Skip to main content

Full text of "Disputationes ad morborum historiam et curationem facientes / quas collegit, edidit et recensuit Albertus Hallerus."

See other formats 


_y-y  ^-^v , 


\9va,7vfo%d,       )| 


M.D.     J 


DISPUTATIONES 

AD  MORBORUM 

HISTORIAM  ET  CURATIONEM 

FACIENTES. 
QUAS  COLLEGIT,  EDIDIT  ET  RECENSCIT 

ALBERTUS   HALLERUS, 

T  0  M  U  S     T  E  R  T  I  U  S. 
A  D     M  O  R  B  O  S     A  B  D  O  M  I  N  I  S> 


./!•/.'/■.•//   •>•.-. 


LAUSANNi, 
Sumptibus  Marci-Michael.  B o u s qu e t  &  Socior. 


M  D  C  C  L  V  I  I. 


^JS\TY  OF  M4^* 


'^ 


1.  •</  c> 


LiBRARY 


Fujndad  1813 


^ 


rHt 


9.ol  of  m&5; 


c*S 


c 


u) 


DISPUTATIONUM 

A   D 

H    I    S   T    O    R    I    A   M 

E    T 

CURATIONEM    MORBORUM 

PERTINENTIUM. 
P  A  R  S     T  E  R  T  I  A. 

MORBI    ABDOMINIS. 

L  X  X  I  I  I. 
J.     JACOBI     RITTEll 

D    E 

XMPOSSIBILITATE   ET   POSSIBI  L  I  T  ATE 
ABSTINENTIiE   LONGiE   A   CIBO  ET  P  O  T  U". 

OCCASIONE 

PUELLJE  FRUTINGENSIS   D  I  T.    BERNENSIS 

INEDIAM  LONGAM  SIMULANTIS. 

DISSERTATIO. 

BaCleac  4.   Ottobris    1737. 

Difput.  Medico-Fratf.  Tom.  III.  A 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2012  with  funding  from 

LYRASIS  Members  and  Sloan  Foundation 


http://archive.org/details/dispadm03unse 


Mr 


MRRYL* 


P  R  O  OE  M  I  U  M. 
Ii    i 

E^  qttandoque  ejl  mortahum  natnra  &  indolet ,  ut  t/ftt  rtrtim  infaht- 
brium  immo  lethiferarum  gloriam  aliquam  &  famam  fibi  conciliare  Jitt- 
fieant  i  multa  multorum  extant  hujufmodi  hominum  exetnpla  (a)  glorix  ctl- 
pidorum  ,  qtii  inedia  hnga  finndata  alios  decipere  teutarunt  ,  &  deceperunt. 
Jfiehetia  nojira  ejufmodi  hominibus  non  dejiituta  fv.it ,  qtti  partim  inedia  lon- 
ga  &  vera  ,  partim  conji&a  &  fimulata  innotuerunt  \  tempora  remota  uo- 
bis  exhibent  Nicolaum  Subfilvanum  Vulgo  diclum  der  Bruder  Claus  (b) 
qtti  ultra  20.  anuos  vitam  fine  cibo  §•?  pottt  protraxijfe  ,  £5?  anuo  I  f  03. 
decejjtjfe  dicitnr.  Recentiora  Apollonia  Schreyer  celebriora  ftcit ,  qus.  ctmt 
Jeptemio  cibo  £=?  potu  abjinnijfet ,  eorum  tandem  ttfum  repetiit.  ( c )  No- 
vijfhna  tempora  Hehetiam  totamque  fere  Germaniam  rumore  PuelU  abjle- 
raia.  (cui  nomen  Chrittina  Kratzer)  impleverunt.  Cujttt  accurationem  hijlo- 
riam  una  cum  difqttifitione  impojfibilitatit  &  poffibilitatit  ab/iinentU  a  cibo 
&  potu  occafione  ejus  pro  materia  dijfertatiouis  inauguralis  elaborare  & 
t  b.  judicio  offerre  ,  cum  haud  ingratum  id  fore  fperemut ,  conjlituimus  ,•  ^ 
Qrdbte  ut  procedamttt ,  differtationem  in  tres  partet  dividamus ,  quarum  ?v\~ 
nta  continebit  hijforiam  vitx  accuratam  hujus  puelU  cwu  obfervationibus  itt 
JiSione  cadaverit  ejus  faftis  ,•  Secunda  part  de  impojftbilitate  abfque  cibo  & 
fotu  vivendi  aget ,  fimulque  pttelU  inedia  (  an  vera  ftterit  'i  )fub  incudem  vo- 
cabitnr  ,  falfaque  ea  ejfe  demonflrabitur  ;  Tertia  probabilitates  quafdam  ob- 
fervathnibtts  tamen  fujfultaf  ,  vitam  fine  cibo  £•?  potu  protrahendi  tradet. 


PARS 


{a)  Vid  L«jf<H  M.  D.  auifnhrltehe  Refchrelbung  ehtti  eafus  inedise ,  4*0.  H**u 
b*rg.  1719.    qui   eran»  ferc  exempla    ailducit. 

{b)   Simler   in    appendic.    Gefner.aliiq.    traclat.  cit.   p.  34. 

(  O  Vid.  Pauli  Lentuli.  M.  D.  traftat.  de  AppoHonia  Schreyer.  qoK,  cutn  1604'. 
ttaftaturn  edidifiet  y  j;im  pef  triennium  inediam  pafla  fuit ,  quod  vero  feptennium 
dujarit  inedu  ,  ex  infcripttoae  eifigiei  ejus ,  in  Bibliotbeca  Bernenfi  ailavatx,  liquet 

A    » 


RITTER    DE    POSSIBILIT. 


P  A  R  S     P  R  I  M  A. 

Hijloriam  vita  £«?  mortis  una  cum  obfervationibus  in  feclione 
cadaveris   ejus  faclis  Jijlens.  . 

i  1 1. 

PUellae  hujus  hiftoriam ,  dum  viveret ,  dercripferunt  i.  D.  Hortinur 
in  diifertatione  fua  de  miraculis  habita  Bernse  1728.  qui  veritatem 
abftinentiae  ,  quam  nos  fimulatam  credimus ,  defendere  videtur  ;  2.  cl. 
Zieglerus  med.  prof.  Rintel.  litteris  ad  patrem  meum  chariilimum  Ocl. 
1725.  datis.  3.  Celeb.  Jo.  Jac.  Scheuchzer  in  ephem.  natur.  curiof. 
anni  1733.  p.  116 -125.  ex  hifce  trium  virorum  defcriptionibus  & 
propria  autopfia  hiftoriam  accurate  concinnatam  le&ori  fiftemus  fequen- 
tem. 

§.     I  I  I. 

Supra  di&a  Chrijfina  Kratzer  legitimo  thoro  nata  an.  I097.  m  Pa- 
gp  jEfchi  pnefedturse  Frutingenfis ,  Ditionis  Bemenfis ;'  ex  variolis  2.  sc- 
ttitis  anno  utroque  Iumine  privata  fuit ;  ftaturse  erat  juftsc  ,  mediocri- 
ter  macilenta  ,  temperamenti  phlegmaticocholerici,  genas  rubellas ,  re- 
ftquam  faciem  fubpallidam  habebat  variolarum  cicatricibus  inaequalem  & 
afperam  ,  reliquis  membris  apte  figuratis ,  capilli  erant  nigricantes ,  hirti ; 
debilis  ceterum  corporis  compages  ctfecit ,  ut  fsepius  infirmitate  &  lipo- 
thymia  levi  de  caufa  obortis  infeftaretur ;  prseterquam  quod  fila  polli- 
ce  ducebat ,  juventutem  meditationibus  profundioribus  de  rebus  ad  fa- 
lutem  fpedantibus ,  colloquiifque  piis  tranfegic;  adultior  facta  mifteria  S. 
S.  explicare,  fimulque  prophetiffam  agere  incepit ;  enthufiafmo  dein  fe 
correptam  fingens,  vicinos  circumquaque  quamvis  fatis  aftutos ,  fed  no- 
vitatibus  in  rebus  Theologicis  deditos  alliciens,  a  vera  ad  falutem  via 
abducere  ,  &  novam  feclam  conftituere  ccepit.  An.  1718-  cum  paren- 
tibus  fuis  dira  paupertate  preffis  Palatinatum  locatpre  vicina  petiit ,  ubi 
per  tres  cum  dimidio  annos  commorata  febre  ardente  affli&a  fuit ,  fed 
reftituta  ulcus  caccethes  tibix  finiftrsc  in  patriam  reportayit ;  domi  dein 
fxpe  repetitas,  fed  maxime  debilitantes  venscfediones  poftulabat ,  non  fine 
ingente  fubfecuta  fiti ;  reducem  puellam  enthufiafmus  denuo  corripuit , 
hunG  vero  ne  triftiores  effeclus  exciperent,  ex  mandato  illuftriff.  Magi- 
ftratus  Bernenfis  an.    1723.    in  Arce  Frutingenfi   captiva  detenta  fuit. 

Verno  hujus  anni  tempore  durante  adhuc  fiti  naufeam  quoque  fenfit 
tasatam  ab  omni  potu  calido,  ut  ad  quemvis  hauftum   calidi  vomitum 

pa- 


ABSTINENTIiE    LONG£  | 

pateretur  ;  unde  frigido  tantum  cibo  &  potu ,  ?.ft  parcitlimo  ,  pomistet- 
reftribus,  ( tuberibus  folani  efculenti  Papas  dicti ,  C.  B.  P.  167.  pr.  87- 
I.  B.  3.  621.  Boerhaav.  index.  alt.  67.)  nimirum  utebatur ,  fxpius 
per  octiduum  jejunabat ,  mcnfibus  interea  rice  fed  parce  fluencibus.  Cir- 
ca  fcftum  Pencecoites  cjufdem  anni  febre  ardente  ruifus  laborabat ,  ex 
qua  tantam  contraxit  debilitatem  ,  ut  neque  fola  fe  movere,  nec  fur- 
gere  lecto  potuerit.  Fama  hujus  puellae  tum  temporis  abftemiae  cum  ad 
aures  i.luftr.  Magiftiatus  Bernenf  pervenifTet ;  juflu  ejus  die  16.  Sep- 
tembris  una  cum  forore  fua  e  pago  Aefchi  in  Ccenobium  Thorbcrgenfe 
transferebatur ,  in  cafllim  ringentibus  parentibus, .  amicis,  fedUt,oribus  , 
ccelum  terramque  moventibus  ,  ne  loco  fuo  natali  dimota  haec  prophe- 
tilfa  ijfis  eriperetur  ;  metuendae  enim  per  infpirationes  ejus  erant  ditfen- 
fiones  in  rebus  fidei ,  in  quas  fere  proni  funt  incolse  hujus  regionis.. 
Initiockt.mtionis  Thorbergenfis,  curante  illam  forore  ,  (quse,  ne  ab  ipfa 
divelleretur ,  enixe  efflagitaverat ,  )  quotidie  3  heminas  menfurse  aquse 
fpiricuofae  ceraforum  nigrorum  ,  feorfimque  vini  ?cqualem  portionem  , 
jnde  vero  oborta.naufea  ,  laclis  &  aquae  fontanae,  tandem  ptifanse  ani- 
fttae  magnam  copiam  faccharo  edulcoratam ,  confumebat.  .» 

Die  .13.  Iulii  1725.  convulfionibus  naufere  fluidorum  ,  &  vomitioni 
junclis  mifere  agitari  ccepit,  quse  omnem  fere  vitse  fpem  prscfcindebant , 
Y£rum  prxterlapfis  paucis  diebus  graviflima  heec  fymptomata  cum  ex- 
cretionibus  fere  omnibus  &  fiti  celfabant ;  quippe  nec  alvus  refpondebat,. 
r.ec  utina  prodire ,  nec  menftrua  amplius  fluere  vifa  funt,  qusc  antea 
fdtis  reguLriter  fe  habebant.  Ab  illo  autem  tempore  impoflibile  ipfi  erat 
/] ve  folidi  five  fluidi  quicquam  abforbere  ,  frequentilTime  tamen  os  aqua. 
colluebat ;  fomnus  erat  fere  nullus  ,  interruptus ,  fubinde  pcr  trimeftre 
fufpenfus ,  pulfus  xqualis  fed  debilis.  Principio  inedjse  abdomen  flatibus. 
d  ltentum  in  latere  llniftro  pectoris  &  dorfi  dolores  tenfivos  ,  ciebat  ?  . 
qui  diutius  tamen  in  dorfo  quam  pe&ore  affligebant. 

Cafum  huncce  tum  tcmporis  fpe&atiflT.  prsefe&us  loci  Senatui  Reip. 
Bernenfi  licteris  fub  24.  Martii  1726".  communicavit ;  exhujus  dein  man-. . 
dato  phyficorum  &  chirurgorum  quidam  icer  illuc  inftituerunt ,  fed  ob 
jiegotiorum  in  urbe  copiam  in  omnes  chxumftantias  inquirere  ,  tempus 
rcquifitum  impendere ,  non  potuerunt ,  ficquc  clfato  tam  Chnftinae, 
quam  fororis  confidentes  ,  nulhim  dolum  latere  fufpicati  funt ;  reduces 
hinc  ad  ill.  Scnatum  de  cafu ,  &  fucceflu  experimcntorum  cum  illa  infti-, 
tutorum  retulerunt;  varia  enim  e.xperimenta  non  ab.iis  tantum  ,  fed 
rnukis  aliis  tam  indigenis ,  quam  extraneis  inftituta  fuere  :  nimirum  lac-. 
tis  cochleare  ipfi  porreclum  ,  &  exhauftum  ,  vomitum  cum  excretione 
pauxilli  cruoris  producebut  ;  illa  vero  os  contracl.um  quafi  haud  fucile, 
aperire  ,  multo  minus  linguam  exferere  potetat;  efTedtus  fane  convul- 
/ionum  pracgreflarum ;  clyfmata  ex  decoclo  carnium  cum  o°o  chumo- 
rnil.  fruftra  applicata  aliquoties ,   injcda  tandem  non   rediere.   Fragran- 

A     3  t» 


f  RITTER,    DE    POSSIBTLIT. 

tia  naribus  admota  animi  deliquium  cum  irrito  vomku  excitaoar.  VjL 
ni  guttula  folio  falviae  adhaerens  naufeam,  horripilationes  ,  &  anxicta- 
tes  praecordiorum  producebat.  Ad  Syrupi  N.  M.  conditae  guttulam  de- 
glutitam  animam  fere  efflabat ,  quinquies  oborta  ventricnli  inverfione, 
abfque  materix  ejectione  ;  nifi  quod  circa  id  tempus  mucus  pifi  ma- 
gnitudine  ex  eo  excutiebatur ,  fuffocationis  metu  per  horsc  fpatium  du- 
rante.  Ad  haec  ,  natura  adeo  valide  reluctante,  experimenta  per  ahquo4 
tempus  fulpenfa   fuere, 

Die  30.  Augufti  mane  in  lipothymiam  prolapfi  ,  ad  inftar  moribun- 
dx  jacebat ,  haecque  exftafis  per  octiduum  eam  omnium  fenfuum  ufu 
privaverat,  ita  ut  maximo  ftrepitu,  &  alttflima  voce ,  &  fummis,  odo- 
riferis  excttari  haud  potuerit,  fed  immob.ilis,  femper  jacuerit.  Pulfus  alias 
naturalis  turo  remittebat ,  donec  ^,  die  Septembris  ej.  anni  ufum  lo- 
quelac  &  fenfuum  liberum  na&a  omniuni  praegreffbrum  imnvmor  ad  ft 
rcdierit ,  conquerens  de  dolore  cordis  tenfivo ,  &  ingenti  debilitate ,  ita 
ut  fpatio  4.  feptim.  os  ultra  pollicis  latitudiuem  apeiire,  nec  more  fo- 
tito,  ut  antea  ,  coHuere  pottierit  pr?cfente  fimut  fenfu  dolc  s  circa  ar- 
ticulationem  maxillae  inferioris:  ad  tactum  cutis  veftigia  rubicunda  ma- 
nent ;  ungues  recifi  recreicunt ;  fudor  in  vola  manus  &  digitis  conti. 
nuus  reriquo  corpore  fparfim.  fentiebafur. 

Relpiratio  difrteilis  integrq  tamen  thoracis  arcu  &  djaphragmate  pec- 
a&a  obfervabatur. 

D.  14.  Sept.  ej.  anni  aliqttot  cryfteres  ex  fero  ladtis  ct>m  fruftuto 
faponis  veneti  partitis  vicibus  diverfa.  q,uantitate  injectos*  &  poft  3.  ha- 
ras  fine  comite  alia  materia  redditos  incororatos ,  fequehantur  ardoc 
inteftinorum  ,  conftridt<o  ani  valida ,  ita  ut  orifieium  tubuti  vi  aperien- 
dum  effet ;  cordis  &  totius  corporis  tremor  ;  animi  defe^tio ;  puffus  ve- 
locior  &  plenior  ;  refpiratio  vero  fortior ;  quod  ijjirum  non  eft ,  nam 
&  in  colica  fpafmodica  ac  fiatulcnta  faepe  enemata  immurata  abfque  ex- 
crementis  rejici  cernuMtur ;  unde  ab  eorum  fotitaria  regurgitatione  &  fim- 
plici,  ad  abftinentiam  diu  toleratam  concludere  &  argumentari  tninimc  tu- 
tum  eft  i  facile  enim  clyfmata  ad  valvutam  coh  ,  fed  non  ultra  afcen,- 
dunt ,  &  hinc  materiam  fccculentam  in  tenuibus  adhuc  haerentem  non 
attingunt ,  adeoque  frequenter  ob  fpafmum  non  fecum  edttcunt ,  immo 
quandoque0conftricliones  inteftini  recti  vel  enema  ptane  non  admittuni* 
vel  altiorem   ejus  afcenfum   pracpediunt. 

D.  lf.  Sept.  tres  guttulas  ladtis  vaccini  tepidi  minimo  digito  coltec. 
tas  affumebat ,  &  deglutire  videbatur  ,  fed  mox  faftidium  ftomachi  cx- 
citatum  ea$  magna  vi  repellebat ,  fubfequentibus  horripifationibus  &  <fe- 
biritatibus  fummis.  (a) 

Ad 

( a)   Hucufque  rclatio   nob.  Zicgleii 


ABSTINENTI*    LONG£  7 

Acl  dolorem  thoracis  &  cordis  confilio  nobililT.  Ziegleri  uuguentum 
<^atum  applicatum  Puit ,  ponderis  fenfum  excitans ,  qui  eo  fublato  cef- 
iabat.     Odorifera  quandoque  admitcebat  ,  quandoque  refpuebat. 

Die  12.  Aprilis  1727,  jufTu  medicorum  ccetus  Mar.  Magdalena  SU- 
melin  Thorbergam  milfa,  ut  segrotanti  aiiifteret,  &  binos  quocidie  in- 
jiceret  clyfteres,  eamque  Balneo  immitteret ;  ad  hxc  vero  incailum  ten- 
tata  ex  voluntate   magiftratus  fupplicans  aegra   fibi  permitcebatur. 

Cerumen  utriufque  auris  parcum  fed  tenaciffimum ,  oculi  nonnunquam 
rnadentes  ferumque  ftillantes  praegreffo  ut  plurimum  capitis  dolore  ob- 
fervabantur ;  vox  erat  nunc  magis,  nunc  minus  fonora ;  Iingua  vero 
femper  humida ;  frequentior  loquelae  ufus,  fudores,  debilitates  ,  &  mur- 
mura  ventris  producebat.  Cseterum  rationis  femper  compos  joco  etiam 
aliquando  delectabatur.  Habitus  corporis  fere  idem  femper ;  quamvis 
a   13.  Julii  an.    172^.  referente  forore   nec  cibo  nec  potu  ufa  fuerit. 

D.  18-  Aug.  hauiea  aquae  fnbita  orta  fuit  ,  qua  tamen  antea  fedulo 
os  humcctaverat,  eamque  putridam  fibi  videri  a,fferebat.  Inde  ab  eo  tem- 
Jxue  quam  rariffime  ,  quod  ajunt^   aqua  ufa   fuit.    (a) 

Fama  miferse  hujus  puellae  longe  lateque  difpeifa  magnum  omnis  ie- 
re  coliditionis  hominum  concurfum  ad  fe  excitabat.  Interea  novus  Pr<e- 
ledtus  deceffori  fuccedebut ,  qui  hzec  omnia  fufpecta  habens  fequenti 
niodo  fe  ad  rei  veritatem  pervenire  poife  exiftimavit :  nimirum  fufpiciq- 
iiem  quam  habebat  ,  Chriftinse  abftemi<c  aperiebat  fequentibns  (  ut  ipfe 
rhihi  retulit  )  verbis :  Se  Jpatio  24.  horarum  veritatem  rei  deteihirum , 
ad  id  nihil  aliud  reqiiiri  jibi  perfuadens ,  quam  ut  puellam  bi  proprium 
domicilium  transferri ,  &  a  forore  fua  feparari ,  qf  fub  enstodia  per  id 
tempns  ar&e  obfervari  jubeat  ,•  id  quod  illa  fatis  tranquillo  animo  acci- 
pere  videbatur:  fed  quid  fit  ?  Sequentl  die  qui  erat  14.  Sept.  172«. 
fpectat  Dn.  Priefecli  fororem  ,  ut  ad  fe  veniret ,  rogavit ,  qua  dein  pr;c- 
fence  de  molefta  fiti  conquefta,  potum  appetit  :  Nob.  Dn.  Prxfccti  Ib- 
ror  atconita  communicacis  cum  fratre  confiliis>  parciilimam  copiam  feri 
lactis  ex  cochleari  propinandam  afferebat,  cujus  deglutitionem  primam 
difficilem  oris  contorfiones ,  at  nullus  vomitus  excipiebant ;  (an  forte 
•fimulando  hos  &  alios  motus  eifecerat  ?  )  ad  alteram  deglutitionem  mo- 
tus  jam  ceifabant  ,  illaque  multo  facilior  fiebat.  Urina  tum  quoque 
prodiit ,  die  infequente  au&am  feri  lactis  copiam  eadem  facilitate  propi- 
iiabat ,  urina  jufta  copia  fecedente.  Tertia  die  pultem  ex  ovis  &  cre- 
more  lactis.  Quarta  panem  toftum  0°o  olivamm  recenti  illinitum ;  quin- 
ta  carnem  minutiifime  fedam  ingerebat ,  quse  omnia  rite  fubacta  &  im- 
jnutata  alvo  egrediebantur  ;  tributum  lunare  debite  folvebat :  inde  etiam 

fa- 

( a )  Hucurque  relatio  Iri  ephcm.  n".  c.  ubi  taroen  appetltns  redeontis  &d  ex- 
«iais  digitis   folum  mentio  facta. 


8  R  I  T  ter;  de  possibil  it. 

facies  paulo  repletior ,  pulfus  vegetior ,  fudor  ver»  copiofior  reddebati- 
tur ,  genis  magis  rubentibus.  Ab  eo  tempore  varios  ferre  poterat  cl- 
bos ,  tenuiores  prsecipue  ,  imo  fe  vino  denuo  ad  ebrietatem  ufque  affue- 
facere  incepit ,  ut  quotidie  4.  aut  f.  menfuras  ingurgitaret ,  vix  autem 
fitim  extingueret  ,•  mox  haec  abhorrens  aqu:e  eandem  copiam  \>ibebat , 
appetitu  interei  aucTo.  Poft  haec  ab  aquae  frigidce  potu  ceffans  calido 
infufo  Thee  delecTabatur,  ufque  ad  17.  Septembr.  an.  1733.  quo  placi- 
de  abfque  ullo  alio  pncgrelfo  morbo  diem  obiit  fupremum  ,  aetatis  fuas 
36".  poftero  die  in  urb.m  Bernam  translata  fecTione  ejus  anatomica  ex 
rnandato  ampliilim.  Senatus  inftituta  fpe&atorum  oculis  obtulit  fequert» 
*tias 

%    I  I  L 

Aperto  abdomine  ventriculus  confpiciebatnr  parvus  ,  oblongus  cavo 
fuo  non  mukum  fuperans  illud  co!i,  liquoris  nigricantis  uncias  circitec 
duas  continens  ,  tunica  villofa  abrafa  ,  reliquse  rubentes  nimis  fignuni 
erant  incipientis  inflammationis.  2.  Duodenum  jufbe  magnitudinis  exhi- 
fcuit  ejuRlem  liquoris  f  j.  3.  Inteflina  reliqua  flatibus  d:ftenta  deprehen- 
debantur,  4.  Ambo  ventriculi  orificia  patula  }  5.  Hepar  maguum  ,  finis 
lobi  dextri  fub  ceruleus ,  veficula  fellis  parva ,  hujus  fel  tenax  ,  &  re- 
finofum.  6.  Licn  &  Pancrecus  naturalis  magnitudinis  &  habitus  ob- 
fervabantur.  7.  Ductus  cholidochus  &  pancreaticus  duodeno  inferti ,  %. 
Renes  oblongi ,  grandiufculi ,  naturaliter  conftituti ,  vefica  urina  repleto  ; 
9.  In  ovario  dextro  portio  fanguinis  extravafati,  coagulati,  cum  parva 
]ymph?c  copia  inveniebantur-  10.  In  fundo  uteri  tria  corpora  globofa 
pellucida  lentis  magnitudinem  sequantia  ,*&  lympha  turgida  vifa  fuut. 
(an  forte  ova  ?)  n.  Peclori  &  pericardio  multa  aqua  inclufa  fuit  ( an 
forte  effe&us  lentae  circulationis  ).  12.  Pulmo  dexter  anterius  &  pofte- 
rius  coftis ,  fcapulse  &  diaphragrnati  arcte  annexus ,  uterque  ichorofi 
materia  fubftantiam  ejus  jam  jam  corrodente  repletus  occurrit.  (an  hxc 
connexio  difficilis  refpirationis  &  vocis  debilis  caufa?)  13.  Ad  vafa  cor- 
dis  majora  tubercula  nigra  fpecTabantur.  14.  Antris  cordis  nihil  praeter- 
naturale  inerat.  15.  In  collo  cernebantur  glandulse  ftrumofje  ,  quarurtt 
maxima  ovi  magnitudinis  afperse  arterisc  &  finiftrofum  fuperiori  parti 
scfophagi  adhsefit :  Cutis  fere  ubique  alba  ,  tenera  ,  mufculi  exfucci , 
■flaccidi,  membrana  mufcnlorum  pinguis  praecipue  in  ano  crafiitiei  duo- 
rum  digitorum.  17.  Vafa  tam  externa  quam  interna  fanguine  inania 
fere ,  18-  Omcntum  tenuiffimum  facculis  adipofis  vacuum  in  confpec- 
tnm  vencre.  19.  Circa  regiones  ifchii  &  in  natibus  laefiones  cutis  Tha- 
leri  maguitudinis  repertse  fuerunt.  Hsec  ad  fecTionem. 


%.   IV. 


ABSTINENTIiE    LONG£  $ 

§.     I  V. 

Qyl  nunc  paulo  accuratius  hunc  cafum  examinat  ,  omnes  circumftan- 
tias  in  hittoria  ( §.  III.  )  contentas  perpendit ,  ut  &  harum  compara- 
tionem  leghimam  cum  iis  ,  quae  de  abftinciitia,  &  anorexia  paflim  in  li- 
bris  praclicorum  legunturj  inftituit  ;  facile  judicabir,  hunc  cafum  ad 
abftinentiae  morbum  ceu  nomen  generale  ,  vel  anorexiam  fingularem  re- 
ferri  poile.  Abftinentiam  variam  eiie  ,  cuilibet  perfp-cuum  e(t;  aliam  nv- 
racu'ofam  ,  cujus  exrmpla  nobis  S.  S.  fuppeditat^  aliam  piam ,  rebgionis 
ergo  quae  obfervatur;  aliam  iterum  neceffariam  ,  quae  a  paupertate  non« 
nunquam  inducitur  y  &  per  tempus  revera  protrahitur ;  aliam  morbofam; 
confer.  Mangeti  bibliot.  med.  practic.  p.  m.  84-  ft;b  t»>.  anorex:3e.  Rar- 
fus  aliam  rictitiam  ,  quando  homines  appetitum  &  ufum  cibi  &  potus 
primo  celaie  (tndcnt  ,  tandem  vero  corpus  revera  ab(tine;:tx  re  f°ren- 
dvt  alf.  e  cunr  ,  fed  eo  ipfo  ftepius  in  anorexiam  &  alfos  moibos  inci- 
dunt  i    cui  ultimse  fpeciei  atfinem   fuiife  eam  noltri  cafus  contendimus. 

§.     V. 

Puella  hxcce  a  teneris  annis  femper  parcilTimo  uTa  cibo ;  2.  Febre 
ordente  bis  correpta  }  prima  vice  ulcus  cacoe  hes  crili  ortum  iilam  af- 
flixit  ;  nonne  acredinis  fanguinis  &  pravae  ejus  difpolltiouis  fignum '(  3. 
fr.is  immenfa  fccuta  ;  ordinarium  abfceffuum  magnorum  Symproma.  4. 
Keconvalefcens  parciori  cibo  utens,  naufea  calidorum  conipitur,  frigi- 
dos  (olos  affumens ;  undehaec,  nifi  a  prava  difpolitione  ventriculi '(  nonue 
(imile  quid  puellis  ictericis  accidit ,  quibus  ap;  etirus  denravatur,  &  ad 
ablurda  difponitur '(  forte  copiofus  radicis  fol.ni  ti.berofi  ufus  ftonr- 
chum  gravanis  fine  dubio  ,  &  ob  multam  rerram  humidum  ejus  abfor- 
bentis  apperitum  impedivitr*  <;.  Per  biennium  fere ,  fci  'icet  a  T6\  Sept. 
I723..  ad  13.  Julii  1725.  nullos  cibos  Ib'Hos  ,  fed  fluidos  folum ,  ut 
cquam  fpirituofam  ceraforum  nigrorum,  lac  ,  aquam  ,  aifumplit  ;  ftatus 
moibofi  fignum  ;  6.  a  die  13.  Julii  172?.  omnis  ufus  fluidorum  peni- 
tus  ccifavit  ( (1  rulesforori  ipfius  habenda  cujus  teftimonio  hsec  nituntur  ;  ) 
interea  os  aqua  colluit  quam  r.iritfime  ;  haud  dubie  (tatus  morboli  in- 
cremcntum  '(  qua:  abftemieras  ab  co  dfe  ufque  ad  18-  Aug.  1727-  ^c 
ultra  biennium  duravit  ;  notandum  t.mien  lurc  millo  alio  fundamento 
prxter  effatum  fororis  innfti ,  cui  hccc  proferre  maxime  intererat ,  nnni 
affluxu  hominum  rama  ejus  adductorum  emolumentum  haud  exiguuni 
capiebat  ;  quis  dubit  bt,  lucri  defiderium  &  lan&ae  famam  hacc  pro- 
ferre  illam  non  impulille? 

Quaiuum  religio  potuit  fuadere  malorum  ;  Lticret.  70.  quamdiu  ali- 
mcntis  folidis  &  fluulis  utebatur,  ramdiu  mcnftrua  rite  fluxerunt ,  ceflan- 

Dijput.  Medico-Fracl.  Tom.  III.  B  te 


io  RITTER,     DE    POSSIBILIT. 

te  vero  ihorum  ufu  ,  cefTarunt  haec  quoque  8  die  r8  Aug.  1727.  naufea 
aqux  oborta  fuit  :  ab  eo  die  ad  14  Septembr.  1728-  ufque  nec  folidis 
nec  fluidis  illam  ufam  ajebat  foror  j  an  vera  dixerit  dubito  i  proferre  po- 
terat  quse  volebat  ,•  nulla  enim  cautela  vericacem  detegendi  ob  adftancium 
creduluatem  aih;bita  fuit ,  etfata  Sororis  &  Chriftinae  pro  oraculis  haben- 
tium  j  naufea  aquse  nsnne  ftatus  morbofi  fignum  ?  naturale  equidem  nort 
eft  ab  omni  rluido  ,   &  quidem  naturae  gratiilimo  abhorrere. 

§.     V  I. 

Scholioyi.  Abftinentia  folidorum  a  \6  Septembr.  1723.  ufque  ad  13  Julii 
172^.  fic  per  biennium  fere  ;  abftinentia  vero  fluidorum  &  folidorum  (I- 
rnul  a  13  Jul.  1725.  ad  14  Septembr.  1728-  fic  per  39  menfcs  durafle  re.- 
latum  eft  ;  (  confer.  n.  6,  §.  praec.  ) 

$.     V  I  l 

Permukoe  apud  authores  exiftunt  obfervationes  eorum  qui  anorexfa ,  & 
inedia  aut  abftinentia  a  cibo  &  potu  laborarunt ;  inter  quos  noviifime  Mif- 
cellan.  Phyfico  Praclica  An.  1722.  m.  Jul.  p.  102.  103.  imprelfa  Erfurti 
mencionem  faciunt  puellae  ,  qux  per  2$  menfes  nec  comedit  quicquam  , 
nec  excrecionum  fenfibilium  aut  infenfibilium  edidit  figna  ,  corpore  ejus  le- 
viilimo  exiftente  ;  alia  faemina  adeft  Romana ,  quae  per  20  dies  a  cibo  & 
potu  abftinuiife  dicebatur.  p.  935.  Anni  1730.  plures  videre  cupiens  adeat 
Authores  f.  Qiipe  vero  omnes  inter  fe  collatte  ad  3  potiilimum  clafles  re* 
ferri  poifunt ,  I.  Clailis  continet  miraculofas  ,  quse  ex  fufpenfione  legum 
naturae  fadtx  ,  ut  inedia  Mofis  (Exod.  XXXIV.  28-  )  Eliae  (1.  Re.  XIX, 
8.)  qu3e  ideo  miraculofae  funt,  quod  nemini  hominum  ,  fed  foli  rerum 
Arbitro  fummoque  moderatori  hoc  competat  [a]  has  tollere  leges.  2da.  ve^ 
ras.   3 tia.  confi&as  comple&ens. 

PARS 

(f  )  Vid.  Lojfau  tractatum ,  qui  fequentes  ,  plurefque  adhi'c  adducit  authore9 
Albcrtus  magnus  lib.  7.  de  animalibus  tracl:.  *.  cap.  J.  de  abftinentia  long.  Gcorg. 
Horftius  <>bf.  med.  lib.  2.  obf.  1.  Jojepb.  Qucrcctanw  dioetet  :  polyhift.  Ie<f>.  2. 
c.  4.  dd  cibo  &  potu  ,  p.  211.  Rbodius  obf.  med.  a  Cafpar.  Scbott.  phyf.  Sen- 
ftcrtM  l;b.  ;.  Ileniic  Smetii  mifcell  lib.  1$,  Guil.  Ron.W.etius  trsct.  de  pifcibus 
Jib.  1.  Aug.  Tbonerus  obferv.  med.  lib.  z.  obf.  6.  Tulpius  obf.  1.  1.  c.  43.  Avicen- 
lia  libr.  1.  ten.  f.  doclx.  <;.  c  2.  de  cibi  abftinentia  longa.  Anton.Eenivenius  c. 
10S.  de  diuturna  abftinentia.  Guilicimus  Fabricim  Hildanus  obfervnt.  chir.  cent  2. 
obf.  40  42.  cent.  1.  epift.  69.  77.  cent.  4.  obf.  jo.  cent.  5.  obf.  jj.  Fortuniiu 
JJietut  de  his  qui  vivuut    fine  alimento. 

ffl]  Quomodo  hoc  poffibile  fit  videre  eftapud  Connor.  in  Evang.  Medici.  p  ni.  f<< 

rauc.  8» 


ABSTINENTIiE     L  O  N  G  iE.  n 


P    A    R    S      P    R    I    M   A. 

bxpojjibilitatis  abfqne  cibo  &  potu  vivendi  demonjirationem  Jijlens* 

$.     VIII. 

AD  hanc  qurcftionem  enodandam  prsemittenda  eft  definitio  vitae ,  ut 
hac  pofiia  polfimus  legitimum  inferre  latiocmium. 
DEFIN17 10  l.  Vit-a  eft  motus  piogreifivus  ianguinis  &  humorum  ia 
circu'um  ambiens  s  ab  impulfu  cordis  &  arteriarum  ,  nec  non  ab  elatere 
£br;<  um  produclus  [  b  ]  perpetua  &  neceifaiia  vicillitudine  aiTumptio- 
num  ,  fecietionum  ,  &  excretionum  totum  corpus  confervuns  ejufque 
fun&iones  gubernans   [  c  ]. 

§.    I  X. 

Corotlarium  I.  Sequitur  itaque  ,■  cordis  motum  caufam  efle  fanguinis 
motus  ,  adeoque  vit?e  (1.  c.  §.  6.  )  [d]  fed  caufa  motuum  vitalium  eft 
fojiguia  [  e]  (§.  15.  cap.  3.  T.  1.  lib.  1.  fed.  1.  Hoftm.  Med.  Rat.  Syft.) 
Sanguinis  caufa  cibi  iunt  omnis  generis ,  &  potus. 

r.  x. 

Corollarium  11.  Invertendo  itaque  raciocinium  $.  9-  allatum  ,  dicere 
nobis  licebic ;  deficientibus  cibis  &  potu ,  deficiet  fanguisj  motus  cordis  j 
vita  i    id  eft  fequetur  mors.    Q;  E.  D. 

§>    X  L 

Scholioni  Neceffitatem  afTumendi  cibi  &  potus  ac  reftaurationem  partium 

B    3  per 

t*»3  Conrer.  Hofm.  med.  rat.  fyftem.  T.  I.  lib.  1.  fett.  1.  cap.  2.  Ed.  VeneL  d«  vita 
ejufquec;iulis  §.  n.  p.  64. 

[c]  Bobnhts  in  circulo  anat.  prog  7.  p.  m.  11$.  aliae  vitae  defini'iones  adduci  pof- 
ftnt .  fed  qiia  omntj.  eodem  redeunt ,  fuperfluum  elt ;  Boerh  lavius  ilLm  definit .  inft. 
nicd.  §.  4S  &  69; .  quoJjit  exercitium  ailionum  vitalium ,  naturuhum  ,  £5?  unimalium. 

[d  |  Confvr    Bobn.  tirc.  *n  t.  prog.  <;    p.  \<>-  &  72» 

£e]  N.turum  fmguiiiis  deiliipferunt  Levrenbcek.  in  arcan.  nat.  p.  m.  J9.  Cel. 
Scbreibertu  Ruilica;  Imperatiicis  Archiacer  ,  irt  Elein  medic.  T.  1.  Phyfiol.  Part.  I. 
cap  1 1.  §.  6.  feq.  naturam  finguinis  experimenti^  ,  &  mde  deduclis  folidis  ratiociniis 
ftabilivit,  vid.  Cl  Bobn.  1.  c.  prog.  ij  p.  186  Nec  cum  .sV«»c»fo,  Conringio ,  &  Ftr- 
Heiio calidum  innatum ,  nec  .u.hivum  ,  nec  flammulam ,  nec  humidum radicale ,  cau- 
fom  vicue  ftatuimus  j  utpote  hiec  verba  ideib  lunt  dvftituta. 


12  RITTER,    DEPOSSIBILIT. 

per  hos  demonttrant  mutationes  adeo  confpicuae ,  quae  femeftri  fpatio  ho- 
minem  aliquando  renovant  [f]  ;  unguis  notetur  macula  aqua  forci  fada. 
in  lunula  ,  fpatio  6.  fepciman.  Stigrna  iilud  ad  ultimum  unguis  progref- 
fum  ,  lefecabicur  ;  in  olfe  cum  fubitaiuke  dcperditione  fraclo  ,  mollis  re- 
natus  callus  per  longi'udinem  feptem  fepcimau.  vacuum  replet ,  totidero- 
que  aliis  in  os  indurefcit  [g]-  lmmo  fanitate  ipfa  homo  perpetuo  def- 
truicur,  &  machina  brevi  interirec ,  nili  corpora  eifent  extranea  ,  quibus 
illud  damnum  refarciri  poifet  j  quae  in  noltrum  corpus  vi  fluidorum  tio-, 
{trorum  converti  debent  [  h  ]. 

§.     XII. 

Ut  autem  necelTitas  afTumptionis  cibi  &  potus  pro  fuftentanda  vita  eo 
Clarius  paelcit,  ex  natura  tranfpiracionis  illa  derivanda  e(t.  Piincipia 
ergo  quaedam  ponenda  fuiit ,  I.  San&orius  in  fuo  tractatu  de  infenf.  tranf- 
piracione  (  Aphorifm.  V.  de  ponleratioue  )  demonliravit ,  perfpirationem 
infenlibilem  longe  fuperare  omnes  reliquas  excretiones  [  i  ]  2.  Homo  fa- 
nus  i«;o.  libras  ponderans  tempeiamenci  bene  conftituti  quocidie  ^O.  raim. 
nutrimenti  fui  partem  confumit ,  in  fuamque  fubftantiam  couvertit  [^]. 
Ponamus  cum  Cl.  Bernoullio  (  Diif.  cit.  )  ejus  viclum  quotidianam  eife  li» 
brarum  oclo ;  erunt  5  zfr  femunc.  ^oma  pars  harum  j  itaque  tantun  fub- 
ftantiae  deperdic  i  fingamus  hunc  virum  nihil  extus  aifumere ;  quia  vero 
quotidie  ^2r  fem.  confumuntur  ,  intra  biennium  &  207!-.  d  es  totam 
ejus  corporis  maifam  confumptam  iri,  inque  auras  avolare  neceife  elt  [/]; 
quid  aliud  inde  elicitur  <  Quam  quod  in  hypothefi  confumpcionis  ,  quo« 
jnodocunque  hsec  fiat ,  impolfibile  iit  abfque  cibo  &  potu  fubiiftere. 

$.     XIII. 

Corollcirium  111.  Quotidie  quinque  librae  humorum  noftrorum  fubtilif- 
fnnorum  per  tranfpirationem  infeniibilem  difpereunt  ,  rpanemus  tamen 
iidem  ;  quia  tantum  &  tale  ab  intus  applicacur  ,  quantum  &  quale  amili- 
mus  [m]  »  ut  vero  haec  reltauratio  fiat ,  non  tanturn  infanguinem  de- 
bet  infundi  copia  chyli  iufficiens  :  nam  virgines  pallid*  debi.idTmac ,  li- 

cet 

[/]  Negat  hoc  Keil de  fanguinis  copia  p.  u.  r<5.  Argumentis  vel  parum  validis  ,  vel» 
fjllis;  atfirmut  CI.  Bcruov.llim  in  diff.  ile  nutritione  ,  §.  16. 

[g  J  Negante  hoc  Bohnia  1  c.  progym.  §.  7.  de  nutric.  p  118. 

\_b~\  Qyomodo  hoc  fi.it  docet  CI.  Bernoullms  difl"  cit.  $.  10.  11.  iz.  &  Botrhaavt 
inftit.  med.  $.  4?f 

[  i  ]  Cel  Keil.  Londini  &  111.  Dodart  Purifiis  idem  invenerunt. 

I  k  ]  Confer.  Cl.  Bernoulli  difT.  ctt.  §.  16.  ex  qua  h«ec  deprompta  funt 

[/]  DifT.  cit.  §.  cit. 

£w»  J  Boerbwve  initit.  med.  $.  436. 


ABSTINENTIE    LONG£  13 

ret  pcrpetuo  cibos  ingerunt  ,  haud  fiunt  robuftx  ,  aft  manent  debilcs  j 
fed  debet  is  aifumptus  humor  ,  per  foiidorum  ,  liquidorumque  v!m  ita 
elaborari ,  ut  nnnima  vafcuia  pcrfluat ,  dcpouaturque in  cava  a  dcpcrdi- 
tis  clementis  [  n  ]  reli&a. 

§.     XIV. 

CoroHarium  IV.  Pofita  vigcnte  tranfpiratione  ,  neceflintcm  cibi  &  po- 
tus  ad  fultinendam  vitam  in  apricum  productam  putamus  ;  non  opus  eft 
itaquc  ad  aerem  confugere,  cujus  naturam  balfamicam  [0]  (  nec  demon- 
(tratam  ncc  dcmonftrandam  [p]  ,  infufficientem  huic  negotio  aflerimus» 
Ponamus  aeris  fubftantiam  cum  Newtnno  ex  fubtilijjhnis  jilameutis  fpirali- 
bus  ad  injlar  lan&conformatis  i  concedamus  ejus  exiftentiam  [q]  &  mix- 
t;onem  in  fanguine  five  illa  fiat  in  pulmonibus  [  r  ] ,  vel  ingrediatur  cura 
chylo  vafa  la&ea  [j].  Quo  modo  ejus  cum  fmguine  affimilatio  &  apti- 
tudo  demonftrari  poteft  i  cum  omnc  id  ,  quod  fanguini  nutrimentum 
fuppcditat ,  ejufdem  cum  illo  naturge  effe  debeat >  nutritioni  enim  defti- 
natus  humor  debet  cum  noftris  humoribus  circu'um  fubire ,  per  infinitas 
fecrctionis  &  mixtionis  elaborationes  prxparari  ,  &  inter  globulos  liquo- 
rum  noftrorum  tornari ,  in  globulos  folidos  comp.ictofque  primum  fangui- 
nis ,  dein  minores  minorefigue,  donec  eo  devenerint  minutise  ,  ut  cor- 
pori  humano  elementi  loco  eife  poffint,  mutari.  Sanguis  enim  confiftit 
ex  globulis  rotundis  purpureis  in  lympha  gelatinofa  ex  giobulis  multo  mi- 
tionbus  compofita  natantibus  [t].  Monftretur  nunc  modus  connubii  ela- 

ftro- 
1 

[«]  Cel.  Hoffm.  T.  1.  p.  it.  c.  11  5.  e.  6. 

[0]  Statuo  cum  Boerbaavio  in  Elem.  Chym.  T.  T.  P.  II.  p.  461.  Edit.  Holl.  Acrcm 
chaos  illud  univerfak  ,  quo  omnis  ferme  generis  corpufcu/ajimul  confuja  conjiituunt  ag- 
gregatum  diverJJJimis  conjians  rebm  ,  invenit  Cl.  Vir  prxter  iJia  tnulta  in  illocontenta  , 
jgnem  ,  aquam  ,  olea  quaecunque  p.  48$.  qux  tamen  tninime  nutntioni  &  fuftentationi 
corporum  noitrorum  ,  ied  ignijujapiendo  ,  akn.ioque  apta  cenfet  i  falia  in  illo  non  ne- 
gat,  p.  486.  quse  vero  folum  ex  vegetabilibus  a  terra  fua  liberaca  in  aercoi  elevata  pro- 
yeniunt. 

[/>]  Vid.  Kumkel  a  Leuvenjlem  Chymifche  Schrifften. 

[  <?]  Negance  Lemvcnbwkio  in  Arcanis  natura:  p.  40. 

[*•]  Quam  negat  Cl.  Hqffin.  Toui.  I.  lib.  1.  feft.  1  cap.  7.  §.  24.  impoflibilitatem 
jntromiilionis  aeris  in  fanguinem  per  pulmones  declarat  Mangetw  in  Thentr  Anacom. 
T.  11.  p.  2v  diltinguere  vidctur  Boerbaaviut  inter  ae  em  craifum  &  fubtilem  ,  prioris 
ingredum  per  pulmones  negat  §.  201.  Inftit.  Med.  Pofterioris  vero  concedere  videtur. 
Sentenciam  de  admiilione  per  pulmones  fovet  Majorv  in  opufc.  medicis  cap.  7.  p.  94. 

[j]  Haec  via  enim  mihi  maxime  naturalis  vidccur,  quam  non  negac  Bergerut  in 
1'hyfiol-  cap.  4.  de  rtTi>ir.  p.  44.  feqq.  contrariae  fententix  tamen  niagis  adhaerens  cxpe- 
limentis  ut  putat  rirmattt  p.  47. 

[*]  Confer.  Hofm.  1.  c.  c.  <;.  de  fjnguinis  natura.  &  Bocrbaav.  $.  226.  Lsumnibak. 
%  c.  p.  J9-  &.  Scbreiiierum  thviiol.  lib.  J.  $•  198» 

B    3 


i4  RITTER,   DE    POSSIRILIT. 

ftrorum  aeris  licet  minutiiTimi  j  &  tranfmutatio  eorum  in  fanguinis  feri- 
que  lymphxque  globulos  ? 

§.    X  V. 

CoroUaruim  V.  Ponamus  aeri  ineffe  vim  aliquam  nutritivam  ;  eam  ta~ 
men  infurficientem  eife  ad  vitam  hominis  confervandam  ,  exempla  eorutn 
monftrant  ,  qui  fame  pereunt. 

§.     XVI. 

Scboliort.  Poteft  tamen  in  corpus  per  poros  noftros  intrare  aer  •,  &  Jtl 
liquidum  mut.iri ,  uti  hoc  factum  vifum  elt  in  obf.  Michelotti  de  Virgine  , 
qux  per  diabetem  intra  paucilfimos  dies  copiam  urinae  fui  corporis  pondus 
fuperantem  reddidit  \  nonne  id  fignum  accelfionis  ex  aere  intrante  per  por- 
ros  cutis,  qui  aquam  ,   Mcrcurium  quoque  admittunt  'i 

§.     X  V  I  I. 

Scholion.  Quamquam  hypothefis  (§.  14.)  effentiae  aetis  aptiffima  ad 
explicanda  aeris  phamomena  ;  pro  vera  non  ubique  eft  reGepta  ;  &  multi 
Philofophi  ejus  eilentiam  adhuc  incognitam  confitentur  >  quomodo  nunc 
incognita  aeris  eifentia  ejus  vis  nutritiva  inde  dednci  poteft  [«]  ? 

Sed  redeamus  e  diverticulo  in  viam  ,  &  tentemus  :  an  impoiribilitatem 
abfque  cibo  &  potu  vivendi  calculo  Mathematico  probare  poifimus  'i 
Prasmittamus  quafdam  definitiones. 

§.    XVIIL 

Defnitio  1.  ExcretioneS  fenfibilcs  voco  illas  qu*  fiunt  per  alvum  ,  urJ* 
nam  ,  falivam  ,  menfes  ,  mucum  narium  ,  cerumen  aurium  ,  fudorem  % 
&  per  poros  corporis  majores. 

§.    XIX. 

Dejtnit.  II.  Per  excretiones  infenfibiles  intelligo  tranfpifationem  per  pd* 
ros  corporis  minores. 

Scholion.  Infenfibilis  tranfpiratio  partim  ex  alimentis  ingeftis  ,  partim  ex 
vcteri  materia ,  qusc  in  fubftantiam  corporis  converla  eft ,  provenit ,  conf. 
Cl.  Bernoullii  Dilf.  cit.  de  JNutr.  §.   17. 

§.  XX. 

C  «  ]  Sufficiant  hsec  tentamini  refolutionis  problematum  a  Hortino ,  1.  c.  propofi. 
torum. 


ABSTINENTIiE    LONG£  ij 

§.     X  X. 

Propojitio.  I.  Alimentorum  quotidlc  aflumptorum  quantitns  (  quam  vo- 
caboa)  abit  in  3.  partes ;  I.  in  excretiones  fenfibiles ,  2.  infenfibiles , 
&  3.  in  fubftantiam  corporis  ;  fit  nunc  prima  pars  =b.  fecunda  =c. 
tertia  =:J ,  erit  valor  excretionis  infenfibilis  ex  aflumptis  a.  c  =a 
— b  d. 

Scholiou.  I.  In  qua  ratione  hae  quantitates  b,  c,  d,  fe  habeant ,  videre 
eft  in  Cel.  BemouUii  di(T.  cit.  §.  16.  &  apud  Santtorium  1.  c.  fufficit  enirti 
fcopo  noftro  valorem  excretionis  infenfibilis  determinaflc  ,  qux  ab  af- 
fumptis  &  digeftis  alimentis  demum  fieri  incepit ,  nullo  habito  refpectu 
ad  materiam  jam  in  corpore  prseexiftentem. 

§.     XXI. 

CoroUar.  I.  Quodfi  b  =  o.  i.  e.  nullse  excretiones  fenfibiles  procedant, 
erit  c  =  a d.  quod  egregie  cum  Sau&orio  1.  c.  §.  4.  confonat. 

§.    X  X  I  I. 

CovoUar.  II.    Sit  practerea  tranfpiratio  infenfibilis  nulla  ,   i.  e.  c  =  o. 

erit  a d  =  o.  &  a  =  d.   itaque  in  ingentem  molem  accrefcere  de- 

bet ,   quando  femper  alimenta  ingeruntur  j    confer.  Cel.  Bernouliii  diiT.  cit. 
§.  20. 

§.  xxiii. 

CoroUar.  III.  Quodfi  d  =  o.  i.  e.  nulla  fiat  alimenti  converfio  in  fub- 
(lantiam  corporis ,  confequenter  nulla  fubftantix  ejus  deperditio  ;  itaque 
corpus  in  eodem  ftatu  maneat ;  erit  tum  valor  alTumptorum  a  =  b  -f* 
q.  §.  20.  qui  elt  conftans  ;  quando  itaque  excretio  fenfibilis  &  inienfibi- 
Jis  fuccedit ,   tum  requiritur  alimentum. 

i    XXI  V. 

Corollar.  IV.  Iifdem  pofitis  impoflibile  eft  fuccedcntibus  cxcretionibus 
tam  fenfibilibus  quam  infenfibilibus  fine  alimentis  vivere.  q.  e.  d. 

§.     X  X  V. 

Impoffibilitatem  diu  abfque  cibo  &  potu  vivendi  duplici  modo  &  qui- 
dem  I.  ex  rratura  vitse  (  §.  8«)  2.  vigentibus  excretionibus  tam  fenlibi- 
libus  quam  infcnfibilibus   (§.  23.)   rationibus  evidentibus  ,    &  calculo 

ma- 


r6  RITTER,    DE    POSSIBILIT, 

mnthematico  (  §.  12.  )  demonftrare  hucufque  conati  fumus  ;  cafum  ita- 
que  hujus  Cbrirfina  Kratzer ,  fpeciali  demonltrationi  adaptabimus  *  veri- 
tate  aut  failltate  ejus  mox  fefe  proditura. 

§.     XXVI. 

Ex  recenfitis  Phcenomenis  Chrifiin^  Kratzer  ,  fequentia  principaliora 
perpendemus  ,  atque  ad  lapidem  lydium  vocabimus.  I.  eft;  a  d.  16.  Sep- 
tembr.  1723.  ufque  ad  d.  13.  fulii  I72f.  nullo  c.bo  folido  ,  fed  la&e  , 
aqua  fpirituofa  ceraforum  ufam  fuilfe  (n.  5.  §.  5.  )  2.  a  13.  Julii  1725. 
ad  d.  18-  Auguiti  1727.  ufque  ,  ab  omni  ufu  fluidorum  abftinuiffe  ,  ifl- 
terea  os  aqua  ctlluiife  (  n.  6.  §.  cit.  )  30.  d.  18-  Auguiti  1727.  naufeam 
aqux  illam  corrinuiife  ,  inde  ab  eo  tempore  ufque  ad  i4Septembr.  1728* 
nullum  plane  fluiduni  aifumliife  ,  (uque  abfque  potu  per  13  menfes  fere  vi- 
xiiie  (11.  8-  §•  cit.  )  4  Menfes  a  13  julii  172}.  ufque  ad  14  Sep-embr* 
1728.  fic  per  trientv.um  cum  bimeitri  ceifalfe  (n.  3.  §.  cit.  ;  f*  interea 
temporis  fudorem  in  fronte  ,  in  vola  manus  ,  linguam  humidam  ,  tranf- 
pirationem  infeifibilem  exceptrs  pedibus  obfervatam  fuilfe  (11.9.  §.  cit.  ) 
6.  iirra  hoc  tempus  corpus  ipfius ,  quod  maxime  notandum  ,  non  eiru- 
ciaium  ,  led  femper  in  eodem  (tatu  manfiffe. 

§.     X  X  V  I  L 

Attente  phcenomena  §.  prxcedente  recenfita ,  &  §.  \1.  confideranti  ini* 
poifibilitas  abfque  cibo  &  potu  vivendi  vigente  tranfpiratione  luce  mert* 
diana  clarus  radiubit  ;*  nec  fibi  religioni  ducet ,  ut  quibufdam  vifum  , 
Chrift.  noitram  pro  deceptrice  vera  habere  ;  ne  autem  hoc  nimis  dururri 
videatur  ,  adhbeamus  calculum  ad  convincendos  eos  ,  &  juxta  duclunt 
.§.  cit.  examinemus  noftrum  cafupi  ;  cum  vero  tranfpiratio  in  noftris  rc- 
gionibus  non  tanta  fit  ac  iij  Italia  ,  ubi  San&orins  fua  experimenta  infti* 
tiit ,  etiam  ejus  quantitas  tam  pro  ratione  regionis  ,  in  qua  habitamus  $ 
quam  corporis  ejus  tenelli  diminuenda  eft :  Sanilorius  [x]  enim  homini 
i^o  libras  ponderanti ,  &  quotidie  8  Hbras  cibi  &  potus  confumenti  at- 
tribuit  deperditionem  5  libr.  circiter  [jy],  fed  demus  Chriftijnc  corpus 
IOO  libr.  ponderalle  ,  quodcirciterpoitmorte.il  habuit  5  concedamus  per 
momentum  illam  per  13  menfes  plane  nihil  comedifTe  ;  cum  vero  interca 
temporis  femper  tranfpiravit  (  n.  S-  §•  26.  )  quxritur,  qutcnnm  qinnti- 
tas  fudoris  amiifa  fuerit  interea  '{  Ponamus  quotidie  perdidilfe  4  femunciasj 

ergo 

[x~]  AphoHs  VT.  de  ponder. 

[  y  j  Tranfp'Vntio'in  reginnibus  Septentrionulrbus  minuitur  ,  111.  D.  Dolart  Pdiifiis 
invenit ,  rationem  excrementorum  fenlibilium  ad  infenlibilium  eife  ut  i  ud  ;  &  quundo, 
que  ut  4  ad  5, 


ABSTINENTIiE    LONG£  17 

ergo  fpatio  39  menfium  (§.  <5.  )  qui  faciunt  1170  dies  ,  (computato 
quolibet  mcnfe  per  triginta  dies )  146  libr.  ejus  fubftantiac  confumptac 
Fuere  ,  quod  pondus  ,  corporis  ejus  fuperat  ;  fed  unJe  hsec  quantitas 
tranfpirat  ?  Aut  illa  ab  alimentis  ,  aut  fubftantia  corporis  ,  profedta  fuit  ; 
fed  prius  in  noftro  cafii  non  ftatuimus,  ergo  fubftantia  corporis  femel  in- 
terea  confumpta  fuit ,  &  non  folum  femel  mori,  fed  &  in  nihilum  redigi 
debuit ,  quod  vero  ftatuere  eft  abfurdumj  quia  itaque  non  in  nihilum  re- 
da&um  ,  fed  corpus  femper  in  eodem  corpulentise  ftatu  permanlit ,  (n.  6. 
§.  26.  )  Seqimnr  taneum  ner  cito?*«  &  potum  refarcitum ,  quantum  pcr 
tranfpirationem  confumptum  ,  fuiife:  id  quod  rationes  perfuadebunt,  fe- 
quentes  valde  probabiles. 

§.     XXVIII. 

Primam  rationem  defumo  ex  ftructura  Cellsc,  quae  duabus  portis ,  &  fe- 
rieftris  ,  ita  difpofitis  gaudebat  ,  uc  unufquifque  manibus  illas  attingere 
valeret ;  ita  ut,  pofito  illam  cuftoditam  fuilfe ,  femper  poffibile  fuerit  ali- 
menti  quid  in  lecium  ,  qui  prope  feneftram  fitus  fuit  ,  projicere  [z] 
2.  ex  praefentia  fororis  continua  quam  Chriftina  flagitavit  &  obtinuit,  ita 
ut,  cum  111.  Dominus  Prsefectus  feparationem  ejus  minaretur ,  ea  anxie 
attonita  ,  precibus  apud  illum  intercederet.  Cui  ufui  nunc  hax  foror ? 
Nonne  alise  perfoiue  Chriftinam  cuftodire  potuiifent  ?  Cur  tanta  reluclatio 
contra  voluntatem  111.  Domini  Prsefecti  ;  fi  nulla  excrementa  ediderit  nul- 
lumque  cibum  affumpferit ,  quid  opus  fuit  forore  ,  nifi  qtiod  illam  fraudi 
eelandae  aptiilimam  cenfuerit  ?  3tiam.  Rationem  mihi  prsebet  credulitas 
hominum  illam  invifentium  ,  qui  ad  experimenta  a  Nob.  Medico  Scaphu- 
fino  cum  illa  inftituta  ,  quse  femper  contorfiones  oris ,  convulfiones  fe- 
quebantur,  perterriti,  fibi  non  folum  religioni  plura  inftituere ,  fed  ver- 
bis  ejus  non  fidem  habere  fibi  peccato  ducebant.  Sed  quorum  motuum 
voluntariorum  ftupendorumque  homo  non  eft  capax  ?  Videmus  hoc  in 
Saltatoribus  ,  Pantominis  ,  &  iis  ,  qui  vomitum  liquorum  varie  colorato- 
rum  ciere  poffunt  [  a  ]  ,  &  monftrant,  quid  tenax  confuetudo  perficere 
non  poflit  ?  4tam.  Cum  Dominus  Prsefectus  animum  fuum  aperiret  de 
tranfportatione  &  a  forore  feparatione  ,  quid  fit  ?  poftridie  mane  de  fiti 
conquerens  potum  petebat ;  cur  tanta  mutatio  ?  cur  potum  petiit,  fi 
abftemia  vera  fuerit  ;  qusenam  ratio  ?  cur  potius  hac  occafione  quam  alia 
irlum:  defideravit  ?  cur  tranfportationcm  non  paffa ,  C\  revera  nihil  come- 
derit  ?   cur  inde  ab  eo  tempore  edere  incepit  palam  ?  fane  nulla  alia  ratio 

mihi 

[z~]  Notandum  eft  Dn.  Hortinum  miraculofi  quid  huic  cellsc  inefle ,  fuipicari  cius 
«nte  100  annos  Apollonia  Scbreyer  eandem  quoque  habitaverit. 
C«3  Confer.  Erafmi  Framifci  lufiige  Scbaububne  T.  II.  p.  288- 

&&#.  Mcdkxh-Prafo  Tom.III,  C 


18  RITTER,     DE    POSSIBILIT. 

mihi  fubefle  videtur ,  quam  quod  Dominum  PraeFedtum  praevenire  ,  quam 
ab  illo  praeveniri  &  fraudis  convinci  maluerit  j  fane  C\  nullius  fraudis  fibi 
confcia  tuiiict  Chriftina ,  aequo  animo  translationem  ,  &  feparationem  per 
aliquod  tempus  a  forore  paila  fuiflet.  Cur  huic  examini  Ce[e  fubjicere  re- 
nuebat ,  nid  quod  fe  imparem  fenferit '{  Melius  fegerere  non  potuit,  quam 
hac  occalione  cibum  &  potum  petere ;  cum  enim  honor  &  gloria  pro  ab- 
itemia  haberi ,  illam  ad  hanc  inediam  fimulandam  impulcrit ,  uti  hoc  ex 
circumltantiis  omnibus  vitae  ejus  colligere  facile  eft ,  &  felicem  fatis  fucp, 
celfutn  viderit,  maluit  potius  hac  occatione  quam  neueimate  ceadta  cibum 
&  potum  rogare ;  quod  vero  fi  eveniflet ,  fine  dubio  maximo  opprobrio 
&  contemptui  expofita  fuiflet ,  rumor  ejus  excitatus  &  cum  illo  conflu* 
xus  hominum  allatio  munerum  ceifaiTent.  Qiiod  pro  ingenii  fui  acumine 
fine  dubio  prxvidifle  videtur.  f .  Ex  facili  deglutitione  &  excretione  per  al- 
vu«n  primi  cochlearis  feri  ladtis  aifumpti  elicere  licet  i.  Oefophagum  ,  ven* 
triculum,  inteftina  ,  dudtus  urinarios ,  confequenter  omnes  reliquos  H,C. 
canales  patulos  fuifle.  2°.  Omnes  hos  dudtus  tono  fuo  donatos  extitifle ; 
ut  autem  hoc  poifibile  ,  ncceflario  fluidum  hos  dudtus  irrigare  debuit  j 
alias  enim  per  continuam  tranfpirationem  fluidae  illse  partes  quse  flexilita- 
tem  his  partibus  conciliant ,  confervant ,  avolaifent  j  fibrx  rigidiores  ex- 
ficcatae  collapfae  in  unum  corpus  coaluiflent ,  tonum  deftruxiflent  ,  & 
ulteriori  arfufioni  liquidorum  tranfitum  denegaflent  :  exemplo  funt  fora- 
men  ovale ,  canalis  arteriofus  Bottalli  ,  urachus  ,  venac  umbilicales  in 
infantibus  fenfim  ob  fanguinis  curfum  per  hxc  definentem  concidentia , 
&  in  partem  folidam  abeuntia  \_h\  Exempla  &  obfervationes  recentes 
&  antiquae  hunc  collapfum  probant.  Nondum  effluxere  S-  a11111  »  cum 
in  Nofocomio  Bernenfi  Italus  quidam  amore  captus  a  cibo  &  potu  per 
12  dies  ob  abfentiam  objedti  amati  abftinuerit  j  quibus  elapfis  ,  fame 
pretfus  cibos  petebat  ,  quos  porredtos  non  amplius  deglutire  potuit  , 
ficque  fame  mifenime  interiit.  Haud  abfimile  quid  Cbrijiina  Kratzer 
evenilfet ,  nifi  cibis  caute  &  clandeftine  fibi  profpexiflet ,  6.  Omnes  ra- 
tiones  fupradidbe  probabiles  confirmantur  haud  dubie  eo ,-  quod  die  f  aut 
6  Septembris  1728  ab  Honeftilf.  forore  111.  Dn.  Praefe&i  obfervatum  fuit; 
quse  ex  improvifo  ccllam  ejus  intrans  fororem  Chriftinge  ambulantem  eden- 
temque ,  Chriftinam  vero  in  ledto  manducantem  quoque  inveniebat ;  ad 
cujus  afpedtum  Chriftina  ciput  parietem  verfus  inclinabat ,  &  ita  fe  ejus 
vifui  eripere  conabatur  :  Honeftiifima  virgo  autem  nihil  fe  vidilfe  firnuhms 
fratri  hsec  referebat.  Qui  paucis  elapfis  diebus  Chriftinae  feparationem  pre- 
ponebat,  quam  vero  impediendam  repetitio  potus-&  cibi  preflb  pede  fecu- 
ta  eft  ,  uti  id  recenfuimus  n.  4.  hujus  §.  Itaque  hujus  pueltoe  inediam  effic- 
tam  probare  conati  fumus ,  &  neminem  de  hoc  amplius  dubitaturum  fpcra- 

mus. 

§.  XXIX. 

[6]  Foramen  ovale  enlm  ctauditur,  urachus  non  amplius  pervius  exiftit;  venzuiriT 
bilicales  in  ligamcntum  abeunt. 


ABSTlNENTIiE    LONG£  19 

§.     XXIX. 

Phyfice  itaque  (  §.  27.)  &  Matfiematice  fufficienter  (§.23.)  impof- 
fibilitatem  inediae  ,  quam  hsec  Puella  mentiebatur  demonftravimus  , 
quam  dein  rei  exitus  corroboravit.  Nemo  tamen  inficias  ibit ,  hanc  Chri- 
ftinam  paucis  alimtntis  vitam  fuftinere  potuifTe:  a  teneris  enim  annis 
parciori  vi&ui  aflueta ,  in  provecliore  etiam  &  magis  tranquilla  setate 
idem  vitse  genus  continuare  potuit ;  juxta  proveibium.  Confuetudo  eft 
altera  natura.  Determinemus  juxta  fuppofitionem  (  §.  27.)  fadbm  quan- 
titatem  cibi  &  potus ,  quo  opus  habuit  ad  refarciendam  confumptio- 
nem.  Si  homo  fanus  5que  libras  quotidie  perfpirans  cibi  &  potus  libr. 
g.  confumpferit ,  Chriftina  noftra  quotidie  8.  femun.  perfpirans,  12*. 
fcmunc.  alimenti  opus  habuit ;  cui  exiguse  quantitati  lac,  fpiritus  cera- 
forum  ,  aqua  ,  quibus  jam  affueta  ,  fufficere  potuerunt  ,•  mirum  itaque 
noneft,  illam  fraudem  tamdiu  celare  potuiffe  ;  hos  liquores  enim  So- 
ror   ejus   femper  ad  manus ,   in  proprios  ufus ,    ut  referebat ,  habebat. 

§.   xxx, 

Phccnomenorum  quorundam  in    noftra   Chriftina   occurrentitim    ratio 
)am   eft  adumbranda.      Ubi   I.  occurrit  Refpircitia.  dijjicilis ,    quse  provenit 
a  connexione  pulmonUm  cum  pleura  &  dorfo  ,    teftante   feclione  Anato- 
mica   (  n.    12.  §.  3.  )   expanfio  itaque  eorum  incompleta  &  aeris  infuffi- 
ciens  illapfus ,   hinc  crebra  refpiratio >   adde  glandulas  ftrumofas    afperam 
arteriam  prementes,    liberum  aeris  ingreffum   in"tracheam    impedieutes  , 
( §.  cit.  n.  15.)  &  forfan  Vomituum  aut  difficilis   ciborum  dcglutitionis 
caufam  exiftentes.  2.  Somnus  parcus  j   huc  fpe&at  1.  confuetudo ,  2.  haud 
magna  confumptio   fpirituum  per  motum    &  laborem   aut  fenfus   exter- 
nos )  femper  enim  tranquilla  in   le&o  jacuit ,    &  oculis  cccca,   non  mul- 
tos  fpiritus  itaque  amifit,  qui  per  fomnum  refarciri  debuiffent,-   non  mul- 
to  fomno  itaque  opus  fuit   («)    3.  pedcs  frigidos  femper   habuit  ,   (b) 
4.  Somnus  molejius.   in  fomno  I.  major  refpiratio ,    profundior,  robuftior 
(c),   2.  augetur  motus   cordis ,    pu^monum  (*/),  ob  connexionem  ve- 
ro    pulmonum  ,    hi  fe  ron  fatis  dilatari ,    neque  adeo  fufficientem  aerem 
capere  poffunt ,     ergo  refpiratio   difficilis  ,  &  ob  refiftentiam  quam  pul- 
mones  a  thorace  patiuntur,   fanguinis  circuitus  in  illis  non  re&e  proce- 

C     2  dit  j 

• 

(a)  Bofm.  tk  1.  p.  $.  c.  ii.  5-  if-  confer.  Boerb.  inftit  med.  §.  $91.  n.  1.  2. 
3.  4.  $.  7.  quae  caufae  fomni  in  noftro  cafu  exulabunt;  itaque  non  tantus  ciTe  po- 
terat. 

( b )  Boerb.    inft.    med.   §.  $99. 

(<)  Boerb.    inft.  mcd.  n.   (,,  §,  500, 
\d)  Eoerb.  1.  c  J.   507. 


20  RITTER,    DE    POSSIBILIT. 

dit  ;  cor  itaque  fblito  majorem  fuperare  debet  refiftentiam  ;  ejus  motus 
eonfequenter  totus  fanguinis  circuitus  in  corpore  intendi  debet ,  t£tq«i* 
major  fanguinis  affiuxus  in  caput ,  fecretio  fpitituum  animalium  folito 
copiofior  fit,  inde  inquietudines  ,  agrypnia.  4.  Omcntutn  tenue  membrti- 
veum  fere ;  hoc  enim  tefte  fectione  eorum ,  qui  longam  inediam  pafli 
funt  aut  paucum  aiimenti  affumpfere ,  femper  membraneum  &  omni  adi- 
pe  deftitutum  inventum  fuit.  Quae  obfeivatjo  confirmat  recentioium  , 
(  ut  Boerhaavii ,  Malpighii ,  ( a )  Hnjleri,  Winslow.  )  fententiam ,  lla- 
tuentium,  ibi  intra  facculos  pinguedinis  fecerni  oleum  tenue ,  &  fubtu 
le  (b),  quod  nec  hume&ationi  inteftinorum  ( c)  folum ,  nec  cum  fan- 
guine  in  hepar  fluxuro ,  fecretionem  &  fubftantiam  bilis  intret ,.  nec  in-> 
vifcationi  falium  in  fanguine  abundantium  inferviat ,  fed  in  illo  conti- 
neri  quoque  fuccum  nutritium  ,  qui  deficiente  alimento  per  ramum  fple- 
nicum  ,  venam  portarum  (d)  in  hepate  anaftomofin  cum  vena  cava  fa- 
cientem  in  fanguinem  revehitur  (e)  illique  alimenti  loco  inferviat.  Re,- 
liquis ,  utpote  facile  ex  fuperioribus  enodandis ,  fuperfedemus. 

Monftrata  itaque  inedia  Chriftinae  noftrae  fictitia  ,  quifnam  illam  inter 
miracula  referet  ?  (  ut  fecit  Doct.  Hortinus  ,  in  DiflT.  cit. )  Qui  ad  aerem 
(  vid.  probl.  2.  )  aut  plumas  lecti  (  probl.  6.  )  aut  virtutem  hypocaufti 
nutrientem  (probl.  8-)  confugiunt,  ilii  non  confugiunt  ad  miraculum  , 
fed  quscrunt  caufas  naturales  ,  licet  extraordinarias  i  cum  vero  D.  Hor- 
tinus  in  DifTertatione  fjepe  jam  cit.  ad  haec  recurrere ,  &  audacter  ni- 
mis  miraculum  ftatuere  videatur,  dum  rem  naturalem  licet  extraordi- 
nariam  pro  miraculo  accipit,  fibi  contradicere  videtur.  Sed  ne  temere 
judicare  videar ;  inquiremus  uno  adhuc  verbo  juxta  difTertat.  cit.  in 
criteria  miraculorum  ,  ubi  §.  5.  definiuntur ,  quod  fint  opera  jlupenda 
vires  natura,  omniwnque  entium  creatorum  fuperantia.  Sed  quaefo  eft  ne  hoc 
opm  Jlupendum,  quod  Puella  per  aliquod  tempus  potuerit  anorexia  labora- 
re,  uti  id  probavimus  (§.5.)  anne  naufea  ciborum  folidorum,  quae  mor- 
bus  eft ,  &  ex  meris  caufis  naturalibus  fluit  ,  omnium  entium  creatorum 
vires  fuperat  ?  quod  itaque  ex  natura  morbi ,  &  caufis  naturalibus  pro- 
ficifcitur  minime  miraculum  eft  ,  fed  quod  hsec  Puella  multos  ingenii 
folertis  homines  illuferit,  potius  pro  miraculo  habendum  ,  .plerique  enim, 
qui  illam  invifebant ,    pro  fancta  illam  habebant ,  dolique  incapaccm. 


§.    XXXII. 


(fl)  In  traflatu  de  omento  t.   2.p,     237. 

(b)  Boerh.   1.  c.  §.    jjo.    551. 

(c)  §.   352.  1.    c. 

(d)  Heifter   tomp.   anat.    p.  78. 

(O   Manget  theatr.   anatorn   tom.   1.  p.    339.    Boerli,    3.  c.  $.    }J$. 


ABSTINENTIJELONGJE.  "»* 


§.    XXXII. 


Scholion.  Quanquam  haec  hiftoria  (§.  3.  tradita  )  non  fit  abftinentibu» 
a  cibo  &  potu  veris  fed  fictitiis  annumeranda,  ut  vidimus  §.  2%.  )  cura 
jnultse  tamen  obfervgsiones  tam  fi&ae  quam  verse  abftinentium  a  ciba 
&  potu,  apud  Auclores  fide  dignos  exiftant,  (a)  merito  igitur  in  pof- 
fibilitatem  abftinentiae  a  cibo  &  potu  inquiri  potcft;  cjI  J*f«»ifit*oni 
eo  lubentius  nos  accingimus,  cum  nullus  Au&orum,  quot  quidem  pei- 
luftrare  contigit ,  notus  fit ,  qui  quaeftionem  hanc  attigerit ,  aut  caiculq 
Mathematico  adaptare  tentaverit. 


P     A    R     S       III. 

fentamen  demonjirationk  poffibilitatk  abfqve  cibo  &  potu  vivendi 

continens, 

§.     XXXIII. 

Defnitio  I.    \  Tita.  maxima  eft  exercitium  omnium  motuum  volunta- 
V     riorum  ,  naturalium  ,  &  vitalium  fibi    confcium. 

§.     XXIV, 

Definitio  II.  Vita  minima  eft  potentia  motus  voluntarios  edendi ,  fine 
actuali  exercitio  ,  aut  fi  adfit ,  ignorantia  eorum  ;  vigente  fanguinis  cir- 
culo. 

5.    XXX  V. 

Propojitio  I.  Neceflitatem  alTumtionis  cibi  &  potus  ex  tranfpirationis 
infenfibili  fuccelTu  (§.  XII.)  demonftravimus ;  invertantur  itaque  proba- 
ta  ,  &  confideremus  ea  quae  eveniunt,  tranfpiratione  infenfibili  fuppreiTa  j 
qu3e  dupliei  modo  fupprimi  poteft  :  ea  eft  enim  in  ratione  compofita  im- 
pulfus  ianguinis  &  apertionis  pororum ,  tubulorumque  fubcutaneorum ,- 
ita  ut  deficiente  impulfu  fanguinis,  poris  licet  patulis  apt  vice-verfa, 
appellente  fanguine  ad  poros  conftri&os ,  nulla  fiat  tranfpiratio  :  I.  de- 
ducta  enim  aiTumtorum  neceflitate  ex  vigente  tranfpiratione ,  quem  fu- 
giat ,  ceflante  illa ,  nulla  opus  eiTe  reftauratione?  2.  cum  excretiones  al- 
vi  ,  urinje  ,  ceruminis  aurium ,  menfium  ,  uno  verbo  excretiones  fenfi- 
biles,  aiTumptiones  prscfupponant ,  fuppreflis  illis  non  opus  eft  reftau- 
ratione  per   cibum  &  potum. 

C    3  §.  X  X  V  I, 

( « )  Confer.  LoJJau  tract.  cit.  &  not  ad  §.  7 


22  RITTER,     DE    FOSSIBILIT. 

§.     X  X  X  VI. 

CoroIIar.  1.  Invenimus  aequationem  pro  valore  atTumtorum  a=b  -f* 
c-fd.  (§.  XXTII.)  ut  a  evanefcat  fupponendum  eft ,  excretiones  fenfi- 
biles ,  quas  vocavimus  b,  &  infenfibiles,  c,  &  nutritionem  ,  d,  eiTfi 
o.  i.  e.   b=o.   c=o.   d=o.  erit  itaque  a==o. 

§.     XXXVII. 

Corollarhim  11.  Ut  igitur  nullo  alimento  opus  fit,  requiritur ,  ut  tam 
excretiones  fenfibiles,  quam  infenfibiles,  omnifque  nutritio  cefTent ,  con- 
fequenter  corpus  fe  non  confumet ,  fed  femper  in  eodem  maneat  ftatu, 
falvo    tamen    fanguinis    circulo. 

§.     XXXVIII. 

Obfervatio  1.  Omnes  qui  revera  a  cibo  &  potu  per  if.  20.  aut  plu- 
res  d:es  a  cibo  &  potu  abftinuerunt,  &  tranfpirarunt  fimul,  adeo  ema* 
ciati  fuerunt,    ut  fceleto  fimiles  evaferint. 

§.    XXXIX. 

CoroIIarium  I.  Confumptio  qusedam  facla  fuit  materiae  ,  quam  fubftan> 
tia  corpo.is  fuppeditavit. 

I.    X  L. 

Corollarium  11.  Quamdiu  igitur  materia  ad  nutriendum  apta  in  fub* 
ftantia  corporis  adeft,  tamdiu  corpus  fubfiftere  poteft,-  illa  autem  peni- 
tus  confumpta  ,    corpus   perire  debet> 

§.     X  L  t 

Corollarium  III.  Materia  hgec  provenire  poteft  i.  aut  ex  fero  gelati- 
nofo  aut  adipe,  aut  materia  oleofa ,  in  interftitiis  mufculorum  &  mem- 
brana  adipofa  hacrente ,  |inde  per  venas  reforpta,  &  in  fanguinem  tranf* 
iata. 

§.     X  L  I  I. 

Corollarium.  IV.  Ponamus  a===o,  erit  b=o,  c=o,  d=o,  ergo 
quundo  nulla  aiTumuntur  alimenta  :  nutritio  &  excretiones  tam  fenfibiles  9 
quam  infenfibiles  nulke  procedunc  j  erit  nulla  confumtio  ,  ergo  his  pofitis 

cor* 


ABSTINENTIiE    LONG£  23 

corpus  in  eodem  ftatu  manere  dtberet,  quod  vero  non  fit,  fed  ema- 
ciatur,  (§. XXXVIII,  )  fit  itaqie  ejus  confumtio;  inde  patet  hanc  pro- 
pDfuionem  contradiclorium  involverc  ;  non  licet  igitur  a  fublatione  ante- 
cedentis  adfublationem  confequentis  in  roftro  cafu  argumentari. 

§.     X  L  I  I  I. 

Obfervatio  II.  In  fceminis  inedia  ionga  laborantibus  menftrua  retinen- 
tur : 

§.     X  L  I  V. 

Scholion  I.  Qiiid  enim  impedit  converfionem  fanguinis  menftrui  reten- 
ti  in  nutrimentum  'i  ( quem  fluxum  cum  cl.  Bohnio  in  circ.  anatom.  c„ 
i<).  p.  m.  247.  ex  abundantia  fanguinis  fcctui  alias  dcftinato  derivo). 
Si  enim  tempore  graviditatis  ceflet  ad  nutriendum  fcctum,  cur  non  ex- 
tra  illud  ceffare  poteft  ad  nutriendam  matrem  '<  Nutritio  fcetus  enim  cir- 
culatione  fanguinis  materni  menftiui  &  appofitione  optimarum  ejus 
particularum  fit;  eft  itaque  nutritioni  aptus ,  adeoque  in  cafu  fuppref- 
/ionis  hominem   per   aliquod  tempus  nutrire  poteft. 

§.     X  L  V. 

Obfervatio   III.  Per  motum  attritio  fit    partium  corporis. 

Corollar.  I.  Requirit  itaque  appofitionem  ,  alias  corpus  brevi  confume- 
retur ,  cum  vero  quies  nihil  de  corpore  conterat ,  partes  ejus  tranquillx 
nullam   pofcunt  rettitutionem. 

§.     X  L  V  I. 

Obfervatio  IV.  Quo  major  fit  fpirituum  animalium  confumptio ;  eo 
majore  opus  eft  reparatione. 

Scholion.  Confumptio  haec  fit  aut  per  fenfus  externos,  motum,  haemor- 
rlMgias  &c. 

Coroliar.  I.  Deficientibus  itaque  fenfibus  externis ,  motu,  nulla  aut 
faltem  pauca  opus  eft  reparatione. 

§.     X  L  V  I  I. 

Obfervatio  V.  Per  crebram  locutionem  refpiratio  intenditur  (<*). 
Scholion.   Per  illam  non  folum  excrementitiae,  fed  etiam  laudabiles  fpi- 
rituofae    eliminantur.  (  b  ) 

§.  XLVIIL 

"    (  a)  Hojfm.   t.    r.   p.   1.  c.   8.  §.  ji, 
(*)  1.  c.  p.  2.  cap.  3.  §.   15.  tt-ak_a 


24  RITTER,    DE    POSSIBILIT. 

§.    X  L  V  I  I  I. 

Obfervatio  VI.  San&orius  exhalationem  per  os  quotidie  ad  felibram  af- 
cendere  obfervavit  (a) 

Corollar.  1.  Deficiente  itaque  loquela ,  nulla  fit  exhalatio  partium  fpi- 
rituofarum ,  mjlla  igitur  refe&ione  opus  elt. 

§.     X  L  I  X. 

COR^OLLAR^I  UM     G  E  N  E  E^A  L  E    I. 

Quodfi  itaque  corpus  fic  comparatum  effet ,  ut  excretiones  tam  fenfi- 
biles  ,  quam  infenfibiles  ceflarent  ',  illudque  in  perpetua  quiete  jaceret } 
nonne  probabile ,  corpus  tale  per  aliquod  tempus  abfque  cibo  &  potu 
vivere  pofTe?    Sane  impoffibile  non   videtur. 

§.     L. 

Scbolion.  Probat  hoc  exemplum  furibundae. 

§.     L  I. 

Obferv.  VII.  Illuftr.  Dn.  de  Reaumur  in  hiftoria  infe&orum  t.  2.  quac 
prodiit  Parifiis  1736.  p.  6.  obfervavit :  papiliones  ex  involucro  fuo  non 
prius  exire  ,  nifi  pars  liquoris ,  qui  chryfalidem  humectat ,  tranfpiraverit. 

§.     L  I  I. 

Corollar.  I.  Quo  citius  aut  tardius  hsec  materia  avolat,  co  citius  aut 
tardius  papilio  prodit. 

§.     L  I  I  I. 

Obfervatio  VIII.  Calor  tranfpirationem  hujus  liquoris  optimc  promovet. 

(Itrid.    p.    7.) 

$.    L  I  V. 

Obfervatio  IX.  Frigus  tranfpirationem  hujus   liquoris    impedit. 

§.     L  V. 

Obfervatio  X.  Quo  citius  papilio  ex  invelucro  prodit  ,  eo  citius   mc- 
ritur  (  ibid.  p.  17.  ) 

§.    LVI, 
(«)  5-  S-  de  ponileratione, 


ABSTINENTIJE    LONG^i.  2? 

§.     L  V  I. 

Corol/arium  1.  Novimus  itaque  modum ,  &  evolutionem  &  mortem 
papilionum  accelerandi  (  §.  LIII.  &  LIV. )  confequenter  vitam  eorum 
abbreviandi. 

§.     L  V  I  I. 

CoroUariwn  11  Vita  eorum  prolongari  poteft,  tranfpirationem  li- 
quoris  in  involucro  contenti  per  frigus  impediendo ,  ( §.  LVI.  )  fic 
enim  evolutio  impeditur  (  §.  LI.  )  &  mors  retardatur  (  §.  LV.  ). 

§.     L  V  I  I  I. 

/ 
Obfervativ  XI.  Sub  finem  Januarii  anni  1734.  cl.   de  Reaumur  {  p. 
18-  )  varias  fpecies  chryfalidum  ,  quorum  pnpiliones  egredi  debebant  (  ae- 
ftate  ejufdem  anni,)  in  cellam  reponebatj  menfe    Angufto  1735.    fem- 
per  in  eodem  ftatu  &  vivi  erant  chryfalides  ,•  (  p.   19. ) 

§.     L  I  X. 

Scholion.  Chryfalidurri  vitam  ukra  annum  hec  modo  prolongavit  ; 
liam  qui  alias  m.  Aug  1734«  egredi  debebant ,  egreffui  demum  m.  Aug. 
S73T-   aPc»  fuerant(p.  19- ) 

§.    L  X. 

Obfervatio  Xll.   Ova   tranfpirant. 

Scholien  1.  Celeb.  BeSim  &  VaUifnieri  poros  eoram  demonftrarunt.  ( p. 
32.    Hijlmre  des    infe&es.  ) 

$.     L  X  I. 

Obfervatio  XI II.  Idem  illuftr.  de  Reaumur  ebfervavit ,  ova ,  quo  re- 
centiora  fint ,  teftam  eo  eflc  repletiorem ,  &  que  antiquiora ,  &  putre- 
dini  proxima  ,•  eo  majus  vacuum  in  tefta  reperiri. 

§.     L  X  I  I. 

CoroUar.  1.  Vacuum  illud  m  t  efta  a  materia  tranfpirata  reli<ftum  eft , 
quo  itaque   magis   tranfpirat  ovumeo  citius  putrefcit ,    (  per  experimen- 

*»)• 

§.    L  X  I  I  I. 

Coroffar.  11.  Impediendo  itaque  e  orum  tranipirationem  ova  conferva- 
ki  poffunt. 

Difctf.  Medico-Pra^  Tom.  VVV  D  i.  LXIV, 


'.l 


'« 


24  RITTER,    D  E    POSSIBILIT 

§.     L  X  I  V. 

.  .  .  ■ 
Obfervat.  XIV.  Oblinivit  ova  cl.  de  Reaunmr  ut  tranfpirationem  wa 

pediret  ,  Vernice ;   illaque  hoc  modo  per  biennium  bona  &  edibilia  con- 

fervavit.   (p.   3f.) 

§.     L  X  V. 

Obfervatio  XV.  Pulli  ovorum  taUum  (§.  prsec.)  fuperftites  manfere, 
ita  ut    biennio  elapfb  qx  ovis  incubatis  egreju*  liat. 

§.     LXVl 

Obfcrvatio  XVI.  Chryfalides  exceptis  ftigmatibus  ( quae  funt  meatu* 
quidam  ad  inftar  ipiraculorum  per  quse  animalia  ifta ,  aliaque  infecta  rt- 
fpirant )  Vernice  illinivit  ill.  de  Reatmmr  (  p.  26.  1.  c. )  lic  vitam  mi- 
nimam  papilionis  ultra  duos  menfes  prolongavit ,  quo  termino  el«pfo  ex 
involucro    prodiere  papiliones   vegeti  incolumefque, 

§.     L  X  V  I  I. 

CoroUar.  L  Vita  Papilionum ,  pullorum  prolongata  fuit ,  impe.dien  do 
tranfpirationem. 

§.     LXVIII, 

Scholion.  Nonne  forte  balfamatione  corpora  defunclorum  ea  propter 
confervantur  ,  quod  tranfpiratio  partium  fubtilium ,  quje  alias  a  craflio- 
ribus  fecederent ,  impediatur  ?  Nonne  hsec  ratio  confervationis  Mumia- 
rum  in  /Egypto  ? 

§,     L  X  I  X. 

Obfcrvat.  XVII.  Mulierculis  notum  eft,  ova  furfuribus  aut  pajea 
te&a  ,  aut  in  cella  recondica  per  aliquod  tempus  confervari  pofle  a  cor- 
ruptione    iibera. 

§.     L  X  X. 

Corollar.  I.  Furfures  &  frigus  celkc  tranfpirationem  eorum  impediunt 
aut  faltem  remorantur. 

§.     L  X  X  I. 

Ohfcrvat.  XVIII.  Immittantur  cerafa,  aliique  frudus  canali  ligneo  ; 
obturatus  dein  immergatur  aqu?c  i  fru&us  per  longum  temporis  fpatium 
coniervantur  falvi  &  incolumcs. 

§.  L  X  XI  t. 


ABSTINENTU    LONGiE.  27 

5.    L  X  X  I  I. 

Corollar.  11.  Hoc  modo  tranfpiratio  &  aeris  externi  attaclus,  &  cor- 
ruptio  eorum  impedita  fuerunt. 

§.     L  X  X  I  I  % 

Obfervat.  XIX.  flores  &  Plantse  confervari  &  a  putredine  arceri  pof. 
funt ,  quando  arena  fubtili  ficca  eonfperguntur  j  ut  id  docuit  cl.  Thum* 
viigiia  in  traclatu  cui  titu\us  Verfuch  die  tntrktvurdigjlen  Begebenheiten  in 
der  Natur  zu  erkldren  p.    168» 

§.     L  X  X  I  V. 

Corollar.  t.  Arena  enim  humiditotem  fuperfluam  abforbet,  &  tranfpira. 
tionem  florum  impedit  •,  quo  fit  ,  ut  particulae  fibrarum  interftitia  reple»* 
tes  non  avolent ,    ficque  plantse  non  flaccefeant. 

$     LXXV, 

Obfervat.  XX.  Cl.  de  Reaumur  papiliones  ineunte  hyeme  arboris  trun- 
eo  inclufos  per  totam  hyemem  abfque  cibo  &  potu  fuperftites  conferva- 
vit  (p.  27.)» 

§.    L  X  X  V  I. 

Obfervat.  XX.  Formicas  &  mnfcas ,  quse  hyeme  immobiles  jacent ,  con- 
fervando  cundem  frigoris  gradum ,  in  eo  ftatu  per  fatis  longum  tempu* 
abfque  cibo  &  potu    immobiles  detinuit. 

$.    L  X  X  V  I  I. 

Scholion.  Rem  fknilem  obfervavit  circa  mufcas >  aliaque  infecta ,  qu» 
reponendo  in  locum    frigidum  diutius  vivere  fecit.   (p.  27.) 

$.     L  X  X  V  I  I  I. 

Corotlar.  1.  Cohcludit  AuAor :  qux  in  infeftis  minoribus  valent ,  quo- 
que  in  majoribus  valere ,  idque  tentavit  cum  muribus  Alpinis ,  quos 
in  lethargo  folito  longiori  detinuit ,  reponendo  illos  in  loca  frigida ,  ubi 
frigus  ejufdem  gradus  ac  in  cavernis  eorum  erat. 


D    2  i,  LXXIX. 


*8  RITTER,    DE    POSSIBILIT. 

§.     L  X  X  I  X. 

C  0  RO  LLARl UM     GE  NERALE    11. 

I.  Papiliones ,  ovorum  pullos ,  fbrmicas,  muicas,  immo  mures  Alpi- 
nos  vivere  pofle  tranfpiratione  impedita ;  2.  Hac  ratione  eorum  vium 
noinimam  prolongatam  efie.  3-  Pbffibile  itaque  eft;  inle&orura  ,  immoma- 
jorum  animalium  vitam  prolongare. 

$.     L  X  X  X. 

Obfervat.  XXII.  Quando  infecta  in  vita?  minima  confervantur ,  inep- 
ta  funt  ad  fe  movendum ,  (vi  definit.  )  Immobilia  &  quieta  jacent . 
nec  crefcunt,   fed  manent  in  eodem  ftatu, 

*.    LXXXI, 

CoroUar.  1.  Quodfi  itaque  idem  numerus  operationum  in  majore  tenv 
poris  fpatio  efficeretur,  machina  per  majus  temporis  fpatiam  durarer. 

§.    L  X  X  X  I  I, 

Scholion.  Sit  rota,  quse  fpatio  30.  dierum  volvendo  axem  fuum  oon- 
terat ;  quod  Ci  in  uno  menfe  tantum  unico  die  fe  rotaret ,  per  30, 
menfes  fuperftes  manebit  axis,    qui   alias  unico   menfe  confumeretur. 

§.     L  X  X  X  .11  L 

Obfervat.  XXIV.  Offa  noftra  tradu  temposis  duriora ,  mufculique  fi- 
unt  duriores  ;  cartilagines  quxdam  in  olTa  mutantur:  arteriae  &  vafa 
rigidiora  ,  imo  quaudoque^  actertw  cordis>  fenum  olfeae  inventse  fiiere  (a). 

§.     LXXXIV. 

Scholion.  Corpus  noftrum  machina  eft  ,  certis  effectibus  edendis  di- 
catai,  quos  peragendo,,  &  abfolveudo-necedario  deftruitur ;  actio  partium 
ejus , praecipue  in  cuifu -fluidorum,  & ■•  inde  -pendente  motu  vaiorum  elalti- 
co  confiftit ;  quodfi  vero  cuifus  fluidorum  &  motus  folidorum  recipro- 
cus  ita  diminui  aut  retardari .  ponet ,  ut  effeclum  ,;  quem.  vj  g,  intra 
unius  horae  fpatium  cdere  deberet ,  intra  24..  edat  folum,  machina  quam- 
vibi  continuo   agens  ,    erlcitu^  tamen  fuos  longiori  temporis  Ipatio  pro- 

du- 

(a) -  .fV ■!<.-<  >*%  irnl.    med    i    \4X 

(b )    [j  ■,•?.&  cl.  de  Reaunur  I.  c.  p.  4?» 


ABSTINENTI£LONGJfc.  29 

duceret ;  &  in  eadem  proportione  longius  duraret ;  fluida  ejus  non  adeo 
acria  ,  fibrac  nec  tono  fuo  tam  cito  deftruerentur  ,  nec  extrema  vafcu. 
lorum  rigida  indurataque  fierent,  motuque  moderato  partes  non  adeo  rap- 
tim  avolarent ,  caeteris  paribus ,  &  nulla  fuperveniente  caufa  praeterna. 
turali    deftruente. 

$.    LXXXV. 

Corotlar.  Cum  in  quiete  organa  non  atterantur ,  (ed  femper  in  eodem 
maneant  ftatu ,  nifi  alia  quaedam  caufa  deftruens  aliunde  fuperaccedat ; 
quierem  quam  maxime  confeivationi  machinae  aninmlis  aptam  elfe  patet. 

§.     L  X  X  X  V  I. 

Obfervat.  XXV.  Plantarum  bulbofarum  ,  ut  tuliparum ,  leucojorum , 
colchicorum  ,  orchidum  ,  ceparum  radices  per  totam  hyemem  in  cellis, 
retineri,   vere  iequente  germinationi  aptos  efle ,  hortulanis  notum    e(L 

L  X  X  X  V  I  I. 

Corollar.  1  Nemo  plantis  §.  praec.  recenfitis  vitam  quandam  mini- 
mam  fimilem  vitae  embryonis  negabit;  quae  vero  non  a  novo  terrae  fuc- 
co,  fed   ab  interno  refiduo  fuftentatur, 

§.     L  X  X  X  V   I  I  I. 

Obfervatio  XXVI.  Rsrae  (a)  Hirundines  (b)  tota  hyeme  in  terra 
jacent ,  taxi ,  urfi  ,  glires  ,  ( aliaque  animantia )  totam  hyemem  fom- 
no  correpti  immobiles  tranfigunt  ;  vere  autem  accedente  calore  emaciatt 
quall  refurgunt  ;  etfi  quandoque  animalia  femeftri  fomno  dedita  (ut 
mures    alpini)   excuflb    lethargo    expergiicant  obefiores; 

$.     L  X  X  X  I  X. 

CoroUar.  I.  Quando  calorem  externum  fentiunt ,  expergifcunt  hxc  ani- 
malia;  doimiie  incipiunt  accedtnte  frigore  ;  frigus  tranfpiiationcm  eo- 
rum  inipedit  ,  torporem  fenhbus  inducit ,    fomnurr.que   illis  conciliat. 

D     3  *.   X  C, 


(a  ):  Avifiit.    hiftor.   anirr».    lib.    jo.    c.  fi. 
{b)   Libr  9.    c.  22.   tim-.t*  h:flor.  ar.  10.  c.  29. 


30       RITTER,  DE  P0SS1B.  ABSTIN.   L0NG£. 

§    X  C. 

Coroilar.  11.  Dum  niKil  edunt  ,  &  vivunt  nihilominus  t  oportet  nu- 
triantur  ab  alimento  quodam  interno ,  quod  nihil  aliud  quam  pinguedo 
aut  materia  oleofa ,  in  recelfu  confervata ,  effe  poteft.  Sic  cocblea  to- 
tam  hyemem  optrculo  duro  munitx  pingues  fatis  tranfeunt ,  &  fuo  fuc  - 
co    vivunt. 

§.    X  C  1. 

COROLLARIUM     GEHERALE.     /77. 

Papilionum ,  pullorum  in  ovo,  formicarum ,  mufcarum  ,  plantarurfi 
&c.  vitam  minimam  confervari  &  prolongari  poffe  pcrfpeximus ;  fed  om- 
nia  haec  animalia  machinae  funt ,  texturae  fubtilifTtmse  i  licehit  nobis  ana- 
logice  ad  majoris  molis  machinas  argumentari ,  ut  funt  v.  g.  animalia 
majora ,  urfi,  mures  Alpini ,  hirundines  ,  cum  eorum  inediam  loiigara 
experientia  comprobaverit. 

§.     X  C  I  V. 

CoroIIar.  1,  Cum  tam  infecta  ,  quam  animalia  majora  ,  in  vita  mlttu 
«na  ,  tranfpiratione  &  motu  eorum  per  diverfa  media  cohibitis  conferva- 
ri ,  &  prolongafi  poffint ;  quid  impedit ,  cur  analogice  ratiocinando  ho- 
mines  non  in  ftatu  vitse  cujufd.irh  minimae  iifdem  adhibitis  auxiliis  con- 
fervari ,  &  ita  eorum  vita  ultra  terminum  naturalem  prolongari  poflit? 
Sane  hominum  corpora  funt  machinse  fimplicioues,  ex  partibus  paucio- 
ribus  &  multo  folidioribus  quam  infecta  compofit» ;  in  illis  enim  idem 
eft  mechanifmus  ,  idem  circulus  humorum  ;  idem  accrefcendi  &  pereun- 
di  modus.  Machina  quo  fimplicior ,  cujus  partes  folidiores  funt  ,  haud 
dubie  co  fortior  eft  altera  ,  cujus  partes  ita  fe  non  habent ;  fi  vita  mi- 
nima  in  machinis  certo  refpe&u  perfeclioribus  ,  magis  compofitis  fubti- 
lioribufque  confetVata  fuit ;  quid  impedit ,  quin  vita  minima  in  machi- 
nis  robuftioribus ,  fimplicioribus  confervari  &  prolongari  poffit;  &  quod 
in  infedis   valet ,   hominibus  applicari   polfe  aliquomodo    quis  negabit  'i 

Operx  fane  pretium  effet,  ut  experimenta  circa  animalia  ma}ora  im- 
mo  Si  homines  inftituercntur  ,  modufqUe  detegeretur  ,  quo  eorum  vi- 
ta  commodiffime  confervari  poflet ;  quamvis  experimenta  circa  animalia 
majora  &  fimpiicior.i  defint;  adfunt  tarnert  circa  minora  &  magis  com- 
pofita  ,  quse  probabiliter  perfuadent ,  cxperimenta  circa  illa  inftituenda 
bene    fucceffura. 

Hxc  L.  B.  G  non  valcant  aliquam  fibi  conciliare  approbationem , 
ut  falrrm   in   numerum  tolerabilium    conjedurarum  ponantur ,  rogo. 

F    I    N    I    S.  DANIEL 


L  X  X  I  V. 

DANIEL.WILHELMI  TRILLER 

E    T 

J,    EPHRAIM     FRID.     BULISII 

DISFUTATIO 
D  E 

FAME     LETHALI 

E   X 
CALLOSA   ORIS    VENTRICULI   ANGUSTIA: 

"Wittemb.  3  Ap^»  *7f3* 


(  33  ) 


P    R    0    OE   M   I    U   M. 

UNa  tantum  nafcendi  lex  propoGta  eft  cunctis  mortalibusj  rniHc  au- 
tem  moriendi  neceflitates  iifdem  funt  impofkze  ,  adeo  ,  ut  hinc  ,  ex 
quorundam  veterum  Philofophorum  opinionc ,  natura  magis  circa  homi- 
num  finem  operofior  atque  ingeniofior  fuilfe  vidcatur  ,  quam  circa  eorun- 
dem  ortum  atque  progenerationem.  Inde  igitur  Seneca  Pater  hb.  3.  con- 
trovcrf.  \6.  '&  lib.  7.  cont.  1.  jam  olim  ,  ita  haud  practer  omncm  ratio- 
nem  ,  conqueftus  eft  :  multajs  rerum  natura  vias  aperuit ,  &  multu  itiue- 
ribitsfata  decurrunt :  £j?  hdc  efi  conditio  miferrima  humani  generis  ,  quod  naf~ 
cimur  uno  modo  ,  multis  morhnur  :  laquet<s ,  gladim  ,  praceps  locus ,  vene- 
trum  ,  naufragium  ,  mille  ali<&  mortes  infidiantur  huic  miferrimx  anima.  Qua- 
lia  etiam  in  hunc  fenfum  plura  leguntur  paiTim  ,  apud  Petronium  ,  cap. 
Iif.  Plinium  majorem,  lib.  7.  cap.  50.  &  53.  Valerium  Max.  lib.  9. 
cap.  12.  Julium  Firmicum  ,  lib.  I.  Aftronom.  cap.  4.  Hyginum  ,  in  fa- 
bulis  ,  Plutarchum  ,  iElianum  ,  Stobrcum ,  aliofque  plures  ;  pleni  eninv 
funt  ubivis  vcterum  libri  ejufmodi  quecelarum. 

Bene  autem  hic  addit  Seneca  mille  alias  mortes.  Quis  enim  ,  quacfo ,. 
vcl  enumerare  ,  vel  conjectura  tantum  affequi  valeat  omnes  illos  innu- 
meros  fere  numero  cafus  fubitos ,  repentinos  ,  improvifos ,  infolitos  at- 
que  inexpedlatos  ,  qui  ab  externa  violenta  cauiTa  atque  injuria  iliati,  mi- 
feros  incautofque  mortales  ,  feftinatis  fatis  ,  ante  diem  ,  ocylfime  media 
c  vita  rapiunt ,  adeo  ,  ut  animi  corporifque  infirma  admodum  cohxrens 
focietas  velociiHme  dirimatur  ?  Plena  quidem  ,  ut  notum  eft  ,  ejufmoda 
fatalium  cafuum  fubitaneorum  fpatiofi  funt  volumina  &  theatra  iic  dida 
tragiea  ,  quse  ingenti  numero  expofita  patent  oculis  eruditorum  ;  &  ta- 
men  ,  quod  merito  dolendum  ,  poft  uberrimam  illani  mcflem  ,  relidui 
adhuc  fpicilegii  atque 

Materia  tanta  abundat  copia , 
Labori  faber  ut  defit ,    non  fabro  labor. 

Hinc  miflis  his  ,  ad  ipfos  potius  accedamus  morbos  ,  affiduos  iilos  le- 
thi  fabricatores  ,  ut  belle  ait  Lucretius ,  qui  fcilicet  fingulis  fere  momen- 
tis ,  perquam  fcccunda  fcctura ,  intra  nofmet  ipfos ,  progenerantur,  tot- 
que  tantifque  copiis  atque  quafi  catervis  ,  nos  miferos  infefto  impetu  quo- 
tidie  adoriuntur  ,  ut  exa&ilfimus  eorum  numcrus  vix  ,  ac  ne  vix  qttidcm, 
iniri  queat.  Inde  &  fummus  ,  poft  Deum  ,  noftrae  artis  falutaris  condi- 
tor  ,  Hippocrates  ,  illos  temerarios ,  qui  ccrtum  morborum  numerum 
definire  fruftra  conati  fuerunt ,  jam  fua  tempeftate ,  haud  immerito  ita 
Jncrepuit  ,    in   aureo   libro    de    vidlu   acutor.    haud  procul  ab  initio  : 

Pifput.  Medko-Pratt.  Tom,  III.  E  im+ 


34  T    R    I    L    L    E    R  , 

ivisj  tov$  e&o/&jLiov$  sk^tov  twv  vovTyftccT&ov  tTGcQsi  Qp&^c-iV  eQ-£\ovresi 
ovk  cfi3-cij$  iypet^ccv.  Nonnulli  fingulorum  morborum  numeros  clare  & 
perfpicue  pronunciare  voleutes  ,  haud  retle  fcripferunt.  A  qua  verecundi  & 
prudentis  Senis  verifTima  fententia  hand  longius  abeft  Stoicorum  Philo- 
fophorum  princeps  Seneca  ,  in  divina  fere  Epiftola  XCV ,  perquam  lepi- 
de  atque  acute  ,  pro  more  fuo  ,  ita  fcribens  :  Innumerabiles  ejfe  morbos , 
non  miraberU  >  coquos  numera  .'  Plinius  tamen  major  ,  binis  his  maximis 
viris  paulo  audacior,  omnes  morbos  ad  exactiorem  quendam  numerum. 
sedigere  aufus  ell ,  his  quidem  verbis  ,  lib.  16.  cap.  I.  Parum  erant  ho- 
mini  certa  morborum  genera  ,  quumfupra  300  effent ,  nifi  etiam  nova  ti- 
merentur  ?  Sed  Libro  XXV.  cap.  3.  five  poenitentia ,  five  verecundia  , 
five  utraque  ,  du&us  ,  mutata  fententia  illa  decretoria  ,  incertum  po- 
tius  ,  quam  certum  morborum  numerum  ,  ita  pofuit  :  Qiia  qttident  in 
reputatione  mifereri  fovtis  human&  fubit ,  pr&ter  fortuita  cafufque  ,  £«5*  no- 
mina  ,  qua  omuis  hora  excogitat  ad  tnillia  morborum  ,  fingulis  mortalium 
timenda. 

Kec^ntiore  autem  sevo ,  fscculo  fcilicet  poft  Chr.  N.  XIV.  decantatae 
illius  arcansc  artis  aurificse  feu  verus  poffeffor,  ut  multi  prudentiores  du- 
bitant ,  feu  vanus  jadator ,  ut  plures  contra  adfirrnant,  Arnoldus  inquara 
Villanovanus  ,  numerofas  Kgritudinum  .copias  non  intra  hos  anguftos 
quafi  limites  timide  coercuit ;  quin  potius ,  liberius  &  ulterius  excurren- 
do  ,  atrum  triftemque  earum  catalogum  immane  quantum  auxit ,  dum 
nempe  morbis  bis  mille  a  fe  obfervatis,  additamenti  loco ,  centum  adhuc 
&  viginti  quatuor  adjecit.  Qyod  equidem  nmtopere  mirandum  haud  vi- 
detur  ,  modo  quis  fecum  reputaverit  ,  «i  fola  illa  tenerrima  dulcilfimae 
lucis  vifulque  orficina ,  in  unico  inquam  oculo  ,  .112.  diverfos  morbos 
jam  olim  obfervalfe  Galenum  Pergamenum  ,  fuperioribus  autem  ficculis , 
120  in  eodem  adnotaffe  Renatum  Laurent.  Barreum  ;  &  noftro  denique 
sevo  ,  longo  adhuc  plures  detexilfe  &  defcripfiffe  celeberrimos  ocularios  , 
Guil.  Cowardum  ,  Antonium  ,  Carol.  de  St.  Tves  ,  Thom.  Woolhoufium, 
Taylorum  aliofque  plures. 

Qiiodii  igicur  a  parte  ad  totum  ,  &  ab  unico  corporis  membro  ,  tot  tan- 
tifque  morbis  obnoxio  ,  ad  univerfum  ejufdem  ambitum  ,  conc^udendum 
fuerit  j  tum  fane  illicc  ,  opinor  ,  liquido  patebit ,  nondum  accuratum 
omnium  morborum  numerum  cffe  definitum ,  nec  omnes  hadleuus  in  ju- 
ftum  cenfum  referri  potuiffe  ,  in  primis ,  quum  novi  indies  &  fingul.ires 
morbi  nafcantur ,  fed  inexplicabiles  ,  diverfi  &  mulciformes  ,  qui  nova 
quafi  nomina  fibi  adhuc  quacrunt  ,  novafque  hinc  fibi  medelas  expok 
cunt ,  adeo  ,  ut  inde  tanta  materise  ubertate  inducti  &  invitati  merito 
fuerint  medici  quondam  clariflimi,  Petrus  Salius  Diverfus ,  Carolus  Pi- 
■fo ,  &  praefertim  Arnoldus  Bootius  ,  de  particularibus  morbis  ,  ha&cnus 
aiondum  tra&atis ,   item  de  prsetervifis  huc  ufque  morbis  ,   &  denique  ds 

aife- 


DE    ORIS    VENTR.     ANGUSTIA.  3s 

afTeclibus  omiflis ,   integros  tractatus  confcribcre  ,   &  in  commoda  publica 
divulgare. 

Licet  enim  quamplurimis  ejufmodi  cafibus  infolitis  ,  novis  &  inubfer- 
vatis  referti  fint  nimium  innumeri  pxne  obfervationum  medicarum  rario- 
rum  libri  j  nondum  tamen  exhuufta  penitus  eft  prxdives  illa  materia  , 
quin  femper  novum  incognitorum  hactenus  morborum  agmen  ubivis  gen- 
tium  late  emergat ,  &  funeftum  xgritudinum  catalogum  fubinde  largiter 
augeat  atque  amplificet.  Qiiod  vel  inter  aha  innumera  ,  bini  illi  rarifll- 
mi  prorfus  exempli  cafus  ,  nec  vifi  hactenus ,  nec  prius  defcripti  ,  ma- 
nifettilfime  teltantur  ,  quos  inimitabili  fere  elegantia  ,  ordinc  ac  induftria, 
depinxit  verius  ,  quam  calamo  adumbravit  redivivus  quondam  ,  heu  ! 
quondam  ,  in  Belgio  Hippocrates  ,  Hermannus  inquam  Boerhaavius  , 
Amicus  &  Fautor  nofter  fummus ,  dum  fata  Deufque  finebant.  Quid  au- 
tem  ,  quxfo  ,  mirum  ,  nos  jam  quotidie  novos  ,  &  omni  xvo  priore  in- 
cognitos ,  morbos  experiri  ,  quando  jam  fua  tempeftate  ,  de  ejufmodj  va- 
riis  morbis  novis  &  ignotis  ,  q^>s  furiofa  illa  terrarum  marifque  vafta- 
trix  ,  luxuria  ,  inauipicato ,  ceu  totidem  fupplicia  ,  invexerat ,  quo  ,  fa- 
ginati  quafi  in  pcenam,  carius  perirent  incauti  mortales  ,  acerbe  conquefti 
funt  ipli  veteres  a  diis  quafi  adhuc  recentes ,  nempe  Cicero  ,  Seneca,  Pli- 
nius ,  Tacitus ,  Plutarchus,  Plato,  Athenxus  ,  JElianus  ,  aliique  plures  ?. 
quibus  &  acute  accinit  Venufinus  vates ,   Lyricorum  princeps  i. 

Macies   &  nova  febrium 

Terrii  inculmit  cohors  ' 
Semotique  prins  tarda  necejjitas 

Lethi  corripuit  gradum. 

Sed  legi  in  primis  hic  meretur  hanc  in  rem  venuftiflimi  Latini  Hippo>- 
cratis  ,  Cornelii  inquam  Celfi ,  egregius  plane  locus ,  e  prsefat.  seternum 
vicluri  de  medicina  ,  operis  :  S#pe  vero  etiam  nova  incidere  genera  morbo- 
rurn,  in  quibin  nihil  adhuc  nfus  ojienderit ,  ut  ideo  necejfarium  fit ,  animad- 
rertere ,  unde  ea  aeperint  i  ceufine ,  quo  nemo  mortalium  reperire  pqjjit ,  cur 
hoc  ,  quam  illo  ,  potitts  utatur.    Hactenus  ifte  medicorum  Tullius. 

Quodfi  autem  prseftantes  illi  &  fapientes  viri ,  fatorum  indulgentia , 
Jn  hoc  noftrum  zevum  delati  forent ,  adeo  ,  ut  fuifmet  ipfis  oculis  con- 
templarentur  ,  quot  novis  infanabilibufque  plerumque  morbis  nos  mife- 
ri  hodie  infeftaremur  ;  tum  fane  &  fui  foeculi  felicitatem  haud  dubie 
prxdicaturi  eflent  ,  noftri  autem  e  contrario  infelicitatem  merito  deplo- 
raturi. 

Ut  cnim  alia  taccamus  ,  ex  novo  praefertim  orbe  non  folum  nov?e  opes, 
illa  malorum  irritamenta  ,  novaque  aromata  &  odoramenta,  ad  nos ,  ex 
veteris  noftri  orbis  contagio  jam  intercutibus  vitiis  madentes  ,  transfre- 
Uta  funt  )   fed  & ,  quod  merito  dolendum  ,  novse  fimul  peftes ,  morbi- 

E     %  qu# 


16  T    R    I    L    L    E    R  , 

que  peregrini  tetcrrimi  &  immedicabiles  ,  novseque  &  repentinse  mor- 
tes  ,  quin  &  atrociiiima  &  inexpugnabilia  vencna  ,  damnofo  profcclo 
lucro  ,  ad  nos  exportata  fuerunt  ,  quafi  videlicet  parum  ad  mortes  no- 
ftras  terra  late  pateret. 

Sed  qnis  erit  nobis  lucri  pudor  ?  inde  petuntur 
Huc  Libyca  mortes ,   £5?  fecimm  afpidei  mercem. 

Bonos  igitur  mores  marcida  defldia  &  voluptuofi  luxuria  adeo  fenfim 
vitiaverunt ,  corporaque  noftra  torofa  antea  atque  habitiora  ita  una  ener- 
varunt  ac  effceminarunt ,  ut  infoliti  morbi ,  fubitae  mortes  ,  &  inteftata 
fenedus  ,  exinde  nunc  fequentius  apud  nos  exoriantur.  Ipfa  denique  te- 
nerrima  &  artificiofiifima  univerfi  corporis  noltri  machina  ex  innumeris 
psene  partibus  particulifque  fcite  compofita  ,  per  fe  ,  tot  tantifque  cafibus 
perpetuo  patet,  ut  nulla  in  ea  fit  fibra,  nulia  vena^nullus  tubulus,  nul- 
lum  denique  vafculum  tam  exiguum  at^ue  exile ,  quin ,  ubi  quid  ex  iif- 
dem  ,  diftortum  ,  contractum ,  obftru&um  ,  vel  quocunque  demum  modo 
alio  vitiatum  ac  depravatum  fuerit  ,  inexfuperabiles  morbi  mortefque  ine- 
lu&abiles  exinde  oboriri  facile  poftint. 

Quod  licet  mille  exemplis  e  folertiorum  medicorum  obfervationibus  col- 
lectis  ,  nullo  paene  negotio  ,  oftendi  &  confirmari  polfet ;  in  praefenti  ta- 
men,  ex  amico  brevitatis  ftudio  ,  unus  tantum  ,  ifque  fingularis  plane 
&  perquam  rarus  cafus  ,  ad  iftud  probandum  ,  fufficiat,  qui  paulo  ple- 
nius ,  lectorum  pace ,  enarrabit  gulofi  cujufdam  helluonis  miferunda  & 
truculenta  fata,  quem  medias  inter  lautiifimas  epulas ,  &  fuaviilima  mol- 
lioris  potius  ,  quam  melioris ,  vitae  blandimenta  ,  dira  tamen  atque  cru- 
delis  fames  acerbiifime  oppreifit ,  vitamque  ejus  in  medio  curfus  fui  fpatio, 
ante  diem  ,  atrociifime  abrupit. 

Supremum  autem  ,    quod  omnia  moderatur  ,    numen  fupplices  ora- 

mus  ac  obteftamur,  ut  huic  noftro  labori ,    in  ipfius  potilfimum  gloriam, 

deinde  artis  filutaris  incrementum  ,    &  jegrotorum  denique  emolumen- 

■tum ,  a  nobis  fufcipiendo ,  fecundos  profperofque  fuccelfus  clemencillune 

velit  elargirh 


OBSER- 


DE    ORIS    VENTR.    ANCUSTIA.  37 


OBSERFATUS 

Vlr  quidam  nobili  genere  natus  ,  annorum  XXXVII.  opibus  fortuna 
relictis  ,  haud  labore  parcis ,  abundans ,  pinguioris  aquaHeuli  juxta 
ac  ingeiui,  &  ingeniolioris  gulse ,  quam  capitis  ;  erat  nerope  ex  ilto  de- 
iidioio  hominum  male  vivorum  genere  ,  qui  vivunt  pocius ,  ut  edint, 
quam  edunt  ,  ut  vivant ,  &  propter  fola  convivia  nati  elfe  videncur  : 
hic  ,  inquam  ,  nepotum  ahilfimus  gurges  ,  jam  ab  aliquot  retro  anuis, 
gravem  quandam  glutiendi  moleftiam  fecum  perceperat ,  prxfertim  ,  quo- 
ties  fohdions  quid  cibi  in  vacuum  demittere  ttomachum  vellet, 

lunc  enim  primum  confufus,  &  infoliti  atFectus  novitate  quafi  attom- 
tus ,  animadvertebat ,  alimenta  non  libero  &  jucundo  lapfu  in  eundem 
defeiri  j  fed  potius  in  primo  veluti  itinere  ,  percinacius  hxrcre  ,  &  in 
ipib  adicu  aliquamdiu  acrius  luclari  :  donec  tandem  aliquo  pott  tempore  , 
vel  difhcillimo  nifu  ,  feuiim  defcenderent ,  vel ,  quod  faepius  apcidebat , 
violenciore  vomitione  ,  cum  fudore  frigido  ,  cap.tifque  acerbo  dolore  , 
femela  &  indigelta  redderentur  j  adeo  ,  ut  iatutum  eife  ,  liberet  qui- 
d~m ,  mox  tamen  faturum  eife ,,  ob  fummos  angores  &  moleftias ,  rur- 
fus  pi^e:et. 

Q_iod  quum  tanti  adhuc  mali  ignarus  ,  ceu  leve  quid  fuaque  fponte  ite- 
rum  mox  tranfiturum,  ab  iniuo  contemtitret  j  invalefcente  tamen  in  dies 
auctis  fubinde  viribus,  molettiilima  illa  cibos  detrudendi  ditficulcate ,  non 
omnia  hic  tuta  eile  ,   moeltus  anxiufque  ,  recte  conjecit. 

Tum  igitur,  ancipiti  mentem  formidine  prelfus  ,  ferio  circumrpicere 
coepit  iera  nimis  medicorum  confilia  &  auxilia  ,  ut  fcifcet  infidiofum  d- 
lum  hottem  ,  adhuc  incognitum.,  liberiorem  ciborum  .ingcftorum  defcen- 
fum  ab  aditu  importune  arcentem  ,  promta  ttrenu^que  mniu  ,  excemplo 
abigcrenc  &  expugnarent.  jEgerrime  enim  omnino  ferebat ,  tantopere  aif- 
macam  gulara  jugulumque  hbi  ipli  nunc  peci,  in  pujus  tamen  valuptuola 
pattione  unicum  quati  tocius  vicye  fu«  tabernaculum  h/a&enus  firmiter  col- 
locaverat. 

Verum  hsec  omnia  vano  confilio  fpeque  inani  fic  agitabantur  t  quomaoa 
nempe  morbi  non  intellecti  nulla  erat  curatio  fperanda.  Qjo  magis  cmm 
arte  medendi  pugnatum  fuit  a  perititfimis  artis  falutarjs  magiltris  ,  a  rc- 
motiinmis  fere  mundi  angufs  ,  ingenti  fumtu  ,  fruftra  arceilitis  ;  co  m;- 
nus  tamen  laudabili  conatui  refpondebat  laetabilis  eventus.  Exitium  emm 
fuperabat  opem ,  quyefitrcque  potius  nocebant  artes  ,  nd.o,  ut  omnes  fa- 
lutiferi  auxiliatores  ,  poitquam  varia  ,  nuncbcne,  nunc  male  ,  tentauenfe 
inglorii  hinc  difcedercnt. 

Quin  potius  eoufque  quotidie  increfcebat  infuperabilis  mali  dira  fevitin, 
,ut ,   quoties  ad  menfam  lautis  admudum  opiparifque  dapibus  onultam  , 

K     3  mi? 


38  T    R    I    L    L    E    R; 

minifteriifque  inftructam  ,  accederet  hic  helluo  mirerrimus  ,  toties  ad  ci- 
bos  capiendos  adeo  ufque  inhorrefceret ,  uti  ad  formidatas  aquas  intremif- 
eere  ,  fcedo  fpectaculo,  folent  a  cane  rabiofo  clanculum  admorfi.  Acerri- 
mis  enim  licet  ftimulis  vacui  ventris  impulfus  ,  nihil  tamen  in  tanto»ci- 
borum  lautiorum  apparatu  ufquam  reperiebat ,  quo  latrantem  ftomachum 
lenire  poflTet ;  immo  potius  gulofis  quafi  oculis  ,  inter  lamentabiles  que- 
ftus  &  lacrimofa  fnfpiria ,  adpofitas  dapes  ,  inani  faltem  paftu  ,-  ventri- 
eulo  ipfi  nihil  profuturo  ,    devorabat , 

EpuUque  ante  ora  parata 
Regijico  luxil  :  furiarum  maxima  juxta 
Accubat ,    53*  manibm  prohibet  contingere  menfaf. 

Ipfi  igitur  melioribus  ferculis  alias  adfueto  ,  ad  vitam  miferam  utcnn^- 
que  fuftentandam  ,-  mortemque  ipfam  aliquantifper  adhuc  arcendam ,  con- 
fugicndum  denique  vel  invito  ,  fuk  ad  liquidiffimas  folum  forbitiones  , 
quas  t.imen  &  ipfas  tanta  quidem  cum  moleftia  &  anxietate ,  per  Icntifli- 
ma  intervalla  &  temporis  fpiramenta  }  fubinde  fenfim  ingefiit ,  ut  vel 
duodecim  tantum  earundem  cochlearibus  cxforbendis  ,  longiilimum  fex 
feptemve  horarum  fpatium  aliquando  vix  fufficeret  :  obortis  tamen  in- 
terea  fimul  crebris  vomeudi  conatibus  ,  tetris  artuum  tremoribus ,  iu-* 
doribufoue  traduofis ,  fronte  potiflimum  j  tergo  atque  peclore  ,  ingenti 
copia  expreflis. 

In  hac  denique  deplorata  rerum  fuarum  conditione  ,  me  quoque  ipfunij 
vix  tum  e  longinqua  peregrinatione  reducem  ,  acceflit  ,  montefque  au- 
reos ,  immo  dimidiam  bonorum  fuorum  haud  mediocrium  partem  mihi 
munificentitlime  pollicitus  ,  querulo  ore  ,  irriguo  Pietibus  vultu  ,  &  fub- 
miflfo  pcEne  poplite  ,  per  omnia  facra  me  rogabat,  ut  fibi  mortalium  om- 
nium  miferrimo  ,  &  fceda  ,  nec  voluntaria  fame  proxime  perituro  ,  quan- 
tumcunque  polfem  ,  opis  quid  adferrem  ,  obturatumque  hucufque  per 
quaedam  prsepedimenta  fseva  incognita  ,  oftium  ,  cibis  capiendis  alias  li- 
berum  &  apertum  ,  auxiliatrice  manu  potenter  referarem  ,  neque  ullis 
proinde  parcerem  fumtibus ,  ad  falutarem  illum  fcopum  citiilime  confe- 
quendum  :  fe  quippe  malle  omnino  pane  fecundo  filiquifque ,  pauperem 
vivere  ,  quam  fame  opulenta  ,   divitem  interire. 

In  hunc  autem  fere  modum  ,  iftum  fuum  atrocem  infolitumque  afFee- 
tum  vivide  fatis  defcribebat  :  fcilicet  fefe  omnes  oblatos  cibos  perquam 
commode  &  fine  ulla  oflfenfa  ,  ab  initio  ,  demittere  poiTe  ,  aft  ,  ubi  recto 
curfu  per  gulam  defcendiflent ,  tunc  denique  omnes  fimul  immotos  planc 
perftare ,  neque  ullam  amplius  eofdem  detrudendi  poteftatem  fibi  fuper-  , 
efTe  j  poftque  fubito  oriri  dolores  acres  preffione  quadam  gravantes  ,  ve- 
hementcs  vomendi  conatus  ,  &  perpetuas  pnccordiorum  anxietates  fu- 
dore  f*pe  frigido  comitatas.    Hinc  iBritur  fefe  jure  vereri ,  ne  oppofitum 

for- 


DE    ORIS     VENTR.     ANGUSTIA.  39 

forfan  fic  ipfi  quidem  ventriculi  oftio  aliquod  peregrinum  &  infolitum  re- 
pagulum  ,  aut  remoramen  quo  cibi  per  gulam  demiifi  ab  ulteriore  iu  fto- 
machum  ipfum  introitu  violenter  arceantur  ,  &  contra  ,  turbato  jiaturoc 
ordine,   repulfi  ,  ad  fuperiora  retro  agitentur. 

Quibus  omnibus  id  etiam  denique  addebat ,  feih  per  omncm  fere  vi- 
tam  ,  nive  atque  glacie  adeo  fupra  modum  ,  deleciatum  hactenus  fuiife, 
ut  per  omnes  seftivos  dies ,  &  potionibus  nivatis  ,  &  bellariis  glacie  con- 
ditis  ,  largillima  copia  fefe  quotidie  impleviifet  ;  quo  fcilicet  novum  vo- 
luptatis  fenfum  reciperent  fauces  quafi  emortuse  &  cibis  ardentibus  occa'- 
latse.  Interim  tamen  minime  credere  ,  genuinam  hanc  elfe  caulfam  tati 
funefti  eveutus  ,  quin  alium  potius  fubeffe  fontem ,  quo  ifta  clades  fit 
derivanda. 

Ad  quse  ego  ,  quum  alte  ingemuiffem  ,  occidit  ,  occidit  fpes  omnis 
eheu  !  mecum  tacite  exclamavi ,  ipfique  perquam  exigua  ingentis  ludlus 
folatia  dedi ,  quoniam  ex  hactenus  relatis  facile  colligcre  &  pracvidere  po- 
teram  ,  fida  jamjam  experientia  aliquoties  probe  edodtus ,  fuperius  ven- 
tricu  i  ofculum  ita  fumma  vi  efle  conftriclum  ,  coarctatum  ,  longoque 
temporis  tractu  ,  adeo  ufque  intractabile  fuiife  factum  ,  ut/iulla  amplius 
medicina  locum  commode  habere  poifetj  fed  omnia  nunc  potius  defperata 
&  penitus  conclamata  elfent. 

ldeoque  ipfi  exitio  jam  fuo  quafi  deftinato ,  fufpenfis  non  nihil  ac  obf- 
curis  verbis  ,  ultimam  propemodum  neceffitatem  dejiunciavi  ,  a^que,  ne 
fefe  vanis  longioris  vitse  blandimentis  fruftra  amplius  induci  pateretur  ,  fe» 
rio  monui. 

Ne  tamen  exfpes  plane  a  nobis  dimitteretur ,  ipfius  rogatu ,  praefcripfi, 
quafi  in  fpeciem  ,  clyfmata  qusedam  ,  ventrcm  flatibus  turgidum  commo- 
de  exoneratura  ,  nec  non  externa  fomenta  atque  epithemata  delenifica  , 
quibus  atrox  malum  ,  fi  non  penitus  tolleretur,  quod  nempe  nulla  am- 
plius  medicina,  ut  modo  dixi,  efficere  pocerat,  at  levaretur  tamen  ali- 
jquantum  &  mitigaretur ;  quod  &  per  aliquod  tempus ,  ita  utcunque  fuc- 
celfit  ac  profuic.  • 

Ncque  tamen  multum  poft  fefellit  trifte  noftrum  augurium  '.  anno 
enim  nondum  plene  exacto ,  mifellus  ifto  homo  in  tam  diras  durafque 
demum  anguftias  redactus  fuit  ,  ut  itinere  illo  cbario  interea  penitus 
claufo  &  obfepto  ,  ne  minimam  quidem  vel  tenuiiTimse  forbitionis  parti- 
culam ,  in  debilem  tantum  vitx  ruentis  fulturam  ,  intromittere  amplius 
poflfet.  Et  miferandum  fane  erat  fpectaculum  cunctis  ,  quum  cibos , 
hauftus  ,  &  omjiia  vitse  oble&amenta  imperiofa  fames  fimul  fallidiret , 
&  pofceret. 

Hinc  exhaufto  fic  per  longa  jejunia  ,  omni  paene  fpiritu  vicali  ,  fa- 
mifque  plufquam  Erifichtoniae  lentitudine  ,  viribus  fenfim  fractis  & 
confectis  ,    aniniam  tandem  jejunam  indignantemque  cum  gemitu  red- 

di- 


40  T    R    X    L    L    E    R  , 

didit  ,  mngnas  inter  opes  inops  ,  &  medias  inter  luxuriofas  dapes  fa- 
melicus.  In  cujus  enim  plura  pofcentem  ventrem  Lucrina  conchylia  , 
afra  avis  &  attagen  Ionicus  hactenus  ,  rabida  cum  voluptate  ,  defcen- 
derant  ,  ut  cum  poeta  loquar  ,  is  inquam  fatali  neceffitate  eo  demum 
miferiurum  adaclus  fuit  ,  ut  ad  tenuem  fpiritum  fuftinendum  ,  mortem- 
que  dirFerendam  ,  ne  minimam  quidem  panis  molliffimi  buccellam  inge- 
rere  amplius  valeret ,  iicque  luxuriofie  gulse  promeritas  quafi  pcenas  da- 
ret ,   qui  antea  per  eandem  ,    nimia  liguritione  ,   peccavitlec. 

Sic  corpm  clade  horribili  abfumtum  extabuit. 

Aperto  aufem  poft  fata  ,  cadavere  ,  rugofa  macie  horrido  &  fola 
lurida  cute  teclo  ,  illico  diclis  noftris  aut  divinationibus  vera  conftitit 
.fides.  Namque  mox  cum  ingenti  viforum  praefentium  ftupore ,  deprcv 
henfum  liquido  fuit  ,  in  ventriculo  flatibus  congeftis  ,  veficse  ad  in- 
ftar  ,  diftcnto  ,  fuperius  ejnfdem  cs  ita  a  naturali  &  confueto  fui  or- 
dine  monftruofe  deflexiffe  ,  ut  potius  carti'agineam  ,  immo  pxne  of- 
feam  natoram  induiffe  videretur  ,  tanta  quidem  cum  coardlatione  ,  ca1- 
lofaque  duritie  ,  ut  ne  fummum  quidem  fpecilli  acumen  ,  aut  extrema 
pennse  fcriptoriae  pars  ,  nifi  fuprema  vi  admota  ,  per  iftud  anguftatum 
nimis  maleque  pervium  oftium  ,  in  ipfum  ventriculum  commode  demit- 
ti  poifet. 

Immo  adeo  ufque  durum  atque  renitens  repertum  fuit  exiguum  illuef 
atque  contra&um  ventriculi  ofculum  ,  ut  vix  ipfius  acuti  fcalpelli  acie 
difcindi  a  chirurgo  potuerit,  ftupentibus  cunctis,  atque  hinc  ineluctabili 
fato  merito  ingemifcentibus. 

Sic  enim  rnanifeftifimie  patuit  &  mali  inexpugnabilis  immenfa  mag- 
nitudo  ,  &  vanum  infructuofse  medicinse  conamen  ,  &  veridicum  de- 
nique  futuri  triftis  eventus  prsefagium  ,  ipfa  nempe  experientia  &  o- 
culata  quafi  fide  ,  afFatim  confirmatum.  Iftud  namque  latens  malum 
dpinione  prius  ,  quam  oculis ,  &  fufpicione  ante,  quam  manibus ,  de- 
prehenderamus» 


RESOLU- 


DE    ORIS     VENTR.     ANGUSTIA.  41 

RESOLUTIO 

Hujm  Jingularis  cafus  cum  quadam  epicrifi. 
§.     I. 

ADeo  ufque  mifera  ,  fluxa  &  caduca  humana  eft  natura  ,  totquc  ac 
tantis  cafibus  ac  viciffitudinibus  perpetuo  patet ,  ut  serumnofum 
mortalium  genus  femper  quafi  fub  ictu  ferali  trepidet ,  diftrictumque  en- 
fem  fuper  fragili  cervice  pendentem  ,  fingulis  fere  momentis ,  extimefcat. 
lntra  vero  nofmet  ipfos  ,  quod  tanto  profecto  pejus  ,  fsevi  ifti  ac  infidiof) 
noftrze  precarise  vitae  hoftes  atque  tyranni ,  veluti  arbores  occulto  sevo  , 
nafcuntur  ,  atque  a  nobis  ipfis  ,  plerumque  tamen  infciis ,  aluntur  ,  fo- 
ventur  atque  fuftentantur  ,  donec  collectis  fenfim  viribus ,  fubito  ferocif- 
fime  prorumpant,  atque  omnia  circum  fe  late  devaftent  ac  depopulentur* 

f.     I  L 

Nimirum  corpus  nobis  circumjectum  ,  fupremum  iftud  atque  luculen- 
tum  divinae  majcftnis  opificium ,  ex  partibus  folidis  fluidifque  ,  five  ,  ut 
vulgo  loquuntur  medici ,  continentibus  ac  contentis  ,  artificiofiflime  & 
inenarrabili  prorfus  fapientia  ,  compofitum  effe  atque  conflatum ,  inter 
omnes ,  putem  ,  conftat.  Inde  vix  neceffarium  videtur  ,  fpatiofum  earurra 
catalogum  hic  operofe  nimis ,  ad  fluentem  ufque  naufeam ,  pertexere , 
crambemque  toties  co&am  recoquere» 

§.     I  I  I. 

Haec  autem  fluida  folidaque  rta  inter  fefe  comparata ,  atque  xquall  na- 
turse  lege  diftributa  funt  ,  ut  amicabife  &  adjutabile  confortium  femper 
ineant ,  fibique  invicem  mutua  ofEcia  prseftent  ,  quo  nempe  exinde  fani- 
tas  ,  omnium  rerum  mortalium  pretiofiffima  ,  intemerata  confervetur,  ip- 
fiufque  vitse  fpatium  ad  feram  ufque  fenedutem  ,  fi  pote  ,  proTogetur. 

§.     I  V. 

Verum  tam  miferanda  noftrse  humanae  machinse  eft  conditio ,  ut  in- 

siumersc  propemodum  cauflk  eafufque  tam  intus ,  quam  extra  ,  quotidie, 

immo    fingulis  fere  horis ,    incidere  &   oriri  poflint ,    quibus  utrarumque 

iftarum  partium  infirmo  admodum  vinculo  cohserens  focietas  ,    fi  non 

Difrut.  Medico-Praft,  Torn.  I IL  F  plane 


4*  T    R    I    L    L    E    R. 

plane  dirimi  ,    at  facile  tamen  ,   maximo  cum  (anitatis  &  ipfius  vicK  <k 
trimento ,   relaxari  &  interturbari  queat. 

§.     V. 

CaHda  nempe  juventa ,  frigida  &  efFoeta  fenedhis  ,  ingluviofa  nimiunt 
&  licentiofa  victus  ratio ,  immodicus  vini  venerifque  ufus  ,  importuniores 
animi  aegrotantis  affectus  ,  caelum  nocens  &  grave  ,  infalubris  aer  &  ager, 
ancipites  &  venenofi  cibi ,  aquae  amarae ,  afperae ,  ccenofae  ,  paludofac  , 
tabo  infectae  ,  mortiferae  ,  morbi  ipfi  innumeri  fua  fponte  nati ,  nec  hu- 
mana  culpa  contracti  ,  &  mille  aliae  cauffae  ,  quas  memoria  vix  fuggererc 
omnes  valet ,  utrafque  illas  partes ,  praefertim  tamen  fluidas  ,  adeo  ufque 
ccntinuo  ,  velst  agmine  faclo  ,  exagitant ,  conturbant  ac  depravant ,  ut 
inde  profecto  vel  maxime  mirum  fit ,  mifellum  hominem ,  inter  tot  con- 
tinua  aeftuofiffima  turbamenta  tam  interna  ,  quam  externa  ,  unum  faltim 
diem  ,  nedum  complures  annos  ,  falvum  ac  incolumem  vivere  poife  ,  aut 
adeo  extremam  canae  feneclutis  lineam  attingere  valere, 

♦  $.     V  I. 

Fluidae  autem  iftse  partes  plerumque  ex  duplici  cauffa  &tatione  vitium 
contrahunt ,  nimirum  vel  ex  quantitate ,   vel  denique  ex  qualiiate. 

$.     VII. 

Quantitas  igitur  earum  vel  nimia  eft  ac  fuperflua  ,  vel  rurfus  minima 
&  prseparca. 

$.     VII  I. 

$i  itaque  nimia  eft  ac  exuberat ,  tum  vafa  atque  canales ,  quibus  illa 
fluida  continentur ,  mox  ultra  modum  ,  copiofiore  ejus  affluxu  opplen- 
tur ,  graviore  mola  premuntur ,  diftenduntur  ,  expanduntur ,  &  hinc 
faepius  rumpuntur  &  dilacerantur.  Corpus  autem  ipfum  una ,  foeda  fa- 
burra  ac  inerti  fdgina  praegravaiur ,  fufpe&ifque  quafi  bonis  obruitur  , 
adeo ,  ut  inde  repentini  moibi  &  fubitae  mortes  frequentius  oboriantur. 

$.     IX. 

Sin  autem  ifta  quantitas  contra  aequo  contra&ior  fuit  &  circumfcriptior  ; 
tum  vafa  illa  fcu  receptacula  ,  jufta  fCuid  >rum  menfufa  haud  repleta  ,  nec 
fatis  irrigua,  fenfim  concidunt ,  flaecelcont,  contrahuntur  ac  interaref- 
cunt ,  adeo  ,  ut  ipfum  exinde  corpus  hu-.ioribus  defeclum,  viribufque  de. 
fertum  ,  pedetentim  frangatur  &  depafcatur. 

y  x. 


DE    ORIS    VENTR.     ANGUSTIA.         43 

§.    X. 

Flufdorum  vero  qualltas  potiffimum  depravatur  ,  quando  vel  glutfno- 
fum  lentorem  compingitur  ,  vel  contra  in  aquoftm  aut  pituitofam  collu- 
viem  refolvitur ,  vel  in  mucidam  vappam  hebetatur  ,  vel  in  edacem  acri- 
moniam  exacuitur ,  vel  aliis  denique  modis  invertitur,  ac  in  pejus  muta- 
tur.  Unde  nempe  diverfi  morbi ,  acuti  pariter  ac  longi  &  diuturni ,  pro 
diverfa  fcilicet  iftius  vitiatse  qualitatis  ratione  &  condkione ,  progeneran- 
tur  ,  qui  vel  cito  finiunt ,  aut  finiuntur  ,  vel  e  contrario ,  per  ambitia- 
fiora  longi  temporis  fpatia  exporriguntur  ,  ac  lenta  tabe  marcefcemia 
corpora  conficiunc 

§.     X  I. 

Non  tamen  hse  ipfx  fhjidorum  mutationes  vitiofsc  ita  ubivis  comparatae 
funt ,  ut  omnis  prorfus  medela:  fint  impatientes  :  quin  potius  adhuc  per 
Dei  gratiam  ,  uonnulla  fuperfunt  valentiora  auxilia  &  prsefidia  adverfus 
illas  direcla ,  qux  vel  ex  ordinatiore  &  prudentiore  diseta  ,  vel  e  labo- 
riofa  arte  gymnaftica  nitidaque  palseftra  ,  vel  denique  e  felectiore  appa- 
ratu  medicamentario  commode  peti ,  &  a  mcdicorum  artis  peritorum  (b- 
Iertia  in  ufum  opportune  advocari  poffunt. 

f    XII. 

Tetuiit  enim  homo ,  ex  falutari  &  fapienti  Cornelii  Celfi  confilfo  ,  lib.  1, 
cap.  3.  implere  fe  debet ,  plenus  extenuare  ,  calidus  refrigerare  ,  frigidus  ca- 
lefacere  ,  madens  ficcare  ,  ficcus  madefacere  ,  vel  ex  fimillimo  facundi 
Quincliliani  pnecepto ,  Declamat.  VIII.  Si  vifcerum  nimius  ardorjlritfa 
circa  fe  membra  duravit ,  adhibe  remedia  laxantia  ,•  fi  fiuitat  nimiis  ager  hu- 
moribus ,  prafto  fint ,  per  au<t ,  prejjis  clufifque  venis  ,  in  novas  vires  corpus 
crefcat.  .  Si  parum  prodeft  abjiinentia  ,  rurfus  ciborum  qualitate  foveatur.  Si 
fpiritus  receptis  premitur  alimentis ,  ad  puriores  meatus  jejunio  fameque  temie- 
tur.  Quoniam  nempe ,  tefte  Vegetio  ,  contraria  nonnifi  contrariis  medici- 
nis ,  curantur.  Quod  tamen  unicum  folidiflimumque  rationalis  medicinse 
fundamentum  hic  ab  utroque  laudatum  ,  defumtum  eft  ex  ipfo  medicorum 
maximo  &  naturs  peritifrimo  indagatore  ,  Hippocrate  $  cujus  hanc  in 
rem  egregia  prorfus  loca  fedulo  legi  merentur  in  libris  bonse  frugis  plenif- 
fimis  ,  de  natura  humana  ,  de  locis  in  homine,  de  morbis  epidemicis  lib.  6. 
de  Ditset.  lib.  1.  de  flatibus  ,  &  aliis,  quse  hic  digito  potius  folo  indicare 
prxftat ,  quam  operofe  exfcribere ,  quoniam  fcilicet  alterius  funt  loci  & 
temporis. 

F    a  §.  XIII. 


44  T    R    I    L    L    E    R  , 

§.     XIII. 

Haec  interim  pauca  de  partium  fluidarum  immutationibus  ac  afFectioni- 
bus  morbofis  ,  majoris  potius  ordinis ,  &  lucidioris  perfplcuitatis  caulfa  » 
quam  ex  duro  urgentis  neceilitatis  imperio ,  hic  ideo  ,  eum  praefertim  in 
finem  ,  generatim  prsemittenda  duximus  ,  ut  nempe  nobis  eo  expedkiorem 
aditum  pararent  ad  ipfam  de  partibus  folidis  ,  earundemque  mirandis  pror- 
fus  fsepiufque  monftruofis  a  naturali  ordine  aberrationibus  ,  tractationem  , 
de  qua  nobis  in  fequentibus  fermo  potiffimum.  eft  inftituendus 
. 

§.     XIV. 

Per  partes  autem  folidas  hic  nos  praecipue  iftas  intelligimus  ,  quac  lo* 
cum  quafi  intermedium  obtinent  inter  duriilima  offa  ,  &  oilibus  rigida  te- 
nacitate  fere  proximas  cartilagines  ,  &  nunc  vel  plus ,  vel  minus  ,  funt 
molles ,  aut  renitentes  ,  denfae,  aut  rarae  ,  adftri&se  ,  aut  remiifae',  lu- 
bricae  ,  aut  afperae ,  teoaces ,  aut  friabiles  ,  leves  ,'  aut  graves ,  humi- 
dse ,  aut  iiccse ,  &  qu«  id  genus  alia  plura, 

§.     XV, 

Ifta  nimirum  folida  intermedia  funt  omnia  vifcera ,  tribus  illis  notiffi- 
mis  ventribus ,  nempe  capite  ,  thorace  ,  ac  abdomine  ,  comprehcnfa  , 
fcilicet  cerebrum  ,  cor ,  pulmo  ,  hepar  ,  ventriculus ,  lien  ,  pancreas , 
renes  ,  vefica  ,  inteftina  &  alia ,  item  omnia  vafa  ,  arteriae ,  venw  ,  ner- 
vi  ,  canales  la<flei  &  lymphatici ,  glandulse ,  carnes  ,  feu  mufculi ,  tendi- 
nes  ,  membranae  ,  ligamenta  ,  verbo  ,  omnia  illa  inftrumenta  ,  fuftenta- 
cula  ac  fulcimenta  ,  qux  mox  in  prima  artificiofiilima  corporis  fabricatio- 
ne ,  tam  mirando  prorfus  nexu  inter  fe  apta  &  colligata  fuerunt ,  ut  fci- 
licet  fanitatem  ab  omni  oifenfa  tutam  praeftarent ,  valido  tenore  omnia 
membra  firmarent ,  atque  ipfam  denique  vitam  tenuiflimo  pendentem  fi- 
1©  ,   quantum  liceret ,  perpetuarent. 

§.     XVI. 

Sed  hse  ipfae  folidae  partcs ,  licet  plerumque  tam  tenerae  ,  tam  lubrl- 
cx  ,  molles  ac  flexiles  fint ;  tamen  ,  quis  credere  aufit  ?  ex  caullis  non- 
dum  ad  liquidum  perductis  ,  nee  unquam  ,  credo ,  perducendis  ,  adep 
ufque  fepiiiime  a  confueto  ordine  &  ftata  naturae  lege  defcifcunt ,  ut  in 
aliam  prorfus  atque  infolitam  formam  ac  figuram  mutatae ,  nunc  in  te-j 
nacem  callum  compingantur  ,    nunc  in  folidam  cartilaginem  ,    aut  rigi- 

dum 


DE    ORIS    VENTR.     ANGUSTIA.  4? 

dum  os  indurefcant ,  nunc  denique ,  horrendum  dictu  &  auditu  ,    in  af- 
perum  lapidem  obrigefcant. 

§.     XVII. 

Hinc  itaque  in  univerfo  corpore  humano  ,  nulla  fibra  tam  tenuis  eft  , 
nulla  vena  &  arteria  tam  flexilis  ,  nullus  nervus  tam  duclilis  ,  nulla  mem- 
brana  tam  tenera  ,  nulla  glandula  tam  friabilis ,  nullum'  ligamentum  tam 
lentum  ,  nulla  caro  tam  fuccofa,  nullum  cerebrum  tam  glandulofum  , 
nulla  lingua  tam  fungofa ,  nullum  cor  tam  mobile  ,  nullus  pulmo  tam 
fpongiofus  ,  nullum  hepar  tam  laeve  ,  nullus  ventriculus  tam  villofus  , 
nullum  omentum  tam  reticulatum ,  nulius  lien  tain  textilis ,  nullus  rcu 
tam  canaliculatus  ,  nullum  inteftinum  tam  voluminofum  ,  nullus  tefti- 
culus  tam  glomeratus  ,  nulla  mentula  tam  cavernofa  ,  atque  in  molliore 
ac  venuftiore  fexu  ,  nulla  mamma  tam  teres  ac  delicata  ,  nulla  clitoris 
tam  fenfilis ,  nullus  uterus  tam  flexuofus  ,  nulluni  ovarium  tam  veficulo- 
fum  ,  &  nullus  denique  fcetus  tam  tener  &  exos ;  quin  omnia  illa  &  plu- 
ra  alia,  ex  rationibus  omni  mentis  humanse  indagmi  quam  folertiilimac 
plane  incomprehenfibilibus ,  turbato  rerum  ordine ,  ingeneratam  fibi  na- 
turam  fenfim  exuant,  atque  nunc  in  torpidum  callum  condenfentur  ,  nune 
in  duras  cartilagines  ,  aut  his  duriora  oifa,  folidentur ,  nunc  denique  , 
abominando  prorfus  fpeclaculo  ,  in  lapidofas  cruftas  indurentur  ,  ut  itjde 
inexplicabiles  ac  immedicabiles  morbi  fubito  exardefcant ,  mortefque  inex- 
fuperabiles  rapiditlima  pernicitate  fubfequantur.  Unde  forfan  haud  incom- 
mode  huc  illud  trahendum  Senecae  *  lib.  3.  de  Ira ,  cap.  i^.  Quaris , 
quodjit  ad  libertatem  iter  ?  Qualibet  in  corpore  tuo  vena  :  Quod  tamen  , 
praemollita  duriore  rigidi  Stoici  fententia  ,  ita  potius  invertere  liceat :  Qu<g- 
yis ,  quod  fit  ad  morbum  &  mortem  iter  ?  Qudibet  in  corp&re  tuo  vtna, 
Ferum  hscc  obiter ,  &  quafi  in  tranfitu. 

§.     XVIII. 

Sed  erunt  fortafiis  hic  nonnulli  ,  ut  funt  incredula  plerumque  pin- 
guiora  mortalium  ingenia  ,  qui  ,  tantarum  in  corpore  noftro  mutatio- 
num  prorfus  ignari  ,  omnia  haec  pro  febriculofis  quafi  infomniis  ,  aut 
plufquam  anilibus  deliramentis  fint  habituri.  Illi  vero  ,  meliora  edocfli , 
nunc  fciant ,  nihil  ficli  aut  mentiti  hic  ttaditum  fuitfe  ,  fed  omnia  po- 
tius  diligentifiimis  praeftantiorum  medicorum  obfervationibus  valide  in~ 
nixa  elfe  ,  quorum  intemeratam  fidem  in  dubium  vocare  velle  ,  injiu 
riofum  omnino  ncfas  fore  exiftimamus. 


F    3  §.  X  I  X. 


4<?  T    K    I     L    L    E    K  , 

i     XIX. 

Ut  igitur  didis  noftris  eo  luculentior  fides  conftaret ,  fingularia  quae- 
dam  &  felecla  exempla  ,  ex  immeniVfere  obfervationum  medicarum  con- 
gerie  ,  huc  transfevre  &  m  concinniorem  paulo  ordinem  digerere  pla- 
cuit.  Unde  nempe  liquido  ,  ut  fpes  eft ,  apparebit  ,  ni-hil  prorfus  iri 
medium  a  nobis  allatum  fuiffe  ,  nifi  quod  firmilfimis  teftimoniis  ,  &  inex- 
pugnabilibus  probationibus  folide  erfet  praemunitura. 

$.     X  X. 

Ordiamur  itaque  ,  melioris  ordinis  gratia  ,  ab  ipfo  capite  ,  &  quocl 
intra  ejus  ambitum  praecipue  reconditur  ,  cerebro ,  Daedalea  illae  vitac  , 
mentifque  ac  ingenii  orfrcina.  Illius  autem  cra(£e  membranse,  five  durse 
fic  dic"toe  matri ,  induratam  quandam  materiam  &  lapideam  ,  inftar  ru- 
pis  cujufdam  inaequalem  &  afperam  ,  aculeis  multis  ,  &  veluti  cati  un- 
guibus  ,  conchyliis  ,  variifque  figuris  diftin&am  &  variegatam  ,  firmiter 
adhxrefcentem ,  vidit ,  defcripfit  &  depinxit  quoque,  Ifaacus  Cattierius  ,• 
obf  i1).  Obfervationum  Medicinalium  ,  Petri  Borelli  Obfervationibu» 
Medicophyficis  fub  finem  adjeclarum  ,  ex  quod  illud  ftupendum  naturae 
miraculum ,  memoratu  fane  digniflimum  ,  folita  facundia  repetiit  ele- 
gantiflimus  medicorum  ,  Nicol.  Pechlinus  ,  obfervat.  med.  41.  lib.  2. 
pag.  314.  ubi  fimul  id  genus  plura  ,  quae  huc  pnefertim  faciunt ,  fcite 
obfervata  leguntur.  Quin  &  fex  ejufmodi  ofiicula  afpera ,  ipli  adeo  piae 
matri  tenaciter  inhaerentia  ,  fefe  confpexirfe  ,  memori*  prodidit  teftis 
©culatus  &  fide  hinc  digniflimus  ,  Thomas  Bartholinus  ,  Hiftor.  Anat, 
rar.  8f-  cent.  2.  pag.  323. 

§.     X  X. 

Intra  ipfius  etiam  feptum  fic  diclum  falcifbrme  ,  offeam  fubftantiam  » 
immo  &  oflicula  quamplurima  afpera  ,  ferrata  &  rupis  ad  inftar  inaequa- 
lia  &  acuminata  ,  rtupentes  aliquoties  deprehcnderunt ,  Leonardus  Bo- 
tallus  ,  Jonnnes  ab  Horne  ,  &  modo  laudaius  Pechlinus  ,  obfervat.  med» 
40.  lib.  2.  pog.  312.  quae  tota  huc  fpeclat  &  conferri  fedulo  meretur,  ac 
denique  celeberrimus  quondam  nofter  Adamus  Brendelius  ,  praematuro 
feto  huic  Academiae  noftrae ,  ingenti  damno  ,  ereptus  ,  obfervat.  anatom. 
6.  Decad.  primae,  ut  alios  jam  taceamus  ,  qui  idem  ptflim  diligenter  olv 
fervarunt.    Conf.  Acta  Med.  BeroHnenf.   Vol.  I.  p.  44.  fq,- 


$.  XXIL 


DE    ORIS    V  E  N  T  R.     ANGUSTIA.         4? 
§.     XXII. 

Sed  parva  profe&o  adhuc  loquimur  :  ipfum  enim  adeo  cerebrum  ,  mol- 
Jiilimum  iilud  ac  tenerrimum  vifcus ,  non  folum  in  callofum  &  glandulo- 
ium  fungum  ac  fcabrum  tophum  coaluiife  j  fed  &  adeo  ,  quis  non  ad 
hsec  ,  quxfo  ,  obftupefcat  i  Maximam  fui  partem  ,  in  perquam  rigidum 
lapidem ,  mori  fructui  figura  fimillimum  ,  obduruifle  ,  teftes  funt  gravit 
fimi  ,  Jo.  Kentmannus  ,  Thom.  Bartholinus ,  Gemma ,  Hollcrius ,  Wie- 
rus,  Marcell.  Donatus,  Nicol.  Pechlinus  ,  loco  fupra  indicato  ,  p.  314, 
item  Jo.  Jac.  "Wepfeius  ,  &  ex  co  magnus  Boerhaavius ,  in  inftitut.  med. 
26*4.  ubi  tamen  vid.  Celeb.  Hallerus  ,  in  Prselect.  Academ.  Vol.  II.  pag. 
494.  aliique  plures  ,  laudati  jam  modo  allegato  Bartholino ,  Hift.  Anat. 
91.  cent.  6.  pag.  3^7.  ubi  nempe  rariflima  hiftoria  de  integro  bovis  Sue- 
cici  cerebro ,  in  faxeam  molem  &  maflam  prorfus  immutato ,  relata  le- 
gitur  >  quale  &  ,  tefte  eodem  Cl.  Hallero  ,  obfervavit  poftea  Duverney 
junior ,  in  Memor.  Academ.  Scientiar.  Reg.  Parif.  An.  1703.  pag.  314. 
fqq.  Sed  plura  hanc  in  rem  exempla  collegit  in  primis  citatus  fupra, 
Kentmannus ,  in  lib.  de  lapidibus  ieu  calculis ,  qui  iu  corpore  ac  mem. 
bris  hominum  innafcuntur. 

§.     XXIII. 

Nihil  igitur  plane  mirum  ,  fi  etiam  illa  angufta  nimis  nnimse  angufbe 
fedes  ,  a  fummo  cetera  Cartefio  ,  fine  prudcntiorum  tamen  furhagio  ,  per- 
peram  ipfi  aHigaata  ,  fandliiiima  nempe  iila,  ut  vulgo  putatur ,  glandula 
pinealis ,  nunc  rigide  occalluit  ,  nunc  in  tophaceum  lapidem  induruit , 
nunc  denique  arenulas  ac  lapillos  fecum  inclufos  tenuit ,  ilbefa  tamen  pror. 
fus  acuta  mentis  acie  ;  quod  plufquam  vigefies  folus  obfervavit  Regnerus 
de  Graaf  ,  item  Sylvius ,  Barbettus  ,  Joan.  van.  Horne  ,  Willifius  , 
Pechlinus  aliique  viderunt ,  laudati  jam  Thom.  Bartholino ,  Anat.  Ref. 
lib.  3.  cap.  6.  p.  496".  &  pnefertim  lsbrand.  Diemerbroeck ,  lib.  3.  Anat. 
cap.  6.  p.  353.  opp.  cum  aliis  ,  quibus  accedat  Raymund.  VieuflTenius, 
lib.  1.  Neurbgraph.  univerf.  cap.  11.  pag.  139.  Quin  imo  Florentius 
Schuyl ,  portentofioris  illius  opinionis  Cartefianse  perquam  ftrenuus  cali- 
dufque  alioqui  defenfor  ,  imperiofge  tamen  veritatis  praepollente  virtute 
actus  &  impulfus ,  ingenue  faflus  eft ,  in  erudita  Praefatione  ad  Cartefii 
Librum  de  homine ,  a  fe  latinitate  donatum  :  fe  in  illa  decantata  glan- 
dula  pineali  lapillum  aliquando  inveniife  ,  qui  plufquam  ditnidium  ipfius 
glandulse  occupaverit.  Quale  quid  &  noftra  ipfa  setate^  obfervarunt  bini 
jfti  anatomicorum  antefignani ,  Frid.  Ruyfchius  ,  in  Thefaur.  Anat.  f . 
pag.  28'  &  Jo.  Bapt.  Morgagirus,  in  Adverf  Anat.  6.  obf.  11.  pag.  10. 

ubi 


48  T    R    I     L     L    E    R  , 

ubi  prioribus  exemplis  fupra  produ&is  nova  aliquot  addit ,    a  fe  ipfo  quon= 
dam  vifa  &  diligenter  adnotata. 

§.     XXIV. 

Inde  nunc  minus  mirabilia  effe  videntur  ea ,  quae  ,  de  arteria  afperd 
tota  in  os  converfa  ,  narrant  Cardanus  ,  de  epiglottide  illius ,  feu  lingula 
&  operculo ,  ut  Cicero  &  Celfus  fcite  loquuntur ,  pariter  olfea  ,  Pavius, 
de  cartilagine  fcutiformi  in  oifeam  duritiem  mutata  ,  Fuirenus  ^  Pechli* 
nus ,  Bartholinus  &  alii,  de  thyroide  &  cricoide  ,  Fallopius ,  de  arytse* 
noide  ,  Riolanus ,  &  de  aliis  cartilaginibus ,  eidem  fato  femper  expofitis  , 
&  ipfa  fua  rigida  jam  natura  ,  in  proximam  rigidiorem  oifeam  mutatio- 
nem  femper  pronis,  alii  plures  ,  apud  Bartholin.  Anat.  Ref.  lib.  4.  cap. 
2.  p.  696.  Pr?efertim  autem  illas  fterni  cartilagines  ,  cum  quibus  ipik  co- 
ftae ,  ut  notum  ,  committuntur  ,  flexiliorem  fuam  naturam  foepius  exue- 
re  ,  &  continuum  quafi  os  formare  ,  pridem  notatum  eft  a  Pavio  ,  Hilda- 
no ,  Fallopio,  Pechlino  &  aliis  :  &  nofmet  ipfi  ,  paucis  abhinc  annis  , 
moeftitlimi  obfervavimus  in  celfiflimo  Duce  ,  quo  juftior  alter  nec  pietate, 
nec  bello  &  armis  major ,  fuit ,  cujus  praematura  fata  adhuc  acerbe  de- 
ploramus.  Illius  enim  cartilagines  fterni  adea  ufque  in  oifeam  duritiem 
obriguerant ,  ut  ne  acutilfimo  quidem  fcalpello  ,  uti  mos  eft  alias ,  dit 
cindi ,  fed  ftridula  potius  ferra  fecari  potuerint ,  ut  alia  jam  mittamus 
paffim  obvia  &  cognita.  Conf.  Jo.  Rhodii  Mantifla  Anat.  ad  Thom. 
Bartholinum  ,   obf.  g.  &  Clopton  Havers  Ofteolog.  Difc.  ?.  pag.  317. 

§.     XXV, 

Sed  haec  quidem  nec  fubitum  nec  funeftum  vitae  ipfi  detrimentum  infe- 
runt  j  gravioris  autem  difcriminis  res  eft  ,  ubLvel  callofa  >  vel  offea,  auE 
lapidea  materia  peregrina  ipfius  fpongiofi  pulmonis 

Vitalefque  vias  &  refpiramina  claufit  -, 

«ujus  perquam  calamitofi  fati  ,  jam  fua  olim  tempeftate ,  frequentius  me* 
minerunt  medici  prceftantiffimi ,  Galenus ,  lib.  4.  de  loc.  arfect.  cap.  8» 
Aretseus ,  lib.  1.  de  morb.  chron.  cap.  12.  Paulus  yEgineta ,  lib.  3.  cap. 
28-  &  31.  &  Alexander  denique  Trallianus ,  lib.  S-  cap.  4.  Noftra  vero 
setate  ,  longe  plures  obfervationum  medicarum  induftrii  Scriptores  innu- 
mera  paene  exempla,  notatu  fane  digniilima ,  in  literas  relata  nobis  fub- 
miniftrarunt.  Quos  inter  eminent  Reiner.  Solenander ,  Carol.  Pifo  ,  Do- 
min.  Panarolus  ,  Salmuth  ,  Dodonxus  ,  Platerus  ,  Scaliger  ,  aliique  plu- 
r«s ,  quos  longa  ferie  collectos  exhibent  Jo.  Rhodius ,  obf.  med.  3.  cent. 
2.  &  Jo.  Schenckius,  obf.  49.  lib.  2.  item  Thom.  Bartholinus,  Anat.  Ref. 

Lib, 


t>  E    ORIS     VENTR.     ANGUSTIA.        45 

lib.  it.  c.  9.  p.  4*8-  &  hift.  anat.  33.  ccnt.  1.  nec  non  DiemcrbroecV, 
fcrrat.  lib.  2.  c.  13.  p.  3C6".  &  haaxime  Bonetus  tom.  2.  rfted.  feptcnr. 
lib.  2.  fecl.  II.  c.  6".  &  fqq.  p.  3£f.  fqq.  &  Sepulchret.  tom.  1. 
1.  2.  fecl.  7.  obf.  II.  p.  6%7,  obf.  79-  p.  723.  &  obf.  86".  p.  726.  fqq. 
item  Zactit.  Lufitanus  hift.  med.  princ.  37.  lib.  11.  pag.  381,  fqq. 
Sed  in  primis  memoratu  dignus  eft  fequens  fingularis  cafus  ,  quem  de 
presbytero  quodam  afihmatico  his  ipfis  verbis  refert  ]o.  Bapt.  Helnon- 
tius,  de  afthmate  &  tulfi ;  43.  p.  349.  Dijfecio  pulmone  ,  invtmitur  fini~ 
jlri  lateris  lohus  pojlericr  ,  durus  ,  £*?  e  pumice  lapidefceus  :  rntufque ,  qiuiji 
grumus  per  pulmonem  occalluiffet.  Ubi  autem  afpera  arteria  in  quatuor  lo- 
bos  difptrfitur  ,  grumi  cafeoft  erant  ,  ir.ter  cartilaginem  &  pumicem  me~ 
dii ,  plurefque  ejufmodi  lapilii ,  fparfim  per  pulmonis  regionem  vift.  Hacte- 
nus  i"e.  Sed  &  bronchi  particulam  oifeam  obfervavit  Gerard  Blafius , 
in  obfervar.  med.  rarior.  6.  part.  6.  in  quo  egregio  libro  &  plura  alia, 
quic  huc  fpectant ,    fingularia  legi  omnino  meremur. 

§.     XXV  L 

Neque  vero  perennem  illurh  vitae  falutifque  fontem  ac  difpenfatorrrri,- 
cor  in.quam  ipfum  ,  pulmonibus  proxime  vicinum  atque  focium  ,  ab  il- 
la  peitifera  labe  prorfus  immune  eife;  quin  potius  farpe  in  tenacem  cal- 
lurri  obtorpefcere  ,  vel  iti  lentam  cartilaginem  fofdari,  vel  in  rigidum 
os  indilrari ,  vel  denique  potiorem  fui  partem  in  afperum  lapidem  ob- 
rigere  ,  complura  fane  atfatim  docent  exempla  memorabilia  ,  per  foler- 
tiores  medicos  fumma  tide  publice  confignata.  Cor  igitur  cartilagino- 
fun  ipfe  vidit  ac  defcribit  RioLnus  ,  ac  ex  eo  fhom.  Bartholinus, 
epift.  medicinal.  66.  cent.  I.  p.  273.  ubi  &  plura  *  quae  huc  fpedtant , 
leguutur.  Cordis  valvulas  fic  dietas  femilunares  in  olfeam  plane  duri- 
tiem  dcoeneraife  ,  cum  ftupore  ,  deprehendit  anatomicorum  princeps  , 
Frid.  Kuyfchius,  obf  anatom.  chir.  69.  pag.  6"$.  &  dudum  ante  eum, 
Henr.  a  Moinichen,  in  epift.  ad  Bartholin.  97.  cent.  11.  epiitolar.  med. 
1  hom.  Bartholini ,  item  &  Pechlinus  ,  obf.  40-  lib.  11.  pag.  313.  Of- 
feam  aut  lapideam  concrefcentiam  ,  finiftri  cordis  ventficuli  lubftantiaai 
mufculofse  innatam  &  connatam  ,  confpexit  Gerard;  Blafius ,  obf.  rar. 
13;  part.  6.  p.  8--  Oifa,  cartilagines  ,  maifas  informes  carnofas,  adipa- 
tas  ,  nerveas  ,  membranaceas ,  aliaque  peregrina  coipora,  immo  &  a- 
deo  lapidola  coagmenta  ,  fscpius  in  iifdem  ventrictilis  reperta  fuiife ,  te- 
ftantur  Kio'anus  ,  Jo.  Trullius,  Simon  Paullf,  Hollerius,  Platerus  , 
"Wierus  ,  Saliusj  Severinus,  Sme  ;us ,  aliique  plures  ,  rmgno  numero 
jam  laudati  Thom.  Bartholino  ,  anat.  reF.  I.  2.  c.  7.  p.  394.  &  itl 
epilt.  med.  funra  allegat»,  /\6.  cer.t.  I.  in  primis  autem  Isbrand  Die- 
merbroeck ,  lib.  II.  an.it.  c.p.  9.  p.  278-  fqq-  ubi  &  ipfe  cl.  auctcr 
rarioies  fuas  in  hanc  mirandam  rem  obfervationes  fideliter  fubjunxit. 
Et  quis  ,   quxlo  ,    terribiki    illos    injuifos   cordis  incolas ,    crudelis   per- 

Difput.  Medico-Fratf.  Tom.   II L  G  ni- 


/ 


5o 


T     R    I    L    L    E    R, 


niciflima;  mortis  fabricatores ,  nefcit ,  polypos  inquam  iftos  grandes," 
crailbs ,  radicofos  ,  cartilagineos  ,  carnolbs  ,  membranaceos  ,  tenaces  Sc 
veros ,  non  ex  fanguine  glutinofo  temere  concretos  i  quales  accurate 
defcripfenint  nobis  Tulpius ,  Bartholinus  ,  Bonetus ,  Diemerbroeck  , 
Velfchius  ,  Malpighius ,  Morgagnus  ,  Pechlinus  &  alii  ,  &  nofmet.ipti 
bis  acerbe  dolentes  vidimus  ,  in  binis  perfonis  fplendidis ,  longiore  im- 
mo  longilfima  vita  ,   in  publica  commoda  ,   digniilimis. 


§.     XXVII. 

Sed  ipfam  quoque  arteriam  magnam ,  ramofam  illam  ipfius  cordis 
progeniem ,  naturam  fuam  flexiliorem  fepius  degeneralle ,  atque  nunc 
circa  fui  exortum  ,  nunc  circa  progreiiiim  ac  defcenfum  ,  nunc  procul 
ab  origine ,  vel  cartilaginofim  rigiditatem  induiife  ,  vel  offeum  folida- 
riientum  contraxirfe ,  res  fane  eft  extra  omnem  controverfiam  pofita ,  & 
quam  plurimis  variorum  auctorum  fide  dignorum  teftimoniis  liquidiffi- 
mc  confirmata  ,  nimirum  magni  Harveii,  Riolani ,  Willifii,  Veslingii  , 
Carol.  Offredi  &  aliorum  ,  quorum  laudatiftima  nomina  relata  leguntur, 
apud  Thom.  Barcholinum  ,  anat.  ref.  lib.  2.  cap.  7.  p.  406.  &  epift. 
med.  97.  cent.  11.  p.  722.  Nic.  Pechlinum ,  obf.  jam  ftepius  citata, 
40.  lib.  11.  p.  313.  &  Jo.  Rhodium ,  obf  med.  63.  cent.  3.  p.  1^4. 
qui  ipfi  ejufmodi  abnormia  naturae  ,  faevo  quafi  cum  joco  ludentis,  por- 
tenta  perfpicue  viderunt ,  &  candide  adnotarunt,  quale  &  legere  licet* 
apud  Gerard  Blafium  obf.  med.  rar.  %.  part.  6.  p.  77.  &  cum  primis 
in  acl.  med.  Berolin  decad.  2.  vol.  8-  P-  21.  fqq.  &  in  annal.  "Wra- 
tis).  ann.  1725.  Claif.  4.  art.  11.  p.  6^-9. ,  Qiiid ,  quod  nobifmet  ipfis 
probe  adhuc  notum  eft  trifte  ejufmodi  exemplum  rev.  cujufdam  imperii 
Principis,  fine  prycvio  morbo,  no&u ,  fubito  extindli ,  in  cujus  cordc- 
non  folum  finiftra  auricula  occallata ;  fed  ipfa  etiam  arteria  magna  emer- 
gens ,  maximam  fui  partem  olfea  planc  ,  atque  paffim  impervia  ,  fuit 
deprehenfa.  Quin  &  calculum  adeo  mirabiliter  prorfus  riguratum  in  il!o 
arterise  magnae  ramo  ,  qui  vergit  ad  Euftachii  glandulam  iiniftro  rent 
impofitam  ,  fefe  quondam  reperilfe ,  teftatur  vir  &  arte  &  facundia  in- 
fignis ,  Nicol.  Tulpius,  obf.  med.  cap.  2f.  lib.  2.  p.  136".  qui  &  fi- 
milcm  fere  lapidem  fcabrum  in  vena  thoracica  externa  hofpitantem  anim- 
advertit ,  ut  ibidem  plenius  enarrat  cnp.  22,  lib.  4.  p.  312.  Sed  & 
arteriam  iliacam  ,  iteni0&  fplenicam  ,  variis  in  locis,  tori  ad  inftar  in- 
duratam  ,  obfervavit  &  defcripfit  teftis  oculatus  Nic.  Pechlinus  jam  iae- 
pius  laudatus,  obf.  41.  lib.  11.  pag.  314,  Nempe  omnes  omnino  ve- 
wx.  ac  arterise  illi  fatali  neceflitati  fubjectae  funt  ,  ut  occailcfcere  ,  vel 
in  cartilaginem  ,  fteatoma ,  os ,  aut  lapidem  quoque  indurefcere  poflint. 
Hinc  venam  portx  ex  parte  offeam  vidit ,  defcripiit  ac  depinxit  anato- 
iiiicorum  maximus  Ruyfchius,  obf  anat.  chir.  70.  p.   66.  ut  alia  }am 


D  E     ORIS    VENTR.     ANGUSTIA.         ^i 

taccam  excmpla  apud  Bonetum ,  Schenckium  ,  Stentzelium  noftrum, 
au&ores  ad.  med.  Bcrolinenf.  &  alios  paffim  obvia ,  quia  nobis  jiiin 
properandum. 

§.     X  X  V  I  I  L 

Carnofse  fepti  tranfverfi ,  feu  diaphrngmatis   parti  os    dnriufculum  ad* 
matum  ,   externa  cartilagine  tectum  ,  confpexit  Thom.  Bartholinus  ,   hift. 
anat.    SS-   cent.   II.    mefenterium     maximam  fui  partem  plane   ofleum , 
Jo.    Rhodius  ,  obf.   96.  cent.    II.  totum  autem   lapidoiiim  ,    Panarolus , 
apud  Bonet.  Sepulchrct.  anat.  tom.    I.  lib.  2.  fecl.    7.     obf.    135.    pag. 
7fO.   pancreas   quoque  in  tenacem    fcirrhum  ac  cartilagineam    duritiem 
mutatum,    ibidcm  cibfi    97.  quaie    trifte    fatum    &  omnibus    generatim 
glandulis  frequentilfime  contingere   fblere,    notiilimum  eft  ,     uc   videre 
licet  apud  Paracum  ,  Hildanum  &  alios  plures  ,    quos  kiudat  Th.  "Whur- 
tonus ,    in   Adenogra;  hia ,    cap.    II.    &    39.   i:em  alibi.    Licnis   membra- 
nam    non   folum  cartiJagineam  ,    fed  &  adeo    lapidofam  valde ,    &  ferro 
ufque  renitentem  ,   ut   &  cum  fonitu  rehliret ,   obftupefcens  fere,    inve- 
nit  Pechlinus  ,  obf.  41.  lib.    11.   p.    314.    ubi  de  membranarum    &  ar- 
terianim  tofis  agit ,    uti  in   antecedenti  obf  40.  de  tendinum,  membra- 
narum,  cartilaginum  &  lig?.mentorum  oftirlcatione  ,    ut  nempe  loqui  a- 
mat :  qux  obfervationes  tots;  huc  vel  maxime    fpe<£hnt.    Eandem  vero 
licnis  tunicam  &  offtam  &  cartilagineam  ,    immo  &  corii  bubuli   ad  in- 
ftar  craifam ,   deprehciidic  Thom.    Bartholinus  ,    anat.    ref.    lib.    1.    cap. 
16".   p.    1^9.  &  poft  eum  alii.    Sed  &  ipfum  peritonscum  ,   variis    areno- 
ils  particuiis  undique  confperfum ,  obfervavit  Fiid.  Pviiyfchius ,  obf  anar. 
chir.  70.   quod   &  de  omento   complures  autores  adnotarunt ,   cuni  qui- 
bus  confermdus  Demerbrccck,   1.  I.    anat.  cap.  6.  aliam. cjufmodi  mcm- 
branam  lapi  Hs    exfibus  obductam  vidit   ac   defcripfit  Tulpius  ,    lib.    1 1. 
obf.  incd.  cap.    48.    Infum    illud  molle   alis   ac  blandum    teneri   fuctus 
recept;;cul.  m  ac  hofpithim  >  uterum   nempe  ,   nunc  practer  n.ituram  car- 
tiTaginofuni ,  nunc   ca  lofjm  ,  nunc  denique  adeo  ufque  lapideum  depre- 
henfum  fuiife,    una  cum  ipfa  tenefa  prole ,     in  rigidum    plane   lapidem 
converfa  ,  q-iod   fine  omnium  ponentofiifimum  ,    a   variis   prxclaris  au- 
toribus  eft  palfim  adnotatum.   quorum   ipfa  loca  ledu   digna  fedulo  col- 
legit    Martin.   Schir  igius  ,  in  muliebrib.  h.ft.  med.  fccl.    II I.  cap.  2.  p. 
232.   267.    270.   &   fqq.    Add.  Th.    Bartholin.    Parieus ,    Helmontius , 
Sachfius,    Kwidmannus,   &  in  primis  Jo    Albofius  ,  de  Lithopxdio  Se- 
iionenfi.    Qualem  &    prxgrandem  uteri   viiginalis  18-    librarum    molem 
cx   pinguedme  cartilaginofa    totam  congeftam  ,   horrendo    fpedaculo  ,    a 
fe  ipf)  v  liim  ,  delme.ivit  Blafius,  obf.  med.  rar.  7.    pirt.  I.   p.    12.   qui 
&  lbidem  obf  9.  p.    13.  fqq.  ofleam  plane  tefticuli  pudlaris  erjctumidi  fub- 
ftantram,  a  ie  ^uondan)  repertam  fufe  defcripfit.     Quod  etiam   obfervatum 
Scahoarcio   van  der  Wiel ,  obf.  med.  anat.    chir.  34.  cent.  ^oftcr.    part. 

G     3,  piior. 


5*  T    R    I     L    L     E    R, 

prior.  p.  3R9  item  &  Diemerbrocck  lib.  1.  au.it.  cnp.  24.  p.  131.  Sed 
ruagis  protecto  adhue  dictu  &  auditu  horrenduin  illud  eruc  portentum, 
Quum  idem  Biufius  ,  ut  refvrt  ibidem  obf.  6.  p.  10.  11.  &  de,>ingit, 
imiverfum  mulieris  cujufdam  tabidx  abdornen  in  cartilag-nofim  ejulmo- 
di  materiam,  abominando  aucftu  &  incremento  ,  prorfus  rnutatum  in- 
vmiret.  Verum  &  pruriginofam  iftam  muliebris  pudoris  columellam  , 
Lu  clitoridem  ,  oifeatn  ai.quando  confpectam  fuiiTe  ,  co.nmcmorat  Th. 
Bartholin.  hift.  anat.  69.  cent.  m.  p.  137.  epift.  med.  94  cent.  I  1 1. 
p.  407,  &  anat.  ref.  lib.  I,  c.  34.  p.  292.  acque  ex  eo  Diemerbroeck, 
Lb.  1.  an.it.  cap.  26.  p.  153.  item  Schurig.  in  gynxcologia,  fect.  11. 
cip.  I.  pag.  128-  qui  &  ibidem  pag.  107.  aliam  fingularem  Paullini 
obfervationem  in  medium  adfert,  de  p.irticula  virili  faluci  in  oifeam  pa- 
ricer  rigiduatem  obfolidata. 

§.     X  X  I  X. 

Hepar  quoque  ipfum  nunc  .in  pertinacem  fcirrhum  indurefcere  ,  nunc 
diverlis  nguram  ac  colorem  calcuiis  ,  aut  muteria  lenta  vifcida  ac  gyp- 
fea  incus  oppleri  j  nunc  cjenique  lapidofo  quafi  cortice  extus  incruftari , 
p:ura  docent  exempla  a  Pargeo  ,  Hollerio  ,  Horftio  ,  Dodoncco  ,  Bello- 
nio ,  aliifque  allata  ,  apud  Bartholin.  anat.  ref.  lib.  1.  c.  14.  p.  143. 
item  epift.  med-  2.  ccnt.  iii.  &  epift.  56.  cent.  11.  p.  586".  &  in 
actis  med.  Berolin.  ut  &  n.tturae  curioforum :  in  primis  autem  in  iis 
lepidis  &  eruditis  libellis ,  quibus  hepati  menihcem  purpuram  fortiter 
detraxit  ,  ejufque  exequias  celebravit ,  nempe  de  hepate  dcfuncto  ,  dc 
hepatis  exaudtorati  defperata  cauffa  ,  ut  &  de  difficili  hepatis  refurrec- 
tione,  aliifque  :  vid  &  Diemerbrocck,  anat.  lib.  I.  c.  14.  p.  70.  &  ma- 
gnum  Vefuliuni,  in  longa  illa  ac  docta  Joach.  Rcelants  epiftola  p.  674. 
tom.  11.  opp.  item  eo  nil  minorem  E.uyfchium  ,  obf.  anat.  chir.  %6.  & 
$7.  qui  &  calculum  durum  in  ipfo  hepatis  puenchymate  a  fe  quon- 
darn  repertum  fuiife  teftatur  ,  obf  anat.  24.  idem  veficulae  quoque  fcl- 
hx.  ,  calculofa  materia  intus  prorfus  obdudtx  ,  meminit ,  obf.  an.  chir. 
31.  cujus  non  infolitx  rei  complura  exempla,  ex  variis  aucloribus  ftu- 
diofe  colledta  profert  Jo.  Rhodius ,  obf.  2.  cent.  m.  qui  &  obf  3.  ve- 
ftcam  felleam  plane  oifeam  ,  in  puella  ittero  diuturno  confecta  ,  fefe  ob- 
fervaffe  affirmat.  Quin  &  nofmet  ipfi  ante  complures  jam  annos  ,  in 
ftrenuo  vini  prscfertim  fpiritus  potore  ,  in  publica  platea  fubito  extinc- 
to,  ftupentes ,  cum  aliis  ,  depreheudimus  hepar  ejufmodi  ingens ,  prse- 
clurum  ,  pondcrofum  &  albario  quafi  opere  externam  fui  fuperficien; 
adeo  ufquc  obductum ,  ut  vel  acutiifimo  fcalpcllo  vix  difcindi  poifet. 


*.  XXX. 


D  E    O  R  I  S    V  E  N  T  R.     A  N  G  U  S  T  I  A.  yj 

§.     XXX. 

In  fimile  autcm  lapidofum   duramentum    diriguiiTe  tunicam  lietii    cir- 
cumjectam,   paullo  fuperius,    ex  ornatiifimo    Peciilino,     commemoravi- 
jnus.    Adhuc  tamcn  akius  peftem    iftam    ficpe    penetrafle,    atque  ipfum 
Jienis  corpus  interius,  tenerum  illud  ac  cancellatum  ,  adeo  ufque  durum 
ac  rigidum  reddidifle  ,  ut  vix  culcro  ccderet ,   nifi   maxima    vi    intrufo  , 
fmguluri  exemplo ,  inter  alia  ,    oftendit  Thom.  Bartholinus  ,   hift.    anat. 
60.  cenc.  4.   3s8-  Georg.   quoque  Queccius  s    item  &  Schenckius  ,    vide- 
runt   lienes ,   media  fui  parte,  fubftantia  cartilaginea    incruftatos  ,    refe- 
rente  Diemerbroeck ,   lib.    1.    anat.   cap.    16".  p.    83.   &  alii.  Iftas  quoque 
lubricas  humidafque  immundioris  liquoris  ejeclitii  officinas  ,  veficam  nenv- 
pe  atque  renes  ,    ejufmodi  tunica  quafi  molefta   lapidofa  intus   non  raro 
circumveftiri,   id  neminem  ,  fpero,    folertiorum    medicorum   fugit ;   pr?e- 
fercim  quum  innumera  paene  ea  de  re  ubivis  proftent  exempla  ,   ceu  vi- 
dere  eft  apud   Sachfium  ,  in  gammarologia  ,  p.   901.   in    addend.    &   cx 
illo  «Sc  aliis  ,  apud  Bonetum  ,    med.  feptenl.  tom.   I.  lib.    111.  fect.  24. 
cap.  S-  P-   738-  fqq-   &  in  fepulchret.  tom.    11.  lib.    III.  fedt.  22.  obf. 
9.  pag.  560.  fqq.   &  alibi  ;    qui   &  ibidem  ,    fect.  24.  obf.    ip.  p.   627. 
fqq.  Callofi   oris  &  colli  vqCkx  varios  funeftos  cafus  ex  au&oribus   fide 
dignis  refert,    quale  &  obfervavit  Jo.  Rhodius  ,  ob"  16.  cent.   111.  de 
craflb  callo  veficae  ori  arclilfime  circumnato  ,   qui  liberum  lotio   iter  oc- 
clufit,   &  mortis  contra  viam  aperuit.    Similes    quoque    tetros    callos  in 
ipfa  yrethra  excrcfcere ,  acerbiifimo  cim  dolore ,   ceu  dignam  tamen    in 
fuum  exitium  mercedem  ,  ifti  fkpius  experiuntur  pretiofi  dedecorum  cm- 
tores  ,    qui  cum   publicatae  pudicitiae    feminis  foedum  &  damnofum   ha- 
buerunt  commercium  ;    qua  de  re  fingulare  extat  exemplum  apud  Stal- 
part  van  der  Wiel ,  obf.    40.  cent.  poft  part   1.    p.  410.   fqq.    item  & 
Hildanum ,   Sculcetum,  Bonetum    &  alios.    Ex  quibus  etiam  aliifque  a- 
bunde  conftat  ,  illa   ipfa  inchoandi  hominis  rudimentorum  &  incunubu- 
lorum  conceptacula,  feu   tefticulos ,  faepilfime  in  enormem  ,  prxgrandcm 
&  ponderofanimolem  callofam ,   oifeam  immo  &  gypfeam ,   &  lapidofam 
moleftitfime  intumuiffe.    Quale  etiam  notiifimum  eft  de  finuofo  inteftino- 
rum   volumine,    in  cujus  nempe  gyratis  orbibus  ,  cartilagines  ,    callos  , 
lapides   oflaque  fxpius  reperta  fuifle  ,    exemplis  ex    pluribus    Auctoribus 
petitis  aifatim  probat  laudatus  modo  Bonetus ,    med.  feptent.  tom    l.lib. 
III.  fedt.    12.  cap.   7.   pag.    $8i-    Tqq.   &  cap.    14.    pag.   f89-  fyq-  »tem 
Sepulchret.  tom  2.  lib.  III.  fcct.    14.  obf.  9.  pag.  218-    fqq-     &    aliis 
iftiuc  operis  prxftantufimi  locis.    Scd  hxc  hadenus.     Longe    plura    qui- 
dem  his  ipfis  jam  allatis  adjicere  hic  potuiflemus ,  fi  ,  florilegarum  apum 
td   inftar,  pcr  omnia  illa  naturx  curioforum,   tranfactionum  Anglicana- 
^tira,   aclorum  cruditorum  ,  item  Boneti ,  Schenckii ,  Mangeti ,  (k  alio- 

G     3  rum 


J4  '  T    R    I    L    L    E    R  , 

rum    fpatiofa  volumina,    libere  circumvagari  libuiflet,   aut  per   anguftos 
dilfertationis  academicac    cancellos  ,   licuiifet : 

Veritm  animo  fatis  htc  vefiigia  clara  fagaci 
Simt ,  per  qu#  pojjh  cognofcere   cetera  tute. 

$.     XXXI. 

Hxc  autem  cun&a  ,  folius  potiflimum  ventrjculi  cau(Ta  ,  pauTo  ube- 
rius  pracm.ttenda  exiftimavimus ,  uc  nempe  eo  luculentius  exinde  difpa- 
lcfcerec  ,  tanto  minus  mirandum  fore,  ii  vel  ipfa  hxc  funtuofi  vit;s 
humame  culina  ,  f  >cufque  quafi  perennis,  pari  calamitofo  fato ,  priorcm 
fuam  nituralem  formam  exueret,  &  in  novam  prorfus  atque  infolitam 
tranliret  ;  quamo  m.igis  reliqua  vifcera  omnia,  ipfo  ventriculo ,  dignita- 
te  &  u  fu  viaeque  commodis ,  partim  praeftantiora ,  partim  &  inf  riora, 
ejufmodi  liicluoliifimis  exitiis  &  atrociilimis  callbus  obnoxia  eife  depre» 
henderetur. 

§.     XXXII. 

Paflim  nimirum  conftat  ex  induftrioforum  medicorum  obfervationi- 
bus  ,  publicis  literis^monumentifque  confignatis,  illum  ipfum  ventricu- 
lum  nunc  circa  ftomachum  ,  Ciwe  oclophagum  ,  nunc  circa  fuperius,  feu  fini- 
ftrum  fuioftium,  nuiicdemque  circi  inferius,  Cive  dextrum,  vu'go  pylorum, 
f,-u  janitorem,  dictum,  vel  rigidc  occallefccre,  vel  cartilaginofam  auc  oifeam 
duritiem  induere  ,  vel  in  materiam  gypfeam  aut  lapideam  obrigere ,  vel 
tuberofa  carne  opp'eri  ,  vel  denique  intradhbili  fcirrho  obfideri  :  unde 
frequentius  accidit ,  ut  his  tranfverfis  quafi  peifulis  atque  repagulis  for- 
titer  contra  nitentibus,  ea  qme  accepta  funt  ore  ,  haud  fine  orfe n fa  ac 
qtierela,  re&a  via  ,  irt  ipfum  ventriculi  fundum  illabi  qucant  j  fed  in, 
ipfo  potius  adicu  pertin  icius  haereant ,  atque  incocta  &  inconfecta  pro- 
tinus  reddantur;  quamobrem  nulla  ftomacho  ruenti  fultura  accedit  j 
quin  potius  lenta  tabes  vit.des  liquores  fenfim  exhaurit  ,  artufque  ipfos 
crude'i  edacitate  tandem  depafcitur :  ut  vel  ex  noftro  finguluri  cafu , 
fuperius  propoiito  ,  ubeiius  patefcit. 

§.     XXXIII. 

Quod  &  ex  aliis  fimilibus  exemplis  ,  apud  probatos  auctores  hfric 
inde  obviis  ,  multo  adhuc  validius  confirmatur,  qux  inter  in  primis 
eminent  binsc  iftse  luduofx  hiftoriae,  de  cefo.mago  occallato  &  cartila- 
ginofo  ,  ex  Henr.  Sampfonio  atqne  Nic.  Guil.  Bcckers  fideliter  relatae  , 
&  poftea  fuis  scternum  vi&uris  operibus  ftudiofe  infertae  a  ficpius  jam 
lauduto  Thcoph.  Boneto ,  tom.   I,   med.  Septent.  libr.   II,  fcct.  I.  cap. 

J. 


D  E     O  R  I  S     V  E  N  T  R.     A  N  G  U  S  T  I  A.         ?? 

I.   &   3.  p.  ^04.  &  in   Sepulchret.  anat.  tom.    ii,   lib.   IIT.  fcc):    4.  obf. 
8-   &  9.    pag.   32.   quorum    ipfa   verba  in  compendium  mifla  hic  infi  1  , 
lcctorum  quidem  pace  ,  adfcribere  haud  pigralvmur :    Femitia  diu  diffictd- 
t.ite  ghttiendi  prxpedita  metlicum  adivit ,   qni  cxplorato    per  jiilitw,  ex  ojfe 
baieux  confe&um ,  ioco  prorfus  impervio ,    iilam  merito  pro  dcplorata   ba- 
bult :  poji  panccs  etiam  menfes  obiit  fame  ene&a.   In   dijfe&o  cadavere  ,  10- 
tits  afophagus  a  clavicularum  regione ,  ad  ipfum  ftomachum  ,    iuventm    tft 
pura  pitta   cartilago ;  neque  erat  pervius ,    niji  cavitate  valde  wiuttta  ,    vix 
fetam  porciuam  admittente  ,    eaque  labyrinthea,  fed  integra  Jubjiantia  car- 
tilaginea  folidus.    Cui  fingulari  prorfus  hiftoriae  gemina  eft  fequens :    Mer- 
cator  Hippolitanus ,  fefquianno  ,  de  glutiendi  difficultate  ,  mucronata  fub  car- 
tiiagine  ,    dolore  gravabili  indies  augefcente  ,  languore  ac  totitis  corpvris  con- 
tabefcentia  ,    nuilo  iu  faucibus  tumore  vel  dolore  apparente  ,  conquejius  ,  at- 
que  ad  fata  vitanda ,  quam  plurimis   tam   intemis  ,   quam    externis ,   a  di- 
verjis  Apoilinis  jiiiis  ,    tra&ti  temporii ,  Jibi  prxfcriptis ,    ac  incaffum  adhi- 
bitis  remediis ,  corpore  ,  ob  giutieudi  facuitatem  plaue  interceptam  ,  fangv.i- 
ne  ac  fpiritibus  dejiituto ,    tabitudine  violeuta  exfpirare    cogitur.      Cadave- 
re  dijfe&o  ,    tribus    ab  ore  ventricuii  digitis ,   tefophagus  a  cartilagine  annu- 
liformi   exiguo  foramiue  prxdita ,    ab  ipjb    tefophago  enata  ,    obturatus  re- 
pertus  fttit.  Hactenus  iili.    Qtias  quidem  binas  memorabiles  hiftorias  no- 
ftro  praefenti  cafui  perquam  preife  &  «equabiliter    refpondere  ,    ncmo  ut 
fpes  eft  ,  facile    negaverit. 

§.     XXXIV. 

Q110  &  vel  maxime  profecto  fpectant  bince  alise  a  Joanne  Rhodio 
ita  commemoratse ,  obf.  med.  47.  &  48-  cent.  11.  annD  1627.  Pata- 
vii  ,  nobilii  virgo ,  Deo  facrata ,  jam  Jeptem  ac  decem  auuis ,  vix  ali- 
qnot  guttuias  liquoris  demittit.  Oefophago  nempe  ab  q/Jiculo  avicuix  oiim 
fqucio  ,  fcirrhofus  tumor  ,  affiuente  materia  genitus.  Hacc  prior  Rhodii  hi- 
ftoria  ;  fed  en  &  alteram  :  Adolefcentnlo  o&enni  per  febrem  ardentem 
abolita  libera  glutiendi  potejias  ab  tefophagi  angujiia ;  qux  tanta ,  prxjeute 
Joanne  Prevotio,  ut  gula  ,  cadavere  aperto  ,  aquam  non  admitteret.  Hxc 
ille,  medicorum  eruditorum  haud  poftrema  gloria  ;  ex  quo  fingulares 
has  hiftorias  tranfumfit ,  &  operi  fuo  immenfse  frugis  pleniflimo,  fepul- 
chreto  nempe  anatomico ,  intexuit  diligentiflimus  Bonetus ,  tom.  2. 
Hb.   iii.  fcct  4.  obf.    14.    p.    33.  fqq. 

$.     XXXV. 

At  omnium  tamen  proximam  &  quafi  conjunctifTimnm  affinitatem  cum 

oc  noftro  cafu  ifta  habct  perquam   notabilis  hiftoria  ,   qinm    candde  c- 

arrat  vir  nicdicarum  juxtu  &  poetiearumrerum  periiiflinuis,  &  digniifi- 

mus 


56  T     R    I     L    L    E    &, 

mus  tnagni  Jani  Gruteri  Socer,  Henricus  Smetius  a  Leda ,  in  rpircellu- 
neis  mc Jicis ,  lib.  10.  p.  529,  his  quidem  verbis  :  auno  1573.  Pr<efeBais 
venatcrum  iUuftris  Lippenftum  comitis ,  de  dolore  circct  dextram  oefupha  \i 
partem  ,  querebatur ,  pr&  quo  ne  micam  quidem  panis  r.iadefaBam  forbendo 
hauftam,  ftrrepoiuit ,  innno  vix  ipfum  folumque  potum,  nifi  paulatim,  & 
per  cochiearia  fnguia  fu-.neret.  Aeger  caufjam  in  frufium  tendinis  boviHi 
fubduri  devoratum  refercbat.  Ego  tubsrcidum  durum  intra  mfophngum  ,  ea, 
iu  regione,  fuccrefcere  occepjfe  exijlimo.  Acute  hic  ac  vere  haud  dubic  , 
conjectavit  Smetius.  Sed  jure  dolendum  ,  nec  mortem  hujus  miferan-- 
di  venatoris  ,  nec  cadaveris  ,  poit  eam  ,  fcclionem  ,  hic  adjedam  fuiile, 
Tum  fane  exactior  utriufque  cafus  inter  ilfe  convenientia ,  procul  du^ 
bio  ,  ionge   prcifius  uccuiatit.fque  enuuiifet. 

§.     XXX  V  t 

Sed   callofarum  ejufmodi  &  carnofarum    extuberationum  ,    nunc  circa! 

tefbphagum  ,  nunc  aut*em  circa  ipium  ventriculi  oitmm  ,  infelici  fcetura 

fubnatarum,   jam tum  fua ■  tempeftate  meminit    Claud.    Galenus  ,    cujus 

ea  de  re   perquam  memorabihs  locus   dignus  omnino  eit  ,    qui   hic  lega- 

tur  e  libro  nempe   III.   dc  iympcomatum  cauifis,  cap.    11.  p.  87-  tdra. 

8.  oop.    IXijuSanfi   d' evtere  Kctt  flAc.^^uct    rt  o-ctPKoocec  Kcirct  rov   &ro- 
r  '       \       «  ,-  »  »  '  -  '        s  «      ./  f 

y.ciy^ov  ,    ctct    xctKrcc    r  parct   7toAAc.kic   ycvc jtieico  ,    ooc  qrai   TtctvrctTTK- 

9- iv  <z7ro(P(>co£cu  rr\v  oaov  roov  crtrtouv  >  jj  7rctpctQ\ct.'^/au  K&rct  rt  Sane  ac- 
cidit  uliquahdo ,  &  carnofum  fuberculum ,  qnalia  f&pe  foris  videmm  ,  in 
Jiomacho  uafci ,  quod  vel  omniuo  ciborum  viam  obsiruit ,  vel  aliquaten.is 
hupedit.  Neque  ignotum  prorfus  iuiife  videtur  fubdolum  clanJeitini  hu- 
jus  mali  ingenium  ipfi  Cxlio  Aureliano  ,  fcribit  eium  aperte  &  dilucide*: 
jib.  II.  de  morb.  chron.  cap.  2.  pag.  445.  Magis  ,  cum  initia  atque  fuuu 
mitat  fiontachi  caiiofa  ,  videbuntur  vehementiore  modo  curationis  uidigentia. 
'  Forfan  &  cum  eodem  atroci  itomaehi  occluli  malo  conrli&atus  fucrit 
ilie,  cujus  in  miraculis  S.  Gengulphi  mentio  facta  eit  apud  diligentitfi- 
mum  &  do&iifimum  Langium  ,  tom.  4.  Glodar.  med.  &  inF.  latinit. 
pag.  1054.  his  quidem  v^rbis:  Yer  tres  nimirnm  hebdomad,is  infirmita- 
^tis  leBum  tenuit ,  nec  cibi  aliquod  genm  deglutire  valuit.  Conf.  Ge  lii  lib. 
16*.  noct.  att.  cap.  3.  Verum  ambigua  haec  tantnm  eit  conjectura.  Tan- 
to  autern  certiora  itla  funt ,  qnx  de  iimilibus  cirea  di&a  vcntriculi  lo- 
ca  fuperiora  ,  excreicentus  duris  callolis  ,  vd  carnofis  ,  feiifim  fubortis, 
ac  libcro  cibotum  defcenfui  damnofe  oppofitis ,  ex  variis  recentiorum 
medicorum  fidc  &  laude  dignorum  obfervationibus  diligenter  colleda  3 
exhibet  prxitantiifimus  Bonerus  ,  fxpius  jam  ad  partes  vocatus  ,  tom. 
II.  Sepulchreti  anatw  lib.  111.  fcdt.  4.  obf.  2.  &  fqq.p.  30.  31.  &  fqq 
ut  &  in  medicina  feptent.  tom.  I.  lib.  III.  k£t.  I.  &  alibi  iaepius ;  prsefer 
tim  autem Ziicut.  Lufitajius,  dc  mcdic.  princ.  hiit.  65.  lib.  11.  p.  <,7%  fqq. 

§.  XXXVIL 


DE    ORIS    VENTR.     ANGUSTIA.        57 

§.     XXXVII. 

In  iifJem  quoque  locis  nonnunquim  fxva  fevofa  fteatomata  ,  imme- 
dx.ibilia  carcinomata  ,  &  indiifolubiles  fcirrhos  exfurgere,  atque  liberio- 
ra  ad  ventriculum  ipfum  itineta  adeo  inlidiofc  circumclaudcre  ,  ut  nulli 
cibi ,  ore  licst  avide  accepti ,  inde  impune  defcendere ,  atque  cocti  ac 
redacti  in  fanguinem,  corpus  ipfum  alcre  ac  irrigare  poflint ,  pluribus 
exemplis  ,  ftudiofe  congeftis  ,  idcm  oftendit  Bonetus  tora.  II.  Sepul- 
chret.  l.b.  111.  Secl.  4.  obf.  21.  22.  &  obf  I.  addit.  p.  38.  fqq.  item 
maximus  Boerhaavius  ,  prax.  med.  tom.  4.  p.  246".  fqq.  &  ingenti  pu- 
blici  boni  commodo  &  lucro  ,  redivivus  Boerhaavius ,  five  quod  idem  , 
Gerard  van  Swieten ,  in  immortali  cpere  commentar.  in  aphorifmos 
Herm.  Boerhaave  ,  tom.  I.  p.  856.  fqq.  aliique  plures  meminerunt: 
conf.  Tulpii  obfT  med.  1.  I.  cap.  44.  item  Zacuti  Lufitani  hift.  64. 
lib.   II.    p.  574.  fqq.  &  quos  ibi  laudat  auclores  plurimos, 

§.     XXXVIII. 

Duros  etiam  ,  aridos  ac  fublividos  carbunculos ,  cruftafque  carbuncu- 
lofas  rubicunda  inflammatione  cinclas ,  circa  idem  fuperius  ventricuH 
oftium  pertinacius  hxfirfe  ,  obfervarunt ,  prseter  fupra  laudatos  ,  Helmon- 
tius  in  tumulo  peftis ,  p.  2J7.  fqq.  qui  &  alibi  ,  libro  forfan  de  Lithinli, 
facculi  lapidibus  referti ,  ipfique  vcntriculo  adnati ,  a  feipfo  viii  ,  ma- 
jaiinif,  referente  Bartholino  ,  anat.  ref.  lib.  1.  cap.  9.  p.  67.  qualia  mul- 

ta  etiam   reperire  licet  apud  Diemerbroeck  ,   anat.   lib.  I.   cap.   8-   P-  23.  . 

longe  plura  autem  apud  Bonet.   tom.  1.  med.  feptent.  lib.   II.  fict.  1 T. 

cap.   10.  p.  368-    fqq.  &  maxime  tom.   II.   Sepukhret.  lib.  III.   fcd.  7. 

pbf.  27.     &   fqq.   p,  75.    &  rel. 

§.     XXXIX,. 

Prscfertim   autem  inferius  iftud  oftium  ,  quo  ima  ventriculi  pars  paul- 
lum  in  dexteriorem  partem   converfa,  in  fummum  inteftinum  coarctatur, 
quam  juncturam  pylorum   Grscci.,   ut  notum  ,    vocant ,    a  cunctis  his  se- 
rumnofis  calamitatibus  crebro  admodum  infeftari,  frequentiorbus  medi- 
corum  obfervationibus  hinc  inde  conftat.    Sic  fteatomata  ibi  invenerunt 
Bartholinus ,  Hildanus  ,   Scultctus  &  alii ,  item  Bonetus  ,   tom.    I.    med. 
fept.   1.  3.  fect.  2.  cap.    12.  p.  517.    prscduros  fcirrhos,  idem  tom.  I.  Ser 
pulchret.   lib.    II.  fecl.  7.  obf.   143.   p.    752.    fqq.  &  tom.  2.  lib.    111. 
fed.  6.  obf.  7.  p.  95.  fqq.  ut  &  Steph.  Rlancardus ,  anat.  pract.   ratio- 
nal.  obf.  62.   p.    185.  nec  non  magnus  Ruyfchius  ,  obf.  anat.  chir.  39, 
p.   39.  aliique    plures,    in  primis    autem   Helmontius,   in  tract.    de  py- 
loro  Rectore.  Tetra  ac  indomita  carcincflaata  ibidem  deprc-henderunt  Hil- 
Difatt,  Msdkt-Fratt.  Tom.  III,  H  da-. 


?8  T    R    I    L    L    E     R; 

danus ,  Parseus ,  Bonetus ,  Boerhaavius  &  alii.  Materiam  denique  du- 
ram ,  gypfeam  ac  paene  lapidcfcentem  ,  digiti  tranfvedi  craificiem  exce- 
dentem  ,  ibidem  arclius  impaclim  ,  obfervavit  Nic.  deBlegny,  in  Zo- 
diac.  med.  Gal.  an.  1679.  p.  46".  refereme  ex  eodem  Boneto  ,  tom.  2. 
Sepulchret.  anat.  lib.  in.  fed.  8-  ohf.  1.  addit.  pag.  124.  Quo  & 
in  primis  illa.fingularis  pertinet  hiftoria  novillima  ,  relaca  a  celeberrimo 
Petro  Paullo  Molinello,  &  inferta  commentariis  de  ill.  Bononienfi  fcien- 
tiarum  &  artium  inftituto  atque  academia  ,  ingentis  frugis  pleniflimis, 
tom.  2.  part.  1.  pag.  &}Jl  de  femina  quadam  extrema  macie  confedta, 
in  cujus  monftrofo  fere  ventricuo,  circa  pylori  regionem  ;  titmor  ingens 
repsrtus  fuit ,  qni  ad  initium  duodeni  excreverat  ex  illis  glandulk ,"  qu£  ibi 
frequentiores  ejfe  folent  ,•  qiuque  in  iila  miferahili  muliere  prxter  modum 
aufia ,  duritiem  ubique  fere  fcirrhofam  ,  aliquibus  in  locis  etiam  ojfeam , 
obtinebant.  Erant  autem  glutinata  adeo  ,  compaSfceque,  nt  omnem  aditum 
a  jlomacho  interduderent ,  ut  ipfius  pryeftantitfimi  Molmelli  verbis  lo- 
quamur.  Verum  hic  tandem  modus  terminufque  conftituendus.  Licet 
enim  longe  adhuc  plura  fuperfint,  his  ipfis  jamjam  allatis  nec  inferio- 
ra ,  nec  abjedtiora,  aut  ufu  eximio  caricura  j  m.igis  tamen  placet,  hsec 
ipfa  nunc  premere  potius  ,  quam  promere,  ne  fcilicet  faftidiofi  nimio- 
rum  exemplorum  copia  moleftam  injucunditatem  paridt  ledtoribus ,  qui 
nos  forfan  jure  admonituri  fint  veteris  il  ius  dicli  prseclari :  non  ntinni 
magnam  virtutem  effe  ,  fcire  definere  ,    quam  fcire  dicere. 

§.     X  L. 

Nunc  autem  ad'  illas  ipfas  tantarum  in  corpore  rrumano  immutatio- 
r»um  ac  transfigurationum  caulfas  atque  origines  abfconditas  trdnfeun- 
dum  potius  videtur.    Enim   vero 

Fert  animm  ,  cauffax  tantarum  expromere    rerum  r 
lmmenfumque  aperitur  opus '■:    Qiiid  faxea  reddit 
Vifcera ,  quid  taciis  inducit  marmora  rebits. 

Verum  mox  in  linvne  ipfo,  fervidus  ifte  impetus  fubito  conceptus  , /fu- 
bito  conlenefcit,  animufque  timide  refugit,  trepida  defperatione  a(fequen- 
dse  veritatis ,  merito  deterritus.  Non  cura  Lborque  nofter  fcire  valet. 
Licet  enim  S  Jienckius ,  Sachfius,  Helmontius  ,  Albofius,  Provanche- 
rius  ,  Licetus ,  immortalis  nofter  Sennertus  ,  aliique  plures  clariifimi  vi- 
ri ,  omnes  ingenii  vires ,  acerrimo  ftudio  ,  eo  potiifimum  contulerint ,  ut 
veras  mirandarum  iftarum  immutationum  &  converfionum  caulTas  inda- 
garent,  &  indagatas  in  clara  luce  locarent,  quarum  nempe  minifterio 
&  adjumento  ,  vifcera  humana  molliora  &  fequaciora  in  naturam  pror- 
fus  fibi  contrariam  ,  cariilagiuofam  fcilicet ,    oileam  ,  aut  plane  lapideam 

trauf- 


DE     ORIS     VENTR.     ANGUSTIA.  j9 

irent ;  tamen  ifthxc  omnia ,  fi  verum  quidcm  fateri  liceat ,  fulnilioris  potius 
ingcnii  funt  formamcnta  ,  quam  demonftratx  varitatis  firmamonta.  Non 
enim  ifti  comprehenfa  ,  neque  definita ,  ncque  fatis  pcrcepta  dicuiic;  fed 
lubrica  potius  atque  ambagiofa  conjedlatione  nitcntes ,  inter  falfa  veraque 
mcdii ,  quali  per  tencbras  ,  titubantcr  ingrediuniur.  Hinc&hic,  licut  in 
mille  aliis  rebus  nubis  abftrufis  plane  atque  incomprehcnfibilibus ,  prxftac, 
noltram  caliginofam  ignoranciam  candWe  ac  verecundc  fateri,  noftrxque 
vanx  ac  vagx  curiofitati  fibulam  quafi  imponere  >  quam  tantum  ingeniofa 
quxdam  figmenta,  omni  tamen  fide  ufuque  caritura,  audadter  comminifci, 
qux  celericer  ,  tanquam  folltitiales  flufculi ,  decidunt  ac  evanefcunt.  Mulca 
enim  ,  immo  quam  plurima,  funt,  qux  elfeconcedimus,  quaha  autem  lint, 
prorfus  ignoramus.  Latent  profecto  ifta  omnia  ,  latent  &  latebunt  femper , 
cratfis  occultata  &  circumfufa  tcncbris,  ut  nulla  humani  ingenii  acies  tanta 
fit ,  qux  citatim  in  naturx  circumvclatx  inaccelfa  adyta,  flexuofofquc  mx- 
andros  penetrare  polfit,  aut  cxcas  illius  operacionum  recondicarum  cauifas 
evolvere  valeat.  Nam  # 

Sic  placuit  fuperls ,   qiurere  plura  nefiu, 

§.     X  L  I. 

In  noftro  tamen  prxfenti  cafu,  &  atrocitatis,  &  periculi  mortiferi  novi- 
'tate,  in  primis  memorabili ,   aliquam  fat  probabilem  reperiri  polfe  caufiam 
confidimus ,    quam  forfan  animus ,  prxjudicatis  opinionibus  exoncratus , 
aut  re  ipfa  veram  inveniat ,  aut  certe  haud  procul  a  vero. 

§.     X  L  I  I. 

Exiftimamus  nimirum  ,  diram  illam  infanamque  glaciem  nivemque  ro- 
dcndi  atque  potandi  cupidinem  ,  in  exxftuantis  ftomachi  per  breve  fola- 
tium  ,  per  tot  annos  continuos  ,  furiofe  expletam  ac  extenfam  ,  &  il- 
lius  crudelis  famis  ,  &  fequutx  exinde  lacrimofx  mortis  ,  primariam 
fuiiTe  cauffam  ac  fabricatricem. 

§.     X  L  I  I  I. 

Nihil  enim  magis  peftiferum  ,  noftrxque  fanitati ,  quin  immo  ipfi  ade® 
vitx  ,  damnofius  exiriofiufque  eife  cjufmodi  cibis  glaciatis  potionibufque 
nivatis ,  xttuanti  ftomacho  ac  ferventibus  inteftinis  ingcnti  copia  ,  fubi- 
to  ingeftis  ,  rcs  eft  unanimi  omnium  medicorum  reclrus  fentientium  fuf- 
-fragio  dudum  confirmata  ,  &  mille  triftibus  exemplis  uberrime  probata  , 
adeo  ut  de  tam  confelfa  &  explorata  veritate  ne  dubitare  quidtm  liceat, 
yid.  interim  prxter  alios  plures,  Petri  Borelli  cbf.  med.  II.  cent.  3.  U 

H    3,  ,Zaci:t. 


So  R    I    L    L    E    R  ; 

Zacut.  LufitarM  hift.  med.  98-  Hb.  II.  p.  $~6.  fqq.  &  hift.  4.  lib.  3.  p.  40.' 
fqq.  item  hilt.  2.  lib.  4.  p.  304.  fqq.  Tabem  namque  &  morbos  fenfmi 
acque  in  diem  longum,  vilceribus  infeminire  ejuf  nodi  gelidufima  torpen- 
tis  gulae  blandimenta  ,  aut  irritamenta  ,  quae  ingeniota  lius ,  ut  Martialis 
.ait,  immo  potius  furiofa  ,  commenta  ett  ,  ex  Anitotele  potiifimum  phi- 
lofopho  ,  rei  omnis  humanae  perititfimo  ,  prxclare  folidcque  plur  bus  of- 
tend  t  Aul.  Gellius ,  lib.  .19.  Nocl.  Att.  cap.  f.  &  ex  eo  Macrobius  ,  ut 
folet ,  lib.  7.  Satumal.  cap.  12.  pag.  43^.  Sed  jam  pndem  ante  Aritte- 
telem  ,  veriflime  ac  gravilfime  ita  pronunciaverac  fummus  notter  Hinpe- 
.  crates ,  Aph.  24.  SecL  S-  Tct  "^u^pet ,  o\ov%iuiv,  kpv<-c&AAo<;  tu  -vjSret 
(adde  tv  kciAicc  y\  tc*  ~ofjtaL%ca)  tto\s /tuet ,  frigida,-vel<tti  mx  ,  glacies, 
peBori '  inimka  :  ik  in  primis  lib.  de  humidorum  ufu  ,  pag.  602.  Eikotojc; 
.upct  Kctt  ctvTog  0  irtJOOYjZ,  Kctt  clvtyi  q  koiaiy\,  Koa.Tzu,svY\v7ro  tx  \yu%?Ht 
fA,ciAi~ct  clyxvctKTei  Kctt  B-ctvotr ot ' ,  merito  etiam  ipfe  thorax ■-,  ^  ventrkului 
ipfe  afrigida  potione  fuperatm  ,  molefiijhne  fert ,  &  mort/s  pgrkuhan  mcnrrif. 
Cujus  funetti  gelidi  hauftus  copioti  etfeftys  exemplum  memorabile  de  Sthe» 
neo  Abderitano,  palsettrse  cuftode ,  idem  refert,  lib.  6'.  de  Morb.  Epid.  Secl. 
8.  p.  822.  dequo.vid.  Zacut.  Lufztan.  hitt.  98.  hb.  2.  dub.  <\%.  p.  %~6.  fqq. 
Quem  fequitur ,  ut  folet ,  Celfus  ,  lib.  I.  cap.  3.  Ex  labore  fudanti  frigida 
potio pernkiofiljima  efi  :  item  Plinius,  hb.  31.  cap.6.  Hinc  &  fngid.itn  nimis 
aquam  ,  praefertim  settate  anni  rlagrantitfima  ,  aut  seftu.m  e  nimium  intus 
corpore  ipfo  ,  contertim  coufettimque  ingettam  5  inter  pernicitfima  pemioic- 
fitfimaque  venena  jure  numerant  Diofcorides  ,  in  Prjef.  ad  Alexipharm.  p. 
402.  Quincftilianus,  Declamat.  3^0.  jo.  Chryfoltomus,'Homi1.  75.  in  cap. 
23.  Matth.  Tom.  I.  Opp.  in  Nov.  Tett.  pag.  794.  &  Tom.  VI.  pjg.  94«, 
Seneca  lib.  2.  de  Eenef.  cap.  14.  &  alibi ,  Galenus ,  JEgineca  aHique  plui  es. 
Cujus  rei  plura  luctuofi  exempla  extant  apud  Arrian.  lib.  6.  de  expedic. 
Alex.  p.  427.  Plutarch.  in  Anton.  c.  66.  Lucau.  lib.  4.  Pharlal.  368.  Curr. 
)ib.  7.  cap.  <).  multofque  alios.  Inde  Flav.  Vefpafianus ,  qtmm.fkper  ftrgeti* 
tem  valetudiuem  ,  creberrimo  frigida  aqtut  itfu  ,  intefima  vitiafet ,  fubito  inter 
.manm  ftblevantium  extinctm  efi ,  tette  Suetonio  ,  in  ejus  vita\  c.  24.  Quo 
.  miferabili  fato  etiam  Theophilum  Imper  -torem  pcriiiTe  ,  memoriae  prodidit 
Cedrenus ,' Tom.  II.  pag.  532.  Nonnihil  eriam  ,  &  ex  parte  q^  idem  ,  huc 
pertinet  illud,  quod  ad  Valentinianum  Imp.  in  Epiltola  fcriplit  Vindicianus: 
lilico  infufofale  aquamfrigidiljhnani  obtuli  ejns  ardori ,  qni  quuu  dejiderio  re- 
centh  ,  quo  cruciabatur  ,  totum  ,  qnod  ei  oblaium  fuerat ,  ebibijfet ,  Auiores 
Medicinx  magni ,  qui  idfpe&abant ,  exclamavertmt ,  occidijli  hominem  !  vid. 
Schreineri  Not.  ad  Theodori  de  Dixta,  cap.  17.  pag.  80.  ibi  enim  prretft 
opinionem,  fakitaris  erfoctus  fequutus  narratur,  conf.  Cafp.  a  Reies,  quxih 
nied.  74.  p.  1005.  fqq. 

§.     X  L  I  V. 

(Quum  igitur  afperioris  fiigoris  ea  .potifllmum  vis  fit  ac  confuctjdo  ,  "ut.' 

quod 


D  E     ORIS     VENTR.     ANGUSTIA.  61 

quod  vulgo  nociifimum  cft ,  omnia  generatim  corpora,  tam  fluida,   quam 
folida  ac  flexibilia ,  arctius  conftringac  ,  preifius  contrahac ,    &  rigidius  itt- 

duret  i  inde  nunc  facile  mente  folcrti  concipere  licebit ,  quo  nempe  pacta  iu 
noltro  miferando  popinoue,  dum  nives  glaciemque  infatiabiliter  ligurit  at- 
que  pocac  ,  poemlque  moncium  in  volupttem  gulae  ,  fed  &  itl  ejufdcm 
exitiofam  poenam  vercic,  adeo  ufque  coanguftatum  acque  in  pertinaciifimum 
callum  permutatum  fuerit  fupenus  ventriculi  ofculum  oftiumque  ,  ut  libe- 
rum  lubricumque  ciborum  iter  plane  intercluderetur ,  hincque  exfucca  totius 
corporis  macies  lethalilque  tandem  fames  fubfequeretur.  Rigidifimo  enim 
illo  gelu  glaciali ,  ferventibus  extis  continuo  avidilfimc  ingcfto,  id  demum 
calamitofum  fatum  exortum  eife  videtur  ,  ut  nbrae  prxfertim  ftomachi ,  fi- 
ve  fuperioris  oiculi ,  orbiculatim  circumduclx  ,  carnofe  ac  craffae  ,  una  cum 
intextis  nervis  ,  fubito  vehementius  conftringerentur ,  ac  deinde  fenfim  in 
rigidiiiimum  callum,  aucduriifimam  cartilagincm  coagmcncdrencur. 

§.     X  L  V. 

Quale  quid  jam  fua  tempeftate ,  obfervavit  Galenus ,  Comment.  in  lib.  6". 
Epidem.  Hipp.  pag.  445.  Tom.  IX.   Opp.  per  Charter.  &  alibi :  icem  &  Se- 
neca ,    Epift.  XCV".   cujus  in  primis  verba  notau  digna  :   Qiiid?   Tuillam 
ajtivam  Nivem  non  puttu  callum  jecinoribtti  obAucere  '(    Quod  fi  enim  his  ad- 
jeciifet:  £5?  ventriadis ,  cum  ipfum  profecto  noftrum  cafum  prsefentem  ,  bre- 
vitfime  quidem ,  at  pleniifime  tamen,  defcripliifet.  Sed  recentiore  in  primis 
sevo  ,   exiti.ilis  ejuf  nodi  gelidi  potus  ef.ifque  gl  ;ciei  etfectus  frequentius  ob- 
fervatus  fuit  ab  Jo.  Varandseo,  tradl.  de  morbis  ventriculi ,  cap.  I.  fjq.  i:f- 
que  pnefertim  Au&oribus,  qni  de  potus  frigidi  noxs  &  abufu  ,  ex  infticu- 
to,  commentati  funt,  quo  vel  maxime  pertinent  Nic.  Mafinius,  Jo.  Philip. 
de  Ligmmine,&  alii,  magna  copia  laudati  Zacuto  Luiitano,  hift.  med.  ptino. 
66.  dub.   32.  pag.  S03.  fqq-  &  lib.  3.  hift.  4.  p.  40.  fqq.  quibus  add.  Jo. 
Matthsei  qujeft.  med.  42.  pag.  1^0.  fqq.  conf.  Acla  Med.  Berol.  Decad.  II. 
Vol.  li.  p.  83-  fqq.  Hinue  quoque  fingulares  hanc  in  rem  hiftoriae  conlignacse 
leguncur  apud  Jo.  Rhodium  ,  obf.  47.  cent.  2.  &  obf.  71.  ibidem  ;   quas  , 
quia  breves,  hie  infra ,  lectorum  pace ,  adfcribere  juvat  :  Murani,  nobilis 
virgoab  ititempejHvo  refrigerantium ,  ad  hijiammationem ,  ufu  ,  contrado  guLt 
fcirrho,  ajfmnta  Agerrime  glutiebat.  Altera  haec  cft  :  Juvenent  gracilem  car* 
dialgia  invafit  exquifita,  a  fotu  frigida ,  contraSU  orifirii  vdhtriculi  nerva. 
Quod  &  jam  oiim  ctiidam  Imperatori  pari  modo,  accidilfe,  reiert  ita  Ce- 
drenus  fom   II.  hift.  pag.707.  Avevey kcov  vJcoo  7rie7v,  eiretnrtire "^vXfio f> 
Az<oMV  6e  kxi  tticov  ,  s AtiCpirrj  KatpJtcoyiu,cj  ,  Kut  fxSTcc  riu.-pa<;  &  .  ijvv\TK&i. 
Quam  in  rem  perquam  notabilcm  quoque  hiftoriam  rcferc  Galen.  lib.  7.  de 
fnethodo  med.  cap.8-  p.  170.  Tom.  X.  ad  quem  locum  vid   in  primis  Zucut. 
Lulitun.  de  medic.  princip.  hift.  54.  lib.  2.  p.  504.  fqq.  ubiplura.  Sicetiam 
e  folo  gelidac  cercvilix  hauftu ,  lechalcm  gulx  rcfolutionem  ,  feu  paralyfin, 

H     3  ai^ 


6%  T    R    I    L    L    E     R  , 

aliquando  obortam  fuifle,  obfervavit  Helwigius  ,  apud  Bonet.  Tom.  I.  med. 
Sept.  lib.  i.fecl.  i8p-  I?*.  ubi  legi  meretur  adje&um  a  Schenckio  Scholion. 
Qualia  fere  etiam  adnotarunt  Thom.  Willifius ,  de  medicament.  operat. 
fecl.  3.  cap.3.  p.  28-  Nic.  Tulpius ,  lib.  I.  obf.  med  cap.  42.  Stalpart.  van 
der  "Wiel,  obf.  27.  cent.  poft.  Part.  1.  pag.  280.  fqq.  Steph.  Blancard.  Coll. 
MeJ.  Fhyf.  cent.  3.  cap.  4^,  Jo.  Langius ,  epift.  med.  43.  lib.  2.  pag.  689. 
&  epift.  27.  pag.  608.  item  epift.  31.  lib.  I.  pag.  129.  aliique  plures. 

%     X  L  V  I. 

Verum  hic  tandem  terminus  efto  !  Longius  enim  prseter  opinionem,  nos 
jam  provexit  materige  ubertas ,  quam  animo  primum  deftinaveramus.  Hinc 
&  nihil  nuncde  ipfa  tam  atrocis  fymptomans  medelaadjicere  licet,  qusc  ta- 
men  re  ipfa ,  ambigua  plerumque  ac  inefficax  eft.  Quamvis  enim  mox  ab 
initio  ,  ars  falutaris  quaedam  fpondeat  prasfidia  ,  aliquam  partem  jam  indi- 
cata  a  Qelio  Aurel.  lib.  3.  de  Morb.  Chron.  cap.  2.  p.  44^.  fqq.  &  aliis.  At- 
tamen ,  ubi  pertinaciifima  illa  mala  jamjam  inveteraverunt ,  ac  per  longio- 
res  moras  invaluerunt,  tum  prorfus  effe  femper  fere  folent  immedicabilia. 
Ponendum  igitur ,  ut  cum  Celfo  finire  liceat ,  lib.  8-  cap.  13.  huncfingularem 
funejlnm  cafum  hic  ejfe  credidimus ,  non ,  quo  curatio  ejus  rei  ullafit  ,•  fed  ut  res 
indicih  cognofceretur ■ ,  &  nonputarent,  fibimedicum  defuijfe ,  fi  quific  ali» 
quem  perdidijfent* 

T    A    N    T    U    M. 


"OEORG, 


L  X  X  V. 

GEORG.  AUGUSTI  LANGGUTH 

PROGRAMMA 

DE  TABE  SICCA  LETALI  EX    CAL- 
LOSA  PYLORI   ANGUSTIA. 

"Wittembcrgse  3.  April.  I7?c\ 


*'J '  I  » 

ITa  prorfus  difputationis  inauguralis  ,  cujus  folemnia  nunc  indicimus, 
argumento  ,  hujus ,  quo  id  officii  praeltatur ,  fcriptionis  argumen- 
tum  confentit ,  ut  omnino  magis  nequeat.  Scilicet  duo  funt  ventriculi 
orificia:  alterum  quo  cibus  potufque  per  ftomachum  ipfi  offertur  ,•  alte- 
rum  ,  quo  qux  ingefta  funt ,  poft  moram  aliquam  ,  in  duodenum  in- 
teftinum  paullatim  ejiciuntur.  lllud  fcholarum  noftrarum  confuetudo, 
fuperius  ,  pofterius  ,  finiftrum  ,  Grsccorum  lingua  Kctpiicvt ,  vocat  :  hoc 
autem  ,  inferius ,  anterius ,  dextrum,  Graece  7rvAw(>ov ,  Latine  janito- 
rem  (a).  Sunt  qtioque  haec  orificia  admodum  fibi  vicina ,  nec  ulcra 
tres  (b)  facile  ,  qua  uorve,  digitos  invicem  remota  ;  natura  gaudent  non 
ita  dilfimili,  iifdem  tunicis  ,  vafifque,  eadem  nervorum  vi,  conftruc- 
ta  ,  inflri  enim  oris  valvula  naturam  ejus  haud  mngnopere  mutat;  eo- 
dem  etiam  modo,  iifdem  ex  c.iulfis  ,  nec  feparatis  fiepe  temporibus  , 
male  folent  fe  habere  ,  a'terumque  morbofe  adfectum ,  in  confenfum 
abripe  e  alterum.  At  manes  deniq'ie  fuos ,  proprios  morbos  ,  horum 
onrkiorum  quodque  patitur  ;  quacque  mala  ,  ex  his  oriunda  ,  ad  reli- 
quum  corpus  d  rivantur  ,  magni  plurimum  momenti  funt ,  etfi  non 
unius  ejufdem  gencris  :  id  quod  ex  natura  eorumdem  ,  exque  iis  ,  quae 
ipfis   tribuuntur  ,  fundtionibus ,    Cme  difficultate    intelligitur    (c). 

Magna  fane  hacc  eft  harum  partium  convenientia  ;  fed,  confentienti- 
bus  argumentis  noftris,  nunc  multo ,  ac  <inte  ,  major  ,  immo  maxima. 
Utrumque  enim  os  eodem  morbo  ,  fed  rarilfimo  ,  expetitum ,  callofa 
conftri&um  anguftia  ,   recle  conjunctim  traditur. 

Cafus  in  rem  noftram  pracfentem  veniens,  &  tabem  ficcam  ,  ex  cal- 
lofa  pylori  anguftia,    let.ilem  ,   d  rnonftrans,   hic    eft : 

Femina  ,  corpore  procera,  habitu  ejus  pleno,  mufculofoque ,  viro  ma- 
tura ,  parentum  juffi  capeffens  ,  frumemo  in  pulverem  minuendo  ope- 
ram  dat ,  fed  fcrobiculum  cordis ,  gravi  ictu  a  mola  perculfum  ,  do- 
roum  teportat ,  ab  initio  exquifite  dolentem  ,  adhibitis  tamen  domefti- 
cis  ,  quae  dicuntur ,  remediis  ad  votum  obtemperantem.  Paullo  poft  vi- 
ro  nubit,  civi  &  pileario  noftrati  ,  forte  fua  contento  ,  ingenuoque  , 
vitamque  cum  Kirchnero  fuo  vivic ,  jucnndam  fatis  commodam,  mor- 
bis  gravioribus  vacu  m  ,  aliquot  etiam  liberorum  mater  ;  fed  contra  diae- 
tse  leges  gravitcr  ,  inveterata  confuetudine ,  pcccans ,  omnis  panificio- 
rum  ,  ciborumque  vtilennifimorum  ,  generis  mirifice  appetens ,  jurulcnta 
cibaria  epu'arque  calentes  faftidiens  ,  hauftibus  cxiguis ,  nunquam  fpon- 
te ,   nec  ad  fatietatcm  necelfuatemque ,    b.bens ,   hinc»  crefcente  humo- 

rurn 

( a )    Whis'ovo  expof.  a>iat    r.   4.  §.  47.  fq. 

(b  )    Garengeot  Splaticbnoi  p     1.  ch.   8-   lcs  detnc  orifices  ne  font    pas  dans  un 
fujet  d\in.    bonne  prnndeur  a  plus   de   trois  travers  de  doigts  dc  diftance. 
(f)   Horum  indicem    vidc    ;P     Siburig.    (bjlolog.    c.   6.    J.    14.   feqq. 

Dijptt.  Aiedko-Fratf.  Tom.  111,  I 


66  LANGGUTH, 

rum  lentore ,  pallida,  praematura  mncie  paullatim  fenefcens.  Duobus" 
abhinc  annis,  menfe  Novembri,  dolorem  ventriculi  perientifcit ,  primo 
obtufum,  gravativum  deinceps ,  tum  ab  ingeftis  exquilite  audtum ,  fe- 
meforum  denique  perpetuo  vomitu  ftipatum.  Arcellitus  mcdicus  vomi- 
torium  propinat  validius ,  nimio  erFectu  funeftum ,  quod  virium  ,  tenua- 
to  in  corpore  reliquum,  exhauriens  ,  malumque  jam  fatis  dirum  ex-. 
aiperans  j  hinc  fumma  corporis  &  ventriculi  debilitas ,  borborygmi  , 
pertinax  alvi  fegnities  ,  inappetentia ,  vomitio  ,  copioiior  falivsc  af- 
fluxus,  phlogoies ,  in  primis  autem  tumor,  in  regione  epigaltrica  fu- 
pra  umbilicum  ,  exfurgens,  confpicuus  admodum  &  palpabilis.  Milfo  hoo 
medico  ,  fub  finem  Decembris  ,  alius ,  experientiiiimus  Kreyfigim  nofter, 
cujus  humanitati  hancmorbi,  mortis,  &  fe&ionis ,  hiftoriam,  plurimam 
parcem  ,  debemus  ,  advocatur ,  fomitem  maii  vifcerum  obftructioni ,  in 
primis  glandularum  mefaraicarum  ,  &  inductae  ventriculo  atoniae  ,  debe- 
ri  ratus ,  remediis  illum  oppugnat ,  diluentibus ,  refolventibus,  inciden- 
tibus ,  leviter  evacuantibus  ,  ftomachicis  etiam  ,  fcilicet  decocto  ex  her- 
ba  Card.  B.  Fumar.  Millefol.  Fl.  Chamsemel.  Rom.  Cort.  Aurant.  Citr- 
Fol.  Senn.  Rad.  Helleb.  nigr.  Crem.  Tartar.  cum  aqu.  fontan.  para- 
to  ,  interpoGtis  frequenter  &  cum  decocto  fumendis ,  antifpafmodicis  puU 
veribus ,  in  primis  vero  diaeta  conveniente  ,  fcrupulofius  obfervata  ,  mul- 
tumque  proficit ;  at  faliv*  profluvio  nihil  imminuto,  &  segra  ,  tumul- 
tuarios  in  ventre  motus  ,  tanquam  a  vermibus  ,  quod  plane  fibi  per- 
fuafum  habet ,  excitos  continenter  querente  ,  intra  octiduum  femel  at? 
que  iterum  pulverem ,  ex  Aethiop.  miner.  &  tartar.  vitriolat.  miftum, 
cum  decocto  mox  laudato,  propinat ,  optato  cum  fucceifu,  etii  nulla 
cum  vermium  excretione ,  aegramque  ventriculo  fubinde  roborato ,  fatis 
bene  vaientem,  remediorumque  pertaefam ,  ad  nutum  fuum  ,  fibi  relin- 
qnit.  Redeunte  ,  iub  initium  infequentis  Aprilis ,  horum  fymptomatum 
iyndrome ,  recrudefcenti  malo  eadem  methodus,  quse  nuper ,  opponitur, 
fcd  fuccelTu  acgrotantis  defiderio  tardius  refpondente ,  varia,  mutabilis, 
&  fociarum  fabellis  irretita  ,  femina  methodo  vale  dicit  medicoque ,  pa- 
ce  hujus  optima.  Hinc  eflRcaciora  remedia  malo  fuo  quaeritat,  circum- 
foraneum  in  primis ,  alios  deinceps ,  bene  multos,  experimenta  per 
mortes  impune  agentes  ,  adit  ,  qaidquid  fibi  porrigitur  ,  devorat ,  fru- 
ftra  autem  omnia  :  nova  in  dies  incrementa  malum  capit :  dirifque  dorii 
cruciatibus  augetur.  Tum  anxia  omnibus  aris  illadymat ,  poft  omnes 
alios  ,  fuperioris  anni  initio ,  memet  ipfum  ,  tanquam  umbra  oberrans, 
convenit ,  ex  ultimo  fuo  pucrperio ,  ante  hos  quinque  annos  ,  femet 
graviter  lxfam ,  uterumque  !oco  motum,  queritur,  deque  tumore  fuo, 
animato  fcilicet ,  faltante ,  ni  fallor,  tripudianteque ,  (  a)  tot  mirabilia 

nar- 

(  a)  Bufonem  f.ilicct ,  five  ranam  rubetam",   hujus  feminas'  vifcera  riabitafle ,  ita 
obRinate  creditum  eft,  ut  poft  fedionem ,  demonftrari  jllarn ,  f&  oculis  fubjici ,  curo 

jnclignatione  pofceretur, 


DECALLOSAPYLORI.  &c.  67 

hnrrnt,  ut  omnfa ,  tandcm ,  me  curiofius  prope  dicm  exploraturum , 
precatus  annuerem.  Promiffi  memor  invifo  illam  ,  fedentis  abdominS , 
arida  rugofaque  cute  teclo  ,  manum  adrr.oveo,  tumorem  fcirrhofum  , 
jndolcmcm  ,  valide  renitentem  ,  pugnum  duplicatum  ambitu  fuo  exfupe- 
rantem  ,  regionem  umbi'icalem  magnopere  diftendentem  ,  prominentcm, 
mobilem  ,  modo  dextrorfum  ,  modo  finiftrorfum  ,  lcviore  nifu ,  decli- 
nabilem  ,  a  pofteriore  parte  liberum  ,  digitofquc  exploratorcs  admitrcn- 
tem  ,  deprchendo  ;  fitum  mutari  ,  fcmirumque  lcclulo  imponi ,  jubco, 
omnia  accurate  perquiro ,  eadem  ubivis  repciio:  quo  facto,  omentum 
fedem  <umoris  fcirrhofi  aut  fteatomatici,  ab  omni  autem  valida  medica- 
tione  &  irritatione  abitinendum  ,  mihi  vidcri  declaro  ;  cauifiam  vero  t;:n- 
ti  mali  fcHcitans  dcque  eo  ,  num  forte  injuriam  hac  parte  abdominis 
aliquando  acceperit ,  rogans-,  qua?  fupia  dc  iclu  a  mola  tetuli  ,  accipio» 
Quinto  &  decimo  mcnfis  Julii  d'e  cl.  Kreyfigim ,  denuo  arceilitus ,  x- 
gram  dcfperate  decumbentem  ,  viridia  ,  higra.que  ,  &  quidquid  ingerit, 
contiuuo  vomcntem  ,  omnibus  viribus  exhanftam,  ficc.que  rabe  peni- 
tus  ,  ut  fceletv.m  (a)  fe  viderc  putaret ,  confumtam  ,  invenit,  omnia- 
que  conclamata  ,  &  mottis  vicinaro,  nunciat  ,  quo  exoptatiifimo  fbla- 
t:o  adeo  reficitur  nunc  alfii  omnia  fenticns  femina  ,  ut  animo,  plus  quam 
virili  ,  femortuam,  cultro  anatomico  fubjiciend,  m  ,  in  aliorum  falutem, 
offerret.  Poft  duos  dies  placid^  morte  diem  obit  Kirchneria ,  annos  na- 
ta  qtndraginta    quinque. 

Altero  polt  mottem  die  fe&ioncm  cadaveris  idem  cl.  Kreyfigim ,  ad- 
r-iilb  in  fociet.item  comniilitone  ,  me  ipfo  autem  publica  ,  caque  impro- 
Vifa ,  anatome  impedito,  adminiltrat,  peract-que  feclione ,  notatu  dig- 
nillima,  hoc  modo  mecum  '.0mmunic.1t  :  incifis  &  remotis  ad  latcra 
intcgumentis  abdominahbus  ,  iingulis  ante  feorfim  feparatis  ,  prodibat  111 
confpcctum  ,  magro  mcoftupore',  utque  fenlibus  meis  vix  fidem  habe- 
rem  ,  faccns  mcmbran  ceus  ,  albico'oris,  totum  abdomen  implcns  ,  & 
inoftina  obtegens  ,  a  diaphragmate  ufque  in  regionem  hypogaftricam  pro» 
tcnfus ,  verfufque  hypochondria  explicatus.  Dificulfo  (tupore  ventricu- 
lum  confpicio  infra  1  mbilicnm  deficendiflc  ,  fundum  ejus  tantac  molis  & 
amplitudinis ,  qui  primo  adfipectu  faccum  rcfcrret ,  tumorcm  autem,  os 
inferum  vcntnculi  occupatuem  ,  tk  pondere  fuo  vcntriculum ,  loco  om- 
rir.o  movcnrcm.  Tumor  ifte ,  ambitu  fuo  nup.num  duplicatum  exfupe- 
rans ,  ab  omni  p.rte  medium  pylorum  oblidens,  ipfumquc  ventricu- 
lum  ,  ad  pa'ma;  rnbuftitlimac  latitudinem.  Superiora  vcrlus  pcritonaro 
concctus  adh'dercus,  feparatus  inde  vulnufculum  monftrans ,  piii  ma- 
jgnitudine,  ora  callofa  ,  in  cavitatem  vcntriculi  penetrans.  Subitantia  tu- 

I    2  iuo- 

(«)   Qu;ilem  Oridius  metam.    3.  \t)6.  defcribit : 
jlttemtattt  vigiies  corput  mijer  bile  tnra ; 
Jiddiaitque   cutim   macies  ,    £«?   in  aera  fitccut 
Corforis  omms  abit ;    iox  tantum  atqiie  ojja  fuperftmt* 


6%  LANGGUTH, 

moris  duriffima  ,  renitens,  callofa  ligamentum  latum  cartilagineurri  *e- 
ferens.  Dilfectus  hac  parte  veinriculus  &  pylorus ,  lateribus  confpi- 
citur  tumidilfimis,  &  tunicis  immenfk  craffitiei  ,  adeo  ,  ut ,  quod  .  fi- 
dem  fuperare  viuebitur,  diameter"  tres  latos  digitos  efficeret;  orificium 
pylori  conttrictum  ,  nodofum,  anguftilfimum  ,  valvulse  nu.lum  veitigium  i 
orificium  ventriculi  fupeiius  a  diaphragmate  ad  maximam  palrme  latitu- 
dinem  diftans  &  elongatum.  Prseter  ea,  quod  obiter  notatum  ,  omen- 
tum  &  mefenterium,  glandulis  fcatens  fcirrhofis  ,  durilfimis  ,  acutitfi- 
niis  ;  lien  ,  quatuor  profundis  ,  membranula  veftitis  ,  fegmentis  dillinc- 
tus  ,  folito  volumine  triplo  major ;  Ren  finifter  mollior  laxiorque  quafl 
excav.itus ;  principium  ureteris  fmiltri  magnopere  diftentum  ;  cetera  vif- 
cera  fatis  recte  &  fecundum  naturam  comparata.  Rcliquse  autem  cavita- 
tes  non  ir.c  fae ,  partem  cognita  morbi  mortifque  cautfa ,  partem  libero- 
rum  &  propinquorum  turba  ,  fectionem  turbante  ,  quoque  minus  ven- 
tricuhis  Cdfofus  exfcindi ,  &  fervari  ad  vota  potuerit,  impediente.  Pro- 
pter  fummam  enim  exempli  raritatem  hic  ventriculus  &  pylorus ,  fupra 
fidem  callofus  ,  diligenter  reponi ,  &  inter  cimelia  mufxi  noftri  anato- 
mici  alfervari ,    meruerit. 

Rariifimus  fcilicet  hic  cafus  eft,  &,  psene  dixerim  ,  fine  pari.  Quse 
enim  exempla  de  ventriculo ,  infolitse  magnitudinis  ,  &  fede  fua  moto, 
deque  pyloro  ,  fcirrhofo ,  nodofo  ,  caliofoque,  obfervationum  medica- 
rum  colleclores  ,  Eonetns  (a),  Salmuthns  (b),  Schenckim  (c)  ,  Schu- 
yigins  (d )  ,  aliique,  congciferunt ,  illa  fane  ejufmodi  funt ,  ut  cum  tam 
ftupenda  pylori  callofitate  comparari  nequeant.  Propter  ea  a  rerum  in- 
telligentibus  veniam  nos  impetraturos  confidimus ,  qui  omentum,  non 
ventriculum  ,  multo  minus  pylorum  ,  fedcm  fcirrhi ,  fivefteatomatis,  de- 
claravimus.  Enimvero  tumorem  in  omento  quserendum  ponendumque 
eite  ,  varia  ,  feorfim  fpedata  ,  (imulque  fumta  ,  demonftrabant  :  quo  re- 
feras  ,  locum  abdominis  afledum ,  tumorem  mobilem ,  nunc  verfus 
dextium  ,  nunc  verfus  finiftrum ,  hypochondrium  ,  inclinantem,  eum- 
dem  liberum  ,  pendulum  ,  manu  fummilfa  ,  ab  omni  parte  ,  a  fundo 
fi  difceiferis  ,  contreclabilem.  Accedebant  exempla ,  omenti ,  quinque 
librarum  ,  vcntriculum  ex  fede  fua  deorfum  diftrahentis ,  conglobati 
etiam  ,  muTtis  glandulis  differti,  fcx  &  viginti,  immo  triginta  ,  libras 
pendentis  ,  fcirrhofi  denique ,  &  in  fteatoma  durilfimum  conglomerati , 
quse  Vefalins  (e),  Mifcell.  natur.  curiofor.  (f)  aliique  commemorant. 
Nec  ullum  ex  fymptomatibus  ,    v.  c.  inappetentia ,    continua  vomitio , 

alvi 

(a)  Sepnjcbret.    $.  8-    Ji-2.    i.    i}z. 

(  b  )    Obf.    mcdic.     i.      2  0. 

(O  Obf.    med,    }.    fol.    344.  fcqq. 

(<0    Loc.  cii.    confer.   epb.    nat.    curiof. 

( t )    Anatont 

if)  2.   19, 


7.      f.     ±. 

28-   6?    J75« 


D  E    CALLOSA    PYLORLk  £9 

alvi  fegnities ,  borborygmi,  lenta  tabes,  ex  fumta  hac  omcnti  fcirrho- 
fitate,  cxpediri  non  poterat.  Salivae  etiam  abundantia  &  perpetuum  ftil/. 
licidium  ,  fcirrho  huic ,  pancreas  renefque  comprimenti ,  utique  tribuen- 
d.i  putaveris.  Utcumque  autem  fit ,  cedo  ,  erravimus  ,  fed  in  re  abdi- 
ta ,  quseque  ,  non  natura  fua  ,  fed  infolenter  ,  raroque ,  accidit.  Erra- 
vimus  ,  quod  principem  mali  fedem  attinet  ;  (  nam  &  omentum  glan- 
dulis  fcirrhofis  fcatuit  &  mefenterium  )'  fed  quod  curationem  ,  cauffae 
mali  opponendam ,  fpectat ,  minime.  Animo  noftro  illud  Hippocralis 
(a)  falutare  monitum  femper  obverfatur :  OKo<roto~t  kpvtttoi  KapKtvot 
ytyvcvTett  ,  /utj  <jepct7revc-tv  (6eATtcv-  <~>eoa.7revc pevct  ycto  ct7roAAvvTctt  Tct,- 
%*(*>$■>    Mtj  3-epct7revojuevot   ae    TtAetoo  %oovov  atxTeAovo-t 

Idem  vero  de  callofis  etiam  partium  internarum  concretionibus  tencn- 
xlum  effe  ,  nemo  non  vidct ,  cui  natura  calli  non  ignoratur.  Hic  certe , 
nifi  principiis  obftamus  ,  fero  fruftraque  paratur  medicina,  quum  mala 
per  longas  moras  invaluere.  At,  quis  eft  ille  ,  qui  prima  calli  initia 
calleat  '<  quibus  ex  fignis  illa  colligimus  ?  Adultum  vero  in  vifceribus 
&  partibus  membranaceis  callum  ,  incurabilem  ut  habeas ,  neceffum  eft. 
Nimirum  callus  vocatur,  partium  molliorum ,  membranacearum  maxi- 
nie,  increfcens  paullatim  moles ,  dura  admodum  &  indolens,  a  vafis 
.diu  multumque  compreflis  ,  tandemque  inter  fe  concretis ,  oriunda. 
Exempla  in  promtu  funt ,  in  vafis  majoribus ,  liquido  fuo  transfluente 
orbatis,  comprellifque  ,  luculentiflima.  Cogita,  fi  placet ,  canalem  ar- 
teriofum  ,  venam  arteriafque  umbilicales  ,'  vafa  patentiifima  ante  , 
nunc  impervia,  &  folidiffima  ligamenta.  Quanto  citius  minimi ,  infen- 
iiles,  canaliculi  coalefcent,  comprefli  fcilieet ,  aut  alia  ex  ratione  fub- 
tiliilimo  fuo  ,  quod  vehunt,  fluido  orbati  ?  per  callofam  autem  con- 
cretamque  duritiem  ,  11 1  natura  docet ,  &  cum  natura  Hippocrates  (b) 
omnis  intercipitur  tranfitus  ,  alimentique  deftruitur  acceffio.  Qua  qui- 
dem   invia    via   medicamenti    quoque  acceffio  prohibetur. 

Quo  magis  confentaneum  effe  intelligimus ,  ut  cauffas  illas  omnes  di- 
Jigenter  evicemus ,  quibus  liquido  fuo  tenerrima  vafcula  fraudantur , 
.culloque  generando  porta  panditur.  Variae  illae  funt ,  atque  hoc  loco 
non  enumerandac.  Alise  voluntati  &  poteftati  noftrse  non  fubjectae  funt ; 
aliae  ,  contra ,  a  nobis  ipfis  omnino  dependent.  Non  nullas  autem ,  priu- 
cipefque,  exemplo  ,  quod  nobis  in  praefenti  objectum  eft  ,  prsecunte  , 
adduxiifc  juvabit.  Triplicis  illae  potiilimum  funt  gencris.  Prima  &  ma- 
nirefta  cauffa  ,  magna  cum  probabilitate  ,  ab  illa  iclus  violentia  ,  quem 
rcgione  epigaftrica  juvenis  femina  excepit  ,  arcelfcnda  eft.  Id  vulnuf- 
culum  ,  in  fuperiori  parte  cum  peritoncco  coalitum,  ejufquc  callofa  ora, 
haud  obfcure  indicit  ;  ut  comprcffa  hinc  ,  irritata  ,  ruptaque  vafa  ,  & 
inductam  ventriculo  debilitatcm ,  taceamus.    Hanc  injuriam  extemam  > 


I     3 


con- 


(  a  )   Afbnr.    6.    }  g. 

(&  )   De  venis  ,  19.    &  20, 


70  L    A  "tf    G    G    U    T    ff; 

concedo,  cvirare  non  potuit.  Nec,  quum  mille  ,  &  innumeri  ,  e}ii£ 
modi  cafuum  fatalium  modi  fint ,  omnes  ut  erFugiamus ,  noftra  efficere 
circumfpe&ione  poifumus.  At  id  tamen  omnes ,  credo  ,  etfugere  poifu- 
raus,  ne,  ut  hoc  nunc  utar  ,  invifum  illud  calloforum  tuberculorum 
genus,  illi  clavi ,  verrucxque  ,  plantas  digitofque  pedum  noftrorum  ma- 
le  occupent ;  ne  ,  a  calce  ad  caput  ut  veniamus,  nares  noftrze  occalef- 
cant  &  obefaj  fiant.  Utrumque  calii  genus ,  cautrk  ,  lii  fallor  ,  debetur, 
qux  noftro  imperio  fubjacec ,  quamque,  genuino  nomine  ,  vanitatem 
pertinaciamque  dixeris.  Alreram  cauiiam  nento  in  illud  heluationis  ge- 
nus  conjeceris ,  qua  femina  noftra  toras  abforbcre  placentas  ,  triticique 
deliciis  abuti ,  a  juventu  e  peilime  confuevit.  Pylori  in  pue  la  obftruc- 
tionem,  a  mmia  pulris  quantitate,  Guil.  Fnbric.  Hildanns  (•<* )  comme- 
nioiat ;  omneque  placntarun  genus  recte  fufpectum  &  noxium  hibe- 
tur.  Humoribus  enim  lentorem  inhicunt  ;  noxiis  &  vitioiis  fuccis  cor- 
pus  replent  ;  atque  ,  ex  PhHonis  ,  Alexandrini  (  b  )  obfervatione ,  cupe- 
dise  omaes  ,  placenrae  ,  bcllaria ,  cmdimentaque  al.a  curiofa,  piftorunt 
&  coquorum  guftui  fervientia  ,  morbos  concihant  ,  tum  corpori  ,  tum 
animo ,  infuiubiles.  In  cujus  rei  fidem  juvabit  etiam  Nonuum  ,  ( c) 
fic  loquentem  ,  introducere  :  in  quocidiana  vero  victus  ratione  ,  qui  a£ 
fiduo  iimilagineo  pane  vefcuntur,  nec  corpus  laboribus  ,  validoque  ope- 
re  aliquo  exercent,  parum  fibi  confulunt  >  nam  cum  palato  morem  ge* 
runt,  in  varios  morbos  incurrunt ,  confeftim  enim  illis  jecur  aut  lien 
obftruitur,  nephriticis  ,  arthriticifque  doloribus  corripiuntur  ,  proper  fi~ 
nhlae  lenrorem  &  dulcedinem.  Atque  hxc  elt  una  ex  prsecipuis  caullis, 
cur  ditiores  &  magnates  ailiduo  calculi  &  podagrae  doloribus  vivant  ob- 
noxii.  Et  Simon  Paulli  (d)  recordatur,  ancillam  piftoris  Roftochienfis^ 
athletico  habitu  ,  Bachanaliorum  tempore  aut  fefto  ,  d:vora(fe  unum  iteme 
que  ahcrum  fimilagineum  panem  ,  calidum  ex  furno  extractum  ,  quo- 
rum  medullam  afTufo  l.t&e  &  butyro  ,  more  patrio  ,  fubegerat ,  t"qu36 
vix,  horse  fptfio  inreimiifo,  'ipothymia  corripi,  pott  fe  dyfpnoca  conque* 
ri ,  coepit ,  quam  deinde  ,  tiiduiaut  quatridui  fpatio  ,  immedicubhs  or* 
thopnict  jugulavit.  Dedifcamus  igitur  ,  optimo  Ckeronis  (e)  confilio} 
dedifcamus  tandem  arto'aganos  noltros ,  <Sc  quidquid  eft  ejus  modi. 
Omne  enim  piftorium  opus  ,  ex  melle,  adipe  ,  cileo  ,  conftans  ,  qx~ 
que  ex  frumcntis  panificia  funt,  generis  sfalentiflirai  elTe,  Celfus  (/) 
monet,  imbecillifque  hominibus  rebus  infirmilfimis  opus  eife  ,  robultis 
autem-  V.ilidilfima  aota  ,  docec.  Tertio  ,  eoque  ultiino,  loco  ,  feminae 
noftrsc  abftinentiam  a  potunimiam,  pertinacemque ,    tanqu.mi  caudanl, 

ina- 
(«)  Obf.  chir.  6.  u. 

( b  L'b.    de    viflinris. 

(  c  )  De  re  cibaria.   p.    3 1. 

(  d)  tn    Qnadrtyart,  botanic.  p.  m.  536.    tit.  fecale, 

(e)  Faniil.  9.  20 

(/)  De  re  ftttd.  2.   18. 


DE    CALLOSA    PYLORI.  71 

malum  fuum  foventem  ,  augentemquc  ,  notari  oportet.  Ventriculi  enim 
fumma  ipfi  eft  debilitas;  occalefcere  pylorus  &  anguftari  incipit ;  pultc 
tamen,  valentiifimo  vi<flu  ,  minus  facile  concoquendo  ,  omni  placenta- 
rum  genere  ,  expletur  continuo  ventriculus ,  vehemcnterque  pylorus  com- 
primitur  &  urgetur ;  fcd  lentus  ,  qui  inde  exprimitur  ,  vifcidufque  chy- 
lus  fufficienti  potu  non  diluitur  ,  fanguinem  ,  daturus,  fibi  fimilcm  va- 
fa  obftruentem  ,  humorum  debitorum  fecretiones  fuffiaminantem  ,  fcir- 
rhos ,  callofafque  concretiones  ,  promovcntem,  &  lentam  tandem  ficcam- 
que  tabem  (  a  )  corpori  inducentem  egregie.  Hic  vero  elegantioris  in 
primis  fexus  dirus  mos  eft,  ut  in  potus  abftinentia  mirum  quantum 
fibi  placeant.  Negant  fe  fitire  •,  non  fallunt  fitim  ,  tantum  abeft  ,  ut , 
ad  fatietatem  ,  &  neceffitatem  ,  &  jufto  tempore  ,  bibant.  Aurei  illius 
carminis  immemores  admoneas : 

Inter  prandendum  fit  fiepe  parumque  bibendum  , 

populifque,  labellis  pocula  tangentium  ,  bibe  fi  bibis  ,  infcribas.  Fruftra 
tuum  confilium  erit  j  nihilefficies.  Sicca,  profedo  ,  fed  mira  ,  fed  damno- 
fa  hacc  voluptas  eft ,  poculum  faftidire ,  dentes  ut  probe  exercere ,  ut 
eo  magis  fatigare  ,  liceat.  Magnopere  verendum  eft  ,  ne  ,  dum  fobria 
fpernunt  pocula,  medicata  faepe  pofcere  ,  mortifque  tandem  poculum 
exhaurire ,  cogantur.  Ni  fallor ,  jam  hic  &  illic  culpam  poeua  premit 
.comes.    Sed    hsec  hadenus. 

i  a  )  Hippocrafi  de  vmis ,   20.  z.  £»?«<  Qtmuhtt  vocantur, 

F    I    N    l    S. 


HENRICI 


(70 


HENRIC* 


L  X  X  V  I. 

HENRICI    HENRICI 

E     T 

J  O  A  N.     F  R  I  D  E  R.     M  E  S  S  E  R 

D     E 

CHOLERA     M  O  R  B  O, 
Halae  Aug.   J710, 


Difput.  Medko-Pract.  Tom.  II L 


K 


r*f  j 


P     R     O     OE     M     I     U     M. 

INtir  tot  fimticas  gravifimornm  morborum  caufiu  nullam  jmip  ,  ac  veue- 
na  ,  tam  prxcipiti  ac  fumjio  impetu  ,  truculentijjhnis  Jymptomatibus  Jiipa- 
to  ,  in  totius  ceconomice  animalis  perverfionem  deletoriam  ruere  ,  omnes  fa- 
cile  confienjerint  ;  id  forfan  (jitis  addubitaverit  ,  an  ,  qttx  venenis  confiueta 
fiunt  mala ,  ex  interna  quoque  humorum  corruptione ,  parum  fiubinde  iucita- 
ta  ,  corpori  impendeant  ,  eveniantque  eadem  ?  Nocent  enint  venena  tum  pr.i- 
cipiti  fiermentatione  putrediuofia  humnribus  inducfa ,  tum  corrofioue  Jblidarum 
p.trtium  fieptica ,  fii  quidem  de  noxa  indu&a  fiermo  fiiltim  fiuerit ;  fied  tantam 
aut  fitrnientationem  putredinofiam  ,  aut  acrimoniam  tam  celeri  impettt  delet». 
riaxn  ,  convenire  humoribus ,  illis  vei  o  nou  videtur  •fimile  ,  qui  uec  de  po- 
tentiis  materialibus  fiub  motu  peregrino  fievietttibus ,  nec  de  univerfio  vitalita- 
tis  negotio  jujla  judicia  ferre  confiueverunt  ;  quibus  vel  fiola  choLra  documen- 
to  efifie  poterat ,  eadem ,  qu&  venenis  venenofifique  ajfiumtis  debentur  fiympio- 
mata  ,  humoribus  quoque  corruptis  &  concitatis  in  acceptis  fierenda  tjfie , 
adeo  ,  ut  legitima  choiera  correptos  toxicum  bibilfe  pmares ,  tejle  Fcr- 
nclio ,  CS7*  Vefalius ,  elt ,  iuquit ,  cholera  magnum  quoddam  exemplum 
venenorum  ,  qu?e  in  corporibus  noltris  g'gni  folent.  De  quo  quamvis  per 
ipfinn  experientiam  abuude  conjiet ,  minime  tamen  idem  omnibus  eji  judicium , 
ad  caufits  d.judicandas  deventum  ejl  \  fiuut  enim  ,  qui  territi  &  attor.iti  ad  fiym- 
ptomata  ,  pr<ecipiti  atrocitate finfipe&a  fitmper ,  nil  nlfkvenena  cogitant ,  crepant 
&  incnfiant ,  qtue  tamen  ab  aliis  chole>\t  cattfis  rite  ac  ptriie  dijiinxififie  <tgro- 
,-nm  pr&cipue  ,  hiuc  &  fiori  quandoque  ,  ir.Urefi ;  hujtts  qttidem  ,  ut  jujia  fiemper 
edat  jndicia  ,  illorum  vero ,  ut  tempejiiva  medicina  adjuventur  :  Neqtte 
enim  ,  Celfo  tefle  ulli  morbo  minori  momcnto  fuccurritur  atqne  ver<c  clio- 
Jer<t ,.  fii  mature  cognita  opportune  fiublevetur;  &t  ex  aitertt  parte ,  Pru- 
dentis  non  e(l ,  ut  A.  a  Cruce  verbis  ut.ir  ,  (  aut  ego  toto  coelo  abberro  ) 
in  re  tanti  momcnti  ,  (vita  a.  &  fama  pari  pafifiu  ambulant)  diviuatione 
Uti ,  nec  ad  medicum  ,  a  quo  ,  pro  veneni  autore  inveniendo  ,  conii- 
lium  expetitur,  ulla  ratione  fpeclat,  indicia  quardam  infida  ,  tanqnatn 
certa ,  probare  ,  cum  a  veritate  aliena  &  femota  aliquando  cffe  peilint. 
Quam  fiacilis  autem  lapfius  judicii  medici  fit ,  hoc  juxta  experientiam  Clarijf. 
Bohnius  de  OlTic.  Med.  Forenf.  Libr.  P.  2.  c.  6.  tejlatur ,  itbi  judichim 
difificiie  iu  re  difficili  pr&cipitandum  efifie  negat ,  firioque  dehortatur  medicos , 
tie  quid  temere  agant  &  prounncieut.  Sufipicio  veuenofii  ajfiumpti  pr<ccipitata 
via/s  <zgris  confiulit ,  &  fivpe  ,  alittd  agendo ,  Udit  gravius ,  cum  m  teni- 
pejiivo  aptorum ,  morbiqne  catifis  couvenientium ,  remedio)  um  nfiu  unica  fia- 
lutis  fipes  h<creat.  Quare ,  dnm  in  cho/era  morbi  naturam ,  caujas  &  the- 
rapiam  diligentius  inquirere  conjiitutum  nobis  eji ,  qu<zvis  fiuo  rnoduio  tue- 
tienw.r.     Faxit  Dcus  FeHciter  ! 

Ka  CAPUTI. 


*?6  H    E    N    R    I    C    I  , 

C    A    P    U   T      P   R   I   M   U   M. 
De  Hljloria  Chokra. 
I.    L 

CHolera  an  «Ve  t&>V  %o\&.£od<j ,  ab  inteftinis ,  an  #Ve  tjjV  %cA>jV* 
a  bile  nomen  acceperic  ?  parum  intereft  fcrupulofius  perquuere  j 
majoris  utiiitatis  fuerit ,  ex  homonymia  verbi  Dijferentiam  cholera  adno- 
tnre  ,  non  quidem  genericam  illam  ,  ficcse  humdaeque ,  fed  hujus  potius 
fpecialem  ,  in  veram  legitimam  &  fymptomaticam.  }'era  eft  quas  ab  in- 
ternis  caufis  in  corpore  genitis  dependet ,  ficla  hinc  evacuatione  con- 
fueta  ,  vel  fpontanea  ,  vel  ievioribus  de  caufis ,  n'hil  tale  in  fe  efft- 
cientibus  ,  excitata  ,  pro  majori  periculo  anticipando,  &  quantum  fieri 
poteft,  amovendo.  Oritur  hinc  nova  verse  cholerse  diftinctio  in  criti- 
cam  ,  fponte  naturrc  fufceptum  ,  &  in  procatar&icam ,  a  caufa  qnadam 
occafionali  excitatum :  De  ijia  Autor  eft,  Galenus:  dari  diarrh^as  &  cho- 
leras ,  qu<z  jiatis  intervallis  omnem  corpor/s  redundantiam  extrudant ,  ubi 
tamen  monendum  ,  quod  cholerae  tales  periodicx  paulo  fint  rariores  ; 
Trocatar&icam  dico ,  quae  ab  humoribus ,  cruditatibus ,  aliifque  prima- 
rum  viarum  vitiis ,  fed  eJjjam  per  leves  fubinde  caufas  occafionales  inci- 
tatis ,   exoritur. 

§.     I  I 

Symptomaticam  antem  vocare  lubet  eam ,  qnsc  a  vencnls  venenofifqne 
afTumtis ,  in  fe  fuaque  natura  ad  vehementiflimos  motus  cholericos  fu- 
ibitandos  potentibus  ,  dependct,  live  prxfentes  adfuerint  pravi  humo- 
res  &c.  five  minus :  Poifemus  &  hanc  commoda  fatis  dencminatione 
fupercatarcticatn  dicere ,  ad  mentem  recentiorum  ,  qui  &  venena  ac  pur- 
gantia  Jpsitikotsoci  inter  caufas  cholerre  numerant ,  ut  appareat,  recen- 
tiores  omnem  £vco  ttxi  Keira  fadtam  horum  generum  evacuationcm  fub 
cholerae  nomine  complecli ,  bene  an  male  ex  ipfa  pertractnione  patcbit ; 
vteres  certe  hypercatharfin  fumptorumque  venenorum  fymptomata 
chilerica  diftinguere  foliti  fuerunt  a  cholcra  morbo,  fiquidem  Galenus 
hypercatharfin  ab  helleboro  poto  excitari  fcribit  cholerx  fimilem  ,  folent 
cnim  omnibus  hujufmodi  evacuationibus  eadem  fcre  fymptomata  acci- 
dcre. 

§.     III. 

Sunt  autem   conjundta  cholerac  fymptomata   partim   fpaftica  ,    partim 

atonica 


D    E      C    H     O     L    E    R     A.  77 

ttottica  Jn  gcnere,  qux  in  fpecie  vel  ad  evacuationcm  fpcclnnt,  (iilia 
eminus  alia  cominus )  vel  motuum  vitalium  intermiifioncs  lunt  ,  vel 
denique  fub  utrifque  ex  neceffnate  quadam  evcniunt.  Ail  (a)  evacua- 
tionem  (#)  pro  humorum  effufione  fpeclant  (1)  contra&iones  fpafticx 
totius  corporis  Inbitus,  in  vultu  raciem  Hippocraticam  ,  cecterum  fc- 
rem  macie  confectum  ,  aut  frigorc  febrili  rigemem  gclidumque  referen- 
tes,  quibus  accedunt  (2)  graviorcs  extremorum  ,  furarum  inprimis  ad 
fcnfum  ,  contra&urx  ,  ad  (  3  )  convulfiones  ufque  fubinde  tandem  ,  re- 
bus  licet  utplurimum  difpcratis,  intenfbe;  pcrtinet  huc  &  (4)  pulfus 
cordis  fub  dcbilitate  celer  ;  &c.  (/3)  pro  excretione  vegete  perpetranda 
militant  naufea  ,  anxietas  prxcordiorum  cardialgica  torminaque  ventris  ; 
ficuti  tergiverfonter  fufceptum  ac  defperabundam  fyncope  magis  &  li- 
pothymia  comitantur,  quse  motuum  ,  nempe  vitalium,  (b)  intermif- 
iiones  fupra  di&a  funt;  (c)  ex  utrifque  iftis  eveniunt  fubita  virium 
proftratio  ,  fudores  frigidi,  evacuationes  ingravefcente  malo  interno, 
rariores  pauciorcfque,  ci  alia ,  quorum  rationem  ub.riorem  dabimus 
infra. 

y  1  v. 

Subjccla  ,  qvx  prae  ceteris  facilius  gravjufque  invadere  folet  cholera 
v?ra  ,  e.i  funt,  quibus  vel  in  maiia  humorum  vel  in  primis  viis  ma- 
gna  pravorum  humorum  copia  abundat  ;  qualia  funt  temperamenta  emi- 
nenter  cholerica  ,  aut  cholerico  -  melancholica  ,  fcorbutica  ,  hypochon- 
driaca,  hyfterica,  intemperanter  voracia,  fenfibiliora,  ad  affccius  ani- 
mi  impetuofos  praccipitia  i  JEtath  ratione  rarius  pueros  fenefque,  fre- 
quentius  homincs  confiftenti  setati  propiores !  inque  hac  conftitutos  pre- 
hoodit  cholera  ;  pueris  parcit,  quod  ,  uti  pravorum  humorum,  iia  & 
affjctuum  magis  lint  vacui  ;  fenibusvero,  quod  tanta  humorum  tenui- 
t;:te  motuumque  cnergia  non  gaudeant  ,  quanta  acutifiimus  ille  morbus 
fufcipitur  &  tranfigitur,  quamvis  hoc  etiam  de  pueris  valere  queat.  &- 
xw  diverfitns  nullo  immunitatis  privilegio  defenditur,  fequior  tamen 
plus  difpofitionis  ,  vel  ob  fenfibilitatem  ,  vel  ob  alias  c  lufas  propri<!s  , 
lnberc  reputatur.  Symptomatica  vero  feu  hypercatar&ica  cholcra  quofvis 
quovis  tcmpore  ,    data  caufu,  invadit. 

§.     V. 

Tempte ,  quo  vera  chofera  frcquentius  exfurgit ,  in  getvere  fuhitam 
eft  ;  ncque  enim  vcl  languore  vel  naufea  ,  vel  dolore  ventriculi  diu  prse- 
cedentibus  adventum  fui  denunciat  ;  in  fpecie  («)  ratione  anni temporum 
in  afatem  incidit  magis  ex  fententia  Hippocr.  Epidem.  Libr.  Vll.  incifo  40. 
&  cx  Sydenbamii  obfervatione  in  3.ftatis  fincm  &  fub  verfioncm    hijus 

K     3  in 


78  H    E    N    R    I    C    I, 

in  autumnum  ,  menfemque  augnjlwn  fere ;  hoc  tempus  rarius  anticifrcri 
aut  poltponi  arbitratur  ille ;  vidi  tamen  &  eandem  in  piimum  vcris 
tempus  incidifle  ,  quo  turgefcera  incipit  maflh  humorum  ,  pro  qua  di- 
verfitate  temporis  concilianda  notanda  venit  ipfnis  shalerae  verac  diver- 
ficas  ,  qua  e.indem  in  criticam  &  prociurcticam  diviiimus  ,  hujulquc 
cum  autumno  confinia  magis  expe&it  ,  ifta  verno  quoque  tempore  in- 
vadit ,  ea  videlicet ,  quam  G.xlems  dixic  omnem  corporis  redundanti.im 
frotrudere  ,  uci  diarrhcea  folet.  (/3)  Ratione  durationis  tempus  choleree 
vel  continnum  atten ditur  ,  idque  breviifi.num  ,  aliquot  horarum  aut  u- 
nius  alteriufve  d;ei  fpatio  inclufum  ,  raroque  in  tertium  vel  quartum 
diem  extenfum  ;  vel  dijcretum  dici  poteft  •,  per  periodos  quafi  rediens  , 
ac  diuturnum  magis ;  qua  temporis  ratione  choleram  recurrentem  viJit 
Excell.  Wedelius  m  fcoibutico  ,  acri  acidaque  bilc  onerato  itemque  Pre- 
votius ,  notante  Rhodio  iltoque  referente;  ex  vomitorio  male  praeparata 
fingulis  fere  heb.iomadibus  per  biennium  aliquot  femper  horis  moleltif- 
fimam  :  Pertinet  huc  cholera  diuturna  ,  fed  fluentibus  menfibus  inte^-. 
rupta ,  raro  exemplo  ,  ab  Anuio  Luft.   C.  3.  Obf  88-  recenlita. 

%     V  I. 

Ctwfc  morbi  occafonales  &  efpcicntes ,  tum  antecedentes  tum  conjun- 
ctx ,  varise  funt,  partim  externse  ,  hieque  denuo  vcl  aifumptx  intra 
corpus ,  vel  forinfecus  magis  lsedsntes ;  partim  intecaae,  quaium  aliquas 
reorllm  recenfebimus. 

§.     VII. 

Affumta  choleram  inducere  vel  excitare  potentia  alimentofa  funt ,  aufc 
venenofa  ;  1.  alhncntoft  ciborum  potuumque  genera  complectuntur,  qux 
vel  (m)  varietate  folum  noxia  funt ,  copiofe  fu mta  ,  &  in  ventriculo 
ac  duodeno  acrem  ,  tum  inter  fc,  tum  cum  bile  ,  fermentationem  fu- 
beuntia  ,  quamvis  fub  moderato  ufu  feparatoque  ex  natura  fua  indem- 
nia  i  quo  intuitu  H/ppocrates  crapulam  &  eonvivia  iater  caufas  cholerac 
numerat  Libr,  de  ajjecl.  I.  28.  idquc  exemplo  pttgilis ,  voracis  latius  de- 
clarat  Libr.  V.  Epid.  t.  27.  nr.  6.  Porro  huc  pcrtinent  (/3)  acria  &  fia- 
fulenta  ,  fermentationem  ciborum  etiam  laudabilium  cum  bile  aut  cum 
cruditatibus  exacuantia,  fiquidem  chafeoli  ,  radiculx,  cepx  ,  aliium , 
raphanus  ruffcicanus  &  fimilia  choleram  excitaiTe  fcnbitur  a  variis  (y) 
jtrmentefcibilia  <k  fermentefcentia  nigro  quoque  calculo  notata  legimus  paf- 
lim  ,  duicia  &  in  his  mellita  inprimis  ,  non  acque  faccharata  ,  maxime 
puxgativa  fmid  manna  e.  g.  copiofius  cxhibita  ,  itemque  fru&us  hor$i  , 
muHum  ,  ccrevifia  feculenta  (</)  Inter  corruptibilia  recenfetur  tum  pu- 
treduiofi:  corruptioni  expofita  ,  fungi ,   ova  baibx    pilcis ,    ipfumcjuc  lac 

& 


DECHOLERA,  79 

&  lafticinia  in  Ventricutp  impuro;  tutn  frigiditate  aquofa  fimulnocivn, 
ut  mclones  cucumeres  &  fimilia  ;  tandem  &  (e)  a&u  frigida  huc  rcvo- 
cantur ,  ut  aqtue  fiigida  potus,  obfervante  Traliiauo ,  acidularum  ufus 
in  cacochymicis  &  fcorbuticis ,  notante  Heerio  &  TraUiano  i  denique 
(£)  affumptorum  alimcntoforum  agmen  claudunt  varia  ex  iUis  &  fimili- 
bus  compofita  limonada  v.  g.  quam  hypochondriaco  cholerac  occafioncm 
dediffe  memini  &c.  panis  mcllitus  piperatus  ,   aliaque. 

§.     VIII. 

Venenofa  nfTumta  tum  ipfa  venena  funt  ,  ea  inprimis  ,  quae,  juxta 
caulticim  potentiam  ,  fermentativo  putredinofis  viribus  deletoria  obfcr- 
Vantur  j  tum  purgantia  drafiica-,  antimonialia  ,  aliaque  helleborina  aut 
male  prseparata,  aut  male ,  (intempeftive  aut  immoderate)  exhibita  \ 
quale  quid  a  tartaro  emetico  jufta  licet  dofi ,  ftd  intempeftive  dato  ,  vir- 
gmi  accidilfe  recordor  ,  raro  dignoque,  quod  inferius  adnotetur ,  exem- 
plo  5  (imilem  hypercaiharfin  cholericam  a  gr.  ifs  Mercurii  vif«e  male  prae- 
parati  obfervavi  in  juvene. 

|.     I  & 

Ad  externtts  ,  fed  forinfecus  magis  Udentes  cholerse  caufas  ,  autoribus 
adnotatas,  refero ,  quaecunque  humores  excretioni  deftinatos  pararofque 
(  hac ,  vigente  aut  confueta  diu ,  fuppreffa  )  intra  maffam  humorum 
cogere  aut  continere  poffunt,  viis  excretoriis  citius  tardiufve  prscclufis  , 
hinc  vero  ad  alia  loca ,  pro  evacuatione  ,  cum  impetu  delat's  humori- 
bus  iftis  non  tolerandis:  fic  en\m  fubitum  corporis ,  patiumque,  vel  diu- 
twnuifi  faltim  ,  fub  calore  fudoreve  refrigerium  nocuiffe  vifum  eft  v.  g. 
ll  quis  valde  exa:ftuans  fubito  fe  frigido  balnco  commiferit ,  aut  fi  diu- 
tius  huic  innataverit ,  Ci  fudorem  plorans  repente  fe  ex  ledlo  aut  balneo 
calido  proripuerit  in  auram  frigidiorem.  Braffavolus  choleram  refert  k 
frigido  pcdum  lavacro  fingulis  diebus  per  seftatem  continuato  ;  vidi  & 
ego  ,  &  Pisefes,  cholericas  excretlones  ron  leves  poft  fimi'e  lavao^um  ad- 
fringens ,  pro  fudonbus  pedum  foctidis ,  fcbrem  fuppreffam  excipientibus, 
reftringendis  ,  per  aliqiot  dies  adh.bitum  ;  a  fouticulo  perperam  occlufo 
choleram  obfervavit  Fehrius ;  cholerae  fimi'es  non  tamen  adeo  impetuo- 
fas  excretiones  nuper  admodum  in  fene  vegeta  adnotavi  ex  eadcm  cau- 
fa.  De  ommbus  autem  h'f;e  &  ejufmodi  caufis  id  notari  velim  ,  quod, 
ilne  aliarum  occ.ifionalium  internarum  externarumque  caufarum  concur- 
fu  ,  fuis  viribus  non  fuffici.uit  moibo  noftro  inducendo  :  An  aeris  for- 
fan  peculiaris  quacdam  conftitutio  pro  cholera  epidemia  Sydenhamio  me« 
morata  huc  pertineat,   jam  non  d:fquiram  longius» 


80  H    E    N    R    I    C    I, 

§.     X. 

Ad  iuternas  caufas  referenda  funt,  quse  paffim  ab  Autoribus  medicis 
allegantur  (i)  Cruditates  primarum  viarum ,  biliofae  ,  acidsc,  nidorulen- 
tse,  copiofiores  in  cholericis,  iracundis  ,  hypochondri.ico-  hyftericis  &c. 
(  z  )  Cacochymia  Maifae  humorum  varia.  (  3  )  Animi  pathemata  fubita  & 
diuturna  ,  ira  inpr.  &  terror  (quorum  rationem  agendi  infra  dubimus) 
atque  moeftitiam  longiorem  ,  pravis  humoribus  colligendis  faventem  , 
atqueidcoa  Sennerto  iiuer  caufas  tholerse  numeratam  ,  (4)  Denique  mor- 
bi  concurrentes  aut  pr&greffi  alii ,  v.  g.  mala  hypochondriaco-  hyfitrica ,  fe- 
bres  ardentes  biliofe  veterum  fub  initiis  illorum  ,  alix.jue.  Leipyrias  non 
nifi  chplera  accedente  folvi  voluit  Hippor.  In  f&bre  tertiana  maligna  , 
quam  vocat  Riverius ,  tertio  paroxyfmo  ,  &  Panarolus  die  15.  choleratn 
excitatam  referunt  j  fub  injlammatione  ventriculi  incipiente  choleram  vi- 
di  per  binos  dies  fat  atrocem  ,  fuccedente  tandem  illius  fuppuratione  , 
in  puero  14.  annorum.  Riolanus  in  Enchir.  Anat.  a  phlogofi  ventriculi 
choleram  oriri  affirmat  ,*  dyfenteriam  cholcricam  pbfervavit  Excell.  Wedelius\ 
Diarrhoex  olim  confuerae ,  hlnz  fupprelfae  ,  randem  levi  occafione  in  choleram 
erumpcntis  exemplum  refert  Joh.  Raym.  Fqrtis ,  p.  m.  225.  Adde  ,  quod  fu- 
pra  ex  Amat.  Lufit.  de  cholera  &  meniium  ftuxu  ,  interpohcis ,  reccniuimus, 

§.     X  l 

Sanguhiea  fpurise  choler&  mentionem  quoque  injiciunt  Autores ,  recte 
an  fecus.''  aliorum  elto  judicium  ,  placnit  jam  illorum  veftigiis  inhaere- 
re,  qui  &  hypercatharfm  avoo  x.ou  kvtijo  undecunque  factam  cholersc 
adjungunt ;  lixcell.  Wedelim  iu  Paihol.  Dogmat.  S.  3.  C.  3.  inter  varias  , 
practer  bilem  ,  materias  excretas  rerert  quo.jue  plane  cruentas ,  per  mo- 
dum  cholerse  cum  impetu  protrufas;  o.bfervavimus  hic  Halae  in  ^enc  quo- 
dam  fanguinolentam  hujufmodi  choleram  ,  improprie  di&am  ,  impetuofi- 
fiimam  ;  incredibilem  copiam  fanguinis  puri ,  nigrefcentis  paululum  , 
intra  odto  horarum  fpatium  fuperne  ac  inferne  deponentem  ,  quse  origi- 
nem  debebat  hacmorrhoidum  rluxui  olim  confueto  ,  novem  vero  annos 
vena^rectione  ,  bis  eodem  die  in  brachiis  inftante  fluxu  adminiitrata ,  ac 
remcdiis  nefcio  quibus  iuppreffo  pcnitus ,  ex  quo  tempote  bonus  ille  fe- 
nex  cum  variis  hypo.hondriacis  ,  aliifque  vomitum  cruentum  preilius 
molientibus,  dolorofis  anxiis  seltuofis  lymptomatibus  in  iftum  ufquc 
diem  conilictatus  fuerat ;  unde  fimul  apparet  ,  quid  proprie  de  cholera 
ejufmodi  fanguinea  fit  judicandum  ;  mcnfium  objiruclio  huc  quoque  perLiner. 

§.     XII. 

frigna  cholcrx  geueralia  manifcfta  funt ;   fpecialLi    vcro  legitimsc  tun? 

criticaj 


DECHOLERA.  81 

ttiticJC  tlirrt  proeatarclicae  nobis  diclae  ,  ac  fymptomnticse  feu  hyperca- 
fhnrdicae ,  figna  difcretiva  ,  cum  a  caufis  faepe  latentibus  defumcnda 
fint ,  obfcuriora  funt »  atque  ideo  judicium  de  caufa  cholerse  difficulta- 
tis  plenilTimum  rcctc  dicitur  ,  nifi  de  aflumtis  noxiis  manifefte  conftet  , 
caute  igitur  inftituendum ,  clinicum  non  minus ,  quam  forenfe,  judicium, 
lie  iftud  segro  dnmnofum ,  hoc  judici  fit  praevaricans  aut  feduclonum  , 
fi  abfque  debita  cautione  adhibita  feratur  ;  fubdolum  enim  in  ullo  me- 
dico  fufpicione  prsefumere,  2eque  temerarium  fuerit,  atque  abfurdum  , 
in  omni  infallibilitatis  praerogativam  quaerere.  Equidem,  qui  verse  morbi 
pathologi»  caufarum  a&ivitatis  &  effedtuum  morboforum  caufaliumque 
notitia  fuificicnti  inftructus  eft,  fi  non  exactiifimus  in  judicio  difcreti- 
Vo,  temerarius  faltem  non  erit  ■  in  pronunciando  fuper  q^aeftionem  de 
fumto  datove  veneno  aut  venenofn  remedio.  Mirum  diclu  eft  ,  quan- 
ta  judiciorum  de  eodem  morbo  difcrepantia  detur,  quam  facilis  eorum 
lapfus  ,  qui  ad  fubita  graviora  mala  cholerica  nil  niii  venena  meditan- 
tur  &  incufant ,  fignis  quibufdam  infidis ,  nimium  tribuendo ,  decepti } 
de  quo  videatur  laudati  Exceli.  D.  Bohnii  lib.  de  Offic.  Med.  P.  2.  c.  6. 
de  Renunciationum  difficultate. 

$.     XIII. 

