til erindarekstrs biskups og heil-
agrar kirkju í Noregi og á Þjóðverjalandi.
Landsbókasaín 61, 8vo^ með bendi Árna Magnússonar „Ex apo-
grapbo, exarato manu Torfonis Jonæi Sacerdotis Gaulveriabæjensis".
1) íSvo.
700 VEGABRÉF. 1534.
Þar med fylgja og leiðréttingar Árna. — Prentað að nokkru leyti í
Ríkisréttindum íslands eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson,
Reykjavík 1908, bls. 43.
Nos Johannes Aronis Dei gratia Episcopus Holanæ Dio-
cesis. Salutem in Domino. universis et singulis Christifide-
libus. hasce nostras visuris. lecturis. audituris. Hteras. per
prœsentes notificamus. qvod in Ghristo Jesu fiUus [nobis di-
lectus. perpetuus Ecclesiæ nostræ vicarius. discretus et ho-
nestus Dominus Sigu(a)rdus^) Johannis. probis et claris pa-
rentibus natus. canonice apud nos nostratesque vixit. man-
data omnipotentis Dei. ecclesiæqve catholicæ. nec non Ro-
mani Summi pontificis. pro posse et nosse. in qvantum
qvoqve humana permisit fragilitas [exsecutus est^) et serva-
vit. cui qvidem^) antedicto Domino Sigvardo tres ad inte-
gros annos. et ultra. si necessitas negotiorum aut postula-
verit aut expedierit*). arduis pro nostris propriis negotiis et
rebus Ecclesiæ nostræ. favorem et licentiam ad nonnuUas
partes tum Germaniæ tum Noruegiæ expediendis^) conces-
simus. et per præsentes dedimus. Qvapropter exoratos^) ha-
bemus vos omnes Ghristifideles. ad qvos nostræ hæ præ-
sentes Uteræ pervenerint. nostro cum sigillo pendente. qva-
tinus"^). intuitu divinæ remunerationis. antedictum fpræsen-
tium hunc latorem^) et exhibitorem. vestrorum [ad altiorem^)
accessum qvoqve ad aUa ecclesiæ cathoUcæ oíFicia Sacerdo-
taUa admittere veUtis. mercedem recipientes^*^) ab eo optimo
largitore. cui omnium arcana cordium perspicua sunt. nec
non qvi malum. juxta uniuscuiusqve demerita. punit. et bo-
num cuiUbet retribuit.
Datum nostra ex Ecclesia cathedraU Holensi. qvæ est
in parte boreaU Jslandiæ sita. anno 1534. proximo die Ja-
cobi. nostro sub sigiUo præsentibus^^) appenso.
1) Sigurdus, hér hdr. „lege Sigvardus uti inferius" (AM.). 2)
[leiðr, AM. ; et potuit, hdr. S) qvid, hdr.; AM. leiðrétti. 4) expetie-
rit, hdr. ; AM. leiðrétti. 5) AM, leiðrétti ; expediendas, hdr, 6) AM.
leiðrétti; exoratam, hdr. 7) AM. leiðr. ; qvantus, hdr. 8) [leiðrétting
AM,; prænuncium hunc lectorem, hdr, 9) [„corrupta sunt, nec taraen
occurrit qvomodo sint restituenda" (AM). 10) recipiendo, hdr.j AM.
leiðrétti, 11) AM. leiðrétti; prœsentis, hdr.
1534. ÁSGARÐR. 701
581. 30. Júlí 1534. í isgarðl.
ViuNisBURÐR, að Björn Guðnason hafi um langa tíma átt
jörðina Ásgarð í Hvammssveit og hafi keypt hana af Þór-
ólfi Ögmundssyni, með fleirum greinum, er bréfið hermir.
AM. Fasc. XLVIII, 17, frumrit á skinni innsiglalaust, en þrjú
innsiglaför eru í faldinum.
Suo felldan uitnesburd ber eg jon ^ireksson. sem hier
seiger. ad ec hafda uernd og umbod yfer asgarde j huams-
sueit og audrum iordum þar j sueit uegna biarnar heitins
gudnasonar. gud hans sal nade. uppa xx. xij manade eda
leingr og uissa ec sannh'ga ad greindur biorn gudnason atti
allan asgard. kejpte hann halfa iordina asgard ad þorolfi
augmundssyne. og feck honum fyrir ketilstade huer greind
iord Hgur j huamsueit. og þar med feck hann þorolfi vi ku-
gillde. atti biorn gudnason þadan af alla iordina asgard
medan hann lifde enn epter hann gallt ragnhill(d)ur og henn-
ar baurn hann biskup augmund. med huamme. sem bref
med jnsiglum dande manna gert her vm ut uisar. at bisk-
up augmund feck teite [hann huami) og asgard. uissa eg
alldri neinn annan eigna sier neina tiltaulu til asgards upp
fra þui biorn feck hann halfan af honum enn atte halfan adur.
hier epter uil eg sueria bokareid ef þurfa þiker. og til sann-
inda hier um set ec mitt jnsigle fyrir þetta bref skrifad j
asgarde næsta dagin epter olafs CTDesso arum epter guds
burd CD uc- xxx. og iiij ar.
583. 4. August 1534. í Vatnsfirðl.
DóMR þriggja klerka og þriggja leikmanna, útnefndr af Og-
mundi biskupi í Skálholti, um ítölu og iskyld Kirkjubólskirkju
í Langadal í jörðina Sandeyri.
Landsbókasafn 62. 8vo, afskript með hendi Árna Maguússonar
1) [nokkuð óvíst. Eðlilegra væri, að hér stæde : bæde huam.
m SÁNbEVm. 1534.
staðfest i Skálholti 9. Okt. 1711 af Árna Magnússyni, Ormi Daða-
syni, Þórði Þórðarsyni og Páli Hákonarsyni, „ur brefabok biskups
Ögmundar".
Um Sandeyre vestur.
OUum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda Jon Einarsson. Snorre Hialmsson. Hallur 0gmunds
son. prestar SkalhoUtz biskupsdæmis. Olafur Gudmundzson
Ellingur Gislason. oc Jon Biarnason leikmenn. kvediu gudz
oc sina. kunnugt giorande ad sub anno gratiæ m^. d.^
xxx^. iiij^. a þridiudaginn næstan epter Olafsmessu sidare.
Vatzíirde um sumared. vorum vier i dom nefnder af virdu
legum herra Ogmunde med gudz nad biskup i Skalhollte
ad skoda oc ransaka oc fullnadardom cL ad leggia um þa
akiæru sem biskupinn klagade vegna kirkiunnar a Kirkiu
bole i langadal um þa itaulu ok jskylldu sem hun^) atte
iordunne Sandeyre. sem eru vj. aurar epter þui sem henn
ar maldage vottar. hver ecke hafde golldin vered i .Ix. cLr,
Hafde fyrrgreind iskylld heimt vered af umbodzmanne hei
lagrar Kirkiubolskirkiu ok ecke feingezt. af þvi ad eignar
menn adurgreindrar iardar Sandeyrar hefde fyrerboded sin
um landbuum ad giallda af adurgreindre iaurdu sagda iskylld
hafde fyrrgreind iord Sandeyre dæmd vered umbodsmonn
um Kirkiubolskirkiu til hallds fyrer vij. arum ok xx. til þess
hun være leyst aptur af eignarmonnum. Reiknudum vier
saman peningahæd iskylldna oc fiarsekta þeirra sem falled
hefde i greind .Ix. dr ok reiknazt þad vera. Ixxxc oc xijc-
betur. Enn saker hallds ok medferdar d greindre iaurdu. þa
reiknadist aptur af greindum sakferlum xlc og halft betur.
þvi stendur epter af greindu sakferle .xlc- xjc oc .x. aurar
betur. þvi ad h(eilags) anda nad til kalladre. ad suo prof-
udu oc fyrer oss komnu. dæmdum vier fyrrnefnder doms-
menn med fullu doms atkvæde. eignarmann fyrrgreindrar
iq,rdar Sandeyrar skylldugan ad greida þessa peninga ok
sakferle med svo ordnum sólum sem logen utvisa. Enn ef
þeir eru ecke golldner ad næstum fardðgum. þa svare slikre
1) „hann'' stendur i bokinni (AM).
I
1534. VATNSFJÖRÐR. 70É
sekt kirkiunne ok dlðgum sem login til seigia a audru henn-
arjdæmdu^'gotse.
Samþyckte þennan vorn dom. et cetera.
533. [4. Auiíust 1534. í Vatnsflrði].
DóMR þriggja klerka og þriggja leikmanna, út nefndr af Ög-
mundi biskupi í Skálholti, um torfskurðarískyld Vatnsfjar^ar-
kirkju í Unaðsdalsjörðu (Sbr. Nr. 289).
AM. Apogr. 934 með hendi Hans Beckers eptir bréfabók Ögmund
ar biskups. „Eins hliódande Document og þetta innlagt sendte (!)
eg underskriíadur sira Hiallta Þorsteinssyni til ad leggiast saman vid
Vatzfiardarskiölin.
J Julio 1712. Arne Magnusson."!)
Önnur afskript, þessari öldungis samhljóða og staðfest á sama
stað, ár og dag af sömu mönnum, er í Landsb. 62. 8vo, og er hún
með hendi Arna Magnússonar.
Um VatsfiardartoU.
Vorum vier fyrrnefnder menn^) tilkallader af biskupin-
um. ad skoda ok dlita. um þd iskýlld sem Vatzfiardarkirkia
atte i Unadzdal(s)jaurdu. sem innehiellt mdldage kirkiunnar.
ad þadan skýllde gefast attfiördungur torfs drliga til Vatz-
fiardar. giUdur og godur. hver mdldage oss leitst i allan
mdta skialligur og myndugur ef hann være samhlioda vid
maldagabokina i Skalhollte. ok um alldur oc æfe halldast
eiga. Kom fram fyrer oss domur hvor so innehiellt. ad greind
jaurd var dæmd vatzfiardar kirkiu fýrer rdnglegt halld ad-
urnefndrar iskýlldar. hver domur oss leitst i ongvan mdta
halldande vera. saker þess ad svo stendur i vorre landslaga
bok. ad sinne jaurd md einginn madur fyrergiðra utan med
stædstum brotum ok stormælum. Enn af þvi vier sdum
biskupsins urskurdarbref var med þeim dome vidfest. þd
villdum vier ongvaii dom þar upp d leggia. helldur leitst
oss svo sem ad Vatzfiardar kirkia ætte sina iskýlld og sak-
1) Nafn Árna er hér eiginhandarrit. en hitt er með hendi Pála
Hákonarsonar. 2) Sjá nœsta dóm hér á undan.
704 VATNSFJÖRÐR. l5S4.
ferle heimta ok taka eiga af eignarmanne fýrrgreindrar jard-
ar. ok hann skylldugaíi at giallda med svo vordnum sðlum
sem login utvisa. enn jordin þötti oss med ongvo möte falla
meiga et cetera.
Svo hliðdande domsextract sem hier fyrer ofan og
framan skrifad stendur hðfum vier underskrifader menn
sied og lesed i bök in folio, ritadre med hende Sira Jons
Erlendssonar sem prestur var ad ViUingahoUte i Flða.
hverrar bokar meste hlute innehiellt bref og giðrninga
0gmundar SkcLihoUtsbiskups. Nærst fyrir framan þetta
dömsextract stöd i bökinne dömur um iskýlldu kirkiu-
bölskirkiu i Langadal i jðrdena Sandeyre, utnefndur iVatz-
firde 1534. þridiudagenn næstaii epter Olafsmessu sidare
um sumarid, af 0gmunde biskupe, en dæmdur af Jone
Einarssýne, Snorra HicLlmssyne, Halle 0gmundssyne, prest-
um SkcLlhollts biskupsdæmis, og Olafe Gudmundszyne,
Erlinge Gislasýne og Jone biarnasyne leikmðnnum. Er svo
audrdded ad þeir fyrrnefnder menn sem i þessu döms-
extract nefnast, eiga ad vera þesser sðmu, og drstaled
sama d þessu dömsextracte sem d hinum dominum um
Sandeýrar iskyllduna, nefnehga 1534. attfiördungur Torfs
stendur i bökinne, eins og hier er ritad, hvad ad rettu
mun vera eiga (ittfedmingur.
Tii sannenda merkes um siön vora og lestur óL þessu
doms extracte, skrifum vier vor nðfn hier under i Skdl-
hollte þann 9. Octobris Anno 1711.
Arne Magnusson.
Ormur Dadason.
Þordur Þordarson.
Paall Haakonarson.
684. 33. Áugust 1534. á flrafnseyri.
ðöMUNDR biskup í Skálholti selr Guðrúnu húsfreyju Björns-
dóttur jarðirnar Arnoddsstaði á Barðaströnd, 23 hundruð í
Sveinseyri, Finnbogastaði, Bæ, Ingólfsfjörð, Eyri og Reykja-
vík á Ströndum, fyrir Lokinhamra með|Dalsdal, Sléttanes
og Selvog og hálfa Alviðru, svo og skipta þau kúgildum,
svo að kúgildi mæti kúgildi.
Landsbókasafn 389. 4to bls. 207—208 með hendi síre Markúsar
I
15S4. JARÐAKAUP. 7()5'
Snœbjörnssonar í Flaiey 1757. „4 Jnnsigli hafa verid fyrir þessu
brefi. hver nu auU er(u) i burtu". Sbr, Nr. 597.
Kaupbref.
Vier Augmund med Guds iidd biskup i skalhollti gior-
um godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefui
ath vier hofum haft so ordeíi jardaskipte vid Gudrunu hus-
freyu Biornsdottr. Jn primis feck hun oss nedra Raudsdal
Aiioddsstadi d Bardastrond i Lækiar kirkiu sokn. iijc og xx
i Sueinseyri. FÍHbogastadir. bær. Jngolfsfiordr. ^yri og Reikia-
vijk er liggia cL straundum med ollum þeim gognum og
gædum sem greindum jordum fylgt heíir ad forno og nyu.
Hier d mot hofum vier gefit Gudrunu Biornsdottr Lokifi-
hamra med Dalsdal. Sliettanes og Selvog og halfa Alvidru
og þau xvc sem hun villdi betala fyrir halfa Gesseyri. med
þeim gognum og gædum sem þessum jordum fylgt hefr ad
fornu og nýu og vier v^^rdum fremst eigandi ad med logum
og hvert sem annat brysti d vid annad. þa jafnist þat seinna
meir i ockrum audrum skiptum og kaupskap. Somuleidis
skylldu vid skipta kugiUdum. so kugilldi mæti kugilldi. giord-
um vid þennan ockarn kaupskap eftir godum landsinz vana
sem gðmul jardakaupzbref utvisa og innehallda.
Og til sannenda her um voru þessir giorningsvottar til
kalladir Sira Jon Einarsson. Sira Snorri Hialmsson og Jon
bondi Biornsson. settum vier vort innsigli med þessara fyrr
nefndra manna innsiglum skrifad d Hrafnseyri Dominica
jnfra octauas assumpcionis sancte marie virginis. anno sa-
lutis millesimo quingentesimo xxxiiij.
585. 28. August 1534. í Hyaiiimi.
Ögmundr biskup í Skálholti staðfestir og samþykkir — nema
löglegri skilríki komi fram á næsta Álþingi — innsiglaðan
dóm og mörg innsigluð vitnisburðarbréf, er Bjarni Sumar-
liðason bar fram um landamerki Dögurðarness á Skarðs-
strönd og Arnarbælis.
Eptir afskript Magnúsar Einarssonar á Jörfa c. 1730 — 1740 með-
Dipl. Isl. IX, B. 45
706 DÖGURÐARNES. - KVITTAN. 1534.
al Dímonarklakka og Dögurðarnessskjala (hjá mér), eptir afskript
staðfestri 16. Nov. I6(i2 í Haga á Barðaströnd af Þorleiíi Magnús-
syni og Jóhanni Jónssyni,
Vier 0gmund med Gudz nad Biskup j Skalhollti gior-
um godum monnum kunnugt med þessu voru opnu briefe
at sub anno gratcie. m. d. xxxiiij j Hvame j hvamssveit þa
er vær vorum þar j vorre visitacio. kom þar fram fyrer oss
sera Biarne Sumarlidason. med dom dande manna jnnsigl-
adan. med odrum morgum vitnisburdarbriefum jnsigludum.
huer ad vier lietum upplesa fyrir oss og mðrgum odrum
dandem'^nnum er hliodudu um landamerke millum Dogurd-
arness er liggur j Skardz kirklusokn og Arnarbælis er ligg-
ur i fellz kirkiu sokn. og leist oss og þeim domurinn og vitn-
isburdarbrefin skiluijsleg j allaii mata. þvi [seigium vier^) jn
nomine Domini amen. ad so profudu og fyrir oss komnu [seigi-
um vær^) med fullum laga urskurde stodug og myndug og log-
leg hier eptir. so framt sem ecke koma fyrir oss ðnnur skil-
rijki ad sumre komanda a alþijnge þau at loglegre dæmist.
Og til sanninda hier um setium vier vortt jncigle fyrir þetta
urskurdarbrief huertt ed skrifad var Sante augustinus dag j
sama stad og are sem fyrr seigir.
586. 28. August 1534. í Hyammi.
Ögmundr biskup kvittar Guðlaugu húsfreyju Finnbogadóttur
undir Staðarfelli um porcio kirknanna á Staðarfelli og Sauða-
felli um fjögur ár og um önnur gjöld, sem henni bar að
svara fyrir kirkjur sínar.
AM. Fasc. LIII, 6, transskript á skinni frá 30. Marts 1553, —
Apogr. 1518.
Vier augmundur med gudz nad biskup i skalhollte gior-
vm godum monnum kunigt med þessu voro opno brefi at
gudlaug husfreyia vnder stadarfelli hefur giort oss og stadit
greineligan reikningsskap af þui porcio sem fallit hefur og
i) [Svo.
1534. kVlTTAN. - SYSLUBRÉF. 707
kirkiu reikningsskap af saudafelli og stadarfelli i næstu for-
lidin iiij ar. ögi sidur af þeim afgiolldvm sem henne hefur
borit at suara fyrir sinar .kirkiur sem oss vel anæger þui
giorum vier og gefum adur greinda gudlaugu husfreyiu aulld-
ungis kuitta og akiærulausa fyrir oss og uorum epterkom-
indum heilagrar skalhoUz kirkiv formonnum. Og til san-
inda hier vm þrýckium vier vortt insiglli upp da þetta bref
skrifad j huamme j huammssueit ipso die seati augustini
episcopi et confessoris. anno domini m^. d^. xxx og iiij. dar.
587. fyrir 8. September 1534. á £yrarbakka.
Olafr erkibiskup í Þrándheimi og annað ríkisins ráð hefir,
eptir framgang og fráfall Friðriks konungs, unt og bífalað
Ögmundi biskupi að uppbera alla krúnunnar rentu og kóng-
dómsins í Skálholtsbiskupsdæmi og eins að veita sýslur, og
því veitir biskup Jóni bónda Hallssyni kongsins sýslu og
umboð milli Jökulsár á Sólheimasandi og Þjórsár, svo og
umboð yfir Skógum og Skógaeignum, Mörk og Merkr-
eignum.
AM. 191. 4to bls. 46 (bréfabók Jóns Hallssonar rituð samtíða á
skinn). — AM. Apogr 5.544 (eptir AM. 191. 4to). — Prentað i Kirkju-
sögu Finns biskups Jónssonar II, 270—272. Sbr. 579.
Syslubref þad biskup augmundur ueiter.
Vier augmund med gudz nad biskup j skalhollte heils-
um ollum godum monnnm þeim sem byggia og bua j mill-
um jokulsar da solheimasandi og þiossar. kiærhga med
gudz kuediu og uorre. kunngiorum uier ydur kærir uiner
saker þess ad epter framgang og frafall heygbornasta forsta
kong fridrek(s) til noregis og danmarkis et cetera. huors sal
gud nadi. hefer uirduligur herra og fader j gudi. herra olaf
erkibiskup j þrandheime med odru rikesens rade ] noregi vnt
oss og bíjfalat upp ad bera alla krununar rentu og kong-
domsens sem hier fellur j landet j allt skalholitz biskups-
dæmi. suo og ad skicka syslur og adra hhite til hit bezta
epter landzens logum og gomlum uana. hofum uier unt og
bíjfalat ærligum dandimanne jone bonda hallzsyne herra
45*
708 SYSLUBRÉF - HURÐARlBAÍt. 15^4.
kongsens syslu og umbod hier ined ydur. skal hann j oll-
um hlutum suo fram fara og fuUmegtugur blífa eignast og fyr-
ir sitt omak af hafa sem gomul syslubref ut uisa og inne
hallda. þui bidium uier ydur alla og sierhueria ad styrkia
greindan jon hallzson til goda. suo at sancte olafs laugmal
megi framganga. sem til ber. Saumuleidis hofvm uær bíj-
íalat honum kongs eigner skoga og skogaeigner. CDork og
merkur eigner þar med allar kongzens iarder og iardar parta
sem liggia j fyr greindu takmarki. Skal þesssi uor skipan standa
tii næsta oxararþings. Og til sannenda hier um þrycktum uier
uort insigh fyrir þetta syslubref huert er skrifat uar æi eyr-
arbacka. infra octauas beate marie uirginis^). anno domini.
COO. d.o xxx.o iiijo.
588. 8. September 1534. í Viðey.
DóMR íimm klerka og þriggja leikmanna, út nefndr af Ög-
mundi biskupi í Skálholti, um kæru biskups til Snorra Guð-
mundssonar, að hann hefði yrkt eingispart úr Hurðarbaks-
jörðu í Kjós, eign Meðalfellskirkju, en Snorri eignaði jörð
sinni Þorláksstöðum, og eru landamerki tilgreind.
Landsbókasafn 62. 8vo, tvaer afskriptir gerðar fyrir Arna Magn-
Tisson ^Ur brefabok bískups Ognmndar" (AM.) ; er önnur afskriptin
staðfest í Skálholti 9. Okt. 1711 af Árna Mngnússyni, Ormi Daðasyni,
Þórði Þórðarsyni og Páli Hákonarsyni, en hin óstaðfest, og er með
bendi Orms Daðasonar.
Um Hurdarbak j Kios.
Ollum mðnnum þeim sem þetta bref sid edur heýra.
senda Alexius med Gudz nád aböte j Videý. Jðn Einarsson.
Snorre Hiálmsson. Einar Olafsson og Bdrdur Jonsson prest-
ar SkcLlholltzbiskupsdæmis. Jon Biðrnsson. Jon Arnason og
Jon Gislason leikmenn. kvediu Gudz oc sina. kunnugt giðr-
1) Það cr ekki víst að vita, hver þessi dagsetning sé. Þó er
það sennilegast, að hér sé miðað við Maríumessu síðari. Allan Aug-
ust niánuð er Ögmundur biskup á yfirreið um V'^estfjfirðu, en í Við-
ey er hann », September 1584'.
1534. HURÐARBAK. 799
ande ad sub anno gratiæ m^, d^. xxx^. og iiijo. ipso die Ad-
riani martyris. j Videý. vorum vier ] dðm nefnder af heidur-
samligum herra og andlegum faudur herra Ogmund med
Gudz ndd biskup j Skdlhollte. ad skoda oc ransaka oc fulln-
adardðm d ad leggia um þd dkiæru er biskupinn klagadi
til Snorra Gudmundzsonar. ad hann hefde ýrkt og ýrkia
Idted Hurdarbaks jord er kirkiunne tilheyrde d Medalfelle j
Kiös ok greindur Snorre reiknade eign sinnar jardar Þor-
laksstada. Kom hann þar frani med þriu vitnisburdarbref er
aull innehielldu eins manns Ijsing. ok þötte oss þau ecke
afl hafa.
Jtem j annare grein lagde biskupinn þar fram fyrer
oss dreidarbref Vigfus heitins Iðgmanns Sðmuleidis dreid
aböta Alexius og annara godra manna. med fleirum audr-
um vitnisburdarbrefum suo hhodandis. ad fyrir Gude litst
þeim ecke betur enn þesse eingispartur heýrde sannlega til
Hurdarbaks jaurdu. Var madurinn þar stefndur. suo vier
vissum ok var hann Iðglega fyrerkalladur. Þvi ad h(eilags)
anda ndd tilkalladre. ad suo profudu og fýrer oss komnu.
dæmdum vier fyrrnefnder dömsmenn med fulki domsatkvæde
þennaii fyrrsagda eingiapart vera oc vered hafa eign Medal-
fells kirkiu jardar Hurdarbaks. fyrrnefndan Snorra ad taka
lausn ok skripter fyrer ranglega ýrking greinds kirkiuparts.
Ok þau hinu gomlu landamerke Iðgleg ok skialleg j allaii
mdta. sem eru ur fiallenu ok ofan epter dsnum oc j þufu
þd er stendur d dsnum utanverdum. ok suo ur þufunne ok
j stein þann er steiidur framafi under asnuiíi. ok suo siðn-
hending yfer um dna j steck þann er stendur d backanum
fyrer nordaii dna et cetera.
589. 15. September 1534. á Kollafjardarnesi.
Olafk prestr Guðmundsson, prófastr og almennilegr dómari
milli Geirhólms og Hrútafjarðarár, afleysir Þorstein Guð-
mundsson af annari barneign með Guðrúnu Ásmundsdóttur,
svo og af öllum brotum við heilaga kirkju, sem ske hefir
mátt í frillulífi, mægðum, sifjaspellum, frændsemisspellum,
710 AFLAUSN. 1534.
svo og hafi hann mátt slást um á helgum tíðum, af föstu-
afbrigðum, vinnu og verknaði á helgum tíðum, og af tíund-
argjöldum.
AM. Fasc. LXXIII, 16, brot af frumritinu á skinni. — AM. Apo-
grapha 775, með hendi Árna Magnússonar „Ex orig. accurate colla-
tum. Brefed feck eg 1725 fra Skolameistaranum Sigurde Vi gfussyne"
(AM.), og var þá bréfið enn heilt,
Kuittunarbref þorsteins gudmundzsonar fyrer sin brot og
barneigner.^)
Þat giore eg Olafur prestur gudmundsson. profastur og
almenniiigr domare i millum geirholms og Hrutafiardarar.
godum monnum viturligt med þessu minu opnu brefi. ad
eg medkennumzt. at eg hefe afleyst þorstein gudmundsson
af annari barneign. er hann hefer opinber at ordit med
gudrunu asmundsdottur. og honum mauguligar skripter hier
fyrer sett. Saumuleidis fuUa fesekt uppborit heilagrar kirkiu
uegna. sem mier uel hikar og aanæger. Jtem i annari grein
medkennumzt eg adur nefndur olafiir prestur gudmundsson.
at eg hefi afleyst fyrr greindan þorstein gudmundsson [afj
auUum þeim [sak]ferlum er hann hefur maatt brotlegur verda
vid heilaga kirkiu og hann hefer medkenzt fyrer mier. sem
ske hefer maatt i frilUuHfe. mægdum. sifiaspeUum og frænd-
semisspeUum. suo og hafi hann matt slazt um aa helgum
tidum. faustu afb[ri]gdum2). i uinnu og uerknadi da helg-
um tidum fyrer sig og sitt folk. og auUum tiundargiauUd-
um sem hann hefer att gudi at giaUda og heilagri kirkiu
og honum mauguHgar skripter sett. saumuleidis hefer ec aUa
fesekt upp borit sem mier uel Ujkar og fanæger heilagrar
kirkiu uegna. um aUar fjrr skrifadar greiner. þui gior^) ec
og gef ec adurnefndan þorstein gudmundsson auUungis kuíjtt-
an og aakærulausaii um fe og skripter og aUar fyrskrifadar
greiner. fyrer mierogauUum minum efterkomendum skaalhoUtz-
kirkiu formonnum. Og til saninda hier um festi ec mitt jncigle
fyrer þetta kuittunarbref huert skrifat uar aa kaUafiardarnesi^)
1) Utan á bréfinu með semtíða hendi. 2) Hér hefst brotið af
frumritinu. 3) Svo AM.; molnað úr frumritinu. 4) „ita extat" (AM.),
og svo stendr það í frumritinu.
1534. KAUPMÁLABRÉF. 711
i kallafirdei) þridiiidaginn nœsta epter exalltacio sancte cru-
cis anno domini. (D. \<^-^) xxx. iiij.
590. 29. September 1584. á Hafgrímsstöðum.
24. Janúar 1585. á Æsistððum.
Kaupmálabréf Björns Þorvaldssonar og Herdísar Gísladóttur.
AM. Fasc. XLVIII, 18, frumrit á skinni. Af 6 innsiglum eru 2
fyrir bréfinu.
Kaupmala Brief Biarnar Þorualldzsonar og
Herdijsar gijsladottur.
Jn nomine domini amen lystist og stadfestist suo felldr
kaupmale a millum þeirra biarnar þoruaildzsonar og herdis-
ar gisladottur a hafgrimsstodum j skagaíirde a micilsmessu
um haustid J)a er lidid uar fra gudz burd CD d xxx og iiij
ar med suo latanda skildaga ath greindr biorn reiknadi sier
til kaups vid heidise eiginkonu sina Ix hundrud. hier a mot
gaf gisle bonde hakonarson herdise dottur sinne. xxx. hundr-
ud uar þar til skilin jordin stafn er liggur j deiUdardal j
hofskirkiu sokn fyrir. xx. hundrud og x hundrud ,i fridum
peningum og friduirdum. Sidan gaf fyr nefndr biorn greindre
herdise konu sinne xx hundrud j tilgiof vr sinum peningvm.
samþyckte þorvalldur arnason fader fyr greinds biarnar med
handabande sagda giof. Suo og kiore gisle bonde hakonar-
son herdise dottur sina malakonu j gard biarnar. hier med
feste tittnefndr biorn þorualldzson^) herdise gisladottur med
hennar jayrde sier til laugligrar eiginkonu at gudz laugum
med þeim ordum sem þar til heyrer. uoru þesser menn
festingaruottar Tumas eireksson. CDagnus gudmundzson. Gud-
1) „ita extat" (AM.). og svo stendr það í frumritinu. 2) Afþessu
sást, þegar Árni las, og sést enn, ekki nema c-ið. Þar um ritar Árni
svo : „Spatium i brefenu bidur sig svo vid, at arstaled kunni snar-
ara ad vera M. cd l xxxiiij (M. iiijc Ixxxiiij). Tempora Þorsteins og
Sira Olafs profaslz kunna þad ad upplysa. — Nu þykest eg skilia,
ad þar hefur stadet CD. vc eda dc" — Árni hefir og í öndverðu
lesið svo: „M. d. xxx. iiij". 3) Þoruardzson, frbr. hér (!),
712 PÁLL VIGFÚSSON. 1534.
miindr gunnarsson. ^inar eireksson. petur oddason og þor-
stein brandzson leikmenn. Og til sanninda hier um settum
uier uor insigle fyrir þetta bref sem skrifat uar a æsestod-
um j eyiafirde næsta dag fyrir palsmessu are sidar en fyr
seiger.
591. 7. Oktober 1534. á Keldum.
DÓMR sex presta og sex leikmanna, útnefndr af Ogmundi
biskupi í Skálholti, um kærur biskups til Páls Vigfússonar,
að hann hefði ómakað ábúendr á jörðam þeim (í Selvogi),
er húsfrú Hólmfríðr (Erlendsdóttir) hafði goldið biskupi í
skuldir þær, er hann átti hjá Vigfúsi heitnum Erlendssyni
(föður Páls).
Landsbókasafn 122. 4to bls. 230—233, með hendi frá c, 1770, ept-
ir bréfabók Ögmundar biskups,
Um Pál Wigfusson ok jarder i Selvoge.
Ollum monnum þeim sem þetta bref siá edur heyra
senda Þorleifur Eiriksson. Jon Einarsson. Snorri Hialmsson.
Briniolfur Halldorsson. Sæmundur Arnason ok Hoskulldur
Kollgrimsson prestar Skalholltsbiskupsdæmis. Jon Þorvards-
son. Jon Eiriksson. Phihppus Runolfsson. Tumas Jonsson.
Arnbiorn Einarsson. svarner logrettumenn. ok Páli Thumas-
son kvediu guds ok sina et cetera. þá er Hded var fra hing-
adburd vors herra Jesu Christi M.^ D.^ xxx ok iiij ár i Lamb-
ey þridiudagenn næstaii effter Franciscusmessu^). vorum vier
i dóm nefnder af virduliguín herra herra Ogmund med guds
nád biskup i Skalhollte. ad skoda ok ransaka ok fullnadar-
dóm á ad leggia um þá ákæru sem herra biskupen klagade
til Páls Vigfussonar ad hann hefde omakad þa landbua sem
bua a þeim ]ðrdum sem hustru Holmfridur hafde gollded
biskupenum i þær skullder. sem Fuse heitinn Ellendsson
vard honum skylldugur i peningalán ok Tijunder et cetera
utafi lands ok innafi. Jofnudum vier samaii peninga lánenu
og hæd skulldanna vid ádurgreindar jarder. ok reiknudust
1) þ. e. 6. Okt.
i
1534. PÁLL VIGFÚSSON. 71;^
þeir peningar meire sem biskupenn hafde lánad ok ut golld-
ed. enn jarda dyrleikenn^). hvoriar jarder er liggia i Selvoge
ok Hofnum. var stefnan svaren logleg af tveimur vottum.
þvi dæmdum vier hann loglega fyrerkalladan ok sekafi mðrk
i stefnufall. þvi hans var beidt ok krafed. ok kom hann
ecke. kom þar fram fyrer oss alþingesdómur. under Logrettu-
manna jnnsiglum. hvor ed svo hhódade ad jardernar skylldu
gialldast i skullder Fusa heitins. þar ecke hrycke lausafe til
^rfingium til lausnar innaii þriggia ara. Hafde biskupenum
eingen lausn bodeii vered i næstu forlideii sið edur atta ár.
Þvi ad heilags anda nad til kalladre. ok ad svo profudu ok
fyrer oss komnu dæmdum vier med fuUu doms atkvæde
biskupenn rettelega til jardanna komenn ok friálslegt halld
a þeim hafa til allra aftekta. til þess ad ^rfingiar fyrrnefnds
Fusa giallda slika peninga aíTtur edur adra jafngoda herra
biskupenum sem hann hefur utgollded. Enn er þat so ad
þesse peningalausn er ecke gollden i næstu þriu effterkom-
ande ár. þá dæmdum vier jardernar ádur nefndar æfenlega
eign herra biskupsens. Enn þeir peningar sem um fram
være ok biskupenn kynne ad bevisa. þá skylldu ádurnefnd-
er ^rfingiar giallda þá ad næstum fardðgum sem Iðgmáled
utvisar ad riettre Tiltðlu.
Samþyckte þennan vorn dóm med oss adurskrifadur
herra biskup 0gmund ok sette sitt jnnsigle med vorum jnn-
siglum fyrer þetta dómsbref. er skrifad var a Kielldum i
Averiahrepp2) á sama áre dege sídar enn fyrr seger.
593. 14. Oktober 1534. á Melgraseyri.
Kaupmálabbéf Páls Vítussonar og Helgu Jónsdóttur.
AM. Fasc XLVIlí, 19, frumrit á skinni. Af 6 innsiglum er 1
fyrir bréfinu.
Kavpmalabref pals vitussonar.
Jn nomine domini anien.
Lystizt og stadfestizt suo fallinn kavpmali aa brvdkavps-
1) leiðrétt; dyrleikann, hdr. 2) leiðrétt; Armannahrepp, hdr,
714 KAUPMALABRÉF. 1534.
deigi mille pals vitussonar og helgv jonsdottur. ath suo fyr-
ir skildv. ath sera jon eireksson frændi grein(d)s pals gaf hon-
um til kvonarmvndar med fyrr greindaa helgv jordina dyni-
andi er Hgr j iokvlfiordvm j stadar kirkivsokn j grvnavik
fyrir sextan hvndravt og þar til fiogur c. og. xx. j kvikvm
peningvm og davdvm enn hann taldi sier sialfvm tivhvndr-
aut. Hier j mot skylde hvn eiga. xx. c og var þar j greind
tolf. c.í*a(da) jord vedraraa en minne er liggur j avnvndar-
firde j holtzkirkiv sokn. gaf pall vitusson titt nefnd(r)e helgv
ionsdot(t)ur fiordvn(g)sgiof vr fyr greindvm fimtiv. c™ at ia-
yrde og samþycke fyrr nefnz sera jons. kiore valgerdur
dot(t)ur sina malakonv j hans gard. þa taldiz hennar male
vera at hæt^) og tiltolv halft et þretanda c og tvttvgv med
fiordvngsgiofinne. Jtem var þar og til skilit j sama giorninge
at huort þeira sem leingur lifde skilde eignaz kiorgrip wr
anarz fie. Worv þesser æriiger menn nær stad(d)er halldor
prestur gvnlavgsson. einar biornsson. gvdmvndur jonson.
tvmas ingemvndsson. jon oddson. indridi jonson leikmenn.
Ok til saninda^) hier wm setivm vær fyrr skrifater menn
vor innsigl(e) fyrir þetta kaupmalabref skrifat aa melgraseyre
] jsafirdi j kirkivbols kirkiv sokn calixtusmessv wm havstit.
Arvm epter gvds bvrd þvsvnd fim hvndrvt tvtt(v)gv og fior-
tan ar.
593. 10. NoTember 1534. í Niðarósi.
Ólapr erkibiskup í Þrándheimi veitir Sigurði presti Jónssyni
Grenjaðarstað, er laus var fyrir viljuga uppsögn síra Olafs
„nokkurs" Hjaltasonar.
Ny kgl. saml. 1847. 4to bl, e, með hendi síra Guðbrands Jónssou-
ar í Vatnsfirði, skr. 1669. — Ny kgl. saml. 1836. 4to bls. 60-62,
með hendi Markúsar stiptprófasts Magnússonar (d. 1825)eptir 1847. 4to.
Sbr. Nr. 610.
Erkebiskups CoUations Bref sira Sigurdar Jonssonar a
Greniadarstodum i Adal-Reykiadal.
Olavus Dei gratia Archiepiscopus Niderosiensis et Apo-
1) = hœð. 2) saninga^ frbr.
1534. STAÐARBRÉF. - PRÍORSBRÉF. 715
stolicæ sedis legatus dilecto nobis in Christo filio Domino
Sigvardo Johannis Salutem in Domino sempiternam.
Tuæ probitatis ac virtutum merita. quibus apud nos
fide digno commendatis Testimonio, nos sollicitant et indu-
cunt. ut personam tuam gratiæ fervore specialis prose-
quamur.
Idcirco premissorum tuorum meritorum intuitu^) ec-
clesiam parrochialem^) Greniastad in Jslandia ad nos jure
metropolitano spectantem et jam per b'beram resignationem
cujusdam Domini Olai Hialteri ultimi immediati possessoris
vacantem, una cum omnibus et singulis ejus juribus. fruc-
tibus^). proventibus. reditibus et emoiumentis quibuscunque
tibi tanquam bene merito in Nomine Domini conferimus. ac
de eadem providemus in perpetuum possidendam. [Teque in
et ad realem. actualem et corporalem. juriumque et per-
tinentiarum omnium eorundem investimus*).
Jn cujus collationis majorem evidentiam et firmius ro-
bur Secreti nostrí appensione eam fecimus muniri.
Datum ex curia nostra Archiepiscopali Niderosiensi vi-
gilia Martini Episcopi Anno 1534.
594. [1534].
Ögmundr biskup í Skálholti skipar síra Brand Rafnsson prí-
or að Skriðuklaustri, samkvæmt kosningu conventubræðra
klaustrsins, og býðr Sigvarði ábóta í Þykkvabæ að vígja
hann til „bróðurs" og síðan príorsvígslu.
Landsbókasafn 62, 8^0 afskript raeð Hans lögmanns Beekers
gerð fyrir Árna Magnússon „Ur Brefabok biskups Ogmundar" (AM.).
„Næst fyrer framan þetta bref um Skriduklaustur eru i bokinne mörg
bref heyrande til anno 1522. Enn næst epter þetta bref. er Ögmund-
ar biskups bref til biskups í Stafangri dat. Hanaberg Dominica infra
octava Epiphanias 1584. og þar næst 2 biskups Ögmundar bref da-
terud 1522. Þetta bref er annars. ad visu ei daterad 1522. þvi Sig-
vardur var þa ecki aboti ordinn. Kannske þad sie daterad 1534.
eins og þad næst epterfylgianda þó er þad ovist. þvi ordo bokarinn-
ar er vida confusus" (AM.). Bréfið mun án efa vera frá 1534.
1) intuitum, hdrr. 2) parochialem 1836. 3) fruitibus 1847. 4) [Svo,
716 PRIORSBREF. 1534.
Um Skridaklaustr.i)
Vier 0gmund under gudz þolinmæde biskup i SkalhoUte
allra omaklegastur med þvi nafne. giorum godum monnum
kunnugt med þessu voru opnu brefe et cetera.
Saker þess ad helga likamans klaustur ad Skridu i
fliðtsdal er nu fjrer utan sinn riettaii formann. epter af-
gang þeirra Raadamanna sem þar hafa nu i næst skickad-
er vered epter gudz forsia. ok af þvi vier vitum þad heilaga
klaustr meiga ecke vera an sins hirdirs. þvi med kirkiunnar
Rdde hofum vier utvaled heidarlega personu Sera brand
Rafnsson til formanns oc forstiöra ýfer greindu Skridu-
klaustre. Sðmuleidis er hann og þar til kiorinn af conventu-
brædrum sama klausturs. epter þvi sem þeirra bref þar vm
giort utvisar. biodufíi vær vorum kiæra sýne Sigvarde abota
ad Þyckuabæiarklaustre ad vigia þessa fýrrgreinda personu
til brödurs. Suo ok af þeirre magt er vier hofum feinged i
vorre vigslugiord af vors helgasta faudur pavans legata vallde
gefum vier honum fuUt valld og magt ad vigia hann prior.
oc fa honum helgaii klædabunad. ok heilaga Reglubök. ept-
er tilsettre ordu. ok ad giaurdre þessare vigslu. setium vier
hann fullmegtugaii Prior ad greindu Skriduklaustre. ad hann
stiörne þar og stýre andlegum hlutum oc veralldlegum gude
til lofs ok Djrdar. ok hans miUdustu mödur jungfru Sancte
Marie oc oUum gudz helgum monnum. epter þui sem gud
gefur honum stjrk til. hier med setium vier hann ædstrar
raddar i þeim laiidsenda. med vorum officialis. tii stýrktar
kristnuSi dominum. biödum vier og skipum vorufii officialis
ad afgreida honum fyrrnefnt klaustur med ðllum þess pen-
ingum faustum og lausum. kvikum og daudum. og olhi þui
tilheyrer. bidium vier nu alla gðda menn ad vera honum til
gagns oc göda i greindu starfe. et cetera.
595. [1534].
Ögmundr biskup í Skálholti seh' Ragnhildi húsfreyju Bjarna-
1) „Brandur Rafnsson settur prior að Skriðuklaustri" á spássíu
pieð hendi síra Magnúsar Grímssonar (d. 18(i0),
I
I
15S4. JARÐAKAÚÍ>. 7i7
dóttur jarðirnar Hrafnabjörg og Birnustaði í Ögursveit, og
kvittar hana um andvirði þeirra.
AM. Apogr. 2750 með hendi Árna Magnússonar „Ur brefabok
biskups Ögmundar'*. „Nærsta brefed fyrir framanþetta er utn jörd-
ina Knör dat. 1533. Kann skie þetta sie dat. 1534«. Bréfið gæti
Terið gert kringum 4. Aug 1534. Sbr. Nr. 582 og 583.
Kaupskapur vid Ragnhillde.
Vier Ogmund med guds nad biskup i Skalhollte gior-
um godum monnum kunnugt med þessu vorn opnu brefe.
ad vier hofum feinged RagnhiUde husfreyu Biarnadottur
þessar jarder er svo heita: Hrafnabiorg ok Birnustader sem
liggia i 0gurs kirkiusokn. ok eru þær badar ad dyrleika
xvjc- og xxc. til fullrar eignar ok frials forrædis sem vier
urdum fremst eigande ad med logum. Her i mot hefur greind
Ragnhilldur husfreya feingit oss fuUa peninga ok goda sem
oss vel anæger. þvi giorum vier oc gefum adurnefnda Ragn-
hillde husfreyu olldungis kvitta oc akiærulausa um fyrrsagda
peninga ok jardarverd fyrer oss ok ollum vorum epterkom-
endum heilagrar Skalholltskirkiu formonnum.
Ok til sanninda her um et cetera.
596. [1584-1539].
Ogmundr biskup í Skálholti selr Ormi bónda Guðmundssyni
jörðina Svignaskarð í Stafholsstungum fyrir jarðirnar Ing-
unarstaði, Valshamar og Hóla í Króksíirði og átta kúgiidi ;
lofar Ormr að vera biskups mann og honum til gagns og
góða og að kæra ekki upp á jarðir þær, er biskup hefir
feingið Ara Andréssyni, eptir dómi, sem milli Orms og bisk-
ups hefir geingið, með því fleira, er bréfið hermir.
Landsbókasafn 62. 8vo, afskript með hendi Arna Magnússonar
„Ur brefabok biskups Ogmundar" (AM.). „Næsta brefed fyrer fram-
an þetla er um kaupskap vid Ragnhllldi Biarnadottur". Arni árfærir
bréfið til „158 . ." Ártal bréfsins er óvíst. Sbr. Nr. 455 og 492 og dóm
frá 3. Júlí 1539.
Um Svignaskard.
Viér Ogmund med guds nad biskup i Skalhollte gior-
718 ÍARÐAKAÚP. . 1534.
um godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe.
ad vier hofum giðrt suoddan kaup ok iardaskipte vid Orm
bonda Gudmundzson. ad vier hofum feingid honum iordina
Svignaskard er liggur i Stafholltztungum i Borgaríirde. med
oUum þeim gognum oc giædum sem greindre iaurdu fylger
oc fylgt hefur ad fornu oc nyu til sios oc landz. til frials
forrædis ok fuUrar eignar. under hann oc hans erfingia enn
undan oss oc heilagre kirkiu. Her i mot hefur hann feing-
ed oss iardernar Jngunnarstade. Valshamar ok Hóla. er
liggia i Kroksfirde i Garpsdals kirkiusokn. med ollum þeim
gognum ok giædum sem þeim fylger ok fylgt hefur ad
fornu og nyu. undan sier ok sinum erfingium enn under
oss ok h(eilaga) kirkiu. ok þar med .viij. malnytu kugillde.
hofum vær lofad ad leggia þar vid til kirkiunnar. ok kirkiu-
peninga sem oss þiker vel anægia. hefur hann lofad ad
giora upp kirkiuna. Her med hefur hann lofad ad vera vor
mann til gagns ok goda. hofum vier lofad ad svara laga-
riptingum d greindre iaurdu. oUum audrum enn þeim sem
a kunna ad koma af ðrfum Þorleifs heitins Biornssonar.
þeim skal hann sialfur svara. ok hallda henne til laga. Svo
ok skal hann svara lagariptingum a þeim iaurdum er hann
hefr oss feingit. enn vær hallda til laga. Her med hefr hann
lofad ad leggia af þad akall ok bulldur sem hann hafde til
þeirra iarda sem Are b(onde) hefur af oss adur feinged. ept-
er þeim dandemanna dome sem þar hefur a geingit ockar
a mille. i svoddan mata. ad vier hofum lofad ad hann
skyllde ncL rettu logmale af Ara bonda a svo miklum pen-
ingum sem hann hefur honum gefed edr mdtt gefa. þa er
vier ridum i vora visitatio. skulu þeir þa bader fyrir oss
koma.
Ok til sanninda her um et cetera.
597. 1534.
Ögmundr biskup í Skálholti lýsir þvi, að þeir hafi komið sér
saman um allan reikningsskap, hann og Grímr bóndi Jóns-
son ( á Ökrum), að tilskildum Skáleyjum á Breiðafirði, og
1534 JARÐAKAUP. 7i^
fær biskup honiim „upp á nýtt" jarðir norðr á Ströndum,
Bæ, Finnbogastaði, Ingólfsfjörð, Eyri og Reykjavík í Bjarn-
aríirði.
AM. Apo^r. 2751 með hendi Árna Magnússonar „Ur brefabok
biskups Ögmiindar". „Þetta bref stendur medal brefa dateradra 1531.
Þó mun sem adur ftrstaled a þvi riett vera. Bokin er og um þetta
bil œred confuse digesta". (AM.).
Um iarder ok peningaskipte vid Grim Jonsson.
Vier Ogmund med guds nad et cetera.
ad sub anno gratiæ m.^' d.^ xxx.^ iiij-^^) hefur oss sam-
an komid vid Grim bonda Jonsson um allan ockarn reikn-
ingskap oc peninga umskipte iarder ok kugillde þau sem
hvor ockar hefur audrum feinged ok hann hefur adur med
hondum haft. ok ad auke þessa þad sem vier haufum feing-
ed ad tiiskildum Skaaleyum. er Hggia a Breidaíirde. faum
vier honum upp cL nytt vorar iarder nordur a Strondum.
er svo heita : Bær ok finnbogastader. Jngolfsfiordur ok ^yre.
ok þar til Reykiavik i Biarnarfirde. Reiknazt þessar allar
iarder ad dyrleika Ixxc med þessum iordum eru fiogur ku-
gillde. ok eru þau svo eign Grims bonda sem adurgreindar
iarder. Svo oc kunnum vier meira ad fd peninga hans vegna
hier epter þa skulum vier bitala honum þar fyrer. halfpart.
svo sem ockart kaup oc skilmale hefur adur vered forn oc
nyr. Skulum vier svara lagariptingum a þessum lordum.
enn hann hallde til laga.
Voru þesser giorningsvottar : Sera Olafur Gudmundzson.
Sera Qnar Snorrason. Olafur Gudmundzson ok Dade (jud-
mundzson.
Ok til sanninda hier um et cetera.
598. 1534.
Bleðill um að Eiríkr Pálsson skuldi Jochim Grelle fjögur
1) Athugavert er, að biskup selr Guðrúnu Björnsdóttur sömu
jarðirnar 23. Aug. 1534, sem hann selr hér sama ár Grími Jónssyni.
Sbr. Nr. 584.
7^0 SKULDARBLEÐILL - TÉSTAMENTÍSGERÐ. 1534.
hundruð fiska, er greiðast skuli í hlutum í Grindavík, bæði
á „Þorkelsstööum" (Þorkötlustöðum) hjá „Hoker" (Hauki eða
Hákoni?) og hjá Þorgrími á Hópi, með öðru fleira, er
seðillinn greinir.
AM. 232. 8vo, bl. 3 a— b (bréfabók Gizurar biskups i frumritij.
Handskrift iochim Grelle.
Jtem so bekenne yk ^riker palsen dat yck schulldich
byn Jochym grellen iiijc fische dar hebbe yck j rock for ent-
ffangen. Jtem dar vor schal he j lott entffangen vp gryndewyk
a torkelstedem by hoker yff by Torgrymer a hope vor yck wyl.
Jtem dar schal al de mager vnd de klene wesen vte
schlatenn yff dar mer yn dat lott ys alse iiij« dat schal
yck ehme noch nabetallen.
anno 1534.
Jochim grelle.
J hans Registre stod suo sem epter fylger.
Jtem noch ^riker palsen iiijc fische tho tals a torkel-
stede dar wylde he reden. do dat beste dar by de krech
myneiin rock dar lep he mede eyn wech.
599. 11. Janúar 1535. á Kýraagastöðnm.
DÓMR þriggja klerka og þriggja leikmanna, út nefndr af Og-
mundi biskupi í Skálholti, um testamentisgerð Guðna heit-
ins Þórarinssonar.
AM. Apogr. 2703 raeð hendi Orms Daðasonar „Ur brefabok bisk-
ups Ögmundar" (AM.).
Um Testamentisgiord.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda Gudmundur Jonsson. Sæmundur Arnason. Hðskulldur
KoUgrimsson prestar Skdlhollts biskupsdæmis. Ellendur Jons-
son. Snœbiðrn Halldorsson og Þorgrimur Jllugason leikmenn.
kvediu Gudz ok sina kunnugt giðrande ad sub anno gratiæ
M^o d.o xxx.o v.o mdnudaginn næstaii epter þrettanda á Kyr-
augastðdum voruni vær j döm nefnder af wirdulegum herra
1535. testaméNtisgerð. 72l
biskup Ogmund i Skðlhollte ad skoda ok ransaka og fulln-
adardöm cí. ad leggia um Testamentum giord Gudna heit-
ins Þörarinssonar. hvoria magt hafa skyllde. Kom þar fram
dömur fyrer oss sem officialis skyllde ut hafa nefnt. ok eing-
inn var Iðgliga fyrer kalladur. Eirninn kom þar fram fyrer
oss vitne sera Þorsteins Jönssonar þingaprests. sem var suo
Idtande ad hann sagdest villda. ad Þörarinn skjlide niota
Hofs epter sig ef þad være log. Enn ad komanda deige
skýllde hann giaura meire dvisan um sitt Testamentum.
Nu saker þess ad biskupinn ransakadi sidlfur þenna döm. ad
oss nærveranda. ok þötte hann ecke ad logum giordur. þvi
sagde hann þann dom önýtan ok ad ongvo halldanda. Jtem
undervisade biskupinn þar fyrer oss. ad hann ætte störa
skulid uppa fýrrskrifadan Gudna heitinn. ad hann hefde al-
drei staded Reikningskap af þeim peningum sem af fram
gieck innstædunne Oddastadar. Þvi ad H(eilags) anda ndd
tilkalladre. ad svo profud(u) ok fyrer oss komnu. dæmdum
vier med fullu doms atkvæde ddursagdaii Gudna heitinn
ongvar giafer hafa mdtt giefa fyrr enn aliar skullder være
ddur Iðglega luktar. Ok jordena ^fra Hof hafa falled erfingi-
um ddurgreinds Gudna til erfdar epter riettum landslðgum.
ok hann ecke mdtt jðrdena giefa. utaii sem lógbok seiger.
Þvi ad sidaste mannsins vilie skal standa sd sem Iðglegur
er. Þvi dæmdum vier erfingia ddur sagds Gudna heitins
skyllduga ad giallda biskupinum sina skulld med laga dvexte.
suo myked sem þeir peningar hrycke til. ok svo hvorium
sem Iðgbök utvisar et cetera.
600. IB. Febrúar 1535. á Reykhólum.
ViTNiSBURfiR fimm manna um það, að þeir hafi séð og yfir
lesið kvittunarbréf þau, er þeir biskuparnir Magnús Eyjólfs-
son, Stephán Jónsson og Ögmundr Pálsson hafi út gefið til
handa þeim frændum Þorleifi Björnssyni, Einari Björnssyni
og Birni Þorleifssyni um sektir og fjárgreiðslur, og er tilfært
efni bréfanna.
Dipl. Isl. IX. B. 4^6
7^^ REYKHOLAMEISÍIÍ. 1535.
AM. Fasc. XLVIIl, 20, frumrit á skinni. Öll (5) innsiglin eru dottin frá.
Vitnisbvrdarbref hvert at hliodar vpp a kvittvner^)
fyrst biskups magnusar þa biskups stefans
og biskups avgmvndar.
Þat giorvm vær Olafr magnusson. jon jonsson prestar
skalholthzbiskupsdæmis. ^ilendr eyuindzson. jon sveinsson
og þolleikur þordarson leikmenn godvm monnum kvnnigth
med þessv vorv opnv brefi at vær hofvm sied og lesith og
heyrtt yferlesin so ordin qvittvnarbref med heilvm og oskavdd-
vm hanganda jnsiglvm sem hier seiger.
fyrst biskup heithins magnus godrar minningar gvd
hans sal hafe so hliodande aa mille annara orda og arthi-
cvla er j þvi stendr. at greindr biskup magnus hefde gieíit
þorleif heithinn biornsson avllvngis qvittan og aakærvlavs-
an vm allar saker og fesegtter sem hann hefde brothligr ordit
vid gvd og heilaga kirkiv og sig med hverivm greinvm edr
thilfellvm þad hefr hellzt ordith og hann matte yfer thaka
og qvitth giefa. CDedkenizth hann og j savmv brefi ath hann
hefur fvlla og alla peninga vpp borith af adr nefndvm þor-
ieife fyrir thivnder er hann gaf þorleife j thíjv ar saker og
íiesegther so ser vei anægdi.
Jthem j annare grein hofvm vær og lesit og grandhga
skodath qvittvnarbref biskup heithinz magnus og einars heith-
ins biornssonar sem giortt var aa skarde aa skardzstrond
er greindr einar gallt biskupinvm thvð hvndrvt hvndratha.
annat hvndrat. c. gallth hann fyrir sigh og sina menn er
þeir forv thil lækiar og var þar j skilen bær j borgaríirde
sem brefit ber sialft vithne vm. en annath. c. hvndratha
gallth hann og fyrir sigh og sinn brodr þorleif heithin biorns-
son. og vorv þar greindar j þriar jarder er so heita hrak-
stader og havkabergh og halfer asar avstur aa lande og þar
thil XX hvndrvth. ^nn hier aa mothe gaf fyrr skrifadr biskup
magnus adr nefndan einar biornsson avllvngis qvittan og
aakærvlavsan vpp a heilagrar kirkiv vegna fyrir sier og oll-
vm sinvm efterkomendvm kirkivnar formonnum ] skalhollte
vm allar þær saker og misfelle sem þeirra hefde j mille far-
1) Svo.
1535. ÍREYKHÓLAMENN. 723
ith og einar honum skylldogr vard vppa sinna vegna og
sins brodurs þorleifs heithins biornssonar.
Jtem so hofvm vær og sied og yfer leseth bref biskup
heithins steffans sem gvd hans saal hafe so hliodanda. at
hann hefur gieíit qvittan og ollvíigis akærvlavsan biorn þor-
leifsson vfn kirkiv reikninghskap af reykiaholvm og af flathey
vm so langan thima sem honum hefr borit at svara fyr-
ir þær.
Jtem annat bref hofvm vær og skodat og lesith sem
biskup heithinn stefan og biorn þorleifsson giordv med sier
] skalholltte þar sem greindr biorn gaf biskupinvm j valld
þad sem hann matte kalla thil vatzfiardar. enn þar j mothe
gaf adr greindr biskup stefan fyrrnefndan biorn þorleifsson
avllvngis qvittafi og akærvlavsan fyrir sier og oUum sinvm
efterkomendvm kirkivnar formonnum j skalhollte vm allar
þær saker og segtter sem. hann var þar akærdr aa sinna for-
elldra vegna og af oUum avdrvm savkvm. þeim sem opth-
savgdvm birne bære ath svara fyrir sinn partt aa sinna for-
elldra vegna þeirra sem þangat thil hefde ordit. Samaleidis
og vm reikningskapen j vatzfirde.
Jtem ] þridiv grein hofvm vær og sied og so lesit op-
in bref med oskavddvm jnsiglvm verdoghs herra og andaligs
favdrs herra avgmvndar med gvdz nad biskup j skalholltte
so lathande at biorn þorleifsson hefde bijthalad sier fvlla
peninga og alla fyrir þær .ij. lester skreidar er hann var
skýlldogr biskup andres mvs j oslo og biskup avgmvndh
gallth fvsa erlendzsyne fvllmecthogvm vmbodzmanne fyrr
greindz biskups andres mvs.
Jtem annat hans bref þessa verdoga herra biskup avg*
mvndar hofvm vær og lesith og rannsakath. hvert at so
hhodanda var aa miUe annara orda. ath biorn þorleifsson
hefde stadith sier fvllan reikninghskap af þeim tholle sem
hann thok j flathey af vthlendzkvm monnum er þar lagv.
So og hefde hann forlikazt vit sigh vm þav fimm kvgillde
sem hann var skylldogr sira steffan og hans brædrvm sem
honum vel aanægde. Jthem j sama brefi stendr og so at
hann giefur og adrgreindan biorn þorleifsson avllvngis qvitt-
46*
724 tlEYKHÓLAMENN - VIÖIMUS. 1535.
an og aakærvlavsan vm allth þad sem hann hefur brothlegr
ordit vid heilaga kirkiv þangat thil.
Jtem þridia qvittvnarbref verdogs herra biskup avg-
mvndar hofvm vier og lesith og granliga skodath sem hann
og vth giefit hefr opthnefndvm birne þorleifssyni vm kirkiv
reikninghskap af reykholvm og af flatheý vm fimthan air og
þad ieingr sem þeir hfdv thil bader. J sama brefi medkenn-
izth og þessi verdoghe herra biskup aogmundh^) at biorn
hefde sier golldith haifan peningh og heiian sem honum bar
ath greida hans krvkvgh og hans dande qvinnv hvstrv sunn-
ifo so sem sier vel aanægde og hier med giefe hann þratt-
nefndan biorn þorleifsson avllvngis qvithan og aikærvlavsan
vm adrgreindan reikninghskap og gialld fyrir sier og oUum
sinvm efterkomendvm kirkivnar formonnum ,j skalhoilthe.
Ogh thil meiri sanninda hier vm settvm vær fyrr nefnd-
er menn vor jnnsigle fyrir þetta vithnisbvrdarbref skrifat aa
reykiaholum aa reykianese lavgardaginn fysta j langafðstv.
þa lidit var fra hingathbvrd vors hera jhesv christi þvsvndh
fimm hvndruth xxx qvintto.
601. 13. Marts 1535. á Skarði.
VlDIMUS.
AM. Fasc. XLVI, 9, transskriptið á skinni, og eru öll innsiglin
fyrir bréfinu.
[Hér kemr:
1. Alþingisdómr um Harastaði H. Júlí 1523, DI, IX, Nr. 123.
2 Eiðatökubréf Teits Þorleifssonar 3. Júlí 1528, DI, IX, Nr. 128].
Þat giorvm vær þorleifur palsson og biorn þorleifsson.
are jonsson godum monnum kunnigt med þessv vorv opnv
brefi at vær hofum sied og yfer lesid suo iatanda doms bref
med heilvm og oskoddum dandi manna jnnsiglum og sodan
bokareida þar med festa og so latanda ord epter ord sem
hier fyrir skrifad stendur. Og til meire saninda hier vih
settum vær vor jnnsigle fyrir þetta bref huert er skrifad var
aa skarde ai skardzstrond xix kalendas aprifis^) arum eptter
guds burd CD. d. xxx og v ar.
\ ) Svo. 2) XTX kalendas Aprilis er að réttu lagi ekki til — þeir hafa
ekki verið fastir f rómverska ríminu — , en vœri hann til, þá yrði það 13.
Marts.
1535. ÍSLAND VEÐSETT. - KVITTAN. 725
603. 15. Marts 1535.
Oreinar að friðarsamningi miUi Kristjáns Danakonungs III.
og Lybikumanna og undirstöðuatriði, er Pétr Svave sekreteri
konungs og sendiherra setti fram að sáttmála milli Englend-
inga, Dana og Lybikumanna, og er gert ráð fyrir að ísland
verði um tíma veðsett Einglakonungi fyrir ákveðinni fjárupphæð.
Aarsberetninger fra det kongelige Geheimearkiv, udg. af C. F. We-
gener, III. Khavn 1865, bls. 251—254 (Nr. 70) eptir frnmriti á pappír
með hendi Pétrs Svave. — Prentað í „Ríkisréttindum íslands" eptir
Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson, Reykjavík 1908 bls. 46—47 (raeð
íslenzkri þýðingu).
Articuli de pace concilianda inter Daniæ regem et Lu-
becenses, deinde quo pacto inter Anglos, Danos et Lube-
censes foedus confici possit, Crumwello traditj. — De hijs
articulis proponendis ego Petrus Suauenius mandatum nul-
lum habui, sed cum omnino uellet scire meam sententiam
Grumwellus, proposui ista tamquam media concordiæ ineun-
dæ et præfatus sum, articulos meos esse, non regis mej.
Articuli deconcilianda pace.
Jslandia admodum frequentata ab Anglicis et Germani-
cis mercatoribus fortassis oppingnorabitur regiæ maiestati^)
pro certa pecuniarum summa ad tempus.
603. 13. Apríl 1535. í Vallanesi.
KviTTUNARBRÉF, út gefið af sira Einari Arnasyni prófasti fyrir
austan Lagarfljót, til handa Bjarna bónda Erlendssyni um
öll brot og misferli, sem hann hefir mátt í falla, tíu marka
mál og þar fyrir innan.
AM. Apogr. 4303 „Ex originali Petrs Asmundzsonar a Ketilsstöd-
um aceuraté".
Þath giore ek ^inar prestur arnason profastur fyrir avst-
an lagarfliot godum monnum kunegt med þessu minu opnu
1) þ. e. Henriki Einglakonungi hinum 8.
726 KVITTAN — VINNUMJSSIR. I535.
brefe. ad ek hefer afleyst Biarna bonda ellendsson af þeim
brotum sem hann hefer matt j falla og tiju marka mal nem-
ur og þar fyrir innan ,] huerium missferllum þat hefer ord-
it hans wegna og hann hefer sektugur matt werda vid mic.
hefer ek sett honum tilheyriligar skripter. fulla fesekt wpp
borit sem mier wel anæger heilagrar kirkiu wegna og minna.
J)ui gefur ek adurskrifadan Biarna ðlldungis kuittan og
akærulausan fyrir mier og ollum epterkomendum j skalhollte.
Ok til sannenda hier wm setta ek mitt jncigle fyrir þetta
kuittunaibref skrifat a wallanesstad j fliotzdalsherade Do-
minica proxima ante festum sancti ODagni CDartiris a partu
wirgineo 1535.
604. 37. Apríl 1535. á Æsistððnm.
BóMR sex manna, út nefndr af Arngrími Jónssyni, er þá hafði
kongsins sýslu og umboð i Vöðluþingi, um ákærur ísleifs
Sigurðssonar til Björns Þorvaldssonar og Eyjólfs Sveinsson-
ar fyrir vinnumissi, er hann hefði hlotið um sumarið af því,
að Eyjólfr hefði að fyrra bragði höggvið Björn (til skemda).
Landsbókasafn 69. 4to bl. 176b -177a, skr. c. 1640. — Landsbóka-
safn 63 4to bls. 294—295, skr. c. 1640. — AM. 21 lc 4to bls. 78-79,
skr. c. 1700. — Landsbókasafn 68. 4to bl. 107, skr. c. 1680 (ágrjp).
Hierads Dömur Arngrijms Jönssonar. Dæmdur winnumisser
af þeim sem ^nvijge Býdur og þeim Dæmdur 0dur
vm atuister sem fýrer skiemdum vard.
Aullum monnum sem þetta Brefí^ siA edur heýra senda
Jon Thorlaksson. Simon Thorsteinsson. Þorsteirn Simonar-
son. Þorualldur Arnason. Arne Olaffsson og^). Einar Jons-
son kuediu Guds og sijna kunnugt giorande ad þa lidid var
frd hijngadburd vors herra Jesu Ghristi 1535^) ar Manudag-
inn næstau fyrer Jönsmessu Hoolabiskups vm vored^) j Saur-
bæ j Eýafijrde a þijngstad EÍettvm vorum vier j döm neffnd-
er aff ærhgum manne Arngrijme Jonssyne er þd haffde
1) b. V. 211. 2) Mdxxv 63, 211. 3) þ. e. 19. Apr.
1535. VINNUMISSIB - OHEIMIL JÖRÐ. 727
kongsins sjslu og vmbod j Vðdluþijnge ad skoda. Ransaka
og fullnadardöms atquæde a ad leggia vm þd akiæru er
Jssleifur bonde Sigurdsson [doms a beiddist og^) kiærde thil
þeirra Biarna(r) Þorualldssonar^) og Eiolffs Sueinssonar vm
þann vinnumisser ^r hann fieck vm sumarid af þeirra vid-
skifftum. Nu med þui ad goder menn sáu ad Eiolffur hiö
fyrre ad Bijrne og var halldinn aff. þiker oss Iðgmdlid þar
ad luta. ad saa mun sokum suara ^iga sem slær vppa sak-
lausan mann edur bjdur kamp fedur holmgongu^). Þui dæmd-
um vier fyrrnefndir doms^) menn Biorn skiUdugan ad leida
ij loglig vitne edur suerie sialffur og tueir menn med hon-
um ad Eiolfur heffde^) fyrre hogguid med nocktum knijffe
og viliad slaa sig. Enn ad vottunum leiddum edur ödunum
vnnum dæmdum vier Jssleiff* Bonda allafi adgang eiga ad
Eiolffe Sueinssyne vm sitt skadræde.
Og thil sanninda hier vm [setium vier fyrneffnder döms-
menn vor jnncigle fyrer þetta Breff ^r skriffad var a Æse-
stodum ] Eyafijrde þridiudaginn næstafi eff'ter Marcij Evan-
gefista dag a sama are sem fyr seiger^).
605. 13. Maí 1535. í Skálholti.
DóMR þriggja presta og þriggja leikmanna, útnefndr af Ög-
mundi biskupi í Skálholti, um ákæru biskups til Sturlu Jóns-
sonar, að hann hefði yrkt og unnið leyfislaust lögfesta jörð
biskups-stólsins Efri Hamra í Holtum.
A.
Bisk. Skalh. Fasc. XI, 6, frumrit á skinni. Átta innsigli hafa ver-
ið fyrir bréfinu. — AM. Apogr. 24'38 með hendi Árna Magnússonar
(„J vitnishurde Siironar Ormssonar dat. 1506. standa nedre hamrar j
Holltamannahrepp. E : conseqventér Efrehamrar. Þesser Efre Hamr-
ar eru nu eign Oddakirkiu halfer. en halfer bondaeign. Sydri Hamr-
ar. sem nu so kallast. eru bændaeign". AM).
1) [b. V. 211. 2) Þorvarðssonar (rangt) 3) Einuijge 63; [edur
einvigi edur holmgongu 211. 4) b. v. 63, 211. 5) hafe 63. 6) [sl. 63.
728 ÓHEIMIL JÖRÐ. 1535.
Domsbref vm hamra.
Um Efre Hamra i Holtum.i)
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra
senda olafur jonsson Badzmann. gudmundur jonsson. sœ-
mundur arnason prestar skalhoUtzbiskupsdæmis. erlendur
jonsson. magnus jonsson og olafur dsbiarnarson leikmenn
qvediu gudz og sina. kunnigt giorandi at sub anno gratie
CO. d. XXX. V. fimtudagin næsta fyrir huitasunnu j skalhollti
uorum uær j dom nefnder af uerdugum fodr i gudi herra
augmund med gudz nad biskup j skalhollti at skoda og
ransaka og fullnadardom aa at leggia um þa aakæru er bisk-
upin klagadi til stulla jonssonar at hann hefdi yrkt og unit
jordina efre hamra j ongu leyfi ne frelsi. og Iðgfesta af
biskupsins umbodsmanni. hveria jord herra biskupinn hafdi
keypt af eyolfi þorualzsyni. kom stulh ecki ] stefnu dagin.
þui hann var sagdur siukur. og uændízt heimildartauku eir-
eks bonda þosteinssonar. og hann hefdi lofad at borga og
bitala huat aa sagdizt. kom þar fram fyrir oss utskriptum af
kaupbrefi at einar heitinn erlendzson hefdi keypt þessa alla
jord efre hamra. ^igi sidur kom þar íram fyrir oss domur
huer oss leist ecki epter bokarenar ordum giordur. at eireke
þosteinssyni dæmdizt þessi jord efre hamrar. en uier uitum
fyrir fuU saninde at eirekur bonde hefur ueret hier ] sueit
langa tima og haft hier syslu og annarsstadar og ecki aklag-
at greinda jord. enn saker þess at landziaga bokin setur
tima til nær huer madur skal land sitt brygt hafa innan xx
uetra at forfallalausau^) þui þessi jord stod aaklaugunarlaus j
xl. aar edur meir. þui leizt oss sa domur ecki afl hafa. enn
eyiolf rettiliga matt kaupa greinda jord. Suo og mega selia
huerium honum likadi. og biskupinn logliga kominn at sagdri
jordu. Þui at heilags anda nad til kalladri at suo proífudu
og fyrir oss komnu dæmdum uær med fullu doms atkvæde
adur nefndan stulla sekan fyrir naulnan yrking og aabunad
aa jordunne sem login ut uisa. utan hann konii til næsta aux-
araarþings med meira sanninda proff og skilriki þad dandi-
monnum uirdizt fullt afl hafa.
1) Apog[r 2433 með hendi AM, f) Svo,
1535. ÓHEIMIL JÖRÐ. 729
Samþyckti þenna uorn dom med oss adurgreindur herra
biskup augmund og setti sitt jnsigli med uorum fyrrnefndra
manna jnsiglum fyrir þetta domsbref Skrifat j sama stad
deigi og aari sem fyrr seigir.
B.
AM. Apogr. 2753 með hendi Árna Magnússonar „Ur brefabok
biskups Ögmundar".
Um ^fre Hamra.
Ollum monnum þeim sem þetta bref sia edur heyra.
senda Olafur Jonsson Badzmann. Gudmundur Jonsson. Jon
Hiedinsson^) prestar Skalholltzbiskupsdæmis. Ellendur Jonsson.
Olafur Asbiarnarson. Magnus Jonsson. logrettumenn. kvediu
gudz oc sina kunnugt giaurande ad sub anno gratiœ m^'. d^.
xxxv^. a fimtudaginn næstan fyrer Hvitasunnu vorum vier i
dom nefnder af heidursamlegum herra. herra Ogmund med
guds nad biskup i SkalhoUte. ad dæma og skoda þa akiær-
un^) sem biskupinn kiærde til Sturla Jonssonar. ad hann
hefde yrkt ok unned jaurdina ^fre Hamra i ongvo leyfe nie
frelse. ok af sinum umbodsmanne logfesta. hvoria hann
hefde keypt ad Eyolfe Þorvaldssyne. Kom þar fram fyrer
oss utskrift af kaupbrefe. ad Einar heitinn Ellendzson hafde
keypt þessa alla iaurd (-fre Hamra. Kom þar oc fram hier-
adsdomur. hvor oss leitst ecke epter bokarinnar ordum giord'
ur. hvor svo var latande. ad Eireke Þorsteinssyne dæmdist
þesse iaurd ^fre Hamrar. Nu saker þess ad landzlagabokin
setur tima til nær hvor skal hafa brigdt land : innan x^). vetra
ad forfallalausu. enn þesse iaurd stod aklogunarlaus i .xl.
ar edur meir. Þvi ad H(eilags) anda nad til kalladre. ad svo
profudu ok fyrer oss komnu. dæmdum vier fyrrnefnder doms-
menn med fullu doms atkvædi fyrrnefndan Eyolf Þorvalds-
son riettelega hafa matt selia þessa iaurd biskupenum. Enn
adurnefndan Sturla sekan fyrer notnuni) oc abunad sem log
giaura rad fyrer. utan hann kome til alþingis edur hans um-
bodsmadur med meira prof ok skilrike enn þetta. et cetera.
J) Svo,
730 VTGSLUBRÉF. - SKÁLA. 1535.
606. 33. Maí eða 18. Sept. 1535. í Viðey.
Ögmundr biskup lýsir því, að hann hafi vígt Björn djákna
Jónsson til prests, en Björn djákni sýndi biskupi prestsvígslu-
leyfi af legata valdi og uppgjöf á því, að Björn var ekk
skilgetinn.
Landsbókasafn 61. 8vo, með hendi Arna Magnússonar „Ex. orig.
Stadarhol«.
Vigslubref siera Biarnar^).
Vier Afigmund med gudz nad biskup i Skalhollte giðr-
um godum monnum kunnigt med þessú vorfl opnú brefe at
vier hofum med heilags anda nad tilkalladre ordinerat ad
prestbiterii gradum Biorn DÍakna Jonsson epter þui vithne
og brefi er hann hafde fyrer sier at hann være vigdur. infra sa-
cris. adur i Holabiskupsdæmi. Hier med synde hann oss
Htteram dispensationis uppa |)at defectum sem hann hefer
in natalibus. giefit af legata vallde. hvória dispensationem
vær af vorú biskupsh'gu vallde fullgiorum epter ðUum log-
um heilagrar kirkiu og priuilegiis. so at adur nefndur Biorn
skal allt oíficium sacerdotale fremia og fullgiðra so sem na-
tus ex iegittimo thoro. Og til sanninda hier um setium vier
vort insigle fyrer þetta bref skrifat i Videy Sabbato quat-
tuor temporum^). anno Domini M. d. xxx. v.^
607. 36. Maí 1535. í Hðfða.
Kaupbréf þeirra Jóns biskups Arasonar og Bjarna Skúla-
sonar um Skálá í Sléttahlíð, með tilgreindum reka (Fals-
bréf).
AM. Fasc. XLVIIT, 2J, frumrit á skinni. Af 4 innsiglum eru 3
hin síðustu fyrir bréfinu. Arni Magnússon ritar aptan á bréfið ár-
talið „1535" og svo ^* fb/' sem merkir, að bréfið sé falsbréf, og svo
er því varið, og er það eitt af Skálárfalsbréfunum. Er það annað-
hvort gert síðla á 16. öld eða snemma á 17. öld, eptir útliti.
1) „sonar Jons biskups Arasonar", bœtir Árni við. 2) Þetta getr
verið 20. Febr., 22. Mai, 18. Sept. eða 18. Dec. Líklega er þó bréfið
annaðhvort gert í Maí eða Sept,
1535. SKÁLÁ - BERUFJÖRÐR. 731
Þat giorum vier steingrimur prestur bessason. jon odds-
son. arni runolsson. godum monnum kunnögtt med þessu
voru opnu brefi at arum epter gudz burd. (D d. xxx. og .v.
aa hofda a hofdastrond vorum vier j hia saum og heijrdum
aa ord og handaband þessara manna af einni alfú biskups
jons drasonar.^) enn biarna skíllasonar af annari alfíi. at
suo fyrir skyldu at greindur biskup Jon selldi sogdum biarna
jordina skaala j sleittahlíjd^) sem lýgur^) j fellz kirkiu sokn fyr-
ir xxxx hundrut med ollum þeim gognum og giædum sem
greindri jordu fyiger og fylt hefer at fornu og nyu til fúllr-
ar eignar vndaii hoia domkirkiú enn vnder biarna og hanz
erfingia med til greindum Beka sem lýgur^) j miUi skarfua
steins og hladbergz. bædi húalz og vijdar at skaalar kirkia
œtti epter þui breíi sem biskup Jon sagdist hafa fúndit sied
og yferlesid heim^) a holum. Hier j mot gaf biarni jordina
land sem hggur j fliotum j knappstada kirkiu sockn fyrir xx
hundrud med oUum þeim gognum og giædum sem greindri
jordu fylger og fylt hefer at fornú og nyu vndan sier og
synum erfingium enn vnder holakirkiu og hennar formenn.
og þar til xx hundrud j naiitum og saudum. hestum og
skreid. skal huer hallda sinu kaíipi til laga er keijpti. enn
hinn suara lagarijptingum er selldi. þui set eg adur greind-
ur biskup Jon mitt j (!) jnnsigli fyrir þetta bref med ddur
greindra manna jnnsigluni huertt ed skrifat var j sama stad
dag og ari sem fýrr seiger CDiduikú dagin næstaii fyrir fest-
um corporis christi.
608. 37.— 31. Mai 1535. í Beruflrði.
4. August 1583. í Yallanesi.
ViTNisBUBÐARBRÉF um það, hverir peningar hafi verið goldnir
kirkjanni í Berufirði, Egh Steingrímssyni í hendr, eptir afgang
Steingríms heitins ísleifssonar föður hans.
AM. 259. 4to bl. 180a, skr. 1608 (= a) ; bl. 107b - 108a, skr.
1) Að föðurnafn bisknpsins er hér tilgreint á þessum tíma er út
íif fyrir sig nærri því órœkt fölsunarmerki. 2) Svo,
732 * BERUFJÖRÐR. 1535.
1589—1590 með hendi Odds biskups (= &). — Add. British Museum
It, 245. 4to bl. 230, skr. 1592 (= c).
Berufiorduri) 1585.2)
Þad giorum vid Brandur prestur Ormsson og Þorsteinn
Einarsson leikmadur christnum monnum kunnugtt.^) med
þessu ockru opnu Briefe. Arum eptter Jesu christi fæding
1535. vorum vid^) nær stadder. sdum og heýrdum d. a
Berufirde. j mulaþijnge. j fardogum. vm vorid eptter afgang
Steingrijms heitins Jsleifssonar (gud hans sdl ndde). J fyrstu
grein. ad suo ordner peningar voru golldner kirkiunne j
Berufirde. x kyr og Ix dsaudar. metner og gilider. Eigle
steingrijmssyne j hendur. rettum erfingia eptter sinn fodur.
og þessar jarder Jorvijk ] Breiddal j eydalakirkiu sokn.
Kiellduskogar og fiogur hundrud j Skdlum. huer eignud voru
þeim Biskupum^) sem Bænhusenu^) var helgad. sumer kalla
postulapartt. og eckertt tuijmæle d leikid j þann tijd. Og
hier samhh'odar ockrum vitnisburdum Sijra Einar Arnason
officiaUs austfiarda. var hartt nær j þriatiju^) dr. med sama
skilorde og uid uottum hier j þessu Brefe. og setiande sitt
jnsigle a þetta Brief med ockrum jnsiglum. Skrifad^) a Valia-
nes stad þann fiorda dag Augusti. Datum 1583.
[Þetta fyrrskrifad vitnisburdar Brief var a Berufirde
Anno 1589. med oskoddum jnsiglum hia þeim gamla manne
Þorsteine Ejnarssyne. þuij eg liet þar skrifa eptter þuij þa
eg Wisiterade fyrsta sinn vm austfiordu. Skrifad j Skalholltte
þann 3 dag Februarij Anno 1607.^)
[Vona eg þad sie hia þeim sem Berufiðrd hefr selldt
ockur fðdur mijnum. og onnur flejre bref og skilrijke. eda
maldagar. sem eg viUde giarnail fd med godum skilum. og
hef eg bedit fðdur minn þar vm. hier med ydur gude bijfalande.
Oddur Einarsson
S. S. S.io)
1) 5, C. 2) c, og er ártalið þar með hendi Odds biskups. 3)
kunnigtt c. 4) vier (!) c. 5) Biskupinum h. 6) Svo öll. 7) xxx, &.
8) sl. c. 9) [Þetta bref var med oskoddum innsiglum hia Þorsteine
Einarssyne hinum gamla at Berufirde. Þui þar liet eg epter þui
skrifa Anno 1589 6, c. 10) [með eiginhendi Odds biskups ; vantíir í &.
1535. MtJNKAÞVERÁ. 73^
609. 23. Júní 1535. á MunkaþTerá.
Tylftabdómr klerka, út nefndr á alniennilegri prestastefnu á
Eyrarlandi af Jóni biskupi á Hólum, uni lambseldi, og ost-
toll Munkaþverár kirkju á öUum jörðum í Eyjafirði milli Gler-
ár og Varðgjár.
AM. Apogr. 4073, með hendi Jóns Magnússonar bróður Árna „Ex
originali" á kált'skinni.
Þath giðrum uier priór ]on ca modruuollum. sigurdur
]onsson. þorstein jonsson. eiell hallzson. torfe jonsson. þor-
biorn jonsson. þorgils gudnmndzson. jon fmbogason. tumas
jonsson. runolfur narfason. teittur magnusson. jon magnus-
son prestar hola biskupsdæmis godum monnum kunnugt
med þessu woro opnu brefi ath þa er hdit war fra gudz burd.
CD.^ d.o xxx^. og V. ar CDanudægin næstan fyrir jonss CDesso
baptiste^) da eyralandi^) j eyafirde da almenneligri prestastefnu.
woro (wier) til nefnder af worum virduligum herra oganda-
ligum fodur jone med gudz nad biskup oa holum ath skoda
og ransaka og fullnadardoms atkuædi oa at leggia wm þat
laraselldi sem broder pettur aboti œl munkaþueraa Reinknadi^)
munkaþuerarkirkiu eiga aa oUum ]ordum j eyiafirde j miU-
um glerar og wargiar. huortth registrum sagdrar kirkiu jne
hiellt og hann þar fram bar (og) ver saum og yferlasum.
svo og somuleidis wm þann ostollin. er fyrgreind munka-
þuerar kirkioa ætti ath huerium skattbonda j fyrgreindu tak-
marke. reinknadist^) þath .xv. merkur smiors j huern eirn.
en þat af huerium annara sem sialfur uiUdi til giora þui
jn nomine domini amen. dæmdum ver fyr greint Pegistrum
stodugth og myndugt og huern man skylldugan sem byr j
eyiaíirde j greindu takmarke millum glerar og wargiar huortth
helldur hann er bondi eda annar madur ath ala eitt lamb
fyr greindum stad munkaþuerar kirkiu taka ath mickels-
messo en skila aptur ath krosmesso^) gilldu og abyrgiast
sem annath fulgufie. en ef þa er eigi saudur til þa gialldi
fullgildis. X. alner wmbodzmanne kirkunar^). eptter þui sem
1) Þ. e. 21. Júní. 2) Svo.
734 GRENJAÐARSTAÐR. I5g5.
sialfum semur. huer hann giorer eige suo sekur iij morkum
uid fyrgreinda kirkiu og gialldi saud [sem adur^). og somu-
leidis wm adur skrifadan ostoll. xv. merkur smiors af hueri-
um skattbonda. er slik sektth þar uid sem adur greiner. Og
til saninda hier wm setti adur greindur herra ]on med gudz
nad biskup aa hollum^) sitt jnsigle med adur skrifadra donis-
manna jnsiglum fyrir þetta domsbref er skrifad war da
munkaþuera j eyaíirde deigi sidar en fyr seigir.
610. 33. Júní 1535. á arenjaðarstöðam.
JóN biskup á Hólum afhendir síra Sigurði Jónssyni (syni
sínum) kirkjuna og staðinn á Grenjaðarstöðum, og segist
biskup afhenda með þeim peningum, sem hann haíi tekið
við af ábóta Finnboga heitnum Einarssyni fyrir sjö árum.
AM. 273. 4to skinnblöð samtíða. Sbr. Nr. 593.
Þat giorum uier thomas einarsson. jon jonsson prestar
þorsteirn finbogason. audvn sigurdsson. oddur arnfinsson. arn-
grimur jonsson godvm monnum kunnigt med þessv uoru
opnv brefi þa lidit var fra guds burd. CD. d. xxx og fim
ar aa greniastodum^) j reykia dal jn vigiha johannis baptisti^)
uorum uier j hia saum og heyrdum aa at verdugur herra
biskup jon afhenti sira Sigurdi jonssyni kirkmna aa grenia-
stodum^) og stadin med þat ornamentvm og inuentarium sem
hann sagdi og sýndi sig vid hafa tekit af aabota finboga
heitnum einarssyne sem registrum og reikningsskapur þar
um gior inne helldur. Og svo afgreiddi biskup jon þa pen-
inga sem hann lagdi til kirkiunar. Sagdist hann uid hafa
verit þa nefndur finbogi heitin medtok^) og afenti greindan
stad. giordi biskup jon adur nefndan finboga og hans erf-
ingia kvitta vm allan reikningsskap greindrar kirkiv. atti
kirkian suo mikit j fridum peningum sem hier eftir skrifat
stendur. Heima a stadnum xj kyr. ix asaudar kugilldi. vij.
1) [Í madur = sera madur {}) Apogr. 2) Svo. 3) Síra Finnbogi
fékk veiting fyrir Grenjaðarstað 1507.
1535. GRENJAÐARSTAÐR - HJUSKAPARLEYFI. 735
c .1 gelldum saudvm og navtum. eirn hestur meiddur og iij
hross vond. Med stadarens iordvm utan gardz kugilldi Ix og
uij ung og gomvl god og ill. Lagdi biskup jon kirkiune aa
greindum stad iordina presthuamm þat sem auk var krist-
fiarens og eirn nyan flugelshokvl. med þeim skildaga at
þar skylldi æuenhga syngiast salumessa med salvtidum
næsta dag epter marci ewangelisti^) setti biskup jon til panta
stora klucku er hann hafdi ut leyst fyrir lest til giUdis j
kaupstad fyrir vj aura silfurs er hann fargadi^) fyrir kirki-
unni. atti kirkian vj fiordunga malms j kluckunne. fiell i por-
cio vm vij ar medan biskupen hielt stadin ij c. gallt hann
eirn messohokul nyan med raudvm og grænvm rondvm.
ij Htil merki og bvning m messoklædi med stolvm, var þat
med flvgiel. þetta allt fyrir þessi ij c.
Og til sanenda hier vm setium vier fyr skrifader menn
uor incigli fyrir þetta bret. skrifat j sama stad dag ok ar
sem fyr seigir.
611. 211. Júní 1535. í Skálholti.
Ögmundr biskup í Skálholti leyfir, með ráði klerka á presta-
stefnu og eptir því valdi, sem hann hefir af erkibiskupi og
páfa, þeim Þórði Ketilssyni og Sigríði Jónsdóttur að binda
hjúskap, en þau höfðu átt fjögur börn í fjórmennings
mægðum.
Bisk. Skalh. Fasc. XX, 66, frumrit á skinni mjög skemt af fúa.
— AM Apogr. 2408 „accuratissimé", og hefir frumritið þá verið al-
læst.
Wier augmund med guds nad biskup j skalholti gior-
um godum monnum kunigt med þessu voro opnu breffí.
Saker þess ad faudurhg forsia paffaligs wallz lætur tijl þa
marga hluti af sinvm mildligum heitum vppa gudz wegna
og þeirra manna naudsynia sem þurfandi eru sem laugin
streingehga iiosHga loffa ecki sem er vm hiuskaparband j
fiorda. heíí'ur wor helgazte fader paffen vnt og bifalat werd-
1) Svo 2) fargagi, hdr.
736 ÖJÚSKAPARLteYft. 15B5.
ugum faudr j gudi herra Olafti ^rchibiskupinum j þrand-
heime ^n hanss werduga nad oss ad dispensera vm þuilik
mal. Þui heffr þordr ketilson og sigridr jonsdotter menn
vorss biskupsdæmis audmiukhga fram lagt sitt mal fyrir oss
og bedit litellatliga ad þau mætti laugHga saman binda og
stadfesta sinn hiuskap fyrir saker þess ad þaú hauffdu att
sin a millum. iiij. baurn. .] fiormennings mægdum og tekit
þar fyrir lausn ok skripter og goldit febætur epter þui sem
kirkiunnar formðnnum heffr wel Hkat. Þui fyrir saker fa-
tæktar og naudsynia barnanna hauffum wier giortt j guds
trausti med radi og samþycki vorra presta og prelata j al-
menneligre prestasteffnú fulla dispenseran vm fyrrsagda mein-
búgi suo þau megi giora sin a miilum laugligt hionaband
suo framt sem ecki koma vpp adrer meinbuger eda hindr-
un j fysingum. skulu þau sidan saman bHjffa j laugHgum
hiuskap og þeirra baurn laugHga tijl arffs komin sem adrer
skilgetner erffingiar.
Og tijl saninda hier vm heingium (vier) wort jnsigle fyr-
ir þetta dispenseranarbreff huert skriffat war j skalholt
sunudagin næsta fyrir festum apostolorum petri et pauH
anno domini CD.<^ d^. xxx v.
613. 1. Júlí 1535. á Öxarárþingi.
DóME tuttugu lögréttumanna, út nefndr á Alþingi af Erlendi
lögmanni Þorvarðssyni og Einari bónda Brynjólfssyni í um-
boði Ara lögmanns Jónssonar, um bréf Olafs erkibiskups og rík-
isráðsins í Noregi, — sem skipar biskupum báðum, Ögmundi
og Jóni, að taka öU konungsgjöld af íslandi, — og um bréf
hertoga Kristierns, er skipar Didrek Vaget (=fógeta?) hið
sama, ennfremr um bréf Kristophers greifa í Oldinborg, er
skipar Markús Meyer hirðstjóra yfir ait Island, en biskupum
dæmist þetta valld með þeim röksemdum, sem bréfið hermir.
AM. 191. 4to bls. 48—49 (bréfabók Jóns Hallssonar á skinni). —
AM. Apogr. 5546 (eptir AM. 191. 4to). Fer Árni svo feldum orðura
umþessa afskript: „Þesse dómur er utskrifadur ur Copiubok a perga*
mente in 8vo. er eg feck af Monsr. Bryniolfi Þordarsyne. Þar sera
1S35. LANösstJÓRN. 73Í
þetta bref vikia kanii fra minne Originals Copiu (ad skilia i þvi óund-
erstrikada) þá er þad rftngt. þvi min copia er accuratissimé ritud og
confererud med originalnum. Collata est liæc co pia". Þessi „Originals-
copia" Arna finst nú ekki, og er hún án efa brunnin með fleirum
skjölum hans. Hins vegar er í AM. 258. 4to bls. 72 — 75 afskript
þessa dóms með hendi Hákonar Ormssonar, gerð fyrir Brynjólf bisk-
up (1643) eptir frumritinu, sem legið hefir í Skálholti, en var orðið
lasið á dögum Árna, og er nú liðið undir lok. Er sú afskript stað-
fest í Skálholti 28. Marts 1643 af Brynjólfi biskupi, Jóni ráðsmanni
Haldórssyni, Birni skólameistara Snæbjarnarsyni^ Halli kirkjupresti
Arnasyni, Pétri heyrara Gizurarsyni, Hákoni landþingisskrifara Orms-
syni og Stepháni biskupsskrifara Olafssyni. — Dómrinn er prentaðr í
Kirkjusögu Finns biskups Jónssonar II, 268—270. — Prentaðr og í
„Ríkisréttindum Islands" eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson,
Rvík. 1908, bls. 41-43.
Alþingisdomur er biskup augmundi uar
dæmt ad ueita syslur ] sinu biskupsdæmii).
OUum godum monnum þeim sem þetta bref sia edur
heyra senda jon þoruardzson. jon eirekson. biorn jonson.
eirekur sniolfson. jon sæmundzson. íilipus runolfsson. magn-
us ]onsson. jon helgason. skule tumasson. eirekur snorrason.
gudmundur gudmundzson. biorn jonsson. jon jonson. gisH
jonsson. gisli hakonarson. jon þorlaksson. þorualldr arnason.
magnus biornsson. einar einarsson og þordur gunarsson.
suarner logrettumenn. [Q. G.^) og sina kunnegt giorandi ad
þa lidit uar fra hingatburd uors herra jesu christi. CD. d.
XXX og. u. ar miduikudagen næstan^) epter peturss CDesso
og pals^) ŒL almenniligu oxararþinge uorum uier j dom nefnd-
er af ærligum monnum erlendi þoruardzsyne logmanne sunn-
an og austan aa jslande og einare bonda bryniolfssyne er
hafdi logligt umbod ara jonssonar logmannz nordan og
uestan da jslande ad skoda og ransaka og fullnadardom
aa ad leggia huoria magt edur afl þau bref skulu hafa sem
jnn woro^) komen j landit. j fyrstu grein bref fraa^) herra
[Olaff erchebiskup^) j þrandheim^) og ollu rikessens radi j
noregi huad ]nne helldur ad hann bíjfalar uerduga^) herra
j gudi biskup augmund^ö) og herra biskup jone æ^^) holum
1) Ad Biskupar Skule Vppbera Kongsins Rentu a Jslande 258.
2) [Kuediu Gudz 258. 3) uæsta 258. 4) þ. e. 30. Júní. 5) eru 258.
6) b. V 258. 7) [258; Olafs erkibiskups 191. 8) Þrandheime 258.
9) werdug 258. 10) 0gmunde 258. 11) ad 258.
Dipl. Isl. IX. B. *"?
7S8 landsstjórM. 1535.
ad þeir upp bere og ad sier take^) huor ] sinu biskupsdæme
alla krununar rentu [et cetera^). j annare grein bref her.
tuga kristier(n)s^) suo hHodandi ad hann bijfalar didrik ua-
get upp at bera kongsens^) rentu hierj landit. j þridiu grein
bref herra^) kristifor^) greifa j oldinborg og delmenhorst j
huoriu suo stod ad hann bijfalar herra markvss meyer hird-
stiorn yfer ollu jslande [et cetera^). þiker oss ecki uort log-
mal hlyda upp ísl þessa þeirra skipan hertugans og greifans
saker þess ad krunan j noregi hefer aunguan utualen kong')
yfer sig þui ad vier hofvm henne suared og rettum norigs
kongi uora eida. þui ad heilagx anda nad til kalladre dæmd-
um uier fyrr nefnder domsmenn med fallu doms atkuædi
herra erkibiskupsens og rikisins rads bref j noregi skialligt
og myndugt j allan mata og herra biskup augmund j skal-
hollti og biskup jon ai holum fuilmegtuga huor j sinu bisk-
upsdæmi og alla krununar rentu ad sier mega taka epter
þui sem þeirra bíjfalningarbref utuisar og ine helldur. Somu-
leidis dæmdum uier ad eingen krununar renta skal burtu
flytiazt af landenu^) huorki skattur sakafe edur sekia^)
giolld jnn^o) i{\ þggg ^d allzmegtugur gud gefur oss rettan
kong til norigis. Suo og dæmdum uier ad huor syslumadur
sem heima hefer^^) sina syslu skai bííuara sinn skatt til
næsta oxararþings og biskupenum þætte fullar uordzlur fyr-
ir hafa. en þeir sem ecki hallda edr hafa sinar syslur heima.
þa afgreidi biskupenum sinn skatt og toll.
Samþykti þena uorn dom herra biskup augmund. er-
lendur þoruardzson logmadur^^^ Qg einar bryniolfsson og
[þar med^^) oll logrettan lærder og leiker.
Og til sannenda hier um settu fyrr greinder herrar sin
incigli med uorum fyrr greindra manna insiglum fyrir þetta
domsbref huort ad^*) skrifat uar j sama stad aare^^) deigi
sidar en fyrr seiger.
1) 258; taka 191. 2) [sl 258. 3) Christiernn 258. 4) konungs-
ins 258. 5) b. v. 258. 6) Christofifer 258. 7) konung 258. 8) lannd-
ed 258 9) seckia 258. 10) b. v. 258. 11) helldur 258. 12) logmann
258. 13) [b. V. 258. 14) £r 258. 15) b. v. 258.
i
1535. kAUPMÁLABRÉP. 73^
613. 4. August 1535. á MöðruTðllam.
Kaupmálabrép Orms Sturlusonar og Þorbjargar Þorleifsdóttur.
MSteph. 27. 4to bls. 51—52, Svartskinna, með hendi Benedikts
lögmanns Þorsteinssonar, skr. c. 1720 — 1730. — AM. 211 5^. 4to bls.
6, skrifað c 1700. Stafsetning er öllu betri á Svartskinnu, en 211 er
upprunalegra að orðafari,
Kaupmdlabref Orms Stullasonar^) og Þorbiargar
Þorleifsdottur.
Jn nomine domini Amen.
lystest og stadfestest so felldur kaupmdle d^) millum
Orms Stullasonari) og Þorbiargar Þorleifsdottur a þeirra
brudkaupsdeige sunnudagenn næstaii efl'ter Olafsmesso íirre
fum hausted^) a ModruvoUum [j Eyafijrdi. þa lidid var frcL
hijngadburdi vorz herra Jesu Ghristi 1535 aar. ad ádurgreijnd-
ur*) Ormur StuUason hafde til kaups vid adur^) greinda
Þorbiorgu Þ(orleifs)d(ottur)^) iijc hundrada i^) fastaeign. [Var
þar i'^) til skiiin og greind (jðrdin)^) Stadarfell og 80 mal-
nitukugiiide og 80c i ollum [þarílegum peningum kvikum og
daudum^).
Hier i mot hafde greind Þorbiorg Þ(orleifs)d(otter)5)
ijc^°) hundrada i ]ordum og^i) 40 Malnitu kugiUde. xxc i
silfre og xxc i odrum^^) þarflegum peningum. reiknast hier
med hennar Modurarfur.
gaf [þrattnefndur Ormur StuUason þrattnefndre^^) Þor-
biorgu Þorleifsdottur i tilgiof. Ixc [var tilgreijnd jordin^*)
Skoravijk. xxxc- og HoUt fyrer^^). xxc er liggur i Stadarfells
1) logmanns, b. v. 27. 2) sl, 211. 3) [sl. 211, enda sýnist und-
arlegt að telja haust í öndverðum August, þvi að þessi dagsetning er
einmitt 1. Aug 1535, sem hlýtr að vera hið rétta ártal bréfsins, en
ekki 1538, því að 1538 er sunnudagrinn næsti eptir Olafsmessu fyrri
einmitt líka sunnudagrinn (næsti dagr) eptir Ólafsmessu síðari, og
mundi þá vera miðað við síðari messudaginn ef bréfið liefði verið
gert 1538. 4) [211, nema hvað ártalið 1538, sem stendr í 211, er leið-
rétt eptir 27; 1535. ad, 27. 5) 211; sl. 27. 6) sl. 211. 7) [leiðrétt;
Var þad og (!) 211. 8) [211; þar i greint 27. 9) [211; odrum kuik-
um og daudum þarflegum peningum 27. 10) 211; ij 27 (rangt). ll)
211; sl. 27. 12) 211 ; godum 27. 13) [211; Ormur logmadur 27. 14)
[211; jordena 27. 15) b. v, 211.
47*
740 KAUPMÁLABRÉF. - SÝSLUBRÉF. 1535.
kirkiusokn og þar til .x. Malnitu kugillde. Reiknast þd mdle
Þorbiargar^) ijc hundrada 80c.
kiore Þorleifur [Bonde G(rims)síon) Þorbiorgu^) dottur
sina malakonu i gard Orms [Stuliasonar.^)
Samþickte þennan giordning Dade B(onde) Gudmunds-
son i loglegu umbode Þorsteins B(onda) Finnbogasonar [er
þa skyllde haffa íiarhalld Orms S(tulla)s(onar)^) frænda sins
Voru þesser*) festingarvottar og brudkaupsvitne. Oddur
Halldorsson. EigiU Hallsson. Andres Asgrijmsson. prestar
Pall Grijmsson. Jon Þorlaksson og Þorvalldur Arnason. leik
menn. [huorier settu sijn jnnsigli fyrir þetta kaupmála Brief.
huort giort var d sama stad iij^) dogum sijdar enn firr
seiger.