Effetltu  cholerse  in  folidis  internis  partibus  notari  infuper  merentut 
pro  legitima  morbi  hiftoria  conficienda ,  UJiones  puta ,  ventriculi  &  in- 
teftinorum  inprimis  ,  fub  lethali  cholera  contradae,  ac  per  fectionem  at- 
tentam  ,  non  tumultuariam  ,  rerumque  peritam  ,  obfetvatse.  lnfamma- 
tiones  nempe ,  ventriculi  ac  duodeni  hinc  inde  poft  mortem  quoque  per 
maculas  adparentcS  detectae,  itemque  ulcerationes  ac  fphncelationes ,  ad- 
do  ,  fi  tanti  funt  infationes  ac  tenuitatem  ventriculi  &  inteftinorum ,  quae 
vehementes ,  &  in  fpafmos  ufque  ingravefcentes ,  labores  ordinarie  fo- 
knt  excipere,  quale  quid  ,  debilitas  nempe  &  atonia,  vehementiora  ac 
diutius  protracta  corporis  exercitia  itineraqne  v.  g.  longiora  pedibus  emen- 
fa  membris  feu  mufculis  obtingere  folet  j  atonia  autem  ventriculi  &  in- 
teftinorum,  infecuta  impetuofos  labores  evacuatorios  fpafticos  &  tormi- 
nofos,  flatibus  naturaliter  inhofpitantibus  libertatem  fefe  expandendi 
concedit ,  ut  inflata  dein  fint  vifcera  illa ,  &  fub  inflatione  admodum 
tenuia ,  quod  cnim  crailiufcula  quodammodo  appareant ,  id  tonicae  ftri- 
durae  tribuendum ,  qua  ceflante ,  fequitur  necelfario  fub  expanfione, 
tenuitas,  diligenter  diftinguenda  ab  illa,  quam  erofio,  ac  abrafio  inte- 
rioris  yillofse  tunicae  adferunt. 

§.     XIV. 

Quod  autcm    ad  ntaculax    rubras   ac  livefcentes  quodammodo  attinet , 
Difpui.  Medico-Pratt.  Tom,  III.  L  quibus 


82  H     E     N    R     I     C    I , 

quibus  infhmmaiiones  le  piodere  diximus  ,  fedulo  quoque  animadver- 
tendum  elt  monitum  R^oLvii  in  /iuthropogr.  /.  2.  obj..  20. ■  ventriculum 
n;mpc  ppft  choler.im  ordmarie  maculam  rnbram  auf  nigrelcentem  in  li- 
nittro  praecipue  latere  oitendere  ,  a  coucurfu  vajornm  fanguiferorum ,  quod 
in  multis  1  addit  ille  ,  fubito  extindis  veneni  fufpicionem  attulit  i  nos  vero 
jllis  ,  qui  judicia  de  caufa  cholerae  quaeruntur  ,  commendamus  maxime 
li  cholcra  illis  eveniat ,  quae  mentium  obuVudtione  laborarunt,  fimgui- 
ne  ad  ventriculurn  per  vafo  brevia  eopiolius  regurgiumte  ;  neque  ta- 
meu  ncgmius  ,  poffe  &  inflammationem  veratn  fubeife ,  .  cum  idem  ille 
Rjohiuw  in  Euchirid.  anat.  PathoL  choleram  ordinane  ab  inflammacione 
Itomachi  dedueat ,  de  quo  Iatius  in   Pathologia  cholerae. 

$.     X  V. 

De  fphacelatione  ventriculi  &  inteftinorum  color  excrementorum  &  foe- 
tor  deterrimus ,  putredinem  ,  fub  morte  appropinquante  inprimis  ,  re- 
dolens  fatis ,  teftatur  ,  prsecipue  vero  fedio  illorum  ,  qui  cholera  ex- 
tinc"S  fuerunt ,  .  in  quibus  DoUm  in  Encyclcpad.  Med.  L.  3.  c.  4.  infjfa. 
7ia  jphacelo  correpta  fibi  confpecta  tuifle  affirmat  ,  cum  multis  aliis  ,  quo- 
rum  teftimonia  corradere ,  vel  ideo  fupervacaneum  fuerit ,  quod  ex  in- 
dole  &  vera  pathologia  cholerse  hujufmodi  corruptioaes  etium  a  piiori 
probabiiiiiime  liceat  xleducere ,   ut  fuo  loco  patebit. 

§.       X  V  L 

Tandcra  quo  hsec  omnia  fi.b  ipf<  applicatione  clariora  evadant ,  Exem- 
plii  quibufdam  nobis  obfervatis  notifque ,  hiftoriam  morbi  illuftrare  & 
clau 'erc  ,  alienum  a  fcopo  non  fuerit:  Primum  dabit  adoUfcens  20.  an- 
norwn  circiter.,  temperamenti  cholerico  -  melancholici ,  per  aliquot  annos 
( ex  fpirituum  acidornm  pervcrfo  ac  diuturno  abnfu  ,  vitaque  fedenta- 
ria.)  hypachondriacns  ,  ceteroquin  oo^-c^ot^cc,  (imultamem  voracifjinv.u  ,  qui 
fub  finem  Julii  menfis  limonada  fic  didta  ,  itatim  a  prandio  largiter  hau- 
fta ,  circa  vefperam  torminibus  ventris  vexatur  cum  naufea  ,  &  mox 
cum  anxietatibus  praecordiorum  vomibundis ,  quac  ,  frultra  aq'M  pitap 
haufta ,  celerrime  increfcunt ,  labafcunt  vires ,  fuccedit  fub  fudoribus 
frigidis  diarrhoea  &  voraitu  materiae  biliofc  acerrimae  ,  per  brevia  inter- 
valla  redeuntes  ,  adeo,  ut  intra  f.  horns  ?,o  fere  excretionibus  utrum- 
que  guttur  excoriantibus,  exerceretur  ;  fittuntur  apto  remedio  primum 
vomitus  ,  hinc  &  alvi  deceifiones  ,  fub  finem  mali  rariores  paucioref* 
que  ,  concalefaclo  in  lecto  corpore  fomnus  obrepit ,  ieviter  fudat  xger , 
mane   vero  fanus  furgit. 

$.   XVII. 


e 


DECHOLERA.  83 

§.     XVI  I. 

hlem  ille  comeftis  in  prnndio  fung^  ,  nihil  Ixdentibus  commcnfales  , 
tertia  inde  hora  iifdcm  tentatur  tor,rmriihus  naufeabundis  ,  fumme  an- 
xiis,  quibus  ingravefcentibus  t  "dum  ad  aKum  deponendam  fe  qompo- 
nit  ,  animo  defictt  j  &  fub  lipotjhymia  magnam  corruptorum  ciborum 
copiam  reddit  per  os  ,  vix  ad  fetediens,  eadem  lipothymia  prchenfus  , 
olvum  exonerat  ,  liquldam  ac  fceteptero,  dantur  breyes  inductee,  atque 
ut  brevis  fim  ,  fingulis  horarum  quatcruariis ,  eodcm  modo,  &  fub  iif- 
dem  femper  fymptomatibus ,  primum  vomitu  ,  mox  alvi  feceffu ,  ultra 
quatuor  h".ras  vxatur,  fumme  debilitatus  frigidum  fudat  ,  corpus  fub 
fpafticis  tracbonibiis  rxtenuatur,  faciem  hippocraticam  exa&e  refert ,  hu- 
morum  eiuit  femper  acidiffimos  amaricantes  auftcros  dentium  flupeRifti- 
vos,  's  in  pavimento  e&rvcfcentes ,  libcratur  tandcm  eudem  ,  quo  an- 
tea,   modo. 

§.     X  V  I  I  I. 

.Tertia  vice ,  fed  infeqiientis  anui  vetno  tempnre  ,  abfque  caufa  occa- 
fionali ,  quantum  meminerat ,  ar.-niria  ,  iimili  cholera ,  fymptomatum 
caterva  fimilium  ftipata  ,  ablque  iyncope  tamen  ,  fed  cum  gravioribus 
«rruum  ,  infcriorum  maxime,  tractionibus  fpafticis  ,  tantum  non  convul- 
fivis  ,  totiufque  corporis  tractiombus  rigidis  ,  refrigeratoriis  prehenius  , 
humores  biliofo  acidos  rolivos  &  caufticos  fere  ,  ccvoa  kcci  kcctco  excer- 
i;it  ,  lil.  -.tur  intra  bihorium  ,  fuccedit  febris  tertiana  per  10.  menfes 
durans  ,  lxpiffime  interrupta  quidem  ,  fed  toties  quoque  rediens  ,  qua 
tandem  fuperata  ,  vitxque  gencre  permutito,  tum  hypochondriaci  mah 
tum  tholericx  djfpofitionis  expers,  quicquid  menfx  apponitur  ,  impune 
alfumit,    ea  quoque  quibus  oiim  IxUfbatur   ucile. 

§.     XIX. 

Juvenis  21.  amwrwn  vel  circiter,  Temp.  Sangu.  fugiente  fyrio  ,  cere- 
vifiis  non  confuetis  variifque  potis  ,  &  in  cocna  cucumeribm  copiofius  com- 
roeftis  ,  cerevifiam  triticeam  recentem  ac  foeculentam  Breyhan  fuperbibit  , 
dormit  per  mediam  noclem  ,  evigilans  fummo  mane  naufeofis  tormino- 
fis  &  cardialgicis  doloribus  vehementiffime  affligitur ,  vomit  corruptos 
cibos  ,  hinc  bilem  viridem  ,  alvumque  deponir ,  data  vix  ulla  interfpi- 
randi  mora  ,  moritur  paucas  intra  horas  fyncopticus,  antequam  quxfitam 
impetraret  medelam. 

§.     X  X. 

Famiua  quadragcnaria  Temp.  Chol.  Mel.  a  novem  vel  decem  menfibus 

L    %  me- 


84  H    E    N    R    I     C    I,  _ 

melancholica  ,  jam  quadantenus  fublevata  ,  menfe  Martio  ,  domum  e 
foro  rediens  ,  pulverem  praecipitantem  Martialem  cum  aaua  frig ida  fumit , 
abhinc  duobus  horis  exactis  fummas  fentit  piaecordiorum  anxietates  car- 
dialgicas  naufeoias  torminofas  ,  quas  vomitus  &  alvi  fluxus  excipit  ve- 
hementifTtmus ,  &  copiofus  ,  viridi  bile  ,  brunnique  coloris  ,  atra  ,  fe- 
cundum  veteres ,  ejecta  ,  cum  fymptomatibus  choleras  confuetis  excep- 
tis  convulfionibus ;  aegra  mali  caufam  iu  pulverem  fumptum  conjiciens  , 
remedia  huic  oppofita ,  nefcio  quae,  affumit,  parum  fublevatur,  exerce- 
tur  vomitu  &  alvi  dejeclionibus  foctidiifimis  in  alterum  ufque  diem  ,  da« 
to  tahdem ,  fed  ferius  convenienti  cholerae  remedio ,  levamen  aliquod 
fentit,  fed  per  3f.  horas  evacuationibus  furame  dcbilitata ,  moritur 
pfacide.  Aperto  cadavere  ventriculus  tenuis  &  flaccidus  reperitur ,  nu4- 
libi  tamen  arrofus,  in  fuperna  vero  ejus  parte  macula  quaedam  obfcure 
rubicunda ,  fugillationem  referens ,  flmiiefque  ,  minores  in  colo  hing 
inde  apparuerunt. 

§.     XXI. 

Ova  harh<t  pifcis  hoc  nomine ,  quod  choleram  excitent ,  male  audire, 
notum  eft.  Vidi  ab  iftis  duas  virgines  cholera  correptas  fuifTe,  alteram 
immani  plane  &  quam  maxime  torminofa  ,  fyncopali  quoque ,  alteram 
mitiori ,  quae  caufam  mali  fororis  curati  cognofcens  altero  die  experiundi 
ergo  parum  de  ovis  iftis  per  24.  horas  in  aceto  fervatis  deguitaverat , 
idemque  inde  fatum  experu  ,  ipfo  facfio  noxiam  ovorum  qualitatem  te- 
ftabatur. 

§.     XXII. 

Fxmina  duos  ante  menfes  fcetum  enixa ,  Augufto  prioris  anni  menfe 
a  meridie  torminofa  corripitur  diarrhoea  ,  fub  vefperam  pro  coena  latfu- 
cam  adparat ,  &  comedit,  fub  noclem  vehementiflimo  corripitur  vomi- 
tu  ,  ac  diarrhoea  ,  magis  quam  ante  torminofa  ,  cum  fyncope  faepius 
repetita  fucceffive  ingravefcente  femper ,  adeo ,  ut  redeunte  licet  refpi- 
ratione  libera  ,  mens  tamen  laborare  videretur  ,  cum  immemor  fui  ac 
infenfilis  ,  corpus  hinc  inde  jaclando  ,  caput  fkpe  tanta  vi  allidcret ,  ut 
fra&um  crederes  ;  vocatur  fummo  mane  Medicus  ad  acgram  morti  pro- 
ximam  ,  frigido  fudore  madidam  ,  emaciatam  quafi  fub  habitu  corporis 
&  faciei  hippocraticx  contracto ,  denique  agentem  quafi  animam  ;  aegre 
revocatam  loquela  deftituit,  redit  tamen  per  remedia ,  fed  fubmilliflima 
voce ,  quhm  vix  inaudires;  aifutnto  remedio  ,  cuncfla.fiunt  per  4.  horas 
ieviora  ,  poftmodum  redit  anxietas ,  fyncope,  fudor  frigidus  ,  dvct&y\<ricty 
nihil  evomit  ,  alvus  tamen  infciae  rluit  ;  citius  redit  ad  fe  quidem,  fed 
cxccfTum  e  vitv.  feutit,  de  parentum  adyentu  proxuno  monitf»,.  ad  hunc 

ufquc 


D    E      C    H    O     L    E    K    A.  8f 

ufque  vitac  prorogationem  optat ,  rogat ,  impetrat ,  ( remedio  nn  defi- 
dcrio  di'bites)  quiete  fatis  expedatum  fuorum  adventum  laeta  &  revi- 
vifcens  quafi  excipit ,  mox,  ultimo  vale  dido ,  convulfa  moritur  fub 
vefperam  ,  ubi  mirari  convenit  in  tanta  motbi  vehementia  inducias  mor> 
bo  datas. 

§.    XXIII. 

PueJla  t2.  &  quod  excurrit  annorum  ,  temp.  Mel  -  Chol.  debilc  coc- 
pufculum  alens  ,  fpepiufque  per  vitam  torminibus  ventris  vexata ,  autum- 
no  fuperiore ,  tum  jufculum  ccenitat ,  improvifi  tonitru  terrore  vchemen- 
tiilime  concutitur ,  ccenulam  tamen  conficit ,  quiefcit  per  uodem ,  ma- 
ne  furgens  vertiginofa  ac  trtmula  ,  ventris  dolore  cruciatur  ,  mox  a- 
nimo  linquitur,  pallet,  friget ,  extenuatur  ,  aquis  apopledicis  refocillata, 
vomitu  aufteram  bilem  reddit  &  amariiimiam  ,  alvumque  deponit ,  fe- 
mel  ,  bis  ,  ter  ,  eodem  modo ,  hinc  jufculo  vinoib ,  nuce  mofchata  Iar- 
giter  aromatifato  aflumtp,  ceiTat.  vomitus  ,  alvus  deponitur  fo!um  modo 
aliquoties ,  fiftitur  &  haec,  naufeat  tamen ,  ac  vehememiilime  aeftuat, 
fpafmifque  artuum  convulfivis  intercurfitantibus  tandem  fere  continuis 
tenetur ;  Medicus  de  citiori  quam  par  erat,  &  incorgrua  evacuationis 
fuppreffione  monitus,  pulvercm  porrigit  convenientem ,  addito  praefagio, 
segram  fado  uno  alteroque  vomitu,  hinc  fudore  leni  tolerato,  cum  fa- 
nitate  cito  in  gratiam  redituram  ;  vomit  illa  infignem  bilis  acrioris  co- 
piam  ,  denuo  pulvere  fu  mto  fudat  fuaviter  per  horam  ,  fanaque  fur- 
git,   per  odo  horas  in  ledo  detenta. 

$.    XXIV. 

Mentionem  fupra  fecimus  virginisy  cui  cholericum  quid  accidit  a  tar- 
taro  etnet.  fub  confueta  quidem  dofi   fed  intcmpeflive  adhibito ,  nec,  adgo 
bene  praeparato.     Iiratifta  2%.  annosnata,   temp.  fangu.  chol.  vitse  fe- 
dentarkt  ac  serumnarum  plenae,   tnenfes  ob  V.  S.  olim  jnfbmtibus  iftis 
imprudenter  in  brachio  fadam  ,  diu  remorati ,  tandemque  revocati  flue- 
bant  parciflrme    ac    inordinate,   inde  ,  multis    hyfterico-hypochondriacis 
malis   vexata  per  annos  aliquot ,  hifce  remedium  quaerit  in  pharmacopo- 
lio,  datur  tartarus  reroetr  ad  gr.   tria  pro  vomitu  ,  ne  fine  univerfalibus 
fufciperetur   cura  icilicet ,  fiimto  ifto  per  integrum  diem  nodemque  dta 
y.cci    kcctu  purgatur   vehemcntillime  inter  cruciatus  anxios  &  tormino- 
ios  \   impetrat  *b  eodem  phaimacqrceo  remediuni  fedativum  ,     ceflat    vo- 
mitus  &  alvi  fluxus  ,   perdurat  anxietas  y  altero,  tertio  ,   &  fequenjtib.u.s  * 
diebus  ,  odo  circiter ,   ante  &  poft  meridiem  ,    refrigeratur  fubito,  nau- . 
feat ,   vomiturit,     ventre  dolet*  animo   linquitur  ad    hoiulx  quartam 
ter^   quater  quovis  paroxyfmo  quafi ,  rigent  interim  artus,  ut  flcdi  ne. 

L     3  qutrent 


%6  H    E    N    R     I    C    I  , 

quirent,  red;ens  ^d  ft  vomit ,  bis ,  ter ,  totiefque  alvum  deponit ,  ea- 
csem  tragccdia  luditur  a  meridie ,  quinto  die  ,  poft  eduum  rriuli  pro- 
fcenium  ,  fortiffima  fyncope  dcficit  per  bihorium  ,  membraque  aJeo  con- 
trahuntuf  ut  loco  moveri  fledtique  nulla  vi  poffcnt ,  fruft.ra  quacfito  ev 
offieina  mali  remedio  ,  in  ferro  chirurgico  fpes  collocatur  ,  venaque  per- 
tunditur  ,  quam  confueram  fecari  neglexerac  scgra  ,  fluic  fanguis  cifra 
levamen  ,  quin  &  pauio  poft  denoo  linquirur  animo  ,  dbriec  vomiui  al- 
vique  fluxu  faclis  ,  interfpirandi  locus  concedererur  ,  accurricur  ad  medi- 
cum  ,  perfcnbuntur  aritifpafmodica  (ine  infigni  levamine  ,  exa.nin  rur 
tartar.  emet.  pro  vomitu  datus ,  qui  infidx  pneparatioiiis  notas  aliqn  s 
edit ,  tentantur  hinc  alcalica  ,  quibus  butyri  antimonialis  virns  cicure- 
tur-,  tentamen  fuccedit  opcime  ,  adeo  ut  folis  iftis  in  convenienti  vehi- 
cu!o  datis  priftinse  ,  quamvis  ut  oiim  ,  caufariae  valetudini  refticueretur 
aegra. 


C     A     P     U     T       II. 

De  Pathohgia   Cholera. 
$.     I. 

PAthologia  ,  caufarum  ,  morbi ,  &  fym  nomatum  rationem  explicnt  •, 
videamus  igitur  juxta  (m)  caufu  (i)  agendi  potentias  &  modos  , 
ex  quibus  (2)  dijfereutia  caufarum  per  clulfes  defumuntur  ;  juxta  (£) 
rnorbum  vero  3.  to  materiale ,  feu  lsefiones  a  caulis  vel  intentatas  ,  vel 
inducTas  ,  vel  denique  ex  his  metuendas  ;  porro  (4)  re  formale ,  f.  ra- 
tionem  morbi  formalem  ,  ubi  tum  quseftioni  curt  tum  qnomodo  fiat  mor- 
bus  fatisfaciendum  eft  5  juxta  (y)  fymptomata  morbi  effentialia  notnn- 
dum  eft  ,  quid  ex  materiali  laefione  ad  formalem  morbi  rationem  pro  fi- 
nali  caufa  per  juftam  confequentiam  accidat  morbo  ,  ut  dein  univerfa 
indoles  felicius  erui  queat. 

§.     I  l 

Quod  ad  caufarum  potentias  ,  quibus  pollent  ad  choleram  excitandam , 
attinet,  ali&  quidem  tantarum  funt  virium  ,  ut  foU  fujfciant ,  quales  funt 
venena  ac  venenofa  fuperius  recenfita  •,  alia  vero  ,  in  fe  minus  potentes , 
cum  aliis  concutrentes  efficaciam  iftam  demum  acquirunt.  lntervenientes 
hujufmodi  caufaz  materiales  funt  tt  cacochymia  Maffae  humorum  biliofa  , 
putredinofa  aliseque  /9  cruditates  primarum  viarum  ,  biliofa  ,  acida ,  ni- 
dorofa  ,   y  partium  internarum ,    quse  primarum  viarum  nornine  veniunt , 

prse- 


DECHOLERA.  87 

pnecipue  ventriculi  ac  duodeni ,  corrofwnes  bijlamvnitiones ,  f.  phlogofes , 
tionorejnne  calidi  veteribus  dicli ,  ab  infarctu  vcl  itagnationc  fanguinis  men- 
lirui  ik  haemorrhoiddlis  circa  ventricu*um  ;  &  (i  qux  funt  aliae  hiijufmo- 
di  ,  quibus  pracfentibus  aiac  minoris  efficacix  ,  facilius  morbum  noftrum 
impetuoliftimum  producere  valent.  Caufa  virtualis  feit  inteiitionalis  eft>;/o- 
tus  naturx  criticits  qudi  ,  feu  eccriticm  certe  ,  ad  humores  pravos  eva- 
cuandos  fponte  fuaque  virtute  furricienti  fufceptus.  Reliqusc  caufae  media- 
tx.  vel  ner  modum  augehii  cacochymiam  &  crnditates  agunt ,  vel  per  mo- 
dum  exagltandi  (ub  ferrrientatione  cruditatum  ac  bilis  pra?cipue  cum  cibis 
fermentantihus  ,  vel  per  modum  Jtbnnli  'cnioris  ,  aut  acuti  magis  ,  na- 
turae  vel  primis  viis  additi  ,  ficque  occafioncm  cholerce  praeben:  ;  caufcc 
vero  per  le  potentes  folaeque  libi  ad  morbum  hunc  excludendum  fufficien- 
tes  per  corm/ionem  ,  colliquativam  denique,  folidis ,  &  per  fermentatia- 
nem  putredinofam  humoribus  induclam  ,  potiflimum  agere  conltat  inter 
omnes  ,  qui  naturam  venenorum  penitius  norunt.  vid.  Magnifici  £5*  Exccll. 
D.  D.  Stahlii  Theoria  med.  vera  Tom.  II.  Membr.  ulthha.  de  vetienii. 

§.     III. 

Ab  his  igitur  caufis  vario  ifto  modo  agentibus  inugncs  corporis  Ixfiones 
imminent,  in  genere ,  humorum  puttedo  &  folidarum  ftimulatio  &  pu- 
trilago  uUimate  ,  nili  removeantur  itlse  pro  circumftantiis  rerum  ocyus 
tardiufve.  Piitredmem  humqrum  tandem  evenientem  promovent  ;  quse- 
cunque  cacochymiam  ,  i.  e.  partes  excremcntitias  ferofas  accumulant ,  aut 
qux  excretionem  earundem  impcdiunt ,  aut  qucc  prsecipitem  humoribus 
adferunt  fermentationem  putredinofam  ,  qua  mixtura  illorum  celerrime 
deftruitur.  Partibus  excrementitiis  referta  funt  alimevta  non  folum  clyfchy- 
uia  ,  fed  &  laudabilia  ,  varietate  atque  coudituris  noxia  ,  quo  relpe&u 
Hippocrates  convivia  inter  caufas  cholerae  retulit.  Excretiones  ferofiu  im- 
pediunt ,  trijiitia  v.  g.  nueror  &  vita  fedeutaria,  fub  quibus  motus  toni- 
cus  &  voluntnrius  ,  quin  &  refpiratio ,  languet  prse  taedio  quafi  ;  his  ve- 
10  languinis  fluxilitas  inprimis  confervatur  fecretonefque  debitx  vigent. 
Celcrius  autem  nocent  evacuationes  ferofe  fupprellis  per  frigus  extcruwn  , 
per  adftringcntia  intempeftiva  ,  per  confolidationem  fonticuli  &c.  humo- 
res  enim  excemi  .confuetos  aut  excretioni  jamjam  deftinatos  ,  &  repref 
fos  vel  inhibitos  diu  non  tolerat  ,  fed  per  alias  vias  mnture  evacuat.  Ce- 
lerrimam  &  intime  refolutoriam  fermentationem  putrediunfam  humo  rum 
quidem  venenofa  quaedam  ;  folidarum  corrofionem  feptieam  veneno  rum 
aliqua  ,  &  utramque  arlerunt ,  quod  ex  effectu  cognofcitur  in  illis ,  qui 
iitis  extindi  funt.  - 


$.  IV. 


*3  H    E    N    R    I    C    I  , 

$.     I  V. 

Namque  folidls  partibus  triplex  noxa  irtducitur  a  caufis  choleram  in- 
dncentibus  plerifque,  nempe  acris  vellicatio  &  infiammatio  ,  &  eorrofio  j 
utraque  pofteriorum  tandem  in  fphacelum  abit.  Vellicant  fibras  ventriculi 
(vix  tamen  fine  intentionali  caufa)  quxcunque  infigni  &  manifefta  acci- 
monia  pollcnt ,  tiim  nflumt.i ,  tum  in  corpore  genita  ,  corrofiva  &  caii- 
fiico  acida,  quse  vel  diuturnitate  temporis  talia  evaferunt  ,  (fub  concur* 
fu  ,  plerumque  caufk  occafionalis )  vel  ftibito  eandem  induerunt  pcr  fer- 
mentationem  acrem  ,  aut  inter  fe  mutuo  eveniemem  ,  aut  cum  vcl  in 
cruditatibus  ,  (bile  potillimum  fub  ira  copiofius  cibis  arfufa  )  excitatam 
per  dulcia  ,  corruptibilia ,  fceculenta  fermentcfcentia,  acria  cum  aliis  ci- 
bis  copiofe  fumta  ,  pertinet  huc  ira ,  bilem  copiofam  &  exagkatam  cibis 
in  fermento  conftitutis  afFundens  ,  acerrimae  fermentationi  pro  more  oleo- 
forur»  tenuium  inducendx,  aptam. 

§.     V. 

Dependet  ab  acri  tali  fermentatione  infiammatio ,  infinuantibus  fe  irt 
poros  tunicarum  ventriculi  ac  duodeni  potilfimum  particulis  acerrimis  ex 
fermentatione  ejufmodi  acerrima  provenientibus ,  quod  febris  cholerica  • 
biliofa  veterum  abunde  confirmat ,  vid.  Magnifici  ExceU.  D.  D.  Stahlii 
difput.  de  eadem.  Inflammationem  inducere  quoque  porlunt  aifumta  fpiri- 
tuofaacria,  caliditfima  copiofius  haufta  ,  quin  &  e  contrano  fr  gida  a&u 
talia,  humoribus  in  fervore  conftirutis  largiter  fuperingefta.  IntLmmatio- 
nem  prsevalefcentem  ,  preffo  pede ,  infequitur  foperficialis  arrofio  tandem 
fi  fphacelus.  Adlivilfima  enim  eft  ,  &  vires  acquirit  eundo  ;  hanc  veneua 
quoque  &  venenofa  aflumta  immediate  ac  celerrime  inducunr  partibus. 
Notandum  praeterea  eft ,  ipfum  naturie  remedium  ,  humores  nempe  pro 
eluenda  inflammatione  abftergendaque  ulceratione  affufos ,  ubi  &  ipfi  acrio- 
rcs  fuerint ,  augere  malum.  Et  haec  quidem  haclenus  de  caufis  &  effe» 
«ftibus  cholenc ,  pergimus  ad  rationem  morbi  formalem. 

$.     VI. 

Choleram  confiftere  in  excretione  per  os  &  artum  impetOofiflima  ,  no- 
tum  eft  omnibus  >  iftae  vero  an  ex  fola  vellicatione  &  irritatione  acri  fi- 
brarutn  dependeant ,  an  vero  certuni  in  JineiH  fufcipiantur ,  quamvis  du- 
bitctur  ,  obfcurum  tamen  non  erit  illis  ,  quibus  vitalitatis  negotium  inti- 
mius  perfpeclum  cft.  Si  quid  ,  fonticum  ac  funeftum  malum  ,  haereat  in 
corpore ,  quod  etiam  aut  certam  ejus  deftru&ionem  vel  inferre  poteft  • 

vel 


DECHOLERA.  89 

Vcl  )am  molitur  ,  pro  hoc  amovendo  ejiciendoque  ,  &  pro  noxa  antcver- 
tcnda  infurgit  natura  omnibus  viribus ,  &  pro  re  nata  ,  fummo  cum  im- 
petu  ,  uti  in  cholera  ;  contra  has  c.mfas  ,  ex  quibus  vitic  periculum  im- 
pendet ,  fi  retineantur ,  ta!es  uempe,  quac  humoribus  ccrtam  citamque 
pun- .linem  ,  (olidis  rolionem  ,  inrl.unmationem  ulceratiouem  fepticsm  f. 
fph  icelofam ,  inducere  poifunt  >  tales ,  inquam  ,  naturx  quandoque  fpon- 
Unco  tmttt  critico  tclte  Hippo<.rate  itt  coac.  prjtnot.  &  Galeno  l.  7.  meth. 
tned.  (irpius  ftlmulo  quodam  per  aiiunua  accedente  magno  conatu  furfum 
acdcu.iu.u  tlun  ,  diluic  &  evacua: ,  qtiem  in  jinem  humores  quoquuver- 
•fum  ad  iiueftina  congeric  per  ihicturus  totius  habitus  corporis. 

§.     VII. 

Hoc  enim  modo  eluitoriae  hujufmodi  evacuationes  contingunt  in  chole- 
ra  i  ajfunduntur  fci.icet  humores/>n>  evacuatione  fui  folummodo  in  cholera 
critica  ,  pro  elnitione  particularum  activinuuarum  iu  fubftantiam  vifceris 
fe  in(inuanuuin  ,  pioquc  diLuitione  contentorum  ,  ut  fub  vehiculo  humo- 
rofo  felicius  ejiciuntur ,  in  fvmptomatica  nobis  d'<fta  cholera.  Sufceptis 
enim  partium  remotarum  conftri&ionibus  tonicis  vehementilfimis  ,  pro- 
ximarum  vero  ,  inteftinorum  ,  jam  relaxationibus  ,  ut  per  poros  aut  vafa 
nugis  patula  humores  copioiius  affundi  queant  ,  jam  fpafticis  &  conw.l- 
iivis  motibus  ,  ut  aifumta  ,  arfufa  elutaque  protrudantur  foras.  Sub  iftis 
rcmotarum  partium  ftri&uris  humores  in  illis  nidulantes  excluduntur  ac 
denvantur  aliuifum  per  pulfum.  Ideo  enim  in  cholera  parcius  fluit  urina, 
qux  cum  aliquo  ardore  ad  vias  urinarias  rediens  inter  ceifantis  morbi  (igna 
lefcrtur.  Contrarium  quis  collegerit  ex  fudore  frigido  fub  cholera  erum- 
pente  ,  fed  ipfum  frigus  fudoris  in  facie,  m.".'orifquc  in  reliqno  coroore 
latis  cvincit ,  fanguinem  libere  per  partes  cuti  fubjeclas  mianne  diipen- 
iiiri  ,  folumque  ferum  tenue  exprimi  fub  ftricturis  illis  fpafticis  ,  rori- 
dum  &  in  guctas  condenfitum  in  fronte  ,  quia  vafa  non  adeo  ibi  ftrin- 
guntur  ac  in  reliquo  corporis  habitu  a  mufculis  fubjacencibus  ,  unde  ma- 
dor  fulum  frigidus  cxprimitur. 

§.     VIII. 

Modits  mSroitcttit  ,  qua  peraghur  eluitoria  evacuatio  ,  vel  fujfciens  eft 
pro  reruna  indigentia ,  vel  nimius ,  vel  deficiens  tandem.  Kitwia-,  &  ma- 
jori  quam  pro  caulis  vitiilque  avertendis  requirebatur  ,  aclivitate  fufci- 
piuntur  motus  dicti  {&)  per  errorem  quendam  anxiac  vatura,  non  ge- 
neralcm  fed  fpccialem  de  pragfentij  (£)  dein  &  infignis  humorum  dyfcrafia 
&  acrimouia  ipfum  naturae  remedium  tn  pcrnicicm  vertic  ,  dum  taelis 
jam  ahunde  p.irtibus  ;>rfufi  ifti  labem  affri&am  rcddunt  detmorem  ,  hinc 
«nim  (corbutici  &  hypochondriaci ,    quibus  diuturnicate  mali  corrumpun- 

Difput.  Medico-Fratit.  Tom.  III.  M  tur 


f  o  H    E    N    R    I    C    I  , 

cur  &  vaDpcfcunt  humores ,    gravius  laborant  ex  cholcra  ,    nifi  cito  con« 
grua  medicina  paretur.  .  >- 

§.     I  X. 

Ex  quibus  hactenus  deduclis  fatis ,  ni  fallor ,  apparet  tum  morbi  ge- 
nius  ,  tum  graviilimoaim  iymptomatum  ratio  :  Eji  enim  cholera  evacua- 
tio  fecretoria  hnmorwn  biliofo-Jeroforton  ex  maffa  fanguiuea  ,  &  cruditatmu 
btliojo-acidormn  aiiorumque  ,  quin  &  aifumtorum  ,  impetuojiijiifin  per  ahi 
jiuxum  vomitumqtie  fufcepta  ,  pro  caufis  vitiifque  ,  deletoriam  humorilvn  , 
ventriculo  &  intejiinis ,  corruptionem  minitantibus  aut  induceutibus  ,  fecer- 
nendis  ,  eluendis  ,  diluendis  ejiciendifque ,  v egete  fuccedens  fub  fpafmis  conge- 
jioriis  excretoriifque  ,  tergiverfanter  autem  fub  natifea  primo  ,  fnb  lipothy- 
niia  intercurrente  ,  &  inctiria  defperabunda  fiuali ,  ihdeqhe  ■gravijjimis  fymp- 
tomatibus  /lipato.  Graviilimus  iu  Je  ,  ratione  caufirum  crFectuum  ac  im- 
petus  ,  eft  affectus  ,  finaliter  tamen  f.  intentiorialiter  non  hifi  bouus  ac 
falutaris  ,  quippe  ad  confervationem  corporis  unice  tendens  ,  quamvis  ef- 
fedtive  dictis  de  caufis  periculi  plenus  ac  lethalis  ,  nifi  opportune  ac  de- 
center  laboranti  naturse  fuccurratur ,  idque  propter  iymptomatum  aut  ef- 
fectuum   morboforum  vehcmentiam. 

§.     X. 

Giaviilima  fymptomatum  ,    &  maxime  terrifica  funt  convulfioncs  ,    li- 
potliymia  ,    &  iubita  virium  proftratio;    Couvuljhues  fpafmis  debentur  con-'~ 
geftoriis  ad  evacuationem  neceifariis  quidem  &  utiliilimis  ,    ied  ,    ob  fenJ 
iibilitatem  ,    caufarumque  ac  vitiorum  inductorum  atrocitatem.,    eo  ufque '* 
invalefcentibus  ;    iiib  gravioribus  enim  malis  &  periculis  maximo  nifu  eva- 
cuationem  molitur  natura  ,    hujufque  tenerior  feniibilitas  faciilime  exccdit 
modum  ,    quod   miiiornm   quoque  purgantium   enormis   erfectus  fub  ilfa 
tciiatur  ,    acc-edit ,    ubi  iliud  n.aurae  remedium  ,    humorum  jam  deprawi- ; 
torum  affufio  ,    malum  exafperat ,    effr-ctus  longe  periculollliimus.     Lipo-~ 
thymia  ingentis  terroris  &  periculi  plena  ,    fub  naufea  ,    inltante  evacua- 
tione  obrepcns ,   deanxia,    timida  ,    tergiverfante  ,   defperabunda  animi 
paffione*&  actioue,   teftatnr  fonticam  &  deletoriam  partium  labem  irnmi- 
nuentem  aut  inductum  ex  parte  ,   itemque  ob  doloics  gravilfimos  fefaii- 
biliora   ventrkuli   oriricia   prehcndcntes  ,    ubi   cardialgica   dici  conlueviK 
Quandoque   &  ex  actuali  virium  detectu  ,  fupervenit.     De/icinut  enim  vi- 
res  vel  in  toto ,    vel   in  parte  ;    iti  toto    poft  toleratos  labores  graviilimos 
&  poit  cvacuationes  copiollifimas  factas  ;    in  parte  autem  ftatim  ab  initio 
furrepeute  iniigni    languorc  ex  rnetu  perkuli ,  &  impotentia  ad   motuiiv 
corporis  ,    ob  fpafticas   mufculofarum  partium  contractiones  motuumque 

vita-  ■ 


D     E       C     H     O     L     E     R      \  £i 

vitaliumiat_axj'usieHormcs  ;   quibus  tancjem  omnibus  .malcijcden.tibus  mors, 
ultima  liuea  rerum  ,   fuccedjt. 


C  A  P  U  T     111. 
De    Therapia    Choier*. 

5.     I. 

HJEc  pro  diverfitate  caufarum  ,  fymptomarum  ,  effectuum  ,  tempo- 
njmque.  morW  ,  quibus  ingrav.fcunt  mrJn  ,  variat  ;  Caufx  mate- 
riales  fui  imm.-ttationem  fi  quse  locum  habet ,  indicant ,  &  evacuationem  i 
humores  ultra  menfuram  reique  necefTitatem  affufi  derivationem  fui  alior- 
fum  &  pi\c:!'!(!onem  ad  primnsvhs,  poftulark.  FfFeftuS  I.  Jiimulatiouis  8c 
rofionis  blandam  dehudctutiam  ,  vijlammationu  ,  refrigcyatwiem  cautam  , 
2.  corrnptiiuis  itfeetofe  fupct  ficinri?c  ,  b/ilfunlcam  defev.fouem  &  confoli- 
dationem  (  utinam  polfibilem  !  )  prsecipue  vero  iftorum  opportunitatem 
urgent.  Symptomata  ^rnviora  fpafiico  -torminofa  &  convulfiva  blandam 
dvoJvvyv  fedationem  deuderant  ,,  defe&iva  ,  fyncoptica  &  atonica  virium 
&  roboris  ,  folamen  ac  rejianratiouem  cardiaco  nervinam  exigunt.  Sunt 
hse  indicationes  ,  quas  conftituere  polfumus  &  folemus  ,  non  male  a4 
methodum  ,   li  n:e  obfervantiu- ,  &  indicata  refpondeant. 

«.   Jfjf 

Matcrias  morbiferas  corre&ione  adhibita  in  iuiidum  imrnuiare  ,  rcb  eft 
rtnrftis  prorriiffjbnibus  jatftata.,  omnique  voto  expetenda  ,  fed  inyentu  dif- 
ficillima  ,  rnriilima  ;  non  omnino  nunquam  dari.,  ipfa  cholera  qertis  ca,- 
fibus  documento  cft  ,  cujus  non  omnes  ,  aliquac  tamen  caufse  materia- 
les  ,  correclionem  admittunt ,  ut  morhus  in  prima,  quod  dicunt ,  herba 
fuffocari  qucat  ,  quando  nempe  acidum  caujiicum  ,  illudque  inprimis  pec- 
cat ,  (^uod  cx  fermentatione  bilis  per  iram  copiofius  affufse  cum  cibis  pro- 
venit ,  cujus  acrimonia  pr&cipitmtibus  7  tempeftive  adhibitis  infringi  po- 
teft  ,  immutari ,  &  corrigi  ade.o  ,  ut  noxiam  qualitatem  deponat  ,  nec 
quicquam  mali  folidis  partibus  inferat  ;  quod  fi  enim  hifce  labes  jam  af- 
fricta  fuerit ,  licet  utilia  fint  abforbentia,  ad  progreffum  illius  a  caufa  rnli 
pendentium  infringendum ,  non  ta.men  omnem  morbi  impetum  retundere 
valent  ?  ubi  inflammatit»  fuborta  per  jugem  humorum  arfufionem  eluenda 
venit.  Sunt  autem  talia  inprimis  ojiracodermata  ut  mat.  perlar.  lap.  & 
chelje  cancr.  terreaque ,    ex  quorum  genere  cryftallus  mont.   nullis  impu- 

M     2  rita- 


92  H     E     N     R     I     C    I  , 

ritatibus  metnllicis  inquiriata ,  Joh.   Lnnvii ,    Mercati  aliorumquexjommen- 
dat.uiie   Uiituiu  uon  ipecu.ca ,  rcliquis  prxfertur. 

§.     III. 

Evncuatio  vegete  procedens  non  ftimulo  fed  vehiculo  faltim  commodo  , 
temptrante  nempe  calido  ,  indiget  i  pro  quo  vetenes  non  iine  rationc  & 
erlectu  decoctis  hordei  fimplicibus  aut  cum  alexipharmacis  fuis  lenio-ibus, 
v.  g  rad.  fcorzoner.  C.  C  medicatis  utcbantur,  quorum  loco  alii  Trin- 
caveil.  ¥ortis'Sydenh.  jufaila  carnium  ,  pulli  praecipue  gallinacei  adhibue- 
runt.  Sunt  qui  lac  chalybeatum  (ut  magis  defendat  partes  ab  eroliorte 
propter  oleolitatem  ,  roboretqee  proptcr  martem  ,)  aut  ferum  Lidtis  ,  pr» 
aliqua  relrigeratione  ,  elegerunt.  hoc  di&us  jam  Fortis  commendat ,  iliud 
Zacutus  Lufit.  Pr.  Med.  Mirab.  I.  1.  obf.  I.  laudat  ,  cholcra ,  ait ,  adnii- 
randa  laciis  chalybeati  &  fyrnp  de  mefpilis  fiepitis  de  die  ebibiti  ope  fanata  eft. 
^lotandum  autem  ,  lac  non  principio  ,  ubi  fcatent  adhuc  acido  copiofe  pri- 
mse  vi'€  ,  fed  fadta  furKcienti  faburrae  acidse  evacuatione  convenire ,  ad 
demukendam  rofionem  vel  erofionem  fuperficialem  ,  quae  ab  acido  cauttico 
inducitur  partibus ,  poft  inflammationem.  potiilimum.  Solcnt  enim  &  citra 
hanc  ,  hypochondriaci  faepe  acerrimos  humores  ,  fauces  in  tranfitu  arrn. 
dentes  vomere,  quos  corrofiva  virtute  ad  arfenictlem  m.tuiani  tendete 
in  dyfenteria  v.  g.  fcribie  Excell.  Wedelius  iu  fathol.  Probanc  id  darilhf 
me  fafcise  infantum  ,  feccs,  colore  odoreque  aeiuginofas,  excipientes ,  & 
fi  aliquandiu  iftas  retjncant ,  adeo  inde  corrofe  ,  ut  lintei  pro  fomite  ufti:- 
lati  ad  inftar  difcerpi  queant ,  quim  &  podicem  excoriare  folent  faeces  ejuf- 
modi  ;  par  ratio  humorum  eft  ,  qui  in  cholera  excernuntur  :  folantur 
igitur  demulcentia  talia  rofionem  internam  ,  atque  lac  fub  di&a  cautione 
datum  in  cholera  vera  aeque  convenit ,  ac  fi  venenofa  corrofivaque  alia 
fuerint  aifumta  ,  quod  certis  de  caufis  notanter  dicere  volui ,  ne  quis 
putet ,    folis  vcneni*  debcri  talia. 

§.     I  V. 

Evacuationem ,  fub  vomitu  inani  &  anxio  ,  fegniter  procedentcm  , 
promovere  jubent  autores  cum  ratione  ,  per  leniores  ftimulos,  vel  ob  ic» 
lam  copiam  &  teporem  ac  lubricitatem  naufeofam  ,  vel  ob  virtutem  le- 
niter  purgativam  evacuationes  proncantia.  Tuta  func  ifta  ,  ob  oleofitatcm 
vel  lubricitatem  ac  teporem  ,  naufeoia  ,.  ac  indemnia  ;  circa  purgantia  , 
licet  leniora  fuerint  antiquorum  ifta  ,  cautione  tamen  opus  eft  ,  nc  vel 
exftimulemus  nimium  humores  ad  excretionem  paratos-,  ad  quos  Ienior 
quoque  ftimulus  de  nimietate  fufpectus  cft,  neve  dulcibus  fermentationcm 
exacuemus ,    utroque  refpectu  tutiffirnae  funt   Magnif.   $•?  Excell.   D.   D, 

Stahlii 


D    E      C     H     O     L     E     R    A.  9) 

Staljlii  pilulx  balfamico-confortativx  ,  uti  alias  fxpiflime  •,  ita  in  voraito, 
diarrhcea  ac  dyfcntcria  mulrocics  ,  &  bis  in  cholera  fcgni  ac  tergivcrfante, 
mihi  expettae,  ad  excrctionem  debiram  faci'inindam  ;  quarum  loco  vctc- 
ribus  in  ulli  familiari  fuerunt  fyrup.  rbtar  -  pallid.  foluriv.  lyr.  v!o!.  de 
cichor.  c.  rhabarb.  ipfam  quoquc  rhabar.  in  fubftantia  quamvis  hoc  mul- 
tis  ob  ftimulum  ,  ica  ob  dulcedincm  fufpe&a  habeantur  ,  fub  pcrita  ta- 
men  ac  tempclliva  adrainiftratione  locum  inveniunt.  Item  clyj/eres  non 
•adeo  ftimulantes. 

§•     V. 

Facta  correc1:ione  poflibili  ,  &  evacuatipne  fu  fKcienti  crTeratus  ev€er- 
nendi  impetus  refrenandus  ac  pro  re  natt  Jijiendus  omniuo  eft  ,  cum  vcl 
fo!a  evacuatio  rcpentino  copiofi  iidmodum  fit  damnofa  ,  quem  in  fiuem 
munores  ,  fub  impetu  excrctionis  femel  fufcepto ,  copiofius  nifuii  ahorfum 
derivandi  funt ,  eftque  illorum  effluxus  inhibendus ,  &  prxclndeud/rs.  De- 
rivauius  hw.iorcs  vel  fola  iiivitatione  ad  alias  partcs  vcl  evacuatione  in  aiiis 
partibus  inftituta.  Cum  enim  humores  ad  inteftina  confiuant,  propter  ipaf- 
mos  remotarum  partium  hinc  exclufi  ,  hi  fpafmis  fedatis  ,  paitibufque  ita 
rsferatis  fpatium  inveniunt  divertendi  ac  fecedendi  jn  alia  loca. 

§.     V  I. 

Pro  diverfione  evacuatoria  fuadent  aliqui   (  i  )  V.  Sncm  ;  hanc  medicof 
Parifienfes  fuo  tempore  avara  manu  admififfe  dicit  Riolanus  in  encbirid.  anai. 
p.  13*1.    ad  aVertendum  gangrxnx  pcriculum  in  cholera  ,    quam  cum  in- 
flammatione  interna  conjunftam  femper  crediderunt.     DifTentit  Riolanus 
ab  illis,    qui  in  ipfo  infultu    V.   S.  adhibcnt ,    fatiufque  elle   dicit  ,    hu- 
morum  impetum  primum  cohibere ,    mox  pacatis  fymptomatibus  ad  V.  S. 
obnfugere  ,    quae  fedato  infultu  fanguinem  illum  torridum  &  seftuantem 
rcvellat  &  maxime  contempcret,    eaque  femel ,  bis  ,    ter  erit  reitcrnnda  , 
fi  vires  a  prima  evacuatione  nullo  modo  debilitat&  ,   fed  recreatds  potius  ap~ 
pttreant ,   pro  novo  fcilicet  infultu  anticipando  ,  fymptow.ata  enim,  (fcdata) 
poji  unum  alterumque  quietis  ac  intermijjionis  diem  ,  fortiora  ac  vehementior '* 
refurgunt ,   £«?  agrum  ,    a  priori  injultu  valde  debilitatum  ,  de  medio  tollunt. 
Nos  nec  commendamus    eandem  ,    nec  rejicimus   femper  fi  ad   mentena 
Riolani  caute ,    prsefervative  magis  inftituenda  fuerit.     2.   Pro  eadcm  fu- 
pra  indigitata  diverfione  dein  fudorifera  ,   humores  3  centro  ad  circumfe- 
renttam  ,    uti  loquuntur ,   pellentia  f.  xquabiliratem  circuli  reftituentiii  re- 
cenfentur ,    mitioraque  laudem  mercntur  v.  g.  elf.  theriacal.  fcordiique  c. 
eif.  millef.  mift.  fimpl.  non  adeo  camphorata  ,   fed  caire  danda,   ncc  nifi 
poft  fadtam  fufficientem  evacuationem  ,    aut  poft  fcrmentationem  acrcm 
corredam  alias  pulveris  mngis  diaphor.  c.  abforbentibus  feligantur  potius. 

M     3  3-  Dbt- 


94  H    E    N    R     I     C    I  , 

3.  Diuretka  non  omnino  nihil  hoc  nomine  conferre  antiqua  illa  teftare- 
tur  obfervatio  ,  de  copiofo  urin?e  profluvio  cum  ardore  in  cholera  falutara' , 
nc  inter  figna  ceifantis  morbi  relato.  Seligenda  autem  funt  hoc  nomine 
talia ,   Qux  caufas  &  partem  afTe&am  fimul  refpiciant. 

.§.     V  I  I. 

Pro  iherfione  humorum  imifntoria  ac  iubibitoria  adhibentur  qux  yei 
affluxi-im  eorum  remorantur  &  intercipiunt ,  vel  qiue  evacuationei  vio- 
lentas cohibent  ;  hoc  fine  folebinc  veteres  cuctirbitulam  magnam  umbilico 
com  multa  flamma  applicare,   ut  Celjhs ,  Aretans,   Trallianm.   Pro  affluxu 

autem  intercipiendo  ligatura  fortes  (quin  &uftiones)  in  brachiis  &  circa 
femor;'  inftituebant  iidem  ,  ut  compreifis  vafi^  detinerenrur  in  partibus 
humores.  Dein  ,  ut  fpafmis  externarum  partium  relaxatis  liberum  fcce- 
dendi  fpatium  h,:beant  humores  ,  pro  diverllone  invitatoria  fine  excrctio- 
ne,  adplicarunt  1.  calefacieutia  tum  ficca  tum  humida  limul  emoilientia  , 
boc  nomine  Tv'1  tys  commendat  balneum  aqux  dulcis  ,  &  Fortis  idem  cum 
malv.  chamicm.  melilot.  alth.  alteratum,  fub  hac  cnutione  ,  ut  non  nifi 
viribus  conftantibus  in  ufum  vocetur.  Pediluvia  calida  quid  poifint ,  in- 
telligi  poteft  ex  refrigerio  pedum  diarrhceas  ipfimque  choleram  provocante. 
" Jmn&iones  fpinse  dorfi  cum  ol.  amygd.  d.  lumbr.  terr.  pingu.  caftor.  laudat 
idem  Fortis ,  quibus  oleofis  Aretam  pro  calorc  finuil  revocando  attrahcn- 
tia  veteribus  dicta  ,  euphorb.  finapi ,  addit ,  recentiores  vero  horum  loco 
aquas  apoplect.  adhibent.  Ad  ficca  calefacientia  pertinent  lagena  aqua  ca- 
tida  pleua  pedibus  applicatx ,  friitionejque  membrorum  cum  pannis  afpe- 
ris  calefactis  inftitutx.  2.  Dein  autifpafmodica  interna  hoc  quoque  nomi- 
ne  utilia  eife  facile  apparet ,   de  quibus  infra. 

5.     V  I  I  I. 

t 
Dum  hacc  fiunt ,  factaque  partim  funt,  humoribus  ad  inteftina  relaxata 
aditus  praccludendus  eft  ,  per  fubadjlringentia  &  nerwna  interna  externa- 
que  ;  iuterna  nervina  funt  vinum  calid.  aromatibus  pro  re  nata  conditum^ 
pitifTandum.  Olea  mac.  cinam.  caryoph.  in  parca  dofi  cum  effent.  car.mi- 
nat.  millef.  theriacali  ,m  fpiritu  maftichis  mixta  ,  fique  inflammatio  aut  erpfio 
talia  prohibeat,  temperatiora  feliguntur  v.  g.  maftix  Nux  Mofch.  cum 
aliis  ,  mencha  ,  cujus  fyrupum  Alex.  BenediUus  fuccum  Frid.  Hqjfmauum 
Fater  decoctum  Roljinckius  fpccifica  fere  laude  commendant.  pulv.  cumini 
Forejim.  Externa  talia  funt  ol.  nuc.  mofch.  expreif.  hujus  &  aneth.  anifi 
chamaem.  menth.  carvi  caryoph.  dcftiilata.  Lmplaftr.  de  crufta  panis  c. 
theriaca  iftifque  oleis.  taceo  facculos  paregoricos  &  nervinos.  Adfiringentia 
iunt  v.  g.  ctoc.   mart.  Paracelli ,    quo  nullum  prseftantius  remedium  eife 

4i- 


DECHOLERA.  9> 

dicit  Francifc.  Joel.  pulveres  ftypticos  fuos  laudat  Exceli.  Wedelius.  lap. 
haemat.  Panarolus  in  cholera  fanguinc  (Ibi  expertum  ,  fuccus  gran.  cy- 
don.  horumque  caro.  fyrup.  de  mefpil.  corall.  rubr.  terrae  figill.  variae, 
terra  vitrioli  dulcis  a  variis,  cortex  caftan.  gemm.  ceraforum  c.  vino  datae 
a  peculiari  in  cholera  virtute  ,  laudantur,  chin.  chin.  expertus  eft  DoUsis. 

§.     I  X. 

Inflammationi  fubortte  veteres  oppofuerunt  (  i  )  herbas  nitrofa  virtute 

frigidas  ,   ut  fempervivum   &  lachica,     Vid.  Vidius  ferum  laclis  ;   certiora' 

aiitem  funt  ipfa  nitrofa,   ut  nitr.  purum  ,    regcncratum  ,    arc.  dupitcat. 

parca   manu  c.  abforbent.   datum.    2.  adtu  frig'.h,    uc  aquam    frigidam" 

hauttam  Galenus  iEtius  aliique  laudanc ;   hodie   rnagis  arndcnt  aqu.c  de- 

ftill.   c.  emulfivis  ,   in  fpecie  c.  fem.  card.  marix  ex  commendatione  pro 

intcrnis  inflammationibus    Exccll.   D.    D.   Stahlii  in  difp.  de  febre  biliofa. 

3.  ipfa  quoque  acidulata  ,    diluta  tamen  ,    ad  calidam  materim  alterandam 

proponit  Sewiertus  de  chnlera  ,    fucc.  v.  g.   &   fyrup.    herb.  ribium  dtri, 

cautione  tamen  in  his  opus  eft. 
1. 

s.   x. 

Arrofionem  (1)  demukent  temperantia  oleofo-mucilaginofa  ,  lubricantia, 
oleofa  pinguia  aquofis  diflemperuta  ,  ut  vchiculi  vices  fubirc  queant  firnul. 
v*.  g.  jufc.  avcnac  hordeat.  pullorum  lac.  chalybeat.  lem.  emuiliva  amygdal. 
dulc.  cujus  &  oleum  dauir  ,  ubi  corroliva  aifumta  mali  caufam  dcderint. 
Sumuntur  talia  per  os,  anoque  clyftere  injiciuntur.  (2)  Defendunt  arrofts 
partes  ab  ulceratione  feptica  ,  aut  faltim  hoc  nomine  prsefcribuntur ,  &  con-' 
fblidationem  praeflarc  dicuntur  ,  balfamica  v.  g.  elf.  myrrh.  fuccin.  &  balf. 
peruv.  quae  in  fuppuratione  ventriculi  ejecto  pure  ex  ufu  fuilfe  ipfe  expertus 
fum ,  coinmendantur  praeterea  balf.  Locatcll.  Meibomii ,  aliaque. 

§.     X  I. 

Pro  Jpafmii  dnlorufts  &  convulfivis  interne  locum  invcniunc  anodyua  .  in- 
primis  taiia  ,  quae  fimul  roborant  paites ,  ac  difcutiuni  humorcs.  1'ru.ferun-1 
tur  rcliquis  opiata ,  qux  poft  Hippocratcm  uno  ore  comprobarurit  medici , 
dubito  tamcn,  'd\\  icm>:dn\  Hippocratis  7rci.vc\ncc  Tf)V  oJvvijv  ,  opiata  hierint 
talia,  quibus  receiiciores  ututuur  ,  lctibit  Hippocr.  libr.  de  affeci.  t.  28.  nn.' 
%.  liii/'s  jiuxi  Tfi  XcKtM  conducit  fi  dolur  adfit ,  dare ,  qiuc  typharntacU  J'crlpti 
funt ,  fedantia  dolorem  -  -  ad  vefperam  vero  dato  Cy  iui!C  e(t  {YlA ■  cl.iri  folent 
ei ,  qui  pharnMCum  bibit.  commendat  autem  libr.  de  loc  inhomine  t.  45.  nr. 
I.  contra  hypercatharfin  luperne  &  inferne  nentero  ,  Ut  vinum  forbeat  j  pri- 

mum 


$6  H    E    N    R     I     C    I  , 

mum  quidtm  dilutwu  ,  deinie  meracum  frequenter  ,  &  fauabitttr  ,  inqult , 
fcger.  Scd  r.um  Hippocr.item  feliciter  imitentur ,  qui  opmm  adhibenc ,  in 
dubi.o  res  eft,  conftat  enini  ex  Galeno,  vetultilHmos  medicinx  Patres  opium 
nunquam  adhibuiiTc  ,  nifi,  quod  de  Galeno  tcftatur  Montanus ,  cum  timue- 
runt  mortem  ,  quo  cafu  ad  philonium  accellit  in  dotoribus ,  cxtra  hanc  ne- 
celFitatem  ad  thetiacamnovam&  (iiafpermaton  neque  unquam  ufus  eft  opio. 
Ipfe  Galenus  1.  2.  de  eompof.  medic.  non  dcbere  cxhiberi  opium  liili  in  do- 
1  )nbus,  in  quibus  vel  niortem,  vel  {yncopen  expedtamus ,  quam  fyncopen 
i.quitur  mors ,  fubintelligit  vero  non  ipfum  opium  per  fe ,  led  cum  aliis  ca- 
luiis  roborantibus  mixtum  aut  correctim  ,  inque  doli  exigua.  Avicenna 
ptovocaturus  fomnum ,  non  traniibat  papaver  album  tefte  Montano.  Rhafes 
popofuit  quidem  opium  ,  atprafjt  inquit  idem  ,  eum  nonfequi ,  fed  Galc- 
j.ttm  imitari ,  qui  nec  externe  ophun  fine  calidis  additis  adhibuit.  Galenici  igi- 
tur  vcteres  opiatis  iftis  raro  ufi  fuerunt.  Forejlm  in  cholera  fomnum  utiltf- 
fimum  cxternis  potius  oleis  conciliare  fuadet,"  urgente  neceflitate,  diaco- 
i'ium  ,  quod  excludit  opium  &  ob.  pjpav.  capita  hypncticum  eft ,  con- 
cedic ,  aut  clyftet  ibus  capita  papav.  adjicit.  Joh.  Raym.  Fortis  theriacam 
parum  fidens  nepenthem  Qiiercetani  commendat,  Riverius  tamen  laudanum 
opiatum  ad  gr.  tria,  vel  ii  porrigit,  quem  potius  ,  quam  Hippocratem 
imitati  recentiores  ,  temeritatem  opii  mifcuerunt  prodigalitate  prsebii  a- 
deo  ,  ut  ad  illud  tanquam  ad  facram  anchoram  fuam  confugiant  fere 
omnes ,  Sydeuhamius  parum  abett  ,  quin  folo  laudano  liquido  totam  ve- 
rx  cholerse  medelam  conficiat ,  cum  tamen  non  nifi  ad  impetum  enor* 
mem  nimiumque  refraenandum  concedi  debeat ,  caufis  materialibus  vel 
correctis  vel  fufficiencer  evacuitis  :  Cum  enim  ,  verba  funt  Excell.  D. 
D.  Stahlii  in  difp.  de  impufi.  opii.  §.  38-  harttm  partium  (ventricult& 
inteftinorum  )  plerique  ajfe&us  ,  potius  materiarum  efficacia  innitantUY  , 
aut  pajjim  etiam  in  talibus  motibus  fundtntur ,  qui  omnino  certam  ma- 
teriam  pro  objecto  habent  :  quo  ntroque  intuitu  irritum  emnino  efi ,  mo- 
tus  aut  fenfus  obnubilare  vel  ftjiere ,  materiis  ,  a  quibus  aut  propter  quas 
illi  fiunt  ,  interim  vegletiis.  adde  §.  39.  fub  quo  falutari  monitu  obfer- 
vato  concedimus  corrediiora  opi.ita  ,  dofique  minori  ad  folum  impctum 
non  nmplius  necefTarium  compefcendum ,  theriacam  v.  g.  aut  eflentiam 
theriacalem  cum  e(T.  millefol.  &  anodyna  parca  manu  addita  ,  itemque 
M.  P.  de  cynoglotT  vel  hujus  eifentiam  ,  cum  aliis.  Ad  externa ,  fpafmos 
refolveiria ,  pertinent  fotus  &  linimenta  ,  mufculis  contraclis  cum  fpon- 
gia  aut  panno  applicata,  vel  illitit  ex  ladte  tepido  vel  decoclo  herbarum 
emollientium  pro  fotu  ,  pro  linimmto  vero  olea  liliac.  violac.  irin. 
lumbr.  terreftr.  axung.  caftor.  addito  ipfo  caftoreo  ,  de  quibus  videan- 
tur  Autores. 


5-  XII. 


DECrfoLERA.  97 

§.     XII. 

Superfunt  fymptomata  defecliva  &  atonica  intercurrentia.  Ad  Virium 
Lapfum  ipfamque  Syncopem  vinum  multis  expertum  eft ,  pitifTatum  ,  rbe- 
tianum  prae  ceteris  ,  jam  per  fe,  jam  aqtia  fra&ttm ,  jam  aromatibus 
gratioribus  roboratttm  i  de  quo  Trallianus  multi ,  inquit,  fola  vini  potione 
prxter  fpem  perkulum  mortis  evaferunt :  qui  magis  appropriatum  expetunt, 
puniceum,  cydoniatum  aliaque  commendata  habent,  huc  refertur  aqua 
cinam.  cydoniat.  &  bugloflata.  Excitandi  fcopo  exteme  laudantur  fpiri- 
tuofa,  aqua  apoplect.  v.  g.  &  balf.  vit.  Excell,  D.  Hoffmanni,  acida- 
que  ut  acet.  rutac.  bezoard.  rub.  id.  quiu  &  urinofa  foetidis  maritat^ 
pro  ren   ats. 

§.     XIII, 

«r 
Multa  hucufque  adclutfimus  remedia  choterae ,  ex  cjuibus  pauciora  fuffi- 
cere  poterunt  perito  practico ,  feligendaqup  inprimis  ea  funt,  quae  plu- 
ribus  indicationibus  fatisfaciunt.  Omnium  verb  legitimirm  adhibendi  mo- 
dum ,  juxta  veram  medendi  methodum  ,  fuademus  &  finguloium  terri- 
peftivum  ac  opportunum  ufum.  Sub  quo  experientia  veritatem  Celfi  ir- 
Sius  moniti,  quod  nulli  morfa  mifiori  momeiito  futcurratw ,  atque  ve* 
m  cholersc,  confirmabit»  • 

t  1  n  1  i 


b$ttk  Mfc+Pratf, .Tom.  III,  H 


<S8> 


.11 


J  O  A  N, 


t  x  x  v  ii. 
J  O  A  N.     K  M  M  P  F, 

V    E 

JNFARCTU     VASORUM 
yENTRICULl 

Safiles    12,.  Odobris  |«i, 


JK    * 


-«  ., 


101    ) 


P  R  O  OE  M  I  U  M 

Nlhil  magis  artis  noftrjt  faltttaris  iucremento  velificari,  nec  expeditio- 
rem  patere  viam  ex  labyrintho  tot  dijjidentium  opinionum  &  hypo- 
thefmm  emergendi ,  quam  per  gentiinas  &  accurate  ader>iat<is  obfervatio- 
%es  ,  res  ejl  extra  dubium  pofita  &  celeberrimorum  praclicorum  conjenfu 
confirmata ,  prxprimis  vero  autloritate  ill.  Fr.  Hoffmanni ,  in  prxfamine 
differt.  de  modo  morbos  confignandi  hunc  in  modum  differentis :  manaun 
profeclo  ,  quin  imo  fierilem  ejfe  illam  pathologiam ,  qu<e  ex  limpidis  hifce 
ebfervatiouum  fontibus ,  fuos  non  deducit  rationum  rivulos ,  &  paucis  in- 
terjparfis  :  fe  unam  de  certo  morbo  accurate  confignatam  &  cum  omuibus 
circumjlantiis  notatam  hijloriam  plus  afiimare ,  quam  mille  laudana ,  arcana> 
£f?  Jplendidijjimas  medicamentorum  compofitiones.  Eidem  opinioni  fuum  quo- 
que  calcnlum  adjecit  folertijimus  ille  obfervator  Georg.  Baglivus ,  fedulo 
in  pr.efat.  oper.  inculcmts :  nullam  prorfus  &  nobilijjima  fcieniin  exornan- 
d<e  cf?  curaudis  homiuibus  tdteriorem  operam  navari  pojfe  ,  quam  fi  prx- 
ftantijjima  artis  Jludiofi  immenfo  retro  jam  fatfas  a  majoribus  nofiris  obfer- 
vationes  attenderent ,   novafque  indies  animadverterent  c«?  notarent. 

Hifce  inductus  rationibus  confilium  cepimus  folidct  fierilibus  &  inanibm 
fpeculationibus  anteponendo  ejufmodi  thema  pro  inaugurali  ut  vocant  dif- 
Jertatione  feligendi ,  unde  aliquid  reAundaret  emolumenti.  Qxio  quidem  in- 
tuita  fefe  obtulit  affecltts  ille  frequens  ,  aft  parnm  cognitus ,  infartius  fcilicet 
vaforum  ventriculi  ,de  quo  fermonem  injiituere ,  vel  ideo  nulli  dubitavimus  > 
cum  dttdtan  fub  parcntis  in  praxi  v.iidicc.  canefcentis  ad  Afclepiadeum  ex- 
rrcitium  manuductione ,  omnes  hujus  morbi  ciratmfiantias  y  ejufdem  pralu- 
tente    experientia  ,    mitopfia  nobis    adnotare  licuerit. 

Ea  igitur  folummodo  ,  qu&  fenfibus  percepimus ,  ubique  chnonem  iUum  d. 
Jiacouis  de  Verulam.  non  fingendttm  aut  excogitandum ,  quid  natura  ferat 
aut  faciat ,  fed  inveniendum,  fecuti ,  eadem  tantunt  indicavimus  medica- 
menta ,  qu&  experientia  nofiro  ajfeclui  proficua  comprobavit ,  adjetlis  finml 
obfervationibus ,  quas  tam  in  vivis  corporibus ,  quam  hocce  morbo  defunc- 
tis  infiituimus.  Annuat  Divina  clementia  nqfiris  conatibus,  quo  feliciter  ce- 
iant ,  ac  rei  medica  provehenda  inferviant ,  illifque ,  quos  maxime  Jpe&antP 
qualemcunque   adferant  ntilitatem! 

Ttt  vero  benevole  Leilor  ,  ut  hoc  quidquid  efi  opeUa  catamo  minus  do~ 
Bo  ,  ac  fiilo  forfan  inconcinno  confcripta  ,  ferena  fronte  perlegas ,  enixe  ro- 
gamus ,  idque  cum  ttta  vobis  benevolentia  ultro  fpondeat ,  eam  dotliori  tu<& 
difquifitioni  fubmittentes  ,  te  infuper  obteftamur  ,  ut  fi  qu&  emendanda , 
emendes  i  fi  qua  omiffa ,    fuppleat  atque  tuis  obfervationibus  ac  meditatio- 

N     3        •  wi- 


sos  J.    K    JE    M    P    F  17 

nibm  ea  ,  ad  qiu  a  nobk  via  panditur ,    ulteritii  profequaris ;  quoA  Ji  fel 
cerit ;,  erit  y    de  qup   nobis  gratulemur  ,  tibiqtte  gratiaA  perjolvamw. 


ANtequam  ad  ipfam  morbi  noftri  pertra&ationem  nofmet  accingi.mus.,* 
a  fcopo  noftro  alienum  non  erit,  pauca  de  infarctuum  generatie- 
nc  praemittere.  Corpus  noftrum  machinam  e0e ,  ex  itinumera  tubulo- 
rum  congerie ,?  &  diverfi.s  per  illos  tranfmeantibus  liquoribus ,  fluida 
continentibus  ,  &  fluidis  m  folidis  contentis  conciniiatam ,  neminem  la- 
tet.  Ar&iffimam  vero  effe  fluidis  cum  folidis  ,  ad  eundem  finem  con- 
{pirantibus  confanguinitatem ,  nec  minus  arclius  ac  animam  inter  &  cor- 
pus  intercedere  vinculum  ex  efFeclu  patetj  uno  enim  male  affe&o  alte- 
rum  prellb  pede  afficitur.  Solida  qux  ad  motus  fufpiciendos  &  exferen- 
dos  deftinata  funt ,  motricibus  &  elafticis  fibris  inftructa ,  motu  dilata- 
tionis  $,  conftric~tipnis  fluida  in  prbem  agitando  ,  ,  eorum  utiles  partes 
in  ufum  fequeftrando  :  inutiles  vero  &  excrementkias  per  congrua  emutv 
ctoria  eliminando ,  illa  in  jequabili  &  proportionata  mixtione  confervant. 
excedente  ..vero  aut  deficiente  motu  tonico  fluida  a  debita  tempcrie  de- 
fcifcent,  &  vitiofa  condicione  delinquentes ,  vice  verfa  folidis,  quoruni 
.vigor  &  motus  ab  illis  dependet ,  qualitatem  a  naturali  fua  indole  de- 
.flcctemem  ,'impriment.  Tali  modo  acquilibrio  inter  contenta  &  cominen- 
ctia  fublato ,  largus    vifcerum  oppilationum  fons  patet. 

$■  i* 

:Ut  vero  propius  ad  rem  accedamus  ~,  ipecialius  quje  ad  genefin  k<=' 
fardhium  concurrunt,  adnotabimus.  Eam  hifce  imprimis  niti  fundamen- 
tis ,  humorum  nempe  fpiffitudine ,  iutemperie  &  vaforum  atonia  aut 
crifpatura,  jam  fijpra  breviter  attigimus.  Cum  fanguinis  conftitutio  ad 
fpifiitudinem  adeo  inclinet ,  facile  globuli  ejus  rubicundi  adunnatur  ,  plu-  . 
nbus  pundtis  fe  tangunt ,  coalefcunt,  &  vaforum  minimorum  eos  tranfi- 
mituirorum  capacitace  majores  venientes,  in  illis  minus  expedite  crcu- 
lantes  &  hxrentes  ,  infardtus  &  obftrudiones  contrahunt.  Cum  infuper 
multae,  quge  ad  fpiffitudinem  contribuunta  exjftant  caufw,  tanto  citius 
idcm  affe&us  prolicitur,  Harum  .ex  clatfe  abundantja  fanguinis,  fi  ni- 
mia  mole  obruit  cprpus  ,  vafa  fupra  modum  diducuntur,  cohaefio  fibra- 
rum  debilitatur  &  oum  ita  m.  fanguinis  refiftentia  vaforum  readio- 
nem  fuperec  ,  liber  &  aequabilis  progrelfivus  motus  intercipitur ,  fanguis 
nec,,debite  mifcet,ur#,  nec  a  fordibus  depuratur  ,  fed  moras  neclere  coac- 
tus  lentus  &  impurus,  corpus  fimul    cacochymicum  efficit. 

•Pur 


DE    INFARCTU    VENTRICULI.       103 

Purpureus  hic  latex  eeu  fons  omnium  fecernendorum  humorum  ,  (i 
labem  accipit,  oranibus  reliquis  humoribus,  ipfam  adfpergit.  Ica  tcm- 
perato  blando  fucco  viduatus ,  partibus  nutriendis  fufficiens  genuinum 
pabulum  denegat. 

Cum  particulse  ejus'  perenni  &  jugi  motu  effcetae  &  excretse,  gelati- 
nofa  balfarnica  lympha  non  refarciuntur ,  nec  non  ob  deprelfum  lau- 
dabirem  fpirituafcentiam  rofcido  illo ,  &  defoecatiilimo  nervorum  liquo- 
re  contaminato ,  fibris  elafticis  vigor  derogatur,  fyftalticus  &  dialtalti- 
cus  motus,  cujus  beneficio  mafla  fanguiuis  conquaifari  ,  atteri  ,  depura- 
ri,  &  fluida  confervari  debet ,  fufflaminaturj  cum  hinc  venuhe  viri- 
bus  fra&is   fluidum  craifum  propellere  nequeunt ,    ftagnationes  fiifcitan- 

$.     III, 


tur. 


1 


Porro  j^irpura  noftra  vitalis  acri  fucco  ,  hafurse  infefto  fcaturietts  mem- 
branofo-nervofas  partes  vellicando  crifpaturas  aut  fpafmos  proritat ,  qui 
vafa  anguftantes  fanguinem  cum  impetu  protrudunt ,  aliifque  in  locis 
ejus  accumulationem  &  ftagnationem  caufantur.  Infimul  vero  fecun- 
dum  legem  illam  microcofmicani ,  quod  atonia  fpafmorum  comes  fit 
indivulfus ,  tonum  debilitatum  poft  fe  relinquunt ,  qui  una  cum  fpaf- 
mis  &  fequentibus  fuos  debet  natales.  Quando  nempe  fibris  mufculari- 
bus  ,  ob  Iargiores  hsemorrhagias ,  aut  graviores  morbos  perpeflos ,  in- 
natus  elater  fubtrahitur  ,  aut  fluidum  nervorum  per  v.  g.  aniroi  pathe- 
rnata  in  irregularem  abripitur  motum  ,  &  hifce  fibris  motum  detrahen- 
do ,  aliis  nimis  intenfum  ,  vel  figiditatem  conciliat ,  vel  materia  cauftica^ 
lancinans  haufta  five  a  peripheria  intra  corpus  retroprefla ,  id  quod  ir» 
cutis  defccdationibus  '&  effiorefcentiis  &c.  folemne  eft ;  nervos  vafa  cir- 
cumligantes  ftimulando    ad  fpafmodicafn  contraclionem   invitat. 

Denique  fpafmi ,  dum  renUm  ,  hepatis  ,  eutis  tubulos  ^ionftringunt ., 
excrementa  crafla,  biliofa  ,  tartarea  ,  fulphureo-falina  retinent ,  &  kafi^ 
fci  ipfis  novum  femper  pabulum  fuggerunt, 

§.     I  V.- 

6um  afTeclus  hi ,  tonl  nempe  alteratiories  &  fluidi  cfepfavatio  valde 
hiter  fefe  fordrientur  ,  unufque  ex  altero  fluat  §.  1.  jundis  viribus  tan- 
to  promptius  morbum  huncce  lentuni  acceffunt.  Uti  vero  aifectus  hi 
infarctus  procreant ,  ita  &  hi  vice  verfa  illos  non  folum  largius  profe- 
runt ,  fed  tyrannidem  etiam  exercent  diriorem' ,  &  novos  irigignunt 
irifarctus  ,  qui  ultefiire  fernper  agenteg  radfces ,-  morborum  fiunt  fera- 
eiflimi ,  quia  vias  maflse  languinis  obftruendo  ,  ejus  motui  progrefiivo 
sequabili  dbicem  poriunt ,  &  ut  noftra  quidem  fert  opinio  ,  fjepius  ali- 
^uid  materije  mfartieiitis ,  mabe  indolis,  quaridoque  ferrnencefcibilis  fan- 

gwixu 


J.       R    JE    M    P    F  t,  ' 


104 

guini  immifcetur,  vafa  etiam  ob  nimiam  in  ipfis  incarceratam ,  corrup- 
tam  ,  vifcidam  colluviem  non  debite  irrigantur,  verum  exficcantur/ ,  Ifc 
ad  vitia  modo  dicta  procliviora  evadunt. 

$.  y, 

Pro  differenti  obftruentis  g.enfo ,  pro  diiFerenti  fubjetti  natura,  pro' 
differentibus  partibus  obftruttis ,  &  infar&uum  effectus  differunt.  Sangui- 
nem  ftagnantem  extra  motUm  pofitum  peregrinam  induere  naturam ,  & 
pro  requietis  gradu  ,  aut  varia ,  qua  antea  gaudebat  indole ,  magnope- 
re  confiftentia  variari ,  fatis  fuperque  cohftat ;  ftepius  enim  fluidis  ex- 
halantibus ,  &  a  vifcidis  craffis  feceden,tibus  in  hlamentoib  polypofurrl 
abit  concrementum  ,  quandoque  in  tenlx  glutinpfum  tophaceum  ,congiu- 
tinatur,  quod  nobis  non  folum  infpcdione  cadaver.um  compertum  eft  , 
fed  etiam  segrotis  maio  hypochondriaco ,  haemOrrhoidibus  ,*calculo  & 
atthritide  laborantibus ,  fi  radicali  fubaufcultaverunt  curae  ,  talibus  con- 
cretionibu.s  carnem  referentibus,  &  gypfea  materia,  immo  calculis  for- 
matis  permultis  fine  quidem  abfceffu  aut  dolore  in  hypochondrio  pecu- 
liari ,  qui  calculorum  felleorum  excretionem  comitatur,  per  anum  ejec- 
tis ,  fanitati  reftituti  funt  ;'  vide  caf  1.  2,  3.  4.  Quae  phasnomena ,  nifi 
certuni  fecerunt  ,  arthritici  morbi  &  calculorum  mineram  plerumque  iu 
infimi  ventris  vafis  delitefcere  ,  ex  quibus  pncterlabentes  humores  hu- 
jus  cenfus  moleculas  abripiumt ,  eas  verfus  renes  pracdifpofitos  transferen- 
tes ,  eorum  tubulis  impingunt,  &  calculum  formant ,  aut  vafculis  &• 
glandulis'  .articulorum  lsevigationi  infervieiuibus  infinuantes  arthritidem 
provocant.  Haec  fenteritia  &  inde  corroboratur ,  quia  hi  morbi  fempec 
fere  cum  h&morrhoid.um  malo  nupti  funt ,  &  quia  facillime  nephritis 
inarthritiden^&hsec  in  illam  transformatur,urina  quoque  arthriticorum  poft 
moram  fabulum  deponit,  &  tophacea  concrementa  circa  Jigamenta  mem- 
brorum  generantur,  Hilce  vero  non  excludimus  alios  calculorum  gene» 
rationis  modos  ab  ill.  Fr.  Hoffht.  in  dijjertaiujne  oiferv.  £5?  cautel.  prac- 
tic.  in  curat.  calculi  exhibente ,  de/criptos  :  ex  fanguine  nempe  plerum- 
que ,  uti  credimus ,  ob  impeditum  circulum  in  fyftemate  venae  porta- 
rum  ,  in  renum  vafculis  congefto  &  ftagnante ,  eorwn  tonum  debilita- 
ri  ,  &  hocce  irleo  ticri,  ut  fecretione  difHcilius  procederite,  mucidae,  ter- 
reftres ,  falinsc  particula*  coeant,  five  ob  renum  fubftantiam,  ab  apO- 
ftemate  vel  ulcere  lsefam ,  calculis  materiam  .fuppeditari.  Et  fequentem 
obfcrvatioiiem  noftram'  huc  pertinere  arbitramur  j  quod  illis ,  quibus  in- 
far&us  ex  fcabic  retropulfa  inferuntur ,  plerumque  fingulari  nervorum 
tlebilitati  obnoxii  fint. 

Cum  juxta  lllud  Hippocratis  di&um ,  corpus  a    forpore,    natura   a 
natura ;  temperamenturh  a  tcmperamento  dilfexat ',   mutationes  in  ipfis 

coh- 


D  E    INFARCTU    VENTRICULI.        k>c 

contingentes  varie  modificentur  ,  necefle  eft.  Tali  modo  eadem  cnufa 
morbifica  pro  divcrfirate  fexus  ,  setatis,  tcmpcramenti,  vitae  generis  ,  & 
cunfuetudinis  prrquam  dillidentia  exferit  fymptomata.  Quae  quidem  uni- 
co  illuftrare  exemplo  liceat.  Ex  crebriori  &  certa  oblervatione  nobis 
innotuit,  illos  qui  calidioris  funt  naturx,  corporis  naturam  ftr  clam  ,  & 
fibras  tenfas  pollidont ,  temperamenium  nempe  cholcrico-melancholicum 
&  melancholico-cholericum  ,  faepius  magnae  molis  inf.uctus  in  abdomme 
abfcondere ,  pauca  inde  perfentientes  incommoda ;  hoc  vero  malom , 
fi  femel  excitatur  ,  illos  eo  citius ,  quo  promtiores  funt  ejufmodi  tem- 
peramenti  actiones  ,   mifere  apop'exia   &c.  jugulari. 

Non  aliter  fe  res  habet  cum  diverfitate  partium  infar&u  affectarum  , 
quae  pro  variis,  quibus  dicatse  funt  fun&ionibus  ;  pro  vario  fitu  ,  &  cum 
aliis  vifceribus  nexu,    varios  cauiantur  efTe&us. 

§.     V  I. 

Infarctus  primariam  fibi  fulciunt  fedem  in  fyftemate  vense  portac  ob 
rationes  a  cl.  viris  Stahlio  &  Frid.  Hojfmaimo  egregie  traditas  ,  quia  ni- 
mirum  ob  defe&um  valvularum,  &  poft  tot  perpetratas  fecretiones  fan- 
guinis  fpiffi  ,  in  hac  vena  tardior  eft  progreflus  ,  &  hac  ratione  vel  le- 
viilimis  caufis  accedentibus,  illa  hunc  morbum  concipere  poteft.  Ejuf- 
dem  profapise  vafa  ,  ventriculi  &  inteftinorum  membranas  perreptantia  , 
iifdem  fatis  potiilimum  obnoxia  funt ,  quia  hoc  volumen  prae  aliis  vif- 
ceribus  fufcipiendo  irregulares  motus  ,  fpafmos,  laxitatem  ,  ratione  inge- 
ftorum ,  &  fingularis  cum  cute  &  aliis  partibus  confenfus ,  quem  cl-  Ba- 
gliviits  perfpicue  demonftrat  in  Tra&.  de  fibra  motrice  cap.  9.  &  10.  fub- 
jeclum  eft.  Vafa  inteftinum  re&um  decurrentia,  fub  nomine  h?emor- 
rhoidalium  venientia,  prsecipuum  in  fovcndis  infar&ibus  fibi  vindicant 
locum ,  tam  ob  hujus  inteftini  molliorem  ftru&uram ,  quam  ob  vafo- 
rum  perpendicularera  afcenfum ,  &  a  corde  remotiorem  diftantiam  ,  quo 
ctiam  fit,  ut  cum  tam  facile  in  iis  nidulentur  infar&us  ,  plerumque  aliis 
partibus  ad  hoc  malum  prsebeant  fundamentum.  Eodemque  jure  uteri 
tortuofa   vafa  ad  ciafTem  hanc  pertinent. 

$.     VII. 

His  omnibus  pofitis ,  in  aprico  erit  ratio,  nec  amplis  indigebit  do- 
cumentis,  quod  totus  fere  morborum  apparatus  ex  infar&ibus  incuna- 
bula  trahere  poilit ,  &  provido  medico  incumbat,  imprimis  in  chroni- 
corum  curatione  femper  has  qufmdoque  abditas  caufas  refpicere,  nifi 
morbum  palliative  aggredi  velit.  Enimvero  faepius  morbi  caufa  in  abdo- 
mine  latet ,  qux  vero  Tragccdiam  in  remotis  partibus ,  capite,  pe&ore 
ludit ,  &  variis  fcenis ,  cephalalgia  ,  adfe&ibus  foporofis ,  apoplexia ,  epi- 

Difput.  Medico-Fratf,  Tom.  III.  O  lep« 


to£  K    JE    M    P     F    F, 

lepfia,  afthmate,  fcorbuto  ,  nervorum  adfectibus,  febribus  intermltten- 
tibus  apparet,  quse  non  ceifibunt,  nifi  vera  tollatur  caufa  ,  id  eft ,  nifi 
obftructiones  curfui  fangumis  viam  prsecludentes  referentur  &  ita  im- 
pediatur,  quo  minus  fanguis  fpiflus  acri  materia  refcrtus  Verfus  diifitas 
etiam  partes  regurgitet ,  aut  urgeatur.  Perfaepe  enim  experientia  edoc- 
tus,  quod  omnes  enarrati  morbi  vel  effiMciifimis  remediis  non  ceiferint , 
infarctuum  vero  minera  mirando  modo  per  alvum  &  urinam  excreta ,  ple- 
narie  propulfati  fint.  Quando  cum  aliis  morbis  complicati  funt ,  eornm 
nutritioni  novum  femper  fomitem  fuggerendo,  illos  perquam  rebeUes  red- 
dunt ;  hac  ratione  luem  veneream  vel  praeftantiifimis  in  hujus  generis 
morbis  remediis  &  dexterrima  manu,  aft  in  caiTum  propinatis,  non  nifl 
infarctibus  eradicatis  exftirpatam  fuitTe  vidi. 

§.     VIII. 

Generalioribus  de  infarctibus  praelibatis  ad  fpecialiorem ,  infarctus  fci- 
licet ,  qui  vafa  ventriculi    occupat,    pertractationem    devolvimur. 

Eft  autem   ille  coacervatio  fanguinis  plus  miuufve   fpifii   in   vafis  ven- 
triculi,  aut  a  diflitis  partibus  congefti  ,  aut    ab  aliis  ipfi   ibidem    moram 
&  ftagnationem  inducentibus  caufis  dependens,  &  faepius  vomitu  cruen- 
to  fe  determinans. 

§.     I  X. 

Hoc  affectu  detenti  tenfiones,  prefiiones  &  dolorem  gravativum  in 
ventriculo  fentiunt ,  ac  fi  pondus  moleftum  illum  oneraret,  uti  una  cum 
duritie  ,  quae  &  digitis  ibi  palpari  poteft ,  nonnunquam  cefophagus  con- 
ftringitur,  hinc  dirficulter  deglutiunt ,  &  bolus  faucibus  Jiaeret  ,  fre- 
quenter  fingultus  pertinaces,  &  fodae  per  intervalla  recurrentes  affligunt , 
fubinde  palpitationes  cordis  &  anxietates  prsecordia  occupant ,  &  cardia!- 
gia  periodum  fervans ,  aegrum  mifere  excruciat,  vertiginofe  perturbatio- 
nes  &  dolores  obtufi  ciput  aggravant,  admodum  familiares  funt  cona- 
tus  irriti  ad  vomendum,  aut  vomitione*  actuales  crebriores  cum  rejectio- 
ne  muci  tenacis  ,  ftriis  &  grumis  fanguinis  intermixti ,  quandoque  feri 
limpidi,  imprimis  tempore  matutino  contingentes ,  nonnunquam  fauces 
fpirant  fcetorem  ipfi  aegroto  admodum  taediofum  ,  modo  os  eft  nimis  fic- 
cum ,  modo  ptydifmus  periodicus  infeftat.  Nunc  appetitus  dejectus  & 
ciborum  faftidium,  nunc  nimis  eft  auctus ,  femper  fere  alvus  eft  adftricta 
&  urina  incocla  ,  tenuis ,  pallida  mingitur,  in  viris  ut  plurimum  moli- 
mina  haemorrhoidalia  ,  in  fcctwinis  ataxia  menfium  alternatim  concurrunt, 
per  complures  interdum  annos  hae  moleftias  afHigunt,  &  plerumque 
hunc  in  modum  terminantur  :  ex  improvifo  contrahitur  corporis  fuper- 
ficies ,  extrema  frigefcunt ,  inferiora  fpaftic*  contracturae,  execcent ,    & 

al- 


DE     INFARCTU     VENTRICULI.       107 

alvum  firmiter  conftringunt ,  corripft  anxia  praxordiorum  arctatio  ,  hif- 
ce  accedic  naufea  ,  conatus  ad  vomitum ,  &  denique  periltalfi  invcrfa  , 
fanguis  aut  floridus    aut  piceus    nigt  icans ,    grumofus  eructatur. 

§.     X. 

Morbum  noftro  optimo  jure  hypochondriacum  appellari  pofle,  tum  fitus 
circa  hypochondria,tum  fymptomatum  ejus,maximam  partcm  cum  illis,  quae 
hypochondriacis  adfcribuntur,  convenientia,  fufficienter  comprobant ;  vulgo 
ctiam  fupra  recenfita  hoc  titulo  infigniuntur.  Culpa  vero  in  lienis,  he- 
patis  obdurationes  rejicitur  ,  &  ventriculo  folummodo  atonia  &  acidum 
tribuitur  i  morbi  vero  noftri  decurfus  &  exitus  ,  vomitus  cruentus  aut 
in  falutem  aut  mortem  tendens,  fymptomatum  ,  quibus  incedit  perdilu- 
cida  &  definita  intervalla  fervantium  diritas ,  &  contumacia  ,  potiffimum 
vero  infpectio  cadaverum  ,  hoc  morbo  defun&orum  luculenter  arguunt, 
&  ventriculum  asque  ac  alia  vifcera  infarctus  fufceptibilem  exiftere.  Equi- 
dem  verum  eft,  quod  acidum  aut  faburra  vitiofa  in  ventriculo  ftabu- 
lans,  &  mora  cauftica  reddita,  fatis  atrocia  poft  fe  trahat  fymptomata  , 
fed  haec  medicamentis  corrigentibus  &  evacuantibus  adhibitis,  ad  tem- 
pus  faltem  ccfTant ;  id  quod  in  noftro  afredtu  longe  aliter  evenit,  cum 
nihilominus  eodem  tenore  perfeverent,  &  morbo  in  majori  gradu  con- 
ftituto  vel  leniter  ftimulantibus  evacuantibus  femper  potius  exafperen- 
tur  ,  quam  mitigentur  ;  nec  de  acido  infuper  fufpicari  liceat,  cum  hu- 
jus  indicia  ructus  acidi,  dentium  ftupor  &  crebrioribus  vomituritioni- 
bus  rejecti  muci  odor  &  fapor  acidus  ,  tantum  non  femper  deficiant  , 
aut  fi  fimul  coineidat  ,  aut  ex  morbo  generetur ,  fymptomata  magis  cx- 
acerbet. 

§.    X  L 

Nulla  eft  setas  ,  nullus  fexus ,  nullum  temperamentum ,  nec  uilum 
vitse  genus ,  in  quod  non  fseviat  dirus  ifte  morbus.  Notabilia  enim  no- 
bis  occurrerunt  exempla  de  infantibus  omnibus  fupra  enumeratis  mole- 
ftiis  cruciatis ,  qui  vero  alio  morbo  fuperveniente  plerumque  mortui  funt. 
Uniciim  tantum  adponere  cafum  liceat.  Infans  circiter  6.  annorum ,  cre- 
brius  ardore  ventriculi ,  cardialgia  vomituritione  &  reliquis  indicatis  ve- 
xatus  fymptomatibus ,  variolis  corripiebatur  benignis ,  quibus  apparen- 
tibus  fymptomata  multum  in  modum  exacerbabantur  ,  tandem  fexto  & 
feptimo  die  variolis  retrogreffis  dolores  morte  flnivit ;  aperto  cadavere 
vafa  ventriculi  imprimis  pylorica  atro  glutinofo  polypofo  fanguine  admo- 
dum  repleta  diftenta  fefe  manifeftarunt ,  una  cum  fcirrhofis  obdurationi- 
bus  &   ftigmatibus    inflammatoriis. 

Sexus  fequior ,    ad    infardus  ventriculi  fufcipiendos  magis  accommo- 

O     %  dus 


io8  K    E    M    P    F  F , 

dus  exiftit ,  ob  menfium  negotium  ex  leviilima  caufa  interturbatum  y 
quod  deinde  reftrictionibus  verfus  fuperiora  &  infarctui  ventriculi  anfam 
dat  ,  nec   non  ob   ejus  fenfibiliorem   &  debiliorem  corporis  habitum. 

Nulli  temperamento  noftrum  morbum  parcere  &  experientia  &  ratio- 
ne  nobis  conftac ;  de  quolibet  enim  temperamento  hocce  morbo  affe&i 
ad    nos    venerunt. 

Temperamentum  melancholicum  quidem  ad  obftrucliones  vifcerum  iii- 
gignendas  prae  aliis  primo  ftatim  intuitu  inclinare  videtur  ob  ejus  fan- 
guinis  fpifliorem  conftitutionem  ;  quando  vero  fimul  vafa  capaciora  ,  ha- 
bitus  corporis  ftri&ior ,  fibrarum  denfarum,  ficcarum  tenfio  confideran- 
tur ,  patefcet ,  quod  vafa  ,  cum  non  tam  facile  a  tono  fuo  dejiciantur, 
renitentia   fua  firmius  fanguini  majori  mole  irruenti  refiftere  poffint. 

Non  minus  plegmatici  corporis  laxior  &  mollior  ftrudura  ob  langut- 
dum  inde  procedentem  fanguinis  circulum  ad  lentorem  humorum  con- 
trahendum,  proniilima  eifet ,  nifi  torpidi  temperamenti  hujus  animus 
tranquillus  ad  neutram  partem  propendens  aequipollentia  fua  praeter  om- 
nes  in  aequilibrio  in  corpore  confervando  excellerec ,  &  fanguis  aquofa 
portione  fatis  dilutus  coagulum   impediret. 

Aliter  fe  res  habet  cum  cholericis  ,  qui  partes  folidas  quam  maxime 
ftrictas  ,  tenfas,  fenfibiles  &  fluidas  calidiores  poflidentes  ,  hanc  ob  cau- 
fam  fanguinis  progreffum  vegetiorem  ,  &  fecretiones  &  excretiones  promp- 
tiores  experiuntur  ;  animi  vero  pathematibus  ,  quibus  nihil  eft  aptius  ad 
ftagnationes  concipiendas ,     dediti  funt.  , 

Temperamentum  fanguineum ,  quod  medium  quafi  inter  cetera  fer- 
vat ,  texturam  habet  moderate  ftrictam ,  vafa  &  nervos  exiles ,  &  me- 
diocriter  tenfos  &  fenfibiles ,  fanguinem  floridum  &  fluxilem  ,  omnes 
functiones  in  corpore  placide  abfolvit  ,  animus  autem  ad  viciflitudinem 
&  voluptatem  proclivis  prompte  varios  errores  corpori  noxam  infeien- 
tes  committit ;  fimul  etiam  ftructura  ejus  minus  firma ,  relaxationi,  fpaf- 
mis ,  circulo  fanguinis  inaequali ,  &  ita  morbo    noftro  obnoxia  exiftit. 

Etiamfi  nullum  temperamentum  fit ,  quod  non  ad  infardus  generan- 
dos  indifcriminatim  fere  aptum  fit ,  nihilorainus  multum  inter  fe  difli- 
dentia  fymptomata  proferunt,  &  pro  varia  machinse  ftrudlura  effectus 
vario  modo  modificantur  ,  §.  ^.  robufti ,  qui  victui  duro  adfueti  funt, 
&  corpus  laboribus  exercent ,  minus  ;  illi  vero  ,  qui  vitam  fedentariam 
otiofam  tranfigunt,  nimiis  lucubrationibus  incurvato  corpore  vacant , 
fk  legibus  dixteticis  nimis  ftridlis  fefe  anxie  adftringunc,  &  vidu  tene- 
ro  ftuuntur ,  huic  affedui  magis  fubjecli  funt. 

Qiiid  mirum ,  cum  corporis  noftri  ftrudlura  ita  fit  comparata ,  ut 
motui  vix  fuperfedere  pofllt ,  prima  etiam  lex  de  pane  in  fudore  faciei 
vefcendo ,  quse  nobis  impofitaeft,  eo  fpedtet?  Cibis  vero  eupeptis, 
ventriculus  fegnis  &  debilis  efficiatur  ,  infuper  infardu  ventriculi  labo- 
rantes  illos ,  qui  compa&se  funt  fubftantise  raelius  ferant  'i   Hipp.    libro 


DE    INFARCtU     VENTRICULI.        icf> 

de  vi&u  mutationem  lccti  de  duro  in  molle,  ex  malis  in  boJia,  no- 
xium  ,  &  eos,  qui  cibis  conco&u  facilibus  utuntur ,  brevioris  vitae  au- 
tumat. 

§.     XII. 

Caufam  proximam  infarctus  vaforum  ventriculi  conftituit  fanguinrs 
magis  aut  minus  fpiffefcentis  &  peregrina  qualitate  inibuti  ,  per  ventri- 
cujj  vafa  tardior  progreffus  &  ftagnatio  ,  cuju&  mole  vafa  ventriculi  ma- 
gis  quam  par  eft ,  dilatantur,  nervi  vicini  premuntur,  vell.jcantur ,  & 
fpaftice  contrahuntur ,  fibrae  mufculares  ad  motrs  irregulares  concitan- 
tur  ,  unde  motus  periftalticus  pervertitur  ,  nauieae,  vomituritiones  ,  & 
vomitus  excitantur ,  gula  conftringitur ,  &  ex  illa  lympha  &  mucus 
eliditur,  nervorum  villis ,  aut  contra&ione  aut  diftenfione  ulterius  tenfis 
&  irritatis  ,  dolores  varii,  fodae ,  cardialgiae  excitantur.  Qiiando  fimul 
ad  confenfum,  quem  ventriculus  cum  diaphragmatis  ,  cordis,  capitis  &c, 
nervis  habet  attcnditur,  rcliqua  fymptomata ,  palpitationes  cordis ,  ruc- 
tuum  explofio  ,  veroigo ,  alvi  obftructio  pertinax ,  urina  pallida  expli- 
catu  haud   difficillima  erunt. 

Nec  minus  in  cenfum  hic  venit  liquor  gaftricus ,  qui  ex  fanguine  im- 
puro  emulfus  ,  &  temperatam  fuam  diathefin  exuens,  enarratas  moleftias 
concomitanter  producere  aut  exafperare  poteft.  Si  tandem  vafa  non  fo- 
lum  fupra  fph?eram  elafticitatis  diftenduntur,  fed  etiam  liquido  nerveo 
ad  copiofiorem  adfluxum  invitato  &  fanguine  acriore  exitum  affeclante, 
convulfo  &  inverfo  ventriculo  fanguis  ftagnans  evomitur.  Accumulatio 
ifta  &  incarceratio  fanguinis  in  vafis  ventriculi  potiilimum  a  menfiurn 
ataxia  &  haemorrhoidum  fluxu  aut  nimis  imminuto ,  aut  plenarie  fup- 
preiTo  propullulat }  in  horum  enim  alveolis  fi  fanguinis  circulus  praepe- 
ditur  &  ftagnat,  alia  verfus  vifcera  &  quidem  illa,  quae  minimam  re- 
fiftentiam  habent,  dirigitun  &  fi  hanc  in  ventriculo  invenit ,  in  ipfius 
vafis  moram  neclit.  Sanguini  hsemorrhoidali,  ad  vafa  ventriculi  tanto 
magis  iter  eft  patulum  ,  quanto  ardliorem  confpirationem  amborum  va- 
fa  fovent  :  vena  enim  haemorrhoidalis  aut  ex  fplenica  provenit,  aut  ex 
mefaraica  magna  vel  earum  bifurcatione  nafcitur ;  fplenica  coronariam 
&  gaftricam  dextram  ventriculo  largitur  ;  infuper  venae  hacmorrhoida- 
lis  ramus ,  fecundum  Winsl.  haud  obfcure  cum  ramificationibus  ven* 
gaftro-epiploicic  finiftrse  &  mefaraicse  magnsc  ramo  communicat. 

§.     X  I  I  L 

Indc  liquet  fanguini  hsemorrhoidali  breviorem  illuc  patere  viam  ,  quam 
per  vafa  brevia  ,  per  qux  fanguis ,  poltquam  per  fplcnicam  venam  lie- 
nem  intravit ,  &  infarfit  ,  in  cavum  ventriculi  protrudi  &  vomitu  cruen- 
to  rejici  perhibetur.    Ut  vero  taeeam  obftacula  ,    quibus  hic  modus  in- 

O     3  >n- 


iio  K    E    M    P    F  F, 

tricatus  eft,  hsec  tantum  pro  fententia  mea  ftabilienda  adiucam  ,  quod 
netnpe  aporto  corpore  hocce  morbo  dcfunclo,  quandoque  lien  fanus  & 
illibacus  deprehendatur  ,  &  enumeratae  moleftiae  vomitum  cruentum  an- 
tecedentes,  per  fat  longum  tempus  antea  in  regione  epigaftrica  perfen- 
tiantur,  nec  tum  durities  nec  tumor,  qoi  tamen  liene  oppilato  appa- 
ret ,  deteguur.  Circulum  illum  magnum  ,  quem  fanguts  hxmorrhoida- 
lis  per  Uenem  circumfcribere  debet ,  du bium  reddunt  Dieuierbrocl^m ,  Boh- 
nita,  BartholiniK  &  Lowerus.  Et  per  vafa  gaftrica  vomitum  cruentum 
Cclebrari ,  contendunt    ThcoJorus   Craanen  &  BLvicl^irdns. 

Hifce  vero  non  negamus  ,  meatui  fangoinis  per  lienem  obice  pofito, 
illum  fymbolum  fuum  ad  noftrum  afFectum  conferre  ;  p-aecipusc  turbis 
vense  portae  inferioris  fimul  concurrentibus ,  non  aliter  ac  valis  ventri- 
culi  obftrudtis  partes  vicinae,  lien ,  hepar,  pancreas  &c.  eadem  fata 
fortiri  polfunt.  Cum  hypogaftrica  vafa  ,  qusc  arvum  muliebre  irrigant, 
proximam  cum  hsemorrhoidalibus  habeant  adfinitatem ,  illis  obftructis, 
horum   canale  facili   negotio    labes  affluit. 

Hoc  adhuc  de  fluxu  hsemorrhoidum  tenendum ,  quod  cum  major  pars 
hacmorrhoidariorum  valetudinarii  fint ,  ipfos  ab  infarctu  vaforum  ventri- 
culi  non  immunes  effe ,  rite  eti<mi  fanguine  ex  ani  venis  profluente, 
fiquidem  uberior  experientia  nobis  ftitit  segrotos  infarctu  ventriculi  la- 
borantes ,  qui  fub  fluxu  hoc  ut  ut  ordinato  vomitum  cruentum  vel  hae- 
moptyfin  experti  funt  j  nec  fymptomata  femper  fluxu  quamvis  copiofe 
contingente  ,  mitigari  probant  Hildesheim  ,  fpicileg.  de  morbis  capitis,  Clau- 
din  confid.  89-  Montani  Confil.  264.  In  haemorrhoidibus  enim  ut  pluri- 
mum  latere  anguem  fub  herba,  &  vel  in  ipfis  quibufdam  venis  hse- 
morrhoidalibus  vel  mefaraicis  ramis  delitefcere  obftru<5tiones,  reliquae  maf- 
fae  fanguinis  viam  praepedientes,  &  ita  ad  exitum  difponentes  experien- 
tia  certi  facti  fumus,  cum  aegroti ,  quibus  hyemorrhoides ,  quamvis  or- 
dinate  fluebant ,  nihilo  fectus  diris  vexabantur  fymptomatibus,  remediis 
vero  contra  obftru&iones  ufurpatis ,  &  horum  efEcacia  polymorphis  con- 
crementis  per  anum  exoretis ,  limul  &  hxmorrhoidum  excretione  &  mor- 
bo  liberati  funt. 

5.     XIV. 

Congeftio  &  fubfidentia  fanguinis  eo  certius  &  chius  in  vafis  ven- 
triculi  invenit  locum  ,  quo  magis  eorum  vis  motrix  fyftaltica  fracta  eft, 
debilitato  enim  vaforum  tono  ,  facilius  appulfui  fanguinis  &  dilatationi 
cedunt,    &  inertiora  fufficienti  tranfpreilioni    non  fatisfaciunt  > 

Multa  funt ,  quae  ventriculo  ,  ejufque  vafis  robur  &  vigorem  dero- 
gant ,    ex   horum  cenfu   fe  offerunt. 

1.  Cibi  vel  majori  quantitate ,  vel  vitiofa  aut  nimis  diverfa  qualita- 
te,  quam  periftalticus  motus  fubigere  potcft,  ingefti,   qui  confequen- 

ter 


DE    INFARCTU    VENTRICULI.       iii 

ter  in  amurcam  fermentefdbilem  ,  pituitofam,  flatus  refoluti  ,  canalcm 
alimentarem  hic  fupra  metas  expandentes,  ibi  conftringentes  ncrvos  & 
vafa  prcmcntes,  diftrahentes,  &  ipfis  crifpaturam  infcrentes,  non  folum 
laxitatem  ,  fed  etiam  fanguinem  ubique  tranfire  neluentem,  aut  fubfi- 
ftere,  aut  nlia  loca  petere  faciunt.  Quam  noxios  enim  effedtus  flatu- 
lcntia  in  noitro  corpore  fuicitare  pollit,  cohors  morborum ,  qui  ipfi 
natales  debet   luculenter   teitatur. 

2.  Aquarum  calidarum  ,  mineralium  ,  quae  egregia  alias  ad  fanguinem 
diluendum  ,  fi  debita  portione  adhibentur,  remedia  iunt,  liberalior  in- 
gurgitatio.  Hoc  enim  fit ,  ut  ventriculus  cum  inteltinis  diltcndatur  , 
debilitetur  &  flatus  generentur ,  fimul  liquor  g<iftricus  ,  ad  fanguinem 
fluxilem  confervandum ,  aptiilima  lympha  perpetuo  diluvio  abnpiatur, 
&  corpori  detrahatur ,  &  quandoque  limus  prvccipicatus  relinquatur.  con- 
fer  Bagl.  differt.   I.  de  morbis  folidorum  p.  416". 

Laxantia  repetitis  vicibus  propinata  eofdem ,  immo  graviores  exfe- 
runt  effedtus,  perniciofiilime  vero  laedunt  purgantia  &  vomitoria  incau- 
te  fumta,  quae  primas  vias  non  folum  vehementer  concutiunt,  vires  at- 
terunt ,  exhauriunt,  fed  etiam  littus  arrodendo  lympham  profufius  eli- 
ciunt  ,  fanguinem  ea  orbant ,  fpiifioremque  reddunt,  &  hunc  in  modum 
morbo  noitro  proximum  aditum  prsebent.  Teitem  habeo  cl.  Hoffm.  in 
cap.  3.  de  morbis  wfantum  ita  diiferentem  :  ,,  Ssepiifime  quoque  fit ,  ut 
,,  crebrior  laxantium  multoque  magis  incautus  purgantium  ufus  commo- 
„  dam  huic  malo  occafionem  fuppeditet ,  idque  non  tantum  in  infanti- 
,,  bus  ,  fed  etiam  adultis  obfervare  licet ,  quippe  qui,  fi  quid  gravativi 
„  fentientes  purgantibus  fuerunt  traclati,  non  modo  intolerabiles  ven- 
,,  tris  dolores  ,  verum  etium  abdomen  tumidum  &  inltar  tympanitico- 
,,rum  inflatum  fscpe  obtinuerunt ,  ut  poftea  fcnfibilis  alimentorum  ca- 
,,  nalis  in  ftatum  naturalem   dirRcillime    potuerit  reftitui ,,. 

Egregie  quoque  hsec  confirmat  &  illuitrat  cl.  Boerhaavius  in  pr&- 
Ip&ionibus  academicis  ab  iU.  Hallero  editis  vol.  I.  §.  69.  hifce  verbis :  ,,  I- 
„  gnari  medici  fscpe  laetantur  muco  expreifo  vi  acrium  purgantium  ,  fa- 
„  cinore  patrato,    qliod   falutarem  artem  non  decet,,. 

4.  Abforbentia  terrea ,  quando  largius  contra  acidum  porriguntur  in 
magma  craflum  abeunt  motui  minus  parens ,  cujus  onere  ventriculus 
gravatur  &   elater   labefa&atur. 

f.  Naufea  conctpta  prxprimis  fuperingeftis  alimentis,  qua  nihil  citius 
motum   periitalticum  invertit. 

1      §.     X  V. 

Porro  inter  ea  ,  quae  morbum  noftrum  provocant,  admodum  efficix  de- 
prehenditur  corticis  peruv.  ufus  praepofterus ,  quo  fopita  febre  ,  facpius 
fanguinem  fpiifum  &  m  vcntriculo  itagnantem  pro  piimaria  caufa  agnof- 

cente, 


iia  K    JE    M    P    F    F, 

cente  ,  fomes  febrilis  fub  motibus  praeternaturalibus  magis  exa!tatus  in- 
tus  retinetur  ,  obftru&iones  pertin.iciores  redduntur  ,  &  adftringente  , 
qua  poliet  virtute  hic  cortex ,  fanguis  craflus  in  vafis  ventriculi  inclu- 
d  tur  j  fufius  hoc  teftutur  d.  Hoffnann  in  med.  confnltutar.  tom.  3. 
cafu  9.  huncce  de  hoc  remedio  fermonem  faciens:  ,,Habent  equident 
,,  id  omnia  febribus  pellendis  petuliarirer  deftinata,  ut  impetuofis  illis 
,,  partium  folidarum  commotiombus  moram  injiciant,  fpafmofque  com- 
,,  pefcendo,  febriles  paroxyfmos  prompte  &  efficaciter  fufpendant.  Dum 
,,  vero  id  agunt  minime  pro  fanitate  funt  ,  neque  illam  prseftant  ,  inte- 
,,  gram,  quia  caufam  morbi  effeclricem  ,  &  materiam  ,  quac  in  vitio  eftr 
„  non  deftruunt :  neque  eam  foras  e  corpore  amoliuntur,  adftiingente 
,,enim,  quam  habent  facultate ,  tubulos  vifcerum  jam  per  fe  male  af- 
,,  fe&os  anguftiores,  ftrictiorefque  efficiunt ,  quorum  coarctatio  impedi- 
,,  mento  eft ,  quo  minus  corruptus  humor  a  finceri  fanguinis  commer- 
j,  cio  dimovendus   commodam   exeundi  viam    inveniat ,, 

Quamvis  Mars  pro  alexipharmaco  hypochondriacorum  &  panacea  ca- 
chexiarum  venditetur  ,  nihilominus  &  generationi  &  confirmationi  mor- 
bi  noftri  admodum  lenocinatur.  Nifi  enim  fufpenfa  manu  &  fanguine 
fpiflb  nondum  firmius  in  vifceribus  impaclo  propinatur  ,  ftjptica  limofa, 
quam  cuftodit ,  terra  &  qua  etiam  ejus  prscparationes  turgent  ,  ven- 
triculum  aggravando  ,  vafcula  conftringendo  ,  magis  exficcando  ,  fpaf- 
mos  augendo  ,  fanguinem  fimul  incraflando  ,  tantum  abeft  ut  infarctus 
tollat ,  ut  potius  eos  adeo  confirmet  ,  ut  vix  referari  poffint.  De  am- 
biguo  hujus  effeclu  legi  meretur  JD.  D.  Juncker  in  confpe&u  therap. 
gener.  tab.  9.  §.  12.  n.  7-8-  &  Pmarol.  pentec.  obf  32.  Eadem  ,  imo 
pejora  przeftant  faturnina  conltringente  ,  &  incraflante ,  &  exficcante 
fua  indole. 

Huc  etiam  pertinent  opiata  ,  narcotica,  quse  tetro  vaporofo  princi- 
pio  ,  liquido  nerveo  infenfo,  elaterem  partium  imminuunt ,  crafin  hu- 
morum  deftruunt ,  &  ftagnationes  prsecipue  in  ventriculo  provocanr, 
Hoc  confirmat  cl.  Hoffm.  in  cap.  7.  de  venenis  foporiferU:  ,,  Agunt  ma- 
,,  xime  fulphure  vaporofb  &  graveolente  in  nervofas  ventriculi  &  in- 
,,  teftinorum  membranas.  Sicut  enim  omnium  remediorum  vim  &  efH- 
,,  caciam  fuam  primo  &  proxime  ventriculus  cum  inteftinis  experitur, 
,,  ita  eo  magis  id  circa  validiora ,  &  quae  penetrantioris  funt  naturse 
,,  medicamenta,    obtinet  ,,. 

Spiritus  vini  nimia  quantitate  fumptus,  &  potus  frigidus,  corpore 
calente  ingcftus  ,  nec  non  ictus  regioni  vcntriculi  infli&i ,  uti  quando- 
que  ftafin  inflammatoriam  inferunt  j  ita  facpius  fanguinem  in  vafis  fut 
pendendo  ,  ipfi  coagulum  inducendo  ,  crifpaturam  &  fubfequentem  re- 
laxationem  inducendo,  chronicum  malum  ventriculo  accerfunt.  Idem 
ferc  piacftant  alexipharmaca  ac  fudorifera,   quse  orgafmum  ,  congeftiones 

in- 


DE    INFARCTU     VENTRICULI.       113 

irnhjcuilt  j  &  fluido  difftato,   denfns  globulos ,    contactuum  rationc  au- 
cla,  hfmutuam  cohxlionem  ruere  faciunt. 

§.     X  V  L 

Tandcm  filentio  non  'cft  prxtereunda  obftrrcVo  glanJularum  mcfa- 
raicarum  ,  five  fic  dida  atrophia  ,  quse  etiamfi  infantibus  iblum  adfcri- 
batur,  rtih  lominus  expcvientia  furfragante  manifefta  vcfligia  relinquens, 
adultis  non  raro  clandeftinas  infidias  ftruit ,  &  foccunda  morborum  in* 
tricatorum  mater  exiftit.  Glandulis  enim  mefenterii  in  magnos  tumores 
cxcrefcentibus ,  vafa  vicina  Comprimuntur ,  &  quod  prinvirium  eft  ,  fa* 
brica  chyli  ceu  fanguinis  fcaturigine  deftrucfa  ,  chylus  minus  defxcatus, 
incomplctus  elaboratur  ,  inde  fanguinis  pcrennes  confumptiortcs  non  rc- 
ftrciuntur  ,  fccrctiortcs  &  excretiones  vacillant,  &  humorcs  fpiifi  impu- 
ri  vufis  ingenerantur  ,  &  iimul  variis  tumultibus  ,  fpafmis ,  relaxationi- 
bus  ,  flatibus  &  vermibus  ,  qui  utplurimum  atrophix  affociati  funt ,  cotl-  • 
currentibus  ,  eo  promptius  ad  infardum  ventriculi  via  ftruitur.  Pluri- 
bus  hs;c  profequeremur ;  fcd  fulius  de  hac  materia  &  morbis  ex  atro- 
phia  oriundis ,  hac  ipfa  in  cathedra  forfan  fuo  tempore    difceptabitur. 

§.    X  V  I  I. 

tflc 

Prognofis  ex  divcrforum  Ifraduum,  quibus  iiofter  adfectus  inceditj 
defcriptione,  formatu    facilior  erit. 

Primum  grudum  conftituit  fimplex  fanguinis  floridi  congcftio  verfus 
ventriculum  ,  cumprimis  utero  gercntibus  contingens  ,  &  quae  aut  fpon- 
te  aut  vomitu  cruento  feliciter  peracto  mox  evanefcit,  aut  vena  inpe- 
de  incifa  derivatur.  Vc  hocce  varia  proftartt  exempla  apud  EtttnuHerunt 
tom.  2.  p.  m  <?f.  Bartholin.  hiftor.  anat.  c.  1.  obf.  19.  a.  n.  c.»de- 
cur.    1.   anno  9.    10.  obfervatione  6-20. 

Sccundum  gradum  fiftit  fanguis  fpiifus  per  vafa  ventriculi  debilitata 
tardius  circulans ,  qui  medicamentis  convenientibus  attenuatus  &  hete- 
rogeneis  particulis  per  urinam  ,  alvum  &  cutem  excrctis ,  nec  non  caufa 
primaria,  Gcubi  in  infimo  vcntre  hacret ,  remota  ,  brevi  temporis  lpatio 
tollitur ,  &  raro  ad  vomitum   crucntum  pervertit. 

Tertius  gradus  exhibet  fanguincm  ftagnantem  ,  v&llicanre  materia  im- 
butum,  &  vafa  magis  expandentem.  In  hoc  gradu  dok.es  magis  funt 
cxafperati,  pcrpetuus  fere  ad  vomitum  adeft  conatus  &  crcbrior  cardial* 
gite  cum  fpafmis  reditus ,  &  vix  aliter ,  quam  vomitu  cruento  termi- 
natur ,  qui  vcro  fub  ufu  medicamcntorum  convenientium  cum  eupho- 
rii  abfolvitur.  Confer.  Hadhftetter  Decur.  2.  cafu  V.  A  prarcedentibus 
in  co  difcrcpat ,   quod  qui  in  hoc  gradu   funt  ccnftituti ,  vix   ac  ne  vix 

Difput.  Medko-Pracl.  Tom.  III.  P  qui- 


iH  K    E    M    P    F  F, 

quidem  falina ,   gummata,  mulco  minus  acriora ,    nifi  cum  fummis  ango- 
ribus  perferre  valemt.    Facile  in  hydropem,   hecflicam   abit. 

Quartum  gradum  abfolvic  diuturnior  fanguinis  ftagnatio  ,  ejus  ad  pu- 
tredinem  proclivitas  ,  ipfa  corruptio  putredinofa  ,  nec  non  vaforum  ple- 
naria  a  tono  remiilio,  &  vifcerum  ftatus  fcirrhofus.  Optime  dijudica- 
tur  hic  gradus  ex  pr?egreffis  crebrioribus  evacuationibus  materije  nigro 
piceae,  icctidae  ,  praefentibus  vomicibus  enormibus  ,  doloribus  fatis  acu- 
tis ,  virium  Unguore ,  &  ru&ibus  fcetidis,  brevi  plerumque  vitae  impq- 
nit  finem. 

|.     XVIII, 

Hifce  addcndum 

i.  Faeminas  viris  citius  ,  menfium  fluxu  revoca^to,  hocce  morbo  li» 
berari.    Confer  Hippocr.  fetl.    5.   aphor.    32.   Celf.  I.   2.    cap.   %. 

2.  Infantes  ,  quocunque  alio  morbo  accedente  ,  eidesn,  pracgreiTo  vo- 
niiiu   cruento ,     plerumque    fuccumbere. 

3.  Vemriculum  tali  modo  affectum  ,  fi  alius  morbus  concurrit,  faciU 
lime   inflammationem    funeftam  fufcipcre. 

4.  iEgrotos  hoc  malo  detentos ,  (i  in  febrem  iuciderint  intermitten- 
tem,  adhibitis  remediis  (imul  infarctus  infimi  ventris  refpicientibus ,  fub- 
levari  quidem ,  fed  non  prius  ab  illis  liberari  ,  quam  fi  excretio  mate- 
riae  cruentse  ctva  &  K.«t&)  contigerit  ;  *1U<mL  vero  faufto    omine   evenit, 

5.  Eofdem  omnia  remedia  febribus  alias  oppofita  ,  ac  praeprimis  pul- 
verulenta  aegre  ferre.  Denique  notabile  eft  ,  fcmper  fub  paroxyfmo  fe= 
brili  cardjalgia   vehementiori  divexari. 

§.       XIX. 

Supereft  ut  adhnc  practicam  adnectamus  pertractntionem  ;  in  limito 
vero  monendum  eft  ;  omnia  validiora,  quemadmodum  morbo  noftro  ma- 
teriam  fuppeditant ,  &  fenfibilis  hic  aftectus  iis  plcnarie  repugnat ,  illi 
nullum  conciliare  levamen  ,  quin  potius  maximum  inferre  damnum,  at- 
que  periculum  i  hinc  angue  pejus  fugienda  efle.  Ita  etiam  male  ipfi  con- 
fulitur  ,  quando  ventriculus  rarragihe  medicamentorum  obruitur.  Alia 
ergo  incedendum  erit  via ,  eamque  medtndi  viam  calcandam  effe  cen- 
feo  ,  quam  firma  &  provida  experientia  indigitat ,  id  eft  fecundum  prae- 
ceptum  Hipp.  de  hcU  in  homine  §.  55.  medicamcnta  fortiora  a  natura 
in  debilibus  morbis  dare  non  opportere,  &c.  &  aphor,  ^"!.  §.  li.om- 
rie  nimium  naturx  contrarium  effe  ,  remediis  fccuris  mitioribus,  proba- 
tis  ,  iifque  perpaucis  morbo  fuccurrendum  efle ,  fimulque  circumltantia- 
ium   &  temperamentorum  rationem  habcndam. 

S.    XX. 


DE  INFARCTU  VENTRICULL   iif 

§.  X  X. 

Methodus  medendi  pro  diverfis  gradibus ,  in  quilms  morbus  nofter 
tollocatus  eft  divcrfimode  eft  adornanda.  In  primo  gradu,  ubi  nulla  ad- 
elt  fufpicio  de  vifcerum  obftructione ,  vence  fectio  omne  fere  punctum 
curationis  abfolvit.  In  principio  fecundi  gradus ,  fi  manifclta  plethorse 
adfunt  figna,  &  revulforio  fcopo  cum  aliis  locum  invenit,  in  rcliquo  ve- 
ro  morbi  ftutu  ,  ubi  infurctus  ftabilcm  fcdem  habcnt ,  cacochymici  quid 
fubelt ,  &  atonia  major  cum  fpafmis  prselto  eft,  nifi  fanguinis  detractio- 
nibus  adfuetis  &  ad  fympiomata  fcrocia  mitiganda  ,  plus  nocet  phlcbo- 
tomia,  quam  juvat.  Si  cnim  infarctus  vafis  firmiter  infident,  aut  im 
coagulum  polypofum ,  lapidelcens  abicrunt ,  vensc  fcctione  curatorie  in- 
ftituta  ,  certe  e  loco  non  dimoventur,  fed  rluxili  poitione  fubtracta  & 
fibris  impetum  facientibus  ,  motus  &  toni  piincipio  amplius  fpoIi:u's, 
propultrix  vis  magis  fuffuratur,  fpiflum  hierens  ultcrius  fpiffum  rcddi- 
tur  ,  &  infarctus  fimul  confirmantur  &  augentur ,  quid  quod  cum  fan- 
guine  largius  e  verta  emiflb  femper  digeftio  ob  tonum  ventriculi  dejec- 
tum  Isedatur.  Vensc  fectionem  in  corpore  cacochymico  adminiftrandam 
non  efTe  cl.  Hojfm.  in  differt.  Ae  medico  fni  ipftts  §.  17.  hifce  confirmat. 
j,  Si  vero  abundantia  fuccorum  impurorum  ex  intempcrie  alimentorum 
,,  nata  fubjecta  imbecillia  onerat ,  &  morbns  tales,  quos  cacochymja 
,,  parat,  minatut,  confultius  erit  vense  fectionem  omittere ;  &  potius 
,,  minuere  &  emendare  peccantcm  materiam  opportet.per  evacuantia  ba>~ 
„  famicsc  naturx  amara  ,  &  majorcm  motum  moventia."  Si  illa  parcius 
celebratur,  fpafmi,  indivulfi  morbi  noftri  comites,  iiti  cuilibet  medico 
practico  notum  eft  corroborantur.  Largius  fanguine  educto ,  fpafmi  qui- 
dem  contractili  potentia  fracta  remittuntur ,  quo  vero  major  eft  fangui* 
nis  profufio  &  jactura  ,  tanto  majora  incrementa  capit  morbus  noften. 
Illo  enim  diutius  corpus  occupante  ,  ventriculo  male  adfecto  ,  alimenta 
non  debite  triturantur  ,  folvuneur ,  digeruntur  ,  perexigua  quantitas  Inu- 
dabilis  chyli  elicitur,  &  hinc  abundantia  fanguinis  non  reformidanda  ,* 
Et  pofito  nos  de  ejus  praefentia  certos  efTe ,  noftro  affectui  magis  conve- 
niet ,  uti  experientia  nos  docuit  ;  fi  in  recenfita  ejus  conftitutione  Era- 
fiftrati  principio  infiftentcs,  plethoram  abftinentia  &  corporis  exercitatione 
imminuimus.  Motus  enim  ut  cl.  Hojfmmmi  verba  mea  faciam  ,  ejus  eft 
indolis,  ut  humores  fubfiftentes ,  eorumque  ftafes  &  ftagnationes  e  fe- 
de  fua  movere ,  refolvere,  in  motum  redigere,  &  obftructiones  vaforum 
referare  polfit;  is  quoque  denfos  ,  craffos  ,  ac  immobiles  humores  fluxi- 
les  reddit  i  is  denique  valde  idoneus  eft  ad  copia  delinquentes  luimo- 
res  vel  fanguinem  per  congrua  loca  evacuandum  ,  neque  minus  excre» 
mentitios ,  ferofos ,  falfos,  humores  per  diverfi  generis  emunctoria  pro- 
fcribendos ,   biliofos  &  vilcidos  per  alvum  ,    falfos ,    aquofcs  ,    per    uri- 

P     2  nam  , 


n6  K    E    M    P    F  F, 

nam,  fubtlliorcs  per  univerfale  illud  cutis  emunctorium  excernendos. 
De  ubltinentiac  cfficacia  in  imminuenda  plethora  confer  ejufdem  dijfert. 
de  inedia  multorum  morborum  remidio  §.  f.  In  ipfo  vomittis  ctuenti 
paroxyfmo  venae  fe&ionem  infidam  eiTe  ,  &  ratio  monet  &  experien? 
tia.  JSam  hocce  immiuente  &  urgente  infciiora  ar&illime  crifpantur , 
§•  9..  Vena  igitur  in  pede  incifa,  &  columna  fanguinis  uker.oti  con- 
tractioni  retineute  extenuata ,  vaforum  fibrae  magis  fui  juris  factae  con- 
flringuntur ,  &  congeltio  augefcit.  In  brachio  vero  ii  illa  inftituityr 
fanguis    fuperiora  verfus    invitatur. 

§.     XXI. 

Reliqua,  quam  curatio  noftri  morbi  poftulat  ,  methodus,  in  eo  eott^ 
tmctur,  ut  humores  vifcidi ,  fpitfi ,  intemperati ,  vafa  obfidentes  ,  mo- 
bilcs  reddantur,  corrigantur ,  excutiantur,  &  per  congrua  excernicula 
alvum  ,  urinse  vias ,  &  cutem  e  corpore  eliminentur.  Hac  ratione  fan- 
guinis  motus  expeditus  ,  placidus  per  vafa  procuretur ,  flmul  verofymp? 
tomatum,  fpafmorum  mitigatio  refpiciatur,  id  quod  obtinetur  remediis 
attenuantibus,  refblventibus,  fibris  robur  adfundentibus  ,  quo  tanto  ma- 
jori  vigore  in  lentos  fuccos  agere  pollint,  diluentibus  &  lcniiTimis  eva- 
cuantibus.  In  horum  cenfum  veniunt  falia  media  ,  tartarus  vitriolatus, 
liquor  teme  foliatae  ta.rtari ,  fplenet  Schrced.  tindurx  antimoniales  ,  ra- 
dix  juniperi  ,  pimpinclhe  alb?e,  gentianae  rubrac,  taraxac.  caryophyl- 
lataj  &c.  herba  hederae  terre.ftris  ,  betonica?,  fcolopendrii ,  trifolii  fibr. 
centaurii  minoris  ,  millefolii ,  fior.  paralyf.  tilisc  &c.  ex  ipfis  elicita  ex- 
tra&a ,  &  eifentiac,  elixiria,  balflurj.  ftomachic.  HofTm.  mafTa  pill.  bat- 
famica  genuina  Stahlii.  Ex  radicibus  &  herbis  paramus  decocfta ,  po- 
tus  theiformes  ,  optima  di'ucntia  &  vinum  medicatum  ,  immediate  ante 
prandium  fumendum,  dc  quo ,  quia  prte  reliquis  prseparationibus  egre- 
gio  Lifu  fe  commendat ,  cum  fimul  appetitum  languefcentcm  efficiciter 
excitat  ,  digeftionem  vacillantem  crigit ,  &  cum  chylo  dulciori  facfto  eo 
copioiius  maifam    funguincam   intrat ;   formulam  nobis  ufualem  adjiciam. 

fy.  Radix.  cichor.  taraxac.  caryophylhit.  gentian.  rubr.  ana  §i/.*'.aron, 
rub.  tinctor.  ana.  51/?.  herbae  trifol.  fibr.  five  fumar.  meliif.  aa.  Mtf.  cortic. 
0rant.  citri  vel  cafcarill.  aa.  5ij.  &  tartari  folub.  ^fi.  incif.  contuf.  dividan- 
tur  in  duas  p.irtes  aequales,  quarum  altera  cum  menfura  fem.vini  albi,  frigt- 
dc  infundatur,&  immediate  ante  prandium  circiter  ^iij.  1  v.  fumatur  Ex  exr 
tractis  MPill.  &  eifentiis  cum  fale  medio  ,  liquore  anodyn.  roin.  Hoffm. 
afTufis  aqu.  melilfae  ,-•  cerafor.  nigror.  &c.  conflinjimus  elixiria  guttatira, 
cum  potu  theifornii  matutino  &  vefpertino  tempore  forbillauda.  iUPill. 
ctiam  cum  ~  le  medio  in  commodo  vehiculo  dilfolutam  ,  fqrdes  cx  pri- 
ffils   viis  lenjter  educendi  fcopo    reliquis  interpor.imus. 

Hxz  vero  mentio  his  injicienda  elt,  quod  in  tertio  &  fequenti  gradu, 

loco 


DE    INFARCTU     VENTRICULI.       117 

loco  maflye  pHuiarum  ,  nifi  aloe  &  myrrha  bcne  cicurata,  cxtradt.  rhab. 
aquofum  eadem  intentione  porrigendum  fic,  &  cjuod  ibidem  nccfilia,  eo- 
Mim  loco  aucem  extradt.  cafcarill.  aquof.  croci.  lumbiicor.  tcrrcft.  eileut. 
tnillefolii ,    coxticis    aurantior.  &c.   compofitioncs   ingrediantur. 

£.     XXII. 

Externe  vitiis  ventriculi  omuis  conditionis  obviam  itur ,  facculis  ,  qui 
jad.  CUryophyll.  pimp.  alb.  "fpeciebus  nervinis  ,  mica  panis  implentur , 
fpirituolis  irrii^ntiu'  ,  epigaftricac  regioni  imponuutur.  Non  minus  bene 
fe  gerunt  ungta  ex  oleo  lilior.  arbor.  capp.  fucco  rad.  bryon.  apii  &c. 
&  unguento  altheae  paratum ,  cui  fip.  chymic.  dippcl.  &  fpir.vini  camph. 
,croc.  immifcemus,  quibusctiam  exorbitantes  fucculfus  fub  vomitu  crueu- 
{,0  infringuiuur  ,   &  ventriculo   imminens   inflammacio   prascavetur. 

§.     XXIII. 

Omnibns  vere  compofitionibus    palmam  prxripiunt  enemata  ex  radi- 
cibus   &  herbis  aptis  v.    g.    rad.    chin.   cichor.    herb.    cent.    min.  c.   b. 
tanacet.     Verbafc.   cum  florib.  &  florib.  chamomill.    &c.   &  pro  re  nata 
maifac  pillul.    molecula  &  furfur.   tritici  vel  filiginis  ,  fine    falis  vel    olei 
additione  prse^arata  ,    &    quotidie    ab  tb/.    matutino    tempore  poft  alvi 
dejcctionem  ,   fi ve  ficcibus   clyfmatis  portione   eductis,    tepide    applicata, 
&  ad  confumtionem  retenta.    Quae  omni  gradui    quadraot  ;  &  non    fo- 
lum  radices  moibi  potenter  eradicant ,     fed  etiam    fymptomatibus    fola- 
tium  arlerunt ;     ingredieiuia  enim    ejufmodi  funt   naturac,     ut   omnibus 
indicationibus  fatisfaciant ,  cum  deco&um  hocce   furfurum  mucilagine  de- 
mulfiva,  abfterfiva  &  reliquorum  ingredientium  virtute  tonica  ,    aperien- 
te  antifpafmodica  faturatum  ,  aut  vafculis  bibulls  inhalatum,  aut  per  va- 
ia  laclea  4ti   generis  "Winslovii  ad   maflam   fanguineam  translatum,  for- 
fan   ctiam   per  parietes  transfudans  vid.  Bag/.    dijfertat.    var.    argumenti 
o.   1.  p.   m.   ^8^.    obftrudiones  vafprum   probe  cofiquat ,  aut  ad  exitum 
difponit ,  fpicu'a  irritantia  obtundit ,    fcbrarum  poris  fc  infinuans,    eas 
ficcas ,    rigidas  .irrigat ,     earum   ereth  fmum     fed  it ,     pariter*   elafticita- 
tcm  ,   ofcillationem  proportionatam  fuinaminatam   refufcitat ,  qiltbus  por- 
ro  fit ,  ut  fanguis  verfus  ventriculum   inclinans  derivetur ,     &  ita  vices 
vena:  fectionis  fecurius  impfcantur,    flatus  in  coli  curvaturis  incarcerati 
■dcpulfentur  ,  colon  vero  yentriculo  circumfufum  ,    ipfum    tepido   eoque 
grato  vapore  perpetuo  afftet ,  fordium  ventilatio  &  excufilo  procuretur, 
ncc  non  turgefcentia,   quae  quandoque  particulis,    recenfita  medicamen- 
ti  conlii  uentibus  agilioribus  excitari  poterit  ,     omnimodo   praefcindatur. 
BagliviUi  in  dijfert.    de  anatome  &  de  morbu  folidorum  pag.  4JI.  ,,  au- 

P     3  „tumat 


ii8  K    JE    M    P    F  F, 

„  tumat  ejufmodi  remedia,  quibus  balnea,  fotus  nnnumerat ,  qnre  i'ri 
,,  humano  corpore,  elaterem  cum  rotis,  &  rotas  cum  elatere  mollia, 
„laxa,  &  facile  flexibilia  confervaie  valcnt ,  ad  vjfam  longam  ,  &  re- 
,,  verajeffe,  &  talia  dici  debere."  Enematum  enim  decoclo ,  tit  vapo- 
rem  ingredicntium  virtute  armatum  ■,.  refoluto,  nihil  eft  efficacius  ad 
vaporem  in  fabrica  cellulofa  fpiffefcentem  &  ftagnantem  mobilem  ,  ipli 
per  vafa  inhalantia  obftructa  viam  expeditam  reddendam  ,  &  ita  rigidi- 
tatem  &  coalefcentiam  impediendam.  Apprime  huc  faciunt,  quae  ill.  ttul- 
hirm  in  primis  lineis  phyjiologia.  %.  2^3-254.' &  fequentib.  egregie  de  bac 
materia  delineavit.  Confer.  etiam  Hojfm.  therap.  gen.  cap.  de  clyjleribus. 
Singularis  quoque  eft  ufus  ,  quem  foenerant  &  peculiaris  efficacia,  qua 
eminent.  Medicamenta  euim  per  os  fuperius  fumta  ,  poft  tot  mutatio- 
nes  faepius  colluvie  vitiofa,  acida,  liquore  gaftrico  ,  &  bile  corruptis  , 
ipfis  contingentes,  lipoft  tot  fecretiones  &  excretiones  perpe(f<s ,  deni- 
que  infarctus  infimi  ventris ,  maii  noftri  fcaturiginem  attingentia,  pri- 
marium  folummodo  hoftis  agmen  imbeciiliter  quidem  carpunt  ,  clyfte- 
res  vero  immediate  portam  malorum  pulfant ,  contumaces  obftructiones 
ex  omnibus  in  circuitu  partibus  aggrediuntur,  &  clauftra  eorum  eo  for> 
tius  perrumpunt. 

§.     XXIV* 

Porro  planum  facit  experimentum  illud  ,  quod  a&a  Anglicana  traduntY 
quo  minor  portio  fpiritus  vini  per  alvum  injecla  plus  inebriavit ,  quam 
confueto  itinere  ingefta  portio  major.  Certum  eft,  quod  in  coagmentatici 
nibus  illis  filamentofo-fibrofis  hioloci  nidulantibus ,  eliminandis,  omnia 
alia  remedia  incertos  pracftent  eh^ldus ,  &  iii  concretionibus  illis  gyp- 
feis  fine  clyfmate  lapis  minime  moveatur.  Laudes  hae  omnimode  effec- 
tui  refpondent  ;  haud  enim  pauci  cafus  nobis  obtigerunt,  ubi  enema- 
tum  nfu  quotidiano  ejufmodi  concrementa  polypofa,  pondere  fcpius  Vb'y, 
&  longitudine  ulnam  adaequantia  ,  &  formam  vaforum  retinentia ,  adco 
ut  tyronibus  impofuerint ,  putantibus  fe  vidcre  partes  folidas ,  nec  non 
conglobationes  fteatomatofas  ,  ovi  gallinacei  magnitudine  ,  &  magnam, 
copiam  calcuorum  duriffimorum  per  anum,  vel  fubftantiae  ftagnantis 
quid  magis  refolutum  ,  per  cutis  poros  ,  fudore  foetidum  fpirante  odo- 
rem  ,  aut  per  renum  tubulos ,  urina  materia  mucofa  filamentofa  refer- 
ta,  &  arenofa  turbulenta  apparente ,  fumma  cum  euphoria  cvacuata  funt» 

$.     XXV» 

Error  eft ,  quafi  epidemicus  ,  alvum  crebriori  ufu  enematum  in  coti- 
fuetudinerri  adduci ,  ut  in  pofterum  fuo  officio  rite  defungi  non  poffit , 
nifi  eorum  admonitu.    Ratio  enim    &    experientia   contrarium    probat , 

cum 


DE    INFARCTU    VENTRICULI.        119 

cum  clyfteres  noftra  mcthodo  concinnati  glandularum  duclulos  ,  inte- 
ftina  craifa  lubricantem,  &  fcybala  indurata  diluentem  fuccum  plorantes 
aperiendo,  conftrictioncs  rclaxando  ,  &c.  alvi  functiones  in  segris,  qui 
quotidie   duos  trefve  fumpferunt,  potius  in   ftabilem  ordiuem  redegerint. 

§.     XXVI. 

Ea  vero  clyfmata  ,  quae  oleofi ,  poros  occludentia  &  falina  exficcan- 
(ia  ,  ftimulantia  ingrediuntur ,  nec  non  purgantia  &  copiofa  laxantia, 
alvum  follfcitandi  fcopo  data  ,  pleniori  jure  hujus  criminis  accufanda 
funt.  Id  quod  fequentia  teft.intur.  Quidam  ex  fbrdibus  in  primis  viis 
hserentibus  variis  moleftiis  affticlus ,  repetitis  vicibus  purgantibus  trac- 
tacus  fuit  ,  nihilominus  rebellis  ifte  hofpes  hcroicis  hifce  infultibus  for- 
titer  renitebatur  ,  immo  obibnatior  redditus ,  tandem  cnematum  viri- 
bus  micioribus  ,  teniim  fenfimque  operantibus  ,  hinc  magis  homogeneis 
victoriam  conceifit.  Hae  enim  poros  intimius  fubeuntes  ,  copulas  tena- 
ces  vajidius  disjungentes,  brevi  temporis  fpatio  mucum  vifcidum  attenu- 
atum  per  vomitum  &  diarrhceam  rnagna  in  copia  feliciter  extermina- 
verunt.  Parimodo  enemata  ex  amaris  &c.  conftantia  oleum ,  antea  ciy- 
ftenbus  quoridie  injectum  &  parietibus  agglutinatum  faponaceo  fuo  prin- 
.cipio  abllerfum  ,  mirabili  modo  eduxerunt.  Multo  minus  clyfteres  lau- 
dati,  corpus  ,  uti  vulgo  eft  opinio  ,  debilitant  ,•  cum  complures  ,  qui- 
bus  aut  gravi  lapfu ,  aut  aliis  caufis  degluticio  fuit  interdi&a,  mucilagi- 
ne  furfurum  nutriverimus. 

Forejlns  l.  \6.  obf.  24.  refert  fe  non  alio  ,  quam  enematum  pracfidio 
^/omicus  cruenti   morbum    profligalfe. 

$.     XXVII. 

In  paroxyfmo  vero  enemata  ex  oleo  lin.  §x.  &  vitell.  ov.  no.  3. 
parata,  reliquis  anteponenda  funt,  quae  cum  pediluviis  &  frictionibus- 
inferiorum  ,  curationis  caput  maximam  partem  abfolvunt  ;  quia  fibrse 
hac  occafione  admodum  irritatae,  pulverulenta  minus  tolerare  poifunt.  Ni- 
trum  etiam  fufp.dtum  eft.  Horum  loco  aquae  diapnoicas  temperantes, 
dilucntia  cum  pauxillo  extracl.  cafcarill.  bellid.  lumbr.  nec  non  liquor 
anod.  min.  Hoffm.  &  eifcnt.  millefol.  rcfracta  dofi ,  externe  recenfita 
ungta  adhibenda.  Poft  paroxyfmum  fanguis  grumofus  in  cavitatem  ven- 
triculi  eructatus,  extr.  rhabarb.  aquof.  evacuandus,  &  fibrae  dilatatse 
iterum  adducendae  funt.  Quid  fimplex  decocti  radicis  juniperi  &  ene- 
matum  ufus  in  debellando  noftro  morbo  praeftare  poflit,  cafus  8.  cx  pra- 
xi  noftra  dcfumtus ,  &  jam  pridem  in  diifertatione  quadam  ,  fiftente 
obfervcttiones  prafficas   de  radicls  juniperi  decotfo  notatus ,    tefturi  poteft. 

C  A  S  U  S.   I, 


120  K     E    M    P    F  F, 


C   A    S    U    S      I. 

NObilis  quidam  febre  correptus  fuit  intermittente  ;  hac  vero  pet 
famigeratiifimum  illud  febrifugum  cohibita ,  aft  eo  ipfo  lentors 
humoribus  indudo,  poftquam  per  fefquiennium  bene  fe  hai>uilfet ,  tri- 
ites  curationis  frudus  prodiere.  Pcr  tres  enim  continuos  annos  cardiaU 
gia,  horridifque  &  ad  defperationem  accedentibus  anxietatibus  ,  ac  mi- 
rificis  admodum  pedoris ,  colli  ,  linguae  &  oculorum  fpafmis  detinebatur  > 
£epius  oculi  rigebant  cum  vifus  abolitione  ,  lingua  erat  immobilis  ;  ap- 
petitus  maxime  fub  ufu  ciborum  teneriorum  decrefcebat ,  3lvus  \  hrurr- 
que  erat  adftrida.  Hifce  miferiis  celeberrimi  medici  confulebantur  ,  tan- 
txque  pecuniae  fummie  impeudebantur  ,  ut  patiens  pecunia  pariter  a:~ 
que  viribus  fere  fuerit  cxhauftus.  Ptifanis  &  aquis  mineralibus  corpus 
quafi  inundabatur,  venx  autem  fedionibus ,  fanguifugis ,  crebrioribui- 
que  laxationibus  Jaudabiles  humores  ita  detrahebaniur ,  ut  ad  refoluiio- 
nem  impurorum  vix  fufficerent,  atque  magis  inde  efficeretur  ,  ut  pa- 
tiens  ab  uno  ad  alterum  medicum  devolveretur.  Hinc  cum  nobis  fefe  fa- 
nandum  committeret,  licet  de  nullis  moleftiis  in  abdomine  conqucftus 
fit,  nihilominus  cauifom  omnium  pixdidorum  malorum  eo  confidentius 
ibi  quxiivimus,  quo  magis  incoda  ,  aquofa  pallida  urina  id  confirmavit  ;• 
cumque  curam  unice  eo  direxiifemus ,  patienti  fub  ufu  dutiorum  cibo- 
jum  adpetitus  rediit  una  cum  viribus.  ,-Tandem  etiam  mira  excietio  effc 
fecuta.  Per  alvum  enim  quotidie  ter  vel  quatcr  non  modo  mucus  fub 
varia  fornia  abfque  aliis-  excrementis ,  fed  etiam  polypofa  concremen- 
ta  modo  avellanx  magnitudine,  modo  teretia  &  ulnx  longitudine  eicef- 
nebantur.  Atque  ita  patiens  malo  hadcnus  incurabili  liberatus ,  fanitu* 
tique  reftitutus  eft. 

C   A    S    U    S      I  1 

Mulier  quxdatn  paupera ,  multorum  liberorum  mater,  cui  per  totarri 
vitam  decoda  panis  &  cartoffeln  (uti  vocant  )  alimento  erant  ,  ex  con- 
crementis  in  utero  ac  fanguinis  ftagnatione  in  uteri ,  anique  vafis  pet 
niultos  atinos  ingentes  cruciatus  perpeifa  erat ,  quos  autem  non  delicate 
nec  medice  vivens  ,  per  totum  illud  temporis  intervallum  vicit.  Tan- 
dem  ctiam  infardus  ,  fcirrhi  lienis  &  pulmonum  fupervenerunt.  Hinc 
cum  mcerore  obruta,  tempeftate  pluviofa  montem  afcendere  vellet,  mor- 
tua  concidit,  poftquam  60.  circiter  annos  adimplevilfet,  Corpore  Ma- 
giftratus  juffu  diifedo,  fefe  manifeftabat ,  apoplexiam  cauilam  mortis  fuiffe- 
Prxterea  inteftinum  redum  penitus  petrefadum ,  &  collum  utcri  prx-, 
ter  naturam  protenfum,  &  fefquipoliic^m  longitudine  totum  oifeum  fefe 
,  nobis 


D  E    I  N  F  A  R  C  T  U     V  E  N  T  R  I  C  U  L  I.       121 

nobis  obtulir.  In  cavitate  uteri ,  ejufque  vafis  multa  concrcmcnta ,  va- 
faque  abdominis  eadem  ratione  comparata  invcnimus.  Id  quod  non  fo- 
lum  feniores  &  juniores  mcdici ,  fcd  &  illnltiiilimi  ordinis  hoiv.ines  ma- 
gna  admiratione   vidcrunt  &  manibus    contrc&arunt. 

Casus     III. 

Juvenis  quidam    temperamenti    melancholico-fanguinei  febre    intermit- 
tente  china  chinse' curabatur.    Poft   tres  \e;o  annos  curationis  hujus  e£- 
fcclus  fefe  exfcruerunt,    ita  ut    per  undecim    annos   preifionibus  hypo- 
chondriacis  ,  flatulentia,   melancholia ,   fub  variis  fcenis  excruciatus  fue- 
rit.    Quod  maxime  in  hoc  patiente  mirandum  ,   omnemque  fere  captum 
fuperabat,   erat ,  quod  conftante    nihilominus   adpetitu ,    tribus   feptima- 
nis  vix  femel  alvum  exoneraverit.   In  hoc  phxnomeno  admirationcm  ad- 
huo   magis  auxit   illud  ,    quod  alvo  nimirum   utut   obftipata ,     abdomen 
tamen  minus  intumuerit,  atque  alvo  laxata  excrementa  non  indurata  nec 
copiofa  ,  fed  fluida  prodierint.      Hifce  accedit ,    quod  patiens  nullum  per- 
ceptibilem  fudorem  fit  cxpertus ,    nec    eo    fecius   indufia   longe    eitius  , 
quam  fanus  quifquam    confpurcaverit.    Variis   remediis  ,    praecipue    vero 
laxantibus  contra  infolitum  huncce  arfectum ,   aft  nullo  cum  eJfeclu  ufur- 
patis,    patiens  a  medicis ,   fub   prsetextu ,    inteftinum  rctum   nimis   am- 
plum  effe ,    defertus  ,   noftrum  flagitabat  confilium.    Nos  vero    perfuafi, 
infardum  vaforum  ventriculi  &  inteftinorum  cauifam   hujus   mali    effc  , 
convenientem  ipfi  curam  pracfcripfimus.    De  qua  hic   notandum  ,    quod 
tot     enematibus     ipfi     injectis ,       ne     unicum      quidem      per      anum 
fecefferit  ,   nec     alvus     ante     tcrtiam     feptimanam     fucceflerit ,      donec 
poft     quadrimeftrem      remediorum    ufum     patiens      largos   fudores    ha- 
berc   cocperit  ,•  quibus  poft    odliduum   impuritatum   f\tis  nunc    prsepara- 
tanim  ,    humorumque  corruptorum  fub    forma   nigri    atque    foctidiifimi 
fanguinis  cxcretio  ad   3-4.  menfuras  fine    fcnfibili  quadam  moleftia  una 
nocte  infecuta  eft,    Hinc   cum  patiens    hac    excretione  debilitatus   vires 
rccuperaflet  ,  per  vomitum   quoque  nigrum  fanguinem  rejecit ,  atque  ita 
valetudinem  integram  &  alvinam    excretionem  ultro  quotidie  ordinatam 
obtinuit. 

C  A  s  u  s     IV. 

Mulier  Rufllca  fanguineo-cholerici  tcmperamenti,  per  aliquot  puerpe- 
ria  lochiis  non  ritc  fuccedentibus ,  mira  quscdam  concremcnta  ,  aut  fi 
mavis  molas  enixa ,  &  poftea  aliquoties  etiam  hsemorrhagias  uten  perpef- 
fa  eft  ,  ac  cohorti  morborum ,  eo  magis  erat  obnoxia  ,  quo  citius  men- 
fium  fluxus  jam  3f.  actatis  anno  fubfiftens  ceffaverat,  contrarias  etiam 
rnedicorum    curas  mira  admodum  fymptomata   fecuta  erant.     54.  rctatis 

Difput,  MedkQ-Pratf,  Tom.  III.  Q_  anno 


122  K    E    M    P    F  F, 

anno  nos  confulebat,  quo  tempore  variis  adhuc  laboravit  anxiis  fpa- 
fticifque  pathematibus  ,  oedemate  pedum  ,  intumefcentia  abdominis  ,  nau- 
fea  ,  atque  vomitu  ,  unde  iibi  perfuadebat  lumbricos  latos  ,  (qui  morbus 
nationibus  feptentrionalibus  endemius  elt)  cauflam  omnium,  quibus  vexaba- 
tur ,  malorum  efle ,  &  murmura  illa  ,  quae  in  abdomine  percipiebat , 
edere  ,  quam  quidcm  opinionem  illud  confirmabat ,  quod  nempe  fupe- 
riori  anno  vermes  tales  i>.  ulnas  longitudine  aequantes  ,  per  anum  eje- 
cit.  Nos  vero  impuritates  uteri ,  &  infar&us  vaforum  ventriculi  &  in- 
teftinorum  ,  &  inde  vitiatam  chylofin  omnibus  ipfius  pathematibus ,  (1- 
mulque  lumbricis  natales  dedifle  ,  ipfi  demonftravimus  ,  curaque  cauffis 
hifce  oppofita  fimul  prsediximus ,  eam  inter  alia  etiam  calculofam  mate- 
riam  excreturam  ;  quod  &  evenit.  Ex  utero  enim  non  folum  polypofa 
concrementa,  fed  &  per  alvum  praterea  incredibilem  copiam  calculorum 
ejecit.  Celeberrimus  quidam  medicus  ,  qui  hocce  phsenomenon  vix  cre- 
debat,  ideoque  per  complures  horas  ad  omne  dubium  evitandum  pa- 
tienti  etiam  tunc  temporis,  cum  alvum  dejiceret ,  adftabat ,  tandem 
vero  mir?e  huji  s  excretionis  convincebatur,  &  fefquiunciam  calculorum 
horum.  aflervavit.  Licet  patiens  poftea  maximam  partem  bene  (bfe  ha- 
beret ,  tamen  vomitu  reje&io  fanguinis  vafa  ventriculi  infarcientis  fub- 
fecuta  ,  atque  ita  patiens  firmam  valetudinem  nada  elt 

C  a  s  u  s     V. 

AHa  ,  eademque  auguftiftlma  per  8-  annos  vomitu  crebriori,  nauTea,' 
ardore  veptriculi ,  anxietatibus  pracordiorurn,  intenfo  ad  venerem  fti- 
mulo  ,  tantoque  oris  rbetore  vexata,  ut  fapius  omnia  ingefta  fcccum  al- 
vinarum  faporem  ipfi  exhibuerint;  ab  archiatro  per  totum  illud  tempus 
fortuito ,  (  ipfam  enim  morbi  eauffam  non  perfpexit  )  bene  quidem  cu- 
rabatur.  Novo  autem  morbi  infultu  archiatro,  nefcio  an  fato ,  vel  pc- 
Litica  quadam  de  caufla  in  fufpicionem  adaclo )  scgra  ab  aliis  medicis 
per  opiata  tam  interne ,  quam  externe  adhibita  ,  eo  quidem  cum  erfec- 
tu  tractabatur ,  ut  eo  magis  accelerat?e  mortis  cauflam  oculis  cernere 
Hcuerit.  Dilfecl:o  enim  cadavere  omnia  ventriculi  vafa  nigro  atque  fpha- 
celofo  fanguine  incredibilem  in  modum  diftenta  ,  ovarium  vero  ,  vafa  , 
glandulaeque  uteri  cum  rene  finiftro  petrefada  reperiebantur. 

C  a  s  u  s     VI. 

Alia  anomalia  menfium,  difficultate  deglutiendi,  &  reliquis  fignis 
intardus  vaforum  ventriculi ,  praecipue  vomitu  crebriori  laborans  ,  adhi- 
bitis  drafticis  purgantibus ,  venaque  crebrius  fedta,  copiam  fanguinis  n'- 
gri  tuetidi  evomebat,  fubfeqnentibus  convulfionibus  &  aliqualibus  hemi- 
plcxix  fignis  ,  os  continuo  fanguine  fcetido   fcatebat,    cum    fumma  da- 

glu- 


DE     INFARCTU    VENTRICULI.        12? 

glutiendi  difficultate.  Medicis  ordinariis  ,  in  divcrfum  abcuntibus  ,  alius 
nimis  fero  in  confilium  vocatus  inftantcm  mortem  pracnuntiavit ,  fum- 
mifque  de  hacce  argra  follicitis  pcrfonis  fimul  indicavit  ,  obltiuclionem 
vaforum  ventriculi  caiiifam  &  originem  pathematum  ,  &  brcvi  fuble- 
cuturae  mortis  cfTe.  llxc  fcntentia,  quamvis  ludibriis  cxcepta ,  tamcn 
fatis  fcdione  agrotse  ,  puullo  poft  dcfunctsc  ,  confirmata  eft.  Aperto  enim 
abdomine  omnia  ventriculi  &  ocfophagi  vafd  fanguine  diftenta  &  dif 
rupta  liene  incolumi  reperiebantur. 

C  A  s  u   s     VII. 

Senex  fexagefimum  fextum  annum  agens ,  qui  aliquot  annos  antea 
ventriculo  male  affecto  detentus  fuit ,  incidit  in  febrem  tertianam  ,  cui 
medicus  quidam  purgantia  ,  fudorifera  &  tandem  chinata ,  infaufto  co- 
namine  oppofuit.  Hac  enim  motus  febriles  mitigarunt  quidem ,  aft 
virium  proftrationem  ,  agrypniam  ,  alvi  obftructionem  ,  &  cephalalgiam  fe- 
rociffimam  &c.  provocarunt.  Hoc  pado  patiens  in  haud  leve  vita  dif. 
crimen  addudus ,  noftrum  Sagitavit  confilium.  Quod  quidem  eo  rediit , 
ut  corpus  fudoriferis ,  purgantibus  exficcatum,  emaciatum,  ante  omnla 
dyfteribus  humedaretur ,  vigor  fuffuratus  refufcitaretur,  &  ventriculus 
fanguir.e  corrupto,  cortice  peruviano  magis  incarcerato  ,  fiipra  indiec- 
ta  medendi  ratione  liberaretur.  Tali  modo  cura  inftituta7,  fub  moti- 
bus  febris  jam  redcuntis  auctis  ,  excretio  placida  ,  tamen  copiofa  fan- 
guinis  nigri  ,  putridi ,  fcctidi ,  per  vomitum  &  alvum  contigit ,  cujus 
felici  fucceffu  tam  febris,  quam  pragrelfarum  moleftiarum  caufa  radici- 
tus  exftirpata,  icgrotus  optime  convaluit. 

C  A  s   u  s     VIII. 

Vir  3?.  arinorom  ,  in  febribus  intermittentibus ,  quotidiana,  tertia^ 
na  &  quartana  febrifugis  confuetis  ad  ultima  fere  redaclus,  fuppreilis 
haemorrhoidibus  ,  regurgitationem  in  regionem  ventricnli ,  cum  innume- 
ris  moleftiis  conjunctam  ,  expertus  eft.  Preiliones  pracipue  in  hypo- 
chondrio  dextro  ,  anguftia ,  virium  &  adpetitus  proftratio  &c.  acce- 
dentibus  praterea  febre  lenta  &  rejectionibus  quotidianis  per  vomitum  , 
materise  cruento  mucofae  ,  id  efficiebant,  ut  nihil  viro  ad  ftmmum  rei- 
feriarum  complementum  deeffe  videretur.  Hoc  malo  multos  per  annos , 
inter  acerrimos  dolorcs  agltatus ,  acidulis  aliquoties  ac  plurimis  aliis 
remediis  fruftra  adhibitis ,  ad  dececttm  juniperinum  &  enemata  quo- 
tidiana  ,  noftro  fuafu  confugit  ,  quibus  auxiliis  poft  aliqnot  hebdoma- 
das  vorrmus  ccjfarum  >  &.  merbus  plenaric  profligatus  cft. 


a  2  ca- 


124      K£MPFF,  DE  INFARCTU    VENTRICULI. 

C  A  s   u   s     IX. 

Demum  fubnectere  mihi  liccat  cafum  notatu  digniflimum  ex  aliena 
licet  experientla  defumtum.  Is  quidcm  refertur  in  the  appendix  to  the 
London  mdgaztne  17  <?o.  &  ad  fcopum  noftrum  apprime  quadrat ,  quse- 
que  a    nobis  dicft  s  funt  egregie  illuftrat   atque   confirmat  : 

Chirurgus  quidam  nomine  Smich  ,  vir  36.  annorum  ,  ab  aliquot  re- 
tro  annis  de  moleftiis  ventriculi  conqueftus ,  continuo  fere  rcjecit  ali- 
menta  ,  poftquam  eadem  vix  unam  alteramve  horam  alTumfiflet ,  cum 
exquilitis  circa  fcrobiculum  cordis  doloribus.  Neque  ullum  levameti 
fentiebat  nifi  ab  opiatis ,  ac  liquoribus  fpirituofis  ,  idque  per  exiguum. 
tantum  temporis  intervallum,  unde  &  eadem  pelTimo  licet  erTectu  copio- 
fius  identidem  devorabat.  Idem  per  duas  trefve  fedes  duas  circiter  un- 
cias  materiae  purulentse  excernebat.  Aliquot  ante  mortem  feptimanis  do- 
lores  penitus,  vomitus  vero  fubinde  tantum  celTabant.  Quod  quidem 
quotiefcunque  accidit  ,  toties  quicquid  alfumferat ,  fine  ulla  mora  inte- 
ftina  permeabat.  Totum  morbi  decurfum  dejediones  biliofae  comita- 
fcantur ,  tandem  diu  fatis  langucfcens  accedente  cedemate  pcdum  finiit 
vitam.  Cadavere  diflectione  aperto  tunicx  ventriculi  mutatx  erant  iti 
fubftantiam  uniformem ,  albam  ,  minus  elafticam  ,  &  tantum  non  car- 
tilagindfam  ,  cujus  quidem  craflities  f^  pollicis  xquabat.  Praeterea  ven- 
triculus  adeo  erat  contractus ,  ut  ultra  5.  vel  6.  uncias  haud  caperet. 
Superficies  ejus  interna  illita  erat  materia  vario  colore  diftincla :  reli- 
qua  vifcera  illrcfa  videbantur ,  excepto  tantum  omento  ,  quod  ut  om- 
nibus  corporibus  tabidis  folenne  eft,  maximam  partem  erat  confum- 
tum  ;  unde  &  ventriculo  eoufque  conftricto ,  non  potuit  non  furfum  tra- 
hi.  Addit  cafus  hujus  perrari  obfervator  £7riKgt<riv  fuam  hifce  verbis : 
vero  fimillimum  eft  ,  morbum  hunc  primam  originem  duxilTe  ab  obftruc- 
tione  glandularum  ,  humorem  iftum  fecementium ,  qui  tunicam  villofdin 
ab  acrimonia  tuetur,  atque  impedit ,  quo  minus  alimenta  digeftionis 
tempore   ventriculum    ftimulent. 

Plures  adhuc  obfervationes  ad  ea  ,  qure  indicavimus  confirmanda  ad- 
ferri  poiTent  >  fed  ne  limites  prsefcriptos  migremus  ,  huicce  dilfertationi 
ituponimus 

F    I    N    E    M. 


COTHOFRED.l 


L  X  X  V  I  I  I. 

GOTHOFREDI    SAND 

E    T 

GEORGII  ALBERTI  STOLZ, 

RARUS     VENTRICULJ     ABSCESSUS, 

Regiomonti  19  Maii  1701» 


[X  i 


(   127) 


/     N.     J. 

INter  alias  accidcntales ,  qufbus  a  morbo  morbus  diftlnguitur  differen- 
tias  ,  non  rejicicnda  eft  ctiam  ea  ,  qua  raro  &  non  raro  fcu  crebro 
alius  obtingere  dicitur;  quamvis  enim  hoc  &  fimilia  ipfi  morborwn  effentia 
rtihil ,  Ji  adfint ,  addant y  fi  abfint ,  demant  i  attentum  tamen  reddere  me- 
dicum  ,  atque  vel  fatis  exercitatum  etiam  ,  exercere  valent.  Quodfi  nam- 
que  tefte  experientia  ,  juxta  efEuum  Plippocratis ,  2.  aph.  49.  £=?  50.  Con- 
Jueti  folitos  labores  ferre ,  etfi  fuerint  invalidi  aut  fenes  ,  non  confuetis ,  qtiam* 
vu  robujiis  &  juvenibus ,  facilim  ferant ;  &  confueta  longo  tempore  ,  etiamfi 
deteriora  jint  ,  infuetis  minus  molesia  foleant  effe  :  quis  non  iutelligit  affe- 
ctum  quemcunque ,  quo  contingit  rarius  ,  eo  periculum  ,  quando  con- 
tingit ,  intendi  magis  ,  mnjorique  cum  animi  intentione  &  circumfpectio- 
ne ,  curam  ejus  eife  aggrcdiendam  :  ejufmodi  aifectibus  raro  evenientibus 
vero  ,  ventriculi  etiam  abfceifus  fuppurabiles  ,  apoftemata  didlos ,  annu- 
merandos  effe  ,  dubitaverit  nemo  qui  perpenderit  ,  Scriptorcs  medicos  , 
quotiefcunque  in  mentionem  aifedus  hujus  incidunt ,  rarum  eum  efle  , 
uno  quafi  ore  fateri  omnes  :  quare ,  cum  non  adeo  multo  e'apfo  ab  hinc 
tempore ,  curationew  morbo  huic  adhibere  mihi  obtigerit ,  quid  circa  euni 
obiervatum  ,  qua:  item  inftituta  cura  fuerit ,  has  in  paginas  (i  conjicerem  , 
non  alienwm  me  fadlurum  ,  fui  arbitratus  j  fequenti  vero  hae  fe  habuerunc 
modo  : 

Die  1 1  Julii  ft.  n.  anni  serae  Chriftianoe ,  fupra  millefimum  fexcente- 
fimum  ,  nonagefimi  quinti  ,  vocatus  ad  Plurimum  Reverendum  DomU 
num  Georgium  Rofchey  ,  Ecclefise  apud  Regiomontanos  cathedralis  Ar- 
chi  -  Diaconum  bene  meritum  ,  acceili  ;  agebat  vir  ifte  setatis  annum 
quadragefimum  quartum  ,  habitus  natura  erat  macilentns ,  capilli  nigri , 
oculi  concavi,  color  fufcus  ,  ftatura  mediocris ,  ipfe  infuper  manfuetus , 
laboriofus  ,  folitudinem  amans ,  ab  ineunte  ftatim  setate  ,  afperam  fortu- 
nse  fortem  in  paupertate  expertus ,  quam  tamen  femper  acque  tulit ,  ftu- 
dia  fua  ,  comite  licet  egeftate ,  induftrie  excoluit  &  abfolvit ,  donec  tri- 
gefimo  primo  setatis  anno ,  cathedrali  quae  apud  nos  eft  Ecclefiie  ,  con- 
cionator  praeficeretur  ,  cujus  officii  fundtionibus  atque  muniis  ,  quoad  va- 
letudo  concedebat ,  ex  omni  parte  fatisfecit  :  Novennium  &  quinque  men- 
fes,  ex  quo  coelibem  mutavit  vitam  ,  non  fine  variis  calamitatibus  vixit  ; 
ex  obitu  enim  duarum  conjugum  ,  unicxque  nondum  trimulre  filiolae  , 
acerbo  ludlu  atque  mocrore  aifectus  fuit  ;  totumque  tempus  iftud  demcis 
tantum  annis  tribus ,  in  viduitate  tranfcgit :  cumque  fuperioris  anni  fep- 
timo  Septembri  ,  tertiam  vita:  fociam  accepiifet  ,  jam  tum  ex  tot  prnc- 
grellis  diificultatibus ,  viribus  fractus  ,  nihilominus  pro  indefeifo  labotc  fuo 

Offi, 


128  S    A    N    D  , 

Officii  fui  partes ,  inter  prsefentifTimas  virium  debilitates  ,   imo  deliqnia , 
explevit,  donec  anno  hoc  ineunte  ,  ingravefcente  in  dies  morbo  ,    leclo  uf- 
figeretur  ,  de  hinc  feviflimis  (in  ru-nor  ferebat)  alvi  torminibus,   percina- 
cibufque  adftricTionibus  ,  ultra  dimidium  annum  fuit  excruciatus ,  &  quam- 
vis  fanitatem  ,     aliquo  modo  recuperare   x»ideretur  ,    dum    aliquot   ante 
feptimanas   (infirmus  licetadhuc)    ter  ad  audiendjs  confelfiones  in  tem- 
plum  abiret,   adeo  tamen  iuvalefcebat  malum  ,  ut  denuo  iecTo  teneretur  , 
ex  medicamentorum  autem  ufu  opis  nihil ,    morbum  vero  quotid.e    ingra- 
vefcere  ,   ex  virium  decremento  fentiebat.    Vocatus  ego  ad  eum  acceili , 
aderat  ibi  fua  Domina  Conjux  ,   ejufque  frater  germanus  ,  Dominus  Cafpa- 
rus  Meyer,  Pharmacopceus  Elecloralis  privilegiatus,  ut  &  Dominus  Johan- 
nes  Godfched  ,   Med.  Licent    &  P.  P.  Collega  meus  honorandus ,   ad  cu- 
ram  mecum  fimul  fufcipiendum  eo  vocatus  :  contemplatus  ego  Dominum 
segrotum  ,    colore  fubpallidum  &  cadaverofiim  ,  atque  manibus  pedibuf- 
que  prseprimis  vero  facie  adeo  tumidum ,    ut  etiam  oculi  exinde  profundi 
apparerent ,   eum  inveni ;  quacrenti  mihi  ex  eo  ,  doleretne   parte  aliqua  , 
cibum  an  appeteret  &  alvus  in  excernendo  ,    fuum  faceret  officium  ,  fom- 
num  num  caperet ,    &  fimilia  ;    refpondit  voce   quidem  firma  ac  clara  , 
appetitum  effe  proftratum  ,   nec  fe  rebus  aliis ,  nifi  pulmentis  atque  in  exi- 
gua  quantitate  vefci  poffe ,    alvum  vero  in  dejiciendo  eife  promptam  ,   fae- 
cefque  confiftentiae  debitae ,    ad  fomnum  fe  effe  propenfum  ,    atque   dor- 
mire  plus  fatis  ;    cseterum  acutis  doloribus  ab  aure   finiftra  in  finiftrum 
Hypochondrium  ,  ad  inftar  fagittse   delabentibus  ,    faepius    infeftari  ,    ibi 
quoque  fub  coftis  tumorem  ,    cum  exiguo  tamen  dolore  ,  fentire.    TacTu 
malum  exploraturus  ego,  latum  digitum  circiter  ab  umbilico  ,  hypochon- 
drium  finiftrum  verfus  ,    dcprehendi  tumorem  durum  pugni  magnitudi- 
ne  ,  quem  compreffi  quantum  poteram   (  renitebatur  enim  )  interrogans  , 
num  doleret ;    ad  quod  refpondit ;  fe  comprefTioncm  quidem  fentire ,  fa- 
cile  tamen  ferre ,    talefque  dolores    ( Ci  dolores  dicendi )   parvi  pendere , 
cum  vehementia  longe  non  accedant  ,    ad  immanes  iftos  quos  ante  hac 
effet  perpeffus  imo  vel  decuplo  (ut  loquebatur)   iftis  fint  minores.     Cum 
hxc  mecum  reputo ,    ventriculum  male  fe  habere  ,   atque  ex  apoftemate 
eum  laborare  afferebam  ;    nolebat  affentire  Dominus  patiens  fed  refere- 
bat ,   fe  bene  jam  antea  intellexiife  ,    ventriculum  hic  non  laborare ,  fed 
malum  omne  in  hepate  fitum   effe  ,    huic  etiam  omnem  curatioriem  an- 
tea  adhibitam  fuiffe ,   quam  porro  etiam  continuandum  putabat  :    rege- 
rebam  ego  ,    me  quidem  ,    quo  morbo  ante  hac  tentatus  fuerit  ,  non  nof- 
fe  ,   nec  opinioni  meae  contrariari ,    fi  tempore  praeterito  hepar  male  affe- 
ctum  fuerit ,   in  pracfenti  vero  ftatu  nihil  obvenire ,    quod  hepar  segrota- 
re  monftret  ;  llve  enim   ad  fitum  partium  internarum  five  alia  hic  con- 
fideranda  attendam  ,    affedtum   ventriculo  non  adfcribere ,    aut  a  conce- 
pta   femel  opinione  decedere ,    me    non   poffe  ;    neque  citra  neceiTitatem 
ihtum  naturalem  linquendum  ,  &  ad  praetematuralem  tranfeundum  effe. 

Suf- 


RARUS    VENTRICULI     ABSCES.       129 

SurFragantem  mihi  hic  habebam   Exccll.    Domin.  Johanncm  Godfchcd  , 
Collegam  mcum  honor.mdum  ,    qui  fe  mecum  in  eadem  ftare  fentcntia  , 
ultro  declarubat  ,    nec  hujus  affeclus  fubjeclum  aliud ,   niil  VerttriculunS 
cognolcere ,    neque  antca  cognovide  ,   hanc  fuam  fentcn*iam  ,    jam  tum 
quoque  aliis  explicuiffe  ,    qui  tamcn  hac  de  re  cum  eo  confentire  nolue- 
rint ,    fed  potius  pro  rcfellenda  iententia  hac  ,  -in  diifcctionc  cadaverum  , 
10  praeternatUKili  pra:fcrtim  ftatu  ,   aliquoties  hepar  eoufque  dcfccndiife  , 
obfervatum  fuitfe  protulerint  :    iuquiebam  ego  ad  hiec  ,    me  quidem  de 
monftrofa  cjufmodi   hcpatis  excrefcentia  nunquam  aliquid  aut  lcgille  aut 
inaudivilfe  ,    nec  adhuc  nllam  percipere  rationem  ,    quse  a  concepta  fe- 
mel  opinione  me  dimovere  polfit  *,    quare  ,    meo  judicio ,    omni  cogita- 
tione  curaque  in  id  incumbendum  nobis  eife  ,   quo  abfceffus  ante  omnia 
ad   maturationem  perducatur  ,     poftmodum   vero  confolidetur.    Et  cum 
cafus  lit  infolitus  ,    qualem  perraro  obfervari  obtingat  ,    atque  diligentem 
mereatur  meditationcm  ,    me  hanc  rem  mecum  ulteiius  perpenfurum  aje- 
bam  i    idem  quoque  Dominus  Licent.  Godfched  non  tantum  fe  etiam  i~c- 
dulo  acturum  ,  &  per  otnnia  fententiam  meam  ,    jam   tum  comprobate  , 
affirmabat.    Attamcn  priufquam  difcederemus  ,    ftomachicum   in   formu» 
la  fequenti  ptjefcriplimus.    #.   tlix.   vitrioli  mynficht»  Sp.  aperitiv.  Penot. 
a.   5j.   Sp.  theriacal.  f.  camphor.  elfent.  cent.  min.  cal.  aromatic.  a.  5^. 
M.   D.    S.      Magen    und    Leber   Elfentz ,    tlavon    50    Tropjfen   des  Tages 
3   nuhl   in    gewohnlichcn   Getriinck  zu    nehmen.     Poltera    die  ,    cum    ite- 
rum    Dominum  ccgrum   vilitaremus  ,    audiebamns  ,    pisefcripto    medica- 
mento  eum  aliquoties  fuilfe  ufum  >    aliquid  etiam  levaminis  exinde  perce- 
pilfc  ,    quapropter   ufum  ejus  quoque  continuare  vcllet   :    circa  nodem 
niediam  vero  vomitu  ejcciffe  materiam  liquidam  ,    &  quidem  in  fatis  lar- 
ga  quantitatc  ,    qiue  ,   ut  ex  fpurcatis  ea  ,    &  denigratis  lecti  linteis  videre 
crat  ,   colore  nigro  ,   atramento  non  ablimilis  fuerat  :    ejedam   materi.im 
arbitrabar  ,    nihil  aliud  nili  bilem   aut   corrupta  in  ventriculo  affumpta 
fuilfe  y   bilcm  vcro  fuilfe  ,    quantitas  inprimis  magna  ,  fapor  item  fere  in- 
fipidus  &  quafi  ferrcus  ncgabant ,   reftabat  igittir  pro  faburra  ,   five  re  ali- 
qua  in  vcntriculo  corrupta  alia  habendam  eam  elfe  :    porro  iterabam  pri- 
die  a  me  dida  ,    repetens  ,   me  hanc  rem  mecum  bene  reputalfe  ,    quofc 
dam  etiam   circa  hanc  materiam   Autorcs  evolviffe  ,    inter   quos  citabam 
Valefcum   de   Tharanta  ,     qui   capitnlo  de  apo/lemate  ventriculi  ,     Philonii 
fui  ,    non  folum  graphice  affedum  hunc  dcfcripferit  ,    fed  &   fymptoma 
iftud  ,   de  quo  maxime  conqueftus  erat  Dominus  scgrotus ,    defluxionem 
nempe  a  capite,   accurate  pertradaverit  (  mirabaiur  D11.  Licent.  Godfched 
oxquifitam  obfoleti  hujus  Autoris  curiofitatem  ,    cum   ex  allato  libro  le- 
geret  ipfius  verba)   addcbam  autem  ,    quod  ,    quanto  magis  mecum  cogi- 
taverim  ,    quoque  plures  evolverim  Autores ,    eo  magis  in  fententia  mea 
priftina  ,    fuerim   confirmatus.     Nunc  adhuc  ,   nigrorum  vomitum  acce- 
derc  ,    certo  indicio  ventriculi  tonum  viiiatum  eife.    Parte  itaque  aifcda 
JDifput.  Medico-Pratl.  Tom.   \l  I,  R  jam 


150  S     A    N    D  ; 

jum  cognlta  ,  de  conveniemibus  folum  medicamentis  ,  iifque  talibus,  qnse 
immediate  in  eam  agcre  quirent  profpiciendum  elfe ,  via  videlicet  in  pro- 
patulo  exiftente  ,  cefophjgo  nempe  ,  quo  natura  ad  aifumra  demittends* 
ucatur.  Ad  medicationem  conveniens  &  a  natura  indicatum  videbatuc 
nobis  Emeticum  ,  quod  tamen  exhibere  &  proltratae  vires  vetabant ,  & 
uccipere  Domiuus  paciens.  renuebat ,  qui  noltros  fermones  animadvertens 
adevc«--bat ,  fi  ad  accipiendum  id  cogeretur  ,  fe  cum  vomitorio  limul  & 
animam  redditurum.  Datum  ergo  eft  fequens  :  £e.  Sacchar.  finilf.  $#. 
Baliam.  Vit.  gr.  iij.  M.  f.  1.  a.  Eleofaccharum.  S.  Eroffnender  Krdjft- 
Zucker  auf  1  mahl.  Et  injunctum  ,  ut  de  eifentia  antea  prseferipta  (i- 
mul  caperet.  Iater  abeundum  converfus  ad  amicos ,  dicebam  ,  mihi  vi- 
deri  non  levem  putredinis  vel  morticinii  fufpicionem  colorem  hunc  ni- 
grum  injicere  j  veuiebat  enim  mihi  in  mentem  ,  iimilis  feie  a  me  anrfs 
abhinc  undeviginti  obfervati  cafus  ,  quando  eo  tempore  a  venerando 
Domino  noftro  Seniore  D.  Wofeginio  ,  tunc  aliis  occupationibus  praepe- 
dito  ,  ad  Generufam  Matronam  Kegiomonto  feptem  milliaribus  ruri  de- 
cumbentem  ,  ut  in  faciendo  ei  medicinam  illius  vice  fungerer,  miifus 
eram  ,  utero  gerebat  aegra  hscc  ,  fimilibus  infuper  correpta  fymptom-atis 
foepe  etiam  materiam  nigram  huic  per  omnia  (imilem  evomebat ;  nun- 
ciatum  mihi  deinde  eft  ,  eam  triduo  pofrquam  illinc  difceiferam  ,  vita 
fuilfe  defunclam  ,  &  in  evifceratione  ,  a  chirurgo  ejus  viciniae,  oppidi 
nempe  Bartenfteinenfis  ,  fi&a  ,  ventriculum  fphacelo  (ideratum  &  atra- 
tum  ,  fuiife  extractum.  Die  tertia  &  fequentibus  ufque  ad  decimam  , 
qu;e  Domino  acgroto  emortualis  erat ,  Menfis  vero  di&i  vigefima.  ,  ea- 
dem  &  reverterunt  ,  &  exacerbata  fuerunt  fymptomata ,  qua  propter  & 
eorundem  medicaminum  ufus  fuit  continuatus ,  uti  hujus  Menfis  I3tia 
die  ,  Stomachicum  ,  prima  die  prscfcriptum  ,  fuit  iteratum  Die  I4ta,  i6ta 
&  I7ma,  ficque  tribus  vicibus  Eleofaccharum  fuit  repetitum  ,  I4ta  quo- 
que  fequens  fuit  exhibitum.  #.  Balfam.  Peruvian.  nigr.  £/A  f.  c.  f.  q. 
Sacchar.  Canarienf.  Eleofaccharum.  D.  S.  Erojfnender  und  heilender  zu- 
cher  auf  I  viahl.  1 5 ta.  Ventriculi  regioni  imponendum  emplaftrum  fc- 
qucns  dibatur  :  fy.  Empl.  diachyl.  c.  gumm.  de  ammoniac.  oxycroc. 
a.  q.  f.  nvalax  Sp.  terebinth.  ol.  menth.  ftillat  gt.  vij.  f.  1.  a.  Empla- 
ftrum  ftomachale  ,  figura  ufitata.  S.  zertheilendes  wid  jidrckendes  Ma~ 
gen-PfaJhr  zum  iiufferlichen  Gebrauch.  Decima  feptima  in  locum  eflenciae 
jam  bis  exhaultye  ,  fequentem  futfecimus.  I^.  Mift.  fimpl.  TincT:.  Bezo- 
ardic.  Michael  cf  liquid.  e(fent.  fumar.  a.  3j.  M.  D.  S.  Magen  und  Le» 
ber  -  Eifentz  ,  davon  50  biji  60  Tropjfen  in  gewdhnlichen  Trincken  zu 
nehmen.  Quoniam  etiam  Dominus  xgrotus  in  Potiunculae  forma  ftomj. 
chicum  poftulabat  ,  ipfi  fequens  praefcripfimus  quod  ^c.  Elix.  Vit.  Mar- 
thiol.  f.  Mofch.  O  rantiar.  Citr.  V  Cinnm.  (impl.  a.  5.  M.  D.  S. 
$ttirckendes  Magen  -  Elixier  ,  davon  nach  Belieben  I  paar  Leffel  voll  zu 
nehmen.    Elixiiis  hujus  duo   cochlearia  ,   aliquoties  de  die  accepit ,    non 


R  A  R  U  S     V  E  N  T  R  I  C  U  L  I     A  B  S  C  E  S.       131 

tamcn  negtafto  aliorum  medicamcntorum  ufu  :  ilcnuo  quoquc  hoc  ip- 
ium  1911*  prxparatum  fuic.  Die  i&va  utile  vifum  eft  ,  clyfmate  ,  & 
tali  quiJem  ,  quod  nullo  tinctum  eflct  co'orc  ,  intcftlna  elucre  noa 
quidem  obftruclione  alvi  id  requirente  ,  (eum  rucc  quotidie  fuum  faceFefr 
uhicium)  lcd  tantummodo,  ut  in  excretis  obfervare  liceret,  num  ma- 
tcria  ejcfmodi  nigra  ,  in  inteftinis  quoque  ftabularetur  ,  quamobrem  in- 
j  ci  fequens  jutfimus,  Rec.  Herb.  IV.  Emollicnt.  a.  m.  j.  Coqv.  in  V 
iimpl.  q.  f.  Colatur.  Rcc.  §x.  add.  b*  3fv-  Fuit  hoc  injeclum  poft  rre- 
riditm  ,  atque  in  craftinum  ufquc  meridiem  retentum  ,  &  cum  ejicercrur, 
in  vafe  cefali  fuppofito  ,  nihil  prceterquam  aqua  atrata  ,  repertum  fuit. 
Pro  refocillandis  viribus ,  quibus  infigniter  defici  deprehendebatur ,  Ana- 
lepticum  exhibuimus ,  quod  Rcc.  V  Rub.  id.  ccraf.  nigr.  ex  typh  C.  C. 
cinam  f.  a.  ^j.  Conf.  alkcrm.  f.  m.  &  ambr.  3}.  Eleofacchar.  Citr.  3ij. 
M.  D.  S.  kriijftig  StUrcktaigt  -  Wajfer  ,  nttch  Belieben  dazon  zu  nehmcn. 
Mofchus  &  Ambra  tum  in  hoc,  tum  in  Elixirio  ante  exhibito  ,  quia  Dn. 
acger  nos  monebat  fe  ea  averfari  ,  confulto  fuerunt  omiifa.  Binis  vero 
vicibus ,  iona  fcilicet  &  2oma  ,  quse  dies  erat  ultima  ,  hujus  medicamemi 
praeparatio  fuit  iterata.  Ipfa  hac  emortuali  die  ,  tribus  circiter  poft  obi- 
tum  horis  ,  ut  exentcrationi  pcrficiendx  interetfemus  ,  vocati  fuimus  , 
quomodo  ea  inftituta  fit,  qux  item  notatu  digna  circa  eam  occurrerint, 
itatim  diligenter  a  nobis  ,  germanice  quamvis ,  perfcripta  fuerunt ,  ea  ver- 
bo  ad  verbum  latine  reddere  >  hicque  fubnectere ,  non  incongruum  vifum 
fuit ,  qux  fic  fe  h-ibent  : 

Anno  1695.  die  20  Julii  ft.  n.  hora  prima  poft  meridiana  ,  nos  infra 
fcripti  medici  petitu  Dominx  vidux  &  cognatorum  beati  Domini  Rofcheyi, 
ha&enus  Archi-Diaconi  Ecclefix  noftrx  cathedralis  ,  in  xdibus  ejus  com- 
paruimus  ,  ut  Exenterationi  in  pie  defunclo  Domino  ,  a  Domino  Chri- 
ftiano  Hammcl ,  Reip.  Kniphofianx  chirurgo  ordinario  perficiendx  inte- 
relfemus  ,  &  Ci  quid  circa  eam  notandum  occurreret ,  in  id  curatius  in- 
quircremus.  Quood  fpeciem  itaque  corporis  externam  ,  purum  id  ,  & 
intaminatum  invenimus ,  quamvis  valde  collapfum  &  emaciatum  ■■>  facie  , 
manibus  pcdibufque  exceptis,  qusc  partes  magnam  partem  tumentes  fue- 
runt  &  turgidx,  ac  ita  quidem  ,  &  ubi  digito  premerentur ,  fcrobiculi  feu 
Veftigia  impreifa  remanerent.  Deinccps  ,  poftquam  cutis  cum  fubj^cente 
pauca,  eaque  flavefcente  pinguedine  ,  incifione,  a  claviculis  fub  collo  fu- 
per  fternum  &  abdomen  ( vcntrem  infimum  )  per  peritonxum  ad  ingui- 
na  ufque  per  crucem  facta  ,  feparata  eflet ,  fternum  una  cum  coftis  fpu- 
riis  ,  a  coftis  veris,  defe&ione  cartilaginearum  produ&ionum  folutum  at- 
que  furfum  reclinatum  fuit ,  ubi  fitum  ,  figuram  &  colorem  vifcerum  con- 
tentorum  ,  Ciwe  partium  internarum  ,  tam  mcdii  ,  quam  infimi  ventris 
confideravimus  ,  cunclaque  perfc&e  bona  ,  prxcer  vcntriculum  ,  ifi  quo 
inania  finiftra  (finiftrum  hypochondrium  )  verfus  ,  ingens  tuberofus  at- 
^ue  cerebro  non  abfimilis  gibber  abfceflus ,  fcu  potius  apoftema ;  &  hepar, 

R    2,  quod 


13*  S    A    N    D, 

quod  colore  ex  rubro  flavefcente ,  crepidine  fua  Cive  parte  tenui ,  concava 
aiuica  (qua ,  latus  iluiftrum  verfus  ventriculo  incumbit)  vix  pennam 
ecimmunem  fcriptoriam  cralfum  ,  ipft  etiam  ea  parte  ,  ventriculo  adnatum, 
inventa  fuerunt.  Quo  autem  commodius  cun<fta  ,  quae  de  re  eife  vide- 
bantur  ,  invcftigare  poifemus  ,  diaphragma  a  coftis  &  dorfi  fpina  circum 
circa  folutum  ,  tum  &  ccfophagus  una  cum  trachca  (qua  pharyngem  & 
laryngem)  fupra  ,  inteftinum  rcdnm  (longanon)  vero  infra  ,  duabus 
his  extremitatibus  duplici  ligatura  injccli,  abfdifa  ,  ficque  vifcera  ,  fcu 
partes  imernae  ,  cor  fcilicet ,  pulmones,  ventriculus  ,  hepar,  inteltina  ( 
cum  vaiis  &  ligamentis  fuis  exempta  fuerunt.  Poftea ,  partem  unamquam- 
que  fingulatim  cxaminavimus  perquifivimufqoe  ,  a  ventriculo  ,  quia  hie 
omnium  viuoiillimus  apparebat,  initio  facto.  Hic ,  qua  colorem  ,  confi- 
ftentiam  ,  figuram  &  magnitudinem  alias  inculpabilis  fuit ,  prxterquam 
quod  ad  &  fuper  eum  admodum  rarus  abfceifus  feu  apoftema  adfuerit , 
qui  ad  finem  oefophagi ,  id  eft  orifkii  veutriculi  finiftri ,  vulgo  fuperioris 
Jcu  majoris  di&i ,  latus  dextrum ,  ab  anteriore  parte  incipiendo ,  laevor- 
fum,  per  totam  partem  gibbam  ad  fundum  ufque,  in  orbem  exporrectus 
crat  ;  hepar,  qua  partem  fuam  fimam  feu  tenuem  &  concavam  qua  ven- 
triculo  incumbit  „  apoftemati  adnatum  erat,  quapropter  apoftema  hoc 
quibufdam  ex  hepate  enatum  videbatur  ,  aft  hepar  una  cum  tunica  ,  fi- 
ve  membranuia  fua  ,  illaefum  fe  feparari,  &  digicis  quidem  tantum  ,  ci- 
tra  fect.ionem  ,  patie.baturj  circa  quam  divulfiouem  aliqualis  ftridor ,  acii 
conglutin.itus  dropax  aut  vefica  divelleretur  perfentiebatur  ;  cum  apofte- 
ma  hoc  dcfuper  incideretur,  incilio  ad  cavitatem  ventriculi  penetrabat  f 
,^ui  alias  nihil  ,  nifi  materiam  atram  ,  terrx  vel  tin&urae  aqua  dilutje 
nigrse  ,  non  abfimilera,  quantitate  minimum  duas  menfuras  noftrates  , 
{vulgo,  StorF,  .dictas  )  libras  medicinales  o&o  plus  minus  adimpleiir 
tem  ,  tn  fe  continebat  :  materia  hac  ,  in  paropfidem  peculiarem  immiifa, 
fedlio  per  apoftema  &  fanam  veutriculi  partem  perficiebatur ,  ubi  in  inte- 
jriore  ventriculi  parte  ,  apoftema  qua  fubftantiam  fuam  perfimile  veteri  fe- 
vo  aut  lardo  rancido  )  qualiter  in  apoftematibus  ad  purulentiam  feu  ma- 
turitatem  teudentibus  plerumque  comparatum  eife  folet  )  colore  vero  , 
tam  extrinfecus  q.uam  intrinfecus  ,  penitufque  fubflavum  reperiebatur  , 
palmum  circiter  latum ,  trefque  tranfvcrfos  digitos ,  plus  minus  craf- 
fum  ,  in  confpectum  apoftema  hoc  veniebat  ,  notandum  etiam  hic  eft  , 
quod  per  totum  hoc  apoftcma  nihil  de  ventricun  tunicis  ,  hoc  eft  ,  mem- 
.  branis  fuis  naturalibus  ,  feu  fubftantia  ,  deprehendi  potuerit  :  unde  noa 
pd  ventriculum  id  adnatum  ,  fed  totam  ventriculi  fubftantiam  irf  apofte- 
ma  hoc  converfam  fuilfe ,  perfpicue  elucet  ;  intus,  &  infra  quidem  ,  ad 
fundum  ventriculi ,  in  fine  apoftematis  ,  ad  perfedam  jam  illud  pervene- 
rat  maturitatem  ,  ruptumque  crat  ,  quare  ,  perfeclum  concoctum  pus  , 
digico  diverlis  vicibus  exemptum  fuit :  erat  apertio  rotuuda  ,  duos  prxtec 
jpropter  cranfverfos  digitos  longa  ,   totidcmquc  lata.    Practer  haec  ,   tam  in 

rugis 


RARUS     VENTRICULI    ABSCES.       133 

rugis  feuplicis,  quam  ambobus  ventriculi  orificiis ,  nihil  vitiofi  invcntum 
fuir. 

In  hcpatis  examinationc  fimiliter  intra,  extraquc  uec  induratio  fcu  fcY- 
rhus  ,  ncc  t.u.mor ,  aut  pus ,  aut  aliud  quicquam  ,  rcperiri  potuit,  practcr 
colorem  ,  qui  aliquando  pallidior  naturali,  qui  in  fanis  corporibtis  cifc  folc", 
apparuit ;  prscterea  fima  fou  angulta  hcpatis  pars ,  qua  vcntriculo  hoc  vi(- 
ciis  incumbic,  vix  pcnnae  vulgaris  fcripcoriae  craificudine ,  ipCt  porro  hxc 
pars ,  nihil  tamcn  ulcra  (lcrni  cufpidcm  ,  mucronata  cartilago  didlam  ,  cx- 
porredta,  ventriculo  adnata  fuic  invenca,  prout  fupra  jam  rciatum  fuit.  In 
poro  bilario  &  Fcllis  veficula  ,  nulla  ctiam  obftrudtio  ,  ncc  aliud  quid  obfeiS. 
vacum  tuit.  ipfa  bilis  in  vefica  bilaria  ,  in  modica  quantitate,  &  colorc  prav 
lina  ,  cveterum  vero  conljltentia  tciiuis ,  reperta  fuit.  Dudtus  icem  Choli- 
jdochus  feu  meatus  communis  &  dudtus ,  in  &  per  quem  b  lis ,  tam  ex  vefi> 
ca  bilaria  ,  quam  poro  bilario  ad  incettina  (  inteltinum  duodenum)  fluit , 
ijne  omni  menda  inventus ,  ipfa  etiam  bilis  ,  compretXa  fellea  vefica  non  im- 
cedita  ,  ad  ccuue  inteftinum  delata  fuit. 

inteltinum  cocum  ,  tam  tenue  quam  magnum  (crafTum)  plene  fanum  at- 
que  line  mimma  etiam  menda,  ut  &  interius  omni  materia  vacuum  &  pu- 
rum  ,  ac  quali  elucum  ,  fuit  repertum  :  nifi  quod  ex  humore  quodam  nigro 
intrinlecus  hincinde,  leviifimc  tamen  ,  atfixo,  rem  talem  nigricantem  illud 
permeaiie  ,    colligi  potuerit. 

In  vencre  medio  ,  timilicer  cundta  bene  conftituta  atque  integra  fuerunt: 
in  pulmonc  &  circa  eundem  quoque  ,  minime  quicquam  notari  potuit,  fcd 
coioie  iuo,  lobis  item  atque  inceriori  fua  fpongiofa  fubttancia  &c.  adeo  bo- 
nus  ,  uci  vel  ullo  modo  deiiderari  pocuiifet  ,  fuic  repertus.  Pariter  quod  ad 
,cor  attinet ,  uihil  (ingulare  obfervari  potuic;  aperto  nempe  pericardo,  if- 
vvolucro  ilto  membranofo,  quo  cor  cingicur,  humor  in  eo  contencus ,  feu 
liquorejus  naturalis,  quancitate  mediocri,  fubalbidus  deprehenfus  fuic ;  cor- 
dedeinde  extradto,  dexter  prius  feu  raajor  ,  ac  poftmodum  finitter  feu  mi- 
nor  ejus  ventriculus ,  una  cum  auriculis  appofitis ,  diflevcli  fueruut ,  ubi  pro- 
ha  cundta  venere  m  confpedtum.  In  ipfis  veucriculis  cordis ,  feu  cordis  fi- 
uibus ,  fpeciacim  vero  finiltro ,  cum  vena  pulmonaria  &  arterta  aorta,  peni- 
ius atque  penitus  rubra  aderat  miceria„  ut  intuitu  ipfo,  polypi  prDefentcs 
crederentur ,  nulla  tamen  materia  ilta  pr<sditaerat  duritie  ,  fed  mollis,  per- 
quam  facile  digitis  couteri  poterat,  quapropter  eam  ,  fanguiuem  grumofum, 
qualis  demortuorum  corporum  communiter  etfe  folet,  nos  eife  exittimavimus. 

Hoc  infuper  notandum  ,  quod  per  totum  apertum  corpus ,  liccc  vafa  fau- 
guifera  majora  fuerjnt  ditfedta  ,  fanguis  perpaucus ,  vix  quartarium ,  vel 
Jibrain  medicinalem  faciens  ,  .contentus  fue.ri.t. 

Pariter,  fimulac  corpus  aperiebatur,  &  partes  (vifcera)  tradtabantur , 
odor  acetum  accrrimum  obolens  fuit  perceptus. 

Gothofredus  Sartd,  Ph.  &  Med.  D.  P.  P.  (L.  S. ).  Johannes  Gottfched, 
flied.  Lic.  &  i\  P.  (  L.  S.  ).  Chriftian  Hammel ,  Chirurg. 

R     3  $•  I. 


534  S     A    N    D 


§.     I. 


REccnfitum  moJo  cafum ,  medice  confideraturi  nos,  non  ab  re  fore 
judicamus  inquirere  ,  qno  morbo  pie  defun&us  hic  Jtger  laboraverit  ,• 
■&  an  contra  verum  morbum  inftituta  fuerit  atratio  j  quod  quscilionis  hu- 
jus  primum  ,  cognitionem  fcilicet  alfeclus  concernit ,  cum  via  alia  nulla, 
nifi  diligenti  fignorum  perpenfatione ,  ad  eam  devenire  liceat ,  hoiic  viac 
&  nos  femper  inltitimus  ,  memores  iftius  Hippocratis,  quod  habet  lib. 
de  Art.  XX.  4.  inquiens  :  Medicus  fiquidem  fuffecerit  ad  cognofcendum  ,  fuf. 
jiciet  etiam  adfanandum  -,  fufficere  vero  ad  cognofcendum  medicus  qui  pote« 
rit ,   niii  iignorum  notitiam  probe  iibi  comparatam  habuerit  ? 

$.     I  I. 

Licct  vero  non  ignoremus  ,  figna  certa  infallibiiia  ac  demonftrativa  s: 
pro  cognofcendis  morbis  non  dari  ,  ut  propterea  etiam  ,  eam  quorun- 
dam  Do&orum  Do&rinam  ,  qua  inter  o-r\uciiov  &  Teicjutfpiov  inter fignuni 
&  indicium  ita  difiinguunt ,  aut  fignum  flerumque  quidem  fignificet ,  quia 
veri  fimile  efi  ,•  non  femper  tamen  ,  quia  necejfarium  ,  non  eji  :  indiciuvt 
contra  unum  perpetuo  defignet ,  minimeque  fallax  fit ,  cum  Joh.  Antonid. 
van  der  Linden  Meletem.  Medic.  Hippocrat.  pag.  309.  inutilem  elfe  judi- 
cemus ,   cum  conjlet  Hippocrati  promifcuum  utriufque  vocis  ufum  ejfe.  ibid, 

§.     III. 

Non  tamen  propterea  empiricam  ,  non  paucorum  approbamus  niethtis 
dum  ,  qua  fufque  deque  habita  fignorum  confideratione  j  uniufmodi  me- 
dicamentis  ,  quofvis  curare  moibos  non  vercntur ;  fed  ut  docet  Galeuus 
Comm.  111.  in  Prognoji.  Hipp.  31.  Aet  XPA  ira.vTot  $-edo-<zo-Q<x,  t«  o~r,* 
fjcilcti  kcu  fty  7ri?evsiv  evi.  Semper  oportet  omnia  perpendere  figna  ,  £5? 
non  fidere  uni  tantum  :  Sic  enim  quifquh  advertit ,  notitiam  fibi  comparat 
tx  comparatione  rei  fignificantis ,  cum  fignijicata.  Protinus  enim  comparatio^ 
xe  per  difcurfum  ,  &  conciufione  per  Syllogifmum  fa&a  ,  inteUe&us  figna  i 
ceu  rerum  vejiigia  fecutus ,  invenit  &  apprehendit ,  quod  qu&rebat  -  ut  do- 
finas  mirari  mentem  ratiocinando  vefiigare  ,  five  per  fignorum  vejiigia  con- 
tendere  ad  cognitionem  ejus ,  quod  latet.  Non  enim  aliter  ignoti  notitiam  af- 
fequt ,  quam  ex  noti  datur.    Vid.  Lind.  c.  1. 


§.  I  v. 


R  A  R  U  S     VENTRICULI    ABSCF.S.       13? 

$.    I  V. 

Quoniam  autem  eum  ,  quifquU  fibi  morbi  notitiam  expleuo  compararc  fa- 
ta  nt ,  inqnirere  de  illo  bU  bina  oportet ,  fiquiAem  eorum  qiut  inquirenda 
fuut ,  du»  exijhntiam  morbi  an  fcilicet  &  ubi ,  duo  ejfentiam  :  Qnis  videli- 
cet  £•?  quali*  mnrbtts  fit  fpeUant  :  Ita  &  hic  ex  obfervatis  (ymptom  itis  fin- 
gula  erunt  manifefta  ;  dicitnr  cnim  de  noftro  Dn.  acgroto ,  quod  colore 
fub  paliidus  &  cadaverofus  ,  manibtts  pedibttfque ,  pr.tprimU  vero  facie  adco 
tumidm  ,  ut  etiam  oculi  exinde  profundi  apparuerint  ,  confpiciendus  fuerit  y 
quod  item  appetitits  fuerit  projiratus  ,  nec  nifi  puhnentU  qnibnfdam  ,  iifqne  in 
exigua  quantitate  fuerit  pajius ,  alv/ts  iu  dejiciendo  fuum  fecerit  ojficium  ,  ipfe 
porro  <tger  in  fomuum  pyopenftts ,  dolores  acutos  ex  aure  finifira  in  hypochon- 
drium  ejm  laterU  delabeutes ,   ut  £f?  tumorem  ibidem  deprehenderit. 

§.  v: 

Quodfi  allata  hacc  vel  leviter  faltcm  trutinentur,  non  tantum  Dn.  aegro- 
ium  in  ft.itu  p.  n.  conftitutum  &  quidem  non  leviter  affedtum  ,  fcd  & 
partem  primario  atfedam  ,  affectum  etiam  ipfum  ,  Iuculcnter  demonftra- 
bunt.  Via  vero  meliori  nulla,  cuncla  ha?c  nos  inventuros  fcimus  ,  quam 
C\  ad  functiones  partium  proprias  feu  naturales  ,  refpiciamus  ,  de  harum 
cnim  aliqua  lsefi  ,  verijfimum  arguere  ,  necejfario  eam  partem  Ufatn  ,  cujta 
eji.  Ut  habet  Anton.  van  der  Linden  Meletem.  Medic.  Hippocratic.  p.  3<;i. 
Si  itaque  &  in  hoc  aegro  idem  hoc  confideremus  ,  partem  ,  prseter  ven- 
Criculum ,  hic  nullam  aliam  ,  primario  arfe&am  fuiffe  cognofcemus.  Et 
quoniam  Medico  Pra&ico  non  fufficit  fcire ,  quse  pars  laboret ,  fed  etiara 
quo  ea  modo  laboret ,  cognofcere  eum  oporteat ,  nifi  fermone  tantum  fed 
£5*  opere  medictts  haberi  voluerit,  juxta  Hipp.  Leg.  III.  4.  idem  &  hic  /«- 
tnor  durus  latum  digitum  circiter  ab  umbilico  ,  hypochondrium  finisirum  ver- 
fus  deprehenfus  ,  prodit.  Antequam  autem  de  parte  afFedta  ,  ipfoque  af- 
fecflu  propius  inquiramus ,  neceifarium  cenfemus ,  de  naturali  ventriculi 
conftitutione  ,  atque  functionibus  ejus  ,  quaedam  prxmittere  ;  neque  enira 
arTedtum  in  fubjedo  perfpicere  quis  poterit ,  nifi  cognitionem  habeat  fub- 
jecti  integri  &  adhuc  fani ,  ficque  re&um  norma  fit  &  fui  &  obliquL  Conf. 
Qalen.  4.   Method.  med.  2. 

§.     V  I. 

Ventriculum  qutem  natura  fabricavit  ,  ut  fit  promptuarium  quoddam  om- 
tUHtn  particularum  commune ,  in  medio  animali  pofitum  &c.  Scribit  Gale- 
rius  lib.  4.  de  ufu  Part.  cap.  I.  Medium  hoc  animalis  eft  in  infimi  ven- 
tris  parte  fuperiore ,  five  epigaftrio ,  proxime  fub  diaphragrnate ,  inter  pii, 

mas 


136  S    A    N    13  , 

mas  li.mborum  vcrtebras  &  cartilaginem  mucronatam  ,  lienem  a  finiftns 
hibet ,  a  dextris  &  anterius  hepar  ,  cui  cedens  ,  finiftra  rotundiore  ao 
majore  fui  parte  verfus  finiftrum  latus  propendet  ,  dextra  vero  minore  , 
magis  attenuatus ,  inteftino  jungitur  duodeno ,  quod  cum  reliquo  inteftino 
&  omento  inferius  ,  fuperius  vero  feptum  ,  feu  diaphragma  &  dextro 
fuo  luteri ,  five  anguftse  &  attenuatse  parti ,  partem  hepatis ,  interioreai 
&  inlenorem  ,  cavam  feu  fimam  didtam,  incumbentem  habet  :  pofterius 
denique  reperitur  pancreas  ,  quod  latiore  fua  parte  hepatis  confinia  acce- 
flens  circa  primam  lumborum  vertebram  ,  ei  fubfternitur  ,  meacumque 
bilurium  ac  portse  truncum  includens ,   duodeno  inteftino  jungitur. 

§.     V  I  t 

Fi^uram  obtinet  oblongam,  non  abfimiiem  utriculo  ,  partem  ,  finife 
tram  verius ,  majorem  gibbofam  ,  dextram  vero  ,  tenuiorem  &  minorcnl 
feu  attenuatam  ,  fecundum  quas  duas  partes  in  tundum  feu  cavitatem  ,  & 
duo  OL-:ricii  diftinguicur  :  fundus  maxima  pars  eft  totius  ,  &  inferior  * 
potifftma  fua  ampntudine  ad  finiftrum  latus  inclinans ,  in  qua  prima  codia 
peragitur  :  orificia  quamvis  ambo  in  fuprema  ventriculi  regione  fint , 
alterum  tamen  eorum  ,  quod  finiftrum  eft,  vulgo  fuperim ,  alias  os  veii- 
tricu  i  fimpl-iciter  dicitur  ,  hoC  alterum  magnitudine  ,  cratfitie  &  amplitu- 
dine  fuperans  ,  ut  cibum  quoque  durum  ,  aut  etiam  femimanfum  ad- 
mittat,  propter  amplitudinsm  proprio  liomine  ftomachus  appellatur  ,  mul- 
tis  fibris  orbicularibus ,  ac  nervis  a  fexto  pari  pertcxitur  >  undc  exquifitifc 
fimo  pollet  ienfu  ,  atqtie  cor  per  confenfum  condolet  ,  &  affecTus  ejus « 
animi  deliquia  ,•  a'iaque  cardiacis  fimilia  fymptomata  gignimt ,  quamo-» 
brem  veceribus  cor  feu  corculum  appeliatur  ,  continuum  eft  ccfophago 
ac  cJiaphragrrtati  ,  e  regione  cartilaginis  mucronatse  feu  enfifbrmis ,  hinc 
Kpigaftrii  fuperior  pars  cutis ,  qu?e  cartilaginem  hanc  tegit ,  cordis  fovea 
&  fcrobiculus ,  Germanis  clie  Hertz-Grube ,  communiter  appellatuf.  Dex- 
trum  vulgo  inferim  didtum  *  altero  anguftitfs  ,  non  nihil  reflexum  ,  ac 
hbris  tranfverfis  ,  nec  non  circulo  cralfiore  ,  nmfculi  orbicularis  forma 
pvaeditum  ;  quo  hie  exitus  ventriculi  melius  claudatur  ,  donec  cibus  con- 
coCTus  in  cremorem  liquidum  niutatus  fit ,  proprie  Pylorus  feu  Janitof 
nominatur  ,  inteftino  duodeno  continuum  ,  alimenta  concocTa  ad  intefti- 
na  dimittit ,  quae  tamen  non  effluunt,  fed  per  afcenfum,  vi  motus  pe- 
riftaltici ,   expelluntur. 

§.    VIIL 

Magnitudo  variat ,  pro  fexus  ,  tctatis ,  &  corporum  varictate  ,  tanta 
tamcn  cuique  eft  ,  ut  fufficiat  penui  diario,  tunicaceus  interim,  ut  coti- 
•cahi  polHt  aut  laxari ,  pro  mcnfura  aflumptorum ,  bcne  hic  notandum, 

tu- 


RARUS     VENTRICULI    ABSCES.       137 

tunicaceam  hanc  ventriculi  fubftantiam  ,  non  fimplici  ,  fed  triplici  con- 
ftare  membrana  :  exterior  communis  eft  ,  a  peritonseo  nnta  ,  &  cruilif- 
Jima  iiuer  eas  ,  qux  a  peritonxo  oriuntur  :  n.edia  catnolior  ,  in  qua  uc 
&  intima  ,  qusc  nervofa  ac  rugofa  exiftit  ,  imprimis  confpicua  eft ,  fi- 
braruro  varietas  ,  in  orbem  ,  obliquum  &  retium  ,  exporretiarum  ,  ad 
vilccris  robur  ,  facilcmque  retcntionem  &  expulfioncm.  Intima  ,  quae 
ciufta  mucilaginofa  ,  (  carneam  dicunt  alii)  obdutiaeft,  ut  a  fuccorum 
acrium  injunis  ,  illacfa  fervetur  ,  cclbphago  &  oris  partibus  communis 
eile  ,  vulgo  traditur ,  cum  tamen  longe  melius  continuam  elfe  eam  ,  di- 
cetur ,  nam  longe  alterius  eft  naturse  &  ftrudturae  ,  ac  ratione  fuce  tem- 
periei ,  ac  conformationis  ,  mirabilem  fermentativam  qualitatem  ,  qua 
uefophagi  orifque  tunica  deltituitur  ,^  in  fe  continet ,  atque  hinc  peculia- 
rem  humorem  fermentaceum  in  fe  generat  &  recondit ,  quo  bene  fe  ha- 
bente  ,    codioncs  ventriculi  felicius  procedunt, 

§.     I  X, 

Nervos ,  uti  §.  7.  jam  dictum  ,  recipit  a  fexti  feu  vagi  paris  trun» 
cis ,  juxta  cefophagi  latera  deicendentibus  ,  qui  fub  cefophago  per  fep- 
tum  (  Diaphragma)  tranfientes  ,  ramos  ftomachicos  ,  inferiorem  fcili- 
cet  &  fuperiorem  conftituunt  ,  .ita  ut  inferior  ,  qui  ex  paris  vagi  ramis  , 
utriufque  lateris  cefophagi ,  internis  ,  limul  unitis  ,  conrlatur ,  ventriculi 
iundum  obduccns  ,  propagines  tn  toto  tradu  quaqua  verfum  difpergat  j 
fuperior  contra ,  ex  ramis  ejufdem  paris  vagi ,  utriufque  lateris  cefophagi 
externis  (imul  unitis  conftans  ,  vifceris  fummitatem  ,  atque  orificium  ejus 
finiftrum  imprimis ,  multis  propaginibus  perreptet.  Longe  vero  plures  ner- 
vi  hoc  finiftrum  adeunt  orificium  ,  quam  quidem  alterum  feu  dextrum  , 
atque  illud  ita  involvunt ,  acfi  ex  folis  nervis  compofitum  effet  :  per  hos 
ncrvos  copioli  fpiritus  animales  in  ventriculum  deferuntur  ,  acutum  ei 
ienfum  confcrentes ,  qui  propter  majorem  nervulorum  copiam  ftomacho 
infertam  ,  fuperiore  parte  acutior  eft ,  quam  inferiore,  cujus  ratione  fa- 
mes  illic  imprimis  oriri  creditur  ,  quemadmodum  partem  eam  contrahi 
&  quafi  corrugari  fentiunt  valde  efurientes.  Per  hos  nervos  ,  ventri- 
culi  nbris  quoque  infunditur  vis  fefe  naturaliter  contrahendi  ,  in  qua- 
cunque  contentorum  excretione  :  per  eofdem  etiam  magnus  ventriculi 
confenfus  eft  cum  cerebro  ,  ut  mirum  non  fit  pereuffo  &  affeclo  ce- 
rebro  ,  ventriculum  turbari  ,  &  vomitiones  fieri  ,  maxime  in  hemi- 
crania  ,  atque  viciflim  ,  ventriculo  male  affedo  ,  animalem  quoque  fa- 
culutem  languerc. 


Difput.  Medico-Pra&.  Tom.  III.  S  f  X. 


138  S    A    N    D  , 

§.     X. 

Vafa  etiam  reclpit  plurima  :  &  arterias  quidem  a  cocliacse  ramodextro,' 
parte  quidem  elatiore  Gajhicam  dextram  ,  quae  Pylorum  accedit  ,  atque 
hic  Pylorka  Spigelio  appellatur  ,  humiliore  vero  Gajhoepiploidem  dextram, 
ad  rundum  &  medium  annexam  :  a  ramo  finiftro  autem  feu  Splenico  di- 
&o  ,  parte  fuperiore  Gajlricam  habet  Majorem  ,  qux  poftquam  furculum 
tribuit  elatiori  ac  medix  ventriculi  fedi ,  duas  propagines  peculiaribus  no- 
minibus  infignitas  ,  ad  ventriculum  projicit  :  i°.  nempe  Coronariam  flo- 
macbicam ,  qux  orificium  fuperius  coronae  inftar  cingit ,  &  corpori  ipiius 
ventnculi  varios  ramulos  tribuit ,  &  2°.  Gajhicam  finijlram  ,  quae  dex- 
trorfum  in  ventriculi  fuperiora  ,  &  ad  Pylorum  transfcrtur.  Practerea 
ramus  hic  cceliacx  fplenicus  ,  antequam  lienem  ingrediatur  ,  fuperiore 
parte  emittit  vas  breve  arteriofnm  ,  ad  fundi  ventriculi  finiftrum  latus  , 
6c  Gajho  Epiploidem  finijham ,  qux  fuperiore  omento  fuffulta ,  finiftram 
fundi  ventnculi  fedem  perreptat ,  anteriori  &  pofteriori  ejus  parti ,  nec 
non  omemo  ,  ramulos  tribuens  :  de  quibus  videatur  Diemerbr&ck  Ana- 
tom.  lib.  6.  c.  j.  pag.  m.  %i^.  Officium  harum  arteriarum  eft  ,  ventri- 
culo  advehere  alimentarium  fanguinem  quo  nutritur. 

§•    X  I." 

Venarum  exilium  plurimas  quoque  habet  ramificationes ,  inter  tunicas 
ejus  latentes ,  quarum  vajrjae  hic  illic  concurrentes  ac  coeuntes ,  tandem. 
quatuor  erTormant  venas  infigniores ,  ad  port^e  venam  tranfmittendas  : 
fcilicet  Gafhicam  (hxc  reliquis  #major  eft  )  Gajiro  Eviploidem  finifiram  , 
dextramque  ,  &  ramum  pyloricum  :  item  aliam  infuper  yenam  infignem  , 
vtu  venojjim  breve  appellatum.  (hxc  modo  uno  ,  modo  duobus  ,  tribus5 
pluribufve  ramis  ,  a  ventriculo  egreditur)  ramo  fplenico  inferendam.  Per 
has,  fanguis  a  ventriculi  nutritione  refiduus ,  verfus  henar  dcfertur.  Quod 
enim  antehac  medici  tradiderunt ,  per  vas  hoc  venofum  brcve  ,  a  liene 
acidum  quendam  fuccum  aut  fanguinem  ,  afcendere  jn  yentriculum,  ad 
ejus  nutritionem  ,  &  fimul  ad  cibi  appetentiam  ,  feu  famem  in  ventriculo 
excitandam  ,  id  Neotericorum  curiofior  Anatome  ,  omnino  pelfum  dedit: 
in  fectionibus  enim  vivorum  animalium  ,  injecla,  vafi  brevi  venofo ,  li- 
gatura  ,  intumefcentia  inter  ventriculum  &  ligaturam,  detumefcentia  vero 
mter  ligaturam  &  ramum  fplenicum,  mox  apparet,  certo  indicio  ,  nihil 
a  liene  ad  ventriculum ,  fed  continue  fanguiriem  a  ventriculo  ad  ramum 
fplenicum  defluere  ,  eumque  non  ingredi  lienem  ,  cum  vafis  hujus  ingrcl- 
fus  ,  in  ramum  fplenicum  ,  non  nihil  plerumque  diftet  a  liene ,  fed  per  ra- 
nium  hunc  reda  deferri  ad  portam. 

$.  XII. 


RARUS    VENTRICULI    A  B  S  C  E  S.       139 

§.     XII. 

tx  infigni  hac  vifceris  hujus  ftruclura  ,  de  officii  feu  funclionis  ejlis 
tfignitate  racile  conftare  poteit  :  officium  fcilicet  cit ,  ut  fit  receptaculum 
uliumptorum  ,  &  ferviat  naturas  pro  cacabo  ad  coqucndum  pultcm  fuam, 
Vitie  confervattdie  caufa  :  confervatio  hacc  rcquirit  alimcntum  ,  (ive  ma- 
teriam  coniimilem  &  congenerem  ,  Lind.  Meletem.  p.  18.  quoniam  autem 
ex  triplici  materia  ,  fluida  videlicet  ,  folida  &  fpirituofa  ,  corpus  noitrum 
conitat  ,  &  quutidie  plurima  e  corporibus  diffluunt  ,  ncceflc  eft  ,  nifi  irl 
eorum ,  quas  effluxere ,  ldcum  ,  alia  fubinde  rcftituantur ,  breVi  corpus 
concidat ,  propterea  tale  tantumque  reponi  oportet  ,  qur.le  &  quantum 
deperiit,  fi  in  itatu  corpus  fervare  veiimus  ,  pro  triplicis  ergo  hujus  fub- 
ftantke  diminutione  ,  alimenti  quoque  tripliccm  etie  dirfercmiam  ,  coti- 
venit,    qnod  perfpicue  fatis  docuit  Hipp.  iib.  de  Flaiib.  IV.  S-  fic  fcribens : 

v  '  ~  .'    Q.      '  f    ■  +     'V11  •? '  '      x  ' 

T«    <rci)[j.cuct  tccv  re   avirpcvTroov   kch    tcjv  uAAc<jv   (^ctioov  ,    ctTTo   tokttsw 

tpsQcov  TQsQovTcti.  &c.  Corpora  omnia  ,  ttttn  homiumt  tvm  rethjuorrint 
qttoque  amniatitium  ,  a  triplici  nutritnento  fnjlentantur  :  horum  autem  nu- 
trimentwwn  nontina  bac  funt  ,  cibm  j  potus ,  Spiritus  ,  &  Spiritus  quidetn 
qui  in  corporibus  Juut  ,  jiatrts  vocantur  ,  qui  vero  extra  corpora  exiflunt , 
ier.  Qui  jatte  maximus  in  omuibm  ,  qua  corpori  accidttnt ,  £^  autor  £«? 
Douiium.  Hinc  fpirituofo  Cive  igui ,  aer  nutrimentum  prxbet ,  quo  fi  ignis 
frivetnr  t  vivere  uon  poljit  Hipp.  de  Flatib.  V.  16.  de  Aliment.  XI.  r. 
Conf.  de  Corde  III.  6.  £<y  13.  Fartibus  fluidis  &  iiccis  vero  ,  potus  & 
eibas.    ConK  Hipp.  de  Aliment.  L  3.  £y   VIL  4. 

§.     XII  I. 

Non  fatis  autem  eft ,  tantum  corpori  reponi  alimenti  ,  quantum  de- 
pcriit ,  fed  rcquiritur  antc  omnia  ,  ut  &  tale  iit ,  quale  deperiit.  Nam 
coujervatio  ,  quxdam  quafi  goieratiouis  perpetuat-io  efi.  Confervatio  requiril 
alimentum  ,  Jtve  materiam  confimilem  &  congenerem.  Materiam  ,  ttt  ejns 
acceffu  Jiat  accejjio  corporis  j  coujimilem  :  quia  ex  facili  fimile  fhnili  coapta- 
ftrr  )  cumqtte  eo  coalefcit.  Exfacili,  ruquani  :  qttia  fimilia  funt  quafi  unum, 
eji  enim  manifejla  in  ipjis  idmtitas  qualitatis.  Congenerem  :  fi  enim  fnnile  Ji- 
tftili  attgetur  j  qttanto  commodins  ac  minore  negotio  ea  coeuitt  ,  qu<z  funt  fe-' 
cv.udnm  fornfatn  eadcm.  Ac  fane  quod  fubjiantix  congeneres  Jacile  coalcJ~- 
cant ,  id  ctfttfa  ejt  ,  quod  idcm  funt  re.  Pro  materia  datr/s  ejl  cibns.  Is 
quidem  ejl  potejlate  corfm  animalis  ;  at  non  a&u  ,  folidw  qttippe  ,•  Jed  pro- 
dttcttlis  &  transformabiiis  in  alimentum  a&u  ,  ut  loquitur  Joh.  Antonid, 
wj«  der  Linden.  Meietemdt.  Mcd.   Jlipp.  pag.  18- 

s   2  :§.  xiv. 


140  S    A    N    D  , 

§.    XIV. 

Idem  jam  fuo  tempore  docuit  Hippocrates  de  Princip.  £«?  Carnib.  XIII. 
4.  inquiens  :  Alimentum  ubi  accejferit  unumquodque  talem  fpeciem  umcui- 
que  reddit ,  qualia  fane  erant.  Smgula  euim  ab  alimento  irrigata  ,  augmen- 
tttm  capiunt ,  calidum  &  frigidum ,  &  glutinofum  &  pingue ,  £5?  dulce  & 
amarum  ,  £«?  ojfa  &  alia  univerfa  qum  in  homine  infunt.  Et  de  Aliment.  II. 
I.  Facultits  alimenti  pervenit  £5?  ad  ojfa  ,  £fj*  ad  omnes  partet ,  &in  ner~ 
vum  ,  &  in  venam  ,  £«?  ;'«  arteriam  ,  £f?  m  mufadum  ,  £5?  /«  pelliculam  , 
&  carnem  ,  &  pinguedinem  ,  £5?  fanguinem  ,  &  pituitam ,  &  meduUamy 
£5?  cerebrum  ,  £v  tmduUam  fpinalem  ,  &  interanea  ,  omnefque  ipfrum  par- 
tz*  ■>  &  faue  etiam  in  caliditatem  ,  &  fpiritum  &  humiditatem.  Pergit 
porro  ,  raoQiis  Je  to  tp?<Pov  tuto  Tootpt;  ,  Kctt  olov  T^o<Pr\  ,  y.<ti  to 
ueWov  TpoQy-  Alimenti  vero  &  id  quod  hoc  nutrit ,  alimentum  ejt ,  £f? 
quod  velut  nutrimentum  ejl ,  £«?  quod  nutrimentum  futurum  eji.  Conf.  Hipp. 
lib.  4.  de  Morb.  XI.  &  XII.  item  Galen.  lib.  1.  de  fymptomat.  Cauf.  cap.  7. 

$.     X  V. 

Ut  itaque  alimentum  confimile  &  congener  reddatur  ei ,  quod  corpori 
deceifit ,  imprimis  requiritur  ,  ul  ventriculus  fuum  peragat  officium  di- 
gnitate  primum  five  primarium  :  duplex  videlicet  vifceris  hujus  offi- 
cium  eft  ,  alterum  alimenta  appetere  ,  alterum  eadem  concoquere  ;  hoc 
uti  dignitate  primum  eft ,  ita  illud  ordine  :  de  utroque  aliquid  hic  pro- 
ferre ,    materise  propofitae  poftulat  ratio  : 

§.     XVI. 

Quod  ergo  ad  primarium ,  concocflionem  attineC ,  concoquit  ventricu- 
lus  alimentum  aifumptum  ,  dentium  molitione  prius  pneparatum  ac  per 
gulam  demilfum  ,  ex  eoque  meliorem  alimentariam  partem  diflblvit ,  ac 
in  chylum  ,  id  eft  ,  fuccum  albicantem  ,  cremori  ptifanac  fimilem  con- 
vertic  :  quae  ventriculi  actio  autoribus  codtio  aut  concoctio  communiter 
dici  fuevit,  &  fit  per  modum  fermentationis  ,  ficque  alimenta  aifumpta 
•liquefcunt ,  ut  Chylus  ex  iis  educatur.  Et  quoniam  fermentatio  duplex 
eft  j  una ,  qua  mifti  particuhc  agitantur  ,  incalefcunt  ac  rarefiunt ,  & 
per  falini  vinculi  diifolutionem  ita  fegregantur ,  ut  fpirituofiores  evadair, 
maximaque  fua  parte ,  rurfus  firmiter  mifceantur  &  mixtae  permaneant  : 
ficuc  fpirituofk  partes  vini  per  fermentationem  fufcitatse  ,  ea  peracta  ,  a- 
queis  permiftac  manent :  altera  (multis  efTervefcentia«didla)  qua  particulse- 
falis  acidac ,  magna  parte  cum  aquea  &  tartarea  aliqua  materia  effer- 
vefcentes ,  per  coagulationem  concentrantur ,  adeoque  ab  aliis  mifti  par- 

ticu- 


R  A  R.U  S    VENTRICULI    A.B  S  C  E  S.       141 

ticulis  feparantur ,    ut  cum  iis  non  rcdeant  ad   exactam  unioncm  feu  mi- 
itionem  ;   non  hoc,   fed  priori  modo  in  chylifkatione  fic  fcrmcntatio. 

§.     X  V  I  I. 

Servat  tarnen  natura  circa  concoclionis  modum  ,  certum  qucndam  or- 
dincm  :  ita  cnim  alimenta  antequam  deglutiantur  ,  aliquam  prxparatic- 
nem  prius  fultinere  opus  habent ,  in  ore  videlicet  primo  manducantur  , 
quod  fit ,  quando  dentibus  anterioribus  ,  qui  propterea  inciforii  dicuntur, 
inciduntur  ,  ea  autem  qux  ab  his  ,  ob  duritiem  fcindi  nequeunt ,  caninis 
confringuntur.  Manducationem  excipit  mafticatio  ,  qua  dentibus  molari- 
bm  ,  alimenta  prsccifa  non  tantum  contcruntur  ,  &  quafi  mo'untur ,  fed 
&  fimul  faliva  eis  admifcetrr  ,  qua  ea  emolliuntur  ,  &  farinse  inftar  in  maf- 
fam  fubigumur  ,  ut  facilior  dcglutitio  efficiatur  ,  prxterea  &  fermenta- 
tiva  qualitate  perfunduntur  ,  ficque  ad  ventriculum  defcendunt ,  uc  in  eo 
omnium  cxaclior  tliilolutio  promoveatur :  accedunt  potulenta,  plerumque 
particulas  acres  ac  fpiritus  fermentaceos  in  fe  continentia 

§.     X  V  II  I. 

Circa  hsec  alimenta  ventriculus  ope  fibrarum  fuarum  fe  conftringit ,  iif- 
que  fermentaceos  fuccos  alios ,  tum  in  rugofa  feu  interiori  fua  tunica  ge- 
nitos  ,  tum  cum  faliva  affufos  commifcet ,  qui  in  poros  alimentorum  illa- 
bentes ,  per  convenientem  &  debitum  calorem  ,  eormn  particulas  perva- 
dunt ,  agitant  &  eliquant ,  unde  affumta  omnia  fimul  inter  fe  confun- 
duntur  atque  mifcentur  ,  donec  tenuiores  &  fpirituofse  particulac  fe  ex- 
pandentes  ,  a  craflioribus  dilfolutis  fe  expediant ;  ficque  craflis  cum  te- 
nuibus  fimul  agitatis ,  motu  ifto  omnium  fit*  miftura  ,  e  qua  tota  ,  fi- 
mulac  aliquid  exco&um  eft  fatis ,  continuo  per  pylorum  ,  feu  dextrum  & 
inferius  ventriculi  orificium  ,  effluit  ad  duodenum  &  inteftina  teruiia ,  in 
iis ,  per  bilis  &  fiicci  pancreatici  admiftionem  ,  alio  fcrmentationis  mo- 
do  ,  ab  adhuc  admixta  crafliore  maffa  penitus  feparandum  ,  ficqiie  ad  ve- 
nas  la^teas ,   &  de  hinc  ulterius  propellendum. 

§.     XIX. 

Neque  enim  putandum  eft  ,  ventriculum  tam  diu  fe  fervare  conftric- 
tum  ,  &  claufum  manere  ,  doncc  omnis  affumptorum  copia  fit  concocta, 
atque  in  chylum  converfa  omnia  ,  fed  fciendum  ,  quod  ea  ,  qus:  in  maffa 
iita  ,  per  fermentationem  fadta ,  excoda  funt  ,  ftacim  ut  excoda  funt , 
continuo  ,  motu  periftaltico  mediante  ,  ad  inteftinum  propellantur ,  re- 
liquum  vero ,  quod  ob  duritiem  ,  rcliquafque  cruditates  digeri  nondum 
potuit ,   diutius  in  ventriculo ,  ulterius  coqucndum  ,  maueat  ac  fubfiftat. 

b     5  *  QiliP 


14^  S     A    N    D  , 

Qnippe  varia  aHmcnta ,  uno  paftu  ingefta  ,  non  fimu!  aut  acque  cito  d(- 
geruntur  ,  fed  pro  diverfitate  fubftantise  ,  quantitatis ,  qualitatis ,  duri- 
tici  &c.  fpintuofiores  fcu  tenuiores  particulae  ,  in  aliis  eitius ,  in  aliis 
tardius  concoquuntur,&  in  chylum  tranfrautantur ;  qux  item  prius  coctse 
funt ,  primse  per  pylorum  elabumur  ,  reliquis  ad  ulteriorem  diifolutio- 
nem  ,  in  ventriculo  diutius  remanentibus  :  patet  rei  hujus  veritas ,  tum 
in  fecYione  canum  ,  paucis  poft  paftum  horis  occiforum ,  in  quotum  te- 
nuibus  inteftinis ,  iteni  vafis  chyliferis ,  tenuior  Cive  lacleus  chylus  fem- 
per  invenitur  ,  maxima  alimentomm  ,  dunorum  imprimis  ,  parte  ,  iri 
ventriculo  adhuc  inconcoctorum  ,  reftitante  :  tum  ex  refectione  fubita  ,• 
paftum  fubfequente  ■,  in  qua  vires  ,  brevi  aliquando  reficiuntur ,  cum  ta- 
men  cibi  duriores  ,.  diu  ,  quandoque  etiam  aliquot  dies  poft  ,  adhuc  itt 
ventriculo  fubfiftere  percipiantur  ,  Conf.  Hipp.  d.  Aliment.  XI.  ?.  6. 
quod  fiue  negotium  nulli  alii  rei  ,  prxter  tenuifltmis  alimcntorum  parti- 
culis  ,  ftibito  ditfolutis  ac  cocTis ,  adfcribi  poieft  ,  qu:e  |j  ad  duriorum  pct- 
fectam  coctioncm  ,  in  ventricuio  fubftitilfent ,  nimis ,  per  nimiam  illani 
moram ,   excocTx  ,  nidorem  per  adufticnem  iftam  contraxilfent. 

i     X  X. 

Liqyet  hinc  error  muitorum  fnedicorum  ,  qui  tam  folicite  docueruht  ,• 
certum  ih  alfumendis  alimemis  ,  fervandum  efle  ordinem  ,  ita  ut  qiijC 
concocTu  faciliora  iiint ,  primo  ,  qux  difficiliora  ,  ultimd  loco  fint  af- 
fumenda ,  ne  ex  pTxpoftero  aifumendi  ordine  ,  cruditates  generentur  > 
jdque  nullam  ob  caufam  aliam  ,  nifi  quod  putarint  primo  afliimpta  , 
primo  quoque  ,  ultimo  vero  ultimo  e  ventriculo  elabi  :  de  quo  videri 
poterunt.  Galen.  lib.  3.  de  fywptamat.  Cauf.  c.'l.  FerneHut  lib.  ^.  Pa~ 
tholog.  c.  3.  Mercurialh  :  3.  Frax.  c.  12.  Scnnertus.  Frax.  lib.  3.  part. 
I.  fiSt.   2.   cap.  9.   &  alii. 

5.     XXI. 

Peragit  autem  cocTionem  feu  fermentationem  hanc  ,  acidum  ventricurl 
dicTum  ,  hvc  particulae  fermentacex  acidx  vel  fubacidx  exiftentes.  Aci- 
das  cife  particulas  hac  colligere  licct  vel  exinde  ,  quod  acida  modicc  ac^ 
cepta  ,  non  parum  cocTionem  ventriculi  adjuvent ,  quod  prxter  expcricn- 
tiam  quotidianam  ,  quam  quifque  in  fe  ipfo  experiri  poterit ,  teftahtur 
ii ,  qui  longis  itineribus  ad  indos  ,  aut  alia  loca  remotiffima  ,  naviga- 
runt  ,  quando  enim  longo  tcmpore  duris  ac  cratlis  cibis  in  naVibus  funt 
uii ,  atque  ex  eorum  iifu  appetitum  dcbilem  &  cocTiones  omnino  langui- 
das  habcnt ;  fcorbuticam  etiam  cachexi.im  contraxcrunt  ,  ubi  tsmdem  ad 
infulas  aut  rcgiones  ,  in  quibus  ipfis  copia  limonum  fit ,  appulcrunt ,  mox 
aciditate  fucci  hujus  frucTus ,    appetitus  cocTionefquc  languentes  in  eis  re^ 

fuf- 


RARUS     VENTRICULI     ABSCES.       143 

fufcitantur  ,  ficque  cclcriter  priftinam  fiuvtatem  rccupcrant ,  Jn  qucm  fi- 
ncm  nauclcri ,  livc  navibus  pncrecli  ,  ad  loca  longc  dilfita  abituri  ,  plc- 
rumque  vafii  aliquot  fucci  citri  aut  limonum  fccum  (bleiit  aflumcre  ,  qno 
languentibus  nautis  nc  dcficiant ,  eum  exhibcrc  ,  iicque  eos  reficcrc  polfint. 

§.     XXII. 

Quodfi  aliquando  ,  fermentum  hoc  acidum  in  ventriculo  dcficere  con- 
tingat  ,  chylificationcm  quoque  feu  concoaionem  dcficcrc  cft  ncceflum  ; 
tuncque  cibi  aut  crudi  aut  lcviter  co&i  dcjiciuntur ,  quem  arTV&um  me- 
dici  lienteriam  vocant  ;  de  quo  vid.  van  der  Linden.  pag.  26*7.  it.  Ge- 
rard.  Blajii  Medicin  JJniverf.  pag.  377.  Si  vero  iterum  in  ventriculo  ejus 
fiac  inltauratio  ,  concoctiones  quoque  rcdcunt  &  reftituuntur,  quo  colli- 
marc  Hippocrates  6.  aph.  1.  £«5*  2.  Epid.  II.  49.  vidctur  ,  quando  in- 
quit  :  In  diuturnis  intejliuorum  Uvitatibus  ,  fi  ruclru  acidru  fuperveniat  , 
qui  priiu  uon  extiterit  ,"  bonum  efi  fignum.  Undc  non  obfcure  videre  eft, 
naturale  hoc  ventriculi  acidum  ,  lermentum  illud  proprie  eiTe  ,  quo  con- 
coctiones  perficiantur. 

§.     XXIII. 

Quamvis  autesn  naturyle  hoc  ventriaili  acidum  ,  caufa  concodlionis 
fit  proxima,  non  tamen  hoc  ,  fe  folo  ,  concoclionem  perficcre  potcft, 
kd  dcbitus  requiritur  calor  ,  fivc  ignis  ,  materiam  difponens  ,  ut  inde 
fcrmentum  gignatur  ,  exaltetur  ,  atque  in  a&um  promoveatur  :  hic  enim 
omnium  quae  in  corpore  fiunt ,  &  Author  &  dominus  (  Conf.  Hipp.  de 
Princip.  aut  ceirnib.  1.  2.  it.  6.  Epid.  VI II.  2f .  Foef.  ad  h.  I.  )  De  ca- 
lore  hoc ,  alii  quidem  loquuntur  aliter,  in  eo  tamen  inter  fe  conveniunt 
omnes  ,  ut  pcr  eum  ,  ventriculi  propriam  &  naturalem  conftitutionem, 
id  eft  naturalcm  ,  feu  cujufcunque  conftitutioni  convcnientem  calorem  , 
intelligendum  elfe  ftatuant ,  nec  quifquam  adco  erit  abfurdus  ,  ut  cum 
vcntriculo  chylificationem  adfcribi  audiverit  ,  nudas  hic  ventriculi  mem- 
Lranas,  &  non  potius  ventriculum  viventem  &  fanum  ,  proprioque  fuo 
Jpiritu  ac  calore  inftruaum  ,   intelligendas  effc  putet. 

§.     XXIV. 

Quomodo  autem  calorem  hunc ,  an  fpiritum  ,  calidum  innatum  aut 
eonnatum ,  ignem  vitalem  ,  tempcramcntum  ,  naturam  ,  idiofyncrafiam, 
ventriculi  tonum  ,  inlitum  operatorem  ,  aut  aliter  nominare  quis  velit  , 
periude  eft  ,  modo  fingula  rite  cxplicentur.  Paracdfus  Archacum  cum  fuis 
mcchanicis  fpiritibus  chylificationem  in  ventriculo  perficcrc  fcribit ,  fux- 
que  femcmue  alfeclas  ,    mcdicorum  non  infiniorum  habet  non  paucos  , 

qui 


144  S    A    N    D  ;    -     . 

qui  per  Archseum  hunc ,  calidum  innatum  intelligendum  efle  volunt ;  de 
quo  videri  poterit  Riolanus  in  Not.  ad  Epijfol.  JYaLd.  Verum  quid  per 
Archxum  ftomachi  intelligi  velit  ,  ipfe  exprimit  ,  quando  in  Annotat. 
eap.  2.  Tratl.  Prvni  lib.  I.  de  nrinar.  ac  pnlf.  jndic.  icribit  :  Si  urina  efi 
multa  ac  pauet  (fignum  eji)  qitod  archeit/u  ,  ideji  propria  natura Jlomachi 
dejicit ,  &  nimium  futnptum  fuerit  de  nutrimento.  Sed  uti  modo  diritum  , 
res  eodem  recidit ,  atque  confentiunt  omnes  ,  quod  alimentorum  in  chy- 
lum  tranfmutatio  neque  a  folis  particulis  fermentaceis  ,  quae  ingeftis  ali- 
mentis  admifcentur  ,  neque  a  moderato  calore  tantum  fiat  ;  uti  enim  i.la 
faciunt  ad  alinuntorum  diifolutionem  ,  iic  hic  ad  coctionem  promoven- 
dam  ,  &  latentem  potentiam  in  a&um  producendam  ;  quod  vero  ex  illa 
dilfolutione  &  co&ione  chylus  &  non  alius  humor  generetur  ,  hoc  a  fub- 
ftantise  ventriculi  potiilimum  proprietate ,  cujus  ratione  calor  ,  aliter  in 
ventriculo  ,  quam  in  alia  quacunque  parte  operatur  ,  in  eoque  aliter  fer- 
mentum  ,  quam  in  aliis  partibus  difponit ,   dependet. 

§.     XXV. 

Et  ficut  ad  actionem  probe  perficiendam  tam  fermentum ,  quam  ip- 
fum  organum  fecundum  proprietatem  fuam  legitime  difpofita  effe  conve- 
nit  ,  ita  quoque  &  calor  fit  moderatus  ,  eft  neceife  ;  quemadmodum 
cnim  videmus  maflam  farreaceam  ab  admifto  fermento  in  loco  tepido 
bene ,  in  frigido  acgre ,  in  ferventi ,  ut  clibano ,  prorfus  nihil  fermen- 
tari  :  fic  etiam  acidum  hoc  naturale ,  non  nifi  a  ventriculi  calore  mo- 
derato  excitatur  ,  &  in  actum  majorem  fufcitatur  ,  ab  exiguo  nimis  , 
non  producitur  ,  a  nimio  contra  difcutitur  ,  ipfique  humores  ,  ex  quibus 
fermentum  fieri  debuiifet ,  confumuntur  ;  hinc  in  fenibus  ,  aliifque  vel 
ventriculi  ,  vel  totius  corporis  intemperie  frigida  laborantibus ,  coclio 
quoque  dcbilis  exiftit ;  in  bilioiis  ,  feu  intemperie  nimis  calida  aifedtis , 
tollitur  :  ut  hinc  non  fequatur  ,  pro  majore  ventriculi  calore  ,  meliorem 
quoque  effe  codionem  ;  contrarium  quippe  in  inflammatiombus  ,  aliifque 
morbis  vcntriculi  calidis  liquet ,  in  quibus  codionem  plane  ablatam  de- 
prehendere  licet  :  convenit  itaque  ad  chylificationis  adum  rite  produ- 
cendum  ,  ut  calor  fit  moderatus ,  infuper  quoque  in  ventriculi  membra- 
nis  ,  humoribus  ,  &  fpiritibus  convenienter  fe  habeat ,  ut  &  a  calore  cir- 
cumjacentium  partium  ,  (quae  funt  a  finiftris  lien ,  a  dextris  &  anterius 
hepar  ;  pofterius  Pancreas  ,  inferius  omentum  &  inteftinum  ;  fuperius 
diaphragma  ■,  )  debito  modo  foveatur ,  quibus  fic  fe  ut  decet  habentibus , 
non  poterit  non  ventriculus  taliter  inftrudlus  ,  in  materiam  ad  chylifican- 
dum  aptam ,  debite  agere  ,  ficquc  liquorem  albicantem  &  lacteum  ex  ea 
educere. 


%.  XXVL 


RARUS    VENTRICULI    ABSCES.       14J 

§.     X  X  V  L 

Colorcm  vero  lacteum  feu  albicantem  chylus  acciplt ,  propter  particu- 
)as  fulphureas  una  cum  falfis  diflblutas  ,  &  fermento  acido  ventriculi  com- 
miftas  :  (lactcfcit  etenim  ilico  quilibet  4're  &  ©e  volatili  ,  aut  0e 
probc  diflbluto  impracgnatus  liquor  ,  fi  ei  liquor  acidus  affundatur  ,  ficut 
videre  eft  in  prseparatione  lactis  ^ris  ,  &  extractorum  vegetabilium  re- 
fmarum  ♦  ill  fpiritibus  item  C.  C.  &  fuliginis  ,  qui  liquori  acido  auc  V* 
(implici  confuli  ,  ilico  la&efcunt ; )  augetur  color  hic  chvli  albicans  ,  fit- 
que  albillimus,  qumdonempe  bilis  per  ductum  choledochum  in  intefti- 
num  duodenum  delapfi ,  ibique  cum  fucco  Pancreatico  per  Wirfungianum 
ductum  eodem  defluente  permifta ,  alimentis  in  ventriculo  coctis  ad  inte- 
ftinum  hoc  protruiis  admifcetur ,  ea  alio  fermentationis  modo  eiferrefccre 
facit ,  atque  fic  partes  in  eis  contentas  teneriores  a  craflioribus  diflblvit 
ac  fcparat ,  eafque  ita  attcnuat ,  ut  in  angufta  vaforum  lacteorum  ofcula, 
lacteus  in  eis  contentus  fuccus  impelli  commode  pofTit ,  qui  fuccus ,  ob 
inlignem  quam  cum  la&e  ,  coloris  &  confiftentise  ratione  ,  habet  fimili- 
tudinem  ,  vafculis  hifce  lacteoriim  nomen  impertit.  Succum  hunc  lacteum, 
pcr  velut  alimentum  intelligit  Hippocrates  lib.  de  Alimento.  II.  6.  fcribens  : 
Alimeyiti  ^f?  id  qnod  nutrit ,  alinientum  esi  ,  &  quod  vehit  nutrimentum  efi , 
^f?  quodnutrimentum  futurum  eji ,  neque  enim  totum  aflumptum  ,  fed  prse- 
eipua  faltem  feu  alimentaria  ejus  pars  in  chylum  vertitur  ,  refiduum  vero 
fermentaceae  iftius  materiae  ,  Cive  fueculenta  faburra  ad  crafla  inteftina  de- 
tnifla ,   homerda  fit ,   e  corpore  ,   ucpote  inutilis  &  aliena ,  eliminanda. 

§.    X  X  V  I  L 

Colorem  hunc  chyli ,  non  femper  candidum  feu  lacleum  efle  ,  fed  faepfc 
tolorem  ciborum  ingeftorum  fervare  ,  quidam  medicorum  ftatuerunt ,  in- 
ter  quos  etiam  eft  Vopifcus  Fortunat  Plempius ,  qui  lib.  2.  de  fundain.  me~ 
dicin.  fecl.  5.  cap.  8-  aflertum  hoc  demonftrare  conatur  ex  eo,  quod  m 
ventriculis  boum  ,  chylus  ut  herba  vireat  $  item  in  hominibus ,  quife  nigric- 
ribits  alimentis  &  vino  rubro  implerunt ,  chylus  nigricet  :  fed  refpondetur , 
allata  hacc  nihil  contra  nos  inferre  j  licet  namque  quotidiana  expSrientia 
teftetur  in  ventriculis  ruminantium  corhigerorum  &  altera  maxilla  dcnta- 
tis ,  quse  gramine  herbifve  viridibus  pafcuntur  materiam  viridem  inveni- 
ti ,  materiae  ramcn  huic  chyli  nomen  convenire  negamus  :  vel  enim  ma- 
teria  haec  pabulum  recens  ingeftum  eft  ,  quod  coctionem  nondum  fufti- 
nuit ,  &  fic  de  chyli  colore  ,  utpote  materia  cruda  &  nondum  immutata , 
indicium  praebere  nultum  poterit  :  vel  fi  aliquandiu  jam  in  ventriculo  deli- 
tuit ,  atque  fermcntationem  fuftinuit ,  partes  pabuli  fuerunt  duriores  & 
terreftriores  ,   coctioni  ulteriori  ,  in  ventriculo  ,    relictae  ,   aut  etiam  indif- 

Difput.  Medko-rraSt.  Tom,  III.  T  fol*. 


14$  S     A     N     D  , 

folubiles ,  quse  fermentatione  tali  fatis  diflblvi ,  &  in  chylum  mutari  nar 
queunt ,  fed  ad  inteftina  dejecbe  ,  feces  conftituunc ,  &  neque  fic  de  ear 
rum  colore  ad  chyli  colorem  argumentari  licebit  :  obfufcacur  quoque  in- 
terdum  in  ventriculo  &  inteftinis  color  ,  quamdiu  alitientorum  cralfis  va- 
rioque  colore  tinctis  particulis  adhuc  involvitur  ,  ab  iis  obfufcatur  ,  ita  , 
ut  &  in  inteitinis  ,  chylus  colore  cineritius  inveniatur  ,  de  quo  videri  po- 
teric  Job.  WaUi  Epiji.  I.  de  motn  chyli  ad  Thom.  Bartbolini.  Anatom.  hujiu 
annexa,  pag.  535.  verum  fimul  ac  acidulus  fuccus  pancreaticus  ei  admi- 
ftus  elt ,  nunquam  alium ,  quam  albicantem  habec  colorem ,  quod  au- 
topfia  pailim  teftatur ,  quodfi  vero  per  fe  non  femper  albus  eflet ,  ali- 
quando  eciam  in  vafis  ladteis  mefeutericis  &  thoracicis  ,  alterius  cujufdam, 
quam  albi  coloris  deprehenfus  elfet ,  quod  tamen  hactenus  a  nemine  no- 
vimus  obfervatum  ,  unde  liquet ,  allatam  contra  aibum  chyli  colorem  de- 
monftrationem  infirmo  maximc  ftare  tato. 

§.     XXIX. 

In  qua  vero  parte  ventriculi ,  haec  potiilimum  perficiatur  functio ,  M 
quaeratur ,  fundum  eam  abfolvere  fciendum  eft ;  quid  autem  per  fundum 
iiuelligatur ,  dictum  eft.  §.8-  maxima  uempe  pars  totius  ,  five  globofum 
illud ,  quod  intra  duo  orificia  cominetur  ,  pociffima  fua  amplitudine  acj 
finiftrum  latus  inclinans.  Hinc  eft  in  propatulo  ,  quid  de  fententia  ilta  ita- 
tuendum  fit ,  qua  docetur  ,  donnituris  conducere ,  primo  dextro  laceri 
^icumbere  ,  u^que  ad  codtionis  abfoluuonem  ,  uc  incer  alia  vult  iftud 
Georgii  Vidtoiii ,   de  fanic.  tuend.  mechod.  cap.  16. 

Ut  pronm  Udit  fomnus  ,  fic  atque  fupinm  : 
ln  dextram  facilis  fed  bene  proficitur. 

Scilicet  eum  (atis  conftet ,  iit  fundo ,  (  feu  cavitate )  fieri  coctionem  , 
hic  autem  iti  finiftro  latere  maximam  partem  iltus  fit  ,  proderit  quoquo 
huic  lateri  incumbere  dormituris  ,  quo  cibis  in  eo  diutius  retineatur  , 
nec  fujbico  abfque  ulla  remora  in  dextrum ,  ad.  pylorum  tanquam  exitui 
vicinior  devolvatur. 

$.     X  X  X. 

Atque  hsec  de  primario  ventriculi  officio  ,   quo  fcilicet  cibum  aflumptum 

coquimus  ,  'impraefentiarum  dixifle  fufficiant ,    fequitur  utdealtero,   Cno 

primo  ejus  officio ,    quo  videlicet  aflumptum  cognofcimus  ,  cibumque  ap- 

petimus  ,    etiafn  pauca  quxdam   proferamus  :    llcut  namque  chylificatio 

lit ,    rnfi  alfunipi     iuerint  ingefta  •,   ita  fine  flme  haec  aegre  in- 

Mfahtit!  In     ita  func  3  diffpKus  ccncoquntur  ,  quapropter, 

•T  '  pro- 


Rarus    VENTRICULI    ABSCES.     147 

provida  ut  in  omnibus  mater  natura  ,  nobis  etiam  dc  organo,  ad  hoc 
officium  commodo,  profpexit  appetitorio;  appetitofium  hoc  organum  pr.- 
riter  venter  ejl ,  qiti  efurire  fe  gttla  Jiguijicat :  fitire  vero  partibut  oris  in- 
terni ,  inquit  Joh.  Antonid.  van  der  Linden  meletem.  medic.  Hippocrat^ 
p.  19.  n.  10.  Ventriculi  hanc  runrftionem  ,  docuit  jam  Hippocrates  , 
cui  authores  affentiuntur  omnes,  qui  lib.  I.  de  di<tt.  XII.  33.  inquit : 
Venter  ,  qitod  intekigi  non  poteji ,  novit :  per  hunc  enim  inteliigimm ,  quod 
fitit  aitt  efurit.  hilib.  de  alimento  VII.  I.  fcribit  :  priucipium  nlimenti  £ff 
hitmidi  £^  ficci ,  bs ,  guia ,  venter.  Idem  hoc  &  Gatenus  fuis  in  libris 
paifim  arfitm;it.  Sc  comm.  3.  in  iibr.  3.  epid.  Hipp.  fcribit  :  Ventris  efi 
opus  ciborum  appetentia.  Et  iib.  I.  de  fymptomat.  cauf  cap.  7.  verbis 
magis  perfpicuis  fe  explicat  ,  quando  fic  infit :  dedit  (natura)  animali- 
biu  penurut  fenfum ,  quo  fcilicet  ad  cibum  potiouemque  proritata,  in  tem- 
pore  expieantur ,  vocaturque  ejufmodi  implendi  iefiderium  appetentia.  Si- 
milia  reperiuntur  &  lib.  4.  de  uf  part.  cap.  7.  in  verbis  fequentibus : 
Soli  ventriculo ,  £5?  maxime  ejus  partibm ,  his  qu<t  ad  orijieium  pertinent , 
fenfum  indigentia  contuiit ,  ad  cibum  fumendum  animai  ipfttm  excitantem 
&  Jiimuiautem  ,  idque  a  natura  recle  fuit  comparatum }  atque  hanc  fen- 
teiuiam  tuentur  omnes. 

§.    XXXI, 

De  modo  autem  ,  quomodo  nempe  fames  excitetur,  non  omnino  ln- 
ter  fe  authores  conveniunt  ,  aliis  ab  acidis  in  vemriculo  contentis  fuc- 
cis ,  aliis  a  morfu  inaniti  ventriculi  ab  acribus  &  calidis  quibufdam  per 
arterias  in  ventriculum ,  feu  ejus  tunicas  continue  impulfis  &  ventri- 
culum  pungen  ibiis  .  aliis  a  parcicuiis  acribus  ,  fermentaceis  genitis  ex 
deglutito  falivali  .  fucco,.  aliilque  quibufdam  fubfalfis  acidifve  ingeftis, 
Vel  ab  expulfo  chylb  in  ventriculo  refiduis  ,  &  interiori  rugbfx  turiic?e 
adhaerentibus ,  eique  moleftam  vellicationem  inferentibus- ,  aliis  deniqtie, 
in  quorum  fententia  &  nos  ftamus,  ab  inanitarum  partium  tractione 
feu  fu&ione,  famem  induci  ftatuentibus;  fententiam  hanc  ultimam,  egre- 
gie  pluribus  .docuit  Hippocrates  iibro  4.  de  morbis ,  aliquot  ab  initio  ca- 
pitibus  ;  idem  &  verbis  magis  perfpicuis  Galenus  lib.  I.  de  fymptom. 
tauf.  cap.  7.  explicavit  verbis  fequentibus  :  qyton  cutetenus  unumqnodque 
anima!  in  ambientem  aerem  digeritur ,  accidit  ut  membra  ,  qu<e  fub  ea 
funt,  prima  vacuentur ,  quorum  iugenita  vis  (ut  in  opere  de  naturalibus  fa~ 
cultatibus  a  nobis  efi  monjiratum  )  ex  proximis  fibi  alimentum  trahit  ,  id 
fcilicet  ,  qtteJ  vacuatur ,  rejiciens :  deinde  rurfus  ilia ,  ex  iis  qu<t  fibi  fitnt 
proxima  :  ficut  qu&  tertio  loco  fttnt  pofita  ,  ab  iis ,  qtt<e  fibi :  atque  ita 
ftmper  per  continuum,  velut  in  choro  quopiam  translatione  ceierrinie faBa-, 
ad  venas  qu<t  ad  ventriculum  pertinent ,  vacuatio  pervenit.  H&  vero  & 
felent  pariter ,    &  nata  funt  ex  ventrimh  nutrimentum  trahere ,  ferin/k 

T     2  ut 


148  S     A     N    D, 

ut  jUrpium  radicw ,  qu&  in  terram  funt  demiff&  ,  ab  ea. .  .  Vocatur  inu 
plendi  dejiderium ,  appetentia.  Fit  autem  ex  penuria  fenfu  ,  cum  fcilket 
venaex  ipfo  ventriculo  ,  veluti  emulgentes  fugentefque  aliquid  trahunt.  Non 
ferens  autem  eum  fu&um  ventriculia  ,  fed  veluti  divtdfus  ,  ojfenfc  ejtts  me- 
delam  ,  cibum  comparat.  Quippe  vena  boc  pa&o  ad  objetlos  cibos  conver- 
tuntur ,  atque  ex  iis  nutrimentum  trahune,  nequaquam  ex  ventriculo.  Fit- 
que  pojt  cibi  fumptionem ,  ut  ^ff  veua  fimut  ad  cibos  fe  convertant ,  & 
ventriculus  ex  iis  ,  quantum  prius  per  venws  efl  exhauftum,  in  fe  ipfum 
trahat.  Ac  fuBus  quidem  ipjius  fenfus  fames  eft.  Con£  /.  4.  de  uf  part. 
7,  it,   /.   3.  de  fimfl.  med.   facul.  2f, 

$.    XXXII. 

Poteft  veritas  hujus  fententise  ,  contra  eos ,  qui  eam  explodere  alla- 
borant  ,  etiam  experimentis  probari  eorum ,  qui  medicinam  infuforiam, 
aut  transfufionem  ftfnguinis  exercuerunt  >  qui  de  canibus  ante  inftitu- 
tam  transfufionis  operationem  per  aliquot  dies  famse  excruciatis  atque 
famelicis  fa&is ,  referunt  ,  immiffo  horum  venis  ,  ex  canibus  aliis ,  an^ 
tea  cibo  expletis  atque  obfaturatis ,  arteriofo  fanguine  ,  eos  peradta  ope- 
ratione  ,  ita  fatiiros  faclos  fuiffe  ,  ut  quofcunque ,  etiam  optimos  obtar 
tos  cibos,  capere  noluerint,  aliis  contra,  ante  operationem  faturis  , 
poft  extractum ,  per  transfufionem ,  arteriofum  fanguinem ,  ftatim  ma- 
xime  famelicis  redditis ,  projecta  alimenta  quaevis  avide  devorantibus  , 
non  levi  indicio  famem  non  a  ventriculi  acido  erodente  aut  vellicante 
fed  ab  exinanitarum  partium  fu&ione  feu  tractione  excitari ,  quodfi 
enim  non  a  tractione  &  fuctu  partium  ,  fed  a  recenfitarum  cauforum 
aliqua  fames  oriretur,  foret  neceffe  in  tam  exiguo  temporis  fpatio,in 
canibus  aliis ,  caufarum  earum  aliquam  generari ,  in  aliis  contra  tara 
eito  evanefcere  potuifTe ,  quod  tamen  afferere ,  videtur  efle  abfurdum  , 
pum  per  transfufidnem  illam ,  nulfius  ventriculo  vel  infufum  vel  extrac- 
tum  >  fuiife  tantum  ,  fit  concedendum. 

§.     X  X  X  I  I  I. 

Infigni  ventriculi  ftru&ura  haetenus  confidcrata ,  funclionibus  item 
ejus  perfpectis  ,  fi  ea  cum  ftatu  Domini  a:groti ,  figniique  in  eo  obfer- 
vatis  §.  5.  &  6.  recenfitis,  conferantur,  conftabk  liquido ,  raaium  hoc 
parti  alii  nullae  ,  nifi  ventriculo  adfcribendutn  fuilfe :  hujus  nempe  fun. 
ctiones  hic  laefae ,  partem  quoque  hanc  laborare  arguunt.  Et  ut  ordine 
figna  allegata  leviter  tantum  perftingamus ,  color  fubpallidus  &  cadave- 
rofus  faciei  manuumque  non  aliunde ,  nifi  ex  ventriculo  fuam  traxit  ori- 
ginem  ;  tribus  enim  modis  ,  uti  totius  corporis ,  fie  &  cujuslibet  par- 
%i%  colpr  naturuhs  ,   in  hunc  vel  illum   prjetsrnaturalem  ut  &   fubpalli, 

dum 


RARUS    VENTRICULI    ABSCES.       149 

dum  mutatur  :  fcilicct ,    vel  rc  aliqua  intrinfecus  ad  outcm    acccdcnte  , 

vcl    paifione  caloris  innati  aut  influcntis ,  vel  acceifu    dcniquc  qualitatis 

alicujus  exccdentis  obrucntifquc  innatum   au»c  nirluentem   culorem  ,  ficuc 

fufius  monftravit   Lud.   Mercat.    Vol.  \.  lib.   3.  pnrt.    1.  clajf.  1.   art.  9. 

qitdji.    igi.  n.    5.  p.   m.    \%2.    verbis  fcqucntibus  ;    efficitur   pravus  coUr 

re  aliqua   ad  cutevi  intrinfecus  accedente  ,  ttt  in  itieri  fpeciebus ,   leucophlet- 

putia  ,    eryfipelate  ,   aut  quavis  alia  fit  cutis    defwdatio.    Quo   tempore  ex 

colore  venamur  ocufam  :  nam  talis  iu  corpore   elucet  color ,  qualls  redmt- 

daverit  in   ipfo  humor. .  .  At%  rttrfus  color  nou  humoris  redundantis  aut  vi~ 

tiofi  naturavt  refert  folum  ,  fed  etiam  pajfionem  caloris  innatt ,   aut  iujiucn- 

tis ,  quorum  mivifierio  f§  ope  fioridus  &  naturalit   elucet  in  nofiris  corpo- 

ribus  color.  .  .   Sic   deficiente  calore  infiuente  vel    in  toto  vel    m  parttbus  » 

vividum  colorevt  in  fubalbidum  mutant ,   ut  in   anivti  defeclionibtts  plerunir- 

que  confpicimus  retroceffu ,  fuffiocatione  ,  diJJ.patiuueve  caloris  55*  Jfiiritttum 

ad  interua.  .  .     Infuper  color  mutatur  accejju    alicujus  qualitatis  excedentit 

obrueutifque   innatum  attt  infiuentem  calorem.  .  .   qualis  frigiditas  impenfa  , 

qu<£  Jubalbidunt  reddit  ipfum    extiuclione  tunati  caloris.    Conf.    Galen.    lik. 

3.   fc  cauf.   fymptoviat.   cap.  ultivtu. 

§.     XXXIV. 

Hos  tres  modos  omnes,  in  dornino  hoe  scgro  obtinuifTe,  cuivispo- 
teft  clTe  perfpicuum  proftrato  cnim  appetitu ,  parum  vel  nihil  alimento- 
rurp  affumtuni ,  &  quod  adhuc  aflumptum,  ob  fermentum  ,  yentriculi 
in  acidum  nimium  vitiatum  ,  vel  non  conccctum,  vel  etiam  corruptum 
(  quod  dejectiones  nigrje  aquese  ,  fatis  fuperque  fuerunt  teftatae)  per 
pylorum  detrufum  fuit ,  unde  chyli  maffa,  particulis  tenuioribus  feij 
alimentaribus  deftituta  ,  craflioribus  contra ,  fjeculentis,  crudifque  pitui- 
tofis  abundans  ,  pcr  venas  lacteas  ad  commune  chyli  receptaculum  ,  at- 
que  hinc  ultra  rapta,  neque  poftea  ip  corde ,  tum  ob  hujus  motum 
citatum  ,  tum  vifcofae  materiae  tenacitatem  ,  a  fceculentia  &  pituitofitate, 
probe  liberata,  (  vitium  enim  quod  committitur  in  prima  codtione  ,  non 
corrigitur  in  fecunda  neque  tertia)  maflae  fanguinege  ita  admifta ,  co- 
pia  pituitae,  calorem  innatum  aut  etiam  influentem  ,  non  obruere,  at- 
que  ad  cutem  accedens,  ei  percgrinum  five  fubpallidum  hunc  colorem 
non  imprimere  ,  non  potuit.  Sanguinem  enim  pituitofum  ,  tam  faciei, 
quam  toti  cuti  colorem  album  inducere  ,  extra  omnem  apud  omnes  eft 
controverfiam  ,  &  pro  tam  certo  habetur ,  ut  &  propterea  inter  leuco- 
phlegmatiae  feu  cacochymisc  pituitofa:  figna  color  corporis  albus  iib  au- 
toribus  promifcue  referatur  ,  quare  ulterius  aliquid  de  eo  hic  atfducere, 
Jubens  fupcrfedeo.. 


T     3  *•  XXXV, 


ifo  S    A    N    D , 

§.     X  X  X  V. 

Neque  ex  caufa  alia ,  quam  fanguine  hoc  pituitofo  manibus  pedibnf 
que ,  pr&primis  vero  facie  adeo  tumidus  ,  ut  etiam  oculi  exinde  profundi 
apparuerint ,  inventus  fuit  dominus  aeger  •,  notum  quippe  eft ,  qudtidie 
multa  de  corpore  noftro  tum  per  fudorem ,  tum  &  infenfibilem  tranlpi- 
rationem  difHuere ,  in  quorum  locum ,  ut  tantum  &  tale  ,  quantum  & 
quale  deperifc,  reftituatur  ,  nec  corpus  (quod  alias  fieret  )  brevi  con- 
cidat,  providat  ut  in  omnibus  mater  nat«ra,  ad  partes  fingulas  trahit 
alimentum  tale ,  quod  portionem  illam  expleat ,  quse  abfumfa  fuerit , 
docente  hoc  nos  Galeno  lib.  1.  de  fympt.  cauf.  cap.  7.  quando  fequen- 
tia  fcribit  :  quia  accidit  ut  membra  qu&  fub  cute  funt  prima  vacuentur 
eeru?n  ingenita  vis  ex  proximis  fibi  alimentum  trahit ,  id  fciiicet  quod  va- 
cuatum  rejiciens :  deinde  rurfus  ilia  ,  ex  iis ,  qiue  fibi  funt  proxima  ficut 
qiuc  tertio  loco  funt  pofita,  ab  iis ,  qua  fibi.  Aliunde  tamen  ,  nifi  ex  ar- 
teriis  fanguinem ,  qui  verum  &  ultimum  alimentum  iii  fe  continet  * 
partes  fuum  haurire  non  poterunt ,  unde  qualitatibus  iis  j  quas  fanguis 
hic  fecum  vehit-,  partes  etiam ,  quas  hic  illabitur ,  imbui ,  extra  omne 
eft  dubium.  Cum  autem  conftet,  appetitum  in  domino  segro  plane  fuilfe 
proftratum  ,  neque  alimenta  in  quantitate  tanta  ■,  quantam  abfumtorum 
poftulavit  neccifitas  ■,  alfumta  fuiife,  imo  in  coquendo  etiam  paucoruni 
aflumptorurn  licet ,  ventriculum  nullatenus  fuum  peregiile  ohncium  (cu- 
jus  rei  fubfeqnentes  nigrorum  vomitus  &  dejecliones ,  fufficientes  fuerunfe 
indices ,  )  non  nifi  pituitam  inde   generari  potuilfe ,  eft  veri  fimillimum» 

§.   x  x  x  v  i, 

Evanefcente  enim  ,  ad*  partes  fingulas  riuper  ex  fanguine  attraclo  ali- 
mentari  fucco  ,  novum  denuo ,  novi  aiimenti  indigae  partes  popofcerunt^ 
quem  ex  proximo  fonte  (  vid.  Hipp.  4.  de  niorb.  11.  £«f  12.  )  feu  pro- 
xrma  adjacente  parte,  ad  fe  rapuerunt,  deinde  rurfus  illae  ex  iis ,  quse 
fibi  fuerunt  proximae,  donec  continuato  hoc  fuctu  ,  malfa  finguineaj 
flore  feu  chymo  fuo  paulatim  orba  >  acefcens  j  tota  pituita  acida  opple- 
ta  fuerit.  Nimis  acidam  fuiffe  fanguinis  maffam  ,  quantitas  ejufdem » 
dum  poft  obitum  aperiretur  »  ac  vafa  fanguifera  majora  diifecarentur , 
mire  exigua  inventa  *  acetum  acerrimum  obolehs ,  ac  toti  con- 
clavi  odorem  gravem  infpirans*  abunde  prodidit :  acida  hsec  pituitofa 
mafla  ,  ulterius  promovente  id  circulatione  ad  cot  delata  »  prse  pituitae 
copia  &  craflitie,  ipfius  caloreni  inrtatum  infringit  &  debilitat  ,  unde 
cor  fub  opere  fuo  fatifcens  ,  nihil  ad  immutationem  ejus  conferre  valet* 
quare  omni  alimentari  fucco  deftituta ,  mcra  fere  pitnka  facla ,  in  cu- 
tem  &  carnes  fubjacentes  provecla  >    lentore  &  frigiditate  fua,    conna* 

tuul 


RARUS     VENTRICULI     ABSCES.      ifi 

fum  harum  partium  calidum ,  fenfim  fct>fimque  extinguit,  ut  tam  ob 
hujus  iuopiam,  tum  lentoris  &  cruditatis  lui  copiam  ,  licet  partibus 
(  ut  loquitur  Galenus )  apponatur  &  agL'Jutinc:ur ,  aifimilari  rameu  iis 
ron  poljit ,  fed  ventriculis  carnium  impa&a,  eos  diftendendo  ,  tumef 
cere  facit,  unde  faciei  totique  habitui  corporis  tumor  (graccis  oedcma  , 
anafarca,  &;leucophlegmatia  diclus  )  contingit.  Conf.  Gulcn.  Hb.  \.  de 
naturalib.  facult»t.  cap.  2. 

§.     XXXVII. 

SimUi  modo  appetitum  quoque  proftratum  fuilfe  cugnofcimus ,  fi  ad 
naturalis  pituitae  generationem  rcfpexerimus ,  cum  enim  caufa  appetitus 
cibi  feu  famis  proxima  &  immcdiata  fit  fenfus  iivilionis  iftius ,  qua  par- 
tes  vero  alimento  deftitutx ,  ituer  fe  alix  ex  altxs  libi  proximis  alimen- 
tum  trahunt ,  donec  tractu  hoc  continuato,  ipfa  \afi  laclea  inanita, 
chylum  ipfum  attrahant ,  &  e  ventriculo  quaii  exfug.mt,  qui  fer.fus 
ventriculo  communicatus ,  in  oriricio  eji.s  finiftro  feu  fuperiori ,  ob  co- 
piam  nervorum  ,  a  fexta  conjugatione  ad  ipfum  derivatorum  ,  exquili- 
tius  vigct.  Hinc  G.ileni  judicio  ,  quoniam  appetpititmt  vftcuatio  pracedit. 
Exifiutitin  totum  quinque  fymptomata,  ordine  quodani  feje  deinctps  fequeutni : 
quurum  pritutoH  vacuatio  ejl  ,  fecunduni,  vaauttorum  appetentia  naturalis  , 
fertiuM  ventris  JuElits,  quartum  ejus  fenfus  ,  quintum  nppetentia  ejus  ani- 
ntalit ,  qu&  omnium  efi  ultima.  ltaque  etiam  hujus  a&ionis  amijjio ,  aut 
eo  accidit ,  qnod  feufus  fucius  jit  amifjus  ,  aut  eo  ,  quud  futlus  non  fiat , 
aut  eo  ,  qtiod  corptts  non  vacuetur.  Ad  eundem  modum  exigtiA  &■  lan- 
gttid.c  appttentia  erunt ,  non  perditis  iis ,  qux  diximus ,  fed  prope  ut  pe~ 
reant ,  perdu&is.  De  quibus  vid.  lib.  de  fymptomat.  caiif.  cap.  7.  tres; 
itaque  lunt  caufae ,  quamobrem  appetitus  amittatur,  videlicet  fi  aut 
nulla  ,  vel  exigua  fuctio  6at ,  aut  fenfus  ille  fuclionis  veuarum  non 
percipiatur,  aut  denique  corporis  moles  non  evacuetur  :  tertia  feu  ulti- 
mo  loco  propofita  caufa  ,  non.  incommode  ad  primam  reduci  poterit , 
quamvis  Galenus  eas  inter  fe  diftinxerit:  Si  enim  corpus  non  evacua- 
tur,  etiam  e  ventriculo  fuclio  nulla  fieri  poterit;  remanent  itaque  du» 
reliquie  ;  fuclio  ut  fieri  dehebat  aut  non  farfta ,  aut  fenfus  illo  fuctio. 
nis  venarum  non  perceptus. 

$.     XXXVIIL 

Utut  vero  duac  hxc  fymptomata,  variis  in  corpore  prockici  poffint 
.niodis,  quos  hic  diducere  nimis  longum  foret,  omncs  tamen  in  eo  con- 
currunt ,  ut  ex  calore  naturali  hebetato  &  torpefcente  ea  contingerc  de- 
monftrent:  quam  valens  autem.  pituita  feu  pituitofus  ftuguis  ad.  debili- 
£andum  &  opprimendum  calorem  naturalem  fit  ,    inter  alia   fuo    exem- 

tUfc 


152  S     A    N    D, 

plo  nos  docere  poterunt  fenes ,  Je  quorum  temperamento  conftat  ,  quocl 
frigidum  fit  &  humidum  ,  propter  humorem  pituitofum  multum  &  craf- 
furn,  caloremque  debilem,  qui  craflum  illum  humorem  non  valeat 
eoncoquere.  Conf.  Hipp.  I.  lib.  de  di<ct.  28-  20.  Unde  hac  de 
«aufa  fenes ,  quibus  calor  eft  languidior ,  &  excrementorum  pituito- 
forum  major  copia ,  facilius  inediam  ferunt  quam  alii ,  qui  ex  natura 
vel  vivendi  gcnere  funt  temperamento  humidiore  &  frigidiore  ,  minuf- 
que  cibi  appetunt  >  ex  quo  fundamento  quoque  medicorum  non  infimi 
quidam  concluferunt ,  non  effe  impoflibile  homines  hac  de  caufa  per 
longius  tempus  inediam  ferre  potuifTe  ,  qualium  hominum  exempla  paflim 
apud  autores  inveniuntur ,  videri  de  his  poterit  Langius  lib.  2.  epiji.  27. 
quomodo  autem  a  pituita  calidum  innatum  feu  naturale  obruatur  ,  \\- 
dimus  paulo  ante,  videlicet  §.  34.  quapropter  pluribus  hanc  tractarc 
materiam  ,  hic  intermittimus,  ne  cramben  bis  coctam  apponamus ,  cum 
&  ex  adductis  luculenter  intelligatur ,  pituitam  etiam  hoc  in  cafu  ,  ap- 
petitus  proftrati  caufam  extitiffe. 

§.     X  X  X  I  X. 

-Sequitur  ut  de  fomno»  ad  quem  dominum  segrum  propenfum  fidffe 
atque  dormivijfe  plm  fatis  verba  cafus  referunt,  etiam  pauca  videamusj 
num  &  hic  ex  eadem,qua  reliqua  generata  fuiu  fymptomata,  induci  potucrit 
caufa.  Plurimas  eafque  inter  fe  differentes  maxime  fomni  caufas  ■>  longo 
ordine  recenfent  autores  ,  quae  fenfus  externos  ita  vinciunt ,  ut  fub 
fun&ionibus  fuis  defetifcantur ,  ficque  fomnus  inducatur  nimirum  lon- 
gae  vigilise,  labor  &  def.itigatio»  cursc,  nimium  frigus  ,  ac  seftus ,  balnea» 
nimia  evacuatio  s  lenis  fri&io ,  motus  in  cunis  &  circularis ,  fuavis  can- 
tus ,  murmur  ,  &  ftrepitus  aquarum  ,  tenebrse  ,  filentium ,  cogitatio- 
num  fufpenfio  ,  lectio  parum  attenta  ,  folitudo  ,  cibus  &  potus ,  ut  eas 
recsnfet  Thorn.  Roderic.  a  Veiga  comment.  in  lib.  3.  Galen.  de  loc.  af~ 
fe&.  fe&.  2.  p.  282.  quae  tamen  omnes,  6  curatius  penfitentur,  eo 
tendunt ,  ut  obtineant  caufas  alias  fomnum  inducere  vel  fpiritus  ani- 
males  obtundendo,  &  minus  mobiles*  &  quafi  ignavos  &  torpidos  eos 
reddendo  feu  viam  iis  occludendo :  vel  eos  quafi  placide  fiftendo,  & 
a  motu  ad  quietem  invitando,  ae  ne  difRuant  prohibendo  :  nec  quic- 
quam  prohibet,  quo  minus  omnes  &  fingulas  has  fomni  caufas  &  effi- 
ciendi  modos ,  ad  unam  communem  fomnum  efficiendi  rationem  redu- 
cere  poflimus ,  eam  nempe ,  qua  fpiritus  animales  in  cerebro  quieti  de* 
tinentur ,  atque  ut  ad  organa  fenfus  &  motus  non  influant  ,  impediun- 
tur  j  ac  proinde  a  fpirituum  animalium  a  cerebro  inrlueiitium  quiete,  fe- 
riatione,  denegatione,  detentione ,  aut  quomodocunque  appellare  Hbeat, 
fomnum  fieri  ftatuamus  :    quare  &   Galenum  lib.    1.  de  fympt.  eauf.    c. 

fc 


RARUS     VENTRICULI     ABSCES.      1*3 

g.    rectc  pronunciaflTe  cenfemus,    qnod   in  fomno    attt    omnino    ferientur 
fenfus,   attt  exiliter  &  obfcnre  agant. 

§.     X  L. 

Quando  autem  in  fomno  fenfus  feriari  dicuntur ,  nen  intelligendum 
illud  eft  ,  ac  fi  fbmnus  in  ceffatione  fenfmm  fmgulorum ,  aut  in  eo  quod 
fentiendi  fttnciione  non  utamur ,  conjijiat ,  (  tale  quid  enim  etiam  in  lipo- 
thymia  a  iilque  morbis  accidit)fed  tum  fomnum  fieri  ftatuendum  eft , 
citm  animal  fenfttum  mnnere  fangi  non  poteji  ,  idqne  ea  fentiendi  parte , 
in  qua  iuejt  fentiendi  principattts  (  hoc  ell  ienfu  communi  )  ajfe&a.  Cnm 
enim  ea  pars  fic  affecia  eji ,  nt  fentire  non  pojjfit ,  neceffe  eji  etiam  ctete- 
ras  fenfuum  fedes  ovtnes  officium  ac  munus  fentiendi  exequi  non  pojfe.  Cum 
autem  illorum  aliqua  npn  poteji ,  non  neceffe  eji  hanc  non  pojfe  exequi , 
quod  fulius  deduxit  Ariftoteles  lib.  de  fomno  &  vigil.  c.  2.  Afficitur 
itaque  in  fomno  praeprimis  fenfus  corrrmunis,  hoc  autem  quiefcente,  etiam 
reliqui  exteriores  ceflant ,  ut  propterea  non  male  de  fomno  dicat  Lud. 
Mercatus  tom.  1.  lib.  2.  claff.'  2.  arfi.  3.  p.  m.  48.  quod  fit  quies. 
naturalis  pene  perfeda  omnium  fenfuum  exteriorum  ,  attt  naturalis  impp- 
tentia  animalhfactdtatis  ad l  atfiones  ob  vaporem  fuavem  alimentt,  cerebrum 
rrrigantem,  nt  interim  animi  vires  reparentur.  Modum  autem  ,  quo  fom- 
nus  gignitur  ,  optime  explicat  Ariftoteles  libro  modo  cit.  c.  3.  inquiens : 
710)1  ejt  fomnus  in  omni  imbeciUitate  ejus  partit  in  qtia  fedem  fentiendi  Jia- 
tuimus ,  fed  ex  halittt  eo  qtti  ex  cibo  exijiit ,  h<zc  ipfa  ajfe&io  gignithr.  Ma- 
gna  enim  humoris  reique  corporea  copia  conferta  &  coacervata  in  fuperas 
fartes  fertur ,  ubi  cum  hwet ,  premit  fuo  pondere  facitque  ut  nos  fohini 
cttpiditate  ducamiir  i  cum  vero  deorjum  propendet ,  relataque  calorem  com- 
movet  ,  tttm  fomnus  nafcitttr ,  animaliaque  dormiunt.  ldqtte  intelligi  licet 
ex  iis ,  qiu  ad  conciliandum  fomnum  vahnt.  Omnia  enim  capiti  gravedi- 
nem  gignunt  £=?  potulenta  &  efctdenta.  .  .  Et  talis  eji  fomntts',  maxime 
qtti  cibwn  £f?  pajtv.m  feqttitur  ,  propterea  quod  in  pajtu  magna  ejl  halitu- 
um  rejpirattonumqtte   copia.' 

§.     X  L  I. 

Cum  itaque  ex'  allatis  conftet ,  fomnum  naturaliter  contingere  ex  va- 
poribus  meatus  cerebri  obturantibus  ,  &  pondere  fuo  prementibus ,  eum- 
que  propterea  elfe  vinculum  quoddam  &  impedineutum  ejm  partis ,  in 
qua  fons  eji  fenfttum,  qno  minm  mttnere  fuo  fttngi  pojjit  ut  Joquitur  Ari- 
ftoteles  c.  /.  ncmo  ibit  inficias  ,  pkuitam  ,  ucpote  quse  prsc  humoribus 
ianguinis  omnibus ,  craffiifima  eft  &  graviffima  ,  atque  propterea  ad 
generandum  fomnum  erficaciflima ,  etiam  dominum  noftrum  segrotum 
in   ftatu  maxime  hoc  prjcternaturali ,  ubi  &   auda  &  infpiilaca  fuit ,  in 

Difput,  Medico-Praft.  Tom.  III,  V  fom- 


M4  S     A    N    D, 

fomnum  propenfum  reddidhfe ,  ficut  enim ,  ( u?  fcribit  Isbrftnd.  dto  Dfe- 
merbrccck  Itb.  3.  anatom.  corp.  human.  cap.  10.  pag.  641.  fi  aliqua  de 
caufa  ,  ut  objirucHone ,  compre.JJnne  &c.  angujientur  arterut ,  per  qutts 
fanguis  in  rerebrtun  prnpellitur  &  y/:?/'?  ,  yfcg/ff  liber  fangninis  per  arte- 
ritvs  impnlfi  acceffus  a:l  cerebrum  imminuatur  aut  prcecludatur  ,  tunc  parum 
materitt  ad  jfnritrtum  generationem  fuppeditatur ,  atqui  etiam  cttebri  mo-> 
tus  admndum  exiguus  jit  ,  &  hinc  non  folum  paucorum  Jfnritnum  geucrtt» 
tio  ,  fed  eorunJeui  etiam  debilis  feu  exigna  in  nervos  propulfio.  Cwu  au- 
tem  pauci  /Jitiitus ,  iiqne  debtliter  impnlfi  ,  non  fujjiciant  ad  aStiones  or- 
gmroriun  fenforiorwn  >  quorum  etiam  aciiones  per  continuum  &  fujficienteiH 
jprrituum  motnm  peraguntury  in  eorumque  qniete  dejiciunt ,  nccrjfario  fe- 
quitur  altus  jbpor  ,  feu  animalium  a3imium  qtties  i  qtti  jbpor  pro  dicla- 
rwn  arteriarmn  majore  minoreve  anguJHa  ,  gravior  aut,  Itvior  exijiit.  Ita 
arterhz  per  quas  Jangrus  TKpfm  interiora  cerebri  Jiuit ,  nempe  rete  xnirabu 
lis ,  ac  plexus  choroidis ,  imo  &  ipfe  artej-ia  caretides ,  a  crajjhris  pituitdt 
m  cercbro  coHedx  verfits  ittas  decubitu ,  co»tpreJf&  &  occiufe ,  motttm  fan~ 
gtimu  verfits  cerebrum  ,  &  biac  fimisi  etiam  ffiirittattrt  ammulium  genera,- 
timem  ,  eorumyie  motrmi  ac  proptdfionem  "w  £5?  per  mrvos  impediverunt^ 
uryie  ifta  in  fonmum  propenfio  >  apud  domiaum  segroium  fuit  intro,. 
ducla. 

'    $.     X  L  I  f. 

Reftat  ndhuc  ut  videarous,  num  &  trltirao-  aUegatum  fymptoma  ,  r?<9* 
lores  neYnpe ,  q»uindo  acutis  doinribta  etb  attre  finrjira  in  finifirum  hypo* 
chondriuift  ad  injiar  fagittis  deiabeutibm  iufeJLtttts  fuijfe  domhm  <egcr  d:ci- 
tur  ,  ex  pituita  generari  potuerit,  quod  plntibns  videtur  involatum  eiie 
dirTkuhatibus  ,  cum  doloris  natura  &  obfcura  <h  explicatu  dirlictlis  fits 
atque  in  plures  opiniones  philofophi  &  medici  hic  diviii  flnt ;  aliis  cau- 
fas  duas  Intempcriem  &  continui  folutionem,  aliis  unam  faltem  ,  con- 
tinuitatis  rirmirurn  folutionem ,  aliis  intemperiem  f  )lam  ?  aliis  fubitam 
&  viofentam  qualiratum  tadivanum  mutationem  agnofccntibus  ,  de  qui- 
bus  videri  poterunt  Ariftoteles  lib.  10.  ethic  c.  3.  lib.  2.  de  anim* 
12.  Hippocrates  lib.  de  loc.  in  homin.  JI.  Galenns  artis  medicinal.  c.  %. 
lib.  I.  de  fympt.  cauf  c.  6.  lib.  2.  de  loc.  ajfecf.  c.  2.  3.  4.  f .  6.  lib. 
4.  de  fimpl.  med.  facult..  c.  2.  lib.  12.  meth.  med.  c.  I.  comm.  2.  in 
Hipp.  de  wiSf.  rat.  ut  morb.  acut.  n.  1.  comm..  3.  in  Hipp.  de  fraclur. 
it.  34..  Cotif.  quoque  Jo.  Gorraeus  defvition.  vteriicar.  Jitb  voce  dJvvq , 
p.  r>u  323.  Qiioniam  tamen  omnes.  fateri  coguntur ,  ubicunque  dolor 
adeft ,  ibi  ad<ilfe  unitatis  folutionem,  &  contra  ,  ubi  unitas  folvitur  , 
ibi  dolorem  excirari ,  non  vidco  cur  nou  unimis  ( tam  continui  quam 
oontigui ,  )  foJutio,  pro  doloris  caufa  proxinva  noJmittenda,  atque  iti  caU'» 
Qs  dolorcni  excitantihus ,  ipfi   ageudi  ratiu   adfcrihendu  fit. 