614. [23. Áugust] 1535. á Eyvindarmúla.
Ögmundr biskup í Skálholti veitir Jóni bónda Hallssyni sýslu
til næsta Öxarárþings miUi Þjórsár og Jökulsár á Sólheima-
sandi, „eptir þeirri bífalning, sem vér nú höfum af heiðr-
samligasta ríkisins ráði í Noregi upp á krúnunnar vegna og
eptir Alþingisdómum".
AM. 191. 4to bls. 50—51 (bréfabók Jóns Hallssonar rituð samtíða
á skinn). — AM. Apogr. 5547 (eptir 191. 4to).
Syslubref þad biskup augmundur ueiter
anno domini CD d xxx. v. ar.
Vier augmund med gudz nad biskup j skalhoUti heils-
um ydur olium sem byggia og bua a± millum þiorsar og
iokulsar ca solheimasandi og rangarþing er kallad. kær-
liga med gudz kuediu og uorre. kunngiorandi ydur at nu
epter þeirre bíjfaling sem uier nu haufum af heidursamlig-
asta rikissins rade j noregi upp aa krununar uegna og ept-
er alþingisdomum haufum uier bifalat heidursamligum dandi
manni jone bonda hallzsyne wors nadugasta herra kongsens
1) hennar 211. 2) [211; sl. 27. 3) [211; þa hann skiUde hafa
unibod Orms 27. 4) 211; sl. 27. 5) [211; og innsigludu þetta kaup-
malabref i sama stad og iire iiij 27.
1535 SÝSLUBRÉF. 74Í
syslu og urnbod þar med ydur suo sem fullmegtugum syslu-
manne ber at hafa og uor landzlaga bok ut uisar med skott-
um og skylldum. rekum og reningum. huolum og hafrekstr-
um og ollum þeim riett og rentu sem kongdominum og
mier til heyra og eige er adur kuittan full fyrir og logligur
sattmale aa gior. skal fyrnefndur jon hallzson aull mal
smærri og stærri sekta og sækia og saker aa gefa suo og
sætta og semia og nidur setia. fyrir sig stefna. prof ca taka
og doma yfer nefna. skal hann mins herra kongsens jarder
byggia og byggia lata j grei(n)du takmarki og landskylder
upp bera og uiseyre samantaka eda taka lata under fulla
grein og reikning uid mic og færa skatten til bessastada og
lata kominn uera. uiij. nottum epter alþing hid sidarsta for-
fallalaust ad aílyktum nefndarmonnum sitt þingfararkaup.
skal fyrr greindur jon hallzson fulla magt og ualld til hafa
þeim monnum dag at gefa sem j uandrædi kunu ad falla
edur fallit hafa og boda þeim til min sem skiotazt. skal
hann og fullt ualld til hafa ad stefna þeim monnum aptur
j sina syslu sem þar hafa brotliger ordit ef þeir eru komn-
er j adrar sueiter. skal optnefndur jon hallzson eignazt oll.
uj. marka mal og þar fyrir inan sier til liettis og eignar
fyrir utan allan reikningskap vid kongdomenn og mic fyrir
sitt armædi og starf enn ef stærri mal kunu til ad falla sem
gud lati færri en fleiri þau skal hann sækia vnder kongdom-
en og mig. bidium (ver) alla goda menn og sierliga mins
herra kongsens uine og mina ad þier sieud tittnefndum jone
halzsyne greider og goduiliuger huers sem hann kann uit
ad þurfa og latid hann uel og reidugliga ad komazt þeim
goduilia sem þier uilit honum giort hafa. Byd ec opt nefnd-
um jone hallzsyne ad hann tale log og riett til huers mannz
þo med uægd og myskun þar sem þat til heyrer en þriosk-
um og þralyndum sie hann riettur domare og refsingasani-
ur. Skal titt nefndur jon hallzson gefa þeim nianne umbod
sem hann viU til kiosa ad giora log og riett ad aullu iafn-
fullu sem hann sialfur ] fyrr greindri syslu þegar þrattnefnd-
ur jon hallzson er eigi sialfur j opt nefndri syslu. skal
hann þessare mins herra kongsins syslu og umbodi ad
742 LÉNABRÉF. I535,
fylgia til næsta oxararþings og þad leingur sem eigi er onn-
ur loglig skipan oa gior. Og til sanenda hier (um) set ec
mitt jnsigli fyrir þetta syslubref er skrifad uar aa eyvindar-
mula j íliotzhlid.
615. 33. August 1535. á EyTindarmúla.
Ögmundk biskup í Skálholti veitir Jóni bónda Hallssyni til
næsta Öxarárþings umboð yfir Skógum og Skógaeignum,
Mörk og Merkreignum fyrir sama gjald, sem hann hefir
haft af Jóhanni Pétrssyni og Diðrik fóvita.
AM. 191. 4to bls. 52 (bréfabók Jóns Hallssonar rituð samtíða á
skinn). — AM. Apogr 5.548 (eptir 191. 4to).
Bref biskup augmundar fyrir kongs eignum
oa rangaruollum.
Vier augmund med gudz nad biskup j skalhollti gior-
um godum monnum kunigt med þessu woro opnu brefe ad
vi^ier epter þeirri bifaHng sem uier nu hofum af heidursam-
ligazta rikisens rade .] noregi upp aa krununar uegna og
suo epter alþingisdomum hofum vier bíífalat uel kendum
manne og uorum tenara. jone bonda hallzsyne kongsens
eigner under eyafiollum skoga og skoga eigner. mork og
merkr eigner med ollu þui sem þessum greindum kongs
eignum fylger og fylgt hefer ad fornu og nyiu. rekum og
skogum. eignum og jtokum. skal greindur jon hallzson eign-
azt og ad sier taka allar kugillda leigur og landskyllder og
allar adrar gagnsemder og hlunnendi af fyrr skrifudum eign-
um fyrir suodan gialld sem hann hefur adur haft af johann
petursyne og didrik fouita. jn primis. ujc- fiska. tunu smiors
og .uj. uetra gamallt naut eda suo goda peninga j flytianda
eyre ef þesser kuna ecki til ad uera. hier med byggia at
gardenum og kyrkiune sem honum er moguligt, skal opt
nefndur jon hallzson þetta fyrr skrifat umbod^) og lene
bruka og bííhallda til næsta oxararþings og þad leingur sem
1) tvískrifað í skb,
1535. KOLBEINSSTAÐIR. 743
ecki er onnur loglig skipan a gior. Og til . sanenda hier
um Jjrycktum uier uort insigli fyrir þetta bref skrifat da ey-
uindarmula j fliotzhiid tueim nottum fyrir bartolomeus CDesso
arum epter gudz burd. CD. d. xxx. og .u. ar.
616. 13. Septeml»er 1535. í Viðey.
18. Júní 1588. á Strönd í Selvogi.
Hkafn Guðmundsson gefr kirkjunni á Kolbeinsstöðum til
œfmlegrar eignar, en sér til eihfs bænahalds, jörðina Vœt-
ekra á HellisvöUum undir Jökli, og má hvorki selja né gefa
jörðina undan kirkjunni.
Snœfellsnessýsla 2 roeðal jarðabókarskjala Arna Magnússonar, í
aískript frá 26. Júní 1704. - AM. Apogr. 1264 með hendi Árna
Magnússonar eptir transscripto þessu á skinni „fra Ara Þorkelssyni".
uætuakrer.
Þad giori eg Hrafn gudmundsson goodum monnum
kunnugt med þessu mijnu optnu^) brefe ad eg medkennist
ad eg hefe giefid ]ordina vætekra er liggia a HellisvauUum
j Knarrar kirkiusokn heijlagri Sancti nikulas kirkiu a Kol-
beinstodum til æfenlegrar ejgnar efftir minn dag Med óUum
þeim gðgnum og giædum sem henne hefur filgt ad fornu
og nýu og eg hefe fremst ejgande ad ordid. enn mier til ej-
hjfs bænahallds. So og skil eg til ad hun skal og huorke
meiga giefast nie sefiast vndan Sancti Nikulaskirkiu d Kol-
beinstodum. Og til sanninda hier um. set eg mitt jnnzigle
vppa þetta giordnijngsbref. Skrifad j videy sunnudaginn
næst(a) firir exaltatio^) Sancti Crucis Anno Domini CD. d.
XXX. V.
Þad giörum vier eff'tir skrifader menn Halldor Odds-
son. biarne Jonsson. Jon Ormsson. Gudmundur Audunar-
son. Jon Nichulasson og Audun Jonsson. goodum mðnn-
um viturligt. ad vier hofum sied. d halldid og jferlesid.
Brief Hrafns heitinz gudmundssonar. med hejki hangande
jncigle ord eíftir ord sem hier firir ofaii stendur. Og til
1) opnu 1264. 2) exvUtatio 1264,
744 NÚPSBRÉF. 1535.
sannenda hier uín. setium vær vor jnncigli nedan íirir
þetta bref. Skrifad ad Strond j Selvogie. þridiudaginn næst-
aii efter Jons Messu þa lided var fra guds burd CD. dc.
Ixxx. viij. dr.
Franian skrifad ad vera ordriett utcoperad eíFter þessa brefs
Transscript aa kalfskinn med þremur heilum hangande Jnnsiglum
þad vitna underskrifader ad Haga d. 26. Junij Anno 1704.
Einar Einarsson Magnus Arason.i)
Eh.
617. 26. September 1535. á Mel.
JóN biskup á Hólum fær „vorum kæra frænda" síra Birni
Jónssyni til fuUrar eignar jörðina fremra Núp í Núpsdal
með alkirkjuskyld og setr máldaga fyrir kirkjunni.
AM. Fasc. XLVIII^ 22, frumrit á skinni, sem Árni hyggr sé
með hendi Olafs biskups Hjaltasonar, og fékk hann það 1708 frá
Guðríði Magnúsdóttur í Flatey, en gaf síðan eigendum fremra Núps,
þeim Eiríkssonum, Jóni lögsagnara, Teiti og Jóni yngra (að hann
segir). Af 4 innsiglum er 1 dottið frá. — Landsbókasafn 6J. 8vo,
afskript staðfest í Skálholti 30. Apr. 1712 af Árna Magnússyni, Þor-
leifi Arasyni, Gísla Bjarnasyni, Þorgilsi Sigurðssyni og Þórði Þórðarsyni.
Vier jon med gudz nad biskup a holiim giorum godum
monnum kunnigt med þessu voru opnu brefe at vier hðf-
um feingit til fuUrar eignar vorum kæra frænda sira birne
lonssyni jordina fremra núp i nupsdal med ollum þeim
gðgnum og giædum sem greindri jordú a med Iðgum at
fylgia og vier vrdum fremst eigandi at. en saker þess at al-
kirk(i)u skylld er a greindri jordíi og sama kirkia var litt
halldin at bokum og messúklædum. og ei feingum vier
nockra peninga med greindre kirkiu. þa hún kom fyrst i
vora eigu. so og hðfum vier eingin registur sied. nie reikn-
ingskap vitad ^iordan hafa verid vm peninga edur porcio-
nem sagdrar kirk(i)u nema vm þad eydekot sem gamler
maldagar hallda at kirkiunne til heyra^). þui giorum vier so-
dan maldaga og skildaga vid greindan sira biorn vm adur
greinda kirkiu. at hann skal vpp hallda kirkiunne og leggia
til hennar bækur og messoklædi so hun sie songfær. en vier
hofum lofat^) at leggia kirkiunne. x. malnytíi kugillde og x« i
1) þ. e. Magnús kapteinn 2} Svo. 3) „kirkiunne"', stendr næst
eptir þetta orð í frbr., en því er of^ukið,
1535. NÚPSBRÉF. - HAMARSBRÉF. 745
þarfligum peningum. skal þad vera kirkiunnar eign. en all-
afi annan reikningskap sem fallit hefur. edur falla kann j
lifs tid adur greindz sira biarnar. giefum vier og giðrum
aullungis kuittan at þui hðlldnu sem fyrr skrifad stendur og
kirkian sie vel halldin og hennar þionustumenn. voru þess-
er menn kallader til votta hier vm abote helgi med gudz
myskun at þijngeyrum. þorbiorn jonsson og olafur hiallta-
son prestar. Og til meire audsyningar hier vm setium vier
vortt secretum med greindra manna insiglum fyrir þetta
(bref) giort a mel i midfirde a sunnodaginn næsta epter
mathei apostoli et ewangeliste anno domini (TO^. d.^ xxx^. v^.
618. 16. Oktober 1535. í Eskjuholti.
21. Febrúar [1536]. í Stafholti.
BjARNi Vigfússon fær Ögmundi biskupi í Skálholti til fuUr-
ar eignar alla jörðina Hamar í Borgarhrepp og lofar að
selja biskupi fyrstum aðrar jarðir sínar og týi, en Bjarni
skal í mót kvittr um sakferli sín og fornan reikningskap
Borgarkirkju, er honum bar til að svara; er síra Freysteinn
Grímsson við kaupið fyrir hönd biskups.
AM. Fasc. XLVIII, 23, frumrit á skinni. Öll (5) innsiglin eru
doftin frá.
Kavpbref vm hamar j borgar kirkiv sokn.^)
Þad medkennvnst vier jon prestur e(y)olfson. oddur
thomasson. magnus jonsson. jon jonsson med þessv voru
opnv brefi. at m. lavgardagen fyrsta j vetre þa hdit var fra
gudz burdi .CD d xxx og .v. aar j eskiuhollte j borgarhrep(p).
vorum vier j hia sagum og heyrdum aa at suodan giorning-
ur for fram med biarna vigfussyne og sira freysteine grims-
syne er þar var þa af virduligs herra biskups ogmundar
hendi ath suo vndertauludu og fyrir skildv med fullkomnv
handabandi ath adur skrifadur biarne vigfusson fiek biskupi
ogniundi jordena alla hamar er liggur j borgarhrep(p) j
borgarkirkiu sokn med ollv þui sem greindri jordv fylger
1) Utan á bréfínu með ^amalli hendi.
746 HAMARSBREF. — JARÐABREF. 1535.
og fylgt hefur at fornv og nyv ok^) hann hafdi fremst eig-
andi ath ordit vndan sier og sinum erfingium en vnder fyr
skrifadan herra biskup ogmund ok^) þad rad sem hans nad
vill fyrir henni giora. Jtem j sama giorning og handabandi
lofadi opt nefndur biarne at selia herra biskupenvm fyrstum
adrar sinar jarder ok^) tye fyrir fulld peninga og aungum
audrum vtan med hans leyfi. Hier fyrir skyllde titt skrifad-
ur biarne vigfuusson fa sina kuittan af biskupenum vm
gamlan reikningskap kirkivnar aa borg er honum bar fyrir
ath svara ok^) oU aunnvr sakferli er hann hafdi openber-
lega brotlegur ordit vid biskupen hier til. og^) til sanenda
hier vm setium vier fyrskrifader menn vor insigle fyrir þetta
giorningsbref er skrifat var j stafhoUte næsta (dag) fyrir
catedracio sancti petri. aa [sama are^) ok^) fyr seger.
619. 17. Oktober 1535. í Mlklagarði.
JóN biskup á Hólum, er þá var kongs umboðsmaðr bæði í
Vöðiuþingi og Þingeyjarþingi, selr Bessa Þorlákssyni jarð-
irnar Sigurðarstaði, Sandvík, Haldórustaði, Jarlstaði, Minni-
völlu og Kálfborgará í Bárðardal, Skarð í Fnjóskadal og
Björk í Eyjafirði, fyrir hálfa Anastaði, hálft Skarð og fimm
hundruð í Kárastöðum á Vatnsnesi og hálfa jörðina Sam-
týni í Kræklingahhð, með fleirum greinum, er bréfið hermir.
AM, Fasc. XLVIIl, 24, frumrit á skinni, líklega með hendi Ara lög-
manns Jónssonar. Öll innsiglin (sem munu haía verið 7) eru dottin frá.
Þeim godvm monnum sem þetta bref sida edr heýra
senda are jonsson logmann nordan og uestan óí jslandi.
thomas ionsson. jon mattheusson. sueinn finbogason prestar.
Benedict einarsson. grimur einarsson. filippus þorarinsson
leikmenn kuediu gudz og sina kvnnigt giðrandi darum epter
gudz burd CDdxxx og fim j mycklagardi j eyafirdi. svnnv-
daginn næstaii fyrir luce ewangeliste. vorum vær j hia súi-
vm og heyrdum da ord og handaband verdug herra biskup
1) Svo. 2) [Svo; er rangt; á að vera: ári síðar.
1535. JARÐABREF. 747
]ons at holum og bessa bonda þorlakzssonar at suo fyrir
skildu at nefndr herra biskup jon selldi greindvm bessa
jardernar sigurdarstadi. sanduíjk. halldorvstadi. ]allstadi.
minneuoUu er liggia j Ivndarbrecku kirkivsokn og þar til
jordina sydri kalfborgarœL j eýiardalsoar kirkiv sokn og
jordina skard j hnioskadal er liggr j laufdás kirkiv sokn
og iordina biork j ejafirdi j mvnkaþveroar kirkiv sokn med
auUum þeim gognum og gædum sem greindum jordum eiga
med logum at fjlgia. Hier j mot gaf greindr bessi fýr skrif-
udvm biskup jone jardernar halfa (xinastadi og lialft skard
og íim hvndrvd j karastodum er liggia aa uatznesi j huams
kirkiu sokn. jordina halft samtýni j kræklingahlijd j glæsi-
bæiar kirkivsokn med auUum þeim gognum og gædum sem
greindum jordum eiga med logum at fýlgia. skýlldi huorer
fýr greindra manna hallda þeim jordum til laga er keypti.
enn þeir suara lagamptingum sem selldi. ^nn þat kristfe
sem uar j fjr greindri jordu biork lagdi biskup jon suo
mikit kristfe og omagavist upp j iðrdina mýrkoa j haurgar-
dal. suo og gaf biskup jon greindan bessa aullungis kuittan
vm auU þau peninga skipti sem þeir haufdu saman haft og
suo vm tivnder og sakfelli kongdomsins uegna og kirkivnn-
ar sem greindr bessi hafdi þar til j fallid og nefndr biskup
jon matti fremst med logum giora. Suo og gaf greindr bessi
biskup ]one j ualld þau viij kngiUdi med halldi og medferd
er þorsteinn finbogason hafdi halldit fyrir honum þriv dar
og XX eda leingur. Hier med gaf oadr skrifadr bessi þorlaks-
son Biskup jon kuittan vm aull þeirra peningaskipti. Var
Biskup jon þenna tima kongz umhodzmann j uodluþingi og
þingeýarþingi. Setti hann sitt secret med uorum fjr skrif-
adra manna jnsiglum fyrir þetta bref er skrifat var j sama
stad deigi og dare sem fýr seigir.
•Ifi :^ .rs*^
630. 31. Oktober 1535. í Saarbœ.
ÁRi Andrésson gefr, með ráði Ögmundar biskups, Andrési
Arasyni, syni sínum, sex tigi hundraða, að tilgreindum jörð-
748 GJAFABREF ARA. 1535.
unum Melanesi á Rauðasandi og Raknadal í Patreksfirði,
og eru tilfærð landamerki Melaness.
Bæjarbók á Rauðasandi með hendi Orms Daðasoiior c. 1730. —
AM. Apogr 1188 einnig eptir frumriti.
Þat giore ec are andreasson godum monnum kvnnigt
med þessu minu opnv brefe at ec medkennvnzt at ec heíi
gefit andrise arasyne syne minum med mins herra biskups
ogmundar radi. 1 x. hvndrada. at einkanlega til greindum
jordum melanese er h'ggur sa ravdasandi j savrbægiarkirkiv-
sockn [og racknadal er Hggur j patrigxfirdi j Savdlavsdals
kirkivsokn^) med ollvm þeim gognvm og gædvm sem greind-
vm jordvm fylgier og fylt hefer at fornv og nyiv og ec vard
fremst eigandi at til sios og lanz og þar til adra peninga kvika
og davda so at hann hefur þesse sextigier hvndrvd vt teckid
vtan ein iiii. hvndrod standa þar epter af. gef ec þetta undan
mier og minum erfingivm enn viider hann og hans erfingia
til æfenligrar eignar. sagdi minn fader andres heitinn gud-
munzson gud hans sal nadi mier til soddan lafidamerkia j mill-
um melaness og siondaar ad gardur saa riedi sem geingi ofan
fyrir innan gilldruna j sker þad er kallad væri langasker. enn
aain riedi fram fra. enn fyrir raknadal liggur bref med landa-
merkium. og med þessum landamerkium. gef eg þessa fyr-
greinda jord til sios og lanz. Og til sanninda hier vm heinge
ec mitt jnnsigle firir þetta giafarbref hvert er skrifad var j
savrbæ oa raudasandi fimtvdæginn næsta epter kalixtus CDesso.
anno domini COdxxxv.
631. 34. Oktober 1535. á Anðiinarstöðnm.
Árni Jónsson á Bjargi í Miðfirði vottar um það, að Sig-
mundr prestr Steindórsson hafi kjörið Bergljótu dóttur sína
málakonu í garð Guðmundar Ólafssonar, þegar kaup þeirra
1) [Apogr. J188; fallið óvart úr í Bæjarb.
1535. REYKÍR í MÍÐFÍRÐI. 749
tókust, og að Guðmundr hafi sett Bergljótu hálfa Reyki í
Miðfirði í mála hennar.
AM. Fasc XLVIII, 25, frunjrit á skinni, og er innsiglið fyrir bré-
finu. Utun á skinnbréfið er ritað rúnastafrof samtiða, og uppi yfir
því stendr ártalið „(^T) dxx og xu".
Suo felldan uitnisburd ber ec orne jonson £a biargi j
midfirdi ) stadarbaka^) kirkiu sonk^). var ec hia sáa ec oc
heyrd(a) aa ord oc handaband þessara manna gudmundar
olafssonar af eirne alfu en bergliotar sijgmundardottur af
annare alfu þa gr(e)indur gudmundur geck til k(a)upz vid
berliottu^) konnu^) siiia þa kiore sijgmundur prestur st(e)indor-
son dottur sifia malakonu j gard gudmundar olafssonar ef
mist^) daudi þeirra yrdi en ef þrattnef(n)dur gudmundur
seldi iarder koiiu siiiar bergliottar þa setti hann halfaa reyki
y hennar mala er Hggr j mels kirkiv soiiki) er optt nef(n)dur
gudmundur hafdi til k(a)upz uid þratt nef(n)da bergliottu
koíiu siiia. skilde titt nef(n)dur gudmundur aundan^) ssier^) oc
sinum erbijngumi) aunder^) bergliottu oc henar erbinga^) halfa
reyki suo framt sem þ(a)u ætti ecki born saman. Oc til san-
inda hier um sett^) ec mitt insigH fyrir þetta uittinisbref er
skrifat var aa auduiiarstodum j uidudal^) j asge(ir)sar kirkiu
sonk^) saunudæginn^) nestan fyrir simmonsmessu aarum ept-
er gudz burd (D d xx oc xu.
632. 13. NoTember 1585. í Hjarðarholtl.
Áreibardómr þeirra Daða Guðmundssonar, kongs umboðs-
manns millum Gilsfjarðar og Gljúfrár, og síra Ólafs Guð-
mundssonar um landamerki miUi Dögurðarness á Skarðs-
strönd og Arnarbæhs.
Eptir afskript með hendi Magnúsar Einarssonar á Jörfa c. 1730 —
1740, gerðri stafrétt eptir frumritinu á kálfskinni, og hafði verið fest
saman við úrskurðarbréf Ögmundar biskups frá 13. Júlí 1537. Hjá
Magnúsi er ártal bréfsins ritað skýrlega ^CD- ^c- xxx" og úti á spássí-
1; Svo.
750 DÖGURÐARNES OG ARNARBÆLI. 1535.
unni með sömu hendi sett „1580". — Landsbókasafn 226. Fol. bls.
398—399 með hendi Jóns háyfirdómara Pétrssonar c. 1870—1880, einn-
ig eptir frumritinu á skinni, — sem nú finst ekki — , þó eigi stafrétt. Þar
er ártalið skýrt 1535. í bréf þetta er vitnað í DI, VI bls. 1 með ártali 1530
(12. Nov. = 11. Nov. eptir afskript Magnúsar). Sbr. Dl VI, Nr. 1 -2.
Þat giorom vid dade gudmundsson og sira olafur gud-
mundsson. godum monnum viturligt med þessu ockru opnu
brefi at vid medkennumzt at verdugi fader og herra biskup
avgmund skipadi ockur. at rida da landamerki. j millum
dðgaurdarnes-^) og arnarbælis. efter þeim dome er dæmdur var
da alþinge j sumar. af lærdum og leikum efter þeim brefum
og skilrik(i)um. er þar uoru fram borin af beggia hendi sira
jons halldorssonar er þa atti daugurdarnes. og sira biarna
sumarlidasonar sem atti arnarbæli. Nu sakier þess at þar
komu ecki þeir dandi menn iærder og leiker. sem biskupinn
hafdi til skipad. þa nefnda ec fyrrnefndur Dade gudmunds-
son. kongs umbodsmann j millum gilsíiardar og gliufurdar.
til med ockur nefndum monnum dada og sira olafi. þessa
danimenn jon bonda mas^) jonsson. jon jonsson. narfa sig-
urdsson. og jon halfdanarson at rijda aa þessi landamerki.
med maurgum audrum ærhgum monnum. Voru þar og
komner hvorertueggiu. sira jon og sira biarni er attu fyr-
skrifadar iarder. daugurdarnes og arnarbæli. ridu vær aa
badi^) þessi landamerki ofanverd og allt til siofar. efter þui
skiale er huerertueggiu baaru fram fyrir oss. Jn primis
hielldu þad bref sira biarna at arnarbæli ætti land at iæk
þeim er rennr vr alftatiorn. og kalladur væri raudalækur of-
an ] sio. enn upp ur alftatiorn skal rada eitt fen og j saur-
bru. Jtem j annare grein bar sira jon fram. .iij. vitnisburde
og eina gamla skraa. er inne hiellt um daugurdarnes landa-
merki og jtok kirkiunnar j daugurdarnesi er suo uar latandi.
Þetta er landamerki j mille daugurdarnes og arnarbæl-
is sionhending vr saurbrv og ofan med hravnfiaullum og yf-
er þuera myri. j mille steinsholltz og arnarhoUtz. ennj myr-
inne er einn diupur pollur og vr þeim pollinvm skal vera
sionhending ofan efter floanvm fyrir innan arnarhollt j skogar-
hoUt er leingzt geingr innan at floanum. fra biarnarstaud-
1) Svo.
1535. DðGURÐARNES OG ARNARBÆLÍ. 75'i
um. enn j myrinne fyrir nedan sprettur upp merkilækur
og geingr þadaii ] sio fyrir innan marknes.
laugdu og fram huorertueggiu vilianliga sin bref. sira
jon og sira biarne vnder vora skodan og ransak. gatum vær
eingin merki fundit at þad mætti lækur reiknazt er bref sira
biarna kaulludu raudalæk nema suo sem adra myri og floa-
bleytur. utan uppi vid tiornina er litil lækiarseyla med
kallda uermsl. og nidri uid sioenn tuo lækiarfaull litil. hia
leirvog einvm. ^nn su gamla skrda er sira jon bar fram
leist oss saunn at þeim sionhendingum. og auUum kenni-
leitum. og takmaurkum sem hun jnnehellt og þessi sama
skrdoL virtizt oss efter uorri samuitzku og logbokarinnar ord-
um likligri til logligra landamerkia j mille greindra jarda
daugurdarnes. og arnarbælis. helldur enn þau landamerki er
bref sira biarna aavísudu. Þui med heilax anda nad tilkall-
adri. at suo profudu og fyrir oss komnu. giordum uær og
skipudum sira biarna og sira jon skyllduga. at koma med
þetta sitt skial og sin bref j næstu almenniliga prestastefnu
fyrir verduga herra biskup augmund under hans skodun og
vrskurd. nema hans ndad villdi þetta fyr til vegar lataganga .
Og til meire stadfestu og sannind(a) hier um setium
uær fyrrnefnder menn vor jncigli fyrir þetta bref huort skrif-
at uar ] hiardarhollti j laxardal faustudaginn næsta fyrir
Dionisi episcopi. anno Domini (10. vc xxx. v.^)
628. 26. NoTember 1585. í Langarnesi.
DóMR tveggja presta og fjögurra leikmanna, — meðal þeirra
er Jón Árnason „sýslumaðr í Gullbringusýslu", — út nefndr
af Alexíusi ábóta í Viðey eptir skipan Ögmundar biskups,
um kæru ábóta til Jóns Bergþórssonar, „að hann hafði far-
ið í Elliðaá og haft klaustrsins net og eignað Bústöðum
fors í ánni eðr streing", en máldagar eignuðu klaustrinu
alla hálfa veiði í Elliðaám.
1) V, b. V. JP , sem mun vera réttara, og hafa vanskrifazt í af-
skript MagDÚsar. Dagsetining bréfsins er eitt af þrennu: 3. Apr.,
8. okt. eða 12. Nov.
752 ELLIÐAÁR 1535.
AM. 238. 4-to bl. ISb^— 19a, (Bessastaðabók), skr. c. 1570.
domvr fýrir halfri veidinne j elldiœLm.^)
011 vm monnvm þeim sem þetta bref sia edur heýra
Senda önar Olafsson. brýniolfur gissvrarson. prestar. jon
arnason sjslumadvr j gvllbringv sjslv. olafvr olafsson. berg-
vr ingemvndarson. avgmvndvr avgmvndzson. leikmenn. kved-
iv gvdz og sina kvnngiorande at oa fostvdeiginn^) næsta ept-
er katrinarmesso j lavgarnese arvm epter gvdz byrd^) CTD d
XXXV. vorvm vier j dom nefnder epter skipan biskvps avgg-
mvndar^) j skalholti af herra Alexivs abota j videy og offi-
cialis heilagrar SkalhoUtzkirkiv at skoda og fvllnadardom ogl
leggia vm þa klogvn sem Abotenn kærde til jons bergþors-
sonar at hann hafdi farit j ellidada og haftt klavstvrzins net
og eignad bvstodvm fors j ane edvr streing. nv saker þess
at landzlaga bokiíi vottar. at hvor madvr da votii og veidi-
stod fyrir sinv lande. og da sem at fornv hefur verit. nema
med logvm sie fra komit. þar j moti var lesinn maldagi
klavstvrzins j videý er suo hliodadi at klavstrid ætti alla
halfa veide j ellidadam. var madvrinn stefndvr og þar kom-
(inn). Þui dæmdvm vier hann rietteliga fyrir kalladan. og at
heilagx anda nad tilkalladri at suo profvdv og fýrir oss^)
komnv dæmdv vier fýrnefnder domsmenn aadvrgreinda alla
halfa veide vera og verid hafa klavstvrzins eign epter þui
sem liialdagenn vtvisar. ^nn sakferllit dæmdvm vier til abot-
ans nada. Og til sanninda hier vm festvm vier adurskrif-
ader domsmenn uor insigle med oíficialis insigli fyrir þetta
domsbref skrifad j sama stad deige og dare sem fýrr seiger.
624. 23. December 1585. á Brjámslæk.
Olafr Helgason selr og geldr Erlingi bónda Gislasyni sex-
tán hundruð í jörðunni Miðhlíð á Barðaströnd fyrir sextán
hundruð í öðrum peningum.
Jarðabókarskjöl Árna Magnássonar, Barðastrandarsýsla Nr. 7, af-
skript gerð „eptir líttlæsilegu kálfskinnsbréfi mcð 2 hangandi innsigl-
1) Svo. 2) z (= og), hdr.
1535. MIÐHLÍÐ - LANDAMERKJABRÉF. 753
um og tveimur afföllnum", staðfest á Hóli í Bíldudal 27. Júní 1704, af
Árna Guðmundssyni og Guðmundi Sigurðssyni.
Þad giorum uier Jorundur prestur Stejnmodsson. Suein-
biorn Þordarson. Jon Jonsson. Jon Olafsson godum monn-
um kunnijgt med þessu voru opnu briefi at vier vorum j
hia saum og heirdum a ord og handaband þessara manna
Elhjngz bonda Gijslasonar af ^irnri alfu ^nn Oiafz Helga-
sonar af annari at svo firir skildu og vndirtauludu ad adur
grejndur Olafur Helgason fieck og selldi fyrskrifudum EU-
ijnge Gijslasyni sextan hundrud j jordijnni Midhhjd er Hgg-
ur a bardastraund j Haga kirkiusokn til frials forrædess og
fullrar ^ignar undan sier og si.jnum ^rfijngium €nn undir
Elhjng Gijslason og hans ^rfijngia. Hier j moti skilldi þratt-
nefndur Elhjngur gijslason giefa tijttskrifudum Olafi Helga-
syni xvjc j suo ordnum peningum. kugiUdum. hestum. gielld-
um penijngum. i vadmalum. skreid. gulh og silfri suo sem
honum vel hjkar. Og til sanninda hier um setium vær fir-
skrifadir menn vor jnsigfi firir þetta jardarkaupsbrieff huort
skrifad var a briamslæk a Bardastraund miduikudæginn
næsta firir Þorlaksmessu vm veturinn arum ^ífter guds burd
þusund fimm hundrud þriatygi og fimm aar.
625. 1585.
Areiðargejrð um landamerki jarðanna Þorláksstaða og Hurð-
arbaks í Kjós.
AM. 238. 4to bl. 23b, skr. c. 1570 (Bessastaðabók).
Landamerkiabref oi milh Þorlaksstada og hurdarbaks.
Þessi er(u) landamerke j millvm hvrdarbaks og þollaks-
stadei)j kios. in primis vr steineþeim er stendvr ool fials brvninne
fyrir vestan gifit vp ýfer asnvm. sidaíi fram epter asnvm og
rietta sionhending j lýritana at vier settvm nidvr ca back-
ann skampt fyrir vestan gotvna og rietta sionhending j laxda
fyrir vestan sialfan holmin er stendvr vid (jana.
1) Svo.
Dipl. Isl. IX. B. 4Ö
754 KÚLUBREF. 1535.
Riedu^) þesser menn aa landamerke Ellendvr þorvardz-
son^) logman svnnan og avstan oa jslande. Abote Alexivs j
videý officialis. sira bodvar jonsson. hakon biorgolfsson. jon
gislason. Oddur sigurdzson. þordur þosteinsson. hellge sig-
urdzson logriettv menn. jon gislason. jon gvdmvndzson. jor-
vndvr þorvason^). Jon Marteinsson. Anno 1535.
636. [1535].
Ögmundr biskup í Skálholti fær Sigríði Andrésdóttur til fuUr-
ar eignar jörðina Kúlu (Auðkúlu) í Arnarfirði, og skulu
tuttugu hundruð í Kúlu koma fyrir Brekkur í Saurbæ og
fjórtán hundruð fyrir Miðfell í Hreppum, en það, sem Kúla
er dýrari, gefr biskup Sigríði, en Sigríðr fær biskupi í vald
jörðina Klúku á Rauðasandi með fjórum kúgildum.
AM. Apogr 2712 með hendi Árna Magnússonar „Ur brefabok
biskups ÖgmunHar", og er afskriptin staðfest í Skálholti 9. Okt. 1711
af Árna Magnússyni, Ormi Daðasyni, Þórði Þórðarsyni og Páli Há-
konarsyni. „Þetta bref um Kulu vestur stendur j bókenne epter
bref daterad 153.5. en þau sera nærst epterfylgia eru dat. 1534. Ann-
ars eru brefen hier j bókenne confuso ordine. svo hier af er ecke
stórt argument ad taka".
Um Kulu vestur.
Vier 0gmund med guds nad biskup i Skalhollte. gior-
um godum monnum kunnugt med þessu voru opnu brefe.
ad vier hofum feinged Sigride Andresdottur iordina alla Kulu
er liggur i Hrafnseyrar kirkiu sokn. med oilum þeim gogn-
um oc giædum sem greindre iaurdu fylger oc fylgt hefur
ad fornu oc nyiu. ok vier urdum fremst eigande ad med
laugum. Skulu. xxc i greindre iordu i Kulu koma fyrer Breck-
ur i Saurbæ. enn*) .xiiijc fyrer partinn i Midfelle er liggur i
Hreppum i Holakirkiu sokn. Enn þad sem greind iaurd Kula
reiknadist dyrare enn þessar iarder Breckur og Midfellspart-
ur. þad unnum vier henne til fuUrar eignar ok frials for-
1) Svo = Riðu. 2) Þorvalldzson, hdr. 3) Svo. 4) Hér stendur
i bréfabókinni „fyrer", en því er ofaukið, og vísar Arni því út.
i
i5B6. VElÐSElTNlNG ÍSLANDS. 755
rædis. Skulu hvorer fyrer sig svara lagariptingum a greind-
um iordum. sem selldu. enn þeir hallde til laga sem keyptu.
Her a ofan lagde hun i vort valld til fullrar eignar iaurd-
ena alla Kluku med .iiij. kugilldum. er liggur i Saurbæiar
kirkiu sokn a Raudasande. med ollu þvi sem henne fylger
oc fylgt hefur ad fornu ok nyu. ok hun vard fremst eigande
ad med laugum. skyllde þa hvort ockar kvitt vid annad um
allan ockarn reikningskap et cetera.
637. í Janúar 1530.
B»ÉF Edmonds Boners til Pétrs Svave meðal annars um
það, að Einglandskonungr (Hinrik VIII.) hefði ekki leitað
þess að fá Island og Færeyjar að veði fyrir hjálp til Dana-
konungs af Einglands hálfu.
Aarsberelninger fra det kongelige Geheimearkiv, udg. af C. F.
Wegener, IV, Khavn 1870, bls. 21—22, eptir frumriti á pappír. Sbr.
„Ríkisréttindi Islands" eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson,
Rvík. 1908, bls. 51.
[Litteræ Edmundi Boner ad Pedrum Suauenium in
Angliam ablegandum scriptæ].
Collega meus mihi oHm dixit, quod princeps tuus of-
fendebatur in eo, quod persuadebat sibi, principem nostrum
auxilium prebuisse inimicis suis. „Non debuit offendi, quia
non est factum". Jtem dixit principem tuum dixisse, prin-
cipem nostrum violasse fedus ictum cum felicis recordatio-
nis Frederico principe. „Non violauit vnqiiam". Jtem quod
postquam idem collega meus ostendisset principi tuo et com-
missionem et articulos vna cum Uteris credentie, in initio
recusabat legere, allegando per consiHarium suum dominum
Wolf Powis, quod predicte ad eum non pertinebant sed ad
aHos, propterea quod in eisdem non nominabatur rex Dan-
ie, ac quod ex ea re grauiter excanduit princeps tuus, qua-
si princeps noster voluisset ei auferre titulum et ius suum,
adeoque hoc indigne tuHt, quod in initio tractandum de re
aHa non putauit quam de restitutione nauium. „Ex quam
nihili re suscitatur tragedia? et oHm tibi dixi, quam inique
48*
756 VEÐSETNING ÍSLANDS. 1536.
et principi nostro et nobis impingitur crimen". Jtem quod
quantum ad restitutionem nauium voluit sic respondere no-
bis, quod deberemus esse omni modo contenti. „Quo pacto
hoc possit fieri, nauibus et bonis non restitutis, presertim
cum cessent seruitia?" Jtem quod pro defensione captionis
ac retentionis nauium allegabatur quedam consuetudo in
Dania, quod princeps pro stipendio et pecunia sua potest
capere et retinere naues quorumcumque tempore belli. „Non
numerata est pecunia, non exercebantur in vsum belli, ali-
orum omnium nauigia erant libera". Jtem dum tractabatur
de pace inter principem tuum et Lubicenses, ob quam cau-
sam venimus et omnem nostram operam (quod vtinam non
fecissemus) obtulimus, in ea parte obtulimus, princeps tuus
dicebat, quod hoc potius petebatur in vtilitatem inimicorum
suorum, quam in suum commodum. „Profecto rcale nobis-
cum agitur, si omnia in deteriorem partem interpretantur".
Jtem quod princeps tuus loquendo de Lubicensibus dicebat,
quod princeps noster mutuo illis dedisset centum milia ange-
lotorum. „Quomodo hoc constat et in quem vsum, si esset
factum etc. ?" Jtem quod idem princeps loquendo de illis
dicebat, quod voiebant inducere quendam lupum in Ger-
maniam, qui negocio hoc composito tam libenter vellet co"
medere Anglicanam ouem sicut bouem Danicum, expri-
mendo de imperatore. „Bene nobiscum conuenit cum im-
peratore etc." Jtem quod dominus cancellarius et dominus
Wolf Pavs^ys loquentes de Lubicensibus dixerunt, quod Al-
bertus dux Meclinburgensis et comes de Oldenburge fece-
runt fedus cum domo Burgundie super traditione Gopman-
haven et Elboue, et quod sexaginta milia Joachimorum erant
apud Bremam mittenda ad Gopmanhaven cum Ambrosio
Bokebynder. „Nos nescimus, quid fecerunt". Jtem quod
idem dominus cancellarius et dominus Wolf Paw^ys loquen-
tes de suppetijs et auxilijs per regem nostrum principi ves-
tro exhibendis voluerunt, quod rex noster haberet in pignus
insulas Jsiandie et Faraye etc. „Rex noster nihil tale aut si-
mile petit" Jtem quod princeps tuus loquendo de eisdem
suppetijs et auxilijs, attento quod diutius impHcatus esset
1536. VEÐSETNING ISLANDS. 757
istis bellis, poscebat ter centum niilia angelotorum, pollicitus
amicitiam et beneuolentiam vna cum dictis insulis. „De plus
petitionibus : penitere ego tanti non emam". Jtem quod
princeps tuus videbatur nonnihil metuere principi nostro
non solum ob imperatorem sed et alios, presertim propter
nuptias. „Nihil timendum, cum imperator ambiat regis nos-
tri amicitiam; deinde stabih's et íirmus est omnium in Ang-
lia animus in hoc negocio et omnibus cum rege nostro".
Hec paucula volebam annotare, vt tu, si quid respon-
dendum hic habeas, reddas me certiorem per literas,
quemadmodum, vt vides, ego feci. Vale feliciter, op-
time mi Petre.
638. 37. Janúar(?) 1536.
Bréf frá doktor Edmond Boner og Richard Caundishe um
ísland og Færeyjar sem veð til Englendinga fyrir láni til
Dana upp á 100,000 pund steHings, svo og skýrsla Caund-
ishe's til hertogans af Holtsetalandi um samninga um þetta
efni, og er þess getið, að á Isiandi sé gnótt brennisteins.
Aarsberetninger fra det kgl. Geheimearkiv, udg. af C. F. We-
gener, IV, Khavn. 1870, bls. 27—^28, 30—32, eptir afskript Gríms
Thorkelíns „ex Bibl. Cotton. Nero B III. pag. 95". Sbr. Wurm : Die
poHtischen Beziehungen Heinricks VIII zu Marcus Meyer und Jurgen
Wullenwever bls. 52—54. — Prentað með íslenzkri þýðingu í „Ríkis-
réttindum íslands", eptir Jón Þorkelsson og Einar Arnórsson, Rvík
1908. bls. 47—51«.
Out of the letters and other copies^) and writings re-
ceived from dr. Boner and Richard Caundishe the 14th
of February.
They signifie also, that Richard Caundishe hath been
v^ith the duke of Holst and treated with him upon the con-
tents of m^* secretarys letters, who being evel content, that
the kings majestie in his letters doth not insign him with
1) reports, Wurm.
758 VEÐSETNING ÍSLANDS. 1536.
the title of a king, to the matters nevertheless made this
answer, that ten of the ships were delivered and the other
three he would pay for, excusing the taking of them by force
of a certain custome; concerning conclusion of the peace
hetweene him and the Lubeckers he is content, the king
shall for his part be arbiter, as well declaring, that he would
in the begynning haue sent to his majesty, but that he was
preuented of the said Lubeckers as engrieving their untruth
towards him, whiche have bosted themselves to have received
here 100000 angell, and further alleaging many things for
the justification of his title and [the pertination of his ad-
versaries caused^), requiring fynally a lone of the kings high-
ness of 100000 pound after the old rate, promysing as well
ayde to his grace for the same, besides the repayment, by
water and land, as for a token to give him Iseland and
Feray.
The next day came unto the lodging of the said Ric-
hard the [duks chancellour withe one other of his counsel^),
and they began to declare, what charges their maistie^) had
sustyned in his continual wars by 2 year and more conti-
nued, and how the Lubeckers, the duke of Mecklenborough
and the grave of Oldenbourgh had confedered*) with the
house of Burgoyn for delyvery of Copnam-havn^) and El-
bowe to themperor declaring iiijxx ml (80000) yochomdales
to be ready at Breame to be conveyed to Copman-haven^) for
thet purpose, and ernestly accusing themperor of ambition
and unfaithfulness, as well declaring, that they wold dye
all before he shuld haue therein his desyre, as requiring
aide of the king for their defence, remembring in this com-
munication, that the French king hath made them sundry
good offers, with desyre finally to haue the kings highness
ayde, and that the said Richard and his college wold dis-
1) [the'xtenuation of his adversaries cause al. (Klef'enf'.) 2) [duke
and others of his counsel, (Wurm) 3) maister, (Wurm). 4) coií-
cidered, (Wurm). 5) Svq.
1536. VEÐSETNING ÍSLANDS. 759
patch a post to know his pleasure touching the same.
Whereupon the said Richard tok occasion to ask, upon
what good grounde he might make suche aduertisement,
alleaging it shuld not only be mete, in case they should
have any money of his grace, to haue the same again re-
stored and repaid, but also sufFicient gage and pawne for
the same, with other benefite and commoditie, demanding for
a pawn the delyverance of Gopman-haven and Elbow into
the kings hands. Which they answered was not possible,
being Gopman-haven the seate of the king of Denmark,
but they said, their master had divers other isles as Iseland and
Feraye, wherein his grace might be satisfied. And thus they
departed, making promise, that he should the next day speak
secretly with their maiestie^), the said Richarde requiring
them first, he might so do.
At whose comming he first declared unto the said du-
ke the communication before specified had with his counsail ;
after he desyred him to consider, that he had no com-
mission to treat of any other matter than of the two ar-
ticles for the shippes and peax. Whereupon the said duke
declared his great charges sustained in these wars with the
practise of themperor for Denmark, wherein he used the
Lubeckers, who lately have admytted 3 or 4 papists into
rule and autoritie within their citie, to the intent they may
both extinguish the word of God and further the emperors
purpose, declaring playnlie his necessity, and for a pawne,
mentioned before by the said Richarde, said that his grace
might have two great countreys naming Iseland and Fe-
raye, whereof th'one that is Iseland he found had great
plentie of brymestone. To this it was answered, that he and
his collegue durst not upon this light matter move his gra-
ce, unless they might get some better grounde and foun-
dation, considering how many imcommodities might ensue
to his highness by the ayding of the said duke, themperor
setting in fole against him, with whom his grace is now
in leage and amytie. And here the said duke went to his
1) rélt: maister.
760 VEÐSETNING ÍSLANDS. 1536.
counsail and debated with them, whom the said Richard desired
to put his demands in writing, promising, in case tbey shuld ap-
per such, as whereupon to the kings maiestie might ensue any
good effecte, to have the same effectual according to his desire.
When the duke returned, he declared, that in no wise he
cold departe with any other parcel of his realm than the two
islands before named, which, as he said, he was content, his
grace shuld haue for a token and his money repaid to; so
he wold besides be bound to pursue his grace with shippes,
horsemen and fotemen at ali times after for a reciproque,
requiring for his ayde iij<" ml angelots. Whereunto the said
Richarde answered, he durte not moue the kings maistie the-
rein and therefore desired answer to the two articles. Whe-
rein for the peax he made the answer before mentioned, with
a Httle qualification, that he cold not tell, how his friends,
that had laboured in it, wold be content, that his grace
shuld be arbiter, desiring him and his fellow to know the
state of this contention between him and the Lubeckers of
the Hamburgenses and of the same to advertise his maje-
stie; and for the three sheppes said, he wold wryte to his
highness in suche sorte, as shuld be to his satisfaction, to
which resolution he stycked notwithstanding any thing that
could be spoken for the present delyvery of them. Then the
duke asked, how it stood between the kings highness and
the French king, deciaring that he hath in wages xij ml
lavnce knights, ij ml horsemen, and 75 good shippes upon the
sea, inferring that though they agreed not yet, they might
per case come to a neirer pointe, meanyng that rather then
to faile he wold be content with lesse moneye, again de-
siring the said Richarde to advertise his grace hereof accor-
dingly, with request to tarry dynner, saying that after dyn-
ner he wold speak with him again. And so with drawing in-
to a chamber, the chancellour there delyuered him a cheyne
for his reward of the valew of thirty pound, desiring him
to accept the same etc, with whom albeit he priuately la-
boured for the present delyuerance of the three shippes, yet
he cold obtain no other thing than as specified.
1536. LÖGMANNSBRÉF. 761
20. Febrúar 1586. í Kinsirup.
Keistján konungr III. skipar Ara Jónsson lögmann norðan
og vestan á Islandi.
Landsbókasafn 61. 8^2 með hendi Arna Magnússonar „Ex trans-
sumto orig". gerðu í Möðrufelli í Eyjafirði 31. Mai 1544, er Bjarni
Pétrsson á Staðarhóli léði Árna 1703.
Vii Cristian med gudz nade udvald koning til Dan-
mark oc Norige. Hertug uthi Slesuik. Holsten. Stormaren
oc Dithmersken. Greffue uti Oldenborg oc Delmenhorst helse
^der alle vore kiære undersate bðnder oc menige almuge
som bygge oc boo uti vort oc Norigis krunes skatland Js-
land. kiæriigen med gud oc vor nade. Kiære venner. vider
at vi hafue aff vor sðnderlige gunst oc nade tiltroet skicket
oc befalet. oc med thette vort opne bref tiltroe skicke oc be-
fale thenne breffuisere oss Elskelige Are Jonsen. vor tro
mand oc tienere at vere Eders logman ther norden oc
vesten paa Jsland. Thi bede vii ^der oc biude at i
giffuer hanum aarhge saadan rettighed som hannum bðr
at haffue. oc hans forefarer for hannum hafft haffue. oc i
aarligen ph'gtige ere at giöre oc giffue. Hand skal i gien
paa vore vegne skicke Eder alle. then fattige saa vel som
then rige. log skiel oc ret. efter Sancte Olaf konings oc No-
riges log. som hand vil andsvare for gud. oc vere bekiendt
for os. oc skal hand sverie vor ombudsmand oc fovet. som
vi tiid skickendis vorde. sin logmandseed. Thii lader thet
ingeniunde. under vor hyllest oc nade. Giffut udi Kinstrup
Sðndagen næst effter Valentini. aar et cetera M. D. xxxvj.
under vort Signet.
630. 25. Febrúar 1536. á Strðnd í SelTOgl.
DóMB, út nefndr í Þjóðólfshaga 17. Janúar af Erlendi Þor-
varðssyni lögmanni suiinan og austan á Islandi, um víg Jóns
Þórðarsonar, er Þórarinn Símeonsson ófyrirsynju í hel sló með
vopni, „sem vor landslagabók fyrirbýðr" ; dæma þeir tuttugu
hundruð í bætr og Þórarinn flytjanda og ferjanda til Noregs.
Bisk. Skalh. Fasc. XX, 67, frumrit á skinni. Nú er eitt innsigli
fyrir bréfínu. — AM. Apogr. 2409.
762 VÍGSMÁL. 1536.
Domur þorarins simeonssonar vegna.
OUum monnum þeim sem þetta bref sia eda heyra senda
jon þoruardsson. Sæmundur öreksson. jon biornsson. philippus
runolfsson. jon helgason. Biorn arnorsson. jon arnason. Arn-
biorn einarsson. þordur þossteinsson^). Fuse ^yiolfsson. oddur
gothskalksson. Pall tvmasson. kuediu gudsog sina. kunnigtgior-
ande ad þa lidet uar fra hingatburd uors herra jhesu christi
CD. d. XXX og vj. aar manudeginn^) næstaii epter geisladaginn^).
um ueturinn ] þiodolfshaga j holtamanna hrepp. uorum vier
j dom nefnder af heidursamhgum dandemanne. ^rlende
bonda þoruardssyne. herra laugmanne fyrir sunnan og aust-
an aa jslande. at skoda ransaka ok fullnadardom aa ad
leggia. um þad uigsmal sem fyrir laugmannenn hafdi dœmt
verid. þa þorarenn simjonssoni). oforsyniu j hel slo jon heit-
inn þordarson. sem sagdur uar. gud hans sal nade. uissum
uier fyrir fuU saninde. at uiglysingen hafde aa fysta þinge
fram komit. suaren og laugliga dæmd uerit. ^nn um bætur.
þegn oc landsuist. hafdi þui til laugmanz dæmt uerit ad
þessi mann hafdi med þui uopne ueginn uerid. sem uor
lands laga bok fyrirbydur at hafa. Suo og skipar hun j
doma capitula jnnuirduHga ad ransaka med mikille hofsemd.
huort misgiort er uid sakadaii mann. edur fyrir litlar saker
og þo nockrar eda mykiar og þo eigi nogar. eda suo nogar ad full
naudsyn þike til hafa rekit. Suo og huort nockur lagabod hafa
j mille komit eda eigi. Nu af þui ad erfinge og eptermæhs-
madur ens uegna hafde gefit uegandanum felegaii dag. þess
oc annars ad þar kom fram fyrir oss sanninda prof med
suornum uitnum. ad adur greindur jon heitinn þordarson
hefdi haft suo felldaii tiluerknad uid optnefndaíi þorarinn.
ad hann hefdi borid ofrialsa peninga ut da hans skip. fyrir
utan hans uilia edur leyfe. Suo og þau heitunarord. sem
hann hafde talad uid þrattnefndafi þorarenn. þui ad heilax
anda nad til kalladre. ad suo profudu oc fyrir oss komnu.
dæmdum uier fyr nefnder domsmenn med fullu doms at-
kuædi. tijtt nefndaíi þorarenn flytianda oc ferianda til nor-
vegs oc skylldugan ad sigla forfallalaust med þui fysta skip(e)
1) Svo. 2) Þ. e. 17. Janúar,
15B6. KVITTUNARBREF. 763
sem geingur til norvegis. £nn j uigsbætur epter mannenn
dæmdum uier .xxc j aullum peningum riett goUdit. skyllde
fiordungur botanna gialldazt j næstum fardaugum. heima
(XL rangaruauUum. annar da mikaelsmessu ad hauste. enn allt
j audrum fardaugum ef sua er fie til. Saumuleidis um þegn.
samþyckte þenna uorn dom adur skrifadur iaugmann.
oc setti sitt jnnsigle med uorum fyr nefndra domsmanna
jnsiglum fyrir þetta doms bref. Skrifat da straund j seluoge.
CDattheusmessu^) um ueturinn aa langafostu. cíí sama dcire
sem fyr seiger.
631. 7. Apríl 1536. í Skálholtl.
Ögmundr biskup í Skálholti afleysir og kvittar Daða bónda
Guðmundsson af þremur eða fjórum barneignum með Ing-
vildi Arnadóttur í hórdómi og í frændsemisspellum að öðr-
um og þriðja.
Landsbókasafn 115. 4to I, 266—267 með hendi sira Jóns Haldórs-
sonar í Hítardal c. 1730.
Kvittun 0gmundar Byskups Anno 1536.
Wier 0gmund med guds ncíd Byskup i Skalhollte gior-
um gödum monnum kunnigt med þessu voru opnu Brefe.
ad Dade Bonde Gudmundsson kom fyrer oss. og sagde oss
sitt misferle sem hann hefur skied med Jngvðllde Arnadott-
ur in crimine adulterii in tertio et secundo gradu consang-
vinitatis cum tribus vel quatuor prolificationibus qvocunqve
modo violatus est. Hefur hann nu komid i SkalhoUt. og
hallded þær skriffter. sem vier sðgdum þeim. og hðfum vier
afleýst hann af ddurgreindum brotum. hefur hann nu lofad
upp d sijna œru og tru. ad skiUa sig fuflkomlega ad sam-
ræde og vistum vid þessa konu. og ad þessu trulega hðUdnu.
gefum vier hann og gióruni ðUdungis kvittan og dkiæru-
lausafi fyrir oss og ðUum vorum ^ffterkomendum h(eilagrar)
Skalhoflts kyrkiu formonnum um fiesekter d adurgreindu
1) Þ, e. Matthíasmessa.
764 BJÖRN OG STEINUNN. 1536.
brote. Og til sanninda hier um setium vier vort jnnsigle
fyrir þetta Bref skrifad i Skalhollte sexta feria ante Domi-
nicam Palmarum Anno Domini 1536.
633. 25. Apríl 1536. á GrcDJaðarstað.
JóN bóndi Magnússon og Ragneiðr Pétrsdóttir kona hans
gefa Steinuni dóttur sinni hundrað hundraða, at tilskildu
Ljósavatni í Bárðardal, en Björn prestr Jónsson gefr Stein-
uni hundrað hundraða í fastaeign, að tilskildum þremur á-
nefndum jörðum, og þar til þrjátíu málnytukúgildi, með þv*
skilorði, að Steinunn þjóni sér með trú og dygð, en pen-
ingar þessir skyldi falla til harna þeirra, ef þeim yrði barna
auðið.
AM. 279. Fol. bls. 34b, bréfabók Brjrnjólfs biskups 1«H9~ 1671,
með hendi Gizurar Bjarnasonar frá Þingmúla. „í.iggur hia H(erra)
Sigurde Jonssyni Logmánni ad Einarsnesi". „Þetta jnnsiglad".
Giornings Breíf Biarnar prests Jonssonar vid Jön B(onda)
Magnusson wegna Steinunnar dottur hans.
Þad gigrum ver Tumas p(restur) Einarsson. Jon p(rest-
ur) Olaífsson. Audun Sigurdsson. Sæmundur Simonarson
godum monnum kunnugt med þessu voru opnu breffe. Ar-
um effter guds burd 1586 in Die Marci Evangehstæ a Grenia-
stad^) ] Reykiadal. vorum vier ] hid saum og heirdum a
ad suo vordinn skildage og greindur var vpp sagdur og
yffer lýstur. ad Jon Bondi Magnusson og hans kuinna Ragn-
eidur Petursdotter hoff'du geffid Steinunni Jonsdottur. dott-
ur sinne. hundrad hundrada. ad til skijlldri jordunne Liosa-
vatne j Bardardal. Suo og gaff Biorn p(restur) Jðnsson
greindri Steinunni Jonsdottur hundrad hundrada. ad tilskild-
um þessum jordum Barkarstader^) j Midíirde. Æsestodum j
Langadal og Barkarstodum j Suartardal. og þar til .xxx.
malnitu kugiUdi. med þui skilordi ad fyrrneff'nd Steinunn
skilldi þiöna greindum S(ira) Birni med dygd og tru og þess-
1) SVQ,
1536. JARÐAKAÚP. 768
er peningar fyrr sagder skylldu falla til þeirra barna eff
þeim ]rdi þeirra audid.
For þessi giordningur fram med handsolum miUe S(ira)
Biarnar Jonssonar og Jons bonda Magnussonar.
Samþyckte verdugur H(erra) Biskup Jön þessa gioff' Biarn-
ar Jonssonar. þui hann var erffmge firr neffnds Biarnar j
þann tijma.
633. 1. Maí 1536. í eörðum.
Ogmundr biskup í Skálholti selr Jóni Eirikssyni jörðina Höfða
á Akranesi fyrir jörðina Fellsöxl, einnig á Akranesi, og þar
til átta kúgildi, og gefr biskup Jón kvittan.
Bisk. Skalh. Fasc. VIII, % frumrit á skinni, og er innsiglið dott-
ið frá. — AM. Apogr. 2589.
jardakaupsbref fyrir hofda a akranesi
fog Fellzöxl.i)
Vier avgmvnd med gvdz nad biskup ] skalhollti giorunl
godvm monnum kvnnigt med þessv vorv opnv brefi at vier
hofvm sellt ione eirekssyni jordina hofda er liggur j garda
kirkiv sokn til ævinligrar eigar og frials forrædes med oll-
vm þeim gognvm og gædvm sem greindre )ordv fýlger og
fýlgt hefer at fornv og njiv vnder hann og hans erfingia.
hier j mot hefer adur greindur ion eireksson feingit oss jord-
ena fellsogsl er liggvr j somv kirkiv sokn vndan sier og
sinvm erfingivm og þar til viii kvgilldi. þui gefvm vier fyr
nefndan ion kvittan og akærulavsan fyrir oss og ollvm vor-
vm epterkomendvm heilagrar skalhollts kirkivnar formonn-
um. Og til sanninda hier vm festvm vier wort jnsigli fyrir
þetta jardarkavpss^) bref skrifat j gavrdvm aa akranesi vm
worit tveiggia^) postula CDesso philippi et iacobi anno domini
QD. d. xxxvi.
i) Utan á bréfinu; [ineð hendi Árna Magnússonar. 2) Svo.
766 HOLTASTAÐABRÉF OFL. 1536.
634. 6. Maí 1536. á Flngaraýri.
Aei lögmaðr Jónsson selr Páli bónda Grímssyni jarðirnar
Holtastaði, Strjúg, Lækjardali tvenna, Ufagil, Refstaði og
Vatnahverfi, allar í Langadal og Laxárdal, og þar til átta
hundruð í fuUvirðispeningum, að tilgreindum kirkjujörðum
og kúgildum á Holtastöðum, fyrir jarðirnar Einarsstaði í
Reykjadal, Glaumbæ, Hallbjarnarstaði, Narfastaði, Fljóts-
bakka, Viða og Hellu við Mývatn, með fleirum greinum, er
bréíið hermir.
Syrpa Guðbrands biskups i Biskupsskjalasafni, í 4to bl. 1, skr.
c. 1590 (fúið).
Vm kaup pals grimssonar a holltastodum.
Þad giorum vier Jon Matthiasson. Sueirn Fimbogason
prestar. Olafur Jonsson. ^rekur Gudmundsson godum monn-
um kunnigtt med þessu voru opnu brefi. ad aarum epter
gudz burd 1536. doL flugumýri j skagafirdi laugardaginn næst-
an epter krossmessu vm vorid^) vorum vier j hidoi. sdaum
og heýrdum (k ord og handaband Ara Jonssonar logmanns
og paais Bonda Grijmssonar. ad suo fyrir skildu. ad adur-
nefndur Are selldi fyrrsogdum pdali jardernar holltastadi i
langadal fyrir 90c. jordina striug fyrir xxxc jordina lækiar-
dal fyrir xxc annan Lækiardal fyrir xc Wfagil fyrir xvjc Ref-
stadi fyrir xc jordina vs^atnahuerfi fyrir. xxxc. og þar til atta
hundrud j fullvirdis peningum. Liggia fyrr nefndar jarder j
langadal og Laxaardal. med ollum þeim gognum og giæd-
um. sem greindum jordum da med logum ad fýlgia. og
nefndur Ari vard fremst eigandi ad. Sagdi optnefndur Ari
ad kirkian ói HoIItastodum ætti suo heitandi jarder. sem
hier epter skrifad stendur. Huamm j langadal og kirkiuskard
aa Laxdrdal. kagadarhðl og hamra aa asum. fyrir vestan
blondu. og þar til x maalnýtu kugilldi. Skilldi pall Bondi
suara kirkiunne sogdum kugilldum. Hier j möt gaf og
gallt greindur pall optnefndum Ara jordina ^narstade j
Reýkiadal fyrir Ixxxxc jordina Glombæ fyrir xxx^. jordina
Hallbiarnastadi fyrir xxxc jordina Narfastadi. xxxc jordina
fliotzbacka xxc jordina wida fyrir xijc liggia þessar allar
1) b. e. 6. Mai. 2) Svo.
15B6. HOLTASTAÐABREF. — OMAGADOMR. 767
jardar^) j önarstada kirkiu sokn. og þar til jordina Hellu
vid mývathn íyrir xijc med oUum þeim gognum og giœd-
um sem greindum jordum (íi med logum ad fýlgia. og
nefndur pall vard fremst eigandi ad. sagdi optnefndur Pall.
ad kirkian oql (-inarstodum ætti xc j heimalandi. og jordina
kuijndisdal og ]ordina Biork j kinn. og suo stödu til Borg-
unar fyrir kirkiunnar peningum jardernar Hölar og Dada-
stader ] Reýkiadal. Skylidi Ari mega leýsa þær jarder til
sijn og giallda kirkiunne f[rida] peninga þar fyrir ef hann
viUde suo. og atti kyrkian da ^inarstodum x maalnyttu ku-
gilldi. Skýlldi Ari suara þeim kugilldum. og þar til dtti Pall
ad suara nefndum Ara kirkiunnar vegna xc j fullvirdis pen-
ingum. Gaf og giordi Biskup Jon kuittaii allaii Reikningskap
fornaíi og nýiaii þann sem þar til hafdi fallid til önarstada
kirkiu og holltastada kirkiu. ad tiiskildum þeim kirkiu eignum
sem fyrr skrifad stendur. og þeim jtaulum og ornamentis
sem kirkiuiiar eiga dadur. skjlldu huorer fyrr sagdra manna
hallda til laga þeim jordum sem keýptu. eun suara laga
BÍptingum ŒL þui sem huorer selldu. War Biskup Jon for-
sagnarvottur ad fyrr sogdum gioriiingi og setti sitt Secret
med vorum fyrerskrifadra^) manna jnsiglum fyrir þetta bref
er skrifad var j sama stad og aari. deigi sijdar enn fyrr seiger.
635. 10. Maí 1536. í Miðgörðum.
BÓMR sex manna, út nefndr af Þorleifi bónda Einarssyni
kongs umboðsmani í Þórsnessþingi, um umboð barna Odds
heitins Bjarnasonar, er voru systurbörn þeirra Einarssona,
sjra Marteins, Pétrs og Brands.
ÍBfél. Khd. 309. 8vo bl. 141-142, Öxnafellsbók með hendi Ara
Magnússonar í Ögri c , 1620. — Prentaðr í íslenzkum ÁrHðaskrám,
Kh. 1893—96 bls. 250-251.
Domur vm vmbodzpeninga dæmdur j midgaurdum j
Stadarsueit.
Ollum þeim monnum sem þetta brief sia edur heyra
1) Svo.
768 ÖMAGADÓMR. 1536.
sennder Gijsle Gudmundsson. Jon Jonsson. suarnir laugriettu-
menn. Olafur Jonsson. Teijtur Eijrikzson. Jon audnafCon^) oc
JUauge Sueijnsson Kuediu Gudz og sijna. kunnugt giaurannde
ad med þessu voru opnu briefi. ad arum epter Gudz burd
CD; d. XXX. og .vj. ar miduikudaginn næstann epter kross-
messu vmm vorid j midgaurdum j stadarsueijt sa þijngstad
riettum. vorum wœr til dommz nefnder af erligum manni
Þorleijfe bonda Eijnarsyni. er þaa hafdi mijnz herra kongsinz
vmmbod og syslu j þornesþijngie. ad skoda oc Rannsaka og
fullnadardom aa ad leggia huer hallda skyllde ad laugum
vmmbodj Barnna Oddz heijtinz biarnnasonar. er suo heijta.
Arnnj. andrez og Hallbiaurg. Enn sakier þess ad vær viss-
um Gudrunu biarnnadottir. SetseHu og Gudlaugu vera næst
aríi epter þesse baurnn. suo og Reijknadist þar firir oss malj
þessara barnna .xvij«' huerar firir sig. þuij ad suo profudu
oc firir oss komnu dæmdum vær fir nefnder domzmenn med
fuUu domz adkuæde Eijnar Gudmundsson skylldugann. vegna
Gudrunar biarnnadottur konu sinar. ad sier ad taka vmm-
bod^) oc peninga arnna oddssonar. þuij oss virdtest þau o-
hætter skulldunautar firir hannz peningum.
Suo og j annarj greijn olaf Eijilsson. wegnna Setseliu
biarnnadottur konu sinnar skylldugann ad sier ad taka vmm-
bod og peninga hallbiargar oddzdotter.
J þridiu greijn Eijrik sueijnsson skylldugann ad sier ad
taka vegnna Gudlaugu^) Biarnnadotter konu sinnar vmmbod
andrezar oddssonar.
Suo og skyllde Eijnar oddsson fylgia fie syskina sinna.
arnna og hallbiargar. epter RÍettri tiltaulu. oc moder hanz
skyllduga ad þiona þar sem barníd væri firir mat oc klædi.
J fiordu greijn dæmdum wier Sijra Martein. pietur oc
brannd modurbrædur Barnnanna skyllduga ad athyggia.
huersu med væri farid þeira peninga aa hueriu arj.
Samþycktj þennann vornn dom aadur greijndur valldz-
mann. og þrickte sijnu jnnsigli med vorum jnnsiglum.
1) þannig; rétt: gudnason? 2) vmmbodz, hdr. 3) Svo.
7*1
Athuganir og lagfæringar.
Bls. 21» Egilsá) les: (Egilsá). — 29" sumkvæmt 1. sam-
kvæmt. — 37 og 39. Stjarnan íyrir íraman bréfin Nr. 31 og
32 á ekki að standa. — 38" Skógi 1. skógi. — 54* afsériptir 1.
aískriptir. — 69, þrjózkist, þeir 1. þrjózkist þeir,. — 7P^kapiula
1. kapitula. — 99** Quasin 1. Quas in. — 108" nmboðsmaðr 1. um-
boðsmaðr. — 116 i 3. — 4. línu fyrirsagnar að Nr. 97: bene|cium
1. beneficium. — 117" Lesmátinn „sonum", er stendr neðanmáls,
sýnist vera réttari en „sonarsonum", sem i textanum stendr. —
137 i 4. linu íyrirsagnar að Nr. 116 skeið 1. skreið. — 145^
Bjðrn l. Björn. — 144, pergamentshréf 1. pergamentsbréí. — 155*®
brundzson 1. brandzson. — 159ij selr 1. setr. — 196--197, Nr.
171. fíelgi prestr (Þorkelsson) í Gufudal, sem getið er um í þess-
um máldaga, andaðist 1473. Má því vera, að réttara væri að
heimfæra þenna máldaga til síðara hluta 16. aldar, líklega helzt
til Sveins biskups Pétrssonar. — 212^ somid 1. komid,og 6. — 5.
1. að neðan: hrýgi|ium 1. hrýgilum. — 215 i yfirskript að Nr.
190: Möðruvðllum 1. Möðruvöllura. — Bls. 227—228 og 409. Bréf-
ið Nr. 199 og 338 sýnist vera eitt og sama skjal, að eins með
mismunandi ártölum i afskriptunum, i annari árfært til 1524, í
hinni til 1527. Báðar afskriptir eru staðfestar, önnur eptir frum-
riti (árfærir bréfið til 1524), en hin eptir transscript frá 1578. —
233« RÍKISÁÐ 1. RÍKISRÁÐ. - 234« Danakonungs 1. Dana-
konung. — 240^ Narfe „Jonsson" á án efa að vera Narfe Ivars-
son, þó að „Jonsson" standi i handritinu. — 248iq Landsskjala-
safn 1. Landsskjalasafni. — 250^, 0111um 1. 011um. — 268*« skul-
1. skuli. — 286** ann 1. anno. — ^Sd^^ Steinssoar 1. Steinssonar. —
297» ett 1. eitt. — 299,i lidid. - 306 i 3. 1. nm. rigerð 1. rit-
gerð. — 321*»" mallande, ætti að vera: mal|lande. — 325,, sldiu-
messo 1. sdalumesso. — 334« fofallde 1. folallde. — 355* fuUmekt-
ugar 1. fullmektugur. — 359, Þordarson*) 1. Þordarson*^). — 360*^
þegngildl 1. þegngildi. — 361*-« logtan l. logriettan. —365. Yfir-
skript blaðsiðunnar misprentuð: Laufás — hefir staðið Crá bls.
331 — fyrir: Fullrétti og sárasótt. — 384** fyrrnefndum 1. fyrr-
nefndur. — 400,2 13. Janúar 1. 23. Janúar. - 401*» sancti 1.
sancte. — 402, brefanaa 1. breíanna. — 403* klaDsturs 1. klaust-
Dipl. iBl. IX. B. 4r9
770
urs, — 4081-11 Biarna(r)sonar 1. Biarnasonar. — 413' B. 1. Á.. —
413^^ Gizurer 1. Gizurar. — 418, (mm.) biornsson 1. biornsson^)
— ^'il'' Hólaskóla 1. Hólastóls. — 428^^ reijkninguskapur 1. reikn-
ingsskapur. — 436^^ á Reykhólum 1. í Flatey. — 451i2 giorniugur
1. giorningur. — 452' skildn 1. skildu. — 452^^ greiudum 1.
greindum. — 457^ hiskup 1. biskup. — 457^ Þrándbeimi 1. Þránd-
heimi. — 463^ enu 1. enn. — 463' hónda 1. bónda. — áQb^ bréfsafn
1. bréfasafn. — 474^ fyrgreiadra 1. íyrgreindra. — 475^ og 479*
monuura 1. monnum. — 483^ iokan 1. iohan. — 488^^ arfaskipi 1.
arfaskipti. — 491^^ Ara 1. Arna. — 506^ eignnm 1. eignum. — 506'
Ögmnndar 1. Ögmundar. — 507, monnu monnum. — 518^ transta-
tionem 1. translationem. — 620^ (nm) ^)nafnenu 1. ^)nafnenu. —
52 13 Skifarenn 1. Skrifarenn. — 523i, skipsiöðu 1. skipstöðu. —
525^^ máldagiun 1. máldaginn. — 531^^ Bartolomesu raessu 1.
Bartholoraeus messu. — 535" Sálholti 1. Skálholti. — 535^ Fins
1. Finns. — 539^ Skríat 1. Skrifat. — 542^ með (á síðara staðn-
um) íalli burt. — 542^* ælli 1. ætti. — 544^® uockuru 1. nockuru.
— 54411 gj^^^ Y, anda. — 55P^ béíi 1. bréfi. — 555^^ desser 1. þess-
er. — 562* Gndz 1. Gudz. — 565i,5 halfskinsbrefum 1. kálfskins-
brefum. — 566^ transeripto l.transscripto. — 567^ Vitntnisburðrl.
Vitnisburðr. — 567^ Vítnisburðr 1. Vitnisburðr. — 568g da 1. þa.
— 573* kirkiupestur 1. kirkiuprestur. — 575'' umboð 1. umboði.
— 57^2 arason 1. arnason. — ^Slu Þormodnr 1. Þormodur. —
584^^ brennisteinstunua 1. brennisteins tunna. — 585^^ kornklofa
1. hornklofa. — 590^^ vigsfussonar 1. vigfussonar. — 597i3 banda-
bandi 1. handabandi. — 601^ Ormnr 1. Ormur. — 612^ Þrasta-
stadi 1. Þrasastadi. — 630^^ kouu 1. konu. — 644, heimiand 1.
heimaland. — 657® ábóti 1. ábóta. — 677g bisknp 1. biskup. —
679^ reikniugsskap 1. reikningsskap. — 680^ mennn 1. menn. —
682« oflicialis 1. officialis. — 684^^ knnnigt 1. kunnigt. — 685^»
Ercbebisp 1. Erchebisp. — 689^^ mnndar 1. mundar. — 701^
Viunisburðr 1. Vitnisburðr. — 705^ Álþingi 1. Alþingi. -- 717i3
Stafholstungum 1. Stafholtstungum. — 717^ Ragnhllldi 1. B,agn-
hilldi. — 731 ^*' land, ætti líklega að vera lund. — 747^ kngiUdi
1. kugiUdi. — 747, umhodzmann 1. umbodzmann. — 765^2 eig-
ar l. eignar.
RE6HSTR.
A (amnis) 29, 196, 249, 502, 562,
563, 573, 596, 602, 609, 639,
641, 642, 709, 748. — árbakki
147.
á (= Elliðaár) 751—752.
á (= Laxá i Kjós) 753.
á (= Þverá i Borgaríirði) 615.
Á á Höíðaströnd 302.
Á i Kræklingahlið 301.
Á á Siðu 189.
ábati (xij álna) 201, 369, 384.
abbadis 86, 221, 222, 379, 402,
470, 698.
abbas, sjá árbóti.
ábóti, abbas, abot 33, 34, 36,
50, 72, 79, 80, 89, 97, 109,
113—119, 134, 137, 140, 172,
174, 190,200-201,206—207,
218, 219, 224, 226, 236, 240,
247 -249, 264, 276—277, 289,
305, 335, 337, 345, 357, 359,
369, 379—382, 390, 412, 423,
426, 436, 454-456, ',464—
465 479, 510—512, 517, 574,
604, 607, 617, 637, 654, 656
—659, 662—663, 677 689
697-698, 708-709, 715--
716, 733—734, 745, 751-
752, 754. ~ ábótabróf 35, 117
—119. — ábótaformi 818. —
ábótahúía 190, 313. — ábóta-
stofa (á Munkaþverá 1525)
307.
ábreiða 191. Sbr. kirkja, sængr-
klæði.
absolucio 45. Sbr. aflausn.
ábúandi 712.
ábúnaðr 728-729.
áburðr 149, 680.
Ábær i Skagafirði 301.
Aðalból i Miðfirði 302.
Aðaldalr, Aðalreykjadalr í Þing-
eyjarþingi 220, 294, 664, 714.
Aðalvik á Hornströndum 437,
484, 502—503, 535—538.
aðganga (að jörðu) 345.
aðhlaup 69.
administracio 23—24, 36, 76,
136, 355. — administrator
24, 133, 136, 161—162, 172
-174, 176-177, 184, 206.
adolescens 611.
ádráttarbrýni 191.
Adrianus páfi hinn VI. 229.
Adrianus martyr 709.
aðstaða 592.
aðtaka, aðtekt 108, 140, 213,
337, 475, 646.
adulterium 181, 616, 768.
adventa 186,
296, 299, 305—
49*
m
IRÉGISTÉ.
306; 317—318, 325—326, 331
—333. - adventubók 186.
ad vincula Petri 296, 318.
Advocates Library i Edinaborg
54, 367.
afarkostir 124.
afbatan 69—70, 251, 354, 371,
482, 511, 613, 649.
afbrot 616.
aífbrech 681.
affdragtt 633.
aífinitas 245, 560.
afgangr 716, 731—732.
afgjald 707.
afgreiðsli 676. — afgreiðslu-
maðr 543, 544, 545, 546.
afhending 18, 605.
afi 382—383, 501.
afkvæmi 11, 659.
aflát, aflátsbréí 32, 165.
aflausn 621, 653, 710. Sbr. ab-
solucio.
afli 580. — aflafé, aflagóz 479,
582.
áflog 530.
afreiðsla 323, 330.
afrótt 33, 302, 320, 325, 330,
404. — afréttargeymsla 33.
Aíréttir við Skagafjörð 302.
afsakan 70, 225, 255, 397.
aftekt 561—562, 713.
Agata, kona Finns Þorvalds-
sonar, og móðir Önnu Finns-
dóttur (d. fyrir 1526) 356.
Agata virgo 652. — Agöttu-
líkneski 333. — Agattumessa
13. -- Agattusaga 299.
agentes 481.
ágildi 107, 428, 430.
Agnus dei með silfr 295.
ágóði 25, 314.
ágreiningr 111, 119, 139, 352—
353, 375, 377, 465 597—598,
601—602, 648, 657.
áheit 97.
Aintoni, sjá Antonius.
ákall 663, 718.
áklagan 102, 143, 372 536—
538.
áklæði 191, 300, 306, 308-309
324, 327, 330, 334, 564. Sbr.
kirkja, salonsáklæði, sængr-
klæði.
akr 184, 565. — akrgerði 196.
Akr i Húnavatnsþingi 314.
Akranes í Borgarfjarðarsýslu
507, 765.
Akranes i Miklaholtshreppi 26.
Akrar í Blönduhlíð 21—22,
68-69, 527-530, 662, 663,
718.
Akreyjar á Breiðafirði 688.
Akrvík í TrékylUsvik 25.
ákvæði 361, 580. — hálf á-
kvæði 580.
ákæra, ákæran 50—51, 62, 73,
91, 99—100, 114, 130, 152,
174, 177, 180, 199, 213, 221,
223, 250, 255, 268, 284—285,
337, 344, 346, 354, 358, 368,
388, 396—397, 399, 467—
468, 474, 477, 480-481, 510,
512—513, 514—518, 548, 552,
556, 598, 600, 613, 615, 629,
658, 667, 675, 677, 702, 709,
712, 726-729.
alabastr, alabastrum 190^, 191',
197, 296, 312, 313, 320.
Áland i Þistilsfirði 305, 319.
álar 58—59.
Alaveituskarð 4 Mýrum 568.
Albanus píslarvottr 326.
REGISTR
773
Albert hertogi af Mechlenburg
756.
Albertus Magnus (bók) 298.
Albrecht von Goch (1511) 58
—59.
albróðir 145.
aldr, aldr og æfi 214, 529, 533,
630, 703.
Álegsstaðir á Höfðaströnd 453,
454.
Alexander (bók) 298.
Alexander páfi hinn VI. 43, 45.
Alexius Pálsson, prestr á Þing-
velli og ábóti i Viðey (1531
—1535) 607, 657, 658, 677,
708, 709, 751, 752, 754.
Álfadab á Ingjaldssandi 55, 548.
Álfgeirsvellir í Skagafirði 453.
alin: álnarkefli 310, 311.
alkanna 307.
Alkelda á Akranesi 129.
alkirkja 124. — "'alkirkjuskyld
744.
AUemannia, sjá Þjóðverjaland.
AUen, C. T. 182, 204, 207, 208.
alliance 168.
allra heilagra messa (-dagr) 179,
241, 284, 433, 434, 435, 474,
531, 555, 636.
almaria (hirðsla, bókahirðsla)
297, 305. 306.
almenningr (almúgi) 5.
Almenningr (almenningr) áSkaga
nyrðra 641, 642.
Almenningr á Vatnsnesi 325,
326.
almúgi 3, 8, 11, 14- 17, 52, 72,
76, 82, 103. 111, 134, 170—
171, 207, 399, 413-417, 478,
533-534, 538, 579, 669, 732
761. — almúgamenn 363. —
almúgans bróí 238. — almúg-
ans nauðsynjar 669. — al-
múgans samþykt 669.
álnir (fémunir) 463.
álpt: álptaregg 642.
Alptadalsmúli í Barðastrandar-
sýelu 196.
Alptaíjörðr í ísafjarðarsýslu 485,
524, 526, 527.
Álptaíjörðr i Múlaþingi 19, 36,
390, 645.
Alptafjörðr í Snæfellsnessýslu
464.
Álptamýri í Arnarfirði 29, 30,
278. — Álptamýrartungur 29.
Álptanes i Gullbringusýslu 104
—106, 144, 146, 147, 148,
494, 496. 625, 679, 680, 699.
Álptanes á Mýrura 567, 568.
Álptárbakki á Mýrum 288.
Álptatangi á Álptanesi 146.
Álptatjörn á rellsströnd 750.
Álptaver í Skaptafellsþingi 189.
Sbr. Ver.
alsáttir 143.
Altanes, sjá Alptanes.
altari 188, 195, 197, 296, 312,
320, 326, 330, 332, 333. - -
altarisbók 305. — altarisbrún
305, 306, 330. — altarisbúu-
ingr 196, 260, 313, 333. -i^
altarisdúkr 197, 332. — alt-
arisklæði 186, 195, 305, 306,
325, 328, 330, 332, 645. —
altarislectari 191. — altari«-
skrúði 190, 297. — altaris-
steinn 191, 195, 196, 312, 317,
320, 322, 328^ 330, 332—
333. - Sbr. Benedictus alt-
ari, formessualtari, háaltari,
krossaltari, Mariualtari, Micha-
774
REGISTR
elsaltari, Nikulásaltari, Ólafs-
altari, útaltari. Sbr. kirkja.
Altenburg 204. Sbr. Oldenburg.
Altissen, P. (1487) 42.
altunna 324.
Alviðra i Dýrafirði 124—125,
244, 704-705.
ályktarorð 538.
Alþingi 1, 3—5, 11, 29, 72, 101,
111—112, 143,217-218,226,
—244, 254—255, 275, 344, 360
—361,363—364,411, 412, 413,
444—458,478, 488, 492-493.
495, 532, 534, 538, 581, 607,
622, 670, 674, 705—706, 736,
741, 750. — Alþingisdómr
46, 215, 280, 363—364, 418,
579-582, 623, 647, 685, 690,
713, 724, 737, 740, 742. —
Alþingismaðr 567. — Alþing-
istiðindi 413. — Alþingissam-
þykt 361-368. Sbr. Öxarárþing.
alþýða 75, 83.
álögur 14—16, 57, 82.
amaleraðir hlutir 295. Sbr. ma-
liershringr:
Amandus biskup hinn helgi 69.
ambassade 168.
ambition 758.
amboð, sjá búsgagn.
Ambrosius biskup hinn helgi,
Ambrosiusdagr, -messa 122,
445, 486. — Ambrosiusmynd
333.
Ambrosius Bokebynder (1536)
756.
áminning 69—70, 126, 550.
Amsturdam i Bíollandi 86.
Ámundason: ívar.
Amundi Gunnarsson i Húna-
yatnsþingi (1524^ 248,
Ámundi Höskuldsson prests Hall-
steinssonar (1518) 458.
Ámundi Jónsson eystra (1383)
18, 19.
Ánastaðaarfr 199—200, 254—
255, 337, 340—343, 356.
Ánastaðir i Hjaltastaðaþingá 38.
Ánastaðir i Miðfirði 156, 157,
746—747.
Ánastaðir i Tungusveit 21, 22.
Andakill i Borgarfirði 506, 621.
Andanes (Andanos) i Noregi 43
—45.
andyra loptport 529.
andlegir menn 626.
Andreas Agacenis (1426) 32.
Sjá annars Andrés.
Andrés Arason, Andréssonar
(1535)^ 747—748.
Andrés Asgrimsson prestr nyrðra
(1522—1535) 109, 740.
Andrés Guðmundsson, Arason-
ar, undir Felli (d. 1507-^
1508) 748.
Andrés (Jónsson) prestr nyrðra,
faðir Jóns prests og Stein-
unnar (á lifi 1493) 214.
Andrés Mus biskup i Ósló (1520)
64, 723.
Andrés Nichelsson (Nielsson)
kanoki (1524) 230.
Andrés Oddsson, Bjarnasonar
(1536) 768.
Andrés postuli, Andrésmessa
(festum) 250, 287, 318, 326,
504, 604-605. — Andrés-
kirkja 260. — Andrés likn-
eski 305, 313, 330. — And-
résskript 191.
Andrós Steinsson syðra (1526)
338.
REGISTR
775
Andrés Stephánsson nyrðra
(1524—1527) 213, 405.
Andrés Þorgeirsson i Rangár-
þingi (1523) 183.
Andrós Önundsson í Borgar-
arfirði (1525) 265.
Andrésdóttir : Sigríðr, Steinunn.
Andrésson : Ari, Bjarni, Guð-
mundr, Jón, Ögmundr.
Andreus, sjá Andrés.
Andris, sjá Andrés.
andsvar 62, 528, 544. — and-
svarsmaðr 550.
andvirði 27, 463, 557, 617, 717.
andvitni 184, 280, 516.
angell, angelot, anglotum 756,
757, 758, 760.
Angelus episcopus Auriensis
(1426) 31—32.
Anglia, sjá England. — Angli
725. — Anglici mercatores 725
animæ fidelium 692.
Anna Finnsdóttir, I>orvaldsson-
ar (1526) 355-356.
Anna hin helga, 586, 591. —
Önnukirkja 188. — Önnu
líkneski 197, 305, 317, 331,
337. — Önnuskript 197. —
Önnu stúka (í Hóladómkirkju
1525) 295, 305.
Anna Snjólísdóttir (Steinmóðar-
sonar), kona Ólaís Ásbjarnar-
sonar lögréttumanns í Reykja-
vík, próventukona i Viðey
(1523—1527) 184, 276-277,
422—423.
Anna í>orgilsdóótir, kona Eiríks
sonar Þóru Eiriksdóttur (1526)
374—375.
annunciacio Mariæ 70, 254, 325,
448, 529, 693,
Anoddsstaðir, sjá Arnoddsstaðir.
Arnóltsstaðir, sjá Arnoddsstaðir.
anscvar, answer 513, 675, 758,
760. — ansvarsmaðr 547. —
Sbr. andsvar.
Antonius hinn helgi (íestum)
632, 649. — Antonius líkn-
eski 197, 305. — Antonius
saga 305.
Antonius van Metz (1523— 1524)
183, 209^
Antwerpen, Antwerpia 207, 209.
appelleranarbréf 133.
apostolus 59, 84, 121, 130, 132,
164, 166, 172—173, 206, 221,
274, 296, 322.
ár (remus) 259.
Aradóttir: Oddfríðr, Ólof.
árás 75, 238.
Arason : Andrés, Böðvar, Grímr,
Guðmundr, Jón, Magnús, Oddr,
Pótr, Sigurðr, Vigfús, Þor-
leifr, I>ormóðr.
arbiter 758, 760.
Árbær í Holtum 424.
arcana cordum 700.
archidiaconus 41, 42.
archidux 41.
archiepiscopus 44, 45, 65, 162,
163, 203, 217, 229, 714.
áreið, áreiðarbréf, áreiðardómr,
áreiðargerð 111, 465, 601, 709,
749.
arest 298. Sbr. klæði.
Arfasker í Bjarnarfirði 25.
arffing, sjá erfingi.
arfi 2, 4—5, 146, 214, 303, 718.
Sbr. erfingi.
arfr 4, 27, 57—58, 62—64, 74,
94-95, 103, 177, 200, 210,
213—216, 220, 224-225, 257,
776
REGISTR
268, 336, 337, 340—344, 355
—356, 869—370, 427, 428,
429, 430, 431, 447, 498. 501,
505, 513, 551—552, 566, 575,
609—610, 629—630, 639-
640, 645, 656, 687—688, 736,
768. — arfabréf, 356. -
arfshald 213-215. — arf-
lausn 113, 369, 592. — arf-
leiðÍDg, aríleiðsla, arfleiðslu-
bréf, arfleiðslufó 63, 210, 211,
214—215, 216, 219, 221. 443^
498. — aríaskipti 129, 144,
146, 488. — arftaka 54,
257.
argentuin 34, 35, 41.
Árhólar (Horhólar) i Laxárdal
563.
Ari Andrésson, Guðmundssonar,
bóndi i Bæ á Rauðasandi (1522
—1535) 99—101, 111—112,
151-152, 218.410-411,420,
556-557^), 600—601, 629-
630, 643, 717-718, 747—
748.
Ari Guðmundsson á Reykhólum
(d. 1423) 55.
Ari Jónsson, biskups Arasonar,
lögmaðr (1522—1536) 74, 93
—95, 414, 453, 457, 490,
1) í bréfi þessu, (Nr. 455) frá
17. Nóv. 1530, er Ari tvívegis kall-
aður „Ari heitinn". En jafn ský-
laust er hann talinn lifs 1532 og
1535 i Nr. 521 og 620, og eruþau
eptir frumritum eða frumritaígildi.
Artalið 1530 mun án efa rangt
og eitthvað hafa fallið aptan af
þvi, svo sem „VI", liklega i af-
skript sira Jóns Erlendssonar af
J)réfabók Ögmundar biskups.
499—500, 522—523, 532—
534, 553—555, 574, 578—
580, 581-585, 601—602,604,
623—624, 626, 668, 669, 674,
«75, 724, 736, 737, 746, 761,
766—767.
Ari Magnússon sýslumaðr i
Ögri (d. 1652) 24, 25, 26,
282, 359, 360, 579, 581, 656,
767.
Ari Steinólfsson prestr (i Dal
undir Eyjatjöllum; 1522) 88.
Ari Vermundarson vestra (1387)
20.
Ari Þorkelsson sýslumaðr i Haga
(d. 1730) 743.
Ariild Hake (1511) 59,
Aristoteles Auctoritas 298.
Árkvörn i Fljótshlið 567.
arma 41.
armr 520.
armæði 495, 741.
árnaðarorð 98, 586, 591.
Árnadóttir: Guðrún, Ingvildr,
Sigriðr, Þorkatla.
Arnarbæli á Fellsetrönd 705 —
706, 749-751.
Arnarbæli i Olfosi 258, 269.
Arnardalr á Möðrudalsöræfum
639.
Arnaríjarðarvatn í Vopnafirði
609.
Arnaríjörðr vestra 20, 28, 29,
38, 57, 58, 197, 244, 464,
561, 754. — Arnarfjarðar-
dalir 57, 58.
ArnarhóU á Seltjarnarnesi 693,
694.
ArnarhóU i Vopnafirði 609.
Arnarholt á rellsströnd 750.
Arnarholt á Kjalarnesi 49—50,
UEGISm
777
ArnarDes i Dýrafirði 870.
Arnarnes i Eyjafirði 319.
Araarstaðir í Eyjafírði 605.
Arnarstaðir i Sléttuhlíð 301.
Arnarvatn i Mývatnssveit 301.
Arnarvatnsheiði 404.
Árnason : Ásgeir, Daði, Einar,
Guðmundr, Gunnlaugr. Hallr,
Jón, Magnús, Ólafr, Sæmundr,
Tumas, JÞorkell, Þorvaldr.
Arnbjarnarson: Arngrimr.
Arnbjörg Sturludóttir syðra
(1524) 247-248.
Arnbjörn Einarsson lögréttu-
maðr i Rangárþingi (1522—
1535) 101, 152, 223, 360, 712,
762.
Árnes i Trékyllisvík 314, 600.
Árnes, Árnesþing 211, 274. —
Árnesingaskrá (1375) 13—16.
Arney fyrir Skarðsströnd 688.
Arneyjar i Hnappadalssýslu 438
—439, 496—497, 617—618.
Arnfinnsson: Oddr.
Arngeirsson: Þórarinn.
Amgerðarey, eign Grenjaðarstað-
ar 323.
Arngrimr Arnbjarn arson i Rang-
árþingi (1529) 505.
Arngrimr Bjarnason, Arngrims-
sonar, stúdent, ráðsmaðr i
Skálholti og bóndi i Krýsu-
vík (hrapaði i Krýsuvíkrbergi
1724) 477.
Arngrimr Jónsson sýslumaðr í
VaðlaþÍDgi (1535) 726, 734.
Arngrimr Jónsson kirkjupsestr
á Hólum (d. 1579) 449.
Arngrimr Ljótsson i Húnavatns-
þingi (1522—1525) 70, 210.
Arngrimsson: Þórðr,
Arni (í Rangárþingi 1523) 198.
Árni Arnórsson, EÍDDSSOoar,
prestr, síðast i Hítardal (1 526
—1529) 382, 474, 488.
Atdí Benediktsson bóndi á Norðr-
Reykjum i Mosfellssveit (1705)
441, 479.
Árni Bessason (veginn á Sveins-
staðaíundi 1522) 68—70, 113
—116, 349, 350, 396—399,
468 -470.
Arni Brandsson á Bustaríelli
(1528-1532) 450, 608-609.
Árni Einarsson lögréttumaðr (i
Rangárþingi; 1529—1533) 498,
669.
Arni Eiríksson i Reykjavik
(1523) 152- 154.
Árni Gislason prestr vestra (1523)
142.
Árni Gíslason á Hliðarenda (d.
1587) 364.
Árni Gislason, lögmanns Þórð-
arsonar. á Hólmi á Akranesi
(d. 1654) 1.
Árni Guðmundsson eystra (1525)
280.
Arni Guðmundsson 4 Hóli i
Bildudal (1704) 753.
Árni Helgason biskup i Skál-
holti (d, 1320) 537.
Árni Helgason i Húnavatns-
þingi (1405) 27.
Á.rni Helgason i Dalasýslu (1524)
246.
Árni Jónsson prestr syðra (1522
—1523) 130, 180.
Arni Jónason klerkr nyrðra
(1523) 172, 174.
Arni Jónsson i JÞóranessþingi
(1528) 463,
m
BEGISTR
Árni Jónsson i Kalmanstungu
(1530) 542.
Arni Jónsaon á Bjargi i Mið-
firði (1535) 748—749.
Árni Magnússon prófessor (d.
1730) 50, 61, 62, 66, 68, 74,
76, 78, 81, 84, 8(i^ 94, 96, 103-
105, 109, 127, 135, 140, 147, 152,
160, 164, 166, 172, 175, 176 180,
185, 200, 201, 215, 221, 224, 230
234, 235, 238, 240, 243, 245, 246,
253, 255—258. 262, 264 265, 272,
277, 279, 280, 290, 293, 337, 338,
342-345, 348, 349, 353, 356, 373,
377, 387, 390, 393, 394-396,400
—402, 405, 407-411, 418, 425,
426, 432—435, 438, 440, 441, 444.
445, 448, 449, 454, 457, 462, 463,
465, 468, 470, 472—475, 477, 479
— 4«3, 487, 490, 492, 498, 499,
506, 507, 510—513, 517—522,
625, 527, 530-536, 541-
545, 547, 550, 551, 556, 558,
559, 562, 566, 567, 572—575,
577, 583, 585-589, 590, 593, 596
-601, 603, 604, 606—608, 610,
611, 614, 022, 625, 635,637,638»
643, 646, 648-650, 653, 656, 659,
662, 674, 675, 692, 694, 698-
703, 704, 708, 710, 711, 715,
717, 719, 727, 729, 430, 733,
736, 737, 743, 744, 752, 758, 761,
765.
Árni Nikulásson i Skagafirði
(1532) 610.
Árni Oddsson, Bjarnasonar, siðar
sýslumaðrí Miðgörðum (1536;
enn á lífi 1604) 768.
Árni Ólafsson áReykhólum (1530
- 1534) 566, 693.
Árni Ólafsson í Eyjafirði (1535)
726.
Árni Pétrsson, Loptssonari i
Dal i Eyjafirði (1631—1533)
^ 575, 667.
Arni Runólfsson (i falsbréfi nyrða
1535) 731.
Árni Sigmundsson prestr syðra
(1533) 648.
Árni Sigurðsson prestr (syðra;
1525) 269.
Arni Steinmóðsson ábóti i
Þykkvabæ (d. 1521) 190.
Arni Þorkelsson bóndi á Geita-
skarði 26, 27.
Árni í>orsteinsson vestra (1528)
463.
Arnljótr Ólaísson prestr á
Sauðanesi (d. 1904) 651.
Arnoddsstaðir (Arnólfsstaðir) á
Barðaströnd 271, 704, 705.
Arnór Einnsson sýslumaðr k
Ökrum (d. 1515) 47, 202.
Arnór Kock Guðmundsson, Þor-
valdssonar (1526) 356.
Arnórsson: Árni, Björn, Einar,
Finnr, ísólfr, Jón.
Arnstapi í Ljósavatnshreppi
301.
Árós i Drangavík á Ströndum
25, 315.
Árós i Trékyllisvik 314.
Árós i Þorgeirsfirði 312, 314.
Árskógr á Árskógarströnd 294.
— Árskógarströnd við Eyja-
fjörð 321, 593, 594.
ártíð, ártíðardagr 335, 587, 592.
— ártíðaskrá 313.
Árvik á Vatnsnesi 315.
ás (á landi) 641, 709, 753.
Ás i Fellum 192, 261, 262,
394.
Ás í Hegranesi 301,
REGISTR
779
As i Holtum 54, 457.
Ás i Hörgárdal (á Þelamörk)
301, 320.
Ás í Öxarfirði 566, 593, 594,
595.
Ásar i Húnavatnsþingi 282, 401,
424-425, 766.
Ásar (hvorirtveggja) i Skaptár-
tungu 189^
Ásar 'i Svinavatnshreppi 302,
424—425.
ásauðr 66, 153, 186, 187, 189,
260, 308, 316, 321, 327, 606,
645, 732. — ásauðarkúgildi
113, 246, 259, 332, 333, 563,
564, 609, 645, 734.
Asbiarnarnes i Vestrhópi 314.
— Ásbjarnarnessreki 351.
Ásbjarnarson : Guðmundr, Ólafr.
Ásbjarnarstaðir á Vatnsnesi 248
—249, 302.
Asbjörn Einarsson á Starmýri
^ (c. 1300) 19.
Asbjörn Einarsson lögréttumaðr
(1533) 671.
Asbrandsstaðir i Vopnafirði
608, 609.
ascensio domini (festum) 92,
527, 620. Sbr. uppstigning-
ardagr.
Asdisarmelr i Þistilsfirði 319.
Asgarðr i Hvammssveit 93, 148,
218, 234, 273, 442, 535—537,
671, 679, 686-687, 696, 701-
Asgeir Árnason sýslumaðr í
Húnavatnsþingi (enn á lífi
1428) 55.
Asgeir Bjarnason prestr iDýra-
fjarðarþingum (d. 1772) 53, 554.
Asgeirsá (hvorteggja) i Viðidal
93, 350, 403-404, 552;" 749.
Asgeirsson: Jón, Tyrfingr.
Asgeirsstaðir i Helgastaðahrepp
322.
Asgerði i Hörgárdal 320.
Asgrimr Asgrimsson syðra og
eystra (1523-1525) 155—156,
157, 274-275.
Asgrímr Grimsson nyrðra (1520
og fyrri) 114.
Asgrimr Hallsson nyrðra (1524)
213-215.
Asgrimr Jónsson, Sveinsstaða-
maðr (1522) 70.
Asgrimr Þórðarson prestr syðra
(1531) 607.
Asgrímr Þorsteinsson, Eiriksson-
ar, nyrðra (1532) 610.
Asgrimsson: Andrés, Asgrimr,
Guðbjartr, Gunnlaugr, Hallr,
Jón.
Asgrimsstaðir i Eíprsókn i Skaga-
firði 698.
Asgrimsstaðir i Sjávarborgar-
^ sókn i Skagafirði 451—452.
Askelsson: Gunnar, Sigurðr.
áskilnaðr 500, 501, 615, 636.
Aslákr Harniktsson Bolt erki-
bissup i Niðarósi (d. 1450)
44-45.