RARUS    VENTRICULI    ABSCES.       i^ 

§.     X  L  I  I  I. 

Quamvis  autetn  dolor  morbi  unitatis  folutx  Tymptoma  fit ,  eumque 
tanquam  umbra  corpus  fcquatur:  multi  tamen  tum  a  parte  aliecta  , 
tum  ab  afficientc  matcria,  afficiendi  modi  funt,  unde  varia  dulorum 
.  nomina  apud  autores  palfim  inveniuntur ,  quorum  praeter  indicibilia 
intcgram  Fexagenam  ,  fecundum  alph;ibeti  feriem  congeifit  Joh.  Antonid. 
van  der  Lind.  Meletem.  niedic.  Hippocr.  p.  272.  fqq.  Ex  hi§  dolorum  fpe- 
ciebus  variis  ,  ad  acutos  maxime  gencrandos  ciiam  pituitam  , 
prsecipue  corruptam  frigidam  facere ,  autorum  fert  fententia.  Docuic 
lioc  etiam  uos  proprio  exemplo  Galenus  lib.  2.  de  loc.  ajfeil.  c.  j.  me- 
morans  iibi  ipfi  accidjfle  ,  (atque  in  aliis  fe  vidiife  )  talem  dolorem  acu- 
tum  &  vehementiiTnnum  ,  ut  iibi  videretur  in  intimo  ventre  terebra 
perforari  ,  injecto  deinde  rutaceo  oleo  ,  quum  id  paulo  poft  cxcernere 
tentarct  ,  excrevilfe  fimul  cum  graviifimo  dolore  humorem  vitreum  a 
Praxagora  appellatum  ,  qui  vitro  fufb  tum  colore ,  tum  fubftantia  ,  haud 
oblimilis  fuerit.  Quod  vero  hic  tumor  frigiditlimus  fuerit ,  d^dum  jam 
cfle  a  Praxagora  ,  qui  vitrei  nomen  ei  impofuerit.  Id  etiam  haud  ob- 
fcure  percipi  fenfu  taclus  tum  ipfbrum ,  qui  illum  excernunt,  tum  alio- 
rum  ,  fi  quis  confeftim  ipfum  tangere  voluerit.  Talis  pituitx  ffuitum 
inftar  pugni  ab  alvo  ejectum  ,  item  ab  umbilico  cxcretos  aliquot  cente- 
nos  ex  cadem  pituita  factos  globulos  magnitudine  lufbriorum  &  mino- 
res  ;  meminit  fe  vidiife  Jo.  Antonid.  van  der  Linden  feleci.  nied.  7.9. 
p.  m.  184.  ut  fic  ex  his  aliatis  ,  prxternatuialem  talem  pituitam  in 
corpore  generari  poife  ,  colligere  liceat.  • 

§.    X  L  I  V. 

Qnomodo  denique  pituita  ,  (qnamvis  vitrea  &  adtu  frigida ,  ut  haec 
Praxagorae  fic  dicta  fpecies  non  iit )  ad  dolores  generandos  fuificiat , 
paucis  m  fequentibus  adhuc  videamus:  hoc  ut  manifeftetur ,  ante  om- 
nia  fcieudum  eft ,  dolorem  omnem  in  fenfu  confifterc  ,  atque  propterea 
omnibus  partibus  fcntiendi  facnitate  pneditis ,  contingere  poile ;  prout 
itaque  fcnfus  nullus  ,  nifi  fpiritibus  animalibus  ex  cercbro ,  fpirituum 
ofBcina ,  ad  partes  idque  per  nervos ,  fola  &  vera  fpiritibus  animali- 
bus  vehendls  dicata  organa  depulfis ,  fieri  poteft,  ita  &  partes  aliae, 
quo  plurcs  recipiunt  ncrvos,  &  per  confequens  fpiritus  animales  ,  eo  a- 
cutius  fentient ,  quo  pauciores  vero  &  minores ,  eo  obtuiius.  Tales 
autem  pr?e  reliquis  membranofe  omnes  funt  partes,  propter  copiofiilimos 
quos  recipiunt  nervos ;  per  quos  copiofiflimi  fpiritus  animales  ad  eas 
feruntur;  non  enim  foli  uervi ,  fed  jpiritus  per  nervos  delati  dant  mem- 
branis  fuuni  fentire ,   ut  patet  in  paralyfi ,  in  qnci  licet  nervi  adfint ,  prop- 

V     2  ter 


if*  s  a  n  d  ; 

ter  Jpirituum  tamen  defeSlum  abeft  fenfus  vid.  Dieraerbrceck  anatom.  corp, 
hum.  lib.  8-  cap.  I.  pag.  m.  %S3-  Et  ob  hanc  ipfam  caufam  ventricu- 
lus  etiam  acutilfimo  fenfu  praeditus  efle  dicitur  :  praeterquam  enim,  quod 
triplici  conftet  tunica  ,  ut  proinde  tota  fua  fubftantia  tunicaceus  dica- 
tur  elfe  &  membranaceus ,  plurimas  etiam  tum  interne  tum  externe  a 
fexti  paris  propaginibus  recipit  nervos ,  per  quos  copiofi  fpiritus  anima- 
les  in  eum  defluant,  acutum  ei  fenfum  conferentes.  De  quo  §.  8.  & 
10.  videantur, 

$.     X  L  V. 

Exquifito  &  acuto  igitur  fenfu  praeditus  ventriculus  non  fecus  ac  alise 
partes  a  violento  frigidi  calidique  contadlu  afficietur  ,  dolorefque  ma- 
gnos  ex  magnis  in  contrarium  mutationibus  patietur ;  quod  egregie  do- 
cet  Hippocrates  lib.  de  loc.  in  bomin.  fi.  I.  inquiens  :  dolor  &  prop* 
ter  caliditatem ,  &  propter  valde  exuperans  &  propter  imminutum.  Et 
in  perfrigeratis  quidem  natura  extra  corpus  ad  cutem ,  propter  calefaciens 
valde  dolor  fit.  In  calidis  vero  natura  ,  propter  frigidum :  &  in  ficcis 
natura  fi  humeStentur :  &  in  humidis  natura ,  fi  reficcentur.  ln  fingulis 
enim  quorum  natura  permutatur,  ac  corrumpitur ,  dolores  fiuut.  Fit  itaque. 
dolor  &  propter  frigiditatem  &  propter  caliditatem ,  pro  qualitate  dolo- 
rificse  materise , ,  qua  dolor  aliiis  ab  humore  eft ,  alius  a  fiatu.  Dolorem 
faciens  humor  omnis  eft  calidus ,  fanguis  quippe  aut  bilis.  Qiiorum  rejpec* 
tu  flatus  frigidm  dicitur.  Simpliciter  enim  nihil  eft  in  vivente  frigidum  , 
excepta  Jpecie  quadam  pituit&  vkrea,  cujus  paulo  fupra  facta  fuit  men- 
tio.  Conf.  Jo.  Antonides  van  der  Linden  meletem.  med.  Hipp.  7.  9.  p. 
m.  1 83-  Hinc  pro  qualitate  materiae  dolorem  excitantis ,  non  infrequens 
veteribus  fuit ,  pro  materia  morbifica ,  aut  affedionibus  ipfis ,  ex  qui- 
fcus  dolores  moventur,  ipfos  dolores  fumi  ,  uti  ifto  Hippocratis  6.  epid. 
I.  7.  In  Crunone  antiqui  dolores  frigidi ,  recentes  autem  calidi ,  inter  a- 
lia  liquet :  Ubi  haudquaquam  dolores  calidos frigidofve ,  fed  dijpofitioifes  ex  qui- 
bus  fiunt  dolores  ,  ut  &  dolores  de  quibus  verba  2.  aph.  6.  Qiti  aliqum 
cqrporis  parte  dolentes  fere  dolorem  non  fentiunt ,  iis  mens  agrotat  /0- 
■quuntur ,  ipfas  dijpofitiones  :  qu&cunque  cum  dolore  fieri  funt  naturx  ap~ 
ta,  quemadmodum  eryfipelrys ,  infiammationem  £f?  vulnus,  £5?  collifionem 
atque  rupturam  £f?  convulfionem  ,  £f?  quodcunque  tale  aliquid ,  quod  fi  ad~ 
fit,  &  ab  agroto  non  fentiatur ,  mentem  indicat  <cgrotare ,  ita  nominaife 
HippoGratem  notat  Galenus  comment.   in  modo  dictum  aphorifmum. 

$.     X  L  V  I. 

(Jtut  autem   tam  a   frigida  quam    calida  materia   dolores   finnt ,  prae 
calidis  tamen  frigida ,    uti  partibus  dictis  fpermaticis  omnibus  ,  fic  etiara 

mem- 


RARUS    VENTRICULI    ABSCES.       i?7 

membranis,  totique  nervofo  generi  perniciofa  efle,  vel  ex  ifto  ?.  aph. 
Ig.  frigidttm  iuimicum  oijibm  ,  deutibm  ,  nervis ,  cerebro  ,  dorfali  medull<z  , 
£«fr:.  conftat.  Conf.  £5?  «/>/>.  /^tf.  Item  Je  humid.  ufu  4.  4.  Confir- 
mato  itaque  per  experientiam  hoc  aflerto ,  colligere  hinc  haud  difficul- 
ter  licet ,  pituitam  hanc  corruptam  &  acidam,  ad  generandos  hos,  in 
domino  noftro  segroto ,  acutos  dolores ,  fat  potentem  fuilfe ,  cum  ea 
etiam  in  ftatu  fuo  naturali ,  omnium  in  corpore  humorum  ,  uti  eft  no- 
tilfimum  ,  humor  iic  frigidiifimus.  Et  proptcrea  flatus  quoque  ,  quod 
pituitofe  cruditatis  fint  foboles ,  atque  idcir  o  ejufdem  naturac  ac  indo- 
lis  ,  refpeclu  reliquorum  humorum  frigidi  dicuntur :  quomodo  aucem  pi- 
tuitofa  ,  generandis  flatibus  materiam  prxbeant ,  quomodo  itcm  pituita 
in  flatum  convertatur  ,  apud  Hipp.  lib.  de  loc  iu  homin.  56.  &  57.  vi- 
deatur.  Confona  his  habet  Galenus  lib.  14.  meth.  med.  c.  7.  quando 
fcribit :  lufiationes  ex  fiatuofo  Jpiritu  col/e&o  nafcuntur.  Et  lib.  3.  dejympt. 
cauf.  c.  7.  magis  pedpicua  hsec  fequentia  reliquit :  de  halituofis  Jpiritibus 
quos  etiam  <$v<reu; ,  i  e.  fiatus  vocant ,  dicendwn,.  '  Efi  autem  £<?  horum 
generatio ,  in  ipfis  ,  quts.  in  ventre  funt  locis  ,  fuccis  quibufdam  pituitofis , 
vel  cibis  inibi  a  deficiente  calore  ,  in  halitum  folutis.  .  .  Ac  calor ,  qui  in 
cibos  agit  quidem  ,  aeterum  diminute  ,  is  eos  qttodam  quidem  modo  diffol- 
vit  ,  non  tamen  prorfus  conficit.  Atque  hinc  oritur  flatuofm  Jpiritm.  Et- 
enim  humida  reficcata  ( ut  loquitur  Hipp.  1.  modo  cit.  )  fiatum  fa- 
cinnt:  quando  nempe  calor  jufto  debilior  in  ea  agit,  iu  ut  fuperare  ea 
nequeat:  de  quo  pluribus  Galenus  loco  citato.  • 

§.     X  L  V  I  I. 

Atque  hinc  convenienter  ad  ftatum  domini  aegri  dicimus  etiam  dolo- 
res  hos  actttos  ab  aure  fimfira  in  Jinifirum  hypochondrium  ad  infiar  fagit- 
ttx.  delabentes ,  pari  modo  a  pituitofis  .  cruditatibus  fuifle  generatos.  De- 
cumbens  fcilicet  ad  arterias  carotides  per  ipfas  cum  acido  fanguinc  illuc 
delata  pituita  tum  fua  fubftantia  ,  turu  comprimendo  &  occludendo  ecvs , 
motum  fanguinis  verfus  cerebrum  &  hinc  fimttl  etiam  jpirituum  animalium 
generationem  ,  eoritmque  motum  ac  propulfionem  eo  per  nervos  impedivit , 
(ut  §.  41.  .vidimus  )  propter  fuam  etiam  tenacitatem  &  vifciditatem  a 
calore  debilitato  &  diminuto ,  fubigi  debite  &  attenuari  non  potuit , 
cojiverfa  itaque  in  fla£us ,  qui  per  fextam  nervorum  conjugationem  in 
ventriculi  tunicas  ,  feu  partem  affedtam  illapfi ,  dolores  hos  produxe- 
runt.  Quod  vero  ab  aure  dolores  hi  delabi ,  percepti  fuermt ,  pari« 
nervoruni  fexti  fcu  vagi  cum  pari  quinto  feu  auditorio  ,  &  paris  hujus 
ramo  minore  deorfum*  ad  laryngis  mufculos  ac  fauces  delapfo  ,  conne- 
xio  &  confenfus  effecerunt  ;  paulo  enim  infra  quintum ,  fextum  hoc  par, 
medii  infimique  ventris  partibus  profpiciens  exoritur.  Horum  parium 
cenlerjfus  etiam  facit ,    uc ,  fi  ftylus   vel   aurifcalpium  auditorio  meatui 

V     3  pe- 


J58  S    A    N    D, 

pcmtlus ,  vel  ad  tympani  membranam  ufque  Immittatur ,  ruflicula  ficca 
cxcitetur  ,  fonus  item  in  ore  excitatus,  non  nihil  autem  fubit  ,•  quam 
ob  caufam  hebetioris  auditus  homines  ,  ore  aperto  ex  exfpiratioue  co- 
hibita  melius  audiunt.  Quod  a  finiftra  tandem  anre  verfus  hypochon- 
drium  finiftrum  dolores  fuerint  delupfi  ,  hoc  affectae  patti  in  finiftro  hy- 
pochondrio  fitse ,  fundo  nempe  ventriculi  ( ut  4-  fequente  videbimus ) 
impufamus  :  mfi  quis  etiam  partibus  finiftris ,  utpote  natura  feminiftis , 
hoc  eft  tenerioribus  imbecillioribus ,  atque  propterea  paffionibus  magis 
obnoxiis  aliquid  adfcribere  velit.  Conf.  Joh.  Antonid.  van  der  Linden 
meietem.  medic.  Hipp.  pag.   C%. 

i.     X  L  V  I  I  I. 

Confidera^is  jam  fignis  ,  atque  per  heec  parte  qux  laborat  cognita,  vi- 
dendum  etiam ,  quo  ea  modo  laborat.  Modum  hunc  feu  ipfum  affec* 
tum  ,  itidem  nobis  fignum  adhuc  explicandum  reftans ;  tumor  fcilicec 
durm  pugyii  mapnitudine  latiiHt  digitum  circiter  ab  wnbilico ,  hypocbort- 
drium  finifirum  verfits  depreheufm  prodit ,  vcntticulum  vero  &  nulium 
vifcus  aliud  ex  tumore  h8c  laborare  ,  &  afFectionis »  locus ,  &  partis 
ftmcliones  lacfe ,  manifeftant.  Locum  hunc  ventriculum  atque  qua  fuum 
fundum  maxime  occupisre  ,  •  §.  8>  Funcfliones  vero  ventriculi ,  pracci- 
pue  hic  Isefas  eife  §.33.  &  fequentibus  vidimus ,  qute ,  quoniam  in 
fundo  perhciuntur  maxime,  in  hoc  tumorem  etiam  hunc  coTtftitutuai 
crfe ,  colligimus.  Quoniam  autem  vocis  tumoris  fignifica*ionk  ,  ta  1;  ma- 
gna  eft  latitudo  ,  ut  etiam  interdum  omne  qnod  ejt  fupra  id  quod  ejl  fe* 
cundum  natnram  incrementiuit  ut  lib.  de'  tumorib.  p.  n.  notat  Galenus 
iignificet:  nos  cum  co  ex  l;b.  13.  meth.  med.  cap.  4.  recic ,  quod  om- 
vium  tumorv.m  ,  qui  proiter  naturam  funt  varietas  ex  ejus  quod  hifiuit 
natura  nafcatur  ,  putamus;  quoniam  porro  id  quod  influit ,  aur  maifae 
fanguinejc  totum  quid  (non  molis  fed  compofiti  intcllige  )  aut  totius 
eft  pars ,  five  quid  quod  fecundum  naturam  fanguine  continetur  ,  bilis 
puta  feu  melancholise  ,  atque  fic  influere  nifi  a  toto  dilfolutum  &  fe- 
gregatum  fit ,  non  poteft ,  ita  etiam  hic  ut  in  omnibus  prudens  mater 
natura,  ubi  in  fanguine  quid  alienatum  ant  heterogeneum,.fuaque  pne- 
fentia  nociturum  ,  novit,  illud  turbans ,  glutine  fuo ,  hoc  eft  fpiritu, 
qui  omnium  eft  vita  &  vinculum  ,  foluto  ,  a  tQto  diffolvit ,  atque  fe.ce- 
dere  facit#,  quse  diffolutio  Hippocrati  sKrei<ri$  dici  folet,  ut  habet  Jo. 
Ant.    van  der  Linden   meletem.  p     173.  &  fequentib. 

*.     X  L  I  X. 

F.t  quontam  id  quod  diffolutum  eft  ,  communione ,  quam  cum  toto 
kabebat ,  privatur  ,  atque   hinc  eum  iu   flatum  abit ,    unde  in  gratiam 


RARUS     VENTRICULI    ABSCES.       if  j> 

redire  cum  natura  nequit  ,  cum  denuo  conglutinari  non  polTit  ci,  a 
quo  dillblutum  eft ,  fed  unione  foluta  ,  communioncm  -cum  toto  amit 
tat  ,  atque  moriatur  :  fupercft  ut  auferatur  naturae  viribus  ,  vcl  arti| 
opc  ,  quod  fit ,  fi  quod  naturam  turbat ,  ficelfit  vcl  abfcelfit :  Hir.c 
sn<r&<rii  duobus  fit  modis :  )ac\  a,7rcK(>iQ~tv  vel  k*T  *7ro<rz<riv-  Qua- 
rum  illa  etiam  iTik&KHf  fecelfio  fimplicitcr :  ficut  hacc  «t«V<w/s  ab- 
fceifio  utplurimum  dicnur.  Elt  autem  *7roKPtTic  ccftafis  conglutinati  j 
aVoV«r/5«vero  ecftafis  deglutinati,  live  ejus  ,  quod  fecejjlonem  fecit ,  & 
facere  feditioneiu  cepit.  Quam  ut  praveuiat  natura  valens ,  peccantem  co~ 
git  humorent  ahfijiere  a  majfn  fanguinis ,  &  abfcedere  vel  extra  corpus  vet 
aliam  in  partem.  .  .  Qiiodli  foras  dicitur  *tto<;*Tic\  kzT  bkpcvv  fgMfrqs 
pcr  eHuixionem  :  quodli  foras  vcl  evomere  natura  materiem  languida 
aut  prsepedita  nequit ,  vel  emovcri  matcria  fe  per  fuhftantiae  modum  non 
finit  &  tunc  fit  *7ro\*Tti  k*T  ct7ro$-ecriv  per  depofitionem  ,  ut  de  hac- 
tenus  recenfitis  luculente  fcripfit  Joh.  'Ant.  van  der  Linden  meletem.  med. 
filipp.  a,  pag.  m.   l^ff.    ad  177.  &c. 

§.     L. 

Enim  vero  cum  Apoftafin  hanc  per  depofitionem  faeientis  humoris 
iunlex  haec  fit  conditio :  ut  vel  maneat  fluxus ,  aut  ftatarius  fiat ;  hic 
porro  depofitus  coiens ,  in  duriciam  coa&us ,  aut  durus  maneat ,  au« 
dAiuo  mobilis  fiat  coneoctione  vel  eorruptione  :  tumdr  de  quo  in  prae- 
ienti  fermo  cft  ,  eorum  generi »  qui  cum  inflammatione  fiunt,  &  ma- 
teria  in  pus  coftiK  nitumur  ,  erit  adfcribendus.  Conf.  Galen.  iib.  de 
tttfnorib.  p.  n.  c.  2.  cum  inflammatione  factum  apofiema  hoc  fuiiTe,  con- 
jectura  perfpexi  inde ,  quod  fub  invaiioncm  morbi ,  dominus  aeger  (  ut 
rcferebat  ipfe  )  tam  immanes  perpeffus  fuerit  dolores ,  ut  etiam  hi ,  quos 
ex  manus  mea  comprejjione  fentiebat ,  cum  ijiis  comparati ,  vel  non  do- 
lores  dicendi ,  imo  vel  decuplo  (  ut  loquebatur  )  minores  ejfeut.  Quare  ve- 
ro  apoftema  hoc  cum  inflammatioue  &  ex  materia  fuppuiabili  factum  , 
ex  praefentia  fub  invafione  doloris  autumaverim  ,  rationem  ut  dicam  , 
doloris  natura ,  ejufque  generandi  modus  ;  explicandaprius  etunt  ,  d» 
his  vero  in  antecedentibus  §.  42.  ad  47.  fcilicet,  jam  vidimus  :  ex  qui- 
feus  conftat  dolorem,  nervorum  ope  percipi  ;  a  materia  item  tum  ca- 
Jida  tum  frigida  fieri  ,  femperque  caufam  agnofcere  rem  acrem  &  cou- 
tinui  folutricem  ,  ac  ita  quidem  ,  ut  ubi  dolor  adeft  ,  adfic  quoque  uni- 
tatis   folutio ,  &  contra  ;  ergo  kic  paucis   tantum  de  gcnerationis    ejus 

§.     L  I. 

Fit  itaque  dolor  ,  i*t  modo  dictum  ,  continui  folutione ,  quando  riem- 
pe  res  ali(jua  acris  deponitur  ad  locutn ,  unde  hujus  unitas  foivitur  ,  at- 

*      •  que1 


i5o  S    A    N    D, 

que  dolor  inducltur:  hanc  ut  e-parte,  cui  infidet ,  amoliatur ,  fui  fem- 
per  ftudiofa  natura,  fpiritum  iftuc  ac  fanguinem  iinpulfat,  quibus  ceu 
veclibus  impellat  ,  &  protrudat  e  fede  fua  ,  materiam  morbificam  ,  ir- 
ruens  igitur  in  partium  anguftias ,  exundans  seftu  fanguis ,  nec  efflu- 
xum  aut  refluxum  ibidem  inveniens  ,  ftagnando  partem  diftendit,  un- 
de ,  quo  plus  fanguinis ,  ad  laborantem  partem  cietur  ,  eo  tumorem 
&  dolorem  majores  fieri ,  eft  necelfum  ;  uti  operofe  hoc ,  ex  Hippocra- 
te  ut  puto  docuit  Galenus  citato  c.  2.  lib.  de  tnmorib.  pr&tP  nat.  Sic 
•enim  ille  lib.  de  flatib.  13.  II.  Sanguis  ipfe  natura  calidm  exiflens  vi_ 
coa&r/s  per  angufiam  viam  tranfire  celerrime  non  poteji ,  quum  multa  im- 
pedimento  fint  obfiaada  &  oppilationes  j  vis  cogens ,  inquit  ad  hunc  Iocunv 
Jo.  Ant.  van  der  Linden  ,  feieB.  med.  4.  24.  pag  63.  fervor  efi  men- 
tiri  pl-thoram,  &  hanc  fupra  modum  urgere ,  motumque  accelerare  ,  £«f 
pr<e  fejiinatione  proficere  niinus.  Vbi  enim  impetuofus  &  tnrgens  ttjiu  fan- 
guis  pervenit  ad  viarum  angitflias  '  ad  arteriarum  extremos  furculos ,  fe 
ipfe  prohibet  facili  tranfitu  per  carnes  ad  venas.-  Quod  fimili  egregio ,  a 
multitudine  hominum  uno  impetu  per  portam  tendentium  ,  eleganter 
Galenus  lib.  3.  de  tuend.  fanit.  c.  2.  declarat  inquiens  ;  Vehementifjimi 
materia  iwpetns,  diverfis  temporibus  ac  rationibus  ,  contrarios  edere  effec- 
tus  poffunt.  Objiruere  quidem  ,  cum  crajfum  fimul  &  multum  fuerit ,  cum 
confertim  ac  prtceps  agitur.  Purgare  cum  exiguum  tenueque  eji ,  nec  pr<t- 
propere  nec  violenter  ■  cogitur  fimul  omne  expelli.  Apparet  enim  ita  acci- 
dere  in  omnibus  tum  exteryiis  infirumentis ,  tum  vero  calathorum  plexibus : 
Quippe  eluitur  extergeturque  ex  his  omne  fupervacuum  ,  non  cum  egre- 
dientibus  adhuc  paulatim  prioribus  alia  violeuter  a  tergq  irruunt  ( veren- 
dum  enim  interim  ejt ,  ne ,  qu<z  in  tratifitu  funt  impacla  innixaque  invi- 
cem  viam  obfiruant )  fed  cum  prioribm  vel  jam  exeuntibus  ,  '  vel  plane 
vacuLtis  alia  pofimodum  vacuantur.  Et  quid  de  exiguis  meatibus  mire-< 
mur ,  cum  etiam  e  theatris  multitudo  ,  qiu  confertim  egredi  conatur ,  in 
exitu  luret? 

§.     L  I  I. 

Contra  fentent^im  hanc,  quod  ex  impulfo  in  partem  zeftuante  fan- 
guine  dolores  fiant,  medici  reliftunt  plurimi ,  non  irruente,  impulfo 
in  partem  ,  fed  ob  calorem  &  dolorem  partis  ad  fe  trahemis  ,  illuc  tracto 
fanguine  dolorem  fieri  afleverantes ;  Galeni  lih.  3.  de  fimpl.  med.  facult. 
c.  25.  trahi  a  purgantibus  humores  noxios ,  ut  a  magnete  ferrum, 
docentis  ,  perfuafione  in  opinionem  hanc  inducti :  fed  tantum  abeft  ve- 
ram  fententiam  ,  hinc  everti ,  ut  potius  eodem  plane  modo  ,  ut  a  me 
propoficum  eft  ,  ab  ipfo  Galeno  comm.  ad  aph.  53.  tib.  5.  eam  propo- 
fitam  ,  vel  inviti  legant.  Et  ii  a  partibus  trahitur  fanguis,  hoc  fane  fit 
a  fanis  ,  (  fieut  &  purgantia  humores  confimiles  fibi  trahere  ,  a  trac- 
tione ,  qux  'fic  in   lanis  probare  allaborat  Galenus  *   loco  ante  ultimum 

ci- 


R  A  R  U  S    V  E  N  T  R  I  C  U  L  1    A  15  S  C  E  S.       j6\ 

c-tato.  At  fane  noti  amplius  jufto  trnhunt :  unde  igjtur  influxus  im- 
niodici  i  Nec  a  dolore  aut  infl.immationcm  aut  dolores  fieri  dicendum 
clt ,  nili  &  dolere  partem  ,  antequam  doleat ,  dicere  velimus ;  &  cum 
dulet  vcllc  eam  dolere  nragis.  Neque  dolendi  caufa  calor  effe  poteriL  : 
nonne  enim  accedens  calori  calor,  cum  excitabit  magis  ?  aut  putet  ne 
quis  flammam  fe  extincturam  infuib  olco  :  quodfi  etiam  materia  molella 
qujepiam  ,  eamne  non  poteft  expellere  nifi  attracla  ,  mokltiam  datura 
inajorem  &  fe  in  periculum  gangrsense  ?  cui  tandem  bono  erit  excre- 
tiix  facultas  'i  tantum  ne  ut  expellat  excrementa  naturalia ,  quare  non 
etiam  qux  vitium  cepere  ,  quaccunque  '{  manet  ergo  firmum  ,  dolorem 
fcmpcr  agnofcere  caufam  aliam  ,  rem  nempe  acrem  ,  &  continui  folu- 
tiicem.    Confer.  ad  inftit  Sennerti  lib.   2.  part.  2.  c.   II.  p.  m.  266. 

§.     L  I  I  I. 

Ex  fanguine  autem  ficut  diclum ,  eft ,  in  pnrtium  anguftias  aeftu  ex- 
undante  ,  ibique  ob  denegatum  cxitum  "ftagnante  ,  eas  magis  magifque 
tumere  &  dolere  ,  ut  &  propterea  iuflammari,  non  effc  mirum  :  etenim, 
cum  conftet ,  naturam  id  quod  parti  inhxret  vitii ,  nifi  orgafmo  ,  id  ell 
cxcandefcentia  fpiritus  amoliri  non  polfe  ;  liquet  ctiam  impetum  iftuni 
tum  fanguinis ,  tum  fpiritus  ,  fine  inflammatione,  eo  cieri  non  poife. 
Sic  in  fummum  digitum  fi  incidit  inflammatio  ,  acciente  fanguinem  in 
fixa  fpicula,  quam  brevi  manus  intumefcit  tota  i  oculus  cum  inflamnu- 
tur ,  ardet  adnata  primum  ,  tumentibus  &  in  conipectum.  fe  dantibus  , 
alias  inconfpicuis  ipfius  arteriolis  :  nifi  occurras  ,  quam  fubito  eti.nn 
extra  orbitam  extumefcit  ?  Ita  eteiiim  eft :  natura  noxam  amoliri  geftiens, 
impulfat  eo  fmguinem,  ubi  fedes  eft  mali ;  at  fanguincm  mittendo ,  nec 
recipiendo  ,  noxam  adfert  periculollorcm  ,  ut  docet  Galenus  comm.  in  <,. 
apb.  53.  his  verbis  :  Hrftc  eji  qiutdam  ratio  commnnis  ,  in  quibns  uatura 
aliquid  violeuter  excernit ,  ut  eo  fanguis  &  fpiritus  tendat  :  quibus  duo- 
hui  veluti  injirumentis  natura  utens ,  ea  qu<e  hifejlant ,  per  vim  expeUit  : 
atqne  hac  rationc  dolentibus  partibus  inflammatlones  adveniunt ,  natura  ex- 
cernere  atque  expellere  caufam  doloris  properante :  ut  vero  hoc  faciat ,  fan* 
guine  ac  jfiritu.  locum  hupkute. 

X  L  I  V. 

Nec  alio  quo ,  quam  modo  didto  modo  tumorem  hulic  quoque  in  no» 
Jftro  domino  ?cgro  cum  inflammatipne  nempe  &  ex  materia  in  pus  coc- 
tili  factum  fuilfe ,  idque  ex  dolore  fub  invafione  pracfenti ,  me  colle- 
giffe  §.  50.  dixi.  Etenim  ,  fi  (  ut  §.  48.  ex  Galeno  vidimus )  Omnium 
tunurum  qui  prMer  naturam  funt  variettvs  ex  ejus  ,  quod  influit  natura 
nafcitur ,  etiam  hunc  tumorem  cum  injlammatione ,  ex  materia  in  pus  co- 

Difpul.  Medico-PraCl.  Tom.  III.  X  ttili 


i-ffa  S    A    N    D, 

SHU,  tmtum  fuijfe ,  cmicludendum  erit :  duplex  enim  (  ut  §.  4?.  eft:  pro- 
poiirum  )  tumorem  cum  dolore  generans  materia  eft  :  frigida  fcilicet  & 
calida  ;  nomine  vel  6a:uum  vel  humorurn  Ggnificari  folira  ,  utracunque 
vero  in  p  nrtem  deponauir  ,  diilcndendo  eam,  ejufuue  unita:cm  folvendo  , 
dolores  ei  iufert  ;  hoc  tarnen  cum  diicrimine  ,  ut  ex  materia  fri^ida  i.l 
eft  flatibus,  orti  tumores  ,  evanefcentibus  doloribus  ,  iimul  evamnlfe  dc- 
prehendantur ,  fecus  ac  fk  in  iis  ,  quas  in  partem  cum  impetu  impul- 
fus  produxit  humor,  in  quibus,  licet  dolores  defierint ,  m-ueria  taraeri 
tumorem  faciens  ,  nihilominus  remanet ,  idque  propterca,  quod  in  iftis 
flatus  ipfa  fic  materia  ,  quse  unitatem  folvendo ,  dolores  producit,  qui 
proptcr  cenuitatem  fuam  facilius  refolvi ,  ficque  dilfipari  queat:  in  his 
vero  ,  in  quibus  cum  impetu  influens  humor  dolorum  caufi  eft ,  f.cta 
jam  unitacis  folutione  ,  dolorcs  quidem  intermittant ,  materia  tamen  tu- 
roorem  faeiens  ,  remaneat ,  a  calote  naturali  coquenda ,  &  in  pus  eya- 
cuatioui  aptum,    redigenda. 

*§.     L  V. 

Neque  enlm  neceflum  eft  tam  diu  dolores  perfeverare ,  quamdiu  do- 
lorum  catifa  ,  impulfa  parti  mhseret  materia  :  quamvis  enim  materia  hxc 
vera  dolorum  caufa  (it  ,  11011  tamen  immcdiate  ,  fed  fulvendo  partis  uni- 
tatera  eos  gcnerat ,  ita  ut  inter  folutionem  continui  atque  dolorem  ni« 
hil  intercedat:  in  dolore  autem  ,  nondum  unicas  foluta  eft,  fed  dolcnc 
partes  dum  folvuntur;  dum  autem  illa  mutatio  de(init  &  quod  (olve- 
batur ,  jam  folutum  eft,  dolor  quoque  celfat,  quod  ,  fcalpentium  pru. 
rientes  partes  exemplo ,  probatur  ;  qui  ex  fcalptu  etiam  vehementiori , 
rebus  durioribus  licet  aut  unguibus  ad  cutis  lancinationem  ,  ut  unitas 
folvatur,  exinde  non  dolent ,  fed  poiius  voluptatem  percipiunt ,  idque 
propterea ,  quod  vio'enta  iita  ctr.is  ruptione  ,  ad  folutum  elfe ,  fcu  fo- 
lutam  unitatem  deducant  id  ,  quod  erat  in  unitatis  folutione  conf  Sen- 
nerr.  injiit.  lib.  2.  part.  3.  fecl.  2.  cap.  3.  pa*.  403.  His  probe  penfi- 
tatis  ,  tumorem  hunc  cum  inflammatione  &  ex  materia  coclibili  natum 
fuilfe  ,  deprehendi :  fi  quidem  mareriam  higidam  feu  flatus  ejus  mate- 
riam  ftatuere  ,  vetuit  poft  dolores  abtatos  remanens  cum  fenfu  tumor, 
qui  fimul  ex  humore  feu  materia  calida  fe  narum  elle  prodcbat ,  cum- 
que  materia  ha;c  fine  fpiritus  exc-mdefcentia  atquc  aeftu  ,  in  panem  im- 
pelli  non  poflit ,  eum  cum  inflammatione  faclum  fuilfe  conitabat ;  cum 
eriam  impulfa  fic  materia ,  nifi  in  pus  coquatur  ,  non  evacuetur ,  co. 
jftibilem  &  in  pus  convertibilcm  tumoris  hujus  ma.eriam  fuiife,  coiiCiU» 
demium    fuit. 


$.  LVI. 


RARUS    VENTRICULI     ABSCES.       163 

§.     L  V  I. 

Hic  tamen  monendum  crit ,  omnia  de  tumore  hactenus  dicla  ,  dc  tumo- 
rcex  materia,  in  locum  aliquem,  feu  partem  corpoiis  impulia  ,  ibidemque 
unitatem  partis  foivendo  ,  dolorem  inducente  ,  intelligenda  c Te  ,  priuer 
quales ,  etiam  tumores  fine  dolorc  dari ,  fcimus;  quando  nempe  materia 
uon  ad  partium  iubltantiam  ,  ut  unitas  folvatur  ,  fed  ad  ventriculos  ea- 
rum  deponitur  :  de  quibus  vid.  Hipp.  de  arte  7.  4.  quo  etiam  colli- 
inalfe  videtur  Galenus  comment.  in  4.  aphor.  Hipf.  34.  fcribens :  Neque 
nos  latet  triplicem  effe  tumorum  dtfferentiam  ,  vel   euim  funt  cutn  dohre  , 

j  jmtiores  iujlammationes  nominant .  vel  abjque  dolore  £5*  duri ,  quos 
Gi  xci  Jcirrhos  vocant:  vel  fine  dolore  &  moiles  ,  quos  iidem  Graci  wdema- 
ta  ,  id  eji  infiationes  peculiaritcr  appeiiant.  Huc  ctiam  faciunt  ea  ,  quse 
habec  iib.  de  tumortb.  p.  n.  cap.  2.  cuvi  fecundum  naturam  fe  habet,  la- 
xa  cutis  ejl  ,  non  obejis  quidem  :  &  locus  qui  intereji  ,  vaouus  eji  cui  ip- 
fa  infidet.  Eodem  modo  ioca  ,  quj  iu  carne  funt ,  de  quibus  iu  anatomi- 
cis  digrejjionibus  di&um  eji ,  inania  otnnia  funt ,  maxhne  qiu  circwn  ar- 
teri.is  in  circulo  earwn  diiationibm  dijpofta  Jiatt.  lu  injlammationibus  au- 
tem  oiuuia  Janguine  replentur  ,  ex  vajis  quidem  ipjts  per  tuuicu  refudante, 
iu  omni  vero  carv.is  particula  more  roris  pmnifio. 

%    L  V  I  i. 

Ex  hactenus  expofitis ,  jam  non  obfcure  perfpicere  licet ,  ventricu. 
tum  hic ,  &  nullum  vifcus  aliud  ,  revera  abfceflu  ,  eoque  ex  inflamma- 
tione  orto,  laboraife  ,  atquc  cundta  evifcerato  corpore  ita  ,  prout  prse- 
dicta  fuerunt ,  in  confpectum  venuTe :  ut  propterea  in  noltram  difce- 
tlere  ientcniiain  habeat,  (i  cui  adb.uc  infidec  animo  opinio  ,  non  in  ven- 
triculo  fcd  hepate  abfccifum  fuifle  inventum.  Prxterquam  cnim  quod 
nulla  hcpatis  uifc&i  figna  ,  (  fine  quibus  tamen  in  affectus  cognitionem 
Ut  §.  2.  vidimus ,  pcrvenire  nullatcnus  datur)  hic  fuerint  obfervata  , 
qujedam,  fignis  affccti  hepatis  fimpliciter  contraria  fe  manife(tan;nt.  Si- 
gna  abfceflus  in  hepate  ex  Galeni  iib.  5.  de  loc.  affect.  c.  7.  defumpta, 
imo  quafi  ore  authores  referunt  eadem  ,  qux  ab  iis  ita  inter  fe  diftin- 
ginmtur ,  ut  alia  convexae  hepatis  parti  ,  alia  concavre  magis  propria , 
quacdam  denique  utrique  communia  effe  dicantur,  ut  in  fequentibus  ex 
oper.  pracl.  Jacobi  Hoilerii  fchol.  ejujdem  ad  cap.  3f.  defumptis  videre 
clt :  Cummunia  £«f  necejfana  figna  Jiiut ,  ;';/  infiammatione  jecoris ,  tutuor, 
•dolor ,  febris  ,  &  ex  his  Jjnrandi  difficultas  ac  tujjictda  inanis.  Aliquando 
hepar  ob  poudits  deorfum  inclinans ,  teudit  diaphragma  ,  unde  membrana 
Juccingens  cojias  ,  divellitur  ,  ftcque  doior  afcendit  ad  ciavkuLu.     Febris  ar- 

X     2 


164  S    A    N    D , 

ctens  ejl ,  Rngtta  arida,  rubens  initio ,  deinde  nigra  &  djperct ,  y?faV  im«£ 
kaufia,  ttaufea ,  cibi  fajHdium ,  Jiugnltus.  Difiingttuntur  partes  gibb.c  a  ca- 
vis  hoc  modo :  in  parte  cava  dolor  grava  ,  Jingultus,  nanfea  tnagis  tor* 
quenl.  Viuxm  ventris  adejl ,  niji  robujHm  Jit  vifcns ,  qnod  exuSis  humidi- 
tatibus  ,  deje&iones  faciat  osTvaa.S-xJezs  ■>  &  velut  in  globulos  pTai  ficci* 
tate  coa&>vs ,  vomitio  biliojli ,  major  fitis  ,  lingtta  ariditns  &  ajperit.is.  In 
gibba  ,  dolor  pun&orius ,  ob  ligamentum  cum  diaphrajmate ,  nrnuz  ma- 
gis  rufa  ,  partes  vicin  z ,  ttt  fepttim  ,  magis  opprimuntttr :  unde  djicilior 
rejpimtio,  tujjicula  manifejiior ,  dolor  ad  dorfum  acutior ,  ob  iigamenta, 
tumor  ta&u  deprehenditur  conf.  etiara  Dureti  enarrat.  ad  h.  /.  itera  Galen. 
art.  medicinal.  cap.  78-  item  comm.  4.  /';;  lib.  H>pp.  de  viSt.  rat.  in  morb. 
ficut.   17.   ut  £5?  /.  2.  deloc.  ajfcci.  c.  %.  &  9.   ic.  /.  4.  de  canf.  pulf.  c.  7, 

f.     L  V  I  I  I. 

Qtioquo  jam  Hkc  confiderentur  modo  ,  non  video ,  unde ,  hepar  iti 
domino  noftro  patiente  laboraife ,  inde  extorqueri  poife  :  &  ut  reliqua 
n&n  attingam  ,  refpiratio  femper  libera,  vox  item  firma  ac  clara,  ufque 
ad  extremum  halitum  permanens  ,  hepar  hic  neutiquam  ex  abfceifu  labo- 
rare  potuiife,  demonftrantj  qui  enim  abfcolfus  fine  ftagnante  in  partc 
fanguine  fieri  'i  qui  vcro  hic  fine  inftammationc  ft.tgnare  poifet  'i  unde 
ex  ftagnante,  cum  vehementia  impulfo  fanguine ,  pondus  hepatis  ag- 
gravari,  hinc  diaphragrna  cui  fuperius  per  totam  fuam  pcripheriam  he- 
par  connectitur  &  fufpenfum  tenetur  ligamento  lato  ,  membranofo  ac 
valido  ,  a  peritonseo  orto,  quo  &  mucronatac  cartilagini  coh^ret ,  prae 
gravitate  hac  deorfum  trahi,  nec  non  thoracis  motum  impediri  ,  atque 
dyfpnceam  excitari  conftat;  ut  cum  abfceifu  hepatis ,  difficilem  &  do!o- 
rificam  refpirationem  conjunctam  etfe ,  (it  in  propatulo  :  quare  hunc  ic.= 
.grotum  abfceifu  hepatis   neutiquam  laboraiie ,  fuit  concludendura. 

§.     L  I  X. 

Sed  objicitnr  hic,  non  ventriculum  fed  hepnr  ex  abrcefTu  laborafle , 
ex  hac  quidem  ratione,  quod  in  hepate  facilius  quam  in  ventriculo, 
abfceifus  generari  poffit:  ad  quod  refnondetur  ;  perfpeclum  adeo  &  co- 
gnitura  nondum  eife  ,  abfoeifum  &  infiamm.nit.nera  facilsus  hepar,  quarri 
ventriculum  afficcre  poffe :  quodfi  enim  (ut  §.  43-  &  49.  denvmftra- 
tum  eft  (  eiuTmodi  abfceifus  ,  ex  vehcmentius  irapulfo  in  partem  fangu> 
ne  arteriofo  fiuiit  ,•  ventriculus  utique  fi  non  raagis ,  ?cque  hibilis  quim 
<hepar ,  locus  erit,  ad  eo  modo  impulfum  fuiguinem ,  recipiendum , 
vias  enim  huc  faeientes  five  arterias,  ventriculus  prse  hepate  habet  plu- 
res  :  dum  nenipe  illud  cxi^uos  a  cocliacae  rimo  dextro  tantum  ,  eafque 
jpaucas    ad  fe   vcnicnus    obiinct,   hic  plures,    tara  cx  ramo  hoc  d.do 


RARUS    VENTRICULI    A  I!  S  C  E  S.       i£> 

dextro  ,  quam  a!tero  finiftro  ,  five  filenico  diclo  ,  re;ip!t  (  ut  §.  i  r.  ro- 
tcric  vidcri  ).  Et  polico ,  ncutiquam  tarnen  concelfo,  facilius  in  h-.-patc 
quam  ventriculo  abfceifus  ejufmodi  generari  pofle ;  quje  necellitas,  gc- 
neraram  etiam  fuifle ,  eviticit  '(  notum  fitne  tft ,  a  pojfe  a.i  ejfe  11011 
hre  coufequeiJtiam  i  ex  quo  facile  apcaret,  allatam  rationem,  veritati  no- 
iicx  fententi»  ,     adhuc    nec  quicquam    derogare. 

§.     L  X. 

'Phis  momenti  habere  videtur  argumentum  illud,  qunndo  videlicet  al- 
1«tum  cft ,  vcnrriculum  ob  fubftar.tiam  fuam  mcmbraueam  ,  ad  inflam- 
nutiones  &  abfceifus  in  fe  concipiencn  ,  plane  ineptum  elfc.  Sed  re^e- 
ritur :  lubentius  concedi,  membranas,  ut  &  reliquas  corporis  vcteribus 
quibufdam  ,  fpermaticas  diclas  partes  ,  prae  reliquis,  feu  didlis  fangui- 
neis  ,  ad  fuftinendum  recenfita  mala ,  minus  idoneas  effe :  qir.»d  veto 
proptcrea  in  membranis  inflammationes  &  abfceiTus  dari  poiTe ,  fit  im- 
poifibite  ,  conccdi  non  poteft.  Contrarium  teftatur  Galenus  lib.  de  tu- 
vior.  p.  n.  cap.  2.  ubi  poftquam  demonftravic ,  quod  inflammationes 
&  color  &  tuvwr  ojlendat ,  &  quod  oninU  caro  ,  cujus  maxime  ajfeiiio 
cji  inftammatio,  repleri  jluore  fanguineo  videatur ,  fubnectit  :  interpoftto  tem- 
pore,  &  ipfa  (  cutis  )  de  jluore  aiiquid  accipit ,  £5?  vaforum  tuniea  quo- 
que  ,  fc  quoqus  &  ipfe ,  qtu  iu  injiammata  parte  funt  membrana :  quitt 
etiam  lpfi  nervi  &  tendines ,  tempore  procedente  ipfius  infiantmatiotth  par- 
ticipant  &c.  Conf.  &  cap.  8-  in  fin.  Quid  etiam  ,  maium  lioc,  veu- 
triculo  scque  ac  carnibus  evcnirc  impediat  '(  vias  enim  (  ut  §.  antece- 
denti  notatum  )  ad  id  facientes  ,  nilnlo  ,  quam  illae,  minus,  habet  ap- 
tas  :  ncc  obcft  ,  arterias  ,  quac  ventriculum  fubeunt ,  minuscipaces  eife: 
fulncit  fitis  opportunas  easeife,  fubminiftrando  materiam  inflammationi, 
il  qua  necefTitas  huc  naturam  impellat.  Neque  membraneum ,  aut  roem- 
branam  eife  ventriculum  dicendum  eft  j  fcd  potius  incer  membranofum 
&  membraneum  diftinguere  oportet ,  ita,  ut  hoc,  quod  ex  membrana 
eft  ,  iftud ,  merobranis  abundans  ,  figni£cet :  in  quo  fignificatu  etiam 
accipiendum  eft,  quando  §.  9.  tunicaceam  ventriculi  fubftantiam  elle , 
atque  triplici  membrana  conftare ,  di-.tum  fuit :  mediam  quippe  harum 
camofam  elfe ,  &  cum  intima  fibrirum  varietate,  in  orbcm  ,  obliquum  , 
&  rectum  cxporrigi  ,  ibidem  additum  fuit ,  quod  de  nuda  mcmbrana  , 
quatenus  membrana  ,  dici  non  poteft :  undc  reftat ,  fententiam  no- 
itram  ,  in  contrarium  allata,  neutiquam  deftruxiife  ,  fed  eam  adhucdum 
jnanerc  firmam    atque  invi&aru. 

§.     L  X  I. 

£ognita  jam  ex  ha&cnus  dictis  partc  aff.cta  fivc  fubjeclo ,   caufas  jam 

X     3  ut 


166  S    A    N    D, 

ut  indcigcmus  ,  bonus  ordo  jubct :  carum  enim  cogni:'o  adeo  irl  orrii 
ni  medicatione  eft  neceiiaria,  ut  neglecta  ea  nihil  eorum  ,  quae  ad  me- 
dendum  necelf  :ria  funt  ,  recle  fiat.  vid,  Hipp.  de  jlatib.  2.  4.  cum  au- 
tem  ab  Ariftotele  lib.  2.  phyf.  c.  3.  quacuor  caufarum  genera  forma 
nempe,  matcria,  finis  &  eihciens ,  conifituantur  ,  medicis  in  ufu  eft, 
caufx  &  erfic  entis  nomen  ,  pro  eodem  habere ,  adeo  ,  ut  dum  caufam 
fimplicirer,  atque  abfolnte  nominant,  fere  tantum  cfRcientem  intelli- 
gant ;  unde  Hipp.  lib.  de  vet.  med.  33.  12.  fcribit :  oportet  utique  cau- 
fsis  wiiufciijufque  ea  putare ,  qux  quum  adfivtt ,  talem  modum  fieri  veceffe 
eji  ,  quum  permutantur  in  aliud  temperamentum  ,  cejfare  £t  Gdlen.  lib* 
I.  de  loc.  aff.  c.  2.  quando  id ,  auo  tangeute  afciniur ,  &  quo  fepara^' 
to  fiatim  ceffat  ajfs?ins ,  caufam  cfft  .  apud  omnes  homines  in  confejfo  eifd 
dicic.  Solent  autem  morborum  caufas  alias  proximas  ftatuere  uutores  , 
alias  remotas  ,  ita  ut  ititer  has  &  morbum  ipfum  ,  a!ia  caufa  interce- 
dat ,  inter  iftas  vero  nihil :  cum  vero  caufarum  qiuedam  fit  varietas  , 
alia  apud  medicos  habetur  caufarum  divilio  ,  qua  omnes  in  TxooKctTctP- 
XTtxzS)   TsrosYiyxiAe,^  &  tvvskt ikv.c.  diftinguunt* 

§.     L  X  I  L 

Et  -zBocKctToipKTiKiLt;  primitivas  ,  prseincipientes  ,  five  prxgreflas  ,  quod 
attinet  ,  dicuntur  illse ,  quae  latentes  in  corpore  caufis ,  five  71*00.- 
crKevyv  morbofim  excitant  &  movent.  Hippocrates  3.  ap.h.  12.  3.  epid. 
I.  ccgr.  3.  ibid.  3.  14.  aliique  antiqui  Galeno  priores ,  eas  TsreoQalreiq 
occafiones  vocabanc,  ut  ipfe  lib.  I.  de  cauf  procatartl.  I.  &  comm.  3. 
in  l.  de  morb.  vulgarib.  19.  teftatur  ;  caufas  fcilicet  tales  ,  quse  ut  comm. 
4.  in  lib.  Hipp.  de  vit~l.  rat.  in  morb.  acut.  ii<j.  docet ,  fuaptc  natu- 
ra  vehementem  generare  la;iguorem  non  poffunt.  Ex  quibus  ,  &  fi  nutltt 
fllia  corporis  dijpofitio  ajfuerit  j  neque  morbits  cjfatu  dignus  fubfequetur  , 
ejufque,  quod  in  corpore  fit  detrimenti ,  quod  ipfum  fecit  ,  cauja  efi.  Coni 
ftituunt  caufas  has ,  fex  res  non  naturales  communiter  medicis  dic- 
tx,  aer  fcilicet ,  cibus  &  potus,  fomnus  &  vigilia ,  motus  &  quies ,  ex- 
creta  &  retenta  ;  atque  animi  tt#$»j'^#t#.  Quoniam  vero  nullius  iri 
his  commilfi  erroris  dominum  patiemem  accufare  polfumus  ,  ficco  etiam, 
uc  dicirur  ,  pede,  eas  hic  prxterire  poterimus  ,  tum  etiam  propterea , 
quia  ,  ut  modo  ex  Galeno  vidimus  ,  hx,  nili  in  corpus  TraoctirKe vtj v 
morbofam  habcns  incidant ,  necquicquam  morboii   procreare  poliunt» 

§.     L  X  I  I  I. 

De  acre  tamen  fi  quis  hic  moneat ,  quoniam  ,  tefte  Hippocrate  '  lib. 
de  fiatib.  6.  I .  mortalibus  vit<x. ,  &  morborum  <cgrotis ,  folus  is  efi  au&or, 
eum  hic  non  planc  negligendum  ,  fed  caufas  abfceffus  hujus  putridi  pro- 

car 


RARUS    VKNTRICULI    ABSCES.      16*7 

Catnrclicam  dicendum   efTe  ;  idqoe    co   magis ,    quoniam    toto   autumni, 
uKiue   in   hyemcm  antegreflb  tempore  ,    antequam    dominus    acger    ferali 
ledo    fternebitur ,    ailiduis   imbribus    Kcgio    hxc    noftra    fuit    infeftata  , 
quibus  ,  juxta  crfatum  Hippocratis   3.  apb.    \6.    afliduis  ,  moibi  tum   ibi 
reccnfiti  alii,  tum  putrcdines  Graecis  <r>jV£</oVf$  dictx  ,  fiunt :    dicuntur 
autem  ,  notante  id  Anut.  Foefio  a>cono;n.  Hipp.    p.   m.    ^C2.    ad    voccm 
hanc,-  piitredines ,  bumorum  coiieaioncs  &  putrilagines  quacuuque  in   par- 
te  corporis  reduudent  ,•  five  enim  ad   intejiina   defcendant ,    £5?  iliic  puiref- 
cant ,   ant  corrumpattttar  ,  putrida  inteJHnornm  u/ara  gignunt  vel  dyfente- 
rias ,   quales  crti7rsJove$    ibid.   e.xponit   Pbilotheus. . .    Galentif    humorum  in 
venk  putredines  inteUigit ,  unde  orktntur  febres  pntrid.t ,    de  quibus  agitnr 
lib.  8-   metb.    med.  &  lib.    1.  epid.   Apoftema  talc  ilei,   ftupendae  magni- 
tudinis.     Anno  1692.  menfejunio,   in  viro  confulari  NiefVielienfi -,  do- 
mino  Johanne  Zazka  ,  tum   temporis  apud  nos   advena ,    vids  pracfen- 
tibus  aliquoc  dominorum  meorum  auditorum  ,  faciente  evifcerationem, 
Jufto  Elcrs ,    chirurgohic  Regiomonti  fatis  celcbri ,  (  plura  tunc  obferva- 
ta  fuerunt  rara  ,  notatu  digniifima  ,     qux  in  tempus   aliud    differo,   de 
ileo   quod  medieor  daturus ).     Quodfi  quis ,  ut  dixi ,   ob  rationes    pau- 
Io  fupra  addudas ,  aercm  caufam   procatar&icam   hic   ftatuendam    cife  , 
ndftrucrc  velit ,  cum  eo  non  altcrcabimur ,  hoc  tamen  etiam  moncntes , 
aerem    non  tam  moiborum  fporadico ■11111  (qualis  hic  fuit  abfceflus )  qmrn 
epidcmiorum  caufam    ftatutam  eife:.ficut  enim  Galenus  conim.   1.  in  libr. 
I.    epid.    l.  p.    m.   207.  a-&GOciJcts  \ot%$  k<x,to,   rrv   ePtxirctv  67vr>u,£vct<;  , 
dijpeifos  quos  vocant ,  vithis  rationem  cuique  prQpriam  comitari  fcribit.   Ita 
ex   IJippocratis   doctrina  lib.  de  natur.  hunt.    19.     1.    quum    nnius    morbi 
popularvs  grajfatio   conffit  ,  manifejuim   eji ,    Aiatam  non  ejfe   culpabilem  , 
ftd   quem  trahimus  J/nritum  in    caufa    ejfe  ,  palamque  eji  infuper ,    eum  ip- 
fion  Jpiritum ,  Jive  aerem,  morbofam  aliquam  exhalationem  babere.     Conf. 
lib.  citat.    18.    14.  lib.  de  jiatib.   %.    i.ibid.   6.   8-  it.  lib.    2.  epid.    3.  I. 
Galen.   comm.  de  morb.   vulgarib.  paflim.    Ut  itaque  firmum  maneat ,  ae- 
rem  rcliquafque  res  non  naturales  dictas ,  ad  generationem  hujus  abfcet 
fus,  parum  vel  nihil  cuntuliffe. 

§.     L  X  I  V. 

Ad  caufam  tg-po^yauevtjv ,  antecedcntem  vero  quod  attinet ,  huic  cir- 
ca  mali  hujus  generationcm  plus  tr.buendum  erit;  oportet  enim  boc  me- 
moria  repetere  (funt  haec  Galeni  lib.  1.  de  dijf.  febr.  c.  4.  ubi  de  cau- 
fis  febrium  differuerat)  quod  nnlla  caufarnm  fine  patientis  aptitudine,  age- 
re  poteji.  .  .  At  magnam  in  generatione  agritudinwn  partem  babet , 
ejus ,  qui  paffurus  eji ,  habilitas  corporis.  Oporttt  fiquidem  in  omni  canfa- 
rum  genere  diligenter  advertere ,  ex  qua  maxime  potentia  agrotare  con- 
tingat ,  deinde  corporum  dijpofitiones ,    tam  qu.t   eidem  coufeutiuut ,    quant 

att4 


i<?8  S    A    N    D, 

qut  advetfanttir,  confide rxhre :  iUttd  pro  comperto  habentes ,  qnod  quacun* 
que  confentientes  fnnt,  facillime  Uduntur.  . .  Cum  enim  corporum  dijpofi* 
times  Mjjimiles  fint  ac  multiformes  ,  qiuidam  facile  alterantnr  ac  patiun- 
tur  a  caufa  in  ipfa  operante ,  qu&dam  infiiperabiles  ac  impojjibiles  omnino 
exijiunt ,  vel  civm  difficultatc  patiuntur.  Et  cum  antecedens  hsec  caufa , 
eodem  Galeno  docente:  art  medicinal  %%. 'fits  AtdSsr^  eO  y  ysverd-ut 
•gre  Qvxev  i\  vo  vrog  ,  dij]>ofitio  ,  quam  feqni ,  feu  e  qua  generari  morbus  ap- 
tus  natus  ejl  i  atque  foli  morbi  cum  materia  conjuntii ,  tales  caufiu  habear.r, 
ut  norat  Sennertus  inftit.  I.  2.  part.  2.  cap.  i.  p.  m.  213.  Abfceflus 
autem  hic,  ex  fanguine  corrupto,  atque  cum  impetu  in  ipfam  ventri- 
culi  fubftantiam  impulfo '  ut  §.  50.  fequcnt.  probatum  fuit)  fit  oriun- 
dus,  palam  notum  eft  ,  cacochymiam  ,  feu  fanguinem  cacochymicum  * 
caufam  hic ,  'srpcyyxju.evriv  >    feu  difpofitionem  hujus    moibi    exttiuilc. 

§.     L  X  V. 

Non  partlrti  vero  A/«cW/j>  hanc  promovit  l^iorvyKoar/cc  id  eft  teraf* 
peramentum  prout  ex  primis,  recenfui  cafiis  verbis  patet ,  pituitofo  me=» 
lancholicum ,  quo ,  ad  fanguinem  crafliim  gcnerandum  natura  pronus 
fuit.  Sicut  enim  melancholia ,  inter  humores  omnes ,  fuccus  maximc 
craflus,  terreus,  &' feculentus  eft  ,  ita  &  ubi  abundat,  totam  maifam 
fangumeam  fuis  qualitatibus  inficere  valet.  Cuilibet  enim  rem  intimius 
coniideraturo  ,  manifefto  apparebit ,  melanqholiam  illam  p.  n.  nihil  aliud 
elfe ,  quam  acidum  illud ,  quacunque  de  caufa  aut  modo  in  primis 
viis  vitiatum ,  quoties  vero  acidum  hoc  ita  exfuperat ,  ut  alkali  ab  eo 
fiiperetur,  fmgrineam  maflam  ex  cruditatibus ,  acidi  vitio,  tum  in  fan- 
guine  ,  tum  fermentis  vifcerum  ,  vemriculo  praeprimis-  &  inteftinis  con- 
tento  ,  nimiam  craffitiem  &  faculentiam  nancifci ,  egregie  deduxit  Mi- 
chacl  Ettmulier  ph.  &  m.  D.  tra&at.  med.  Hipp.  chymic.  corruptum 
hoc  modo  fanguinem  ,  ficque  ad  faciendum  hujufmodi  abfceifum  difpo- 
fitum ,  ventriculi  acceifit  imbecillitas ,  Cive  ad  facile  recipiendum  ma- 
lum  hoc  j  difpofitio  ,  juxtaHipp.  4.  ttph.  33.  £<?  de  humorib.  3.  10 1.  vid. 
&  Galen.  lib.  de  rat.  curand.  ptr  fitngu.  mifif.  c.  f.  &  lib.  3.  de  fymfU 
cauf  c.  1.  Cujus  caufa  fuit  intempcries ,  docente  hoc  Galeno  lib.  de 
fympt.  cauf  2.  Sanguine  vero  hoc  modo  craflb  &  feculento  in  arterias 
ventriculi  maximo  cum  impetu  impulfo,  ibidemque  exitum  non  habcntc, 
fed  ftagnante,  quid  mirum  viftus  hoc  diiicntum  &  dilaceratum  fuiife , 
partemque  in  abfcefliim  commigrafle  ,  fanguinem  vero  ipfum ,  magis  ma- 
gifque  corruptum  fuifle?  ficut  id  explicat  Galenus  lib.  2.  de  diff.  febr. 
c.  9.  verbis  fiqq.  Qitando  in  aliqna  corporis  parte ,  fauguis  plurimm  acer* 
vatta ,  fupra  ejufdem  vires  effeclm  flterit ,  corrumpi  confuevit ,  ac  tuni 
fracipue ,  cum  in  parvis  vafis ,  propter  crajjitudiuem  objlruitur ,  autprop- 
ter  multitudiuem  impiugitur  ,   quemadmoditm  in  inguinum  tumoribus  ac  coU 

/e- 


RARUS    VENTRICULI    ABSCES.       169 

hSionibus ,  atque  ut  univerfaliter  dicatur  ,  in  infiammationibus  univerfts  &c. 
Quaproptcr  &  hujus  mali  caufam  continentem  ,  fanguinem  talem  ftatuimus: 
fiquidem  continens  cattfa  nulla  alia  cenferi  debet ,  pr&ter  materiam  contennun 
intra  tumorofam  partem  -ftquidem  protinm  fubftdet  ttimor  &  omtte  ejus  aggre- 
gatum  ,  ipja  niateria  educta  ,  aut  omnia  ftmul  adfunl  ea  prxfcnte.  vid.  Lud. 
Mercat.  itb.  1 .  injlit.  chirurg.  infiituto  3 .  pag.  4. 

§.     L  X  V  I. 

Haud  difficile  jam  erit  ex  haclenus  adductis  colligere ,  quam  graviter  Do- 
minus  patiens  decubuerit ,  &  in  quam  periculofo  verfatus  fuerit  ftatu  :  con- 
ftat  cnim  ventriculi  funcliones  tam  qua  appetitivam  ,  quam  concoctivam  fa- 
cultatcm  ,  hic  fuiife  abolitas  •>  his  vero  abolitis  ,  corpori  maximum  interius 
jmminere  periculum  ,  functionum  ventriculi  neceilitas  probat ,  qux  tanta 
eft ,  ut  ii  corpus  eis  privetur ,  vitse  fuperftes  confervari  non  poflit ,  uti 
cnim  §.  6.  cx  Galen.  lib.  4.  de  ufu  Part.  c.  i.  vidimus  ,  ventriculum  natura 
fabricavit ,  ut  ftt  promptuarium  quoddam  omnium  particularum  commune , 
quo  deltructo  ,  partes  corporis  ,  alimenti  femper  indigas  quoque  deftrui  at- 
que  interire  iit  neceife  :  quo  cnim  funcliones  partium  corpori  fuftentando, 
pne  aliis  funt  necerlari?e  mngis,  eo  &  affeclus  quibus  \vx.  corripiuntur , 
periculofiores  funt  &  formidulofi  magis.  Proinde  etiam  ventriculi  qualef- 
cunque  morbi ,  graves  ab  Authoribus  habentur  conf.  Hip.  6.  apb.  18. 
Ventriculus  enim ,  etii  pars  princeps  non  fit,  pars  tamen  maxime  nobilis  eft, 
cui  in  pracparatione  alimentorum  primse  partes  dcmandatse  funt ,  quare 
cum  functiones  hse  nobiles ,  &  pro  confervanda  vita  fic  fimpliciter  neceifa- 
rize  ,  hic  abolitx  fuiife  dicantur  ,  magnum  Domini  scgroti  vit?e  periculum 
intimatur  :  accedit  periculo  huic  ingens ,  quam  cum  corde  ac  cerebro , 
ventriculus ,  ob  infertorum  fibi  ex  hoc  progredientium  ncrvorum  copiam  , 
habet ,  fympathia  >  qua  fit  ut  laefo  eo  ,  inprimis  autem  circa  finiftrum  fuum, 
vulgo  fuperius  feu  majus  dictum  orificium,  fiepe  continui  fingultus ,  vo- 
mitus ,  vertigines  ,  lipothymix  item  atque  lipopfychix  ,  aliaque  complura 
mala  graviilima  excitentur.  Maximum  denique  periculum  ,  habitus  Domini 
acgroti  ccdematofus  minari  videtur  ,  certo  indicio  ,  fanguineam  maffam  , 
fucco  fuo  alibili  privatam  ,  talem  cacochymiam  contraxiffe  ,  atque  a  ftatu 
ac  officio  fuo  ita  averfam  fuiffe  ,  ut  non  amplius  ,  ficut  oportebat ,  pro  fa- 
nitatis  &  vitae  confervatione  ,  fed  corporis  potius  fecerit  internecione  :  quam 
gravia  vero  ,  ex  cacochymia  tali  metuenda  fint  mala ,  fufius  hic  exponere , 
fupervacaneum  foret ,  cum  vel  leviter  tantum  in  arte  verfatis ,  ea  poflint 
effe  quam  notilfima.  Conferri  poterunt  §.  a  33.  ad  37. 

§.     L  X  V  I  I. 

Hjcc  &  fimilia  penfitanti ,  cum  res  videatur  defperata  ,  memorcs  iftius, 
JDtfput.  Medko-Fraci.  Tom.  III.  Y  quod 


170  S    A    N    D  , 

quod  Celfus  lib.  5.  cap.  26.  habet  inquiens  :  ejl  prudentis  hominu  eum  qui 
feyvari  uon  poteji ,  non  attingere ,  nec  fnbire  fpeciem  ejus  ut  occifi  ,  qttem 
fors  ipfius  iuteremlt ,  de  curu  non  fufcipienda  ,  fed  aegro  linquendq ,  me- 
rito  venire  in  mentem  potuiifet :  veruntamen  dum  inhumanum  videretur, 
pmni  ope  deftitutum  a:grum  fine  medicamentis  relinquere ,  nihilque  ex- 
periri  velle ,  cura  hujus  patientis  omnino  fufcipienda  ,  atque  medicamcn- 
ta  exhibenda  fuerunt.  Quae  igitur  &  qualia  ilta  effe  debuerint  ,  &  an 
contra  verum  morbum  injiituta  fuerit  curatio  ;  non  immerito  hic  quxritur. 
Quod  itaque  curationem  denominati  mali  concernit,  ficut  iu  morbis  aliis 
omnibus ,  qui  cum  materia  conjundti  funt ,  &  ab  ea  foventur ,  fi  &  in 
hoc  aiFectu  ,  ad  materiam  illam  ,  ceu  caufam  continentem  ,  refpiciendum 
erit ,  quo  nempe  ,  quam  poteft  citiilime  ,  ea  removeatur ;  quod  (i  vero 
in  abfceifum  jam  vergat  inflammatio  ,  &  fanguis  extravafatus  parti  jam  iic 
impactus ,  tum  maturationi  incumbendum  ,  &  materia  depoiita ,  coquen- 
da  atque  in  pus  convertenda  erit ;  quo  facto  maturum  apoftema  rumpen- 
dum  ,  rupto  denique  abfceifu  ,  ad  exteriionem  &  expurgationem  ulceris , 
tandemque  ultimo  ad  confolidationem  ,   prxcipua  curatio  erit  dirigenda. 

§.     L  X  V  I  I  I. 

Primum  optime  prseftabimus  ,  initio  a  repellentibus  &  affluxum  ad  par- 
tem  aifectam  impedientibus  fado  :  intentioni  huic  fatisfacient  ab  autori- 
bus  pailim  in  materia  medica  fub  repellentium  clafle  recenfita  :  &  quo- 
niam  fic  dicta  repellentia  communiter  ita  dilpefcuntur ,  ut  vel  frigida  & 
aquea  feu  humida  fint ,  vel  ficca  &  terreae  fubftantiae  ,  proprie  adftrin- 
gentia  dicta ,  quae  iterum  in  frigida  &  calida  difcernuntur ;  medicamenta 
ex  his  compofita  ,  eaque  temperate  inter  fe  mixta  ,  primas  hic  tenere  , 
judicarem  :  dari  poterunt  ex  commendatione  Arnoldi  Weickardi  Thefaur. 
Pharmacent.  lib.  I.  cap.  2.  abintra,  decotl.  plantag.  rofar.  acetof  Granor. 
Myrti ,  Sautalor.  rubri  &  albi.  Extrinfece  autem  jiant  inun&iones  ,  ex  ol. 
Ae  Cydouiif  ,  rofis  ,  Myrto.  Et  applicetur  emplajlrwn  de  carne  Cydouiorum  , 
aut  pyrorum  toslorum  ;  addendo  fol.  portul.  farin.  fabar.  fantal.  rof  Nos 
in  noftro  Domino  patiente,  neglecto  repellentium  ufu  ,  curationem  a  ma- 
turancibus  ftatim  orfi  fumus ,  nec  tamen  quifquam  propterea  nos  repre- 
hendet ,  qui  coniideravcrit ,  nos  non  in  morbi  principio  ,  fed  facto  jam 
eo  ,  &  circa  finem  potius  ,  decendio  nempe ,  ante  beati  Domini  Archi- 
Diaconi  obitum  demum  ,  ad  eum  accerfitos  ,  fuiife  ;  cum  vero  tunc  fta- 
tim ,  abfceifuni  hunc  ad  maturitatem  vel  jam  pervenilfe,  vel  mox  perven- 
turum  ,  atque  inflammationem  intermifiife ,  ex  doloris  acuti  ceifatione 
(ut  §.  S°-  nd  ^.  intimatum)  intelligere  daretur,  repellentia  vero  non  nifi 
in  fluxionis  principio  ,  hoc  eft  humoribus  iis  folum  ,  qui  adhuc  influunt  vc4 
recens  influxere,  non  vero  iis  ,  qui  jam  parti  impacti  hserent ,  conveniant, 
non  inconfuko  ufus  eorum  hic  negledus ,  &  a  maturantibus  atqueapoftema 

rum- 


RARUS    VENTRICULI     ABSCES.       171 

rumpentibus  ,  initium  curationis  factum  fuit.  Hic  obiter  monco  ,  ex  fig- 
natura  noftrorum  recept.  feu  rcmediorum  formulis  fubfcripta  nominatione, 
dum  aliquot  eorum  hepaticorum  nomine  inlignivimus ;  non  idebere  qucm- 
piam  conjcaorare ,  hoc  a  nobis  faclum  elfe  propterea  ,  quod  hcpar  ctiam 
hic  partem  arfcdam  ftatuerimus  :  fed  in  gratiam  Domini  aegroti  tantum  , 
qui  prseter  hepar ,  partcm  aliam  nullam  ,  laborare  ,  fibi  habcbat  pcrfuafif- 
fimum  ,  fa&um  hoc  fuiffe,  fciendum  eft.  Excufabimur  quoque  co  facilius , 
penfato,  quod  ftomachica  plcraque  ab  Authoribus  etiam  hepatica  efle  dican- 
tur.  Potuiifent  adhuc  prarter  exhibita,  varia  tam  interne  quam  extemc  ex- 
hiberi  medicamina ,  qualium  formulas,  hic  adfcribere  fuperrluum  judico  , 
cum  vel  apud  practicos  in  apoftematum  curationibus  lcgi  ,  vel  pro  cujufcun- 
que  placitu  ex  materia  medica  concinnari  polluit. 

§.     LXII 

Ad  maturitatem  jam  perducto  apoftemate  ,  nifi  fpontc  aperiatur  ,  ut 
rumpatur  ,  procurandum  ,  quod  etiam  variis  eflfectui  dabitur  modis  j  ju- 
bent  hic  quidam  ,  fuper  vcntrem  aegrum  decumbere ,  rebus  durioribus 
antea  fubftratis  :  alii  etiam  Ci  forti  corporis  motu  &  vocifcratione  acger  uta- 
tur  vehementiori ,  id  difrumpi  afrirmant :  quo  nomine  etfam  fternutatio- 
nem  provocandam  ,  tuflim  excitandam  ,  fri&ione  vcntriculum  irritandum, 
vomitumque  movendum  ,  Autores  unanimiter  fcre  docent :  quodfi  vero 
ab  his  xgrotus  abhorreat,  ruptionis  caufa  ,  externe  fomenta  ,  cataplafmata, 
emplaftra  ,  aliaque  adhiberi  poterunt  varia  ,  de  quorum  materia  legi  pote- 
rit  Galenus.  lib.  6.  de  compof  medit.  per  gener.  cap.  14.  15.  16*.  &  lib.  7. 
ejnfdem  cap.  I.  Weickardus,  loco  fupra  citato,  iequens  valde  efficax  etfe. 
Icribit  quod  Rec.  farin.  orob.  fecal.  an  Mj.  Ferment.  5).  Sapon.  Venet.  $ij>. 
Stercor.  Columbin.  velanferin.  ^tf.  Ol.  de  Caftor.  de  Euphorb.  an.  ^ij.  Mix» 
ta  invicem  coquantur  ad  ignem  &  appiicentur  per  horas  10. 

§.     L  X  X. 

Ubi  igitur  ruptum  apoftema  fuerit,  ad  exterfionem  5  expurgationefn  ul- 
ceris  prsecipua  curatio  convertatur  :  prseftabunt  autem  mundifkationem 
pwrliK<*  feu  extergentia  vulgo  dicta ,  de  quibus  inter  Aytores  alios  evolvi 
poterit  Jo.  Jacobus  a  Brunn  Syjlem.  Mater.  Medic.  Petri.  Morelli.  Formitl. 
I\emedior.  annexttm  pag.  302.  Apta  ad  hunc  ufum  laudatur  aqu.  hordei  non 
excorticati  cum  paflul.  Rad.  Glycyrrhiz.  &  melle  rofato  colato  coda.  It.  Sac- 
char.  Rofar.  vel  per  fe  ,  aut  fi  in  prsedicla  aqua  bullierit,  &  fuerit  colata.  Et 
fi  fortioribus  opus  ,  addatur  cicer  vel  album  ,  vel  rubrum ,  nec  non  lignuni 
faflafras.  A  nonnullis  quoque  egregie  de  hiera  fimplici  abftergendi  efficacia 
prxdicatur,  eam  tamen  ,  nifi  ejufmodiabfterfionem  fortiflimam  pituitofi  hu- 
moris  magna  copia  exigat,  ufurpandam  non  efle  arbitrantur  "Weickardus  loco 
xnodo  citato,  Y     %  %.  LXXL 


174  S    A    N    D  ; 

medketur  cum  diffolntivis  &  moUificativii  fine  commixtione  fiiptkormn  &  con- 
fortativorum  :  molefium  efi ,  folis  moUificativis  adminifiratis  virtm  Ttomachi 
&  hepatis  deficit ,  ideo  fiiptica  aim  dijfolutivis  funt  minijiranda  I.  Method. 
Qiiintm  :  fiomacho  apofiemate  vel  duro  exifiente  cumfebre  non  debent  t  Pplicari 
$>ur£  medkina  calid.-e  dijfolutiva:  nifi  pofiquam  febris  ceffaverit  in  majoi  eparte. 
bnmo  etiam  tunc  aliquod  confortativum  debet  adjungi  9.  Meth.  column.  6. 
Sextm  cano)i  nulla  diffolutiva  vel  refalutiva  in  principio  apofiematis  .  iomachi 
funt  minifiranda  i  fed  potim  in  augmento  cum  fiiptkis  funt  permifcen,  a.  Gal. 
in  eodem  loco.  Septimus  canon.  In  principio  apofietnatis  calidi  fiomeichi ,  me* 
dicina  frigida  &  fiiptka  in  epythimate  &  emplaftro  debent,  apponi  qua  iUum 
confortent,& prohibeant  iUam  materiamfiuere  ad  apofiemata  &  quodcoUe&um 
efi  expeUatur  juxta  pojfe  precelebrata  tamen  fiebotomia  fufficienti, 

F    I    N    I    S. 


tRANCISCI 


LfaS.    ve. 


Oispiit.  Weaico-Jract.  Sf>m .  JU .  GOTHQFR  jSAjVD  KARirs    VEJV7RRITI  ABSCESSZTS.  p.u/  .j~4  . 


L  X  X  I  X. 

FRANCISCI    THIERY 

P   -H,   JB    S    l    D    S 

CAMILLO     FALCONET 

D   E   F   E   N   S   A 
T  H  E  S  I  S     I  N    H  JE  C     V  E  R  B  A 

Ergo  ab  omni  re  cibaria  vafa  miea  prorfas  ableganda* 

Parifiis  20  Febr,  1749. 


<  177  ) 

i  ',   .      ,'  ,  ■        .  i 

I. 

PRimarium  Medici  ofRcium  eft,  ut  legibus  Hygienes  hnminem  fa- 
num  in  ftatu  prxfenti  confervet ,  &  a  malis  impendentibus  tueatur. 
Verum  fingulis  non  modo  profpicere  debet,  fed  etiam  omnium  fuorum 
civium  faluti  invigilare,  ac,  jure  merito  dixerim  ,  univerfitati  generis 
humani  confulere.  Prse  omnibus  autem  ,  quread  hominum  fanitatem  fa- 
ciunt,  maximi  fane  eft  momenti  res  coquinaria.  Medico  igitur  diligen- 
ter  explorandum  ,  nedum  infuper  habeat ,  quidquid  in  culina  agitur ,  prse- 
fertim  id  dequo  follicitudinem  fufcipimus ,  quibus  in  vafb  parentur ,  fer- 
venturque  alimenta  ,  ne  mors  in  ullii  forte  latitet.  Vafa  quse  pro  re  ci- 
baria  adhibentur  e  lignis  fiunt ,  terris  ,  metallis.  At  metallorum  qux 
perfecliiTima  ,  puriflimaque  vulgo  ,  audiunt  aurum  &  aigentum  ,  utinam 
folu  in  ufu  forent ,  fi  per  modicum  pretium  liceret  ,  reliquorum  vero 
quod  minime  noxium  eft ,  ufurparetur !  Cum  tamen  inter  eacuprum, 
quod  maxime  venenofum  eft,  ex  prava  confuetudine  in  cibis  parandis 
adhibeatur. 

I  I. 

Vertenum  id  ortine  eft  quod  corpus  virtcit.  Venenorum  pleraque  (a) 
1*.  fumma  partium  tenuitate  agunt  &  mole  minimaj  2".  brevi  tem- 
pore  graviffima  fymptomata  indncunt  vel  mortem  ipfam  ;  30.  in  partes 
maxime  nervofns  vim  fuam  exerunt.  Potentiflima  vero  funt  venena 
qusc  ex  minerali  oriuntur  regno.  Ex  vegetabilibus  pleraque  in  primis 
viis  agunt  &  in  fecundis.  Succi  autem  animales  venenofi  inftillari  de- 
bent  &  immifceri  per  vulnus  liquidis  noftris ,  alias  per  os  arTumpti  vix 
nocentes.  At  lethifera  mineralia  vix  ultra  primas  tranfeunt  vias  ,  ven- 
tricnli  &.  inteftinorum  tunicas  erodunt ,  fphacelum  ibi  ciriflime  indu- 
cunt,-  quse  fumma  virulentia  partium  divifioni,  gravitati  fimul  &  foli- 
ditati  verofimilius  debetur.  Totum  hinc  minerale  regnum  animali  fabri- 
ca  vix  fuperabile.  Non  femel  Mercurius  in  mortuorum  e  lue  venerea 
capitibus  &  inter  eorum  excrementa  repertus ,  reperta  in  cadaveribus 
fofforum  ipfa  metalla,  quae  vivi  effodicbant ,  fal  marinus  cum  urina  vix 
mutatus  expellitur  e  corpore.  Nec  deeffe  mineralibus  fpiritum  fuum  re- 
Aorem  five  Gas  probant  halitus  e  terrae  fuperficie,  vapores  per  mine- 
rarum  cuniculos  vagantes ,  (b)  quibus  &  lucernne  ,  &  vita  fofforum 
extinguuntur ,  tum  effluvia  maxime  nociva  metallorum  dum  tradlantur. 
At  metallum  quale  eft  cuprum  ,   quod  venenofum  &  infuper  folvi  po- 

Dijput.  Medko-Pratl.  Tom.  III.  Z  teft 

(a)  Hoffm.  T.  I.  p.  196. 

ib)  Bcccher,  phyfis,  Subtcrr,  Kircher ,  Mund.  Subtcrr.  pRffim. 


173  T     H    I     E    R    Y, 

teit  ab  omnlbus  menftruis ,  aqua,  oleo ,  fallnis,  pinguibus  quanto  ma- 
gis  extimefcendum  !  Vencnum  porro  nullum  in  univerfum  in  natura 
eit  y  fed  uniufcujufque  ea  elt  indoles  ,  ut  pro-  fpecie  animalis  a  quo  re- 
cipitur  varios  imo  contrarios  eftcdtus  edat.  Hinc  quae  nonnullis  mortem 
inferunt  venena  ,  aliis  animantibus  iu  alimentum  ccdunt.  Hircis  conve- 
nit  cicuta  ,  Hyofcyamus  porcis.  Arfenicum  homini  leihjle  ,  nequaquar» 
geneii  canino  (c),  comra  nux  vomica  quae  canes  ineerimit  nobis  fic 
medicamentum.  Adde  etiara  praeparationis  ope  vel  mutata  dofi  veuena 
fieri  medicamenta  &  viciilim ,  ut  demonftrant  Opium ,  Mercurius  ejc. 
corrofivo  factus  dulcis  ,  Yuccae  radix  ,    &c» 

1 1  i 

Cuprum  ,  iEs  Latinis  ,  Venus  Chemicis,  metallum  eft  dudtile  fatis» 
valde  fonorum ,  colore  rubro  nitens  ubi  expolitum  eft.     Communior  it» 
mineris  cum  ferro  origo  &  terrarum  utriufque  metalli  analogia  quaedan* 
forte  locum  dederunt  antiquilfimse  illi  (d)  fabulse  de  Veneris  &  Martis 
amoribus,  Diifque  rete  inextricabili   conjundtis ,  a  Vulcano  nempe  igne 
fubterraneo.    Cuprum  dum  manibus  pertractatur,  ingratum  exhalat  odo- 
rem  ,  faporem  praebct  acrem  ,  auiterum,  naufeabundum  e.x   quibus   jam 
quid  venenoil  fubodoraris.     Sufpicionera  augent  Fabri  aerarii  qui  ftatim 
atque   metallum    hoc  tradant  ,  in  alvi  (e)  fluxum  incidunt  j  deinceps 
vero   vim  cupri  erodendi ,   exficcandi  magis  ac  magis  (/)  experiuntur  , 
halitibus  virofis  ex  aere  percuifo  excitatis  pulmones  ventriculumque   val- 
de  afficientibus.    Demonftrationem  facit  viride  acris  ,  quo  aiTumpto  diriifi- 
ma   ab-umni  xvo  obfcrvata  funt  fymptomata,   ventriculi ,   Jnteftinorum 
tormina  &  dolores  ,  horrcndi  vomitus,   naufae,  frequentes  &  fiepe  ina- 
nes  dejicicndi  conatus  ,   anhelitus  difficultas ,    ficcitas  oris  &  totius  cof- 
poris,   dirac  vigilise,  fpafmodicae  membrorum  contradtiones  &  faepe  mors 
ipfa,  cum   ventiiculi  &  inteftinorum  erofione.    Porro  nullum  eft  eorum 
quae  vocantur  Menftrua,   a  quo  viride  xris  five  cupri  folutio  non  perfi- 
ciatur.    Ab  acidis  nempe  folvitur,   ab  alcalinis  omnibus,  falibus  mediis , 
oleis  cujufcumque  generis ,  pinguedine ,    imo  ab  aqua  ipfa  &  aere  hu- 
mido  cuprum  convertitur  in  aeruginem.     Ab  acido  vitriolico  quidem  cae- 
rulea  folutio  ,   a    nitrofo  intenfior,    nb  acido  falis,  (g)    primo  viridis  , 
dein  vero  fufca,  ab  oleis  potiifimum  &  ab  alcalinis  fixis  viridis ,   ab  eif- 
dem  volatilibus  eleganter  cyanea ,   &  adeo  exquifite  ut  atomus  cupri  ubi- 
cumque  lateat,    hoc  fpiritu  prodatur,   ab  aceto  emergunt  cryftalli  ex 

cxrule» 

(c)  Vepf.  dc  Cic.  aquat. 

(d)  Homer.  OdyfT.    lib.  8. 

(  e  )  Mifcellan.  Curiofor.  Decad.  2.  An.  9.  Obf.  2. 
(/)  Ramazz.  de  morb.  artific. 
CgXJunk.  Confpeft.  Chem.  de  cupr&. 


V  A  S  A    E  N  E  A     A  B  L  E  G  A  X  D  A..  179 

crcruleo  viridefcent.es.  His  fi  addas  particularum  acris  tenuitatem  fum- 
mamque  divifionem  Boyleo  certis  cognitam  experimentis  ;  nullus  dubira- 
bis  cuprum  omn«  veneni  mineralis  (  Sect.  2.)  proprietates  obtinere. 
Qiiantum  ergo  nobis  timendum  ,  fi  vafa  cuprea  in  ufu  cibario  adhibcan- 
tur  perpetuo  expofita  aeri  culinarum  particulis  tum  oleofis ,  tum  fali- 
nis  gravidiifimo?  Si  exindr  parentui  in  iis,  ferventurque  alimenta  ace- 
to  ,  aliifque  acidis  veget.»bihbus ,  cepis  ,  aromatibus  ,  pinguibus  condi- 
ta  ,  promovente  etiam  foiutioncm  cupri  loci  ipfiufmet  tepore  ?  Si  aqua 
in  talibus  aifervctur  vafis  ,  aqua  tam  crebri  ufus  ad  vitam  ,  aqua  vehi- 
culum*  omnis  noftri  alimenti  ?  Quis  negtt  undcquaque  nobis  imminere 
periculum  ?  Jufcula  infulfa  cum  carnibus  in  cupreis  vafis  cocla  &  refri- 
gerata  faporem  seris  citiflime  comrahunt ,  quem  fepius  variis  aromatibus 
fucare  deinde  tentant  peifimi  coqui.  Corpora  duriora  in  mortariis  seneis 
trita  cupri  abrafi  &  fimul  mixti  certiilima  (h)  figna  dederunt.  Nec 
longe  quaefiveris  exempla  contagii  metallici  funeftifllma  ,  exhibcnt  fane 
Medicorum  ubique  monumenta.  Emulfiones  cum  margaritis,  (i)  aquas 
ftillatitias  ex  herbis  pappofis  emeticas  evafilfe  ,  hortulanum  (kj  a  cice- 
ribus  aflumptis  mifere  extinctum  tertio  die,  veftales  plufquam  triginta 
ab  efu  oryzae  in  diarrhceam  cum  cardialgia  incidiife  ,  vomitus  a  falibus 
mediis  fimpliciter  alterantibus  excitatos,  (/)  a  lacfle,  ab  oleis,  cafeo  ac 
aceto  vomitus  horrendos  ,  torminaque  graviflima  exorta  paflim  legere 
eft  ex  coctione,  tritu,  praeparatione,  aflervatione  in  cupreis  vafis.  Quid 
moror  ?  Vix  eft  aliquis  hominum  ccctus  ,  vel  privata  familia ,  quse  ali- 
quam  de  venenofo  cupri  contagio  fibi  funeftam  non  tibi  narret  hrfto- 
riam,-  Periculi  vero  magnitudinem  &  veneni  energiam  non  immerito 
scftimaveris  ;  1°.  ex  diverfa  aeris  quo  vas  conflatum  fuerit  prxparatio- 
ne.  Cuprum  fiquidem  rubrum  lapidis  calaminaris  additione  dat  orichal- 
cum  ,  cum  aliqua  Zinchi  portione'  maflam  aurei  coloris  ,  *  cum  ftanni 
aliqua  parte  fragilius  duriufque  metallum :  cum  his  omnibus  admixtis 
seruginem  nihilominus  contrahit  cuprum  ,  difficilius  tamen  quam  purum 
rubrum  •,  at  deteftanda  multo  magis  pracparatio  ,  quae  arfenicum  admit- 
tir.  2°.  A  natura  corporis  cocti,  fervatique  plus  minufve  corrodente; 
3°.  a  fpatio  temporis  quo  in  vafe  moratur ;  4  .  a  diverfo  caloris  gradu 
ejufdem ;  50.  a  majori  minorive  quantitate  aflumpti  cibi  venenati;  6*. 
a  varia  difpofitione  vifcerum  praefertim  ventriculi  ipfomet  inftanti,  quo 
cibi  potufve  infecti  aflumuntur. 

IV. 

(A)  BrifTeau  Differt.  fur  le  Cuivre,  &c. 

Schulzius  DifTert.   qua  mors  in  olla  ,   &c 

<  i )  Mifcellan.  Curiof  Decad.  2.   ibid. 

(*)  ibid.    Cent.  3.   obf.  9$. 

(/)  Acad.  Leopold.  Ephem.  Cent.  x.  obf.  15. 

*  JMecailum  Piincipis  Kobem. 

Z    * 


i8o  T    H    I    E    R    Y, 

I  V. 

Ut  vegctabilium  &  animalium  cujufque  fic  &  metallorum  fua  &  pro- 
pria  eft  indoles ,  ac  natura  vix  nifi  affeclibus  definienda.  Cupri  vim  de- 
letcriam  experimenta*  demonftrant,  at  caufa  effectuum  obfcurior.  Multi 
tamen  in  rebus  chemicis  expertiifimi  praefentiam  fubftantiac  arfenicalis 
hic  incufant  &  probare  videntur  ;  i°.  genefis  cupri  in  terris  (m)  bu 
tuminofis,  arfenicalibus ;  2°.  facillima  folutio  a  falihus  omnis  generis ; 
3*.  effe&us  rodentes  cauftici  in  corpore  humano ;  40.  fufio  croci  cupri 
ex  hyacintho  viridefcentis  non  multum  ab  arfenici  cum  plumbi  vitro  li- 
quati  colore  abludens  ;  f  °.  flamma  cupri  ex  cseruleo  virefcens  &  purpu- 
rea  ,  folutio  caerulea  in  fpiritu  nitri ,  flores  aeris  puri  pcr  fe  fubiimati; 
quae  omnia  arfenicalibus  conveniuntfubftantiis.  Jam-vero  metallum,  quod 
aeri  tuto  poilit  fubftitui  inquiris  ;  plumbum  in  ufum  cibarium  advocare 
non  finunt  ftatus  ipfe  metallicus  mollior  ,  folutio  ab  acidis ,  alcalinis  , 
oleofis  ,  lanugo  qua  efflorcfcit  diutius  aeri  expofitum  ,  vina  lithargyro 
corrupta,  quae  per  Germaniam  (»)  tot  millia  hominum  jugularunt,  mor- 
bi  ipfius  plumbi  opificum  ,  qui  colicos  dolores  &  manuum  tremores  ex- 
pcriuntur  primo ,  mox  (0)  paralytici  ,  lienofi  ,  veternofi  ,  edentuli.  De 
ftanno  qusedam  fufpiciones  nondum  fatis  confirmata;  nimium  tamen  plau- 
iibiies :  prae  omnibus  metallis  in  minera  arfenicalibus ,  ut  ita  dicam  , 
floribus  obfitum  eft:  infperfum  carbonibus  flores  quos  evehit  arfenica- 
lem  (p)  quafi  faciem  repraefentant  :  ftanni  fcobs  flammx  candefee  in- 
jccli  fumum  emittit  (q)  cum  odore  allium  levitcr  redolente  :  vina  in 
pbcuhjs  ftanneis  ikrpius  emetica  fiunt  :  arfenicum  nulli  metallo*  facilius 
adhacret  quam  ftanno  :  ftarinarii  (r)  ea  fymptomata  pati  folent ,  quibus 
obnoxii  funt  plumbi  fufores  &  molitores.  At  ponas  ftannum  per  fe  in- 
nocuum  ,  quid  eo  fiet  Ci  plumbi  octava  vet  decima  parte  adulteretur, 
de  quo  jara  tempore  Galeni  querelx ,  imo  ut  faepe  fit  non  pauca  quan- 
titate  reguli  antimonii  ,  cupri  &  ipfiufmet  arfenici  ?  An  ergo  vafa  co- 
quinaria  deficient  innocua  exceptis  argenteis  aureifve  ?  Tutilfima  habes 
fictilia  ,  fragilia  quidem  ,  tutiflima  9eque  fed  multo  magis  durabilia  ,  quac 
ex  ferro  paramur.  Ferrurrt  nempe  ubique  terrarum  reperiundum,  nulli 
anlmali  cognito  'nocens  ,  homini  amiciffimum  ,  fufum,  malleatum  ,  vei 
iri  chalybera  mutatum  materiam  nobis  offert  inftrumentis  ,  vafifque  pro 
ulibus  internis  aptiffimam.  Fabri'  ferrarii  ex  conftanti  obfervatione  fa- 
ni^longaevi ,    nec  alia  ex  opere  fuo    patiuntur  incommoda  quara   alvi 

adftri- 

(m)  Junker  confped.  cheni.  ibid. 

(»)  Zelleri  Diffurt.   de  vinis  lithargyro  mangrmizaUfc 

(  0  )  Ramazz.  Usid. 

(./»)  Junker. 

(?)  D.  Geofr.  Mat.  Med.  dcjSfona. 

O)  Ramazz. 


VASA    £NEA    ABLEGANDA.  J&r 

adftri&ionem  (/)  &  Iippitudinem.  Ferrum  mercurii  &  plumbi  confor- 
tium  refpuitj  fi  minimam  cupri  quantitatem  continet ,  hoc  contagio  il- 
lud  purgare  docent  Artis  Chemicas(/)  Mugiftri.  Ab  aqua,  fatemui,  fol- 
vendum  fe  prsebet ,  ab  oleis  vero  non  itidem  ut  cuprum  ;  fed  rubigo 
innoxia ,  imo  falutifera  ,  &  in  iliius  praedicandis  virtutibus  vox  plane 
deficeret.  Inargentari  etiam  potell  &  inaurari ,  fi  quae  foret  neccflitas 
utilitafve.  Jufcula  &  carnes  in  lebetibus  e  ferro  fufo  vel  malleato,  quam- 
vis  alio  mctallo  non  obductis,  parata  atque  fervata  nullum  inde  refe- 
runt  ingratum  faporem.  His  in  vafis  lentior,  acquabilior  decoctio ,  un- 
de  perfc&a  jufculorum  &  ciborum  confedlio.  Diftillationes  chemicae  va- 
riique  proceifus  talibus  inftrumentis  ,  felicifiime  {u)  ac  tutiflime  fucce- 
dunt.  Dcmum  ferrum  malleatum  emollirc  ,  ftanno  puriori  firmius  ob- 
ducere ,  adeoque  a  rubigine  defendere ,  ficque  variam  ad  omnes  ufus 
fupelleclilem  tutiilimam  ,  fanifTunam  ,  mole  levem  &  minoris  pretii  pau- 
c:s  abhinc  annis  fabricari  docuit  civis  optimus  &  ingeniofus  artifex.  * 
()uid  ergo  impcdic,  quominus  vafis  cuprcis  periculi  plenis  fcrrea  fubfti- 
tuantur  fcmper  innocua  'i  His  fufFragantur  Politices  &  Oeconomix  le- 
ges ,  quandoquidem  in  tanta  ferri  copia  penuria  cupri  laboramus.  Quae 
vero  fint  ferri  piincipia  detnonftrat  ipfiufmet  metalti  artificialis  compo- 
iitio  e  terra  limofa  craifiore  fubrufa  ubivis  fere  locorum  reperiunda,  & 
materia  quacumque  minerali,  vegetabili ,  animalis  phlogifticum  princi- 
pium  fuppeditante.  Hinc  fpes  certifliraa  nunquam  hominibusde  futuri  me- 
«allorum  utiliflimi. 

V. 

Ncc  objicias  ex  cupro  fales ,  tincluras  vurias ,  Ens  veneris  Boyleo 
laudatiirimum  ,  aliaque  bene  rnulta  parari  ad  uium  internum  ,  felicis 
ufus  praefertim  in  epilepfiis ;  tindura:  cupri  alcalinse  (x)  volatilis  ope 
fanatum  hydropicum  excitato  maximo  urinac  effluvio  qui  diu  fofpes  fu- 
pervixit.  Etenim  cogita  mutata  pracparatione  vel  dofi  venena  fieri  me- 
dicamenta  (Sect.  2.);  multum  deinde  difcriminis  effe  inter  medica- 
mentum  caute,  prudentcr  a  medico  in  defperato  morbo  exhibitum  & 
venenum  fanis  diverfte  aetatis  &  temperiei  per  cibos  incerta  aflumptum 
dofi.  At  vafa  acnea  ftanno  obduci  poffunt,  &  a  priidentibus  non  adhiben- 
tur  nifi  fic  incruftata.  Verum  jam  ponamus  de  ftauno  vanas  omnino 
effe  fufpiciones  (  Sccl.  4.  )  ;  ergo  j;  m  fanitas  vitaque  hcmfnum  pende- 
bunt  a  lamina  ftanni  tenuiflima  fiequeutiori  ufu  facile  abradenda;  pen- 
dcbunt  ab  incuria  fervi  vel  coquorum ,  qui  vafa  recens  obduda  rejiciunt 
ob   ingratum   faporem  ex  materiis  adhibitis  oriundum  ut  ftannum  cupro 

Z     3  adhae- 

( s)  Ibid. 

(.  t )  Kunk.  Labor.  exper.  dc  fcrro. 

(.«)  BniTeau   lbid. 
*  Le  Sieur  Premery. 

(«£  Botih.  Elem.  Chcm.  proceiT  192, 


i82  T    H    I    E    R    Y, 

atlhxreat.  Reponis  adhuc  cuprum  facillime  quidem  cum  alimento  mi- 
fceri  fed  minima  dofi.  Verum  quid  fiet  fi  fxpius  repetitum  venenum 
&  undequaque  paratum ,  a  coquis  in  privatis  seJibus  per  omnia  fere  in- 
ftrumenta  ,  ab  iis  qui  faccharo  frudlus  condiunt  per  patinas  ex  sere  ru- 
bro  (  unde  in  faccharum  innocens  injuftiflirnx  querelx),  a  cerevifiariis 
per  kbetes  ad  coquendam  cerevifiam,  a  mulieribus  rufticis  lac  ferentibus 
in  vafis  ex  orichalco,  a  piftoribus  per  varia  inftrumenta  cuprea  qu  bus 
utuntur ,  a  falis  communis  venditoribus  per  bilancss  xrugine  femper  in- 
fe&as :  Ci  demum  quidquid  fere  venditur  emiturque  sere  contaminatum 
mifceatur  cibis  ,  potibus,  medicamentis  ?  Certe  vel  dirifTima  fymptoma- 
ta  (Sedf..  3.)  illico  emic^bunt,  vel  faltem  lenta  quacJam  fed  ex;tialis  la- 
bes  vifcenbus  inuretur  ;  unde  morbi  plurimi  ,  incogniti ,  vix  medictbi- 
ks  oriuntur ,  prxfertim  in  infantibus  nondum  huicce  veneno  afTuefaclis  , 
feminis  &  quibufcumque  debilioribus.  Fatemur  equidem  liquores  e  vo- 
fls  ccneis  vix  quidquam  abradere  dum  ebulliunt ,  nec  infici  nifi  dum 
refrigerantur ;  quippe  calore  vigente,  minor  applicatio  liquoris  parieti- 
bus  vafis  ,  remittente  vero  major.  At  de  fubciliori  phyfica  ,  feliciori- 
que  apparatu  parum  curant  nec  unquam  curabunt ,  plebeia  gens ,  co- 
qui ,  mulierculx.  Nunquam  ergo  fatis  in  tuto  fanitas  cupreis  adhibitis 
vafis.  Nunc  vero  fi  per  frequentiorem  incuriam  de  contagio  metallico 
in  cibis  antequam  afujmantur  ,  fit  aliqua  tibi  fufpicio ,  fotventia  cupri 
(Sect.  3  )  adhibe ,  &  attende  ad  colores  oriundos  ex  fuperfufis  menftruis 
prxfertim  alkali  volatili  :  at  fi  jam  affumptum  venenum  demonftrant 
fymptomata  ,  medicinam  accipe  :  vomitus  primo  excitandus  per  aquam, 
oleum  calidum,  butyrum  recens  vel  pinguia  omnia  :  hofte  jam  per  ma- 
jorem  partem  ejedto  ad  lenientia  ,  cremores  hordei ,  oryzae ,  lacticinia 
recurrendum  per  aliquot  dies  ,•  tandem  cardiacis ,  carmin.intibus ,  to- 
numque  ventriculi  &  inteftinorum  reparantibus  infiftendum.  Vonvtum 
vel  fecefTum  remediis  vehementioribus  (jy)  ut  antimonialibus  ciere  pia- 
culum  foret ,  cum  rodens  rodenti  eiret  addere.  Si  febris  acceflerit  di- 
luentia ,  mucilaginofa ,  nitrofa  in  ufum  advocanda  :  fed  veneno  do- 
mando  fsepius  impar  medicina ,  cum  nempe  majori  aflumptum  fuit  do- 
fi.  Iatrices  itaque  legibus  &  officio  ( Sect.  I.  )  viri  medici  tenentur  , 
ut  pote  fanitatis  miniftri ,  de  imminente  ex  vafis  aeneis  periculo  ci- 
ves  graviter  ac  fevere  monere  ,  adeoque  palam  &  auda&er  conclu- 
dere. 

Ergo  ab  ontni  re  cibaria  vafa  mta  prorfm  ableganda. 
(y)  Mercurial.  de  venenis. 


PAULl 


L  X  X  X. 

PAULI  HENR.  GERARD  MOEHRING 

E  P  I  S  T  O  L  A     A  D 

PAULUM  GOTTLIEB  fERLHOF 

Archiatrum  Hanwveranum. 
IQJJ  JE  MYTULORUM  QUORUNDAM 

V  E  N  E  N  U  M 

ET     AB     EO     NATAS     PAPULAS 

CUTICULARES    ILLUSTRAT, 

Bremx  1743, 


L  O  M  M  I  U  S. 

Cum  omnes  arttum  Profejfores  liberalium  hai  ipfat  pro  virili  quifque  fua 
diljgenter  verfure ,  &  in  nfits  accommodare  hominum ,  tum  pr&cipue  Medi- 
ci  debent.  Hi  enim  fahitarem  illam  ac  frope  divinam  agitant  artem ,  prA- 
fidtm  fanitatu  humanx,  fme  qita  nihil  in  vita  fiiave  3  W  magnii  quiden* 
ejfe  Rsgibm  poteft. 


(  m  ) 


QUod  dudum  confilii  cum  animo  meo  ftatueram  ,  Ornatiffime  Wer. 
Ibnji ,  variarum  autcm  rerum  continua  fere  interpolitione  negkxc- 
ram  |  ei  in  noviffimo  conventu  noltro  novum  calcar  addiditti.  Tanto- 
pere  fiquidem  arfubili  fermonum  Tuorum  elegantia ,  fingularique  pror- 
fus  in  tenuitatem  meam  humanitate  Tibi  me  devinxifti ,  ut  nifi  proiiitis 
ad  rem  expediendam  ipfam  me  jam  componerem ,  officio  mihi  defuifle 
viderer.  Stiavi  olim  cum  voluptate  eruditiilimam  D.  D.  l{itd.  Art^ttjH 
Behrent  ad  Te  confcriptam  dilfertationem  epiftolarem  dt  adftttionibits  a 
cwiejlis  mytidu ,  difquifitioni  Tittt  medicae  &  phiIo'ogic?c  de  variolis  &  an- 
thy tcibm  (a)  fubnexam  perlcgens,  cuncta  profecto  adfidue  invettigata  , 
mocbi  porro  fingularis ,  &  haud  ita  multis  in  regionibus  fiequentis, 
indolem  atque  h.ltoriam  curate  fatis  memorac  proditam  ,  variaque  tuii- 
dem  ,  de  caulTa  inopinato  adfligentis  mali  ,  &  mytuli  veneno,  ab  aliis 
cliifque  proluta  ,  ingenuo  judicii  actimine  cx;iminata  inveni.  Non  tamen 
adeo  exhauftam  rem  adgnovit  doctiffimus  auctor ,  quin  potius  uberiori 
experientise  (b)  rem  decidendam  dederit ,  atque  hxc  prope  fnem  erudi- 
tse  epijioU  (c)  ultro  confeifus  fit :  „  Ubi  ubi  auttm  venenata  illa  my- 
M  tuiorum  indoles  lateat,  operae  fane  pretium  foret ,  ut  ejus  rei  paullo 
„  cxploratior  ratio  efilt  ,  quamquam  eam  iniri  poife,  vix  ego  fperem. " 
Et  ipfe ,  mi  IVerlboji ,  jam  antea  in  prafationis  (d)  ultima  pagina  fa- 
pienter  monueras ,  inquiri  ulterius  ab  aliis  obfervatoribus,  medicifque 
naturac  &  artis  curiofis  ,  in  tam  notabilis  rei  cauifas  mereri.  Qtramvis 
autem  infirmitatis  meae  prope  confcius  fim  ,  neque  plane  omnem  ita  rem  , 
quae  longioris  utique  morac  eft,  explanare  valcarn,  quasdam  tamen  ad 
hiftoriam  morbi  pleniorem  reddendam  proponere ,  atque  deinceps  aliqua, 
ad  mytuli  venenum  adtinentia  ,  propitio  JEjculapio  ,  conjectura  augura- 
ri  conabor.  Arque  hanc  quidem  ,  nifi  me  omnia  fallunt,  ita  compara- 
tam  fore  opinor,  ut  fi  non  univerfalem  morbi  cauilam  ,  quod  alii  dein- 
ceps  judicent ,  fuppeditaverim ,  certe  a  fpecialium  numero  cauifarum 
excludi  illa  nequeat  :  quum  tales  obfervationes  in  terris ,  oceano  vici- 
nis  ,  ubi  mytulorum  vivorum  frequens  &  numerus,  &  ufus  cibarius 
eft  ,  opponunum  inveniant  locum.  Priusvero  quam  de  hacfollicitus  fim, 
unam  alteramve  mirabilis  morbi  hiftoriam  refcram  ,  cui  ipfe  adfui ,  & 
medicinam  feci.  Bini  priores  cafus  evenerunt  anno  1740.  menfis  Apri- 
lis  fine  ,  tempore  fcilicet,  quod  ob  graviffimi  gelu  pracgreffi  infolitam 
vim  in  omnium  recenti  adhuc  memoria  verfatur. 

JE  G  R  O- 

•(a)   Hannooer.   173$.   /«4. 

(b)  l.c.  p.   24 

<  c  )  p.  *«. 

<d)  Ad  D.  D.   Bcbrens  d/JJert.  laudat. 

Bifput,  Medico-Fratt.  Tom.  III.  *» 


!8<S  M    O    E    H    R    I    N    G,  ._ 

iEGROTUS    I. 

Uxori ,    tres   fupra  annos  triginra  natse ,   micilentae  ,    medlocris  ftatu- 
fx.  ,  prandio  in   vieina  domo  ,   colloquii    ftmiliaris  gratia  adttanti  ,  orre- 
ruiuur  ab  hera  aliquot  mytuli  recentes  ,   ad  aperturam  ufque  valvarurn 
fine  alio  liquido  ,    ut  m  >s  heic   terraru  n  valet,    cocti.     Quaravis  autern, 
noltra  vix  ns  alias  d^lect.irecur ,   iteratis  taraen  h-'rae  perfuafionibus  mo- 
rem  gerens  ,   fex  tllorum  ftne  ullo  condimento  comedic.     Elapfa  nondum 
femihora  ,    domu-.n  piopriam  ,    mox  apud  amicam   reverfura,    repecens  , 
jn  conclavi  fruftum  lintei  de  menfa  adreptura,  fubito  ,   an»e  id  tempus 
profpera  admodum  va^etudine  iuncta  ,   vix  ipfo  eodem  momento   angu- 
ftiarum  in  pectore  fit  confeia  ,   quum  humi  concidit ;   paucorum  vero  ho- 
rx  minutorum ,  quae  vocant ,  fpatio,  confortii  &  auxiliorum  egena,  fuap- 
te  fponte  ad  fe  redic.   Confilii  &  querelarum  ergo  ad  priftinam  te  conferens, 
amicam  ,   paucis    inopinatam  adrl:ct:onern  relatura  ,    fenfuum  ufu  denuo 
privatur  ,   artubus  rigide  extentis.     Eo  in  ftatu  domum  tranfportata ,    le- 
ctoque  commifla ,   confiiium  meum    expofcicur.     Vifa  regrota  ,    anteacto- 
rum  nefcius,   novaque  re  perterritus,   in  ingeftorum  venenatam  indolerti 
movebam  fufpicionem  ,   pr;eiertim  ,   quia  morbi  facies  nil  cura  aliis  com- 
mune  fovere  videbatur.     Scire  namque   licet ,    mox  ab  immiilione  in  le- 
ctum  ,    corpus   totum  aegiotantis,    &  vultum  adparuiife  lividum  ,    qualis 
fere  color  fornacibus  reneis  eifc  fuevit  ;    qui    polt  horse    quadrantem   in 
rufcum  ,   &.  ex  brunno  in  obfolete  rubefcentem  commutatus  ,    intenfio- 
rem  fenfim  colorem  rubicundum  ,  macularum  in   petechiis  benignioribus 
Semulum  ,  induebat,  donec  tandem  ,   pcft  horse  ferme  decurfum  ,    vivi» 
dior  rubefcens  ,  purpureis  a'ias    papulis  folemnis  ,    in  confpcctum  prodi- 
ret.    Sub  h.ibitu  hocce  verficolori  cutis  quoque  fatis  manifcfte  adtolleba- 
tur  ,   &  tumidam   prac  fe  ferebat  faciem.     Inter  haec  obfervatu  valde  di- 
na  rcliquarum  circumftantiarum  feries  erat.    Rigida,  uti  fuperius  didtum 
eft  ,    membra  excipiebant  murmura  primum  in   ventre  ;    hinc  fepti  tranf- 
verfi    conftrictio  ,    &  fpiritiis  fauciumque  prseclufio,-    fenfibus  femper  a- 
bolitis  ;   ncque  motu  valde  confpicuo  ,    nifi  artuum   raro ,    &  involunta- 
rio.     Sed    ita   tanctem    pracftrictis    fuicibus  ,    ut  ob  viae    fpiritalis  angu- 
tiiam   nimium  coactus  aer,  (tertentis  fonum  ederet ,   multum  ruboris  fa- 
tiei  conciliabatur ,    &  cunctac   partes  tremifcebant.     Tum   fnbito  alteru- 
trius  brachii  ik  ex  oppofito  fiti  femoris  motus   cunvulfivi ,   fatis   mamfe- 
ici  ,    per  aliquox  minuta  fefe  exlerentes  ,    brevi  pott  altetius  oppofiti  bra- 
chii  &  decuiiatim   fumti  femoris  motus  convulfivos  comitcs  hubebant  in- 
dividuos.      Chnbtis  haut  ita    multo  poft  reiaxatis   iterum  ,     corporis  per. 
tantillum   temporis  Ipatium  quies  fequebatur  ,    &  apertis  palpebris ,  ocu- 
lorum  adfpcctus  timidus  ac  erroneus  ,  abalicnatac  adhuc  mentis  argumen- 
to ,   adparebat.     Mox  eadem  denuo  fcena  ludebatur,    &    priftini   notus 
convulfivi  ,  in  dextro  iemure  &  pede,  liniftroque  uiu  bruth.o  initium  , 

& 


WYTULORITM    VENENUM.  ig7 

*<.  Vnc  nd  oppofitos  artus  tranfitum  facientes,  repetebantur  eadem  vi  , 

eademque  contraclionis  veloeitate.     Mutitto  autem  ,   quem  fupra  comme- 

rnoravi  ,   colore  corporis    in  rubentem  ,    porpurse    fimilem  ,   tantum  de- 

crcfccbat    morbi  vehementia  ,    ut  per  intervalla  quieta ,    modo  narrata  , 

rationis  ufu  potiretur.     Lingua  tamen  adhuc  tenia ,   folis  manuum  geft.N 

bus ,   &  prcccipue  jug.uli  crebris   comprehenfiombus   de  coarctatione  ha- 

rum  partium   naufeola  ,    aliis  praetcr   ea  colli  &   oris  commotionibus  fa- 

ftidioiis  indicata  ,    conjicere  nos  oportebat.    Ceterum  pulfus  scqualis  ,  du- 

rus  ,  ac  naturaii  parum  tardior.     Quibus  perpenfis  ,    in  memoriam  redi- 

i>at    illud    concinni    Lommii   (e)    de    ncrvorum   diftenfionibus    effiitum , 

„  fcirc  autem  licet,   inquientis,   faepe  hunc  morbum  febricitantibus ,  fu* 

,,  bito  fine  ullis  prxcurrentibus  fignis  ,    adcidere  ,  factoquc  bilis  vomitu  , 

„  protuius  conquiefcere  :    proin  ejus  caufTa  ad   ftomachi  adfeclum,    norx 

„  ad  febrem  referenda  eft ".     Sic    &    ego ,   mutata    morbi  caulTarumqua 

proportione  ,    cauflam  ad   ventriculi    adfliclionem  rcferens ,   facla  lacden- 

tium  cruditatum  vomitione ,  nervorum    compagem   mitigatom   iri  confi- 

debam.      Prsefcripto    igitur    vulgari  vomitorio ,    quod  habebat  rad.  ype- 

cacuanh.  fcrup.  t.t  tartar.  emet.  gr.    I.    c.  dimid.  ,    &    fyr.  rofat.  folut, 

drachm.   3. ,  aliquoties    magnam  ingeftorum   &  pituitae  vim  per  os  red- 

debat.      Rem  feliciter  geftam  confeftim  excipiebat    loquela.      Tum    vero 

mcns  tota  erat  in  querelis.      Ex  iis ,   qv?z  evomuerat  ,   reliquias  ,    ori  , 

faucibus,    ccfophago  ,    paflim  adhrcrentes,   totam  ardore  acerrimo  regio- 

nem,   &   quidquid  partium  contiguarum  fit  r   vellicare ,  rodere  ;    eadem 

Vcntriculum  moleftia    conturbari ;  huic  velut  prunam  candentem  ineife ; 

eflluvia   ardentia  perpetuo  &  igniculos    exhalarc    canalem   alimentofum  ,• 

abdominis  interiora  (quid  aliud  ,    quam  inteftinorum  feorfim  tra&us?) 

fervido  pruritu  cieri  ;    eumdem  pruritum  jam  totam  corporis  fuperficiem 

occupare ,    refercbat.     Adau&a  vero  extra  modum  pfurigiile  intra'  abdo- 

minis  vifcera  ,    breviflimo    tramite  in  fenfunm   &  loquelse  abolitionem  ; 

verbo  me  expediam  ,    in  priftina    mala    recurrcbat.      Senfim  tamen  fub 

hifce  adcerlionibus  motus  convulfivi  mitiores  &  breviores  evadebant:  ats 

vox  rauca  &  artuum   dolores    rheumatici  fuccedebant.     Poft  tertiam  vo- 

mitionem    mifturam    ordinabam ,    quse  ex  Fullerianse  expreffionis   millep. 

f.   unciis  ternis  ,   fpir.   C.  C.  drachmis  totidtm  &  fyrupi  ribefior.    uncia 

I.   componebatur.     Ufus  ejus  quavis  hora  uncise  dimidise  quantitate,  in- 

terpofito  eidem  infufi  the?e  repetito  faepius  potu,    Ante  vero  quam  hae<3 

omnia  agerentur,    ad  refocillandas  paullulum  vires  fpirituofum  liquorem , 

e.  fpir.  rofmarin.  drachm.  6.  ,   fpir.   fal.  ammon.  fimpl.  fcrup.   unico  & 

balfam.  vit.    liquid.  drachma  i.  conftantem  ccmmendaram  ,   qui  naribus 

fsepe  obverteretur ,  &  fronti  ftbinde,  ac  cervici  adfricaretur.     Quorum 

quidem  remediorum  actione  falutori  fiebat  ,    ut  laxata  euti  arida ,   alter- 

nati  artuum  oblique    oppofitorum  motus   convulfivi ,  &  fauces  prxftri- 

A  a     2  <fta  , 

(«■ )  MtdkhtaL  obfervat.  p.  76.  edit.  Francof.  de  ann.  1722.  in  8 


188  M    O    E    H    rl    I    N    G, 

tfae ,  &  fpiritus  difficultas  ,  &  anguftia  cordis,  &  fenfuum  imbecillt- 
tas  ,  &  ductus  alimentarii  ardor ,  pedepreifim  mit;g.irentur ,  ac  interpo- 
fito  alio  tnhorii  interv.illo  ,  papulsc  urticatae  quaquaveifum  in  cute  uni- 
verfa  diftributae  emergerent.  Nihilo  t-imen  fecius  idem  perdurans  om- 
n'um  membrorum  ardor  pruriens ,  quid  ?  quod  ,  facli  papulavum  erup- 
tione,  concitatius  pcne  fervens  ,  &  per  totam  noStem  infirmiores  &  bre- 
viores ,  quam  antea  ,  motuum  convuHivorum  &  animi  ddiquiorum  re- 
verliones  efficiebant ,  obicura  fpe  ,  &  exfpectatione  uti  penderem  ,  cef- 
faturane  fymptomatum  feries  poftero  eifet  die ,  reliquorum  ,  a  D.  D. 
hehrens  (fj  litteris  mandatorum  exemplorum  inft.tr  ,  an  longius  dura- 
tura  ?  Altero  autem  mune  quum  ad  segrotam  adccdcrem  ,  motibus  con« 
vulfivis  figae  daris  ,  nullius  rei ,  hefterna  vefpera  geftse  ,  reminifc^batur  , 
excepto  iblo  partium  extemarum  &  viae  ftomjchulis  ardore  pruricnte  , 
cujus  adhuc  reliquiae,  debiliori  quamvis  gradu  ,  cum  vefkulis  urticatis  , 
&  pallidius  rubente  cute  ,  una  fuperftites  erant.  Scd  nihil  ampbus  ro- 
tam  fortunae  heic  pertimefcendam  arbicrabar ,  quin  continuatis  potius 
medicdmentorum  ,  ultimo  commendatorum  ,  generibus,  rem  brevi  ex  vo- 
to  cetfuram  praeviderem.  Cui  etiam  judicio  fors  ita  favebat ,  ut  fubdu- 
centibus  fefe  de  cute  veficulis  urticatis  ,  quae  fine  fuppuratione  ,  fola 
cute  afpera  &  fquamofa  relidta ,  abibant ,  ejufdem  diei  pomeridianis  ho- 
ris  lectum  segrota  deferere  poifet ,  beneque  cibos  adpeteret.  Id  demum 
meminiife  juvabit,  obfcurum  quemdam  dolorem  ,  a  laceratis  quali  in, 
alimentorum  canale  fibrillis  deiivandum  t  non  niii  poft  aliquot  dierura; 
jntercapedinem  defiitfe. 

JEGROTUS    II, 

Triduo  poft,  alia  mytulorum  cohorte  venum  expofita,  mercator 
quidam ,  quadragenarius  fere ,  admodum  Jacertofus ,  &  exinva:  prbceri- 
tatis  vir  ,  civitatem  noftram  tranfiturus,  in  diverforio  ad  mytulorum 
prandium  invitatur ,  quod  initio  ,  quia  negotia  ad  aliam  domum  ipfum 
vocabant,  declinabat,  repetitis  tamen  hofpitis  &  convivarum  precibus 
adnuens,  mytulorum  magnitudine  &  pulchra  bonitate  permotus ,  ftando 
aliquot  comedit ,  ad  fummum  fex  o&ove.  Quibus  deglutitis ,  omni  fe- 
ftinatione  ad  domum  fibi  propofitam  venire  properat,  fed  abfolutis  fe- 
re  centenis  palTibus  ,  in  via  impeditus  fubita  pedoris  anxietate  fpiritu- 
que  brevi ,  ac  naufea  ruCtibufque  ,  fuadente  comue,  diveriorium  repe- 
tit.  Debiii  pede  intranti,  vix  amplius  mentis  compoti ,  ingeritur  largus 
fpiritus  vini  gailici  hauftus ,  ut  vel  ad  fe  rediret  ,  vel  aliqua  vomitione 
adlevatus  ,  liberiorem  fpintum  ducerer.  Tantum  vero  aberat ,  ut  ea  re 
mitigaretur  malum  ,    ut  potius  amiffis  penitus  fenfibus  ,    corruendo  iri 

parietem 

(/)  V!d    inprimi»  ipfom  anflorem  Tgrotum  p.  t*.  feqq..\    &  Mentzdii  sgrptuu}, 
ex  efbemend.  Xat.  Cur,  huc  translatum,  p.  u.  feqq. 


MYTULORUM    V  E  N  E  N  U  M;  1S9 

pnrletem  impingens ,  ad  ledtum  deportari^  deberer.  Tumque  confeftim 
livido  totus  coK>re  imbutus ,  adaucta  fcufim  cwrdis  anxieutc,  fine  ka- 
fu  &  mocu  jacebtt,  quum  exopt.tta  hora  maritus  aegrotac  prioris  advc- 
niens ,  audita  rei  novicate,  de  mytulorum  veneno  fuCpicatus ,  ad  opem 
ferendam  me  arcedlndum  ctjraret.  Vifo  igitur  acgroco ,  idcm  plane  fpe- 
dticulum  trifle  oculis  offercbatur ,  quod  in  uxore  ,  modo  memorata  , 
expertus  fueram  :  idem  varians  cutis  co!or  &  tumor ,  iidem  naufeofi 
geitus  ,  iidem  motus  artuum  convulfivi ,  vices  alternantes,  idem  demum 
pulfus  ,  quamvis  ob  lacertofum  corporis  hubitum  plenior  paullo.  Ratio- 
lie  ad  dirferentiam  corporis  habita ,  eadem  propemodum  medela  utebar: 
Rec.  ypecacuanh.  drachm.  dimid.  ,  tartar.  emet.  gr.  un.  c.  dimid. ,  fyr, 
rofat.  folutiv.  unc.  fem.  M.  ut  ftatim  linclum  lambat ,  fupei  bibendo  in- 
fufum  theae.  Rec.  fpir.  rofmarini  ,  &  lavendul.  ,  cujufvis  unc.  fem.  , 
fpir.  fal  ammon.  fimpl.  fcrup.  duos ,  balfam  vit.  liquid.  fcrup.  quatuor 
M.  ut  fit  liquor  odorus  ,  naribus  facpe  obvertendus ,  &  cervici ,  ac  fron- 
ti  faspius  adfricandus.  Rec.  expreif.  millep.  Full.  unc.  duae,  acet.  pro- 
phyl.  Sylv.  unc.  una  ,  miftur.  fimpl.  unc.  fem.  ,  fyr.  papav.  a!b.  q.  f. 
vel  unc.  una.  M.  hujus  omni  hora  unciam  dimidiam  ,  peracfla  vomi- 
tione ,  hauriat,  Ex  his  medicamentis ,  deglutito  primum  vomitorio, 
ternas  h.ibuit  copiofas  vomiciones ,  quibus  bono  ftatim  omine  loquela 
exceptis  ,  de  eodem  primarum  ardore  exurente  viarum  conqueftus  eft  , 
qualem  miferrimum  altera  gemuerat  aegrota.  Ita  quoque  alterius  in  fu- 
perficie  cutis  prurientis  doloris  impatiens  ,  in  illarum  partium  friclione 
folatium  quxrens,  ex  fcylla  in  charybdim  incidebat :  hunc  namque  lo- 
cum  ,  mox  multum  elevatum  ,  &  papulis  urticatis  undique  confperfum  , 
impacib.lis  occupabat  dolor  ardens  ,  diu  perfeverans.  Sed  reliquae  cutis 
ruber  erat  eo  tempore  color.  Sub  no&em  motibus  convulfivis  &  gulae 
vinculo  laxatis,  papuiae  urticatas,  initio  lactei  coloris  ,  fed  pofthac  pel- 
lucidas ,  &  aquae  gutta  refertae,  undecumque  emergebdnt  ,  lenico,  aut, 
fi  mavis ,  fopito  ad  tempus  pruricu  ,  per  crebram  ad  fomnum  inclina- 
tionem.  Nullum  tameu  eodem  tempore  judicum,  obfcura  prxfentium 
repraefentario  ,  peneque  nulla  practericorum  recordatio  :  ftatum  diceres 
comati  vigili  non  deiiro  fimilium.  Htiic  tandem  rei  fnmmo  mane  lenis, 
&  rcficiens  >  &  quietus  fomnus  medebatur;  quo  fcilicet  ,  compofitis  ad 
rofcidam  peifpirationem  membris ,  veficulae  a  cutis  eminentia  difpelle- 
bantur  ,  recuperatoque  fenfu  ,  ac  motu  ,  quae  pracfto  fuerant ,  reliqua 
fymptomata  in  fugam  ,  conji-iebmtnr.  Cacterum  omnia  in  noftro  ad- 
fuerant  fymptomata  ,  quac  uxorem  fuperius  addi.dtam  vexaverant.  Ille 
autem  poft  meridiem  ,  fuperftite  aliqua  virium  infirmirate,  iter  fuum 
profequebatnr ,   tertio  abbinc  die ,  iPaefis  iterum  viribus  gaudens. 

IUud  etiam  noviffe  oportet ,  reliquos  convivas  in  utroque  prandio  om- 
fies  a  relato  morbo  inmuncs  perm?nfiffe ,  quamvis  largam  fatis  copiam 
piytulorum  comediflent.     ^ecefle  igitur  eft,    laruiife   venenum  in  uno 

Aa     3  tauturn 


190  MOEHRING?, 

tartturfl  alterove  mytulorum  :  quum  uterque  noftrorum  aegrororum  fei 
rd  ftimmum  ocfto  ingefTitfet.  Odto  ctiam  vel  decem  laudatus  amicus 
luus,  D.  D.  Behreus  (  g)  edit  ,  neque  forte  plures  alii  manducarunt, 
qui  tnmen  advcrfa  exinde  cum  valetudine  confl;ctati  funt.  Sed  ut  fub- 
tiiis  veneni  hujus ,  vigore  quodam  igneo  plerofque  repente  &  inopina- 
to  rapientis ,  acrimonia  in  apricum  magis  deducatur  ,  &  quam  parva 
ejus  copia  ad  moleftifEmum  illum  motbum  excitandum  fufficiat  ,  per- 
rpicua  ratio  ftt  :  mhil  equidem  mea  opinione  fignificantius  totam  rem 
fexplfenafcit,  ac  fequens  hiftoria  ,  ex  unomytulo,  ne  quidem  deglutitoy 
fed  mahducaro  tuntum  ,  &  poftpaullo  exfpuitione  rejeclo,  eundem  mor^ 
bum  ,  pari  fere   vehsmentia    cele:iter  enatum  ,    docens. 

JEGROTUS     III. 

Aheno  ,  flammis  impoiito  ,  adftat  uxor  qusedam  honefta  ,    macilenta  / 
qumquagenaria  ,    nervorum  magna  gaudens  agilitate  fenfuque  ,  ac  mytu- 
ios ,   teftis   inhserentes,    vivos ,   coquendos   dicis  cauffa    quandoque  agi- 
tat.     l.Mter  hxc  ut  percontaretur  ,   an  probe  cccti  forent  mytuli ,    &  ap- 
ti ,    qui    ad  ccenam  ftatim  adferrentur  ,   unum  de   aheno ,   tefta  diduda 
hiiintem  |   depromit ,    illumque   manducatum  ,   matura  coctione  ,    vultu- 
que ,   ac  guftu  placentem  adprobat  ;    quia   veto   numquam  alias   per   to- 
tam  vjtam  iis  delectata  fucvat ,    leni  hujus  unius  mafticatione  contenta  3 
fuccum    vix  cum    faliva  deglutit,    totam  vero   carnem   rurfum  exfpuit. 
Dun>  hsec  aguntur,    exorto  in  platea  prope  sedes    inexfpectato   fine  ca- 
pite  rumore,  noftra ,    quid    rei  effet ,   vifura  adcurrens  ,    fubito  magna1 
pectoris  anxietate  ,    quaft  fpiritus  ipfi  prseduderetur  ,  faucefque  piseftrin- 
gerencur ,   corripitur.     Simul  quoque  eodcm  ,    in  ftomachi  regione  ,    ar- 
doris  fenfu    exquificiffimo  .  tacta  ,   qualem  D.  D.    Behrens   (h)    in  fe  ob- 
fervavit,    ac  pluribus  memorise  prodidit ,  eumdem  ,    motu  fibrarum  oe- 
fophagi    inverfo ,    furfum  ad  pharyngem  ,    flammse   fugaciffimae  fpeciey. 
adfcendentem  ,   narratamque  faucium  coarclationem  gignentcm  ,  pcrcipit. 
Infigni  tamen  eo  coloris  variante   Hvore ,   qr.alcm  xgroti  ,    fuperius  de- 
fcripti ,  in  univerfa  corporis  fuperficie  experti  fu-erant ,    carebat  noftra  ,  cui 
cutis  fubtumida  elevabatur  ,   &  purpureo-rubente  colore  fplendebat.   Inufi- 
tato  rei  fpectaculo  perterrita  noftta  ,  confervatis  fenfibus  atque  motuum 
illaefo  vigore ,    e  me ,    ad   auxilium    ipfi    ferendum    adcerfito  ,    quaerit  , 
qualis  morbi  genius  foret,    qualeque  difcrimen   effet.     Addit  prscter  ea, 
frequentem  adfurgere  ad  fauces  &  os  pituitam  ,   mirum  parca  fua  mole 
ardentem  ,   &   perpetuam    naufeam  creantem.     Ojiibus     auditis ,  mytuii 
manducati  venenum  ,  extra  omnem  aleam  pofitum ,    facile  fuadebat  lar- 
gam  lactls  tepidi  eamque  fsepe  repetitam  potationern,    cujus  fuavis  lenif- 

que 

(g^  De  ajfeclion.  a  mytulhf  p.  ij,  &  feorfnn  p.  29. 
(B)  I.  e.  p.  14.  fq.  Conf.  tgroiwn  mwn   1.    &  Z.  fupr&i 


,*c 


MYTULORUM    VENENUM.  ror 

.«jue  dernulcens  copia  ,  primarura  viarum  parietibus  jugi  adfluxu  aHf-.fa, 
funerat-is  ,  mox  ub  inicio  enatis  ,  vomitionibus  niatQnae  acerrimac  a  dco> 
tifjirh»,  dolores  ita  leniebat  ,  ut  noct.m  placid.im  tranfigcret.  Mtero 
tamcn  raane  tottirn  pcdus  ,  &  abdomen  ,  &  biachia  ,  &  collum  ,  pa- 
pulis  urticutis  obli.a  contpicicbautur  ,  qoae  noctu  cfllorefccre  jafn  cce- 
perant,  quarumque  berwficio  Bocpus  p  irirer  ,  ac  ani;nus  adeo  levaba- 
tur ,  ut  lecto  egredi  potuilf.t ,  ni  lcnem  rofcidumque  cutis  madorcm 
confervare  paullilper  voluilfct.  Hs  autem  verius  horam  decimam  antc- 
.ineridianam  de  vifu  fefe  iubducentibus  ,  rei  iterum  domeilica:  prseelfe 
poterat.  Neque  heic  reliqui  convivse  ullum  a  mytulorum  illorum  efu 
incommodum  fentiebant. 

E  cribus  his  a  me  propofitis  cegrotis  ,  nullus  alium  cibum  ,  eodem 
prandio  ccenave  ,  comedit :  eigo  celeri  veneno  fubito  fefe  prodens  ad- 
fcdtto ,  ingeftis  brevi  ante  mytulis  (i)  folis  adicnbenda  eft.  Hmc  etiam 
ab  exemplis  noftris  taie  robur  Bchreufiauit  segrotis  ,  qui  aliis  una  obis 
ufi  fueraut ,  adccdit ,  ut  &  illorum  adverfac  valetudines  ccrto  myrulis 
tribuendse  fint  unice.  Qmd  i  quod  re  curatius  confidcrata  ,  feorfim  ad- 
paret  ,  in  ipfo  D.  D.  Behreus  aliorum  ciborum  admiftionem  diluiile ,  vel 
letardatfe  mytulorum  venenum  adeo  ,  uc  vel  bihorii  (^)  tandem  ,  aut 
tnhorii  intervallo  vim  fuam  exferere  inciperet ,  quum  ternis  meis  segro- 
tis  vix  horse  quadrans  a  morbi  violentia  relinqueretur.  Maxuma  vero 
prse  reliquis  admiratione  digna  eft  vivida  &  prgefentiinma  veneni  actio 
in  ucgrota  mea  tertia  ,  quse  licet  non  convelletetur ,  neque  infolito  illo 
cutis  livorc  tingeretur ,  quo  reliqui  duo ,  a:que  ut  plurimum  mentis 
aciem  confcrvaret;  cunctorum  tamen  reliquorum  fymptomatum  vim  at- 
que  furorem  b\  fe  experta  eft  ,  poft  tam  parcam  fucci  ex  uno  mytulo 
quantitatcm ,  falivac  potilfimum  vehiculo  in  ventriculum  delatam.  Nec 
enim  colli  &  pecloris  anguftiis,  ncque  fervidilfimo  primarum  viarum 
ardore,  neque  naufea ,  neque  vomitionibus  ,  neque  levi  fubinde  mencis 
abalienatione ,    neque  papulis  denique  urticatis  erat  inmunis. 

Crcterum  eodem  anni  1740.  vere  ,  quo  aegroti  duo  priores  decubue- 
rnnt ,  complures  alii  aliis  tn  locis  vicinis  eo  quidem  modo  a  mytulis  Ise- 
oebantur ,  ut  ventriculo  potifTimum  (k  inteltmis  vitiatis,  in  copiofam 
&  acrem  diarrhceam  ,  ventrifque  tormiua  lacerantia  incurrerent ,  exicTis 
autem  6.  8-  ad  10-  horis  ,  integra  demum  fanicace  fruerentur.  His  au- 
tem  omnibus  nultx  neque  convulfiones  ,  neque  veficulae  utticatje,    ne- 

que 

(0  S.iti?  notum  mvtuli  nonien  Qjii  tamen  plwa  de  oo  fu<-e  cu\  it  ,  adeit  S  bx- 
pmeld.  hhchvo/.  p.  54,  &  alios  pifcium  ,  &  aquatilium  defcriptores.  Speciem  no- 
ftram,  mytulum  Rondetetii ,  Aldtyv.,  Merret.  ,  &  plcrorumt;ue  acclorum ,  fet>tfim 
noininat  Uiler.  Excrcit.  Conchyl.  •>.  p.  \of  muiculum  vulgarem  nnrinum  fubcxru- 
lcum  fere  virgatum  aut  nigrioantem  ;  &  1'eliv  ,  Muf.  p.  84  mufculum  maritimum 
vulgatiflimum  edulem.  Litm.  t.mdem  Syft.  Nat.  edit.  2.  p.  64.  fub  conchurum  ge- 
nere  ,  quirum  animal  Tethys  cft ,   reccnfct. 

(*)  /.  c.  p.  IJ. 


i9i  MOEHRING, 

que  al'a  fymptomata  ,  quorum  fupramemini,  fiebant.  Unde  conjiciamni 
licet  ,  primarum  hafce  viarum  tiubas  ab  hyberna  potiflimurn  anni  1740* 
conftitutione  derivundas  eife  ,  dum  ex  praegreffo  gelu  iiuenfiflimo  ,  fupe- 
rius  enarrato  ,  permulti  pifces  oceani  feptemtrionalis  littorales  cum  reli- 
qnis  (/)  cruftaceis  pariter  ,  ac  teftaceis  animalculis  marinis  pereUntes  , 
infignem  aquse  putredinem  haliruofam  ,  animalibus  propriam  ,  admifcue- 
re.  Ab  hac  vero  putridorum  pifcium  exhalatione  fuperftitcs  incolse  maris 
inquinati ,  majorem  adhuc  acredinem  confequuti  funt ,  ac  illis  natura  a 
file  marino  innBereret  j  atque  hiuc  in  cibum  paulo  poft  hominum  ceden- 
tes ,  fale  fuo  purgante  marino  &  nitrofo  volatili ,  noviter  iis  ifTlintiato  , 
dolores  ventris  &  laxam  alvum  fecerunt.  Quod  ipfum  minus  nos  in  ad- 
mirationem  rapere  poteft  ,  quo  phiribus  &  evidentioribus  quotidie  exem- 
plis  cdnftat ,  penmiltos  homines  ab  ufu  marinorum  quorundam  pilcium  & 
mytulorum  fanorum  citam  habere-alvum. 

H?ec  autem  modo  expofita  falis  marini  &  halituum  putridorum  a  mor^ 
tuis  pifcibus  &  infeclis  exhalantium  acrimonia  ad  mytulorum  non  fufficit 
venenum  adeo  acuendum  ,  ut  morbos  ,  quorum  infultus  tres  mei  acgroti, 
&  Behrenfuviortim  aliqui  fuflinere  debuerunt  ,  tam  celeriter  ,  tantaque 
lymptomatum  fevitia  ,  gigneret ;  quum  plurimi ,  nullum  alvi  profluviuni 
perpefli ,  folis  papularum  eruptionibus  judicarentur.  Neque  diu  hx  aqua- 
rum  littoralium  impuritates  pcrftare  valent ,  quoniam  perennis  fluxus  & 
refluxus  maris  undas  ita  commovet ,  &  cum  alia  aliaque  jugiter  permU 
ftam  ,  ac  dilutam  ,  tam  late  quaquaverfum  diffundit ,  ut  idem  femper  re- 
cens  odor  in  oceano  noftro  fentiatur;  contra  ,  ac  in  mari  Baltico  &c.  fub 
menfium  seftivorum  ardore  fieri  fuevit.  Qtiamquam  itaque  corruptam  hand 
aquam  littoralem  &  putridam  ,  in  conchyliorum  aliorumque  pifcium  ali- 
mentum  cedentem  ,  per  breve  temporis  intervallum  ita  eos  vitiare  poffe , 
lubens  Tecum  (m)  fentiam ,  ut  levem  il!a  naufeam  ,  vel  tormina  ven- 
tris  ,  &  bxamenta  copiofiota  ,  quorum  mentionem  modo  feci  ,  cieat  l 
majora  tamen  mala  vix  eadem  hic  producet ,  ponderata  parca  impurita- 
tum  vulgarium  quantitate  ,  quae  a  mytulis  adfutnta  ,  &  in  iis  cum  aqua 
marina  perfufa  ,  hinc  tandem  ad  humanum  corpus  defertur.  Quanta  enim 
non  requiritur  per  tot  faepe  menfium ,  quid  i  quod  annorum  decurfum 

haufta 

(/)  lllud  quoque  aliis  in  oceani  tradtibuseo  tempotis  decurfu  cvenilTe,  nova  publica 
e  Galliae ,  Angiia? ,  Belgii  locis  miritimis  A.  1740.  initio  docuerunt.  Ac  noftro  qui- 
dem  in  littore  compiures  pifces  lktorales  adeo  imminuti  funt ,  ut  cx  afellis  (  gadis  Ar- 
ted.  Icbthyol.)  ofmeri  fpec  1.  A>ted.  I.  c.  pleuroneclis  Arted.  &c.  ;  neque  minus  e 
cancris  Linn.  Syji.  nat,  ed.  2.  p.  62.  ttellis  &  echinis  marinis,-  mytulis  &  oftreis  pauci 
fupei  fint ,  ac  juniores  tantum  capiantur.  Ut  adeo  credere"  fas  fit ,  juniores  profun- 
dius  in  mari  latitantes  ,  adultis  littoralibus  a  frignris  faevitia  neci  datis ,  hodie  tan- 
tum  efui  nobis  eife  >  donec  hi  quoque  paulo  plus  adolevcrint ,  &  genus  fuum  multi» 
j>licaverint. 

(,  m )  }'r*f.  ad  D.  D.  Behrens  dijf.  cit.  pig.  u.'t> 


M  Y  T  U  L  O  R  U  M    VENENUM.  193 

haufta  effluviorum  marinorum  impurorum  molcs  ,   ut  hxc   mcmoratnrum 
Eugaleni  adfliclionum  au&or  in  nobis  cvadat  ?    Adhxc  nb  illuvie  tali  litto- 
rali  univerfus  n;ytulorum  ,    in  ea  maris  rcgione  llbi  adcumbcntium  acer- 
vus ,  aut  fdltim  eorum  plurimi ,   eadem  l;.be  vcncnata  inquinarentur ,  non 
unus  ,    aut  altcr  ,   ac  idco  complures  eodem  tempore,   eodemque  prandio 
infeftarentur.  Scd  certo  conftat ,  ex  omnibus  aliorum  ,    &  meis  exempliv, 
unum   fcmper  convivam  tantum  decubuiife  ,    reliquis  ab  eadcm  mcnfa  il- 
Itefis   diicedcntibus ,   id  quod  &  Tu  ,   humaniflime    Werlhofi  («),    una 
cum   D.  D.    Behrens ,   perhibcs  ;   luculento  tcftimonio ,    iingulare  efle  ve- 
-nenum  uni  tantum  mytulo  infufum  ,    vix  pluribus  eodem  tempore.    Pu- 
tredini  mytulorum  emortuali  ,    quam  idem   D.  D.  Behrcns  (  0  )  pulchre 
confutavit ,    adfine  cft  figmentum  aliud  ,    vcncni  caulfis  ,   in  quas  inqui- 
rendum  porro  eft  ,    adcenfitum  ,    quod  ab  111.  JCto   Kilonienfi  ,    Franc. 
Ern.   Vogt  (p)   hifce  rel.itum  lcgitur  :    "  b  D.  D.  Waldfchmidius  adfir- 
,,  mabat ,  ii  mytuli  ,    poftquam  capti  fint ,    tempeftate  pnecipue  tepidiori, 
,,  per  aliquot  dies  non  comefti  manerent  ,     talia  fieri  poife  ,    &  quidem 
,,  idco  ,  quod  recens  nutrimentum ,  &  naturalis  expurgatio  deficiat,  quam 
,,  quovis  vvx^*iuepci>  femel  in  aqua  marina  fefe  aperientes  ,   aquamque  re- 
,,  centem  adlumentes ,   conciliare  fibi  foleant.    Atque  hoc  mihi ,    ( addic 
,,  111.   Vogtius  )  ,    valde  fit  veroiimile  ,    quia  exemplum  novi  nullum  ,    quo 
„  conftet ,   a  recens  captis  mytulis ,    eodemque  aut  proxime  fcquenti  die 
,,  comeftis,    quemquam  talia  fymptomata  palfum  ".    In  quibus  licet  vera 
fint ,  quae  de  aquse  marinae  neceilitate  ,  cujus  fenfim  adfluentis  copia  my- 
tuli  fucceflive  reficiantur ,   oportet ,  erudiri  viri  litteris  mandarunt ,    lon- 
gior  tamen   eorum  extra  aquam   mora  non   reddit  illos  venenatos  ,    fed 
infirmiores  tantum  &  macilentes ,   quamdiu  vita  gaudent.    Proinde  multis 
in  ufu  efle  fuevit,  ut  mytulis ,  quos  in  domo  per  aliquot  d'es  confervare 
volunt ,  faepe  aliquam  Zythi  copiam  adfpergant ,    qua  nutriantur ,    quin 
haud  raro  pinguefcant.  At  ficuti  merito  pifcis  nequam  ,   niii  recens  ,  com- 
pluribus  cenfetur ,  ita  terni  mei  aegroti  mytulos  comederunt  intra  wx^uepa 
fpatium  captos ,   & ,    quod  amplius  eorum  bonitatem  comprobat  ,    navi- 
cula ,    cui  furficiens  aquse  marinse  pro  nutrimento  quantitas  ,    per  rtmu- 
las  adfluens  ,   ineft  ,    ante  bihorium  vix  exemtos.    Hinc  longior  mytulo- 
rum  extra  aquam  mora  nulli  eorum  putredini ,    muko  minus  acrimonise 
vimlentac  ,   anfam  dare  poteft  ,    prsecipue  ,  quum  mytuli  inter  ea  mortui  , 
fponte  teftam  aperiant ,    neque  hiatum  unquam  occludant  ,    quales  nulla 
vel  leviccr  prudens  ancilla  coquit  ,   fed  rejicit.    Mea  igitur  exempla ,   ve- 
lut  totidem  argumentis,    l?udatiflimum   D.    D.    Vogtium  evidenter  coar- 
guunt  ,  pofle  recentes  mytulcs  longe  graviores  morbos  indncere  ,    ac  a 

p'e- 

(  n  )  Prafationk  p,  e, 

(o)  Pag.  18 

(/>)  In  Com7n.  Htt.    Uor,   17??.  bebil.  jr.  p.  241. 

Difput,  Medico-Pratt.  Tom.  II L  B  k 


i94  MOEHRING, 

plerifque  antea  fcriptoiibus  adnumerata  iis  funt  morbi  $auvoju.evet  ,  pof- 
icque  fubtile  venenum  ab  uno  mytulo  proricifcens ,  plura  dolorum  &  an- 
xietatum  genera  in  fcenam  producere  ,  ac  vu'gares  litcorales  fordes  per 
levia  unius  akeriufve  horae  tormina  ventris ,  aut  laxatam  alvum  exercere 
fueverunt. 

Neque  fane  video  ,  quid  Martius  menfis  ,  folus  e  reliquis  ,  peccavc- 
rit ,  ut ,  mala  fua  fortuna ,  veneni  ,  mytulis  adplicandi ,  ferax  peihibea- 
tur  ,  qualibus  eum  fermonibus  hominum  vapulare  ,  D.  D.  Behrens(q), 
juncta  nugarum  confutatione ,  adferit.  Quos  ego  cafus  obfervavi ,  ii  in 
illud  potiilimum  tempus  vernum  inciderunt ,  quo  mox  a  finito  gclu  ,  ra- 
dii  folares  per  aliquot  dies  mari  fuavem  vegetumque  calorem  concitaverant. 
Audtumno  vix  ullam  a  mytulis  aegritud  nem  obortam  audivi;  aeftate  vero 
vix  hic  terrarum  m  efcam  cedunt. 

Mifla  namque  de  varia  ,  pro  vario  lunse  motu  ,  fituque  variante  ,  pin- 
guedine  fabula ,  ab  aliis  dudum  deftruda  ,  eos  quidem  mytulos  a  pru- 
dentioribus  prseftantiores  reliquis  haberi ,  fcire  licet ,  qui  primo  vere  ,  fe- 
roque  au&umno  capiuntur  ,  five  ,  uti  de  cancrorum  familia  vetus  dicturu 
valet ,  iis  menfibus  ,  quibus  littera  r  ineft  ,  comeduntur  :  quoniam  aefta- 
tis  diuturno  calore  pinguedo  plurima  confumitur  ,  ac  vernis  pneter  ea  , 
&  au&umnalibus  menfibus  permulti  pifces  ,  ac  infecla  alia  marina  ,  ge- 
nerationis  negotio  abfoluto  ,  juniorum  tenera  carne  vefci  &  faghuri  con- 
fueverunt. 

Neque  firmo  adeo  talo  ftant  ,  quae  diligentiflimus  ceteroquin  Anton. 
de  Heiden  (  r  )  ,  &  cum  eo  ,  atque  poft  eum  ,  fere  omnes  alii ,  de  ma- 
}ori  fuavitate  ,  &  pinguiori  turgiditate  albidorum  mytulorum  ,  cceca  forte 
experientia  fedudti ,  docuere  ,  quibus  macriores  ,  citrinos ,  omnium  vero 
plurimum  macilentos  oppofuere  aurantios  ,  &  ad  rubrum  colorem  vergen- 
tes.  Qiiodfi  enim  adfertionis  hujus  rationem  fcire  velimus  ,  vix  gravio- 
rem  ,  quam  credulam  patrum  e  vulgo  traditionem  reperiemus.  Complu- 
res  profedo  mecum  alii  quotidie  obfervarunt ,  eodem  v.  gr.  verno  tem- 
pore  collectos  optimos  fapidofque  mytulos  faepe  albos  effe  ,  fsepeque  au- 
rantios ,  eodem  tamen  gradu  turgidos  ,  nihilque  faepe  flavos  ab  albidis  , 
faporis  teneritate  ,  aut  fuavitate  ,  fuperari ;  neque  setate  ab  invicem  dif- 
ierunt  ,  quum  utriufque  coloris  reperiantur  pari  fere  copia  &  minimi , 
&  maximi  ;  tefta  pariter  tenuiore  ,  parva  ,  &  ftriata ;  ac  crafliore  ,  ma- 
xima  &  opaca.  Ac  quamvis  flavi  mytuli  faepe  ficciores  guftu  offendan- 
tur ,  fit  tamen  idem  quoque  cum  albidis.  Qiiid  i  quod  oblatum  quond<;m 
wnum  e  nvuximis  illis  mytulis,   ad  littus  Norvegicum  (s)   fub  marinis 

rupi- 

iq)   Pag.    l9. 

(r  )  lii  libro  ,  cui  titulus  :  Experimenta  circa  faitgttinh  mijjioncm  £sfc.  ,  urticam 
nwrinam&c.  ,  cum  anatome  mytttli.  Amftelod.  1686.  in  12.  Et  ex  eo  Lifter.  Exercit. 
cit.  p.  J7.  ac  alibi. 

(j)  Vid.  01.  JVorm.  Muf.p.  256.  Iiis  tamen  nimis  dura  fubftantia  gaudentibus , 
minoics  j.^ra:feruntur. 


MYTULORUM    VENENUM.  19? 

ru  ibus  ndfixis ,  cujus  teftx  longitudo  palmum  tranfvcrfum  execdebnt , 
quum  apciuillcm  ,  bcne  multa  came  prxditum  ,  &  mollillime  turgidum 
cogfiovi  ,  riavo  licct  colore  gauderct.  Ad  longe  aliud  igttur  examen  pro- 
grediendum  erit,  (1  veram  utrorumquc  dirFercntiam  invcftig.ire  velimus , 
in  fola  forte  fpecierum  divcifitate  quaerendam,  non  autcm  in  diverfis  anni 
tempeftatibus  ,  in  quibus  perpetuo,  &  albi ,  &flavi,  eadem  bonitate  funt 
obvii  ,•  ncc  in  alia  rerum  cauflarumque  varietaie,  incauto  obfervatori  fa- 
cile  imponente.  Etiamfi  vero  duorum  horum  generum  macerrimos  comedi- 
mus,  nullum  tamen  ex  inde  majus  incommodum  percipimus  ,  ac  tardio- 
rem  illorum  forte  in  ventriculo  digeftionem  ;  quem  ad  modum  phiries  in 
me  ipfe  expertus  tui.  His  itaque  macies  mytulorum,  veneni  putatitia  cauf- 
fa ,  exul  elto. 

Majori  imagine  veri  ,  morbofum  quid  hic  adcufavit  aliquoties  jam  lau- 
datus  D.  D.  Behrens  (*)  ,  quoniam  ea  fententia  cum  raritatc  a;grotorum, 
amytulis  poft  idem  prandium  decumbentium  ,  uti  in  anteccdentibus  oftcn- 
fum  pluribus  eft  ,  pulchre  confpirat.  Cum  enim  ex  fuperioribus  ,  tum 
per  fe  fatis  eviclum  eft  ,  nihil  iplis  in  mytulis  fanis ,  quod  hominum 
profperx  valetudini  adverfaretur  ,  kitere.  Ergo  veneni  caufla  vel  in  my- 
tulorum  morbo  aliquo  ,  vel  alia  in  re  damnofa  ,  iis  forinfecus  adplicata  , 
qmercnda  eft.  De  prima  re  vix  in  dubium  quid  ab  hiftorix  naturalis  fcrip- 
tonbus  memoriac  proditum  reperiri  credo  ,  nifi  celebris  Poupartii  (u ) 
obfervatam  in  teftis  adfedionem  puftularem  ,  fcabiei  semulam.  Ego  quo- 
que  in  infula  Wangerogenfi  ,  ad  ditionem  noftram  pertinente,  teftam 
aliquando ,  ab  animali  fuo  reli&am  inveni ,  cujus  altera  valvula  ,  olim 
tranfverfim  fifla  ,  fuccum  exfudaverat  in  interiorem  valvulx  partem  con- 
cavam  ,  unde  callus  ,  ejufdem  cum  tefta  fubftantise  ,  dimidiam  cavitatem 
explens ,  &  fuperficie  fua  afper ,  &  rugofus  ,  erat  exortus.  Sed  hax  & 
talia  teftarum  vitia  vix  ac  ne  vix  quidem  animalculum  ipfum  depravare  ita 
poflunt ,  ut  venenati  quid  cum  homine  communicet ,  tam  ccleriter  ,  tam- 
que  atrociter  farpe  furens. 

A  reftarum  itaque  morbofa  indolc  ad  ipfas  animalis  scgritudines  veniam, 
quarum  nulla  plane  figna  ullibi  exftant.  Qiiidquid  cnim  de  veficulis  illis 
aquofis  ,  poft  coclionem  ab  elevata  mytuli  epidermide  formatis  ,  a  credu- 
lis  qubufdam  narratum  eft. ,  tam  exigua  probabilitatis  fpecie  gaudet ,  ut 
pcr  iilud  nihil  didum  videatur  ,  &  vix  tam  clara  ejus  confutatione  opus 
iuerit ,  qua  ad  opinionem  hanc  evertendam  ufus  eft  optimus  D.  D.  Beh- 
rens  (x).  Et  quoniam  ab  experientia  juvantium  nocentiumque  luculen- 
tiilima  teftimonia  merito  petuntur  ,  folus  ejufmodi  mytulorum  ,  veficulis 
in  fuperficie  turgidorum  ,    frequens  &  innoxius  ufus  cibarius  b.   D.  D. 

B  h    %  WaliL 

(O  Pag    21.  feqq. 

(  k)  Ih  Mi.  Acad.  Paris  1706.  vid.  Bebrens  f.  32> 

(*)  P.  21.  fc?zj. 


i$6  M    O    E    H    R    I    N    G  , 

JValdfchmidium  (y  )  ,  ut  quotidianam  meam  ,  &  aliorum  hic  terrarum  ex- 
pericntiam  llleam ,    a  multis  annis  argumenti  levitatem  docuit. 

Latente  vero  debilibus  nollris  oculis  morborum  ,    quibus  mytuli  ve- 
xantur  ,  numero  pariter ,  ac  indole ,   in  iis  jam  inveftigandis  operam  na- 
vemus ,    quac  extrinfecus  in  illos  incidere  poifunt ,  ut  veneni  caulTam  eru- 
amus.    Polfe  cum  cibo  quaedam  ,     coiporibus  deinde  noftris  inimica  futu- 
ra  ,  in  hiantem  mytulorum  teftam  irrepere  ,   aut  ab  iifdem  adtrahi ,   bene 
cum  aliis  monuit  D.  D.  Behrens  (z)  ■>    cujus  verba  legi  merentur :    "ve- 
,,  rum  enim  vero"  ,   ait  ille  ,    "  non  penitus  quoque  negaverim  ,  contin- 
,,  gere  etiam  poife  ,  ut  h<e  beftiolae  noxium  quemdam  cibum  interdum  ca- 
,,  piant ,  &  in  ventriculo,  &  anfractuofo  inteftinulo  reconditum  habeant, 
,,  qui,   fii  majori  praefto  iit  copia  ,    tales  moleftias  excitare  potis  fit".    Et 
paulo  poft;  (  a  )  infedbi ,    limacum  hofpitis  ,   e  perill.  Reaumurio  (b)  men- 
tionem  fecit.    In  Anglia  porro  &  Belgio  infe&um  marinum  ,   ex  araneo- 
rum  genere  ,   in  teftas  mytulorum  didudlas  fefe  infinuans  ,   &  hifce  acri- 
moniam  fuam  venenatam  conferens  ,    adcufari  vulgo  ,    ipfe  Tu ,    aman- 
tiilime  Werlhofi  (  c ) ,    expofuifti ;    cui  obfervationi  pofthac  D.  D.  Stock- 
haufen  in  litteris  (d)  ,   ad  Te  exaratis,   propria  ufus  experientia  ,  furfra- 
gatus  eft.    Clariori  res  hacc  luci  redderetur ,   fi  infeclum  illud  fpecie  fu  i  ad 
leges  hiftorise  naturalis  determinatum  fuiifet ;   quo  fa&o  ,  illius  proprieta- 
tes  &  affe&us  aliunde  melius  forte  paterent. 

Inter  hrcc  meminiife  quoque  juvabit ,  minus  quidem  adtente  Stockhaufri 
verba  pcrpendi Je  D.  D.  Trumphium  (  e  ) ,  per  corpus  illud  ,  araneae  (1- 
mile  ,  quod  modo  memoravimus ,  intelligentem  fetas  mytulorum  crini- 
formes.  (/)  ,  quarum  ii  ope  aliis  rebus  extraneis  firmiilime  adhaerent. 
Quamvis  autem  hse  communiter  jam  ante  coctionem  ab  anciiiis  vi  evel- 
lantur  ,  neque  ob  habitum  crinitum  ad  palatum  fint  :  fieri  tamen  fxpius 
folet ,  ut  mytuli ,  praefertim  fi  aliquamdiu  extra  aquam  jacuerunt ,  ea- 
rum  partem  prxcipue  inferiorem ,  occlufis  ar&iifime  valvis  ,  detineant , 
eifque  totis ,  prout  e  tefta  eximuntur ,  minus  delicati  fine  ullo  incom- 
modo  vefcantur.  Vix  itaque  crediderim  ,  vel  Bremenfes  (g),  vel  alios 
quofcumque  populos ,  fetarum  illarum  fimilitudine ,  quam  cum  araneis 
habere  videntur  ,  fraudati  ,  eam  iis  tribuere  vim  venenatam  poife  , 
quam  alteri  infe&o  marino  ,  ex  araneorum  fodalitio  ,    haut  prorfus  ne- 

gavc- 

(y)  Referente  illud  Ul.  Z>.  D.  Vogt.  Contm.  litt.  Norimb.  1735.  bebd.  31.  p.  2**. 

(2)  Pag.  23. 

(a)  Pag    cit. 

('b)  Comment.  Ac  fcient.  Parif.  1710. 

(  c  )  Prafat.  farpius  cit.  pag.  ult. 

(d)  Vid.   Comm.  litt.  Norimb.  17??.   bebd.  31.  p.  241. 

(  e)  Vid.  Idem  Commerc.  «746.  bebA.  26.  p.  204.  fq. 

(/)  Vid.  Lifler  Concbyl.  bivulv.  utr.  aqu.  exercit.  \.p.  43.  /.  4.  /  J.  £f  8. 

(g)  Referente  eodem  D.  D.  Trumphio  loc.  cit. 


MYTULORUM    VENENUM.  197 

gaverim  ,  quodli  clarior  ejus  notitia  fuppeditata  faerit.  Neque  corpus 
illud  linguaeforme  (h),  licet  una  cum  tendinibus  reliqua  mytuli  parte 
(  i  )  durius  &  concoctu  purum  difficilius  fit  ,  infeftum  adeo  faluti  noftrse 
exiltimaverim  ,  ut  fine  aliquo  exinde  fubfequuturo  morbo  in  cibum  ad- 
fumi  nequiret ;  quotidie  numque  ac  innocue  (k)  a  compluribus  hic  lo~ 
corum  deglutitur. 

Expenfis  jam  aliis  de  mytulorum  veneno  venenique  caufla  diverfa  ju- 
diciis ,  fupereft ,  ut  &  meas  fuper  hac  re  meditationes  propon.im  j  qua-. 
rum  probabilitate  ,  a  Te  ,  vir  illuftris  ,  dijudicanda  ,  commotus  ,  <\i 
caltra  mea  ,  nili  mihi  ipfe  nimium  blandior  ,  tranfeas  ,  vel  via  mini- 
mum  ad  invidtam  rei  certitudinem  cxplorandam  fternatur.  Uti  vero  Cu 
milium  par  ratio  efle  folet  :  ita  &  ego  ,  efFectuum  ,  ab  aliis  in  alii% 
corporibus  productorum  ,  ecvct\oyiot  fretus  ,  in  cauflam  mox  nuncupan- 
d.im  adductus  fum. 

Sale  acri ,  &  plerumque  volatili ,  ac  alcalino  ,  hominibus  &c.  inimi- 
co ,  complura  infecta  &  amphibia  referta  efle  ^  poft  alios  venenorum  ex- 
pJicatores ,  apud  celeb.  D.  D.  Stenzelirtm  (  /  )  adnotatum  invenimus. 
Et  bene  adhuc  recordor  lepidae  hiftoriolse  ,  cani  meo  ante  aliquot  an* 
nos  cum  fcarabacis  majalibus  (  m  )  vulgo  dictis  evenienti.  Quorum  quum 
ingentem  copiara  ,  falicibus  infidentem  ,  confpicerem  ,  &  agitatis  arbo- 
ribus  humi  profternerem  ,  adftans  canis  ,  prout  fucceflive  decidebant» 
vivos  50  vel  60  plurefve  magna  aviditate  deglutiebat.  Sed  hoftis  intra 
mcenia  inclufus  male  rem  vertebat  :  elapfis  enim  paucis  horis  ,  tanto 
alvi  profluvio  canis  torquebatur ,  ut  ex  mifero  ob  tormina  edito  ejula- 
tu  mortem  oppetiturum  crederem.  Haufto  tamen  multo  lacte ,  a  malo 
alterius  diei  mane  liberabatur.  Huc  quoque  hiftorias  Tuas  cum  afel- 
lis  (  n  )  &  ofmeri  fpecie  prima  (  0  )  trahere  liceat.  Propiora  funt ,  quae 
de  lepore  marino  ( p  )  laudatus  Stenzelim  (q)  litteris  mandavit. 

Et 

(  h  )  Vel  penis  Lijlero,  1.  c.  p.  47.  /.<;.,&  fub  microfcop.  pidt,  fig.  j. 

(i)  Praecipue  ovario  labiato.    Lifter.  ibid.  p.  57. 

(k  )  Ceterum  non  eft  mihi  ftomachi,  ut  ad  multorum  perfuafionem  ,  communemque 
fere  ac  coecum  ufum  ,  comeftis  vix  mytulis  fpiritus  vini  hauftum  ,  melioris ,  ut  opi- 
nio  eft ,  concoclionis  gratia  ,  fuperbiberem  :  quis  enim  nefcit ,  quantaeis,  &  aliis  mul- 
tis  pifcibus  ,  prasfercim  marinis  in  ventriculo  duritia  ,  digeftu  multo  difficilior,  ac  tin- 
guccforme  mytulorum  corpus ,  fpiritus  illius  ardore  exficcante  concilietur?  Prudentius 
agunt ,  qui  Zytho  ,  aliove  potuaquofo  ,   mytulos  in  ftomacho  diluunt. 

(/)  Difl*.  de  venenis  acutis  ,   §.  4.6.  fqq. 

(w)  E  pilulariorum  genere. 

(  n  )  In  prafat.  ad  Bebrens  de  adfeclion.  a  mytttHs  ,  pag.  ult. 

(0)  Arted.  Icbtbyol.  Synonym.  pijc.  p.  31.  cujus  Tu  in  Comm.  litter.  Noritnb.  alicn- 
bi,   (locus  non  fuccurrit ,  )  mentionem  injccifti. 

(p)  Conf.  Gefner.  bijt,  aquatil.  p.  ^6l.fqq. 

(?)  D'Jf-  «#  J.  49- 

B  b     3 


198  '  M    O    E    H    R    I    N    G, 

Et  exemplorum  in*  hifce  regionibus  maritimis  rmgna  eft  multitudo ," 
quod  pifcatores  ,  &  alii  homines ,  rei  navali  operam  dantes,  nudatis 
quandoque  pedibus ,  tempore  decrementi  maris  ,  in  vado  illo  ,  oceanum 
inter  fepten)trion:dcm%&  terram  continentem  fito  ,  Wadt  (r)  fermone 
patrio  adcolae  adpellant,  aliquamdiu  commorati ,  fsepe  tibiis  fuis  urticam 
marinam  pertinaciter  inh3er,ntem  percipiant,  qua  fponte  dimifla  ,  auc 
vi  avulfa  ,  haud  ita  muho  poft  in  toto  pede  pruritus  ardentiilimus  ,  & 
rubor  ,  &  aliqualis  tumor  ,  &  papu'se  tandem  urticatse  exoriuntur ,  non 
nifi  horis  quibufdam  exactis  abeuntes. 

Hujufmodi  quoque  ardentem  ab  urticis  marinis  efTecfum  cum  Grseci, 
tum  Latini  antiqui  relatu  jam  dignum  confuerunt.  Et  e  Bellonio  Gef. 
nerm  (s):  „  vrs  quidem  in  his  mordax,  eumdemque  fere,  quem  ter- 
„  reftres  urticae ,  pruritum  excitant"»  In  tanta  igitur  fymptomatum  , 
mutua  fimflitudine  fefe  prorfus  exfcribentium  ,  claritate  non  poflum  , 
quin  ab  urticis  (t)  marinis  venenatam  illam  indolem  ,  in  mytolis  ena- 
fcentem  ,    &  inde  ad  hominem  delatam ,   derivem. 

Fieri  autem  fsepiilime  poteft  ,  ut  urticae  marinse  mytulis  alimento  finr.' 
Sive  enim  hyemali  potiilimum  aura  frigida  venti  orientales  conftanti  per 
aliquot  dies  dire&ione  flarint,  aqux  incrementum  vix  tantum  eft,  ut 
navibus  per  vadum  iter  liberum  pateat  ,•  hinc  fubfidentes  fenfim  cum 
aquarum  decremento  urticse,  mytulis  ,  libero  tum  aeri  acervatim  expo- 
fitis ,  inhaerefcunt ,  a  quarum  deinde  teftis  didudlis  relaxata  urticarum 
tentacula  potiilimum  filiformia,  quibus  maxima  urentis  ardoris  visineft, 
ample&untur :  Sive  e<edem  undarum  fuperficiei ,  durante  gelu ,  inna- 
tantes  ,  in  mytulorum  acervum  una  cum  glacie  demittantur  ,  pefinde 
valebit  mytulis  oblata  efca. 

Ex  hifce  vero  fimul  patet ,  quam  pauci  mytuli  nutrimento  huic  pcr- 
niciofo  obnoxii  evadant ,  vix  millefima  urtica  ,  femel  in  mytulorum  a* 
cervum  depofita ,  ibidem  reli&a  :  quoniam  fucceflive  adluentes  ,  &  vt 
fua  modo  majore  ,  modoque  minore  ,  «&  inaequali  reverfae  undx  ,  ma- 
gnum  earum  numerum  in  oceani  torrentem  fecum  reducunt.  Nequo 
clare  fcimus ,  quantum  temporis  fpatium  apud  mytulos  veneni  efficacia 
perduret,  ac  numne  continua  aquae  adfluentis  falfedine  brevf  illud  difTi- 
petur  ,  quod  magnse  probabilitatis  eft.  Prseter  ea  quoque  mytulorum 
plurimi  durante  refluxu  maris  apud  nos  capiuntur.  Ergo  ii  tantum  my- 
tuli  damno  efle  nobis  queunt,   quibus  urtica   paucis  horis  ante  adhae- 

fit  , 

(r)  Vocis  origo  a  Germanorum  Waden ,  quia  totum  refluxus  marini  tempore  perva- 
di  pcteft. 

(  s  )  H/Jlor.   aquatil.  p.  1 2  ?  9. 

(t)  Vcl  ab  omnibus  medufaj  fpeciebus,-  vid.  Linn.  Syft.  Tfat.  edit.  3.  p.  (,%.  Fre- 
quenter  hifce  «n  oris  fpecies  eft  ,  ad  Gefner.  bift.  aquatil.  p.  1239.  figuram  adcedens,. 
qus  maris  adcoJis  apud  nos  Qlarre  vel  Glagge  vosatur. 


MYTULORUM    VENENUM.  199 

fit,    &  qui  codem  die  ad  nos  advchuntur,  quorum  perraro,   rclatis  ex 

cauffis,    ell  occafio.  .  . 

Sollicitc  quoquc  inter  graviorem  illam  ,  &  lev.orem  ,  a  mytul.s  obor- 
bm  valetudincm  d.ftinguendum  elfc  arbitror  :  quo  £ado ,  alv.  proftuv.a 
eium  eorum  fequuta  ,  &  fimilia  mitiora  fymptomata  ,  .mpur.tat.bus  a- 
qusc  littoralis  ;  graviora  autcm  puto  motus  convullivos  ,  vchement.Iii- 
imim  ardoris  in  alimentorum  canale  fenfum  ,  naufeam  ,  vom.t.ones  ,  pa- 
pulas  urticatas  &c.  urticarum  marinarum ,  aut  fimilium  inledorum  ,  vi- 
ruleniac  indoli  adfcribemus.  _ 

Parca  vcro  fpes  eft,  fore  ,  ut  fanos  a  venenatis  mytuhs  d-gnolcamus. 
Sapor  quidem  ,  tefte  D.  D.  Behrens ,  &  meis  xgrotis ,  .mproban  nequit : 
&  externus  color  idem  his  ac  illis  vifus  eft  naturalis.  Veneni  quoque 
fubtilis  per  mytulum  diftributio  ,  &  adtio  paucarum  horarum,  vix  lua- 
det  externum  venenatorum  iignum.  Id  unum  forte  inquifitionis  mdi- 
get,  annon  parvx  pullulx ,  illis  1'oupartianu  fimilcs ,  in  cute  ipforum 
dctegi  queant. 

Expolita  jam  veneni  indole  &  cauffa  ,  fupereffet ,  ut  fignorum  mor- 
bi  explicationem  exhiberem.  His  autem  ex  aliorum  meifque  hiftoriis  fa- 
cile  manifeftis  ,  monuilfe  tantum  fufficiat ,  vix  quemquam,  quantum  no- 
ftra  quidem  memoria  conftat ,  eo  morbo  e  vivis  fublatum  effe  ;  neque 
funeftum  videri  eum  ,  nifi  trifti  forte  hora  in  plures  fimul  mytulos  ve- 
nenatos  aliquis  inciderit.  Qyamdiu  itaque  exemplis  eventus  ab  hoc  id  mor- 
bo  mortiferi  deftituimur  (  tf/i  tamdiu  minus  periculofum  ,  at  bene  an- 
^entem,   pronunciamus  eumdem. 

Curam  fatis  enodavit  D.  D.  Behrens ;  cujus  fumma ,  ut  breviffime  me 
expediam^  eft ,  mox  ab  initio  excitaffe  vomitionem  ,  fubjunxiffe  cum 
lcnientibus  &  lubricantibus  oleofis ,  aut  lacticiniis  ,  pauca  quacdam  ,  mem- 
brorum  rigorem  laxantia  ,  &  papularum  eruptionem  adlevantia  :  opiata 
vero  vix  prodeffe;  e  quorum  numero  theriaca  eft  ;  quae  fi  juvat,  om- 
ne  fudorem  pellendo  ac  leniendo  dolorem  facit ;  hinc  primis  viis  a  ve- 
neno  vacuatis  ,  demum  addenda ,   fi  cui  placuerit. 

Jam  Tu  porro ,  animo  exoptate  JVerlhqfi,  fat  nominis  famaeque  Tux 
celebritati  age.  Nofti ,  quanto  Te  fervore  colam  ;  Tuorum  vero  in  me 
officiorum  uberrima  tcftimonia  funt,  Illuftrem  Hugonem ,  aulse  veftrse  & 

rei 


(  «)  Ab  oftreo  tali  In  vicinia  uxor  quxdam  animam  olim  efflafle  perhibetur :  fed  de 
fide  rei  geftae  minus  refpondeo  Neque  ullo  fucile  argumento  evinci  potcft  ,  viiuni  illum  , 
cujus  Valentini  Pand.  med.  legal.  fart.  i.fett.  3.  caf.  27.  p.  \%\.fq.  &  Ananannm  in 
Jren.  p.  21?.  fq.  meminerunt ,  aliquam  ab  ingeftis  niytulis  acgritudinem  ,  praetcr  pri- 
mam  vomitioncm,  perpeflum,  multo  miruis  neci  datum  fuifle  :  quoniam  caufla  mor- 
tis  apud  eum  in  hutnoribus  corruptis  biliofis.  magna  veri  fpecie  judicantibus  Lugdu- 
nenfibus  &  Lipf.enfibus  ,  latuifle  videtur  ;  vix  in  alio  veneno  clitm  exhibito ,  fufyici* 
licet  contra  defuntti  uxorem  mota  fuerit. 


ARY 


L1BR> 

Found»d  18X3 


fC'OL  OF  MtO& 


*S 


(  200  ) 
rei  medic*  magnum   detfus  &  ornamentum,  cuius  finceram  Imm^v, 
tem  ac  liberalitatem  corporum  natura.ium  colledlo  m"S  o  c^  ul ll 
tat,  plunmum  falvere  jubeas  relim.    Tuvero  iterum  iterumoue  vale 
meoue  redamare  perge.    Scrib.  Jever*,  a.  d.  28.   Mart.    1742 

?    I    N    I    S. 


DANIEL 


L  X  X  X  I. 

DANIEL     HOFFMANN 

E    T 

FERDIN.  CHRISTOPH.  OETINGER, 

D    E 

AERE  MICROCOSMI  FACTITIO, 

Tubing.  4,  Jan.   1737. 


D&Ht.  Medko-?ra&.  Tom.  II L  Cr 


(  203  ) 


>c 


:    0. 


QUandoquidem   fictitii  aeris   nomen  i'tt  medicorum  icholis  rarius  rm- 
ditur ,   ahqui   luliin  ejus  in  ipfo  diflertatiohis  primordio  exhiben- 
da    e(l    ratio  atque  explicatio,    ut  darius     innotefct  ,    quid   imellectuui 
eo   denotatumque  velimus.     Philofophis  phyficifque  incognita   prifcis  v  m- 
pormus  res   ab  co  demum  tempore    familiaris  perfpectaque    etie  penitius 
cccpit  ,    quo    Guerikiuiio    Antliae    pneum  iticw    inveuto  ad    majorcm   in 
Lelgio  Angliaque    &    Germania    pcrfeclionem  deducto  ,    atque  mcdiante 
ea  expcrimentis  qfiali  inuumeris  inffirutis ,  praeter  Sturmium  cel.  aliofque 
rccentiores ,   illulhes  maxime  Angliae  ,    Hiberniaeque  philofophi ,  Boyleus 
atquc  Srairius  rccipiemi  ab  aere  vacuo  varia  ,   una  cum    mercuriali  indi- 
ce  vcl  barometro  incluferunt  corpora  ,  ut  explorarent  ,    quairum   laten- 
tis  in    eorum  textura    aeris  inde  prodire  ,  ac   quoufquc   is  edu&um    ex 
virro  aerem  ejufque  prelfionem  refrituere  ,    meicuriumque   attollere    va- 
leat ;    obfcrvarunt  vero  crebris  expeiimentis  omni   cum   diligentia   inftf- 
tutis  omni   quidem   corporum  generi   inelfe  occultas  aeris  fpirulas  ,    aliis 
tamen  longe  fiequentio  >es  ,   copiofiorefque  ,  aliis  vero  &  pardores   &  in- 
timius  conclt  fis  &  difficilius  proin  dimittendas  i  &   de    liquidis  quideni 
fluidifque  potillimum  docuere  itlhaec  tentamina  ,  ea  ,   fubducto  aere  ,  mox 
agi  in  bullas,  earumque  copium  confertim   ex  f  ndo  ad    fuperficiem   li- 
qinrum  afcendere  ;   cujus  etiam  vulgaris  aqua  fontana  in  fpumam  actu  , 
&   ip  ri-us   vini  ebulliens  quali   arque  effervefcens  ,   &  omnium  maxime 
arteriofus   fanguis  in  ampliilimam  fjsumara  cx  majoribos  &    mtrioribus 
bulis  elatus  arque  affurgens  ,  orafque  vitri ,  cujus  etiam  vix  quarta  pars 
f  ngume  illo    tuic    repleta,    tranfcendcns  ,    egregia  dederont   documem.t; 
quorum  quidem  omnium  prolixa   deductio  le^i    apud    laudatifjf!   viros    po- 
tett,    tum  qua  fluida    iffa  ,    tum   potilllmum    qua   foiJa,  eaque    impri- 
mis ,   quae  cum  cedunt  in   alimenta  hominum  ,    exaclius    poftulare  vide- 
bantur  examen  ,   ut  novo  diaeteticae  commudo  innotefcat  ,■    quxnam    eC 
cuienra  cop  ofiore  ac  libcriore  turgeant  aere,  atque  adeo   flatu'enta   ma- 
gis  fint ,  iifque   mfefta ,    qui  ab    his  valetudinariorum   prsecipue  tortori- 
bus  gravimmc  fbJent  affligi ,   uti  prse   aliis  in  elevando  mercurii    baro- 
metnci  cilmdro  ,  copiofo  ibo  scre  vim  inlignem.  exferunt  raplvani,    pifa, 
cepse ,   crambe,  de   quibus  ommbus  plenii.s   nuondum    egit    dcfideratilji- 
mui  focer  nojier  in  d;jf.  de  fubfid.  fro  arte  rned.  ab  antl.  pwun.  phendt\ 
ubi  p.  29.  hacc  habet  ;  docet  antlia  ,   quinam  cibi  magis  minufve  flatu- 
lenti,  quatenus  ncmpe  vel  aerem  copiofiorem  ,   vel   parciorcm  in  vacuo 
emjttunt ;  pifa  in  pleno  conclufa  recipiente  ,  ubi   tamen   parcior  ob  prcf- 
fioiiem  cjttcuiam  gignkur  acr ,  quam  in  vacuo ,   10.  dierum  ipatio  raer- 

C  c     3  cu- 


204  H    O    F    F    M    A    N    N, 

curium  in  barometro  ad  140.  digitos  atto!!ebant :  fabsc  cum  aqua  in  Vfc» 
cuo  conclufse  tantum  aeris  erudaruilt,  ut  mercurius  ad  3?.  digitos  eri- 
geretur ,  ut.  a!ia  pailim  apud  authores ,  Boyleum  pncfertim  ,  talia  expe- 
rimenta  occurrunt.  ,, 

Fas  igitur  iit  juftumque  medico  iftud  a  phyficis  mutuari  fa&itii  ae* 
ris  vocabulum ,  cum  revera  analogum  quid  haud  infrequenter  in  hu- 
mano  corpore  cveniat,  genitis  fubito  polt  ingentes  maxime  violeniias 
ac  injurias  externas  diftenfionibus  partium,  aliunde  haud  derivandis, 
quam  ab  aeris ,  divifi  antea ,  latentis  ligatique  liberioribus  nunc  fui 
jutis  faclis  fubitoque  colledis  quafi  in  unam  maffam  parvulis  fpirulis 
rlocculifve.  Poifent  etiam  ad  iftam  factitii  aeris  familiam  omni  jure  re- 
ferri  flatus  ,  tot  modis  ,  gradibufque  corpori  creberrime  molefti ,  varix- 
que  tam  fingularum  corporis  partium  quam  totius*  fuperficiei  infla- 
tiones,  ex,  gr.  emphyfema  particulare  in  capite  infantum  aliquoties  a 
nobis  obfervatum  ,  folis  externis  difcutientibus  curatum ,  quale  etiam 
in  a&.  med.  Berolin.  dec.  1.  vql.  f.  fag.  jj.  defcriptum  legimus ,  ut 
&  univerfale  IVindgeJcbiru/jl  diclum,  quod  a  cel.  Manr.  Hojfmanno  in 
difq.  corp.  hum.  annt.  patbol.  Jpec  I.  §.  12.  pag,  6.  dicitur  ,  flatulenta 
cutis  ac  cuticulae  exteniio  a  fero  in  halitus  tenaces  refoluto  fubtus  de- 
litefcente  emergens ,  &  quod  interdum  prucnomenon  confequens  eft  vul- 
nerum  thoracis ,  uti  ante  aliquot  annos  in  fubjedo  tali  ab  Exc.  DD. 
&  Arch.  Maucharto,  patrono  noftro  colendiilimo  ,  cultro  anatomico 
fubjeclo  videre  licuit ,  fi  in  ampliilimum  hunc  diffundi  liceret  campum  j 
de  flatibus  vero  ex  profeffo  quondam  egit  6.  D.  El.  Rud.  Camerariut 
in  dijf.  cui  tit.  phyfographia ;  eorum  autem  vel  ideo  nullam  hic  ratio- 
nem  habemus  in  ifta  latitudine,  quod  non  aerem  qucmcunque,  &  in 
quavis  corporis  hum,.ni  parte  colledtum  libeat  huc  adduccre  ,  fed  eum 
potiflimum,  qui  fubito ,  accedente  caufa  exteriore  violenta  iis  ctiam  iti 
partibus  machirac  humanrc  excitatur  evolviturque  abundantius  ,  ubi  nul- 
la  alias  manifefta  aeris  veftigia  licet  deprehendere  ;  fcopum  proin  difft-r- 
tatioms  hujus  noftrae  non  rectius  exprimam  ,  quam  fi  ipfas  nunc  ,  qua- 
rum  jn  gratiam   difcuflionemque  ea  dirigitur,  hiftorias  recenfuero. 


C  A  P  U  T     P  R  I  M  U  M. 

Hijlorias    quafdam   de  acrc  fa&itio  fijleus. 

JUveijis  ruflicus  i-g.  ann.  ante  annum  &  quod  excurrit ,  cnm  intef 
arandum  refractarius  equus  ,  nefcio  a  qua  re  abhorrens ,  regimeii 
frenumqne  cxcuticns  fuga  elaberetur  ,  fub  turbis  illis  impetuque  vehe- 
menter  ab  equo  fugientc ,  cui  rctincndo  impares  crant  ejus  vires,  in  tcr- 
ram  proftcrnitur,    totaque  aratii  moks  incutitur   dcxtro    thoracis   lateri 

gra- 


DE    AERE     MICROSC.     FACTITIO.  20? 

graviterquc  corpus  comprimit ,  ac  qinffnt  ,  adeo  ,  ut  tertia  cjus  lace» 
ris  colta  dirfringeretur  >  uti  vcro  idhonoinura  genus  robultum  vivtdum- 
que  eit ,  furgit  mox  proftratus  juvenis,  ut  coerceret  cquutn  rebeilcm  , 
fed  deficientibus  mo*  viribus  denuo  concidit ,  ac  lipothymia  giavi  cor- 
ripitur;  cum  ad  fe  rediiifet  juvenis  tam  male  habitus,  uiiiicuker  icr- 
monem  proferebat  ,  fonumque  loquendo  e.iidit  iingularem,  claugofum, 
afperum  .  totum  corpus  mox  coepit  intumeicere ,  illudque  obtufo  feafu 
totum  ipfi  videbatur  obdormiviife,  vulgata  loquendi  formult  der  gtnt- 
ze  Leibfel)!afe  ihme ,  totumque  ubicunque  tatigebatut  ttrepitum  ac  ii 
pergamena  loco  cucis  obtegeretur  ,  edebat ,  chirurgus  segtum  poit  tres 
a  lapfu  horas  viiitans  cum  itrepitu  ac  afperitate  fupra  dicta  loquentem 
oftendit,  &  fecturus  venam,  brachium  ita  tumidum  dcprchendic  ,  ut 
difficillime  venae  firum  ac  veftiqium  invenire  polfet ,  fccta  tamen  illa  fh- 
tus  cum  iibilo  multus  &  languis  quoque  eum  in  modum  protrufus  ex- 
iiiiit,  ut  uon  rilo  fiueret ,  quod  ordiuario  contingit,  haud  intetrupto, 
li.-d  in  globulos  majores  &  minores  disiiceretur  ao  diipergeretur  :  cuai 
infpirabat  aerem  in  cfha&se  coltae  regione  protuberabat  tum-or  magni- 
tndine  ovi  gallinacei,  qui  fub  aitero  refpirationis  actu  ,  exipiratione  ici- 
Ijcet,  retro  cedebat,  cohibitus  poitea  ipfa  pattis  laefae  debita  obligatio- 
ne  :  circa  rordis  fcrobiculum  dolor  urgebat  lancinans  ,  doriec  grumum 
fanguinis  vomitu  rcjiceret.  Oyfpnoca  b.iud  contemnenda  aderat ,  qu« 
vero  fputo  cruento  aliquo.ties  largiter  fuccedente  brevi  ceifavit :  intereu. 
corporis  tumor  ingenti  inflatione  increverat >  fcrotum  iu  (tupendum  di- 
(rendebatur  molem  ,  uti  fblct  illa  pars  capax  edb  ingentis  vel  ab  aqua 
vcl  ab  aere  expanfionis  pro  cafuum  varietate  ,  quae  vero  extimo  lanccc- 
lac  aoice  a  chirurgoj  adacto  illico  aliquantum  concidit ,  flatibus  <cum  diu- 
turno  fibilo  frigidis  expulfis  ,  fuppoiitoria  ac  clyileres  emollkntes,  cir- 
muiativi  ,  paucos  educeban-t  flatus  :  puifus  erat  citatus  >  fitis  tamen  haud 
nimis  intenfa,  cephalalgia  infignis  ,  fomnus  nuilus,  proftracus  appeu- 
tus  aiiud  nili  jufcu/a  ciborum  gcnus  non  admitrebat :  medicamentis  de- 
feinc  tebri ,  metuendacque-  ihternae  inflamm.aioni  ivimas  obvia.m,  tcrnpc- 
raaitibus  ,  nfolventibus,  diicutientibus,  tnmmatkis  tatu  internis  quam 
externis  ,  fcil.  ex  pulv.  pann.  pulv.  ad  caf.  ant.  diaphor.  oc.  69.  prsepr. 
fpcc.  dinir.  f.  fperm.  cet.  cum  ac.  vifceral.  fcxc.  00.  Mauch.  chxrefol. 
fcabiof.  card.  b.  &  dec.  vulncr.  ex  veron.  virg.  aur.  fanic.  amic.  thx- 
refol.  &c.  cum  balf.  traumat.  Dippel.  Secta  dehinc  in  akero  quoque 
brachio  vena  ,  ex  ca  quoque  non  iine  fibilo  expulius  eit  cum  fanguine 
aer  :  cum  pcr  inflata  brachia  atiena  manus  foitius  duccretur,  eaque  fri- 
cando  dur;us  fa&arcntur ,  collecta;  quafi  inclufleque  aetis  fphsetse  ro- 
tundos  glob<  fofque  rcferentes  tumores ,  hinc  inde  moveri  agitarique  fen- 
ticbanrur  ,  donec  obortus  prope  cubiti  fiexuram  m.ijor  tumor  ,  diutur- 
no  iibilo  ibi  e.vcitato  teitante  ,  brachii  alterius  infiationem  folveret ,  eum- 
c;ue  ad   priitinam    molcm   tcduceret.    Thoracis    pars   colluraque   vicinum 

C  c     3  acqua- 


2o6  HOFFMANN, 

sequabili   tumore  mflata  contpieielwiliiJf ,  adadi    hinc   tantillum  lanced^ 
lae  tenerions  Cttlprda  a  chirurgo   curiofo ,   mixima  inclufi  aeris  pars  per 
exilem   haiic  portam  oSabendi    ojcaii  >nem   nada    elt  :   cumque    kquenci- 
bus  diebus  cbauo  intu  muiiTet  fcrotum  ,    nov.e  minuiiifimaeque  pundurae 
a   chirurgo ,  medieo  non  jubeute ,    huic    quoque  aeri  &  tumori   patulani 
viam  prarbuere  (croto   iterum  rurfus  detumefeenre  i    fenlim   vero    fenlim-» 
que  imra  paucas  feptimanas    fub  ufu  paucorum   remcd:o'um  tam   inter» 
norum  qua  n    externorum   in  graciam     cum    (auitate     rediit    adolefcens. 
ISe    veio,    foltm  ,   quse  externa  imprimitur,  viotentia  corporis   quaifatio- 
nem     preilionemque    ad    fubitaneam  hanc  aeris   faditii    colledionem  ap- 
tam  etre,  quis  arbitretur,  hbet  annedere  aliam  hiitoriam,   quae  eanden» 
Viim  frigon    adjudicat ;    Monachus  Caopucirus  intenfo    praeterita;  hyemis 
frigore  iter  longinquum  inftituens  ,    perque   nives    ad   genua  fere   aifur- 
gentes   non  fine  Lbore  inflgni  laifato   incedens   corpore  ,    cum    tandem 
deiideratum  ,   cui  deitmarus   erat ,    clauflrum  attigiliet ,  non  pedes  modo 
ai  frigore  nutle    arlcdos  fenfit ,    fed  potilfimum  fcYoti  formidandus   eurn 
perterruit  tumor  ,  qui   durus,  tympanique  initar  fortiifime  tenfus,   &  do- 
lores  ifta  tenfione  efficiebat  ingentes,  &  inflammationem  minabatur ,  imo 
rupturam  tegumentorum  tanta  vi   diftentorurn  ;    quinque    dierum    inter- 
vallo,  tumore  medicamentis  a  chirurgo  adhibitis  noi  cedente  ,  vocatur 
medicus  ,    qui  accedens  fubitam  tumoris    genelln  mirarus  eft,  ac   ftatim 
inferendos  iactulos  difcutientes  ,  qtias   vocant  fpecles ,   fiu  herbas    &   flo- 
res   ex  flor.    nimirum   chamom.    fambuc.   melilot.    falv.   hyperic.   origan. 
hcrb.    rut.    majoran.  fem.   anifi  cumin.  cont.  &c,  ac  catidos  fotus  &  iu- 
UHgendos  circi   regionem  tunid.im  fp.ritus  ,    fpir.   fctl.  vin.    camphor.  lil. 
convall.  aqa.  Anhalr.    &c.  fu  fit ,   interno  ,  qui   jam  exardefcebat  calori 
febnli  madxque  fimg.    ttubationi   occurrit  temperantibus ,   n  troils ,    ant:- 
febrihbns  ,   animumque  aegrotantis  extrema  qu:eque  ac   horrida  fibi  inlta- 
rc  metuentis  juitit ,   quantum  liceat  ,  erigere  ,   fadumque  brevi   eft  (eii- 
citer ,  ut  difcuiib  aere   detumefceret  ,   fcro  um ,    ac   intra   pnltinos    limi- 
tes  coerceretur  ,  viderurque  cum    hiltoria   modo  recenfita    analogi.jm  ali- 
quam   habere  tumor  fcroti  flatulentus  herniofus  oneumatocele  didus,  der 
Windbruch  ,   ut  &  frequens  in  recens  natis    pueris  fcroti   tumor  ac    di(- 
tenllo,    non   aquofia  quidem  illa   ao  mnjoris    momenti  ,   &    periculi ,    fed 
halituofa,    &   fuhinde  difcutientibus  ficculis  vel  etiam  ,  dum   mition  ad- 
huc  gradu  invafit ,    vel  folo  hali'u  fiiirituofi)  ma'ris    vel   obftetricis,    os 
rediricato    fpiriru    vini   prius    imbuencis   diilipandse  :    in    immcnfum    ex- 
crefceret   caput  hoc  hiftoricum  ,   C\  ampliffimahl  flatuum  fcenam   hic    in- 
gredi  vellem  i    certum  enim    expldrafumque   eft  ,    nullam   da.i   corporis 
noftri  partem ,  in  qua  non  hxreant  Lteantve  flatus  ,    uti   in  cit.   plyfc- 
grapiua  §.  7.  p.    11.    feq.  pluribus  demonltratum  eft  ;    ecquis  enini  igno- 
rat,    quam  proteiformi  ilnt  indole  flatus ,    &  qnam   ficpe   omnium   dolo- 
xum  aiieduumcjue  facictn   mentiantur  atque  rcmuleiuur ,  iivs  m  inteiti. 

iu> 


DE    AERE    MICROSC.    FACTITIO.  207 

fcofum  hacrcant  macandris   angulifque  ac    ea  fuis    tenfionibus   infeftenr, 
five  ia  ventriculi  ,  vcficac   utetive   cavitate   conclufi   ac   incarcerati  fint , 
five  ipfas  etiam  omnis  generis   vaforum  anguftias  penetrcnt ,   a.quabilcm- 
que   humorum  circulum    turbeut ,  ut  vix  hinc  mireris ,    cel.    Pechliunm 
in  nunquam  fatis  laudando    libro  obftrvnt.'fhyf.  viecl.  p.    131.    obf    57. 
flatuum  mirifici    lufus   infcripta  ,   dicere    non  dubitare ,   nullum  ferc  efle 
morbum ,    quem  non    f.iciat  aut    augeat  concurfu  fuo   flatus,    &  in  fine 
cjufdem  obfervationis ,   nullos  elfe  tam  peregrinos  mirificofqtie    morbos, 
cjui   non  &  ipfi  fiatibus  hifce  vcl  totos   fe  aut  partem  fui   debeant  ;    no- 
flri  vero  inftituti    ea   omnia  non    elfe  ,  fupra  jam  fumus  profelTi  ,  quip- 
pe  qui  talem  acris  genefin  ac   colleftionem  fubitaneim  quufi   vel  in  toto 
corporis   ambitu  vel   in    paite  quadam  fiiclam  inprarfcntiarum    confidera- 
mus  ,  quse   utut  candcm  agnofcat  materiam  ,  ipfo  tamen   fiendi  Isedendi- 
quc  modo  &  loco  pcculiare  qu:d  diftii  clunque  a  \u'gari  fiatuim  indo'e 
liabere  ,    non  una    teftatuf  circumfiantia  ,  urut  ncgandum   non  fit  ,    ce- 
lerrime   qucqne    fubinde  progigni   flatus ,    corpufque   occupare   fine  ex- 
terna   manifcftaque  caufa,    cujus    innumera  paffim   in    obfervat :    libris 
legas   exempla  ,   quale  &    illud  cft  virginis  apud    land.    Pechiinum ,    qu^e 
poftquam  frigore  tertianac  cum  vcntris  torminibus  iifque    a  flatu  colluc- 
tata  erat  ,    inva'efcente    deinde  calore  ,  univeifi  habitus  tumore  laborare 
coepit ,    &   vero  repentinum  infolitumque  fymptoma  p'urimis  veneni  fuf- 
picionem  injecerat  ,  cum  fubfidens  identidem    cum  calore  tumor   a  flatu 
id   fuilfe    luculenter  indicaret ,     nam   &   poft    quinquics   cum   paroxyfmo 
idem   recurrit  tumor ,   totiefque  remifit  5   inde  etiam  ,   qua:  prin  se  regio- 
nis   vitium  corrigerent^,  flatufque  difcuterent,   morbum  pcnitus  delevere, 
pertinetque   eo   h;ftoria  fccti  tefte   &  arbitro  cel.  Sylvio  prrcfente  Pechlino 
hominis  a  multis  ventris  doloribus  pcclcrifque  anguftiis  tandem  opprefli, 
ubi  aperto  cadavere  ertmpentes  ingcnti  copia  flatus  camcram  fccdo  odo- 
re   implcvere  ,    intcftina   omnia    turgiriula    deprehenfa,    vcntriculus  quin 
etiapi  tctus   inflatum  utrcm   rcfcrebat  ,  adco  ille   erat  expanfus :   &  vere 
pcrambulafle   jam  vcntorum    regioium   fibi    vidercntur,    ad   novum    eos 
ipeclaculum   magnitudo  ccrdis   vel   dualus  partibus   r.aturali  major  a\o- 
cavit;    itaque  qui  rolyjum  hic  aut  ccpicfos  knguinis  gtumos  adfuturos 
credcbant ,    vcntriculum     utrurrque  (  mni  cruore  vacuum ,  fqd  a  copicfo 
flatu  in  inmcnfum  adauclum  deprchtnderunt,  imprimis  vero  dextrum  il- 
him  ,  utpote  cujus  cavitas   mollifque  paries  vifcofi  flatus   lufum   facilius 
ndmittcret ;   ejufdcm  vcntriculi   auriculam  &  ipfa  multo    flatu    tumcfiscla 
fociam  vcnam    continuata  flatuum   ferie  ,    ii  folitaque   tenfione  luculenter 
f  rodebat ,  quid  !   quod   toto    ccrpore  vcr.ac  ,  ctiam    corcnaria  illa  pafTm 
flatibus    diftir,<flac  mirificam  fucci  purpurei   fluidique  aerci   alternaticncm 
-oculis    oftendcrent. ,,   Liceat   vnicam    aclhucdum  fubjungere  hiftoriam  re- 
ccntifTimam :    Fccmina   30.    ann.  fecur.da    vicc    difEculter    parit ,    fuerat 
nioles  vcntris  ingcns ,  &  hinc  cti«m  faius   cjicquc   &  aquaiwn    oopia 

&re 


2oS  H    O    F    F    M    A    N    N, 

fere  incredibilis ,  urgen-ibus  conatibus  aquae  mox  profunduntur ,  nttarde 
fuccedic  partus,  polt  tnduum  dcmum  exciufo  foetu  mortuo ,  ac  diu  non 
fequenubus  fecundinis  ,  lochiorti  n  rluxus  parciilimus  breviifirmtfque  fuit, 
pueipera  vinbus  exhaufta  admodu  n  ,  abdomsn  nou  detumefcit,  pofb 
iox  etiam  feptimanas  perliltit  laifitudo,  nulla  menfium  indicia  ,  vefperi 
valde  tenfum  abiomen,  mane  ad  latera  umbilici  tumores  eminent  ingen- 
tes,  quafi  farcimina  ,  umbilico  depreifo  ac  recracto,  abeunt  ilti  tumores 
in  minores  vagafque  veficas  ,  feu  tumores  ab  umbilico  verfus  abdomi- 
nis  periphenam  tendences  cum  ftrepku  fe  dil  itantes  imo  d;fcurrentes 
per  convexam  iltam  tumidamque  fuperficiem  non  fine  murmure  fonoque 
a^Santibus  manifefto  •,  quaedam  harum  intumefcentiarum  feu  veilcarum 
habebant  magnitudinem  nucum ,  aliae  ovorum  columbinorum,  alise  gal- 
linaceorum  .  alise  caput  infantis  aequantem  imo  fuperantem,  quales  etiam 
fuifum  verfus  veiuriculi  tendebant  reg  oncm  ,  omnes  tamen  poft  vag* 
murmura  diiltpandie ,  ufque  dum  fub  vefpcram  renfum  denuo  abdomcn» 
novam  mane  tumoribus  fubminiftrabat  materiam,  vix  ul'os  percipiebat 
dolores,  vires  tamen  fatifcebant  magis  ,  urina  tinctior  eft,  alvus  non 
claufa  extra  ordinem,  durabatque  i(ta  viciilitudo  vefpertinae  tenfionis 
in  abdomine  ac  matucinse  tumorum  vagorum  fonororumque  fucceifionis 
per  aliquot  feptimanas  ,  remediis  tamen  carminativis  ,  refolventibus,  hy- 
itericis  ,  caftoreatis ;  leniter  pellentibus  feliciter  evafit.  Verum  non  \u 
bet  ift.s  immoraci  ,  fed  fubfiitere  hac  vice  in  phaenomenis  fupra  recen-t 
fjtis. 


C     A     P     U     T       II 

Faclitii  aeris  genefin   indolemque  confiiderans', 

INquiri  vero  nunc ,  antequam  phsenomenorum  reddere  rationes  allabo- 
remus  ,  debet  attentius ,  undenam  ilta  fubito  diltendentium  halittium 
moles  ,  rattiriulve  quem  diximus  ,  aer  exfurgat:  fi  dicam  ex  fanguinis 
nriifa  totaque  humorum  moie  eum  derivanrhim  eife,  cum  (tatuere  qui- 
Aem  ahter  lalva  veritace  vix  hceat ,  contradicentes  habebo  omnes  eos, 
qui  in  modernorum  furiptis  advertunt ,  quam  male  audiat  aer  craiTus , 
externus ,  qucm  tanto  cum  fructu  exoptutum  vitae  fomitem  omni  mo- 
mcnto  haurimus  ,  &  de  q'iO  Hipp.  lib.  de  jlatibus  §.  4.  &  6.  dicit , 
qu<nl  fit  maximus  in  ommbus  ,  quac  corpori  accidunt ,  &  mortalibus 
vitae  &  morborum  au  hor  &  dominus,  Ci  ad  fanguinis  ille  malfim  cor- 
poriique  penetralia  dcducatur,  nihil  non  ab  eo  mali  atque  infaufti  me- 
tuentes.  lnde  enata  videtur  modernorum  illa  de  aere  fubtili  ac  medise 
natuiie  hypotheiis ,  ut  & ,    quod  aer  componatur    ex  triplici    materia  , 

vel 


DE    AERE    MICROSC.     FACTITIO  tdj 

vel  ex  triplicis  generis  particulis  congmcntetur  ,  craflioribus ,  fubtilifTin,;* 
ftu  xthcreis  &  ad  utrafque  media  ratione  fe  habcntibus  :  cum  enim  non 
audercnt,  omnem  ex  fanguine  intimoque  corporis  receffu  atttm  exclu- 
dere ,  viderentque  corpus  humanum  &  in  eo  fanguinem  nihil  ptculiaie 
prae  rel.quis  corporibus  fublunaribus ,  in  quibus  omnibus  pnefentia  ae- 
ris  experimentis  quam  plurimis  iifquc  fatis  manifeltis  ac  evitleniibus  an 
tiquiorum  &  rccemiorim  philofophorum  rnturaqte  fcrutatorum  confen- 
fu  probata  ac  demcnftrata  tft,  habcre  ,  hunc  ipfis  libuit  introducne 
medium  fubtilemque  aerem  ,  qui  fine  uova  ab  aere  vulgari  metuenda 
fiibeat   fanguincm  ,    eique   adnvfceatur  : 

Noftri   inftituti   jam   non  cft ,  multis   irquirere  ;    an     detur    talis    aer 

mediec  narura:,  fubtilior  ,    neque  etir^m  ,    nn  ille  m  exponendis  ,   qua;  fu- 

pra   recenfuimus   phancmcnis  ,     aUegandus    accufamiufque    fit ,    fed  hoc 

iulum   inter.dimus  ,    rcpeiiri  ncn  folum  in    fanguine   &    penitioribus  cor- 

poris  nofti i    rttelfibus   aeiem  ejufdcm   cum  illo  ,   quem  refpiramus,    in- 

do!is  ,    id    cft ,  gravem  ac  clafticum  ,    uti  pluribus  demonftraium  eft  ,   in 

cit.  jam  dijfert.  B.   D.  D.   El.  Catncrarii  de  fubfidiis  pro  arte  medica  ab  antl. 

ynenmatka  peteudis  p.    2.  feq.  ut  hinc  jure  mcrito  miieris  Ant.  a   Leu- 

tveuhmck    prafentiam  aeris    atmofpharrici    in   fanguine  negalfe    in    epijcola 

72.   ^y  73.  arc.  nat.    deteB.    dum    dixit ,   nullum  neque  fanguini  neque 

urinae    ineife    aerem  ,  prarterquam  tenuem    illum   ac  fubtilem  ,   in  omma 

corpora    penetrantcm  ,  &  aerem   vulgarem    repertum   in    fanguine,     pcr 

ahquot  jam  horas  aeri   expofito  ,  vix  memoratu  dignum  efle  ,  de  quibus 

xid.   cel.    Woljn  nutzlkhe  verfuch  p.  I.    cap.    6.  §.    i>2.  feq.    ubi  ad  hoc 

dubium   refpondet.    lllis  autem  ,   qui  vulgarcm    in    maffam    fanguinis  ae- 

rem  admittcre    non  audent ,    fed  tr?gicos  inde  effectus  mctuunt  ac  fuue- 

fta  iymptomata,  ob  oculos   verfmtnr   clariffima   e.xperimenra  in  anima- 

libus  inltituta  ,   quorum  venis   e.    gr.  jugularibus  aer   inflatione  intrufus 

iipo.hymiam  ,   convulfiones  diras  ,   mortcmtjue  ipfam   ccleriter  producit , 

qusc    quidem   cxperimenta   ncmo  clarius  ac  folidius   propofuit    B.    DD, 

Knd.  Jac.  Cawermio  ,    pra;ccptore  ac  adnni  no(frt>  etiam  poft  fata  colen- 

tto  in  dijftrt.   cui  tit.    Teufto   cordis  Lipothymi<e  caufa  ;    fi    igitur  aer ,  in- 

tjuiunt ,    tam    truculentos  edit    effc&us  ,    qualem   acida    imo   venena  in 

f  mguinem  injecla  inferunt ,  quis  eum    naturaliter  in    fanguinem  dcferri 

Itatuat  ,    cujus  non  poffet  non  turbare   ac   fuftfaminare  circulationem  ac 

mixcuram  ;  hinc  etiam  eft,   quod  cel.    Bohnitn  expreffts    vctbis     ftatuat, 

aere.n    haud   integrum   &  athmofphacricum  vafa  fangninea  fubintrare  ho- 

rumque  contento  commifceri  ,   uti  cx  feq,   verbis    aperte    patet  ;   incon- 

gruum    plane  aeris  ejufmodi  ctaflioris   &  ambicntis     ad    interiora   accef- 

fum   inde  augurari  convcnit ,    quod    pcr    elafticitatem    fuam    fanguinem 

jiimis  rarcfaciendo ,    hinc  comprimendo  ,   hujus  motum  inteftinum  arque 

ac  circu'arem  turbet,    quatenus  frequenti  cxperimento  teftor,  nihil  he- 

tcrogenei  venis  infufum ,    animalia  citius  fuffoc.ire  ,    prauer  aerem  ,   rne- 

Difpnt.  Medico-Pruc}.  Tom.   III.  D  d  4i.uv 


2to  fHOFFMANN; 

dhnte  tubulo  etiam  leni  inipetu  quater  vcl  quinquies  inflatum  ,  utpote 
qui  inftar  potentilfimi  coagulatoris  aut  alterius  veneni  ,  aniroal  enccat, 
quare  aer  ille  nos  ambiens  intcriora  haud  pcnetrat,  fimguinique  com- 
rnifcetur ,  nec  elafticitate  vel  ofcillatorio  fuo  mocu  huic  aliquid  expan- 
fivi  communicare  pocerit.    vid.   circ.   anat.   progymn.  6.   p.    6j.  ,, 

At  nemo  non  videt,  quarn  infirmo  nexu  itta  coharreant  ,  &  quam 
non  liceat  argumeivum  formare  ab  intrulo  in  fanguinem  vel  cum  vel 
fine  impetu  vchementi  ac  turmatim  aere  ,  ad  eundem  lenitcr  ,  pl.cde 
ac  quafi  occuke  fubeuncem  ,  ad  enccandum  autem  animal  vel  cum  im- 
petu  vel  fsepius  per  vafa  ,  e.  gr.  vcnam  jugularem  tranlmittendum  e  c 
aerem  patet  ex  recenfione  experimen  orum  hanc  in  rem  inttnutorum  in 
cit.  dijf.  d.  Tenjione  cordis  p.  2.  Sanenec  rcidi  moleculsc  ore  alfumtac  illam 
in  languine  cqagulationem  efficiunt,  multo  minus  particuiae  fpiritus  vi- 
ni  ,  largiter  adeo  a  mu'tis  ingelhc  ,  quae  tamen  omnia  fimili  injidtio- 
ne  in  venas  parirer  necant  animal  a  ;  ne  quid  dicam  de  venenis  cotpo- 
li  illatis  ,  in  quibus,  quantum  imerfic,  qua  parte  ,  quomodo  infinuen- 
tur  corpori ,  quam  vel  mcdiate ,  vel  immed.ate  (tdtim  mifceantut  fan- 
guini  patet  exemplo  non  falcem  viperae  liquoris  ,  qui  vino  permixtus  & 
cpocus  veiFtium  eife  definit ,  verum  etiam  lnltrumentorum  chirurgico- 
rum  ,  quibus  non  bene  purgatis  fed  adhuc  immundis  infectifque  n  in:m 
quam  non  transferri  falcim  propagarique ,  fed  augeri  infuper  &  intendi 
poife  luem  veneream  ,  fcalvcm  hydrophobiam  conltat,  vid.  dijf.  B.  DD. 
^ilexanJ.ri  Camerarh  ( poft  tata  ejus  demum  luci  publicc  traditam  )  adT 
finis  ac  patroni  npfjri  dciideracilfimi ,  cujus  przcmaturum  nimis  obi- 
tum  merito  lugcnt  omnes  boni ,  de  Jorbsndi  a&u  modo  ufuque  multipli* 
ci  p.  17.  Fruitra  igitur  adfciibitur  aeris  nudae  prarfentiac,  quod  ab  ejus 
intrufione  ac  perveifa  collectione  &  ft.gnatione  unice  pendet ,  caufa  enim 
potior  paroxyfmi  talis  li,  orhymici  ,  utet  roortis  infcquentis  jure  meri- 
to  dicitur  nimia  illa  ac  peregrina  fib:arum  cordis  tenlio  ,  qua  ventriculi 
ac  auricuHc  ad  debitam  contra&ioncm  ineptae  fiunt ,  idetn  enim  h.c  fi- 
bris  accidere  palam  elt  ,  quod  in  veficae  aliarumque  expanfionum  mu- 
fculofarum  ftru&ura  pariter  ufu  venic ,  quac  a  quacunque  re  praeter  mo- 
dum  diftentsc  ,  omncm  tefe.  rurfus  cuntrahendi  vim  amitrunt ,  tono  ea- 
rum  immutato  vel  pcnitus  deitrr&o  ,  in  tali  enim  cafu  utrurnque  ibi 
fiuidum  diftendit,  humorofum  &  fp  rtuofum  j  aer  enim  expanfus  in  vcn- 
triculos  cordis  dehitns  .  &  ipfo  fuo  elatere  &  impetu  ab  alio  pe  lente  com- 
rnunicato  f.mguis  rarefaclus ,  agitatus  ,  turgefcens  dlos  ddatar  ,  &  ita 
fibras  nimiutn  tendit,  uci  pluribus  in  cit.  dff.  d.  Tenjlone  cordis  vidcre 
elr. 

Sint  igitur,  uti  rcvcra  funt,  innumerae  in  fanguine  aeris  fpimlse  , 
ab'S  moleculis  debito  modo  intercexrae  ac  quietse,  nuliam  ilix  inferent 
rnokfti.in  ,  imo  abfolure  ibi  funt  neccifirix,  eodem  illo ,  quem  alii 
jrnetuunt,  elatere,  ud  vigoiem  motumque  fanguinis  cpnicrvandum ,  & 
...     ,  ^e- 


DE    AE"RE    MICROSC.     F  A  C  T  I  T  I  O.  2rr 

Heceflhriarri  adeo  cum  ambientc  atmofphxra  xquilibrium  conftitticndum, 
nili  enim  acri  extrinfecns  fuperficici  corporis  undecunque  incumbcnti  , 
iramque  comprimcnti  alia  quzcdam  vis  ab  internis  partibus  pari  virtu- 
te  fe  objiceret ,  scquifque  viribus  refifteret ,  tueri  fc  minus  profctflo  pol- 
fent  animalia  ,  quemudrnodum  cognofcimus  ,  ut  cx  multis  aliis  experi- 
meiuis  aifeitum  noftrum  trobantibus  unicum  hoc  afducamus,  animalia 
vafe  quodam  condufi ,  exhaufto  aere  in  magnam  fit-pe  molcm  intumel- 
cere  ,  &  prominentibus  oculis,  roftro  aperto  ,  fumma  cum  cordis  pal- 
pitationc ,  non  fine  convulfionibus  fpafmifque  animam  exhalare  ,  nifi  dc- 
nuo  admilfus  muure  aer  exterior  fublatum  cum  interno  vcquilibrium 
reftituat ,  &  ad  priftinos  motus  lcges  ducat ,  &  quis  de  prafentia  & 
ncccffitate  acris  atmofphvcrici  In  fanguine  dubitabit,  Ci  verum  eft,  qucd. 
m  taudata  dijfertat.  de  fitbfidiit  pro  arte  medktt  ab  cntl.  preion.  peten- 
dis  legitur ,  fcil.  quod  in  aeie  naturalie  fanguhiis  confiftentia  conliltat , 
dum  minutve  aeris  molecuke  totidem  quafi  fpira;  chalybeee ,  feu  ma- 
chinulve  reliliences,  intra  fanguinis  compagem  latenres  ,  omnis  generis 
parciculas  fanguinem  conftituentcs  motu  vario  impellant ,  cohrerentes  di- 
vcllant  ,  a  concretione  arceant ,  globulos  rubcntes  commoveant ,  ut  li- 
bcre  intra  flexiles  lymphve  parces  natent,  nec  cohvereatu  nimifve  appro- 
ximentnr  fibi  invicem  :  quod  alfertum  fimiiiter  probat  propof.  i.  illu- 
ftris  quondam  inter  nos  nunc  B.  IX  D  ac  Archiatri  Zelleri  in  dijf.  de 
pnlmonum  iufantum  in  aqv.a  fubfidentia ,  qua  expreilis  verbis  dicitur  ,  & 
dcin  pluribus  probatur  ,  aercm  atmofphvcricum  continere  omnes  huma<- 
ni  corporis  partes  fivc  fluidve  ,  five  folidve  fint,  fiye  continentcs  live 
contcntx/».  7.  cui  accedit  fuperius  jam  allcgata  ebullitio  fanguinis  arterioli 
in  evacuato  recipiente,  quve  de  prvefentia  crafTi ,  veri  clafticiquc  ,  qucm 
refpiramus,  aeris  abunde  teftatur.  Nec  magni  momeiiM  ac  ponderis  no- 
bis  elfc  videtur  objeclio  contra  prvcfetuiam  &  necefTitatem  acris  in  fau- 
guine  cel.  Diemerbnecliii  in  operibus  medicis  &  anatomicis  l.  2.  cap.  12» 
f.  423.  inferentis,  quod  in  foctu  in  utcro  matcrno  inclufo,  membra» 
nifque  involuto,  nullus  plane  poffit  eife  aer  ,  cum  illum  neque  per  re- 
fpirationem  ,  quvc  in  fietu  nulla  fit ,  neque  per  aifumptionem  ciborum, 
quibus  non  utatur  ,  neque  per  poros  cutis,  ad  quos  ipfi  aditus  non 
pateat ,  haurire  poiTit ,  &  nihilominus  fanguificatio  in  foetu  fuccedat , 
ifque  vcque  bonus  perfe&us  ac  laudabilis  fit  ac 'adultorum,  in  quibus 
per  varias  vias  aer  ad  fanguinem  pervenire,  &  fic  cum  ilio  commifceri 
polfet  ,  cum  certum  indubitatumque  fit ,  fcetum  in  utero  materno  nu- 
triri  fanguine  &  humonbus  iplius  matris,  03  quibus  jam  prvefto  eft  ip- 
fc  aer.  Ituer  rationes  vero  ,  quvc  diffuadere  plerifque  poterant,  hunc  aeris 
liberum  ad  fanguinis  malfim  acceifum,  ea  quoque  procul  dubio  ituet 
prvccipuas  fuit ,  quod  perviderent  difEcultates ,  quve  eam  comitantur 
hypothefin  ,    cujus  pleriquc  patrocinium  fufceperunt ,    aerem  fcilicet   in 

D  d     2  pul- 


li*  H    O    F    F    M    A    N    N, 

pulinoiv.m  vcficulis  fubire  pwr  eorum  vafcula    fanguinem  ,    quoc!   crafTb 
aeri  ■minus  convenire,  ac  fubtiliori   proin  alii  tribuendum  etfe  c-enfuerunc. 

Noftrum  hic  nnn  eft  eorum  omnium  ponderare  rationes,  cum  Sc 
ipli  pallim  diifcntiant  in  ipfo  tranlitus  modo  decerminando  ,  ac  ipfa  ae- 
ris  tranfeuntis  divcrfitate  ,  uii  hujus  efiari  evidens  argumentum  pr<ebec 
hypothelis  Meiyana  ,  qua  cel.  Gallorum  anatomicus  craniicum  eundertt 
aeri  alfignac;  ab  a!iis  iauun  fuo  mo  lo  diverfum  ,  circulumque  prorfus 
peculitrem  ,  de  qua  hypotheii  vid.  PHijioire  de  PAcademie  Royale  dzs 
Jciences  eatno  1 707.  ut  &  dijf.  B.  D.  D.  Aiex.  Camrarii  de  adti  modt 
ufuqne  multipiki  jbrbeudi  f.  1 1.  £5?  12.  ubi  (imul  deafio  concroverliae 
hujus  diu  fatis  inrer  phyiiologos  agitatie  ex  couimentariQ  acad.  imper. 
jpetmp.    to>n.   3.    legi    poteft ; 

Nos  cramben  toties  recodam  non  hic  iterum  adponcmus  ,  &  primam 
hypothefeos  Meryanje  partem  de  ingrelfu  aetis  lubentes  feponimus, 
de  altera  folum  al  noftrum  propolicum  pertinente  follicici ,  fcil.  de  iU 
lirs  aeris  egreifu  ex  corpore  humano,  cujus  egreifijs  neceificas  vcl  ex 
hoc  iblo  patere  poifit ,  quod  ii  tton  rieret ,  ut  vala  nimium  inflata  ela- 
terem  fuum  debilitatutn  brevi  amicterent ,  fanguifque  fifteretur  ,  aut  mi- 
■nimum  circuhttioni  multum  negotii  accederet ;  negat  au'em  vir  celeb.  ut 
rem  paucis  abfolvamus  ,  aerem  hunc  per  poros  cucis  &  infenfiblem  crau- 
'fpirationem  egredi ,  etiamii  illa  tanta  fic ,  ut  unica  die  plus  ejus,  quam 
craifiorum  excrcmentorum  pluribus  diebus  corpote  excedat,  uci  Santfo-, 
riasirt  mediciua  Jlatica,  &  poft  eum  in  Gal  ia  Dn.  Dodart,  &  in  Anglia 
Dn.  Keil  in  medkhia  jlatica  Britannica  ,  multis  exemplis  demonftrarunt  | 
idque  ideo  ,  quia  li  aer,  dum  cum  fanguine  per  partes  corporis  fertur, 
eundem  defereret,  &  cum  vaponbus  &  fudotibus  per  poros  cutis  abirer, 
•fanguis  aeris  beneficio  non  amplius  impu  fus  in  venas  ingredi  non  poifer, 
quod  tamen  vel  ideo  magis  neceliarium  ipfi  videtur  ,  partim ,  quia  ve» 
rrx,  cum  arteriis  comparata:  parum  habeant  elateris  ,  parum  ,  quia  ter- 
tiam  fere  pcirtem  plus  fanguin;s  quam  hx  contineant  ,  qui  ad  illius 
progreifum  aliena  vi  omnino  opus  habeat  ,  provocatque  fimul  ad  expe- 
•rimsnta  Antlia  pnmmatica  inftituta  ,  quibus  patet  ,  animalia  recipienti 
ihujus  machinse  inclufa  ,  fi  craifior  aer  exinde  exttuhatur,  infl.tti,  id- 
■que  eo  magis  quo  exactius  hoc  inftituatur,  quod  fieri  non  poifet ,  G 
aer  per  poros  cutis  eorum  evadere  ac  tranfire  polfet ,  uti  feq.  verbis 
•expreifit,  que  l'on  fouflle  de  lVr  en  maife  ,  je  veux  dire  tel  que  le  re- 
fpiient  les  anim;<ux  ,  par  la  trachee  artere  dans  le  poumon  ,  il  paife  de 
-fcs  cellules  par  fes  vcines  dans  le  creur ,  &  n'y  pcut  entrer  par  fcs 
•arreres.  Or  comme  il  fort  autant  d'air  de  la  poitrtne  pendant  1'expira- 
tion ,  qu'il  y  en  entre  pendant  1'infpiration  ,  tl  eil  donc  vifible ,  que  1'air 
qui  enrre  daus  les  vaiifeaux  fanguins  par  les  racincs  des  veines  du  pou- 
nion ,   en    iorc  par  les  branchcs  de   1'artere  pulmonaire   cn  finiifant   fa 

cir- 


DE    AERE    MICROSC.     FACTITIO.  »13 

drculatiop.    I!  ne   peuc    donc  pas   s'echapper   par    aucun  des  conduits  , 
qui   donnent  paliiige  aux  excremcns  de  la  maile  du  fang.  " 

At  quam  inhrmo  hxc  (tarent  t-ilo  ,  fi  de  omni   humorum  aere  &  non 

de  i!!o  in  pulmonibus  fangumem  fubeuiue  folo  intelligettda  eifcnt  ,    ne- 

mini  non  vcl  leviter  adtcndenti  obvium  eife  poteiit,   co  magis  ,   quo  mi- 

nus  ipfe  vir  cel.   ncgare  valct   experimcntum  contrarium  ,    in  vacuo   ni- 

mirum  fcu  rec'picncc  antliac  pncum.   actem  contcntum  fubducendo,   fac- 

titium  ex  fudorc  novumque  atrcm  emcrgere,   (ne  quid  dicam  de  fudo- 

re   hllo  ibivro,    ieu  cum  fibilo  prorunpcnte,   poros  cutis  aeris  exccrni- 

Cufi  conttituente  ,  de  quo   Kolfinc:us  fcribir,    quod  xger  &  adtiantes  fo- 

num  fiucncis  quafi  rivuli ,   cum  undx  lapillis   obviis    allidumur,   fcil.  fu- 

furrum  ac  libilum  perceperint )   fupponit  quidcm    conilanter,  /.   c.  hau- 

ftum    rcipirando ,  afli nuum  in  fanguinis  mafiam  aerem  mnnere  junclum 

fanguini  ratione  maflte  fuae  ,  fuoque  elatcre  ejus   circul.itionem    juvare, 

fed    dubites,    anrun  inflati  in  vcnas  acris  experimenta    oitendant ,   quid 

fperandnm  (it  ab  aere  fmguinem  diitmcte  ac  celeriter  fubeunte,    fcilicet 

adco   non  circulationem  ejus  promoveri ,   ut  potius  ea  varic  turbetur  ac 

interrun  patur*    variac(ue  gravia   fy mptomata   inde  fequantur  ;   quod  vc- 

ro  ibidem  /.  c.   dicat,   aerem  illum  in  recipiente  ex  fudore  cduclum  nou 

illum  eflc,qui  in  pulmonibus  fanguincm  fubierat ,    fed  illum  ,    qui  quam 

maxime  divifus  atque  attenuatus  ,  difperfufque  latuerit  in   alimentis  fuc- 

cifque  animalium,  hoc  ipib  ejus  hypothefin  non  videtur  roborare,     aut 

enim  aer  in  pulmonibus    ex   hypothefi    fubiens    difpergitur    per    fangui- 

ncm  eique  mifcetur  vcl  in  diitincta  manet  maifa ,    ti  diitinctus   mancar, 

vivcre  animal  commode  ncqnit  ,   ied    prxfto    erunt   varia  iymptomata , 

fi   vero   intimc   commixtus   lit ,  xque  ac  alter  ille  ex    alimentis    provc- 

niens  per  poros  potett  ac  debet  cum  fudore  &  tranhVratione  egredi ;    ac 

ultima  quidem  illa  refponfione  ttabilire  modum   vidctur,  quo   fanguincm 

acr  illi  vitxque    tnm   ncceifarius   fubeat  ,    nempe  per   potum  ,    alimcnta, 

cibofque  corpori  ingeitos,   quo   Vchiculo   per  vafa  laclea  abundanter    ac 

fufficientcr  ad  (anguinis  maflam  dcfeitur.    lta  enim   /.  c.   "  toutes  les  li- 

queurs ,   que  boivent  les  animaux,  font  remplies  ,    de  mcme   quc    tous 

les  alimcns   folides ,  qu'ils  mingent ,  d'aurant  d'air ,  qu'ils  font  capables 

d'en  contenir  dans  les  pores  de   leurs    petites   parties   :  "    Non   equidcm 

me  latet,  quid   cum  Leuwenhocckio  opponi  queat,  nempe   anguitia   va- 

forum   latfteorum   corumque  ofcula  ac  pori  exiles  ,  verum   falva  rcs  cit , 

modo   dittinguamus  inter  aerem  fibi  relictum  ,  ac  chylo  lymphacque  pro- 

be  immixtum,  ac  quoad  minima  iua  fpirulafque    combinatum ,    ille    qui- 

detn   vix  per   ittas  anguttias    trantlbit ,     nec    i>rfan   fecundum   fuperius 

dicta    tutum    commodumque  eiiec ,   cum  tranfire  ,  hic  vero  cum  liquidis 

intime  conjunclns  commoiiilfime  per  ductum   thoracicum  fanguini  infor- 

tur,  ulerius   intime  cum  ipib  conjungendus.    Imo  &  nuftra  hsec  qunm 

pise  mauibus  habcmus  ruitici  juvenis  hiitoria    Meryanam  hanc    fpeoio- 

D  d     3  /arn 


214  HOFFMANN, 

(um  licet  hypothefin  refpueret ,  quomodo  enim  ,  fi  nulla  aerl  ad  or^i- 
ra  tranfpirationis  ac  fudoris  via  acceifufque  pateat ,  adeo  ubique  infla- 
tum  fuit  corporis  illius  integumentum ,  tanta  coliecla  prodeunteque  ex- 
halationum  copia  ,  Ci  fanguini  adeo  foli  aer  adhxreat  ,  nec  ahbi  ex  va- 
fis  nifi  per  ofcula  arteriaruni ,  uti  ftatuit,  congruum  inveniret  exitum, 
quo  ipfo  etiam  peculiaris  fupponenda  eifet  horum  vafculorum  ftructura 
ac  textura  pro  hac  fundione  fpeeifica.  Quicquid  autem  horum  omnium 
iit ,  aeris  jam  in  fanguine  prxfentia  ftabilita ,  ea  nunc  fupereft  quxuV,- 
an  rcceniita  capite  prxcedenti  phaenomena  illi  foli ,  an  vero  vel  tiatibus 
ac  haiitibus  ex  humoribus  tormatis  adfcribenda  fint ;  aqua  en'm  uti 
comprcifionem  feniibilem  eriam  a  fortitlima  antlia  patitur ,  ita  Ci  a  calc* 
re  in  hulitus  expanditur,  fumme  fit  elaftica  ,  cujus  quantum  aqux  quan- 
tumque  intertexto  aeri  adfcribendum  fit ,  determinarunt  jam  phyikL 
Cenfcmus  vero  tam  aerem  f.ictitium  quam  rlatus  ac  halitus  acculandos 
eiib,  cum  inter  eos  fenfu  medico  vix  intercedat  dirferentia  notalnlis  ma- 
grfque  momenti,  Cum  vero  aeris  iftam  in  fuccis  corporis  prxfentiani 
fupponamus,  miruni  cuipiam  videri  queat ,  aerem  illum  fui  juris  faclum 
dici  factitium  ,  cum  tamen  non  fiat  nec  producatur  dernum  ,  fed  faltim 
bolligatur :  verum  in  ve?bis  faciles  crimus  ,  utimur  codcm  jure  ,  quo 
phyfici  emergentem  in  vacuo  ex  corporibus  aerem  f/ctitium  pariter  vo- 
cant ,  &  quo  talem  aercm  B.  Ds.  D.  Ri<J.  Jac*  Camermrm  in  dijf.  ct. 
de  Tenfione  Cordis  p.  7.  &  B.  Ds.  D.  Alex.  Camerarius  in  difj.  de  aBu 
inodo  ufiique  forbendi  p.  9.  artifkialcm  vocarunt ,  utut  faltcm  ex  compe'- 
dibus  corporum ,  quibus  detinebatur  ,  tum  liberetur,  uti  hic  quoque 
factum. 


CAPUT     III. 
Recenfitorum  fupra  pbanomenorum  rationes  adduccns. 

PLaniori  nunc  ac  faciliori  via  plerorumque  phocnomenorum  hiftorl- 
corum  fupra  in  primo  cafu  potiifimum  recenfitorum  reddemus  ra- 
tiones  ,  eaque  ad  fuas  reducemus  caufas  :  primo  quidem  loco  tumorem 
corporis  miramur  tantum  ac  tam  cito  emergentem  ;  ab  cxterna  violen- 
tia  &  comprelfione  ortus  eft  procul  dubio  tumor  ille  fubitaneus.  Facli- 
tius  ,  qui  in  recipicnte  cxhaufto  fefe  extricat  ,  aer  >  a  corporum  textu- 
ra  fine  conquaifatione,  fuo  elatere  fe  evolvit ,  fe  ipfum  liberar,  &  am- 
bientis  aeris  preifione  remota ,  fublatoque  proinxquilibrio  ,  ex  poris  cor- 
porum  ,  a  quibus  detinebatur,  particularum  compedibus ,  ftCe  cum  im- 
petu  proripit ,  quanquam  facilius  explicare  fpirulas  fuas  queat  ,  ii  laxa- 
tii  vatio   modo  corpufculorum  repagulis    porta  ipfi  pandatur ,    vel  Q  ex 

irV. 


DE    AERE    MICROSC.     FACTITIO.  2if 

Jnterftitiis  partium  fluidarum  ,  nec  cohacrcntium  facile,  exfurgerc,  fpu- 
mamque  formare  ,  bullulis  &  copiofionbus  &  promtioribus  in  fupcrri- 
ciem  liquoris  queat  :  in  juvene  vero  noftro  ruftico  ambientis  aeris  pref- 
fio  non  cetfavit,  urpote  qui  pleno  pondere  ac  elatere  laefo  corpori  incu- 
buic  ,  quomodo  igitur  liberatae  funt  fpirnlae  aereac  ,  quae  in  fuccis  cor- 
poris  illius  latebant  '<  Externa  violentia  tuibis  ingentes  in  humoribus  paf- 
fim  ftafin  patientibus  excitavit  fub  turbis  illis  ac  turgcfceutia  quafi  fcr- 
nientatoria  (quam  icmper  bulluLrum  innumerarum  gencfis  ,  hoc  eft 
acr  f.ct.cius  copiofius  comitari  lolet  )  aer  acqu.tbilicer  antea  humoribus 
qua  fua  minima  ncnnixtus ,  mediantibus  gclatinofis  fanguinis  particulis 
in  bullus  fcle  tormavit  expanditquc ,  quarum  plures  coeuntes  bullas 
majores  ,  iierem  ,  propriam  jam  fornvmtem  fphacram  malfamque,  effor- 
marunt ,  qux  aeris  maifi  ad  circulandum  inepta  f.idta  eft ,  nec  capilla- 
ria  vafa  facile  fubrepotuit,  fibi  potius  ofculorum  compreilione,  inftar 
vahuarum  viam  occlufit,  ac  hsefit  proin  in  ambitu  corporis,  quo  fe- 
mel  propulfa  cft  :  tanta  vero  corporis  quaiTatio  ,  mole  aratri  facta, 
preilioque  tom  infignis ,  quae  valeat  cfFringere  coftam ,  ad  turbas  fan- 
guini  induccndas  aptam  fatis  etTe ,  vel  ideo  nemo  negaverit ,  quod  pref- 
fio  partium  enorrms,  terribilifquefibrarum  tenfio,  fubitaneam  mducat  iti 
quibufdam  locis  humorum  ftatin  ,  quae  tuibationis  ac  inacqualis  circu- 
li  fanguinis  prodrcmus  ac  caufa  communiter  iit  ;  quales  vero  ac  quanti 
morbi  ub  imequaliute  fanguinis  circuitus  proveniaut  cel.  frid.  Hojfvt. 
vi  med.  Jyjietn.  lib.  I.  fcct.  I.  cap.  6.  pluribus  expreifit  ;  ftafi  igitur 
fa&a  viifque  paifim  ruptis ,  uti  ex  vomitu  &  fputo  cruento  palam  eft, 
partim  prcilis ,  partim  conftrictis,  humores  mox  in  craii  fua  ac  tex- 
tura  qua  minima  turbantur  ,  partes  a  fe  invicem  fecedunt ,  elafticae  ie 
in  libertatem  vindicant,  imo  cx  confortio  reliquarum  violenta  tali  con- 
qualfacione  quafi  extruduntur  ac  ejipiumur:  quo  major  vero  violentia 
fi.i:  pondufque  aratri ,  eo  major  etiam  humorum  &  fanguinis  ftafis,  eo 
cccrior  pcr  confcquens  humorum  turbacio  aerifque  ac  halituum  libera- 
tio  dcbuic  ac  potuit  contingere  y  id  vero  magis  admiratione  dignum  eft, 
quod  proftratus  Isefufque  gravicer  juvenis  potutric  mox  ex  terfa  refur- 
gcre,  ac  de  retincndis  cocrcendilque  equis  cogicare  :  notum  vcro  cft , 
qu-ntum  roboris  vis  terroris  ac  animi  impeius  fubminiilret  etiam  vul- 
neratis ,  vel  alia  ratione  lyciis",  fed  ad  parvurn  temporis  fpatium,  donec 
facto  illo  conatu  ixpius  ultimo  fubiio  concidant  ac  fatucant  ,  quod  & 
hic  ractum  annotavimus ,  fubitaneum  cirm  hunc  conatum  mox  lipo- 
thymia  cxcepit  eo  gravior,  quo  penicius  laTum  concullumque  fuerat  cor 
cun  omni  thoracis  ambitu  ,  quoque  major  erat  humorum  commotio  , 
ilafis  ac  turbatio  ;  venam  vero  fecandam  difticulter  rcperit  chirurgus  , 
cum  furlulus  intertextufque  cuti  &  cuticulae  copiolior  acr  seque  confpec- 
£um  ac  tuctum  ejus  oculis  &  digitis  fubduceret ,  ac  iolct  alias  ctiam  pin- 

gue- 


216  HOFFMANN, 

guedo  nimia  ;  neceflariam  tamen  eflTe  V.  Sm.  duxit  medicus,  tnm  prop- 
ter  teftum  &  orgafmum  fanguinis  &  metuendam  inflimmationem  ,  quam 
etiam  propter  vomitum  fputumque  cruentum ,  habitu  acgri  plethorico 
non  contradicente ,  contrarium  licet  fuadente  Zacuto  Lufit.  in  pr.  ad~ 
mir.  lib.  3.  obf.  55.  ubi  fanguinis  millionem  vena  flatu  turgente  le- 
thalem  dicit. 

Memorabile  autem  pharnomenon  fmguis  exfiliens  exhibuit ,  cum  in 
globulos  milii  femina  mole  acquantes  &  fuperantes  disjiceretur  &  dif- 
pergecetur,  eum  fere  iii  modum  ,  quo  fufa  metalla  per  fcopas  aqusc 
infufa  ,  vel  itl  vafe  agitata  in  miuutiifima  rediguntur  ac  dividuntur  gra- 
nula;  manifefto  quidem  indicio ,  aerem  non  fub  cute  modo  collectum, 
fed  &  in  ipfis  vafis  tumultuari  atque  extra  limites  vagari  ,  dum  in  bul- 
las  ,  globulofve  conquaflatum,  &  in  mixtura  fuo  adeo  turbatum  cogeret 
fmguiiem,  eumque  aperto  venae  latere  per  rimuiam  impetuofe  pro- 
peileret  quaquaverfum ,  unde  81  fub  rlatus  fortioris  fpecie  &  manifefto 
cum  fibdo  ex  vena  mox  prodiit ,  uti  ,  folet  excitare  fonum  per  angu- 
itos  tranfiens  mcatus  ,  variantem  juxta  orificii  figuram  ac  moderamen 
inde  enatum  :  ac  non  polfum  non  mirari ,  fi  ad  litam  aeris  in  vena 
abundantiam  moclumque  egrediendi  impetuofum  ac  plaue  fingularem , 
quem  adftans  obfervavi ,  attendam ,  tam  cito  lipothymiam  ceffaife  ,  (  bre* 
vem  autem  illam  fuiffe  adftantes  teftati  funt,  )  nec  ejus  tuoi  recurfunt 
annotatum  ,  cum  vena  fecarctur  ,  cum  fane  tanta  copia  aeris  in  vena. 
videatur  adfuiife,  qux  pcr  eam  verfus  cor  dirigi,  &  fic  tendendo  illud 
lipothymitc  novse  graviorumque  fymptomatum  caufa  Eeri  pomerit,  nifl 
dicere  veiis  ,  aerem  hunc  in  ramis  magis  exterioribus  hxfitfe,  &  fic  da- 
ta  per  V.  Sm.  porta  excetfiife ;  &  hx  ipfx  builulx  ubivis  in  brachio 
maxime,tum  cutis  ftratis  confertim  obvix  ita  etiam  elevabant  cuticulam, 
ut  illam  fricando  non  poffct  non  ftridor  ille  pergamenx  xmulans  fo« 
num  excitari  ,  uti  folent  in  prxparationibus  anatomicis  partes  membra- 
nacex  eundem  exhibere  fonum  : 

Cxterum  omnino  etiam  externx  potiflimum  violentix  ac  quaiTatio- 
ni  adfcribendum  erit ,  quod  in  hoc  juvene  cuticula  alias  non  ita  fac:le 
feparabiiis ,  &  quas  a  cantharidibus  non  fine  conatu  ac  dolore  elcva- 
tur  ,  tam  facile  aeri  tali  ac  halitibus  ccfferit ,  ot  hunc  fonum  fub  fric- 
tione  ederet :  non  potuit  autem  non  fub  ifto  ftatu  obtufo  fenfu  prx- 
dita  effe  corporis  fuperficies ,  cum  nervorum  furculi  a  violentia  illa  un- 
dequaque  prefTi  fuerint ,  ac  profundius  etiam  fub  elevata  illa  cuticula  la- 
titaverint,  notum  au'em  eft,  preflionem  fxpe  fatis  levem  nervorum  & 
ab  illa  pendentem  impcditum  fpirituum  animalium  influxum  exciperc 
facile  fenfum  partium  obtufum  ,  quem  noftrates  pcr  fomnum  partis  ex- 
primere  (blent  ;  nec  aliunde  vox  ciangofa  quafi  ac  peculiaris  ille  orga- 
norum  .  illam  formantium  obfervatus  ftridor  ortum  habuit ,  cum  prx- 
primis  partes   illse  hifce  funclionibus  deftinatx  preffx  quafTutxque  fuerint 

ve- 


DE    AERE    MICROSC.    FACTITTO.  2:- 

vehementius,  ac  proin  aere  tuli  in  interftitiis  non  potuerint  non  tui  ©- 
re,  quae  inxqualiter  partes  inflando  ,  non  poterat  non  inxqualem  red» 
dere  fuperficiem  ,  ac  confequenter  foni  ipfius  modcramcn  ,  unde  vocis 
depravatio ,  ad  fuavitatem  autcm  vocis  requiri  organorum  illorum  fu- 
perficiem  glabram ,  xqualem  ac  lubricam  vel  folum  juxta  §.  632.  injlit. 
tnedic.  cel.    Boerbaave  certum  eft. 

Dyfpnoeae  prxfentiam  adeo  nenio  mirabitur  ,  ut  potius  fingulare  cu- 
riofis  videri  queat ,  eam  non  graviorem  longe  ac  intolerabiliorem  fuilfc 
thorace  adeo  graviter  lxfo,  ac  fanguine  in  fpumefcentiam  illam  turbaf- 
que  acto ,  unde  per  pulmones  circulatio  omnino  reddi  debuic  difficillima 
ac  tardiflima ;  eo  magis ,  quo  notorium  eft ,  dj^fpnceam  frequentius  a 
flatibus  ac  halitibus  in  inteftinis  hxrentibus,  ac  per  ventriculum  cefo;>ha- 
gumque  afcendentibus ,  illas  partes  diftendentibus  ficque  pectus  coangu- 
ftantibus ,  excitari,  fxpius  per  eorum  eruptionem  ac  diffipationem  fol- 
vendam  ,  ut  &  dari  fyncopcn  &  afthma  flatulentum  ,  imo  &  pleuriti- 
dem  flatulentam  fpuriam  >  unde  etiam  cel.  Sylvius  caufam  dyfpnrcae 
atque  orthopncex  occultam  in  flatibus  halitibufque  quxrit  ,  ac  eofdem  in 
hypochondriaca  ftrangulatione  fimilibufque  morbis  omnem  faepe  paginam 
abfolvere  illud  agnofcere  vult ,  qui  attente  omnia  xgris  obvenientia  exa- 
minaverint ,  expenderintque  fymptomata.  Ac  teftatur  maxime  de  gra- 
vi  refpiratoriae  funclionis  laefione  tumor  ille  infignis,  quem  quaevis  in- 
fpiratio  in  fraclae  coftae  loco  protrufit ,  mox  iterum  inter  exipirandum 
fubfidens ,  inflati  enim  cum  conatu  pulmones  cofta  non  amplius  re(i« 
ftente  integumenta  extrorfum  urgebant ,  redeuntia  in  priftinum  fitum 
aere  ex  pulmonibus  in  exfpiratione  iterum  extrufo  ,  ipfifque  ad  minus 
volumen  redeuntibus;  grumofum  vero  fanguinem  ex  bronchiis  deriva- 
mus ,  colle<ftum  in  iis  ex  ruptis,  fub  tanto  impetu  ac  quaflatione  'ho- 
racis  ,  pulmonum  quibufdam  vafculis,  cujus  moles  etiam  ventriculo  vel 
deglutiti ,  (  ex  naribus  enim  fanguis  etiam  ftillabat ,  )  vel  ibi  etiam  ex- 
travafati  fanguinis  gravis,  cardialgiam  in  iftam  nervorum  vicinia  &  fre- 
quentia  facile  poterat  excitare ,  ipfa  grumi  ejedione  folvendam  ,  qui 
etiam  cum  compreflione  ventriculi  violenta  caufa  procul  dubio  fiiit  pro- 
ftrati  appetitus  ,  eo  certius ,  quo  ad  illius  proftrationem  febris  illa  vul- 
neraria  dicenda ,  a  turbis  illis  in  fanguine  deducenda  haud  parum  con- 
tribuit. 

Suppofitoria  vero  ac  clyfteres  cur  aerem  &  flatus  non  cduxerunt  co- 
piofos  ?  qui  tamen  naturaliter  inteftinis  inhabitant ,  etiam  in  fanis ,  quos 
tamen  nonlsedunt,  non  minus  enim  naturales  funt  flatus  eo  fenfu , 
quo  ipfa  excrementa  naturalia  dicuntur  ,  imo  profunt  potius  ,  abfque  fla- 
tibus  enim  inteftina  fubfiderent ,  &  fubfidentibus  iifdem  excremcnta 
difficilius  tranfmearent ,  ac  ipfum  chylum  non  debita  facilitate  tranfmit- 
terent.  Non  in  inteftinis  craflis  ,  fed  in  alia  plane  corporis  regione  ner 
ille  ac   flatus  ftagnabant  ,  &  verfus  peripheriam    corporis  protrufi   erant, 

Diffut.  MedicQ-frttt.  Tom,  III.  E  e  modo 


2i8  H    O    F    F    M    A    N    N, 

quidem   fatis  extraordinario ,   motu  tamen   critico~&  falutari  ;  unde  ve- 
ro  immanis    ille   fcroti  tumor  ,  capitis  aequans   magnkudinem  ?   cum   ea 
in  parte  fa&am  eflfe  quaifationem  aut  vioientiam  ,  non  conftet.     Verum 
in  confufo  illo  lapfu ,  corporifque  fub  aratro  comprellione  ac  volutatio- 
ne  COnrbfa    quis  determinare  aufit ,     quacnam    prsecifc    partes   concutfx 
gravius  ,    afflidccque   fuerint ,   quin  &  iufficiebat   univerfalis  illa  hunio-. 
rum   cum  partibus  folidis   tam   graviter    qualfatorum   atque   agitatorum 
confufio  ac  fpumefcentia ,  ad  aerem  his  quoque  in  partibus  a  compeui- 
bus  gelatinofarum  fanguinis  partium  liberandum,  cujus  fpirulse  propriam 
jam  quafi   formabant  fphaeram  ,   cujus  robur  ab  accedente  febrili   calore 
in   immenfum  fere  augebatur ,    ac  accedentibus  ex  humoribus   ftagnan- 
tibus  ac  quafi  fermentantibus ,  halitibus  pariter  elafticis  validiffima  (croti 
integumenta  inflatione  diftendebant,    cum    per    membranarum    involu- 
crorumque  poros  anguftiores  penetrare  elabique    facile   ac  celeriter  non 
poifent ,    fed  firmiter  potius    iftas  intra  anguftias  coercerentur  ,    donec 
fcalpello  parata  via  in  apertum  aerem  explodebantur ,    idque  cum    fibilo, 
ob  exilem  foraminuli  aerem  in   fonum   modificautis    rimulam  ,    &    cum 
frigore  quidem  egredientis  aeris  fenfu  percipiendo,  cujus  &  ipfi  orificii 
anguftia  ,  &  violenta  protrufio  proruentis  celeriter  aeris   caufa  fuit ,  eum 
plane  in  modum  ,   quo   ex  ore  aperto  halitus    cum  calore   iii   admotam 
manum  elabitur  ,   cum  eidem  frigus  adfpiret    manifeftum,    fi  comprgflis. 
ardius  labiis  celeriter  ac  cum    impetu  rectaque    linea  protrudatur :    ac 
debuere  omnino  collabi  expulfo    tum  aere   ac  halitibus    elafticis  ,    tUm 
reftituente  fe  poft  violentam  adeo  diftenfionem   robore  fibrarum    fccoti, 
debebant  inquam  collabi  mox  latera  aeolipilx  hujus  viventis  ,  fcrotumquo; 
ad  piiftinos  redire  terminos  ,  donec  coalefcente   citius  rimula  novus  tum 
aliunde    huc  truderetur  aer  faditius,   tum  ex  ipfis  forfan  in  fcroti  cavi- 
tatc  ftagnantibus  humorum  reliquiis  arTurgeret  ac  prodiret ,  qui  novam 
diftenlionem  promptilfime  efficiebat,    doneo   denuo    dedudi   halitus   no- 
vaque    apertione   dimiili    praetumidum    antea  fcrotum  in  integrum  refti- 
tuerent. 

Qiiid  vero  dicemus  de  formatis  illis  aeris  fadlitii  portionibus  globofis, 
quae  fricando  ac  palpando  fub  cute  brachii  deprehendebanrur ,  ac  de  lo- 
co  in  alium  moveri  poterant  i  Non  alia  hic  a'  prioribus  ratiocinia  fup- 
petunt  ,  nec  aliis  opus  eft  :  neminem  latet  fermentefcentia  liquida  in 
bullas  intumefcere,  agitatos  fortius  liquores  in  fpumam  agi  ,  &  eos 
quidem,  qui  tenaciori  gaudcant  textura  largiori  qnoque  fpuma  atque  al- 
tiori  elevari ,  exemplo  albuminis  ovorum  ,  quod  affidua  quaffationc  in 
fpumam  feu  efformatas  cum  aere  ex  proprii  humoris  glutine  bullas  to- 
tum  abit,  indeque  penitus  albefcit  ;  verum  &  illud  notum  perfpeclum- 
que  eft,  ceflante  agitatiorc ,  bulluias,  quarum  quaelibet  antea  feorfim 
fubfiftebat ,  coire,  rumpi ,  majorefque  formare  bullas ,  multum  tferis 
iterum  dinuuere,  ac  in  liquorem  tandem  pnftinum ,  aere  fe  penitus  ex- 

tri» 


DE     AERE    MICROSC.     FACTITIO.  219 

tricante ,  rcdire  bullis  carcntem.  Sanguis  igitur  quaHiitus  &  effervcfceiis 
in  rpumam  actus  eft  ,  ac  aer  ille  factitius  fecedens  non  potuit  xqua- 
biliter  ubique  elcvare  cuticulam  ,  (tnuaque  cutis  icquabiliter  diftcndere  , 
&  quia  elabi  omnino  non  poterat,  coeroitus  membranarum  fpiifitudine, 
fub  cute  i(tos  formavit  globos  huc  illucque  propeilendos  j  major  vero 
pars  circa  cubitum  in  ampliori  tncfit  fpatio  ,  donec  cum  (ibilo  per  ri- 
mulam  inveniret  exitum ;  maxima  vero  pars  haciit  circum  quaifata  prx- 
cordia ,  ibi  enim  maximae  obortrc  fuerunt  turbae ,  unde  cum  tanta  ae- 
ris  ibi  collecta  moles  portam  haud  repcriret,  aperta  prope  claviculam 
tantilla  via  plurima  ejus  moles  pcr  eam  promtiifime  elapfa  e(t  :  fedata 
itaque  remediis  convcnientibus  ,  fupra  jam  defcriptis  febri  ,  fanguine  in- 
tra  cancellos  fuos  ju(tum  in  ordinem  ac  fcdatiorem  redacto  motum , 
calloque  circa  coftam  difTractam  cnato  ,  felicitcr  convaluit  juvenis  ;  fci- 
licet  haud  adeo  gravia  paifum  erat  caput ,  &  fub  terribili  violentia  fe- 
liciter  tamen  adhucdum  ceciderunt  corporis   penculofe    qua(fationcs. 

Quantum  calori  competat  virium  in  excitando  fbrtiorique  elatere  in- 
ftruendo  aere  facttio  fupra  jam  diximus ,  at  non  cadem  id  facilitate  a 
fngoris  hyberni  exceiTu  deduxerimus,  reipfa  tamen  Cappucinus ,  quem 
allegavimus  fupra  ,  Monachus  eadem  ,  qua  fcroti  tumorem  ,  fata  cum 
juvene  noftro  expertus  eft  ,  utut  ambulaverit  in  aura  frigidiffima ,  nec 
.  externa  alia  acceiferit  violentia.  Quamnam  igitur  mali  originem  licebit 
allegare  ?  Duo  concurrerunt  tum  ad  eflect.um  tam  extraordinarium  prsc- 
cipua ,  utut  contraria  quafi  principia  ,  frigus  &  calor  :  frigoris  adtio- 
nem  cohibita  tranfpiratione  infenfibili  male  munito  praefertim  corpore, 
humorutn  incralfatione ,  tardiore  fanguinis  &  ad  ftafin  inclinante  circu- 
latione  fe  hoc  in  cafu  exferuiife  nemo  iverit  inficias ,  praefertim  fi  con- 
lideret  erFeclus  frigoris  in  partibus  externis  varios  ,  de  quibus  vid.  B. 
D.  D.  El.  Ctvnerarii  dijf.  d.  analognx  nnv:hin&  hum.  cum  therm.  barom. 
&  hyjrom.  ut  ^§  cel.  Langii  dijf.  d.  hornine  aereometro.  Calorem  hinc 
intra  ambitum  corporis  is  facile  agnofcet,  qui  motum  in  profunda  ni- 
ve  liboriofum  cum  multo  conatu  ,  humorefque  hinc  valide  agitatos, 
tranfpirationem  tamen  fimul  ob  poros  ab  inclementi  illa  aura  conftric- 
tos  cohibitam  confideravent  ,  ita  enim  fpumefcens  quaii  fanguis  hali- 
tufque  &  faclitium  aerem  de  fe  dimiffurus ,  ab  eo  plene  liberari,  cohi- 
bente  frigore  externo,  non  potuit  ,  in  debilem  igitur  lsefamque  a  frigo- 
re  partem ,  fcrotum  fc.  vim  illam  protrufit  ,  accedente  etiam  fibra- 
rum  laceffitarum  ftrictura.  Qiiorfum  vero  hi  fe  proripuerunt  flatus  ? 
Cum  nullam  hic  lanceola  indulferit  viam  ,  fed  &tu  calido  difcutienti- 
bufque  externis  &  internis  remediis  diffipatum  fuerit,  quicquid  tam  fu- 
bito  enatum  elatumque  fuit  flatulenti  tumoris  :  redit  adeoque  hic  quse- 
(tio  fuperius  cap.  2do  facta  •,  an  inter  aerem  factitium  ,  flatus ,  halitut 
que  differentia  fit  $  notavimus  enim  aquam ,  utut  experientia  tefte  ne 
tantillum  quidem  validse  cedat  preffioni ,  nec  comprimi  poflit,  in  halitum 

E  e     2,  tamen 


22o  HOFFMANN, 

tamen  refolatam  fumme  elafticam  efle ,  ac  diftendere  partes  ;  dubites 
hinc  merito  an  inter  aerem  &  talem  halicum  ac  flatus  difcrimen  ali- 
quod  alicujus  momenti  intercedat,  fiquidem  in  elaftica  indole  vix  ullum 
agnofcas  ,  hinc  ctiam  halitus  defcribuntur  ,  quod  fint  aer  non  quidem 
fimplex  ac  purus,  fui  juris  tamen  &  rarefactus  fe  expandens  dilatans  , 
vid.  cit.  pbyjbgraphia  B.  D.  D.  Eli<t  Rud.  Camerarii  p.  4.  §.  3.  quan- 
quam  negari  non  poflit  ,  cel.  GHJJbnhim  hi  tr.  de  vmtriculo  &  intejli- 
(iinis,  flatum  in  gcnere  defcribcre  ,  quod  (it  halitus  in  corpore  excita- 
tus  atque  obhrmatus ,  ut  nec  facile  iterum  condenfari ,  nec  per  partes 
in  quibus  concluJitur  ,  perfpirare  queat,  eo  enim  partes  inflare  ,  quod 
nec  coerceri  nec  permeare  polfit;  duobus  itaque  (implicem  halitum  & 
flatum  difcrepare  ftatuit  ,  nimirum  quod  hic  tum  ad  coagulationem,  tum 
ad  permeationem  plane  fit  ineptus  ,  ille  ad  neutram  ;  hinc  etiam  eft  , 
quod  Helmontius  ftatuat  ,  vapares  quidcra  ut  &  exha'ationes  ordiuarias 
facile  pofle  condenfari ,  five  in  aquas,  five  in  olea ,  five  in  aquam  ar- 
dentem,  fcd  fuum  inventum  Gas  ,  per  quod  intelligit  flatus ,  volatilita- 
tcm  pertinaciter  afFedare ,  omnemque  coagulationem  fpernerc;  ratio 
hujus ,  quam  reddit,  eft  ,  quod  vapor  fit  tantum  aqua  rarefacla,  & 
confequenter  in  aqtiam  facile  recidat ,  verum  Gas  infuper  extravertere 
fuum  fulphur ,  intra  quod  ejus  mercurium  &  falem  glaciari  ;  eodem  p!a- 
ne  modo  cel.  Ettmullerm  iu  pathol.  injiit.  med.  thef.  32.  (latuit ,  flatus 
neque  ad  vapores,  neque  ad  exhalationes  referri  pofle ,  &  hinc  merito 
ad  tertiam  clalfem  hujufmodi  entium  five  ad  Gas  fylveftria  five  ad  fpt- 
ritus  coercibites  revocari,  &  in  dijf  d.  dolor.  bypochoudriac.  §.  3.  cx- 
preilis  verbis  dicit ,  flatus  efle  novum  quoddam  ens  fpirituofum  ,  fpiri- 
tus  fcilicct  fylveftres  incoercibiles  &  uon  cuigulabiles.,  qui  neque  fint 
praccife  falinae  neque  fulphureae  naturae  ,  feJ  ex  utriufque  acflione  ati- 
quod  emanans  tertium  ,  &  cel.  Sylvius  horun  dirfereuciam  in  eo  qnae- 
rit,  partim  quod  flatus  propter  materiae  fux  vifc!di"a*em  adhacreant  nu- 
gis  ventriculo  &  diricilius  excludantur  ,  halitus  vero  &  vapores  facilius 
erumpant  ex  ventriculo  ,  partim  quod  flatus  erumpant  in  eructationc  , 
haliius  vero  in  ofcitatione  &  hypochondriaca  &  hyfterica  furfocatione.  Id 
tamcn  xpie  certum  videtur,  aerem  condeniatione  in  aquam  fcu  liquidum 
ptilpabile. non  condenfari ,  quod  fticim    haluui   accidit. 

An  igitur  dicemus  ,  facV.tium  aerem  ,  qui  non  purus  ac  fimplcx  con- 
cipiendus  ,  cum  in  linu  fuo  foveat  variae  indolis  partes  innumeras  ,  qux 
ipfius  elaterem  ac  prelfionem  varie  alterant ,  ( quem  aeris  elaterem  ac 
preilionem  in  collegio  phyiico  experimentali ,  ante  paucas  feptimanas 
elegantiiiimis  experimencis  demonftravit  exceB.  D.  Prof.  Creidhigim  p.i- 
tronus  ac  adfinis  nofter  honoratiifimus)  Ci  non  facilius  per  poros  par- 
tium  exhalct  quam  aer ,  facilius  tamen  difcuti ,  diilipari  tumorcmque 
quem  effecit  lublidcre  ,  quam  qui  aere  folo  conftat ,  ut  pote  qui  non 
ita  facile  dimittitur  pet  poros  &  integumenta  ,  excmplo  vcficse  inflatx, 


DE    AERE    MICROSC.    FACTITIO.  %ix 

cum  halitus  iterum  deniari  in  guttas  &  ad  priores  rcdigi  anguftias  qucant, 
utut  non  exhalcnt,  aut  foras  ejiciantur,  hinc  idem  Sylvius  difeuflionem 
flatuum   ac  halitum  fibi  ita  concepit ,  quatenus  nimirum   ipforum  mate- 
ria  tenax    inciditur  &  rumpitur  ,    unde  fubfideat  materia   pituitofa    hoc 
modo  diftra&a  ac   diftcnta  ,   concidatque  ac  coeat  in  cxiguum   fpatium , 
modo  haud  plane  diverfo  illi ,   quo  pueri  foleant  ex  fapone  aqua  foluto 
pcr   ftraminis  tubulum  excitare  bullas ,    quac  ulteriore   rarefa&ione  tan- 
dcm  fponte  rumpantur  ,    liquore  illo  iterum  fubGdente  ;  quanquam  haud 
dubitem  aflerere ,  pofle  tales  &  halitus  &  faclitium  aerem  tumorem  ali- 
cubi  erformantern,   urgente  .calore ,    diicuticntibus   adhibitis  ,    accedente 
fibrarum  jam    ad  priftini  toni  vigorem  redeuntium  ftrictura  retro  urgeri 
pcllique  nova  rcforptionis  fpecie  per  ofcula  venarum  iu  fanguinem  ,  illiu- 
que  iterum   immixtum  qua  minima,  partem  antea  tumidam  deferere,  id 
quod    in  infantilis  quoque  tumore  fcroti  flatulento  evenire   faepius  haud 
dubito  ;   interna  enim  aeque    ac  externa  difcutientia    tenuium    fimt  par- 
tium ,    attcnuant  halitus  ac  difpellunt,    ofcula  aperiunt  ,  fibras  ad  amo- 
liendum  hoftile  flatulcntum  invitat    &  laceflunt ,    mineramque  ac  fomi- 
t::n  faclitii    aeris ,    humorum  vifeiditacem    incdunt,    gluten  diflblvunt , 
cruditates'  corrigunt  aceliminam;    fic  in  cel.  Riverii  obf  ac  curat.   med. 
curati  lcguntur  tumores  flatulenti  tam  totius  corporis,  quam  etiam  fin- 
gularum   partium  e.  gr.  fcroti ,  fblis  difcutientibus  facculis  inclufis  &  ca- 
lide  anplicatis    e.  gr.  vili  alias  furfure  torrefncto  ,  qmlis  cursrio  empby- 
ieiThitis  a  vulnerc  pectoris  hafta   infl.cto  p.    347.    ac  alia    infignis   faoti 
tumoris    a  percuffionc  in  regione    pubis  ab  equo  facta  folo  cataplafmate 
cx   farinis  hordei  &    fabar.  fem.  cumin.  flor.   chamom.    melil.   fa&a  re- 
ccnfetur  ,   fimiliter  in  obf.  phyf.  med.  cel.   He/lrvigii  obf.    130.  hiftoria  tu- 
moris  fcrOti  rari  ad  capitis  infantilis   magnitudinem  acccdentis  flatulenti 
fola  diaphorefi  &  transfudatione  fpontanea  per  poros  cutis  exterioris   cu- 
rari   traditur,  ubi  in  fchojio  cel.  Schnckiw  cuifam  illius  tumoris  in  refo- 
lutione  feri  crafli  &  pituitofi  poris  a  frigore  obftruclis  quocfivit ,  &  fimul 
alius  fcroti    tumoris  cx  Thoncro    folo    rcfolvemium  &  carminativorum 
ufu  curati  mentionem  fecit ,  ut  plura  alia  in  obf  libris  paflim  obvia  (i- 
lcntio  prxteream.  | 

Quid  denique  dicemus  de  tumoribus  illis  abdominis  flatulentis  in  fe- 
mina  illa  obfervatis?  Totum  vero  negotium  in  hiftoria  reeenfita  pau- 
cis  abfolvi  pofle  vidctur  ,  habita  ratione  impcditi  potiifimum  fluxus  lo- 
chialis ,  five  purgationis  illius  poft  partum  adeo  neceflariae  ac  utilis  ,  quam 
varia  enim  quamque  gravia  mala  fuppreflum  hunc  fluxum  fequantur, 
quotidiana  loquitur  experientia,  adeo  ut  nullus  fere  fit  morbus,  quem 
non  metuant  ,  &  qui  non  cum  illius  fupprefiione  connexionem  habeat, 
pnefertim  fi  tardius  poft  puerperium  fuccedat  menfium  fluxus ,  uti  huic 
noftr.x  focminse  accidit ;  unde  a  tali  reftagnatione  fanguinis  tormina  va- 
ria  hyftcrica,  tenfionis  abdominis  variae ,  anguftix  prsecordiorum  ,    pal- 

E  e     3  pi 


~' 


222  -'   HOFFM.  DE   AERE  MICROSC.  FACTITIO. 

pitationes  cordis,  vel  in  capite  hemicranix  ,  vel  in.  memferis  externis 
rheumatifmi ,  arthritides,  &  coarctatis  nimium  ulterinis  vafis  varices,  imo 
polypofc  concretiones  ,  inflammatio  uteri,  febris  acuta  ,  convulfiones 
&  quae  non?  oriuntur ,  ut  hinc  praclici  in  hoc  confentiant,  quod  vix 
detur  haemorrhagia  ,  cujus  defectus  tam  prscfentia  vel  tam  preffo  pede 
fuccedentia  pericula  ac  damna  inferat,  quam  fuppreftio  fluxus  lochialis , 
quse  a  tam  levi  faepius  caufa  externa ,  e.  gr.  refrigeratione  corporis  , 
potu  frigido,  vel  animi  pathemate,  prsecipue  terrore  &  iracundia,  or- 
tum  fiium  trahit,  quorum  omnium  autem  ratio  vel  ex  hoc  folo  pate- 
re  poteft  ,  quod  lochia  &  menfes  vix  alia  ratjone  differant ,  quam  tem- 
pore,  quse  enim  ante  conceptum  erant  menfes,  illa  poft  partum  funt  lo- 
chia  ftride  ita  dicla;  quantum  autem  falutis  in  fluxu  mentium  natu- 
rali ,  ac  damni  vel  periculi  in  prseternaturali  fitum  fit ,  onmibus  no- 
tum  eft.  Sed  vela  funt  contrahenda,  nec  plura  admittit  pagellarum  an- 
guftia. 

Liceat  nobis  coronidis  loco  thefin  pluribus  probatam  dijfert.  d.  Teuf. 
cord.  p.  8-  qua  dicitur ,  non  raro  inflari  corpus  humanum,  ac  fiquis  ae- 
rem  fefe  expandentem  inflatione  immitteret ,  ut  &  verba  B.  Soceri  no- 
ftri  D.  D.  El.  Camerarii  in  dijf.  d.  fnbfid.  pre  arte  med.  ab  mitl.  pnewn. 
pet.  p.  29.  heic  adponere  ;  flatus  per  totum  corporis  ambitum  in  vafis 
etiam  poffe  reperiri ,  quis  dubitet?  Confirmante  id  authorum  experien- 
tia  &  praclicorum  obfervationibus ,  ubi  mira  adeo  faepe  occurrunt  phae- 
nomena  ,  in  quibus  folvendis  (  quod  &  in  aliis  cafibus  crebro  contingit ) 
nifi  idem  per  idem  ,  obfcurum  per  aeque  obfcurum  velis  explicare  ad 
lo  £7rsxnv  recurrendum  erit ;  oftendit  clare  inclytus  Royleus ,  productio- 
nem  bullarum  aerearum  in  minutiffimis  etiam  corporis  humani  parti- 
bus  contingere ,  dum  obfervavit  in  vipera  in  recipiente  exhaufto  tor- 
ta ,  manifefto  adparuiffe  confpicuam  bullam  hind  inde  moveri  in  aqueo 
humore  oculij  pofTe  autem  pari  ratione  e  fanguine  nonnunquam  aerem 
intertextum  emergere,  &  fub  flatuum  bullarumque  forma  per  corporis 
compagem  ferri ,    varieque  lsedere  ,  nullus  dubito. 

T    A    N    T    U    M. 


ABRAHAMI 


L  X  X  X  I  I. 

ABRAHAMI    VATER 

E    T 
J.    LAURENTII    WEIDNER, 

CHORDAPSUS    CELSI 

0CCAS10NE 

VENTRIS   ENORMITER   CONTRACTI 

1   N 

HOMINE     SUBITA    MORTE 

EXTINCTO    OBSERVATL 

[Witemberg.   14  O&obr.   J738. 


(  22?   ) 


Q.     D.     B.     F. 

Vltam  humrtnam  frngilem  &  caducam  effe  ,  omncs  qnidetn  mortalcs 
fuo  excmplo  comprobant ,  eam  vero  aura  fugaciorem  efle  ,  inprimis 
excmpla  eorum  confirmant  ,  qui  nullo  prxcedente  morbo  ,  mortis  pro- 
dromo  ,  inopinato  ac  faepe  momento  citius  ,  c  vivis  tolhmtur.  Veriiiime 
propterca  vita  humana  in  Sacro  Codice  fumo  ,  umbrac ,  aliiique  rcbus  fu- 
gacibus  sequipasatur.  Cur  vero  ac  quibus  cx  caulls  ,  homines  non  tantum. 
lenes ,  fcd  interdum  juvenes ,  ac  in  rlore  sctatis  conftituti  ,  robufti  ac  be- 
tie  valcntes,  faltem  apparenter  fani,  adeo  fubito ,  aut  paucarum  borarum 
fpatio  interjccTo  ,  e  vita  migrcnt ,  ob  caufas  abfconditas  &  in  obfcuro  la- 
tcntes  ,  adco  manifeftum  non  eft.  Obfervamus  contra  alios  cum  gravif- 
/imis  morbis  confliclatos  ,  atque  manifefta  vilcerum  vitaium  corruptione 
Lborantes  ,  impatibilibus  cruciatibus  afHicTos  ,  propterca  mortem  anxie 
appetentcs  ,  ejufque  dellderio  oblangucfcentes  ,  voti  fui  compotes  noa 
reddi ,  fcd  lento  grelfu  ad  mortem  properare.  Communitcr  quidem  ,  ubi 
homo  fubito  moritur ,  vel  tnortuus  reperitur  ,  culpa  in  apopAexiam ,  fyn- 
copen  ,  catarrhum  fuffocativum ,  (ine  caufse  cognitione  ,  conjicitur,  quod 
merito  reprchcndit  Nobil.  Dominrn  de  Heucher  in  dijfert.  Academica  ,  ds 
erroribus  circa  canfas  mortis  Jhbit.e ,  antehac  Anno  1703.  bic  habita.  Luce 
quidem  meridiana  clarius  apparet  ,  ipfam  vitam  primario  conllftere  ,  m 
circulari  fanguinis  per  corpus  motu  ,  huncque  non  tam  inftrumentum  , 
quam  ipfum  vit?e  fundamentum  dicendum  eife  ,  recle  indicat  Kornmannus, 
autor  dijfert.  de  morte  fubita  pracavenda  »  fub  Pra:(idio  Excellentilljmi 
Hojfmanni  Anno  1707  habitae.  Videmus  qnippe  vitam  cum  ipfo  circulo 
vitali  terminari ,  ac  non  nifi  eodem  deftructo,  finiri.  Non  minus  certum 
eft  ,  lircuitum  fanguinis  ,  ablque  refpiratione  atque  influxu  liquidi  ncr- 
vofi  ,  ne  per  momentum  continuari  potfe,  adeoquc  interccpto  hujus  mo- 
tu  ad  organa  vitaiia  ,  inprimis  ad  vifcus  primarium  ,  cor ,  vel  furHami- 
nata  penitus  refpiratione  ,  fanguinis  circulatio  illico  ut  deftruatur  ,  necelfe 
cff.  Non  tamen  omnis  fuffocatio  fit  a  catarrho  fuffbcativo  ,  (icut  nec  in 
apoplexia  mortuis  ,  femper  labes  cerebri  patet.  Non  enim  adeo  anguftis 
limitibus  caufas  mortem  inferentes  comprehendere  licet  ,  uti  quidam  an- 
tchac  feecrunt  ,  qui  neminem  abfque  febre  mori ,  afferere  non  dubitarunr. 
Nec  enim  fufficit  dfxiife,  hunc  vel  illum  apoplexia  ,  fyncope  aut  catar- 
rho  fuffbcativo  periffe  ,  fed  ubi  judicium  ,  inprimis  in  foro ,  dc  morte 
fubitanea  fercndum  ,  interiora  corporis  deruncTi  rimari ,  ac  vifcerum  fin- 
guloium  confiitutiones  examinare  convenit.  Culter  quippe  anatomicus 
hacTenus  caufas  pene  multas  ,  in  obfcuro  latentes  ,  ac  fpiiTiilimis  in  te- 
ucbris  involutas  ,  dctexit  ac  in  lucem  protraxit.  Ante  duos  annos  menfe 
Dijpitt.  Medico-Pratt,  Tom.  III.  Ff  Decembr. 


22<?  V    A    T    E    R  , 

Dccembr.  cadaver  bominis  mortui  ,  in  via  rcperti  ,  in  theatrum  nnato- 
micum  illatum  eft,  ut  pracmitTa  judiciali  fedtione  ,  quo  de  caufa  ir.urtis 
fubitaneae  ,  &  utrum  naturali  vel  violenta  morte  homo  peri  ffet ,  confta- 
ret ,  poftca  cadaver  diffeclum  in  publica  anatome  demonftraretur.  Nulla 
in  hujus  apertione  ligna  violentiae  pcrpeilx  apparuerunt  ,  vifcera  etiam 
omnia  bene  coniti  uta  faerunt,  folus  cana'is  alimeirorum  cum  abdomine 
extreme  contr.tcT.us  ,  ac  prxrerea  polypus  infigiiis  in  aorta  repertus  cft. 
Dignus  hic  nobis  videuir  cafus ,  qui  in  pracfenti  ,  loco  Oecuninis  inau- 
guralis  proponatur.  Confiderabimus  iraque  cnormem  canalis  alimentofi 
coardtationcm  ,  hujufque  pariter  ac  mortis  fnbitanex  inde  fecutx ,  caulam 
enodare  ftudebimus.  Faxit  Deus  T.  O.  M.  ut  hoc  cedat  in  fui  hono- 
rem. 


H     I    S     T     O     R     I     A. 

ACcidit  ante  duns  annos  d.  2  Decembris  ,  qui  erat  dies  Dominica  1.  Ad- 
ventns ,  ut  y  hedarius ,  24  circiter  annorum  ,  apud  nobdem  in  prxdio^ 
dimidio  abhinc  lapide  dislante  ,  Jtrvitia  facieus  ,  euimi  recreandi ,  ac  pro  mo~ 
re  vidgi ,  Jtomachum  cerevifix  polu  replendi  caufa  ,  ad  nrbem  nosTram  ambu- 
laret.  Hic  pojiquam  in  caupoua  cerevifiaria  perpotaverat ,  vefperafcente  aelo  , 
ante  portaruui  occlufionem ,  urbe  exiit ,  at  nondum  Jatiatus ,  atque  fat  te;;:- 
poris  fibi  fupereffe  ad  remeanhun,  ratut  ,  iu  fuburbio  mor<vs  ne&eudo  ,  com- 
potationem  multamin  noilem  protraxit.  Tandem  domum  reverfurus ,  via  fe 
commijit ,  fed  in  medio  itinere  morte  fnbitanea  opprejfus ,  alttro  mc.n.  mortuus 
repertus  esl.  Qiiandoquidem  er/o  ,  ubi  de  caufa  mortis  non  covfiabat ,  infpe- 
dione  legali  opus  fuit ,  jujfu  Alavjlratns  Academici ,  cui  jurifdidio  eo  in  loco 
competit ,  cadaver  ,  vi  mandati  regii  ,  in  theatrum  anatomicum  illatum  ejU 
ut  pritis  legaliter ,  caufam  mortis  detegendi  fcopo  ,  infpiceretur ,  ac  posihac  in 
anatome  publica  dijfecaretnr. 


S  E  C  T  I  0     CADAFERIS. 

Nlhil  exterius  in  padavere  obfervavimus ,  quod  ullam  violentix  per- 
pctfte  fu fpicipnem  in  animo  excitaret ,  neque  ctiam  gelu  eo  tempore 
urgebat ,  ut  eidcm  mors  repemina  adfcribi  potuiffct.  Unicum  ,  quod  in 
oculos  incurrebat ,  &  admirationem  omnium  excitabat  ,  fuit  contractio 
criormis  abdom  nis  ,  ac  retradtio  ad  interiora  ,  qua  foveam  fat  prpfun- 
dam ,  inter  coltas  fpurias  atque  oifa  ilei  eminentia  ,  formab.it ,  quafi 
homo  d:uturna  inedia,  aut  macie  confumptus  cffet ,  cum  tamen  relqumi 
porpus ,   quoad  faciem   &   artus  ,    canioium  &  fucci  plenum  appareret. 

Aperto 


C  H  O  R  D  A  P  S  U  S     C  E  L  S  I.  227 

Iftperto  abdomine  intcftina  omnia  adeo  co^rctata  fuerunt ,  ac  fi  nullarn  in- 
tus  cavitatem  habercnt ,  nihilque  continebant,  ac  lumbis-quafi  agghiti> 
nata  jaccbant.  Colon  quidcm  juxta  valvulam  magnam  ,  naturalem  am- 
plirudinem  ad  palmae  latitudinem  monttrabut ,  fcd  reliqua  pars  ,  qiuc  ;if- 
ccndendo  in  latcre  dextro,  fub  hepate  ,  vcntriculo  ntque  licne  tranii:  ; 
ac  in  flniftro  hypochondrio  verfus  inferiora  reflcctisur  ,  ad  prmcipium  uC 
que  recti  adeo  contracla  erat  ,  ur  intcftino  tenui  ariguftius  effet.  Jpfc 
ventriculus  ita  anguftatus,  utin  inteftinum  illurn  mutatum  dixiifes ,  qua» 
lem  figuram  nobis  «exlubuit  Rryjlh.  in  obf.  annt.  cbirurg.  6%-  figur.  13. 
Kectum  tnndem  inteftinum  a  fecibus  ,  cunei  ad  initar  intrufis  ,  valde  ex- 
tenfum  erat ,  arque  vcfica  urinaria  replcta  turgebat.  Dextrum  venrricuH 
orificium  ,  cum  parte  duodcni  rubedine  affectum  ,  levem  infhmmationem 
arguebat , .  vafa  ctiam  ventriculi  fauguine  grumofo  turgefcebant.  Reliqua 
Vifirera  abdominis  xque  nc  thoracis  ,  orsni  labe  vifibili  immunia  erant , 
ficuti  etiam  in  apertionc  capitis  poftea  facta  ,  nihil  peculiaris  obfervatum 
eft. 


T   H   E   S   I   S      I. 

QUandoquidem  in  fcctione  hujus  homiuis  nulla  violentise  figna  reperta 
funt,  neque  vitium  notubile  vifcera  monftrarunt ,  fed  fola  anguftia 
preternaturalis  canalis  alimentoii  obfervata  elt  ,  nullibi  alias ,  quum  in 
tubo  inteftinorum  ,  caufam  mortis  quxrendam  effe  ,  quilibet  videt.  An- 
guftia  enim  illa  canalis  alimentorum  abunde  teftatur  ,  vchementes  con- 
vulfiones  ejufdem  prscceffiffe  mortem  ,  utpote  quae  aliunde  derivari  ne- 
quit.  Non  enim  exiftimandum  ,  fenfim  ac  tarde  hanc  coardtationcm  ortam 
fuiffe,  uti  propter  diuturnam  inediam  ,  abftinentiam  a  potu ,  vel  ufum 
largum  potus  fpirituoforum  liquorum  ,  abufum  alimentorum  ,  aut  medi- 
camentorum  ficcorum  ,  aufterorum  atque  ftypticorum  ,  aromatum  ,  &  fi 
qnae  funt  alise  caufst,  qux  lente  eundem  erfectum  producere  queunt  ,  fie- 
ri  obfervatum  eft  ,  utpote  quarum  omnium  caufarum  nulla  in  noitro  lo- 
cum  invenit.  Potius  folam  convulfionem  hic  accufandam  ede  ,  confirmaC 
infuper  contentorum  omnium  ac  potalenrorum  ,  in  cop<a  aflbmptorum  , 
ex  ventriculo  &  inteftinis  tenuibus  expulfio  ,  per  vomitus  copiofos  &  ite- 
ratos ,  quos  quidem  nemo  vidit ,  cum  nullus  adfuerit  teftis ,  vacuitas  ta- 
men  tubi  inteftinalis  fatis  demonihat. 

T   H    E    S.      II. 

Eft  cnim  fpafmus ,  feu  convulfio  ,  contmctio  prceternaturalis  ,  valida 
ac  violenta  partium  membranofarum  ac  carnofarum  ,  ab  irritatione  fibra- 
rum  ncrvearum  iifdcm  intcrtcxtarum  ,    atque  hinc   pendcnte  influxu  & 

F  f    %  $>ref- 


223  V    A    T    E    R  , 

preifione  fortiori  liquidi  ncrvorum  eliftici  oriunft.  In  tales  enim  hjccuT- 
fiones ,  monente  Beiiino  Opufcul.  pnpof  I.  2.  de  ili-nutit,  veniiuu  partcs 
fent  entes ,  quoties  fetitiuin ,  hoc  elt  ,  in  mille  &  frequentiifimss  con- 
fcra<ftiones  &  diltraftiones ,  qu.e  m  ij  >ris  func  impetus  ,  quo  vividior  e!l 
f.nios.  Quanto  emm  dolor  elt  vehe.nentior  ,  dicit  Barth.  de  Mnor  Pa- 
thoi.  cerebri  c.  n.p.  344.  auanto  partes  aln  dt-je  magis  fenfiles,  tanto  ci- 
tius  &  gr jvius  potelt  fuccedere  convulfio  Convuiiionem  quidera  fieri  ,  vel 
arepletione,  ve!  a'o  uunitione,  ftuuit  Hippocratei  ■,  fedhmc  lententiam 
optime  cum  neotencorura  irritatione  coticiliari  pofle»,  ille  !.  c.  exponit , 
ranque  exe  nplo  punctur*  nervorum,  quam  predu  pede  convuMIones  le- 
quuntur,  illuftrat,  his  verbis  ufus  :  Qttandoquidem  panShtra  nervi  fuppe- 
ditat  argumentuiH  marimi  roboris ,  mso  qniden  judicio ,  ad  evincendum  ,  »*-i 
ritationem  ejfe  caujam  convuijfpnis ,  non  erit  imttile  hanc  caufam  pewtim  per- 
Jcrutari.  Concedo  convulfionerfubfeqni  punfihiram  nervi  ,  verum  vdim  dili- 
genter  attenli ,  quotnndo  iliud  contingat  ?  Dico  er.^o,  non  feqnitur  iiati.n 
ab  ipfo  injlichi  convulfio  ,  fed  plerumqne  dolor  vehementifJhnHS  ,  tumor  .  in- 
ftammatio  parth  affeJcZ ,  cuw  aftu  infigni ,  folent  pracedere.  Hinc  concludo 
irritationem  ipfamnon  debere  feparatim  confiderari ,  verttm  prottt  ftipata  eil 
ownibw  hifce  fymptomatibus.  Exquifuiori  autem  fenfu  prxdirae  funt  mem- 
branai  ,  atque  partes  membranofse ,  adeoque  irritatse  &  laceilitsc ,  do= 
lores  acutiilimos  cxcitunc. 

T    H    E    S.      III. 

""Conflatur  enim  canalis  aMmentorum  ,  ex  quatuor  tunicis  rliverfis  ,  la- 
fnellatim  ilbi  invieem  impoliris.  Harum  exterior  communis  audit,  quia 
cum  partibus  circumjacentibus  communis  ,  atque  gulae  in  thor;.ce  lita? , 
apleuia,  reliquo  veo  cana  i ,  ventricuio  atque  inteftinis  a  peritomeo  uc- 
cedere  creditur  ,  iildem  certe  coiuinua  elt.  Altera  mufculofa,  ex  fibris 
carneis  longitudinalibus  atque  circularibus  conltat ,  quibus  in  ventncu'0 
intertextae  funt  alne,  obliqne  excurrentes.  I  ertia  fub  h  >c ,  tuniea  ner- 
yea ,  in  canibus  quidem  firma  atque  tendinea,  in  homine  ve>o  ex  fila- 
mentis  laxius  cohxretuibtis  conftat ,  unde  etiam  flatu  immiflb  ,  in  mira- 
bi!em  cavernofam  texairam  exnanditur.  Diverlitatem  hanc  tunicac  ner- 
vese ,  in  pracparatis  inteltinorum  tunicis ,  ex  homine  &  c.me  dcfumptis , 
&  ab  invicem  feparatis  ,  monttrare  foleo  in  mufo.  Hax  juifce  Albino , 
in  defcriptione  nova  tenuium  inteftmorum  ,  tunica  potus  cavemulofi  , 
altera  &  interna  nuncupanda  venit  ,  diltinguendo  hac  ratione  hanc  ab 
illa  cellulofa  extema  Ruyfchii,  inter  communem  &  mufculofim  lita  ,  vid. 
heifieri  Compend.  Anat.  T.  II.  p.  S8  Qyamvis  hxc  ,  noltro  juilicio  ,  tu- 
iiica  feparata  dici  non  poilit,  quia  eodem  Aibino  obfervante ,  non  ambit 
inteftina  ,  &  ad  partem  fupcriorem  ,  a  mefenterio  averfam  ,  non  pertingrt, 
fed  digici  tranfverfi  circitcr  latitudine  a  mefemeno  terminatur,   ac  pin- 

gue- 


CTIORDAPSUS     CEI.SI.  229 

(jucdincm  continet  ,    qn.i  tfta  interior  pcnitus  dcftituitur.     Ilanc  tamen 
eellulofaaa  &  caverttoiam  mintnoc  rpiara  cunicam  nerveam,  fed  interh 
&  villofam  cxoanfam  eife  ,   indic.it    IVttUherm  iu  dijf.  innugural.  Ae  intesli- 
fiontui  anuistia  ,  «p objirmato  eorum  kabitus  vitio  §.  >'.   qua  de  r$  itft  exidi- 
mare  cucpit,  ex  quo  experimcnto,    ita  forte  ccdcnte ,   rrovo  ac  longe  mt- 
non  contextu  aliam  ,    fed  ver.im  &  djftinelam  ,   nrmioremque  nervcam 
tunicam  ,    a  m.ifculofa  fejungi  vidit  ,    uti   ibdcm   profitctur.     Perluftravi 
prop.erea  oculo  nudo  &  armato  ,   omncs  inrcftinornm  portiones,.  in  qui- 
bus  tunicam   iftam  ceHulofam  pracparavi  ,    quarum  haud  mediocris  eft  nu- 
roerus,  utrum  forte  tunicam  talcm  nerveam  ,  ab  cxpanfo  ifto  lanuginofo 
&  cellulofo  diftmctam  ,    obfervare  Hperet,  fed  voti  compos  redditus  non 
fui.    Aileivo  etiam  tunicas  inteftinorum  ab  invicem  feparatas  ,   in  liquore 
penduias  ,    in  quo  piaeparato  tunica  nervca  ,   inftar  telae  laxius  contextae, 
jipparet ,    pcr  quam  vaia  fanguifera  intcrtexta,  elegans  fpe&aculum  exhi- 
bent ,   nihil  vero  inter  hanc  &  mufculofam  ,   cujus  fibrae  annulares  nudse, 
ac  nulla  ali.i  membrana  tecftx  confpiciuntur ,   obfervavi  ,   quod  tunicae  no- 
mine  venire  poliet.   Propterea  tamen  nullatenus  id  negandum  cenfeo,  fcd 
U  teriore   indagine  dignum  judico.     Qiiarta  tandem  &   ultiina  canalis  ali- 
nv-Mitoli  tunica  villofa  ,    a  villis  tenuiilimis ,    quafi  in  holoferico  ,    in  fu- 
pcrhcie  incema  emiucnt.bus,    ita  didti  ,   in  qua   Ruyfchius  papillas  obferva- 
vit  ,    ac  viHo  papiilofam  e.un  appellavit,    Hehetim  vero  hos  villos  meras 
papilbs  cile  ,    pronunciavit ,    ac   propterea  mnicam  potius  papillarem  ap- 
.pella:  d.im  ciTe  judicavit.     Videnmr  autem   hae  eminentiae  nihil  aliud  efle  , 
itjuam  apices  vaforum  fanguferorum  ,    qui  repletioue  materia  ceracea  colo- 
raca  fucca,   enguncur  ac  curgidi  evadunt. 

T   H    E    S.      IV. 

Hae  tunicae  canalis  alimentofi  ,  uti  fubftantia  diverfac  funt  ,  ita  etiam 
tifibus  fpecialibus  deftinatae.  Tunica  quippe  villofa  orginon  fecretionis  eft, 
i\\  qua  ex  extrenns  arteriarum  propaginibus  ,  tranifudat  perpetuo  latex 
Jymohaticus,  quo  irroratur  canalis  ,  aque  intus  conrema  alimenta  fol- 
vuntur.  In  inceliinis  praererea  tenuibos  per  hanc  tunicam  ,  quae  aceura- 
tius  examinata  ,  cribri  inftar,  copiofiifima  foraminula  monft.  ac  ,  perco- 
lacur  chylus ,  atque  ad  vaforum  latfteoru  n  ofcula  ducitur.  Altera  ,  ner- 
vofa  dicta,  fenfum  canali  alimentorum  conciliat,  quo  ille  adeo  exquifito 
pollet,  ut ,  ficut  a  grat  s  alimentis ,  naribus  percrptis ,  aut  lingua  fal- 
tem  degultatis  ,  appetitus ,  ita  ab  ingratis  naufea  ,  vomitus  ac  purgatio 
per  inleriora  fequatur ,  &  a  quocunque  ftimulo  irritata  hac  tunica  ,  dolo- 
res  acutiili.ni,  fpafmi  ac  motus  convulfivi  oriantur.  Tertia ,  mufculofa 
vocata ,  ex  fibris  carneis  conftat ,  quarum  ordo,  obfervante  Heisiero  in 
tpwp.  anatom.  n.  209.  in  ventriculo  varius  ,  &  quaii  inextricabilis,  cum 
ouacdam  quafi  circularts  a  parce  fupeiiori  ad  inferiorem  defcendanc ,  aliae 

F  f    3  in 


230  V    A    T    E    R  , 

in  fuperiori  ventriculi  parte  ,  inter  utrumque  orificium  ,  aliae  n  fTnfftro 
orificio  ad  dextrum  oblique  cxcurrant ,  quxdarn  orificia  ambiant.  In  ce- 
fophago  vero  &  inteftinorum  tubo  annulares  atque  longitu dinales ,  &  rne 
quidem  in  inteftinis  rariores  ,  ac  maxime  in  parte  mefenterio  oppofita  , 
obfervantur.  Hujus  mufculofe  beneficio  ,  gaudet  canalis  alimentorum 
motu  ddatatorio  ac  conftriiftorio  ,  qui  periftalticus  dicitur,  in  gula  atque 
ventriculo  ,  cxtra  deglutitionis  atque  digeftionis  adtum  ,  obfcuriori ,  iri 
inteflinis  autem  mnmfcfto  ac  perpetuo  &  fuccellivo  ,  quo  lumbrici  repta- 
tum  repnefentant ,  propterca  ab  Allino  l.  c.  lumbricali  dicto.  Qiiarta  tan- 
dem  &  extima  membranofa ,  communis  dicta ,  connexionem  atque  fitum. 
naturalem  vifcerum  internorum  confervat. 

T    H    E    S.       V. 

Qucmadmodum  igitur  motu  hoc  naturaii  periftaltico  ,  juvante  aclionO 
diaphragmatis  &  mufculorum  abdominis ,  alimenta  in  vcntriculum  degbj- 
tita  ,  abfoluta  in  co  digeltione  ,  per  orihcium  dextrum  ad  inteftina  ,  ac 
per  horum  longum  &  anfradtuofum  ductum  ,  ufque  ad  inferius  guttur  fe- 
runtur  ;  ita  non  rato  contingit ,  ut  non  tantum  vcntriculi  contenta  ,  ftd 
etiam  ,  quae  longius  jam  per  inteftinorum  tenuium  cana'em  progrelfa  fun% 
imo  in  extremo  cafu  ,  ipfa  cxcrementa  ,  motu  convullivo  ,  eoque  inverfo 
&  retrogrado  ,  verfus  fuperiora  urgeantur  ,  atque  vomiru  rejiciantur  , 
quem  motum  antiperiftalticum  vocant.  Hunc  ad  eum  ufque  gradum  in- 
terdum  augeri  ,  atque  adeo  vc-hementem  fieri  poffe ,  ut  non  tantum  ali- 
menta  &  ex.crementa  ,  fcd  ctiam  clyfteres  injedti ,  atque  ,  quod  magis 
mirum  eft ,  fuppofitoria  per  os  rejeda  fint ,  autores  traduut.  Duos  talcs 
cafus  Sennertits  lib.  3.  prax.  p.  2.  f  2.  c.  I.  confignatos  reiiquit.  Pri- 
mam  ,  a  Jo.  Matth.  de  Gradibm  obfervatam  ,  hiftoriam  puellae  duodecinl 
annorum  ,  qua  ilia  ileo  laborans  ,  non  modo  feces  ,  fcd  clyftercs  injeclos , 
&  poftea  malo  per  triduum  invalefcente  ,  fuppofitorium  pariter  ,  &  itl- 
fuper ,  quod  fcre  omnem  fidem  fuperat ,  duo  alia  fuppofitoria  ,  alterum 
fimplici,  alterum  cuadruplici  filo  ad  coxam  aliigata  ,  ruptis  his  vinculis , 
vomitu  rejeciffe  fertur.  Alteram  ,  a  Jacobo  Oetheo  obfervatam ,  qua  par- 
tem  caudcbe  febaceac  ,  fuppofitorii  forma  in  anum  immiifam  ,  poftero  die 
a  fabri  ferrarii  Toldani  uxore  per  os  rejeclam  effe  ,  dicitur.  Peculiarem 
hac  dc  re  quseftionem  movit  Andr.  Flach  Argentinenf  in  dijf.  inauguraL 
de  pajfione  iliaca  quajt.  6.  num  motw  periflalticm  in  Jhitu  prxtematurali  in- 
verti  adeo  pojjit ,  ut  non  folum  feces  alvinx  ,  fed  &  clyjleres  immijji ,  n:c 
mn  fuppofitoria  applicata  ,  per  os  rejiciantur  ?  Hic  licet  id  de  fecibus  al- 
vinis  ac  clyfteribus  admittat ,  de  fuppoiitoriis  tamen  negat,  aut  fakem 
dubitat. 


T  H  E  S.  V  1, 


CHORDAPSUSCELSI.  23  r 

T  11  e  s.     VI. 

Hatc  utcunque  tradita  funt ,  in  medio  quidem  relinqirmus ,  propterea 
t,!  'icn  motus  ahtipcriftalticus  canalis  alimentofi  non  penitus  negari  debet, 
uci  fecerunt  Hagitenot  Societ.  Montifpejttl.  Socius  ,  £f?  de  St.  Atidri  Societ. 
Angl.  Sodalis.  Ili  qmppe  in  Bibliotheca  Artgl.  T.  II.  Part.  II.  Artic.  VI 11. 
p.  4^2.  rootum  inteftinoniffl  praeternatura  em  antrperiftaltieum ,  ex  iiiaca 
oblfcructioue  ortum  ducetv.em  ,  allegatum  oppugnarunt,  cumque  ima.;i- 
fianum  elfe  judicarunt,  malum  iliacum  ,  non  per  obftructionem  intefti- 
poru  n  ,  fed  per  violentam  mufculorum  abdominis  contractionem  produci, 
aiH  nrauces.  Dn.  de  St.  A-tdre  feorfim  Anno  17 17.  d.  21  Mart.  fuam, 
rirca  llei  na-uram  ,  erga  Societatem  Anglicanam  explanavit  mentcm  ,  fup- 
ponendo  morbum  hunc  conliltere  in  contractione  violenta  mufculorum  ab- 
dominis ,  induccam  a  refiftentia  contentorum  in  iuteftinis.  Kx  compara- 
tione  enim  fymptomatum  in  hoc  morbo  obfervatorum  ,  cum  iis  ,  quae 
concomicantur  hcrniis  ,  m  mifeftum  elfe  ,  Chordapfum  ,  Celfo  didtum  , 
elfe  morbum  ,  in  quo  inteftina  &  omentum  ,  interdum  etiam  pancreas  , 
lien  &  mefenterium  ipfum  ,  ita  verfus  fuperior.i  propellantur  ,  ut  per 
diaphragma  dilatatum ,  velruptum,  in  thor  cem  penetnent.  Celfo  autem  , 
monente  Goh/ioiaAJ.  Btro/in.  hic  alfingicur  defc.ipcio  morbi  ,  quam  ne- 
mo  unqua.n  iifdem  expreftionibus  ibi  inveivet.  Ica  enim  Celfm  l.  4.  de 
melicina  cap.  13.  Dioc/es  Cary.tim  temtioris  inteftini  morbnm  Chordapfitm  , 
plcniori*  i/eon  appellavit.  A  plerifqite  viJeo  nttnc  i//wn  priorem  i/eon ,  hnnc 
colicon  nonnari.  Conrirmare  inte  im  St.  AnJre  luam  fententiam  niticur, 
fectione  hominis,  in  qua  mufcu'os  abdominis  adeo  contractos  invcnit  , 
ut  fere  impoilibile  fuent ,  eofdem  euicro  jacutitfimo  perforare,  colon  vero 
&  maxima  pars  omenci ,  per  ddatarum  diaphragma  eo  in  loco  ,  quo  ner- 
Vus  intercoftalis  cranlit ,  in  thoracem  pene  ratfe  ,  obfervavit.  Dn.  Ha- 
guenot  vero  fententiam  fuam  inferuit  Diario  Academ.  Scient.  Parifienfis 
Anno  I7ll-  qua  exclufo  omni  motu  antiperiftaltico  ,  a  folo  moru  dnph- 
ragmacis  &  mufculorum  abdomin.s  dichrono  &  reciproco  ,  &  naturalem 
&  praeternacuralem  in  inteftmis,  contentorum  progreifum  perfici ,  ftatuit. 
V id.  AJa  Med.   Bero/in.   Dec.  2.    Volnm.  IV.  n.  I. 

T   H    E    S.      VII. 

Dicto  loco,  auctor  horum  actorum  Gohlitis  examinavit  ,  pluribufque 
QfgumentiS  confutavit  hanc  theoriam  ,  mouftrandb  ,  allegatum  a  St. 
Andre  eafiim  nihil  aliud  evincere  ,  quam  quod  d  ncur  cafuj ,  qui  prse  fe 
ferant  extermm  fpeciem  paifionis  iliacae  ,  in  vera  tamen  rei  eflentia ,  li- 
ftant  mocbum  ,  in  kefione  fitus  parcium  confiftentcm  ,  admodum  rarum , 
j^uem  apto  nomine  ,   herniam  ventticuli  appelLri  poife  ,   ldem  exillimat , 

ad 


232  V    A    T    £    R  , 

ad  quem  viotenta  magis  caufa  omnino  requiratur  ,  quam  in  ordinarta  pnfc 
iione  iliaca.  Dicit  autem  idern ,  theorema  ifrorum  virorum  merum  fa- 
peie  mcchanifmum  ,  &  neceifitatem  immutabilicer  ,  fecundum  conceptum 
&  prxjudicium  ,  fiendi  implicare  ,  quod  autem  a  corpore  vivo  ,  &  a  prin- 
cipio,  libertate  agendi  inftrudo ,  longe  alienum  iit.  Supponit  quippe  in 
corpore  anim-ili  vivo  ,  motus  non  pro  limplicitcr  mechanjcis  ,  fed  mccha- 
nico-ofgunicis  habendos  eife  ,  totumque  corpus  vivum  ,  fyftema  nervo- 
fo-fibrofo-tubu!ofum  ,  infervirc  fuo  moderatori  pro  inftrumento  ,  median- 
te  quo  ,  miidarum  partium  curfum  ex  arbitrio  dirigere  queat.  Hac  ratione 
cadere  ornnia  ,  a  Haguenotio  fuppofita  ,  &  contra  motum  inteftinorum 
periflalticum  mota  dubia ,  concludit,  dicens ,  Mechanicos  iftos  contra- 
rios ,  in  eodem  vifcere  ,  motus  non  capere  ,  utpote  qui  cum  puro  puto 
mechanifmo  conciliari  non  poflint.  Negotium  tamen  ex  organifmo  optime 
explicari  poflb  putat,  tjua  anima ,  quae  vitse  prsciidium  tenct  ,  agat  vel 
fijciac  pro  lubitu. 

T   II    E   s.      V  I  I  t 

Nos  quidem  nullatenus  cum  di&is  viris  Haguoiotio  &  dc  St.  AndrS 
motum  aruiperiftalticum  negantes ,  facere  potfumus  ,  fed  potius  cum  Gohlia 
judicamus  ,  neminem  iibi  perfuaderi  paifurum  ,  inteilina  in  morbo  lliaco 
manere  in  inactione ,  &  habere  fe  inftar  utriculorum  plcnorum  ,  ab  extra 
faltem  compreiforum.  Nullatenus  tamen  fundamentum  hujus  cheorematis  , 
cum  ipfo  mechanifmo  tribiumus  ,  fcd  potius  mechanifmi  male  applieati ,  vi- 
rium  eife  judicamus.  Nemo  mechanicorum  ,  prjccer  dictos  viros ,  negavit 
motum  antiperiftalticum  ,  omnes  admittunt ,  motus  contrarios ,  diftindis 
temporis  momentis ,  in  canali  alimentorum  ,  fieri  poife  ,  &  eodem  quoque 
tempore  ,  in  diveriis  ejus  partibus  peragi ,  uti  ipfa  experientia  id  confirmat, 
ac  vel  fola  cholera  evincit.  Sed  quis  motus  contrarios,  uno  eodemque  tem- 
pore  ,  ac  in  una  eademqite  parte  ,  fieri  ciedat ,  aut  unquam  obfervavit  ? 
Oyis  fibi  perfuadere  poterit,  animam  pro  lubitu ,  hos  motus  contrarios* 
producere  poife  i  Videmus  quippe  animam  ,  omni  fua  cogitandi  vi ,  qual 
pollct,  efficere  non  poife  ,  ut  pulfus  cordis  &  artcriarum  per  momentum 
ccifet ,  ut  motus  periftalticus  inteftinorum  quiefcat.  Aliter  fe  res  habet  cuni 
motibus  mixtis  earum  partium  ,  qui  proptcr  ncrvi  vagi  ac  intercoftalis  con- 
junclionem  fiunt ,  adeoque  partim  involuntarii  ,  partim  voluntarii  funt , 
de  quo  vid.  Vieujfeusin  Neurographia  l.  I.  cap.  20.  &  lib.  3.  cap.  4.  Quem- 
admodum  autem  motus  naturalis  &  digeftorius  contentorum  ,  eorumque 
per  canalem  alimentofum  promotio  ,  aeque  ac  fecum  cxclufio ,  non  folo 
motu  periftaltico  inteftinorum  perficitur ,  fed  actione  diaphragmatis  atque 
mufculorum  abdominis  reciproca  ,  apprime  juvatur  ,  ita  quoque  in  malo 
iliaco  ,  ac  aliis  morbis,  vomitus  non  a  folo  motu  antiperiftaltico  inteftino- 
rum  pendet,  fcd  diaphragma  atque  mufculi  abdominis ,  utpote  caufx  focise, 

firauJ 


CHORDAPSUSCELSI.  433 

(imul  agunt.  Comprobat  hoc  pulchro  cxperimcnto,  frequcnter  faclo,  Bay- 
leus  in  bijiit.  Vhyfic.  Tout.  111.  Tr.  11.  I.  2.  c.  2.  fett.  I.  difp.  I.  artic.  7.  ubi 
docct ,  fi  cani  cum  cibo  aut  potu  ,  dctur  fublimatum  corrofivum,  ftatim 
ac  ventriculus  vencni  aculcis  pungitur  ,  potum  ingcftum  rcjici  vomitu  , 
hunc  tamen  abdomine  aperto,  ftatim  ceffare,  fcd  mox  redire,  fi  partes 
abdominis  fcjundac  confuantur. 

T   H    E    S.      IX. 

Sed  revertendum  nunc  ad  noftrum  cafum  ,  qt  videamus  ,  quonara 
morbo  defunclus  laboraverit ,  qui  illum  tam  fubito ,  &  adeo  brevi  tem- 
poris  intervallo ,  jugulavit.  Nullam  vifceris  nobilioris  labem  manifeftam 
adfuiffe  ,  ex  fcdtione  cadavcris  ,  fupra  expofita  ,  conftat.  Sola  itaque  con- 
ftridtio  practernaturalis  ,  totius  canalis  alimentorum  fupereft  ,  quac  de  mor- 
bb  fatali  teftatur.  Hanc  vero  non  aliunde,  quam  a  praegrefTo  fpafmo  ac  motU 
convulfivo,  a  ftimulo  atque  doiore  undecunque  ort®  ,  derivari  pofTe ,  fa- 
pra  vidimus.  Quamobrem  cHcam  convulfivam ,  aut  ma-lum  iliacum  hic 
accufandum  effc  ,  quiiibet  videt.  Utrumque  quippe  imeftinum  ,  vel  totiim 
notius  .canalem  arfcdum  fuiffe  ,  circumftantise  ,  in  feclione  annotatae,  de- 
clarant.  Caufas  mali  iliaci  ex  fe&ione  cadaverum  ,  allegat  Ruyfchiui in  ob- 
ftrv.  anatom.  d)irurg.  91.  primum  nervorum  in  inteftinis,  fi  non  irt  tottirn*, 
•Jaltem  ex  parte  obftructionem,  tmde  inteftina  prasfertim  tenuia  qtienttir1, 
ac  a  motu  periftaltico  defiftant,  fecundo  ,  obftrudioiTcm  intcftiirorum  a  fe- 
cibus  ,  rebus  prscternaturalibus  e.  g.  olTibus  ac  fimiiibus  folidis  degiuticis, 
tertio  ,  fufceptionem  feu  ingreffum  inteftini ,  quarto ,  contractionem  &  co- 
arctationem  inteftini ,  quinto,  herniam  inteftinalem  ,  fexto  ,  inflammatio- 
jiem  inteftinorum.  In  noftro  exemplo ,  tum  obftru&io  inteftini  recti  a  fe- 
cibus  fpiflis,  in  illud  cunei  inftar ,  intrufis ,  &  ilei  eirca  valvulam  Bauhint, 
unde  principium  coli ,  juxta  illam  extenfum  ,  repertum  fuit ,  tum  coar&a- 
tio  non  partis  inteftini ,  fed  totius  canalis ,  tum  etiam  inflammatio  in  duo- 
deno  ac  jejuno  adfuerunt.  Quaenam  vero  harum  caufarum  prior  reliquis  ex- 
titerit ,  ac  iftas  produxerit ,  difficile  determinari  poteft.  Sufficit ,  quod  una- 
quxque  earum  ad  morbum  excitandum,  acnifl  removcri  queat,  mortem 
iuducendam .,  apta  fit. 

T  H  E  s.     X. 

Hoc  tamen  mirum ,  mortem  adeo  brevi  temporis  intervallo  infecutam 
fuifle,  cum  alias  homines  ,  interdum  ileo  fataliter  decumbentes  ,  per  plures 
dies  torminibus  atrociiiimis ,  aliifque  graviflimis  fymptomatibus  aflligan- 
tur ,  antequarn  vitae  finis  imponatur.  Accelerationem  mortis  in  noftro  ma- 
xime  tribuendam  effe,  polypo  ex  aorta  juxta  lumbos  prodeunti ,  non  fine 
ratione  judicamus.  Concreta  talia  fibrofa ,  quae  polypi  appellantur  ,  in  vi- 
viji  »09  pfacexiftere ,  fed  nihil  aliud  efTe  ,  quam  fanguinem  ,  poft  animaliura 

Dijfutt  Mt&icfj.£ra$%  Tom.  III.  Gg  mor. 


234  V    A    T    E    R  ; 

mortem  refrigeratum  &  grumofum  ,  afferere  aufus  eft  Kerckringith  fpicite*. 
anat.  obf  73.  eofque  ideo  pfeudopolypos  appellavit.  Polypos  tamen  veros 
a  fanguine  grumofo  toto  coelo  differre,  ipfa  autopfia  monftrat,  talefque  haud 
raro  in  cadaveribus  repcriri ,  fectiones  anatomicse  confirmant.  Eofdem  etiam 
in  corde  ipfo  *  aut  canalibus  circulantibus  hserentes ,  pro  fubjecti ,  in  quo 
latent,  item  magnitudinis ,  conformationis  atque  fitus  divcrfitate  ,  infignes 
in  viventibus  ludere  poffe  tragcedias ,  nemo  inficias  ibit ,  qui  occonomke 
animalis  levem  faltem  notitiam  habet.  Sanguinis  quippe  motum  retardan- 
do  atque  turbando ,  varia  fymptomata  ,  palpitationcs  cordis ,  lipothymias, 
afthma ,  ac ,  fi  inprimis  grandiores  fint ,  aut  loco  moveantur ,  apoplexiam,- 
fuifocationem  *  ipfamque  mortem  repentinam  producere  poffunt.  Quando- 
quidem  igitur  in  noftro  polypus  ,  in  refeclione  aortae ,  in  regione  lumbo- 
rum  ,  nullibi  adhserere  vifus  eft ,  fed  ex  arteria  libere  prodiit  ac  excidit , 
haud  levis  adeft  fufpicio  *  eundem  forte  fublimius  in  aorta  hsefiife ,  &  (iwe 
ob  convulfiones  ,  Cive  alia  ex  caufa  ,  fede  fua  exturbatum  atque  propulfum, 
circulum  fanguinis  irt  mefenterio  ac  reliquo  canali  alimentofo  cohibuiffe  , 
quod  turgefcentia  vaforum  mefentericorum  fuadet.  Huic  enim  obftaculo , 
libero  fanguinis ,  per  aortafh  inferiorem ,  progreifui  oppofito ,  adfcriben- 
dum  efle  judicamus  ,  quod  dolofes  &  motus  convuifivi  in  inteftinis  eo  uf- 
que  inereverint,  ut  his  una  eum  mufculis  abdominis  ad  interiora  validitfime 
contradlis  ,  accedente  corivulfione  reliqUonim  abdominis  vifcerum  ,  ac  ip- 
forum  truncorum  circulantiur»  *  circuitus  fanguinis  vitalis  interceptus ,  vi- 
twque  finis  impoficus  fuerit, 


JOHANii 


L  X  X  X  !  I  I. 

J  O  H  A  N,     Z  E  L  L  E  R 

E    T 

IMMANUEL     f  EISMANN 

DOCIMASIA,     SIGNA,     CAUSI 

E   T 

NOXA   VINI   LITHARGYRIO   M  AN  GONISfA  Ti; 

VARIIS    EXPERIMENTIS    ILLUSTRATA. 

Tubiiig.  23  April,   1707» 


G  g    2 


(  237  ) 


2.    e. 

EQuidem  mens  erat ,  hanc  ,  quam  fnpremls  ,  ut  ita  dicam  digitis  tailam 
jam  fijhmtts  ,  Differtationis  Inauguralis ,  materiam  fufnts  excutiendi  , 
ntque  variis  experimentis ,  non  ab  Uno  hinc  inde  artis  Antiftite  curiofo  uoh 
minus  ,  quam  felici  fpecimine  fa&is  ,  clarhts  iilujWandi ,  idqne  eo  mag/s ,  quo 
fltts  labes  quxdam  epidemica  non  tam  agrotantium  vifcera  ,  quam  meden- 
tium  animos  haclenns  torferat  ,  imo  quoflam  viua  noxia  dulcedine  adulterata 
bibere  folitos  letho  dederat ,  &  funere  merferat  acerbo.  Non  ticuit  atttem 
illud  prmjiare ,  partim  ,  quod  varia  nobis  intervenerint  negotia  ,  partim  , 
quod  nimis  cito  Solennitas  Doctoralis  dies  indicfus  fit.  Coacli  hinc  fuimus  iit 
compendium  omnia  redigere  ,  atque  brevijjimis  exeqtii ,  qttod  prolixitts  •  Le- 
ftori  Benevolo  fijfere  volnimus.    Faveat   Deus  T.  O.  M.  inftituto  noftro. 


C   A   P   U   T      P   R   I   M   U   M. 

Recenfem   Vhxnomem. 

i     t 

TEmere  fatls  *  ac  infaufto  fpecimine  repetitse  fuerunt  prseterito  anno 
1705.  quo  propter  aeris  inclementiam  nec  uvsc  maturitatem  ,  nec 
vina  dulcedinem  fuam  erant  adepta  ,  peftiferae  illae  fraudes  vinofae  ,  die 
Wein  -  Verfdlfchungen  ,  quae  ante  duo  ,  &  quod  excurrit  ,  luftra  ob  ean- 
dem  vini  immaturitatem  &  aufteritatem  Sueviam  noftram  permearunt  : 
prius  autem  iftse  jam  a  plurimis  adhinc  annis  imo  feculls  circa  vina  faclye 
&nt ,  affirmantibus  id  recefluum  ab  annis  1487  »  1498  >  ifoo,  1 548  » 
&  1577.  ab  Imperatoribus  factis  promulgationibus.  Videantur  quae  in 
E.  N.  C.  Dec.  3.  A.  5.  &  6.  obf.  26i.  a  Celeberrimo  Dn.  D.  Reijelio  juffu. 
SereniJJimi  typis  excufa  funt  j  quos  receflus  fi  cui  1'buerit  integros ,  eof- 
que  ab  erroribus  typographicis  correctos  ,  una  cum  Cunr.  Celtis  primi  in- 
tet  Laureatos  Germanos  Poeta  gravi  invecliva  in  vini  corruptores  adfpice- 
re,  legat  JCtiflimi  Dn.  Joh.  Fhil.  Dattii ,  Confiliar.  Wiirtemb.  fol.  632. 
ufque  639.  in  Voluminis  Rerum  Germanic.  NovhT.  de  Pace  Publ.  lib.  3. 
•ap.  14.  Non  autem  in  fola  noftra  Suevia  artes  hse  malignse  refurrexe- 
runt ,  quibus  vina  acida  ,  afpera  &  auftera  ad  bibaculorum  palatum  nebu- 
lones  accommodarunt  ,  ac  lithargyrio  &  marcafita  edulcorarunt.  Sed  & 
eodem  plane  tempore  ,  anno  fcil.  1695.  eadem  penitus  methodo  ,  ^odem- 
quc  inieliei  fucceflu  parilis  fraudulentia  in  aliis  vel  regnis  ,   vel  regionibus 

G  g     3  obfer- 


233  Z     E    L    L    E    R  , 

obfervata  fnit,  in  GaUia  prsefertim ,  (cui  alias  natales  fuos  dicitut  de- 
bere ,  )  ac  Lotbaringta ,  ita  uc  Re.x ,  qiii  nec  minores  circa  vina  fraudes 
fert ,  diras  contra  ejufcemodi  Impoftores  ^poenas  capitis  exercere ,  &  ad 
triremes  relegare  illos  coactus  fucrit.  Nec  ab  his  mangonifationibus  Auftrist, 
nec  Frwconia ,  nec  etiam  loc.a  cis  &  trans  Bi)en.ana  audjebantur  immunia, 

$.     I  l 

Tutius  alias  inclementioribus  iftis  temporibus  vina  acida  &  afpera  edut- 
corare  nonnulli  ftuduerunt ,  paffulis  nempe ,  faccharo  ,  aliifque  aromati- 
fcus  ,  quod  ,  licet  non  cum  periculo  hominum  fiat ,  non  tamen  fine  frau- 
de  fuccedit,  dum  viua  acida  divendere  pro  generofis  cariori  pretio  co- 
nantur.  Alii  vina  nobiliora  dulcia  reddunt ,  muftum  a  fermentatione  im- 
pediendo  ,  quae  vulgo  Gefangene  Wein  dicuntur  ;  qualia  funt  Galiica  x 
die  Franzwein  ,  quae  Angfiae  ,  Belgio  praeprimis  ,  atque  Regnis  Septen- 
trionalibus  pro  potu  ordinario  inferviunt ,  in  loco  autem  fuo  natali  talem 
faporemnon  habent.  Hxc  vina  cum  tenuioribus  noftrates  mifpent,  ut  ma- 
jorem  ipfis  gratiam  atque  dulcedinem  concilient. 

$•     III 

Maledidum  vero  illud  artificium  eft >  quo  deteftando  conamine ,  ac 
temerario  aufu  lithargyrii  vel  Saturni  faccharo  ,  vel  vitriolo  vina  imma- 
yura,  acida  ,  &  auftera  grata  atque  dulcia  reddunt  ,  &  fub  ,ifta  dulcedine 
ticta  generofiora  illa  ac  fortiora  quafi  exhibent. 

*.    I  Y. 

Pr^eftant  hoc  variis  modis.  Nonnulli ,  tefte  Brunnero  in  E.  N.  C.  A.  4. 
Dec.  3.  obf  92.  lithargyrium  in  fubftantia  vinis  immittunt.  Bifmuthum 
alii  huic  addunt ,  abfque ,  vel  cum  taeniis  fulphuratis.  Alii  tin&uram  in- 
de  parant ,  ac  certa  dofi  vinis  illam  immifcent.  Diu  autem  vina  haec  ho.c 
'  modo  iiifucata  dulcedinem.  &  fuavitatem  fuam  non  retincnt ,  fed  fpatio 
3  vel  4  menfium  illam  vel  dimittunt  ,  vel  tenuia  admodum  evadunt.  Ju- 
bent  hinc  impoftores,,  ut,  quantocyus  fieri  poffit,  vendantur. 

V 

Turbse  &  fymptomata ,  quae  ab  adulterato  hoc  vino  moventur ,  varia 
funt ,  pro  diverfitate  temperamentorum  ,  natune  roboris ,  vitae  generis  , 
quantitatis  haufhc ,  atque  contiriuationis.  Qui  eo  (ek  ingurgitarunt  ni- 
mium^  dolores  capitis  enormes  paffi  funt,  deliria,  furorem  quafi  mania- 
.c.um ,   atrociorcmque  longe ,  ac  ab  alio  meri  potu  nirriio ,  &  ad  ebrietatem 

ufque 


DOCIiM.  VINI  LITHARC.  MANCONISATL      239 

ufque  haufto  fieri  folet ,  diutius  muko  durantem  ,  pecloris  &  prxcordio- 
rum  gravitatem  ,  dolorcm  ,  tuflim  &  febrem.  Quibus  putus  hic  vel  quo- 
tidianus ,  vel  frequentior  eft  ,  non  tamen  adeo  Iargus  ad  inebriationem; 
ufque,  illico  quidem  exinde  non  laeduntur  ,  fenfirh  autem  fenfimque  va- 
ria  experiuntur  mala  ,  quse  cum  ab  initio  levia  fint ,  neque  curant ,  ne- 
que  animadvertunt ;  fucceflivc  autem  dolorem  hypochondrii  finiftri,  ven- 
triculi  gravitatem  ,  inflationem  &  tabem  fentiunt  :  alius  robuftior  parilcs 
ftomachi  dolores ,  tolerabiles  tarfieri  fuftinuit ,  ab  initio  mox  ceffantcs  , 
mox  redeuntes ,  dolorem  gravativum  circa  prxcordia  ,  de  qiio  tamen  pri- 
mis  annis  graves  querelas  agere  noluit ;  huic  afthma  fucccffit  pcrpetuum  , 
certis  temporibus  fuffocationem  minans  ,  non  riifi  largiflimis  &  frequen- 
tioribus  cedens  venxfectionibus  :  iritermedio  (amen  tempore  refpiratio  fa- 
cilior  erat ,  ita  uf  operx  fu<c  vacarit.  Crevit  autem  afthma  ,  pedes  intu- 
rnuerunc ,  evanuit  appctitus ,  corpus  a  parciore  paftu  multo  fudore  dir- 
fluxit ,  vihurri  etiairi  gerierofum  toferare  riori  potuit,  pedtus  aqua  reple- 
batur ,  donec  rupto  veritriculi  pofticam  mediam  &  finiftram  pattem  oc- 
tupante  abfceffu  ,  rion  autem  nifi  poft  mortem  cognito  ,  fanguineque  cum 
fnulto  pure  rejedo  obiit.  Alius  ab  eodem  potu  frequentiore  ,  non  tamen 
exorbitante ,  iri  tormina  levia  veiitriculi  incidit ,  qux  ,  poftquam  fefe  ine- 
briaflfet ,  elapfis  poit  aliquot  horis  adeo  acuta  fuerunt  reddita  ,  cum  tanto 
ardore  ,  quafi  eontinuus  ignis  ureret  in  ventriculo  ,  ut  vix  eadem  tu- 
lerit.  Febris  hlnc  acceridebacur  continua  ,  cum  deliriis ,  perpetuo  ven- 
tficuli  ardore  ,  &  dolofe  certi  alicuius  fpatii  in  finiftro  hypochondrio  , 
(  quod  prse  dextro  folet  afrlci ,  )  magnitudine  quartse  paftis  floreni ,  con- 
ftante  ad  hunc  ufque  diem  ,  licet  nunc  mitior  longe  fit ,  per  decem  jam 
menfes  durante.  Diu  miferam  Vitam  seger  ttaxit,  totus  contabefcens  , 
melius  tamen  nunc  ab  aliquo  tempore  degens.  In  vietore  ,  qui  exitialeni 
&  diabolicam  hanc  artem  bene  calluit ,  atque  ante  duojamluftra,  cum 
multorurh  nece  ac  damno  ,  nefcius  forfan  tum ,  num  adeo  maligna  fit , 
exercuit ,  eamque  pfjeterito  annO  1705.  repetiit  :  iftius  tamen  tam  ferise 
ac  feverse  Prohibitionis  optime  gnarus  ,  ac  taritam  ftragem  inde  illatam , 
tantaque  mala  ab  ea  inducla  fuiffe  ,  (  poftquam  cognoverunt  medici ,  il- 
lam  tot  fyrriptomatum  caufam  effe ,  &  originem ,  atque  hinc  in  Caupo- 
nes  &  Oenopolas  fevefiffime  inquifitum  fuit  ,  utut  alii  transfugae  vitam 
falvatint  fuam)  nihilofecius  pagos  hinc  inde  dolo  malo  permeavit ,  cau- 
ponibus  tincturam  fuam  ,  tanquam  innocens  medium  &  mixturarn  ,  in  fe 
humanis  corporibus  non  damnofam  ,  cum  additamento  ,  ni  mifseatur  & 
bibatur  nimium  ,  dolofe  ,  &  fub  variis  fpeciofis  prsctextibus  dedicavit ,  ob- 
ftinate  extulit  &  obtrufit :  atat  ob  nefandum  id  fcelus  prseprimis  propte* 
vinorum  totupliciter  commifTam  falfificationem  &  damnofam  iftius  artis 
diffeminationem  elapfo  anno  capite  plexus  feclioni  publicae  (jujfu  Serenif- 
ftmi  Domini  Nofiri ,  qui  fmgulari  Gratia  in  fiudia  tot  quovis  nnno  nobis  ca- 
davera  concedit ,   atque  fuis  advehi  fumftibm  ctirat ,   quot  ah  Tpfo  fubmijfe 

petun- 


240  Z    E    L     L    E    R  ,' 

fcttmtur  i  fro  qua  Ducali  Clementia  publicax  Jpji  atque  himillimas  gratiat 
titcimus ,  &  omnia  profpera  Tuuto  Principe  digua  vovemus)  fubjectus  fuit , 
in  quo  fcquentia  fuerunt  obicrvata  :  ventriculus  erat  inflammatus  ,  potif- 
iimuin  m  iiniftra  parte  :  hinc  omnia  vafa  capillaria,  quotquot  ibi  cxiftunt, 
turgebant  fanguine,  adeo  inde  confpicua ,  ut  ceram  illis  inje&am  fuiifc 
putalfes ,  abfque  taaien  corruptione  fubftantiae ,  ejufque  corrofione.  Iii- 
tciiina  cernebantur  falya,  &  quidem  tam  duodenum  cum  reliquis  tenui- 
bus ,  quam  craifa  ;  g  andulae  eorum  erant  naturalis  magnitudinis  ,  seque 
ac  iltae  m  Mefenterio ,  ut  nec  minimus  in  illis  tumor  vifus  fuerit.  Vafo- 
rum  laSttorum  ramificatioues  in  inteftinis  fucco  la<fleo  feu  chylofo  tume- 
bant  omnes  adeo  nitidae  in  toto  jejuni  ac  fere  ilei  decurfu  ,  ut  cujufvis 
ramuli  majoris  ex  dictis  inteftinis  verfus  pancreas  Afellii  egredientis  (qiii 
innumeri  func  aque  ac  fanguivehi)  origines  capillares  eodem  modo  ,  ac 
vaforum  fanguivehorum  extremitatum  ramificationes  mukivariae  pef  fcli- 
cem  alias  cerae  injeclionem  confpicuae  egregie  videri  potuerint ,  &  ultra 
menfem.  ita  perftiterint.  Chylus  in  illis  erat  difficulter  mobilis.  Maleficus 
parum  edit ,  neque  ipfo  executionis  die  ,  neque  antecedentibus  ;  hinc  & 
ventriculus  &  inteftina  tenuia  chylo  &  excremcntis  obfervabantur  vacua. 
Lien  erat  putridus  ea  parte ,  qua  ventriculum  refpicit  ad  medium  ufque 
corpus  fuum.  Hepatis  (quod  admodum  intumuit ,  &  ad  lieriem  ufque  ex- 
f  orrcclum  Fuit ,  cui  etiam  adhaefit,  )  pars  concava  colorem  habuit  lividum 
&  coerulcum  ,  abfque  tamen  corruptione.  In  aliquibus  puhmnum  partibus, 
W  &  \nj?leur.a  varia  apparuerunt  mfiammationwn ftjgmata, 

§.  y  i 

Caeterum  cpmmuuiillma  &  frequentiflima  fymptomata  a  vino  ifto  pro- 
•duci  fohta  fuere  cp.^ca  convulfiva  ,  tuffis  ,  afthma,  halitus  ftercoraceus  , 
alvi  conftipatio ,  parefis  ,  aftHritis  ,  &  tandem  convulfiones  ,  quae  mors 
excepit  segrotantibus  dolprnm  faevitie  confumptis  atque  emaciatis.  Va- 
riant  autem  ijla ,  nec  opriia  pro  fubjedtprum  aliarumque  fupra  memora- 
tarutn  circumftantiarum  yarietate  uno  modo  fefe  habent ,  ut  quivis  me- 
.dicus  prseter  confueta  &  familiaria  quoque  particularia  obfervaverit ;  Vi- 
fiarius  in  £.  N.  C.  Dec.  3.  A.  4.  obf  100.  fi?ec  nptavit  :  Omnes ,  qiiot- 
quot  biberunt ,  consirici.iouem  gu}&  £5?  comprejfionem ,  d,olorem  ,  ac  ulcero- 
fkffi  difyofyionem ,  (utfibi  ipfis  yidebatur)  ventriculi  ac  prxcordiorum  f>a- 
(iebantur  3  quibus  accejjit ,  ttefcio  ,  qttx  colica  \j$  circa  ventriculum  &  circa 
umjfilicum  ,  hinc  &  excre.menta  in  fcybala  cogebantur  ,  conquerebantur  mul- 
toties  4e  fiatibus  molesik  ,  qui  tamen  nec  furfum  ,  nec  deorfum  ejftabantur  , 
excepit  pxiora  fymptomata  vehemens  &  inanis  tam  dejicitHdi ,  gitam  urinandi 
conatus  £«?  temfmus.  Urinapeues  tin&a  erat ,  ac  contiuuo  Utrbabatur.  Pul- 
fus  erat  durus  &  iardus ,  aqualis  tamen  ,  fiavefcebat  alj/ugo  oculorum ,  genx 
foUrubsbant,  facies  catera  virorem  fudatctwt  pr<z  fe  ferebat ,  fccefcebat  os , 

ac 


DOCIM.  VINI   LITHARG.  MANGONISATI.       241 

ttc  voynitnriebant ,  anxiique  infigniter  toto  temporis  decurfu  erant ,  quam  an- 
pcietatem  adauxit  horrida  £«?  infignis  cordis  palpitatio.  Eadem  figna  &  fymp- 
tomata  etiam  apud  Gockelium  &.  Jxgerfchmidium  reperics.  Muiti  tamen  , 
imo  innumeri  ab  eo  l&fi  fion  fuerunt  ,  utut  ad  ebrietatem  ufque  illud 
hjuferint  :   alii  leviter  folum. 

$.     V  I  I. 

Excufavit  autem  lithargyrium  in  viniseo  mangonifatis  infigni  veiborum 
j&ompa  medieus  quidam  Hafnienfis  Seerup.  in  Triumpho  Juo  Lithargyria- 
torum,    feu  difputatione  Medico  -  Chymica  eruditilfima  fune  ,    mululque 
expeiimentis  tam  propriis  >    quam  ab  Authoribus  coilectis  referta  ,    qua 
Jaccharum  "^ni  a  Joh.    Viclor.  Jxgerfchmidii  ,    Medki  &  Phyfici  tum  Ul- 
hienfis  ,  nunc  Gienge;ifis  animadverfionibus  in  tradatu  ,  cui  thulus  eft ,   Der 
in  denen  durch  dte  Silberglette  beslrichenen  Weineii   verborgene  ,    vun  aber 
e-iitlarffte  ^ius  ,   contentis  vindicare  magnopere  allaboravic ,   atque  conten- 
dit ,    omnia  ifta  mala  a  vini  hujus  potu  obfeivata  non  a  lithargyrio  ,    fcd 
ab   -j"d0  potius  auftero  vini  immaturi  provenire ,   infontem  "fmum  accu- 
furi ,    ac  morbos  iftos  falfo  illi  adfcribi ,    idque  cx  fequentibus  rationibus  , 
quas  ex  difputatione  breviter  recenfebimus  ,  cum  in   paucorum  manibus 
illa  verfetur.    Scilicet ,  quod  eadem  fymptomata  ,   &  quidem  colica  ,    qux 
communiilimum  conftituit ,    &  a  lithargyrio  deducitur  ,   ab  acido  auftero 
vini  nondum  maturitatem  nadli ,   fint  derivanda  ;  quia  ipfe  Jagerfcbmidias 
iu  afTe&ibus  colicis  producendis  acidum  in   vino  latitans  ex  Drawzio  de 
fcorbuto  ,   Sennerto  &  Helmontio  recenfuerit ,    &    Theodonis  Zwingerus  iti 
E.  N.  C.  Dec.  2.    A.  6.  p.  m.  497.    colicam  in  juvene  cum  motibus  con- 
vulfivis  ex  vino  nimis  acerbo  &  auftero  immodice  ingurgitato  obfervave- 
rit ;    Waldfchmidiiis  in  monit.  medic.  colicse  habitualis  &  endemix  ex  virio 
acido  oriundae  mcminerit  ,•    &    Boyle  de  utilit.    fimpl.  med.   p.    162.    co- 
licam  famulorum  textrinae  Magiftri  copiofis  aceti  vaporibus  in  ipfius  ope- 
re  adhibitis    adfcripferit  ,    Wtpftrus  hanc  integra  monafteria  invadentem 
ab  auftero  vino  albo  in  E.   N.  C.    Dec.   I.   An.  2.  obf.  39.    deduxerit, 
Alvi    conHipationes  nafci  ob  vinorum  acidorum   vini   adftringendi  maxi- 
mam  fluida  coagulantem  ,    ut  albuminis  ovi  a  ipiiitu  falis  ,    luctis  a  fuc- 
co  limoniorum  ,     -f  t0  &   fpirhu  falis ;    inftingere  acida  vina  vim   pur- 
gantium  ,   tefte  linearum  medicarum  apellemedico  Riedlino  lin.   med.  10. 
ann.    1697.  menf.  April.   Menfes  indc  furHaminari  3    tabem  provenire  ab 
iMo   ob   denegatam   bene    nutricndi  facultatem  ,    tcfte    Galeuo  de  fucco 
bon.  &  vit.  cap.   2.     Oriri  artuum   dolores  ab  eodern   vino  ob  vermes 
copiofilfime  in  eo  fcatentes  j    evincere  id  omnia  medicamenta   anticoli- 
w  ,   JiCgerfchmidio  fumiliaria  ,    oleofa  fcilicet  ,    vinum  aduftum  ,     vomi- 
toria  ,    terebinthinata  ,   chalybeaa ,   cinnabar.   &   ^rialia  ,     tanquam  an- 
thelminchica.    Porro,   quia  J  xgerfchmidim  ex  Diofcoride  liihurgyrium  ve- 

J>ifput.  Medico-Pracl.  Toin.  III.  Hh  Rcno- 


24»  -      Z    E    L    L    E    R  ; 

nenofae  naturae  efTe  dlxit ,   &  quod  ex  hoc  capite  di<fta  fymptomata  pro- 
duccre  debeac  ,    illum  rejicit,    ceu  rei  metallicae  ignaium,    quod  exinde 
elucefcat  ,    quia   ([am  materiam    lithargyrii  ftatuat.     Nec  admittit  a'gu- 
mentationem  a  fumis  vel  hujus  vel  aliorum  metallorum  ,    ad  eorum  na- 
turam   venenatam  concludere  ,    cum    nec   vinum  ,    nec  carbones  ,    neo 
candelae  ,    nec  fulphur  venena  fint ,    utut  eorum  exhalationes   vel  fuffo- 
cent  vel  convuliiones  pariant.    Nec  procedcre  id ,    quod  referente  Borello 
ex  nimio    facchari  ^ni    ufu  quidam  paralyticus  evaierit ;    &  obfcrv.Jiue 
Riedlino  maniaca  inde  contabuerit.     Lin.  med.   ann.    i6"9f.    menf.    Maj. 
lin.    31.    cum  aliud  ilc  ufus ,    aliud  abufus ,    hocque  modo  optima  fieri 
peilima  potilnt.    Nec  cxitium  atferre  "^ninis  obfervationes  practicorum  , 
e.  gr.   Timxi  de  Guldenklee ,    qui  libr.   7.    de  morb.  malign.  &  vencivit. 
caf.   10.    narrat ,    figulum  ,    quotiefcunque  in  fictilibus  incruttandis  occu- 
pabatur  ,    in  dolores  inteft  norum  vehementilfimos  inciditfe  cum  prsecor- 
diorum  intlgni  anguftia  &  refpirandi  difficukate  ,    membrorum  trenv>re  , 
tocius  corporis  maxime   vero  articulorum  debilitate.     Nec    Waldfchmidii 
obfervationes  quid  obtmere  de  figulorum  quorundam  contractura  &   pa- 
ralyfi ,    eorumque   colore    faciei   cadaverof)  ;    &   figuli    cujufdam    uxoris 
archritide  ,    cum   ipfe   Timnis  plumbum  ftrenue  vindicet  ,    quod  cruduni 
&  iiuegrum  incra  corpus  fumptum  ail  dimni  inferat,  &  incommoia  haec 
potius  a    £no   ufto  ,     &  in  pollinem  redacto  nafcantur  ,    figulifque   nil 
horum  aecidat  ,    ti  plumbi  liquore  convenienti  fubacto  &  humectato  fua 
incruftent  fictilia.     Denique  a  plumbo  ufto  ad  vinum  lithargyriatum   non 
felicius  procedere  confequentiam  ,    quam  a  =2=to   ^friali  ad  liquores   hy- 
drargyro   atfufos  ;    indeque  colligit  ,     tantam   noxam  male  illi  attribui  ; 
conftare  enim  ,   quoad  externum  ejus  ulum  illud  chirurgorum  columnam 
effe ,   ttti  omnes  fatentur  :    ufum  eins  incernum  fatis  felicem  evincere  co 
debciJatos  afleclus  fpleneticos  cx  acido  oriundos  ,    malum  hypochondria- 
cum  ,    phlogofes  corporis  fubuaneas  ,    colicas  a  bile  seruginofa  ,   fcorbu- 
tos  ,  peftem  ,   quartanam  rebellem  ,    pulmonum  aliarumque  partium  exul- 
cerationem  ,    teftibus   Ettuuiiiero  ,    Griilmgio  ,     Glanbero  ,     Dol&o ,    aliis. 
Propinari  aquam  Saturni  verminofis  fummo  cum  fru&u  ,    mortique   pro- 
ximos  illam   rcftituiife  ,   docentibus  HarUo  ,    Danfxo ,    Welfchio.     Lepro- 
fos  curatfe  fpiritu  "fmi   Haytmannum  ;    hunc  in  niania  Paracelfi  fpecificurn 
fuiffe  ,    atque  in  gonorrhoea  ,    v  iriolis  ,    omnibufque  inflammatiombus  in- 
ternis  optime  conducere  ,  tcfte   Bateo  ,    d'Avijfon  ,   EttmUllero ,   &  D0U0  ; 
forcunacum   Arcaui    medicorum   llderati  ,     Aniule  i    2£alis   &  ^riahs   Dni 
Meuonis  MatthLt ;  fudoriferi  magni  Fabri  ;  optivi  hepatici  piluLrum  myr- 
rhinarum  D.    Petri  Matthi<a  fu<.ceiliim  faccharo    "^ni  ,    aliifque   e  plumbo 
praeparatis    deberi   :    EitmiiHerum  reftituiife  aliquoc  hyrochondriacos  "§ni 
fale.    Magifterium  t>ni   Mynfichti  fecretum   cife  in  phthiii  ,    lienis  alicdi- 
bus  ,    colica  &    libidine  -£rea.     Augerique    vim  lith argyrii    etfluviis    iliis 
01is  &  ([x ,   eorumque  tantam  vim  eife  ,  ut  fpiiitu  baturni  cum  calcc 

(olis 


DOCIM.  VINI  LITHARG.  MAXCONISATI.      243 

iblis  morti  vicinos  reftituerit,  multumque  in  paralyfi  ,  cr.duco  &  apo- 
plexta  prscftiterit  Hamnannus.  Imo  ad  nobilitandum  lithaigyrium  iJi-» 
tjna  metalla  ^m  ,  cftcm  &  ^rem  in  fodinis  addere  particuias  ,  quae  111 
•arlectibus  uterinis  ,  menfiumque  obftructionibus  illum  miririce  operari 
faciant.  Nec  faccharo  Saturni  obltru&iones  alvi  poife  adfcribi  ,  cum  re~ 
fercnte  Auton.  de  Heide  in  obferv.  med,  ejus  grana  5.  cum  ocul.  69. 
illas  referarint. 

'    §.     VIII. 

A  lithargyriato  autem  vino  orta  fuifle  hxc  mala  &  cruciatus  non  (ta- 
tim  cognitum  fuit  a  medicis  ,  fed  plurimi  vel  do'oribus  rel.cfli  ,  vel  neci 
fuerunt  dati  ,  donec  noltris  temporibus  ante  duo  luftra  non  folum  ,  fed 
&  proxime  elaplis  annis  a  pluralitate  segrotantium  ,  &  ,  quod  illi  folum 
eorripicbantur  ,  qui  vinum  biberant  ,  alii  non  ,  quibus  cerevilicc  vcl  Syx 
potus  ordinarius  erat ,  dcprchcnfum  fuit  ex  vino  i(hi  provenire.  Cojpe- 
runt  hinc  fraudes  &  dolos  vinofos  cauponibus  &  aurigis  olim  farmliares 
€11  memoriam  revocare  ,  dolia  aperire  ,  &  varie  vina  examinare.  In  fe~ 
<ibus  reperiit  Gockelim  varias  fordes  vifcidas  &  tenaccs ,  ut  Yietoris  filius 
illa  repurgare  omnino  abhorruerit.  Evolv.  ejus  traclatus  ,  die  lYein- 
Kranckhei'!  &c:  didtus  ,  p.  18-  Alii  pulverem  gryleum  ,  fplendeniem  ifl 
illis  dcprehendilfe  aflTeverant.  Ad  Collegium  Amplilfimae  Fscultatis  Juri- 
dicx  hujus  Univerfitatis  allatum  fuit  vitrum  ,  in  cujus  fundo  fcdimcntum 
cemebatur  quafi  mercuiiale  ,  argentei  coloris ,  &  fpecularis  nitoris  ,  uri 
Excell.  Dn.  Prdjidi  relatum  fuit.  De  fecum  harum  fpurcitie  ,  &  quid  ul- 
terius  in  iis  fuerit  repertum  vidcatur  pluribus  Magnif.  atque  Excell.  D, 
D.  Harppreihti ,  Coni.  Palat.  Cef.  PrcfelT.  &  AntcceflToris  Celeberrimi 
Kefponf.  Criminal.  LXXV.  Volum.  IV.  ubi  tota  iacti  fpecics  prolixe 
-defcnbitur. 

§.     I  X. 

Cum  autem  non  cnivis  contingat  dolia  infpiccre  ,  in  hofpitiis  prxfertim 
•&  cauponariis  ,  partim  ab  authoribus,  partim  ex  analogifmo  aliarum  ope- 
rationum  Chymicarum  ,  =u=tionum  &  mutationum  Saturninorum  cum 
■aliis  ,  varia  fuppeditata  fuerunt  media  ad  cognofcendum  in  momcnto  fu- 
cum.  Wiliifnts  a.  pharmac.  rational.  p.  2.  f.  3.  c.  ^.  p.  m.  471.  jam  antc 
docuit  folutionem  lithargyrii  in  aceto  deftillato  fa&am  ab  oleo  Tartari  pet 
deliquium  arfufo  in  liquorem  inftar  lactis  prjecipitari.  Et  Joi).  Ztvelferns  in 
Animadv.  fuis  in  Pharmac.  Auguft.  pag.  3CO.  fo/utiones  alwninis  &  liihar- 
gyrii  fc  invicem  =£3=te  ,  ut  ncutrum  horum  fuas  operatiores  proprias  rite 
exferat.  Gockelins  juffit  infundere  ifi  vini  lithargyriati  %uj  vcl  §lV.  0/. 
vitrioli  retfijicatijjhni  a  guttis   10.  ad  11.  atque  vinum  mangonio  fpurca- 

H  h     %  tuna 


244  Z    E    L    L    E    R  , 

tum  ftatim  rurbari ,  &  albefcere  inftar  feri  laclis  ftatuit.  Eundem  mmo- 
•dum  Excellentiff.  D.  D.  Rudolph.  Jacob.  Camerarius ,  Pr<eceptor  &  Pro- 
tnotor  meus  Paterno  cultu  <ttatem  fufpiciendus  nobis  exhibuic  in  lectione 
publica  fcheaiatifinos  vinorum  lichargyro  infectorum  ,-  quae  mediante  fpi- 
ritu  vitrioli  &  oleo  tartari  per  deliquium  examini  fubjecit,  non  fine  natu- 
ralis  coloris  in  vino  immutatione.  Ad  explorandum  hunc  dolum  in  duca- 
tu  noftro  liquor  auripigmenti  cum  calce  viva  prxparatus ,  aut  lixivium  calc, 
vivx  cum  auripigmento  fuinebatur,  cujus  guttulae  f  ,  6,  7.  vini  lithar- 
gyrio  fallificati  jj.  uifufa:  non  folum  inud  valde  turbarunt ,  fed  etiam  co- 
lorcm  nigrum  &  atramentofum  ipli  conci!iarunt.  Solutio  tartari  cum  cake 
viva  paulifper  calcinati  vinum  adulceratum  pariter  turbat  &  praccipitat, 

§.     X, 

AfTufi  autem  hi  modo  dicti  liquores  omnes  vel  nullam  coloris  mutatio- 
nem  ,  vel  non  ingratam  in  vinis  omni  maugonio  carentibus  faciunt, 
Oleum  tartari  per  deliquium  vel  alius  cujufdam  Alcali  conciliabit  colorem 
aliquantulum  rubicundum ,  aut  potius  fhvefrentem.  Di&us  auripigmen- 
ti  liquor  in  debita  ,  nec  jufto  m^jori  inftillatus  dofi  colorem  naturalem 
non  mutabic  ;  nec  fpiritus  vicrioli  ,  aut  ejufdem  oleum  ,  nec  dicla  fo- 
lutio  tartari  cum  calce  viva ,  fed  vina  iiide  clara  ,  ficuti  ante  aifufio- 
ncm  fuere,    manebunc. 

§.     X  I. 

Ubi  levior  iu  vino  tin&ura,  vel  parum  mangonii  lithargyrif.  Cquod  fae- 
piilime  minuitur,  &  dcbilitatur  frequentioribus  vinorum  tr  ijeclionibus  ex 
iino  vpfe  vel  dolio  in  aJiud,)  illui  neque  fpiritus  ,  neque  o^eum  vitrioli , 
neque  folutio  aluminis  ,  neque  tartari  cum  calce  viva  ca'cinati  produnt  , 
nec  iftiufmodi  vina  ,  quse  vel  fuhtiliorem  ,  vel  parum  t  ncturae  adhuc  con- 
tinent,  colores  ab  eorum  inftillatione  immutant;  econtra  folufo  auiipig- 
menti  ea  turbat ,  uti  ab  Excelientifl!  D.  D.  MteglingiOj  Serenijf.  Ducis. 
Noxiri  Archiatro  Experientijimo  ac  feliciljhno  edoctus  fui  ,  qui  mihiretulit, 
Amplijjimo  Dominorum  Archiatromm  Coliegio  VII.  vina  fuille  expofita  ,  fuf- 
pectu  habita  ,  quorum  plcraque  a  dictis  fpiricibus  &  folutionibus  plane  nul- 
lam  in  colore  mutationem  fubierint ,  ab  affulione  aurem  hujus  folutionisau- 
ripig.  cum  calce  viva  obfcur  oru  paululum,  &  ruhieundiora  fuilfe  reddita, 
alia  magis  ,  mmus  alia  ,  prout  faepius  vel  miuus  eUuri.ua  fner  nt,  &  vel  plus 
vel  minus  tinclurae  continue ■iiu  ,  adeoque  huic.folutioni  auripigmenti  cutu 
calce  viva  in  exnmine  huius  manconii  p'us  danJnm  eife  ,  ac  reliquis  tecenfi- 
tis  liquoribus.  Quie  autetn  vin»  vel  mu't  im  liihargyrii  admixtun  habent » 
aut  fufficen  em  quantitarem  ad  edulcorationem  neCcflkriaiD  ,  il  1  -  *  quoque 
confbnter  diftum  a  fpirittbus  &  foluuombus  dictis  experiuntur  mutationcm. 

■  f.  XIL 


DOCIM.  VINI  LITHARG.  MANGONISATI.     itf 

§.    XII. 

Recenter  autem  paratus  hic  auripigmenti  liquor  eligi  debct ,  &  fumi 
£d  viiiorum  horum  examina  ,  ii  erfectum  fuum  (crutaroribus  exopta- 
tum  debeat  pracftare.  Vetus  enim  neque  in  adulrcrato,  neque  puro  ali- 
xjuam  mutationem  erficiet ,  in  quacunqje  atfundatur  quamitate:  cum  e 
contrario  noviter  fadtus  ,  &  in  majori  jufto  doli  puro  additus  fumme 
illud  -turbet,  colorcmque  flavum  inducat,  qui  vel  ditficulter  ,  &  tardius, 
vel  facilius,  pro  diverfitatc  acidi  vinorum  in  fcuimentum  flavum  prae- 
cipitatur. 

$.     XIII. 

Utut  autem  color  tiiger  &  atnimentoftts  infallibile  fignum  fit  vini  vel 
lithargyrifati,  vel  a  Saturno  infecti :  nou  tamen  iile  nequitiam  &  impo- 
fturam  femper  involvit  &  denotat.  Nec  ab  atro  colore  certae  alicujus 
quantitatis  vini  in  v.fe  Itanneo  detenti ,  &  per  di&am.  folutionem.  au- 
fipigmenti  tin&i  ad   integra   dolia   licet   argumentari, 

$.     XIV. 

Deprehenfum  efl: ,  vina  tenuia  fufpe&a  habita  &  in  lagena  ftannea  a£ 
fervata  ,  atque  ultra  3.  feptimanas  ibi  detenta ,  &  qnidem  in  digeltto- 
nem  pofita  in  loco  cdido  a  lixivio  fsepius  d.cto  calcis  vivae  cum  auri- 
pigmento  nullam  plane  in  colore  paila  (uifle  motationem ;  diutius  au- 
tem  retenta  demum  ibi  ab  inltallatione  ejus  in  obfcuro  rubicundum  & 
nigrum  abiifle  colorem  :  alterum  autem  plane  non  mutatum  fuiife.  Ea- 
dem  vero ,  poftquam  adhuc  eifent  afperiora,  vafi  ftanneo  commiifa , 
(  fucceifu  temporis  enim  vina  ifta  immatUra  aculeos  fuos  amittunt ,  & 
tenuia  admodum  ev.idunt ,  )  in  momento  a  ftepius  memorata  folutione 
auripigmenti   atramencofa  fa&a  fuerunt. 

$.     X  V. 

Rehtum  fuir  excellentiiT.  domino  Praefidi  ante  duo  luftra  in  pago  quo- 
<dam  htijus  diltri&us ,  Gonnlngen  dicto  ,  vinum  imma  urum ,  acidum  , 
aulterum ,  valdeque  tenue  darum  e  dolio  cmiifum ,  &  horas  aliquoC 
in  canthnro  ft.mneo  aliervatum  intra  bieve  temporis  fpaiium  nigrum 
contraxiile    colorem. 

$.     XVI. 

Alibi  fu&um  eft  ante  annum  &  dimidium ,  quo  vina  juflu  fereniiTimi 

H  h     3  noifri 


2tf  Z    E    L    L    E    R, 

roftri  omni  cura  &  folicitudine  examinabantur,  cum  vir  quidam  'probre 
alias  vit?e  &  fidei  vinum  vendiderit ,  qUod  e  dolia  recenter  emifTum  cla- 
rum  quidem  fuerit ,  aeri  autem  liberiori  diutius  expofitum  vel  in  vitro, 
vel  in  cantharo  retentum  obfcurum  colorem  fponte  contraxiffe.  Jura- 
mento  femec  obftringere  vir  voluit ,  nullum  fuis  vinis  fe  mangonium 
immifcuille. 

§.     XVII. 

Vina  acida ,  auftera  &  mordacia  nihil  lithargyrii  habent ,  &  hoo 
ipfo  ab  omni  mala  fufpicione  fefe  liberant  &   exfolvunt. 

§.     XVIII. 

Eadem  vina  immatura  ,  afpera  &  acida  pura  ab  affufione  folutionls 
hujus  auripigmenti  nigrum  colorem  non   induunt. 

§.     XIX. 

In  examine  vinorum  Iithargyriatorum  feces  quam  maxime  exploran? 
d?e  ,   ignique  fuforio  fubjiciendce  funt. 

§.     X  X. 

Loco  vini  ob  mangonium  lithargyrifatum  fufpecli  fpiritus  ejus  ,  poft- 
quam  illius  copia  amplius  haberi  non  poterat ,  ab  eodem  vino  deftil- 
«atus  ,   a  folutione   auripigmenti   pariter  colorem  fubnigrum  contraxit. 

§.     XXI. 

Potiflima  cura  mali  recentis  &  primorum  fymptomatum  confiftit  iri. 
vomitoriis ,  purgantibus  ,  oleofis ,  lacte  diu  continuando  ,  terreis  ex  bol. 
armen.  terra  figillat.  ocul.  £o.  unicorn.  foflil.  balfamo  peruviano  &  vul- 
nerariis ;  reliquorum  ,  vid.  in  difp.  de  colk.  paretic.  efilept.  D.  D.  Ru> 
dolph.  Jac.  Camerarii. 


CA:; 


COCIM.   VINI  LITHARG.  MANGONISATI.     247 


C     A     P     U     T     I  I. 

Propcncns    varias  olfcrz-ationcs  &  cxpcrimcnta  ,    tanqmm  funda- 
vicuta  £f  principia  ad  explicanda  phanomena  eorumque  caufas 

rcddendas. 

I.     I. 

1 

QUx  fint  principia  atquc  elemcnta  lithnrgyrii ,  nolumus  ex  authoribus 
repetere ,    quo  benevolum   leclorem  remittimus  j    fufficiat  dixifle  , 
ijlu  1    efle   progeniem    plumbi ,    atque    variorum  recrementorum  auri    & 
argenti,   ex   quorum  coctione  &    defpumatione  ,   quse  mediante    plumbo 
fulcipitur,  illud  emergit ,   diclis  his  metallis  puris  fupernatat  inftar  fpu- 
msc,  cujus  intuitu  hinc    vernacula   nottra   Silberglette  audit.    Potiflimum 
crgo ,    quod  continet  ,  a  Saturno  habet ,    atque  hinc  facile   in  illum  re- 
ducitur.  Sociantur  tamen   ipfi  ,   &  accedunt  variae  exhalationes  metallicac, 
falia,  imperfedtiones  &  recrementa ,  de  quorum  natura  participat.    Cum 
autem   concretum  plumbeum   fit ,  ex  illius  quoque  principiis  conftare  ne- 
mo   ibit  inficias  ;   quse  autem  illa   fint ,    aut  an    tradita    hactcnus  fuffi- 
ciant   ad  effeclus  ipfi    imputatos    demonftrandos  ,    merito    quseritur.     Si 
chymicos  fequimur  ,    communiter  in  illis  deprehendimus ,   Satumum  con- 
ftareex  partibus  terreftribus  ,    gaudere  particulis  alcalinis  ,    mercurio  ,  ful- 
phureis  autem  exiguis.    Vid.   hac   de  re  SJ)rxd.  Frid.   Hofmann.   in  clavi 
fharmaceut.    Tachen.    Bartyanfen ;  &  E.   N   C.  D.   III.   ann.    f.  &  6.  p. 
604.  ubi  plura   deprehenduntur ;  acoris  h  nc  expertem   illum  effe ,   falia 
acria   corrofiva  partium  corpom    externi    abforbere ,    uniceque  ulceribus 
opitulari,   reliquis  omnibus  fruftra  adhbitis  alferuerunt.    Pradticos  autem 
fi  confulimus  ,  concludendo  ab   affcdibus  a   Saturninis  obfervatis    ad  il- 
torum  principia  ,    unanimi    ore    tam   veteres,  'quam  recentiores  dicunt , 
refrigerare    illum  ,    adftringcre  ,  repellere  humores  aeftuantes,  incraffare, 
coagulare  j  alii  exulcerare  ,    inflammare,    &  rodere  ,  qualia  ab  acidis  fieri 
experimur.    Pracdicantur  autem  hsec  non  folum  de  variis  Saturni  prsepa- 
ratis,  verum  etiam  de  ipfo  plumbo  ,  quod  neque  ignis  vim  ,   neque  aceti 
corrofionem  fuftinuit ,  ut  itaque  externo  accedenti  acido,cui  alias  iftiuf- 
modi  effcftus  adfcribi  folent  ,  tale  attribui  nequeat  ,    prout    hoc  egregie 
patet  ex  obferv.  Fernelii  cap.  7.  de  lnc  venerea  p.  m.   2^7.    ubi  arthriti- 
cum    introducit ,   cui    empiricus  quid.im    plumbi    pulverem    propinavit , 
atque  fpatio    if.  dierum  fefquilibram    fumi   curavit ,    a    quo    dyfenteria 
crudelis,    febri  ftipata   exorta    fuit  cum  graviifimis  non   folum    ventris, 
fcd  etiam  ventriculi  torfionibus,  diflblutione ,  cruciaiibus ,  ejufque  quafi 

in- 


*48  Z    E    L    L    E    R, 

incendii  internl  moleftiffimo  fenfu  &  dolore ,  ut  nec    blandiflimurtl    tatf? 
tum  ferre  potuerit  j  quae  ingerebantur,  vel  in  p!umbeum  nidorem  ,    ve! 
in  mucorem  tenuiiltmum  verfa    mox    removebantur ,    tantaque  ructuum 
&   flatuum   copia  edebatur  ,  ut  omnia  in  flatus    abire   viderentur.    AJvus 
claudebatur,  appetentia  ceifabat  omnis,  corpus  reliquUm  icltro  foedatum 
erat.    Eadem  recenfet  Jul.  Pahnanus  a  plumbi  pulvere  in  jufculis  faccha- 
ri  loco  ufurpati  cum  gravifTimis  fubfecutis  fymptomatibus  c.  3.   de  tnorb. 
cmtag.  c.    5.    Symptomata  haec  ab  aliis    quoque  notata  ,  &  a  Saturninis 
inducta    fine  dubio  occufionem  dederunt  venenatoribus ,    parandi  ex  illis 
vcnena  fua  lenta ,  ex  quibus  famofifiimse   tllse    aquae  vel  pulveres    con* 
ftant  ,  docente  Heuchero  in  dfputatione  fua  de  mithridate  ,  fijlente  pr&fer- 
lationem  principis  a  veueno  ,  refpondtnte  Cardiluck) ,  Erndliwn  certo  afferere  , 
quod  lenta  illa   Gallorum ,  Italorumque  vencno  ,    qualia  Poudres  de  fuccef 
Jion  vocantur,    Saturninis  concretis   fuam  debeant   originem.    Novit   ille 
operatorem   quendam    Chemicum  ,    qui  in  Bohemise    confiniis  Magnatis 
cujufdam  laboratorio  prseeil ,  &  juifu  illius  mukum  in  exaltandis   &  mo- 
derandis  venenis  confumpfit  fudoris  &  operse.    Ab  hoc  vero  non  femel 
fatente  intellexit ,    ex  Saturni  faccharo    cum  additione  volatilioris    cujuf- 
dam  corrofivi  parari  poffe  Ientiilimum   vcnenum,   quod  canibus   aliifque 
animantibus  propinatum  ,    eadcm  infenfibiliter  ,    citra  omnia  violentiora 
fymptomata  ,   poft  decurfum  aliquot    feptimanarum    aut   menfium  valeat 
enecare.    Confirmavit   hoc  excellentiff.  Dn.   Pracfes ,    mihique   retulit,    fe 
4.   iftiufmodi  venenorum  lentorum  defcriptiones  vidiiTe,    quarum  quam- 
libet  Saturnus  ingrediatur ,    paucis   additis  aliis  acidis,  acribus  ,   in   exi- 
gua   tamen   dofi,   ita  ,  ut  in  quavis  Saturnus   bafin   conftituat.     Afferuit 
aiius  ex  ceruifa  diclum  la  Poudre  de  fucceffion  additis    aliis  cetto  parari  , 
ut    inde  ex  coliatione  plurium  fimilium  de  illo  dubitare  amplius  non  li- 
ceat,  rationique  admodum  conveniens  effe  pronunctet   modo  citatus  Heu- 
cherus  in  di&a  difput.  quia  faccharum  Saturni  (quod  in  curandis    gonor- 
rhitis  alias  laudabile  medicamentum  iit ,   maxima  tamen  cum  cautione  a 
medicis  praxin  exercentibusdandum   effe  moneat,)  fubtiliores  particulas 
acido  corrofivas   habeat ,  quse   cum  terrcftribus  junclae  erofiones  hinc  in- 
de   in  vifceribus   relinquere ,   circulum   humorum  fufflaminare,    obftruc- 
tiones  producere,  atque  eo  ipfo  totum  corpus  ad  marafmum    incurabilem 
ac    lethalem   difponere  debeant.    In  genere  vim    emeticam   cuncta   Satur- 
nina  habere  docet  Langitts    part.    1.  p.  346.  in  operibus  fuis  med.    Non 
autem  folum  interne  plumbum,   aut  ejus  prseparata  adeo  periculofa  funt, 
fed   etiam    externe   adhibita  valde  fufpecla ,    quanquam  haclenus  ,   cum 
citra  violentiam  effe&us  fuos  prjeftiterint  lente  ,  talia  credita  non  fuerint. 
Ceruffa  iine  ullo  difcrimine  in  inflammationibus ,  aeftu   &  intertrigine  af- 
perfa  fuit  $    conftat  autem  ,    quod  fi    diutius  loco  cofmetici  a  mulierculis 
adhibita  fuerit  ,  cutem  illam  urcre  quafi  ,  eamque  rugofam  atque  nigri- 
cantem  reddere!    Retulit  nobis  laudatus  excell.  D,  D.  Moglingius ,  fejam 

bina 


DOCIM.  \rINI  LTTHARG.  MANCONTSATT.      249 

bina  vice  obfervaffe,   poftquam  occafione  horum  vinorum    lithargirinto- 
rum  ,  &  notatorum    inde  tragicorum  efFc&uum  ac  Ixfionum  majori  ftu- 
dio  auimum  ad   extemum  faturninorum  ufum  atteiubrit ,    an  tuta  lint , 
autilun  nulum   quoddam    corpori   inferant,    de    quo    antea    cogitatum 
non  fuerit,   fe  deprehendiife,  iufantem  unius    anni  ir.tertrigine  luboran- 
tem  fanum  abfque   prsegrcffa   quadam    cau^a  alia  fubito    ab    ufu  cernjja 
extemo   convulfionibus  mot 'bufque  epilepticis  fuiffe  correptum   &  extinc- 
tum ;  alium  robuftum  ,  vegetum  &  obefum  pone  aures   pariter  defluxio- 
nem  talcm ,    ferofam ,    habentem ,    cui   pariter    fuafu   alicujus  mutiercu- 
fcc  cerujjle  pulvis  infperfus  fuit ,  illa  cohibita    in    motus  epilepticos    inci- 
diife.  De  lithargyrio  mihi  quoque  narravit  ,    matronam    quandam  nobi- 
lem  pulverem    ejus  in  rubore  faciei ,    poftquam  hic   ipfi  tanquam  fingu- 
lare  &  certiilimum   arcanum  depracdicatus  fuiffet,  in  petii  ligatum  axi!- 
lis  bis  vel  ter  de  die  afperfifle  cum    prscfentaneo  effe&u  ;    verum    exin- 
de  fubfecuta  fuiffe  dyjpnieam  ,  lipothymiam ,  dolores  vagos  in  abdomine  t  vo- 
inituritionem  &  narfeam.    Plumbum   enim ,    uti  proprium  acidum  conti- 
net,  ita  illud  in  praeparatis  fuis  valde  augetur  prseprimis  in  lithargyrio , 
quod   juxta  Tachenium  in  Hippocrat.  fuo  chymico    cum  acidis  mineralibus 
variis  commixtis  ex  Saturno  in  tale  vertitur ;  atque  in    aceto  ejus,    five 
tinclura,  vel  faccharo,  vel  ceruffa  ,  ad    quorum  prseparationem  acetum 
fumitur,   concentratur,    &  fortiorem  vim  corrofivam  ,  hincque  venena- 
tam  magis   contrahit  ,•  quo  plura  enim  falia  acida  combinantur!,  eo  acria 
magis  illa    redduntur  &   corrofiva,    ut    in  variis    mercurii  =£btis;    ma- 
xime  autem  mercurium  =£rto  corrofivo ,  ad  cuius  prseparationem  fpiritus 
nitri  vitriolum  &  fal  concurrunt ,  ficque  omnium  venenorum  acerrimum 
evadit ,  elucet.    Solvitur  autem  plumhum   &  reliqua  metalla  minus  firma 
vel    compacla ,    cfpraeprimis  ,   Saturnus   %£   &   ■£ ,    plus    vel    minus    a 
ventriculo  seque  ac   extra   illium  a  fermento  Cive   liquore   ejus    gaftrico, 
vel  menftruo  nativo ,  plus  vel  minus  acido ,  falino ,    ut  inde  faccharum 
Saturni   vel  martis  in  eo   productum  refultet,   quod  fapores,    rudus  & 
exhalatioues   afcendentes   e  ventriculo  fatis  abunde-  teftantur.  Hsec  fi  vel 
copiofiora  propinaiUur,  aut  in  jufto  majori   quantitate  exhibentur  ,     ut 
inde  copiofum    vel  faccharum  Saturni  vel    vitriol.    c?tis  emergat ,    non 
poffunt  non  in  eo  rodere ,  pungere ,   vellicare,   inflammare ,     denudare 
ventriculum  ,    cruciatus   &  tormina  ,    colicam  ,    cardialgiam    chronicam 
producere  ,  vaforum  conftridiones ,  &  tandem  exulcerationes  tfficere  ;  vel 
fi  primse  viie  non   libene  funt,   nec  ante  exhibitionem    purgatae  a  fof 
dibus   fuis   vifcidis  ,   facile  in  vafis  capillaribus  illa  metallica  involvuntuc 
a  pituita ,  obftruunt  illa ,   atque  poftea  foluta   pungunt ,   vellicant ,   at- 
que  dolores  ciufantur ,  ut  inde  magna  cum  cautela  ac  prudentia ,  etiam. 
Martialia ,   quorum  tamen    ufus  prx   omnibus   tutus   &  fecurus   eft ,   & 
egregiam  operam  nunquam  fatis  laudandam  <;orpori  humano  tam  in  ob- 
(trucliionibus,  quam   fluxionibus  humorum   nimiis  &  cacochymia    acida 
Vijput.  Medico-PraSf,  Tom,  IIIt  I  i  prx- 


tfo  Z    E    L    L    E    R, 

prxftat,  adhibeantur ,  quod  faepe  laudatus  D.  D.  Moglingius ,  circumfpeC- 
tus  ac  fiduius  obfirvator  uliquoties  in  difcurfu  mihi  ineulcavit ,  &  monuit, 
in  praxi  hxc  etiam  circa  martialia  proba  attendenda  effe ,  licet  cautela 
timida  nimis  videatur;  pracftare  tamen,  omnem  adhibere  circumfpedtio- 
nem  ac  folicitudinem,  quam  tcmeritate  aut  incuria  mala  admictere,  quae 
corrigi  poftmodum  nequeant ;  timorem  autem  non  nimium  elfe  debere, 
ne  pariter  omittantur  ,  aut  protrahantur ,  quae  ufu  metallicorum  longe 
felicius ,  citius  &  melius  tolli  potuiifent.  Huic  cautelse  quoad  martialia 
etiam  fubfcribit  Lemery  dans  fon  cours  de  chymie  de  ferro  &  martis  cro- 
co  ,  pag.  208.  ubi  monet ,  ferrum  loco  chalybis  interne  fumendum 
effe  ,  cum  hic  adeo  compadus  fit ;  fieri  enim  ,  quod  fi  ventriculi  raen- 
ftruum  debile  admodum  hunc  folvere  nequeat,  aut  penetrare ,  integrum 
eum  &  indigeftum  in  ventriculo  atque  inteftinis  manere ,  ea  valde  gra- 
vare. ;  vel  fine  effectu  cum  excrementis  rejici ;  vel  crafliores  ejus  par- 
tes  cum  chylo  tranfcolari,  obftruere  vafa  anguftiora ,  ftagnare,  atque 
dolores  producere  acutos  ,•  aut  fi  corpus  ante  ejus  ufum  non  purgetur, 
itidem  fieri  pofle ,  ut  in  vafis  capillaribus  materia  vifcida  infarctis  ftag- 
net ,  inflammationes  producat ,  &  dolores :  vid.  eod.  cap.  p.  m.  204. 
Vitriolica  enim  illa  non  fine  adtione  fua ,  h.  e.  rofione  in  corpore  ma- 
nent ,  nec  falia  quiefcunt ;  hinc  &  Siemens  in  difput.  fnb  prafid.  Hof- 
vianni  habit.  de  metaUurgia  morbifera  meminit,  Krugium  ipfis  dixiffe,  illos, 
qui  Schmalkaldi<t  acuendo  &  poliendo  ferro  inferviunt,  refpiratione  an- 
helofa  corripi ,  vulgo  der  Schleiferkfanfyeit.  Quo  copiofiora  itaque  illa 
vitriola  vel  acriora  ingeruntur  in  corpus  noftrum ,  eo  majus  damnum, 
noxam  atque  periculum  inferunt. 

§.    I  L 

Acida  vegetabilia  grata  licet  &  amica  corpori  noftro  fint  moderate 
fumpta ,  fulphur  compefcant,  ne  exorbitet ,  &  ut  exorbitans  quiefcat, 
faciant ,  imo  putredini  refiftant ;  haufta  tamen  in  nimia  quantitate ,  a- 
criora  prseprimis,  &  afpera  magis  lsedunt  pariter,  nunc  magis ,  nunc 
minus ,  pro  diverfitatc  fubjectorum  ,  temperamentorum ,  conftitutionum, 
roboris  ,  aut  paflionum  ,  quibus  obnoxia  funt  corpora,  ut  abunde  illud 
ex  variis  obfervationibus  conftat  in  fcorbuticis  ,  hypochondriacis  ,  epilep- 
ticis  ,  arthriticis ,  colicis  &c.  Tutiora  tamen  longe  funt  ad  4"  ^a  mi- 
neralia  ,  tantamque  noxam  non  inferunt  ,  aut  furorem  exercent ,  quan- 
tum  illa  movere  folent ,  five  in  fluidis  fint  ,  five  folidis  partibus ;  utraf- 
que  enim  haec  deftruere  conantur ,  earumque  fubftantiam  &  figuras  im- 
mutare  ,  &  refolvere;  conftant  enim  rigidioribus  acuteis  ,  quibus  fe  in- 
figunt  fortius,  pungunt  acutius ,  vellicant  acrius ,  contrahunt  validius 
&  conftringunt ,  humores  cpagulant  magis ,  &  inflammant  ,  imo  difle- 
cant  &  difcindunt,  atquc  hic  interitum  partis  citius  efficiuiit.    Ut  ex- 


DOCIM.  VINI  LITHARG.  M ANCONIS  ATT.      2ft 

periamur    divcrfitatcm    adionum    -[■•   fimplicis    &    lithargyrifati ,    infu» 

dimus  cani  jcjuno  aceti  accrrimi,  linguam  narefque  ;  fummc  (ciiciuis  ^iij. 
lemis  illico  poft  infufionem  perccpimus  murmura,  canis  conabatur  ex- 
ipuere  -j- .  iu  orc  reliclum  ,  aut  fiporcm  variis  motibus  cxcutcre  ;  di- 
miifus  a  nobis  mox  titubavit,  &  rejicit  fpumam  ,  quac  jam  ab  injeclio- 
ne  aceti  in  ore  confluxit  ,  atque  ftatim  ab  immiffo  -fto  difficulter  re- 
fpirare  cccpit ,  &  fonore  ,  latibula  qusercns ,  ubi  quiefcere  poiiet  ;  prae- 
ter  hxc  autem  nec  ejulatibus  aut  mot.bus  ,  aut  conatibus  vomcndi  ncc 
tormina  ,  vel  convulfiones  oftendit ,  nifi  quod  quinquics  vel  fexies  fpu- 
mam  ,  feu  mucum  ,  qui  ipfi  fcmper  in  ore  hsefit ,  ejecerit ,  doncc  ho- 
ra  tertia  poft  infufioncm  fpirare  defiit,  rejedla  prius  fpuma  cruore  pa- 
rum  tindta.  In  diffeclo  poft  deprehendimus  ventriculnm  naturalis  &  al- 
bicantis  coloris  abfque  ullo  inflammationis  figno,  dlftentum  autem  ali- 
quantulum  &  contradum  ;  cx  aperto  mucus  tenacior  &  fpumofus  ef- 
fluxit ,  alius  tamen  &  vifcidior ,  ac  ex  ore  prodiit ;  nullibi  nifi  circa  ori- 
ficium  finiftium  feu  pylorum  fuperficialiter  &  intus  folum  rubuit ;  in  re- 
liquis  ejus  partibus  naturaliffimum  vidimus  colorem  abfque  ulla  ruboris 
&  inflammationis  nota  ,  quse  nec  in  reliquis  vifceribus  abdominis  ,  aut 
diaphragmate  obfervari  potuit.  Lobi  autem  pulmonum  inferiores  ruti- 
larunt  parenchymatis  inftar ,  &  compacli ,  &  in  fupcrioribus  varia  in- 
flammationis  ftigmata  apparuerunt  ;  potiiTimum  ergo  ,  quo  laboravit, 
&  ab  injectione  ftatim  aceti  fenfit  ,  fuit  fonora  &  difficilis  refpiratio, 
Noluimus  infringere  vim  aceti  concelfo  aquae  potu  ,  ne  in  obfervatione 
veri  effeClus  turbarcmur;  alias  enim  facile  ejus  ,  uti  omnium  acidorutn 
mineralium  intus  fumptorum  violentiam  obtundere  aqua  fontana  potuif. 
femus  ,  quod  circumforanei  &  agyrtx  bcne  norunt  ,  quando  arfeni- 
cum  alfumunt  ,  epota  prius  aqua  fontana  ,  ne  confpiciantur  id  egiffe , 
aut  etiam  lade ,  quo  fadlo  impune  venenum  illud  deglutiunt ,  diluendo 
fcil.  ac  dividendo  falia  ifta  ,  ne  in  poros  tunicarum  ventriculi  fe  infi- 
nuare,  illas  rodere  ,  pungere,  vcllicare  aut  difcindere  ,  vel  corrodere, 
aut  exulcerare  poflint.  Inlignis  itaque  diverfitas  fuit  effeduum  ab  -f"  to 
lithargyrifato ,  cujus  quidem  ^j.  folum  ingeilit  Brunnerm ,  ac  aceto  hoc 
fimplici  indudorum  ,  utut  in  utroque  sequali  tempore  mors  fuccefferk , 
fine  tamen  inflammatione  ventriculi ,  intejiinornnt ,  vefic* ,  aut  reliqtio- 
Ttttn  abdominis  vifcerum ,  ncc  cruoris  per  infcriora  rejectione,  nec  tanta 
fanguinis  in  corde  concretione  aut  coagulationc 

§.     III. 

Vitriola  metallorum  cum  folutione  fulphuris  mixta  fefe  prsecipitarwt 
non  folum  ,  fed  etiam  colorem  nigrum  &  atramentofum  faciunt.  Su- 
mat  quis  fulphur ,  atque  cum  fale  tartari  in  aqua  foluto  coquat  ,  ip- 
fifque  demum  addat  vitriolum  <?tis,    mox  habebit    liquorem    nigrum  > 

\  i     2,  quo 


»f2  Z    E    L    L    E    R, 

quo  fcribi    poteft.    Idem  contingit ,    fi  vitriol.  ■£  vel  t>  vel  Lun.   (  de  0 
vitriolo  nobis   non  conftat ,   cum  pretiofum  nimis  lit  metallum,   ut  idem 
circa   illud   experiri    non    licueric    hactenus ;  )   cum    folutione   fulphuris 
mifcetur,  idem  color  atramentofus    emergit.    Celeberr.  D.  D.  Hennike ,' 
illujirijjimornm  dominorwn  comitwn  de  Hohenloe  Archiater ,    vir  fingularis 
eruditionis    &  experientia   tam    pra&ica    quam    chyrnica  ,    retulit    excell. 
Dn.   Pnefidi ,  fe  expertum  fuifle ,    fi  lixivium    fcoriatum  reguli  £ii  mif- 
ceatur  cum  folutione   vitrioli  <^tis ,  in  momento  exfurgere  colorem  atra- 
mentofum  ,  &  pulverem  fecedere  in  fundum  ejufdem  coloris.    Liquor  ar- 
fenicalis ,  &  folutio  vitrioli  idem  praftant ,  &  infignem  ftatim  coloris  mu- 
tationem  faciunt.  Ita  faepius  citatus  ,  nunquam  autem  fatis  mihi  laudan- 
dus    D.  D.  Mdglingim  narravit ,  phyficum  marbacenfem  D.  D.  Mauchar-f 
tum  ,    virunt  eruditione ,    £5?  experientia  clarum ,    in  fua  relatione  ad  de- 
putationem  vinariam  ,  quam  ferenijjimus  Dux  nofter  inftituit  ad  examinan- 
da  vina ,  inter  alia  etiam  hseG  transfcripfiffe  experimenta,  folutionem  vi- 
ridis  seris  cum  aceto  deftillato  ra&am ;  acetum  itidem    deftill.    in  vefica 
cuprea;   folutionem  vitrioli  cypr.  ,•  folutionem  $rii  viridis  Hartmanni  ab 
admixtione  folutionis  auripigmenti  cum   calce  viva   nigerrimum   contra- 
xirfe  colorem.    Ratio  mutationis  hujus  quoad  vitriolum  Saturni  patet  ex 
Lemery  curfu  chymico  de  atramento  fympathetico\  quod  conficitur  ex  duo- 
bus  liquoribus  ,   aceto  lithargyfii  ,    quod  invifibilem  fcripturam    reddit »' 
&  altero,  folutione  fcilicet  auripigmenti ,  quse  priorem  in  momento  vifi- 
bilem  reddit ,  quaniprimum  ipfi  admovetur ,  etiamfi  corpus  aliquod  crat 
fum  interponatur ,  aut  murus  interfit,  modo  charta  confcripta  fuperius, 
&  alia  altero  liquore  madefada  inferius  ponatur.    Vel  liber   prxlo  inciu* 
datur  ,  cujus  primse  paginse  litersc  infcribantur  ,   ultimum  autem  folium 
dicta  folutione  auripigmenti  humectetur,  poftmodum  4.   1.  quinquies  per- 
cutiatur  liber ,    atque  prselo   fortiter  comprimatur  ,  fpatio    dimidii    qua- 
drantis  horx  fcriptura  illa  nigrefcet-    Invifibilem  autem  eife  fcripturam  il- 
lam  aceto  lithargirii  faclam ,  ideo  ,  quod  Saturni  particulse  ab  aceto  dif- 
folutse  ,  fejuncfhe  &  diftradtoe  admodum  fint,  in  poris   aceti  contcntae  ,' 
ab   admotione  folutionis  auripigmenti  autem  expelli  ex  illis,  prxcipitari, 
revivifcere ,    &   in  plumbum   reduci ,  adeoque  nigrum  fuum  colorem  ite- 
rum  recipere ;  celerrime  autem  nigrefcere  priorem  liquorem  Saturni    ab 
atomis  folutionis  auripigmenti  ,    propter  fummam  volatilitatem  fulphuris 
arfenicalis ,   quod   antea  a  falibus  fixis   auripigmenti  ligatum  erat,  nunc 
autem  abforptis  his  a  calc.  viv.   liberatum  fuique  juris  fadlum  alias  fub- 
tiliflimum,  fumma  fua  volatilitate  fcripturam  liberam  in  momento  ,  prae- 
lo  aiitem  commiflam  aliquatitum    tardius  tingere ,     nigrumquc   colorem 
e^ficere  ;   percuti  vero   librum ,    quo   folutio    illa   melius  penetret ,    pras- 
loque   comprimi,    ne    in    auras    fulphur  volatiflimum  avolet ;    negleclis 
enim  his  cxperimentum  hoc  ultimum  non  fuccedere.    De  reliquis  vitrio- 
lis  five  cftis  ,   ^ris ,  vel   J)x   idem   eit  judicium  j   illa  enim  participant 

de 


DOCIM.   VINILITHARG.  M  ANGONIS  ATI.      2^3 

de  ^te  ,  qui  paritcr  niger  eft ,  hujufque  particulx  prxcipitatx  a  ful- 
phurea  nlcalina  folutione  non  poffunt  non  cundem  largiri  colorcm  ,  qua- 
lem  ipfsc  continent. 

§.     I  V. 

Regula  chymica  univerfalis  eft  ,  aciduni  &  aicaK  fe  prsecipitare  ,  Civt 
acida  pura  fint  cum  alcali  puro  mixta ,  uti  fpir.  fal.  vitriol.  cum  fal.  tar- 
tar.  five  acida  pura  cum  alcalibus  imprsegnatis  uti  fpir.  fal.  vel  vitriol. 
cum  folutione  fulphuris ,  vcl  auripigmenti  alcalifata;  vel  acida  imprxgn. 
cum  alcal.  imprxgn.  ut  vitriol.  &  folut.  faturn.  cum  folutione  fulphu- 
ris ,  vel  auripigmenti  ;  id  quod  prxcipitatur  ,  aut  ad  fundum  abit ,  vel 
fal  falfum  cft ,  vel  magifterium  vocatur  ,  varii  coloris  ,  nunc  albicantis, 
nunc  fhvefcentis ,  rubicundi ,  quandoque  viridis.  Qiiotiefcunque  ergo 
liquidum,  five  folutio  fulphureaalcalina  mifcetur  vel  cum  aceto  commu- 
ni ;  vel  deftillato;  vel  cum  fpir.  fulph.  vel  vitriol.  vel  nitr.  ( qux  om- 
nia  acida  non  imprxgnata  funt ,  )  prsecipitabitur  in  colorem  album  ,  fla- 
vum  ,  &  rubicundum ;  C\  vero  cum  folutione  metallica  mifceatur ,  prse- 
cipitatio   ifta  nigrum  acquirit   colorem. 

§.     V. 

Spiritus  vini  recipit  quidem  intra  fe  metaliorum  folutionem ,  five 
£.  is  ,  five  "^ni ,  &  extrahit  etiam  ex  fulphure  cum  fale  tartari  mixto 
tindturam  fulphuris ,  uti  ex  fale  tartari  fofo,  tin&uram  tartari ;  metalla 
tamen  non  folvit  ,  tefte  experientia. 


C     A     P  U     T       III. 

Beducens  phanomena  vinorum  lithargyriatorum  ex  obfervatio- 
nibw  2.   Capite  enumercitis. 

§.     I. 

POfitis  fundamentis ,  quoc  experientia  probavit  hadlenus  &  firmavit, 
facile  eft ,  omnium  circa  vina  lithargyriata  ratione  fymptomatum, 
charaderis ,  &  probse  obfervatorum  accidentium  rationcs  reddere ,  at> 
que  quod  verius  fit ,   eruere. 


1  i     3  §.   II. 


2*4  Z    E    L    L    E    R  , 

§.    II. 

Non  ergo  miramur ,  tot  tantafque  turbas  excitari  in  phsenomenis  pro-  ■ 
ductas  a  potu  hujus  vini  udulterati ,  deliria  ,  althma  ,  dolores  ,  rofiones  , 
ardorem  ventriculi ,  ejus  exulcerationes  &  adjacentium  vifcerum  ,  febres, 
tabem ,  hydropem,  colicam  parctico-epilcpncam  ,  variafque  cutis  defceda- 
tiones  ;  cum  ex  obferv.  r.  Saturnina  per  fua  fpicula  acida  rodant  &  con- 
ftringant  non  folum  vafa  fanguiveha  ventriculi,  ea  coarctent,  motum  hu- 
morum  in  eo  retardent  atque  ftagnare  faciant;  fed  etiam  nervos  ejus  velli- 
cent ,  ut  inde  citatiori  fluxu  Cnguis  feratur  ad  illum  ,  qui  cum  ob  vafa  ca- 
pillaria  contrada  ,  &  corrugata ,  refluere  non  poteft  ,  fubfiftit ;  hinc  ardet 
non  folum  ventriculus ,  fed  &  in  toto  corpore  calor  febrilis  accenditur  > 
punctifque  nervis  ventriculi  vicini  nervi  pneumonici  contrahuntur  quoque  , 
qui  lobos  pulmonum  ,  quibus  inferuntur,  pariter  conftringunt ,  vi  obferv.2. 
atque  clrculum  fanguinis  impediunt  &  inflammant  plus  vel  minus ,  nunc  in- 
ftar  parenchymatis  ,  nuncftigmatum  forma,  raeifque  ingrelTum  fufficientetn 
impediunt ,  ficque  afthma  producunt.  Delatae  poft  pamculae  hx  acidae  Sa- 
turninae  ad  fpiritus  animales,  qui  fecundum  obferv.  f.  illos  quoque  reci- 
piunt ,  motum  eorum  turbant ,  fibras  cerebri  pungunt ,  atque  deliria  ma- 
niaca  efficiunt.  Hserentes  iti  ventriculo  atque  inteftinis  particulae  hx  plum- 
bese  agunt  non  folum  in  tunicas  ejus  &  vafa  ,  fanguinifque  motum  ibi  im- 
pediunt,  ut  vel  abfceflus  generetur  ;  vel  rodatur  &  exulceretur,  pro  diver- 
fitate  copise  hauftae ,  fed  fertur  vis  illa  hoftilis  quoque  ad  vafa  lienaria  ,  id- 
que  eo  facilius ,  cum  ingefta  in  finiftra  potius  ventriculi  parte  hacreant ,  & 
eo  magis  inclinent ,  ac  ad  dextram  ,  eaque  pariter  coar&at ,  ut  fanguis  & 
ibi  ftagnare  &  putrefcere  debeat.  Vellicant  poft  inteftinorum  tunicas  &  ner- 
vos  tam  proprios  ,  quam  plexus  hepaticos ,  ut  inde  non  folum  cruciatus  iftt 
nafcantur,  fed  etiam  obftructis  ductibus  biliariis  bilis  in  fanguinem  regur- 
gitet ,  totumque  corpus  tali  colore  defoedct.  Tranfcolatus  ad  chylum  ,  il- 
lum  coagulat ,  aut  tenacem  reddit ,  ut  difficulter  moveatur  ,  vel  ftagnet  ; 
tranfvectus  ad  nervos  ,  punctionibus  fuis  illos  vel  conftringit  quafi  &  con- 
torquet,  vel  ferum  circa  illos  coagulat,  utcompreili  vel  contorti  fpirituum 
aniir.alium  influxum  fufficientem  non  admittant.  TranfmifTus  ad  mufculos , 
vellicationibus  fuis  ad  varios  motus  illos  impellat. 

§.    I..I.L 

Hoc  autem  mirum  eft ,  quod  vir  tantjc  eruditionis ,  lectionis  &  expej 
rientix  chymicx ,  qualem  Dn.  Seerup  ex  differtatione  fua  judicamus ,' 
nefcio  quo  amore  vel  ftudio  a  lithaigyrio  contra  veritatem  ,  &  propria 
fua  principia  fafcinari  fe  paflus  fuerit ,  ejus  provinciam  tanto  cum  fcrvore 
contra  Dn.  Jagerfchmidiuni  capere ,  atque  tam  prolixe  contra  tot  celeber« 

rimo». 


DOCIM.  VINI   LITHARG.  MANGONISATI,       2^ 

rimorum  practicorum  obfervationcs  ,   contra  tot  fanas  de  "^ninis  fubmini- 
ftratas  c;tutclas  ,  lithargyrium  defendcre  ,    atque  omnia  mala  ,    qux  hoc 
pcrpetravit ,  ad  vinum  acidum  unice  devolvcre  ,    quo  a.  fucceffu  ,    vidc- 
binius ,   atque  totam  ejus  apologiam  in  tres  clafTes  difpefcemus  ,   quarum 
ptima  vino  acido  oranes  iftas  turbas  adfcribit.    Secunda  obfcrvationibus 
contra  lithargyrium  adduclis  rcfpondet ;    tertia  vero   miraculofos  effcdus 
ab  ufu  tininorum  tam  extcrno  ,    quam  interno  produdos  recenfet.    Mi- 
rari  a.  fatis  non  poffum  ,    qui  lithargyrium  ab  omni  labe  &  funeftis  fuis 
operationibus  libcrare  voluerit,    cum  tamcn  virum  non  latuerit  obfervatio 
Brmmeri ,   qui  cani  aceti  lithargyr.  5J.  injecit,   a  quo  atrociora  fere ,    ac 
ab  ipfo  atfciiico  paffus  fuit  fymptomata  ,    quam  tamen  hiftoriam  reticuit, 
cum  aceto  tantam  vim  adfcribere  non  potuerit.    Novit  pariter  obfervatio- 
nem  Fernetii ,   ex  quibus  &  aliis  ab  ipfo  allegatis  talia  fcribere  vel  judica- 
rc  obhorruiifet.    Non  negamus  ab  auftero  vino  lacdi  ventriculum  &  codtio- 
nes  ,   coagulari  humorcs  ,    conftipari  alvum  ,   excitari  convulfiones,  nafci 
colicam  ,    non  tamen  tanta  cum  vehementia ,   pertinacia  ,    tantifque  cum 
fymptomatibus  &  malignitate  ,   ac  a  "^ninis.     Quis  n.  unquam  obfervavifr 
a  potu  vini  immaturi  acidi  tantas  inflammationes  ,    excoriationes ,    exul- 
cerationes  &erofiones,   &  tam  fubitaneas ,   quales  ab  -|"t0  lithargyrii  vi- 
nis  immixto  inductae  fuerunt  ?    Conftat ,   viciniam  noftram  ,    ubi  alias 
montes  lachrymantur   -f"turfl>   &  iftiufmodi  vina  immatura  &  acida  per 
plures  annos  ,    imo  luftra  ab  incolis  &  militibus  largiter  haufta  fuerunt, 
ab  omnibus  tamen  hifce  fymptomatibus  pcnitus   liberam  fuiife  ,    cum  a 
fuco  quoque  libera  fuerit ;  immo  in  ipfa  hac  noftra  civitate ,    quae  ante 
duo  luftra  truculentia  hac  tantum  non  oppreifa  fuit ,   poftquam  fraudem 
hanc  plurimi  tam  vietores  ,    quam  caupones  recte  quidem  exercuerunt , 
omnes  ifti  ,   quia  a  cauponibus  vinum  vel  non  emerunt  ,    vel  in  eorum 
icdibus  non  biberunt ,    a  torminibus  &  cruciatibus  hifce  immiines  evafe- 
runt ,    licet  eorum   domeftici  per  aliquot  annos  aufterum  &  acidiffimum 
hauferint  vinum  ,   ut  acidius  guftari  vel  dari  nequeat ;  aliis  interea  ,  quos 
dulcedo  inefcavit ,    mifcrrime  patientibus  ,    aut  enervatis  elumbibus  reddi- 
tis ,  pendulis  artubus  &  refolutis  incedentibus  ,    aut  neci  traditis ;  pluri- 
mi  enim  miferrime  perierunt.    Qui  e.  vini  acor  accufetur  ,   tanquam  uni- 
ca  caufa  horum  malorum  ,    &  lithargyrium  five  faccharum  "f>ni  excufetur 
nonvideo,   cum  tamen  ipfe  nimium   ejus  ufum  non  abfque  ratione  peri- 
culofum  dixerit.   Eadem  res  eft ,   acido  vino  unice  adfcribere  vclle  omnia 
hxc  mala  ,    ac  fi  quis  fcorbuticum  propinato  vel  arfcnico  vcl  $f— t0  cnr- 
rofivo  enecaifet  ,    caufam  autem  mortis  falibus  acribus  fcorbuticis  unice 
attribueret ,    e  contra  arfenicum  vel  $=2=t.  corroiivum  ad  mortem  infe- 
rendam  plane  nihil  egilfe  ,  diceret.  Acetum  illud  acerrimum  ,  cutem  etiam 
rodens  ,    quod  juxta  obfervat  2.  in  triplo  majori  quantitate  infufum  fui? 
cani ,   ac  -f*t.  lithargyrii,   triplo  mitiora  &  pauciora  fymptomata  induxit. 
Iufignes  quidem  turbas ,   dolorcs ,  tormina  motufquc  convulfivos  movent 

alias 


2?6  Z    E    L    L    E    R  ," 

alias  vermes  ,  quos  in  vinis  immaturis  &  acidis  accufat ;  cum  autem  ipfe 
cum  Fanarolo  plures  in  generofioribus  &  exinde  parato  -f*  aflerat  >  non 
video  ,  quo  jure  illis  funefti  hi  effe&us  attribuantur  ,  cum  ncmo  hactenus 
generofius  vinum  accufaverit,  Cumque  igitur  clariffimus  vir  rejieiat  argu- 
mentationem  a  morbis  metallurgorum  ab  effluviis  &  exhalationibus  metal- 
lorum,  ac  variorum  eorum  prseparatorum  ,  plumbi  fcil.  ufti  pulvifculis  & 
atomis  ,  aut  a  nimio  facchari  Saturni  ufu  natis ,  ad  ipfius  vel  plumbi  vel 
aceti  lichargyrii  naturam  acidam  &  venenatam  ,  non  videmus  rationem  vcl 
dubitationis  vel  negationis  ,  cum  ipfe  norit  ex  Tachenio  aliifque  ,  ex  plum- 
bo  cum  acidis  mineralibus  variis  commixtis  lieri  lithargyrium ,  &  ex  hoc, 
vel  cerufTa,  vel  minio  mediante  -\-  to  parari  faccharum  Saturni ,  adeoque 
inhis  omnibus  acidum  efTe  concentratum;  colligere  potuit  ex  Fernelio  &  FaU 
mario  ,  ex  ufu  plumbi ,  ejufque  pulvere  copiofum  in  ventriculo  fuiiTe  edu- 
dtum  vitriol.  Saturni.  Novit  quoque  tam  a  crudo  ,  quam  ejus  prxparatis 
live  cxterne  five  interne  adhibitis  nata  fuifle  eadem  circa  ventriculum  &  pul- 
mones  fymptomata  ,  rofiones,  inflammationes  ,  tormina,  tremores  &  pa- 
ralyfin.  A  quocunque  igitur  metallo  iidem  femper  &  Ipecifici  effectus  pro- 
fluunt ,  &  fymptomata  ,  quse  ab  ejus  effluviis ,  exhalationibus ,  praepara- 
tis,  atomis  &  pulvifculis  produda  fuerunt,  illa  vel  unius  ejufdemque  erunt 
naturse ,  vel  ex  ejufdem  principiis  &  particulis  influxerunt  &  egerunt.  A 
plumbo  autem  crudo  eadem  notata  fuerunt  fymptomata  ,  ac  ab  ejus  pracpa- 
ratis.  E.  iifdem  agunt  principiis  &  particulis ,  &  erunt  ejufdem  naturae  & 
eflentiae.  Ab  afperfione  n.  lithargyrii  juxta  obferv.  I.  produdum  fuit  afthma, 
conatus  vomendi  cum  torminibus  &c.  a  pulvere  Saturni  in  jufculis  loco  fac- 
chari  fumpti  graviilima  nata  fuerunt  fymptomata ,  qualia  in  fodinis  expe- 
riuntur  foflbres ;  qualia  palli  funt ,  qui  vinum  lithargyriatum  biberunt ;  cur 
E.  non  liceat  argumentari  a  fymptomatibus  metallicolarum  &  figulorum ,  a 
fumis ,  efHuviis  ,  atomis  &  pulvifculis  Saturni  infpiratis  natis ,  &  ab  ofil 
lacchari  Saturni  largiori  productis  ad  fymptomata  a  vini  lithargyrio  adulte- 
rati  potu  nata,  &  alferere ,  illa  non  ab  ejtis  acore  ,  fed  lithargyrii  particulis 
acidis  corrofivis  orta  fuifle.  Quod  attinet  3.  miraculofos  ejus  effcctus  in 
morbis  periculofiilimis  praeftitos ,  ut  rem  brevibus  expediamus ,  ipfi  obji- 
cimus ,  quod  Daniel  Lv.dovici  in  pharmacia  fua  diflertat.  1.  cap.  de  roboran- 
tibus  temperatis  &  infrigidantibus  habet ;  quoad  internos  Saturninorum 
ufus ,  vim  Anti^ream  quidem  hic  admodum  claudicare ,  attemperantem  ve- 
ro  vix  decimo  ferventiorum  hypochondriacorum  ,  aut  tabidorum  quadrare, 
phthificis  autem  perparum  conferre ,  fepe  dejectos  horum  omnium  ven- 
triculos  magis  pervertere  ,  paflim  deprehendimus,-  &  de  tindura  antiphthi- 
fica  paulo  infcrius ,  illam  utplurimum  infidam  efle  ;  fpiritus  ejus  ardens , 
quemadeo  extollit,  nil  nifi  fpiritus  -f-ti  eft,  tefte  Ctwrras  Chytn.  pag.340. 
Et  fic  de  reliquis.  Omnes  hinc  practici ,  quotquot  funt ,  parci  admcdum 
funt  in  prscfcribendis  eorum  pneparationibus ,  nec,  nifi  ultima  urgeat  ne- 
ceffitas  ,  in  nimio  «cftu  morborum  ad  temperandum  illum  progrediuntur , 

in 


DOCIM.  VINI   LITHARG.  MANCONISATI.      ff? 

in  minima  tarocn  dofi.  Et  licct  fingularis  aliquotics  effcdtus  ex  intcrno  ec- 
rum  nfu  obiervatus  fucrit,  de  quo  tamcn  adco  ecrti  non  fumus,  utut  illnm 
ncgare  nolimus ,  non  definit  tamen  eife  vcnenum.  Arfenicum  cnim  licet 
nonnullorum  medicorum  &  cnirurgorum  unicutn  quartanurum  aiylum  lit, 
&  lciicillimc  illas  fuget  ;  licet  in  cancro  cxulccrato  praeftantius  non  lit  pr;c- 
paratis  aiJuncalibus  ,  intcrim  arfcnicum  manet  vcncnum  ,  &  Mcrcurius 
corrofivus  omnium  mincralium  maximum  venenum  eft,  ctiamfi  chirurgi 
illum  immiiceant  aliis  -°~ii  s£it.  in  cura  luis  °-ae  &  externc  quoquc  feliciter 
adhibeant.  Cecinit  h.  triumphum  antc  victoriam  Dnus  Seernp ,  ncc  curru 
videmus,  uti  loquitur,  triumphali  cmiiiere  triumphutorcm  fuum  lithargy- 
rium.  Manetenim  venenum,  &  ex  eoparanturfamofillimailla  venenalen- 
ta.  Ncc  truculcnciam  liujus  vencnofi  potus  lithargyr.  minuit,  non  omnes 
-eo  lidos  luiiJc  ,  quod  in  dlis  foluru  obfervauim  fuit ,  quibus  vel  aquas  potus 
ordinarius  fuir,  Ji.mcque  mox  ,  poltquam  largius  illud  hauferunt ,  fupcrbi- 
feeruut  ,  durioribus  laboribus  allueti,  &  fimplici  dircta  ufi  fuerunt  >  vel  uti 
Excell.  1).  l).  Camerarius  in  cirata  difput.  loquitur ,  quo  dclicatior  eft  tin&u- 
u  i  quo  dolis  cjus  minor ,  ufus  parcior  &  infrequentior. 

§.    I  V. 

Mutationcs  colorum  viirorum  lithargyr.  ab  infufisdiclis  liquoribus  facttf 
depcndcnt  a  liquoribus  pracipuantibus,  &  folutis  vino  additis  ,  horumque 
coloribusj  &quidcm  niger  &  atramentofus  abinltillationc  liquoris  auripigm., 
fulphure  ejus  alcalino  &  vitriol.  Saturni.  juxta  obfcrv.  3.  Rubicundus,  fla- 
vus ,  oblcurus,  vei  albicans,  uti  ih  ladte  virginis  a  dichs  iltis  alcalinis  Si 
acidis.  Nota  E.  chara&eiiftica  prsefentis  lithargyrii  in  viniseft  ,  quod  ab  af- 
fufione  di&orum  hquorum  congredientium  alcalinorum  &  acidorum  turben- 
tur  vi  oblerv.  4.  &  vel  nigrcfcant,  vel  albcfcnnt ,  aut  obfcure  rubefcant,  un- 
decunque  illud  accerfent  ;  (ive  cum  -}-  t.  lithurgyr. ,  five  ab  ipfo  vini  in  vafe 
(tannco  detenti  acido  abrafe,  quod  facile  fit ,  fi  ftanno  multum  plumbi  in- 
hxrct ,  vinumqueaufterum  admodum  eft>  quo  acidius  cnim  vinum  eft ,  eo 
citius  abradit  particulas  Saturninas,  cotardius,  quotenuius;  vappidum 
cnim  vel  nimistenue,  quod  fpicula  fua  dimifit,  difficuter  vel  plane  non 
pcnctrat.  Emiifi  E.  e  dolio  certa  vini  quantitas  in  vafe  ftanneo  aifervata  ab 
inftillatione  folutionis  auripigm.  nigrefcit,  falvo  lithargyriique  experte  inte- 
pro  dol.o. 

§.     V. 

Non  n.  fuccedit  expcrimentum ,  nec  mutatur  color  vinorum  lithargyr.  \c- 
viter  tin&orum  prxprimis,  nili  folutio  auripigmcnti  recensfif,  particu^se  cnim 
cjus  fulphurejc,  qnse  volatiles  admodum  funt,  avolant  potiflimae.  Recens  a. 
leviliimam  etiam  tm&uram  prodit,  (quod  neque  fpir.  vitriol.  precftat ,  nc- 
que  fj>ir.  aluminis  ,  aut  cjus  folutio,  vcl  etiam  falistartari  (tanquam  tenuia 

IMJput.  Medico-Pmcl.  Tom.  III.  Kk  ni- 


2<>8  Z    E    L    L    E    R  , 

nimis  ,  non  concentrata)  propter  fummam  fulphuris  fui  volatilitatem,  quod 
in  momento  omnes  vini  atque  tinclurae  partes  penetrat  juxta  obferv.  3.  ed 
turbat  &  praccipitat.  Praecipitat  quoque  di&a  hjec  folutio  auripigm.  in  (uhH- 
ciente  quantitate  vina  immatura  &  acida ,  auftera  ;  alcali  enim  calc  viv.  & 
acidum  vini  agunt  in  fe  invicem ,  atque  fe  praecipitanc ,  non  autem  in  fedi- 
mentum  &  colorem  nigrum ,  quia  nultoe  particulae  metallicx  ipfi  infunt. 

*.     V  I. 

Feces  vini  fenfibus  externis  atque  igne  examinand?e  funt,  quia  particulie 
Saturninse  ab  eo  fecedunt  ad  fundum  ,  &  hinc  vel  gryfeae  funt,  colorem  li- 
thargyr.  naturalem  referentes  ;  vel  fplendentes  &  fpecularis  nitoris  ,  ob  ad- 
mixtam  &  a  tseniis  fulphuratis  accedentem  ,  aut  fine  hifce  additam  Marcafi- 
tam ,  quse  Saturninse  naturae  eft. 

§.     VII. 

Color  fpiritus  vini  a  lithargyrifato  deftillati  atramentofus  ab  affufione  li- 
quoris  auripigm.  contractus  non  provenit  a  particulis  Saturninis  in  vino  exi- 
ftentibus,  atque  cum  fpiritu  progredientibus  ,  quod  non  fit,  etiamfi  centies 
deftilleturtefte  Zwelfero  in  animadv.  in  pharm.  Anguji.  dela&.  virg.  fedoritur 
a  fordibus  vitriolicis  a  noftro  vel  fupremo  veficse  cuprea?  feceffis ,  ipfique 
fpiritui  in  tranfitu  accedentibus  ,  quas  juxta  obferv.  f .  recipit ,  non  autem 
folvit ,  metallicse  autem  partes  cum  fpiritibus  tam  facile  abfque  additione 
nunquam  prodeunt. 

T    A    N    T    U    M. 


JOHAN, 


L  X  X  X  I  V. 

JOANNIS    ASTRUC 

E     T 

PETR.     LUDOV.    MARI^E    MALOET 

ERGO  MORBO    COLICA    PICTONUM 
DICTO,    VENI   SECTIO   IN   CUBITO, 

Parif.  18.  Nov.  17?  i, 


K  k     z 


(   261    ) 


I. 

CErtiiHmum  eft,  quod  vulgari  fertur  ad;igio  ,  hominem  totum  na^ 
tura  morbum  eflc- ,  cum  nulla;  fint  humani  corporis  partes  ,  quve 
morborum  infukibus  non  pateant  undique.  At  vero  inter  caeteras  nul- 
fce  funt  morbis  frequentius  obnoxiae ,  quam-  ventticulus  &  inteltinalis 
dudtus  ,  quippe  qui ,  cum  fint  veluti  corporis  fentica  ,  tum  inialubtctn 
ingeitorum  naturam  ,  tum  pravam  eorumdcm  concoctioncm  primi,  ege- 
rendorumque  vitia  foli  fentiunt  &  paciaiuur.  Hinc  Ructus ,  Naui<;a , 
Singultus  ,  Vomitio  :  hinc  Diarrheca  ,  Dyfenteria,  Cholera  ,  Chonlapfus, 
ArFectio  cceliaca :  hinc  dcmum  multiplex  Dolor  Colicus ,  Stcrcorolus , 
Flatulentus ,  Biliofus  ,  Pituitofus  }  ac  imprimis  ille ,  quem  Piclomaim 
vulgo  nominant ,  morbi  gcnus  rarum  ,  fed  quod  rarius  non  dicas  ,  quam 
periculofius. 

Accuratam  hujufce  morbi  defcriptionem  reperire  eft  apud  Francifcum 
Citelium  in  fpeciali  Diatriba  de  novo  &  populari  apud  Piciones  dolore 
colico  biliofo  ,  quam  vidgavit  anno  1638-  „  Lorum,  inquit ,  corpora  ,  quos 
„  attingit  morbus  ille ,  veluti  fidere  percuifa  ,  ex  pnitine  repente  ftatu 
„  dejicit ,  pallor  vultum  decolorat,  extrema  frigent  ,  languent  vires,  ani- 
„  mus  inquies ,  corpus  anxium  ,  vigilise  aiiidnc,  lipothymiae  ,  feu  po- 
„  tius  cardiogmi  frequentes,  appetentia  proltrata  ,  naufea  perpetua,  ru- 
„  ctus  ,  vomitus,  ifque  porracex  &  xruginofx  bilis  ,  qui  nifi  fucce- 
„  dat  ,  fingultus  crebernmus  mifcum  xgrum  fatigat,  fitis  inexhaufta , 
,,  ftranguria  molclta  ;  &  qux  calculum  ivepius  mentitur  ;  hypochondria 
„  xituant ,  interdi.m  line  tebre,  ixprus  cum  febre  -lenta  ,  &  quod  to- 
,,  tius  mali  caput  tft,  acutiilimus  ventticuli,  inteftinorum  ,  lumborum, 
„  ilium,  &  inguinum  dolor  excruciat  ,  quas  partes  interdum  fimul  &  fe- 
„mel,  interdum  alteram  tanturo  vehementius  exercet,  fsepe  per  initia 
„  prxfertim  cum  alvi  frequenti,  fed  non  ita  copiofo  fluore ,  fxpius  cum 
„  ejufdem  ;.dftrictione.  Mox  propagante  fe  veneno  ,  aut  faltem  humore 
„  acri  a  materia  morbifica  fufcitato  ,  humeri,  mammx  ,  totumque  pectus 
„  velut  aculeis  vellicantui  ,  purguntur  ,  lancinantur ;  modo  vero 
„crura  &  os  facrum :  nec  defunt,  quibus  plantarum  dolores  crudeliifi- 
„  mi ,  motu  illaefo ,  ventris  dolores  fequantur.  Et  poft  tot  xrumnas ,  mi- 
„  rum  dictu  ,  xger  jam  melius  fecum  agi  credens,  ventris  quippe  do- 
„  loribus  utcumque  remttemibus ,  brachia  &  pedes  rtfolvi  perfentifcit, 
„  &  ill.im  ,  qux  totos  infufa  per  artus  mokm  agitat  ,  vim  frangi  per- 
„  cipit.  Cubiti  &  manuum ,  nbiarum  &  pedum  motus  perit.  Hanc  pa- 
,,  ralyfim  ,  feu  parefim ,  prxcedunt  aliquando  epilepticx  aliquot  convul- 
„  fiones.  .  .  aut  plurium  horarnm  cxcitas. .  .  Qui  vero  a  tot ,  tantifque 
1,  rnalis  diligenti  cuunuum  opeia  ,  iupeiiunt,  diutius  lecto  affixi,  &  par- 

K  k    3  „  tiura 


262  J.      A    S    T    R    U    C, 

„  tium  omnium,  infra  caput ,  paralyfi,  aut  faltem  parefi  afTecli  vires 
„  paulatiru  recuperant,  &  poft  aliquot  menfes ,  fua  artubus  vi  aliquan- 
„  tifpcr  reftituta  ,  per  vicos  veluti  larvse,  aut  arte  progredientes  fta- 
„.  tuce  ,  pallidi,  fquallidi ,    macilenti  identidem  confpiciuntur  „. 

Giaviflimus  ille  morbus  plerumque  fporadicus  eft  ,  ut  ex  obfervatio- 
nibus  non  paucis  ,  quae  apud  medicos  pailim  occurrunt ,  intelligere  eft, 
&  ut  a  nobis  plus  vice  fimplici  obfervatum  fuit :  aliquando  tamen,  fed 
raro  ,  etiam  epidemicuS-  Sic  eum  anno  1572.  inter  Piclones  ,  gentcf- 
que  Pidonibus  finitimas  epidemice  graflatum  efle  narrat  Citefius  laudato 
\\1Q0 :  fic  Damnonios  in  Anglia  morbo  eodem  populariter  affeclos  fuifle 
anno  1724.  affirmat  Joannes  Huxham  in  peculiari  traclatu  ,  quem  pu- 
blici  juris  fecit  Londini  anno  1739  ,  &  in  quo  proftat  non  difpar  mor- 
bi  defcriptio: 

In  eam  opinionem  inclinafle  videtur  Citefius  (a)  morbum  illum  no^ 
vum  efle ,  &  anno  1572.  circiter  inductum  :  quod  quibus  de  caufis  iu 
crediderit ,  vix  poflumus  fatis  aflequi ,  cum  bona  fide  confiteatur  ipfe 
antiquitus  obfervatum  fuilfe  non  modo  a(b)  Paracelfo,  (c)  Langio, 
(  d  )  Fernelio,  (e  )  Hollerio,  (/)  Erafto,  (g)  Droeto,  (  h)  Cratone, 
fed  etiam  ab  (i)  Avicenna  inter  Arabes,  imo  vero  inter  Gtsecos  a  (^) 
Paulo  Aegineta  ,  a  quo  diferte  defcriptus  eft.  Sed  quomodocunque  fen- 
ferit  Citefius  ,  certe  cowftat  id  morbi  genus  ,  &  ante  &.  poft  Citefii  ?e- 
tatem  ,  in  variis  Afise  &  Europae  regionibus  rarius ,  frequentiufve  obfer- 
vatum  fuifle,  ut  fidem  faciunt  apertitfima  quamplurium  medicorum  te- 
ftimonia  *,    qu3e  vel  ideo  diligentius  recenfere    vifum  eft  ad  annum  uf. 

que 

*   11 30.  Halyabbas  ,    theoric'  lib.  9.  1430.  Johannes  Michael Savonarola  , 

cap.   8-    de    paralyfij    &    capit.  pra&ic.  tradt.   6.    cap.   16.  rubr. 

.    27.   de  colica.  21. 

141 2.  Nicolaus  Nicolus.    ferm.      f.  1480.    Johannes  Arculanus  in  pract- 

tra&at.  8.  cap.  40.  Item  ferm.  3.  med.  apud  Forefium. 

cap.   J.  1496. 

(  a  )  Ubi  fupra  cap.    r. 

(b)  Undecim  tracl.  anonymor.  tract.  4.  de  collca :  Jtve  vot.  1.  p.  tfjo.  col.  a, 
edk.    Gtneveiifis. 

(c)  Lib.   2.  epifl.   55. 

( d  )   Dc  morbh  lib.  6.    cap.   10. 

(e  )   de  morb.  innrn.  lib.   I.  cap.    4T.  de  colico  dohre. 

(/)  Lib.   4.  difpntat.    contra   Paracelfurn. 

i  g  )  In   confilio  novo  de  peftilentia ,   cap.  f.  ,, 

(h)   Confil.     10.   cs?  »*•   tflft    1-  6?  4« 

(i)  Canon.    lib.  j.   fen.    2.  tradt.    1.  cap.  z.  dt  faraljfi, 

Ibid.  Fen.    16.  trsft.    j.    cap.   6.  Dt  Cfiiic.a. 

(*)   Lib.    3.  capp.    1%.  £?  4j. 


E  R  G  O     COLIC.E     PlCTONUMSc.         2T3 

que   1621.  ut  tarvto  eflficacius  abftergcretur  nota  ,  inconfiderate ,    an  m.i- 
ligne   dicam ,  facultati  noftrae  a  Salmafio  &   a  Citefio  inufta. 

Scripfit 


1496'.  Alcxander  Benedi&m  ,  pra&ic. 

1/b.   9.   cap.    l^. 
1532.   Johaunes    Guiutherim    Ander- 

nacm,  mannotatione  ad  cap.   18. 

libr.  3.  Pauli  Aeginetx  ab  illo  eJiti. 
15^0.  Vitlor  Trincaveliim,  deratione 

curandi  libr.    3.  cap.    1. 
1550.    Leonardm  Jacchinus ,    in   no- 

num   Rhafis    cap.    fl.    de   colico 

dolore. 
1553.    Volcherm    Coiterus ,    in    libr. 

obiervat.    anatomicar.   &    chirur- 

gic  >r. 
15  60.  Johaunes    Feruelim  ,  lib.  4.  de 

Febribus  cnp.    10. 
1573.    Fraucifcm    Valleriola ,  lib.    I. 

obferv.    3. 
157^.    Guilielmus    Ballonim ,     confil. 

medicinal.    lib.  3.    confil.    70. 
1^77.    Thontat    Jordanus ,     de    lue 

Moravica. 
1  <;  80.    Johannes  Crato  a    Krafftheim , 

confil.   lib.    5.  confil.  21.    £5?  lib. 

4.   epiftol.  rt^  Thomam  Jordanum. 
1580.    Pe/m  Monavim,  lib.  2.  epift. 

pag.    51^. 
1590.    Johannes  Cofi&us,  annotat.    in 

cap.   2.    tradt.   2.   fen.  2.    lib.    3. 

Canonis  Avicennx,  ab  illo  editi. 
1594.  J//^i»  Ffu/JKi  ,junior  ,    de  cu- 

eatione  membratim.   lib.  9.  c.  26". 
1^96.    Petrus  Forefius,   obf.  lib.   10. 

obf.    82.   in  fcholiis.    Et  lib.    21. 

obf.    {.  /w  fcholiis. 
1598.   Cafparus  Hoffmannus ,  Iib.  3. 

conftliorum  a  Scholzio  editorum. 
1598-  Laurentim  Scholzius ,    /w  cow- 

yj/iw  medicinalibus  variorum  medi- 
corum  qux ,  co/feg7/  £•?  f^/^zV. 


1600.  Jahannes    Hierftnymus    Vuhe- 
riniis ,   de  curandis  morbis,    c.   ^f. 

1 600.  Hercules  Saxonia  practic.  part. 
1.    cap.    10.   Et   lib.    3.  c.    2f. 

1601.  Ahxander  Maffariiu  ,  prj<ftic. 
1.    I.    c.    16". 

1602.  F<?//x  Platerus  praxeos  medic. 
lib.  2.  c.  2. 

1606.   Jofephus  Quercetanus,  Tetrad. 

graviif.   arFectuinn  c.   23.  De    pa- 

ralyfi. 
1609.  Johaunes  Scheuckim   a  Graffen- 

ber% ,   obf.   medicinal.    lib.   1.     de 

paralyfi  ex  colica  ,   &  1.  3.   de  coli 

dolore. 
I609.  Gafpar  Wolphim,  apud  Schenc- 

kium,  lib.  3.  <&  cnli  do!ore,  nbf.  10. 
i6"o9.  Jacobm  Oethem,  apud  Schenc- 

kiura  ,    ibid. 

1609.  Johannes  Francifcm  Hildefim , 
ibidem. 

16 10.  Zacutm   Lufitanm ,     de  medi- 
cor.  princip.    hiftor.    1//».    I.  hift. 

1 6  f  3 .    Gregorim    Horfiim.   obfervat. 

libr.    2.  obf.   16.  &  libr.  4.  obf. 

•3-    Ef?  problemat.   therapeutico- 

rum  decad.   2.   gw<*/?.  8- 
161 3.    Cornelim     Thaurerm  ,    apud 

Horftium   lib.  4.   obf.  II. 
161 5.   Theodonts  Collado ,  de  fpalma- 

tis  medicis ,  cap.    79.  errore    3. 
1618-   Carolm  Pifo  ,    obf.   &  confil. 

fed.  4.  cap.  2. 
16"  1 8-  Johannes  Klopfingerm  ,  difput. 

a   Genathio    colleclar.  decad.    t. 

difp.  ?. 
1621.  Epiphanius  Ferdinandus  hiftor. 

35.  fol.    10  J. 


2S4  J.       A    S^  T    R    U    C; 

Scripfic  hlc  (a)  quidem  P.  Miloncm ,  Pi&avienfern  medfcum  r  ^,  cum 
„  Henrici  Magni ,  felicis  memoriae  Regis  Chriftianillimi ,  primarius  me- 
„  dicus  eflet  renunciatus  ,  jamque  eo  nomine  medicin-im  Lutetiac  faceret, 
,,  in  aliquot  aegros  hoc  morbo  implicitos  iucidifle,  quos  non  ita  eo  lo- 
,,  ci  adhuc  obfervatos  pluribus  medici?  ,  quafi  exprefla  colicorum  piclo- 
„  nicorum  exemplaria,  indicaflet.  „  Ille  (  b)  vero  narrat  ,  „  vidiffe  fe 
„  cum  iguorarent  Parifienfes  medici  qualis  eflet  morbus ,  qui  ViStaviae 
,,  colicx  nomen  habet  :  primus  ipfe  eo  laborare  cum  coepiflet  Lutetia: ,  & 
„  novem  medici  illum  inviferent,  nullum  ex  his  potuilfe  caufam  morbi, 
„  quo  aegrotaret,  ex  fymptomatis  conject  iri ,  neque  nomen  ipfius  dice- 
„  re  :  variafle  omnes  fententiis  :  unum  tandem  poft  omnes  ,  ab  amico 
F,ad  flium  adduclum  fuifle  ,  Pictivienfem  Cardinalis  Richelii  medicum  , 
„  Citefium,  qui  ftnim,  ubi  illum  vidit,  colicam  Pictavicam  eife  pro- 
„  nunciavit,  &  eum  ita  curavit ,  ut  paucas  iritra  feptimanas  fanitati 
„  priftinse  reftituerit  ,   incurabilem   a'iis  futurum.  „ 

Sed  eccui  tam  credulo  fpes  illis  effe  potuit  fe  p?rfuanjros  unquam  anno 
1509.  quo  Milo  in  Curiam  accitus  eft  ,  &  multo  mmus  anno  162$.  \n 
quem  cadit,  ut  ciriftime  ,  Sa!mafii  aegrota,tiq;,  Parifienfibns  medicis  igna- 
tam  fu'fle  colicam  Pictonicam  ,  quac  jamdudum  ante  tot  medicorum  mo- 
numentis  celfbrata,  &  nt  de  noftris  tantum  dicamus  ,  quae  ind^cata  a 
Fcrnelio  ,  memorara  ab  Andernaco  ,  Durefo  ,  Ballonio,  demum  ab  Hol- 
Jerjo  ,  Droeio  &  Pifone  obfervata  &  defcripta  erat '{  Nemini  protfus  , 
qui  rationi  locum  dederit :  quin  potiiis  pronum  eft  inde  concluderc  in 
Parifienfes  medcos  iniquum  fuifle  Salmafium  ,  qui  allnta  de  cfvicae  Picl<>. 
nicae  antiquitare  tefrimonia  nefcire  non  potuit .  ut  qui  v'r  eflet  muUi- 
fcius ;  .  iniquiorem  vero  Citefium ,  qui  eadem  ignorare  non  debuit ,  ut 
qui    medicus  eflet  eruciitus.    Sed  haec  «$  eV  •jrapoJc*. 

I  I. 

Ut  adeo  Iingujarem  morbi  na^uram  e^cpljca^ent  medici ,  mngno  con- 
fenfu  hucufque  tenuerunt  omnes  in  ea  co'ica?  fpecie  1.  Kilis  acris  & 
mordacis  copiam  Kaiid  cxiguam  inreftina  multifariam  impctere  ,  laceflere, 
&  puiigere,  unde  dolor  colicus  arox  &  contumax  ,  qui  prinuim  implet 
trngocdiae  acjkum.  2.  Extt-nuatas  &  i  .oriliffimas  bilis  iilius  parriculas  non 
paucas ,  celeri  &  lubitahea  auau  /u.sTa^oia-st ,  in  fpinnlem  mcdullam  rapi, 
ubi  compreifioni  vcl  ubftiuct:oni  nervorum  vertebralium  locum  dent  , 
unde  repentino  morb'  f*.sTaa-x*iftoiTio-ftw  advenit  parefis  five  paralyfis  , 
quae  ultimum  actum  ci.iuait.  btd  ui.animes  illi  jn  his  duobus ,  quae 
funt  veluti  praecipua  rei  fundamenta ,  in  varias  difcedunt  opiniones    11- 

muJ 

(  c  )     Vbi  fupra  ,    c ap.    2. 

(,b  )  Ub.    Ue  unnis  cllmaSlerich.  p.r7JI.    ] 


E  R  G  O    COLICiE    P  I  C  T  O  N  U  M.  &c.     zCs 

mul    atque  rei  ratlo  figillatius  venit   expendenda  ,   atque    adeo  in   apcr- 
tam  difcordiam    brevi  recidit  fpecies   illa  aflimutotx  concordix. 

Volunt  plerique  bilcm  ,  quam  pro  morbi  caufa  habcnt ,  in  inteftino- 
fum  cavo  concludi ,  tbi  interiorem  illorum  tunicam  atrociter  lancinet : 
putant  alii ,  quos  inter,  magna  nomina  ,  Fcrnelium ,  Senncrtum,  Ri- 
verium  numeraveris ,  bilcm  eamdem  intra  tunicas  intcftinorum  ,  aut  du- 
plicem  Peritona;i  &  Mefenterii  membranam  diffundi,  ubi  penetrantius 
agat  &  occultius. 

Similiter,  nec  mlnore  anlmorum  concertatione,  difputatur  de  viis  , 
modove  ,  quibus  fiat  metaftafis.  Sunt  qui  putent  materiam  morbificam 
ab  inteftinis  in  fpinam  pcr  nervos  convehi:  funt  qui  venarum  ope  aJ 
cor,  &  a  corde  per  arterias  in  fpinam  deduci  malint  :  funt  demum  qui 
de  viis  parum  anxii ,  naturae,  ut  opus  fuum  exequatur,  non  Jeeffe  con- 
tendant  meatus  plurimos  ,  oculis  quidem  minus  obvios,  fed  humori  re- 
fluxuro  facile  pervios  ,  quippe  qui  jure  teneant  corpus  humanum  ,  ma- 
xime   dum   vivit ,   elfe  totum    <rvp,7rvxv    K<zt  rvfifittv. 

Sed  hafce  leviorcs  controverfias ,  ne  dicam  argutias  ,  parum  ipfi  cu* 
ramus ,  ut  qui  ne  duobus  quidem  prsecipuis  cjucdtionis  fundamentis  mo- 
do  propofitis  fatis  confidamus ,  ceu  minus  firmis.  Sufpicio  enim  eft  , 
nec  vana  quidem  ,  fi  vera  affequimur  ,  falfos  effe  veteres  medicos  in  af- 
fignanda  colicre  pidonicsc  fede ,  a  qua  erroris  fpecie  palam  eft  eos  non 
fitis  fedulo  fibi  femper  caviife.  Sic  hydropis  cymprinitse  fedem  ,  quum 
nunc  compertum  eft  in  inteftinis  elTe,  quse  coercitis  ftaubus  prscter  mo- 
dum  dilatantur  ,  in  ipfo  abdominis  cavo  fitam  illi  efTe  putabant,  quo 
flatus  undique  confluerent  incompertis  &  plane  latentibus  viis.  Sic  in  hj'« 
ft^rica  affc&ione  uterum  ,  qui  a  fua  fede  dimoveri  nulla  ratione  poteft , 
credibant  illi  per  ventrem  volutari  globi  fpecie ,  imo  vero  ad  collum  af- 
cendere  ,  quod  hyftericse  mulieres  fentiunt,  quafi  inje&o  laqueo,  fibi 
interdtim  prsecludi.  Unde  conficitur,  exemplo  facili ,  potuiffe  medicos 
eofdem  eadem  ofcitantia  colicae  pictonicse  fedcm  ,  caufamque  in  intefti- 
nis ,  aut  vicinis  partibus,  quse  dolere  videntur,  falfo  quoque  ponere  , 
fi  femel  conftkerit  &  inteftina  &  partes  inteftinis  finitimas  ab  idiopathica 
hbe  vacare  omnino  in  ea  morbi  fpecie,  ut  certo  conftare  cenfemus,  5c 
plurimis  &  graviffimis    argumentis. 

I.  Quod  in  ipfo  colicsc  pidonicse  impetu ,  dum  tormina  torquent  ve- 
hementiilime ,  venter ,  five  mollis  fit  ut  interdum  ,  five  tenfus  &  convul- 
fus  ut  plerumque ,  non  contrectari  modo ,  fed  etiam  premi  &  conftrin* 
gi  polTit  fine  uila  doloris  acceflione  :  unde  confequens  eft  irt:ftina,  car* 
terafque  partes  ventre  comprchenfas ,  quae  preifum  non  fentiunt,  cauf?e 
riulli  morbincse,  qusc  illis  infit,  fubjacere ;  atque  adeo  aegrotos  ipfos  lu- 
dzficari  ,  quibus  partes  illae  dolere  videntur. 

II.  Qyod  dolor  colicus  piclonicus  nec  inteftinis ,  nec  mefenterio ,  nec 
peritonyeo  perpetuo  definiatur,  fed  ultra  circumquaque  identidem  exfpatie- 

Dijpit.  Medko-l'ra3.  Tom.  111.  L  1  tur 


266  J.      A    S    T    R    U    C, 

tur  ad  thoracis  latcra  ,  brachia  ,  lumbos ,  inguina  ,  intes,  crura  ,  tlbiaf- 
quc  ,  quae  fingula  doloris  moilibni  crebris  ,  acnbus  ,  folent  non  raro  per- 
cetli  ,  ex  quo  fit  ut  quemadiiioaum  dolore  harumce  partium  ,  quantuf- 
cumque  fuerit,  nulU  illius  caufe  morbifica;  praefentis  potcft  in  illis  »r- 
gui ,  fic  pari  jure  nrque  dolore  compart,  qui  ad  inteftina,  vel  alia 
vifcera  pertinet ,  comprobari  ullo  inodo  polfic,  caufam  ullam  morbificjm 
in  iifdem   partibus  fubeife. 

III.  Qjod  dolor  in  colica  pictonica  varius  ,  fug  ix  ,  temporarius  fit  ; 
partes  Vurias  derepente  invadat  ,  d-jferatque  ;  fcdem  ex  fede  mutet  pun- 
dlo  temporis  i  huc  &  illucimpetum  faciat ,  foras ,  intro  ,  furfum  ,  deor- 
fum,'  ad  dextram  fiinftramvs  partem  ,  &  ut  partes  ,  quas  obfidet  miftr- 
rime  difciuciat  ,  fic  partes,  unde  abit ,  petfcdte  fanas  dimittat ,  ruilla 
fui  relinquens  veftigia  ,•  unde  pronum  eft  colligere ,  ut  malum  nullibi 
haeret ,  fic  etiam  nec  mali  caufam  haerere  utlibi ;  neqtie  enim  fieri  po- 
teft  ut  hsereat  iiia  iis  in  parcibus,  in  quibjs  malum  ipfum  non  haerere 
certum  eft. 

IV.  Demum ,  quod  cathartica  dolorem  colicum  pictonum  non  evin- 
caut,  fed  potius  exafperent:  bilem  nullam  educant,  fed  ad  fummum 
quid  paucum  muci  vel  pituitse  per  vim  deradant  :  unde  conficitur  bilem 
nullam  ,  aliumve  humorem  in  inteftinis  coerceri ;  ex  quo  labefit  vu'ga- 
ris  opinio  :  quem  nodum  perquam  difficilem  ut  expedirent ,  placuit  nort- 
pullis  ,  qui  fibi  magis  viderenrur  fapere  ,  comminifci  bilis  morbum  fa- 
cientis  fedem  efle ,  non  in  inteftinis,  unde  deberet  exturbari ,  fed  jn- 
tra  inteftinorum  tunicas ,  membrqnafque  mefenterii  vel  pentonsei ,  uhi 
lateat  inacceifa.  Sed  ne  illi  graviorem  plagam  amant  accipere  ,  ut  levio- 
rem  repellant,  quippe  bilis  tam  alte  defixa  ,  &  angufte  coercita  ,  con- 
tra  vim  pOrgantium  inaccefla  quidtm  futura  eft  ,  at  vero  fimul  plane  im- 
mob;lis  &  undique  conclufa  varium  &  mutabilem  dolorem  nunquam  il- 
latura  eft  ,  qualem   eiTe   dolorem   colicum    pictonum  fupra   dictum    fuit. 

Hxc  fiteneamus,  quae  quidem  non  videntur  polfe  couveli,  fubverfo 
fcmel  priore  opinionis  vulgo  receptse  fundamento ,  ut  ruat  alterum  ne- 
ceile  cft.  Etenirn  (1  bilis  nulla  ,  nullave  materia  morbifica  adfit  in  in- 
teftinis ,  nec  intra  inteftinorum  tunicas,  mcmbranalve  mtfenterii  aut 
peritonaci  ,  haud  anxie  inquirendum  cft,  qua  ratione  ,  quibufve  viis  ma- 
teria  biiiofa  ab  inteftinis  in  fpinam  transferri  poifir.  Uige.int  ergo  illi, 
qwantum  voluerint ,  exempla  variolarum  &  morbillornm  reirocedentium, 
aut  arthritidis  retropulfae.  Concedcmus  ultro  vera  hsec  metiiftcifi  pera- 
gi  ,  fed  ea  in  exemplum  duci  poffe  nequaquam  concedemus  ,  cnm  ma- 
nifeftum  intercedat  difcrimen.  Eft  in  vaiiobs  atque  morbillis  ,  eft  in  po- 
dagra  humorverus,  qni  cutis  puftulas  oppleat ,  qui  diftorqueat  articu- 
los,  quique  proindc  poifit  alio  transferri ,  vcl  alio  divertere.  At  vero 
humorem   nullum  in    inteftinis    adeffe  probavimus  in  dolore   colico    pi- 

fto- 


E  R  G  O     COLICI     P  I  C  T  O  N  U  M.  &c.       2^7 

«ftonum  ,  atquc  adeo  hoc  in  morbo   metaftafis  ulla  fupponi  ncc   potcft, 
r.cc  dcbct. 

Acccdit  quod  in  variolis  ,  morbillis  ,  arthritide,  mctaftafis  gradarie 
fiat  &  ccrto  tcmporis  incervallo  ,  principium ,  augmentum  ,  ftitumque 
habeac  ,  acquc  motuum  omnium  naturalium  legcs  tencat.  Contra  vcro 
metaftafis  ,  quam  111  dolore  colico  pidonum  vellcnt  fupponcre ,  foret 
repentina,  inltantanea,  fulgure  celerior ,  certiifimis  naturae  legibus  plo- 
niliime  repugnans  ,  qux  nihil  unquatn  molirur  in  inftantij  undc  col- 
li^ere  eft  nietaltalim  nullam  fupponi  polfc  in  colica  pidonum ,  neque 
adeo  novam  &  inopinam  faciem  ,  qus;  morbo  fupervenit,  cum  in  pare- 
fim  aut  paralyfim  defcifcic ,  ea  ratione  unquam  induci.  RtiLt  ergo,  ut 
oiaiilis  antiquorum  dogmatis  fiye  commerttis,  qux  ruinoia  funt ,  viam 
al'am  conemur  inquirere,  qua  tum  fingularis  morbi  natura ,  tum  itn- 
provifus   ejuldcm  metafchematiimus  enodatius  explicentur. 

1  I  I. 

Utinam  tam  facile  vera  invcnire  polfemus ,  quam  falfa  convin- 
cere ;  fed  in  rebus  phylicis  quid  non  fit  citius,  quam  quid  fit  di- 
>rrimu$.  Diccndum  tamen  dc  qintftione  propofita ,  cum  id  mune- 
ris  latio  exigat,  fed  ita  uc  nihii  arfirmemus ,  quxremus  omnia  du- 
bicantes ,  plerumque  &  nobis  dirhdentes.  IVlulta  quidcm  circa  caufam. 
colicx  pidonicse  in  animo  jum  pridem  verfab^ntur  ,  quae  vuigarem  e.x- 
plicationem  diifuaderent :  ied  novam  ,  quam  aiierimus  ,  perlualit  tan- 
tinn  lcqucns.obfervatio  ,  a  qua  ideo  vifum  cit  rei  expofitionem  aulpi- 
cari. 

Qiiidam  natus  annos  fexaginta  duos  concidit  ex  alto  in  lumbos  gra- 
vi  lapiii :  hflic  dolor,  tumor ,  inflammatio  in  contufis  partibus  ,  cum 
febre  &  molettia  totius  corporis  ,  qusc  quidem  adhibitis  medicamentis 
depulfa  funt  in  fpeciem  ,  fed  non  elifis  maii  Itirpibus ,  ita  ut  aliquis  do- 
loris  morfus  identidem  recrudefceret  ex  cccli  mutatione.  Quarto  deoi- 
jno  polt  anno  accidit  ex  improvifo  ,  ut  xger  fibi  metiiens  dolore  affi- 
ccretur  fummo,  modo  in  dextro  ,  modo  in  finiftro  larere ,  fcd  frequen- 
tius  in  dextro,  qui  varius*,  mutabiiis  elfet  ;  qui  lenius ,  graviufve  £c- 
viret ;  qui  Iate  difTufus  ad  mammas  furfum,  ad  umbilicum  deorfum  ex- 
tenderetur ;  qui  in  fpatium  brevius  coniradus  coftas  tantum  fputias 
vel  hyp(;chondrium  occuparet ;  qui  fociam  tebrcm  haberet  nullam.  A- 
<dco  lingularis  &  inopina  ma!i  facies  mirationem  fecit  non  levem  :  par- 
tes  dolentes  plurics  &  a  pluribus  contredatae ,  compreiTse  funt ;  fana 
omnia  deprehenfa  ,  nec  dolor  a  preliione  quantacumque  invalcfccbat  ullo 
modo.  Adhibita  therapeia  multiplex,  vari.i  ,  ex  confilio  mcdicorum  vcl 
ag-roti  arbitrio  fiepius  mutata  ,  icd  incalium  cmnia.  Tandem  a?ger  ad 
thcrmas  plumbarianas  alleg  <tur.     Ecce  ,  dun  iter  facit ,  paralyfi  repm- 

L  1     2  tku 


26*8  J.      A    S    T    R    U    C, 

tina  corripitur,  &  in  ipfo  temporis  articulo  dolor  omnis  exceflit.  Si- 
mul  vero  animadverfura  eft  vertebras  lumborum  extrorfum  protubeiare, 
ccu  luxatas  incomplete.  Verifimiliimum  eft  iteratis  &  freque  «tionbus 
corporis  concuflionibus  a  fabfultante  curru  acccleratam  eile  ipinae  luxa- 
tionem  ,  atque  inde  n  uam  paralyfim  ,  quae  quidem  abfoluta  fuit  in  ar- 
tubus  inferionbus  ,  fed  levior  &  funplex  parelis  111  fphinctere  ani  &  in 
vefica ,  ita  ut  alvum  tamen  redderet  nefciens  ,  urinam  vero  neque  nU 
tens  reddere  poflet  fine  cathetere.  Pervenium  eft  nihhominus  ad  ther- 
mas  quarum  ufus  propter  novam  morbi  formam  acgroto  tanto  falubrior 
eife  videbatur.  lbi  nihil  non  tentatum  ,  potatio  ,  bahieatio ,  embroche, 
appofitio  lurorum ,  &c.  fed  onnia  fruftranea  fuerunt ,  fi  hoc  unum 
excipias ,  quod  alvum  jam  contineat  firmius  ,  &  urinam  reddat ,  ut  lu» 
bet ,  quanquam   paulo  frequentius. 

Hinc  multa  colligimus :  I.  A  cafu  in  lurrbos,  qui  olim  acciderat  ,  la- 
bem  vertebris  ,  vel  fpinali  medullse  contufione  illatam  fuiife  qualemcun- 
que ,  qux  paulatim  taclto  &  lento  infarctui  locum  dedit ,  uude  dolor 
tx   cceli  mucatione   recrudefoens. 

2.  Ab  illa  prima  mali  labe,  qux  tacito  acereverat ,  inductum  poft 
annos  quatuordecim  infarclum  graviorem,  quo  principia  nervorum  lum- 
barium,  &  innmorum  ex  dorfahbus ,  vellicata ,  puncta ,  diftracla  fue- 
runc  multifariam ,  unde  dolor  ille  mutabilis,  qui  tunc  advenit ,  acrius 
mitiufve  fieviens ,  &  ad  hos  aut  ad  iUos  nervos  pertinens,  ut  varia  ner- 
vorura   principia  varie  moleftabantur. 

3.  Ex  legibus  unionis  animae  cum  corpore  dolorem  illum  fecundum 
nervorum  ductus  ad  partes,  quibus  extremi  illorum  fines  pfrofpiciebant, 
reiatum  fuiife  •,  unde  dolor  partibus  variis  tho^acis  aut  ventris  videba- 
tur  infidere  ,    quanquam  ipfic  ab  omni  doloris  caufa   vacuae  forent. 

4.  Denium  ,  aucta  mole  invalefcentis  infarctus  five  ftafeos ,  luxatas 
fuiife  vertebras  ,  ac  inde  medullam  ,  nervorumque  principia  ita  com- 
preifa  ,  ut  inhibito  fpirituum  influxu  abierit  quidem  omnisdolor,  at  ve- 
ro  iimul  obvenerit  gravis  &  dirficilis  paralyfis  artuum  inferiorum,  cutn 
parefi   veficae   &  fphindteris  ani. 

Si  ea  confe&aria  admittantur ,  ut  admittenda  erfe  putamus  ,  non  vide- 
nius  qui   poifit  fequentibus  conjecluris  alienlils  denegari. 

1.  In  colica  pictonum  humoris  cujufcumque,  de  quo  mox  videbitur, 
ftafim  feu  infarctum  fieri  in  cortice  meduliac  intr»  lumbares  vertebras 
compiehenfie  ,   aot  in   membranis  corticem  illtim   ambientibus. 

2.  Humorem  ,  qui  ftagnando  ftafim  feu  infarctum  parit ,  adfita  ner- 
vorum  principia  vel  pungere  &  laceifere  ,  fi  paucus  fit ,  fed  acer  ,  unde 
dolor  pungitivHi  i  vel  diftendere  atque  diftrahere,  fi  copia  abundet, 
fed  expers  acrimoniae ,  unde  dolor  difeufivm  i  vel  pungere  &  fimul  di- 
ftendcre ,    fi  peccet  acrimonia  llmul  &  cupia  ,    unde  dolor  pingitivo-du 

Jl»)ifiyi(i, 

3.  Po- 


E  R  G  O     COLICJE    PICTONUMJc.     2C9 

3.  Dolorem  inde  gcnitum  ,  cujufcumque  (pcciei  fit  ,  cx  lcgibns  na- 
turae  ad  extreir.os  ncrvorum  hnes  ,  atque  adeo  ad  partes  ad  quas  f.nes 
ilii  rcrminantur  ,  debere  rcicrri.  Quod  nccui  mirum  vi,dcatur  ,  attendat, 
quafumus  ,  ad  exempla  fimilia  ,  qu?e  p.ilfrm  obvia  funr.  S;c  quoties  ;clu 
cotuund.tur  nervi  truncus  cubito  fubltrauis  ,  q > <i  ad  auricularcm  nv.mus 
digitum  pertinct,  toties  dolor  auriculaiem  digitom  tandiu  occurat ,  quan- 
chu  permanet  trepidatio,  quae  ictu  ncrvo  imprcfla  fuir  in  cubito.  Sic 
jqui  pede  vel  brachio  exfecto,  quoties  ptmgi,  laceifi,  diftiahi  contingit  rcli- 
quumnervi  truncum  ,  cujus  rami  nd  pedem  vel  brachium  olim  pertingebant. 
iiio  cpileptici  non  pauci  qucri  folent ,  acccdente  infultu  ,  de  aura  frigida  , 
quae  a  parte  quadam  furfum  alcendat ,  cerebrumque  impetat.,  opprimat- 
que  ;  cum  manirlftum  fit ,  fpeciem  illam  afccndentis  aurac  frigidae  unicc 
deberi  iraprelfiotvibus  ,  quae  a  ciufa  morbiBca  paulatim  in  ceret>ro  invalef- 
cente  gradarie  fiunt  in  principiis  nervorum  profpicieiv.ium  partibus  , 
qu  is  aura  frigida  videtur   percutrere. 

4.  Froinde  dolorem,  quem  experitur  aegroUis  in  co'ica  piclonum  ,  fe- 
dem  ex  fede  mutate;  momento  temporis  partes  varias  ,  propius  longiuf- 
ve  dillitas,  pervagari ;  varie  accedere  vel  exccdtre  derepente;  nulla 
ullibi  fui  veftigia  relinquere;  graduque  varium  ,  lenius  atrociufve  facvire  ; 
prout  in  fpinali  medulla  varia  nervorum  principia,  partibus  vicinis  vel 
lemotis  profpicentia  ,  variol'mpreflionis  gtadu  majore  minoreve  ,  per  vi- 
ces  ftimulantur  :  quac  variationes  ,  licet  in  corporis  peripheria  latum  am- 
bitum  occupare  videantur  ,  intra  fpinalis  medu11<e  clauftra ,  ubi  princi- 
pia  nervorum  fibi  proxime  adfita  funt ,  arcto  fpatio  peragi  poflunt,  nul- 
la  vel   minima  caufie   morbificae  trajeclione. 

>.  Morbum  in  eo  ftatu  aliquando  fubfiftere ,  nec  ulira  progredi  ,  ra- 
ra  segroti  felicirate  ,  qui  dimidium  mali  tantum  fuftineat ,  fi  ftafis  infar- 
clufve  fubfiftat  iofe  caufse  morbificae  ignavia  ,  aut  quod  tutus  eft  ,  Ci 
humorum  eucrafia  ,  firma  corporis  conftitutioue  ,  vel  remediorum  cfR- 
cacia  refolvatur  &  difcutiatur. 

6.  At  vero ,  C\  mole  &  amplitudine  ftafeos  five  infarclus  in  dies  fuc- 
crefcente,  contingat  medull.im  fpinalem  arcte  comprimi  ,  inde  denega- 
to  fpirituum  ad  inferiora  influxu  artus  inferiores  paralyticos  fieri ;  qui 
fummus  eft  &  graviflimus  morbi  gradus  :  imo  ,  fi  nonuulla  nervorum 
principia  ,  fupra  comprellionis  locum  fita,  ab  eadetn  caufa  vel  omnino, 
vel  partim  anguftentur,  artuum  fupcriorum  paralyiim  vel  parefim  va- 
rie  inde  provenire. 

His  abunde  declaratur  nova  ,  quam  proponimus ,  morbi  aetiologia  :  re- 
liquum  eft  ut  ftafeos  Cwe  infarctus  ,  quem  pro  primaria  morbi  caufi  ha- 
bemus  ,  natura,  fpecies ,  caufae  paulo  fufius  &  enucleatius  exponan- 
tur ,   quod  paucis   confeclum  dabimus. 

ln  fumma,  itafis  llve  infar&us  omnis ,   in  quacunque  corporis  parte 

L  l     3  fiat, 


270  J.      A    S    T    R    U    C, 

fiat ,  ftagnntio  eft  pr?erernaturalis  humoris  ,  humarumve  ,  quibus  pars 
perluitur.  Hinc  in  fpinali  medulla,  quam  fanguis  per  arterias ,  &  lym- 
pha  per  lymphatica  v.ifa  irrorant ,  itafis  gemina )  janguiuea  altera ,  a 
fanguine ;   alrera  lymphatica  ,    a  lympha  ftagnante. 

Stafis  fanguiuea  in  duas  alias  dividitur  pro  modo  ,  quo  folet  invade* 
re  ;  fi  fubito  ,  celeri  &  violenro  impetu  ,  Phlegmonodcs  ;  fi  lento  &  ta- 
cito  progretfu  ,  arter.arum  caiuliamentis ,  in  quibus  fanguis  rueret  ,  pe- 
detentim  dilatatis  :    aueurifmatodts   appeilatur. 

Similiter  ftafis  lymphatica,  quie  ab  infpiifata  &  hxrente  lympha  or- 
tum  habet  ,  gemina  eft  :  Altera  fimplex  feu  legitima  ,  in  qua  fblius  lym- 
phae  ftagnatio :  altera  compofita  feu  notba :  in  qua  cum  lymphse  ftag- 
natione  conjun&a  eft  &  fociata  fanguinis  ftagnatio :  &  haec  pro  diverfa 
ratione  ftagnationis  aiterutrius  ad  alterutram  vel  lywphatico-fanguinex  , 
vel  fanguineo  lympbatica  nomen   obtinet. 

Porro  caufeC  ftafeos  five  infardtus  in  fpinali  medulla  ,  a  confimilibus 
caufis  ,  quse  fimiles  aliis  in  partibus  ftafes  infardtufve  producunt  ,  non 
abiudunt ,  &  debent  perinde  diftribui  in  locales  &  wiiverfales.  Locales 
funt,  qusecumque  lumbis  fpecialem  noxam  inferunt ,  inter  quas  nume- 
rari  polfunt ,  lumborum  refrigeratio  a  vento,  balnco,  pluvia ,  nive  j 
contufio  ab  ictu  vel  cafu  ;  diftorfio  a  motione  vel  flexione  violenta  >  com* 
preffio  cafu  illata  m  curru  vel  in  turba.  karius  patent  caufis  univer- 
fales  ,  quoe  toti  corpori  communes  funt,  ut  finguinis  &  lympha:  fpiifi- 
tudo  prseternaturalis ,  inducla  largiore  diaeta  j  vita  nimis  otiofi  ;  alimen- 
torum  aut  potulentorum  vitio  \  aeris,  qui  ducitur,  pcftilentia;  latente 
feminio  venereo  ,  ftrumofo  ,  fcorbutico  j  humore  arthritico  in  retropul- 
fa  ve!  anomala  arthritide ,  &c.  Sed  caufx  iftiufmodi,  quantaxumque 
fupponantur  energiae ,  ft.ifim  nullam  ,  nullumve  infarctum  in  fpinali  me- 
dulia  parere  unquam  poifunt ,  Ci  labcs  aliqua  loc.dis  non  interceiferit , 
quse,  licet  incomperta  ,  vim  univerfalis  caufe  medullae  fpinali  fpeciatim 
applicet. 

Qij od  G  ea  probentur  qutc  afFerimus,  confequcns  eft,  ut  morbus  nec 
colica  nominetur  ,  ut  hactenus  ;  nec  inter  doiores  colicos  recenfeatur 
amplius  a  quibus  natura,  fede  ,  caufa,  curatione  omnino  diriert  ;  fed 
appelletur  potius  rachialgia  ,  nomine  magis  appofito ,  quod  valet  mor~ 
bum  mediilU  Jjpinaiis ,  &  quod  appofite   morbi  naturam  indigitat. 

I  V. 

In  prsecedentibus  non  pauca ,  nec  levia  attulimus  ,  quse  novanr  ae- 
tiplogjam.  probent  .-  omilfa   tamenduo,   quae  eidem   fidem  facere  poifunt. 

Alterum ,  quod  ea  ratione  medulla  fpinalis  eadem  naturae  lege  jani 
teneatur  ,  qua  reliquae  corporis  partes  ,  quibus  omnibus  ,  ut  nimis  no- 
tum  cft ,    dura  morbi  necciTuas  incumbit.    Hactenus  illa  ,    quo  privile- 

gio 


E  R  G  O    COLI  CiE     P  I  C  T  O  N  U  M.  &c.      271 

£10  ncfcimus  ,  vifa  eft  mil!i  mmbo  ,  nulli  noxac  paterc.  At  nunc  xqua 
&  communi  conditione  fuos  patietur  unvies,  fuas  feilicet  aliedioues , 
quarum  timeo  ne  numcrus  magis  augeatur  ,  ii  ejulclem  natura  diligert- 
tius  introfpiciatur. 

Alteruw ,  quod  admiiia  nova  hac  aetiologia  morbi  fymptomata,  in 
duibus  exponendis  aqua  harrebat  olim  ,  poflint  nunc  fecili  opeia  expli- 
cari,   quod  certum  veri  argumentnm  elfc  videtur. 

Sic  I.  Quandiu  cundatur  morbus,  ut  cundari  folet  quoties  fit  ab 
infardu  aneur:fmatode  vel  lymphatico  tarde  accrefcente ,  thiidiu  medull.i, 
qux  invalcfcentem  morbum  fentit,  &  quae  in  dies  tacite  magis  angu- 
ftatur  ,  parciorcs  ipiritus  &  lentius  motos  nervis  lumb.iribus  fuppeditat, 
qui  vciuriculo  &  inteitims  profpic  unt  ;  unde,  1  -ibafcentibus  purtium  il- 
larum  fundionibus  ,  anorexia,  dyfpepiia  ,  naufea  ,  rudus  ,  fingultus  , 
vomitus ,    cardialgia ,    vitiofa     chyli  confedio  &  diftributio ,     &c. 

2.  Chylo  ilhufmodi  jugiter  aifufo  fanguis  fit  in  dies  crailior  ,  fpiflior, 
fnimis  fluxilis  ,  ideoque  cordis  motui  xgrius  ,  fegniufque  obfequitur ;  1111- 
dc  faciei  pallor ,  frigus  extremorum  ,  languor  virium ,  anxietas  ,  vigi- 
lix  ,  &c.   qux  funt  incipientis  morbi    prxludia. 

3.  At  vero  fimul  ac  infardus  ,  qualifcumque  naturae  fuerit,  ad  fta- 
tum  pervenit,  tunc  neceife  eft  nervorum  principia  fortius  premi ,  di- 
ftrahi,  pungi ,  atque  inde  dolorem  varium  excitari,  leniorem  ,  acrio- 
remve ,  qui  ex  naturac  legibus  referri  debet  ad  intcftina,  ventriculum, 
mefenterium  ,  peiitonxum,  mammas  ,  latera  thoracis ,  ilia  ,  inguina, 
crura  &c.  prout  principia  nervorum,  qux  ftimulantur,  varie  terminan- 
tur  :  unde  dolere  vidcntur  partes  il'x,  &  tamen  vel  ipfo  dolois  im- 
petu  contredari  &  premi  polfunt  iine  ulla  doloris  acceilione  ,  quippe 
qux  ab  omni  caufa  morbifica  vere  immunes  flnt. 

4.  Poteithumor,  qui  infardum  facit ,  fere  immotus  ,  vel  minima 
faltcm  fui  trajedione  varia  nervorum  principia  laceifere  ,  hxc  aut  illa, 
quoniam  in  origine  omnia  proxime  adiita  funt :  vel  quod  fatius  eft , 
porlunt  frteriarum  capillamenta  minima  ,  infardui  interjeda  &  med'a, 
modo  hic ,  modo  illic  levi  de  cauf  t  fortius  vibrare  ,  &  appolita  nervo- 
rum  principia  ,  modo  hxc,  modo  illa  ,  validius  impecere.  Utravis  cau- 
fa  perinde  futurum  eft,  ut  varia  nervorum  principi  1  ,  nunc  hxc ,  nunc 
i!la,  ttimulentur  :  unde  dolor  varius  ,  mutabiiis,  fedem  ex  fede  mutans, 
partes  varias  invadens  ,   deferenfque  ,   &    nulla  fui   relinquens   veftigia. 

<).  Per  nervos  in  origine  ftimul itos  debent  fpiritus  ,  ut  ex  legibus 
ceconomix  animalis  compertum  eit ,  uberius  &  celcrius  devolvi  in  par- 
tes  varias,  ad  quas  iinguli  nervi  pertingunr :  nnde  erethifni  fibrarum 
inteftmal  um  ;  tpafmi  fphmderum  aui  &veiicae,  &  hinc  conftipatio,  & 
ftranguria ,  convuliiones  mufculorum  ep'gaftricorum ,  diaphragmatis , 
brachiorum,    crurum ,    lumborum  ,    tibiarum  j    fuccuifiones  fpafmodicx 

trun- 


2-2  J.      A    S    T    R    U    C, 

trunci ,  &c.  qux  fingula  ,  ut  momento  temporis  ex  improvifo  fuccedurrt  > 
iic  etiam  detepente   excedunt. 

6.  Accrefceme  ukra  modum  infardu  ,  accidit  tandem  medullam  ita 
comprimi  ,  ut  fpirituum  fluxus  in  nervos  infra  pofitos  inhibeatur :  uu- 
de  paralyfis  artuum  inferiorum.  Accidit  etiam  aliquando  principia  ner- 
vorum  vertebralium  ,  qui  infarclus  loco  fuperiores  funt ,  ipfa  quoque 
preffionem  ex  parte  faltem  pati  :  unde  paralyfis  imperfe&a  feu  paretis 
brachiorum  ,     manuumque. 

Omittimus  fymptomata  quacdam  alia  a  Citefio  recenfita,  ut  caecitatenl 
&  epilepfiam  ,  quod  in  fporadica  rachialgia  non  obferventur.  Arifunt  for- 
taife  in  epidemica ,  de  qua  Citefius  ,  cujus  caufa ,  cum  latius  pateat  & 
magis  efficax  iit  ,  cerebrum  occupare  poteft.  Sed  h:ec  nunc  non  cura- 
naus. 

Haud  mirum  dolorem  rachialgicum  pro  dolore  colico  vulgo  habituit 
fuiffe  ,  quocum  in  multis  convenit ,  ut  qui  foleat  perinde  inteftina  ,  par- 
tefque  alias  ventre  comprehenfas  difcruciare ,  per  vices  invadere ,  &  tor- 
tninum  inftar  identidem  recrudefcere.  At  vero  fi  res  diligentius  attenda- 
tur ,  dolorem  illum  a  quocumque  dolore  colico  diiferre  palam  erit  fignis. 
fequentibus. 

i.  Quod  ufu  enematum  &  eatharticorum  ,  nedum  mitigetur,  ut  co- 
licus  folet ,  fed  potius  exacerbecur ,  potiilimum  fi  acriora  iint  &  mo- 
chlica. 

2.  Quod  non  intra  abdominis  clauftra  contineatur ,  ut  dolores  co- 
lici  omnes  ,  fed  ad  mammas ,  thoracis  latera,  inguina,  ilia ,  crura  ,  late 
extendatur. 

3.  QiJod  in  fummo  doloris  impetu  partes ,  quse  dolere  videntur,  norf 
modo  contreclari  ,  fcd  etiam  premi  poifint  &  conftringi  fine  ulla  do- 
loris  acceffione  ,  quod  decretorium  eft  ,  nec  in  ullo  dulore  colico  un> 
quam   obfervatur. 

Magis  dubia  eft  &  pauto  incertior  dignotio  variarum  doloris  rachiaf- 
gici  fpecierum  ,    quam    tamen  conjecturis  fequentibus  alfequi    poifumus. 

Si  dolor  acutus  fit ,  celeriter  invaferit ,  acgrotum  afficiat ,  qui  juve- 
nis  fit  &  temperamenti  fervidi  ac  fanguinei ,  febremque  fociam  habeat, 
continuam,  tertianam,  lentam  ;  opinioni  locus  eft  morbum  a  ftafi  phleg- 
monode   dependere. 

Contra  vero,  fi  dolor  remiffior  fuerit ,  morbus  lente  accefferit ,  argro- 
to  accidat,  qui  fenex  fit  &  tempcramenti  pituitofi,  nullamque  febrem 
adjunctam  habeat  ;  argumentum  eft  morbum  a  flaii  aneurifmatode  vel 
lymphatica   induci. 

Quod  fi  figna  medium  quiddam  teneant ,  haud  vana  fufpicio  erit  mor- 
bum  utriufque  caufse  participem  eife  ,  &  a  ftaii  fanguineo-lymphatica, 
vel  lymphatico-fanguinea   ortum  ducere. 

Haud  omittendum   humorem  arthriticum,    qui  in  arthritide  anomafa 

aut 


£  R  G  O     C  O  L  I  C  j£     P  1  C  T  0  N  U  M    ftc.     273 

aut  retrograda  ,  &  fcorbnticum  ,  qui  in  fcorbuto  vago  rcmcant  in  fan- 
guincm  ,  poife  periiule  ac  ln  reliquas  corporis  partes  ,  fic  ctiam  in  me- 
dullam  luir.barcm  ,  vcl  in  intcftina  deponi  :  fi  prius  ,  ficri  rachialgiam 
arthriticam  vel  fcorbuticam  ,  unde  dolores  rachialgici  colicos  pro  more 
nrcnticntes  ,  Si  poiterius  ,  colicam  arthriticam  pariter  aut  fcorbuticam 
induci,  unde  dolorcs  colici  veri  ;  qusc  quidem  afFcctiones  natura  &  cauGV 
ita  ufhnes  funt  ,  fimilcfquc ,  ut  minus  cautos  fefellerint  fkpius ,  icd 
t»u.  s  tamcn  diitinguere  tacilc  cft  ex  diclis.  Si  venter,  cum  maxime  do- 
let ,  vel  dolcrc  videtur  ,  prcmi  poiTit  iine  ulla  doloris  acceiTone  ,  do!o= 
res  funt  rachialgici ,  quorum  caufa  fubeft  in  medulla ,  &  quibus  peri- 
culum  cft  ne  paralyiis  fucccdat.  Si  contra  dolor  ventris  prellione  gra- 
viter  intendatur  ,  dolorcs  funt  vere  colici ,  quorum  caufa  refidet  in  vcn- 
tre ,  nec  in  par-alyfim  unquam    evafura  eft. 

In  rachialgia  multa  concurrunt ,  qux  morbi  gravltatem  denuntiant. 

1.  Dolor  atrox  agrotum  f:re  perpetuo  torquet  &  excruciat ,  ac  per 
yiccs   repentino  impetu   exacerbatur ,    a  quo  nec  quies ,  nec  remiilio. 

2.  Pervertitur  naturalis  alimentorum  appctitio,  concoctio  ,  cgeftio,- 
unde  malorum    ilias. 

3.  Anomala  fit  circulatio  fanguinis  ob  crebras  validafque  convulfio- 
nes ,  quibus  pleracque  abdominis  partes  fuccutiuntur  j  &  fpafmodicas 
conftiicliones  y  a  quibus   cor  ipfum   non  immune  eft. 

4.  Quod  peiTimum  eft ,  latet  intra  clauftra  fpinalis  medullse  ftafis 
prseternaturalis  ,  cujus  refolutio  anceps  &  incerta,  quse  in  gangramam 
<iut  abfceflum  facile  abire  poteft ,  fi  a  caufa  inflammatoria ,  quod  utrum- 
que  cxitiale  eft  j  quzc  fere  perpetuo  tcrminatur  in  tuberculum  five  gan- 
glion,  durum,  callofum  ,  fcirrhodes,  unde  paralyfis  magis  vel  minus 
completa  ,  fed   perinde  incurabilis. 

Qiisc  fingula  ,  &  a  fortiori,  quaeuniverfa  inter  fe  connexa  atque  con- 
juncta  dcmonftrant  rachialgiam  inter  graves  ,  moleftos  ,  periculofos  af- 
fcctus  praxipuum   obtinere  locum. 

Variat  tamen  periculum  ,    &    varie  arftimandum  eft. 

1.  Pro  natura  caufa:  :  majus  enim,  fi  ab  infarclu  ifrflammatorio ,  a 
qao  gangrsena  aut  abf:effus  imminent ,  unde  certus  &  celer  interitus: 
lcvius  vero  ,  fi  ab  infarclu  lymphatico  ,  a  quo  paralyfis  quidem  impen- 
det ,  fed  non   fine  fpe  aliqua  convalefcendi,   vel  faltem  prorogandx  vitae. 

2.  Pro  gradu  caufx,  in  quo  diftingui  debet  hitenfo  ,  quam  modus 
doloris  ■,  extevfo ,  quam  gemina  illa  figna,  ut  varie  concurrunt  ,  oppor«- 
tune   indicant. 

Ut  certior  inftituatur  prognofis,  oportet  prarnoiTe  morbi  ftadia  ,  quce 
varia  funt  pro  caufte  fpecie.  Si  a  ftafi  phlegmonode,  morbus  acutus 
eft,  &  intra  dies  quatuordccim  aut  viginti  judicatur:  fia  ftafi  lympha- 
tica  ,  acutus  jfjc  t^(    nceTc.^TcJo-fci;  vix.   quadiagefimo    die   terminatur: 

pif&tt,  Medico-rraft.  Tom.  II L  Mm  nod 


274  l      A    S    T"  R    U    C, 

quod  fi  ab   anevrifmatode   ftafi  fiat ,  aut  in  paralyfim  femel  degenerave* 
rit  ,  inter  chronicos  annumerandus  ,  qui  ad  plures  annos  prorogari  folent. 

V. 

Duo  funt  morbi  tempora  ,  in  quibus  longe  difpar  mali  facies ,  ut  di« 
<5tum  eft  ;  alterum  cum  dolor  torquet  &  d:fcruciat :  alterum  ,  cum  de- 
cedenti  dolori  fuccedit  ex  improvifo  paralyfis  artuum  inferiorum  cum 
parefi  fuperiorum.  Diverfo  utrique  morbi  ftatui  diveria  totuplex  mede- 
tur  therapeia,    de  qua  ordine  j.im  dicendum. 

I.  Quandiu  dolor  urget  acerbus  ,  quo  totum  prius  morbi  ftadium  com- 
prehenditur  ,  tandiu  ad  tres  fequentes  indicationes  prudentis  eft  medici 
iedulo  attendere  :  I.  ut  omifla  omni  cunctatione ,  infarctus  qui  fit  im- 
minuatur ,  &  difcutiatur  qui  jam  factus  eft :  2.  Ut,  dum  ea  perficiun- 
tur  ,  in  ufum  advocentur  paregorica  &  anodyna  omnis  generis ,  quse 
partem  dolentem  relaxando  doloris  impetum  leniant :  3.  Si  ea  tardius 
fuccedant ,  ut  narcotica  dofi  adhibeantur  fufficiente  ,  quse  doloris  morfus 
obtundant ,  fopiantque.  Tribus  illis  indicationibus  opportune  fatisfaciunt 
remedii  fequentia ,  quorum  ad  eam  morbi  fpeciem  virtus  efficax  eft, 
&  ufus   maxime   comprobatus. 

1.  Sanguinis  miflio  e  cubito ,  quo  non  certius,  efficacius ,  pr?efentius 
auxilium  eft :  nam  I.  cum  de  fanguinis  copia  detrahat,  &  momentum 
cordis  in  contractionem  nitentis  fimul  infringat ,  fit  inde  ut  fanguis  ad 
arfectam  partem  &  parciore  quantitate  ,  &  minore  impetu  appellat ;  un- 
de  minor  futura  eft  ftafis  ,  quse  imminet ,  aut  quae  jawi  fieri  cccpit  : 
2.  Cum  partis  affectse  erethifmum  ,  quo  refolutio  arcetur ,  laxet  ,  &  vafa 
iimul  depleat  ,  atque  adeo  tanto  magis  pervia  faciat ,  liberior  inde  re- 
cluditur  via  refluxuro  fanguini ;  unde  promtior  refohnio  infarctus  jatn 
facti,  quod  utrumque  in  rachialgia  palmarium  -eft. 

Longe  tamen  abeft,  ut  milnonem  fanguinis  3eque  necefTariam  ,  uti- 
lemve  eife  juslicemus  in  quacumque  rachialgia:  fpecie.  Expedic  in  ra- 
<;hialgia  a  ftafi  fanguinis  &  inflammatoria  ftnguinem  mictere  larguer  & 
ijepe  ,  quarta  vel*  fexta  quaque  hora  ,  primis  duobus  morbi  diebus ,  ut 
in  csetera  quavis  affectione  infhmmatoria  graviore  ,  fi  tempcramenti  ra- 
tio  ica  fuadeat,  nec  repugnent  aetas  ,  virefque  ssgroti.  At  vero  &  ra- 
rius  &  parcius  mittendum  cenfemus ,  fi  morbus  dependeat  a  ftafi  lym- 
phatica,  quo  in  cafu  tamen  co.iducic  quoque,  &  refolutionem  infarctus  ef- 
ricaciter  promovet ,  modo  non  fiat  a  nimia  fibrarum  inertia  ,  quoJ  in 
rachialgia  nunquam  contingit. 

2.  Larga  potatio,  qua  fanguis  &  lympha  fpilliorcs  diluantur ,  atquc 
adeo  circulationis  legibus  facilius  obfequantur.  Si  qua  febris  adfit , 
priiana  parari  debet  cx  levi  decoctione  plantarum  temperantium  &  re- 
frigerantium ,  ut  radicum  gramir.is  ,  fragarire,  acetofie  ,  aut  infufione 
fl&ruaa  malvie  ,  verbafci ,  violarum,    Si    vcro   febric  abfit  omnino  ,    po- 

te- 


ERGO    COLICA    PICTONUM.  £7? 

terunt  in  ptifana  levitcr  dccoqui  folia  plantarum   vulnerariarum  &  diurc- 
ticarum  ,    ut  faniculx,   bugulas ,  veronicae  ,    virgae  aureac. 

3.  Cataplafmata  anodyna    lurhbis  applicita  cx   mica   panis    cum  1;  cle 
&  femine  lini  integro ,  vel  ex  cryza  cum  lade  codta  ,  vel  ex  pulpa  pfcm- 
tarum  emollientium  cum  olco  liliorum.   Quod  fi   irrequietrc   scgroti    jac-' 
tationes    propter    doloris    morfus  &  tormina,    ufum    catapU.fmatum  non 
permittant,   illorum   viccm   implerc  poterunt  fcmenta    tepida  fp;nae  lum- 

,  jbaris  cum  decocto  emolliente,   aut  itcrata    inundtio  olei   liliorum,    femi- 
jiumve  frigidorum  ,    vel  butyri  de  cacao. 

4.  Semi-cupia  tepida  ex  decodto  emollier.te  ,  m  quifcus  segrotus  tcm- 
diu  detinendus  eft,  quandiu  doloris  remillione  quietus  poterit  infidefe, 
ut  maccrata  corporis  fuperficie  ,  nd  interiora  relaxatio  pedetcntim  per- 
tingat  ,  quod  utcumque  in  trm  fpiflb ,  qucd  intcrjacet  ,  intervallo  fa- 
tis  difficile  effe  videatur,  ccmpcrtum  tr.men  eft  experientia  aliquando 
opinione    celerius  fucccdere ,  neque  adco   unqur.m  cmittendum   eife, 

^.  Qiiod  fi,  licet  morbum  remcdiis  coneiis  evincere,  urgeat  tamen  do- 
iot  accr  ,  fere  continuus ,  cmni  momento  invalefcens;  intereadum  ae- 
grotus  medicinam  fentire  poflit,  ad  narcotica  rccurrendum  eft ,  ex  qui- 
bus  ufu  maxime  comprobantur  Laudanum  &  tindtura  laudani  Syden- 
hamii.  Ea  autem  rcmedia  ,  fingulis  horis ,  dofi  moderata ,  exhibere  fa- 
tius  cft  ,  doncc  dolor  compefcatur ,  qucm  nimia  dofi  ,  &  majore  plerum- 
que  quam  opus  fuerit ,  ferrel  exhibita  ,  aegrotum  derepente  ftupefacere 
ultra  modum  ,  ceu  lethargo  prefTum. 

Cacterum  non  repugnandum ,  ne  dum  hxc  geruntur,  acgroto  cathar- 
tica  fopius  exhibeantur,  aut  enemata  infundantur ,  dummodo  nihil  a- 
crius ,  nimifve  drafticum  admifceatur ,  quod  noxam  rodendo  inferre  va- 
leat.  Nobis  quidem  perfuafifTimum  eft,alvum  purgatione  fruftra  follici- 
tari  ,  cum  morbus  fedcm  ibi  non  habeat  ;  fed  harc  facile  poffunt  prre- 
judicio  vulgi ,    imo    argrotcntium   errori    condonari. 

II.  Quoticfcumque  morbus  curcm  omnem  vicit ,  &  in  paralyfim  evafit , 
tunc  una  eft  indicatio  ,  circa  qunm  tota  verfari  debet  medici  folertia, 
fcilicet  ut  omni  ope  atque  opera  difcutiatur  infarctus ,  quo  medulla 
fpinalis  opprimitur  ,  &  difcutiatur  quamprimum  ,  eum  mora  non  modo 
invalefcat,  fed  etiam  ,  quod  pejus  eft,  magis  induretur,  unde  reme- 
diis  repugnat  tanto  pertinacius.  In  hunc  £nem  fequentia  remedia  efB- 
caciter  adhibentur : 

1.  Sudorif.ca  ,  qrse  fcnguinem  &  lympham  atterant  &  cxtefiucnt,  in- 
tcr  quae  laudemur  muxirre  ,  tum  decocta  ex  lignis ,  plantifque  fudorifi- 
cis  parata ,  guaiaco ,  foffafras,  farfcparilla ,  &  radice,  chinarum,  bis 
vel  fcmel  in  6ie  exhibenda  per  rrenfcm  ,  &  diutius,  fi  ita  videatur  •, 
quibus ,  fi  crahaifi  cpus  fit  ,  poffunt  folia  vel  folliculi  fcnnx  incoqui  : 
tum  jufcuJa  ?x  viper:*  fecundurn  anis  legcs   pucparata,  mane  i'.i  lecto 

M  m     2  p«* 


275     J.  ASTRUC,  ERGO  COLICiE  PICTONUM&c. 

potui  danda  per  dies  viginti ,  imo  diutius ,  nifi  ficcior  aut  fervidior  stf* 
gri  temperies  dilfuadeat. 

2.  Hidrofis  five  fudatio  fub  laconico  provocata  ex  arte  accenfo  fpiritu  v<<« 
m,  vel  projeclis  per  vices  fuper  prunas  cinnabari  cum  refina  quavis  ad  par- 
tes  xquales  permixta  ,  vel  fuccino  pulverato  ,•  a  quo  tamen  remedii  genere 
cavendum  effe  putamus,    fi  xger  temperamenti  biliofi  ,  ficci,  fervidi  fuerit. 

3-  Apericntia,  incidentia,  attcnuantia  efficaciffima,  ut  flores  martiales,' 
■■cinnabaris ,  xthiops  mineralis  ,  aquilaalba,  mercurius  violaceus ,  gummi 
ammoniacum  ,  fal  glauberianum  ,  arcanum  duplicatum  ,  fal  ammoniacum-, 
.ciim  catharticis  ,  diagrydio  ,  jalappa  ,  aioe  ,  &c.  ex  quibus  boli ,  pilulse » 
opiatx  conficipoifunt ,  qnibus  oportet  ut  xger  per  plures  dies  utatur  mane 
jejuno  ventriculo  ,  fuperbibendo  jufculum  vel  apozema  ex  plantis  diureticis, 
vel  hauftum  deco&i  fudoribci,    de  quo  fupra. 

4.  Thermx,  ex  vero  maxime,  qux  vi  pollent  certa  attenuandi  &  liqHan- 
di ,  quales  prxcipux  funt,  .fi  non  .unicse  in  Galliis  &  in  Europa ,  Aqwx  Ba- 
regianx  in  Pyrenxis  montibus.  Oportet  autem  nullum  exauxiliis  prxter- 
mittere  ,  quod  thermx  afferre  valeant,  ideoque  adhibenda  potatio ,  balnea- 
tio  ,  embroche  fupra  partes  afFe&as,  quam  vulgo  Duciam  dicunt ,  imo 
«tiam  ftufa,  fi  ftufaillic.in  ufu  fue*rit ,  qux  fingula  &  diu  ufurpari  &  fxpius 
iterari  debent,  cum  in  eo  morbo  curando  thermarum  ufus  fit  veluti  facra 
anchora  fcu  fpcs  ultima. 

5.  Interim  nonnegligenda  ,  fi  occafio  fuerit ,  remedia  aliquot  alia  ,  mi- 
noris  quidem  efficacix ,  fed  migis  parabilia.  Sic  1.  (ingulis  diebus*mane  in. 
lecto  fpina  dorfi  &  lumborum  confri.candi  eft ,  donec  rubcat ,  manu  nuda  ,' 
pannovelaneo,  modoficca,  modo  prius  illita  oleo  catellorum  vel  lumbri- 
corum  ,  aut  pinguedine  viperarum.  2.  Si  prxfto  fit  arena  marina  ,  qux  fa« 
le  muriatico  gravida  eft,  &  ideo  ad  attenuandum  magisidonea,  adhibenda 
ammochofia  per  dies  aliquot  conunuos.,  .hoc  eft  arena  illa  calore  folis ,  aut 
illius  vicecalore  furni  excalefa&a  xgrotus  nudus  contegendus  eft  collo  tenus, 
&  ibidetinendus ,  donec  arFatim  fudaverit.  3.  Utrique  lumborum  lateri  ve- 
ficatoria  emplaftra  apponenda ,  vel  inurendus  fonticulus  geminus ,  unde 
manet  ubertim  ichor  lymphaticus ,  qua  ratione  compertum  eft  crafliores 
materias  altius  impactas  ,  &  adverfus  cetera  remedia  contumaces ,  paula- 
jtim  difcuti  &  exhauriri. 

Ceterum  fi,  dum  hxc  aguntur ,  contingat  ut  dolores  recrudefcant ,  quod 
plcrumque  argumentum  eft  materiam  vi  remediorum  atteri,  rarefieri,  ex- 
pandi ;  neceife  eft  venam  idcntidemincidere  in  cubito ,  &  fanguinem  mittere 
largius  parciufve  pro  medici  prudentia  ,  ut  impendens  phlogofeos  novx  pe- 
.riculum  avcrtatur,  &  fimul  occurratur  doloris  renovationi. 
t  Qux  fingula  abunde  demonftrant  non  modo  in  utroque  morbi  ftatn 
utilem  e/Te  venx  fectionem  in  cubito  ,  fed  etiam  non  alterum  ullum  da- 
ri  auxilium  certius ,   prxfentiufque  ,  unde  concludimus, 

Ergo  morbo  ,  Colicx  Pictonum  dicto  ,   Rachialgisc  verifti  dicendo  condti- 
cit  vejia  feclio  in  cubito,  J.  BAB- 


L  X  X  X  V. 

J.   BAPTIST^B    DU   BOIS, 

NON   ERGO    COLICIS    FIGULIS 

VENiE    3ECTIO. 

Patifiis  |7fif  &  item  177  S,  a£.  Febr, 


M  ra    3 


£279  ) 


I. 

HOminis  natura  morbis  eft  obnoxia  communibus :  locum  habet  vitx 
genus  inter  plurima  ,  qu?e  pariunt  fingulares.  Ut  fuse  Urbanis, 
Rufticis ,  Literatis ,  Operariis  aegritudines ,  ita  fux  fingulis  zegrotatio- 
nes  morbique  fui  funt.  Non  temere  credetur  neminem  Reipublicx,  abf- 
que  faniteitis  &  vitae  difcrimine  ,  fervire.  Ue  omnibus  omnium  artifi- 
cum  morbis  agant ,  quibus  Cl.  Ramazzini  veftigiis  infiftere  &  placuerit 
&  licuerit.  Nos  ex  eorum  numero  Figulum  ,  hujufque  morbum  unum 
eligimus. 

brtenui  labor :   at  tenuis  non  gloria,  fi  quem 
Numina  Lcva  fmnnt ,    auditque  vocatm  Apollo.    (  a ) 

Etfi  vero  Figulos  tantum ,  noftrx  infcripfimus  (b)  quxftioni,  hanc  ta- 
men  ad  multos  alios  Opifices  pertinere  palam  fiet.  Ferrum  non  modo, 
in  vulnera  caedefque ,  cseca  Mortalium  cupiditas  e  terrse  vifceribus  eruit- 
In  iis  etiam  audacter  quserit  lliada  venenorum  ,  quibus  cruciantur  & 
necantur,  qui  vitam  ,  humana  conditione  brevem ,  in^fodinis  bievioretn 
agunt.  Ex  eorum  manibus  erumpunt  plumbum,  five  nigrum  ,  Cive  al- 
bum  ,  38S  ,  cinnabari ,  argentum  vivum,  (c)  cobaltum  (d)fmyris,  auripig- 
mentum,  arfenicum  rubrum  ,  tamquam  enfestotidem  in  Operarios  diftricti. 
Attendite,  Magnates ,  &  difcite  quo  periculo ,  quo  pretio,  manuum  vobis 
famuletur  induftria  :  quot  veftri  luxus  victimae  fint :  quot  malis,  quot 
doloribus ,  quot  funeribus  veftrae  conflentur  aedes  ,  dum  plumbo  &  sere 
muniuntur;  dum  pinguntur  &  inaurantur ;  dum  marmore,  porphyrita , 
jafpide ,  vitro,  fpeculis ,  cryjiallis  encaujlifque  decorantur.  Haec  omnia 
perfici  nequeunt ,  abfque  recenfitorum  venenorum  ufu  &  traclatione. 
Hinc  ( e )  Vitrarios  malum  idem  ,   quod  Figulos ,  adoritur.     Hinc  (/) 

seris 

(a)  Ut  Poetae ,   ita  &  Medici ,  pari  jure ,  Apollinem  vocant. 

( b )  Veteri  confuetudine  inftitutoque  Saluberrimse  Academiae ,  quae  femper  in 
quxftionibus  publice  difcutiendis  perfpicuitatem  ,  fimplicitatem  ,  unitatem  requifivit. 
Qiiem  morem  ut  arcte  &.  religiofe  teneremus ,  nullum  remedium ,  praeter  venae-fe- 
ctionem  ,  problemate  vohiimus  exprimi ,  quamvis  de  plurimis  aliis  in  liujus  opellce 
contcxtu  agendum  effet. 

(c)  jfrfenlci  albi  parens  LapiS:    marcaftam  dicunt. 

{d)  Lapis  metiliicae  particeps  naturae.  Smyridis  ca.  fpccies,  qua  operatii  noftra- 
tes  utuntur  ,    fcrrum  nuiltuin  ,    cupri  non   nihil  continet. 

(e)  Ob  frequentem  plumbi  liquandi  ,  in  laminas  ducendi  ,  ftriandi  &  multifa- 
riam  concinnandi  necefiitatem. 

(O  Sequcnti  aduinbratiorie,  morem  germus  monito  noftri  Collegas  populurifque 
amicillimi  ,   M.  VieMnrd.    Scriptis  enim  his  verbis  comker  nos  compulit :    Ne  diris- 

vwt 


2%o  D    U      B    O    I    S, 

«eris,  plumbi,  ftanni ,  (g)  argenti  atque  auri  fabris  eadem  impendet 
lucri  pocna.  Simili  caufa  paricjue  modo  plectuntur  qui  cryjlallo  ,  fpecu- 
lis,  marmori ,  gemmis  aut  csedendis  ,  aut  poliendis  (b)  operam  navant. 
Nec  laborant  aufpicatius  (;')  Pi&ores  &  ({)  EncauU.    Qiierulam  nobis 

indu'ge 
vous  rien  de  ces  pauvres  habitans  de  Ville-Dieu  ?  Scripfit  &  plura  ,  quae  non  com- 
memoramus  ,  ut  pote  quae  jam  a  longo  tempore  noftra  eflent.  Metallic;e  peftis  exem- 
plar  fit  JEiariorum  calamitas.  Miferiarum,  quibus  hi  conflictantur  ,  adeuntibus 
TJormanni*  inferioris  ,  in  Diwceji  Conjlautienji ,  oppidulum  ,  Gallice  Ville-Dieu-les- 
Poeies  ,  theatrum  patet  frequentiflTimum.  Regnant  ibi  ,  non  quidem  errores ,  &  ne- 
quitia  JErarii  Alexandri ,  quem  e  Fidelium  caetu  D.  Vaulus  expulit  *  ,  .fed  luctus 
communis ,  publicus  dolor,  fqualor  univerfus  ,  habitus  corporis  macie  civica  torri- 
dus.  Ibi  vultus  &  capilli  sera  crinita  mentiuntur :  ibi  vertigo ,  caecitas  ,  fuiditas  , 
omnium  fenfuum  hebetudo  ,  colli ,  fpinae  artuumque  diftoiliones  ,  totius  corporis 
tremor  &  imbecillitas  juvenem  ,  adolefcentem  ,  puerum  quemque  immaturo  fenio 
ita  conficiunt ,  vix  ut  ulla  difcernatur  aetas.  Quid  caufte  eft  ?  Metallica  de  ccelo 
ducitur  anima.  Sedatur  ftanneo  potu  fitis.  JEreo  pane  vivitur.  Nec  mirum.  Lo- 
cum  eum  incolunt  iErarii  mille  Pyracmones ,  qui  fabiieae  fuae  veneao  Jovem ,  C^ 
rerem  &  Bacchum  indefinenter  inficiunt. 

2$ec  mora  nec  requies Foruacibus  ignis  anbeht 

Fervet  opus Fluit  as   rivis Jlridentia  tingunt 

JEra  lacu  , celeres  ....  f  ....  validiqut  incudibm  iBus 

Auditi  referuut  gemitum  ,   collefque  refultant. 

TeBa  fremunt fonitu  ingenti tremit  excita.  Tellm  v  * 

Viatoves  ad  Vulcaniam  illam  infulam  accedere  fibi  videntor , 
Quam  fubter  fpecus  £5?  Cyclopum  excfa  caminis  , 
Antra  ALtnxa  tonant.  Id.  JEn.  8. 
Quid  plura?  Ob  ftrepitum  martulorum  ,  Dodonasos  lebetas  ferientium  ,  quota  audita 
fit  hora  quaerere ,    convicium  eft  &  crimen ,  martulo  ipfo  in  interrogantis  caput  vu 
brato  ,  ldentidem  expiandum. 

(g)  Non  quidem  iis,  qui  ex  avgento ,  vel  auro,  fincero  folida  opera  conficiunt . 
fed  qui  haec  metalla  aut  fordibus  purgant,  plumbi ,  veiyriZwadjedtione  ,  aut  fa&a , 
interventu  hydrargyri ,   ductiliora  modo  fingunt  in  bracleas ,   modo  in  fila  ducunt. 

(  h  )  Suas  enim  cotes  &  ferras  ,  aliave  apta  fe&ioni  &  politurae  inftrumenta  oon- 
trita  Smyride  afperant.  Nec  filentio  prztermitti  debet  argentum  vivum  ,  aut  ihn- 
num  ,  fpecularibus  cryjiallis ,  ad  colligendos  refleclendofque  luminis  radios ,  pon? 
fuperaddenduni. 

(r)  Non  Mignartios  hoc  nomine  intelligimus  ,  non  Rigazidos  ,  hon  Coypellios  ,' 
quorum  imperante  penicillo,  telae  parietefque  fpirant;  fed  eos  qui  cerufiara  ,  mi- 
nium  ,  aeruginem  ,  cinnaburi ,  lapidem  Armenium  ,  lapidem  cyaneum  ,  vulgo  lazi:- 
li ,  arfenicum  ,  aut  flavum  ,  aut  rubrum,  &  fimilia  comminuunt ,  unoque  verbo  , 
qui  colores  terunt. 

(k)  Quibus  fofiilibus  Piftores  utuntur  ,  iifdem  fere  componuntur  encaujla ,  five 
clara  &  pellucida  ,  quae  vitro  cryftalioque  Iiquentibus  interfufa  mifcentur ,  five  fu- 
permicantia  ,  quae  fictilibus  incoqui  folent.  Ad  hunc  locum  pertinent  criftae  ,  mo- 
nilia ,  inaures  ,  brachialia,  annuli ,  figilla,  thecae ,  urcei,  pyxidiculae  ,  t  'ta  deni- 
que  illa  muliercularum  &  amafiorum,  magis  ad  oftentationem  gloriolamque  nugato- 
riam  ,  quam  ad  ufum  ,  aut  commoditatem  compolita  ,  fupellex. 

*  Epift.  ad  Timotb.   Cap.  IV.   verf.  14.  &.  15. 

f  Operarii  celeres  validique  icltn  delineatae  incolaium  Valetudini  parnm  COngruert 
yidentur.    Speciem  contradiftionis  arguenti  fatisfict. 

**  Virg-  pafiirn. 


NON    ERGO    COLICIS    VENI   SECTIO.      igi 

indulge  lincam,  Roma:  decus  ,   revcrcndi  Manes  ,  ignofcite,  parce,  Titl/i. 

I)e  Operariis  parum  tibi  conftas  (/).     At  quidquid  cogitaveris  ,    aut  di- 

xcris  ,    veniam   concedas  ,    nec-ne  ;   in  fx.ce  illa  avitatum  ,   fpectamus  ci- 

vcs,     ipfifque  opcm  ,  quantum   in  nobis  erit,  civiliter  fercmus.    Et  )  mi 

maturandum  eft.     Colicus  nos  vocat   Figulus  ,    rog.it ,   obteftatur  ,    implo- 

rit.     Urget   tempus  ,  hollis   premit,    peticulum   in  mora.    In  leclo  jacet 

mifer.     Non   rubet ,    non  fitit,    non    ardct ,    non  dclir.it,     non  fcbnr. 

Pulfus  naturali  paulo  ftrictior  ac  rigidior  ,   caetcroquin  a  fano  parum  di- 

fcrepat.     Lingua  non  fufca,    non   atra  ,    non  afpera,  fed  tantum  fubdu- 

ra.     Inflammationis   lufpicio  nulla  eft.   Nec  tamen  res  elt  in  tuto.    Atro- 

citfimis  tormemis  ,   univerfum  abdomen  veluti  dilaniantibus ,  excruciatur 

ager.    Timide,    interrupte  &  laburiofe  fpiritum  ducit ,  fufpirat  ,  gemit , 

clamat ,  vociferatur,   fremit.    Alvus  adltrictiifinia  ,    fponte  nihil ,  clyfteri- 

bus  foilicitata  ,    parum  excemit.    TJrinu;  quandoque  tenues  &  citrinac  ;  fpif- 

fac  interdum  &   fimiles  i ubi icsc  ;    non  raro  ,    quaii  colvbiue,    ftiliare  po- 

tius  quam  fluere  viilentur.    Non  ita  dolor  ventris  amb.tu  circumfcribitur, 

quin  ad   pectus  &  caput  aliquando  ,    ad  nunus  &  biachia  fepe ,  ad  criu 

ra   pedefque  faepius  ,   ad  femora  ut  plurimum  excurrat.    Ntinc  tnembra , 

tamqnam   icta  fulmine  ,    cubili  affixa    hxrenti   nunc  convulfionibus  ngi- 

tata  huc  illuc  verfantur.    Nec  ullus,  qui  levet ,  fomnus  ,  nec  uila  ,  quae 

folctur  ,    qnies.     Qnid  tum  i    Nifi  feratur  auxilium,  ingravefcet  motbus , 

a'tiores  agct  radices  ,    qu  bus   obfirmatus  ,    omncm  falutaris   Artis  arma- 

turam  eludet,  jaralyfi  tandem  &  morte  finicndus.    Ad  opus  aggredimur. 

Prsefcribimus  illico  purgantem  clyjlerem  ,  mox  anodynum.     Secundo  die , 

niane ,  medicamentum  ,   (  «O  quo  vehementer  &  vomitus  excitetur,   & 

movea- 

(1)  In  eo  Cicero  totus  eft  ,  ut  fummis  laudibus  extollat  artium  multitudinem  , 
fim  fuibui  inquit  ,  vita  omnino  nulia  efje  potuijjet.  Quin  &  his  vcrbis  Pmiutlum 
p  rfhringit :  conunemorattu  ab  eo  Themiftocls ,  Pericles ,  Cyrus ,  Agefilaus,  Alexan- 
der  ,  quos  negnt  Jine  adjunsefrtis  homimtm ,  tantus  res  ejjicere  potvijfe.  XJtitur  ,  in 
»v  non  dubia  ,  tejlibtu  non  necefjariis.  De  Off  1.  2.  Opeiariis  qnid  ea  objurgatio- 
rc  gloriolius?  Eos  t-unen  alibi  Eloquentia?  Princeps  paulo  fupetbius  h.ibet.  Opiji- 
res  onntes  in  Jbfdida  artc  vtrfantztr  ,  &c.  Quo  loco  minime  probandas  artes  mul- 
tJS  enumerat  :  de  Orf.  1  1  Opificts  &  tabemarios ,  atque  illam  omncm  facon  croi. 
tvtnm  Cjiiid  negotii  eji  concit.tre  ?    Or.  pr.  Fl. 

(>;»)  Confi,.rur  cx  vitro  Jiibii  minutiffinc  trito,  accurate  loto ,  mox  infblationc 
liccato  &  cum  facchari,  in  pulverem  tenuiffimum  comminuti ,  dupla  parte  iociato. 
IWiftura  h;?c  affufa  guttatim  aqua  Napb* ,  ufcp  e  ad  farins  ,  more  pittorum  ,  aqua 
fubaft;e  IpifTuiJdi  icm  ,  irroiatur  ,  fingitur  in  ta^ellas  ,  paftillofve  >  in  ufumque  fer- 
v;.tur.  Dof  a  9  j  ,  ad  ij.  Mochlicon  appellcimus,  non  quidem  nomine  proprio  & 
fingulari  ,  fed  omnibus  medicamtntis  vehementer  agentibus  communi.  Qua  anno- 
tatione  providemus  r.e  quis  cxinimet  hoc  lcmedii  genus ,  tamquam  unicum  arque , 
ut  loqui  f»ient,  fpecijkmn  pioponi.  Al  o  utantui  ,  qu:bus  id  magis  libebit.  Qiiod- 
vis  prcderit  vomitorium  ,  ii  f-c  validum  erit ,  nec  prava  ulla  qualitate  pertimefceu- 
dum.    Moltruni   csteiis  ,    ea  tantcm    ratione ,    anteyonhxus ,   quod ,    uoxia;  indolis 

QjUartt- 

Diftnt.  Medico-FraZ?.  Tom,  III.  Nn 


m  D    U     B    O    I    s, 

moveatur  alvus  :  fero  1'h.riaces  femi-  drathmc.m ,  cum  Opii  grar.o.  Ter- 
tio  die,  nunc ,  nihi! ;  kro  ihcriacm ,  ut  pridie.  Quaito  die  ,  mane , 
potioncm  valide  puig;  ntem  ;  fero  ,  iheriaun  ,  ut  fupta.  Quotidie  in*e- 
rim  non  duloe  ,  non  glutmans  ,  ied  {udaiorium  potui  damus  ptifanariwn. 
Tora  curatio  quatridui  e(t.  Gaudct,  valet ,  furgic  figulus.  S.matus  eft 
eeger;  nunc  fccure  d-rTeramus.  .ln  tama  pttccipuaruru  fur.ctionum  per- 
turbatione ,  fpiriius  d:fficultate  ,  dolorum  acctbitate  ,  \entris  duritie, 
aivi  ,  tenum  ,  nreternm ,  veficae  conftiictione  ,  artuum  jactaione,  con- 
vulfionum  ferocia  ,  nonne  ut  invadente  febre  continua,  ardente  ,  ma!i- 
gna ,  fimilive  acuco  morbo  ,  quaeiendum  erat  in  venarum  incifione  laxa- 
nientum  ?  Primo  intuitu ,  fpeciofam  animadveifioncm  elfe  confitemur. 
Re  tamen  perfpecta  penitius  ,  vix  an.bigendi  caufa  nobis  apparet.  Sed  ut 
tam  momehtofae  veritatis  inquifitioui ,  &  noftrje  conclufiotiis  probationi 
methodus  a\uKuTtK^  pra:!uceat ,  a  veiue  feftione  abftinendum  efle  fta- 
tuimus  ,  ubi  curationi  tantum  obeft  partium  ,  caufam  matericmque  roor- 
bi  contineniium  ,  mollitudo  ac  teneritas,  quantum  earumdcm  cunftan> 
tia  f  renixufque  capux  fhmitudo ,    conducic, 

II 

PRocaces  nutricularum  &  circulatorum  linguas  quid  non  cogts,  na- 
fcia  modi  gnrrulitas ,  &  invida  calumniandi  prungo  !  Ergone  MedicL- 
ua  tam  prodga  fanguinis  eft ,  ut  nemini ,  vel  graviter ,  vel  leviter  se- 
grotanti  parcat !  S:lete  ,  caviliatorcs.  Procul  hinc,  aniles  fabellac.  Scer 
nica  fuceiTitc  ludibria.  Apage  ,  comica  minus  quam  barbara  ,  latinas  Hj- 
ftrionis.  Cum  in  rcbus  omnibus  ,  tum  maxime  in  Medicina  modus  eft. 
Neque  in  ( a )  Oiryfppi ,  aut  Erafijirati ,  neque  in  (b)  Botalli  doclri- 
nam  juravimus.  Sanguinem  utilem  fervamus ;  educimus  noxium.  Qnam- 
diu  is  Natunp  confilio,  tum  iudole  ,  tum  quantirate  confentaneus  cft  , 
quo  minui,  vel  mutari  polfit ,  nihil  unquun  molimur.  Ubi  vel  nimia 
copia  ,  vel  infolenti  fervore,  fuis  iile  tubulis  obltructiones ,  rupturas, 
incendia  portendit  ,  ejus  decractione  fedamus  procellam.  Ubi  crafiis  & 
crudis  idem  inquinatus  eft  advenis  ;  ubi  minus  folutis ,  parum  tritis  , 
male  fubuctis  vitiutus  particuljs ,  quibus  vitalis  motus  in  plenioribus  vaf- 
culii    tutbatur ,    fegnefcit,    impeditur ,    vitae    confcrvationi  confulimus, 

venarutn 

quamquam  expers  eft  ,  potentiffimum  tamen  fit  ,  ut  vox  ipfa  fonat :  im^kIi;  enirn 
vetftis  elt  ,  cujus  infbumenti  vires  in  Mecbanicis  notx  funt.  Reliqua  ,  quas  voca- 
nms  in  ufum  ,  mediomenta  non  defcribimus  ,  quippe  qua:  publici  juris  facta  fint. 
Yid.  Allen  Synopf.    Univerf.  Ahd.  Gall.  Script.  aim.  1741.    Tom.  VII. 

(a)  jyiagmer  unus  ,  Uifci^uius  alter  a  venae-fectione  uteique  abhomiit.  Vid.  Gal. 
de  ven.  Jecl.  aiv     Lrajijt. 

(b)  Leonard.  Botallus ,  Dodt.  Med.  Ticinenfis  ,  cum  in  Galliam  fe  contulilTet , 
Paritknfes  Medicos  acgrofjue  perterruit ,  fcapcllo  ,  ad  fanguinem  fundendum ,  nun> 
quani  non  evagiriato. 


ttOtt    ERCO   COLICIS  VENiE   S  E  C  T  I  O.      £$3 

Vernrum  feftione.  Brcvi  pulfum  ,  nnnc  ex  duro,  mollcm  >  lrnem  ,  cx 
violento  ;  cx  inordinato,  aequabilcm  :  nunc  micantcm,  cx  obfcuro  j  ex 
dcbili  ,  foitemj  latum  ,  ex  angufto  ,  deprchcndimus.  Unde  tot  ac  tnm 
fiibirx  mutationes '{  Vel  redundantis  ,  vel  a.ftuantis  ,  vcl  (tagrantis  li. 
quoris  egreifu  ,  vaforum  parietes  dilatati  contrahunrur  ,  tenerefcutu  ri- 
gidi  ,  grnvati  fublcvantur.  Ommbus  rcftituitur  placida  mobilitas  ,  deb;u 
mollitudo,  h  bitus  obfeqnii  capax  &  aclionis^  Tunc  motus  compefcitur , 
ferocior  ll  fuerit ;  (i  languidior  ,  concitarur.  Tunc  cmendatur  Kurrtor, 
tpmultuofa  cnmponuntur ,  comminuuntur  craira  ,  glutinofa  diluuntur, 
propellumur  hserentia  ,  impedita  evolvuntnr ,  ut  facile  fecemnntur  im- 
pi.ra.  Et  pretiofa  illa  prsccepfque  occafio  cfl,  quam  di'igentcr  capra^e 
Medicus  dtbct  ,  ut  plcrorumque  moiborum  acutorum  initio  ,  tcmpefti- 
ve  moveat  humoies.  Si  enim  fugacitlimam  eam  prictermiferit  opportu- 
nitatcm  ,  qua  ftotmachum  atque  inteftina  a  crudoutm,  accfcentium  ,  :m- 
purorum  humorum  ovluvione  liberare  f.is  eft  ,  hotti  in  receffu  latitarti 
commod  lllmi-m  fervavit  repofitorium  nc  vtluti  promptuarium  ,  unde  is 
novum  in  dics  commeatum  dicit,  virefque,  tantummodo  infirmatas  , 
rcficiat ,  vix  ullo  poftmodum  Artis  conamine  fuperandas.  Vel  fdngui- 
riis  fontem  ,  multiplicatis  in  horas  venac-fecVon  bus ,  propemodnm  (c) 
exhaurire,  vel  donec  morbi  materia  ptrfccte  cccta  fit ,  otiari  ,  Medi* 
ci  eft,  non  dicimus  imperiti  (quemquam  enim  tam  odirfo  nomine  ap- 
pellnre  nolumus )  at  faltcm  pufil'animi ,  &  opus ,  quod  fufcipere  nou 
audet,  naturae  viribus  parum  caute  committcntis.  Nec  fcrupulum  inji- 
cit  ille  Hippocratis  (^)  Aphorijhuts ,  quo  defidiam  fuam  praetcxunt  $>xp- 

(c)  De  his  gnaviter  •&  egregie,  ut  folct ,  Sydenhamus ,  prafertim  hiji.  conji.  an- 
tter.  » 66 1  ,    1662,    1665,    &  1664. 

(d)  Comocla  mediiamento  movere  oportet ,  non  cruda ,  neqtie  in  principio ,  niji 
materia  tnrgeat  >    &c.  k])hor.  Z2.   ftct.   r. 

t.cgatur  H:ppocrates ,  potififimum  de  ajf.  de  morb.  1.  l.  de  Diut.  &  de  viB.  rat. 
m  ac .  morb.  Vomitum  &  purgationem  ib  eo  jub.ri  ,  morboium  acutorum  initio  , 
haud  dubiiim  crit.  Si  quid  ergo  huicce  dodtrinae  contrarium  alla'us  Aphorifmut 
Videtur  prx  fc  ferre ,  id  obfcuritai  potius  qtaam  Scriptoris  menti  tiibui  debet,  fa* 
tiufqu^  eft  ,  aliquam  fufpicaii  ambigutatem  ,  quam  tantum  Virum  infiniulare  con- 
Iradictionis. 

Prememur  limitibcs  &  arguftiis  ad  conclufionem  ufque.  Brevitati  Uudcmus.  At 
fermonem  hic  paulo  fufiorem  rmiferije  momentum  gniviflimum  excufiibit.  Mirum 
profecto  quantum  medici,  noftra  piaefertim  atnte  ,  in  exulicjndo  illo  Corypkti  r.o* 
ftri  oraculo  fudaverint ,  quam  parum  profecerint ,  mng's  nirum.  Alii  in  exponcn- 
da  humorum  coctione  quidquid  operae  tcniporifque  confumpferunt ,  plane  perdids- 
runt  ,  cum  longis  acribufque  fuis  dirput;,ror.ibus  nurc.irm  cbtinuerint ,  ut  inter  ers 
coriftarct,  quid  ncmine  cociionis  intelligendrrri  effet.  Alii  totos  ingenii  nervos  con- 
♦enderunt ,  ut  mater;ae  tiitgcntis,  t£  tfyote-iu.S ,  fignificationpm  ^Venirenti  Sed  ncc 
:.b  his  major  lux  allata  ctt.  Pra?ter'bimus  of,ytxru.c\>,  ut  pote  cum  a  propofito  no- 
ftro  fit  alienus.     At  liceat  cniatuor  ipfa  proferre  Doctoris  Coi  vtrba  ,  in  qucrum  in- 

terpre» 

N  n     7, 


284  D    U      B    O    T    S, 

ju,xkoOoCo(.  De  hoc  Venerandi  Senis  praecepto ,  nuiltsc  quidem  Sc  ma- 
gnae  rixae  doctiilimos  ac  celcberrimos  inter  viros  natac  funr.  Ncc  eorurn 
qucmquam  novimus ,  qui  fenfum  confiiiumque  Prxceptoiis  probe  intel- 
lexerit.  J.iculati  funt  perplures  ;  qui  collineaverit ,  nemo.  Non  ipfum 
excipimus  callidillimum  Collegam  noltrum  ,  M.  Andry.  Acctllit  ad  no- 
dum,  caetcris  propius  ,  eum  noti  expedivit.  Q^jid  tandem  jubet,  quiJ 
prohibet  iila  lex ,  agitata  m  fcholis  ,  jactara  in  confultationibus ,  com- 
memorata  ifl  Icriprtis  ?  Noitrie  curandorum  acutorum  moiborum  me- 
thodo  non  adverfacur  :  quin  contra ,  mirum  in  modum  favet,  fi  ad 
Legislatoris  mentem  atque  do&rinam  explicetur.  At  vero  ad  propoiitum 
noltrum  pertinet  praefettim  ,  ut  live  rationum  fuperius  allatarum  pon- 
dere  ac  momento  ,  five  ipfomet  fanctiifime  colendi  Magdtti  edido  ,  cum 
aliis  ejufdem  fententiis  collato ,  conftet  folid.ts  corporls  partes  vcnae-fe- 
ctione  relaxari  ac  molltfcere.  Hoc  enim  (tabiiito  femel  &  conceifo  prirt- 
cipio  ,  confequens  e(t  ut  venx  fecltoni  minime  indulgeatur,  quories  com- 
per.tum  atque  iridubitsfturh  elt  obielfas  morbi  materia  partes  difhale  ac 
tarde  poile  liberari  ,  ii  remifise  il!se  flex;bilefque  fintj  facilius  autcm  & 
promptius ,   ii  firmae  atque  intentsc. 

I  I  I. 

De  Cnlica  biliofa  egerunt  non   pauci  :    Eam   pro  colica  Pictorum  habj- 
tam  fuiiie  ,   quis  fibi  m  animum  induxei.it  ?    Ittud  tamen  contigiife  cer- 

tum 

terpietatione  ,  tamquara  in  cardine  ,  tota  res  vertitur ,  hic  verba  funt ,  ITeVovrst, 
vci  vizivxy  i.  e.  cocta  ,  quibus  opponut.tur  &W ,  hoc  eft  cruda ,  ik  iv  upxv-t  in 
principio. 

i°.  Non  tam  de  humoribus,  quam  de  fo!idis  corporis  partibus ,  intelligenda  funt 
<iy.x.  Ilrud  probatur  vel  uno  hoc  lcco  Libri  t.  De  vici.  rat.  in  ac  ;;i.  ubi  Divinus 
Senes  eos  vicuperat ,  qui  vifcerum  inflammationes  purgatione  primum  audent  aggre- 
di  ,  non  fo!um  quia  de  contenta  parte  nibil  detrahuni ,  cttm  non  cedat ,  qiti  crit. 
diu  ejl ,  morbus  i  verum  etiam  quia  quafanaftmt&  morio  rejijittnt ,  contabefaciunt. 
Non  dicit  Jjiujocrates  humorcm  cruduni ,  fed  inorbum  crudum  non  cedere.  i  yip 
i^i%'A  w.tisv  iuv  T9  «»9og-  Inftjner  ,  quaenam  ea  funt ,  nift  folida  ,  qtta  morbo  refi- 
Jtunt ,  qv.a  fanu  ftmt ,  quce  nntabejcunt  1  riic  igitur  nihi!  aliud  cruditas  eft  ,  quum 
nefcia  fiecli  rigiditas.  2U.  Ad  «Vsw  quod  attir.et  ,  ex  pra:cedcnti  enodatione  inferen- 
dum  eit  coctionem  efTe  parcium  e;rumdem  mollitudir.em  ,  qua  favente,  &  folida  & 
fluidu  facilc  movenuir.  }°.  Qenique,  his  pnemiifis  non  arduum  elt  perfuadere,  pur- 
gationem  /tpborifma  noftro  non  prohiberi  h  xp%ij  r»;  \l<rx,  in  piincipio  mcrbi  ,  fed 
W.uwt  T«s  &ipu?rims,  in  principio  curacon:s.  Quafi  dixiiTct  H'p]ocrutej,  in  quovis 
acuto  inorbo  ,  iive  jam  ineft  ,  five  imminet  inflammatio  ,  pars  afFeda  nimis  ,  initio, 
plena  eft  ,  nimis  contcnra  ,  nimis  iig:da,  qu.im  ut  mcdiccimento  purganti  obtem- 
perare  polfit,  nifl  prius  fuerit  rei'xata.  Ergopufgatione  ft.:tim  exagitari  non  debec, 
fe.l  antea  vcn;e-fedtione  moiliri.  Vetat  igitur  Mcdicorum  Princeps  infkmmat:iunum 
aliorumque  morbcium  acutorum  curationcm  putgatione  incipi  ;  eamdtm  pu^gatior.sj 
fepiiiime  prombveri  cc  perfici  non  vetPt .  poftquam  ,  vena  bis  ,  ter ,  quitcrve  fe» 
cT:.i ,  fic  emollita  eft  morbi  fedes ,  ut  medicamemo  facile  ,  cum  fucceflu  &  ime  pe. 
ricub  moveri  poflit. 


NON   ERGO   COLTCIS   VWM   SECTIO.     28; 

tum  elt.  Errorem  creavit  fimilitudo  (a)  nominum.  Cndide  mngis  quam 
dodte  fcripfic  (b)  Cicero  nolter  Fernelius  ,  de  gp&o  juvenc  Pictore  An- 
degavenfi  y  qui  penicillum  non  modo  exiergere  digitis  ,  lld  oie  ctiam 
"  exlugcrc  lolcbir.  Apud  citatum  Rfwiazzini  de  Figulis  colkis  (c)  mhil. 
Is  tamen  de  aliorum  Opificum  mutailis  utentium  ,  colicu  diileruit  :  de 
caula  quidcm  fatis  appofite ,  mmus  perite  de  curatione.  Pauullimis  er- 
go  nos  freti  dtidoribus,  vix  notam  ind.igamus  viam;  latioiein  e.mi 
planiqjemque  facient ,  quibt.s  iecundior  ravcric  Minerva. 

Figulina  creta  nullius  criminis  infimulanda  eft.  Memorata  malorum 
pohors  ortum  ducit  a  p'umbo  ,  xrugine  ,  lapide  (d)  calaminari ,  auri- 
pigmento  aliifque  fimilibus  ,  quae  fictilibus  incoqui  folent.  Qna  ratio- 
ne,  quo  artificio  td  opens  peihciatur  ,  inquirendi  nec  locus  elt ,  nec 
tempus.  Similis  enim  inveltigatio  nobis  incumberet  operum  ,  qiiorum 
ertecloribus  metalla  terenda  ,  radenda  ,  liquanda  ,  purganda  ,  mifcenda, 
infundenda  ,  incoquenda,  aut  aiio  quovis  modo  contredtanda  funt.  In 
immenfum  illum  diiferendi  campum  excurrere  librum  componenti  fas  eft, 
non  quxltionem  Academicam  proponenti.  Noltrum  iftud  fcnbendi  genus 
fuis  fimbus  ,    exiguis,    fane ,    continetur.    Non    licec  extra  hos  caucel- 

los 

(a)  Fr.  Citejii ,  Medrci  Piftavieujis  ,  extat  opufculum  ,  de  novo  ac  poptdari  co- 
Jico  doiore  biiiofo  apttd  Piclones.  De  morbo  illo  Fictonum  alii  Scrptores  p:.ifim  tra- 
cTavcrunc.  Nonnullis  ,  ad  nominum  affinirate.n  mugis  ,  quam  ad  rerum  dillrepun- 
tiam  actendentibus  ,  co/icam  Pictonum  &  xo.icam  I  ictornni  ickm  e(Te  vifum  eft  :  unde 
perperam  natn  eftcoiica  biliofa,  colica  biiicfa  ,  feu  Pictorum.  Vcrilimillimam  hanc  ori- 
ginem  &  gentilititem  reddit  limilis  oitus  err..r  alimia  propinquitae  vocum,  quibus  Gdl- 
lice  coiica  Figjulj  &  coitca  Piciavienjis  expjimuntur.  Hanc  &  illam  prornifcue  fumi 
fexcenties  audivimus  :  coitque  de  lotier,  coiique  de  loitou.  Kes  vero  tam  divcrfas 
Judente  vcrborum  fono  confundere  turpe  eft. 

(b)  TraSi.  de  luis  Veuer.  curat.  c.  7.  Hujus  argroti  hiftoria  continentur  prajci- 
paa,  quae  notavimus  in  Figi  lo  nolho  ,  fymfiomata,  Std  in  remediis  eligendis  Ob- 
fervator  ,  ut  ipiis  eius  verbis  utamur,  iottge  abfrrat  ajcvpo;  &  tota  ,  quod  ajunt 
via  enabat.  {  Clylteribus  enim  )  jotilnu  ,  baiueis  ,  aliifque  ( lenientium  )  remtdierut.\ 
generibus  ,  Jed  frujrra  ,  levatio  quajita  eji.  Ad  purgantia  deinceps  ventum  eft ;  nec 
profperius.  Imo  vero  ,  uunos  tres  txcarn/fcatut  (agtr)  exjaugnis  tandem  ac' puate 
tabidut ,  vitam  cttm  niorte  ccmmntavit.  Pcft  interitum  ,  ratiocfriatur Fermfitu  con- 
cluditque  huic  malo,  non  tam  purgantibu*  ,  qttam  contraria  antSdtith  fticcurritidmn 
fuilTe.  C/ede  nobis,  Fenteii,  u.Ttbra  chariflima  ,  antidotus  erat  Mocbiicon ,  quo 
fi  ufus  efles ,  tuus  Pidor  non  ruifTet  mortuus.  Ut  hic  de  purgatione  non  temere 
dican.us ,  quod  Botallus  *  de  venasfectione ;  periit  Fidor  Andegavenf.s  non  quia 
f  cig.itus  ,   fed  quia  ignavius  purgatus  elt. 

vO  Aliquid  tartum  de  farafyiieis :  foifan  quia  ,  ut  ipfe  indigirat ,  afgros  viderat 
ferius,-  c 0  ica  jam  vetuftiori  &  ,  propter  diuturnitattm  ,  ut  fieri  folet ,  in  para/y- 
Jxn  ,    mufata. 

(d)  Vulgo  calamine  ,  cmimine.  Ex  eo  laiide  loto  &  exufto  educitur  cuprum  , 
Cujus    paleas  ,   aut  fquamulas  ooerum  fuorum  rectoriis   Figuli   mifcenr. 

*   Non   enim  tmrbut ,  pro  cujus  curatwne  requirebatur  dctraclio  iibrarum   4.  fan- 
guiniis  ,    in  qtto  ttna  tantum  detrabitur  ,  Ji  botninem  interjiciat ,    ideo  interfiiit ,  qtti.i 
fan^uis  ejl  mijjus  ,  fcd  quia  uon  \uj\o  mudo  mijjus  ejl ,    fkc.    Tract.    de   curat.    per 
yerue  fecV  c.  7.  N  n     3 


28*  D    U      B    O    I    S, 

los  egredi  ,   quos  nobis  difuplina  ufu  confirmata ,  circumdedit  (e).    !ra-- 

tis  elt  hic  ftjtuete   metal'a  vix  impune  tradtari.    Ab  iis  avolant  particu- 

lac ,    quarum   natura  tenuit.ite  afperatur,    nedum  manfuefcaf.     Partim  ttc 

oim  anima  dueuntur  fpiritu  ,   partim  cum  alimentis  deglutiuntur.    Nec, 

fi  quis  ad  corporis  inter.ofa  tertiam  iis  viam   aifignaverit ,    nempe  mea- 

tus  curis ,    infkias  ibimus.      Quae  per   afperam   arteriam  afflantur,    per 

folliculorum  ,    in    pulmonibus  confpicuorum  ,  fpiramenta,    in  fanguinis 

alveum    tranfmiflae  ,     cum  eo    liquore    volvuntur ,    ejufque    per^urrunc 

Mxiinrbos ,    donec   eo  ventum  iit,    ubi  prupter  motus  ineraam ,    moren- 

tur  arque  fublidant.     In  medio  inteitino  ,  Mc  dicis  mcjenterio  ,  quam  ap- 

ta  ,'■  quam  commoda  iliae  nancifcantur  hofpitia  ,  intelligent  qui  ad  hujus 

vifcsris  textur.^n    attenderint.    G!andu!arum  ,   nervorum  ,  v.  riorum  eo- 

rumque  anguftiiiimorum  &  mire  implexorum  ducftuum  ,  lymfham ,    cly- 

lum  ,    fanguinem  ferentium  ,   congeries   eft,    adipe  affluens   &  folo  mol- 

I liifimarum  membranarum   praefidio  munita.    Quid  ad  allfgandas  &   reti- 

■  nendiis   metalli  minutias  mngis  idoneum   fingi   aut  excogitari   polfit  ?    Iri 

opportunum  idem  diveiforiom  ,  expeditiori  curfu  ,  itinere  breviori ,  lon- 

ge  majori    numero  conveniunt    qu«    cum    cibo  potuque  demiifae    fur?t< 

Appelluut  enim    ad   hiantia  vaforum  lacleorum  orificia.    His  excepta  fe- 

runtur    in  Libyrinthnm  ,    ubi  cum    fodaiibus  irretitx,   nervorum  exiliili- 

morum  fafciculis  credibiliter  adh<erent.     Atque    haec  pisecipua    cfl;  morbi 

fedes.    Praecipuam  dicimus  duplici  nomine.    Ac  primo  fola  non  eit.     Ete- 

nirn  dum  atomi  metallica;  in  ventriuilo  ,  inteltino,   pulmonum  veficulis 

.  vaforumque  omnium  anfra&tbus  verfantur ,    earum    procul    dubio   per- 

multse    obviis  pailim  applicantur  nervorum  loculamentis,    in   quibus  ni- 

dulantur,    &  coniiitunt,   ufque  dum    fuis  e  latibulis   adventitio  itimulc* 

detu:bentur.      Secundo,     motbi   fedem    hanc    prsccipuam   nuncupamus, 

quod   ea  ,    propter  defcriptam  modo  fabricam  majoiem  metulliccrum  cor* 

pufculorum  copiam  ,   quam  alia  corporis  pars  quxlibet ,  prcbabiliter  con- 

tineat.     £x  quibus  iequitur  in  eo   morbo  univerfas  quandoque  corporis 

partes  ,    non   tantum  ob    nervorum   conccntum   quemdam  ,  fympathice  , 

ut  loquuntur,   fed  proprto  quoque  fenfu  condolefcere.     Aflignatis  morbi 

fcde   tk  materia  ,    hujus   tyrannis    breviter  exponenda    eft.     Quid    tum  ? 

Nervi  onere  importuno  gravamur,    durioribus  ,    rigidionbus  ,   acutiori- 

bus   angulis    &  cufpidibus  lancinantur.    Hinc  dolorcs  atrociilimi  ,    arle* 

riauim  ,  venarum  ,  alvi  ,  renum ,  urtierum,  veikx  aliorumque  vifcerum 

conitn&io  :   hinc  laboriofa  ,   fufpiriofa  ,  inordinata  refpiratio,  funclion  urn 

pervcr- 
(f)  Caetevum  ab  ea  conquifnione  nos  eximit  prelo  nunc  fubditum  Lexicon  ,  cni 
titulus  eft ,  Encycfapedie  imiverfelle  ,  in  quo  omnium  inftrumentorum  fubrica  &  ufus , 
nmne  derique  artifiuum  etriculathti  &  accurate  defciibetur.  Opus  fane ,  vcl  eb 
iolum  initituti  pukhritudinem  &  ewellentiam  ,  illiiftriiiimis  digrum  Aucftoribts  , 
iiA  ix  honoriricum  ,  utiliffimum  Reipublicae  ,  Artificibus  commodiffimum  s  ftudiofis 
Iitciiitifiue  pergutum  ,  acri  infciilrendum  &  uuro ,  aeternis  Mnemofynes  aris  con» 
fccrandLm. 


NON   ERCO    COLTCIS   VENJE   S  E  C  T  I  O.      287 

pcrverfiras ,  artuum  convulfiones :  hinc  dcnique  fignorum  cnumcratorum 
ta  erva.  Salutis  ergo  nulla  fpes ,  nifi  refixa  fpicula  fuerint  &  foras  aman- 
jjata.  Uuumque  rraclhtimus  ,  vomitus  praelertim  &  purgattonis  vehe- 
cientia.  In  luc  duplici  armatura  totius  ncgotii  caput.  Q_uod  icliqiium 
cit  auxiliaria  cxiftimetur  accdfio.  Cur  vcro  tam  faci'e ,  tam  cito  fcgruni 
Jjoftrum  ad  fanitatcm  reduximus  ?  Quia  partes  liberar.das  n<  n  mollivi- 
gnus.  Quantum  noftris  conatibus  favit  earum  plenitudo  &  foliditas  , 
itantum    earundem  inanitio  &   mollitudo  nocuiiiet. 

I  V. 

Qui  metalla  aut  hquoribus ,  corpus  humanutv  irrigantibus  ,  dilTolve- 
*e ,  aut  delicatarum  ,  quibus  illud  conftat ,  Ebrarum  percuffionibus  com- 
rnolerc  meditatur  ,  naviget  Anticyram.  Hi.c  non  h  tbuimus  humorem  di- 
luendum  ,  non  fordes  comminuendas ,  non  fubigendum  craffamen  ;  fcd 
sTevellendos  mille  veluti  cuneos  ,  fle&i  indociles.  Quo  altiores  ii  fodiffent 
icrobiculos  ,  co  tardius  ac  difficilius  haud  dubie  fuijTent  retradi.  Clarif- 
fimam  hacc  aifertio  lucem  arfert  obfervationi ,  quam  ufu  &  excrcitatione 
comprobatam  proferimus  ,•  nimirum  longe  operofiorem  eife  tum  figuli  , 
rtum  metaliarii  cujuslibet  colici  curationcm  ,  ubi  procraftinata  medicina  fue- 
rit.  Non  expers  difcriminis  otium  eft.  Adverfis  viribus  pax  &  inducise  fa- 
vcnt.  Quod  c.um  de  omnibus  fere  rnorbis  non  immerito  dicatur  ,  tum  de 
hofte  hic  profligando  ,  fingularem  ob  rationem  ,  &  certo  affirmari ,  &  per- 
fpicue  intelligi  potcft.  Vidclicet  metallicis  corpufculii  ineft ,  pro  exigui- 
tate,  pondus  ingens.  Haec  fua  gravitate  fibrillis  vim  inferunt  eo  majorem, 
quo  diutius  iis  incumbunt.  Suis  ergo  fedibus  ,  lapfu  temporis^  vehcmen- 
tius  afHguntur.  Jam  vero  confiderandus  eft  motus  indefinens  fibrarum  vi- 
cinarum  ,  quarum  i&ibus  ,  tamquam  ferientibus  undique  malleis  ,  adncli 
QiftVoli ,  fuas  ~ira  diftendunt  producuntque  vagin.ulas  ,  ut  metus  fit,  ne  his 
tandem  includantur  penirufque  rccondantur.  Molliendo  ,  quid  medicus 
proficeret  ,  five  in  illo  infelici  &  calamitofo  rcrum  ftatu ,  five  antequ  un 
f  rjepoltere  aut  vense-fectione,  aut  alio  quovis  relaxandi  modo  prolufum  fit. 
Quantum  ad  inferendos  promovendofque  cuneos  conferat  fmdendi  corpo- 
ris  mollities  &  rariras  ,  nemiui  comptrtum  non  eft.  Lax-.to  ccntcxtu  fi- 
brarum  ,  hx  cuneorum  ponderi  &  progreifui  minus  obft.bunt ,  flexibilio- 
res  offerent  hiatuum  rimarumque  margines  ,  quibus  didiidbs  atque  diften- 
tis  ,  hofpites  infenfiftimi  ampliora  fibi  &  peninus  obftrufa  domici'ia  com- 
.parabunt.  Harum  cellularum  ,  cuilibet  impulfui  ,  ob  parietum  lentorem, 
obfequentium  f  facilis  introitus.  Sed  revocare gradum ,  .".  .  hoc  cp-is ,  hic  la- 
bor  ejl. 

Neque  idcirco  folum  timenda  eft  m&llitia  ,  quod  commodiora  &.  fccre- 
tiora  latibula  materix  morbi  aperiat.  Ejufdem  akera  ,  nec  levior  ,  noxa 
eft.    Quantum  alomorum  metallicaium  indulget  ingceflui ,  tantum  earum- 

dem 


288  ,  D    U      B    O    I    S  , 

rkm  regrefTui  obfifllt  :  non  folum  quod  ,  ut  jam  monitum  efr. ,  quo  pro"- 
fundius  intrufi  fnnt  aculei  ,  eo  majori  ad  eos  refigendos  ,  molimine  iit 
opus }  verum  etiam  quia  quantum  mollitudine  adjicitur  ma'i  viribus  ,  tan- 
tum  ipft  primarii  remedii  efficacix  detrahitur.  Etenim  qua  ratione  metal- 
lica  ramenta  ,  qux  in  noftri  figuii  corporc  haeferant  ,  purgatio  ac  potiffi- 
mum  vomitus  abegit  ?  Partes  iis  onuftas  feriendo,  commovendo  ,  concu- 
tiendo  stque  ad  fui  liberationem  excitando.  Se  autem  non  cxpediverunt 
fibrac  ,  percufliones  patiendo  ,  fed  percuffionibus  renitendo  ,  &  qua  percu- 
tiebantur  ,  cadem  vi  refiliendo.  Neutrum  porro  a  mollitis  remiififque' 
fibris  tam  commode  obtinuiflemus.  Fwccida  enim  corpora  minus  ad  rc» 
nitendum  refiiicndumque  habilia  funt.  Inde  eft,  quod  explofi  tormentis 
globi  ligrta  facile  ,  vix  culcitas  plumeas  laneafve  perforent.  Refpeclu  lia- 
bito  ad  percuffionem  &  repercuffionem ,  contentos  inter  &  incontentos 
funes  quid  flt  dfi  rimins  norunt  fuiicines  &  funambuli.  Docet  &  pila 
incidens  in  reticulum  ,  quo  retorqueri  debet.  Sed  luculentiori  compara- 
tione  omnem  dif.utiamus  caliginem.  Cogitemus  quomodo  pulvis  excu- 
tiatur  ex  laneo  panno.  Hic  fi  libere  ac  fblute  ita  fufpcnfus  efl  ,  ut  li- 
nus  ejus  undantes  huc  illud  flccli  pofTtnt ,  b  scillis  fruftra  feries  ,  vix 
quidquam  exfiiiet.  Pannus  expandatur  fibtf  ifque  ,  aut  manibus ,  cont;- 
neatur  oppofitis  :  talitrum  inflige :  continuo  pulvis  multus  erumpet  , 
fpccie  referens  nubeculas,  aut  fumi  volumina.  Unde  tanta  difcrepantia, 
nifi  a  refiftendi  ac  re ^ercutiendi  virtute  ,  quae  in  primo  cafu  ,  debilior , 
in  fecundo  vividior  eft  ?  ubi  fingula  panni  fila  quatiuntur,  fi  lenta  funt 
ac  remilfa  ,  virgis  obtcmperant,  minime  rellliunt ,  fordes  proinde  reti- 
hent  j  fi  rigida  ,  refiftunt  ,  reverberant  ,  eo  redeunt  acriter,  unde  fue- 
runt  dimota ,  fefeque  reftituendo  ,  fufceptas  pu'veris  atomos  exagitant , 
vibrant,  extrudunt.  Simili  prorfus  modo  a  vellicatis  atque  irritatis  fi- 
bris  metallicus  pulvis  excuti  debet.  Earum  ergo  quam  adverfii  quam 
perniciofa  mollities ,  quam  faufta ,  quam  fortunata  firmitas  ,  intellige^e 
prom;rtum  eft. 

Cxterum  in  adhibenda  medicina  cunctationem  &  venjc-fccfionem , 
quantumvis  inimicam,  non  ita  culpemus  ,  ut  nullum  aliud  agnofcamus 
impedimentum.  Dubium  non  eft,  quin  veniant  in  noxrc  partem  crcbra 
&  ingentia  pocula  vcnenorum  ,  quibus  colici  noftri  opifices  paffim  in- 
jrurgitari  fblent.  Venena  merito  vocitamus  ma'vaceas  illas  amygialinns^ 
jineas  ,  lacteas ,  oleofas  ;  aliafque  id  genus  potiones ,  quse  temeraria  le- 
niendi  fpe ,  propinanrur,  folido  quandoque  menfe.  Procul  iftud  funcftum 
Jion  minus ,    quam   infanabile    cacoetes  (a). 

Ufllirtt 

f  a)  Si  quid  inde  fugaciflimi  levamfnis  identidem  accedit  ,  id  fortafTe  vitse  pe. 
ricu!o,  dolrrum  diuturnitate  certo  redimendum  elt.  Nam  praedulces  ,  crafTse  &  ]>ir,- 
goes  ejnfmodi  forbitiones  non  modo  corporis  funiculos  omnes  demulcent  ,  emolihint, 
retundunt  ;  fed  unguinofum  etiam  foetis  metallico  pulvere  fibrillis  tedtoiium  indu- 
cunt ,    quo  ille ,   tamquam  propugnaculo  yix  penetrabili  ,     circumfentus ,  iftuum  ac 


NON   ERGO    COLICIS   VENiE    SECTIO.      28^ 

V. 

Unum  hic  ingenue  fatebimur  ,  quod  nobis  an  vitio  tribuendum  fir, 
an  laudi ,  itatucnt  penes  quos  noihae  caufte  judicium  fuciit.  Fam?c  coi> 
fulcre  honelhim  eit ;  honeltius  fervire  veritati.  Hujus  nunquom  violan- 
dus  amor* ,  quamvis  aliquid  ajferat  moletti?e.  Vcritas,  etiamfi  jucun- 
da  non  eit  ,  tamcn  grata  eiTc  debet.  Ut  noftrum  fanarcmus  flgulum, 
antequam  difcurreermus  ,  id  prxfertim  nos  movit,  quod  cumdcm  in  ejus 

per- 
fuccuiTuum  vehementiam  eo  ufque  fallit  ac  fruftratur  ,  dum  repetitis  verbuibus  dif- 
cuflum  fucric  exturbatumque  munimentum.  Ad  tantum  praecavendum  infortuniurn, 
nihil  magis  appofitum  videtur  fuifle,  quam  potum  eum  ,  toto  curationis  curriculo, 
yrarfcribere  ,  qui  aptus  eflet  &  comparatus  ,  non  ad  illinenda,  fed  ftimular.da  , 
non  ad  ungenda  fed  peicellenda  metalli  receptacula  ;  ficque  ad  disjiciendum  infe- 
ftum  onus  cum  Mochlicorum  virtute  utcumque  confpiiaret.  Jam  ,  ut  nihil ,  noftra 
negligentia,  dcfit  ,  quod,  five  ad  qunrtum  hunc  articulum  veritatis  lumine  per- 
fundendum  ,  five  ad  conciiiandam  noftris  obfervaticnibus  aucloritatcm  &  fidcm  pof. 
fit    aliqua  ratione  confcrre  ,  plurima    hoc  loco  notanda  funt. 

Per  annos  viginti  tres  in  Cbaritatis  Nojbcomium ,  non  tam  a-grorum  frequentfa  , 
quani  vigilantiflima  curtodia,  nec  non  accuratiflima  remediorum  adminiftratione  prae- 
dicabile  ,  delatos  vidimus  colicos  metallarios  circiter  1200.  Qui  mortui  funt ,  bj/dro- 
fici  nonnulli ,  paralytici  omnes ,  vix  duas  decadas  fuperant.  Sanatos  in  quatuor 
clafles  partimur.  Prima  continentur,  qui  &  venae-fectionem  &  potioncs  oleo ,  vel  lacti 
affines,  vulgo  cmuifiones ,  cxperti  fuerant.  Secunda,  qui  alterutro  folum  ufi  fuerant 
medicinse  genere.  Tertia ,  qui  neutro  ,  fed  tantum  cunctatione  peccaverant.  Quar- 
ta  demum ,  qui  ,  nulla  interpofita  mora  ,  nulloque  domi  prius  adhibito  remedio  , 
ad  noitram  medendi  normam  confugerant.  Hac  ultima  clafle  comprthenfos  omnium 
prefperrime  :  tertia  ,  paulo  tardius  :  fecunda  ,  multo  aegrius  :  prima  denique  ,  om- 
rium  difficillime  convaluifle  afleveramus.  Id  auttm  difcriminis  in  fecunda  clafle 
animadvertendum  eft ,  quod  aegri  citius  liberarentur ,  qui  folas  potiones  periclitati 
fuerant  ,  quam  qui  folam  venae-fedfionem.  Quae  diftin&io  non  ad  veteratoriam  ac- 
curationem  ,  fed  ad  fedulitatis  purum  candidumqne  ftudium  comparata  eft  Atta- 
men  ponderare  oportet  anni  tempeftatem ,  agrotantis  vi&um  ,  aetatcm,  habitum 
aliaque  adjuncta  ,  quae  huic  morbo  cum  ca?teris  communia  funt.  Singulanter  vero 
coniirierari  debent  mali  veftigia  ,  levius,  aut  altius  imprefla  ,  prout  illud  faepius» 
rariufve  recruduerit.  Perpendenda  etiam  eft  materiae  metallicae  natura.  Marmora- 
xarii ,  Gemmarii  ,  &  Aurifices  remiflius  aegrotant ,  quam  vitrarii  &  plumbarii :  hi  lc- 
nius ,  quam  JErarii :  mitius  hi,  quam  Figuli,  Pictores  &  Encauta:  omnium  fasvif- 
fime  &  periculofiflime  infeliccs  ii  futorum  miniftri  *,  qni  calceorum  talis  auripig- 
mentum  inducunt,  ut  eos  flavo  inficiant  colore.  Ex  his  unicum  tertio  colicum, 
Pidtorem  fexto  ,  plumbarium  undecimo  ,  peremtum  vidimus.  Hai  vero  fimilefquc  va- 
lietates  ad  rei  caput  non  pertinent.  Hodierno  fatisfecimus  oflicio,  dum  noftra  ob- 
fervatione,  gradatim  expofita  ,  indicetur  quid  &  quantum  incommodi  fingula  in- 
ferant  impedimenta  ,  quibus  colicorum  noftrorum  fanatio  taidari  folct ;  conftetque 
proportio  &  coniparatio ,  quam  vomitoria  ,  purgantia  &  reliqua  remedia  iterum  , 
tertio  ,  quarto  &  ftepius  adhibendi  neceflitas  5  denique  fpatium  &  arrumnae  curatio- 
nis  habenc  ad  potionum  oleofarum  copiam  ,  numerum  venae-fectionum  ,  cunClatio- 
nis   diuturnitatem  :  quas  omnes   differentias  &  conftanter  &  manifefte  compcrimus> 

*  Tum  iis,  tum  alm  quibujdam  colicis, quorum  dokres  potijjimum  ab  arfenico  videbun~ 
4ur  proficijci,  oleofu  fultem  primo  dic,  concedere  prapoflerum  non  erit,  ne  vcncnum,  ante- 
quam  oppugnetur  nidulorum  fuorum  fibras  acriori  morjit  rodat.  Sed  quantocitulkebit,  ab 
ih  illecebris  ,    ud  vim  exprejjionemque  veniatnr. 

*    pifpit.  MsdicQ-Fralh  Tom.  IIL  O  <? 


490  D    U      B     0    I     S, 

pertractando  morbo    fervare  voluerimus  ordlnem ,    quem   tenulmus   iri 
eo  cognofcendo.    Non  medendi  normam  nobis  indicavit  explorata  mor- 
bi  natura ;  fed  nos  remediorum  effedtus  ad  cognitionem  morbi  perduxitfi 
Prius  didicimus   quibus  illa  armis  expugnaretur,  quam    quibus   faeviret. 
Prius  novimus   eum   foveri   venae  fectione ,  Mocblicis  vinci  ,   quam  qua- 
re   foveretur  illa  ,  his  contra  vinceretur.    Expofitam  curandi  methodum 
non  arte  duce   quaefivimus ,    non    prseluccnte    doctrina  elegimus ,    non 
acie  ingenii  perfpeximus,    non  accurata  &  meditata  commentatione  in- 
venimus ,  fed  exemplo  &  imitatione  comparavimus  (  a  ).    Magiftra  nobis 
fuit  experientia.    Hsec  docuit  nos ,  ut  ftrenue   &  alacriter  adhibere  Mo- 
chlica ,  fic  venx-fectionem  conftanter  prorfufque  repudiare.    Sincere  de- 
clarabimus  quod  unice  noftrum  eft.    Cum  malum   quotidie  &  Mochlicis> 
tamquam  divinitus(£)  exftirpari  ,    &  venxfectione  pertinaciorem  fieri ,' 
fucceflu  nunquam  difpari ,    videremus  ;  eventus  utriufque  caufas  ,  medi- 
tando  inveftigavimus.    Bona  fide  fubjectmus  opulis ,   quod  a  nobis  exco- 
gitatum  eft.    Si  quid  noverunt  alii  rectius ,  candidi  impertiant ;  Ci  non, 
his  utantur  nobifcum, 

At  inquiunt,  neglecto  morbo  fupervenlt  inflammatio.  Tunc  tempo- 
ris ,  nonne  a  detractione  fanguinis  ordiendum  eft?  Refpondemus  id 
nunquam  contingere  ,  nifi  ob  nimiam  remediorum  procraftinationem ; 
eoque  in  rerum  ftatu ,  de  inflammatione  qu?eftionem  effe  ,  hic  de  co- 
lica  ,  qux ,  fua  natura  3  inflammationis  expers  eft  ( c ).  Errorem  in- 
terim  abjiciat ,  qui  fomnifcro  ,  fingulis  diebus  exhibito ,  relaxari  corpo- 
ris  fibras  autumaverit.  Has  iilud  intendit ,  nedum  remittat ;  .praefertim 
novos  ubi  ftimulos  a  focia  theriace  mutuatur.  Injedtum  primo  die  cly- 
flerern  oleofum  arguere  cavillantis  erit ,  non  difputantis  (d).  Vaforum 
lacerationes  atque  rupturas  ,  a  vehementi  ,  quam  infert  vomitio ,  to- 
tius  corporis  concuffione   pertimefcendas  {e)  objicere  ,   medici  eft  non 

ex- 
(n)  Antequam  in  memorato  Nofocomio  medicinam  ipfi  feceiimus  ,  per  feptcm  an- 
nos  afliduitate  nunquam  interrupta ,  in  eodem  rcgrorum  hofpitio  Magiftrum  ducem- 
que  fecuti  fumus  illuftriffimum  noftrum  ,  M.  Bnrette  ,  cujus  nomen  fumma  laus 
cft  ,•  cujus  fama  in  Parifienfem  fcholana  tantum  glorke  contulit ;  cujus  denique  do- 
ctrinam  ,  eruditionem  ,  virtutem  ,  amicitiam ,  quamdiu  fupereffe  dabitur ,  non  minus 
pectore ,  quam  mgmoria  tenebimus.  Ab  ejus  exemplo  noftram  curandorum  metal- 
lariorum    duximus   normam ,    quam  &  ipfe    ab  alio   acceperat. 

(6)  Colici.  Pictoris ,  primo  vomitu  ,  furditatem  fubito  fanatam  vidimus.  Idem 
teftatur  de  ca?citate  cl.  Collega  nofter ,  M.  Le  Hoc ,  cujus  ik.  in  medendo  peri- 
tiam ,  &  in  obfervando  fagacitatem    novimus. 

(c)  In  Afcit*  confirnaato  ,  f;  vel  ex  naribus ,  vel  ex  ore  multus  eiumpat  fan- 
guis  ,  de  fecanda  vena,  Q  minus  ad  depellendum  morbum ,  faltem  ad  vitam  pro- 
rogandam  ,    quis  dubitaverit  ?  An   idcirco  Afciti  venar-fectio  ? 

(d)  Ad  morbi  fedem  vix  quidquam  hujufce  leniminis  pervenire  potuifTe  neminem 
latet.  Exiguam  tamen  ,  quse  adhibita  eft  ,  olei  copiam  vini  generofi  acqua  parte 
acui  &  afperari  voluimus  ;    ad.o  fufpeclum    nobis  okum  eft. 

f  (?)  Ex  300.  &  amplius  metailariis ,  quos ,  intacta  vena  ,  curavimus  ,  nullum  vi. 
dimus,  qui  pependejit  fiducis  noftice  poenas.    Et  profecto   quidni  experientiam    ra* 


NON   ERGO  COLICIS   VEN£  SECTIO.      291 

«xperti  ,  fed  fyftematum  argutias  errorifque  ncbulam   pro  veritatis  lumi- 
ne  ,    tamquam  nubem  pro  Junone  ,  capientis.    Nec   magnoperc  nos  ur- 
gebunt,  qui  metallicas  atomos ,   a  fuis  fedibus  primum  dimotas  ,   aliis  pro- 
babilius  rimulis  excipi  ac  decineri  ,  quam  foras    cjici  dicent.    Quamdiu 
cnim  vomitio  ,   purgatio  ,  fudatio  ,    tamdiu  concuflio    perfeverat.    Nulla 
datur  quies.    Excuifus   fcmel  pulvis   fubfilientibus   undique  funiculis  pro- 
pellitur  ,   &  exprefli  e  mille  fontibus   humoris  curfu  rapitur  ,    ufquedum 
per  os,   vel  per  anum ,    vel  per    urinte,     aut  cutis  meatus   excernatur. 
Sic  fortafle  inftabunt  acrius  :   medium  inteftinum  mollilfimum  eft.  Ergo 
vel  praxipua  non  eft  morbi  fedes ,  vel  tam  cito  fanari  non  poteft  xger, 
vel  curationi    tantopere   non  obeft    mollitutlo.    Verum    non  ideo  praeci- 
puim  diximus  morbi  fedem  ,    quod  ab  ea  ,    velut  ab  arce  munitiinma, 
longe  dirRcilius ,   quam  ab  aliis  plerifque   recellibus ,    detrudatur  hoftis. 
Non  femper   eo  pertinacior  morbus  eft ,  quo  major    metallicarum  parti- 
cularum ,  in  corpote    h?erentium  ,    portio  ,    mefenterii   nervulis  infederit. 
Molle  quidem  iftud  eft ;  fed  cum  inteftinis  connectitur ,  fepto  tranfverfo 
mufculifque  abdominis   proxime  fubjacet ,   eorum  ictibus  verberatur  po- 
tentiusj  adeoque  fabricae  vitium    pofitu  &    vicinitate  aliquatenus    com- 
penfitur   (/).    Hac  unica  enodatione  ,   tamquam  Ajacis  clypeo  ,    triplex 
arguentis  telum  retunditur.    Jam   vero  mefenterium ,   quantumvis  natura 
molle ,   venae-fe<ftione  tamen ,     non   fecus  ac  octeras    corporis    partcs, 
de  integro  molliri  ex  didtis  liquido  conftat.  Denique  ab   ea  mollitie   tanta 
incommoda  impendere  probavimus ,  quantum  utilitatis  a  conftantia ,   fo- 
liditate ,    firmitate   fperandum  eft. 

Non  ergo  Colicis   Ven<z  fe&io. 

tiocinie  illuftraremus  ?  An  baliftis  ,  arietibus  aliifque  tormcntis  armatum  Mochlicnm 
cft  ?  An  vomitio  pugiones  ,  aut  gladios ;  an  tela  ,  aut  haftas ;  an  elavas  ,  aut  fecu- 
res  teneris  partibus  infligit  ?  Minime.  Sed  ita  commovet ,  ut  mufculi  mufculis  ,  va- 
fa  vafis,  fibrae  fibris,  nervi  nervis ,  pro  fingulorum  potcntia  &  mollitudir.e  ,  agiten- 
tur  ,  premantur  ,  quatiantur.  Concidunt  ergo  monftra  illa  ,  qu«e  Chintarifera  ima- 
ginatio  peperit ,  quseque  nutrivit ,  exornavit ,  amplificavit  effufa  mefurandi ,  com- 
putandi ,    exaggerandi  libido. 

(/")  Non  negamus  tamen  quofdam  metallarios  tam  mature  fanari  ,  ut  fape  no- 
bis  aliqua  fuerit  fufpicio  materiam  morbi  non  femper  in  Daedalos  Mefenterii  fle- 
xus ,  aliafve  corpoiis  latebras  ferpere  ,  fed  ftomacho  atque  inteftinis  omnem  quan- 
doque  contineri.  Nihilominus  allatis  rationibus  adjuncia  fe«ftio  cadaverum  in  eo 
rnorbo  mefenterium  graviter  affici  docet.  Paucutorum  enim ,  quorum  exftin&oi  um 
&  poft  mortem  fectorum  extra  confnluimus  ,  Mefenterium  obftructionibus ,  tubercu- 
ts ,  ulcufculis  faedatum  femper  obfeivatum  eft.  Nobis  adverfaii  videtur  citata  liilto- 
ria  Pi&oris  Andegavenfis ,  in  cujus  diiTccto  cadavere  fanum  integrumque  repertum 
cft  Mefentermm.  Quomodo  hsec  obfervatio  cum  noftris  conciliari  foffit,  fufpicnri 
szduum  non  eft. 


Q  9     % 


(  292  ) 


m 


.].  GUIL- 


LXXXVL 

J.  GUILLIELMI   ILSEMANNI 

D    E 

COLICA     SATURNINA 

METHLURGORUI 

D  I  S  P  U  T  A   T  I  0. 

Gccttingx  18.  Mai  17  J2, 


O  o    3. 


I 


C  **f  J 


§.  I. 

N  eruendis  &  excoquendis  mineris  prsecipue  ocupatis  proprium  quen- 
dam  noftracque  regionis  metallurgis  fatis  familiarem ,  explicaturo  mor- 
bum ,  haud  abs  re  fore  videtur ;  tam  ,  quse  qualis  fit  minerarum  ,  quse 
ibi  fodiuntur ,  indoles ,  quam,  quo  modo  eacdem  traclentur ,  tum  etiara 
quibus  diverfis  fub  laboribus  operarii  morbis)  implicentur  ,  brevibus  pne. 
mififfe  j  ut  &  illius  ,  quem  explicaturi  fumus  ,  morbi  a  ceteris  differoa- 
tia  &  cauila ,  clarius  patefiat, 

§.     I  I. 

Ad  minerarum ,'  quas  fummus  cocli  rerumque  conditor  in  montiurri 
noftrorum  vifceribus  coilocavit ,  indolem  quod  adtinet ;  triplicis  generis 
metalla  continent :  cuprum ,  plumbum  &  argentum.  Prius ,  quo  minus 
fcatent  montes  ,  ex  pyrite  (  Knpferkieji)  nafcitur  ,  cetera  vero  ambo  in 
vena  latent  maxime  frequenti ,  quam  Grseci  /j.oAiQJatvctv  vocarunt ,  la- 
tini  plumbaginem  vel  etiam  galcnam  (a).  Eft  fcilicet,  quam  hoc  no- 
mine  infignimus,  vena  argenti  &  phimbi  ferax  ,  hoc  ultimo  maxime 
dives  ;  ita  ut  cx  pulveris  ,  in  quem  redigi  folet ,  centenario  plumbi  per- 
multx  librse,  argenti  vero  pauci  ficli ,  ad  femunciam  tantum,  elician- 
tur. 

§.     III, 

Abditx  haerent  ,  quas  modo  dcfcripfimus,  minerse  in  profundis  ter- 
rarum  finubus ,    duram  inter  faxorum  compagem  ,   quam  pulveris  pyrei 
ope  folvere ,  venas  e  monte  evellere ,   hafque  fecretis  praeftantioribus  a 
vilioribus  ,    machinis  evehere  edu&oriis ,  primum  eft  quo  metallurgi  de- 
funguntur  munus  ,    prsegrave  certe ,    nec   minimo  fanitatis   detrimento 
conjunctum.    Ut  enim  varia    taceamus ,    qux   operariis,  dum   in  puteos 
defcendunt  vcl  ex  illis  egrediuntur,    lapfuum  ,    vel ,    dum  in    eruendis 
mineris  occupantur,  a  faxis   irruentibus ,    fubftruclionibus   labefadatis , 
fracturarum  ,   contufionum  aliaque  cxternarum  Iscfionum    imminent  pe- 
ricula  ;  variis  iifque  gravilfimis  internis  morbis  eofdem    implicari ,  expc- 
rientia  quam  frequentilfime  docet.    Praegravia  inprimis  illis  fanitatis  ad- 
fert  detrimenta  aeris ,  quem  in  fodinis  hauriunt ,   vitiata  indoles.    Inclu- 
fus  quippe  ille  in  imis  terrx  penetralibus  ,  neque  facile  renovandus ,  ac 
prseterea  humidus  ,  calidus ,    variifque    noxiis   exhalationibus ,     pulveris 
pyrei  atque  lampadum  fumo ,  & ,  quod  haud  levioris  momenti  eft ,  mi- 

nc- 

(a)Vici.   Agricola.  rie  re   metallica   lib.  10.  &   dialogus  opeii  huic  aftixus,    nec 
non  Matthiol.  in    Diofcorid.  commcntar,  1.  5.  c.  60. 


a<)6  I    L    S    E'M    A    N    N, 

n&rarum  atque  faxorum  polliiie,  &  figura  &  pondere  nocivo  ,  inquina* 
tus ,  anhelofos  illos  reddit ,  afthmaticos  ,  tabidos  ,  ut  haud  pauci  eoruni 
prrematura  morte  ex  vivis  eripiantur.  Aft  pneter  aerem  haud  parum 
Jfanitati  eorum  fitus  officit,  quem  ,  dum  cifia  vehunt,  vel  alio  in  labore, 
m  Joco  fepe  admodum  angufto ,  fervare  eos  oportet ,  incommodus ; 
unde,  compreffis  vifceribus,  &  impedita  fanguinis  per  ea  circulatione, 
hypochondriaca ,  aliaque  maia  frequenter  fatis  oboriuntur.  Accedit  ipfe 
labor  per  multas ,  quovis  die,  horas  continuandus ,  praegravis,  qui , 
folida  nimis  adterendo ,  fanguinem  reddit  jufto  denfiorem  ,  &  innumera 
metallifoiforibus  mala  pneparat. 

§.     I  V. 

Eveclse1  e  terrx  vifceribtis  minerse  duplicis  generis  j  molibdxna  ac  py-> 
rites ,  diverfam  quia  requirunt  tractationem  ,  fedulo  ab  invicem  feparan- 
tur.  Verum  eam  ,  qua  pyrites  tradtatur ,  methodum ,  non  noftrum  eft, 
enarrare ,  quod  in  iis  potiffimum  ,  ubi  molibdaena  excoquitur ,  officinis , 
morbus  ,  quem  explicaturi  fumus  ,  fua  femina  fpargit.  Miffo  igitur  illo 
minerarum  genere  ad  hoc  revertimur.  EfFoifx  nimirum  ,  quse  plumba- 
ginem  vel  molibdsenam  conftituunt  j  minerse ,  iti  fodinis  jam  aliquan- 
tum  difcretse ,  denuo  franguntur  ,  &  viliores  a  praeftantioribus  cura- 
tius  fegregantur.  Qui  h-uic  labori  inferviunt ,  a  minerarum  pulvere  prse- 
cipue  ljeduntur  ,  maxime  fi,  ut  fieri  fblet ,  in  locis  agant  claufis  ,  quw 
hypocaufta  fecretoria  (  Scheidefiubeu )  dicuntur ,  ubi  pulverem  iftum 
cum  aere  haurientes  ,  &  ventriculi  gravativos  dolores ,  &  eum  alios » 
tum  pulmonum  pnecipue   morbos,   perfepe  experiuntur. 

i  v, 

Secretse  in  varias  fpecies  minerse,  duplici  modo  comminuunttn*.  Alfifc 
quse  partibus  metallicis  gaudent  coacervatis ,  prscftantiores,  machinis 
certis  rediguntur  in  pulverem.  Aliae  ,  quse  pauciores  recondunt  metalli- 
cas  partes  ,  iifdem  in  pulverem  convertuntur  machinis  ,  fed  ita  ,  ut  aqua 
continuo  adfluat ,  quo  fit ,  ut  partes  fteriles ,  utpote  leviores ,  cum  ea- 
dem  devchantur,  metallicse  vero  ,  graviores  defideant  ,  qux  denuo  ra- 
petita  vice  lavantur  ,  ufque  dum  a  fterilibus  fatis  liberatse  cenfeantur. 
Uterque  mincrarum  pulvis  limus  ( Schlich )  vocatur.  Diverfus  prorfus 
duplici  ifti  laborum  generi  infervientium ,  ad  morbos  il  refpiciamus, 
itatus  atque  condicio  eft.  Vix  enim  quidquam  fanitatis  detrimenti  illis, 
qui  ultimo  praefunt  operi ,  mineris  puta  vilioribus  ad  limum  redigen- 
dis ,  ex  labore  metuendum  nifi  frigus,  cui  ex  confuetudine  magis » 
quam  neceffitate  ,  fefe  faepe  exponunt ,  humidum  damna  illis  adferat. 
Verum  enim  vcro  Jonge  pejor.  conim  conditio  ett ,  qui  priorem,  venas 

pri?- 


DE    COLICA     SATURNTNA.  '297 

pr;tftantiorcs  in  pulvercm  convertcndi  ,  laborcm  fubeunt ;  quippe  qui 
a  polline  minerarum  ,  permagna  quantitatc  cxcuffo  ,  omnium  maxime 
adficiuntur.  Vidifle  juvcnem  mcmini  labori  illi  infcrvicmcm  ,  cujus  pc- 
des  xque  ac  femora ,  peracto  labore,  atro  ilto  minerarum  polline  tota 
tinda  erant,-  quod  cum  mirari  me  obfervaret ,  non  cft  ,  inquit,  quod 
obltupcfcas  ,  eandem  ,  quam  modo  cernis ,  facicm  non  pcdes  folum, 
fed  &  totum  farpe  corpus ,  etfi  quovis  die  repuigemj  nunquam  fere 
non  iterum  prse  fe  ferunt.  Haud  terte  difficile  inde  erit  colle&u , 
quantam  hujus  pollinis  copiam  operarios  haurire  necefle  fit.  Neque  mi- 
randum  eft  ,  eofdem  variis  &  prsecipue  pulmonum  morbis  gravilfimis, 
fiequenter  implicari. 

§.   v  i. 

'  Qtios  haclenus  defcripfimus  ,  metallurgorum  labores  ,  minerarum  ?n 
igne  praeccdunt  tradtationem.  Progredimur  jam  ad  eas ,  quac  ad  hanc 
pertinent  operationes.  Prima*  quse  has  inter  confideranda  venit ,  uftio 
Vocatur.  In  pulverem  nempe  vel  limum  redacla  molibdaena  igni  com- 
mitcitur  haud  adco  vehementi  ,  quo  ,  quae  metallorum  excoclionem  difti- 
cilem  reddunt ,  fulphurese  &  alise  partes  ,  comburuntur  ac  volatiliores- 
profligautur  (b).  Perfici  ifta  operatio  in  furnis  folet ,  qui  panariis  fi- 
miles  funt  »  in  quorum  arerc  partem  anteriorem  ,  deprefliun  ,  limus  vel 
pulvis  minerarum  ,  in  pofteriorem  vero  ,  paullulum  elevatam,  ligna  con- 
jici  folent,  quorum  quam,  accenfa  edunt  ,  flamma  a  fumi  camera  refle- 
xa  limum  lambit ,  qui  fepius  commotus  ,  atque  ita  per  novem  circiter 
horas  crematus,  e  furnis  educitur.  Inftrumenta  ,  quibus  ad  commoveu- 
dum  vel  extrahendum  limum  operarii  utuntur ,  prselonga  funt<  Fumu9 
ex  mineris  exhalans ,  fulphur  redolens ,  camino  excipitur  fornacis  orifi- 
cio  pracftructo.  Deicripto  huic  qui  prscfunt  labori  >  peculiaribus  morbis 
haud  implicantur  (  cj ;  manifelto  certe  indicio ,  fumum ,  vel  efiluvia 
cum  eo  hic  exhalantia  ,  haud  adeo  venenata; ,  arfenicalis ,  ut  vulgus  fta- 
tuit ,  effe  indolis.  Quamvis  enim  &  fumaria  fumorum  prscftrucla  ori- 
ficiis  ,  &  inftrumenta  ,  quibus  opcrarii  ifti  utuntur ,  prarlonga  haud  pa- 
rum  impediant,  quo  minus  uftores  (germanice  Breuuer  vocantur  ifti 
operarii)  cffluvia  minerarum  hauriantj    attamen  ,  adeo  venenat?e  ,    ar- 

fe- 

(  b )  Uftione  affenicales ,  fulphureze  &  antimoniales ,  nae  ultimx  vero  ex  parte 
tantum,  expelluntur.  Vid.  Scbiutters  Unterricht  von  denen  Huttetrvrercken.  Cap, 
EO. 

(c)  Nift  ab  effluviis ,  qucrurn  indoles  infra  indicabitur ,  ex  aliis  officinis  vi  vcntl 
adlati«  adficiantur.  Sulphurea  enim  ,  qua?  fub  uftione  exhalant,  effluvia  ,  nihil  ferc 
detrimcnti  operariis  adferunt.  Qua  de  re  ,  qucm  grata  memoria  profequor,  excell. 
Spaugcubcrgiui ,  mcdicus  aulicus  &  phjftcus  civitatis  nofitie ,  certiorem  me  reddi- 
dic. 

Difpit.  Medico-Praft.  Tom.  III.  P   p 


298  I    L    S    E    M    A    N    N, 

fenicalis ,  fi  efFent  indolis ,  fieri  non  poffet,  quin  ,  qunndo,  quod  fx~ 
pe  facis  accidic ,  tempore  nebulofo  vel  fole  radiante  fumo  per  caminum 
denegatur  egreifus,  ifque  tunc  temporis  auram  inficit  metallurgos  am- 
biencem ,  vel  dum  minerae  educuncur  uitx  ignitse  ,  operarii  ilti  diros 
hujus  veneni  fencireuc  erfectus  ;  quod  vero ,  tantum  abeft ,  ut  obferve- 
tur,  uc  pocius ,  huic  labori  dicacos  omnium  minime  aegrotare  ,  maxime- 
que  longaevos  evadere  ,    experiencia  doceat. 

§.     VII. 

Ufta  in  prioribus  furnis  molibdaena  fortiori  igni  committicur ,  ut  par- 
tes  ,  quas  illi  adhierenc ,  inutiles  ieparentur.  Vocatur  haec  opcratio  fu- 
fio.  Furni ,  in  quibus  ea  initituitur ,  intra  murum  exltructi  ,  figurae  fere 
paralielepipedi  funt ,  altitudinis,  a  folo,  paulo  fupra  humanam.  batis  re- 
Ctangula  longa  elt  pedes  circiter  quatuor  ,  lata  duos.  In  antenori  rurni 
pjrce  duo  confpiciuntur  catini  ,  quorum  alter  fupcrior ,  infimx  parti 
frontis  furni  adhatret  ,  &  altitudinis  duorum  circiter  pedum  elt  :  alter 
profundius  ad  la'us  prioris  fitus  eft,  ita  ut  margo  eius  fupremus  in  foli 
planum  cadat.  A  tergo  fornacis  duo  confpectui  fefc  praebent  folles  ,  quo- 
rum  nares  ,  in  fiftula  scnea  collocatae,  flatum  pcr  unicum  e]us  orificium 
in  furni  cavum  emittunt.  Fornacibus  hifce  carbonibus  repletis  ufta  ,  re- 
crementis,  variifquc ,  quac  metallorum  excoctionem  facilitant ,  plumbeis 
additamemis  permifta  molibdyena  feniim  imponitur,  ibique  ,  vi  ignis  fol- 
lium  fpiritu  fufflati ,  liquefada ,  operto  effluit  foramine  in  catinum  , 
quem  diximus  fuperiorem.  Quiefcente  ibidem  ,  per  aliquod  temooris 
ipatium  ,  quae  eifluxit,  materia  ,  metallicae  partes  ,  graviores  ,  fubfident, 
inurires  vero ,  qux  recrementa  conftituunt,  fupernatant.  Quibus  fte- 
pius  detraclis ,'  repleto  fatis  catino  fuperiori ,  metallo  exitus  paratur  in 
inferiorem  ,  ex  quo  cochiearibus  hauftum  in  catillos  transfunditur.  Fri- 
gefactum  ibi  metallum  ,  quod  plumbum  eft ,  paucam  ,  quam  fecum  ex 
roineris  duxit ,  argenti  quanticatem  contincns ,  alii  adfervatur  operation», 
feparationi  nempe  ,  quam  mox  expofiturus  fum.  Ante  vcro  ,  quam  ad 
hanc  progrediamur  ,  alius  cujufdam  mentio  facienda  eft,  quse  in  ejuf. 
dem  generis  iurnis ,  in  quibus  molibdxna  excoquitur  ,  inftitui  folet ,  ope- 
racionis :  qua  ,  quod  fequenti  fub  operatione  gignitur ,  lithargyrium  , 
additis  plumbeis  recrementis  ,  eadem  fere ,  qua  prior  inttitui  labor  folet, 
niethodo  ad  plumbi  formam  reducitur.  Utraque  fub  opcratione  mine- 
rarum  quycdam  ex  furnis  ,  vi  follium  ,  cxpelluntur  efRuvia  ,  qux  ,  tem- 
peftate  adverfa,  vel  a  folis  radiis  aere  vehementer  calefacto,  difficul- 
ter  adfcendunt ,  auram  circa  furnum  inqumrmt,  atque  ah  operariis , 
dum  mineras  vel  carbones  immitrunt ,  prope  ad  furnos  accedentibus  hau- 
fta  ,  prccgravia  mala  producunt  j  ea  quidcm  differentia  ,  ut  quemadmo- 
cjum ,  cui  iiipra   dicti  operarii  (§.  UI.  IV.  V.)  expofiti  fuiu,  minera- 

rum 


DE    COLICA    SATURNINA.  1Z9 

rum  &  faxorum  pulvis  pulmones  maxime  adficit;  ita  ,  quoe  Enc  fub 
operatione  expelluntur ,  vcntriculi  &  inteftinorum  morbos  potillimum 
pariant.  Teftantur  hac  de  re  ,  quibus  fufores  (  Schmelzer  )  ,  quo  nomine 
utrique  huic  labori  infervientes  inligniuntur )  &  hos  inter  praecipue, 
qui  lithargyrium  in  plumbum  convertunt,  quam  frequentiifime  corri- 
piuntur  ,  colici ,  ut  leviora  mala  taceamus  ,  dolores  fkvillimi ,  alvi  ob- 
itru&io  pertinacifTima  ,  quam  arque  ac  illos  varia  comitari  iymptomata  , 
& ,  nifi  tempeftive  adferatur  medela  ,  paralyfis  artuum  haud  raro  fo- 
lent  infequi.  Atque  h&x  ipfa  funt ,  quse  morbum  ,  quem  explicaturus 
fum,  manifeftant  ,  fymptomata,  qua? ,  delineata  adhuc  unica  operatione, 
pra-miilaque  moibi  denominatione  &  icriptorum  hiitoria  ,  diftin&ius 
enarrabuntur. 

§.     VIII. 

Separatio  audit,   qux  explicanda  adhuc  eft ,     operatio  ;    quippe    qua 

tnetalla  in  furnis  fuforiis  excocta  ,   plumbum   puta  &  argentum ,   ab  in- 

vicem   in    fumis   jam    delineandis   feparantur.    Conftat    quilibet    eorum 

diKibus   ex  fornaeibus  arcte  conuexis.     Alter  foco    gaudct  rotundo  ,     cu- 

jus  fuperior  fuperficies   cineribus  lotis  obducta  ,  &  fecundum  fegmentum 

Iprr*ra,    hemifphario  multo  minus>   excavata  eft.    Catinus  vocatur  hax 

iurni  pars  ;    in  quam  metalla  liquefacta  defluunt.    A  peripheria  foci   for- 

nix  afcendit  foperius  amplo  patens  hiatu  ,    qui  operculo  ferreo  ,  durnnte 

operatione  ,  occludi ,  eadem   vero  finita ,   aperiri  folet ;  ut  furnus  eo  ci- 

tius   frigefieri  &  novae  operationi  prseparari   pollit.     Dextro  tnplutimum 

furni   in  latere   foramen  confpicitur    femicirculare ,     akitudinis   duorum 

circiter  pedum  &  dimidii ,    quod  durante  opere  ex  pai  te  occludi,    &  pec 

quod  argentum   educi ,    liberatum  a  plumbo,  folet.    Aliud  qucddam  an- 

teiius    finidrorfum    plerumque    adparet  ,  priori  iimile ,     fed     minus,   ex 

quo    lithargyrium  eifluit,    ita  cof  ocatum  ,    ut  opetbrii    commode    infpi- 

ccre  in  furnum  ,   &  lithargyrium  cducere  ,   poifint.   Duo  dermim  in  po- 

fteriori  furni  parte  ,  muro  officinsc  affixa  ,  foramina  funt,    quae  follium 

duotum    nares    umplectuntur    aerem    in   furnum   exfpirantium.     Adjacet 

huic  ,  quam  jamjam  defcripfimus  ,  fornaci   altera  ardte  ,   uti  paullo  ante 

■dictum  elt,    cum  illo  connexa,     ventofa  adpellata ,   in    quam    viigulta 

«conjiciuntur  igni  pabulum  fuffcctura.    Spelunca    cjus ,    quvc  quadrilatera 

tft,   qua  pnrte  priori    furno    adharet ,   amplo  in  eum  patet  hiatu  flam- 

mam  virgu ■torum  incenforum   eruclante.   Imponitur  ei ,  quem  primo  de- 

.pinxiimii ,  furno,  circa  focum  ,    miftura    plumbi  &  argenti  (f)  j  alteri, 

qua;  veutoia  uudit,    virgulta  immittuntur ,    quorum  flamma ,    ut  in  al- 

P  p     2  terem 

t  Ad  trig:nta  &  quod  excurrit ,  centennrios  ,  quorum  quilibet  argcnti  a  paucis 
ficlis  ad  femilibram  coritinet »  cetera  portio  p/lumbum  eit ,  quibutdam  inuul&us  pafr 
iibus  adhuc  peimiitum. 


FfOFMA^ 


LIBRARY 

fojniti  1819 


OOL  OF  M 


&£> 


sfr 


300 


I    L    S     E    M     A    N    NV 


terum  furnum  ,  catino  fuperftrudf,um  ,  tranfiit ,  a  folllum  fpiritu  alter- 
natim  emitfo  ,  in  orbem  aguata  metalla  fundit,  in  catinum  vel  cavum 
foci  deduxura.  LiquefacTa  hac  miftura  ,  plumbum ,  quod  maximam 
ejus  partem  efRcit ,  vi  ignis  perpetuo  flatu  exeitati ,  deftruitur,  vitrefcit, 
&,  ut  paucis  rem  exprimam,  commutatur  in  lithargyrium  (d)  \  quod 
partim  a  foci  cinere  reforberi,  (vocatur  hax  lithargyrii  pars,  molibdstna 
fa<ftitia(e)  partim  per  orifkium  fupra  indicitum  educi  ab  operariis 
folet.  Plumbo  demum  his  modis  omni  deftruclo,  argentum  ,  nobilius 
metallum  ,  ignis  magis  patiens ,  folum  fluens  in  fornace  reflat  ,  certa- 
que  tunc  temporis  phsenomena  exhibet  (/)  ,  quas  fimulatque  obfervan. 
tur ,  follium  fiftitur  m.otus  ,  &  argentum  aqua  reftincTum  educitur.  La. 
bore  ifto ,  quo  undecim  fere  vel  duodecim  horarum  tempus  confumi 
folet  ,  jam  ad  finem  perducto  ,  tempus  conceditu*  furnis  frigefcendis , 
quo  pneterlapfo ,  operarii  eos  infcendunt ,  molibdaenam  facTitiam  vel 
lithargyrium  a  foci  cinere  reforptum  evellunt,  pollinem  (g)  furnorum 
lateribus  adheerentem  deverrunt ,   &  focum  novae  operafcioni   prxparant, 


•$.     I  X. 

Deiineato  hoc  in  labore  occupati  feparatores  (Silbsrabtreiber)  vocan- 
£ur.  Atque  hi  funt,  qui  morbo  ifto,  quem  confideraturi  fumus  ,  quam 
maxirne  adficiuntur.  Cauifam  hujus  rei  ipfi  metallurgi ,  unanimi  confenfu, 
in  metallorum  ponunt  effluviis ,  quae  partim  e  furnis ,  durante  opera- 
tione  ,  vi  follium  expulfa  ,  tempeftate  prsefertim  adverfa  exitum  eoruni 
per  caminum  impediente  ,  deprelfa  in  lithargyrio  educendo  occupatis  perpe- 
tuo  occurrunt  ,•  partim  vero  lateribus  furni  adhxrentia  ,  pollinis  fub  for- 
ma  cinerei  vel  flavi,  ab  iis,  qui  fornaces  repurgant ,  copiofe  hauriun- 
tur.  Hsec  enim  fi  exceperint  feparatores  ,  alvi  obftrudlone  &  colicis 
folent  infeftari  doloribus  atrociflimis ,  m  artuum  dolores  &  paralyfin 
quam   frequentiffime   abientibu.s. 

Ad- 


( d )   Xfeumawtw  in  chem.   prselect.  p.   1.  cap.  7    edit.  Zimmerra.   p.  432.  Li- 

.frhargyrium  ij}  ein  G/as  artg  gevoordenes  Bley ,  fo  fein  ihflmnmabi/e  verloren  , 
unii  fobald  ihm  folcbes  -vpiedtr  beygebracbt  -vrird ,  reducirt  es  Jicb.  Et  P.  ^.  cap. 
28.  beynt  grojlen  Abtreibtn  (jn  fepararione  "wird  aV.es  beym  Silber  gereefeue  Bley 
zum  Lithargyrio  ,  -vre/dies    ein  balb  vitrtfcirtes   E!ey  iji. 

(  e  )  Vid.  /igricola  de  re  nietallica  libr.  10.  p.  378-  &  de  natura  foffil.  libr.  9. 
p.   6>r. 

(/)  Adparent  nernpe  in  fuperficie  argenti  nubeculse  vel  macula?  albje  quibus  brevr, 
Uti  (olent  ,  evanefcentibus ,  argentura  totum  candido  colore ,  temporis  articulo  , 
obducitur. 

(..?)  Pollen  hic  effiuviorum  e  metallis  exhalantium  altera  pars  eft ,  quotum  altera 
e  fomacibus  vi   follium    expelhtur. 


DE    COLICA    SA.TURNINA.  301 

§.     X. 

Adpellari  morbus  ifte  a  vulgo  folct :  Hiittenkatze.  Anfam  ,  peculia- 
rem  hanc  denominationcm  inveniendi,  &  locus  ubi  malum  iftud  fua  fe- 
mina  ipargit  &  diri ,  qui  illud  comitantur  ,  dolores  priebuitfe  videntur. 
Locum  euim  ,  ubi  tyrannidem  fuam  dira  illa  lues  cxercet,  altera  deno- 
tat,  quae  nomcn  ingreditur ,  vox  Hiitten  ,  metallicas  puta  ,  vel  illas, 
in  quibus  mctalla  cx  mineris  ignis  opc  eliciuntur,  officinas.  Doloris  vero  ve- 
hementiam  vcl  ideam  alterum  cxprimcre  videtur  vocabulum  :  Katze ;  ve* 
quod  felis  inftar  furentis  fefc  gerere!  foleant  iftis  dolonbus  correpti;  vel 
quod  iis  rabidus  aliquis  catus ,  in  intcftina  artufque  furere  ,  eofque  un- 
guibus  laccrare  ac  dentibus  ,  videatur.  Latinis  malum  illud  morbus  aliis 
vocatur  metallicus  (h),  aliis  colica  faturnina  (i)  ;  quam  ultimam  haud 
ineptum  duxi  retinuiife  denominationem  ,  quippe  quac  morbi  noftri  ge- 
nus  acque  ac  oauflam  quam  optime  exprimit. 