Asláksstaðir i Arnarnesshrepp í
Eyjafirði 318.
Asláksstaðir í Kræklingahlið 301.
ásmundar 329, 334.
Asmundarnúpr i Húnavatnsþingi
314.
Asmundarstaðir á Sléttu310,324.
Asmundr Einarsson i Enni á
Höfðaströnd (c. 1700) 541.
Asmundr Jónsson i Hraundal
(bróðir Stepháns biskups; 1480
—1481) 567—568,
780
REGISTR
Asmundr Jónsson eystra (1522
—1523) 122.
Asmundr Klemensson (Klemme-
son, Klemisson) lögróttumaðr
á: Harastöðum á Fellsströnd»
og siðast lögróttumaðr í Húna-
vatnsþingi (1515—1530; veg-
inn á Skarði, án efa 1530)
62, 103, 111, 148, 155—156,
240^ 396, 528, 534^).
Asmundr Kolbeinsson eystra
(1522—1523) 122.
Asraundur Þorleifsson nyrðra
(1524) 219—221.
Asmundsdóttir: Guðrún.
Asmundsson : Jón, Klemens,
Oddr, Ólafr, Pótr.
Asparvik i Strandasýslu 25.
aspiciensbók 318, 322, 325, 331.
assumpcio Mariæ 110, 276,344,
373, 423, 548, 627, 705.
ástundan 209, 611.
átaka (aðtaka) 629.
átala 609.
alhlaup 397.
áttadags nótt (nýjársnótt) 143.
áttfeðmingr torís 347.
áttungr 307, 414, 415, 417.
áttæringr 289, 300, 316, 336.
atvik 148, 149.
atvist 298, 726.
auctoritas Aristotelis 298.
*) Það er varla vafi á því, að
Asniundr hefir verið veginn 1530,
að undirráðum Þorleifs Pálssonar.
Ásmundr hafði þá um sumarið
fylgt Ara Jónssyni að lögmanns-
kosningu móti Þorleifi. 8br. Safn
til sögu íslands III, 721 neðan-
máls,
Auðbrekka, Auðbrekkuskógr i
Hörgárdal 320.
Auðkúla (Kúla) í Arnarfirði
754.
Auðkula (Kúla) i Svínadal 55,
302, 400, 424-425, 454.
auðmjúk beiðsla, bæn 415, 416,
622.
Auðnason (Guðnason): Jón.
Auðnir á Barðarströnd 271.
Auðnir i Svarfaðardal 301.
Auðaholt i Olvesi 87.
Auðun Jónsson í Arnesþingi
(1585—1614) 540, 743.
Auðun Sigurðsson, Sveinbjarn-
arsonar, bróðir Helgu, lög-
réttumaðr i I>ingeyjarþingi
(1504—1536) 47, 74, 173—
175, 179, 213, 220, 383, 387,
396, 415, 416, 551, 553, 579,
581, 593, 658, 669, 675, 734,
764.
Auðun JÞorbergsson rauði bisk-
up á Hólum (d. 1322) 8—10.
Auðunarson: Grimr(Ska]lagrimr),
Guðmundr.
Auðunarstaðir i Viðidal 385 —
386, 748-749.
auðæfi 62, 162, 295, 585, 591.
auga: gjald fyrir 386.
Augur, sjá Ögr.
Augustinus biskup hinn helgi,
Augustinusmessa (translacio,
dagr) 44, 118, 277, 316, 374,
375, 517, 706, 707. — Au-
gustinus líkneski 316. — Au-
gustinusskript 191. — ser-
mones Augustini 317.
Augustinus apostolus Anglorum
(festum) 90.
Auluos, sjá Ölves,
ÍíEGISTft
m
Áxín-, 8Já Ön-.
Aur-, sjá Ör-.
aurk, sjá örk.
Aurriðavatn i rellum 394.
aurura 31, 41. Sbr. gull.
Austfirðir 11, 33, 38, 179, 185,
187, 192, 261, 373, 390, 394,
401—402, 560, 732. — Aust-
firðingafjórðungr 187, 189.
Austrfjara á Skaga 321.
Austrhólmar, eign Múlakirkja
327.
Austria (Austrríki) 41.
Austrjarðir (= Hornafjarðarjarð-
ir) 272.
Austr-Skaptafellssýsla 272.
Auströræfi 302.
auxilium 765 — 756. Sbr. ayde.
Aux-, auxn-, sjá Öx-, öxn-.
Áveggr i Kelduhverfi 323.
Áverjahreppr i Rangárþingi 452,
620, 713.
áverki 354, 384, 397, 475. —
áverkabót 354, 384.
ávisan 721.
ávöxtr 256, 369, 456, 457, 459,
513-514.
ayde (aide) 758, 760. Sbr auxi-
lium.
Baccher meistar (1524) 209.
baðfóng 300, 316.
baðstofa: i Snóksdal (1523) 139.
— á Ásgeirsá (1527) 403. -
á Valþjófsstað (1527) 408. —
á Hrafnseyri (1530) 515, 516.
— á Ökrum i Blönduhlið
(1530) 529. — (i Skálholti
1530) 560. — Stórabaðstofa
i flvammi i Hvammasveit
(1531) 593. sbr. sess i bað-
stofu.
baglar 297, 305, 313. — með
kopar 190. — með tönn 190.
— bagalstöng 296,
Bakastaðir 326. Sjá Bálka-
staðir.
Bakkakot undir EyjafjöUum 107.
Bakkaland, eign Grenjaðarstað-
ar 323.
bakki (árbakki) 709, 753.
Bakki (hvortveggja) i Pljótum
302, 303.
Bakki i Fnjóskadal 309.
Bakki á Gaimansströnd 319.
Bakki i Hriítafirði 315.
Bakki i Króksfirði 686, 687.
Bakki i Skagafirði 321.
Bakki á Skagaströnd 288.
Bakki á Tjörnesi 301.
bakstrjárn 298, 306, 314, 317,
332—333.
Balaskarð á Skaga norðr 302.
Baldrsheimr við Eyjafjörð 319.
Bálkastaðir i Miðfirði (302, 326
Ballará á Skarðsströnd 288.
688.
balsamum 297.
bani 580, 630. - • banablóð 66.
— banaráð 398.
bann 52. 92, 116, 131,133,138,
164—136, 173—174,177,202,
203. 225, 231, 285, 444, 669,
613, 660—661. — bands-
mend 632. — bannsök 181.
— bannsakabréf Jóns erki-
biskups 131. — bannsetn-
ingarsverð 177. — bannskript-
ir 138.
Barbara mær : Barbaraskript 195.
m
llÉG!S»fÉ
Barð i Fljótum 294.
Bárðardalr i Þingeyjarþingi 487»
594, 628, 659, 746, 764.
Bárðarson: Einar, Gunnar* Jón,
Landbjartr, Páll, Sveinn.
Barðaströnd 21, 6Q, 112, 125,
235, 252, 253, 258, 528, 644,
704 -706, 752- 753. — Barða-
strandarsýsla 752. — Barð-
strendingar 1.
Bárðr (i Hnappadalssýslu c. 1680
—90) 619.
Bárðr Jónsson sveinn Jóns Sig-
urðssonar (1485) 567.
Bárðr Jónsson prestr á Mosfelli
i Mosfellssveit (1524—1534)
200, 380, 381, 456, 517, 708.
Bárðr Jónsson i Hnappadals-
sýslu (1532) 617.
Bárðr Pétrsson prestr á Rafns-
eyri (1525—1530) 287, 562.
Bárðr Þórarinsson i Dalasýslu
(1531) 589.
Barká i Barkárdal i Vaðlaþingi
318.
Barkarhris i Kelduhverfi 327.
Barka(r)staðir i Miðfirði 302,
659; 764.
Barkarstaðir i Svartárdal 338,
391-392, 659, 764.
barkrókar 192.
Barlanussaga 307, 314, 321.
barn laungetið 546. — skilget-
ið 214—215, 391-392, 430,
501, 512—513, 605. — barn-
eign 244, 277, 508, 559, 574,
601, 616, 709—710, 763. —
barnamóðir 508.
Barnabas postuli (íestum ejus)
491, 624.
Barnafell i Suðrþingeyjarþingi
301.
baron 169.
Bartholomeus Egilsson prestr
á Hallormsstöðum (1530) 563.
Bartholomeus postuli, Bartholo-
meusmessa 197, 234, 425, 531,
681, 743. - Bartholomeua-
kver 318. — Bartholomeus-
likneski 316.
bartskeri 290, 360, 363—364.
— bartskerakaup 363.
Básar i Grimsey 310.
Básar á Ströndum 25.
bati 694.
Baugstaðir i Árnesþingi, Baug-
staðabók 364.
Baugustaðir, sjá Böggustaðir.
Bauetabrekka i Ólaísfirði 301.
beðr, beðjarslitr 261, 563. —
beðjardýna 646.
befal(n)ing 174, 217-218, 231
—232, 685.
bein (hvaJbein) 25.
Beinakelda i Húnavatnsþingi
314.
beit (fjár) 33, 282—283, 327,
562, 639, 687. Sbr. mánað-
arbeit.
beit (á ilátum og drykkjarker-
um) 192, 260, 320. Sbr. eir*
beit, silfrbeit.
Beitilshamrar i Arnarfirði 197.
Beitistaðir i Leirársveit 620.
bekkr (i kirkju) 296.
Belgsá i Fnjóskadal 309.
Belgsholt i Melasveit 458.
Belgstaðir(núBergstaðir) i Bisk-
upstungum 424-425, 507-508.
bellum 756—757.
ÍIEGISTR
1^^
ben 630.
benedictio apostolica 23, 64.
Benedict(us) ábóti hinn helgi,
Beuedictimessudagr 680. —
Benedictusaltari 313. — Bene-
dictuslikneski 305, 313. —
Benedictussaga 307.
Benedikt Brynjólfsson hinn ríki
á Ökrum (1391—1393) 21—
22.
Benedikí Einarsson nyrðra og
eystra (1524—1535) 254, 283,
440, 746.
Benidikt Grimsson, Pálssonar,
frá MöðruvöUum (1527) 428,
430.
Benedikt Jónasson prestr á Mel-
um (d. 1836) 640.
Benedikt Kolbeinsson Auðkýl-
ings (d. 1379) 303.
Benidikt í>orsteinsson lögmaðr
(d. 1733) 71, 79, 97, 175, 226,
378, 427, 554, 604, 635, 739.
Benediktsson: Árni, Bogi, Ein-
ar, Haldór, Hermundr, Jón,
Jónas.
beneficiator, beneficiatus 119,
289, 379, 451, 553, 604, 651.
beneficium, benefite 117, 134,
293-294, 457, 531, 611, 759.
benevolencia 757.
Beren, sjá Björgvin.
Bergensfundats 6. — Bergens-
hús 422, 576. Sjá Björgvin.
Berghen, sjá Björgvin.
Berghes, sjá Björgvin.
Bergljót Sigmundsdóttir, Stein-
dórssonar 748—749.
Bergr Ingimundarson syðra
(1535) 752.
Bergr Magnússon í Húnavatns-
þingi (1727) 249.
Bergr Runólísson nyrðra (1524)
213—214.
Bergsson: Mich(a)el, Tumi.
Bergstaðir í Biskupstungum, sjá
Belgstaðir.
Bergstaðir i Miðfirði 314, 315.
Bergstaðir i Svartárdal 401,
48a.
Bergsteinn Bjarnason i Skild-
inganesi (d. 1722—1727) 365.
Bergsteinn Oddsson á Hrauni i
Olfosi (á lífi 1532) 637.
Bergsteinsson : Jón.
Bergvað i Hvolhrepp 459.
Bergþór Oddsson (i Flatey um
1600) 213.
Bergþórsson: Jón, Kári.
Bergæ, sjá Björgvin.
BerÍD, sjá Björgvin.
Berjanes undir Eyjafjöllum [107.
Bern, sjá Björgvin.
bernskupör 245.
Bertrand Skálholtsbiskup (1478
—1479) 39. (Er misskilningr.
Bertrand var biskup aí As-
calon, en ekki i Skálholti. Sbr.
DN. XVn A bls. 1309 og
XVn B bls. 358.)
Berufjörðr i Múlaþingi 245,
394- -395, 731—732.
Berunes i Benifirði, Berunea-
staðr 394-395.
beskermelse, sjá biskermelse;
Bessadóttir: Guðrún.
Bessason : Árni, Steingrimr, !Þor-
bergr.
Bessastaðir á Álptanesi 104—
106, 140—141, 157—158, 160
m
ÉEÖÍSTÉ
—161, 164, 493-496, 625,
678 —680, 698—699, 741.—
Bessastaðabók 17, 50, 134,
247, 276, 288, 380, 381, 422,
426, 590, 598, 656, 693, 752
—753.
Bessastaðir i Miðfjarðarneei 426.
Bessastaðir i Sæmundarhlíð 61.
Bessi Jónsson prestr nyrðra (i
Felli i Sléttuhlið, segir fals-
bréf írá 1526; 1522—1526)
109, 389.
Bessi Þorláksson á Lundar-
brekku (1526—1535) 383, 397
-398, 427, 429, 746—747.
Bessi Þorsteinsson prestr nyrðra
(1522-1526) 89, 96, 109, 340.
betaling 145.
betran 660.
beztu menn 2, 4—5, 13—17. —
beztu manna ráð 581.
.bevising 100, 408.
Biasker, sjá Býjasker.
Biblia 297, 298, 321. — i lat-
inu 298. — i norrænu 299.
biíalning 537—538, 740, 742.—
bifalningarbréf 738.
bikarar 192, 300, 307.
bíla (biila) 307. Sbr. klaufóx,
voknöx, öx.
Bildudalr i Arnaríirði 20—21,
844—345, 643, 753. — Bíldu-
dalseyri 20.
Birgiavik á Ströndum 25.
Birgitta en helga 229. Sjá
Brigit.
Birnunes við Eyjafjörð 334.
Birnustaðir i Laxárdal 322.
Bimustaðir i Ögrssveit 717.
biskermelsi,biskermelsÍ8bréfl37,
165, 172, 231, 644, 632.
biskup (biscopp, bisp, bysp,
sbr. episcopus) 7- 10, 17—20,
22—24. 30-32, 34, 36-39, 42
—43, 46, 48-53, 55, 58, 60-
61, 64-65, 71—72, 75-&5, 88,
93—94, 97—99, 106, 109—111
115-121, 123-128, 129—134,
136—140, 151, 161-167, 169—
176, 177-178, 180-182, 184-
185, 187, 189, 193-195«, 197, 199
—204, 206-207, 209, 213, 216
-219, 223-228, 230—247, 250
-251, 254-258, 262—264, 266
-267, 269-272, 274, 276. j281,
283—285, 289—291, 298—294,
300, 303—305, 307, 313—314,
325, 328, 333-336, 338-344,
346—352, 354—363, 365—378,
385, 386, 387, 389-390, 400-
402, 404—405. 409—413, 415—
417, 419-428, 430-432, 434,
440—443, 445-461,464-468, 470,
472, 474—476, 479-484, 487
—493, 498, 500-501, 504, 506
—511, 516-521, 528, 530—533,
535—538, 541-556, 558—561,
566-572, 574, 577, 583, 586,
588-591, 593-600, 603—604,
606-607, 610-616, 619-624,
626—628, 631, 632, 634-636,
638-639, 643-647, 649, 651—
656, 659—664, 668—670, 673—
677, 680, 682-685, 687-689,
699, 701-709. 712-713, 715
-724, 727-738, 740, 742, 744
—752, 754, 763—767. - bisk-
upsboð (-boðskapr) 52, 200,
252. — biskupsbróf 200. —
biskupsdómr 22, 203, 507.—
biskupsdæmi 8, 34—35, 37,
39, 51—52, 64, 71, 75-77,
79, 81. 83, 89- -90, 97-98,
109- 110, 114, 116, 118—
119, 124, 164, 239, 293-
ÍIEGISTR
m
294, 385, 399, 411—412, 455—
456, 474, 480—481, 498,501,
517—518, 541, 543, 546—
548, 550, 556, 574, 600, 613
-614, 621, 637, 644, 657,
660, 674, 677, 682, 689—
690, 693, 696, 702, 704, 707
-708, 712, 720, 722, 730,
733, 736—738. — biskups-
efni 32, 76, 202. — biskups-
eign 373. — biskupsíorsjá
227. — biskupsfráfall 110.
— biskupsfullrétti 362, 365—
368. — biskupsgarðr (í Björg-
vin) 632. — biskupsherbergi
(í Skálholti) 338. - biekups-
kista (á Hóium 1525; 297. —
biskupskjör 167. — biskupa-
makt 386. — biskups náðir
520. — biskupsríki 39. —
biskupsskrifari 737. — bisk-
upleg skylda 542. — bisk-
upsstofa (i Skálholti 1525)
274. — biskupsstóll 121,
385, 727. — biskupstíund
43, 78, 192, 261, 292, 421,
652. — biskupsúrskurðr 177,
537. — biskupsvald, biskup-
legt vald 134, 173, 385, 480,
574, 730. — biskupsvígsla
31. Sbr. eignarbiskup, lýð-
biskup, undirbiskup.
Biskupshöfði, skógarland frá
Munkaþverá 310.
Biskupsskjalasafn (í Landsskjala-
safni) 187—189, 192, 194—
196, 259—261, 263, 292—
293.
Biskupstungur í Arnessþingi 54,
177, 392, 424—425, 507.
Biskupsvík á Skaga 304. >
Dipl. tíL IX. B.
Bitra(n) i Strandasýslu 93, 195,
273.
bivising 232, 255, 544.
bjalla 186, 193^ 194, 260, 261,
297, 307, 327, 328, 330, 333,
645. Sbr. smábjalla.
Bjarg í Miðfirði 748, 749.
Bjargá ytri í Arnarfirði 29.
Bjargastaðir í Miðfirði 302.
Bjargir í Hörgárdal 318.
Bjargir á Skagaströnd 642.
Bjarkastaðir i Aðaldal 327.
Bjarnadóttir: Guðrún, Ragnhildr,
Solveig.
Bjarnanes í Hornafirði 93, 272 —
273, 291, 374—375, 419—420.
Bjarnanes (Bjarnarnes) í Bjarn-
arfirði 25.
Bjarnará á Tjörnesi 312.
Bjarnarfjörður á Ströndum 719.
Bjarnason : Arngrímr, Asgeir,
Bergsteinn, Brynjólfr, Einar,
Grísli, Gizur, Gunnsteinn, Hall-
dór, Hallvarðr, Hans, Helgi,
Jón, Ketill, Oddr, Páll, Þor-
steinn, f>orvarðr.
Bjarnastaðir á Fellsströnd 750
—751.
Bjarnastaðahlíð í Skagafjarðar-
dölum 301.
Bjarnaataðir í Kolbeinsdal 302.
Bjarnastaðir í í>ingi í Húna-
vatnssýslu 314, 599.
biarnfeldr 298, 306, 317.
Bjarni Andrósson, Guðmunds-
sonar (d. 1509) 270—271.
Bjarni Björnsson í Tunguaveit
í Skagafirði (f. 1454; enn á
lifi 1528) 462—463.
Bjarni Einarsson (i Skálholti
1672) 204.
50
186
REGISfR
Bjarni Erlendsson, Bjarnasonar,
„bóndi" á Ketilsstöðum á
Völlum (1522—1535) 72—74,
179, 372, 417—418, 725—
726.
BjarniFinnbogason prestr nyrðra
(1532) 617.
Bjarni Gruðmundsson prestr á
Hoíi i Álptafirði (1531—1532)
574, 645.
Bjarni Hallgrímsson prófastr i
Odda (d. 1723) 408, 586.
Bjarni Höskuldsson vestra (1530)
515—516.
Bjarni ívarsson, Vigfússonar,
Hólms (1473) 306.
Bjarni Jónsson á Hvalsnesi i
Lóni (1383) 18.
Bjarni Jónsson „bóndi" i Lóni
austr (1506) 49—50.
Bjarni Jónsson nyrðra (1523)
149.
Bjarni Jónsson í Selvogi (1588)
743.
Bjarni Marteinsson (Hákalla-
Bjarni) á Eiðum (d. 1488)
186.
Bjarni Marteinsson skrifari í
SkálhoJti (1601) 645.
Bjarni Naríason syðra (1522 —
1530) 130—131, 462, 533^).
Bjarni Narfason á Mýrum i
Dýrafirði (1529—1538) 457,
506^). ^
Bjarni Óttarsson á I>yrisvöllum
(d. fyrir 1528) 463.
Bjarni Pétrsson á Skarði (d.
1768) 376, 522, 761.
^) Ef ekki sami maðr hvor-
tveggja.
Bjarui Skúlason lögréttumaðr
nyrðra (1531—1532)579, 581,
730—731.
Bjarni Sturluson (Magnússonar;
1526-1533) 387, 425, 487,
666—668.
Bjarni Sumarliðason, Bjarnason-
ar, prestr i Arnarbæli á Fells-
strönd (1530—1535) 521, 705
—706, 750— 751.
Bjarni Sveinsson í Húnavatns-
þingi (1707) 249.
Bjarni Toríason, Jónssonar írá
Klofa (1527-1530) 402, 418,
505, 514.
Bjarni Vigfússon, Þórðarsonar,
á Borg á Mýrum (1535—1536)
745_746.
Bjarni Þórarinsson á Brjánslæk
(veginn 1481) 693.
Bjarni Þorleifsson prestr syðra
(1529—1533) 481, 574, 650.
Bjarni Þorleifsson, Gamalíelsson-
ar (1530—1531) 557—558.
Bjarni í>orsteinsson nyrðra (1667)
640, 642.
Bjartr Jónsson i Húnavatnsþingi
(1405) 28.
bjór 583. — bjórtunna 583.
björg (átta missera) 211.
Björg 1 Kinn 301, 382—384,
429, 431, 447—448, 767.
Björg Þorvaldsdóttir búlands,
kona Jóns Sigmundssonar
(1508—1514) 52, 60—61.
B jörgólfsson : Hákon, Sæmundr.
Björgvin (Beren, Bergen, Berg-
hen, Berghes, Bergæ, Berio,
Bern, Björgyn) Björgynjarhús,
Björgynjarmenn 6, 12, 71, 75
RÉGISTR
78Í
—76, 78—81, 83-86, 165,
167—168, 228, 230-234, 236,
238—240, 264, 389, 408, 483,
484, 631—632, 682, 685, 690
—691.
Björgyn, sjá Björgvin.
Björk i Eyjafirði 65, 746—747.
Björk i Kinn. 8Já Björg.
Björn ArnórsBon, Finnssonar, lög-
réttumaðr í E-angárþingi (1525
—1535) 268, 353, 360, 513,
533, 669, 671, 696, 762.
Björn Björnsson i Skagafirði
(1525—1532) 283—284, 610.
Björn Blöndal sýslumaðr Hún-
vetninga (d. 1845) 640, 642.
Björn Einarsson Jórsalafari
(1393—1405; d. 1415) 26—
28, 485, 524, 527, 537 ^).
Björn Gislason á Gunnólfsá
(1802) 1.
Björn Gruðmundsson á Örlygs-
stöðum á Skagaströnd (1906)
640.
Björn Guðnason sýslumaðr i
Ögri (d. 1518) 53—58, 234—
235, 242-244, 369, 418, 444
—445, 515, 537, 549, 701.
Björn Gunnarsson i Árnessþingi
(1524) 211.
Björn Halldórsson prófastr i
Sauðlaussdal (d. 1794) 54,
554, 621.
*) Þó að Björn Jórsalafari komi
ekki við bréf eptir 1405, hefir hann
þó lifað leingr, því að hans getr í
Nýja annál, bæði 1411 og 1413 svo
sem umboðsmanns Árna biskups.
Vera má, að Björn hafi verið mjög
í förum eptir 1405, og því geti
hans ekki í bréfum hér á landi á
þessum árum.
Björn Ingimundarson nyrðra
(1526) 383.
Björn Jónsson skafins (Skafins-
son) i Njarðvík, lögréttumaðr
i Múlaþingi (1522—1535) 121,
179, 186, 253—254, 393, 427,
430, 675, 737.
Björn Jónsson eystra (1523)
186.
Björn Jónsson, í>orlákssonar,
lögréttumaðr vestra (1530 —
1535) 533, 536, 538, 547, 669,
675, 676, 737.
Björn Jónsson, biskups Arason-
ar, djákni og prestr á Mel i
Miðfirði (1522—1536) 93—95
653, 658—659, 692-693, 730,
744, 755, 764-765.
Björn Jónsson á Skarðsá (d.
1655) 397, 604.
Björn Jónsson i Hnappadalssýslu
(c. 1680—1690) 619.
Björn Jónsson vestra (1703) 509.
Björn Nikulásson i Húnavatns-
þingi (1532) 627.
Björn Ólafsson prestr á Snæfugls-
stöðum og prófastr (i Árnes-
þingi; 1526-1538) 354, 569.
Björn Ólsen próíessor 2, 3, 14.
Björn Pétrsson kanoki i Þránd-
heimi (1524) 230.
Björn Pétrsson sýslumaðr á Bust-
aríelli (d. 1744) 135, 277.
Björn Skafinsson, sjá Björn
Jónsson skafins.
Björn Snæbjarnarson skólameist-
ari i Skálholti og prófastr á
Staðarstað (d. 1679) 737.
Björn Thomasson, prests Eiriks-
sonar (1532) 609—610.
Björn Thomasson lögréttumaðr
50*
788
RílGISTR
i Skildinganesi (d. c. 1640)
145.
Björn Þorbjarnarsou i Árness-
þingi (1530- 1538) 569.
Björn Þórðarson i Mosfellssveit
(1528) 479.
Björn Þorgilsson prestr i Borg-
aríirði (1524—1531) og síðar
iReykholti 255, 285, 456, 474,
541, 543, 564, 600.
Björn Þorleifsson, Árnasonar,
hirðstjóri á Skarði (veginn
1467) 58, 143.
Björn JÞorleifsson, Björnssonar,
lögréttumaðr á Reykhólum
(1515—1535) 62—64, 142—
144, 236—238,369—371,415,
416, 436, 437, 446—447, 483
—484, 502—504, 529, 536,
538, 566, 721-724.
Björn Þorleifsson biskup á Hól-
um (d. 1710) 470.
Björn Þorvaldsöon, Árnasonar,
írá Æsustöðum i Eyjafirði
(1529-1535) 490-491, 711
—712, 726—727.
Björn Özurarson prestr syðra
eða vestra (1530) 510.
Björnóifsstaðir í Langadal 26,
28.
Björnsdóttir : Gruðrún, Kristín,
Margrét, Ólof, Sigriðr, Sol-
veig, Steinunn, Þóra.
Björnsson: Bjarni, Björn, Einar,
Hallr, Jón, Magnús, Páll, Pétr,
Tjörfi, Torfi, Þórðr, Þorleifr,
Þorsteinn, JÞorvaÍdr.
Blábjarg i Mjóafirði austr 49.
blað (á páskakertisstöng) 317.
Bláhóll á Skagaströnd 642.
Blanda i Húnavatnsþingi 766.
Blasius hinn helgi (Blasiuskirkja)
188.
Blasius Ormsson syðra (1526)
380, 381.
Bleiksmýrardalr i Fnjóskadal
309, 332.
blek 108, 265, 363, 585, 587.
Blikalón á Melrakkasléttu 310.
— Blikalónsreki 311.
Blikdalsá i Kjalarnesþingi 17,
18.
Bliksteinn á Mýrum 568.
blóðsúthelling 659—660.
blýfat 318. — blýstaup 334.
Blæjureki fyrir Hvanndölum 312.
Blöndubakki i Húnavatnsþingi
93, 273.
Blönduhlíð i Skagafirði 21—22,
69. 206, 221, 339, 527—528.
Blönduós i Húnavatnsþingi 351.
boð, boðan, boðskapr 109, 138,
481, 536, 538, 614.
boðnir eiðar 602.
Bodzá, sjá Botnsá.
bogi 69, 150. Sbr. hertygi,
vopn.
Bogi Benediktsson á Síaðaríelli
(d. 1849) 33.
Bogi Sigurðsson kaupmaðr i
Búðardal 461.
Bohetius de philosophiæ conso-
lacione 298.
bógr (af nauti) 191. Sbr. slátr.
bók (hverskonar), heilög bók,
lögbók 1, 3, 17, 29, 63, 74,
76—77, 94-95, 108,117, 123,
126, 142, 157, 175, 180, 186,
202, 210, 220, 226, 255—
258, 260, 291, 293, 295, 298
—299, 307, 313, 317, 320-
322, 325-^326, 328, 331—
REGISTR
789
—333, 335, 343, 361, 367.
391-395, 398, 436, 467, 474,
,491. 499, 504, 506, 507, 508,
519, 530, 532, 541—542, 563,
565, 569, 572, 602, 604, 610,
611, 620, 622, 655, 662, 684,
704, 728—729. 744. — bók
samsett með bréf i latÍDu
299. Sbr. kirkja. — bók syDgj-
aDdi 318. Sbr. kirkja. - bók-
areiðr 61, 64, 112—113, 149
-150, 155—156, 249, 256,
261, 265, 268, 375, 406, 501,
514, 516, 528, 537, 546-547,
649, 639, 671, 701, 724. —
bókakista 330. Sbr. kirkja. -
bókastokkr 306, 330. Sbr.
kirkja. — bókartexti 297. Sbr.
kirkja. Sjá Bessastaðabók, Bæj-
arskjalabók; Skarðsbók, Sóp-
djDgja (sjá Gottskálk Jódssod),
Syrpa (sjá Guðbraodr Þorláks-
sod). Tiglabók. — Um bækur
kirkju og klaustra, sjá kirkju.
bókfell 589.
BókmeDtaíélagssafu 230, 366.
Bolavellir við Öxará (=I>ÍDg-
völlr) 155, 156, 157.
BoUastaðir í Kjós 247—248.
Bólstaðarhlið i LaDgadal 454 —
455, 473-474, 566, 608.
bolii (oíaD af kaleik) 330.
BoluDgarDes (BuluDgaroes) 26,
28.
BoluDgarvik við ísafiarðardjúp,
BoluDgarvíkrtoUr 405, 484,
485, 524-527, 535, 545—
547, 558, 577—578, 646, 674
—675.
bÓD (bæn) 413, 415, 416, 500,
587.
Bonattus, G. (1488) 42.
Bonaventura likneski 305.
bÓDdi 2, 8-9, 11—12, 14, 16,
47, 49—50, 55—58, 62—64,
66, 72, 77, 102-103, 111,
113, 117, 121—122, 124, 134
—135, 148-152, 154, 157,
170-171, 176, 177, 179, 195
—196, 199-200, 203—204,
213, 218—219,224—225, 236
— 237, 243—244, 253, 255,
265, 272—274, 288, 291, 325,
348—350, 353, 356-358, 372
—373, 384, 390, 393—394,405
—406, 408, 410, 419, 423—
424, 446—448, 452, 463, 467,
477, 485—486, 488—489, 506,
508—509, 515, 521—523, 533
-534, 537, 540, 546, 553,
555- 556, 558, 561—562, 568,
570— 571, 577, 580, 582, 588,
590, 593—594, 597—599, 603,
613, 617, 625, 628—630, 634
—635, 643, 646, 649, 651—
654. 658—659, 665—668, 670
-•672. 679-680, 684, 686,
694—697, 705, 707, 711, 717,
—719, 725—728. 733, 736—
737, 740, 742, 747, 750,
752—753, 762—768.- bónda-
eign 482, 595, 727. Sbr. heima-
bóndi.
bóndi (eiginmaðr) 409, 417 —
418, 428, 430, 476, 537, 546,
552.
Bonifacius páíi hinn VII. 35.
Bonifacius páfi hinn IX. 22, 23.
bonum 756.;
borð 307, 309. — borð á stól-
um 307. — íelliborð 307. —
borð, borðbald 352, 386, 426,
790
REGISTR
— vel bereitt borð (=sæmi-
legt borðhald) 387. — borð-
búnaðr 246. — borðdiskar
(rauðir) 192, 260, 298, 299,
300, 307, 316. — borðdúkr
307. — borðhandklæði 300,
307, 316. ~ borðhús (áfíól-
um, Munkaþverá og i Laufási
1525) 300, 308, 330. — borð-
silfr 335.
Borg i Arnarfirði 244.
Borg i Hornafirði 93, 273.
Borg á Mýrum 20, 602—603,
745- 746. — Borgarhrepp
745.
Borg i Skagafirði (Sjáarborg)
21—22, 452.
borgan 47—48, 113, 114, 152,
249, 290. 603, 620, 699.
Borgarey i Skagafirði 22.
Borgarfell i Skaptártungu 189.
Borgar^örðr austr 253, 254, 408
—409, 523—524.
Borgaríjörðr í Þverárþingi 53,
56, 201, 219, 247, 248, 265,
338, 403-404, 412, 447, 455,
457, 462, 464, 578, 603, 694
—695, 718, 722.
Borgarhöfn i Fellshverfi 122,
123, 390.
borgari 307.
bos danicus 756.
bót, bót og betran 134, 181, 197,
660, 667, 690.
Bót (=Árbót) i Aðaldal 301.
Botn i rjörðum 301.
Botn i Hraínagilsþingum 332.
Botn (Stóribotn) i Hvalfirði 262.
Botnar i Meðallandi 189.
Botníistaðir í Svartárdal 454,
Botnsá i Hvalfirði (Botnsdal)
265, 616, 657.
Botolfi dagr (festum) 492, 578.
Bott (= Heiðarbót) í Húsavík-
urhreppi il>ingeyjarþingi301.
Bourgoyn 758.
Braghóll (=Bragholt) i Eyjafirði
319.
Bramstad (Bramstede) 486, 533,
538, 625. Sjá og sbr. Brjáms-
bær, Brjárastaðir.
Brandr Einarsson (Moldar-
Brandr) á Snorrastöðum (1530
—1536) 567—568, 767—768.
Brandr Gruðmundsson lögréttu-
maðr á Leirá (1522—1533)
100, 101, 148, 177, 224, 265,
536, 669, 671.
Brandr í Guíudal (íyrir 1523)
196.
Brandr (Haldórsson, Brandsson-
ar, frá Barði; „bóndi" (iHolti
i Eljótum 1528) 467.
Brandr Helgason nyrðra (1530)
528.
Brandr Hrafnsson, Brandssonar,
prestr á Hofi i Vopnafirði og
priór á Skriðu i Eljótsdal
(1523—1534) 135—136, 187,
371, 379, 472, 551—552, 715
—716.
Brandr Jónsson i Árnesþingi
(1524) 211.
Brandr Kráksson i E-angárþingi
(1526—1527) 395-396.
Brandr Ólafsson lögréttumaðr í
Húnavatnsþingi (1522—1530)
103, 148, 210, 534.
Brandr Ormsson prestr i Beru-
firði (1535) 732,
REGISTR
791
Brandr Pálsson nyrðra (1526)
352, 389.
Brandr Símonarson i Eyjafirði
(1529) 490-491.
brandreið (brauðreið) 260, 563.
Brandsdóttir: Guðný, Þuríðr.
Brandslón í Húnavatnsþingi 326,
351.
Brandsson : Árni, Eysteinn, Hal-
dór, Hrafn, ívar, Jón, Páll,
Sigurðr, Tumas, JÞórðr, Þor-
steinn.
Brattavellir i Eyjafirði 301.
brauðfat 300.
brauðreið, sjá brandreið.
Brautarholt á Kjalarnesi 87, 276.
Brautarholt i Svarfaðardal 334.
Brautavatn á Mýrum 568.
Breame, sjá Brimar.
bréfabók 34, 43, 59, 52, 568,
571, 623, 654. — Brynjólís
biskups 18, 36, 204, 764. —
Gisla biskups Jónssonar 369.
— Gizurar biskups Einars-
sonar 125—127, 158—159,401,
413, 511, 610-611, 639, 720.
— Jóns sýslumanns Hallssonar
60, 72, 86, 88, 104—105, 107
—108, 160, 180—181, 198,
207, 259, 353, 377, 493, 494,
540, 597, 625, 647-648, 652
—653, 672, 678, 699, 707, 736,
740, 742. — Skúla í>orláks-
sonar 47. — Ögmundar bisk
ups VIII, 840; IX, 71, 75—
76, 78—81, 83—85, 97—99,
110, 116—117, 123, 130—131,
136, 141, 161—162, 164—
166, 172—176, 180, 200—
201, 223, 230, 234, 242—243,
250; 255, 258, 262, 281, 289
—291, 340-344, 354, 357,
370, 372—375, 377, 390—
395, 401, 412, 423, 443, 455,
467, 474, 481, 488, 500, 506
—507, 510, 517-518, 530,
541, 543, 545, 548, 550, 556,
558—561, 572, 574, 577, 597
—598, 600, 606—607, 613,
622, 626, 637—638, 646, 649,
659, 662, 687, 689-690, 694,
698, 702—703, 708, 7l2, 715,
717, 719-720, 729, 754.
bréíabrot 13.
brófalausn (útlausn) 83, 500.
brófari 439.
brefer, brefere, brefiere (breviari-
um) 295, 297, 298, 299^ 307,
318^ 519. Sbr. bók, eom-
monsbrefer, páskabrefer o. fl.
(kirkja).
bréfságrip 5—7, 38—39, 42, 46.
brófsform 123, 127.
brófvisari 104, 203, 761.
Breiðabólsstaðr i Eellsliverfi
188.
Breiðabólsstaðr á Fellsströnd
93, 273, 587.
Breiðabólsstaðr i Eljótshlíð 183
—184, 399—400, 405-407,
598. 648-649.
Breiðabólsstaðr i Vestrhópi 119,
154, 155, 293, 325, 425.
Breiðabólsstaðr i Þingi 314.
Breiðabólsstaðr i Ölvesi 158 —
159, 288.
Breiðabúr (á Hólam 1525) 300.
Breiðadalr (fremri) i Önundar-
firði 665, 666.
Breiðafjörðr 142, 144, 436—
437,567, 718—719.— Breiða-
fjarðardalir 212, 393, 462, 687,
792
REGISTR
Breiðamörk i Öræfum 188, 274,
275. — Breiðamerkr^ara 42.
Breiðateigr i Svarfaðardal 334.
Breiðavik undir Jökli 226, 511,
512, 619, 649—651.
Breiðavík á Tjörnesi 322.
BreiðavöUr á Grenjaðarstao 323.
Breiðdalr i Múlaþingi 732.
Breimarar (Brimarar) 647. Sbr.
Breimen, Bremen, Brimar.
Breimen» Breimin, sjá Brimar.
brekka 641, 642.
Brekka i Guíudalssveit 196.
Brekka i Fljótsdal 43.
Brekka í rijótum 302.
Brekka i Helgastaðahreppi i
Þingeyjarþingi 323.
Brekka á Hvalí'jarðarströnd
657—658.
Brekka á Ingjaldssandi 369.
Brekka i Óslandshlíð 453, 454.
Brekka i Saurbæ 195—196, 754.
Sbr. Brekkur.
Brekka i Þingi 314, 315.
Brekka i Öngulstaðahrepp i
Eyjafirði 429, 431.
Brekkur (syðri) i Blönduhlið
301.
Brekkur i Holtum 423, 424.
Brekkur áHöfðaströnd (Brekka
minni og stærri, ytri og innri)
429, 431, 448-449. 476.
Brekkur á Langanesi 327.
Brekkur |i Saurbæ 754. Sbr.
Brekka.
Brekkukot i Blönduhlíð 529.
Brema, sjá Brimar.
Bremen, sjá Brimar.
Brennihóll i Eyjafirði 318.
Brenniskriða á Barðaströud 252.
brennisteinn 583, 642, 757. —
tunna brennisteins 584. Sbr.
brymestone.
Brennustaðir i Borgarfirði 694,
695
Bretalækr i Miðfirði 326.
Brettingsstaðir á Flateyjardal
301, 319.
brigð 11.
Brigit (Birgit, Briet, Brigit, Bri-
get. Brijt) Jónsdóttir, Porláks-
sonar (1530—1531) 545 -547,
674-676.
Brigit (Briget) Pótrsdóttir,
prests Pálssonar (1524—1525)
210.
Brigitarbók i norrænu 299. Sbr.
Birgitta hin helga.
brik (á altari, háaltari, kross-
altari; með alabastrum, með
gullfarg; brik og Mariuskript
á) 186, 190, 191, 195, 197,
296, 305—306, 312. 313, 320,
322, 325, 326, 328, 330. —
brikarklæði 297, 317, 320. 322,
330.
Brimar (Breame, Breimen, Breim-
in, Brema, Bremen) 413, 416,
647, 648, 756, 758. Sbr. Brei-
marar.
Brimnes á Langanesi 310.
Brimnes i Ólafsfirði 302.
BrJmnes i Svarfaðardal 301. —
Brimnesá 319. — Brimnesár-
ós 319.
bringa 53. — bringuteinar 53.
British Museum 185.
Brjámsbær (Bramstad) 678, 699.
Brjamsstaðir (Bramstad) 668,
669, 670, 673. Sbr. Bramsted.
REGISTR
793
Brjanslækr á Barðaströnd 644,
645, 752—753. Sbr. Lækr.
brjóst 373.
bróðir 54—56, 62-64, 67—68,
74 93—95, 104—105, 109,
113, 147, 152, 159—160, 179
—180, 215—216, 220, 224—
225, 252—258, 265, 269, 284—
286, 356, 358, 402,404-405,
412, 428, 430, 443, 445, 448,
450, 454. 462, 473, 475, 479,
483—484, 486, 498, 505, 512
-514, 516-518, 520, 527,
543—548, 567-568, 573, 577,
592, 596, 601, 603-605, 608
—610, 619—620, 630, 665—
666, 674-676, 679, 722—723,
733. — bróðursonr 62—63,
545, 546, 537, 610, 676.
bróðir (reglubróðir, bróðir i
Christo) 30—31, 50, 75, 77,
78—80, 83, 97, 109, 116, 118
-119, 121, 123, 132, 136—
137, 140, 172, 174, 200, 204,
209, 218, 224, 233, 235, 237,
239, 243—245, 255—258, 262
264, 272, 276, 289, 319-320,
335, 337, 340, 345, 355. 373,
879, 391, 392, 422, 426, 446,
454, 465, 479, 574, 604, 627,
632, 654—656, 661—662, 663.
673, 689—690, 698, 715-
716, 733. — bróðerni 412,
447, 690—691. — bróður-
stétt 116. — bræðraorða 307.
— bræðratíðir 306.
Brókarlækr á Skaga 302, 304,
305, 321.
brot (afbrot) 15—16, 394, 560,
616, 661, 703, 709—710, 725
^726, 763-764.
brú (pons) 17.
Brú i Biakupstungum 392.
Brú i Jökulsdal 135. — Brúar-
vegr á Möðrudalsöræfum 639.
Brúarland í Deildardal 302.
Brúarland i Skörðum 321.
brúðkaup, brúðlaup, bruUaup 181,
286, 337, 359—360, 476, 604.
— brúðkaupsdagr, brúðlaups-
dagr 179—180, 286, 288, 435,
466, 476, 554, 572, 602, 604,
713, 739. — brúðkaupsvitni
(-vottar) 289, 337, 436, 555
603, 740.
Brumaðr Tumason í Dýrafirði
(1533—1534) 665.
brún (altarisbrún) 195, 197. 297»
306, 317, 322, 332.
Brúnaland í Suðrþingeyjarþingi
322.
Brúnastaðir í Fljótum 302.
Brunavatn á Skagaströnd 642.
bruni (= hraun) 642.
bruni kirkju 518, 606.
Brunngil í Bitru 195.
Bryggjur í Landeyjum 231 —
282, 344—345, 694-695.
brymestone 759. Sbr. brenni-
steinn.
brýni 260, 309. Sbr. ádráttar-
brýni, klapbrýni.
Brynjólfr Bjarnason („Bjarnar-
son") prestr í Hjarðarholti (d.
1657) 540.
Brynjólfr Gizurarson syðra (1535)
752-
Brynjólfr Haldórsson prestr
syðra (1523—1534) 130, 470,
471, 539, 712.
Brynjólfr Haldórsson eystra
, (1697) 245.
794
REGISTR
Brynjólfr Jónsson i Eyjafirði
(1528—1533) 467, 555, 667.
Brynjólfr Jónsson nyrðra (1541)
527.
Brynjólfr Sveinsson biskup i
Skálholti (d. 1675) 18, 20,
36, 38, 42, 43, 46, 48—50,
204, 230, 438, 583, 604, 737,
764.
Brynjólfr Þórðarsons ýslumaðr á
Hlíðarenda (d. 1762) 736.
Brynjólísson : Benedikt, Einar,
Magnús.
Brynjudalr i Kjós 87.
brytastofa (á Hólum 1525) 300.
brythnífr 300. - brythögg 300,
316. — brytöx 646.
Bræðraá i Sléttuhlið 301, 389.
Bræðratunga i Biskupstungum
54, 55, 425, 507—508.
bú 153, 186, 198, 300, 335, 348,
369—370, 385, 403-404,490,
493, 514, 516, 604.
Búason: Tristram.
buckran (með fargan, ófargað)
298^ Sbr. kirkja.
búð: búðargerð 485, 524.
Búð i Raumsdal 681, 682.
Búðardalr á Skarðsströnd 461.
Buðlungarvík, sjá Bolungarvik.
búíó 580.
Bugge, Alexander, prófessor 33,
35, 36.
bújörð 387.
Búland i Skaptártnngu 188.
búlausir menn 578, 579, 581,
582.
buldr 668, 670, 718.
bullariura 22.
Bulungarnes, sjá Bolungarnes.
búnaðr 153. .<■• :
búningr (altaris, messuklæða)
305, 317, 320, 326, 735.
búnyt 241.
búr 176, 300, 308.
burðarstika 191, 313, 320. ,,
Búríell i Miðfirði 326.
Búrfell i Svarfaðardal 301.
Burgoyn 758.
Burgundia 756.
búsetumenn 578, 580.
búsgagn, búshlutir 113, 186—
187, 335, 426, 587, 639, 640.
Sjá og sbr. ádráttarbrýni, al-
kanna, altunna, áttungr, bar-
krókar, bíla („biila" = öx),
bjórtunna, blýíat, 'blýataup,
bókakista, bókastokkr, borð,
borðdiskr, borðdúkr, borð-
handklæði, braodreið, brauð-
fat, brýni, brythnifr, brythögg,
brytöx, busti, byrða, diskr,
Drangeyjarfestr, drykkjaraskr,
drykkjarhorn, drykkjuskál,
eggjapanna,einhögldungr, elds-
gögn, eldtöng, eskjur, íat,
fata, felliborðskista, festarkrók-
ar, firíat, fjórðungsketill, flat-
bytna, floti, flotstampr, greipi-
járn, grind, haldhaki, háif-
kanna, hálftunna, hamar, hand-
fat, harðsteinn, hnoðsaumr,
hrifa, hrip, hvarna, hverfisteinn,
innlás, jarðkerald, járnfat, járn-
karl, járnsleggja, kaðlasnælda,
kanna, ker, kerald, kerstokkr,
ketiU, kista, kistill, klapbrýni,
klára, klaufóx, klyiberi, krók-
ar, kvern, kvíslar, kvotra, lás,
Ijáir, lýsistunna, löð, malt-
kvern, malttunna, manskæri,
matarlok, mensura (mælir),
KEGISTR
795
met, metaskálar, mortiel, must-
arðskvern, naírar, naglar, net,
nót, orí, páll, pálreka, panna,
pastkista, piparkvern, pjátr-
staup, pottr, pottausa, pund-
ari, reip, reka, rekjárn, rek-
saumr, ró (rær), saltker, sár,
sigð, skál, skaptpanna, skeið,
skerborð, skerdiskr, skeri,
skjóla, skurn, sleði, sleggja.smá-
kerald,smápottr,smá8kál,smjör-
járn, sniðlar, soðkrókr, sóknir,
spónn, spónastokkr, staup,
steðji, stigi stokkaker, stokkr,
stórker, stórkerald, strokkr,
sýruker, söðlabeit, sög, tinfat,
tint, tinstaup, tjörutunna, torf-
krókar, torfljár, torískeri, tré-
diskr, tréfat, tréskál, trog,
tunna, tunnuketill, ullkambar,
uppgerðarkerald, vaðr, vef-
staðr, vog, þjöl, þveríari, öl-
kanna, örk, öx.
búskapr 129.
Bústaðir á Seltjamarnesi 751,
752.
Bustarfell í Vopnaíirði 135, 277,
606—609.
busti 306.
Bútstaðir i Tungusveit 302.
bygging (fjár, jarða) 87, 105 —
106, 143, 198, 329, 335, 412,
476.
byggÍDg (liúsa) 64, 623.
Býjasker á Rosmhvalanesi 302.
byrða 300, 316, 326, 564.
býti, 665, 679, 689.
Bægisá í Hörgárdal 206.
Bæjará í Lóni 50.
Bæjargil i Dufansdal 197.
bæjarráð 238.
Bæjarstaðr i Flóa (Gaulverja-
bær) 504.
bæn 67, 238, 239. — bæna-
fuDtingi 67. — bænahald
472, 586—587, 592, 693—694,
743. — bænastaðr 340, 538,
622.
bænhús 176, 325, 461, 462,
548, 549, 688, 732. — bæn-
hússkúgildi 246.
bær 13, 325, 485, 524, 527,
645, 688. Sjá og sbr. húsa-
kynni, stekkr, túngarðr.
Bær í Árnesshrepp á Ströndum
271, 704-705, 719.
Bær í Bárðardal 594, 628.
Bær i Borgaríirði 447, 455, 457,
402, 722.
Bær á Höfðaströnd 302, 305.
Bær í Lóni 49, 50, 401, 402,
Bær i Óslandshlíð (Miklabær)
303.
Bær á Eauðasandi 111, 112,
643, 749. — Bæjarskjaiabók
629, 643, 748. Sbr. Saurbær.
Bær á Snjófjallaströnd 56.
Bær i Steingrimsfirði 26.
Bær i Súgandaíirði 278—279.
Bæringsson: Simon.
bætr (vigsbætr) 153, 398, 580,
761—763.
Böðvar Arason i Húnavatnsþingi
(1405) 28.
Böðvar Eyjólfsson prestr syðra
(1533) 657.
Böðvar Jónsson prestr syðra
(1535) 754.
Böðvar Þórðarson i Eyjafirði
(1533) 666-668.
Böðvarshólar i Vesturhópi 314.
JBöðvarsson: Jón, Narfii Þórarinn.
796
REGISTR
Böggustaðir i Svaríaðardal 319.
— Böggustaðasandr 319.
Bölmóðr, rekamark Njarðvíkr í
Borgarfirði austr 523.
Calefactorium 297.
Calixtus páfi III. 35.
Calixtusmessa (íestum) 29; 36,
281, 603, 714, 748.
Calmar, sjá Kalmar.
canabok, sjá kanabók. Sbr. ca-
non.
canceliarius, canceller, chancel-
lour 631, 681, 685, 756,758,
760.
Cancelliarkiv 170.
canis (i innsigli Björns Guðna-
sonar og Jóns Björnssonar)
418.
canon 313. Sbr. kanabók.
canonicus 33.
canonisacio 85, 229, 419.
canticiikver 318.
capellanus 681.
capitaneus 41.
capitularÍQS 186, 296, 299, 306,
307, 313, 317, 320, 322, 326,
329, 331—333.
capitulum, kapituli 166 — 167,
170, 171, 232, 239, 459, 460.
— capitulabróðir 132. — capi-
tulainnsigli 231. — capitula-
ráð 174, 232.
captio navium 756.
cardinalis 31, 229.
Castellecloster í Kwngelli Noregi
633.
castrum 203.
Catiiarina filia sancte Birgitte
229-
cathedracio sancti Petri 130,
132, 427, 453, 481, 483, 516,
746.
catholico-resolutorius dubiorum
(bók) 298.
Cecilia raær hin helga 197. —
Ceciliulikneski 328. — Ceci-
liumessa 122. — Ceciliu-
saga 329.
Cecilia Ormsdóttir, Einarssonar,
(1531) 602—603.
Cecilia Torfadóttir frá Klofa
(1526) 358.
Cecilia Þorleitsdóttir, Þorleifs-
sonar (1524) 219—221.
Ceciliudalr = Djúpadalr i
Blönduhlið 301.
Ceciliupartr i Gnúpufellsskógi
328.
celebracio 298.
Celestinus páfi hinn III, 7.
Celium, sjá Selium.
Cescelia, sjá Cecilia.
Cheltenham á Englandi 688.
cena domini 448.
chamber 760.
chancellour, sjá cancellarius.
charge 758.
cheyne 760.
Christiania, sjá Kristjania.
Christi fideles 521, 692, 700.
circumcisio domini 458.
citacia 206, 339,
Clara hin helga: Clare likneski
313.
Clauus Jarmar (1524) 259.
clavis ecclesiæ 136, 166.
Clawes Bille (1533) 685.
Clemensmessa 475, 477.
clenodia 631, 681, 691.
clericus 31.
coUacio 459, 522, 716, — Qolh-
feÉÖISTR
1d1
cionsbréí 125, 165, 167, 504,
521, 714.
coUecta 299, 313, 317. — col-
lectarius 299, 305, 317, 322.
collega 755, 758, 759.
comes 163, 303, 217, 756.
commendatio 458.
commendatoria 161.
commissarius 346.
commissio 755, 759.
commoditie 759.
commodum 757.
common (syngjandi með lesi)>
commonsbók 296, 313, 322,
329, 331, 333, 519. — com-
monsbrefer 322. — commons-
les 296. — commonsmessur
331. — commonsmessubók
322. — commonsmessubók
irsk 322.
communication 758, 759.
concepcio Mariæ 98, 438.
concordia 725.
conductor 4l.
confessor 154, 176, 182, 184,
206, 286.
confirmacio, confirmatz 203,
217«.
consanguinitas 616, 763.
conscientes 481.
consecracio 84, 690.
consiliarius 755.
conspiracio 622.
constitucio 34, 35.
co»nsul 163.
consvetudo 756.
contention 760.
contract 386.
contradictor 35.
conventa 247. — conventubræðr
118, 123, 422, 426, 451, 512,
715, 716. — conventuinn-
sigli 123, 277, 512.
conversio Mariæ Magdaienæ
409.
conversio Pauli 211, 399, 510,
512.
Copmanhaven, sjá Kaupmanna-
höfn.
CoppeEhauen, sjá Kaupmanna-
höfn.
Cornelius meistari (1524) 208.
corporale, corporal], corporalia,
korporall (með húsi, húslaust)
190, 197^ 297, 306, 313,317,
322, 325, 326, 328, 330, 333.
— corporalshús 297, 306,
313, 322, 326, 328, 330, 333.
corpus Christi: íestum corporis
Christi 216, 411, 456, 462,
578, 731. Sbr. nýjahalds-
kver.
correctus (bók) 299, 307.
counsail, counsel 758, 759, 760.
crastina dies 121.
credense 205.
crimen 181, 756, 763.
crisma 519. — crismaflaska
295.
crossmessa, sjá krossmessa.
crucifixum-blað 332.
crux 242.
cura animarum 459, 522. — cu-
ratus 458.
curia (archiepiscopalis Nidro-
siensis, Bomana) 34, 162, 419,
715.
custome 758.
Cuthbertus (Chuthbertus) episco-
pus et coníessor (festum) 489,
521.
im
RÉGISTiÍ
Daae, Ludvig 688.
Dacia, sjá Danmörk.
Daðason: Ólafr, Ormr, Sigurðr.
Daðastaðir i Núpaaveit 301.
Daðastaðir i Reykjadal 767.
Daði Árnason (c. 1200) 312.
Daði Gruðmundsson, rinnssonar,
bóndi i Snóksdal, lögréttumaðr
og kongs umboðsmaðr milli
Œlsíjarðar og Gljúfrár (1523
—1536) 139, 212-213, 242,
460—462, 508—509, 533, 536,
538, 579, 581, 616, 617, 669,
719, 740, 749-751, 763—
764.
Dagíinnsson : Einar, Jón.
dagsbréf 681.
dagsetning bréfa 21, 29, 145,
185, 213.
Dagstyggr Helgason í Arness-
þingi (1524—1526) 256, 354.
Dalasýsla 240.
Dalbær (ytri) í Landbroti 189.
Dalir (Breiðafjarðardalir) 212,
247, 460.
Dalir (Dalaland) i Mjóaíirði austr
49.
Daiir (Skagafjarðardalir) 321,
465 -466.
dalmatika, dalmadika 190, 297,
305, 313, 317, 322, 330, 333.
dalr, dalir 209, 309.
Dalir undir EyjafjöUum 86, 87,
88.
Dalr í Eljótshverfi 189.
Dalr i Hornafirði 93, 273.
Dalr (Unaðsdalr) á Snæfjalla-
strönd 663.
Dalr (Katadalr) á Vatnsnesi 314.
Dalr (Laxárdalr) í Þistilsfirði
301.
Dalr í Valþjófsdal 561-562.
Dalsdalr i Arnarfirði 244, 704—
705.
dánarbú 1, 3, 13, 151, 502.
dandikvinna 58, 590, 652—653, .
694—695, 724. |
dandimenn, dánumenn, danne-
mand 47, 87, 100, 103, 143,
148, 158, 169—171, 179, 186,
207, 225—228, 265, 268,289,
350, 357—358, 373, 382, 409,
412, 436—437, 441, 477, 483,
498, 507, 513, 523, 533, 539,
546, 555, 575, 579, 599—600,
603, 622, 629, 630, 639, 650,
665—666, 671, 675—678, 680,
701, 706—707, 718. 724, 728,
740, 750, 762. Sbr. dugandi^s)
menn.
dandisveinn 533. i
Danid, sjá Danmörk. ^
Daniel Kepken, ritari Marcelluss
biskups (1450) 33.
Danir, sjá Danmörk.
Danmarck, sjá Danmörk.
Danmark, sjá Danmörk.
Danmerk, sjá Danmörk.
Danmörk (Dacia, Dania, Dan-
marck, Danmark, Danmerk,
Dannemark, Datia, Denmark,
Dennemarck) Danir, Dana-
konungar 32, 59—60, 71, 84,
134, 162—165, 167, 169—170,
171, 183, 198-199, 202-203,
207, 216—217, 229, 234, 239,
240, 432—484, 462, 468—469,
486—487, 522, 535—536, 538,
631, 633—634, 647, 707, 725,
755—756, 757, 759, 761. — Dan-
markis riiges raaedt 634.. —
dansk kronika í latínu (=
Saxo grammaticus, Paris
teGISTR
799
1514) 298. — postiUa i dönsku
298.
DanDemark, sjá Danmörk.
danr, sjá viðurnefni.
Datia, sjá Danmörk.
Dattstaðir (Daðastaðir) í Reykja-
dal, 429, 431.
Dauðatjörn i Hörgárdal 316.
dauði 66, 591. — dauðstið 278,
383.
Dauíá i Tungusveit 321.
Davidspsaltari 313.
decanus 85, 163, 166.
decima (tiund) 511, 512.
decoUacio Johannis baptistæ 235,
278—279, 467.
Decretalius Gregorii 298.
Decretum Gratiane 298.
deíectus in natalibns 730.
deíence, defensio 756, 758.
Deichmannssaín (i Kristjaniu)12.
deila 598. 647.
Deildará á Sléttu 310, 311.
Deildará i Múlasveit i Barða-
strandarsýslu 592.
Deildardalr i Skagafirði 302,
711.
Deildarhamar á Skaga 303, 304.
Deildarlág i ísafirði 521.
Dellantes, B. 31,
Delmenhorst (Delminhorst) 60,
73, 134, 171, 317, 432—433, 468
—469, 522, 738. 761,
delyverance, delyvery 758, 759,
760.
demand 760.
Denmark, sjá Danmörk,
Dennemark, sjá Danmörk.
Depill á Skaga nyrðra 304.
derogacio 45.
de sanctis bók 296^ 317, 333.
Desey i Norðrárdal 117.
Desjarmýri i Borgarfirði austr
373.
de tempore bók 296, 332^ 333.
detriraentum 692.
dextera pars (libri) 298.
diacon 692.
Dialogus 314.
Diðrik af Brjamsbæ (Briamstad,
Brjamsstöðum, Bramstad) fó-
viti, hirðstjóri og höfuðsmann
yfir alt ísland (1529—1534)
486—487, 533, 538, 540, 635,
668-670, 672, 678—780, 698,
699, 742.
Diðrik Meyar (1527) 413, 415,
416.
Diðrik ían Mynden, fóviti og
íullmektugr umboðsmaðr Dið-
riks hirðstjóra af Brjamsbæ
(1532—1534) 625, 698-699.
Diðrik Pining hirðstjóri (d. 1490
—1491) 581.
Diðrik Vaget (= Diðrik fógeti =
Diðrik aí Brjamsbæ eða Dið-
rik fan Mynden ? — 1535) 736,
738.
Diðriksson: Olafr.
Didtmersken, sjá Ditmersken.
diechen, dieken, 85, 166. Sbr.
djákn.
dies (= íestum) 419, 426, 437,
453, 463, 616, 640, 658, 681, 690,
700, 707, 709, 764.
dili, sjá viðrnefni.
Dilksnes í Hornafirði 93, 273.
Dimonarklakkar á Breiðafirði
443, 706.
diocesis 32—35, 37, 39, 44, 64,
127, 521, 692, 700.
Dionysius martyr (íestum) 751.
80Ó
RÉGISTR
Discipulus (bók) 298.
diskar 260, 261, 299, 300, 326,
334, 645. Sbr. borðdiskr, sker-
diskr, trédiskr.
dispensacio, dispenseran 457,
621, 730, 736.
disposicio 35.
Dithmersken, sjá Ditmersken.
Ditmasken, sjá Ditmersken.
Ditmerschenn, sjá Ditmersken.
Ditmercia, sjá Ditmersken.
Ditmersken (Didtmersken, Dith-
mersken, Ditmasken, Dit-
mercshenn, Ditmercia, Dit-
mertia, Dittmersken, Dyt-
merschen) 60, 72, 134, 171,
203, 217, 432—434, 468—
469, 522, 761.
Dittmersken, sjá Ditmersken.
djákn, djákni, 183, 325, 355,
362—363, 366—370, 396, 443,
465—466, 587, 592, 730. —
djáknafuUrétti 362—363, 366
—368. — djáknakista (áHól-
um 1525) 297. — djáknavígsla
37. Sbr. archidiaconus, die-
chen, subdiaconus, subdjákn.
Djúpadalr (hvortveggja) i Eyja-
íirði 66, 279, 280, 328, 624.
Djúpadalr i Skagafirði 301.
Djúpadalr i Skilmannahreppi
129.
Djúpagil i Eyjafirði 320.
Djúpárbakki í Kræklingahlið
318.
Djúpsker við Snæfellsnes 26.
doctor, 228, 757.
doctrina 23.
dómari 78, 82, 97, 212, 236, 267,
277, 284-285, 421, 495, 508,
709—710, 741.
dominica 60, 313, 331, 333, 522
705, 764. — dominicubók
322. — dominicukver 333.
dominiculesbók 322.
dómkirkja, heilög dómkirkja 20,
32, 65, 69—70, 75, 77, 79—83,
85, 90—92, 96—97, 109—110,
113—115, 119—121, 124, 127,
132—133, 186—138, 162-163,
165—167, 169, 172—176, 177,
184, 198, 206, 217, |222, 230—
232, 238—289, 243, 250—251,
275, 298-295, 302, 305, 334-
335, 339, 350, 352, 355, 362—
363, 366—368, 385-387, 390,
400—401, 440, 444—445, 452,
465, 474, 479-482, 532, 559,
632, 652—653, 659, 689, 691,
698, 731. — dómkirkjaerindi 70.
— dómkirkju íuUrétti 363, 366
—368. — dómkirkjujörð 198.
— dómkirkjulyklar 136. —
dómkirkjupeningar 114, 294. —
dómkirkjuprestri 461. — dóm-
kirkjunnar ráð 390. — dóm-
kirkjureki 284. - dómkirkju-
skip (á Hólura 1523) 164.
dómr 14—16, 83, 47, ;50-51
53, 57—58, 62, 64, 68—69, 90—
92, 100—104, 108, 114, 116, 120
—121, 129-134, 137—138, 140—
141, 148—150, 152—155, 157,
162, 173—178, 180—181, 200—
202, 211^213, 215—218, 221-
227, 230, 232, 237, 240-241,
243, 250, 264-257, 265—269,
281—286, 386, 837, 344—347,
350, 353—354, 356—362, 364,
366, 368—377, 383—384; 385,
396—400, 411, 418, 421, 427—
430, 431-435, 441—442, 444—
445, 455—460, 466—469, 474—
478, 480—488, 495, 498, 601,
510-619, 626-528, 530-632,
MGISTR
^i
535-538, 541—548, 550—
552, 555—556, 559, 566, 569,
574-576, 579—582, 584, 600,
606-607, 612-615, 619, 622
—623, 626—628, 630, 636—
638, 646, 648-650, 657—
661, 665—669, 671-672,674
—680, 696—697, 701—706,
708—709, 712—713, 717—
718, 720-721, 726—729,736
-738, 741, 750-752, 761—
763, 767- 768. Sbr. fullnaðar-
dómr. — dómabók, dómasyrpa
4, 11, 15, 129, 230, 286, 358,
360, 362, 382, 396, 494, 505,
579. — dómakapituli 762. —
dómnefod 213. — dómrof 52,
200, 224-225, 385, 478, 481,
532, 650. — dómrofi 52. —
dómaágrip ( — extract) 129,
704. — dómsatkvæði 64, 133,
138, 142, 155, 173-174, 177,
200, 202, 211, 216, 219, 223,
225. 227, 265, 282. 347, 358,
370—371, 373,375-376,378,
383, 400, 456, 468, 475, 478,
482, 501, 513, 516-517,519,
528—529, 544,1547, 549-550,
556, 580, 601, 606, 613, 615,
630, 637, 646, 649, 660, 672,
676, 697, 702, 709, 713, 721,
728—729, 738, 762, 768. —
dórasbréf 48, 64, 101, 116,
138, 151, 153—155, 181,202,
212, 219, 223-224, 226—
227, 231, 241, 264, 266, 269,
283, 286, 399—400, 418, 457,
468, 478, 482, 498, 511, 514,
516, 538-540, 543, 547,576,
578, 581, 583, 614—615, 630,
638, 658, 661, 666, 670, 672,
Dipl. I8l. IX. B.
676, 678, 697, 713, 724, 728
—729, 734, 738, 752, 763.
— domsbröde 386. Sbr. dóm-
rof. — dómsmenn 48, 63-64,
101, 133-134, 138, 142, 151,
153—155, 174, 177, 200, 202,
211—212, 218, 223, 225-226,
256, 265—266, 268, 282, 286,
344, 353, 358—360, 370—371,
373, 375—376, 378, 384, 400,
456, 475, 478, 498, 501, 511,'
513, 516—517,528-530,544,
547, 549—550, 556, 574-
576, 601, 613, 615, 630, 637,
649, 658, 660, 671-672, 676,
678, 697, 702, 709, 727, 729,
734, 738, 752, 762-763,768.
— dómssæti 356. — dæmt
góz 580.
domus Burgundiæ 756.
Dorhólmar, sjá Dyrhólmar.
dorm (eða dormr = dormito-
rium) 318.
Dormi secure (sermonsbók) 298.
Dorothea hin helga 586, 591.
dóttir 11, 55—56, 63, 73, 143,
159, 221, 247, 257, 270, 272,
288, 374, 379, 408-409, 435
-436, 448, 450, 467, 477,
485, 603, 524, 527, 552-553,
555, 570-571, 605, 616, 636,
659, 664, 666, 711, 740, 748
—749, 764. — dótturbarn
352. — dótturdóttir 56. —
dóttursonr 257.
Draflastaðir iEyjafirði 301, 634
-635.
Draflastaðir i Fnjóskadal 53, 56,
612.
Drambholtsstaðir (= Drumb-
oddsstaðir) 507, 608.
51
802
REGISTR
Drangatangi á Ströndum 315.
Drangavik á Ströndum 314.
Drangey á Skagaíirði 303. —
Drangeyjarfestr 300.
Drangr á Galmansströnd i
Strandasýslu 48, 49.
Drangshlið undir EyjafjöUum
107.
Drangsnes i Strandasýslu 20.
Drápsker á Breiðafirði 252.
drengskapr 122—123, 585—
591.
Dritvik undir Jökli 512.
drottinsdagr 19, 29.
drykkr, sjá bjór, malt, mjólk,
Sbr. mjaðartunna, sýruker, öl-
kanna. — drykkjargögn:
drykkjaraskr 300, 308, 316,
318, 329, 564. — drykkjar-
horn 318. — drykkjuskál 329,
334. — drykkjuskapr, drykkju-
skaparsvall 250, 25 1 . Sbr . bikar,
blýstaup, flaska, heilags anda
skál, horn, hornstaup, Jör-
undarskál, pjátrstaup, skál,
skál með kerum, silfrstaup,
staup, tint, tinflaska, tinstaup.
duc 168—169. Sbr. duke, dux.
ducatus 229.
Dufansdalr i Arnarfirði 198, 344,
345.
dugandi menn, dugandismenn
348, 545, 618, 636, 650, 662,
687.
duggara sigling 668, 670.
duglegr maðr megandi 363.
duke 757—760. Sbr. duc, dux.
dúkr (glitaðr, með heiðin stykki,
hringofinn, með röndum, varp-
aðr) 260, 278, 297, 298^ 306,
309, 313, 316, 317^ 322, 325,
328, 330^ 333, 564. Sbr.
borðdúkr, formadúkr, randa-
dúkr, silkidúkr, sólardúkr,
stafadúkr, uUdúkr, vigsludúkr.
Dúkr f Staðarsveit i Skagafirði
321.
duplicia (festa) 313.
dux 163, 203, 217, 756. Sbr.
duc, duke.
Dvergasteinn i Seyðisfirði austr
73, 370—371.
dygð, dygð og æra 166, 659.
dymbiU 328, 330.
dýna 300, 307, 308, 316, 318,
324, 329.
Dynhagi i Hörgárdal 318. —
Dynhagaskógr 320.
Dynjandi i Arnarfirði 244, 561
-562.
Dynjandi i Grunnavik 714.
dynner 760.
Dýrafjörðr i ísafjarðarsýslu 28,
53, 57, 58, 234, 271, 287,
506, 550-551, 561, 626, 634,
636, 661, 665—666, 673, 689.
Dýrastaðir í Norðrárdal 117.
Dyravikuverk (á Ökrum í Blöndu-
hlið) 529.
dýrðarklerkr 43.
Dyrhólmar (Dorhólmar) 1 Mýr-
dal 190, 481.
dýridagr(festum corporis Christi)
142, 145, 185, 265, 307, 420,
667. — dýradags historia 307.
Sbr. dýrumessur.
dýrleiki (jarða) 93, 235, 273,
405, 452, 460-461, 471, 558,
592, 635- 636, 713, 717, 719.
dýrumessur 586. — dýrumessna-
kver 306. Sbr. dýridagr.
Dytmer Korb (1532) 643-^644.
feEmsm
m
JDytmersken, sjá Ditmersken.
dægr 98.
Dæli i Staðarsveit i Skagaíirði
321.
Dæli i Svarfaðardal 301.
Dögurðardalsá i Ófeigsfirði 315.
Dögiirðardalseyri (Dagverðar-
dalseyri) 309.
Dögurðarnes á Skarðsströnd
443, 688, 705—706, 749-
—751.
Ecclesia, alma ecclesia 23—24,
30-32, 34—35, 41, 44-45,
85, 126—128, 136, 161—162,
163, 166, 1932-194, 197, 203,
217, 227, 419, 521, 522, 621,
650, 692, 700. — cathedralis
621, 700. Sbr. dómkirkja. -
catholica 700. — parochiaiis
715. Sbr. sóknarkirkja.
eðalmaðr: fnllrétti eðalmanns
368.
Edda 368.
edificium (ædificium) 692.
Edinburgh á Skotlandi 54, 554,
621.
Edmond Boner (1536) 755, 767.
Edmundus sanctus 437.
Efradalr undir Eyjafjöllum 86, 88.
Efrahof á Rangárvöllum 721.
Efrahvoll í Hvolhrepp 88.
Efranes á Skaga 321.
Efrihamrar i Holtum 727—729.
Efstafell i Kinn 309.
Efstaland i Öxnadal 301.
efsta vika 136, 322. — efstu
viku orda 306.
egedele (egedeler, eigedelder,
eygedelder, eygedeler) 631,
632, 634. Sbr. eign.
egg 639. — eggjapanna 299.
— eggver 310, 323, 324. Sbr.
álptaregg.
Egg i Hegranesi 301.
Eggert Claesen yfirdómsmál-
færslumaðr 144.
Eggert Hannesson lögmaðr (d.
1585) 242.
Eggert Jónsson á Ökrum (d.
1719) 527.
Eggert Snæbjörnsson á Kirkju-
bóli (um 1700) 451.
Eggertsson: Hannes.
Eggerz : Friðrik.
Eggversvatn á Sléttu 311.
Egidiusdagr (messa) 173—174,
280.
Egill Einarsson i Húnavatns-
þingi (1707) 249.
Egill Eyjólfsson biskup á Hól-
um (d. 1341) 303.
Egill Grimsson sýslumaðr á
Geitaskarði (1485) 566.
Egill Hallsson prestr i Saurbæ
i Eyjafirði, frændi Teits í>or-
leifssonar (1522—1535) 92—
93, 109, 119, 206, 329, 387,
451, 480, 553, 635, 733, 740.^)
Egill Helgason, lögmanns Odds-
sonar (1529) 500—502.
Egill Steirgrimsson i Berufirði
(1535) 731-732.
Egilsá i Blönduhlið 21, 769.
Egilsdóttir: Pórunn.
Egilsson: Bartholomeus, Eirikr,
Jón, Páll, Þórðr.
Egilstaðir á Völlum 33.
Egmundr, sjá Ögmundr.
1) Þetta sýnist alt vera einn
maðr.
51*
^
REGISTR
Eið i EiðaþÍDghá 185—187. —
EiðamannaþÍDgá 186.
Eið á Langanesi 301.
Eiði fyrir innan Skálmarnes 645.
eiðr 2—3, 11, 92, 115, 130, 150,
153, 157, 202, 216, 222,
228, 252, 255-256, 268,
—269, 285, 356, 370, 384,
400, 406—407, 501, 517, 519,
528—529, 549, 556, 569,607,
613, 620, 638, 667-668, 676,
726-727, 738. — eiðamaðr
285. — eiðataka, eiðatöku-
bréf 64, 724. — eiðrof 52. —
eiðstafr 407. Sbr. boðnir eið-
ar, bókareiðr, eÍDeiði, lýrittar-
eiðr, séttareiðr, vígslueiðr.
Eiðsá á Barðaströnd 644.
Eiðshús í Múlasveit í Barða-
straodarsýslu 588.
eigaudi 21, 26, 123, 136, 156,
182, 184, 254, 256, 262—263,
273, 284, 289, 346, 357, 369,
380—381, 393, 395, 401, 403
-404,420,424—425, 439, 443,
446, 448, 454, 461, 463, 471,
473, 484, 497, 503, 505, 509,
570—571, 586, 596, 609,
617, 624, 628, 630, 643, 687,
705, 717, 743—744, 746, 748,
754—755, 766—767.
eigedelder, sjá egedele.
eigÍDkoDa, eiginkvinna 62, 73,
250, 279, 357, 358, 436, 473,
498—499, 594, 601, 656, 711.
eiginmaðr 491.
eign (fall, fullkomin, fuUkom-
leg, óbrigðuleg, æíinleg, everde-
lig eggen, everdelig eigæ)21,
48—49, 51, 63, 55, 58, 72,
73, 79, 89^90, 105, 106, 113,
118—121, 123, 124-125, 136,
137, 143—144, 146, 149,153,
155, 156, 157—158, 159, 161,
181—184, 193^—194, 204,
224, 236-237, 240, 241, 247
-248, 252, 253-254, 256,
258, 262, 269, 273-275, 276,
288, 290, 293, 295, 304—305,
309, 312, 318, 334, 337, 340
-342, 344—345, 347, 349, 357
—358, 370, 372, 374, 380-
382, 389-390, 391, 392, 393,
394, 395, 400, 401—403, 405
-406, 409, 419, 420, 423-425,
426, 429, 431—434, 441,445,
449, 450, 451—454, 459, 460,
461, 463—464, 468, 470—
471, 473, 475, 482, 483, 484,
494_495, 497, 499, 5O6, 508,
509, 511, 512, 515, 516, 523,
535, 537—538, 540, 543, 551,
554, 561—562, 563, 570—571,
573, 589, 592, 594, 596, 601,
608, 609, 612, 620, 624, 630,
632, 634, 637—640, 646, 648,
649, 651, 660, 663, 666, 672,
679, 683, 687, 688, 694, 695,
708-709, 713, 717—718,
719, 727, 731, 741—743, 744
—745, 748, 752, 753—755,
765. — eign og itala 487. —
eignarmaðr 227, 278, 283,
347, 456, 550, 596, 655, 702,
704. — eigna(r)skipti 295,
530. — eignaskjöl 408, 565.
eignarbiskup 77.
eignarorð 48.
eilífar pínur 585, 591.
Eilífr Ólafsson nyrðra (1403)
410.
Einar Árnason prestr á Hall-
REGISTR
805
ormsstað, prófastr og official-
is ] Austfjörðum (1523 -1535)
186, 259, 280, 638, 725, 732.
Einar Arnórsson prófessor 2, 3,
40, 183, 199, 205, 613, 668,
690, 691, 700, 725, 737, 755,
757.
Einar Bárðarson nyrðra (1527 —
1531) 435—436.
Einar Benediktsson ábóti á
Munkaþverá (1522—1524; d.
1524) 50, 79, 80, 88, 97, 109,
119, 172, 174, 206, 249.
Einar Bjarnason i Borgarfirði
(dáinn íyrir 1525) 284—285.
Einar Björnsson, Þorleifssonar,
hirðstjóri (d. 1494) 441, 447,
693, 721—724.
Einar Björnsson vestra (1534)
714.
Einar Brynjólfsson á Espihóli,
lögréttumaðr, umboðsmaðr Ara
lögmanns í sýslumensku i
Vaðlaþingi og i lögmensku
(1526—1535) 344, 396, 400,
467, 551, 553, 575-576, 579,
581, 604, 612, 635, 656, 736
-738.
Einar Dagfinnsson lögréttumaðr
Í Eangárþingi (1522—1533)
86, 682.
Einar Einarsson lögrétfumaðr í
Hegranessþingi (1 522—1541)
94, 95, 96, 349, 387, 400,
425, 454, 527, 578, 737.^)
Einar Einarsson vestra (1704)
744.
Einar Eiríksson nyrðra (1534 —
1535) 712.
1) Þetta virðist alt vera einn
maðr,
Einar Eiríksson lögréttumaðr á
Hvanneyri (1579) 128.
Einar Erlendsson í Rangárþingi
(d. fyrir 1535) 728—729.
Einar Eyjólfsson, lögmannsEin-
arssonar, bóndi í Dal undir
Eyjafjöllum (d. 1511—1515)
87.
Einar Guðmundsson i Árneas-
þingi (1524) 211.
Einar Guomundsson á Jörfa
(1527—1536) 438-440, 496
—497, 617-618, 768.^)
Einar Hafliðason prestr á Breiða-
bólstað í Vestrhópi (d. 1393)
325, 326.
Einar Hákonarson sýslumaðr í
Ási í Holtum (d. 1649) 505.
EinarHálfdanarson nyrðra(1526)
883.
Einar Hallsson prestr á Stað í
Kinn (1522—1530) 109, 174,
525.
Einar Hallsteinsson, Þorsteins-
sonar (1522—1529) 121—122,
485-486.
Einar Helgason nyrðra (1524)
213.
Einar Höskuldsson prestr &
Grenjaðarstað (fyrir 1318) 323,
324.
Einar ísleifsson á Reykjum (d.
1739) 441, 479.
Einar Jónsson, Þorlákssonar og
Solveigar Björnsdóttur (á lifi
1511) 545-547, 674-676.
Einar Jónsson (Húnvetningr;
1523) 157.
1) Þetta sýnist ajt yera ^inq
maðr,
m
REGISTR
Einar Jónsson vestra (1530 —
1532) 514-516, 624.
Einar Jónsson prestr syðra
(1530) 543.
Einar Jónsson nyrðra (1535)
726.
Einar Jónsson, Sigmundssonar
(d. 1560) 90--91, 385-387.
Einar Magnússon prestr nyrðra
(1522—1526) 89, 96, 339.
Einar Oddsson, Pétrsonar, sýslu-
maðr á Hofi i Vatnsdal (1485
-1526) 60- 61, 348-351, 567.
Einar Oddsson eystra (1532)
608.
Einar Oddsson^ Bjarnasonar,
bróðir Árna (1536) 768.
Einar Oddsson vestra (1703) 240,
242.
Einar Ólafsson prestr nyrðra
(1391-1393) 21.
Einar Ólafsson eystra (fyrir eða
um 1492) 43.
Einar Ólafsson, Eilippussonar
(1528) 446—447.
Einar Ólafsson prestr i Görðum
á Álptanesi (1534—1536) 708,
762.
Einar Salomonsson nyrðra (1526)
349.
Einar Snorrason Ölduhryggjar-
skáld, prestr á Stað á Öldu-
hrygg, prófastr og oííicialis
Skálholtskirkju (1523-1534)
139, 201, 286, 356, 357, 359,^
369, 456, 507, 510, 511—512,
543,567—568,614,616, 619,650,
659, 662, 663, 677, 696, 619, 719.
Einar Úlísson prestr á Berg-
stöðum (1522-1526) 89, 90,
96, 109, 340.
Einar Þorleifsson, hirðstjóra
Björnssonar (1529—1530) 502
-503, 524.
Einar Þórólfsson á Hofstöðum
og á Knerri, umboðsmaðr Dið-
riks Pinings (1480—1511)
650-651.
Einar Þorvaldsson nyrðra (1532)
608.
Einar JÞorvarðsson prestr í Húna-
vatnsþingi (1405) 27.
einarðarorð 602.
Einarsdalr í Tungusveit 565.
Einarsdóttir : Guðrún, Haldóra,
Ólof, Valgerðr, Þórunn.
Einarshöfn á Eyrarbakka 354,
694 -695.
Einarsnes á Mýrum 764.
Einarsson: Arnbjörn, Árni, Ás-
björn, Ásmundr, Benedikt,
Björn, Brandr, Egill, Einar,
Erlendr, Eyjólfr, Finnbogi,
Gizur, Grímr, Guðmundr, Hálf-
dan, Indriði, Isleifr, Jón, Lýt-
ingr, Magnús, Marteinn, Oddr,
Ormr, Pétr, Salomon, Sigurðr,
Tumas, Þórðr, Þorfinnr, I>ór-
halli, Þorleifr, Þorsteinn, Þor-
valdr, Örnólfr.
Einarsstaðir i Reykjadal 179,
180, 323, 327, 383, 428, 431,
455, 492, 595, 766 -767.
eineiði 286.
Einhoit í Hornafirði 152, 154.
Einholt á Mýrum 568.
einhyrningr (i innsigli) 532.
einhögldungr 260.
einkenning (hests) 178.
einvígi 726.
eir 308. — eirbeit 324. - eir-
patina 322.
REGISTR
807
Eirikr Egilsson, Helgasonar lög-
manns (1526—1529) 376, 500
-502.
Eirikr Grímsson prestr á Húsa-
felli, i Skálholti og á Gils-
bakka (1530 og siðan; d. 1597)
556, 569. •
Eirikr Guðmundsson, Andrés-
sonar, i Ásgarði í Hvamms-
sveit (1528—1533) 462, 509,
547, 588, 589, 686—687.
Eirikr Guðmundsson nyrðra
(1536) 766.
Eirikr Jónsson kirkjuprestr i
Skálholti (1524-1533) 250,
290, 393, 402, 412, 677.
Eirikr Jónsson i Svartbæli undir
Eyjafjöllum (1584) 275—276.
Eirikr Magnússon bókavörðr i
Kambryggju (d. 1913) 683.
Eirikr Oddsson, Sveinsstaða-
maðr (1522) 70.
Eirikr Ólafsson vestra (1533)
686.
Eirikr Orrasson eystra (1523)
135—136.
Eirikr Pálsson prestr nyrðra
(1522) 109.
Eirikr Pálsson (1534) 719 -720.
Eirikr Pétrsson nyrðra (1525 —
1531) 282, 472, 475, 570, 571.
Eirikr Snjólfsson, Hrafnssonar,
lögréttumaðr i Ási i Eellum
(1535) 737.
Eirikr Snorrason lögréttumaðr
(1526—1535) 360, 737.
Eirikr Sveinsson á Snæíellsnesi
(1536) 768.
Eirikr Torfason íráKlofa, „bóndi"
(1524-1533) 203-204, 353,
452, 505, 512—514, 679.
Eirikr Vigfússon i Mýrasýslu
(1651) 281.
Eirikr Walchendorph erkibiskup
i Niðarósi (d. 28. Nóv. 1522)
83, 84, 92, 120, 163, 165,
231.
Eirikr Þorleifsson á Marðarnúpi
(1405) 27.
Eirikr Þorsteinsson, Helgasonar,
írá Reyni i Mýrdal, lögróttu-
maðr og bóndi á Keldum á
Rangárvöllum (1526—1535)
353, 356, 357, 359, 360, 377,
415, 416, 471, 482—483, 533,
536, 597, 599, 648, 669, 728
—729.
Eirikr sonr Þóru Eiriksdóttur
(1526) 374-375.
Eiriksdóttir : Kristin* Ragn-
heiðr.
Eiríksson: Árni, Einar, Guð-
raundr, Hallr, ívar, Jón,Magn-
ús, Oddr, Ólafr, Sumarliði,
Sveinn, Sæmundr, Teitr, Tum-
as, Þorleifr.
Eiriksstaðir á Jökulsdal 72, 73.
ekkja 128.
Elbowe (Elboue) á Suðrjótlandi
756, 758, 759.
eldaskemma 308.
eldberi 298, 325, 330, 645.
eldhús 470.
eldibrandr 49.
eldiviðr 49, 253, 471. — eldi-
viðaritak 49, 389, 485.
Eldjárnsstaðir i Húnavatnsþingi
302.
eldr 518, 519, 676.
eldr vofveiílegr 519.
eldri menn 463.
eldsgögn 187, 237,
808
REGISTR
eldtöng 307.
electus 119, 654,
EUiðaá (Elliðaár) fyrir neðan
Heiði 751- 752.
elztu menn 396, 542.
embitzmand 135. Sbr. embætt-
ismaðr.
embætti (kristilegt og verald-
legt) 22, 278, 519, 531, 532.
embættisgjald 31.
embættismaðr 164, 368.
emolumenta 715.
emperor 759.
endimörk 329, 585, 591.
Endrit Jensson (1535) 689.
eng, engjar, engis (engja) partr
184, 249, 283, 529, 565, 708,
709. — engiteigr 45—50, 332.
engeloth 205, 208.
engelskr, sjá England.
Engey fyrir Barðaströnd 644.
Engey á Kollafirði 693, 694.
Engey i Laxá i Þingeyjarþingi
327—328.
Engihlið í Langadal 26, 28, 302,
321, 627.
engiU 296, 297. — engla líkn-
eski 330.
Engimýr, eign Grenjaðarstaða
323.
Eögimýr i Eyjafjarðarsýslu 301.
England (Anglia, Engeland),
Englakonungar, engelskir
(enskir) menn, Englendingar
72, 167, 182, 183, 204-205,
207—209, 413-417, 478, 647
—648, 668, 669, 688, 725, 755,
757, 767. — engelsk messu-
bók 318. — ensk nobil 540—
541, 673. — ovis anglicana 756.
— eijgkr peningr 691. Sbr. an-
gell, engeloth, nobil, sterling.
Sjá reiðugjald, — peningar.
Enni á Höfðaströnd 302, 541.
Enni — Ólafsvikrenni 49.
Enni á Refasveit 385, 387, 454.
Enni (Enniskot) í Viðidal 314.
epiphania 691, 715. Sbr. þrett-
andi dagr jóla.
episcopus 23—24, 30, 32, 34,
39, 44, 64—65, 71, 84, 86,
99, 111, 127, 154, 161—162,
182, 184, 206, 217, 229, 270,
286, 346, 348, 446, 447, 521,
621, 692, 700.
eptirför 142.
eptirgjald 105.
eptirkomendr, efftherkommere 28,
88, 104, 123, 126, 144, 147, 151,
161, 176, 219, 233, 236, 243,
245, 247, 252, 264, 277, 348,
395, 403, 411, 418, 420, 440,
461, 469, 504, 509, 558, 560,
589, 616, 618, 625, 653, 655,
673, 678, 696, 698-699, 707,
710, 717, 722-725, 763, 765.
eptirmynd (facsimiie) 446.
eptirmælendr, eptirmælismaðr
473, 762.
eptirstöðvar 488.
equester 41.
erchebisp, sjá erkibiskup.
erchideknn, sjá erkidjákn.
erfð 2, 5, 54, 62, 214-215, 225,
237, 246, 270, 280, 312, 342
—344, 383, 388, 398, 401—
402, 428, 446, 450, 463, 501,
512-513, 580, 582, 666, 72L
- erfðaeign 674, 677. —
erfðafé, erfðagóz 446, 677. -
eríðahluti 500. — erfðamál
236, 268, 344, 436, 437, 505,
REGISTR
809
513-514, 575, 629-630, 643.
— erfðajarðir 87, 93. — erfða-
taka 257. — erfðatal 214—
215, 257, 337, 356.
erfiði 10.
erfiðleiki 228.
erfingi (erve) 28, 47—48, 59,
—60, 64, 67, 73, 88, 102,
123, 144, 147, 160, 172, 176,
181—182, 207, 210, 220, 224,
234, 237, 243, 248, 252, 273,
278, 282, 288, 334, 353, 358,
371, 378, 380-381, 384, 391,
393, 398, 425, 428 -432, 439,
441-442, 446-447, 461, 463
—464, 469,473,479, 481 -482,
486, 497-498, 503, 513, 516,
538, 546-547, 549, 557—559,
575, 585, 589, 591, 594—596,
609, 617—618, 620, 656, 666,
675-676, 683, 687, 695, 713,
718, 721, 731-732, 734, 736,
746, 748-749, 753, 762, 765.
— erfiDgi iniilendr 395. —
erfingi skilgetinn 391, 477.
Erich Wgerop (1533) 685.
Erik Ericksson (1533) 685.
erindi, erindarekstr 206, 208,
250-251, 366, 368, 699.
erkestol, sjá erkistóll.
erkibiskup (erchebisp) 5—8, 33,
43, 64, 83-84, 86, 92, 110,
119-121, 124, 131-132, 165,
167, 197, 202, 216-217, 228,
230-232, 238, 264, 299, 335
-336, 354-355, 419, 422,
456-457, 459, 516-517, 531,
536-537, 543-545, 576, 631,
680, 685, 688-691, 697, 707,
714, 735-738. — erkibiskups-
bréf 92. — erkibiskupsdómr
264. — erkibiskupagarðr 231,
455. — erkibiskupsvald 511. - •
erkibiskupsveizla 455, 456.
erkidjákn (erchideknn) 41, 85,
99, 166, 408.
erkihertogi 41.
erkistóll (erkestol) 7, 688.
erleg kvinna 554.
erlegir raenn 533, 768.
erlendir staðir 161.
Erlendr Bjarnason, Marteinsson-
sonar (d. 1522 eða fyrri) 72
-74, 417-418.
Erlendr Einarsson, Eyjólfssonar,
lögrétturaaðr á Sólheimura í
Mýrdal (1525-1533)263,669,
682, 684.
Erlendr Erlendsson nyrðra (1524
-1527) 227, 409.
Erlendr Eyjólfsson vestra (1534
-1535) 693, 722.
Erlendr Gíslason (1529) 505.^)
Erlendr Jónsson nyrðra(1523) 179.
Erlendr Jónsson „bóndi" á Stóru-
vöUum á Landi (1534-1535)
646, 694-695, 720, 728, 729.
Erlendr Ólafsson i Bæ i Lóni
(1506) 50.
Erlendr Ólafsson sýslumaðr ís-
firðinga (d. 1772) 526.
Erlendr Þorvarðsson lögmaðr
(1522-1536)101-102, 103,139
—142, 150, 152^-154, 158—
159, 217-218,268-269, 288-
289, 360-361, 366,« 367^ 415,
416, 418, 440-441,443-444,
478-479, 488, 533,536,538,590,
659-661, 668-672, 674-676,
697, 736-738,754, 761-763.
1) Hér er líklega misskrifað Er-
lendr fyrir: Erlingr,
810
REGISTR
Erlendsdóttir : Hólmfriðr, Mar-
grét.
Erlendsson: Bjarni, Einar, Er-
leadr, (Fúsi), Guðmundr, Jón
Magnús, Vigfús, Þorkell, Þor-
varðr.
Erlingr Gislason, Filippussonar,
sýslumaðr milli Gilsfjarðar og
Langaness (1522-1535) 67,
197, 235, 240, 281,9344-345,
374, 375, 390, 477, 513, 514,
541, 543, 548, 550, 592, 601,
628-630, 669, 675, 702, 704,
752-753.
Erliogr Jónsson vestra (1530)
515.
Erlingr Þórðarson i Skagafirði
(í falsbréfi 1526) 389.
Erlingsson: Jón, Magnús.
ermasloppr 297.
Erslev, Kr. professor 644.
erve, sjá erfingi.
Esge Bilde (BiUe; 1513-1533)
59, 576, 633, 683.
Eskjuey, eign Grenjaðarstaðar
323.
Eskjnholt á Mýrum 745.
eskjur 297.
EspihóU (syðri) i Eyjafirði 309.
evangelista 118.
exaltacio crucis 242, 470, 547,
551, 711, 743.
excommunicacio 31, 44.
exhibitor (literarum ^ bréfvis-
ari) 700.
Exposiciones evangeliorum 299.
ey, eyjar 212, 326, 438, 681. -
ey = Viðey 422-423. - eyj-
ar á Breiðafirði 437.
Ey (syðri) á Skagaströnd 184-
185, 489, 492,
Eydalir i Breiðdal 732.
eyðijarðir, eyðikot 301, 302, 321,
403-404, 424, 429, 431, 448
-449, 476, 561-562, 652,
686-687, 744.
eygedelder, eygedele, sjá egedele.
Eyjafjöli i Rangárþingi 86-87,
88, 105-106, 276, 392, 470,
518-519, 540, 606, 625, 672,
742.
Eyjafjörðr i Vaðlaþingi 65—66,
173-175, 206, 223, 227-228,
249, 254, 288, 344, 348, 383,
387-388, 409, 427,429-431,
448-450, 467-468, 491, 500,
522, 553-555, 571-572, 575
-576, 605, 612, 624, 634-
636, 654-656, 664, 666-668,
712, 726-727, 733-734, 739,
746-747, 761. - Eyjafjarðará
332. — Eyjafjarðarströnd 476.
_ Eyjafjarðarsýsla 344, 387,
409, 490, 575, 635.
eyjar (Akreyjar) 439.
eyjar á Hrútafirði 326.
eyjar (Kotey og Efriey) i Með-
allandi 189.
Eyjar (Vestmannaeyjar) 477,
488.
Eyjar i Kallaðarnesshrepp á
Ströndum 314.
Eyjardalsá i Bárðardal 747.
Eyjarhöfði við Skjálfanda 311.
Eyjarland i Suðrþingeyjarþingi
322.
Eyjarreki i Hvalvatnsfirði 312.
Eyjarreki við Laxárósa i Suðr-
þingeyjarþingi 327.
Eyjólír Einarsson lögmaðr i Dal
(d. íyrir 1495, líkleg^ 1494)
223-224,
BEGISTR
m
Eyjólfr Einarsson, Eyjólfssonar,
i Dal undir Eyjafjöllum (1522
—1532) 86—88, 113,183,268
—269, 280, 467—468, 597—
598, 603-605.
Eyjólfr Gíslason, Filippussonar,
i Haga, mókollr hinn yngri
(d. 1522) 66-68, 252, 253,
436—437, 529.
Eyjólfr Grimsson i Hnappadals-
sýslu (1529—1530) 496^).
Eyjólfr Grimsson kirkjuprestr i
Skálholti (1530-1532) 518,
530, 547, 573, 613, 614, 637^).
Eyjólfr Halldórsson fylgjari Teits
Þorleiíssonar (1522—1523) 70,
115.
Eyjólfr Jónsson á Hjalla (1526)
342.
Eyjólfr Jónsson prestr á VöUum
í Svarfaðardal (d. 1745) 62,
178, 210, 215, 375, 379, 449,
653, 605, 684.
Eyjólfr Magnússon vestra (1508
eða fyrri) 515—516.
Eyjólfr Magnússon lögréttumaðr
(í orðamun; 1531) 579.
Eyjólfr Oddsson eystra (1524)260.
Eyjólfr Oddsson i Borgarfirði
(1525) 265.
Eyjólfr Sigurðsson prestr i Gufu-
dal (1524) 253.
Eyjólír Sveinsson nyrðra (1535)
726—727.
Eyjólfr Þórðarson nyrðra (1528)
472.
Eyjólfr ÞorsteÍDSson eystra(1522
-1523) 122.
1) Getr
isami maðr.
hvorttveggja verið
Eyjólfr Þorvaldsson i Rangár-
þingi (1529- 1535) 482—483;
728, 729.
Eyjólfr I^orvarðsson i Húna-
vatnsþingi (1405) 27.
Eyjólfsdóttir: Kristin.
Eyjólfsson: Böðvar, EgiU, Ein-
ar, Erlendr, Fúsi, Guðmundr,
Jón, Loptr, Magnús, Sigmundr.
Þorsteinn.
Eyjólfsstaðir i Aðaldal 594.
Eyjólfsstaðir á Völlnm 277.
eykr 198, 347.
Eyrar i Hrútafirði 412.
Eyrarbakki i Árnesþingi 354,
404—405, 695, 707—708.
Eyrarland i Eyjafirði 733.
Eyrarreki i Þorgeirsfirði 312.
Eyrarstúfr i Hvalvatnsfirði 330.
Eyrarsveit á Snæfellsnesi 509.
Eyr(i) i Árnesshrepp á Strönd-
um 371, 704—705, 719.
Eyri i Bitru 92, 273.
Eyri i Kjós 18.
Eyri i Kollafirði 503.
Eyri i Seyðisfirði vesíra 363,
525-526.
Eyri á Skógarströnd (Narfaeyri)
212 463, 464.
Eyri i Skutilsfirði 345—346.
Eyri á Snæfjallaströnd (Sand-
eyri) 663.
Eyri i eystrum Fjörðum i Suðr-
þingeyjarþingi 594, 651.
Eysteinn Brandsson sterki i
Mörk á Landi (1524—1534)
204, 695.
Eysteinn Finnbogason nyrðra
(1532) 608.
Eysteinn Guðmundsson, Þor-
valdssonar (1526) 356.
812
REGISTR
Eystri hreppur (Gnúpverjahrepp)
160.
Eystrilandeyjar 399, 406, 407.
Eystriskógar undir Eyjafjöllum
106.
Eystritunga (Biakupstunga eystri)
508.
Eyvindará í Eiðaþingá 186, 253,
254.
Eyvindará á Flateyjardalsheiði
330.
Eyvindará i Eljótum 302.
Eyvindarfjarðará á Ströndum
317.
Eyvindarlækr i Aðaldal 327.
Eyvindarmúli i Fljótshlið 181—
183, 406, 407, 648-649,740,
742-743.
Eyvindarstaðahvammar á Völl-
um 33.
Eyvindr Guðmundsson lögréttu-
maðr á Ströndum (1504 —
1515) 49, 54, 62.
Eyvindr Gunnarsson nyrðra
(1531) 602.
Eyvindsson: Hákon, Jón.
Facsimile 446.
íacultas 692.
íaðir (holdlegr faðir) 3—4, 13,
21, 47, 54—58, 60, 62, 66,
71, 73—74, 84, 86, 110, 113,
130, 139, 143, 145, 170- 171,
202—203, 212, 214—215, 217,
228, 246, 257, 270, 274, 280,
293, 312, 337, 344, 369—370,
379, 383—384, 387-389,397,
401—402, 409,''444, 446-447;
463, 472, 484, 498—499, 501,
502-503, 505, 515, 520—
521, 527, 546, 557, 586r594;.
597, 609, 619, 622, 630, 638-
639, 683, 711, 731—732,748.
— iaðerni 84. — föðurarfr
179, 436, 437, 603. — föð-
urbróðir 237, 369, 446—447,
521, 547, 676. — fóðurfaðir
428, 430, 501. — föðurgarðr
58, 112-113. — fóðurleifð
10. — fóðurmóðir 603. —
föðurnaín 22, 464. — íöður-
ætt 214.
faðir andlegr (andarlegr, íguði,
helgasti, náðugr, náðugasti,
verðugr, verðugasti, virðu-
legr) 51, 92, 120^ 124, 130,
132, 136, 137, 267, 173-174,
177, 180, 185, 195, 200, 201,
213, 219, 224, 226, 231, 232,
239, 240, 250, 266, 267, 542,
355, 357, 369, 377, 417, 445,
456, 474, 487, 498, 501, 510,
517—518, 530, 536, 542—
543, 546, 550, 574, 613. 615,
627, 637, 660, 663, 677, 685,
707, 709, 716, 723, 728, 733,
735. 736, 750.
íaðmr 42, 74, 308, 311, 323,
331.
fagnaðr endalaus 591.
Eagrabás á Skaga 321.
Eagrabrekka i Húnavatnsþingi
314.
Fagradalr i Mýrdal 190.
EagradalrytriáSkarðsströnd577.
Eagranes við Mývatn 301, 594,
Fagranes á Eeykjaströnd 698.
Fagraskógr við Eyjafjörð 301.
Fagrey fyrir Skarðsströnd 688.
Fagrhlíð i Landbroti 189.
íalsbréf, falsbréfagerð, 43, 388,
567,i730, 731,
BEGISTR
m
famulus 41.