§.     X  I. 

Atque  hx  jam  enarratee  funt ,  quas  morbus  nofter  folas ,  quod  equi- 
rdem  fciam  ,  accepit  denominationes.  Neque  vero  mirandum  hoc  eft, 
cum  de  ejus  indole  perpauci  memoriae  aliquid  tradiderint.  Ad  veteres 
enim  quod  adtinet ,  nulla  fere  apud  eos,  fedulos  alias  morborum  fcru- 
tatorcs  ,  morbi  noftri  occurrit  mentio.  Sunt  quidem  qui  ftatuunt ,  Hip- 
pocratem  hiftoriam  ejus  in  libris  tradidifle  epidemicorum  (k)  ,  ubi ,  qui 
circa  fodin.ts  verfabatur  (0  ex,  fjctTxWuv)  prxcordia  ,  inquit,  contenta 
habebat ,  lien  magnus  erat  &  alvus  dijienta  ,  aliquantum  indurata  ,  infla- 
tus  fuit ,  decolor  i  aft  praeterquam  ,  quod  fub  judice  lis  fit ,  utrum  0 
ex,  [ABTcthAoov  hominem  denotet  in  eruendis  &  excoquendis  mineris  oc- 
cupatum,  an  alium  quendam  in  loco  fodinis  nobili  tantum  degentem  ; 
.tantum  abeft,  ut  ge:ieralem  morbi  hujus  depinxerit  indolem  ,  ut  potius 
cafum  quendam  fpecialem,  haud  peculiaris  naturse,  eum  defcripfiife,  fa- 
cile   adpajeat. 

§.     XII. 

Majori  adtentione  digna  videntur,  qux  apud  Diofcoridem,  Aetium  ,' 
Avicennam  relata  leguntur,  quippe  qui ,  vim  enarrantes  lithargyrii  noci- 
vam  ,   eadem  fere  recenfcnt ,   quae  morbum  noftrum  componunt ,   fymp- 

to- 

(b)   Hoc  nomine   Stockhttftu  eum  infignivit.  V.  libr.  de  litharg.  fumo  noxio  &c. 
(i)  Vid.    Hofiuamt.  med.  rat.     fyftem.   tom.  4.  fect.  a.    cap.   j. 
(/c)  Libr.  4.  artic.   20.  edit.  F»c/ii. 

P  p     3 


302  I    L    S    E    M    A    N    N, 

tomata.  Aft  ,  utrum  ea  in  metallurgis  obfervaverint ,  alttim  apucf  to$ 
filentium  eft.  Sufficient  tamen  ab  iis  prolata,  ad  morbi  ftabiliendam 
cauflam ,  quse ,    uti  infra  patebit ,    lithargyrio  tribuenda  fine  dubio  eft. 

§.     XIII. 

■ 

Qui  praeter  didtos  auctores  citari  folent  poetx,  colorata  quidem  mor- 
bos  metallurgorum  depingunt  oratione,  fed  nihil  conferunt  ad  morbi  in- 
dolem  curate    enucleandam. 

$.     XIV. 

Ex  recentioribus  primus  &,  fe  ipfo  tefte  ,  omnium  primus  metallurgo* 
rum  explicare  morbus  conatus  eft  Theophrasius  ille  Paracelfus ,  qui  duos, 
de  hujus  generis  morbis,  libros  memorije  tradidit.  Alter  eorum ,  qui 
in  fodinis  verfantur,  aher  metaHorum  excodtoribus  proprios  (det 
Schmelzer  und  anderer ,  die  in  vietaliifchem  Feuer  arbeiten  )  adfectus  ex- 
plicat.  Utriufque  morborum  generis  peculiarem  exhibuit  ?etiologiam, 
quaium,  quam  akero  tradidit  hbro,  ad  nos  quippe  magis  pertinentem  , 
paucis  enarrabo  ,  judicium  &  cenfuram  de  hujus  viri  ingenio  lectori  re- 
licturus.  Ortum  ducere  iftos  morbos  ftatuit  a  partibus  ex  mineris  ex* 
halantibus  mercurialibus.  Sunt  nempe ,  quae  ,  illius  fententia  mineris 
inhaerent,  partes ,  triplicis  generis.  Ad  primum  falpertinet,  quod  fco- 
riis  minerarum  permifcetur;  alterum  fulphur  conltituit ,  quod  ardet  & 
comburitur  ;  ultimum  vero  mercurius  efficit ,  qui  fumum  format  atque 
ab  omnibus  fecedit  metallis  ,  nec  auro  ,  neque  argento  exceptis ,  quan- 
quam  ,  qui  ex  his  exhalat,  invifibilis  fit.  Atque  in  hoc  ultimo  cauifam 
morborum  latere ,  certo  adfeverat.  Hauftus  enim  ,  ut  ejus  fert  fenten- 
tia ,  ejufmodi  cum  aere  mercurius ,  illi,  qui  a  ftellis  exhalat ,  fimilis  *, 
jn  pulmone,  tanquam  in  ventre  equino  ,  digeftus  ,  iu  varias  formas  , 
mucum  inprimis  varise  indolis  ,  commutatur ,  qui  mucus ,  putrefactione 
refolutus ,  corpus  penetrat,  &  partim  per  cutem,  partim  per  renes  cu.ni 
urina  ,  e  corpore  eliminatur.  Quodfi  vero  remanet  in  corpore  ejufmodi 
mercurius ,  tingic  idem  noftros  httmores  redditque  corrofivos.  Veruni 
non  in  pulmones  folum  ,  fed  &  in  ipfum  ventriculum,  mercurium  illum 
defcendere,  Paracelfus  ftatuit ,  modo  tamen  ,  uti  ipfi  videtur,  prorfus 
abfcondito.  Nec  minus  ,  per  nares  cerebrum  petere  eundem  mercurium, 
adferit ,  indeque  lethargiam  oriri  &  paralyfin.  Addit ,  varium  efle  fu- 
mum  ,  quem  hauriunl  metallurgi,  pro  diverfis ,    quse  traclant ,  metallis. 

In 

*  Narraveraf.  eriim  ,  e  ftellis  jura  excoqui  ab  aere  ,  illarum  qur litatum  ,  qua*  fide* 
ribus  adfcnpieie  aitrologi ,  aujue  eum  aere  a  nobis  hauriri,  diverfoium  murboruin 
cauflas. 


DECOLICASATURNINA.  303 

In  frngmentis  denique  de  argcnto  vivo  ,  frigidiflimum  iilud  effe  ftatuit 
corpus  ,  eaque  re  lunae  adlimilari  ,  omnia  cccleftia  corpora  frigidicate 
maxime  fuperanti.  Hanc  vero  ob  frigidam ,  qua  gaudet ,  naturam  ,  ar- 
gentum  vivum  nobis  nocere  putat ;  compellendo  nempe  ,  more  cetcro- 
rum  frigidorum  ,  calorem  cor  circa  &  partes  reliquas  ,  quie  inde  alTcn- 
tur  &  confumantur. 

§.    X  V. 

Ejufdcm  fere  farinae  quacdam  de  morbis  metallurgorum  prodidifle  ,  af- 
fecla  quidam  fertur  Paracelli ,  Martinus  didus  Panfa.  Qu?e  quod  filentio 
practereamus ,  neminem  ledorum  vitio  nobis  daturum  effe,  confidimus. 

§.     XVI. 

Qui  praeterea  citari  folent ,  Agricola  ,  Bernardut  Csjiut ,  C<efalpinus  , 
quin  ipfe  ,  qui  de  morbis  artificum  fcripfit,  Ramazzini ,  pauca  quaedam 
atque  generalia  tantum  de  morbis  metallurgorum  memoriae  tradiderunt , 
ex  quibus  morbi  noftri  hiftoria  hauriri  omnino  nequit. 

$.     XVII. 

Aft  merita,  diftincla  morbi  hujus  explicatione ,  fibi  peperit  encomia  , 
Stockhufiut ,  medicus  quondam  Goslarienfis,  qui,  libello  de  lithargyrii  fu- 
mo  noxio  morbifico  ejuique  metallico  frequentiori  morbo ,  vulgo  di&o  , 
die  Hiittenkatzs  ,  &  enarrandae  morbi  hujui  hiftorise  &  cauifse  ejus  eruen- 
dse,  magnam  navavit  operam  ,  fucceifu  prorfus  felici.  Planum  enim  fe- 
cit  :  ad  colicarum  genus  referendum  hoc  eife  malum  ,  &  ,  inquirendo 
porro  in  varia ,  quae  fpargi  in  officinis  metallis  folent,  effluvia  ,  eorum- 
que  qualitatem  nocivam,  ac  comparando  hujus  morbi  fymptomata  cum 
obfei  vato  lithargyrii  erfeclu  ,  extra  omnem  pofuit  dubit  'tionem  :  a  plum- 
bi  &  quidem  lithargyrii  cffluviis ,  dirum  ,  quo  de  traclamus  ,  malum 
iftud  produci.  Addidit  infuper  medendi  methodum  natura  morbi  maxime 
convenieniem,  propriaque  ejus  experientia  confirmatam. 

$.     XVIII. 

Eadem  fere  ratione  morbi  hujus  indolem  inveftigavit  Cel.  Henckelius , 
in  libello  :  von  der  Bergfucht  und  Hiittenkptze.  Qui  tamen  irj  eo  a  Stock- 
hufii  difcedit  fententia,  ut,  prseter  lithargyrium  ,  arfenicum  reum  mor- 
biferae  caulfce  faciat  coadjuvantis  •,  quod  quatcnus  ad  veritatem  accedat , 
de  cauila  morbi  traclantes ,    quisremus. 

§.  XIX. 


304-  I    L    S    E    M    A    tf    N  J 

§.     XIX. 

Prseter  duo  illos ,  quos  modo  recenfuimus ,  libellos  ,  nonnutlse  in  lir- 
cem  prodiere  diifertationes  ,  quse  ,  eam  de  metallariorum  paralyfi  ,  morbi 
noftri  frequenti  fequela ,  a  Suchlandio  editam  fl  excipias ,  de  variis  tra- 
clant  metallurgorum  adfe&ibus ,  quibus  de  morbi  noftri  indole  quscdam  , 
Stockhufii  fententisc  accedentia  ,  auctores  inferuerunt.  Pertinent  h-uc  prse- 
cipue  ,  quam  ,  de  metallurgia  morbifera ,  Hoffmanni  fub  prsefidio  ,  SVe- 
rnens  ;  de  metallicorum  nonnulHs  morbis  , '  Kochlatfchius  j  &,  de  pr.se fer- 
vandis  metallicolarum  morbis  ,  Keumannus ,  uterque  Mich.  Alberti  fub 
moderamine  ,   in  publicum  evulgarunt, 

§.     X  X. 

Silentio  denique  haud  prsetereundus ,  quem  modo  laudavi ,  Cel.  Hnft 
mannus  ,  qui  in  medicina  ,  quam  edidit ,  rationali ,  de  inteftinorum  do- 
loribus  diiferens  ,  morbi  noftri  brevem  quidem  ,  fed  adcuratam  ,  prc 
niore  fuo  ,    tradidit  defcriptionem. 

§.     XXI. 

Enarratis  hifce  fcriptoribus  ,  haud  ineptum  fuerit ,  nonnullos  ,  qu$ 
de  morbis  noftro  ,  &  cauffse  &  fymptomatum  refpe&u  ,  maxime  cognatis 
literis  quscdam  mandarunt ,  addidifle.  Pertinent  huc  ,  qui  de  noxis  a  vi- 
no  lithargyrio  adulteratis  fcripferunt  :  Goekelim  ,  Brunnerus ,  Vicarius  ,' 
Sclmallerus  ,  Reifelius  [  /  ]  ,  Zellerus  [  m  ]  ,  J<zgerfchynidins  [  n  ]  ,  Cante- 
varius  [  o  ] ;  ac  ,  de  figulorum  ftannariorum  ,  pi&orum  ,  propriis  mor- 
bis  :  Stockhufius  [p~\  Tinfaits  [q]  &  prxcipue  Ramazzini  [  r  ]  ;  qui 
omnes  de  dictis  movbis  tradantes  eadem  fere  ,  quse  morbum  noftrum 
componunt  ,  enarrant  fymptomata  ,  ad  quorum  recenfionem  jam  pro- 
gredimur, 

§.   XXIt 


f  /]  Vid.  Eph.  Nat.  Cur.  Dec.  %.  A.  4-?  &  6.  ubi ,  quae  ab  his  viris ,  qnorum  now 
mina  hoc  fignum  (1)  prscedunt,  annotata  hanc  in  rem  funt  ,  reperiuntur. 

[w]  In  difl".  de  noxa  vini  lithargyrio  mangonifati. 

[  »  J  In  tradtat.  cui  titulus  :  der  ,  in  denen  durcb  die  Siiber  GUtte  befiricbenm  WtU 
ftcn  i  verborgene  nim  aber  entlarvte  Mercurins. 

f_  0  2  In  difl".  dc  colica  paretico  epileptica. 

[p  3  In  lib.  fupra  receniito  de  litharg.  fum.  noxio. 

C  q  ]  In  operib.  pract.  libr.  7. 

[  r  }  Vm  dtntn  Kranc/tbeiten  der  Kunjiler  und  Handyvercker. 


DE     COLICA    SATURNINA.  30? 

§.     XXII. 

AfKciuntur  diro  ifto  malo  (  Hlittenkatze)  correpti  utplurimum  primurrt 
inteftinorum  dolore  acutiiiimo  ,  haud  raro  adeo  vehementi ,  ut  deliran- 
tium  initar  fcfe  habeant ,  vel  animo  etiam  linquantur  ,  vcl  in  morbum  in- 
cidaat  comitialem.  Priccedit  &  comitatur  diros  hofcecruciatus  alvi  obftru- 
clio  pertinaciflima  ,  rcmediis ,  alias  maxime  efficacibus ,  faepe  haud  fupe- 
tanda  ,  quam  ,  quod  mirandum  ,  quatuordecim  ultra  dies  aegros  abfque 
dolore  fultulilfe  Suchhvidius  [s]  adfeverat.  Alvo  vcl  iponte  vel  arte  folu- 
ta ,  feces  excernunt  gryfei  vel  nigri  fxpe  coloris ,  vifcidas  ,  vel  ficcioris 
confiftentix  ,  quafi  aduftas  ,  in  globulos  faepe  intortas ,  ftercoris  ad  inftar 
ovilli  vel  caprini  &,  ut  Cel.  Spangenbergins  [t]  obfervavit ,  lithargyrio 
facpe  obdudas ,  ita ,  ut  formam  prsc  fe  ferant  globulorum  ,  quos  figuU 
ex  argilla  conficiunt ,  luforiorum.  Sociam  fxpe  hicc  fymptomata ,  quse 
iila  etiam  intcrdum  prrccedit ,  cardialgiam  habent  cum  vertigine  ,  lipothy- 
mia  ,  fudore  fyncoptico  ,  afthmate ,  palpitatione  cordis  ,  naufea  &  vomi- 
tu  ,  quo  vifcida  fepe  ejiciunt  ,  picis  ad  inftar  tenaciffimx  viridis  haud 
raro  vel  alius  ,  peffimi  fcpe  ,  coloris  [  u  ].  Accedere  ventris  iltis  crucia- 
tibus  artuum  perfkpe  folent  convulfiones  [v]  &  dolores  cum  prioribus. 

alte- 

[r]  In  cJHT.  de  paralyfi  metallariorum;  ubi »  co  graviorem  ,  quo  tardior  obftrucftio- 
nem  fequitur ,  doioremtfle,  adfirmat. 

[*]  Viri  hujus  Celeberrimi ,  medici  Aulici  &  Phyfici  civitatis  Claufthalienfis  expe- 
rrentiflimi,  hoc  loco  memor  ,  gratus  non  pofTum  ,  quin  publice  eam  confitear ,  qua 
me,  cum  alias  tum  in  hoc  labore  occupatum  ,  perfecutus  eft ,  benevolentiam.  Nam  , 
prster  nonnulla  ,  quae  ad  morbum  iftum  pertinent ,  fcripta  ,  proprias  quas  &  ipfe  & 
pater  ejus  B.  M.  chartae  mandarunt  obfervationes  ,  cafufque  medicos  mecum  commu- 
nicavit,  per  quas  hiftoria,  quumtrado,  morbi  egregie  ditata  eft.  Sunt  autem  eorum 
cafuum  aliqui  adeo  notabiles  vill,  atque  ad  hiftoriam  confirmandam  adeo  idonei ,  ut 
eos  integros  huc  transferendos  effe  duxerim.  Primus  &  fecum  indolem  &  dolorum  ve- 
hementiam  demonftrans,  ita  fe  habet  :  metallorum  inter  exco&ores  tantos  quidam  ex 
improvifo  ventris  percipit  cruciatus  ,  ut  ftragulum  pedibus  manibufve  vehementerpul- 
fet ,  vix  fefe  recolligat  &  pro  dolore  fugam  cspere  minetur.  Alvo  Iaborat  obftiuclo.  Cly- 
ftere  ufus  tenacia  nigerrima  rejicit,  cum  levamine.  Sequente  die  rurfus  obferrata  alvus 
&  tenefmo ,  quo  parum  pituits  putrida?  excernit,  juncta  eft.  Dotores  quidem  ventris 
adhuc  durant ,  fecj  njinus  vehementes  funt.  Clyftere  reiterato ,  fublata  obftructione , 
a;ger  fanacur.  Reliqui  cafus  ad  ea  hiftoriae  loco  referentur ,  quae  vel  confirmant ,  vel  il- 
luftrant. 

[  u  ]  Cafus  alter.  Corripitur  quidam  afthmateconvulfivo  ,  palpitatione  cordis  ,  ve« 
hementibus  ventris  torminibus ,  doloribus  circa  fcrobiculum  cord;s  convulfivis ,  in  vcn- 
trem  &  dorfum  defcendentibus  ,  cum  continuo  eonatu  vomendi  &  alvum  deponendi. 
Datur  pulvis  ex  digeftivis  &  pectoralibus.  Dolor  per  totum  nychthemerum  continuat , 
cum  vomitionibus  multae  pituitas  viridis  ;  quibus  deco&o  theat  fedatis ,  purgante  dato  & 
ftomachico ,  aeger  reftituitur. 

[«>]  CafusIII.  Ventris  dolore  quidam  &  fpafmo  laborat  vehementi ,  qui,  fi  in  mem* 
brum  tranfit ,  hoc  taclu  durum  fit ,    ( indicium  fp^fjni  five  convullionis  vehementis), 

JDifpuf,  Medico-Fratf.  Tom.  1 1 L  Q.  q 


\o6 


ILSEMANN 


alternantes  [w].  Interdum  varii  generis ,  pro  diverfa  segrorum  confti- 
tutione  ,  febres  fuperveniunt  ,  biliofbe  [x],  putridae  vel  ex  inflammatione 
inteftinorum  ,  quae  in  abfceflum  abiens  ,  morbi  moram  nonnunquam 
morte  rumpit  [y].  Aft  rarius  haec  accedit  ,  tefte  Suchlandio  [z].  Fre- 
quentius  remittentes  inteftinorum  dolores  morbus  excipit  articularis , 
quem  mufculorum  ,  movendis  artubus  dicatorum  ,  paralyfis  [  a  ]  con- 
tractura  ,   tandem  &  aridura  ,    vel  preflb  vel  lento  pede ,   infequitur.   Ce- 

terum 


[td]  Cafus  IV.  Quidam  de  ventris  dolore  conqueritur ,  qui  in  dorfflm  tranfiens , 
quo  minus  fe  incurvare  queat ,  impedit.  Idem  ad  artus  progreditur,  quo  fa&o  in  ventre 
remittunt  cruciatus.  In  Caf.  V.  In  alio  quodam  ventris  dolores  in  omnes ,  poft  duos 
dies,  tranfiere  artus,  ita  ut  hos  prae  dolore  movere  haud  potuerit.  Vomuit  hic  sger , 
dato  pulvere  quodam  alterante  ,  multa  nigri  peiTimi  coloris.  Remifere  poftharc  in  artu- 
bus  dolores ,  in  ventre  vero  remanferunt.  Alvus  obftruffta  fuit ,  &  tumor  confpicuus  in 
ventre  oblongus.   Quae  vero  omnia  purgantibus  aliifque  fublata. 

[*]  Caf.  VI.  Dolorem  quidam  ventris  percipit  &  naufeam,  evomit  biliofa.  Adeft 
vertigo  ,  lipothymia,  calor.  Accedit,  cumincremento  caloris,  delirium  ,  quo  correp- 
tus  valde  clamat  &  cantat ,  nec  unquam  ad  fe  redit.  In  ventre  durities  confpicitur  & 
tumor  ;  a  quibus  omnibus  idoneis  medicamentis  hberatur. 

[jy]  Caf.  VII.  Quidam  de  niagno  conqueritur  tibiarum  dolore  &  dorfi  (esbrennt 
ihm  im  Creutz  bijlin  den  Majidarm  hinunter,  -veie  feitr)  ••  Nodtu  augetur  dolor.  De- 
funt  vero  ventris  tormina.  Dato  clyftere,  feces  asger  fruftulatim  rejicit ,  copofas ,  ni« 
gras  vel  uti  aduftas.  Accedit  urinae  ftillicidium.  Dolor  ex  feminibus  in  tibias  &  ambu- 
lando  in  pedes  defcendit ,  ubi  tantae  vehementiae  eft  >•  ut  a  corpore  feceffuri  segro  vide- 
antur.  Virium  tandem  debilitas  accedit  &  atrophia.  Rejicit  jam  purulenta  aeger  ,  &poft 
aliquot  feptimanas  lumina  claudit. 

[  2  ]  Vid.  diiT.  ejus  de  paralyfi  metallariorum; 

[  a  ]  Solet  heec  varii  generis  effe  paralyfis.  Solus  enim  interdum  motus  aufertur ,  fen= 
fu  remanente.  Saepe  autem  &  fcnfus  &  motus  evanefcunt.  Redit  veroplerumque  ,  cer- 
tis  temporis  intervallis ,  fenfus ,  tempeftatis  praefertim  circa  mutationes  acutiffimis  do- 
loribus  fefe  manifeftans..  (  Qua  de  re  teftantur ,  quae  Cel.  idem  Spangenbergiw  de  duo- 
bus  adnotavit  paralyticis  ■  quorum  alter  in  manu  ,  qua  laboravit,  paralytica  dolorem 
fenlit  ad  cubitum  ufque  tendentem,  admodum  vehementem  ;  alter  vero  ,  eujus  brachii 
unius  nervi  refoluti  fuere,  in  cubiti  articulatione  contra&ionem  percepit  in  digitos  tran- 
fientem).  Verum  tandem  &  fenfus  &  motus  evanefcunt ;  ita  ut  ex  hoc  morbo  paraly- 
tici ,  (tefte  Suchlandio  ,  de  paralyfi  metallariorum  ) ,  perinde  ac  arthritici  conrirmati  , 
a  cruciatibus  demum  aliquando  immunes  evadant-  Notandum  denique  ,  paralylin  iftam, 
haud  ,  ut  nonnulli  ftatuunt ,  idiopathice  argros  adficeie;  fed  eam  potius  fymptoma  efie 
colicos  vel  aituum  dolores  fubfequens.  Argumenta  hujus  rei  ex  Stockbujio  decerpta  fe- 
quentia  funt  :  cuiquam,  inquit ,  hoc  adfedtu  laboranti  prius  paralyfin  obvenire,  quam 
fummis  ventris  cruciatibus  vehementcr  laboraverit ,  fulfiliimum  eft  ;  quandoquidem  ir- 
rito  labore  aut  plane  negle&a  cura ,  paralyfin  fymptomatice  contingere  ,  crudeliffimof- 
que  illos  ventris  dolorcs  fubfequi ,  experientia  quotidie  nos  docuit.  Addenda  his  Sucb- 
fandii  verba  :  ubi  paralyfis  pra  foribus  eft,  doloribus  artuum  acutiffimis ,  qualibus 
arthritici  laborare  folent ,  a'gti  cruciantur.  Neque  demum  filentio  prstereunda  ,  quar 
Cel.  obfervavit  Spangenbergius :  cum  paralyli,  qua  junda  efle  farpe  folet ,  contrQfturamt 
colica  pallione  aliquoties  adEiiftis  maxime  effe  familiarem.      > 


DE    COLICA    SATURNINA.  307 

terum  varia  alia  interdum  accedunt  mala  chronica  :  ut  ccccitas  [b~\  icle- 
rus  [  c  ]  hydrops  [d].  Et  Stockbujio  atque  Henkelio  teftibus  ,  totius 
quacdam  corporis  cachexia  aut  atrophia  plerofque  tandem  infeftat. 

§.     XXIII. 

Atquc  hscc  funt  prsccipua  ,  qu?e  ,  pro  varia  acgrorum  conditione ,  di- 
vcriimodc  conjunda  vel  confequcntia  ,  metallurgos  morbo  noftro  cor- 
reptos  adficere  folent  ,  fymptomata.  Ad  quorum  indolem  C\  adtenderi- 
mus,  rede  Stockbufium  fcnfilfe  ,  cum  ad  colicas  pafliones  morbum  no- 
ftrum  referendum  effe  ftatuic ,  facile  adparebit.  Eft  enim  fecundum  Wil- 
lifium  colica  :  partium  abdominis  vellicatio  ,  unde  dolor  acutus  ,  cui  ple- 
rumque  vomitio  acccdcre  folet  ,  fpafmi  &  omnium  fere  vifcerum  contra- 
dtiones  ,  umbilici  retra&io,  ileus ,  alvi  obftruclio.  Contrahuntur  ventri- 
culus ,  duodenum  ,  veficula  fellis ,  vefica  urinaria.  Vertiginofi  adfedus 
prarcedunt  &  fequuntur.  Colica  inveterata  ingravefcens  non  raro  lumbo- 
rum  &  membrorum  externorum  dolores  accerfit ,  ac  demum  in  paralyfin 
terminatur  [e].  Eidem  morborum  generi  Hojfmanwts  noftrum  inferuit 
malum  ,  &  quidem  colicis  ,  qiuc  a  nimia  inteftinorum  contractione  oriun- 
tur ,  fpafmodicis  ;  cum  ,  immanis ,  inquit ,  eft  colicie  fpafmodicse  fpecies, 
qu?e  iis ,  qui  mineras  faturni  igne  tra&ant ,  ac  plumbum  ab  argento  in 
docimafticis  furnis  feparant ,  ut  in  hercinia  fit ,  familiariflima  eft  :  vulgo 
dickur  die  Hiittenkatze  [f].  Quam  rerfte  idem  ille  hac  de  re  judicaverir, 
cuivis  ad  fecum  ,  quam  fupra  indicavimus ,  indolem  refpicienti ,  haud 
difficile  erit  perfpeclu.  Quid  enim  fumma  earum  parvitas  aliud  indicat ; 
quam  diametrum  inteftinorum  admodum  effe  imminutam  ,  ideoque  inte- 
ftina  fumma  verfari  in  contractione  ,  five  fpafmo  ?  Noto  itaque  jam 
morbi  noltri ,  cui  adnumerandus  eft  ,  genere  j  ordo  jubet ,  ut  cauffam 
diri  illius  mali  quseramus. 

§.     XXIV. 

Eam  autem  caufFam  in  minerarum  ,   quse  igne  tractantur ,  latere  efflu- 

viis , 

[&]  Caecitate  correptos  exper.  Spangenbergius  duos ,  ex  colica  pra>greffa,  arthriti- 
cos  obfervavit,  quorum ,  quod  maxime  notatu  dignum  ,  alterutri  externa  remedia  pa- 
rum  vel  nihil  profuere  ,  emeticum  vcro  &  vinum  medicatum ,  quo  haufto  multas  feces 
aegcr  rejecicTifcidiffimas ,  mfigne  auxilium  adtulerunt. 

[f  ]  Dc  ictero  accedente  Stockbufiut  teftis  eft  ,  libell.  de  lith.  fumo  noxio. 

[_  d  ]  Aquam  inter  cutem  abdominis  &  crurum  accedere ,  idem  ille  Exc.  Spangenbergim 
adnotavit ,  ea  addita  obfervatione  :  omnes  fere  ea  correptos  reftitui. 

[e  ]  V.  opera  ejus  &  quidem  de  pathologia  cerebri  &  nervofi  generis  cap.  i$. 

C/J  V.  Bojfmann,  med.  rat.  fyftem.  Tom.  IV.  feft.  2.  c.  $. 

aq    2 


308  '  I    L    S    E    M    A    N    N  , 

viis ,  vulgo  notum  eft.  Sed  quaenam  corum  potiffimum  accufanda  fint ,' 
non  inter  omnes  convenit.  Si  de  eorum  ,  quae  noltris  in  officinis  ope 
ignis  eliquantur  ,  meta'lorum  ,  plumbi  fcilicet  &  argenti  eftluviis  folis  am- 
bigeretur ,  haud  difficile  foret ,  quibufnam  horum  culpa  deferenda  fit , 
determinare.  Aft  cum  permulti  variis  ,  qux  mineris  noftris  precter  me- 
talla  inhcerere  ,  fuamque  ,  dum  igne  tractantur  ,  prsefentiam  mr.nifeftare 
ftatuunt ,  cauffam  morbi  inferant ,  haud  abs  re  fore  videtur  ;  utrum  alia 
noftris  in  officinis ,  prseter  metallorum  ,  quae  ibi  tractantur  ,  eiBuvia 
fpargantur ,  &  an ,  (1  adlint ,  cauffa  morbi  addici  illis  queat,  prius  itl- 
quifivilfe  ,  quam  ipfa  illa  metalla  mincris  noltris  inhacrentia  fub  examen 
vocemus.  Enarrata  varia  ejufmodi  efHuvia  a  Stockhujio  funt  ,  quorum 
quibus  ,  ob  morbi  noftri  gravitatem  ,  caulfam  ejus  adfcribere  prae  aliis 
quis  poffit ,  maxime  nociva  ,  arfenicalia  ,  mercurialia  &  antimonialia  , 
ac  ,  quae  noftris  in  oflficinis  magna  copia  fparguntur  ,  fulphurea  ,  pri- 
nium  examinabo. 

§.     XXV. 

Qu«e  accufari  cum  vulgo  a  nonnullis  folent ,  arfenicalia  quod  adtinet 
effluvia,  jam  fupra  (  §.  6.)  dictum  ,  eorum  nihil  vel  parum  e  mineris 
noftris  exhalare  ;  quod  ,  uftores  qui  dicuntur  ,  nullis  propriis  ,  nedum 
ejufmodi,  quse  a  veneno  ifto  creari  folent ,  malis  impl  cantur.  Objicere 
quidem  illi  opinioni  indulgentes  folent ,  uftione  ob  ignem  ,  quo  ea  per- 
ficitur ,  minus  vehementem  haud  ftatim  fecedere  iltud  venenum  ,  fequen- 
tibus  vero  ,  ubi  fortior  ignis  ardet ,  operationibus  eo  majori  copia  in  au- 
ram  avolare  ,  ibique  morbi  noftri  fpargere  femina  •,  fed  contradicit  his 
arfenici  natura  maxime  volatilis.  Quam  certe  ob  cauffam  rieri  haud  pof- 
fet ,  quin  ,  noftris  mineris  arfenicum  fi  inhxreret  ,  dum  novem  u!tra 
horas  ignem  tantae  patiuntur  vehementisc ,  ut  penitus  ignitaereddantur, 
(id  enim  fit,  quando  uruntur )  omnis  vel  mnxima  hujus  veneni  pars  ex- 
pelleretur.  Adnuunthis,  quae  Newnamins  de  ftanni  [g]  &  cobalti  [/j] 
mineris  tradidit ;  qux  &  ipfae ,  cremando  ,  a  maxima  arfenici  parte  libe- 
rantur.  Quibus  accedunt ,  quse  exper.  Siemens  [i]  de  mineris  enarrat 
faturninis  ,  arfenicalibus  ,  KuttenbergA  \w  Hohemia  repcriundis  :  in  iis 
nempe,  ubi  hx  venae  uruntur ,  officinis  verfantes ,  rcfpirationis  difficul- 
tatc  ,  fuffocatione  ,  artuum  tremore  aliifque  malis  penitus  confumi  ,•  ita 
ut  fceletorum  inftar  vivorum  adpareant  :  manifefto  certe  indicio ,  arfeni- 
cum  ibidem  urendo  expelli.    Addenda   his  demum    Schlutcri  [  k  ] ,    viri 

rei 

[#]  Neum.  prarl.  Chem.  Part.  V.  c.  ?. 

[  h~\  ldem  P.   II.  cap.  14. 

[i]  In  di(T.  de  metallurgia  morbifera  §.  16. 

t  k  ]   Unterricbt  vw  dcnen  Huttenveerj(cn.  cap.  20. 


DE    COLICA    SATURNINA.  30* 

rei  mctallicx  quam  maxime  gnari ,  obfcrvatio  eft  ,  qua  ,  arfenicum  c  mi- 
neris  uftionc  profligari ,  edocet.  Qiiae  cum  ita  fint ,  quid  ,  quxfo  ,  ob- 
ftat ,  quo  minus  arfenicum ,  fi  noftris  mineris  tanta  ,  ac  vulgus  ftatuit , 
copia  inhsercat ,  inter  urendum  avolet ,  hocque  in  labore  occupatos  di- 
ris,  qucc  modo  tetigimus  ,  malis  adficiat  ?  Sed  ponamus ,  adeo  arclc  mi- 
neris  noftris  inhaercre  arfenicum  ,  ut  vinculum  cjus  uftione  haud  folva- 
tur  ;  fieri  tamen  haud  poterit ,  quin  futione  ,  qux  maxime  vehcmcnti 
igne  inftituitur,  (  §.  8-)  omne  expellatur  -,  unde  confequcns  eft  ,  fub 
feparationc  nihil  amplius  hujus  veneni  exhalare  poffe.  His  vero  ita  pofi- 
tis ,  arfenico  cauflam  morbi  noftri  fi  tribuamus  ,•  fufores  maxime,  mini- 
me  feparatores  ,  eo  ,  de  quo  agimus  ,  malo  ut  corripiantur  ,  neccfle  eft. 
Scd  repugnant  his  fupra  (§.  %.)  prolata.  Nec  itaque  eft ,  arfenici  efflu- 
viis  cauiram  morbi  quod  addicamus.  Perfucfi  vero  hac  de  re  eo  magis  eri- 
mus ,  ad  vim  arfenici  erodentem  ,  caufticam ,  morbi  noftri  fymptomati- 
bus  ,  qux  nulkm  erodentem,  fed  adftringentem  potius  cauflam  arguunt, 
&  ad  mortiferam  hujus  veneni  velocem  efticaciam  ,  morbi  noftri  morae 
diuturnx  ,  qux  lentum  potius  venenum  indicat ,  repugnantem,  animum 
fi  adjecerimus.  Corroborant  denique  noftram  fententiam  ab  Henckelio  pro- 
lata ,  quod ,  qui  arfenicales  mineras  tractant ,  eo  ,  quo  de  tr,adamus , 
malo  adiici,  nunquam  obfervatum  fit. 

§.    XXVI. 

Neque  vero  majori  jure  mercurialia  de  caufla  morbi  acculanda  effluvla 
funt.  Nifi  enim  ,  quod  cum  Stockhufio  prxmonemus  ,  omnia  ea  ad  hanc 
claflem  ,  Paracelfi  more  ,  referamus ,  quse  cum  fumo  e  mineris  exhalant, 
eflfuvia ,  certe  mercurio  cauflam ,  non  eft  ,  quod  adfcribamus.  Verum 
quidem  ,  mercurium ,  five  ,  ut  diftinctius  rem  exprimamus ,  femimetal- 
lum  illud  omnium  rerum  ,  folo  auro  excepto  ,  graviifimum ,  argentum 
quod  alias  dicitur  vivum  ,  in  mineris  noftris  reperiri,  obfervationibus 
metallicae  rei  peritorum  prorfus  repugnat.  Ita  enim  ,  vir  ille  in  re  metal- 
lica  quam  maxime  verfatus  ,  Agricola  [/]  ,  proprias  argentum  vivum 
habere  venas  ,  nec  illud  in  ullis  Germanise  venis  argentariis  repertum  fe 
nofle  ,  adfeverat.  Adnuit  his  Neumanniu  [«/],  ubi  mercurium  ,  vel  in 
cinnabaris  minera  nativae  ,  vel  venis  certis  lapidofis ,  vel  in  terra  deni- 
que  argillofa  ,  minime  vero  in  aliorum  metallorum  feracibus  mineris  ,  in- 
veniri  adfirmat.  Sed  adfumamus  mercurii  in  mineris  noftris  prxfentiam  , 
cautfa  tamcn  morbi  ei  adcribui  ullo  jure  nequit.  Quodfi  enim  argentum 
vivum  illis  inhxreret ,  prima  illa  ,  qua  minerse  igne  traclantur  ,  operat:o- 
ne  ,  fufione  puta ,    mcrcurius  ,    ob  volatilem  ,   qua  aifenicum  adhuc  fu- 

Q.  q     3  perat , 

[  /]  De  re  metallica  libr.  5.  p.  ^20. 
[_m}  ln  Prxl.  Chcm.  P.  V.  cap.  25. 


3ia  ILSEMANN; 

perat ,  indolem ,  omnls  expelleretur  ,  ideoque  ,  cauffam  Ci  conftitueret  j 
morbi ,  fi  qui  unquam  ,  certe  uftores  maxime  eo  adficerentur ,  fufores 
vero  &  feparatores  intadli  ab  eodem  relinquerentur.  Sed  nonne  haec  fu- 
pra  (§.  6.  fq.)  prolatis  contradicunt  ?  Numne  itaque  abfolvendus  de 
cauflk  morbi  fufpicione  mercurius  eft  ?  Certe  eo  magis  ,  quo  minus , 
quse  ab  hauftis  argenti  vivi  efHuviis  oriuntur ,  &  morbi  noftri ,  fympto- 
mata  inter  fe.congruunt.  Adficiuntur  vero  hydrargyri  efTluvia  qui  hau- 
ferunt ,  lipothymia  ,  (iidore  frigido  ,  convulfionibus  ,  <tvctig-Qr\ria,  ,  apo- 
plexia  ,  epilepfia  ,  &  praefertim  artuum  tremore,  paralyli  ,  ptyalifmo  & 
dentium  vacillatione  [w].  Refpondere  quidem  nonnulla  horum  ,  quse 
enarravimus ,  fymptomatum  morbi  noftri  indoli  primo  intuitu  videbun- 
tur ;  aft  curatius  rem  fi  perpenderimus ,  differentia  eorum  haud  difficile 
adparebit.  Quse  enim  ab  haufto  mercurio  oriri  folent ,  convulfiones ,  pa- 
ralyies ,  fudores  frigidi ,  lipothymise ,  ex  idiopathia  ,  abfque  procgrellis 
gravioribus  malis ,  segros  infeftant  j  cum  e  contra  eadem  morbum  no- 
itium  fymptomatice ',  prsecedentibus  nimirum  ventriculi  &  inteftinorum 
doloribus ,  a  mercurii  vapore  minime  oriri  folitis ,  fubfequantur.  Quibus 
denique  addendum  ,  quod  neque  ptyalifmus  ,  neque  dentium  vacillatio  , 
quse  tamen  utraque  ad  figna  haufti  mercurii  pertinent  prsecipua ,  morbo 
noftro  obnoxios  unquam  invadant. 

§.     XXVII. 

Vt  autem  mercurio  morbi  hujus  caufla  tribui  nequit  ita ,  nntimonium 
quin  accufcmus  ,  fola  fymptomatum  ,  quae  ab  hujus  fumo  vel  effluviis  ori- 
ri  folent  ,  confideratio  vetat.  Sunt  vero  ,  quae  antimonii  fumus  creare 
mala  folet  prsecipua  :  fuffocatio  ,  apoplexia ,  vomitus  ,  alvique  dejedio- 
nes  enormes  ,  dentium  vaciliatio  &  ptyalifmus  [  o  ].  Ad  haec  certe  fi  ad- 
tenderimus ,  nullam  efTe  iis  cum  noftro  morbo  congruentiam  ,  facile  ad- 
parebit.  Tantum  enim  abeft ,  ut ,  quorum  labores  fupra  (§.  7-8-)  de- 
fcripfimus  ,  operarii ,  hauftis  ,  cum  fumo ,  minerarum  effluviis  ,  alvi  in 
deje&iones  frequentes  incidant  ;  ut ,  illos  ventris  obftrudtione  potius  per- 
tinaci  corripi ,  dentibus  vero  firmis ,  a  nullo  falivse  fluxu  unquam  vacil- 
lantibus  ,  gaudere ,  experientia  perpetua  doceat. 

§.     XXVIII. 

Neque  demum  fulphureis  adfcribi  caufla  morbi  poteft  exhalationibus? 
Certum  quidem  ert  ,  noftris  in  officinis  &  fuforiis  ,  &  uftoriis  prsecipue, 
(  §.  6.  )  copiofa  ,    odore  fcetido  tefte ,  fulphuris  fpargi  effluvia  ;  fed  seque 

certum 

[  n  ]  Siemtni  diff.  de  metallurg.  morbirera, 
[oj  lbid. 


DE    COLICA    SATVRM1NA':  ffi 

certum  cft ,  qui  in  uft<  riis  verfantur  ofHcinis  ,  fulphureis  ,  dum  mineras 
cxtrahunt  ,  exhalatiombus  maxime  obnoxios  ,  immunes  fere  a  morbo 
noftro  obfervari ;  id  quod  ,  in  hifce  cffluviis  cauffa  morbi  (1  lateret ,  fieri 
minimc  poffec.  Argumentum  denique  maximum  ,  qui  fulphur  excoquunt, 
noftne  adferunt  fcntentise.  Huic  quippe  infervientes  labori ,  fulphurcis  ef- 
fluviis  maxime  [p]  expofiti  f  refpirationis  quidem  difficultate ,  aft  nulla 
vehementi  alvi  obftructione ,  nullis  ventris  doloribus ,  nec,  qu?e  hos  fc- 
qui  fepe  folent ,   aliis  fymptomatibus ,  infeftantur. 

§.    XXIX, 

Sublata  jam  ,  qua  arfenicum  ,  mercurius  ,  antimonium  &  fulphur  ad- 
fpergi  polfcnt ,  morbi  noftri  cauffae  fufpicio  eft.  Haud  defunt  quidem  a-. 
lia  ,  qux  praeter  metalla  mineris  noftris ,  quarum  tra&ationem  fupra  de- 
pinximus  ,  inhaerentia  fub  eaamen  vocare  cum  Stockhufio  poffemus ,  ut 
lapis  calaminaris  [  q  ]  ,  vitriolum  [  r  ]  ,  cadmia  [  s  ]  pompholyx  [  t  ]  » 
fed  cum  hsec  omnia  in  iis ,  ubi  raalum  iftud  fua  femina  fpargit  ,  officinis 
(  §.  4. )  haud  reperiantur ,  non  eft ,  quod  illis  inquirendis  immoremur. 
Qni  enim  ex  Zinci  partibus  oritur  combuftis  ,  lapis  calaminaris ,  in  no- 
flris  ,  fibi  molybdsena  excoquitur ,  officinis ,  minime  gignitur.  Neque 
porro  locum  ibi  vitriolum  invemt ,  cum ,  ex  quibus  illud  nafcitur ,  na- 
tiva  ejus  vena ,  Hiittenrauch ,  &  praecipue  pyrites  ,  e  molybdxna  ,  a  cu- 
pri  vena  ex  induftria  liberata  ( §.  4. )  omnino  exulent.  Defunt  ibidem 
eandem  ob  cauffam  ,  _quac  ex  pyrite  in  aerariis  officinis  generantur  ,  cad- 
rnia  &  pompholyx.  Neque  ergo  in  ulla  horum,  quae  recenfuimus  ,  efflu- 
via  cadit  fufpicio.  Accedit ,  quodfi  vel  maxime  horum  unius  vel  alterius 
quafdam  fpargi  partes  ,  quae  mineris  antea  occulte  adhseferant ,  velimus  , 
has  tamen  morbum  iftum  minime  producere ,  inde  liquere  ;  quod  neque 
chalcanthj  mineras  tractantes  ,   vitriolicis  exhalationibus  ,  neque  aurichal- 

cum 

r  [/>]  Tantus  in  iftis  officinis  fulphureus  foctidus  vapor  eft,-  ut  adveniens ,  fulphur 
puriiicandi  modum  contemplaturus  ,  vix  per  quadrantem  horse ,  abfque  fuffocationis 
periculo  ,    intereffe  labori  ifti  poffit.    Vid.  Stockbufius  de  litharg.  fum.  noxio ,   p.  ?8. 

[  q  ]  Lapis  calaruinaris  ( Gallmey )  ex  Zinci  partibus  in  furnis  fuforiis  combuftis 
horumque  lateribus  adcretis  originem  ducit.  Goslarienfibus  in  officinis  metallicis  copiofe 
futis  gignitur ,  ubi ,  quae  effodiuntur  vens ,  praeter  argentum  plumbum  cuprum  ,  & 
Zinci  partes  haud  raro  recondunt.    Vid.  Scblater  von  den  Hutte?nvenken. 

[  r  ]  Vitriolum  ex  pytite  conficitur  (Kupfer-Scbnvefel  Kiefi ,  Kupfer  Ertzen)  quin 
&  ex  minera  Kupfnraucb  didta  verum  vitriolum  nativum  continente. 

[j]  Cadmia  (Ofenbrucbe)  concretum  dicitur  furnorum  fuforiorum  lateribus,  pe- 
racla  in  his  operatione ,  adhsrefcens.  Eft  illud  vel  plumbi  vel  cupri  fimul  vel  hujus  folius 
particeps ,  quo  de  ultimo  genere  Stockbufio  fermo  prscipue  eit.  Nafcitur  ex  xris  vena  , 
inter  excoquendum. 

[r]  Pompholyx  favilla  acris  eft  vi  ignis  in  officinis  aerariis  combufti.  Adeat,  qui 
plura  de  his  omnibus  noffe  cupit ,   fupra  cit.  Scbluteruw  &  rfgriiokvn. 


3  iA  - 1     L     3     I.     M.     f.     a*     Jrt   , 

cum  oonficientes  ,  lapidis  calmjnaris ,  nec  in  serariis  officinis  cupri  venam 
excoquentes ,  cadmiae  &  pompholygis  effluviis  maxime  expofiti  ,  noftro 
morbo ,   Stochhnfio  tefte  ,  unquam  adficiantur. 

§.     XXX. 

Variis  jam  ,  quse  accufari  pructer  metallorum  in  minera  noftra  molyb- 
daena  hacrentium  effluvia  poflint ,  de  caufia  morbi  abfolutis ,  ad  ipfa  qusc 
illi  infunt  metalla  ,  plumbum  puta  &  argentum ,  examinanda  progredi- 
mur.  Alterum  eorum  ,  nobilius ,  quod  adtinet ,  fufpicionem  in  iftud  non 
eft ,  quod  transferamus.  Eft  enim  illud  ignis  maxime  patiens ,  nec  ve- 
hementitlimo  &  maxime  diuturno  in  igne  quidquam  ,  przeter  exiguam 
partem  ,  deperdit  [  u  ].  Quare  nulla  vel  certe  non  adeo  copiofa  hujus 
metalli  effluvia  exiftere  noftris  in  officinis  queunt ,  ut  ille  tam  frequens 
morbus  creari  ab  illis  poffit.  Accedit ,  modo  argumento  adhuc  opus  fit, 
ea  ,  quae  noftris  in  officinis  reperiri  argenti  effluvia  dicuntur  ,  in  furnis 
tantum  inveniri  fuforiis  [i/]  minime  vero  in  iis ,  qui  feparationi  argenti 
a  plumbo  dicati  funt ;  qua  de  re ,  cum  his  qui  prsefunt ,  morbo  noftro 
maxime  adficiantur  ,   caulTa  ejus  argenti  effluviis  tribui  ullo  jure  nequit. 

§.    XXXI. 

Quo  pauciora  vero  argenti  noftris  in  officinis  reperiuntur  effluvia  ,  co 
raajori  copia  plumbea  fpargi ,  cuivis  ad  naturam  ejus  refpicienti ,  facile 
erit  perfpeclu.  Notum  enim  eft  ,  plumbum  fortioris  ope  ignis  facillime  in 
calcem  redigi ,  id  quod  plunibi  ufti  &  minii  prsecipue  confe&io  [iv  ]  fatis 
edocet ;  nec  minus  conftat  ,  quanta  copia  ,  quamque  vehementi  igue 
plumbum  in  fuforiis  noftris  &  prsecipue  feparatoriis  officfnis  tra&etur , 
«juo  utique  permagnam  ejus  partem  comburi,  &  in  calcem  converti  neceffe 
cft.  Argumento  certo  hujus  rei ,  qui  furnis  prsefertim  feparatricibus  ad- 
jfrseret ,  pollis  eft ,  quem  plumbi  calcem  efle ,  reduclio  chemica  &  Stock* 
hijfutni  [x]  &  me  ipfum  certiorem  reddidit.   Adnuit  his  Agricola  [y]  , 

qui 

f  *0  Argcntum  vehementifiimum  ignem  ad  menfis  fpatium  perpefium  vix  fexagefi- 
mam  fextam  depondere  ejus  partem  perdidit.  Vid.  Neitm.  Prael.  Chem.  cdit  Zimmcrm. 
P.  V.  cap.  4- 

[  v  ]  in  illis  fornacibus  earumque  quidem  parte  fuprcma  reperiundam  favillam  argen. 
ti  quidquan?  comincre  ,  audiviffe  ex  operariis  memini ,  cujus  rei  caufia  fulphuri  metalla 
ln  cineres  refolventi  adfcribenda  videtur ,  uftione  e  molibdaena  non  plane  expulfi.  Ve- 
rum  de  his  curiofe  quxrere  inftituti  noftri  non  eft.  Ceterum  de  fulphuris  vi  mctalla  in 
cineres  refolvente  Agricola  teftis  eft.  Vid.  liber  ejus  de  re  metallica  tctavus.  p.  aji. 

[tf]  Vid.  Nettm.  nrsl.  Chem.  Pait.  V.  cap.  28- 

(>]  Veiifiimum  plumbum  ultra  ponderis  dirnidjuni  reddidit,  Ykl,  StQckbuf.  de  li- 
tharg.  fum.  noxio. 

lyj  Libr.  p.  de  natur,  foffil. 


DE     COLICA     S  A  T  U  R  N  I  N  A.  %\% 

cjui    favillrfhi   iftam  ,    quanv  fpodon  adpellat  ,    in  fornacibus  fepar.mn.s 
(  quas  fecundas  ioinaces  vocat)   inveniri  &  plumbi    [z]   parcem  exuftam 
eile  ,    in  fublime  elatam ,    adfeverat.     Teftantur  demum  hac  de  re  ,   quac 
cx  metallicac  quodam  officin?e  pncftfto  comperi :   ipfum  nimirum  ,  polline 
ifto  oleo  fubacto  ,   loco  cerulfae  ,    ad  ligna  oblincnda  frequenter  uti. 

,     §.     XXXII. 

Patet  itaque  ,  plumbi  reperiri  noftris  in  officinis  efHuvia  :  fed  jcque 
certum  eft  ,  hacc  &  prxcipue,  qure  lithargyrium  fpargit  ,  veram  diri  , 
quo  de  tractamus  ,  morbi  conftituere  cauifam.  Argumcnta  hujtis  rei  fub- 
jecta  morbi  &  primum  quidem  ,  qui  illo  m;xime  cornpiuntur  ,  feparato- 
res  perhibent.  Conftat  enim  ex  fupra  dictis ,  ( §.  9.  )  in  lithargyrio 
educendo  occupatos  ,  ab  efRuviis  e  furnis  feparatoriis  eruclatis  adfici. 
Qu2e  vero  aliae  vi  follium  ibi  abripi ,  atque  e  fornacibus  iftis  expelli  poifunt, 
quam  lithargyrii  partes ,  metallicae  maifc  quippe  fupernatantis  '(  Teftatur 
certe  hac  de  re  fudor ,  quo  horum  operariorum  tacies  madent  ,  flavo 
lithargyrii  polline  tinctus.  Notum  porro  ,  furnos  hofce  repurgantes  a 
polline  lateribus  eorum  adhaerente  laedi  ;  numne  vero  hic  plumbei  indo- 
lis  ,  &  quidem  liihargyrii  vi  flammse  illud  perpetuo  lambientis  combufti, 
portio  eft  '(  Addatur  ,  quod  furnos  reparantibus  etiam  cum  molybdsena 
res  fit  faclitia ,  cujus ,  quem  ,  evellendo  eam  ,  hauriunt  ,  pulverem  fa- 
turninse  indolis ,  &  lithargyrii  quidem  participem  eife ,  origo  molybdse- 
nse  hujus  (eft  lithargyrium  a  foci  cinere  reforptum  vid.  §.  8-)  latis  fu- 
perque  commonftrat.  Elucere  ex  hifce  clariffime  crediderim  ,  cauffam 
morbi  noftri  lithargyrii  effluviis  adfcribendam  efle.  Sed  idem  patefiet ,  ad 
fufores  ,  eos  inuirimis  ,  qui  reduccndo  in  plumbum  lithargyrio  occupan- 
tur  ,  animum  fi  adverterimus  ,  lii  enim  inter  fufores  omnium  maxime 
malo  ifto  adficiuntur.  Qux  alia  ,  cum  lithargyrium  reducitur ,  ex  plum- 
bo  ifto  femivitrefacto ,  aliis  fatuminis  additamentis  remixto  (§.  7.)  ex- 
halare  ,  qux  officere  huic  labori  dicatis  alia  poffunt ,  quam  lithargvrii 
effluvia  '(  Neque  vero  minus  prolatis  &  uftores  addunt  pondus.  Caulfam 
enim  morbi  in  plumbi  vel  lithargyrii  ii  ponamus  effluviis  ,  eo  facilius  , 
cur  uftores  a  morbo  noftro  immunes  fint  (a),  erit  explicatu  ,  quo  mi- 
nus  ,  arfenicalibus ,  mercurialibus  aliifque  cauflam  ubi  tribuimus  ,  reddi 
hujus  rci  ratio  potuit  (  vid.  §.  16.  fq.  )  Minorem  enim  ,  qua  uftio  mi- 
nerarum  inftituitur  ,   ignis  ob  vehementiam  ,    plumbi  ,   quae   molibdsense 

infunt, 

T  2]  Deftrufti  in  Iithargyrium  commutati  plumbi  pars  eft,  vi  follium  elevata,  &  a 
flamma  ignis  ulterius  combufta. 

[u]  Expsnes  ,  uti  jam  fupra  (§.  6.  not.  (c)  diclum»  noftri  morbi  uftores  funt , 
niTi  ib  efHuviis  ,  ex  aliis»  quae  uftoriis  .'dpcent,  fuforiis  &  feparatoriis  officinis  vi  venti 
adlatis,    plumbeis,   quod  jam  addendum,  adficiantur. 

Difput.  Medico-frall.  Tom.  III.  R  r 


3i4  ilsemann; 

infunt,  partcs  mmime  deftrui  & ,  fi  quae  etiam  fulphuris  ope  mineris  fnv 
haerentis  comburantur  ,  esedem  graviores ,  ceterifque  ,  arfenicalibus  , 
aliifve  minus  volatilcs ,  expelli  ob  follium  defe&um  &  operarios  ulloriis 
in  officinis  verfantes  laedere  nequeunt.  Aft  fi  qua  unquam  ex  re ,  certe 
exeo,  lithargyrii  efRuvia  cauilam  morbi  conllituere,  manifefto  elucet , 
quod  ,  qui  lithargyrium  vcrfant  ac  pondcrant  vendendum  ,  morbo  noftro 
frequenter  adficiuntur ,  quin  ,  quod  Ccl.  Spctngenbergius  obfervavit ,  ca- 
nes  hifcc  operariis  domum  ,  peracto  laborc »  reverfis  blandientcs  ,  ac  li- 
thargyrii  pollinem  ,  veftibus  eorum  calceifque  adhxrentem  ,  haurientes  , 
&  alvi  obftructione  ,  &  ficvis  ,  quantum  fine  dubio  ex  eorum  geftibus. 
coiligere  licuit ,   ventris  cruciatibus  haud  raro  corripiuntur. 

§.     XXXIII. 

Quanquam  certo  fatis  ex  prolatis  ektcere  crediderim  ,  lithargyrii  efllu- 
viis  caulfam  morbi  noftri  vere  tribuendam  elfe  ;  attamen  ,  ut  huic  ret 
plenum  robur  addamus  ,  morbos  in  fubfidium  vocaife,  juvabit,  quorunv 
fcriptores  fupra  recenfuimus ,  cognatos.  Pertinent  huc ,  qu?e  de  figulis 
relata  apud  auctores  leguntur  ,  quippe  qui  ,  in  incruftandis  ,  lithargyrii 
ope  ,  vafis  figulinis  occupati  ,  iifdem  ,  quse  mecallurgis  propria  funt , 
fymptomatibus  adficiuntur.  Ita  enim  figuli  mentionem  Timxus  (h)  fa- 
cit  ,  qui  quoties  fictilibus  lithargyrio  obducendis  opzram  navaret ,  in  ve - 
hementiffimos  inteftinorum  dolores  ,  cum  praecordiorum  anguftia  ,  ac  fpi- 
randi  diiEcultate ,  incidit.,  quibus  artuum  trcmor  &  debilitas  acceflerunc. 
Figulum  fe  novilfe  Stockhufius  (c)  adferit,  qui ,  cahde  Hthargyrium  ali- 
quoties  tractans  ejufque  fumum  mcaute  excipiens ,  graviffimis  ventris  do- 
loribus  non  femcl  vexatus,  &  tandem  etiam ,  alvo  medicamentis  haud  fo- 
luta  ,  manuum  paralyfi  correptus  fuit.  Eadem  raala  ftannarios  a  plumbi 
effluviis  ,  paci  Henckelius  [  d]  &  pictores  ,  quibus  cum  faturninis  pigmen- 
tis  res  eft ,  Raniazzini  [e]  adfeverat ,  cafum  fimul  refercns ,  ex  Ferne- 
lio  [f]  depromptum  ,  pictoris  ,  qui  ventris  doloribus  ficviilimis  ,  omnem 
remediorum  vim  eludentibus,  manuum  &  pedum  tremore ,  convulfione 
&  dolore  per  triennium  tortus ,  tabe  accedente  ,  e  vita  deceifit.  Adnuic 
his  Neumannns  j  cum  ,  qui  ex  minio  ,  ceruiTa  vel  lithargyrio  pigmenta 
parant ,  magno  fanitatis  detrimento ,  &  pedum  ac  manuum  fxpe  paralyfi 
adfici ,  adferit.  Aft,  fi  qui  illis  ,  quac  fupra  (  $.  22.)  recenfuimus,  fymp- 
tomatibus  prope  accedunt ,  certe  ii  funt ,  qui  a  vino  lithargyrio  adulte- 
rato  oborti  gravcs  fuere  ,   adfectus.    Variis  nimirum  >  ut  hiftoriam  hujus 

rei 

ri]  In  oper.  pract  libr.  g. 
[r]  In  libell.  de  litharg.  fumo  noxio. 
£  d  ]  In  libell.  vou  der  Bergfucbt  und  ltuttenkatzel 
[e~\   Von  den  Krankbeiten  der  KuHJiler  uxd  Handmerktt, 
C/J  De  hie  vencrca  caj».  7. 


D  E     C  O  L  I  C  A     S  A  T  U  R  N  I  N  A.  3  r? 

rei  proferam  ,  annis  [g]  ,  cum  ad  Rhcnum  crcfcentcs  uvx  ad  maturi- 
tatcm  haud  pervcniifent ,  vinaque  reddidiifent  acida  auftera  ,  vinarii  illa  , 
\it  palato  magis  accepta  &  vendibilia  reddcrcnt ,  mangonio ,  quod  turpis 
lucri  cupido  excogiuvit,  ex  lithargyrio  confeclo  adulrerarunt ,  qux  qui- 
dem  res  ocnopolarum  ex  voto  fucceifit  ,  fcd  magno  dctrimento  fanitatis 
bibentium.  Corrcpti  enim  olii  atrociifimis  fuere  colicis  cruciatibus  ,  quos 
artuum  dolores  vagi ,  arthritici ,  parcfes ,  ventris  inflationes ,  continux 
conftipationcs  ,  ruclus ,  gravitas,  circa  peclus ,  afthma,  capitis  dolo- 
res ,  dcliria  &  ante  obitum  convulfiones  aliaque  moleftiifima  fymptomata 
exceperunt.  Alii  quidem  colicis  doloribus  liberati  ab  omni  deinde  malo 
immunes  manferunt,  alii  vero  illis  fublatis  ,  in  mcmbrorum  imbecillitates 
&  paralyfcs  inciderunt ,  ab  iifque  morbis  diu  vexati  funt  [  h  ].  Ipfe  qui 
hxc  enarrat  Goekclius  [/]  haufto  ejufmodi  vino ,  colicis  doloribus  febre- 
quc  putrida  correptus  eft ,  ad  quem  adfectum  profligandum  integrum  fe- 
meftre  confumfit.  Sufficiant  hacc  de  illis  ,  qui  a  vino  ifto  adulterato  oborti 
fuere  ,  adfe&ibus ,  ex  quibus  horum  cum  morbi  noftri  fymptomatibus 
congruentia  fatis  fuperque  adparebit.  Plura  hac  de  re  qui  noife  defiderat, 
-quos  fupra  enarravimus,  (§.  21.)  adeat  fcriptores,  ex  quibus  ea  tan- 
tum  haud  abs  re  crit  addidiife  experimenta  ,  quse ,  cauifam  adeo  nocivae, 
<niam  vinum  ilhid  exferuit ,  virtutis  in  lithargyrio  latere  admifto  ,  certo 
•demonftrarunt.  Pertinent  huc  ,  quae  Goekelius ,  olei  vitrioli ,  Vicarius , 
lixivii  ex  cineribus  clavellatis ,  fpiritus  urinae  volatilis  ,  olei  tartari ,  & 
Neumannus  [k]^>  lixivii  ope  ex  auripigmento  cum  calce  viva  parati ,  in- 
ftituerunt  experimenta  ,  quo  ultimo  adhibito ,  vinum  lithargyrio  adulte- 
ratum  cx  fufco  rubrum  induere  colorem  ,  ceteris  vero  inftitutis  ,  turbari 
ejufmodi  vinum  ,  lactefcere  ,  &  lithargyrium  fecedere ,  nominati  auclores 
[  /]  adfeverant.  Indicavit  porro  hthargyrii  in  vino  prsefentiam  fapor  ,  quo 
•plumbi  in  acido  facta  gaudere  folutio  folet ,  ftibdulcis  adftringens.  Et  cer- 
tiorcm  demum  Brinmerum  [  m  ]  de  lithargyrio  vinum  illud  noxium  red- 
dente  in  canc  rnftitutum  fecit  experimentum ,  qui  quippe,  hauftis  duobus 
lithargyrii  cum  aceto  cocli  ficlis ,  przetrr  alia  ,  vehementiffimorum  ventris 
Jolorum  figna  edens  ,   paucis  horis  prseterlapfis  ,   exfpiravit. 

§.  XXXIV. 

[|3  Annis  1487.  1498.  1900.  1^48-  itfft.  1694.  9?.  170^  vid.  Eph.  Nat.  Cnr. 
Dec.  III.  A.  V.  &  VI.  obf.  261.  nee  non  Zelleri  dilT.  de  noxa  vini  lithargyrio  man- 
jonifati. 

[  b  ]  Integra  ,  his  annuens  inquit  Britnnerits ,  hinc  inde  monafteria  incolis  orbata  , 
in  quibus  adhuc  dum  vifuntur  umbra?  hominum  potius  quam  viri  •  elumbes,  p*ndulis 
artubus  &  refomtis  entrvati.    Vid.  Eph.  N.  C.  Dec.  111.  A.  IV.  obf.  92. 

i  i  1  Eph  N.  C.  Dec.  111.  A.  IV.  obf.  30. 

(k)   PrseL  Chem.  p.  <;,  cap.  7.  edit.  Zimmerm. 

(/)  Vid.  eph.    n.  c.  dec.   }.  a.  4.   $.    &  6. 

(»>)  lbid. 

R  1    a 


3i<5  I    L     S     E    M     A    N     H  > 

§.     XXXIV. 

Adparet  jam  ex  dictis  ,  omnes  ,  quos  recenfuimus ,  morbos  colicse  no- 
ftrae  metallurgorum  fymptomatum  ratione  maxime  cognatos ,  plumbo  & 
lithargyiio  praecipue  debere  originem.  Quse  cum  ita  lint,  morbi  noltri 
originem  iifdem  caulfis  adfcribendam  eife  ,  non  elt  quod  dubitemus.  Cor- 
roborant  haec,  quoe  Diofcorides  (n)  aliique  ex  vetenbus  de  lithargyrii 
eiftctu  memoriae  tradiderunt.  Ille  fpuma ,  inquit ,  argenti  pota  ftoma- 
cho  ,  ventri  &  interaneis  gravitatem  ,  cum  magnis  torminibus  ,  adfert. 
Addunt  his  Aetius  &  Avicemia  (o)  alvi  fupprellionem  &  articulorum 
incendium  ,  &  Nicandro  ( p )  ,  in  alexipharmacis,  audtore,  iis  ,  qui 
argenti  fpumam  hauferunt  ,  alvi  molettia  accedit,  quin  &  flatus  fefe 
revolventes  per  med'um  ventrem  &  juxta  umbilicum  murmurant,  ho- 
minem  diris  cruciatibus  adfli&antes.  Argumento  pr3ererea  funt  a  fatur- 
ninis  remediis,  plumbi  praxipue  facchari  oborti  effectus.  Pertinent  huc, 
*qux  apud  Femeliuni  (q)  de  faccharo  faturni  ab  empirico  ad  arthriti- 
dem  fanandam  dato  leguntur  ,  quo  quippe  haufto  ,  seger  in  dyfenteriam 
&  pofthac  in  colicam  immanem  ,  alvi  obftruclionem  &  tandem  in  ide- 
rum  incidit.  Notatu  infuper  hanc  in  rem  haud  indigna  funt,  qu?e  Fr. 
Hojpinannus  (  r  )  de  juvene  enarrat,  qui  ad  fiftendas  crebras  nimis  pol- 
lutiones  ,  faccharo  ufus  faturni  ,  alvi  adeo  pertinaci  obftructione ,  ut 
per  quatuordecim  dies  nec  flatum  nec  feces  emiferit ,  adflictus  brevi 
poft  e  vita  decelfit. 

5.     XXX  V. 

Didta  hadtenus  curate  expendentes  ,  non  mirabimur ,  tantum  nou 
omnes,  qui  de  hoc  morbo  fcripferunt,  auctores ,  cauffam  ejus  plumbo 
vel  lithiirgyrio  tribuere.  Diifentit  enim  Hmckelius  ,  qui  non  plumbea 
folum  ,  fed  &  arfenicalia  prioribus  adrtBerentia  effiuvia  cauiliim  morbi  vere 
conftituere  ,  varias ,  quas  mox  prolaturus  fum  ,  ob  rationcs  ,  arbiti  a- 
tur.  Arfenicum  fcilicet  argento  tam  arcte  unitum  effe ,  ut  illud  huic 
jam  feparato  adhuc  inhrcrefcat,  neque  plumbi  ,  quod  ab  argento  fe- 
paratur  ,  effluvia  arfenico  deftituta  unquam  erTe  ,  adferit  ;  id  quod  cx 
polline  plumbeo  officinarum  &  furnorum  lateribus  adhaerente,  arfenici 
nunquam  non  participe ,  &  ex  fapore  fumi  acri ,  mordente  ,  colligen- 
dum   fit.    Addit  his  ,  quod  quaedam ,    quse  morbum  noftrum  haud  raro 

co- 

(«)  De  mater  med.  edit.   Mattbiol.   lib.  6. 

(  o )  lbid.   in   comment.  Mattbiol. 

(p)    lbid. 

(q)  de  Jue  vener.    cap.   7. 

(r)   In  diff.   de  paffione  iliac*. 


DE    COLICA     SATUR.NINA.  317 

comitantur',  fymptomata  ,  naufea  puta  &  vomi:us  ,   arfenici  erTcclui  re- 
fpoudeant.   Et  tandem  plumbi  fumum  ,  abfque  arfenico  ,   morlo  noftro 
producendo   haud  fufficere  ,    ex  eo  elucere  ftatuit  j    quod ,    quibus  cum 
plumbo  &  lithargyrio  purilTimo  res   eft  ,  ftannarii  ac  figuli  iifdtm  quidcm  , 
qux  morbum  noftrum  componunt,  fymptomatibus,  fed  minori  gradu  ad£ci 
untur.  Atque  haccfunt  praccipua,  quae  cel.  Hatckelitis  ad  ftabiliendam  fuam 
fententiam  in  medium  profeft,  argumenta.  Ad  quorum  primum  quod  adti- 
net,  arfenicum  mineris  adeo  ardte  inhacrere ,  viuculum  ejus  nequc  uftio 
nc  nec    fufione    nec  fcparatione   folvatur  ,   atque    in    his    ultimis    dua 
bus  operationibus  ,   cum  Iplumbi  effluviis  vencnum  iftud  adhuc  exhalare, 
naturac   ejus  volatili ,  me  quidem  arbitro  ,   prorfus  repugnat.   Sicque  vel 
maxime   in  iis  ,  ubi    Henckeliv.s  ( s )   in  fumum  inquifivit  ,  officinis  ,   oU 
minerarum  ,  quae  ibi  tr?clantur  ,   arfenico  forfan  admodum  prscgnantium, 
indolcm  ,   rcm  ,    uti  affirmat ,    fc  habere  concedamus  i     attamen  de  no- 
ftris   mincris  earumque  effluviis  idcm  ftatuendum  elfe  ,    eariim   conditio 
prorfus  difluadet.   Quse  enim  noftris  ,  ubi  malum  defcriptum  femina  fua 
fpargit ,    in   officinis    excoquitur ,     molybdacna    fecundum    notas ,    quus 
Gclkrtus  (t)   cnumerat,  plumbi   venn  maxime   vulgaris  eft  ,   ab  eodem 
fub  noniine  Bkyglatiz  defcripta  ,  cujufmodi  venarum  genus,  practer  plumbi 
magnam    &   argcnti  paucam  quantitatem  ,  eodem  tefte,    nil  nifi  fulphuc 
continet.    Caret  itaquc  ,  his  fi  niti  velimus,  molybdsena  noftra  arfenico. 
Perfuafus   fere  hac  de  re  fum  ,    ad  effluviorum ,    quac  minera  ifta  inter 
urendum    ( §.   VI.)   &  fundendum  ( §.  XXXI.)   edit,   nil  nifi    fulphur 
icdolentium  ,    copiam,  atque  ad    attficium  aliquod ,   ope  plumbi   &   ful- 
phuris  ejiifrnodi  mineram  producendi  (u)  animum  adjiciens.    Sed  pror- 

fus 


(s)  In  Saxoniae  fuperioris  loco  fodinis  nobili  praxin   exercet.    Vid.  titulus  Iibell» 
ejus    prarfixus  ,   zon    dcr  Birgfucbt  und  hutienkatzc. 

(f)  In  libro  cui  titulus  :  jjnfangsgrunde  zur  MttaUiirgfchcn  Chitnie.  Verba  hanc 
in  tcni  ibi  prolata  fequentia  furt  :  T 'm  gctreinjie  Bkyerz  ift  <!er  Bkyglanz ,  tve'cher 
aut  grou  gldnzendcn  ,  vrurfScbttti ,  gieicljeitigcn ,  caer  langinbi  tiereckichtcn  Idfei- 
cbtn  zujamnr.cn  gefctzet  iji  Dicfe  Wurfekbcn  eder  Tafekben  aber  beftehen  aus  den 
diinnjien  ,fchr  glattcn  .  bellg/anzenden  Battcbcn.  Er  ift,  flbxeer •,  febr  rreicb  ,  und 
.■r.brubiich.  Er  befubet  cus  2.  JDrittbeil  cder  }.  Vierthcil  Bky :  dtu  itbrige  ifi 
Scbrtejei.  Sein  Sitbcrgcha/t  iji  birjl  zufattg  :  dinn  n:an  bat  glanz ,  der  -voenig  odcr 
gar  kein  Siibcr  bdlt ;  da  man  bitige^cn  anderc  Artin  fndct ,  die  von  einem  Oi'cnt. 
cbcn  bis  ubtr  tin  Jdark  hultcn.  Eiefcr  Glanz  \J\  binveihn  k/arkvrnig  ,  oder  Jirab- 
lig.  Fistrei/en  ffegt  cr  in  cincr  Erde,  Sten  cdcr  Kics  in  fcbr  kkincn  Ihdhn  gethcilt 
ZH  liegen ,  Jo  dajl  man  oft  cin  Vtrgrojktungsglas  nctbig  hc.t ,  feibigc  2u  erkenntn. 
Diejes  bat  Geitger.hcit  gegcbcn  ,  f.ib  fdfchlub  mue  Bhyerze  lorztfeikn.  Hecc  cmnia 
jnm    ent-rrata  ,    minerarum  indoli    mflratum  maxime  refpondent. 

(  «  )   Ex  minio  in  fulphure   tritis,  &  igni  per   aliquod  teropus  commiffis  ,    ejuj- 
modi   n.incram  artificialem   prcdr.ci  ,    vir   omni    icverentia  colendus ,    diiputationis 

R    r     3 


ji8  I    L     S     E     M     A    N    N, 

fus  ferc  hac  de  re  certiorem  cum  pulvere  noftrarum  venarum  inftitu- 
tum  me  reddidit  experimentum.  Gonflavi  quippe  ilium  pulverem  pru- 
nis  inje&um  ,  nullius  additamenti  fed  folius  ope  ignis  acre  fufllati ,  ali- 
quoties  in  regulum.  Quo  in  labore  occupatus  fumum  obfervavi ,  pro 
minerx  quantitate  ,  fatis  copiofum  ,  iulphur  rcdolentcm.  Admovi  curatc 
nares ,  ut  utrum  alliacei  quidquam  odoris  perfentire  poffem  ,  experirer  ; 
fed  nihil  ejufmodi  fcctoris ,  qui  tamen ,  uti  chemia  docet,  certum  arfe- 
nici  praelentis  indicium  cft,  percepi.  Remiftum  porro  fulphuri  minium 
cruciculo  impofui  candenti ,  ea  fpe  fretus,  fore  ut  mineram  ejufmodi, 
qua  de  diximus,  artificialem  producerem  ,  fed ,  quia  crucibulum  minus 
curate  tedum  fuit ,  fulphur  deflagravit,  &  muifa  fuperftes  nigra  in  pul- 
verem  redacla  ,  ex  parte  quidem  fplendorem  plumbeum ,  fed  maxima 
?jus  portio  nigrum  tantum  fplendoris  expertem  colorem ,  limo  tamen 
:x  mineris  noftris  vilioribus  confici  folito  (  §.  V. )  quodimmodo  fimi- 
:m  exhibuit.  Inje&us  vero  prunis  aere  fufflatis  hicce  pulvis ,  in  regu- 
urn  priufquam  abiret ,  eundem  edidit  ,  quem  minerarum  naturaiium 
mlvis  fpiravit ,  odorem.  Quae  omnia  certiorem  me  reddiderunt,  quse 
noftris  in  officinis  excoquitur ,  molybdaenam  carere  arfenico  ,  nihilque 
praeter  mctalla  continere ,  quam  fulphur.  Sed  pauca  tantum  minerarum 
pulvis  copia  haec  experimenta  inftitui  ,  &  ideo  adeo  exigua  forfan  ei  in- 
haefit  arfenici  portio  ,  ut  odorem  ejus  ,  quem  prunis  injectum  edere 
alias  fblet ,  alliaceum  percipere  haud  curate  fatis  potuerim.  FortafTe  ve- 
nenum  iftud  e  mineris  in  officinis  noftris ,  ubi  multi  earum  centenarii 
tractantur ,  nihilominus  cxhalat  ?  Concedam  haec  objicienti ,  fed  per  exi- 
gua  ut  fit ,  fi  quaedam  ibi  expellitur,  arfenici  quantitas,  eaque  fub  uftio- 
ne  brevi  avolet ,  necefle  eft ,  alias  enim  operarii  ifti ,  mineras  praeier- 
tim  cum  extrahunt ,  diros  hujus  veneni  fentirent  effedtus ;  id  quod  ta- 
men  haud  fieri,  jam  faepe  monuimus.  Sumi  quidem  ,  uti  jam  fupra 
diximus ,  poteft,  uftione  arfenicum  haud  expelli,  fed  inter  fundendum 
&  feparandum  una  cum  plumbeis  fpargi  efHuviis  ;  aft  quantis ,  haec  fi 
ita  effent  ,  fufores  jeque  ac  feparatores  obnoxii  forent  malis '{  Laborant 
noftris  in  officinis,  plumbea  effluvia  qui  hauferunt,  dolore  faepe  tan- 
tum  gravativo ,  diuturno ;  num  ,  arfenicum  illis  adhaerens  fimul  fi  ex- 
ceperint ,  adeo  lenibus  fymptomatibus  adfici  poifent '(  nonne  ,  ventriculi 
potius  erofiones ,  enormes  vomitus,  nunquam  fere  non  brevi  infeque- 
rentur  ?  Diu  porro  pertinaci  alvi  obftructione  laborantium  in  inteftinis 
plumbea  ,  quae  illam  crearunt,  effluvia  faepe  latent  •,  num  ,  arfenici  11 
participia  eflent,  diu  adeo  ibidem  haerere  fine  graviori  noxa  poffent, 
annon   inteftinorum  erofiones   &  lethales   faepe  dyfenteriac   acgros  brevi 

in- 

cxc.  Prsfes  me  reddidit  certiorem.  Ejufdem  artificii ,  plumbi  &  fulpliuris  ope , 
cbufo  &  veloci  igne  inftituendi  mencionem  facit  NeumawM  in  pracl.  chem.  p.  z- 
cap.   9.   edit.  Zhnmcrm.   p.  46  j. 


DE     COLICA     SATURNINA.  31? 

invaderent.    Certc  ad  hscc  fi  adtendamus ,    qure  noltris   in    oificinis    ab 
operaviis  hauriuntur ,  plumbea  effluvia  arfenicalibus  effc  commifta  ,  nou 
clt ,   quod  ttatuamus.   Cum  vcro ,   uon  alia,    Heiikelm ,  quam   quibus  <St 
opcrarii   noflri  adficiuntur  ,  rccenfcat  fymptomata  ,    in   univcrfum    con- 
cludi  potelt ,  arfcnicum  dc  cauffi  morbi  coadjuvante  nullo  puxe  effe  accu- 
fandum.    Adnuit   his  morbi  noftri   primus   aeque   ac  exa&iilimus  fcruta- 
tor  Stocklmfitis ,    qui  cffluvia  morbum  crcantia,  plumbesc  folum,  minime 
arfenicalis  cffe  indolis ,    eam  ob  caulfam    adfevcrat ,    quod  ncque   fumus 
ille  morbum  producens  acrcm    quendam ,   fcd  dtilcem   potius    faporera  , 
neque  pollen  officinarum  &  furnorum  lateribus  adhaerens  ,   ejufdcm  mali 
caulla ,  ullum  arfenici ,    fed   ccrtum  plumbi  indicium  praebuit ,    utraquc 
vcro    nulla  ,     qux  ab   arfcnico    oriri  folent,    mala  unquam  effecerunt. 
Statuit  quidcm  Henckelius ,  qu?e   morbum  noftrum  comitari   interdum  fo- 
lent ,   naufeam  &  vomitum  arfenico  debere  origiuem  ,•  fed  tantum  abetU 
ut   hoccc   venenum ,   ccrto  indicent  ,   ut  haec    fymptomata    antimoniali- 
bus,  cuprcis   vel   aliis  partibus   adfcribi  eodcm  jurc   poffint.    Has    vero 
cum  idcm  ille  de   cauifa  niorbi  abfolvat,  arfcuico  fufpicionem ,  quul  eft, 
quod   adfpergamus  ?  Accedit,,   quod  dicta    utroque  (ymptomata    ex   ipfa 
morbi  natura  quam  facillime  explicanda  nec  tantae  fint ,  quantse ,  ab  ar- 
fenico  fi  orirentur  ,  forent  vehementiae.   Addendum  demum  ,  fieri ,  arfe- 
nicum   naufcse  &  vomitus  cauifa  fi  eifet,  non  poffe ,     quin  idem  illud  » 
quod  jam   fupra   monuimus ,   ventriculi  &  inteftinorum  erofiones  ,    diar- 
rhocas ,    aliaque,   quse   a    veneno    ifto    creari  folent ,    mala    produceret ; 
cui   vero  cum    morbi  noftri   fymptomata    contradicant  ,    arfenico    culpa 
adfcribenda  non   eft.    Ad   ultimum  ab   Hoihelio  prolatum  argumentum, 
quo    metallurgos   morbo   nottro  gravius,     ftannariis  &    figulis ,    adfici, 
cauffamque  hujus  rei   in  arfenico  latcre ,    plumbeis  ,    qux    metallotum 
excoctores   hauriunt ,   effluviis  admifto ,  adferit,  animum'  adjicienti    ne« 
cefle  haud  videtur,  rationem   hujus  rei   in   diverfa  effluviorum    quxrere 
qualitate,   cum   ex    quantitatis  ditferentia    eadem   reddi   facillime   poflit. 
Quam  enim  exigua  ett,  cui  ftannarii  &  figuli  ,  cum  ea  fi  comparemus  , 
cui   metallorum  noftri  excoclores  expofiti  funt ,  plumbeorum  erHuviorum 
quantitas  ?   Certe  vix  huic  comparanda.    iNeque  enim  ftannari  &  figuli 
magnam  plumbi  &  lithargyrii  copiam  tractant  unquam  ,     neque    admo- 
dum  valido  igne  utuntur.  Cum  e  contrario  metallurgi  multos  &  plumbi 
&  lithargyrii  centenarios  igne  tractant  follium  fpiritu  fufflato ,  vehemen- 
tiflimo.    Quae    cum  ita  fint ,  nonne  fequi   inde  neceffe   eft  ;   ut  cum   fi- 
guli   &  ftannarii  paucioribus  ,   qi  se  hauriunt ,  plumbi  effluviis  adeo  gra- 
viter   adficiantur ,    metallurgi  ,    qui  longe   majori  eorundem  effluviorum 
copix  expofiti  funt  ,  multo   gravius  ac   frequentius   ab  iifdcm  iaecli  non 
nequeant  ?  Veritati  certe  haec  maxime  accedere  crediderim.    Quodfi  vero 
quis  adhuc  dubitct ,  ^plumbi   effiuyia  pro  vera    &    unica    morbi    noftri 
cauffa  agnofccie,    recordetur  velim   eorum  ,   quse  de  litjhargyrium  pon- 

de- 


320  I     L    S     E     M     A     N    N  , 

derantibus  &  reducentibus  fupra  enafmvitaus  •,  qui  «fuippe ,  plumbi  vi- 
trefadi  efflaviis  certo  expofiti ,  dira  illa ,  qua  de  tradtimus,  lue  maxi- 
me  corripiuntur.  Quis  vero  qu<efo  ContendeC,  arfenico  hos  laedi  ope- 
rarios  ?  ..Haud  certe  ullus  lithargyrii  originem  non  ignorans.  Eft  enim 
illud  plumbum  femivicrefadtum  ,  in  fcparacione  argenti  a  plumbo  ter 
ignem  perpelfo  oriundum ,  arfenico  ,  (1  quid  etiam  ejus  mineris  antea 
inhieferit ,  fine  dubio  prorfus  deftitutum.  Adnucnt  demum  de  faturni- 
nis  effluviis,  vera  morbi  caufla ,  adfertis,  fummse ,  quae  morbi  noftri 
nunquam  non  comes  ,  quin  ,  ad  mentem  Stockhnfii ,  ipfe  morbus  eft  , 
obftructionis  cauifas  cum  vi  plumbi  comparaturi.  Cui  enim ,  quibus 
illa  originem  debet ,  vehemens  inteftinorum  contractio  ,  fecum  vifciditas 
ficcitas  ( vid.  §.  XXII.  )  tribui ,  cui  adfcribi  rei  poteft  alii ,  quam  vi 
ptumbi  vel  lithargyrii  adftringenti ,  exficcanti ,  cojgulanti?  (v)  Certe 
ad  hxc  cacteraque  hactenus  prolata  adtendentem,  folis  plumbeis  &  fpe- 
ciatim  lithargyrii  effluviis ,  veram  morbi  noftri  cauffam  adfcribendam 
elie ,  dubitaturum  fpero   neminem. 

§.     XXXVI. 

Nota  jam  vero  caufTa  diri  illius ,  quo  de  tractamus,  morbi  remota, 
qux  plumbi  partibus  ignis  ope  combuftis  vel  ad  vitream  quodammodo 
formarn  deftructis ,  lithargyrio  puta ,  tribuenda  eft :  ordo  nunc  pofcere 
videtur,  ut  plumbi  naturam  atque  vim  curatius  examinemus.  Ad  hoc 
opus  progredientes  haud  ineptum  duximus ,  quxftionem  primum  pro- 
pofuiffe :  qui  fiat  ,  ut  tanta  plumbi  effluvia  creent  mala,  &  an  hujus 
rei  caulfa  acido  prirnarum  viarum,  plumbum  folventi ,  cum  Hoffrnanno 
(w)  adfcribenda  fit  ?  Certum  quippe  eft,  acidis  folutum  plumbum  ma- 
gna  adftringendi  &  exficcandi  gaudere  efficacia,  miferumque  in  modum  , 
infaufto  ex  confilio  ejufnodi  faturnina  prseparata  qui  ingeflerunt ,  faepe 
adfici,  id  quod  ex  fupra  prolatis  patet,  &  infra  magis  patefiet.  Defti- 
tuta  vero ,  quae  morbum  noftrum  creant,  effluvia  acido  funt:  caret 
eodem,  quod  cauifa  morbi  praecipue  eft ,  lithargyrium  ,  &  tanta  tamen 
mala  producit.  An  ergo  plumbum  acido  carens  eadem  adftringendi  no- 
cendique  vi  prseditum  eft  ,  an  acido  potius  primarum  viarum  illud  fol- 
venti  tribui  illa  debet  ?  Ecquidem  Hofnmmii  fequi  fententiam  haud  du- 
bito  :  cujus  veritas  ut  tanto  clarius  patefcat ,  qusefivifle  primum  juva- 
bit,  quo  modo  plunbum,  vcl,   quod  cauflam  morbi  maxime  conftituit, 

li- 

(tO  Ad  toxica,  qua;  conftringendo.  incraflando ,  obftruendo,  exficcando  nocent, 
plumbi  calccm ,  ceruflam  ,  minium  &  lithargyrium  pertinere  ,  Boerbaavius  docet  in 
inftit.    mcd.    §.    1145. 

(tp)  Nullum  dubhim  eft,  inquit  ,  quin  fatuminis  pulveribus  ,  qui  acido  prima- 
rum  viarum  folvuntur  ,  homines  in  tamam  perniciem  conjici  poflrnt  ,  qua  ipfis  taru 
dem  percundum  eft.    Vid.  dilT.  ejus  de  erroribus    circa  venena  vulgaribus. 


D  E     C  O  L  I  C  A     SATURNIN-A.  321 

lichargyrium  nocere  corpori  gcneratim  queat.  Curate  hanc  rem  fi  pcr- 
pcndamus,  non  ,  niii  duplicem  mente  concipi  modum  poife,  quo  li- 
thargyrium  corpori  noceat,  tacile  patct.  Vel  enim  illud  in  primas  vias 
delatunu  ut  cft,  relinquitur ,  &  ita  haud  immutatum ,  immediatc  ,  vi 
mere  mechanica  ,  folidis  nocet ;  vel  folvitur  primum  ab  humoribus  no- 
itris  ,  eaque  folucione  mutatum  ,  vi  quadam  acri  chemica,  noxam  na- 
rit.  Horum  utrum  vere  obtineat,  vel  an  utroque  modo  plumbum  110- 
ccat ,  ut  certurn  judicium  nancifcamur ,  quscrendnm  ante  omnia  erit  ; 
folv;ne  lithargyrium  a  noftris  humoribus  potfit  ?  NecelTe  vero  ad  hsec  dif- 
cerneniam  quieftionem  eft,  cujus  generis  liquidis  plumbum  folvatur,  in- 
quiliviife. 

§.     XXXVII. 

Chemiam  fi  confulnmus ,  triplicis  funt  gencris ,  quae  plumbum  via 
humida  folvunt,  menftrua.  Ad  primum  olea  pertinent  preila  vegetabilia, 
quac  cocta  cum  plumbo  in  balfanuim ,  &,  igne  au&iore  ,  in  corpus 
abeunt  femimetaliicum  (x).  Altcrum  ,  quod  plumbi  limaturam  vel  cal- 
cem  coquendo  folvit  ,  lixivium  alcali  fixi  conflituit  caufticum  (y  ).  Ad 
tertium  omnis  fere  generis  acida  refeienda  funt ,  tam  mineralia  ,  quara 
pnecipue  vegetabilia.  «Solvitur  enim  plumbum  &  a  vitrioli  &  a  falis 
•fpiritu  ,  qu.imvis  argre  &  ex  parte  tantum  ,  lacilius  vero  a  fpiritu  nitri, 
fed  duplo  (  z)  quin  dccuplo  (a)  aquae  diluto.  Idem  acidis  fit  vegeta- 
bilibus  :  nam  ab  aceto  deftillato  crudum  plumbum  folvitur  (  b).  Aceti 
fimplicrs  &  cerevifiae  &  vini  vapore  (c)  corroditur  idem ,  &  in  ceruifam, 
qua:  ex  liquore  acido  &  corpore  foiuto  plumbi  compofita  eft  (d)  con- 
vcrtitur.  Notatu  hanc  in  rem  dignus  a  Eoerhtinvio  ( e)  inftitutus  pro- 
ccifus  eft.  Accto  qtippe  rcpletam  cucurbitam  ,  alembico ,  plumbeas  la- 
fninas  continente,  inftrudam  lcni  commifit  igni ,  quo  faclo  accti  afcen- 
dens  vapor  plumbum  corrcfit  ,  mutavit  in  ccruflam  ,  &  deftillans  in. 
«xcipulum  liqnor  tapurem  dulccm  naufeofum ,  ac  infpifLtus  falcm  prw- 
buit ,  facch<:rum  qui  dicitur  faturni.  Ad  hanc  certe  fi  adtcndamus  ope- 
rationem  ,  lcnc  admodum  acidum  ,  ipfb  aceto  debilius ,  plurnbum  folviffe, 

facile 

<#)  Boerbaav.   clem.   chem.  tom.    2.  part.    ?.   proc.  177. 

(y)  tlmmann.  prn:le<ft.  chem.  p.  2.  cap.  3.  (  edit.  Zimmerm.  p.  40^.  tc  ^07, 
tiec    non    Gellerts  Anftngsgrunde  2iir  M<tallurgifcben  Cbemie    p.    2.   proc.    29. 

(2)  'bid.     p.    1.  cap.   7.   p.    109. 

(  a)  Boarbaao.   el.  chem     tom.  2.  p.     3.    proc.    174. 
(b)     tieumann  pr&l.  chem.  p.   $.    cip.  28. 

(  c)  Ihid.    &    p    2.  cap.    iz. 

(d)  E)em.    chem.  p.    j.  tcm.  2.  proc.   171. 

(O  lbid. 

Difput.  A/erIico-Fra&.  Tom.    III.  S  t; 


322  I    L    S     E    M     A     N    N, 

facile  erit  perfpectu.  Notum  enim  e(l,  acetum  deftillando  principio  aquo- 
fas,  &  fenfnn  m  igis  acidas  prxbere  parces.  Acetufli  quippe,  dura  recli- 
ticatur,  primum  phlegma,  vix  acidum  ad  faporem  ,  ad  quartam  fere 
partem  ,  potthac  acidiores  deftillant  dii3e  quartae  partes  ,  qux  accci  fub 
nomine  dettillati  colliguntur;  in  fundo  vero  vafis  quarta  ultima  relui- 
qukur  portio  acerritna  ,  non  nili  vehementi  fatis  ignc  afceudens  (/). 
Cum  ergo  operationem  illam.  leni  igne  Bonrhaitom  inftkuerit  ,  aceti 
pirtes  debiliores  tantum  evectx  in  alctim  funt ,  phlegmati  peimiftje,  re- 
lictis  acrionbus.  Fuic  itaque  acidum  plumbum  folvens  ipfo  aceto  debi- 
iius.  Et  hoc  tamen  furlecic  folvendo  ilti  metallo  ?  Ccrce  merito  cum 
Boerhaavio  (g)  miramur  ,  a  leni  ;ideo  acido  corrodi  plumbum,  folvique, 
Att  quamquam  crudum  iftud  metallum  ab  acidis  vegetabJibus  haud  x- 
gre  folvatur,  atiamen  longe  facilius  iaem  £t ,  igne  d  prius  dettructum 
fuerit  plumbum,  live  ad  calcem  quamcunque  reda&um.  Ita  enim  p!um- 
bu  n  uitum  ,  minium  ,  nmlto  facdius  ,  omnium  vcro  facillime  lithargy- 
rium  ab  acido  folvitur  (  h ).  Docet  hoc ,  ficchari  fuurni  ex  lithargy- 
iio,  nec  minus  emplaftorum  ,'  quae  iuhargyrium  ingrcdi'ur  ,  confectio, 
quibus  quippe  parandis  qui  operam  navant,  acetum  fxpe  adfundunt  , 
quo  folvitur  illud  &  oleo  iubigicur.  Tanta  enim  acidi  in  plumbum  vis 
elt  ,  tam  ardte  eidem  adhxret ,  ut  illud  hoc  folurum  v.,riis  rebus  ad- 
mifceri ,  &  mutari  innumeris  fere  modis  poitit  ;  id»quod  multiplicia  ,  quze 
Schrxdcrus  (i)  recenfet  ,   faturnina  pracparata    fatis   fuperque  oltendunt, 

§.     XXXVIII. 

Adoaret  jam  ex  dicftis ,  triplicis  efFe  generis  ,  quae  plumbum  folvunr, 
menttru  t :  olca  puta  vegctabilia  prefla  ,  paratum  ex  alcali  fixo  lixivium, 
&  acida  prxcipue  vegetabilia.  Videamus  jam  ,  utrum  huiufmodi  d*ntur 
in  corpore  nottto  mentirua  ,  quibus  plumbum  folvi  poliit  ingeftum.  Ad 
primum  ,  o!ea  ni-mirum  pretfa  vegetabilia,  quod  adtinet ,  non  e(t  quod 
iis  immorcmur.  Verum  quidem  ett ,  olcofa  varia  vegetabilia  &  olea  ex 
iilis  exprclfi  haud  infrequenter  adfumi  ;  fed  aeque  ccrtnm  eft,  eadem 
a  faliva  ,  liquido  gaftrico  ,  bilc  ,  pancreatico  fucco  &  inceltinali  immutarl. 
Dividuntur  enim  ,  feparancur  ab  invicem  oleofae  adfumtx  partes,  inter- 
ponuntur  illis  admifti  di&i  humores  ,  alixque  ingeftorum  p<irtes  ,  aquo- 
fx  ptxfercim,  quibufcum  in  emulfum  abeunt  chylum  coufticuens  (  h  ). 
iseque  ergo  in  ea   fubftantia  ingelta  remanent   oleofa  ,    qux  ad    plum- 

butn 

( f)  P.    i.  tom.  2.   proc.    ^r. 
(O    T.  2.  p.    }.  proc     1 7 r. 

(h.)  Acctum  lithargyrium  inter  plumbi  calces    facillime  folvere ,  Ueutnann:u  te- 
ftatur  in   prael.    crum.   p.  <;.    cnp.    2g. 

(i)  Thefaiwr.    pharmacolo^ic.   libr.    $.   cap.    tj.    &    19. 
(k)    Boerb.  elem.    chem.    com.   2.   [>.    i.  procefl".  1-. 


DE    COLICA     SATURNINA.  323 

bum    folvendum  apta  fit.    Notum  porro  ,   ignis   in  corpore  noflro  dcfi- 

ceie  vehemcntiam,    qua   plumbum    fundatur,    oleum  cbu!i  :at  (  / ).     Ab 

oleofis    ergo  partibus  in  corpore    noltro  rcperiundis   plumbum    hauftufll 

folvi  ncquit.    Num   vero  hoc  ibi  altcro  mcuftruo  fit  ,   tixivio  puta  ukali 

fixi?  cerie  minime.  Nullum  enim  aic.ili  fixum  vel  cum  alirrienfeis  ingerh 

vcl   in  fanguine   &   humonbus   noltris  generari ,    quilibet  &    falis    illius 

originem  &  horum   qualitatem  haud  ignorans  ,  fecile  perfptcit.    Naickur 

enim   fal  ille    folis ,    li    nitrum    excipias  fixum  ,    ex    vcgetabllibus    igne 

violento  combuUis  in  cincrcs.    Elt  igitur  fola   ignis  proles.  Nec  ufquam 

talis  in  animali,   vegetabili ,   vel  follili  materie  adparei  (rn).   Neque  cum 

alimentis  ,    qux    ex  vegetab:libus  &  animalibus  conftant ,   ingeri   potclr. 

Alt  quo  certius  hoc  cft,   co   minus  ,    in   fanguine  fa!em    ilium   adeife  , 

ftatuendum.    Sunt  enim  ,   cum  ipfe  fanguis ,  tum  omnes ,  qui   de  eo  fe- 

ccnuntur  ,  humores   blandac   indolis ,    &  manifelti   fali-s  ,    prseter    cum  , 

tjuo  cibi   condri  folent ,   expertes.     Verum  quidem  ,  fanguincm   fibi  re- 

lichim  diu  ,  abfque   novo  chylo  accedcnte,    ut  in  f.me,    &   valide ,    uti 

in   febribus,    motum  ,   quin  &   ferum    itagn-ans ,   nd    alcalinam    vergere 

acrimoniam  }  fed  tantumabeft,  ut  fixum  prxbeant  alcalinum   falem  ,   uc 

ne  volatilis  quidem  ,  in   ftatu  ifto  vel  alio  prseternaturali  ,  nedum   lano, 

indicium  prx.  fe  ferant   («).  Et  quid  eft,   quod  huic  re-i  diutius  immo- 

ramur,   cum  Chemise  haud   prorfus  ignaris  notum  fatis  fuperque  fit,  cx 

animalibus  nullum   falem   alcaiicum   fixum    parari    ne   igne  quidem   poife 

fortiori '{  tantum  abcft,   ut  eo,   qui  corpori  noftro  proprius    cft  ,    calore 

producatur.    Exul  iraque  e  corpore   noltro   alcali  fixum  eft.    Sed  adeftne 

acidum  '{  Cum  Sylvio    Itatuere  fi  liceret,    liqucrem  gaftricum  ,     &   cum 

tielmontio  ,   fuccum   pancrcatieum   acidse  cffe  indolis  ;   liaud  difficilis  prae- 

fentia  acidi  in  corpore  noftro  foret  demonftratu.    Scd  explofa  ,  curatiori 

reccntiorum    inqtiifitione  ,     ifta   fentencia    eft.    Nequc    enim   fmguincm ,■ 

reque  ferum   aeida  eife  ,   vel  acefcere  ,   unquam  obfervatum    fuit.     Unde' 

imlli,    qui   ex  fero  ( quod ,   Boerhaavio  (0)  auctorc ,    omnem  matericm, 

parte  rubra  excepta  ,    per  omnia  vafa    movendam  ,   continet  )    fecernun- 

tur,   humores  acidse  eifc  indolis  poffunt  ;    ergo    nec    ventrictili  &    pan- 

creatis    liquidum.    Docuit   potius     de    his    ultimis    fpecialis     obfervatio , 

blandos   eos  elTe  ,  ab  omni  aciditate  &  alcalefcentia  rcmotos ,  falivae  omni 

dote  fimiles  humores,    qui  fibi    commiili  in  lixivi    potius   falis   indolem 

nm- 

( /)  A d  plumbum  in  oleo  prciTo  folvcndum  vcgcttrili  ,  igne  ufus  eft  %otrbait* 
t  ■"«»•  fenfim  aucliori  ,  ufque  dum  plcmtiim  liquefieri  &  oleuni  ebullire  incer erit» 
"Vid.  torn.     2.   p.    3.    proc.   177. 

( m )   Ibid    p.    1.     tom.    2.   proc    12. 

(»)  Vid.  Bocrb.  c!cm.  chem.   lom.   2.   p.  2.  &  praecipue  proc.   n4. 

(O  Ibid- 

S   S      7, 


324  I    L    S     E    M     A    N    N,    . 

mutantur.  (p ).  Et  taiuum  abeft ,  ut  didi  ifti  humores  acidte  fint  na- 
turye  ,  uc  po.ius,  quas  hujus  func  iudohs  ,  adfumtis  infringendis  infer- 
vimr.  Ingetta  eni;n  innumera  acida ,  uc  frudus  horaei ,  aciduh  ,  cere- 
viike,  vina,  accta ,  liquore  fani  hominis  galtrico  &  pancreatico  (juvante 
faliva,  biie,  inteftinorum  liquido  &  ruuco  )  Lbiguncur  ica  ,  ut  in  intc- 
ftinis  omnis  plerumque  acida  fuperan  vis  lit.  ied  tamen  ti  vifcera  de- 
bilia  fint ,  &  lycfa  lit  horum  liquidorum  ,  ub  ac:dis  magna  copia  faepe 
ingettis,  quilitas,  acida  acrimonia  in  primis  viis  omnino  prxlto  elt. 
Argumento  funt  hypochondriaci ,  quarcanarii,  melancholici ,  feminse  hy- 
(tericae  ,  qui  omncs  modo  rudibus  laborant  acidis,-  modo  acidiifimam 
evomunt  pituitam,  recefque  fcpe  reddunt  acidum  redolcntes  (  q  ).  Novi 
ejufmodi  hypochondriacum  ,  qui  polt.acida,  vel  leviifime  acefcentia  , 
ingelta ,  rudibus  nunquam  non  torquebatur  aciciis ,  haud  prius  ccf- 
fantibus ,  quam  acidum  fepe  fortillimum  vomitu  rejeciiTet  ,  vcl  alvum 
depofuiifet  acidu.n,  vere  redolentem.  Memiui  item  ,  polt  aquarum  Pyr- 
montanarum  ufum,  eundem  tanto  acido  laboraiTe  ,  ut,  quanquam  folis 
jufculis  ex  aqua  &  ovis  paratis  nutriretur  ,  adeo  forie  tameu  vomitu 
rejeceric  acidum  ,  ut  dentes  inde  fenferit  hebetatos.  Argumento  hxc 
certe  eos  contra  infervium  ,  fi  qui  funt ,  qui  acidam  dari  in  noftro 
corpore  acrimoniam  dubitant.  Ncque  minus  iis  repugnant  ab  Hnjfmawio 
artndtata  (r),  quibus  acidam  acrimoniam  in  choicra  &  dyfemeria  la- 
bonntibus,  intantibus,  fenibufque  adeo  ftepe  acrem  reperiri ,  ut  veu- 
triculi  &  intelbnorum  tunicse  inde  adrodantur ,  certo  adfeverat.  Et 
quanqu  tm  rarius  ,  fortem  ejufmodi  acrimoniam  primas  obiidere  vias  , 
notetur;  obfervacu  tamen  haad  adeo  infrequcns  eft,  eos,  qui  digcltio- 
nis  &  concodionis  partibus  laborant  debilioribus  ,  poft  acida  vel  acef* 
centia  ingefta  ,  rudibus  vexari  acidum  manifcfto  fpirantibus.  \Terum 
enim  vero  nec  lxtis  folum  ,  quse  concoctioni  inferviunt  ,  partibus  ,  ftd 
&  rie  his  conftitutis  gaudentes  ,  maxime  fani  ,  acidum  utplurimum  iti 
primis  viis  recundunt.    In  imeftinis  quidem  fani   hominis  illud  frequeu- 

ter 

(p)    Vid.    GenerofifT.    de    Haller   prirr>.   lin.   phyfolog. 

(   q )    Vid.    Eojfmiumi  ciiiT.  de    morborum    orcu  &    caulfis   eorum    proximis. 

(v)  in  dilT.  jam  citata  §.  19.  Qjianta  ,  inquir ,  acrimonia  illa  cauftica  cft  ,  quae 
in  quibiiillim  hypochondriacis  in  cholerx  &  dyfenteriie  morbis  labordntibus  vifuur. 
Annon  infantum  lactin'ium  funefta  fymptomau  ,  ut  atroci.i  ventris  tormina  ,  ei  ilep- 
tict  convulfior.es,  acrimonix  fus  incunabula  reftrunt.  Monftrant  ii  feces  viridif- 
lima:  linteamina  corrodentes  ,  quarum  color  a  nulla  ulia  c.iufla  ,  quam  a  c-n-ltica 
acalo  cuni  bile  reouutQ  oritur.  ldem  ille  Hofftnaniftts  ,  in  di(T.  de  ftri  lactis  vii- 
tute  §.  ^.  cholerse  cauflara  fjepe  in  fucco  val.le  acido  ,  corrolivo,  cum  bilis  p..r- 
tibus  remixto  ,  politam  e!le,  contendit.  De  moibis  cx  hecatis  vicio  ab  eodem  tdita 
in  r iifTct tarione  $,  2f.  fc-nibus ,  inquic ,  frequens  ac  fam  liare  eft  ,  quod  omnia 
in  ipforum  ventriculo  coacefcant ,  rudus  acidi  cum  fda  &  anxiecafe  moleltiam  fa- 
cefli-nt,  ac  rodmtes  dolores  circa  praitordia  percipiantur ,  fccibu;.  albis  &  cuta 
difficyliate  fecedcnubu§. 


OE    COLICA    SATURNMNA.'  J3f 

ter   reperiri,  eqnidem  haud  adferueri.n  ,    quod  acidum  ibi  eflicacius  fub- 
igitur  ,    iu   ut  ibidem  omnis  ejtts  vis  fuperata  fit.    Aft   raro    tamen  ,  ut 
ad  mentem    Hoftnamu  loquar  ,   iine   acido  ventriculum  eife  (s),   &    rj- 
tio   f.iadet,  &  cxperientia   confirmat.    Nam  minus  elficacitcr  ,    quam  in 
inteltinis ,  acida  udfumta    in  ventriculo  fubiguntur  (t),    Qtiae  cum  iu 
fint  ,    ad  quan  itatem   &  frequcntiam  ,   qua  illa  ingcrutvur  ,    animum   (1 
adjiciamus ,  quid  vcro  magis  limile,  qiiin  certius   eft  ,     quam   ventricu- 
lum  maxime  fanorum  ,   dummodo   farcophagos  excip;as ,    acidum  quam 
frequentiifime    recondere.    Adnuil   his  experientia.    Teftutur    hac   de    re 
humor  acidus,   qucm    fani  jejuni  hQmines   toties  ructant  (u),   8c    acek 
cens  in  ventriculo  repleio    faepe  reperiundum  liquamcn  (v).    Cum  ergo 
acidi  in   primis   viis  piccfentia    haud   dubia  fit,    fieri   non   poteft ,    quiu 
forte   hauftum  ,   quod  cauifam   morbi  noftri  maxime  conttituit ,  lithargy- 
rium,   inter  plumbi  calces  acido  folutu  facillimum,    ab  codem  folvatur. 
In    hypochondriacis  aliifque   forti  admodum  acido  laborautibus,   id  fieri, 
ad  acidorum    plumbum  iolvendi    eificaciam   ( §.   XXXVII.;  ii   adtende- 
rimus  ,    minime  dubitandum   eft.    Sed   num   idem    de    fanis    hominibus 
ftatuendum  'i   Hinc  etiam  tanto  acido  gaudent ,    ut  plumbum  (iv)  folvt 
eo    poillt  i    In  omn.bus   quidem   rite  valentibus  ,    vcl  tn    eodem ,    omni 
tempore ,    adeo  forte  vel  copiofum    reperiri  acidum,   equidem   haud    ad- 
feruerim  ,•  alias  enim  ,  cum  ,  uti  infra  patefiet,    in  acitio  primarum  via- 
rum  cauifa  vis  plumbi  ingefti  nocivae   lateat,    omnes  ,    quorum    labores 
fupra  defcripiimus  ,   operarii ,  tempore   praTertim  nebulofo,    quo  faturni 
efRuvia  h.iurire  non  nequeunt ,  iltis  ,     qux  fupra    delineavimus ,    malis 
corripi    necelfe  foret ,   cui    tamen  expericntia   prorfus  contradicit.    Vero 
interim  maxime  fimile  videtur,   haud  ita   raro  fufficiens   plumbo  folven- 
do  in  fanorum  ventriculo  acidum   reperiri.    Varia  certe ,  ad    hanc   rem 
corroborandam  ,  ex  idiofyncraiia  corporum   &  diicta  nonnullorum  magis 
acida  ,  defumere  argumenta  polfemus,    vel  cafum  fingere  ,  metallurgum, 
poft  hautta  faturnjna  effluvia,  acefcentia  potu  vel  efca  ingerere  ,  (  quoi 
fsepe  fieri  vcro  utique   confentaneum   eft  )  quo  facto  exceptum  lithargy- 
rium  ,  ventriculi  calore  adjuvante  ,    folvi    neceife   fit.     Verum  ,    ne  con- 
jeduris  immorcmur  ,  ad   experientiam   rerugifle ,   (atius  duco ,   optimam 
rerum  magiitram  ;   qu^e    quippe  ,    fanos    in    ventriculo  forte   faris ,    quo 
plumbum  fcpe   folvatur,  acidum  recondere  ,    certo    commonitrat.    Per- 

hi- 

0)   Vid.    diiT.   de  feri  la&is  virtute  §.  J. 

(O  V;d.  illijHr.   de  Haller  prim.    lin.    phyfiolog.    §-    717. 

(«)  Prcno  prxfcrtim  thorace.    Vid.  Bocrbauv    inftit.   med.    §.   F8- 

(v)    Loco  fub.  n.   (  t)   citat.    §.  6}i. 

(tt)  Notandum  hic  ,  de  plumbo  loquentes  ab  acido  primarum  viirum  folven, 
do,  plumbum  ope  ignis  dcftrudum  nos  intelligerc  ,  &  iWcifJUC  iithargyiium  , 
quod  quippe  caulVam  morbi  noitri  ferc  efiicit. 

S  s     3 


326  I    L    S     E     M    A     N    N, 

hibent  hujus  rei  teftiinonium ,  quse,  quem  facpius  adpellav! ,  cel.  SpM- 
genbergius  diuturna  ,  quam  exercuic ,  praxi  nixus  mecum  communica- 
vit  :  fanos  nimirum,  qui  faturnina  eifluvia  huufctunt  ,  ikpe  petere  lec- 
tum  ,  nodlu  vero  expergefacles  faporem  dulcem  percipere  ,  naufeofum  , 
certum  ejus,  quem  explicavimus,  morbi  anteceiibrem.  Ad  hxc  certe  ad- 
tendens  de  ventace  nollri  adierti  facile  erit  convictus.  Qiiid  enim  fa- 
por  ille  pbjmbo  in  acido  foluto  proprius,  uliud  indicat ,  quam  fa- 
turnina  elfluvia   acido  quodam  vcntriculi  elfe   fuluta  '< 

§.     XXXIX. 

Patet  iam  ex  diclis  ,  dari  in  cornore  r.oftro ,  &  prxternaturali  &  {•<. 
r.o  ejus  ititu,  plumbum  fulvens  menttruum,-  &  quidem  unicum  ,  aci- 
dum  ptJta  in  primis  viis.  Notum  porr-o  ex  prolatis.  eit ,  iliud  non  ex 
funguine  cjufque  humoribus  originem  ducerc,  fed  &  ingcftis  acidis,  ab 
iliis  npn  fuperatis.  Cura  vero  victus  ratio  &  concoclionis  negutium , 
&  in  diverfis  fubjcciis  &  ia  eodem  individuo  ,  diverfo  temporc  ,  dirie- 
rant  ,•  facile  adparet,  vari.ire  neceifario  acidi  in  cor-pore  ,  quod  quau- 
titatem  &  qualitatei»  ,  praeftntiam  &  abfentiam.  Neque  itaque,  cum 
acidum  iftud  folum  plumbum  folvens  in  corpore  noftro  reperiundura 
mcnltruur»  fit,  in  omni  individuo  ,  qutn  in  eodem  ,  omni  tempore  ,  il- 
lud  folvetur ,  ied  folum,  acido  pricfente  ,  illo  vero  abfente  ,  in  fubftan- 
tia  hauftum  plumbum  remanebic.  Praetereaque  eo  p'us  plumbi  folvetur  , 
co  minus  in  fubftantia  relinquetur ,  quo  major  in  hoc  vel  i!lo  indivi- 
duo  acidi  adeit  quantitas  ,  quo  fortius  idem  ell ,  &  vice  verfa.  His  vero 
ita  rolitis-,  ad  fcopum  noftrum  ut  propius  accedamus  ,  duplex  nobis  , 
fub  qua  p'umbum  hauftum  nocerc ,  vimque  fuam  adltringentem  exfe- 
rere  potett,  confideranda  conditio  venit.  Cum  nempe  plumbum  ,  uti 
fupra  diclum  (  §.  XXXVI.  ),  in  primas  vias  delatum  ,  vel  iu  fubftan- 
tiam  relinquatur,  &  ita  immediate  ,  vi  quadam  mcchanica  ,  noceat ;  vel 
ab  humoribus  noitris  ibi  reperiundis  folvatur,  &  ica  mediute  ,  vi  acri 
chemica,  noxam  fblidis  inferat  ;  illud  vero  metallum  (x)  tunc  folum  a 
roltris  humoribus  ibi  folvatur,  acido  quando  paxticipant,  eo  vero  ab- 
fcnte  in  fubftantia  remaneat ;  facile  patet ,  plumbum  hauftum  ,  vel  in 
fubftantia  ubi  relinquitur  ,  five  per  fe,  nocere  ,  vel  tantum  acido  quan- 
do  folvitur  primarum  viarum,  vel  utraque  fub  conditione.  Atque  cx- 
indc  quaeftio  intelligetur  fupra  propofita,  ad  quam  folvcndam  nos  jam 
convertemus. 

§.  X  L. 


(x)  Non  crudum   nos  fubintelliyere ,    fcd  ad  lithargyrii    vd  calcis  formam    ore 
i&nis  ddtructum  ,   ex  fupra  not.  (,w  )  adnotatis  palam  erit. 


D  E     C  O  L  I  C  A     SATURNINA.  3*7 

§.     X  L. 

Plumbum  ,  calcis  quidcm  fnb  forma  vel  liihargyrii,  quo  de  nob's 
hic  fermo  eft  ,  hauftum  in  fubftantia  ,  per  fe ,  conftringendo ,  vcl  (1- 
mili  huic  nctione,  noxam  folidis  inferfe ,  cquidcm  minime  crcddeiim. 
j\arum  mihi  hocce  dubium  eft,  caulfim  quserenti ,  cur  metallurgi  plurn'- 
bum  didta  fub  forma  haurientes  raro  pulmonum  ,  frcquenter  ve  o  piac- 
gruvfbus  vcntriculi  &  intcltinorum  ,  inorbis  adficiantur.  Quara  rem 
ita  fefe  habcre  ,  Stockhnfm  teftatur  ,  cum  ejufmodi  operarios  vcl  decies 
intcftinorum  iftis,  quos  defcripfimus  ,  adfedlibus,  ilkcfis  tamcn  pulmo- 
nibus,  laboraife  ,  crcbra  expcrientia  ivxus  adfevcrat.  Si  vero  ,  unquam 
ex  aliqua ,  certe  cx  hac  obfcrvatione  manifefto  clucet,  plumWum  ifta 
fub  forma  h  mftum  per  fc  minimc  nocere.  Qtue  enim  caulfa  reddetur, 
contrarium  (I  ftatuamus  ,  quod  ejufmodi  plumbea  effluvia  ,  ab  opcra- 
riis  infpirata  ,  ventriculi  &  iiutftinorum  morbos  toties  pariant ,  pul- 
mones  tamen  relinquant  illaefos  ?  Num  forfan  cffluvia  ifta  in  ventricu- 
lum  facilius  &  majori  copia  dcferuntur,  quam  ih  pulmonesr'  Certe 
lioc  vcro  minime  fimile  eft.  Suadet  potius  vis  aeris  in  pulmoncs  irrueu- 
tis ,  effluvia  ifta  fecum  vehetuis  contrarium.  Docet  porro  ipfa  expe- 
rientia  ,  mineralium  effluvia  pulmones  facilius  ingredi,  quam  ventricu- 
lum.  Ita  cnim  ,  qui  cobalti ,  vcl  arfenicales ,  mineras  tradlant  ,  fre- 
quenter  pulmonum,  raro  vel  nunquam  ventriculi  morbis  laborant  (y)  i 
manifefto  indicio,  veneni  hujus  effluvia  pulmones  facilius ,  quam  ven- 
triculum  petcre.  Quid  igitur  obitac,  quin  plumbea  effluvia  eodem  mo- 
do  fcfe  habeant?  Certe  nihil.  Hxc  vero  cum  ita  lint  ,  qui  fit,  uc 
pulmones  a  plumbc-is  partibus  ,  ventriculum  &  iiueftina  Usdentibus  , 
haud  adnciaiuur  ?  Nura  forfan  minus  fenfibilis  illorum  tabrica  eft , 
-qiiam  ventriculi  &  inteftinorum  ?  Neque  hoc  phyfiologicis  refpondet 
obfervationibus.  Ad  pulmjncs  enim  quoi  adcinec  ,  aiperarhque  prsecipue 
arteriam  ,  &,  qux  ex  hujus  continuatione  oriuncur ,  bronchia  j  fabrica 
Conftant  valde  irritabili  ,  qu?c  ,  iltis  efHuviis,  per  fe  Ci  adeo  noxij  edeiu, 
non  polfer ,  quin  maxime  adficeretur.  Et  ad  ipfa.m  po.ro  puim  uium 
li  adcendamus  fubftantiam  cellulofam  ,  &  vdC^.  quidem  ,  quibus  illa  In- 
tertexta  eft  ,  minima,  fat:s  eopiofa;  plumbea  ifta  eru.ivia  per  fe  tanta 
noccndi ,  adftringendi  vi  Ci  gauderent  ,  quanta  illuc  delata  ea  creare  , 
neceife  foret  '<  Certe  longe  graviora  ,  quam  vcntriculo  infemnt  &  ince- 
ftinis.  Quanquam  enim  hyc  partes  nervis  multis  gaudeant,  iilqus  in- 
fignibus  ,  pylorum  ac  cardiam  cingeiuibus  &  nerveam  corrftituentibus 
membranam  ,  ideoque  fatis  fenliies  finc  ;  attamen  liquidum  &  mucus 
ventriculi  &  inteftinorum  ,  illis  jejunis  ,  acque  chymus  ,    iifdem  replctis, 

prs:- 

(>)  Yid.   llenckel   von  der  Jicrgfitcbt  und  Ruttenkat2e.  p.  176. 


328  ILSEMANN, 

prxfens ,  effluvia  faturnina  obvolvendo  ,  impedirent,  qno  minus  ifta 
his  tantam  ,  ac  puimonibus ,  inferre  noxam  poifent ,  qui  validis  adeo  prse- 
fidiis  h.iud  funt  muniti.  Pr?cter  mucum  enim  afperam  arteriam  intus  oh- 
linemem  ,  nil  eft  ,  quod  vi  plumbi  ,  per  fe  noxium  fi  efll-t,  ibi  poffet 
refiftere.  Sed  ingeniofa  fi&ionc  delecYans  objicere  forfan  quis  poffet ;  eam 
eife  muci  vel  liquidi  illius  glandularis  naturam  ,  ut  plumbum  illuc  dela- 
tum  abeo  immutetur,  ita ,  ut  noxiarri,  quam  poifideat ,  naturam  amittat. 
Aft  quantum  hxc  liquidi  illius  indoli  repugnant !  Eft  enim  illud  blandtc,  ne- 
que  alcalinre,  nequc  acidsc,  ex  fanguine  quia  oritur,  indolis,  necitaque  plum- 
bo  folvendo  iniinutandove  aptum.  Relinquuntur  potius  plumbi  effluvia 
pulmonibus  excepta  ,  ob  acidttm  ibi  deficiens ,  in  fubftantia.  Cum  ergo 
i(ta  effluvia  in  pulmones  facilius  &  majori  copia  ,  quam  in  ventriculum  , 
deferantur  ,  ibi  vero  non  immutentur,  ideoque,  per  fe  in  fubftantia  Ci 
noxia  elfent ,  &  ob  facile  laedendam  puJmonum  fabricam  &  ob  liquidi 
obvolvemis  minort.ni  quantitatem  ,  plus  illis  fxpiufque  nocere  ,  quam 
ventriculo  &  inteltii><s ,  d^beret  ,  quod  adeo  verum  non  clt ,  ut  ejus 
pocius  contrarium  obfervetur  >  f.icile  erit  pcrfpecftu  ,  plumbea  ifta  efilu- 
via  ,  Ci\je  plumbum  uftum  &  lirhaigyrium  ,  in  fubftantia  ,  vel  per  (e, 
nulla  vi  gaudere  venenata ,  sdftringente ,    vel  fimili. 

§.     X  L  I. 

Cum  vero  ifta  effluvia  duplici  tantum  corpori  noccre  pofTint  condi- 
tione  :  vel  in  fubftantia  quando  relinquuntur ,  vel  quando  foivuntur 
ab  acido  in  primis  viis  (  §.  39.);  priori  vero  modo  prolata  repugnents 
quid  fupeieft ,  quam  ,  ut  acido  in  primis  viis  przcfenti  ,  folventi  plum- 
bea  ifta  efHuvia  ,  cauifam  taniae  ,  quam  illa  exferunt,  noxac  folum  tri- 
buamus.  Perfuafi  eerte  hac  de  re  erimus  ,  ad  nocivam  plumbi  in  aci- 
dis  foluti  naturam  aivmum  adjecluri.  Pauco  enim  tantum  coque  leni 
cum  acirJo  conjunclum,  qued  cerulTae  fub  nomine  venit,  plumbum , 
infpiratione  duclum  in  pulmonem  ,  allhmata  creat  terribilia ,  infanabi- 
lia  fere ,  taudem  lethalia.  Idem  ore  receptum,  ac  deglutitum  cum  fa- 
liva  ,  pelfimos  creat  morbos  vifceribus  ,  languores  ,  dtbilitates,  riolores» 
oppreffiones  intolerabiles  tandemque  mortem.  Qivx  tetra  mala  quotidia- 
na ,  telte  Boerbaavio  (3)  videntur  apud  eos  maxime  ,  qui  plumbi  al- 
burn  conficiunt.  Acido  porro  intimius  foluto  plumbo  atquc  in  cryftal- 
)os  redacto,  faccharum  quod  dicunt  faturni ,  quanta  ,  adttringcndo  ,  fan- 
guinem  congulando  ,  noctndi  vis  eft  (fl)?  Laudent  ,  quibus  libet ,  & 
extollant  fatis  illius  plumbei  ,  &  magifterii  ejufdem  ,  in  extinguenda  li- 
bidine ,  fpiritus  (aturni  in  fudore  promovendo ,  nitri  faturnini ,  falis 
^pluaibi  volatilis   &  tinclurarum  variac  compufitionis  in    pulmonum  cete- 

rorum- 

(2)  Tom   II.  p.  3.  Proc.  171. 
{a)  lbidem  Proc.  171.  &  feq. 


DE    COLICA    SATURNINA  329 

rorumque  viferum  languore ,  aliorumve ,  qux  ex  plumbi  faccharo  con- 
ficiuntur,  prseparatorum  (b)  in  aliis  morbis  e  ffica  c  ia  pi  •,  tantum  tamen 
aberic ,  ut  tutam  Janandi  metho  lum  amantes  iis  fufTragentur ,  ut  potius 
Neinnauni  fubfcripturi  fententise  (int  ,  faccharum  faturni  omniaque  plum- 
bea  prscparnta  noxia  elfe,  quin  clandeftina  venena  ,  a  quorum  ufu  in- 
terno  prorfus  abftinendum  fic  (c).  Adnuunt  his  praeter  alios  complu- 
res  Goelqlius  (el)  8c  Hojfutannus  (e)  quorum  hic ,  lenta  ex  faccharo  fa- 
turni  p.iriti  ilta  deteftanda  vencna  ,  quvcpottJre  de  fttccejjion  audiunt , 
certo  fibi  habet  perfuufum.  Notatu  hanc  in  rem  digna  funt,  qusc ,  te- 
fte  Zellero  (f)  Hcucherut  de  Ernellio  enarrat.  Novit  ille  ,  inquit,  Che- 
micum  quendam  opcratorem  ,  qui  in  Bohemiae  confiniis  degentis  magna- 
tis  cujuldam  laborotorio  prscfuit,  ejufque  juffu  in  exaltandis  &  mode- 
randis  venenis  muitum  operse  confumfit  &  fudoris.  A  quo  non  femel 
intcTexit ,  ex  faccharo  faturni  cum  additione  volatilioris  cujufdam  cor- 
rolivi  parari  lentiilimum  poife  venenum.  Vidit  &  ipfe  Zellerm  lentorum 
ejufmodi  venenorum  quatuor  defcriptiones ,  quarum  quamlibet  faturnus 
ingieffus  ,  paucis  addtis  aliis  acribus  ,  in  exigua  tamen  dofi  ,  ita  ut  in 
quavis  faturnus  bafin  conftituerit.  Et,  quid  eft ,  quod  aliunde  ,  ad 
demonftrandam  fahs  plumbi  vel  faturni  in  acidis  foluti  noxam  ,  quse- 
ramus  argumenta,  nonne  ,  quae  a  vino  lithargyrio  mangonifato  obor- 
ta  damna  fuere  ,  fatis  fuperque  hac  de  re  teftantur  ?  Mirandum  certe 
paucam,  quam  vinum  iltud  continuit ,  Hthargyrii  foluti  portionem  ,  tan- 
ta  mala  creaffe.  Facla  enim,  fecundum  eam  ,  quam  Goekelius  (g)  tra- 
dit ,  adulterandi  methodum  ,  computatione  ,  menfura  ejufmodi  vini  Wur- 
tembergica  major,  quam  BgifhUus  (h)  fexaginta  quatuor  unciarum  se- 
ftimat  ,  vix  ac  ne  vix  quidem  femigranum  lithargyrii  continuit  foluti , 
unde  colledu  haud  adeo  difficile  eft ,  quam  exiguam  ,  ex  vino  haufto 
adulterato  segrotantes  ingeffuint  lithargyrii  quantitatem  acido  foluti. 
Neque  adeo  dubitandum  tft,  quin  plutnbo  acido  primarum  viarum  fo- 
luo  ,  qurc  meulluigis  noltris  faniliaria  funt ,  niula  ingentia ,  foli  de- 
beantur. 

$.    XLII. 

(b)  M'gnam  horum  Scbroeiterw  recenfct  copiam  in  Thefauro  fuo  Pharmacolo- 
gico  lib.  v  Cap.  14.  &  19. 

(c)  Prael.  Chem.  p.  2.  cap.  U.  edit.  Zimmerm.  p.  432.  &  cap.  1$.  p.  51?.  nec 
non  p.  s-  cap.  28.  ubi  omnia,  inquit ,  faturnina  clandeftina  funt  venena ,  &  •on- 
fiftit  ex  illis  la  poudre  de  fucceflion 

(d)  Gallicin.  pract  Dec  4.  Obf  2.  p.  697.  nec  non  Eph.  N.  C-  Dec.  j.  A.  4. 
Obf.  <o. 

(e)  D  (T  de  erroribus  circa  venena  vutgaribus  >  §.  }f. 

(f).  DifT.  de  noxa  vini  lithargyrio  mangonif  ti ,  nbi  ,  Heucberum  hsec  ,   in  difT.  dc 
Jflithridate,  fiftentt  ^rarfervationem  inncipis  ■  vencno  ,   enarrare ,   adferit. 
(/?)  Loco  jam  ckato,   not.  (d). 
(b)  Eph.  N.  C.  Dec    }.  A.  *    &  4. 

J)ijj>nt.  Medico-PraSt.  Tora.  III,  T  l 


33o  I    L    S    E    M     A    S   'X , 

§.     X  L  I  I. 

Atque  hoc  adfertum ,  quse  metallurgi  hauriurH: ,  plumbea  effluvia^ 
(plumbi  calces  fpeciatimque  lithargyrium  )  per  fe  in  fubftantia  quanda 
relinquuntur ,  haud  nocere  ,  fed  acido  demum  primarum  viarum  foluta , 
ea  quac  enarravimus  mala  creare,  tanto  pleniori  fiducia  admitti  debet , 
quo  facilius  ratio  inde  reddi  variorum  poteft  ,  quae ,  per  fe  ifta  effluvia 
noxia  fi  declaramus ,  explicari  omnino  nequeunt.  Ut  enim  exinde  per- 
fpicitur  ,  qua  de  re  metailurgi  ,  plumbi  effluvia  haurientes  ,  raro  pul- 
monum ,  frequenter  vero  faevis  adeo  ventriculi  morbis  laborent  &  in- 
teftinorum  ;  -fic  eodem  fumpto  ,  explicari  haud  segre  poteft,  cur  non 
omnes  fupra  defcripti  operarii ,  &  praecipue  feparatores  ,  cur  non  iidcm 
faepius ,  diro  illo,  quem  expofuiraus ,  morbo  adficiantur.  Veritati  enira 
muxime  accedit ,  quin  certum  eft  ,  eos  ,  &  pnecipue  fepaiatores  ,  lithar- 
gyrii  effluvia  ,  ob  furni  &  laboris  conditionem ,  quam  frequentiifime 
haurire.  Obtecto  qnippe  furno  feparatrici  ( vid.  §.  8-  )  ope  operculi , 
altero  ejus  <orificio  majori  ex  parte  claufo  ,  altero  minori,  per  quod  li- 
thargyrium  educitur  ,  aperto ,  fieri  nequit,  quin  ex  hoc  maxtma  pars 
iithargyrii  vi  follium  abrepti  expellatur ,  &  tempeftate  praefertim  adver- 
fa  fumi  &  effluviorum  per  caminum  exitum  impediente  ,  ori  &  naribus 
lithargyrium  educentium  perpetuo  occurrat;  iftud  praefertim  ,  coram  quo 
hi  verfantur  ,  foramen  ita  pofitum  cum  fit ,  ut  fumus  inde  erudans  fa-' 
ciem  petat  operariorum.  Quse  quantum  experientiae  refpondeant ,  co!- 
ligere  ex  fupra  dittis  (  $.  30.)  licet,  ubi  fudore  operariorum  iitorum 
faciem  fqualere  diximus ,  qui  linteo  abfterfus  flavum  exhibet  colorem  , 
a  lithargyrii  poiline  ei  admifto  oriundum.  Qui  igitur  fieri  poteft  ,  quii? 
pollen  iftud  faciem  adtingens  ore  &  naribus  excipiatur?  Q*ji  porro  im- 
pedire  in  repurgandis  furnis  occupati  qu:unt,  quo  minus  &  lithargyrii 
tfurnorum  lateribus  adhaerentem  ,  quern  devertunt,  pollinem  &  molyb- 
xixnx  fornacum  pulvcrem  ,  eve!!endo  eam,  excitatum  perfsepe  hauriant?' 
Certe  neutro  horum  laborum  fumum  iftum  plumbi  vel  pulvcrcm  quiu 
majori  minorive  copia  hauriant ,  poflunt  praccavere.  Quod  cum  ita 
fit ,  qui  fit ,  ut  operarii  illis  hauftis,'non  femper  lsedantur  ?  Per  fe  ccrte 
fi  noxia  elfent ,  nemo,  tempcftate  prxfertim  fumi  e  camino  egreffui  ad- 
verfa  ,  eorum  illaefus  domum  reverfutus  foret ,  quod  tamen  ,  tantum 
abcft ,  ut  fiat,  ut  potius  inter  operarios  iftos  inveniantur ,  qui  Vel  nun- 
quam  morbo  noftro ,  vel  raro  admodum ,  &  minUs  vehementer,  fue- 
rint  correpti.  Eo  vero  fi  nitimur  adferto,  plumbea  ifta  effluvia  ingefta, 
acido  tantum  quando  folvuntnr  primarum  viarum ,  tantam  vim  exferere 
nocivam,  harc  res  explicatu  difficilis  non  eft.  Cum  enim  ex  fupra  (§.  29.  ) 
di&is  patcat,  ncque  in  omni ,  neque  in  codem  individuo  omni  tempo- 
kg p  acidum  adefle,  cjuo  plumbum  folvatur  exceptum  ;  facile  elucet ,  non 

omnU 


DE    COLICA    SATURNINA.  331 

©tfmibus ,  neque  iifdem  omni  t«mpore  ,  haufta  faturni  effluvia  noce-c 
potfe.  Ratio  d  mum  reddi ,  r.oftro  adferro  fi  nitareur ,  potcft  ,  cur  mc- 
(allurgi ,  qui  purum  in  fnbft.intta  h.iuferunt  lithnrgyrium  ncido  dcfti-* 
tutum  ,  iildem  fymptomarbus  adfichntur ,  ac  ii,  qui  plumbum  ifhid 
femivitreficlum  in  vino  ingefferunt  folurum.  Haud  inepte  enim  inde 
concluditur,  vel  lithargyrium  in  fubftuuia,  per  fe  ,  eadem  vi  gaudere 
nociva,  vel  acidum  in  corpore  fldctfe,  qun  iilud  folvaiur  ,  reddatur 
noxium.  Cum  ver<>  priori  fupra  (§.40.)  dicta  contradicant  ,  pofteriori 
vero  adnuant  ,  facile  patet  5  acido  primarum  viarum  capflam  effe  tri- 
buendam,  cur  metallurgi  tantis  cur  illi  lifdem  ,  quae  a  vino  adulterato 
oborta  fuere ,  mahs  corripiamur. 

$.     X  L  I  I  t 

Atque  hsec  hmt ,    quae   in  Hojpnamti  fentcntiam    (  §    36.  )   rrre  cfedtf- 
xerunt  ,    plumbi  effluvia,   ab  acido    quia  foivuntur   primaium   viarum  , 
tanta  mala   producere.    Videamus  jam  ,    quomodo  plumbum  in  acidis  fo- 
lutum  vim  fuam  exferat ,  &  quicnam  fit  adio  ejus  in  corpus  hnmanum. 
Duplex  potiflimum  ,  auctores  fi  confulamuS  ,  faturni  in  acidis  foluti  vis 
eft.     Prima  eaque  pncciprua  in    adftringendis    folidis    vel  contrahendis  , 
confiftit   (a).    Adftiingentia  dicuntur,    quze    folidorum    contractditaterrt 
augent,    vel  quse  faciunt ,    ut  illa  majori  nifu  ad  fe  accedant   (b).    No- 
<etu  hanc  in  rem  digna  funt^    quse  Cel.  de  Gorter  de  adftringentium  dif- 
fcreritia  tradidit  :    in  his,  inqnit ,   non  requiritur,  -Ut  habeant  vim  ,  qua 
iaJant,   ut  fibrae  motu  vitali  magis  ogitentur ,   cum  qusedam  eorum  cum 
adftrictione  potius  videantur  minuere  morum.     Quare  ca  ,    quse  motum 
fimul  atigent  &  calorem  ,  fatius  eiit,    roborantia  vocare  (c).    Ad  quod- 
nam   horum  gcnus   plumbum  in  acidis  (olutum  pertincat ,   ufus  ejus  at- 
que  erfe&us   faris  edocet.    Adrubetur  illud  ,    ab  iis  ,   qui  ejus  ufum  dea- 
mant,  in  haemoptyfi  ,   menfium  n.mio  fluxu ,  in   fudore  nimio ,    diabe- 
te ,   gonorrhaea  ,   &   quibufcunque  hicmorrh  igirs  aut  humorum  fecretio- 
nibus  nimiis  (e).    Siftit  ergo  mo'us  nimios  ,  minuit  eofdem  ;    &   igitur 
*d  mere  adftringentia  ,   qusc  motum  vitalem  minuunt ,  pertinet.    Alrrra 
plumbi  vis    in  eo    confiftit ,    ut  h'imores  noftros  coagulet  (/).     Exfcric 
vero  eandem  duplici  modo  ,   &  pnmo  quidim  mediate  ,  vis  ope  adftrin- 
gentis.     Auget  enim  hac   vi  plumbum   vafis  adplicarum  corum   contracli- 
litatem  ,    minuit    morum   eorum    &  diametrum  ,    quo  ficri  videtur,    ut 
humores ,    per  ea  ciruilantcs,    lemius    moveantur  ,    &,    minus  fpatlurri 
iubire  coacli,    compingantur ,    ac  fluidiifima  exprimantur;  indeque  len- 

T  t     2  tor 

■(a)  Vid    Sorftav,   El.  Chem.  P    j    Tom.  2.  Proc    17J   Ufui. 

(b)  De  Gorter  mcdic.  c  mpend.  Tracl.   57.  §    1. 

(c)  Jbid. 

(f     Vid    Scfiroedtr.  Thif.ur    pharmncolog.  liHr.  3    car>    13.   &  19. 
</)  Eoerb*v.  Elem.  Uicm.  Tom.  1.  P.  }.  frec.  »72.  &  17).  Ufus. 


33*  I    L    S    E    M    A    N    N,' 

tor  oriatur  &  coagulum.  Eandem  vero  coagulantem  vim  plumbum  & 
immediate  exferit ,  nullo  folidorum  adjumento  ;  ita ,  ut  liquidis  noftris 
•  admiftum  ea  protinus  coagulet  (g).  Originem  ex  hac  duplici  plumbi 
vi ,  coagulante  &  adftringcntc  ,  ceterae  ducunt,  quae  ei  tribuuntur ,  re- 
frigerandi ,  obftruendi  &  exficcandi  virtutes.  Vi  enim  plumbi  adftrin- 
gente  laxitas  aufertur  in  vafis  minimis ,  minuitur  ibi  motus  humorum  , 
qui  in  iifdem  jam  tardior  eft  (h),  &  acccdente  vi  plumbi  coagulante, 
incraflantur  humores ,  ftagnant  in  extremis  vafculis ,  &  oritur  frigus  (*)• 
Pari  fere  modo  eadem  duplici  ex  vi  ,  adftringente  &  coagulante ,  obftru- 
ctiones  oriri ,  cuivis  facile  erit  perfpedlu.  Obftruuntur  porro  ,  vi  plum- 
bi  coagulante ,  vafa  minima  exhalantia ,  clauduntur  eadem  acque  ae  fe- 
cretoria,  vi  ejus  adftringente  (kj)  ,  nafcitut  inde  defectus  liquidi  folida 
irrorantis :  ex  quibus  utique  ficcitas  ut  oriatur ,  necefle  eft.  Patet  ita- 
que,  ex  duplici  ifta  fatumi  efficacia ,  ceteras,  quae  ei  tribuuntur ,  vir- 
tutes  enafci.  Reftac,  ut  ex  iis  morbi  noftri  &  fymptomatum  rationero 
reddamps, 

§.     X  L  I  V. 

Primum  ,  quod  plumbum  hauftum  interdum  producit ,  fymptoma 
cardialgia  elTe  videtur  ,  ipfum  morbum  prsecedens.  Exceptum  enim  ,  ac 
dcglutitum  lithargyrium  ,  ab  acido  ventriculi  folutum,  pylorum  acque  ac 
cardiam ,  orificia  ventriculi,  ob  nerveos  ramos,  qui  ea  cingunt ,  admo- 
dum  fenfilia,  conftringit.  Quo  fa&o ,  inclufus  aer  ibi  elafticus  extendet 
ventriculum  ,  &  dolorem  ejus  vel  cardialgiam  producet ;  quam,  ob  re- 
tenta,  ventriculo  praefertim  repleto  ,  ingefta ,  acrefa&a,  vel  ob  vifcidum, 
a  veneni  vi  coagulante  obortum,  ventriculum  irritantia ,  naufea  fequi 
uon  nequit  &  vomitus.  Sed  non  femper  venenum  ita  graviter  frcdit 
ventriculum.  Subit  eundem  haud  raro,  fine  graviori  noxa  ,  eamque  pru 
mum  in  inteftinis  exferit.  Illuc  enim  delatum  eadem  conftringit ,  minuit 
motum  periftalticum  ,  vafcula  claudit ,  quae  mucum  &  liquidum  intefti- 
nale  fundunt,  fecretoria,  liquidaque  coagulat;  unde  chymi  &  chyli  tol- 
litur  fluiditas  in  tenuibus ,  & ,  reforpto  ibi  chylo  ,  in  craffis  fecum  na- 
fcitur  vifciditas  ,  ficcitas  ,*  ex  quibus  ,  accedente  ,  ope  vis  plumbi  adftriu- 
gentis  ,  mo.tus  periftaltici ,  ad  feces  promovendas  neceflarii ,  imminutio- 
ne,  fummam  oriri  necelfe  eft  alvi  obftru&ionem ;  in  qua  haud  ineptc 
ipfum  morbum ,  ftrictiori  fenfu  Stockiifiia  pofuit.  Qui  enim ,  paullo  la- 
tiori  fenfu  morbum,  colicam  puta,  efficit,  dolor  intcftinorum,  exilla, 
non  ex  veneno ,  ducere  videtur  origiqem,    Venenum  enim  non  ea  acri 

vi 

(g)  Tbid.  ncc  non  ejufdem  libr.  de  virib.  medicam.    fub  titulo:  de  coagulantibus, 
(Jb)  Vid.  GenerofifiTimi    de  Hallcr  prim.  Iin.  phyfiolog.  §    i;j. 
(  i )  Vid.   Bnerbav.   aphorifm.    de  cognofcendis  &  curandis  morbis ,   de  febrib.  in 
gen.    &   frigor.  febril. 
(.  *)„Vi<i.  dc  Gorttr  Medicin.  comp.  p.  zat.  de  robore  cpntraflilitatis  majore  j.  J. 


DE    COLICA     SATURNINA.  331 

vT  gaudere  ,  qua  dolorem  creet,  ex  eo  patet,  quod  obftrudtionem  faepe 
diu  ferant ,  finedolore,  acgri.  Quo  vero  modo  ille  ex  obftnjclione  crce- 
tur,  facile  adparebit.  Obftruda  nimirum  alvo ,  a&r  inclufus  ,  vi  fua 
elaftica  fefc  expandens ,  diftendit  inteltina ,  haec  vero ,  a  veneni  vi  va- 
lide  contracla  ,  renituntur;  unde  maximam  ©riri  membranarum  tenfio- 
nem  opportct.  Obferatis  porro  inteftinis  excernenda  diu  retenta  acria 
fiunt  (/),  irritantque  nerveam  membranam  i  ex  qua  duplici  caufTa  dolor 
oriri  non  nequit  atrociflimus.  Atque  hic  junctus  cum  obftrucliciie  ipfum 
morbum  ,  eo  ,  quo  nos  illum  fumfimus,  fenfu ,  colicam  puta,  efricit ; 
ex  quo,  vel  ex  caufTa ,  morbi  vcl  ex  aliis  fymptomatibus  ,  cetera  lym- 
ptomata  fuam  ducunt  originem  (w).  Videamus  primo,  quomodo  ex 
moibo  alia  mala  enafcamur, 

§.     X  L  V. 

Ipfe  morbus  anfam  aliis  fymptomatibus  pr?ebet,  tam  ftatus  ope ,  qui 
in  eo  lsefus  efl ,  folidorum,  quam  fluidorum.  Ad  illum  quod  adtinec, 
folida  vel  inteftina ,  noftro  in  morbo  ,  cum  fumma  contra&ione  (ive 
fpafmo,  tum  magno  laborant  dolore.  Ad  fluida  vero  fi  refpiciamus, 
vifcida  adeft ,  quam  venenum  prsecipue  produxit,  cacochymia;  &  acris, 
ad  putredinem  ver«ens,  ex  diu ,  durante  obltructione ,  retentis  humori- 
bus  oriunda.  Solidorum  ille ,  ad  quem  primum  animum  adjiciemus  , 
ftatus  alia  ,  in  aliis  partibus,  fymptomata  parit,  ope  confenfus.  Ori- 
ginem.  inde  ducere  ,  quse,  veneno  jam  ad  inteflina  delato  ,  morbo  fcfe 
adfociat ,  cardialgiam  ,  quilibet  ventriculi^&  inteftinorum  continuum  , 
ope  membranarum,  nexum  haud  ignorans  facile  perfpicit.  Ncc  minus, 
eundem  ortum  habere  ,  quse  dolores  &  fpafmum  five  convulfionem  ven- 
triculi  &  inteftinorum  comitantur ,  lipothymias,  vertigines  ,  morbum 
comitialem ,  althma ,  palpitationem  cordis  (n)  aliaque ,  quivis  facile 
concedet,  qui ,  ab  acri  acido  ,  vel  vermibus  ,  inteftina  infantum  irritan- 
tibus  ,  convulfiones  ;  &  in  adultis  fenfibilibus ,  a  terrore,  vulnere  aliif. 
que  caufis  levioribus  ,  haec  omnia  produci ,  haud  prorfus  nefcit.  Sed 
qum  etiam  artuum  convulfioues  &  dolores ,  colicac  fupervenicntes ,  al- 

tern-un- 

(  /)  Eoque  acriora  redduntur,  quo  diutius  obftructio  durat ,  eoque  magis  irritant 
nerveam  membranam ;  unde  ratio  adparet ,  cur,  uti  fupra  ($.  22.  n.  $.  )  di&um  do. 
lor  eo  gravior  fit ,  quo  tardior  obftrudtionem  infequitur. 

( m )  Symptomata  vel  ex  morbo ,  vel  ex  caufia  ejus  ,  vel  ex  aliis  fymptomati- 
bus  provenire  ,  docet  Pathologia.  Vid.  Eoerbav.  Inft.  med.  $.  8^i.  Eft  quidem  qusa 
&  ibi  traditur ,  qunrta  quaedam  ab  illis  diverfa  origo  ,  a  caufiis  occafionalibus  oriun.. 
da  ,•  fed  hzec  ad  nos  ,   generalcm  morbi  hiftonam   tradentes  ,  nihil  adtinet. 

(«)  Diftinctam  qui  hoc  de  confenfu  cognitionem  appetit,  fub  III.  atque  Genero*. 
fifiimi  de  Halier  a  D,  Lnngbtms  defenfam  adcat  difiertationem ,  de  cenfcnfu  partiHtn 
curporis  humani. 

T  t    $ 


334  I    L    S     E    M    A    N     N, 

ternantes  ,  ex  confenfu  oriuntur  ?  Equidem  hac  de  re  hauddubito.  Quatr- 
tus  enim  ventriculi  &  inteftinorum  cum  artubus  fit ,  tum  nervoruna 
quam  vaforum  ope  ,  confenfus,  experientia  fatis  edocet.  Alterum  vafo- 
rum  puta ,  confenfum  arthritis  prsccipue  commonftrat ,  &  quidem  fu- 
bitanea  metaft.tlis  materise ,  quac  illam  creat  ,  morbifica?  ad  inteftina  & 
inde  iterum  ad  artus.  Notatu  hanc  in  rem  digna  Baglivii  (o)  verba 
funt  :  dolorem  inquit  ,  colicurn  vidimus  mutatum  in  arthriticum ,  & 
ccntra  dulores  arthriticos ,  per  fupervenientem  colicam  aut  diarrhoeam, 
lanatosj  &  alibi  (p)  :  multis  ,  ante  invafionem  paroxyfmi  podagrici  , 
furcrveniunt  do'ores  colici  j  quibus  evmefcentibus  ,  podagra  ftatim  ma- 
niteitauir.  I.egi  pOrro  hanc  in  rem  meretur  H.indugii  dilfertatio  (q)i 
ubi  ,  {pafmodicos  primarum  viarum  adf.ctus  ,  arthriticos  dolores  exci- 
tare ,  inter  alia  ,  duobus  jegris  commonftrat ;  qui ,  fpafmo  inteftinorum 
&  obftructione  atque  artuum  dolore  fepius  adfecti,  dato  purgante,  & 
ita  avocata  ab  artubus ,  quam  fpafmus  inteftinorum  cteaverat  (r),  hu- 
inorum  congeftione  ,  fanati  ftatim  fuere.  Unde  patet ,  q-iantus  fit ,  va- 
forum  ope,  inteftinis  cum  artubus  confenfus.  Sed  non  minor  eft  ,  qui 
nervojum  auxilio  fit.  Argumento  hu]us  rei  hyftericac  funt;  quae  ,  fpaf- 
mb  inteftinorum  &  ventriculi  correptx ,  brachia  atque  pedcs  ,  convulli- 
vo  quodam  motu  ,  huc  &  illuc  fepe  jactitant  (s);  nec  minus  vermi- 
Vjus  laborantes.  Novi  his  adfedtam  puellam  ,  qu?e#faepe  ex  improvifo 
epilepfia  corripiebatur  ,  cum  emprofthotono  ,  &  artuum  ,  brachiorum  prjc- 
-cipue,  intorfione.  Memini  porro  cafus,  ab  amico  relati ,  viri  cujuf- 
dam  antea  maxime  fani ,  agilifque ,  qui  fermonis  ufu  fubito.  deftitutus 
&  brachiorum  atque  pedum#ntoriione  correptus  fuit ;  quorum  fympto- 
rnatum  caufla  an  vermes  fuerint ,  equidem  nefcio;  eam  tamen  in  inte- 
ftinis  latuifle  adfectis ,  ex  eo  adparuit  j  quod  ,  quserentibus ,  qnid  pa- 
tiatur,  ventrem  indigitarit,  dolore  vel  fpafmo  fine  dubio  adfe&um, 
Sed  quemadmodum  inteftina  &  ventriculus  scgra  artus  in  confenfum  haud 

raro 

(o)  p.  66.  it.  p.  189.  192. 

(p)  p.   190. 

(  q )  De  fpafmodicis  quibufdam  adfectibus  ,  Chrift.  Mart.  Burcbardi  fub  prx&- 
dio  habitci. 

(  r  )  Nam  cum ,  ut  Handugii  verbis  utar  ( loc.  cit  $.  z\.  )  pars  fpifm^  ,  laborans 
fanguinem  non  rite  admittat,  necefie  eft  ,  ut  illa  portio ,  quac  hic  trjnlitum  noti 
invenit ,  aliorfum  ruat.  Atque  ita  per  confenfum  ,  ex  fpjfmo  inteftinorum  ,  humo- 
rum  ad  artus  congeftio ,   &  inde  extenfis  vafis  dolor  oriri  poteft. 

(  t)  Nervo-um  huncce  confenfum  explicit  III.  de  Hater,  in  difi"  fupra  cint.  de 
cnnfenfu  partium  corpor;s  humani  ,  §.  72.  Nervus,  inquit  ,  intercoft  ilis  communi- 
cut  ,  ut  nemo  ignorat ,  cum  nervis  brachii,  quos  quatum  ,  quincum  ,  fextum,  & 
feprimum  colli  pjr ,  primum  ]ue  &  alterum  dorfi  conftituunc  ;  quimob  rem  ficile 
intelligi  po'eft,  cur  \n  matahylterico  brachia  toties  convullivn  m  >tu  agitentur.  Ob 
funilem  .tum  artaftomofin  nervi  intercoftalis  cum  dw>bus  ultimis  n  ;rvis  lumbortm, 
fk  cum  nevviit  facris ,  qui  multum  o nnino  coiferunc  ,  ad  cunftituenduni  maximum 
»llu:n  ucrvum  ifciudicum  ,cpedes-lpdfniis  corri^iuntor. 


DE     COLIOA     SATURNINA.  33; 

raro  rapuint ;   ita  &  vicc  verfa  ,   his  adfe&is ,  illorum  f?epe  actio  ljcditur. 
Mirandum    ejufmodi    confenfus  etfe&um    Lanzoitius    (t)  enjrrat;    cum 
duorum  Rgrorura  mentionem  f.icit ,  qui  nmbo  ,    alter  poit  fortukam  pc- 
dis ,   alter  poft  manus,   lapfu  ortam  ,   diitorhonem  ,  vcrtigme,   treraore, 
naufea  &   vomitu  correpti  fuere  ;   quae  vero ,    membris  repofitis,   ftatim 
ceifarunt.    Patct  jam  ex  di&is  ,   quantus  fit  primarum   viarum  cum  ar- 
tubus   confenfus.    Neque  ergo  dubium  videtiir;    qui    colioe  noftra;  fae- 
pifTime  fuperveniunt,  artuum    dolores   &  convulfiones,  confcnfui ,    tam 
vaforum ,   quam  nervorum  ,   fuam  debere  originem.    Qua  de  re  equidem 
perfuafus  ex  eo    fum,    quod*  dato  vomitorio  &  purgante  dolor  artuum 
&  convulfio   utplurimum  celfant.     Sed  uti  artuum  convulfiones   &  dolo- 
res  ,   ita  &  alia   mala ,   fupra  §.  22.  enarrata ,   chronica ,   confenfui  par- 
tium  adfcribenda  funr.     Ita  cnim  ccccitatem  ex  confenfu  inteftinorum  cum 
oculis  ortam   eiTe  ,  vifus,    fublata   obltruclione  &   inteftinorum  fpafmo, 
reftitutio ,   in  illo  oegro ,   qui  curae  Cel.  Spangetibergii  traditus  fuit ,    &  iu 
alio   a  Nebelio  (u)  fanato  ,   commonftrat.     Addenda  his ,  quse  Langhau- 
Jio    tefte  (v)    apud  Morgagmmt  &  Michaelem  de  femiriis  relata  leguiuur 
hyftericis  ,   poft  vehemenum  colicum  dolorem  caecis.    Mirandus  certe  tara 
remotarum   partium  confenfus  !    Propiori  vero   ex  confenfu  du&um  he- 
paticum  conftringi ,   &  acccdente  fumma  inteftinorum  contra&ione ,    il- 
lum  ,   inter  tunicas  eorum  progredientem,  compnmcnte,   bilis  denegari ' 
efHuxum  ,  eam  retro   ad  fanguinem  urgeri ,   &  ita  icterum   nafci ,    faci- 
lius  erit  perfpcctu.     Sed  num  etiam  hydrops   anafarca  ex  confenfu  oriri 
poteft?   An  vcnae  in   extrema  ccllulofa ,   inteftinis  contractis ,  etiam  con- 
itringuntur  ?  An  ,  vifceribus,  ut  hepate  &  liene,   ob  confenfum  nervorum 
cum  inteftinis,   fpafmodice 'contractis ,    &  ita  impedito  per  has  fanguinis 
Ylo  ,    indsque  difKcili  humorum,   ab  arteriis  in   telam  cellulofam  de- 
pof*turum,   per  venas  rc/fluxu,   an  ,  inquam,   inde  aqua  oritur  inter  cu- 
tem  ?    Vero  id  fere  videtur  fim.ile  ;   quia  folo  fsepe  purgante  colicae  no- 
ftrae    accedentem    anafarcam   Cel.    Spangcnbergins    abftulit ;    id  quod  fieri 
haud   potuiffet  ,    Ci  ,   qui  alias  hydropem   creare  pryecipue  folet  ,    vifceris 
cujufdam  infarctus,   caufTa  illius  fuiffet.     Sed  hycc  acutiori  judicio  &  ttn- 
jori  experientia  inltructis  relicturus,   ad  alterum   morbi  ftatum  ,  fluido- 
rum  puta  laefam  indolem,   &,  quae  cx  illa  oriuntur ,  fymptomata  tranfeo, 
Confiftit  vero  ,    uti  fupra  dictum  ,    liquidorum  in  morbo  noftro  condi- 
tio ,    in  acri  cacochymia  ,   vifcidaque  ;  ex  quo  duplici  ftatu  febres ,  quae 
niorbo  fuperveniunt ,    &  jam  recenfita  mala  chronica  enafci ,  facile  ad- 

paret 

(  O  In  Eph.  Nat.  Cur.  Dec.  j.  An.  2.,  ni  fallor. 

(«)  Vid.  Epk.  N.  C.  Dec.  }.  A.  j.  obf.  71.  de  coecitate ,  alvi  ob(tru<flione  fu- 
blata,  fugaci. 

(v)  In  dilT.  de  confenfu  partium  corporis  humani»  $.99.  Morgagnmm  \n  epift. 
arvt.  18.  p  }io.  &  Micbdilem  Advlfb.  in  adt.  Nat.  Cur.  vol.  2.  f££  887-  ejufmodi 
-uius  exhibere  adferit. 


33<?  I    L    S    E"    M    X    N    N  ? 

pa.ret.  Obferatis  enim  inteftinis ,  retenta  bilis  aliique  humores  acres 
fiunt ,  ad  putrcdinem  vergunt ;  unde  fcbres  nafcuntur  biliofe ,  putridae. 
Craffi  porro  ,  a  veneni  vi  coagulante  ,  humores ,  &  chylus ,  ob  intefti- 
norum  &  vcntriculi  lxfam  ,  imminutam  ,  a&ionem  ,  male  praeparatus , 
vifcidus ,  quantis  obftructionibus  ,  inflammationibus  indeque  oriundis  fe- 
bribus  creandis  aptus  eft  !  Mirandum  certe  ,  pr?e  aliis  ,  inteftinorum 
inflamm  ttionem  haud  fcpius  morbo  illi  fefc  adjungere.  Difpofito  enim  , 
ob  cacochymiam  vifcidam  ,  fanguine  ad  inflammationem  ,  irritatis  a 
cnnffa  doioris  (humoribus  acribus)  inteftinis  ,  indeque  aucto  ad  illa 
fanguinis  adfluxu  i  &  impedito  denique  ,  ob  lpafmum  inteftinorum  # 
cmoris  per  vafa  eorum  circuitu  ;  ficri  fere  haud  pofle  videtur  ,  quin 
obftruantur  vafi  illorum  minima  &  inflammentur.  Sed  impedit  line  du- 
bio  ,  quo  minus  hoc  faepius  contingat  ,  vaforum  ,  qusc  inteftinorum 
tunicas  pcrrepunt  ,  multiplex  anaftomofis  ( rv ).  Gignitur  interim  in- 
terdum  inflammatio ,  in  abfceffum  fsepe  abitura.  Minuta  enim  arteria- 
rum  inteftinalium  ,  vi  veneni  valide  contractjrum  ,  tunicas  permean- 
tium  ,  diameter  eft.  Refolvi  ergo  ibi  femel  nata  obftructio  adeo  facile 
nequit ;  quid  igitur  mirum  ,  rumpi  vafa  obftructa  ,  vi  irruentis  fangui- 
nis  ,  atque  aff  ifis  per  foluta  vafa  ultima  liquidis  &  liquefacta  fimul  pin- 
guedihe ,  abfceifum  generari  (x)?  Sed  uti  ex  hac  cacochymra  vifcida 
inflammationes  atquc  febres  oriuntur ;  ita  &  varia  mala  chronica  ,  quse 
ex  confenfu  folidorum  jam  deduximus ,  originem  inde  ducunt.  Obftru- 
untur  enim  ab  humoribus  vifcidis  ,  vafa  minima  ,  in  artubus  ,  vifceri- 
bus  ,  ex  nervorum  confenfu  ,  cum  inteftinis  segris  ,  jam  languidis  ; 
unde  morbum  articularem  ,  icterum  ,  cachexiam  ,  hydropem  &  atro- 
phiam  oriri  ,  quivis  cauffas  horum  haud  ignorans  facile  concedet.  At- 
que  h-rc  fufficiant  de  fymptomatum  ex  morbo  origine ,  quibus  tantum 
tum  addimus  •,  quod  ortum  ex  eo  ,  &  quidem  e  cacochymia  vifcida  , 
indeque  fenfim  nata  vaforum  obftrudlione  ,  ducere  ea  videantur  ,  quse 
morbum  infequuntur  ,  jymotomata  ,  vel  quse ,  illo  jam  fublato  ,  tamen 
remanent.  Cum  contra  confenfui  folidorum  ea  adfcribenda  duxerim  ,  quae 
illum  comitantur ,  &  illo  fugato,  evanefcunt.  Unde  ratio  adparet ;  cur 
eadem  fymjjtomata  ex  diverfa  origine  deduxevimus. 

5.    X  L  V  I. 

Patebit  jam  ex  dictis  ,  ex  ipfo  morbo  ,  tam  ftuidoram  ,  quam  folidorurri 
ratione ,  pleraque,  quse  illum  &  comitantur  &  fequuntur  ,  fymptomata 
enafci.    Sed  annon  &  ipfa  cauffa  morbi ,   venenum  puta ,  anfam  illis  prse- 

bet 

(tv)  Vid.  GenerofifT.  de  Ualler  priw.  lin.  phyfiotog.  $•  710. 
(2)  Hanc  puris. .originem ,  iifden»  fcre  verbis  Langbanpns  indicat  in  difT.  III.  dc 
Uuiler  fub  prieiidio  defenfa  de  confcnfu  partium  corporis  humani.  §.  12. 


D  £     COLICA     SATURNINA.  337 

tct  OfhiodfS  ?  Procul  dubio.  Currt  enim  certum  fit ,  illud  ,  nifi  tempcfH\e 
e  priniis  removca:ur  viis ,  ad  fanguinem  dererri  (y)i  quis  ,  quxfb,  ad 
vires  cjus  (§.  43-  enarratas)  adtcndens  ,  dubitabit  &  iride  [ilefaque  , 
quse  ex  morbo  ,  tanquam  cautia  ,  derivavimus  ,  fyiBptomaia  cbonii  '( 
Non  elt  aucem  ,   quod  illa  lingulatim  indc  dcrivemus. 

§.     X  L  V  I  I. 

Aft  practer  morbum  ,4rjufque  caufTam  ,  &  iofa  fvmptomata,  uti  in 
aliis ,  ita  &  nollio  in  morbo ,  aliis  nalcendis  pra.bent  origincm.  £x  quo 
genere  eife  videtur  ,  qute  artuum  dolorem  ac  convulfioncm  fubfrquitur  : 
paralyfis ,  contraclura  ,  aridura.  Ad  prfrnam  cnim  qi.od  adtmet,  qute 
jaxa  dicitur  mufculi  immcfbilitas  ,  nullo  nixu  voTuntatrs  vel  vitse  fuperan- 
da  ,  origo  ejus  impeditus  liquidi  nervoil  in  mufciilum  influxus  e(t  [z]. 
Quam  caullam  producere  proxirrram  traduntur  :  doior  iugens  ,  diutur- 
nus  ,  &  quicquid  obltruendo  ,  cfjmprimendo ,  vel  conilringendo,  netvos 
toedit  («)•  Has  vero  o.nnes  cauilas ,  in  iis ,  qui  ex  colica  uoftra  para- 
Ivtici  evadunt ,  adeife ;  convulfio  artuum  &  doior  prsecedens ,  gravis , 
diuturnus  ,  fanguis  parabycicorum  vifcidus  (b)   inilammutorius ,    obftru- 

<5tiones 

(y)  Ad  finguin?m  ,  lithargyrium  def<rri  ,  &  m  fubftantia  ,  aut ,  fi  mavis  ,  pu!ve- 
Irls  fub  foi  tni ,  &  folutum  ,  experientia  cdocet.  De  pnori  Cel.  Spuni>enbergii{dbferV3m 
tione  certior  iactus  fu:n  ;  cum,  eos ,  qui  litharg\rium  ponder.mt,  illud  ipfam  copiofe 
cum  urina  r-ddere  ,  adfeverat.  De  akero  vcro  Cel.  D  Siemtns  { in  diiT.  Fr.  Uojjmanni 
fub  moderamine  evulgata  ,  de  rruullurgia  morbifeia  (§.  2$.)  prokta  teftantur  fequentia, 
Quod  litbarpyrii partes ,  inquit  ,  ex  ventrkulo  ad  iffum  fanguinem  dedttcantur ,  inttr 
aia  elncet  exinde ,"  nrhiaeorum ,  qui morbo metatfico  C!auj\ba'i  Iaborant ,  incocl*  ,  frx» 
via  dccet/ti  ti  aci ^tione  ,  ^  fujione ,  prabe.it  quautitatem  veri  phtntbi  i  (jitod  exre/atione 
111.  Vr*fidu babeo.  NovNm  certe  ex  his  difumerc  argumentum  licet ;  plumbum  abaudo 
primarum  viarum  vcre  folvi.  1'atet  enim  ex  jam  citatis;  folurum  fuiffe  in  urina  plnmburn. 
Jtlucet  porro  c\  fuprs  (§.  37.  acl  40.)  adfertis ;  ilkd  haud  foivi  a  noftris  humoribus, 
nifi acido  participant ,  cx  ingdlis  oriundo.  kt  doc:t  denjum  Chemia  &  Phvfiologia 
(§.  jam  cit.  );  acidum  iftud  ,  neque  in  fanguine  adefTe  rtecfero  ;  fed  tantum  in  primis 
viis.  Quid  ergo  ex  jam  adkfMtis  aliud  fcquirur  ,•  quam  nt  ratio  ,  cur  folutum  adpareat  in 
urina  plumbem  ,  acido  adfcribenda  fit  piimatuai  viarum ,  quo  iliud  iolvatur,  &  ita  ad 
fanguintm  defaratur.  Sed  hiec  obiter. 

(z)  Earri,  quam  indrcavimus  ,  non  vero ,  qua?  a  nonnullis  cum  Boerbaavio  (de 
cognofc  tk  cur.-nd.  morbis  (  §.  1058-)  additur  ,  impeditum  puta  liquidi  arteriofi  in 
mufculum  iiifluxum  ,  veram  Folamque  paTalyfis  Ct,uiTam  efte,  GenerofnT  de  tialler  edo- 
cet ,  rnprim.iin.  Phyiulog.  f  410. 

(a)  Vid.  Boerbaav.  de  cognofc.  &  corand.  morbis  $.  1060. 

{b)  Per  femtftre  paralyticum  Cel.  Spat/geubergim  obfervavit ,  cujus  e  vena  edixftus 
fangui^  nijiriim  ,  obfturum  ,  colorem  eXhibuit,  &  brevi  poft  crufta  obducla  fuit  fuva, 
ad  craflitiem  ftramiois ,  adeotenaci,   ut  baclllo  difumpi  vix  potuerit. 

Difput.  MeJko-Prutf.  Tom.  III.  V  v 


333  I    L     S     E     M     A     N     N  , 

ctiones  iti  vafis  artuum  ,  vcneni  vis  illuc  delati  adftringens  ,  fatis  fuper- 
que  commonftrant.  Neque  adco  mirum  eft  ,  in  illam  ex  morbo  noftro  ar- 
thriticos  perfepe  incidere.  Diximus  vero  fupra  ( §.  22.  n.  (<r)  ;  motum 
fxpe  folum  in  ifta  paralyfi  auferri ,  fenfum  vero  fxpe  remanere  •,  an  hu- 
jus  rei  furficientem  tradidit  rationem  Willifins  (c);  cum  paucos  &  li- 
gatos  pro  fenfu  fufficere  fpiritus,  ad  motum  vero  plurcs  &  quoad  expan- 
fiones  fuas  liberos  ac  expeditos  ,  requiri  adferit  ?  Impar  ,  fatcor  ,  judi- 
cio  meo  hxc  quxftio  eft  ,  ob  obfcuram  nimis  nervorum  aclionem.  Fa- 
cilius  patet ;  quomodo  paralyfi  mufculorum  ,  ^ntractura  artuum  junga- 
tur.  Quodfi  enim  alcer  artuum  mufculus,  in  quo  fupereft  quidam  lu 
quidi  nervei  introitus  ,  fpafmo  ,  ex  cauilis  fupra  adlatis  ,  adncitur,  aU 
tero  mufculo  antagonifta  jam  paralytico  i  facile  patet ,  in  eo  fitu  rema- 
nere  partem  ,  in  quem  mufculus  illum  redegit  fpafmo  correptus  ;  indeque 
contradhiram  partis  enafci.  Denegato  demum  omni  liquidi  nervoii ,  in 
membri  mufculos  ,  influxu  (d);  vel  &  obitructis  ,  a  fanguine  ,  ob  c.iuf- 
fiis  antea  adlatas ,  vifcido  ,  vaiis  minitnis,  nutrientibus  >  ariduram  par- 
tis  oriii  vel  maciem  ,    nemo  ibit  inficias. 

§.     X  L  V  I  I  I. 

Sufficiant  hxc  de  morbi  origine  &  fymptomatum.  Progrediamur  jam 
ad  illius  horumque  curationem.  Morbum  fanaturum  ca-uifas  ejus  corri- 
gere  medicina  jubet  eafque  &  raorbum  auferre.  Ad  eas  ,  qux  hic  fck 
confpectui  prxbent ,  colicx  noftrx  cauifas,  primo  veneuum  pertinet  plum- 
beum  ;  dein  ,  qux  ex  hujus  vi  orfuntur  ,  obitrudtionis  cauifx  :  chymi 
fecumque  vifciditJS  ,  horumve  ac  inteftinorum  ficcitas  ,  atque  fumma, 
contradtjo  ;  &  demum  doloris  cautfx  :  humores  acres  &  aerinclufus  ela- 
fticus  (  vid.  §.  44.  )    Horum  omnium  corredtionem  primo  quxramus. 

§.     X  L  I  X. 

Ipfum  venenum  ,  vel  plumbi  efHuvia  haufta  ,  ut  pleraque  venena,  ge- 
neracim  oleolis  corriguntur  &  mucilaginolis  ,  obvolventibus.  Sed  cum 
ea  ,  uti  fupra  (a  §.  36.  ad  42.  )  commonftrare  annifi  furaus ,  acido  pri- 
raarum  viarum  foluta  cife  ,  quando  morbum  producnnt ,  videantur  ;  fpe- 
ci  dem  magis  antaoida  opcm  promittunt  :  ut  magneiia,  nlcalina,  falia  ex 
herbis  combuftis ;  qux  tamen  imminente  inflammationis  metu  caute  adhi- 
benda  fint  ,  probeque  diluta.  Prxftabunt  his  aqux  medicatx  felter.mx  , 
qux  quidem  alcalinum  recondere  falem  dicuntur  ,    fed  dilutum ,    &  ,    ob 

alias 

(  c  )  In  oper.  cap.  de  paralvfi  p.  229. 

(  d  )  Kx  denegato  nervei  liquidi  influxu  mufcuJum  contabefere,  idem  a  nervo  dif- 
fedto  oriuncius  effcctus  edocet.    Yid.  111  de  Halier  prim.  li:i.  Phyliolog.  §.  $7/. 


DE     COLICA     SATURNINA.  339 

?.lias  admiftas  partes  ,    hnud  adco  curate  detegendas ,    mititfimx  atque  in- 
noxise  indolis  funt  (  e  ).    Quae  obftructioni  alvi  anfam  prxbent ,  rctento- 
rum   vifciditas  ,    (lccitas  ,    pneter  jam  didta  pofteriora  ,    falibus  corrigen- 
tur  fic  dictis  digeftivis  ,   &  vegetabilibus  incidemibus  ;    fcd  maxime  diluen- 
tibus.    Quze  ultima ,  ca'ide  data  ,   junctis  oleofis  ,    mucilaginolis ,    feminl- 
bus ,    herbis  ,   radicibus  ,   vel  animalibus  ;   ut  oornu  cervi  ,    althcre  radi- 
ce  ,    herbis  &  floribus  quinque  emoPicntibus ,   hordeo  ,   avenncea  farina  , 
aliifque,    inteltina  lubricabunt ,   fpafmum  tollent ,    hocque  facto,    aeri  ela- 
ftico  ,  antea  coercito  ,    majus  Ipatium  reddent  ,     &  acrcm  cacochymiam 
temperibunt ,    defendentque  inteltina  contra  illius   vim   irritantem  ;    hoc- 
que  modo  &  obltiuctionis  caufas  emcndabunt  &  doloris.    Iugeri  vero  hsec  , 
ad  tnedicae  artis  prxccpta  ,    partim  per  os ,     partim  ,    clyfterum  forma , 
per  anum  ,   poifunt ,    iifque  externe  adplicandu  remedi.i  addi :   ut  inunc- 
tiones  abdominis  ,    fomenta  ex  dict.s  emolliemibLS  &  aliis  ;    vel  balnea  ex 
his  aut  fola  aqua  dulci   (/)  parata  ,    infeflufque,    ad  relaxanda  convulfi 
intcltina.    Neque  demum  ope  hic  carere  vemcfectio  videtur  ;   cujus  vero 
ufum  ceterorumque  remediorum  felecftum  ,    a   viribus  segri  ,    &   reliqua 
finguli  corporis  difpoiitione  ,    conditioneque  ,    defumtse  indicationes  fpc- 
cialius  determinabunt. 

§.    L. 

Prxmitti  vero  in  hoc  morbo  ,    fi  unquam  in  ullo  ,    Vel  certe  jungi  eva- 
cuantibus  dicta  corrigentia  debent.    His  enim  negledtis ,   qux  adhibentur, 
purgantia  ,    prxcipuc  fortiora  ,    irritabunt  inteftina  ad  majorem  motum  , 
&  contractionem  ;   fed  fruftra ,    quia  fecum  &  inteftinorum  ficcitas  impe- 
dient  excretionem.  Augebunt  potius  fola  purgantia  fpafmum  iireftfnorum 
&  dolorem ,    humorumque  adfluxum  ,     atque  hanc  ob   rem  inflammatio- 
nis  inducent  periculum.    Exulent  itaque  omnia  evacuantia ,    drattica  pne- 
fertim  ,    fub  forma  pulveris  ,    vel  parco  vehiculo  dotata  ;    nifi  diluemia 
pnemifla  fint.    Confultius  erit,    (fpeciatim,    fi  non  prarmittere ,   fed  fta- 
tim  jungerc  corrigentia  evacuantibus  ,   morbi  conditio  fuadet )   purgantia 
dare  ,    muho  fluido  diluta  eaque  actu  calida  ;    ut  infufa  ,    decocta  ex  radi- 
cibus  rhabarbari  ,    polypodii ,    iridis  noftratis ,    foliis  fennae  ,    falibus  di- 
geftivis,    purgamibus  ,    &  falibus  amaris  ,    vel  alcalinis  ,    potiffimumque 
Lponaceis  ,   acuata  i    vel  ad  Stockhufii  confilium  :    decocta  ex  emollienti- 
bus  ,  laxantibus  ,   carminativis  ;   ficubus  pra.fertim ,   femine  carvi ,   nigel- 
]x  ,    anifi  ,   apii  ,   baccis  juniperi ,   lauri ,    parata  ,    inque  his  decoctis  ele- 
cluaria  folvere  purgantia   :     ut   diacarthami  ,   Indummajus,  caryocofti- 

V  v     2  num 

(e)  Vid.  Hojftnami.  dilT.    de  prarcipuis  medicatis  Germaniee  fontibus  &c.  $.  n, 
(/)  Vid.  Hojjtmmn.  dilT.  de  tidncorum  excellent.  Virt.  ex  aqua  dulci  §.  i  j. 


Ho  I    L    S    E    M    A    N    N , 

num  &c.  (g  ).  Addere  his ,  fuadet  idem  au&or  ,  extema  purgamia,  ut  un- 
guentum  Aregonis  ,  de  arthanita  ,  Agrippae  ,  cum  emo heiuibus  conjun- 
dta.  Pneterea  vero  &  clyfterum  purgantium  ufum  ,  non  fine  jure,  idem 
commendat  (  h  ).  Hi  enim  corrigeinibus  idoneis  utplurimum  magis  abun- 
dant ,  &  feces  egreifui  citius  adaptant ,  quam  purgatuia  per  os  ingefta. 
Jungere  interim  iilos  his  necelTe  erit ;  ut  totum  canalem  concoct>rium  ex- 
purgemus.  Scd  praeter  illa  ,  duplicis  generis  evacuantia  ,  &  tertium  l\epe 
requiri  ,  e netici  puta  ,  dolor  ventriculi ,  &,  quse  hunc  fequuncur,  nau- 
fea  &   vomitus  ipontaneus,  diificdis,  fatis  indicunt. 

§.     L  I. 

Correcto  &  folidorum  &  fluidorum  ftatu  ,  expulfis  ,  priorum  ope  re- 
mediorum  evacuantium  ,  morbi  cauifis  ,  quse  in  fluidis  h?erebant  ,  & 
veneno  fublato  ;  ut  laefam  inteftinorum  &  ventriculi  actionem  eo  cura- 
rius  rettituamus  ,  ad  folidorum  ftatum  animum  icerum  adjicere  juvabit. 
Docet  enim  medica  praxis ,  fpafmo  femel  correptam  partem  facile  in  eum, 
qnanquam  fublatus  antea  fuerit ,  rurfus  incidere.  Ad  hoc  igicur  in  morbo 
noftro  prsecavendum  ,  antifpafmodica  relaxantia  remedia  poft  morburn 
fublatum  continuare  confuknm  videtur.  Sed  Ci  fufpicio  fit  ,  imminutum 
a  veneno  motum  inteftinorum  periftalticum  eiTe  ,  vel  a  medicnmentis  in- 
tettina  deblicata  ;  medencis  folertia  jubec  ,  ut  horum  tonum  motumque 
rcfuxiac.  Opem  hac  in  re  diluentia  promittunt  ,  qux  (imul  roborant  : 
ut  aquse  martiales  ,  vina  medicata  ,  infufa  ,  decoeta  ,  ftomacmca  ,  car- 
minaciva  ,  ex  foeniculi  herba  ,  chamomillve  tloribus  ,  mentha  ,  corticibus 
aurantiorum  ,  cafcarilla  ,  china  ,  abkmhio  ;  quibus  addi  pro  re  naca  pof- 
funt  eifentiic  horum  vel  pulveres  ,  additis  ,  fi  frigidior  fit  arger  ,  &  aliis 
qux  magis  funt  aromatica.  Cibum  capiet  ?cger  concoctu  facilem  ,  lenicer 
aromaticum  ,  cum  potu  diluente  &  corroborante  ,  ac  nifi  ejus  res  an- 
gufta  domi  id  vetet ,  vectionem  adhibebit  in  curru  &  equo ;  qua:  ambo 
ad  roboranda  vifcera  maxiine  commcndantur, 

§.     L  I  I. 

His  ergo  morbus  cum  cauffis  fuis  onpugnabitur ,  quod  curatoria  indi- 
cacio  requirit.  Sed  incidunt  fiepe  fymptomata  ,  quae  prius  medelam  vel 
lenimen  quidem  requirunt  ,  quam  ipfum  morbum  eradicire  potfimus. 
Pertinent  huc  praecipue  febres  ,  illum  ficpe  comitautes  ( vid.  §.  22.) 
Quibus ,  quse  opponenda  remedia  generaliora  tint ,  nemini  erit  ignotum. 
Suadent  praecipue  medendi  regulx ,    vemefectionem  ,    nitrofa  ,   dduencia 

& 

(#")  Libell.  de  l\*h.  fum.  nox. 
(/;)  Libell.  jam  fope  cit. 


D  E     C  O  L  I  C  A     S  A  T  U  R  N  I  N  A.  3|i 

&  praecipue  acida.  Sed  fufpedta  horum  vis  in  hoc  morbo  ,  veneno  in 
primis  viis  adhuc  praefcnte  ,  ell ;  quantumvis  cgrcgius  eorum  ,  in  tcm- 
peranda  (ebrc  ,  refolvendo  fanguinis  lentore  ,  indeque  tiata  inftaramatfo» 
ne ,  nliis  lu.  Confuhius  ergo  vide;ur,  vel  ab  acidis  hic  penitus  abftii  e- 
rc,  vel  (i  omnino  adhibenda  liur  ,  leniflimis  tantutn  uti  ,  atque  vim  fe- 
bris  diluentibus  potius  ,  atque  laxantibus  ,  &  fmguiue  dctracto  ,  iufrin- 
gere.  Quae  practer  febres  morbo  CcCc  adfociant ,  ltpothymix  ,  convullio- 
ncs ,  deliria,  artuum  dolores  ,  ahaque  ,  quae  ex  confeufu  fclidorum  oriri 
diximus  ,  cum  ,  morbo  fublato  ,  utplurimum  celfent  ;  nuliam  ferc  pecu- 
iiarem  opcm  depofcunt.  Quodfi  veto  mitigarc  hxc  lymptomata  velimus, 
id  iis  ,  qu'<e  cauilas  doloris  inteltinornm  &  fpafmum  corrigere  diximus  , 
(§.  49.)  vel  aliis  huic  fini  aptis  ,  exceptis  tamen  opiaris  (i)  ,  commode 
fieri  poterit.  Pradtat  ceterum  caulfas  harum  ,  quam  primum  poteft  ,  au- 
ferre  &  fjmul  ipfum  morbum  :  quo  fublato  ,  haec  omnia  evanefcent ,  qu>e 
ipfum  moibum  principalcm  comitantur,   fymptomata. 

§.     L  I  I  I. 

Sed  remanent  poft  morbum  fublatum  ,  eumque  fequuntur  varia  ,  quin 
eadem  Ilepe  ,  quse  cum  comitancur,  iymptomata,  quorum  itaquc  cauifa 
non  in  ipfis  primis  viis  ,  fcd  in  aiiis  partibus  ,  a  moibo  vet  ejus  caufla 
varie  adfeclis  ,  delitefcit  ,  ut  jam  pro  pecutiaribus  morbis  habenda  (int. 
Pertinent  huc  artuum  dolorcs  ,  vel  morbus  articularis  ,  colicam  infequens, 
&  varia  alia  mala  chronica  ,  ut  icterus  ,  hydrops  ,  atrophia  ,•  qu?e  vel 
ex  cacochymia  vifcida  orta  funt ,  indeque  nata  in  partibus  obitructione  , 
vel  ex  veneni  ad  fanguinem  &  loca  adfe&a  delati  vi  coagulante  ,  adftrin- 
gente.  Ilxc  itaque  ,  fanaturus  has  cauifas  ,  oppugnabit  ;  diluet  fangui- 
nem  vifcidum  ,  indeque  ortas  obitructiones  reloivet  ,  opponet  vi  veneni 
coagulanti  eadem  ,  &  adltringenti  ejus  :  laxantia  ,  emollientia  interna  , 
externa  ,  jam  fupra  indicata  ,  atque  ipfi  veneno  expellendo  navabit  ope- 
ram  ;  id  quod  laxantibus  vel  purgancibus  per  epicrafin  fieri  poife  videtur, 
quin  etiam  diureticis.  Quae  vero  ad  quasvis  mala  adhibenda  fpecifica  fint, 
&  aptum  corpori  acgroto  eorum  feleclum  quivis  experrus  facilius  dijudica- 
bt,  quam  tradi  a  nobis  hic  pollit.  Supeiiiint  alia  polt  mbrbuno  fublatum 
iymptomata  ,  quse  ex  aliis  praegrelfis  ducere  originem  videntur  :  ut  , 
quac  artuum  dolores  &  convuliiones  infequitur ,  paralyfis,  contradura  , 
aridura.  Quorum  ad  primam  quod  adtinet ,  cum  hujus  caulfa  in  ht(;i 
tranfmiifione  liquidi  nervei  in  mufcuos  lateat ,  hxc  vcro  vel  in  lacfa  qua- 
licate  tiuidi  ipfius  ,  vel  in  nervearum  fibrarum  laefione  aliqua  ,  polita  elfe 
videatur  ;  requiritur  ,    ut  &  blandis  remediis  diluentibus  ,   adtenuantibus, 

V   v     3  ipfutn 

(  i  )  Minuunt  enim  motum  perifhlticum  ,  qui  in  hoc  morbo  jam  minus  fortior  eft. 


Jl 


942  I    L    S     E     M     A     N    N  , 

jpfum  liquidum  corrigere ,  fi  fieri  poteft ,  ftudeamus ,  ac  funguinem  novc» 
fecernendo  adiptemus ;  &  nervis  ipiis  languentibus  novum  robur  adda- 
mus.  Difticilior  quidem  praxis  hac  in  re  ,  quam  theoria  eft  •■,  opem  tamen 
promittunt ,  diuturnus  ufus  aquarum  medicatarum  ,  felteranarum  atque 
flmilium  ;  &  martialium  ;  nec  minus  Thermarum  ,  fotuum  &  balneorum 
cx  roborantibus ,  nervinis ;  ut  balnea  e  nido  formicarum  ,  fotus  partis 
in  corporibus  animalinm  vivorum  diifedlis ,  vel  recens  necatis  •,  fpirituofa 
nervina  cum  oleis  deftillatis  commifta  ,  &  fimilia.  Quibus  iifdem  remediis 
in  contraclura  utendum  erit  ,  *nd  reftituendam  mufculi  paralytici  ,  qui 
contracfto  antagunifta  eft  ,  a&ionem  :  ipfum  autem  mufculum  contra- 
dtum  relaxare  ftudebimus  fotu  vel  baineo.  Qute  dcmum  perfedam  para- 
lyiiu  infequi  folet  ,  aridura  ,  ex  denegnto  omni  influxu  liquidi  nervei  irt 
mufculos  ,  vel  &  ex  obftrudtis  vafis  minimis  nutrientibus  oriunda  ,  fi 
medelam  hujus  fperare  licec  ,  in  iiidem  ,  qux  ,  ad  paralylin  toliendam  » 
adtulimus ,    qirxrenda  erit. 

§.     L  I  V. 

Surnciant  hscc  de  morbi  noftri  curatione  prolata.  Quibus  ,  qui  multa  , 
quinplurima,  addenda  perfpicient ,  haud  mirentur  ,  cum  ipli  mihi ,  pra'- 
xin  artis  ineunti,  plurimx  ejus  reguls:  addifcendae  reftent ;  tantum  abeft, 
ut  illis  rite  aliis  tradendis  par  fim  explicandifquc.  Linquam  haec  potius 
seque  ac  dixtam  morbo  convenientem ,  cujus  jam  partem  fupra  adtigi , 
f.maturi  judicio  ;  illudque  tantum  addam  ,  disetam  ,  quo3d  potum  ,  di- 
luentem  ,  vegeubilem  ,  &  ,  C\  venenum  e  corpore  jam  eliminatum  fuerit, 
fubacidam  maximi  ufus  futuram  erfe ;  ad  corrigendam  ,  quse  in  morbo1 
noftro  maxime  adcft  ,  fanguinis  humorumque  vifciditateni. 

§.     L  V.     • 

Finem  operi  antequam  imponam  ,  pauca  quasdam  dc  praefervatione  ,  a 
tanto  morbo  ,  addere  liceat.  Abfolvi  vero  triplici  methodo  praefervatio 
videtur  :  ut  primo  caveamus  ,  ne  venenum  hauriatur  ;  deinde  ,  ut  cor- 
pus  muniamus  ,  ne  C\  forte  ingeratur  ,  eidem  noceat ,  vel  ea  certc  vite- 
mus ,  quse  illius  noxam  promovent ;  dcnique  C\  haufti  veneni  indicia  ob- 
ferventur  ,  ut  illud  tempeftive  c  corpore  eliminemus. 

§.     L  V  I. 

Ad  primum  finem  obtinendum ,  veneni  puta  ingeftionem  impcdien- 
d-um  ,    ut  oificinarum  &   caminorum  aptam  ,    quam  varii  autores  fua- 

dent 


D  E     C  O  L  I  C  A     S  A  T  U  R  N  T  N  A.  345 

dcnt  (  k  )   exftruclionem  ticeamus ;   fi  qux  unquam  remedia  ,   ccrte  muni- 
menta  naribus  &  ori   adplieata  ,  primum   obtinent  locum.   Pertincnt  huc 
velamiua   reticuhris   tex;urx  ,    qualia    catapetafmata    vcl    vcla    mulierwm 
eile    (bleiu  ;    vel  ad    meiuem   AgricoU  (/)  ,    veficc   laxx,    quas  illigare 
faciei  jubet ,   fed   telx  laxx,  fi  aliqua,  pauca  tamen  lithargyrii  effluvia 
exclufura  videntur.    Veficx  autem  facies  ,  vel  totum  caput  ,   li    ita   infe- 
ratur  ,    ut  acris   iutra  ea  contciui  nulla  cum  externo  comr.uinicatio  (it  ; 
brevi  ,    confuuuo  illo  aere  ,  larva  hxc  vel   quafi  calfis  ,    abjicienda  erit , 
lit  rcfpirare  poiiis.     Si  vero   (it  interni  illius  aeris  cum  externo  commer- 
cium,    vereor  ut  tegmen  ilhtd  ori  oppofitum  parvi  admodum  ,    ad    ex- 
pludendos ,  quos  vitare  volumus ,    vapores    mometui   fit.    Verum    quan- 
tivis  hxc    ufus  fint ,   prxfcrenda   tamen  illis  machina  videtur,  in  quam 
jdifputationis  ilj.   Prxfcs  ,    inter  varios  ,  quos    de  his  rebus   agitabamus  , 
fcrmoncs ,   incidit,    quae  fcquentem  in    modum  Ceie    habet.    Fiat  lamiua 
quxdam  ex  aurichalco  ,  (tanno,  bratftea  ferrea   (tanno  obducta ,   vel  alio 
ex  metalio,    concava;    tantx   magnitudinis ,    ut  os  ,    atquc  nafi  partem 
infcriorem  ,    tegcrc  large  poilit.    Exfcindatur  margo  hujus  lamiua?  atque 
curvetur  eum  in  modum,   ut  faciei  partibus  ,   circa  nafum  &   os  ,    ubi- 
que  curate  Cc[q  adplicct ,    manente  ,    inter  eam    &   ipfam    faciei    partem 
tcctam  ,   cavitate   idonea.    Subducatur  ifta  bractea  intus,   &  prxc'pue  in 
margine  ,   corio    vel  texto  alio  molliori  ,   ne  duriies   ejus  moleftiam  ad- 
ferat ;  utque  tanto  adcuratius  ejus   ambitus  ficiei  adplicari  p.nnt,  margo 
fubfarciatur.    Inftruatur   porro  eadem  lanvna  orific'o  rotundo  ,    diametri 
.pollice    paulo  minoris.    Foramini   huic  canalis  adnectatur  coriaceus  ,    in- 
duclus  anulis  metallicis,   vel  filo  metallico  in  modum   helicis  convolutr, 
quo  minus    concidat.    Canalis   ille  tantx    longitudinis  iit ,    ut    refledti  a 
facie   adtergum,    vel  &    ad  pedes ,    polftt.    Huuc    in  modum    j  aratuni 
.quafi   fcutum  ,    &  faciei    adplicatum  ,    ope  ligamentorum   firmari ,    cana- 
.lis  autem  coriaceus  reflcdti  poterit  ,    (ic  ,    ut   hujus    extremum  ,   quo   pa- 
tct  in   aercm   apettum,    in  dorfo,   vel   circa  coxas  aut  crura  ,   hxreat, 
vel  in  quocunque  loco  ulio  ,   cujus  aer  quam  minime  inquinatus  elt.   Id, 
^uantum  conjectura  adfequi  potdt,  fitis  muniturum  os   &  nares  opera- 

rii 

i 

(  k  )  Le^i  hnnc  in  rem  ,  prseter  Stocklwfiunt ,  Henkelitu  ( libr  fiepe  ciO  rreretur ,  ex 
quo  praecipua  jam  addocemus.  Jubet  hic  ita  exltruere,  collocare  ,  offiunas  ,  ur  ef- 
lluvia  e  furnis  ,  quos  recondunt ,  expulfa  haud  retjneantur.  Quam  ob  rem  Ltis 
amplar  atque  capaces  fint,  &  ita  ,  quoad  locum  &  ca,li  plagam  pofira?  ,  ut  vei  rjs, 
qui  in  illo  ,  ubi  exltruendae  funt  ,  loco  mnxime  flare  folet  ,  eas  per^enre  commo- 
(lc  pollit.  1'rsdiue  porro  eandem  ob  cauGam  Qiagnis  oltiis  fint,  quibus  nulla  a:di- 
ficia  vcl  alia  oblbicula  opponantur.  Camini  iivc  fumaria  ita  fint  Comperata  ,  ut  fu- 
mum  &  effluvia  metallica  quim  optime  excipiant.  Ablic  igicur ,  ad  excipiendas  me- 
tallicas  partts  ,  lucri  cauifa  inltiruta  fum.trioium  exfcruclio  ,  priori  fcopo  advtrfa. 
Semper  enim  Agrico1*  (  vid.  Hbr.  10  dc  re  merall.  p.  172.  ex  coniilio  majoron 
rutiouem  vaktudhiis  fujimtauda ,   qitmn  lucri  faciemU    babere    convcnit. 

(I)   Loco  modo  ciuto. 


344  I    L    S    E    M     A    N    K  , 

rii  vjdctnr  ,"  adverfus  aerem  e  furno  eructantem  ,   metallicis  prscgtinntem 
efriuvus  ,  fimukjue  calidiiiimum  j  atque  crFecturum  ,    ut  hujus  loco ,  per 
extremum   ductus  coriacei ,  ad  tergum  vel  crura   hians  ,    orificium  ,    ae- 
rem   puriorcm    &  frigidiorem   cxcipiat ,  eoque   minus  ealidum  ,  quo  pro- 
p'us  oft.wm  coriacei  canalis  humo    fuerit.    Prima  hrec  idea  fuit,  in  qua 
ii  ir.commoda  quadun  fupeilimt,    ea  laiia  non  videntur,   qux  tolii  ne- 
queant.     Ita  ,  nc  pulvis,  ab  operario  machina  utente,  eftndo  ad  fumum 
&   redeundo  ,    excicatus,    per    ductus    iliius    orificium  ,    verlus   hunum 
hiantii,    cum  aere  infpirato   afcendac ;    tegi  is  poceft    laxa  te!a,    vel  ali- 
qtiot   ejufmodi  telis  ad    mediociem  ab   ejus   ore   dilfantiam,    in    canalem 
irifertis,    invicem  parallelis ,  pncrnuniri.     Aut  li   mavis  ,   &  ad  h.-c   ipfum 
impcdieudum  ,    &  ut  eo  certius  venenati  pollinis  cum  aerc  ingrelTus   ar- 
ceatur  $   in  fine  canalis  capfula  adpcndi  potett ,  (pongiam  recondens  pau- 
ca   aqua  ,    vcl  alio  idoneo  iiquido ,    irroracam.    Vocjs  ufum  fcutum  iftud 
haud  impediet ,   verum    incondta   ca  fiitura  videtur ,    &  ex  aiieno   fme 
Joco    proruptura.    Quod  h   j?ro  iireofnrcvodo   habeatur  ,    pracfto  fnnc  re- 
media  aliqu-i,   eorumque   extremum  ,  ut   oris    dlud    fcutum    o(i  oio    Cwe 
foricUla  inllruntur ,  fuis    magna,   quse  c;to  fatis  aperiri    ad    loq.endum 
poliit,   iterumque  ciaudi.    Nolui  hunc  rem  fi.entio    oppriniere  ,     quse    ii 
ufus  accedat ,   perfici  lta  poife    videcur  ,   ut,    aliquibus  certe ,  auxilio  fitj 
etli  p-xvideam    plerofque  incerti  pericuii  mctum  tanti  exiffimaturos   non 
erfe ,  uii   munimine  ,   li  non  mo!eito  ,  infolico  certe  ,   id  avertere  putcnt 
operae   preiium.     fios  vero  ne  omni  contiiio  deititutos  linquamus ,   a'ias 
quafdam   prxicrvandi  regulas  trademus,    quibus  veneni   mgeftio    prscpe- 
ditur.    Cavcant  ergo  fibi   operarii  ,     &    primurn  quidem   fep.tra'ores  ,    in 
educendo   If.hargyrio  occupati  ,  ne  ,  dum  inltrumentum  ,    quo    illud  ex- 
trahunt ,  in  furnum    promovent ,  ejufque  orihcio  propius  accedunt,   ne, 
inquam  ,  tunc  tempotis   infpirent.     Hjuriant  vero   aerem   dum   retrogre- 
diuntur  &  ope   inffrumenti  iilud  edueunt.    Inieidicant  fibi  porro  ftiforcs 
infpira'ionem  ,   cum    in  catinos   (  vid.  §.  VII.)    allendunt  ,   <Sc    vel   car- 
bones  vci  fuudend^m   miffuram  furnis  immittunt.    DifTerant   hoc  pulmo- 
num   negocium  ,    ofqtre  dum  a  furnis  piocul  iatis   difcelferint ;    id    quod 
fieri   commode  fatis  poteft ,  cum   ilta  laboris  pars  vix  horue  momentum 
requirat.    Qui    li'!iargyrium    ponderant  ad   vendendurn ,     laudabili  fatis 
piiefid.o  jam  utuntur ;    cum  illud  aqua  irrorant ,  ne  pulvis   ejus  excite- 
fur ;   cui ,   nifi  munimenta  illis  nrrideant ,    addere   fere  nihil  quco.    Scd 
luperfunt  quidam    opcrarii ,   quibus,  prccter  munimenta,  nulla  fere  a  ve- 
ntni   ingeftione  prcefervandi  rcgula:   iuaderi    polfunt.    Pertinent   huc    ii  » 
qiii  furnos   repurgant,    prxfertim    fcparatorios  ( vid.    §.    VIII. ).    Moneri 
forfaa  hi   polTent,    ut  aquam  firnis  infpergant  ingrelfuri ;   fed    hoc  mi- 
nimc  fufficiet.     Acfruant  enim  ut  plurimum  h<e  fornaccs ,    atquc    iguitae 
funt,    repurgandcc,    in    quibus     injeda  aqua    ttatim    tfvaporaret.  Ncque 
ikiecalli  feparandi  copia ,  nec  ali;e  conditiones  permittunt ,   ut  furno  fri- 

ge- 


D  E    C  O  L  I  C  A    SATURNINA:  34S 

gefcendo  tempus  concedant  ,  antequam   illum    infccndunt ,    vel  tantum 
aqux  fcnfim  infundant ,  ut  indc  frigcfiat ,  ac  focus  ejus   &  latera  adco 
madida   reddantur  ,  ut  nullus  pulvis  cxcitctur ,  inter  repurgandum.  Quac 
cum  ita   fint  ,  qui   caverc  fibi  alio  modo  poflunt  intrantes,   ne    mo!yb- 
daenaz  pollinem   vel   pulverem   lateribus  fornacum  adhxrentem  hauriant, 
quam    dcfcriptis  illis  vel  aliis  munimentis,   naribus  &  ori  adplicatis  ?  Ut- 
antur  hanc  ob  rem  hi  illis  prsecipue  ,   & ,    quibus  fanitas  tucnda  cordi 
cft,  csetcri  operarii.    Pricter  cas   vero  jam  traditas  pr^cfervandi  regulas, 
alias  quafdam  filentio    prsetcrire  haud   poifumus ,     quibus    plumbeorum 
crHuviorum  ingeitio  praepeditur  a  cel.  Henckelio  (m)  commendatas.   Fu- 
gcre   i)!e  operarios ,  quantum  potelt ,    inter  labores  multiloquium  ,   eofc 
que  manuum  ufu  magis ,   quam  linguae ,   occupatos  effc  jubet.    Nec  mi- 
nus  fomno  ,    in  iis  locis ,  ubi   venenata  effluvia  fparguntur,  indu'gendi 
confuctudinem  carpit ,    prorfufque  interdicit.     Cavere   porro    eofdem  ju- 
bet ,  metallorum  excoclores ,   ne  cibum  vel   potum    in  iftis,  quos   aura 
venenata  adcingere  potelt  ,    locis   haud  obteclum  reponant ,   neque  eun- 
dem  ibi  unquam  ingerant.   Addendum  hic  iimile   q'ioddam  monitum  de 
veftibus  eii  t ;  fed   memini,   jam  fatis  laudabilem  confuetudincm  opera- 
riis    elie ;    cum  vcftes    ifl    ciftis  recondunt ,    eaque   re    impediunt,    quo 
minus  illsc  pulvere  iaturnino   conlpergantur  ,    neque  hic  ,    inter  induen- 
dum  auas  excitatus ,   hauriatur.    Atque  hac ,    qux    cnarravimus  regulae , 
prsccipuic  videntur  ,  qux,  ad  veneni  in^eitionem  impediendam  commen- 
dari   forfan   potuerint.    Cum  vero  iis  prxfertim  ,   qui  munimenta  refpu- 
unt ,    vel  aliis    de  -fanitate  minus  follicitis,    metuendum   fit;  ne    plumbi 
effluvia   intcrdum  hauriant ,  ad  alteram   prseiervandi   methodum  progre- 
diamur  ,   (  vid.  §.  pnec.  )  eafque  regulas  ,    qu?e  indicant,  quomodo  cor- 
pus    muniamus  ,   ne  fi    forte  hauriatur  venenum  ,     hoc  illi  noceat  ;    & 
quifnam ,  huic  finis  aptus ,    inftituendus    vidus    fit  ;    quaenam   vitanda 
&  quoad   eum  fuadenda  fint. 

§.  LVII.  Cum  plumbi  erHuvio  acido  primarum  viarum  facilc  folvantur, 
eoque  reddantur  maxime  noxiva  ,  facile  patet  acidorum  ufum  ,  operariis , 
ilhs  expolitis ,  valde  fufpeclum  eife  debere ,  eumque  fugiendum.  Sed 
cum  ilte  tamen  nihilominus  prodeifet  metallurgis  ,  ad  diluendum  fan- 
guinem  ,  reftituendamque,  qua  hic  inter  laborandum  ,  per  largum  fu- 
dorem  ignis  xftu  expreifum  ,  orbatus  cft  ,  partem  fluidiorem  ;  limitandus 
acidorum  ufus  potius  videtur  ,  quam  prorfus  interdicendus.  Caveant  mo- 
do  operarii  acida  fortiora  ,  auftera  ,  ut  acetum  ,  fructus  horaeos  immatu- 
ros  ;  pruna ,  cerafi ,  fraga  ,  &  alia:  caveant  eadem  mox  antc  &  pufl 
opcrationcm  finitam  ,  ne ,  C\  forte  veneni  quidquam  hauferint ,  hoc  ab 
illo  ioivatur  ,  antequam  in  vcntriculo  prorfus  fubactum  fuerit.  Utan- 
tur  veio  acidis  ,  diebus  a  labore  vacuis  ( non  enim  quotidie  opcri  in- 
ieiviunt)  poltquam  plumbeum  pollinem  ,  uti  in  robuftioribus ,  beiie  di- 
Difput.  Medico-Pracl.  Tom.  III.  X  x  ge. 

(»m)  Lib.  ikpe  cit. 


34^       ILSEMANN,  D£  COLICA  SATURNINA. 

gerentibus ,  conjiciendura  eft  ,  ventriculum  &  inteftina  cum  cibis  fupc- 
ravit.  Qui  vero  minus  valide  digerunt ,  vel  acida  difficilius  ferunt ,  eo- 
rum  ufum,  prseter  leniifimorum  ,  fugere  omiiino  debent ,  vel  muni- 
menta  adhibere ,  quse  a  veneni  ingeftione  eos  prsefervent ;  qua  fub  con- 
ditione ,  acidis  eos  uti ,  omnino  licebit.  Caveant  porro  quam  maxime 
fpiritus  vini  abufum  ,  quin  ipfum  ufum  ;  non  eam  quidem  ob  caufTam, 
quod  acidre  fit  indolis  ;  paucilfima  enim  hujus  generis  falis  ,  pncter  pau- 
cam  olei  &  maximam  aquse,  pars  ei  ineft  ;  fed  quia  folidis  rigidita- 
tem  &  fluidis  lentorem  infert ,  quse  ultima  potiifimum,  ob  aerem  ,  cui 
operarii  expofiti  funt,  calentem,  jam  fatis  neceifaria  fluiditate  deftituun- 
tur.  Abiint  ceterum  omnes  in  efca  vel  potu  exceifus  ,  ne  his  primoe 
vise  debilitentur,  atque  ad  morbum  facilius  excitandum  difponantur.  Pro- 
derunt  vero  illis  quam  maxime ,  generalia ,  ex  vidu  defumta  ,  antido- 
ta  ,  obvolventia  ,  mucilaginofa  ;  ut  farina  avenacea  ,  hordeum  excortica- 
tum,  &  his  flmilia.  Nec  minus  pinguia  animalia  &  vegetabiiia  oleofa. 
Commendant  ex  his ,  operario  jejuno  laborem  adgreifuro,  lardi  ufum 
Stockhnfius  i  butyri  Agricola  («),  &  olei  olivarum  cel.  Spomgenbergiiu  > 
quibus  varii  generis  iimilia  addi  facile  poifunt.  Specialia  magis ,  quse 
noftri  vencni  effectum  praecavent,  vis  ejus  nota  determinat.  Confiftit 
hsec ,  uti  ex  fupra  diclis  patet ,  in  eo  pnecipue  ,  ut  fluida  infpiifet, 
folidaque  conftringat.  Jubet  illa  ergo  diluentem  opponere  potum ,  mu!- 
tumque ,  ex  cerevifia  tenui  bene  defecata ,  non  acida  ,  vel  alium  fimi- 
lem  j  cujus  tamen  copiofa  una  vice  fa&a  ingurgitatio  abfit  ab  opera- 
riis ,  inter  labores  reftuantibus.  Eadem  &  alteram  vim  veneni  impedient, 
vel  potius  corporis  ad  fufpiciendum  ejus  eifeclum  difpofitionem  tollent, 
maxime  fi  victus  aclu  calidus ,  ut  jufculorum  ante  &  poft  operationem, 
ufus  pinguium  ,  gelatinoforum ,  accedat.  Quibus  omnibus  alia  fingulo 
cuivis  homini  convenientia  ,   haud  difficulter  addi  poterunt. 

§.  LVII.  Supereft  demum  fefe  praefervaturo,  ut ,  ii  qua:  veneni  haufti 
indicia  perfpiciat,  illude  corpore,  quamprimum  poteft,  removeat.  Sunt  vero 
hxc  indicia  :  ventriculi  dolor  gravativus ,  naufea  ,  vomitus ,  quae ,  Ci 
nullse  alise  cauf?e  manifefto  adfunt,  veneni  plumbei  in  ventriculo  la- 
tentis  fufpicionem  merito  inferunt.  Jubent  hsec  vero  prseparare  aegrum 
vomitui ,  &  illi ,  cum  corporis  fui  difj)ofitione  congruens,  dare  emeti- 
cum.  A  quo  C\  abhorret  arger ,  vel  fi  id  vetat  ejus  conftitutio ,  nec 
minus ,  obftru&io  d  obfervatur  vel  alvi  fegnities ,  veneni  ad  inteftina 
delati  figuum  ;  pra?miffis  vel  junclis ,  qux  fupra  enarravimus  ,  corri- 
gentibus  ,  prxparantibus ,  purgantibus  aegro  mederi ,  confilii  erit;  ne 
dirum  illud  mulum  ,  cujus  tradationem  jam  finem  ,  Dei  gratia,  impo- 
nimus ,  inopinato   impetu  irruat. 

(;z)  Vid.  lib.  10.  de  re  metallica ,  ubi  in  icone  quadam  ,  plumbum  ab  argento 
f;parandi  methodum  reprxfentante ,  magijhum  exhibet  ,  qui  uti  figuras  explicatio 
docet ,   butrmm  edit ,  ne  vsnenum  ex  catiuo  exbalans  ei  meeat. 

J.  £  R  N  E  S  T I 


t  X  X  X  V  I  I. 

JOH.     ERNESTI     KUHNII 

D   E     I  L  E  O. 

DISSERTATIO, 

Leidse  13  Q&obr.  1703. 


X  x    2 


(  349  ) 


H     I     S     T     O     R     I     A. 

ANvo  miUeno  feptiyigentefvno  primo  ,  circa  mediam  hyemem  ,  cum  in 
Nobilijjimo  Bremenfium  Emporio  tnedicinx  operam  dabam  ,  ibidemque 
Nofocomium  publicum  ,  fub  Ducc  £«?  Prseceptore  ,  Viro  Experientijf.  & 
Celeb.  Dn.  Frederico  a  Cappelen  ,  ///.  Brem.  SchoU  P.  P.  &  Reip.  Pliy- 
fico  Ord.  frequentabam  ,  inter  phtrimos  ttgrotos  paupercula  quadam  puella  , 
quii,  tota  erat  macilenta  ,  in  modo  di&um  Nofocomium  aUata  fefe  fijiebat ,  ac 
fejjima  ufa  dieeta ,  jam  diu  morbo  detenta  ,  tandem  Profejforis  publici  citra 
commijfa  eji.  Conquerebatur  iUa  maxime  de  dolore  abdomivis  ,  pruritm  na~ 
vium  continnos ,  halitum  fatidvm  atque  fitim  intenfam  habebat ,  no&es  in- 
quietns  tranflgebat ,  pulfum  debilem  atque  frequentem  ,  vrinam  crudam  cum 
fedimento  crajfo  obtinebat.  Alvus  iffi  obfiru&a  ,  refpuebat  alimenta  qu&cun~ 
que  nec  medicamentum  nUum  fnmere  per  os  volebat.  Pnterea  vomitus  ade- 
rat ,  nec  tamen  infignis.  Vermibus  eam  laborare  judicabatnr.  Et  quia  aver- 
fobatur  ,  quicquid  erat  medicaminum  ,  imguento  abdomen  illini  airabatur , 
&  clyjler  applicabatur  emoUiens.  Qtio  fa&o  ,  levamen  nuUum  feutiebat  pa- 
tiens.  Sed  die  tertio  obiit.  Cadaver ,  volente  laudato  Dn.  Prof.  Przeceptore 
tneo  nunquam  non  honorando  ,  anatomicA  fubjiciebam  inquifitioni.  In  dijfe- 
Bione  ventriculum  obfyvavi  ab  alimentis  vacuum  ,  difientum  tamen  £5?  pi- 
tuitct.  tenacijjima  refertum.  lntejlina  tenuia  valde  disienta  flatibus  erant  i 
in  inteflino  vero  Ileo  volvidum  reperi  ,  feu  ingreffum  partis  fuperioris  in- 
'teHini  hujus  in  inferiorem.  Plica  ifla  latitudinem  duorum  digitorum  dz.qu.a-~ 
bat  ,  itaque  flrmiter  fefe  implicaverat ,  ut  vix  fine  intefiini  Uficne  in  prifli- 
tium  reponi  pojfet  flatum.  Reliqua  intesiina  ,  infra  fufceptionem  ,  vermibtts 
trant  repleta  ,  nec  excrementa  ulla  continebant.  ln  mefenterio  obsiru&iones 
crant  innumerabiles  ,*  reliqua  vero  intestina  Jlatum  naturalem  vix  excede-. 
bant.  Volvulum  ipfwn  affervavi ,  £«?  <eri  incifum  fpe&andum  Tibi,  B.  L. 
precbeo  ,  una  cum  alio  quodam  duplici ,  quem  ,  inter  plurima  &  maxime 
■curiofa  artis  Anatomicse  documenta  fepojitum  habet ,  &  benignitas  fumma 
Viri  Celeb.  &  Anatomici  feliciff  Dn.  Frederici  Ruyfchii ,  M,  D.  &  P.  P, 
Amjlelodamtnfis  mecum  comnmnicarc  voluit. 


THESIS  I. 


3?o  K    U    H    N    I    I  ; 


T   H   E   S   I   S     I. 

MOrbum  ,  quo  hsec  noftra  fuit  correpta  ,  lleum  fuifle ,  feu  Paffionem 
lliacam ,  nemo  non  videt.  Antequam  ad  fymptomatum  &  morbi 
ipfius  traclationem  accedam  ,  in  denominatione  &  definitione  paulum  hx- 
rebo. 

I  I. 

Grsecis  veteribus  di&us  fuit  is  morbus  iiXso<; ,  &  aliquando  cum  afpt- 
ratione  et\zo$-  Hefychins  etiam  tAs@»  fcripilc.  Quanquam  ita  vocetuc 
a  parte  alfedta  ,  nimirum  inteftino  Ileo  ,  quod  fedem  morbi  ut  plurimum , 
et(i  minus  accurate  crediderunt ,  attamen  derivari  etiam  poteft  «Vo  t* 
ettetv  vel  siAs7»  ,  quorum  prius  defignat  coarctationem  ,  alterum  vero 
contorfionem  vel  convolutionem.  Coarctari  enim  revera  inteftina  inftac 
chordae  vel  fpirae ,  credidere  antiqui.  Confirmat  Galenus ,  qui  loc.  6.  aff. 
2.  fcribit  ,  aoKsiv  olov  %op£i[v  rivee,  rz?spis<rp<z(P&<zt  ro  evrs^ov  ,  videri 
infiar  Jidis  cujufdam  contorqueri  intesiinum.  Veruni  hujufmodi  nodum  vel 
convolutionem  fieri  non  poffe  ,   infra  patebit. 

III. 

Latini  vocarunt  Ileum  ,  paffionem  Iliacam  ,  Volvulum  ,  Convolvulum. 
Celfus  nominavit ,  cbordapfum  ,  ex  %bjJ$  ,  intejiinum  ,  &  ct7r\ui  ne&o  , 
vel  nodum  facio ,  errore ,  uti  credo  ,  indudlus  vulgari.  Aureliano  Tor* 
mentum  ,  Cielio  Acutum  Tormentum  dicitur.  Qui  volvulum  feu  convolvu- 
lum  appellarunt ,  eodem  refpe&u,  quo  Graeci  fecerunt.  Nifi  malles  cum 
Riverio,  Prax.  Med.  r.  n.  convolvulum  dixifleab  herba  convolvulo  ,  cujus 
caulis  non  redte ,  fed  quafi  intortus  alias  plantas  circumligat.  Qui  mife- 
rere  mei  vocarunt ,  barbare  locuti  funt,  &  potius  effe&i  morbi  hujus  tri- 
ibilimi  rationem  habuerunt ,  quo  acgroti  commiferationem  unius  cujufque 
merentur  ,  &  cum  cceco  ilio  ,  cujus  fit  mentio  in  Evangelio  ,  opem  divi- 
nam  implorantes ,  habeit  unde  exclament  :  Domine  Jefu,  miferere  mei. 
A  nominibus  ad  definitionem  procedam. 

I  V. 

Defcribitur  veteribus  :  InJJammatio  intejlinorum ,  qiu  neque  jlatus ,  ne* 
que  excrementa  pertranfire  ftnit  ,  quin  tormina  valida  dolorefque  excefjlvos 
txcitet.  Sed  vocis  (Ileus)  ufum  generaliorem  eis  fuifle  ,  indicat  Mercu- 
rialis ,  var.  lect.  >.  n.  qui  fcribit ,  omnia  intejlinorum  &  ventrls  tormina 
uno  fere  ilei  vocabulo  apud*  antiquos  Jignificata  fuijfe.    Ex  recentioribus 

Cla- 


D    E      I     L>  E     O.  jff 

Ciariffimus  Sylvius  lib.  I.  cap.  If.  §.  \6.  llcum  definit ,  inverfonem  rno- 
tus  perifialtici  in  hac  vel  illa  intesiini  tenuis  (  cur  non  &  crajjir')  parte  , 
cum  infeqttente  alvhntrum  facum  vomitioue.  Brcvius  Heurnius  ,  in  Hipp. 
Aph.  3.  22.  Excremeutorum  per  os  exclufw  ,  ob  intejlina  intercepta.  Proli- 
xiorem  defcriptioncm  ,  qui  deliderat ,  adcat  lcxica.  Vide  Amalth.  Cajlel- 
lo-Bruu.  m  voc.  lieos ,  6c  Blank.  in  v.  Chordapfus.  vidc  &  prscter  csctc- 
ros ,   erudicum   Lindenium ,  in  &/.  Med.  Excercit.  4.  §.  4. 

V. 

Jure  merito  diftinguimus  hic  volvulum  ,  fecundum  partes  affectas  ,  in 
iliacum  &  colicum.  Vocatur  iliacus  ,  ubi  inceftina  tenuia  ,  veluci  hic  in 
noftro  cadavere  ;  colicus ,  ubi  crajfa  funt  affccla.  Crafla  acque  ac  tenuia 
chordapfum  ,  faniore  quidem  fenfu  ,  pati  poffe ,  &  ratio  docet  &  expe- 
rientia.  Poteft  enim  convulfio  in  utroque  fieri  ,  &  motus  periftalticus 
inverti.  Quin  Au&ores  fe  utrobique  reperifle  tradunt.  Ambo  quidem  , 
etiamfi  periculo  nullatcnus  careant  ;  gravillimus  tamen  eft  iliacus ,  cum 
inteftina  tenuiora  tancum  non  paci  poifint ,  quancum  craffiora.  Pradticos 
tres  iliaci  fpecics  agnofcere  ,  fcribit  Dodliif.  DoUus  ,  Encyclop.  med.  lib. 
3.  c.  6.  fc.  Jiercoralem ,  humoi  alem  &  flatulentum ,  quorum  defcriptionem 
vide  ibdem  ,  addit  1.  c.  alios  facere  ejfentialem  ,  alios  fymptomaticum  , 
alios  periodicum ,  &  exempla  fubjungit.  Epidemicum  in  Americana  Infula 
Jamaica  probat  ex  Audoribus  allatis  Cl.  Broen  ,  in  auirnad.  med.  in  H* 
Regii  Med.  I.  3 .  c.  31.  quem  fis ,  confule. 

V  I. 

Hxc  dicla  de  nominibus  &  definitione  nobis  fufficiant.  Sequuntur  Caitft 
conliderandac.  Canfu  iliaci  doloris  ultra  viginti  enumerat  modo  citatus. 
Liudenius ,  quas  otnnes  huc  exfcribere  nimis  longum  foret.  Primarias  fo- 
lum  indicabo.  Atque  ibi  fefe  ftatim  offert  nobis  injlammatio ,  orta  a  fan- 
guinis  ftagnatione.  Inteftinorum  nimirum  latera  per  cumores  fcirrhofos  in- 
craflantur  ,  &  cavitas  eorum  coarclatur.  Huc  materia  ,  ubi  pervenit  , 
hacret.  Deinde  facies  Jicciores  &  indurata  ojfaque  inglutita  viam  inteftino- 
rum  praecludunt ,  hinc  fit ,  ut  retrogrediantur  furfum  verfus ,  &  per  vo- 
mitum  rejiciantur.  Kco7Tfitt{f4,elci ,  Merdivomi ,  ejufmodi  homines  vocan- 
tur  Hippocrati.  Porro  huc  facit  continens  corruptio  ciborum  multorum  ao 
multigenernm  ,  &  alia  per  aliam  cruditas.  Exempla  habet  Forejlus.  His. 
adde  herniam  ,  hatmorrhoides  Jhpprejfts ,  lochia  retenta  ,  inttmperiem  cali- 
dam ,  omnes  motiones  magnas  &  extraordinarias  ,  potionem  frigidam ,  fu- 
dore  jam  exijiente  in  eo  corpore  multam  &  fubitam  ,  vulnera  &c.  (De  mul- 
tis  vide  exempla  in  Obf.  Med,  Eruditiff.   Viri  &  Praceptoris  mei  maximq 

vensr 


3?»  K    U    H    N    I    I  , 

venerandi   Frederici   Ruyfchii  obf  91.)  &  ,   quod  in  noftra  occurrit  hifto- 
ria ,  fufceptionem  feu  ingrejfum  intejihiorum  in  fe  invicem  ,   de  quo  fufius. 

V  I  I. 

Miror,  fummos  viros  extitiffe ,  qui  de  hoc  dubitarint.  Impofuit  illis ,"" 
quod  inteftina  alligata  fint  mefenterio  ,  atque  ideo  unum  non  poife  ingre- 
di  in  aliud  ,  &  potius  ad  humores^acres  intra  membranas  inteftinorum 
huerentes ,  vel  ad  foeccs  duras ,  obftructionem  caufantes  ,  vel  ad  inflam- 
mationem ,  vel  ad  aliam  aliquam  caufam  retulere.  Cl.  Sylvitu  cgregie  il- 
lud  demonftrat  ,  quomodo  fieri  poffit  ,  fcilicet ,  cum  Agroti  corpm >  fubito 
&  fiepius  infle&unt ,  contingit ,  ut  fubinde  ob  relaxatum  in  alterutro  extre- 
tno  inteHinum  ,  ulterius  prorfus  flatui  locum  concedat ,  oppofito  intejtini  adhuc 
coar&ati  extremo  fefe  in  fatis  fujficienter  expanfi  inteftmi  cavitatem  hijmuan- 
di,  fuccedente  mox  ejufdem  inteflini  a  propuljh  flatu  liberati  coar&ationefutis 
violenta  circa  partem  proximam  infinuatam  ,  1.  c.  &  fiqq.  Me  quidetn 
«uto\J/'/«  dubitare  non  finit.  Teftem  fide  digniilimum  adduco  ,  Celeb. 
Rnyfchium  Prof.  Amflelodamenfem  Celeb.  qui  non  fo'um  dupliccm  mecum 
communicavit  fufceptionem  ,  fed  &  certiorem  me  reddidit,  fe  in  quatuor 
infequentibus  cadaveribus  dilfeclis  ejuimodi  volvulum  feu  ingreifum  inte- 
ftinorum  obfervafle.  Huic  jure  jungo  Riverium ,  qui  teftatur  ,  in  Patris 
aperto  cadavere  inventum  effe  intejiinwn  ileon  tribtis  complicatiomjus  convo- 
lutum  £«?  quaji  compa&um  in  unam  majfam  ,  circa  finem  lllius ;  totam  autem 
illam  inteftini  portionem  complicatam  gangrana  ajfe&am  fuijfe ,  cum  portio- 
ne  mefenterii  fibi  adjun&a.    Cent.  3.  obf.  26. 

VIII. 

Una  igitur  vel  pluribus  ex  recenfitis  caufis  fupervenientibus  ,  fiftitur 
motus  inteftinorum  naturalis ,  feu  periftalticus ,  &  vertitur  111  contrarium 
qui  dicitur  antiperiitalticuf.  Motus  peritialticus  definitur  :  vermkularis  in- 
teiiinorum  motus  a  ventriculo  incipiens  &  progrediens  ad  htteftimun  redum 
tifque ,  quo  alimenta  &  excrementa  promoventur  &  egeruntur.  Fit  motus 
ifte  mediantibus  fpiritibus  animalibus  pcr  fibras  illas  ,  quibus  tunicx  a- 
bundant  per  omnem  inteftinorum  du&um.  Qui  motus  trcmulus  clare 
confpicitur  in  animalibus  vivis  fubito  diiie&is. 

1  X. 

Quibus  explicatis ,  facile  jam  concipitur  ,  quomodo  dire&io  fiat  a  par- 
tibus  inferioribus  vcrfus  fuperiores.  Refluere  coguntur  excrementa ,  ubi 
ad  partem  obftructam  pervenerunt ,   &  fibrae  jam  coardatse  &  conftridtcc 

fuc- 


D    E      I    L    E    O.  3^3 

fncceflive  eadcm  pellunt ,   ufque  ad  vcntriculum  ,  ubi  fi-rmcntationer»  J  >.- 
eiunt  ,   accedentcs  ,  qui  ibidem  hicrcnt ,  fpiritus  ,   &  vomitttm  exciut.;. 

X. 

Doloret  exquifitiffimi  abdowinh ,  de  quibus  aegrota  noftra  querebatur  , 
exinde  fiunt ,  quod  fenfiles  inteftinorum  tunicac  a  mareria  acri  irriten- 
tur  ,  &  fibise  illarum  vi  magna  moveantur ,  vellicentur  &  diltorquean- 
tur.  Augent  dolorem  flatus  interclufi  ,  qui  deorfum  properantes  ,  ne« 
exitum  invenientes  ,  furfum  verfus  viam  repetunt ,  &  inteftina  fortius 
diftendunt  ,  divelluntque.  Vermium  prscterea  vellicutio  ,  dolorem  fum- 
mum  excitavit  in  aifecta. 

X   I. 

Sanguini  corrupto  ,  pituitofo  ,  acerrimo  ,  craflo ,  originem  fuam  de- 
bebant ,  ewaciatum  corpus ,  debilitns  artutim ,  fajlidium  ciborum.  Halitus 
fietidi  caufa  ex  fuperionbus  fatis  liquet.  Kalitus  ncres  quaquaverfum  pro- 
pulli  pungunt  inteftina  primum  ,  deinde  cefophagum  ,  aifurgentes  ad  na- 
res  quoqise  properant ,    unde  pruritus  narium. 

X  I  I. 

Intenfam  _////>»  efficiebat  ?eftus  fanguinis.  Pulmonis  Fumus  ,  linguae  ob- 
duclus  ,  humori  falivali ,  ad  irrigationem  partium  internarum  neceifario , 
viam  prxcludit.    Inquietudines  a  dolore  ob  morbum  inteftinorum. 

XIII. 

Vomitm  caufam  fupra  §.  9.  explicavi.  Notandum  vero  ,  humores  fo- 
lummodo  corruptos  hanc  noftram  evomuiife,  quod  indicium  erat ,  gra- 
durn  hunc  iliacA  pajjiouis  aut  fummum  non  fuilfe,  aut  interceptum  ,  olim, 
antequam  noftrum  imploraifet  auxilium  ,  materiam  biliofam  vel  fterco- 
ream  vomuiife  ,  quod  triduo  ante  mortem  facere  non  poterat ,  quippe  ui- 
hil  e-xcrementorum  amplius  in  inteftinis  inveniebam  poft  diflectionem. 

X  I  V. 

Vermium  in  inteftinis  repertorum  confiderationon  erit  incongrua.  Erant 
illi  longi  &  teretes  ,  ut  Imnbrici  folent  eife ,  quos  per  anum  fsepius  ex- 
cludi  videmus.  De  caufis  vermium  difputarunt  eruditi.  Materialem  eorum 
credidere  veteres  pituitam  ientam  ,  cnifam  &  dulcem  ,  ortam  a  pravis 
alimentis  ,   vel  vitiata  concoctione ,    quse  acquirat  difpofitioncm  idoneam 

Difpiit.  Medko-Fracl.  Tom.  III.  Y  y  ad 


«  3T4  K    U    H    N    I    I  , 

ad  verraes  conftituenJos.  Alii  exiilimarunt ,  caitfam  proximam  e(Te  rna* 
rc.jj.ra  quandara  pucriJam  &  acrem  ,  in  intetiinis  tk.  ventriculo  genicam  , 
qua:  partioulas  infenGbiles  ita  figuratas  habeiC,  uc  ex  earum  compofitio- 
ne  vermes  oriautur ,  veluci  accidere  viJemus  in  fruclibus ,  carne  ,  cafeo, 
&c.  dum  putreicunt  &  corrumpuncur.  Nos  cum  iis  racimus  ,  qui  abf- 
qtie  ovo  eos  generari  non  poife  pro  certo  habent.  Ovtim  ipirantium  oni- 
nium  eiementum  commune  eife ,  &  omnia  animalia  principiis  eiufdem  fuc- 
crefcere  dicic  Cl.  Dreiincartins.  Atque  mulcis  iilud  rationibus  &  experi- 
nientis  probarunc  Viri  in  arte  JEfadapia  Celeber.  Guilielmus  Harvejv.s  in 
Exercitat.  de  Gen.  a,mm.  Marcellus  Maipifhius  in  dijfert.  de  ovo  ,  &  prae- 
ter  cseteros  ,  Doctillimus  lcalus  ,  Yrancifcus  Redus,  in  diff.  de gener.  Infeci. 
Ova  auiem  illa  ,  ex  quibus  excluduntur  ,  latenc  abunde  in  lptis  altmen- 
tis,  tum  cfculencis  ,  quam  poculentis  ,  in  vegctabilibus  &  in  animalibus  , 
qum  etiam  in  ipfo  aere.  Latenc  ibi  quoque  vermiculi ,  qui ,  ubi  nidum 
quafi  in  corpore  humano  invenerunc  ,  excluduncur  ,  mediance  tepore 
iiio  bkiudo  ,  qui  requiricur  ad  generandos  vermes.  Cum  vero  fpcciacim 
facharata  ,  aorda  &  lacticmia  vermes  fuppedicenc,  (fi  quidem  &  animal- 
cula  ipft  praebent  &  acidum  vitiofum  ,  foveus  vermes  )  m.rari  non  fubit  , 
aegrotam  noltram  magnam  eorum  copiam  hubuide  in  inceuVnis,  quia  pef- 
iiina  ufa  ftrerat  diaeta ,  &  forturle,  (quod  plebi  ejus  loci  commnne  eil,) 
multum  calei  comeJerat.  Mirari  raajore  jure  quis  polfer ,  cur  acidicas  hic 
peccans  non  confumferk  vermes  (  Cui  refpondecur ,  auc  acidum  hoc  non 
fuiiie  corrofivum  ;  auc  ,  quod  maxime  veHm  ,  illi  acido  ita  anueviiTe 
lumbrieos  ,  ut  velica  urinse  &  acnmnnix  nnturali  ,  &  ventriculus'  ier- 
meuto  ,  veluci  loquitur  Joh.  Erotn ,  in  animadv.  med.  ad  H.  R.  prax. 
med.   lib.   3.    c.   33. 

X  V. 

Obflrn&iones ,  in  mefenterio  obfervaCas  ,  ortas  fuiiTe  putamus  a  chylo 
pituicofo  &  .vifcofo  ;  glutinofa  enim  materia  requiritur,  ut  partes  cohie- 
re.mc ,  &  mocum  fucci ,  qui  concinue  allabicur,  filcant ,  qui  fuccus  aci- 
diufculus  facile  folveret  materiam  iltam  ,  niii  valde  elfec  glutinofa. 

X  V  I. 

Tathohgicis  jarn  prsemiflis ,  ad  Diagnofm  me  accingo.  Prrefentiam  mor- 
bi  liiaci  mdicant ,  alvi  lmprimis  pertmax  obftr  ctio  ,  dolor  magnus  ab- 
ciommis  ,  cibi  tiutidium  ,  emaciatio  corporis  ,  inttfftmorum  murmura  & 
tormina ,  anxietatcs  cordis  ,  vomicus ,  quo ,  fccunJum  morbi  dirleren- 
tiam  &  varios  gradus  ,  evomuntur  humores  aeres  &  picuitofi  ,  interdura 
chylus ,  imo  htces  ipfa ,  ut  fupra  ,  fmgultus,  febres  accedcntes  acutae  , 
vigiiias  ,  excremorum  frigus ,  animi  deiiquium  ,  &  tandcra  mors  ipf?. 

XVII. 


D    E      I     L     E    O.  gjc 

XVII. 

Signa  diagnq/tica  ,  fecundum  caufarum  diverfitatem  ,  feqiientin  faciunt 
Pradiici.  Qu.mdo  dolor  colicui  agrotum  vexat  ,  tum  in  hypOchondriis 
non  ndeo  acerbus  eft  ,  &  vomitus  (tercoreus  tardior  ;  fi  iliactts ,  dolot 
ibidem  acutiilimus  ,  inflatio  ,  diffenfio  ,  &  quandoquc  tumor  ,  nlvi  ob- 
itruclio  pertinaciifima ,  vomitus  bilioius  &  fuctidus,  fudor  frigidus ,  ani- 
n.i  dcliquium  &c.  lleum  ab  mfiamntatione  indicant ,  dolor  acutus ,  com- 
prcifo  abdomine ,  au&us ,  alvus  ficca  ,  prsefentia  febris  acutac  ,  vomitus 
biliofus  ,  exclulio  Becurn  chior  ,  fitis  intenfa  &  inextinguibilis.  A  gau- 
grxna  praefagiunt  multa  ,  qu«  ab  inflammatione,  qux  plerumque  in  g<>n- 
grxnam  degcnerat,  quam  fcquitur  fubita  doloris  ceflatio.  A  f&cibm  iudu- 
ratis  :  ventris  durities ,  dolor  cundo  vires  acquirens  ,  febris  plerumqne 
carentia  ,  non  ita  morbus  intcnfus  ,  segroti  fidelis  relacio.  Ab  hernia  : 
fi  icgcr  antea  hernia  laboravit ,  nec  rcdc  curatus  fuit.  Hxc  vifu  atque 
tactu  patet.  A  vermibtu  :  actas  ,  dolores  abdominis  terebrantes  quafi  , 
&  ordinaria  Iumbricorum  figna.  Si  ileus  ab  ingreffti  iutejlinortim  provcne- 
ric,  medicus  prudens  hoc  conjiciat  oporcet ,  prscprimis  fi  aduiu  flatus  for* 
tiores ,   &  vomitus  chylofus  iit ,    vel  itercoreus.    Sequitur. 

XVIII. 

Prognofs.  Confiat  inter  omnes  tam  antiquos ,   quam  recenuores ,   mor- 

bum  hunc  periculi   eife  pleniifimum.    Univerfile  eft   Hippocratu ,   de  al- 

fectibus.  22.     E$-i  Je  ro    votrviuu  c%v  ,   xai  e TtKivawov ,    Efi autein pr*- 

<ceps  murbus   &  periculofm  admodum.    ldem  Sedt.  6.    aph.   44.     OKoo-otertv 

iK  9p<zyyxp>  •'$  etKec^    S7riytvela.t  ,     ev  eivla,  ruspro-iv  a.7xcAKu\,\at,   tjv 

,^t>)   7rupe]S  e7nytvo/jLeva  «A/$  ro    x  pov  pvn-     Quilus   a  JTranguria  volvulut 

jiipervenerit  ,    intra   7.  dies  morimitur  ,   niji  fcbre  fuperveuiente  copiofa  nri- 

najiuxerit.  Et  fect.  7.  aph.   10.    'e/ti    siasu   susrot;,    ij  Xvyz,  ,   r/  chreto-- 

y,o\)   v\    7ra.pa,0poo-uvri ,    kukov.     Ab  Ileo  vomttus  ,    vel  fingultut  ,    vel  COU- 

vuljio  ,   vel  delirium ,    malum.    Variarum    tamen  hic  cauf.  rum   cit  haben- 

cla  ratio.    Ac  primum  quidem  ,    fi  ileus  oritur  fmbus  obduratis  ,    cueabi- 

km  cife ,    eonfentiunt  multi   Do&cres.     Alimenta  enim ,  &  medicamenta 

«quandoque  tunc  alfumit   ventriculus  &  recinec.    llem  <b  hernia  interdirn 

exitialis  ;  interdum  minus.    lllud  ,   ubi  mflammatio  acceifit.     A  vcrmibus 

cum  proceifit  ,    curatu  diflficilis  eif ,    quod   \  ermes  fcfe  foniter  infinuent 

in  inteftinis    (quod  in  fubjedo  noiho  Lcium  -fucrat  ,)    &  eadem  iritet- 

ilum   perforent.     Si  produitus  fuit  a  mutuo  lutejiiuorum  higttffu  ,    f  na- 

bilis  modo  ,    modo  lcthalis  dici:ur.    Cl.   Sylvius ,    Prax.  msd.  lib.  l.  c.  I  j. 

$.    20.    vulc ,    curationis  fpcm  fupereffe,    five  per  alimenta  afliimta,   aut 

f^er  pillulas  plunibcas  aureafve   dcglutiias ,    qtioties  pars  iutefiui  iuferioyu 

Y  y     2  fiibit 


rr*  k  u  h  n  i  i , 

fubit  fuperiorem  ;  non  item  ,  quando  pars  intefiini  fuperior  ingreditur  in- 
feriorem  ,  qnoniam  fenfim  ulteriits  pergit  pars  conclufa  ,  unde  augetur  ma- 
gis  magifque  angujtia  ,  pr<tclttditur  coutentts  defcenfus ,  quocirca  necejfario , 
inde  mortem  ejfe  expechxndam.  Lethalis  omnino  eft  ab  infiammatione  & 
gangncna  ,  quod  jam  agnovit.  Aretatts  ,  fcribens  :  'Evrepcto-t  y'tyve\<xt 
/xev  (fiAey/Ltow  ,  cJvvyiv  oAeOpttjV  e/^7rotir<x.  ,  Intesliuis  accidit  injiam- 
viatio ,  dolorem  apportuns  lethalem.  jEgrotus  fe  commende:  Deo  ,  &  dif- 
foiutionem  fuam  expecltet  in  hde. 

X  i  x. 

Mortis  futurac  figna  faciunt ,  dijfcultatem  refpirationis  ,  deficientibus 
fpiritibus  animalibus  ;  impotentiam  faciendi  urinatn  ,  ortam  ,  partim  a 
hbrarum  laxitate  ,  partim  a  fenfus  carentia  ;  fudorem  frigidum  ,  cujus 
caufam  egregie ,  meo  quidem  judicio ,  defcribit  excellentiilimus  fVillifus 
de  medic.  operat.  fetl.  fT  c.  I.  &  quam  in  eo  confiftere  putat ,  quod  a 
pa/fioue  fubita  ac  immani  tota  anima  fubfifiens  ambitum  fuum  contrahat  } 
proiudeque  fpiritibns  conjternatn  ,  Q§  fanguine  cum  calore  verfus  cor  retra- 
do  ,  ejfuvia  extima  ,  per  cutem  emanantia  a  fequentibus  dereliBa  ,  &  ca- 
lore  dejhtuta  ,  illico  in  vaporem  frigidum  condenfentur  ,  pari  quidem  ratioue, 
ac  iuter  dejiiilandiim  accidere  folet  ,  ubi ,  fi  iguis  fubito  reprimatur  ,  vel  ex- 
tiuguatur ,  mox  exhalatiocalidu  alembicum  repleus  ,  in  madorem  exfoha- 
t/tr  i  alvum  conftriclam  »c^>  ,  ut  ne  quidem  fpecillum  inferi  queat ,  scftu 
£ebrili  omnem  fuccum  exhauricnte  ,  qui  &  mollieudo  inteftino  ,  &  foe- 
cibus  deferendis  vehiculo  eife  fojebat ;  fupervenientem  furditatem  &  dxx- 
Aiotv  ,  emortui  pene  caloris  (Ignum  ,  veluti  ait  Galeuus  ;  vomitum  bilio- 
fum  ,  fiercoreum  &c.  quanquam  in  Ephem.  Curiof.  A.  6.  obf.  II.  anno- 
tatum  eft ,  flccum  vomiuonem  non  femper  fuiife  letlialem  ,  quod  confir- 
rnant  Bounetus  in  Sepulc.  1.  3.  f  10.  &  alii  quidam  Itali ,  a  Liudenio  ci- 
fcati  c.  I.   qui  his  omnibus  addidit  dolorum  fubitam  mutationem. 

X   X. 

In  curatione  procedendum  eft  fecundum  varias  caufas  ,  in  diaguofiicit 
a  nobis  memoratas.  Pro'ixiores  hic  erioius  ,  quia  in  hac  parte  omnis 
rei  volvitur  cardo  ,  &  cautus  hi:  prseprimis  debet  elfe  med  cus  atque 
cofdatus  confidens  in  Dei  auxilio  ,  qui  mcdicamina  fua  ,  in  aegroti  fa- 
lutcm    vertere  dignetur. 

XXI. 

Merito  hic  inquirendum  ,  unde  in  tanta  re  med'cus  inc'perc  dcbeat ," 
atque  ,    qurc  segroto ,   qui  operam  illtus ,   fi  ulhoi ,    certc  in  hoc  deplo- 

rando 


7 


D    E      I    L    E    O.  3^-7 

rando  ftatu  fummoperc  efflagitat  ,  optime  conducant  remcdia  ?  Utrum 
V.  S.  an  vomirus  ,  balnea  ve!  clylteres  inlrituenda  c<  applicanda  \rc- 
niant  i  Refpondeo  :  omnibus  liifce  remciliis  in  omnibus  aegris  locum  non 
eile  ,  fed  illorum  delectum  elfc  inliicucndum ,  fcoundum  aegroti  conftitu- 
tioncm  &  alias  circumltantias.  Hic  medicum  non  folum  dccet  ,  ectvTov 
7rac,psx^v  Tot  deovTct  rrroieovTct,  ctAAct  k<zi  tov  vocreovTct  }  Kcti  Tovg  yrct- 
peovTctc.  ,    Kdt    Tcl  e£co$ev-     Aph.   f-   I.    §.    1. 

XXII. 

V.  S.  admifere  veteres  |n  inflammatione  ,  ira  ,  aut  refrigerationc  fubi- 
ta  ,  ubi  &  cucurbiculas  applioari  vokierunt  ,  &  clylreres  emollientcs  & 
refrigerantes.  Vomitum  iidem  fuaferunt ,  ubi  caufa  ilei  fuerit  nimia  re- 
pletio  ,  vel  viciata  concoctio.  Hippocr.  apb.  f  2.  §.  22.  aVo  'zvArjcr/u.o- 
liyc.,  oxgt*.  ctv  vcrYifxXTct  ytvt]Tui  ,  Kevcocnc.  (cLtcu.  Si  a  repletione  morbi 
exoriantur  ,  fanat  evacnatio.  Lt  Celfus  ,  I.  I.  3.  UtMs  ejf  vomittts pienis 
&  biiiojis  omnibits  ,  fi  vel  nimitim  fe  replerunt  ,  vel  paritm  concoxerunt. 
Nam  five  plus  ejl  ,  quam  concoqui  po/Jit ,  periciitari  ,  ne  corrnmpatur ,  non 
oportet.  Si  vero  corruptum  eji ,  nibil  commodius  eft  ,  qttam  id  ,  qua  via  ex- 
pelii  primum  potejt ,  ejicere.  Si  arfeclus  Colicus  cum  injlammatione  fadlus 
fuerit,  omnino  non  aufi  funt  purgans  dare  ,  ne  periculorum  &  mortis 
au&ores  fiant  ecgrotis.  Cseterum  vero  purgantibus  ,  iifque  fortiflimis 
nfi  funr.  Olea  intus  dederunt  ,  externe  fomenta  £f?  un&iones.  Balnea  iu 
flccibus  obduratis  falubria  judicarunt.  Lavare  ,  inquit  Hippocrates ,  mul- 
ta  ac  calida  ,  tum  bibsrc  ,  quee  alvum  movent  &  urinam  fubducunt ,  ac 
clyjiereui  fubdere ,  fi  recipiat  ,•  ft  vero  ncn  admittat  clyji.  fijiula  ailigata  collo 
vejic<e  inflare  fatum  muitum.  Ctun  elatum  fuerit  intejiinum  a  jlatu  &  ven- 
ter ,  exempta  Jijiula  ,  injicere  protinus  ciyjierem  Qtiodfi  recipiet  ,  dejiciet 
fjj  fanus  erit.  Si  ab  bernia  morbus  provenit ,  chirurgi  manum  adhibuo- 
runt ,   &  reponi  intertina  curarunt. 

XXIII. 

Recentiores  conveniunt ,  irritationem  fTbrarum  fiitendam  ,  humores 
acrcs  tempcrandos  ,  &  excretionem  quovis  modo  cfle  promovendam. 
Quibus  vcro  remediis  ,  ifcrum  purgantibus  initio  locus  fit  ,  nn  vero 
opiatis  vel  vomitoriis  &c.  non  adeo  ponveniunt.  Prudenter  Cl.  Ettmul- 
lerm  in  Prax.  Med.  obfervari  jubet  ,  an  irritatio  magis  urgcat ,  vcl  ob- 
Jlru&io  :  li  irritatio  dominctur ,  opiata  prius  vult  adhiberi ,  &  poftea 
furgantm  \  C\  obftrudio  fortior  fit  ,  pracmittcnda  cffc  purgantia  judicat , 
quibus  fubjungeuda  clfe  demum  opiata.  Ciyjieres  cmollientes  hic  ne^li- 
gendi  non  funt.     Eofque  (ine  faie ,  &  adje&a  fola  ejfentia  Cajiorei  felicif- 

Y  y     3  fmie 


3s8  K    U     H    N    I    I  , 

fime  in  hoc  morbo  a  fe  adhibiros ,  fcriblt  Cl.  DoUus.  Laudatur  Clyfnta 
illud  Rulandi ,  ex  fem.  lini  ol.  ^vj.  Troch.  alband.  Zjift.  qux  poftquam 
ebullierint ,  partim  ventricnlo  inungantur  ,  &  reliqua  ,  forma  clysieris 
jnjiciantur.  Alii  decoB.  hord.  extollunt ,  in  quo  nitrum  ad  ^iij.  diflblutum 
fit.  Nos  in  adtilto  talem  forte  probaremus  clysierem ,  prxmhTis  Pil.  Stark. 
£j.  fuperbibendo  potum  tbee  fatis  calidum  : 

^c.   Herb.   <;.  emoll.  aa.   Mp. 
Flor.   chamofn. 

rnelilot. 
Rad.  alth. 

lil.   alb. 
Sem.  fien.  gr&c. 

carv. 

femic.   aa.    3jjtf. 
S.  L.  A.    Decocl.  cv.m  V.  font. 
Colatur   %xij.    add. 
Elell.  lenit. 

bened.   laxat.   aa.    5$. 
Mell.   Mercurial. 
Aq.    bened.    Rnl.  aa.  5;'. 
01.  Jrtnip.   yj. 
2vl.   F.  Enema. 

Applicetur  unica  vel  binis  vtcibus  ,  prout  circumflantisc  illud  exigere 
videntur.  Externe  in  ufum  vocari  poflunt  fomenta  ,  ex  herh.  emoll.  & 
atten.  confecta.  ,  quales  fuiito  :  Malv.  Viol.  Alih.  Mercurial  Vtrhafc. 
Chamomill.  Rom.  Vnlg.  Melilot.  Sambuc.  Cicut.  Varietar.  Caprifol.  Cere- 
fol.  Fumar.  Eryfm.  Hed.  terresi.  Abfynth.  vulg.  &  E,om.  Levifc.  AJajo- 
ran.   Sem.  lin.  Anif   Fienic.   Carv.    Cum.   Anet.    &c.  &c. 

XXIV. 

F.tiam  ad  bumores  temperandos  ,   &  dolores  mitigandos  ,   fimul  &  fla- 
ius  difcutiendos  feq.  mixturam  prscfcriberemus  : 

2£:  Aq.    cham&m.   comp.  %iij. 
menth. 
Fcenic.   a.    "%JiB. 
Diafc.    Fr. 

Conf.    Hyacinth.  aa.    5//. 
Cinnab.  nativ. 
Oc.  Sb-  ppt.   aa.  3;.   M. 


D    E      I    L    E     O.  3?9 

Ver  intervaUa  fumatur  cochleatim..    Vel  Mixtura  fcquens  idem  poteric 

prxihire  :  ^ 

#.    Ejfent.  Myrrh. 
Cajior. 

Sp.    C.    C.  fucc.   aa.    3/;. 

Tr.  R.    Croc.  c.  0.    >J.   M. 
Sumantur  40  gtt.  in  viuo  ant  aq.  fan. 

XXV. 

Ubi  itomachus  roboratus  erit ,  &  doloris  mitigationem  fenferit  aeger  ad 
fortiora  medicamina  tranfeundum  putamus.  Purgantia  tunc  adhibenda  , 
quorum  fequentia  conducerc  poifent.    • 

?£.  Fol.  Senn.  S.  S.  57.  inf.  p.  uo3.  in  aq.  font.  exprejfione  fa&a 
in  ea  diffolv.  Mann.  el.  3vj.  Crem.  Tart.  3//.  poji  l.  ebidlit.  col.  add. 
EJf.    Cardam.    5/. 

Vel 
?£.    Couf   Aurant. 

Conf.  Alkerm.  aa.    3//?. 

Crem.    Tart.   56. 

Rtfiu.    Gialap.  gr.   13. 

Betlf.    Cinnam.  gr.  4. 

Syr.   aurant.    q.  f 
F.  Ele3.  una  vice  fum.  &  jufculum  calidum  ufurpetur. 

Ubi  ab  inflammatione  inteitinorum  eric  productus  ileus  ,  V.  S.  debet 
prxcedere  ,  &  deco3wn  purgans  modo  praefciiptum  fequi  ,  vel  etiam 
clyjier  fupra  memoratus  ,  ablque  0/.  junip.  &  aq.  bened.  Rul.  e  contra 
addcndum  0/.  liu.  Exterue  poifunt  unguenta  vel  cataplafmata  ex  herb. 
emoll.  §.  23.  indicatis  ,  cum  frudu  adhiberi.  Multi  cafum  hunc  de- 
fperatum  credunt.  Sed  nimis  timide.  Vide  quse  Cl.  Ruyfchim  in  obf. 
med.  obf.  49.    de  fe  teihuur. 

XXVI. 

Si  malum  hoc  a  vermibm  originem  fuam  traxerit ,  convenient  pr#ter 
prxfcripta  ,  varia ,  e.  gr.  Dcco3.  Mercur.  viv.  Mercur.  dulc.  Sp.  Nitr. 
vitriol.  Snlph.  Sem.  Cyn.  Rad.  Zedoar.  Arijlol.  rot.  Myrrh.  aloes.  0/.  deji. 
Carioph.  Tanacet.  abf.  &c.  In  infantibus  magno  cum  fucceifu  ufi  fui- 
rausm  Nofocomio  Bremenfi  Tiu3.  cxrnl.  adgtt.  30.  vel.  40.  quae  tin&ura 

para- 


ZCo  K    U    H    N    I    I  , 

paratur  ex  Vitriol.  de  Cypr.  Sal.  arm.  &  Ol.  Tcirt.  per  detiq.    Abdomen 
illinacur  feq.  nuguento.  9 

3£.   Axung.  tax.   $vj. 

anf. 
Fell.   taur.    aa.    $iij. 
Fulv.  aloes. 

colocyntb. 

myrrh.   aa.   ^it?. 
Ol.   d.  fabin. 

abf. 

tanacet.  aa.  gtt.  vj.   M.  F.  Vng. 

XXVII. 

Si  hernia  inveterata  excitarit  morbum  hunc ,  inteftina  manu  chirurgl 
reponenda  font  ,    &  adhibenda  cataplafmata  §«  22.    allata. 

XXVIII. 

Si  medicus  ingreflum  inteftinorum  fufpieabitur  ,  (quod  jure  faciet  « 
ubi  nec  purgans  fortius  ,  necclyfter,  nec  ullum  aliud  medicamentorum 
genus  opem  tulit)  ad  globulos  aureos  ,  vel  ftanneos*  plumbeofve  con- 
fugere  poterit.  Inteftini  partem  fuperiorem  inttufam  in  inferiorem  nun* 
quam  curari  poffe  ,  judicat  Sylvius  ,  judicant  alii.  Aft  non  difficulteC 
afcenfum  inferioris  in  fuperiorem  reftitui  poife  per  globulos  fclopetorum  de- 
glutitos  ait  ,  pracmilf.  ol.  amygd.  d.  Hi  etiam  conducunt  in  fuccibus  ob- 
duratis,  haud  qucquam  vero  in  inflammatione  ,  cum  potius  difrumpan- 
tur  a  gravitate  globulorum  inteftina.  Ettmitllerus  fcnbit ,  ufum  globulo- 
rum  fuperari  a  Mercurio  vivo  copiofe  ingefto  ,  ad  minimum  ad  3»;.  vel  4. 
applicando  fimul  externe  fomenta  blande  calefacientia  ,  &  agitando  scgrurn 
in  curru  ,  vel  mittendo  in  dolium  ,    aqua  tepiJa  plenum. 

XXIX. 

Sed  prsctermittendum  hic  non  cenfeo  inflationem  Tabaci  irt  anurri  » 
quod  clyfierum  genus  dicitur  prseftantiilimum  Bartholino  &  Schoonio  , 
quodque  feliciilime  a  fe  ufurpatum  fcribit  Cl.  Deckerus  poft  fruftra  appli- 
catos  bene  multos  clyfteres  ,  purgantia  affumta ,  unguenta  ufurpata  &c. 
Fumus  fortiter  flando  in  anum  continue  propellitur  ,  doncc  alvum  red- 
dat  seger.  Defcriptionem  inftrumentorum  in  ufum  hunc,  vide  in  Exerc. 
FracJ.  &c.  Diuret.  p.  705. 

XXX, 


I 


L  X  X  X  V  I  I  L 

J.    GOTTL.    LEIDENFROST 

D    E 

VOLVULO    INTESTINI    SINGULARI. 

Duisburg.  1750.   Octobr. 


ERat  fcemina  mediae  aetatis  ,  hominis  bajuli  in  vicino  opp:do  uxor, 
quse  poftquam  per  aliquod  temporis  fparium  de  abdominis  dolo- 
ribus  conquefta  ftepius  effet ,  tandem  medio  Julio  1748-  incidit  in  fe- 
brem  inflammatoriam  ,  quam  fequitur  tumor  hypochondrii  dextri  ,  ten- 
dens  brevi  ad  fuppurationem,  quo  rupto  ingens  copia  puris  exit ,  cum 
lumbricorum  innatante  globo  ,  ciborumque  quos  paulo  ante  alfu nferat 
nondum  digeftis  reliquiis ,  quo  fufto  d.e  morbi  natura  nemo  dubitavit, 
nec  haclenus  aliquid  in  hac  re  inauditum  erac ,  pracfertim  in  his  regio- 
nibus.  Ipfaque  foemina  morbum  nec  novitate  nec  vicinorum  cxemplis 
valde  metuendum  intelligens  foli  fe  commific  naturac ,  pnefertim  quum 
&  adpetitus  &  vires  redirent,  &  alvi  naturalis  depofitio  non  effet  in- 
tercepta. 

Erat  autem  vetula,  illius  vicina  ,  quse  audito  morbo  fuadet,  ut  se-' 
grota  cibis  durioribus  utatur ,  illofque  vix  manfos  majoribus  bolis  deglu- 
tiat ,  hos  per  anguftiam  ulceris  non  exituros  rata.  Aegrota  morem  ge- 
rens  fabas  magnas  Gueftphalorum  huic  fcopo  ridicula  fapicntia  adhibet. 
Oritur  autem  novus  mox  acerbiflimus  dolor,  vonrtufque  vcre  iliacus 
&  paulo  poft  per  apertum  abdominis  vulnus  erumpit  globus  inreftino- 
rum  ,  craffus  ,  inflatus,  informis ,  rubicundiifimus  ,  qui  fenfim  txplica- 
tus  apparet  intcftinum  tenue  effe ,  duos  circiter  pedes  longum.  Id  au- 
tem  erat  in  hac  re  mirum ,  quod  haec  fiftula  altero  fui  fine  non  in 
abdomen  redierit ,  ut  opportebat  fi  inteftinorum  tractus  adhnc  integer 
cohaereret ,  fed  quafi  abfciffa  elfet  haec  portio  a  reliquis  inteftinis  finem 
alterum  pendulum  habebat.  Cui  pracjudicio  &  illud  favebat,  quod  in 
pendulo  hoc  fine  foramen  aut  orificium  elfet ,  rugis  contr.ictum  fed  fa- 
cile  ampliandum ,  ex  quo  fubinde.  albuminis   purulonti    aliquid  efHuebat. 

Advocati  rerum  periti  ,  quum  portionem  inteftini  rubicundiilimam  , 
penitufque  abfcilfam  cernerent ,  decreverunt  gangracnam  non  procul  ab- 
elfe,  &  aeris  libero  acceffu  futurum  brevi  fphacelum  ,  ideoque  portio- 
ncm  abfcindendam  ,  &  artificialem  anum  in  abdomine  procurandam  effe. 
Novum     vero   accidens  phaenomenon     contraindicabat   &    hoc.    Scilicet 

quod- 


quodcunque  biberet  aegrota  ,  per  abJomlnis  vulnus  cito  poft  aflumtio- 
nem  evacuabatur ,  &  quidem  non  pcr  pendulum  illud  inteftinum  ,  aut 
ejus  perforatum  fincm  ,  fcd  juxta  latera  intcftini  per  tenuem  hiatum  iu 
abdominali  ulcere  ab  infarciente  inteftino  relidum  ,  guttatim  deflucbar. 
Quare  novum  adhuc  &  non  cognitum  inteftini  fupcrioris  vulnns  adeflc 
videbatur.  Omnibus  autcm  his  indicationibus  mulieris  bona  valetudo 
contradicebat  ,  quae  in  tantis  malis  ncc  febrem  nec  virium  defcctum 
patiebatur.  Ideoque  reponendum  intcftinum  ccnfent  ut  praccipiti  confilio, 
fic  irrito  fucceflu.  Reliquum  erat  ,  ut  fomentis  lactcis  fphac«lum  quan- 
lum   poifent    retardarent. 

Hxc  inteflina  pendula  manferunt  extra  corpus  ad  vigefimum  diem  , 
iine  mutatione  ncc  in  melius  nec  in  pejus.  Interim  quotidie  duo  ,  tref- 
ve  clyfteres  injecti  ex  lacte ,  juiculis  &  farinofis  deccctis ,  quorum  ne 
gutta  redibat,  fed  omnes  hi  nutrimentum  convertebantur  ,  ut  focmina 
paupercula  ,  lautius  nunc  per  anum  quam  ante  per  fauces  nutrita ,  pin- 
guefcere  videretur.  Polt  hanc  hiitoriam  de  clyfterum  nutrientium  poffi- 
•*"jbilitate  nemo  dubitato. 

Inter  tot  natune  lufus  me  accerfit  chirurgus  ,  ut  prudens  fic  folers 
fceminze  curator,  &  advenio  vigefimo  die.  Erat  autem  facilis  mihi  om- 
liium  explicatio  quam  primum  viderem.  Namque  intejiimm  temte. ,  ( ut 
puto  jejunum )  inverfnm  erat,  ut  interior  tunica  villofa  nunc  extcr- 
«am  fuperficiem  occuparet.  Erat  rugofa  hsec  tunica,  pulcherrime  rubi- 
cunda  a  translucente  fanguine  tunicse  fequentis,  non  glabra  ,  fcd  inftar 
panni  holoferici  tomentofa,  reierta  papillis  innumeris,  quales  in  apice 
lingux  famelicae  confpiciuntur  ,  aut  quales  funt  acini  in  frudlu  maturo 
fragorum.  Quse  papillae  minus  cranto  vifibiles  quiefcente  inteftino,  exfe- 
rebantur  autem  fi  aliquid  fapidi  adplicaretur  ,  prarcipue  vinum ,  aut 
•quando  motus  periftalticus  exercebatur.  Continuo  madida  erat  hrec  tu- 
nica  ,  tranfTudante  tenui  humore  ,  quem  etiam  craflus  ,  albus ,  mucofus 
interdiftinguebat ,  illo  tempore  frequenter  exprelius ,  quo  periftaltfcus 
•motus  fiebat. 

Quid  fub  motu  periftaltico  haec  tunica  interior  fuerit  pafla  ,  juvat 
enarrare.  Scilicet  tunc  pars,  vel  aliquando  intcgra  hacc  fiftula  intefti- 
ni  turgebat  ,  fimulque  crefcebat  longitudine  &  latitudine ,  tantumque 
contrahebat  ruborem  ,  ut  nulla  vel  maxima  inflammatip  huic  par  efTe 
pofllt.  Inde  calor  major.  Prseterea  erigebatur  inteftinum  ,  &  ercclum  fta, 
bat ,  ut  quafi  colem  lafcivientem  acmularetur.  Videntur  ergo  fibrae  muf- 
culares  inteftinorum  vicem  erectorum  in  hac  tunica  prseftare,  qui  com- 
primendo  trunculos  venarum  faciunt,  ut  fanguis  in  minoribus  ftagnet , 
tumorcmque  &  calorcm  his  conciliet,  qui  forte  in  digerendo  chylo  noii 
parvi  funt  ufus.  Confirmat  hanc  ideam  quod  durante  hac  ereclione 
copiofiflimus  muci  &  liquoris  inteftinalis  proventus  erat ,  quiefcente  in- 
Jeftino  paucus  vel  nullus.    Quando    lac    &    emollientia    adplicabamus , 

7-  z    2,  cef. 


354  L    E    I    D     E    N    F    R    O     S     T. 

ccflabat  hle  motus  continuo  ,  membranaque  ex  rubore  inclinabat  ad  II- 
viditatem ,  fed  ex  vino  calido  adplicato  ,  fortiffimus  rubor  tumorque , 
&  motus  tam  vehemens,  ut  priapifmum  fere  aemularetur.  Tentor  ex 
his  concludere  motum  periftalticum  magis  excretionem  inteftinaliutn  hu- 
morum  ,   quim  chyl.  fecretionem  juvare. 

Erat  &  hoc  mihi  novum  ,  quod  hxc  membrana  omni  fenfu  careret. 
Quomodocunque  illam  tradlaremus  ,  nihil  fentiit  fxmina.  Si  aliquando 
mucum  abftergebam  ,  animo  ejus.  fontes  accuratius  videndi  }  llcet  mo- 
deftiffime  id  faccrem  ,  tamen  languis  fere  femper  manabat  ,  fine  dolore 
tamen  ,  &  fine  damno  ,  oftiis  citiffime  rechiQs.  An  in  durioribus  cibis 
eadem  pati  poteft  i  Certe  dolor  dylentericus  in  hac  membrana  non  quaeri 
debet. 

Dum  per  aliquot  horas  conlinuas  vinum  calidum  appiico  ,  idemque 
per  fyringam  in  iilud  orificium  quod  in  fine  penduli  inteftini  erat  ,  in- 
jici  curo  ,  inteftinum  fenfim  accurtabatur  &  in  abdomen  repebat ,  ut 
tandem  vix  digiti  longitudinem  extra  abdomen  fupereifet.  Sequenti  die 
etiam  haec  ponio  in  abdomen  rediit,  &  penitus  infciis  nobis  &  foemina 
evanuit.  Poft  paucos  dies  alvi  officium  foeminse  redditum  eft  ,  appeti- 
tufque  viguit.  Abdominis  tamen  ulcus  hadtenus  ex  raeru  &  morofitate 
fosminx  faniora  confilia  &'  gaftroraphen  rejicientis  claudi  non  potuit , 
ut  etiam  nunc  aliquid  potulenti  per  id  tffluat ,  forte  quia  inteftini  ul- 
cus  nunc  peritonaeo  adnatum  eft.  Multoties  pofthac  dolui  advemum 
meum  nimis  propinquum  fuiffe  fanationi ,  quia  pulcherrima  experimenta 
inftitui  potuiifent  de  variorum  medicaminum  in  hanc  membranam  aclione. 

Habemus  hic  exemplum  volvuli  inauditum.  Inteftinum  fufceptum  & 
invaginatum  per  longitudinem  duorum  pedum ,  idem  tranfiens  extra 
corpus  per  ulcus,  idem  per  duos  pedes  nova  inverfione  rediens.  Ergo 
fimbria  mefenterii  mirabiliter  txtenfa,  quse  per  quatuor  pedes  inter  in- 
teftinorum  fufceptorum  interftitia  glifcere  poterat.  Poffibilitatem  autem 
in  hoc  cafu  adjuvit  fumma  macilentia  paupercutae  mulieris.  Apparet 
etiam  in  morbo  iliaco  non  eiTe  emollientibus  pugnandum  ,  fed  robo- 
$ azitibus ,    &  prsecipue  meraco   vino. 


LAURENTIUS 


L  X  X  X  I  X. 

MARTINI    JACOB    KUPFFER 

D  I  S  S  E  R  T     S  I  S  T  E  N  S 

VOLVULUM  SANGUINEUM 

EJUSaUE   CURATIONEM   IN   VIRO 
CLU  O  D  A  M. 

Regiomont,    if.   Januar.    1730. 


Z  i    3 


(  3*7  ) 

mmammmmmmmmmmmmmammmmam 

I.     N.     D. 
II    1    S    T    O    R    I    A. 

Vlr  quidam  ,  generofo  genere  in  Curonia  clarus,  temperamento  potiijimtttu 
fauguiueo  ,  debili  a  teueris  &  gracili  corpore  ,  tanto  tamen  fuit  va- 
letudinis  robore  ,  ut  militid  molejiins  fub  vexillo  S<y  <.onum  aliquot  annos 
fujiinuerit ,  atque  per  germaniam  itinera  quoque  confecerit.  Hic ,  cttm  an- 
nos  natus  dtwdetriginta  domum  reverteretur ,  a  variis  fubinde  Agritttdini- 
bm  quafi  exceptus  ita  defati^atus  eji  per  multos  awtos  ,  ut  quibus  morbis 
initio  iaboraverit  ,  aut  uon  meminijfet ,  aw  meTfHnijfe  t&deret.  Hoc  tamen 
memoria  tam  diutuma  valetudinis  reddidit ,  pojiquam  quorundam  medica- 
minum  ufu  bieunium  circiter  a  pajlone  liber  fuiffet  ,  iargioribus  variijque 
cibis  ac  cupedils  pajhts ,  ceteroquin  otiofus ,  laljitudinem  membrorttm  &  an- 
gujiiam  prAcordiorum  ,  cord/s  palpitationem ,  prejjiouem  ac  dolorem  fub  co- 
Jiis  fpuriis ,  jam  autehac  pajjlm  parte  dextra  doleutcm ,  Js  fenftfje :  qui  af- 
feclus  una  cum  fiatibus ,  torminibus ,  ru&ibus  ataue  alvi  adjiriclione ,  f<z- 
piufcule  redirent.  Qtiibus  malis  ttt  liberaretnr  ,  ad  medicamenta  domeftica 
confugit  ,  quibus  autem  non  cejjit ,  fed  invaluit  potias  agritudo  adeo  ,  ut 
interdum  dttcej-e  fpiritum  vix  pojfet :  mane  inprimis  amaro  tetroque  fapo- 
re  ac  abundante ,  qtti  ore  dijjluebat  ,  limo  atque  conatibus  vcmendi  Jiimu- 
latus  fttit.  Tum  mane  plerumque  vomitus  fubfecuti  funt ,  non  fme  male  ha- 
bentii  anxietate  ,  aiquot  denmm  haujtibus  jpiritus  vini  aut  frumeuti  cejfante. 
Cum  frujira  ejfet ,  quicquid  domejiicorum  remediorum  adhiberetur  ,  commifit 
fe  curationi  empirici  cujufdam ,  qni ,  corpus  tantummodo  purgandwu  ejfe 
ratus  mhil  ejfecit  amplius  ,  quam  ut  vires  <tgroti  projiernerentur.  Qtiem 
fecutus  alius  ejufdem  fortis  homo  corroborantibus  medicamentis  vomitus  com- 
prejjit ,  poliicitus ,  dolores  fuccejftt  temporis  acquieturos.  Faclttm  tamen  efty 
ut ,  paucis  hebdomadibus  interjetiis ,  <egrotus  ,  ut  antea  ,  vomitibus  agitare- 
tnr.  Ctim  itaque  familiaris  illi  faclus  effet  ijie  morbus,  nihil  prxter  pilulcu  cont- 
mnues,fpe  diuque  jam  ufurpatas ,  qtt<c  alvum  aut  aperirent,  ant  aper- 
tam  coufervareut ,  oppojiiit.  Quoniam  vero  poji  aliqttod  tempcris  intervaU 
lum  alvi  objiru&io  ptrtinacior ,  vomitm  quoque  crebriores  ,  medico  ufus  ejl 
(0  ttfque  felici ,  ut  rarius  vomeret ,  &  dolores  mitiores  ejfent ,  meliorque  di- 
gejlio.  Sed  abrupit  ager  curationem  hauc ,  qua  nimis  diuturna  vija  ejl ; 
mprimis  cum  accepifftt ,  ejfentiam  dtdcem  effe  medicamen  plane  miracubfum, 
uliqttandiu  ea  ufus  eft  largiori  doji ,  fel  abfqite  fucceffu.  Vocavit  igitur  de~ 
nuo  in  conjiiittm  medicum  ,  qno  coujiauter  ttfus  eo  ttfque  redivit  ad  vafetu, 
dmeni ,  ut  malttm  ,   apertis  hitmorrhoidibm  internis  ,  prorfus  fubUtum  efjet. 

St<v. 


3^8  K    U    P    F    F    E    R, 

Snpprejfts  pojlea  iifdem  fupervenit  prifiinus  morbus  tanta  vehementia ,  ut 
recuperatiouem  valetndinis ,  prafertim  aim  medicus  ille ,  pefiilentia  an.  1710. 
in  Curonia  graffante  ,  e  vivis  abriperetur ,  dejperaret.  Ita  nihil  morbo 
admovit  pr&ter  paucida  quadam ,  qua  mitigare  dolores ,  £«?  aperire  alvum 
adfiri&am  poffe  vifa  funt.  Vires  interim  fenfim  exarmrunt ,  £5?  cotjtigii 
cupidittts  ,  rt;/£e  fiagrans  ,  imminuta.  Vt  eo  folertius  curaretur  ,  virginem 
nobilem  ,  <eta/e  provecfiorem ,  <&*xzl ,  gw<e  fingulari  quadatn  cum  provider.* 
tia  medicaminum  &  enematum  quotidiano  ufii  non  mediocre  ajfecttta  ejt 
allevamcntum.  Hamorrhoides  enim  triennium  occlnft  fluxus  repetierunt ,  uti 
moderatis  doloribus  infirmus  ille  nofier  fupra  annum  melius  haberet.  Poji 
atitem ,  nbi  nittuo  cibo  repletus  efi ,  fquidem  perpetua  fuit  appeteutix  vi- 
cifjitudo ,  fiatiis ,  cruciatus  &  calorem  feufit ,  atque  quotidie  aliquoties 
evomuit.  Malo  igitur  quanquam  in  dies  ingravefcente ,  <egrum  tamen  Jpes 
confolata  efi ,  etfi  cum  -JtHetudine  penitus  feconciliari  non  poffet ,  fore  ta- 
men  ,  ut ,  doloribus  enervatis  ,  vita  aliquandm  frueretur.  Incidit  itaque  de~ 
nuo  in  quofdam  medicajiros  ,  qui  cum  frufira  effent ,  in  medicum  ,  qui  in- 
ter  alia  aqtiam  menthx  ac  herbam  mentha  ex  cerevifia  cottam  quotidie  ad 
fotum  commendavit.  Qtto  fa&um  efi,  ut  alvus  adeo  obfirueretur,  ut  ene- 
mata  ,  quibus  alias  foluta  erat ,  ejfe&um  fere  denegarent ,  atque  invalefceret 
vis  convulfwuum  cum  tanto  virium  defeilu  ,  ut  Jlepius  animo  wgrotus  lin- 
queretur.'  Qjtemadmodum  atttem  ita  fieri  ajfolet ,  ut  nihil  inexperhtm  relin- 
quamus  ,  fi  qttod  ingruit  vita  difcrimen  :  ita  hic  etiam  aliud  fuper  aliud 
in  fttbfidium  vocavit ,  fecutus  imperitorum  non  minus ,  prout  obvenerunt , 
quam  peritiorum  confilia.  Ex  quo  evenit ,  ut  aliquando  ex  medicaminibits 
volatilibus  aliifque  calidioribus  adeo  ille  male  ajfeilus  ejfet ,  ut  moribnudi 
loco  ejfet  habendus ,  ipfe  quoque  certum  haberet ,  nunc  illi  moriendttm  effe  ,• 
prajertim  cum  ad  aures  ejus  pervenijfet,  medicum  qttendam  ha- 
riolatum  'ejfe  ,  vix  fuperaturum  cegrotum  dimidiam  anni  partem  ,  apofie- 
viate  enim  laborare.  Cujus  pradiBum  cum  eventti  dejlitueretur ,  me  in- 
valetudinarius  fub  finem  februarii  anni  1716.  arcejji  jubebat ,  atque  me- 
cum,  qui  veneram  ,  lamentabili  voce ,  qtiA  admodum  ajpera  erat  ,  conque- 
rebatur,  fe  angi  torminibus  diris  in  omni  ventris  iufimi  ambitu  ,  maxims  ta- 
men  fubter  umbilicum  ,  praterea  doloribus  in  Jpina  dorjt  ,  eapite  &c.  una 
cttm  difjicili  refpiratione ,  fingultu ,  trailibus  £«?  trepidatione  membrorum 
omnittm.  Cttm  tormiua  paroxyzautia  inciperent ,  vejperi  peracerbijjima  ,  £«? 
qu&  duratione  maximam  noiiis  partem  adaquabant ,  abdomen  furfttm  ,  unu 
bilicus  intro  detorquebatnr.  Qiiibus  convuljiouibus  mifer  homo  ,  vermis  in- 
Jlar  qttafi  in  arcum  finuatus ,  ejulatu  £«?  clamore  eonfciebat  tempus.  Corri- 
piebatur  quoque  horrore  quodam  &  cahre ,  qtti  affeihts  priufqttam  deftne* 
rent ,  ingsnti  iteratuque  vomitu  couquajfabatur ,  quem  tanta  infequebatur 
lajjitudo  ,  ut  nec  maetts  nec  pedes.  Humor ,  qui  vomitu  largiter  protrto* 
debatur ,  in  ore ,  quod  propter  halitm  fatorem  nemo   atcedtbat  propius ,  a- 

ci* 


FI     I     S    T     O     R     I     A.  — 

cido  tetroque  fapore  fentiebatnr  ,  ac  vifcidus  erat  ,  plertimque  ciho  mter- 
vuxtiif ,  cohye  infolito ,  odore  ftttdo.  Obfiruda  alvns,  ueque  folubilit  , 
tnemtttibus  fortioribus ,  quamvis  crebriori  egereudi  cupiditate.  (..  ique  feces, 
vmcofi  fapius  materia  ,  pauxil/o  fanguine  qnandoqne  thtcla  ,  j/o;i  /7>/<?  <7//- 
ficidtate  rejicerentv.r  ,  intejhnum  reilum  promhtehat ,  digitorttm  fubfidio  re- 
primendttnu  Urina ,  qtue  etiam  dijjictdtcr  reddtbatur ,  tenttis  erat,  aqtue 
fvniiln ,  a/ftil  crfl//rt  rt/f/w  j-/(/Ir.  Tejbquam  igititr  &ger ,  *w«o/  naft»  quadra- 
ginta  qtiinque ,  intervallo  auuornm  quindecim  ab  bis  morb/s  per  vices  dive- 
xatiK,  atqtte  pojlremo  ita  iuvafin  fuerat ,  /i/  bienuio  affixtu  lello  fuijfet , 
■viriv.m  pene  nihil  fnpereirut ,  /<r<7«  HippocTatka  ,  propenfiones  in  deliquia, 
animus  trijlis  &  timidus,  ttlias  nonnunqnam  impatiens ,  &  re  quavis  levij- 
Jhna  facile  excandefcens.  V  iletudinem  recuperandam  citm  defperaret ,  id  unice 
rogitabat  ,  ut ,  fi  quid  ajj/jhnte  Diviua  gratia  jtivari  p'>jfet ,  commotionivjt 
vebementia  dolorumque  acerbitas  /euiretur. 


DILUCIDATIO. 

SI  non  femper  homines,  quotics  corum  v.ilctudo  periclitatur ,  a  mul- 
tis  ac  mukiplicibus  morhis  iimul  vcxantur ,  non  raro  tamcn  ,  tefte 
expirientia  medicorum  ,  id  fieri  folet  •,  egoque  arbitror,  hunc  etiim 
segrotum  plurihus  uno  laboraife  morbis,  tum  propria,  tum  medicaftro- 
rum  culpa,  temporis  fuccelfu ,  contiactis ,  quibus  per  multos  annos  cor- 
pus  valde  depravatum  ac  enervatum  eft.  Quanquam  vero  aliquot  hunc 
argrum  morbi  occupaverunt ,  hahuerunt  tamcn  communitatem  invicem 
haud  cxiguam,  &  unam  potilfimum  radicem  ;  poteftque  affl&us  hic  com- 
pUcatus  uno  certoque  nomine  indicari :  quod  fl  exigas  ,  colicam  fan- 
guineam  aut  potius  volvulum  fanguincum  appello,  atque,  ita  fuiiie  , 
cvincere  conabor.  Explicatione  vetborum  fupcrfedere  poife  ,  perfuafus 
fum  ,  cum  in  lexicis  multifque  difputationibus  ,  de  colica  &  ileo  fcrip- 
tis  ,  voces  ilke  ad  naufeam  evolutae  fint,  &,  ut  jam  Galenus  lib.  3. 
de  dilfer.  pulf.  c.  I  monuit ,  de  nominibus  Jaborare  fit  operam  lu- 
dere.  Volvuli  auvm  notio  ideo  magis  placet ,  quod  hscc  affectum  pret- 
fius  indica*  ;  dum  enim  certum  habeo  ,  illum  in  fublimiori  colicae  gra- 
du  confiftcre  ,  &  Alexandrum  Trallianum  evolvo  ,  qui  lib.  10.  p.  m. 
589.  alferit  ,  nihil  aliud  effe  ileum  ,  quam  colici  atfedus  intcnfioncm 
&  incrementum  ,  illc  affcctus  optimo  jure  appellari  poteft  volvulus  : 
vox  rtXsS  aateto  ab  interpretibus  ,  quos  ego  quidcm  confului,  volvti- 
lus  five  convolvulus  redditur.  Qua  notione  gi&cis,  cadem  etiam  latinis 
audit ,  quod  nimirum  inteftina  ,  qusc  in  ftatu  naturali  obfcure  verfus 
inferiora  movcntur,  hic  manifefte  volvi,  id  eft ,  .ut  Mufitanus  opcr. 
tom.  1.  p.  249.  cum  aliis  explicat ,  veifus  fupcriora  moveri  ,  fcu,  ut 
Difpnt.  MedJcQ-Pratf.  Tom.  III,  A  a  a 


370  K    U    P    F    F    E    R  , 

Celfus  loqaitur  ,  verti  videarttur.  Neque  obftat,  quod  tnorbus  non  m 
inceltino  iieo  refideac  poriilimum  ;  fi  enim  dolor  violencus  &  perfevc- 
rans  ,  vomitii';  hequens  &  alvi  conftipatio  pertinax  ,  ilei  nomine.fl  me- 
dicis,  notante  Chenau  obfervat.  1.  3.  p.  m.  2^6.  &  feqq.  vocatur  at- 
fectus.  De  cetero  facis  notum  eft  ,  nomine  ilei  Hippocratem  ceterofque 
medicorum  m.tjores  omnia  ventris  tormina  indicaife  ,  prout  id  Mcrcu- 
rialis  variarum  lectionum  lib.  5.  c.  1.  innuit :  atque  Tiberii  prhuipatu, 
telte  Plinio  lib.  24.  c.  1.  nomen  coli ,  id  eft  ,  cohci  arfeclus ,  ut  Har- 
duinus  &  alii  iuterpretati  funt ,  innotui.fe,  quo  nomine  etiam  ,  Gale- 
no  audtore  2.  de  loc.  afT.  c.  2.  &  fqq.  quiv:s  dolores  vehementilfimi, 
in  quibufcunque  ventris  partibus  eveuerint ,  eomprehcnduntur.  Quodll 
porro  arfeclum  hunc  volvuli  fanguinei  nomine  denotem  ,  liberum  mihi 
atque  integrum  fore  arbitror  :  eodem  enim  id  jure  fccero ,  quo  quidam 
colicara  humorofam  ,  fcorbuticam  ,  nephriticam  ,  fdturninam  ,  aliique 
aliter  ex  caufx  ratione  appellant  j  quanquam  non  adeo  eft  ufuatum  , 
colicam  finguineam  feu  volvulum  languineum  ftatuere.  Neque  id  fa- 
cile  invenias  apud  fcriptores  antiquos ,  prxterquam  apud  Hippocratem 
libro  de  inrernis  affedtiombus.  Videtur  autem  ifta  defcriptio  fubobfcura, 
torfitque  interpretem  non  parum  ,  quid  fenex  nomine  ile:,  atque  fpecia- 
tim  ilei  hsematitis  intelleclum  voluerit.  Si  quis  autem  loca  ,  quibus  ilei 
fit  mentio ,  recle  excuiferit  &  explanaverit ,  iile  fiine,  fi  quid  judico  , 
celeberrimus  Stahlius  erit,  cujus  hoc  abunde  tcftatur  dilfertatio,  de  mo- 
tu  hxmorrhoidum  internarum  infcripta  ,  ex  qua  apparet,  Hippocratem 
per  ileum  hxmatiten  affectum  torminofum  propter  caufam  finguineam  , 
five,  ut  clariiii.nus  Alberti  in  difputatione  de  colica  hxmorrhoidali 
explicat,  a  caufa  fanguinea  pendentcm ,  fimulque  arfcdtum  hypochon- 
driaco-fcorbuticum  dcnotaife.  Quodii  in  xgroto  talifmodi  morbus  ofTen- 
ditur ,  fpecialius  ille  &  autoritate  iplius  Hippocratis  ileus  hxmatites  feti 
volvulus  fanguineus  dici  poteft.  Poft  Hippocratem  ,  quantum  ego  qui- 
dem  feiam  ,  de  ileo  hxmatite  nemo  prxter  Stahlium  modo  laudatum 
aliquid  digni  fcripfit ,  qui  tum  univerfx  arti  medicx,cum  vel  maxime 
huic  negotio  lucem  affudit  illuftriirimam  ,  multofque  meliora  docuic. 
Ncque  immerito  mireris  tot  metlicos,  tanto  tempore  ,  Interque  tot  co- 
natus  ,  de  hac  re  nihil  ferme  attigilfe  ,  cum  colica  tulifmodi  fanguinea 
quam  Stahlius  hxmorrhoidalem  vocat-,  tum  ab  illo  tum  ab  aliis  fx- 
pe  in  regionibus  calidioribus  obfervaca  Cit;  in  frigidioribus  vero  ,  ex- 
empli  ci\uQ\ ,  fri  Livonia  ,  tam  raro  ,  quam  hxmorrhoidalis  fluxus  ,  ob- 
veuiat.  Itaque  Hippocrates  ,  patet  ille  artis  (alutaris  ,  cum  nihil  iit  cum 
01  igine  perfedtum  ,  li  quid  deliderari  poteft  in  iila  defcriptione  ,  mer-ito 
fuo  excufandus  eft. 

Qncmadmodum  vero  fenex  nullam  ,  cur  ilcum  hxmatiten  diceret ,  ra- 
timiem  reddidit  :  ita  nec  opus  eife  arbitror ,  ut  ego  circa  denominatio- 
ncm  affedtus  fim  admodum  follicitus  atque  longus.    Kem    icaque   ipfam 


ag- 


V  O  L  V  U  L  U  S     S  A  N  G  U  I  N  E  U  S.  $?l 

aggrcdiar  &  affedum  ,  qui  volvuli  fanguinei  nomine  mihi  vcnit  ,  brc- 
viter  ftriclimquc  dcfcribam.  Lft  affedus  abdominis  tk  inprimis  intefti- 
norum  convulfivo  dolorificus  ,  a  languine  fupcrfiuo  ,  acri,  in  vens,  fpe* 
ciatim  lncmorrhoidalibus  internis ,  ftagnante  ,  difteudcnte  vafa  ,  vellicanie 
fibras  nerveas  c\c.  originem  duccnsj  vomitu  alvique  conftipatione  irigenci 
?c  aliis  diris  i.ftlidionibus  valde  exacerbatus  atque  pertinax.  [pfi  Hip- 
pocrati  ileum  hsematiten  fuifle  atfcdiini  torminofum  ,  Iaudatus  Stahlius 
in  diifertatione  de  motu  hsemorrhoidum  intcrnarum  aiferere  non  dubita- 
\it.  Quamvis  enim  fenex  libro  illo ,  qucm  de  inteinis  arlcdionibus  in- 
fcriplit  ,  ubi  agit  de  ileo  ,  tormina  non  memorat  ,  tnde  tamen  Colligi 
non  debet ,  ileum  non  effe  affedum  torminofum.  Iplb  enim  nomine 
talcm  ille  arTcdum  indicare  voluit,  hinc  non  opus  fuit  fufior  comme- 
moratio  :  quid  '4  qaod  alibi ,  ubi  ilei  ncminit,  tormina  &  dolores  cnu- 
mcrat ,  quod  teftatur  lib.  de  flatibus  p.  407.  tom,  I.  popularium  3. 
p.  719.  tom.  1.  de  morbis  3.  p.  iof.  tom  2.  jirrta  editionem  Linde- 
nii.  Galenus  in  3.  aphor.  22.  &  sntiquorum,  mcdicornm  nonnulli,  qui- 
bus  hodienum  quidam  adeo  aflcntiunr,  ut  ab  eorum  fententia  vel  la- 
tum  ungucm  difccderc  piaculum  exiftiment,  arbitraritur  proprium  id 
unce  maximeque,  <St  quod  nunqu.im  fejundum  fit ,  cfle  lleo  ,  quud 
iiilul  ad  infcriora  delccndat,  nifi  forte  liquida  quacdam  &  ferofa.  Quan- 
do  vcro  Hippocrates  lib.  de    intcrn.   affcdion.   jam  citato ,  p.  254.  corn. 