íangelsi 153, 164.
faugi 61, 152.
Faraye, sjá Færeyjar.
fardagar 51, 53, 106, 114-115,
131, 134, 138—139, 145—146,
153, 178, 193, 201, 222, 225,
249, 255—256, 269, 286, 347,
350, 376, 384, 400, 403, 426,
475, 494, 506, 513—514, 518,
527, 529, 543, 550—551, 576,
588, 650, 652, 661, 668, 702,
713, 732, 763. — fardaga-
vika 86, 88, 212—213, 227,
409, 490.
íargan 298.
farmaskip 250—251.
íarvegr 248.
íarviðr 648, 649.
Fáskrúðsíjörðr i Austfjörðum
122, 123.
fasta 39, 314, 610. — föstuaf-
brigði 710. — fóstuinngangr
. 608, 609. Sbr. sjö vikna
fasta. Sjá föstuskrúði, föstu-
tjald, íöstuvængr.
fastaeign, fastagóz 90—91, 177,
234-235, 321, 444, 480, 554,
632, 651, 687—688, 739, 764.
íaste dagher 633.
fat (rautt, steint) 192, 260, 298,
307^ 308. 309, 316, 318, 330.
fata 300, 308, 309, 316, 318,
324, 329—330, 564.
íatabúr 299.
fátækdómr 669.
íátækir menn 9, 67, 75, 340 —
341, 366, 367, 472, 579, 587,
592. — fuUrétti fátækra
manna 366—367.
fátæk makt 458.
fátækt 736.
favor 700.
fé, íémunir 2, 48, 64, 94—95,
101, 103, 142, 179, 181, 214,
220, 384, 385, 435, 474, 478,
490, 491, 551, 555, 580, 582,
605, 609—610, 623, 630, 640,
643, 651, 668, 670, 679, 688,
710, 714. — fó fengið og
ófengið 477. — fóbætr 544,
736. — fégjöld 378, 455. —
fjárgreiðsla 446, 740. — fjár-
hald, fjárhaldsmaðr 476, 740.
- fjárhirðsla 12, 31. — fó-
kaup 435, 554. — fókostn-
aðr 83. — fjármál 265. —
fjárpinting 60. — fésekt 9,
78, 131, 178, 201, 277, 475,
508—509, 616, 661, 702, 710,
722, 726, 763. — fjárskakki
384. — fjárskipti, féskipti
86. 87, 116, 384, 554. - fjár-
sókn 214. — fjárupphæð 725.
— Qárupptekt 99—100, 151.
fé, gangandi 56, 308, 309, 316,
321, 325. — fjár fullrétti
367.
feðgar 503, 567—568.
feðmingr 6Q.
fedus, sjá foedus.
feiginbrekka 53.
félag (hjóna) 630.
félagar 531.
félegr dagr 762.
Felix hinn helgi (in pincis?)
296.
Felix Þorgilsson prestr (á Reyni-
völlum; 1524) 200.
Fell (undir Felli, Staðarfell) á
Fellsströud 587—588, 706.
FeU í Hornaarði 93, 273.
Ö14
EfiGISTR
Fell (efsta) i Kinn 309.
Fell (yzta) i Kinn 301.
Fell í Kollaíirði 589.
irell(in) i Múlaþingi 394.
Fell i Mýrdal 190.
Fell i Sléttuhlið 294, 389, 498
—499, 731.
íelliborð 307. — felliborðskista
308.
íellow 760.
Fellshveríi i Hornaíirði 122, 123.
Fellsöxl á Akranesi 765.
íénaðr 283.
Feray, sjá Færeyjar.
ferð 84; 97, 376, 500, 626-627.
íeriæ (rúmhelgar) 103, 140, 203,
405, 653. — feriumessa 313.
Ferjubakki i Borgaríirði 615.
Ferjubakki i Öxaríirði 319.
Ferjuhamar i Hegranesi 321.
Ferll, sjá Fell.
Ferre, sjá Færeyjar.
Ferröer, sjá Færeyjar.
festa sanctorum, summa íesta
169, 172, 177, 180, 184, 201,
202, 206, 219, 227, 236, 246,
286, 296, 592. — Sjá íestum
Andreæ apostoli. — Antonii
abbatis. — ascensionis. —
Augustini Anglorum (apostoli).
Botolíi abbatis. — Calixti. —
corporis Christi. — Cuthberti
(Ohuthberti) episopi. — Fran-
cisci. — Grereonis et socio-
rum. — Gordiani. — Gregorii.
— Hallvardi. — Jacobi apostoli.
— Johannis (apostoli) ante
portam latinara. — decoilacio-
nis Johannis baptistæ. — Jo-
hannis episcopi Holensis. —
Leonardi. — Lucæ evange-
listæ. — Magni martyris (du-
cis Orcadensis). — nativitatis
Mariæ. — Martini episcopi. —
Matthis apostoli. — Petri et
Pauli. — Philippi et Jacobi.
— reliquiarum. — Scolasticæ
virginis. — sanctorum in Se-
lio. — Severini episcopi. —
Silvestri papæ. — Theodorii
martyris. — Vedasti et A-
mandi.
Festarhringr (klettr) i Skilmanna-
hrepp 129.
festarkona 279. — festarkonu-
börn 546. — festarkonudótt-
ir 675. — festarkonusonr 214
— 215. Sbr. festaröl, íesting.
festarkrókr 307.
festaröl 436.
festi gylt 338. Sbr. silírfesti.
festing 503. — festingarbréf
279, 466, 474. — festingar-
vottar 477, 499, 711, 740.
ffalsk og Ifforgiftig lerdom 632.
Fferöy (-öö), sjá Færeyjar.
fforderff 576, 633
ffordoming 576.
fforord 631.
ffriihedher 631.
ffurste, sjá fursti.
ffiirste, sjá fursti.
Ffæröer (-öeyer, -öyer), sjá Fær-
eyjar.
fideles 692.
Fifilgerði i Eyjafirði 634, 635.
Fiflalækr á Skagaströnd 642.
Sbr. Fiskalækr.
Fíflholt i Landeyjum 567.
Fiflholt á Mýrum 567—569.
Fil(ip)pus Gíslason, Sveinsstaða-
maðr (1522) 70.
HÉGISm
m
Filippus JÓÐSson i Sauðlauss-
dal (1530) 125, 237, 559—
560.
Filippus E-unólfsson lögréttu-
maðr í Rángárþingi (1529 —
1535) 492, 671, 712, 737, 762.
Filippus Þórarinsson nyrðra
(1535) 7á6.
Filippus" Ögmundsson vestra (um
1510) 54.
Filippusson: Gísli, Jón.
filius 23, 34, 41, 64, 127, 521,
621 692, 700, 715.
fimt 69-70.
fingrgull 295.
Finmarken, sjá Finnmörk.
Finnafjörðr i Múlaþingi 609. —
Finnaíjarðará 609.
Finnastaðir i Eyjafirði 654 —
655.
Finnbogadóttir : Guðlaug, Guð-
riðr, Guðrún.
Finnbogason : Bjarni, Eysteinn,
Gisli, Jón, Sveinn, Þorlákr,
Þorsteinn.
Finnbogastaðir i Trékyllisvik
271, 704—705, 719.
Finnbogi Einarsson, ábóta Is-
leifssonar, prestr á Grenjaðar-
stað (1507—1524), electus
Munkaþverárklaustrs (1522),
ábóti á Munkaþverá (1524—
1529 eða lengr) og jafnframt
staðarhaldari á Grenjaðarstað
(fram til 1528), bókaritari,
officialis Hóladómkirkju 51,
71, 78, 82, 83, 109, 119, 172,
174, 206, 249-250, 307, 479
734. Sbr. Finnbogi Jónsson.
Finnbogi Jónsson lögmaðr (1504)
46—48, 61, 566.
Finnbogi Jónsson prestr 109.
Sjá Finnbogi Einarsson.
Finnbogi Jónsson nyrðra (1528
—1530) 474.
Finnmörk 6—8, 236.
Finnr Arnórsson, Finnssonar
(1523-1525) 130—131, 201—
202.
Finnr Jónsson biskup í Skál-
holti (d. 1789) 95, 131, 134,
162, 207, 230, 245, 248, 535,
611, 621, 647, 707, 737.
Finnr Jónsson prófessor 1 Kaup-
mannahöfn 28.
Finnr Magnússon leyndarskjala-
vörðr (d. 1847) 198, 603, 682.
Finnr í>orláksson prestr nyrðra
(1523) 174.
Finnr Þorvaldsson ^), dóttursonr
Eyjólfs Arnfinnssonar, í Vaðla-
þingi (á lífi 1522; dáinn að
þvi er virðist 1525, að vísu
fyrir 15. Jan. 1526), Finns-
arfr, 80, 337, 340—343, 355
—356, 639-640, 687—688.
Finnsdóttir: Anna.
Finnsson : Arnór. Guðmundr
Ingimundr.
Finnstaðir i Eiðaþingá 179.
Finnstaðir á Skagaströnd 302.
Finnstaðir ? Suðrþingeyjarþingi,
301.
Finnsteigr á Grenjaðarstað 323.
firðir (Vestfirðir) 244.
Firðir (eystri og vestari) iSuðr-
þingeyjarþingi 651, 652.
firíat 334.
Firminus episcopus etmartyr426.
*) Þar sem Finnr finst ritaðr
„Þorvarðsson", er það rangt.
816
BEGISTÉ
fisch, sjá fiskr.
Fiskabjarg i Borgarfirði austr
523, 524.
riskalækr, sjá Fíflalækr.
Fiskilækr á Mýrura 568.
fiskr 19, 67, 102, 105—106, 198,
259-260, 308, 316, 413, 415.
416, 494, 541, 584, 640, 647,
669, 672, 720, 742. - fiskr
hreinn, harðr og kvistaðr 413,
414, 416. - fiskhelgi 222. -
fiskreki 639. - fisktollr, fiska-
tollr 373, 485, 524—527. —
fiskiveiðar 647. — fiskver
323. — fiskivist 373. Sbr.
skreið.
Fit undir Eyjafjöllum 107.
fjall 17, 29, 198, 241, 523, 562
—563, 565, 641,709. — norð-
anfjalls (í Noregi) 236, 238.
- fjallsbrún 326, 753.
fjall = MöðrudulsfjöU 638, 639,
Fjall (Syðraíjall) i Aðaldal 327.
Ejall i Sléttuhlíð 302.
Fjall i Sæmundarhlíð 321.
Fjall á Skagaströad 321, 641.
Fjall i Ölvesi 258.
íjara 17, 19, 29, 42, 49, 188,
523. — fjörugögn, fjörugæði
18—19, 36, 303, 645. — fjöru-
mörk 18, 36.
rjarðarhorn i Hrútafirði 93, 273.
íjórðungr (10 pund) 260, 584.—
fjórðungsketiil 331.
fjórðungr (V,) 372.
fjórðungr (landsfjórðungr) 14 —
17, 77, 550.
fjórðungsgjöf 27, 179^ 271, 287,
435, 467, 474, 477, 503, 553
—555, 592, 603-605, 683—
684, 714.
íjórmenningr: fjórmenningsmein
(bugir) 180, 181. — fjórraenn-
ingsmægðir 457, 735—736.—
íjórmennings frændsemisspjöU
130.
fjós 529.
Ejósatunga i Fnjóskadal 570 —
571, 682—683.
Fjöll i Kelduhverfi 301.
íjölmenni 111.
íjölmæli 680.
íjölskylda 580.
fjörðr 665.
Fjörðr i Lóni 273—275.
Fjörðr i Mjóafirði 49.
Fjörðr í Seyðisfirði austr 72—73.
Fjörðr i Skálmarnesi 592.
Flaga i Hörgárdal 318.
Flaga i Skaptártungu 189.
Flaga í Vatnsdal 314, 315.
Flangastaðir á Romhvalanesi 87.
flaska, sjá tinflaska.
Flatatunga i Skagafirði 284, 301,
303.
flatbytna 309.
Flatey & Breiðafirði 142, 144,
436- -437, 535, 567, 705, 723—
724, 744.
Flatey fyrir Flateyjardal 213,
301, 319.
Flatey i Hornafirði 394—395.
Flateyjardalsheiði i Suðrþing-
eyjarþingi 329, 330.
Fiatneísstaðir á Vatnsnesi 315.
Flautafelisreki Þistilsfirði 324.
fledförsel 387.
Flensborg (Flenszeborch) 216 —
217, 486— 487. — Flenszborgz-
hws 631.
Flettuey íyrir Skógarströnd 212.
Fljót == Skjálfandafljót 323. |,
ílÉGÍStíí
m
Í'jót(ÍD) i Skagaíirði 294, 429.
431, 466-467, 612, 731.
Fljót i Meðallandi 471.
Fljótsbakki i Reykjadal 766.
Fljótsdalr i Múlaþingi 43, 49,
122, 136, 280, 408, 716. —
rijótsdalshérað 73, 281, 371—
372, 726.
rijótshlíð i Rangárþingi 87, 89,
181~-184, 275, 399, 400,405,
406, 597, 598, 636, 649, 682,
684, 742—743.
rijótshólar i Flóa 639, 687-
688.
Fljótssandr i Þingeyjarþingi 327.
Fljótstunga i Hvitársiðu 403—
404, 608. — Fljótstunguskógr
608.
Flóðháls á Álptanesi 146.
flói 641, 750. — flóableytur75l.
— flóalækr 568.
Flói(nii) i Árnessþingi 256, 393,
474, 488, 504, 574, 639—
640, 687, 704.
Fiói {=z Húnaflói) 314.
flokkr 140—141, 149. — flokks-
foringi 398.
florina (florena) 31.
floti (= koppafloti, flátaflo^i) 300,
308, 318, 329.
flotstampr 308.
flugel 735. ~ flugelshökuU 735.
Fiugumýrii Blönduhlið 91,451—
452, 766.
flutningr 302—304, 305, 310—
312, 319-320, 323-324,327
—328, 330.
flytjandi eyrir 482, 483, 742.
flæði 319.
Fnjóskadalr i Þingeyjarþingi 53,
56, 65, 294, 309, 321, 402-
m^i. iBi. IX. B.
403, 429, 431, '448- 449, 570—
571, 594, 612, 682—683, 746
—747.
foca 39.
foedus (fedus) 725, 755-756.
fógeti (foeti, fogethe, fóveti, fó-
viti, vaget) 76, 100, 111—112,
118, 1.58, 164, 199, 207, 418,
432—435, 486, 523, 538, 540,
625, 647, 668—670, 672,678—
680, 699, 736, 742, 761.
folar 221, 260, 588.
fólk heimskt 10. — tygjað 68,
132—133.
folöld 113, 308, 316, 334, 639.
— folaldarekstr 66.
íontr 191, 297, 317. — fonts-
búnaðr (búningr, umbúningr)
197, 325, 330, 332, 333, 563.
— font(s)klæði 191, 297, 326,
645. — font(s)kross 332.
forakt 532.
forboð 10, 70, 138, 165, 174,
231, 354, 445, 531,577-578,
660.
fordjörfan 541, 542. Sbr. ffor-
deríf.
forefarer 522, 761.
foreldrar, foreldri 10—12, 130,
264, 343, 372, 375, 509, 548,
609, 724.
forfaðir 145, 478, 655, 673.
íorfóll 493.
forkaupsréttr 12, 290, 443 639.
forkirkja 586, 592.
forlagseyrir 583.
forlát 138.
forlikan 560.
formenn, einkum kirkju(nnar) og
klaustra 79, 85, 118, 167,
I 170-^171, 209, 233, 236—237,
m
HEGISTK
239, 243, 247-248, 264,273,
277, 287, 348, 411, 420, 447
461, 483, 509, 560, 616, 640,
653, 696, 698, 707, 710, 116,
717, 722—624, 731, 736,764,
765. — formannskjör 80.
formenska (skipa) 251.
formessualtari 297. — íormessu-
bók 306. — íormessukver 296,
306.
formi 298, 314, 320, 322, 325,
328. — formadúkr 297, 306,
317, 330. — formadúkr með
sprang og varp 186. — Sbr.
frammistöðuíormi.
íorn Noregs lög 631.
forn venja 631.
Fornastaðir i Fnjóskadal 301.
Fornasti ós á Sléttu 311. — Sbr.
Forniós.
Fornavör austan Skagafjarðar
303.
Fornavör á Skaga 303, 304, 321,
Eoruhagaskógr i Hörgárdal 320.
Forniós við Skagafjörð 249, 303,
305, 389.
Forniós á Sléttu 310, 324. — Sbr.
Pornasti ós.
Fornmannaklöpp í Markvik á
Skaga 642.
íororð 493.
forráð 110, 146, — íorráðsmann
658.
forræði (frjálst) 55, 89, 105, 113,
122—123, 125, 136, 153,159,
182, 184, 247, 254, 256, 269,
273—276, 290, 345, 357- 358,
380—382, 392—395, 406, 409,
420, 441, 445, 453, 463, 471
497, 509, 589, 596, 601, 608,
624^ 630, 640, 646, 663, 683,:
687—688, 695, 717—718, 753
—754, 765.
íbrræging 549. — forrægingar-
bróf 516, 517, 531, 548—549.
forscriít 644.
forsjá 455, 457, 513, 516—517,
542, 571, 735.
forstandari 231.
forsti, sjá fursti.
forstjóri 97, 110, 239, 716.
forsögn, forsagnir 125 — 127, 554.
— forsagnarmaðr 553, 554,
— forsagnarvottr 180, 248,
388, 767.
forvaði 25.
forverari, forveri 243, 245, 394,
458, 523—524, 538, 596.
forþrot 125.
foss 641—642, 751—752.
Foss (efri) i Mýrdal 190.
Foss i Vestrhópi 325.
Fossá á Barðaströnd 271.
Fossá Skagaströnd 641, 642.
Fossdeildará á Skagaströnd 641.
Fossvöllr á Jökulsdal 135.
Fótaskinn í Reykjadal 327.
fotemen 760.
fóveti, fóviti, sjá fógeti.
fráfall, 79, 707.
fragilitas 700.
frakt 414, 415, 417, 647.
framburðr 64, 202, 638, 639.
framferð 694.
framfæri, framfærsla 209, 211,
276, 278, 352, 385, 463, 472,
560, 580. — framfærsludómr
211. — framfærslumaðr 159 —
160.
framgangr 707.
frammistöðubók 296. — frammi-
stöðuformi 313, 332, 333. —
tlEGISTR
ÖÍ9
f rammistöðustó]! 3 14.— írammi-
stöðustaíir 297.
framkvæmd 639.
framlagning 619.
framsögn 166, 639.
Franciscus episcopus Prenes-
tinensis (1392) 23.
Franciscus Jiinn helgi, Franc-
iscusdagr ( — messa, festum)
176, 501, 629, 687, 712.
frásögn 43, 92, 567.
frater 23—24, 30- -31, 34, 44—
45, 64- 65, 111, 446. — fra-
ternitas 65, 447.
fregn 79.
frelsi 10, 505, 514, 537, 679—
680, 728—729.
french king 758, 760.
Freysivíkrbakki í -Húnavatns-
þingi 326. rAvÍu^&'
Freysteinn Grímsson prestr í
Stafholti (1523-1536) 159,
182, 342, 412, 518, 530, 541,
556, 563—564, 600, 607, 614—
616, 745.
fri 580.
fríðendi 323.
friðhelgir menn 580.
friðleiki fjár, frítt fó 56, 388,
439, 645. — fríðvirt fó 496,
497, 559.
íriðr 581, 583, 585, 591,
647, 679-680. — friðar-
bréf 164. — friðarsamningr
725.
Friðrik I. Dana og Norðmanna-
konungur(d.l533) 164, 169—
171, 182, 199, 202, 203, 205,
207, 216, 217, 228, 234, 236,
238, 239, 432-435, 468, 469,
486, 522, 532—536, 538, 631,
643, 644, 647, 669, 671, 685,
707, 755.
Friðrik Eggerz Skarðsþingapretr
(d. 1894) 1, 151.
friðserai 110.
fríheit 11, 83.
frijvillige mend 387.
friUur presta 421. — frillulífi,
frillulifnaðr 510, 530—531,
709—710. — frilludóttursonr
215.
frjálsir raenn 362, 386, 426. —
fullrétti frjáls mann.s 362*.
frómr maðr 275.
frú, vor frú (Maria mær) 196,
250, 327, 634, 698.
fructus 715.
frumbréf, frumrit 4, 6, 22, 27,
33, 59, 60, 65, 70, 73, 89-
90, 95, 96, 103, 112—113,
119, 122, 125, 131, 137, 139,
142, 151, 154—155, 158—159,
176, 181, 202, 204, 206, 209,
211—212, 316, 221, 224,226,
227, 232, 234, 235, 237, 238,
242, 246, 249, 252—253, 264,
265, 270, 272, 273-275,278,
280, 283—284, 287, 293 -294,
299, 305, 335, 339, 341, 349,
352—353, 355^ 356, 388, 389,
396, 401, 410, 413. 317, 419,
421, 425, 426, 435—436,438,
443, 446, 447, 449, 451—453,
457, 460, 461, 464—466, 475,
478, 480, 482-483, 485,489^
490, 492, 498, 499, 502, 504,
509, 511, 512, 521, 523, 526,
532, 535, 540—541, 557, 575,
576, 577, 585, 591, 595, 602,
603, 612, 614, 617, 619, 621,
624, 627, 629, 637, 639, 643,
m
REGISTIÍ
651, 653, 658, 665, 668, 673,
679, 681—682, 684, 685, 692,
701, 710—711,713, 720, 722,
725, 727, 730, 735, 744-747,
748, 749, 750, 755, 761, 765.—
frumbók 160. — fruratranskript
(vidimus) 95, 184, 272, 279,
382, 418, 539, 545, 578, 693.
frændsemi 102, 214, 244, 287,
508, 559, 616, 709-710. —
frændsemisspjöU 130 — 131,
763. — frændi, frændr, 67,
91—92, 145, 214, 357, 398,
402, 403, 490, 507, 549, 567—
568, 571, 573, 592, 603, 620,
623, 651, 655, 683, 714, 721,
740, 744. — frændkona 220,
603, 604. — frændaráð 630.
— Sjá og sbr. afi, albróðir,
bróðir, bróðursonr, dóttir, fað-
ir, festarkonusonr, fjórmenn-
ingr, foreldrar, forfaðir, friUu-
dóttursonr, föðurbróðir, íöður-
faðir, föðurmóðir, hálfbróðir,
langfeðgar, launbarn, móðir,
móðurbróðir, móðurfaðir, móð-
systir, mæðgur, niðjar, sonr,
sonarbarn, sonarsonr, systur-
barn, systurdóttir, systursonr,
systkin, þrimenningr.
fuð 53.
íugl 639. - fuglstapaþúfa 687.
íúi 50, 221.
fuldmacht, fullmagt 169—170,
208, 217, 685, 697.
fúlgufó 733.
íuUgildi 733.
fuUmektugr biskup 355.
íullmyndugr maðr 442.
fullnaðarbetaling 144, 146.
fullnaðarbókareiðr 501.
fullnaðardórar 62, 100, 130, 1B2,
137, 141, 148, 152, 173—174,
177,200—201, 211, 221, 223,
225, 250, 265, 285, 346,
353-364, 357, 369 371, 375,
377, 456, 477, 501, 513, 517—
518, 530 -531, 536, 542—543,
546, 556, 574, 579, 600,613,615,
627, 629, 637, 646, 656, 660,
666—667, 669, 671, 677, 702,
709, 712, 721, 728, 737, 752,
762, 768. — fullnaðardóms-
atkvæði 148, 154, 240, 283,
515, 528, 546, 548, 550, 581,
667, 675, 697, 727, 733.
fullnaðarektaskapr 179.
fullnaðargjörningr 350.
fullnaðarlagaskipti 529.
fullnaðarlagastefna 528.
íullnaðarsamþykt 140.
íullnaðarsannindi 350.
fullnaðarvitni 143, 420, 437.
fullrótti (hið hæsta) 51, 92, 175,
178, 181, 201, 222, 347, 359—
368, 376, 383—384, 613,638,
660, 668, 678. -- fullréttisorð
660.
fulltingi 202.
fullvirðispeningar 654 — 655, 766
—767.
fundr 69, 148, 150, 158, 350.
fursti 207, 631, 634, 685, 707.
Fúsason: Páll (Vigfússon).
Fúsi Erlendsson, sjá VigíúsEr-
lendsson.
Fúsi Eyjólfsson i Rangárþingi
(1536) 762.
Fúsi Þórðarson, sjáVigfús Þórð-
arson.
fyl 645.
REGISTR
821
fylgikona 568. — fylgjulag 682.
fylgjarar 61, 68, 70, 148, 174,
373, 646, 671.
Fyljudalsá í Þistilsfirði 310, 311.
fyrirmælandi 616.
fyrirsjón 544.
fyrirskipan 132.
fyrirsögn 178.
fyrning 370.
fyrsti vetrardagr 505.
Færeyjar (Faraye, Feray, Ferre,
Ferr öerr, Fíeröy,Fferöö,'Ffæer-
öer, Færöeyer,Ffæröyer,Færö)
64, 98, 167—168, 199, 204—
205, 207, 414, 576, 631, 633,
680—681, 755—759.
föde 387.
fbgnuðr endalaus 585.
íölski 58.
fór 499.
fórgnn 542.
föstuskrúði 297.
föstutjald 296, 306, 330.
föstuvængr 296.
Gaads, sjá góz.
Gaíl i Viðidal 93, 350.
gage 759.
gagn 77, 80, 83, 85, 653. -
gagn og góði 82, 119, 237,
242, 243. — gagnsnytjar 573,
596. - gagnsemdir 494, 740.
Sbr. gögn.
gagndagavika 62.
gagngjald 48.
Galmaltztunga, sjá Kalmans-
tunga.
Galmanstunga, sjá Kalmans-
tunga.
Galmarstunga, sjá Kalmans-
tunga.
Galmastunga, sjá Kalmanstunga.
Galtaíell i Hrunamannaprepp
424, 425.
Galtarholt á Mýrum 338, 603.
Galtarhöfði i Norðrárdal 116,
117.
Galtarnes í Viðidal 90-92, 302.
Galthe Galle riddari (1533) 685.
Gamalíel (Gamli Þorleifsson lög-
réttumaðr i Drápuhh'ð 1480—
1491) íaðir Þorloiís 557.
Gamah'elsson : Þorleiír.
gamali vani, gamble gode sid-
wenior (sidwanner), gammel
sed 477, 493, 523, 534, 631,
633, 707.
Gamlason: Jón, (Þorleiír).
Gamli-sáttmáli 2-5, 7, 11.
Gamli Magnússon prestr eystra
(1526-1532) 371, 608, 609^).
Garðar á Akranesi 128, 507
765.
Garðar á Álptanesi 146—147,
526.
garðr 29, 149, 465, 497, 562,
568, 641-642, 748. - garð-
ásbrot 568.
garðr (búgarðr, jörð) 13, 48, 58,
61, 67, 77, 87, 125, 137, 139,
179, 195, 269, 278, 287, 316,
379, 386, 404, 412, 420, 436,
449, 476, 499, 503, 506, 525,
526, 536-537, 542,550-551,
555, 558, 586-587, 592, 603,
626, 630, 643, 646, 651, 666
-667, 711, 714, 740, 742, 748
-749.
1) Sýnist vera einn maðr, þó
að hann sé ekki nefndr prestr a
síðara staðnuro,
REGISTR
Garðr(inn) á Rosmhvalanesi 465.
Garðr i Hegranesi 301, 303.
Garðr i Kelduhveríi 294, 635^
Garðr i Laxárdal i Suðrþing-
eyjarþingi 301, 323.— Garðs-
mannareki 311.
Garðr i Ólafsfirði 301.
Garðr í Þistilsfirði 301.
Garðsá i Eyjafirði 429, 431.
Garðshorn á Höfðaströnd 302,
448, 449, 450, 476.
Garðshorn i Kræklingahlíð 318.
Garðshorn í Svaríaðardal 319.
garpr 86.
Garpsdalr i Geiradal 624, 687,
718.
Gásagil i Höfðahverfi 329.
Gásir við Eyja^örð 318.
gata 529, 753.
Gata (nú Götur) i Mýrdal 190.
gátt: innan gátta 187, 308, 316,
324, 326, 329, 334.
Gaukstaðir i Garði 465.
Gaulverjabær i Elóa 504, 574,
640 688. Sbr. Bær.
Gauti (Gauto) erkibiskup i Nið-
arósi (1474-1510) 537.
Gauti ívarsson (1524) 236.
Gautland (i Svíþjóð) 433, 434.
Gautsdalr í Króksfirði 686, 687.
Gautsdalr i Langadal 490.
Geble Peterson erkidjákn íBjörg-
vin, meistari (1527) 408.
Gegnishólar i Elóa 393.
Gegnislækr á Sléttu 310, 311.
Geilar (nú „Giljar") i Mýrdal
190.
Geirastaðir í Húnavatnsþingi
314.
Geirastaðir við Mývatn 301.
Geirhólmr (z=; Geirólfsngúpr) á
Ströndum 285, 315, 514-515,
526, 665-666, 709-710
Geirland á Síðu 471.
Geirleifshöfði við Skjálfandaflóa
312.
Geirmundarholt (nú Geirmundar-
hóll) i Sléttuhlið 301.
Geirmundarstaðir i Staðarsveit
i Skagafirði 321.
Geirmundartindr á Akranesi
129.
Geirröðareyri (Narfaeyri) á Skóg-
arströnd 509.
Geirseyri i Patreksfirði 271,
705.
geisladagr 66, 333, 337, 480,
608, 762.
Geitabú, eyðijörð Þingeyra-
klaustrs 314.
Geitafell i Helgastaðahreppi 322.
Geitaskarð í Langadal 26—28.
Geitatóttir, landamerki Svalvoga
29.
Geiteyjarströnd („Geiteirar-
strönd'O við Mývatn 309, 594.
Geithamrar i Svinavatnshrepp í
Húnavatnsþingi 302.
Geithellar i Suðurmúlaþingi 18,
19.
Geithúsagil i Gufudalssveit 196.
geitr (^geitfénaðr) 309, 329.
Sbr. hafr, hauðna.
geldfé 201, 212, 284, 326, 331,
388, 440.
Geldingaholt i Skagafirði 304,
348, 349, 350, 399.
Geldingalækr á Rangárvöllura
393.
geldingar 196, 308, 316, 321,
329, 343. — geldingsklipp-
ingar 343, 426,
REGISTR
ðéíi
Geldneytatungur á Barðaströnd
645.
geldneyti, geld naut 303, 308,
310. - geldneytaafrétt 33.
Gengja, teigr austan Eyjafjarð-
arár 332.
Gerðhamrar i Dýrafirði 370.
Gerði (Æsustaðagerði) i Eyjafirði
301.
Gereon et socii (festum) 382.
Gerlarskógar, sjá Glerárskógar.
Germania, sjá Pjóðverjaland. —
germanici mercatores 726.
Gesseyri, sjá Geirseyri.
Geststaðir i Norðrárdal 117.
Geygur (= Gjögur) i Reykjar-
firði á Ströudum 271.
geymslumaðr 11.
gil 193^ 602, 753.
Gil (syðra og ytra) i Hrafnagils-
þingum i Eyjafirði 309, 332.
Gil (yzta) i Langadal 400-401.
Gil i Svartárdal 429, 431.
Gil í Tungusveit 93, 429, 431.
Gilá, Gilármenn, sjá Giljá
Gilbrikt Jónsson prestr áBreiða-
bólsstað i Vestrhópi (1509-
1529) 109, 119, 326, 339, 480.
giid hundruð 545.
gilding (vogar og mælis) 416,
494.
gildra 748.
Gilhagi i Skagafirði 283-284,
301. - Gilhagamenn 565.
Giljá (Gilá) i Húnavatnsþingi
314, 315, 351. - Giljárreki
315. — Giljármenn 351.
Gilsá i Eyjafirði 301.
Gilsá = Egilsá i Skagafirði 21
--22.
Gilsá i Skógum 277.
Gilsbakki i Eyjafirði 328.
Gilsbakki i Hvítársíðu 262, 404.
Gilsfjörðr inn úr Breiðafirði 62,
64, 139, 212, 284, 619, 624,
629, 749—750.
Gilsson : Guðmundr, Ólaír (Gísla-
son).
Gilsstaðir i Vatnsdal 314.
gipting, giptumál 131,249,265.—
giptingardagr 630. — gipting-
armaðr 58, 603, 630, 656. —
gipt kona 440, 601.
girndir 585, 591.
Gisladóttir: Herdís, Þórdis.
Gíslason: Árni, Björn, Erlendr,
Erlingr, Eyjólfr, Filippus, Hal-
dór, Helgi, Jón, Magnús, Ól-
afr, Snæbjörn, Stephán, Þor-
leifr.
Gísh ábótii Viðey (1524-1533)
218, 455-456, 464-465,607,
657^). Sbr. Gisli prestr Niku-
lásson, Þorgils ábóti og £>or-
gils prestr Nikulásson.
Gisli Bjarnason kirkjuprestr i
Skálholti og próíastr á Mél-
um (d. 1771) 449, 461, 744.
Gisli Filippusson lögréttumaðr
i Haga (d. 1504) 630.
Gisli Finnbogason, Einarssonar
nyrðra (1526) 387.
Gisli Guðmundsson prestr nyrðra
(1522-1526) 89, 96,108,119,
137, 221, 222, 337, 339.
Gisli Guðmundsson lögréttumaðr
») Gísli virðist hafa verið að-
stoðarábóti fyrst 1524-1526. Virð-
ist hafa sagt af sér 1531,
REGISTR
i Þórsnessþingi (1522—1536)
100, 286, 533, 543, 671, 768.
Gísli Hákonarsou, Hallssonar,
lögréttumaðr á Hafgrimsstöð-
um (1525 -1535) 283, 527, 579,
581, 601—602,669, 711, 737.
Gisli Jónsson prestr syðra(1522
-1530) 130, 132, 176, 342,
530.
Gísli Jónsson, Sveinsstaðamaðr
(1522) 70.
Gisli Jónsson lögréttumaðr i
Húnavatnsþingi (1530—1535)
534, 737.
Gisli Jónsson murta, Einarsson-
ar (1530) 520.
Gisli Jónsson biskup i Skálholti
(d. 3587) 269, 275.
Gisli Jónsson, biskups Vigfússon-
ar, á E,eykhólum og i Máía-
hlið (d. 1715) 240, 242.
Gisii Klangsson vestra (1523—
1525) 139.
Gisli Magnússon biskup á Hól-
um (d. 1779) 227, 451.
Gisli Nikulásson prestr vestra
(1531—1533) 578, 677. Sbr.
Gisli ábóti i Viðey, ÞorgiJs
ábóti og í>orgils prestr Niku-
lásson.
Gisli Ólafsson lögréttumaðr
(1523) 152.
Gisli Sigurðsson prestr nyrðra
(1522-1533) 89, 90, 96, 109,
120, 222, 465, 466, 674.
Gisli Simionsson syðra (1528)
460.
Gisli Suæbjarnarson, Gisla-
sonar (1525-1529) 269, 498.
Gisli £>orkelsson annálaritari á
Setbergi (d. c, 1730) 144-145.
Gisli í>ormóðsson prestr i
Bræðratungu (d. 1616) 539,
540.
Gisli Þorvaldsson prestr syðra
(1532) 613.
gisting 106, 412.
Gizur Bjarnason frá Þingmúla
(1670-1671) 18, 19, 36, 37,
764.
Gizur Einarsson biskup i Skál-
holti (1532; d. 1548) 125^
126S 127«, 158, 159, 401,
413, 470, 511, 610-611, 639,
720.
Gizur Sighvatsson syðra (1525)
262.
Gizur Sveinsson prestr á Álpta-
mýri (d. 1683) 30.
Gizurarson : Brynjólír, Jón, Pétr.
Gjá i Leirhafnargnúpi 311.
gjald 74, 88, 94-95, 121, 144,
160, 178, 220^ 288, 437, 470,
491, 540, 610, 625, 672, 678,
699, 706, 724, 742. - gjald-
peningar 620. — gjaldvaðmál
584.
Garðeyjar fyrir Skógarströnd
212.
gjöf, gjafir 28, 48, 50, 74
88, 94-95, 116, 220^ 265,
287-288, 343-344, 388,399,
450, 461, 464, 491, 585, 591,
601, 605, 609-610, 659, 665—
666, 711, 721, 765. - gjafa-
bréf 48-40, 113, 116, 265,
278, 306, 595, 605, 651, 684,
748.
Gjögur á Ströndum 25.
gjörð, gjörð og ráð 27, 517.
gjörningr 55, 63, 73, 100, 103,
117, 122; 140, 144, 154-155,
REGISTR
éé5
157, 159, 160, 204, 210, 213,
227-228. 235, 237, 252-253,
263, 266, 273-274, 282, 288,
341, 352, 358, 375, 379, 388,
401, 404, 406, 409, 414-415,
417, 443-444, 450-451,462,
464, 467. 471, 474, 480, 491,
499, 503, 512, 554-555, 572,
577, 589, 593, 600-601, 604,
616, 649, 656-659, 684, 687,
693, 704, 714, 740, 745-746,
765, 767. — gjörningsbréf
112, 122, 152, 160, 204, 238,
272, 341, 401-402, 432, 446,
512, 551, 658, 596, 617, 659,
663, 684, 743, 746, 764. -
gjörningsvottr 67, 155, 182,
237, 274-275, 290, 341-342,
345, 390, 396, 402, 521 573,
590, 650, 688, 695, 705, 719.
Glaumbær i Reykjadal 447, 448,
766.
Glaumbær í Skagafirði 46, 91,
93, 350, 397, 416, 509, 592.
gleði 690.
gler 186. — glergluggi 210,
296, 325.
Glerá i Eyjafirði 348, 733.
Glerárskógar 93, 273 587.
glit, sjá handklæði.
glóðarker 190, 195—196, 295,
306, 317, 320, 325, 328, 330,
645. — með kopar 297.
Gljúfrá i Mýrasýslu 464.
Gljúírá á Skógarströnd 62, 64,
749-750.
Gljúfrá í Svarfaðardal 334.
Gljúfrárholt i Olfosi 87.
glóíar 190, 297.
Glúmstaðir i Eljótsdal 49.
^læpr 481,
Glæsibær i Eyjafirði 206, 294,
747.
Gníparhús i Þingeyjarsýslu
312.
Gnipr á Skarðsströnd 688.
Gnúpr (rz:Öxarárgnúpr) 323.
GnúpufeU i Eyjafirði 65, 227
—228, 294, 387—388, 409,
414, 451, 491, 575-576,605,
634—636. — Gnúpufellsskógr
328.
Gnúpverjahreppr i Árnessþingi
159.
Gnýstaðir á Vatnsnesi 315.
góð nátt (kveðjusending) 690.
góðendi 653.
góðfúsir menn 85.
góðheit 690.
góðir menn 15, 18, 20, 28, 36,
46—47, 51, 57, 61, 65, 70, 71,
73—74, 77, 81-82, 86, 88, 90,
94—96, 100, 103, 109, 111—112,
114, 116, 118, 120-129, 124—
125, 128, 131, 134—136, 189,
142, 147, 151—153, 156—160,
175—176, 181—184, 186, 201—
202, 204, 206, 209-210, 212,
215, 218, 220—221, 223, 226—
227, 233—235, 237, 240-243,
245, 247-249, 252-255, 263,
266—267, 270, 272, 274, 276—
277, 279-280, 282—283, 285—
286, 290—291, 295, 335, 337—
841, 346, 348-353, 855—356,
358, 373, 375, 377, 379-383,
385—387, 389—396, 400—403,
405, 407-418, 415—416, 418,
420—428, 426, 427, 430, 438, 438
-441, 443-445, 447, 449-456,
458, 460-465, 467-468, 470—
473, 475, 479-480, 482, 485,
487, 489-490, 492, 495, 498,
500, 504-511, 513, 515, 620,
KEÖISTR
523—528, 533, 534, 538-539,
543, 547, 551, 553, 557—560,
566, 570—573, 577, 581—582,
590, 593, 595, 597—599, 602,
605—606, 608—610, 612, 616—
620, 622—624, 628-629, 635,
638-639, 643—644, 649, 651—
653, 656—658, 661, 663—665,
668—669, 673, 674, 679, 680,
682, 684, 686, 689, 693-695,
698, 705—707, 709-710. 716—
718, 722, 724—725, 727, 730
—731, 733—735, 737, 741—744,
746, 748, 750, 753—754, 763—
766. — góðra manna bréf
692. — góðra manna ráð
216, 267, 398. — góðra manna
tiUögur 255, 340. — góðra
manna vitorð 511. — góðra
manna yfirsýn 236.
goðorð 4—5, 567.
gods, sjá góz.
góðvilji 495, 541, 673, 741.
Gordianus raartyr (íestum) 576.
gott fólk 386.
Gottorp; Goltrup 202, 203, 432
-435, 468 -470.
Gottskalk Henriksson i Horna-
firði (1488) 42.
Gottskalk Jónsson prestrí Glaum-
bæ (d. 1590), Sópdyngja hans
46, 416, 509.
Gottskalk Nikulásson biskup á
Hólum (d. 1520) 50, 52, 60,
61, 65, 79, 82, 114, 115, 169-
171, 177, 178, 200, 225, 238,
334—336, 556, 655.
Gottskálksson : Guðni, Oddr.
góz 9-10, 51—52, 57, 62, 75—
77, 83, 112, 125-126, 136-
138, 141, 173, 205, 208, 223,
231, 250, 262, 291, 342, 414
—415, 417, 422, 434-435,
468—469, 483—484, 499, 504,
549, 551, 558, 580, 582, 626,
634, 644, 673, 703.
Grafará á Hötðaströnd 303.
Grafarbakki í Hrunamannahrepp
204, 452, 453.
Graíargil í Önundarfirði 55.
grafarklæði 297.
Grafir sjá Gröí.
Grafningr i Árnessþingi 247.
Gráhóll á Álptanesi 146.
Grakuöllr (— Krakavöllr) á Grenj-
aðarstað 323.
grallari (graduale): með commone,
de sanctis, de tempore, með ka-
na, kirialsraessum, samsettr, se-
quencium, syngjandi 186, 196
296, 298, 313, 317, 320, 322,
325, 332. — grallari írskr
322. — grallara-kver 298.—
grallaraskrá 325. Sbr. há-
messugrallari, lesgrallari.
gras 639, 687. grasnyt, gras-
nautn 129, 310. —
Grasakró i Vopnafirði 609.
Graslafa (— Graslaugshólmr)
eign Grenjaðarstaðar 323.
Grásteinn, landamerki Jöría
497. — landamerki Prest-
hvamms 562. — rekamark
Rifs á Sléttu 311.
Gratianus meistari 298.
grave, sjá greifi.
greífue, sjá greifi.
Gregorias hinn helgi, Gregorius-
messa (festum) 31, 338, 484,
644.— Gregoriussaga299, 314.
greiði 541, 673.
greiðsla 31, 45, 123, 198, 259,
346, 410,
REGISTR
827
greifi 60, 72, 134, 172, 432,
433, 434, 468—469, 522, 736,
755-758, 761.
grein og gjörnÍDgr 676.
greipijárn (greypijárn) 307.
Greipr Loptsson prestr syðra
(1524) 247.
Grenjaðarstaðr (Grenjastaðr) i
Reykjadal 19, 227, 230, 293,
319, 322—324, 327-328, 402,
451, 485, 487-488, 551, 553,
562, 593, 651, 654, 658, 662,
664, 714-715,734—735,764.
Grettir I>orvaldsson prestr á
Hvanneyri í Siglufirði (1522)
89, 96, 109.
greyblek 587.
greyffue, sjá greifi.
grið 68, 398, 583. — griðastaðr
149.
griðungar 17, 188, 645.
Grillir i Fljótum 429, 431.
Grimr Arason lögréttumaðr(1523)
152.
Grimr (r::zSkallagrimr) Auðunar-
son (d. 1353) 20.
Grimr Einarsson nyrðra (1535)
746.
Grimr Grimsson lögsagnari á
Giljá (f. 1697; d. i Reykja-
vik 15. Júni 1784) 642.
Grimr Jónsson bóndi á Ökrum
i Skagafirði, fyrrum lögmaðr
(1522—1541) 68-69, 94, 95,
148—150, 337, 349, 379, 436
—437, 467, 475, 489, 527—
530, 542, 570, 571, 602, 604,
656, 670—672, 718—719.
Grímr Jónsson, Sigmundssonar,
Brandssonar lögmanns (1525)
$278,
Grimr Kárason lögréttumaðr
syðra (1523—1530) 140, 141,
200, 536.
Grímr Magnússon sýslumaðr
i Langaholti (d. 1728) 449,
461.
Grímr Pálsson, Brandssonar,
sýslumaðr á Möðruvöllum (d.
1526) 145, 346, 384, 427—
431.
Grímr Thorkelin leyndarskjala-
vörðr (d. 1829) 168, 757.
Grimr JÞorleifsson, Grímssonar
(1531) 605.
Grimsá á VöUum 33.
Grimsdóttir: Guðný, Ingibjörg,
Solveig.
Grimsey fyrir norðan land 310,
319.
Grimsmýri i Bolungarvik 524.
Grimsnes á Látraströnd 593, 594,
651.
Grimsson : Ásgrimr, Benedikt,
Egill, Eirikr, Eyjólfr, Frey-
steinn, Grimr Helgi, Jón,
Magnús, Óblauðr, Páll, Þor-
leifr.
Grimsstaðir á Fjöllum 302, 639.
Grimstungur i Vatnsdal 210, 211,
294, 379.
grind 300, 316.
Grind á Galmaströnd i Stein-
grimsfirði 48, 49.
Grindavik i GuUbringusýslu 472,
520.
Grindr á Höíðaströnd 302.
Gripdeild i Borgarfirði austr
523.
gripdeildir 51, 99-100, 383.
gripir 26, 288.
Grísará í Eyjafirði 301,
REGISTR
Grísatunga i Staíholtstunguin
117.
grjót 69—70, 397. — grjóthölkn
568.
Grjótá í Arnaríirði 29.
Grjótá i Hörgárdal 320.
Grjótá á Melrakkasléttu 311.
Grjótárdalr í Eyjafirði 320.
Grjótgarðr á Sléttu 311.
Grjótgarðsvötn á Möðrudals-
fjöllum 639.
Grjótnes á Sléttu. Grjótnessreki
301, 310, 311, 323, 634—
635.
Grjótvað á Fiskilæk á Mýrum
568.
Gronland, sjá Grænland.
grott 460.
grund 687.
Grund i Arnarnesshreppi i Eyja-
firði 319.
Grund i Eyjafirði 253, 254, 571
-572, 654—656, 662, 664,
667—668.
Grund í Svarfaðardal 336—
337.
Grund í Svinadal 302.
Grund i Vestrhópi 325.
Grund i Þorvaldsdal 301.
Grundarland á Höfðaströnd
302.
Grundarskáli i Sléttuhlið 303.
grundvöUr 293.
Grunnavatnshólar áMýrum 568.
Grunnavik i ísafjarðarsýslu 75
—81, 83—85, 99, 110, 116—
117, 123, 130, 136, 141, 161
—162, 164-166, 172—173,
175—176, 180, 199, 201, 223,
243, 250, 254—258, 262, 281,
289, 291, 338, 340, 342-
344, 354, 357, 370, 373—375,
391—395, 412, 423, 443, 455,
467, 474, 476, 479, 488, 499
—500, 535, 628-629, 714.
Grunnavíkr-Jón, sjá Jón Ólafs-
son.
Grunnr, eyðijörð Þingeyrar-
klaustrs 314.
Gryndewyk, sjá Grindavik.
Grýta i Eyjafirði 309.
Grýtubakki i Höfðahverfi 593—
595, 628, 651—652.
græðsla 363—364.
Grænavík (Grenivik) i Grimsey
310.
Grænland (Gronland, Grönd-
land) 98, 166, 681.
Grænmór, jörð Heydalakirkju
186.
Gröí i Dölum 246, 247.
Gröf i Eiðaþingá 186.
Gröf á Höfðaströnd 302.
Gröf i Hrunamannahreppi 159 —
160.
Gröf i Kaupangssveit 309.
Gröf á Rangárvöllum 204, 452.
Gröf i Skaptártungu 189.
Gröf (litla og stóra) á Langholti
i Skagafirði 321.
Gröf (stóra) i Staíholtstungum
511, 512.
Gröf i Viðidal 314.
Gröndland, sjá Grænland.
gröptr 472, 585, 587, 591.
gubernator 24.
guð: guðs signaðr ástvin 595. —
guðlegt embætti 532.— guðs for-
sjá 337, 402, 479, 604, 655, 698,
716. — guðs helgir menn 586,
591,592,716.— guðs hjálp239.
— guðs kristni 239. — guðs
ílJEGISTJa
m
kveðja 8, 11, 20—21, 47, 54,
62, 79, 81, 83, 89, 100—101,
113, 118, 124, 130, 132, 134,
13 6—137, 140, 161, 154, 172,
174, 177, ISO, 200, 211, 213,
218, 224, 240, 246, 250, 265, 268,
281, 291, 344, 346, 353—354,
356—357, 369, 37]— 372, 374-
375, 377, 383, 399, 421, 456,
474, 477, 481—483, 491, 493—
494, 498, 501, 510, 613, 617
—518, 525, 530, 541, 543, 546,
548, 550, 556, 570—571, 574
575, 579, 581, 613—614, 627,
629, 637, 647, 667, 671, 675,
677, 696, 702, 707—708, 712,
720, 726, 728—729, 737, 740,
746, 752, 762, 768. — gaðs lög,
guðfl lögmál668, 670, 611. — guðs
mildi 239. — guðs misknnn 8,
10, 12, 98, 274, 654, 691, 745.
-guðs móðir 67, 98, 586, 591, 599,
716. - guðs náð 61, 58-60,
72, 75, 77—79, 81, 97—98, 109,
116, 118, 123, 125, 128, 130,
132, 136—137, 140, 151, 158,
172—174, 177, 180, 182, 184,
185, 187. 189, 195, 200—201,
204, 209, 218—219, 223—226,
230, 233, 235, 237—238, 242—243,
345, 247—248, 260, 255—258,
262—263, 272, 274, 276, 281,
284, 290, 291, 339—341, 348,
354, 356, 357, 369, 373, 379—
381, 387, 390—393, 395, 400—
402, 405, 410—411, 415—416,
420—423, 426, 432, 433—434,
440—441, 445, 451—452, 454—
456, 461, 465, 468, 469, 474,
479, 481, 490, 493, 498, 504,
506—507, 509—511, 517—618,
522, 630, 533, 542—643, 558—
562, 672, 574, 577, 686, 590,
595, 597—599, 604, 613, 622—
623, 627, 637, 639, 647, 649,
651—654, 656, 659—663, 673,
—675, 677, 685, 687, 691, 693
695, 697—698, 702, 705—709,
712, 717, 719, 723, 728—730,
733—735, 740, 742, 744, 754,
761, 763, 765. — guðs tíðir 456.
— guðs tíund 570. — guðs
traust 736. — guðs vald 10.
— guðs valdir menn 585,
591. — guðs vilji 169. —
guðs þjónusta (tiæneste) 531,
631. — guðs þolinraæði 412,
656, 716.
Guðbjartr Ásgrímsson flóki
prestr 1 Laufási (1383) 19—
20.
Guðbrandr Jónsson syðra (1534)
694.
Guðbrandr Jónsson prófastr
i Vatnsfirði (d. 1690) 138,
378, 455, 569, 604, 682, 714.
Guðbrandr Þorláksson biskup
á Hólum (d. 1627) 61, 293,
328, 449, 492, 553, 654, 663,
766.
Guðdalir {= Goðdalir) i Skaga-
íirði 284.
Guðfinna Indriðadóttir vestra
(1525) 287.
Guðlaug Finnbogadóttir, lög-
manns Jónssonar, húsfreyja
á Staðarfelli (1525—1534) 288,
706-707.
Guðlaugr Jónsson vestra (um
1510) 54.
Guðlaugr Loptsson lögréttumaðr
á Ströndum (1528) 463—
464.
Guðlaugsson: Jón, Þorsteinn.
Guðlaugsstaðir í Húnavatnsþingi
314.
.é3ó
ÍIÉGISTIÍ
Gnðmundarlón (Ytralón) á Langa-
nesi 301, 527.
Guðraundarnes (Gvöndarnes) i
ráskrúðsfirði 471.
Guðmundarstaðir i Ljósavatns-
hreppi 301.
Guðmundr Andrésson, Guð-
mundssonar, undir Telli (1501
—1522) 113, 436.
Guðmundur Arason „góði" bisk-
up á Hólnm (d. 1237), Guð-
mundardagr 22, 84, 85, 120,
228, 229, 264, 419, 558. -
— Guðmundar Hkneski 295,
332. — Guðmundar pening-
ar, guil og silfr, gefið til
helgi hans (1520—1526) 120,
228—229, 335—336. — Guð-
mundar saga 297, 299, 307,
314, 321, 592. — Guðmund-
arskrin 295.
Guðmundr Arasou hinn riki á
Reykhólum (gerðrútlægr 1446)
55, 57.
Guðmundr Arnason prestr i
Rangárþingi (1523— 1528) 183,
399—400, 470.
Guðmundr Árnason eystra (1697)
245.
Guðmundr Ásbjarnarson, Ein-
arsson, eystra (1383) 19.
Guðmundr Auðunarson syðra
(1588) 743.
Guðmundr Einarsson lögréttu-
maðr i Árnessþingi (1524 —
1526) 211, 360.
Guðmundr Einarsson i Eyjafirði
(1530-1532) 555, 628.
Guðmundr Eiriksson i Eyjafirði
(1530) 555.
1) Sýnist geta áti við einn mannk
Guðraundr Erlendsson i Borgaí-
firði (1524— 1525) 247 >285^
Guðmundr Eyjólfsson, er gaf
Grenjaðarstaðakirkju reka (fyr-
ir 1318) V, 280; IX, 323.
Guðmundr Finnsson, Pétrsson-
ar, faðir Daða (1515—1525)
62, 139, 212.
Guðmundr Gilsson prestr á
Kjalarnesi (fyrir 1379) 17.
Guðmundr Guðmundsson lög-
réttumaðr i Rangárþingi (1522
—1537) 86, 100, 103, 148,
154, 268, 536, 696, 737^).
Guðmundr Guðmundsson lög-
réttumaðr (i Þverárþingi 1524
—1530) 218, 533, 536, 543,
564^).
Guðmundr Guðmundsson i Skaga-
firði (1526) 349.
Guðmundr Gunnarsson nyrðra
(1528—1534) 467, 711.
Guðmundr Indriðason lögréttu-
maðr i Húnavatnsþingi (1527
—1532) 396, 410, 534, 570,
57L
Guðmundr Jónsson prestr i
Möðrudal (um 1500 eða fyrri)
638.
Guðmundr Jónsson prestr á
VöUum i Svarfaðardal (1508—
1525; dáinnl525) 51,79,299,
334.
Guðmundr Jónsson lunti (d. fyr- j
fyrir 1522) 113. \
Guðmundr Jónsson i Rangár-
þingi (1525—1533) 281 -282,
648.
') milli þessara manna verður
ekki, greint til hlitar.
ítEGISTR
m
Guðmundr Jónsson prestr syðra
(1528—1535), prófastr og ráðs-
maðr í Skálholti (1530) 481,
501, 517, 518, 530, 556, 560,
569, 574, 607, 613, 637, 644,
720, 728, 729.
Guðmundr Jónsson í í>ingeyjar-
þingi (1527) 405.
Guðmundr Jónsson murta (1530
—1534) 520, 714.
Guðmundr Magnússon eystra
(d. fyrir 1520) 372.
Guðraundr Magnússon i Húna-
vatnsþingi (c. 1800) 640, 642.
Guðmundr Ólafsson á E.eyÍ£Jum
í Miðíirði (1503—1505), mágr
Jóns Sigmundssonar748 — 749.
Guðmundr presbiter 159. Sbr.
Guðmundr Jónsson prestr
syðra.
Guðmundr Salomonsson syðra
(1531) 600.
Guðmundr Sigmundsson i Rang-
árþingi (1526) 353.
Guðmundr Sigurðsson á Hóli
i Bíldudal (1704) 753.
Guðmundr skáld (d. 1330) 25.
Guðmundr Skíðason prestr á
Bægisá (1556) 570.
Guðmundr Steinsson prestr i
Krýsivik (1522—1526) 132,
289, 356.
Guðmundr Sveinsson nyrða(1530)
528.
Guðmundr Þorleifsson hinn ríki
áNarfaeyrí (d. 1720) 348, 509.
Guðmundr Þorsteinsson í Húna-
vatnsþingi (1527—1530) 400
—401, 454, 534.
Guðmundr Þorvaldsson (Þor-
varðsson) tengdasonr Finng
Þorvaldssonar (1526—1533)
340—342, 355—356, 687—
688.
Guðmundsdóttir: Halldóra.
Guðmundsson : Andrés, Ari,
Árni, Arnór (Kock) Bjarni,
Björn, Brandr, Daði, Einar,
Eirikr, Eysteinn, Eyvindr,
Gísli, Guðmundr, Gunnlaugr,
Hálfdan, Haldór, Hrafa, III-
ugi, Jón, Magnús, Nikulás,
Ólafr, Ormr, Sigmundr, Skúli,
Snorri, Þorgils, Þorgrímr,
Þorkell, Þorleifr, I>orsteinn,
í>orvarðr, Örnólfr.
Guðnadóttir: Kristín.
Guðnason : Björn, Jón (Auðna-
son), Þórarinn.
Guðni Gottskalksson í Möðru-
dal, „velborínn mann" (1532)
639.
Guðni Jónsson, Asgeirssonar,
sýslumaðr i Ögri (d, 1507)
54, 55, 56, 58, 216, 696.
Guðni Oddson lepps, í Ögrí [(d.
1431) 54.
Guðni Þórarinsson lögréttumaðr
í Rangárþingi (1523—1530;
d. 1534) 152, 353, 407, 477,
513, 720—721.
Guðný Brandsdóttir frá Barði
i Fljótum (1528—1529) 466—
467.
Guðný Grímsdóttir, Pálssonar
(1527) 428—431.
Guðný Torfadóttir frá Klofa,
Jónssonar (1532—1534) 646,
694.
Guðný Þórarínsdóttir, Sigmunds-
sonar (1522) 113.
Guðný Þorleifsdóttir, Björns-
032
feEGÍSTH
sonar (1527—1530) 437, 527—
529.
Guðriðr Finnbogadóttir lög-
manns, Jónssonar (d. 1506)
46—48.
Guðríðr Magnúsdóttir i Flatey
(1703) 744.
Guðríðr Vigfúsdóttir, Erlends-
sonar (1526), kona Sæmundar
Eirikssonar i Ási 377.
Guðriðr JÞorkelsdóttir, Magn-
ússonar (1526) 384.
Guðríðr Þorsteinsdóttir, kona
Bjarna Erlendssonar (1522 —
1523) 72—74.
Guðríðr Þorvarðsdóttir, Lopts-
sonar (d. 1494) 87.
Guðrún, er kærir arfaskipti
(1522) 129.
Guðrún Árnadóttir frá Kalmans-
tungu (d. fyrir 1504), kona
Sumarliða Eiríkssonar 47 — 48.
Guðrún Árnadóttir, kona Por-
valds áÆsistöðum (1529) 491-
Guðrún Asmundsdóttir, barns-
móðir Þorsteins Guðmundsson-
ar (1534) 709-711.
Guðrún Beseadóttir, systir Þor-
steins Einarssonar (1529) 498
—499.
Guðrún Bjarnadótfcir, systir Odds
(1536) 768.
Guðrún Björnsdóttir, Guðna-
sonar, hin eldri, kona Bjarna
Andréssonar og Hannesar
Eggertssonar (f. 1489; d. 1563)
100, 124—125, 151, 270—
272, 535, 536, 704—705, 719.
Guðrún Björnsdóttir, Thomas-
sonar, kona síra Þorsteins
Björnssonar á Útskálum 145.
Guðrún Einarsdóttir, Snorrason-
ar, kona Daða i Snóksdal
(1532) 616.
Guðrún Finnbogadóttir, kona
Jóns Hallssonar (1524) 249—
250.
Guðrún Finnbogadóttir húsfreyja,
próventukona i Skálholti (1534)
560—561.
Guðrún Gunnlaugsdóttir, Teits-
sonar (1527—1531) 401—402,
588, 589.
Guðrún Jónsdóttir, kona Einars
Jónssonar, Sigmundssonar
(1526) 385—387.
Guðrún Jónsdóttir, Eiuarssonar,
kona Páls Þórálíssonar (1526)
383-384^).
Guðrún Jónsdóttir nyrðra (1528)
467—468^).
Guðrún Oddsdóttir, Þorkelsson-
ar (1523) 159—160.
Guðrún Ólafsdóttir, Eiríkssonar,
kona Lazaruss Mattheussonar
(1528) 476—477.
Guðrún Pálsdóttir frá Skarði,
Jónssonar, kona Vigfúss lög-
manns Erlendssonar (að vísu
á lifi 1515 ; d. fyrir 1520) 853.
Guðrún Pétrsdóttir prests, Páls-
sonar (1524—1525) 210.
Guðrún skólabarn i Skriðu (1524)
245.
Guðrún Sæmundsdóttir í Húna-
vatnsþingi (1405) 27, 28.
Guðrún Þorgautsdóttir vestra
(1525) 287.
Guðrún Þorsteinsdóttir, Einars-
sonar (1529) 498-^499.
1) Kynni þó að vera ein kona.
ÍIEGISTR
Guðrúnarstaðir í Vatnsdal, Guð-
rúnarstaðamenn 282—283, 599
—600.
guðspjöll 186, 212, 299, 305,
313, 317, 329, 331, 332, 333.
— guðspjallabók 322, 325,
333.
guðvefjarhökuU 197.
guerre 168.
Gufudalr i Gufudalssveit 196 —
197, 404, 503, 592, 769. -
Guíndalssveit 196.
Gufanes í Mosfellssveit 657.
Guidalottis B. de (1426) 32.
guld, sjá gull.
gull 124, 137, 138, 151, 164,
244, 335, 336, 343, 468, 469,
484, 512, 620, 753. — gull-
íarg (=gullslitr, gylling) 197^
330. — gullkaleikr 295. —
gullnisti 328. — gullpatiua
295. — gyltir, forgyltir raun-
ir (festi, kaleikr, kross, mítr,
propiciatorium, spjald, sylgja,
texti) 95, 190, 196, 197, 295
(opt), 297, 338. Sbr. aurum,
fingrgull, gyllini.
Gullbringusýsla (1535) 751—
752.
Gullkelda, eyðijörð i Húnavatns-
þingi 314.
GuUreki á Skaga 304.
GuUsteinar, rekamark Staðar-
kirkju á Reykjanesi 438.
Gunnar Askelsson undir Eyja-
^öUum (1522) 86.
Gunnar Bárðarson syðra (1528)
478—479.
Gunnar Jónsson nyrðra (1527)
403.
Dipl. laLIX. B.
Gunnar rásveinn („ráðsveinn";
1319- 1320) 8, 11.
Guunar Teitsson i Árnessþingi
(1524) 211.
Gunnar Þórðarson prestr nyrðra
(1522) 109.
Gunnarsdóttir: Steinunn.
Gunnarsholt á RangárvöUum
393. .
Gunnarsson: Ámundi, Björn,
Eyvindr, Guðmundr, Hallr,
Nikalás, JÞorbjörn, Þórðr, Þor-
steinn.
Gunnarsstaðir i JÞistilsfirði, Gunn-
arsstaðareki 319, 320.
Gunni Jónsson 379, sjá Grimr
Jónsson.
Gunnlaugr Arnason prestr syðra
(1532) 640.
Gunnlaugr Asgrimsson, As-
grimssonar, kenslupiltr (1525)
274-275.
Gunnlaugr Guðmundsson eystra
(1450) 33.
Gunnlaugsdóttir : Guðrún, Her-
dis.
Gunnlaugsson : Haldór, Hannes,
Magnús, Páll, Teitr, Þoi-
móðr.
Gunnólfsá i Ólafsfirði 1, 302.
Gnnnsteinn Bjaruason syðra og
eystra (1528—1530) 471, 556.
Gunnsteinn (Hallsson, Gunnars-
sonar á 13. öld) 312.
Gunnsteinn Oddsson i Eyja-
firði (1526—1529), að líkind-
um faðir Magnúsar, fóður
Þórðar skálds á Strjúgi 387,
427, 430, 491.
GunnsteinssoD ; Magnús.
53
m
RÉGISTR
Gunnsteinsstaðir i Langadal 304,
315.
Gunnvör Þorsteinsdóttir, Einars-
souar (1529) 498-499.
Guttorm Nikelsson (Guttormr
Nikulásson) lögraaðr í Björg-
vin (1527) 408.
Guttormsson: Jón.
Gý(g)jarhóll í Biskupstungum
392.
Gýgjarhorn í Öxarfirði 323.
gyllini (dlegin) 72, 134—135,
469, 500, 670.
Gyrðr ívarsson biskup i Skál-
holti (d. J360) 17.
gæði 11, 52, 309, 636—637,
639.
gögn (máls) 43, 155.
gögn, gögn og gæði 21, 26, 73,
123, 125, 135, 146, 156, 182,
184, 196, 204, 234, 247, 254,
256, 258, 262, 273, 276, 280,
284, 289, 290, 303, 304, 305,
309, 310, 314, 319, 322, 323,
329, 345, 357, 358, 369, 380,
381, 390, 392, 393, 395, 401,
403, 404, 420, 424-425, 439,
443, 446, 448—449, 452, 454
-456, 461, 463, 473, 484, 489
—490, 493, 497, 502—504,
508-509, 512, 557, 561, 570
—571, 586—587, 588, 589,
592, 594—595, 605, 609, 612,
617, 624, 628, 650, 683 -684,
686—687, 695, 705, 718, 731,
743—744, 747-748, 754, 765
—767.
gömul Noregs lög 631.
göng 139, 529.
Gönguskarðsá i Skagafirði 249.
Háafall i Hvítársíðu 56.
háaltari 186, 295, 297, 305,
306, 312-313, 316, 322, 326,
330, 333. — háaltarisbrún
(með skjöldum og silfrbúningi)
295, 312. — háaltarisbún-
ingr 317. — háaltarisklæði
(með vígðri brún) 197, 297,
312.
háásar 641.
habitator 39—40.
hádegi 108.
Hadorph, Johan (f. 1650, d. 1693)
40.
Háeyri í Árnessþingi 659—660.
haf (mare) 97, 98, 584.
Háfafoss í Suðríjörðum i Arn-
arfirði 197.
Hafgrimsstaðir i Tungusveit i
Skagafirði 711. — Hafgriras-
staðahnúkr 462. — Hafgrims-
staðalaugarhóU 565.
Hafholt (Háfaholt) i Sveinsstaða-
hreppi i Húnavatnsþingi 314.
Hafliðadóttir; £»uriðr.
Hafliðason: Einar, ívar, Jón,
Páll, Þorkell.
Hafliði ívarsson Sveinsstaða-
maðr (1522) 70.
Hafliði Jónsson(áÞvottá, 1524)
261.
Hafliði Skúlason vestra (1522—
1523) 67, 142, 143.
Hafliði í>órðarson syðra (1526)
341, 342.
Haínarfjörðr við Eaxaflóa 144,
160, 161, 413-414.
hafnargjald 72, 668. Sbr. hafn-
artollr.
Hafnarnes i Hornafirði 93, 263.
Hafnarskarð i Dýrafirði 29.
EEGISTÉ
m
hafhartollr 134. Sbr. hafnar-
gjald.
Hafnir á Rosmhvalanesi 713.
Hafnir {= Höfn) i Siglufirði
302.
Hafragjá i Þingeyjarþingi 312.
Hafralónsá í Þistilsfirði 319.
haírar 309.
haírekstrar 266, 319, 495, 741.
Hafrey, eign Múlakirkju 327.
Hafrsá i Fljótsdalshéraði 280,
281.
hafskip (Ixx lesta far) 5, 7, 81,
300, 334, 336, 691.
Hafstaðir á Skagaströnd 302,
425.
háfur (gripir) 162.
Haganes i Arnarfirði 197.
Haganes (hvorttveggja) í Fljót-
um 302' 303.
Haganes á Melrakkasléttu 311.
hagi 19, 323, 565, 641, 644. —
hagabeit 38. — hagagarðr
197. Sbr. úthagi.
Hagi á Árskógarströnd 593, 594.
Hagi á Barðaströnd 20-21, Q6
—67, 103, 112, 234—236,
252-253, 258, 528, 645, 706,
744, 753.
Hagi í I>ingi 314.
Hákon Björgólísson sýslumaðr
i Borgarfirði (1523- 1535)
140, 141, 255-256, 265, 289,
444, 533, 536, 541, 564, 650,
671, 696, 754.
Hákon Eyvindsson vestra (1533
—1534) 665.
Hákon Hákonarson Noregskon-
ungr hinn gamli (d. 1263)
1—3, 5, 6, 10, 12. — Hákonar-
saga 2992.
Hákon Hallsson lögréttumaðr
í Hegranessþingi (1504) 47.
Hákon Hannesson sýslumaðr i
Rangárþingi (d. 1730) 457.
Hákon Jónsson nyrðra (1667)
640, 642.
Hákon Magnússon háleggr,
NoregskonuDgr (d. 1319) 6,
8, 10, 11, 12, 214, 215, 216.
Hákon Magnússon minniskjald-
ar, Noregskonungr (d. 1380)
12-13.
Hákon Ormsson landþingis-
skrifari og sýslumaðr (d.
1656) 221, 280, 351, 426, 498,
737.
Hákonardóttir : Ingibjörg.
Hákonaraon: Einar, Gisli, Hákon,
Haldór, Jón, Magnús, Ólafr,
Páll, Þorgils.
hákór 305.
hald (arfs, fjár, jarðar), frjáls-
legt, löglegt, ranglegt 48,
199, 225, 372, 399, 552-
553, 646, 650, 702-703, 713,
747. — haldsmaðr 537, 542.
hald (hátíðlegt) 245.
haldhaki 307.
Haldingsskor i Kolbeinsstaða-
hrepp 497.
Haldór ábóti á Helgafelli 412.
Sjá Narfi ívarsson.
Haldór Benediktssou prestr
nyrðra (1530) 553, 555.
Haldór Bjarnason sýslumaðr
Barðstrendinga (d. 1905) 1, 3,
13.
Haldór Brandsson lögréttumaðr
(1533) 671.
Haldór Gislason prestr eystra
og syðra (1522—1530) 73, 564.
éá6
REGISTR
Haldór Guðmundsson (skrifari
c. 1640) 92, 433, 434, 469.
Haldór Gunnlaugsson prestr
vestra (1526—1534) 346, 503,
714.
Haldór Hákonarson, Jónssonar,
á Kirkjubóli í Valþjófsdal
(1480) 56.
Haldór Jónsson á Kirkjubóli
i Valþjófsdal (d. íyrir 1433)
55.
Haldór Jónsson lögréttumaðr í
Hegranessþingi (1524—1531)
225^), 282, 445, 467, 475, 527,
602.
Haldór Jónsson nyrðra (1528)
472.
Haldór Jónsson i Þingeyjarþingi
(1524) 213.
Haldór Jónsson prestr syðra
(1530- 1531) 546.
Haldór Jónsson i SkálhoUi (1611)
539, 615.
Haldór Jónsson (durtr) prestr á
Staðarhrauni (1651) 241.
Haldór Jónsson prófastr i Reyk-
holti (d. 1704) 125, 126, 127,
158, 159, 610, 611, 639.
Haldór Magnússon (á Hofi á
Kjalarnesi; 1524—1526) 257
—258, 390—391.
Haldór Magnússon prestr i Ár-
nesi (d. 1734) 26.
Haldór Oddsson syðra (1588)
743.
HaldórÓlafsson eystra (1532)638.
Haldór Ormsson ábóti á Helga-
felli (d. 1513) 657.
*) Þessi staðr virðist eiga hér
við.
Haldór Ormsson vestra (1533)
649—650.
Haldór Pálsson prestr i Selár-
dal (d. 1733) 532.
Haldór Sigmundsson, Brands-
sonar (1523-1527) 147, 278,
344.
Haldór Sigurðsson prestr vestra
(1387) 20.
Haldór Sigurðsson lögréttumaðr
i Hegranessþingi (á Mælifelli:
1526 -1531 ; d. 1531 eða íyrri?)
349, 573.
Haldór Sveinsson vestra (1532)
629.
Haldór Tyrfingsson prestr á
Staðarhóli, prófastr miUi Gils-
fjarðar og Skraumu og ábóti
á Helgafelli (1523—1533) 139,
201, 212, 226, 240, 242, 289,
359, 369, 412, 443, 456, 546,
577, 677.
Haldór I>orláksson i Eyjafirði
(1562) 572.
Haldór Þorsteinsson prestr syðra
(1525) 281. Sbr. Hallr Þor-
steinsson (Haldór misskript
fyrir Hallr).
Haldóra Einarsdóttir, Bárðar-
sonar, nyrðra (1527—1531)
435- 436.
Haldóra Guðmundsdóttir i Rang-
árþingi (d. 1527 eða fyrri)
399—400, 406-407.
Haldóra Magnúsdóttir, móður-
systir Jóns biskups (1522) 94,
95.
Haldóra Sigvaldadóttir abbadis
i Kirkjubæ (1528) 470.
Haldóra Þorleifsdóttir, Grims-
sonar, kona Arft lögmanns
REGISTR
837
Jónssonar (1530) 553—
555.
HaldórsdóttJr: Ingibjörg, Vigdís,
Þorgerðr, JÞuríðr.
Haldórsson : Björn, Brandr,
Brynjólfr, EyjóJfr, Jón, Oddr,
Sigurðr, Snæbjörn, Tjörfij
Þórðr.
Haldórsstaðir í Laxárdal i Þing-
eyjarþingi 448.
Haldórsstaðir á Langholti i
Skagafirði 592.
Haldórustaðir i Bárðardal 746 —
747.
hálíbróðir 145.
Hálfdan nyrðra (1525) 307.
Hálfdan Einarsson Skólaraeistari
(d. 1785) 18.
Hálfdan Guðmundsson vestra
(1532) 617.
Halfdan Jónsson lögréttumaðr á
Reykjum í Olfusi (d. 1707)
366.
Hálídan Narfason prestr á
Felli i Sléttuhlíð (1522—
1529) 89, 96, 109, 119, 472,
499.
Halfdanarson : Einar, Jón.
hálfkanna 334.
hálfkirkja, hálfkirkju skyld 20,
22. 73, 74, 124, 159, 191, 283
—284, 325, 599-600, 608-
609, 612, 636, 659—660.
hálfmörk (klæðis) 276.
hálfpartr 719.
hálíréttismenn 362—365, 367—
368. — fulirétti þeirra 367.
hálfstykki 584. — hálístykkis-
kaup 414—415, 416, 583.
hálftunna 324.
Hali, Merkrjörð i Rangárþingi
107.
Hallbjarnarstaðir í Reykjadal
301, 429, 431, 448, 766.
Hallbjörg Oddsdóttir, Bjarna-
sonar (1536) 768.
Hallgilsstaðir i Fnjóskadal 179.
Hallgrimr Pétrsson prests, Páls-
sonar (1524-1525) 210.
Hallgrimr Sigurðsson á Sval-
barði (1726) 485.
Hallgrímr Þorsteinsson nyrðra
(1526) 383.
Hallgrimsson : Bjarni.
Hallgrímsstaðir (nú Hallgilsstað-
ir) við Eyjafjörð 318.
Hallkelsson: Stephán.
Hallkelsstaðir i Hvítársíðu 262.
Hall-land á Svalbarðsströnd 351
—352.
Hallormsstaðir i Skógum 43,
259, 563.
Hallotta Jónsdóttir nyrðra (1531)
575.
Hallr Árnason kirkjuprestr i
Skálholti og prestr á Rafns-
eyri (d. 1676) 747.
Hallr Ásgrimsson prestr nyrðra
(1522—1524) 65, 109, 120,
172, 206.
Hallr Björnsson syðra (1523)
144—146.
HalLr Gunnarsson (um 1250)
312.
Hallr Sigurðsson prestr i Stafa-
íelli (1526) 374, 375.
Hallr Starkaðarson nyrðra (1524)
213.
Hailr Styrkársson nyrðra (1527
-1531) 436.
838
REGISTR
Hallr Þorsteinsson prestr í Odda
(1523—1530) 130, 165, 166—
167, 201, 518. Sbr. Haldór
Porsteinsson.
Hallr í>orsteinsson vestra (1619)
618.
Hallr Ögmundsson, skáld, prestr
á Söndum i Dýrafirði (1528—
1534) 456, 548, 550, 702,
704.
Hallsdóttir: Jóreiðr, Þórey.
Hallsson: Ásgrimr, Egill, Ein-
ar, Gunnsteinn, Hákon, Jón,
Ketill, Ólafr, Smnbjörn,
í>órðr, Þorljótr(?), Ögmundr.
Hallsteinn Eiriksson í Skaga-
firði (1528) 449.
Hallsteinsson : Einar.
Hallvarðr Bjarna(r)son prestr
nyrðra (1522) 89, 90, 96, 109.
Hallvarðr Vébjarnarson hinn
helgi (d. 1043), Hallvarðs-
messa (festnm) 210, 353, 621.
— Halivarðs líkneski 305.—
Hallvarðsraessa, Hallvarðs-
vaka, 19, 408, 409, 551—
552.
Hallvarðsdóttir : Oddný.
Hallvarðsson: Simon, Þorsteinn.
Hallvör Teitsdóttir, kona Jóns
Egilssonar (1529) 507.
hallæri 12.
háls (landaraerki) 562, 563.
Háls í Eyjafirði 328.
Háls i Enjóskadal 294, 812. ~
Hálsraenn 311, 312.
Háls i Hamarsfirði 260.
Háls í Hörgárdal 301.
Háls í Kinn 301.
Háls i Kjós 247—248, 380.
Háls, eyðijörð Þingeyraklaustrs
314.
Halsnöklaustr i Noregi 6.
hamar (malleus) 308.
Haraar á Barðaströnd 271.
Haraar i Borgarhrepp á Mýrum
745-746.
Hamar i Hegranesi 321.
Haraar i Mjaðmardal 309.
Hamar (biskupsstóll i Noregi,
Hamraer) 64, 216-217, 230,
239, 685.
Haraar i Þverárhlið 117.
Hamar (stóri og litli) i Öngul-
staðahreppi i Eyjafirði 309.
Hamarsfjörðr i Suðrmúlaþingi
260.
Haraborg. Handborg, Hanborg-
er, Haraborgarar, Haraborgen-
ses, Hamborgarmenn, Ham-
borgarráð, Hamborgarriki 58
—59, 205, 207, 230, 238, 264,
413-417, 576,611, 643-644,
647- 648, 760.
Hamburgerraand (skipsheiti) 59.
háraessugrallari 306.
Haramer, sjá Hamar.
hararahjalli 520.
Hararar á Ásum i Húnavatns-
þingi 766.
Hamrar (eíri og neðri) i Holt-
um 482—483, 694, 727—728.
Hararar i Hrafnagilsþingura i
Eyjafirði 309.
Hararar í Öræfum 42.
Hararendar i Dölura 139, 212,
240-242, 460-462.
Hamund skipherra (1528) 460.
Hámundarstaðir (hvorirtveggja)
á Árskó^arströnd 319,
REGISTR
839
Hanaberg, sjá Hattaberg.
hand (= hönd) 676.
handaband 21, 27, 28, 73, 74,
88, 94, 95, 112, 113, 121-
123, 135, 142, 147, 155 -156,
157, lb2, 220, 225, 228, 247,
253, 274, 280, 284, 338, 349
-350, 357—358, 379-381,
385, 388, 400, 403, 406, 409,
420, 425-426, 439, 445, 448
—449, 452-454, 463-464,
479, 487, 489, 491-492, 497,
503, 505, 510, 551—553, 557,
570-571, 593-595, 597—
598, 603, 608, 610, 612-613,
617-618, 624,626-627,635,
656, 658, 683, 686, 711, 731,
745-746, 749, 753, 766.
handbók 299, 306, 329, 331,
333, 373, 510, 519, 531.
Handborg, sjá Hamborg.
handföt 318.
handklæði (glitað, með glit, raeð
sprang) 190, 296, 297« 298,
300, 316, 317^ 318, 334. Sbr.
borðhandklæði, sacrarium
handklæði, stólhandklæði,
vatnshandklæði.
handlin 297, 325, 330, 332.
handloífth 203.
handsal, handsöl 108, 110, 131^
146-147, 204, 249, 254, 350,
374, 428, 430, 499, 553-554,
659, 765.
handskript 19, 36, 114, 128,
147, 186, 364. 385, 386, 567
—568, 720.
handtaksrof 658.
handtegtt 387.
Hánefsstaðir („Haversstaðir") í
Seyðisfirði eystra 190,
Hánefsstaðir i Svarfaðardal 334.
Hanis, sjá Hans.
Hannes (Hans) Eggertsson hirð-
stjóri (1522-1530) 99—101,
103^ 104—106, 111-112,
139-142, 148, 150, 151-153,
157—158, 160—161, 163—164,
207, 219, 270, 410, 418, 442,
532, 533, 535—538, 548, 549.
Hannes Gunnlaugsson i Reykj-
arfirði (1666) 365, 666.
HannesLarsakanna(1526) 384—
395.
Hannes Scheving prestr á Helga-
stöðum (d. 1826) 18.
Hannes Þorsteinsson skjala-
vörðr 9.
Hannesson: Eggert, Hákon.
Hans, sbr. og sjá Hannes.
Hans (litli, 1522) 259.
Hans Becker lögmaðr (d. 1746)
78, 81, 83 -85, 166, 240, 432,
434, 469, 593, 651, 703, 715.
Hans Bjarnason syðra (1723)
147.
Hans Heroldt (1523) 183.
Hans Holm (1511) 59.
Hans (Hanis) Kock, Brimari
(1527) 413, 415, 416.
Hans Kruko (1529—1535) 483
-484, 538, 724.
Hans Norðmanna- og Danakon-
ungr (d. 1513) 58-60, 486.
Hans Ofsensis (veginn 1505
eða íyrri) 152—154.
Hans Randzow (Rantzow) hirð-
stjóri (1513; 1513-1532) 59,
631.
Hans Reíf, meistari og biskup
i Ósló (1522—1533) 85, 165,
230, 631, 685.
640
REGISTR
Hans Relyk, Hamborgari (1524)
207.
Hans Remstorp, Hamborgari
(1524) 207.
Hans Rohollt (HrohoUt, RovUd),
Hamborgari (1527) 413, 415,
416.
Hansastaðir, Hansakaupmenn,
Hansaverzlun (Hendzestæder,
Hentzestæder, Hönsestádher,
Vendes steder) 41, 199, 205,
576.
hantiering 670.
happ 275.
hár (sitt) 520.
Haraldr Þorsteinsson eystra
(1522—1523) 122.
Haraldsson : Ólafr.
Haralónsá i Þistilsíirði 320.
Harastaðir í Vestrhópi 154 — 157,
724.
Harðbakr á Sléttu 310, 324. —
Harðbaksmöl 311. — Harð-
baksreki 311, 327.
Harðbeitarhólmr í Húnavatns-
þingi 315.
harðindi 622.
harðræði 664.
harðsteinn 191, 260, 300, 307-
308, 316, 324, 329.
Hárlaugsstaðir í Holtum 256.
Sbr. JarnJigstaðir.
háseti 251.
hátíð, hátiðisdagar 297, 305—
306, 307, 322, 439. — há-
tiðabók (syngjandi með kirial)
195. — hátíðalesbók 296.—
hátiðasermon 314. — Sbr. stór-
hátíð.
hatr 459, 532,
Hattaberg („Hanaberg") í Björg-
vin 408, 690—691, 715.
battr 318, 329.
Hátún í Landbroti 471.
hauðna 309.
Haukaberg á Barðaströnd 258,
722.
Haukadalr i Biskupstungum 286,
508.
Haukadalr i Dalasýslu 193—
194, 393, 557.
Haukagil í Vatnsdal 385—386.
Haukr Árnason syðra (1530)
556.
Haulkná, sjá Hölkná.
Haurzdalr, sjá Hörgsdalr.
haustlag 505, 513—514. —
haustlagseyrir 17.
Hávarðr Magnússon sterki, lög-
réttumaðr í Njarðvik (1704)
254, 408.
Haversstaðir 190. Sjá Hánefs-
staðir.
Hedemarken (Heiðmörk) i Nor-
egi 8.
Héðinsfjörðr i Vaðlaþingi 302.
Héðinshöfði á Tjörnesi 450 —
451.
Héðinsson: Jón.
hefð (æíinleg) 471.
hegning 138, 173.
Hegranes i Skagafirði 301, 803,
321, 698. — Hegranessþing
527, 523.
Heiðargil yzta i Arnarfirði 29.
Heiðarhöfuð í Tangusveit 565.
heiðarlegir menn, heiðarlegar
persónur 70, 110, 238, 383,
534, 554. 581, 654, 656, 697,
716, — heiðrlig kvÍQua 594.
ÍIEGISTR
841
heiði 465, 565, 638, 642.
Heiði i GöDguskörðum 321.
Heiði á Langanesi 301.
Heiði í Siéttuiiríð 301, 303.
Heiði (— Þorskafjarðarheiði)
437.
Heiðmörk i Noregi (Hedemarken)
6, 7, 8.
Heiðr (Heiði) i Mýrdal 190.
heiðr, heiðr og æra 263, 504,
510, 520, 531, 574, 585, 599
-600, 606, 669, 677-678,
683. — heiðrsamligasta ráð
355. — heiðrsmaðr 103.
heilagir feðr 670. — heilagir
(helgir) menn 67, 228—230,
419, 472, 599.
heiiagr andi, heilags anda náð
3—4, 118, 131, 133, 173—
174, 177, 181, 200, 202, 225,
227, 251, 282, 285, 293, 347,
358, 370-371, 373, 375-
376, 378, 399, 456, 474—475,
481, 483, 498, 501, 511, 517,
519, 531, 542, 544, 547, 556,
574, 601, 606, 613, 615, 637,
646, 649, 658, 660, 697, 702,
709, 713, 721, 728—730, 738,
751—752, 762. — heilags
anda skál með silfrbeit (1525)
307.
heilsa 694.
heilög guðs móðir 197. Sbr.
María.
heilög kristni 245.
heilög reglubók 716.
heilög trú 631, 668, 670.
heilög þrenning með alabastr
191.
heimabóndi 470.
heiwaeldr voveiflegr 519.
heimajörð 17.
heiraaland 49-50, 186, 188,
196—197, 309, 316, 322, 325
-329, 332, 372, 404, 523,
542-543, 594, 620, 644, 652.
707.
heimamaðr 195-196, 519, 600,
637, 668.
heimaníylgja 271, 437, 476, 555,
630.
Heimavik á Skaga 321.
heimild 2, 6-7, 39, 142. —
heimildarleysa 7. — heira-
ildarraaðr 568. — heimildar-
taka 728.
heimili 225, 667.
heimr 97, 278, 690.
Heimram (skriptj 196. Sbr.
Lucia.
heimreið 99, 151, 667.
heimskt íólk 10.
heirasókn 132—133.
heimta (lögleg) 282.
Heinaberg á Skarðsströnd 246,
688.
heit 3, 5, 77, 78, 209, 273, 648,
649. - heitrof 649.
heitunarorð 762.
Helga Guðnadóttir, Jónssonar,
kona Toría i Kloía (1525) 263
—264, 286.
Helga Jónsdóttir, biskups Ara-
sonar, kona Eyjólfs Einars-
sonar í Dal (1531) 603-
605-
Helga Jónsdóttir, kona Páls Vit-
ussonar (1534) 713-714.
Helga Ketilsdóttir, kona Thom-
asar Oddss»nar (1532) 624.
Helga Sigurðardóttir, Sveinbjarn-
arsonar, fylgikona Jóns bisk-
842
REGISTR
ups (1522-1528) 74-75, 175,
351—352, 472.
Helga Þorleifsdóttir, hirðstjóra
Bjömssonar, kona Eyjólfs
Gislasonar (1522—1530) 67,
235-236, 253, 437, 527—
530.
Helgá i Eyjafirði 309.
Helgadóttir: Ingvildr.
Helgafellí Helgafellssveit, klaustr
(Mons sanctus) 24—25, 33,
34, 35, 201, 224, 226, 293,
311, 412, 455, 510-512, 544,
677. — Helgafellssveit 510.
helga líkamans klaustr að Skriðu
716.
helgar tíðir 710.
Helgason: Árni, Brandr, Dag-
styggr, Egill, Einar, Helgi,
Jón, Nikulás, Oddr, Ólafr,
Pétr, Snorri, Þorvarðr.
Helgastaðir í Reykjadal 18, 213,
264, 294, 628.
helgasti faðir (páfinn) 716.
Helgavatn í Húnavatnsþingi
314.
helga vika 98, 141, 573.
helgi 665. -— helgi krossdagr
exaltacionis 469, 470. Sbr.
stórhelgi.
Helgi Bjarnarson i Síðumúla
(1472-1474) 56.
Helgi Gislason, Fih'ppussonar,
frá Haga, á Brekka i Saurbæ
(1515-1524) 63,64, 196, 252
-253^).
Helgi Grímsson prestr á Húsa-
felli (d. 1691) 241.
Helgi Helgason, ábóta Jónsson-
ar (1522—1542) 116—117,
241, 617").
Helgi Höskuldsson ábóti á JÞing-
eyrum (1522—1535) 79, 109,
113—116, 119, 137, 201, 264,
305, 335, 352, 379, 426, 436,
454, 479, 604, 654, 656, 745.
Helgi Jakobsson í Mýrasýslu
(c. 1500—1520) 567, 569.
Helgi Jónsson ábóti ,í Viðey
(1522—1526; d. 1533 eða
íyrri) 116—119, 132, 140, 200,
201, 224, 247, 276, 289, 380
—382, 657.
Helgi Jónsson prestr nyrðra
(1508) 51.
Helgi Jónsson vestra (1527 —
1528) 436, 464«).
Helgi Jónsson prestr á Stað i
Grindavik (d. 1743) 484.
Helgi Nikulásson í Skagafirði
(1531) 573.
Helgi Oddson lögmaðr (á lifi
enn 1504)281—282,500-502.
Helgi Sigurðsson lögréttumaðr í
Árnessþingi (1532-1535) 636
-638, 671, 754*).
Helgi Sigurðsson prestr á Mel-
um (d. 1888)438, 439, 496, 617.
Helgi Steinmóðsson vestra (1528)
464.
Helgi Þorkelsson prestr i Gufa-
dal (d. 1473) 196, 197, 769.
Helgi í>orísteinsson vestra (1530)
509.
^) sýnist alt
inaðr«
geta verið einn
2) Sýnist einnig geta verið einn
maður.
') Sýnist vera einn maðr.
*) Sýnist einnig vera einu roaðr,
REGISTR
843
Helgisetr i Noregi 43.
helgr dagr 20, 194-195, 285,
325.
helgr dómr Guðmundar biskups
84-85.
helgr klæðabúnaðr 716.
helgr kross 193^ 194, 196.
Helkunduheiði á fjórðungamót-
um norðan og austan 206.
hella 146.
Hella við Mývatn 766—767.
Hella á Ströndum 271.
Hellanes á Ströndum 314.
Hellisgil á Skagaströnd 642.
Hellisvellir undir Jökli 743.
Helluvað í Mývatnssveit 301.
helmingafélag 57, 234, 630. —
helmingakona 288, 477, 630,
643.
helmingaskipti 57, 270.
Hemra i Skaptártungu 189.
Hendzestæder, sjá Hansastaðir.
Hentzestæder, sjá Hansastaðir.
hengi 192, 307, 309, 318. Sbr.
tygi, vopn.
Hening I>órðarson vestra (1527)
420.
Henrik Englakonungr Vm. 166,
182, 647, 725, 755, 757.
Henrik Kalteisson erkibiskup i
JÞrándheimi (1452—1453) 33,
43.
Henrik!Nikelsson (Nielsson)meist-
ari, kanoki i Þrándheimi (1522
-1524) 86, 230.
Henrik skriíari á Bessastöðum
(1522—1523) 160—161.
Henriksson : Gottskalk, Salomon.
her 167. - herför 664.— hern-
aðr 143, 398.
hérað 13—14, 16, 580. - hér-
aðsdómr 726—727.
Hérað (Fijótsdalshérað) 395.
Héraðsvötn í Skagaíi-ði 295,
301. — Héraðsvatnaósar
(eystri) 303.
herbergi 133.
Herðibreiðartungur 639.
Herdís Gísladóttir, Hákouarson-
ar, kona Björns I^orvaldsson-
ar frá Æsistöðum (1534 - 1535)
711—712.
Herdís Gunnlaugsd6ttir (Teits-
sonar), kona Jóns Halldórs-
sonar (1527) 401—402.
Heri Magnus (1523) 198.
Herjólfsbréf (1318) 214.
Herjólfsstaðir 1 Álptaveri 189.
Herjólfsvík i Þistilsíirði 324.
Herluff Lauritsson (1580—1583)
6, 8.
Hermann Jónsson vestra (1533)
686.
Hermann langi (Lange), Ham-
borgari (1524) 207.
Hermundr Benediktsson eystra
(1492) 43.
herra (ábóti, biskup, djákn, erki-
biskup, greifi, konungr, lög-
maðr, prestr, prior) 2—3, 8, 9,
10-13, 17, 19, 51, 55, 57, 58,
61, 71, 75—76, 79, 82—84, 86,
92, 98, 103—107, 110, 118, 120
—121, 123, 124, 130-132, 134,
137—138, 140-141, 150, 152,
154, 156-157, 161—165, 167,
169—171, 174, 177, 180—185,
187, 189, 195, 198-199, 201
—203, 206, 208, 211, 215—217,
219, 223—224, 226-227, 230—
232, 234, 837-241, 245, 247,
m
REGISTR
249-254, 256, 264-267, 269,
273, 275—276, 280—281, 284—
285, 288, 291, 325, 336, 337—
338, 340, 349—350, 353—354,
357—358, 869—372, 374—375,
877—381, 385—386, 390, 396,
400—402, 408, 412, 413, 415—
416, 418, 420, 425—427, 429—
432, 441, 443, 445, 448—449,
452—454, 455, 456, 458—459,
467—468, 472, 474, 479, 480—
481, 483—484, 487, 489, 492,
493, 495-496, 498, 500, 501,
507—608, 510—511, 512, 517,
520, 528, 530-531, 533—534,
536^538, 541—545, 546—548,
550—552, 554, 556, 569—571,
574, 579, 586, 588-589, 594—
596, 606, 613, 615, 617, 625,
626—628, 631, 634, 635—638,
646, 654, 657, 659, 663, 665,
669—670, 674—678, 685, 690,
691, 696—697, 702, 707, 708,
712—713, 720, 723—724, 728—
729, 733—734, 736-738, 740—
741, 745-751, 752, 762, 764,
765, 768. — herra, vor herra
(drottinn) 10, 12, 28, 36, 47,
51, 62, 68, 74, 88, 91, 94—
95, 97, 99—101, 103, 113,
122, 294, 586, 591. — herra-
dagr, herredag, herremöde
216—217, 576, 633, 681-
682, 691—692. — herradómr,
herradæmi 75, 164, 534.
Herríðarstaðir (Herviðarstaðir)
61.
Hersey (Herzey) — Hjörsey 264.
hersir 16.
herskapr 149.
hertogi (hertug, hertugi) 60, 72,
134, 167, 172, 432-434, 468
—469, 522, 736, 738, 757,
761,
Herviðarstaðir, sjá Herriðar-
staðir.
Hestanes á Sléttu 310, 324. —
Hestanesreki 311, 327.
Hestanesmöl á Sléttu 311.
Hestgerði í Hornafirði 471.
Hestleið á Möðrudalsöræfura 639.
hestr, hestar (þrevetr, IX vetra,
Xn vetra, XIII vetra, meiddr,
móalóttr, rauðr) 14, 16-17,
55, 67, 113, 115, 146, 151,
177-178, 186, 188, 191, 192,
193^—194, 196, 259, 260,
262, 278, 300, 308, 316, 321,
325-327, 332, 334, 343, 376,
460, 472, 563, 588, 606, 608,
627, 645, 665, 731, 735, 753.
— hestr firam vetra áhundr-
að 563. — tveggja hundraða
hestr 426. — hestamóðir 113.
— hestgrip (-taka) 115, 176.
— hestahald 875. — hestaraeð-
ferð 375-376. - hestajárn
192. Sbr, skeifa, skaflaskeifa.
— litr og einkenning hesta
178.
Hetland, sjá Hjaltland.
Hetlandia, sjá Hjaltland.
Hetluskarð (= Helluskarð) i
Vopnafirði 609.
hey 331, 475. — heyjapeningr
627. — heytollr 325. — hey-
tópt 529. Sbr. taða.
Heydalr í Vatnsfjarðarþingum
144.
Heydalsá i Steingrimsfirði 247.
Heylækr í Mjótshlíð 87.
Heylækr á Skagaströnd 642.
Heynes á Akranesi 361. — Hey-
nessbók 361. — Heynessumboð
559.
tlÉGISTÍl
845
heyrari 461, 477, 737.
hielp 634.
Hie(ronymus) Balbanus (1487)
41.
Hierzey (Hjörsey) 263.
Hietland, sjá Hjaltland.
Hilarius Tæreyjabiskup (1520)
65.
Hildibrandr Steingrimsson syðra
(1533) 657.
hiilufjöl 308.
himeríki, himinríki 585, 591.
himnar 297.
hindr, hindran 201, 736.
hirðir 118, 716.
hirðstjóri, hirðstjórn 3—4, 45 —
46, 99-100, 103-105, 111-
112, 134, 139, 140-142, 148,
150—154, 157, 160, 207, 219,
266, 414—418, 478, 493—
494, 532-533, 540, 580—
581, 625, 671-672, 678-
680, 697-699, 736, 738. —
hirðstjórabréf 139—140, 186.
Sbr. höíuðsmaðr.
historia 298. — historiubók 296,
306, 317-318, 325, 333. —
historiukver 297.
Hítardalr í Mýrasýslu 8, 12, 18,
116, 134, 241, 263, 269—
270, 359-360, 369, 413, 461,
465, 476, 508, 510-511, 516
-518, 530—531, 543-544,
564, 607, 616, 620-621, 644,
686, 696-698, 763.
hitukerald 299, 316, 318.
hjáleiga 404-405, 641.
Hjallaland i Húnavatnsþingi
314.
Hjallar i Dafansdal i Arnarfirði
197.
Hjallasandr undir Jökli 512.
Hjallkárseyri í Arnarfirði 29.
hjálmr (í kirkju; með járn, með
kopar) 298, 314. — hjálmr
(herkuml í innsigli) 532. Sbr.
koparhjálmr, látúnshjálmr, tré-
hjálmr.
hjálmr 233.
Hjálmr Marteinsson í Húnavatns-
þingi (1405) 27.
Hjálmsson: Snorri.
Hjálmsstaðir í Eyjafirði 301.
hjálp 83, 394, 579, 669-670,
691, 755. — hjálpskona 250.
Hjaltabakki á Kolkumýrum 314,
351.
Hjaltadalr i Fnjóskadal 309.
Hjaltadalr í Skagafirði 53, 71,
74-75, 90, 92, 94-97, 110,
114, 121, 137, 284, 301, 335,
339-340, 350, 352, 379, 385
-387, 421 -422, 427, 440,
445, 448-450, 453—455, 466,
476, 480, 490, 492-493, 509,
570—571, 596, 604, 624, 652,
656, 661, 674, 683.
Hjaltason; Magnús, Ólafr.
Hjaltastaðir i Svarfaðardal 319.
Hjalti JÞorfinnsson nyrðra(1526)
337.
Hjalti Þorsteinsson prófastr i
Vatnsfirði (d. 1752) 703.
Hjaltland (Hetland, Hetlandia,
Hietland) 98—99, 111, 576,
633.
Hjarðardalr (hvortveggja) i Ön-
undarfirði 235, 548, 561—
562.
Hjarðarholt i Laxárdal i Döl-
um 458, 460-462, 508—509,
m
RÉGISTR
558^), 686-687, 749, 751.
hjón 18, 27, 279, 474, 503, 507
—508, 569, 599-600, 612,
624, 694. — hjónaband 60,
130, 201-202, 250-251, 375,
457, 569, 656, 736. - hjóna-
bandsmál 201—202, 374—
375. — hjónaskilnaðr 201.
hjón {= hjú) 668.
hjúskapr 131, 180—181, 569,
735 — 736. — hjúskaparband
130-131, 735. — hjúskap-
arhandsal 131. — hjúskapar-
kaup 250. — hjúskaparleyfi
735-736.
Hjörsey (Herzey, Hierzey) á Mýr-
um 263—264.
hlað (bæjarhlað) 437, 539.
Hlaðaþing i Noregi 43.
Hlaðberg i Sléttuhiið 303, 305,
389, 731.
Hlaðnir i Eyjafirði 318.
hlasshvalr 310.
Hlaupkinn i Tungusveit 565.
Hleinargarðr i Eyjafirði 301, 634
—635.
Hlíð (Moshlið) á Barðaströnd 644.
Hlið i Bolungarvik 485, 524,
526.
Hlið í Gnúpverjahreppi 159—160.
Hlið i Grafningi 247.
Hlið á Langanesi 112—113.
Hlið i Skaptártungu 189.
Hlið i Trékyllisvik 25.
Hlið í Þorskafirði 503.
Hliðarendi i Fljótshlið 89, 108,
275, 477, 571, 622, 682, 684.
*) Umtalsmál er, hvort hér œtti
ekki að lesa : Hafrhesti fyrir
Hjarðarholti.
Hliðarendi i Olfosi 288.
Hlíðarhagi i Eyjafirði 66, 301.
Hliðartún i Miðdölum 240—241,
460-461.
Hliðartunga, eyðijörð Hólastaðar
302.
Hliðskógr, Hlýskógar, i Höfða-
hverfi 593—594, 651.
hlunnindi 21, 135, 182, 742.
Sbr. hlutir.
hlutdeild 238, 516.
hlutr (af skipi) 720.
hlutir og hlunnindi 484, 487,
595.
hlýðni, hlýðni og hollusta 10,
84, 228, 234, 236, 458, 504,
510, 531, 560, 677—678.
Hlýskógar, sjá Hliðskógr.
Hlöðuskógr á Mýrum 568. —
Hlöðuskógsholt 568.
Hnappstaðir i Stiflu 612.
Hnararnes i Trókyllisvik 25.
Hnausar i Meðallandi 189.
hnekking 665.
Hnettilsstaðir, sjá Knettilsstaðir.
hnifr 108. Sbr. knifar.
Hnjúkamýrar i Tungusveit 565.
Hnjúkr i Húnavatnsþingi 314.
hnoðsaumr 309.
Hnúkr í Svarfaðardal 319.
Hnútsstaðir í Aðaldal 327.
Hnæfilsdalr i Jökulsdal 472.
Hnörr, sjá Knörr.
Hof i Álptafirði 645.
Hof i Arnarnesshreppi i Eyja-
firði 318.
Hof i Dölum i Skagafirði 93,
321, 350, 465-466.
Hof í Hálshreppi i Þingeyjar-
þingi 301.
Hof á Höíðaströnd 179, 302, 428,
feEGISTR
Wt
431, 447—448, 449—450,
454, 472, 473, 475, 476, 570,
572, 711.
Hof á Kjalarnesi 158—159, 390
—391.
Hoí á Rangárvöllum 721.
Hof á Skagaströnd 221—222,
321. 640-642.
Hof i Svarfaðardal 301.
Hof i Vatnsdal 608.
Hoí i Vopnafirði 43, 135, 187,
589, 609.
Hof i Öræfum 274.
hoíFmend 632.
HoíFsós, sjá Hópsós.
Hofsá i Svaríaðardal 319.
Hoísá i Vopnafirði 609.
hófsemd 762.
Hofsós, sjá Hópsós.
Hofstaðir i Gufudalssveit 196.
Hofstaðir við Mývatn 448.
Hofstaðir i Skagafirði 98. —
Hofstaða-Maria 97.
Hofstaðir i Þorskafirði 503.
Hoíteigr (Hofteikr) i Jökulsdal
192, 261, 292, 472.
Hoker (=: Haukr eða Hákon?
1534) 720.
Hólabak i Húnavatnsþingi 314.
Hólakot á Höfðaströnd 302, 448
-449, 450, 476.
Hólakot i Sauðárhrepp i Skaga-
firði 321.
Hólar i Dýrafirði 561—562.
Hólar i Eyjafirði 344.
Hólar i Fljótum 302.
Hólar i Hjaltadal, Hólabiskup,
Hólabiskupsdæmi (-stigti),
Hólabréf, Hóladómkirkja,
Hólastaðr, HólastóU (Hollen-
sis, Hole, HoUe, Holæ, Hoole,
Huo]e, Hwole) 8, 18, 20, 30—
32, 39, 43, 50-53, 60, 64-
65, 69-71, 74-83, 85, 89—
98, 109-110, 113—114, 116,
118—121, 132—133, 136—
138, 162-163, 164, 165—
167, 169-178, 184, 198, 201
—202, 206, 216, 217, 221—
222, 228, 231—232, 233, 236,
238—240, 266, 283-284, 292
—305, 319, 334—336, 338-
340, 343-348, 350-352, 355,
378-379, 385-387, 400—
402, 404, 411, 415—416, 419—
422, 424, 426—427, 440, 445—
451, 453—455, 465-467,
472, 475—476, 479-480,
487, 490—493, 506, 509, 542,
551, 570-571, 593, 595—
596, 599, 603—604, 612,
621, 624, 626, 628, 636,
640(?), 642(?), 643, 651-652,
654—656, 661-664, 670, 673
—674, 682-683, 689, 692,
696—697, 699, 700, 726, 730
—731, 733—734, 737-738,
744, 746-747.
Hólar i Hornafirði 93, 273.
Hólar i Hrunamannahrepp 425,
454. Sbr. Hrepphólar.
Hólar i Króksfirði 717, 718.
Hólar i Reykjadal 767.
Hólar (Höfðahólar) á Skagaströnd
314
Hólar i Vestrhópi 404.
Hólar (Vatnsdalshólar) 314.
Hólar i Öxnadal 301.
Hólármerki i Svarfadardal 324.
holdlegr faðir 501.
Hole, sjá Hólar.
Holhólmr i Eyjafirði 809.
84é
tlEGlSTO
hóU 641.
Hóll i Bílduda] 753. Sbr. Hvoll.
Hóll i BoluDgarvík, Hólseignir
405, 526, 536, 545-547,558,
577—578, 646, 674-677.
Hóll i Eiðaþingá 186.
HÓU i Eyjaíirði 429, 431.
Hóll i Fjörðum 594, 651.
Hóll i Helgastaðahreppi í Þ'mg-
eyjarþingi 323.
Hóll í Höfðahverfi 301.
Hóll i Kinn 301.
Hóll i Ljósavatnshreppi 301.
Hóll á Melrakkasléttu 310. —
Hólsreki 311.
HÓU i Siglufirði 301, 302.
Hóil á Skaga 303, 305.
HóU, eyðijörð Reynistaðar-
klaustrs 321.
Hóll i Svarfaðardalshreppi 301.
Hóll í Svartárdal 302, 400,
401.
Hóil í Sæmundarhlið 61. —
Hólsmenn 321.
HóII á Tjörnnesi 617.
HóU, eyðijörð Þingeyraklaustrs
314.
HÓII (liklega = Hólkot) i Kinn
301.
HóII i Dölum eða á Ströndum
247.
Holland, HoUendingar 86, 643,
644. — hollenzk messubók
318.
HoUe, sjá Hólar.
Hollsten, sjá BSoIsetaland.
hollusta 10, 84, 228, 234, 236.
hólraar 212, 327, 328, 834, 524,
568, 753.
Hólmar í Landeyjum 183, 399,
400, 406, 407.
Hólmar i Meðallandi 189.
Hólmar i Reyðarfirði 372, 373.
Hólmavað i Helgastaðahrepp
323.
Hólmfastsson : Sveinn.
Hóliiifriðr Erlendsdóttir Erlends-
sonar, i Dal og Eyvindarmúla,
„hústrú" Jóns sýslumanns
Hallssonar (1522—1534) 60,
86-87, 101—102, 104, 105,
180-182, 353, 377, 590, 597
—599; 623, 652-653, 712—
713.
HóImfriðrI>orvarðsdóttir,Bjarna-
sonar, kona Björns Jónsson-
ar, í Njarðvik (1524-1527)
254, 408—409.
hólmganga 727.
Hólmi {= Hólmrinn, Hólraskaup-
staðr) 141.
Hólrar hinn mikli, eign Grenj-
aðarstaða 323.
Hólmr i Hornafirði 93, 273.
Hólmr í Landbroti 471.
Hólmr(inn) i Skagafirði 302,
321.
Hólmsel i Eyjafirði 66.
Hólsá á Melrakkasléttu 311.
Holsacia, sjá Holsetaland.
Holsatia, sjá Holsetaland.
Holsetaland (Hollsten, Holsacia,
Holsatia, Holst, Holsten) 60,
72, 134, 167—168, 171, 203,
217, 432-434, 468—469, 522,
757, 761.
Holst, Holsten, sjá Holsetaland.
holt 146, 641.
Holt i Álptaveri 189.
Holt undir EyjafjöIIum 87, 518
—519, 606.
Holt á Fellsströnd 739.
I
kíJGISTÍl
m
Holt i Eljótura 466—467.
Holt i Hornafirði 93, 273.
Holt á Kolkumýrum 314.
Holt i Mýrdal 113.
Holtin i Kangárþingi 256, 423,
482, 694, 727-728. — Holta-
mannahreppr 54, 695,727, 762.
Holt (eíra og neðra) i Saurbæ
194-195.
Holt á Siðu 87, 471(?).
Holt i Svarfaðardal 301.
Holt i Svinadal 302.
Holt i Önundarfirði 545—546,
548, 646, 666, 714.
Holtastaðir i Langadal 26-28,
401, 460, 467, 490, 766—
767.
Holtsmúli á Landi 423-424,
646, 694—695.
Holtsmúli i Skagafirði 321.
Holæ, sjá Hólar.
homeliur (humiliur) 296, 313.
hompuU 306, 327- -328. Sbr.
koparhompull, salthompull,
silfrhompuU, tinhompull.
honeur 168.
honos 522, 692.
Hoole, sjá Hólar.
Hóp i Grindavík 720.
Hóp (hóp öll) á Skaga 321.
Hópsós („Hofsós") i Húnavatns-
þingi 315, 351.
hórdómr 131, 251, 508, 616,
763. — hórkona 659, 660,
661.
Horhólar, sjá Árhólar.
horn siifrbáið 299. — horn-
staup (beitslegið) 192^ 307,
318, 334.
Horn i Arnarfirði 244.
Hom í Hornafirði 401—402.
DipL M. DL B.
Hornafjörðr i Skaptaíellsþingi
93, 154, 272, 273, 390.
Hornbrekka i I^óroddstaðahreppi
301.
Hornstaðir i Laxárdal i Dölum
589.
horsemen 760.
hospes 611.
hostr (— ostr) 471.
hosur 472, 588.
Hrafn Brandsson, Hrafnssonar,
lögmaðr, hinn yngri (1523 —
1528; d. 1528^)) 175, 282—
283, 402-403, 415, 416, 432
-435, 441, 448-450, 467—
469, 472, 475—476, 499-500,
551—552.
Hrafn Guðmundsson lögréttu-
maðrog„bóndi", prófentumaðr
i Viðoy (1522—1535) 100,
101, 103, 117, 200, 380, 381,
533, 536, 669, 671, 693-694,
743.
Hrafn Jónsson nyrðra (1391 —
1393) 21.
Hrafn Þorbjörnsson vestra (1411)
29.
Hrafnabjörg i Arnarfirði 28, 29.
Hrafnabjörg i Svínadal 302.
Hrafnabjörg i Ögrssveit 717.
Hrafnagil i Eyjafirði 294, 331—
332, 612.
Hrafnkelsstaðir á Mýrum 288.
Hraf(n)sey (nú Hrappsey) á
Breiðafirði 604, 688.
Hrafnseyri i Arnarfirði 515 —
516, 562, 704, 705, 754.
Hraínshagahlið i Suðrfjörðum i
Arnarfirði 197.
1) 1529 í registri Vlll. bindis er
prentviUa.
&50
ÍIEGISTR
Hrafnsson: Brandr,ísleiír, Snjólfr.
Hrafnsstaðir (nú Hrappstaðir) í
Ljósavatnshreppi 301.
Hraksíðuá í Skagafirði 249.
Hrakstaðir á Barðaströnd 722.
Sbr. Rakstaðir.
Hranastaðir i Eyjafirði 332.
Hrappsey, sjá Hrafnsey.
Hraukbær i Eyjafirði 318.
Hraun i Aðaldal 323.
Hraun í Eljótura 501, 302.
Hraun i Keldudal 28-29, 561- -
562.
Hraun á Skaga 82, 266, 302,
304, 321, 421, 465—466, 523.
Hraun á Skálanesi 196.
Hraun i Sléttuhlíð 301.
Hraun i Unadal 429, 431, 448
-449, 476.
Hraun i Ölvesi 637.
Hraun i Öxnadal 301.
Hraunagerði i rnjóskadal 309.
Hraunagjótur hjá Hofi á Skaga-
strönd 641.
Hraunbær i Álptaveri 189.
Hraundalr i Mýrasýslu 568.
Hraunfjöll á Fellsströnd 750.
Hraungerði i Flóa 474.
Hraunhreppr á Mýrum 567, 568.
Hraunkoti Helgastaðahreppi 301.
Hraunshellir á Snæfellsnesi 26.
Hrauntjörn, landaraerki Jörfa i
Hnappadalssýslu 497.
Hreiðarsstaðir i Svaríaðardal 301.
Hreppar(nir) i Árnessýslu 754.
Hrepphólar i Hrunamannahrepp
605—606. Sbr. Hólar.
hreppr 14, 16, 211 -212, 353. —
hreppstjórar, hreppstjórnar-
menn 2, 212, 362—368, 580.—
fullrétti hreppstjóra 362—368.
hrifa 260, 300, 316, 325.
Hrífanes í Skaptártungu 189.
Hringsdalr i Höfðahverfi 593 —
594, 651.
hrip 300, 325.
hris 573, 596, 627, 641. — hrís-
rif 642.
Hris (tvenn) i Húnavatnsþingi
314.
Hris á Snæfellsnesi 49.
Hris i Svarfaðardai 319.
Hrísaklettr á Snæíellsnesi 48.
Sbr. Klettr.
Hrisaland i Suðrþingeyjarþingi
322.
Hrisey i Brynjudal i Kjós 87.
Hrisey á Eyjafirði 309, 310.
Hrisey, eign Múlakirkju i Aðal-
dal 327.
Hróaldsdalr i Hegranesi 321.
Hróarskelda á Sjálandi 169, 170.
Hróarsstaðir á Skagaströnd 314,
642.
Hrólfsson : Sigurðr.
Hrólfsvellir i Mjótum 301.
Hrolllaugsdalsá i Sléttuhlíð 302.
HrolUeifshöfði við Skagafjörð 305.
Hróraundr Ingimundarson á
Ströndum (1355 eða fyrri) 25.
Hrómundsson : Magnús.
hross 20, 188, 259-260, 261,
308, 316, 323, 326, 329, 334,
343, 606, 619—620, 645, 735.
— hross með fyli 645. —
— hrossabeit, hrossagöngubeit
326, 642, 639. Sbr. folar, fol-
öld, hestr, hundraðshestr, kapl-
ar, klár, merhryssi, tryppi,
ungkapall. Sbr. Innirauðr.
Hrossasteinn við Skjálfandi 312.
Hrossavellir i Þingeyjarþingi 328.
i
REGISTR
851
Hrunamannahreppr i Árnesþingi
159, 204, 424, 425, 452.
Hruni i Hrunamannahrepp 159,
204, 453.
Hrútafjörðr 314—315, 326, 412,
587, 592.— HrútaíjarðaráSl,
82, 97, 284, 285, 339, 523,
709-710.
hrútar 308, 316.
Hrútey fyrir Skógarströnd 212.
Hrúteyjarkleif i Ófeigsfirði 25,
315.
Hrúthagi i Eyjafirði 66.
Hrúthólmr i Svaríaðardal 334.
Hryggir i Mýrdal 190.
Hryggir i Skagafirði 324.
Hryggir fyrir Skógarströnd 212.
hryggr (landamerki) 565.
hrörnan kirkju 52, 489.
húðir 316, 343.
húðlát 582.
húfa (með skinnum forn) 305,
588.
hugmóðr 125, 349—350, 412,
590, 597—598.
hulduklæði yfir Jónshöfði 296.
humiliur, sjá homeliur.
hunangstunna 584.
Húnavatnsós 351.
Húnavatnsþing (— sýsla) 80, 81,
90, 91, 150, 201, 351, 385,
387, 396—397, 425, 454,473,
522, 523, 534, 552, 599, 627,
640, 642.
hundraðshestr 212, 261.
hundraðsketill 17.
hundsmynd (í innsigli) 418.
Hun(d)snes á Skaga 304.
Hundsnes á Sléttu 324, 327.
Hunevatnsthing, sjá Húnavatns-
þing.
Húnljótr Ketilsson nyrðra (1405)
28.
Húnsstaðir i Þingi 314. - - Húns-
staðasandr 351.
Huole, sjá Hólar.
hurð 197, 320, 331.
Hurðarbak í Kjós 708—709, 753.
Hurðarbak i Veatrhópi 325.
hús 22, 132—133, 139, 192^ 205,
210, 222, 302, 307, 422, 423,
426, 470, 478, 529, 639—640.
— húsagarðr 107. — hús-
gjörð 470. -hússtaða 627.—
húsuppgjörð 221. — húsverð
222. — húsakynni : Sjá Ábóta-
stofa (á Munkaþverá 1525),
almaria (— armaria, bóka-
hirðsla, bókaklefi, á Munka-
þverá 1525), anddyraloptport,
baðstofa, biskupsherbergi (i
Skálholti 1526), biskupsstofa (i
Skálholti 1525), borðhús (á
Hólum 1525), Breiðabúr (á
Hólum 1525), Brytastofa (á
Hólum 1525), búr, dorm (á
Munkaþverá 1525), eldhús,
eldaskemma, fatabúr (á Hól-
um 1525), fjós, göng, herbergi,
kapituli (á Munkaþverá og
Reynistað 1525), karldyr,
karlaskáli (á Hólum 1525),
kjallari (á Hólum 1525), klaustr-
baðstofa (i Viðey 1526), klefi,
kofi,Langabúr (á Hólum 1525),
mölunarkofi (á Munkaþverá
1525), náðhús, Prestaskáli (á
Hólum 1525, i Skálholti 1530),
ráðsraannsstofa (áHólum 1525),
Salr (á Hólura 1526), skáli,
Skólabaðstofa (á Munkaþverá
1525), ^kemma, smiðja, Soðhúa
54*
§52
ílEGIS^IÍ
(á Hólum 1525), Steikarahús
(á Hólum 1525), stofa, stóra-
stofa, Studiura (á Hólum 1525),
Suðrliúa (á Munkaþverá 1525),
Sveinaskemma (á Hólum 1525),
Timbrstofa (á Hólum 1523—
1525, i Skálholti 1525), úthús,
önd. Sbr. bær, glergluggr,
hlað, hillufjöl, innlás, lás, sess
i baðstofu, stekkr, stigi, tún-
garðr, öndugi.
Hús („Húsar") i Holtum 256—
257, 694-695.
Húsabakki i Helgastaðahrepp
323.
Húsafell i Borgaríirði 218-219,
411-412, 578.
Húsar, sjá Hús.
Húsavik iAustfjörðum 185—186.
Húsavik á Tjörnesi 93—94, 294,
581, 583, 617, 643—644.
húsbúnaðr, húsgögn, sjá og sbr.
ábreiða, áklæði, baðföng, borð,
bókakista, bókastokkr, borð-
diskar, borðhandklæði, busti,
dúkr, fildberi, eldsgögn, fat,
fata, hillufjöl, hægindi, inulás,
járnstóll, kanna, ker, kista,
kistiU, langsessa, látúnsskeið,
lás, pallklæði, reílar, sess i
baðstofu, sessa, skál, skeið,
skerborð, skerdiskr, skinnsessa,
skjóla, spegill, stigi, stofu-
tjöld, stokkr, stóll, öndugi.
Sbr. búsgagn, drykkjarföng,
kirkja, sæng, sængrklæði.
Húsey i Hólmi i Skagafirði 301,
302.
Húsey fyrir Skógarströnd 212.
húsfreyja 195, 232—235, 243—
244, 253, 263—264, 286, 288,
315, 537, 560—561, 663, 694,
704-707,716-717. Sbr.: hús-
frú, hústrú.
húsfrú 86-88, 101, 104-105,
180 -181, 712. Sbr. húsfreyja,
hústrú.
húsgangr, húsgangsmaðr 581,
582, 583.
húsmaðr 176, 477, 478.
hústrú 47, 55,57-58,102-103,
180—182, 236, 288, 349, 402,
516, 590, 597—598, 623, 652
—653, 686, 712, 724.
Huszwiig, sjá Húsavik.
Hvalá i Ófeigsíirði 315.
Hvalbás á Skaga 321.
Hvaldalir i Suðrþingeyjarþingi
312.
Hvaleyri við Hafnarfjörð 145.
Hvalfjörðr 262, 616. — Hval-
íjarðarströnd 657.
Hvalgarðr á Skagaströnd 314.
Hvalgjá i Rauðagnúpi 310, 311.
Hvalgrafir á Skarðsströnd 688.
Hvallátr á Breiðafirði 437.
Hvallátr (= Látr) á Látraströnd
329.
Hvallátr i Mjóafirði 142—143.
Hvallækr á Skaga 321.
Hvalnes á Skaga 302, 304.
Hvalnes i Hornafirði 18.
hvalr 19, 21, 25—26, 29, 198,
266, 275, 303, 310—312, 314
-315, 319-320, 324, 326,
330, 334, 387, 495, 558, 609,
635, 731, 741. — hvalflutningr
304. — hvalgögn 310. — hval-
reki 25—26, 302—304, 305,
310, 315, 319, 321, 323, 438.
— hvalskipti 303. Sbr: hlasa-
hvalr, járnhvalr, þvesti.
REGISTR
853
Hvalsá i Hrútafirði 326.
Hvalsá i Kollafirði 438, 589,
Hvalseyjar fyrir Mýrum 510.
Hvalsnes á E-osmhvalanesi 87,
182.
Hvaltjarnir á Sléttu 310, 311. —
Hvaltjarnareki 311.
Hvalvatnsfjörðr i Suðrþingeyj-
arsýslu 812, 330.
Hvammkot i Laxárdal 321.
Hvammkot á Skaga 641.
Hvammr i Borgarfirði 201.
Hvammr undir Eyjafjöllura 87.
Hvammr i Eyjafirði 309.
Hvammr i Hvammssveit 19, 53,
55, 62, 93, 157, 234, 240, 272
—273, 291, 402-404, 419—
420, 535-537,539,585—593,
686, 701, 705-707.
Hvammr i Hvitársiðu 403-404.
Hvammr í Höfðahverfi 628.
Hvammr i Langadal 766.
Hvammr í Laxárdal 302, 305.
Hvammr i Mýrdal 190.
Hvammr i Norðrárdal 116— 117,
243—244.
Hvammr i Skaptártungu 189.
Hvammr i Svartárdal 489.
Hvammr i Vatusdal 314, 315,
316, 640, 642.
fívammr á Vatnsnesi 93,273, 747.
Hvammsheiði i Þingeyjarþingi
827.
Hvammssveit i Dalasýslu 53, 55,
62, 93, 234, 240, 272—273,
404, 420, 586, 592-593, 686,
701, 706-707.
Hvanndalir við Eyjaíjörð 302.
Hvanneyri á Skagaströnd 641.
Hvanneyri i Borgarfiði 258, 506
^ 507, 621.
Hvanueyri i Siglufirði 801, 302.
Hvarf, landamerki Presthvamms
562.
Hvarf 1 Svarfaðardal 334.
hvarna (hvana) 259, 809.
Hvassafell i Eyjafirði 301, 328.
hveiti 251. — hveitisalt 299, 307.
hverfisteinn 324.
Hvilft i Önundarfirði 287.
Hvitá i Borgarfirði 265.
hvítadagar 331.
Hvítanes á Akranesi 128.
Hvitanes i Kjós 381.
Hvitanes i Rangárþingi 567.
Hvitársiða i Borgarfirði 262, 403.
hvitasunna, hvitasunnudagr 64,
67, 97, 145, 211, 246, 331,
454, 477, 489, 491, 522, 577,
728-729.
Hvitskeggshvammr undir Geita-
hlíð á sýslumörkum Arness-
og GuUbringusýslu 657.
Hvitsteinn á Mýrum 567.
Hvitsteinsás á Mýrum 567, 568.
Hvolhreppr i Rangárþingi 108,
518, 597, 599.
Hvoll 1 Bildudal 643. Sbr. HóU.
Hvoll i Hvolhrepp 108, 512—518.
Hvoll i Saurbæ 196.
Hvolr i Mýrdal 190.
Hvolseyjar, sjá Hvalseyjar.
Hvorá (nú ::::. Hverhóll ?) í Svarf-
aðardal 334.
Hwole, sjá Hólar.
hylli 549.
hylling 10.
hyra (á skip) 81.
hægindi 191, 260—261, 800, 307,
309, 316, 318, 324, 329, 330,
563. — meðrekkjuvoð 191.—
hægindisver 192, 307,
Ö54
EEGISTR
Hæll i Torfalækjarhrepp 314.
Hæuuvik i Patreksfirði 176,
Hæringsgil i Tangusveit 565.
hæsta sök 517.
Höfðabrekka i Mýrdal 87.
Höfðahverfi i Þingeyjarþingi 593,
594, 628, 651, 652. — Höfða-
hverfisströnd 309.
Höfðaskáli á Sléttu 311, 323.
Höfðaströnd við Skagaíjörð 179,
302, 428—429, 441, 447—449,
473, 475, 541, 570, 572, 731.
Höfði á Akranesi 765.
Höfði i Dýrafirði 287.
Höfði =z Hjörleifshöíði 189, 190.
Höíði á Höfðaströnd 730—731.
Höfði {= Þórðarhöfði) á Höfða-
strönd 303.
Höfði i Höíðahverfi 294.
Höíði (Búlandshöfði) áSnæfells-
nesi 49.
höfðingjar 10, 138, 239.
höfn 647.
Höfa i Borgarfirði eystra 524.
Höfn i Dýrafirði 28—29, 561.
Höfn (Leirhöfn) á Slóttu 310.
Höín i Krosslandi i Mjóafirði
eystra 49.
Höfn (Örlygshöfn) i Patreksfirði
271, 628-629.
Höfn i Siglufirði 301.
Höfn (Súluhöín) i Þistilfirði 310.
Höín = Þorlákshöfn 637.
höfuð sancte Johannis 295. Sbr.
koparhöfuð.
höfuðból 54, 57.
höfuðdrotnÍDg 98.
höfiiðey 390.
höfaðgóz 484.
höíuðlin 297, 326.
böfaðsmaðr 41, 103-105, 111—
112, 118, 148, 150, 160, 266,
414—417, 442, 493-494, 532
—533, 540, 576, 625, 672, 678
—680, 698-699. Sbr. hirð-
stjóri.
höfuðstólsbók (= kirlíjustóU z=z
reikningabók kirkju) 116.
höfaðstormr 98.
högg 69, 99-100, 148—149,
582.
Högnason: Ingjaldr.
höklar 188, 190, 260, 295, 297
—298, 305, 312, 317, 325, 330,
332—333. Sbr. flugelshökuU,
guðvefjarhökull, messuhökuU.
Hölkná á Skaga 303, 304.
Hölkná í Þistilfirði 319, 320, 638.
hömlun 626—627.
hönd heiptug 284—285.
hönd sancte Johannis 295.
Hönsestádher, sjá Hansastaðir.
hörð tið 691.
Hörðuskáli undir Eyjafjöllum 106.
Hörgárdalr i Vaðlaþingi 147, 148,
216, 316, 320, 747.
Hörgsdalr á Siðu 471.
Höskuldr Höskuldsson biskup 1
Stafangri (1513—1537) 230,
690.
Höskuldr Kollgrimsson prestr
syðra (1534^1535) 712, 720.
Höskuldr Runólfsson lögréttu-
maðr i Eyjafirði (1504—1526)
47, 87, 223-224, 344, 383.
Höskuldsnes á Sléttu 310, 327.
— Höskuldsnessreki 311.
Höskuldsson : Amundi, Bjarni,
Einar, Helgi. Höskuldr, Jón,
Runólfr, Stígr.
Höskuldsstaðir í Helgastaða-
hreppi í Þingeyjarþingi 301,
REGISTR
855
Höskuldsstaðir á Skagaströnd 93,
119, 184, 273, 294, 425, 435,
489, 492, 640.
IðuDD, kona Jóns Helgasonar
(1529) 501.
iðran 578.
iíerð (í fjöru) 195, 196, 326.
Jisland, sjá ísland.
ikornaskinn 298.
illgjörðir 118. — illgjörðamenn
298.
illræðismaðr 133, 141.
IUugason: Jón, Vigfús, Þor-
grimr, Þorsteinn.
Illugastaðir i Fljótum 302.
IUugaataðir i Fnjóskadal 309,
570-571.
IUugastaðir í Langadal 26, 28.
Illugastaðir á Vatnsnesi 248 —
249, 271.
Illugi Guðmundsson prestr i
Múla (1565) 664.
Illugi Jónsson i Skálholti (1611),
síðar prestr á Kálfafelli á Síðu
(enn á lifi 1645) 539.
lUngi Jónsson lögréttumaðr i
Nesi í Höfðaliverfi (1703) 593.
Illugi Ólafsson, Eirikssonar,
vestra (1526— 1533) 341^), 674
—676»).
Hlugi Sveinsson vestra (1536)
768.
illyrði 530.
imbruvika, imbrudagar 112, 470,
621.
impedimentum 202.
imperator 41, 756—757.
*) Sýnist geta átt við sama
mann*
imperium 41.
inearnacio domini 35, 42.
incola 39.
incommodity 759.
indracht 486.
Indriðadóttir: Guðfinna, Sunnifa.
Indriðason: Guðraundr, Kolbeiun.
Indriðastaðir í Skorradal 255 —
256, 258, 559.
Indriði Einarsson skrifstofustjóri
54.
Indriði Jónsson vestra (1474) 38.
Indriði Jónsson vestra (1534) 714.
Indriði Ketilsson eystra (1522 —
1523) 122.
Indriði smiðr í Kirkjubæ á Síðu
(1529) 480-482.
Inga Jóusdóttir, Erlingssonar,
kona Teits Þorleifssonar ^1526
-1535) 349, 403-404, 586,
591-592, 696-697.
Inga Þórðardóttir nyrðra (1405)
27.
Ingibjörg Grimsdóttir, Pálssonar,
írá MöðruvöUum (1527)428—
431.
Ingibjörg Hákonardóttir (i
Hvammi 1531) 589.
Ingibjörg Haldórsdóttir, Jóns-
sonar,kona Þórðar Sigurðsson-
ar i Haga (á lifi 1473) 56.
Ingibjörg Jónsdóttir, Eriingsson-
ar, systir Ingu (1531) 592.
Ingibjörg Pálsdóttir, Jónssonar,
kona Björns Þorleiíssonar
(1527-1529) 436, 503.
Ingibjörg Toríadóttir frá Klofa
(1533) 679.
Ingigerd Ottisdóttir (1532) 634.
Ingigerðr Tamasdóttir, konaEi-
ríks Toríasonar (1528) 453,
REGISTR
Ingimundarson: Bergr, Björn,
Hrómundr, Kolbeinn, Magnús,
Naríi, Tumas.
Ingimandr Finnsaon, Pétrssonar,
lögréttumaðr á Signýjarstöðum
(1504) 47.
Ingimundr Ketilsson vestra
(1532) 629.
Ingimundr Runólfsson prestr
vestra (1530) 550.
Ingiriðarstaðir i í>ingeyjarþingi
327.
Ingiríðr Jónsdóttir, Egilssonar
(c. 1500), fylgikona síra Ein-
ars Snorrasonar 568.
Ingjaldr Högnason nyrðra (1530
-1532) 555^), 628.
Ingjaldr Jónsson syðra (1534)
694.
Ingjaldssandr i ísafjarðarsýslu
58, 457.
Ingólfsfjörðr á Ströndum 271,
704-405, 719.
Ingunnarstaðir i Króksfirði 717
—718.
Ingvildarstaðir á Reykjarströnd
694—695.
Ingvildr Árnadóttir i Snóksdal,
íylgikona Daða (1530—1536)
508-509, 616, 763—764.
Ingvildr Helgadóttir, Guðnasonar
(enn á lífi 1512) 437.
Ingvildr ívarsdóttir, Narfasonar
(1525) 246.
inimicus 755 — 756.
*) Ingjaldr er í handriti því,
sem textinn fylgir á þessum stað,
kallaðr „Magnússon", en „Högna-
gou" í orðaœun, o^ er það réttara.
innbyggjarar (inbyggere) 50, 576,
685-686, 690. Sbr. inwanere.
Innirauðr (hestsheiti) 588.
innlás 308.
innlendr erfingi 395.
innlenzkir menn 102.
Innocencius páfi IIL 177.
Innocencius páfi VIII. 41.
Innrihólmr á Akrauesi 20.
innsigli 12, 19-22, 26-29, 36,
42-43, 46—50, 53, 58, 61—67,
71, 74-75, 79, 87, 89—90, 92—
97, 101—106, 109, 112—113,116
—117, 119, 121—128, 125, 129,
131—132, 134, 136—140, 142,
144, 147—148, 151—156, 158—
161, 176, 178,180—185,187,202,
204, 206, 207, 209—213, 216,
218—219, 221, 223—224, 226—
228, 231—283, 235—238, 240—
243, 246, 250, 252—254, 257, 263
—272, 274—287, 387, 339, 341—
847, 349—853, 855—308, 360,
369—870, 379, 881—382 384,
886, 388, 397, 899—414, 416—
421, 428, 425-427, 432, 435—
438, 440, 442-448, 450-457, 459
—460, 462—468, 473—480, 482—
494, 496—505, 509, 511—512, 514
—516, 520—527, 529—530, 532,
534—585, 587—541, 543, 545—
547, 552, 554-555, 558, 566—567,
571—578, 575—578, 580, 581, 583,
585, 589, 591, 598, 595—597, 599,
601-605, 608—610, 612, 614—
621, 624—625, 627—680, 686,
638—640, 643, 645, 649—651,
658—659, 661—660, 668, 670,
672—674, 676, 678—680, 684—
6S5, 687, 690, 692—699, 701, 705,
707—708, 710—714, 722—724,
726—727, 729—732, 734—736,
738, 740, 742—749, 751—753,
761, 763—765, 767—768. —
REGISTR
857
innsiglafaldr 664. — innsigla-
fór 388, 668, 701. — innsigla-
þvengir 237, 389, 614.
innstæða 56, 87, 159, 181, 227,
247, 263, 281, 349, 370-372,
377, 394—395, 423—424,455
—456, 459, 542, 545, 550-
551, 609, 619-620, 650, 696,
721.
inntekt 485.
inscriptio 76.
Instaland i Skagaíirði 321.
instigacio 45.
insula 39, 691, 756-757.
inventarium 312, 336, 480, 623,
673, 734.
inventio crucis 488.
invocatio 45.
inwanere 486. Sbr. innbyggj-
arar.
tpishóU i Skagaíirði 324.
írland : írsk commonmessubók
322. — írskr grallari 322. —
irskr kross 190. — írsk messu-
bók 317. — írskr texti með
silír 328.
ísaíjörðr 53-54, 485, 502, 524
— 526, 696. — Isafjarðarsýsla
427.
Iseland, sjá ísland.
iskyid 346, 471, 701—704.
ísland (Jisland, Jissland, Iseland,
Isslandt, Isslannt, Islande, Is-
landia, Islandt, Ysland, Ys-
landh, Yslandt, Yslannd, Yss-
landt, Yssælandt, Yszlandia),
íslendingar, islenzkir menn
2—3, 4, 5—14, 15, 33, 39—41,
43, 45, 47, 59, 61, 68, 72, 76, 78,
80—81, 86, 96-105, 110-112,
m, 134, 139—141, 148-152, 154,
157, 160—162, 166—170, 182—
183, 199, 203—205, 207—208,
216—219, 228—229, 231, 233—
234, 236, 266, 268, 282—283, 293,
389, 390, 396,413,414-417,422,
432—435, 441—442, 457—458,
467-470, 479, 483, 486, 492—
493, 500, 522—523, 532—534,
536, 538, 540, 545, 567, 569, 576,
578—579, 580—584, 613, 623,
625, 631, 633, 647, 668—669, 670
—672, 675, 678—682, 683,685—
688, 689—691, 698—700, 707,
712, 715, 722, 725, 736—738, 746,
754—762. - íslandsfari 12—
13. — íslandsferð 691. — ís-
landshaf 98. — íslenzk þýð-
ing 238. -- messubók ísienzk
298.
isle 168, 759. Sbr. insula.
ísleifr Einarsson sýslumaðr og
háyfirdómari (d. 1836) 26, 27.
ísleifr Hrafnsson, lögmanns
Brandssonar (1528—1530) 472,
476, 551—552.
ísleifr Marteinsson eystra (d. fyr-
ir 1526) 372—373.
ísleifr Sigurðsson, Finnbogason-
ar, bóndi á Grund i Eyjaíirði
og sýslumaðr í Vaðlaþingi
(1533—1535) 654—657, 664,
666—668, 726—727.
ísleiír Úlfsson í Þingeyjarþingi
(1523-1532) 170, 179, 617.
ísleifsson: Einar, Jón, Steingrimr,
I>ormóðr.
Isleiksson : Jón.
ísólír Arnórsson i Rangárþingi
(1527) 406, 407.
ísólfsstaðir á Tjörnesi 429, 431.
ítak 26, 106, 145, 156, 182, 388,
403, 411, 425, 470, 485, 494,
858
REGISTR
529, 540, 609, 615, 627, 672,
742, 750.
itala 22, 65, 135, 321, 330, 389,
594, 612, 652, 701—702, 767.
Italia 162, 163.
ívar Amundason prestr syðra
(1532-1383) 614, 683.
ívar Brandsson lögréttumaðr i
Húnavatnsþingi (dáinn 1523)
155, 157, 177, 224, 225.
ívar Eiriksson i Þingeyjarþingi
(1532) 608.
ívar Hafliðason nyrðra (1405) 27.
ívar Narfason, Sigurðssonar,
sýslumaðr i Eagradal (dáinn
1524) 246—247, 577.
ívarsdóttir : Ingvildr.
ívarsson: Bjarni, Gauti, Gyrðr,
Hafliði, Jón, Narfi, Sigurðr.
Jakob postuli, Jakobsmessa,
(vaka, vigilia, festum) 98, 183,
541, 595, 626, 700. — Jak-
obslikneski 305, 313, 322, 333.
— Jakobssaga 299. — De Jac-
obi voragine (sermonsbók) 298.
Sbr.: Pbilippus et Jacobus,
Tveggja postula messa. Sbr.
Sancti Jacobs land.
Jakob Tode skipherra frá Ham-
borg (1527) 413, 415, 416.
Jakobsson: Helgi, Jón, Þorvaldr.
Jallstaðir, sjá Jarlsstaðir.
jarðbrú 146.
JarðföU, beitiland frá Prest-
hvammi 562.
jarðkerald 316.
jarðkross (lagðr af steinum^ 320.
jarðríki 585, 591.
jarl 2, 4—5.
Jarlstaðir iBárðardal 746—747.
Jarlsstaðir i Höfðahverfi 628,
651.
járn 153, 192, 260, 300, 309,
314. — járufat 299. — járn-
hattr 192, 299, 307. ~ járn-
hella 307. — járnhvalr 304. —
járnkarl, járnkallsbrot 191,
307, 313, 317, 646. — járn-
sleggja 646. — járnstika 314,
317, 320, 322, 324, 327, 328,
329, 330, 332, 333. - járn-
stóll 298. Sbr. ásmundr, greipi-
járn, smjörjárn, niðrfella.
járn (=2 hestajárn) 14, 16.
Járngerðr Þorvarðsdóttir nyrðra
(1405) 27, 28.
Jarnligstaðir i Holtum 694—695.
Sbr. Hárlaugsstaðir.
jarteign 98, 314, 321.
jáyrði, jáorð 210, 220, 472, 488,
503, 515, 610, 686, 699, 711,
714.
Jelivogar i Skagafirði 93.
Jens Söíírinsson fógeti á Bessa-
stöðum (1652) 1.
Jeronimus líknesi 332.
Jerúsalem (dominica lætare J.)
522.
Jesúlikneski 313, 317, 322.
Jilífsdalsá i Kjós 18.
Joachimsdalir 756, 758.
Jochim Grelle (1534) 719—720.
Jóhann Erissz (1532) 631.
Jóhann Jónsson prestr áBrjáns-
læk og i Otrardal (d. 1696) 706.
Jóhann Kruko (1529—1533) 483
-484, 685.
Jóhann Pétrsson fógeti og
hirðstjóri (1524-1529) 207,
266, 414—417, 432-435, 493
—495, 742,
REGISTR
859
Jóhannes Angelus Arcirabold,
legáti (1520) 64.
Jóhannes de Gallesio (1426) 31
Jóhannes páfi XXH. 34.
Jóhannes páfi XXHL 30.
Jóhannes postuli, s]á Jón post-
uli.
Jóhannes skirari, sjá Jón skirari.
Jóhannsson: Vigfús.
jól 51, 122, 143, 187, 296, 322,
325—326, 331, 335, 440, 556.
- jóladagr 195, 317, 531.
— niundi dagr jóla 570,
571. — þrettándi dagr jóla
648. — jólafasta 67, 122,
252- 253, 317-318, 331—
333, 688.
jórafrú (joraffru) 632, 648—649,
691. — Sbr. jungfrú. — jom-
ffrucloster 632, 637.
Jón Andrésson prestr layrðra
(d. 1524) 213-215.
Jón Arason prestr, forsjónar-
maðr og ráðsmaðr fíóladóm-
kirkju, biskupsefni og biskup
á Hólura (1522-1536) 65, 68
—71, 76, 89—92, 93-95, 96—
97, 109—110, 113-116, 121,
123, 131-134, 137-138, 162-
167, 169—175, 202—208, 216—
217, 225, 227—232, í:33, 234,
236«, 238«— 240, 264, 266—268,
283—284, 291, 293, 294, 300,
305, 334-340, 343—344, 348—
350, 351—352, 378—380, 382-
384, 385—387, 400-401, 402—
403, 409, 411—412, 415, 416,
420-422, 424—425, 426, 427—
432, 440, 445-450, 451—452,
453—455, 465—466, 472, 476,
479-480, 486-^488, 489, 490,
491—493, 500, 506, ^§09 551—
555, 570—572, 593-^96, 599—
600, 604, 612, 621, 623-624,
626, 628, 634—536, 643-644,
651—652, 654-665, 656, 659,
661—665, 670, 673—674«, 680,
682-684», 689, 692—693, 696—
697, 699—700, 730—731, 733-
735, 736-738, 744—745, 746~-
747, 765.
Jón Arasou (Árnason) prestr
syðra. Sjá Jón Árnason.
Jón Arason prófastr í Vatna-
firði (d. 1673) 346, 347, 520,
526, 535.
Jón Arnason prestr í Gaulverja-
bæ (1523—1530) 132, 176,
354, 359, 504, 518, 547.
Jón Arnason lögrétturaaðr og
sýsluraaðr i Gullbringusýslu
(1522—1536) 100, 140, 152,
200, 533, 536, 669, 671, 708,
751—752, 762.
Jón Arnason bróðir i Þykkva-
bæ (1531) 574.
Jón Árnason bókavörðr (d. 1888)
577.
Jón Arnórsson eystra (1530)
523.
Jón Ásgeirsson,Árnasonar, sýslu-
raaðr i Ögri (d. 1478) 55, 232,
233.
Jón Ásgrírasson (dáinn 1523)
132.
Jón Ásmundsson prestr i Borg-
arfirði (1526—1530) 380-381,
510, 543.
Jón Auðnason (— Guðnason?)
vestra (1536) 768.
Jón Bárðarson i Húnavatnsþingi
(1514—1527) 61, 403.
Jón Benediktsson sýslumaðr i
Rauðaskriðu (d. 1776} 601.
860
REGISTR
Jón Ber(g)steinsgon (1619) 618.
Jón Bergþórsson syðra (1528 —
1535) 477, 751-752.
Jón Bjarnason prestr á Grenj-
aðarstöðum (1419—1432) 323.
Jón Bjarnason á Jörfa (1527—
1532) 438-440, 496-497,
567, 569, 617-618.
Jóu Bjarnason (Stöðlaskáld)
kirkjuprestr í Skálholti (1530)
556, 569.
Jón Bjarnasoa vestra (1534)
702.
Jón Bjarnason, Helgasonar, frá
Skammbeinsstöðun), kirkju-
prestr i Skálholti og prestr i
Fellsmúla (d. 1628) 538, 615.
Jón Björnsson danr á Hrafns-
eyri (d. 1508) 237, 278, 369,
515-516.
Jón Björnsson (eldri, Guðna-
sonar, og ekki sammæðra við
Jón yngra?) vestra (1524)
234.
Jón Björnsson yngri, Guðnason-
ar, „bóndi", sýslumaðr í Ár-
nessþingi, kæmeistari Ögraund-
ar biskups (1523-1536) 177,
211-212, 218, 256, 274, 374,
375, 412, 418, 420, 498, 515
-516, 541, 543, 546, 556,
573, 578, 590, 597, 705, 708,
762.
Jón Brandsson lögróttumaðr
(1522) 101.
Jón Brandsson prestr á Barði
i Fljótum (1522-1528) 89,
90, 96, 109, 114, 221, 467.
Jón Brun (1524) 259.
Jón Böðvarsson vestra (1534)
^93,
Jón Craxton (Vilhjálmsson) bisk-
up á Hólum (1425-1435) 31-
-32.
Jón Dagstyggsson (1525) 284 —
286.
Jón Dagatyggsson annar, bróð-
ir hins (1525) 284-286.
Jón Egilsson frændi Ögmundar
biskups (1529) 507.
Jón Egilsson prestr í Stafholti
(1571—1594) 564.
Jón Einarsson, Þórólfssonar,
prestr í Odda, officialis Skál-
holtskirkju og (af Ögmundi
biskupi) ætlaðr til biskups á
Hólum (1522-1534) 88, 130,
132, 159, 166—167, 201, 231,
232, 264, 444, 457-460, 498,
505, 512-514, 516-5182, 539,
543-545, 574, 597, 604, 614,
619-620, 640, 649-651, 659,
677, 682, 696, 697, 702, 704,
705.
Jón Einarsson prestr nyrðra
(1523) 137^).
Jón Einarsson murti i Grunna-
vik (dáinn fyrir 1530) 520—
521,
Jón Einarsson, bróðir Jóns murta
(1530j 521.
Jón Einarsson (d. fyrir 1526),
faðir Guðrúnar konu Páls
Þórálfssonar 383, 384.
Jón Einarsson, Oddssonar, sýslu-
maðr á Skarði í Langadal
(1522-1531) 111, 115, 176-
178, 199-201, 224-226, 254
—255, 349(?), 534, 579.
*) Ef ekki sami maðr og sá
nsesti hér á undanr*"^ ""'
MGIStR
mi
Jón Einarsson á Skálá (í fals-
bréfi 1526) 389.
Jón Einarsson, Þorleifssonar
(1529) 502-504.
Jóu Einarsson nyrðra (1558)
349.
Jón Eiriksson skalli biskup á
Hólum (d. 1390) 18, 325.
Jón Eiriksson prestr i Vatns-
firði, officialis Skálholtskirkju
(1524-1534) 201, 234, 237,
244, 345-347, 456, 515, 520
-521, 548, 626, 663, 696, 714.
Jón Eiríksson lögréttumaðr 1
Rangárþingi (1522-1535) 101,
223, 268, 360, 407, 477, 513,
533, 536, 669, 671, 682, 696,
712, 737.
Jón Eiriksson eystra (1530) 523.
Jón Eiríksson vestra (1534) 701.
Jón Eiriksson syðra (1536) 765.
Jón Eiriksson lögsagnari á Núpi
i Núpsdal (um 1700) 744.
Jón Eiriksson yngri frá Núpi,
bróðir Jóns lögsagnara (um
1700) 744.
Jón erkibiskup i Niðarósi, hinn
rauði (1267-1282) 7, 131.
Jón Erlendsson prestr i ViU-
ingaholti (d. 1672) 11, 230,
266, 369, 413, 429, 704.
Jón Erlingsson prestr vestra
(1523) 176.
Jón Espólín, sýslumaðr (d. 1836)
379.
Jón Eyjólfsson prestr i Mýra-
sýslu (1531-1535) 603, 745.
Jón Eyjólfsson (dáinn fyrir 1528)
460.
Jón Eyvindsson eystra (1523)
523,
Jón Filippusson prestr nyrðra,
og síðan í Múla i Aðaldal
(1522-1531) 109, 595.
Jón Finnbogason prestr i Múla
i Aðaldal (1491-1524), stað-
arhaldari á Helgastöðum (fram
til 1524), officialis Hóladóm-
kirkju og prior á MöðruvöU-
um (1524-1546) 51, 69-71,
90, 109, 113-116, 119, 172,
206, 221, 262, 307, 337, 450—
451, 479-480, 604, 655, 656,
733.
Jón Finnbogason prestr i Lauf-
ási (1505-1535) 119, 206,
331, 450, 480, 733.
Jón Gamlason vestra (1411) 29.
Jón Gerreksson biskup i Skál-
holti (1426-1433) 30.
Jón Gislason prestr á Mel i
Miðfirði (1508-1525) 52, 109,
119, 137, 327.
Jón Gislason prestr i Gaulverja-
bæ (1523-1531) 132, 481,
482, 504, 574, 607^).
Jón Gíslason, Filippussonar,
prestr i Holti undir EyjafjöUum
(1522-1532) 88, 132, 180,
224, 345, 377, 392, 399, 518—
520, 606, 613, 630, 682, 684^).
Jón Gíslason i Selvogi (1526)
354.
Jón Gíslason lögréttumaðr (1530
—1535) 533, 579, 671, 754.
Jón Gislason i Kjalarnessþingi
(1534-1535) 708, 754.
Jón Gislason prestr vestra (1569)
20.
1) Milli þessara manna verðr
ekki greint iil hlítar.
862
RÉGISTR
Jón Gizurarson á Núpi (á. 1648) 11.
Jón Gizurarson skólameistari i
Skálholti og prófastr i Múla
(d. 1662) 266.
Jón Grimsson fylgjari Teits
Þorleifssonar (1522-1527) 70,
156, 403^).
Jón Grimsson i Skagaíirði (1525)
283.
Jón Grimsson vestra (1542) 241.
Jón Guðlaugsson prestr nyrðra
(1522) 89, 96, 109, 114, 119.
Jón Guðmundsson prestr á Val-
þjófsstöðum (d. fyrir 1454) 34
-35.
Jón Guðmundsson vestra (fyrir
1515) 63, 64.
Jón Guðmundsson prestr nyrðra
(1522-1526) 109, 137, 340.
Jón Guðmundsson í Skagafirði
(1524) 221—223.
Jón Guðmundsson djákni (fyrir
1526) 369.
Jón Guðmundsson i Rangárþingi
(1529) .505.
Jón Guðmundsson vestra (1530)
548.
Jón Guðmundsson, prests Jóns-
sonar, i Möðrudal (1532) 638
—639.
Jón Guðmundsson syðra (1535)
754.
Jón Gunnsteinsson syðra (1533)
657.
Jón Guttormsson prestr syðra
(1523-1525) 132, 281.
Jón Hafiiðason djákni syðra
(1526) 354.
Jón Hákonarson á Vatnshorni
(d. 1748) 382, 494.
1) Sýnist alt vera einn maðr.
Jón Haldórsson biskup i Skál-
holti (1323-1339)20.
Jón Haldórsson prestr á Stað i
Steingrimsfirði (1508—1527)
438, 654.
Jón Haldórsson fylgjari Teits
(1522-1527) 70, 401-402.
Jón Haldórsson (Tyrfingssonar)
djákni og prestr i Dögurðar-
nesi (1528-1535) 443, 750-
751.
Jón Haldórsson, Ólafssonar, ráðs-
maðr i Skálholti (d. 1645)
737.
Jón Haldórsson prófastr i Hít-
ardal (d. 1736) 8, 12, 116,
124, 263, 269, 270, 359, 360,
368, 413, 461, 465, 476, 508,
564, 568, 616, 621, 644, 646,
698, 763.
Jón Halfdanarson vestra (1535)
750.
Jón Hallsson skáld, „bóndi" i
Dal undir Eyjaíjöllum og i
Eyvindarmúla, lögréttumaðr,
sýslumaðr i Rangárþingi og
Vestmannaeyjum og umboðs-
maðr Skóga og Merkreigna
(1513—1535) 60, 72, 86, 88
-89, 104—108, 159, 160—
161, 176—177, 180, 181, 198,
200, 204, 207, 255—256, 275,
352—353, 376—378, 412, 416,
477.-478, 493-496, 498, 501,
512—514, 540— 54P, 548,
550, 590, 597—599, 604, 625,
627, 647, 648, 652-653, 669,
672—673, 678—979, 698—
699, 707—708, 736, 740-
743.
Jón Hallsson nyrðra (1522—
REGISTE
m
1529) 121, 447, 474, 485, 487
-488.
Jón Hallsson (á Jörfa 1529) 496.
Jón Hallsson í Eyjaíirði (1524)
249—250.
JónHéðinsson prestríHrunafl^^S
-1530),oíficialis Skálholtskirkju
(1535) og ráðsraaðrí Skálholti
(1523—1528) 132, 180, 210, 250,
263, 274, 275, 290, 393, 441,
452—453, 474, 501, 556, 569,
607, 613, 614, 644, 660, 729.
Jón Helgason vestra (um 1510
—1525) 54, 270.
Jón Helgason, er var á Sveins-
staðafundi (1522) 68.
Jón Helgason, ábóta Jónssonar
(1522) 117^).
Jón Helgason, lögmanns Odds-
sonar, lögréttumaðr i Rangár-
þingi (1523—1536) 152, 168,
353, 500-502, 513, 675,737,
762.
Jón Helgason prestr syðra (1533)
648.
Jón Hjaltalín sýslumaðr áRauð-
ará (d. 1754) 367.
Jón i Hnappadalssýslu (c.
1690) 619.
Jón Höskuldsson vestra (1523—
1527) 142, 436.
Jón IUugason vestra (1554) 484.
Jón ísleifsson eystra (1502) 46.
Jón ísleiksson lögréttumaðr
syðra (1528) 477.
Jón ívarsson prestr (i Laugar-
dal 1522) 67.
'Jón Jakobsson (1528) 460.
^) Lesháttrinn „sonum" neð-
nnmáls virðist hér réttari en „son-
arsonum" í textanum.
Jón Jakobsson sýslumaðr (d.
1808; 65.
Jón Jónsson i Húnavatnsþingi
(1405) 27^).
Jón Jónsson lögréttumaðr (1504)
47.
Jón Jónsson smásveinn prestr i
Hjarðarholti (d. 1514) 63, 488.
Jón Jónsson prestr i Miklabæ i
Blönduhlíð, ráðsmaðr Hóla-
stóls (1508—1529) 50, 89, 90,
96, 97, 109, 114, 119, 221,
337, 339, 480.
Jón Jónsson prestr á Skinnastöð-
um (1508 -1535) 51, 109,734.
Jón Jónsson prestr nyrðra (1522)
109.
Jón Jónsson prestr, að því er
virðist, i Ölfosi (1524-1531)
200, 269, 488, 574, 607.
Jón Jónsson prestr (ogprófastr)
i Skaptafellsþingi (dáinn 1529)
480—482.
Jón Jónsson prestr á Reykhólum
(1525-1535) 285, 503, 693, 722.
Jón Jónsson (heirailis^prestr 1
Hvarami í Hvammssveit (1531)
588, 592.
Jón Jónsson prestriKjalarness-
þingi (1533) 657.
Jón Jónsson (í>orlákssonar ís-
lendingr; 1522—1533; d. 1533)
67, 111, 460, 643, 676.
Jón Jónsson á Rauðasandi (1522)
111.
Jón Jónsson (á Seltjarnarnesi
(1523) 146.
Jón Jónsson (i Flatey ; 1523) 142.
*) Milli Jóna Jónssona verðr
hér margvíða enn sem fyrrí ekki
greint til neinnar hUtar,
Ö64
EEGÍSTR
Jón Jónsson kolls, bóndi i Holti
i Saurbæ, lögréttumaðr (1523
- 1535) 195, 671, 750^).
Jón JÓDSSon bróðir og sacrist-
amis á Skriðuklaustri (1524)
244-246.
Jón Jónsson lögróttumaðr, að
þvi er virðist i í>verárþingi,
og gæti verið sami maðr og
Jón i Bæ (1525-1535) 285
464, 533, 536, 538, 541, 600,
603, 671, 737, 745.
Jón Jónsson lögréttumaðr i í>órs-
nessþingi (1536) 768^).
Jón Jónsson i ísafjarðarsýslu
(1525-1534) 272, 546, 665.
Jón Jónsson í Önundarfirði (1525)
287.
Jón Jónsson i Eyjafirði (d. íyrir
1526} 387—388.
Jón Jónson i Eyjafirði (1524—
1533) 215, 279, 575, 667.
Jón JÓDSson annar i Eyjafirði
(1531) 575-576.
Jón JónssoD prófentumaðr á
Þingeyrum (1526) 426.
Jón Jónsson, murta Einarssonaj
(1530) 520-521.
Jón Jónsson i í>ingeyiarþingi
(1532) 608.
Jón Jónsson, vottr á Brjánslæk
(1535) 753.
Jón Jónsson vottr i Elatey (1535)
750.
Jón Jónsson prestr nyrðra (1541)
527.
Jón Jónsson lögmaðr (d. 1606)
90, 178, 385, 886, 444.
*) Þetta gœti þó verið einn maðr,
ef til viU.
Jón Jónsson vestra (1665) 603.
Jón Jónsson i Húnavatnsþingi
(1703) 599.
Jón Jónsson prestr á Breiða-
bólsstað á Skógarströnd (d.
1732) 509.
Jón Jörundsson („Jherunson")
nyrðra (1522) 112.
Jón Koðransson prestr á Val-
þjófsstað, almennilegr dómari
miUi Gilsár í Skógum og
Reyðarfjarðar (1523 -1532)
135, 277, 371, 372, 408, 627.
Jón Kolbeinsson (v. L; 1619) 618.
Jón kollr, sjá Jón Oddsson.
Jón Loptsson syðra (1527) 418.
Jón Magnússon prestr á Helga-
stöðura (1382) 18.
Jón Magnússon prestr nyrðra,
að þvi er virðist, i Nesi (1522
—1535) 109, 179, 220, 733.
Jón Magnússon vottr i Viðey
(1522) 117.
Jón MagnússoD lögréttumaðr á
Núpi í Gnúpverjahrepp (1523
—1529) 140, 141, 148, 152,
177, 200, 204, 223, 263, 274,
281, 356, 357, 359, 477, 505.
Jón Magnússon, JÞorkelssonar,
„bóndi" á Svalbarði á Sval-
barðsströnd (1522—1536) 121
—122, 249—250, 337, 379,
405—406, 485—486, 487, 593,
628, 658—659, 667, 764-765.
Jón Magnússon i Rangárþingi
(1533) 648—649.
Jón Magnússon danr á Eyri (d.
1651) 53, 363.
Jón Magnússon bróðir Arna (d.
1738) 62, 68, 109, 147, 152,
195, 215, 445, 448, 454, 462,
feEáÍSÍR
8é&
473, 475, 479, 527. 567, 570,
573, 596, 601, 608, 610, 733.
Jón Magnússon prestr á Mæli-
felli (d. 1760) 064.
Jón Magnússon bæjarfógeti 4,
8, 11, 15, 358, 360, 494,
Jón Markússon prestr i Valla-
nesi, officialis, gefr uppValla-
nes 1530, og verðr þá prior
í Skriðu (1522—1534) 72—
74, 185, 187, 371, 372, 390,
521, 627, 677, 696.
Jón Marteinsson prestr vestra
(1474) 38.
Jón Marteinsson prestr nyrðra
(1522) 109.
Jón Marteinsson syðra (1535)
754.
Jón Mattheusson (Matthiasson)
prestr (hinn sænski) nyrðra
(1535-1536) 746, 766.
Jón Mel (1523—1524) 198, 259.
Jón Mor (Mos), Englendingr
(1527) 413, 415, 416.
Jón Narfason, lögréttumaðr i
Garði i Dýrafirði (1524—1530)
235, 270, 477, 515.
Jón Naríason murti í ísafiarðar-
sýslu (1530-1534) 515, 665.
Jón Nikulásson syðra (1588) 743.
Jón Oddsson prestr nyrðra (1522)
109.
JÓD Oddsson koUr, „bóndi" i
Holti i Saurbæ (1523) 195.
Jón Oddsson, lögmanns, Ás-
mundssonar 502.
Jón Oddsson í Húnavatnsþingi
(1532) 627.
Jón Oddsson vestra (1534) 714.
Jón Oddsson nyrðra (í falsbréfi
1535) 731.
Dipl. iBl. IX. B.
Jón Ófeigsson nyrðra (1405) 26,
27, 28.
Jón Ólafsson prestr i í>ingeyjar-
þingi (1522—1536) 109, 114,
172, 206, 337, 551, 617, 658,
764.
Jón Ólafsson prestr i ísafjarðar-
sýslu (1524-1528) 235, 477.
Jón Ólafsson i Borgarfirði (1524
—1528) 218, 462.
Jón Ólafsson í ísafjarðarsýslu
(1526—1534) 346, 515, 665,
695.
Jón Ólafsson lögréttumaðr í
Húnavatnsþingi (1523—1533)
148, 348-350, 416, 489, 534,
536, 579, 581, 669, 675.
Jón OJafsson djákni i Rangár-
þingi (1527) 396.
Jón Ólaísson i Skagafirði (1528
—1531) 454, 475, 570, 571.
Jón Ólafsson i Þingeyjarþingi
(1530) 525.
Jón Ólafsson i Barðastrandar-
sýslu (1530-1535) 566, 753.
Jón Ólafsson prestr í Sandfelli
(d. 1635) 615.
Jón Ólafsson frá Grunnavik
(Grunnavikr-Jón; d. 1779)71,
75, 76, 78—81, 83-85, 97,
99, 110, 116, 117, 123, 130,
136, 141, 161, 162, 164-166,
172, 173, 175, 176, 180, 199,
201, 223, 243, 250, 254—258,
262, 281, 289—291, 338, 340,
342—344, 354, 357, 370, 373
—375, 391—395, 412, 423,
443, 455, 467, 474, 479, 488,
499, 500, 628, 629.
Jón Ormsson i Rangárþingi
(1527) 406, 407.
55
866
3aiEaís1?É
Jón OrmssoD, Jónssonar kolls,
lögréttumaðr á Draflastöðum,
i Fnjóskadal (1565) 664.
Jón Ormsson syðra (1588)
743.
Jón Pálsson eystra (1383) 18.
Jón Pálsson prestr á Valþjófs-
stöðum (1454) 34-35.
Jón Pálsson, Jónssonar, frá
Skarði (1510) 54, 55.
Jón Pálsson syðra (1528) 477.
Jón Pálsson i Mýdal (1533)
657.
Jón Pálsson i Hvammi iHvamms-
sveit (1531) 588, 593.
Jón Pétrsson nyrðra (1523) 179.
Jon Pétrsson háyfirdómari (d
1896) 33, 439, 496, 502, 617,
638, 750, 751.
Jón (Johannes) postuli (dies,
festum) 407, 608, 616, 640,
658, 764. - Jóns líkneaki
postula 313. — Jóns saga
postuia 299, 307, 314.
Jón Sigmundsson lögmaðr (d.
1520) 47, 50—53, 60-61,
444-445, 566-567.
Jón Sigmundsson, Brandssonar
(d. fyrir 1525) 278-279.
Jón Sigmundsson i Húnavatns-
þingi, Sveinsstaðamaðr (1522
-1527) 70, 436.
Jón Sigurðsson prestr nyrðra
(1522-1523) 109, 137.
Jón Sigurðsson í Rangárþingi
(1522) 86.
Jón Sigurðsson lögréttumaðr
syðra (1523) 140, 141, 152.
Jón Sigurðsson, „sem kendr er
Andrósson" (1528) 480-482.
Jón Sigurðsson áMeðalfellsströnd
(1542) 241.
Jón Sigurðsson lögmaðr á Reyni-
stað (d. 1635) 13, 359, 360,
362, 385, 444.
Jón Sigurðsson skólameistari i
Skálholti og prestr á Breiða-
bólstað (d. 1640) 539.
Jón Sigurðsson skjalavörðr (d.
1879) 1, 17, 53, 457, 635.
Jón Skeggjason vestra (1534)
693.
Jón skírari (Johannes baptista)
28, 38, 296, 297, 299, 313,
314, 317, 318, 326, 332, 521,
586, 591. — Jóns likneski
297, 305, 313, 317, 322. —
Jónsmessa (St. Hans dag),
höfaðdagr (decollacio) 28, 38, j
148, 198, 220, 223, 235, 278, Í
279, 296, 299, 317, 318, 325,
332, 421, 466, 467, 489, 493,
539, 550, 570—572, 576, 624,
664, 668, 691, 692, 733, 734,
744. _ Jóns saga 299, 314.
Sht. Jónshöfað, Jóns likneski,
Jóns saga, Jóns skript, Jóns
stúka.
Jón skólasveinn i Skriðu (1524)
245.
Jón smjör riddari i Björgvin
(1482) 408.
Jón Snorrason, líklega bróðir
sira Einars (1525—1530)
286.
Jón Starkaðarson nyrðra (1524
-1530) 213, 474.
Jón á Starmýrí (c. 1350) 19.
Jón Steinsson vestra (1529) j
603.
&EGIS1?R
867
jón Sturluson (Stullason), Magn-
ússonar (1523) 147—148^).
Jón Sturluson (Stulla3on) bú-
stjóri Vigfúsar Erlendssonar
og Jóns Hallssonar (1524)
259^).
Jón Sturluson vestra (1530) 514
-516^).
Jón Sveinsson hvammr (d. 1355)
25.
Jón Sveinsson prestr nyrðra
(1522) 89, 96, 109.
Jón Sveinsson vestra (1535)
722.
Jón Sæmundsson eystra (1522)
122—123.
Jón Sæmundsson lögréttumaðr
(1535) 737.
Jón Sæmundsson, er kaupir
Hvitanes (c. 1522-1540) 128.
Jón Thoraasson á Hvaleyri (1531)
145.
Jon Thomasson i Eyjaíirði (1529)
491.
Jón Thumasson nyrðra, er gold-
ið var Vatnshorn fyrir auga
sitt (c. 1526) 386.
Jón Torfason frá Klofa (1524—
1530; d. íyrir 1530) 256,
286—287, 505, 512-514.
Jón Tribuonis (Tófason) Xe-
peluolgh (Repeluolgh) biskup
á Hólum (1411) 30.
Jón Tumason syðra (1528) 477.
Jón Tumasson prestrvestra(1528)
477.
Jón Vidalin biskup i Skálholti
(d. 1720) 408, 461.
1) Þetta gœti þó alt verlð einn
maðr.
Jón Þórarinsson, Sigmundsson-
ar, prestr (z^sira Jón garði i
Þingmúla? — um 1500) 113.
Jón Þórarinsson á Grund i
Höfðahverii (1703) 593.
Jón Þórðarson „bóndi" á Hvann-
eyri í Borgarfirði og sýslu-
maðr milli Hvitár og Botnaár
(1522—1531) 100, 103, 140,
148, 152, 224, 265—266,
285, 359, 506—507, 556,
607.
Jón Þórðarson djákni og prestr,
að þvi er virðist, i Fljótshlíð
(1523—1527) 183, 399, 407.
Jón Þórðarson vestra (1529)
503.
Jón Þórðarson syðra (veginn
1535—1536) 761—763.
Jón Þórðarson prestr i örunna-
vík (1554) 484.
Jón í>orgautsson vestra (1526 —
1534) 370, 657—658, 665—
666^).
Jón Þorgilsson prestr nyrðra
(1508) 51.
Jón Þorgilsson í Borgarfirði
(1525) 265.
Jón Þorkelsson ábóti á Helga-
felli (1451—1458) 33—36.
Jón Þorkelsson skólameistari i
Reykjavik (d. 1904) 293.
Jón Þorláksson, Pálssonar, hinn
yngri, friðill Solveigar Björns-
dóttur (d. fyrir 1509) 547.
Jón I>orIáksson lögréttumaðr
i Vaðlaþingi (1524—1535)
213, 220, 227, 282, 344, 396,
^) Þessir staðir sýnastallir
átt við sama mann.
55*
868
EÉGIS1?R
409, 427, 430, 467, 553, 575,
579, 581, 656, 667, 726, 737,
740^).
Jón Þorláksson vestra (1525)
270.
Jón I>orleitsson nyrðra, líklega
bróðir Þorleifs (1524) 220.
Jón Þorleifsson, Þorleifssonar
(1524) 219-221.
Jón Þorleifsson prestr í Hjarð-
arholti (1533) 687.
Jón Þorleiísson prestr í Vatns-
firði og Gufudal (d. 1593)
484.
Jón Þorleifsson i Eyjafirði (1704)
344, 387, 409, 491, 575.
Jón Þorsteinsson i Skagafirði
(1391) 21.
Jón l>orsteinsson prestr nyrðra
(1523) 174.
Jón Þorsteinsson í ísafjarðar-
sýslu (1525—1530) 270, 287,
548.
Jón Þorsteinsson, Einarssonar,
i Skagafirði (1529) 488-489.
Jón Þorvaldsson lögréttumaðr
i Skál á Siðu (1524) 224.
Jón Þorvarðsson „bóndi", lög-
réttumaðr i Eangárþingi (1522
-1536) 101, 275, 286, 353,
357, 360, 377, 407, 423-424,
501, 590, 599, 712, 737, 762.
Jón Ögmundarson biskup á Hól-
um hinn helgi (d. 1121) 10.
-- Jóns likneski 313, 333.
— Jónsmessa (hvortveggja)
1) Petta sýnist alt eiga við
einn mann, þó að eitt sinn sé
hann i héraðsdómi hjá Þingey-
ingum.
71, 137, 346, 348, 352, 404,
518, 526, 624, 695, 726. —
Jóns saga 307, 314. — Jóns
skrin 295.
Jónas Benediktsson prófastr
á Höskuldsstöðum (dáinn 1819)
640.
Jónasson: Benedikt, ÞÓTÖr.
jonkæri, sjá jungherra, jungkæri.
Jónsbók 29, 362.
Jónsdóttir: Brigit, Guðrún, Hall-
otta, Helga, Inga, Ingibjörg,
Ingiriðr, Kristín, Oddný, Ólöf,
Signý, Sigriðr, Steinunn, I>or-
gerðr, I>órunn.
Jónshöfuð (i Hólakirkju 1525)
296.
Jóns líkneski (i Hólakirkju 1529)
295.
Jóns saga 297, 321.
Jóns skript 190-191.
Jónsson : Ámundi, Andrés, Ari,
Arngrimr, Árni, Ásgrimr, Ás-
mundr, Auðun, Bárðr, Bessi,
Bjarni, Bjartr, Björn, Brandr,
Brynjólír, Böðvar, Eggert,
Einar, Eirikr, Erlendr, Erlingr,
Eyjólfr, Filippus, Einnbogi,
Einnr, Gil(s)brikt, Gisli, Gott-
skalk, Grimr, Guðbrandr,
Guðlaugr, Guðmundr, Guðni.
Gunnar, Gunni, Hafliði, Hákon,
Haldór, Hálfdan, Helgi, Her-
mann, Hrafn, Illugi, Indriði,
Ingjaldr, Jóhann, Jón, Ketill,
Klemens, Koðran, Konráðr,
Loptr, Magnús, Markús, Narfi,
Oddr, Ólafr, Ormr, PáU, Pétr,
Sigurðr, Símon, Skapti, Skúli,
Snjólfr, Snorri, Steinn, Ste-
phán, Sturla, Sveinbjörn,
HEGISTR
869
Sveinn, Sæmundr, Teitr, Tum-
as (Thumas, Thomas), Torfi,
Vigfús, Þórarinn, Þorbjörn>
Þórðr, Þorgils, Þorleifr, Þór-
ólfr, Þorsfceinn, Þorvaldr.
Jóns stúka (á Reynistað 1525)
305.
Jóreiðr (Hallsdóttir) á 13. öld
312.
Jórsalir 26.
Jórunnarstaðir i Fjörðum 652.
Jórvik i Álptaveri 189.
Jórvik í Breiðdal 732.
Judas, sjá Símon og Judas.
judex 457.
Judica (dominica J.) 203.
jungfrú 83, 97—99, 193—194,
238, 322.
jungherra, jungkæri, jonkæri,
jonckæri 11—12, 268, 597,
693.
juramentum 36.
jus (ecclesiasticum, metropoli-
tanura) 35, 521, 692, 715,
755.
justice 168.
justification 758.
Júrgen Wullenwever 757.
Jökulfirðir við ísafjarðardjúp
714.
Jökull (Snæfellsjökull) 743.
Jökulsá á Sólheimasandi 494,
707, 740.
Jökulsá i Öxarfirði 302, 309,
310, 639.
Jökulsárós f Skagafirði 303.
Jökulsdalr i Norðrmúlasýslu 72,
73, 472.
jörð (terra) 324, 326.
jörð (bújörð) 9, 17, 21—22, 26
^28, 36; 38, 50—52, 54-58,
61, 65, 67, 72-74, 77, 87—89,
92-93, 100, 102, 105—106, 111
—113, 116, 117, 121-125, 128,
135—136, 142- lá6, 148, 152—
156, 158-160, 181—182, 184—
187, 194, 196-198, 201, 204,
212, 223-224, 226—228, 234
—235, 241—243, 247—248, 253
—254, 256, 258, 262—263,
269, 271—276, 278, 280-284,
286, 288, 290, 301, 304, 314
315, 327, 334—335, 338, 343—
345, 347—352, 354, 357—358,
868—373, 378, 380-383, 385,
386, 387, 390—396, 399—409,
411—412, 419—420, 423—426,
429, 431, 438—441, 443, 446—
455, 459—468, 471-476, 478,
482-485, 487-493, 496—497,
499—503, 506—512, 514—616,
523-524, 527—531, 535, 537
—638, 540, 643, 548, 562—662,
564, 567, 569—570, 679, 586
—589, 592—596, 600—601, 603
—605, 608—609, 612, 614—615,
617—618, 620. 622-626, 628,
634—636, 639-641, 644, 646,
649—662, 654—663, 666—666,
678, 682—684, 686—689, 693—
695, 698—699, 701-705, 708—
709, 711-714, 617—719, 721—
722, 727—729, 731—733, 735,
789, 741, 743—750, 762—766,
764, --767. — jarðabókarskjöl
Árna Magnússonar 135, 240,
253, 344, 387, 408—409, 441,
463, 479, 490, 575, 593, 599,
608, 635, 651, 743, 752. —
jarðabréf 382 , 561—562, 635
—636, 746—747. — jarða-
brigði 214. — jarðabýti 663.
— jarðadýrleiki 529, 562.—
jarðareign 301, 309. - full-
rétti^jarðeigenda 368. — jarða,-
870
REGISTR
góz 270—271, 301, 314, 379,
428, 430, 444, 468, 480, 483.
— jarðarMs 139. — jarða-
kaup, jarðakaupabréf 26, 74,
92, 156, 182, 204, 218—219,
248, 254, 274—276, 284, 380
—382, 392, 394, 403, 441,
447-448, 452—453, 462,479,
488—489, 497, 512, 593—
594, 609, 612, 624, 628, 662
—664, 687, 689, 695, 697—
698, 705, 717—719, 753, 765.
— jarðamál 92. — jarðar-
partr 123, 204.248,401-402,
405-406, 463, 489, 501, 540,
552, 609, 625, 673, 678, 699,
708. — iarðareikningr 92. —
jarðaskipti 182, 204, 254, 281,
345. 423, 442, 480, 507, 528,
694, 705, 718. - jarðaverð
338, 347, 558, 618, 624, 717.
Sbr. höfuðból, smájarðir.
Jörfi i Haukadal 139, 193—194,
212, 242, 443, 461, 557-558,
705. 749.
Jörfi í Huappadalssýslu 438 —
439, 496-497, 557, 617—
618.
Jörfi i Viðidal 314.
Jörgen Hal(l)steinsson (um 1535)
689.
Jör(g)en Steinsson (1532) 633.
Jörundarskál (á Hólum 1525)
299.
Jörundarson (Jörundsson :) Jón,
Steinmóðr.
Jörundr Steinmóðsson prestr
vestra, i utaníör 1520-
1522, liklega með Ögmundi
biskupsefni (1526—1535) 355,
464, 753,
Kaðalsnælda 307.
KagaðarhóU i Húnavatnsþingi
489, 766.
Kalastaðir á Hvalfjarðarströnd
53, 579, 599.
KaldakiU i Grenjaðarstaðaþing-
um 562.
Kaldakvisl i Múlaþingi 33.
Kaldárbakki i Hnappadals.sýalu
438—439.
kaldavermsl 751.
Kaldbakr, sjá Kallbakr.
Kaldrani á Skaga 314.
kaleikr (með koparstétt, messu-
fær, með silfr, gyltr innan)
186, 190, 195—196^233,260,
261, 313, 317, 320, 322, 325,
326, 328, 330, 332, 333, 335,
563, 589. Sbr. gullkaleikr,
koparkaleikr, silfrkaleikr.
Kálfafell i Fellshverfi 123.
Kálfalækr i Reykjadal 327.
Kálfborgará i Bárðardal 746—
747.
Kálfholt i Holtum 256, 482—
483, 498.
kálfr, kálfar 306, 308, 316, 321.
— kálfskinn 26, 28, 62, 68,
73, 108, 147, 152, 193, 215,
245, 443, 445, 448, 454, 462,
473, 485, 565, 567, 608, 614
—615, 629, 643, 733, 749, 752.
Kálfsá i Kinn 301.
Kálfsárós i Svarfaðardal 319.
Kálfshamar á Skagaströnd 314.
Kálísholt á Mýrum 568.
Kálfskinn á Arskógarströnd
301.
Kálfsson: Loptr.
Kálfátrönd (Kálfaströnd) i Mý-
vatnssveit 301,
HEGISTR
871
Kalixtus, sjá Calixtus.
Kallaðarnes í Bjarnarfirði 314.
Kallaðarnes i Flóa 592.
Kallbakr á Tjörnesi 328.
Kalmanstunga undir Jöklum
291, 349,403—404,411—412,
445—446, 541—542, 578. Sbr.
Gálmanstunga.
Kalmar (Kalmarnir) í Sviþjóð
40—41. -- Kalmarrecess 40
-41.
K&lund, Kr. bókavörðr 446.
kambar (með tré, með tönn)
297, 300, 327, 329. Sbr. kirkju-
kambr.
Kambryggja (Carabridge) áEng-
landi 688.
Kambr (stóri og litli) i Breiða-
vik 511—512.
Kambr i Deildardal 302.
Kambr i Eyjaíirði 309.
Kambr i Strandasýslu 25.
kamp(r z= bardagi) 727.
Kampen 422.
KampshóU á Galraaströnd 319.
Kanavik á Sléttu 311.
kani (kanon) 298. — kanabók,
kanonembók 195, 296, 317,
' 320, 322, 326, 329.
kanna (ioklaus) 259—260, 308,
318, 324, 327, 329—330, 334,
563, 564. — högg með könnu
659 -660. Sbr. alkanna, hálf-
kanna, koparkanna, tinkanna.
konoki, kanuki 6, 33, 79, 119—
120, 133, 138, 170-173, 230
- 231, 239, 264.
kantarakápa 186, 190, 197, 233,
305, 313, 328, 330, 333, 563.
^ jji^ð silkihlöOum 197.
kanzlari 182, 204-205, 207,
680.
kápa (kápuslitr) 297, 317, 322,
326, 333. — rauð, sið 588.
kapella 295, 305, 307, 648—
649. — kapellan 86, 650.
kapituli (capitulum) 109 — 110,
120-121, 307, 320. — kapi-
tulabræðr 71. — kapitulainn-
sigli 120, 251, 402, 403.
kaplar (klyfbærir) 38, 187, 260,
263, 283, 300, 309, 329, 331,
336, 388, 476, 505, 545, 563,
564, 587, 588. — kaplatala
i Vestmannaeyjum 477 — 478.
— kapalhá 325.
kapteinn 744.
Káraaon: Grimr.
Kárastaðir 1 Hegranesi 321.
Kárastaðir á Vatnsnesi 315, 326,
746—747.
Kárateigr í Eyjafirði 332.
Kárateigr i Reykjaaal 327.
kardinali 31, 205, 229.
Kári prestr Bergþórsson á
Helgastöðum (1382) og siðan
á Skinníistöðum 18.
Karl hinn auðgi (um 1300)
315.
Karl Pálsson prestr, sendimaðr
Ögmundar biskups (1523)
161—163.
Karlaraagnússaga 321.
karlaskáli (á Hólum 1525) 300.
karldyr 437.
Karlsgata á Tjörnesi 311.
Karlsson, H. H, Dr. 37, 39,
43.
Kárstaðir i Landbroti 471.
Kasarhólmr í Bjarnarfirði 25.
872
REGISTR
Katanes á Skotlandi 576, 633.
Katrín (Katerin) mær hin helga:
Katrínarblað 332. — Katrin-
ar líkneski 313, 320, 325,
332. — Katrínarmessa 296,
478, 752. — Katrinar saga
299, 332. — Katrinar skript
191, 195;
Katrín Torfadóttir írá Kloía
(1526) 357—358.
kaup (kaupskapr) 13, 22, 26—
27, 54-55, 123, 155, 254,
258. 345, 376, 392, 396, 414,
415, 416—417, 423, 461-
462, 488, 500, 538, 580, 583
—585, 609, 636, 649, 658,
694-695, 698, 718-719,731,
745, 766.
kaup (klerka) 20, 32, 195, 196,
645.
kaup (starfskaup, verkakaup)
77, 361, 363, 364, 580, 588.
kaup (hjóna) 179, 249, 288, 379,
435, 466, 553—554, 603—
604, 656, 711, 739, 748—749.
Sbr. kaupmáli.
kaupahluti 314, 371, 487, 593—
594.
kaupalag 361, 580.
Kaupangr i Eyjafirði 635. —
Kaupangssveit 309.
kaupbréf 21, 38, 42, 49, 93,
122—123, 135, 182, 184—
185, 241, 274—276, 280, 283,
419-420, 447, 453, 457, 492^
500, 526, 538, 552, 562, 612^
624, 635, 639, 663, 679, 686'
705, 728—730, 745.
kaupdagr 179.
kaupgjald 580.
Kaupenhafn, sjá Kaupmanna-
höfn.
kaupi (kaupandi) 584.
kaupmáli 179, 286, 288, 435,
466, 473, 477, 502, 554, 602,
604, 711, 713, 739. — kaup-
málabréf 19—20, 38, 178-
190, 271, 286, 288, 289. 378
—380, 435-436, 440, 466-
467, 473, 476—477, 483, 499,
502-503, 553—555,572, 602
604, 630, 655-656, 658, 711,
713-714, 739—740.
Kaupmannahöfn (Copmanhaven,
Coppenhauen, Kaupenhafn,
Kiöbnehaffn, Köbenhavn, Kö-
binghaíFn, Köbenhaffn) 6, 28,
32, 59—60, 72, 97, 134—135,
168, 182, 205, 207, 216-217,
228, 446, 470, 576, 629, 644, 1
691—692, 725, 755—759. — ^
KaupmannahafnarhöU 59.
kaupmenn 14, 16, 41, 134, 199,
413—414, 417, 461.— enskir
kaupmenn 413.
kaupsetniug 583—584.
kaupskapr 182, 204, 218—219,
258, 262, 272, 274, 281, 289
—290, 390, 395, 401, 405,
414—415, 417, 420, 441-
442, 452, 507, 560, 562, 576,
580, 626, 648, 687, 705, 517.
kaupstaðr 583, 669, 735.
kaupstefna 583.
kauptíð 414, 415, 417.
kaupvottar 27, 281, 379, 426,
555, 663.
Keflabakki á Skaga 304.
Keflavik í rjörðum 330.
Kefiavík í fíegrauesi 301, 303.
REGISTR
873
Keflavlk á Skaga 321.
kefli 311.
keisari 41.
Keldnaholt CKeldnholt, nú Kjarn-
holt) 1 Biakupstungum 392.
Keldudalr i Dýrafirði 28—29.
Keldudalr i Hegranesi 321.
Keldudalr i Mýrdal 113.
Kelduholt i Hornafirði 93, 273.
Kelduhverfi i Norðrþingeyjar-
þingi 323, 327, 635.
Kelduland i Skagafirði 301.
Kelduland á Skaga 314.
Keldunes i KeJduhverfi 301. —
Keldunessreki 327.
Keldur i Skagafirði 301, 389.
Keldur á RangárvöUum 712—
713.
Keldur i Vatnsfjarðarþingum
144.
Keldu^ógar i Berufirði 732.
Kelduvik á Skaga 304, 573.
kennari 611.
kennidómr 136.
kennileiti 751.
kennimenn 9, 55, 78—79, 159,
167, 174, 223, 240, 424, 426,
480, r519, 541, 655, ;673. —
kennimannafrelsi 660. — kenni-
manna fundr 110. — kenni-
mannlegt embætti 519. —
kennimannahald 673. — kenni-
mannskapr 510, 519, 530. —
kenniraanna skipan 455 —
kennimanna skyld 518.
Kepsá i Eyjafirði 332.
ker 246, 318, 329, 564. Sbr.
skál með kerum, stéttarker.
kerald, keraldshróf (lasin, lagg-
brotin, XI íjórðunga, XXX
skjólna) 196, 260, 300, 308,
316, 326, 327, 330, 332, 564.
— kerstokkr 328. Sbr. jarð-
kerald, st6rkerald, uppgerðar-
kerald.
Keranes i Suðrþingey}.arþingi
312.
Keravatn á Mýrum 5681
kerling 53.
Kerlingardalr i Mýrdal 88.
Kerlingarklettar i Sléttuhlið
303.
Kerlingarreki i Húnavatnsþingi
315.
Kerlingartangar i Múlasveit i
Barðarstrandarsýslu 645.
kerti 308, 330. — kertaformi
332. — kertahjálmr með kopar
472.
Keta i Hegranesi 321.
Keta á Skaga 302, 304, 321,
642. — Ketugarðr 304. -
Ketumenn 321.
Kethellif á Álptanesi 146.
ketill, katlar, ketilhróf (hálís
annars fjórðungs, V skjólna,
VI fjórðunga, þriggja tunna,
mjög eldir) 196, 246, 259, 260,
299, 300, 308, 309, 316, 318,
324, 326, 329, 332, 334, 336,
563, 564, 645^ jSbr. fjórð-
ungsketiU, hundraðsketiU,
tunnuketiU, uppgjafaketiU,
vatnsketiU.
KetiU B(jarnason i Hornafirði
(1526) 375-376.
KetiU Hallsson prestr nyrðra
(1522) 109.
Ketill JÓDsson prestr nyrðra
(1522—1530) 109, 551.
Ketill JÞorsteinsson i ísafjarðar-
sýslu (1525) 270,
874
REGISTR
Ketilsdóttir : Helga.
Ketilseyri í Dýrafirði 634, 636.
Ketilsson: Indriði, Ingimundr,
Magnús, Þórðr, Þorsteinn.
Ketilsstaðir í Hvamssveit 93,
234, 273, 592, 701.
Ketilsstaðir i Mýrdal 190.
Ketilsstaðir á Tjörneai 301.
Ketilsstaðir á Völlum 72—74,
179, 725.
Ketilsteigr (-teikr), eign Grenj-
aðarstaða 323.
Key fan Anefell, hirðstjóri (1501)
45-46.
keyrishögg 580, 582.
khonig, sjá konungr.
Kiðafell i Kjós 247—248.
Kiðjalækr i Hörgárdal 320.
Kiðjaskarð i Tungusveit 462,
463, 573, 596, 602.
Kiðjastapi i Suðrþingeyjarþingi
312.
Kiðsá i rnjóskadai 65.
Kiel (Kiil) á Þjóðverjalandi
522.
Kieravatn, sjá Keravatn.
kif 647.
Kiil, sjá Kiel.
Kimbastaðir i Skagafirði 662—
663.
king, sjá konungr.
Kinn (Köldukinn) i Þingeyjar-
þingi 294, 382—384, 429,
431, 447-448, 767.
Kinnastaðir i Þorskafirði 503.
Kinstrup 761.
kiriall 195, 296, 306, 313, 318,
322, 326, 331.
kirkja (alment), heilög kirkja
(og ákveðnir kirkjustaðir) 9 —
10, 17, 20—21, 34, 38, 48—
53, 56, 58, 61, 65, 67, 70—
71, 73—76, 77—79, 80, 81—
83, 85, 87-92, 96, 106—107,
109—110, 111, 113, 116—
118, 120-121, 125--126,
132, 133, 135, 136-138, 139
—141, 151, 158—160, 164—
165, 169-171, 172, 173,
174-178, 180-181,182,183,
185—189, 190, 193—197,
201—202, 204, 209, 210. 212
—213, 221, 222, 225—227,
231 -234, 235, 236-237,
240, 242-245, 248—251, 255
—256, 260—264, 273, 275,
277, 279, 281—282, 284, 287,
289—297, 301, 303—305, 307,
gl2, 315-316, 320-323,325
—326, 328-333, 335-336,
337, 339-340, 345—347,
348, 349, 350, 354, 355, 370
-372, 375, 377, 378, 383,
389, 390-395,399—400,401,
402, 405—407, 410, 411, 412,
419, 421, 422, 423- 424, 425,
432, 437, 438, 440, 441, 444,
445-446, 447, 448, 449, 451,
453, 454—456, 458, 459, 460,
461, 462, 465 471, 472, 475,
480. 482-483,484—485,489,
502, 504, 506-507. 508—
509, 510, 512, 517, 518—519,
523, 524, 525, 527, 530-531,
535—538, 541-542, 543, 544
546, 548, 549, 550-551, 556,
558, 561, 563-564, 565, 569,
573, 577—578, 586-589,
590, 592, 593, 594, 595, 596,
599, 606, 607, 608, 609, 614,
615, 616, 619, 620, 621, 631,
934-635, 638, 640, 642, 644
tlEGISTR
87Ö
—645, 646, 649—652, 653,
654-656, 657, 660, 661-662,
668—670, 673—674, 676,
678, 680-681, 682, 688, 689,
695—696, 699, 701 -704, 706,
707, 708, 709, 710, 714, 717,
718, 722, 723-724, 726,727,
730, 731, 732; 733, 734, 735,
743, 744—746, 747, 750,752,
763, 765, 766—767. — kirkju-
bóndi 9. — kirkjubruni 518
—519, 606. — kirkjueigDj
kirkjufé, kirkjugóz, kirkju-
penÍDgar 50—51, 78, 82, 88,
92, 117, 181, 226, 295, 350-
371, 373, 378, 421, 431, 449,
455, 655, 656, 661, 673, 676,
718, 767. — kirkju fordjörf-
un 371. — kirkjunnar for-
menn 586, 587. — kirkjufor-
standari 120. — kirkju íull-
rétti 363, 366—368. - kirkju-
fyrnd 22. — kirkjugarðr 245,
388, 548. — kirkjugarðs-
saurgan 549. — kirkju innganga
131, 181, 244, 251, 285, 482.
— kirkjujarðir 423—424,
592, 766. — kirkjuleg 50.
— kirkjulög, kirkjunnar lög,
lögmál 70, 91, 97, 115, 118,
124, 130—131, 133, 137, 138,
174, 181, 202, 206, 232, 251,
256, 257, 339, 481—482, 520,
574, 577—578, 611, 633, 638,
660. — kirkju, kirkjunnar
má](efni) 78, 82, 97, 206, 229,
508, 607. - náð kirkjunnar
257. — niðrfall kirkju 371.
— kirkjupartr 301, 709. —
kirkjuprestr 19-20, 36, 132,
176, 180, 210, 250, 266, 290,
392, 402, 477, 518, 530, 539,
556, 569, 573, 614, 637, 737.
— kirkju, kirkjunnar ráð
77—78, 82, 716. — kirkja
reikningr, reikningskapr 158
—159, 187, 226, 264, 305,
320, 447, 457, 619, 651, 654,
707, 723—724. - kirkjuskuld
9. — kirkju sókn 56, 73,
87, 93, 117, 123, li8, 135,
143_144, 146, 153, 155—156,
159—160, 182—184, 192, 204,
212, 246 - 248, 254, 256, 258,
262, 273,275—276,278—281,
284, 287—288, 290, 338, 349
—350, 380-381, 393, 394,
395, 599, 401, 403, 404, 409,
424, 425, 426, 439, 441, 443,
446, 449-450, 452, 453, 454,
455, 461, 463, 464, 472, 473,
474, 476, 482, 483, 487, 489,
491, 492, 496—497, 502, 503,
507—508, 509, 512, 557, 561,
562, 570—571, 587, 588, 589,
592, 594, 595, 603, 604, 609,
612, 617, 618, 620, 624, 628,
635, 636, 640, 651, 657, 666,
686, 687, 688, 694, 698, |705,
706, 711, 714, 717, 718, 731,
732, 739-740, 743, 745, 747,
748, 749, 753, 754. 755, 765,
767. — kirkjutíund 20, 124,
221-222, 599, 600. - kirkju
umboð 52. — kirkju umsjón
239. — kirkju, kirkjunnar
vald 174, 257, 574. — valds-
maðr kirkjunnar 91. Sbr. ec-
clesia.
kirkja, sjá alkirkja, bænhús,
dómkirkja, hálfkirkja, kapella,
sóknarkirkja.
876
REGISTR
kirkja (hús), kirkju uppgerð 193^
—194, 227. — kirkjubót 197,
331. — kirkjubruni 518, 606.
- niðrfail kirkju 650. —
Sjá altari. — Sjá bekkr. —
Sjá Benedictusaltari. — kirkju-
dyr 74, 94—95, 220, 450,
480, 481, 491, 610. — Sjá
forkirkja, formessualtari, gler-
gluggr, háaltari, hákór, innlás.
— Jónsstúka (á Munkaþverá
1525) 305. — Sjá klukkna-
hús, kór, kórdyr, krossaltari,
kross-stúka, lás, Mariualtari,
Maríukór, Mariustúka, Micha-
elsaltari, Nikulásaltari, Ólafs-
altari, ekrúðhús, stöpull, und-
irgrind (kirkju), útaltari, út-
lás, Önnustúka (Anna).
kirkja, búnaðr kirkju og áhöld,
ornamenta, skrúði. Sjá : ábóta-
formi, ábótahúfa, Agöttu lík-
neski, agnus die með silfr,
alabastr, almaria, altarisbrún,
altarisbúningr, altarisdúkr, alt-
ariskiæði, altarislectari, altar-
isisskrúði, altarissteinn, Am-
brosius mynd, Andrós lík-
neski, Andrés skript, Antoni-
us líkneski, bagall, bagalstöng,
balsamum, Barbaru skript,
Bartholomeus líkneski, Bene-
dictus likneski; bikar, bisk-
upskista, bjaila, bjarnfeldr,
blöð (á páskakertisstöng),
bókakista, bókastokkr, bolli
(á kaleik), Bonaventura lík-
neski, brík, bríkarklæði, brún,
búningr, burðarstika, busti,
calefactorium, Ceciliu líkneski,
Clare likneski, corporall (cor-
porale), corporalshús, crisma-
flaska, crismaker (krisma),
cruciíixum, dalmatica, dúkr,
dymbill, eirpatína, eldberi, elds-
gögn, englalíkneski,eskjur,(far-
gan), fat, felliborðskista, fingr-
gull (biskupshringr), íirfat,
flugelshökull, fontr, íontsbún-
aðr (-búningr, -umbúningr),
fontkross, formadúkr, formi,
frammistöðuformi, Irammi-
stöðustafir, frammistöðustóU
föstuskrúði, föstutjald, föstu
vængr, glóðarker, grafarklæði
grind, Gruðmundar líkneski
Guðmundar skrín, guðveíjar
hökuU, guUkaleikr, gullnisti,
guUpatína, háaltarisbrún, há
altarisbúningr, háaltarisklæði
hálíkanna, Hallvarðs líkneski
handklæði, handlin, Heim
rams skript, hompnll, horn
(silfrbúið), húfa, hulduklæði
(yfir Jóns höfði), höíuð sancte
Jóhannis (Jóns), höfuðlín,
höklar, hönd sancte Johannis
CJóns), Jakobs likneski, járn-
stika, Jeronimus líkneski,
Jesu líkneski, Jóns höíuð,
Jóns líkneski Hólabiskups,
Jóns líkneski postula, Jóns
likneski skírara, Jóns skrín
biskups, Jóns skript, kaleikr,
kambr, kanna, kantarakápa,
kápa, Katrínarblað, Katrinar
líkneski, Katrínar skript, ker,
kerti, kertaformi, kirkjukambr,
kirkjukola, kista, kistill, kerta-
kista, klukka, koddi (texta-
koddi, cusinus), kola, kopar-
hjálmr, koparhompuU, kopar-
ÍIÉGISTE
m
höíuð, koparkaleikr, kopar-
kanna, koparkross, kopar-
skjöldr, koparskrín, kopar-
stika, kross, kögur (kögrar)
langsessa, látúnshjálmr, látúns
likneski, iátúnsmunnlaug
látúnsskeið (coclearius), lá
túns skjöldr, Laureneius (lík
neski), lausnarsteinn, lectara^
dúkr, lectari, líkakrákr, líka
kross, líkakult, líkneski, lín
líndúkr, Ijóspanna, (Luciu
skript), Magnús líkneski, Mar-
grétar likneski, Maríu likneski,
Mariu líkneski Magdalenu,
Mariu skript, Marteins líkneski,
merki, merkiskross, merkis-
stöng,messuhökull,messuklæði,
messuserkr, Meyja likneski,
Michaels líkneski, mirrusekkr,
mirruskip, mítr, mitrhús, mon-
strancium, munnlaug, mynd
hins heilaga kross, Nikulás
likneski, Nikulás skript, Ó-
lafs klukka, Ólafs likneski,
Ólaís ekript, pallklæði, Páls
líkneski, páskablað, páska-
kerti, páskakertisstöng, páska-
stöng, patína, patínudúkr,
pax, paxblað, paxspjald, Pétrs
líkneski, pinslar (pislar)mark,
pipa, prestastóll, propiciato-
rium, pungr, randadúkr, refl-
ar, reykelsi,rikkilín,E,okus(Ro-
chus), skript, röket, sacrarium
handklæði, sacrarium munn-
laug, salonsáklæði, salthompull,
sandalia, saurdúkr, serkr, sessa,
silfrbúningr, silfrfesti, silfr-
hompull, silfrkaleikr, silfrkross,
silfrlindi, silfrskál, silfrskjöldr.
silfrspjald, silfrsylgja, silfr-
texti, silkidúkr, silkiskaut,
Situ líkneski, skarklofar,
skjöldr (skildir á brún), skrin,
sloppr, skrúðakista, skrúði,
smábjalla, smáklukka, smá-
likneski, smámunnlaug, smá-
stóll, smástykki, sólardúkr,
sótdript, spegill, spíra, spjald,
stafadúkr, stakkr (góðr skinn-
aðr), standstika, steintjald, Ste-
phanus líkneski, stéttarker,
stika, stiki, stokkr, stóla, stóU,
stólhandklæði, stólklæði, stólpi
(undir páskakerti), stöng (und-
ir eingli), subtill, sækögur,
tabulum (tabulus), texti, texta-
bók, textakoddi, textaspjald,
Thomas likneski, Thomas
likneski erkibiskups, tinflaska,
tinhompull, tinkanna, tint,
tjald, tjaldklæði, tjaldtré, tré-
hjálmr, trékross, Trinitatisblað,
Trinitatis líkneski, Trinitatis
mynd, uUáklæði, ulldúkr, um-
búningr fonts, undirstöður
(kross), upphaldstika, vatns-
handklæði, vatnahorn, vatns-
kall, vatnsketiU, vax, Veronica
(líkneski), vigsluaskr, vigslu-
dúkr, Vorrar frúr likneski,
vængir, vöndr, JÞorláks Ijk-
neski, JÞorláks skript, Þrenn-
ing(ar likneski), Önnu lik-
neski, Önnu skript, örk.
kirkja, bækr kirkju ogklaustra,
bók, sem samsett er með bréf
i látínu 299. — bók syngjandi
írá páskum til adventu 318.
— sjá: bókartexti, adventu-
bók, Agattu saga, Albertus
B78
ÉEOISTÉ,
Magnus, Alexander, altarisbók,
Antoneussaga, Aristoteles Auc-
toritas, ártíðaskrá, Barlanus-
saga, Bartholoraeuskver, Bene-
dictussaga, biblia, Bohetius de
philosophiæ consolatione, bre-
íer, Brigitarbók i norrænu,
bræðra tiðir, cano(n), canticii-
kver, capitularius, catholico
resolutorius dubiorum, Ceciliu
saga, collectarius, collectur,
common, commonsbók, comm-
onsbrefer, commonsles, comm-
onsmessur, commonsmessubók,
Correctus, dansk kronika i
latinu (Danmörk), Decretalius
G-regorii, D e san ctis b ók, D ecret-
um„Gratianæ",De temporebók,
Dialogus, Discipulus, domin-
icubók, dominicukver, domin-
iculesbók, dýradagshistoria,
dýrumessnakver, efstu-viku-
orða, Exposiciones evangelio-
rum,formessubókformessukver,
frammistöðubók, grallari, grall-
arakver, grallaraskrá, Grego-
riussaga, Guðmundarsaga, guð-
spjallabók, guðspjöll, Hákonar-
saga, hámessugrallari, hand-
bók, hátíðabók, hátiðaiesbók,
hátíðasermon, historia, histor-
iubók, historiukver, homelium,
hymnar, Jakobs saga postula,
Jóns saga biskups, Jóns saga
postula, Jóns saga skkara,
Jóns saga, kanabók, kani,
kanonembók, Karlamagnúg
saga, Kat(e)rinar saga, kiriall,
kirkjubók, kjrkjudagssöngr,
kirkjustóll, kirkjuvigsla á einu
kveri, kórpsaltari, kver, lága-
söngvabók, landablað, Land-
bertus saga, latínubækur,
latínuskræða, Leodegarius
saga, les, lesbók, sera kall-
ast Requisitare, lesbók de
sanctis, lesgrallari, lestrabók,
Liber casuum decretalium,
Lombardica historia, Magnús
historia, Magnús saga, Maríu-
historia, Mariu saga minni og
stærri, Mariu saga Magdalenu,
Martinus saga(i norrænu; Mar-
teinn), martyrilogium, messu-
bók (ensk, hollenzk, irsk, ís-
lenzk), messudagakver, Meyja-
sögur, missale, Modus legendi,
Nikulás saga, Njáls saga, nor-
rænubækr, nýjahaldskver, Ólafs
saga (Haraldssonar), oraciar
(oraciones), orða, orðubók,
óttusöngvabók, Ovideus dearte
amandi, pappirsbók, er heldr
missale, pappírskver, er heldr
historia af vorri frá, páska-
breíer, páskabók, passionale
apostolorum í látinu, pastorall,
Pétrs saga, Philosophia, pistl-
ar, pistlabók, postilla, (í dönsku
i latínu), predikunarkver, proc-
essionall (processiunall), psalt-
ari, Racionale divinorum (oífici-
um), reglubók, Reqvisitare
(lesbók), sálutíðabók, sequen-
ciubók, sermones, sermonsbók,
sermonsbók Dorrai secure og
Manipulum curatorum,sermon8-
bók de Jacobi voragine, ser-
monsbók, er heitir Vincencius,
sermonabók i þýzku, skræða,
smábækur, Summa angelica,
sunnudaga sermon, Sverris
fel;Gis*íi
Ö79
saga, sögubók, söngbók, Thora-
as de Aquino, Thoraas saga,
Thomas saga erkibiskups, tíðir,
tíðabækr, tíðskipunarbók, tólí'-
mánaðabók, Tractatus virtu-
tum, tvÍ8öngr,vetrarbrefer, Vin-
cencii de sanctis, Vitæ patrum,
ymnar, ymnarius, JÞorláks saga
(biskups), æíintýrabók. Sbr.
bókakista, bókastokkr.
kirkjubók 194.