2.  dicit  ,   cibos  crudos  fecedere  ,  quofcunque   ingelTir  seger,  Sc  popular. 

3.  p.  719.  tom.  I.  ubi  mulieris  volvulofx  apud  Tifam:mcm  (Lcumbcn- 
tis  Hatum  dclcribit,  feceflus,  crudos,  tenucs  ,  quamvis  paucos  appcll.it  j 
telre  infuper  noftri  tcmporis  cxperientia  ,  interdum  colica  cum  alvi  flu- 
xu  concurric,  ccrcum  omnino  indubiumque  vidctur  ,  naturam  atque  in- 
dolcm  hujus  morbi  non  coniritui  ab  excremcntorum  retcntione,  fed 
convulfione  infimj  ventris  ac  inprimis  inteftinorum  dolorifica.  Qtiod 
enim  nulia  eft  coiica  ,  qu-difcunque  ea  fit  ,  nifi  fit  moibus  convullivus, 
id  ipfum  clt ,  cur  convulfio  ,  qux  miris  modis  &  gradibus  alias  d  r- 
fert  ,  ilii  ccrto  modo  propria  &  eifenciaiis  ,  feu  ut  loqui  vugo  folent  , 
affedio  gcnerica  d;ci  poifit.  In  hoc  itaque  affedus  aegroti  noltri  cum 
omnibus  colicx  fpecitbus  conw/irat ,  quod  affcdus  abdominis  &  inpri- 
mis  intcftinorum  convulfivo-dolorificus  eft,  ubi  videlicet  motus  inteftinus, 
qui  periftalticus  fcu  circumpreflbrius  dicirur,  &  iu  fbtu  fano  obfcurns 
vcrfus  inferiora  vidctur  ,  cxacerbatus  ,  invcifus  &  quocunque  modo  ita 
rrxpoflerus  eft,  ut  dolorcs  vehcmentiliimi  excitentur.  Nifi  enim  fint 
acutiifimi  &  fere  intolerabiles  ,  a  Galeno  «liifque  non  cenfentur  colici. 
Quouli  vcro  quidam  vellet  omnia  omnino  ventris  tormina  pro  colica  ha- 
tcre ,  non  vidco  ,  quid  obftet,  cum  &  vetcres  medici  non  extrtmi  fane 
ordinis  ,  prout  jam  ex  didis  conftac,  idem  ftatuerint.  Quanquam  ho- 
<be  ad  colicam  non  rcferuntur  ea  tormina  ,  qux  in  fubjedis  fenfibiMo.ri- 
i>us  c   levibus  d.iciic  viiiis   exorui  fuilt ,  ubi   forfitan  cibos  ,   quos   flaUM 

A  a  a     %  fub- 


372  K    U    P    F    F    E    R, 

fubfequuntur  ,  carnem  pinguiorem  aut  aliud  tale  fumferunt  ,  affufo 
potu  frigido  ,  qualia  tamen  tormina  funt  mitiora  nec  diu  durant.  No- 
ftrum  autem  acgrotum ,  quod  hiftoria  teftatur ,  motus  convulfivi  ad- 
modum  vehementes  aggrelfi  funt ,  abdomen  quippe  verfus  prsecordia 
adeo  agitatum  &  umbilicus  intro  retractus  fuit  ,  ut  vermis  inttar  de- 
cumbens  inflexus  ,  quamdiu  cruciatus  i(ti  continui  perdurarunt ,  ab  eju- 
latu  &    clamoribus    non    potuerit  fe   cohibere. 

Non  eft ,  quod  multis  ofteiida-n ,  iti  noftro  affuiffe  convulfiones 
atroces  ;  ut  vero  illud  aeque  ac  hoc  latis  patear,  hanc  nempe  colicam 
ab  aliis  fpeciebus  dffcrre,  pnecipua  ea,  qux  Ggnorum  vicem  obeunt, 
ex  hiftoria  repetam.  Tormina  i'la  non  vaga  ,  ut  in  alia  colica  ,  fed  H- 
xa  circa  mefenterium  maxime  fuerunt ,  mulros  annos  permanfenmt ,  & 
per  aliquod  tempus  incermittentia ,  fummo  cum  impetu  &  per  paro- 
xyfmos  quafi  redierunt.  Prseter  h^cc  obftructio  alvi  cum  tenefmo  con- 
tumacior  facta  eft ,  ubi ,  enematibus  nonnihil  aperta  fuit ,  farpius  ma- 
teria  mucida  ,  quandoquc  fanguine  pauculo  tincta  ,  excreta  ett  ,  prorni- 
nente  inteltino  recto  :  urinse  etiam  difficultas  segrum  foliicitavit.  Yomi- 
tus  valde  accrevit ,  ac  poftea  materia  vomitu  extrufa  foetuit ,  in  ore  fce- 
tido  acidum  ingratumque  maxime  guftum  relinquens.  Flatus  fuere  mi- 
tiores  ,  fed  fortior  fingultus ,  refpiratio  difficiiis  ,  calor  quafi  febrilis , 
prjecordiorum  capitifque  dolor.  Piiufquam  tormina  noftrum  inyaferunt, 
incer  alias  pafliones  ex  abundanria  fanguinis  fubortas  ,  prellionem  ac  do- 
Jorem  fub  coftis  ,  inprimis  dextro  latere  ,  paflim  fenfit  ;  verbo,  malo 
hypochondriaco  affe&us  fuit ,  atque  poftea ,  .quara  antea  non  fenferat , 
coiicam  contraxit  ,  eamque  non  acquiefcentcm  ,  ufquc  dum  ,  hapmorrhoi- 
dibus  apertis  ,  fanguis  per  alvum  decellit  :  quod  malum  rcmediis,  qua- 
lia  funt  purgantii  aliaque  ordinaria,  contra  colicam  valentia,  uon  tan- 
tum  non  celfit  ■■>  fcd  pocius,  addico  quali  novo  robore,  invaluit.  Ubi 
qontra  mitiora  media  adhibita  fuerunc,  eaque  talia  ,  quse  fluxum  hx- 
morrhoidalem  cxcitarunt  ,  ceffavit  malum  ,  atque  durationi  fluentium 
hscmorrhoidum  dolorum  quies  refpondit,  Ex  quibus  intelligitur ,  in  hoc 
arfectu  alia  quaedam ,  quam  qux  colica  vulgaris  alit,  pluraque  &  ini- 
quiora  fymptomata  extitiife  ,  atquc  eum  non  tantum  efle  infignem  co- 
licae  gradum,  qui  prope  admodum  ablit  a  fummo  illo  gradu  ,  ubi  maxi- 
nva  &  perpetua  eft  alvi  conftipatio  ,  omniaque  per  os  redduntur  recre- 
menca ;  fed  quid  dilferat  hic  affectus  ab  omnibus  ahis  colicie  fpecie- 
bus.  Equidem  in  hoc  potilfimum  difcrimen  illud  concipitur ,  quod  hic 
aiFedtus  eft  morbus  plane  acrox  &  pertiuax  j  fiquidem  femel  aut  bis 
j.mi  placatus  &  acquiefcens  omnino,  cadcm  prorfus,  imo  majori  vehe- 
mencia  rediit ,  neque  partibus  remotioribus  &  extcrioribus  pcpercit. 
Cum  his  de  volvidi  fanguinci  a  colicce  vulgaris  difcrimine  confpirant , 
tum  quse  tradit  Hippocrates  lib.  de  intern.  affeclion.  p.  2<\S-  tom.  2. 
ubi  dc  jleo  agensait,  moibum  hunc  multa  curatione  opus  habere  ,  gra- 

vcm 


V  0  L  V  U  L  U  S    SANGUINEUS.  373 

vem  enim  cflfe ,  &  muhis  jam  fanis  fadis  poft  duos  annos  rcvcrfum 
cife  ,  tum  qux  rcccnciorum  ,  prmprimis  btahlii  fpariim  in  fcriptis  fuis, 
obfervationcs  fuppeditant, 

Porro  cx  Vuocrioribus  elucefcit,    intcftina  ,  vcntriculum  ,  hepar  ,    vc- 
ficam  urinariam  ac  reliquas  abdominis  ,   imo  rcmotiores  &   omncs    fcre 
corporis  partcs  ,   quafdam  magis ,  quafJam  minus ,  affcdas  fuiife  in  no- 
ftro  •,    caufam  vero  materiv.km  primariam  non  intra  inteftina  ,   in   intcrna 
ljempe  fuperficie  ,   alias  quae  ventrem  folverunt ,  atque  fcccs  copiofe  cdu- 
scrunt  ,    lcvamen  attulident  certiifimum  ,    fcd  ,   quod  apparet  ,    fi  omnia 
nhoenomena   recte  confidercs ,   intra  venam  portx  atque  connexa   vafa  , 
baemorrhoides  praefertim    internas   ac    inteftinorum  membranas ,   fedem 
habuiffe.    Rem  fane  arduam  cife,   partcm  primario   arfcdtam  cognofcere, 
quod  intus  latet  ,  nec  oculis  aperturu  cft,    commonftrant  quorundam    & 
vetcrum  &  rcccntiorum  medicorum  diverfae  fententiac.    Vulgo    putant  , 
colicam  in  hueftino  colo,  ileon  in  ileo  refidere  ;  verum  fi  examines  Hil- 
dani  aliorumque  de  hac  re    obfcrvationcs ,    certum   exploratumque   eft , 
materiam  peccantcm  non  facile  locum  dcterminatum ,  ut  colon  folum  aut 
a'iud  inteftinum  ,   fed  ftcpe  totum  canalem  occupare.   Neque  dcfunt  ob- 
(ervation.es ,    colicx  caufam  extra    inteftina    hscrcrc ,    quas  ut   allegem , 
non  opus  cft  ,   praeter   unicam  ,   obfervationum  Riverio  communicatarum 
4.  a  Chomelio  ,    qui    invcnit  multam    pituitam  vitream  externx  intefti- 
rjorum  tunicae  adhserentem  ,  &   per  totam   eorum   longitudinem  fruftilla- 
tjm  difperfim  in  cadaverc  aegrae  ,  cui   dolores  colici  neque  clyfteribus , 
neque  purgantibus  ac  ejufmodi    aliis  ,   fed   tantum    balneo  tepido  fcdari 
potuerunt.    In   venis  aucem  &   cordis  vcntriculis   nullum   fanguincm  in- 
venit ,   q;jia  natura  extremo  cpnatu  tofum   ad  inteftina  dctruferat.     Mc- 
fcntcrium    inprimis  inter  alios  a  Willifio    oper.    tom.    pofter.    323.   pro 
genuina  colici  morbi  fede  habetur  ,   cum  in  illo  plurimi  nervi  &  rrtagni 
corumque  plcxus  &  diftributiones  valde  inlignes  fint  :    cumque  haec   p.irs 
admodum  fenfilis  &  humorum   affluxionibus  plurimum    obnoxia  ,    nul!a 
certe  regio  corporis  ad  motus   varios  &  convulfivos  videtur  aptior.   H?c- 
morrhoidalem  etiam  &  meferaicas  venis,  nec  non  ipfum  portae  truncum 
copiofiiiimi  nervi ,    tum  a    plexu  hepatico   tum   a  mefentericis  prognati  , 
ardte  ampiectumur ,  Cme   dubio  conftrid'onum    fpafmodicarum    in   ftaui 
p.  n.  autores ,   juxta  Salzmanuum  in  dilfert.  de  vena  portx.    Rccenlio- 
nem  plenam  ac  inveftigationem  parrium   affedtarum   merito  hlc  omitto  , 
quas  qui  examinare  intendit ,  adeat  anatomicorum ,  Salzraanni,    Heifteri, 
Buyfchii,    Vieuflens,    fcripta  accuratiifima.    Paulo    clarius     tamcn     hacc 
omnia  patcbunt,    (i    caufae  coniidcrentur  ,   quarum  tradtatio   cum   illa  de 
fede   morbi  ncceflarium  habet  nexum  ,   ideo  ad   eas  nunc   pergimus. 

Ncgari  non  potcft  ,  caufas  morborum  eife  longe  abftrufiores  ,  quam 
qux  humanx  mentis  acie  perfpici  poifmt ;  fed  haec  dilHcultas  non  ctt 
pcrpciua    aut    abfoluta,     ficpc  enim  iu    rcgroto    culpa   cft    obfcuritatis . 

A  a.  a     3  qm 


374  K    U    P    F    F    E    R, 

qui  aut  non  poteft  r.nt  non  vult  niedico  aperire ,  quod  aperiendum  erat, 
Culpae  quidem  nolter  argui  poteft,  qirod  ea,  quse  nocuerunt,  &  prio- 
rum  paifionum  phaenomena  ignoravit  j  omnibus  vero  ,  quse  hic  fe  of- 
ferunt ,  circumftantiis  paulo  accuratius  confideratis  ,  haud  videtur  efle 
diffimile  vero  ,  caufam  morbi  primariam  materialem  extitiife  fanguinem 
itagnantem  in  abdominis  vafis  ,  &  primum  quidtm  itl  hcpate  dubioque 
procul  potiffimum  in  vena  portse.  Hoc  vifcere  non  facile  procedit  fan- 
guinis  curfus ,  quod  vena  portx  munus  quodammodo  arteriae  fuftinet  , 
nec  affectionem  atteriae  perfectam  habet  ,  neque  valvulis  circulo  fangui- 
nis  fuccurrentibus  inftrudla  eft ,  quales  funt  id  ramis  vense  cavae ,  & 
quod  fanguis ,  qui  natura  craifus  eft,  ex  amplioribus  ramis  in  anguftio- 
res  tubulos  difncuiier  movetur,  hinc  lcvi  ex  caufa  &  fi  modo  abund.ms 
io  motu  fuo  impeditur,  &  aliquatenus  ftagnat.  Primum  jri  noftro  fta- 
gnationem,  aut  certe  motum  impedniorem  fanguinis  iti  yerra  portsc  ac 
hepate ,  idcoque  malum  ,  qnod  voont  hypochondriacuitl ,  cxtititfe,  prrc- 
ter  alia  indicia  prefiio  &  dolor  in  dextro  hypochondrio  arguunt :  quoJ 
ma'um  ,  ii  tanguis  per  venam  hxmorrhoidalem  imernam  ope  inteftini 
redti  excretus  eifet,  ceffaiiec  omnino  ,•  prout  plurium  medicorum  fuf- 
iragio  Solenander  ,  confil.  p.  374.  obfervavit ,  illos,  qui  hepate  labc- 
rant  ,  maximam  partem  curari  per  hxmorrhoides.  Quorum  fluxus  cum 
in  noftro  non  fubfequcretur ,  ftagnatio  ianguinis ,  afflirente  fubinde  no- 
vo  fanguine ,  adeo  accrevit ,  rat  vafa  vcnofa  maximeque  hxmorrh  udalia, 
imo  membranae  inteftinorum  craiTorum  &  inprimis  recli  diftcnderentur  , 
atque  paffim  partes  quasdam  coar&arentur ,  &  convulfiones  excitarentur. 
Hic  conferri  mercntur,  quae  recenfet  Vcfalius  lib.  ^.  c.  15.  p.  41  <f.  de 
humani  cornoris  fitbrica  ,  &  Kerckringius  fpecileg.  obfervat.  50.  iile  cnim 
in  cadavere  qtiodam  animadvertit,  venac  portac  r.imum  ,  fub  co'i  intefli- 
ni  fine  &  tota  recfti  longitudine  itt^mefenterio  duclum  ,  pollicis  fere 
craffitiem  aequavifie ,  atque  fanguine  turfiffe,  hic  in  uno  vafc,  nempe 
in  urctere,  &  dilatationem  &  coar&ationem  vidit.  Extra  dubium  pofi- 
tum  efle  arbitror,  motum  fanguinis  in  abdomine  impeditum  preifo  pede 
in  noftro  venarum  dilatationes ,  uberiores  humorum  aftiuxiones ,  ato- 
nias  partium  ,  craffities  &  ftagnationes  fanguinis  fecutas  effe.  Sanguis 
autcm  opus  babuft  ,  ut  cum  majori  impetu  moveretur  ,  ideo  motus  to- 
nicus  etiam  auclior  fieri  dcbuit,  cumque  ille  non  facile  propelli  &  ex- 
crrni  potuit ,  non  folum  venas  magis  magifque  dilatavit',  fed  per  vafa 
in  inteftinorum  fubftantiam  fenfim  confluxit  ,  nec  ftatim  do'orem  effecit, 
clonec  fufficienti  copia  cumulatus  tunicas  diftendit  ,  ac  ncrvorum  ffric- 
tura,  tenfiones  mufculorum  ,  convulfiones  &  variae  paffiones  orirentur, 
neceffe  fuit :  quales  crebrius  occurrunt  fccminis  ex  retentione  menftruo- 
rum.  Novi  matronam  generofain,  fanam  &  vegetam  ,  fed,  quoties 
fmgtiinc  menftruo  non  exfblvitur,  vehemcntibus  abdominis  convulfioni- 
Lus   cum  adftrictionc  alvi ,  vomitu  &  magna  animi  anxictate ,    cxpofita 

ell, 


VOLVULUS    SANCUINEUS.  37f 

cfl,  ncquc  prius  tali  afTectu  liberatur  ,  ufque  dwm  fanguis  fluit.  Obfcr- 
vatum  elt  fatis,  (i  in  dextro  hypochondrio  pathcmata  magis  fentiantur, 
accedere  communiter  affectus  colicos,  prout  apparct ex  Junckcr.  conlocct. 
med.  p.  184..  A  Itagnationc  autem  fanguhlis  in  vena  haemorrhoid.di 
atrocia  pathemata  &  tormenta  colica,  pr.vlertim  fi  per  venas  fedis  cxi- 
tum  non  h.ibec  ,  procrcari ,  celeberrimus  Horlmannus  nud.  ration.  (y- 
ftem.  tom.  prior.  p.  139.  alferere  non  dubitavit.  Q_uod  vero  ad  cau- 
fam  efEoientem  attinet,  qux  a  materia  fejundta  cft  ,  non  elt ,  ut  arbi- 
tror,  quod  magnopere  feangit  medicus  :  fufficit  ,  quod  planum  eft , 
fpiritum  &  corpus  ex  fumma  ftpieutilfimi  Numinis  fapientia  conftituete 
homincm  i  fpiricum  eife  ,  qui  agat ,  corpus,  quod  patiatur  ,  atque  illum 
variis  mirifque  modis  ,  ut  tqftantur  arfectus  animi  ,  vim  fuam  in  huc 
exferere.  Quo  vcro  modo  in  corpus  agat ,  totquc  variac  oriantur  ac- 
tiones  ,  do&iifimus  quifque  mavult  doceri  quam  docere.  Obvia  humo- 
rum  ftagnatione  ,  ut  ex  di&is  jam  conflat ,  aut  alio  circulationis  im- 
pedimento,  m.ijor  omnino  vis  requiritur  ad  humorcs  pcr  arcta  vafa  pro- 
pellcndos :  quod  num  fola  partium  difpofitio  &  tcxtura  (ine  anima  prx- 
ffot ,  qux  inter  tam  arclum  interccdic  connubium  quafi  ,  Ut  arctius  efle 
ncqueat  ,  fapcntes  judicent.  Id  certum  elt,  animi  indoli  corporis  confti- 
tutionem  refpondere  ,  quod  apparet  in  viris  effceminatis  ,  qui  quemad- 
modum  vicillitudine  ir<e,  timoris  ,  triltitiac ,  gaudii  ,  agitantur ,  ita  fa- 
cile  morbis  patent. 

Inter  caufis  remotas  praecipua  procul  dubio  eft  abundantia  fanguinis, 
quam  in  aegroto  extitilie ,  prseter  alia  in  hiltoria  recenfita  ,  laffitudo 
membrorum  atque  anguftia  prarcoidiorum  ,  nullo  alio  pcaefente  morbo, 
indicmt,  quo  malo  plethoricos  ,  ceterum  vegetos,  infeftari  dies,  docet. 
Inprimis  illi  anxietudinem  quandam  femiunt  ,  qui  motionem  aut  labo- 
rem  antea  quotidianum  intermittunc ;  difficilemque  refpirationem  ,  fi  plus, 
quam  folicum  eft ,  corpus  movetur.  Quamdiu  nofter  peregre  fuic ,  &  , 
quantum  fatis  eft,  commotus,  aut  parum  aut  nihil  ejus  valetudinem  fol- 
licitavit.  Ubi  aucem,  prout  par  eft  ,  non  fuerit  impenfa  illa  abundan- 
tia  ,  non  potuit  non  corpori  elfe  noxia  ,  qnod  fanguis  nequivit  debice 
circulari  ,  ac  ,  ut  fpifficr  fieret  atque  flagnaret,  facile  fuit.  Facilius  po- 
tuic  oriri  fanguinis  abundantia  ,  quod  fuerit  temeeramcnto  fanguineo, 
gracilique  corporis  habitu,  ut  ideo  abundantilfimus  fanguis  in  venis 
elfet,  ea  etiam  aetate ,  qua  fanguis  largiffimus  effe  folet.  Unde  pletho- 
ra  facile  admodum  damno  efle  potuit  ;  praefertim.  cum  a  puero  tencro 
dcbilique  elfct  corpore.  Utrum  natura  hepar  fueric  infirmum  ,  prout  raro 
qu.fquam  ,  Celfb  tefte ,  non  aliquam  partem  corporis  imbecillam  habet  ; 
an  plechora  excefferit,  &  quidem  vena  oava  adeo  fanguine  plena  &  tur- 
gida  fueric,  ut  ex  hepute  fanguinem  rccipere  nequivcrit  ,  definiri 
non  potelt.  Forfitan  non  immerico  fufpiceris  ,  fingularem  in  segro  va- 
forum  abdominis  ltru&uram  eilc.    Hoc  enim  quam  maxime  notari  merc- 

tur  , 


37«  K     U     P    F    F    E    R, 

tur  ,  mirum  naturae  lufum  uti  circa  vafa  in  genere ,  ita  etiam  circa 
venam  portse  ,  brevia  &  reliqua  abdominis  vafa  obfervari  ,  id  quod  Salz- 
mnnnus  celeberrimus  anatomicus  Argentorateniis  ,  plus  una  vice  fe  vi- 
diffe ,  m  differtat.  de  vena  portse  ,  affirmat.  Hinc  juxta  diverfitatetn 
&  infertionem  venae  hicmorrhoidalis  internx,  quoe  frequentiiiime  ex  ip- 
fo  venae  portae  trunco  ,  fcpius  e  fplenico  &  rarius  e  mefaraico  ramo 
exfurgit,  pathcmata  in  fanguinea  colica  prrecipue  efle  diverfa  atque  mira, 
probabilitlimum  fane  videtur.  Conftat ,  quofdam,  ceteroquin  firmos,  co- 
lica  fuilfe  afflictos ,  cujus  caufa  neque  adhibitis  remediis  ceifit,  fed  in- 
venerunt  demum  medici  ,  quod  claniiimus  Albiiius  &  alii  obfervarunf, 
difpofitionem  partium  peculiarem  in  caufa  extitiiTe.  Optandum  ,  ut  fa:- 
pius  ,  quam  hucufque  factum  ,  cadavcra  iecarentur,  hac  enirn  via  mr.- 
jor  certe  lux  medicinas  affunderetur  >  quod  tamem  prxpoftera  impedit 
rnortuorum  exiftimatio  ,  non  tamen  eo  ufque  cfficaci  ,  quin  cadavcr.i 
corrumpantur  ,  vermibufque    pabulo    fiant. 

Mulcum  plethoram  ,  cacochymiam  ,  ipfumque  morbum  perverfus  re« 
rum  nonnaturalium  ufus  adjuvit.  Infarciti  ventriculo  imempcranter  ci- 
bi  fuerunt  ,  ita  ,  quod  plerumque  fieri  fblet  ,  pracparati ,  ut  appetitio- 
nem  magis  magifque  alerent  ,  atque  ad  alium  poft  alium  cibum  allicc- 
rent  ,  quibus  non  potuit  non  plethbra  oriri  ,  impedimentuin  actionum, 
fecretionis ,  excretionis  ,  refpirationis,  caufa  ftagnationum  &  corruptio- 
nurn.  :  quod  illa  quoad  pondus  fuum  conllanter  aggravat  vires  naturx , 
&  viribus  frequenter  dehiifata  naiura  ordinariis  functionibus  tam  fuffi- 
cienter  propellendo  fanguinem  ,  quam  congrue  deputando  eundem  ,  ac 
fe-  &  excretiones  admmiftrando  &  continuando  haud  fatisfacere  poteft  , 
adcoque  vatia  &  confiftentne  &  craleos  in  humoribus  vitia  oriantur  nc- 
ceife  eft.  Idque  eo  magis  in  noftro  contingere  potuit ,  cum  ille  pro 
more  faepius  cibis  crailis  ,  muraticis,  fumo  induratis ,  iifque  ni- 
miis  vefceretur  ,  qui  neque  rite  digeri ,  neque  fecerni  potuerunt,  unde 
cruditates  &  varise  nocentes  particulac ,  inprimis  acidx,  humoribus  in- 
fpiifandis  &  coagulandis  aptae  ,  ad  interiora  pervenerunt ;  quod  auxit 
abufus  aromatum  &  fpirituoforum  ,  pcr  quem  nimia  commotio  in  fan- 
guine  tam  fpiffo  excitata  ett.  Stomachus  ,  cibo  poruque  nimium 
repletus  ,  doluit ,  ut ,  quod  vulgo  dicunt ,  cibi  lapidum  inftur  prcmerenr, 
quod  ex  eo  potiffimum  oritur  ,  fi  cibi  plenis  buccis  nimifque  avide  de- 
vorantur ,  neque  temporis  quantum  fufficit,  iis  marticandis  ac  faliva 
mifccndis  impenditur  ,  fpiritus  quoque  vini  infuper  bibitur.  Cepit  enim 
vulgo  homines  crror  iflre  ,  ut  fpiritum  vini  &  frumenti  digeftioni  cou- 
ducere  opinentur  ;  quanqucm  contra  malum  inde  potius  augetur. 
Ventriculus  falivali  latice  deftitutus  cibos  intaclos  relinquit  ,  &  crudi- 
tates  in  primis  viis  colleclae  plethoram  morbofam  ,  multaque  incommo- 
da  alia  producere  fatis  valent.  Ut  taceam  ,  cibum  ferme  nullum  eife  , 
quin  fal  quoddam  eomincat,  ccrcvifue    autcm    &  vina  manifeftum  aci- 

duin 


VOLVULUS     SANGUINEUS.  377 

clum  alant.  Qtiodii  intempe(Hve  ac  in  nimia  quantitate  divcrfi  generrs 
falia  continuatis  vicibus  ingerantur ,  quis  dubitabit,  fmguinem  &  hu- 
morcs  reliquos  indc  falina  potcntia  non  imbui  atque  impiacgnari.  Si 
examinemus  porro  externa ,  quse  materialiter  influunt  in  corpus  no- 
ftrum,  &  ad  ejus  conftitutionem  faciunt,  liquidilfime  deprehcndimus  , 
aerem  irigidum  ,  humidum  &  exhalationibus  maris  inquinatum  ,  corpo- 
ri  aegroti  noftri  nocuilfe  ,  dum  aer  ille  ad  coagulationcm  &  fpillkudi- 
nem  humores  difponit ,  &  fcorbutum  producit ,  qui  ,  ut  rcgionibus  fri- 
gidioribus  omnibus  ,  ita  Livonix  familiare  malum  eft:  &  id  quidem  in 
noftro  eo  magis  evenit ,  quo  minus  fsfe  movit ,  &  pro  more  plethori- 
corum  quietem  &  otia  amavit ;  motum  e  contrario  &  exercitium  debi- 
tum  ac  laborem ,  qui  poft  lapfum  optima  hominum  naturalifque  pror- 
fus  eft  medicina  ,  neglexit.  Defectu  motus  externi  voluntarii  non  tan- 
tum  refpiratio  ,  cujus  ope  fanguis  intra  pulmones  cum  aere  mixtus  at- 
tenuatur ,  &  ad  actiones  corporis  obeundas  aptior  redditur  ,  impeditur, 
fed  etiam  tota  humorum  circulatio  haud  rite  procedit ,  atque  variae  paf- 
fiones  progignuntur  :  quod  hominibus  multi  laboris,  quales  funt  ru~ 
ftici    navigatores ,    non   obvenit.. 

Haud  parum  ineptae  curationes  ad  intenfionem  &  durationem  morbi 
contulerunt :  latuit  enim  caufa  empiricos  ,  fymptomatum  faltem  ratio- 
nes  habentes ,  niraia  purgantia ,  aloetica  &  roborantia  medicamina  va- 
riaque  calidiora  adhibentes  ,  quse  in  coliea  e  fanguinis  ftagnatione  or- 
ta  non  tantum  ufui  eife  non  potuerunt,  fed  quod.  effectus  demonftravit, 
convulilonum  vim  intenderunt,  virefque  corporis  enervarunt.  Mentha 
quidem  inter  fpecifica  contra  colicam  a  Sydenhamio  aliifque  numeratur» 
quse  vero  neutiquam  ,  ut  Junckerus  confp.  med.  p.  ^72.  monet ,  pro 
abfolutis  habenda ,  Cquidem  virtutem  debitam  fecure  certeque  non  prae- 
ftant.  Menthse  aqua  &  decoctum  omnino  ,  quod  nimis  adftringens  , 
alvi  adftnctionem  adauxit,  ipfique  malo  incrementum  ac  robur  dedit. 
Etfentia  fic  dicta  dulcis,  qux  propemodum  pro  univerfali  medicamins 
habctur ,  quamque  fumilt  aliquandiu  nofter,  ad  augendum  morbuni 
nihil  contulit ,  quoniam  nihil  inde  detrimenti  fenfit ,  quamvis  largiori 
dofi  infufa.  Quidam  enim  paflim  in  Saxonia  &  hic  Regiomonti  dimi- 
diam  unciam  illius  effentiae  una  vice  exforpferunt ,  non  majore  damno, 
quam  fi  tantillum  Hifpanici  aliufque  boni  vini  fumfiffent.  Interim  non 
poffumus  fatis  conqueri ,  tantam  effe  quorundam  levitatem ,  ut  magni  fa- 
ciant  peregrina ,  artificiofa,  fplendida,  pretiofa  ,  quamvis  fraus  facile  de- 
prehendi  potuiffet.  Ut  taceam  ,  quac  medici  praeftantiflimi  jam  dudum 
de  mediis  fpetiofis  fenferunt ,  atque  excellentifiimus  Hoffmannus-  fxps 
&  haud  pridem  prsefat.  cit.  lib.  in  contrariam  partem  difputavit ,  fieri 
non  poteft  ,  ut  morbi  medicamine  quodam  ,  abfente  medico  &  in  con- 
filium  non  vocato  ,  curari  poflint  ,  dum  naturse  ac  circumftantise  adeo 
diverfae  funt  atque  mutabiles ,   ut  dici   vix  queat ,    medicoque    prxfcntt 

Diftut.  Medico-Fraft.  Tom.  III.  Bbb  vd 


37S  K    U    P    F    F    E    R, 

vel  dexterrimo  negotium  faceiTant  ,  ac  multum  difficu'.tatis  pnriant.  Iple 
Hotfmannus  fancle  affirmac,  fe  antea  mirifice  inhialfe  chymicis  ,  atque 
ubivis  fere  arcana  -conquiliviife  ;  poftea  vero  longe  aliud  per  attcntam 
experientiam  expercum  eife ,  domeftica  nimirum  ac  fimplicia  majoris  & 
cercioris  eiTe  efficacise  ,  omnibufque  fpeciofis  anteferenda.  Quod  fi  modo 
medicus  genuinas  morborum  caufas,  &  rectas  medicamentis  fimplicibus 
utendi  rationes  cognitas  habeat  atque  perfpedlas  ,  optima  tunc  habet  ar- 
cana ,  &  pauca  viliomque  omnino  fufficiunt.  Maxime  vero  omnium 
anirni  pathemata  noftro  nocuerunt ,  qux  efficacia  omnes  materiales  cau- 
fas  longo  intervallo  poft  fe  reliuquunt ,  quibus  segrotus  nimium  fuie 
expofitus,  praefertim  cum  virili  actate  conftitutus  matrimonium  cupe- 
ret,  miris  certe,  cum  haud  felix  elfet ,  affectibus  agitatus.  Alfuetudinem 
denique  multum  valere  ad  morbos  fovendos  &  revocandos,  omnes  uno 
ore  fatentur  medici.  fct ,  nullam  evacuationem  facilius  &  pertinacius  afc 
fuefcere,  quam  illam  per  haemorrhoides  ,  adeo  ut  vix  ullus  huic  ex- 
cretioni  bis  terve  obnoxius  fuerit  ,  quin  iterum  iterumque  ejus  inful- 
tus    experiatur ,  Stahlius  haud    femel  animadvertit. 

Cum  tot  in  aegroto  concurrerint  caufk  ,  mirandum  non  eft ,  tot  ex- 
titifle  paffiones  ,  totumque  corpus  valde  depravatum  ac  enervatum  elfe. 
Quemadmodum  enim  actiones  in  homine  quafi  in  circulum  eunt,  id 
eft,  una  actio  ab  alia  juvatur  &  juvat  aliam,  omnefque  partes  ad  il- 
las  confpirant:  ita  qualis  chylificatio  talis  fanguificatio  &c.  fangume 
etiam  magis  affe&o  ,  chylus  aliique  humores  ac  demum  ipfsc  panes  fo- 
lidze  ita  depravantur,  ut  actiones  rite  procedere  nequeant.  Venarum  cerre 
in  abdomine  obftructionem  &  atoniam  partium  convulfiones  atque  de- 
•turpatre  fecretiones  &  excretiones  fecutse  funt  :  teftante  id  quam  m;.xi« 
me  urina  tenui  ac  pallida ,  difficulter  reddica.  Bilis  &  fuccus  pancreati- 
cus  non  potuerunt  non  remorari  ,  omnes  humores  remanentibus  excre- 
mentorum  variis  particulis  nocentibus  imbui ,  glandulae  hinc  inde  ob- 
ftrui  ,  impeditus  magis  humorum  circuitus  fieri,  &  afflictiones  exacer- 
bari.  Quam  foli  humores  crudi  &  acidi  inteftinis  &  ventriculo  fint  ini- 
mici ,  ut  inde  flatus ,  tormina  ,  ructus  ,  oriantur,  experiuntur  vel  fa- 
iiiifima  fubje&a  e  levi  aliquando  in  diaeta  commiiTo  errore ,  &  fi  mo- 
do  cibos  nimis  craffos  alfumferint.  Quidni  particulx  acidae  in  fangui- 
nem  delat?e  efficiant?  tranfpiratioiem  enim  maxime  impediunt,  ferum 
reddunt  magis  vifcidum ,  ad  moium  ineptum  ,  unde  circulatio  tardior, 
obttructiones ,  humores  acidi  ,  particulis  fulphurcis  terreis  nupti,  acrio- 
res ,  rodentes  ac  vellicantes  fibras  minutiffimas.  Quod  vero  hae  parti- 
culse  non  continuo,  fed  per  intervalla  ,  rodant ,  &  convulfiones  effi- 
ciant ,  five  faltem  adjuvent ,  inde  provenit,  quia  non  hserere  nec  vel- 
licare  poifunt ,  nifi  adfit  obftructio.  Prout  itaque ,  exempli  caufa ,  fta- 
gnatio  fanguinis  in  vafis  haemorrhoidalibus,  accedente  nova  nutcria  , 
vel  citius  vel  tardius  diffipatur   fuperaturque,    eo  vel   minor  vel  major 

quo- 


V  O  L  V  U  L  U  S    S  A  N  G  U  I  N  E  U  S.  37$ 

qiloque  paroxyfmus  exifHt.  Prolixius  hxc  omnia  potuhicnt  cxplicari  , 
fi  dilfertationis  limites  cxccdcre  voluiircm  ,  quanquam  non  p<>(Tim  non 
fateri,  explicatus  hos  prxprinvs  ciie  difficilcs  ad  demonftrandum  ,  qua 
ratione  finguli  affectus  a  c.mlis  dicftis  fuerint  orti.  Intcrca  negari  nc- 
<juic ,  in  initio  ab  abumlantia  (anguints  fuifle  laffitudinem  membrorum 
&  anguftiam  prxcordiorum.  Tum  a  crallitie  &  ftagnatione  piellioncm 
in  hypochondriis  atque  dolorcm  ,  anxictatem  ,  cordis  palpitationem  ,  ip- 
fara  convullloncm  totius  abdominis,  a  qua  &  cruditatibus  in  primis 
'viis  vel  fhigulatim  vcl  juncftim  flatus  ,  dolorcs  abdominis,  ruetus ,  alvi 
adftridio  ,  vomitus ,  horror  ,  calor  ,  appetentix  proftratio.  Ab  humo- 
ribus  magis  magifque  .dcpravatis  &  acrioribus  affetftus  invaluit  ,  fcor- 
butus  ortus  cfr,  roetor  oris,  riuica  vox.  Cumque  malum  diu  admodum 
duraret,  incptifque  mcdicationibus  increbrelccrct ,  alix  quoquc  ac  dilfi- 
tx  pancs  per  confenfum  partium  &  prxcipuc  neivorum  affccftx  funt , 
ipfeque  animus  Ixfus  eft,  unde  dolores  in  fpina  dorfi  &  capite  ,  re- 
(ptratio  diificilior,  fingultus,  tracftus  atque  tiepidatio  membrorum  ,  fum- 
ma  tandem  virium  proftratio  ,  triftitia  &c.  A  tono  debilitato  &  humo- 
ribus  acribus  quoque,  accedente  xgri  conatu  egerendi  &  tenefmo ,  hse- 
morrlioidariis  folcnni ,    procidentia  ani  profecfta  eft. 

Supcrcft  prognofis  ,  qux  parum  laeta  effe  poterat :  quemadmodum  ae- 
grotus  fibi  fuffetfturum  credebat ,  dummodo  convulfionum  dolorumque 
inde  ortorum  dira  exacerbatio  fedaretur.  Affetftum  equidem  potuiffe  & 
tolli  &  prxcaveri  ,  non  erit  medicus  ,  qui  neget ,  fi  modo  fanguis , 
excitato  &  confervato  hxmorrhoidum  fluxu ,  aut  adhibita  iterataque  de- 
bita  venx  fecftione,  tempore  attenuatus  atque  imminutus  fuiffet.  Sed 
morbus  tam  diutinus  ,  prxpoftera  medendi  ratione  exacerbatus  ,  ut  ma- 
him  inveteratum  robuftius  utique  effet,  proftratx  prxterea  xgrotantis 
vircs  ,  fingultus ,  colicx  accedens ,  diri  ominis  plerumque  habendus ,  & 
parefis  metuenda ,  omnem  felicis  curationis  fpem  fere  profcindebant  > 
prxfertim  frigidiore  tum  temporis  &  iniquiffima  tempeftate.  Felicis  in- 
fuper  eventus  prxdictioni  reclamabat ,  quod  non  conftaret ,  annon  aof- 
ceifus  in  mefenterio  five  alia  abdominis  parte  exifteret  J  quod  jam  me- 
dicus  quidam  exiftimaverat  ,  cui  haud  pauca  abfceffuum  exempla ,  ab 
anatomicis  annotata,  ita  prxfagiendi  occafionem  prxbuiffe  videntur. 
Hinc  Baglivius  prax.  med.  1.  7.  inquit,  colicam  quandoque ,  fi  fixa 
eft  &  febris  adeft ,  in  abfceffum  abire  folere.  Et  quamvis  abeffet  abfcef- 
fus ,  atque  morbus  curari  poffet ,  brevi  tamen  tempore  fieri  non  poffer, 
fed  eo  longius  requireretur  ,  quo  plura  vifcera  depravata ,  tonus  par- 
tium  folidarum  magis  laxatus ,  vix  aut  ne  vix  quidem  integritati  reftj- 
tuendus. 


B  b  b     3  CURA, 


380  K    U    P    F    E    R  , 


C    U    R    A    T   I    0. 

QUoniam  pageltae  anguftia  excludor  ,  neque  ulla  neceflitas  magnopere 
urget  ,  ut  definiam  ,  quo  modo  &  quo  ordine  fingulis  diebus  tam 
diu  ,  quoque  eventu  fint  media  aegroto  adhibita  ,  ftridtim  indicata  feu 
medicamina  ,  quae  praebui ,  &  quid  prsecipui  durante  curatione  contigit , 
enarrabo.  Et ,  ut  ordine  ,  quo  par  eft ,  incedam  ,  indicationes  ,  quibus 
refpondit  curatio  ,  fimul  memorabo  ,  idque  eo  magis  ,  quo  pluribus  in 
noftro  inJicantibus  refiftendum  erat.  Cum,debilitas  virium  ,  tum  omni- 
bus  facde  morbis ,  tum  iis  maxime  obnoxia ,  ubi  proclivitas  ad  lipochy- 
miam  ipfaque  lipothymia  adeft  ,  fefe  proderet  infignis ,  par  erat ,  ut  ei 
primum  occurreretur.  Igitur  praeter  jufcula ,  opportune  fumta ,  roboran- 
tia  quaedam  temperatiora  &  fuaviter  humeclantia  ,  ut  liquor  balfamicus 
ex  oleis  sethereis ,  tinclura  florum  ,  ut  dicuntur,  cordialium  ,  cum  aqua 
cinnamomi  fine  vino  ,  rofarum  ,  liliorum  convallium  ,  quod  pluribus  ex 
caufis  alia  non  fuppetebant  ,  exigua  dofi  aliquoties  quotidie  dabantur. 
Quse  quamvis  vomitu  reddebantur  ,  non  tamen  intermittebantur.  Non- 
nunquam  inter  hsec  vini  Khenani  tantum  ,  quantum  unum  alterumve 
cochleare  capit ,  forbebat,  non  infelici  fuccelfu  :  neque  minus  externe  fpi- 
ritu  vini  camphorato  &  leniter  crocato  abdominis  regio  lavabatur ,  impo- 
litis  infuper  cahdis  linteolis. 

Convulfiones  cum  eo  ufque  effent  intenfse,  ut  abdomen  maxime  dole- 
ret ,  &  per  alvum  recremenca  paucula ,  plurima  contra  inteftinorum  con- 
tenta  per  os  protruderentur ,  affe&is  properaodum  omnibus  corporis  par- 
tibus ,  flagitare  videbatur  necelfitas  ,  ut  mitigarentur  convulfiones ,  ne- 
.que  tamen  ftatim  fedarentur.  Confultum  enim  hoc  non  fuiffet ,  clarifli- 
rnorum  medicorum  judicio  ,  monentium  ,  ut  in  morbis  habitualibus  , 
quos  ita  appellant  ,  caute  agatur  ,  fubfequi  enim  pejora  femper ,  fi  uno 
impetu  cruciacus  velis  fupprimere  i  quanquam  obteftaretur  segrotus ,  ut 
diris  iftis  doloribus  liberaretur  ,  id  quod  opiatis  fieri  facile  potuiifet.  Qciod 
autem  jam  medici  experientiifiini  obfervarunt  ,  opium  &  ex  hoc  compo- 
fita  medicamina  non  tantum  nihil  in  colica  attulifle  auxilii ,  fed  pericu- 
lofis  fymptomatibus  locum  fecifle,  fubfecuto  plerumque  immodico  fudore, 
imo  &  paralyfi  ,  alias  facile  colicae  pedilfequa  ,  quam  parefin  vocant , 
dubitabam  ,  opiatis  uti.  Neque  itidem  e  re  erat ,  vomitus  ope  adftrin- 
gentium  aliorumque  ufu  vulgarium  medicamentorum  compefcere  ,  multo 
minus  retentionem  recrementorum  purgantibus  tollcre  ,  quippe  in  fan- 
guinea  colica  ,  ut  experientii  teftatur  ,  mala  pejora  reddunt.  Et  quia 
«rger  leniffima  vomitu  reddebat  medicamina,  merito  colligebatur ,  multo 
aunus  purgantia  aliaque  generoilora  remedia,    quibus  extenuatiffimum 

corpus 


VOLVULUS    SANGUINEUs.  W* 

corpus  impar  erat,  ftomacho  retentum  iri.  Qj'x  cum  ita  effent ,  maxi- 
me  cursc  erat ,  ut  externis  mediis  lenirentur  convulfiones ,  adhibitis  hoc 
confilio  lcnibus  fedativis  feu  antifpafmodicis  ,  difcutientibus  ,  nervinis  , 
humores  fibrafque  rite  demulcentibus ,  ut  linimento  ,  quod  conftabat  e» 
ol.  laur.  nucilt.  chamaemel.  ver.  focnicul.  citr.  quo  mane  ,  ceffante  paro- 
xyfmo ,  &  a  meridie  abdomen  calide  inungcbatur  ,  Impofita  brcvi  ooft 
veiica  ,  qux  calida  aqua  repleta  erat  ,  fimulac  calor  imminutus  eif  mci- 
piebat ,  rcmovenda  ,  ut  alia  calida  fuccederet.  Spiritu  vini  camphorato 
&  crocato  etiam  ante  meridiem  &  vefperi  femel  nut  bis  abdomen  lenitec 
lavabatur ,  fuperimpolitis  nodtu  calidis  linteolis.  Internc  pulvis  e  magift. 
lap.  cancror.  tartar.  cinnab.  antimon.  nitr.  bis  a  meridie  aquae  herba  thee 
decoctae  admixtus  parca  primum  ,  poftea  largiore  doii  dab.itur.  Id  quod 
fiebat ,  priufquam  paroxyfmus  vefperi  adveniret ,  quo  durante  nihil  ad- 
movebjtur  :  neque  fane  affe&us  ifto  tempore  pati  poterat ,  fi  quis  manu 
corporis  inferioris  regionem  attingeret.  Parum  tamen  h?ec  valebant  re- 
media  ,  nifi  alvo  aperta  :  unde  mane  poft  vomitus  enema  ex  herb.  alth. 
veronic.  ff  chamsemel.  melilot.  bacc.  laur.  decodl.  fal.  commun.  &  ol.  lin. 
applicabatur  ,  quo  fadto  ,  plerumque  fomni  nonnihil  scgrotum  recreabat. 
Enematis  quantitas  moderata  prsecipiebarur  ,  ne  inceftina  extenderentur  , 
atque  dolores  exacerbarentur  ;  ifque  tamen  ufus  quotidie  bis  terve  itera- 
batur.  Sal  admifcebatur  non  femper  vulgaris ,  fed  ,  prout  circumftantise 
exigebant,  mox  nitrum,  mox  nihil  falis  ,  mukum  contra  olei  Jilior.  alb. 
lin.  aliufve.  Plerumque  adhibito  ex  aqua  &  fale  enemate  ,  quod  mane 
fiebat ,  non  multo  poft  ,  quieto  aliquandiu  corpore  ,  aliud  e  lacte  ,  oleis, 
vitellis  ovorum ,  facharo  ,  applicabatur ,  ut  inteftina  etiam  nutrirentur 
&  corroborarentur.  Equidem  clyfteres  decumbens  non  probabat ,  com- 
monefaciens ,  his  factura  fuiiTe ,  ut  inteftinum  rectum  promineret ,  facile 
tamen  mutabat  fententiam  ,  ubi  intelligebat ,  alvum  aperiri  alia  via  non 
polfe ,  imo  dum  fentiebat ,  ex  iis ,  in  quibus  largius  oleum  inerat ,  fibi 
bene  eife. 

Medicamentis  illis  aliquot  dies  continuatis ,  melius  paulo  affectus  effe 
■cceperat.  Q_uoniam  vero  omnino  non  magna  eft  vis  remediorum  ,  qux 
caufas  morbi  non  expellunt ,  de  eo  cogitandum  erat ,  ut  caufte  matcria- 
les ,  &  primum  quidem  materia  illa  in  inteftinis  mucida  ,  valde  acida  , 
ad  ejectionem  praepararetur  ,  atque  deinde  profligaretur  ;  ut  obftrudtiones 
referarentur ,  &  inprimis  ianguis  in  vafis  ftagnans  diffolveretur  ,  corrige- 
retur  ,  &  ,  fi  fieri  polfet  ,  ita  difponeretur ,  ut  per  vafa  fedalia  poifet 
excerni.  Siquidem  id  jam  confuetudinis  vim  obtinuerat ,  ut  aegrotus  li- 
ber  elfec  a  colica ,  quam  diu  fanguinis  excretio  recte  procedebac.  Quod 
ut  praeftaretur ,  offerebant  fefe  diluentia  ,  incidentia  ,  abforbentia  ,  bal- 
famica  ,  antifcorbutica  ,  apenentia  &  laxantia.  Mixtura:  ,  quae  conftabat 
ex  effenc.  hellebor.  fol.  fenn.  cort.  Winteran.  myrrh.  mane  poft  vomi- 
tum  ,    praemiifis  mediis  externis  ,    pariterque  a  meridie  40  guttulac  iu 

B  b  b     3  aqua , 


38*  K    U    P    F    E    R  r 

aqua  ,  herba  thee  tin&a  ,  fumebantur.  Poft  duas  clrciter  horas  dabatur* 
infufi  ex  rad.  rhabarb.  cichor.  hcrb.  fumar.  fl.  centaur.  parumper  ,  additis 
criftallis  tartari ,  calide  bibendum  ;  antea  autem  atque  alias  aliquoties  os 
codcm  infufo  curatius  eluebatur  ,  &  cubebae  aliquot  ore  tenebantur.  Ad 
vefperam  pulvis  antimon.  diaphoret.  terr.  japonic.  arcan.  duplicat.  parva 
dofi  fuggerebatur  in  aqua  cinnamomi  fivc  vino  ,  non  intermiilis  tum  ex- 
terne  tum  interne  corroborantibus  ,  parcius  itidem  adhibitis.  Clyfteres 
vero  paulo  majori  quantitate  ufurpabantur  ,  eo  fine  ,  ut  inteftina  eo 
melius  purgarentur.  Poft  dies  aliquot  potio  fumebatur  e  gum.  ammo- 
niar.  in  aqua  cinnam.  folut.  lap.  cancroco  tartar.  tartarifat.  addito  ali- 
quando  uno  alterove  grano  auri  fulminantis  ,  cujus  alternus  cum  mixtura 
illa  ufus  erat. 

Hifce  conftanter  integras  hebdomades  tres  adhibitis ,  fentiebat  aeger 
mitigatam  convulfionum  &  fymptomatum  vim  eife.  Vomitus  erant  rario- 
res  &  mitiores  ,  fingultus  fcre  nulli ,  recrementorum  &  urinac  ,  qux  , 
quo  pauciores  erant  convulfiones,  eo  magis  tinfta  &  crailior  erat ,  me- 
lior  difceflus.  Hinc  id  curae  erat ,  ut  vifccra  &  iibrae  magis  magifque  rc- 
borarentur  ,  debitufque  tonus  reftitueretur  :  fiquidem  in  curatione  segri- 
tudinum  diu  durantium  major  fere  folidi  quam  fluidi  ratio  habenda.  Do- 
cet  enim  experientia  celeberrimorum  medicorum  &  inprimis  Baglivi ,  tem- 
periem  fluidorum  femel  vitiofam  facile  reftitui  ,  folidorum  contra  tonum 
remiflum  difficilius  vel  raro  inftaurari.  Itaque  ingeftam  segroto  mixturam 
illam  aut  potiunculam  ,  interje&is  duabus  horis  ,  nec  minus  a  meridie 
bis  dofis  infequebatur  tinct.  antimon.  tartarifat.  una  cum  liquore  balfa- 
mico  ,  vino  Rhenano  infiifa  ,  poft  habitis  omnibus  internis  remediis. 
Externe  abdomen  fpiritu  vini  camphorato  &  crocato  lavabatur  ,  facculus 
ex  rad.  angelic.  ir.  florent.  fl.  chamaemel.  Rom.  fambuc.  fem.  nigell.  ab- 
domini  imponebatur  :  enema  unum  quotidie ,  quandoque  nullum  appli- 
cabatur.  Haec ,  obfervata  fimul  diseta  convenienti ,  benigna  admodum 
erant  iloftro  :  fenfim  redibat  melior  appetentia  cibi ,  poterat  aeger  lcclo 
furgens  per  conclave  circumfpatiari ,  ex  quo  tamen  propter  frigus  tunc 
temporis  intenfiilimum  egredi  non.licebat.  Inteftino  redto  ,  quoties  exfi- 
liebat ,  maftiche  ,  in  pulverem  fubtilem  attrita ,  parcior  afpergebatur  , 
lenique  preifione  digitorum  ,  oleo  liliorum  alborum  inunclorum  ,  repo- 
nebatur.  Quod  fi  hoc  fieri  ftatim  non  poterat  ,  fotus  ex  herbis  emol- 
jientibus  &  carminativis  applicabatur  ,  rcdadoque  inteftino  ,  facculus 
avena  excorticata  ,  in  aqua  ad  molliculam  confiftentiam  codla  ,  reple- 
tus  ,  &  fsepiufcu'e  tepefaclus  ,  ano  fuperimponebatur.  Qiio  faclumeft, 
ut  inteftinum  poitea  raro  admodum  atque  modo  eo  tempore  ,  quo 
haemorrhoides  ,  aliquandiu  obftrudae  ,  fluxum  recuperabant  ,  fuo  loco 
cederet. 

Cum  preiTio  &  dolor  circa  medium  mefenterii ,    dextrum  hypochon- 
driiun  &  anum  non  prorfus  requiefcerct ,   confultum  videbatur ,  pericu- 

luni 


VOLVULUS    SANGUTNEUS:  383 

lum  facere,  num  excretio  fanguinis  per  alvum  poifct  cffici.  Quod  ut  obtine- 
retur  ,  aliquot  vefperis  continuis  e  matfa  pilular.  propriet.  cuinabar.  nafiv. 
cxtracl.  card.  bened.  exigua  dofis  atque  mane  pulvcris  anttfpiimodici  quid- 
pum  dabatur  ,  &  ,  fi  mane  pilulac  operabatuur  ,  encma  nullum  appltca- 
b.itur.  Poftea  mane  itidem  falis  mirabilis  Glaubcri  major  fenlim  dolis  fu- 
mobatur,  addito  infufo  e  rad.  vincetoxic.  hcllebor.  nigr.  herb.  veronic. 
linar.  capil.  vener.  croc.  fzepe  bibendo  ,  ut  &  pauxdlo  vini  Rhcnani.  Sa- 
lis  hujus  ufus  cum  duas  hebdomades  duratfet ,  nihil  medicaminum  qua- 
tuor  dics  fuggerebatur  aegroto  ,  applicitis  folis  clyfteribus.  Pilulac  ab  hoc 
tempore  majori  paulo  dofi  offerebantur  ,  mane  vix  exferentes  fuam  ,  ut 
fmguinis  aliquid  undem  excerneretur.  Tum  a  laxantibus  &  aperietuibus 
abftinendum  etfe  videbatur  ,  profequcndus  ufus  cotroborantium  &  cor- 
ligentium  ,  liquor.  balfamic.  elfent.  carminativ.  Wed.  pulverum  e  criftall. 
montan.  lap.  cancror.  tartar.  vitriolat.  fal.  ablinth.  &c.  cnemata  quoque 
rarius  venicbant. 

Quanquam  poft  aliquot  hebdomadcs  co  ufquc  convalnerat  aeger  ,  ut 
nihil  dolorum  fentiret ,  peregre  proficifci  poifet  ,  &  qtiidquid  ageret  cx 
voto  ,  videbatur  tamen  ad  confirmandas  fibras  ,  corrtgendos  humores  , 
pro  novendam  &  confervandam  eorundem  circulationem  debitam  ,  herbis 
temperatis  ,  balfamicis ,  amaris ,  in  infufum  redadis  ,  quotidie  ,  &  leni 
evacuante  ,  praemitfo  digeftivo ,  fingulis  menfibus ,  utendum  e(fe.  Pur- 
gans  ante  illud  teupus  fumendum  prsefcribebatur  ,  quo  fluxus  hxmor- 
rhoidalis ,  interdum  vehemens  admodum  ,  redire  folet  et ,  qui  fi  penitus 
ceflaret,  e  veftigio  venam  in  pede  fecaudam  ,  confulebatur.  Simulac  ob- 
ftrudta  alvus  efle  intelligeretur,  loco  ordinarii  infufi  aliud  e  rad.  rhabarb. 
polypod.  fol.  fenn.  ufurpandum  ,  & ,  il  hoc  eificax  non  eifet  ,  enema  e 
lacte  ,  floribus  chamsemel.  addito  oleo  olivar.  &  facharo  applicandum  , 
monebatur.  Cumque ,  ex  confilio  Ballonii  lib.  2.  confil.  24  volvulo  li- 
berati ,  etiam  convalefcentes ,  tanquam  puerperae  curandi  fint  ,  ideo 
porro  admonitus  eft  nofter  ,  ne  in  rebus ,  #quas  nonnaturales  vocant  , 
erraret.  Aerem  frig  dum  ,  fi  inimicus  illi  eife  fentiretur,  plane  vitaret ,  &, 
quamvis  ferre  poifet  ,  corpori  tamen  &  pedibus  maxime  recte  fovendis 
profpiceret  :  calidum  quoque  aerem  fugeret  ,  &  ,  quantum  poifet ,  aeri 
temperato  &  puro  fefe  committeret.  Suafum  eft  infuper  ,  circa  viclum  ut 
curaret,  ne  quid  delinqueretur  ,  generatim  ne  nimium  neque  cderet  ne- 
que  biberet  ,  fed  parum  cumque  mora  :  inter  edendum  parum  biberet , 
fcd  ,  horis  circiter  duabus  poft  paftum,  paulo  plus.  Qusecunque  flatus  , 
obftructiones  alvi  &  caWem  contr>iherent ,  ut  lac  ,  hortenfia  ,  cibos  lar- 
gius  conditos  ,  falfos,  ficcos  &  fimilia  ,  fpiritum  vini,  generofum  quem- 
cunque  potum  ,  cerevifiam  modo  decocltm  ,  cujus  feccs  nondum  confe- 
derunt,  fummo  ftudio  eife  vitanda  ,  didtum  eft.  Practerea  corporis  mo- 
tionem  mediocrem  elfe  debere  ,  abftinendum  a  nimio  ,  celeri  nimis  cqut- 
.atione  &  vcdione  :.  motui  tempus  non  omne  convenire  ,  optimum  efle 

matu- 


384  K    U    P    F    E    R    &c. 

matutinum  ,  ante  prandium  non  effe  commovendum  corpus  ,  fed  duabus 
horis  poft  :  vefperi  jufto  tempore  cubitum  effe  eundum  ,  vitandumque , 
quidquid  fomnum  impedire  poffet.  Tempus  ,  quo  alvus  aperta  effe  folet , 
curate  obfervare,  tum  vehementer  fe  non  movere  ,  atque  vitare  quod- 
cunque  ,  quo  minus  aperta  fit  alvus ,  obefle  pofret.  tt ,  quo  tranfpi- 
ratio  infenfibilis  effet  conftans  ,  noclu  neque  nimis  negligenter  ,  neque 
follicite  nimis  obtectum  efTe  corpus  debere.  Tandem  fugiendos  eife  ,  tan- 
quam  peftem  ,  vehementes  affeclus  ,  iram  ,  triftitiam  omnemque  occa- 
fionem  terroris  ac  fimilium  animi  commotionum  ,  quippe  maxime  ini- 
quarum. 

Quod  autem  fieri  folet ,  ut,  fi  domi  non  fumus ,  &  in  circulo  amico- 
rum ,  regulas  disetse  migremus ,  atque  vel  quantitate  vel  qualitate  cibo- 
rum  &  potuum  peccemus  j  id  quoque  noftro  evenit,  qui ,  fufque  deque 
habitis  confiliis  iftis  ,  tormina  ,  fed  rariora  &  mitiora  ,  fenfit ,  nec  uhra 
quafdam  horas  durabilia.  Semel  tamen  anno  &  dimidio  poft  curationem 
vehementes  illum  adorti  funt  cruciatus  ,  integras  fex  hebdomades  tena- 
ces ,  eo  ufque  tamen  mites  ,  ut  neque  vomendum  neque  (emper  leclo 
decumbendum  effet ,  quos  antifpafmodica  &  paregorica  una  cum  refolven- 
tibus,  tonicis  ahifque  compefcebant.  Abforbentia  ,  non  terrea  craffiora, 
qwx  copiofius  prsefertim  ingefta  humores  magis  infpiffant  &  tenaces  red- 
dunt ,  fed  fubtiliora  &  parciore  dofi  data  ,  nec  non  modica  volatilia  & 
laxantia  noftro  conveniebant.  Salia  enim  admodum  volatilia ,  quae ,  ut 
Junckerus  lib.  citat.  afferit ,  mirifice  hodie  extolluntur  ,  quorumque  vir- 
tus  refolvendi  ad  naufeam  prsedicatur  ,  nunquam  fere  funt  ufurpanda  , 
quandoquidem  pauca  grana  affumta  fatis  declarant ,  illa  non  in  humores  , 
fed  in  vias  vim  fuam  exferere  ,  iifque  ftimulum  ad  conftriclionem  incute- 
re  ;  quae  ftriclura  ,  quando  fanguis  minus  mobilis  ac  viae  nimis  repletae 
funt ,  varia  producit  mala.  In  purgantibus  vitanda  erant  aloetica  ,  quse , 
ut  quetidiana  teftatur  experientia  ,  nimium  in  hacmorrhoides  agunt  ,  & 
fanguinem  provocant ,  quipp e  aloes  pars  fubtilis  fanguini  commifcetur  , 
&  craffa  ac  pinguis ,  quse  gummeo-refinofa  dicitur  ,  inteftinorum  tunicis 
adhseret ,  &  acrimonia  fua  ftimulat.  Convulfiones  autem  uon  prius  plane 
definebant ,  quam  in  utroque  pede  vensefectio  erat  adhibita  ,  quod  fiert 
lubuit ,  quoniam  hxmorrhoides  aliquandiu  fluxum  intermiferant.  Quem 
fimulac  repetierant ,  continuato  fluxus  ordine  ,  seger  malo  prorfus  hbe- 
rabatur. 

D.    S.     G. 


LAURENTH 


X  c. 
LAURENTII    GRUBER 

D    E 

FEBRE     ACUTA    EPIDEMICA 

EXANTHEMATICO-DYSENTERICA. 

Bafil.    19  Sept.    J747. 


Difrut.  MedkoTr*3.  Tom.  III. 


C  c  c 


C  387  ) 


P  R  O  L  E  G  O  M  E  N  A. 

HASfeum  tot  omnium  morborttm  ab  Laterea  DoJoralis  eruditis  candi- 
datis  iu  lucem  edita  repsrittntur  defcripthnes ,  ut  mihi  imperito  re- 
ceutem  &  attcutiom  dignam  materiem  prodncere  difficHiiutum  videaturl 
Kihilominus  tamen ,  pmt  prifca  coiifuctudo  ,  ufufque  aCademicus  pojhilent, 

ut  Jinguli  gradttin  Docloralem  ambieutes  ,  qnoddam  ftudiornm  fuorttm  fpecimen 
iinprejfum  edant  i  idcirco  his  coujiitutis  neutiqttam  ccutrariabor  ,  fed  potius 
Jummo  Jiitdio  ad  artis  medica  bonores  confeqnendos ,  anuitar  ,  v.t  &  egd 
pro  viribus  ad  egregiam  hanc  artem  aliquid  amferam.  (Juem  in  fiuem  uunc 
adjuvante  Deo  materiam  mihi  propofui  tra.laulam  ,  primo  quidem  iutttitu 
non  multa  pollicentem ,  quaqtte  hijioria  vtdgaris  ejfe  videtur'.  Ex  eveutu 
autem  hujns  mex  dijfertationis  obfervatoria  fumniopere  exploranti  facillime 
liquebit  ,  quauta  Jit  differentia  inter  dyfsnteriam  fimflicem  vel  ordiuariam, 
£f?  hanc  hijloricam  relationem ,  de  febri  uempe  Acuta  Epidemica  Exan- 
thematicoDyfenterica ,  quam  auno  elapfo  iucoLe  Tigiiriine  urbis  £«?  Ogri 
inxitd  exigno  fuo  damno  iu  inferiore  ejus  parte  £5?  plateis  meridiem  verfta, 
ut  &  iit  vicinis   variis  ibidem  locis  ,    toleraveruut. 

Mea  igitur  mens  non  eji  de  dyfenteria  generatim ,  ejufque  diverfts  Jfie- 
ciebus  agendi  ,  nec  quoque  celeberrimos  eruditijjimofque  ,  ut  par  ejfet  ,  ci- 
tandi  au&ores ;  quoniam  hoc  centies  ab  aliis  fa&um  ,  centiefque  recocltivt 
eji ,  fed  foliuitmodo  &  unice  ad  febris  acuta  Jpsciem  fupra  allatam  m»  cou- 
■vertam. 

De  iliiits  autcm  principio  ,  incremsnto ,  vigore  ,  Jlatu  omnibufque  pha- 
nomenis  prohxius  in  morbi  narratioue  agere  cogito.  Coufiteor  qttidem  ma- 
teria  hujus  difficttltatem  meamque  levitatem  in  hoc  fcribeudi  genere ;  L. 
B.  interim  tnaxime  orans  roganfque ,  ut  de  tneo  tenui  opufcttlo  primitiis 
inferviente  beuevole  judicare  velit.  A  fupremo  interim  numine  enixiijime 
efflagito ,  ut  omnia  mea  iucepta  proporro  ex  alto  fortunet  in  S.  S.  nomi- 
jtis  fui  gloriam ,  proximi ,  luaxinie  vero  agrorum  folatium  &  emolumeu- 
tum. 


§•     I. 

AD  obtinendam  genuinam  &  perfpicuam  morborum  cognitionem  ,  fecu- 
ramque  eorum  tradhtionem  ,  otnnium  maxime  neeetiarium  elfe  exi- 
(timo  ,  exactas  objervatioues  &  morborum  dejcriptiones  componere,  quo- 
niam  nonnulli  moibi  cum  aliis  maguam  habent  fimilirudinem  ;  ubi  vcro 
cuulx  eorum  rite  examincntur ,    diifercntia ,    qux    inter  eoi  interccdit , 

C  c  c     2  clare 


338  G    R    U    B    E    R, 

c'are  patebit  *  hinc  etiam  medendi  methodus  juxta  leges    inftituenda  cfl  j 
nam  aiiier   mulcorum  hominum   fanitas  ,   &  faepius  vita  ipfa  periclitaren- 
tur.     Manc  in    claiiem    hic   Epidemicus    morbus    mox    delineandus   (  qui 
parum  cognofcentibus  erat  lapis  ofFeulionis  )  a  plerilque  tantummodo  Dy- 
ientericns  iimplex   dictus ,  iummo   jure  cenleri  merctur.    Apparcbat  enim 
cx  multorum,    qui    modo   d.clas   obfervationes   &  diltinctiones   negleclui 
habuerunt ,    agcndi    modo  ,    illos   in    incertas  femitas   delatos  ,     adeo    uc 
nil ,   ni!i    cxpeiimeuta  faliatid  fecerint  ,    &  perveriam  medcndi   methodum 
noxiorum  BvefituiMB  caufam  necefiario  inierint  i   ea   enim    medicamenta  , 
tjute  alias  Dyienterico  optimc    conveniebant   morbo ,     noitro   huic  malo 
maximopere  contraria  ,  plurimis  fanitatis  damnum  ,  fyenius  etiam  mortem 
ipiam   arVerebanr.    Hic   permotus    praefervtem    relationem   publicandam   co- 
gitavi ,    fimulque   aneram    ea  ,     qu.~  in   hoc   periculo   tlngularia   contitv- 
gebmt,    nuHa    cum   oltentationc  aut    multorum    feriptorum    mbdo   didta 
ciiacione  ,   fed  finplici  fermone   Si   ftyio  ,    rcbus    poiius   quam   vetborum 
copite   &  elegantiac  intentus ,    atque  itudens,   herbis  enim  ,     non  verbis 
cuiauur  morbi ,    verbis  veto  oifendi  juxta  Tuliium  ,  aut  morbi  auc  im- 
becillitatis  argumcntum  eit. 

§.     I  I. 

Hifloriam  hujm  marbi  quod   attinet  ,    ea  fefe    fequenti   rnodo   li fteh.it. 
Initio  Apriiis  &  per  totum  fequentem  Majum  anni   praeteriti  inter  infantes 
&  p  irvulos  vtque  ac  adultos  Tiguririae  Civitatis  varhe  erant  febrium  fpecies 
fntis  frequentes  ,    ut  purpura  rubra  &  aiba  aut  -potius  miliares  benignx, 
vomitibus ,  ac  doloribus  in  abdomine  hviotibus,  variisque  exanthtmatibus 
concomitatse,    nulla  tarnen   morbi  malignitatis  indicia  adhuc  in  recelfu  ob- 
iervabmtur,  neque  Epidemicte  neque  rebelles  erant,   fenlimque  lenioiibus 
eerrigentibus   facillime  remiferunr.  Elapfo  vero  menfe  Majo  cum  dimidio 
feqpen.is  in  tota  Civitate  piseptimis  quidem  in  inferiore  ejus  parte  &  p'areis 
faivu   percrebu  t  ,    iisdem  in    locis    graflari   Dyfenteriam  ,    qua  &   mult< , 
nvaxime  infaiv.es  ,    hac  in  platea  de^entes  a  tcnerrima  artate  quintum  vel 
(cxtum  usque  ad  annum  ob  teneram  corporis  illorum  fabricam,  fafttdium 
medicamentorum,    ea  appiicanJi  fummtm  difficultatem  ,  nimiam   materiae 
peccantis    acrimoniam    fymptomatumque  gravium  adttuxum   tandem    36. 
placiue  dicm    obierunt  fupremum. 

§.     III. 

Menfis  Julli  initio  Filioliw  6.  annorum  eodem  morbo  in  ejus  vicinia 
grafiante  plane  correptam  fuiffe  relatum  eft ,  qtigc  intcltinorum  dolores  , 
frigus  ,  caloiem  ,  ccphalalgiam  ,  fitim  ,  delirium  leve  ,  extremitatum  tam 
fuperibfUtn    quam    inferiorum  Laifitudincs ,    limulque  Diairhseam   levem 

qui- 


DE  FEBRE  ACUTA  DYSENT.     389 

quibusdam  ftriis  fanguineis  commixtam  fentiebat ,  imo  nliqualcm  tencf- 
tnum  ,  apparentibus  vcro  (tarim  examhematibus ,  diarrlma  fenlim  fert- 
fimque  cellit.  Alfumtis  dein  mcdicamentis  blandiflime  Bezoardictn ,  ftml" 
fcbriiibus  &  antifpifticis  cxanthemata  cumuLite  in  Pcriphcria  in(r..r  M»lii 
repullularunt ,  &  continnatione  horum  rcmcdiorum  ,  Inttliinn:  um  dolores 
lancinantes,  frigus ,  delirium  lcve  ,  inprimis  Diarrhcea  didis  Striis  fan- 
guineis  mixta,  ut  &  Tenefmus  ipfo  quali  momeuto  ceilubunt ,  segraque 
iterum  brevi  fanitati  reftituta  fuit. 

Prxterea  credibile,  (i  cujuscunque  generis  hxantium  tradlatio  inftituta 
fuitfet ,  Symptomuta  etiam  graviora  ratione  materise  peccantis»  jam  a  cen- 
tro   ud  peripheriam   intendentis    infecuca   elfent. 

$.     I  V. 

Altera  perfona  42.  annorum  fexus  qunque  fequioris  ,  de  Di;irrhoea  ,  Te- 
ncfmo ,  &  tandem  dyfenteria  querebatur ,  cm  icidem  trigus,  calor  , 
fitis  &  -dolores  Abdominis  fupervenerunt.  Quia  vero  aliquod  dierum  inter- 
vallum  ,  mcdicamentis  &  leclo  neglectis  ,  interctlferat ,  Metaftafis  materite 
acriv  morbiticx  fiebat ,  veraque  Phlegmone  in  brachio  formari  coepit.  Ufn 
autcm  Bezoardicorum  ,  Alexipharmacorum ,  temperantiumque  paulautn 
Dyfenteria  abiit  iimul  cum    Phlegmone. 

§.     V. 

Quibus  2.  cafibus  adhuc  adjungi  meretur  tertius  ,  ancillx  nempe  cu« 
juflam  in  infcriori  Civitaris  parte  apud  honeftam  Matronam  degentis , 
qux ,  cum  omnibus  fupra  aHcgatis  Symptomatibus  correpta ,  femper 
rei  fmv.liari  prxdfet  ,  (icque  fe  iufam  eousque  oblivifceretur ,  ut  plane 
lectum  cuftodire  co^eretur,  tandem  illa  mafmata  m.digna  a  centro  ad 
Penpheriam  ,  bruchium,  denique  mjnum  extremam  &  quidcm  digitum 
annularem  OJcnpantia  fe  extendebant ,  ubi  a  prxcedente  Miafmarum  fta- 
gnatione  ,  inflammatio  &  tanJem  fuppuratio  fubfequuta  eil ;  illa  auttm 
telicitcr  p.ra&a  de  die  in  diem  mdius  fe  hubuit,  &  paucis  diebus  re- 
convuiuit. 

§.     V  I. 

Licet  h,v.  tres  prima  fitetint  icgrotx ,  quas  febre  acuta  epidemica  ex.tn- 
thematico-dyfcnterica  anno  elapfo  in  hac  civirate  correptas  fuiife  novi , 
attamen  permultos  diverfx  actatis  homincs  hic  morbus  afflixit.  In  eovero 
itatim  linguhtria  qnxdatn  tam  quoad  fymptomata  moibi  ,  quam  curarn 
&  medicamcntorum  etfeclum  obfcrvanda  erant ,  quae  dein  in  hoc  fa- 
tili  morbo  muximae  utilitati  xgris  fuerunt.  Hinc  enim  intelligi  poterat, 
bunc  mcrbum  non  folutn  a  dyienteria  vulgari  fanguinea,   albu  ,  rnucofa, 

C  c  c     3  bi- 


e 


190  G    R    U     B     E    R  , 

biliofa  &c.    notabilem  indolis  fux  diverfitatcm  exhibere  ,   fed  &  e]us  cti- 
ram  folito  difficiliorem  elle  ,    idcoque  pcrnecellarium  fuit  ,    macure  cau- 
lam  procatar&icam  propius  examinare  ,    eique  alio  modo  aliifque  remediis 
auxiliaribus  ,   cum  lhidio  excogitandis  obviam  ire  ,    idque  eo  ma«is  ,  quo- 
niam  malum  indies  magis  magifque  incrementum  capiebat ,    virefque  fuas 
iatius  explic-ibat  ,    quod  iiv.ie   maniieftum   eft  ,    quod   intra  200  paffiis  , 
niorbo  de  platc.i  in  plateam  fcrpente  ,    36.  infantes   morbo  hoc  correpti 
perierint ,   inprimis  in  fine  Julii  &  ineunte  Augufto.    Non  folum  vero  in 
inferioribus  civitatis  locis  hrerebat,    fed  primo  plateas  inferioribus  his  locis 
vicinas  ,    dein  remotiores  quoque  infeftare  ccepit ,    imo  etiam  ipfos  ruris 
incolsts  corripuit ,    ita  ut  non  in  civitatc  tantum  ,   verum  etiam  ruri  p!u- 
res  jam  graviter  decumberent ,    &  per  integrum  Auguftum  menfem  vigor 
morbi  fummus  erat  ,   multique  vi  morbi  ubrepti ,   aiiimam  efHabant. 

$.     V  I  I. 

Conjcctare  facile  eft  ,     quam  calamitofa  illa  fuerit  tragcedia  ,    diim  fe- 
retra  funeribus  excipiendis  pcr  eam  civitatis  partem  ante  plures  fores  col- 
locara,    &  non  folum  defuncti  undique  fed  &  potius  ttia  ,    quatuorve  ca- 
davera    ex  iifdem  vel  2.  xdibus  deportata  vidcbantur.     Incipiente  autem 
menfe  Septembri  malum  feniim  feniimque  in  urbe  remifit ,    hmc  &  indies 
ic^rotantium  numerus  fefe  diminuebat ,    raraque  funera  confpiciebantur , 
ulque  dum  tandem  circa   fincm  cjufdem   menlis   aufpice  Numine  Divino 
per  totam  civitatem  plane  celfab.it.    Sed  poftea  viciniam  &  piurimos  viccs 
circumjacentes  infcftavit  ,    &  ibi  in  menfem   ufque  Octobr.  continuavit  , 
quod  infuper  notatu  digniirimum  ,   illi ,   qui  male  fanati  evaferunt ,    denuo 
morbis  exanthsmaticis  &  acutis  corripitoitur  ,    plurimi  etiam  e   medio  tol- 
luutur  ;    ratio  hujus  clare  patet,    quia  nempe  neque  miafmata  mcthodice 
per  medicamenta  appropriata  eliminata  fuere  ,  vel  illorum  malignitas  cau- 
iafuit,    ut  nulla  poliibilitas  reconvaieicendi  fupercifet.     Prscterea  adhuc 
-auentu  dignum  ,    non  omnes  toto  illo  morbi  temnore  alvi  fluxum  perpef- 
ios  ,    dyienteria  vera  laboruife  ,   fed  diarrhie&  leviores  vel  dyfenteroides  po- 
tius  appellandx  eifent  ratione  dyfenterivc  vulgaris  ,   morbus  contra  aGuto 
dylentericus  femper  hic  eodem  tenore  &  perpetua  febre  ,    variif.]ue  exan- 
themutibus  triftcs  produxit  progreifus. 

§.     VII  I. 

Ut  vero  redeamus  ad  morbi  noftri  cafum  nempe  acuto  dyfentericum  , 
ejus  indolcs  lcqucnti  modo  fele  ferebat  :  non  omnes  icquali  modo  infefta- 
vit ,  fcd  quotquot  hic  morbus  corrinuit ,  tot  fere  divetla  aegrorum  ligna 
appaiucrunt,  dupiici  mudo  conlideranda  ;  maxime  attcndendum  i°.  erac 
dive;i4:^ci  &   tempcrarncmii   Lborautium  ,    ii  ncmpc  vei  malignius   vel 

mi- 


D  E    F  E  B  R  E     A  C  U  T  A     D  Y  S  E  N  T.        39r 

mitiiis  affligercntur  ,  cui  cholerici  &  fanguinci  magis  .  mclancholici  & 
phlegmatici  vero  minus  obnoxii  fuere  :  malignius  a  malo  correpti  pcr  ali- 
quot  dicrum  fpatium  tcbrem  acutam  ,  flatus  ,  borborygmos  frequentes  , 
dolorcs  abdominis  leviores  ,  alvi  fegnitiem  a  vi  elaftica  fermentcfceutis  , 
putrefadre  ,  vcntriculo  &  inteftinis  infitae  ,  iilorumque  tunicas  nerveas 
vellicantis  acris  materise  ortam  fentiebant  ,  quibus  itatim  adhuc  a  primo 
H/orbi  inlultu  fupervenerunt  frigus ,  calor  ,  cephalalgia  ,  anxietates  ni- 
mise  ,  tormina  ,  fattidium  ciborum  ,  naufea  ,  fortior  alvi  dejectio  fangui- 
ne  tinda  ,  tenefmus  ingcns  ,  irritus  vomcndi  conatus  ,  vomitus  vehe- 
mentes  ipfi ,  fitis  intenfa,  in  nonnullis  lientericorum  more  ,  ciborum , 
potus ,  medicamentorum  affumtorum  ,  omniumque  ingeftorum  immutata 
cxcretio  erat  ,  &  quam  primum  guttam  liquidi  ingelierant  segroti ,  eis 
alvi  fluxum  ,  vomitufque  cum  moleftia  mox  crcabat.  A  miafmate  illic 
depofito ,  &  abfente  metaitafi  ejus  ad  peripheriam  adeo  fa&a  eft  intefti- 
norum  laxatio  &  relaxatio  ,  ut  canalium  mortuorum  initar  nihil  retine- 
:'it.  Dein  fubitae  virium  proftrationes  ,  pulius  intermittens  &  debilis  , 
anxietates  maximae  ,  hinc  inde  fingultus  ,  lipothymise  ,  frigus  extremo- 
rum  ,  lingua  ficca  ,  vel  muco  fubducta  adparebant,  ut  &  exulceratio- 
ncs ,  imo  angina  ipfa  ;  porro  Agrypniae  ,  &  Pervigilium  ,  ob  nimiutn 
fanguinis  orgafmum  ,  in  nonnullis  ftranguria  ,  urinae  fupprctfio  ;  in  in- 
fantibus  ani  procidentia  a  Tenefmo  vix  tolerabili  fequebatur  ,•  apud  ple- 
rofque  varia  exmuhematum  fpecies  ,  imo  Petechise  ipfae  in  variolis  labo- 
rantibus  tunc  temporis  aliquando  obfervatse  funt.  In  duobus  30  &  plu- 
res  annos  habentibus  puftulae  fubrubras  vel  aphthae  in  dimidia  tantum 
linguse  parte  repullularunt  ;  denique  &  in  plurimis  fubfultus  tendinum 
aut  convulfiones  totius  corporis  ,  mentis  abalienationes ,  deliria  ,  animi 
deliquia  in  moribundis  tantum  notatae  funt.  Horum  oculi  profundi  ac 
torvi  intuebantur  ,  vultus  diftradio  ,  nec  eodem  loco  manere  ,  fed  pe- 
regre  abire  volebant.  Fa:tor  excrementitius  ut  plurimum  aderat  putri- 
dus  ,  cadaverofus  ,  intolerabilis ,  adeo  ut  ad  id  accurate  attentus  animo 
vix  comprehendere  &  credere  poflit  ,  qnanti  corporis  humores  in  hoc 
morbo  per  inteftinorum  canales  foras  eje&i  fint  ;  totum  fere  corpus  li- 
quefadum  &  per  ea  expurgatum  videbatur  ,  tantaque  macies  aegros  in- 
vadebat ,    ut  magis  fceleti  quam  hominis  imaginem  reprsefentarent. 

§.     I  X. 

In  illis  itaque  qui  mitiori  gradu  decumbebant,  alvus  fere  femper  erat 
lubrica  &  excrementa  primo  flavo  aut  quodammodo  biliofo  colorc  plus 
minus  tinda ,  dein  cruenta  magis  ,  fenfimque  velut  ulcerofa  evadebant , 
ac  indies  cum  impetu  excernebantur ,  in  aliis  meri  muci  albi  ftriis  fan- 
guineis  tindti  emiilio  notata  eit ;  faitidium  ciborum  &  naufea  minori  gra- 
du ,    in  nonnullis  appetitus  fatis  bene   adhuc  conitabat  i    torminum  & 

cru- 


392  G    R     U    B    E     R  , 

cruciatuum  intcftinorum  minor  fenfibilitas ,  fed  hos  praecordiorum  anxie- 
tates  multum  vexabant.  Somnus  &  vircs  ipfos  non  ita  relinquebant  j 
pulfus  motum  febrilem  leviorem  indicabat  ,  certam  tamen  febris  perio- 
dum  non  fervabat  ,  &  fi  fudor  levis  iu  his  fecutus  eft  ,  alvi  defluvinm 
cum  reliquis  fymptomatibus  ipfo  momento  decreicebat  ,  faecibus  ad  na- 
turalem  conditionem  redeuntibus  ,  aegri  pauoorum  dierum  fpatio  ob  jatn 
allatam  rationem  ,  quia  ncmpe  materia  illa  acris  per  fudorem  eliminata 
eft ,  reconvalefcebant. 

§.     X. 

Hoc  fere  univerfale  erat  prognoflicon  ,  quo  magis  inopinato  morbus  ali- 
quem  invadebat  ,  &  quo  gravionbus  fymptomatibus  jam  recenfitis  ,  vo- 
mitu  ncmpe  ,  praecordiorum  anxietatibus  ,  lipothymiis  ,  fubitis  virium 
proftrationibus  febri  continua  ,  frigore  extremorum  ,  fingultu  &c.  comi- 
tatus  erat ,  eo  gravius  etiam  aegros  infeftabat  morbus  ,  ac  eo  citius  intra 
14  dies  ad  finem  ut  plurimum  lethalem  properabat. 

Cachectici  &  plethorici  prseprimis  &  cholerico-finguinei  magis  periclita- 
bantur.  Subfequcnte  autem  tranfpiratione  infcniibili  aut  fudore  felici  cum 
fucceflii  &  quidem  omnes  iterum  convaiuerunt.  His  vero  abfentibus  ma- 
lum  erat  omen  ,  malignus  &  lethalis  fuit  vomitus  ,  praecipue  fi  fanguis  per 
fuperiora  &inferiora,  materiaque  fcetida  ,  purulenta  vel  alia  cxcrementis 
fimilia  ejiciebantur ,  quia  non  folum  exulceratorum  ,  fed  &  jam  putrefa- 
ctorum  inteftinorum  certum  erat  indicium.  Singultus  in  ftatu  morbi  fu- 
perveniens  plerumque  fuit  lethale  fignum  j  ubi  vero  in  motbi  principio  ad- 
paruit  ,  nullius  mali  erat  ominis ,  nam  a  vermibus  in  ventriculo  degenti- 
bus ,  illius  tunicarum  vellicationem  efficientibus  ortum  fuum  traxiffe  ob- 
fervatum  eft.  flis  enim  extra  corpus  emiifis  five  per  fuperiora  five  per  in- 
feriora  pleraque  c;etera  fymptomara  remiferunt.  Dolorum  remiiiio  manente 
fluxu  fcctido  involuntario  copiofilfimo ,  defiderio  aqiuc  frigidse  cum  pulfu 
debili  intermittente  comitato  ,  anxietates  nimiac,  certiffima  gangnense  pra> 
fentis  indicia  erant. 

§.     X  I. 

Fatalis  erat  gravidis  hic  morbus  ,  verendum  enim  erat ,  ne  prae  nimia 
alvi  dejectione  abottirent ;  ubicunque  vero  exanthemata  ad  feptimum  u£ 
que  diem  prodierunt ,  fere  omnes  fanitati  reftituta:  funt ,  inprimis  acce- 
dentibus  tumoribus  inflammatoriis  brachiorum  ,  eryfipelatibus  cxtremo- 
rum  inferiorum  jam  exulceratis  ,  ftatim  morbus  acuto  dyfentericus  cefla- 
bat.  Plurinii  infantes  ac  impuberes  teneiam  partium  ftruduram  habentes  , 
medicamenta  falutaria  omnino  fugientcs  &  cum  faftidio  ingerentes,  iic  & 
valctudinarii  ab  aliis  antea  morbis  nimis  debilitati  maximo  lcthi  pcriculo 
expofiti  erant.    Convuliiones  femper  ut  &  angina  mortis  prodromi  erant; 

aphthx 


DE    FEBRE    ACUtA    DYSENT.  393 

aphthsc  vero  aliquando  tantum  lethalis  exitus  omen  fuerunt.  Subfcqucnte 
dein  puftularum  exulceratione  &  harum  rccla  fuppuratione  acgro  ialuti  crat. 
Srranguria  &  uriuac  fupprelfio  in  morbi  cxitu  deterioris  iutrunt  omiuis. 
Tenefmus  plus  oncrif.  quam  periculi  aflercbat.  Si  morbus  deniquc  illc  in 
Bna  domo  graflari  cocpit ,  quidam  illius  incolse  diverfimode  tamum  intia 
duorum  aut  plurium  dicrum  intervallum  pro  diverfitate  difpofiiionis  & 
tcmpcramenti  codcm  morbo  dccubucrunt ,  eo  tamen  difcrimine  ,  fi  qui- 
dam  ex  scdibus  latus  e(t ,  cxteri  quoque  violcntius  mfkicbanrur  ,  imo  fie- 
(pailime  plurcs  perierunt;  quare  exhalationcs  in  ipfis  fortiorcs  virulentiorel- 
que  fucre  ,    hinc  quoque  co  magis  in  alios  tranfmigrare  potucrunt. 

§.     XII. 

Caufam  proximam  iftius  morbi  quod  attinet ,  ea  pro  fubtili  virulevta  & 
valde  acri  materia  habetur  ,  corporis  humores  ita  movens  ,  &  diifolvens 
-prceprimis  ventrkuli  ik  inteftinorum  tunicas  irritans  ,  putrefacicns ,  vomi- 
tus  ,  tormina  in  inteftinis  procreans  ,  motum  periftalticum  augens  ,  adeo 
ut  inde  haud  leves  motus  convulfivos  fubfequi  neccfle  fit  j  ha?c  (i  in  fan- 
guinem  tranfiit ,  &  per  tranfpirattonem  vel  fudorem  fe  eliminare  non  poteft, 
ad  vafaque  ventriculi  &  partium  vicinarum  retropellitur  ,  tum  cmnia  fupra 
defcripta  fymptomata  neceflario  contingere  dcbent. 

§.     X  I  I  I. 

Inter  caufas  remotiores  vel  procatarBkcu  cenferi  m,erit;0  merentur  aer  feu 
calor  fervens  ,  indies  conftanter  durans,  noBefqueveYofrigidior.es->  ventif- 
que  Borealibus  foetse  ,  qua  ratione  conveniens  tranfpiratio  infcnfibilis  & 
miafmatum  exhalatio  prohibita  materiae  morbifkac  hinc  inde  fuas  agendi 
tragoedias  occafionem  dedit.  Infuper  etiam  frcqucntcm  ftagnantis  &  fcmi 
putridse  aquae  potum  &  deglutitionem  variorum  infec^orum  ,  quac  tunc&fta- 
tis  tempore  in  nimia  quantitate  obfervata  fuere  multum  contribuifle  irrcfu- 
tabile  eft.  Rufticos  etiam  a  folis  seftu  fere  intolerabili  &  inopia  recentis  aquse 
fontanse  ex  foffis  &  lacunis  vel  paludibus  bibere  coactos  paiiris  poft  diebus 
in  hunc  morbum  incidifle ,  imo  de  vita  periclitatos  efle  quscdam  exempla 
probant.  Nonnulli  hujus  morbi  ortum  adfcripferunt  fru&ibus  boraeis.  Scd 
tunc  temporis  a  prirho  nempe  morbi  infultu  ne  minimum  adhuc  maturitatis 
gradum  attingebant.  Plerumque  etiam  infantcs,  qui  nullis  adhuc  dum  vefci 
poterant ,  vel  alios  ab  illis  fibiprobe  caventes  ,  infcftabat  moibu.s.  Incerim 
nullus  negabo,  quin  his  abutentibus  non  contingere  poflit  dyfenteria  vul- 
garis  ,  &  quidem  contagiofa  ,  fed  Ci  fimplex  tantum  fit ,  brevi  quoque  in- 
primis  deficiente  calore  fuam  abfolvit  periodum  ,  ifte  vero  morbus  contra 
«adem  fsevitia  &  incremento  continuavit. 

.    pifput.  McMcQ-rratit.  Tom.  III,  D  d  d  5.  XIV, 


39*  G    R    U    B    E    K  » 

§.    XIV. 

Quoad  medendi  indicationes  ,  ese  commode  in  tres  clafTes  vet  fpecies  dividt 
poflunt ;  quarum  frima  indicatio  ita  inftituenda  %  ut  ad  materiam  acrem  , 
caufticam  ,  noxiam  temperandam  ,  leniendam  ,  demulcendam,  praeprimis 
per  fudorem  aut  alvi  feceifum  eliminandam  medicus  prudens  ut  plorimum 
intentus  fit.  Secunda  motus  fpafticos  vel  convulfivos  feroces  ac  truculenta 
inteftinorum  tormina  cruciatufque  cum  febre  mitiganda ,  fedanda ;  &ter- 
tia  nimiam  partium  praecipue  inteftinorum  labefa&orum  debilitatem  corro^ 
borandam. 

§.     X  V, 

Primae  indicationi  ad  materiam  nempe  acrem  caufticam  temperandam  ? 
demulcendam  ,  tranfpirationem  vel  fudorem  promovendum ,  aegro  a  primo- 
morbi  infultu  auxilium  petenti ,  &  nulla  adhuc  tormina  dolorifica  fentienti,1 
abfentibus  fimul  alvi  dejectionibus  inferviunt  fequentia  ut  pulvis  diaphorer 
ticus  temperans. 

Jjc.    Antimonii   Diaphorei. 

Conch.  ppt.  aa.    drachm.    1. 

Nitri  depurat.  Scrup.    I. 

Bezoard.  Mineral.   Scrup.  dimid. 
Mifce  ,  dividantur  in  6.  part.  seq.  fingulis  6*.  horis  in  jufculo  vel  potp 
thee  fumendus ,   vel  /3  in  forma  mixt.  fequentfs  : 

Ig.  Aqua  fl.  Samb. 

Scord.  papav.  Rh.  ana.  urtc.  2* 
Rezoard.  Mineral. 
Ocul.  cancr.  ppt.  ana.  drachm.  I. 
Nitri  Antinwniat.  fcrup.  2. 
Syrup.  papav.  Rl).  vel 
Riib.  Id.  unc.  I. 

Singulis  2   horis  3  cochlear. 
y  Sequens  quoque  decodum  magnum  praeftat  ufum  : 

#.   Rad.    Cichor. 

Tarax. 

Pimpinell.  alb.  ana.   drachnt.  2. 
Herb.   Agrimon. 

Scord. 

Card.    Bened. 

Arnic.  ana.  Mp.  8. 
Flor.  Sambuc.  pugill.  2. 
Nitri  depurat.  unc.  Ji» 

ClfcJUd* 


DE  FEBRE  ACUTA  DYSENT.    395 

Coquatur  in  2  menfuris  aqusc  fontanse  ad  remanentiam  I.  &  dimid.  mcnf. 
tum  octav.  menf.  pars ,   niane  &  vefpcri  fumatur. 
J  Dccocli  loco  clc&uarium  non  minus  conducit  : 

fy.    Roob.  Sambuc.  Junip.  ana.  unc.  fi. 
£le&.    Diafcord.  drachm.  2. 
Theriac.    Venet.  drachm.   I. 

Manc  &  vefperi  cultri  cufpidem  implctum  fumat.  Si  igitur  hacc  medicamen,- 
ta  fudorem  copiolum  imo  exanthemata  cliciunt,  tum  antifcbrilia  ad  diem 
7  vel  9.  aJhibenda  funt.  Ubi  vero  segri  quarto  demum  die  confilium  pe- 
tunt,  fortes  torminum  fenfationes  ,  alvi  dejediones  copiofae  ,  &  motus  fe- 
fcriles  leves  funt ,   tum  Pulv.  Rhab.  falutaris  habetur  ,   ex 

Rhabarb.  v.  gr.  ?o. 
Nitr.  depurat.  gr.    If.   M, 

Mane  vel  tempore  neccflitatis  ingeratur ,  infantibus  fyrup.  de  cichor.  c. 
Khco  pro  diverfitate  aetatis  felici  cum  fucceffu  tanquam  laxans  propinari  po- 
teft.  Ad  potum  ordinarium  confert  Pthifana  ex  demulcentibus  &  blandc 
fudoriferis. 

§.      XVI. 

Secundae  indicationi  quoad  motus  convulfivos  feroces  ac  trueulenta  inte- 
ftinorum  tormina  cum  febre  delinienda  &  fedanda  ,  materiemque  acrem  pcr 
cutim  eliminandam  intus  fatisfaciunt  liq.  anodyn.  mineral.  HofFman.  five 
folus  five  cum  tertia  parte  fpirit.  Bezoard.  Buffi  mixtus  aliquoties  de  die  a 
gutt.  20  ad  25.  cum  idoneo  vehiculo  propinatus  ,  vel  mixturre  fupra  def- 
criptae  ana.  fcrup.  2.  five  drachm.  I.  additus.  Diverfa  gelatinofa  &  mucila- 
ginofa  ol.  amygdalar.  dulcium ,  recens  ,  Theriac.  Andromach.  a  drachm, 
ji.  ad  drachm.  I.  additione  malT.  pillular.  de  CynoglolT.  vel  Theriac.  Cceleft. 
gr.  1.  vefyeri  dari  poffunt.  Extus  profunt  injecliones  clyfmatum  ex  herb. 
emollientibus  in  fero  lactis  coclis  ,  Ol.  mixtoium  ,  faepius  repetitorum  ad 
fedandos  vel  mitigandos  dolores ,  abforbendam  ac  eliminandam  materiem 
2crem,  inteftina  demulcenda  ,  quibus  &  conferunt  la&icinia  ol.  commixta, 
ut  &  calor  temperatus  ,  externa  ol.  Anodyni  appiicatio, 

%     L  V*I  L 

Tertiam  denique  atque  ultimam  conficiunt  indicationem  mcdicamenta 
fequcntia  analeptica  &  tonica  ad  partes  debilitatas  &  labefactatas  corroboran- 
*las ,   ut  mixt.  analept.  confort. 

D  d  d     2  £.  Af, 


39'  8     R     U     B     E     R  , 

£.     Aq.   Melijf.  Scord. 

Millefol.    ana.   unc.  2. 
Cinamom.    Cydoniat.    unc.   I. 
ConfeEl.    de  Hyacinth.   drachm.  I. 
Symp.    Cydonior.  unc.  fi. 
Pulv.    Cort.    Cafcarill.  fcrup.   i. 
Corall.  r.  ppt. 
Matr.  plarum.  ppt.  ana.  drachm.  I. 

Singulis  2  horis   2  cochl.  fumend. 

Huic  adjungi  poteft  tinct.  confortativ.  ex  eiT.  cort.  aurant.  amar.  ana. 
unc.  fi.  M.  mane  &  vefperi  40  gutt. 

In  quibufdam  felici  cum  fuccdfu  feq.  deco&um  adhibetur  nempe  rad. 
Gentianae  unc.  fi.  Galangae  dtachm.  2.  Zedoar.  ari.  ana.  drachm.  1.  bum- 
mitat.  cent.  minor.  Card.  Bened.  ana.  p.  2.  Herb.  fanicul.  &  pyrol.  ana. 
Manip./.?.  Cort.  citr.  &  aurant.  ana.  drachm.  2.  Incif  atfund.  1.  &  dimid, 
menf.  aq.  calid.  coq.  ad  remanentiam  menfurae  unius  cum  quadrante,  quo- 
tidie  bis  vitr.  impletum  affumatur. 

§.     XVIII. 

In  faucinm  inJJammatiouibns  gargarifmata  aceto  (qua  refolvens  &  putredini 
fummopere  refijtens)  mixta  ,  &  lin&.  refriger.  nunquam  funt  oblivifcenda. 
Adverfus  fingultum  fumi  poteft  ol.  olivar.  vel  ol.  amygdal.  dulc.  aq.  rofar. 
la&e  &  parum  facchari  commixtum  ana.  cochl.  1.  Externe  conducuntfac- 
culi  ventriculo  imponendi  ex  herb.  menth.  crifp.  matncar.  chamomill. 
ana.  M.  I.  flor.  rofar.  manip.  Jl  fem.  aneth.  unc.  Ji.  incif  &  contuf.  in-. 
fuantur  duobus  faccul.  &  uti  modo  mentio  fadta  ,   vicilHm  irnponantur. 

%.     X  IX. 

In  ani  procidentia  &  forti  tenefmo  facculus  componatur  ex  fpec  fc- 
quentibus  : 

9c.    Verbafc. 

Camomill.  aua.   M.   I. 
Sem.    lini  drachm.    I. 

Coqmntur  in  lacle  aut  fub  forma  faccul.  aut  etiam  liuteola  imbuta  ano 
applicentur.  Eadem  magnum  quoque  praeftant  ufum  in  jlranguria  vel 
dyfuria  ,  fed  regione  Hypogaftrica  imponantur. 

Repofita  ani  procidentia  varirc  halitus  fpccies  ex  adftringentibus  vel  con- 
trahentibus  conftantes ,  vel  etiam  tegulse  rubrx  calefactx  aceto  hume- 
dandx  corpori  falutifene  funt. 

§.  XX. 


DE  FEBRE  ACUTA  DYSENT.    i& 

§.  X  X. 

Cautelas  quod  attinet  venae  fedio  fcmper  omittenda  praeterquam  fub- 
jedis  valde  plethoricis  &  quidem  ftatim  in  morbi  priici  10  &  circumftari- 
tiis  fingularibus.  Icidcm  .ujufcunque  generis  emetica  plane  rejicienda  fiuit, 
quia  plerique  his  utentibus  hocin  morb>>  fimltrum  vidcrunt  effedum.  Kha- 
barbarina  vero  caute  &  cum  quodam  difcrimme  dari  polfunt ;  adftiingen- 
tia  fugienda  funt  ,  ut  &  omnia  auodyna  propter  vim  nimiam  infpiifmtcm 
anxietates  inflammitionemque  augcntcm  ,  &  miafmatum  excretionem  pec- 
necelfariam  cohibentem. 

§.     XXI. 

Excurfus  in  loca  fr':;idiora  ut  &  potus  nimium  frigidi  inprimis  evitandi 
funt.  Regimen  Dijet.t  per  totum  morbi  curfum  probe  obfervandum  elt. 
Primo  rationeaeris  conclave  fit  temperatum  ,  &  baccis  juniperinis  faepius 
fuffitum  ,  reiterata  induliorum  ,  linteorum  calefidorum  ^  exficcatorutn 
mutatio,  matularum  f.  v.  accutata  expurgatio,  earumque  fedula  elotio. 

§.     XXII. 

Alimenta  vel  efculenta  eligenda  funt  digeftu  facilliAia,  tenuiffima  ,  muci- 
laginofa ,   farinacea  blanda  ex  hordeo ,  oryza  in   lacte  coda.    Jufcula  ex: 
ovilla  &  vitulina  carne,   ut  &  gallinis,    ovis  &  farina,   pedibus  vitulinis , 
condylis,   apud  divites  aliarum  taraen  carnium  jufcula  inpnmis  gallinarum 
&c.  ut  &  Cornu  C.  gelatinse.   Porro  panis  albus,  bis  codus ,  &  ova  re- 
centia  ,  iorbilia  ,   lude  parata  utilia  funt ,   utpote  quae  egregium  nutriendi 
&  fimul  demulcendi  praeftant  ufum.    Fugienda  contra  funr  concodu  diffi- 
cillima  ,  omnes  crudi  chylum  ineptum  reddentes  cibi ,   ut  pifces,  fuilla  &c. 
Sic  &  varia  fruduum  horseorum  genera,  ex  gr.  Pruna  ,  Pruna  Damafcena 
&c.    loco  potionis  ordinana?  vel  Ptifanae  confert  hordeum  melle  admixtum 
&c  vel  emulfiones  araygdalarum  dilutse,   potus  thee  cum  lude  vel  aqua 
decoda  cum  tabula  panis  tofti.    Siti  vero  ingenti  fuccus  citri  aquac  infuuda- 
tur.   Potus  omnis  non  raptim  fed  lente  imbibatur.    Vina  cujuicunque  gene- 
ris  fic  &  omnia  fpirituofa  maxime  evitentur  ,  nimirum  fpirit.  vin.   cerafo-- 
rum  mororum  rubi ,  quia  morbus  ob  harum  vehementiam  magis  exacerba- 
tur.  In  fine  vero  morbi ,  ubi  adeft  febris  minor ,  parum  vini  generofi  quoad 
confortativum  admitti  potelt. 


D  d  d     3  §•  XXIII. 


m 


.V 


G    R    U    B    E    R    &c. 
§.    XXIII. 


Poftrerao  infigniter  conducunt  quleta  corporis  &  animi  contincntia ,  ob- 
jeclorum  abfentia ,  omnefque  motus  tum  animi  tum  corporis  ,  praecipu* 
ira ,  mceror ,  metus ,  terrores  &c.  frigus  fugienda  funt. 

F    I    N    I    S. 


[ABRAHAMI 


X  c  u 
ABRAHAMI    VATER 

E     T 

J.    GOTTLIEB    VOGEL 

D     E 

DYSENTERIA    EPIDEMICA 

MAXIME    CONTAGIOSA    ET    M  A  L  I  Q  N  Ji 

SUPERIORI   ANNO  PATRIAM   DEVASIANTE, 

Vitc^crgac  %$  Maij.  1747* 


• 


1 


t 


x  40  r  y 

fggSSSSSSSSSSSSSSSSSi  " "  "*"— "—"•■■■     StSSSSSS        '  '  '  l  ~— "■!■        .-* 

P   R    0    0E   M    I    U   M. 

QUanttts  quamque  egregius  aeris ,  ubique  nos  ambientis ,  «jr/  ufou»  £<? 
agendam  Q$  conjervandam  fit  ufits  ,  iW  we  tacente  nan  ignorant  om- 
nes.  Vix  enim  minuta  atit  momenta  temporis  qu&dam ,  hocce  dejiitnti ,  ex- 
antlare  vel  fuperare  valemus.  Tejlantur  boc  cum  ceteris  experimenta  ,  ctnn 
animaiibm  brutis  fub  Antha  ,  qttam  vocant  pYieumaticam  ,  injiitvta.  H<uce 
enim  campan<e  commijfa  vitrex  ,  aerem  inclufum  quidem  ,  &gre  tamtn  ,  fe- 
riiut  j  embolo  autem  extra&o  ,  adeo  auram  captare  Jludent ,  ut  ea>u  quatn- 
doque  in  aitiori  campan<z  parte  qnjirant ,  iterata  tandem  aeris  fub  campana 
contenti  evacuatione  ,  mifemmis  cruciuta  convuljionibus ,  prater  modam  tu- 
mida  ,  pereunt.  Quorum  in  caufas  jam  quidem  non  inquiro  ,  cwu  mihi  in 
prafenti  monuijfe  fuficiat ,  aerem  cwn  vita  pari  paffu  ambulare.  Uti  h<zc  de 
aere  intelligenda  jioit  puro  &  naturaliter  cou/iitttto  ,  quippe  qui  ad  fanita- 
tem  &  vitam  egregie  conducit :  ita  mutationes  ejuflem  fenfibiles  in  omnibus 
viventibus ,  vegetabilibus  £<?  animalibtts  ,  in  Jpecie  quoque  hominibtts  ,  indtt- 
cunt  alterationes.  Ajjxcit  autem  aer  modo  calidtts  ,  modo  frigidits  ,  modo  blt- 
midus  ,  modo  ficcus  ,  varie ,  hnmores  modo  rareficiendo  ,  modo  condeufm- 
do ,  tranfpirationem  nitnc  augendo  ,  nunc  imminuendo ,  nunc  plane  fuppri- 
mendo.  Afficit  autem  eo  magis  ,  qno  magis  mntationes  fibi  tnvicem  oppo- 
ftts.  aut  contrarU  ,  e&que  fubitane<£  ,  fefe  excipiunt.  Hxc  qui  accuratitts  per- 
pendit ,  fummam  perfpiciet  necejfttatem  ,  Medicum ,  in  hifce  annotandis  & 
obfervandis  aeris  mutationibus  ,  ejfe  debere  folertijimttm.  Qua  in  re  quidtm 
antecejforem  habent  Hippocratem ,  Medicorum  principem  <eque  ac  pnrentem  , 
qtti  libfiim  fitum ,  de  amtis ,  aere  £<?  kscis  confcripttrm ,  his  veybis  incinit. 
»  Qtticunqite  artem  medicam  integre  adfequi  vult  ,  primum  quidem  tem- 
„  porum  rationtm  habere  debet  ,  quaiJum  quodlibet  eorum  valeat ;  (  Non 
y  enim  Jimile  quicquam  in  illis  exr/lit  ,  verum  differunt  iuvicem  propter  va- 
„  rias  ,  qu<z  in  ijs  Jiunt ,  mutatioues  :  )  Deiude  ventorum  Jrigidoruniq  rte 
„  £<?  calidorum  ,  maxime ,  qui  ex  omuibtts  his  homiuibits  fitnt  commwus , 
„  £<?  mox  ,  qui  in  unaquaque  regione  fuut  indigenx  £<?  proprii.  "  Nojiro  qui- 
dem  temporey  quo  omuibits  do&rinis  &  fcientiis  mulla  accejjiones  fa&*  fttnt , 
fiudittm  hoc  ,  obfervandi  mutationes  aeris  ,  a  Medicis  iterum  rnagis  magifque 
coli  ctepit.  Teftantur  hoc  imprimis  Annales  Phyftco-  Medici  Breslavienfes ,  in 
quibus  variationes  aeris  ex  ba  ometris  ,  hygrometris  &  thermometris ,  vec 
non  tempeftates  varia ,  £<?  has  excipientes  vari<t  morborum  fpecies ,  accura- 
te  confignantur.  Merito  enirn  aer  primaria,  morborum  epidemice  grajfan- 
tium  ,  dici  poteft  £<?  debet  cattfa.  Qtianta  autem  aeris ,  pracipue  vitioft ,  in 
alterandU  corporibtts  vis  fit ,  in  memet  ipfo  expertus  fum  ,  dum  fuperiori  an- 
no  iter  faciens ,  in  via  nebula  ftstida  adeo  pertv.rbcJus  £<?  Ltnguldus  re  f  •- 
tus  fum  ,  ut  vix  domurn  reverti  licuerit ,  ficuti  mox  plurib/ts  fum  edodtt- 
rus.  Secuta  eft  paulo  poft  dyfenteria  maxime  maligna  §•?  contagiofa  ,  in 
Dijput.  MedicoFracJ.  Tom.  III.  E  c  e  patria 


402  V    A     T    E    R , 

patria  J.tqsndam  edeus  Jlragem  ,  quam  httic  pr<tprimis    nebulct   adfcribewhm 
ejfe  ,  pattcis  ftqitentibits  indicabo  paginii. 

Cum  enim  more  majorum  legibas  Facu/tatis  Medicx  Jiatutum  fit  &  fan- 
citu.m,  ut  Candidati  Medicin<t,  qui  /auream  Do&oralem  ambiunt ,  fpecimcn 
a/iquod  pra&icttm  ,  ex  dolhina  1'atho/ogix  &  Therapict  defumptum ,  edere 
teneantur  ,  themata  reliqua  ,  qu<t  mihi  praxis  medica  £5?  chirurgica  ,  in  pa- 
tria  viciniaque ,  vicenaria  alias  fuppeditavit ,  prttereo  ,  unicum  illud  de  dy- 
fenterix.  maligna  ,  anno  praterito  patriam  devajiantis  ,  caujis  &  curatione 
pertra&aturus.  Faxit  vero  fummum  Numen  ,  ut  touatus  met  in  fui  gloriam 
£5*  laudem ,  proximique  oble&amentum  &  emolumentum  vergant. 

H  I  S  T  O  R  I  A     M  O  R  B  I. 

CUm  primo  anni  pr£teriti  Vere  ,  tnenfe  fcilicet  Martio  ,  tempejias  tur- 
bida  cum  nebulis  frequentibus  urgeret ,  twn  poterat  non  jieri ,  quitt 
catarrhi  aliique  varii  generis  morbi  ajfigerent.  Sttbfequebatur  prxcipuc  Men- 
fe  Aprili  &  Maio  qiutdam  dyfenteria  ,  at  levior  ,  neque  adeo  contagiofa 
&  lethalis  ,  quam  illa  ,  de  qua  in  pr<tfenti  agere  animus  eji ,  quahique  vix 
aliquibits  adhibitis ,  ctgroti  fuperabant ,  medicamentis.  At  enim  vero  medio 
tnenfis  Junii ,  cum  tempore  matutino  Radebergam  ire  amarem  ,  Jiatim  in  vi- 
cinia  Lufatitt  fuperioris ,  haud  procul  a  domici/io  nojiro ,  oritur  adjolisexor- 
tum  vapor  craffus ,  devfus  ,  fetidus-  £«?  varie  co/oratus ,  fumi  injlar  cnnp-e- 
gati  apparens ,  qui  me  per  dimidiam  pagi  patrii  partem ,  per  quam  iter  Ja- 
ciendum  erat ,  comitabatur.  Cum  ego  ad  templum  accedcrem  ,  in  medio  fci- 
licet  conjiitutum  ,  en  nebulam  ad  dextram  ,  rura  fylvafque  propinquat  peten- 
tem ,  mihique  valedicmtem.  Petebam  quidem  I{adebergam ,  tanta  tamen  cum 
lajjitudine  totius  corporis ,  ut  vix  inde  domum  reverti  licuerit.  Domton  )'$- 
•verjits ,  adhibito  ad  profligandum  hojiem  antidoto ,  per  bis  feptem  hebdoma- 
das ,  Deo  volente ,  incolumis  manji.  ]\e/iquorum  qtictfors  fuerit  mifera ,  vi- 
deamits.  A  menfe  enitn  Julio  ad  O&obrem  ufque  dyfenteria  graffabatur , 
notct  maligtict ,  qu<t  non  procul  ab  habitaculo  nojlro  ,  in  eadtm  patrix  par- 
te  ,  qtttt  inferior  vocatur ,  primum  ftviens ,  ab  inje&is  ab  initio  mali  ita 
occultatur  ,  ut  ne  propinqui  qnidem  eofdem  prius  ctgrotare  perftntifcerent  ,* 
quam  eos  atrocijjime  jugu/atos  fcirent ,  dumque  campanarum  Jirepitus  ,  a 
inulto  mane  ad  feram  ufque  vejperam  exauditm  ,  ingentem  denunciaret  Jira- 
gem.  Exinde  malum  hoc  a  domo  ad  domum ,  per  totum  patritt  tra&um  in- 
feriorem  ,  ad  templum  ufque  ferpit ,  ubi  fcilicet  nebula  per  rura  fylvas  in- 
grejfa  erat ,  reliqua  pagi  parte  falva  manente ,  Jins  cttatis  fexufqtte  difcrimine , 
illos  etiam  ,  qui  nullos  in  dictta  errores  commifsrant ,  juxta  £5?  puerptras 
recenfque  natos  adoritur.  Qitofdam  in  principio  lente  ,  pojiea  cett  fulmine 
ta&os  afficiebat  impetuofe ,  cum  infigui  pr<ccordiorum  anxietate ,  cardiaigia  , 
•ventris  injlatione  totius ,  torminibus,  nucharum  <tque  ac  capitis  dolore  exqui- 
Jito  ,  frigore  ,  partium  refrigeratione  extremarum  ,   cumque  febri  ardente  , 

fiti 


D  E     D  Y  S  E  N  T  E  R  I  A    E  P  I  D  E  M  T  A.      403 

ftti  intolerabili ,  tujji ,  virium  projhatione  totali ,  appetitu  deptrdito  ,  ytau- 
feay  vornittt  ,  fupprejjiom  ttrhtS,  urhta  quandoone  cruenta  ,  ftugttltu  ;  ifef 
a.7  /w«>/  tenderte  m.ilo  ,  a<;//  angina  atquc  pttjtulis  nigrit  fnb  Imgna  & 
f>  icibtts  ,  excrementorutnque  fatidorum  nigrorum  &  viridium  purulentorum- 
ve  ,  nec  non  fbrill.trum  5-f  pellkularum  ab  intefiina  exefts  abrqfarum  ,  fvt- 
gv.iuis  denique  driehone.  Attos  atrcji  cum  tensfmo ,  ingenti  alvi  conjlipa- 
ticne  ,  v.iriis  fpafmvrum  generibus  ,  ipfs  tandem  convulftonibu'  corripit  y' eof- 
ditnque  infe&os ,  //w/'/«  t'e/  aherius  diei  fpatio ,  Jiimma  macie  conficit.  \n 
tanta  rertnn  at.trbit.ite  quid  conflii  cupiant  incoU  ,  rt/zVir  puftllanhui  &  can- 
jtiruati ,  />/rwr  iguorant.  Cvnfugiunt  ad  empiricos ,  quaHbw ,  pra  ceteru 
btnis  tcxtoribus  ,  viciwa  fupsrbit  i  alii  puherem  antidyfentericum  Klepperbei- 
nianum  ,  f/e  ^o  m_/n/  phtribm  agam  ,  /'»  »/»>»  vocant  ,•  a///'  exporijlis  ita 
dtciis  ,  (^  rwf«*  MaVf»  /dffe  C/<//<7o  crocato ,  quod  untts  ex  medicis  Drefdenfi- 
btts  maxime  connuendat ,  abuftintur  ,•  /e<i  omnibus  abfque  ejfetlu  exoptato , 
00*/«  cfflW  detrimettto ,  adhtbitis.  Qiiid  igitur  niirnm  ,  7?  o£  eorum  incon- 
vententtam  perterint.  Alii  re/eclit  omnibus  medicis  medicatuentifque ,  mifere 
cruciati ,  w///er<?  perire  cogebautur.  Alii  in  auxilium  tunc  demum  vocatis 
medtcis ,  cum  omnia  conclamata  ejfent ,  mortis  acerbitatem  experiri  teneban- 
tur.  Sic  faclnm  ,  ut  intra  quodd.un  temporis  fpatium  fatis  breve  ,  tertio  ple- 
rumque  vei  qttarto  pojl  invafouem  die ,  rmrbo  non  dechnum  quartum  tranf- 
grediente  ,  vel  centum  funera  numerarentur.  Qtti  me&  Jefe  tradtderuut  ma- 
nui ,  plerumque  in  iutegrum  rejiituti ,  optime  £5?  nunc  valent ,  quamquam 
alios  <$•?  ifforum  culpa  ,  &  morbus  ad  fummunt  proveclus  fujlulerit.  Quibtts 
ufus  ftm  remediis  fequentibus  edocebo. 


§•     I. 

DYfenteria,  vi  orlginls ,  difficultatem  inteftinorum  fignificat  nihil- 
que  aliud  eft ,  quam  diarrhcea ,  cum  tenefmo ,  vel  leviori ,  vel 
graviori,  totiufque  ventris  torminibus  ;  ac  fanguinis  &  puris  excretione 
conjuncta.  Definiunt  propterea  eandem  per  frequentem  ,  fimulque  cruen- 
tam,  faniofam  &  mucofam  alvi  dejedlionem  ,  torminibus  ingentibus  ven- 
tris,  tenefmo ,  inquietudine  aliifque  gravilTimis  fymptomatibus  ftipatam, 
ab  ejufmodi  humoribus  acribus  ,  inteftina  continuo  ftimulantibus  & 
erodentibus  obortam. 

§.     I  I. 

Subje&um  quidem  hujus  mali  funt  inteftina ,  tam  tenuia  quam  craf- 
fa ,  non  tamen  exclufo  ventriculo,  capfula  biliaria  atque  glandula  pan- 
creatica,  ex  quibus  materia  morbifica  in  canalem  alimentorum  defertur. 
Hoc  quidem  commune  habet  cum  aliis  alvi  fluxionibus  ,   diarrhoca  fcili- 

E  e  e     a  cet. 


404  V     A     T    E    R  ,' 

eec ,  ftuxu  h^patico ,  haemorrhoidali  ,  a  quibus  tamen  dyfenteria  tormi- 
nibus  gravionbus  ventris,  tenefmo  &  difhcultate  egerendi,  ditfcrt  &  di- 
gnofcitur. 

§.     III. 

Eandem  quoque  malum  hoc  cum  ceteris  alvi  fluxionibus  agnofcit  cau- 
fam  proximam ,  irritationem  nimirum  canalis  inteftinorum  ab  humori- 
bus ,  motu  convuifivo  eodem  confluentibus  ,  fed  in  dyfenteria  acriori- 
bus  ,  plus  minus  acidis  vel  fallis ,  tunicam  prius  inteftinorum  villofam  , 
&  in  ea  latentia  vafa  abradentibus  ,  tandem  etiam  nerveam  &  carneam 
erodent&us ,  undc  fanguis ,  Cive  purus  ,  five  purulenta  mixtus  materia, 
imo  tandem  carunculse  &  villi  camofi  fecedunt, 

§.     I  V. 

Hcec  ficuti  caufa  proxima  omnibus  dyfenteriis  efle  folet :  ita  antece- 
dentes,  a  quibus  talis  humorum  in  corpore  humano  acrimonia  oritur, 
in  quavis  fere  dyfenteria  aliae,  atque  a  feinvicem  diverfae ,  ab  autoribus 
obfervantur.  Caufas  hafce  Bergerus  (a)  colledlim  enarrat  fequentibus 
ufus  verbis :  „  Caufis  id  genus  mali  variis  oritur ,  interioribus  &  exter- 
„  nis  ,  ficcibus  nimirum  diu  retentis ,  &  cruditatibus  fuccifque  acribus , 
„  in  inteftinis  genitis ,  vel  eo  tranfmiilis ,  frigore  pariter  xftuve,  & 
w  aliis  temporum  tempeftatumve  mutationibus  magnis,  cibis  porro  acrio- 
„ribus,  frigidis,  ac  frugibus  praefeitim  crudis  ,  immaturis,  fugacibus 
„&  rubigine  uredineque ,  ut  meminit  Plinius  Hift.  Nat.  Lib,  l8-  c.  i, 
„&  28-  corruptis,  potu  item  egelido  &  faecibus  non  purgato  ,  medi- 
„  camentis  demum  ,  venenis  &  contagio ,  &  qusc  funt  aliae ,  ftimulo  & 
„  fermento ,  modifve  aliis  nocentes  caufae,  quibus  tonus  inteftinorum 
„  perverti ,  atque  acrimonia  quxdam  abradens  intus  inteftina  &  erodens, 
r>  vel  g'gm  ve'  recipi  poteft.  At  dirFerunt  in  eo  potiilimum  hac  omnss 
„  caufae  ,  quod  vel  fua  uniufcujufque  culpa  &  apparatu  morbofo  fuc- 
„crefcant,  aut  errorem  confequantur  externum  ,  vel  a  communi  noii 
„folum  vi&us  ,  imprimifque  frugum  ,  fed  etiam  aeris  ,  vitio  procedant , 
„  nec  raro  eam  inteftinorum  corruptionem  &  putrcdinem  inferant  ,  ut 
„  inde  oriens  profluvium  contactu  alios  immundo  fcedet ,  &  contagio 
„  mali ,   ab  uno  profc&o,   manet  latius  ac  plures  inficiat. 

§.     V. 

Cum  tfyfenteriae ,  de  qua  in  pncfenti  fermo  eft ,  quseque  patriam  adco 
devaftavit ,  rationem  dare  deberent  medici ,  alii  haec ,  alii  alia  incufa- 
runt.    Sic  rationalium  qpjidam  medicorum  ,    aeque  ac  grex   empiricorun> 

caufam 
(a)  In  Dillcrtatione  de  dyfenteria  Anno  1709.  Wittebcrgre  infefta  §.  4. 


DE     DYSENTERIA     EPIDEMIA.       40* 

caufam  hujus  mali  primariam  ,  in  folis  acftu ,  menfe  Augufto  exccden- 
te  ,  reperire  credebant.  Atenim  vcro  ,  ut  mihi  videtur,  Ihtucbant  hxc- 
ce  abfque  fundamento.  Aut  enim  femper  poft  audum  folis  calorem  , 
tale  malum  fubfequi,  aut  regiones  ,  qux  eofdem  folis  radios  expcriun- 
tur  calidiores  ,  puri  pailu  parique  gradu  pervaitare  debet.  Jam  vero  fje- 
pius  seftates  ficcas,  caloreque  fqualidas  ,  experti  fumus  ,  ubi  ne  veftigia 
quidem  ,  fubfecuturi  ejufmodi  mali ,  apparuerunt.  Obfervavimus  quo- 
que  ,  regiones  ,  non  tantum  fub  eodem  climate  litas ,  fed  vix  quaedam 
a  locis  infeclis  diitantes  milliaria ,  immunes  manfiiie.  Sit  Mifnia  tcftis , 
quw  coclo  fruitur  prx  reliquis  hifce  ttactibus  amceno  &  ficco  ,  in  qua , 
exceptis  quibufdam  locis  ,  falva  res  erat.  Et  qua ,  quaefo  ,  ratione  qua- 
drabit  hocce  in  infantes  recens  natos  ratiocinium  ,  qui  ne  umbram  qui- 
dem  radiorum  folis  perceperunt,  fymptomata  tamen  atrociflima  ,  in  mor- 
bi  hiftoria  expofita  paili  funt?  Cur  tandem  inferior  patride  pars,  iifdem 
expofua  folis  aerifque  injuriis ,  non  eadem  cum  fuperiori  experta  cft 
mala  i  Sane,  fi  omnia  hsecce  accuratius  rimemur  x  perfpiciemus  quam 
diftindiilime,  caufam  hancce  ab  aliis  addu&am  ,  hic  non  parem  fuilTe, 
talibus  edendis  effedibus. 

§.     V  I. 

Hxcce  ab  aliis  funt  rcjecta  ,  in  eorumque  loca  alia  fubftituta.  Pla- 
cuit  fcilicet  iifdem ,  omnem  culpam  in  cometam  ,  (b)  quem  vulgus 
imminentium  malorum  caufam  &  prodromum  credit ,  ftellamque  caden- 
tem  (c)  conjicere.  Qjne  autcm  cum  ita  comparata  fim  ,  ut  lubrico  mi- 
oufque  firmo  innitantur  fundamento,  merito  rejicimus,  fabulifquc  an- 
numeranda  cenfemus. 

§.     VII. 

Qyac  de  fructibus  finxerunt  alii ,  quod  fcilicet  ab  aere  maligno  a- 
criori  &  nutriti,  deinde  ab  hominibus  crudi,  vel  male  cocti  &  con- 
diti ,  comefti  ,  chylum  particulis  fuis  acrioribus  &  facile  fermentalibus 
imprsegnent ,  indeque  particulae  hse  heterogenesc ,  vel  ftatim  in  inteftinis 
ipfis  irritationem  &   fpafmos  ,    vel  mafTam  ad   fanguineam   delatte ,    me- 

diante 

(b)  Monendum  hic ,  notam  hanc  &  fequentes ,  literis  diftincftas,  a  Prsefide  illu- 
ftrationis  gratia  additas  efTe.  (  a  )  conferatur  tamen  hanc  in  rem  Siegesbcck  ,  qui  in 
rtlatiojie  medica  de  dyfenteria  maligna  1 7 19.  Seehufe  obfervata  ,  quae  lv.betur  in 
Annalibus  Breslavienfibus  Anno  1719.  Menf.  Odobris  clufle  II.  totus  allaborat,  ut: 
dyfenteriam  ,  quam  dtfciibit ,  a  varia  planetaium  conftellatione  &  eorum  energia 
hunc   in  aerem   dcducat. 

(c)  Anno  I74S-  menfe  Oclobri  talem  ftellam  cadcntcm  ,  feu  globulum  ignitum  , 
partem  patriac  fuperiorem  totam  ,  ubi anno  1746.  h;ec  dyfenteria  ,  ikviit,  multime- 
cum  viderunt. 

E  e  e     3 


406  V    A    T    E    R , 

diantc  c'rcu1o  ad  colatoria  iterum  propulfje,  dyfenterias  caufari  &  pro- 
ducere  queant ,  neque  negamus,  concedimufque  vim  aeris ,  quo  perpe- 
tuo  vefcimur,  fpiritus  corporis  humani  &  humores,  cachecticorum  im- 
primis  &  puerorum  ,  turbandi  ac  excirandi ,  magnam  eife  juxta  Hipp. 
L.  3.  Aph.  I.  radicalem  tamen  hujus  mali  contagioli,  &  elTentialem  cau- 
futn  ,  fructus  non  conftituiffe,  ex  fequentibus  patere  mihi  perfuadeo. 
Erant  fcilicet  arbores  frudtibus  fteriles  ,  nec  terra  fungos  pariebat,  nec 
vitis  erat  ferax  uvis  ,•  imo  invaferat  jam  menfe  Aprili  &  Majo  aliqua  dy- 
fenteria  ,  maxime  tamen  mitis ,  quae  tantum  puerum  unum  vel  a'ceruin 
&  fentm  vexabat  ,  quo  tempore  vix  ftamina  didti  fructus  coeperant  i 
&  inferiar  patriae  pars  cum  pomis  (uis  tunc  temporis  fofpes  falnb.it, 
quo  fuoerior  hancce  malignam  deplorabat  dyfenreriam.  (d)  Et  quid  fru- 
<ftus  hi  ad  infantes  ,  eidem  atrocilfimo  malo  obnoxios ,  quorum  quo- 
que  matres  ab  eorum  efu  abhorruerunt  'i  Quid  quodfi  hominis  exempium 
prcpofuerim  ,  hoc  diro  affecti  motbo,  cui  non  tuncum  non  exitio  fuerunt 
fructus  illi  ,  fed  &  levamini '(  IHe  enim  hoc  infectus  malo  ,  cum  morbi  in- 
jurias  ,  intolerabilemque  ,  quam  perpetiebatur  ,  litim  non  amplius  ferre  va- 
leret ,  ttatim  ab  arbore  qusedam  legit  pruna,  ex  eifque  ingettis  tale  percepit 
levamen  ,  ut  non  arftus  tantum  ventris  infimi  extingueretur ,  fed  totus 
etiam  morbus ,  abfque  fubfequente  recidiva  fymptomatumque  exacerba- 
tione ,  tolleretur.  (e).  Non  quidem  hsecce  fcribo ,  utcontendam,  no- 
vum  dyfenterise  medicamen  in  prunis  efle  inveniendum ,  quippe  qux 
faepiilime  vim  mali  augent ,  fed  ut  eadem  quoque  tradam  ,  quse  info- 
lita  ,    quaeque  inaudita  fere  obfervaveriro.  (f) 

§.     VIII. 

Manet  itaque  ex  mea  quidem  fententia ,  cum  reliquas  refutaverim  j 
contagium  illud ,  per  nebulam  terrse ,  &  fuperiori  quidem  patrise  parti 
communicatum  ,  caufa  hujus  mali  principalis  &  primaria ,  quamquam 
nos  ignorare  ,  fatendum  fit  ,  cuius  conftitutionis  &  figurae  illud  miafma 
venenatum  &  contagiofum  fuerit.  Hoc  ficut  ipfe  expertus  fum  ;  ita  fa- 
cillime  mihi  fides  haberi    poterit.     Dum  enim  vix   per  dimidiam  patriae 

obam- 

(d)  Talem  frugum  dyfenteriae  tempore  defeftum  annotavit  quoque  Bergerus  1.  c. 
§.  5.  nec  non  alii. 

(e)  Ancilla  quoaue ,  quae  tunc  temporis  a  manibus  mihi  erat ,  mala  immatura, 
fdiquas,  ctcumeres  ,  pruna  aliaque  finc  metu  aut  fubfequente  dyfenteria ,  avidif- 
fime  devorabat. 

(/)  Infueta  talia  remedia  anti-dyfenterica  tradit  Siegesbeclt  1.  c  Secl.  II.  p.  441. 
ubi  dicit :  Allegare  poffum  patientes ,  in  diverfis  locis  degentes  ,  quibus  cucume- 
res  vel  recentes  ,  cum  accto  ,  fale  ,  pipere  &  oleo  olivarum  more  folito  confecti , 
vel  etiam  acida  muria  conditi ,  largius  commefti  ,  remedium  fuerint  antidyfente- 
ricum ,  &  haec  veriifima  effe ,  aflcverare    poffum. 


DE    DYSENTERIA     EPIDEMIA.      407 

obambulo  partem,  oritur  ncbula  ,  itcrumque  recedit.  Effe&us  autem  in 
me  inde  redundans  ,  tantus  umque  fubitaneus  ,  ut  vix  locum  ,  quem 
petcbam,  ex  ingenti ,  quac  membra  premebat ,  laifuudine  attingere  va- 
lerem,  ficuti  ftatim  ab  initio  in  rccenfione  hiftoriae  tradidi.  Manet,  in- 
quam ,  miafma  illud  per  nebulam  communicatum  ,  vera  atque  unica 
caufa  hujus  mali ,  peftis  ad  modum  ferpentis  ,  quidquid  in  contrariam 
aileruerint  partem ;  idque  ex  eo  potilfimum  cum  ceteris  fundamento  , 
quod  ea  tantum  pars  patrias  huic  malo  fuccubuerit ,  quam  nebula  op- 
preiferat.  (g) 

§.     I  X. 

AiTerui  quidem  paragrapho  antecedenti,  veram  hujus  mali  epidemioe 
gralfantis  &  maligni  caufam  conftituiife  nebu'am  illam  foetidam,  cralfam 
atque  denfam  :  Plura  tamen  alia  &  varia,  ad  tale  monftrum  alendum 
&  producendutn  contulilfe  &.  conferre  potuiffe ,  ipfe  annuo.  Sic  tem- 
peramentum  cholericum  five  biliolum,  cum  laxitate  &  teneritate  poro- 
rum  cutifque,  nec  non  ventriculum  cum  inteftinis,  fermentabili  &  cor- 
ruptibili  humorum  colluvie  fcatentem  ,  ad  contagium  hocce  recipien- 
dum  ,  prx  ceteris  apturn  fuiife  obfervavi.  Inde  eveniffe  credo ,  pueros 
magis  cum  fenibus ,  hujus  mali  atrocitatem  experiri  coados  fuiife  ;  quan- 
quam  vix  ulli  morbus  hfcce ,  domum  invadens ,  pepercerit.  Contribue- 
rint  quoque  multum  tempeftates  turbulentae  ,  autumnufque  rrebulofus  & 
pluviofus.  Auftri  imprimis  eodem  anno  femper  faevientis,  &  acftus,  to- 
ta  fere  acftate  intolerabilis ,  in  humoribus  exagitandis  &  turbandis  in 
hominibus ,  alias  ftridam   disetam  obfervantibus  ,    magnam  vim  f uiife , 

cura 
(g)  Degnerus  quidem  in  tra&atu  de  dyfenteria  contagiofa ,  quac  1736.  Neoma- 
gi  &  vicinis  ei  pagis  epidemice  graiTata  fuit ,  in  Append.  ad  Volum.  <;  Actor.  Phy- 
iic.  Mcd.  reperiundo  ,  &  quidem  Cap.  2.  §.  23.  p.  jg-  itafcribit:  „  Verum  uti  non 
„  negamus  ,  ab  aere  corrupto  &  putref.en'e  ,  ubi  revera  tjlis  exiftit,  multos  & 
„  guves  morbos  oriri  pi.fle  ,  tamen  venenum  illud  concagioliiin  ,  quod  v.iriis  anni 
„  tempeftatibus  ,  aut  quod  tempore  morboium  epidemico  -  concagiofoi um  ,  aeri  in- 
„  fmuatum  ,  &  quod  in  eo  vagari  &  vohtare  putatur  ,  roera  fane  ,  uti  doclus  qui- 
,,  dam  loquitur  Medicus  ,  videtur  eile  chimxra  &  feftinata  nimium  conje&ura  illo- 
„  rum  ,  qui  efficaciam  communium  qualitatum  aeris  ,  e.  g.  limplicis  caloris  ,  ficci- 
„  tatis  ,  humiditatis ,  frigoris  &c.  diuturnioris  aut  inteniioris  ,  extraordinyrii  ,  in- 
„  fueti  in  noftra  corpoia,  &  imprimis  notabilem  inde  humoribif?  noftris  inductam 
„  mutationem  &  vitiofam  alterationem  ,  non  fatis  attente  conliderant,  neque  per- 
„  pendunt ,  quam  facile  &  quam  vario  modo  ,  ex  varia  &  fimplici  aeris  illa  qua- 
„  litate  ,  humores  noftri  blandi  alterari  6c  in  putredinem  converti  poflint.  "  Sie- 
gesbeck  tamen  I.  c.  Secl.  2.  p.  44?.  nebularum  in  ilta  dyfenteria  obfervatarum  ,  na- 
fuiam  venenatam  his  verbis  defciibit.  Accedit ,  quod  &  ipfa  atmofpha;ra  a  matu- 
tinis  ,  &  vix  non  cauftici  odoris  nebulis,  eodem  tempore  aliquoties  fubortis  ,  in- 
quinaretur ,  ut  etiam  animalia  paflim  in  pafcuis  mortua  conciderent.  Non  tamen 
ideo  cum  Peyero  Exerc.  Anat.  iYled.  de  Gland  Inteft.  P.  2.  c.  9  miafma  vel  inqiii- 
namentum  ahquod  morbofum ,  quod  arfenici  naturam  referat ,  ex  aere  communica- 
tum  ,   ftatuendum  erit.   vid.  Berger.  1.  c. 


y 


408  V     A    T    E    R; 

cnm  Sydenhamio  p.  I S  3-  contendo.  Quibus  cum  nccefTerit  fin^ularem, 
polt  rarefactionem ,  nimia  aeris  ,  per  frigus  inteniius,  nebulas  pluviaf- 
que  repetitas  ,  compreiiio  ,  quse  animalibus  brutis  ,  docente  antlia  pneu- 
matica ,  quoque  lethalis  efle  folet,  non  mirum  fuiifet,  fi  hxcce  fola  ma- 
lum  excepiffet  dyfentericum.  Corruptionem  autem  iftam  aeris  &  m*li- 
gnkatem  efficere  ,  pabulumque  novum  &  fermentum  quafi  prsebere  po- 
tuerunt  miafmata  ,  tum  ex  cidaveribus  animalium  dyfenterise  fpecie  mor- 
tuorum,  (/j)  tum  effluvia  illa  putrida  ex  cadaveribus  hominum  ,  ftra- 
ge  ngenti  nuperrime  locis  in  |)ropinquis  interfectorum  ,  cujus  recorda- 
tione  ftupemus,  jamque  in  plenariam  putredinem  abeuntibus  ,  exhalan- 
tia ,  quippe  quae  per  aultros  magis  magifque  fota,  per  calorem  expan- 
fa  &  elevata  ,  perque  pluvias ,  iiibulas  &  inteniius  frigus  terrenis  ruc- 
fus  communicata  funt.  Quid  dicam  de  excrementis  illis  contagiofis  & 
fcetidis  ,  ubique  oculis  practereuntium  expofitis  ?  Quid  commemorem  de 
terrore  ,  atque  timore  ,  a  quo  multos,  fquaiiditate  illa  pnccipue  perci- 
tos ,  huuc  in  morbum  incidiife ,  mihi  conltit.  Talia  fane  funt ,  qux 
ni  malum  producere ,   illud  tamen  augere  &  egregie  propagare  queunt. 

§.     X. 

Cum  jam  non  ignoremus  caufam  primariam  Civc  proximiorem  conta- 
gii  hujus  efle  aerem  ,  non  quidem  per  fe  talem  ,  cum  per  fe  fit  fubti- 
Hfiimus  &  puriffimus  ,  quo  ad  vitam  fuftentnndam  quotidie  utimur  , 
fed  quatenus  particulis  &  cfHuviis  venenatis ,    vehiculum  quafi  &  fub- 

jectum 

(b)  Cum  prscedenti  autumno  anno  ,  fcilicet  174?.  homines  quidam ,  cum  bo- 
bu":  polonicis  mercaturam  facientes ,  Fifchbachii  ,  quod  non  adeo  procul  a  patria 
diltat ,  primuni  boves  infectos  malitiofe,  &  prmtextu  fub  fldfo  mactarent ,  iftamqtfe 
v.;irnem  multa  variaque  in  loca  venum  portarent  ,  (  quam  tamen  ,  detecla  feliciter 
nebulonum  malitia  ,  averfabantur  omnes  ,  atque  ut  carnirici  ,  ad  feptlienda  talia  ler- 
naeu  mala  ,  poteftas  d.iretur  ,  efticiebant ,  (  faclum  eft  ,  ut  incolarum  pecora  omnis 
generis  ,  nec  ftabulis  claufis  .  ncc  antidoto  fatis  munita  ,  lue  hac  infecfta  perirent. 
Luiius  vero  jam  ferpebat  malum  ,  atque  hunc  devuftans  locum  ,  ad  vicina  quoque 
tranfibat  loca.  Stolpam  enim  ,  Altftadium  ,  nec  non  Seehgftsdium  invadeb.it  pefli- 
fcr  ille  morbus,  animalia  omnia  intra  brcve  temporis  fputium  enecans.  JYlera  au- 
tem  haecce  lues  erat  dyfenteria  ,  mera  diarrhcea  continuo  fluens  ,  quae  tantam  in- 
ter  abimaria  cdidfr  ftragem  ,  omnibufuue  fere  incolas  privavit  pecoribus.  Tanta  au- 
tem  in  maligi  itate  fieri  vix  potuit ,  ut  homines  fublevandis  atque  conlervandis  bru- 
tis  accedentes  ,  femper  immunes  manerent.  Aihcitbantur  fcilicet  &  homines  diclis 
in  locis  dyfentcia  ,  quadam  non  adeo  tamen  maligna  &  contagiofa.  Qiise  vero  Bret- 
nigii  &  Hautfswaldavia;  in  fuperiori  Lufatia  ,  in  qua  bina  loca  dyfenteiiam  talem 
ex  patria  a  fervo  infecto  ,  &  Haufswalda "iae  morientc ,  deportatam  effe  ,  vu'go  cre- 
diderunt ,  graflabatur  ,  noftro  non  ablimilis  malo  contagiofo  ,  multos  e  vita  quam 
citifiime  fuftulit.  Quid  igitur  mirum  ,  cum  femina  morborum  contagioforum  prae- 
cedenti  jam  adfucrint  anno  ,  nec  acr  hyeme  fubfequenti  fit  purificatus  ,  quin  potius 
magis  magifque  per  effluvia  ejufmodi  putrida ,  ex  putrefcentibus  oborta  cadaveribus, 
corruptus ,  taie  maium  inaudiue  malignitatis  inde  fubfecutum  efle. 


D  E    D  Y  S  E  N  T  E  R  I  A    E  P  I  D  E  M  I  A.      409 

Jectum  conftituit,  jam  a  me  expeclari  video ,  Dt  prcbem  ,  qua  ratione 
effcdtus  tales  tragicos  edere  valuerit.  Hic  autcm  ad  communcs  modos 
atque  rationes ,  quibus  miafmata  motbofa  atque  maligna  corporibus  aliis 
communicari  poflunt,  rcdeundum  cflc  cenfeo.  Per  os  narefquc  receptura 
contag-um  ,  cum  faliva  miftum  ,  atque  ad  ventriculum  &  intcftina  dela- 
tum  ,  ipfam  digcftionem  priniam  turbando  ,  fundtmcntum  morbi  pone- 
re  potuit.  Quia  prsetcrea  aer  ubique  tios  arr.bit,  &  quovis  momento 
pcr  infpirationem  intra  pulmoncs  hauritur ;  pc-r  univcrfi  denique  corpo- 
ris  poros  &  meatus  patulos  penctrat ,  per  cmnes  fuccos  intime  fe  dif- 
fundit  ,  &  pro  fua  temperie  eos  modo  premit ,  mcdo  rarefucit ,  calefacit 
vel  refrigerat ,  humectat  vel  exficcat ,  aliifque  innumeris  modis  afficit , 
quid  mirum  ,  (i  contagium  hac  via^  per  univerfum  corpus  diffundatur. 
Notum  enim  futis  fuperque  eft ,  poros  cutis ,  ficuti  extus ,  ita  &  intus 
patere  ;  eademque  raMone,  qua  quid  egeritur ,  etiam  ingeri ,  &  cum  in- 
terioribus  exadtius  mifceri  polfe.  Denique  affirmare  liceut ,  aerem  illum, 
infigni  foetore  fuam  malignitatcm  prodentem,  &  fontes  &  herbas  &  alios 
fructus ,  alimentoiumve  genera  varia  confpurcafle,  horumque  ope,  dum 
fcilicet  ad  vitac  confervationem  inlervire  debebant,  ventriculo,  intefti- 
nis  fanguinive  communicatum  ,  humores  varia  ratione  akerando,  huic 
malo  aptiores  reddidifle ,  aut  eodem  jam  praefente,  graviora  fympto- 
mata  excitafle. 

*.     X  I. 

Generaliorum  horum  quodlibet  quicquam  contulifle  ad  id  malum  vel 
Jnducendum  ,  vel  alendum  ,  vel  etiam  exacerbandum  ,  nullus  aflfirmare 
dubito.  Confirmor  praxipue  in  hacce  mea  fententia  vario  invafionis  mo- 
do  ,  qucm  argri  perpcifi  funt.  In  aliis  enim  totum  genus  nervofum  , 
aut  unus  faltem  vcl  alter  digitus  in  fpafmos  atque  torturam  trahebatur 
Rifferritnam.  Ssepiffime  quoque  in  multis  fubjeclis  frigore  &  dolore  ca- 
pitis  maximis  antecedentibus  ,  &  toto  genere  nervofb  in  confenfum  tra- 
€lo  ,  corpus  univerlim  convulfionibus  ad  mortem  fere  ultimam  excar- 
nificabatur,  priufquam  dyfenteria  haec  adventum  fuum  triftitfimum,  cum 
cardialgia  magna ,  pi<cnunciabat.  Alia  fubjecla  primum  de  tonfillarum 
tumore  &  otalgia  ,  nec  non  de  dolorc  circa  orineium  vcntriculi  dextrum, 
fubfequente  rleinde  dyfenteria  conquerebantur.  Plerofque  fere  fine  his 
antecedentibus  ,  malum  hocce  ftatim  corripiebat  &  mifcre  divexabat.  Imo 
ab  initio  jam  talia  quandoque  aderant  fymptomata  ,  qualia  vix  fomnia- 
vcrit  quidam.    Videatur  hiftoria  ab  initio  invenienda. 

$.     XII. 

Q110  rarior  atque  infperatus  quandoque  fuit  hujus  mali  incuifus  r  eo 
Difput.  Medico-Fracl.  Tom.  III,  F  f  f  mi- 


4*o  V    A    T    E    R, 

nus  mirandum ,  idem  corpora  puriifim,  a  frucYbus  horaeis  abftlnentia 
&  diaecetice  viventia  citius  ,  quam  colluvie  humorum  fordida  acque  he- 
luatione  infarcta  ,  nec  non  in  diae;a  iniium.uos  com  nittontia  errores  in- 
recifTe ,  priora  magis ,  quam  pofteriora  divexaife.  Credendum  igitur , 
in  fqualide  viventibus  materiam  adfuiife  ,  ad  dyfenteriam  egregie  aptam 
&  difpofitam,  in  quam  contagium  illud  morbificum  agere ,  fuamque 
vim,  abfque  infigni  inteftinorum  erofione ,  &  omnium  partium  prae- 
ternaturali  turbatione  ,  exferere  potuiife.  Quam  ob  caufam  pruna  prae- 
cipue  ,  imminente  aut  jam  praefente  dyfenceria  ,  comefta  ,  alvum  for- 
taffe  lubricando ,  atque  educendis  humoribus  pncparando  ,  uti  antea 
jam  addidimus ,  conduxerint.  Mirum  quoque  videtur ,  muliercs  paucas 
gravidas  ,  malo  hocce  licet  graviflimo  correptas ,  abortum  paiTis  eife. 
Dicit  quidem  Hippocrates  Sect.  f .  Aph.  34.  Mulieri  in  utero  gerenti , 
fi  alvus  multum  fluxerit ,  periculum  ,  ne  abortiat ,  &  porro  Sedl.  3. 
Aph.  31.  Morbo  quodam  acuto  mulierem  gravidam  corripi ,  lechale. 
Jam  v.ero  hunc  raorbum  acutiflimum  fane  gravidas  adortum  effe,  abf- 
que  fubfequente  illarum  morce  ,  obfervavi.  Obfervavi  potius  legitimo 
accedente  partus  tempore,  mulieres  dyfenteria  affectas  melius  habere  coc- 
piife  ,  malo  tamen  ,  poft  partum  plerumque  difficilem  ,  in  infanrem  re- 
cens  exclufum  delato ,  quem  ob  morbi  atrociam  tenerioremque  corporis 
conftitutionem  ,  poft  brevius  temporis  fpatium  ,  vica  pler.umque  exceU 
filfe  reeordor.  Res  a  me  non  primum  obfervata  atque  detedla,  fed  jam 
a  pluribus  annotata  autoribus  Qi).  Qua  ratione  autem  eveniat  ,  ut , 
cum  matri  communicetur  tale  malum  ,  foetus  adeo  infelici  fui  ipfius  omi- 
ne ,  adfugat  qua.fi,  &  matrem  a  morte  liberec ,  inter  abfcondita  natuxas 
myfteria  referendum  eife  cenfeo. 

§.     X  I  I  I. 

Cum  hucufque  in  variis  recenfendis  circumftantiis  atque  inveftigandis 
caufis ,  paulo  fuerim  prolixior  ,  jam  ad  malum  ipfum  me  converto. 
,H<»c  ficuti  egeftis  purulentis  &  fdiiguineis  ,  cum  ingenti  tenefmo  ege- 
rendique  d.fficultate  fe  alias  quoque  proditj  ita  ab  iifdem  inchoandum 
erit.  In  aliis  autem  nihil  excretum  ,  nifi  particulas  minores  muci  focti- 
rii  &  purulenti  ,  cum  flmbus  ,  avu  kcli  KctTa  decedcntibns ,  perpetuo 
defidendi  defiderio  ,  fed  femper  irrito  ,  cum  torminibus  inteftinorum  a- 
trociflimis,  inilimmatione  totius  abdominis ,  urinacque  fuppreifione  to- 
tali.  PeiTimi  genii  hxc  erat  dyfenteria  ,  abfolute  fere  lethalis ,  nifi  aut 
ope  naturse ,  aut  alfumtorum  minifterio  medicamentorum  ,  alvus  fuerit 
lubrica  reddica  ,  quse  mihi  ficca  quoque  appeMata  eft.  Humida  quac  mi- 
hi  vocatur ,  vel  erat  cum  dejectione  crebra  &  dolorofa  ,  humorum  di- 
verfo  um  putridorum  &  puruleptorum  ,  qui  quandoquecitrini ,  viiidis, 
prafini  erant  coloris,  imo  &  nigri ,    rariflime  cum  fanguinis  puri  &  lim- 

pidi 

<0  cf.  Siegesbcck  1.  c.  p.  442.  &  Degner.  1.  c.  Cap.  1.  J.  }?.  p.  2». 


DE    DYSENTERIA    EPIDEMICA.      4tt 

pldi  erfufione ,  quod  inter  centcnos  vix  uni  contigit ,  &  falutare  boni 
eventus  fignum  conftituit  ,  conjuncta  :  vel  mera  erat  mucofa ,  coagulo 
&  gelatinse  oflium  non  abfimilis  ,  chylo  tamen  permixto  confpicua ,  quae 
prioribus  longe  erat  mitior  ,   atque  ,  vix  affumto  laxativo  ,    celfabat. 

§.     X  I  V. 

Quae  lues  pro  diverfa  difpofitiofte  humorum ,    pfo  majori  vel  minorl 
lymphae  ,    fanguinis  fuccique  nervei  acrimonia  ,   cum  vario  fub  fchcmate 
invaderet  :   cum  Variaalia,    eaque  plus  minufve  atrocia  &  periculofa  ad- 
juncta  haberet  fymptomata  ,    cum  ratione   graduum  vel  perfecla  vel  im- 
perfecla,   incipiens ,  audta  ,  fummo  denique  in  gradu  conftituta  effet:  cum 
ratione  caulie  efficientis  *    peftifera  quafi  &  contagiofa  affligeret,   cum  una 
tandem  febris  acuta  certe  ,    quandoque  acutiffima  ,    urgeret  :    varia  for- 
manda  erat  prognofis ,  &  pro  harum  cireumftantiarum  varietate  mutandaj 
mutandum  circa  lethalitatem  aut  reftitutionem  judicium.    Ingenue  tamen 
fateor,    adeo  fallacem   &    ancipitem  fuille  prognofin  ,    ut  nunquam  certi 
quid  innuere  aufus  fim.    Evadebant ,   quorum  itatus  deperditus ,  imo  def- 
peratilfimus  erat  t    quibus  fymptomata  pefBma  interitum  minitabantur  : 
1  ubitanea  autem  morte  jugulabantur  ,    qui  fymptomata  patiebantur  mitio* 
ra  ,   quorumque   res  in  vado  pofita  videbatur.     Sic  inteftinorum  tunicse 
abrafk;  ,    caruncularum  inftar  rejedx  ,    faftidium  cibi  cum  fingultu  ,    fe- 
breque  ardente  ,  excrementa  varii  coloris  ,    viridia  fcilicet  &  nigra  ,   cum 
pure  &  bile  atra  permixta  ,    minime  figna  erant  lethalia,   quanquam  id  an- 
nuat  Hippocrates  VI.  aph.  3  &  4.   nec  non  2.  aph.  2.  ubi  autem  per  to- 
tum  morbi  decurfum  appetitus  plane  erat  proftratus  ,    &  digeftio  abolita > 
ibi  mortem  in  olla  fuilie  ^   quilibet  perfpicere  vakc. 

§.     X  V, 

Effedlus  cum  teftetur  de  caufa  ,•  hocque  malum  adeo  malignnm  ,  actf» 
tum  ,  imo  venenata;  quafi  naturse  ,  fuerit }  uti  demonftrare  poteft  hifto- 
ria  morbi  &  fymptomatum  :  caufam  inde  fumme  mobilem  &  malignani 
cruere  didici.  cf.  §.  8-  Defperatis  morbis  generofiora  &  efficaciora  quan- 
doque  opponuntur  remedia.  Hscc  in  ftatu  ,  ubi  nullum  auxilii  genus  fu- 
pereft  ,  multa  cum  negri  euphoria  adhibentur  :  non  eadem  tamen  pro- 
mifcuc  applicanda  effe ,  multis  filltus  argumentis ,  cenfeo.  Qiiae  adhibue- 
rim  ,  quoque  ordine ,  patebit ,  Ci  methodum  medendi  communicaverim. 
Conftabat  autem  in  eo ,  (  1  )  ut  humores  acres  ,  fermentantes  &  pec- 
cantes  per  laxantia  &  purgantia  iterata  educerentur  ;  (  2  )  fernm  fangui- 
nis  cum  reliquis  humoribus  turgefcentibus  &  coagulatis  temperaretur  & 
corrigeretur  3(3)  fymptomata  mitigarentur  ,    nec  non  removerentur  5 

F  f  f    %  (4)  ven- 


4i2  V    A    T    E    R  , 

(4)  ventriculus    cum  inteftinis  corroboraretur  ,    &  tandem  (f)  diaeta 
decens  obfervaretur. 

§.     XVI. 

Triplicis  generis  remedia  cuilibet  morbo  dantur  applicanda.    Sive  enim 
quxdam  nuxiliorum  gonera  e  chiairgia  petuntur  i    (ive  e  pharrriacia  de*u- 
ruuntur  j    qtuedam   eciam   d^aca   fuppeditar.     L  chirurgia  ittilliifn  qu  thm 
certum  remedium  ad  dyfenteriam  hanc  &  levandam  ,     &  plane  pl.-nequa 
exltirpandam  fuppetebat.     Qutm  enim  autorum  multi  laudandim  iibi  fu- 
munt  venseledionem  ,   tum  ad  priefervationem  hujus  ma'i  ,    tum  ad  exop- 
tatam   ejufdem    medelam  :    illa    in   plechoricis  forie  81   hsemorthoidariis  , 
inque  iis  ,    qui  regiones  incoiunt  calidiores  ,    admictenda  eflet ,    utpote  in 
quibus  &  dyfenteriae  fsepius  affligunt  ,    &  selhis  folis  intenilor  huic  malo 
praxipue  anfam   manumque  porr  git.     Noftro   in    cafu  neque  clyfteres  , 
propter  cotuinuum  deiidendi  ,   irritum  Iicet  &  (terilem  ,  ftimulum,   atque 
perpetuam  totius  corpons  jcdigationem ,    appfcari  pdterant.    A  vewxfe- 
dione  autem  ex  fequetuibus  abftinuiraus  rationibus.     Relldebit  hocce  ma- 
l.um  non  in  fanguine  iic  diclo  fo!o  ,    fed  ferum  taritum  ejus ,   lympham  , 
roremque  praecipue  nerveum   cum  reliquis   occupabat  humor;bus.     Cum 
vero  per  venxfed  onem  ab  umacur  ferum  dulce  ,   relido  fale  maligno,  quo 
ip fo  ianguis  m.ig.s  .id  grumefcentiam  atque  feceifu  n  ,   a  fero  fuo  difponi- 
tur  i    eaque  venx  fedio  foium   utilis  ,    quse  ,    quod   oportet  ,     evacu.t, 
judice  ilippocr  ice   1.  aph.  2.   venxfedionem  fupervacaneam  ,   nili  letlvfe- 
ram  cenfui.     AlHigebat  adeo  prxterea  malum  ,    quod  in  fale  quodam  aci- 
do,  acri ,  volacili,  corrolivo,    venenato  ,   totam  humorum  cralin  aggre- 
dieiue,   nec  non  laticem  totius  corporis  exficcaute  ,    conliftebat ,  ut  xgri, 
proftratis  abolicifque  repence  omnibus  vinbus  ,    paucorum  fpatio  dierum 
mera  viva  reprxfencarent  fceleta.    Deficientibus  autem  viribus  ,    fangui- 
nem  mitcere  cum  vetitum   lit  ,    juftam  venxfedionis  intermiifx  oaufam 
habcre  videbar.    Imo  fatendum  mihi  eft ,    me  m  multis  morbis  acutis  at- 
quc  catanhalibus  perniciofam "  venxfedionem  obfervatfe  ;    meque  in  praxi 
vicenaria  millenos  ,    licet  pleuritide  ,    p'eurifi  ,   an^ina  ,    febribufque  om- 
nis  generis  &  dyfenteria  correptos ,    Deo   annuente  ,    brevi  &  feiiciter  , 
fine  iunguinis  evacuatione  ,    curaife. 

§.     XVII. 

Phirmacia  opem  prxftare  principalem  ,  xque  ac  certam  ,  in  prxfenti 
d-cbcbut  ;  &  quidem  priori  loco  cadem  fuggerebat,  qux  materiam  motbi- 
fccam  ,  ventriculo  &  inteftinis  inhxrentem  ,  evacuarent.  Eaque  funt  vet 
vomitoria,  five  per  inferiora  fordes  expurgancia.  Vornitoria  a  quibufdam 
in  dylenieiix  cura  ,    feliciccr  fufcipienda  ,    fumg^e  ncceiiaria  reputantur , 

& 


DEDYSENTERTAEPIDEMICA.     413 

&  iutcr  eaJem  radix  Ipecacuanhae ,  tanqnam  rcmedium  fpecificum  anti- 
dyfenccricum  ,  non  faci»  laudibus  cxtoili  poceit.  Nobs  vero  ,  rudLem 
Jkincce  ab  mitio  propinancibus ,  coutrarium  evetiit  (k),  quia  in  prin- 
ci;>i>  (r.nim  expanfio  diaphragmatis  &  yentricuui  magna  aderat ,  &  in- 
fl  uamatio  ,  &  malignitas '  nou  jn  vei  trLi.Io  folum  hscrebat ,  fcd  in  mo- 
niento  inteftina  tota  perrepcaverat  ,  non  adeo  mirum  ,  (i  talia  in  dyfen- 
tcria  maiigna  epidcmice  gnufmte  ,  exoptati  loco  eiiedtus  ,  deprehendi- 
mus.  Salucarem  autem  in  luis  hujus  declinatione  oblervavi  eventum  ,  ex 
Ipecacu.inha  cum  vel  (ine  (timulo  data  ,  tempore  qux  hoc  perquam  falu- 
taris  tuit  ,  &  voraitionem  blandam  excitavic  ,  &  ikpiilrme  plaae  non, 
Vci  iuLcm  lcv.ter  kztm    operaca  elt. 

§.     XVIII. 

Melius  meae  fati&fecerunt  expectacloni ,  non  parvo  cum  regrotorum  le- 
yaroine ,  lax.mtia  ,  ac  quaudoque  ipfa  fic  dicca  purgantia  ,  quie  tamen 
non  piomifcue  ,  fcd  pro  indicantium  fuafu  cum  judicio  adhibui ,  obfer- 
vato  mpiimis  iiv.cr  dyfenceriam  humidam  &  ficcam  difcrimine.  Sic  in 
m  i!o  ita  dicto*humido  ,  mere  laxatuia  &  cuca  erant  ,  &  congrua.  Dedi 
hunc  in  finem  pulverem  n.  ancidylentericum  laxativum  vel  fequentcm  , 
ex  raiura  rhibarbari,  coin.  cerv.  nuce  mofchata  paratum  ,  additis  the- 
riaca  vel  diafcurdio  correclo  vel  Laudano  opiato  ( / )  pro  indicantium  fua- 

fkme 

(k)  Idem  ohfervat  Siegesbeckms  I.  c.  Sedt.  ?.  p.  4^0.  Cnm  multi  patientes  hoc 
Oiorbo,  dyfenteria  fcilicec  ,  afflicti  C.irdLlgias  &  praecordiorum  anxiecares  lini..U 
que  yomendi  conatus  perfentiLerent  ,  tledi  liib  morbi  initium  quibufdum  doiin  ht- 
jus  pulverif.it*  radicis  convenientem  ,  cum  Lle  (timulante  marita:am  ,  fed  vomitus 
harc  i|)ia  radix  ,  (,  licet  fuLa  fuerit  i  qux  inter  tres  fpecks  ,  albim  r.imirum  ,  fuf- 
cam  &  giifejm  pro  vioLntillima  hibctur)  mdvere  recufavit ,  (.  licet  in  aliis  rrorbis 
vomitus  Llutares  proritavetic )  fed  cito  ad  inreltina  devuiuta  ,  dyfenteiicum  nu::um 
inagis  excitavit  &  exacerbavit ,  uc  aliquoties  optaverim  ,  me  fpecih  um  hoc  Arae- 
ricanum  dyfentericum  non  ordinafle  ,  hiuc  etLm  in  aliis  patientibus  ab  ejus  ufu 
abltinui. 

(/)  Confntiunt  cum  his  ,  quse  habet  S;ge.cbeckins  1.  c.  p.  4<;j.  qui  confultum 
duxit ,  Ettmullen  mechodo  inhterere ,  qnando  hid  in  cura  dyfenterfae  fofcipienda , 
inter  alia  monet :  li  in  principio  Lxandum  ,  Rhubarbarum  lblum  tit  ,  quod  tutum 
clt  ,  vim  hubet  enim  anodyn.mi  :  Ld  haud  p-tfmitcendum  ,  aut  jungendum  ,  auc 
fubjungendum  ophtum.  Ad  cuius,  inquit  ,  conulii  imitationem,  ordinavi  p.tien- 
tibus  in  tio  morbi  ,  aliqu  mdo  eciam  ,  li  inter  reliquorurri  medi^am ■■ntorum  ufuni 
alvus  nimis  conftipari  vidtb.tur,  rad.  Rhabaib  opt.  crtidi  &  pulverifed.fcrupulum 
unum ,  laudani  opiati  grano  unico  combinatum  ,  &.  quidem  ci  m  tolerabili  ,  non 
valde  dolorofa  fubfequente  l.\.;tione.  Ue  opk)  Bergerus  in  dificrtatione  cit::ta  & 
§.  quulem  20.  p  4'.  dicit ,  hoc  nugis  opium  in  curand  1  dyfenceriu  laudatum ,  quo 
plures  iiblblvere  liotelt  indicationes  ,  u;m  vi  una  rarefacience  &  di  iphortfm  promo- 
ve  it  ,  per  eamque  idrluentem  divertat  iii.iteriam  ac  itimulum  ,  &  motus  irrequietos, 
at<iue  cruci.itus  &  tormirii  ini.eitinorum  fedet  ,  &.  ibiunum  ,  qui  mcii".o  o^tii^uni 
dyienu-ricii  rcui.dium  habetur ,  procuiec. 

F  f  f    3 


414  V     A    T    E    R  , 

fione  &  neceflltate  ,  vel  omidis  quoque.  Ubi  fubjecta  erant  robuftiora  J 
fortiore  opus  erat  cuneo ,  fortionbus  alvus  movenda  erat  purgantibus. 
Felici  cum  fucceffu  propinavi  radicem  gialappx  cum  nitro  antimoniaco  vel 
trochifcis  agarici  ,  tempore  quovis  primac  aggreifionis  ,  data  tertia  ver 
quarta ,  poft  fumptum  purgans ,  hora  ,  theriacas  drachma  dimidia  ad 
unam  (»/).  Ita  evenit ,  ut  purgans  fortius  non  tantum  non  inteftino- 
rum  erofioni  malique  exacerbationi  anfam  pncberet ,  fed  theriaca  quoque 
relictos  acres  humores  feliciter  caftraret  ,  caftratos  denique  ,  pro  indi- 
cantium  fuafu  ,  diebus  alternis  iterum  evacuavi  ,  fuperveniente  &  per 
unum  alterumve  diem  perdurante ,  levi  &  miti  diarrhoea  ,  interpofita 
mixtave  theriaca  vel  diafcordio  correclo.  Cum  autem  graviora  adelfent 
fymptomata  graviorque  tenefmus  ,  abfque  fubfequenti  alvi  deje&ione  , 
fluida  acquc  leniura  ,  pro  excretinne  promovenda  meliora  judicavi.  1<J 
quod  etiam  impetravi  propinatione  eifentise  antidyfentericcc  laxativae  ,  a 
drachma  dimidia  ad  duas  vel  ultra  ,  infufo  rhabarbari  indici  ,  foliorum 
fennae  iine  ftipitibus  ,  cremore  tartari  vel  alio  ftimulo  acuato,  cum  aqua 
deftillata  herbse  Scordii  vel  Cardui  benedidli  pneparato ,  ut  alia  taceam  ,- 
qux  in  tanta  regrorum  mukitudine  atque  diverfitate  ,  exquifitiori  cum 
judicio  exhibere  debebam. 

§.    X  I  X. 

In  utraque  hac  dyfenteria ,    poft  &  inter  abfterfionem  atque  laxatio* 
nem  ,   altefantia  &  humorum  acrimoniam  tempcrantia  ,    abforbentia  ,  ge- 
latinofa  ,   mucilaginofa  atque  alexipharmaca ,   paucaque  anodyna  interpo- 
fui  ;    acgris  fumenda  tradidi  fperma  ceti ,  gummi  Arabicum  ,    Tragacan- 
tham  ,    geiatinam  CC.   in  jufculis  aquofis  &  avenaceis ,  vel  in  potu  thee, 
aut   deco&o   alio   vulnerario  ,    hifque  quodammodo  calidis.     Cerevifiam 
primariam  &  fecundariam  pro  potu  &  pro  vehiculo  ,   quia  per  hujus  hau-' 
ftum  patientes  omnes  recidivam  pafli  funt  pettinacem ,  in  totum  profcripfi. 
Quibus  Ci  cUm  paucis  anodynis ,   canali  alimentorum  vulnerato  &  exulce- 
r^co  fatis  profpeclum  ,    humores  acres  corredli ,    eorum  acrimonia  invo» 
luta ,    acque  e  corpore  per  interpofita  leniora  laxantia  eliminati  fuerint , 
ad  confolidantia  cum  antecedentibus  confugi  alia.    Paravi  fcilicet  potiun- 
culas  ex  coralliis  prseparatis  rubris  ,   lapidibus  cancrorum  ,    bolo  armena 
&  pulvere  marchionum  ,  adcfita  particula  theriacae  vel  diafcordii  cum  aqua 

deftil- 

(  m  )  Theriacam  hanc  ,  quae  riihil  aliud  cft  ,  quam  extra&um  ex  refiduo  eflenti-e 
theriacalis  paratum  ,  quidam  in  vicinia  homo  ,  qui  fe  expertum  credit  Medicum  , 
htijus  compofitionis  plane  ignarus ,  tnnquam  fummum  Narcoticum  proclainavit  ,  & 
opio  abundans.  Nos  autem  plures  ,  quam  centum  a  dyfenteria  illa  liberantes ,  vix 
unam  Laudani  opiati   drachmam   confumlimus.     Pkbeio  igitur  aliquid  dandum  cen» 

icUiUS 


DE    DYSENTERIA    EMDEMICA.'     4' T 

deftillata  hetbae  veronicae  ,   fragarne  ,    plantaginis  &  fyrupo  ex  rofis   ru- 
bws  iiccis  parato  (;/ ). 

§.     X  X. 

Saepe  fymptomatibus  urgentibus  &  fjafmis  tempernntia  fupcriora  inculis 
prima  ,  altera  vero  iequente  hora  jus  per  vices  alexiph  irmaca  ,  nempe 
radcem  Serpentarise  virgini^nie  grana  aliquot  ad  drachmam  dirnidi  m  cum 
theriaca  vel  diafcordio  combinacam  ,  addendo  prycierea  elfentiam  fcordii , 
theriacalem  aliaque.  Quse  caetera  depraedicantur  alexipharmaca  ,  de  fpir. 
virriol.  participantia ,  pro  lethiferis  habebam  ,  quia  dyfenteria  hsec  fem- 
per  intellinorum  exulcerationem  ceu  comitem  habebat ,  &  raiiflime  nifi 
necellltate  urgcnte,  adhibebam  in  principio  vel  augmento  mali  granum 
unum  vel  alcerum  Laudani  opiati ,  in  fociecate  rafurae  radicis  Khabar- 
bari  indici. 

§.  XXI. 

(»)  Reccmioribus  temporibus  duo  innotuerunt  auxiliorum  genera  ,  nec  omnibus 
fatis  nota  ,  nec  adhibita;  in  dyfenteria  tamen  valde  utilia  ,  nifiomnem  abfolvant  pagt- 
nam.  Alterum  conllituic  cortex  Simaruba  ,  alceium  radix  Salab.  Prioris  fcribente 
Pcgnero  I.  c.  p.  7^.  prima  facta  mentio  in  hiltona  &  commentariis  Academiae  Re- 
gi=e  fcientiarum  l'arilienfis  anno  17-9.  &  poltea  in  commercio  licenrio  NorimbtT- 
genfi  anno  17?  1.  17^.  &  17? ;.  Tranftulic  ex  di&is  libris  ,  quaz  de  illo  cortice 
prardicancur ,  quantum  ad  ufutn  practicum  fpectat  ,  in  commentarium  fuum  de  dy- 
ienceiia  biliofo-concagiofa.  Liceac  ex  variis  haecce  tantum  infarere  ;  Conftantem  ici- 
Jicet  &  perpetuum  ejus  fuifTe  effectum  in  dyfenteriis  pertinacibus  omnem  vel  pro- 
bitiifimaium  alus  medicinarum  etri»aciam  refpuentibus ,  &  ftuxibus  glutinofis  ,  bi- 
liolis  &  fanguinolentis,  qui  fere  omncs  tertio  auc  fex<"o  cyatho  haulto  gradum  fti- 
terunt  ,  fine  ullo  dolore  aut  evacuatione  1  furfum  deorlumve  infecuta  :  urina  unice 
niajori  redditur,  copia  ,  raagifque  colorata  ,  atque  in  nonnullis  fubjeclis  abundm- 
tes  fupervenire  fudores.  Dari  folet  hocce  medicamentmn  vel  in  pulvere,  ad  duo- 
decim  vtl  viginti  grana  ,  in  forma  pilularum,  vel  in  jufculo  :  vel  ad  dnas  drachmas 
in  aquar  heminis  tribus  ad  refiiuum  quadrantis  decoetis,  quod  pro  tribus  fiiffictt 
cyathis  ,  atque  ordinaria  hujus  remedii  dofis  eft  Addit  Dtgnerus,  fe  minime  vul- 
gurem  ex  hoc  decocto  perc  piffe  utilitatem  in  morbo  cut.ibili  ,  iingularem  autem  & 
piaeftantiorem  notafie  etfectum  in  fluxu  fanguinis  &  materiae  cruencac  ,  utpote  quem 
c'tius  comnefcere  dicit ,  quam  excn  tiones  biliofis.  Concludit  tandem  ,  coiticem 
hunc  amaritie  fua  non  tantum  bonum  corrigens  &  tempernns  ,  fed  &  ad  firmanda 
vifcera  ,  tutillimum  tonico  roborans  &  fedativum  ,  ac  idco  teliquis  omnibus  antefe- 
icndum  eiVe.  De  radice  autem  Salab  ,  fcribic ,  fi  hujus  radicis  fnbtilifTime  pulve- 
rifarae  ^Prachmi  una  unciis  odto  aquae  calida»  infunditur  ,  leni  calore  fuper  ignem 
folvitur  ,  ac  per  linteum  exprefla  paiicis  fuis  feculis  depuratur  ,  abire  in  pulcherrt- 
niun  gelatinam  ,  fi  ita  loqui  licet,  mucilaginofam  ,  de  qua  fumatur  fin^ulis  dua- 
bus ,  tribus  vel  quatuor  horis  cochlenre  dimidium,  vel  plus  minufve  prout  n.cefii- 
tas  exignt  CommoJe  hanc  acrimoniam  involvere  ,  tempcr.:re  ,  dolorefque  len;flimo 
mudo  demulcere  .>c  micigire,  tllamque  partibus  fohdis  fortius  ad'.ier.fcentem  .  arrofa 
inceftina  nnquam  balfamo  bl  mdiHimodelinire  ,  dicit;  hanc  nucilaginem  ,  anti.l)fcn- 
tercam  ipfi  dictam  ,  omnibus  fuis  aegvis,  qui  ea  indigere  videb.mtur  ,  propinuvit. 
Plura  de  his  videannir  apud  Degm  rum  I.  c.  Sic  nofmet  ipli  gravilTimi  dyfenttrije 
torminn  urriufque  ufu  feliuflime  levavimus  ,  &  infigncm  horum  remedium  cftica- 
ciam  teftari  poHumus. 


V6  V     A    T    E    R , 

§.     XXI. 

Cum  jam  ea  expofuerim  ,  quaz  primario  applicanda  erant  morbo  :  ad 
fymptomata  quoque  me  converto  urgentia  ,  &  quibus  eadem  auferre  ftu- 
duerim  ,  addere  non  dubito.  Ubi  quidem  in  genere  moneo  ,  quod  laxan- 
tibus  ,  aMtergentibus ,  interpofitifque  alexipharmacis  ,  in  cura  mali  com- 
mendatis ,  iymntomata  plerumque  ceiferint.  Sublata  cnim  caufa  tolleba- 
tur  erfectus.  Qutedam  tamen  nec  his  adhibitis  cedere  volebant ,  ideoque 
foetiaiiora  requlr:bant  medicamenta.  Haccce  fuiife  recordor  cardialgum  , 
vomitus  aliaque  mala  ,  ventriculum  arlectum  teftantia  ,  exulcerationcm 
inteltinorum  ,  capitis  dolorem  ,  febrem  arJentem  ,  atque  tandem  ep;lep- 
in\m.  Ubi  igitur  vomitus  ,  cardialgia  ,  fingulcus  ,  ruiftus ,  ventriculique 
enormis  do!or  urgebat  ,  practer  fperma  ceti ,  largiori  dofi  fumendum  , 
dedi  quoque  theriacam  :  externe  autem  pott  inunclionem  olei  menthas 
crifpae  &  chamarmeli  Romani  codti,  faccolos  applicui  difcutientes  &  re- 
folventes  ,  ex  herba  abfynthii ,  floribus  chamsemeli  ,  meliloti ,  femine 
foenugraeci  aliifque  paratos  ,  in  forma  ficca  ,  moderate  calefactos.  Quan- 
quam  fatendum  rriihi  fit  ,  externa  neque  adeo  neceifaria  ,  ncque  proficua 
fuitTe  ,  cum  interiora  jam  pro  aris  ftare  debebant ;  nifi  quod  emplafhum 
ex  theriaca  ,    argrotos  fublevalTe  fciam. 

§.     XXII. 

Ex  hiftorisc  relationc  pcrfpeclum  f.tis  efTe  credo  ,  tantam  qnandoquc 
hujus  mali  fuiife  atrocitatem  &  malignitatem  ,  ut  non  inteitina  folum  ero- 
deret ,  eaque  lacfa  fanguinem  funderent  frequenter  ,  (ed  tunicse  quando- 
que  inteltinorum  abraforum  ,  caruncularum  in  modum  decederent  ;  hos 
igitur  tanquam  vuineratos  tractandos  fumfi.  Frsefcripfi  autem  vulneraria 
fequentia  ,  oleum  fcilicet  hyperici  ,  herba  fcordii  faturatum  ,  nec  non 
fpecies  pro  decodto  aut  infufo  vulnerario  ,  hrecque  per  os  haurienda. 
Hifque  per  tempus  aliquod  continuatis,  ulcere  fatis  mundato  ,  tandem 
cum  fymptomatibus  malum  quoquc  elTentiale  ceilavit ,  intellinis  jam  fuo 
munere  rite  fungentibus. 

§.     X  X  I  I  I.  % 

Dolor  prarterea  capitis  adeo  cxccfTivus  hac  in  lue  a  me  eft  obfervatus , 
ut  disjundtio  quoque  futurarum  ,  coronalis  nempe  &  fagittalis  ,  inde  fe- 
queretur  (  o  )  ,    aife&us  in  dyfenceria  nondum  a  quodam  annotatus.   Quo 

minus 

(o)  Suturarum  cranii  difcefiionem  ab  adftantibus  perceptibilem  a  cephahilgia  contu- 
rnaci  a  Claudero  obfervatam  ,   in  Eplum.  Germ.  Decur.  II.  Ao.  IV.  obf.  141,  nec  non 

in 


I 


D  E    DYSENTERIA.     E  P  I  D  E  M  I  C  A.      4*7 

Itrinus  ufitatus ,  quo  minus  fperatus ,  aut  a  me  vifus ,  eo  quoque  d.ifi- 
cilior  erat  curatu.  Tantus  autem  erat  hiatus  illc  ,  ut  vel  digiturn  com- 
moJe  ■mmittere  polfcm.  Hujus  igitur  fympiomatis ,  in  uno  alterove  evc- 
nient  s  ,  nequaquam  tamen  leth.ilis  ,  curam  ita  fufcepi ,  ut  ordinarem 
aquam  N.  cephalicam  compolitam  ,  cum  particula  camphorx ,  &  elfeti- 
tiam  theriacalem  camphoratam  pro  ufu  externo.  Cum  quandoquc  tcncf- 
mus  (p)  &  fpafmi  fummum  confequercntur  gradum  ,  hique  in  ipfam 
cnerarent  epilepfiam  ,•  proBigavi  eofdcm  pneter  theriacam  ,  cinnabari 
nativa  vel  antimonii ,  &  pulvere  radicis  ferpentariae  virginianac  ,  a  gra- 
nis  aliquot  ad  drachmam  dimidiam  daco.  In  curanda  autcm  febre  acuta 
ita  veriabiir  ,  ut  cxhiberem  alcxiteria ,  &  potiuncul.is  ex  amygdalis  dul- 
cibus ,  femine  aquilegiae  ,  vel  plaiuaginis  ,  cum  aqua  deftillata  herbx 
veronicae  ,  fragariae  &  plantxginis  praeparatas  ,  itcm  gelatinam  CC.  & 
tincturam  lofarum,  aliaque  ejufmodi  refiigerantia  &  temperantia  in  potu 
aquic  iimplicis  vel  thex  haurienda. 

§.     XXIV. 

Cum  jam  vis  morbi  eflet  fracta ,  dyfenteria  ceffarct  ,  fymptomataque, 
dolores  icilicet  capitis  ,  febris  ,  tenefmus  ,  convultiones  aliaque  ,  prorli- 
gata  j  diarrhoca  tamen  remanebat  adeo  pertinax  ,  quse  multis  illudebat 
remcdiorum  gcneribus.  Oppofui  me  tamcn  eidem  ,  nec  Cmc  magno  ae- 
grorum  levaminc  ,  per  adhibitum  vomiiorium  ,  radicem  videlicet  Ipeca- 
cuanhge  ,  cum  vel  fine  ftimulo.  Meliorem  tunc  temporis  expcriebar  ef- 
feclum  ex  hocce  remedio  ,  quam  ab  initio  mnli.  Sola  enim  fere  fufficie- 
bat ,  ad  tiuxus  ejulmodi  praeternaturales  iiltendos  ,  fedandos ,  vel  ioco 
ejus  pulverem  antidyfentericum  laxantem.  Licebat  tum  etiam  meliore  cum 
fuccelfu  ,  adhiberc  pulveres  leviter  adltringentes  &  quodammodo  ftipticos, 
ex  radice  tormentillac  biltorca; ,  nuce  mofchata  ,  terra  cjtechu  ,  aliifque 
paratos ,  quos  alias  dare  non  confifus  effem.  Sic  faclum,  ut  propinando 
hnfce  pulveres  cum  thcriaca  vel  diafcordio  in  aqua  fimplici  vel  pluviali 
frigida  (q)  brevi  tandcm  ab  hocce  malo  liberarentur  a:groti. 

$.  XXV. 

in  part»  difficili  ibidem  obf.  14 %.  videre  licet.  Confirmat  haec  Schroeckius  Dec.  IT. 
A.  XVII.  &  X.  obf.  2?o.  de  futura  cranii  dehifcente  ,  ubi  prarter  aliorum  aurorum  ob- 
fervationes  fuam  propriam  in  virgine  20  circker  annorum  fuclam  acldit ,  in  qua  ,  ce- 
phalalgia  intenfiflima  laborante  ,  tanta  futurae  fagittalis  disjunclio  appnruit  ,  ut  hiatus 
ifte  ,   digitum  auricularem  admitteret. 

(p  )  Cum  tenefmum  hunc  fomentationibus  ,  clyfteribns  &  fuffumiciis  tollere  geftie- 
bam  ,  oninia  deteriora  reddidi  &  malum  exacerbavi.  CeiTabat  vero  datis  anodynis  at- 
que  his  ,  quae  in  §.  annotavi. 

(q)  Mirum  omnino  videbitur ,  mc  talia  elegiffc  vehicula.  At  enim  vero  notandum, 
omnia  reliqu»  potuum  genera  ,  imprimis  cerevifiam  &  primariam  &  fecundariam  ,  uti 

Diffut.Medico.Praa.  Tom.  III.  Ggg 


4i8  V    A    T    E    R, 

§.     XXV. 

Qukl  pnecipse  diaeta  conferat  ad  fanitatem  ,  felieieer  &  cito  attingen- 
dam  ,  jaai  non  eft  uc  fjfius  traclem  :  tradam  interea  &  hmc,  ut  quod 
fufcepi  negocium  abfolvam.  Sedulo  igitur  incuicavi  ,  uc  aegrotantes  ae- 
rem  frigidum  vicarent ,  fefeque,  quancum  n;ri  pocerat ,  ad  fudores  pro- 
liciendos  in  lect)  collocarenc  ;  incer  cibos  omnia  acida  ,  acria  nimis  aro- 
macica  &  falita  ,  fermenrabilia  ,  carnes  &  pifces  omnes  ,  nec  non  vina 
varii  generis  ,  lac ,  ladicinia  ,  lac  acidurn  ,  cerevilias  omnes,  ceu  an- 
guem  fugerent ;  eligerent  e  contrario  jufcula  &  pulmenta  avenacea  cum 
csmygd.tlacis.  Loco  pocus  conceffi  potum  Theae  &  aquam  iimplicem  fri- 
gi  jam  per  intervalla  ,    fuperbibito  vino  adufto. 

§.     XXVI. 

En  methodum  medendi  ;  en  medicamenta ,  quibus  curam  aggreflua 
fum  ,  quibttfque  eandem  felicicer  abfolvi.  Non  polfum  non  hic  repre- 
hmdere  vulgi  errorem ,  qui  ftatim  ad  adftringentia  confugere  iolet,  fed 
loco  falutaris  eventus ,  plura  mala  &  morcem  ipfam  (ibi  fxpius  conciliat. 
Contigit  hoc  ab  ufu  puiveris  antidyfenterici  Kleppeibeiniani  ,  ad  quem, 
tanquam  ad  facram  ancoram  confugiebint  homines  in  patria.  Puhlica* 
vit  hunc  Sigifmund  Kiepperbein  ,  uci  fe  vocavit ,  Medicinse  Licentian- 
dus  und  Practicus  in  Drefden  hoc  ticulo  :  Befckretbung  eines  fonderlichen 
Pitlven  wider  die  rothe  Bjihr ,  Durchfille ,  Bau.hfuijfe  @c.  bey  Ernjl  Gott- 
lob  Klepperbein  zu  bekpmmen.  Quoniam  euim  hic  pulvis ,  uti  ex  fapore 
&  odore  concluditur,  ex  radice  tormentillsc' vel  biftortse  ,  terra  catechti 
atqne  alumine  plumofo  ,  auc  aliis  mere  adftringentibus  componitur  ,  inep- 
te  ad  dyfenteriae  aliorumque  morborum  ibi  commemoratorum  curam  com- 
mendatur.    Id  quod  experientia  docuit.    (r) 

$.    XXVII, 

fupra  dictum  ,  dyfenteriaj  recidivam  ,  cum  atrociTimis  torminibus  aliifqne  malis  , 
exckaffe  ,  pnefentem  exacerbaffe.  Sic  omnia  quoque  calida  ve!  externe  adhibita  ,  vel 
interne  fumta  ,  quam  maxime  humores  turbantio  ,  obflrucftionibus  anfam  dederunt , 
aliaque  in  fcenam  produxerunt :  frigida  igitur  atit  tepida  falcem  in  ufum  veuire  de- 
bebant. 

(r)  Adduci  hic  merentur  verba  Siegesbeckii  ,  quar  habentur  loc  cit.  p.  <U2.  Ec- 
quis  ,  inquit,  de  curis  illis  tumultuariis  1  quas  vani  anifices,  qui  fe  iuulto  fagacio- 
res  ad  hunc  morbuni  depellendum  credeb-int ,  qium  ipfo-i  medicns  ,  fufceperunt, 
referam  ?  Quilibet  facile  intelligeie  potefl,  frivolos  tales  conufi.s  fuitfe  .  &  ejuf- 
jnodi  curis  inceitis  fubjecros  ,  fi  non  mortui  fint  ,  fakem  poft  nimis  cit.im  flnxus 
ciyfeiueiici  fuppredionem ,  ei  alvi  obllipationem  ,  in  fummas  praecordioruiu  anguitLs 
&  febres  ardentes  cum  deliriis  inciirritle  ,  imo  febres  hecticas,  vel  quartanas  ,  & 
«dernaM  pedum  ver.r  fanationis  loco,  report^iTe  ,  ita  tit  &  nunc  iam  paffim  ,  pa- 
ti.entes  occurrant ,  qui  dc  nimis  fubitanea  dyfenterici  flixus  cohibnione  a  medico- 
{tiis  fiTcepta  conquerantur,    Qualia  yero  fpeeifica  ulis  pipdi  hoiaiuibus  fucrint  ufua- 

lia, 


DE    DYSENTERIA    EPIDEMIA,      4tj> 
.  $.    XXVII. 

Qiisc  alia  medicamenta  promifcue  dcderint  medicaftri ,  me  jam  ftigit. 
Hlud  autem  aflcrere  poflum  ,  miferos  quandoque  a  talibus ,  qui  omncs 
artcs  fcientiafque  callere  fibi  peifuadent,  i.Lfque  indicantium  fuafu  ,  arl 
decantatam  venacfcctioncm  relcgatos  ,  mifere  periifle.  Taceo  nunc,  quod 
multi  rerum  mcdic.-iium  non  tantum  non  gnari ,  fcd  &  ab  arte  noftra 
alienifllmi,  Halenfia  rredicamtnta  prc  mifcue  commendaverint  &  eiht- 
buerint.  Sane,  fi  qiiid  eft,  quod  ridiculum,  quodque  a  fana  quam  ma- 
xime  abhorrct  ratione  ,  illud  certe  eiTe  puto  ,  quando  quis  remcdia  , 
quorum  nec  compofitio,  nec  virtus  nota  eft,  aliis  promifcue  commen- 
dat.  His  aliifque  rcmediis  cmpiricis  delufi  ,  fero  tandcm  fapientes  ,  me 
confuluerunt ,  fadumque  eft  ,  ut  cum  primum  in  patria  vix  deccm  fa- 
miliae  ,  pleraeque  jam  defperata: ,  mese  fe  cuise  tradiderint,  nunc  plu- 
res  ex  vicinia ,  gratiam  novitatis  exuentes ,  ad  me  confluerenr.  Coriti- 
git  hoc  ipfo  ,  ut  propter  confpedum  scgrotantium ,  ex  feminibus  mor- 
bi  ,  ab  aere  maligno  antea  in  itinere  hauftis,  &  antidoto  fuppreflis, 
vel  etiam  ex  contagio  ab  scgris  communicato,  dyfenteria  hacc  maKgna, 
&  quidem  fummo  in  gradu  talis,  in  me  pullulafcerer.  H-ac  inter  con- 
fulentium  non  folum  dyfentericorum  ,  fed  etiam  extraneoium,  ex  va- 
riis  morbis  laborantium  ,  ftrepitum ,  qui  medicaminum  in  tempore  ca- 
piendorum  hauftum  dtnegavit,  per  fex  circiter  dies  ,  malum  tamen 
diiftmulando ,  miferrime  laboravi.  Sed  Dei  gratia  in  priftinum  rcftitu- 
tus ,  aliorum  curae  vacare  potui. 

$.    X  X  V  II  L 

Magiftratum  tandem  ,  quocunque  ncmine  veniat ,  lege  divina  &  civi~ 
li  obftridtum  efie ,  ut  reipublicje  bona  curet ,  &  pro  fanitatis  fubditorum 
confervatione  vigilet ,  nemo  dubitabit.  vid.  Pinel!.  1.  5.  de  panit.  fol. 
267.  Andr.  Tiraquell.  de  nobil.  c.  31.  p.  356.  Opus  igitur  eft  ,  ut 
jpfe  moibos  malignos  &  contngiofos ,  qui  pracfeitim  ex  ciborum  &  po- 
tulentorum  abufu  ,  nec  non  cx  aere  maligno  oriuntur,  quovis  modo  prse- 
cavcat ;  iis  autem  piaefentibus  eorundcm  dilTcminationem  impediat.  In 
praefenti  igitur  dyftnteria  maxime  maligna  ,  hac  opus  fuilTet  cautione  , 
iit  dyfenterici  converfationem  cum  reliquis  fanis  vitaiTent,   nec  excremen- 

ta 

lia  ,  quarque  patientibus  commendaverint ,  percepi  inter  reliqua  fequentia  :  e.  g  fe- 
cundinie  equinje  in  pulverem  combuftje  &  aflumta?.  Fulvis  hic  in  pago  quodarn 
vicino  medicamentum  fuit  univerfale  antidyfentericum;  fed  numerus  etiam  morte  ex 
hoc  morbo  deletoium  ,  in  hoc  ipfo  pago  fatis  ft.it  notabilis.  Aliis  datus  tft  pileo- 
rum  &  calceorum  iblearum  ccmbuftaam  pulvis,  (  terhund.e  Filz-  Hute  imd  Scbub- 
Jobkn.  ) 

G  g  g     3 


420  V    A    T    E    R; 

ta  fcctida  ac  contagiora  ubique  oculis  praetereuntium  objeciffent ,  ob  quam 
negligentiam  &  fqualiditatem ,  non  pauci  perterriti,  in  hunc  morbum 
prtccipitati  fuerunt.  Praecavendum  etiam  fuiffet  ,  ne  maxima  pars  in- 
colarum  ad  empiricos  confugiffet ,  atque  contraria  medicamenta  adhibuif- 
fet.  Tempore  luis  pecorum  contagiofoe ,  anno  1746.  hieme  in  vicinia 
graflantis,  patria  per  unum  vel  alterum  menfem  occludebatur,  pro  boum 
atque  vaccarum  praefervatione  atque  confervatione.  Eadem  &  majori 
opus  fuilfet  circumfpedione  ,  ad  homines  ad  Dei  imaginem  creatos  con- 
fervandos.  Redliffime  dicit  Erafmus ,  qui  alterum  pafcendo  fervare  po- 
teft,   &  iilurn  non  pafcit ,  eundem  occidit» 


A  N  D  R. 


X  C  I  I. 

ANDR.    ELIjE    BUCHNER 

E  T     A  U  C  T  0  R  I  S 

J.     THOMiE     LAURICH 

DE  SINGULARI  QUADAM  INDORUM 
ORIENTALIUM 

DYSENTERIA 

EJUSDEMQUE  PRiECIPUA  A  NOSTRATE 
DIFFERENTIA. 

Hahc  19.  Aug.  1752. 


G  g  g     3 


C  423  ) 


P  R  O  E  M  I  U  M. 

PfUfari  aliquid  per  communem  diJpiitanthvH  morem  jufts  nihil  ad  hc.nc 
rem  opportunius  dici  pofe  exijiiino  ,  quam  ut  paucis  benevoli  LeJo- 
res  rationes  me.u ,  feleEla  ad  foiemnem  differtationem  rnaterU  ,  edoceantur. 
Atque  ilias  eo  majori  meo  jure  hic  exponam  ,  quo  infgnitts  in  illis  ad  mei 
taeaqtte  hac  in  re  fidsi  commendationem  pofitum  videtnr  argumenttun. 
Siugulnrem  hanc ,  ad  cujys.  hijioriam  fuccinJe  tonfcribendam  accedo ,  dy- 
fer.teiiam  ipfe  ego  ultra  fex  anuos  apud  orientalis  India  iucol.ts  fnp'-uu-ne- 
ro  &  curata  psrjpexi  obfervatione ,  &,  quoad  poiui  ,  cqnvemehti  medi~ 
ciua  tcnt.xt am  depuli.  Scilicet  auno  1742.  mercatoria  nave,  fumbtibus  ce- 
lebratijim.c  mercatorum  Batavorum  focietatU  orientalis ,  ut  dicititr  ,  parata , 
e  Belgio  veJus,  ut  eorurn  ,  qui  in  navi  erant\  fanitati  projbicerem  i  poji- 
eaqu.im  Bataviam  ,  celeberrimum  illud  infttU  Java  majoris  emporium  ,  ap- 
pttli  ,  haud  ita  midto  pojl  Tanjonbouram  ,  cajtellum  Batavorum  meditcr- 
raueum  in  regione  Kraban  ftum,  £<?  ab  urbe  Batavia  circiter  ad  vicefi- 
tnum  miltiare  dijlans ,  miffm  fnm ,  ut  ibidem  facerem  medicinam.  Quo  ego 
loco  ufque  ad  annum  1749.  commoratus ,  iuter  aiias  fugulares  obfervatits 
morborttm  naturas ,  a  uojiratium  affeJuum  indole  nonuihil  difcrep.xntes , 
pr.tcipua  inprimis  animadverfone  dignam  ctjhmavi  peculiarem  quandam  dy- 
fciuerix  Jpeciem  ,  quavis  Europ.torum  ajfeJioue  dyfenterica  mitiorsm  atqne 
b^nignionm :  a  qua  tamen  nihilominus  pejjhna  quoque  inala  in  ajfeJos  ho- 
rnines  vidi  derivata  ,  qtiotiefcwique  eidem  tam  Enropxi  qtutru  indigenx.  me- 
dici ,  pro  more  ijiarnm  geutium ,  incongrua  rcmedia  propofueruut.  Sed 
nunc  deraum  intelligere  leJores  reor  meos ,  cur  de  eodem  hoc  argumeuto  , 
inauguralis  Jpeciminis  gratia  ,  dijputare  injlituerim.  Nsque  eidem  materix 
defuturam  Jpsro  gratiam  ,  cum ,  qtut  de  his  remotijjimis  terris  referuntur , 
plerumque  aliquam  novitatis,  tam  gratct  accepfccque  hominibus  re.i ,  habeant 
commendationem.  Duplici  atttem  feclione  cornmentatiunculam  hanc  msam 
biterpttngam :  alccra  quidem  ,  qiits.  ipfam  dyfenteriae  hujiis  Indiae  hifto- 
riam  prxcipuamque  ejufleni  a  nojirate  diverfitatem  expHcet ;  akera  vero , 
qux  eidem  malo  medendi  methodum  ,  tam  ab  aliis  viedicis  atque  empiricis 
quoqtte  danculariis ,  plerumque  indigenis  ,  quam  a  me  ipfo  iujtitutam  tra- 
dat.  Summi  Numiu/s  erit  gratia  ,  qiuz  ad  qualemcunque  hunc  laborem  per- 
puendtan  vires  largietur,  euudemque  in  ipfam  fui  gloriuiu  ,  aiiontm  vero 
meitmque  canveytet  emolumentum. 


SEC- 


424  ~   L    A    C    R    I    C    H," 


S  E  C  T  I  O     I. 

De  jingulark  cujufdam  Indorum  orientalium  dyfenteria   indole 
atque  a  nojlrate  diffcrentia. 

§.     I. 

DUm  fingularis  cujufdam  dyfenteria  Indic&  ,  ejufdemque  fua  natura 
admodum  benignse  &  minus  exitiolae  ,  hiftoriam  confcribere  pa- 
rartius'.,  pracmonendos  volutnus  le&ores  noltros ,  ne  exmde,  falfa  opi- 
riatione  fcducti  ,  conficiant ,  orientalem  Indiam  tam  miti  tamque  beni- 
gno  iubj«ceie  fideri  ,  ut  ab  omnibus  illis  peifimi  &  acute  fatalis  inge- 
nii  dylenteriis ,  quibus  nos  in  Europa  pallim  atcingimur  ,  perpetuo  de« 
fcndarur.  Namque  fuis  quoque  iifque  fatis  gravibus  dyientencis  fluxio- 
nibus  Indi  vexantur,  neque  profecto  habcnt,  cur  ex  hac  parte  fe  Eu- 
ropxis  noihis  anteponunt.  Etiamfi  enim  haec  nobis  ipfa  noftra  non  con- 
ftarent  expericntia,  ut  omnino  conftant,  aliorum  tamen  medicorum  ,  ce- 
lebri  nonine  haud  ignobilium  (m),  obfervationibus  in  India  ,  quirt 
immo  in  lpfa  ,  ubi  nos  aliquamdiu  commorati  fumus  ,  infula  Java  in- 
ftituiis  ,  eadem  hoec  confirmata  videremus.  Aliae  quidem  hujufce  gene- 
ris  alvi  profluviorum  fpecies,  uti  noltrates  dylenterise  ,  funt  maligjiio- 
res ,  aliae  vcro  benijniores  i  aliae  porro  paiftm  tantum  atque  fporadicis 
infultibus  ,  aliac  velut  peftilenti  quodam  atque  epidemio  impetu  late  gra{- 
lantur  3  tanuem  &  illinc  eam  valere  difFerennam  animadvertimus,  cn- 
jus  refpeclu  npud  nos  vulgo  dyfenterice  in  cruentas  &  non  cruentas  five 
alb.u  diipefcuntur. 

$.     I  I. 

Minimam  quidem  apud  lcclores  noftros  gratiam  eflemus  inituri  ,  fi 
jam  tot  aliorum  commentariis  pervulgatiifimam  dyfenteriarum  generatim 
fpe&atarum  hiitoriam  fufius  exponere  animus  eilet ,  neque  noftii  refer- 
ret  initituti  ,  fuccinctis  tanrummodo  atque  ad  compendium  accommoda- 
t;s  paginis  diifertationem  noftram  circumfcribentis.  Quare  ea  tantum 
de  dyfentcria  generatim  prsemittemus  ,  quse  ad  accuratiorem  fingularis 
noftrx  Indica?  ,  qnam  commentamur ,  notitiam  atque  a  rel;quis  diftinc- 
tionem  pertmere  videbuntur.    Dyfenteriam,   il  nominis  fpedtemus   origi- 

nem  , 

(  a)  Pise  aliis  commodiiTime  hic  ronferendum  volumus  Jaeobtmt  Bontium  in  1. 
6.  hiforia  natttral  &  medic.  Indiit  orienta/is  libr.  z.  caf.  ;.  conjunctim  cum 
Guilietm.    1'ifoms  dt  Indi*  utriufpu  re   tnedica  Zy    natural.   libr.    14    editis 


I  N  D  O  R  U  M    D  Y  S  E  N  T  E  R  I  A.  w 

rcm  ,  qualemcunque  intcftinorum  difficultacem  apcllarc  licerct ;  fed  mos 
apud  medi.os  obcinuit »  Ut  codem  vocabulo  potiilimum  excretionem  com- 
prchend.tmus  ahiuam ,  torniinofam  &  qualibttfcunque  connnotionibut  febri- 
libus  coitjtoulam  ,  qiia  materia  magis  minufve  mucula  ,  auf  fanguinolmtay 
aut  mixta  ,   e  corpore  eliminatur. 

§.     III. 

BenhfniHi  dyfenterU  genw  (§•  I.)  ex  eo  intclligitur  ,  fi  aegroti ,  noftro 
quidem  ibli  fubjecti ,  pisccipue  circa  finem  Julii  menfis  aut  totum  Au- 
gulti  tractum  ,  ii  vero  ,  qui  fub  oricntali  coeli  plaga  vivunt  ,  inprimis 
pluviola  illa  auni  tempcftate,  quse  menfibus  ab  Octobri  ad  Majum  cir- 
cumfcribitur ,  primo  leviter  lubrica  alvo  arficiuntur  ,  mox  omnium  tor- 
minum  alvinorum  expertcs,  mox  vcro  veluc  colicis  correpti  doloribus. 
Prima  hujtis  mali  initia  orditur  plerumquc  commotio  ,  auc  faltim  hoii 
ror  pilorum  febrilis ,  qtii  dcin  aut  plane  iterum  ccifac ,  aut  interdum 
acerbioii  impetu  modo  tertiamc  fcbris  ,  modo  quotidianse  typum  induit. 
Ingravefcence  dein  malo  magis  a  torminibus  ,  ptiefercim  pcr  quamcunque 
rctrigerationem  aut  diaetae  errores  acrius  irritatis  ,  tegri  laborant ,  ad 
qux  fimul  haud  raro  tcnefmum  patiuntur  ,  dejiciendse  alvo  inligniter  in- 
commodantem.  Hac  ratione  primo  materia  per  alvum  excernitur  tcnuis 
a  que  mucofa,  fubalbida  aut  perparum  flavefcens,  minufque  ol  d.i ,  fal- 
tim  non  adeo  infigni  infe&a  fcctore,  quem  maligniores  dyfentericae  de- 
jc&iones  a'vinx  fpirant.  Ceterum  cibi  appctentia  primis  morbi  inful- 
tibus  plerumque  augetur  ,  dcin  vero  fenfim  fenfimque  imminuitur  fae- 
piufque  plane  fufilaminatur :  de  fiti  vero  maximse  plerorumque  horum  ae- 
grocantium  funt  querekc.  Reliquis  vero  potioribus  corporisexcretioni- 
bus  ,  prxfertim  lotii  emiifioni  &  tranfpirationi  ,  inlignia  objiciuntur  im- 
pcduncnta.  Accedit  dcmum  corporis  languor  &  ipf.i  kicies  adh)ectu  mor- 
bida  evadit.  Quo  ftatu  argroti  pcr  aliquot  fixpius  hebdomades  detinentur* 
quid  '<  quod  exempkt  cxitant  hujufccmodi  dyfenteriie  ad  tres  quatuorve 
incnfes  protra&ac, 

§.     I  V. 

Longe  gravior  Ayfenteri&  nudigndt.  ( §.  i.)  eft  indoles.  Prseterquam 
enim  quod  in  hac  omnia  ea  fymptomata  ,  quac  in  prioii  (§.  3.  )  quo- 
que  accidunt  ,  c.  g.  crebriores  alvi  dejectioncs  ,  tormina  ,  doious  ,  icem- 
quetencfmi,  fitis  &c.  longe  acerbiora  eveniunt ;  accedit  etiam  inpri- 
mis  ftatim  fub  prima  morbi  invafionc  exquifitior  atquc  acutior  fcbris , 
ex  puliii  cclcri  atque  frequenti  facile  cognoicenda.  Vires  itatim  func 
iufigniter  proltratac,  acgrotique  a  cibis  abhorrent  ,  neque  raro  accidit, 
uc   vomitus  ,   fingultus ,    aphthac ,    quin    immo  purpura   atque  petechiae 

Difput.  Medico-fracl.  Tom,  I H.  H  h  h  re- 


426  L    A    U    R    I    C    H,  _ 

rcliquis  fymptomatibus  fuperveniant ,  fed  plerumquc  etiam  funeftum  ef» 
ficirint  exitu  n.  Pnefertim  vero  aegrocorum  praecordia  euormiter  anguntur, 
neque  perpetua  pervigilia  ,  a  frequentioribus  alvi  depofitionibus  aut  falp 
tim  continuo  ejufdem  dejicienda:  conatu  eifecta  ,  aliquod  quieti  tempus. 
permittunt.  Ipfa  vero  hoc  ftatu  eliminata  e  corpore  excrementa  funt  mi- 
nus  quidem  crucnta,  ac  ia  benigniori  dyfenteru  (§.  cit. ),  fmiofi  vero, 
color;fque  cineritii  aut  nigricantis*  ac  hxc  pellime  olent,  fictoremque 
fpargunt  prorfus  cadaverofum.  De  reliquo  cum  hic  morbus  acuca  cir- 
cumfcribatur  periodo  ,  facile  confpicuum  eft ,  anibitum  ejufdem  duratione 
Ipenigna  dyfenteriae  multQ  eife  breviorem. 

$•     V. 

De  illa  vero  ,  quse  ab  epidemica  aut  fporadica  grajfatione  defumitur, 
dyfentcrix  differentia  (§.  I.)  prolixus  hic  difputare  non  expedit.  No- 
tiifnnum  euim  exiftimavimus,  illos  qtiidem ,  epidemicos  nimirum  Cive 
populares  ,  morbos  ,  a  concagio  aeris  glifcente  &  latius  ferpente  in  plu- 
rimos.fimul  homines  derivari ,  iios  vero  fporadicos,  five  ut  cum  Syden- 
hnmo  (b)  loquamur  ,  intercurrentes ,  palfim  tantum  ,  neque  adeo  gra- 
vi  atque  communi  ftrage  obambulare.  At  dyfenteriae  rubrse  iivc  cruentie, 
&  albie  five  incruentae  nomen  (  §.  cir.  ) ,  cum  ab  excremcntorum  dy- 
fcntericorum  ratione  atque  indole  originem  traxerit  fuam ,  me  non  do- 
cente  intelligitur ,  ad  cujus  gencris  dyfenterias  fingulae  pcrtineant  ap- 
pellationes.  Minime  tamen  filentio  praetereundum  eft  ,  apud  aos  iii 
Kuropa  degentes  dyfenteriam  albam  rubra  plerumquc  exiftimari  pcricu- 
■lofiorem ,  cum  ipfa  potiirimum  dyfenterije  malignx  (  §.  4.  )  fit  fpecics , 
&  maieria  per  alvum  eliminata  purulentsc  potius  atqne  faniofac  fit  indo- 
lis,  quam  fimplex  mucofa  atque  fcrofa.  Hoc  enim  fub  ftatu  (i  dilutior 
quidam  inteftinorum  mucus  folummodo  excemitur,  merito  ejufmodi 
dyfenteria ,  ra^ione  coloris  excretorum,  alba  ,  ratione  vero  indolis,  bc- 
nignct,  {  §.  3.  )  dicetur. 

<§.     L  V  I. 

Facillime  nunc  intellecturos  ex  hactenus  difputatis  (§.  2-j.  )  Lectores 
noftros  arbitramur  ,  ad  quodriam  fluxionum  dyfenteiicarum  genus  refe- 
renda  fit  ea ,  cujus  fympromuta  ftatim  exponcmus  ,  Indorum  oricnta- 
luim  dyienteria.  Simulac  hoc  malum  in  India  ingruit  ,  ( ingruit  autem 
«mni  quidem  anni  tempore,  fcd  nullo  frequentius  ,  quam  ab  exorfu 
jncnfis  Oclobris  ufque  ad  jVlaji  excelfum  Juniive  initium  ,  )  lentis  & 
vclut  fubrcptitiis  greilibus  incedit,  neque  vchementi  aut  frequenter  irri- 

tata 

££)  Conf.  Tbom  Sybtnbam  ofufctda  omnia,    fedt.  1.  cap.  1.  &  &<ft.  6.  czp.  1, 


INDORUM    D  Y  S"E"N  T  E  R  I  A.  427 

tata  alvi  dejrdione ,  neque  nimis  dolorofis  intcftinorum  torminibus ,  tu*- 
quc  demum  infigni  virium  proftraticne  jegrotos  ftarim  afficit.  Primis  IM- 
tim  initiis  lcvillime  tantum  ,  ut  vix  fiepitis  animadvcrti  pojfijt ,  acgri 
horripilant  (t),  dein  vero  toto  moibi  tractu  non  fac  1e  ejufmodi  im- 
perfc&o  horrore  iterum  perfurduntur  ,  nifi  quidcm  vel  diacr-*  ,  vel  vitne 
fegiminis  commilli  fuerint  errores.  Inter  hax  alvus  fit  lubrica,  fcil 
adhuc  cita  &  frcquens  ,  adco ,  ut  ,  qui  minus  adfecti  funr , 
raro  a  fuis  negotiis  fe  abftrahi  patiantur,  &  plerumque  p--(l 
tres  demum  quatuorve  hebdomades  medici  opem  imploient.  Scn- 
fim  vcro  acgroti  frequcntius  ad  dejiciendam  alvum  ftimulantur ,  nul- 
Iis  tamcn ,  aut  faltim  perexiguis,  torminibus  colicifque  diftorfionibus 
prxgrelfis.  Sub  ipfa  vero  alvi  depofitione  interdum  ,  fed  non  femper, 
his  fymptomatibus  tenefmus  fupervenit.  Ipfa  ,  quse  ejiciuntur,  excre- 
menta  lubrico  &  magis  nquofo  ,  quam  tenaci  muco ,  tum  intruento, 
tum  fanguineis  ftriis  diftin&o  conftant :  interdum  vcro  facces  paullo  du- 
riores  &  cum  nnturali  ceteroquin  indolc  convcnicntiores ,  undique  fccus 
vero  ve!ut  mucido  atque  fanguineo  involucro  ciicumdatae,  per  alvum 
eliminantur.  Ciborum  appetentia  prima  mali  aetatc  plerumque  duplo 
triplove  major  fit  ;  dein  vero  fenfim  adeo  imminuitur,  ut  segri  nulla 
proifus  edendi  ferantur  appetitione  :  neque  demum  viribus  perpetuo 
idem  fupereft  rohur ,  fed  esedem  quoque  pedetentim  morhi  protivctione 
magis  magifque  infringuntur.  Ludit  hanc  fcenam  qualifcunque  hscc  dy- 
fenteria  ultra  trium,  quatuor ,  fex  meiifium ,  immo  integri  anni  fpa- 
tium ,    &   plerumque   alio  quodam  niorbo,    rarius  morte,   terminatur. 

§.     Vlt 

Quodfi  porro  eos ,  qui  hoc  morbo  ($.  6".)  cofripiuritur ,  nomines 
fpectemus ,  ipfimet ,  dum  adhuc  in  Java  medicinam  faceremus  ,  frcquen- 
tiori  obfervatione  animadvertimus ,  eandem  hanc  dyfenteriam  neque  fe- 
jum  j  neque  a:tatem  ullo  difcrimine  habuiffe ,  fcd  omnes  promifcue  iiu 
vafiiTK  Nunquam  tamcn  malum  hoc  inter  plutes  conjunctim  contagio 
d:fieminatum  (d)  recordamur ,  quamvis  a  communi  qnadam  &  fere 
epidemica  caufa  derivatum  videri  poffet,  uti  dcin  difputabimus  :  fed  hinc 
inde  tantum  fparfim  fefpebat.  Ex  quibus  omnibus  enarratis  phxno- 
menis ,    fi  fupcrius  expofitam  (  §.   2-5.)  dyfenteria:    generatim    fpectatDe 

in- 

(O  Ad  quod  phaenomenon  inprimis  attendi  volumus,  ne  lecftores  noftri  etir.ml 
in  hac  Irdica  d)fcnteria  motus  ialiim  fctfilis  ,  morbum  aufpicantis  ,  prsfetuiam 
prretervideant. 

( d )  Equidem  gcncratim  monemus ,  Indinm  orientalem  non  adeo  frequenter  a 
roorbis  epidcmiis  vexari.  Eidem  vcro  ejufmodi  moibos  prorfus  abjudicare  ,  ut  non- 
nulli  faciunt ,  eflet  tum  experientise ,  tum  rationi  ,  ad  vcra  pvincipia  pathokigfoa 
auommodure ,  contrarium.    Conf.   Jac,    Bontiitm    lib.  eit.    lib.   j.  in  /w, 

H  h  h    i 


428  L    A    U    R    I     C    H, 

indolem  dirTerentiamque  conferamus,  liquido  nunc  confici  poteft  ,  fin- 
gularem  hunc  fltixum  dyfentericum  Indicum  dyfenterut  benigniori  (§.  3.  ), 
Jporadica  (  §.  S-  )  &  plurima  fui  parte  albx.  (  §.  cit.  )  ,  utpote  iimpli- 
citer  fere  nmcofe  parumque  ftnguinea  (  §.  6.  )  ,  merico  eife  annumeran- 
dum. 

§.      VIII. 

Verum  enim  vero,  cum  dyfenteria  hscc  exotica  ,  ob  fingularem  fuam 
indolem,  medico,  in  Indiam  orientalem  medicince  excrcendx  caufa  re- 
cens  tnvecto,  facile  imponere  aliufque  morbi  fpeciem  prx  fe  f.-rre  pof- 
fit;  diagnofi  ante  omtva  opus  eft  accurate  inftituta,  ne  cum  aliis  altec, 
tibus ,  conrormem  indolem  quodammodo  fimulantibus  ,  hic  morbus  con- 
fundutur.  Scilicet  qui  ad  proximam  ejus  fimilitudinem  accedere  obfervau- 
tur,  morbi ,  funt  inprimis  jluxt#  hepaticiis  &  bamorrhoides  decolorata,  al- 
bx  mucid.sque  ( e )  :  namque  a  reliqitis  diarrhccis  iimphcibus,  itemque 
hxmorrhoidibus  torminolis  faci-le  ex  adjnn&is  fymptomatibus  intcrnof- 
citur.  At  ii  ipfam  quoque  fluxionem  alvi  hepaticam  conlideremus  ,  fola 
jam  excrementa  nimis  liqruda  &  loiurae  carnis  iimillima  eandcm  a  dy- 
fcnteria  Indica  difcernerent ,  nili  &  hoc  accederet,  quod  nec  in  ipiis  pri- 
rris  fluxiis  hepatici  initiis  ,  ut  in  arfedu  noftro  ,  quem  exponimus ,  vel 
kviiiimi  motus  febriles  (  §.  6.  &  not  c  )  animadvertatuur.  Atque  idem 
hoc  momentum  aliquam  differentix  rationem  prodit  inter  haemorrhcides 
decoloratas  mucidafve  &  h.inc  dyfenteriam.  Ad  hxc  cum  ejufmodi  de- 
c<<ljf  aut  pituitofa  haemorrhoidalis  fluxus  indoles  veras  hxmorrhoidcs 
plerumque  aut  antecedat,  aut  fequatur,  etiam  exinde  haud  leve  peti 
poterit  diiferentis:  argumentum. 

§.    I  X. 

Enimvero  nunc  ad  cartfts  hujus  mali  evolvendas  dirigenda  eft  difpu- 
tatio.  Atque  primo  loco,  quo  minus  inter  unittriales  ,  ut  vocant ,  cau- 
fas  peculiaris  noftrae  Indicse  dyfenteriae  commune  aliqood  miafma  atmc- 
fphaericum  referamus  ,  benigna  ipiius  morbi  minufque  contagiofa  impe- 
dit  natura  (  §.  7.  )  Quod  nobis  eo  feliciori  fortuna  accidere  exiftima- 
nms,  quo  intricatior  multaqtie  adhuc  caligine  circumfufa  ipfius  miufroatis 
dyfenterici  eft  indoles ,  ut  adeo  parum  clari  arque  perfpicui  lcctoribus 
rioftris  conftitiifet.  Evidentioris  naturae  funt  cauix ,  quas  in  India  ,  prx- 
fertim  eo  ,   quo  viximus  loco ,  benigniori  huic  malo  nafcendo  anfam  de- 

diife 

(O  Ttimetfi  enim  almmtt  fiuxtu  Vnripenfls ,  quem  vulgo  h  mal  cle  Paris  anp»I. 
lant  ,'  aliquam  quoque  cutn  noftro  affvCtu  cpnveriientiaril  habere  viiktur  :  nihljo. 
minus  in  urroque  hoc  malo  confulionis  metus  ceiT.a ,  cum  alter  foli  Luifctiie  Pari. 
fiorum  iit   infeitus. 


INDORUMDYSENTERIA.  429 

diire  obfcrvavimus.  Quotquot  cnim  dyfentcrico  hoc  affectu  corripichan- 
tur ,  (ive  in  di<tta  ,  five  m  vitx.  regimmey  aut  ctiam  in  utroquc  finiul 
piivcs  quofdam  antea  commiferant  crrores  :  quos  nunc  porro  ,  pro  in- 
Itituti  ratione  ,    fuccincle  expoucmus. 

§.     X. 

Atque  primo  quidem  errores  (§.  9.),  qtios  ab  Indis  in  diata  prse- 
cipue  commilfos  vidimus ,  maximam  partcm  ad  efum  fruBuum  divcrfo- 
rum  dulcium  &  ruccu'cntorum  ,  quihus  univerfa  Indi.i  omnium  aliarum 
regionum  efl  fnccunditlima  ,  aut  ad  potitm ,  fivc  nimis  frigidum  ,  five 
fpirituofum ,  quem  vocamus,  aromaticumque  ,  five  acefcentcm  ikculen- 
tumvc  pertineb.mt.  Qui  e  fructuum  numero  praecipua  gratilfimi  faporis 
&  exquilitac  refrigerationis  laude  in  India  celcbres  funt ,  patrio  fuo  nomi- 
jie  lambos,  Acajitiive  Caju,  Mtmga,  laaccas,  Ananas,  &  Pi/ir//£"appellantur  ; 
quorfum  etiam  nonnulla  adhuc  melonum  atquc  cucumerum  genera  funt 
referenda.  Noftri  exiftimamus  officii  ,  ut  de  fingulorum  indole  breviifi- 
me  aliqua  cxponamus  ,  quo  dein  rcdtius  ex  intempeftivo  atque  immo- 
dico  eorundem  ufu  enata  finguliris  noftra  dyfemeria  intelligi  poifit. 
Jambos  (/),  cujus  inde  arbor,  fatis  patula  atque  rarticfa ,  Jambolifcra 
itemque  Jambolines  dicitur,  denuo  in  duas  fpecies  difpefcuntur  :  qua- 
rum  altera  major,  mali  cydonii  minoris  magnitudinem  figuramque  se- 
quat,  fatis  intenfe  rubet  &  pellicula  tenui  &  fplendida  tegitur ,  cetero- 
qui  vcro  vix  quidquam  nuciei  lapidei  continet ;  ahera  autem  minor 
pallide  rubet  nucleumque  comprehendit  oblongum  ,  paullo  cornpreffum 
&  aibicantem.  Pulpam  utraque  fpecies  habct  fucci  plenam  ,  adimodurn 
fapidam  ,  e  dulci  fubanfteram  ,  fitique  reftinguend?e  accommodatiilimam. 
Alterum  frudtum  Acaju  feu  Caju.  (g),  Anacardii  nomine  nobis  notio- 
rem ,  arbor  profert  fatis  frondofi ,  occidentali  Indiae  etiam  familiaris  , 
Acaiaiba  vernaculo  indorum  vocabulo  dicla  ;  in  qua  excrefcentibus  pri- 
mo  glandibus,  renis  ovilli  figuram  referentibus  ,  fiiperiori  dein  parte 
innafcuntur  poma  oblonga  ,  tlavefeente  aut  fubrufa  pellicula  obducta-, 
quorum  caro  fucculenta  ,  feminum  rcccptaculis  interpuncla,  dulci  ce- 
teroquin  fipori  aulteritatem  quaudam  admixtam  hibet;  qua  per  vini 
falifque  condimentum  obtufi ,  Indi  dein  iifdem  fructibus,  fumma  acftate, 
rchc.endi  corporis  caufa  ,  frequentillime  vefcuntur. 

§.    XI. 

(/)  Conf.  Cor.  Linnjii  gcntr.  plantar.  edit.  Halenf  n.'  rofr.  &  cjnfd.  Amani- 
to.t.  acad.    p.   398    fqq.    &    GuH.   Pifonis    lib.    cit.   in  muntiff.  aromat.  c.    ij. 

(g\)  Coof.  Car.  Linnai  gener>  plantar.  n.  4.1 1.  Gfai.  Pifon.  I.  c.  1.  4.  c.  6. 
&  Mixni.  mront,    c.    I4<   it.  Suttt,   Dnle  i/j.wmacoloq.    p.  ^49.    cdit.  Lond. 

H  h  h     3 


4>o  L    A    U    R    I    C    Bf 

§.    X  I. 

Porro  inter  fructus  hos  Indorum  qualefcunque  horxos  numefavirnus 
(  §.  10.)  Madga  (h),  qui  &  Mao  five  jl/im ,  itemque  ^»/^  dicun- 
tur,  &  in  arboribus ,  quercui  notlrae  haud  abfimilibus  ,  crefcunt.  Figu- 
ra  funt  paullo  oblonga  ,  colore  vero  ,  fi  maturuerint,  flavo  ,  carnem- 
que  habent  fatis  pulpofam  ,  prsemagnos  nucleos  ambientem.  Et  imma- 
turorum  ,  &  mollium  fructuum  frequens  apud  Indos  ufus  eft  :  illos  , 
utpote  maxime  aufteros ,  coquunt,  &  praeparatam  exinde  pultcm  faccharo' 
Iargiter  condiunt ,  hos  vero  ,  maturos  nimirum  ,  fua  jam  acquifita  dul- 
cedine  fatis  commendabiies  ,  fiue  pramiifa  a!ia  quadatn  praeparatione  ,• 
crude  comeuunt.  Neque  minus  dulcifiimi  faporis  nomine  ce!ebr:s  eir. 
laaca  (  §.  cit.  )  ,  plane  fingularis  ingenii  fruclus  (f)>  fiquidem  non  s 
ramis  atboris  fuse,  fed  ex  ipfo  ejpfdem  trunco  enafcitur,  &  univerfam 
fuam  externam  fupcrficiem  fpinis  promirientibus  obli:am  habet ,  qu.c 
carnem  tenaciifimam  *  duram  &  concoctioui  perferendx  ineptilfimam  , 
ceterum  vero  fLve  coloratam  ,  comptehendit.  Neque  hoc  loco  praeter- 
mittendum  cft  gratiilimum  quoddam  ficuum  Indicarum  genus  ,  quc\l 
Javani  vernacule  ftfnjig  ($.  io.  ),  Malaico  vero  ,  utpote  fere  commu- 
ni  omnium  lndorum  fermone  ,  Banana,  ncltrates  vero  notiori  vocabulo- 
Mufam  (/:)  appellant.  Hi  fruclus ,  utriufque  Indiac  indigenae ,  pyra 
noftra  fapore  xmulantur,  neque  magnitudine  adeo  multum  ab  ipfis  dif- 
fcrunt.  Alii  corum  ad  folem  ignemque  exficcati  in  ipfam  Europam  im- 
portantur  ;  alii  vero  ab  Indis  vel  crude  comeduntur  ,  vel  pani  oryzar- 
que  coctse  junguntur.  Tandem  quoque  de  fru&u  Ananas  (  §.  cit.  ),  vel 
ipfis  Europacis  hortis  non  p;ane  ignoto  ,  pauca  quacdam  dicenda  funt. 
Atque  hic  fruclus  (/)  ,  alias  quoque  Tinguin  aut  Karatits  uppellatus,- 
ex  carduorum  quadam  fiecie ,  Brotueliam  Linn&m  vocat ,  provenit  & 
mclopeponis  magnitudinem  acquat ,  magis  tamen  ovatam  fervat  figuram* 
Lxieriori  fuperficie  innumeris  velut  bullulis  ex  flavo  albicantibus  inter- 
punghur  :  interius  vero  pulpam  habet  omni  paene  alia  fucculentiorem  ,- 
infignique  &  fere  cinnubarino  rubore  tinclam.  De  reliquo  autem  Ana- 
nas  &  fuaviflimum  fpirat  odorem  ,  haud  minoris  gratiae  faporem ,  in-« 
tritis  in  vino  fragis  fimilem  ,  palato  orfert ,  fi  delciflb  prius  cortice , 
in  taleolas  fedus   vinoquc  Hifpanico  aut  alio  quodam    dulci  aliquamdiit 

ma- 

(A)  Conf.  Jac.  Bontiitm  lihr.  cit.  libr.  6.  cap.  $.  Sam.  fiale  pbarmacol.  f"p« 
fiem.    p.   292. 

(/)   Cuntl  Jac.   Boni.  1.   c.    libr.    1.   d'alog.    6<  &   libr.  6.  cap.    %i4 

(*)  Vid.  Jac.  Bontium  l.  c.  lib.  1.  dialog.  cit.  &  Gitil.  Pifoucm  libr.  cit.  1.  4* 
cap    21.    &    Sattt.   Dale  Pbarmaco/,  fupplem.  p.    267. 

(/)  lonf.  Jac.  Boutium  /.  c.  1.  1.  diulog.  cit.  &  1.  6\cap.  Jo.  &  Gui/.  Vifom 
ntm  iibr.  cit,  1.  4.  cap.  37.  CYtr,   Linnaum  in  gener.  plautar.  n,   jiz.  p.  111« 


I  N  D  O  R  U  M    D  Y  S  E  N  T  E  R  I  A.  441 

maceratus ,  addito  cinnamomi  corticc  aut  cardamomo  ,  comedatur  ;  a- 
lus  cnim  crude  comcitus  adco  acri  &  arrodcnte  fucco  abund.it  ,  ut  ip- 
(Jm  faucium  infcrre  poifit  inrlammationem.  Dc  rclimiis  paullo  infre- 
quentioris  ufus  fructibus  ,  ad  hanc  tamcn  claflem  pertmentibus ,  inprae- 
fcntiarum  confulto  tacemus ,  ne  ipfimct  brcvitati ,  quam  nobis  multis 
de  caulls  maxime  commendatam  habemus ,  fufiori  dilputationc  ofificia- 
mus.  Ex  horyin  .vero  fruduum  (  §.  10.  &  prxf. )  efu  vel  nimio  ,  vcl 
aliis  regiminis  erroribus  noxioxi  fa<5to ,  fepius  cnatam  fingularem  no- 
ftiam  dyfentcriam  (  §.  6.)  vidimus  ;  cujus  rei  raciones  poftca  explicata 
formali,   ut  ajunt  ,  ejuldem  hujus   mali  caufa,  clarjus   patebunt. 

§.     XII. 

Noftri  vero  intcrcft  quoque  ,  ut  diverfos  illos  Indorum  fotm  (§.  10.) 
coufideremus  ,  a  quorum  incongruo  ufu  haud  infreqnentcr  bfum  hoc 
jnalum  dyfentericum  aut  excitatum ,  aut  acerbius  fakim  redditum  ob- 
fervavimus.  Primarium  inter  illos  fuo  meriro  occupant  locum  potm  aro- 
vtatici  atque  adujii :  e  quorum  clafle  Co] um  Chncndum  Arac  (w),  to- 
ta  India  vulgatiifimum  ,  nominafle  fufinciat.  Scilicet  fatis  d.rFamatum  hoc 
iicerae  gcnus  ex  oryza  &  liquore  e  nuce  Indica  five  arbore  ejufdem 
colleclo,  conjundim  aduftis ,  conficitur  ,  cui  ipfi  avariilimi  Chinenfes  , 
ut  fpirituofior  ,  quam  dicunt,  evadit  potus,  holothuria  («),  pcculiare 
nautilorum  marinorum  genus  ,  admifcent.  Sed  adhuc  alia  quoque  po- 
tulentorum  gcnera  Indis  funt  communia ,  plerumque  aut  non  fatis  de- 
fxcata ,  aut  ob  nimium  folis  ardorem  jam  acefcentla  ;  quo  nomine  in- 
primis  c.tamus  cercvifiam  ex  oryza  non  decorticata  &  polentaria  coc- 
tam,  itemque  potum  ex  aquae  fluviatils  amphoris  i>.  facchari  Javanici 
rigri  libr.  2.  tamarindorum  unc.  iij.  vel  iv.  malis  citreis  tribus  dilfedlis, 
&  caryophyllorum  aromaticorum  manipulo  ,  omnibus  fermentationc  uni- 
tis  ,  confectym.  Tandem  quoquc  vitiofam  plerumque  diaetsc  rationem 
reddunt  gratilltmi  quidem  in  calidilfimis  his  regionibus ,  fed  maxime 
fimul  noxii  potuum  nimis  frigidorum  h auftus ,  prsefertim  eorum  ,  qui 
fua  jam  indole  refrigerandi  virtutem  cxferunt ,  e.  g.  fuperius  memora- 
ta  aqua ,  e  nuce  indica,  Cive  ejufdem  arbore ,  collecta,  itemque  alia 
«jufdem  gcneris  e  palma  Indica  aliaque  ejufdem  fpecici  arbore  deftillans, 
puod  potus  genus   Torvac  &  $a*ue'r  iudigenae  vocant. 

§.   XIII. 


(*m)  De  qno  videiis   plura  ia  Jac.  BoHtii  l.  c.  I.  I.  dLlog.   J.   1.  J.    c  ).    1.  6. 
C.    J9- 

(«)  Vid.  tftidtm  &.  lib.   j.  c  27. 


432  L    A    U    R    I    C    H, 

§.     XIII. 

Verum  haud  infrequentius  in  reliquo  vitx  ordine  (§.  9.  )  ab  Indiag 
incoiis  peccatur.  Quo  minus  enim  ipii  ab  erroribus  in  vitae  regimine 
committendis  fibi  fatis  curate  cavere  poffint ,  partim  nimium  calida  & 
dein  pcne  femeftris  fubcalida  pluviofa  tempeftas  (§.  3.  6.)  partim  ple- 
rorumque  miferabile  vitse  genus  efticit.  Ex  utraque  enim  caufa  his  in 
locis  frequentiflime  fit ,  ut  mfenfibilis  fufflaminetur  tranfpiratio.  Partim 
enim  ad  gratam  corporis  ,  ab  ardentiifimo  calore  xftuantis ,  refrigeratio- 
nem  frigida  fxpius  lavari  aqua  pervulgatiifimus  illinc  mos  eft  ;  panim , 
ut  incuria  eft  hcminum  ,  calenti  aut  fudanti  corpori  liberaliter  aerem  frigi- 
diorem,  prxfertim  noifturnum,  concedunt ;  partim  dcnique,  vel  in  ipfa  ilU 
pluviofa  anni  tempeftate  ,  plerique  nimis  leviter  &  terruiter  veftiuntur  (  o). 
Qtiibus  omiiibus  de  caufis  maxima  tranfpirationi  impedimenta  injici ,  ii 
piane  intelligent,  qui  eiufdem  hujus  inconfpicuse  per  cuti;n  excietionis 
ratioues  e  phyiiologicis  ftaticiique  principiis  accuratc  funt  edocti.  Cu- 
jus  excretionis  fuppreifio  cum  jam  apud  nos  ,  temperatiori  coeli  p'a  ;x 
iubjicentes,  plurimum  ad  diarrhccas  dyfentericofquc  fluxus  producendos 
valeat  (p)  ,  qualem  demum  ejus  cilectum  ftatuemus  apud  Indos  ,  co- 
piolilfima  &  a  folis  ardore  aflatioi  expreffa  tenuilfimorum  fluidorum 
perfpiratione  affe&os  ? 

X  I  V. 

BrevifTime  nunc  dyfenterix  noftrx  Indicx  caufam  formalem  ,  qux  vul- 
go  dicirur  ,  expediemus.  Atque  hanc  qufdem  ,  omnibus  curatc  confide- 
ratis  couftituit  prxfertim  leviter  Jbajika  intejiinorum  ,  iuprimis  tenuium , 
conjiritiio ,  five  a  majori  humorum  ad  vafcula  glandulafve  inteltinorum 
decubitiii  five  ab  auctiori  eoiundem  majorum  canalium  ,  per  intus  con- 
rc-nta  ,  irritatioue,  efFecta.  Unde  fieri  Facile  intelligitur  ,  ut  non  folum 
numerofiifimx  illx  glandulx  fimplices ,  Brunueriana  atque  Peyerianx  , 
in  tela  ce!!u!ofa  ,  mufculofie  atque  nervex  inteftinorum ,  potiffimum  te- 
nuium,  tunicx  intertcxta  hxrentes ,  copiofius  fuum  mucum  e  patulis 
in  viliofa  tunica  ofculis  ejiciant ,  &  ipfx  quoque  arteriolx  exhalantes  te- 
nue  atque,  aquofum  ,  quod  vehunt ,  fluidum  largius  in  inteftinorum   ca- 

vi» 

(0)  Exinde  ctiam  poriffimum  f.iclum  arbitramur  ,  ut  pracfertim  milites  ftationa* 
rv  in  loto  Javie  ,  quo  degebamus  ,  in  dyfenceriim  eandem,  quam  exponimus ,  in- 
cid  rint  Univcrfus  enim  illorum  veilitus  a  opite,  ut  aiunc ,  tifque  ad  calcem , 
cjuovis  ann:  tempore  confectus  crat  ex  tenu  flimo  quodam  panno  ,  ftiicis  atque  xy- 
liftis  filis  conrexto  ,  quem  apud  nos  in  Europa  viventes  longe  cariorem  ,  vti!go 
Gnigung  appL.ll.iiit 

\  l>)  Conf.  Godofr,  Neigefiiil  dijf.  de  noxiii  rjfeclibits  frigoris  in  corpits  bwmuum, 
Eiford.   1740. 


I  N  D  O  K  U  M     DYSENTERIA.  433. 

vitatetY»  depluant ;    fed   ipfa  quoque    vafa  laclca    venulveqiie    inhatantes , 
ab  expinlis   per  auctam  afRuentium   humorum  copiarn  glaudulis  arterio- 
liiVe    modo  metnoratis  magis  comprelfle   peculiaria  fua    liquida  ,    hac    fa- 
tione    ottiolorum    ingreffu   exclufa ,   in    ipfis  intettinis    relinquant  :    quoe 
dciu  inlignis  materiae  mucidae    atquc   aqu  jfie  collecla  copia  aut  fimplex , 
auc  temporis   protractione    corrupta  indmemque   acriorem    nacla  ,    diver- 
fam  illam  excremcutorum  ,    a    iyfentericis   noftris    ejectorum  ( §.   6.  )  , 
naturam  conltituit.    At  cum  illi  errores ,    tum  in    dixta ,   tum   in    vitce 
regimine  commilli ,  qui  noltra  experientia  caufae  hujus  mali    inventi   at- 
quc  aniinadverli   func,    potiifimum    partim    perfpirabilis    materue ,    apud 
Indos  fuo  jam   natura  copiofiifimae    &    plurimum  aquofie  ,    meacula  ob- 
ftruxerint  ,    adeoque,  Ci  principiis  phyfiologicis  ftare  liceat ,    majorem  hu- 
morum  copiam  ad  intettiuorum  valcula  glandulafque  derivurint  (  §.  i3-)i 
partim   vero   ejufmodi   cibos    potufque   !n   ventriculum    &    connexa    ipfi 
inteltina  immiferint,  qui  principiis  vel  aufteris  ,  vel  acribus ,  vel  facile 
fermentefcentibus   pollebant ,  &  hinc  ,    vehementius   irritando    intettino- 
rum  canali,   aptiilimi   validiifimique  (q)  erant    (§.    10.   n.    12.  )    per- 
fpicuam  nunc  le&oribus   noitris    exiitimamus  effe   cognitionem  ,  qua;  for- 
mali  huic  dyfenteriae  Indicae  ,   quam  explicuimus,     caufte  cum  matcritkli* 
b;n  ,  ut  loquuncur,  ejufdem  cuufis  (§.  9.  fq.  )   interett. 

5.     X  V. 

Sed  reftat ,  nt  pauci?  de  prognofi  llnic  morbo  dicenda  agamus ,  quam 
crebiius  demum  repetitis  obfervationibus  edodti  fumus.  Mitiffimum  ple- 
rumque  fua  indole  erat  malum,  8f ,  fenfim  utpote  a  contimia  corporum 
Indorum  ad  Iargam  dianhorelin  pronitate  infractum  atque  imminutum, 
optimo  plerumque  fiue  difcedebat ,  li  modo  eodem  jam  correpti  homi- 
ncs  circumfpectc  fibi  caverint  tum  ac  tutbidis  ,  pnefertim  iracundis, 
inimi  commotionibus ,  cum  a  qualicunque  corporis  refi  igcratione ,  tum 
ab  iis  diaetae  erroribus,  qui  ex  fupra  difputatis  jam  conttant  (§.  10. 
fq.  ),   tum  denique  a  pervcrfis  illis   plerorumque    medicorum    clancula- 

rio- 

(q~)  Aliqua  hic  annotatiuncula  opus  e(f.  Novimus  enim  plures  ,  qui  fni(ftunm 
hujufcemodi  horjcornm  efum  ad  producendas  dyfenterijs,  &  quidem  vel  ipfrs  be- 
nignas ,  (  nam  de  maligrril  convenimus  , )  aliquid  vafere  negunt.  lis  vero  fequen- 
ttm  narramus  hiftoriam  dyfenterici  cuiiifd.im  benigntoris  fluxus  ,  ab  efu  Indici  ali- 
cujus  fructus  in  ipfis  noftiis  regionibus  orti ,  ab  ill.  Vrufide  noftro  nobifcum  bene- 
vole  communicatam.  Aulae  cujufdam  ducalis  minifler  aliquis  acccptum  dono  a  prin- 
cipe  fuo  fructum  Ananas  (.§.  11.),  in  ducali  horro  cultum  atque  matureficlum, 
more  indorum  ,  in  taleolas  diflldum  ,  cum  vino  oonvenientibufque  aromatibus  prae- 
pjrari  curat.  Comefta  hac  exi-tica  intrita  ,  altero  ftatim  die  vehementiflima  perpeffus 
eft  tormina  ,  inter  quse  per  plures  dies  matcriam  mucidam  ciuentamque  copiofe 
alvo  dejecit ,  donec  dolorificum  hoc  malum  convcnientibus  remediis  antidyfente- 
licis  iterum  ceflit. 

Difput.  MedicQ-PraZt.  Tom,  III.  I  i  i 


# 


434  L    A     U    R    I    C    H, 

riorum  indigcnarum  medicationibus  ,  per  remedia  infigniter  adftringen- 
tia  tentatis.  Ex  liis  enim  vitiis  iingulis  compiuries  lentam  inteftinorum 
erotionem,  lenta.  dcin  &  tabificse  febris  matrem  ,  aut  fi  paulo  mitius 
aegroti  fatum  experirentur  ,  foeda  iiueftini  redli  ulcera  anique  fiftulas  , 
iufeftitfimum  Indis  atque  frcquentiifimum  morbi  genus  ,  enatas,  f*epiu{- 
que  mortcm    vidimus   demum    infecutam. 


S  E  C  T  I  O     II. 

Dc  mcthodo  fuiguhri  huic  dyfcnterU  Indiat  mcdcndi. 

§.     XVI. 

PErfpcclis  nunc  mnli  hujus  fingularis  indole  caufifque ,  venimus  tan- 
dcm  ad  eas  r.itiones  exponendas  ,  quibus  eidcm  morbo  complu- 
rics  non  fine  optabili  fucccffu  medelam  adhibuimus.  Anteaquam  vero 
hac  in  re  officio  noftro  fatisfacimus ,  nonnihil  ad  lectorum  noftrorum 
curiofitatem,  rebus  novis  haud  inutilibus  addiclam,  interefle  arbitramur, 
ut  ipforum  indigenarum  aliorumque  medicorum  Europaeorum  dyfente- 
rico  huic  tiuxui  medendi  inftituta,  brevi  explicatione  definita  ,  prscmit- 
tamus.  Atque  generatim  quidem  prxmonemus  ,  his  ipfis  quantivis  pre- 
tii  fcientiaeve  medicis  commune  &  fere  facrum  in  quibuslibet  hujus  ge- 
neris  alvinis  fluxionibus  foiatium  atque  auxilium  in  folis  fortillime  ad- 
(tringentiuna  remedioriun  viribus    efle  conftitutum. 

§.     XVI  I. 

Atque  quod  primum  ad  ipfas  indigenarum  medicationes  adtinet  ($. 
16".),  frequentilfimc  animadvenimus ,  Indos  ejufmodi  scgrotis  fuccos 
plantarum,  aut  ex  ipfarum  partibus  expreflbs,  itemque  cortices,  prsc- 
cipua  adftringendi  vi  prseditos  ,  ad  ufum  exhibuifle.  Ex  hujus  generis 
fuccis  adhibitis  novimus  fuccum  fru&us  Billing-bing ,  Macandou  ,  Nimbo 
five  Lauri  Indicac,  Can\mbol<u ,  langomm  (r),  &c.  His  &  aliis  id 
genus  medicamentis  incaute  &  nulla.  circumftantiarum  ratione  ha- 
bita  fluxum  hunc  alvinum  coercent  ,  nequc  de  aliis  remediis ,  ipfas  ma- 
teriales ,  quas  vocavimus ,  caufas  (§.  9.  fqq,  )  tollentibus  ,  ut  conve- 
nit ,  prsemittendis  curaut.  Vcrum  enim  vero  ipfis  dein  segrotis  plerum- 
que  ea  incubuifle  nula   vidimus,   qua:    poft  incongrua  ejufmodi  remcdia 

exe- 

(r)  De  omnibus   his  plantis  earumque  partibus   plura  docet  Jac.  Soutim  lib.c, 

I.    6.    C.  7.    9.    IX.     2J.   42. 


I  N  D  O  R  U  M     DYSENTERIA.  435 

evenirc   fupcrius   (§.    1?.)    diximus.     Ar  nec  ipfi    Kuroptei ,    qui   in  his 
terris  mediemam   faciunt  ,    &    potiofi    cx  parce  e    numero    chirurgorum 
liint  ,    quibus  focietas  mercatorum   Bacava  Itipendia   Jblvit  ,    majori  eum 
circumfpechone  huic  aut  fimili   cuiu.tm   milo  medeinur.     Praxipuum  ni- 
mirum    ad  dyfentcriam  niinc  tollendam  rcmediorum   apparatum     confti- 
tuunt ,    bolus  armena,  terra    [aponiea  Cive  Cacechu  ,  tcrra  quscdam  bo- 
laris  fubrufa.  HiTpanica,  fauguis  draconis  ,  c.  c.   uftum  ,   corallia  rubra  , 
corticcs    granatorum   immacurorum  ',    idemque    L&udanum    opincum     & 
Koob   acaciae,    quibus    incerdum,    bouo    adhuc    confilio  ,    rhabarbtrum 
adjungunt.    Huc  accedic,   quod    eadem  hsee  remedia    plerumque   incon- 
cinnis    formulis  comprehendanc.     Optima:    cujufdam   ex    his    formulx , 
apud  iltos  medicos  ufitatilltmae  ,  dabimus  exemplum  :  Rec.   fanguin.  dra- 
con.   terrte  Catechu  ana    unc.   j.    pu!v.    rlhet  unc.    ij.    Roob   Acac.    unc. 
iij.    m.  f.    elechiarium.    Unde   haud    obfcurum    exiftimamus   lectoribus  , 
qui    recVam  medendi    methodum    norunt ,    qualcs  ab  ejufmodi    remediis 
folis  ericclus  fint  expedlandi.    IlluJ  folum  nobis  mirum   videtur,  publica 
quodammodo  atirftoritate  libelli    memorialis  (*)>    pro  ufu    chirurgorum 
confcripti ,  incongruas  ejufmodi  perfici  mcdicationes. 

§.     XIII. 

Enimvero  ne  Europacos  hos  chirurgos  ,  medicinae  faciendae  fimul  ope- 
ram  navantcs  (  §.  17.),  laude  fua  plane  defraudemus ,  ad  pnecipuam 
aliquam  eorum  exiftimationem  pertinere  nobis  videtur,  quod  ex  dyfen- 
terica  hac  alvi  arfedtione  intcmpeftive  coercita  productos  cos  moiboi, 
quibus  manu  mederi  poifunt,  tmxirna  cum  dexteritatc  tollant.  Ita 
enim  ex  parte  errores  emendant  fuos ,  quos  antea  commiferant.  Hoc 
nomine  inprimis  memoramus  ulcera  fiftulafque  ani  (  §.  I?.,),  qu?e  a 
tnateris:  mucofae  atque  corruptae ,  rctrorfum  per  adftringentia  preifx,  & 
pcr  longiorem  cxcretionis  moram  vitiofioris  atque  acrioris  facVx  copia 
frequcntiifime  in  Indis  progerminant ,  &  quas  compluries  feliciilima  ma- 
nu  exfcindunt.  Ncque  ipfi  indigenx  Indorum  medici  uonnihil  in  hac 
mcdicinae  parte  valent.  Exempli  caufi  tenefmum  citamus ,  dyfenteriae 
huic  fcpius  fupervenientem  (  §.  6\  ),  aut ,  ipfa  incongrue  fuppieifa  ,  ve- 
hementius  affltgentem  ,    &  haud  raro  cum  ipfa  ani  ptocidentia  conjunc- 

tum  i 

(  s)  Speciminis  loco  cx  libro  ,  qui  infcribituc  ;  Ordre  en  Inflruclic  vor  de  Cbi- 
rurgyns ,  Middelburg  1759.  fequemia  citamus  ,  p.  11.  Rob  Acacia  is  een  Jicrk 
adjlriugereut  middcl ,  ixord  gebruykt  in  All  jooiten  von  hoip ,  -rrorrf  gegevtn  van 
I.  tot  2.  dracbni.  hoc  eft :  Roob  Acaciae  eft  medieamentum  Forticcr  adltrtngens ,  & 
adhibetur  in  fluxum  alvinorum  fpeciebus  a  drachm.  i.  ad  ij.  l'ono  pag.  ead.  Terra 
Japonica  of  Caattbu  xcord  in  de  foorten  van  Loop  iirvecudig  gcbritykt  ,  alleen  ofgc 
tneugt  met  Suyker  ,  Honiug  ,  fefc.  h.  e.  Tdra  Japonica  livc  Catechu  ,  in.  alvinis 
fluxionibus    ufurnatur  internc  ,  five  folu,  nve    facch*ro,    mtile    &c.  rcmixta. 

I  i  i     2 


'416  L     A     U    R    I     C    H, 

tum  ;  cui  arTedlui  clyfteres ,  infeflus  fotufve  primo  abftcrgcntes  &  emol- 
lieutes ,  dein  iufricienter  roborantes  opponunt:  quorum  priores  ex  fru- 
tice  quodam  odorifero  ,  ipfis  DauUontax  ( t  )  diclo  ,  item  Lagondi  atque 
Alcanne  fruticibus ,  ad  liguftri  Indici  fpecies  pertinentibus  ,  porro  foliis 
Abutili ,  alceae  Indicae  fpecie  ,  atque  id  genus  aliis  conficiunt ;  pofterio- 
res  vero  ,  nimirum  magis  roborautcs ,  e  Phyliitide  feu  lingua  cervina 
Indica  ,  foliis  Tamariudorum  &  Carandje  atqe  BiUing-bing  arborum  prse- 
parandos  curant.  Ad  quas  mcdicationes  ipfimet  haud  raro  scgrotos  be- 
ne  fe  habuiife  animadvertimus. 

§.     XIX. 

Scd  nunc  demum  nojtra  quoque  exponenda  eft  methodus ,  qua  hoc 
dyfenterico  morbo  affedis  ,  quoad  per  vires  noftras  licuit ,  medicati  fu- 
raus.  Rcfpicientibus  nobis  ad  caufas  hujus  mali  (§.  9.  fq.  ),  tres  po- 
tiftimum  rationes  exinde  indicari  vifae  funt ,  quibus  optime  argrotorum 
ab  hoc  morbo  in  fankatem  reftitutio  abfolveretur  :  primo  nimirum  ,  ut 
viateria  mncida  copioja  (itque  acru  corrigatur ,  corretfa  dein  convenien-. 
tibus  emiffariis  e  corpore  eliminetur ,  &  tertio  denique  ,  ut  partium  debili- 
tatarum  tonus  rejtituatur.  Tribus  hifce,  quas  dicinus  ,  indicationibus  , 
pro  indole  atque  ratione  morbi ,  duplici  plerumque  &  diverfa  via  fatif- 
facere  ftuduimus.  Quodfi  enim  leviilimum  erat  malum  ,  fuifque  adhuc 
primis  initiis  involvebatur ,  neque  frequentiifimx  alvi  dejectiones  inter- 
junclique  tencfmi  nimis  atrociter  argrotos  affligebant ,  plurimam  medica- 
tionis  partem  ipfis  anxiiiatricibus  naturse  viribus  permifimus ,  folamque 
fimpliciilimam  dixteticam  felegimus  methodum  :  fi  vero  fecus  omnia 
.accidebant ,  validiora  quoquc  &  ex  pharmaceutico  penu  depromta  moi- 
bo  oppofuimus  medicameiita. 

J.     X  X. 

Di.ttx  ordinem  ,  dirigendis  viribus  naturx  ad  fanitatem  rcftituendam 
accommodatum  ,  fequentem  prxfcripfimus.  Cibos  tantummodo  eupeptos, 
neque  adeo  multum  falitos  aut  aromatibus  ,  prseter  nucem  mofchatam  (  «)» 
conditos  ,  segrotis  permifimus  fimulque  prxcepimus,  ut  fibi    optime  ab 

omni 

(O  Dc  qua ,  fequentibufquc  plantis  ,  conferri  poflunt  Jac.  Bontiuf  &  Sam.  Dale 
lib.   fap-    cit. 

<  u  )  Nollemus  lirem  nobis  aliquam  intendi ,  de  nucis  rrofcatac  in  initiis  afTeclu$ 
dyfcnterici  ufn,  multis  noftratium  medicorum  maxime  fufpeclo.  Hi  cnim  ,  fi  con- 
iideraverint  ,  mitiflimum  noilrum  efle  mnlum  &  accurato  ad  tranfpirationem  libe- 
ram  ,  fimulque  in  lndia  maxime  copiofam ,  rcgimine ,  quod  prarfcripfimus ,  ipfam 
mitertsm  corruptam  iterum  excernj ;  non  fanc  hubcbunt ,  cur  nos  temeritatis  cu,- 
jufdam    m   meder.do  accufent. 


I  N  D  O  R  U  M     D  Y  S  F  N  T  E  R  I  A.  4S7 

omni  turbulcnto  animi  adfcctu  ,  vcncrc  ,  nimio  &  del.vflante  corporis  mo- 
tu  ,  refrigeratione  &c.  cavcrent,  &  inprimis  liberrimx  tranfpirationi 
vacarent.  Potum  vero  pro  quotidiano  ufu  conftituimus  tempcratum  , 
&  dclinicnte  mucilagine  acrcs  materix  in  intcftinis  contentx  portiuncu- 
las  demulcentem.  Quali  virtute  prxditum  communi  omnium  cxiltima- 
tione  habctur  deco&ton  oryza  wtedicamentofion  ,  teiuti  jufculo  avcnace» 
noftro  haud  abfimile  ,  five  coctione  oryzx  cum  fimplici  aqua  ,  live  ad- 
ditis  fimul  radice  cichorei  herbaquc  cndivix  ,  paratum  :  quod  potulcnti 
gcnus  Indi  vernaculo  fermonc  Caudgie  appellant.  Mitelcente  denique 
fluxu  alvino  mox,  pro  ufu  xgrotorum  ,  confici  curavimus  intritam  e 
vino  rubro  ,  pane  bis  cocto  five  nautico  &  nucis  mofchatx  pauxillo  , 
mox  vero  morfiilos  cxhibuimus  ftonvachicos  ,  in  India  plurimum  ufita- 
tos ,  e  vino  rubro  ,  faccharo  dcpurato  largaque  nucis  mofchatx  portio- 
ne  per  incoctioncm  conferftos,  qua  methodo  fimplici  bene  multos  dy- 
fentcria  noltra  fingulari  laborantes  in  fanitatem  vidimus  reltitutos.  Qiiod 
co  facilius  eft  intelledu  ,  cum  decortum  oryzx  mucilaginofum  primx, 
cxquifitum  ad  diaphorefin  rcgimcn  fecundx,  ea  vcro ,  qux  nuce  mo- 
fchata  admixta  conftabant,  tertix  quodammodo  fatisfeceriut  hidicationj 
(§■190 

§.     XXI. 

Qiiod  ad  pharmacmticam  medendi  rationem  (  §.  19.)  attinet  ,  in  ea. 
primum  dcdimus  operam  ,  ut  partim  ad  interiores  partes  dclati  a  fup- 
prefla  tranfpiratione  humores  copiofiores,  per  moram  acriores  facti , 
partim  alix  ejufdem  indolis  materix  a  dixtx  erroribus  in  inteftina  im- 
mitfx  (§.  14.),  tempeftive  immutentur  atque  corrigantur  ,  adcoque 
primx  fatisfiiat  indicationi.  Atquc  hoc  nomine  infigni  commendatione 
digna  xltimamus  abfoibentia  teneriora,  v.  g.  c.  c.  fine  igne  prxpara- 
tum,  cryftallum  montanam ,  lapid.  cancr.  &c.  cum  diaphoreticis  fixis 
&  refracta  nicri  (x)  dofi  conjuncta  ;  quibus  etiam,  aut  nimis  frequen- 
ter  urgentibus  alvi  dejectionibus  ,  aut  etiam  inclinante  jam  morbo , 
pulverem  corticis  cafcarillx  addidimus.  Interdum  quoque  gummi  Arabi- 
eum  aut  Tragacanthx ,  potulentis  remixtum  ,  ob  mucilagincm  fuam , 
involvendis  atque  obcundcndis  acrioribus  particulis  infigniter  profuit. 
His  interpofuimus,  ut  feaotda  pariter  indicationis  (  §.  19.)  curam  habe- 
remus  ,  ejufmodi  remedia,  qux  partim  materiam  mucofam  acrem  ,  prio- 
ribus  medicumentis  emendatam ,    leniter   per    alvum   educunt ,    partim 

fub- 

( * )  Quamvis  enim  nonnulli  in  alvinis  qualibufcunque  fluxionibus  nitri  ufunt 
incongruum  exiftimcnt ,  noltra  tamen  aliorumque  medicorum  experientia  novimus, 
Mlud  ,  parca  manu  exhibitum  ,  abfterfionis  atque  correftionis  infigni  virtute  in  his 
fluxibus  pollere.    Conf.  cuara  excell,  Jtwktri  tbemf.  fpet.  p.  641. 

lii    3 


438  L    A     U    R    1    C    H, 

fubtiliorem  ejufdem  partem  per  tranfpirationis  emiifaria  eliminant ,  adeo- 
que  fimul  copiofiorem  ad  imeitina  humorum  adfluxum  denuo  exteriori- 
bus  magis  corporis  partibus  tranfmittunt.  E  priorum  numero  omnibus 
fere  remediis  palmam  pracripuit  ,  communi  psene  quorumvis  medicorum 
experientia  confirmatum  antidyfentericum  ,  rh.ibarbarum ,  in  pulvere 
cum  abforbentibus  permixtum  iegrotifque  exhibitum  :  cujlis  cum  duplex 
omnino  dos  fit ,  altera  quidem  ,  qua  ad  alvum  laxandam  valet  ,  altera 
vero  ,  qiiac  blanda  tonica  coniluciione.  inteftinorum  vires  reficit ,  nullum 
prorfus  aliud  medicamentum  ad  hanc  indicationem  videtur  accommodatius. 
Neque  vero  ex  clalfe  rcmediorum  huc  fticientium  eximendae  funt  pilu- 
lae  ex  extractis  amaris  pori/fimum  compofira:,  balfamicac  (y)  vulgo 
didae ,  &  ad  Beccheri ,  Hojfmanni  ,  StaUlii  vel  Jtoickeri  mentem  para- 
tx ;  quae  ad  hanc  couvenientiores  fueruiu  ,  C\  iifdem  rhabarbari  extrac- 
tum  adjunximus.  Speciminis  loco  pilulas  a  nobis  interdum  dyfentericis 
datas  delcribemus  :  Kec.  aloes  gummofe,  myrrh.  ppt.  extract.  rhabarb. 
ana.  drachm.  j.  extr.  cochlear.  abfynth.  cardui  bened.  ana  fcrup.  ij. 
extr.  fumar.  centaur.  minor.  ana.  fcrup.  j.  terebinth.  Venet.  leniter 
coctrc  fcrup.  j.  &  dimid.  m.  f.  1.  a.  pilulse  pond.  gr.  j.  dof.  n.  xx. 
Dein  vero  huic  indicationi  conveniunt  etiam  diaphoretica  mitiora  ,  nec 
cum  magna  fanguinis  commotione  tranfpirationem  excitantia  audiorem, 
qualia  jam  fuperius  a  nobis  commendata  funt.  Tertio  denique  ,  ut  ul- 
tinvam  abfolveremus  indicationem  (§.  19.  ,  ad  rcftituendum  debilitatis) 
mteltinis  robur  ,  pnccipue  cafcarillae  cortice  ufi  fumus  ,  quo  nec  certius 
habuimus  remedium  ,  nec  fecurius  in  omnibus  hujufmodi  alvinis  aifecti- 
bus.  Ut  occafio  fercbat,  mox  eundem  irt  pulvere  ,  cum  abforbentibus 
dedimus,  mox  extra&um  aquofum  ,  pilulis  balfamicis  nuptum  ,  ad  ufum 
accommoddvimus.  Ceterum  ab  omnibus  aliis  adftringentibus ,  tam  e  plan- 
tarum  ,  quam  minerarutn  regno  defumtis ,  prxter  nucem  mofchatam 
(§.  20.),  curate  abltinuimus  ,  haud  incongruas  ob  rationes  opinati ,  in 
hujufce  generis  remediis  ,  Ci  ud  dylentericos  fluxus  reprimendos  adhibean- 
tur  femper    anguem  in  herba  latere. 

§.  XXII. 
SuperefTet  11 1  nonnullas  adhuc  cautiones  explicemus,  quarum  obfcrva- 
tionc  homines  ab  hujus  mali  impetu  vindicari  atque  defcndi  polfunt  5  ve- 
rum  enim  vcro  cum  ille,  qui  fibi  circumfpectc  ab  iis  erroribus  committendis 
ia\erit,  a  quibus  cpufas  dyfentcritc  hujus  derivatas  fupra  ($.  9.  fq. )  de- 
monnravimuF,  fatis  etiam  ab  ejuldem  morbi  invafione  liber  fit  atquc  tutus: 
ne  fupervacanea  dilputemus  ,  dirlertationi  noftrac  finem  imponimus  ,  ean- 
demquc  bcnevolis  lecloiibus  dt  meliori  commendamus. 

F    I    N     I     S. 

(  y  )  Monemus  tamen  ,  nc  quis  temere ,  promore,  piltilis  his  ,  hoc  fcopo  ufur- 
pandis,  extradrmn .  hellcbori    nigti  adjungat ,   nili  limul  teneimum    gtaviflimum  in- 

Scrrc  icgrountibus    vclit. 


X  C  I  I  I. 

SAMUELIS    ERNST 

D    E 

T^ENIA     SECUNDA     PLATERI, 

DJSFUTATIO. 

4 

Bafileae  16  Aug.   1743. 


C    44*    ) 

Q.     D.     B.     V. 
%    I. 

INter  innumera  ,  qulbus  corpus  noftrum  organicum  quotidie  vexatur, 
incommoda  ,  non  ukirrvm  merito  locum  occupant  moleltiac,  mini- 
que  fymptomata  ,  qux  ex  Vermibus  ,  intcftinis  vel  aliis  Corporis  noltri 
partibus  infidcimbus  ,  ftjarn  accipiuut  origmem.  Multis  enim  ,  ut  nobis 
fxpiillme  vidrtur  ,  morbi  inextricabiles  ,  neque  per  h.ictcnus  data  ex  Ana- 
tomia  ,  Phyfiologia  ,  &  Pathologia  principia  explicandi  ,  inde  quafi  ex 
Lerna  malorum  ,  fcaturiunt  ,  quod  obfervationes  fummorum  Virorum  , 
confirmante  ootimo  Magiltro  quoridhna  Experienta  ,  abunde  doccnt  ; 
qui  vero  motbi  e  veftigio  qua/i  ceffmt,  ^x  MedicDS  fngacior  vermes  ful- 
ptiftoi  habct,  vel  forte  fortuna  inci.tit  in  Anthelmintict  Remedia.  A&um 
quidem  agetem  ,  fi  cgo  novus  in  Medicma  Homo  hifce  Eruditorum  Lu- 
cubrationihus  aliqoid  fupcniddere  conarer.  Attamen ,  cum  pro  more  in 
Academiis  femel  recepfo  publicum  nliquod  fpecimen  meorum  profcctuum 
in  Medicina  edce  mihi  innimbat ,  liceat  cligere  nrgumentum  hnud  iliiba- 
tum  quidem  ,  quis  emm  qmefo  hodie  talia  inveniec  i  non  ramen  tritiifimum  , 
lit  habcam  ompum  ,  in  quo  fudsre  ,  &  fi  non  vinccre  ,  fine  ignomuvse 
faltem  nota  vinci  poifim.  Si  in  re  m.igna  oofcuritate  adhucdum  obvoluta 
hallucinon,  Renevole  Lcctor !  recta  tuvensque  niihi  fit  tua  Ratio  ,  pro- 
lixa  Venia  ,  &  Interpretatio  blanda.  Nam  ,  ut  verum  fatear,  poftquam 
me  valto  huic  pelago  cominifi  ,  id  niihi  accidit ,  qucd  iter  inexpertis  fi- 
crit  fo!e:  ;  mhil  nifi  Pontus  &  aether,  non  Pharus  non  portus  appare- 
fc..t.  Si  pr.ctcr  fpem  repcries  ,  qisc  iii  ftmmi  Creatoris  Glorijm  ,  o!c 
Proximi  ,  cujus  fa'us  fuprema  noltri  Ordmis  lex  efto  ,  Commodum 
«cdere    poile  credideris ,  tibi  mihique  ex  animo  gratulor* 

5-      I  I. 

Vidgaris  eft  diftirdtio  Lurr.bricorurn  inttftina  excruciantium  in  Tce- 
tes  ,  latos  ik  'Afcarides  ;  non  eo  Jenfu  ,  qnafi  non  mu!'se  afse  fpecies 
in  nohis  genr-rari  pcirint  ,  &  revera  hud  raro  generrntur,  fed  quia 
di«£tae  fpeciesfrequentiorts  funt.  Cseterum,  quatenus  hxc  diltmcl.o  valeat 
aut  manca  fit ,  determinare ,  inftitutionis  mcsc  ratio  non  pofhdat.  De 
latis  modo  &  quidem  de  ea  fpecie  ,  cujus  pertra&utionem  Rtibrica  pro- 
miitit ,  qusede;m  in  mcdiuni  proferre  ftat  animus ,  hus  potiflimnm  »b 
tationcs.  Non  omnis  fert  orrnia  teilus  ;  funt  Regiones  ,  in  quibus  pri- 
«na  tjcnia  fsepiifime  reperitur ,  in  Rcg:onibus  fcilicet ,  fi  Obfervatot^s 
audimus ,    mngis  maritimis   &    Septemrionalibus.    In    ncftris   veio  rarior 

MXJput. Medko-FraS.  Tom.  III.  K  kk  rouk» 


442  E    R    N    S    T , 

multo  eflr,  cum  magls  dominetur  fecundj.  Hinc  facilc  dirimuntur  lites 
etiam  tnagnorum  Virorum  ,  qui  vel  confuderunt  has  duos  fpccies  , 
vei  unam  altera  frequentiorem  eiTb  acriter  defendectmc  B;itavus  veibi 
gratia  MedTcus  contendic ,  rarius  occurrere  fecutnlam  taeniam  ,  Itaius 
pro  ejuflem  frequenria  pugnat.  Uter  que  bene  !  Quivis  pro  ratione  cli- 
matis ,  in  quo  medicam  artem  exercet  ,  recte  feiuit.  Frequens  enim  fa- 
ne  apud  Batavos  taenia  ,  fed  primi  generis  ,  uc  viciflim  fecundum  ge- 
nus  rarura  ibidem  e(t.  Confirmanc  hoc  telhmonia  Arabum ,  qui  toties 
cucurbijtiriorum  mentionem  faciunt,  primam  vero  fpeciem  cantum  noti 
filentio  praetereurit.  Ego  Cucurbitinos  aliquoties  vidi  ipfe,  examini  accu- 
ratiori  (ubjeci ,  &  pluiima,  ad  hoc  argumentum  facientia  ,  ope  Celcber- 
rimorum  Virorumrufpatus  fum.  Prima  fpecies  inconfpedlum  meum  nun- 
quam  venit,  ncque  quoad  illam  nifi  ex  Figuris  Hpigelii  &  aliorum  fapio  ; 
cum  autem  de  non  vilis  ceflis  idoneus  eife  nequeam  ,  fatius  effe  duxt 
vifa  refcrre  ,  quarn  incerta  pro  certis  obtrudere.  In  praxi  medica  quoque 
rem  ujtitern  fore  ,  de  his  inteftinorum  ingratis  Hofpitibus  diiferere ,  exilti- 
mo,  quia  hic  ArFedtus  noitris  temponbus  indies  nt  frcquentior ,  cum  antea 
multi  cum  laude  iii  arte  confenuerint ,  qui  nunquara  tseniam  viderunr. 
Ego  vero  nunc  decimum  fere  quemque  Hominem  luc  Latorum  fpecie  iti 
noltris  plagis  torqueri,  alferere  nonerubcfco,  an  ex  incuria  Veterum  hoc 
negligentium,  an  ex  mutata  noltra  vidtitandi  ratione  id  faclurn  fit  i  acfci.o. 

§.      I  I  I. 

Omnes  fpecles  latorum  lumbtlcorum  ,  (  quorum  duas  numero  ,  non  quoil 
nqn  plures  forfan  exiitant,  quam  locuples  enim  eft  natura  in  producen- 
dis  innumeris  in  eodem  genere  f^eciebus !  Sed  quia  hadlenus  plures  , 
fi  monftaofa,  quae  in  hunc  cenfum  non  venitmt,  excipias ,  nemo  vidit) 
TmW  a  fimilitudine  cum  fafciis  appellari  folent ,  quam  vocem  etiaui 
nos  imitamur  Idiomate  vernaculo  ,  Nejielwiirmer  ,  Btudelwunner.  Et  re- 
vera  accuratius  Simile  inveniri  vix  potuiife  credo  ,  quemadmodum  <iein- 
de  ex  hujus  Animalis  defcriptione  patebit.  Imitatur  autem  ,  inquit  aliquis 
ex  antiquioribus  Medicis  ,  hic  Vetmis  in  Jigttra  ,  &  lcngitudine  &  planitie 
Vittaai  ,  ut  propterea  a  Gr&cis  vocetur  modo  Tcttvicc  ,  modo  Keiptci ,  modo 
e Aju.ii/c,  7rXci-slct  &c.  Per  Taeniara  igitur  intelligo  vermem  prjelongum, 
(  vel  catenam  vermium  ,  fi  de  noftra  fpecie  agitur)  multis  leclioaiibus 
interfcindhun,  pituitofum,  gracilem  ,  pellucidum,  lente  per  intettinorum 
craclum  ferpentem   &c. 

§.     I  V. 

Apud  antiquiffimos  Scrlptores  de  hac  cacnia  vel  altum  eft  filentlum  , 
vel  obfcura  tantum,&  in  tranlitu  fit  mentio.  Hippocratem  nullam  deditfe 
defcripcionem   lacotum   Lumbricorum,   inquit  Galtnm  >    &  hacc  eit  ratio  , 

.cur 


D  E      T    £    N    I    A.  441 

rur  naPutiores  Critici  Librum  quartum  de  morbis  fuppofititium  efle  perhi- 
bcnt.  Increbucrat  enim  illis  &  etiam  polteris  temporibus  mos  ,  ut ,  ii- 
cut  iti  aliis  Scitntiarum  generibus,  fic  quoque  in  Mtdicis,  Nomen  ma- 
gni  alicujus  viri  piae  fe  icrret  Liber,  nd  majorcm  illi  aucloritatem  con- 
ciliandam.  Multa  qnidem  ,  fed  quoque  obicura  loquuntur  icrioris  iEvi 
Scriptores  ,  certis  principiis  deftituti  ,  quorum  ope  vcritattm  erucre  po- 
tuilfent.  Sic  enim  mcrito  conqueritur  Celtb.  Hiftoriae  meditae  Scriptor. 
D.in.  Clericns  vn  tlji.  lator.  Lmbricor.  p.  23.  Mirvvi  quanta  ,  huic  Ar- 
gumento  pjfudcrit  Jequais  dtas.  Aleelicos  certe  Cabtuirii ,  qui  pr&cedentium 
figmen  cliufit  ,  ettati  fuppares  ,  nut  paulo  pojitriorts  Ji  conjulamus ,  apud 
plerosque  ,  utut  magni  himinis ,  nihil  jerme  occurret ,  in  quo  acquiefcere  pojji- 
pms  t$c.  Multi  hanc  txniam  pro  Animali  non  agnoverunt.  Au&or  il- 
le  ,  cjuisquis  fit ,  Libri  hippocrati  adfcripti ,  Veimem  iftum  ramentum 
quafi  inteftinorura  efle  ait.  Alii ,  verbi  gratia  Alennrialis ,  putarunt,  ni- 
hil  aliud  cife ,  nili  mtci  m  qutndam  imdtincium  interiora  oblinentem , 
ut  nimirnm  ea  tucittur  ab  affumtorum  afperis  acriotibusve  particulis. 
Francijcus  Yalleriola  Obftrv.  Med.  L.  9.  piobare  argumentis  philofophicis 
conatur ,  h  nc  pituitam  in  Membranam  mutari  polie  ,  &  quomodo  arti- 
culi  omniaque  notatu  digna  inde  oriantur  ,  oitendere  ftudet  ,  ied  invita 
Jviinerva.  Haec  omnia  ,  quanquam  a  multis  defenfa  fiierunt ,  facili  nego- 
tio  diluuntur. 

§•  V. 
Primo  cnim ,  cum  au&or  l.  4.  de  morbis  aiTerat,  eiTe  tunicam  abra- 
fam  inteftinorum  ,  hoc  ex  ignorantia  anatomise,  circulationis  humorum , 
&  nutritionis  partium  ipfi  excidifle  ,  contcndo.  Inteftina  enim  compo- 
nuntur  ex  quinque  tunicis ,  quarum  qnsevis  fuum  prar.ftat  ufum,  quo 
nullo  modo  ,  fine  pracfentaneo  vitae  periculo,  carere  poifumus.  Intima 
cft  villofo,  innumeris  fubtiliiTimis  vafculis  dives  ,  quse  partim  fequen- 
tem  nerveam  tuetur  ,  partim  fuccum  inteftinalem  fecemit ,  ultetiorem 
elaborationem  digerendorum  adjuvando  ,  inteftinorum  tradtum  defenden- 
do  ,  lubricando  &c.  dcilinatum.  Nervea  fequitur  ,  qi-se  &  glandnlofa 
&  vafcularis.  Excipit  hanc  mufculofa  motui  penftultico  dicata  j  poft  cel- 
lulofa  Kuyfchii ,  pinguedine  interveniente  concretionem  impediens ;  mem- 
branacea  tandcm  cum  pcritonseo  communis  ,  omnia  involvens  ,  fovcns, 
dtfendens.  Ponamus  nunc ,  abradi  tunicam  viliofam  primo  ,  deinde 
aliam  ,  quis  quxfo  !  non  facile  videc  ,  quantas  turbas  haec  abrafio  cieret. 
Nula  porro  fir  abrafio ,  nifi  a  def<.ctu  nutritionis,  quse  per  circulatio- 
nem  humorum  fit ,  ut  in  epidermide  vafculis  deftituta  obfervamus.  Sed 
Zimulac  dcficeret  nutritio  alicujus  tunicse  v.  gr.  villofse ,  nuda  jacetet 
ncrvea  ,  omnibus  vel  leviflimis  injuriis  expofita  ,  at  horrenda  fympto- 
mata  ,  convulfiones  &c.  orircntur,  ut  taceam  alia  commoda  jam  dicta 
deperdita.  Nervea  fi  dcftrueretur  ,  omnis  fenfus  &  motus  illico  perirent, 
&  quse  funt  alia.  Ergo  abiafio  inteitinorum  tacnia  eife  non  poteft. 

Kkk    2  §.  V  I. 


4*4  E    R    N    S    T, 

§.  V  I. 
Mucum  inteftinorum  in  hanc  n>eniam  mjtari,  dixerunt  alii ;  fic  enim 
Serapion  feculi  ocltvi  fcriptor :  et  fit  hoc  corput  ex  pauuiculo  mucofo  ,  q-ii 
eji  in  parte  interiore  intejiinorum.  Et  fupra  Vaileriola.  Alira  mcramorphofis  ! 
dari  quiiem  coiiereciones  mucofas  aut  po^ypofas ,  qire  vermium  von- 
nunquam ,  aut  aiiorum  animjlium  referanc  fornjasy  negandum  non  elt  , 
fed  quii  Idc  cum  tseniae  mira  texntra  ,  ftupendo  natu  ac  arttficio,  quo 
vix  exquifitms  alrerum  iu  cujuscunque  infecti  fabrica  apparet '(  Nec  tan- 
tum  ett  cegumencum  afcaridum  ,  quod  Gabncmus  d'>cet ,  ut  experientia 
hoc  fatis  oltendit.  Ubi  autem  rerum '  teftimonia  adftmt ,  non  opus  eft 
verbis.  AdfuiK  tcftmo  iia  omnium  temporum  fcriptorum  6de  digmirimo- 
rum ,  qui  fuis  oculis  vivens  viierunc  hoc  infcctum.  Horatius  Augcvim 
per  integnm  horam  vix-ife  viiit  poft  excretionem  cucurbitinos.  Tyfon 
anglus  teftatur  ,  in  varios  cylindros  fe  contoLiitfe  hnnc  tacniam.  Spigelint 
fuam  taenism  ita  agilem  viiit,  ut  in  fxum  conjecta  ,  in  fpiras  mul- 
tas  fe  contorquerec ,  &  in  aquam  immerfa  in  coronam  fc  componeret. 
Perinde  eft ,  h^ec  de  prima  an  fecunla  tarnia  dicantur ,  in  hoc  enim 
tercio  intcr  fe  conveniunt.  Experientia  id  quoque  conftit,  quicunqu* 
en:m  recens  excretam  portionem  h.ijus  lumbrici  confiderat  ,  &  in  laclt 
tepido  confervat ,  vitam  vermis  ficile  fentiet  ,  nifi  per  accidens  jam  »in 
corpore  ,    aut   per  fortiora  medhamina  ,    enecatus  fuerit. 

§.  VII. 
Eft  autem  haec  tamia  tota  compofica  ex  multis  internodifs  ,  digiti  c'r- 
ci'  f  latituiinem  fua  longitudme  aequanribus  ,  accnratiflime  inter  fe  con. 
ju.ictis,  fere  eo  moio  ,  quem  ki  jundturis  oiTium  anbrodiam  vocant 
oltiologi.  Horum  quodvis  fuis  gaudet  vfis  chylo  rep'etis ,  imo  recens 
excretus  aJeo  chylo  turget ,  ut  nudo  oculo  tota  ejus  fubttantia  alba  ap- 
pareat  ,  pauiacim  vero  diftinctius  prodcunt  vafa  ,  usque  quo  tandem 
omnia  evanefcant  ,  curiofum  fpectatorem  afpedtu  ulteriore  deft:tuentia. 
Videntur  trunci  majores,  rami  ,  vafcula  minora,  capillaria  ,  minin-a. 
Mediam  t^eniam  fecat  vas  aliquod,  in  relatione  ad  caetera  ingens  ,  J036» 
ta  lon^itudmem  articuli  pergens  ,  quoi  aortac  quafi  vices  fultinere  mihi 
prob.bie  viiebatur.  Idem  vas  fuos  laterales  r;jmos  cincinnorum  inftar 
emiuit ,  usque  ad  canalem  extimum  ,  fimbriam  trenise  formantem.  H;ec 
vafa  ,  quantum  quidem  ego  &  alii  ,  varii  gcueris  microfcopiis  adjuti, 
obfervavimus  ,  cuivis  arriculo  funt  propria  ,  rec  cum  vafis  priecedentis 
aut  fubfcquentis  internodii  aliquid  commune  habent.  Oculis  vero  di. 
ilidentes  injedtiones  tentavimus  variis  liquoiibus,  fcd  idcm  experti  lumus. 
Fig.  I.  litt.  ddd.  Uyinfquisque  articulus  circwncirca  p:tditns  ejt  canali  qna- 
(Iraugtdani  formam  exhibente ,  a  nulio  authore  hnciemis  defcripto.  Hunc  de- 
texi  liquorem  rubrwn  ope  Jyringa  aueliianx.  ,  in  ofultun  vermis  mox  dejcri- 
bcndum  injiciendo ;  qui  liquor  in  phiribus  articulis  Jimttl  egregio  fpe&aado 
parattelogrniumanta  depinxit ,  communicabant  vero  hi  ditcius  inter  fe  in  Longio. 
runi   latsrum    extrcmiiatibus,  §.  V  1 1  L 


D    E      T    &    N    I    A.  44f 

§.     VIII. 

Sed  ut  fpcciallus  confideremus  hoc  animal  ,  obfervavimus  porro  in 
quovis  articulo  proprium  orificium  ,  protubcrantiam  inftar  alicujus  mani- 
mil'f  oculis  exhibcns  ,  mox  in  dextro  mox  in  liuiftro  latere.  Lepide  hinc 
Tyjhii  de  mulcicudine  eorum  loqukur  :  Ora  iftfi  qnawplurima  funt ,  htio 
plura  qttam  Driarto  &  Argo  brachia  &  ocnli ,  Ji  Yo:t,u  andiuim  ,  unquam 
fuerunt ;  Jingula  uimirum  in  Jinguli*  auuulk  fcu  articulis  confpicua  ,  quod  , 
itt  ptilo  ,  nec  in  ullo  alio  verme ,  nec  in  alio  iufecio  attt  animaii  qaocunque 
objtrvatum  eji.  Hoc  orificium  ,  Fig.  I.  &  II.  liic.  a.  qtiod  in  medio  pofi- 
tum  ett  ,  facile  feiam  ad.nictit  ,  in  quod  ctiam  liquores  injec'mus.  Raro 
invenitur  unns  articulus  ,  qui  per  lufum  ,  ut  fufpicor ,  naturse  duobus 
vel  tribus  hujufmodi  orificiis  fit  pracditus.  Ex  his  orificiis  mox  chylus  , 
mox  ferum  &  lympha  effiuit.  Notatu  dignuni  ett  quoque  ,  quod  in  ali- 
quo  articulo  alia  adhuc  articulatio  inventa  fuerit ,  forma  fere  triangulari ; 
an  pro  faciliori  flexione,  ne  fiat  angulus  acutus  in  aliqua  flexura  ime- 
ftini ,  an  difruptus  hoc  quafi  callo  rurfus  coaluerit ,  an  iit  proles  pncce- 
dentis  articuli  ',    Incertum  eit. 

|.     I  X. 

Nudum  ocukim  fugiebat  oriticium  intcrius  valde  parvum  ,  ftatim  recla 
linea  intra  cxierius  poficum  ,  &  introitum  in  ipfam  fubftantiam  articuli 
parans.  Armatus  microfcopiis  oculus  aifecurus  elt  ,  ubi  videri  potuit  , 
quomodo  exterius  vcttibuli  inftar  tantum  ifl  canalem  extimum  injcctos  li- 
quores  adnnferit.  Fone  fortuna  ,  iatis  jucundo  afpeclu  ,  aliquoties  om- 
nia  minima  articuli  vafcula  injeci  liquore  rubro  ,  ex  ligno  Bratilienfi  pa- 
rato ,  hinc  fecure  concludo,  me  Gphunculo  magnac  fub.ilitatis  argentco  , 
quo  utus  fui ,  orificium  minus  tctigiife.  Statim  poft  orificium  hoc  minus, 
incidimus  in  pundlum  aliquod  nigricans  ,  fi  recentes  fcilicet  fuere  Escnke  , 
nam  &  hoc  phccnomenon  evanefcebac  paulatim  cum  cieteris.  Quid  hoc 
punctum  iibi  velit  ,  ego  non  definiam.  Quid  ti  etfet  vifois  cordis  &  puU 
monum  officia  prteftans  ?  Cxterum  omnes  articuli  inter  fe  communicant 
ope  folius  canalis  longitudinalis  in  extremitatibus  ,  qulbus  fe  utrinque 
contingunt  articuli.  Liquores  enim  injecti  totum  fere  tr.  chim  lumbrici 
penecraverunt ,  eundo  redeundo  per  focium  car.a'em  ,  non  ftcus  ac  vense 
arceriofum  fanguinem  revehere  confueverunt.  Vid.  fig.  Organa  corpotis 
cactera  non  poifunt  accurate  enarrari ,  etfi  Alicrofcopiis  id  tentetur  ,  ni- 
hil  enim  ,  nifi  congeriem  corpufculorum  globuloforum  milii  gianis  acce- 
dentium  ,  haclenus  viri  dodti  oblervarunt.  Omnh  teguntur  membrana 
tenerrima  &  fubtilitfima  ,  ita  ut  tota  membrana  etfe  videatur.  Hinc  Schro- 
.hiut ,   iiiji  vitx  ,    inquit ,  figna  dedijfet ,  pro  membrana  habuiffcm. 

K  k  k     3  §■  X. 


445  E    R    N    S    T  ; 

$.     X. 