Kirkjuból i Dýrafirði 561-562.
Kirkjuból i Langadal 378, 444,
451, 502, 514, 516, 695—696,
701 -702, 704, 714.
Kirkjuból á Ströndum 314—
315.
Kirkjuból i Valþjófsdal 53-^
56.
Kirkjubær í Hróarstungu 74,
192, 261, 292.
Kirkjubær á Síðu, klaustr 87,
470-471, 480-482.
Kirkjubær á Skagaströnd 314.
kirkjudagssöngr (bók) 331.
Kirkjuhvammr í Miðfirði 249.
kirkjukambr 306.
kirkjukola 333.
Kirkiulækr i Fljótshlíð 87, 88,
399, 604, 648.
Kirkjuskarð i Laxárdal 766.
Kirkjusker fyrir Barðaströnd
645.
kirkjustóll (bók) 116, 564, 565.
kirkjuvigsla á einu kveri 298.
Kirkjuvogr i Höfnum 622-623.
kista 141, 175 246, 259, 299,
300, 305—308, 314, 316, 317,
318, 320, 324-326, 328—329,
330, 332-334, 426, 563.
Sbr. felliborðskista, klerka-
kista, pastkista.
kista (laxakista) 564.
kistill 305.
kiæmeistari 590, 650.
Kiöbnehaífn, sjá Kaupmanna-
höfn.
Kjalardalr á Akranesi 507.
Kjalarnes 17, 49—50, 87, 158,
276, 391. — Kjalarnessþing
153.
kiallari 299.
Kjarnholt, sjá Keldnaholt.
Kjarnanaust í Eyjafirði 319.
Kjarni i Eyjafirði út 319.
Kjartansstaðir i Skagafirði 321.
Kjós(in) i Kjalarnessþingi 87,
247, 248, 380—381, 457, 708,
709, 753. — Kjósarsýsla 441,
479.
Kjósvogr á Ströndum 25.
kjör (kosning) 103, 167. — kjörs-
bréf 103, 231.
kjörgripir 474, 503, 714.
kjörtré 25, 48—49, 314.
kjöt 58—59, 613. — kjötát
613, 622-623, 633.
kjötleg móðir 501.
Klangsson: Gisli.
klapbrýni 300.
Klappárhamar á Slóttu 319.
Klappárós á Sléttu 311.
klár gamall 334.
klárur 300, 316, 325.
Klasbarði (hvortveggja) i Land-
eyjum 424.
Klauf abrekkur i S varfaðardal 301.
klauföx 191.
Klaus (Clauus) Bilde kanzlari
(1532) 631.
m
ÍRÉGÍS^Ít
Klaus (Clauus, Klaws, Klawus)
Mul, Hamborgari (1527) 413,
415.
Klaus (Nikolaus) Pétrsson
kaDzlari (1523—1524) 189,
204, 205, 207, 209.
klaustr 6, 24—26, 33, 35, 38,
42-43, 46, 116-119, 122—
123, 185, 189-191, 221, 223,
244—247, 276—277, 289,
293, 305-321, 351, 402—
403, 423, 426, 451, 465, 470
—471, 480-482, 511, 512,
574, 632-635, 654, 658, 677,
693—694, 715-^716, 751-
752. — klaustrbaðstofa (1
Viðey 1526) 381. — klaustra-
bú 308. — klaustrseign 123.
- klaustrjörð 245. — klaustra-
skjalabók 280, 351, 698.
klefi 139, 529.
Kleif i Arnarnesshreppi í Eyja-
firði 319.
Kleif á Skaga 302, 304.
Kleifar í Gilsfirði 624.
KJeifar í Kallaðarnesshrepp á
Ströndum 25.
Kleifargil í Fnjóskadal 309.
Kleifarreki i Öxarfirði 323.
Kleifarvíkr á Ströndum 25.
Klemens [Ásmundsson prestr i
TröUatungu (1530) 550.
Klemens Jóusson á Indriðastöð-
um (um 1530) 559.
Klemensson: Ásinundr.
kenodia 335.
klerkar 7, 34, 79, 89—90, 109,
113, 121,130—131,136—137
161—162,169-173,180,199
201, 206, 218, .221, 224, 226,
236, 240, 250, 255, 281, 336,
339, 345—347, 351, 354.357,
368, 370, 372, 374-376, 399,
455, 479, 498, 500, 510, 516,
518, 530, 541, 543, 545, 548,
550, 555, 569, 574, 600, 606
—607, 612, 614, 626, 648,
657, 659, 677, 701, 703, 708,
720, 733, 735. — klerka-
kista 297. — klerkaráð 79,
457. Sbr. dýrðarklerkr, prestr.
klettar 128, 129.
Klettr (Hrisaklettr) milli Ennis
og Höfða á Snæfellsnesi 49.
Klifshagi í Öxarfirði 308, 310,
323. — Klifshagareki 328.
Klifstaðr (Klippstaðr) i Loð-
mundarfirði 280.
Klofi á Landi 263, 505, 679,
Klúka á Rauðasandi 754—755.
klukkur (kólflausar) 233, 260
-261, 296. 306-307, 313,
317, 320, 322, 325, 327-
328, 330, 332—333, 563, 645,
691, 735. — klukknahús 307.
Sbr. Ólafsklukka, smáklukkur.
Klmmbur, sjá Klömbur.
klyfberi 300, 308, 316, 324.
klyppingr 316.
klæði 151 , 276, 336, 386-387,473,
484, 584 620. — klæði tvígilt
584. Sbr. arest, buckran, flug-
el, glit, guðvefr, hálfstykki, kol-
neskt(klæði),lérept,líkakult,lín,
randadúkr, salonsáklæði, silki,
sprang, strigi, sæ, ulláklæði,
uUdákr, vaðmál, vararfeldr,
varningsklæði, veandasaumr.
klæði, klæðnaðr. klæðaburðr,
öU klæði 7, 108, 155, 157,
210, 561, 584, 768. — helgr
klæðabúnaðr 716. Sjá og sbr.
ÍIÉGISTR
881
ermasloppr, hattr, hosur, húía,
kápa (rauð og síð), kóas með
skinnum, kross, lindi, maliers-
hringr, rokkr (rockr), skeið(?),
stakkr með skinnum, skinn-
stakkr, skór, skrúðklæði,
skyrtulérept. spensl, sylgja.
Klængshóll i Svarfaðardal 301.
Klængsson: Ólafr.
klögun, klögumál 152, 425, 458,
518, 752.
KJömbur i Reykjadal 322, 562.
Klömbur i Vestrhópi 385—386,
424-425.
knaber 72, 134.
Knappavellir i Öræfam 471.
Knappey, eign Grenjaðarstaða
323.
Knappstaðir i Stiílu 612, 731.
Knet+ilsstaðir (Hnettilsstaðir) í
ísaíirði 502.
knifar 324, 727. Sbr. hnifr.
Knjúkr i Langadal 26, 28.
Knútr Pétrsson kanzlari (1524)
230.
Knútssel i Múlaþingi 33.
Knyttilsstaðir, sjá Knettilsstaðir.
Knörr i Breiðavlk 226, 457, 512,
619- 620, 649—651, 717,
743.
koddi (textakoddi) 190, 305,313.
Koðran Jónsson prestr vestra
(1474) 38.
Koðran Ólafssen nyrðra (1527
—1530) 400, 466, 467, 534.
Koðransson: Jón, Haligrimr,
Kollgrimr, Skeggi.
kofi 560.
kol 559. - - kolgröí 38. — kol-
viðargerð 608.
kola 327, 328. Sbr kirkjukola.
DipL iBl. IX. B.
Kolbeinn Indriðason nyrðra (1529
-1535) 491, 555, 635.
Kolbeinn Ingimundarson i Un-
aðsdal (1526) 345-348.
Kolbeinn Sigurðsson í Rangár-
þingi (1529) 505.
Kolbeinsárós á Ströndum 25.
Kolbeinsdalr i Skagafirði 301.
Kolbeinsson : Asmundr, Bene-
dikt, Jón, ÓJafr, Þorlákr, Þor-
steinn.
Kolbeinsstaðir i Hnappadals-
sýslu 603, 618, 650, 659—
660, 743. — Kolbeinsstaða-
hreppr 286, 438—439, 496,
567, 617—619, 650.
Kolbitsá i Hnitafirði 326.
Kolgrafir i Eyrarsveit 557.
KoUabær (minni) i Fljótshlið
405.
Kollafjarðarnes í Strandasýslu
709—710.
Kollafjörðr i Barðastrandarsýslu
503, 592.
Kollafjörðr i Strandasýsla 589,
711.
Kollavik i Þistilsfirði 301, 324,
327.
Kollgrimr Koðransson ábóti í
Þykkvabæ (1524—1526) 190,
224, 345, 357, 359, 369.
Kollgrimsson : Höskuldr.
Kollslækr i Hálsasveit 592.
KoUsstaðir (rziKarlsstaðir) i Kina
301.
Koilsstaðir á Völlum 33.
KoUsvik (Koltsvlk) i Patreks-
firði 271—272.
kolneskt (klæði) 298.
Kolsholt i Flóa 256.
-Koltrygsstaðr (= Koltreyjustaðr
56
882
RÉGISTfe
Kolfreyjustaðr) i Fáskrúðsfirði
123.
kompaa 98.
kona 202, 227—228, 276, 278,
616, 763. — konur og karlar
580, 582. Sbr. kvinna.
kona (uxor) 27—28, 47, 62, 72,
121, 130, 145, 179, 214—215,
234, 251, 254, 268, 274. 285,
338, 343, 349, 353, 356, 375,
377, 383-384, 385, 388, 401
—403, 405, 409, 424—425,
428, 430, 436-437, 440, 453—
455, 472, 475, 496—497, 499,
507, 527, 535, 546, 561, 575,
590-591, 603, 616-617,630,
643, 649—650, 652-653,
696, 711, 749, 764, 768. Sbr.
kvinna. — konumundr (kván-
arm., kvonarm.) 502, 554, 714.
Kongsstaðir i Svarfaðardal 334.
Kongustaðir {= Göngustaðir) 1
Svarfaðardal 301.
Konráðr Jónsson vestra (1532)
629.
Konráðason: Steinmóðr,
konungr, kongr (king, koning,
konning, konnung) 1 — 8, 10
—16, 19, 25, 40, 53, 58—60,
62, 64, 72, 75-^76, 82—84,
102—108, 110—111, 118, 134,
139—141, 149-151, 153, 157
—158, 161, 164, 167, 169—
171, 182- -183, 188, 198—
199, 202, 204—205, 207-209,
211, 214-216, 218—219,
228, 233—234, 236, 238—
239, 265, 267, 291, 325, 333,
337, 343—344, 353-354, 360,
371, 382—383, 396—398, 432
—434, 441—442, 468—469,
478, 486, 493, 495-496, 499 j
—500, 522, 532—538, '548- ^
549, 551-552, 576,579-580,
582, 584—586, 591, 620, 625,
631-632, 634, 643—644, 647
-648, 659-660, 665—671,
677-678, 685, 699, 707, 725,
738, 741, 755, 757—760. —
kongsins bréf 432, 534—536.
— konungdómr, kongdómr
5, 10-11, 14-15, 52, 75,
106-107, 111 -112, 142, 149
-150, 157—158, 219, 255,
266-270, 398,418,494—495,
625, 667, 669, 707, 741, 747.
— kongdómsins, kongsins
foveti 418, 535. Sbr. að öðru
leyti: fógeti, konungr. — kong-
dómsins, kongsins réttr 14,
16. 493, 660. — konungs
eignir 106-107,494,540,672,
708, 742.— konungsfundr 84.—
— konungs garðr 11 — 12,
140—141, 164. — konungs
gjald 736. — konungsjarðir
25, 493, 495, 540, 625, 660,
672, 678, 698, 708, 711. —
konungs kaup 12. — konge-
lig maiestet 442, 468, 632,
633, 634. — kongs miskunn
580. — konungs reki 25. —
kongsins renta 523, 737, 738.
— konungs skipan 670, 671. —
kongsins sýsla (og umboð) 427,
430, 527—528, 575, 665-
667, 707—708, 726—727, 740
—741, 768. Sbr. að öðru leyti:
konungr, sýsla. — kongs um-
boðsmaðr 352, 418, 477—478,
500, 512-515, 529, 580, 582
-584. 625, 628—630, 666,
EEGISTR
m
068,678,699,746-747, 749—
750, 767. Sbr, að öðru leyti:
konuDgr, umboðsmaðr. — kon-
ungs vald, kongs makt 2 — 3,
14, 25, 523, 669-670.
konventa, sjá conventa.
kopar 190, 297, 298, 313, 320,
332, 472. — koparhjálmr
186, 320. — koparböfuð 296.
— koparhompull 296. — kop-
arkaleikr 196. — koparkanna
192, 300, 316. — koparkross
197, 295, 313, 328. - kopar-
skjöldr 312. — koparskrin
328. — koparstétt (á kaleik)
233. — koparstika 186, 191,
195, 298, 306, 313, 317, 320,
322, 325—326, 328, 330, 332.
Sjá og sbr. bagaJl, glóðarker,
skrin.
Kópavogr við Skerjafjörð 140,
149.
kopíur, kopíubækr 22, 24, 26,
33, 43, 73, 96, 129, 242, 254,
347, 535, 643, 675.
kór (kirkju) 190,296, 306,328,330,
332. — kórdyr 295, 330, 332.
— kórprestr 472. — kórpsalt-
ari 306. Sbr. hákór, Maríukór.
korðahnífr 588.
korn, kornvara 7, 691. Sbr. akr,
hveiti, mjöl.
Kornsá i Vatnsdal 314.
Kornslækr í Borgaríirði 403,
404.
kóróna 520. — kóróna með silfr
295.
korporall, sjá corporale.
Kort Blom, Hamborgari (1527)
413, 415.
Kortugil í Tungusveit 602.
kóss (íornt, með skinnum) 588^.
kosning 102, 110, 120, 169—
170, 202, 216, 715. Sbr.
kjör.
kostnaðr 10, 14, 16, 212, 222,
352, 461, 499, 545, 611, 677.
kostr 9, 300, 321, 331, 587.
Sjá og sbr. bógr (af nauti),
álptaregg, egg, fiskr, hostr {=
ostr), hvalr, hveiti, kjöt, korn,
kviðáll, mjólk, mjöl, nautsþjó,
síðuspelar (af nauti), skamra-
rif, selkjöt, skreið, skyr, slátr,
uxamagáll.
kot 93, 454, 502. — kotungar
588, 592.
Kotferja í Flóa 488.
Kothvammr á Skaga 321.
Kottún i Blönduhlíð 529.
Kraísmýrr i ísafirði 520 —
521.
kraff (krafa) 469.
kragi 192.
Kráksson: Brandr.
krankleiki 511.
Kraunastaðir í Reykjadai 327.
Kriegers safn stiptamtmanns 99,
111, 270, 272.
kriigismacht 634.
Krinastaðir i Eyjafirðl 323.
Kringla í Torfalækjarhrepp i
Húnavatnsþingi 314.
Kringlumelar i Skilmannahrepp
128.
Kriugluvatn, selstaða frá Grenj,
aðarstað 323.
krisma 510, 531. — krismaker
297, 317.
Kristfó 315, 470, 487—488, 612,
735, 747.
Kristiern, sjá Kristján.
884
JRÉaiSTR
Kristín Björnsdóttir i Vatnsfirði
(Vatnsíjarðar-Kristín d. 1458)
55, 485, 524, 527.
Kristín Eiriksdóttir, Ólafssonar
á Eiðum (um 1700) 185.
Kristín Eyjólfsdóttir, Arnfinns-
sonar (enn á lifi 1526) 337.
Kristín Guðnadóttir, Oddssonar
(d. 1496 eða fyrri) 54, 56.
Kristin Jónsdóttir í Skaptafeiis-
þingi (d. íyrir 1499) 113.
Kristín Suraarliðadóttir áHraíns-
eyri (d. 1517) 57, 58, 515,
516.
Kristín Torfadóttir, kona Hal-
dórs Ormssonar (1533) 649—
650.
Kristin Vigfúsdóttir, Erlendsson-
ar (1533) 682—684.
Kristin JÞórarinsdóttir, móðir
Sigmundar prests (1522) 112
—113.
Kristin Þorleifsdóttir, Björnsson-
ar (1527) 436.
kristindómr 137, 421, 716.
kristindómsréttr, kristinréttr
kristindórasbálkr 9^ 52, 138'
178, 299 375, 627, 633.
Kristján Dana og Norðmanna-
konungr hinn I. (d. 1481) 40,
53, 59, 371.
Kristján (Kristiern, Cristiern)
Dana og Norðmannakonungr
hinn 11. (d. 1559) 59—60, 72,
103, 105, 134-135, 163—165,
167—169, 182—183, 198-
199, 204—205, 207-209, 228,
233, 234, 236, 487, 537, 634.
Kristján (Kristiern) hertogi af
holtsetalandi og síðar Dana
og Norðmannakonungr hinn
ni. (1535-1536) 725, 736
—738, 761.
Kristján (Kristiern) Hvittorp
(1524) 207.
Kristjana Teitsdóttir i Hvitanesi
(1903) Í28.
Kristjania í Noregi 6, 12, 33,
43, 205, 228.
Kristnes i Eyjafirði 301, 612.
kristni 67, 118, 239, 245, 599.
kristnir raenn, kristnar sálir 66,
70, 238, 278, 586, 732.
Kristopher greifi af Oldenborg
(1535) 736-738.
krókar 300, 309, 325.
Króklág á Skagaströnd 642.
Krókmelar á Mývatnsöræfum
639.
Krókr i Garði 87.
Krókr á Skagaströnd 314.
Króksfjörðr i Barðastrandarsýslu
686, 687, 717-718.
Krókstaðir i Eyjafirði 301, 634,
635.
Kroppr i Eyjafirði 301.
kross (með undirstöðum), helgr
kross 188, 191, 193^—194,
196, 295, 297, 305, 316, 317,
320, 322, 325—326, 328, 330,
332—333, 338, 563, 645. —
gyltr kross 190. — irskr
kross 190. — krossinn í
Kallaðarnesi 592. — krossalt-
ari 313, 317. - kross-stúka
(i Hóladómkirkju) 295.— raynd
hins helga kross 193 — 194.
Sbr. fontkross, koparkross,
likakross, merkiskross, silfr-
kross, trékross.
REGISTR
kross (að bera á sér) 113.
Kross í Laudeyjnm 183, 281,
344—345^ 399, 424.
Kross i Mjóafirði anstr 49.
Kross á Skarðsströnd 688.
Krossabær, sjá Krossbær.
Krossadalr i Tálknafirði 66—67.
Krossanes (hvorttveggja) í Kræk-
lingahlíð 301.
Krossanes i Skagafirði 301.
Krossanes á Vatnsnesi 403 —
404.
Krossar á Arskógarströnd 321
Krossavik í Vopnafirði 473, 570
-571.
Krossavík i l>istilsfirði 324,
327.
Krossbær (Krossabær) i Horna-
firði 93, 273.
Krosshóll i Svarfaðardal 334.
Krossholt i Hnappadalssýslu 286,
438, 439, 496—498, 618.
krossmessa (hvortveggja) 113,
135, 137, 240, 309, 331, 339,
349, 377, 439, 444, 451, 498,
499, 528, 575, 600, 618, 666,
733, 765, 768.
Krossnes i Eyrarsveit 509.
Krossnes i Strandasýslu 93.
Kross-steinn á landamerkjum
Jörfa 497.
Krounuhérað i Nuregi 408.
Kruksstaðir, jörð Hólastóls 301.
krúna, krúnan (konungdómr,
konungr) 75-76, 82, 164, 199,
738, 740, 742, 761. - Kor-
egs krúnu land ísland 72,
134. — krúnunnar renta 707,
728. — krúnunnar réttr 398.
Kryddhóll i Skagafirði 301.
Krýsuvik i Crullbringusýslu 2$9.
Kræklingahlið í Eyjafirði 301,
746, 747.
kröf {=: krafa) 469.
Kúgastaðir (Kúastaðir) i Svart-
árdal 302, 489.
kúgildi, kvigildi, kviildi 22, 26
—27, 55, 67, 100, 106—107,
117, 144, 186—188, 194, 196,
198, 204, 221—222, 244, 246
—247, -255—256, 262—263,
278, 284, 286-287, 316, 321,
326, 329, 335—336, 349, 388,
392-395, 402—404, 424, 426,
452-454, 476, 479, 488, 490,
493, 502—503, 512, 542, 563
—564, 579—580, 587, 589,
592-594, 603, 605, 608—
609, 612, 619—620, 624, 650
-652, 654—655, 657, 659,
665—666, 682-683, 696, 701,
704-705, 717—719, 723, 734
—735, 739—740, 744, 747,
753—755, 764—767. — kú-
gilda hald 221. — kúgilda
leigur 494, 506, 546, 572—
573, 742.
kúgun 153.
Kúla, sjá Auðkúla.
kult, sjá likakult.
kunta 53.
Kurbr (Kurfr) á Skógaströnd 314.
Kursveinsstaðir (Kusveinsstaðir)
i Fjörðum 329, 652.
Kúskerpi i Blönduhlið 301.
kvánarmundr, sjá kona.
Kvann-, sjá Hvann-.
kvartauir 631.
KvennahvoU á Skarðsströnd 688.
kver 298.
kvern 329. sbr. maltkvern, must-
arðskvern, piparkveru,
REGISTR
Kviá i Öræfum 42.
Kviabekkr i Ólafsfirði 294.
Kviar i Norðrárdal 61.
Kviasker, sjá Kvisker.
kviðálar (sbr. magálar) 191.
Kviendisdalr (= Kvikindisdalr) i
Eyjafirði 309.
Kviendisdalr (Kviindisdalr z=z
Kvikindisdalr) iReykjadal767.
kvigur 316, 321, 657.
kvikfé 316, 326, 329, 333, 529.
kvinna (alment, og eiginkona,
skilvis) 20,47—48, 55-57, 61
—62, 64, 87, 100, 121, 122,
143, 151, 179—180, 255, 268,
270, 274, 344, 349, 353, 385,
387, 403, 449, 473-474, 487,
501, 503, 507, 515-516, 528
536, 548-549, 555, 562, 564,
591, 624, 659—660, 686, 697»
764.
Kvisker (Kviasker) i Öræfum
93, 273—274.
kvislar 192.
kvittan, kvittancia, kvittanar-
bréf, kvittantz 46, 47, 77—78,
88, 104—105, 124, 147—148,
152, 153, 158, 160—161, 178,
232, 233, 236, 242-243, 245
—246, 263, 267, 277, 348, 388,
410—411, 417—418, 440, 442,
466, 468, 495, 505, 507, 508
— 509, 542, 560, 571, 616, 618,
623, 625, 652-653, 671, 678
—680, 696-697, 699,706—
707, 710, 721—722, 724, 726,
742, 763.
kvonarmundr, sjá kona.
kvotra 329.
kvöð : kvaðarvitnij kvöðuvitni
&93, 671.
KwngeU i Noregi 633.
kyndilmessa 20, 318.
kýr 17, 20, 113, 153, 186—189,
196, 246, 259—261,308-309,
316, 321, 327, 329, 332—333,
352, 471—472, 563-564,588,
606, 609, 645, 657, 732, 734. —
gömulkýr 657. — kýrhúð 308,
325.
Kýraugastaðir á Landi 395, 720.
kærur 40, 90, 113, 130—131,
173, 176, 180, 198, 221, 223,
230, 250, 281, 343, 345, 354,
422, 424, 457—459, 535, 555,
574, 614, 648, 666, 674, 708,
712, 751.
Köbenhavn, sjá Kaupmannahöfn.
KöbinghaíFn,sjáKaupmannahöfn.
kögur, kögrar 298, 306, 314, j
327. sbr. sækögur. ^
Kögur við Dýrafjörð 29.
Köldukinn í Húnavatnsþingi 627.
Köpenhaffn, sjá Kaupmannahöfn.
Lada (Hlaðir, Hlöð) i Noregi 44.
Lafranz Nikulásson i Skapta-
fells- eða Rangárþingi (1529)
481.
Lafranz Vestani (1521) Vni,
789 (er haldinn Eggertsson, af
józkri aðalsætt. Sbr. D. N.
XVn B. bls. 358.)
lág 521, 641.
Lágafell i Landeyjum 423-424-
Lagarfljót 725.
lágasöngvabók 186, 331, 332.
lagnaðr (og vilji) 274, 341.
lagvokn (=lagvopn) 299.
lamb 471, 733. — lambseldi
321, 325, 485, 524, 526-527,
7^3. — lambarekstr 327.
REGISTR
887
Lambá i Eyjafirði 65.
Lambaíell undir Eyjafjöllura 107.
Lambagil á Barðaströnd 645.
Lambanes i Fljótum 302.
Lambanes i Þistilsfirði 319.
Lambavatn á Rauðasandi 271,
572.
Lambey i Fljótshlíð 376,377, 712.
Lambhagavík í FJjótum 303.
Lambhagi á Alptanesi 146.
Lambhagi i Gufudalssveit 196.
Lambhagi i Svaríaðardal 834.
lampi, lampr 70, 295.
Lámúli á Skaga 302, 304.
lán 204, 207, 478, 526, 757.
land — ísland, sjá ísland. —
landsins eð bezta 582. —
landsfjórðungr 534. — lands-
fólk 361. Sbr. landsmenn. —
lands, landsins lög 342, 398,
493, 579, 707, 721. — lands-
lagabók 14-15, 47, 142, 226,
257, 354, 495, 579, 582, 667,
703, 728—729, 741, 752, 761,
—762. — landsmenn 5, 14,^16,
583, 584, Sbr. landsfólk.' -
landsnauðsynjar 668, 669, 670.
— landráðasök 398. — lands-
réttr 14- 15, 523. — landsstjórn
737—738. — lands(ins) vani,
siðr 583, 604, 705. - lands-
vísa 161. — landsvist 680—
681, 762. — landsþingisskrifari
147, 737.
land (=z fasteign, jörð, prædium):
[ land og lausir aurar 62. —
[ landbúar 75, 559, 702, 712. —
landsdrottinn 248. — landeig-
andi 18, 516. — landeign 149,
241, 523, 565, 638. — land-
gögn 21. — landshlutr, lands-
mannahlutr 310, 311, 319. —
landamerki, landamörk, landa-
merkjabréf, landamerkjaskrá
18,28—29, 128, 129, 144 -145,
248, 395, 464—465, 496—497,
562, 565, 567—569, 577, 601
—602, 608—609, 627, 637—
641, 686, 705—706, 708—709,
748—751, 753—754. — land-
nám 354, 384, 475, 516. —
landsnytjar 19, 565, 639. —
landskyld 6-8, 100, 106—
107, 111—112, 198, 244, 282,
370, 400, 412, 494-495, 506,
513- -514, 530, 540-541 544,
588, 630, 672-673, 741-742,
— landskyldarkúgildi 657. —
landskyldaleigur 400.
Land (z= Lundr) i Fljótum 731.
Land(ið) í Hangárþingi 281, 395,
423, 500—501, 505, 650, 679,
694-695.
Land (Varmaland) í Skagaf. 321.
landablað (= landabréí) 306.
Landaraerkjalág í ísafirði 521.
landaurar 2, 4 — 5, 7.
Landbertus saga 299.
Landbjartr Bárðarson vestra
(1529) 485.
Landbjartsson : í>orlákr.
Landeyjar i Rangárþingi 181,
281, 344, 345, 395, 399, 406
407, 423, 505, 567—568.
Landsbókasafn(ið) í Reykjavik
1. 3—4, 11, 13, 18, 22, 62,
71, 74-75, 78—81, 83-85,
92-93, 97, 99, 101, 110, 116
117, 129—131, 134, 136, 141,
151, 161—162, 164—166, 172
—173, 175—176, 199, 201,
213, 223, 230, 238, 242—243,
888
REGISTR
250, 254, 255-258, 262, 264,
269-270, 280—281, 289-291,
338, 340, 342, 344, 348, 354,
357, 359, 363-365. 367, 369
-370, 373—375, 377—378,
382, 391^ 392, 393, 394", 395,
400, 403, 412, 413, 423, 429,
434, 440, 442, 443, 455, 461,
465 467, 469, 474, 476, 488,
494, 500, 502, 506, 508, 510,
517, 518, 522, 530, 534, 543,
548, 550, 551, 558, 559^ 570,
574, 577, 598, 603, 606, 607,
613, 616, 622, 626. 635, 638,
644, 659, 666, 686, 687, 689,
690, 699, 701, 704, 708, 712,
715, 717, 726. 730, 761, 763.
Landsker íyrir Staðarsveit 26.
Landskjalasafnið i E,eykjavik 1,
4, 8,11,13,15,18,21,24,26—
28, 116, 134, 144, 248, 351, 358,
360, 385, 426, 439, 444, 494,
496, 523, 526, 563, 564, 565,
614, 617, 635, 640, 661, 682,
698. Sbr. Biskupsskjalasafn.
Langabúr (á Hólum 1525) 300.
Langadalr i Húnavatnþingi 26,
27, 28, 400-401, 436, 454,
467, 473, 489—490, 554, 566,
659, 764, 766.
Langadalr i ísaíirði 516, 595,
701—702, 704, — Langadala-
strönd 495, 502, 524, 526-
527.
langafasta 305, 325, 331, 338,
403, 688, 724, 763.
Langafjara á Skaga 304, 321.
Langamelr á Akranesi 128.
Langamýr ytri i Húnavatnsþingi
302.
Langamýr í Skagaiirði 301.
Langanes í Arnarfirði 514, 515,
526, 629, 665—666.
Langanes á fjórðungamótum
eystra og nyrðra 78, 112, 113,
302, 310.
Langareki á Tjörnesi 323, 327.
Langaréttarbót (1450) 53.
Langasker á Rauðasandi 749.
Langatangi á Skaga 304.
Langavatn i Helgastaðahrepp í
Þingeyjarþingi 323, 562.
Langavatn á Skagaströnd 641.
Langey fyrir Skarðsströnd 688.
langfeðgaeign 408.
langi frjádagr 404, 623.
langsessa 317.
Larsakanna, sjá Hannes.
lás 307, 309, 324, 330. ^
latina 238, 245,264, 611,692.— 1
latinubækr 296, 299, 313, 317,
322. — latinuskræða 333. —
sermo latinus 611. Sjá biblia.
Látrar á Skaga 321.
Látratangi á Skaga 304.
látún: látúnshjálmr 330. — lát-
únslikneski 297. — látúns-
mundlaug 297. — látúnsskeið
297. — látúnsskjöldr 306, 317.
Lauðmundarfjörðr = Önundar-
fjörðr 546.
Laufás við Eyjafjörð 19, 119,
206, 294, 329—331, 365,403,
450, 651, 747.
Lauíáshagi á FlateyjardDlsheiði
330.
Laugaból i Arnarfirði 244, 520.
Laugaland (hvorttveggja) i Eyja-
firði 309.
Lau^aland i Fljótum 302.
REGISTR
Laugar (hvorartveggja) i Reykja-
dal 454-455, 473—474, 491
-492, 617.
Laugarnes á Seltjarnarnesi 751
-752.
Launarsholt á Landi 395.
launbörn, laungetin börn 545,
546.
Laurencius hinn helgi, Lauren-
ciusmessa (-messudagr) 98,
371, 372, 465, 543, 546, 588.
— Laurencius (líkneski, xiijc)
244.
lausafé, lausagóz, lausapeningr
9, 21, 47, 51, 55, 61. 87, 116,
179, 181, 242 -243, 271, 332,
334, 371, 403-404, 419, 426,
428—431, 466. 478, 665,
713.
lausakragi 318.
lausamenn 579, 581, 582.
lausasmjör 308.
lausn Q'arðar) 537, 620, 622,
713.
lausn, lausn og skript 51— 52,
. 69—70, 92, 115, 130—131,
133, 138, 177, 225, 245, 251,
255, 285, 354, 394-395,466,
475, 510, 517, 531, 569, 606
—607, 613, 627, 638, 646,
660-661, 678, 709, 736.
lausnari 101, 146, 359.
lausnarsteinn 297.
lavnceknigth 760.
lax: laxveiði 26, 323.
Laxá i Kjós 753.
Laxá i SuðrþÍDgeyjarþingi 327,
562.
Laxárdalr i Dalasýslu 458, 460,
461, 509, 751.
Laxárdalr í fíúnavatnsþingi 766.
Laxárdalr i Skagafirði 305.
LaxárdaJr i Þingeyjarþingi 448,
562.
Laxárdalsheiði nyrðra 445, 446.
Laxárdrög á Skagaströnd 642.
Laxárós i I>ingeyjarþingi 327.
Laxárós (forni) i !Þistilsíirði
319.
Lazarus Mattheusson bartskeri i
Skáney i Reykholtsdal (Skán-
eyjar-Lazi; 1525-1528) 290,
361, 476-477.
lectari 296, 298, 326, 328, 333.
— lectaradúkr 332.
legáti, legátavald 41, 137, 238,
264, 336, 685, 714-715, 7 16
730.
legstaðr 67, 472, 586, 592.
Leiðólísstaðir i Laxárdal i Döl-
um 247.
Leifsstaðir i Bólstaðahliðarhreppi
321.
Leiísstaðir, eyðijörð Hólastóla
302.
leiga 67, 100, 106, 111-112,
241, 269, 400, 478, 513-514,
530, 544, 630. — leiguliði
319. — leigustaðir 545, 630.
leikmenn, leikir menn 55, 61,
65, 74, 80, 94-95, 114, 142,
176-177, 186, 199, 218,224,
235, 236, 240, 255—256, 281,
284-285, 289, 336, 337, 352,
354, 357, 370, 372, 374—376,
379—381, 396,412,425—426,
433, 442, 448, 456—459, 464,
469, 472, 477, 479, 498-501,
503, 507, 510, 527, 530—531,
539, 541, 543, 546-546, 548,
550- 551, 553, 555-556,
564, 566, 570, 572^ 593, 600,
690
REGISTÉ
610, 617, 622, 626, 628, 632,
635, 648, 656—658, 666, 670
—671, 676, 680, 698, 696,
701—704, 708, 712, 714, 720,
722, 727—728, 730, 732, 738,
740, 750, 751. — leikmaDDa-
vald 607.
Leirá i Leirársveit 265, 380—
381, 603, 620. — Leirársveit
í Borgarfirði 265.
Leirárgarðar í Leirársveit 396,
432, 434, 441, 468, 551.
Leirhafnargnúpr á Sléttu 311.
Leirhöfn á Sléttu 323.
Leirubakki á Landi 263.
Leirur hjá Jörfa 497.
leirvogr 751.
lén, léni, lénabréf (lénsbréf), ]éna-
skrá, lénsmaðr 15—16, 60,
105—106, 199, 493—494, 541,
576, 625, 672, 673, 681, 698,
699, 742.
Leo páfi hinn tiundi, 64, 229.
Leodgariussaga 299.
Leonardus confessor 474.
lérept (steint) 151, 276, 297,
298, 306, 336, 386—387, 484,
584, 620. Sbr. varningslé-
rept.
les 331, 332, 333. — leabók
181, 295, 296, 299, 306, 307,
313, 3172, 313^ 320^ ^^2',
325, 326^ 331, 3321 — les-
bók er kallast Eequisitare
322. — lesgrallari 296, 313,
331. Sbr. commonsles, hátíða-
lesbók.
lest (skreiðar, til gildis) 6—8,
46, 102, 105, 381, 723, 735.
lestrarbók 296, 318, 322, 329.
léttavarningr 383, 384.
leyíi, leyfisbréf 37, 565, 666,
679, 728—729, 746, 762.
Leysingjastaðir iHúnavatnsþingi
314.
liber 41, 44, 622. — liber ca-
suum et decretah'um 299.
licencia 700.
liðsafnaðr 662, 664.
lífdagar 391, 472, 585,591,694.
lifsbjörg 579.
lifstið 553, 586.
likakrákr 307, 317, 330. — lika-
kross 332. — likakult 306.
likami, likamr (moldlegr): krankr
á líkam 66, 67, 472, 585, 586,
591, 694.
líkneski 186, 190, 195, 197, 226,
233, 295, 305, 313, 317, 322,
332, 620. — verð á hkneski
244. Sbr. látúnslikneski, smá-
likneski.
lÍD 192, 324.
lindi 588. Sbr. silfrlindi.
lindúkr (á altari, hringofinn) 188,
300, 318, 329-330, 334, 646.
Hnkind 669.
linlak 192.
línsæng 334.
hnun 616,
litillæti 588.
litilmagnar 363.
Litladalr i Svinadal 302.
Litlafjara í Þingeyjarþingi 323.
Litlahamar i Eyjafirði 309.
Litlaland i Olfosi 288.
Litlaskarð á Skagaströnd 641.
Ijáir 191, 300, 309, 316, 325.
Ijós 279, 519. — ljóspanna331.
— Ijóstollr, sjá lýsitoUr,
REGISTR
891
Ljósavatn i Ljósavatngskarði
312, 525, 628, 659, 764. —
Ljósvetningar 312. — Ljós-
vetningareki 311.
Ljóski i Lóni 50.
Ljótr Þorvarðsson syðra (1545)
539.
Ljótsson: Arngrímr.
Ljótshóll i Svinadal 302.
Ljótsstaðir í Eeykjadal 323.
Ljótsstaðir i Skagafirði 302.
Ljótsstaðir í Vopnafirði 135—136.
lóð (solum) 516.
lóð silfrs 98, 105.
Loðmundarfjörðr eystra 280.
lofan 249, 436-437, 548, 565,
571, 613, 684.!
lófatak 3, 5, 414, 416, 417.
lofmessa 98.
loforð 405.
lok (á iláti, spíru) 299, 330.
Lokinhamrar i Arnarfirði 244,
704—705.
Lómatjarnir á Skagaströnd 641.
Lómatjörn i Höfðahverfi 329.
Lombardica historia 298.
Lón i Kelduhverfi 301.
Lón(ið) í Skaptafellsþingi 49—
50, 274.
Lónaós i Norðrmúlaþingi 135
—136.
Lónshöfn i Suðrþingeyjarþingi
310.
Loptr Eyjólfsson „bóndi", lög-
réttumaðr i Austfjörðum, eig-
andi Indriðastaða i Borgar-
firði (1523—1527) 152, 177,
186, 255—256, 360, 390.
Loptr Jónsson i Flatey, Finns-
eonar (um 1700) 535,
Loptr Kálfsson^) lögréttumaðr
(1523) 141.
Loptr Ormsson, Loptssonar,
riddari (d. 1476) 142-144.
Loptr Pétrsson, Loptssonar,
prestr í Viðidalstungu (1522
—1526) 109, 339.
Loptsdóttir: Vilborg.
Loptsson : Greipr, Guðlangr,
Jón, Ormr, Pétr, Skapti, Ste-
phán.
Lorenzo Pucci kardinali (1524)
229.
lott, sjá hlutr (af skipi).
Lubecenses, sjá Lybek.
Lubecker, sjá Lybek.
Lucas evangelista, Lucasmessa
(festum) 116, 118, 251, 282,
503, 746.
Lucia hin helga 196.
Lundarbrekka i Bárðardal 487,
747.
Lundey á Skagfirði 303.
Lundr i Fnjóskadal 65, 301.
Lundr i Lundarreykjadal 248.
Lundún á Englandi 205.
Lungegarðr 691.
lupus 756.
Lurkasteinn i Öxnadal 66.
Lúsá á Hörgárdalsheiði 320.
Lybek, Lybikumenn, Lybecen-
ses, Lybecker, Lybike 525,
576, 756, 758—760. - lybisk-
ir skildiugar 500.
lýðbiskup 685.
1) Svo skýrum stöfum i hand-
ritinu. Athugandi er, hvort það
sé ekki misskript fyrir „Eyjólfs-
$92
REGISTR
Lýðr Magnússon preatr i Skarðs-
þingum (d. 1746) 463.
lýðríki 647.
Lykin Smitt (1523) 198.
Lyng(ar) i Meðallandi 189.
Lyngbreiðarendi á Skagaströnd
641.
lyngrif 465.
lýrittareiðr 384, 556, 613, 638.
Lyse í Noregi 390.
lýsi 70, 583. — lýsistunna 584.
lýsing (til festa, hjónabands)
58, 375, 569, 736.
lýsitoUr, Ijóstollr 20, 325, 599,
600, 645.
Lýtingr Einarsson i Borgarfirði
(1525-1531) 265, 600.
Lækjamót i Viðidal 93, 403—
404, 552.
Lækjarbotnar við Hafnarfjöð 146.
Lækjardalr i Langadal 490,
766.
Lækjardalr i Öxarfirði 310.
Lækjarskógr i Dölum 587.
Lækjarvik við Skjálfanda 312.
lækning 361.
Læknisstaðir á Langanesi 302.
lækr 43, 146, 241, 314, 497,
529, 565, 609, 627, 638, 641
—642, 750—751. - lækjar-
íall 751. - lækjarhölkn 568.
— lækjarós 568. — lækjar-
seyla 751.
Lækr á Barðaströnd (=: Brjans-
lækr) 111—112,271,592,705,
722.
Lækr i Elóa 474, 475.
lærðir menn, lærðir og leikir
10, 76-78, 82-83, 115, 118,
134, 137, 141, 159, 170, 179,
206, 225«^ 257, 291, 339, 365,
373, 378, 456, 458—459, 507,
555, 566, 622, 666,670-671,
676, 680, 693, 738, 750. —
lærðra manna fuUrétti 365.
löð 307.
lög 3, 5, 9—10, 14-17, 46, 48,
51-52, 57—58, 62-63, 67—
69, 74—75, 78, 80, 91-92,
94—95, 97, 100, 107-108,
110—111, 115, 123—124, 126,
131, 133, 141-143, 153, 164
—165, 167, 174, 179, 181—
182, 184—185, 204, 211, 214
—216, 218, 220, 225-226,
239, 251, 254. 257, 263, 267,
274—275, 284-285, 289, 291,
338, 340-341, 345, 349, 353,
355-356, 361, 371, 373, 375
-376, 378, 382, 390, 392—
393, 396—398, 401, 412, 424
-425, 440, 446-450, 452—
456, 459, 462-463, 473, 477,
482-484, 488—493, 495-
498, 501, 508—509, 512 516
—519, 522—523, 528—530,
538, 544, 549, 551—552, 570
—572, 575, 580, 582—584,
594-596, 600, 609—610,
612-613, 624, 628-629, 631,
633, 636, 638, 650, 652, 658,
660-661, 663, 668-671, 677,
679—680, 683-684, 695, 702,
704-705, 707, 711, 717—
719, 721, 728-729, 731, 735,
741, 744, 747, 752, 754-755,
761, 766—768. - guðs'lög
131. — islenzk lög 2, 4—5.
— lög heilagrar kirkju 730.
— lög Ólafs konungs helga
55, 164, 218, 681. — löglegr
aðgangr 424. — lagaákæra
kEGISTR
893
573. — lögarfi 57, 428,430.
— lögaurar 2, 4. • — laga-
ávöxtr 91, 225, 269, 370, 721.
— lögbók 3-5, 12-13, 74
—75, 94-95, 150, 155, 214,
220, 230, 278, 283, 299, 300,
472, 475, 491, 513, 516, 530,
579, 582—583, 610, 630, 658,
721, 751. — lagaboð 762.—
lögbrot, lagabrot 141, 151,
397, 549. — lögbrotsmaðr
115. — lagabrúðkaup 251,
285 — lögbætr 201. — lög-
íesta, lögfest jörð 564—565,
567—568, 727-729. — lög-
gjafir 47-48, 56, 87, 464,
473, 551—552, 592, 683—
684. — lagagjörningr 516.
— lögleg gögn 516. — lög-
heimili 91, 152-153, 361,
397. - lögleiga 222. ~ lög-
leysa 7, 133. — lagamál 136
-137, 214, 216.— lögraál 61,
75, 108, 132, 150, 173, 177,
347, 398, 503, 565, 577-
578, 670, 677, 684, 690, 697,
708, 713, 718, 727. — lögmál
heilagrar kirkju 537, 616,
649. — lagaráð 202. — laga-
ripting, 22, 74, 182, 185, 204,
254, 257—258, 263, 274—
275, 280, 284, 345, 381—382,
390, 392, 396, 401, 424- 425,
440, 446, 448, 450, 452-455,
462, 484, 488—489, 492, 497,
508, 512, 552, 570, 572, 594
—596, 609, 612, 624, 628,
636, 650, 663, 683, 695, 718
—719, 731, 747, 755, 767. —
lögsaga, lögsögn 132, 173,
239, 355, 455, 456, 460. —
lögsagnari 744. — laganna
setningar 604. — lögleg skip-
an, lagaskipan 210, 494, 496.
— lagaskipti, lögskipti, lög-
leg skipti 55, 271, 427-430,
527, 528, 529. — lagasókn
69. _ lagastefna 528. —
lagasvar, lögsvar 22, 142,
378, 544. -- lagaumboð 406.
— lagaúrskurðr 257, 356,
537, 706. — laganna útvis-
an 639. — lagavegr 107. —
lögvitni 613. — laga yfir-
sögn 239. Sbr. landslög.
lögmaðr 4-5, 9, 11, 13—16,
28-29, 46-47, Qí, 68—69,
71. 77, 79, 85, 90, 92, 96-
97, 99-103, 105, 110-112,
139 -141, 145, 149—150. 152
-156, 158, 175, 178, 207,
216—218, 223—224, 238,
264, 266, 268—269, 275, 278
—279, 281—283, 288, 349, 359
—363, 365—368, 378—379,385
—386, 396 -398, 408, 414^
416, 418, 427, 432—435, 440
._441, 443—445, 448—449,
457, 467-469, 472, 475, 478
—479, 488, 499—500, 502,
522, 532—536, 553—554, 566,
575, 578—583, 590, 593, 601
—602, 604, 626, 635, 637,
651, 659-661, 668—672, 674
—676, 685, 689, 697, 709,
715, 736—739, 746, 754, 761
—764, 766. — lögmanns-
bréf 522-523, 761. — lög-
mannsdómr 522, 635. — lög-
mannsdæmi 60, 534. — lög-
mannseiðr 534, 761. — lög-
manns fullrétti 361—363, 365
894
feÉGÍS^fe
— 368. — lögmaiinskaup 522,
523. — lögmanns kjör, kosn-
ing, útvalnig 492-493, 532
—534. — lögmanns ráð 216.
— lögmanns úrskurðr 10, 16,
200, 219, 418, 442, 537, 671,
680.
Lögmannshlíð i Kræklingahlið
448-449, 604, 635.
Lögmannsvellir, sjá Stóruvellir.
lögrétta 14, 16, 103, 561, 478,
533, 535, 538, 581, 671, 676,
680, 696, 738. — lögréttu-
menn 86, 88, 141, 145, 148,
152, 200, 224, 357, 359-360,
862—363, 366—368,371,377,
397, 399, 416, 432, 441, 467,
493, 513, 527, 532—534, 537
—539, 541, 543, 575, 579, 581
—582, 664, 669—670, 675—
676, 682, 712—713, 729, 736
—737, 754, 768. - lögróttu-
mannadómr (-bréf) 61, 216,
219, 344, 675. — Sjá að öðru
ieyti dóma. — lögréttumanna
íuUrétti 362-363, 366—368.
Lönguhlíð (neðri) í Hörgárdal
147.
Machlinia, sjá Mecheln.
Máfahlíð (Máfahliðarreið) á Snæ-
fellsnesi 143.
magister 41, 85. Sbr. meistari.
mágkona 384.
Magnús Arason kapteinn (d.
1728) 744.
Magnús Árnason nyrðra (1508
—1529) 52, 65, 379^ 383,
387, 405-406, 485—486.
Magnús Árnason eystra (1526)
371-372.
Magnús biskup i Hamri (152Ö
— 1533) 65, 216, 230, 685.
Magnús Björnsson á Jörfa í
Haukdal (1518) 557.
Magnús Björnsson lögréttumaðr
á Reykjum í Tungusveit
og sýslumaðr í Hegraness-
þingi (1522—1541) 65, 74,
184, 352, 445—446, 451—
452, 475, 527^-530, 581, 601
-602, 656, 737.
Magnús Björnsson, Jónssonar, í
Djúpadal (enn á lifi 1613) 62.
Magnús Björnsson iHúnavatns-
þingi (ura 1800) 640, 642.
Magnús Brynjólísson lögréttu-
maðr i Vaðlaþingi (1526—
1532) 344, 579, 612.
Magnús Einarsson, stúdent á
Jörfa, skrifari Árna Magnús-
sonar Cd. 1752) 139, 193, 212,
242, 443, 46P, 557, 705, 749,
751.
Magnús Eiriksson minniskjöldr
(smek) Noregskonungr (d.
1374) 10-14.
Magnús Erlendsson Eyjajarl (d.
1116), Magnúsmessa (-messu-
dagr, íestum) 122, 195, 289,
345, 439, 524, 557, 613, 726.
— Magnúskirkja 195. —
Magnús historia 195. —
Magnús likneski 195, 305,
317. — Magnús saga 195.
Magnús Erlingsson Noregskon-
ungr (d. 1184) 7.
Magnús Eyjólfðson biskup í
Skálholti (d. 1490) 39, 693,
721, 722.
Magnús Eyjólfsson prestr i Sel-
árdal (1524) 218.
feÉGlSTfe
m
Magnús Gíslasoii prestr syðra
(1530) 530.
Magnús Grimsson prestr á Mos-
felli (d. 1860) 716.
Magnús Guðmundsson prestr i
Goðdölum (1522—1535) 89,
90, 96, 109, 114, 339, 711.
Magnús Gunnlaugsson, Teitsson-
ar (á liíi 1512) 382.
Magnús Hákonarson lagabætir
Noregskonungr (d. 1280) 1 —
8, 214.
Magnús (Haldórsson) prestr á
Mælifelli (1521) Vni, 737,
738.
Maguús Hjaltason iTeigi(1602)
636.
Magnús Hróraundsson sýslumaðr
i Hnappadalssýslu (enn á lifi
1717) 619.
Magnús Ingimundarson vestra
(1523) 142.
Magnús (Jónsson?) faðir Sem-
ings prests (c. 1460—1470)
66.
Magnús Jónsson á Krossi (veg-
inn 1471) 281.
Magnús Jónsson, biskups Ara-
sonar, djákni, prófastr milli
Hrauns á Skaga og Hofs i
Dölum, prestr á Grenjaðar-
stöðura (1522-1533; d. 1534)
74, 93-95, 465—466, 553,
570-571, 604, 621, 628, 662
-663, 682—684.
Magnús Jónsson prestr syðra
(1532) 613, 614, 637.
Magnús Jónsson, Jónssonar og
Solveigar Björnsdóttur (1530
—1533) 545, 547, 646, 676.
Magnús Jónsson lögréttumaðr,
að þvi er virðist, i f>verár-
þingi (1531—1536) 603, 671,
675, 696, 728, 729, 737, 745»).
Magnús Jónsson i Skagafirði
(1557) 22.
Magnús Ketilsson sýslumaðr (d.
1803) 134, 647.
Magnús Magnússon á Drafla-
stöðum i Fnjóskadal, dóttur-
maðr Jóns Ásgeirssonar og
Kristínar Guðnadóttur (á lifi
enn 1491 eða leingr) 56.
Magnús Magnússon, Jónssonar,
írá Krossi (d. fyrir 1525) 281
-282.
Magnús Magnúsaon, dóttursonr
Magnúsar Þórólíssonar (1524)
257.
Magnús Magnússon sýslumaðr
á Eyri (d. 1704) 532.
Maguús Markússon, skólameist-
ari og prestr á Grenjaðar-
stað (d. 1733) 73, 402, 477,
484, 485.
Mugnús Narfason syðra (1528)
477.
Magnús Nikulásson, heiraamaðr
á Strönd i Selvogi hjá Þor-
varði lögmanni Erlendssyni
(fyrJr 1513; enn á lifi 1545)
539, 637.^)
Magnús Olafsson á Knerri (d.
fyrir 1532) 619.
Magnús Pétrsson syðra (1523—
1526) 183, 354.
Magnús Sigurðsson nyrðra(1533)
667.
Magnús Stephensen konferenz-
*) Þetta virðist alt geta verið
einn maðr.
896
REGISTR
ráð (d. 1833), handritasafn
hans 62, 65, 90, 96, 175, 178,
210, 215, 364, 379, 385, 427,
444, 449, 553, 554, 604, 635,
656, 789.
Magnús Þórðarson vestra (1528)
477.
Magnús Þorkelsson, Gruðbjarts-
sonar (1504) 47.
Magnús Þorkelsson vestra (1525
—1533) 287, 686.
Magnús Þorláksson vestra (1411)
29.
Magnús Þórólfsson, „biskups-
son" (d. fyrir 1496) 257.
Magnús Þorvaldsson (1728) 227,
461.
Magnúsdóttir: Guðríðr, Hal-
dóra, Margrét, Solveig.
Magnússkógar i Hvammssveit
93, 273, 589, 686-687.
Magnússon: Ari, Arni, Bergr,
Einar, Eirikr, Eyjólfr, Einnr,
Garali, Gísli, Grímr, Guð-
mundr, Hákon, Haldór, Há-
varðr, Jón, Magnús, Markús,
Ólaír, Páll, Sigurðr, Sæmundr,
Teitr, Tumas, Vigíús, í>or-
kell, Þorleiír.
raágr 62-63, 184, 436, 508,
532, 548, 616, 666.
magt 691.
maistre 168. Sbr. magister,
meistari.
mál 11, 14-15, 53, 63,78, 108,
116, 120, 130, 157, 174-175,
200, 202, 214, 225, 266-268,
277, 280-282, 285, 339, 347,
353, 357, 361, 371, 383, 421,
459, 468, 481, 495, 508, 543
-545, 557, 582, 601-602,
616, 660, 667, 670, 675-676,
679-681, 697, 725-726,736,
741.
málaferli 132, 141-142.
málafylgi 536.
máldagar, máldagabréf, máldaga-
bækr, máldagasöfn, 17, 18,
20-21, 24, 26, 52, 65, 185,
187-189, 192, 193—197, 227,
259-261, 263, 292, 293, 299,
305, 316, 328, 346—347, 351,
372, 374, 404, 438, 459, 470,
525, 563, 606, 615, 640, 641,
642, 644, 645, 688, 702—703,
732, 744, 748-749, 751—
752.
málefni 10, 43, 92, 121, 232,
385, 387, 418—419, 441, 582,
631, 682.
Málfriðr Jónsdóttir, Einnboga-
sonar (1528) 450.
máli (konu) 67, 87, 268, 287,
338, 358, 379, 425, 475-476,
503, 714, 740, 749. — máli
= arír 768. — málajörð 179^
338, 487. — málakona 48,
87, 179, 287, 379, 436, 467,
503. 555, 603, 711, 714, 740.
maliershringar með silfr 221.
MalUand á Skaga 302, 304, 321.
— MalUandsskarð 304.
málmr: vj íjórðungar málms
735. Sjá og sbr. argentum,
ásmundar, aurum, blý, eir, gull,
járn, kopar, látún, niðrfella,
pjátr, reiðupeningar, silfr, tin.
málnyta, málnytja 153, 335, 557,
592. - málnytukúgiidi 56, 87,
117, 148, 160, 201, 212, 263,
kEGISTÚ
89*?
Ö7Í, 300, 331,351-352, 371,
388, 404, 424, 426, 439, 476,
479, 512, 587, 589, 594, 605,
612, 619—620, 652, 654—
655, 659, 666, 683, 696, 718,
739—740, 744, 764, 766-767.
malt 583, 691. — maltkvern
299, 307, 318. - raalttunna 584.
Máná á Tjörnesi 311. — Mán-
árreki 311, 312.
mánaðarbeit 196, 562, 627. —
mánaðarrekstr 66. — mánað-
ardagatal (i dagsetning bréfa)
145.
Mánaskál á Skaga 302.
mandatum 700, 725.
Manipulum curatorum (sermons-
bók) 298.
manndómsvizka 103.
manngjöld 359—360, 365.
Mannhelgi 142.
mannshlutr 472.
MannskapsbóU á Höfðaströnd
429, 431.
mannslag 153, 158, 396—398,
697. — mannslagari 132—
133.
manntal8þing(sréttr) 147, 642.
manskæri 307.
Marbæli i Skagafirði 301.
Marcellus Skálholtsbiskup (d.
1462) 32, 33, 43, 44.
marcha argenti 34 — 35.
Marcus evangelista (festum, dagr)
727, 735.
Marus Meyer 757.
Marcus Sarensis (1426) 82.
Marðarnúpr i Vatnsdal 282 —
283, 385—386.
margmælt orð 566.
Margrét (Margareta) mœr hin
Uipl. iBl IX. B.
helga: Margétarlikneski 332.—
Margrétarmessa (dies) 156,419.
Margrét (1523) 168.
Margrét systir á E,eynistað(1528)
473.
Margrót Björnsdóttir, Þorleifs-
sonar (1529) 502—503.
Margrét Erlendsdóttir, Bjarna-
sonar (1523) 178-180^).
Margrét Erlendsdóttir nyrðra
(1527) 440^).
Margrét Magnúsdóttir, Þórólfs-
sonar (1524) 257.
Margrét Þorvarðsdóttir, Bjarna-
sonar, i Njarðvik (1523-— 1530;
187, 253-254.
Margróf, landamerki Jörfa 497.
— Margrófarlækur 497.
Maria mær, siguuð, velsign-
uð móðir jungfrú Maria,
heilög guðs móðir (sjá
vor frú) 67, 83, 97—99, 118,
193, 194, 197, 238, 322, 327,
&04, 586, 591, 599, 644, 649,
665. Sbr. Hofsstaða Maria. —
Mariualtari 305, 306, 317. —
Mariuhistoria 307. — Mariu-
kirkja 31, 38, 188, 195, 504,
507, 680, 695. — „Marian"=
Mariukirkja á Breiðabólstað i
Eljótshlíð 406, 407. — Mariu-
kór 191.— Mariulikneski 186,
295, 305, 313, 316, 317, 320,
322, 326, 328^ 330, 332, 833.
— Mariumessa (á föstu, an-
nunciacionis, fyrri, siðari, præ-
sentacionis, á jólaföstu, Mariu-
messur allar, purificacio, ass-
1) Gæti þó hvortveggja verið
ein kona.
57
89B
ÍIEGISTII
umpcio, concepcio, nativitas,
upphaíningardagr,visitacio)21,
41,68, 70, 98(opt), 110, 160,
195, 237, 250, 252, 253, 254,
276, 296, 307, 318^ 325, 344,
373, 401, 403, 408, 423^ 438,
443, 445, 448, 467, 497, 515,
529, 531, 548, 556, 590, 593,
596, 597, 598, 600, 602, 627,
679, 682, 684, 693, 705^708.
— Mariusaga 297, 314, 321,
592. — Mariusaga en minni
307. — Maríusaga en stærri
305. — Mariuskript 190, 191,
193^— 197^ 320, 325, 645. —
Maríustúka (í Hólakirkju 1525)
295.
Maria magdalena, Mariumessa
(conversio) 228, 409, 586, 591 .
— Mariulikneski magdalenu
313. — Mariu magdalena saga
299, 329.
Mariuhólmr í Eyjaíirði 309.
Mariuhrís (i Hörgárdal) 320.
mark (á fénaði 576.
mark (landamerki) 389. — mark-
garðr 565.
mark (í peningum) 483, 484.
Markaríljót i Rangárþingi 541,
625, 672—673.
Marknes á Fellströnd 751.
Marksker í Álptafirði eystra 19.
Markús Jónsson skafins, „bóndi"
á Núpi undir Eyjafjöllum
(1524-1533) 211, 353, 460,
604, 684.
Markús Magnússon stiptprófastr
(d. 1825) 714.
Markús Snæbjarnarson prestr i
Elatey (d. 1787) 457, 704—
705.
Markús Sveinsson vestra (1530)
515.
Markús Þorkelsson i Skagafirði
(1532) 610.
Markússon: Jón, MagnúS; Sig-
urðr, Steinn.
Markvik á Skagaströnd 642.
Markvik i Sléttuhlið 303.
Márstaðir í Vatnsdal 52.
Márstaðir i Svarfaðardal 343,
662—663.
Marteinn (Martinus, Morthen)
biskup hinn helgi, Marteins-
messa (festum) 285, 322, 384,
385, 386, 387, 554, 637, 687,
715. — Martinus (likneski)
305. — Martinus saga (i nor-
rænu) 307, 321, 322.
Marteinn Einarsson prestr og
siðar biskup i Skálholti (1528
— 1536; d. 1576)447^), 567,
650, 767—768.
Marteinn Krabbe kanzlari (1533)
680-681.
Marteinn Óiafsson eystra (1513
—1516) 372—373.
Marteinn Pótrsson, prests Páls-
sonar (1524-1525) 210.
Marteinn Sveinsson prestr
nyrðra (1522) 89, 90, 109,
114.
Marteinn Þorvaldsson, nefndar-
maðr i Húnavatnsþingi (1527)
396.
Marteinsson: Bjarni, Hjálmr,
ísleifr, Jón, Páll, Örnólfr.
1) Þó að þetta bréf sé gert
norðr á Hólum og Marteinn ekki
nefndr í því prestr, sýnist það þó
eiga við Martein biskup.
REGISTR
m
Marteinstunga i Holtum 263.
Martinus, sjá og sbr. Marteinn.
Martinus páfi hinn V. 30, 32.
martyr 31, 202, 210, 227, 233,
275, 289, 299, — martyrilo-
gium 306, 313, 331.
Másgil i Gufudalssveit 196.
Másvatn i Þingeyjarþingi 309.
matarlok 318, 326.
matr 12, 155, 157, 584, 587,
592. 669, 768. - matarverð(r)
9. — matreki 36.
matsbréf 139. — matsmaðr 564.
Mattheus guðspjallamaðr, Matt-
heusmessa 114, 439, 628, 745,
763.
Mattheus, enskr maðr (1527)
413, 415, 416.
Mattheusson : Lazarus.
Matthias Hólabiskup (d. 1458)
43, 44.
Matthiasmessa postula 439, 440,
467, 483, 763.
Matthiasson (Mattheusson): Jón.
Mauðru-, sjá Möðru-.
Mecheln, Mechel, Machlinia,
Meclinburg, Mecklenburg 182,
183, 208, 756, 758.
Meðalfell i Kjós 457, 708-709.
meðalganga 417.
Meðalheimr „i Skagafirði" 93.
Meðalland i Skaptafellsþingi
189.
meðalmaðr 17.
Meðalnes i Gufudalssveit 196.
meðferð (rangleg) 376, 450, 551
-553, 561-562, 623, 702,
747. — meðferð elds 518.
meðfylgjari 70, 164, 397.
meðgjörð 456, 525»
meðkenning(arbréf) 18—19, 36,
342, 520, 618.
meginland 438.
mein, meinbugir 251, 287, 569,
736.
meistari (meister) 18, 41, 85—
86, 165, 205, 208, 230, 408,
688. Sbr. magister.
mekt þessa heims 585, 591.
Melaendar á Sléttu 311, 319.
Melanes á Rauðasandi 748.
Melar i Húnavatnsþingi 315,
351.
Melar á Kjalarnesi 488.
Melar i Norðfirði á Ströndum
25, 93, 314.
Melar i Svarfaðardal 303.
Melar i Þingeyjarþingi (efri og
neðri) 323.
Melgraseyri (Melgrafseyri) i ísa-
firði 502, 713-714.
Melhús i Noregi 355.
melr, melhryggr 128.
Melr, Melstaðr i Miðfirði 95,
119, 293, 326, 426, 623, 692,
744-745, 749.
Melr i Skagafirði {= Melagerði?)
321.
Melrakkanes i Álptafirði austr
19. — Meh-akkanessós 19,
36.
Melrakkaslétta i í>ingeyjarþingi
634, 635.
Melsá á Mýrum 568.
Melslækr á Mýrum 568.
raeniam 307.
raenighe almue 522.
mensura 295.
mercatores Germanici et Ang-
iici 725.
57*
900
REGISÍR
merhryssi 196.
merki (landamerki) 29, 641.
merki (— vé, fáni) með silki,
silkisaumað með veandasaum,
steint með lérept, merkisslitr
186, 190, 197, 297^ 307, 313,
320, 322, 325, 327, 328, 330,
645, 735. — merkiskross
296. — merkisstöng 191, 298.
Merkiá i Skógum 43.
Merkigil i Skagafirði 301.
Merkihamar í Ófeigsfirði 25,
314, 315.
Merkilækr á rellsströnd 751.
Merkilækr i Hvammssveit 687.
messa 104—196, 296, 317—318,
325, 331, 587, 688. - messu-
bók (per annum, frá páskaviku,
með historium de tempore)
185, 212, 295, 296, 299, 306,
313, 318, 320, 325, 329, 331^
336. Sbr. commonsmessur. —
messubók engelsk 318. —
hoUenzk 318. — irsk, sjá ír-
land. — islenzk 298. — messu-
dagar 145, 739. — messu-
dágakver 296, 306, 313, 318,
329. — messuhökuU 735. -
messuklæði (alfær) 17, 186,
188, 190, 195, 196^ 197, 226,
233, 260, 261, 295, 297, 298,
305, 312, 317, 320, 322, 325,
326, 328, 330, 332, 333, 472,
563, 620, 645, 662, 735, 744.
— messuklæðabúningr 330.—
messuserkr 186, 325. — messu-
söngr 511. — messudagar:
Agatumessa, allra heilagra
messa, Andrésmessa, August-
inusmessa, Bartholomeus-
messa, Benediktsmessa, Ca-
h*xtusmes3a, Ceciliumessa, Egi-
diusmessa, Grregoriusmessa,
Hallvarðsmessa, Jakobsmessa,
Jóns messa Hólabiskups,
Jóns messa skírara, Katrinar-
messa, krossmessa, kyndil-
messa, Laurenciusmessa, Lu-
casmessa, Magnúsmessa, Mar-
grétarmessa, Maríumessur (all-
ar), Maríu messa Magdalenu,
Marteinsmessa, Mattheus-
messa, Matthiasmessa, Micha-
elsmessa, Nikulásmessa, Ólafs-
messa, Pálsmessa, Pétrs-
messa, Pétrs messa og Páls,
Seljumannamessa, Símons-
messa, Thomas messa postula,
Tveggja postula messa, Þor-
láksmessa.
met 314, 328, 330, 332. —
metaskálar 297, 314, 328,
330, 332. Sbr. pundari, vog.
meyja likneski 395. — meyja
sögur 307.
Meyjarhóll á Svalbarðsströnd
612.
Mich(a)el Bergsson prestr nyrðra
(1524) 213, 215.
Michael biskup í Skálholti (1383
—1390) 22, 23.
Michael höfuðengiU, Michaels-
messa 64, 100, 112, 134, 138,
178, 216, 280, 281, 317, 347,
379—381, 383, 388, 427, 476,
499—500, 503, 544, 601—602,
604,661,668,686,711,733,763.
— Miohaelsaltari 32, 305, 306.
— Michaels likneski 305, 330.
Michelsson: Ólafr.
Miðból i Náttfaravik 323.
[Miðbær í Hrísey 310.
REaiSTR
901
Miðdalir 1 Breiðafjarðardölum
558.
miðfasta 523.
Miðfell í Hreppum 754.
Miðfjarðarnes i Miðfirði 426.
Miðfjörðr í HúnavatnsþÍDgi 156,
157, 249, 302. 623, 659, 692,
745, 748-749, 764.
Miðgarðar i Staðarsveit 767,
768.
Miðgil i Langadal 26, 28, 627.
Miðhlíð áBarðaströnd 252—253,
752- 753.
MiðhóU i Sléttuhlið 301.
Miðhóp i Húnavatnsþingi 314.
MiÖhús i Blönduhlið 301.
Miðhús i Garði 87.
Miðhús i Hvolbrepp 274.
Miðhús á Höfðaströnd 302.
Miðhús á „Höfðahverfisströnd"
(i Höfðahverfi) 309, 651.
Miðhús i Sveinsstaðahreppi
314.
Miðhús, Þykkvabæjarklaustrs
jörð 190.
Miðhvammr í Sveinsstaðahreppi
323.
Miðland i Öxnadal 301.
Miðmór i Fljótum 302.
Miðmörk undir Eyjafjöllum
107.
Miðskáli undir EyjafjöUum 392.
Miðskytja i Blönduhlið 499.
Miðvik i Höfðahverfi 301.
Mielbrigðastaðir í Eljótum 301.
Migendisdalr á Sléttu 311. ~
Migendisdalsá 319.
Miklabær i Blönduhiið 109, 119,
294, 303, 339.
Miklabær i Óslandshlið 454.
Miklaey^i Eyjafirði 309.
Miklagarðr i Eyjafirði 65-66,
171—175, 301, 348, 467—
468, 499—500, 553-554, 746.
— Miklagarðsskógr 328.
Miklaholt i Miklaholtshreppi
156, 496-497, 511-512,
649. - Miklaholtshreppr i
Hnappadalssýslu 155, 497,
649.
Miklasteinn á Skaga 304.
mildi 599.
mildleg heit 735.
mildleiks verk 585, 591.
minkun 683.
Minnihnúkar, eyðijörð JÞingeyra-
klaustrs 314.
Minnigiljá í Húnavatnsþingi
314.
Minnikrókr á Skagast2önd 314.
minning (góðrar minningar) 177,
200, 238, 243, 346.
Minniós í Miðfirði 302.
Minnivellir i Bárðardal 746 —
747.
Minnivellir á Landi 650.
miraculum 229.
mirrusekkr 297. — mirruskip
297.
misdauði 357, 749.
misferli 134, 242, 245, 349, 446
—447, 560, 616, 667, 722,
725-726, 763.
misgáningr (í bréfi) 422—423.
missale 298, 318, 331, 332^
misþykkja 412.
mítr (á Hólum 1525) 295, 297.
— mitrhús 297.
Mjaðmárdalr i Eyjafirði 306.
Mjóafjörðr eystra 49.
Mjóafjörðr vestra 142, 143.
Mjóey, eign Múla í Aðaldal 327
902
EEGISTR
mjólk 276.
Mjósyndi við Skjálfanda 311.
Mjósyndislækr hjá Jörfa 497.
mjöðr : mjaðartunna (verð) 583.
mjöl 17, 300, 307, 471, 583. —
— mjöltunna (verð) 583.
Mjölkrár á VöUum eystra 38.
Móafell { rijótum 302.
Móberg i Langadal 302.
móðir (kjötleg) 54, 56-58, 87,
99, 112—113, 131, 144—145,
214—215, 224. 228, 238, 248,
268, 274, 278, 337, 344, 353,
356, 384, 387—388, 401—402,
409, 417—418, 437, 444, 501,
545, 547, 572, 586, 597, 609,
657, 674-676, 764. — móð-
urarír 159, 437, 555, 603,
739. —móðurbróðir 480-481'
768. — móðurfaðir 160, 215,
341, 342, 356, 639, 640. —
móðursystir 94 — 95.
Modus legendi 294.
Mogens, sjá Magnús.
Mógil (ytra) á Flateyjardalsheiði
330.
raókelda 568.
Molastaðir i Fljótum 302.
mold 587, 592. — moldugr lik-
ami 586, 591.
Moldás á Skagaströnd 64 (opt).
Mollerup, W. 644.
monasterium 33 — 36, 43 — 45.
money 759—760.
Mons sanctus, sjá Helgafell.
monstrancium 306.
Mór (syðri, mið- og yzti) i Fljót-
um 302.
mortalia, mortualia, mortuaria
56, 87, 212, 233, 323, 544,
^51, 594, 696.
Morten Krabbe prófastr við
Maríukirkjuna i Ósló (1533)
685.
mortiel 299, 324.
Mosfell i Mosfellssveit 153,
441. — Mosfellssveit i Kjal-
arnessþingi 152, 153,440,478
—479.
Mosíell í Húnavatnsþingi 302.
Mosvellir i Önundaríirði 515.
mótstöðumaðr 239.
motta 299.
mótþrói 166.
Múkaþverá, sjá Munkaþverá.
Múlaþing 185, 732.
Múli i Aðaldal 293, 319, 320,
323—324, 327, 328, 594-596,
654.
Múli i Álptafirði eystra 36.
Múli i Fljótshlið (Eyvindarmúli)
182, 597.
Múli i KoUafirði 592.
Múli (undir Múla) á Skálmar-
nesi 235—236, 587—588, 592.
Munaðarnes á Ströndum 25,
654.
munkar, múkar 6, 310, 319, 320,
632.
Munkaþverá í Eyjaíirði, klaustr
50, 74, 79, 89, 97, 109, 119,
172, 174, 206, 249—250, 293,
305—311, 312, 451, 479, 612,
617, 654, 662-663, 689, 697
—698, 733-734, 747. Sbr.
Þverá.
munnlaug, mundlaug (beitslegin)
260, 299, 300, 307, 314, 316,
324, 329—330, 334, 646. Sbr.
látúnsmunnlaug, sacrarium
munnlaug, smámunnlaug.
mustarðskvern 307, 318.
REGISTR
903
Múnchen, MúnchéDer skjalasafn
(írá Kristjáni konungi II.)
183, 202, 205, 216, 228, 389,
419, 631, 689.
Múnster á Þióðverjalandi 32.
Mýdalr(inn), Mýrdalr í Skapta-
fellsþingi87, 113.
Mýdalr i Kjós 18.
mynd ens helga kross 193'—
194.
Mýrar i Álptaveri 189.
Mýrar i Dýraíirði 287, 506,
550-551, 626, 634, 636, 661
—662 665—666, 673—674,
689.
Mýrar i Engihliðarhrepp i Húna-
vatnsþingi 302.
Mýrar(nar) i Mýrarsýslu 288,
567- 568.
Mýrar i Sléttuhlíð 389.
Mýrardý hjá Jörfa 497.
Mýrarkot á Höfðaströnd 302.
Mýrarkvisl í Þingeyjarþingi {=
Laxá neðan til, hjá Mýri eða
Laxamýri) 348.
Mýrarlón i Kræklingahlíð 301.
Mýrar (= Laxamýrar) reki
327.
Mýrarstaðr i Borgarfirði austr
(Desjarmýri) 254, 373, 409.
Mýrdalr, sjá Mýdalr.
mýri 750—751.
mýri = Krafsmýr 520.
Mýri =: Laxamýri 301.
Mýri i Vestrhópi 385 -386.
Myrká i Hörgárdal 747.
Mývatn (Mywathn) i Suðrþing-
eyjarþingi 179, 384, 448—449,
486, 594, 608, 636, 766-767.
— Mývatnsöræfi 639.
mæðgur 270,
mægðir 457, 709—710, 735—
736. Sbr. mágkona, mágr,
stjúpfaðir, tengdafaðir, tengda-
maðr,- tengdamóðir.
Mælifell (Mælufell) i Tungusveit
i Skagafirði 69—70, 119, 184
-185, 294, 452, 462-463,
564—565, 573, 596, 601—
602, 604, 609—610.
Mælifell, eign Múlakirkju i Að-
aldal 327.
Mælifellsá i Skagafirði 429,431,
565, 573, 596.
Mælifellsdalr i Tungusveit 565.
mælir 413—417, 583.
Mælufell, sjá Mæliíelh
mær 197, 586, 630.
Möðrudalr á Fjalli 73, 192, 261,
292, 638—639.
Möðrufell i Eyjafirði 87, 223-
224, 467-468, 522, 761.
Möðruvellir i Eyjafirði, Möðru-
valla-arfr 65-66, 145, 228,
388, 409, 427, 428, 429—
431, 491, 553-555, 634-
635, 739.
Möðruvellir i Hörgárdal, klaustr
50, 79, 89, 147-148, 206»
215—216, 293, 316-319, 320,
337, 480, 604, 655-656, 733.
möguleg tæring 500.
mölunarkofi 307.
Mörk undir Eyjafjöllum, Merkr-
eignir 60,105-106, 160-161,
493-494, 540, 625, 672, 678,
699, 707-708, 742.
Náðhús (á Ökrum
1530) 529.
naflastaðr 33.
nafrar 300, 330,
Blönduhlíð
904
REGISTR
naglar 210, 292.
nám (í skóla) 611.
Narfadóttir: JÞórey.
Narfason : Bjarni, Halfdan, ívar,
Jón, Magnús Ólafr, Runólfr
Sigurðr, Þórðr.
Narfastaðir í E,eykjadal 766.
Narfi Böðvarsson prestr i Holti
i Önundaríirði og próíastr
miJli Geirhólms og Langa-
ness (enn á lifi 1492) 526.
Narfi Ingimundarson nyrðra
(1525-1530) 282, 527,
Narfi ívarsson ábóti á Helga-
feUi (1524-1530) 201, 224,
226, 240^), 412, 455, 510-
512, 769.
Narfi Jónsson prior i Skriðu
(1502) og ábóti i Þykkvabæ
(enn á lifi 1509) 46.
Narfi [Sigurðsson lögréttumaðr
og sýslumaðr (1522-1535)
100, 103, 140, 141, 200, 224,
246, 359, 360, 380, 381-382,
415, 536, 671, 750.
Narfi Þorsteinsson prestr í Staf-
holti (1523—1534; sleppir
Stafholti 1530) 139, 201, 226,
356, 357, 369, 456, 507, 543,
563-564, 614, 677, 696.
nári 53.
Nastateigr i Svarfaðardal 334.
nativitas domini (= jól) 240,
297. — nativitas Mariæ (8.
sept.) 21, 41, 682.
1) Hér stendr að vísu í bréfinu
„Jónsson", en það er án efa skrif-
villa fyrir „Ivarsson", enda fœst
ekki frumrit bréfsins,
Náttfaravik i Þingeyjarþingi
311, 312, 323, 327.
nauðsynjar 210, 579, 669, 735
—736, 762.
naust 309, 451. — naustgerð
451, 470. — nausttópt 312.
Naustabúr i Eyjafirði 451.
Naustagata i Sléttuhlið 303.
Naustahólmr i Eyjafirði 309.
Naustaós við Skjálíanda 311,
312.
Naustshorn á Skaga 304.
nausttópt, sjá naust.
Nautabú i Skagafirði 451—
452.
naut (geld, vetrgömul, sex
vetra) 302, 106, 151, 153,
191, 196, 259, 283, 300, 308,
309, 316, 321, 327, 332, 334,
335, 476, 494, 505, 540, 545,
564, 588, 672, 731, 735, 742.
— naut fjögurra vetra gam-
alt i hundrað 563. — nauts-
þjó 308. -— nautpeningr, sjá
geldoeyti, griðungr, kálfr,
kviga, kýr, tabr (= tappr),
tarfr, uxi, yxn.
nautnan (jarðar) 474, 728.
navis 755 — 756. sbr. skip. —
navigacio, navigium 99, 110,
756.
necessitas (-ty) 700, 759.
Nederland 205.
Neðranes á skaga 302.
Neðraskarð í Svinadal 380 —
381.
Neðstibær á Skagaströnd 314.
neffst (— refst) 686.
nefndarraenn (sléttir, nafnbóta-
lausir) 362, 364-365, 367,
RJBGISTR
m
495, 653, 741. — fuUrétti
nefndarmanna 362, 365.
negocium 700, 756—757.
Nes i Aðaldal 219—220, 294.
Nes i Borgarfirði austr 253,
254, 408-409.
Nes i Höfðahverfi 329, 651.
Nes i Selvogi 158-159, 288.
Nes (eíra og neðra) á Skaga 302,
321.
Nes i Skaptártnngu 189.
Nes (Hjallanes) á Tjörnesi
323.
Nesjajarðir á Skagaströnd 642.
Nesland (Neslönd) við Mývatn
301.
Nesoddi í Steingrimsfirði 438.
net 325, 751—752.
nhakame(linge) 486^
Nicolaysen, N. 6, 7.
Niðarós, Niðaros(ia), Niðaróss-
dómkirkja 7, 43, 63, 85, 109
—110, 119, 121, 124, 132—
133, 137,165—167,170-171,
202, 216, 229—230, 238, 336,
355, 419, 536, 631, 680, 688,
691, 714.
niðjar 67, 103, 551, 567.
niðríall (kirkju) 51-52, 159,
295, 650.
niðfella 307. Sbr. járn.
NielsLucke, riddari (1532— 1533)
634, 685.
Nikulás biskup hinn helgi, Niku-
lásmessa (-messudagr) 116,
252, 388, 639. — Nikulás-
altari 186. — Nikuláskirkja
188, 322, 327, 328, 743. —
Nikulás líkneski 186, 295,
316, 322, 328«, 332. — Niku-
lássaga 321. — Nikulásskript
188, 191.
Nikulás páfi hinn V. 34.
Nikulás Guðmundsson (1532)
617.
Nikulás Gunnarsson prestr
nyrðra (1523) 174.
Nikulás Helgason nyrðra eða
vestra (1523) 156.
Nikulás Vilhjálmsson prestr á
Mælifelli (bjó á MæliíelU i 22
ár; 1522—1531), var sleginn
i Sveinsstaðareið (1522) 69—
70, 89, 90, 96, 109, 114, 119,
339, 351, 596.
Nikulás Þormóðsson priór á
MöðruvöUum (1508-1522) 50,
79, 89.
Nikuláss-ker i Norðrá 564.
Nikulásson: Árni, Björn, Gísli,
Gottskalk, Helgi, Jón, Magn-
ús, Pétr, Sigurðr, í>orgils.
Nipr i Vopnafirði 136.
nisti, sjá guUnisti.
níu marka mál 421, 466.
níu vikna íasta 49, 67, 317 —
318, 326, 333, 401, 444.
Njálssaga 299.
Njálsstaðir á Skagaströnd 314.
Njarðvik i Borgarfirði austr
185—186, 253—254, 408—
409, 523-524.
nobil (eingelsk) 67, 460, 540—
541, 673.
nobiles 532.
Nollr í Höfðahverfi 329.
nordenfields (i Noregi) 199, 633.
Nordífarer 576.
Norðfjarðarnes i Austfjörðum
393, 394.
906
REGISTR
Norðfjörðr á Ströndum 93.
Norðlendingar 1, 680. — Norð-
lendingafjórðungr 133, 342,
493, 534.
Norðlækr á Mýrum 568.
Norðrárdalr í Mýrasýslu 48, 116
—117, 243, 244, 326.
Norðrlönd 229, 462.
Norðrmúlasýsla 253, 408, 608.
Norðtunga i Þverárhlíð 117.
Noregr, Norge, Norgie, Norie,
Norig, Norrig, Norvegia,
Norðmenn, Norðmanna kon-
ungr, Noregs konungr, Nor-
egs króna, Noregs innbyggj-
arar, Noregs ríki, Noregs-
rikisráð, Noregs privilegia,
Noregs rikis lén 2, 4—8, 11
-16, 31, 32, 4ö, 60, 72, 76,
78, 80-81, 84, 98—99, 111,
123, 134, 162—163, 164, 169,
171, 202-203, 207, 216—
118, 228—229, 233—234, 236,
238-239, 336, 408, 422, 432
—434, 468, 484, 522, 535-
536, 538, 576, 631—633, 668
—669, 681-682, 685-686,
691, 699—700, 707, 736-738,
740, 742, 761-763. — Nor-
egs lög 433, 631, 633, 668—
670, 686, 761. — Noregs
rikis og sancti Ólafs lög 681.
norrænubækr 314. Sjá biblia,
Brigitarbók.
nót 325.
notarius 41.
notnuu (= nautnan) 729.
nuncius apostolicus 41.
Nunnusetr, klaustr í Noregi
632.
Núpar (Núpr) i Öxarfirði 301.
nuptiæ 757.
Núpr í Dýraíirði 53, 57-58,
100, 111—112, 234.
Núpr undir EyjaíjöUum 87.
Núpr i Núpsdal 52, 61, 744 -
745.
Núpr, eyðijörð Reynistaðar-
klaustrs 321.
Núpsdalr í Miðfirði 744.
Núpsson : Oddr.
Núpufell, sjá Gnúpufell.
Nýjabær i Skagafirði 301.
nýja halds kver 318, 331.
Nýjaós (Nýiós) á Slóttu 310.
Nyköbing (Nýjakaupangr) 58,
59.
Nýlendi í Eyjafirði 332.
Nýlendi á Höfðaströnd 302.
Nýstaðir (Gnýstaðir) á Vatns-
nesi 314, 404.
nytjar 29.
nytsemd 106, 587.
nýung 412.
Næfrholt á Rangárvölhim 87 —
98, 108, 181.
nægelsi 548.
Obediencia 522, 610, 692.
Óblauðr Grírasaon vestra (1523)
139.
óbótamaðr 141—142, 162—163.
óbótamál 78, 142, 508.
obsequium 610.
Obsloffuia, sjá Ósló.
óðal 54, 57, 567. — óðalsbóndi
26. — EuUrétti óðalsmanns
367.
Oddason: Pétr.
Oddeyri i Eyjafirði 309.
Oddíríðr Aradóttir, Guðmunds-
sonar (1420-1439) 55,
REGISTR
907
Oddgeir Þorsteinsson biskup (d.
1381) 17, 673.
Oddi á RangárvöUum 165 — 167,
169—171, 204 455—459,
482, 604, 619-620, 696—697,
721, 727.
Oddkötlustaðir i ísaíirði 502.
Odduý Hallvarðsdóttir eystra
(1524) 244—246.
Oddný Jónsdóttir, kona í>órar-
ius Steinþórssonar (1528—
1530) 454—455, 473-474.
Oddr Arason (prestr) á Hall-
ormsatöðum (1524-1530) 259,
563.
Oddr Amfinnsson nyrðra (1535)
734.
Oddr Asmundsson lögmaðr á
StóruvöUum (veginn 1476 eða
síðar) 502.
Oddr Asmundsson nyrðra (1565)
664.
OddrBjarnason, faðirÁrna sýslu-
manns (dáinn 1536) 767—768.
Oddr Einarsson i Borgarfirði,
bróðir Lýtings (dáinn 1525)
265—266.
Oddr Einarsson biskup 1 Skál-
holti (d. 1630) 185, 194, 266,
396, 413, 427, 432, 434, 441,
468, 551, 732.
Oddr Eiriksson (á Fitjum ? fd.
1718) 129.
Oddr Gottskalksson, biskups
Nikulássonar, síðar iögmaðr
(1536) 762.
Oddr Haldórsson prestr (nyrðra ?
1535) 740.
Oddr Haldórsson prestr syðra
(1530—1538) 569.
Oddr^Helgason vestra (1532) 629-
Oddr Jónsson prestr eystra
(1526) 375-376.
Uddr Jónsson digri i Gröf á
Höíðaströnd (d. 1711) 603, 604,
635.
Oddr Núpsson eystra (1525)
280.
Oddr Oddsson kirkjuprestr i
Skálholti og síðast á Reyni-
völlum (d. 1649) 363.
Oddr Ólafsson prestr á Hjalta-
stað (1523-1525) 186.
Oddr Pétrsson, Finnssonar, á
Hvoli í Saurbæ (á lifi 1490;
dáinn íyrir 1496; mun haía
dáið í plágunni 1494) 654.
Oddr Runólfsson prestr eystra
(1506) 50.
Oddr Sigurðsson syðra (1535)
754.
Oddr Sigurðsson lögmaðr (d.
1741) 93, 230, 238, 264, 583.
Oddr Tumason. Oddssonar, lög-
réttumaðr á Borg á Mýrum (1531
—1535) 602—603, 671, 745.
Oddr Þórðarson leppr lögmaðr
(enn á h'fi 1440) 28—29.
Oddr Þórðarson i Reykhólasveit
(1534) 693.
Oddr Þorgilsson, sjá Oddr í>or-
kelsson.
Oddr Þorkelsson („Þorleifsson")
lögréttumaðr (í Arnessþingi;
1522-1523) 101, 140, 159.
Oddr I>orkelsson (Þorgilsson)
i Eyjafirði (1526-1530) um-
boðsraaðr Jóns biskups 337,
344, 542.
Oddr JÞorleifsson á Borg á Mýr-
um (d. 1688) 20,
908
REÖISTR
Oddr PorsteÍDSSon prestr i Ein-
holti (1526) 374.
Oddsdóttir: Guðrún, Hallbjörg,
I>uriðr.
Oddsson: Andrós, Árni, Berg-
steinn, Bergþór, Einar, Ei-
rikr, EyjólJT, Guðni, Gunn-
gteinn, Haldór, Helgi, Jón,
Oddr, Ólafr, Runólfr, Sigurðr,
Sveinn, Tumas, Þóroddr, Þor-
steinn.
Oddsstaðir á Sléttu 301, 634—
635.
Ode, sjá Oddi.
Ódeiluhólmr, eign Grenjaðarstaða
323.
Óðinsvé á Ejóni 59—60. Sbr.
Ottens.
ofbeldi 133, 531.
ofdirfð 510, 569.
Ófeigsíjörðr á Ströndum 314.
Ófeigshellir við Skjálfanda 311.
Ófeigsson: Jón.
officiaJis 19, 34, 69—70, 78,80,
82, 83, 88—90, 96—97, 109,
113—116, 119—120, 132-
133, 172, 174, 186, 201, 206,
221-222, 345—347, 357, 390,
399-400, 406, 483, 507, 511
—512, 517—518, 543, 556,
569, 590, 599, 607, 614, 616,
648—650, 657, 659, 662, 677,
682, 716, 721, 732, 752, 754.
— officialatus innsigli 71, 116.
206, 512, 616, 658.
officium 23, 134, 510, 531, 692.
offr 9, 20, 98.
ófrelsi 577, 578.
ófriðheilagir menn 678,
ófriðr 84.
ofriki, ofrikisverk 60, 61, 338,
457, 458.
ófrjálsir peningar 762.
ofrmakt 61.
ofsóknarmaðr 675.
ógagn 690.
ógildir menn 583.
óheirail jörð 727—729.
óhelgisbréí 577.
óhlýðni 531, 574, 627, 661.
óhreinn andi 690.
óhæfa 583.
óhættr skuldunautr 768.
óknyttir 363—365, 367.
Ólafr Árnason prestr í Höfða
(1565) 664.
Ólafr Ásbjarnarson skrifari
(1524-1545) 250-252, 539,
556^), 728^), 729^).
Ólatr Ásbjarnarson lögréttumaðr
í Reykjavik (1533) 675.
ólafr Ásmundsson prestr í
Kirkjubæ í Tungu (d. 1709)
19, 36, 37.
Ólafr Daðason, frændi Þorsteina
Finnbogasonar, nyrðra (1526)
357—858.
Ólafr Diðriksson hirðstjóri (1512)
153.
Ólaír Eiriksaon „bóndi" i Nesi
í Grunuavik (1528—1530) 477,
545—546.
Ólafr Engilbrektsson (Engilbefts-
son) erkidjákn og erkibiskup
i Niðarósi (1522—1535) 85,
99, 165—167, 202—203, 216
—217, 228—229, 230—232,
1) Vera má þó, að þessi staðr
eigi við nœsta mann á eptir,
HMÍSl^Íl
m
238-240, 264, 335, 336, 354
-355, 419, 422, 576, 631, 680
—681, 685, 688-689, 691—
692, 697, 707—708, 714—
715, 736—738.
Ólafr Gilsson („ÖÍ8lason")prestr
(1 Reykholti) og prófastr á
Ströndum (1522—1532) 180,
226, 284—286, 402, 456, 541,
543, 564, 600, 614^).
Ólafr Gíslason lögréttumaðr i
Borgarfirði (1530—1533) 564,
671.
Ólafr Gislason prestur á Hofi i
Vopnafirði (d. 1714) 19, 36,
37, 204.
Ólair Guðmundsson „bóndi",
sýslumaðr milli Gilsfjarðar og
Gljúfrár og síðan milli Geir-
hólma og Langaness (1510—
1534) 54, 62—64,218^), 235,
237, 240, 415, 416, 503, 514
—516, 520^521, 533, 536,
546, 550, 558, 665-666, 669,
675-S76, 702, 704, 719').
Ólafr Guðmnndssonprestrnyrðra
(1522-^1526) 109, 137, 174,
340.
Ólaír Guðmundssoa, Andréssonar,
prestr i Hjarðarholti i Dölum,
próf. miUi Geirhólms og Hrúta-
fjarðarár og á miUi Skraumu
og Skoruvíkrár (1523—1535)
139, 201,218,240,241,289,456,
1) Þetta sýnist alt vcra einn maðr.
') Ekki er með öllu vist, að
þessi staðr eigi við þenna mann.
•) Þelta sýnist alt vera einn
tnaðr. Pó er það ekki vist.
462, 508, 510, 687, 696, 709
—711, 719, 749-751.
Ólafr Guðmundsson vestra (1532)
643.
Ólafr Guðmundsson í Skaga-
firði (1532) 610.
Ólafr Guðmundsson í Hnappa-
dalssýslu (c. 1680) 619.
Ólaír Hákonarson Noregskonungr
(d. 1387) 19.
Ólafr Hallsson prestr nyrðra
(1522) 109.
Ólafr Haraldsson hinn helgi
Noregskonungr (d. 1030), Ó-
lafskirkja. Ólafsmessur 79,
84, 92, 106, 134, 164, 187,
188, 207, 218, 275, 317, 318,
325, 333, 371, 584, 586, 620,
633, 681, 689, 701—702, 704,
703, 739, 761. — Ólafs alt-
ari 313. — Ólafs friðr 75. -
ÓJafs höfuð 76, — Ólafs
klukka 333. — Ólafs líkneski
295, 305, 313, 317, 320, 325,
330, 333. — Sancti Ólafs lög
55, 164, 218, 681, 708, 761.
— Ólafssaga 307, 325, 333.
— Ólafs skript 191.
Ólaír Helgason vestra (1535)
752—753.
Ólafr Hjaltason, Arnkelssonar,
prestr nyrðra, sleginn i Sveina-
staðareið (1522), prófastr milli
Vatnsdalsár, Vatnsskarðs og
Hrauns á Skaga (1527), gefr
(1534) upp Grenjaðarstaði,
siðan prestr í Laufási og sið-
ast biskup á Hólum (1522—
1535; d. 1569) 70, 89, 96,
109, 114, 119, 166—167, 264,
910
REGISTR
293, 335, 337, 349, 350, 379,
385, 386, 420—422, 656,^674,
714—715, 744, 745.
Ólafr Indriðason eystra (1530)
523.
Ólafr JónssoD, mágr Örnólfs
Einarssonar (um 1460—1480)
666.
Ólafr Jónsson vestra (1510) 54.
Ólafr Jónsson lögréttumaðr i
Rangárþingi (1523—1530)
183, 223, 353, 360, 477, 505,
513, 536.
Ólafr Jónsson prestr nyrðra
(1522—1523) 96, 109, 119,
137.
.Ólalr Jónsson i Húnavatnsþingi
(1527) 426.
Ólafr Jónsson prestr syðra og
(1535) ráðsmaðr i Skálholti
(1530—1538) 518, 530, 695,
728, 729.
Ólafr Jónsson i Skagaíirði (1536)
766.
Ólafr Jónsson á Snæfellsnesi
(1536) 768.
Ólafr Jónsson vestra (1569) 20.
Ólafr Jónsson á Akranesi (1579)
128.
Ólafr Jónsson prestr á Stað i
arunnavik (d. 1707) 535.
Ólafr Klængsson prestr nyrðra
(1508 -1511) Vni. 183, 305 ;
IX. 61.
Ólafr Kolbeinsson prestr syðra,
síðar í Saurbæ á Hvalfjarðar-
strönd (1526 -1530) 380, 381,
456, 517.
Ólafr Magnússon vestra (1510 —
1524) 346, 654.
Ólafr Magnússon prestr á Reyk-
hóJum (1529-1554) 484, 503,
550, 693, 722.
Ólafr Michelsson (1524) 236.
Olafr Narfason lögréttumaðr
(1526—1533) 374, 375, 418,
533, 572, 669, 675.
Ólafr Oddsson, Þorkelssonar
(1523) 159-160.
Ólafr Ólaísson lögróttumaðr i
i Eeykjavik (1523—1535) 141,
636—638^), 752.
Óiafr Ormsson i Héraðsdal (1530)
553.
Ólafr Pétrsson syðra (1524)
211.
Ólafr prestr á Bægisá (1524)
206.
Ólafr Rögnvaldsson biskup á
Hólum (d. 1494—1495) 19, 65,
655.
Ólafr Semingsson prestr nyrðra
(1541) 527.
Olaír Sigurðsson vestra (1525)
^ 272.
Ólafr Simonarson prestr syðra
(1527—1531) 399, 481, 483,
574.
Ólafr Stephánsson prestr i
Vallanesi (dáinn 1740) 525,
658.
Ólafr Teitsson prestr á Stað i
Súgandafirði (1492—1498)
279.
Ólafr Thomasson, prests Eiriks-
sonar, skáld á Hafgrimsstöð-
um (1532; d. 1594) 609—
610.
1) Þessi staðr sýnist geta att
við þenna mann.
EEGISTR
911
Ólafr Vilhjálmssoii herra (1524)
230.
Ólafr Þorgautsson vestra (1533
—1534) 665-666.
Ofafr Þorgilsson prestr vestra
(1524—1525) 201.
Ólafr Þorkelsson biskup i
Björgvin (1524—1533) 230,
389, 682, 685.
Olafr Þorsteinsson eystra (1522
-1523) 122.
Ólafr I>orvaldsson í Dalasýslu
(1524) 246.
Óiafsdóttir: Guðrún.
Ólafsfjörðr i Vaðlaþingi 302.
Ólafsson : Árni, Arnljótr, Björn,
Brandr, Eilífr, Einar, Eiríkr,
Erlendr, Gísli, Guðmundr,
Haldór, Illugi, Jón, Koðran,
Magnús,Marteinn, Oddr, Ólafr,
Páll, Pantaleon, Sigurðr,
Stephán, Sveinn, Tumas(Tho-
mas), Þórðr, Þorgautr, í>or-
gils, Þorkell, Þórólfr, I>or-
valdr.
olbogi 295.
Oldenborg (Oldenbourgh, Oldin-
burg, Oldhenborig, Oldinborg,
Ollenborg) 60, 72, 134, 171,
203, 205, 208, 217, 432-434,
468—469, 522, 736, 738, 756,
758, 761.
Olfos, sjá Ölves.
Oluff lagmand i Island 689. Sbr.
Orrar Sturluson.
Olvis, sjá Ölves.
Olöf Aradóttir, Guðmundssonar,
kona Sumarliða Loptssonar
(d. fyrir 1460) 57.
Ólöf Björnsdóttir, Guðnasonar,
„hústrú" Sigfúsar Brúnmanns-
sonar (1530) 561-562.
ulöf Einarsdóttir, „ærleg dandi
kvinna", nyrðra (1531) 595 —
596.
Ólöí Jónsdóttir, kona Sigurðar
Sturlusonar (1524—1531) 227
-228, 334—344, 387—388,
409, 575.
Ólöfarpartar á Skaga 304.
ólög 14, 16, 291, 670.
ómagi 17, 211, 580. — kven-
giidr ómagi 17, 612. — ómaga-
aldr 248. — ómagadómr 767
— 768. — ómagaeyrir 48,
52. — ómaga framfærsla 211.
— ómagavist 612, 747.
ómak 212, 355, 708.
ombudsmand, sjá umboð.
ómildir menn 75, 537.
oraciones, oracior, oraciur 186,
212, 331, 332.
orator 35, 37, 41.
orda (per anni circulum) 296,
306, 325, 326, 329, 331. —
tilsett orda 716. — ordubók
318, 322.
ordines sacri (iníeriores sev
minores, diaconatus, sub-
diaconatus) 624^
óréttr 75, 292, 538.
orf 192, 300, 308—309, 316,
329.
Orfabrjótr, völlr á Ökrum i
Blönduhlíð 529.
Orknöy (Orknæy) = Orkneyjar
576, 633.
Ormanslón, Vrmaslón =: Orm-
arslón í Þistilsíirði 310, 311.
Ormr Daðason sýslumaðr i
Ö12
tlÉGIS'í'It
Fagradal (d. 1744) 73, 123,
130, 136, 173, 175, 176, 250,
289, 290, 338, 340, 344, 354,
357, 373, 375, 391, 392, 394,
395, 423, 461, 465, 527, 559,
629, 638, 643, 695, 702, 704,
708, 720, 748, 754.
Ormr Einarsson, Þórólfssonar á
Knerri i Breiðavik, er Erlendr
JÞorvarðsson vo (fyrir 1528)
443—444, 488, 619.
Ormr Guðmundsson, Andrós-
sonar, „bóndi" undir Felli i
KoUaíirði, lögréttumaðr (1530
—1534} 533, 555 -557, 588,
600-601, 694, 717-718.
Ormr Jónsson nyrðra (1391 —
1393) 21.
Ormr JónssoU; Ásgeirssonar,
sýslumaðr enn á lífi 1515)
54, 55, 56.
Ormr Jónsson i Hnappadals-
sýslu (1527-1528) 439.
Ormr Jónsson koUs á Drafla-
stöðum (1527) 427, 429.
Ormr Jónsson, I>orleifssonar, í
Gufudal (c. 1620) 404.
Ormr Loptsson eystra (1532)
638.
Ormr Sturluson,' Þórðarsonar
(1533—1535), síðar lögmaðr
689, 739-740.
Ormr Þorsteinsson í Rangár-
þingi (1522) 86.
Ormsdóttir: Cecilia.
Ormsson: Blasius, Brandr, Eiríkr,
Hákon, Haldór, Jón, Loptr,
Ólaír, Símon, Sveinn, £>or-
steinn.
Ormsstaðir i Eiðaþingá 186.
Ormsstaðir á Skarðsströnd 688.
ornamentum 22, 51, 126- -127,
190, 227, 262, 295, 335, 350,
370, 372, 455, 504. 519, 522,
652, 655, 734, 756, 757.
órói 668, 670.
órskurðr, sjá úrskurðr.
Orvieto (urbs vetus, Róm) 34.
ós (árós) 351.
Ós í Bolungarvik 526.
Ós (hvortveggja) i Miðfirði
302, 326.
Ós á Skagaströnd 314.
Ós (mMýrarkvíslarós) i Suðr-
þingeyjarþingi 323^.
Ós á Sléttu 311.
Ósar á Sléttu 310, 324.
Ósar i JÞverárhrepp i Húna-
vatnsþingi 314, 315.
Ósbrekka i Þóroddstaðahrepp
301.
Osholt biskup i Stafangri (1533)
685.
Óshöfði i Lóni austr 50.
ósiðir 118, 579, 650.
ósiðsamlegir hlutir 574.
óskil 15—16, 506, 582.
Ósland i Óslandshlið 301.
Óslandshlíð i Skagafirði 301,
453—454.
Ósló i Noregi (ObsloíFuia, Os-
læya) 8, 40, 64, 576, 580 -
581, 585-586, 723.
Ósmelar á Þingeyrasandi 315,
351.
óspektir 396.
Osstaðir, sjá Oddstaðir.
osttoUr 733—734. Sbr hostr.
Ósvik (vestri) á Skaga 321.
ótekin jörð 514, 515, 516.
ótilheyrilegt verk 48 L
Otradalr i Arnarfirði 20, 197, 464
íiÉaiö'íÉ.
ölð
Óttarsson: Bjarni.
Ottens, BJá Óðinsvé.
óttusöngr 317, 320, 325. —
óttusöngvabók 186, 212, 329.
óvenja 583.
Ovideus (Ovidius) de arte amandi
298.
ovis anglicana 756.
Oxford á Englandi 198, 378, 603,
682.
Pactum 725, 756.
Páfastaðir i Skagafirði 321.
páfi, papa, páfabréf 7, 22, 30—
32, 34-37, 39, 41, 43, 64,
136, 177, 201, 229, 716,
735. — páfagarðr, páfa-
stóll, páfalegt sæti 30—32,
34, 35, 37, 41, 43, 64, 621,
685. - páfasetningar 118. —
páfalegt vald 735. — papist
759.
páU, pálbrot 191, 300, 308. —
pálreka 309, 329.
Páll Bárðarson vestra (1531)
588.
Páll Bjarnason, Óttarssonar, í
Strandasýslu (1528) 463.
Páll Björnsson prestr i Selárdal
(d. 1706) 29.
Páll Brandsson á Möðruvöllum
(d. 1494) 383-384, 427—
431.
Páll Egilsssn prestr i Hrepp-
hólum (1527—1532) 399, 474,
530, 605—606, 613.
Páll Púsason, sjá Páll Vigfús-
son.
Páll Grlmsson, Pálssonar, írá
MöðruvöUum (1522—1536)
121, 178—180, 382-^384,
Ðipl. iBl. IX. B.
428—431, 447-448, 474, 485,
487, 740, 766-767.
Páll Gunnlaugsson (Teitssonar
1531) 589.
Páll Hafliðason prestr syðra
(1530) 556.
Páll Hákonarson lögsagnari í
Marteinstungu, skrifari Árna (d.
1742) 61, 373, 425, 559, 636,
702-704, 708, 754.
PállJónsson, Ásgeirssonar, sýslu-
maðr á Skarði (d. 1496)54, 55,
546, 547.
Páll JónssoD, bróðir síra Jóns
smásveins (1515—1532) 62—
64, 624.
Páll Jónsson prestr nyrðra (1522)
89, 96, 109.
Páll Jónsson prestr á Melstað
(d. 1721) 95.
Páll Jónsson prestr á Höskuld-
stöðum (d. 1870) 640.
Páll Magnússon, bróðir Gamla
(d. fyrir 1532) 609.
Páll Marteinsson á Eiðum (um
1700) 185.
Páll Ólafsson prestr íDalasýslu
(1525—1530) 289, 550, 557.
Páll Ólafsson prestr í Rangár-
þingi (1527) 399, 407.
Páll páfi hinn II. (1470) 37.
PálJ Pálsson stúdent (d. 1877)
654.
Páll postuli, Pálsmessa (conver-
sio) 68, 211, 396, 399, 400,
403, 425, 436, 496, 509, 510,
512, 572, 712. — Páls lik-
neski 313. — Pétrs messa
og Páls, sjá Pétr postuli.
Páll Sigurðsson alþingismaðr i
Árkvörn (d. 1873) 567.
914
REGISTR
Páll Tumason syðra (1534—
1536) 712, 767.
Páll Vídalín lögraaðr (d. 1727)
230, 232, 349, '360, 44á, 566.
Páll Vigíússon (Pásason), Er-
lendssonar, á Hlíðarenda, sið-
ar lögmaðr (1527—1534; d.
1570) 275, 402, 570, 571,590,
598—599, 612—614, 622—
623, 682-684, 712-713.
Páll Vitusson vestra (1534) 713
—714.
Páll Þórólfsson nyrðra (1526)
382—384.
pallklæði 316, 318.
pálmadagr, pálmasunnudagr (do-
minica palmarum) 449, 694,
764.
Pálsdóttir: Guðrún, Ingibjörg,
Sigríðr.
Pálsson: Alexius, Brandr, Ei-
rikr, Grímr, Haldór, Jón,
Karl, Páll, Pétr, Svartr, Þórðr,
Porkell, Þorleifr, í>orsteinn,
Ögmundr.
Paludan-MúUer 681.
panna 260. Sbr. eggjapanna,
Ijóspanna, skaptpanna.
pansari 192, 299, 307, 329. —
pansaraílík 318. — pansara-
kragi 307.
Pantaleon (Panti, Pantthalion)
Ólafsson prestr á Stað í
Grunnavík (1531-1533) 577
—578, 648, 675.
pantr 159—160, 281, 571, 735.
pannus 41.
papa, sjá páfi.
Papey í Austfjörðum 390.
pappír: írumrit á pappír 59,
389, 446, 627, 664,681-682,
725, 755. — pappirsbók (1525),
er heldr missale 298. — papp-
irskver, er heldr historiu af
vorri frú (1525) 298.
Papius i Arasterdam (1522) 86.
Paris á Frakklandi 19.
páskar, páskadagr 21, 83, 123,
186, 195, 204, 296, 299, 306,
307, 317-318, 322, 325—
326, 331—333, 340, 404, 405,
450, 525, 657, — páskablað
313. — páskabók 193^—194,
299, 317. — páskabrefer 318,
331. — páskakerti 313. —
páskakertisstöng, páskastöng
317, 332. — páskavika 21,
61, 74, 77, 95, 136, 331, 340,
342, 574, 612, 654, 656.
passio domini 73.
passionale apostolorum í latinu
322.
pastor 23—24.
pastkista 307.
pastorall 298.
patína 295, 313, 320, 325, 328,
330. — patínudúkr 306, 313.
Sjá eirpatína, gullpatina.
Patreksfjörðr í Barðastrandar-
sýshi 748.
þaupertas 44—45.
pax 297, 307. — paxblöð, 190,
313, 325, 330. — paxspjald
322, 328.
pecunia Petri, sjá Pétrsfó.
Peder, sjá Pétr.
pedester 41.
pena 481.
peningar, kvikir og dauðir, íast-
ir og lausir, íríðir og ófriðir,
þarfir, ávaxtalausir, fullvirð-
ispeningar 15—16, 26—28,
BEGISTR
915
I
46—48, 51—52, 54, 56-58,
61—62, 64, 67-68, 83, 85—
91, 100—102, 106, 112—115,
117, 119-120, 122-123, 129,
135-138, 140-141, 147, 148,
151, 153, 155—161, 163—
164, 173—175, 184, 187, 188,
196, 197, 200—201, 205, 209,
210, 211, 214, 216, 218—
219, 221, 224—225, 227-
—228, 231-232, 244, 246, 259
—261, 263, 265, 268-271, 276,
278, 280, 284, 286-288, 300,
312, 321, 331, 335—336, 337,
341, 343, 347-348, 350, 358,
365, 369—370, 372—374,
376-379, 380, 385, 387—388,
394—396, 398, 401-402,404
-406, 409—410, 414-415,
417, 420, 426. 428—435, 437,
440-441 443- 444, 447, 449—
451, 454—455, 459—460, 467,
472—477, 479 -481, 483— 484,
488, 490-491, 493, 497, 499
—500, 502—503, 505—506,
512—514,516- 518,528, 537—
538, 542-544, 549, 551—555,
557—560, 563-564, 571-
572, 576—579, 582, 587-
588, 592, 597, 601, 603-
606, 618-620, 623, 626, 629
—630, 632, 640, 643-645,
649—652, 655-657,659,666,
668, 673, 675—677, 679—
680, 683—684, 688, 696—
697, 702, 711, 713-714, 716—
719, 721-724, 731—732, 734,
739, 742, 744-746, 748, 752
—753, 762—765, 767—768.—
íramlög peninga 122—123. —
peningagjald 411, 418, 679,
699. — peningahæð 702. —
peninga lausn 713. — pen-
inga meðíerð 348. — pen-
ingareikningr 143, 590, 598.
— peningaskipti 252, 392,
719, 747. — peninga virð-
ing 246. — peningavöxtr 261,
292. Sbr. tölupeningar.
peningar (reiðupeningar) 182 —
184, 620. — enskir peningar,
sjá England. — peninga lán
182-184, 204, 712. Sjá og
sbr. angell, ducatus, angeloth,
florenus, grott, gyllini, Joch-
umsdalir, mark, nobil, Rínar-
gyllini, skildingar (lybskir).
peningr (búfó) 283, 490.
Peningsdalr á Barðaströnd 644.
pentecoste 103, 140.
peregrinacio 162.
pergament, pergamentssréf 20,
96, 144, 147, 169, 463, 476,
685, 690, 736.
pertinencia 522, 692, 715.
petitio 757.
Pétr Arason lögréttumaðr (1527
—1533)415,416,418, 536, 547,
669, 675.
Pétr Asmundsson lögréttumaðr
á Ketilsstöðura (um 1700) 73,
725.
Pétr Björnsson i Skildinganesi
(1523) 144-146.
PétrEinarsson, Snorrasonar, smá-
sveinn Ögmundar biskups
(1533—1536), síðast prestr í
Hjarðarholti (Gleraugna-Pétr)
650, 767—768.
Pétr Gizurarson heyrari í Skál-
holti (J643) 737.
5ö*
916
RÉGISTÍl
Pétr Helgason i Skagafirði (1526
—1528) 352. 452.
Pétr Herlaugsson (Pædlier Her-
logsson) lögmaðr í Ósló (1533)
685.
Pétr Jónsson smásveins (d. 1515
eða fyrri) 62 — 64.
Pétr Jónsson kanoki i Þránd-
heimi (1524) 230.
Pétr Loptsson, Ormssonar,
„bóndi" (i Djúpadal i Eyja-
firði), lögréttumaðr í Vaðla-
þingi (1524-1538) 215-216,
268-269, 280, 289, 420, 536,
553, 579, 581, 588, 624, 669.
Pétr Nikulásson biskup á Hól-
um (d. 1410) 30.
Pétr Oddsson Sveinsstaðamaðr
(1522—1535) 70, 712.
Pétr Pálsson prestr, „beneficia-
tor« i Grimstungum (til 1530),
uraboðsmaðr Ögmundar bisk-
ups yfir skipi Hólastóls og
Hóladómkirkju (1522), ráðs-
maðr og officialis Hóladóm-
kirkju (1522—1526), umboðs-
maðr Jóns biskups á konungs
fund (1529), ábóti (1532
og síðan) á Munkaþverá (1522
—1535) 71, 77, 87, 80-82,
133, 137, 172, 174, 184-185,
201, 210-211, 221—223,283,
334-336, 337, 339, 379, 480,
491-492, 499, 551, 617, 654,
662-663, 689, 697—698, 733.
Pétr Pétrsson meistari, kanoki,
i Þrándheimi (1524) 230.
Pétr postuli, Pétrsmessur allar
24, 67, 130, 132, 296, 307,
318, 329, 331, 427, 439, 453,
464, 481, 483, 516, 533, 586;
591, 746. — Pétrsfé, pecunia
Petri 64—65, 78, 165, 421.—
Pétrskirkja 17, 64. — Pétrs
líkneski 313, 317, 330, 332.
— Pétrs messa og Páls 29,
47, 82, 100, 101, 103, 104,
148, 151, 152, 154, 156, 157,
158, 223, 224, 268, 269, 270,
356, 357, 369^, 413, 415—
416, 460, 494, 496, 530, 536,
541, 579, 581, 590, 625, 669,
671, 673—675, 677, 679, 696,
699, 736, 737. — Pétrs saga
307, 331.
Pétr Rik (Risk, Rijk, Rig),
Hamborgari (1527) 413, 415,
416.
Pétr skraddari (1524) 259.
Pétr (Peder) van Spreckelszen
(1532) 643—644.
Pétr Starkaðarson nyrðra (1524)
213.
Pétr Svave, ritariKristjánskon-
ungs n. (1535-1536) 725,
755, 757.
Pétr Tumason (Thomasson,
Thumasson) lögréttumaðr (í
Þingeyjarþingi 150i— 1527)
47, 213, 337, 383, 396, 427,
430.
Pétr Vigfússon vestra (d. fyrir
1530) 562.
Pétrsdóttir: Brigit, Gruðrún, Ragn-
heiðr.
Pótrsson: Árni, Bárðr, Bjarni,
Björn, Eirikr, Hallgrimr, Jó-
hann, Jón, Loptr, Magnús,
Marteinn, Oddr, Ólaír, Pétr,
Sveinn, Teitr, Týli, Vigfús,
Þórðr.
Philippus, sjá Filippus.
REGISTR
917
Philippus et Jacobus 74, 660,
662, 663.
Philosophia (bók) 298.
pietas 692.
pignus 756.
pílagrímsferð 37.
piltr 142-143.
pína 481.
Pining, „Gamli Pining'* =:z Dið-
rik hirðstjóri Pining, Pinings-
dómr (1490) 414, 416, 417,
581—582, 669.
pinslarmark 313. Sbr. píslar-
mark.
pípa 330.
piparkvern 307, 316, 318, 324,
329.
piscis marinus foca vulgariter
nuncupatus 39.
píslardagr vors herra 622. Sbr.
passio domini.
pislarmark 322 ^ Sbr. pinslar-
mark.
pistlar 186, 212, 299, 305, 313,
317, 322, 329, 331, 332, 333.
— pistlabók 296, 306, 317.
pjátrstaup 307.
poUr 750.
Pontanus, 0. (1454) 35.
pontifex 229, 700.
porcio ecclesiæ 56, 57, 126 —
127, 188, 193^^—197,212,227,
232-233, 235 - 236, 263—
264, 273, 323, 326—327,331,
347, 489, 504, 522, 542, 544,
551, 594, 619-620, 650,655,
674, 692, 696, 706, 735, 744.
possessio 35, 44.
possessor 715.
postilla: i dönsku 298. — í la-
tínu 298,
Postulapartr í Skálum í Beru-
íirði 732.
postuli 29, 67, 197, 207, 313,
314, 320, 329, 331. — post-
ulasögur 688.
pottar 196, 246 299, 300, 307,
309, 316, 324, 329, 331,
334, 563, 564. — pottausa
329. Sbr. smápottr.
Praxedes virgo 453.
preceptor 611.
predecessor 35, 44 — 45.
predicator 22—23.
predikunarkver 296.
prelatar 72, 80, 120—121, 134,
167, 170-171, 207, 459, 531,
536, 631, 632, 736.
prepositus 162, 681. — preposi-
tura 681.
presbyter 34— 35, 37, 127, 159,
163, 243, 521. — prósbytera-
tus 621. — presbyterium 730.
presentacio Mariæ, sjá Maria
mær.
prestar 9, 17—18, 20—21, 34
—35, 38, 50—51, 53, 61, 65,
67, 69—74, 76, 80-81, 88—
97, 106, 109, 112-117, 119
—121, 125, 127, 130, 132—
135, 137- -139, 142, 162-167,
169-173, 176-177, 179—
180, 182, 184—187, 200-
201, 203, 206-207, 209, 212,
218, 220-221, 224, 226, 231
—232, 234-235, 237, 240,
246-247, 250, 253, 255, 264,
269, 274, 277, 280-281, 283,
—287, 289, 305, 323-325,
335, 337, 340, 351—352, 354
—357, 359—360, 362—369,
371; 373, 374-375, 377, 379
Ö18
REGISTR
—382, 385—387, 396, 399,
402, 408, 412, 420—421, 425,
433, 438,442 -444, 447-451,
453, 456—459, 465, 469, 472,
474, 477,479-482,484-485,
492, 498—501, 503-504, 508
-509, 517-519, 521, 525—
527, 530-531, 536-537, 539,
541, 543-544, 546-548, 550
-551, 553, 555-557, 563—
566, 569-570, 574, 577, 587,
590, 592—593, 595—596, 600,
606, 609-610,613—317,619,
622, 628, 632, 635-636, 638,
644, 648—649,651,656,558-
660, 662, 664, 674, 677, 682,
684, 688, 693, 696—697, 699,
702, 704, 708- 710, 712, 714,
720, 722. 725, 727—734, 736,
740, 745-746, 748—749, 751
— 753, 764, 766. — prestlegt
embætti 531. — prestsfjórð-
ungr, preststiund 20, 599, 600.
— fullrétti einfalds, slétts prests
362—363, 365, 366-368. —
prestleg reiða 519. — Presta-
akáli: á Hólum (1525) 300.
— í Skálholti (1530) 561. —
prestskapr 621. — prestskyld
645. — prestastefna, presta-
mót, prestastefnubréf 55, 79,
80, 89—91, 96—97, 116, 124,
206, 218-219, 221, 224—226,
339—340, 355-359, 368-
368, 374, 457, 462, 479—480,
511, 530-531, 544, 614, 660,
733, 735—736, 751. — presta-
stóU 191. — prestsvig 359-
361. — prestsvigsla, prests-
vígslubréf 37, 126, 621-522,
730. Sbr. dýrðarklerkr, dóm-
kirkjuprestr, kapellan, kirkju-
prestr, klerkr, kórprestr, sa-
cristanus, secularis prestr,
þingaprestr.
Presthólar í Núpasveit 294, 635.
Presthóll i Tungusveit 565.
Presthvammr i Reykjadal 487
—488, 562, 735.
Prestsbakki i Hrútafirði 93, 273.
prince 168-169.
princeps 755 — 757.
prior, prier, priorsbréf 43 — 46,
50. 79, 89, 122-123, 146,
162, 280-281, 307 337, 371
—872, 480, 604, 627, 655—
656, 677, 696, 715-716, 733.
— priorsvígsla 715.
privilegia 83, 522, 576, 631, 730.
processionall, processiunal 186,
296, 299, 306, 313, 318, 320,
322, 325-326, 329, 331—333.
proconsul 163.
procurator 23, 35.
próf 78, 116, 177, 346, 421, 495,
511, 681, 728—729, 741, 762.
prófastr 9, 78, 80^ 132, 139, 212,
242, 277, 284-285, 362-363,
365-368, 378, 394- 395, 420
-421, 466, 508, 517, 526, 556
567-569, 574, 619, 640, 680,
682, 685, 709—711, 725. —
prófastsbók 427, 682. — pró-
fastsdæmi 78—79, 81-82, 176
—178, 285, 465-466, 508,
631. - fullrétti prófasta 362
- -363, 366-368.
prófenta, prófentubréf, prófentu-
gjöf, prófentukaiip, prófentu-
kvinna (— menn) 135— 136,
143, 155, 157, 209, 210, 276,
352, 385-386, 387, 422-423
REGISTR
91ð
426, 560. Sbr. æfinleg próf-
enta.
profesta 182, 217, 240.
proficiatorium, sjá propiciatori-
um.
prolificacio 245, 560, 763.
promise 759.
propiciatorium, proficiatorium
(með silfr) 190, 197, 295, 296,
313, 316, 320, 322.
proprietarius 640.
protectio 690.
protestatio 457, 458.
prothonotarius 230.
provincia 163.
proventus 715.
præ— sjá pre —
psaltari 196, 295, 296, 297, 298^
299, 307, 313, 320, 322, 325,
326, 329, 331, 332, 333, 519.
Sbr. kórpsaltari.
pundari 260, 299, 300, 308, 309,
324, 329, 330, 332. — islenzkr
414, 415, 417. Sbr. met, vog.
pungr (með silfrlinda) 298.
purificacio Mariæ, sjá Maria
mær.
Pædher, sjá Pétr.
pænitenciæ competentes 421,
466, 560, 616.
Quattuor tempora 621, 653, 730.
querela 44.
quinde, sjá kona.
quittancia, sjá kvittan.
quittun, sjá kvittan.
quouarmundr, sjá kona.
Raadmaud, sjá ráðsmaðr.
Bacionale divinprum 298.
ráð: vera á einu ráði 548 — 549,
607.
ráð og atvist 398.
ráðagerð 549.
ráðsmaðr (consiliarius og villi-
cus), ráðsmanna starf 50, 76,
77, 80, 82, 96, 132, 172, 174,
180, 210, 250, 263, 274-275,
290, 334-335, 337, 339. 352,
385, 393, 395, 408, 441, 456,
475, 477, 517-518, 530,560,
569, 573, 574, 607, 637, 643,
644, 647, 716, 728-729, 737.
— ráðsraannskaup 452, 453,
— Ráðsmannsstoía (á Hólum
1525) 300.
ráðsveinn (= rásveinn) 8, 11.
ráðvandir menn: íullrétti þeirra
366—367.
Rafn, sjá Hrafn.
Rafnagil, sjá Hrafnagil.
Ragnheiðr Eiríksdóttir, kona í>or-
steins Helgasonar á Reyni i
Mýrdal (dáin 1525) 268—269.
Ragnheiðr Pétrsdóttir, Loptsson-
ar, kona Jóns' á Svalbarði
Magnússonar (1522—1536),
Ragnheiðr á rauðum sokkum
121—122, 405—406, 659, 764.
Ragnhildr Bjarnadóttir, Mar-
teinssonar, „hústrú" Björns
Guðnasonar (1524-1534)232
—233, 234—235, 242—244,
537, 663, 701, 716-717.
Ragnhildr Þorsteinsdóttir kona
Eiriks Ormssonar (1523) 135
— 136.
Ragnhildr Þorsteinsdóttir nyrðra
(1529) 499.
Raknadalr í Patreksfirði 748,
920
REGISTR
Rakstaðir (Hrakstaðir, Hregg-
staðir) á Barðaströnd 258.
randadúkr 333. — tjald með
röndura 192.
Randzow, sjá Haus-
rang 532.
Rangárvellir 87, 88, 108, 204,
353, 393, 501, 597—599, 742.
-Rangárþing 104, 107, 160
—161, 182, 352, 353, 493—
494, 512-513,540-541,567,
625, 672-673, 678, 698—699,
740.
rangindi 555-556.
Ranhólar í Sveinsstaðahrepp i
Húnavatnsþingi 314.
rannsak 15- 16, 373, 751.
Rannveig Örnólfsdóttir, Einars-
sonar (c. 1470—1480) 666.
ránsmaðr 142. — ránskapr 142.
raptar 559. — raptviðr 48 —
49.
Rauðá i Bárðardal 594, 628.
Rauðagnúpr á Sléttu 310, 323.
Rauðagnúpr i Vopnaíirði 609.
Rauðalækr á Fellsströnd 750,
751.
Rauðalækr á Skaga 321.
Rauðamelr i Hnappadalssýslu
603, 620.
Rauðará á Seltjarnarnesi 367.
Rauðasandr i Barðastrandarsýslu
20, 111, 112, 629, 643 748,
754, 755.
Rauðsdalr (hvortveggja) á Barða-
strönd 125, 271, 705.
Rauðseyjar á Breiðaíirði 688.
Rauf á Tjörnesi 323.
Rauf í Trékyllisvík 25.
Baufarberg i Fljótshverfi 471.
Raufarberg í Sléttuhlíð 303, 305,
389.
Rauíarhöín á Sléttu 310, 324.
— Raufarhafnarreki 311.
Raumsdalr í Noregi 681, 682.
Raymundus Peraudi (1487) 41.
recess 41. 631—634.
recht, sjá réttr.
recomendacio 164.
recompensario 45.
recordacio 34.
rector 127, 293, 521.
red(d)itus 715.
reflar, reíilsslitr 318, 330, 334.
refsing 15—16, 150, 582.
Refstaðir í Landbroti 471.
Refstaðir i Laugardal 490, 766.
Refstaðir í Vopnaflrði 472, 570
—571.
Refsteinsstaðir i Hánavatnsþingi
314.
regiraen 23 - 24.
registrum (máldagabók, jarða-
bók og því um líkt) 65, 293,
295, 335, 351, 431, 455, 456,
594, 652, 655. 720, 733—734,
744.
regla, regula, heilög regla 35^ —
reglubók 313, 716. - reglu-
hald 118.
regnum 13, 32, 41, 165.
Reiðholt hjá Hlíðartúni í Dölum
241.
reiðingr 146, 191, 260. — reið-
ingsrista 146.
reiðskapr (á skipi) 67.
reiðskapr (reiðtigi) 460.
reiðskjóti, reiðskjótafall 626,
627.
reiðsla 297, 308.
REGISTR
921
reiðugjald 500.
reiðupeDÍngar, sjá peningar.
reikningr, reikningsskapr, reikn-
reikningsskaparbréf 14, 15,
46, 51-52, 77, 92, 104, 106,
111, 140—141, 158—159, 176
—178, 180-181, 185, 187,
212, 213, 221, 222, 226—
227, 233, 235, 240, 242, 259,
263, 267, 273, 292, 305, 328,
329, 334-336, 348—350,370
-373, 388, 410-412, 419,
420—421, 424, 428, 430, 444,
448-449 ,455, 466, 494—495,
506—507, 525, 541-543, 545
—546, 550—551, 593-594,
597-598, 619—620, 623, 625
—626, 651—652, 655, 662,
673, 678-679, 689, 695—
696, 699, 706-707, 718—
719, 721, 723-724, 734, 741,
744—746, 755, 767. — reikn-
ingsskapsbók Gottskalks bisk-
ups 114.
Reinsgyllini, sjá Rinargyllrni.
reip 191, 300, 308. 316, 325.
Sbr. einhögldungr.
reisa 98, 108, 130, 500, 690.
Reistará (hvortvegga) í Eyjafirði
319.
reitr — Reykjareitr 573, 596,
602.
reka 192, 300, 308. Sbr. pál-
reka.
Rekavik á Ströndum 25.
Rekelsstaðir í Eyjafirðl 309.
reki 19, 21, 24—26, 36, 48—
49, 74, 93, 106, 135-136,
182, 186, 222, 273, 302—305,
310-312, 314-315, 319-
321, 323- 324, 326-327, 329
—330,334,351,388—389, 404,
438, 445-446, 493-495, 523,
529, 540, 609, 634-640, 652,
659-660, 672, 730-731, 741
— 742. — rekarog renningar
266, 495, 741. — rekagögn
302—303. — rekahald 72. —
rekahvalr 319. — rekaítök 25.
— rekamaðr 305. — rekamörk
21,25, 311, 323. — rekapartr
49, 136, 305, 438, 502. - reka-
skrá 24, 351. — rekataka
221. Sbr. álnarkefli, fiskreki,
hvalr, matreki, smáreki, trjá-
reki, viðreki.
rekjárn 307, 330. - reksaumr
309.
rekkjuvoðir 191, 300, 307-309,
316, 318.
reliquiæ (Edvardi): íestum re-
liquiarum 75, 248.
remuneracio 700.
Rennihólar i Miðfirði 326.
renningar, sjá reki.
renta 8, 170-171, 199. 232,
240, 266, 495, 522, 576, 600,
612, 707, 737-738, 741.
Requisitare (lesbók) 322.
residencia 163, 447,522, 592.
resignacio 34, 521, 715.
resolution 760.
restitucio 755—756.
retencio 756.
retribucio 24.
rettighed 522, 761.
réttindi 7, 15, 17.
réttr (= lög, réttindi, dómþing,
recht) 2, 4—5, 7, 10, 14, 16,46,
51—52, 68, 75, 82, 94—95,
922
REÖISTR
97, 110, 150-151, 164, 167,
178, 220, 240, 266—267, 291,
361,366,368,384,398, 421,446
—447, 456, 459, 486, 487, 491,
495 -496, 526, 600, 610, 659,
671, 680, 741, 761. — tvö-
íaldr réttr 667. — réttarbætr
1, 8, 9. 10, 12, 14—15, 53,
215—216, 371, 398, 669. -
réttarfar 36I. — réttlausir
menn 580.
réttsýni 320.
réttvisi 421.
revisor 54.
revocacionisbréí 232.
rex 165, 183, 203,217,275,725,
755-757.
Reyðará í Siglufirði 302.
Reyðarfjörðr eysfcra 277, 372.
reyfarar 99.
reykelsi 326.
Reykhólar, Reykjahólar, Reyk-
hólamenn, á Reykjanesi, 236,
237, 240, 242, 436-438, 503,
693, 721-724.
Reykholt, Reykjaholt i Borgar-
firði 125, 126, 127, 158, 159,
284, 285, 290, 610, 611, 639.
— Reykholtsdalr 290.
Reykir í Fljótum (Lambaness-
reykir) 301.
Reykir i Fljótum 302.
Reykir i Fnjóskadal 309.
Reykir i Hrútafirði 314.
Reykir á Kolkumýrum (á Reykja-
braut) 314.
Reykir i Miðfirði 749.
Reykir i Mosfellesveit 152—153,
440-441, 478-479.
Reykir i Óiafsfirði 301.
Reykir i Reykjahverfi 301.
Reykir („Reykjar") á Reykja-
strönd 694, 695, 698.
Reykir á Skeiðum 130-132,
443-444, 480-481, 483,
518.
Reykir i Tungusveit, Reykja-
menn 338, 349, 445-446, 453,
527, 573, 596, 601-602. 688-
Reykir i Ölvesi 247, 248, 340,
341-342, 366, 417-418, 441.
Reykjadalr i Suðrþingeyjarþingi
(Sbr. Aðaldalr, Aðalreykja-
dalr) 18, 122, 180, 213, 262,
428-429, 431, 447-448,454
-455, 474, 486-487, 491-
492, 525, 551, 593, 595-596,
617, 628, 658, 734, 764, 766
-767.
Reykjahiíð við Mývatn 178—
179, 382, 384, 450-451, 486,
608.
Reykjahólar, sjá Reykhólar. J
Reykjaholt, sjá Reykholt. |
Reykjanes i Barðastrandasýslu
437, 438, 503—504, 693, 724.
Reykjanes á Ströndum 25.
Reykjareitr i Tungusveit 565,
573, 596, 601-602.
Reykjaríjörðr i Vatnsfjarðarþing-
um 365, 366.
ReykjarhóU i Fljótum 302, 303,
429, 431.
Reykjarhóll i Seyluhreppi i
Skagafirði 321.
Reykjarvík (Reykjavik) á Strönd-
um 271, 704-705, 719.
Reykjasel i Tungusveit 573, 596.
Reykjaströnd við Skagafjörð
698.
Reykjavellir i Skagafirði 321,
698,
REGISTR
Ö23
Reykjavi'k á Seltjarnarnesi 2, ,8
6, 11, 13, 14, 40, 128, 183,
199, 205, 293, 861, 613, 668,
690, 691, 700, 725, 737, 755,
757. Sbr. Vik.
Reynistaðr, Staðr á Reyni(s)-
nesi, Reynisnesklaustr,Reynis-
klaustr, Reynistaðarklaustr,
i Skagafirði 184, 185, 221, 222,
223, 293, 304, 305, 320, 321,
402-403.
Reynivellir í Hornafirði 188.
Reynivellir iKjós248, 380- 881.
Roynszcloster i Noregi 634.
Reyrlág á Skagaströnd 641.
Ricard Caundishe 757, 760.
riddari 631, 685.
Rif í Hegranesi 801. Sbr. Rip.
Rif i Húnavatnsþingi 314.
Rif á Sléttu 310. — Rifsreki
311, 824.
Rifsker við Reykjanes á Strönd-
ura 25.
ríkdómr 108.
riki (rige, realm, roiaulme) 19,
40—41, 58-60, 84, 164,168,
233, 576, 631-634, 691, 760.
— riigens friiheither 732. —
rikisráð 11—12, 199, 218, 228,
233-234, 236, 238, 239, 336,
631, 685, 690, 707, 736—788,
740, 742. — rikisréttindi ís-
lands 3, 13. — rikisstjóri
236, 238. — rikisskuldbind-
ing 40, 199.
Ríkisskjalasafn Dana 59, 169 —
170, 199, 240. — Norðmauna
202, 216. — Svía 33.
rikkilín 190, 318.
rimkver 462.
Rínargyilini (Reinsgyllini, Ríns-,
gynini,rínskgyllini)67,120,408>
434—435, 468, 500, 551—552.
Ríp i Hegranesi 331, 698. Sbr.
Rif.
rista 687. Sbr. reiðingr, torf.
ritning 251.
ró, rær 809.
Robert Rickmann (1528) 460.
rock 720.
Rodbert (1528) 460.
Róðhóll í Sléttuhlíð 801.
róðr 485, 524.
Róðugrund í Skagafirði 451,
452.
rof (vigslueiðs) 530.
rógr, rógsbréf 586, 548, 549,
677. — rógsmaðr 556.
Rokus (Rochus) hinn helgi:
Sancte Rokus skript 191.
Roma, Róm, Rómaborg 22, 24,
30-32, 84—35, 37—43, 45,
64- 65, 83—84, 161—162.
228, 419. — Sbr. Orvieto. —
Rómaskattr, Rómatollr 178,
192-193, 261-262,292,466.
— Rómvegir 161.
Roskilde (Roschilde — Hróars-
kelda) á Sjálandi 169, 171—
172.
Rosmhvalanes (Rosthvalanes) i
GuUbringusýslu 87, 181—
182.
rót (viðar) 310, 319.
rugl 549.
Rugludalr i Húuavatnsþingi
821.
Runa i Borgarfirði austr 524.
Sbr. Tófaskáli.
rúnastaírof (á skinnbréfi frá 1535)
749.
Runólfr Höskuldsson lögréttu-
^24
REGISTR
maðr á læk i Melasveit (1522
—1533) 101, 140, 152, 223,
265, 671.
Runólfr Narfason prestr nyrðra
(1524—1533) 206, 733.
RuDÓlír Oddsson syðra (1523)
146.
Runólfr !Þorsteinsson lögróttu-
maðr í Rangárþingi (1522 —
1530) 86, 88, 101, 152, 353,
393, 416, 533, 536.
Runólfsson : Árni, Bergr, Filipp-
us, Höskuldr, Ingimundr,
Oddr, Runólfr, Vigíús.
rusk og atvik 286.
Rwmsdall, sjá Raumsdalr.
rykti (rúchte) 533.
rýtingr 108.
rödd (votum) 716.
Rögnvaldr Rögnvaldsson prestr
nyrðra (1522) 109.
Rögnvaldr, er Teitr Þorleifs-
son gefr sálugjafir (1531) 588.
Rögnvaldsson : Rögnvaldr.
röket (fr. rochette — saperpelli-
cjum) 297.
rönd (á dúki, tjaldi) 192, 317,
328, 330.
Sacerdos 161—163, 699.
sacrament(um) 70, 278.
sacrariura handklæði 190. 296,
306, 313, 317, 328, 330, 332.
— sacrarium munnlaug 297,
306, 317, 330.
sacristanus 96, 245.
sacrosancta mater (heilög kirkja)
621.
Saintonge (Xanctonensis ecclesia)
41.
^akka i Svarfaðardal 334.
sál, sála 12, 54, 66, 79, 83, 143,
153, 177, 190, 200, 223, 225,
243, 246, 251-253, 270, 282,
340, 373, 399, 472—473, 498,
538, 564, 577, 585—587, 589,
591, 619, 637—638, 679, 696,
701, 707, 722 -723, 732, 762.
— sálugjöf 9, 473. — sálu-
hjálp 67, 80, 184, 586, 690.
— sálumessa 209, 325, 331,
586, 592, 735. - sálutíðir
329, 586-587, 735. — sálu-
tíðabók 296, 306. — sálutraust
84.
sala 134, 138, 182, 282, 347,
679.
salastefna 482. Sbr. söl.
Salern, P. (1481) 40.
Salgerðr Snjólfsdóttir, Hrafna-
sonar, kona Vigíúsar hirð-
stjóra Erlendssonar (1523) 180
-^181.
sali 584.
Salomon Einarsson lögréttumaðr
i Galtarholti (1522—1523)
100, 103, 148, 154.
Salomon Henreksson prestr
(nyrðra og?) syðra (1523 —
1530) 172, 174, 200, 226, 281,
374, 375, 377, 399, 407, 470,
518.
Salomonsson : Einar, Guð-
mundr.
salonsáklæði 307, 316, 329.
Salrinn á Hólum i Hjaltadal
(1526) 352.
salt: saltbrenna 311. — salt-
hompuU 317. — saltker 300,
334. — salttunna 584. Sbr.
hveitisalt.
Salthöfði i Hornafirði 188.
ÍŒGISÍÍl
Ö2b
Saltvík á Tjörnesi 301.
salvator (omnium) 127, 621, 692.
salvekver 306.
sambúð (holdleg) 131, 285.
samheldi 398.
sami 291, 655.
sammæli 2.
samneyti 70, 113. 115, 577-578,
678.
samningr 1, 97, 209, 252, 290,
413, 443, 511, 647, 654, 673,
693, 757.
aamræði 763.
samtal 598, 622.
Samtýni i Kræklingahlið 746 —
747.
samtök 2, 13, 15-17.
samvistir 52, 284—285.
samvizka 472, 751.
samþykki, samþykt, samþyktar-
bróí 3-5, 9, 13, 15, 71, 135,
138, 140, 176, 210, 213, 216,
220, 239, 242, 243, 247, 254,
276, 361, 402, 411, 413, 414,
416-417, 424-425, 441, 450,
453, 455, 458, 490, 496—498,
603, 511, 515-516, 520, 533
-534, 537, 548-549, 560,
594, 608—610, 636, 647, 648,
649-650, 666, 669, 670—
671, 683, 686, 688, 698, 699,
714, 736.
Sancta sedes 43, 45, 621. Sbr.
sedes apostolica.
Sancte Hans dag, sjá Jóns-
messa.
Sancte Jakobs land 59.
Sandá í Svarfaðardal 319.
Sandá i Þistilsíirði 319.
sandalia 297.
Sandar i Dýraíirði 562, 636.
Sandar undir Eyjaíjöllum 87.
Sandar i Meðallandi 189.
Sandbrekka i Austfjörðura 38
(opt).
Sanddalstunga i Norðrárdal 116
—117.
Sandeyri á Snæfjallaströnd 634,
636, 662-663, 701—702,
704.
Sandfell i Skriðdal 179.
Sandfell i Öræfum 188.
Sandfellshagi i Öxarfirði 310.
Sandgerði á Rosmhvalanesi 87,
181-182, 458.
Sandhólar i Eyjafirði 328.
Sandhólar á Tjörnesi 301, 311.
Sandr i Drangavík á Strönd-
um 315.
Sandr (Sigriðarstaðasandr) í
Húnavatnsþingi 326.
Sandr við Skjálfanda 311, 323.
Sandvik i Bárðardal 746—747.
Sandvík i Grimsey 310.
Sandvik á Skaga 304.
Sandvikrnes i Múlasveit i Barða-
strandarsýslu 645.
sannindafregn 531.
sannindapróf 251, 637, 728,
762.
sannleikr 251.
sár (kerald) 316, 564.
sár (vulnas) 398 — sárabætr
516, 668. — sárafar 667.—
sárasótt 290, 861--368. —
sárasóttarmenn 364. Sbr. ben.
satisfaction 760.
sátt, sætt, sáttargerð, sáttarbréf
2, 4-5, 143, 151, 291, 411,
488, 520, 537, 549, 590, 597
—598, 699, 606, 622, 623, 647.
— sáttrofi 62. — alsáttir 143.
^2é
REGISTR
sáttmáli (Gizursáttmáli, Gamli
sáttmáli, „fornasti sáttmáli"
og sáttmáli alment) 1 — 3, 7,
10, 11, 52, 154,266,350,465,
488, 495, 668-669, 725, 742.
Sauðá í Skagaíirði 21-22. —
Sauðárós 22.
Sauðabrekkur á Skagaströnd
642.
Sauðadalr i Húnavatnsþingi
326.
Sauðadalsá í Húnavatnsþingi
314, 315.
Sauðafeli i Dölum 193-194,
461, 706-707. — Sauða-
mannafellssel (= Sauðafells-
mannasel) 193.
Sauðanes á Kolkumýrum 314.
Sauðanes á Langanesi 294, 319,
328, 651. — Sauðanessmenn
328.
Sauðanes á Upsaströnd 301.
Sauðhús i Laxárdal i Dölum
460, 461, 462.
Sauðhúslækr í Norðrárdal 326.
Sauðlausdalr (Sauðlauksdalr) i
Patreksíirði 54, 176, 237, 362,
554, 748.
sauðpeningr, sauðfé 283. —
sauðir (gamlir, geldir, vetr-
gamlir, tvævetrir) 17, 67, 102,
106, 113, 151, 153, 191, 260,
300, 308—309, 327, 329, 335,
476, 505, 545, 564, 645^ 657,
731, 733-734, 735. — sauða-
rekstr 330. Sjá ágildi, ásauðr,
geldfé, geldingr, hrútr, lamb,
smali (búsmali), ær, ærgildi.
Saurareki í Strandasýslu 25.
Sauravatn á Mýrum 568.
Saurbrú (syðri og ytri) i Eyja-
íirði 328.
Saurbrú á Fellsströnd 750.
Saurbær(inn) í Dalasýslu 64, 194
—195, 246, 289, 443, 550,
577, 654,754. — Saurbæjarfjara
195—196, 326.
Saurbær í Eyjaíirði 66, 119,
293, 328—329, 343-344, 451,
553, 575, 666, 668, 726.
Saurbær á Hvalfjarðarströnd 262,
657.
Saurbær á Kjalarnesi 17, 147,
248.
Saurbær á Rauðasandi 20, 747
-748, 755. Sbr, Bær.
Saurbær í Siglufirði 301.
Saurbær á Vatnsnesi 314, 315.
saurdúkr 297, 306, 312, 328,
330.
Saurlækr í Aðaldal 327.
Scallholt, sjá Skálholt.
Schallholt, sjá Skálholt.
Schalholt, sjá Skálholt.
schedula 457, 458.
Scholastica virgo (festum) 476,
598, 599.
scripta apostolica 24, 34.
scriptor apostolicus 230.
secretary 757.
secretum, secret 173, 240, 340,
348, 386-387, 432. 440, 451,
466, 554, 570, 572, 600, 622,
624, 652, 655, 660, 715, 745,
747, 767.
secularis prestr 674.
sedes apostolica 23, 32, 34, 36,
44, 419, 622, 714-715. Sbr.
Sancta sedes.
sedvane 522.
RÉGISTR
ð2t
I
segl 98, 251.
sekkjagjöld 12-13. 45-46,
738.
sekreteri 33, 725.
sekt, sektafé 57, 78. 82, 108,
134, 149, 222, 277, 345, 350,
395, 447, 483, 515, 547, 574,
584, 607, 637, 646, 667, 675,
683, 721, 723, 734.
sel: selíör 66, 309, 323, 329,
460, 461. - - selstaða 241,
502.
Selá við Eyjafjörð 334.
Selá á Skaga 302, 305, 321.
Selá i Vopnafirði 135-136,
609.
Selalækr á E-aDgárvöllum 459.
Selaós í JÞistilsfirði 319.
Selárdalr i Arnarfirði 38, 67, 98,
532.
Selárós i Álptafirði austr 19,
36.
Selás á Skagaströnd 641.
Selgeir á Akranesi 128-129.
Selium, sjá Seljumannamessa.
selja 319. — seljutré 310.
Seljahlíð i Eyjafirði 301, 634—
635.
Seljaland i Fljótshverfi 189.
Seljamýri i Loðmundarfirði 280.
Seljanes á Ströndum 93, 314.
Seljumannamessa (sancti in Ce-
lis, Selio) 462, 698.
Selnes á Skaga 302, 305, 321.
selr 19, 39. — selket 39. — sel-
veiðr 50, 323, 645. Sbr. foca.
selskapr 68—69, 99.
Seltjarnarnes við Eaxaflóa 146,
693, 694.
Selvogar (Selvogr) i Arnarfirði
244, 704—705. Sbr. Svol-
vogar.
Selvogr(inn) i Árnessþingi 158
—160, 217-218, 288, 354,
712—713, 743-744, 761,
763.
SelvöUr i Breiðavik 620.
Semingsson: Ólafr.
sendiboði, sendimaðr 110, 132,
133, 691.
sendibréf 8, 85, 99, 111, 166,
446-447, 610-611, 662,664
—665.
sendiherra 725.
seningarvatn 639.
Senningarvík, Sennungsvik i
Þingeyjarþingi 312^
Septem dorraientes 462.
Septem fratres 418.
sequencia 186, 196, 313, 325,
332. — sequenciubók 306,
313, 317. 320, 322, 326, 328,
331, 333.
serkr 305, 320, 322.
sermo latinus 611.
sermones (de sanctis) 298, 318,
— sermones Augustini 317. —
sermonsbók 299, 331. — ser-
monsbók dormi secure og
manipulum curatorum 298. —
sermonsbók de Jacobi voragine
298. — sermonsbók, er heit-
ir Vincencius 298. — ser-
monsbók i þýsku 298. Sbr.
hátiðasermon.
servator 693.
servitium 756.
sess (i baðstofu) 75, 94—95,
220^ 491, 560, 610.
sessa 298, 306, 314, 316.
m
feÉais^u,
Setberg á Álptanesi 144—147.
Setberg i Eyrarsveit 509, 567.
Setbergsklettr i Þingeyjarþingi
312.
sóttareiðr 91, 202, 285, 549, 613,
667.
eettletr 50, 144.
setusveinn 688 — 689.
Severinus episcopus et confessor
154.
sex álna tré 274.
sex marka mál (sekt) 82, 267,
277, 495, 741.
Sextus decretalium 298.
sexæringr48-49,300, 309, 316,
366.
Seyðarfjörðr i Austfjörðum 72,
73, 370, 371.
Seyðarfjörðr vestra 525, 526.
Seyla á Langholti í Skagafirði,
Seylud6mr291, 396,432, 434,
441, 499.
Seyla, rekamark Staðar áReykja-
nesi 438.
seyra 309.
Seyresfjörðr, sjá Seyðisfjörðr.
shep, ship, sjá skip.
Síða(n) i Skaptafellsþingi 87,
470, 480, 481.
Siða á Vatnsnesi 315.
Síða í Vestrhópi 325.
siðasti mannsins vilji 721.
siðleysur 78, 690.
siðsemd 533.
siðvenja 477.
Siðumúli i Hvítársiðu 53, 56.
siðuspelar (af nauti) 191.
Öiðusýsla = Skaptafellsþing
104.
sif]aspell 709-710.
Bigð 192, 260.
Sigfús Þorláksson i Eyjafirði
(1704) 635.
Sighvatsson : Gizur.
sigillum 127, 128, 140, 159,
162-163, 277, 279, 418, 469,
522, 692, 700.
sigling 97, 668, 670. — sigling-
arkostnaðr 83.
Siglunes i Siglufirði 301, 302.
Sigluvík á Hornströndum 315.
Sigmundardóttir : Bergljót.
Sigmundr Eyjólfsson prestr
(1530) i Vallanesi og (1534)
i Hitardal (1530-1534) 521
—522, 541, 662, 663, 677,
696, 697.
Sigmundr Guðmundsson prestr
i Öxarfirði og siðan á Sval-
barði (1522- -1531) 109, 112
—113, 593— 595^
Sigmundr Steindórsson prestr á
Mæliíelli og i Miklabæ (d.
1502 eða fyrri) 748-749.
Sigmundsson : Arni, Guðmundr,
Haldór, Jón, I>órarinn.
signet, signetum 60, 72, 85 —
86, 135, 147, 217, 264, 266,
387, 419, 434, 447, 469—470,
501, 523, 636, 642, 761.
Signý Jónsdóttir vestra (1515)
63-64.
Sigriðarstaðir i Fnjóskadal 309.
Sigriðarstaðir i Vestrhópi 325.
— Sigriðarstaðaós 315, 351.
— Sigriðarstaðasandr 851.
Sigriðr Andrésdóttir, kona Helga
Gislasonar (1524-1535) 253,
754-755.
Sigriðr Árnadóttir á Æsustöðum
i Eyjaflrði (d. 1526 eða fyrri)
387—388.
feEGISTfe
m
Sigríðr Björnsdóttir (Guðnason-
ar), kona Finns Arnórssonar
(1523—1526) 130-131, 201
-202, 370.
Sigríðr Jónsdóttir, kona Ög-
mundar Tyrfingssonar (1515)
62—64.
Sigriðr Jónsdóttir, frændkona
Markúsar Jónssonar (1524)
211.
Sigriðr Jónsdóttir, kona Pórðar
Ketilssonar (1535) 457, 735—
736.
Sigriðr Pálsdóttir, systir Pótrs
prests (1524-1525) 210.
Sigríðr Þórisdóttir, kona
Jóns Sigmundssonar (1525)
279.
Sigriðr Þorkelsdóttir, frændkona
Þorleifs Þorleifssonar (1524)
220, 221.
Sigriðr Þorsteinsdóttir, Helga-
sonar, frá Reyni, kona Pétrs
Loptssonar (1525) 268-269.
Sigríðr Þorsteinsdóttir díla,
Sveinssonar (d. fyrir 1523)
143.
Sigtún { Eyjaíirði 332.
Sigurðardóttir : Helga, Þórdis.
Sigurðarstaðir í Bárðardal 746 —
747.
Sigurðarstaðir á Sléttu 323—
324.
Sigurðr ArasoD (1619) 618.
Sigurðr Áskelsson undir Eyja-
fjöUum (1522) 86.
Sigurðr Brandsson í Húnavatns-
þingi (1525) 282.
Sigurðr Daðason sýslumaðr i
Snóksdal (enn á lífi 1513) 48
—49, 212—213, 358.
DipL Lú, IX. B.
Sigurðr Einarsson, biskups í>or-
steinssonar (1703) 400, 599.
Sigurðr Haldórsson (um 1700)
129.
Sigurðr Hrólfsson lögréttumaðr
á Bakka (d. 1720) 344, 387,
409, 491, 575.
Sigurðr ívarsson lögréttumaðr i
Húnavatnsþingi (1623) 148,
154.
Sigurðr Jónsson beigaldi prestr
i Hitardal (enn á lífi 1503)
56.
Sigurðr Jónsson nyrðra (1522)
68.
Sigurðr Jónsson syðra (1528)
477.
Sigurðr Jónsson, biskups Ara-
sonar, prestr á Grenjaðarstað
(1525-1535) 230, 293, 402,
651—652, 658, 699-700, 714
—715, 733, 734 -735. — Sig-
urðarregistr (1525) 293—334,
335.
Sigurðr Jónsson lögmaðr í Ein-
arsnesi (d. 1677) 764.
Sigurðr Magnússon eystra (1704)
254, 408.
Sigurðr Markússon á Skútu-
stöðum (d. 1668) 636.
Sigurðr Narfason, Sigurðssonar,
lögróttumaðr (1515-1531) 62,
100, 103, 246, 577.
Sigurðr Nikulásson prestr nyrðra
(1553) 664.
Sigurðr OddssoD, Sigurðssonar,
lögréttumaðr i Búðardal (1523
—1534) 154, 156, 533, 536,
538, 550, 653, 669, 675,
696.
Sigurðr Ólafsson} Eirikssoaar,
59
Ö30
HEGISTR
(1531—1533) 577-578, 646,
677-678.
Sigurðr Ólafsson prestr eystra
(1592) 186.
Sig[urðr?] prestr (á Tjörn á
Vatnsnesi; fyrir 1524) 248.
Sigurðr Sigurðsson i Borgar-
firði (1524) 218.
Sigurðr Sigurðsson lögþingis-
skriíari (1700-1727) 147.
Sigurðr Sturluson nyrðra (1524
-1531) 227—228, 343-344,
387-388, 409, 576.
Sigurðr Vagnsson eystra (1467)
36.
Sigurðr Vigfússon skólameistari
(d. 1753) 710.
Sigurðr Þórðarson kolls (kalls,
KoUsson, Kallsson) á Ögri og
á Mýrum i Dýrafirði (1366-
1394) 54.
Sigurðr Þorláksson prestr á
BergstCðum og á Mælifelli
(1440—1500) 566.
Sigurðr Þorsteinsson prestr
nyrðra (1524) 206.
Sigurðsson: Árni, Auðun, Bogi,
Eyjólfr, Gisli, Guðmundr, Hal-
dór, Hallgrimr, Hallr, Helgi,
ísleifr, Jón, Kolbeinn, Magn-
ús, Narfí, Oddr, Ólafr, Páll,
Sigurðr, Teitr, Þórarinn,
Þórðr, Þorgils, Þorkell, Þor-
steinn.
Sigurðssynir (þ. e. Bjarni, Arni
og Hákon, synir Sigurðar
Árnasonar, lögmanns Odds-
sonar) 432.
Sigvaldadóttir : HalLdóra.
Sigvarðr ábóti i Þykkvabæ i
Veri (1531-1534) 574, 6 59
677, 715-716;
siki 329.
Sílalækr í Helgastaðahrepp 322.
silfr 95, 98, 105, 115, 124, 137,
138, 148, 151, 164, 175, 197,
221, 244, 288, 295, 299, 313,
317, 320, 322, 328, 330, 332,
335, 336, 343, 427, 476, 484,
503, 512, 554, 588, 589, 735,
739, 753. -- hvitt silfr 295.—
silírbeit 307. — silfrbúningr
295, 306. — silfrfesti 221,
317. — silfrhompull 295. —
silfrkaleikr 17, 295. — silír-
kross 190. — silfrlindi 298.
— silfrskál 299. — silfr-
skjöldr 305, 306, 312, 313,
317. — silfrspjald 295. —
silfrstaup 299. — silfrsylgja 94.
— silírtexti 295. Sjá og sbr.
agnus, argentum, borðsilír,
heilags anda skál, horn, ka-
leikr, kóróna, maliershringr,
propiciatorium, skrin, skurn,
staup, stikhnifr, sylgja,
texti.
Silfrastaðir i Blönduhlið 284,
304, 428, 431.
silki 197, 296, 297, 306, 317.—
silkidúkr 190, 306. — silki-
hlöð (á kantarakápu) 197. —
silkiskaut 313. Sjá merki,
sótdript.
Silungahella á Álptanesi 146.
Silvester papa 317.
Simon Bæringsson prestr nyrðra
(1524) 206.
Simon Hallvarðsson eystra (1522
—1523) 122.
fefeÓÍSÍ'É
§ái
i
Öímon JónssoD, Héðinssonar,
„spégautr", kirkjuprestri Skál-
holti (1545) 159, 539.
Símon og Jádas 59.
Símon Ormsson i Árnessþingi
(1506) 727.
Simon £>orsteinsson lögréttu-
maðr (1504—1535) 47, 227,
344, 409, 427, 429—430, 553,
575, 726.
Simonarson (Simonsson): Brandr,
Gisli, Ólafr, Særaundr, Þórar-
inn, Þorsteinn.
Simonsmessa 473, 635, 749.
sira 1, 8. 11—12 17—19, 22,
27, 30, 34, 36, 38, 42, 46—47,
52—54, 56, 62—63, 66—74, 77—
80, 82. 88—97, 110, 112—116,
118-121, 123, 125—127, 131-
139, 145, 151, 158—159, 164,
166-167, 172-175, 177-178,
183—185, 187, 196—198, 206,
209—210, 213—216, 221—222,
225, 230, 237, 240-242, 244,
246, 248—249, 259—264, 266,
269—270, 275, 278—279, 285
287, 289—290, 293, 299, 307,
811, 323, 325, 326, 327, 329,
331, 334, 336, 339, 341—342,
845—347, 854—356, 358—360,
362, 368—376, 378—380, 387,
389—390, 392—393, 396, 399-
400, 402, 404—406, 408, 412—
413, 416, 421, 429, 438, 439,
441, 443—444, 449—458, 457
—458, 461—462, 464-467, 470
-472, 474—476, 480—483, 488,
491 - 492, 496, 498—499,504—508,
510—521, 525—526, 530—532,
535, 639—540, 543—545, 551—
554, 567, 559—560, 662—565,
667—673, 578, 586, 688—689,
692—693, 697, 699—600, 603
—607, 610—611, 613-617, 619,
621, 623, 626—627, 630, 638—
640, 644-645, 648—651, 654,
656, 668—659, 662—664, 676
—677, 682-684, 686—688, 692,
696, 698, 703-706, 711, 614—
716, 719, 721, 723, 725, 730,
732, 734, 744—745, 749—751,
754, 763—765, 767—668.
Sita hÍD helga: Situ likneski
313.
Sixtus páfi n. 39.
Siæland, sjá Sjáland.
Sjáarborg 1 Skagafirði 20, 21,
662—663.
Sjáland 167—168.
sjálfdæmi 606.
sjálíræði 616.
Sjófarland, sjá Sjóvarland.
sjónarvitni 516.
sjónhending 29.
sjór 25, 29, 83, 85, 97 -98, 125,
129, 222, 289, 308, 347, 414,
415, 417, 465, 641—642, 687,
750-751. — til sjós og lands
258^ 276, 345. — sjógangr
98.
Sjóvarland á Skaga 302.
ajúkdómr, sjúkleiki 361, 588.
Sbr. sárasótt.
Sjö sofendr (septem dormientes)
462.
sjöttareiðr, sjá séttareiðr.
sjöund 140.
Sjöundá i Barðastrandarsýslu
748.
sjöundi dagr jóla 440.
sjö vikna fasta 474.
skaði 365, 411, 484, 676, 598,
607, 623, 633, 669, 691.
skaðræði 143, 668, 727.
Skafinsson: Björn.
skafiaskeifa 307.
932
REGISTR
Skagafjörðr 21, 69—70, 91, 93,
385, 206, 221, 283—284, 301,
321, 338-339, 349—350,
357, 396 -397, 399, 412, 429,
431, 441, 449, 451-453, 462,
527—529, 564-565, 592, 682
-684, 694—695, 698, 711,
766.— Skagafjarðarsýsla266,
267.
Skagaströnd i Húnavatnsþingi
184, 288, 321, 425, 435, 489,
491—492, 640- 642.
Skagí við Dýrafjörð 244, 370.
Skagi nyrðra 82, 184, 302, 303,
304, 321, 421, 465-466, 523,
573.
skák 298, 329. - skák með
tönn 588. — tannskák 427.
skál, skálar 260, 261, 297, 299,
300, 307, 316, 324, 326, 329,
330, 334, 563, 645. — skál
með kerum 318. Sbr. silfrskál
smáskál, tréskál.
Skál á Siðu 188.
Skálá i Sléttuhlið 301, 388—397,
499, 730—731.
Skálanes i Barðastrandarsýslu
196.
Skálanes i Vopnafirði 179.
Skálar við Berufjörð 732.
Skálavik i Vatnsfjarðarþingum
144.
Skáldabær i Álptaveri 189.
Skáldalækr i Svaríaðardal 301.
Skáley, eign Múlai Aðaldal327.
Skáleyjar á Breiðafirði 437, 718
-719.
Skálholt (Scallhold, Schalholt,
Schallholt), Skálholtsbiskup,
Skálholtsbiskupsdæmi, — dóm-
kirkja,
staðr, - stóU 13
-15, 19-20, 22-23, 30, 32—
37, 39, 43, 58, 64, 71, 73, 75—
81, 83, 85, 88, 98—99, 116—121,
123-125, 128—130, 132—133,
136—137, 139-140,148,151,157
—158, 161—163, 165—166, 172
—177, 180—182, 184—185, 187
—189, 195, 199—204, 206, 209
—210 217-219, 223—227, 230
-237, 240, 242—247, 250—251,
254—255, 257—258, 262—264,
266, 272—277, 281, 286, 290—
291, 338, 340—342, 344—346,
354—359, 369, 371—374, 376—
378, 382, 390—396, 399, 401—
402, 404—406, 410—413, 415—
420, 422—424, 441—442, 444—
447, 449, 452, 453, 455—461,
464—465, 470, 474—475, 477—
478, 480—484, 498, 500-501,
504, 506—507, 509-511, 516—
518, 521, 630—531, 533, 535—
643, 545, 546—548, 650—551,
555—556, 568—561, 660, 672—
674, 677, 679, 586—587, 590 592,
697, 600, 606, 611—616, 621—
623, 626-627, 636—640, 644—
646, 648—660, 651—653, 657,
659—663, 670, 673—674, 677,
682, 685, 689—690, 693—698,
701—710, 712, 715—718, 720—
723, 726—730, 732, 735—738,
740, 742, 744—745, 752, 754,
763—766.
skáli 139, 308, 524, 529, 560.—
skálavist 49, 523.
Skáli (austasti) undir EyjaíjöU-
am 392.
Skáli i Þingeyjarþingi 323,
skálkr 99.
Skálmarnes i Barðastrandarsýslu
236, 587, 588, 592.
Skálpagerði í Eyjafirði 309.
REGISTR
938
Skamhéðinshöfðanes á Sléttu
310.
Skamhéðinsnes á Sléttu 311,
319.
skamrif 191.
Skáney í Eeykholtsdal 290, 361.
Skaptafellsheiði í Öræfum 471.
— Skaptafellsskógar 470.
Skaptafellsþing 104.
Skaptason: Þorleifr.
Skapti Jónsson lögréttumaðr
(1533) 571.
Skapti Loptsson prófastr á Set-
bergi (1571-1624) 567, 569.
skaptpanna 334.
Skárastaðir i X>ingeyjarþingi 327.
Skarbasteinn, sjá Skarfasteinn.
skarð (fjallaskarð) 462,
Skarð (óvist hvar) 129.
Skarð í Drangavik 25.
Skarð i Fnjóskadal 321, 402—
403, 448—449, 746—747.
Skarð, selstaða frá Grenjaðar-
stað 323.
Skarð á Landi 505, 514.
Skarð i Langadal (Geitaskarð)
26, 27, 28, 435—436.
Skarð i Meðallandi 189.
Skarð (Mallandsskarð) á Skaga
321.
Skarð á Skarðsströnd 54, 143,
156, 288, 396, 443, 463, 688,
706, 722, 724. - Skarðsbók
(codex Scardensis) af postula-
sögum 688.
Skarð á Vatnsnesi 315, 746, 747.
Skarðsá i Bleiksmýrardal 310,
332.
Skarðsá i Sæmundarhlíð 321,
397, 604.
Skarððdalr í Siglufirði 301.
Skarðshlíð undir EyjafjöUum 107.
Skarðssel i Eyjafirði 309.
Skarðsströnd í Dalasýslu 54,
443, 463, 577, 688, 693, 705,
722, 724, 749.
Skaríasteinn i Sléttuhlíð 303,
305, 389, 731.
Skarfstaðir i Hvammsveit 589.
skári 562.
Skarir i Svíþjóð 32.
skarklofar (Ijósasöx) 328.
Skatastaðir í Skagafirði 302.
skattr, skattgjald, skattgjöf, skatt-
heimta, skattlofan 1, 2 — 4. 5,
7,11,107—108,111, 160, 164,
199, 236, 266, 363-365, 367,
495, 579, 670, 738, 741. —
skattbóndi 362—368, 733-
734. — fuUrétti skattbónda
363—368. — skattland 522,
761.
Skefilsstaðir í Skagafirði 321.
Skeggi Koðransson prestr syðra
(1530) 530.
Skeggjabrekka i Ólaísfirði 301.
Skeggjason: Jón.
Skeggi'astaðir i Landeyjum 424.
Skeggjastaðr ( — staðir) á Strönd-
um 193, 262, 292.
skeið 67, 588. — skeiðar með
mottu 298. Sbr. látúnsskeið.
Skeið(in) i Árnesþingi 130, 132,
444, 481, 483, 518.
Skeið (Skeiðsland) í Reykjadal
327.
Skeið i Svarfaðardal 319.
Skeið (Vikarpkeið) i Árnesþingi
636-638, 660.
skeifa 334. Sbr. skaflaskeifa.
Skeljahamarsósar á Sléttu 311.
Skeljungsvatn í Vopnafirði 609.
^34
REGISTR
Skellubjarnastaðir í HÚDavatns-
þingi (eyðijörð 1525) 314^).
SkeUubran(d)sstaðir í Húna-
vatnsþingi 627^).
skemd 620, 726.
skemma 308, 529.
sker 212, 748.
Sker i Homafirði 93, 273.
skerborð 307, 324, 564.
skerdiskr 259, 309, 318, 329,
330, 334.
skeri, skerabrot 300«, 308, 324.
Skernabbi í Lóni 50.
skib, sjá skip.
Skíðadalr upp úr Svaríaðardal
334.
Skíðason: Guðmundr.
Skiðastaðir i Laxárdal 321.
Skiðastaðir (eyðijörð) í Þingi
314.
skikkan 558.
skil 584.
skiladómr 538.
skildagi 350, 466, 552, 658, 711,
- 744, 764.
Skildinganes við Skerja^örð 144
—147, 365. — Skildinganess-
ætt 145.
skildingar lybskir 500.
skileyrir 102.
skilgetin börn, skilgetnir erfingj-
ar, skilgetning 177, 257, 356,
391—392, 501, 512—513.
skilmáli 11—12, 50, 56, 58, 63,
89, 93—95, 102, 151, 155, 157,
179, 209, 237, 263, 276, 290,
325, 357, 412, 422-423, 435,
443, 476, 553—554, 586, 600
^) Ætli þetta sé ekkisamajörð-
-601, 604, 616, 656, 666,
684, 694, 719.
Skilraannahreppr i Borgarfjarð-
arsýslu 228.
skilorð 82, 381—392, 556, 659,
732, 764.
skilriki 54, 57, 116, 120, 177,
200, 225, 344, 346, 347, 357,
397, 511, 537, 546, 552, 705
—706, 728-729, 732, 750.
skilrikir, skilvisir bændr, dug-
andi^dandi, góðir) menn, prest-
ar, skilvisar kvinnur 153, 214,
252, 397, 400, 484, 501, 519,
523, 545, 556, 568, 582, 584.
skinn, skinnblöð, skinnbréf,
skinnbækr, skinnroUa, skinn-
þvengir 1, 4, 21, 33, 60-61,
65, 70, 72, 86, 88—90, 96, 103
—105, 107—108, 112—113, 116,
119, 122, 131, 137, 139, 142, 148,
151, 154—157, 160, 172, 180-
181, 184, 198, 204, 206—207,
209, 211, 217—219, 221, 224,
226, 234, 237, 241—242, 246,
249, 259, 265, 268, 270, 272,
274, 278—280, 284, 287, 293,
296, 298, 305, 307, 313, 323, 328,
335, 339, 341, 352—353, 355,
361, 372, 377, 382, 388, 390,
401, 410, 413—414, 417-419,
421, 435—436, 444, 447, 450—
453, 457, 460, 464—466, 470,
480, 482—484, 489—490, 492
—494, 498, 502, 504, 506, 512,
514, 521, 523-526, 532, 535,
539—541, [545, 557, 675, 577—
578, 585, 588, 591, 595, 602, 612,
617, 619, 621, 624—625, 626,
637, 647, 652-653, 658, 661
—662, 664, 665, 668, 671-674,
677—679, 685, 688, 692—693,
696, 699, 701, 706—707, 710—
REGISTR
935
711, 713, 722, 724, 727, 730,
734—736, 740, 842-746, 749
—750, 761, 765. — skinn-
sessa 208. — skinnstakkr
259. Sjá og sbr. bjarnfeldr, húð,
húía, íkornaskinn, kálfskinn,
kapalhá, klippingr, kóss,
kýrhúð, skógæra, skóleðr,
skollaskinn, stakkr, uxahúð.
Skinnalón á Sléttu 301, 310, 324,
— Skinnalónsreki 311.
Skinnastaðir í Húnavatnsþingi
314.
Skinnastaðlr í Öxarfirði 294, 310,
319.
Skinnþúfa í Skagafirði 301.
skip 2,4, 7, 11, 59, 30-81,98-99,
104, 137- -138, 163-165, 173—
175, 208, 237, 251, 295, 325,
373—374, 414—415,417,422,
471, 485, 524, 537, 583, 643
—644, 648-649, 670, 691,
758-760, 762. — skip fer-
ært 260. — skipbrotsmenn
414, 415, 417. - skipsgi'öí
648—649. — skipherra 413,
460. — skipakvöð (í Gamla
sáttmála) 7. — skipmenn 98.
— skipmanns þjónusta 251.
— skipnafar 307. — skipreiki
145. — skipsátr 49, 471. —
skipstaða 309, 389, 451, 470,
523—524. — skipstjóri 59,
422. — skiptoUr 104. — skip-
verjar 97. Sbr. ár, áttæringr,
dómkirkju skip, farmaakip,
haískip, Hamburgermand, há-
seti, hnoðsaumr, naust, ró
(rær), segl, sexæringr,
stjóri, strengr, stýrimaðr, tein-
æringr.
SkipakJettr á Alptanesi 146.
skipan 3, 45—46, 66, 69, 82,
88, 97, 111, 116, 117, 136-
137, 159, 173, 187, 215—216,
233, 239, 250, 466, 535-536,
540—541, 578, 585, 588,591,
648, 660, 672—673, 698-699,
708, 738, 742—743, 751—752.
skipti, skiptabéf, skiptingarbréf
7, 67, 86—87, 88, 147, 227—
228, 234-235, 270—272,
427-432, 436, 528-530, 546
—547, 570, 705.
skiptitíund 20.
skjal, skjalabækr, skjalasöín 1 —
3, 6, 13, 31, 35, 37, 39, 41,
43, 54, 62, 64, 96, 185, 215,
249, 344, 347, 361, 444, 476,
544, 564, 567-568, 614, 670,
676, 750-751.
skjal og fororð 493.
Skjaldbreiðarhólþúfa á Skaga-
strönd 642.
Skjaldbreiðarvatn á Skagaströnd
642.
Skjaldfönn i Arnarfirði 244.
Skjaldfónn á Langadalsströnd
502.
skjallegheit 75. — skjallegir
(skjælegir) menn, skjalleg vitni
268, 5.14, 542, 606, 626, 667.
— skjalleg (skjæleg) erindi 584.
— skjalleg vörn 574.
skjól 327, 585-586, 591. ;
skjóla 260, 261, 324.
Skjöldólfsstaðir á Jökuldal :
Skjöldólfsstaðamenn 639. —
Skjöldólfsstaðavegr 639.
skjöldr (kirkja) 295, 313. Sjá
koparskjöldr, látúnsskjöldr,
silfrskjöldr.
936
REGISTR
skjöldr (i innsigli) 532.
skoífeld 387, Sjá skógæra.
skógar, skógarpartr 38, 43, 65,
106, 108, 182, 184, 196—198,
245, 252—253, 309, 310, 320,
326, 328, 451, 470, 471, 520,
521, 540, 559, 565, 608, 639,
644-645, 672, 687, 742. -
skógarhögg 252-253, 559. —
skógamörk 686. — skógar-
staða 328. Sbr. Dynhagaskógr,
eldiviðr.
Skógar undir EyjaíjöUuni, Skóga-
eignir 60, 105—106, 160—
161, 493-494, 540, 625, 672,
678, 699, 707—708, 742.
Skógar i Fnjóskadal 429. 431.
Skógar i Húsavikrhreppi 301.
Skógar(DÍr) i Múlaþingi 43,
269, 277, 563.
Skógar á I>elamörk 318.
Skógar i Öxarfirði 310.
Skógarholt á rellsströiid 750.
Skógarströnd i Þórsnessþingi
464.
skóleðr 561, 587.
skóJi 90—91. — skólabaðstofa
(á Munkaþverá 1525) 307. —
skólabarn 245. — skólahald
245. — skólameistari 266,
461, 477, 539, 710, 737.
skollaskinn belgöegin 124.
Skollatunga i Hörgárdal 318.
skór: tvenn pör skó 276, 423.
— skógæra 386. Sjá skóleðr.
Sbr. skæðatoUr.
Skoravik á Fellsströnd 739.
Skoravikrá i Dalasýslu 508.
Skorradalr i Borgarfirði 258,
559.
Skorrastaðr i Norðfirði 245, 393,
394.
skortr 541, 542.
skot 69, 148, 149, 397. — skot-
mannshlutr 310—311, 315,
324.
Skotar, Skotland 238, 422, 576,
633.
skrá (skjal, skýrsla, bók) 38, 42,
—43, 54, 58, 92, 172-173,
191, 198, 243, 259—262, 381,
750-751.
skraddari 259.
Skrapatunga á Skagaströnd 302.
Skrauma á sýslumótum Dala-
og Snæfellsnessýslu 139, 212,
508.
Skrauthólar á Kjalarnesi 276.
skreið 12, 26, 102, 137, 138,
191, 198, 244, 321, 343, 881,414
-415, 417, 484, 512. 584,
723, 731, 753. Sbr. lest.
Skriða i Fljótsdal, Skriðuklaustr
(helga likamans klaustr að
Skriðu) 38, 42-43, 46, 122
—123, 244-245, 254, 280,
370-372, 408, 677, 715—716.
Skriða i Reykjadal 121—122,
405, 485—486, 525.
Skriðdalr i Múlaþingi 280.
Skriðnaíell i Þingeyjarþingi
812.
Skriðubrekka, eyðijörð Þingeyra-
klaustrs 314.
Skriðuland við Eyjaíjörð 319.
skrifari 52, 140, 160, 161, 250,
251, 521.
skrifelsi 84, 533.
skrin (með kopar, búið með
silfr) 190, 295, 313, 316, 320,
REGISTR
^37
322, 325, 330, 332^ 333. —
skrín Guðmundar biskups
Arasonar 295. — skrín saucti
Jóhannis 295. Sjá koparskrín,
Sbr. siJfr.
skript sancte Luciu 196.
skriptir 51—52, 91—92, 115,
130-131, 133, 138, 178, 225,
245, 251, 277, 354, 440, 475,
508, 517, 531-532, 569, 606
-607, 613, 627, 638, 646,
661, 678, 709-710, 726, 736,
763. — skriptrof 52. — skript-
roíi 52. Sjá stórskriptamenn.
skrúði 335, 541, 542. — skrúð-
hús 296^ 297, 305, 556. -
skrúðakista 328, 330. Sjáfóstu-
skrúði.
skrúðklæði 108, 579. — skrúð-
klæðaburðr 579.
flkræða 314.
skrökbréf 145.
Skuggabjörg i Deildardal 302.
Skuggabjörg í Höfðahveríi 309,
319.
Skúlason : Hafliði.
skuld, skuldir, skuldamál 14, 16,
83, 101—102, 105, 114, 124,
130, 144, 161, 259, 269, 377,
388—399, 431, 436—437, 442,
444-445, 456, 514, 518, 525,
545-547, 552, 579, 582, 620,
622-623, 712, 713, 721. —
skuldir útlendra manna 584. —
skuldarbleðill 720. — skulda-
menn 102. — skuldskeyting
408. — skuldunautr óhættr
768.
Skúli, faðir Hafliða, á Hvallátri
i Mjóafirði (c. 1450-1490)
143,
Skúii Guðmundsson, prests
Skúlasonar, Sveinsstaðamaðr
(1522), „bóndi" á Holtastöð-
um, lögréttumaðr og sýslu-
maðr i Húnavatnsþingi (1522
-1530) 70, 103, 111, 379,
436, 489, 534, 536.
Skúli Jónsson lögréttumaðr syðra
(1611) 539, 540, 615.
Skúli Tumasson lögréttumaðr
(1522—1535) 86, 101, 268,
360, 536, 737.
Skúli Þorláksson prestr á Grenj-
aðarstað (d. 1704) 95, 112,
402, 623, 654, 656.
Skúmuhellir í Drangavík á
Ströndum 315.
Skúmsstaðir í Landeyjum 423 —
424.
Skutilsfjörðr í ísafjarðarsýslu
345, 346.
skurðr (lækjar) 249.
skurðr (rýrnan) 456.
skurn silírbúin 299.
Skútir i Eyjafirði 662—663.
Skútustaðir við Mývatn 636.
skylda 111, 209, 266-267, 471,
495, 673, 741.— skyldukrafa
16. — skylduþing 108.
skyldugleiki 211.
skynsamlr menn 70, 366, 3C6,
452-453, 475, 505, 513,
530.
skynsemdar vog 421.
skyr 309, 321, 331, 343.
Skyrgeil, örnefni í íaafirði 521.
skyrtulérept 276, 423, 561.
skæðatollr 176.
skömm 398.
Skörð í Reykjahverfi 301, 594.
Skörðugil (ytra og syðra) í
938
REGISTR
Skagafirði 301, 321.
slátr 137-138, 191. Sbr. bógr
(af nauti), kjöt, kviðáll, nauts-
þjó, siðuspelar, skammrií, uxa-
magáll.
sleði 300, 309.
sléggja 300.
Slesvík 60. 72, 134, 171, 432-
434, 469, 522, 761.
Slétta í rijótum 302.
Slétta =z Melrakkaslétta 311.
Sléttahlíð í Skagafirði 301, 305,
388, 499, 730—731.
SléttaDes í Arnaifirði 57—58,
704-705.
Sléttadalr (Sléttr dair) í Dala-
sýslu 193^ 194.
sléttr maðr 362—363. — fullrétti
slétts manns 365—366, 368.
Slóðholt á Mýrum 568.
sloppr 186, 190, 197, 305, 313,
317, 322, 326, 328, 330, 332
333.
slot, slott (sloth, slath) 135, 173
217, 433-435, 469-470,
487.
Slý (slý?) i Grenjaðarstaðaþing-
um 327, 562.
slægjur 66, 687.
slög 69, 99-100, 148—149,397,
398.
smábjalla 296, 307, 313, 317.
smábók 332.
smádrengir 414, 415, 417.
smájörð 371.
smák(n)appar 113.
smákeröld 300, 309, 316, 318.
smáklukka 320.
smali (búsmali) 327.
smálíkneski 325, 326.
smálki (= smámunir) 334.
Smálönd i Höfðahverfi 329.
smámunnlaug 318.
smápottr 318.
smáreki 21.
smáskál 564.
smástóll 314.
smástykki með m^ssuklæðabún-
ing 330,
smásveinn 650.
smátiund 9, 20.
smiðatól, sjá og sbr. bíla, greipi-
járn, haldhaki(?), hamar, hnoð-
saumr, klaaföx, löð, nafrar,
rekjárn, reksaumr, ró, skip-
nafrar, steðji, söðlabeit, sög,
þjöl, öx.
smiðja 191, 300, 308, 316, 331.
Sbr. steðji.
smiðr 480, 481.
smjör 59, 102, 106, 137—138,
191, 198, 244, 260, 300, 316,
321, 343, 471, 494, 540, 584,
646, 657, 672, 733—734, 742
— smjör (kleggi, „grásíða")
i borðhúsi á Munkaþverá
(1525) álnum mælt á hvern
veg 308. — smjörjárn 300,
329. Sjá lausasmjör.
smjör (viðrnefni) 408.
Smyrlabjörg i Hornafirði 471.
smyrsl (við sárasótt) 290.
Snartarstaðir á Sléttu 310, 319.
Snartastaðir í Borgarfirði 247 —
248.
sniðlar 300.
Snjádalsgljúfr í Arnarfirði 29.
Snjófaxey i Hvammsfirði 212.
SDJófjallaströnd, sjá Snæfjalla-
strönd.
Snjólfr Hraínsson, lögmanns
Brandssonar,
sýslumaðr,
BEGISTR
939
„bóndi" undir Ási i Fellum
(1523—1532) 135, 371, 372—
373, 379, 384, 387-388,
390, 393—394, 415, 416, 501,
627.
Snjólfr Jónsson prestr nyrðra
(1522) 109.
Snjólfsdóttir : Anna, Salgerðr.
Snjólfsson : Eiríkr.
Snóksdalr i Miðdölum 48-49,
139, 212—213, 242, 461,
616.
Snorrason: Einar, Eirikr, Jón,
I>órðr, í>ormóðr, Þorvaldr.
Snorrastaðir i Hnappadalssýslu
567.
Snorri Guðmundsson á Þor-
láksstöðum i Kjós (1534) 708
-709.
Snorri Helgason vestra (um 1510)
54.
Snorri Helgason, Steinmóðs-
sonar, i Borgarfirði (1528)
464.
Snorri Hjálmsson kirkjuprestr
i Skálholti (1523—1524) og
síðar prestr í Holti undir
Eyjafjöllum (1523—1534) 130,
132, 176, 180, 182, 210, 235,
250, 255, 341, 412, 498, 501,
518, 597, 599, 613, 614, 660,
677, 702, 704, 705, 708, 712.
Snorri Jónsson prestr i Mikla-
holti (1525-1534) 288, 510,
650, 695.
Snorri Jónsson prófastr á Helga-
feUi (d. 1756) 73, 96, 193,
311.
Snorri Þorgilsson prestr á Húsa-
felli (1530) Ö41.
Snorri í>orleifsson kyngir, ofíi-
ciaiis (d. 1376) 346, 347.
Snorri Þormóðsson lögréttumaðr
i Þverárþingi (1530—1533)
541, 543, 671.
Snæbjarnarson: Björn, Eggert,
Gisli, Markús.
Snæbjarnarstaðir i Fnjóskadal
309.
Snæbjörn Gislason, Filippusson-
ar, lögréttumaðr og sýslumaðr
(1523—1526;') erdáinn 1529)
140, 141, 148, 258, 269,-270,
360. 498, 562.
Snæbjörn Haldórsson i Rangár-
þingi (1535) 720.
Snæbjörn Torfason á Kirkju-
bóli i Langadal (d. 1666) 90,
378, 385, 444.
Snæbjörnsson, sjá Snæbjarnar-
son.
Snæfellsnes 512. — Snæfellsnes-
sýsla 743.
Snæfjöll á Snæfjallaströnd 249,
436. — Snæíjallaströnd við
ísaíjarðardjúp 56, 345, 346.
Snæringsstaðir i Svinavatns-
hreppi i Húnavatnsþingi 302.
Snærisvellir, sjá Sýrisvellir.
soðhús (á Hólum 1525) 300.
soðkrókr 300.
sókn (máls og fjár) 10, 63, 225,
1) I bréfi frá 6. Júli 1525 er Snæ-
björn talinn dáinn þá [(„Snæbjörn
heitinn Gíslason"), en 1526 er
hann talinn í dómi á Alþingi. Ár-
tal bréfsins (á bls. 269-70), sem
ekki er nú til í frumriti, mun því
rangt 1525, fyrir 1528,
940
REGISTB,
341-342, 358, 483, 679. -
sóknarmaðr (= valdsmaðr) 12.
sókn (kirkjusókn) : sóknarherra
49. - sóknarkirkja 293.
sóknir (hákallasóknir) 308.
sóldúkar (yfir likneskjum) 328.
Sóleyjarteigr, eign Grenjaðar-
Btaða 323.
Sólheimasandr i Skaptafellsþingi
494, 707, 740.
Solveig Bjarnadóttir, Andrés-
sonar (1525) 270—271, 272.
Solveig Björnsdóttir, I>orleifáSon-
ar (d. 1495) 54, 55, 545—
547, 566, 676.
Solveig Björnsdóttir (Guðnason-
ar), kona Olafs Naríasonar
(1530—1531) 559—560, 572-
573.
Solveig Grímsdóttir, Pálssonar
(1527) 428-431.
Solveig Hrafnsdóttir abbadís á
Reynistað (1524—1534) 221-
222,379,402—403. 697-698.
Solveig Magnúsdóttir nyrðra (d.
fyrir 1405) 27.
Solveig Þorleifsdóttir, Árnason-
ar (d. 1479) 144.
sonr 1, 3—4, 27, 54—56, 78,
86—87, 113, 124—126, 195,
197, 215—216, 220—221, 243,
246, 260, 274, 278, 281, 286,
293, 340- 341, 346, 369, 374
--375, 418, 428, 430, 443,
464-465, 472, 490-491, 498,
502-503, 515, 527- 528, 537,
557-558, 575, 597, 609, 651,
659, 665- 666, 682 -683,:688,
692, 730, 734, 747—748.' —
sonarbarn 352. — sonarsonr
117, 551, 552, 557.
sonr (í Christo) 421, 504, 716.
Sópdyngja, sjá Gottskalk Jóns-
son.
sótdript (með silki) 306.
sótt 588. Sbr. sjúkdómr.
Spákonufell á Skagaströnd 302,
314. - Spákonuarír 315.
Spáná í Unadal i Skagafirði
302.
spegill (1523) 195.
spell 227.
spensl 588.
spíra (með loki) 299®.
spjaid (gylt) 295, 297, 327. Sjá
silfrspjald.
Spjaldhagi i Eyjafirði 382, 383,
427, 430, 467.
spjöll 541, 542.
spónn, spænir, spóngefla 210,
259, 260, 261, 318, 326, 563,
645—646. — spónastokkr
330.
Sporðr i Akrvík á Ströndum
25, 314.
sprang (á dúk) 186, 297.
Spræningr i Ólafsfirði 302.
Staðarbakki í Miðfirði 294, 749.
Staðarfell á Fellsströnd 240,
241, 288, 706-707, 739—740.
Staðarhóll i Siglufirði 301.
Staðarhóll í Saurbæ 62, 64, 144,
195, 246, 247, 288, 289, 396,
443, 522, 550, 577, 653-654,
761.
Staðarstaðr, sjá Staðr áReykja-
nesi, og Staðr á Ölduhrygg.
Staðarsveit á Snæfellsnesi 767,
768.
Staðartunga i Hörgárdal 318.
staðfesti (-festa) 679, 680, 698.
staðfesting, staðfestin^arbróí,
REGISTR
ð4i
stadfestelse 169, 202, 347, 405,
418, 432, 576, 690.
staðr (beneficium) 18, 19, 80,
89, 125, 146, 165-467, 173
-174, 187, 197^ 209-210,
221-222, 237, 248, 251, 260
-261, 295-304, 305, 311,
312, 315, 316, 319, 320, 323,
324, 325, 327, 328, 329, 331,
334, 335, 336, 374, 385, 395,
396, 412, 407, 426, 438, 451,
455-^459, 465, 472, 504, 511,
516—518, 519, 529, 543-
544, 545, 559—560, 563-564,
565, 585-589, 606, 623, 637,
638, 639, 640, 721, 726, 732,
734—735. — staðarbót 544.
— staðarbréf 125, 127, 504,
521-522, 692, 715. — stað-
arbú 335, 336. — staðarfé
622. — staðarforráð 543. —
staðarjörð 248, 316. — stað-
armenn 197.
Staðr i Aðaivik 502—503.
Staðr i Grunnavik 476, 535,
714.
Staðr i Hrútafirði 587, 592.
Staðr i Kinn 294.
Staðr (Staðarstaðr) á Reykjanesi
437, 438, 503.
Staðr i Reynisnesi, sjá Reyni-
staðr.
Staðr i Steingrimsfirði 463, 587,
592.
Staðr i Súgandafirði 278, 279.
Staðr (Staðarstaðr) á Ölduhrygg
139, 286—287, 506, 616—
618.
stafadúkr 298.
Stafafell i LÓni 42, 49—50,
275.
Stafangr 1 Noregi 230, 239, 685,
690, 715.
Stafey fyrir Skógarströnd 212.
StaíFell í Fellum 190.
Stafiiolt i Stafholtstungum 117,
275, 314, 338, 464, 512, 543,
563—564, 614—615, 745—
746. — Stafholtstungur i
Mýrasýslu 338, 511, 543, 717,
718.
Stafn i Deildardal i Skagafirði
711.
Stafn i Reykjadal 595—596.
Stafn i Svarfaðardal 334.
Stafn i Svartárdal 429, 431.
Stafnshóll (Stafshóll) á Höíða-
strönd 429, 431, 450.
Stahlhof i Lundúuum 205.
Stakkaberg á Skarðsströnd 688.
Stakkholt i Landeyjura 423 —
424.
Stakkr (Stakkar) á Rauðasandi
271, 572.
stakkr (skinnaðr, meÖ skinnum)
67, 318 472, 588.
stálkragi 307.
standstika 328.
Stapadalr i Arnarfirði 29.
Stapaklettr á Álptanesi 146.
Stapar (hvorirtveggja) á Vatns-
nesi 315.
stapi 568.
Starkaðarson : Hallr, Jón, Pétr.
Starmýri í Álptafirði austr 18 —
19, 36. — Starmýrarsandr
36.
Starnes á Rosmhvalanesi 472.
Starrastaðir i Skagafirði 565.
statuta 34, 206, 339, 520.
staup 299, 316, 329. — staup
með silír 588. Sjá blýstaup,
942
tlEGlSTÉ
hornstaup, pjátrstaup, silfr-
staup,tinstaup.
Stawanger, sjá Stafangr.
steðji 308.
stefna, stefnubréf, stefnuforsögn
51, 68-69, 91, 107-108,
114, 116, 177, 214, 221-222,
268, 282, 285, 346, 354, 370,
373, 397, 400, 513, 515, 528,
544, 556, 601, 622, 667, 713.
— stefnudagr 511, 728. -
stefnufall 133, 177, 222, 268,
285, 370, 397, 556, 646, 667,
713. Sbr. salastefna, stundar-
stefna.
steikarahús (á Hólum 1525)
299.
Steiná í Svartárdal 302.
Steinanes í Arnarfirði 464.
steinar (gimsteinar) 295.
Steinar i Hornafirði 190.
Steindórsson: Sigmundr, Teitr,
Þórarinn.
Steindyr í Höíðahverfii 628,
651.
Steingrimr Bessason prestr
nyrðra (1506-1535?) VIEI, 82;
IX, 89, 96, 109, 73P).
Steingrimr ísleifsson lögréttu-
maðr i Berufirði (1530—1535)
536, 627, 731-732.
Steingrímsfjörðr í Strandasýslu
26, 438, 463, 587, 592.
Steingrimsson : Egill, Hallgrimr.
Sveinbjörn.
Steinkirkja i Fnjóskadal 301.
Steinmóðr Bárðarson ábóti í
Viðey (d. 1481) 34.
') Þessi staðr er í falsbréfi.
Steinmóðr Jörundarson í í>ver-
árþingi (1528) 464.
Steinmóðr Konráðsscn vestra
(1510) 54.
Steinmóðsson: Árni, Helgi, Jör-
undr.
steinn 146, 149, 373, 641, 709,
753. — steinshögg 149.
steinn (litr, steinn i klæði) 295,
297, 319, 320. — steintjald
306.
steinn, steint lin, sjá lérept,
steintjald, tjald.
Steinn á Reykjaströnd 301.
Steinn Jónsson í Eyjafirði (1530)
555.
Steinn Markússon prestr nyrðra
(1522—1524) 89, 96, 109
221.
Steinn Þorgeirsson lögréttumaðr
(í Skaptafellsþingi; 1525)268.
Steinnesi Húnavatnsþingi, Stein-
nessfundr (1522) 149, 219, 314,
350, 671, 680, 697.
Steinnýjarstaðir á Skagaströnd
302.
Steinólfsson : Ari.
Steinsholt á Fellsströnd 750.
Steinsholt í Grnúpverjahrepp 160.
Steinsholt i Leirársveit 380 —
381.
Steinsnes i Mjóafirði austr 49.
Steinsson: Andrós, Guðmundr,
Jón, Jör(g)en.
Steinsstaðir í Miðfirði 326.
Steinsstaðir í Tungusveit 321,
838, 445-446.
Steinsstaðir í Öxnadal 301.
Steinsvað i Útmannasveit 73—74.
steintjald 806.
tlEGISTR
94^
Steinunn Andrósdóttir, systir
sira Jóns (152á) 214—215.
Steinunn Björnsdóttir, í>orleifs-
sonar (c. 1480) 55.
Steinun Gunnarsdóttir, fylgikona
Lopts Ormssonar (enn á lííi
1517) 215-216.
Steinunn Jónsdóttir, Magnús-
sonar, frá Svalbarði (1533—
1536) 658-659, 764—765.
stekkr 709.
Stephán Gíslason prestr syðra
(1529-1532) 481, 482, 518,
530, 574, 613, 614, 637.
Stephán Hallkelsson prestr syðra
(1530-1538) 569.
Stephán i Hvitanesi (d. fyrir
1903) 128.
Stephán Jónsson biskup í Skál-
holti (d. 16.^) Okt. 1518) 48
—50, 55, 58, 65, 243, 245,
373, 394, 458, 536, 538, 542,
546, 568, 569, 601, 696, 721,
723.
Stephán Loptsson, Ormssonar
(d. 1497) 144, 216—216.
Stephán Ólafsson prófastr i
Vallanesi (d. 1688) 737.
Stephán Þorgilsson prestr syðra
(1528) 474.
Stephánsson: Andrés, Ólafr.
Stephanus protomartyr 509,
692. — Stephanus líkneski
326.
sterbú 527.
sterling (pund) 757-760.
stéttarker 299.
1) í registri VIII. bindis er prent-
villa 19. Okt. fyrir 16. Okt.
stigi 300.
Stigr Höskuldsson, lögréttumaðr
i Hegranessþingi (1527—1531)
396, 527, 579, 581, 602.
stika 298 (opt), 325. Sbr. kirkja.
Sjá koparstika, standstika, upp-
haldsstika.
stika 386, 473, 583—584. —
islenzk stika þingmælt 414 —
415, 417.
stikhnífr (silfrbúinn) 298.
stiki (með IX stikum) 325.
stjórar 191.
stjúpíaðir 597.
stofa (í Snóksdal 1523, undir
Staðaríelli 1525, á Reykhólum
1529, íÞykkvaskógi 1530) 139,
288, 503, 577. — stórastofa (og
litlastoía : í Efradal undirEyja-
fjöUura 1522,áHöskuldsstöðum
1527, iKirkjbæ áSíðu,áÖkrum
í Blönduhlíð 1530, á MöðruvöU-
um i Eyjafirði 1530) 89, 435,
470, 528, 555. — stofutjöld
307, 360.
Stokkhólmr i Sviþjóð 40.
stokkr 259, 305, 308, 316, 317,
324, 326, 329, 330, 563. —
stokkaker 315.
Stokkseyri: Codex Stockören-
sis 1.
stola 325, 332, 735.
Stolhoíwen (i Lundúnum) 205.
stóll 298, 307, 325, 328. — stól-
handklæði 300. — stólklæði 190.
Sbr írammistöðustóll, járnstóll,
prestastóU, smástóll.
stólpi (undir páskakerti) 313.
Stor (= Storð), ey við Noreg 691.
Stórabotn í Hvalfirði 262.
^u
REGISTDR
Stórafesti í Skilraannahrepp 129.
Stórufestarhöfuð 129.
Stórahamar i Eyjaíirði 309.
StórahvoU i Hvolhrepp 274.
Stóramörk undir Eyjaf jöllum 87,
107.
Stórgýgar í Vestrhópi 326.
stórhátíð 531.
stórhelgi 145.
stórker, stórkeröld 300, 308,
309, 316, 318, 324, 329, 331,
334, 645.
Storm, Gustav, professor (d.l903)
6, 7, 34.
Stormaren, Stormarn, Stormari
60, 72, 134, 171, 203, 217,
432—434, 468-469, 522,
761.
stormr 98, 166.
stórmæli 167, 480-481, 703.
Stórólíshvoll i Hvolhrepp 597—
599.
stórskriptamenn 466.
Stóruveliir á Landi 281, 488,
500-501, 646, 694-695.
Btórviðir 311, 445, 446.
straíf 686.
Strákr, örnefni í Skilmannahrepp
128.
Strandir (Hornstrandir) 24, 25,
67, 314, 704, 705, 719. —
Strandasýsla 25, 463.
Straumfjarðará í Hnappadals-
sýslu 26.
Straumlón á Sléttu 324. —
Straumlónsós 311, 319.
Straumnes i Lóni austr 50.
Straumnes við Skagafjörð 305,
389.
straumr 98.
strengr (á skipi) 76.
strengr (i á) 751—752.
strigi 307, 316.
Strjúgr í Langadal 490, 766.
strok (af landi burt) 165-166.
strokkr 260, 261, 300, 308, 316,
318, 324, 329, 564.
Strúkseyr í Álptafirði austr 19.
Strönd, jörð Hólastaðar 301.
Strönd í Selvogi 158—160, 217
—218, 288, 637, 743—744,
761, 763.
Strönd (rirSkarðsströnd) 688.
studium 611.
Studium (hús á Hólum 1525)
299.
stúka (i kirkju) 186.
stúlka 248.
StuUastaðir í Fnjóskadal (sbr.
nú Sörlastaðir) 309.
StuUi, sjá Sturla.
stundarstefna 399, 601.
stunga 687.
Sturla Jónsson vestra (1474)
38.
Sturla Jónsson, Sigmundssonar
(1525) 278.
Sturla Jónsson i Rangárþingi
(1535) 727-729.
Sturla Þórðarson sýslumaðr,
„bóndi" undir Staðarfelli (1504
-1525) 47, 62, 193, 240—241,
288.
Sturludóttir : Arnbjörg, Þorgerðr,
Þórunn.
Stutluson: Bjarni, Jón, Ormr,
Sigurðr, Þorgrimr, Þorsteinn.
stykki 330.
Styr JÞorvaldsson á Reykjum í
Biskupstungum (enn á lifi
1729) 99, 111, 270, 272.
stýrimaðr 81, 98.
m
ítEGlSTR
945
Styrkársson : Hallr.
Stærrigiljá i Húnavatnsþingi
314.
Stærriskógar undir Eyjafjöllum
106.
stöng 297, 305.
stöpull (kirkju, á Hólura og
Hrafnagili 1525) 296, 332.
Suarvarardalr, sjá Svarfaðar-
dalr.
subdiaconus 37.
subdjákn 37, 325.
subsidium pallii 123—124.
subtill 305, 313.
successor 128, 522, 692.
Suðrhús (á Munkaþverá 1525)
308.
Suðrmúlasýsla, Suðrmúlaþing 18,
36, 135.
Suðrreykir í Mosfellssveit 478—
479. Sjá Reykir.
Sueðistaðir i Miðíirði, sjá Sveði-
staðir.
sueíFel 644. — sueíFelbierg 644.
Súgandafjörðr („Súgfjörðr") i
ísafjarðarsýslu 278, 279.
Súlnaliöfn i Þistilsfirði 310,
311.
Súlundir á MöðrudalsfjöUum 638.
Súlur í Eyjafirði 334.
sumar 2, 12, 47, 83, 104, 111-
112, 143, 148, 151, 156, 158,
178, 183, 189, 212, 223, 224,
265. 275, 296, 306, 317, 322,
325, 331—333, 344—347, 352,
372, 414-415, 417, 420, 422,
463—466, 497, 501, 533, 539,
541, 543, 648, 562, 570,
572, 580, 583, 588, 590, 661,
663—664, 668, 679-680, 682,
673, 691, 699, 702, 704, 706,
Pipl. Isl. IX. B.
726—727, 750.— sumardagrinn
fyrsti 439. — sumarkoma 439.
Sumarliðadóttir : Kristin.
Sumarliðason : Bjarni, Sveiun.
Sumarliði Eiriksson, Loptssonar
(d. 1491) 46—48.
Sumarliði prestr á Desjarmýri
(1526) 373.
Sumarliði Þorsteinsson, Eyjólfs-
sonar (1391-1393) 21—22.
Summa angelica 298.
Sund(in) i Kjalarnesþingi 517.
Sunddalr i Bjarnarfirði 271.
sundrhögg 530.
sundrtalning 444.
Sunnifa, frú, kona Hans Kruko
724.
Sunniía Indriðadóttir (1524)
236.
Sunnlendingar, Sunnlendinga-
fjórðungr 1, 425, 532-533.
sunnudagssermon 314.
supplicacia 8, 457.
suspensio (ab oíficio et beneficio)
510, 531.
Svalbarð á Svalbarðsströnd 52,
121—122, 330, 405-406,
476, 485-486, 612, 635. -
Svalbarðsströnd við Eyjafjörð
122, 405, 406, 612, 634.
Svalbarð i Þistilsfirði 112, 113,
294.
Svalvogar i Dýrafirði 28—29.
Sbr. Selvogar.
svaramaðr, svarsmaðr 63, 90 —
91,114, 383, 397, 542.
Svarfaðardalr („Svarvarardalr")
51, 319, 337.
Svarfbó](l) (Svarfhóll) í Mikla-
holtshrepp 155-156.
Svaríhóll í Króksfirði 686, 687.
Ö46
ílEGtSTR
Svartá i Tungusveit 565.
Svartagil i Norðrárdal 326.
Svartárdalr i Húnavatnsþingi
391, 392, 400, 401, 429, 431,
489, 659, 764.
Svartbæli undir EyjafjöUum 275
—276.
Svartbræðraklaustr i Noregi
632.
Svartr Pálsson á Reykhólum
(um 1530) 566.