Sed  eTfficilis  quxftio  jam  ab  aliquo  tempore ,  imo  ab  aliquot  fecu^is  in- 
ter  eruditos  naturalium  rerum  rufpatores  mota  fuit ,  an  hanc  fecundam 
Plateri  txniam  unum  vermem  ,  an  vero  catenam  millium  lumbricorum  , 
appellare  fit  convenientius  ?  Pro  utraque  fententia  acrker  ,  quafi  pro  aris 
&  focis ,  certatum  fuit.  Unicum  efiTe  animal  prxcipue  defenderunt  Andry, 
celebris  medicus  Parifienfis  ,  qui  lingua  gnliica  confcripfit  librum  de  ver- 
mibus  ,  &  Tyfon  Anglus  in  peculiari  diflertatione  de  lumbricis  latis  com- 
pofita  ',  &  coram  Societate  Regia  Londinenfi  recitata.  Prior  propterea 
folium  fatis  barbara  voce  hoc  infecftum  nominat.  Argumenta  eorum  po- 
tiilimum  duo  funt.  Adeft,  inqnit  Andry ,  caput  in  fuperiore  extremitate 
pro  toto  corpore  ,  quod  ipfe  vidi ,  collo  adjunclo  gracili  prx'ongo.  Hoc 
caput  etiam  fuis  figuris  expreftit.  Tyfon  capitis  mentionem  facit  ,  fed 
louge  aliter  illud  deicribit  ,  tandem  vero  ipfe  dubitat  ,  an  caput  vocari 
mereatur  ?  Hoc  caput ,  pergit  Andry  ,  in  pyloro  fe  condit ,  ut  eo  me- 
lius  chylo  receuti  &  nondum  bile  tinclo  frui  polfit.  Practerea  ita  inter 
fe  ardle  funt  conjutufta  internodia,  ut  facile  inde  pateat ,  unicum  tantum 
efle  animal.  Si  hacc  de  prima  txniarum  fpecie  dicerentur  ,  non  contradi- 
cerem  ,  de  ignotis  enim  non  judicat  Ecclefia  ,  &  ex  figuris  Spigelianis 
magna  apparet  difTerentia  ,  nullibi  enim  videntur  illa  orificia  ,  quse  in 
noftra  obfervantur  ,  neque  illorum  apud  ullum  auctorem  fit  mentio.  Sed 
cum  hxc  de  noftra  fpecie  aflerantur,  ut  illis  afleutiam  ,  millo  modo  a 
me  impetrare  pofllim.  Primo  enim  ,  fi  aliquid  valet  magnorum  virorum 
nucloritas  ,  maguam  phalangem  fiftere  poflem.  Pauci  fiifficiant ;  Concilia- 
tor  five  Petrus  de  Apono  ,  feculi  13  &  14.  fcriptor  ,  hxc  reliquit  verba  : 
Lati  lumbrici  feminibm  cucurbit.e  fimiles  ,  unde  &  cucurbitini  dicuntur  ,  ;'?;- 
fiar  feminum  cncnrbita  inter  fe  Ji/o  conjunclorum  per  omnia  intejiina  fe  di- 
icttant  &c.  Sunt  enim  longitndine  maxima  ,  quandoque  colligati ,  ita  ,  quod 
retulit  mihi  quis ,  fe  copulnm  ipforum  quindecim  pedum  menfuram  emenfijfe. 
Wedeliui  celeberrimus  medicus  eandem  fententiam  tuetur  ,  &  latumlum- 
bridutH  veros  efle  vermes  ,  &  plures  quidem  cohxrentes ,  fe  oculis  falli 
nefciis  obfervaife.  Idem  aflerit  Celeb.  Zwiugeri/s  in  Praxi  medica  ;  Bor- 
rkhius  ASt.  Haffn.  Vol.  II.  obferv.  47.  poftquam  omnia  accuratius  obfer- 
vafiet  ,  in  hxc  erumpit  verba  ;  t/on  tam  lumbricm  quam  lumbrici  nowinan- 
Ai  funt ,  quodlibet  enim  internodium  pro  lumbrico  habendum  esi.  Vallifnerius 
idem  prolixa  dhTertatione  defcndit ,    ut  multos  alios  taceam. 

§.     X  I. 

Prxter  vcro  aucftoritatem  tantorum  virorum  ,  graves  adfunt  rationes  , 
qux  catenam    vermium  hanc  txniam  effe  fuadent.     Qualis  enim  primo 

effet 


D    E      T    E    N    I    A.  447 

clTct  proportio  inter  immenfam  longitudinem  &  cxtcras  dimcnfirmcs.  Ad 
octoginta  nimirum  pedes  afcendiifc  longirudinem  ,  obfervatum  fuit.  Nou 
vidco  porro  ,  quomodo  tam  vaitum  corpus  nucriri  poific  &  rcgi  ope  hu- 
jus  parvi  capicis.  Secundo  praccer  Andrium  ,  qui  folio  fuo  monftrofum 
capuc  fingit  ,  ncmo  pro  certo  aiferere  aufus  cft  ,  fe  hoc  capuc  vidiifc. 
Clerkus ,  qui  ex  profeifo  in  omnia  hanc  rem  illuftrantia  inquilivit ,  capuc 
nunquam  vidit.  Spigelins  fatetur  ,  a  fe  nunquam  confpedtum  fuilfe  caput. 
Nec  TvJpiut  vidit  ,  fed  aliorum  relationibus  credidit.  Tyfon  putavit ,  fe 
vidiife  caput,  fed  poftea  ipfe  dubitat ,  &  quidem  merlto  ,  fiquidem  tan- 
tum  non  ccrtum  (it ,  illum  ,  articulum  in  varias  figuras  fe  contorquen- 
tcni  ,  primo  afpedhi  pro  c.ipice  habuilfe.  QuiJ  mukis  'i  apud  plurimos 
auctorcs  hi  vermes  «.Kt0a\oi  occurrunt.  Sic  vidctur  Andry  aliquid  hu- 
mani  paflum  fuide  ,  femel  enim  incalefcente  imaginatione  facile  videre 
putamus ,  qusecunque  videre  avemus  ,  juxta  iliud  Stat.  Papin.  Tt)ebaid. 
I.7. 

Si  geminos  foles  ,   ruituraque  fuadeat  ajhra  , 

Aut  nutare  folum  ,  aut  veteres  defcendere  Jylvas  , 

(  Ah  miferi  !  )  vidijfe  putant. 

Pergit  interim  Audry  funm  fententiam  ,  quantum  poteft ,  defendere  , 
&  quafi  fundamcnto  folide  pofito  alias  fuperftruit  opiniones.  Necelfe  e(t, 
i-nquit ,  ut  hoc  caput  condatur  in  pyloro.  Cur  'i  In  pylorum  defcendic 
ex  ventriculo  chymus  bile  nondum  tindtus  ,  quse  inferius  in  duodenum 
fiuens  ,  nimis  amarum  redderet  fuccum  ,  qmm  uc  in  cibum  vermis  cede- 
r-e  pofiet.  Nititur  hacc  fententia  priejudicio ,  quod  experieutia  ,  ecfi  viro 
Clarillimo  minime  favente  ,  fundatum  eife  contendit.  Fel  fcilicet  elfe  ab- 
fblutum  venenum  omnibus  vermium  fpeciebus  ,  ica  ut  imp  ufibile  fic  vi- 
vere  poile  taeniam  chylo  felle  pcrmixco  fe  pafcentem.  Hinc  tantum  eos 
quamplurimum  hoc  laborare  incommodo  dicit  ,  quorum  cyltis  fcllea  fic 
obftruda.  Sed  hoc  generaliter  verum  non  cft.  Inveniuntur  quippe  vcr- 
mcs  in  ipfi  veficula  fellis  ,  etiamli  faris  laudabilis  fecernacur  in  illis  fub- 
je&is  bilis.  Nonne  porro  in  abfyncho  reperiuntur  vermes  ,  ut  ipfe  Andry 
concedic  :  ou  trouve  des  vers  a  la  fimpcrnelle ,  a  PAbjyuthe  ,  &  a plufteurs 
autres  herbes  ,  lefquels  font  tons  dijferens.  Acqui  abfynchium  amaritudine 
non  cedit  bili.  Lxpcrimenta  itidem  F^diana  docent ,  in  decodto  colocyn- 
thidis  ,  aloes  &c.  diu  fuperftites  fuiife  acque  terreftres  ac  corporis  noftri 
vermes.  Ambjgibus  autem  i(tis  non  opus  habemus.  Non  magna  quanti- 
tas  hujus  preciofiilimi  liquoris  una  vice  in  duodenum  fluit ,  ut  docent  Fhy- 
fiologi ,  fed  tantummodo,  quantum  fufficit ,  ut  cibi  acefcentes  corrigan- 
tur  ,  oleofi  vero  &  facile  rancefcentes  ,  inftar  faponis  agente  bile  ,  intime 
ctim  carreris  fuccis  mifccantur.  Hxc  pauca  quantitas  adhuc  diluitur  ma- 
jori  copia  bilis  hepatiae  &  fucci  Pancreatici  infipidi  aifatim  afllucntis  >  adco 

UG 


443  E    R    N    S    T  , 

ut  argumentum  hoc  AnAryanum  plane  nullum  fit.  Per  vomicum  rejecifte 
aliquando  segrotos  fruftra  tsenia  Authores  meminerunt ,  &  ipfe  hoc  ex 
vetula  a  tseuia  vexata  audivi  ,  quae  in  Nofodochio  hujus  urbis  decumbe- 
but  febricitans.  Hoc  autem  nihil  aliud  probat ,  nili  quod  pro  lubitu  , 
vel  prout  neeeifitas  poftulat ,  vel  motu  periftalcico  pervcrfo  furfum  ai- 
cendaut ,    vel  pellantur  tveniae. 

§.     XII, 

Sed  m  jora  adhnc  adfunt  argumenta  ,  qurc  plures  efle  vermes  tseniam 
noftram  probunt.  Nuila  enim  dari  poteft  ratio  fufficiens  ,  cur  excretis 
magnis  ejus  corporis  frultis  ,  reliqua  tamen  pars  farta  tectaque  in  intefti- 
nis  vitam  fuftineat  ,  nili  pluralitatera  aifumere  velimus ,  qua  admiifa  fa- 
cile  hoc  problema  folvitur.  Aut  quomodo  aliter  explicare  poffimus  rege- 
ntrationem  ufque  ad  priftinam  longitudiuern  ,  nefcio  ,  nifi  cum  vulgo  de- 
fipiamus ,  aiferendo  abrupta  refarciri ,  fponte  fuccrefcente  corpore  tsenia.'. 
Nulium  enim  fufpicor  eife  animal  ,  quod  ,  amiifa  plus  quam  dmiidia  fui 
corporis  parte  ,  vivum  diu  manere  poifit.  Sed  triftis  experientia  docet  , 
eundem  hominem  fccpiifime  fruftra  multarum  ulnarum  excernere  ,  fem- 
per  vegeta  manente  taenia  ,  indiefque  vires  rccipiente.  Internodia  porro  , 
fi  fola  &  figillatim  excreta  fuerunc  ,  acque  diu  extra  corpus  vixiife  obfer- 
varunt  viri  eruditiilimi  ,  ac  magnum  eorum  tra&um.  Sic  Vullifnerius 
narrat ,  internodia  talia  ab  hebrxa  muliere  excreta  diu  per  menfam  rep- 
talfe.  Palmarium  autem  ,  ut  mihi  videtur  ,  argumentum  a  multitudine 
mammilljrum  defumi  poterit.  Qiiorfum  centum  ora  ,  fi  unicus  eft  ver- 
ftns  '<  Ora  enim  eife  patentia  h<ec  furamina  ,  neque  ,  ut  alii  putant , 
trachearum  vjces  fupplere  ,  probatur  \  primo  ,  qtiia  femper  impleta  funt 
laudabili  chylo  ,  ne  fic  efca  iili  articulo  deHciat.  Idem  chylus  nonnifi  ex 
hifce  orificiis  effluit  ,  fi  fpiritui  vini  aut  cuicunque  liquori  t?enia  injicirur. 
Neque  video  ,  quomodo  tam  immenfum  corpus  nutriri  polfit ,  nifi  toC 
adcifent  ora  ,  &  quidem  eo  magis  ,  quod  etiam  in  eo  loco  ,  ubi  capuc 
pofuerunt  fupra  laudati  viri ,  nullum  os  inveniri  potuerit  a  noftro  diver- 
fum  :  fecundo  ,  vix  melius  poteft  explicari  bulimia  cum  fiepiifime  jun- 
dla  atrophia  ,  nifi  cum  alferam  ,  tot  ora  vafis  ladeis  appofita  corpus 
noftrum  optimo  ,  &  ad  vitse  fuftentationem  nccelfario  fucco  privare 
magnam  partem  ,  omnis  enim  fi  abfumerctur  ,  brevi  ad  plures  migra- 
ret  homo.  Bronchia  hinc  eflb  nequeunt  ,  quod  prseter  jam  di&as  ra- 
tiones  etiam  exinde  patet ,  quod  bronchia  cseterorum  infe&orum  plane 
nuilum  humorem  eru&ent  ex  iftiufmodi  orificiis. 


§.    XIII. 


D    E      T    E    N    I    A.  449 

§.    XIII. 

In  tranfitu,  dum  de  iftis  orificiis  fermo  eft ,  obfervatu  digniflimum  e(Te 
puto  ,  quod  unicum  tantum  orificium  adhuc  dum  repertum  fit  ,  quod 
•variis  ditficultatibus  anfam  prsebuit.  Uncinos  illos  ,  quos  Vallifnerim  me- 
morat ,  ego  vero  ha&euus  invenire  non  potui,  os  elie  afferitidem,  no- 
itrumquc  ofculum  excrementis  ejiciendis  infervire  contendit.  Sed  Ci  ad- 
funt ,  quod  neque  negare  ,  neque  affirmare  aufim  ,  ad  firmiorem  cohx- 
fioncm  &  concatenationem  faccre  credo.  Nihil  ergo  reftat ,  quam  ftatuc- 
rc,  idcm  orificium  abforptioni  chyli  &  excretioni  excrementorum  infer- 
vire.  Objecftio  enim  ,  quafi  nulla  excrementa  ejicerent  ifti  lumbrici ,  quia 
merum  chylum  ederent ,  nulla  eft  ,•  alias  infantes  puro  lacte  viventes 
nihil  excremtentitii  haberent.  Nec  abfurdum  putes  hoc ,  B.  Lcctor  !  (1 
idem  ofculuni  &  dcglutitioni  &  excrementis  largior.  Stella  enim  marina  3 
ut  illam  defcripfit  Linkim  ,  &  frcpe  mihi  nairarunt  viri  fide  digniflimi  , 
unicum  in  fuperiore  fuperficie  habet  oiificium  ,  quo  artificiofc  prsedam 
arripit ,  devorat ,  &  quicquid  tft  excrementitii  ,  per  idem  orificium  rcd- 
dit.  Nonnc  idem  noftrac  tSGnise  a  natura  diverfimode  ludente  privilegium 
..concedi  potuit  ? 

%     X  I  V, 

Argumenta  pro  pluralitate  vermium  fiicile  pnt* ponderant ,  ut  cuivis  at- 
tento  ledori  patebit.  Sed  unicum  excitat  dubium  ille  canalis  longitudina- 
lis  ad  finem  in  utroque  latere  pofitus  ,  &  per  totum  traclum  tsenise  per- 
gens ,  qui  aliquo  modo  pro  unitate  pugnare  forfan  videbitur.  Hoc  autem 
me  non  movet ,  fed  potius  ad  hanc  manuducit  fententiam  :  tota  nimirum 
tamia  unum  efHcit  quafi  civile  corpus  arde  inter  fe  certis  legibus  junclum. 
Commodius  &  tutius  vivunt  vermes  ,  quamdiu  hoc  vinculum  integrum 
manet.  Avulfum  intcrnodium  non  poteft  impedire  ,  quo  minus  a  qua- 
cunque  vi  medicamentorum  vel  per  alium  cafum  e  fede  fua  abripiatur  ,  & 
cum  excrementis  foras  ejiciatur.  Canalis  ergo  ille  in  commune  bonum 
aliquid  confert ,  quod  determinare  ,  nifi  adhuc  major  lux  affulgeat ,  dif- 
ficile  mihi  videtur.  Interim  tamen  docent  argumenta  ,  quibus  ufus  cft 
Va/lifneriiif ,  ad  probandam  exiftentiam  tot  vermium  3  quot  funt  articuli 
txnix  ,  nimis  probare  ,  cum  audadter  ille  afferuerit ,  nulla  alia  rationc 
articulos  tsenise  cohaerere ,  quam  fimplici  contaclu  ,  cum  tamen  experi- 
mento  ifto  novo  ,  quod  ego  mox  propofui  ,  appareat ,  articulos  iftos  fcu 
potius  fingulares  vermes  communibus  canalibus  gaudere  ,  quibus  promif- 
,cua  quaedam  utilitas  in  hac  fociali  catena  pracftetur.  Hocque  dixiife  fuffi- 
ciat,  plures  effe  lumbricos  peculiarem  inter  fe  relationem  mutuo  haben- 
Ltes ,  unumque  corpus  fua  concatenatione  efficientes.    Ex  analogia  fi  quis 

Difpit.  Medico-Praft,  Tom.  III.  L  1  1  ra- 


4fo  E    R    N    S    T  t 

ratiocinetur  ,  objiciendo  in  toto  rerum  univerfo  inter  animalia  hoc  ricrl 
inveniri ;  refpondeo  multa  eife  adhuc  nobis  incognita  ,  faepeque  naturam 
varietate  nobis  haud  raro  incomprehenfibili  modo  delecTari.  Meminerit 
ergo  femper  quivis  illius  Pliniani  effati  L.  II.  cap.  13.  Mihi  contuenti  fe 
perfuajit  rerum  natura  ,    nihil  incredibile  exijiimare  de  ea. 

§.     X  V. 

Quo  pacTo  autem  hae  tpeniae  in  corpore  noftro  generari  &  propagari 
poilint ,  inquirere  ,  non  modo  ob  jucundam  voluptatem  ,  quam  naturac 
curioii  ex  majori  cognitione  rerum  pcrcipiunt ,  fed  &  in  praxi  medica 
utilitatem  ,  openc  erit  pretium.  In  genere  obfervatum  eft  ,  infecta  dif- 
ferre  a  csetcris  animalibus ,  quse  vel  in  utero  gerunt ,  vel  alio  modo  fol- 
licita  funt  incubando  ovis  ufque  ad  debitum  exclufionis  fcctus  tempus. 
Infe&a  vero  fua  femina  quaquaverfum  difpergunt  ,  prout  inftincTus  na- 
turae  ea  docet  hunc  vel  illum  locum  eligere  ,  in  quo  vel  ope  caloris  fola- 
ris ,  vel  fermentationis  alterius  corporis  turmatim  excluduntur.  Duplicem 
hinc  veteres  eorum  ftatuerunt  propagationem ,  per  generationem  fcilicet, 
&  putrefadionem.    Ovid.  Fajior.  I.  I.  de  apibus  loquens  > 

-  -  -   Fervent  examina  putri 

De  bove  -y   mille  animas  una  necata  dedit. 

Sic  mufcas ,  millepedes ,  cimlces ,  vermcs  ex  mera  putrefadlione  crc- 
dit  adhuc  generari  vulgus.  Ex  corruptis  iu  ventriculo  cibis  &  pituita 
procreari  imeftinorum  vermes  ,  antea  crediderunt  plurimi  medici ,  ufque 
quo  clariiT.  Redi  &  celeb.  Leeimenhoeckius  nos  edocuerunt ,  generationem 
ipfam  infeclorum  plane  non  abludere  ,  fed  eandem  eife  cum  cxteris  ani- 
malibus.  Nullum  corpns ,  inquit  Redi ,  verminat.  Nuga  funt  antiquitus 
cafti  ab  hoc  vel  illo  inveyitx,  £f?  ab  aliis  pojlea  pro  verit  habit*  ,  ac  non  Jine 
additamento  in  litertu  relata.  Mirum  autem  ,  hanc  fententiam  tam  diu  vi» 
guiiTe  ,  cum  alioquin  eodem  argumento  ruat ,  quo  Epicuri  fyftema  de 
motu  &  concurfu  fortuito  particularum  materise  ad  formitionem  univerii 
orbis ,  manifefto  refellitur.  Si  ergo  pituita  putrefcens  mutaretur  in  lum- 
bricum ,  cur  a  tot  rctro  feculis  femper  eadem  forma  vifa  fuit  ?  Sed  his 
diutius  immorari  inutile  eifet ,  cum  faniores  Philofophi  banc  metamor- 
phofin  jam  diu  rejecerint,  &  hodie  nemo  dicturus  fit ,  vel  minimum  vcr- 
miculum  cafei  fine  juftis  parentibus  nafci.  In  noftro  corpore  ergo  nafcun- 
tur  infecTa  ,  dum  cibos  varios  ovulis  minimis  confpurcatos  fecuri  devora- 
mus ,  a  calore  naturali  paulo  debilioris  ventriculi  &  intcftinorum  fota  ex- 
cluduntur ,  &  progreiTu  temporis  juftam  fuam  magnitudinem  adipifcuntur: 
nullum  enim  juxta  leges  natuiie  generatur  animans  ,  niii  a  prseexiftcnte 
fui  fimili. 

§.  XVI. 


D    E      T    iE    N    I    A.  fti 

§.     XVI. 

De  txn:is  res  difficilior  c(Te  videtur.    Ovula  multa  inftar  granorum  rm- 
lii ,   fed  longe  minora  a  viris  doclis  obfervata  funt  in  corpufculis  &  cana- 
Jibus  articulorum  ,    ita  ut  non  difficile  lit  inde  concludere  ,    quod  femel 
degens  in  intcftinis  tsenia  fe  mulciplicare,  &  fui  fimilem  progeniem  edere 
potfit.    Andry  quidem  tncc  ovula  nullius  ufus  cxiftimat  ,    <Sc  cum  excre- 
mencis  fcmper  ejici  dicit ,   nihilque  inde  gencrari.     Scd  quxfo  !   an  natura 
fruftra   tot   myriades  ovorum  produxic  '{    An  impoffibile  eft ,    in  corpore 
femel  fic  difpofito  ,    ut   intcgra  tscnia  in  eo  hnbitare  poflit  ,    excludi  & 
propagari  eandem  fpeciem  '{    Unde  concinua  reparatio  excretarum  lumbri- 
ci  partium  '{    Generatio    ejus   univoca  ,    quam  ego  non  fatis  capere  mea 
mente  poffuni ,   plane  nulla  eft  ,   &  contradicit  lcgibus  natursc.   Salfe  hinc 
&  merito  illam   ridct  fiepe  jam  laudatus   Vattifneriw  :   erit  ergo,   inquit, 
htmbricus  ijie  m.ts  &  femina  ,  princeps  & privatm  ,  folufqiie  licet  fuerit ,  po~ 
pnlitm  nniverfnm  ,    genus  tandem  £f?  fpeciem   conjlituet.    Certum  ergo  eft  , 
propagari  hoc  animal  legibus  cseteris  infe&is  communibus.   Sed  quo  modo 
ab  extra  in  corpus  noftrum  ab  initio  ingrediatur  ,    res  eft  haud  dubie  al- 
tioris  indaginis.    Varise  circumferuntur  fententise.    Multi  eo  fubtilitatis , 
ne  dicam  dementise  progreffi  funt ,   ut  ftamina  hujus  infecti  jam  in  femi- 
ne  hominis  exiftere  defendant ,   imo  originem  ,   fubtilius  magis  quam  ju- 
diciofe  afcendendo  ,   jam  in  protoplaftis  quscrunt.   Haec  omnia  refutatione 
vix   opus  habent  :    nullum  enim  eft  animal ,    quod  alterius  ftamina  in 
fuo  femine  habeat,    Alii  per  metamorphofin  ex  feminibus  mufcarum  vel 
aliorum  infedorum  produci  has  tsenias    peihibent.     Talis  autem  transfi- 
guratio  neque  per  regulas  generationis ,   cujus   lex  hjcc  eft ,   ut  quodvis 
animal  accurate  fui  fimile  proferat ,   neque  per  ullam  aliam  probabilitatis 
fpeciem  monftrari  poteft.    Etenim  ut  ex  columbae   ovo  non  nafcitur  fer- 
pens ,   vel  ex  ferpente  mus ,    aut  ex  mure  pifcis  non  oritur  ,    fic  certe  ex 
papilionis  ovo  non  excluditur  t?enia.     Reftat  ergo ,    ut  cxtra  corpus  hoc 
infectum  exiftat.  Haclenus  nemo  ad  oculum  hoc  demonftravit ,  quod  mire 
torfit  fummorum  virorum  ingenia.  Celeber.   Leenrvenhoeck    Arcan.  natur* 
detecf.  p.  m.  40 1.  feq.   eandem  tseniam  faepiffime  invenit  in  Anguillis ,  & 
in  aliis  pifcibus  ,    quos  cyprinos  latos  vocat ,    Batavi  vero  Riembrajfems  ap- 
pellant.    Sic  inde  ratiocinatur  magnus  vir.    Ex  pifcibus ,   in  quibus  fxpifc 
fime  gencratur ,    multa  femina  hujus  vermis  cum  excrementis  emittuntur, 
quae  ob  incredibilem  parvitatem  oculos  quammaxime  fugiunt.    Pofiibile 
enim  eft ,   nos  cum  unica  gutta  aqux  myriades  ovulorum  deglutire,   iii 
corpore  difpofito  prolem  edituras.    Egregie  ,   ut  folet ,   hacc  omnia  vir  ille 
perfequitur  ,  fed  difficultas  remanet ,   unde  in  pifcem  tranfierint  hsec  femi* 
na  '{    Defperarunt  omnes  fere  philofophi  de  hujus  problematis  folutione  j. 
at  animum  erexit  Caroljts  Lwpa/fs  3  cujus  nomen  ob  erudita  fcripta  orbi  IU 

L  1  1    a  ter*» 


E    R    N    S    T  , 

terario  jam  innotuir.    Illius  verba  huc  quadrantia  in  Syrtem.  Plaut.  &£ 
p.  42.    tota  apponam  :     In  tubo  intejiinali  hominum  tres  fpecies  auimalium 
occurrunt ,    lumbrici  nempe  ,   afcarides  &  t&nix.     Quod  lumbricus  intejiinalh 
una  eademque  Jit  fpecies  cum  lumbrico  terrejiri  vulgatiijhno ,   monjirat  figura 
omnium  partium.    Qiiod  afcarides  iidemjiut  cum  lumbrich  iUh  miuutiljhnh  iu 
loch  palujbribm  ubique  obvih  ex   autopfia  clarijime  patet.     T.tuia  bncufqus 
pro  parafitica  fpecie  habita  ejl ,  cum  in  hominibm ,  canibus ,   pifcibm  &c.  fre- 
quentiijime  folitaria  reperta  fuerit ,    &  maximum  negotium  illh  facejfat ,   qui 
in  indaganda  generatione  animalium  diligentem  operam  contulerunt.    Ego  ve- 
ro  in  itinere  Reuterholmiano-Dalekarlico  anno  1734.   conjiitutus ,  in  prdfen- 
tia  feptem  fociorum  meorum  ,   hanc  inter  ochram  acidularem  Jdruejifem  in- 
veni ,    quod  maxime  miratm  fum  ,   cum  aqua  acidulari  ejnfmodi  tttnias  plu- 
rimi  expellere  tentani.     Hinc  Jequitur  ,  vermes  non  oriri  ex  ovh  mfe&orum , 
mufcarum  &  fimiliimi ,  (  quod  fi  fieret ,   nunquam  multiplicari  pojfent  intra 
tubum  intejiinalem  ,•   §§  fecundum  gradus  metamorphofes  perirent ,  )  fed  ex 
ovh  vermium  prxdi&orum  una  cum  aqua  bibendo  haufth.     Unde  patet ,  medi- 
camenta  iufe&h  adverfa  ,   non  per  coufequejis  vermes  necare.   Hadlenus  Liu- 
n<£us.    Nullus  dubito  ,    quin  ,   fi  accuratiori  examini  fubjicerentur  loca  pa- 
ludofa  &  aquae  ftagnantes ,   in  noftris  regionibus  aliquid  inveniri  poflet , 
quod  lucem  huic  problemati  foeneraretur.   Seculum  forlan  futurum  ,   &  110- 
ftra  felicior  jetas  multa  adhuc  nobis  abfcondita  deteget. 

1     XVI  I. 

Modum  autem  ,  quo  hacc  femina  in  noftro  corpore  pullulare  poiTunt  3 
fic  coitcipio  :  fuppono  gradum  interni  caloris  corporis  fani  &  robufti  ho- 
minis,  adfcendere  ad  fummum  ,  verbi  gratia  ad  gradum  Thermomctri  94. 
cujus  gradus  2 12.  eifet  calor  aqu?e  ebullientis.  Vid.  celeb.  Haller.  Com- 
tnent.  in  Boerhaav.  lnjlitutiones.  Vol.  II.  p.  86".  Ponamus  porro  graduni 
infimum  ,  infra  quem  non  diu  vivere  poifit  homo  ,  efle  circiter  quadra- 
gefimum  quintum  &c.  Illi  gradus  intermedii ,  quo  magis  ad  94.  acce- 
dunt ,  eo  robuftioris  corporis  funt  Bgna ,  fub  quibus  motus  perirtalticus 
ventriculi  &  inteftinorum  Ilt  validus  ,  chylus  bonae  notje  fecernatur ,  in- 
time  cum  fanguine  mifceatur  ,  fibrse  bene  nutriantur  &  roborentur  : 
corpora  mufculofa  &  ftrigofa  quamplurimum  ad  hanc  clarfem  pertinent. 
Quo  magis  vero  recedunt  hi  gradus  ,  ita  ut  defcendant  v.  gr.  ad  65.  & 
inferius  ,  motus  quoque  petiftalticus  fit  languidior  ,  omnia  pejoris  uotse 
generantur  ,  fibrarum  tonus  remittitur ,  attritus  ergo  fit  minor  ,  fanguis 
non  bene  conquaifatur  ,  pituita  multa  in  primis  viis  colligitur  &c.  Atqui 
notum  eft  ex  jam  fupra  (  §.  if.)  didis ,  omnia  infecla  fuo  femine  co:i- 
fpurcare  efculenta  &  potulenta  fere  omnia.  Pone  nunc  duos  homines  , 
robuftum  ,  mufculofum  &  ftrigofum  unum  ,  dcbiliorem  ,  laxiorem  a!te- 
rum  ,  in  quo  fupradida  phyenomcua  apparent.  Uterque  bibit  aquam  fortc 

ovu- 


D    E      T    E    N    I    A:  4T3 

bvulis  tceniarum  confpurcatam ,  aut  vefcitur  pifcc  tscnia  laborante.  Quid 
fiet  ?  Calor  robufti  ventriculi  ,  attritus  ,  motufque  validior  in  priuri 
fubje&o  eft ,  quam  ut  pullulare  poiRnt  vermes ,  quin  potius  illico  com- 
minuuntur,  deftruuntur ,  &  fine  noxa  ejiciuntur  cum  excrementis  fta- 
mina  horum  animalium.  Sed  longe  aliter  fe  res  habet  cum  altero.  Cadit 
ovulum  infe&i  in  ventriculum  debilem  ,  qui  lente  digerit ,  languide  mo- 
vctur,  &  in  eo  praecile  gradu  caloris  verfatur  ,  fub  quo  excludi  infelix 
&  fuo  Fautori  noxius  fcetus  poteft.  Hinc  brevi  tempore  nafcitur  progenics 
mala ,  mox  datura  deteriores  nepotes.  Dum  enim  in  rugis  inteftinorum 
hxrent  ,  non  facile  foras  protruduntur  a  motu  nimis  languido.  Sed  in 
inteftino  cxco  utplurimum  nidulari  tamias  audtores  perhibent  ,  quia  fem- 
per  ibi  aliqua  hxret  materia  pituitofa  vifcida  tepida  ,  quse  illis  fiivet  & 
incrementum  dat.  Facile  indc  patet ,  cur  infantes  tantum  non  omnes 
vexentur  lumbricis  varii  generis ,  quod  rarius  fit  in  adukioribus  ?  Cur 
cseteris  paribus  virilem  xtatem  aflequuti  faepe  fponte  natura  liberentur 
tacnia  homines  ?  Cur  mulieres  magis  lint  obnoxiae  huic  malo ,  quam  fe- 
xus  nobilior  '{ 

§.     XVIII. 

Signa  ,  quibus  hunc  afTectum  ab  omnibus  aliis  diftinguere  poffit  medi- 
cus  ,  tam  manifefta  quamplurimum  non  funt ,  quin  etiam  artis  peritus 
fallatur.  Varia  lubet  cnumcrare  phxnomena  ,  quse  fparfim  viri  dodti  ob- 
fervarunt ,  ex  quorum  colleclione  diagnofis  tamen  utcunque  formari  queat. 
In  plurimis  adeit  facies  cachectica  ,  pallor.  Interim  bene  imo  nimis  appe- 
tunt.  Hinc  caninam  ,  quam  vocant ,  famem  inter  figna  diagnoftica  jam 
olim  Alexander  Trallianns  pofuit  ;  etfi  perpetuum  tacnise  latentis  fignura 
vocanda  hax  fames  non  fit.  Senfus  adeft  motus  manifefti  in  inteftinis , 
cum  dolore  tradtorio  ,  nonnunquam  frigoris  circa  umbilicum  ,  ut  obfer- 
vat  Hildanus  ,  &  mihi  ipfi  narravit  hac  tcenia  vexata  honefta  fsemina. 
Ventris  tumor  mox  major  ,  mox  minor ,  modo  nullus  eft.  Caligines  ali- 
quando  ante  oculos  ,  capitis  vertigines  ,  frequentitfimus  aurium  tinnitus, 
lalfitudo  corporis,  tormina  ventris  adfunt  ,  quse  nonnunquam  adeo  hor- 
renda  funt ,  ut ,  fi  Tyfo)ii  credimus ,  violentas  manus  fibi  inferrc  segri 
voluerint.  Jejunis  frequens  eft  naufea ,  vomituritio.  Palpitatio  porro  cor- 
dis  ,  &  obftructio  vifcerum  in  quibufdam  fubjectis  obfervata  fiiere.  Scd 
hxc  magnam  partcm  ,  ut  dicam  quod  rcs  eft  ,  fatis  inrerta  ,  &  par- 
tim  cum  lumbricis  teretibus  ,  partim  cum  aliis  morbis  communia  funt. 
Certilfimum  omnium  fignnm  eft  ,  fi  fruftula  feouni  cucurbkse  fimilia 
cum  excremcntis  alvinis  ejiciuntur. 


L  1  1     3  $.  X  I  X. 


454  E    R    N    S    T  > 

§.     XIX. 

Difponunt  ad  hunc  afFectum  omnia  ea  ,  qure  tonum  ventriculi  &  intc- 
ftinorum  labefactant ,  qualia  funt  abufus  fructuum  horseorum  ,  pifcium  , 
praefertim  eorum  ,  qui  in  lacubus  &  aquis  ftagnantibus  vivunt ,  anguilla- 
rum  ,  carpionum  &c.  Diseta  irregularis ,  nimis  lactea.  Magis  porro  ob- 
noxia  funt  fubjecta  ea  ,  quibus  eft  temperamentum  nimis  phlegmaticum  , 
habitufque  corporis  laxior ,  quse  vitam  fedentariam  agunt ,  chylificationi- 
que  inde  obicem  ponunt  ,  &  faburram  pituitofam  in  primis  viis  colligunt, 
ut  fupra  obfervavimus  (§.  17.).  Sed  his  ,  juxta  fententiam  omnium 
modernorum  Philofophorum  (  §.  if.)  neceffario  accedere  debet  deglutitio 
ovulorum  cucurbkinorum  ,   quocunque  id  fiat  modo. 

§.     X  X. 

Prognofin  quod  attinet ,  B.  Lector  !  fic  habeto.  Per  fe  animal  iftucJ 
hominem  non  necat  ,  imo  experientia  docet ,  multos  per  plures  annos» 
hofpitem  hunc  fecum  portare  ,  fine  ullo  vitae  periculo.  Pertinacius  inhac- 
rent  &  difflcilius  expelluntur  lati ,  quam  teretes ,  fed  vulgo  non  tantos 
tumultus  cient ,  quantos  movent  teretes  ,  qui  faepius  inceftina  perforant, 
&  alia  nvala  fecum  ferunt,  &  e  contra  omnia  atrociora  fymptomata  ,  quae 
haud  dubie  interdum  latos  comitantur,  etiam  teretes  fequuntur.  Cornelius 
quidem  Celfus  l.  4.  c.  17.  Latos  pejores  ejfe  pronunciat ,  quod  pro  diverfis 
fubjectis  diverfimode  accipiendum  effe  arbitror.  Interim  indirecle  pluri- 
mis  aliis  morbis  fuo  tempore  lethiferis  anfam  prsebere  poteft  tjenia.  Cum 
enim  chyli  magna  pars  in  praedam  cucurbitinis  cedat ,  in  tabem  lentam 
a  defectu  nutritionis  incidere  seger  poterit.  Sic  hiftoriam  literis  configna- 
tam  inveni  de  muliere  ubera  infanti  prsebente ,  quse  ex  metu  imminentis 
tabis  abla&are  fuaviflimum  filiolum  coacta  fuiffet,  nifi  medicamentis  fe- 
rociam  taeni^e  fregiffent  medici.  Si  fibrse  laxiores  fiunr,  &  tonum  amittunt 
a  mala  elaboratione  chyli ,  circuitus  liumorum  impeditur ,  cetlulofa  tu- 
nica  ubivis  vel  in  aliquo  tantum  loco  fero  vifcido  ichorofo  impletur ,  & 
hydrops  inftat.  Hujufmodi  hiftoriam  nobis  reliquit  Spigelius  de  virgine 
quadam  auftriaca  ,  quae  cum  magno  laboraret  ventris  tumore  ,  a  fuis  Pa- 
rentibus  &  medicis  graviditatis  fufpecta  negligebatur ,  at  infaufto  fuccefTu  \ 
Poft  enim  aliquot  menfes  emaciata  diem  fupremum  obiit.  Cultro  anatomico 
fubjecla  magnam  aquse  copiam  in  abdomine  cum  praegrandi  t?enia  fpecla* 
toribus  exhibuit.  Co<nvulfiones  faepe  oriri  poffunt  a  confenfu  nervorum  ? 
fi  taenia  inteftina  velikat.  Ex  eadem  caufa  abortum  fecifTe  prscgnantes 
mulieres ,  auctorcs  perhibent ,  ut  de  fua  hebraea  muliere  narrat  ValJif- 
nerim.  Per  setatem  virilem  fsepe  &  poft  febres  ,  ut  fupra  oftendimus  , 
fortiora  item  medicamina  expcllitur  quandoque.    Sed  ut  alibi  ,    fic  & 


D    E '     T    &    N    I    X.  4f< 

in  &  cafu  ,    plus  non  raro  cceca  fortuna  ,    quam  ars  exerxitata  ,    va- 
let. 

§.     XXI. 

Ad  hunc  igitur  expellendum  hoftem  varia  hucufque  a  multis  medicis 
adhibita  funt  arma  ,  in  quibus  enarrandis  brevis  ero  ,  poftea  mcam  fcn- 
tcntiam  fubjunclurus.  Haud  eniuv  aliter  evenire  potuit  ,  quam  ut  ex 
diverfis ,  quas  plurimi  de  tscnia  conceperunt ,  ideis  diverfa  fluant  corol- 
laria  practica.  In  genere  omnia  oleofa  infectis  lethalia  efle  ,  jam  a  longo 
temporc  &  quidem  jure  crediderunt  medici  ;  dum  enim  oleum  obftruic 
poros  trachearum  ,  brevi  tempore  vermes  enecantur  ,  fi  fufficiens*  ejus 
quantitas  adhibetur.  Tyfon  obfervat ,  ab  emulfione  ex  feminibus  4  fri- 
gidis  majoribus  affumta  excretam  fuifle  tseniam  vivam  &  24.  pedes  lon- 
gam.  Omnia  porro  amara  anthelmintica  habita  fuerunt  ,  quanquam 
haec  fententia  cum  experimentis  Redianis  minus  conveniat.  Celeb.  idem 
Redi  expertus  eft  ,  fpiritum  vini  efle  maxime  adverfum  vermibus  ,  ci- 
tiufque  eos  occidere  ,  quam  oleum.  Gialappam  magni  fecit  Fehrius.  Fo- 
rejlus  propinavit  decoctum  Centaurii  min.  &  abfynthii  cum  pilulis  aloe- 
ticis ,  &  lati  lumbrici  expulfi  funt ,  qui  mirum  in  modum  inteftina  la- 
cerarunt.  Sed  repetitis  remediis  &  efu  allii  ,  rad.  raphani  rufticani  & 
finapi  rurfus  ejecit  segrotus  vermes  &  convaluit.  Antonius  de  Heyde 
puellx  viginti  annorum  febribus  vagis  afFecta;  primo  dedit  fpir.  vini  , 
cinnamomo ,  caryophyllis ,  &  angelica  imbutum ,  ad  cochl,  I.  bis  de 
die ;  poftea  propinavit  hauftum 

Jjc.    Scammon.   pulv.    gr.  \6. 
Decoct.  Agrimon.  §j. 
Sacch.  q.  s.  ad.  grat.  M.  f.  Hauftus. 

pnegreflis  diris  torminibus  excrevit  3.  frufta  lumbrici  lati.  Monachus 
quidam  Francifcanus  fequenti  bolo  latum  ex  fuo  corpore  faepius  frufta- 
tim  ejecit  vermem 

$0    ^rii   dulc. 
Rhei  a.  $}. 
Aloes    9#. 
c.   fyr.  de  Abfynthio  f.  Bolus. 

clyfterem  interim  fibi  applicari  curavit  ex  lacte  &  faccharo  ,  bibit  vero 
fuccum  citri. 


§.  XXIL 


4S^  E    R     N    S     T  i 

§.     XXII. 

Varia  dum  hscc  confidero  remedia  ,    quam   necefTarium  fit    folidurri 
judicium  practicum  ,    oppido  jsoncludo.    Multa   enim  fortuito  eveniunt , 
&  facpe  contra  intentionem   medici  ,'  ea   autem  remedia  ,    refpcctu  hu- 
jus  medici  ,    remedia  appellanda  non  funt.    Deinde  probe  cavendum  eft, 
ne  dum   charybdim  fugimus  ,    in  fcyllam  incidamus.     Propinantur  nimi- 
rum  plurima  medicamina  ,    quse  quidem  id ,    quod  volumus ,   efficiunt  , 
ied  alia  ,    &  interdum  pejora    incommoda  ,    fecum    ferunt.     Sic  v.  gr. 
haud  dubie  oleoft  funt  contraria  infectis  ,    attamen  ,    ut  opinor  ,    citius 
vcntriculum  &  inteftina   in   totum  perdes  ,    quam  taeniam  expellas.    Et 
pofito  ,    expelli  tseniam  ,    nonne  ob  atoniam  relictam  difpofitio  rurfus 
adeft  ad  nova   excludenda    femina  ?    Nihil  dicam  de  naufea   perpetua  , 
de  malis  ex  rancore  timendis  ,    &  qusc  funt  alia.    Emulfiones  quod  at- 
tinet ,   dico  ,    nec  has  me  exhibiturum  unquam  efTe  in  hujufmodi  pitui- 
tofis  fubje&is.    Oleofx  forfan  partieula;  ,    &  faccharum  quod  ineft ,  non- 
nihil  prseftiterunt ,    attamen  valdopere  vereor ,    ne  illud  in  hoc  cafu  pro 
caufa  ponatur  ,    quod  non  eft  caufa.    Talia  refrigerantia   nocent,    &  in 
pofterum  corpus  aliis  exponunt  incommodis.    Spirituofa  infectis  maxime 
adverfa  effe  ,    verum  eft.     Sed  cum  diutius  &  foifan  largiori  dofi  adhi- 
benda  effent  ,    ejus  ufum   approbare  nequeo.     Nihil  enim  familiarius  ejl , 
inquit   Celeb.    Hoffrn.   in  med.  rat.     T.   II.   p.    114.     qiiam  qnod  homines 
ex  potu  fpiritus  vini  largiore  ,    prafertim  matutino  tempore  ventriculo   v,r- 
cuo  hauflo  ,    in  infanabiles  vifcerum  corruptelas  incurrant  -  -  Ad  obfru&io- 
nes  enim  &  concretiones  polypofts  producendas  aptijfima  funt.    Triftis  quo- 
que  experientia  docet ,    multos  segrotos  abufu  medicamentorum  fpirituo- 
forum  vel  perire  ,    vel   faltem  infigniter  labefaclari.     Nullum  enim  vio- 
lentum  eft  diuturnum.    Fortiora  &  ita  dicta  draftica  purgantia  fine  ma-' 
xime  urgente  neceiHtate  adhibere ,    magis  agyrtis  &  circumforaneis ,  va- 
gabundifque  medicaftris ,     quam  judiciofo  &  folida  fcientia  imbuto  me- 
dico   convenit.    Hinc   abftinerem  in   noftra  taenia  expellenda  a  fcammo- 
neo  &  refina  gialappae  &c.     quia   tantis   tumultibus    opus   non    eft  ,    fi 
modo  inftituantur  ordine  indicationes ,    &   patientia  scque  medici  ac  ae- 
groti  non  fatifcat.    PIus  tribuo  amaris  ,    non  quatenus  guftui   vermium 
adverfari  dicuntur  ,     fcd  quia   amara  quamplurimum  funt  ftomachica  , 
roborantia ,    aperientia  ,    mucum  incidentia, 

§.     X  X  I  I  L 

Pofito  ergo  ,  meum  auxilium  implorari  a  tali  homine  ,  qui  figna 
fatis  certa  hujus  tccnisc  haberet  ,  hac  procederem  methodo.  Primo  , 
quia  hucufque  probavimus  ,   phlcgmatica  &  nimis  pituitofa  corpora  ab 

hvy 


D    E      T    JE    N    I    A.  4T7 

hoc  infccto  vcxari  (§.  17.)  hanc  quoque  pituitam  foverc  ttcniam  , 
prima  indicatio  ftatim  a  me  ita  inftitueretur ,  ut  mucus  ilte  incidatur  , 
ficque  nidus  horum  animalium  dcftruatur.  His  non  acquiefcerem  ,  fed 
txniam  exulem  &  domicilio  orbatam  ulterius  paulatim  fatigarem  ,  vircf- 
que  ejus  ,  quantum  poflcm  ,  frangerem  ,  nupcrrime  fede  pulfam  & 
viribus  exhauftam  extra  corpus  protruderem.  Ne  tandem  iterum  ob 
atoniam  ventriculi  &  inteltinorum  alia  fuccedere  poflct  ,  aut  fruftula 
forfan  relicta  poftliminio  vires  acquirerent ,  motum  periftalticum  ad  ma- 
jorem  roboris  gradum  eveherem ,    ficque  recidivam  praxuveiem. 

§.     XXIV. 

Primx  indicationi  fatisfaciunt  mucum  incidcntia  ,  v.  gr.  Radix  pim- 
pinellac  albac ,  ari ,  Angelicae  &c.  Calamus  aromaticus ,  piper  ,  zinziber, 
£-•  5|c  cum  ,  0  abfynthii  ,  omniaque  falia  per  incinerationcm  parata.  Qui- 
bus  varie  ,  vel  fub  fpecie  pulverum  ,  vel  elfentiarum  vel  quocunque 
modo  ,  ubi  non  raro  ad  palatum  aegroti  cactcris  paribus  attendendum 
e(t  ,  praeparatis  ,  nidus  vifcidus  paulatim  defttui  poteft  ,  Ci  aliquamdiu 
jufta  dofi  obfervatis  obfervandis  propinantur.  Si  circumftantise  id  per- 
mittunt ,  eodem  tempore  ad  fecundam  indicationem  pergerem  ,  talia  ex- 
hibendo  ,  quae  maxime  adverfaria  &  lethalia  huic  tacniac  ,  fme  detri- 
mento  noftri  corporis  ,  experientia  hucufque  docuit ;  qualia  funt  ^rius 
dulcis,  afa  fcetida  ,  mel  &c.  Expellerem  polt  hoftem  ad  incitas  reda- 
clum  mediocri  purgante  phlegmagogo.  His  rite  peraclis  finis  curationi 
imponatur  (tomachicis  ,  roborantibus  ,  JMibus  ,  Tinct.  cTtis  -  dan.  Lu- 
dov.  &c.  per  aliquot  hebdomadas  continuandis.  Diaeta  interim  fit  fic- 
cior  ex  carnibus  bene  aflatis  ,  cibis  pipere  &  aliis  aromatibus  bene  con- 
ditis.  Ribat  vinum  rubrum  generofum  ,  fed  modice.  Fugiat  seger  om- 
nia  ea  ,  quae  pituitam  generare  poifunt ,  lac ,  pifces  ,  carnes  pingues  , 
acetaria  ,  olera  ,  acefcenria  &c.  Moveat  corpus  valide  ,  ut  fic  corpoi  is 
habitus  fiat  ftridior  &  ribrae  roborentur.  His  bono  cum  Deo  fanitatc-m 
integram  recuperari  pofle ,   fpero. 

§.     XXV. 

Dum  hsec  in  chartam  conjicio  ,  opportune  fe  obtulit  occafio  ,  hoc 
meum  ratiocinium  experientia  confirmandi ,  quem  cafum  coronidis  loco 
apponam  ,  ut  B.  Leclor  exemplum  habeat  ,  quo  hactenus  didta  pro- 
bentur.  Auxilium  a  me  petiit  honefta  matrona  50  circiter  annorum  , 
qua>  jam  ab  aliquot  annis  ab  hoc  ingrato  hofpite  ,  non  fine  magnis  fu- 
binde  incommodis  ,  excruciata  fuit.  Erat  huic  fauminae  temperamentum 
fanguineo-phhgmaticum  ,  habitus  corporis  laxior  &c.  paucis  ut  nbfol- 
vam  ,  omniafere,  quac  caufas  antccedentes  efle  fupra  (  §.  19. )  diximus. 
Dlfput.  Medico-Pratt.  Tom.  III,  M  m  m  AJi- 


4^8  E    R    N    S    T  , 

Aliquoties  ab  a!i's  medicis  purgantia  paulo  fortiora  acceptt  ,  iifque  af- 
fumcis  frufta  cucurbitinorum  excrevit  ,  prsegrelRs  torminibus  fere  in- 
tolerabilibus.  At  femper  recruduit  malum  ,  dum  novas  vires  recipiebat 
hofpes  non  fitis  diu  exagitatus ,  nondum  de  fua  fede  depulfus.  Varia 
fymptomita  paifa  defperab.it  mulier  de  proftratione  hoftium  plenaria  , 
fib.ique  inimicum  relinquebat.  Ego  amem  illum  ftatim  fic  aggreflus  fum  : 
ut  una  fidelia  duos  dealbarem  parieces  ,  &  tamcn  lente  feftinarem ,  pri- 
mae  &  fecundce  indicationi  fimul  fatiifacturus  pncicripfi  pilulas 

$c.   Afsc  foet.    rec.    5/?. 
§rii   dulc.    3j. 
-  Extr.    Khabarb.    ^ij. 
Myrrh.    gr.    if. 

F.  1.  a.  pil.  gr.  j.  pond.   dofis  10.  mane  &  vefperi. 

Eodem  tempore  experimentis  Rgdianis  nixus  juifi  mellis  quotidie  a!I- 
quot  cochlearia  deglutire.  His  per  feptinianam  integram  adhibkis  dedi 
purgans  phlegmagogum. 

jjt.  MP.  panchymag.  Crollii. 
de  Succino  Craton.  a.  9#. 
F.  Pil.   gr.   j.  pond.  pro  dofi. 

Bene  omnia  ceiTerunt.  Cucurbitinorum  millia  conglomerata  ad  mnltas 
ulnas  fine  fere  ullis  torminibus  excreta  fuerunt,  involuta  mirum  quam 
multa  pituita.  Secutse  funt  per  aliquot  dies  reliqu  ?e  hujus  tsenix  ,  pi- 
tuita  femper  fimui  multa  exeunce.  Ulcerius  ftomachicis  perfecutus  fum 
hollem  terga  dantem.  Propinavi  effent.  Trifolii  fabrini  ante  prandium 
&  cxnam  ad  gtt.  30.  fumendam  ,  ut  fic  ulterius  incidatur  alk|Uomodo 
relictus  forte  mucus  &  fimul  ventticulus  roboretur  ;  junxi  e.e&uarium 
itomachicum  ,    palato  seque  gratum  ,    ac  utile  ventriculo. 

Rec.    Conferv.  Rof.  rubr.  §«/'. 
Anthos   5J. 
Succini    ppti. 
Nucis  mofch.  a.  $///. 
c.  fyr.  cort.  citri  f.   clcct. 

Dof  mane  &  vefperi  ante  fomnum  magnitud.  nucis  mofch.  ma). 

His  omnibus  debito  modo  cum  convenicnti  diacta  adhibitis  ,   Dei  gra- 
tia  optime  fe  h.ibet  femina  quoad  hunc  arleclum  ,   &  ipeio  in  polterura 
quoque  a  taenia  fore  liberam. 
*     *  J..XXVL 


,^y.  2  . 


JHrpJKet&o^Enut.  7^m.in:.JEBNSTJ)E  TJEJUJ .  /><?</ ffy 


t)    t     T.   JE  )N    t    &  459 

§.     X  X  V  I. 

fitjec  fere  funt ,  quse  in  prxfentiarum  de  tscniarum  natura  ,  fymptoma- 
tibus  ,  &curatione,  fpcciminis  loco  ,  publico  Philiatrorum  examini  fub- 
jicere  placuit.  Nihil  praeter  Benevolentiam  Ledorum  fine  cavillatione , 
non  aba  prsemia  pofco. 

Sed  veniani  pro  Iaude  peto  ,•   laudatm  abundc 
Non  fajtiditm  ,  fi  tibi ,    Lellor  !  ero. 

T     A     N     T    U     M. 


E  X  P  L  I  C  A  T  I  O     F  I  G  U  R  !■ 

%    t 

Trujltim   Ctfcurbitini    Vertnu  ex  fex  articulu  confans. 

A  A  A.  Ofcula  parva  ,  quae  alternatim  ita  locari  folent ,  ut  id  ofcuUim  -; 
quod  in  uno  articulo  fuperius  fuit,  in  fequente  articulo  ,  in  inferiori 
latere  conftituatur  j  id  tamcn  aliquando  variat ,  ut  in  noftro  exemplo. 

c  c  c.   Locus  ubi  articuli  inter  fe  committuntur. 

d  d  d.  Canales  noviter  detecti,  qui  per  ofcula  aa  liquorem  admiferunt 
injectum  ,  quique  per  fingula  latera  horum  articulorum  ,  quos  tan- 
quam  tot  parallelogrammata  confideramus ,  diftribuebantur  ,  &  ad  li- 
teram  c ,  ubi  longiora  latera  articulorum  finem  habent ,  uno  tramite- 
ab  uno  articulo  ad  alterum  continuabantur. 

Fig.     1  t 

Duos  articulos  Fig.  I.  microfcopio  audos  fiftit ,  ubi  canales  cum  viis^ 
tommunicantibus  clarius  apparent  ,  &  circumdant  corpus  fimbriatum  .- 
quod  ex  vafis  la&e  plenis  totum  conflatur. 


M  m  ai    5f 


(  4*0  ) 


J.  GOT. 


X  C  I  V. 

J.     GOTTLIEB     BAUER, 

EPISTOLA 
D    E 
MOLIS     INTESTINORUM 

AD 

J.   GODOFREDUM    de    HAHN. 

Drefdw    1747. 


M  m  m     3 


Viro  Wnftri  medko  cruditione  ac  mcritis  cekbcrrimo  f.  p..  d. 
D.     JOANNES     COTTLIEB     BAUER.. 

QUantum  lucis  &  emolumemi  fidae  clariiTimorum  Vtrorum  obfer- 
vationes  in  indugandis  &  medendis  fonticis  pcriculoliifi  nifque 
.morbis  arti  falntari  attuleriut ,  fuuuc  omnes.  Vixcrunt  qinlibec  sc- 
tate  medici  fama  ac  eruditionc  celebres ,  qui  iiuf  felfo  in  homi- 
■num  communes  uti'itates  labore  omnes  -morbos  folli.ite  fcrutati 
fiint ,  &  fi  peculiare  quid  iplis  fe  obtulit ,  omni  fide  ac  diligentia., 
nec  minori  eruditione  &  perfpicacia,  ad  pofteros  transFerri  curarunt. 
Inter  quos  primum  optimo  jure  locum  tenes ,  Vir  iluitris,  cum  non 
icives  Tui  folum  fumma  in  medendo  dexteritate  tua  fingulari  fune  fe- 
licitate  fruantur,  fed  exteri  quoque  Te  de  morbo  epidemice  graifante 
&  de  variolarum  antiquitatib  is  aliifque  rem  literariam  illuftrantibus  p.ro- 
lixe  ac  erudite  dilferentem  admirentur.  Merita  Tua  in  rcm  publicam 
,&  licerariam  tanta  funt ,  ut  non  jamdudum  modo  Te  focium  dignitli- 
mum  eruditiflimae  focietates  fufceperint ,  fed  etiam  potentiifimus  Ho- 
jruflbrum  Rex  optime  eorum  memor  ad  altiores  honorum  gradus  evehi 
juiferit.  ln  laudes  Tuas  excurrere  nec  vires  meae  tnihi  fufficerent  ,  nec 
propofiti  mci  ratio  eft.  Id  tantum  modo  publice  grata  mente  profiteri 
me  oportet  ,  quod  Tibi  Tuoque  pie  dertm&o  Parenti  pptimo ,  olim 
apud  Suiduicenfes  medico  eruditione,  meritis  ac  fama  infigni  ,  cujus 
memoriam  adhuc  veneror  ,  quamplurima  ,  quae  mihi  medicam  artera  ex- 
ercenti  ufui  elfe  poflunt ,  dcbeam.  Nec  diiTiceor ,  multos  ex  his ,  magni 
Boerhavii  do&riua  antea  inftruclum  me  haufifle  fructus  ,  ica  ut  ad  x- 
grotantium  filutem  non  fine  maxima  animi  delectatione  jucunde  ea  ap- 
plicuerim ,  graviffimofque  morbos  debellaverim  ,  inter  quos  cafus  qui- 
clam  rariilimus ,  quem  in  Viro  quadraginta  oclo  annos  nato  obfervare 
occafio  dedit,  non  immerito  recenferi  mihi  videtur.  Animo,  utrum  ar- 
dua  Tua  copiofilfimaque  ,  Vir  illulhis  ,  negotia ,  dum  Tecum  hunc 
communicare  mecum  conftirueram  ,  eo  interrumpam  ,  aliquam  fper  hae- 
fitavij  fretus  tamen  &  confifus  Tua  in  me  benevo'encia.,  nullus  dubito, 
quin  aequa  bonaque  raente  incerpreceris.  Praemittenda  vero  quxdam  non 
fupervacaneum  duxi  ,   aivequam    ipfum  morbi  fta-tum   orditic  referam. 

Aeger  fumme  ad  iram  protius  ftnguineque  abundans  vnx  generi  fe 
addixit ,  quo  labore  duro  multifque  serumnis ,  ut  injuriam  aeris  mole- 
ftiafque  in  itinere  ,  quod  multot-.es  fufcipcre  officii  fui  ratio  cxpofcwbat, 
perpeffas  taccam  ,  fe  fubducere  coactus  fuit ,  qua:  tamen  fanitati  ejus 
nullam  inufferunt  maculam.  Ideoque  eptiraa  valetudine  longos  fat  an- 
nos  eft  fruitus.  Quinque  cireiter  &  quod  excurrit  ante  annos  morbo 
quodjm ,  a  mcdicis    tum  non   bene  perfye&o ,   corripitur,    qui  omnes 


4*4  B    A    U    E    R, 

aegrotantis  vires  confumebat ,  ita  ut  fpe  vitae  omni  fruftratus  ac  mortS 
proximus  videretur.  Copiofiilime  tandem  cum  impetu  excretum  per  ure- 
thram  pus  ,  prsegreifufque  circa  lumbos  fummus  ardor  &  dolor  abunde 
demonftrarunt  ,  fuiife  inflammationem  &  exulcerationem  renum  j  ex 
quo  morbo  felicilfimo  eventu  eluctatus  eft.  Hunc  vero  anteceifit  non 
multo  ante  alia  corporis  valetudo  adverfa ,  dolor  nempe  articularis, 
qui  levioribus  modo  ab  initio  acceifibus  corpus  affligeiv-tt ,  lento  tamen 
gradu  ita  augebatur  malum  ,  ut  vehementiifimos  ''■  '-«ciatus  ,  per  fepti- 
manas  hoc  detentus ,  falvis  interim  femper  fuperato  morbo  manenti- 
bus  membris  ,  perpeifus  fuerit.  Neque  roinorem  creabat  acerbiifimus 
interdum  capitis  dolor  moleftiam  ,  qui  ex  anno  omnibus  fere  diebus  ma- 
gis  magifque  ingravefcens  aegrotantis  vires  debilitabat ,  nec  ceifubat  prius 
quam  omnia  ore  aifumpta  ,  alvo  femper  dura  &  plerumque  ad  plures 
dies  obftructa  ,  vomitu  rejecerit.  Hac  corporis  &  morbi  condicione  juf- 
fus  iter  fufcipit  ,  &  alia  in  regione  per  quinque  fere  menfes  commo- 
ratus  multam  in  no&em  quotidie  protracto  labore  omnibus  pene  viri- 
bus  deftituitur ,  abitumque  parans  vicefima  fcxta  Decembris  die  anni 
proxime  prseterlapfi  fic  redux  faclus  eft.  Adminiftrata  equidem  debellando 
hoc  malo  multa  ab  ejufdem  loci  medico  remedia  funt ,  irrita  autem  fue- 
runt  omnia. 

I. 

Arceflitus  itaque  die  vicefima  nona  Decembris  in  confilium  vocor  t 
aegrumque  adiens  in  motbum  ejufque  caufas  follicite  inquiro  ,  tum  fedem 
fuam  in  infimi  ventris  vifceribus  habere  &  haerere  malum  dijudico, 
Conquerebatur  enim  ^eger  de  fenfu  quodam  in  abdomine  molefto ,  hy- 
pochondria ,  lumbos  in  confenfum  abripiente  &  ad  umbilici  regionem 
ufque  fe  extendente  ,  de  oris  amaritudine,  dejeclione  appetitus  cibi ,  alvo 
ad  plures  dies  obftrucla  femperque  dura  ,  pulfu  infuper  pleno  &  forti, 
fomnoque  prorfus  nullo.  Hac  die  falia  media  exhibentur,  clyfteres  ap- 
plicari  lnjunguntur. 

I  I. 

Altero  die  ,  manenle  morbi  fymptomatumque  conditione  eadem  ,  fan- 
guis  de  pede  ad  uncias  14.  extrahitur ,  &  nitrofa  falibus  mediis  mixta 
\\\  ufum  vocantur. 

I  I  I. 

Videtur  melius  paululum  fe  habere  seger,  &  dum  encmata  refpuit, 
animam  rhabaibari  c.  liqu.  terr.   fol.  tart.  combinatam  affumere  jubeo. 

IV.  V. 


D  E    MOLIS    INTESTINORUM.        465 

IV.     V. 

Qux  tamcn  alvum  movere  non  valcbat,  nec  oris  amarltudinem  de- 
mere  ,  ceteraque  prius  enarrata  fymptorrfata  mitigare  non  poterat.  Rur- 
fus  itaque  clyfteres  injunguntur,  &  digeftiva  fic  dida  remedia  continuaniur* 

V  L 

Sexta  die  morbi  patitur  tandem  primo  vefpere  applicari  enema  e£ 
fpecieb.  pro  clyftere  emollientibus  scger ,  quo  applicato  ftatim  fat  acer- 
bum  circa  umbilici  regionem  perfentifcit  dolorem  ,  a  nimis  calida  pelfi- 
mo  ubivis  fere  confueto  more  applicatione  excitatum  ,  quem  oleo  amygd. 
dulc.  c.  anim.  rhabarb.  commixto  internc  ailumendo  lenirc  conubar. 
Nulla  fubfequebatur  hunc  clyfmum  excrecio  alvina  ;  ante  hujus  injectio- 
nem  jufleram  jartijafn  craftina  luce  hauriendum  emeticum  ex  granis  tri- 
bus  tartari  emet.  &  arcan.  duplic.  uno  fcrupulo  ,  ut  oris  amarities  au- 
feratur ,  bilifque  in  ventriculo  primifque  viis  haerens  evacuetur  ;  addito 
tamefl  deinde  hoc  monito  ,  ne  prius  aflumatur  ,  antequam  omnis  do-* 
lor  ceffaveriE. 

V  I  t 

Nihil  ifta  morans ,  meque  de  boc  ulterius  non  confnlens ,  Iicet  hox 
ob  dolorem  in  abdomine  infomnis  fuerit ,  avide  id  gulae  demandat  se- 
ger ,  fpe  fretus  *  vim  morbi  hoc  infringere  citiufque  priftinae  fanitaci 
fe  reftiturum  videre.  Evomit  itaque  ingenti  copia  bi!em  acrem ,  obicure 
viridem,  oc~to  libris  aqu?e  faccharo  edulcoratse  tepidx  adjntam  ,  &  alvus 
bis  fe  exonerat ,  quo  levamen  quoddam  perfentit  ;  dolor  autem  &  (Itis 
ingens  urgent ,  quam  aliquot  poft  vomitus  horas  aqua  moderate  frigi- 
da  fenfimque  ad  libras  odto  epota  fedare  tentat,  vomitionibus  autem 
quibnfdam  fucceffive  fe  excipientibus  eam  ,  gelatinse  inftar  fat  fpiffse  ,  de- 
liuo  rejicit ,  fiti  tamen  non  extindta,  iterumque  frigidam  ad  libras  tres 
bibens  vomitu  fpiffam  reddit.  Ad  haec  fitis  &  vomitiones  remittunt  f 
aifumtaque    carnium  jufcula  retinet  ftomachus, 

VIII. 

Totam  fcre  nocTem  infomnem  duxit ,  &  mane  doloribus  circa  fiy^ 
pochondria  ,  umbilici  regionem  ,  renes  ac  lumbos  correptus  parcam  cuni 
carunculis  fedimentoque  vifcofo  excernit  urinam.  Pulius  fortis  &  fre- 
quens.  Exhibentur  pulveres  nitrofi  c.  faccharo  ladis  &  potio  ex  olco 
amygd.  dulc.  recentiffimo  vitello  ovi  fuba&o   ac  fyrupo  althse«e  mjxto, 

Difput.  Medico-rratt.  Tom.   III.  N  n  11  & 


46*  B     A    U    E    R, 

&  repetiticis  v'cibus  ex  fpec.  pro  clyfm.  emoll.  c.  oleo  Iini  tepide  irt- 
jiciuntur  enemata  ;  balneum  quoque  ex  fapone  veneto  &  furfure  triticeo 
paratum  aliquoties  hac  die  in  auxilium  vocatur  j  h?ec  tamen  omnia  le- 
niendo  dolori  non  fufficieb.mt.  Hora  demum  vefpertina  decima  de  abi- 
tur  in  fomnum  cum  ftertore  profundum,  fpuma  ante  os ,  flacciditate 
omnium  membrorum,  captus  ac  fepultus  quafi ,  omnique  motu  &  fenfu 
expers  ,  ex  quo  fpiiitibus  nar.bus  admotis  faucibufque  inftitlatis,  irrito 
tamen  fuccelfu  ,  excitare  eum  tentnnt  adftantes.  Pau'o  poft  vche.nentif. 
fimis  motibus  convullivis  corripiebatur ,  h  ique  c.ifintibus  paUidus  fine 
pulfu  &  refpiratioiie  demoitui  initar  jacebat.  Perfufione  dein  ac  lava- 
tione  cum  rrigida  ad  cervicem  iuprimis  fitpius  repecica  pulfus  &  vita  re- 
dic  ,  curn  ftatim  in  brachio  vena  fecatur,  fangu  fque  ad  uncias  duode- 
cim  extrahitur,  dorroire  interea  ftercens  pergit,  nullumque  fenfus  iig- 
num  exhibet.  AlLiboramus  eum  excitare  remediis  ftimulantibus  ,  applica- 
tis  ad  plantas  pedum  epifpafticis  injectoque  clyftere  ,  mox  infufa  fuci- 
bus  aqua  ,  mox  vino  generofo  ,  ut  organa  infpirationis-  &  deglutitionis 
his  vellicentur  ad  tulfinujue  ftimuleutur  ,  quo  eo  citius  vicae  vis  redeac i 
quod  tandem  hoc  per  quinque  hoias  prouacto  laboie  obtinetur ,  &  as- 
ger  fenfus   mentifque  compos  circa  tertiam  matutinam  evigilat, 

I  X. 

Hac  tota  die,  non  adeo  viribus  exhauftns  ,  excruciatur  dolore  circa 
umbiltcum,  lenes  ac  lumbos  acuto,  urina  pauca  cum  caruncul  s  arenu- 
Idque  (edimento  levioris  puris  inftar  immeriis  fecedit.  Pullus  febrilis  , 
a'. us  adftr  cta  ,  quam  anima  rhabarb.  oleo  amygd.  dulc.  commixta  ac  in- 
jecfo  clyftere  fupra  defcripto  referare  conamur ,  fed  fruftra.  Adhibcntur 
fimul  pulveres  ex  faccharo  lactis  &  nitro.  Tum  poft  mcri.liem  alvoex- 
ccrnitur  fanguis  fincerus  ,  quem  hxmorrhoidalem  fluxum  pr?efagire  jti- 
dicabam  ,  atque  hac  ratione  commotus  addebam  pulveri  tartarum  vitrio- 
latum,  hunc  noctu  exhibitum  una  elapfa  hora  fanguis  purus  per  alvura 
■copiofe  fluens  cum  rejecto  concremenco  fibrofo  ,  cartilagineo ,  coni  for- 
m  m  referente,  quod  cum  vafis  fuis  inteftinis  coh&ferat  ,  fubfequitur  , 
fecibus  tantum  modo  alvinis  pauciifimis.  Nec  celiat  dolor.  AppHcantur 
dyfteres  ex  oleo  lini  &  ladte  vaccino  ;  interne  jufeula  carnium  non  fa- 
lita  cum  oleo  amygd.  dulc.  &  lac  tripla  aqua:  fontamc  parte  mixium 
pro  poiu  tepidum  eliguntur. 

X. 

Magna  ,  mulra  ,  polHcem  craffa  ,  oblonga  ,  cruore  in  ea  ,  qua  cum 
vnfculis  fuis  innumcris  inteftinis  adnata  fucranr ,  parce  circumfufa,  mul- 
taque  fanguinis    finceri    jactura    &  dolore    acutiiTimo  concomitata  ,    ex- 

cer- 


D  E    M  O  L  I  S    I  N  T  E  S  T  I  N  O  R  U  M.        4*7 

eernuntur  hac  die  per  alvum  concreta  fibrofa  ,  quxdam  pro  parte  pin- 
guedine  rara  obdudta,  membranacea,  molarum  ex  utero  muliebri  re- 
jectarum  formam  accurate  filtentia ,  qusc  nomine  molarwn  hitejtwoyuni 
infigrure  hanc  ob  caufam  commotus  mihi  licet.  Nodtes  fuerunt  ha&e- 
nus  inibmnes  ,  pullus  plenus,  frequens.  Eadem  enemata  bis  vcl  ter  de 
tlie    ut  injiciantur  ,    eademque  remedia  ac  potus  genus    repetantur  curo. 

X   I. 

Rcj-ciuntur  iterum  alvo  non  fine  fummo  dolore  multa  concreta  mem- 
branacea ,  fibrofa,  cartilaginea  copiofo  fanguine  fincero  eiiuib.  Pallet 
facies  &  tumet ,  urina  adhuc  carunculis  quibufclam  &  pure  levi  fc-itens 
emicticur  ,  alvufque  fecibus  fe  exonerat.  Pulfus  celer  &  forcis  fiti  focia 
denotat   febiim.    Enemata  coniinuantur,   nec  in  medendo  quid   mutatur. 

X  I  I. 

Novae  rurfus  tnoLe  multo  cruore  obdudtse  femper  cum  fanguinis  fin- 
ceri  effufione  &  acutitiimo  circa  lumbos ,,  umbilicum ,  atque  hypochon- 
drium  finiftrum  dotore  fequuntur.  In  ipfo  horuni  concretorum  enixu 
&  poll  eum  animus  linquit  aegrum.  Facies  tumida  ,  pulfus  debilis  & 
frequens  ,  urina  autem  carunculis  &  pure  vacua  obfervantur.  Hac  & 
antecedente  nocte  vigiliae  affligebant  ac  inquies.  Remediis  jamjam  no- 
tninatis  ,  ut  &  clyfteribus  adduntur  camphora  fecuriifimaque  dolorem 
lenientia  medicamina. 

XIII. 

Quibtis  aeger  adjutus  mane  hora  fecunda  tres  infigni  magnitudine 
fnolas  lipothymia  ex  magno  intervallo  detentus  egerit.  Pulfus  deb.lis  & 
frequens ,  tumente  facie ,  fiti  ,  acutiilimoque  dolore  comitibus.  Exhi- 
bcntur  pulveres  ex  facch.  lactis,  nitro  ,  camphora ,  &  jufcuta  carnium, 
lac  aquue  &  oleo  amygd.  dulc.  mixtum  tepide  aifumuntur.  Circa  nocten* 
fanguis  putridus  &  fuctens  ,  quanrum  circiter  cochlcare  unum  caperet, 
nullum  hactenus  foetorem  fpirantibus,  nec  putredinis  fignum  exhibenti- 
bus  molis ,  cx  inteflinis  exit.  Non  amplius  in  urina  obfervantur  cafufi- 
culae. 

X  I  V. 

Nox  iterum  infomnis  ,  pulfus  febrilis  ,  animi  deliquia  ,  tres  alvi  de- 
jedtiones  fecibus  fubflavis ,  anxietates  fummte,  dolores  vagi  arthritici 
afRigunt  volutantem   argrum.    Eadem  medicamina  in  ufum  trahuntur. 

N  n  n     2  XV. 


'468  B    A    U    E    R> 

X  V. 

His  frequemiores  lipothymise  dec*mo  quinto  morbi  die  fe  jungunt , 
alvo  tamea  foluta  ,  femner  cum  dolore  &  quodam  ardoris  fenfu  fefe 
exonerante.  Primo  vefpere  omnia  exacerbantur  fymptomata,  pulfus  ce- 
lerior ,  anxietates  inexplicabiles  fummae,  &  dolores  magis  magifque  oc- 
cupanc  membra.  Duo  injiciuntur  ex  ladte,  oleo  lini  &  camphora  cly- 
ftcves,  nullum  levamen  afFercntes  :  jufculis  carnium  cum  oieo  amygd. 
duic.  potus  genere  jam  nominato  ac  pulverjbus  nitrof.  cumphoratis  uti- 
tur  yeger. 

XVI. 

Jedtigationes ,  lipothymiae  frequentes ,  dolorefque  nodtem  fomno  prt- 
vant.  Pulfus  matutinis  horis  debil.s  &  frequens.  Urina  redditur  citrini 
coloris  cum  fedimento  mucido.  Pulv.  nitr.  camphor.  c.  facch.  ladtis 
omni  trihorio  interpofita  potione  oleofa  ex  oleo  amygd.  dulc.  lac  quo- 
que  aqua  dilutum  ac  camium  jufcula  continuanrur.  Vefperi  ex  ladte  , 
oleo  liiii  camphorato  applicutur  clyfter  ,  qui  ftatim  fine  effectu  fecedit;. 
Mitiora  paululum  hoc   veiperi  videntur    fymptomata. 

XVII. 

Qiige  fumma' nodle  iterum  in  deterius  mutantur.  Dolores  abdominis 
tota  die  antecedente  nocteque  fubfequente  continui  nodlem  inforrnem 
&  inquietam  reddiderunt.  Alvus  deturbat  equidem  feces  naturales  ,  ma- 
ximo  tamen  cum  dolore  ,  qui  vagus  mox  fcapulas,  mox  hypochondria 
atque  abdominis  regionem  infeftat,  qucm  dyftere  fub  vefperam  bis  in- 
jedto,  remediifque  allegatis  ac  faepius  in  auxilium  vocatis  ,  additis  caufa 
nianu  anodynis  lenire  annitimur.  Pulfis  obfervutur  febrilis  &  fudor  mp- 
deratus ,  fine  liti   tamen  ac  seftu   magno. 

XVIII. 

Nec  h.ic  node  ulla  ,  do'ore  abdonvnis  impeditn ,  impetrari  potuit  quies.' 
Demittit  alvus  coigulum  lactis  albilfimum  ,  ex  applicatu  heri  clylmate 
exortum,  ac  membranis  quibufdam  recentibus ,  fubcruentis ,  va.fculis 
fanguineis  quamplurimis  palfim  interfperfis  notatis  obvolutum  ,  &  una 
ac  alteia  demum  elapfa  hora  feces  naturales  ,  fine  duloris  remiifione. 
Pulfus  hodie  magis  febrilis  ,  celerior.  Urjna  redditur  citrini  coloris, 
n<m  turbida.  Duo  ex  folo  lini  oleo  clyfteres  applicantur,  primus  ftatim 
etrUiit  ,  alier  paucas  alvi  fec  s  cxpellu,  eadcm  tamen  manente  doloris 
vehementia.    Kemedia  ut  fupra. 

xix. 


D  E    MOLIS     INTESTINORUM.        4^9 

X  I  X. 

•Quse  acgrum  allevarunt  equidem  hac  nocfte  paululum,  tnatntino  tamen 
fempore  uerum  acerbiiiimi  acutiilimique  affligunt  dolorcs,  mox  circa 
hypochondria  &  os  facrum  ,  mox  circa  umbilicum  &  ilia  fsevientes,  quos 
poiione  olcofa  ,  oleo  amygd.  dulc  jufculis  carnium  commixto  ,  dyfmate 
ex  decocto  femims  lini  oleo  ejus  aifociaco  ,  &  pulv.  ex  facch.  ladt.  ni- 
tro  ,  ac  medicina  anodyna  mitigare  ftudemus.  Horis  elapGs  duabus  fm- 
guis  fincerus  clyfmate  focio  rej  citur  per  alvum  ,  perdurante  adhuc  do- 
iore.  Hinc  pulfus  dwrior ,  celerior ,  majorque  polrhac  virium  proftra- 
tio  "ac  debilitas  ,  nullis  tamen  fubfequen.tibus  lipothymiis.  Lotium  lim- 
pidum  citrini  coloris.  Hora  vefpertina  fexta  eodem  clyftere  utimur  , 
quo  paulo  poft  fruftum  concreti  carnoit ,  vafculofi,  magnum  &  cralfum, 
multo  cruore  ea  in  parte.,  qua  inteftinis  adhacferat,  refertum  expelli- 
tur.  Dolor  abhinc  paululum  remifior,  maxime  nunc  fub  hypochon- 
dno  finiftro  fe  exferens.  Medicamina  eadem  &  leve  ex  femine  lini  dc- 
jCodum  oleo  amygd.  dulc.  combinatum  pro  pocu  hac  nocte  propinantur. 

X  X. 

Heri  hora  nona  vefpertina  iterum  nova  concreta  carnofa ,  femi  car- 
tilaginea  fanguine  grumofo  plena ,  copiofe  per  alvum  deturbantur ,  ex. 
quo  acutiifimus  equidcm  dolor  circa  umbil  cum  renniic ,  nocte  interea 
infomni  ,  inquietaque ,  anxietatibus  fummis  ftipata  tranfacta.  Uriua 
mane  redditur  cum  eiraeoremate  magno  vilcido.  Hac  die  aeger  fomnum 
per  intervalla  ad  hor^e  quadrantem  capit ,  anxietates  tamen  vexant. 
Puifus  debil  s,  inteidum  durus,  frequens.  Clyfteres  ex  decoct.  femin.  li- 
ni  ejufque  oleo  roane  &  vefperi  applicati,  fine  excrementis,  concretis 
ac  fanguine  fuerunt  excreti.  Inquietudo  &  anxietates  noctem  verfus  ur- 
gent,  pedum  manuumque  extremiiates  frigidx  intcrdum  obfervmtur , 
ut  &  dolor  ac  atdor  in  abdomine  enormis.    Remtdiorum  ufus  idem. 

XXI. 

Sub  finem  nodlis  tranquillior  paulo  aeger  ;  pulftis  mane  liberior  ac 
remiifior;  urina  citrini  coloiis;  vexatur  doloribus  arthriticis.  Caeterum 
hac  die  ,  anxius  licet  interdum  &  inquietus,  mciius  fe  h..bet.  AIvus  ter 
Cum  infigni  foetore  feces,  fluidns  autem  ,  cxpellic.  Noctem  verfus  inqu:e- 
tus ,  viribus  &  animo  dcjectus ,  novos  a  nimia  abdominis  exteuiione 
productos,  &  aliquot  horarum  fpatio  continuos  experitur  dolores. 


N  n  n     3  XXII. 


470  B    A    U    E    R, 

XXII. 

Qui  nodem  non  adeo  quietam  reddiderunt ,  fomnumque  interrupe- 
runt.  Pulfus  febrifis  ,  frequens,  quodammodo  durus.  Urgent  circa  um- 
bilicum  ,  iuguina  &  os  facrum  dolores.  A  meridie  applicatur  clyfma , 
quod  ftatim  fine  fecibus  alvinis  redditur ;  poft  horam  fruftum  con- 
creti  carnofi  &  fibrofi  per  alvum  fine  fanguinis  copiofi  effulione  fecedit. 
Quievic  de  die  per  intervalla  seger ;  ufus  elt  iifdem  remediis,  eodem- 
que  potus  genere. 

XXIII. 

Hac  node  &  infecuto  die  magna  ,  craifa  ,  fibrofa  &  cnrnofa  concreta 
grumis  fanguinis  quam  maximis  infarta,  fine  fecum  alvinarum  excre- 
tione  ,  expelluntur  i  unde  xger  fumme  debilitatus,  dormivit  tamen  pau- 
luium.    Adhibentur  una  eademque  medicamina. 

XXIV. 

Infignis  per  totum  corporis  ambitum  scftus  noclem  hanc  fomno  orba- 
vit ,  ita  ut  seger  in  balneo  frigido  federe  &  frigidam  potare  anxie  ex- 
optaret.  Pulfus  obfervatur  durus  ,  frequens,  a  meridie  vero  remilfior; 
verfus  noctem  irerum  celer,  durus ,  fymptomatibus  tamen  levioribus. 
Alvus   bis  folvkur  fecibus  fluidis. 

XXV. 

Multum  hac  nocte  ,  licet  infomni ,  fudavit,  omniaque  fymptomata  ,' 
paulo  ante  graviffima,  prxter  virium  proftrationem  fummam ,  mitiora 
eife  videntur.  Puifus  non  adeo  durus ,  nec  celer  ,  ut  &  aeftus  remif- 
fior.  Alvus  libera  fecihus  fluidis.  Dolor  in  abdomine  quovis  motu  le- 
vitfimo  licet  acerbus  &  dirus.  Urina  pallida,  aquofa.  Clyfma  ex  decocto 
feminis  lini  ejufque  oleo  horis  matutinis  injeclum  fuit.  Repetuntur  ea- 
dcm  remedia  -,   potus    aquse  frigidas    &  jufcula  propinantur. 

XXVI. 

Dimidiam   fere  noctem  dormivit.  Alvum  mane  bis  deponit,  fcces  na- 

turales    liquidte.    Pulfus  arqualis  ,  seftus    remiflior.    De    reliquo  fat  bene 

fe  habet  ;   pcft  meridiem   iterum  excernit  alvum.    Potus   aquse  &  medi- 
camina  ,    ut  fupra  ,  exhibentur. 

XXVIL 


DE    MOLIS    INTESTINORUM.        471 

XXVII. 

Et  haec  nox  tranquilla  fitis  fuit  &  pulfus  rcqualis.    Alvus  bis  cum  do- 
lorc  per  inteltina  lancinante  &  acuto  exoneratur.    Caeterum  omnia  fymp- 
tomaia  benignioris  indolis  videntur.    Injectum    a  meridie   encma  ruifus 
excrcmcnta  liqu.da  eum   dolore  per  inteftina  propellit. 

XXVIII. 

Phlogofes ,  qufbus  acuti  &  lancinantes  per  inteftina  dolores  in  & 
polt  alvi  bis  hodie  apertac  exonerationem  pracprimis  exacerbati  fe  jun- 
gimt ,  uoctem  turbarunt,  pulfu  obfervato  febrili.  Paulukim  vini  Rhe- 
nani    conceditur ,  in   uium  adhuc  vocatis  remediis  cum  dncta  piiitinis 

XXIX. 

Ex  aliqua  parte  noctem  quiete  confumfit.  Pulfus  xqualis  &  mollis , 
ac  lot  um  citrini  coloris  obfcrvatur.  Alvus  cquidem  deturbat  fine  acuto 
udco  &  lancinante  dolore  feces  ,  cum  aliquali  tamen  per  totum  intelti- 
norum  tradtum  ardore.  Appetit  jam  cibos  &  bibit  haultum  vini  Hunga- 
rici.    Llylma  poil  mcridiem  injicitur. 

XXX. 

Aeger  hac  nocte  bene  dormivit.  Ideoque  morbi  indolcs  quotidie  be- 
nignior ,  &  fymptomata  ieviora  deprchenduntur.  Alvus  (ine  notabili  ar- 
dore  paululum  durior  ,  pulfus  &  appetitus  cibi  bonus,  urina  citrini  co- 
loris    cum    enscoremate. 

XXXI. 

Artuum  dolores  interturbarunt  fomnum  ,  fubfecuto  antem  fudore  cef- 
farunt.  Non  laborat  seger  difficultate  intcftinorum  ,  ncc  affli^itur  cru- 
ciatibus  &  ardoie  eorum.  Utitur  cibis  eupeptis  &  potu  vini  Hungarici } 
aflumit  tcr  vel   quater   de  die  oleum  amygd.  dulc.  cum  jufculis  carnium. 

XXXII    -     X  L  V  I  I. 

A  triccfimo  fccundo  morbi  die  ad  quadragefimum  feptimum  ufque  va- 
ria  perpclftis  e(t  incommoda  &  moleftias  non  nullas  ,  ut  fl.itus ,  borbo- 
rygmos ,  inflationem  prseprimis  hypochondrii  finiftri  dolenccm ,  quas 
ex  parte  a  nimia    cibi  appetcntia   fibi  contraxerat ,    fuftiauiCj     ex  parte 

au- 


472  B    A     U    E    R, 

autem  dolore  artuum  fere  continuo  ,  qui  nodles  plerafque  infomnes  red- 
didit ,  ac  Oedemate  faciem  ,  pedes  &  femora  obfidente  vexatus  cft.  In- 
ter  hsec  etiam  annotari  meretur  fenfus  ifte  quolibee  corporis  motu  excita- 
tus  in  abdomitle  peculiaris,  ac  fi  cundla  flaccida  penderent  inteftina,  & 
curru  veclus  quovis  rhed;e  concuffu  novos  &  fat  acerbos  dolores  expe- 
riri  fe,  ac  lcalas  domicilii  fui  altas  fatis  afcendendo  anhelofe  refpirare  re- 
ferebat.  Hanc  autem  totius  corporis  compagem  fibrarum  morbo,  effu- 
fione  far.guinis  abundante  ,  atfumtis  injectifque  oleofis  &  aquofis  rela- 
xararum  corroborare  annitebar  frictione  cum  pannis  laneis  ficca  peracla,- 
adhibitifque  roborantibus ,  quibus  nunc  integrx  fanitati  reftitutus  oiR- 
cio  fuo  fungens  optime  vivit. 

In  cauias  graviilimi  hujus  morbi ,  fscpius  de  his  meditans,  fnquirere? 
ron  potui.  Hxmorrhoides  nunquam  fluxerunt ,  nec  figna  qusedam  flu-- 
xui  huic  propria  unquam  fe  mamfeftarunt.  Dyfenteria  nec  alius  jntefti- 
norum  morbus  infeftavit  a-grum.  Sedero,  autem  horum  concretorum  prin- 
cipem  inteftina  crafla  fuiiie  conjeclura  affequi  licet.  Delignabant  hanc 
cum  doior  in  iftis  ,  qoibus  fitu  fuo  locaiuur  intdtina  craifi  ,  locis,  tum 
coagulum  iftud  lactis  albiffimum  ,  ex  injecto  ante  horas  aliquot  de  lacte 
&  oleo  clyfmate  ortum  multifque  membtanis  rccentibus ,  vafis  fangui- 
neis  quamplurimi3  notatis  ,  obvolutum,  ut  &  flatus  iftam  inteftini  coli 
partem  fub  hypochondiio  finiftro  fitam  dolentcr  afHigemes ;  accedit  , 
quod  vehemens  in  exoneranda  aivo  eaque  poft  tempus  aliquot  excreta,- 
srdor  &  moleftia  pcrduraverint ,  elyfmata  ex  oleo  injecta  expulfionem 
concretonan  acceleraverint ,  ac  levamen  magna  ex  parte  attulerint* 
quod  ore  affumta  oleofa  &  jufcula  non  promte  adeo  effecerunt ;  tandem 
evidentiifimo  indicio  ,  cum  moU  iftce  f:mper  recentes ,  nunquam  putre- 
dine  quadam  contaminatse  fangnineque  puro,  licet  grumofo  fxpius  ,  ob- 
volutse  ac  fiuxu  fanguinis  finceri  copiofifumo  pferumque  concomitatge 
excretx  fuerunt ,  quae  e  contrario,  fi  in  inteftinis  tenuibus  haefiffent  , 
foetorem  quendam,  ut  putredinis  notam  ,  fanguinem  grumofque  mora  & 
Itagnando  factos    nigricantcs ,   ut   caetera    taccam  ,   exhibuilfent. 

Sunt  haec  ,  qu«e  Tecum,  Vir  llluftris  ,  de  violis  intejlinorum ,  fido  ftilo 
annotata  ,  communicare  volui  ;  veniam  autem  dabis  mihi  arduos  con- 
catenatofque  Tuos  in  falutem  segrotantium  fufceptos  interrumpenti  la- 
bores ,  eoque,  quod  dudum  affici  me  non  dedignatus  es ,  amore  ut  pro- 
fequaris  obnixe  rogo.  Vale  per  plures  adhuc  cum  Illuftri  Tua  Familia 
annos ,  ut  faluti  hominum ,  reique  publicsc   &  literariae  porro  confulas» 

Dabam    Drefdae 
d.  14.    Martii  1747. 


X  C  V. 

SIGISMUNDI    KOENIG 

AI0OTENE2IAS 

HUMANiE   SPECIMEN 

D  U  A  B  U  S    EFISTOLIS 

A  D     S  O  C.     R.     B  R  I  T. 

COMPREHENS    U  M 

Bernac     i  6  8  f . 


Dijput.  Medko-Tra&.  Tom.  III.  O  o  o 


(47?  ) 


•  rui '  • 


,v  '. 


mmnanrsT' 


H.'"Hg.'4U» 


INCLITiE    BERNATUM 

HELVETICjE    reipublicte 

SENATUI  AMPLISSIMO   ILLU  S  TRIBUS 

EXCELLENTISSIMIS 

D.       D. 

PROCERIBUS  MEIS  MAGNIFICIS 
S.     P.     D. 

FLorentem  Grxclam  prxbuerunt  Athenx  x*otTe<;  Pallafque  fcutnta  , 
Romam  exaltarunt  heroum  martia  fadla,  v i f Ij u e  ft.icla  legum  , 
qux  enim  Grxca  fapientia,  ea  &  Romana  virtus  ,  erexit,  adauxit,  con- 
celfit  ;  virtute  &  confilio  vincere  ,  &  clementia  vinci  divys  Auguftus  iti 
fuo  'LwiJe  /3g<z<Pet'c<;  Grxcix  vcro  fapicntes  iu  fuo  yvu&t  kohpov  cxpri- 
mere  nili ,  confiliis  arma ,  armifque  gratias  jungere  prudentix  elfe.  U- 
trumque  vero  non  naici  fed  acquiri  videntes  ;  bina  hxc  fulcra  e  Mufa- 
rum  Parnaifo  erui  Cxfar  Jufus,  Jult.nianus  ,  plurefque  docucre  exem- 
plis,  his  foclix  OcTavius  Jano  fores  occlulit,  &  magnatum  gloria  fuir, 
confilio  rempublicam  regere  armifque  tueri ,  victribus  manibus  jungere 
palmas,  Pieridum  varia  ih  vi&oriarum  triumphos  apcrire  Lycea ,  Theo- 
dolius  Bononiam,  Ca»o'us -Magnus  Lutet-as  ,  Piagas  ,  Fridericus  Augu- 
ftus  Vienniam  aliafque  alii  fummi  principes  arti  atque  viituti  dicarunt 
pomeria.  Florentem  hmc  dicimus  diifque  gratam  ,  diifque  tutatam  h.inc 
jub  moderamine  facro  Excellcnt.  Veitr.  rempublicam,  quac  non  moilo 
omni  fpe ,  conliliorum  inltitutis,  virtutum  ftudiorumque  varios  pro- 
greifus  fovetis ,  exaratis ,  quodque  majus  cit  clcmciuia  cxcellitis ,  hxc 
Chriiliana  virtus  ,  prinqeps  heroum,  verufqne  charafiter ,  vincit ,  fervat, 
protegit ,  quem  larga  in  pauperes  profuiione  meremini ;  priora  avorum 
fortia  getta ,  vcltixque  Bernenfis  &  Laufancnfis  teftantur  academix  ut 
oblittcrare  nefas  ;  fed  venerari  decus  fit  ,  qux  veftra  clementia  in  pau- 
peres  &  nofocomia  expandit,  alas  afflictis  extcndit,  cxcmplis  pugnan- 
dum  non  ett.  Len  ulus  atq  ie  Fabricius  hanc  proviixiam  me  priores 
cmenfi  ,  unicum  adderc  occafioni  dcbeo  ,  h$oye\s<r!ctv  monftrofam  Mar- 
garitx  Lauwerx,  quam  miferam  jam  longum  finu  foviftis,  obfervan- 
dam  mandattis ,  omnique  fpecie  curandam  curaftis,   Mufa  quidcm  niihi 

O  o  o     %  tc- 


47*  K    O    E    N    I    G, 

tenuior  quam  pro  emerita  virtute  veftros  generofos  affeclus  commendarg 
poffim  ,  freta  tamen  doctorum  fuffragiis  in  arenam  invica  defcendet, 
cum  infenfo  hoc  fimulacri  humani  hofte  litigatura ,  concertaturaque , 
an  ?  vel  quomodo  tortor  ifte  tandem  e  corpore  extorqueri  poffit  '<  Opus 
meditor  meas  ultra  ulnas  extenfum  fed  falutare  generi ,  quid  enim  ex 
tot  doctiifimorum  virorum  hinc  &  inde  rogantiirm  &  viciffim  rogato- 
rum  fagaciifimo  judicio  refultare  poffit  ,  quam  crvv^po^  experientiae  & 
rationis ,  unoque  oculo  benevolus  le&or  cv v  Kettpu  plura  deteget :  exi- 
gua  quidem  nunc  pro  Excel.  Veftr.  beuevolentia  offero  ,  binas  tantum 
epiftolas,  quarum  prior  lucem  haufit,  altera  vero  fatis  fuccubuit,  faxk 
forfan  Deus  majora  in    pofterum,    qui  cun&a  debeo. 


Dabam   B.  H.     jo    Odobr.  1689. 

EXCELL.    VESTK 


JJwnitiimm  cf?  Officiofiffimits  f 

S   1   G   I   S   M.      R  E  X, 

M.  D.  &  Archiat. 


EPISTOLA     PRIOR 

P  R  0     SOCIETATE     R  E  G  I  A. 

A     D 

KobiHJf.  amptijf.  D.  D.  de  GRAFFENRIEDT,  Expr.tfcUwn 
ad  aquilx  pewias  fcripta. 

MOnftra  in  rerum  natura  gcnerari  ex  lufu  certum  habetur,  quze 
nos  in  admirationem  tanto  plus  rapiunt ,  quanto  magis  in  iis  na* 
•ura  dehifcit.  In  medicina  varia  morborum  genera  non  oriri  modo,  fed 
quoque  ingravefcere  omnium  monumcntis  lucide  patet-  &  pr?efentes  lo- 
quuntur  pleni  do&orum  codices ;  fic  invitum  invitas  enarrare  hiftoriam 
cafus  non  tam  mirandi  quam  ftupendi ,  quem  fi  quis  monftrum  morbo* 
rum  dixerit ,   re&e  dixerit. 

Margareta  Lauwera ,  fatis  JvsKpet]*}  filia  circiter  setatis  annorum  vi- 
ginti  quinque  honeftis  parentibus  legitimo  toro  nata  ,  orthodoxia  in  fi- 
nu  ecclefire  hujus  enutrita,  noftra  civis  modefte  vivens  ,  anno  pcriodi 
fnsc  vigefimo  primo  ,  qui  feculi  fuit  ftptuagefimus  ocflavus  ,  tempore 
vcrno  menftruis  deficientibus  incidit  in  varios  cruciatus  acerbiffimofque 
dolores  ,  hinc  inde  jam  fupernas,  jam  infernas  ,  jam  dextras,  jam  fini- 
ftras  corporis  partes  infeftantes ,  variis  fubito  ficpius  ad  palmx  latitudi- 

ncni 


iisorENESiA2    HUMANl  SPEC.    477 

inem  erumpcntibus  veficis  ,  limpida  plenis  ,  ardcntiffimcque  flagranti- 
bus  ,  ut  ignem  facrum  fubcfle  putares  ,  &  cito  nifi  diiTccurentur ,  cva- 
fit  dolor  intolerabilis ,  mentemque  deturbans  ,  moxque  fedatis  ex  una 
fit  eruptio  ex  altera  parte:  in  his  mitigandis  &  curandis  cum  dctcnii 
in  nofocomio  clementiilimi  magiftratus  ( infula  dicto)  omnem  operatfl 
cundi  navarcmus ,  caufam  tanti  mali  ad  actimoniam  lymphatici  humoris 
fingulurem  ,  &  vim  illi  in  glandulis  fubcutaneis  ftypticam  impreifam* 
ideoque  coagulatum  refluere  non  potentem  referentes,  qusccunque  urs- 
&  mcthodus  docent  in  demulcendo  ,  diflblvendo,  avertendo  &  vacuan- 
do  ifto  humore  adhibebamus,  pleraque  fruftra  ,  dum  tandem  ratione 
&  analogia  ducti  ad  ptyalifmum  mercurialem  confugimus,  cujus  effec- 
tus  refpondit :  ficque  poft  octimeftrem  curam  menfe  Martio  anno  fep- 
tuagcfimo  nono  e  nofocomio  viribus  reftitutis  dimifla  ,  ad  ufum  feri  lac- 
tis  caprilli    chalybeati  relegebatur. 

Abhinc  integre  valuit  ad  tertiam  Januarii  anni  o<ftogefimi ,  Ornnious 
functionibus  fuis  incumbens ,  qua  ipfa  veficarnm  eruptione  iterum  Vexari,- 
auxiliatricefque  ac  beneficas  manus  fummi  magiftratus  in  nofocomio  ex- 
petere  ccepit,  qux  ejufdem  quinta  porrectsc  ,  omnis  cardo  in  eo  verfa- 
batur  ut  prxccdcnti  methodo  de  ptyalifmo  inniteremur  ,•  fed  omnibus 
ante  opus  effe  voluit  ad  ejufmodi  majorum  &  arduorum  remedioruni 
ufum  corpus  difponere  ,  in  quod  intenti  non  tamen  mota  catharfi,  fit 
momentanea  a  circumferentia  in  centrum  ,  ab  exterioribus  in  ima  pene- 
tralia  decima  quinta  dicti  menfis  humorum  reductio ,-  fubito  omnes 
evanefcunt  veficac  ,  adeo  arcte  cuti  fe  infigit  cuticula  ,  ne  veftigia  proe- 
cedentium  permanferint,  ex  qua  veloci  revulfione  cum  nihil  boni  omi- 
BatHS  ,  ctfi  agrota  Deo  hymnum  cantaret  pro  Divina  fubitanea  e  fum- 
.  mis  cruciatibus  liberatione ,  fed  decubitum  acrium  humorum  iii  vifcus 
aliquod  nobile  veritus ,  licet  quinque  dies  g\Qooiav  fummom  rcgra  per-- 
cipiebat  ,  nufque  tamen  deftiti  difcuticntia  &  diaphoietica  temperata  pro* 
pinare  rccidivx    vel  majoris  rnali  metu. 

Evenit  vigcfima  hujus  lema  malorum  &  omnis  ;udicii  illufio ,  quere- 
batur  dolorem  lumborum  ,  \eC1c2e  perinxi  &  inguinum  ,  cum  virium  pro-- 
ftratione  ,  inappetentia ,  naufea  ,  noubili  inflammatione  ,  &  fanguinis 
emvpict. ,  retentione  urinec  ,  pulfu  celcri  &  intercepto  ,  unde  nephriti- 
dem  concludere  crat  necefle  :  quapropter  fecta  vena  prseparatur  ex  ne- 
phriticis  &  frigidis  feminibus  blanda  emulfio  ,  injicitur  clyfmu  ex  emol- 
lientibus  frigidis  paregoricis ,  mox  injectum ,  omnium  ftupore  horrs 
intra  quadrantem  rejicitur  per  os ;  repetitur  idem  &  fuperne  rejicitur 
idem  cum  quantitate  inftar  tophi  lapillorum  ad  unciam  femis ,  nullis  urit 
quam  excrementis  permixiis.  Fiunt  infeflus  ,  femicupia  ,  aplicantur  ve- 
ficatoria  artubus  ad  humoris  noxii  revulfionem  ,  anodyna  &  refolvcntia 
lumbis  &  pubi  ,  repetitur  ob  scftuantia  vifcera  vena:fectio ,  fanguis  ap^ 
paret  rubicundus,  infipidus ,  cum    pauco  fero  fubflavo,  cito  concretus  f 

O  0  0    j  ic- 


478  K    O    E    N    I    G  , 

remictit  fVoris ;  propinantur   ex  pulpis  dacocti  folutiva  ,  quae  tamen  cun- 
cta  cum  jufciilis  ,     auc   aliis    afTaropcis    vomendo    quuiitaiem    lapidum  , 
mox  duriorum  inftar  fiiicis  ,   &  frufta  corticum    marmori  albo    fimillima 
duriifima  rej-at.     Icerum    traniitur  aJ   clyimata   pari   ut    dictum  fucceifu 
per    fuperiora ,  nifi  quoJ   quaiititas    lapidum  excrecorum    augeretur ,    & 
uc  priores  exigui  pilorun  inifc.ir,    hi  avellanas*  minores  nuces,   quas   ta- 
men    mox  excedebanr ,     m.ignitudine   aequabant,     \7efica    iummo    dolore 
niejendique   dcfiderio  premebatur ,    applicato    catherere    ne    gutra  fli-xic, 
inliLerebac  ipfe  veluc   glucini    innxus  ,    uc  uC  recrahi   d«.bueric,    nobifque 
tangencibus    velicam   muco  replecam   dec'aravic  :    fufpicabamur   non    im 
merito  in   renibus   &    veiica    glandulifque    melenteni  generari   calcu'os  . 
prout  in   ventriculo  &  inteftinis  avTo-^tx,  docuit  :    venter    in  abquam  , 
no  i  tamen   nimiam    molem    cum   oppreifione   praccord  orum   &   fpiraud 
dirricukate  intumuerat ,   acurilfi  ivim  dolorem   pungentcm  &   lancinantem 
in   regioue  dextti  renis  &    iiniftri    hypochondrii    ferens  ,    rragor  invicem. 
Skllidentium   fipidum    vel  admota    manu    vel   cfato   vomitu    audiebitur  , 
in    hunc  ufque  diem  durans  ,    ac    in  enixu  facpius  obfervatum  ,    lapdlos 
conrracJos   ab   aliis  intus  reftantibus ,    avulfos  eife  -    fed   quod  maximum 
eft ,  toto   durante   morbo  ,   segra    svtrapK^   bene  colorata ,     fac>e    florida 
mmfit.    Nfebamur  itaque  omni  nervo  numorum  concrctionem   impedire, 
&  concietos    dufolvere,   varia  menltrua  quaerentes  in  volatilibus   martia- 
tis    &  urinofis ,  fed  extra    fpiritum   nitri  in   iffum   vocarum    nullum    dif- 
folu  ioue  eificix  eife   potuit j    &  his  juxta  alia  auxilia  adhibitis,    ut   in- 
jcctione  in   veiicam   ex  Vuriis   decn&is  tam    de   mineralibus  ,    quam     cx- 
preifis   planrtrum  fuccis  ,  perficarive  ,  &o.   ad   mucofae  illius  fubftmtkein 
vefica  diifolurio  iem  ,    nil   tamen  obtinere  \  fed  mox  anodynis  ob  exqui- 
fuiifimim  fenfum,    mirum  in  ifto   mucco  ,  concurreie  ncceife  habuimus. 
Tandcm  fecunda   &  duodecima   Fcbruarii    extrahebantur    cathetere    circi- 
ter  urinie  vindis  &    craifc  unciae  quatuor-   cibus   abhinc    p.iucus  ,     nul- 
laque  fit.s  urgebat.    Interim  cum    unum    altcrumve  cochlear    juris    car- 
nium  vel  hordeati  ,    aut    alterius  forbifs  medicamenti  caperet ,     repente 
revomuit  de  die  bis  ,  ter,   lapillorum  circiter   unciaiii  femis   ad  drachm.iS 
fex  ,  plus  minus ,    ad  decimam  quartam  ufque.    A  qua  ad  fextam    dcci- 
mam  Junii  elapfos  qtntuor  menles  ,  nec   cdit  nec   bibit ,  fed  quam    pri- 
mum    folum  coch  ear    brodii    propinaretur  ,    ftatira  vomitu  cruento    ex- 
ipuic  lapillorum  ma}orum  quam   ancea  copam  ,  uc  cruchtus    concra  ip- 
(ius    voluiuatem   irritaudo  omni    orf  renJo   cibo    potuque  abftinere   hoc 
tempore   debuimus.     Manilt  icaque   aegra   totum    quadri.neftre   abftemia , 
non  edens  ,  non  bibens ,  '  non  fumens    remedii   quicquam  ,  qnam   quinto 
fexcove    die  cochlear  exiguum  o!ei    amygdalarum    du  cium    fpiriiu    nitri 
imprsegnatum ,  quod  oprimum   folvens  in    hoc    affectu  repertum,   a?gne- 
qn  :  fupra  alia  ,    remedii   genus  acccptum    erat  ,   ut  uncias  novem  ad  de- 
cem  hoc  integro  tempore  uilumfciic.   Alvus  hucfeuus  conllricta  mancns, 

Ctfi 


5iJ©orENESJAS    HUMANJE    S  P  E  C.     4~9 

etfi  varie  clyfmatibus  tcntarctur  ,  fcmper  fingula  furfiim  rcjicicbantur, 
lapillis  varii  gencris ,  albicantibus  ,  rLf.s,  grifeis  ,  afperis ,  leviotibus  , 
mollioribus  ,  durioribufve  magna  mole  comitantibus,  mox  hemogct.cs 
uniufque  fubftantiae  ,  tophis ,  filicibus ,  cruftis  marmoreis  ,  mox  hcte- 
rogcneis,  compofitis  ex  ccmento  cim  filicilus  ;  hcrum  alii  cruore  , 
alii  muco  chylofo  obdu&i  ,  alii  omni  aliena  admiftione  immunes  cxcer- 
nebantur ;  dyfuria  premebat ,  fed  non  nifi  de  decima  ad  duodecimam 
mane ,  licet  tertia  quavis  die  catheter  injeclus,  ad  uncias  duas  vel 
tres  pro  vice  ad  fummum  &  mucofsc  viridis  urina:  elici  potuit,  cum 
alius  liquor ,  quam  qui  per  cl)fmata  ,  fuppeditatus  non  fuerit.  Attamen 
his  intermediis  nullo  immutato  ncque  irr\idu  ,  cum  nullum  fumpii-ffet , 
neque  in  remedio  ,  cum  aliud  tolerare  non  poflet ,  &  urina  fexto  A- 
prii  folveretur  ,  unciae  tres  fluxerunt  acrulese  tr;<nslucida2  &  tenues, 
faturate  coloratse  ,  ncc  vero  ultra  durarunt ,  fiquidcm  17.  urina  iterum 
fubviridis  &  media  parte  diifoluto  fabulo  gnfeo  impleta  matula  rpparuit, 
unde  diffoluti  tartari  argi.mentum  mox  evanefccns,  cum  fymptomata 
dolorcfque  adeo  ingraveJcerent ,  ut  mcntem  fcde  mcvcrcnt,  liinc  deli- 
ria,  mox  ftupor,  riilts  &  cantilenx  ,  febris,  abfque  fenfu  ,  mox  atrociifi- 
mus  lumborum  dolor ,  ut  de  pun&ione  conquerenti  ,  fi  cultelius  segra; 
admiifus  fuiifet ,  ipfa  intrufiifet.  Tandem  his  fymptomaiibus  perverfis 
cap:i  ,  rati  fumus  quocunque  modo  illud  corpus  movere  ,  quaproptcr  gr. 
ij.  Mercurii  vitsc  in  aqun  frigida  fontana  foluti  29.  Aprilis,  uc  &  gr. 
iij.  2.  Maji  propinavi,  non  alio  fucceffu  quam  quod  drachmas  feptem 
lapilloruni  duobus  motibus  evomuerit.  Jndc  oclava  mercurii  vivi  in  taiua 
alvi  conftipatione  uncias  quatuor  ,  &  ad  folutionem  tartarea;  materiae  , 
&  excitandum  ptyalifmum  ,  ut  &  10.  ejufdcm  uncias  fex  piopinavi, 
fcd  prxtcrlapfus  Mcrcurius  anumque  excidens,  partim  in  leclo,  par- 
tim  in  hypocaufto  recolligebatur ,  cujus  quantitatem  per  inteftina  circu- 
lati  mecum  refervo.  Quid  ultra  '(  Sic  vita  agebatur  abftemia  ad  fextam 
decimam  Junii ,  qua  inteftina  aqua  frigida  euere  magna  quantitate  , 
in  qua  fjl  polychreftum  foiutum  ,  ftatui,  duas  horas  leCto  me  applicui, 
de  quadrante  in  quadrantem  uncias  fex  propinando,  fic  ut  libras  tres 
fontanse  biberit ,  os  ipfi  comprimens ,  vomitumque  cohibens  efTeci ,  ut 
fub  vefperam  fubfequuta  fit  craifiifimorum  juxta  &  duriffimorum  alvi 
excrementorum  dejeclio,  ad  metum  ruptionis  tantopere  anum  diftcn- 
<kntium  ,  fic  quod  integris  4.  menfibus  varie  &  incaifum  remediis  ten- 
tatum ,  una  aqua  omnia  fontana  folvit :  hic  deliria  remiferunt  &  appe- 
titus  refufcitatus  :  ergo  ad  aqua;  fimplicis  acidularumque  ufum  halnea- 
que  tranfgreifum  ,  tertia  die  omnino  reluclante  iterum  natura  abftinui- 
mus.  Interim  in  Novembrem  alvi  dejectio  quinta  fextaque  die  pauca 
fed  libera  erat  ,  intercidente  vomitu  ,  adeo  ut  calculi  jam  fuperne  & 
inferne  dejicerentur  ,  tantse  mognitudinis  fsepius  unus  alterque  druch- 
oias  duas  non    modo  ponderabat ,   fed  excedebat  ,    quorum  copia  penes 

mej 


4So  K    O    E    N    I    G, 

me ;  &  facile  conjicere  eft  non  abfque  cruore  ,  afperos  illos  &  acumi- 
nacos  lapillos ,  fummoque  dolore  dejici  pocuiife.  Hoc  iiuermeJio  tem- 
pore ,  Septembris  quipje  menfe  ,  cum  ab  eo  quo  rurfus  cibum  licet 
paucum  caperet  ,  remediis  aperitivis,  diureticis ,  emmenagogis  ,  ac  dia- 
phoreticis  imn  deftituiem  ,  menfes  ardentefque  veficje  quales  prius ,  eru- 
pere  :  unde  fpes  Autsus  &  /u,sl<z<rcto-£M<;  aftulfic,  ni  cito  omnia  evanuilfenr, 
hdctenus  irreconciliabilia.  Cumque  abhinc  ad  quintam  Novembris  natura 
in  fua  metamorpholi  nihii  iminutaifet,  alvus  iterum  conftipari ,  cordis 
vires  opprimi,  omniaque  inverfa  viderentur  ;  &  ipfa  prius  in  intefti- 
nis  recondica  excrementa  fu.fum  uejicerentur ,  fpes  omnis  convalefcen- 
tiae  cellit ,  fed  Uivina  gratij  motus  hic  non  nifi  quinta ,  nona  &  quin- 
ta  decima  NoVembris  comigit ,  dum  decocto  folucivo  ex  pulpis  natura 
immutaiiet  ;  reducta  in  priorem  ftitum  alvo ,  urina  femper  fuppreifa  . 
cum  fumma  neceluVas  urgerec,  quarca  Februarii  anni  currentis  inje&us 
c.i  heter  nihil  eduxit  ,  fcd  mox  expetita  matula  segra  urinae  fubviridis 
&  feculentse  nixu  parturientis  omnium  admiracione  capta  lib.  8-  abf 
que  ullo  tamen  calculo  eminxit ;  a  quo  vefica  plane  reclufa  ,  loco  de£ 
cenfus  altero  tertiove  die  uriiue  graveclentis  quintiratem  unciarum  iij. 
vel  iv.  ad  16.  Maji ,  ore  dejecit.  A  qua  cum  balneis  fontanxque  largo  potu 
nitri  fpiritu  permixto  hac  aeftace  uteretur,  res  eo  devenit ,  ut  facie  flo- 
rida  incedere  queat ,  modice  comedat ,  urinam  fingulis  claram  fubHa- 
vam  cum  tenui  hypoftafi,  aliquando  mucofam  &  cruentam  ad  unc.  iij. 
vel  v.  alvum  vero  quarta  die  fed  p.iucam  duramque  deponat ,  fubinde 
vomat ,  fed  minorem  longe  quam  autea  lapidum  quintitatem.  Interim 
quod  onus  natura  ocfjphago  excreverat,  nunc  quoque  vefica  fepius  acu- 
tilfimum  lapillum  excernendo  reddit;  abdomen  aliquancum  ,  duritie  in 
finiftro  hypochondrio  ,  dextraquc  lumborum  regione  do'en  e,  remanente, 
tumens ,  contrectnum,  obtufun  ftrepituu  alliJentium  Lpidum  edit. 

Ec  uc  calamitas  nulla  fola ,  Cio  fors  conti^ic  mifera? ,  uc  gradus  def- 
eendendo  aliquot  ceciderit ,  non  humerum  modo  ibd  &  cubiti  dextri 
cum  ca.rpo  juncluram  quarta  hujus  dislocarir.  Aft  conva'efcens  ,  fingulare 
Divinae  potentix  argumentum,  vivit  fuperftes  ,  fubjectum  humanae  tra- 
gocdiae  &  campus  amplilfimus  exercendi  ingenii. 

Quam  enim  mirum  eft  hominem  benevalencem  in  tartarum  fubto 
commutari  ? 

Tartarum  non  unius   Ced    diverfi    generis  in  inrs  penetral;bus   enafi? 

Tanto  pondere  e  corpore  durum  ejici  ?  ut  quinque  libras  lapilli  il 
omnes  coacervarlem,  nullique  hinc  inde  diltracti  tuitfenc ,  ipfeque  commu- 
nicaifem  ,   excetlident ? 

Tam  diverfe  a  tophis  podagricornm  fubftantiac?  Cum  hi  e  mucofa 
aeri  expofita  rhareria  incraifentur ,  noltri  vero  refolvantur ,  quod  de 
prim  s  nolens  obfervavi  ,  cum  fcatulam  e  vencriculo  evcretorum  aeri 
rdiinuieiulo  expofium  „  in  polhnem  reJa&i  fiuc  :     e  contra  in  f£iiitum 

vmi 


A  I  0  o  r  E  N  E  S  I  A  S      H-UMANI    SPEC.      48  r 

tirti    aliumve     liquorem    extra    fubtilem     acidum     immiffi     indurcntur. 

Qux  veficarum  protinus  emergentium  fub  epidermide  flagrantium  & 
redeuntium   caufa? 

Qine  ratio  inverfi  periftaltici  motus    valvulacque  inteftinalis  ? 

Qux  via  ab  ano  ad  cefophagum  clyfmatibus  excernendis  data  fit  ? 
cum  duriffimis  &  craiTifTimis  excrementis  colon  cum  recto  infardum  fue- 
ric   ut  enixus  demonltrabat. 

Quid   ifte  mucus  in  vefica  ? 

Qyx  caufae  colorum  viridis  &    cxrulei   urinarum    perfpicui  ? 

Quis  locus  retentx  urinx  dandus  ,  cum  antea  cathetere  nihil  ,  dein 
riaturx  impetu  fumma  &  excedens    quantitas  fluxerit ,    mox  cohibita  ? 

Qux   via  urinofi   laticis  per  fauces  regurgitandi  ? 

Tandem  qux  abftinentix  caufa,  &  unde  corpus  fine  cibo  &  potu  enu- 
triatur? 

Sed  quum  myfteria  inter  fua  Vifcera  natura  fagax  plurima  recondat 
anatome  fi   faxit  Deus  nobis  non  pauca  cum  tempore  patefaciet. 

Habes  hic,  ampliflime  vir ,  quod  tux  dominationi  &  hutnanx  peti- 
tioni  denegare  non  potui  ,  hiftoriam  noftrx  petrificacx  ,  xque  miram  ac 
arduam  ,  fed  obfervatione  noftri  collegii  medici  ron  tantum  ,  verum  & 
clariifimorum  dominornm  profefforum  aliorumque  naturx  curioforum  , 
imo  authorkate  &  infpectione  clementifiimi  noftri  mag^ftratus  certiffi- 
mam  :  quam  publico  pixcociter  communicare  non  animus ,  fed  evencu 
expedlato  mature  digeftam  una  cum  aliis  obfervatis  mcdicis,  hanc  eru- 
d.to  orbi  tradere  fententia  erat ;  lxtor  tamen  fummopere,  nobilifTimx  An- 
glorum  focietati  Regix  per  clarilfimum  filium  tuum  ,  ut  in  defiderio  ,' 
eam  humillime  offerre,  quo  cum  eorum  favore,  &  folertiflimo  judicib,> 
digna   lumen    afpiciat  ,  quibus  omnia  mea  confecro 


Dabam   Bernae   2.   Cal.   OcT:.    i68r. 

AMPLISSIME    VllC 


f.      T 

$  I  G  I  S  M.    R  E  X  , 

M.  D.  Incl.  Reip.   Phif. 


R  E  S  P  O  N  S  O  R  I  iE 
Ad  amplijjinium    Domiuum    de    Grajjenried. 

ACcepit  Rcgia   focietas  ante    aliquot  menfes   a  filio  tuo   juvcne  lau- 
datitfimo  hiftoriam  mirandam  fxminx  qux  lapides  ,    tophofque  e 
variis  corporis  partibus   dejeceiit  ,  quorum  aliquot  fpecimina,  cum  firoul 
tranfmiffa  fint  ,  &  publice  exhibita ,   tamen  ne    de  fuccefliium    veritate 
pijptt.  Medico-Pratf.  Tom>  III»  P  p  p  du- 


482  K    6    E    N    I    G, 

dubitari  pofTdt ,  efFecit  veftra  authoritas ,  &  docYtflimi  medici  veftri  ?1- 
gifmundi  Regis  accurata  relatio:  utinam  res  peregrinx  &  a  communi  ex- 
perientia  remotx  ,  tanca  cum  fide  nobis  alias  communicarentur  ;  interea 
ne  folummodo  gratias  referam  ;  habeo  a  Grevio  nofiVo  ,  etiamtium  vi- 
vere  irt  Herfordt.i  Angliae  civitate  pueiiam,  qux  intra  paucos  annos  ali- 
quot  libras  hujufmodi  lapidum  excreverit  ,  diverfi  coloris  &  magnitudi- 
nis,  non  fblum  per  vias  urinarias,  fed  vomitum  &  fedem  ,  quos  cuni 
prxfatus  doclor  examini  fubiecerit  ,  invenit  majores  l.ipillus  cum  men- 
ftruo  acido  ,  ut  ofeura  vitrioli  &  fpiritus  nitri  infunderentur  ,  ftatim  & 
confpicue  effervefcere  ,  minores  cujufcunque  coloris  non  ebullire,  unde 
collegit  eos  riaturam  fapere  bipillorum  communium  ,  qui  deglutiti  forte 
cum  creta  &  calce,  aliifque  immunditiis  (  pro  more  virginum  )  in  (to- 
hncho  vifceribufque  coagmentatta,  ab  humoribus  vifcolis  ,  pituitofis  , 
bilioGfquc  :  fed  eadem  de  concretionbus  veffris  affirmare  non  audeo,  cum 
expertus  non  fim,  tamen  fi  do&iifimus  D.  Rex  ulteritis  hujus  mnrbi 
progreifiim  aut  caufam  inveftigavit,  gratiifitnum  fucies  fi.  illo  imperti- 
veris  Dom.  Haak  aut 

Londini  e   Coll^gio   Greshami 
jo.   Murtii  1682. 


VIR    AMPLISSIME. 


Servnm  tnum  obfequenti!j-mum 
Franc    Aston, 
Soc.  S.  R. 


Ad  Authorem. 

Hlftoriam  veftrx  morbidx  &  cafum  mirabilem  &  accurate  defcrip- 
tum  perlegerunt  plurimi,  multa  occurrunt  explicatu  difficilia  &  ar- 
dua  ,  qux  Forfan  expenentia  vel  autopfia  elucefcent  ,  veficulas  in  fu- 
perfkie  ernergentes  valde  acres  fuiife  relatio  veltra  fignificat ,  e  fanguine 
ntordaces  &  iancinantes  particuUs,  fainas  forfan ,  fxpius  feparatas  vi- 
dimus,  cujus  riguram  aut  naturam  divinare  vix  eft  poilibile  cum  levi- 
dcnii  tantum  additione  vel  fubltra&ione  in  alienam  facile  mutenturj  fic 
videmus  aquam  foitem  vel  falis  armoni  ici  vcl  vulgaris  cxigua  propor- 
tione  imbutam  in  aquam  Regiam  reduclam.  Ad  dilfolvendam  calculofam 
fubitantiam  fpiritu  nitri  vix  aliquid  prxllantius  &  fxlicius  propinari  po- 
tuit.  Iplemet  poft  varia  tentamina  ut  menftruum  aliquod  prxparare  pof- 
fem  Lithonthripticum  nihil  inveniebam  prxter  hocce  notaru  dignum, 
fine  quo  xgra  veftra  diu  fuiffet  extin&a.  De  tartaro  quod  fcribit  e  von- 
tjriculo  inteftinis  &   vefica  excrcto,  dico  primo    me  judics  nomen   iilud 

tjuod 


A  i  0  o  r  E  n  E  £  i  A  s    H  U  M  A  N  E    SPEC.    493 

quod  praecipue  vini  tnrtaro  vel  calculo  debctur ,  male  convenire  ciuri 
matcria  in  corporc  noftro  concrelcente  ,  in  ifto  nempe  multum  falis  ti- 
xi,  olei ,  &  fpiritus  ncidi ,  in  hoc  vix  aliquid  falis  fixi  reperitur,  multum 
volatihs  &  urinofi  ,  nihil  fpiritus  acidi ,  parum  olei  &  plurimum  terr;« 
datur.  Corpus  tamen  fliiidum  in  olfi ,  cartilagines  &  alia  folidn  coij- 
crcfcere  ,  animalia  ,  foflllia  ,  imo  ipfani  aquam  petrefcere  non  amplius 
mirandum  ;  certe  credo  pharnomena  quccdam  rariora  a  viro  celcberri- 
mo  poife  adhuc  elaborari ,  prsefertim  cum  vobis  copia  detur  iftius  ma- 
teriic  ,  e.  g.  (i  materia  lapidefcens  in  ventriculo  conferatur  cum  ifta  in 
ructtinis  ,  &  utraque  cum  altera  in  vefica  genitn  ,  an  nimirum  falia 
volarilia  oleofa  in  prima  per  analyfin  igneam  feparari  po(fint ,  an  tan- 
tum  in  ultima?  An  fpiritus  acres  effervefcentiam  excitare  foleant  ,  sequa- 
liter  cum  fmgulis  ?  Gratum  revera  fecit  excell.  vir  omnibus  noftris  me- 
dicis  per  curiofam  iftnm  relationem  ,  idcoque  adhuc  rogamus  tam  ftu- 
pendie  hiftoria;  continuationem.  Miror  quod  nulli  appareant  calculi  fel- 
lci  in  tanra  varictate  calculorum  ,  quorum  naturam  hac  in  re  exp'o- 
ravi,  quod  fpecifica  gravitate  multum  dirferant  ab  a'iis ,  cum  nimirum 
adeo  fint  leves  ut'multum  emergant  fuperficiem  2qtiae  vulgaris.  Nota  & 
mihi  eft  facmina  nobilis  valde  cruciata  doloribus  heoaticis,  quse  brevi 
repetitis  viribus  duos  tranfmifit  calculos  e  vclica  fellea  iti  inreftinum 
per  ccccum  &  anguftum  ductum  cholidochum  ,  quod  fidem  meam  fu- 
peraflet  nili  prsefens  fuilfem ,  quanto  vero  cum  dolore  parturiebat,  tau- 
tum  fentiebat  levamen  ftatim  poft  projectum  calculum  in  inteftinum  , 
qui  vix  pcr  aliquot  horas  illis  hverebit ,  quam  primum  mihi  juftam  ca- 
piendi  menfuram  occafio  dabatur  ,  circumferentia  plenum  fupcrare  digi- 
tum  inveniebam,  ex  colore,  odore  ,  fapore,  levitate,  eombuftibilitate  cai- 
culum  felloum  determinare  par  erat,  alrer  calculus  non  tautac  ruit  mo- 
lis  ,  nec  valde  tamen  inferioris.  Latex  urinofus  de  quo  clar.  Dom, 
fcribit  per  fauces  evacuatus  ,  rarihime  &  vix  unquam  oblervatus  fuit 
ante,  li  modo  vcvc  fuerit  urinofus.  In  segris  noftris  calculolis  poft  diu- 
turnam  renum  vel  ureterum  conftipationem  plethoram  in  vafibus  obfcr- 
vavimus  egregiam  ,  quamobrem  provida  natura  ut  hanc  homorum  iu- 
nndationem  evacuet ,  in  quemcunqne  alveum  effundit  ,  &  non  raro 
per  glandulas  ventriculi  in  hujus  capacitatem  larga  quantitate  fecernit 
e  fuo  grcmio  fanguis  ,  unde  per  fauces  vomttu  extrudatur*  tale  quid 
rriihi  occtrrebat  in  falivatione  vi  Mercurii  excitata ,  &  ex  improvifo 
in  faucibus  fuppreffa  fermento  in  fmguine  Mercuriali  adhuc  fup^rftite, 
iimul  ctiam  alvo  contimnnte  occlufa  ,  hinc  diftenta  nimis  vafa  iil  ven- 
triculum  tranfcolabant  lympham  per  vomitum  rejeclam  ,  falivac  in  peJvi 
fervata:  plane  congruam  ,  ab  urina  vero  in  utroque  cafu  multum  dif- 
fimilem. 

Dantur    alii    inter    nos    communicationem   clariT.    Dom.    amb'entes  , 
^uorum   unun  h.ftoriam  in    quibufdam  parallelam    narrabit,    cui  relin- 

P  p  p     2  quo 


484  K    O    E    N    I    G, 

quo  iflam  provinciam  lubens ,  imo  ob  temporis  penuriam  defiftere 
cogor  ,  admodum  dolens  m  hi  jam  negari  opporcunitatem  communican- 
di  qusedam  non  vulgaria.  '"Modo  dignum  indLet  literarnm  commercium 
nobifcum  continuare ,  ll  quid  novi  phienomenis  vel  libri  nobis  OvCurrat 
certam  hujus   rei  expedtabit  narrationem 

D.  Londini    28-    Martii    1682. 

Nominis  Tui ,    VI R    EXCELL. 


Cult.  perp. 
Fr.  S  l  a  r  e  , 
M.   D.  Reg.  Soc.  Sod. 


EPISTOLA    AD    SOCIETATEM   REGIAM 
POSTERIOR. 

Illufires  nobilijjimi  do&ijjjmique    Viri. 

TAcito  tempora  greflli  diffugiunt,  nulloque  fono  annus  vertititr,' 
vitae  emblemata,  quibus  menfuramur,  incitamurque  ea,  quae  ali- 
cujus  boni  efTe  poifunt  ,  ne  fero  fufpendeamus ,  moti  unde,  fructum 
licet  adhuc  immaturum  decerpere  hiftriamve  de  petrincata  noftra  ,  (cu- 
jus  obitum  inane  expedtavimus  )  continuare  quam  occultare  maluimus, 
ne  aut  phaenomenis  hadtenus  nihil  coutjgitfe  aut  non  obfervaffe  putemur  ; 
videmus  enim  hinc  &  inde  hiftoriam  iltam  grate  acceptam  ,  variis  pre- 
lis  mandatam ,  fed  non  aequaliter  ad  fenfum  verborum  translatam  vel 
examinatam  elfe ,  plurimofque  doctos  hacc  etfi  pauca  ob  cafus  infre- 
quentiam  adnnrari  ,  progreifum  moncre  ,  quofdam  vero  ad  fortilegia , 
vel  inter  iltas  fpecies  referre  ,  quse  hdem  oculumque  fallant  ,  alfentirer 
forfan  nifi  fummus  naturae  author  in  hac  inperfcrurabilia  prius  fiepius 
rccluderet,  phyliioque  fcrutinio.  ad  redunddntem  nominis  fui  gloriam  ri- 
nianda  concederet  :  irj  hoc  dum  laboramus  clariffimorum  virorum  defl- 
derium   non  impleturos  fed  favorem   cxcitaturos  fperamus. 

Ab  eo  quo  hiftoriam  fecunda  Calendarum  odtobris  anni  feculi  odtoge- 
firni  primi  pertexui ,  aegra  noftra  moderate  vixit,  farque  bene  natur?e 
fundtionibus  ,  ut  ante  relatum  ,  in  excipiendis  f&  excernendis  recte  oc- 
cupatis  ad  decimam  odiavam  anni  odtogefimi  fecundi  menlis  Augufti  , 
qua  torqueri  naufeaque  ,  &  fingultu  abfque  tamen  vomitu  agitari  caepir, 
dato  cardiaco  cum  fpiritu  nitri  dulci  ad  vigefim.im  nonam  didti  menfis 
/Ceffarurit  fympiomata  ,  hac  verb  fuperioris  &  inferioris  ventris  crucia- 
tibus  fummis  angi ,  in  latcra  volvi ,    refpiratione  impediri ,  hytlerico  pa. 

ro. 


AiTOTEWESrAS    H  U  M  A  N  I    SPEC.    43  > 

roxyfmo  infeftari  cum  ru&ibus ,  cordis  palpitatione  &  ofcitatione  vifa, 
occunebatur  anodynis  &  antifpafinodicis  (  omilfis  clyfteribus ,  quorum 
ufum  scgra  ob  inceftinalis  motus  invertioncm  valde  horrebat)  fucccde- 
bant  cxpanfiones  &  jadlationes  artuum  ,  mocus  couvullivi  totius  ablo- 
minis,  conftrictio  mufculorum  iaryngis  &  faucium  cum  aphunia  j  tan- 
demque  parturicntis  dolor  fibilo  al.o  fe  dictitans,  quo  coutractis  omni- 
bus  membiis  alvo  dejecit  infequenti  trigefinu  calculum  figurac  primae 
cruore  confperfum  ,  cujus  enixum  fc(jucbantur  altera  die  duo  minores 
longe  i  cum  haemorrhoidali  fluxu  dilaceratis  valibus  poft  hac  inftar  puer- 
perae  habita  ,  jufculis  reftaurata  ,  remediis  fublevata  convalmt,  intraque 
•feptimanas  paucas  refoluta  jam  quali  natura  ad  actiones  obeundas  vires 
collegit. 

Hacc  rerum  trift>'s  facies  &  viciflitudo  ,  hic  segne  ftatus  ab  ultimis 
prseteritorum  tolerabilior  in  dolorificum  verfus  :  calculi  non  tantum  ma- 
:joris  ponderis  fed  &  durioris  fubftantiee,  valdeque  anguloli,  nec  fingu- 
lis  digeftionibus ,  fed  velut  in  -«qiiadam  matrice  maturefcentes  ,  abrupti 
pelluntur,  tcrtia  quartave  feptimana  infcrne  nec  ulterius  fuperne  exc!u- 
.duntur :  alvus  prius  libera  demum  adftringi  incipit,  &  una  akerave  a 
.conftriclione  die  iapidem  parturit :  urinam  e  vefica  reddic  paucam  potui 
in  quantitate  non  refpondentem  ,  variam,  plurimum  cralfam  &  turbidam, 
quae  raro  fupprimitur,  fupprelfam  emingendo  antecedit  cilculus  fabee  ma- 
.gnitudine  majoris,  angulofus ,  cseterifque  per  omnia  fimilis  :  &  quod 
ante  hac  per  intervalla,  nunc  quotidie  concingic ,  mane  dum  urinandi 
motus  urgec ,  quantitate  aliqua  fluente  per  veficam  prius,  nulo  vel  exi- 
guo  intervallo  altera  vomitu  decedit  ad  uncias  tres  vel  qujtuor,  ejuf- 
dem  coloris  ,  confiftcntiae ,  odoris  urinofi  &  ex  aegrae  relatione  mulcifa- 
ria ,  cum  naufca  faporis,  quaecunque  clarius  in  fpagirico  examine  appa- 
ruere :  cumet  abdomen ,  nec  folum  ut  ante  in  finiftro  hypochondrio  du- 
rities,  lapidumque  allidencium  fonitus  ,  fed  in  toca  ventris  dextra  re- 
.gione  ob  mufculorum  laxitatem  aliquanto  percipitur  profundior,  magnum- 
que  dolorem  circa  hypogaftnum  quaeritur  :  appetit  cibum  potumve  mo- 
dice  ,  qui  ex  radice  glycyrrhizae  &  hordeo  ufualis  eft  ,  perque  vices  ali- 
quid  vini  tenuioris  conceditur  :  dormiendo  fubfultat :  fluunt  menfcs  ra- 
rius  &  parcius  nec  tamen  defiftunt  ,•  pulfum  habct  &  languidum  ,  &  ce- 
lercm  ,  &  profundum  &  intercepcum  ,  pro  variis  fymptomatibus  varian- 
tem  : 

Kefpiratio  segrae  liberior,  non  valida,  fed  fenfus  vix  perceptibilis ;  men- 
teque  plus  nunquam  movetur  :  tandem  duodecima  decembris  anni  11 ' 1 1- 
mo  elapfi  tibia  dextra  gangracna  ad  palmse  latitudinem  in  fphacelum  in- 
clinante  correpta  ,  fcarifi.catione  cacterifque  neceilariis  curata  ,  nunc  an- 
gina  notha  ob  tonfillarum  inflammationem  prcmitur ,  plurimumque  ar- 
teriofi  fanguinis  e  faucibus  fluit  ,  majoris  forlan  excernendi  lapidis  pro- 
dromus ,   revu.lfionem  per  phlebotoniiam  in  pede  &   clyfmata    tentatam 

P  p  p     3  fe- 


484  x  K    O    £    N    I    G, 

fecuta  fuit  vigefima  Februarh  ckjedio  fsecum  naturalium  per  infcriora » 
vigeiin  a  tcrti.i  vero  &  dejediio  feculciita  &  rejedio  per  fiuces  oleofje 
dyfmacis  fu  bltamise  cum  hetcre  abfque  lapillis,  unde  imminens  furfo- 
cationis   metus  abhVnere  juilic. 

Hic  cafus  rarus  &  mirus  varia  fufcirnvit  genii  :  naturam  enim  forti- 
legia  abhorrere  philofophica  fententia  eft ,  ipftm  vero  a  limite  &  com- 
ttiuni  experientia  in  aegra  noltra  plurimum  receiiitfe  ,  fi.  quis  antehac 
propofita  phxnomena  in  dubium  vocavit ,  iTunc  miifa  fpecimina  credet, 
tr.ujorum  fiquidem  morborum  argumentum  exiitit  gravium  fymptoma- 
Uim  concurius  ,.  qux  feorfim  fumpta,  etii  explicatu  finguta  leviora  vi- 
deanrut  ,   juncla    vero  ob   motus  varietatem   ardue  pugnant. 

Calculos  in  humano  corpore  ad  macrocofmi  leges  ex  principiis  aftivis 
vinculo  falino  cum  matrice  tcrra  &  phlegmate  diverfimode  conurcfcere 
docet  anaiyiis  ,  inque  glandulolis  partibus  corporifque  duclibus  generari 
nhil  ignoi,  quod  graviiiimi  authores  rettantur  ,  noltraque  obfervatione 
coniht,  prscter  renum  veiicxque  calculos  anno  fecuii  feptungefimo  fep- 
timo  Catharinam  Scertenleib  puellam  excrecis  tulliendo  plurimis  lapiilis 
tophaceis  in  nofocomio  noftro  phthili  occubtiiife ;  e  contra  fibulo  mul- 
taqne  pituita  gypfea  in  intcitinis  concreta  virie  deject-i  Catharinam  Bla- 
feram  anno  o&ogefimo  in  eodem  hofpitio  integre  rcliirutam  elfe  ;  viruni 
am;;l.  joh.  W.  majoris  lenatorii  ordinis,  arthriticum  menfe  Julio  aivii 
octogeiimi  tenii ,  utroque  urctere  calculis  obftructo  ,•  ab  impedita  mix- 
tione  decima  &  fcptima  morbi  die  non  juvantibus  variis  feri  vacuatio- 
nibtts  phiebotomiis  &  lithontripticis  apoplexia  obiiife,  quos  lapides  alia 
longe  a  noitra?  xgrotte  fubttantia  nulioqne  acido  fpiritu  ob  o'eolam  im- 
pr?cgnationem  folubiles  extraxi,  ren  finifter  naturali  duplo,  dexter  vero 
triplo  major ,  dilatatis  tunicis  nnilto  fcro  tumidis  ,  plurimis  obhterentibis 
icatebant  lapillis  ,  ruffis ,  afpetis ,  ctim  ex  ureteribus  fecti  eifent  apice 
totundo  ,  forfan  levigaco  vel  fbrmato  in  duclu  ,  glandifque  forma  quar- 
CiS  minoris  :  nuperifve  e  tonfillis  puellae  Marix  H.iffnerix  ad  triginta 
•duos  tophos  fecuit  civitatis  hujus  chirurgus  expertitT.  D.  Alb.  Bauren- 
Konigius:  infuper  a  clariilimo  veltro  Dn.  Doctore  Slareo  hiftoria  com- 
municata  de  calculis  felleis  rarx  magnitudinis  pro  anguftia  dudtus  cho- 
lidochi :  &  alia  filii  Ebrxi  cujufdain  undecim  annorum  Wemheimii  in 
Palatinaru  degentis  ,  lapillos  diverfi  generis  imo  filices  pcr  virgam ,  anum- 
que  excernentis  ,  ab  urbis  Heidelbergx  Syndico  clarilf.  D.  Zweifelio  mi- 
hi  perfcripta. 

Verum  cum  fimilia  vifu  reipfa  plurimum  difiimilia  fint ,  ut  naturx 
cvriofis  oblectationem  aliquam ,  generique  humano  folatium  fructumve 
prxitemus,  accuratiufque  loquamur,  phyfico  examini  calculos  hofcc  fubje- 
cimus. 

I.  Solvendo  ,  fic  fpiritus  fulphuris,  vitrioli,  acetique  affafus  aliqucm 
effcrvefcendi  motum  incipit,  imprimis  in  iis  qui  ventriculo  excreti ,  ra- 

rioris 


AIT0TENE2IA2     II  U  M  A  N  £      SPEC.      487 

rioris  texturx  ,  friabiliorifquc  fubftanrix  ftmt ,  fcd  citius  acidis  fuis  par- 
ticulis  inflexos  poros  ingreifis  ,  fubfillit  nullamque  folutioncm  perfecic. 
Salis  ar.noni.ici  fpiritiis  ne  quicquam  movec ,  &  onini  modo  tencacus 
vcluti  homogencus  fubjecto  fuo  conquie&it.  Scd  nicrofus  Achilics  cun- 
cta  deftruendo  fubigir. 

2.  Deltillundo  per  retortam  ,  ocfophago  cxcreti ,  falis  volatilis  cum  fpi- 
ritu  &  phlegmace  paucum ,  cerrae  plunmum  falifque  fixi  fcre  nihil  :  po- 
fteriores  alvo  reddici  cum  iis  ex  vclica  ejufdem  figurae  &  fubit.ivix  plus 
voljtilis  cum  pauco  ad  gultum  fubacido  phlcgmate  &  fpiritu  uriuofo 
forci ,  modicum  fixi  falis  at  plurimum  terrac  habcbaut.  Calculorum  ho- 
rum  uncix  fex  exhibuerunt  caoitis  mortui  uncias  quinque  cum  drach- 
mis  duabus ,  &  cx  his  falis  lixivioli  circu  fcrupulum  cum  dimidio  phleg- 
matis  cum  fpiricu  &  immifto  fule  volatili  drachmas  quinque  &  fcmis, 
adhxrente  quadam  portioue  recipientis  lateribus.  Hic  liquor  junclim 
fumpius  addico  fpiricus  vini  alkalifati  quanto,  in  a'embico  ex-guo  caloris 
gradu  fublimatus  depofuit  in  capite  falis  volatilis  urinofi  fcrupulos  duos 
&  (em.  Olei  nihii  conceptum  nifi  volatilium  fluotem  fiiliuin  eo  referre 
velimus. 

3.  Prxcipitando.  Uquor  deftillatus  fpiritus  vitrioli  additamcnto  in 
rubram  tincturam  verticur ,  tandemque  cralfior  evadens  quodammodo 
feccdit  in  fundum :  affufus  vero  idem  fpiritus  a  deltillatlone  refiduo  c;i- 
piti  mortuo  ,  auc  fali  inde  elixiviato  non  aliam  quam  cum  fale  &  olco 
tartari  imperuofam  erfcrvefcentiam  cxcitat. 

Sic  lapidcs  noltri  conftant ,  plurima  terra  ,  faJe  vol.  exiguo  ,  acido  fi- 
xo  pcrpauco , "quod  fale  fpiricuque  urinofo  infractum  &  edulcoratum  eile, 
fpiritus  arraoniaci  hujus  naturae  demonlfrat ,  acidarum  partibus  immix- 
tus  eas  retundendo  &  implicanJo  in  dulccm  faporem  cogit ,  pofl  non 
rtfolubiles. 

tx  in  concludimus  falium  lixiv;oforum  naturam  a  falis  tartari  non  re- 
cedere  in  xgra  noftra  &  reperta  matrice ,  incorporandi  fubjecto,  acce- 
dente  acido  ,  motum  (  effervefcentia  aliqua  progrella  )  invicem  (ilti ,  in- 
qu*  calculos  hofce  coire  ;  prout  vtrioli  fpiritus  particulis  fuis  acutifii- 
mis  &  flcxibihbus  (unde  oleofus  tangitur)  fal  tartari  pcnetraudo  qui- 
dem  deltruit ,  fcd  dcttrudum  in  fui  naturam  aliter  coUigando  cogit:  in 
hdce  calculis  ut  jam  ad  fuam  crafin  difpofitifi  nil  prxftrit  ,  verum  fal 
fixum  igne  fubhitis  implicandi  ipiritibus  in  fuam  naturam  rcduxit ;  ex 
qua  coagulum  conftat. 

E  coiura  nitri  fpiritus  acidus  quidem  fcd  ob  fubtilifTinii  talis  con- 
jun&ionem  particulis  rigidioribus  ,  penetramiffimis ,  inf.-parabilibus  con- 
ftans  ,  non  tantum  una  qualitatc  cunct.i  folvcbat  (ed  &  altera  r-.imio- 
nem  impediebat ,  cum  particulx  hujus  rigidiores  in  actu  continux  (efe 
flcclere,  faliaque   divifa  in  aliemm   naturam  combinare  non   valuerint. 

Spiritus  vero  fulis  armoniacj  urinolus  foiibus   iliia    volatilibus  coufi- 

milis 


4S3  K    O    E    N    I    G>. 

milis   exque  fixls  productus ,  illa  non  niodo  qnieta  reliquit ,  fed  &  hscri 
ut  gremium   fuum   amplexus. 

Hinc  longe  alia  caiculorum  noftrorum  generandi  ratio  &  locus  quam 
eorum  qui  abs  renibus  excluduntur  ,  cum  hi  e  particulis  feri  rigidiori- 
bns ,  vel  ad  pororum  renalium  relatior.em  craflioribus ,  fenfim  obhscren- 
tibus  eofque  obliteramibus  contexentur,  lubrica  quidem  aqua  flexilibus 
particulis  decidat ,  ftlia  vero  innatantia  infenfibiliter  reticulo  huic  in:- 
plicentur,  tandemque  in  lapideam  duritiem  accrefcant ;  quod  prius  com- 
munis  experientia  conftans  exhibet  fenes  ,  quibus  craiTiores  humores ;- 
minufque  meabiles  meatus  contingunt ,  in  hunc  affectum  valde  prc* 
nos;  pofterius  deftillatione  firmatur,  etenim  imminuendo  ejufmodi  cal- 
culos,  donec  collum  anguftum  retortse  ingrediatur ,  fubdito  igne  pro^- 
dit  fpirituG  iirmofus  cum  fale  ,  retnanetque  in  fundo  retortae  non  como* 
tae  figura  lapidum  ,  quae  in  cineres  comrnovendo  decidit ,  eseque  vero 
rurfus  affundendo  eductum  liquorem  in  calculos  conjungitur,  ex  qui- 
bus  falium  copia  &  implicandi  modus  in   his  optime   cohftant. 

Qualiter  vero  &  ubi  in  eegra  noftra  generentur  lapilli  &  tophi  tar- 
tarei  ( ea  in  vivis  )  vix  eflet  hujus  loci  &  temporis  divinare,  nifi  ratia-- 
ni   aliquid    concedendum  fbret. 

Veficae  fub  epidermide  limpido  fero  flagrantes  ,  ibique  ob  impeditanr 
cuticulae  tranfpirationem  ,  obftrudtofque  glandularum  fubcutanearum  po- 
ros  denegantiirm  refluxum ,  coilecto ,  fanguini  pelienti,  non  vero  quie- 
tq  ortum  debent,  cum  hic  a  tempore  ,  quo  coagulari  vifus  eft ,  nufquam, 
ampullas  fufcitavit,  &  fecus  motui  contrarium  eifet  ,  mordax  vero,  lanci- 
nanfque  humoris  qualitas  atque  infpiflatio  fingularis  acidi  in  corpore 
prsedominantis  argumentum  ,  cujus  rimari  naturam  difficile,  cum  levik 
ilma  additione  vel  detraclione  ,  motuve  humores  alterantur  ,  ut  ex  c!  ;-1o 
fanguis ,  ex  fero  lympha  ,  ex  aqua  forti  regia  generetur  ,  aliifve  nnru- 
ralibus  cernere  evidens  eft:  qui  humores  in  receptaculis  fuis  glandulo- 
fis,  ut  locis  na*alitiis  ,  varie  &  perverfim  alterati ,  tantas  coagulationc3 
efficiunt,  cum  ftagnantes  exhalato  alkali  fpirituofo  infpiflantur  &  acek 
cunt ,  haud  fecus  &  analogum  fanguini  vinum,  quod  evanidis  fulphureis 
purticulis  ,  quibus  cum  acidse  incopporatse  hserebant,  reli&is  his  in  aco-- 
rem  vertirur :  &  certe  dulcis  acidique  ratio  non  alia  eft ,  quam  divcrfi- 
moda  major  ,  minorve  acutarum  partium  cum  aliis  commixtio  ,  actuf-- 
que  retardatio ,  ut  in  faccharo ,  melle  &c.  hinc  fanguis  etfi  tandem  in- 
fpiffatus ,  tamen  dulcis  lingusc  occurrit ,  immo  pro  tactus  ratione  magis 
minufque  feriunt ,   parva    inter  titillationem  &  dolorem    d.ftantia. 

Merito  ergo  glandulx  prseprimis  inferioris  ventris  feri  lymphatici  (vel 
pituitre  in  hoc  acidse )  receptacula  &  ergaftula  in  vitio  occurrunt ,  quo 
humor  jam  heterogeneus  ductibus  fuis  haud  exoneratus  ,  atque  e  pancreate 
in  duodenim  longo  intervallo  non  folutus  acidior  evafit  :  hinc  prior  hifce 
prce  utero  attribueuda  mali  labes ,  (  cum  naturalitcr  abfque  impracgnatione, 

rnen- 


AieorENUAS     HUMANiE     SPEC.      4:9 

menfium  fupprcflio  ante  annos  feneclutis ,  nulla  contingat)  qux  in  cor- 
pore  primos  hos  cflfedtus  cderit,  unde  reftagnaus  ianguis  majorem  cor- 
ruptionem ,  majorefque  turbas  fovebat  ,  non  enim  fubordinat*  caufae 
pugnant. 

Subita  vero  veficarum  evancfcentia  ad  remedia  refolvcntia  volatilia 
commodc  refertur ,  quibus  obftrudiones  univerfi  refcrare  niteb  iinur, 
iadtum  unde  ut  una  cum  meatibus  glandulofis  patefa&is  non  modo  re- 
fluxus  refoluto  humori  datus ,  fcd  &  magnum  pimitae  receptaculum  pan- 
creas ,  impetu  in  inteftina  &  ab  hinc  maifam  chyli  vifcofam  indeque  fan- 
guinis  Ui.iverfam  humorem  contentum  acidum  erfudcrit  ,  ficque  diathe- 
iin  pravam  hucufque  continuatam  induxerit :  qui  ehylus  juxta  princi- 
pia  fua  alius  vix  ftatui  poteft  ,  argra  adhuc  in  fanis  magno  aquarum  po- 
tui  ad  juvenilem  vifcerum  seftuantium  calorem  fupprimendum  dedita, 
aquis  etfi  in  hac  urbe  filuberrimis  in  fubjecto  capaci  evidentem  cau- 
iam  non  detrahimus ,  ex  qua  confcquens  obftru&io  tiuctuum  glandula- 
rumve  concinnarj  potuit :  quantum  vero  vel  an  contribuat  bilis  in  pe- 
trificatione  hac  vix  invenire  eft ,  cum  ruec  aliter  ac  noftri  calculi  iale 
lixiviofo    redundet. 

Iiinc  ventriculus ,  inteftina  ,  glandulse  primariigenerationis  loci ,  quam- 
vis  &  in  vefica  fecundario  producentur ,  la'ex  quippe  urinofus  prims 
chgeftionis  vitio  ita  inquinatus  ,  fecundae  excrementum,  rnulto  acido,  fale- 
<jue  &  craffo  phlegmate  imbutus  in  vefica  ftagnans  iu  coagulum  invi- 
cem  accedentibus  particulis  aptis  coivit  ,  tnde  &  mucus  &  calculi  abf 
que  akerius  rei  acceflu   vel   diilipationis  ope. 

Quatenus  vero  ante  filices  exiguos  variaque  csementa  evomuerit ,  cum 
ab  hinc  vomitu  nihil  excreverit  ,  caufa  delitefcit  in  corpore  ,  aquarum 
tamen  pro  ratione  fubjecti  recipientis  diverfa  ,  diverfa  eft  lapides  pro- 
ihicendi   &  incorporandi  vis. 

Pondus  fpecimina  probant ,  non  enim  defiftente  agendi  vi  in  fubjecto 
tlifpofito    effectus   continuantur  ,    ut  dccem  hactenus  libras  fuperarint. 

Alienae  a  podagricorum  tophis  fuhftftntiae,  primos  ventriculo  excretos 
rarioris  compacturae  acr  non  ut  falia  humectando  ,  cum  minima  haberent 
jnfluorem  ,  fed  rariores  minufque  firmiter  implexos  angulos  movejido 
infcnfibiliter  contritos  in  pollinem  redegit ,  quemadmodum  in  vitriolo 
albo ,  lignis  corruptis  exfuccis ,  aliifque  ab  aere  contingere  videmus , 
contra  vero  vini  fpiritus  rcctific.tus  raros  poros  facillime  intrans ,  nec 
aeris    inftar  vibrans  fibrillas   quietas    fuftinebat. 

Motus  naturam  efie  renitente  objecto  circularc  vermiculari  Sc  retro- 
gndi  in  noftro  fubjecto  patulufn  cft,  majoribus  lapillis  ad  anguftam  por- 
tam  intra  cxitum  ilii  &  principium  coli  circa  coecum  obhxrentibus,  re- 
tractis  orbicularibus  mufculofis  inteftinorum  fibris  periftaltici  motus 
inverfionem  contigiffe  ,  caufam  vero  tam  violentam  ut  calculorum 
iacile  valvulam  aut   ineptam  everfifle ,  aut  plane    dhuptifle. 

£>if]>Ht.  Medico-Fraa.  Tom.  III,  Q„q  q  tai» 


490  K    O    E    N    I    G, 

Hoc  oftio  patente  ,  quid  ni  ftimulata  inteftina  clyfmate  furfuni  abf. 
que  excrememis  durilfimis  rejecerint  i  cum  fcybala  videamus  in  coli- 
cis  adeo  indurata  cellulis  inhxrerx  ,  tandemque  ad  alvum  dcfccndere  , 
ut  vix  co&ione  folvi,  multoque  minus  clyfmace  dilui  polfint ;  xque  quU 
dem  mirum  hxc  concigiffe  &  eciamnum  contingere  inrardYs  ducttbus 
craifioribus  lapillis ,  verum  ad  horum  figurx  variecacem  fpedhntes  ,  eos 
non  ad  imeftinorum  cavicatem  conformari ,  fed  ubique  lateralicer  immo 
in  aliquibus  per  ipfa  quibus  perforantur  foramina ,  chylo  dcfcenfum  & 
clyfmacibus  afcenium  concedere. 

Urinofi  laticis  colorem  varie  immutari ,  fubftantiamve  alterari  pro 
accedentis  vel  deficientis  racione  quemvis  dres  docet  ,•  cxrulex  vero  pel- 
lucidx  contra  naturx  ordinem  fuccedentis  cum  tempore  alia  eft  perqui- 
ienda  ratio;  iliis  enim  magis  minufve  bile  faturatis  intenditux  vel  remit- 
titur  tindtura,  aut  admixtis  variis  heterogeneis  vel  fpiricibus  exhalatis 
iiicraifatur  ,   inque  opacum  &  yirulentam   vercitur  urina. 

Cujus  colledVx  excretionem  impediebat  mucus  in  vefica  ejus  collurri 
glutinans ,  tantam  vero  o&o  librarum  quancitacem  vefica  capere  inca- 
pax  ,  niil  non  naturalem  excenfionem  ei  concedamus  >  qualem  in  puella 
lub  finem  anni  feptuagefimi  fecundi  Johanna  Heufchleria  obfervavi,  ad 
quam  ut  afciticam  accerficus,  quxrenti  caufas  obcigic  inflammatio  colli 
veiicx  ,  anodyna  &  poft  catheterem  applicare  juifi,  unde  incredibilis  lo- 
tii  quantitas  libras  novcm  fuperans  fubfidente  ventre  continuo  fluxit , 
ipfaque  convaluit ;  urinas  vero  non  tam  in  vefica  quam  renibus  vafif- 
que  cxteris  redundare  pofle  fuperius  exernplum  D.  J.  W.   declarat. 

Evenire  unde  potuit,  ut  excedens  hujus  laticis  urinofi  quantitas  aper- 
tis  cxliacx  oftiolis  iu  cavitatem  ventriculi  exfudarit :  verum  propius  ob- 
fcrvantibus  conftat ,  urina  non  redundante  ejufmodi  fieri  vacuationem, 
piurimum  puram ,  aliquando  vero  quibufdam  chyli  ciborumque  particu- 
lis  mixtam  ;  nee  fi  quis  antecedentem  hiftoriam  ferio  examinabit ,  quic- 
quam  excretiones  ante  primas  xgrx  ingeftum  multo  minus  hucufque 
datum  intelliget ,  quod  urinofum  faporem  &c.  induere  valuerit ;  nec  la- 
tex  femper  redundans  vafa  fanguifera  eructare  cogjt :  inde  ex  ipfius  rei 
contingencibus  veris  aliquid  contra  naturx  leges  in  hoc  corpore  contin- 
gere ,  conjicere  licet ,  forfanque  hinc  continuatx  calculorum  generationis 
aiiqua  caufa  petenda  ,  cum  ventriculus  nova  faburra  perverfoque  fermen- 
Jto  humorum  qugtidie  rentetur ,  fecus  jam  jam  remediis  alteratus  effet : 
memor  quidem  fum  exempli,  quod  mihi  concigic  an.  1677.  m  Eva  Zu- 
bera  annorum  quadraginta  cive  urbis  hujus,  qyx  enixu  partus  violento, 
vefica  urina  diftenta  fuetus  exitu  valide  comprelfa  ,  hacque  violenta  caufa 
Bperto  uracbo ,  urinx  per  umbilicum  integro  puerperio  majorem  portio- 
flgia  exoncrayit,  demum   confolidato  hoc  naturaliter  fluxic;    aiCi  quod 

ipf? 


A  i  0  o  r  E  n  E  s  U  i    H  U  M  A  N  E    S  P  E  C.    49* 

ipfe  fubinde  pruritu  &  aliqua  tranrTudntione  tcntetur  :  aft  a  naturalibus 
&  manifeftis  ad  non  naturalia  occulta,  ductumque  latentem  hadenus  con- 
cludcndum  non  eft. 

Abft;nentiae  tbema  Lentulus  nofter  ad  divum  Jncobum  primum  re- 
gem  Angfse  potentiffimum  pertradavit ,  ignota  tum  trnnfpirationis  hu- 
jufque  principii  circulationis  caufa  varie  ratiocinatus ,  fed  ad  hanc  re- 
fledentes  ,  hominem  refpirare ,  adque  fubftantise  deperditse  reftauratio- 
nem  refici  ,  ars  ftatica  docet ,  plus  infcnfibilitcr  a  corpore  excemi  tran- 
fpirando  quam  omnes  per  excretorias  vias  fenfibiliter  excludi.  Ut  v'r 
robuftus  in  actione  permanens  octo  librarum  potn  oboque  fingulis  die- 
bus  aliquot  faturatus ,  tres  tantum  vel  in  fummum  quatuor  manifeftis 
in  excrementis  deponat ,  fa&a  tamen  digeftione  amplius  non  ponderet , 
quam  cibum  ante  fumtum :  hine  coclionum  energia  omnia  imminui  in- 
que  fpiritus  tandem  refolvi ,  &  tranfpirationis  ,  in  folutione  morborum 
infcnfibili  &  heeticorum  devorata  fubftantia ,  veritas  confiftit ;  qua  non 
ob  epidermidis  conftipationem  procedente ,  non  opus  erat  refectionc ; 
fecus  aer  infpirari  ad  fpirituum  vitalium  refectionem  debuit ,  ut  exfpi- 
rari  poffet ,  ficqne  in  motu  ens  manere  ,  qui  ipfe  aer  infpiratus,  incraf- 
fatus ,  in  vafis  in  ferum  verfus  ,  urinandi  materiam  tempore  abftinen- 
tisc  commodam  prsebuit ,  ut  hydropicos  faepius  cemimus  folius  aeris  aquo- 
fis  particulis  intumefcere. 

Hscc  funt  excell.  Domini,  quae  olim  defideraftis ,  exigua  ,  hifi  favoris 
veftri  digna  videantur  ,  in  fchemate  expreffa  ,  quorum  fpecimina  doc- 
tiff.  prjeclaris  amicifque  viris  in  rci  teftimonium  mittere  voluimus ,  ut 
fi  aliquid  cum  tempore  obfervari  velint ,  hortari  dignentur  ;  inclytr 
enim  Senatus  noftri  ampliffimi  mandato ,  pro  clementia  fua  in  miferos 
segra  noftra  publico  loco  fuftentatur  &  obfervatur  ,  cautumque  eft  ne' 
mortua  ante  cxaclam  evifcerationem  fepeliatur ,  quo  publico  ex  ipfius 
laudatifTimo  defiderio  aliquid  boni  redundare  poflit.  Unicum  rogo  be- 
nigne  accipiatis ,  fculptorique  mandetis  ,  cum  ad  circulum  cuncla  men^ 
furata  fint,  ne  excedat  vcl  detrahat,    fidemque    hiftoriae  frangat, 

Dabam  Bemae   in  Helv. 
*lt.  Febr.  1685. 

EXCELLENTISS  D. 

Cultor  pevennli 
Sigism.  Re& 
M.  D.  Rpl.  Pb. 

<*Lq  <j    %  Caf* 


492  K    O     E    N    I     G , 


C^  Alculorum  fpecimina  praster  ea ,  quae  Exc.  D.  D.  ac  Prof.  Bauhi- 
^  no  Balileam  ,  ut  &  Clanir.  D.  D.  Lavatero  pro  bibliotheca  ci- 
vica  Tigurum  alioque  miferam  •,  tabula  cum  pondere  qusedam  promif- 
cue  juxta  ordinem  produ&ionis    &  diitnbutionis    exhibet. 

Fig.  I.  &  XII.  Regise  Ang!.  Societati  Londinum  miffi  lapides  hic  Drach. 
VII.    &  feir.   ille  ponderabat.    xiii. 

Fig.  II.  Rev.  D,  Abbati  de  la  Rocque  authori  ephemer.  curiof.  Gal- 
liae    Lutetias.   dr.   ix. 

Fig.  II I-  D.  D.  Thomse  Bartholino  S.  Regn.  Daniae  ,  Harfnienfifque 
Acad.    Archiatro   dr.  x. 

Fig.  IV.  &  XV.  D.  D.  Carolo  Drslincourtio  Ser.  Princ.  Auriaci  & 
facult.  nsed.  Lugd.    Bat.   Archiat.   hic    dr.    iii.  cum  dim.  ille   XI." 

Fig.  V,  &  VII.  D.  D.  Wedelio  Saxonise  Arch.  curioforumque  na- 
turse  Herculi  ,   Jenam  ,  hic  dr.   vni.   i!le  iv. 

Fig.  VI.  D.  D.  Muralto  incl.  Reipubl.  Tigurin?e  med.  dodtiif.  nunc 
Archiatro    dr.   vii.   &  fem. 

F;g.  VIII.  D.  D.  Volkammero  Reipubl.  Norimbergenfis  facult.  med, 
Decano  dr.   vin. 

Fig.  IX.  D.  D.  J.  J.  Wepffero  diverforum  Principum  ,  Reipublicx- 
que    Archiatro   famigeratiilimo  ,    Schaffuiium   dr.    vn.   cum  dim. 

Fig.  X.    D.   D.    Mullero  ,    Phyf.  Lindavienli    do&itf.  dr.  vil. 

Fig.  XI.  D.  D.  Chriftiano  Menzelio.  Ser.  Princ.  Eleft.  Brandenbur- 
gici   Arch.  &   Confiliis  Berolinum  dr.   ix. 

Fg.  XIII.  D.  D.    Theophilo  Bonetto ,  med.  expert.  dr.    v.  Genevarr.' 

Fig.  XIV.  D.  D.  J.  J.  Hardero  facuk.  med.  Prof.  Dod.  Bafileam, 
dr.  xiii. 

Fig.  XVII.  D.  D.  Waldfchmid.  Haffite  Ar<5l.  &  Prof.  pr.  Marpur- 
gum.   dr.   ix. 

Fig.  XIX.  D.  D.  Reinfant  IlluftruT.  Marchionis  de  Louvois  med. 
expert.  Parifios  dr.   vin. 

Fig.  XX.  D.  D.  Paulo  de  Sorbait  S.  C<ef.  Maj.  Arch.  &  a  Confi- 
liis  inferioris  Auftrije   dr.    vn. 

Fig.  XXI.  D.  D.  Francifco  Reinhardo  med.  exc.  antiquse  Reipubl. 
Solodurenlis  Senatori.   dr.    vm. 

Fig.  XXII.    D.   D.  Alberto  Benoit.   dr.  xvin. 

Fig.  XXIII.  D.  D.  Samueli  Steckio.  dr.  xvi.  Utroque  Incl.  noftrse 
Reip,  Phyf  digniff  Collegis  Honoratis. 

Fig.    XXIV.  Bihliothecae  Civicas  confecravi.  dr.   XVII. 

Fig.  XXV.   D.  D.  Dapplcfio  med.   Laufannenfi  Dod.  dr.  vil.  &  fem. 

Fig.  XVI.  dr.  iii.  XVHI.  dr.  xiv.  &  XXVI.  dr.  xxn.  mecum  re- 
ferVa. 


7at>.  -v. 


m*Af«*coJ>,^  **..  m.  Koxia  (*mx)  «ubvb  epistolis    w.  ry.  4**- 


AieorENESiAS    HUMANiE    SPEC.     493 

ReverendiJJimo  D.    D.  ARBATI  de  la  ROCQUE 
Authori  epheiu.  cur.   Galiu. 

SI  qusc  funt ,  qux  favoris ,  animique  cletnentis  gratiam  exhibcnt , 
funt  peregrinorum  ,  abfentiumve  ,  ignotorum  ne  dicam  ,  commcn- 
dationes ,  has  mihi  contigiffe  in  hiftorica  narratione  puelkc  noftrae  cal- 
culofe ,  certum  ,  quam  Londini  Anglorum  imprcifam  veftris  do&iilimis 
ephemeridibus  medicis  dignam  ,  judicaftis ,  hanc  nudam  ,  fcetum  velut 
immaturum  foverc ,  ratiocinioque  phyfico  rem  fecus  monftrofim  enu- 
cleare,  Vir  eruditus  quidam  fufccperat  ,  exinde  amicus  ,  cui  tanto  plu- 
ris  debco ,  quanto  gratiori  animo  pertra&avit ,  &  quae  minora  rorfart 
nunc  apparebunt  majora  ,  prxteritis  quippe  Martii  Calendis  hiftoriam 
continuuam  cum  aliquo  examine  fpagyrico  &  judicio  mcdico  ,  quantum, 
segra  in  vivis ,  licuit ,  regix  Societati  mileram,  qux  forlitan  impreifa  ci- 
tius  in  adis,  almas  veftras  Athenas  afpiciet  ,  utque  candoriin  enarratio- 
ne  ,  hiftori?oque  fides  habeatur  ,  hinc  &  inde  do&iilimis  amicifque  viris 
fpecimina  diftribucram  quae  fchsema  exhibcbit :  accipe  ergo  reverendilii- 
me  Domine  artifque  promotor,  animi  tui  benignitate,  &  ea  qua  polles 
in  Aefculapij  aifeclas  propenfione  ,  cxcmplar  fub  figura  fecunda  ,  cujus 
varia  poiitura  varie  fchema    immutare  poteft ,    favoremque  perenna  in 

Dabam  Bernse   Helvet. 
4.  Apr.   i68v 


REVERENDISSIMI  DOMINI 


Cultorem  indefeffum 
S.  R.  M.  D. 


Excellentijjimo    Viro  D.    CAROLO    DRELINCURTIO    Serenijf. 
Priucipis   Auriaci  £ff    Almx    Univerf.    Lugd.    Bat.  Archiatro. 

TEmpeftiva  occafione  frui  ipfius  Coi  diclamen ,  quam  naclus  pcr  ami- 
cum  clariif.  &  praeteritorum  memor  &  futurorum  perfuafus  ut  do- 
cliifimo  Viro  non  modo  beneficiorum  olim  in  alma  vcftra  ac.tdcmi.i  mi- 
hi  collatorum  iniigniorum  gratias  rependam ,  fed  de  hinc  abs  Clarilli- 
mo  D.  fratre  acceptorum  elegantiiTime  fcriptorum ,  vicillim  mea  tenuio- 
ra  commendem ,  e  fuppelleclile  ut  parva  deprompta  ,  magna  qux  cife 
non  poifunt ,  hiftoriam  de  pertrificata  noftra  continuatam  ,  cum  aliquali 
judicio  mcdico  &  adjeclis  fpeciminibus  ad  Viros  ,  dect.  quo  rci  tcftimo- 
nia  ipfa  loquantur ,    quos  inter  Exc.  Nom.   tui  omni   vita  nufquam  im- 

Q.q  q     3  nie- 


494  K    O    E     N    I     G, 

memor,  hsec  exemplaria  mitto ,  h^ec  Ci  penes  veftra  refervarc ,  aut  afc 
terum  inter  curiofa  academisc  recondere  velis  ,  pro  favore  tuo  age ;  fun£ 
quxdam  fingularia  &  a  communi  experientia  remota  quse  in  hiftoria  oc- 
currunt,  fed  (incere  fcripta.  Sique  doclilfimo  judic-o  tuo  ulterius  me 
erudire  velis  ,  reverenter  habebo,  non  enim  alium  fcopum  meditor  quam 
generi  humano  falutarem.  Hifque  cum  alma  veftra  facultate  medica  op- 
time  vale  &  fave 


Dabam  Bernse     Helv. 
18.  Apr.    i68>. 


EX€ELL.    NOM.    T  U  J. 


C.  perp. 

s.  r.  m.  d: 


ExceUentijf.   Viro  D.  THOM./E  BARTHOLINO  S.  Regni  Da- 
nia ,   academUque  Hajfnienjis  Anhiatro. 

CUm  antehac  hiftoriam  de  calculofa  puella  aliquantum  miram  nar- 
rarim  publico ,  nunc  vero  continuata  imprimatur  Londini  ,  fchae- 
maque  adjun&um  fpecimina  milfa  exhibeat,  uc  doclorum  fcrutinio  ge- 
neri  humano  e  fubjecTo  raro  tandem  falutaris  quid  erui  poffit  :  hiilc 
venerande  Antiftes  celeberrimi  nominis  tui  ob  artis  infignia  facta  &  re- 
ver.  Parenti  meo  olim  Patavii  inter  Mufarum  Fana  Varia  amicitiae  figna 
exhibita,  haud  immemor,  Exc.  tuse  fpecimen  exhibere  fas  fuit ,  quod 
per  expert.  chir.  noftrum  D.  Baurenkbningium  colonos  Helvetos  a  Se* 
reniffimo  Principe  ElecTore  Brandenburgico  expetitos  Podftamium  ducen- 
tem  ,  Hamburgum  deferre  indeque  tranfmittere  curavi ,  qua  opportuna 
occafione ,  cum  dubio  procul  feptimanas  aliquot  in  aula  Principfs  fic 
commoraturus ,  favoreque  excellentiff.  Viri  digna  hiftoria  refponfo  ju- 
dicetur ,  literae  ad  Excellentiffimum  Dominum  Menzelium  Archiatrum 
Berolinum  datze  manus  Dni.  BaurenkoningH  tandemque  meas  pervenient. 
Obitum  a  phthyfi  ante  triennium  clariiTimi  Domini  Bogdani  per  decen^ 
nium  collegae  defideratiflimi  adhuc  doleo,  qui  nominis  celeberrimi  tiw 
firacerus  cultor  mortuus  ,  fic  ego   tua  fub   umbra,  favoreque  vivo 

Dabam  Bernae  Helvet. 
ao.   Apr.   1685. 

DOCTISS.  VlR 
EXCELL.  NOM.  TVl 

C.   pereH. 
S.     R.     M,    D<: 


Ai©orENE2lA2    HUM  AN  JE    SPEC.     49^ 


JExcellentiJJimo  Viro  D.  Christjano  M  e  n  z  e  l  i  o  Sereuiff. 
Frincipis  EletJ.  Brandenburgici  Arcb.  &f  a  Conjilih. 

CUm  mens  fit  infervire  publico  ,  ipfeque  honos  refliltet  a  do&is  quos 
inter  palmam  fers  excellcntiiT.  vir  ,  hinc  mihi  gratulor  fxlLem  oc- 
cafioncm  na&am  exc.  tux  notitiam  induendi ,  fimulque  per  clarilf  &  ex- 
pertiifimum  chirurgum  ncftrum  Dnm.  Baurenkoningium  fpccimcn  calcu- 
lofae  noitrse  puellae ,  fi  dignum  ,  offerendi ,  quac  quanto  magis  a  tramite 
reclo  declinavit  ,  tanto  admirabilior  ejus  videtur  hiftoria  ,  quam  cum  me- 
dico  judicio  ,  quale  xgra  fuperftite  licuit  continuatam  fub  praelum  Lon- 
dinum  miifam  ,  fpeciminibus  excell.  doctif.  viris  hinc  inde  diftributis  cen- 
fui  confirmandam  ,  quae  ut  benigne  accepta  fpero  ,  fic  viciifira  fapientif- 
fimo  judicio  &  examine  docto  me  erudire  ,  fuffulcire  dignabuntur ,  quo 
aHquid  tandem  falutare  e  tanto  fubjeclo  redundare  poffit.  Excipe  ergo 
iavore  tuo  ExcellenthT.  Dominc  prodromum  cxiguum  >  ut  cunda  mea 
publico  &  doctis  ,    fic  praeprimis  tibi  deberi  judices. 

D,  Bernat  Helv.  20  Apr.  168$. 

DOCTISS.    VIR 

EXCELL.   NOM.    TUl 

Cult.  perp. 
S.  R.  M.  D. 


ExceUentijfimo  D.  J.  Waldschmid,   Sereniff.  Principum  Hajfia 
&  Univerjztath  Cattorum  Arcbiutro. 

QUam  artis  pracftantiam  indigitavit  fencx ,  eam  non  modo  in  te  quae- 
runt  excell.  vir  fed  omne  complementum  nacti ,  doctiilimifque  tuis 
praeceptis  imbuti  celeberrimum  nomen  celebrant,  hinc  docliifimo  viro  , 
non  pro  ingenii  exccll.  tux  excelfitate  opus ,  fcd  teftandi  in  artem  affe- 
ctus ,  fpecimen  de  calculofa  noftra ,  fincerum  rei  argumenrum  ,  tranfmit- 
tere  debui ,  cujus  hiftoria  continuata  brevi  prelo  Londini  liberabitur  ,  ac- 
cipc  quo  mittitur  animo  ,  fique  res  ipfa  digna  fagaci ,  prudentiilimoque 
judicio  tuo  habeatur  hoc  favore  digncris. 

D.  Bcrnsc  Helv.  20  April.  1689. 

DOCTTSS.    VIR. 

PXCELL.  NOM.  TUI 

Cult.     Ind. 
S.  R.  M.  D. 

ExceUen* 


t 
U$  K     O     E    N    I    G , 


Excellentijjimo  Viro  D.  J.  Georgio  Volkammero,    Collegii 
Medici  Incl  Reipubl  Norimbergenfis  Decano. 

QUum  nuperis  ab  exp.  D.  Eaurenck.  fingulare  defiderium  exemplar 
calculorum  de  petriricata  Lauwera  videndi  intellexiflem  ,  tanto  ma- 
gis  commendatam  hiftoriam ,  quanto  a  dodtioribus  fpecimina  expetita  vi- 
di ,  occurrunt  quidem  in  ea  a  communi  narurae  curfu  aliquantum  diverfa, 
re  ipfa  veriffima  ,  inprimis  urinae  regurgitatio  per  fauces  e  vefica  ,  uc 
videtur  retroadbe  ,  aliuque  plura  ,  quae  doctorum  dodtiffimo  judicio  fub- 
jeci  ,  prseloque  Londinenfi  nuperis  Martii  Calendis  hiftoriam  continua- 
tam  ,  adjundto  &  meo  fcrutinio  medico ,  mandavi  ,  hinc  me  faelicem 
dicere  contingit  quod  &  venerandi  viri  hoc  ,  quod  mitto  ,  fpecimine  in- 
ter  artis  ,  meique  patronos  excellentiffimum  nomen  celebrare  ,  ipfumque 
me  tanto  favori  commendare  poffim. 

D.  Bernae  Helvet.  7.  Maii  i68v 

DOCTISS.    VIR 

EXCELL.  NOM.    TUI 

Cult.  Hum. 
S.  R.  M.  D. 


Excellentijfimo    Viro  Domino   Wolffgango    Wedelio, 
Sereniff   Frincip.    &  Elect.   Saxonia ,    ac  Eacultatis  Jentnfis 
Academia  Arcbiatro. 

QUantum  rcfpublica  medica  celeberrimo  viro  debcat ,  univerfus  lo- 
quitur  orbis  ,  qui  fecus  non  poteft  ,  quam  tantum  fcientiarum  ad- 
mirari  abyifum  ,  venerari  gcnium  ,  e  quo  non  nifi  magna  fuuftis  labori- 
bus  refultant ,  hoc  clave  naturae  recluduntur  abfcondita  ,  concentrantur 
dodtrinae  diverfa.  Hinc  debetur  ,  gloriofumque  eft  dodtiifimo  D.  &  qu?c 
inter  naturse  curiofa ,  &  a  communi  expericntia  remotiora  offerre  ,  faga- 
ciiftmoque  judicio  fubjicere  hiltoriam  de  petrificflta  noftra  cum  examine 
medico  ,  quam  continuatam  Martii  Calendis  nuperis  Londinum  fub  prse- 
lum  miferam  i  accipe  ergo  favorc  ,  non  digna  pro  meritis  Excel.  T.  fcd 
ut  rei  aliquantum  mirae  &  verilTime  fcriptx  fingulare  teltimonium  ,    fpe- 

cimi- 


A  l  ©  o  r  E  N  E  5  i  A  E     H  U  M  A  N  JE    S  P  E  C.     497 

cimina  calculorum  ,   patereque  magnanime  exccl.  nomcn   intcr  artis   Pa- 
tronos ,    mcofque  vcnerari  abs 

D.  Berna:  Helv.  9.  Maii  1689. 

DOCTISS.  VI  R 

EXC  ELL.   N  0  M.    T  UI 

Cultore    Aljiduo. 
S.  R.  M.  D. 


Ad  Authorem. 

GRatias  duplici  nomine  habco  &  debeo ,  &  quod  mei  memineris ,  & 
pro  tranfmillb  raro  munere  per  virum  clarirT.  &  artis  peritia  inlig- 
nem.  Hiftoriam  hanc  quod  attinet  omnino  mirabilem  ,  judicium  mctrg 
fufpcndere  icquum  eft  ,  doncc  conftiterit  an  res  natutae  vires  fequatur 
noc  ne  '(  Haclcnus  enim  credidero  cacodacmonem  in  partes  venire  ,  (iqui- 
dcm  lruijora  fragmenta  ,  quam  quod  ex  hberalitnte  Exc.  V.  penes  me 
•cft ,  exclufi  (iut,  quis  enim  «efophagus  ,  ut  inferiorem  gutturem  praeter- 
mittam ,  impune  tulcrit  ilorum  tranfitum  '(  Interim  quo  me  beafti  mu- 
nere  amicilf.   vir ,   amplecli  perge  &  favere. 

D.   Geneva:  pridic  Cal.  Mart.    1 6S 5- 

EXC.    TVJE. 

Ex  animo  addicfijf. 

T  H  E  O  P  H.    BOKETO.    M.   D. 


Ad  Authorem. 

NUperis  accepi  grati(Timas  tuas  literas,  unacum  fpccimine  petrificatio- 
nis  in  fcatula  exhibito,  gratias  &  pro  munere  hoc  eximio  &  afTc&u 
immerito  ago  habeoquc  maximas  ,  rogo  vcro  majorem  in  modum  ,  ut 
paulo  plenius  dc  petrificata  hac  materia  mc  informare  digncris  ,  neque 
enim  examen  a  te  icriptum  ,  teftibus  hudatis  literis  tuis  ,  adhucdum  vidi; 
cft  apud  nos  petrihcans  aqua  ,  qusc  mufcum  terreftrem  totum  in  faxum  , 
r.on  tam  obducit  ,  quam  vertit ,  cujus  cxemplar  ad  te  mittam  proxime , 
modo  occafionem  commodom  novcro  ;  ut  aliquod  grati  animi  teftimonium 
iiftam  mitto  fpicilegium  medicum  dc  pcfte  his  uiebus  pryelo  exprclfu.u.  Si 
DifpHt.  Medico-Pracl.  Tom.  1IL  R  r  r  ievi- 


498  K    O     N     I     G  , 

levidenfibus  meis  officiis  demereri  porro  affedum  ,  vel  honoribus  tuis  vc 
liEcari  ullo  modo  potero  ,  gloriofum  id  mihi  ducam.  Vale  ex  voco 
Vir.  Nob. 


Dubam  raptim  jenae  Sjxonum  2r.  Junii  idgj. 


E  X  C.    T. 

Paratijf.   S. 

G.  W.  Wedelius 

Arch.  &  P.  P. 


Ad  Autbprem. 

QUod  me  gratiflima  tua  epiftola  per  celeb.  veftrum  chir.  D.  Bauren- 
konig  allata  dignare,,  fimulque  admirandum  puellae  veftrac  calculum 
tranlmittere  volueris  ,  pro  fumma  tua  erga  me  benevolentia  agnofco  ,  & 
propterea  maximas  gratias  ago.  Admiratione  dignus  eft  hic  calculus  hu- 
manus ,  cujus  hiftoriam  aveo  fcire ,  cumque  eam  Londino  receperis  im- 
preifam  ,  ejus  mihi  Doct.  V.  fac  copiam  unico  exemplari  ;  interea  ,  fl 
vacat ,  &  occafio  per  Norimbergam  vel  Francofortum  aut  aliter  fe  obtu- 
lerit  ,  hiftoriam  ejus  mihi  calamo  paucis  adumbra  ,  &  omnes  circum- 
ftantias  apud  puellam  confideratione  dignas  fignifica  ,  fc  vitse  genus ,  sc- 
tatem  ,  parentes  ejus  num  calculofi  fuerint  '<  an  (  quod  in  multis  puellis 
tenerioris  setatis  accidit  ,  fingularium  rerum  appetitu  depravato  v.  g, 
ad  calcem  iutum  a  parietibus  abrafum ,  cretam  >  mineralem  terram  ,  la- 
boraverit  &  adhuc  fit  obnoxia  ;  hatc  &  fimilia  nos  in  penitiorem  rei  & 
morbi  elfenti.im  inducere  valent ,  quacque  libenter  prius  noflem  ,  quam 
cettum  quoddam  -judi.cium  de  hoc  calculo  traderem  ;  ita  vir  celeberr. 
Vale  &  animi  grati  telferam  opus  hoc  noftrum  Botanicum  accipe ,  tuoque 
literarum  commercio  ulterius  fave. 

D.  Berolini  2g.  Junii  iSgf, 

NOB.   NOMINIS    TVl 

Cultori  perpetuo 
ChristianoMenzelio 
Arcb. 


Ad  Au* 


A  T©  o  r  e"n  E  2*  i  A  e    H  U  M  A  N  E    S  P  E  C.     4< 


A/  Autborem. 

Vlrorum  opt.  D.  Baurcnk.  ut  p'urimum  debeo  ,  ira  officiofe  faluto  , 
ille  enini  noftrorum  dircurfuum  mcmor  datis  mifii  fuis  robur  addidit 
verbis  ;  excidit  cquidem  haclenus  calculorum  iftorum  h  ftoria  ,  qinim  tarri 
amice  nobis  narravit  ,  nec  amplius  recordari  potui  ob  declinantis  aitatis 
imbecillitatem  ,  qua  nunc  laborarc  incipio.  Infignes  interim  ago  graths 
pro  talis  calcoli  tam  amica  communicatioue ,  cujus  tunc  fadta  fuit  mentioj 
te  favente  Doclilf.  V.  cum  uberiorem  hujus  cafus  obtinuero  fcientiam  , 
qUx  in  hanc  rem  publico  commendandam  &  examinandam  obtulifti  ,  me 
in  omni  pro  viribus  adarquarrdo  officiorum  genere  invenies  paratiffimum,- 
Ignofce*  rogo  ,  mex  ,  quam  hic  admitto  audacise  ,  &  me  expetierc- 
femper. 

D.  Norimbergae  16.  Oftobiis  1685". 

EXC.    T.  DEVOTISSlMUM 

J.    G.    VOLKAMERU  Mv 

Col.  Med.  Sew. 


Ad  Authorem,- 

Iteras  perlegi  vidique  horrendum  illud  metheorum  microcofmi  ,  [\ 
materiam  iplius  confidero  ,  fanguinem  effe  in  lapidem  verfum  non 
dubito  obftetricante  calciformi  quadam  minera  ,  caufata  a  facultnte  vifce- 
rum  lapidifica  ,  accedente  fanguinis  fortaflis  menftrui  regurgitante  &  » 
viis  ordinariis  aberrante  copia.  Vidimus  fimiliter  lac  in  mammis  pctri- 
ficatum  ,  &  tuffi  rcjectos  calculos  ;  item  vidimus  bilem  in  veficula  fe!~ 
lis  petrificatam  &  per  inteftina  rejedtam  j  obfervavimus  calculos  gran- 
diores  in  inteftino  cocco  natos  &  formatos  ,  c]ein  per  inteftina  rejedlos , 
tamen  illos  colorem  bilis  ,  hos  inteftinorum  excrcmenta  referentes.  Hfne 
in  hoc  cafu  exiftimo  petrificari  fanguinem  ,  didtitante  id  colore  ;  quirc 
etfi  fanguis  ,  lac ,  vel  cafeus  commifceatur  cum  calce  confici  poteft  pa- 
fta  ,  qua  tanquam  colla  reuniri  poifunt  fradta  vietilia  ,  qux  poftea  dum 
ficcatur  lapidefcit  &  medium  fit  lapideum.    Remedium  foret  decantata  & 

mirabilis  ifta  aqua  noftra  quse   fit  ex de  qua  fex  vcl  feptem  co- 

chlearia  mane  jejuno  ftomacho  fumuntur  aliquot  diebus ,  qu?e  non  tan- 
tum  lapides  in  quacunque  parte  corporis  comminuit  ,  fed  tollit  vim 
lapidificam  ,    pisecipue  fi   continuetur  :    aqua  alia  noftra  nephritica  ia 

R  r  r    £  pra- 


foo  K    O    E    N    I    G, 

praxi  noftra  medica  cap.  de  calculo  veficse  defcripta  pjr  duos  vel  tres 
menfes ,  omni  die  vitrum  unum  fumendo  ,  multos  juvabat.  Aeratem 
ac  temperamentum  patientis  non  fcripfit ,  hinc  donec  impreCi  videritn 
enucleatius  refpondere  non  potfum  :  quantum  ad  D.  Fratrem  Ch.  ac- 
tinet ,  (t  quid  potero ,  non  intermittam  ,  valcat  interea  Exc.  V.  &  fi  quid 
ultra  notatu  dignum    acciderit ,   notificet ,    dum  maneo   ad 

D.  Viennae    Cal.  Junii 
1656. 

Obfquiim  cl.    V.  paratijjimiu 

Pau  lus    de    Sorb ait 
M.   Dec.  Exci.  Regiminis  in- 

ferioris  Aufirix  Con- 
filiarius. 

Hafce  aHquot  epiftolas  adjungere  placuit  ,  candido  ledori  repetiti  o- 
pufculi  &  deiiderati  argumentum  ,  non  vero  quod  fagaciifima  judicia  \\\ 
aream  yocare ,  magifve  a  me  abiic  iliis  impingere  velim,  quorum  Ze- 
phiro  vela   mea  commendo. 

F    I    N    I    S. 


EX 


X  C  V  1. 
E  X     I  M  M  A  N.     f  EI  S"M  A  N  N 

H  I  S  T  0  R  I  A 

LITHOTOCJE     M  U  L  I  E  R  I  S. 

Tubingae    171 6. 

H  I  S  T  O  R  I  A     M  O  R  B  I. 

MUlier  quinquagenaria  paupercula  ,  &  duris  laboribus  adacta  prxcor- 
diorum  &  ventris  dolores  ,  roiioncs  item  ac  lancinatior.es  paifa  fuit, 
vagas  in  finiltrum  femur,  dextrum  brathium  ,  in  artus  fere  omnes  ac 
totum  corpbs.  Subinde  mucos  &  arenas  minxit,  quod  morbofum  non 
habuit.  Urgeiue  vero  mictu  parco  &  dolorofo  maritus  medicaftrum  con- 
fuluit,  qui  vifo  lotio  efFaCus  eft,  Fceriinam  perplures  calculos  geftare , 
tota  corporis  fui  intema  fuperficie  cruftis  lapideis  obdu&am  efle,  ut  do- 
lium  tartaro  ,  &  aegre  ipfi  opem  dari  pofle.  Dedit  tamen  ille,  ut  & 
tonfor  paganus  ,  aquam  Saxifragi?e  albx  largiter  bibendam  ,  &  uterque 
juific  pubem  oleis  ungere.  Frequenter  &  ubertim  liquamina  mucofo- 
biliofa  evomit,  non  fine  cardialgia  &  febricula.  Dormiens  fcpius  expa- 
vit  &  leviter  deliravit.  Per  intervalla  intenfe  fitiit  ,  &  cum  bibiifct , 
quod  foleb.it ,  Fontanam  frigidam  ,  in  ventriculo  auditus  fuit  fibilus  & 
fcrvor  ftrtpidofus,  qualis  a  calce  viva ,  arTuf.i  ipii  aqua.  Claufa  maxi- 
mam  partem  alvo,  crepitavit  abdomen  murr?uribus  admodum  tonitruan- 
tibus ,  &  fonoris  in  longinquum ,  fcybala  aliquoties  cruenta ,  exitu- 
rientibus  imprimis  calculis  ,  quales  non  paucos  nucleiformes  tum  ,  uti 
conjecturabatur  ipfa ,  e  vefica  excreverat  inopinato,  cum  dolonbus  hy- 
pogaftrii  pubifque  uncorum  &  cultrorum  ad  inftar  fcindentibus.  Proiu- 
per  ob  nova  tormina  incalefactum  in  fornace  laterem  planum  p.iiinoque 
duplicato  tt&um  veniri  impofuit ,  &  iilico  in  eo  fragorem  peifeniit  in- 
fequente  tenefmodico  conatu  piotcnfo  ad  veficam  &  pofteriota ,  quo 
per  aliquot  horas  durante  colluviem  pituitofo  fanguineam  ac  una  30. 
calculos  fua  fponte  &  fucccflive  e  mulitbribus  exoneravit  ,  magnitudi- 
ne  &  color.bus  diverfos,  e  quorum  nonnullis  cbalybe  fcintillx  prolc- 
&ae  fuerunt.  Maximus  ultimo  decidit  e  nuturalibus  in  pavimentum  lap- 
fu  gravi ,  tvie  ein  PfunJjiein.  Cum  poftruc  urina  pnctcr  orcfncm  mul- 
ta  ,   effato  clinicarum ,  fiji  Kreidtn  ipetff  profluxiflk  ,   animo  foluta  fuit. 

K  r  r     3  Conva- 


(   f02  ) 

Convaluit  cum  admiratione  plurium ,  maxime  eorum ,  a  quibus  habftat 
fuit  incantata  aut  venefica  ,  ufa  quippe  non  paucis  contra  fafcina  & 
veneficia.  Parens  illius  pertinaci  ifchuria  demortuus  eft.  Ab  aliquibus 
curiofis  &  celebribus  medicis  defiderabatur  fecari ,  non  quidern  calcu- 
Jis ,  fed  tabe  moritura  &c.  &c. 

F    I    N    I    S. 


KX   jOANn 


X  C  V  I  I. 

E  X    J  O  A  N  N  I  S    JAC.    LEMBKE 

E     T 

ANDREyE     f  ESTPHAL 
DISSERTATIO. 

QjJ  A      PA.RS      INTESTINI       JEJUNI       PER      OUTTUS      I  N  F  E- 

.RIUS    EXCRETA    SALVA    M  A  N  E  N  T  E    JEGB.I    VITA 

DESCRIBITUR. 

Gryphifwald   19  Decemb.   1741. 

i  ,  =a 

CAPUT     III. 

■Contincns  Hijioricam  morbi  cxpofitionem ,   adje&amquc  cjufdcm 

Refolutionem. 

M   E   M   B    R.      I. 

Vlr  quidam  in  Rugia ,  qui  triginta  &  quinque  annos  expleverat, 
corpore  laborabat  lcorbutico- cacheclico.  Matrimonio  contracto  ,  fex 
jntra  annorum  fpatium  mole  quidem  corporis  valde  augebatur  ,  fempec 
tamen  infirmiori  ac  dubia  ufus  valetudine  ;  in  primis  vero  malo  fic  di- 
clo  hypochondriaco  vexatus.  Integro  illum  fanitatis  ftatu  vigentem  ac 
ftorentem,  lac,  atque  cibi  ex  lacle  confecti,  mira  adeo  eum  perfunde- 
bant  jucunditate  ,  ut  tempore  diurno  &  nodturno ,  hiemali  &  aftivo  , 
nullum  aliud  ciborum  ,  ac  poiionum  genus,  quam  lac  acidum  ,  dulce  , 
craffum  ,  reliqua,  ceperit ,  hauferitque  ,  omni  cerevifiae  &  oquvc  ufu  to- 
tam  per  aeftatem  inteimiflb.  tft.  autem  minime  piaet.ercundum ,  quod 
vir  hicce,  fi  in  loco  commorarecur  alieno ,  nec  lac  Itatim  ejus  appe- 
tentiac  tflet  promptum  ac  paratum,  graviter  fit  adfedtus  ,  quid  'i  quod 
animo  linqueretur.  Alias  vero  ejus  ratio  vivendi  ad  regulas  parum 
fuit  addridta  ,  durumque  &  acidum  ciborum  gcnus  in  deiiciis  ci  erat 
quam  maximis. 

M  E  M  B  R.     II. 


C  504  ) 

M    E    M   B    R.      II. 

Ante  qnatuor  tunc  temporis  annos  elapfos ,  fenfit  tumores  circa  um- 
bilicum  duros,  qui  fingulos  in  annos  mole  &  magnitudine  increverunt  > 
infimul  quoque  his  erant  complicati  dolores  &  pedes  ccdematoli. 

M    E    M    B    R.       III. 

Anno  fsecuii  hujus  3f.  opem  in  fonte  Sagardienfi  fitam  elTe ,  fibi  per- 
fuadebat  ,  inque  auxilii  partes  affumcbat  Elixirium  quoddam  vi^cerale  , 
quod  compofitum  erat  ex  amaris  extractis ,  &  medicamentis ,  balianvca 
virtute  gaudentibus  ,  vique  menltrui  aquofi  &  liquoris  terrse  foliatse  ,  in 
fubitantiarn  fluidam  quod  erat  redactum.  Quo  adhibito  ,  erat  ipii  me- 
liufcule,   fanitafque,    vacillans  hactenus  quodammodo   redibat. 

M    E    M    B    R.       I    V. 

Anno  1736.  menfe  Januarii  ,  dianhoea  quadam  maligna  putrida  ad- 
fligebatur  ,  cujus  tamen  cura  tangebutur  exgua  ,  quin  potius  ,  ea  du- 
rante ,  itineri  gtaciaii ,  in  fpatia  trium  miiliarium  extenfo ,  amicorum 
vifendorum  gratia  ,  fefe  committobat.  Enim  vero  quadam  in  caufa  ,  fum- 
nio  animi  exudeicebat  doiore,  hifque  itarum  ftimulis  adhuc  agitatus , 
cibum  capiebat. 

M    E    M    B    R.       V. 

Omnia  autem  circumfpicienti  optime  videbatur  ,  domum  reverti.  Dies 
agebatur  2%.  Januarii,  quo  prsccordiorum  anguftisc  ,  ructufque  ventri- 
cu!i  ,  ardor  ac  fpafmi ,  finiltri  lateris ,  eum  inteitabant.  Alvus  effluebaC 
laigius,  ac  materia  ejecta ,  coiorem  prse  fe  ferens  fufcum  ,  foctorem  fpar- 
gebat  teterrirnum.  Somno  fungebatur  inquieto  ,  &  turbato  admodum, 
itomachoque  erat  obtulb. 

M  e  m  B  r.     V  I. 

Symptomata  hacc  fecutis  oppugnabantur  medicamentis ,  Conch.  citr." 
antimon.  diaph.  nitro  ;  rhabarb.  camph.  item,e!ixir.  vifceral ,  de  quo 
C  membr.  3.)  mentio  facta  eft ,  cum  liquore  anodyno  minerali  111.  Hujf- 
manni.    Vices  potus  ordinarii  decodum  c.  e.  citratum  fubibat  ac  fuftinebat. 

M    E    M    B    R.       VII. 

Qme  adhibita  vim  morbi   levabaat  quidem :   fpafmi  tamen  &  dolores 

coli, 


P  A  R  S    J  E  J  U  N  I.  co? 

coli ,  non  habebant  ab  illis  mcdicinam  ,  linimentumque  fufficiens.  Mif- 
fus  vero  fanguis  vim  quamdam  habebat  ad  ftimulos  doloris  acutiiTuni 
«liquantulum   iiangcndos  ac  contundendos. 

M   E    M    B   R.      VIII. 

JEgrotus  vero  ,  firmac  valetudinis  opinione  feductus ,  aeri  mnturiusi 
quam  par  erat ,  lefe  fubjiciebat  nebulofo  frigido  &  humido.  Quare  fe- 
cuta  no&e  dolores  ifti  vircs  iterum  colligebant,  &  in  latus  finiftrum  in- 
fuhus  comparabant  atque  inftruebant  vehcmentiores ,  ut  falus  ipfius  con- 
clamata  eife  videretur.  Diarrhceac  furor  faviebat  adeo ,  ut  omni  fere 
momento  alvum  deponere  cogeretur ;  palfus  practerea  dolores  latere  in 
finiftro  vix  ferendos ,   ut  iis  videretur  difrumpendus. 

M  e  m  b  R.     I  X. 

Symptomata  haec  ufu  medicamentorum  ,  ftatui  morbi  fcrvientium  , 
Jn  primis  autem  injectione  clyfteris  ,  e  lacte  &  oleo  confecti  ,  crebriori 
fenfim  mitigabantur.  Diarrhceae  autem  putridae  biliofac  impetus  non  po- 
terant  omnino  fifti ,  ac  retardari ,  licet  facti  elfcnt  remifliores.  Ex  qui- 
bus  fpes  mftaurandae  fanitatis  adfulgcbat,  fomnus  quoque  fractum  segro- 
ttim  reficiebut;  dolores  compefccbantur ,  ftomachulque  il!i  excitabatur. 
Vi  igitur  morbi  per  dies  octo  laxata  ,  intraque  hoc  temporis  intetvallum 
&  elixirio  ilio  vifcerali  ,  cujus  commemoratio  membro  tertio  eft  inftitu- 
ta  ,  aifumpto,  animus  ejus  denuo  ira  exaeftuabat.  Quo  facto  ,  ea  ,  quae 
diximus  fymptomata  ,  non  acriori  folum  &  vivaciori  incuriione  in  <c- 
grotum  ruebant ,  fed  ilie  quoque  viginti  quatuor  horarum  fpatio,  qua- 
tuor  decies  epilepfia  tentabarur.  Inttilinorum  fpafmi  convulfivi  furorem 
fuum  effundebant  adeo ,  ut  ne  ad  temporis  quidem  ipatium  hi  refre- 
narentur  ;  fed  totus  faeiei  habitus  converfus ,  a  ftatu  recederet  uatura- 
ii ,  regio  oflis  irontis  ,  nafus  ,  manus  &  pedes  ,  indolem  veluti  giaciei 
induerent ,  ac  fudor  frigidus,  cunctas  regiones  corporis  invaderet.  Quae 
omnia  lipothymiye  fortes  comitabantur. 

M  E  M  b  r.     X. 

Hac  in  Fortuna  inclinuta,  &  prope  jacente,  segrotus  per  dies  quin- 
que  verfabatur.  Remediis ,  conditione  moibi  congruis ,  tam  internis 
quam  externis,  clyfteribus  autem  quam  maxime  adhibitis  fpafmorum 
vis  quidcm  labcfactabatur.  Diarrhcea  autem  vim  medicamentorum  om- 
nem   eludebat. 

M  E  M  B  R.     XI. 

Ttifint.  MeJico.?r acl.  Tom.  III.  S  s  s 


M   E   M   B   R.      XI. 

Die  ,  qui  erat  primus  Martii ,  dolores  immanes  in  latus  aegroti  Ci- 
niftrum  gralFabantur,  &  partem  quandam  inteftini  excernebat.  Qua  cum 
excretione  conjun&us  erat  foecor  graviffimus  &  fluxus  rrmteri»  tenuis  , 
badii  coloris  (  braiinrote)  fpeciem  praebentis,  fcetoremque  pariter  putii- 
dum  redJentis.  Quatuor  poftquam  dies  effluxerant,  denuo  dolores  ,  vix 
ferendos  ,  perpeifus ,  filamenu  emittebac  inctltinorum ,  putredine  cor- 
ruptorum. 

M  E   M   B   R.      XII. 

His  pera&is ,  dolores  fedati  erant  ac  difcufll ,  aegrotufque  e  morbo 
ifto  ancipiti  evafiile  videbatur  ,   atque  alvus  femper  erat  foluta. 

Membr.    XIII. 

Pars  inteftini  excreti ,  uti  e  refponfo  magnifici  &  gratiofi  Ordinis 
Medicorum  Gryphifwaldenfium  didici ,  hunc  quidem  in  modum  com- 
parata  erat  atque  conitituta.  Confpicienda  exhibebatur  tunica  mufcu- 
lofa,  &  in  hac  praecipue  annulares  ofFerebantur  fibrse  cum  interje&is  va- 
fis  fanguiferis.  In  parte  interiori  hujus  portionis  inteftini  excreti ,  co- 
piofae  deprehendebantur  valvulae  conniventes  ,  nec  non  mult9e  glandulae 
miliares.  Laceri  yero  hujus  inteftini  excreti  quaedam  mefenterii  portio 
adhserebat, 

I 

f    I    N    I    S. 


GEORa 


X  C  V  I  I  I. 

GEORG.  ERH.  HAMBERGER 

DE    RUPTURA    INTESTINI 

D  U  O  D  E  N  I. 

Jensc  18.   Decemb.  1746. 


I|£ter  raros  corporis  humanl  afftclus  inteftinorum  ruptura  merito  nume~ 
ratur  :  quamvis  enim  aer,  intra  inteftina  hserens ,  fat  magno  inter- 
dum  gaudeat  elatere  ,  ad  hoc  malum  inferendum  ;  nifi  tamen  fit  incar- 
ceratus  ,  &  putredine  contcntorum  ,  una  cum  aere  in  cavitate  utrinque 
claufa  hserentium  ,  infigniter  auctus,  atque  el&fticus  redditus ,  inteftina 
acqualis  ubivis  roboris  vix  rumpere  poterit.  Expcrientia  enim  docet,  in- 
teftina  ,  etiam  tenuia  ,  ita  in  ftatu  morbofo  ,  abfque  ruptura  ,  expandi 
pofTe  ,  ut  diametrum  triplo  naturali  majorem  obtineant.  Hac  expanfio- 
rie  inteftinorum  ,  in  fpatium  noncuplo  naturali  majus ,  ipfe  quoque  aer 
inclufus  ad  noncuplo  majus  fefe  expandit  fpatium  ;  elater  ergo  quoque 
ejus  nonics  naturali  minor  evadere  debet,  nifi  quantitas  aeris ,  per  pu- 
tredinem  ,  nonies  augeatur.  Et  hoc  modo  ruptura,  quae  alias  fatis  fre- 
quens  erTe  poffet,  cum  non  fint  rarae  obllructiones  canalis  inteftinorum, 
raro  obfervatur. 

Quod  fi  vero  robur  inteftinorum  ,  per  morbum  prsegrefTum  ,  infigni- 
ter  in  quadam  parte  debilitatur ,  etiam  abfque  obftructione  inteftino- 
rum  ,  feu  abique  aeris  incarceratione  ,  leihalis  ruptura  ,  ex  fola  inte- 
flinoium  &  mufculorum  abdominis  univerfali  conftridione ,  oriri  folet, 
id  quod  fequens  probat  hiftoria. 

Ancilla  quardam  defponfata  ,  ante  duodecim  annos  ,  in  pago  quodam 
vicino ,  die  6.  Oclobris,  mane  hora  g.  corbcm  prunis  repletam  ,  hume- 
ris  fufcipit ,  &  ad  locum  deportat  dtftinatum ;  circa  vefperam  ,  domum 
rediens ,  de  infigni  conqueritur  abdominis  dolore.  Altero  mane,  cum 
)am  abdomen  intumefceret ,  &  fcbrilis  ftatus  adeffet ,  fponfo  prsefenti 
tu,  inquit ,  negotii ,  qtiod  mecum  habuifti ,  rationes  reddere  debes , 
&  circa  vefperam  rroritur.  Num  a'ia  quoque  adfuerint  fymptomata  , 
&.  quidem  ,  uti  prcbabile  eft,  ftbris  vthementior  atque  vcmitus,  ex  ad- 
ftantibus  rufticis  ,  quippe  qui  vel  ancillas  scgrotas  parum  folicite  ,  prae- 
cipue  in  principio  ,  obfcrvant ,  vcl  filentium  tanquam  tutiflmum  rtme- 
dium  ,   fi  ipfis  cum  magiftratu  rcs  fit ,   confiderant,  refcifcere  haud  potui. 

Tumor  interim  abdominis  infignis ,  poft  mortem  obfervatus,  bievitas 

S  s  s    2  niotbi 


?o8  HAMBERGER, 

morbi  !etha!is  in  fubje&o  adparenter  fano  ,  &  verba  morientis  fponfas 
ad  fponfum  ,  meriio  m  agiftratui  fufpicionem  delidti  commiifi  excitabant. 
Requilitus  etgo  ad  feclionem  judicialem  ,  praecer  magnum  abdominis  tu- 
morem  ,   nihii ,  quod  plurimis  mortuis  non   lit  commuue,  obfervavi. 

Diifecto  periton<eo ,   vehemens  per  vulnus  erumpebat  flatus  ,  non  fce- 
tidus,    qucm  mox   materia  fluida    flava  ,     mmutis  grumis    albicantibus 
commixta ,  fequebatur :  cujus  adhuc  libras  ciiciter  duas  in  cavitate  tarn  - 
abdominis,   quam  pelvis  reperiebam. 

Facile  quidem  hanc  materiam  biiioiam  eife ,  cum  aiiumtis  non  rite 
concoctis  permixtam  ,  perfpiciebam ,  ideo  ventriculum  &  inteftinum  je- 
junum  elevando  &  deprimendo  agitabam  ,  quo  facto  femper,  inter  ven- 
triculum  &  hepar  ,  modo  aer,  moio  talis  materia  erumpebat.  Retro- 
preifo  igitur  paululum  hepate,  mox  foramen  rotundum  ,  fub  magnitu- 
dine  lentis  minoris ,  cujus  margo  nigricabat ,  in  inteltino  duodeno  ,  fex 
lineas  a  pyloro ,   obfervabam. 

DiiTecto  inteftino  duodeno,  dictum  foramen  in  centro  annuli  fcirrholl 
hserere  videbam,  ita  quidem  ut  diameter  totius  annuli,  digito ,  latitudo 
ejufdem  quatuor  lineis  ,  sequaret.  Medium  iftius  annuli  foveam  rotundam, 
ferehemifphsericam  ,  diametri  quatuor  circiter  linearum  ,  exhibebat,  ex- 
teiius  fola  membrana  communi  teclam ;  admodum  enim  pellucida  erat  di- 
cta  membrana  ,  nec  ullum  veftigium  tunicse  vel  nervsae  vel  mufculofe  ad- 
parcbat,  &  in  centro  hujus  nudse  tunicae  communis  foramen  dictum  hacrebat. 

Omentum  &  inteftinum  colon  circa  ventriculum  inflammata  erant.  In  ca- 
vitate  ventriculi  tunicse  prunorum ,  cum  aliquot  globis  lactei  coloris ,  fed 
pulpacese  confiftentiae  ,  reperiebantur ,  lac  enim  fat  copiofe  ,  &  pruna  dul- 
cia  aegra  aifumferat.  Hepar  hinc  inde  fcirrhofum  erat,  uterum  vero  talem  , 
qualis  in  virginibus  eife  debet,   deprehendebam, 

Facile  ex  dictis  adparet,  caufam  determiuantem  rupturae  hujus  inteftini 
duodeni ,  in  debilitate  praeternaturali  parietum  iftius  loci  haefiife.  Villofa 
enim  nervea  atque  mufculofa  tunica  cum  in  medio  tumoris  fcirrhofi  &  an- 
nuloii  deeiTent ,  fola  peritonsei  tunica  tantum  robur  ilti  parti  praeftare  non 
poterat,  quanto  reliqusc  partes ,  omnibus  quatuor  tunicis  prxditx,  gau- 
debant.  Accedente  igitur  vi  quadam  extendente,  facile  tenuis  hsec  tunica 
externa  perforari  poterat ,  omnibus  reliquis  inteftinis  manentibus  integris. 

Scirrhi  vel  ex  fola  obftructione  a  materia  vifcida  ,  prsccipue  tartarea  ,  o-r 
riuntur ,  vel  funt  cffectus  inflammationis  prsegreflk.  Quamquam  vero  in 
hoc  fubje&o  etiam  hepar  hinc  inde  erat  fcinhofum  ,  adcoque  icirrhus  glan- 
dularum  inteitinfduodeni ,  ex  fola  fimplici  quadam  obttructione  ,  oriri  po- 
tuerit:  minime  tamen  hic  inteftini  duodeni  fcirrhus  ex  fimplici  obftructione 
glandularum  ejufdem  derivari  poteft,  quia  fcinhus  in  una  parte  ,  tunicas 
partium  adjacentium  ,  non  fcirrhofarum  ,  confumere  nequit.  Ancillam  igi- 
tur  hauc ,  antc  hac,  inflammatione  quadam  iftius  panis,  cujus  medium 
fuppuravit,   extremum  vero  in  fcinhum  abiit,  laboraife,  li  non  necefle, 

fclcim 


RUPTURA    DUODENI.  ?o? 

faltim    admodum    probabile    eft.      Suppuratione    enim    tunicx    inteftini 
molliores  ,  integra  reli&a  externa  ,  quippe  denliilima  ,  confumi  potuerunt. 

Cum  in  toto  inteftinorum  tractu  nulla  adparucrit  obftructio  ,  qua  aer 
verfus  inteftinum  duodenum  cogi  potuiffet ,  folus  conatus  ifte  folito  ma- 
jor,  quem  ancilla  ,  tempore  elevationis  corbis  onuftae,  adhibuit,  pro  cau-. 
fa  efficiente  rupturx  haberi  deber.  Id  quod  duplici  modo  fieri  potuit , 
nempe  aut  conftri&ione  totius  canalis  inteftinorum  ,  una  cum  cavitate  ab- 
dominis,  qua  aer ,  in  toco  tractu  inteftinorum  hacrens,  magis  compreiTus  , 
&  eo  ipfo  tanto  magis  elafticus  eft  factus,  quanto  major  fuit  conftri&ionis 
inteftinalis  gradus,-  aut  conftrictione  cavitatis  abdominis,  per  diaphragma 
&  mufculos  abdominis,  tantum.  Hac  enim  inferior  pars  inteftini  duode- 
ni ,  vertebris  proxime  adjacens,  una  cum  ventriculo  ,  comprimi  potuit ; 
ventriculi  vero  cornpreffione  aer  in  inteftinum  duodenum  propulfus  eft, 
qui  cum  ad  inferiorem  hujus  partem  ,  quippe  dorfo  adpreifam,  abire  haui 
potuerit,  fuperiorem  tantum  partem  expandere,  &  debilem  iftam  mem- 
branam,   cavum  in  medio  fcirrhi  adhuc  claudentem,  rumpere  debuit. 

Inflammatio,  bile  &  contentis  ventriculi ,  tam  per  ftafin  extra  intefti- 
na  ,  quam  ab  aifumtis  prunis  ,  acribus  factis ,  &  perfpirationem  intcftino- 
rum  impedientibus ,  ideoque  ftafin  fluidorum  efficientibus ,  orta  eft ,  & 
mortcm  attulit,  febrem  procul  dubio  vel  etiam  fpafmos  excitando.  Pri- 
mariam  vero  infignis  tumoris  abdominalis  caufam  ,  aercm  abdominis  ca- 
vitati  inclufum  fuifTe  ,  vehemens  ejus  eruptio  per  peritonseum  diffedum 
jprobat. 

Mirum  quidem  videri  poffet ,  cum  ,  ob  brevitatem  morbi  &  foetoris 
abfentiam ,  putredo  ,  aerem  liberans,  adeffe  haud  potuerit,  adeoque  alius 
aer  ,  quarh  qui  ante  rupturam  in  inteftinis  haefit ,  huud  adfuerit,  eundem 
aerem  ,  qui ,  quoufque  inteftinis  erat  inclufus  ,  nullum  exhibuit  tumo- 
rem ,  extra  inteftina  delatum ,  abdomen  expandere  potuilfe  :  At  cum 
omnis  aer  elafticus,  refiftentia  ,  qua  in  ftatu  compreflo  confcrvatur ,  im- 
minuta  ,  ftatim  fefe  expandat,  aer  vero  in  inteftinis  haerens  ,  in  ftatu 
naturali,  a  triplici  vi  comprimatur  ,  pondere  nempe  aeris  exterioris ,  con- 
ftridtione  mufculorum  abdominis  ,  atque  ipforum  inteftinorum  integrorum 
conftrictione ,  ideoque  majori  longe  gradu  quam  externus  fit  elafticus  , 
non  potuit  non  ,  quam  primum  ex  inteftinis  per  foramcn  tuptum  in  cavi- 
tatem  abdominis  prodiit ,  ob  ceifuntem  tunc  comprefrionem  ,  quam  ab  in- 
teftinis  fuftinuit ,  fefe  magis  expandere  &  tumorem  abdominis  excitare, 
scque  mi  inteftina  ,  vulnerato  graviter  abdomine,  ab  aere  contento  expan- 
duntur,  ita  ut  ex  abdomine  prodeant  &  vix  queant  reduci.  Omr.e  ta- 
men  incrementum  aeris,  ex  inchoante  humorum  extravafatorum  corru- 
ptione,  non  nego. 

F    I    N    I    S. 

S  s  s     3  CAROLI 


X  C  I  X. 

CAROLI  FRID.  KALTSCMIDT, 

D  E     I  L  E  O 

A   SCRUPULIS  PIRORUM   ME  SP  I  L  ACEORUM 
EROSO     ET    PERFORATO. 

Jenze  I  Oclob.    1747. 


OPifex  quidam  25".  annorum  precteriti  menfis  initio  ingentem  avella- 
narum  pirorumque  mefpilaceorum  devorat  copiam.  Paflione  iliaca 
correptus  per  14.  dies  a  Medico  fatis  perito  fruftra  opem  poftulat.  14. 
m.  p.  die  ego  vocatus ,  ac  quaevis  emolliemia,  diluentia  &  draftica  cww 
&  K<x.T&)  immiifa  fruftra  adhibita  a  circumftantibus  edo&us  aegroto  $ii 
vivi  fbj  in  oleo  amygd.  dulc  propino  ,  clyfteribufque  emollientibus  con- 
tinuandum  fuadeo ,  additis  jufculis  lubricantibus.  Omnibus  autem  irri- 
tis  aeger  dic   fequenti   moritnr. 

Sectione  die  16.  inftituta  totus  inteftinorum  tra&us  inflammatus  ap- 
parebat.  Imprimis  autem  ileum  in  parte  inferiore  in  tribus  locis  perfo- 
ratum  nrope  valvulam  Bauhini,  ubi  corrugatum  &  mire  contortum  tres 
quafi  feparatas  cavitates  faecibus  duris  repletas  efHciebat ,  ita  erofum 
erat,  ut  ab  ioteftino  colo  quafi  abruptum  videretur  ,  non  nifi  paucfs 
fibris  cum  inteftino  colo  adhuc  cohaerentibus.  In  faecibus  in  cavitatem 
abdominis  effufis  in  vicinia  partis  ilei  dilaceratse  quiefcentibus  aqua  di- 
lutis  unciam  circiter  dimidiam  fcrupulorum  ex  piris  mefpilaceis  inveni  , 
quorum  quantitas  etiam  fere  sequalis  adhuc  partim  in  faecibus  prope 
rupturam  amea  memoratam  ilei  intus  ,  partim  circa  reliquas  partes  ilei 
erofas  deprehendebatur.  Inteftinis  ex  abdomine  remotis  Merc.  vivi  pro>- 
pinati  portionem  in  cavitate  abdominis  fruftra  quarrebam,  quod  tamen 
ex  perforato  ileo  conjicere  licebat ,  quippe  qui  ad  partes  erofas  non  pe- 
netraverat ,  fecibus  induratis  ilei  partem  ad  ulnie  longitudincm  a  colo 
remotam  adeo  occludentibus ,  ut  ne  granum  quidem  penetrare  ulterius 
potuerit.  Corrugationem  igitur  ilei  circa  connexionem  cum  colo  prac- 
ternaturalem  faecibus  induratis  ejufmodique  fcrupulis  pirorum ,  duritie  ac 
fuperficie  afpera  ad  vitri  contufi  figuram  proxime  accedentibus ,  obftru- 
rftionem  ,  irritationem ,  inflammationem  ac  crofionem  pracftantibus  ,  mor- 
bo  incunabula  ftruxiffe,  uut  ingurgitati  fcrupuli  erofionem  funcftam  prae- 
ftiterint,  in  aprico  eft ;  triftiflimo  fimul  exemplo,  fcrupulos  ex  piris  ejuf- 

niodi 


C  f"  ) 

modi  mefpilaceis  non  temere  efle  deglutiendos,  monente.  Prxter  autem 
modo  memorata  jucundum  erac ,  quod  multis  Doniinis  Co  mmilitonibus 
fequentia  in  cadavere  hoc  commonftrare  pofltm  :  (  I  )  in  poltcriori  emm 
hepatis  parte  lobus  praeter  naturam  apparebnt,  linguse  humana;  figuram 
&  longitudinem  exadte  repraefentans.  (2)  Veficula  fellea  duplo  majoc 
admodum  inflata  apparebat.  (3)  lntcftinum  duodenum  amplitudine  fua 
colon  fere  sequabat  ,  ita  quidem ,  ut  in  eadem  amplitudine  a  pyloro 
ftatim  pergeret,  pylorus  quoque  duplo  amplior,  quam  vulgo  videmus, 
confpiceretur.  Cumque  voracitatis  id  fignum  Auditoribus  exhiberem, 
a  circumftantibus  familiaribus  defundti  teftimonium  fequcbatur,  fame 
ipfum  faepius  prseternaturali  vexatum  fuiffe.  Symbolam  fuam  quoque  con- 
tulit  ad  obftructiones  alvi  in  hoc  fubjeclo  hacc  mala  conformatio  ;  cibis 
ventriculo  propter  nimium  dilatatum  pylorum  aflumtis  remoram  &  di- 
geftionem  fufficientcm  denegante  ,  crudiorem  &  minus  fubadtam  maflam 
eorum  in  inteftina  protrudente  ac  potu  fufficienti  fuperingelto  ,  devo- 
ratis  inprimis  cibis  minus  refolubilibus,  &  fic  obftruftionibus  alvi  paf- 
ficnique  illiacae  pabulum  praebeute. 

F    I    N    I    S. 


(  fl*) 


HENRICI 


G 

HENRICI    HENRICI 

E    T 

GEORG.  LUDOV.  NOTTNAGEL 

D    E 

ABSCESSU     MESENTERII 

E   T 

MUSCULORUM     ABDOMINIS     PLANE 
SINGULARI. 

Hate  %%  April.  1712. 


Diftnt.  MediCQ-rratl.  Tom.  III.  T  t  t 


( m) 


§.  i. 

MErenterium  ,  inteftinis  ,  propter  longitudinem  in  gyros  intortis ,  ne 
confunderentur,  interpofitum  &  connexum  ,  conftat  ex  mcmbra- 
na  duplici ,  peritonaco  continua  ,  intra  quam  vafa  copiofiffima  ,  arterio- 
fa  ,  venofa  ,  lymphatico-lactea  ,  &  tertia  qusedam  membrana  cellulofa  , 
glandulis  minoribus  plurimis  fuffulciendis  ,  &  pinguedini ,  intra  cellulas 
recipiendye ,  dicata ,  continentur  >  interjacent  praeterea  glandulae  mediac 
mefenterii  majores  ,  ncrvorum  rami  plurimi  ,  in  plexus  nodofos  collecti. 
Harum  partium  ratione  ufum  obtinuit  varium  ,  morbofque  ,  juxta  vete- 
resj  quam  plurimos  ,  certe  non  paucos  fuftinet.  Quse  cunda  uberiori 
explicatione  profequi ,  inftituti  ratio  non  fert.  Id  faltem  in  rem  prsefen- 
tem  adnotare  lubet ,  quod  ,  cum  per  vafa  mefenterii  fanguis  non  folum 
tardius  circuletur  ,  remorante  liberum  progreffum  hepate  ;  fed  &  ex  iJL — 
lis  fincerus  excernatur  ,  atque  a  fordibus  variis  ,  vifcidis  ordinarie  ,  aliif- 
que  corruptis,  acrioribus  &c.  extraordinarie  in  dyfenteria ,  diarrhceis , 
depuretur ;  hanc  vero  in  gratiam  humores  fkpe  in  vafa  mefenterii  conge- 
rantur ;  humor  etiam  chylofo  lymphaticus  ,  mefenterii  tunicas  perluens 
ac  pinguedinem  deponens  ,  tarde  procedat ;  quod  inquam  idco  mefente- 
rium  ftagnationibus  ,  extravafationibus  ,  atque  ftafibus  humorum  fit  ex- 
pofitum  ,  hinc  vero  obftruclionibus  ,  fcirrhofitatibus  ,  inflammationibus  , 
denique  fupurationibus  ,  finceris  &  ulcerofis ,  mira  fymptomatum  varic- 
tate  comitatis  ;  de  quibus  Yerneliits  ego  ,  inquit  ,  affirmo  &  profiteor , 
me  cholerae ,  melancholise  ,  diarrhcese  ac  dyfenteriae  ,  cachexise  ,  atro- 
phise  ,  languoris  ,  lentarum  errantiumque  febrium  ,  latentium  denique 
morborum  ,  caufas ,  in  hifce  fedibus  plerumque  animadvertiffe.  Laten- 
tium  ejufmodi  morborum  caufa  non  raro  abfceffus  mefenterii  funt ,  licet, 
quod  obfcura  fui  figna  prsebeant ,  rarius  obferventur  ,  adeo  ,  ut  hos 
Fernelim  propterea  prxtermiffos  ,  nec  veterum  fcriptis  celebratos  effe  ju- 
dicet.  Procul  dubio  autem  ,  (verba  funt  Sennerti)  in  multis  rcperiren- 
tur  ,  qui  lentis  ac  diutumis  morbis ,  variifque  fymptomatibus ,  quorum 
caufas  reperirc  non  facile  eft ,  quaeque  medicos  facpe  fufpenfos  &  dubios 
habent ,  cxercentur  &  moriuntur  ,  fi  eorum  cadavera  aperire  liceret ;  fed 
obftat  plerumque  praepoftera  qusedam  erga  mortuos  revercntia  ,  qua  ta- 
men  impediri  non  poteft  ,  ne  cadavera  eorum  putrefcant ,  &  vermium 
efca  fiant  ;  interim  rei  medicae  incrementum  hoc  modo  non  parum  im- 
peditur.  Licuit  equidem  cx  eo  tempore  ,  quo  ftudia  anatomica  diligcn- 
tius  repetita  &  exculta  funt ,  non  pauca  abfcelfuum  mefenterii  exempla 
obfervare  ;  expedit  tamen  ,  ut  in  re  obfcura  colligantur  obfervationes 
quamplurimae  ,     quo  fub   harum  copia  &  majore ,    quam  putatur  ,   fre- 

T  t  t     2  quen- 


1i6  H    E    M    R    I    C    I  * 

Quentia  facilius  in  rei  obfcurae  fufpicionem  faltem  maturam ,  fi  non  per- 
fedtam  cognitionem  ,  deducli ,  in  tempore  ad  eos  attendamus,  &  ante- 
verreie  allaboremus  morbos  ,  qui  facti  ,  medelam  refpuunt  utplurimum, 
&  in  defedtu  obfervationum  ,  vix  ante ,  quam  poft  mortem  ,  fectione 
cognofcuntur.  Ita  enim  comparatus  eft  humanus  animus ,  ut  ad  rara  , 
nifi  manifefta  fuerint ,  raro  cogitatione  refpiciat  ;  &  ficpe  ?egro  nocuit, 
quod  medicus  de  morbo  ne  cogitaverit  quidem.  Expedit  igitur  &  medico 
&  scgro  ,  ut  per  frequentiam  obfervationum  prxjudicium  de  rei  raritate 
deponatur  ;  id  enim  certo  mihi  perfuafum  habeo  ,  quod  facpius  occurranc 
mefenterii  abfcefTus  ,  quam  vulgo  creditur.  Quare  ,  cum  &  mihi  licue- 
rit  videre  quaedam  eorum  exempla  notatu  dignillima  ,  non  praeter  reni 
me  facturum  arbitror  ,  fi  eadem  rationibus  fuis  atque  obfervationibus  ali- 
quot ,  recentioribus  prsecipue ,  illuftrata ,  loco  difputationis  inauguralis 
exhibeam.  Prae  ceteris  admiratione  non  minus  ,  quam  notatione  dignum 
cafum  tribus  ubhinc  annis  in  anatomia  publica  vifum  ,  propius  intueri ,  & 
accuratius  explorare  mihi  licuit  ,  hunc  referam  prinium  ,  dein  ad  alia 
progrelfurus.    Faxit  Deus  feliciter  ! 

J.     IL 

Tertius  )am  annus  eft ,  quod  modo  dixi ,  cum  infanticidae  cadaver  fe- 
caretur  publice ,  feminae ,  quse  ,  dum  uterum  gefferat ,  uti  &antea,  li- 
cet  operis  fuis  fic  fatis  par  ,  valetudinaria  tamen  fuerat ;  mox  a  partu  de- 
cubuit  admodum  debilis  ,  ftbre  hectica  prehenfa.  Fama  ferebatur ,  com- 
putruilfe  ipfi  placentam  uterinam  ,  fed  integram  fuiife  excretam  ,  bin» 
teftabantur  ,  quae  curam  ejus  in  cuftodia  habuerant  ,  faeminac ;  adde- 
bant  ,  lochia  reddidiffe  male  olentia  ,  menfes  quoque  pofthac  vifcidos 
putridos ,  pallide  rubentes.  Receptum  igitur  cadaver  ejus  in  theatrum 
anatomicum ,  abdomen  exhibuit ,  detracta  cute  ,  Iividum  quodammodoj.. 
cum  ,  obliquorum  tendines  a  fubjacentibus  rectis  albique  linea  feparan- 
do  ,  ad  fecundam  ,  a  coftis ,  recti  finiftri  Lnterfectionem  nervcam  deven- 
tum  effet ,  niger  is  apparuit ,  atque  adeo  mollis ,  ut  fphacelatum  crcde- 
res.  Miratus  D.  Prsefes  ,  vifiirufque  ,  quid  monftri  aleret  ,  abdbmcn- 
fecundum  lineam  albam  aperuit.  Obftupuimus ,  qui  aderamus ;  quid  vi- 
derimus  ,  quaeris  ?  refponderet ,  fi  vidiffet  Kerckringius  ,  qualia  de  taba- 
comaniaci  didecti  pulmonibus  refponfi  loco  dedit  :  domum  mihi  intrare 
vifus  fum  vere  plutoniam  !  atro  colore  tincti  erant  parietes  interni ,  vif- 
ceraque  contenta  tartareis  flammis  partim  exufta  aridaque  ,  partim  con- 
fumpta  fere  ,  venenato  quafi  ftygisc  paludis  fucco  imbuta,  videbantun 
Nobis  qua:  vifa  fuerint ,  citra  hyperbolicas  limilitudines  ,  vere  ,  uti  comv 
paiuerunt ,  recenfcbo^ 


s.  1 1 « 


DE     ABSCESSU    MESENTERII.  ?i? 

§.     III. 

Fa<fla  abdomiuis  fcdtione  (  I  )  lnteftina  propullularunt ,  nullo  omento 
tecla ,  valde  tenuia  ,  atquc  tum  inter  fe  fubftantiam  tenus  ,  quo  loco 
vafa  mcferaria  fubeunt ,  tum  per  filamenta  cralTa ,  tota  nigricantia  &  vii- 
cedine  purulcnta  ,  nigra  quoque  ,  (  vafa  fuerant  )  hinc  inde  citra  nmdum 
naturalem  ,  connexa  ,  dcnique  &  fupernc  peritonxo  adnata,  (2)  Mefeu- 
terhon  undiquc  nigra  vifcedine  purulcnta  obductum  ,  maximam  partcm 
ablcelfu  confumptum  ,  relicftis  vufis  intus  &  extus  nigerrimis  ,  fuperne 
vero  prope  duodcnum  ,  fupra  glandulas  medias  (  mhil  altcratas )  abfcefllx 
notabili  ,  pureque  adhuc  fincero  pleno  ,  occupatum.  (  3  )  Vafa  ntefa- 
raica ,  abfumto  mefenterio  ,  denudata  ,  reliqua  fub  obfcura  vifcedine  pu- 
rulenta  occultata ,  cuncta  nigerrimo  fanguine  ,  quaedam  &  indurato  ,  re- 
pleta  ,  pne  ceteris  ramus  haemorrhoidalis  ,  ( inter  fplenicum  &  meferai- 
cum  ortus)  admodum  craflus.  (4)  Omentum  nufquam  comparuit ,  cu- 
jus  tamen  reliqui?e  fuifle  vidcbatur  membrana  ,  denfa  ,  ipithamum  longa, 
duos  digitos  tranfverlbs  lata  ,  vafis  &  pinguedine  carens  ,  ventriculum  » 
colon ,  hepatis  marginem ,  &  jejuni  inteftini  partes ,  per  tortuofam  ejus 
complicationem  ,  propinquiores ,  cotligans.  Hcec  circa  abfceflum.  Ex  re- 
liquis  partibus  (nequc  enim  pigct  addere )  (f)  Hepar  intcgrum  appa- 
ruit ,  folito  tamen  majus  ,  colorifque  ,  quafi  nqua  clotum  ,  albicantis  > 
&  fubfiantiae  mollioris.  (6)  Veficula  fellea  bilem  continuit  paucam  % 
aquofofluidam ,  dilutani  ,  grumulis  ex  flavo  nigricantibus  interfpcrfam. 
(  7  )  Pancreatls  figura  dcpreflior  in  rotundam  elevata  ,  (  8  )  Lien  ,  lo- 
tura  quafi  carnis  ,  turgidus  ,  brevior  &  rotundus.  (9)  Renes  pallidi  , 
majores  folito  ,  pelvi  tamen  ,  pro-  mole  ,  anguftiore  ,  binifque  iolum 
papillis  inftructi  ,  obliteratis  forfan  per  expanfionem  nimiam  reliquis 
(10).  Uterm ,  crafiitie  magnitudine  &  figura  penitus  naturalis  ,  per  fub- 
ftantiam  multis  lineis  nigricantibus  diftindtus  ,  intus  quoque  aliqua  vif- 
cedinc  nigra  indu&us.  (n)  Peritonaum  in  ambitu  toto  putrilaginej 
Digra  illitum*  ; 

Quibus  ita  perluftratis  ,  ad  mufculos  abdominis,  regreffi  horum  quoque' 
tbjcejfum  vidimus  notabilem  ,  circa  quem  obfervavimus  (1)  mufculos  ab-- 
dominis  ,  omnes  quadantenus ,  verfus  iineam  albam  magis ,  maximc 
omnium  autem  finiftrum  rectnm  ,  ex  livore  virefcere  ,  hunc  nigricare 
valde.  (2)  Peritonctum  ,  cum  tendines  tranfverfi  mufculi ,  a  toto  reclo 
finiftro  ,  a  fccunda  hujus  interfedione  fuperna  ,  ufque  ad  os  pubis ,  abf- 
ceifione  feparatum  ;  intus  vero  >  &  per  ambitum  abfceffus  ,  plurimum 
puiis.  denfioris ,    ex  flavo  viridoque  nigricantis.    (3)  Prope  umbilicum  ille 

T  t  t     3  abfcef 


yiS  H    t    N    R    I    C    If 

abfcejfus  erat  latijjimus ,  unde  adfcevdendo  ,  deferuerat  reclum  ,  inter  iranC 
veriiuios  oblique  verfus  renem  inclinans  ,  fub  quo  binos  habebat  linus  , 
alterum  latiorem  ,  brevioremque ,  alterum  anguftiorem  &,  longiorem  •,  il- 
lum  ad  fitum  vaforum  emulgentium  definentem  ,  hunc  intra  carnes  (lon- 
gilfimi  &  facrolumbi  )  mufculorum  dorfi  ,  ad  hujus  coftx  ultimae  ,  juxta 
vertebram ,  initium.  Defcendendo  a.  pus  viam  fibi  paraverat,  intra  peri- 
tonaeum  &  carnem  recti ,  (  illoque  ,tb  ofle  facro  divulfo  )  fupra  obturato- 
rem  internum  mufculum  ,  per  mufculos  in  femore  fitos  ,  ufque  ad  genu 
externum  ,  ubi ,  detrada  cute  ,  per  foramen  exiguum  in  fafcia  lata  exe- 
fum  ,  ingentem  finceri  puris  copiam  eructabatur  ,  (ultra  genu  defcende- 
rat  pus  antea ,  &  tumore  excitato  faclaque  apertura  proruperat  copio- 
fum  ,  in  cuftodia  confolidata  iterum  ,  cujus  veftigia  tenebat  cutis.)  Sunt 
haec ,  qux  circa  utrumque  abfceflum  notavimus ,  prsecipua.  Quibus  cu- 
riofitatis  ergo  addo ,  polypofam  concretionem  carneo  fanguineam  in  ven& 
cruralis ,  qua  per  femur  decurrit ,  medio ,  repertam  >  tumebat  ibi  vena 
ad  digiti  longitudinem  ,  aperta  continebat  polypum  ,  pollicem  crafTum; 
videbatur  fanguis  niger  coagulatus  efle  ,  fed  tenuiiTima  tunica  indudlus , 
interne  carnem  polypofum  album  ,  extremum  minimi  digiti  articulum 
exaequantem  ,  &  utrinque  in  fanguinem  ,  uti  dixi ,  definentem ,  occul- 
tabat.  In  reliquis  partibus  corporis  nihil ,  quod  praeter  naturani  eflet  » 
prseter  atrophiae  figna  ,   repertum  fuit. 

§.     V. 

Huic  cafui  fubjungam  ftatim  alium ,  non  quidem  mefenterii  ,  fed  rmif- 
culorum  abdominis  abfcejfu  ,  aliorumque  p.  n.  repertorum  ,  curiofa  rari- 
tate  notabilem  ,  ipfa  hac  hyeme  jn  puella  II.  annorum  ,  pro  fafcinata 
habita ,  ideoque  feclioni  concefla  ,  notatum.  Hxc  in  alto  fuperne  dorfo 
&  peclore  ,  abdomine  depreffo  ,  capite  grandiufeulo  varia  rairanda ,  li- 
cet  nulla  miracula  vel  prseftigia  exbibuit  fpeclantibus.  Triennium  abhinc, 
fupra  fpinam  ultimae  dorfi  vertebrse  eminere  cepit  tuberculum  rubrum  , 
in  gibbofitatem  tamen  ,  quod  metuebant ,  ideoque  arclo  thorace  comprcf- 
ferant ,  non  excretum  ,  fub  hujus  prefiione  tamen  excoriatum  fcpius  , 
femperque  parum  fanguinis  exftillans.  Acceperat  puella  ab  anu  praetereun- 
te ,  pro  faga  vulgo  habira  ,  prunorum  atque  ceraforum  bonam  copiam  , 
qua  devorata  ,  peifime  habere  cepit  in  ventre  &  capite  ,  ex  dolore ,  fub 
tuberculo  &  fronte  ,  intenfifiimo  ,  lancinante  &  morficamc  ,  ut  fe  au- 
dire  ,  pofleque  adftantes  auditu  percipere  ,  rodentis  vermis  frcmitus  ,  cre- 
debat.  Accenfis  dolorum  facibus  ,  pedlus  ad  abdomen  adeo  comprimr- 
bat ,  ut  a  malo  d?emone  contrahi  crederetur.  Spiritum  femper  alto  pcc- 
tore  &  cervice  fupina ,  aegre  ducebat  ,  cum  intercurrente  cordis  palpiu- 
tione  ,    &  anguftia  pecloris  fope  fuifocativa.   Contabuit  penitus;  tandem, 

a 


DE    ABSCESSU    MESENTERII.  fi* 

tt  menfc  ante  mortem  ex  febre  hecflica  ,    (  manifefta  )  decumbens  ,    diem 

fuum  obiit.    Scdlioni  fubjecla  i.   In  infimo  ventre  (i)  ventriculns  occurre- 

bat  admodum  exilis ,  recta  ex  ftomacho  fupciiori  dependens  ,   ut  pylorus 

umbilicum  tangeret ,    fuperne  gracilis ,    inferne  parum  ampliatus  ,     fini- 

ftrorfum  ne  quidem  pollicem  latum  infra  pylorum  defcendente  ampliatio- 

ne  faccata ;   cunctis  ratione  magnitudinis  figursc  &  fitus  p.  n.   &  ordinem, 

fe  habentibus.    (2)  Ex  renibus  fanis  ureteres  in  veficam  protendebantur 

late  deprefli  ,    ad  pifi  majoris  capacitatem  ampliati ,    nullibi  ullo  calculi 

Veftigio   invento.    ( obiter  ,   reminifcor  ureteris  ex  refiagnante  ,   ob  calculum 

vefic* ,    urina  ,    adeo  extenfi  in  puelia  quinquenni ,   ut  intefiinnm  mentire- 

tur  ,    ubi  &  ren  extenfione  fui  alterius  magnitudinem   triplo  fuperabat.  ) 

C3)   Sub  rene  finiftro  ,   elevato    (ut    cifterna   lymphatica  confpe&ui  da- 

retur)  peritonaeo,   intra  hoc  ,   &  mufculos  abdominis  abfceffus  notabatur, 

tiltra  duos  tranfverfos  digitos  amplus  ,    humore  fubcruento  quafi  la&eo 

fluido  plenus  ,   lateraliter  fpiifo  pure  illitus ,  ortus  ad  ukimam  dorfi  verte- 

bram  ,    hinc  fuper  mufculos  dorfi  oblique  ad  abdominis  mufculos  adfcen- 

dens ,   fubter  hos  pergens ,    fuperatoque  offe  ilium  ,  ad  ulnse  quadrantis 

longitudinem  in  profundum  femoris  fe  demittcns  ,    quantum  ftilo  profe- 

qui  licuit.    Ad  hujus  principium  (4)  corpora  ulfimss  dorfi  ,  primac  lum- 

borum  ,    vertebrarum  ,  arcte  ligata  alias  ,    abfumpto  per  fuppurationem 

ligamento,  dehifcebant ,  ut  digitum  commode  interponeies.    Ab  hcc  liia- 

tu  dextrorfum  (0  alter  abfcejfus  ,   per  proccffum  diaphragmatis  ,    quom 

perforaverat  ,    oblique  dein  per  mufculum  lumbarem  ,    porro  fuper  qua- 

dratum  dorfl,  &  tranfverfum  abdominis,   intra  hos  &  peritonaiiim ,  de- 

orfum  ,  ufque  adosileum,   protendebatur  ,  cavitate  abfceffus  ,  intra  pio- 

ceffum  diaphragmatis ,  callofa  tunica  munitum  ,   pure  denfiifimo  ,    quufi 

medulla  fpinali ,    fuffarcta  ,   reliqua  humore  vacua  ,    lateraliter  pauco  pure 

confperfa ,   duos  tranfverfos  digitos  ampla.    (6)   Venje  porta  truncus  fub 

magno  tumore  ,    ex  multis  vomicis  ,    craffnTimo  purc  plenis  ,    conflato , 

latebat.    Similes  bini  tumores  ad  marginem  offis  ilium  fupra  finiftrum  abf 

ceffum ,   hserebant ,    multaeque  (7)   in  mefenterio  minores  glanduU  appa- 

ruerunt  induratae.    (  Uterus  minimi  digiti  extremum  articulum  vix  xquabat, 

tubae  Fallop.   ad  fimbrias  £<?  uterum  aperta  cernebantur.    Tejies ,  fub  figura 

&  magnitudine  mediocris  amygdaU  renes  fuccenturiatos  ,    qua  fubffantiam 

glandulofam  ,  referebant ,    externe  nullis  ,  intmie  uuniuiis  ovuloruui  vesiigiis , 

vel  atomis  potius  ,   comparentibus  ). 

$.    V  I. 

Mercntur  reliqua  ,  liqet  a  fcopo  jam  noftro  aliena  ,  raritatc  tamen  ,  ex 
parte  ,  fua  ,  commemorari  hac  occafione.  Namque  2.  ht  pe&ore  (7)  pul- 
jnones  a  tergo  undique ,  dextrorfum  ufque  ad  mediaftinum  ,  &  cum  hoc ; 
iiniflrorfum  ad  medium  pe&oris  ,  cum  pleura  connexi ,  ccterum  ivon  nifi 

1»- 


520  H    E    N    R    I    C    I  , 

tuberculo  uno  notati  ,  nulla  vero  vi  halitus  infufflandi.  (8)  Vafa  arte- 
riofa,  ampliflima ,  polypu  crajjioribm ,  ex  imo  cordis  ventriculorum  pro- 
tenlis ,  furFarcta  ;  in  his  varia  quoque  alia  polyporum  initia  ,  feptem , 
Iii  fallor,  numerata ,  fatifque  craifa.  Lata  prscterca  polypofi  carnis  tex- 
tura  auricula?  cordis  dextrae  intus  obtenfa.  (9)  Eadem  vafa  cum  trachea 
twnore,  ad  pugnum  puella  ejus  ,  elevato,  ex  vomicis  pluribus  rotundis  , 
tnateria  craffa  cafeofo-butyracea  refertis  ,  majoribus  minoribufque  ,  con- 
fiato ,  dorfoque  inhaerente  fixius ,  obfelfa  fuerunt ;  quales  quoque  tumo- 
res  fub  pleuta ,    ad  coftarum  initia  ,    latitabant  plurimi.    3.  Sub  calvaria 

(10)  Cerebrum  taclu  durius  vifum  eft  ;  feptumque  pellucidum  tenacius 
quam  viderim  unquam  ,  namque  alias  blanda  elevatione  corporis  callofi, 
rumpitur ;  medulla  vero  oblongata ,  circa  rimam  ventriculi  tertii ,  fla- 
vedine  quadam  tincta ,  adeo  mollis  erat ,  ut  &  fub  cauta  cerebri  exem- 
tione  ,  folaque  hujus  ,  manibus  tamen  fuffulti  ,  inclinatione  ,  creparet 
per  medium.    Per  interftitia  cerebri  &  cerebelli  ,   citra  horum  laefionem , 

(11)  Seri  extravafati  magna  copia  profluebat  ex  ventriculis  &  fundo  cal- 
variac.  In  iftis  (12)  Plexus  choru'4eus  nullis  vafis  diftinctus  ad  fenfum 
apparuit ,  plurimis  vero  glandulis  miUaribus  notatus ,  attamen  exemtus 
ac  diligentius  perluftratus  quatuor  vafa  exhibuit ,  ad  culmi  ftraminei  am- 
plitudinem  nullo  negotio  infufflanda  ;  fanguifera  fuiffe  credo ,  cum  & 
(13)  Arteria  carotides  in  cranio  penitus  albicarent ,  nec  quicquam  conti- 
nerent  fanguinis ;  intra  quas  (14)  lnfundibulum ,  vel  per  crepaturam  re- 
traclum  ,  vel  per  erofionem  confumtum  fere  apparuit ,  quamvis  nullibi 
in  cranio  ,  ulla  erofionis  veftigia  vifa  fuerint.  Denique  (15)  Polypus 
quoque  intra  finus  durac  matris ,  falciformem  &  laterales ,  contineba- 
tur ,  pennam  anferinam  minorem  craflus  in  medio  ,  prope  Enes  cul- 
mum  ftramineum  s  ibique  in  fanguinem  coagulatum  ,  tunica  arachnoide 
quafi  inclufum ,  definens. 

§.     V  l  L 

Binis  hifce  cafibus  ita  recenfitis  progrediemur  jam  ad  abfcefTuum  me- 
fenterii  &  mufculorum  abdominis  Pathologicam  ,  per  rationcs  aliafque 
obfervationes ,  explicationem.  Et ,  quantum  primo  ad  abfcefTus  mefen- 
terii  attinet ,  quamvis  Riverius  non  omnes  ab  inflammatione  fieri  dicat , 
pro  certo  tamen  habemus ,  quod  omnes  a  ftafi  humoriim  per  inflam- 
mationem  fuppuratoriam  generentur.  Humores  ,  qui  ftafin ,  fub  extra- 
vafatione  ,  vel  tranfitu  intercepto  ,  fubeunt ,  fanguis  eft  &  lympha  fe- 
rofa.  Hi  continentem  ,  inflammatio  vero  eflicientem  caufam  abfcefTuum 
praebent,  fine  qua  fi  perduraret  ftafis  humorum ,  nullam  fubirent  fuppu- 
rationem  ;  fanguis  enim  natura  fua  fertur  in  fphacelationem  praccipitem, 
fibi  relictus  ;  ferum  tenuius  &  acrius ,  biliofo  falino  -  fulphureum  ,  in 
uiccrofam  corruptionem  lentiorem  i   ferum  craffius  ,  tartareo  -  vifcidum  , 

in 


DE    A  B  S  C  E  S  S  U     M  E  S  £  N  T  £  R  II.  f2i 

in  fcirrhofi'a'cm ,  ifrTlucnte  humido  ,  tardiiTimam.  Qux  qfiklertl  h&mo» 
rum  ,  partiun-que  folidarum  ,  corruptiones  ,  rada  fcmel  (hili,  expcdnui- 
tur  per  copioiiorcm  fauguinis  alfufioncm  ,  coniilio  (juito  vel  erroneo) 
aut  cafu  quoque,  fadtam  j  fub  qua  tenuiifimx  agiliores  pnrticuV  e  nexu 
mixtionis  hberatx  ,  fermentativo  •  pu;redinofx  ,  eluuntur  ,  abripiuntur  , 
devehuntur  ;  ci\  lf  <;res  autcm,  ex  altera  parte  ,  diluunrur  ,  agitantur  , 
agitatanum  fubtiliorcs  fadx ,  modo  priore ,  abripiuntur  ,  reliqux  in  ;  us 
excoquuntur  &c.  ficque  generantur  apoftcmata  :  prs  dcin  optiaic  qui- 
dcm  eftundiuir  vel  cxcernirur  for.  s  ;  pcifimc  vel  retinetur  vel  ad  inte- 
riora  erfunditur  ,  unde  non  dutur  cxiius  vcl  ediclio  commoda;  medio 
modo  a  natura  ,  de  confervatione  corporis  (bllicka,  contluditur  intra  tu- 
nicam  ,  in  qua  fluidum  ,  vel  diffluente  aquoiltate  ,  craifiufculum  quuque 
pus  fatis  d;u  quietum  latitare  poteit  ,  atque  hac  ratione  vomicas  dictas 
exhibet.  Ceterum  inrlammatio  ,  Itaii  fuperindudta  vel  conjuncta  ,  prp 
partium  diverfa  porofiratc ,  qua  far.guiuem  vel  copioiius  vel  parcius  ad- 
mittunt  ,  itemque  pro  vario  impulfu  ,  j.im  vehementior  ,  j.im  lenior,  phis 
vel  minus  aeftuofe  ,  iicuti  pro  fibrarum  conditionc  ,  plus  vel  minus  dolo- 
rofa  ;  indeque  fippuratio  jam  celerior,  jam  rardior ,  eile  folet.  'Ne  actum 
nos  agere  oportcat ,  fuperfedebimus  uberiori  inflammationum  atque  abf- 
ceifuum  explicationi  in  genere ,  cum  ExcetL  D.  Stahlius  eandem  latius  , 
a-que  pfimus  folide  ,  exhibuerit  in  Difpp.  de  vera  lujiauim.  Patbolo^ia  , 
aheraque  de  Abfcejf.  &  Furuuc.  nos  ad  fpecialiora  defcendemus  ,  vi- 
furi  quibus  de  caufis  ,  quibufve  modis ,  abfceifus  mefenterfi  ccmingere 
foleant. 

5.     V  I  I  L 

Fquidem  mcfenterium  in  fe ,  avtecedenter  ,  tantam  ad  ftafes  &  inB.im- 
mationcs  ,  ergo  nec  ad  abfceifus ,  d.ipolitionem  non  habet  •,  cum  ex  te- 
nuiifimis  mcmbranis  ,  maximam  vcro  partcm  ex  pfngucdine  ,  conltet  -, 
paucoque  fanguine  ,  fcd  potiiTimum  lympha  chylofo  oleofa  irrigetur  ,  & 
perluatur;  &  licet  ratione  glandularum  minimarum  ad  obltru&iones  dif- 
poiitumfit,  illx  tarnen  non  nifi  lympham  ,  ferumque  tranfmittunt  ,  qui 
humores ,  fi  forfan  hxreant  ex  crafeos  vitio  ,  fcirrhum  potius  efficiunt , 
cjuam  ab'celfum.  Quare  nifi  aliunde  difpofitionem  quandam  haberet , 
xque  raro  in  eo  abfceifus  contingcrent  ,  atque  in  punniculo  adipofo  j 
quamvis  &  hxc  cjus  propria  difpofitio  ,  fi  aliunde  ftafes  inducantur ,  in- 
flammationcs  non  nifi  lentas  mitefque  ,  &  fuppurationes  tardiilimas  ,  il- 
las  etiam  minus  xftuofas ,  ac  minus  dolorofas  ,  admittat.  Nihilo  tamen 
minus  ,  quoniam  vafa  meferaica  in  ufum  communem  conftituta  ,  a  qui- 
bus  &  melcnterio  propria  deducuntur,  fub  congcitionibus  humorum  cx- 
cretoriis ,  motibnlque  impcditis ,  infarctui  prx  cetejis  partibus  expoiita 
tint  &  oppletioni  ;     ideo  &  mefcnterium  aliquam  ad  extravufation.es  ita- 

Difput.  Mcduo-Praci,  Tom.  III.  y  v  v  kfque 


f22  H    £    N    fc    I    C    I  >• 

fefque  dirpoficionem  habet ,  ut  reliqua  taceamus.  An  fimilem  quoqne  ad 
inflam  naciones ,  dubitari  poflec ,  tum  quod  pauciffimo  fanguine  perlua- 
tur  ejus  fubft.mtia  «dipofa  ;  tum  quod  tardiifime  fuccedant  Jiippuracio- 
hes  ,  abfque  fenfu  aeftus  &  doloris  ,  nifi  forfan  gravativi  ;  unde  &  qui- 
dam  vecerum  non  femper  ab  inflamm  itione  dependere  abfceflus  mefente- 
tii ,  tradiderint }  pr<eterea  pinguedmem  ,  quae  maximam  mefencerii  par- 
tem  conltituit,  &  materiam  puris  collectioni  prsebet ,  per  folam  fui  colli- 
quationem  refolucoriam  ,  a  fanguine  putrefcence  primum  inductam  ,  abf- 
ceflus  polfe  progenerare  ,  exhalamibus  forfan  &  parciculis  agilioribus  , 
fphacelofo-ulcerofam  ,  fi  retinentur  iu  ftifi,  corrupcionem  inducentibus. 
Vcrum  haec  tanti  non  func  ,  ut  nos  a  fententia  dimoveant  ,  poifuntque 
per  jam  memoratam  diftinctionem  inflammacionum  facile  dilui  ,  &,  quod 
haec,  facta  fuppuracione ,  ceifare  maximam  partem  foleac  ,  pure  nihilo- 
minus  incrcfcence.  Hi.ec  de  d:fpofitione  mefenterii  ad  abfceflus.  Cnnf.u 
continentes  diximus  efle  fanguinem  &  lympham  ferofam  ,  per  motus  auc 
crafeos  vicia  ;  nempe  (i)  per  Jtagnationem  humorum  ab  eorum  conge- 
ftione  ,  aut  viarum  obftru<£tione  vel  adftrictione  &c.  (2)  per  depofitiones 
humorum,  corruptorum  prsccipue  ,  rheumaticas  aut  raetaftaficas ,  deni- 
que  ( 3  )  per  motum  internum  inflammatorium  undecunque  inductum. 
•Cr^.feos  vicia  partim  a  dictis  motibus  depravatis  dependent ,  partim  a  )iu- 
tritione  lacfa  ,  partim  a  fequestratione  impedica  s  ut  haec  in  compendio 
fiftamus. 

§.     I  X. 

Primam  caufam  jam  diximus  effc  fanguink  Jlagnationem  ,  congeftoriam,' 
aut  quamcunque  aliam  obftructoriam.  Scilicet  notum  eft ,  quod  fanguis 
pro  bxmorrhagiis  excitandis  ,  pro  menfibus  &  haemorrhoidibus ,  aut , 
fub  horum  impedimcntis  ,  pro  vomitu  quoque  cruento  ,  propellcndis  , 
copiofius  congeratur  in  vafa  mefaraica  ,  ad  infignem  quandoque  eo- 
rum  ,  horum  illorum  ,  expanfionem  ;  fub  hac  congesiione  duplex  vitium 
ad  ftafes  inferendas  progeneracur  ,  nempe  dijfufio  fanguinis  excravafato- 
ria,  maxime  fub  mfu  forciori  propreflbrio  auc  expreflbiio,  caufifque  oc- 
•cafionalibus  externis  concurrentibus  ,  ut  remediis  calidioiibus  ,  emme- 
•nagogis  &  aborcivis  ;  deinde  fub  congeftione  (hignatoria  magis  quieci  ac- 
cidic  fanguinis  fpiljitudo  ob  quam  hacrere  in  vafis  capillaribus  porifque 
ininimis  ,  &  ftilin  concipere  poteft  atque  foler  ,■  ftagnant  ibi  eciam,  len- 
-tefeunc  ,  vifcidinem  &  cralfitiem  tarcaream  arque  corruptionem  quandam 
filino  acidim  vapoefcencem  fubeunc  humores  lymphacico  ferofi.  Cuncta 
hicc  difionunt  vel  deducunt  humores  ad  (tafes  ,  quae  non  difaiffie ,  id 
quod  per  febres  non  folum  ,  fed  ipfas  quoque  inflammationes  quando- 
que  fuccedit ,  ad  fuppurationem  fub  inflammatione  perveniunt  ,  &  in 
abfcelfus   degeueranc.     Simihs   ftaguatio  }    fed   magis   palfiva  ,    contingic 

per 


D  E    A  B  S  C  fe  S  S  U    MESENTERII.  *>3 

pcr  viarum  ,  quas  permeat  fanguis  meferaicus  ,  obftruclioncm  vel  adftri- 
ctionem  ,  hepatis  praccipue  ,  quod  omnis  fanguis  mcfeiaicus  tranfire  dc- 
bet ,  ut  circuluffl»fuum  abfolvat ,  frado  tamcn  impulfu  a  tergo  ;  cujus 
vero  defedVum  refarcit  motus  hepaiis  cum  diaphragmate  rcciprocus ,  qui 
fi  debilis  fuerit ,  ftagnationibus  non  pamm  Favet,  &,  qme  ittas  conle- 
quuntur  ,  ftafibus  ,  inflammationibus  ,  &  abfceilibus.  Qij-jc  oblcrvatio- 
uibus  quibufdam  explicabimus. 

§.     X, 

Et  primo  quidcm  quantum  ad  menfwm  negotium  pracpeditum  fortiuf- 
que  impulfum  attinet  ,  redit  in  mcmoriam  virgo  quscdam  juvencnla  , 
J>  annos  nata  ;  hacc  per  aliquod  tempus  Valefudinaria  tandem  ch!orofeos 
&  cachexiae  fymptomata  patitur  ;  recle  incufabantur  menfes  prsepediti , 
male  vero  urgebantur"  pcr  fortiffima  quseque  impellentia,  emmcir.tgoga, 
ncque  tamen  propelluntur  ,  fed  pejora  £unt  omnia  •■>  fiipervenit  febris  , 
ha:c  lentcfcit  ,  contabcfcit  virgo  ,  dolet  in  ventre  ,  "fuipicatur  abfceifus 
mufculorum  abdominis  ,  ab  aliis  pus  in  hujus  cavitate ;  cum  aliquando, 
morti  proxima  ,  animo  deficeret ,  fit  incifio  abdominis  a  chirurgi  peritiff. 
cauta  m.inu  ,  emanat  puris  magna  copia  ex  eavitate  ,  virgo  tamen  eva- 
dit  hodieque  f.ina  eft.  Hoc  cafu  ex  congeftione  ftagnatio  nata  fuit  ,  ab 
hac  fpilfttudo,  hinc  ftafis ,  in  vafis  axit  poris  minimis ,  vel  dirfulio  fain- 
guinis  extravafatoria  per  fortiora  cmmenagoga ,  tandem  abfceifus  mefen- 
terii ,  ruptus  erTufufque  in  abdomen  ;  quod  ,  fi  quis  addubitet,  fimili 
cafu  per  feclionem  ccrtiore  fa&o  ,  dcclarare  poffum.  Virgo  tenera  atqne 
fenfibilis ,  ab  ineunte  aetate  fanillima  ,  anno  hujus  17.  mok-ftiis  torminoiis" 
rn  ventre  ,  anhelofogravativis  in  pedore  ,  doloribufque  capitis  vexari  ce- 
pit ;  incufant  parerftes  rcmeratos  menfes ,  horumque  provocationem  ro- 
gant  mcdio  hycme  ,  jubentur  vernum  tcmpus  expe&arc  ,  commodius 
vcnse  feclioni  &  medclx  reJiquse  ;  datis  iterum  paucis  ,  qux  fymptomata? 
fublevarcnt  :  fed  cum  ilico  non  ceflarent ,  cx  alio  confilio  mittitur  fm- 
guis  ,  urgentur  menfes  purgantibus ,  emmenagogis  fortioribus ,  vino  me- 
lilfa  medicato  ;  fymptomatibus  profpfckur  fil.bus  volatilibus  ,  caftorinis, 
cpiatis  &.c.  dcnique  in  martialibus  fpes  omnis  collocatur  ;  fiuftra  omniav 
vere  adulto  corripitur  fcbrc  ,  tandcm  lentefccntc  :  vertentc  anno  priori 
mcdico  qux  geft.i  fuerint  per  annum  exponunt  ,  fuadentur  lenicra  ,  la- 
xantia  ,  baliamica  ,  aliaque  ,  continuantur  per  menfem  ,  fubinde  per  al- 
vum  egeruntur  vifcida  ,  fubcrucnu ,  rarius  parulenta  ;  fperantur  melio- 
ra  ,  fed  fcbricula  non  ceffante  declaratur  metus  de  abfceifu  interno  ,  cie- 
ditur,  fed  tractatur  pro  phthillca  ,  moritur  autumno  ;  impetrata  feclione, 
qui  fubcile  didus  fucrat  abfcelfus  internus ,  rcperitur  intra  mefenterii  tu- 
nicas  condufus  adhuc  ,    cum  infigni  venarum  extcnfione  ,   &  inteftino- 

V  .v  v    2  rutn 


f24  H    E    N    R    I    C    I  , 

rum  rubedine  riinc  inde  notabili.  In  hoc  cafu  qiiid  poffint  impellemia 
exagitantia  ,  intercipientia  humores  &  vias ,  videntur  fimul  declaralfe  li- 
quido.  Par  ratio  eft ,  C\  taiia  aliaque  abortiva,  ad  conceptum  exturban- 
dum  iargius  haufta  ,  nimis  impellant  ac  difFundant  humores  ,  cujus  rei 
teftimontum  daret  forfan  infanticida  primo  nobis  commemorata  ;  nam 
quae  foctum  ,  furtivo  amore  conoeptum  ,  celavit  necavitque  enixum  ,  hanc 
nihil  eorum  ,  qu?e  ad  corrumpendum  uterum  pertinent ,  intermififfe  » 
non  iujuria  praefumieur.  Nolumus  tamen ,  cum  certo  nonconftet,  fuf- 
picionibus  uci  pro  veris. 

§.     X  I. 

En  exemplum  notabile  de  negotio  ha:morrhoida!i  turbato.  Viro  qnin- 
quagenario  haemorrhoidcs  jam  fluxerant  aliquoties  >  pro  damnoiis  judi- 
catae ,  cum  denuo  inftarent ,  retinentur  duplici  V.  S.  in  brachiis  eodem 
die  fadta  ,  aliifque  remediis  ,  ne  redeaut ,  ptohibentur ;  fubfiftunt  ex  vo- 
to  ,  fed  cum  vind;cta  de  negle&u  fui  ,  per  inulcos  annos ,  gravilfima  : 
variis  nerape  hypochondriacis  colicifque  malis  valetudinariam  ille  vitam 
exeger/it  per  odo  annos  ,  cum  febre  tertiana  corriperetur  ,  fuccedente 
huic  fupprelfae  ,  mox  leuta  ,  denique  hectica  ,  tftndem  cum  pelfima 
fymptomate  quotidie  exacerbata.  Paticbatur  enim  a  menfibus  aliquot  , 
fub  horam  qtiotidie  fecundam  vel  teniam  ,  ingentem  anxietatem  xftuo- 
fam  ,  inquietam  ,  nefciebat  qualem  ,  intra  abdomen  maxime  in  fuperna 
regione  epigaftriea»  &  paululum  fubtus  ,  cum  febre  exacerbata  ufque  ad 
vefperam  ,  anxietate  illa  interim  polt  binas  tres  horu'as  in  dolorem  ob- 
tufum  mutata.  Cognito  fundo  mali ,  tum  iymptomari  ,  tum  febri  prof- 
picitur  per  convenientia  remedia  ex  ordine  mitigata  febre  ac  anxietate  per 
talia  ,  quse  fanguiuem  in  venae  portse  ftagnautem  expedirent  quoque  , 
iub  horum  ufu  meliufcule  habens ,  fummo  quodam  mane  maximam  fan- 
guinis  corrupti,  fseculenti  k41<v,  nigricantis  dv&o  rejicit  ;  poft  quinque 
horas  fponte  cefTat  excrecio  ,  fperantur  meliora  ,  fuccelfit  quidem  paulo 
poft  cxcretio  materise  vifcidae  fanguineo  purulentae,  fed  pauca  &  intra  men- 
fem  ,  abfque  adftri&;one  omni ,  definens.  Binos  polt  menfes  correptus 
te.tiana,  utitur  febritugis  vulgaribus  ,  fucccdit  huic  lenta  ,  tandem  he- 
ctica  ,  moritur  fenefcente  autumno.  Abfceffum  in  mefenterio  prsefumtum  , 
equidem  non  fectio ,  negata  ,  attamen  puris  excretio  &  fimilis  fere  cafus 
apud  Marcell.  Donatwn  perfuafit.  Hic  virum  refert ,  febre  valida  prehen- 
fum  ,  deniq.ie  fanguinem  nigerrimum  ,  corruptum  ,  peiftme  olentem  ,  ad 
15.*  librarum  pondus ,  (ueque  minus  prior  ille  reddiderat,)  per  alvum  ex- 
creviffe  ,  in  cujus  cadavere  aperto,  ea  parte  fuperiore,  qua  inteltino  redto 
anneditur  (ad  regionem  haemorrhoidalis  xenx)  ulcus  fordidum  ,  ad  fpi- 
thamse  langitudincm  ,   inventum  iiut. 

J.  XII. 


DE    ABSCESSU    MESENTERIL         ftf 

§.    XII. 

Ajfeitionem  hypochondriacam  utplurimum  ,    colicam   non  raro  ,    ad  nc- 
gotium  hsemotrhoidale  fpedtare  ,   id  in  certis  probatifj.ue  numero  ;  utram- 
que  mefenterii  abfcclfibus   praclulilfe  ,    obiervationum  fide  conftat  ,    con- 
currentibus    praecipue  ac  interveuientibus    caufis    irpoKctlttjueliKOii    aliis. 
Kecordor  viri  ,    colica  haemorthoidali   per   aliquot   annos   afflicli  ,    &  re- 
mediis  carminativ.s  calidiifimis  ad  abufum  ufque  tra&ari  ,    tandem  vero 
pus   per  alvum  reddentis ;    credebatur  ex  vena  hacmorrhoidali  provcnire, 
fed  augebatur  in  copia  fucceifu  temporis  ,    &  fub  excretione  tormina  veu- 
nis  urgebant  ;   inter  haec  iiicidit  in   febrem  ardentem   cholericam  ,    qu.e 
&  ipfa   pio  fymptomate   colico  habebatur  ,    jugulabat  autem  acgrum  in- 
tra  quatriduum  ;    morti  vicinus  ipfe   rogabat  indagarionem  mali  fui  fe- 
ralis  ;    hinc  facta  fectione  nonfolum   inflammatio  in   ventriculo    &    duo- 
deno  gangrscnofa  apparuit  ,    fed  &  abfceifus   in  m.Ten.erii  medio   fere  , 
fnicero   pure  ,    ukra  palmae  latitudinem ,    &  fequi  pollicis  geometrici  al- 
ticudinem  ,    repletus.    Scilicet ,    fub   congeftione  fanguinis  hacmorrhoid  U 
per  inflammationem  calidiifimis   remediis  promotam  ,    abfceflus  ante   fe- 
brem  produc~tus  fuerat ;    vereque  dixit   Ciecil.    Folius  in  Epift.  ad  Barthol. 
Tormina    ventris    non  a  flatu  tantum  ,     calculis  ,     humoribufque   inibi 
contentis ,    oboriri  dicendum  eft  ,   f:d  fiepe  ,    ac  faepius,    a  glandularum 
mefenterii  pancreatifque  abfceifibus   &  apoftematibus ,    quarum  faevitiae , 
poft  vehementiifimos  cruciatus  ,     infeliciftimi  patientes  ad  commTeran- 
dam  mortem  vehuntur.      Qyod  Forejlus  in  obf.  ex  Benivenio  dc  juvene 
probat ,    ex  alvi   torminibus  mortuo,    &  duTecto  ;    in  cujtis  melenterio 
abfceflus  notatus  fuit.    Volch.    Coiter.  in  obf.   quoque  viri  meminit ,    qui 
aff.c~t.ione  ,    hypochondriacac  non  abfimili ,    &    tumore    in   fmiftro  genu 
atque  abdominis   parte  ,     laborans  ,     poft  mortem  ,     m.ignim  colluviem 
purulentse  materhe  ac  foetidae  ,    inter   duas  mefenterii  tunicas ,    qux  ma- 
jorem  inferioris  ventris  partem  occupaverat ,  exhibuit.    Videlicet  ftagnat 
fanguis  in  malo  hypochondriaco  in  venis  per  congeftionem  in  vafa  me- 
feraica  ;  per  obftructionem  aut  adftri&ionem  hepatis  j    fub  debilitato  per 
diuturnam  expanfionem  venarum  tono  ;    fub   refpirarione  debili  ,    timi- 
da ,    minuta  ;    motibufque  proprelToriis  ,    aut    rcfolutorio  difcuffbriis    fe- 
brilibus  enervatis  ,    fopitis  ,    cohibitis.     Qnod  pluribus  comprobare  opus 
non    eft,    alias  jam    fatis  confirmatum  ;    dabimus  a.  de  hepatis   obftru- 
ctione  ,    de  adilringentium  abufu  ,    deque  febribus  perpcram  cohibitis  , 
quatenus  abfceifibus  mefeiuerii   occafionem  praebuerunt  ,    exempla  ali- 
quot  nobis  obfervata. 


V  v  v    3  §.  X  1 1 1. 


526  H    E    N    R    I    C    I  i- 

§.     XIII. 

Primo  quidem  ,  ex  oppilatione  hepatis  antiquata  tandem  abfceffum  me- 
fenterii  ,  tacite  quafi  ,  citra  {ymptomatum  vehementiam  ,  prognatum» 
vidi  in  ftcmina  ,  quse  quadragenaria  tumorem  quendam  durum  indo- 
lentem  elevari  feuferat  in  dextro  abdominis  latere  ;  fexagenaria  tumore 
pedum  cedematofo  corripitur  ,  utitur  purgmtibus  ,  fub  quibus  egeric 
fubinde  cum  vifcido  aquofis  humoribus  purulenta  quacdam  ;  fuccedit  af- 
citis  j  moritur  anno  sctatis  6"f.  Seclo  cadavere  hepar  magnum  atque  du- 
rum  vifum  fuit  ,  quale  multis  retro  annis  apparuerat  externe  ,  non  ta- 
men  fcirrhofum  5  intra  tunicas  mefenterii ,  inferius ,  ulcus  latum  ,  pure* 
non  adeo  fordidum  ,  continebatur  ;  ortum  ,  finc  dubio  ,  fub  illa  (iag- 
natibiie  humorum  ,  quibus  hepar  oppilatum  tranfitum  prsecluferat.  Alias 
fsemina  quadragcnaria  ex  iracundiaaliquando  iebrempafla  erat  ardentem t 
per  uliim  chinse  in  itnermittentem  mutatam  ,  fed  vehementiifHno  fympw 
tomate  ,  anxie  delirofo  comitatam  :  ceifante  hac  permanebat  tumor  he- 
patis  indolcns  per  tres  annos ,  tunc  fub  ufu  laxamium  purulenta  fecibus 
mifta  egerit  pauca  ;  abfceflu  mefenterii  in  fufpicionem  veniente  ,  dantur 
abftergentia  ,  laxantia  balfamica  ,  prsecipue  Stahiianae  pilula; ,  minuitur: 
fenfim  puris  excretio  ,  ceffat  denique  ;  nutritio  corporis  huc  ufque  ta- 
bidi ,  tedki  hepar  parum  detumuerat,  cum  ,  remcdiorum  pertcefa  ,  cu- 
ram  deierit ;  vixit  per  quinque  annos  fatis  vegeta  ,  ante  annum  tumo- 
rem  pedum  cedematofum  fentit  ,  cujus  tamen  incrementum  hucufquc  co- 
hibuit.  Adjiringentia  fluxionibus  humorum  atque  febribus  opponi  con- 
fucverunt  ,  raro  citra  damnum  ,  cum  vifcera  conftringant  &  vafa  ,  hu- 
moribufque  viam  intercipiaut ,  unde  ftagnationes  paifivae ,  fub  his  hy- 
dropes  fcpius  ,  nec  tamen  omnino  nunquam  abfceifus  fieri  ,  exemplo 
fuo  comptobat  juvencula ,  qua:  primo  partu  fiKoluna  fehcter  cnixa  ,  poft- 
hac  ter  imprsegnata  ,  ter  abortum  fecit ,  cum  tanta  hiemorrhagia  uteri 
fubfequeire,  ut  nihil  remanfiife  fanguinis  videretur  ;  ifti  femper  oppo- 
fita  fuerant  adtlringcntia  fortiiiima  quxque  per  aliquot  dies  ,  neque  enini 
cito  cohibuerunt  fluxum  ,  qiiid  ,  quod  ingentem  profufionem  fingulis 
dofibus,  mox  ab  aifumtione  ,  promoverint  fcmper  -,  nihilo  tamen  minus 
inftant  illis  fedulo  ,  tandem  vero  id  inde  impetrarunt  ,  ut  alvum  tar- 
dilfime ,  menfes  pofthac  nunquam  iterum  excerneret  mulier  :  per  tres 
annos  fere  patitur  fymptomata  hyfterica  ,  cachedica  ,  tandem  hetftica  , 
cum  ar.gultia  pedtoris  anhelofa  &  (icca  tuifi.  Quscrit  remedia  phthifeos  , 
nego  pulmonalem  fubeife  ,  illa  fuse  opinioni  inhserens  ,  facile  a  me  im- 
petrabat ,  ut  fibi  vivcret  &  medicaretur  ;  utitur  expectorantibus  &  vul- 
nerariis  fub  vatiis  formulis  per  annum  ,  at  fruftra  ;  invadit ,  vel  exa- 
ce.rbatur  febris ,  alvum  rcddit  fluidam  fkculentam  ,  quandoque  fubcruen- 
tam  ,   peifime  olentem  ;   iiiflaruur  pedes ,   moritur.    Sectione  facta  ,  abf- 

ceifus 


DE    ABSCESSU    MESENTERII.  J27 

cefTus  in  mefocolo  ,  fuperne  quoque  aliquis  rcperitur ,  una  cum  inflam- 
mationibus  fuperficianis  in  mefenterio  atque  inteftinis ,  gldiidulilque  ali- 
quot  induratis.  Febres  denique  ,  quod  attinet,  cum  hx  non  raro  <b 
viicerum  abdominis  obftructlones  oppilationes  atque  inflammationes  fuf- 
cipiantur  ,  coiitiuux  non  minus  ob  has  ,  quam  intermittentcs  etiam  ob 
utrafque  caufas.  De  quartana  ,  propter  Itagn  itiones  humorum  ,  oppila- 
tiones-  &  obltrucTioncs  vifcerum  infimi  ventris  expcdicnclas  fiifcepta  , 
confentiunt  medicorum  optimi ;  Spigelius  tertian.-uum  caufas  fsepe  (ibi 
vifas  efTe  iiiflammationes  mefenterii  teltatur,-  atque  Sennertus  febres  ter- 
tiauas  continuas  inde  deduxit ;  ut  Scretam  taceam.  Joh.  Raytn.  Fortis 
in  obferv.  recenlet,  virum  (lue  venerea)  colica  c.  febrc ,  utiifque  in- 
termtt.  correptum  tandem  pus  per  alvum  excreviffe.  Quod  fi  igitur 
febres  his  de  caufis  fufceptse  prsepoftere  fupprimantur  ,  fi  propreffioncs 
liumorum  tonicse,  dolorofe  confopiantur  ,  dubium  non  erit ,  invalefce- 
le  mala  contenta  atque  etiara  in  fuppurationes  aut  exulcerationes  abire, 
incipientes  vero  has  augeri ,    ufque  in  abfcelTus   formationcm. 

§.     X  I  V. 

Et  haec  quidem  hactenus  de  abfccffibus  ex  ftafi  per  ftagnationes  hu- 
■morum  :  fequitur,  ut  videamus  de  rheumaticis  aut  metajlafijs  depojitioui- 
bm  acque  exagitationibus  humorum  infiammatoriis ,  &,  nifi  difcu.iantur, 
fuppuratoriis.  Neque  improbabile  eft ,  humores  acriores  ,  fanguineo  ie- 
rolbs  ,  fuh  hureo  falmos  ,  motu  rheumatico  deponi,  aut  per  metaltafin 
tiliunde  deferri,  in  mefenterinm.  Maxime  cum  &  ejufmodi  humores  , 
etiam  ex  conlilio  naturic,  fsepe,  ftatifque  temporibus  prxfervative  ,  & 
curative  paffim  ,  in  vafa  mefaraica  congerantur,  ut  per  inteftina  eva- 
cuentur ,  teltantibus  id  diarrhocis  perfervatoriis  ,  criticis  aeque  ac  fym- 
ptomaticis  in  morbis  ,  itemque  dyfenteria.  Sunt  ,  qui  quotannis  lub 
tempore  sequinoctiorum ,  polt  tormina  horartim  al:quot  vel  dicrum  ,  uni- 
•verfum  corpus  expurgant  a  pravis  humoribus  ,  iltis  vero  reftridtis  ,  ca- 
larrhis  polthac  ik  febribus  exerccntur.  Diarrhceas  variolis  prxludentes 
minuere  rurum  impetum  &  copiam  ,  certum  efti  vifc  quoque  illarum 
funt  aliquse,  quibus  rctrogredarum  variolarum  materia  purulenta  fuit 
evacuata ,  etiam  cum  utiltate ,  tefte  Meibomio.  Sic  etiam  humores 
biliofo -fubraucidos  ,  &  fanguincos  fermcntcfcentes  ,  confluere  in  vafa  rae- 
■fcraica  ,  ut  indc  per  inteftina  fecernantur,  notum  eft  5  atque  Fefueliiis 
■afnrmat  ,  le  cholerae . .  dyfenterise .  .  lentarum  crrantiumque  fcbriura 
(  quae  inflammationes  &  ablccliioncs  fientes  facTafque  comitari  folent ) 
caufas  in  mefonterio  plerumque  animadvcrtiile  Ex  quibus  omnibus  con- 
cluderc  licct,  poife  &  fblcre  quoque  hamores  ,  eryfipelaceos  quafi  , 
•rbeumatice  deferri  in  mefenterium ,  hujufque  mflamtfiationes  &•  fuppu» 
rationes  promovere.    Probabilicatcm  hanc   vcrcfzmiljimam  reddunt    fre- 

qucu- 


VS  H    E    N    R    I    C    T, 

qvcnt^ores  Jk  lucuTentiores  metaftafes  humorum  ,  motu  qnoJam  Jnflamma* 
torio  fuppuratorio  ulcerofo  arfedorum  ,  ex  aliis  locis  in  mefenterium  de- 
lirorum  ,  de  quibus  etiam  a  pofteriori  certius  conftitir.  Georgius  Hor- 
ftius  phhifin  obfervavit ,  abfeeflu  mefenterii  excitato  curatam  ,  incipien- 
tem  fine  dublo.  Vidi  pucrum  ex  impuro  fanguine  natum  pujhtlifque  ve- 
tiereit  per  totum  corpus  oblitum  ,  fiediifimis  &  exulceratis ;  rogatus  de 
.morbo  confilium  &  auxilium,  illud  premere,  hoc  in  veris  inftans  tempus 
differre ,  magis  confultum  pro  tempore  vifum  fuit ,  datis  interim  deli- 
nientibus  innoxiis;  fed  ex  txdio  brevis  morx  tradicur  puer  in  manus 
barbitonforis  ,  citilfimum  poUicentis  auxilium  ;  totus  linteis  involvi>ur, 
imguento  de  lithar^yr.  largiter  induclis ,  ficcantur  u!cera,  contabefcic 
puer,  ejulat  dies  noctefque  ,  faniofa  egerit ,  moritur.  Poft  fectionem  pul- 
mones,  inteltina  &•  mefenterium ,  innumeris  variohs  pifa  acquantibus ,  hoc 
&  apoftematibus  thalerum  magnis  ,  occupata  vifa  funt ,  pulmones  etiam 
per  ruptas  pnftulas  ,  ficta  confolidatione  cum  pleura  ,  huic  adnati  ap-- 
paruerunt  pluribus  lods:  de  eryfpelate  &  podagra  retrocedentibus ,  in- 
flammationes  vifcerum  abdominis  intulifie,  cum  notae  fint ,  plura  non 
addo. 

§.     X  V. 

Reftat  ut  de  canfs  mcrc  procatarBich ,  ctiam  abfque  caufis  prioribus, 
tanto  magis  fub  his,  inflammationes  internas  ,  quandoque  in  apoltemate 
degcnerantes  ,  inferentihus ,  pauc"s  quoque  videamus.  Contingit  fubinde, 
tit  per  folam  humorum  exagitatione/u  inflammatio  fiat,  per  iram  v.  g. 
per  terrvrem  ;  itemque  per  abufum  calidorum ,  data  levi  occafione-,  multo 
magis  ira  vel  terrore  luperveniente  ,  aut  ftagnationibus  aliifque  humo- 
rum  vitiis  prarcedentibus.  Kx  ira  &  caMdoru  n  abufu  bina,  mihi  no- 
tata ,  exen-pia  proferre,  fufficiat.  Duodecim  annis  abhinc  facmina  ,  ll 
qujc  alia  maxime  iracunda,  excandefcens  ira  aliquando  adco  ,  ut  male 
je  haberet ,  oiei  cuuiiui  pro  fex  nummis  ex  pharmacopolio  petiti ,  ultra 
20.  guttns,  fupenngelferat,  mox  febre  b!liofa  ardentiffima  corripitur,  mi- 
tigata  quidem ,  fed  penitus  non  tollenda  ,  maxime  quod  genio  iracundo 
indulgeret  fuo  ,  lentefcens  igitur  tranfiit  in  heclicam  ;  hepar  mtumuit , 
doluit ,  emaciara  penitus  mortua  eft  altero  ,  poft  morbi  initium  ,  anno. 
Diifecta,  nulla  in  hepate  ,  duro  tamen  &  majore ,  nulla  in  duodeno ,  & 
ventriculo,  inflammationis  figna  exhibuit ;  fed  in  mefenterii  fuperna  parte, 
fuper#glandu!as  medias ,  abfcelfus  latuit  ad  jejunum  inteftinum  late  pro- 
tcnfus ,  purequc  fincero  ad  libiam  repletus.  Potunm  fpirituoforum  ni- 
miam  ingurgirationem  ad  motus  inteftinos  inflammatorios  difponcre, 
hofque  in  aclum  inflammationis  crumpere  data  occafione ,  vel  pncceden- 
tc  quoque  dilpolitione  priore  alia  ,  ut  ftagnatione  humorum  &c.  quivis 
facile  largietur.  Docet  id  vir  quadratus  quidam ,  fpirituum  vinoforum 
potator  llrcnuus  ,  qui  dum  viveret,  maximo  intemorum  scftu  affligeba- 

tur  i 


DE    ABSCESSU    MESENTERIT.         J29 

tur  ;  fcbre  tandem  fupervenicnte  mortuus  ,  ventriculum  oftemkbat  per 
jnrlammationem  penitus  fere  nigricantem ,  cxtus  inflammationes  intelti- 
norum  hinc  inde  fuperficiarias,  mcfenterii  quoque  non  leves,  morte  fine 
dubio ,  ne  in  abfceflum  abierint ,  prscventas.  Nuperrime  quidam  ,  ad 
menfuram  fere  fpiritus  vini  quotidie  obliguriens ,  cx  febre  continua , 
vchementiffime  iingultuofa  ,  laborabat,  cum  aftu  doloreque  gravativo, 
fubtcr  umbilicum,  profundo  ;  de  inflammatione  interna  nihil  dubitans, 
ad  hanc  intendo  curam  ;  ceflat  febris  cum  fingultu,  remanente  dolore 
obtufo  abdominis  intemo  ,  ut  dubius  adhuc  hseream  ,  difcuifa  ne  fit 
penitus  inflammatio  ,  an  fuppurafcere  ccperit  ,   quod  dies  docebit. 

X  V  I. 

Traditis  hucufque  fanguinis  ,  &  fanguineo  feroforum  acrium  humo- 
rum  vitiis  ,  ad  infiammationes  &  fuppurationes  mcfcnterii  fymbolum  con- 
fcrentibus  ,  jam  de  lymphaticojerofis  crajjioribus  videbimus  ,  paucis  tamen. 
Concurrunt  hi  potiflimum  per  obltrucliones  glandularum  in  mefenterio 
fparfarum  ,  earumque  indurationes;  quibus  ,  fi  inflammatio  undecunque 
fuerit  inducla  ,  abfceffuum  initia  fiunt,  quamvis  utplurimum  intra  fuas 
tunicas  concluforum  ,  quales  in  cafu  fecundo  attulimus.  Cralfefcit  lym- 
jha  tum  ex  licfa  digeftione ,  tum  ex  impedita  fecretione  chylofo-fangui- 
neo  ferofarum  fordium  vifcido-tartarearum ,  ut  impeditam  lymphae  ex 
M.  H.  fequeftrationem  taceam.  Digeftionem  lscdunt  tam  vifcera  huic 
dicata  p.  n.  conftituta  ,  quam  afliimta,  quantitate  aut  qualitate  peccan- 
tia  ,  atque  relictsc  ex  mala  digeftione  cruditates.  Longius  foret  hortun 
]<cfiones  &  lsedendi  modos  explicatione  ubcriore  profequi ,  mitto  igitur, 
atque  id  unice  addo  ,  quod  hse  caufe  pryccipuc  in  pueris  primordid  ab- 
fcefllonum  ferant.  Denique  tacere  non  poflum  ,  quod  nulla  fere  harum 
caufarum  fola  fufficiat  ad  abfceifus  progenerandos ,  fed  plurium  conjpi- 
ratio  ,  C5?  fuccejjio  mutua  requiratur ,  fub  qua  ilti  facilius  &  pcrfedtius 
cveniunt.  Namque  nec  externse  violentse  caufx,  quas  fciens  lubeufque, 
brevitatis  caufa ,  pranereo ,  folse  fibi  fufficiant ,  abfque  internarum  con- 
curfu ,   quo  fe  mutuo  adjuvant. 