Svartskinna (MSt. 27. 4to) 266,
427, 604, 739.
Svecia, sjá Svíþjóð.
Sveðistaðir i Miðíirði 326.
svefn 577, 578. Sbr. samneyti.
Sveinatunga i Norðrárdal 48 —
49.
Sveinbjörn Hallsson i Þverár-
og Þórsnessþingi (1527—1531)
439, 603.
Sveinbjörn Jónsson nyrðra (1532)
617.
Sveinbjörn Steingrímsson vestra
(1527) 436.
Sveinbjörn Þórðarson vestra
(1523-1535) 142, 753«
sveinn, sveinar 143, 501. Sbr.
sraásveinn.— Sveinaskemma (á
Hólum 1525) 300.
Sveinn Bárðarson nyrðra (1562)
672.
Sveinn Eiríksson nyrðra (1523)
147.
Sveinn Finnbogason prestr nyrðra
(1522-1536) 109, 119, 172
174, 385, 386, 746, 766.
Sveinn Hólmfastsson i Rangár-
þingi, faðir Gisla sýslumanns
á Miðfelli (1527) 407.
Sveinn Jónsson í Húnavatns-
þingi (1527—1531) 435-436.
Sveinn Jónsson i ísafirði (1530)
526-527.
Sveinn Oddsson prestr (i Snóks-
dal; 1523—1525) 139.
Sveinn Oddsson i Barðastrand-
arsýslu (1532) 629.
Sveinn Ólafsson nyrðra (1644)
636.
Sveinn Ormsson eystra (1525)
280.
Sveinn Pétrsson biskup i Skál-
holti (d. 1476) 232-233, 769.
Sveinn Sumarliðason, Eiriksson-
ar (liklega dáinn 1494) 47.
Sveinn Þórarinsson nyrðra (1524)
213.
Sveinn Þorbjarnarson prestr
syðra (1530—1532) 541, 600,
613, 637.
Sveinn Þorvaldsson nyrðra(1524)
213.
Sveinseyr i Dýrafirði 634, 636.
Sveinseyr i Tálknafirði 125, 704
—705.
Sveinsson : Bjarni, Brynjólfr,
Eirikr, Eyjólfr, Gizur, Guð-
mundr, Haldór, Illugi, Jón, Jón
hvaramr, Markús, Marteinn,
Tumas, Þo^steinn.
Sveinsstaðir i Svarfaðardal 334.
Sveinsstaðir i Þingi, Sveinsstaða-
fundr, Sveinstaðareið (1522)
68—70, 92, 113, 148—150,
157-158, 217-218, 349—
350, 396—398, 418, 442, 468,
670.
Sveinsströnd við Mývatn 594.
Sveinungsvik, Sveinungsvikr-
reki við Þistilsfjörð 301, 310,
311.
M
RÍÍGlSTR
947
sveit 87, 211, 267, 388, 495,
542, 573, 579—580, 701, 728,
741.
sverð 299.
Sverige, sjá Svíþjóð.
Sverris saga 299.
Svertingsötaðir i Eyjaíirði 429,
431.
Sviariki, sjá Sviþjóð.
Sviðingr á Skagaströnd 314.
Svignaskarð á Mýrum 464, 694,
717—718.
Sviná i Náttfaravik 311, 323.
Sviuadalr i Borgaríirði 380-
381.
Svinadalr i Húnavatnsþingi 55,
400, 425.
Svínadalr i Skaptártungu 189.
Syinaíell á Skagaströnd, sjá
Svínafjall.
Svinafell i Öræfum 471.
Svinafjall á Skagaströnd 642.
Svinalækr við Skjálíandi 311.
Svinárnes i Höfðahverfi 651.
Svinavatn i Húnavatnsþingi 282,
400-401, 425.
Svinavellir á Höfðaströnd 429,
431, 447—449.
Sviney fyrir Skarðsströnd 288,
688.
Svinhólar i Lóni 274, 275.
Sviþjóð (Sviar, Svecia, Sverige,
Sviaríki) 32, 33, 59-60, 72,
134, 165, 230.
Svæði, sjá Sýrisvellir.
Sværisvellir, sjá Sýrisvellir.
Syðrakrossanes i Kræklingahlið
301.
Syðravallholt i Skagafirði 301.
Syoriakrar i Biönduhlið 21, 22.
Syðribrekkur, sjá Brekkur.
Syðriey á Skagaströnd 489, 491.
Syðrihamrar i Holtum 727.
Syðriþverá i Vestrhópi 302.
Syðstagil i Langadal 26, 28.
Syðstimór i Fljótum 302.
sylgja (með eir, með silfr gylt)
95, 208, 588. — Sjá silfr-
sylgja.
Sýrisvellir (nú Svæði) i Grýtu-
bakkahrepp 594—595, 652.
Sýrnes við Skjálfandi 312.
sýruker 308.
sýsla 11, 45—16, 104 ,153, 161,
211, 213, 255, 266-267, 343
—344, 353, 382—383, 386—
387, 427, 430, 494-496, 523,
527-528, 575, 665-667, 707,
726-728, 737—728, 740—
741, 768. Sbr.konungr.— sýslu-
brét, sýsluveitingarbréf 266 —
267, 494-496, 707-708, 740
— 742.— sýslugjald 160, 496.—
sýslumaðr 1, 3—5, 10—11,13—
17, 24, 26 -27, 46, 53, 65,
82, 107, 207, 211, 267, 274,
286, 362—363, 365—268,
397, 461, 477, 494-495, 505
516, 540, 579-580, 582, 640,
642, 647, 651, 670, 698, 738,
741, 751-752. — fullrétti
(réttr) sýslumanna 361—363,
365-368.
systir (samfeðra, skilgetin) 55,
113, 117, 147, 159—160, 177,
179, 210, 215, 243, 254, 286
—287, 343—344, 401—402,
428—431, 436, 450, 490—
491, 508, 512-514, 529, 546
—547, 592, 629, 679, 683. —
systurbörn 767. — systur-
W
MGÍSÍR
dóttir 575. — systursonr 58,
337.
systir (nunna) 221, 402, 473.
systkin 86—87, 129, 220, 369,
428-429, 431—432, 448, 450,
480-481, 545-546, 603, 676
—677, 768.
Sæból á Ingjaldssandi 368—
370, 457, 548.
„sægr" (= sængr?) 309.
sækögr 298.
sæluvika 247, 542.
Sæmundr Árnason prestr syðra
(1523-1535) 132, 226, 359,
369, 377, 396, 481, 482, 518,
530, 574, 597, 607, 613, 712,
720, 728.
Sæniundr Árnason á Hóli i
Bolungarvik (d. 1634) 545, 674,
675.
Sæmundr Björgólfssou á Reykj-
um í Tungusveit (um 1500)
573.
Sæmundr Eiriksson „bóndi" og
lögréttumaðr í Asi í Holtum
(1523—1536) 141, 352-353,
376—378, 404—405, 477, 599,
762.
Sæmundr Jónsson nyrðra (1405)
27.
Sæmundr Jónsson nyrðra(1527)
405.
Sæmundr Magnússon á Hóli í
Bolungarvík (um 1700) 405,
535, 545, 674.
Sæmundr Símonarson sýslu-
maðr í Þingeyjarþingi (1522
—1536) 74, 80, 213- 215^
279, 344, 348, 383, 427, 430,
612, 658, 764,
Særaundr Þorláksson nyrðra
(1533) 667.
Sæmundsdóttir: Guðrúa.
Sæmundsson : Jón.
sæng, sængrklæði (ærulaus,
gömul og dúnlaus) 113, 186
187, 189, 191, 196, 260, 300,
309, 324, 326-327, 330, 332,
426, 564, 587, 620, 646. —
sæng í skála 560. Sjá og sbr.
ábreiða, beðjardýna, beðr,
dýna, hægindi, línlak, línsæng,
rekkjuvoð.
særir dagar 607.
sæti 75, 94, 95, 220^ 491, 610.
Sæunnarstaðir á Skagaströnd
490.
Sævarendi í Fáskriíðsíirði 122—
123.
Sævarland(sreki) i Þistilsíirði
327.
Söderöyer, Söröyer (Suðreyjar)
576, 633.
söðlabeit 307.
sög 307.
sögubók 307.
sök 50-52, 61, 70-71, 75, 82,
91, 100, 108,111—112, 115—
116, 131—133, 142, 149-150,
153, 165—166, 175, 177, 181,
221—222, 231—232, 285,
338, 341—342, 354, 369-370,
372-373, 378, 385, 398, 482,
510 -511, 513—514, 517, 519,
526, 530-531, 538, 544—
545, 549, 556, 601, 606, 607,
622, 629, 660, 667, 672, 675,
677, 722—723, 727, 741,
762. — tvöföld sök 667. —
sakaðr maðr 762. - sakeyrir
REÍGlStíl
949
52—53. 113-114, 138, 222,
378, 398, 399. — sakafall 386.
— sakafé 234, 482, 738. —
eakferli, sakfelli 57, 112, 151.
158, 180, 219, 225, 242-
243, 286, 350, 373, 378, 394,
417—418, 442, 455, 481—
482, 537, 544, 572, 600, 616,
623, 671, 702-703, 710, 745
—747, 752. sakargipt 115,
132, 501, 515, 601, 680.
söl (eindagi) 483, 484, 668, 702,
704.
Sölmundardóttir : (Þorbjörg).
Sölvabakki i Húnavatnsþingi
814.
Sölvagil í Bleiksmýrardal 309.
söngr 306, 431, 332. — söng-
bók 331, 332«. — söngíær
kirkja 744. — söngkaup 73
— 74. Sjá tvisöngr.
Tabr (= tappr = tarfr = taur-
us) 308. Sjá tarfr.
tabula, tabulum, tabulur (yíir,
fyrir, íyrir framan altari, með
guUfarg) 195, 197, 312, 325,
326.
taða 184, 283, 565.-töðuvöllr 529.
takmörk 36, 78—76, 82, 146,
249, 267, 319.
taksetning 58.
Tálknaíjörðr i Barðastrandar-
sýslu 271.
Tannstaðabakki i Hrútafirði 327.
tarfr, tabr 308, 316.
Teigará i Vopnafirði 609.
Teigluhjalli i Dölum 241.
teigr 66, 327, 384.
Teigr i Dölum, þrætuland miUi
Hliðartúns og Hamraenda 240
-241.
Teigr i Fljótshlíð 87, 604, 636.
Teigr i Eyjafirði 309.
teinæringr 67, 253, 300, 336.
Teitr Eiriksson vestra (1536) 768.
Teitr Eiríksson á Núpi i Núpsdal
(um 1700) 744.
Teitr Gunnlaugsson lögraaðr i
Bjarnanesi (enn á lífi 1467)
382.
Teitr Jónsson vestra (1530) 515.
Teitr Magnússon prestr nyrðra
(1522-1535) 109, 179, 474,
525, 733.
Teitr Magnússon nyrðra (1524 —
1530) 254, 255.
Teitr Pétrsson kirkjuprestr i
Skálholti (1671) 19, 36, 37.
Teitr Sigurðsson nyrðra (1528)
450.
Teitr Þorleifsson lögmaðr (1522
—1535) 68—71, 77, 90-93,
99—101, 102-103, 110-111,
148-151, 152, 154-155,156
-158, 218-219. 272—274,
291-292, 348-350, 385, 387,
396-399,403—404, 418—419,
419-420, 432-435, 441—
442, 468-470, 499—500, 542,
551-552, 585-590, 591, 592,
670—671, 679—680,686-687,
696—697, 701, 724.
Teitr I>orsteinsson prestr i
Hrepphólum (d. 1531) 474,
605-606.
Teitsdóttir: Hallvör, Kristjana.
Teitsson: Gunnar, Ólafr.
tenari, sjá tjenari.
tengafaðir 62.
950
REGISTR
tengdamaðr 549.
tengdamóðir 422.
testament, testamentum, testa-
mentumbréf ( — gerð, — gern-
ingr) 54, 55, 66—67, 116—
117, 159—160, 269-270, 383,
460, 472—473, 479—480, 546,
585—593, 667, 720—721.
testimonium 24, 34, 128, 162,
522, 692, 715.
texti (með kodda, búinn með
hvitt silfr, með silírspjaldi for-
gyltr og amaleraðr með víra-
virki) 190^ 295^ 305, 313
317, 328S 332, 333. — texta-
bók 322. — textakoddi 296,
317. — textaspjald 320.
Th. Jónasson, sjá Þórðr Jónas-
BOD.
tenari, sjá tjenari.
Theodorus (Theodorius) martyr
299.
Thomas, sjá og sbr. Tomas, Tum-
as.
Thomas de Aquino (bók) 298.
Thomas (Tomas, Tumas) líkn-
neski 195, 295, 328, 332. —
Tomas likneski erkibiskups
197.
Thomas messa postula 605.
Thomas (Tumas) saga 307 —
Tumas saga erkibiskups 299.
Thomasdóttir sjá Tumasdóttir.
Thomasson sjá Tumasson.
Thord Matzon ráðsmaðr i Björg-
vin (1527) 408.
ThóreyjargDÚpr, sjá í>óreyjar-
guúpr.
Thorlacas, sjá Þorlákr.
thorus legitimus 730.
Thumas, sjá Tumas.
Thumasson, sjá Tumasson.
Tiburcius et Valerianus 615.
tíðir, tólf mánaða tiðir (syngj-
andi) 313, 456, 655, 710. —
tíðabækr 17, 519. — tíðskip-
unarbók 313. — tíðakaup 9.
tiener, sjá tjenari.
Tiglabók (Landsb. 6. Fol.) 364.
tilgjöf 179^ 358, 379, 476, 555,
604, 630, 656, 683, 711,
739.
tilhjálpsmaðr 232.
tilkail 58, 215, 387—388, 401
—402, 469, 649-650.
tilsjón 239. — tilsjónarmaðr 136.
tiltal, tiltala 469,701,718-714,
768.
timbr 49. — timbrhögg 50. —
Timbrstofa (á Hólum 1523—
1525) 175, 298. — Timbrstofa
(í Skálholti 1525) 275. Sbr.
tré. viðr.
tin 190, 307, 309. — tinfat 192,
259-260, 298, 307, 308, 316,
318, 324, 326, 329, 330, 334,
563, 645. — tinflaska 297,
317. — tinhompuil 295, 297.
- tinkanna 299, 300, 316,
646. — tinstaup 318. — tint
192, 260.
Tironensis, Pe. (1470) 37.
Titlingasker i Suðrþingeyjar-
þingi 312.
Titlingastaðir í Húnavatnsþingi
314.
tíu marka mál 725—726.
tiund 9, 18, 107, 176, 178, 194
—196, 223,325, 393,466,511,
579, 645, 674, 688, 712, 722,
747. — tíundargjöld 710. —
tíundarhald 52. — tíundar-
REGISTR
951
reikningr 292. Sjá skiptitíund,
smátíund.
tiundargjöf 605.
tjald (i kirkju, með röndum, steint,
tjaldslitr, tjaldtötr) 192, 233,
260, 297, 307, 308^ 316, 318,
330, 563. — tjaldklæði 334.
— tjaldtré 300. Sjá föstutjald,
steintjald.
tjaldstaðr 326.
tjara 300. — tjörutuuna 192.
Tjarnargil í Tungusveit 565.
Tjarnir i Ljósavatnsskarði 309.
Tjarnir á Sléttu 324.
Tjarnir i Sléttuhlið 301.
Tjarnir i Öngulsstaðahreppi i
Eyjaíirði 309.
tjenari (thenari, tenari, tiener)
85. 164, 173, 209, 742, 761.
— tjenesthe 208.
tjörn 751.
Tjörn i Helgastaðahreppi 301.
Tjörn á Skagaströnd 314.
Tiörn i Svarfaðardal 294.
Tjörn á Vatnsnesi 93, 248—249,
275, 315.
Tjörnes i Þingeyjarþingi 94, 311,
429, 431, 583, 594, 617.
Tjörnholt á Álptanesi 146.
Tjörnubakkar i Svarfaðardal 334.
Tjörvi Björnsson prestr i Ein-
holti (1467—1482) 382.
Tjörvi Haldórsson eystra (1383)
18.
Tóargil i Arnaríirði 29.
Tófaskáli í Borgarfirði eystra
524. sbr. Runa.
Tófason: Jón (Tribuonis).
Tókastaðir i Eiðaþinghá 186.
tólf mánaða bók 320.
tólg 325.
tollar 72, 104, 134-135, 176,
194-196, 370, 374, 485, 525
-527, 648, 670, 723, 738.
— tolUaust skip 485, 524, 527.
— toUver 252-253, 527. Sjá
skæðatoJlr
Tomas, sjá og sbr. Thomas, Tam-
as.
Tomasson, sjá Tumasson.
torf 345-347, 470, 703, 704.
— torfkrókar 329. — torfljár
300. — torískeri 316. — torf-
skurðr, torfskurðariskyld 66,
332, 627, 703. — torískurðar-
hald 345. — torftak 524. Sbr.
áttíeðmingr, tólífeðmingr.
Torfadóttir: Cecilia, Guðný, Ingi-
björg, Katrin, Kristin.
Torfason: Bjarni, Eirikr, Jón,
Snæbjörn, Þorsteinn.
Toríastaðir i Biskupstungum 212.
Torfdalr á Skagaströnd 641.
Torfdæl i Þorgeirsfirði 334.
Torfgarðr i Skagafirði 301.
ToríhóU, landamerki Starrastaða
565.
Torfi Björnsson, Guðnasonar
(1524-1526; á lifi 1527; dá-
inn 1530) 242-243, 256, 368
— 370, 537, 548-549.
Torfi Jónson prestr nyrðra (1532
—1535) 628, 635, 733.
Torfi Jónsson prófastr f Gaul-
verjabæ (d. 1689) 699.
Torfi Þorsteinsson eystra (1522
-1532) 73, 608.
Torfkrókshólmar, eign Grenjað-
arstaða 323.
Torflækr (Gegnislækr) á Slóttu
311.
Tóttavatn(sendi) hjá Jörfa 497.
952
REGISTR
Tóveggr á Árskógarströnd 593
—594
Tractatus virtutum (bók) 298.
Trandheim, sjá Þrándheimr,
translacions sanctorum (Augu-
stini, Johannis episcopi, Magni,
Olavi, Thorlaci) 14—15, 71,
275, 289, 517, 518.
transskript, transskriptarbréf,
transscripta 21, 22, 50, 61,
74, 93, 95-96, 148, 154, 156
- 157, 172, 184. 185, 204,
217— 218^ 230, 238,241,264,
266, 270, 272, 279—280, 344,
346-347, 349, 372, 392, 887,
390, 408—410, 414, 418, 438
-440, 444, 470, 472, 479,
484, 491, 496, 524, 525, 526,
527, 535, 536, 539—540, 541,
547, 566-567, 570, 575, 578,
617, 618, 619, 635, 640—641,
653-654, 661-662, 664, 671,
673-674, 679, 680, 693, 696,
706, 724, 743-744.
transsumtum 522.
tré 188, 191-192, 222, 275,
297, 310, 510, 530—531, 558,
637, 639—640. - trédiskr 192.
259, 308, 329, 563. - tréfat
299, 808-309, 816, 318, 324,
380. — tréhjálmr 827. —
kambr með tré 297. — tré-
kross 330. — tréskál 316. —
trjáreki 274, 639. — trjátaka
510, 636. Sbr. kjörtré, rót,
selja, timbr, valáttungr, viðr.
Trégripsstaðir á Þelamörk 318.
Trékyllisey i Trékyllisvik 314.
trinitas, trinitatisdagr 296, 297,
831, 332, 333, 454, 455. —
trinitatisblað 328. — trinita-
tislíkneski 305. — trinitatis-
mynd 313.
trippi 113.
Tristram Búason vestra (1510)
54.
trog, trogabrot 246, 260—261,
300^ 808, 309, 316, 818, 326
-827, 329, 330, 334, 645.
Trondem, sjá Þrándheimr.
Trostansfjörðr í Arnarfirði 38,
197.
trú, heilög trú, trú og dygð 618
631, 659, 668, 670, 690, 764.
Trud Ulvstand riddari (1532)
681.
trúlofan 136, 613.
Trumholer eyðijörð Þingeyra-
kiaustrs 814.
trúnaðr 2, 4—5.
Trundhiemm, sjá Þrándheimr.
trúskapr 15, 17.
Trwndhem, sjá Þrándheimr.
Trölli á Skagaströnd 641.
tröUkarl (í innsigli) 520.
Tumas Árnason nyrðra (1527)
426.
Tumas Brandsson nyrðra (1528)
449, 467.
Tumas Einarsson prestr nyrðra,
líklega á Glæsibæ (1522—
1536) 109, 172, 206^), 593,
658, 734, 764.
Tumas Eiriksson kirkjuprestr á
Hólum og prestr á Mælifelli
(1522—1535) 89, 98, 94, 95,
96, 109, 114, 119, 184, 335,
852, 379, 385, 386, 453, 472,
1) Á þessum stað er nefndr
síra „Tumas í Glæsibæ", en ófeðr-
aðr.
REGISTR
95S
564-565, 604, 609—610, 656,
684, 711.
Tumas Ingimundarson vestra
(1534) 714.
Tumas Jónsson prestr í Núpu-
felli (1522—1535) 90, 109, 114,
172, 174, 206, 215, 555, 733,
746.
Tumas Jónsson lögréttumaðr í
Gunnarsholti (1522-1534)86,
88, 101, 152, 223, 353, 477,
513, 648, 712.
Tumas Jónsson (á Hvaleyri 1523)
144-148.
Tumas Jónsson, Tumassonar (í
Skildinganesi um 1600) 145.
Turaas Magnússon, Magnússon-
ar, á Draflastöðum (dáinn að
Ukindum 1494) 56.
Tumas Oddsson, Sigurðssonar,
lögréttumaðr á Hvoli i Saur-
bæ og Kleifum i Gilsfirði (1524
—1532) 246, 624.
Tumas Ólafsson prestr á Eyri i
Skutilsfirði (1525-1526) 278,
279, 346.
Tumas Sveinsson nyrðra (1704)
635.
Tumas Tumasson i Skagafirði
(1530-1531) 527, 602.
Tumasdóttir: Ingigerðr, I>óra.
Tumason, Tumasson: Björn,
Brumaðr,'j Jón, Oddr, Ólafr,
Páll, Pétr, Skúli, Tumas.
Turai Bergsson i Húnavatns-
þingi (1523) 149.
tún: túngarðr 68, 642. — tún-
garðsendi 146.
Tunga i Bitru 93, 273.
Tunga i Fljótura 302.
Tunga i Fnjóskadal 309.
Tunga i Höfn (Örlygshöfn) 271,
628-629.
Tunga („Tungá") i Sauðárhrepp
i Skagafirði 321.
Tunga á Skarðsströnd 577.
Tunga i Steingrimsfirði (Trölla-
tunga) 438.
Tunga i Sælingsdal (Sælings-
dalstunga) 589, 686.
Tunga i Tálknafirði 271.
Tunga á Tjörnesi 301.
Tunga á Vatnsnesi 248.
Tunga i Viðidal (Víðidalstunga)
61.
Tunga i Önundarfirði 55.
Tungá i Vopnafirði 609.
Tungufell i Svarfaðardal 334.
Tungunes á Ásum 314, 424—425.
Tungureki (Haírafellstungu) 323.
Tungusel á Völlura 33.
Tungusveit i Skagafirði 185,
283-284, 445-448, 462-463,
573, 596, 602, 610.
tunna 299, 316, 324, 331, 414,
415, 416, 417. — tveggja
tunna þungi i hverju hundr-
aðs kaupi 414, 415, 416-417.
— tunna tvö hundruð raarka
414-415, 417, 583. - tunna
með hval 198. — tunna mjöls
300. — tunna skyrs 309, 321,
343. — tunna smjörs 540,
672.-tunna tjöru 192, 300.—
tunnuketill 331. Sbr. altunna,
bjórtunna, hálftunna, lýsis-
tunna.
Tunsberg i Noregi, Túnsbergs-
sættargerð 7, 12, 13, 422.
tveggja missera björg 580.
Tveggja postula messa 207,
351, 406, 487, 617-618, 765.
954
REGISTR
tvimæli 59, 586, 732J
Tvisteinar á Skagaströnd 641.
tvisöngr 306.
tygi (alfær, öll) 221, 299, 309,
336, 472, 588, 620, 665, 745
-746. - tygjað íólk 68,
132—133. Sjá og abr. arma,
bogi, hengi, hjálmr^ járnhattr,
korðahniír, kragi, lagvokn,
lausakragi(?), panzari, panz-
araflík, panzarakragi, rýtingr,
stálkragi, stikhnifr, svet'ð,
voknöx, vopn. Sbr. bila, klauf-
öx, öx.
Tyle (Tyll) Pétrsson hirðstjóri
yfir íslandi, dæmdr hér á
landi óbótamaðr og veginn
(1523) 103, 139-142, 163-
165, 183, 457, 458.
tylft 78, 680. — tylítardómr 46,
90, 101, 113, 139-140, 148,
152, 172-173, 843, 352, 360,
382, 396, 427, 455, 518, 530,
541, 574, 578, 581, em, 671,
674, 677, 733. - tveggja tylfta
dómr 668, 670 — tylftareiðr
481, 680.
Tyrfingr Ásgeirsson, Hákonar-
sonar, i Hjörsey (1613) 194.
Tyrfingsson : Haldór, Ögmundr.
Tyrfingsstaðir í Skagafirði 283—
284.
Týsdagr 173.
Tyske mend, sjá Þýskaland,
JÞjóðverjar.
tæring möguleg 500.
tölupeningar 246.
tönn (rostungstönn): bagall með
tönn (v. 1. tin) 180. — bagal-
Stöng með tönn 296 kambr
raeð tönn 297. — skák raeð
tönn, tannskák 427, 588.
IJfagil í Langadal 26, 28, 766.
ugerningsinand 632.
Úlfljótsvatn i Graíningi 247.
Úlfsdalir miUi Fijóta og Siglu-
fjarðar 302.— Úlfsdalafjöll 78,
81, 83, 97, 266 339.
Úifsson: Einar, ísleifr.
Úlföstaðir í Blönduhlíð 301.
ulláMæði 3J6, 318. - ulldúkr
300. 308, 316, 318, 324, 334.
— ullkambar 309.
umboð 27, 39, 52, 64, 71, 76,
80-82, 88, 101-102, 105,
118-120, 124, 132-133, 136
-138, 147, 153, 162, 172-
175, 179—180, 206, 211, 213
—214, 219, 225, 246, 255
-256, 266—267, 337, 343—
344, 348—349, 353, 376-377,
382-383, 394, 396-397, 401,
405-406, 410—411,421,427.
430, 438, 451, 453, 466, 475
484, 493, 495-496, 499—
500, 506, 512-515, 527—
528, 540-541, 544, 558,
575, 662-663, 665-667, 672
—673, 675, 678, 689, 697—
699, 701, 707—708, 726—
727, 736-737, 740-742,
767—768. — umboðsbréf 63,
71, 82, 166, 174, 506, 541—
542, 689. — umboðsgjald 698
699. — umboðsmaðr 2, 4—5,
13, 25, 27, 53, 55, 62, 70,
72, 75—76, 78-79, 81—82,
90-91, 96, 100, 102, 104,
107-108, 115, 120-121, 126,
REGISTR
955
130, 132-133, 137-138, 144,
149-150, 157—158, 161, 201,
212—213, 227, 255-256, 265
—268, 292, 344, 346-347,
370, 384, 386, 396, 398. 412,
419, 429, 432, 458, 494, 504,
509, 518, 528-529,541—542,
544, 547, 550—551, 556, 600,
616, 625-626, 638, 646,649,
655, 661, 663, 673, 676, 698—
699, 702, 723, 728-729, 733,
761. Sbr. konungr. — um-
boðspenÍDgar 767.
umbúningr (íonfcs) 191, 197.
umdæmi 78, 132- 133, 178, 277,
578, 619.
ummerki 22, 43, 309, 322, 497.
umsjá, umsjón 85, 88, 118, 551,
574, 626, 694.
umskipti 14, 16, 405.
umvernd 438. Sbr. umboð.
Unadalr i Skagaíirði 302, 449.
Unaðsdalr á ftnæfjallaströnd 345
—348, 636, 662—663, 702—
703.
undandráttr 124,
Undanfeil (UndafifeU, Wndin-
íell) i Vatnsdal 315, 351.
undirbiskup 239.
undirgrind (kirkju) 236.
undirlag (mála) 63, 383.
undirmenn 67, 587.
undirsátar (undersatte, -sotte,
-zathen) 497, 522, 761.
undirskript (bréfs 1524 eða fyrri)
237.
undirstaðniug vitrustu manna
214.
undirstöður (kross) 188, 191,
295, 305, 313, 317, 320, 322,
328, 330, 333.
Undirveggir í Kelduhverfi 323.
ungkapall 309, 336.
uppfæði 90—91, 257.
uppgjöí 118, 626, 730.
uppgerðarkeröld 250, 260, 261,
308^ 324, 326, 329, 334, 563,
645.
upphafningardagr sællar guðs
móður Maríu (15. Aug.) 98.
upphaldsstika 298, 307, 332.
uppheldi 9, 573.
upplag 56, 72-74, 94—95,155,
210, 220, 424-425, 453, 496,
—498, 594, 609-610, 646,
649—650.
uppreist 558.
upprisa 586, 590.
Uppsalir i Barðastrandarsýslu
644.
Uppsalir i Blönduhlíð 301.
Uppsalir i Eyjafirði 309.
Uppsalir i Hornafirði 93, 190,
273.
Uppsalir á Rosmhvalanesi 87.
Uppsalir i Svarfaðardal 334.
Uppsalir í (Sveinsstaðabreppi i)
Húnavatnsþíngi 314.
Uppsalir i Svíþjóð 230.
uppskaíningr 388.
uppstigningardagr 94, 95, 96,
354, 410, 666.
Upsir á Upsaströnd 294.
urð 197.
Urðardalr í Tungusveit 565.
Urðir i Svarfaðardal 50-51,
301.
úrskurðr, úrskurðarbréf 14, 16,
20, 47—48, 49, 177, 200, 225,
346, 356, 370, 373, 465, 546
-547, 566, 582, 671, 679-^
956
REGISTR
680, 697, 703, 706, 749, 751.
— úrskurðarrof 176, 224.
útaltari 305 -306, 312.
utanáskript 59, 183, 203, 216,
229.
utanstefningar, utanstefnur 4, 5,
12.
Utanvertnes i Hegranesi 301,
303.
útgreiðsla 475, 499, 505, 551.
úthagi 529.
úthús 331, 564.
útjarðir 9, 179^ 428, 431, 554.
útlás 308.
útlát 61, 88.
útlausn 53.
útlegð 150, 267, 344. — útlægr
maðr 678.
útlenzkir (útlendir) menn, útlend-
ingar 40—41, 72, 102, 134,
153, 413-417, 555—556,
581, 583-584, 669-670, 690,
723.
útlúkning 505, 673.
Útmannasveit í Austfjörðum 74,
187.
útmerki Qarða) 184, 565.
útróðrarmaðr 496.
útsending 80, 484.
útsetning af heilagri kirkju 9.
Útskálar i Garði 87, 145.
útskript, útskriptarbréf 19, 20,
36, 119 -120, 521, 635, 654,
728-729.
útvalning 239.
útvegr 394.
Uxárós í Svarfaðardal 319.
Uxastaðareki i Þingeyjarþingi
311.
uxi (fimm vetra) 196, 316, 329.
— uxahúð 191, 308.
magáll 308.
uxa-
Vað í Reykjadal 301, 628.
Vað i Skriðdal 280.
Vaðhamar i Suðrfjörðum Arn-
arfjarðar 197.
Vaðlar i Þistilsfirði 319.
Vaðlaþing 337, 343-344,382-
383, 427, 575, 666—667, 726
-727, 746—747.
vaðmái (vendmal) 26, 67, 86,
102, 124, 137—148, 164, 198,
259, 276, 300, 307, 332, 343,
386-387, 484, 512, 580, 587,
619—620, 753. — vaðmáls-
voð 259. Sbr. gjaldvaðmál,
voð.
vaðr 191, 308, 316, 331.
vagedie, sjá fógeti.
vaget, sjá fógeti.
Vaglir i Eyjafirði 309.
Vaglir í Fnjóskadál 309.
Vaglir i Kræklingahlið 318,
320.
Vagnsson : Sigurðr.
Vakrsstaðir á Skagaströnd
314.
Valadalr á Tjörnesi 301.
Valahrís i Reykjadal 327.
valáttungr (i reka) 48-49. Sbr.
kjörtré.
Valdalækr á Vatnsnesi 314,
315.
Valdastaðir i Kjós 247-248.
Valdosvsstadijr, sjá Valþjófs-
staðir.
valdsmaðr 11, 16, 153, 677.
Valerianus, sjá Tiburcius og
Valerianus.
kÉGÍSÍR
95t
Valgerðr, móðir Helgu Jóns-
dóttur (1534) 714^).
Valgerðr Einarsdóttir vestra
(1530) 514-516^).
Vallanes á Völlum 72, 74, 373,
521, 626- -627, 638, 725, 726,
731.
Vallasveit, sjá Vellir.
Vallholt (hvorttveggja) i Skaga-
firði 93, 301.
Valshamar i Króksfirði 717 —
718.
Valter Skotti skipstjóri (1527)
422.
Valþjófsdalr i Önundarfirði 53,
55, 561-562.
Valþjófsstaðir i Fljótsdal 34, 135,
136, 408.
Valþjófsstaðir i Núpasveit 301.
Valþjórsdalr, sjá Valþjófsdalr.
Vámúli við Ólafsíjörð 302.
vandamaðr 599.
vandræði 69, 495, 741.
vangæzla 275.
vanhöld 514.
vani (gamall, góðr siðvani) 477,
493, 634, 631, 633, 707. Sbr.
venja.
vanræksla 221, 510, 530.
vautrú 613, 649—650.
vapen 532.
vara 471, 633, 644. Sbr. varn-
ingr.
vararfeldr 124.
varða (varði) 22, 641.
Varðgjá við Eyjaíjörð 348, 733
Varir i Garði 465.
^) Getr verið sama kona hror-
tveggja.
Varmalækr i Akravik á Ströudum
25.
varuingr (varnaðr) 59, 413 —
416, 579-580, 584, 643, 683.
— uorrænn varningr 6, 8. —
varningskaup 578, 579. — varn-
ingsklæði 584» — varningslérept
584, 585. Sbr. verzlun. Sbr. og
léttavarningr, vara, þungavarn-
ingr.
varp (á dúk) 186.
Vaskáröxl i Eyjafirði 66.
vatn 17, 226,327,497, 641—642,
752. — vatnshandklæði 308.
— vatQshorn 317. — vatns-
kall 299, 300, 308, 314, 317,
318, 324, 329, 330, 332, 334.
— vatnsketiU 313, 317.
Vatn (hið neðra) i Gufudalssveit
196.
Vatn = Vötn = Héraðsvötn í
Skagafirði 357.
Vatn á Höfðaströnd 302.
Vatn = Mývatn 327.
Vatn i Skagafirði 93.
Vatnahverfi i Húnavatnsþingi
490, 766.
Vatnsdalr á Barðaströnd 644.
Vatnsdalr(inn) i Húnavatnsþingi
210—211, 283, 315, 385—
386, 599—600, 608, 640. 642.
— Vatnsdalsá 421.
Vatnsdalr i Patreksfirði 271.
Vatnsendi i Ljósavatnshreppi
301.
Vatnsfjörðr i ísafirði (Vatns-
íjarðarmál, Vatnsfjarðarskjöl,
Vatnsfjarðartollar) 143 — 144,
198, 244, 345-347, 378, 411,
437, 455, 457, 484—485, 520
-521, 524-527, 532, 535—
m
úmísT^n
539, 548-549, 569,603-604,
682, 701—704, 714, 723.
vatnsföll 523.
Vatnshlið „i Skagafirði" 93.
Vatnshlið i Aðaldal 327.
Vatnshorn í Haukadal 194, 382,
393, 494, 557.
Vatnshorn i Húnavatnsþingi 302,
304.
Vatnshorn i Viðidal 386.
Vatnsleysa í Biskupstungum
211.
Vatnsleysa á Möðrudalsfjöllum
639.
Vatnsleysa á Vatnsleysuströnd
289.
Vatnsnes i Húnavatnsþingi 93,
248—249, 273, 315, 326, 403
-^04, 746—747.
Vatnsskarð i Skagafirði [93, 421.
Vatz- sjá Vatns-.
vax 260, 307, 318, 322, 325,
328, 329, 330, 334.
veandasaumr 197.
Vébjarnarnaust á Ströndum 314.
Vébjarnarson : Hallvarðr.
veð, veðsetning 182, 204, 207.
Sbr. pantr — veðsetning ís-
lands 182—183, 755—760.
Védalr (Uedalr == Vestdalr i
Seyðisfirði?) 190.
Vedastus hinn helgi 69.
Veðramót i Skagafirði 321.
Veðrará (hvortveggja) í Önund-
undarfirði 514-516, 714.
vefstaðr 308.
vegabréf 41, 161-162, 699—
700.
vegandi 762. Sbr. vig.
Vegghamraborgir hjá Jörfa 497.
Veggir á Möðrudalsöræíum 639.
veiði, veiðr 319, 327, 614- 615,
751—752. — veiðiker (iViði-
dalsá) 404. - veiðistöð 752.
— veiðarfæri, sjá Drangeyj-
arfestr, festarkrókr, net, nöt
Veiðileysa (Veiðileys, Veiðuleysi)
á Ströndum 25, 315, 634,
636, 662—663.
Veigastaðir á Svaibarðsströnd
634- 635.
Veisairnjóskadal612, 634, 636,
682—683.
veiting 266-268, 504, 521—
522, 540-541. Sbr. staðar-
bréf, coUacionisbréf.
veizlumaðr 587.
vélar 683.
velbereitt bord (sæmilegt borð-
hald) 385-386, 387.
vel borinn maðr 152, 268.
velgerningr 610.
velkendr maðr 495, 742.
Vellankatla (eystri og vestari) á
Sléttu 323, 324.
Vellir í Bárðardal 487.
Vellir i Eyjafirði 328.
Vellir á Landi 281—272, 395,
424. Sbr. Stóruvellir.
Vellir(nir) í Múlaþingi, Valla-
sveit 33, 73,277,373, 627,639.
Vellir i -Svarfaðardal 62, 79,
109, 119, 178, 206, 210, 215
294, 333—334, 379, 449, 553
605, 684.
Vellir á Vatnsnesi 302, 326.
Vemundarstaðir i Ólafsfirði 301.
vendmal, sjá vaðmál.
venja (forn) 631.
verð (verð á varningi ofl.) 434,
443, 538, 583— 584. — verð-
munr 376.
UEÖ^ÍSTÉ
m
verk 42, 67, 80, 91, 116. 251,
308. — verkafall 250. —
verkakaup 578. — verka-
missir 668.
verknaðr á helgum tíðum 710.
Vermundarson : Ari.
vernd 170, 269, 516, 517, 701.
vernisað (= fernisað, „veuri-
cat", „veruicat", „vernicat") fat
192.
Veronika með alabastr 191.
vertið 496, 648. - - vertiðarlok 648.
vervicat, sjá vernisað.
vervist 523—524.
verzlan 6—8, 12, 59, 167—168,
413-416, 631—634, 643—
644, 647, 668, 682. Sbr. hálf-
stykkiskaup, kaup, kaup-
skapr.
Vestíirðir, Vestíirðingar, Vest-
íirðingafjórðungr 11, 38, 98,
130, 194, 195, 344, 345, 404,
410, 506, 532-634. 573, 708.
Vesmannaeyjar 104, 251, 393,
477-478.
Vestrárdalr nyrðra 334.
Vestrhólmar, eign Múlakirkju í
Aðaldal 327.
Vestrhóp i Húnavatnsþingi 154,
157, 293, 325. 385-386, 424
—425.
Vestrstrandir 93.
vetr 10, 29, 36, 56, 85, 102,
116, 118, 122, 143, 178, 180,
212, 296, 306, 309, 318, 322,
325, 333, 336, 352, 384, 388,
400, 414-417, 425, 436, 439,
474, 505, 513, 558, 562, 572,
605, 608, 687, 745, 753, 763.
— vetrnótta skeið 143.— vetr-
ardagr fyrsti 505. — vetrbeit
196. — vetrarbreíer (lesandi,
syngjandi) 299^. — vetrar-
hhiti (bókar) 325. - vetr-
lega útlenzkra 669.
Vetrliðastaðir i Fnjóskadal 594.
vicarius 700.
Viðar í Reykjadal 301, 766.
ViðastaðiríHjaltastaðaþinghá 74.
Viðborð í Hornaíirði 188.
Viðey i Sundum, klaustr 34,83,
103, 116-118, 132, 139—140,
199-201, 218, 224, 247,276,
298, 380-381, 422—423,
456, 464-465, 516- 517,
544, 657—658, 677, 693—
694, 708—709, 730, 743, 751
-752, 754.
viðganga og uppfæði 257.
Viðidalr í Húnavatnsþingi 61,
93, 403—404, 749.
Viðidalr i Skagafirði 321.
Viðidalr í Steingrimsíirði 463.
Víðidalstunga í Víðidal, Víði-
dalstunguvíg (1483) 50, 51-
52, 60, 293, 328, 350, 566.
Sbr. Tunga í Víðidal.
Víðimýri í Skagaíirði 321, 357
-358, 411—412.
Viðivellir i Blönduhlíð 93, 206,
121, 291, 339, 349-350, 682
—684.
viðr 19, 21, 51, 226-227, 284,
303, 310, 312, 315, 319, 323,
326, 389, 445-446, 451, 458,
609, 619, 635, 718, 731. —
viðarköstr 13. — viðreki,
viðarreki 25—26, 302—304,
305, 310—312, 314-315, 319,
321, 327, 329, 438. Sbr. og
sjá íarviðr, felliborð, raptviðr,
stórviðr, timbr, tré.
960
ÍIJEÖÍSTR
viðrhald (hórkonu) 661.
viðrnefni: Andrésson: Jón Sig-
urðsson. — auðgi: Karl. —
beigaldi: Sigurðr Jónsson. - -
biskupsson: Magnús Pórólfs-
son. — danr: Jón Björns-
son, Jón Magnússon. — digri:
Oddr Jónsson. — díli: Þor-
steinn Sveinsson. — durtr:
Haldór Jónsson. — flóki:
Guðbjartr Asgrímsson. —
gamli: Hákon Hákonarson. —
garði: Jón Þórarinsson. —
góði: Gruðmundr Arason. —
háleggr : Hákon Magnússon.
— hvammr: Jóns Sveinsson.
— Jórsalafari : Björn Einars-
son. — kall (kollr): Þórðr. —
kollr: Jón Oddsson. — kyng-
ir : Snorri Þorleifsson. — laga-
bætir: Magnús Hákonarson. —
leppr: Oddr Þórðarson. —
minniskjöldr : Magnús Eiríks-
son. — mókolir: Eyjólft*
Gíslason. — Moldar-Brandr :
Brandr Einarason. — murti:
Jón Einarsson — rásveinn :
Gunnar. — ^rauði: Jón erkibisk-
up. — á rauðum sokkum:
Kagnheiðr Pétrsdóttir. — riki:
Benedikt Brynjólfsson, Guð-
mundr Arason. — Skafinsson:
Björn Jónsson. — skalli : Jón
Eiríksson. — Skáneyjar-Lazi:
Lazarus Mattheusson.
Skallagrirar: Grímr Auðunar-
son. — skafinn: Jón (sjá
Markús Jónsson). — smá-
sveinn: Jón Jónsson. — smjör:
Jóns — spégautr: Símon Jóns-
Bon. — Stöðlaskáld: Jón
Bjarnason. — Ölduhryggjar-
skáld: Einar Snorrason.
viðskipti 68, 142, 670, 727.
Viðvík í Viðvíkrsveit 50. —
Viðvíkrsveit í Skagafirði 5L
Vífilsmýrar i Önundarfirði 55.
vig, vigaferli, vígsmál 69, 214,
348—350, 444, 468, 488, 693,
761—763. — prests vig 358
—361. — vigsbætr 153, 358
-361, 488, 761-763. - tvö-
íaldar vigsbætr 398. — vig-
lýsing 762. Sbr. vegandi.
Vigdís Haldórsdóttir, Hákonar-
sonar (d. 1496 eða fyrri) 56.
Vigdísarstaðir í Húnavatnsþingi
302.
Vigíús Arason nyrðra (1391—
1393) 21.
Vigíús Erlendsson lögmaðr og
hirðstjóri á Hliðarenda (d.
1521) 60, 101-102, 104-105,
161, 180-181, 198, 259, 352
-353, 371, 376-378, 622,
623, 709, 712-713, 723.
Vigfús lilugason kirkjuprestr í
Skálholti og prestr á Setbergi
(d. 1669) 266.
Vigfús Jóhannsson heyrari og
prestr í Kallaðarnesi (d. 1762)
461, 477.
Vigfiis Jónsson sýslumaðr á
Kalastöðum (d. 1595) 17, 53,
579, 599.
Vigfús Jónsson, biskups Vig-
fússonar, á Leirá (d. 1726)
603.
Vigfús Magnússon vestra (1530)
548-549.
Vigfús Pétrsson, prests Pálsson-
ar (1524-1525) 210.
HEGISTR
m
Vigfós Runólfsson prestr i Klofa
(1523 ; veginn i Hitardal 1525)
176, 358-36P).
Vigfús (Fúsi) Þórðarson „bóndi",
sýslumaðr á Borg á Mýrum
(1522-1531) 100, 103, 148,
154, 224, 415, 416, 583, 543,
603.
Vigfús Þorsteinsson, Finnboga-
sonar (1571) 449.
Vigfúsdóttir: Guðriðr, Kristín.
Vigfússon: Bjarni, Eirikr, Pá]l,
Pétr, Sigurðr.
vigiliæ íestorum 59, 92, 98^,
129, 231, 620, 662, 663, 715,
734.
vigleiksorð 599.
Vigólfsstaðir í Dölum 288.
vigsla, vigslubróf, vigslugerð 84,
117, 118, 127, 238, 264, 621,
716^ 730. - vigsluaskr 300,
308, 316, 318, 329, 330. _
vigsludúkr 297, 306, 312,
328, 330. - vigslueiðr 136,
504, 510, 530-531. — vigslu-
eiðsrof 510, 530. — vigslu-
faðir 82.
Vik i Fáskrúðsíirði 122 -123.
Vik á Flateyjardal 312.
Vik i Landbroti 471.
Vik í Mýrdal 190.
Vik á Seltjarnarnesi (Reykjavik)
694.
Vik á Vatnsnesi (Hamdisvik)
814, 315.
1) Síra Jón Egilsson segir sira
Vigfús veginn í Klofa 1540 (Safn
I. 80 j, sem ekki fær staðizt, nema
hvað hann mun hafa verið prestr
á Landinu.
DipL iBl. JX, B«
Vikingsá i Hörgárdal 320.
Vikr á Skaga 304.
Vikrpartr (i Sæmundarhlið) 93.
vikt 105, 413. Sbr. vog.
Vilborg Loptsdóttir, kona Er-
lends Bjarnasonar (1527) 417
—418.
Vilborgarstaðir i Vestmanna-
eyjum 477, 478.
Viihjálmr (Vilchin) Henriks-
son biskup i Skálholti (1392
-1405), Vilchinsbók 22-24.
Vilhjálmsson: Nikulás, Ólafr.
Vilkin Rugg, Hamborgari (1523
-1527) 198, 413, 415, 416.
villa 411, 613, 649-650.
Villingadalr i Haukadal 393.
Villingadair á Ingjaldssandi
369.
Villingaholt i Flóa 11, 230, 256,
266, 869, 413, 529, 704.
Villinganes í Skagaíirði 301.
vin 251, 483. — vintolh: 421,
466. — vintunna 583.
Vincencii de sanctis á einni
lítilli bók 298.
Vincencius (serraonsbók) 298.
Vincencius Lunge, rikisstjóri
norðanfjalls í Noregi (1524—
1534) 236, 238, 422, 632, 681,
685, 691.
vinda 259.
Vindás i Selvogi 622-623.
Vindbelgr við Mývatn 327.
Vindheimar, eyðijörð Hólastóla
302.
Vindheimaskógr á JÞelamörk
820.
Vindhæli(Vindæli)á Skagaströnd
385, 387, 642.
Vindland 433, 434.
m
immM.
Vindr 72, 134.
Vindæli, sjá Vindhæli.
vinna á helgum tíðum 710.
vinnuíólk 578. — vinnuíær maðr
582. — vinnukona 588. —
vinnumenn 573, 588, 667.
vinnumissir 178, 726—727.
viravirki 295 ^
virðing (mannvirðing) 103.
virðing (íjár), virðingargerð 139,
246, 247, 475, 563, 586. —
virðingargóz 332^. — virðing-
armaðr (vottr) 247 ^
virgo 21, 68, 70, 110, 139, 160,
172, 227, 240, 276, 373.
víseyrir 267, 495, 741.
visitator 118, 161-162.
visitacio Mariæ, sjá Maria.
visitazia, visitaziubók, visitaziu-
reið 20, 38, 42-43, 46, 48,
49-50, 106, 118, 158, 185,
189, 194-195, 276, 412, 438,
642. 550, 626, 627, 662, 706,
718.
vist (tveggja missera, og ==
samvistir) 209, 526, 611, 616,
763.
Vitae patrum 314, 321.
vitafó 431.
vitni, vitnisraaðr 9, 52, 53, 63,
64, 70, 98, 108, 115, 117, 143,
149, 150, 155, 178, 204, 214,
222, 224, 235, 251, 255, 257, 263,
268, 371, 372, 374, 376, 377, 384,
400, 478, 491, 513-514, 529-
531, 537, 556, 565, 569, 575, 600
—601, 606, 613, 637, 646, 721—
722, 727, 730, 762. — Sbr.
kvöðuvitni (kvaðarvitni), lög-
vitni, sjónarvitni. — vitni
góðra manna 399. — vitn-
isburðr, vitnisburðarbréf, 19—
19, 28-29, 33, 36-38, 43, 53,
60, 61, 63, 68, 69, 92—93, 94,
115, 142, 144, 146, 183, 184,
215, 216, 238, 241, 248—249,
253, 269, 275—276, 278—280,
287, 351, 354—355, 387, 388
—389, 397, 404, 406—408, 409,
410, 419—420, 438, 441, 444,
451, 457, 460, 462—464, 484
—485, 503, 505, 514, 516, 523—
526, 528, 535, 538-540, 542,
565—567, 573, 577, 596, 602,
615, 627, 637—639, 642—643,
693,701, 705-706, 709,721,722,
724, 727,731—732, 749—750.
vitorð 19, 582.
vitrustu menn 214, 582.
Vitusson: Páll.
voð (vaðmáls, tvítug) 67, 198,
259, 292, 334, 343, 386-387,
426, 512, 561.
voðaeldr 632.
vog 260, 300, 309, 413, 415
— 416, 583. Sbr. met, pundari.
Vogar i Gullbringusýslu 659—
660.
vokn, sjá vopn.
vonarvölr 580.
vopn 68—69, 132, 397, 761—
762. — vopnað fólk 397. —
voknöx 299. Sjálagvopn,tygi.
Vopnaíjörðr eystra 43, 135, 187,
473, 570—571,589,608-609,
638.
vorlag 513.
vorrar frúr historia 298.
vorrar frúr líkneski 305.
Votalág á Skagaströnd 642.
Votey, eign Grenjaðarstaða 323,
Vothamrar í Eyjafirði 309.
vottorð 20, 238, 460.
vottr 43, 249, 400, 487, 604,
657—658, 683, 713, 717, 745,
ÍIEGIS^R
m
VrmalÓD, sjá Ormalón.
vægð 648, 670, 741.
vængr (yfir altari) 296, 297,
322. Sbr íöstuvængr.
Vætekrar (Vætuakrir) á Hellis-
vöUum 743—744.
vætt (fiska, hvals, skreiðar, smjörs)
17, 67, 191, 198, 300, 308,
816, 321, 326, 343, 413, 415
—416 494, 512, 584.
Vöðluþing, sjá Vaðlaþing.
vöUr 529. — vallargarðr 309,
595.
vöndr (með dalraatiku) 190.
vörn 574, 675.
vörzlur (fuUar) 102, 398, 738.
Vötn =: Hóraðsvötn 301.
Walchendorph, sjá Eirikr.
Wegener, C. F. 168, 757.
Wendesstæder, sjá Hansastaðir.
Wolí Powis (1536) 755-756.
Wurm 757, 758.
Wiken (Víkin) i Noregi 576.
Xanctonensis ecclesia 41.
Yfirboðar,'yfirboðarar 548.
yfirbót 70, 126, 578.
yfirgangr 152—153, 163.
yfirmenn 96—97, 110, 239, 574.
— yfirmannsefni 110. — yfir-
mannsstétt 239.
yfirreið 110, 185, 187, 194, 708.
yfirsýn (-sjón) 2, 4—5, 451, 459.
ymbru-, sjá imbru-.
ymnar 331. — ymnarius 186,
286, 306- 307, 313, 317, 326,
329, 331^333.
Yochomdales> sjá Jochumsdalir.
yrking (rangleg) 709, 728.
Ysland, sjá ísland.
Yslandh, sjá ísland.
Yslandt, sjá ísland.
Yslannd, sjá ísland.
Ysslandt, sjá ísland.
Yssæiandt, sjá ísland.
Yszlandia, sjá ísland.
Ytraíjall i Áðaldal 594.
Ytragil í Eyjafirði 309.
Ytrakrossanes í Kræklingahlíð
301.
Ytridjúpadalr í Eyjafirði 279—
280.
Ytriey i Bjarnarfirði á Ströndum
25.
Ytriey á Skagaströnd 314.
Ytrifagradalr á Skarðsströud
246.
Ytrihólmr á Akranesi 128 —
129.
Ytrihreppr i Árnessþingi 204,
453.
Ytriþverá i Vestrhópi 302.
yxn 66.
Yxtaból i Náttfaravik 323.
Yztabæli undir Eyjafjöllum 470.
Yztabær í Hrisey 309.
Yztagil í Langadal 26, 28.
Yztihóll i Sléttahlíð 301.
Yztihvammr i Helgastaðahrepp
323.
Yztimór í Fljótum 302.
Zignet, sjá signet.
Zutpheld Wardenberg, doctor
(1524-1527) 228, 230, 419.
Þaktjarnir hjá Jörfa 497.
Þangskáli á Skaga 302, 304.
þangskurðr 465. — þangtak
465.
U*
Ö64
RÉGISTR
þarfindi 584.
þarfleysa 579.
þegn (— subditus et æquivalen-
tia subditi, sbr. þegngildi)
2-3, 5, 9, 15-16, 153, 398,
493, 580, 762-763. - enskr
þegn 167. — þegngildi 152»
360—361. -- þegnskylda 3,
5, 11, 14—16.
Þeistareykir i Þingeyjarþingi
327.
Þernunes í Fáskrúðsfirði 190.
þimber (z= timbr) 13.
þing (dómþing, lögþing, Alþingi)
14, 16, 68-69, 149,153,211,
397, 399, 516, 529, 537—538,
629, 762. — þingíararkaup
2- 3, 5, 267, 495, 741. - -
þinghald 29. — þingheimr
102. — þinglýsing(askjala-
bók) 461. — þingstaðr (réttr)
22, 23, 68, 107-108, 149,
211, 213, 265, 283, 344, 353,
377, 467, 477, 513, 515, 575,
629, 665, 667, 726, 768. —
þingstefna 16. — þingtak 10,
15—16. Sbr. skylduþing.
þing (sókn, sýsla, þinghá) 176,
192, 204, 261—262, 292, 583.
— þingaprestr 73—74, 195^
574, 575, 721. — þingatollr
129.
í»inganes í Hornafirði 93, 273.
Þingey i Skjálfandafljóti 323.—
I>ingeyjarþing(-sýsla) 213, 651,
746-747.
Þingeyrar í Húnavatnsþingi,
klaustr 26, 79, 109, 119, 137,
201, 264, 293, 305, 812—316,
335, 337, 351, 379, 410, 426,
436, 454, 479, 599-600. 604,
640, 654, 056, 745. — ÞÍng-
eyrarsandr 315, 351.
Þingeyri við Dýrafjörð 270—
272.
Þingmannaá á, Barðaströnd 644,
645.
Þingmúli i Skriðdal 764. Sbr.
Múli.
Þingskálar á RangárvöUura 352,
353.
Þingvöllr við Öxará 29, 224,
226, 266, 268-270, 355-359,
368—369, 416, 540—541, 671
—674. Sbr. og sjá Bolavell-
ir.
Þistilsfjörðr í Norðrþingeyjar-
þingi 113, 319.
þienari 10, 92.
Þjóðólíshagi i Holtum 108, 761
--762.
Þjóðverjar, Þjóðverjaland,
Þýzkaland (sbr. AUeraania,
Germania) 19, 41, 65,72, 163,
238, 413-417, 631, 633, 648,
682, 690. 699-700, 725, 756.
— sermonsbók í þýzku 298.
þjófr 141, 164.
þjónusta 3, 5, 8, 67; 103, 110,
251, 276, 486, 548, 613.
þjónustukona 352.
þjónustulaun 351--352, 507—508,
617.
þjónustumaðr 70, 90, 92, IJð,
745.
þjónustutekja 131, 251, 285,
482.
Þjórsá (Þjóssá) k mótum Rang-
ár og Árnessþings 494, 541,
625, 672-673, 707, 740.
þjöl 307.
Þóra Björnsdóttir, Þorleifssonar
REGISTR
965
kona Guðna Jónssonar (d.
1502 eða íyrri) 57^
Þóra Eiriksdóttir í Hornafirði
(1526) 374^).
I>óra Eiriksdóttir, kona Egils
Helgasonar (1529) 50P).
í>óra Thomasdóttir, prests Ei-
rikssonar (1532) 610.
Þóra Þorsteinsdóttir, Björnsson-
ar, á Öetbergi (um 1700)
145.
Pórólfr Jónsson nyrðra (1530)
525.
Þórarinn Arngeirsson eystra
(1530) 523.
Þórarinn Böðvarsson prófastr i
Görðum (d. 1895) 526.
l>órarinn (Guðnason, Þórarins-
sonar) í Rangárþingi (1535)
721.
JÞórarinn Jónason á Svinavatni
(1525-1529) 282, 400, 424-
425.
Þórarinn Sigmundsson „bóndi"
í Mýrdal austr (c. 1460—1470)
113.
Þórarinn Sigurðarson biskup
i Skálholti (1363—1364) 346,
347.
Þórarinn Sigurðsson kirkjuprestr
i Skáholti (1614) og siðan
prestr á Stað í Steingrimsíirði
(d. 1616) 540.
Þórarinn Siraeonsson i Rangár-
þingi (1536) 761—762.
Þórarinn Steindórsson bóndi í
Bólsstaðahlíð (1523—1530)
179, 454—455, 473—474,
534.
1) Geeti verið ein kona.
Þórarinn Þorsteinsson prestr á
Þvottá (1524—1526)261,374,
275.
Þórarinsás á Mýrum 568. —
Þórarinsáshólar 568.
Þórarinsdóttir: Guðný, Kristin.
Þórarinsson: Bárðr, Bjarni, Fil-
ippus, Guðni, Jón, Sveinn,
Þorlákr, Þorsteinn, Þorvaldr.
Þorbergr Bessason sýsiumaðr
(1554) 570.
Þorbergsson : Auðun.
Þorbjargarstaðir á Skaga 302.
Þorbiarnarson (Þorbjörnsson) :
Björn, Hrafn, Sigurðr, Sveinn.
Þorbjarnarstaðir á Sléttu 324.
Þorbjörg (Sölmundardóttir, Ein-
arssonar), kona Helga Bjarn-
arsonar i Siðumúla (c. 1480)
56.
Þorbjörg Þorláksdóttir í Húna-
vatnsþingi (1523)154—157.
Þorbjörg Þorleifsdóttir, Gríras-
sonar, kona Orms Sturluson-
ar (1532—1535) 636, 739—
740.
Þorbjörg Þorsteinsdóttir, kona
sira Guðbjarts flóka (1383) 19
—20.
Þorbjörn Gunnarsson i Húna-
vatnsþingi (1523) 154-157/
Þorbjörn Jónsson prestr á Völl-
um í Svarfaðardal (1522 —
1535) 89, 96, 109, 114, 119,
137, 172, 206, 337, 339, 480,
733.
Þorbjörn Jónsson prestr áStað-
arbakka (1522-1535) 109,
745.
Þorbjörnsson, sjá Þorbjarnar-
son.
966
EEGISTR
í>órðará i Vopnafirði 609.
í>órðardóttir : Inga.
Þórðarhöíði á Höfðaströnd 302.
Þórðarson: Ásgrímr, Björn,
Brynjólfr. Böðvar, Erlingr,
Eyjólfr, (Fúsi), Gunnar, Haf-
liði, Henning, Jón, Magnús,
Oddr, Sturla, Sveinbjörn, Vig-
íús, !Þórðr, Þorleikr, Örnólfr.
Þórðarstaðir í Fnjóskadal 309.
Þórdís Gísladóttir, Eilippusson-
ar, kona Ara Andréssonar
(1532) 628-630, 643.
Þórdís Sigurðardóttir, kona Odds
lepps (dáin 1431 eða íyrri) 54.
Þórðr Ásgrimsson vesíra (1528)
463.
JÞórðr Björnsson á Eyvindará
(1592) 186.
Þórðr Brandsson prestr nyrðra
(1562) 572.
í>órðr Egilsson á Skarðsströnd
(1704) 463.
jÞórðr Einarsson, Þórólíssnoar,
prestr i Hítardal (1524—1530)
218,240, 286—287, 443—444,
488, 510—511, 516—518, 530
—531, 543—545.
Þórðr Gunnarsson lögréttumaðr
i Hegranessþingi (1526—1535)
.349, 396, 527, 602, 737.
Þórðr Haldórsson vestra (1524)
253.
Þórðr Hallsson i Rangárþingi
(1522) 108.
Þórðr Jónasson háyfirdóraari (d.
1880) 147.
Þórðr Jónsson lögréttumaðr (í
Þverárþingi; 1525—1531) 265,
579.
Þórðr Jónsson prófastr i Hitar.
dal (d. 1670) 241.
Þórðr Jónsson prófastr á Stað-
arstað (d. 1720) 506.
Þórðr kall (koUr) i Ögri (enn á
lífi 1366) 54.
Þórðr Ketilsson vestra (1532—
1535) 457, 629, 735-736.
Þórðr Narfason lögmaðr (d. 1308)
25.
Þórðr Ólafsson prestr syðra,
próíastr (1530) og (1531) ráðs-
maðr i Skálholti (1523—1534)
176, 177, 200, 218, 517, 573,
607, 614. 677, 695.
Þórðr Pálsson vestra (1524)
246.
Þórðr Pálsson prestr i Hraun-
gerði (1528 -1531) 474—475,
530, 574.
Þórðr Pétrsson, Pálssonar (1524
—1525) 210.
Þórðr Sigurðsson i Haga (enn
á lífi 1473) 56.
Þórðr Snorrason vestra (1524)
247.
Þórðr Þórðarson prófastr i
Hvammi (d. 1738) 19.
Þórðr Þórðarson, ráðsmaðr i
Skálholti, bóndi i Háfi, skrif-
ari Árna (d. 1747) 73, 373, 405,
449, 461, 465, 488, 559, 638,
695, 702, 704, 708, 744, 754.
Þórðr Þorleifsson, klaustrhald-
ari i Kirkjubæ (um 1720)
470.
Þórðr Þorsteinsson lögréttumaðr
i Kjalarnessþingi (1523—1536)
148, 156, 360, 479, 536, 671,
754, 762.
REGISRT
^^m
Þórðr önundarson i Dalasýslu
(1531—1533) 588, 686.
Þórey (Hallsdóttir e. 1270—
1290) 312.
Þórey Narfadóttir húsíreyja (í
Engey; 1534) 694.
Þóreyjargnúpr i Vatnsdal 385,
386.
Þorfinnr Einarsson nyrðra(1391
-1393) 21.
Þorfinnr Þorsteinsson prestr
nyrðra (1522) 89, 90, 96, 109,
120.
Þorfinsson : Hjalti.
Þorfinnsstaðir i Önundarfirði 55.
Þorgautr Ólafs3on vestra (1510)
54.
Þorgautsdóttir : Guðrún.
Þorgautsson : Jón, Ólafr.
Þorgautsstaðir i Hvítársiðu 56.
Þorgeirsljörðr i Þingeyjarþingi
312, 334.
Þorgeirsson : Andrés, Steinn.
Þorgerðr húsfreyja á Gnnnsteins-
stöðum (fyrir 1340) 315.
ÞorgerðrHaldórsdóttir, Þorgeirs-
sonar, kona Jóns Bjarnason-
ar (1527-1532) 488-439,
496—497, 617-618.
Þorgerðr Jónsdóttir, kona Bjarn-
ar Þorbjarnarsonar (c. 1530 —
1538) 569.
Þorgerðr Sturludóttir (StuUa-
dóttir) nyrðra (1523) 147—
148.
Þorgils ábóti i Viðey (1531)
517. Sbr Gisli ábóti (og Þor-
gils prestr Nikulásson).
Þorgils Guðmundsson prestr
nyrðra (1533-1635) 663,
733,
Þorgils Hákonarson nyrðra (1526)
344.
Þorgils Jónsson nyrðra og vestra
(1523-1534) 156, 210, 665.
Þorgils Nikulásson prestr í
Holti i Önundarfirði (1524—
1526, 1531) 224, 235. 346,
546, 578. Sbr. Gisli Nikulás-
son (og Gisli og Þorgils ábóti
i Viðey).
Þorgils Ólafsson lögréttumaðr
(i Þverárþingi ; 1522-1525)
101, 285.
JÞorgils Sigurðsson prestr i
Goðdölura (1557) 22.
Þorgils Sigurðsson konrektor í
Skálholti (enn á lífi 1746) 405,
449, 744.
Þorgils Þorkelsson eystra (1526)
374.
Þorgilsdóttir: Anna.
Þorgilsson: Björn, Felix, Jón,
Oddr, Ólafr, Snorri, Stephán.
Þorgrimr Guðmundsson i Skaga-
firði, Sveinsstaðamaðr (1522
-1528) 70, 445, 452, 453—
454.
Þorgrimr á Hópi i Grindavik
(1534) 720.
Þorgrimr Illugason i Rang&r-
þingi (1535) 720.
Þorgrimr Sturluson (Stullason)
i Þistilsfirði (1522) 112.
Þorgrímr Þorleiísson, Þorleifa-
sonar (1524) 219—221.
Þorgrimsstaðir i Vestrhópi 325.
Þórhalli (Þórhallr) Einarsson
lögréttumaðr i Kjalarnessþiiigi
(1522-1523) 100, 140, 141,
152.
Þórisdóttir : Sigriðr,
.968
RBGISTR
Pórisson: Þorlákr.
Þórisstaðalækr við Skagafjörð
203.
JÞórisstaðir (Þórersstaðir) i Kaup-
angssveit í Eyjaíirði 301. Sbr.
Þórustaðir.
Þórkatla Árnadóttir, kona Ein-
ars Bjarnarsonar (1525)284 —
286.
í>orkell Arnason kirkjuprestr i
Skálholti (d. 1707) 477.
Þorkell Erlendsson eystra(1525)
280.
Þorkell Guðmundsson sýslumaðr
Húnvetninga (d. 1662) 426.
Þorkell Hafliðason prestr í
Saurbæ á Kjalarnesi (c. 1350
—1360) 17^
Þorkell Magnússon (Þorkels-
sonar) nyrðra (1526—1527)
344, 383-384, 405.
Þorkell Ólafsson í Húnavatns-
þingi (1514) 61.
Þorkell Pálsson prestr i Hvammi
i Hvammssveit (1531) 588,
589, 593.
Þorkell Sigurðsson nyrðra (1522)
68.
Þorkell Þórólfsson prestr nyrðra
(1522) 109, 120.
Þorkell Þorsteinsson prestr
syðra (1524) 218.
Þorkell Ögmundsson i Þingeyj-
arþingi (1522) 112.
Þorkelsdóttir : Guðriðr, Sigriðr.
Þorkelsgerði i Selvogi 622 —
623.
ÞorkelshvoU i Víðidal 302.
Þorkelsson: Ari, Árni, Gisli,
Helgi, Jón, Magnús, Markús,
Oddr, ÓJaír, Þorgilsi Þor-
steinn.
Þorkötlustaðir (Thorkelstede) i
Grindavik 720.
Þorlákr Finnbogason nyrðra
(1530) 555.
Þorlákr Kolbeinsson í Rangár-
þingi (1522) 86.
Þorlákr Landbjartsson prestr
syðra (1523—1533) 176, 180,
209, 250, 382, 402, 444, 530,
637, 688.
Þorlákr Þórhallsson hinn helgi
í Skálholti (d. 1193), Þoriáks-
kirkja, Þorláksmessa (hvor-
tveggja) 14, 15, 83, 105, 116,
188, 209, 224, 272, 325, 420,
422, 463-464, 501, 583, 586,
591, 593, 674, 753. — Þor-
láks likneski 320. — Þor-
láks saga 297, 314, 321. —
Þoriáks skript 188, 191.
Þorlákr Þórisson nyrðra (1527
—1530) 441, 534.
Þorláksdóttir: Þorbjörg.
Þorlákshöfn i Árnessþingi 637.
Þorláksson : Bessi, Finnr, Guð-
brandr, Haldór, Jón, Magnús,
Sigfús, Sigurðr, Skúli, Sæ-
mundr, Þorsteinn.
Þoriáksstaðir i Kjós 708-709, 753.
ÞorJeiír Arason skólameistari og
prestr á Breiðabólstað iEljóts-
hlíð (d. 1727) 405, 461. 744.
Þorleifr Björnsson hirðstjóri (d.
1486) 142—144, 408, 446—
447, 485, 718, 721-724.
Þorleifr Björnsson prestr (á
Keykhólum ; 1526—1530) 346,
368-370, 550.
REGISTR
969
Þorleifr Sinarsson, Þórólfssonar,
„bóndi" á Kneri í Breiðavík
og sýslumaðr i Þórsnessþingi
(1526-1536) 359, 360, 464,
533, 603, 620, 649-651, 671,
767—768.
X>orleifr Eiriksson prestr á Breiða-
bólstað í Fljótshlið og (1527,
1529-1533)oííicialisSkálliolts-
dómkirkju (1523—1534) 130,
132, 183, 224, 338, 356, 359«,
869,399—400,404-405,406-
407, 480-483, 498, 517, 518,
574, 590, 599, 607, 613, 614,
648-649, 659, 682, 684, 696,
712.
I»orleifr Gamlason („Gamaliels-
son") á Jöría (1523-1531)
193, 194, 557—558.
Þorleifr Gialason (1528) 460.
Þorleifr Grimsson, Pálssonar,
„bóndi" og lögréttumaðr á
MöðruvöUum (er vetrinn 1526
—1527 og alt fram til 14.
Mai um vorið i Björgvin ;
1522-1535) 103, 346, 389
-390, 408, 427—432, 491,
506, 550, 553—555, 575, 605,
626, 739—740.
Þorleifr Guðmundsson, Andrés-
sonar, í Þykkvaskógi, lög-
réttumaðr (1525—1533) 274,
533, 550, 557, 669.
Þorleifr íslendingr 389—390.
Sjá Þorleifr Grimsson.
Þorleifr Jónsson lögrétturaaðr i
Kjalarnessþingi (1522—1523)
100, 141, 152.
Þorleifr Jónsson prestr nyrðra
(1508-1522) 51, 71, 90, 96;
109.
Þorleifr Magnússon á Barða-
strönd (1626) 706.
Þorleifr Pálsson, Jónssonar,
sýslumaðr á Skarði, lögmanns-
efni (1530) og síðar lögmaðr
(1510-1535) 54, 55, 289,420,
457, 532-534, 536, 550, 669, 724.
Þorleifr Skaptason prófastr í
Múla (d. 1748) 485.
Þorleifr Þorleifsson nyrðra (1524
—1527) 219—221, 383, 387,
427, 430.
Þorleifr Þorsteinsson, Eiriksson-
ar (1532) 610.
Þorleifr Örnólfsson, Einarsson-
ar, lögrétturaaðr á Eyri i
Seyðisíirði (1510—1530; er á
lífi 1530; dáinn 1533) 54, 154,
270, 525, 665-666.
Þorleifsdóttir : Cecilia, Guðný,
Haldóra, Helga, Kristin, Sol-
veig, Þorbjörg, Þuríðr.
Þorleifsson: Ásmundr, Bjarni,
Björn, Einar, Eiríkr, Gamalí-
el (Gamli), Grimr, Guðmundr,
Jón, Oddr, Snorri, Teitr,
Þórðr, Þorgrimr, Þorleifr,
Þorsteinn.
Þorleikr Þórðarson vestra (1535)
722.
Þorljótr (Hallsson?) nyrðra (c.
1270-1300) 312.
Þorljótssaðir í Skagaíirði 93.
Þormóðr Arason, lögréttumaðr i
Húnavatnsþingi, Sveinsstaða-
maðr (1522—1533) 70, 103,
111, 338, 436, 534,579,581^},
669, 675.
*) Hér er nefndr Þormóðr „Arna-
son", en það er án efa ritvilla,
enda er þetta bréf ekki frumrit,
970
REÖISTR
Þormóðr Gunnlaugsson prestr
syðra (1524—1531) 250, 354,
488, 574, 607.
Þormóðr ísleifsson eystra(1552)
275.
Þormóðr Snorrason prestr i
Húnavatnsþingi (1527-1529)
425, 447, 467.
Pormóðsson : Gisli, Nikulás,
Snorri.
I>óroddr Oddsson i Kjalarness-
þingi (1533) 657.
Þóroddsstaðir i Borgaríirði i
Þverárþingi 403—404.
Þórólír Ólafsson nyrðra (1528)
450.
Þórólfr Ögmundsson sýslumaðr
i Laugardal i Talknafirði
(1510—1515) 54, 62, 216,
701.
Þórólfsson : Einar, Magnús, Páll,
Þorkell.
þorri 405.
Þorskafjörðr i Barðastrandar-
sýslu 503.
Þórsnessþing 767, 768.
Þorsteinn Bjarnarson nyrðra
(1391—1393) 21.
Þorsteinn Björnsson syðra (1526)
354.
Þorsteinn Björnsson prestr á
Útskálum (d. 1675) 145.
Þorsteinn Björnsson i Húna-
vatnsþingi (1727) 249.
Þorsteinn Brandsson nyrðra
(1534—1535) 712.
Þorsteinn Einarsson i Sléttahlið
(1529) 498—499.
Þorsteinn Einarsson i Vaðla-
þingi (1523—1528) 147, 467.
Þorsteinn Einarsson i Berufirði
(1589) 732^
Þorsteinn Eyjólfsson lögmaðr
(d. 1403) 21.
Þorsteinn Eyjólísson, Ólafssonar,
prestr á Hálsi i Hornafirði
(1524) 260.
Þorsteinn Eyjólfsson á Háeyri
(um 1700) 76, 77.
Þorsteinn Finnbogason, sýslu-
maðr, „bóndi" i E.eykjahlíð
(1522—1535) 121—122, 178
—180, 254, 344, 357-358,
396, 405—406, 415, 416, 450,
485—436, 487, 551, 593-595,
608, 643—644, 734, 740,
747.
Þorsteinn Guðlaugsson i Þing-
eyiarþingi (1522) 112.
Þorsteinn Guðmundsson i Þiug-
eyjarþingi (1528—1529) 450,
487.
Þorsteinn Guðmundsson i Fljót-
um (1528) 467.
Þorsteinn Guðmundsson, And-
réssonar (1534) 662, 664, 709
—711.
Þorsteinn Gunnason prestr
nyrðra (1522-1528) 74, 89,
94,95,96, 109, 114, 119,447.
Þorsteinn Hallvarðsson syðra
(1524) 211.
Þorsteinn Illugason prestr
nyrðra (1522) 89, 96.
Þorsteinn Jónsson prestr syðra
(1524) 247, 250.
Þorsteinn Jónsson prestr á
Landi(nu) i Rangárþingi (d.
að þvi er sýnist 1534 eða
fyrri) 721.
REGISTR
m
Þorsteinn Jónsson prestr „bene-
ficiatus á Höskuldsstöðum"
(1522—1535) 96, 109, 119,
137, 210, 339, 425, 467, 480,
492, 733.
Þorsteinn Jónsson nyrðra (1526)
383.
Þorsteinn Ketilsson vestra (1530
-1532) 566, 629.
í>orsteinn Kolbeinsson, Auðkýl-
ings, á Holtastöðum (enn á
lifi 1346) 304.
Þorsteinn Oddsson undir Eyja-
fjöUum (1584) 275-276.
Þorsteinn Ormsson eystra (1383)
18—19.
Þorsteinn Ormsson í Rangár-
þingi (1522) 86.
Þorsteinn Pálsson i Þingeyjar-
þingi (1532) 608—609.
Þorsteinn Sigurðsson vestra
(1527) 403.
£>orsteinn Símonarson lögréttu-
maðr í Vaðlaþingi (1526 —
1535) 344, 396, 427, 430, 575,
667, 726.
Þorsteinn Sturluson (Stullason)
á Helgastöðum (1524) 213,
262.
Þorsteinn Sveinsson dili (um
1460) 143.
Þorsteinn Sveinsson vestra,
bóndi Bergljótar Haldórsdótt-
ur (d. fyrir 1521) 56.
Þorsteinn Torfason, Jónssonar,
i Klofa, lögróttumaðr (1523-
1533) 147, 669, 679.
Þorsteinn Þórarinsson prestr í
Selárdal (1474) 38.
Þorsteinn Þorkelsson djákni
syðra (1526) 355,
Þorsteinn Þorláksson lögréttu-
maðr í Eyjafirði (1526-1527)
337, 427, 430.
Þorsteinn Þorleifsson (Björns-
sonar; 1527) 418, 420.
Þorsteinn Þorvaldsson eystra
(1525) 277.
Þorsteinsdóttir : Guðriðr, Guð-
rún, Gunnvör, Ragnhildr, Sig-
riðr, Þóra, Þorbjörg.
Þorsteinsson: Árni, Ásgrimr,
Benedikt, Bessi, Bjarni, Eirikr,
Eyjólfr, Guðmundr, Haldór,
Hallgrimr, Hallr, Hannes, Har-
aldr, Helgi, Hjalti, Jón, Ket-
iU, Narfi, Oddgeir, Oddr, Ó-
lafr, Ormr, Runólfr, Sigurðr,
Símon, Sumarliði, Teitr, Torfi,
Vigfús, Þórarinn, Þórðr, Þor-
finnr, Þorkell, Þorleifr, Þor-
steinn.
Þorsteinsstaðir í Grýtubakka-
hreppi 329.
Þórunarey, eign Grenjaðar-
staða 223.
ÞórunnEigilsdóttir (á 17.öld)453.
Þórunn Einarsdóttir, Þórólfsson-
ar, kona Jóns Torfasonar frá
Klofa (1525-1530) 286—287,
505, 512—514.
Þórunn Jónsdóttir, biskups Ara-
sonar (1522-1533; f. 1511;
gipt i fyrsta sinn 1526; d.
16. Dec. 1593) 93—95, 378
—380, 402, 448-450, 473,
475-476, 551-552, 570-572,
655—656, 664.
Þórunn Sturludóttir (Stulladótt-
ir), Þórðarsonar, kona Erlends
lögmanns Þorvarðssonar (1525)
288-289.
Ö72
REGISTH
Þórustaðir i Kaupangssveit 634,
635. Sbr. Þórisataðir.
Þorvaldr Árnason á Æsistöð-
um i Eyjalirði, lögréttumaðr
(1524—1535) 227—228, 307,
343-344, 387—388, 396,409,
427, 430, 490-491, 553, 555,
575—576, 579, 581, 635, 667,
726, 737, 740.
Þorvaldr Björnsson sýslumaðr
(1568) 564.
Porvaldr Einarsson lögréttu-
maðr (1533) 671.
Þorvaldr Jakobsson prestr i
Sauðlaussdal 362.
Þorvaldr Jónsson i £>ingeyjar-
þingi (1522) 112.
Þorvaldr Ólafsson prestr nyrðra
(1522-1526) 109, 137, 339,
351.
Þorvaldr Snorrason subdjákni
(1470) 37.
Þorvaldr Thoroddsen prófessor
21.
Þorvaldr í>órarinsson i Þingeyj-
arþingi (1524) 213.
Þorvaldsdalr i Vaðlaþingi 301.
Þorvaldsdóttir: Björg.
Þorvaldsson : Björn, Einar,
Eyjólír, Einnr, Gisli, Grettir,
Guðmundr, Jón, Magnús, Mar-
teinn, Olafr, Styr, Sveinn.
Þorvarðr Bjarnason, Marteins-
sonar, bóndi i Njarðvik austr
(1524-1530) 186, 408-409,
523 -524.
Þorvarðr Erlendsson lögmaðr
(d. 1513) 145, 153, 637.
Þorvarðr írændi Ingu Jónsdótt-
ur (1531) 592.
porvarðr Uuðmundsson, Þor-
varðssonar (1522—1533) 80,
356 688.
Þorvarðr Helgason bróðir, príor
i Skriðu i Fljótsdal (1522—
1532; búinn að segja af sér
1532) 122—123, 280—281,
371, 272, 627.
Þorvarðr, er vo Vigfiis prest
Runólfsson (i Hítardal 1525)
359, 360.
Þorvarðsdóttir : Gaðríðr, Hólm-
friðr, Ingigerðr, Margrét.
Þorvarðsson : Einar, Erlendr,
Eyjóifr, Jón.
þrái 532.
Þrándheimr i Noregi (Trond-
heim, Trondem, Trundhiemm,
Trwndhem) 71, 79-80, 84—
85, 92, 110, 119—121, 138,
166, 169, 172-173, 203, 228,
230—232, 239, 264, 355,457,
459, 544, 576, 631, 685, 690,
697, 707, 714, 736—737.
Þrasastaðir i Fijótum 612, 769.
Þrastarhóll i Eyjaíirði 318.
Þrastarstaðir á Höíðaströnd
428-429, 447-449.
Þremr, sjá Þröm.
þrettandadagr (jóla) 51, 53, 531,
720.
þriðjungafó (-peningar) 22, 435,
511 -512.
þriggja hreppa þing 14, 16, 353.
þriggja marka mál 285.
þrimenningr 211.
Þvivarðnafjallgarðr á Möðru-
dalsöræfum 639. — Þrivarðna-
háls 639.
þriózka 531—532.
Þrjúgsá, i Eyjafirði 328, —
Þrjúgstungur 328.
ÍIÉGISTR
m
I
þrælsgjöld 365.
Þrælskleif á Ströndum 315.
Þrætuteigr á Ströndum 25.
Þröm (Þremr) í Eyjafirði 429,
431.
Þröm í Húnavatnsþingi 314.
Þröm i Skagafirði 321.
Þröskuldr á Skaga 249.
þúfa, (landamerki) 146, 563,
642, 709.
Þúía i Landeyjum 424.
Þúfa, eyðijörð Þingeyraklaustrs
(sbr. Þúíukot) 314.
Þúfnavellir i Hörgárdal 318.
Þumlaskáli á Höfðaströnd 302,
303.
þungavarningr 583.
Þunsberg (n:Túnsberg) 13.
þurð 514.
Þuriðarnúpr i Vopnafirði 609.
Þuriðarstaðir 1 Eiðaþinghá 186.
Þuríðr Brandsdóttir nyrðra,
systir ívars (1523—1524) 177,
224—226.
Þuriðr Hafliðadóttir eystra (1525)
277.
Þuriðr Haldórsdóttir, kona Þór-
arins Jónssonar (1527—1528)
424- 425.
Þuriðr Oddsdóttir, Þorkelsson-
ar (1523) 159—160.
Þuriðr Þorleifsdóttir, Grimsson-
ar (1531) 605.
þvengir (innsigla þvengir) 62,
109, 237, 427, 643.
Þverá á Barðaströnd 644.
Þverá i Fljótum 429, 431.
Þverá i Fnjóskadal 309.
Þverá i Reykjahverfi 301.
Þverá i Slóttahlið 301.
Þverá i Svaríaðardal 301, 319,
334.
Þverá (á Vatnsnesi) 61.
Þverá (syðri og ytri) i Vestr-
hópi 302.
Þverá i Þverárþingi 612, 615.
Þverá i Öxnadal 66.
Þverárdalr i Eyjafirði 65.
Þverárdalr i Húnavatnsþingi
473.
Þverárhlíð i Þverárþingi 117.
ÞvQrárkvislar í Eyjafirði 309.
Þverárstaðr, sjá Munkaþverá.
þverfari 307.
Þverskjöldr i Kaidbak 328.
þversög 307.
þvesti 25.
Þvottá i Álptafirði 261.
Þykkvabær i Landbroti 189.
Þykkvabær i Veri, klaustr 189
-191, 224, 345, 357, 369,
471, 574, 659, 677, 715, 716.
Þykkvaskógr i Miðdölum 557 —
558.
Þyrisvellir i Viðidal i Stein-
grímsfirði 463.
Þýzkaland, þýzkir, sjá Þjóðverja-
land, Þjóðverjar.
Þönglabakki i Fjörðum 294,
301, 312, 330, 550, 551.
Æðaklettr hjá Jörfa 497.
Æðasker i Svarfaðardal 319.
ædelinge 632.
Æðey i ísafirði 634, 636, 662-
663.
æfintýrabók 299.
Æisíða i Vestrhópi 814.
ær (geldar) 17, 113, 188, 196,
261, 309, 327, 329, 645. —
974
REaiSTÍt
ærgildi hálft, v. fyrir kapal
563.
æra 12, 165—166, 669. — æra
og trú 763.
ærleg dandi kvinna 595.
ærlegir menn, æriegar persónur
62, 114, 141, 211, 213, 270,
283, 348, 368, 493, 503, 528,
553, 622, 693, 696, 697, 714,
726, 737, 750.
Ærlækr i Öxarfirði 308, 310.
Æsistaðir i Eyjafirði 227—228,
387—388, 409, 490-491, 711
—712, 726-727.
Æsistaðir i Langadal 302, 659,
764.
ætt 5, 211, 214—215. - ætt-
bálkr 145. - ættareign 402,
403. — ættkvísl 131. - ætt-
leggr 214. — ættleiðing, ætt-
leiðsla, ættleiðingr, ættleiðslu-
dómr 62, 74, 75, 93—95, 210,
213—215, 220^ 221, 491,
498, 610. — ættieiðings-
sonr 314. — ættleiðingarkapí-
tuli 214, 450, 498. — ætt-
menn 145. — ættartala, ætt-
artölubækr 19, 502. — ættar-
villa 675.
Öfund 232, 459.
Ögmundr Andrésson prestr í
Stafafelli (1488) 42.
Ögmundr Hallsson lögréttumaðr
(1579) 128.
Ögmundr Pálsson biskup i
Skálholti (1522—1536) 67, 71,
75-86, 93, 97-99, 110-111,
116-121, 123-129, 130—
134, 136-138,1139-140,141,
158^259, 161—167, 172—
178, 180-182, 184-187,
189, 193—195, 199—204,
206, 209—210, 213, 218—
219, 223—227, 230--233, 234
-238, 240 -246, 247 - 248,
250—252, 254—258, 262—
264, 269 -270, 272—275, 276
—277, 281—282, 285, 289 —
292, 338, 340-348. 344—
345, 346, 354-360, 868—
378, 390- -396, 401—402,
404-405, 410-412, 415.
416, 417, 419-420, 422—
424. 440-441, 442, 448-444,
446-447, 452-458, 454-
462, 464—465, 467, 470, 474
—475, 480-482, 483—484,
488, 498, 500-502, 504. 506
—508, 510—512, 516—520,
521—522, 580—582, 533,
535—588, 541—551, 555-
556, 558-562, 569, 672, 574,
576, 577—578, 586, (588),
590, 597—599, 600—601, 606
—607, 610-611, 612—616,
621—628, 626—627, 636—
638, 645, 646, 649—651, 652
-653, 659-664, (669), 670,
673-678, 685, 687 -688,
689—692, 694—696, 697—
698, 701-709, 712—713,
715—719, 720 --724, 727—
730, 735—738, 740-743, 745
—746, 747—748, 751-752,
754—755, 763—764, 765.
ÖgmandrTyrfingssonvestra(1515
—1524) 62-64, 246.
Ögmundr Ögmundsson syðra
(1585) 752.
Ögmundsson: IHlippus, Hallr,Jón,
Þorkell, Þórólfr, Ögmundr*
feEGlSTR
dtB
Ögr i ísafirði 53—55, 232-
233, 235, 237, 244, 282, 359
—360, 579, 581, 656, 717,
767. — Ögrssveit í ísafirði 717.
ÖJduhamrar í Anstfjörðum 373.
Ölduhryggr á Snæfellsnesi 139,
286—287, 616—618.
Ölfus, sjá Ölves.
öl: ölkanna 192, 316.
ölmusa, ölmusugerð 9, 585, 591.
Ölves (Auluos, Aulues, Auluus,
Olues, Olves, Olves, Olvis)
í Árnessþingi 87, 158—159,
247—248, 258, 269, 340—
342, 366, 418, 440—441. —
Ölvosárós 636, 637.
önd {= anddyri) 139.
öndugi 57.
Öndverðeyri i Eyrarsveit 201 —
202.
Öngulstaðir í Eyjafirði 344, 387,
409, 491, 575.
Önundarfjörðr i ísafjarðarsýslu
58, 514-515, 545—546, 548,
646, 665, 714.
Önundsson: Andrés, I>órðr.
öreigaskuld 336.
Örfirisey fyrir Sléttu 310, 324.
örk, erkr 308, 318, 329.
Örlygsstaðir á Skagaströnd 641
—642.
örn (í innsigli) 487.
örnefni 463, 521, 567—568,642.
Ornólfr Einarsson sýslumaðr
(1444—1478) 665 -666.
Ornólfr Einarsson prestr nyrðra
(1508) 51.
Örnólfr Guðmundsson syðra
(1529) 488.
Örnólfr Marteinsson syðra (1530
—1533) 556, 688.
Örnólfr Þórðarson í Miklagarði
(c. 1447-1460) 65-66.
Örnólfsdóttir : Rannveig.
Örnólfsson : Þorleiír.
örskot 68.
Öræfi i Skaptafellsþingi 42, 274.
öskudagr 466.
öx 191, 300, 316, 324. Sbr. bila,
brytöx, klauföx, voknöx (vopn).
Öxará i Ljósavatnsskarði 309.
Öxará á í>ingvelli 155, 156. —
Öxarárþiug 46-47, 99—103,
140, 148. 151—152, 154, 223,
225, 268, 360—361, 412—
413, 415-416, 494, 496, 533
-537, 540—541, 579, 581,
590, 625, 668-675, 677, 679—
680, 696, 698-699, 708, 728,
737—740, 742. Sbr. Alþingi,
þing.
Öxarfjörðr i í>ingeyjarþingi 566,
593, 594.
Öxl i Húnavatnsþingi 314.
Öxnadalr i Eyjafirði (iQ. — Öxna-
dalsheiði 89, 97, 206.
Öxnafell i Eyjafirði G6, 282,
367, 579, 581, 656, 767. —
Öxnafellsbók 282, 579, 581, 656,
767.
Öxnalækr í Ölvesi 440—441.
Öxnhóli i Hörgárdal 328.
Özur á Starmýri (fyrir 1383) 19;
Özurarson : Björn.
,
TIL þessa registrs hafa þeir safnað tilvitnunum Ólafur cand.
juris Lárusson, Jón stud. juris Ásbjarnarson og Guð-
mundur cand. philos. Guðmundsson; hefir Ólafur safnað staða-
nöfnum, Jón mannanöfnum og Guðmundur hefir safnað í efnisre-
gistrið.
Þetta athugast við registrið:
Brandr Ormsson, á bls. 732 og bls. 790, mun, eptir því sem
Hannes skjalavörðr Þorsteinsson bendir til, eiga að vera Bárðr Orms-
son, þó að þær gömlu afskriptir haldi Brandr. Mun því Brandr
vera gamall mislestr upp úr skammstöfun.
Böðvar Jónsson, á bls. 754 og 795, stendr að vísu svo nefndr i
Bessastaðabók, sem heldr elztu afskript þessa bréfs, og í öðrum af-
skriptum bréfsins. En að tölu og tilbendingu sama manns og fyrri,
mundi hér þó að réttu lagi eiga að standa Bárðr Jónsson, sem væri
þá sami maðr og Bárðr Jónsson prestr á Mosfelli (sjá 782. bls. i
registrinu).
Á bls. 802 á að standa: Drangavík á Ströndum 315 {ekki 314).
A eptir Drangey ætti að koma inn : Drangi, eyðijörð Þingeyra-
klaustrs 314.
Bls. 806 : „Einar Oddsson eystra (1532) 608« á að falla niðr, og
ártalið (1532) og tilvitnanin (608) á að koma undir Einar Oddsson,
Pétrssonar, og hefir hann verið enn a lífi 1532.
Bls. 877" (tabulus) 1. (tabulur).
Rétt sem verið er að Ijúka prentan þessa registrs berast mér i
hendr frá Steingrími skólameistara Thorsteinssyni, eiganda Jörfa í
Hnappadalssýslu, merkilegar skýringar á örnefnum í landamerkja-
bréfi frá 10. Aug. 1529 — 27. Nóv. 1530, sem prentað er í þessu
bindi sem Nr. 414 (bls. 496— 497); eru iþær eptir sira Helga Sigurðsson,
gerðar 1883, og að nokkfu leyti ritaðar í bréfsformi til Þorbergs
Fjeldsteds, og að öðru leyti sem yfirlýsing. Þau gögn hljóða svona:
„Melum 24. d. Aprílm. 1883.
Heiðraði vinur!
Eg fékk orðsending frá yður um upplýsingar á landamerkjum
Jörfa, og vildi eg gjarnan sýna lit á því, einkum þar eð mér af nú-
lifandi mönnum mun hvað kunnugast um þau, þótt eg sé orðinn
hálfþreyttur af að gefa slikar upplýsingar, þrisvar eða optar, siðan
I
977
«g fór frá Jörfa, án þess til gagns hafi verið notaðar, en nú við
nýja landamerkja setningu sé eg að þœr geta orðið að gagni, og að
ekki er hægt að reka kálfskinnsskjalið, né sögn mína þar um. Fleira
gSeli eg sagt hér um, ef þyrfti, og einkum, hvað sum örnefni snert-
ir, þar á meðal í tiUiti til landamerkja milli Brúarhrauns og Flesju-
staða, Flesjustaða og Krossholts, Krossholts og Hítarness, ef fyrir
mér gæti legið að koma á einhver þessara landamerkja (líkt og
forðum við áreiðina þar). En um það þarf eg víst ekki héðan af
að hugsa.
í tiUiti til Jörfa get eg þess þó fremur, að Grámerardý var orð-
ið fult af sandfoki og fremur óglögt, að sjónhending var optast höfð
úr Gálgaklett í Yegghamraborgir, en ekki úr garðlaginu gamla,
cr stefnir þaðan ofan í Hrauntjörn. En úr þessu garðlagi var sjón-
hending haldin í nyrðri Tóptavatnsenda. Það, að Jörfi hafi átt
upp í Kolás (sem þó var viðtekió í Grímólfs heitins tíð og undan
ábúð föður míns á Jörfa), held eg hafi verið miður rétt. Um Grá-
stein var einu sinni (í tíð sira Benediktsl), er var í Krossholti, eptir
sem mig minnir) hreift vafa, sem þó ekki þurfti né þarf að gera.
En sjónhending þaðan um Votaskóg mun, yfir Alavatn, helzt hafa
verið haldin í hundaþúfu neðan vatnið, og þaðan í leirtjörnina ut-
an Sandalækinn (í gömlu Þaktjarnir), og svo var lækurinn látinn
ráða og fremur farið eptir sjónhendingu neðan börðiu, en eptir smá-
krókum hans í flóanum.
Þetta, ásamt meðfylgjandi blaði, er þá hið helzta, er eg, að sinni,
get gefið yður bendingar eða upplýsingar um; og óska eg, að þær
gætu orðið yður að einhverju, eða sem beztu, liði.
Fyrir þetta set eg ekkert upp, nema ef svo skyldi undir bera,
að það gæti verið einhver bónþœgni, eða velvild við mig eða mína.
Eg er svo með virðing og beztu óskum yðar
H. Sigurðsson.
Árið 1524 2) var Jörfi í Kolbeinstaðahrepp seldur, ásamt Jörfa-
«yjum (Arneyjum, er svo nefndust þá), með þessum landamerkjum ;
„Úr," Æðaklett i Margróf, þá ræður Margrófarlækur í Merardý, það-
an í Tóptavatnsenda, svo í garð þann, sem geingur í Hrauntjörn,
þaðan og i Vegghamraborgir, þaðan í Krossstein, svo úr Krosssteini
í Grástein, svo í vatn það, sem Mjósyndislækur fellur úr, þá rœður
Mjósyndislækur i Þaktjarnir, þá ræður þessi lækur úr Þaktjörnum og
fram að^leirum, þaðan sjónhending í Haldingssker".
Þessi landamerki eru samkvæm kálfskinnsblaði (er eg hefi f
höndum) frá 1524 *) nú með einu viðhangandi vaxinnsigli (áður með
þremur).
Sum hin nefndu örnefni eru nú breytt, svo sem Merardý, nú
0 þ. e. sira Benedikt Jónasson, d. 1836. ^) Rétt: 1529.
Dipl. iBl. IX. B. 62
978
Grámerardý; vatn, semMjósynislœkur rennur úr = Álavatn, sem Sanda-
lækur rennurúr; Þaktjarnir hafa verið álitnar = Leirtjarnir, eða.tjörn,
Jörfamegin skamt frá Sandalæknum. Vafa hefir (af Hítarnesspresti)
verið hreift um, hvað væri Haldingssker, en gamalt álit manna fyrr
roótmælalaust, og sýslumanns áreið (í tíð Magnúsar Gíslasonar, setts
sýslumanns Mýra og Hnappadalssýslu) hefur látið nefnt sker vera
stærsta skerið, eðu merkin miUi Jörfa og Krossholts (úr Sandalækj-
armynni) í hæsta klakk Haldingsskerja. Sjá áreiðargerðina.
Melum 24. d. Aprílm. 1883.
Þetta vitnar
H. Sigurðsson.
Við Vm. bindi
athugast þetta að sinni :
Um Melrakkanessbréfið Nr. 605 (bls. 819—821) er þess eins og:
fyrri að geta, að ártalið 1521 fær ekki staðizt. En hafi afskrifarinn
farið aldavilt i afriti sínu og mislesið alstaðar 15 fyrir 16 i ártalinur
svo að bréfið væri í rauninni frá 1621, en ekki 1521, þá yrði það
ekki grunsamt, að því er tima, menn né dagsetning snertir. Hanne»
skjalavörður Þorsteinsson bendir til þess, að Einar Hjörleifsson, sá
er bréfið nefnir, gæti verið Einar Hjörleifsson lögréttumaðr á Flögu
i Breiðdal, sem uppi var um þetta leyti (1621), sonr sira Hjörleifs
Erlendssonar á Hallormsstað (d. 1626). Ennfremr, að Oddr Teita-
son, sá er um getr i bréfinu, kynni að vera sami maðr og sá, er
uppi er um þetta leyti eystra, og er að vísu enn á lifi 8. Júlí 1653r
samkvœml bréfabók Brynjólfs biskups. Því er og ekki til fyrirstöður
að Arni Magnússon vœri prestr á ^ólmum 1621, þvi að alt, sem
prestatal sira Sveins segir um prestaskipun á Hólmum síðast á 16,
öld og fyrstu áratugi 17. aldar, er annaðhvort rangt eða mjög óvist.
Vœri ártalið i bréfi þessu alstaðar mislesið á þá leið. að þar stæái
15, er 16 ætti að vera, svo að þinglestrs ártalið 1590 vœri í raun
réttri 1690, þá kæmi það vel heim við það, að Jón Þorláksson var
þá sýslumaðr i Múlaþingi, svo að ekki þarf það að standa bréfinu
fyrir gildi. Annað mál er um rök fyrir upptökum bréfsins frá mál-
dagabók Þykkvabæjarklaustrs.
Á bls. 871 í registri VIII. bindis er dánflrár Egils prests Þór-
hallasonar misprentað 1785 fyrir 1759.
Registr þessi tvö hafa verið eamin og prentuð fremr af skynd-
ingu, á tæpri jafnleingd síðan í fyrra, þó að til þeirra vœri búið að
safna áðr, og það má altaf buast við því að önnur eins þungavara og
þessar registragerðir eru komi ekki alveg þurr heim. Þó að verkið
sé vandað að öllu sem verða má, getr þeim skotizt yfir, sem safna-
tilvitrunum, en á þær verðr sá, er registrið semr, að reiða sig, og
og þó að hann athugi í samningunni alt, sem máli skiptir, getr hann
979^
þó aldrei vitað, nema þeim hafi sézt yfir einhverjar tilvilnanir. Sjálf
samning registranna er og svo vandasöm og i því efni svo mart
vafasamt og margbrotið, að þar verðr seínt út yfir tekið, að ekkert
kunni út aí' að bera. Þeir geta tekið á sig ábyrgð á slíku, sem það
þora. Eg geri það ekki.
Það, er maðr smátt og smátt kann að reka sig á, að átatt sé í
þessum tveim síðustu registrum, og máli skiptir, mun koma bætt
fram og leiðrétt í nœstu registrum, svo sem títt hefir verið jafnan
Tið hin fyrri bindi safns þessa.
24. Júlí 1913.
J. Þ.
I
■íS^^tS^'
,.<-:.^-.
University of Toronto
Library
Acme Library Card Pocket
Under Pat. "Ref. Index File"
Made by LIBRARY BUREAU