§.     XVII. 

Progredimur  ad  abfcejfus  miifculorum  abdominis ,  dignos  quidem  ,  qui 
diligcntius  evolvantur,  cum  fub  fpecie  internorum  morborum,  quos  men- 
tiuntur  ,  imponant  facile  ,  neglecti  inrerim  eoufque  procedant ,  ut  medelam 
rcfpuant  ,vel  difficillimam  reddant.  Sed  licebit  nobis  de  his  effe  brevioribus , 
re  conftitutos  difputationis  fines  nimis  oporteat  cxcedere.  Quantuin  autem 
ad  generationem  eorum  attinet,  habent  &  ipfi  caufas  partim  externas , 
rartim  internas.  Ad  extemas  pcrtinent,   quaecunque  per  cutcm  in  muf- 

pifput.  Medico-Fratt.  Tom,   III.  Xxx  cu- 


530  H    E    N    R     I     C    I  ,' 

culos  abdominis   penetraiuia  vulnerando   liedunt ,    vulnere   vero  exteme 
cicius  ,  quam   par  erat,    confolidato  ,  pureque  intus   conclufo,    ejufmodi 
abfcelfionibus  occalionem  pnubetu.     Pertiueat  huc,  quae  ubfque  vulnera- 
tione  per    vehementiorem    perculfionem    abdominis   extravafitionem   vel 
ftagnationem  fanguinis  ,    tumorem  ,    inrlammationem,    denique  fuppura- 
tionem  concitant.    Relero  huc  etiam  tcnliones  mufculorum  a  fublato  pon- 
dere  graviore  vehementiores  ,    humorum  interceptorias  ,   aut  exprelforias, 
das  webe  thun  ,    geftationes  ponderum  fuper  abdomen  j    &  qu.e  funt  hu- 
jus  generis  a!ia.     Contingic   nempe   non  raro  ,    ut  ,    qui  ftncto  enfe  di- 
gladiantur  ,    fi  laedantur  in  abdomine  ,    faveatque  poficura  ,    gladius  non 
in  cavitatem  ,    fed  in  mufculos   abdominis  folum  adigatur ,    qualt  vulnere 
citius  corrfolidatu  ,    ablcelfum  infignem  notavi  inde  fuccelfu  temporis  fa- 
dum.    Notavi  &  ante  menfes  aliquot  peculiarem  lacfionem  ,  quae.  nifi  ma- 
ture  fuiifqt  cognita  ,   abfcelfionem  effeciifet   infignem.     Vir   quidam  qua- 
dratus  ,    qui   plauftrum  frug  bus  oneraverat ,    hifce  infidens  ,    devehicur 
in  horreum  ,   inde  vero  fc  per  funem  fruges  ligantem  ,    manibus  prehen- 
fum  ,   more  confueto  dcmiliurus  in  aream  ,   dum  ocyffime  devehitur  ,  ca* 
pulam  feu   nvdnubrium  calathri ,    infcio  fibi  ad  plauftrum  reclinaci ,    per 
uiedium  fcrotum  ,   eoufque  in  abdomert  adigit ,  ut  extremum  ejus  coftas, 
norfprocul  a  fcrobiculo  cordis  ,   contingeret ,   maximaque  vi  protrahenduiu 
eiTet  lignum  ;    putatur  in  c/tvitatem  abdomir.is  peuetraife,  vifceraque  con- 
tenta  lscliife.    Accedo  forte  fortuna  ,   rogatufque  a  chirurgo  ut  inviferem 
decumbentem  ,  jubeo  vificare  vulnus  ,  pergebat  ftylus  ufque  ad  os  pubis  , 
ubi  fiftebatur  ,    tumore  ut  putabatur  ,   proclufa  via  in  abdomen  ,   tentatur 
candela  cerea ,    fed  ncque  haec  alte  penetrabat ,   deprehendo  tamen  hujus 
extremitatem  paululum  fupra  os  pubis  haerere  ;   perluftrato  reliquo  abdo- 
mine,   video  lineam  pallide  rubencem  ,    pollicem  latam  ,   a  pube  ad  coftas 
adfcendentem  ,  abfque  ullo  tumore  tamen  ;   unde  credebatur ,    ex  folo  do- 
Jore  ,   a  ligni  actritu  &  preffura  ,   cum  hac  via  adigeretur  ,  excitato  ,    facYi 
rubedo  ;   fuadeo  imponere  cataplafmata  ;   fub   quibus  ,   altcro  die  ,   eleva- 
butur  tumor  ,    humore  turgidus  ;    quo  per  tcmpeftivam  fectionem  ,    fed 
longiorem  ,  aperto  vifus  eft  tmcftus  ligni  ada&i  fuper  peritonxum  pcr  muf- 
culos  abdominis  tradudtus.    Ex  contufionibns  abdominis  ,    dum  mufculo- 
rum  fibr?e  vel  lacerantur,   vel  ultra  modum  ad  toni  debilitatem  extendun- 
tur  ,    indcque  extravafationes  humorum  ,    hinc  vero  collectiones  ,  &  fta- 
fes  utrinque  fiunt  ,  abfceffus  quoque  generari ,   fiicile  cit  ad  intelligendum  j 
vidi  tales  ex  plaultro  onuito  ventrem  fupergreffo,    itemque  a  percuifione 
vedtis  lignei  ,    (quo  funes  circum  fjfces  pannorum  in  farcinas  majores  colle- 
clorum  ,   coguntur)   cum  itnpetu  relilicntis.     Subhitio  &  gejlatio  ponderis 
eravioris ,  cum  vchementiore  nifu  &  contracftione  mufculorum  fufcepta,  iti- 
tcr  caufas  occafionules  quoque  recenfenda  venit  :   namque  fub  ejufmodi  nt- 
fur  fluxu  /imguinis  per  vafa  imercipitur  ,   vafi  diftenduncur ,    rumpuntur 
etiam  ,    fdiiguis  exptimitur  in  poros  partium  copiofius ,    l&fouuc  harum 

to«Q 


DE    ABSCESSU    MESENTERII.        tl\ 

tbno  fubfift:t,  fiipctdit  languor  ,  fcbricula  ,  fpafmus  nnifculnrum  ab.lo- 
rninis  ac  <4.iaphragmatis  ,  maximc  in  feminis  ac  tencrioribus  pueris  (  qni- 
Lus  tale  quid  accidit  ab  inclinati  cadentifque  corporis  retentione  vthe- 
mentiore  cafui  contranitente)  dicunt ,  fie  habtn  fich  rvthe  getk.m  ,  Ih.ben 
Aas  Hertzgejpann  ,  perluadentque  fibi  verttbram  aliquam  elfe  fubluxa- 
tam ,  crrant  \eio  ut  plunmum ,  non  tamen  omnino  femper ,  nv.-xime 
fi  de  pueris  ita  fentianc,  in  quibus  non  lolum  a  rcclinatione  cafuque 
corporis  ,  fi  intautius  in  ulnis  ttncantur,  fed  &'ab  cxtcnfione  corporii 
jnfantum  vulgari ,  xtenn  fie  die  KmJcr  iibtrs  Lrtutze  ziehtn ,  cjufmodi  fub- 
luxationes  vertebrarum,  cum  fuccedente  gibb<ficate  ,  non  femel  obfcr- 
vavi  ;  &  parum  ablum  quin  citdam,  quod  ablcelius  il!e  prope  ultimam 
doifi  verttbram  ortus ,  &  intcr  nmfculos  abd<  minis  protenlus,  cafu  fe- 
cundo  in  puella  notatus,  origincm  (ui  dcbuerit  tali ,  fi  non  fubluxatio- 
rii  ,  attamen  extei  lioni  corporis  cadentis  violentie.  Denique  filentio  non 
pcnitus  pisctereunda  cft  varicofa  venarim  extenfio  in  gravidis,  earumque 
frtjfnra  ab  incumbente  utero  ;  ab  hac  cnim  fanguis  intercipifur ,  vafa  ex- 
tenduntur  ,  &,  accedente  caufa  aliqua  externa  ,  percuiTione  abdominis, 
v.  g.  aut  fublatione  ac  geftatione  gravioris  farcirac,  c\c.  extra  vafa  fub- 
f.ftunt  humores ,  formantque  ablcelfum  ;  obfervavi  talem  in  puerpera , 
qui  hucufque  hyftericas  paflienes  mentitus  fuerats  latebat  is  in  regione 
]  ypogaftrica  fin.ftri  latcris  ,  fi  rccTe  memini ,  ubi  dolorem  fentiebat , 
ut  tactum  non  ferret  ,  ncc  pedem  commode  moveret ,  nihil  autem  ru- 
moris  aut  ruboris  apparuit  i  inde  tamen  abfceffus  mufc.  abd.  fufpieione 
jncidente  ,  cum  cataplafmata  applicarentur ,  elevatus  tumor  eft,  &  fpon- 
te  apertus  ,  habuitque  abfceffus  finum  admodum  laium ,  qui  &  feliciter 
curatus  cft. 

§.    XVIII. 

Caufx  interns.  abfccffuum  hcium  continentur,  vel  intra  mufculos  ab- 
«liominis,  vel  fub  iltis  in  hujus  cavitate  \  \w  mufculis  hxrent  infamma- 
tio  plyJegtnonotles ,  &  rbeumaikai  qualis  ,  li  in  mufculis  pecftori  inftratis 
fit ,  pleuritidem  fpuriam  cfficir.  Ab  utraque  hujufmodi  infl  immatione 
n.ale  curata  abfccffiones  focftas  effe  notavi  ;  ab  hac  quidem  in  viro ,  cui 
plcuritis  fpuiia  poft  cxternorum  rtfrigrrantium  applicationcm  dcfcenderat 
in  abdoncm  extunum  i  a  b  i  U  a  vtro  pbJegmonode  infLromatione ,  tan- 
dem  fuppurata  ,  abfcciTum  vidi  circa  un.bilicum  coliccTum  &  apertum. 
Pcrtincnt  huc  tuvtcruni  &  iifiamm.itiouitm  v.r,:bilici  caufit  varia.  intertnc  ; 
denique  &  tuejiatafes  humorum  pravorum  ,  poft  ftbrcs  v.  g.  male  fucccden- 
tes  ,  ab  Autonbus  huc  refcrnntur.  Qua  de  cuufa  lyztrw  obfi  52.  c.  1. 
diffeiit  :  ]S'on  foltm  outem  ablctffus  «ibd.  tx  chronico  morbo  in  corpo- 
ie  male  «ifkclo  lethales  funt  ,  fcd  etiam  utplurimum  ii,  qui  febnbns 
Cve  continuis  fivc  imermitteruibus  fucceduntj   quos  damnavit  Kippocr. 

X  x  x,     2,  itt 


532  H    E     N     R    I    C    I, 

in  Coicls.  Et  vidit  Dn.  Pachecus  juvenem  tertiana  laborantem ,  cui  cef- 
ferunt  paroxyfmi  pottfeptimim  aoceifi-jnem  j  factus  tamen  abfceirus  cir- 
ca  inguem  ,  &  apertus,  pus  ertufic  laudabile  in  principio ,  &c.  Quae 
intra  cavitatem  abdominis  fub  hujus  muleulis  abfcelfuum  caufie  conti- 
nentur ,  funt  nou  folum  vijcera  injiammatione  ac  fuppuratione  prehenfa  , 
mufculifque,  quos  concingunc ,  propcer  viemicatem  ,  labem  alFricantia  ; 
fed  etiam  bumont  p.  n.  in  abdomihis  civo  coIleSii  copiolius ,  fanguis  v.  g. 
putrefarftus ,  lympfn  in  afciude  extravafata  ,  &  pus  ex  internis  abfceifi- 
bus  efFufum  >  qui  humores  fiepe  exitum  moliuntur  per  umbilicum  ,  mu- 
fculofque  proximiores  inrlammationc  corripiunt,  &  fuppuratione.  Vifce- 
rum  vero  infhmmationes  vicium  fuum  quoque  mufculis  contiguis  com- 
municare  ,  tettuuur  obfervationes ;  ex  nephritide  vidi  mufculorum  ia 
dorfo  fitorum  ablceifionem  in  lumbis  facftam  &  apertam  ;  fimilefque  no- 
tavit  Riveriits ;  hepatitidis  inflammationem  mufculis  abdommis  commuui- 
catam ,'  unbique  m  fuppurationem  mutatam  ,  memini  me  obfcrvaffe  in 
muliere  ex  hepatis  ulceratione  mortua.  Recordor  etiam  faeminse  rulticse, 
qux  polt  ingentes  ventris  dolores  abfceifum  ,  fub  umbilico  apertum  ,  pafTi 
elt  ,  ex  quo  aperto  ad  aliquot  annos  fervato  ,  fcybala  prodire  foxbant, 
neque  dubito ,  quin  a  fuppuratione  inteftini  cum  peritonaco  connexi  , 
(qualem  connexionem  in  puella  ruflica  ex  variolis  mortui  memini  mq 
vidiife  )  initium,  &  conftitutionem  pofteriorem  ,  habuerit  ille.  Suffidant 
hsec  de  caufis  abfcelfuum  quoque  mufculorum  abd.  Plura  de  h;s  aliif- 
que ,  nec  inttituti  noftri  ,  nec  temporis  ratio  permittit  ;  Pauciifimis  ta- 
men  abfcelfus  noftros  primo  loco  recenficos  ,  qui  dilfertacioni  huic  pri- 
laum  occafionem  dederunt  nobis,  uno  alceroque  cafu  ,  ad  nottrum  prio- 
rem  &  fecundum  propius  accedente,   illuttrationis  ergo,   oblignabimus„ 

f     X  I  X. 

Primum  exhibet  Gnilh.  pabrichu  C  I.  Obf.  70.  de  puella,  qux  10.  ae- 
tatis  anno  in  tabem  incidit ,  conftante  appetitu  ,  &  orchoftadia  ,  eouf- 
que  ,  donec  fex  aut  feptem  htb  fomadas  ante  obitum  lecto  affixa  ex  fe- 
bricula  &  tulfi  continua  decumberet  ;  moctua  ett  anno  sctatis  14.  ubi 
per  fectionem  mefenterium  repertum  fuit  tumotibus  refercum  fcirrhofis, 
atque  fteatomatibus ,  praccipue  autem  circa  vafa  &  venas,  qu»:  ad  por- 
tam  tendunti  circum  circa  inveniebantur ,  inquic,  tumores  fcirrhofi  mul- 
ti  ,  quorum  nonnulli  ovi  gallinacei  ,  alii  nucis  &  caltancae  magnitudi- 
nem  excedebant.  Confer  Pai&um  l.  23.  c.  26.  de  fiemina  ,  tjuse  infihi- 
tos  abfceffus  in  mefenterio  ,  fua  quofque  cytti  inclulbs,  variaque  ma- 
teria  oleofa  ,  mellea  ,  febacea  ,  &c.  dirferros  ,  exh  buir.  Alterum  cafuni 
SemieYtw  habct  Pr.  I.  3.  p.  10.  c.  9.  de  quo  ,  rarum  &  notatu  dignum 
eft ,  inquit ,  ingentem  tumorem  ventris  a  materia ,  non  in  cavitate  < b- 
dotninis ,  fed  jutcr  hujus  uiufculos  &  peritonseum ,    concluia  ortum  fuiffe. 

Fxoiir 


D  E    A  B  S  C  E  S  S  U    M  E  S  E  N  T  E  R  I  I.        ?33 

Feemina  hunc    pafla  fuit,   intra  quatuor  annos  adeo  extcnfum  ,    ut   pro 
hydiopica  haberetur;    vixit  tamcu   (Ic  latis    onhoftadia,    ufque  dura  ftx 
vel  octo  merifes  ante   mortcm    decumb*ret ;    ex  mortme  abJomine  prope 
umbilicum  le&o  materix  fascuJentas ,    abfque  infigni   fcctore  ,    quadr.igin- 
ta  fere  menfurac  eHluxerunt  &£.     In  mulculis  abdominis  abf;elfus  pluri- 
mi  -  quorum   maximus  trium  pugnortim  magnitudinem  sequabat  fere ,   re- 
pcrti  funt ,    &c.   I{jverins  in  Obf.  p.  m.  632.  puerum  &  puellam  recenfet, 
ex    tumore    &    abfceifu    mufculorum    addominis    pro     hydiopicis    li.bi- 
tos  utrofque  ,    fed  fada  exinde  puris    ad    18-    vcl    20.    libras  in    hac, 
ad    g-    vcl     10.    in    illa  ,     cvacuatione  ,     perfedo    curatos.      Suffieiant 
haec    de     abfcetfibus    mefenterii    atque     mufculorum     abdominis.      Ve- 
niam   autem   precamur    atque    fperamus  ,     quod   thcrapiam   eorum  non 
fubjungamus,     quodque  eam  in    gratiam  neque  diagnofin  ex   Fernelio  , 
qui  pnmus  fere  eam  tradidit ,  aut  cx  Lommio  ,   qui  cx   variis  autoribus 
eandem  collegit ,   huc  tranfcribamus ;  neque  medicandi  rationes  tradamus, 
&  remedia  ex  communibus    loculis    corrafa    venditemus   pro    fpecificis  : 
ttovimus  diificultatem  diaguofeos,   &  quantopere  hujus  dubia  flucluatio , 
feraque  fufpicio    vel  cognitio  ,    tempeftivae   dcroget  medelac  ;    ad   peritos 
&    in    artc  exercitatos  pertinet   eorum    dijudicatio,    quibus,     quid  polt 
fcrupulofam  ac  diihcilem  rei  coguitionem  f.tctu  opus  fit ,   obfcurum  non 
eft  ,•     Junioribus   autem    Medicis  atque    Chirurgis   prsejudicium    raritatis 
abfceifuum    horum  evellere,   &  e  contrario  attentionem  ad  eos  debitam 
atque  maturam   inferere ,    haeg  noftra  potiilimum  fuit  intentio.     Qyod  ii 
impetraverimus ,   non  parum  nos  ad  hujufmodi  afFtctuum  therapiam  at- 
tulille  perfuaii  fumus;    probe  quippe  gnari  &  experti ,   quid   interfit,   (i 
fponte  vel  admoniti  tempeftivam  ad  rariores  ejufmodi  cafus  fufpicionem, 
&  ,  ponderatis  probe  fub  hac  circumftantiis  ,   dtbitam  attentionem  adhi- 
beamus  ;    id  quod  rariilimo  quoque  cafu  apoftematis   ventriculi  declara- 
re  adhuc  liceat :    Puer  if.  annorum  alfatac  carnis  vcrvecinac  renem  cuin 
pinguedine  circumjccla  avide  devoraverat ,  hauftumque  cerevifiac  frigid» 
bonum  fuperingelferat ,    cum  altero,  magifque  tcrtio  ftatim  die  naufeam  , 
cardialgiam    anxiam ,    atque  dolorem  facviifimum  fub   fcrobiculo   cordis, 
ad  umb.licum  extenfum  ,   pateretur  ;    alvum  egereb.it  fluid.im  ,    citam   a 
fumpto  potu  ,   denique    fubcruentam  ,    peflimeque  olentcm  ;    iebr  s  hxc 
comitabatur  continua  ,  acuta  ;   quaerebant  colieae  remedia  ;  dibantur  huic 
convenientia ;   fed  augebantur  fymptomata  ;    dyfenterici  quid  fubeife  rati 
parentes  ,    hujus  medelam  poftulantj    dubius  quid   mali  patiatur  acger , 
ipfum  accedo  ,    ucque  tamen  certa    caufae    figna  invenio  ;    forte  fortuna 
intido  in   obfervationem  de  abfccflu  ventriculi,    &  fortuita  Ince  admoni- 
tio  mihi  fuifecit,   zegroque  fuit  falutaris  ;    hincenim  cura  eo  dirccta  eft, 
&  xger ,   rupto  abfceffu,    redditoque  pcr   vomitum  pure  copiofb  ,    con- 
Vjduir.    Scd  fubfiftcndum  hic  mihi  cft;    atque  idco    nihil    addo,     quam 

X  x  x     3  ut 


534  H    E    N    R    I    C    I, 

ut  Deo  Immortah*  fubmifTas  agam  gratias,  pro  Gratia  ,  qua  mihi  hucuf- 
que  per  vit«e  ftudiorumque  meornm  tempora  clementiilime  ac  benigne 
adfuit !  Cui  me  meaque  in  pofterum  quoque  commendo  humillime.  Cui 
&  fil  &  erit  Glorid  quoque  fcmpiterna. 

F    I    N    I    S. 


J  O  A  N. 


C  I. 

JOAN.   GEORGII   SCHERB, 

D    E 

CALCULO RECEPTACULI 

CHYLI,     HYDROPIS     CAUSA. 
Lugd.  Bat.   17  Aug.   1729. 


C  537  ) 


P  R  O  OE  M  I  U  M. 

ENf  Le&or  Beuevole ,  materiam  ( quantum  ego  qttidem  fcio  )  hi&entu 
nondum  defcriptam.  Cujus  cum  rne  participem  fitri  voluerit  anricte  ,  ex 
paitcis  ,  quos  habeo  ,  fwnme  colendus  ,  qtti ,  Lutetiis  reverfus  ,  attttlit  fectmi 
icouem  calculi ,  in  receptaculo  chyli  reperti ,  figura  &  magnitudinis  annexa , 
ipfique  a  Dn.  Ledran  ,  Chirttrgo  ejttfdem  loci  dexterrimo  commttnicatam , 
non  amplius  dttbitavi ,  iconem  ijiam  heic  loci  ari  incidendam  curare ,  quin 
potitts  baui  htjttcundttm  exijiimaverim  ,  hanc  dijfertationi  mea  inaugurali  con- 
Jcribendx  fiatuere  materiam.  Faxit  atttcm  Deus  T.  O.  M.  ut  ccepta  felici- 
ter  fttccedant.  Te  vero  B.  L.  obnixe  rogo  ,  conatibm  faveas  meis ,  Jique 
qtutdam  irrepferint  ,  qua  minus  ctmgruuut  ,  amice  corrigas ,  omijfa  huma- 
tjijjhne  Juppleas ,    ceterum  cttn&a  benevolo   accipias  animo. 

HISTORIA     MORBI. 

Vir  39.  annorum  in  Nofocomio  Parifmo ,  cui  a  Charitate  nomen  ,  l)ydr&- 
picus  decumbebat  ,  qttem  morbttm  Medici ,  frttfira  adhibitis  folitis  omnibut  re- 
niediis ,  radicitus  exjiirpare  minime  potuerunt  ;  femper  enim  abdomcn  mane- 
bat  valde  tumidum  ,  ficque  Medicorum  eludebat  opem.  Taudem  ad  paracen- 
thejin  ,  tanqttam  ultimnm  in  hoc  morbo  refugittm  ,  fuit  deventum ,  qua  rite 
vijittuta  aqtta  educebatur  ,  qua  pojiea  finuti  ponderata  circiter  C  C  C.  unc. 
apparttit :  aqua  autem  una  vice  edu&a ,  abdomen  linteis  circumvolutis  more 
Gailico  comprimebatur.  Licet  vero  jam  aqtut  ejfent  edu&a  ,  nova  tamen 
colluvies  qttetidie  in  abdomine  colligebatur  ,  qtta  ad  injiitttendam  novam  pun- 
tluram  Chirurgos  invitabat  ,  £e?  fic  nova  femper  fa&a  aquarum  colk&ione  , 
£«?  paracenthefi  feptima  jam  vice  injiituta ,  ultimo  abdomen  linteis  circum- 
volutis  collapfum  manfit ,  nec  aqua  amplins  apparuere.  Qjtonam  autem  even- 
tu  ?  Sane  lethali ,  nam  1 6.  pojl  uitimam  operationem  horis ,  ager  vitam 
ctun  morte  mutabat.  Cadaver  dijfe&ioui  dejiiuatum  aperiebatur ,  &  quidem 
primum  abdomen  ,  ceu  hujus  mali  fedes :  remotis  itaque  integnmentis  ,  omen- 
tum  totum  fere  confumtum  inventum  fuit ,  reliquaque  vifcera  gangraua  ob- 
fejfa  i  nec  mirttm  ,  dttrn  tra&u  temporis  id  in  omnibus  hydropicis  fit  con- 
fpicuttm.  Hifce  rite  perfo'titatis  ,  tandem  praternaturale  qttoddam  corpus  du- 
rum  in,  lumbari  fefe  pr<efentabat  regioue  ,  pectdiari  membrana  inclttfum :  quo 
vero  meiius  iu  coufpe&um  veniret  ,  remotum  fuit  mejenterium ,  iucifiotjue 
fa&a  ,  atqtte  membrava  aperta  ,  qtto  peraUo  multum  lympha  albicantis ,  & 
perfe&e  chylttm  referentis  effiuxit ,  £•?  ctlculus ,  cujus  pgttram  Tab.  adje&a 
commonjirat ,  extra&tts  fttit.  Locus  ,  quo  haferat  calculus ,  £e?  chyli  pra- 
fentia  fatis  fuperqtte  tejiabantur ,  cijhrnam  chyli  tumbarem  fuijfe  hujus  do- 
tnicilium ;    unde   &  meiioris  explicationis  gratia   apertus  eji  thorax  ,   in  qtto 

Difput.  Medico-Pra&.  Tom.  III.  Y  y  y  nullum 


S3$  S     C    H     E     R     B, 

nitEitm  ditBm  thoracici  inventum  fv.it  ve/iigium  ,  rite  Iket  injlituto  examine. 
Pattiit  autem  ,  exacia  calculi  cortemplatione  ,  foramen  frue  cavitas  illa  ,  Ut. 
A.  in.licatUy  qu&  adhnc  diyii  emif.t  partem  crajjiorem,  ce)Ato  indicio,  non 
penitits  chylo  fuiffe  deuegatum  tranfitnm  ,  quin  £5?  dijhibntum  ,  etfi  minori 
copia,  per  dtiBum  thoracicum  ,  neutiquam  confpicmtm  ,  quod  &  vita  <egri 
adhuc  fuperjies  indicabat.  Sufficiant  h<zc  pro  hiforia  morbi ,  quam  breviter 
adumbratam  in  dijfertatione   ulteritu    explicare  ammus  efi. 


§.     I. 

NOn  fatis  fummam  in  ftruenda  machina  humana  Summi  Numinis 
mirari  poifumus  fapientiam  ,  quae  omnia  tam  mirifice  conftruxit. 
Etenitn  Ci  modo  ad  ingefta  &  excreta  mentem  advertimus  noftram  ,  af- 
ferti  hujus  veritas  luculenter  fatis  apparet,  manifeftumque  fummac  hu- 
jufce  potentiae  praebet  indieium.  Confideremus  ,  qusefo  ,  admirandam 
minutiilimarum  epidermidis  partium  ftructuram ,  quotque  vafis  excreto- 
riis  cuticula  fit  pervia ,  ita  ut ,  teftante  Leeicwenhoehjo ,  Epijl.  Phyfiol. 
43.  p.  413.  pes  quadratus  144000000.  millia  pororum  contineat  ,  pec 
quos  perpetua  excretione  liquidum  corporis  noftri  exhalet :  quae  vafa  ex- 
cretoria  ,  in  omnibus  humani  corporis  partibus  prsefentia ,  quam  optime 
detexit  citatus  Auctor  microfcopiis  ,  fua  ipfius  induftria  elaboratis.  Si 
porro  confideremus  pondus  &  molem  excrementorum  ,  urinae  puta  & 
fkcum  alvinarum  ,  quotidie  fecernendarum  ,  harum  copiam  haud  eife 
parvam  ,  experiemur  facillime  cum  San&orio  ,  quo  teftante ,  perfpiratio 
infeniibilis  fola  longe  eft  plenior ,  quam  omnes  fenfibiles  fimul  unitse , 
videatur  ejufdem  Medicin.  Static.  Aphor.  4.  fuperftite  adhuc  magna 
quantitate  faecum  alvinarum  &  urinre,  quac  quotidie  excernitur ,  uti 
unufquifque  hujus  rei  teftis  eife  poterit. 

%.     I  I. 

Quibus  jam  demonftratis  apparet ,  corpus  humanum  quotidie ,  &  om- 
nibus  fere  momentis  ,  amittere  aliquid  de  fuo  pondere  &  fubrtantia  , 
quapropter  neceifario  opus  eft ,  ut  novus  cibus  &  potus  ingeratur ,  niil 
pretiofiflimam  hanc  machinam  ad  interitum  ruere  videre  velimus.  Illud 
autem  fit  duplici  via  :  externe  namque  per  poros  cutis  inhalantes  humi- 
dum  in  aere  contentum  imbibitur  ,  &  reliquae  mailae  fanguineie  iterum 
admifcetur,  uti  multis  in  locis  hoc  idem  Sanclorius  libr.  alleg.  demon- 
ftrat.  Quae  tamen  fola  nutritio  ,  vel  reftauratio  virium  amiifarum  haud 
foil  fufficiens,  ad  confervandam  corporis  machinam :  fed  ipfa  cibi  &  po- 
tus  aifumptio  praccipuam ,  ad  amiiTas  vires  redintegrandas ,  partem  con- 
tribuere  debet,    Meum  autem  heic  loci  minime  ,    quid  quod  &  a  fcopo 

altenit 


D  E    C  A  L  C  U  L  O     R  E  C  E  P  T  A  C  U  L  I. 

alieniflimum  efle  arbitror  ,    demonltrare  &   multis  ambagibus  defc  ibere 
vellc  omnes  aflumptorum  mutationes  ,    qua:  a  faliva  matiic-mdo ,  deefu- 
titione  ,   permiltione  cum  variis  liquoribus  microcofmicis  dependenr ;    lut- 
ficiet  enim  hxc  folummudo  indigitafle  ,   mihique  tantum  incumbct ,    eam 
cibi  &  aflumtorum  demonltrare  pcrmutationem  ,    qua  primo  in  fuccum  , 
deinde  autem    in   ipfum   fanguinem  converti   queunt ,     tandemque   &  in 
machinas,   huic  operi  deftinatas  adque   fcopum  fjcientes ,   paulo  accura- 
tius  mihi  fore  inquirendum  ,    meiito  exiltimavi.     Ad  venarum  itaque  la- 
ctearum  ,    vaforum  lymphaticorum  ,    &  iplius  dudus  thoracici  me  accin- 
go  hiftoriam  atque  defcriptionem  ,  quam  ,  antequam  ipfum  morbum  pro- 
pofitum  ,    nullique  arti  cedentem  aggrediar  ,    prxmittere  haud  abfonum 
vifum  eft. 

§.     III. 

Vafa  lactea  ,    peculiarem   fuccum  album  ,    chyli  nomine  infignitum  , 
vehentia  &  turgida  ,    videmus  per  totam  fere  mefenterii  compagem  dif- 
perfa  i   quae  vafa  omnium  optime  nobis  demonftravit   primo  Afellim ,   li- 
cet  alii  inventionis  gloriam  Erafijhato  apud  Galemtm  tribuant.     Sed  quid- 
quid  hujus  rei  fit ,    litem  hanc  non  facio  meam  ,    hsec   folummodo  attu- 
lifle  contentus.    Vafa  vero  modo   mcmorata  funt  fubtiles  atque  parvi  ca- 
naliculi ,    mefenterium    perreptantes ,    qui    tandem   omnes   in   commune 
determinantur  receptaculum.     Quam  optime   autem  apparent  in  canibus 
bene  paftis ,   &  horis  aliquot  poft  affumtum  cibum  occifis.    Haud  minus 
confpicua  quoque  Cek  oculis  praebent  noftris,   in  hominibus  laqueo  iuf- 
penfis  ,   redione   nimirum   ftatim  poft  mortem  inftituta :    uti  id  elegan- 
tiffime   Clarijf.   Heijlerm  in  Compend.  Anatom.  &  eidem  annexa  figura  de- 
monftravit ,    quid   quod  &   ego   quorundam  adhuc   memini    fectionum  , 
Argentorati  a  Celebr.   Salzmanno  ,    hac  occafione ,   inftitutarum  ,  ubi  haec 
vafa  luculentiflime  fpedtatoribus   fuerunt  confpicienda.     Hxc  vero  vafa , 
communi  Anatomicorum  confenfu,  dividuntur  in  laclea  primi   &  fecun- 
di  generis  ,    quibus  alii  addunt  tertium  genus ,   hac  tamen  diftinctione  : 
egrefla  nempe  ex  inteftinis  &  tendentia  ad  glandulas  meferaicas  ,  vocan- 
tur  prhni  gcneris  ;  ex  his  ad  alias ,   quse  vafa  prioribus  latiora  ,  fecundi  * 
&  ex  his  ad  ipfum    ductum  thoracicum  vel  hujus  receptaculum ,  tertii 
generis  vafa  laclea  appellari  confiieverunt.     Vafa  haec  omnium  copiofiffi- 
me  emergunt  ex  inteftinis  tenuibus  ,    raro  ex  craffis ,   &  valvulis  dotata 
femilunaribus  refluxum  chyli    non  permittunt ,    vid.  has  valvulas  a  Ce- 
leb.   i\ittfcbio  defcriptas  in  tradatu  de  Diluc.   Vahularttm. 

§.     I  V. 

Hsec  defcripta  vafa  tandem  ,  chylum  albicantem  ex  inteftinis  omnem  , 
deponuut  in  commune  quoddam  receptaculum ,    alias  quoque  cifternam 

Y  y  y     2  chyli 


540  S     C     H    E    R     B, 

chyli  appellatam,  cujus  fitum  optime  defcriptum  invenies  in  Clar.  Beu 
Jieri  Compend.  Anatom,  nempe  in  finiftro  latere  fuperiorum  vertebrarum 
lumborum  fub  aorta ,  &  vafis  renis  finiftri.  Me  autem  non  latet ,  dari 
in  arte  celeberrimos  viros ,  hocce  receptaculum  negantes  ,  &  tantum  va- 
fa  lymphatica  aut  lactea  quaedam  majora  &  capaciora ,  id  eft,  talia  ex 
plurimis  compofita,  reccptaculi  loco  ftatuentes ,  quorum  tamen  fenten- 
tia  haud  multum  ab  aliorum  differre  videtur.  Mihi  namque  unum  idem- 
que  erit ,  utrum  vafa  lactea  ,  hic  ampliora  reddita  &  confpicua  ,  num 
tunicae  vaforum  lymphaticorum  dilatatae  adfiut ;  fufficit  enim  adeffe  re- 
ceptaculum  quoddam  ,  vel  ex  la&eis  ,  vel  ex  lymphaticis  compofitum  , 
in  quod  omnia ,  per  totum  mefenterium  difperfa ,  lymphatica  &  lactea 
vafa  fefe  terminant. 

§•     V. 

Ex  dida  cifterna  oritur  gracilis  canalis ,    qui  perforato  diaphragmate, 

in  finiltro  latc-re  vertebrarum  dorfalium  affurgit ,    &  modo  redum  obfer- 

vans  curfum ,  modo  dehifcens ,  tandem  iterum  concurrens ,  infulam  qua- 

fi  efformans,   ad  venam  fubclaviam  finiftram  tendit ,  huicque  inferitur , 

chylumque   omnem   receptum   infundit.    Interdum  duplex  deprehenditur 

hic  ductus  ,  fub  diaphragmate  in  duos   divifus   canaliculos  ,   quorum  al- 

ter  ad  dextram  ,   alter  ad  finiftram   veuam   tendit  fubclaviam.    Confpici- 

tur  autem  valvula  in  hac  vena  femilunaris  ,    quse   impedit,    quo  minus 

chylus,  huc  delatus,   iterum  regiwgitare  poflk.     Cecerum  docentibus  & 

autopfia  ,   &  multis  Celeberrimorum  Anatomicorum  teftimoniis  ,    in  ipfo 

ductu  thoracico  tales  adfunt  valvulae,   per  quas  chylus  tanquam  per  fca- 

las  adfendit ,  ita  ut  mediantibus  his  motus  retrogradus  plane  denegetur. 

Htec  eft  illa  regia  &  lactea  via  ,   per  quam  chylus ,    ex  inteftinis  reforp- 

tus,  ufque  ad  fubclaviam  traducitur  venam ,    hanc  &  intrat ,   cum  fan- 

guine    ad   cor  vehitur ,   &  per  arterias  ad  omnes  corporis  partcs  diltri- 

buitur.     Sic  videre  licet ,  quomodo  amiifa  per  infenfibilem  tranfpiratio- 

nem  mediante  chylo  reftaurentur  ,  qui  poitea  fingularibus  machinis ,  hic 

autem  non  defcribendis  ,  ita  mutatur  ,   ut  penitus  formam  fanguinis  in- 

duat. 

§.     V  I. 

Prieter  hscc  vafa  autem  chylum  vehentia ,  &  alia ,  iftius  loco  lym- 
pham  vcl  fubtiliflimam  fanguinis  partem  duceutia  ,  confpiciuntur  in  me- 
fenterio  ,  quie  alias  aquse  ductus ,  vel  dudus  aquofi  ,  aut  &  lymphati- 
ci  ab  Anatomicis  appellantur.  Vafa  hxc  fubtilia  fatis  &  vix  confpicua, 
magna  copia  per  mefenterium  difperfa ,  fubtilem  &  abundantem  a  nu- 
tritione  lympham  ex  arteriis  revchunt,  vel  ad  maifam  fanguineam ,  vel 
etiam  ad  machinas  chylificationi  dicatas.     Horum  vaforum  ufus  prxfer- 

tim 


UE    CALCULO     RECEPTACULI.      {41 

tim  in  mefenterio  infignis ,  dum  omnis  fupei  flua  feri  copia  ,  ab  his  itc- 
rum  reforpta,  femper  &  continuo  quafi  fluxu  partim  ad  cylternam  thy- 
li ,  partim  ad  mefenterii  glandulas  tendit ,  &  pro  chyli  dilutione  inlcr- 
vit.  Cum  autem  non  omni  tempore  chylus  ex  inteltinis  ,  mcdiantibus 
defcriptis  valis  feccrnatur ,  (  nam  nullo  affumto  alimento ,  nempc  vel 
cibo  vel  potu  ,  nullus  fecernitur  chylus)  vafa  chylifera  neceffario  col- 
laberentur,  hoc  autem  ne  fiat  ,  provida  natura  hxc  conttruxit  vafa  lym- 
phatica  ,  ut  ,  continuo  fluente  lympha,  &  chyli  vafa  diftenderentur  , 
&  femper  lubricando  ad  novam  receptionem  apta  confervarentur ,  quo 
fa&o  &  omnis  coardatio ,  alias  celfante  hujus  lymphx  trajedu  prxfens , 
prxcavetur.  Hxc  vafa ,  uti  &  ladea,  fuis  funt  prxdita  valvulis  ,  qux 
fere  per  totum  mefenterium  ,  imo  etiam  per  alia  vifcera  abdorninis  dif- 
perfa  tendunt  ad  receptaculum  chyli :  qua  de  re  legi  meretur  jam  citat. 
tradatus   Cl.  Rnyfchii  de  Dilucid.   Vahular. 

§.     VII. 

Lymphatica  autem  &  ladea  vafa  jamjam  defcripta  ,  tam  ob  exiguam 
fui  ftruduram  ,  quam  etiam,  quia  non  omnitempore ,  prxfertim  pott 
mortem  ,  ( niG  cafu  jam  memorato )  liquore  diltenta  funt ,  facillime 
vifum  fubterfugiunt ,  &  quafl  evanefcunt:  hinc  ad  hsec  demonftranda 
iingulari  anatomico  opus  eft  auxilio  ,  id  quod  varii  in  arte  Celebres  va- 
rio  modo  tentarunt.  Encheirefes  ,  per  quas  in  fplene  ( in  quo  uti  & 
aliis  vifceribus  facilius  deteguntur)  animalis  cujufdam  confpicua  red- 
duntur  lymphatica ,  Clarijf.  f(ityfchius  loc.  citat.  adducit.  Si  autem  lym- 
phatica  &  laclea  fimul  una  cum  ductu  thoracico  contemplari  fit  animus, 
tunc  animal  quoddam  eibis  eupeptis ,  uti  lade  &  fimilibus,  eft  implen- 
dum  ,  &  tribus  a  paftu  horis  elapfis  vivum  dilfecandum  ,  tunc  jucun- 
do  certe  fpcctaculo,  ladea  &  lymphatica  fefe  muuifeltabunt  vafa  :  led 
dolendum ,  quod ,  hac  encheirefi  adhibita  ,  brevi  temporis  fpatio  eva- 
nefcant,  quia,  accedente  externi  aeris  frigore ,  vafa  ,  lympham  &  chy- 
lum  continentia  ,  fe  quam  facillime  contrahunt,  chylumque  expellunt , 
quo  expreffo  denique  collabuntur,    planeque  evanefcunr. 

Unde ,  illa  jam  collapfa  in  mortuis  reddere  confpicua ,  multi  fuda- 
runt ,  injiciendo  vel  ceram  ,  vel  lac,  vel  alios  liquores,  quo  efFecere , 
ut  injedione  ,  per  dudum  thoracicum  inftituta  ea  reddiderint  oculis  conf- 
picienda.  Qua  methodo  autem  non  omnia  lactea  five  lympliatica  red- 
duntur  confpicua ,  ob  valvulas,  retrogradum  motum  ,  uti  jam  didum, 
impedientes.  Fuerunt  etiam  alii ,  quos  inter  praefertim  Heuninger ,  Ar~ 
genturat.  Profejf.  p.  m.  qui  per  ladeum  vas  fecundi  generis  ,  in  centro 
mefenterii  reperiundum ,  eandem  modo  memoratam  injecerunt  materiam. 
Optima  autem  methodus,  mediante  qua  hxc  in  confpectum  funt  pro- 
ducenda  ,    ett  Clarijf.  Salzmannij  Argentorat.   Anatom.  &  Chirttrgia  Pro~ 

Y  y  y     3  ftjforit 


?43  S    C    H    E    R    B, 

feffhris  Celeberrimi ,  Vr£ceptoris  per  <etatem  devenerandi ,  qui ,  in  fingu'ari 
Diifertatione  ,  ibidem  annoi7ir.  habita,  encheirefes  propofuit ,  qu'bus 
rite  inftitutis,  fcota  lactea  &  lymphatica  via  in  confpectum  venit ,  quod 
fit  fequenti  modo. 

Inquiratur  primo  in  vas  quoddam  lymphaticum  majus  ,  quod  praefer- 
tim  in  mefenterii  centro  apparct ,  vel  fiibjacet  etiam  venae  emulgenti 
finiftrse  ,  vel  quoque  in  bifurcatione  vense  cavse  &  aortse  in  pelvi  repe- 
ritur ,  cui  detecto  immittatur  tubulus  conicus  ferreus  ,  cujus  acumen 
incurvatum  eft,  tubuloque  &  vafe  lymphatico  filo  arcte  conjuncto  , 
mercurius  vivus  depuratus  huic  infundatur ,  quo  facto  argentum  vivum , 
propria  fua  gravitate ,  per  lymphatica  ,  ut  &  lactea  vafa ,  per  cyfter- 
nam  &  dudtum  thoracicum  penetrabit ,  ea  replebit ,  diftendet,  jucundo- 
que  fpectaculo  omnia  ,  antea  obfcura  oculofque  fugientia ,  reddet  quam 
manifefta,  &  ipfis  ubique  obvia  oculis.  Hasc  eft  illa  methodus,  quae 
omnibus  aliis  praeferri  meretur  ,  uti  ipfemet  vel  de«ies  imo  ultra  id  ex- 
perimentum,  a  ClarifT    Viro  optimo  cum  fucceflu  inftitutum  ,  vidi. 

§.     VIII. 

Sic  pro  viribus ,   rudi  licet  Minerva ,  tradere  licuit  anatomicam  ftru-! 
cturam   propofiti  mali  :   fedes   &  encheirefes,    quibus  rite  adminiftrntis, 
h'x  partes   in    confpedum  veniunt,   brevibus   funt  quoque  adjedhe,    id 
quod  pro  ulteriore    confideratione  haud  erit   inconveniens.    Jam  autem 
mihi  incumbet ,  ut    me  convertam  ad  ea   mala  confideranda ,   quae  has 
partes  maxime  infeftant ,    cujus  rei    exempla    hinc  inde  in   Medicorum 
commentariis  reperiuntur.     Quid  enim  Phthifeos  caufam    nobis  uberio- 
rcm  fuggciit ,   quam  quidem  mefenterii  glandulae  ,  fcirrho  obfeflse ,  &  in 
ulcus  degenerantes?    Hic  plura  poffent  adduci  exempla  ,   verum  cum  in- 
ftituti  noftri  ratio  id  non  poftulet ,   miflis  his,   ad  vafa  lymphatica,  tan- 
quam  foecundas  hydropis  genetrices  me  converto.    Hydropem  raaxima  ex 
parte  hi-s  vafis ,   vel  nimium  diftentis ,    vel  etiam   ruptis  originem  debe- 
re,    nemo,    qui  haec  paulo  altius  indagavit ,    facile  ibit  inficias.     Pluri- 
mos    mecum  confentientes   habeo,    eofque   in    arte  celeberrimos   viros , 
quorum  verba  ,   hanc  rem  uberius  explicantia  ,    hic  adducere  nimis  pro- 
lixum  foret ,   quum  unufquifque  harum   rerum   cupidus    pollit  evolvere 
Prtcarnium ,   Baglivium  ,  curaque  plerique  Practicorum  libri  hac  fcateant 
materia ,   lubentiffime  his  fuperfedeo. 

§.     I  X. 

Ut  promiflis  in  paragrapho  prxcedente  facmm  fatis,  liceat  mlhi  inter 
moibos  ,  a  vafis  lymphaticis  &  ladeis  oriundos  ,  confiderare  principa- 
liorem,  hydropem  puto ,   tanquam  morbum  ubique  graflantem  ,  omnem- 

que 


DE     CALCULO     RECEPTACULI.      H3 

que  hominum  jctatem  &  fexum  infeftantem.  Antequam  autem  ad  ipfafl 
Jiydropis  caufas  progrediar  ,  haud  incongruum  Fore  arbitror,  fi  ..  .:-'S 
liydropis  hiftoriam,  differentias  ,  &  reliqua  huic  fcojio  infcrvientia  am- 
ilderem.  Oritur  autem  nomen  hujus  morbi  a  vocabulo  Graeco  t/A>£  , 
aqua ,  &  o-TTTopcti  video  ,  aut  ut  aliis  placet  ,  <j/\|/  ,  facies  ,  &  nilnl  a- 
liud  eft  ,  quam  feri  aquofi ,  aut  lymphse  ,  extra  vafa  fufi  ,  in  cavitati- 
bus  reeeptio,  aut  adhuc  detenti  in  vafis  ftagnatio.  Ex  qua  definittone 
tiata  facile  colligitur ,  qucmcunque  abuudantem  in  cavitate  vel  vaforum, 
vel  ventriculorum  ,  liquorem  nomen  hydropis  fibi  vendicare. 

Hic  ,  fi  tempus  permitteret ,  plurima  poffem  adducere  ,  &  omnes  mor- 
bos ,  a  colluvie  ferofa  ortos,  huc  rcferre  ,  ipfis  &  nomen  hydropis  tri« 
buere  ;  quae  vero ,  cum  minime  noftro  conveniant  fcopo ,  jam  ficco 
praetereo  pede  ,  Leclorem  interim  Benevolum  ad  aureos  certe  ,  &  cedro 
dignhTimos  tradatus  Pijouis  &  Wepferi  ablegans ,  in  quibus  apoplexiae, 
Jethargi ,  diarrhceae,  catarrhi ,  reliquorumque  multorum  morborum  cau- 
fas  ,  ab  aqua ,  fero,  in  cavitatibus ,  vel ,  uti  Anatomicis  placet,  in  ven- 
triculis  ccrebri ,  vel  alibi  locorum  ftagnante  invenies :  quis  autem  ne- 
garet,  haec  rite  confiderata  fummo  jure  ad  hydropis  fpecies  referri  pof- 
fe?  Ego  vero  fatis  arbitror  in  fequentibus  ea  folum  allegafle  ,  quae  pco- 
prio  hydropis  nomine  patiim  in  Pradlicorum  fcriptis  reperiuntur. 

%     X. 

Quia  aqua  haec  eolletfta  ,  vel  totum  impnegnat  corpus  vel  folum  de- 
terminatam  ejus  partem ,  hic  morbus  in  univcrfalem  &  particularem  fuit 
divifus. 

Ad  univerfalem  pertinent  anafarca  &  leucophlegmatia  ;  ad  particularem 
vero  numerantur  omnia  ea  ,  uti  a  varietate  partium  nacla  funt  nomina , 
quoc  jam  breviter  expendenda  venient.  In  capite  aqux  colle&io  vocatur 
hydrocephalus,  qui  &  partium  capitis  aqua  dittentarum  ,  &  caufarum 
incuitu  multiplex  eft ,  cujus  4.  vulgo  fpecies  recenfentur ,  vid.  Afanget. 
Bib/iothec.  Medic.  Pra&ic.  In  afperse  arteriae  parte  anteriore  &  confpicua , 
lympha  quacunque  vi  ftagnans  collecta ,  fub  fpecies  bronchoceles  appa- 
rer.  In  oculo  hydrops  oculi  ,  uti  ipfemet  memini  me  obfervaffe  cafum 
talem  Argentorati  ,  in  amico  plurimum  seftumando,  cujus  oculi  cavitas , 
a  nimia  abundantia  humoris  aquei ,  ita  erat  audla ,  ut  tunica  comea 
extra  oculi  orbitam  prominuerit ,  triftemque  fpectatu  hydropis  procrea- 
verit  fpeciem.  In  pectore  hydrops  pectoris  >  in  pericardio  hydrops  peri- 
cardii ;  in  abdomine  hydrops  afcites  ;  in  utero  hydrops  uteri ;  in  ova- 
rio  hydrops  ovarii  appellari  confuevit.  Manifcftat  quoque  fefe  hic  mor- 
bus  in  partibus  genitalibus ,  fub  quatuor  fpeciebus ,  nomine  hydroce- 
les  ,  quas  allegare  nimis  longum  foret  atque  fupervacaneum ,  cum  hsec 
quam  optime  alibi ,  prscfertim  in  Aphorifmis  a  Clarijf.   Boerhaavio  editis , 

defcri- 


?44  S     C    H    E     R    B, 

defcribantur.  Ultlmo  denique  loco  ad  has  hydropis  fpecies  annumero 
&  tympanitidem  ,  etfi  Claritiimos  viros  habeam  dtifentientes  :  magnus 
vero  Cous  nofter  tympanitidem ,  hydropem  ficcum  haud  immerito  appellat. 

X   I. 

Sufficiant  hsec  de  hydropis  fpeciebus  ,  idque  eo  magis,  cum  fcopus 
differtationis  involvat  folummodo  afcitem  ,  de  qua  plura  erunt  dicenda  , 
qui  morbus  cognitu  difficilis  non  eft  ob  magnum  abdomen ,  ab  aqua 
diftentum  ,  refpirationem  difficilem  &  reliqua  figna  ,  hiuc  inde  in  Practi- 
corum  libris  reperiunda.  Caufam  autem  quod  attinet  ,  haec  didtu  & 
explicatu  difficilior  eft,  oriri  tamen  plerumque  a  vafis  lymphaticis  ,  quo- 
cunque  modo  obftruclis  ,  nemo,  qui  machinam  humanam  ejufque  mi- 
rabilem   ftructuram  habet  perfpeclam ,    ficiie  negabit. 

Oritur  autem  hsec  obftructio  ,  primo  a  comprelfione  partium  circum- 
jacentium  ,  aut  in  fcirrhum,  (vid.  C<el.  Aurelianum  in  fuo  libr.  de  morb. 
acut.  £«?  chronic.  p.  467. )  aut  tumorem  qualemcunque  degenerantium  j 
fi  enim  vafa  lymphatica  in  loco  infertionis ,  ubi  omne  liquidum  recep- 
tum  alias  infundere  folebant,  inveniunt  refiftentiam  ,  a  diclis  caufib  ur- 
tam  ,  lympha  in  illis  accumulatur ,  vafa  diftendit,  imo  aliquando  ob 
abundantiam  crepjre  facit.  Vel  etiam  oritur  obftructio ,  fi  globulus, 
cavitatem  vafis  fuperans  ,  ac  non  tranare  valens ,  id  obftruit,  ubi  quo- 
que   recenfita  fequuntur  mala. 

Dantur  multi  inter  recentiores ,  qui  aceufant  vafa  recipientia,  five 
bibula  didta  ,  tanquam  caufam  hydropis  ,  &  quidem  haud  immerito ;  fi 
nimirum  illa  reddantur  inepta  ad  abundantem  humorem  recipiendum  , 
cum  tanacn  interim  vafa  exhalantia  femper  liquidum  fundant,  quod  li- 
quidum  in  cavitatibus  receptum  ,  &  tam  parum  motum  ,  nec  exhalare 
nec  reforberi  poteft.  Demonftrant  Anatomici  fedtionibus  cadaverum  , 
quod  omnes  cavitates  totius  noftri  corporis  plenac  reperiantur  rore  humi- 
do  vitali ,  mediante  quo  vifcera  confervantur  humida;  quia  autem  hsec 
aqua  femper  renovata  adfertur  in  ftatu  fano  fine  mala  nota  ,  fequitur 
adeife  venas  illam  abforbentes  ,  &  priftinse  circulationi  reftituentes  :  quem 
humorem  halituofum  ,  ab  arteriolarum  extremitatibus  efFufum  allegat 
Clarijf.  Rjiyfchiits  loc.  cit.  Hsec  eft  illa  venofarum  extremitatum  obftru- 
ctio ,  quam  &  Clarijf  Vir  inter  praecipuas  fere  caufas  hydropis  numerat, 
Advcrf.  Anat.  D.  2.  p.  24.  Teftantur  mortuorum  cadavera,  omnes  ca- 
yitates ,  pericardii  nempe  ,  ventriculi ,  cerebri  ,  peritonaei  &c.  plenas  efle 
tali  liquido,  ab  hujus  receptioue  inepta  reddita ,  manifefto  indicio  ,  hoc 
fi  contingat  in  ftatu  fano,  qualicunque  modo  fit ,  ut  vafa  reddantur  ad 
recipiendum  humorem  illum  halituofum  ,  ab  arteriolarum  extremitatibus 
erTufum  ,  inepta  ,  vid.  Clarijf.  Baiyfchium  loc.  cit.  Adv.  Anat.  neceifario 
moibum,  de  quo  agitur,  origiucm  trahere.    \ridetur  hoc  jam  fuiife  no- 

tum 


fj£    CALCULO    RECEPTACULI.      ftf 

tum  Hippocratis  temporibus  ,  cum  in  cius  llriptis  fcquentia  rcperiamus 
verba  :  Corpus  cavitatihm  fiattt  ,  &  ha  in  fimitate  fpiritibus  plena  fiunt  , 
fed  in  morbo  iclxire ,  binc  omuis  circttlatio  per  vafia  impeditur.  Si  autem 
omnia  quam  lubcntiilime  conceifeiim  ,  ncmo  unquam  demonitravit ,  abi- 
que  prsevia  lymphjticurum  ruptura  contigiiie. 

§.    X  I  !. 

Afcitis  ,  de  qua  tanqurm  fcopo  diflertationis  diifcrere  in  prxccdentilrs 
eft  promiifum  ,  eit  coilectio  aqiac  in  abdomine  rac*la,  duplkem  habcns 
origincm  :  1°.  Jn  duplicatura  periton&i ,  in  qua  aqua  collccta  tam  enor- 
men  effiut  tumorem  ,  ut  teft.tnte  Celeb.  Job.  a  Meechgreti ,  fictione  pt.  tfc 
mortem  inftituta  ,  ipfe  eduxcrit  12^.  bbras  aqusd:  h;c  tumor  hufce  la- 
mellas  ita  dilat.ibat  ,  ut  cctera  vifcera  quafi  <  bkura  reiiquerit,  uti  ipfe 
deceptum  fe'e  confitetur  in  Obferv.  Medic.  Cbirurg.  p.  233.  diccns  :  i\ci 
novitateiu  admirabamur  ,  qt<i  perveuijfe  uos  in  veutris  cavitatan  putabamus , 
tuhil  vifcerwn  repcriebamm  ,  peritondiim  cuti  uuitum  iu  eam  magnituditr.m 
extindi  pojfe  ,  qualis  nobis  occurrebat ,  mtuquam  admifijjcmm  ,  niji  oculis  no- 
jtris  fuijfet  exlhbitum.  2°.  Inter  peritonaeum  &  vdcera  ,  id  eit ,  in  cavo 
abJominis  ,  &  ejus  glandularum  cavis  dilatatis  ,  v.fifque  ibi  contentis  : 
qux  fpecies  vetenbus  jam  diftincta  in  claufam  &  fluctuantem,  ilia  ,  cl.iu- 
fa  dicta  ,  modernis  fub  nomine  hydatidum  venit  ,  aut  11  mavis  hydropisr 
ampullati  ,  eitque  materise  aqueae  vel  lymphae,  intra  membianacejim  !o- 
eulum  receptio  ,  qux  mcmbranam  rali  modo  diftendit  atque  attollit  ,  uc 
hydropis  nomen  haud  immerito  mcreatur  3  quod  fi  autem  tales  in  abdomi- 
ne  magna  copia  exiftant,  tumorem ,  afcitico  non  abiimilem  ,  excitanr, 
Legi  merentur  de  his  Opera  Clarijf.  t{ityfchii ,  qnse  plena  talium  repcrinn- 
tur  obfervationunf.  Confidera  in  ejus  Obfervat.  Anatonu  Cbirurg.  Obfcr- 
ttat.  46.  &  deprthendes,  hydropem  afcitem  ex  hydatidibus ,  ubi  Vir  CU- 
riif.  recenfet ,  fe  in  fectione  invcniife  totam  abdominis  caviratem  reple- 
t-am  innumerabihbus  vtficis  &  facculis  ,  humore  tenaciore  &  g)utinofo: 
repletis  ,  diverfse  magnitudinis,  wi  ibi  adjecta  figura  commonftrat:  pcr- 
ge  evolvendo  ,  &  exlvbcbit  tibi  figuris  annexis  in  placenta  ,  in  veiica  , 
in  umbilico  &c.  &  quod  miru-m  videtur,  Adverf.  D.  1.  p.  8.  &  Fpf;oi. 
ad  Ettnudkr.  p.  21.  adjicic,  in  ipfo  plexu  thoroideo  fc  obfervafle  ta'c3 
Veficulas.  Non  frequentics  autem  reperitur  hoc  mali  genus  ,  quam  iri 
regione  ab.lominali  ,  &  fane  multo  frcqucmius  ,  quam  quidcm  vulgtf 
putatur.  De  hoc  &  locutus  dt  Hoeffcr  in  fuis  locis  ccmmuuibus  p.  i~6, 
ubi  dicit ,  fc  quoque  obfervaife  ,  hydropicorum  aquas  circa  mefcmerh.m  7 
vcficulis  vari'<e  magnitudinis  inclufas.  Quae  hydiops  vocatur  claufa ,  idco 
quia  intra  duas  tunicas ,  a  Regnero  de  Graaf  in  tractatu  de  Orgau.  Mu- 
her.  defcriptas ,  claufus  quaii  retinetur  humor  ,  aut  etiam  ,  quia  fine 
undulatione  tft  ,   nec  ullum  fignura   edit  foni ,   ofcitante  ccrroie  ,    cuni 

Dijpiit.  Medko  Pracl.  Toin.  III.  Z  z  2  tamcr* 


H^  S    C    H    E    R    B, 

tamen  pondus  ratione  molis  convcniat  ,  manifefto  inJicio,  aquam  ad. 
etfe  ,  fed  fuis  facculis  retentam.  Altera  autem  fpecies ,  fluduantis  reci- 
net  nomen  ,  li  velieulse  vel  teuuicate  fui,  vel  acrimonia  feri  intus  con- 
lenti  rumpuntur,  &  i  1  u d  ferum,  antea  ficculis  inclufum  ,  in  cavitatem 
ventris  eituudunt ,  quse  eft  ;lla  fpecies  hydropis ,  aper.a  vel  fluctuans 
didta  :  quam  &  optime  defcripfit  Htefer  loc.  cit.  exemplum  etiam  miratu 
dignum  novitfime  defcriutum  invemmus  in  AJ.  Reg.  Paris  p  21^.  A. 
1722.  ubi  Mirandm  obfervavic  mulcas  hyd.nides  ,  per  totum  abdomen, 
difperfas ,    &  per  didectionem   cadaverum    iu  apncum    dedu&as. 

§.     XIII. 

Omnia  h^c  huc  ufque  adducta  fatis  demonftrant,  morbum  hunc  cfe- 
fcriptum ,  intelligo  aquam  in  abdomine  inclufam  ,  &  quocunque  moda 
conftitutam ,  curatu  elle  dirficillimum  ,  &  quoad  vitam  acgri  periculo- 
fillimum  ;  nam  uti  ex  plurimis  practxorum  libtis  colligere  potui  ,  mor- 
bus  hic  vix  ac  ne  vix  quidem  permittit  ,  uc  seger  mtegra  fanitate  frut 
pollit,  qnippe  quod  mortem  plerumque  pediifequam  habec.  Sperandum 
autem  adhuc  aliqmd  eft  de  operatione  illa  ,  quam  chirurgi  paracenthe- 
fin  vocanc ,  mediante  qua  ,  rite  adhibitis  encheirefibus  ,  aqua  educitur» 
fed  fi  paulo  attentius  rem  inquiramus  ,  plerumque  efle  Iblet  haec  ope- 
ratio  tancum  cura  palliativa  ,  quia  hydrops  hac  adhibita  non  rad.icitus 
exftirpatur  ,  fed  femper  e  vufis  ruptis  fons  quotidie  manans  remanet* 
Uti  Pitcarnim  optime  in  libr.  de  element.  medic.  p.  190.  ditferit.  Quo- 
niam  autem  pncftat  ad  prolongandam  segri  vitam  tale  remedium  an-» 
ceps  adhibere  ,  quam  nullum  ,  minime  iilud  eft  fpernendum  ;  ea  enim 
de  re  omnes  medicorum  principes  mecum  habeo  confentientes ,  qui 
dicuut ,  quod ,  fi  makim  nullis  rcmcdiis  dehellari  queat ,  hxc  laudata 
operacio ,  paracenthefis  nimirum ,  inftituenda  lic.  Quare  haud  abs  re 
fore  rjuto  ,  pauciifimis  hanc  operationem  adjicere  &  defcribere  verbis » 
praefercim  eam  ob  caufim,  quia  in  noftro  aegro  hxc  operatio ,  uti  qx, 
hiftoiia  morbi  patet ,  fepties   fuic  inliituta  &  repetita. 

§.     XIV. 

Antequam  operatio  inftituatur,  medicus  prarfertim  ad  fequentia  refpi- 
ciat ,  nempe  ut  hydrops  fit  recens  ,  aeger  bonis  viribus  prarditus  ,  &  vi£ 
cera  nondum  corrupta  ,  (i  autem  ad  fuec  non  at.enditur,  tunc,  Har- 
veo  libro  de  curat.  morb.  per  expetl.  monente  haec  operatio  inftituta  & 
repetita  citius  mortcm  accelerat :  (i  contra  ea  obferventur  defciipta ,  ope- 
rationem  inftituendam  fuadet.  Aegcr  fcllx  erecto  corpore  inlideat,  chi- 
rurgus  prarfens  fic  inftrudus  cannula  argentea  ,  acu  triangulari  praedita, 
&  uleo  inuncta  ,  quam  Galli  trois-qnarts  appellant,  in  loco  ties  digitos 

tjanf- 


D  E    CALCULO     RECEPTACULI.        f  47 

tranfverfos  a  Knea  alba  ,  totidcm  infra  umbilicum  diftante  ,  (  non  autem 
tam  accutate  delignari  potrft,  cum  pro  mo!e  abdominis  quilibet  ratio- 
nalis  chirurgus  fibi  comrnodtffimum  quemque  eligat:  cutn  de  loco  per- 
tundendo  varfae  lint  fcntentia: ,  vid.  Ce!f;ts,  Fr.  ab  Aqnapendcnte  &  Dionit 
Jbc.  )  uno  iclu  immittenda  ,  pofteaque  acus  cximenda  ,  corpus  aegri  pau- 
lulum  ab  adftantibus  inclinandum  ad  locum  pertuium,  ut  aqua  per 
didtam  cannuhim  eo   melius  educi  queat. 

Variant  atque  inter  fe  diflentiunt  multi  chirurgi,  an  nempeuna  vice, 
an  vero  repetitis  aqua  fit  educenda  '.  Si  ultimum  tibi  ebgas ,  tunc  can- 
riula  maneat  in  abdomine  ,  ut  tali  modo  nova  pundura  evitetur.  Do- 
ccnt  Galli  ,  principaturfl  inter  chirurgos  tenentes  ,  aquae  una  vice  emif- 
fionem  non  adeo  clfe  periculofam  ,  ut  vulgo  quidem  putatur  ,  qui  fem- 
per,  femel  immifla  cannula  ,  omncm  eliciunt  aquam  ,  non  fine  fummo 
fucceflu  ,  ea  tamen  cautela  ,  ut  mimftri  eorum  manibus  fuis  externe  fem- 
per  premant  abdomen  ,  &  aquis  educlis,  cannulaque  extra&a  Jinteum 
abdomini  circumvolvant  ,  hoc  conftringant ,  &  tali  modo  refpirationem, 
alias  ob  atoniam  mufculorum  difficilem  redditam  ,  fddlitent ,  impediant- 
que  hac  encheirefi  ,  ne  magna  fanguinis  copia ,  relaxato  fic  abdomine, 
ad  vafa  meferaica  uno  impetu  ,  operatione  abfoluta  ,  ruat ,  &  mala  his 
wdhuc  diriora  producat.  Obfervata  hac  defcripra  methodo ,  non  facile 
i  .lictnr ,  vel  fpe  ii:a  fruftrabitur  operator ,  in  educenda  una  vice  aqua, 
quam  Mjperationem  &  ipfemet  aliquoties  ,  &  optimo  cum  fucceflu  perac- 
tam ,  vidi.  Ouam  ob  rem  Gaforum  fcntentise  facile  ac  lubentifTime 
ego  quoque  me  fubfcribo  ,  etfi  Pitcarnius ,  aliique  non  eandem  foveant 
icntentiam  ,  quippe  cum  ipfis  hsec ,  eam  operationem  inftituendi  metho- 
dus  ,  haud  ita  fuerit  perfpcda  atque  nota ,  quam  quidem  fit  hodie  • 
ulias  eain  iine  dubio    non  improbalfent. 

§.    X  V.  $ 

Huc  ufque  &  quidem  brevlter  confidcrare  licuit  hydropem  ,  in  cor- 
pore  humano  per  jvafa  lympharica ,  §.  XI.  defcripta  ,  generatum ,  ut  & 
niodum  ,  quomodo  illa  producatur  §.  XII.  ubi  demonftratum  ,  quid- 
quid  obftruat  ve)  preffione  vel  immeabilitate  di&a  vafa  lymphatica, 
illud  haud  ineptum  efle  ad  generandum  hydropem.  Omnes  ruediti , 
quotquot  haclcnus  evolvi,  teftantur,  hoc  fieri  pofTe  vario  modo ,  & 
variis  corporibus ,  tranfifum  Ivmphae  denegantibus.  Cum  r.utem  ,  ut 
fuo  loco  adduclum  ,  haec  vafa  fere  omnia  evacuare  fefe  in  receptaculum 
chyli  ,  ibique  lymnham  deponere  que;ait  ,  rationi  haud  erit  inconve- 
niens  ,  fi  &  hic  locorum  corpus  heterogeneum  hxreat  ,  quod  lympha- 
tica  ita  compiimit ,  ut  liquido  tranfitum  dencgare  eogantur ,  cxinde 
per  confequens  hydrops  generetur. 

Z  z  z     2  Jk>* 


f  48  S     C    E    R     B  , 

Hoc  autem  corpus  heterogeneum  ,  quod  fingulari  figura  ,  ab  utroque 
latere  confpicua  ,  drrfertationi  h  iic  anuedlendjm  curavi  ,  fuit  corpus  foli- 
dum  ,  &-,  -uc  in  Mjdicorum  fcholis  receptum  ,  cjIcuIus  nuncupatur ,  qui, 
variis  fuis  appendidbus  &  cnvnentiis  D.  D.  D.  orificia  vaforum  lym- 
phaticorum  ,  fe  termmantia  in  cytternam  lumbarem,  ita  obturavit,  uc 
iiquidum  etfun Jcre  non  potuerinc.  Haec  nova  eft  hydropis  caufa  ,  &  a 
nemine  ,  quantum  novi  ,  h.ic  ufque  defcripta  ,  quac  fingularem  urlque 
tncretur  attentionem.  Quse  vero  cur  segrum  tam  delaliatum  ,  tamque 
macilentum  reddiderit,  hic  loci  explicare  nu-um  non  eiie  ex'ftimavi,  fed 
quacdam  tautum,  hanc  rem  illuttrantia ,  in  calce  didertatioitis  addere  a- 
nimus  eft. 

X  V  I. 

Explicato  hydrope,  ex  caufa  nova  orto  ,  quantum  permifere  vires  , 
Dccetie  quoque  ett  ,  uc  &  ea ,  qusc  de  calculo  dici  queunt,  paucis  pro 
virium  modulo  adpciam.  Antequam  autem  rem  ipfam  aggrediar  ,  prse- 
cionere  lubet ,  materiam  de  calculo  xriicrocofini  tam  va.ftamerfe,  ut  vix 
ditiertationuro  limiubus  includi  poiiit,  &  li  omnia  ,  ad  calculi  hittoriam 
fr.untia,  hic  adducere  animus  etfet ,  integer  fme  tractitus,  ad  hanc 
natenam  rite  examinandam  vix  furficeret.  Hinc  vero  rem  ,  antea  ob- 
fcuram  &  tenebris  invo'utam  ,  tam  claram  inftitutis  fuis  expenmentis 
lcd  udit  C/ariiJimi/s  Bocrhaave  ,  Praceptor  mem ,  yiunqitam  non  omni  hono- 
tis  ac  venerationh  cnltti  Jitfpiciendtts ,  ut  quilibet  facili  fane  negotio,  o.ri- 
ginem  &  generacionem  corporis  hujus  peregriui  io  microcofmo  ,  perci- 
),cxe  atque  iutelligere  pofilt.  Per  cal.culum  vero  inteiligo  materiam  pere- 
grinam,  duram  ,  "friabilem  ,  vel  fi  mavis  ,  fragilem  ,  in  corpore  aniqialj 
concretam  ,  ex  hujus  liquonbus  intra  vafa  vel  cavitates  obortam:  quae 
materia  omnibus  in  locis  totius  corporis  hum  mi  exiltere  poteft  ,  uti  e- 
xempla  rem  illuftrabunc ,  renibus  tamen  &  velicce  ,  imo  omnibus  uro« 
coieticis  paicibus  magis  ,  quarn  quidem  reliquis  aliis  eft  familiaris. 

§.    XVII. 

Jam  inftituti  ratio  poftulat ,  ut  adducantur  ex  anctoribus  ea  ,  quae  prie- 
cedenti  §.  fuerc  promifla  ;  nimis  autem  prolixum  foret  ,  omnium  oblerva- 
tionum  hue  ufque  editarum  facere  meutionem  ,•  funicut  pixapuas  ex  iis 
r/.ic  alltgaife.  Iu  glandula  pineJi  in  tnbus  cadaveribns  calculum  inventum 
tuilie  ,  iplemet  f»ctus  fui  teftis  oculatus  Argentorati  ,  qualgs  obfcrvatio- 
nes  quoquc  pafii.m  occinruiit.  In  oculi  cantho  majori  ,  materia  tenax  ubi 
fcgerens  ,  (I  diu  relinquitur  ,  infpiliundo  nat>am  induic  calculi  ,  quod  ot>- 
icrvatur  in  damis  cervis  ,  quorum  animalium  oculi  non  nili  niclu  palpe- 
^qjrn  expurgari  pcftmt,  yid,,  Journal  des  Sfavans ,   1701.   ubi  quoque 

otour- 


DECALCULORECEPTACULI.      ?49 

occurrit  exemplum  calculi ,  in  ocu'i  humore  aquco  reperti.  Per  nare*  ex- 
cr.  ci  funt  cilculi  ,  vid.  Ephenn:  Gtrut.  D  r.peraires,  ihil  D  2.  a  6. 
ptr  os  apud  Lifterum :  ex  duCt>bus  B.vthilinianis  fub  mcnto  hpidcs  fitis 
magni  extmcti  ,  qui  niti  levi  ictu  fcalpclli  eiTent  cxciifi ,  mulicrcm  in  me- 
tum  furfocationis  injecilfent ,  uti  retu'it  CLirijf.  Buerhaave  :  in  tonfi  lis  re- 
perti ,  vid  Ephemerid.  Germcm.  D.  1.^.9.  10.  ex  trachacis  exemti  calouli, 
duo  coch'earia  replentes ,  vid.  Trans.  Brit.  p  259  Epbem.  Germ.  D.  1. 
a  2.  per  tulfim  excreti  &  valde  ponderofi  ,  vid.  Lifterum  &.  Rjtyfch.  The- 
fanr.  Anat.  3.  Glandulas  q-ioque  bronehi.i'es  faepiilime  induere  formam 
calculofam,  tefiatur  Heifterus  in  Comp.  Anatom.  In  cordis  mufculofa  pirte 
iiitra  dextrum  &  finiftrum  ventrkulum  calculum  repcrtum  ,  vi  \.  in  AB. 
Lrit.  N.  5.  p.  86".  In  ventriculo  ,  vid.  Harftius  p.  142.  &  Tranftct.  Brit. 
N.  2^0.  De  cholelitho,  feu  calculo  felleo,  ubique  occurrunt  obfervatio- 
ues.  In  mefentcrio  obfervavit  Nucl^Sc  Steno :  in  venis  mefentericis  Nucl^, 
in  venis  hscmorrhoidaltbus  &  veua  portse ,  vid  in  Act.  Brit.  a.  \.p  142. 
In  vagma  uteri  cruilam  calculofara  generatam  fuilfe  teftatur  Clarijf.  Hojf- 
piannus ,  m  Dijfert.  de  incontinentia  urin<&.  Intra  veficu'as  feminales,  Trans. 
T.  3.  p.  6S-  In  .fiilula  ani ,  invenies  in  Efhemer.  Germ.  D.  9.  evolve  & 
Ruyfchii  thefiuros  anatomicos  ,  praefertim  fecundum  ,  rcperies  illos  obferva- 
tionibus  ,  ad  huic  rem  fpeclmtibus  ,  plenos.  Prseterea  in  omnibus  abfceffi- 
bus  podunt  generari  calculi ,  quorum  exempla  quam  plurima  in  Ephemer. 
fjernt.  occurrunt. 

Non  folum  autem  in  corporc  talia  heterogenca  generantur  corpora  ,  fed 
&  excernuntnr  extra  illud  per  poros  cutis ,  quod  clare  demonftrant  indu- 
fia  artificum  ,  qui  artem  vitrariam  tracttnt.  Nam  cum  hujufmodi  h  >mi- 
ties  fummo  ignis  calori,  quo  vitrum  funditur ,  femper  fint  expofiti  ,  prac- 
tereaque  ad  vitra  formanda  magno  opus  fit  labore  &  corporis  motu  ,  haud 
aliter  erfe  poteft  ,  quin  pori  cutis  magnam  iudoris  copiam  tranfmittant. 
Hic  autem  fudor ,  vel  potius  ejus  contenta  ,  quae  imgnam  cum  urina  hi- 
bent  fimilitudinem  ,  ad  latera  indufiorum  fub  forma  falis  ammoniaci  gry- 
fei  ,  aut  aph<onkri ,  non  parva  quantitate  adhxrtnt  :  qnod  cuilibet  in  ta- 
libus  laboratoriis  vitrariis  videre  licet.  Sal  ifte  prunis  injectus  relinquit  ma- 
teriam  porofam  ,  levi  fibulo  aemulam.  Qiia;  allegata  exempla  fulliciant 
pxo  demonftratione  calculofae  materise ,   in  &  extra  coipus  oriundae. 

§.     XVIII. 

Non  abfonum  erit,  fi  hoc  §.  demonftravero  generationem  calculi  ,  ex 
cxperimento,  ab  ipfo  Clarijf  Boerkiavio  inftiruto,  quod  rem  penitus  il- 
Liftrabit  ,  cum  illud  magna  conftantia  &  patientia  Vir  laudacus  inftitue- 
rit ,  &  ea  ,  quac  lpec.tant  ad  rcm  ipfara  ,  obfervaverit.  Sumfit  nempe  Vir 
Celebcrrimus  urmam  recentem  ,  adhuc  calid.im  cmilfim  ,  poft  peraclas 
concochoxies ,    ex  tali  iamilia ,   in  qua  nulla  figna  calculi  ex  prcpria  pro- 

Z  2  2     3  pen- 


uo  S    C    H    E    R    B, 

penfione  ,  htns  immifit  in  vas  vitreum  puriffimum  ,  ubi  primo  adhibito 
niicrofcopio  nulium  calculi  indicium  apparuit ,  non  autem  defatigatus  Vir 
Do&iiT.  introfpicieudo  ,  detexit  tandem  corpufcula  flocculenta  quaii  ,  (  id 
eit,  quae  non  habebant  acjualem  fuperficiem  fed  tomentofam  )  per  omnia 
d.ftributa,  qux-  erant  in  perpetuo  motu  ,  quot  nempe  afcendebant ,  tot 
defcendcb  int ,  qux-que  primo  apparebant  fub  colore  aibo.  Porro  non  re- 
moto  microfcopio ,  obfervabantur  iu  lotio  hxrentia  ftrata  fpirituofa  pere- 
x;gua  ,  qualia  profert  fpiritus  vini  ,  dum  aqua  diluitur  :  ex  quibus  pin- 
guibus  lituris  formabatur  nubeculie  fpecies ,  quae  increfcebit  appofitione 
particularum  ,  ita  ut  increfcente  hac  ,  motus  ,  alias  vchemens  ,  debilis  & 
quafi  nnllus  evaderet ,  qui ,  per  horam  ka  tali  ftatu  manens  ,  penitus  eva- 
nefcebat ,  calculufque  ad  latera  ,  in  fundo  ,  imo  tota  fuperficie  formabj- 
tur  ,  ac  illud  ,  quod  antea  album  erat ,  jam  rufum  confpiciebatur  ,  per 
tempus  autem  increfcens ,  plane  colorem  arense  rnbicundum  induebat. 
Cum  autem  continua  appofitione  particularum  nubecula  fui  fuftinend» 
evafiifet  incapax  ,  fundum  petiit ,  calculique  fic  didi  formam  prte  fe  tulit. 
Hoc  inftituco  experimento  Vir  ClariiT.  demonftrare  vult ,  in  corpore  fa- 
no  ulia  adefTe  elementa  ,  calculo  conftituendo  &  generando  apta  ,  quac  , 
quietem  nacla  quacunque  occallone  ,  ub  que  &  -iii  omnibus  corporis  pat- 
tibus  calculi  fpeciem  conftituere  caufarique  poifunt. 

§.    XIX. 

Satis  luculenter  apparuit ,  materiam  ealculi  ubique  eflfe  praefentem  ,  quid 
quod  &  in  homine  fanilumo  ,  in  omni  fexu  ,  omni  setate  ,  ita  ut  nemo 
Iiberum  fe  a  calculofis  elementis  venditare  poific.  Notabile  eft  ,  monente 
Fervelio ,  quod  omnes  calculi  nucleum  intra  fe  contineant ,  cui  fe  lamel- 
latim  apponunt  ilia  cakuli  principia  ,  fic  ut  tradtu  temporis  magis  magif- 
que  molem  calculi  efTi;iant  m;ijorem.  Calculi  materiam  ubicunque  prae- 
fentem  ,  cuicunque  corpori  fefe  ceu  nucleo  applicare  ,  fequentia  illuftra- 
bunt  exempla  &  experimenta  :  immitte  calamum  laevigatiiiimum  in  uri- 
nam  bonam  &  fanam  ,  ptima  vice  pauca  obfervabis  contemplatu  digna  , 
fed  continua  appofitione  ,  totus  calamus  ,  materia  tali  calculofa  incrufta- 
tus  ,  obfervabitur.  Huc  quoque  pertinet  exemplum  Lugduni  obfervaturtt 
iti  milite  quodam  ,  qui ,  in  bello  infortunio  circa  oilis  ifchii  regionem  , 
fclopeti  ictus  globulo  ,  nihil  inde  mali  fufpicabatur  ,  globulum  exitum 
rcperiife  autumans  ,  vulnere  more  folito  curato  ,  donec  tandem  elapfo 
quodam  temporis  fpatio  ,  fummofque  prius  perpeifus  dolores  ,  circa  re- 
gionem  illam  abfceifum  deprthendit ,  ex  quo  aperto  in  lucem  prodiit  cal- 
tulus  ,  globulum  fclopeti  antea  adacti  referens  ,  cui  fefe  materia  appli- 
caverat  calculofa.  Inftituta  quoque  eft  quondam  hxc  operatio  ,  lithoto- 
rniam  puto  ,  in  aegro  calculo  labotante  ,  &  quidem  ,  uti  putabatur ,  fa- 
tis  fcliciter ,  ut  aeger  ab  hoc  immunis  eifc  crederetur  >  vixit  etiam  immu- 

nis 


DE    CALCULO    RECEPTACULI.      fn 

nis  per  aliquod  tempus ,  doncc  rurfus  cfiris  crucirttibus  ,  (ummifqiM  do" 
loribus  lalfatus  ,  eorumque  impatiens  ,  alteram  fedtioiiem  inftitui  juiferit  : 
qua  inftituta  ,  repertus  cft  calculus  tam  friabilis  ,  ut  Forcipe  vix  extra- 
hi  poiuent  ,  extractus  autem  &  examinatus  ,  nucleus  erat  plu^nacco- 
lum  ,  forte  in  prima  operattone  inuuium  ,  quod  materia  tali  erat  in- 
ductum. 

Excernuntur  quandoque  in  animalibus  ,  motu  exercitatis  ,  folo  fceno 
&  aqua  utentibus  ,  per  anum  oalculi  ,  humanis  quam  (iraillimi  ,  quo- 
rum  nucleus  accurato  examine  Clarijf  l\uyjlh.  ex  grano  avenae  digeltione 
non  fubadac ,  conltare  vidobatur.  Poifcm  &  adhuc  aliis  exemplis  rcm  il- 
Jultrare  ,    ni  iuificerent  modo  prolata. 

§.     X  X. 

Ex  quibus  omnibus ,  rite  perpenfis  ,  palam  eft  ,  calculum  cum1  tar- 
taro  vini  magoam  habere  aifinitatem  ,  quoad  generationem  nimirum  ,•  nam 
uti  tartarub  generatur  ex  liquido  ,  uti  adhacret  lateribus  vaforum  ,  li- 
quidum  continentium  ,  uti  alieno  cuivis  corpori  lamellatim  quad  accrel- 
cit  ,  &  iterum  in  liquido  ,  ex  quo  generatus  eft  ,  non  amplius  dilfol- 
vitur  ;  fic  ea  quoque  in  calculo  obfervare  licet  ,  &  plane  eodem  mod^ 
{eie  res  habet  cum  eo  ,   uti  ex  jam  adducla  defcriptione  claruit. 

Si  autem  ad  principia  ,  calculum  &  tartarum  conftituentia  ,  mentem 
advertamus  noftram  ,  &  Chemia  edocti  judicium  feramus  ,  longe  fane 
major  inter  haecce  deprehendetur  convenientia  ,'  nam  ,  ut  taceam  ,  ex 
regno  vegetabili  tartarum  ,  ex  animali  vero  calculum  oriri  ,  hsec  duo  re- 
gna  ,  confentientibus  Chemicis  ,  ratione  prjncipiorum  maxime  inter  fe 
dilferunt  ,  cum  ex  uno  fal  educatur  volatilis  ,  ex  altero  vero  remaneat 
fixus.  Sed  oruitto  hic  multis  verborum  ambagibus  defcribere  difterentiap  , 
quae  in  Chemicorum  libris  palfim  reperiuntur  ,  cum  potius  conveniet  ex- 
penmenta  ,  cum  calculis  initituta,  allegare  ,  qualia  plurimi  Medico/um 
inttituerunr. 

§.     XXI. 

Talia  experimenta  ,  ad  calculi  gcnerationem  fpectantia ,  hujufque  prfn- 
cipia  detegentia  ,  inftituit  cekb.  Frid.  Hotfmannus  ,  uri  in  objirv.  l'hyf. 
Cbermc.  ObJ'.2<).  p.  229.  videre  eit :  quem  &  in  defcriptione  horum,  cum 
aliis  lequar :   namque 

I.  Calculus  humanus,  pulverifatus  &  in  aqua  pluv.  coctus  ,  reddic 
aquam  turbidam ,  in  fuperticie  fubalbidam  ,  quze  effufa  &  iterum  alii 
commixta  parum  mutatur ,  femper  autem  pulvis  remanet  in  vafe  :  aqua 
illa  prima  ertufa  ,  albida  ,  infpiifata  relinquir.  in  fundo  ficcam  materiam 
amaricantem ,    quae.prunis  impoiiu  nullum   oduicin   Jpargit,    nec  cuni 

fpiri- 


S<>2  S     C    H    E    R    B  , 

fpiritu  acitlo  efFervefcit ,  verum  cum  fale  tartnri  mixta ,  ammoniacalenr  J 
volatilem  reddit  odorem  ,  pulvis  autem  in  fecunda  coclione  in  fundo  re- 
manens,    in   omnibus  fimilis  eft  calculo  recenter  edito. 

2.  Calcuius  magnus  unc.  j.  pond.  fenfim  deftillatus  ex  igne  aren^e 
dabjt  drachm.  ij.  falis  volatilis  fufbi  &  amari ,  qui  maxime  conveniebat 
cum  fale  cornu  cervi  ,  poftea  marcria ,  remanens  in  retorta,  calcinata , 
reliijuit  in  fundo  drach.  ).  teirae,  &  reliquum  per  ignem  volatile  reddi* 
tum  in   auras  abiit. 

3.  Alius  calculus  unc.  ij.  dedit  falem  volatilem  ad  drachm.  ij.  qui 
frigore  concretus  fal  corivu  cervi  xmulabatur,  reliquum  corpus  pofitum 
in  cupella  ,  reliquit  tandem  drachm.  i'|.  &  g.r.  44..  terrae  :  interim  ii  vz- 
por  exeuns  tecipiebatur  naribus  ,  perfede  referebat  fal  cornu  cervi  volatile,- 

4.  Caiculi  carbonibus  ignitis  impofiti  odorem  fpirant  oiiium  adufto* 
rum,    id  eft,     fpargunt  odorem  faiis  volatilis  in  his  conten.i. 

<).  Calculi  fpiritui  vitrioli  &  falis  injecti,  in  his  non  folvuntur,  fcd> 
tantum  buliulae  afcendunt  ,  aqua  autem  furtis  bonac  notx  totam  calcuK" 
compagem  diifolvit  :  euudem  pncftat  erfe&um  fpiritus  fumans  HorTmaii-- 
ni ,    vid.  hc.  cit. 

§.     X  X  I  I, 

Hifce  rite  confideratis  tandem  concluditur  ,  calcubrum  generationem  non1 
fieri  petrificando  ,  ut  aqua>  ftalla&itse,  nec  ut  Helmontius  voluit  ,  uncr 
momeoto  ex  mixtura  fpiritus  urinse  cum  alcohule  vini  :  nee  eft  matc- 
ria  picuitcfa,  nec  cafcofa  ,  nec  falina,  volatilis  ,  nec  fixa ,  nec  coagu»-- 
lata,  nec  oilium  aut  dentium.  Interim  tamen  fi  dicendum  ,  quod  res  eft, 
ad  oifium  &  dentium  principia  calculi  maxime  accedunt  ,  quod  ex  ex3- 
niine  chemico,  huc  ufque  adduclo  ,  manifefte  fatis  apparetj  mihi  itaque' 
verifimillimum  elfe  videtur ,  particulas  calculum  generantes  eife  molccufis 
nutritias  &  forfan  abrafas  ,  terreo  volatiles ,  qux  fubtilitate  fua  ubique 
penetrare  ,  &  per  omnia  loca  i:esum  excerni  poifunt,  quod  docent  looa 
allegata  ,    in  qnibus  cakuli  fuere  reperti. 

Quid  ita  mirum  ,  cum  ubique  calculus  concrefcere  pofiit ,  eum  quo-- 
que  in  cyfterna  chyli  generatnm  fuiife  ;  nam  omnis  nutritio,  excepta 
ea ,  quic  fit,  ut  demonftratum  ,  per  poros  cutis  inhalantes  ,  peragitur 
mediantibus  la&eis  &  mefentericis  vafis,  qux  omnis  chylus  ,  antequam 
ad  fanguinem  ptrveniat,  vel  potius  ejus  pars  permeare  debet.  Gontinet 
itaque  omnes  particulas  ,  ad  quodcunque  corpus  producendum  aptifli- 
mas :  quares  fupervacaneum  efle  duxi ,  pluribus  generationem  calculi , 
in  cyfterna  lumbari  exorti ,  iiluftrare ,  cum  res  per  fe  fatis  fit  perfpicua, 

§.     XXIII. 

Denique  haud  prsetereunda   eft  quseftio ,    quam   quilibet  fibi  movere' 

poterit 


v 


«V 


0 


'TaS. 


JTI. 


'   •  y 


?RB     DE   C  :*/,  ( yUL  O  RE  CETTJc  TZT. 


DE    CALCULO    RECEPTACULI.      jff* 

poterit :  quomodo  nempe  aeger  nofter  ,  obftructa  regia  hac  via  ,  per  tan- 
tum  temporis  fpatium  vitam  potrahere  adhuc  potuerit  fuam  ?  ut  autera 
btevibus  me  expediam  primo  fciendum  ,  calculum  deprehenfum  fuiffe  ca- 
vum  ,  ubique  poris  pertufum  ,  magnumque  in  fui  medio  habuine  fora- 
men  A.  in  fuperiore  fui  parte  B.  multis  porulis ,  fetam  transmittentibus , 
fuiffe  prseditum :  nam  tali  modo  adhuc  pars  chyli  quacdam ,  ex  ladleis 
per  calculum  ipfum  ad  ductum  thoracicum  pervenire  potuit  ;  quod  hoc 
falfum  non  fit  ,  demonftrat  ipfe  calculus  ,  qui  ,  uti  ex  hiftoria  mor- 
bi    patet  ,   exemtus  chylofa  adhuc  repletus  erat  materia. 

Sed  forfan  huic  fententix  quidam  contradicent ,  objiciendo,  partera. 
chyli ,  per  hscc  vafa  fecretam ,  non  fuiffe  furficientem  ad  fuftentandam 
hominis  hujus  vitam  ,  quo  licet  pofito,  tamen  haud  negabunt,  venas 
mefentericas  ,  juxta  ubique  receptam  opinionem  ,  hiare  in  inteftina  , 
atque  ad  recipiendam  chyli  partem  fubtiliflimam  effe  aptas  :  quaie  ve- 
rifimillimum  mihi  videtur,  partem  nutritionis  per  vcnas  mefentericas 
fuiffe  quoque  abfolutam.  Eos,  qui  hanc  venarum  texturam  fcire  defi- 
derant,  ablego  ad  celeb.  Ruyschii  aliorumque  neotericorum  anatomico- 
rum  tradtatus. 

§.    X  X  I  V. 

Ultimo  tandem  loco ,  cum  omnia  ,  quse  ad  morbum  propofitum  fpec- 
tant ,  fint  confiderata  &  pro  viribus  perpenfa ,  fequitur  conclufio  :  cal- 
culum  nempe ,  prtcterquam  quod  hydrops ,  difruptis  vafis  lymphaticis , 
difficillime  curetur ,  etiam  nulla  arte  curari  atque  debellari  potuirle  ,  quod 
omnes  veritatem  amantes   mecum   confitebuntur. 

Habes  ergo  hic ,  L.  B.  ea ,  quse  per  breve  temporis  fpatium  ,  atque 
limitum  prsefcriptorum  anguftias  ,  &  exiguam  juvenilis  ingenii  aciem  exa- 
rare  potui ,  debui.  Pro  conceflis  itaque  viribus  numini  Supremo  grates 
perfolvo  ,  quas  poffum ,  maximas  ,  quem  &  fupplex  veneror ,  velit  om- 
nia    mea    qualiacunque  fecundare  conamina. 

Explicatio  Figurarum. 

Fig.  I.  Siftit  fuperficiem  calculi  verfus  abdomen  fpe<flantem  ,  in  hac 
autem  A.  magnum  foramen  ,  B.  porulos  aliquot ,  fetam  permittentes ,  C. 
infimam  calculi  partem  ,  D.  D.  D.  varias  prominentias  ,  vafa  lymphatica 
obftruentes  ,  denotant. 

Fig.  2.   Depicla  eft  calculi  fuperficies  vertebris  incumbens. 

t 
F    I    N     I     S. 

Difput.  Medico-Pratf.  Tom.  III.  A  a  a  a 


C  A  P  I  T  I  S     P  R  I  M  I     H  I  S  T  O  R  l  C  I 
Casus    Primus. 

ANno  171^.  m.  Aug.  uxor  piftoris ,  cui  nomen  Mkhael  Harnharth* 
cum  filio  Micbaelt  annum  agente  i6mum  convenere,  ut  confilium 
a  me  petcrent  ,  circa  morbum  diuturnum,  vel  chronicum,  quo  filius 
jam  tres  prope  annos  valde  laborabat.  Afpiciens  pucrum  ,  vjdi  faciem, 
infolito  ,  &  livido  cccrulefcentc  quafi  colore  furfufam,  rcfpirationem  an- 
helofam  ,  thoracem  jufto  elevatiorcm ,  imo  totum  abdomen  valde  tumi- 
dum  ,  &  inftar  tympani  diftentum  j  hifce  peifpedlis,  antecedentium  ex- 
plorandorum  avidus  ,  rogabam  an  initium  morbi  illis  non  fit  notum  > 
qui  reipondentes  ajcbant ,  imo  vero  caufam  hujus  morbi  illos  non  la- 
tere,  a  trunco  enim  ligni,  quem  puer  in  capite  geftabat  ,  decidente  in 
dextrum  hypochondrium ,  hunc  morbum  ortum  eifej  ftatim  enim  poifc 
hujus  lapium  dolorem  fere  intolerabilcm ,  in  prxdiclo  latere ,  illum  fen- 
fifle  ,  aliquibus  diebus  peraclis  in  tantum  mitigatum  eife  dolorem  &  in 
latere  neque  livorem  ,  neque  ruborem  (uti  alias  a  contufione  fieri  folet) 
apparuiife  j  rite  igitur  omnibus  penfitatis,  morbum  pro  afcite  habebamy 
nempe  juxta  fequentem  genefin ,  quod  violenta  illa  attritione  trunci 
vafculum  unum  vel  alterum  ruptum  ,  &  apertum  fuerit,  &  ilc  ferum 
111  cavitatem  abdominis  effundi,  &  deftillare  inceperit ,  quod  jam  in  tan- 
ta  quantitate  extravafatum  ,  ut  seque  illius  diftenrionis  abdominis ,  ac 
elevationis  diaphragmatis  caufa  fit  ,  &  diflficili  refpirationi  anfam  dede- 
rit,  inde  morbum  nullam  curationem  admiifurum  mecum  reputans  ,  ju- 
dicabam  melius  actam  fore ,  ii  matrem  cum  xgro  abfque  remediis  di- 
mitterem  ,  ne,  vel  protracta  diutius  curatione,  vel  fubfequenti  morte, 
medentis  exiftimatio  laederetur  ;  eram  enim  memor  confilii  beati  >&  ho- 
noratiliimi  domini  prseceptoris  mei ,  D.  D.  Lavateri  Tigurini ,  quem  ob 
moram  ,  quam  in  Anglias  Metropoli  traxerat ,  magnis  ornatum  meri- 
tis  ,  Anglum  in  patria  vocabantj  ita  enim  tum  mihi :  fi  domum  ali- 
quando  redieris  &  asger  chronico  laborans  morbo  ,  quales  funt  hydrops, 
&  fcorbutus  ,  te  conveniat  tuoque  utatur  confilio,  dimitie  illum  Ci  fieri 
poteft  abfque  remediis,  hoc  refponfo,  tua  remedia,  quibus  in  tali  cafu 
uti  foleas  nondum  advemflej  infelix  enim  ,  inquiebat  ,  ille  eft,  qui  ta- 
libus  praxin  fuam  incipere  cogitur  fcandalis,  vulgus  enim  nimis  tacile 
da^aque  optra  juniores  med:cos  diflamare  folet ,  trito  de  Ccemiterio  no- 
vo  prove  bio  ;  qux  in  viri  optimi  dixiife  memoriam  non  piget,  cum  & 
fummam  eju^  eruditioncm  ,  &  in  docendo  fidem  ,  poft  fata  etiam  non 
piifim  iion  venerari.  Monui  hinc  matrem  ,  me  vix  potfe  fubminiltrare 
jttmedia  ,  malo  jam  tam  altis  firmato  radicibus ,  &  quafi  defperato  j    in- 

A  a  a  a     3  fta- 


??8  C    A    M    E    R    A    R    I    r,^ 

ftabat  illa  precibus,  lachrymifque  ,   ut  aegrotum    remediis  fublevare    chg'- 
n.ticr,   quibus  commotus  refiftere  non  potui,  licet  prognofis  nihil   boni 
mihi  promitteret ,   quod  etiarri  matri  indicabam,  nullam  nempe  fpem  mi- 
hi    reftitutionis  affulgere  ,   ne  vero  affliclis  afflictionem  adderem,  manum 
omnino  detrahere  nolui ,  remedia  fuppeditare  incepi  ,  &   quidem  ferumr 
quantum   adhuc  fub  lege  circulationis ,  per  diaphorefin  ac  diurefin,  edu- 
eere  tentabam  ,  fequentia  vero  exhibui    remedia.  R.  fal.  vol.  oleof.  fylv. 
tind.    bezoard.  aa.  ^itf.   liquor  c.  c.  fuccinat.  $j.   m.  d.  ad  v.  f.  darvon- 
des  Tages  %mal  2f.   Tropfen  zu  nehmen ,  pro  potu  ordinatio  commenda- 
vi  fequentes  fpecies  R.  rad.  5.  aperient.    aa.   %\fi.   ononid.  fem.  anis  aa- 
5).    incif.   &  contus  d.  ad  Ch.  f  fpecies  zu   2  Maafi  Wajfer.    Ob   dolo- 
rem   gravativum  ventriculi ,  parum  ciborum  aflumere  potuit,  quem   do- 
lorem  eo  tempore  fero  fluctuanti  in  abdomine  adfcripfi ,    &  fic  nulli  re« 
medio  nifi   evacuationi    abdominis  ceflurum  judicavi,    ut  tamen  segroto 
innotefceret ,  nihil  intentatum  relinqui  ,  adhibui  confortantia,  ftomachica, 
ad  vires  reftaurandas ,    nimis  enim  ob  illam  abftinentiam  debilitatus  erat, 
fequentia.    R.  aqu.    meliif.  fl.   tilise  aa.  7,'v.fi.    einam.  c.    vin.  fvj.    pulv, 
cordial.  pretiof.  conf.   Alkerm.  incom.    3/A  fyrup.   fl.  tunic.  3/?.  m.   de 
ad  V.  S.  fidrkendes  Waffer  ,   duvon  ofters  zu  nehmeu.    Hifce  juvenis  ille 
per  dies  14.  fere  ufus  fuit ,  fed  abfque  emolumento  ;  cui  poftea  diuretica, 
m  majori  dofi  dare  incepi  &  quidem  fequentia.  R.  rad.    5.    aperient.  ur- 
tic.  ononid.   aa.   5/.  HB.  equifet.  faxifrag.   althaeae.  malv.   aa.    mj.   flor. 
lamii  malv.  arborxae  aa.  %fi.  fem.   petrofelin.  milii.  folis.   anis.    aa.    3i/?. 
incif.   &  cont.   dent.    ad  Ch.  f.    fpecies    zu  ein    halb  Maafi  Waffer ,   fo 
lang  als  harte  Eyer  zufeden,  y*ann  es  amgedruckt ,   Morgeus  und  Abends 
ein   Glas  voll  warm  zu  nehmen.    Sed  &  hifce  non  obftantibus,  abdomen 
tumebat  ut  antea  ,  ccetera  etiam   fymptomata  eadem    manebant ,    unde 
alia  remedia  ( poftquam    hsec ,    bis  vel    ter  repetierat)    admovere    ani- 
mum  induxi ,    &  quidem  hydragoga  dicta  ,  quse  inter,    primo  feligebam, 
fequentia.    R.  refin.  jalap.  gr.  V.  diagryd.  Sulphurat.  fcecul.  bryon.  aa. 
gr.  iij.  ol.  anif.  gt.  ).    m.   f.   p.   d.  ad   ch.  f.  Laxierptilverlein    in    einent 
lindgefottnen  Eye  zu  vehmen.    Sed  abfque  ulla  commota  fede,    hoc  fum» 
tum  eft  ,    quorum  dofin    fequentibus  diebus   augebam ,    fic  fex   fedibus 
purgabatur  cum    euphoria    quidem ,    illam   adhuc   parum    auclam  dofia 
feptem  prseter  lapfis  diebus  denuo   exhibui ,   cujus  effe&us   tantus  erat , 
ut  aeger  fe  jam  falvum  aeftimaret ,    quia  abdomen  fic  detumuerat  ut  re- 
fpiratio   multum  eflet   facilior ,    &  cibos   in    majori    quantitate    aflumenx 
poffet.     Hifce  perceptis  ,  fuafi  ?egroto  ,  ut  in  regione  lumborum  ,   &  um- 
bilici    abdomen    filo     metiatur.      Sequenti  hebdomada  datus  pulvis  hy- 
dragogus  conftans  ex  refinx  jalap.  &  gum.   gutt.  aa.  gr.  V.  cujus  ope 
iterum  tantum  egerebat ,   ut   abdomen  latitudine    unius  pollicis  fe  con- 
trajieret ,  &  fic  rcgrotus  tam  bene  fe  haberet  ut  omnibus  occupationibiis 
in   domo  praeeffet ,   &    conciones  frequentaret ,   fed    cibos   nondum  itt 


HEPAT.     DEFUNCT.     EXTISPICIA*  w 

fufficienti  quantitate  affumere  illi  liceret  ;  fhtim  enim  poft  aifumtos  ci- 
bos  fentiebat  dolorem  gravativum  in  dextro  hypochondrio  ,  ubi  etiam 
nunc  evacuato  in  tantum  fero ,  elevatio  vel  tumor  quidam  jufto  major 
apparebat,  quem  ipfemet  digitis  tangens  pro  indurationc  hepatis  habe- 
bam  ,  quarum  cogitationum  non  parva  erant  confirmatio  rccci.fita  de 
lapfu  trunci  lignei  in  iftam  corporis  regionem.  Licet  vcro  illam  per  mo- 
ram  adeo  rndicatam  noxam  refolvi  rfiihi  fere  impotiibile  viderctur,  ta- 
men  refolventia  adhibenda  cenfui,  primo  quidcm  facculos  refolventes , 
&  difcutientes  in  ufum  vocavi  fequentes.  K.  HB.  malv.  parietar.  meji- 
lot.  aa.  mj.  fl.  chamomil.  fambuc.  origan.  aa.  5/.  incif.  &  contus  d.  ad 
ch.  f.  fpecies  zitm  Kranterficklein.  Hos  etiam  nihd  efficicntes  fequebatur 
empl.  de  c  cut.  cum  empl.  diaphor.  minf.  &  ol.  philofoph.  malaxatum, 
quod  dextro  hypochondrio  imponi  juffi ,  fed  &  hoc  irritum  fuit.  Ur- 
gente  dehinc  avido  fanitatis  acgro  ut  adhuc  femel  ultimo  pracfcriptam 
dofin  pulveris  hydragogi  ipfi  fubminiftrarem  ,  non  potui  illi  hac  in  re 
omnino  deelfe,  dedique  anxie  defideranti  pulvifculum  ,  quem  &  non  fi- 
ne  emolumento  aflumfifle  videbatur,  abdomen  enim  rurfus  aliqua  ex 
parte  diminutum  eft ,  imo  credidiflet  juvenis  fe  omnino  reftitutum  cife 
nifi  ventriculi  debilitas  eodem  perrexiflet  "tramite  ,  nihil  enim  ferre  ci- 
bi  ,  prater  lac  caprillum  illique  intinctum  p^anem  tenerrimum  vaiebat. 
Cum  vero  abdomine  fic  diminuto  laetior  ageret  ,  fola  ventriculi  tene- 
ritudine  affliclus  ,  omniaque  proin  effe  in  vado  viderentur ..,  ex  impro- 
vifo  nihil  tale  metuentem  graviifima  atque  intolerabilis  corripuit  cordis 
palpitatio  ,  ipfo  fere  oclobris  initio.  Illum  proin  hactentis  me  adeuntem 
pn>p;iis  in  scdibus  decumbentem  invifi  ;  omnibus  perfcrutatis  fequentem 
cxhibui  cardiacam  potionem  R.  aq.  fl.  tiliae  cerafor.  n.  buglof.  aa.  ^ij 
cinamom.  buglof.  %Jl  pulv.  cordial.  pretiof.  liquor  c.  c.  fuccinat.  aa. 
•$/?.  conf.  alkerm.  inc.  5J.  fyrup.  fl.  tunic.  §_/?.  m.  d.  ad.  v.  f.  Kraft- 
vvaffer.  Succeffere  tandem ,  dum  urebantur  interna  ,  cum  extremorum 
frigore,  deliquia ,  ac  lipothymici  infultus ,  imo  convulfivi  motus.,  ea 
fuit  motuum  horum  vis,  ac  truculentia ,  ut  reliftere  diutius  gemens  jam 
diu  tanto  fub  onere  natura  porro  non  valeret ,  ac  fuccubuit  tandem  illa, 
poftquam  ab  infultu  violentae  palpitationis  effluxiflent  horae  45.  defuncli 
cadaver ,  ut  parentes  cultello  anatomico  fubjicere  permitterent ,  infta- 
bam ,  abhorrent  enim  ab  illis  fecfionibus  plus  quam  a  vermibus  hor- 
rendis,  quorum  corpus  efca  eft  ,  qua  de  re  jam  olim  beatus  "Wepferus 
conqueftus  fuit  ;  concefferunt  illi  ,  ut  in  pnefentia  patris  illud  infpice- 
rem  aperta  abdominis  cavitate,  in  ea  circiter  feri  extravafjti  menfuras 
tres  deprehen  <i ,  cujus  fcaturiginem  primam  pro  viribus ,  ac  fedulo  fed 
fruftra  quaerebam.  Neque  enim  in  patte  convexa  hepatis ,  ncque  con- 
cavo  inveni  vafcula  aperu  vel  fifluras.  Inteftina  &  vifcera  omnia  (  ex- 
ceptis  hepate ,  &  liene  )  in  ftatu  naturali  comparebant ,  hepar  vero  mo- 
iem  confuetam  ftupenda  fuperabat  magnitudine ,    cujus  &,  ingens   Lic 

>du- 


56o  C    A    M    E    R    A    R    I    I, 

durities,  id  vero  non  folum  dextrum  ,  fed  &  finiftrum  hypochondriurri 
occupabat,  imo  ad  umbilicum  ufque  fe  extendebat ,  ligamentum  longum 
ex  vena  umbilicali  coalita  ortum  ,  quod  ex  jecoris  fiffura  egreifum  in 
umbilicum  definit ,  validum  erat  &  fubftantiam  referebat  mufculofam. 
Cyftis  fellea  jufto  quoque  major  adparuit,  &  ni  fallor  plufquam  jiv. 
bilis  continuit,  cujus  confiftentia  nimis  fpiffa  &  glutinofa  videbatur. 
Caufa  vero  fingularis  duritiei  in  hepate  ea  fe  perluftranti  obtulit  fabulofa 
fcilicet  tophacea  ,  imo  calculofa,  fubftantise  hepatioe  confiftentia  ac  ftruc- 
tura  ,  quae  concretis  in  tubulorum  glandularumque  cavitatibus  fuccis  du- 
bio  procul  debebatur.  Lienem  fubtumidum  &  jufto  duriorem  magnitu- 
dine  non  diminutum  fed  magis  auctum  deprehendi.  Ventriculi  latera 
tam  arcte  ifta  incumbentis  malfae  hepaticae  mole  fibi  invicem  erant  ad- 
mota ,  imo  appreffa ,  ut  duo  afferculi  complanati  fibi  invicem  folent  ar- 
dius  incumbere. 


Casus     Secundus. 

HUldricus  Fifchli  DiefTenhofianus  ,  qui  vitam  vites  colendo  toleret 
eodem  anno,  fed  verfus  finem  M.  Septembris  ,  confilium  a  me 
petiit,  pro  uxore  valde  &  jam  diu  segrotante,  fecum  ferens  urinam  in- 
fpiciendam,  qiisc  fere  fanorum  urinse  fimilis  ,  nifi  quod  mihi  nimis  lim- 
pida  videbatur.  Ob  ingentem  vero  varietatem  moleftiarum  ,  quam  re- 
cenfita  mariti  indicabant,  nolui  remedia  fubminiftrare ,  antequam  in 
rem  praefentem  eundo  paulo  poft  domum  ejus  intravifTem ,  illam  inve- 
niens  in  lecto  jam  fic  emaciatam,  ut  magis  fceleton  quam  faeminam  vivam 
referret.  Primo  etiam  afpectu  ,  periculum  quod  illi  imminebat  prsefen- 
tiffimum  &  ineludabile  docente.  Omnibus  proin  fedulo  penfitatis,  ma- 
gis  etiam  in  hoc  judicio  meo  confirmabar,  mihi  enim  antecedentia  nofle 
cupido  refpondit ,  fe  jam  vere  ejufdem  anni  iclero  laboraife  adeo  ut  non 
folum  album  oculi,  fed  &  peripheria  totius  corppris  colore  flavo  tincla 
fueritj  poftea  colorem  hunc  idericium  evanuiiie  fed  tamen  nunquam  fe- 
fe  melius  habuiffe  ;  &  ob  multos  labores  quibus  obruebatur  ,  &  penu- 
riam  tam  virium  quam  alimentorum  malum  in  pejus  fenfim  degeneraffe ; 
Nunc  vero  cum  illi  fit  res  angufta  domi ,  &  adhuc  valetudine  adverfa 
prematur  panem  neceffarium  (licet  eum  in  parciflima  dofi  valeat  aifj- 
mere  ac  ferre)  comparatu  fibi  haud  effe  poflibilem  querebatur.  Huic 
igitur  malo  coquus  liberalis  fubvenire  poterat  aeque  ac  medicus.  Pa- 
tiebatur  vero  aegra  dolores  vagos  in  omnibus  partibus  totius  corporis, 
&  maxima  erat  de  hypochondrio  dextro  querela.  Menfcs  quidem  flue- 
bant  fed  inordinate,  fecit  etiam  verba  de  tumore  quodam  in  latere  dex- 
tro ,  fed  advertens  me  eum  elfe  exploraturum  ,  nolens ■  contadtum  ferre, 
regeflit  jam  iterum  evanuifle  illum  tumorem ,    an  pudor  intempeftivus , 

an 


HEPAT.     DEFUNCT.     FXTTSFTCIA.  \et 

an  vcro  timor  iliam  retraxerit ,  ignoro.  Omnibus  h:s  (ymptomatibutf 
ex  rtvcnlione  peroeptis  infplicem  me  aftii  bam  ,  quod  in  tales  fub  ini- 
tia  praxeos  inciderim  xgrotos ,  quibus  convalefceritfae  fpes  fuperfit  nulla. 
At  line  murmure  populi  medicamentis  dcftitutam  illatJ)  relinquere  non- 
potuii  Timeb^m  vero  imo  perfinci.b  m  ,  idcum  vcrno  tcmpore  cvanel- 
ceritem  ,  fua  tamen  labe  fanguinem  non  dcfeiuitfe  ,  fed  alcitfimas  in  ejus* 
malla  r.idices  egiue.  SufpecTam  prom  efle  rem ,  &  anguem  quod  ajunt 
in  herba  lateffe  cenfiii ,  memor  tumoris-  dextri  laterls,  quem  aMegaverae. 
(  Licet  eo  tempore  ih  segra  ,  colore  flavo  non  futfundcretur.  )  AggrefTus* 
vcro  rem  ,  primum  fequens  exhibui.  R.  Tincl  o7  tis  hellebor.  sij.  eilenr. 
trifol.  Eb.  fuccin.  aa.  5J.  m.  d.  ad  v.  f.  eflcnz  darvoti  taglick  %mal  30. 
Tropfen  zu  nehmen:  R.  regul.  £nij.  medic.  lap.  judaic.  aa.  3;j.  miile- 
pcd.  arcan.  doplicat.  an-.  ^ij.  cinab.  antimon.  5/?.  m.  d.  adfc.  f.  Pid- 
ver  darvon  oMe  Tage  2:;//  drey  MeJferfpitzeH  zx  nehmetf.  Sed  his  fniv 
ul!o  lcvamine  ufa  fuic ,  ob  conaius  vero  qui  adcrant  frequentes  vomer.- 
di  &  amariciem  quam  in  ore  fenticb.it,  mecum  deliberabam  an  liceafl 
vomitorium  exhibere  ,  cum  adeife  yiderentur  contra  indicantia  fc.  dq- 
bilitas  virium  ,  diuturna  jam  morbi  duratio  ,  dedi  Wnc  cautela  ufus  do- 
fin  mitiorem  fcquentem.  R.  Tartar.  emetic.  gr.  10.  pulv.  cornach.  gr. 
vi}.  rn.  f.  p.  d.  ad~.  ch.  f.  Pitlver  anf  einmal Zii  mhmen ,  vomuit  scgra,- 
fed  non  fine  moleftia  manfit  etiam  res  in  eodem  ftutu  po(t  vomitor.mv 
nili  quod  gravius  fere  j.;m  de  ructibus  fhtuumque  moleftia  quereretiK, 
Concoctio  fcmper  manfit  infirmior,  &  appetitus  proitratus.  Obviam  irs' 
his  conabar  fequentibus.  R.  fid.  vol.  o!eof.  fylv.  eifent.  abfinth.  com. 
aa.  516.  m.  d.  ad  v.  f.  des  Tages  %mal  darvon  2f.  bis  30.  Tropfe;t 
Zn  nebmen.  Denique  decodlum  herbarum  vifceralium  fequens  prtcparavi. 
R.  Hli.  agrimon.  c.  toto.  chamscd.  fcolopcnd,'  pyrol.  aa.  mj.  fem.  anifi 
rad.  I  quirit.  aa.  Jijj  incif.  &  contus.  d.  ad  ch.  f.  fpecies  zu  ein  halb 
MaaJS  Wajfer.  Pilulis  fequentibus  d:u  quoque  ufa  e(t.  R.  extract.  ab- 
fimh.  ccntuur.  minor.  card.  bened.  aa.  5).  chelidon.  major.  gentian.1 
cruc  at.  aa.  ^ij.  limatur!  ehalyb.  in  alcohol.  redaclae  Ji/fc  m.  F.  pihil. 
e\  "">.  no.  40.  confpergantur  pulv.  licopodii  d,  ad  fc.  f.  alle  MorgeX 
v.nd  Abende  7.  bis  9.  davon  zn  nehmcir.  Etiamilta  parum  levaminis  atf 
tu'erunt ,  fed  potius  de  die  in  diem  magis  emacfata  e(t  aegra  ,  non  fe- 
rebat  autcm  nifi  difficillime  detubitum  in  dor(o  ,  ferriperque  erat  capite 
verfus  genua  deprelfo.  Quorum  ficuum  moleftorum  caufam  fufpicabar' 
efle  tumorem  ;ib  ipT»  accufiuum  (licet  ejus  prxfcntiam  poftca  inquirere 
negarec  volenti )  cum  tandem  pertaefa  remediorum  ab  eorum  ufu  abfti-- 
ncre  dccreviifet ,  rogavic  ut  ad  cam  adhuc  femel  accedercm  ,  tum  gra- 
tias  mihi  pro  acceptis  beneficiis  curaque  hadtenus  adhibita  agens  ,  dice- 
bat  mihi,  fe ,  qtiod  fit  candidata  mortis  ,  non  latere  ,  nec  qu>dquam 
aUud  optare ,  quam  ut  brevi  hoc  ex  ergaftulo  liceat.  emigrare  ,  clfe  enim 
malum  fuum  inexpngnabile  ,  rogabat  hinc ,  ut  poltquam  animam  effla- 
pifput.  McdicQ-Fratt.  Tom.  III,  B  b  b  b  vev 


5<Ja  CAMERARII, 

verit ,  ctiaver  ejus  infpiciatur,  uc  nulum  quo  laborabat  decegi ,  & 
ahis ,  il!o  vexatis  co  taciiius  fuccurri  poilic.  Odt.)  abhinc  dieb.is  ex. 
ciudti  e-b  mulier,  ejus  cutaver  uc  pecierat  culcro  auacofnico  fubjeci, 
&  littiru  remoco  hulafio,  Curaoc  ifto  quem  fubfediie  dixernc  apparu c  , 
ut  dicre  mox  adftantibus  licueric ,  vix  ulla  hic  opus  eilb  fediione, 
quia  fedes  ni.tli  jan  videatur  efle  in  propatulo  ;  Caufam  vero  pri m  l 
&  remotioretu,  i;i  hoc  cadavere  fruftraneum  mihi  viJeri  indagare  ,  mor- 
tis  faUem  caufara  ciTe  evideatem  ,  ne.npe  turnorem  iftum  hepaticum  , 
qai  cocius  rn.i.fje  iiinjui.ieje  mixcurata  percu  bius  fenfim  morrem  acce- 
lerarit.  Uc  camea  curioGtati  meae  facis  facerem  ,  inceguraenta  abJomi- 
nis  duTecui  ,  &  pravum  totius  hepatis  ftatum  detexi ,  fuerunt  enim 
tres  in  parte  couvexa  tumores  valde  elevati ,  &  fere  dehifcentes,  al- 
betr.es  a  materia  quam  lardo  molliori  Grailera  concinebaut  ,  vel  ii  ma- 
\.s  alburaeu  ovorurn  coctura  referente.  Tumor  medius  magnicudina 
ovum  columbinurn  ,  cqeteri  duO  vero  nuces  mofchatas  adaequabant ,  au 
a  miceria  contenta  oppoaentes  vel  alieromata,  vel  fteatomata  vocare 
veiinc  psr  me  licebit,  fciant  tamcn  iliam  materiam  non  fuifle  pinguem, 
propriis  non  conciufam  folliculis.  Hepar  nacuralem  magnitudinem  mul- 
tum  fuperabac ,  adeo  uc  totum  Fere  abJomen  occuparec  ,  uti  in  prce- 
cedenti  cafu  quoque  obfervatum  ent.  Subit.mcia  vero  totius  hepatis 
erat  induraca  a  materia  fabulofe,  &  caLulofa,  ad  eundem  cum  didtf 
juvenis  hepate  modum  ,  adeo  uc  color  externus,  iuternufque  plaue  rnu- 
tatus  ,  &  iividus  appareret.  Yefica  fellea  aJ  minirnum  ^vij.  bilis  con- 
tincbat,  ventriculus  vero  uti  in  priori  cafu  in  fe  erat  collapfus,  tocufc 
que  fliccidus,  eaJem  quippe  ratione  ab  ejufdem  molis  liepace  preifus 
tarn  diu  ,  oc  coarctattts  ,  unde  naufca  illa  ciborum  ,  de  qua  segra  fem- 
per  conquefta  fuerat ;  ab  anumtione  enim  ciborum  ,  quantumvis  parca» 
dolorem  gravativum,  preilionemque  ventriculi  fenferat.  Lienem  fubtu- 
midum,  &  iulto  duriorem  inveni ,  totutn  corpus  adeo  emaciitum,  ut 
epiploon  niliil  nifi  duplicatam  membranam  pinguedine  deftitutam  omni 
exhiberet.  Nullum  ad  fceleton  myologicum  aptius  fubjedtum  mihi  per 
dies  vicae  optarem,  fed  eo  illud  applicare  non  licebac.  In  cavitate  ab- 
do.ninis  eciam  erat  extravafatio  feri  jufto    major, 

CAPUT   SECUNDUM    7E  TI  O  L  O  G  I  C  UM, 

P/j.vvomenorum  quafdam  rationes  conjidcrans. 

Ex  recenfi.is  hadlenus  cafibus  fatis  liquet,  juvenem  &  fceminam  eodcm 
morbo  lafcorafte,  licet  non  esedem  primx  cauf?e,  &  prrccife  eadem  fym- 
jnomata  aJfuerint,  in  plurimis  tamen  hab.ebant  flmilitudinem ,  &  numero 
maloram ,  &  acrocia, 

Fiiit 


HEPAT.    DEFUNCT.    EXTISPICIA.  f&3 

Fuit  utrimque  obfervata  hepatis  molcs  prargrandis,  &  indunrtio 
lubet  primum  de  juvcne  dilpiccre.  In  co  quidera  indurationi  buic  vvc 
prscter  naturnli  mcremcnto  ocuifionem  Vidctur  dediffc  lapfus  li  i 
trunci  in  hcpatis  regionem.  Cum  enim  hcpar  innumcris  glandulis,  I  i 
mavis  vaforum  intorfionibus  fit  refertum  ,  facile  quaedam  illarum  im- 
preilione  violenta  tanti  ponderis  potcrit  graviter  prcmi ,  coarctari,  &  <  i>- 
itrui ,  &  fic  opilatione  facla ,  &  ncglecta,  fenfm  mJum  in  pejus  abiir, 
adco  nc  tandem  affluente  ad  iftas  anguttias ,  &  ma^ndros  tartarcac  m- 
do'is  fucco  ,  illa  ampla  ,  &  tephacca  hcpatis  moles    fuccrevcrit. 

Quod  morbi  hepatici  imcr  chrcnicos  eile  foleant  non  mirandum  ,  li- 
cct  enim  cctucna:  ahquot  glnndulre  huj:!s  parenchymutis  fint  obirrudsB  , 
cccterae  tamen  rcceiTuati  refpcndcre  non  definunt ,  tum  quod  obftruc- 
tioncs  lente  foleant  generari  ,  tum  quod  ncn  orrmes  mox  hepatis  fun- 
ctiones  adimantj  quod  &  circa  dtctus  cyflicos ,  &  poros  biliarios  ficri 
folet  ,  uno  enim  occlufb  alter  rei  ptafidet ,  poflquam  vcro  a  calculo, 
a'iave  quacurrque  caufa  occlufio  ductus  choledcchi  ipfius  Facla  fuerit , 
non  aliter  fieri  poteft  quam  ut  rcgurgitatio  bilis  per  ramulcs  venae  cavaa 
i.fccndcntis  verfus  cor  ,  fanguineamque  mafiarn  fcquatur ;  unde  corrup- 
tio  fanguinis,  ftatufqUe  ictcrici  oriuntur  fiequentes,  ncc  pottft  aliter 
quam  rnagna  fanguinis  fieri  alteratio  ailufa  b>le  ,  licet  antea  b  lis  fucrit 
farrguinis  mnffzc  propria  ,  tamen  per  fecretioncm  in  hcpate  ,  &  mor.mi 
cuam  fccit  in  cylti  felica  ,  r.on  pottft  ron  multi.m  mutari  &  acui,  flo- 
que  fanguini,  quafi  heterogenei  quid  admifceri ,  inque  illo  has  turbas 
cudere. 

Omnes  glandulae  ccnglobatse  seque ,  ac  conglomeratsc  intumefcere, 
fitum  fuum  &  magnitudinem  naturalem  ,  variomodo  mutare  ,  &  fupe- 
rarc  poffunt,  ut  nobis  exempla  occurrunt  in  fcrophulis,  ftrumis  &c 
Hoc  ctiam  glandulis  hepatis  contingere  nemo  wificias  ire  poterit,  excm- 
p!a  enim  innumcra  proftant.  Licebit  vero  a  brutis  iliud  huc  transferre 
cxcmphim  quamvis  mngis  naturale  ,  ac  ron  proprie  morbofum ,  quod 
coquis  &  jtldseis  notiilimum ,  ac  familiare  eft ,  quo  hepar  anferinum 
per  faginarionem  angetur  &  cellulas  illsc  ,  quas  alias  fanguis  poifidet , 
&  alluit  folus ,  per  pingucdincm  diftcnduntur  ;  ipfemet  tale  vidi  hepar, 
quod  ponderc  ibj.  g.  civ.  arquabat ,  inter  affandum  vcro  pinguedo  cla- 
ra  cx  illa  ftillabat  ad  ^x.  Si  a  pinguedine  ,  matefia  tam  molii,  imer- 
ititia  jecoris  adeo  poffunt  dilatari ,  cur  non  a  materia  graviori  ,  vifci- 
diori,  tartarea  aut  quafi  calculofa  ,  uti  in  recenfi:is  cafibus  factum  fuiiTe 
recenfuimus.  Doieo  quod  non  permiffum  mihi  fucrit,  vifcus  illud  am- 
pliflimum,  prxtumidumque  eximere  ex  corpore,  ejufque  exnmiaare  pon- 
■dus,   patcr  enim  adftans  vetabat ,  illud   ex  corpore  refcindi. 

Miror,  &  fotfan  non  immerito,  hanc  obortam  fubito  &  inopinantcr 
cordis  palpitationem  ,  in  nullo  enim  aneurifmate  qu.intumcunque  fit  ma- 
jor   facilc   motus    ac  pulfatio  percipitur  ,  tantus   quippe    erat   impetus, 

B  b  b  b     2,  corie 


f<?4  C    A     M    E    R    A    R    T    I, 

corde  fimftrum  pecloris  latus  pulfance  ,  ut  pcrciperem  admotam  nrmfus 
manum  nou  fine  violentia  repercuti ,  ac  repelli.  In  feclione  nullum  in- 
veui  polypum  quos  omni  induflxia  quxrebam  ,  neque  coagulum  tam 
vifcidum  ,  quod  hujua  fortioris,  &  depravati  motus  caufa  po.uitfet  ex- 
iitere;  an  pcr  eductionem  feri  liquidi  acrimonia  in  fanguine  adeo  fue- 
rit  aucla  ,  uc  conftrictionem  quandaru  in  cordis  motricibus  fibris  excita- 
re  potuerit ,  vel  quxnam  hujus  phxnomeni  fuerit  caufa,  libenter  ab 
aiiis  percipiam  ,  qui  forfdU  ad  fpifliorem  fanguinern  ,  ad  flatulentaro  cor- 
cTis  tcnfionsm  molemve  hepatis  aortam  prcrnentis.malint  confugere.  Mor- 
bds  hcpatis  &  lienis ,  cor  in  confenfum  trahere  &  palpitationem  cxci- 
tare,  n.ithores  quidem  confirmant,  fed  qua  ex  caufa  &  quomodo  fiat.nul- 
hbi  inveni ,  an  ex  inflammatione  vel  ncrvorum  confej.fu  ipli  judicent ; 
ex  antecedentibus  nulla  perturbatio  tanta  fpjrituum  apparebat ,  qux  iiuic 
snotui  extraordinario  anfam    prxbere  potuilfec. 

Sunt  vero  etiam  nonnulla  circa  cafurn  alterum  monenda.  Ingcns  mo- 
les  hepatis  in  praediclo  juvene,  iu  Jplls  dubio  procul  morbi  incunabu- 
Us  formata,  ac  dehinc  novis  tophacei  accrementi  augmentis  tam  late  ex- 
tenfa  fuit.  Iu  noltra  vero  fccmina  chronici  potius  produ&um  morbi  vi- 
debatur  enormis  magnitudo  ac  durities  fingularis  ejufdem  vifceri^.  Patet 
enim  ex  recenfitis  diu  eam  male  habuiife  ,  neque  igitur  miremur  ,  fl 
crebra  percolatione  fanguinis  male  difpofiti  pedetentim  in  illis  acinis  he- 
patis  particulx  illx  glutinofx ,  &  vifcidx  lixferint,  &  tandem  fic  fe 
accumularint ,  ut  ad  magp.ituuinem  prxternaturalem  redndtum  fit  hepar, 
ac  dilatatum ,   &   fimul    mora  vifcidi  flagnantis  induratum. 

Hxc  fanguinis  pravi  &  cacochymici  difpofitio  probalur  a  lienis  hepa- 
tis  adminiculi  difpofitione  ,  quippe  qui  in  ftatu  quoque  prxter  naturali 
repcrtus  eft  durior  fubtumidufque.  Funclio  enim  licnis  alias  facile  im- 
peditur,  ejus  enim  ftruclura  ,  ad  facilem  .ftafin  multum  confcrt  ob  fin- 
gularem  avteiix  ac  vetrx  proportioncm  ,  &  ramificationem ,  ccllulafque 
illas  frequentiffimas  ejus    parenchymatis  conftituentes. 

Hujus  morbi  caufa  mcdiata,  fuerunt  illi  fucci  cacochymici ,  vifcidi, 
fmguincm  inficieiites  ,  hifque  admixta  ramenta  tartarea  ,  fabulofa  cum 
vifcido  hsud  difficultcr  indurefcentia.  Miror  vero  tarda  mali  incrementa, 
imo  magis  miror  foeminam  vixiffe  tam  diu  ,  tam  nobilj  vifcerc  tam 
graviter  Ixfo  &  infir&o.  Et  qui  fadum  ut  tanta  hcpatis  mafla  ,  non 
corrumpererur  tota  ;  cum  uulH  parti  totius  corporis  major  afTluxus  fit' 
i nguinis  fpiritubus  effocti ,  quam  hepati  per  venam  portx  ,  qux  ma- 
gnicudine  artcrinm  hepaticam  aliquotics  fuperat;  artcriofus  autem  qui 
&d  hepar  fluit  fanguis  non  furficit  ad  calefacicndum ,  &  vigorc  novo 
inbuendum  fanguinem  venofum ,  &  totum  vifcus.  Hujus  fanguinis  of- 
fccium  faltcm  cll  nutrire  hepar,  fed  cum  nutritione  pars  fimul  calefit, 
U  viget ,  &  ope  fpirituum  feu  impctum  facicntium  ftafis  &   coagulatio 

iiu- 


HEPAT.     DEFUNCT.     E  X  T  I  S  P  I  C  I  A.  S^ 

impcditur  ,  qutc  tamcn  hic  &  maxima ,  &  diuturna  fuit ,  ex  ipfa  hac 
ratione  deficiente. 

Rcmotiorcs  caufie  varite  concurrcrunt ,  qni.l  enim  vitae  genus  ai 
hunc  morbum  tribucre  poilit  ncmincm  nifi  harum  rerum  inexpertos  1.  - 
tet  ,  cruda  enim  &  conco&u  difficilia  aflumcre  cx  inopia  pauperculi  co- 
guntur,  quibus  .vcntrici  lus  digerendis  non  par  clc ,  &  fic  primse  cou- 
coftionis  vitium  commiifum  in  fecunda  non  facile  corrigitur.  Chylus 
enim  tam  crudus  &  multis  particulis  hetcrogeneis  refertus  f.jcillimc  lan- 
guinem  corruptum  procreat ,  cujufmodi  fimguinis  pravi  triftes  fruclus 
fiint  ftmilia  his  ,  quae  dcfcripfimus  exempla ,  graviffim»  fcilicet  parcn- 
ohymatum  obftructiones  ,  <Sc  indurationes.  Mireris  potius  non  frequen- 
tiora  elfe  iftius  modi  roala ,  in  niagnum  eorum  numero  qui  huc  iortis 
iuclementia ,  penuiiaque  premuntur  ac  duriore  laborum  vkzequc  gcnerc  . 
olfet  vero  forfan  major  eorum  numerus  fi  eifcnc  delicatuli  pauperes  ut 
Hii ,  quibus  omnia  commoda  pracfto  funt ,  cujus  nobis  podugra  excnip'um 
eft;  rufticos  illa  laborare  poife  non  dubito,  fcd  ob  laborerw  &  motum 
neccflarium  ,  ncc  crzbro  ,  nec  diu  illa  detincntur  ,  nam  quiete  conceila 
malum   latius  ferpere  ,  &  protundiorcs  radiccs  agere  folet. 

Bilis  vifciditas  non  parum  huic  malo  addidit,  quamvis  &  ejus  merito 
eifc&us  audiat,  fi  enim  a  fanguine  rite  fepardri  non  potuit,  vel  po- 
tius  in  fanguincm  ruptis  aggeribus,  regurgitavit ,  non  potuit  non  & 
cliylificatio ,  &  fanguitvis  •purificatio  dcpravari ;  teltatur  id  iclcrus  prae- 
giciius ,  &  latens  ab  illo  hactenus  cachcxir.  Quam  neceflaria  ex  adverfo 
iit  bilis  admixtio  in  intcftino  duodeno ;  ad  feparationem  chyli  ab  excre- 
mcntis ,  omnes  anatomici  annotarunt ,  a  quibufdam  eorum  banamum 
vitse  vocatur ,  quod  fanguincm  ab  omni  putrcdne  prxfervtt ,  ex  illius 
euim  defeclu  innumera  ma'a  ortum  ducunt.  Nec  objicias  mihi  abundan- 
tes  in  utroque  cafu  bilis  copias  quatuor  in  primo  ,  feptem  circiter  iti 
fecundo  unciarum.  Ingentcm  fane  &  notabilem  quantitatem  ,  fed  inu- 
tiliter  in  veficula  haerentem  torpcntemque.  Sive  jam  ob  hepatis  molem, 
five  nimis  diltentam  veiicuiam ,  five  dudus  compreilionem ,  fluere  abun- 
dans  latex  amarus  ad  duodcnum  ncn  potuerit.  lfta  enim  abundantia: 
videtur  caufa. 

Ruclibus  segra  valde  vexabatur,  qui  a  pondere  hepatis ,  &  crudita- 
tibus  in  ventriculo  rctentis  orti  videntur;  ob  pondtis  cnim  ventriculi  ta- 
tera  in  fe  fucrunt  collapfa ,  imo  comprefla,  hiftoria  indiomte ,  &  fic 
exitu  dencgato  per  pylorum  ,  fcu  orificium  dextrum  vcntriculi,  cogun- 
tur  furgere  ad  fuperiora ,  nempc  ad  orificium  finiftrum  fcu  ocfophagum. 
Nihil  cnim  funt  hi  ru&us  quam  flatus  ,  halitufque  explofi  ,  elaterc  quo- 
dam  gaudcnt  non  parvo,  &  li  aliquamdiu  coerceantur ,  eo  majori  vi 
illum  exercere  folent,  &  qua  data  porta  crumpunt.  Quam  magna  inde 
oriantur  incommoda,  &  dolorcs  -  cnorrnes ,  illi  fatis  effari  poterunt,  qui 
illis  torqucntur  ,    &  licct  dkcfta  ipafmi  caufa   non  fint  ,    fkpius  tamen  , 

B  b  b  b     3  pcr 


s  56  C    A    M    E    R     A    R    I    I, 

per  indfrefturrj  fparmos   atroces   excitaivt,   ad  lipothymiam  ufque  ,    ab 
iilis  ettim  fpiritus  non  parum  turbantur,   fibrarque  graviter  tenduntur. 

Animi  pathcxfiata  hujus  mali  non  miivmam  caufam  cffe  merito  agnof 
cendum,  falrcm  ia  foemina  noftra.  Temperamento  enim  qualicunque 
gaudantibus ,  iram  damnum  maximum  inferre  in  propatulo  ett  &  exem- 
pla  id  tota  die  docent,  fpiritus  cnim  ita  confunduntur  ,  &  turbantur  , 
ut  in  provcrbium  abierit  ,  ira  furor  brevis  eft ,  a  qua  nec  illa  omnino 
immunis  fuit  ;  iilos  quibus  tempcrnmentum  fatis  frigidum ,  &  phlegma- 
ticum ,  uti  acgrae  huius  eife  videbatur ,  triltitia  &  mceror  oronibus  fere 
Jpiriiibus  orbant,  ligantur  enim  fpiritus  ab  illis,  ut  fauguis  tandern  in 
vappam  rjbeat ,  &  ncmo  in  dubium  vocab't  illam  triftitfa  &  follicitudine 
ftiifle  confedlam  ,  cui  cnim  res  angufta  domi  ,  &  adhuc  valctudo  adver- 
fi  ,  iila  non  potcft  ncn  affligi  j  pcrpauci  dantur  qui  fua  forte  fint  con- 
tenti ,   licct  ficpe  inter  reliciores  fint  ,   noftra  fane  inter  illos    non  fuit. 

Quid  vero  dicemus  de  cerbero  tricipiti  hujus  hepatis  indurati ,  tri- 
plici  uimirum  ,  quem  fupra  recenfui  abfceflu,  lardi  formi  materia  tur- 
gente  ?  Aliter  fiuie  coliectum  fait  apparens  lioc  lardum ,  quam  pinguedo 
iu  hepate  anferino ,  nec  debcrur  jutto  fanguinis  pinguis,  &  oleoli  ut 
iila  ,  circulo,  fed  ftagmitioni  vifcidi  humoris  in  his  glaudularum  tubu- 
lotumque  mucidorum  raaeandrrs  condenfati ,  ac  congulati.  Hi  abfceifus 
apcrti  forfin  fuiflent,  Ci  rrgra  diutius  in  vivis  manfirfet ,  rhembrana  te- 
nui  hactenus  hanc  matcriam  adhuc  contincnte  ,  ut  efHuxus  in  abdomen 
impcdiretuCj  etiam  fi  tenuior  facla  fuiflet  materia.  Deo  vero  grarix 
dcbentur  quod  iilam  diutius  hoc  malo  torqueri  noluerir.  Si  tunica  enim 
hecc  fuiifet  rupta  ,  &  inateria  attenuata  in  cavitatem  abdominis  evacuata 
non  potuiifet  non  majores  moleftias  excitare.  Licet  fint  qui  vclint ,  ob 
nrctam  conjunclionem  cum  pcritonxo  fenfim  convexam  hepatis  partcm, 
iotegumentis  abdominis  cong!utinari  pofTe,  &  fic  pcdctentim  integumenta 
fuppurari ,  ut  fibi  materia  tranfitum  paret  ,  icd  notum  ctfc  omncm 
m.Heriam  inferiora  potius  ,    quam  fuperiora  petcre. 

Quim  nobile  autem,  ac  ncccffarium  ad  vitalia  munera  vifcus  fit  he- 
par  (atis  apparet ,  fi  illius  functioncs  propius  confidcrcntur  ,  non  folum 
enim  caiore  fuo  juvat  concoctionem  ventriculi,  fufcipitque  fanguincm 
a  mefenterio  ,  intettinis  omnibus  ,  ventriculo  ,  pancreate  ,  liene  &  omen- 
to,  per  ramos  qui  venam  portje  conftituunt,  fcd  &  neceflarium  illum 
praeparat  liquorem  ,  fcilicet  bilcm  ,  quse  abundans  nimium  ia  fanguine 
iUi  gravior  fieret  &  noxia  ,  affundi  vero  neceflario  debet  intcftini  duo- 
deni  chylo  perficiendo,  cui  negotio  abfolute  neceffarius  eft  amaricans 
hic  liquor  ,  fi  recte  id  debeat  procedcre.  Ipfa  vcro  hacc  functionis  he- 
paticse  nobilitas  ,  &  ncceflitas  abunde  ilocct ,  quas  vitas  infidias  ftruat, 
quzc  minctnr  pericula  ejus  depravatio.  Noftris  enim  fimilibufque  cafu- 
bus  ponderatis  mirari  fatis  nequeo ,  potuiife  aliquos  de  ncccffitate  hcpa- 
tis  dubitare ,  atque  afiirmarc    imprudeuter ,   pofle  homincm    ctiam   abf 

que 


HEPAT.    DBFUNCT.    EXTISPICIA.  ^7 

quc  hepate  vivcre ;  quod  de  Orcplio  AnteNrerpienfi  memoraut,   H  h:':  »- 

tiae  fides.    Fcrendum  forfiu  facilius  eL'cc,  li  lienis  negarent  n  •    ffi  .:cm, 
de  cujus  cxltirpationc  paflim  legimu*,  verum  etiam  ibi   i  u  ,  cum 

eam  in  homine  ncmo  facile  tentavcric,  cujus  vaforum  licnalium  a'ii 
'quoque  ratio  eft.  Jn  canious  expcrimentum  quidem  hoc  cum  tura  in- 
itic ii!  ,  &  alicjuibos  juuioribus ,  dirfeitis  integumentis  abdominis  vaCi  !i- 
gando  l.enem  abfcidi  extraxique,  inteftina  vero  cum  omento  rcpofui, 
incilionem  abdominis  confuendo  ocolufi,  &  fic  cicatrioem  natura  ob.lu- 
xic.  Canes  vero  illi  eciani  ejus  dejtcclum  non  abfque  maxima  moleltia 
po(t  abfolucara  curarn  tulcrunc  ,•  iugefta  enim  diu  in  ftomacho  retinere 
non  pocuerunt ,  feJ  mox  per  vomitum,  ik  indigefta  rcjecerunt ;  uri- 
jiam  julto  faepius  reddiderunt.  Unde  fatis  clucGt  licnera  uon  folum  ad 
bene  clfe  ,  fed  &  ad  eSe  infervire,  quod  forfan  clarius  apparuiifet,  (i 
illos  diu'ius  fuftcutaHem ,  de  die  in  diem  enim  magis  emaciati  funt, 
&  (ic  dubio  procul  tabefadi  febrc  lenca  interiiflent ;  an  alii  in  hac  opc- 
racione   mc  feliciores  fuerint  ignoro. 

Noftrre  vero  hiftoax  caucum  efTe  in  prognofi  chronicorum  morbr»- 
rum  jubcnt  medicura,  fepe  enim  occukum  eft  periculum ,  medicus  igi- 
tur  uti  fcmpe:  ,  ita  magis  adhuc  in  fimilibus  cufibus  judicium  pruden- 
ter  ferat.  Sive  enira  de  -diuturnitate,  Civs  de  eventu  taliutn  prscfagia  a 
curiofis  requirantur ,  aqua  certc  meJico  liDerebit ,  nifi  agyrtarum  more 
vanam  loquacitatem  in  fubfidium  velit  vocare  illorum  ineptis  defideriis 
hac  ratione  utcunque  fatisfadurus.  Interim  quifque  cui  granum  falis 
elt  ficile  concipiet ,  (i  jam  frcta  iic  induratio  hepatis  ,  difficuker  eatn 
jmo  non  curari.  In  pueio  Ci.  ab  inicio  ft.itim  medici  prudentis  confi- 
lium  adhibitum  fuiffet ,  non  oranis  Ipes  curationis  evanuiflet ,  led  ut  hi 
Iiomines  folenc  primo  fe  &  fuos  concredunt  medicaftris,  carnificibus  &c. 
Poltea  vero  rcbus  defpcratis  medicum  coufulunt  vocantque  po(t  fettum, 
fero  enim  medicina  paratur,  cum  mala  per  longas  invaluere  moras. 
Ad  foeminara  vero  quod  atfinet  ex  recenficis  fatis  apparet,  illara  omnino 
fuilfe  cacochymicam,  iic  ut  omnes  humores  a  qualitate  laudabili  nirais  recef- 
ferint,  &  loco  gelatinofarum  parti-:u'arum  ,  ferofis ,  irapuris,  acribus 
fucrint  referti ,  nequc  proin  ad  nutritioneru  partium  ,  neque  ad  mcde- 
)am  apti  j  &  talia  inter  plebeios  homine«<  non  podiint  prsecaveri;  quam- 
diu  emm  a  malo  non  ita  urgentur  ,  uc  in  lecto  dctineantur,  vix  ad- 
vocabitur  raedicus  ,  fi  vero  unquam  principiis  obltandum  pra.fertim  hoc 
jn  cafu  id  rcquiritur. 

In  defcriptione  cafus  indicatur  ,  menfes  adhuc  femper  fluxifle,  quod 
apud  plurimos  fignum  habetur  fuperantis  naturae  ,  fciucct  quod  hxc  vi 
fulficicmi  polleat  qua  fibi  infcnfa  cxpcllcre  qucat,  in  hoc  vero  fuujccto 
magis  indicabant  dyfcrafiam ,  &  colliquationein  ianguinis ,  facile  fic  ex- 
ilillantis  fub  orgafmo,  ruptis  vafculia, 

Si 


J63  C    A    M    E    R    A    R    I    I, 

Si  qnis  in  principio  &  ante  conSrmationem  hujus  affectus  conHlinm 
petcret  ,  illi  f  ctlitis  lice:"et  fuccurrere  ,  mille  remcdii  non  omnia  xque 
tu  a  vel  filutaria  folent  hic  commendari.  In  curatione  veio  iliiufmocli 
ad  indicationes  qux  occurrunt  probe  attendendum  ;  li  cnim  m.dum  iit 
ventrieOflo  initum  fumat  ,  &  ipfe  officio  fuo  non  fatisfaciat ,  vel  ob  li- 
quorerii  gaftricum  inertem ,  vel  ob  flaccidtatem  ventriculi ,  atoniam  &c. 
Digerencibus  ,  roboranttbus  ,  carminativis ,  &  nervinis  fuccurrendum; 
Qpo  pertinent  aromatica,  alexipharmaca,  fpirituofa  &c.  Si  vero  ventrii 
culus  fuo  muneri  rcfpondeat ,  intcrim  malum  in  inteftinis  hxreat,  fie 
Ut  chylus  non  probe  feparctur ,  fed  impurus  fmguini  adducatur  ,  ex 
vitio  bilis  ,  &  fucci  pancreatici  ,  aut  ob  vifciditate.n  ,  aut  ob  inertiam 
(  qnae  quidc.m  funt  occulta  ,  &  nou  nifi  a  circumfpcctis  pra&icis  obfer- 
vantur  )  prout  &  qmndoque  tenax  ,  &  vifcidus  quidam  mucus  in  in^ 
tcilinis  introitum  chyli  ad  vafa  laclea  impedit  ,  vel  crudus  aut  minus 
cbclrus-  per  vafa lactea  fanguini  advehitur  ,  tnnc  diluentia  ftimul.tmia , 
vcl  etinm  lenia  laxmtia,  &  evacuantia  in  ufum  vocand.i,  ut  materia 
iHa  vifcida  ,  vel  incidatur ,  vel  e  corpore  eliminetur.  Si  mraift  fangui- 
nea"  hac  ratione  jam  fit  quodam  infecta  vitio  ,  vifciditate  fcilicet ,  leni 
tore  ve!  acrimonia-  quadam  ,  tunc  incidentia,  dewulcentia  ,  refolventia 
diaphorctiea-  operam  navabunt.  Ex  advcrfo  fi  fit  nimis  phlegmatica  col- 
liquativa  ,  cacochymica,  incraffantia ,  mucilaginofa  ,- &  gclatinofa  malutn 
corrigent. 

llilem  ia  morbis  hepaticis  praecrpue  aut  pati ,  aut  agere  nemo  f.;ci:e 
dubitaverit  ,  fi  enim  in  cxteris  vifceribus,  ut  pulmonibus ,  &  liene  fan- 
guis  non  fntis  attenuetur ,  &  tali  modo  hepati  fo!i  onus  imponatur  , 
«on  rnirum  fi  illi  fuccismbaf,  &  fecrefio  bilis  non  parum  depravetur, 
qux  tum  qua'-itate  ,  vel  quantitate  peccare  folef ,  pro  quorum  vnrietatft 
vitioruni'  ctiam   varia ■  remedia  adhibenda   efle ,    res  ipfa   loquitur; 

Id  porro  corollarii ,  ex  ifta  noftrarum  htftoriarum  deductione  fluit: 
Rt';;i!l's  di.ctx  quemque  debere  ded  tum  eife  ,  &  obfenndantem ,  prac- 
fertim  vcro  valctudmarios  eo  adttringi,  ne  malum  quod  in  finu  foveut 
augeatur  j  prsecipue  ohfervandus  eft  ufus  fex  rcrum  a  medicis  non  na- 
turalium  J  ctarum.  Aeris  enim  humiditas  ,  gravitas  &  caloris  &  frigo- 
ris  excelfus  evitanda.  Ciborum  crudorum  concoclu  difficili'  m  evitaiio 
omnibus  neceflaria  ,  &  eo  nocent  or  elt  corum  quantitas,  quo  qualitas- 
vitiofior  fuerit,  &  fuccis  noftris  diflimilior.  Mot-us  nimrus  quam  atte- 
rat  vires ,  e  contra  vita  fedentaria ,  &  quietis  abufus  quaiftum  fanguini 
jlt  inimicus  ,  expcrientia  dariffirae  docet.  Somnum  omni  modo  efle  ne- 
ceffarium  ,  quifque  ipfemet  experiiur ,  dum  ne  triduum  abfque  itto  tranft- 
gcre  fine  noxa  ,  moleftiaque  fumma  valeamus  ,  qui  vero  illi  nimis  funt 
clediti ,  reddunt  fpiritus  torpidiores ,  &  inertes  ,  ut  fimul  fanguinis  cir 
culus  non  poffit  non  vitium  patii  vigiliarum  fomnique  ratio  crafin ,  fta- 
tdmquc  fpirituum  animaliura  moderantur,    exceflus  utrimque  nocet ,  vi- 


HEPAT.     DEFUNCT.     EXTISPICIA  ^69 

giliae  enim  didipant ,  confunduntque  fpiritus,  foinnus  vero  nimhis  eos 
figit  quafi ,  ferolifque  obrutos  molcculis  furFocar.  Non  minimum  rno- 
mentum  noftrae  fanitaris  depeudere  ab  excrctis ,  exemplo  poteft  cife  tran- 
fpiratio  infcnfibilis ,  quau  inhibita  tot  genera  infert  morborum  ,  alvi 
dcjectiones  crebrse  non  abfque  debilitatione  &  incommodo  fiunt  ,  c  con- 
tra  nemo  facile  fanus  ent,  nili  alvus  alfumtis  refpondcat.  Animi  pa- 
thcmatum  erFcclus  jam  fupra  defcripci  funt ,  illorum  igitur  modcramini 
cura  omni  atque  attcntionc  Itudendum  ,  (i  fanitatem  diligas:  circi  om- 
ina  vero  ifthaec  notilfima  valet  regula.  Medio  tutifiimus  ibis  ,  perpeture 
enim  omnibulque  convenientes  regulae  in  dirTertationibus  dari  11011  pof- 
fuut,  ob  idiofyncrafiam  individuorum  ;  confuetudini  enim  multum  efle 
dandum  fcimus  ,  monente  prudenter  Cohaulio  :  natura  confueta  ,  etfi  in~ 
fuetis  ftnt  deteriora  ,  mintu  molejhi  ejfe. 

T    A    N    T    U    M. 


Dijput.   Medko-Tracl.  Tom.    III.  C  c  e  o  A  B  R  A- 


C  I  I  I. 

ABRAHAMI    VATER 

PROGRAMMA     P R 0 

Hepar  in  hydrope  sjepius  insons  esse  e  sectione 
viri  ante  duas  septimanas  post  diuturnum 
alvi  fluxumcruentum  tandem  hydrope  d  e- 
functi  demonstrat. 

"Wittemb.  1720  Januar. 


IN  aufpicio  novi  hujus  anni  offerebatur  ad  d'flectionem  vir  triginta  an- 
norum ,  qui  per  plures  annos  fluxu  alvi  cruento  continuo  laborave- 
rat,  demum  feptem  ante  obitum  (eptinranas  decumbens ,  tandem  hydro- 
pe  abdominis  defunctus.  Hujus  apertionem  in  theatro  anatomico  publice 
inftituentes ,  abdomen  tumidum  atque  ad  concuffionem  fluctuans  appare- 
bat ,  quo  aperto  ,  &  integumentis  feparatis  ,  totum  abdojnen  aqua  fia- 
vefcente  repletum  reperiebatur ,  e  quo  plus  quam  fedecim  menfurse  liquo- 
ris  hujus  effluebant.  Inquirebamus  ftatim  in  vifcerum  in  abdomine  con- 
tentorum  conltitutionem  ,  an  labes  quredam  manifefta  in  iis  deprehende- 
retur ,  e  qua  de  egretfu  tantac  copiae  aquae  judicare  poflemus.  Hepar  au- 
tem  ,  qjod  uti  a  veteribus  pro  officina  fanguificationis  ,  ita  male  afFe- 
ctum  pro  caufa  unica  &  univerfali  hydropis  habitum,  nec  nimia  magni- 
ludine ,  nec  duritie  aut  fcirrhis  ,  nec  hydatidibus  obfeifum  ,  uti  non 
raro  obfervatur  ,  fed  per  omnia  molle  ac  naturale  fe  offerebat ,  folo  co- 
lote  excepto  ,  qui  pallidus  &  flavef.ens  erat ,  haud  dubie  ob  copiam  fnn- 
guinis  per  fluxum  alvi  diuturnum  deperditam.  Hunc  vero  colorem  ,  non 
pro  caufa  fluxus  alvi  cruenti,  nec  etiam  hydropis  ,  fed  pro  effectu  potiuS 
fluxus  fanguinoienti  habendum  eife  ,  ratio  fuadet.  Vefica  fellea  bilem 
pauciorem  continebat ,  eam  quidim  admodum  tenuem  ,  fluidam  ,  ac  cro- 
cei  coloris ,  quae  atfitim  (ine  prelfione  per  ductum  cyfticum  ad  intefti- 
num  confluebat  ,  a  relaxatione  fphinderis  veficsc  biliariae.  E  quo  non 
le vis  oritur  conjectura  .  bi!>s  acrioris  affluxum  copiofum  irritaiiones  ac 
rofiones  inteftinorum  efficiendo  ,  fluxui  alvi  cruento  occafionem  dedifle, 
lien  ,  qui  cum  hepate  in  prasparatione  &  fecretione  b;lis  confpirat ,  per 
omuia  nacuralis  apparebat ,  nec  tumore  eminenti ,  nec  duritie  ,  nec  alio 
quopiam  vitio  manifefto  .laborans.  Vcntriculus  &  inteltina  collapfa  &  con- 
tiacta,  ab  aquae  in  abdomine  contentje  comprelfionc,  nullam  ceteroquin 
infiammatiuner*  aut  fphactlutioncm  monftrabant,    fcd  albicantia  ac  bene 

cou- 


(  Vfl  ) 

conftitura  apparebant.    In  Jnteltino  tamcn  colo  diffecto  ,   in  inrcriori  fub- 
flantia  punclula  inflammatoria  ,•   ramufculis  vaforum  languiferorum   ian- 
guine  turgidis  confpicua  ,   apparebant ,  per  totum  canalem  intcitini  coli , 
in  uno  tamen  loco  difgregata,   in  alio  vero  ,   imprimis  circa  fJexuras  ma- 
gis  congregata,  ac  in  acervum  colle&a.     In   inteftino  recto  pariter  circa 
fphinclerem  circumcirca  inflammatio  appnrebat  ,    nullum  tamen  interius 
veitigium  fiftulse  ,    qua  ccger  antea  laboraverat ,    confpiciebatur.    Glan- 
dulam  Pancreaticam  ,    obturato  orificio  communi  intra  inteftinum  duo- 
denum  hiante  ,    per  duclum    cyiticum  cera  replevi ,    quo  ipfo  circa  ori- 
ficium  in  inteftino  a  cera  elevabantur  tubercula  plura  ,    quse  diverticu- 
lum  bilis  ad  inteftinum    affluentis    effe  ,    impoiterum  demonftrabo  ,    ac 
icone  exprimenda  curabo.    Mefenterium  per  omnia  nnturale ,  nullis  glan- 
dularura  afellianarum  fcirrhis  ,     nec  alio  manifefto  vitio  laborans  depre- 
huidebatur.    Renes  cum  fuccenturiatis  ,    ureteribus  atque  vefica  nil  vitii 
aperti  monftrabant.    In  fumma  ,   non  poreram  ve^:gium  aliquod  manife- 
ftum  detegere  loci  iftius  ,   ex  quo  tanta  copia  aquie  in  abdominis  cavita- 
tem  deitillaverat.    Tandem  poft  feparationem  renum  cum  ureteribus ,    ve- 
fica  urinaria  ,   vafis  fpermaticis  ac  veficulis  feminalibus  exfeditis,    ubi  domi 
injc&ionem  in  arteriam  aortam  inftituebam  ,   ut  renes  cum  vafis  fperma- 
ticis  materia  ceracea  replerem  ,  in  finiftro  uretere ,  in  quem  cera  fimul  pe- 
neuuverat ,   dcprehendebam  ceram  ibi  extra  ureteris  limites  egrcffam  ,   & 
inter  integumenta  adhuc  connexa  latere  ,    quibus  feparatis  ,   foramen  mag- 
nitudine  lentis  confpicuum  erat ,  manifefta  corrofione  generatum.    Bene 
mihi  confcius,   me  cultro  ureteres  non  attigiife  ,   qui  toti  involucris  adrmc 
involuti ,   fine  injuria  externa  exfedti  erant ,    adeoque  inducor  omnino  ,   ut 
credam  ,  hunc  efTe  locum  illum  ,  per  quem  in  tam  brevi  temporis  fpatio  , 
tanta  aquse  copia  extravafata  eft.    In  quo  plane  confirmor  ,  quod  in  ipfo 
hoc  loco ,    fub  peritoneo  ac  inter  pinguedinem  lumbos  interius  obfiden- 
tem  ,    tumor  quidam  cede  matofus  confpiciebarur.   Pncter  hsec  in  abdomine 
nil  quicquam  conftitutionis  praeternaturalis  fe  prodebat.     Alias  notabilis 
erat  duplex  in  dextro  latere  arteria  fpermatica ,  quarum  utraque  ex  trunco 
arteriae  aortae  ,    altera  quidem  fupra  vafa  emulgentia  ,    altera  infra  eai-Jtn 
oriunda,  quae  tamen  in  via  mire  inter  fe  concurrebant ,  &  ramulis  ,  venae 
ramificationes  hinc  inde  perreptantibus  ,  inter  fe  coibant.    In  thoracis  ca- 
vitate  aperta ,    pulmonis   finifter  lobus  totus  circumcirca  pericardio ,  me- 
diaftino ,  diaphragmati  atque  pleurae  ,   coftis  fuperindudtx  connatus  erat , 
dexter  non  item  ,    nullos  tamen  fcirrhos  vel  apoftemata  in  pulmone  depre- 
hendere  licebat.    Cor  etiam  bene  conftitutum  ,    pauciorem  tamen  fangui- 
nem  continebat ,   reliqua   vero  in  univerfum  naturaliter  fe  habebant.    Se- 
parato  demum  cranio  &  elevato  eodem  ,   fub  dura  matre  ,   nec  non  fub 
arachnoidea  humiditas  manifefta  apparebat ,    &  aqua  ab  apertione  durcc 
matris  effluebat ,  rachi  noidea  vero  ab  aqua  fub  eadem  contenta  ,   diduda 
crat ,   ut  in  anfradtibus    cerebri  manifefto ,  flatu  quifi  diftenta  appareret. 

C  c  c  c     2  Dura 


(  S7*  ) 

Dura  mater  circa  occiput  in  pluribus  locis  cum  arachnoidea  concreta  ^  no- 
dulos  quofdam  duros  efficiebac,  quod  forte  a  tinea  hereditaria  maligna 
diuturna  originem  traxifle  videtur ,  quia  cutis  capitis  in  pluribus  locis 
cruftis  illis  obfefla  adhuc  etat.  Hxx  fingularia  in  hoc  cadavere  annotata , 
jmpoftcrum  iconibus  expreffa ,  oibi  erudito  data  occafione  exhibebo.  Ex 
his  qua:  hactenus  circa  feclionem  hujus  viri  obfervata  funt ,  manifeftum 
elfe  judico ,  ad  hydropem  generandam  non  requiri  vitia  manifefta  hepatis  , 
quales  funt  fcirrhofac  indurationcs  ejufdem  ,  ac  fubinde  rupta  vafa  lympha- 
tica,  &  hydatidcs  ac  folliculi  aquofi  fscpius  quidem  apparentes.  In  hoc 
vero  fubjecto  nil  quicquam  horum  vitiorum  aderat ,  adeo  ,  ut  licet  hepar 
non  omnino  ab  omni  labe  interna  vaforum  liberum  deprsedicare  audeam , 
tamen  pro  principali  caufa  hydropis  in  hoc  viro  admittere  non  poflum. 
Haec  omnia  diiTeciionum  corporum  morboforum  utilitatem  clare  demon- 
ftratam  reddunt ,  fiquidem  ab  hinc  magna  incrementa  ars  medica  hactenus 
accepit ,   &  impofterum  adhuc  expectat. 


F    I    N    I    S. 


AUG. 


C  I  V. 

AUG.     FRIDERICI     fA  L  T  H  E  R, 

D    E 

ATRA     BILE 

V  R  0  G  R  A  M  M  A. 
Lipfi»  1741. 


C  c  c  c    3 


(  w) 


DE     ATRA     BILE. 

INfanise  cauflas  pituitam  ,  deinde  bilem  Hippocrates  (  a  )  Lib.  de  morbo 
facro  nominavit  ,  fed  hac  licet  opportuna  occafione  rvjv  jueActtvtjv 
X°^v  >  quam  alias  a  flava  bile  accurate  diftinxit ,  nihilo  minus  omifit , 
neque  altero  de  morbis  libro  (b),  ubi  de  nigris  morbis  agit ,  infaniam  , 
aut  dementiam  ipfos  comitari  dixit  ,  ut  comcndcrc  pofles  >  illum  atram 
bilem  pro  delirii  chronici  caufla  abiblutius  non  habuifle  ,  qucmadmodum 
pofteri  ,  &  inter  hos  princeps  Galenus  ,  aliique  ,  qni  eum  lectamur  , 
melancholia; ,  quin  etiam  mania;  cauflam  acceperunt ,  &  docuerunt.  Nam, 
de  morbis  virginum  lib.  (c)  is  cie  earum ,  piuriumque  hominum  denien- 
tia  aperte  dicit ,  a  retento  fanguine ,  qui  cor  &  feptum  tranfverfum  pre- 
mit,  torporem  ,  &  ipfam  infaniam  oriri  :  ut  ncque  hoc  loco  atram  b?.cm 
vcrbis  attingat ,  quanquam  multis  occaiionibus  ,  inter  alia  ,  lib.  deaeret 
aqua  &  locis  (d)  ad  morbos  autumno  obvios  etiam  melancholiam  , 
tanquam  a  bile  fpilfiore  ,  &  acriore  ortam  rcferat.  Ille  vero  ,  ut  proba- 
ret ,  fecundum  naturam  quoque  in  fanguine  cfle  pituitam  ,  flavam  ,  atram- 
que  bilem  ,  &  aquam  ,  libro  de  natttra  V.r.nir.h ,  concludit,  diverfis  anni 
temporibus  ex  his  fin^ulos  augeri  ,  &  addit  (e)  :  uapTvPtov  <fe  a-ctQe- 
^eocv  ,  st  eireAVjc  too  ctvTeoa  ctvij-pwra  oovvett  to  etvTo  (pctouetKov  re- 
TpctKtc  tx^  evtctvTis  ,  etjceeTdi  o-ot  tS  ftev  %&fi&)vcf  (PAeyuaTo^e^-etTct. 
Tu>  Je  tjfoc  yy(>oTctTct.  Tx  Je  S-eoeec  xoyoie^ctTet.  Tzs  cfe  (pS-tvo- 
ir&oqx  >  ueKotvTctxct  ;  etiamfi  phlegrhatfi  vocabulo ,  &  aquam  ,  &  pi- 
tuitam  paulo  ante  comprehenderit ,  cum  fanguinem  ,  utramque  blem  , 
&  phlegma  haberi  fupponeret.  Quorfum  rcferimus  verb.i  de  ajfectiombus 
libro  (/")  :  'oo-ot  uev  xooKooc^eec  eto~t  >  JiJovcti^Tct  v®  dov  x°M  ttet- 
S-ctt peTctt ,  oo-ot  c/V  (PAeyuctTsocPeec  ,  t«  ,  v@  oov  OKeyuaoo-oi  Se  ue- 
AayxoAovo-i  >  tco  v(p  uv  KeActvct  x,oay[-  toio-i  ce  vcoooTTtooo-t  tcl  v(p 
cov  vcfoo(>.  At  pluribus  locis  ipfe  pofteris  occafionem  dedit ,  ur  qyatuor 
tantum  temperamenta  docerent ,  fanguineum  ,  biliofum  ,  atrabilarium , 
&  phlegmaticum  ;  quo  magis  libro  de  morbo  facro  ,  cum  his  fuccis  animi 
quoque  functiones  &  vitia  ,  deliriaque  comp.irari  voluit.  Igitur  hxc 
tempcramcnta  latilfime  explicavit ,  &  cum  fanitate  ,  moiboque  Galenis 
contendit  ,  intcr  alia  libris  de  tewperamentis ,  de  a!ra  lile  ,  £•;  meJendi 
tnethodo. 

Eft  autem  in  obfervatione  H.ppocratis  de  vnriis  fllis  ,  fcilicet ,  ab  eo- 
dem  medicamen  o  ,  diveifis  quidem  anni  temporibus  d  <to  ,  per  vomi- 
tum  rejiciendis  ,    quod  expericntilfimi  quoquc  viri  hodie  magnopere  h> 

mka- 

(«")  Edit.  Foefii  p.  309.  (b)  p.  485.  (c)  p.  s<5z.  (d)  p.  288-  (0  P-  228. 
(/)  P-  S-S- 


V*  W    A    L    T    H    E    R  , 

mitabunt ;  aliique  hoc  utcunque  ita  fieri  negabunt.  De  atra  bile  fortaflif 
hi  omncs  cenfebunt ,  rarius  ,  quod  atrum,  vel  atra  bilis  eft  ,  vomi,  aut 
etiam  per  alvum  reddi ,  quam  ,  ut  fanguinem  ,  in  fano  quoque  homine  , 
pro  parte  atra  bile  conftare ,  eandemque  audlam  tot  morbos  procreare , 
jpfi  velint ,  poffintque  arguere.  Et ,  quantum  color  illius  ,  quod  in  fan- 
guine  e  yena  miflb ,  vel  aliter  in  eo  ,  quod  e  canali  alimentorum  fubin- 
deexcutitur,  &  prodit ,  atrumque  apparet ,  alios  fallere  foleat ,  hoc  in- 
ter  plures  oftendit  Joh.  Bapt.  fVerlofching  de  airatione  verno  -  autumnali 
cap.  5.  6.  Nam  ,  recens  quoque  natorum  bilis  vitio  caret ,  quae  in  fel- 
lis  folliculo  ,  &  hepatico  dudtu  eft ,  ut  ut  omnium  meconium  nigerrimum 
fit  i  &  aliter  fanguis ,  Ci  in  inteftino  effundatur ,  quae  in  eodem  five  crairo 
five  tenui  funt,  tingit ,  .varioque  colore  imbuit.  Itaque  in  ftonvacho,  aut 
ad  hunc  propinquo  inteftino ,  verum  fanguinis  coagulum  ,  facileque  di- 
ftuiguendum  ,  paullatim  vero  in  ileo,  craflbque  inteftino  nigrum  fachim, 
atque  cum  aliis  mixtum,  nec  ita ,  ficut  ante  difcernendum  ,  in  demor- 
tuorum  infantum  corporibus  vidimus ;  ut  nifi  fuperiofa  loca  comparaire- 
mus ,  facde  admixtam  atram  bilem ,  in  primo  &  fecundo  aetatis  anno  , 
colorem  ita  mutafle  ,  opinari  potuiflemus.  Sed  ,  praeter  colorem  ,  quem 
aut  fanguis  ,  aut  bilis ,  &  forte  plura  ,  qusc  diuturniorem  moram  in  ca- 
nale  alimentorum  agunt  ,  ferre  contentis  folent,  eriam  alii  addubitabunt, 
an  segrorum  ,  iicut  Lycini  apud  Hippocratem  l.  6.  de  morb.  vulgar.  [eB.6. 
$.  3-  &  aliorum  fplen  niger ,  aut  etiam  durior  fuerit  ?  pracfertim,  quod 
lta  haec  lienis  vitia  ,  in  morbis  acutis  ,  ficut  Hippocrates  collegit ,  vix  ju- 
dicari  obfervaverint ,  fed  cundla  potius  chronicos  parere  morbos ,  fectis 
demortuorum  cadaveribus  cognoverint.  Itaque  illi ,  inter  alia ,  qu?e  atrse 
bm  vulgo  adfcnbuntur ,  hanc  non  credent  metu  movcri ,  ficut  de  atn- 
mento  ,  quod  mittit  loligo  ,  Ariftoteles  Hijl  anim.  I.  4.  cap.  2.  &  Plinius 
Nat.  Hiji.  I.  9.  cap.  4^.  retulerunt ;  fed  ,  neque  tanti  atrum  fuccum  ipfi 
scftimabunt  ,  qui  111  renibus  fuccenturiatis  eft ,  ut  ab  eodem  ,  quod  m 
meiancholicis  fit ,  cum  Fr.  de  le  boe  Sylvio  oriri,  &  deduci  velint :  tan- 
dem  ,  neque  hunc  fuccum  ,  ficut  infantum  meconium  ,  &  atra  plura, 
quae  iubinde  in  adultorum  quoque  inteftinis  funt ,  aut  inde  excernuntur, 
per  ie  acida  eife  ,  &  cum  alcali  afTufo  conflidlari  experientur  ,•  quamvis  fe- 
cile,  quae  in  ftomacho  continentur  ,  acorem  fibi  contrahant  &  jungant. 
Lrat  ante  haec  quatuor  luftra  homo  triginta  annos  natus  ,  cujus  tempe- 
ramentum  alii  fanguineo-chotedcum  ,  alii  cholerico  fanguineum  nuncupa- 
bant ,  qui  cum  jejunus  eflet ,  quoties  vellet ,  &  digito  intra  fauces  miflb 
gulam  irritaret,  finceram  bilem  vomitu  rejiciebat.  Inter  haec  exercitia , 
nec  iibi  admodum  molefta,  is ,  de  reliquo  fnnus  vifus ,  atra  fubinde  ex- 
cuffit.  Hiec  neque  acido  ,  neque  alcali  adjedo  colorem  mutafle  experti  fu- 
rnus ,  &  a  melancholiae  morbo  is  longe  aberat :  tamen  poft  plures  annos  in 
febnm  lentam  cachedicam  incidit ,  qun  etiam  obiit. 

lixc ,   etli  contra  veterum  de  atra  bile  dodrinam  pugnare  videantur  : 

tamen 


DEATRABILE.  577 

tnmen  cum  clariflimis  viris  candcm  in  mortalibus  fubindc  fieri ,  &  plura , 
quae  objiciuntur  ,  ita  conciliari  poffe  opiniimur.  Prarmitcimus ,  &  larg: 
mur  :  non  omncm  obfcuriore  coloretindum  fanguinem  ,  nec  omne  atrum, 
quod  vomitu ,  vel  pcr  alvum  cjicitur  ,  re  fxe\ctyxohiKov  veterum  dici 
debere  ,  &  cruoris  e  vena  fecla  miili  colorem  fenlum  vifus  pluribus  mo- 
dis  faPere.  Sed  poftulamus ,  ut  in  re,  quod  veri  fimillimum  eft ,  e  nu- 
mero  ,  magnitudine  ,  &  nexu  fymptomatum  decernatur  T  &  illud  fignum, 
quod  e  colore  petitur ,  demum  adjiciatur.  Qiiodfi  jam  ex  illis  ,  quse  ante 
diximus  ,  conftat  :  fanguinem  ,  in  inteftino  extra  vafa  fufum  ,  imo  bilem, 
fi  h<ereant ,  vel  tardo  motu  progrediantur ,  nigrefcere,  &  pigmenti  fpeciem 
ferre  ,  id  modo  addamus ,  quod  e  comparatis  inter  fe  arteriofis,  vcnofif- 
que  valis  fequitur  :  fcilicet  ,  majorem  molem  venofi  fanguinis  ,  motu  , 
quem  arteriae  cceliacse  ,  &  utriufque  meferaicae  rami  afferunt ,  verfus  cavae 
truncum  propelli ,  quam  alio  corporis  loco  seque  magnas  quidcm  arterias 
tantam  copiam  non  promovere  experimur.  Igitur  plurium  imi  ventris  vif- 
cerum  ,  vaforumque  bonitati  tribuatur ,  fi,  qua  colorem  ,  &  alia  ,  portae 
venae  fanguis  ab  illo  in  vena  cava  haud  differat;  licet  etiam  in  ipforum  vif- 
cerum  languore  ,  &  morbo ,  major  omnino  retardatio  fanguinis  in  vence 
portse  trunco  ,  ramifque  inde  habeatur.  Qiiare  de  hypochondriaco  morbo 
nunc  difpicitur ,  quod  ad  hunc  atrae  bilis  morbus  propius  accedere  foleat. 
Atque  in  eo  fanguis  partibus  lentis  &  vifcofis  nutritur  ,  pluribufque  de 
cauifis  eodem  venae  portje  rami  onufti  funt,  &  inde  cundta  fiunt ,  quae 
hypochondriacos  premunt,  &  vulgo  innotuerunt.  Sed  quaeritur  ,  curnon 
illi  omnes  febri ,  alioque  morbo  laborent ,  cujus  cauifam  medici  quoque  in 
vifcido  ponunt  i  &.,  in  hoc  objectionum  genere,  merito  ad  particulare 
robur  recurritur ,  quod  alteris  vifceribus  ,  prse  alteris ,  in  eodem  fsepe 
homine,  aut  ab  utero  conceditur,  aut  poftea  xtate  ,  vitaeque  genere , 
&  ufu  acquiritur,  ut  unus  mortalium  ad  hujus  ,  alter  vero  ad  alterius 
fedis  morbos ,  data  quidem  occafione  propenfior  fit.  Nam  ,  accidere  fo- 
let ,  ut  major  vis  cordis  &  arteriarum  diutius  in  altero  fubigat,  &.  corri- 
gat,  vel  fecerni  faciat ,  quod  in  altero  ad  latera  canalium  minus  fuccedit9 
&,  vel  particulares  morbos,  vel  univerfales ,  ipfamque  febrem  parit ;  &, 
ut  hoc  ipfum  nunc  in  omnibus  corporis  venis  ,  nunc  prsecipue  in  vcnse 
portae  ramis  pro  modo  fuo  colligatur  ,  &  coeat ,  neque  gravitate  fua  ,  ali- 
terque ,  in  debiliore  nunc  hepate ,  nunc  fplene ,  aut  alio  vifcere ,  cujus 
vense  cum  magna  portae  vena  communicant ,  magis  nocere  definat.  Hic 
cordis  ,  &  arteriarum  ,  deinde  p-ulmonum  motus ,  ficut  partium  fanguinis 
folutionem  ,  aliarumque  mifturam  ,  quse  fieri  poteft  ,  in  fanis  apprime  ju- 
vat ,  ita  in  fanguine ,  qui  ex  hepate  ,  in  hypochondriaco  morbo  affectis  ad 
correfertur,  &  per  fe  bile  ,  atque  pituita  magis  prsegnans  eft  ,  cum  tem- 
pore  &  fortiore  tritu  ,  exfuccum,  terreftre  ,  &  minus  folvendum  ,  nihilo- 
que  magis  pertinax  ,  morbofumque  ,  veluti ,  fingulare  elementum  facit  5 
&  hoc  cum  rerra  ficciore ,  quse  ,  quod  jgneum  in  bile  eft,  abfcondit ,  iteT 
Dijput,  MeditQ-FrdL  Toni.  III.  D  d  d  d  rum- 


578  W    A    L    T    H    E    R  ; 

rumque  fuo  tempore  mittit ,  comparatur.  Igicur  in  bilis  aflfatse  j  &  refcor-' 
ridae  appellatione,  quam  veteres  habent ,  nihil  abfoni ,  aut  a  motu  inter- 
no  ,  &  diverfo  ejus  effectu  alieni  invenio  ,  nifi  etiam  inflamcnationis  voca- 
bulum  abrogare  velimus. 

Verum  ,  ut  conftet :  fanguinem  interdum  ita  ad  fummum  quoque  vitia- 
ri,  fine  eo  ,  utbUis,  qu^  in  folliculo  fellis  &  hepatico  dudu  eft,  nigra 
fit,  aut  homo  deliret,  opportunum  nunc  referre  erit ,  quod,  ante  hos 
quindecim  citciter  menfes  ,  obfervcivimus.  Vir  feptem  triginta  annos  na- 
tus  ,  armofus  &  pinguis,  pallidioris  capilli  &  vultus,  a  pluribus  anni  pra> 
cedentis  menfibus  de  afthmate  per  vices  cpnqueritur ,  ut  fepe  in  via  anxius 
pedem  figeret,  magis  expallefceret ,  &  altius  fpiritum  duceret ,  atque  col-. 
ligeret.  Afcenfionem  &  icionem  ,  graviorefque  corporis  motus  hic  fine  in- 
commodo  tulit  &  praeftitit :  quoties  vero  angeretur,  ructus  ,  neque  acidus, 
neque  biliofus,  aut  alio  fapore  notus  erupit ,  &  levamen  fibi  attulit.  Inter 
haec  is  appetit,  alvum  quotidie  deponit,  lotium  fano  fimile  reddit,  pulfum 
naturali  fubinde  celeriorem  habet.  Accefiiones  breves  ,  &  plures  uno  alte- 
roque  die  affligebant ,  deinde  morbus  eum  relinquebat ,  &  longioribus  tem- 
poris  intervallis,  fe  hberum  a  morbo  dicebat ,  quin  multo  brevillimi  paro- 
.  xyfini  eum  invadeb.mt ,  cum  aut  fangujs  miflus  eflet ,  aut  acidularum  aqua- 
rum  potu ,  una  cum  molliore  &  humectante  victu  is  uteretur.  Aliis  reme- 
mediis  ,  quae  adhibebantur ,  potius  afperabatur  ,  quam  leniebatur  morbus, 
ut  neque  pediluvia  ,  neque  clyfmata  defideratam  opem  ,  auxiliumque  fer- 
rent.  Tribus  circiter  ante  obitum  feptimanis  malum  ille  haud  fenfit.  At , 
derepente  atrociiTimo  cordis  dolore  ,  fummaque  auxietate  prehenditur,  mi- 
ferrimeque  nunc  affligitur  ,  ac  perpetuos  &  immanes  clamores  ,  corpore 
prono  ,  flexoque  edit,  five  jaceret ,  five  ftaret,  aut  ambularet.  Sex  & 
triginta  horis ,  pulfu  quidem  fanguinis  inrequali  facto  ,  paullatim  minuto  , 
fudoreque  calido  in  frigidum  mutato  ,  cor  penitus  elanguefcit,  &  cmoritur. 
Sedtione  cadaveris  vifcera  illaefa ,  in  thorace  uncias  aquae  circiter  odto ,  in 
pericardio  uncias  fere  duas  ,  fed  arterias  omnes ,  praecipueque  venas ,  fan- 
guine  nigerrimo  ,  &  fpiifte  gelatinae  in  modum  coagulato  plenas,  denique 
in  corde,  fub  venae  cavse  oftio  quinque  vel  fex  polypofas  pelliculas ,  quse 
in  fulcis  cordis  adhaerebant ,  de  reliquo  flactuabant ,  neque  tamen  fluxum 
fanguinis  prorfus  impediebant  ,  offendimus.  Utraque  bilis  naturali  quo- 
dammodo  fpiilior  ,  fed  colore  vix  difpar  ,  atque  figillatim  hepar  a  notabili 
vitio  immune  erat.  Subitaneam  mortem  fanguinis  coagulum  attulit ,  prx- 
fertim  venis  impadtum ,  ut  eo  propenfus  cruor  tot  moriendi  eonatus  erTecifle 
videretur  ,  quot  afthmatis  paroxyfmi  hominem  afflixerunt.  Tanta  ad  ftafin 
proclivitas  fanguinis  ipfis  polypis ,  quippe  minoribus  &  levioribus  efle  anti- 
quior  judicabatur,  etii  hi  quoque  ad  illam  mortis  cauifam  accederent ,  & 
eam  augerent.  Nam  ,  etiam  ab  aqua  in  pectore  &  pericardio,  pro  ea  , 
quam  diximus  ,  copia  ,  quae  forte  inter  anxietates  demum  effufa  erat,  cor 
hominis  per  fe  robuftum  &  magnum ,  atque  pulmones  premi ,   non  vero 

©p- 


DE-    ATRA    BILt  579 

Opprlhii  poterant.  Toto  morbi  tempore  erat  homini  mens  integra  ,  in  cor- 
pore ,  ad  moriendum  ita  nihilo  minus  prxpirato.  An  acidum,  teneum, 
atrabiLurium  ,  fine  hepatis  &  aliorum  vifcerum  morbo,  fine  fignis  melaji- 
choliae  ,  vel  cachexia;  morbo  ita  fieri  ,  \  in  v.ifis  ,  fenfui  obviis,  mortifo- 
rum  coagulum  efficerc ,  allquis  facile  crcderet  'i  In  pc-fte  nigerrimum  ,  & 
ita  quoque  fpiffum  facpe  inventum  efle  fanguinis  coagulum  ,  obfervationes 
docuerunt  ;  an  igitur  pro  acutiffimo,  pariter ,  &  chronico ,  fcd  utroque 
exitiofo  hoc  fanguinis  morbo  proferendo  ,  volatiles,  &  fixac  alise  riunt  moc- 
bofae  partes  '<  , 

Cum  autem  rariora  fint  in  corporibus  hominum  ,   qui  cachexia  non  obi- 
erunt ,   fed  ante  obitum  melancholiae  moibo  prelli  fuerunt ,   verse  atrse  bi- 
lis  inventse  exempla  ,    ideo  nos  addimus ,  quod  fcquitur.    Vir  quinqua- 
ginta  circiter  annorum  apud  chalcographum   Anderfon  ante  hxc  tria  luftra 
hofpitatur,  incertumque  erat,  unde  adveniffet,  &  quanquam  meluncholiac 
figna  domeftici  cognoviifent :    tamen  fubitanea  ,   nec  violenta  morte  cxtin- 
guitur,  &  ejus  cadaver,  indultu  ampliffimi  Senatus ,  in  theatrum  anato- 
micum  fertur.    Nos  ,  aperto  corpore  ,  aortam  ,   poftquam  iliaca  vafa  ligaf- 
femus,  rubra  cera  implevimus,   ut  haiic  exiliffimae   arterias  caperent.    In 
imo  ventre  nigricantem  ftomachum  ,  inteftina  &  hepar  ,  fed  magis  nigrum. 
fellis  folliculum  ,    denique  nigerrimum  ,  &  ita  mollem  fplenem  deprehendi? 
jnus,   ut  etiam  tactui  ficut  butyrum  cederet :   omnia  vero  minimum  foete- 
rent.    Ligatur  porro  fplenica  vena  ,   deinde  vifcera  cximuntur ,  qux  cum. 
vena  portse  communicant,    & ,   poftquam  cuncfla  in  tertium  diem  aqua  ma- 
cerata  eflent ,  neque  colorem  mutaffent ,.    viridis  cera  mittitur  fiphone  in 
hsemorrhoidalem  venam  ,  ut  truncus  portse  vense  &  minores  rami ,.  praeter 
minimos  effent  pleni.    Prseterea  inciditur  in  fundi  loco  cyftis  fellea ,   colli- 
gitur  bilis  nigerrima  ,  jufto  haudfluidior ,  autfpiffior,  quse  nequeliquore,, 
faleque  alcalico  admixtis  efFervefcit ,  quin  vix  mutatur  ,   Ciwe  fil  acidum  „ 
five  alcali  adderetur.    Cuncta  denuo  tribus  aliis  diebus  merguntur  aqua  ,, 
&  vifcerum  habitus  ,    quoad  colorem  ,   manet  idem  ,   &  fplen  nigerrimum. 
pigmentum  fundit.    Acrimoniae ,    ficut  coloris  proprium  genus  erat ,    ut  di- 
giti ,  &  alia  ,  quse  bile  &  fplenis  pigmento  inquinabantur  ,   acgerrime  pur^- 
gari  poffent :   ceterum  venae  cavse  fanguis  fluxit ,    nec  fpiflum  coagulum 
exhibuit  ,  quanquam  prse  naturali  magis  niger  effet ,  ut  neque  alter,   qui 
in  pulmonali  arteria  erat ,   cum  bono  compararetur.  Quoties  ftomachum  , 
&  fellis  folliculum  cum  cyftico  &cholidocho  duclu  ,   quse  ficca  fervamus  , 
hodie  intuemur  ,   verse  atrae  bilis  olim  vifse  exempli ,   &  majoris  notx  effe- 
ctuum  memores  fumus ,  quales  neque  antea,  neque  poftea  vidimus,  quan- 
quam  haud  exiguus  fit  a  nobis  fe&orum  numerus  cadaverum  ,   quse  alii  re- 
liquerunt  ,    quos  pro  melancholicis  habuimus  ,  cum  in  vivis  eflent.    Erant 
autem  in  cerebro  vense  fanguine  haud  diftentse  ,.  vel  impaclae,   neque  in 
Ven  trieulis  ferum  ,  aut  in  ejus  parte  omni  alius  morbus  reperiebatur.  Cauffa 
repentinse  mortis ,  fine  dubio,  fui  generis  fphacelus  fpleniserat,  fed  cur. 

D  d  d  4     2.  djitan*- 


58o 


W    A    L    T    H    E    R    &c. 


diftantis  a  corde  vifceris ,  ficut  minoris  facpe  partis  inflammatio  ,  &  gaii- 
grxna  ,  vel  fphacelus  ,  cordis  motum  ita  fubito  fufflaminare  poffit ,  etiamfi 
fanguinis  coagulum  in  venis  non  adfit ,  nec  cor  inde  opprimatwr ,  de  ho&- 
alii  difputent ,   difpiciantque. 

F    I    N    I     S. 


ANDRE£ 


C  V. 

ANDREiB   PRTERMANN 

E        T  -r 

$  GUNTHERI  ALBRECHT; 

S  CRUTINIUM    ICTERI 
E  X    CALCULIS   VESICULj£  FELLIS 

OCCASIONE 
CASUS    CUJUSDAM    SINGULARIS, 


PRjEFAMEN.  i 

HOmo ,  diviuum  iUud  opijxcium ,  totius  nniverfi  in  fe  ferme  rtconditot 
gerens  thefauros ,  cnn&ifque ,  qu<e  fuo  mundus  ambittt  continet ,  ani- 
mantibus  pr&jlantia  ac  nobilitate  antecellens  ,  quantifcunque  etiam  d  Sapien- 
tijjimo  Creatore  exornatus  fuerit  benejiciis ,  tantis  tamen  poji  perniciofum  & 
toti  generi  humano  gemenditm  lapjum  fubje&us  eji  ctrumnis ,  ut  non  immeri- 
to  infelkis  omnium  jniferiarum  epitomes  nomen  fufiinere  queat.  Haud  equi- 
dem  illi ,  qui  prirais  potijjimum  vixerunt  Jeculis ,  adeo  numerofam  tnorborum 
Jiragem  experti  funt :  /ljl  depravata  pojhnodum  vi&us  ratione  ,  ex  hac  tm- 
quam  ex  Pandora.  pyxide  tot  prorepfere  voa-^ixulct  khi  7rct3-o/u,ct]ct ,  ut ,  u- 
trum  remediorum  in  <sgrotantium  folamen  ab  indujlriis  rerum  naturalium 
fcrutatoribih  oppido  inventorum ,  an  vero  morborum  alia  atque  aliafacie  rnor- 
talium  corpora  haud  raro  mifiere  exagitantium  numerus  pravaleat ,  ambigere 
quis  merito  pojjit.  Mijjis  jam  vidgaribus  illis  ,  qui  frequentius  fragilitati  hu- 
niana  infidiari  obfervantur  ,  rarionm  magis  morborum  fpeciem  ,  i&erum  vi- 
delicet  ex  calculis  vefiae  felle<s.  oriundum  ,  morbum  fane  afpe&u  foedum ,  vio- 
lentia  atrocem  ,  exitit  dubium ,  in  fcenam  producendi  ,  ejufque  natnram  oc- 
cafione  fingularis  cujufdam  cafits  d  dile&ijjimo  Parente  vrihi  conwiunicati  efo- 
lenni  cathedra  venti/andi  animus  ejl.  Utut  enim  illum  tanquam  morbum  pla- 
ne  novum  L.  B.  obtrudere  non  aufim ,  cum  fat  multd,  Autorum  objervationes , 
quarum  aliquot  ipfa  fuppeditabit  difputatio  ,  coutrarium  tejlentur  ,  hincque 
juxta  Du.  Volcl^tmerum  Societat.  Cafi  Leopold.  Vr&fidem  olim  periUuJirem  7 
vid.  Mifc.  A.  N.  C  Decur.  I.  Ann.  6.  Obfi  71.  hic  i&erus  uon  amplius  pro 
miraculo  ,  fed  pro  morbo  fit  habendrts  :  Jirmiter  tamen  mihi  perfuadeo  ,  htt- 
jus  iuter  rariores  merito  reponendi  affe&us  Scrutinium  L.  B.  haud  adeo  in- 
gratum  futurum  ^  meque  paulo  penitius  naturam  ejus  contemplando  oleum  & 
operam  neutiquam  perditurum  effe.  -Quo  vero  in  hac  enodatione  iter  fujcep- 
tum  felicius  emetiri  liceat  ,  dlejiis  Archiater  mentem  caligiue  obdu&am  fe- 
renet ,  cceptifque  clementer  annuat.  Tu  vero  ,  Candide  Le&or  ,  fi  forfitm 
in  matrria  hac ,  ex  profejfo  d  nemine  ,  quantum  mihi  quidem  conjiat  ,  ha- 
&enus  enucieata^  Tua  expe&ationi  ex  ajfe  non  fatisfecerim ,  volenti  veniam 
non  denegabis. 

HISTORIA    MORBI. 

Vir  ^4.  annorumt  cholericx  nec  adeo 'macilenta  complexionis  ,  cttjus  ex 
parte  majores  ac  progenitores  renum  &  vefiic<s.  calculo  obnoxii  fttere ,  vita 
fedentaritn  admodum  deditus ,  vi&ui  crajjiori  ,  pr<cfertim  vero  cafeorum  du- 
riufculorum  efui  fupra  modum  indulgens ,  a  pluribus  annis  copiofiu  cum  lotio 
reddidit  arenulas  ,   vix  tamen  eas  ,  qua  alias  nephriticis  adejje  folent ,  fen- 

ttens 


584  P    E    T    E    R    M    A    N    N; 

tiens  moleftias.  Quoties  olim  ad  iram ,  ad  quam  valde  proclivis  eft ,  con- 
citatus  fuit ,  toties  acutijfimi  eum  abdominU  dolores ,  prtccipue  vero  in  hy- 
pochondrio  dextro  vexaruut ,  quos  aliquando  ira  excandefcens  tam  acerbos 
fenft ,  ut  intercepto  etiam  exinde  ad  tempus  refpiratiouU  negotio ,  ipfam  mi- 
nitarentur  fuffocationem.  Alvi  pr&terea  eft  adJlri&iorU ,  vix  quarto  quolibet 
die  fui  depojitionem  urgentU.  Anno  ,  qui  prateriit  i&ero  flavo  corripiebatur , 
cum  acerrimU  circa  regionem  hepatis  doloribm ,  qui ,  tamen  excreto  per  al- 
vum  lapillo ,  bacc&  lauri  quoad  colorem  &  formam  haud  adeo  abfimiii ,  Jii- 
bito  cejfarunt ,  ipfa  cute  prijlinum  nitorem  fimul  recuperante.  Vixit  ab  illo 
tempore  fanm  ufque  ad  currentis  anni  menfem  Martium  , .  quo  morbus  arcua- 
tus  moleftiljimis  vomendi  conatibus  ,  pracipue  vero  intolerabilibm  ferme  hy- 
pochondrii  dextri  cruciatibus  ftipatus  denuo  ipfum  invafit.  Purem  igitur  fe 
tantis  tormentU  ferendis  vix  fentienti ,  ac  propterea  dile&i  Parentis  auxilium 
imploranti  initio  deco&um  aperit.  ex  rad.  gram.  enuU  campan.  cichor.  tarax. 
&c.  poftea  ejfent.  £al.  Croc.  Pulveres  ex  lumbr.  terreftr.  Ebor.  f.  A  Ojf. 
fep.  Lap.  carpion.  prxparat.  Millep.  pr<ep.  &  aliis  antii&ericU  lithontripticU 
maritatU  pr&fcripta  funt ,  quorum  ufu  vix  ad  unum  alterumve  diem  conti- 
nuato  ,  cum  ad  alvum  exonerandam  incitaretur  ,  cum  excrementU  plunmos 
rejecit  calculos ,  quos  per  famulum  colle&os  ac  ab  omni  immunditie  fedulo 
purgatos  ,  ad  Parentem  venerandum  tranfmifit ,  fignificans ,  fe  poji  illorum 
excretionem  a  cutU  ftava  defadatioue  acerbifque  doloribus  fa&um  fuiffe  im- 
munem  ,  a  quibus  etiam  in  hoc  ufque  tempus  liber  permanfit ,  optima  fruens 
fanitate.  Qaladorum  di&orum  plures  quarn  72.  numerati  funt ,  magnitudine 
partim  phafeolorum  &  piforum ,  partim  lentium :  Rptundi  alii  &  Uves , 
alii  angidofi  £5?  afperi  videbantur.  Plures  eorum  lapideam  duritiem  pra  fe 
ferebant ,  nonnulli  tamen  ,  quanquam  paticiores  ,  mollioris  compagis  erant , 
qui  nihilominus ,  pofteaquam  aeri  fuere  expofiti ,  magis  ad  duriorum  calcu- 
lorum  foliditatem  accejfere.  Ex  felleo  cun&orum  colore  conje&are  facile  erat , 
eos  foUicidum  fellis  occupaffe ,  neque  dolorum  atrociorum  forfan  atia  fuit  cau- 
fa  ,  quam  caladorum  ibi  latitantium  ad  inteftina  tranfeuudi  conatus ,  quorum 
fane  duriufculi  &  anguloji  per  membranofum  illum  du&um  abfque  ejus  pi.rt- 
Bione  £«?  aliquali  hejione  vix  propelli  potuerunt.  Aqu<z  tam  calid<x. ,  quam 
frigida  omnes  fupernatarunt ,  non  tameu  incalida  (de  quo  alias  cautrarium 
Autores  teftantur )  eorum  folutio  obtineri  potuit ,  qus.  itidem  cum  deco&o 
ro.d.  gram.  inftfo  calido  herb.  Thee  ,  imo  cum  ipfo  -^Q)  &  Qlis  frujira 
tentata  fuit ,  quornm  quidem  -^-  uum  admixtioue  exterior  culculorum  quafi 
cortex  ftavus  uigenimum  indueus  colorem  ,  friabilior  redditus  eft ,  interiore 
interim  compage  albijjima  apparente ,  duritieque  cum  filkibus  certante ,  imo 
ipfum  aqu<e,  cui  antea  inuataverat ,  fundum  jam  petente.  -r^  tuum  alcali- 
iiorum  ,  e.  g.  &  ^ci ,  terebinth.  C.  C.  &c.  nulla  in  di&os  calculos  deprehen- 
fa  eji  efficacia  ,  quibm  inje&i  vix  notabilem  fubiere  mutationem  ,  nifi  quod  exte* 
rim  faturata  magu  ftavediue  exinde  imbutifint.  lgni  denique  admoti  non  quidem 
ad  totalem  fubftc.nti<a  confumptionem  combufti  funt ,  faciie  tamenftammam  con- 
ceptriwt.  R  E  S  O- 


S  C  R  U  T  I  N  I  U  M    I  C  T  E  R  I.  <;SS 

R  E  S  0  L  U  T  I  O. 
C  A  P  U  T     I.     P  H  Y  S  I  O  L  O  G  I  C  U  M. 

Confideram  ea  qua  exjlatu  naturali  circa  morbum  attendenda  vcniunt. 

5.    I 

ANalyfin  prsefentis  cafus  dum  nggrcdior ,  inftituti  ratio  jnbet  occa- 
fione  aegri  qurcdam  phyfiologica  prxmittere ,  atque  temperamen- 
tum  ejus  una  cum  bilis  ac  hepatis  ftatu  naturali  paulilper  fcrutari,  quo 
deinccps  fclicius  progredi ,  &,  cum  rcclum  curvi  cynofura  fit  ,  hoc  ex 
illo  antca  bene  perlufirato   facilius  cognofci  valcat. 

§.     I  I. 

Quantum  itaque  ad  primum  ,  gaudet  aeger  complexions  five  tempe- 
tamento  cholerico  ,  quod  nihil  aliud  mihi  denotat ,  nifi  ejufmodi  fan- 
guinis  &  cxteroium  humorum  kputiv  ,  qua  quidem  particulx  humores 
corporis  conltiuientcs  ita  intcr  fe  funt  difpofitse  ac  mixtae ,  ut  bilis  al- 
fcali  adiit  aliquanto  copiofius  ,  a<5tiones  tamen  naturales  fcnfibilitcr  non 
bcdaotur. 

f.     III. 

Ex  quo  infb  faci'e  innotefcir,  mc  minime  ndftipulnri  vcterum  fenten- 
tix  ,  eorumque  humorum  <rut\>ylctc.  admittcre  ;  fiquidem  hx  non  diffi- 
fculter  rcpiivuntur  ,  repreffo  partim  humorum  ,  partim  primnrum  qua- 
litatum   quaternione,  quo  ceu  fundumentis    unice  nitebautur. 

§.     I  V. 

Quod  enim  humores,  fanguinem  nimirum  iu  fpecie  fic  diclum  ,  pitui- 
tam  ,  melahcholiam  &  bilem  concernit ,  hi  nunquam  fufficienter  demon- 
ltrnri  poterunt  argumento  primario  ob  organis  differentibus  petito.  Et- 
cnim  quando  fanguis  qu<>ad  fuanj  genefin  partim  cordi  ,  &  quidem  ab 
Hippocr.  &  Anftot.  partim  hepnti  a  Galeno  &c.  acceptus  fertur  ,  cotn- 
mititur  aliquid  tum  hyi  ,•  tum  fnnguinis  ,  circulationi  contrarium  i  quip- 
pe  qux  nec  cordi  nec  hepati  hxmatoftos  oflficium  competere  luculenter 
docct.    Prout    hoc  jamjam  cleganter  futis  oftenderunt  Mceb.   m  fiauhvn- 

Diftut.  Medico-Fratt.  Tom.  III.  E  e  e  e  $hy* 


f  8<J  P    E     T     E    R    M     A    N     N  , 

phyfol.  Gliifon  in  anato:n.    hepat.    atque  Thom.   Bartholm.    traB.   hepti- 
tis  flatm  exanciorat.  ittumul.  hepat.  &c.   Pituita  quoad  genelln  a  vetenbus 
quulem  eft  ailignata  paitim   ventriculo,  qu?e  &  a  me  minime  vocatur  in 
dubium  ,  partim  capiti,  vid.   Hlpp.  text.   2.   lib.   4.   de  morb.    Dum  vero 
antiqui  filu  perfuaferunt,   hanc  pituitam  ,   tanquam  fuperfluani ,  abforberi 
a  glandulis,  iterum  conffat  ,   cos  aliquid  humani  paifos  eife ,   cum  accu- 
r.atior  nnatoraia    ad  oculum  demonffret ,    glandulas    eife  primarium    or- 
ganum  ,  cu;us  benencio  lympha  ex  M.  S.   fequcftretur ,   ut  deinccps  tan- 
quim  humor  aliquis    fpecificus  &    a  M.   S.   feparatus   aopareat.    Melan- 
choliue    ortus     lieni   imputatus    itidem  fuas    patitur    difrieultates.    Quod 
enim   licn  non  ilc   vifcus   aliquod  primarium   fuccumque   adeo    nobilctn 
&  cffentialem  ,    qualem  melancholiam  fuam  finxere    veteres ,    fecernat» 
confirmant  &  canes  afplenii  ,   valetudine  faepe  eos  fuperantes  ,  qui  prae- 
ditfto  vifcere  non  funt  privati  ,    &  homines  liene   deftituti  ,    quales  vid. 
apud  Salmuth.  cent.  1.  ohf.  21.  d.  Bonett.  med.  Jept.  coll.  p.  677.  Barth. 
obf   ji.  cent.    4.   &   Kerckring.  obf.  1  r.  fpicil.   anat..    Taceo    neminem 
anatonvcorum  etiam  oculatiffimorum  hucufque  aciditatem  in  liene  aJver- 
tere  potuilfe.     Quidquid    etiam   in   contrarium  afferat    Diemerbrock.    p. 
112.  lib.    I.  anat.    Succus   denique  biliofus  eft  equidem  corpori    noftro 
naturaliffimus  ,   non  tamen  fequeftratur  ex  M.  S.    tanquam   humor  ali- 
quis  vitiofjs ,   ut  inde  mereatur  nomen  excrementi  laudabilis,  prout  ex 
infigni   ejus  ufu  in  fqq.  §§.  exponendo  ulterius  apparebit ,    &   mox  inde 
innotefcit  ,   quod  veficula   fellis   cum  fuo  fucco  biliofo  appareat  in  tencU 
lis  corporis  humani  primordiis. 

*•  "  V.   . 

De  quah'tatibus  primis ,  quibns  ceu  alteri  fulcro  hxc  hypothefls  fii- 
jjetlfernitur  ,  (  ut  pauca  faitem  de  h:s  moneam)  notum.eft,  Hippocra- 
r?m  ,  Ariftot.  &  Galenum  ,  (quamvis  prioris  mentcm  longe  faniorem 
fuilfe  textus  30.  lib.  de  medicin.  prifc.  fuadere  videatur,)  quatuor  fta- 
tuiife  qualitates  primas  ,  duas  nempe  activas  fibique  consrarias ,  calorem 
&  frigus  ,  duas  vero  pallivas  humiditatcm  &  liccitatem  fibi  itidem  ad- 
verfas.  Qnod  (ijimhas  qualitates  accuratius  examinare  animus  eft  ,  de- 
prehendimus  eas  revera  non  effe  primas,  fed  femper  aiias  prxfupponere. 
Etenim  affumentes  calcem  vivam  ,  &  (B  lum  pto.be  ad  rubedinem  cal- 
cinatum  ,  item  Q  .&  Agiam  ,  poftmodumque  prioribus  fuperfundcntes 
pquam  fiigiilam  ,  pofteriora  vcro  invicem  combinantes,  excitamus  ca- 
Jorem  intenutfimum ,  imo  talcm  ,  qui  in  caicc  viva  veram  producic 
flammam ,  materia  inflammabili  ei  prius  ccmmifta.  Quia  ergo  frigus 
impoffibiliter  per  fe  ,  &  abfque  prsecedanca  qualita^e  alia  calorem  pro- 
jlucere  poteft  ,.  neceffurio  hic  prior  quicdam  pracrcquitur. 

%:  v  j. 


S  C  R  U  T  I  N  I  U  M     I  C  T  E  R  I.  c$7 

§.     V  I. 

Illnc  corruit  tota  vcterum  hyporhtfis  ,  quac  tamen  ut  facili  negotio 
rcfutari  potuit  •,  ita  quoque  non  adeo  d  fficuker ,  li  harmoniae  medicac 
ftudere  pLcet ,  cnnciliari  rurfus  poierir.  Videlieet  li  per  funguinem  par- 
tcm  M.  S.  cocuncum ,  per  pituitam  lympham  ,  per  melancholiam 
fcrmentum  ventriculi  ,  per  bilem  fuccum  biliofumj  pcr  temperamen- 
tum  vcro  fanguincum  ftntum  M  S.  naturulem  fulfo  dulcem  ,  pcr 
pituitofum  aliqualem  lyfflphae  abundantium  ,  per  melancholicum  qua- 
dantenns  excedentem  liquoris  guftrici  aciditateni  ,  per  biliofum  denique 
jufto  copiofius  bilis  alcali  intelligere  animvtS  fit ,  lis  imra  ccntradicen- 
tes   erit  compoiita. 

$.     V  I  I. 

Et  qttamvis  Fernel.  medic.  imiveif.  pbyjtol.  lib.  3.  cop.  1 1.  f.  7$.  cos 
faexplicabilibus  fefe  credat  involvere  laqueis ,  qui  hunc  biliofi,  illum 
fjnguinci  &c>   ttmperamcnti  erle  pronuntiant;    nervo  tamen   inficiabitur, 

mn'ros    tali    fanguinis  ofafi  piacditos  nihilominus  per  longum  vkae   tcni- 
pus  iutis  firma  guudcre  valetudine. 

$.  vii  r. 

Ccrtus  itaqne  de  temperamento  aegri  ,  nunc  ad  alterum  devehor  , 
sd  vifcen  nimirum  ,  qua:  ifi  illo  potiliimum  deprehenduncur ,  vitiata. 
Primo  vero  occurrit  hepar ,  cujus  ftructuram  nemo  amplius  aeftimabit 
parenchymaticam  ,  cum  non  tantum  ,  fauguine  per  elutii  ltionem  evocato, 
glandularum  in  eo  conglomerationes  ad  oculum  demonftrari  queant , 
verum  &  pra:tcrea  unico  fpecifico  excretorio  pollcat  vafe  ,  ( infbliti  env.n- 
fucrunt  dmftus,  quorum  uiuis  piccur  ordinarium  in  duodenum ,  alter 
vcro  in  alio  cadavere  in  iuteftinum  co'on-  fuit  extenfus  apud  Diemerbr,- 
].  c.  )  &  fingulariflimum  feparet  fucuim  in  cavitatem  intclliuorum  ,■ 
quemadmodum  egregie  hac  de"re  differii  infignis  ilte  fecuh  ncftri  ana- 
tomicus  Marceil.  Malpigh.  tr.  aejlru&iira  vifc.  cap.de  hepate.  Qualenv 
vcro  glandulae  ifta:  figurum  praecife  prae  fe  ferant,  microfcopiis ,  quo- 
rum  copia  mihi  hucufque  eft  facia ,  aanofcere  nondum  licuit.  Situm  ,■ 
figuram  ,  ligarnenta  &  Ivmphaticos  hepatis  ductus ,  eum  ad  inftitutum 
menm  parum  rati.  nt  ,  nutto  ,  de  folis  vafis  venofis  &  arteriofis  hoc 
annedtens  ,  arteriam  nimirum  hepar  naneifci  unicam  diccam  hepaticam, 
ab  arteria  cocli;ca  ,  cujus  dextcr  ramus  eft,  oriundam.  Quae  juxta  o- 
pinionem  cl.  GliObnii  atiat.  htp.  cap.  19.  in  folus  capfiilae  communis 
partes  &  vufa  minime  definit ,   verum  ptaeterea    iplam  hcpatis  fubftan- 

b  e  e  e     %  tium 


f88  PETERMANN, 

t;am  intimam  penetrat  ,  prouc  in  aliquot  cadaveribus  in  theatro  ana- 
tomico  Liplienfi  a  domino  Prxfide  diiiedis  obfervare  contigit.  Veuae 
vcro  in  hepate  duac  confpiciuntur  ,  cava  una  ,  altera  porta:.  Prior  he- 
par  cuudicecenus  faltem  ftringic  in  homine  aliquot  nihilominus  ramos 
grandes  ,  quorum  utplurimum  quinquc  deprchenduntur  ,  ex  fubftantia 
cjus  accipiens.  Pofterior  amem  tota  tota,  quanta  quanta ,  ipfum  he- 
par  ingrediens  in  eo  defiuit,  de  qua  infuper  notandum  ,  quod  quo- 
dammodo  arterils  imitetur ,  quatenus  fanguinem  cx  ventriculo ,  liene  , 
paacrcate ,  &  mefenterio  reducem  excipit  &  ad  hepar  defert ,  nullate- 
nus  tamen  vero  pulfu  gaudeat.  Is  enim  C\  fentitur ,  oritur  ex  fubja- 
cente  arteria.  De  ufu  hujus  vifceris  autores  in  varias  difcedunt  fenten- 
ths.  Et  quamvis  illa  de  ufu  hepatis  fanguificatorio  hypothefis  ferme  ex- 
plofa  fit ,  Sylvii  vero  opiuio  autopfi.e  repugnet  >  hacc  tamcn  fententia 
fuos  adhuc  invenit  patronos ,  qua  fecundum  Malpigh.  Bartholin.  Mau- 
rit.  Horfmannum  ,  &c.  ftatuitur ,  ufum  hepatis  palmarium  abfulvi  iu 
fcqueftracione  bilis.  ex  M.  S.   pec  modum  quendam   colatorium. 

§.     X. 

Quam  fententiam  non  adeo  firmo  niti  tato ,  multa  evincunt.  Suffi- 
ciat  nunc  unicum  argumentum.  Scilicet  certum  eft ,  quaxunque  pcr  co- 
latorium  debent  feparari ,  ea  antea  fibi  fuilfe  commixta.  Jam  utrumque 
hcpatis  fanguinem  ,  arteriofum  nempe  &  venofum  vertse  portsc  exami- 
nantes  in  nullo  b  lem  actualem  orlendimus  ,•  utpote  cujus  tanta  e(t  effi.- 
cacia  ,  ut  ne  quidem  aliquot  guttulae  ob  infignem  amaritiem ,  tefte  ex- 
pericntia  ,  in  liquore  celari  queant.  Bilis  igitur  Ci  formaliter  ,  &  qua 
talis  ,  hepati  ac  M.  S.  inexifteret ,  hoc  ccque  atque  illa  procul  dubio 
amarefceret  ,  quemadmodum  id  experimur  in  pifcibus  ,  quorum  veficu- 
]vc  fcllis  cx  coquorum  ir.curia  in  exenterationc  vulnerantur :  fiquidem 
omnis  poftmodum  caro  elixa  amaricat. 

§.     X  I. 

Veri  itaque  videtur  fimihus  ,  hcpar  eatenus  biii  gcnerandx  infervire, 
quatenus  per  glanduias  miniraas  iive  acinos  fequcftratur  lympha  qux- 
dum  cx  M.  S.  ,  cujus  fluidior  pars  derivatur  ad  rcccptaculum  commu- 
nc  pcr  lymphatica  ,  vifcidior  vero  fenfim  atquc  fenfim  penetrat  partim 
in  futidum  veficulae  rellis  ,  partim  vero  in  ductum  hepaticum  ,  eo  vero 
dehta  dcmum  amarefcit  &  in  bilem  traufmutatur  inftar  accti  ,  cujus 
ii  dolio  vini  cantharus  arlur.ditur,  in  eandem  cum  illo  naturam  abit  , 
jn  quod  ctiam  aquam  fontauam  &  fimpliccm  ope  (ingularis  cujufdam 
fermenti  convertcre  poife  virum  quendam  curi.ofum ,  Dn.  Morhof  iii 
tpifi.  ad  Lan^elott.   conGgnata  teftatuv. 

%,  XH. 


SCRUTINIUM    IGTERICI.  58> 

§.     XII. 

.  De  hoc  bilis  reccptnculo  five  fo!!icuIo  fcllis  adhuc  notandum  ,  eum 
coneavve  hepatis  parti  adhxrentcm  fundo  fuo  atque  cervice  gaudcrc  ,  fi- 
guramquc  pyri  reprsefentare  ,  cujas  pediculum  meatus  cyfticus  exprimit. 
Hacc  ipfa  veficula  pncterea  vafu  &  quidem  venofa  duo  a  portx  trunco, 
totidemque  artcria-s  a  cccliaca  oriundas  ,  quac  cyfticac  gcmellx  appellan- 
tur,  nancifcitur  ,  nervoque  cx  hepatico  &  dudtibus  aquofis  eam  firmif- 
fime  tangentibus  donata  cll.  Subitantia  ejus  ck  tiiplici  conltat  mem- 
hrana,  quarum  primam  feu  extimam  a  peritonaco  mutatur  :  media  car- 
nofa  ex  duplici  fibrarum  feric  fc  invicem  decuifante  ctt  conflata ;  tcr- 
tia  atque  inrima  ncrvea  vel  potius  tendinea  etl ,  cui  mucus  quidam 
fuperfternitur,  quem  Blanckard.  iu  nnat.  reformat.  pro  tunica  glanclulofa, 
&  foriitan  non  injuria ,  agnofcit.  Dudtus  infuper  obfervari  mcrentur  , 
quorum  primus  cft  cyfticus ,  qui  a  cavitatc  veficulce  fcllis  progreditur , 
coque  iri  loco ,  ubi  illi  conjungitur,  fubftautia  carnoiiore,  qux  an- 
nuli  fibrofi  nomine  venit  apud  anatomicos ,  inveftita  clt,  dudtumque 
angultiorem  reddit.  Amplitudo  ejus  pennac  gallinacesc  acqualis  videtur, 
delinit  vero  ubi  poro  bilario  dudtuique  communi  jungitur.  Alter  mea- 
tus  audit  hepaticus  Cive  porus  bilarius  &  ex  ipfo  hepatc  provenit  qui- 
dem  unus ,  fecus  quam  in  canibus,  nihilominus  in  hepatc  mox  difpef. 
citur  in  ramos  grandes ,  qui  ulcimato  de{juunt  in  ramulos  capillares 
ufque  in  extimam  hepatis  peripheriam  protenfos ,  procedens  autem  ex 
hepate  con-urrit  cum  dudtu  cyltico  ,  uc  denique  dudtus  ex  ambobus 
quafi  cnatus  communis  vel  choledochus  falutetur,  redtufque  deorfum 
tendens  fefs  in  duodeni  finem  iniinuet.  Inferitur  vero  in  pofticam  in- 
teflini  partem,  indcque  ad  angulum  obliquum  tunicas  illius  penetrat  > 
ne  quid  fcilicet  ab  inteltino  in  dudtum  hunc  illabatur,  neve  regurgitet : 
quem  in  finem  etiam  fibrx  annulares ,  qux  &  orificium  &  toctim  cjt.s 
tradtum  cingunt ,  formatse  videntur.  Dudtum  autcm  cyfthcpaticum  non 
arbitror  fpccificum ,  fed  ramum  ipfius  hepatici ,  prout  in  hepatibus  bu- 
bulis  grandioribus  aliquoties  fat  luculenter  animadvertimus.  Ufum  quod 
fpcdtat,  autopfia  fuflicienter  comprobat ,  eum  bili  in  inteftinorum  arun- 
dinem  evacuandae  unice   infcrviie. 

§.     XII  I, 

Et  hxc  quidcm  bilis  ,  cujus  hofpitium  hadtenus  fuit  expofitum  ,  na- 
turaliter  ita  efto  conftituta  ,  ut  fal  in  fe  cpncineat  alcalicum  ,  cujus  in 
i'Ia  exiftentiam  confirraat  primo  inlignis  ejus  amaricies,  dcindc  bilis  » 
poft  iuftillata  acida  fubfcquens  prxcipiiatio  ,  &  dcnique  fd  coiv.m.  alcali 
fixum  arcc  chymicu   cxinde  claboratum  j  utpote   quod  cx  alia  parte  ani- 

E  c  c  e     3  maii 


?$o  PETERMANN, 

mali  !n  fatis  fenfibiif  copia  fub  proportione  vix  naneifcemer.  Nolo  ta"- 
men  hic  tanquam  pro  aris  &  focis  pugnare  ,  hoc  0  in  ftatu  naturali 
vej  vivo  homine  eife  naturse  tam  fixae,  prout  poft  veheraentilJirnam 
combullianem  appnret.  Aciditas  interim  omnis  ei  propterea  non  eft  dc- 
negahda,  fed  ita  concedenda  ,  ut  alcali  femper  abundet,  quemad-modum 
id  quoque  experimur  in  ^re  magna  ex  parte  acido  ,  mediant  bus  oieis 
&.  akalibus  coclo ,  quod  non  tamum  infigniter  amarefcit ,  verum  rrm- 
nifefto  etiam  impraegnatum  eft  alcali  per  piaecipitationem  ab  acidis  inltj- 
tutam  hinc  rurfus  feparabili.  Prscterea  necelTe  eft  in  bile  naturnli  ut 
adik  temperata  fluiditas ,  feu  aliquaHs  vifciditas.  Quare  nec  iis  dicam 
fum  fcripturus  ,  qui  falia  haec  in  fLido  vifcido  exiftentia  cum  4*re  c<m- 
parare  malunt.  Bilcm  tamen  eum  folo  £re  abfque  novo  con->binat<>  aU 
ca!i  conferri  polTe  ,  penitus  nego  :  fiquidem  nec  ejus  inflammabilitas  poft 
evaporationem  apparens  hoc  auertum  evincit ,  cum  &  reliquae  corpotis 
pnites  in  tantnm  deftillatse  flammnm  concipiant  tamdiu ,  rlonec  oleum 
penitus  fuerit  abaclum.  Nam  haud  ita  pridem  videntes  fecundinjs  pu- 
triJas  deftillatas  rati.  eas  fumus  bitumen  quoddam  ob  fummam  inflamma» 
biiitatem. 

Rntio  tandem  temperaturie  hujus  eft  in  propatulo.  Requirirur  nempe 
propterea ,  qno  bilis  in  inteftina  exnreffa  particulis  alimentorum  acidis' 
&  acribus  felicius  fefe  jungat ,  blandam  cum  iis  fermentatioin  m  (quse 
per  totam  inteftinorum  arundinem  continuatur  )  ineat,  eas  rr.jgis  diluat , 
falfedincm  teinperet,  ficque  digeftionem  promoveat ,  &  fuccum  falfo  du- 
cem  ,  chylum  puta  ,  efficiat.  Atque  h?ec  ex  phyfiologicis  occafionc  aegri 
adduxiffe  fufficiat.    Sequitur  nunc. 


CAPUT     II.     FATHOLOGICUM 

EXPONENS 

Morbum  ejufque  Accidentia, 

§.     I 

ANtequam  ad  partem  affeclam ,  caufns  csetenque  pathologia:  attrf- 
buta  me  accingam  ,  attingere  prius  lubet  uonnullas  Autorum  ob- 
fervationcs  cum  pracfenti  quadantcnus  convenientes  ,  ix  qu.bu»  dcinccps 
firmius  de  reliquis  ferri  poterit  judicium.  Perpeifus  vero  «.ft  tcger ,  pmut 
ex  hiftoria  morbi  fuperius  recenfita    conftat,    accutiifimos  abdonvnis  do- 

lores, 


S  C  R  U  T  I  N  I  A  M    I  C  T  E  R  I.  j5l 

Jores,    praecipue  vero  hypochondrii  dextri.     Anno  prxterlnpfo  ictero  cor- 
Tcptus,  &  iifdem  rurfus  doloribus  allVctus   cft  ,    qui  tamen    una  cum 
morbo  arcu;>to   poft    evacuationem    lapilli   baccse   lauri   admodum  fimilij 
celfavic.     Hoc  ipfo  anno  denuo  hofpes  hic  iugratus  eum  invafit.     E:;hi- 
bitis  ergo  remediis  convenientibus,  rejecti  func  pcr  alvum  plus  quam  72. 
calculi  flaveflentes  ,  quorum  alii  rotun  Ji    &  laeves  ,    alii  angulofi  &  af- 
peri  ,    alii   denique  molliores  ,    a!ii  duriores  fuere,    magnitudine  partim 
phufeolorum   &  piforum  ,   partim  quoque  lentium.     His  cxcretis  ,  a  in  >r- 
bo  auriginofo  liberatus  eft.    Calculi  molliores  aeri  expoliti ,  duriorum  fo- 
liditatem  acquifiverunt ,   aqure  tam  calidse  quam  frigidx  fupernatarunt  , 
nec  m  ea   folvi   potuerunt,    qu^madmodum   &  hicc  folutio  fruftra  cum 
■decocto  rad.  gram.  herb.  Thce.  Item  cum  Spirit.  S  &  ®tri  tentata  fuit. 
Spiritibus  urinofis  injcdli    intenfiori  magis  flavediue  imbuci  fuut ,   &  igui 
admoti  flammam  conceperunt. 

§.     I  I. 

J.im  fi  Autorum  obfervationcs  evolvere  placet,  inveniuntur  fane  noti 
•paucce,   qux  fi  non  ex  toto  ,    maxima  tamen  parte  cum  praefenti  coin- 
■eidunt.     Agmen  ducat  Cl.   D.  Soibait,  qui   Oper.  Med.  Tra&.  6.  Cap.  f. 
fag.  730.  eadem  ferme  de  i&ero  ejufmodi  cum  calculorum  per  alvum  ex- 
cretione  annocavit.     Mulier  quippe  Burgunda  actatis   fux  36.   annorum, 
iemperamenti  fanguineo  biliofi  cum  venis  turgidis  &  habitu  corporis  gra- 
-cili ,  poft   multoties  commiifos  in  diseta  errores  derepente  incidit  in  co- 
-lorcm  intenfe  flavum  totius  corporis,    cum    oris  amaritie  ,    membrorum 
laifitudine,   naufea,    fiti,  appetitus  dejectione,  capitis  dolore ,   Qna  ce- 
-revifiac  brunacex  limili ,  &c.    Color  vero  flavefcens  quandoque  ex  toto 
ierine  remifit ,    excretis    aliquot   per  auum  calculis   pondere  levilHmis  , 
adeo  ut  aquae  injedi  huic  fupematarint.     Simile   quid  obfervavic  Nicof. 
Guil  Becker.     Medic.   Vienuenf.  in  Mifc.  A.  N.  C.  Anno  1670.  Olf  41.. 
in  Dn.  Rumoldo  van  der  Borcht ,    Leopoldi ,    Imperatoris  lnvicliifimi , 
Protomedici,  qui  poftquam  annis  quamplurimis  atrocilfimo  ifchadico  do~ 
lore ,  afthmate  ac  orthopncca  defatigatus  fuit,  auriginofo  tandern  correp- 
tus  eft  motbo  ,  ex  quo  etiam  fatis  ceifit.     Cadavere  exentcrato  ,  praetcr 
bina  in  pulmonibus  tubercula  72,.  fapilli  coloris  flavo-fubnigri ,   fabarum 
minorum  ac  piforum  magnitudinem  adxquantes  in  veficula  fcllea  &  du- 
■ctu  choledocho  rcperti  funt.     Bononise   profeifor  quidam  nomine  Beatus 
matrem  habuit  fexagenariam ,   in  cujus  mortuae  veficula  fellis,   cum  diu- 
-tilfime  rcgio  morbo  ,   &   continuo  ciborum   vomitu  laboraifet ,   tandem 
muki    funt  reperti  calculi ,   referente  hoc  Bonett.     Anat.   Fracl.  Lib.  3. 
Sccl.  18.    Uxor  alia  nulla  remediorum  ope  adjuta  icteritia  interiit ,    quae 
in  veficula  fellis  continuit  lapides  coeruleos  ,   fplendidos   plurimos   angu- 
iofos ,  quique  fypeijkieteuus  ica  inter  fe  coh?eiere ,   ut  unicus  lapis  pri^ 

mum 


5>2  P    E    T    E    R    M     A    N    N, 

mum  vifentlbtis  judicatus  fuerit ,  annotante  eod.  Bonett.  /.  c.  In  illu- 
ttiis  Baronis  ile  Bielcken  poft  diuturnos  dolores  arthriticos  primo  in  ;cte- 
litiam  incurabilem ,  tandem  vero  afcitem  lethalem  ,  incidentis  vefica  bi- 
laria  invenit  Tim.  von  Giildenl^ee ,  vid.  lib.  3.  caf.  2%.  calculum  tantse 
niolis ,  ut  totam  fermc  cyftir.  repleret.  Mulieris  denique  iclericse ,  piu- 
ribus  per  alvum  excretis  lapidibus  ,  morbo  regio  liberatae  hiftoriam  ex- 
hibet  Dn.  Schmidlin  in  Dijfert.  Anno  \C%^.  fitb  Frajidio  D.  Metzgeri  Ttt- 
bing&  habita. 

%.     III. 

Ratione  coloris  multa  itidem  curiofa  apud  Autores  proftant.    Qpemad- 
modum   enim  prxfentes   calcnli   fub  flavefcente  apparuerunt  colore  ;    fic 
gypfeos  tales  &  candicantes  quandoque  fuiife,   teftantur  Mifc.  A.  N.  Cur. 
Decur.  2.   An.  5.   Obf.  77.     Quod  a  nimia  lyn;pha  vifcida  depcndiife  ,  ad- 
modum   videtur  probubile.    ln  cyfti  fcllea  chiiurgi  cujuldam  9.   calculos 
cx  viridi  nigricantes  leviilimi  ponderis,   faporis  amaricantis  ,  magnitudine 
rtucis  mofchatae  minoris  vidit  B.  D.  H^gendorn  ,    uti  teftatur  in  HJlor. 
Medic.  Phyf.  Cent.  11.  hijl.  8-  Dn.  Georg.  Scarpius ,   in    Academia  Mon- 
fpelienfi  Profeifor  Regius,    narravit  aliquando,   fe  in   difficti   li&oris   ve- 
'  ficula  bilaria  30.  lapillos  carbunculi  inftar  pellucidos  invenilie.    In  iTuo- 
logi  Pofnanieniis  folliculo  fcllis  rcpertus  eft  orbicularis  calculus  ,    ex  no- 
vem  aliis  figursc  triangularis  fibi  invicem  incumbentibus  lapillis  conftans 
fuboigiicantis  ,  iubviridis  &  fpiendentis  coloris.    Vid.  de  his  Bonnet.  Me- 
dic.  Septeutr.   Lib.  3.  Setl.  19.  Cap.  27.  &  2%.    Hepatis  venas  &  ipfum  du- 
dxim  choledochum   obftruttas  fuiife  lapillis   foris  nigris  ,    intus  vero  fl,t- 
vefcentibus,    lcge  apud  eund.  Bonett.  Anat.   Pra&.   I.  c.  Obferv.  8-  §•  '2. 
Secf.  18.    Divetii  vero  iftius  coloris  vetiologiam  unice  bili  afiignandam  efle 
arbitror ,    prout  nimirum  in  ftatu  p.  n.  diverfimode  vitiata  diverfos  quo- 
que  colores  adfcifcit. 

§.     I  V. 

Magnitudo  denique  ,  numerus  &  figura  iftiufmodi  lapillorum  non  mi- 
nus  variat.  Pr&fentes  qua  ratione  conitituti  fuerint ,  conftat  tx  fuperio- 
ribus.  Alii  interim  obfervarunt  alia.  Alexand.  Deodat.  in  veficula  fellis 
matronx  cujuid.im  depuhendit  tres  lapides  cartaneam  sequantes  triquetra 
figura  ,  nigrus  &  gagatem  referentes.  In  Nobi'i  Conrado  a  Steinberg  la- 
pidcm  ad  nncis  juglandis  magmtudinem  anterius  atrum  ,  pofterius  cro- 
ceum  invenit  Fabric.  Hildan.  Ccnt.  1.  Obferv.  60.  De  fcne  quodam  me- 
morar.  Ferne).  eum  in  iram  mire  propenfum  pbft  deceifum  fine  felle  ac 
cyfti  repertum  eife ,  de  qua  tamen  hiftoria  Fxc.  Schtftck.  in  S  hol.  ad  Bo- 
tieii.   0$.  2,7.  Lib.  3.  Setf.  9.  in  Med,   Seftentr.  monet ,    ibrte  membra- 

naceura 


SCRUTINIUM    ICTERI.  yy ;, 

tiaceum  folliculum  a  calculo  extenfum  huic  firmitcr  adhseflirc ,  adcoqu» 
obfervatoribus,  ac  C\  abeflet,  impofuiffe,  vel  eum  cum  biliofo  liquoie  fn 
fubftantium  lapideam  coaluirfe.  In  Nobilis  folliculo  99.  lapides  piforum 
magnitudine  reperti  funt ,  alferente  Andr.  Cnccfel.  Mifc.  A.  N  .C.  Awo 
1671.  De  Dn.  Paulo  Tarczall  tandem  narrat  Bonnett.  MeJ.  Septemtr. 
eum  tyftim  feiteara  adco  calculis  obfcrvalfe  refcrtam ,  ut  ne  giutula  bi- 
lioii  humoris  in  ea  reperta  fit ,  calculorum  vero  exemptorum  fupra  1^0. 
elle  numcratos ,  quorum  maximus  nuclei  caftanei  majoris  magnitudinem 
sequarit.  Calculorum  arlhuc  faburram  >oo.  continuirTe  lapillos ,  non  nu- 
meratis  iis ,  qui  in  inteftinis  putridis  hinc  inde  difperfi  perditiquc  fue- 
rint,  ita  ut  in  univerfum  plures  quam  700.  calculos  veficula  iita  fellis 
concluferir.  Qtiec  obfervatio  utrum  fidem  mercntur  ,  in  medio  relinquo. 
Quod  vero  veficula  in  corpus  grande  excrefccre  valeat  ,  probayit  nupe- 
rius  hxc  in  cane  iderico  ad  minimum  decies  naturali  major.  )id.  quo- 
que  Ruyfih  Dilucid.  vaiv.  Obf  Ar.at.  17.  Plura  hanc  in  rem  qui  deli- 
derat,  confulat  Bonetr.  Anat.  Praci.  nec  );an  Meclic.  Stptentrional.  I.  c. 
Mifc.  A.  N.  C.  Decur.  2.  An.  3.  Obf.  152.  Decur.  2.  An.  >.  Obferv.  77. 
Dec.  2.  An.  7.  Obf.  244.  Dec.  3.  An.  2.  Cbf  149.  Schenck  ObJ.  Med.  Lib. 
g.  pag.  422.  Helwrg.  Obferv.  Medico  Phyf.  81.  cvm  Scbolio  Excell.  Dn. 
Luc.  Schrdcl^  Blanckard.  Auat.  Prati.  Cent.  I.  Obf  47.  £«?  Ccnt.  2.  Obf' 
24.  nec  non  Obf.  34.  Thom.  Banhol.  Cent.  1.  epiji.  62.  &  Cent.  3.  epift. 
8f.  F.bric.  Hildan.  Ceut.  4.  obf.  44.  Joh.  Taikii  thryfogou.  pag.  352. 
GreuHth.  IV.  de  bile  Moeb.  Tundam.  Vhyfiol.  Cap.  14.  Plar.  Lib.  3.  Obf. 
$ag.  840.  £f?  841.  &  aiios  plures,    quorum  aliquot  in  feqq.  iict  mcntio. 

§.     V. 

In  facili  etinm  erit  inflammabilitatis  rationcm  rcddere,  C\  in  mcmoriam 
ex  capite  Phyliologico  revocavero  bilis  vifciditatem  ;  utpote  ob  quafci  vel 
faltim  inffiiflata  flarnraaai  concipit.  Nec  deeiit  levitatis  caufa  ,  qua  aqi  x 
innataverunt.  Nam  eo  ipfo  dim  paiticu'a3  ab  acido  peregrino  co;gu- 
lantur,  hacc  coaguLtio  non  contingit  abfque  molimine  aeris  in  vifcidi- 
tate  hofpitantis  &  abrturi ,  cb  qucm  inurccpttm  in  calculo  pcrofitas 
kvitatem  inducens  cxurgit. 


»' 


§.     V  L 


Vifis  his ,  nuiw  rd  pnrtcm  rfilclrm  progrcdior ,  qunm  primano  he- 
par  &  veficulam  fellis  tam  ratione  calculorum  ,  quam  ratione  icteri  es 
his  oriundi  ,  cnnftituere  exiftimo,  ita  tamcn  ,  ut  refpedu  moibi  regii 
deinceps  huc  inteftina  ,  qvatenus  in  iis  fsccum  alvinarum  contingit  fe- 
cretio  ,  vafa  l.ctea,  ductus  ihoracicus ,  vtr.ae  &  arteriae,  quatenus  per 
hacc  b;lis  vitJofa  n-.ovetur  ,    &  demim  totus  corpoiis  habitus,  quateous 

D$ut.  Medico-  Pra&.  Tom.  1 1 1.  F  f  f  f  par- 


59*  PETERMANN, 

particulae  biliofae  prsecipitatae  aniverfum  corpus  praecernaturali  fhvediae 
inficiunt ,  trahiutur.  Flavet  nmjue  cutis  pjr  totam  corporis  fuperfi. 
ciem,  inprimis  ungues  atque  tunica  oculorum  adnata.  In  ipfa  quoque  u- 
lina  hsec  flavedo  obfervatur ,  &  quidem  adeo  ut  linteola  immerfa  cro. 
ceo  colore  imbuantur.  Imo  nec  internse  eorporis  partes  a  tin&ura  hac 
i<5terioa  immunes  funt,  quin  potius  omnes  arteri«e  atque  venae  ,  nec  non 
olfa  &  cartilagines  interdum  ea  imbuuntur  ,  quemadmodum  hoc  in  cane 
iclerico  a  Dn.  Prxfide  dnTecto  ante  aliquot  feptimanas  obfervare  licuit  , 
&  Kerckring.  Obf.  57.  Spicil.  Aiiat.  eximie  annotavit  in  embryone  a  ma- 
tre  icfcerica  exclufo.  Quibus  ex  partibus  fluidis  annumerari  merentur  fe- 
tum  atque  fanguis ,  prout  hoc  partim  fanguis  per  venam  fectam  dimif- 
fus  ,  partim  flavefeens  i&ericorum  pus,  (vide  Hcechftetterum  Dec.  8» 
Cuf.  3.  p.  m.  199.  )  fudor,  nec  non  fputum  ,  quod  fhvefcens  haec  cala- 
Rio  confignans  vidi  in  puero  13.  annorum ,  qui  ultra  anni  quadrantem 
ictero  laboravit,  &  aliquot  abhinc  diebus  in  nofocomium  receptus  nuns 
reconvalefcit ,  evincunt':  cui  non  minoris  momenti  argumentum  praebet 
curatio  illa  ,  cujus  mentionem  facit  Lucas  Tozzi  Med.  Pra&.  part.  2.  p. 
203.  rufticis  familiarillima  ;  utpote  qui  ufu  cucumeris  fylveftris  naribus 
admoti  ,  ingentem  lymphae  copiam  luteo  colore  faturam  eliciunt ,  fieque 
ictero  medentur. 

§.     V  I  I. 

Partem  affectam  excipit  caufarum  fcrutinium ,  quo  loco  primo  calcu." 
lorum  vefioe  fellese  generatio,  deinceps  vero  icteri  ex  iifdcm  productiQ 
examinanda  erit. 

■§.     VII  I. 

De  calculorum  genefi  contentionis  ferram  ftrenue  inter  fe  Autores  re- 
ciprocant :  ParaceHus  per  tartrum  rem  exponere  fatagit,  afferendo  inefle 
.humoribus  noftris  particulas  ,  qurc  in  cavitatjbus  inftar  calculi  folidi  con- 
crefcant  in  lapillos  ,  quos  barbara  voce  vocavit  Ludos.  Huic  fententiw 
acriter  fefe  oppofuit  Helm.  Tr.  de  Lithiafi  Cip.  3.  n.  9.  contendens,  pla- 
ne  non  dari  tartarum  talem  vel  in  ftatu  naturali  ,  vel  p.  n.  Hinc  Spi- 
litum  quendam  in  finu  acidum  occultum .  foventem  fubftituit  ,  qui  p.  n. 
abundans  0  Q)ns  volatile  coagulet.  Qiise  genefis  cum  ab  ea  ,  quae  in 
macrocofmo  contingit ,  dirferat  ,  calculo  humano  proprium  aliquod  no- 
inen  tribucre  non  dubitat,  quem  proinde  voce  itidem  inufitata  DulecU 
appellat.  Tackenius  denique  totus  eo  allaborat,  ut  calculi  originem  ex 
acido  quod.  fj])fum  in  terram  coagulinte  dalucat.  Id  quod  tam  ex  re- 
fulutione  ,  qunm  nova  hujus  productione  ekganter  demonftrat  in  Hip~ 
pocrat.   Chym.   Cap.  14. 

i  $.   I  X, 


«5TUCTINIUM    ICTEXL  ?95 

§.     I  X. 

Si  mentem  horum  Autorum  paulo  accuratius  pcrpendere  placuerit, 
fane  apparcbit  ,  eos  non  multum  a  fe  inviccm  difientire,  utut  iii  ter- 
minis  plane  non  conveniant.  Nam  qucmadmodum  Helm.  ambabus  lac- 
gior,  in  M.  S.  non  exiftere  tartrum  qua  talem  ,  bene  tamen  fub  forma 
liquaminis  fuftinentis  acidum  aliquod  cum  admixtis  particulis  alcalinis 
terreftribusj  ita  nihil  quoque  obftat,  quominus  acidum  illud  vinofum  , 
quod  Hetmont.  urgct ,  cum  Paracelfo,  exponatur  pertartarum,  inprimis 
cum  Spirit.  Vin.  haud  adeo  facile  acidi  accufari  pt  ifit ,  (  rem  interim  pe*. 
nitus  non  nego  )  cum  Chymia  nos  doceat ,  fpirit.  Qnae  equidem  a  Spirit. 
Vjh.  coagulari  in  cffam  ,    nuuiquam  u.n.en  in  corpus  adco  folidunv 

i     Xv 

Igitur  magis  ftabo  a  partibus  Tackenii ,  qui  longe  dilucidius  hoec  exv 
plicat  ,  dum  aflcrit,  acidum  aliquod  p.  n.  coiigulare  in  certis  locis  par- 
ticulas  humorum  alcalinas ,  quando  nimirum  particulse  iflse  adhuc  lunc 
unitse  multis  molecuHs  terreftribus  folutis  &  alcalinis  intertextis ,  prout 
hac  ratione  corpus  compactum  generari  videmus  ,  fi  folutioni  filicum  cum 
fale  tartari  fad?e  infbllumus  Spiritum  falis ,  &c.  Unde  quoque  diffmis- 
fcit ,  cur  in  iis  locis,  in  quibus  alcalia  abundant,  frequentius  cdlculi  pro- 
gignantur  ,  v.  gr.  in  renibus ,  vefica  urinaria ,  cyfti  fellea  ,  &c.  rhcs 
theoria  applicata  biii ,  quatenus  nimirum  hxc  nimium  alcalica  &  particu- 
lis  terreftribus  inquinata  coagulatur  ab  acido  quodam  peregrino,  cnjus 
frequentem  praefentiam  non  una  teftatur  experientia  ,  nobis  fatis  lenfibv 
lem  generandorum  calcnlorum  conceptum  fiilit.  Imo  adhuc  clarius  ,  ii 
huc  adfcifcimus  experimenta  Nuck.  p.  78.  Adenographi<i  allegata.  Etenim 
dum  ex  priraa  coagulatione  grana  faltim  funt  tnata ,  haec  poftmodum 
magis  atque  magis  incruftantur.  Neque  ea  propter  necefle  cft  novanr 
hic  effingere  genefin  ,  &  vel  ex  folo  calote  cxliccante  &  frigore  conftrin- 
gente  :  vid.  Alifc.  A.  N.  C.  Decur.  2.  An.  f-.  Obftrv.  126.  in  Schol.  ,  vel 
ex  diutius  coercita  nec  tempeftive  evacuata  bile  juxta  Charleton.  Exerc. 
Pathol.  9.  §.  8-  vel  denique  a  Spiritus  Ut  inae  deviatione  &  in  cruorem  feU 
lis  vicinum  exoneratione,  juxta  Ofwald.  Grembs.  in  Arbor.  Hom.  Lib.  I; 
Cap.  7.  Secl.  3.  §.  9.  calculorum  producfionem  deducere:  Siquidem  haec 
omnia  obfturis  ttrminis  involuta  nullum  Clarum  &  diftindum  gignunt 
conceptum.  Objiciunt  cquidem  ,  hac  ratione  haud  accurate  fatis  expli- 
cari  polfe  ,  cur  i&erus  flavus  &  non  potius  niger  gcneretur,  cujus  tamen 
pofterioris  natura  in  acidifate  nimia  cum  bile  permixta  confiftat.  Aft  li- 
ceat  regerere  ,   ad  iaeritiam  nigram  requiri  acidum  maxime  potens ,  cum 

F  f  f  f    3  ad 


S9*  PETERMANN, 

ad  ealculos  congulandos  mitius  quoque  fufficiat ,   modo  bilis  tanquam  al- 
terum  requificum,  ratione  fupra  expofita,   fic  vitiata. 

§.     X  I. 

ILec  interim  caufa  proxima  efficiens  cum  pabulum  quafi  &  materiam 
praeiupponac ,  illam  tanquam  caufas  remotiores  paucis  indagare  oportet. 
Lx  K..  N.  ergo  huc  primario  facit  temperamentum  cholericum  &  melan- 
clulicum  ,  five  quando  humores  acidis  atque  terreftribus  turgent  parti- 
culis,  &  bilis  quoque  abundat  alkali,  it.  difpofitio  haeredicaria.  Ex  N.  N. 
rerum  claife  huc  pertinet  aer  heterogeneis  eflluviis  inquinatus ,  nec  non 
alimenta  ,  pra:  ceteris  vero  ladticinia  &  cafeofa  ,  quatenus  ex  acido  in 
primis  viis  contento  facile  in  acida  vertuntur ,  &  cum  terreo  fuo  alcali 
calculorum  fundamenta  ponunt.  Pifccs  quoque  non  excluduntur  ,  &  prae- 
cipue  quidem  anguillrc.  Inter  carnes  veio  prae  reliquis  atro  carbone  no* 
tatur  fuilla,  it.  falitse,  fumo  non  bene  induratse  ,  &  aceto  maceratse , 
quas  ultimas  Dn.  Prsfes  hypochondriacorum  venenum  apelldre  confuevir, 
Lx  potulentis  vinum  huc  recenferi  mcretur,  fi  fcilicet  tartro  impuro  tur- 
gidum  ,  ex  acido  auftero  refertum  lit.  Inter  animi  pathemata  excellunt 
fubitanea  excandefcentia  &  mccror  ,  de  quo  vid.  Sylv.  Ex  R.  P.  N.  tan- 
dem  hic  fymbolum  fuum  addunt  fcorbutus  ,  malum  hypochondriacum  a 
imo  omnes  omuino  morbi  ab   acido  oriundi, 

§.    X  I  L 

Quando  nnnc  qnacritur  ,  quomodo  ex  calculis  hifce  veficulam  fellls 
cccupantibus  iclerus  produ&us  fit  i  Refpondeo  ,  illud  hoc  pacto  com- 
mode  fatis  contingcre  potuiife:  Pofrquam  nimirum  bilis  in  lapillos  fuit 
coagulata  ,  lympha  illa,  quae  per  hepar  fequeftrata  fieri  debet  incremen- 
tum  bilis,  ob  prajdiclos  caiculos,  qui  fel  vitiatum  pracfupponunt ,  in  ve- 
■  ram  bilem  tranfmutari  haud  potuit ,  hinc  ea  leviter  faltem  tincta  in  in- 
teftina  perrexit  ,  8t  cum  chylo  rite  fele  unire  ncquivit,  deficiente  nimi- 
rum  dtbita  confiftentia  ,  minus  altcrata  vafa  la&ea  atque  M.  S.  .pene- 
travit ,  demumque  totum  corporis  habitum  croceo  fuo  colore  defccdavit. 

|.     X  I  I  I. 

Cur  vero  obftrucftionem  duclus  choledochi  tanquam  caufam  proximatn 
hic  non  accuf;m  ,  in  caufa  tft  (i)  Helmomius  ,  qui  fententiae  hujus 
infirmitatem  Tracl.  Sihol.  Humoriji.  pajjiv.  decept.  Cap.  f.  eleganter  de- 
monftrat ,  dum  in  aUquot  idtcricorum  dilfectione  duclum  felleum  ab  om- 
ni  obttrudione  liberum  apparuifle  teftatur  ,  de  cineritio  vcro  excremen- 
torum  colorc,    pulr.iario  a-lias  adverfariorum  argumer.to ,   ir.onet ,  illum 

fre- 


6CRUTINIUM    ICTERI.  ?97 

freqnentcr  hodie  adeife ,  cras  iterum  abefle ,  quod  tamcn  in  obftruclione 
ve(icu!?e  fellis  (ic  alternatim  poflc  comingere  ,  vix  arbitratur.  (2)  Sylviui 
q<ii  §.  7.  cap.  46.  lib.  1.  icl.  mtd.  praSt.  difertis  vcrbis  atferit  ,  in  diffe- 
dtione  ictevicorum  non  fcmper  obftru&um  efle  ductum  aut  iurcftin.ilcm  , 
aut  cyfticum.  Similia  cxcmpla  vid.  apud  River.  Cent.  11.  obf.  9.  Hocchft. 
Pec.   Vlll.  caf  ^.  Piut.  lib.  2.  pag.  329. 

§.     X  I  V. 

Tunc  tamen  Helmontio  adftipulari  non  audeo  ,  quando  i<fteri  ex  bilc 
gcncrationem  plane  negat  aflcrens  ,  mefcnterii  venas  infra  jecur  fluore 
flavo  atque  ftercorco  imbui  ,  tltfi  forte  pcr  ftercus  illud  liquidum  mcfen- 
terium  Ingrediens  intclledlam  velit  bilem  iftam  vitiofam  atque  inertcm. 
Utut  cnim  1.  c.  amaritiem  in  fanguine  &  urina  i&ericorum  nullatcnus 
concedat  ,  experientiae  tamcn  quotidianac  hoc  in  paflu  audactcr  contra- 
dicit, 

§.    XV, 

Ex  caufis  hujus  icleri  procatar&icis  huc  concurrunt  alimertta  &  potu- 
lenta  cratfiora  atque  vifcida  ,  v.  g.  fruclus  horsei ,  pifces  ,  cames  pinguio- 
res ,  pans  non  bcne  fermentatus ,  cerevifia  minus  defoccata  &c.  quatc- 
nus  ncmpe  m  primis  viis  partim  ob  p.  n.  efFcrvefcentiam  ,  partim  ob  vif- 
ciditatem  fuam  digeftionem  impediunt,  chylumque  vitiofum  producunt  , 
cx  quo  reliqui  humorcs  omnes  ncceflario  vitium  coutrahere  tenentur. 
Deinde  vero  huc  fpediant  animi  pathemata ,  inprimis  ira  &  cxcandcfccn- 
tia ;  quippe  in  qua  omnes  totius  corporis  mcmbranx  fubito  comprimun- 
tur  ,  unde  humorcs  in  mo^u  fuo  rctardantur  ,  atque  ad  motum  intelli- 
num  fufcipiendum  magis  irritantur.  Id  quod  in  faliva  maxime  evadit 
confpicuum  ;  utpote  qusc  in  iracuudia  non  deglutitur  ,  fcd  in  ore  re- 
tenta  fpumefcit ,  &  faporem  a  n  iturali  plane  alienum  fufcipit.  Excreta 
&  retenta  ,  (1  a  ftatu  fuo  ordinario  recedunt  ,  idem  valent ,  cum  noti 
raro  mcnftrua  fupprefla  icterus  fequatur.  Neque  etiam  immoderatum  fpi- 
rit.  vini  ufum  hic  practermittendum  eife  ,  confirmat  Cl.  Sylv.  dum  Trax. 
medic.  lib.  1.  pag.  302.  teftatur,  fe  ex  hujus  aliorumque  potuura  genero- 
fiorum  abufu  aliquotics  iclerum  &  huic  fucccdcntem  afcitcm  utplurimum 
lethalem  obfervafle.  Imo  aquam  hanc  vitae  dicTim  non  vero  paucis  lethi 
fadlam  ,  bilem  ad  concrctioncm  calculorum  difponcre ,  conjicere  licet  ex 
cadavcrc  hominishuic  vitio  dediti  a  Clariif.  Domino  Horrmanno  difledo  , 
cujus  hcpar  fcirrhofum  multifque  calculis  &  tophis  fubinde  refertum  fuit : 
vid.  D.  WolrF.  Diff.  de  iclero.  Miafmata  dcnique  ex  uno  corporc  in  aliud 
translata  hifcc  annumerari  merencur ,  prout  hoc  fuadct  obfcrv.  Cl.  An- 
horn.  qu;  in  Mifc.  A.  N.  C.  Decur.  III.  Ann.  1.  obf  87.    lcteri  ex  ca- 

F  f  f  f    3  da. 


593  PETERMANN* 

daveris  attactu  exemplum  exhibet.  Ex  R.  P.  N.  morbum  auriginofurcf 
prse  reliquis  excitant  omnes  morbi  chronici  &cachexi3e,  nec  non  anima- 
lium  venenatorum  morfus  ,  quatenus  inftar  aliorum  venenorum  cache- 
xiam  non  parum  promovent.  Quidquid  enim  i&erum  producic,  illud  i«i 
vchememiori  gradu  quoque  potcil  caufari  calculos  in  bile. 

§.     X  V  I. 

Harc  de  caufis  fufficiant.  Antequam  vero  parti  Pathologicac  colophc-* 
nem  imponam ,  paucis  adhuc  monendum ,  non  raro  evenire  ,  ut  lapill! 
quidem  adfint ,  abfque  ullo  tamen  i&eri  veftigio.  Ita  in  conftantia  Accia- 
ro!a  &  thfabetha  Capponia  18-  calculi  nucis  ponticsc  magnitudine  re- 
perti  funt ,  quorum  neutram  morbus  arcuatus  infecerat ,  quemadmodum 
ex  obferv.  Nereti  Neretii  refert  Eonett.  Anat.  Pratl.  !.  c.  A  quo  non  ab- 
ludit ,  quod  idcm  author  annotavit  in  uxore  aurifabri  ex  peripneumonia 
denata  ,  cujus  veficula  fellis  44.  lapillis  fuit  referta  ,  quorum  maximus 
fabam  sequavit ,  reliqui  vero  pifi  &  lentis  fucre  magnitudinis  :  vultus  ni- 
hilorrrinus  idero  nequaquam  fuit  defoedatus.  Pati  ratione  Clar.  EttmulL- 
Part.  11.  fag.  54.  conrirmat,  diife&am  fuifTe  muherem  ,  ex  cujus  folli- 
culo  fellis  plures  lapides  ,  majores  minorefque  fuetint  collecli ,  qurc"  ta- 
men  ab  idtero  libera  permanferit.  Cui  illud  adhuc  jungo  ,  quod  Dn.  Prjfes 
in  vetula  Torgenfi  obfervavit ,  in  qua  prseter  17.  lapillos  nihil  ferme  fucci 
biiofi  fuit  deprehenfum  ,  cum  tamen  icteri  penitus  expers  fuerir.  Hujns 
phaenomeni  rationem  quod  concernit  ,  firmiter  mihi  perfuadeo ,  eam  a 
priori  vix  digne  fatis  expl>icari  polfe  ,  oum  prsecipitatio  ifta  bilis  diverfis 
modis  contingat ,  &  quamvis  femper  acidum  praercquiratur  ,  bilis  niht- 
lominus  in  ftatu  p.  n.  diverfis  quoque  g-iudet  particulis  ,  quarum  figu- 
ram  ultimam  accurate  determinare  non  audeo.  Satius  proinde  duco  dc 
his  tacere ,  quam  mulu  ,  quae  tamen  nihil  nifi  vanam  &  inanem  fpecu» 
lationem  olent  ,  in  medium  proferre.  Licet  veri  fiat  fimillimum ,  cai- 
culos  ,  quo  plus  bilis  prima  vice  in  fe  recipianc,  eo  minus  poife  dekl 
ideto  anfam  pnebere,    Potius» 


CAPUt 


SCRUTINIUMICTERI.  ?<J9 


CAPUT     III.     THERAPEUTICUM 

EXPONENS 

Signa  morbi  Diagnojlica ,   Frognojiica  &  M-cdclam. 

$.    I. 

ABfolutis  jam  iis ,  quse  ad  efTentiac  caufarumque  effectus  hujus  cogni- 
tionem  praefari  oportuit ,  ad  ipfam  cjus  curationcm  ,  ordine  fic  ju- 
bente  ,  pedem  promoveo.  Cum  autem  curationis  initium  fit  morbi  agni- 
tio  &  tkeoriie  generalis  ad  pracfentem  cafum  applicatio  ,  in  figna  diagno- 
ftica  prius  ut  inquiram  ,  necelEtas  exigit.  Hacc  vero  duplici  refpedtu  hic 
confideranda  veniunt,  nimirum  tam  ratione  morbi  arcuati  ,  quam  ra- 
tione  cilculorum  ,  qui  quod  iclerum  produxerint,  ex  fuperioribus  inno- 
tefcit.  Dcfumitur  itaque  i&eri  diagnofis  ex  oculari  potiifimum  infpectionc. 
Cutis  namque  jegrotantis  flavefcit  ,  inprimis  ungues  ,  tunica  oculorum 
adnata  atque  cornea  ,  urina  apparet  valde  fpumofa  &  cralfa  ex  atra  utplu- 
rimum  rubedine  in  tantum  flavcfcens  ,  linteolaque  injccta  croceo  colorc 
tingens.  Conqueruntur  praeterea  jegri  de  infigni  faucium  amaritie  ,  inio 
aliquando  &  in  ipfo  fanguine  per  V.  S.  evocato  ferum  flavum  aliaque 
corpora  fic  tingens  reperitur.  Signa  vero  mec  icterum  j.im  jam  factum 
indicant ,  quem  imminentem  produnt  iila  omnia  copulative  fumpta,  itl 
gradu  tamen  remitliore  ,  vexantur  infuper  aegri  dolore  exquifito  tenfivo 
&  gravativo  in  pnecordiis  ,  quem  concomitatur  anxietas  &  fumma  iu- 
quietudo  ;  adeft  denique  fpontanea  latfitudo  cum  appetitu  proftrato  ,  & 
fi  malum  altas  jam  jam  egerit  radices  ac  inveteratum  fit ,  fubfcquitur  ple- 
trumque  coryza  &  affectus  colicus. 

i.     I  L 

Calculorum  ex  adverfo  licet  fignum  pathognomonicum  infallibile  vix 
detur  ,  non  vanam  tamen  horum  fufpicionem  pracbent  partim  ctmtir.ua 
&  intolerabilia  fcrc  hypochondrii  dextri  tormina  circa  eam  prac-jipue  re- 
gionem  ,  qua  ductus  cholcdochus  intcftino  duodeno  infcritur ,  vomtus, 
jiaufea  ,  durities  alvi,  calculorum  color  biliofus  totam  fubftantiam  peue- 
trans  &c.  partim  vcro  &  inprimis  idterus  gravis  ac  diutumus  ,  medica- 
mcntis  etiam  efficacilfimis  adhibitis  non  aufcultans  ,  quenudmodum  ,  his 
pracfentibus  fcmper ,  fere  calculos  tales  deprcheufos  fuitfe  autores  teft.in- 
tur.  Qua  in  re  pollicem  nobis  premit  Cl.  Hoftm.  Dijfert.  de  itfero  cap.  f. 
£i,  inguicus ,  icterws  lpngius  duret,  vdejediones  conftantcr  fint  albae , 

uri- 


600  PETERMANNi 

urina  crocea  &  medicamenta  efficaciora ,  licet  prudenter  fatis  exhibita  * 
parum  pvroficiant  ,  de  calculis  cogitanduni  eft ,  id  quod  obf  244.  quam 
Jiifc.  A.  N.  C.  Dtcur.  II.  An.  VII.  inferuic ,  comprobac,  ubi  de  ma- 
truna  referc ,  eam  plures  calculos  per  alvum  excrevilfe ,  ance  eorum  ex- 
clufionem  vero  de  dolore  tenfivo  &  vellicante  fub  hypochondrio  dextro 
anteriora  verfus  moleftiifimo  conqueftam  fuiffe.  Quo  cum  convenit ,  quod 
Mifc.  A.  N.  C.  Decur.  II.  An.  VI.  obf.  194.  de  rnilice  communieant,  in 
cujus  vellcula  fellis  calculus  3/?  ponderans  repertus  eft ,  quique  itidem  , 
pendente  morbo  dolorem  adeo  gravem  ac  lancinantem  in  regione  hepatis 
expertus  eft,  ut  nec  ereclus  ftare  ,  nec  ambulare ,  fed  ad  finem  ufque 
vitre  in  leclo  incurvus  fcdere  coaclus  fit.  Qiiam  calculorum  prsefentiam 
jn  prsefenti  cafu  adhuc  magis  reddunc  probabiiem  dolorum  atque  i&eri 
poft  bina  vice  excretos  calculos  fubitanea  ceffatio. 

§.     III. 

Prognofin  ,  quse  medicum  reddlt  admirabilem  ,  quod  concernit ,  rto^ 
tandum  ,  i&erum  vulgarem  in  juvenibus  Gonftantifque  artatis  hominibua 
facile  curationem  admiccere  ,  niii  fone  febrem  fupervenerit ,  quo  in  cafu 
Hipp.  Aph.  62.  Seff.  4.  obtinet  :  qnibus  in  febribus  morbits  regins  fit ,  ants 
feptwutm  diem  malum.  In  fenibus  itidem  multum  facelfit  negotii ,  &  diu- 
turnior  utplurimum  inducit  marafmum.  llle  vero  qui  a  lapillis  orcuni 
fuum  trahit ,  fi  non  incurabil-is  ,  curatu  tamen  exiftit  difficillimus  juxta 
fententiam  Dn.  Ottonis  dijfert.  de  iciero  5  cui  adftipulatur  CI.  Heinlinu9 
dijf.  de  cakttl.  human.  ubi  alferit ,  i&erum  ex  cateulis  oriundum,  his  noti 
remotis  ,  omniaque  remedia  refpuentibus  ,  non  raro  mortem  inferre. 
Quse  nihilominus  omuia  pro  diveria  lapillorum  mole  &  figura  diverii» 
mode  quoque  variant. 

§.    I  V, 

Perluftratis  fignis  ,  reftat ,  ut  ad  ea  me  cortveftam ,  qute  curationem 
five  BepciTreiciv  praefentis  affedus  refpiciunt.  Nititur  vero  iila  fequentibus 
poiiffimum  indicationibus  : 

I.  Bilis   vitiofa  corrigatur. 

1.  Eilif  nimium  copiofa  evacttetur. 

3 .  Calculi  folliculnm  fellis  occupantes  elimmentnr» 

4.  Dolor   mitigetur. 

5.     V. 

Li  prima  indicatione  conveniunt-  partim  ea ,    qusc  bilem  vitiofam  atte- 

nuant  % 


S  C  R  U  T  I  N  I  U  M    I  C  T  E  R  I.  <j0i 

fiuant ,  partim  vero ,  qux  aciditatem  fel  in  lapillos  coagulantem  obtun- 
dunt  atque  enervant.  Priori  fini  confcquemlo  inferviunt  varia  ,  &  quidem 
ex  R.  V.  Semina  multa  acria  y.ocj'  e^cxvv  lic  di&a  antifcorbutica  :  v.  g. 
cochlear.  nafturt.  finapi  &c.  it.  herbse  lale  commun.  acri  turgidse  &  ama- 
ricantes ,  qualia  funt  abrotanum  ,  abfinth.  centaur.  minus ,  flores  hyper. 
acac.  &c.  qu?c  tamen  pncter  acaciam  ingratiffimi  funt  faporis.  Radices 
variae  hic  quoque  laudem  fuam  merentur ;  e.  g.  rad.  enul.  campan.  cichor. 
pimpinell.  curcum.  &  chelidonii  major-s,  cnjus  quidem  pofterioris  virtu- 
tem  fignaturx  nonnulli  imputant,  quac  tamen  fali  volatili  admodum  pe- 
netranti  rcdtius  adfcribitur.  Semen  cannabis  in  lacte  bubulo  ad  crepa- 
turam  circiter  coclum  &  colatum  ,  atque  bis  de  die  ad  f  v.  vel  vj  pro- 
pinatum  tanquam  fpecificum  laudat  Sylvius.  Ex  R.  M.  cflia  cum  fali- 
nis  mifta  utramque  abfolvunt  paginam  ,  quo  fpeclant  crocus  cftis  cum 
falibus ,  Tinclur.  cTtis  aperit.  Zwelfer.  £  diaph.  cum  cTte  non  in  totum 
edulcoratum,  tartrum  ©-latum,  &c.  Ex  R.  A.  conveniunt  t?Tw  urinofi 
dulcificati,  falia  volatilia,  partes  animalium  durae,  &c.  Ex  compofitis 
vero  in  acie  ftat  Tinctur.  corall.  cum  -^  cord.  cerv.  Pofteriori  fcopo  fa- 
tisfaciunt  prac  'reliquis  )amjam  laudata  cTiia  ,  unde  maxime  hic  profunt 
acidulse ,  gaudent  enim  praeter  vim  prsecipitandi  infigni  virtute  cathar- 
ctica.  Ex  cTte  componuntur  vina  ,  item  pulvcres  cachedtici  ,  quibus  def- 
peratos  aliquando  curatos  fuiiTe  i&ericos ,   Autores  teftantur. 

§.     V  I. 

Secunda  indicatio  obtinetur  partim  per  vomitoria ,  fi  malum  fuerit  re- 
centius ,  partim  vero  per  purgantia  ,  nec  non  diaphoretica  ac  diuretica. 
Inter  vomitoria  excellit  Scylla  atque  tartr.  cmet.  Mynfichr.  Ex  purganti- 
bus  vero  praevalent  fennata  ,  quibus  tamen  ,  ut  &  emeticis  ftmper  at- 
tenunntia  funt  combinanda ,  unde  &  Excell.  Dominus  Prajes  teftatur  , 
fe  iscpius  cum  euphoria  ufurpafle  decoctum  fennatum  cum  radice  pim- 
pinell.  curcum.  cichor.  &  chelidon.  majoris.  Nec  Rhabctrbarum  tam  ve- 
rum  ,  quam  monachorum  laude  fua  eft  defraudandum  ,  quamvis  per  fe 
aflumptum  urinam  flavedine  tingat.  Ex  quo  apparet ,  nullum  hinc  de 
evacuatione  bilis  per  urinam  inferri  pofle  teftimonium.  Circumfpecle  in- 
terim  &  in  cauta  dofi  medicamenta  hxc  funt  exhibenda ,  alias  namque 
magnum  quandoque  damnum  inferre  valent,  prsecipue  fi  deje&icnes  he- 
quentes  jamjam  adfint,  quo  in  cafu  reclius  hoec  plane  intermitti ,  de- 
monftrat  River.  Centv.r.  3.  Obferv.  73.  hiftoria  Jefuit:e  ,  iclcro  cum  vo- 
mitu  biliofo  afEicli  ,  qui,  rcliclis  omnibus  purgantibus,  reftitutus  fuit. 
Vid.  etiam  Centur.  2.  Obferv.  9.  Ex  diaphoreticis  ,  quor.um  ufum  prae- 
miflb  vomitorio  admodum  efTert  Cl.  Etmullerus,  huc  accenfcri  meren- 
tur  fal  volatile  C  C.  fulig.  lumbric.  terreftr.  Ex  compofitis  vero  -^-  tar- 
tri   urinofus ,    Spiiit.  carminat.  de    tribus ,,  &c.    Diuretica  ,     quac  bilem 

Difput  Medico-Fratl.  Tom.  III.  Gggg  inter- 


6oz  petermann; 

interdum  cum  urina  a  fanguine  fegregant ,  non  minoris  deprehenduntur 
ufus  ,  primatum  tamen  inter  ea  obtinent  lumbrici  terreftres ,  quos  pul- 
verifatos  cum  gum.  >)<co  fsepius  profuilTe ,  Clar.  Maur.  Hoffm  aliquo- 
ties  obfervavit. 

§.     V  I  I. 

Tertiam  indicationem  affequimur  ,  quatenus  vel  calculos ,  prout  exi- 
ftunt ,  beneficio  purgantis  feu  vomitorii  evacuamus ,  vel  quatenus  eos 
infenfibiliter  conamur  diifolvere.  Cui  pofteriori  fatisfit  partim  per  medi- 
camenta  fuperius  laudata  aliave  diuretica  &  incidentia  ,  partim  per  fpe- 
cifica  ,  quibus  Medici  Excellentifllmi  hoc  in  affectu  felici  cum  fucceflu 
ufi  funt.  Ita  Sylv.  in  Prax.  Med.  Lib.  i.  Cap.  4f.  inter  medicamenta 
calculos  biliofos  diffolventia  refert  deco&um  radic.  graminis ,  imo  ipfam 
herbam ,  hac  potiffimum  adductus  ratione ,  quod  boves  atque  oves  Men- 
fe  Majo ,  quo  gramine  vefcuntur  viridi ,  fenfim  liberentur  a  calculofa 
crufta  ,  quae  tempore  hyemali ,  ubi  fceno  nutriuntur,  in  eorum  follicu- 
lo  fellis  concrefcere  confuevit.  Cui  tamen  obfervationi  hsec  cautela  fupe- 
raddenda  videtur  ,  quod  non  in  omnibus  calculis  felix  medicamenti  hu- 
jus  operatio  fperanda  fit  ,  cum  nec  lapilli ,  de  quibus  hoc  loco  fermo 
eft ,  in  decoilo  modo  laudato  diffolvi  potuerint.  Spirit.  Nitri  dulcem 
egregium  hic  idem  Autor  depraedicat,  quamvis  itidem  non  parum  du- 
bitandum  fit ,  utrum  ille  per  tot  meandros  cireulatus  virtutem  fuam  re- 
tineat.  Radicem  curcumae  admodum  extollit  Clar.  Frideric.  Hoffman. 
Clav.  Pharm.  Lib.  4.  SeEt.  I.  §.  129.  ejufque  efticaciam  experientia  ele- 
ganti  confirmat.  De  lapidibus  in  boum  veficula  fellis,  nec  non  in  por- 
corum  feile  &  ventriculo  hyftricum  in  India  repertis  prsefenti  contra 
hunc  affectum  remedio  legi  meretur  Obferv.  283.  Mifc.  A.  N.  C.  Decnr.  1. 
Ann.  3.  Cui  jungatur  Decnr.  2.  Ann.  ;o.  Appendix pag.  151.  ubi  de  vir- 
tute  horum  antiicterica  &  fternutatoria  multa  curiofa  occurrunt.  Totam 
denique  affectus  ejufmodi  curationem  a  D.  Herdoto  adomatam  evolvere 
licet  in  Mifc.  Acad.  N.  C.  Decur.  I.  An.  4.   Obferv.  99. 

§.     VIII. 

Quartae  demum  atquc  ultimse  indicationi  fatisfaciunt  oleum  amygd.  , 
quod  cum  fyrup.  de  althea  ,  oculis  <25  &  Nitro  praeparato  felici  cum  fuc- 
teifu  exhibuit  Lentilius ,  prout  refert  in  Mifc.  A.  N.  C  Decitr.  2.  An.  7. 
Obferv.  i  ]6.  atque  elfentia  anodyna  juxta  mentem  Langelotti  elaborata. 
Ad-topica  vero  rcferuntur  cataplafmata  ex  carmitiativis  atque  anodynis 
conflata.  Formularum  farraginem  brevitatis  gratia  apponere  non  placuit, 
cum  pro  unius  cujufque  arbitrio  facilc  ex  memoratis  remediis  conftrui 
queant. 

§.  IX. 


S  C  R  U  T  I  N  I  U  M    I  C  T  E  R  I.  Coi 

§.     I  X. 

Superefl:  dixta  ,  cujus  omnino  quoque  ratio  eft  habenda.  Victus  proin- 
de  fit  tux0^®"  &  e\nre7n(&-  Fugiantur  cibi  nimium  acidi ,  item  fa- 
liti  &  fumo  indurati.  Potulenta  bene  fint  defaecata  ,  nec  acido,  nec  tar- 
taro  fcecunda  calculorum  matre  turgida.  Eligatur  potius  cercvifia  medi- 
cata  juxta  confilium  Cl.  Junckens ,  cui  infundi  polfunt  bacc.  juniper.  & 
radic.  chelidon.  majoris.  Vel  quando  fitis  nimium  urget,  juxta  eundem 
Autorem  fiat  DecocT:.  ex  herb.  &  radic.  fragar.  cum  paflulis ,  imo  foUim 
infufum  Thee  poterit  fufficere.  Animi  pathcmata  cane  &  angue  pejus  vi- 
tentur ,  inprimis  fubitanea  incandefcentia.  Qiiibus  omnibus  rite  obfer- 
vatis ,  accedenteque  divino  auxilio  ,  non  dubitamus ,  quin  gruviifimis 
adverfarij  hujus  infultibus  obicem  ponere  licitum  fuerir. 

§.     X. 

Et  haec  funt,  quse  de  ictero  ex  calculis  veficse  fellcae  pronato  in  me- 
dium  proferre  placuit.  Plura  qui  defiderat  ,  Pructicorum  libros,  in  qui- 
bus  obfervationes  hanc  in  rem  quam  plurimas  ,  &  uberiorem  quoque  cu- 
randi  rationem  inveniet,  confulat.  Mihi  thefes ,  non  tractatum  confcri- 
bere  animus  fuit ,  alioquin  fingulse  circumftantiae  fingularem  prol  xam- 
que  operam  poftulalfent,  qu?e  tamen  paucis  pagellis  comprehendi  haud 
potuit.  Tuinterea,  L.  B.,  quoditerumiterumque  rcgo  ,  sequus  conatuum 
meorum  cenfor  eris  ,  &  ea  ,  quse  minus  forte  ob  ingenii  juventutem  accu- 
rate  dicta  funt ,  humanitate  Tua  excipies.  Manum  fic  tabulse  fubduco, 
atque  Deo  Trifmegifto  pro  conceffis  viribus  gratias  perfolvo  humillimas. 

•       F    I    N    I    S. 


G  g  g  g    2 


(  *°4) 


J.  GEORG\ 


C  V  I. 

J.    GEORGII    BEZOLD 

D    I    S     S    E     R     T    A     T    I     0. 
D    E 

CH  OLELITHO. 

Argent,  a4.Mayi72y. 


9  s"g  :  i 


(607) 

5.    #.    5.    r. 

P   R    O    OE   M    I    U   M. 

HOminem  ,  ^rrew;  microcofmtim  ,  imprimis  ob  abfolutam  perfeciionem  , 
ex  ^Mrt  fummi  artificis  fapientia  atque  potentia  <s.que  ac  ex  mticro- 
cofmo  elucet ,  appellitant ,  analogiam  tamen  cum  macrocofmo  habere  >iemo 
dubitare  potefi ,  licet  non  opns  fit ,  cum  poeta  tot  tantafque  fingere  Zonas 
aut  circulos  in  corpore  rationali ,  v.ec  unice  ratio  denominationis  in  illci 
fententia  qturenda  fit ,  qiu  profertur  iu  E.  N.  C.  D.  annot.  2.  obf  ff. 
ubi  de  generationis  humaihc  modo  dijferens  author  fequentia  allegat  :  Quod 
fi  microfcopio  humanum  femen  contcmplemur  animalium  myrijdes  in 
eo  repunt  ac  fefe  motitant ,  ita  ut  &  hujus  refpeclu  homo  rccle  di- 
catur  microcofmus  :  interim  tarmn  in  eodem  adeffe  nou  viinus  ac  in  ma- 
crocofmo  quofdam  quafi  planetas ,  alveos ,  fiumina,  ojficiuas  Aeolias  £5?  plura 
alia  negari  omnino  non  poterit.  Qitid  dicam  de  illa  corporis  humaui  La- 
pidicina ,  dum  non  folum  in  quibufdam  partibus  infenfijjimus  quandoque 
corporis  humani  defiruBor  Calculus  £«?  Lapis  geueratur ,  fed  &  in  omui- 
bus  ferme  corporis  partibus ,  quocunque  etiam  nomine  infigv.iuntur ,  eos  re- 
perire  licet.  Sunt  qtiidem  qui  calculofam  non  modo  materiam  fed  £f?  cal- 
culum  ipfum  ordinaria  natura  lege  in  corpore  humauo  exificre  putant , 
cui  tamen  fententict  fubfcribere  noUem  ,  vifi  per  illam  rnateriam  temfirium 
particularum  cttm  cibo  cf?  potu  affumtarv.m  &  per  varias  tra-ufcolatioms 
£j?  depurationes  tandem  rurfits  cum  reliquis  corpori  nofiro  noxiis  humori- 
bits  excretarum  intelligerent ,  qua  cakulofa  fcilicet  materia  ditm  motus  hu- 
morum  fegnior  fit  fiatum  morbofum  induit ,  hinc  inde  fiagnat  £•?  varia 
tandem  producit  fymptomata.  Sttpra  memoratum  jam  efi ,  omuis  corporis 
nofiri  partes  calculo  obnoxias  ejfe  ,  id  quod  exemplis  magis  illujirari  potefi, 
fic  rara  &  notatu  diguijjima  profiat  hijioria  apud  Horftium  in  epitr.  med. 
lib.  2-  fect.  f.  pag.  m.  461.  de  Calculo  nucis  caftanex  minoris  magni- 
fcudine  poft  continuum  capitis  dolorem  e  naribus  per  palatum  rejedto. 
Calculitm  lingtta  vidit  Tinucus  a  Guldenklee  lib.  I.  caf.  3^.  Schulziits  E. 
N.  C.  D.  I.  ann.  3.  obf.  I.  Garmannns  ibidcm  obf.  43.  Ledelius  in 
iifdem  ephemeridibus  d.  1.  ann.  9.  obf.  144.  Hagendornius  in  obf.  med. 
pract.  cent.  1.  hi(r.  71.  aliique  Clauderus  in  cphem.  cit.  dec.  2.  ann. 
3.  obf.  79.  de  calculo  in  nafo  genito  refert  cafttm ,  qui  filicex.  duritiei 
crat ,  maguitudiue  nttcis  avellaux.  Calculos  afperx  arterix ,  tauquam  mo- 
Ufia  tujjis  caufam  producit  Schmidius  in  diclis  eph.  dec.  I.  ann.  9.  £5*  10 
obf  ^5.  De  pulmonum  calculis  &  lapidibns  inunmera  fere  profiant  exe- 
empla  m  fipim  jam  lavdatii  cphcm.  neque  cor  ipfum  a  ditro  hoc   hojpite 

im- 


60%  B    E    Z    O    L    D; 

immune  ejl ,  Uti  videre  qjioque  licet  apud  jmn  laudatum  Horftium  loC.  titl 
pag.  455.  qui  calculum  totam  cordis  cavitatem  adimplentem  vidic,  ite.n- 
<que  pag.  4^7.  de  calculo  valvulis  cordis  adnato  bijioriam  fiubjungit.  Cal- 
culos  ventriculi  variorum  fymptomatum  caufam  rurfus  ephem.  allegant. 
d.  1.  ann.  1.  obf  6f.  item  de  arenulis  eum  fanguine  exeuntibus  & 
e  vena  fecta  profilientibus  d.  2.  ann.  f.  obf.  86.  Quamvis  autem  bac- 
tenui  recenfiitct  &  aUegatct  bijiorict  deprebendantur  rars. ,  omnium  tamen 
rarijjimam  allegat  Riverius  in  obf.  communicatis  pag.  m.  338-  de  cal- 
culis  in  omnibus  &  quibufvis  corporis  partibus  procreatis ,  ita  ut  tatlu 
iUos  per  onmia  corporis  membra  percipere  licuerit ,  non  foluni  autem  taffu. 
fed  &  vifiu  fefe  manifiefabant.  Prorfitts  autem  Jiupenda  eji  relatio  embryo- 
nis  petrificati  quam  exbibet  Bartholinus  in  hift.  anat.  cent.  2.  hift.  100» 
&  fv.b  titulo  homines  petrificati  defcripta  eft.  Qitalem  ante  aliquot  an- 
nos  tradidit  quoque  Domimts  Ort  in  differtatione  inaugurali  Tiibingct  babita. 
Familiarim  autem ,  imo  ficpijfime  corpus  humanum  infejiant  calculi  renum 
&  veficct  cctterorumque  duliuum  urinariorum  ,  id  quod  pneter  obfierv,  ficri- 
ptores  experientia  tefiatur  quotidiana.  Hifice  annumerari  poffiunt  iUi  qui  in 
hepate  &  veficula  fieUea  fikpe  fixpius  generantur  &  Grctco  nomine  Choleli- 
thi  appellari  pojfiunt  a  Gr&ch  vocabulis  %pXo$  vei  xoKv\  Bilis  £«?  AtS-ot 
lapis ,  quorum  aliqualem  analyfin  pro  fpecimine  inaugurali  in  me  fiuficipere 
tento  ,  imprimis  cum  fiortuna  fantrice  mihi  bigam  obfiervationum  anatomica*- 
rum  haud  adeo  firequentium  videre  contigerit.  Primattt  Lynceus  anatomi- 
cus  Vir  excellentiflimus  atque  experientiflimus  anat.  atque  chir.  in  acad. 
hac  Argentoratenfi  profeifor  &  med.  D.  celeberrimus  Dominus  Patronus 
Fautor  atque  Prseceptor  ad  aras  ufque  colendus  Dominus  Jobamies  Salz- 
maunm  fiuppeditavit.  Alteram  Vir  itidem  excellentiflimus  atque  exnerien- 
tilTimus  Dominus  Johannes  Bxcklerm  med.  D.  chymice  atque  botanicae 
profeflbr  celeberrimus  Patronus  atque  Prceceptor  venerandus  quam  ip- 
fius  beatae  memoriae  Dominm  Parens  Vir  excel!entiflimus  atque  expe- 
rientiifimus  Dominm  Johannes  Biecklerm,  med.  D.  &  prof.  facri  palat. 
comes  Reipubl.  Argent.  phyficus  Provincialis ,  eo  tempore  allegatx  fiemi- 
n<z  medicus  reliquit ,  communicavit.  Benevolum  Le&orem  rogito  tenues  meos: 
labores  ctque  bonique  confinlat ,  Deum  autem  T.  0.  M.  Jupplex  venerov 
conatibus  meis  benignam  adfipiret  auram. 


CA* 


DECHOLELITHO,  tfojj 


CASUS       PRIMUS. 

Obfervatus    in    thcatro   anatomko   Argentoratenfi  die    i  ?.     Martii 

amio   172?.  in  projlibulo   in  via  publico  reperto  &  jujfu  in- 

clyti  Magiftratw   cultro  anatomico  fuhmiffo. 

I. 

VEficula  fellea  pluribus  calculis  ita  infarcta,  atque  indurata ,  ut  la- 
pidea  prima  fronte  vifa  fuerit ,  in  medio  maxime  turgebat ,  infe- 
rius  aliquatenus  extenuata ,  tunicx  veficulse  Iblito  craffiores  erant  atque 
duriores  &  ad  cartil.igineam  fere  duritiem  acccdebant,  non  nifi  paucas 
bilis  guttulas  contincbat ,  neque  mirum,  cum  calculi  ejus  cavitatem  ita 
occuparint ,  ut  nullus  biliofo  humori  locus  concederetur.  Calculorum 
errat  no.  45. 

I  I. 

Diverfae  magnitudinis  atque  figurse  erant ,  colorts  ex  luteo  albican» 
tis  ille  110.  1.  collo  veficulse  impadus  figuram  fere  glandis  penis  virk 
lis  minoris  refercbat ,  magnitudine  fatis  infignis  ,  quem "  vero  mole  ex= 
cedeb.tt  alter  no.  2.  priori  proxime  adftans ,  &  fex  circiter  latera  ha- 
bens  olfi  cubiformi,  quod  ex  offibus  tarfi  unum  eft,  non  mujtum 
abfimilis  j  Tertius  110.  3.  magnitudinis  intcr  2.  priores  mediae ,  major 
erat  primo ,  &  paulo  minor  fecunck) ,  -magis  timcn  ad  magnitudinem 
fecundi  quam  primi  accedebat  ,  cordiformis,  e  bafi  latiore  ,  &  mucrone 
acutiore  conftans,  hic  quamprimum  aperiebarur  veficula  omnium  ma- 
ximus  prima  fronte  efle  videbatur,  quia  magis ,  quam  reliqui  intuenti 
oculo  fefe  ftatim  offerebat.  Quartus  minor  tribus  prioribus  rotundus 
fere  erat  in  circumferentia  fuperius  atque  inferius  paululum  depreffus 
&  cochlitcm  minorem  figura  referebat;  reliqui  fere  omnes  unam  ean- 
demque  figuram  ferme  habebant  nempe  triangularem  quatuor  lateribus 
conltantem  ,  inferiore  latiore  bafi  &  tribus  fuperioribus  ferme  scqualibus 
quae  tribus  Imeis  afccndentibus  &  in  medo  velut  in  cenrro  concurren- 
tibus  formabantur ,  lapidique  carpionis  non  multum  abfimdes  erant , 
qualem  figura  7.  refert.  Plerique  rrinores  ui  fundo  veficulae  hofpitft. 
bantur ,  majoribus  in  collo  exiftemibus. 


JXftut.  MeJico-rraZt.  Tom.  II L  H  h  h  h  HL 


6io  »    E    Z    0    L    D, 

I  I  I. 

Omncs  materia  quadam  glutinofa  olidu&i  erant ,  item  fubftantia  ve- 
luti  gypfea  ,  fub  qua  fubftantia  gypfea  mollis  imnaediate  Jatebat  ,  ve- 
lu.ti  crufta  aliquantulum  duriore  obdu&a,  utraque  tenuior  erac  e  dua- 
bus  vel  tribus  lamellis  compofita,  maximam  vero  calculi  partem  con- 
ftituebat  materia  paulov  duiior ,  praeterea  non  parum  materiae  vifciaae 
tenacis  &  veluti  limofae  in  vedculpe  fundo  continebatur  ,  ejufdem  co- 
loris  quo  calculi  erant  nempe  luteo  albicantis  ,  magis  tamen  lutei  colo- 
ris ,  quam  illi  calculorum  quae  exficcati  pallidiores  fadli  funt  ea  parts  > 
.qua  fe  invicem  tangebant ,    in    veficula  fuperficies  nigricabat. 

I  V. 

Porus  hepaticus  plus  duplo  capacior  erat  quam  ordinarie,  non  folum 
circa  locum  coalefcentiae  cum  cyftico  fed  etiam  toto  fui  tractu  quam  diu 
extra  hcpar   confpiciebatur. 

fr 

Buctus  cyfticus  infolitae  magnitudinis  ordinaria  octuplo  major ,  ut 
pollicis  craffitiem  adsequaret ,  in  cujus  tractu  medip  calculus  notabilis  ma- 
gnitudinis  no.  10.  impa&us  erat,  qui  numerum  46.  implevit »  exacte 
fcriangularis, 

V  I. 

Quantum  poft  mortem  obfervare  licuit,  nullo  colore  icterico,  quo.tf 
£iirum  ,  cutis  fuperficies  imbuta   erat. 

V  I  I. 

In  pe&ore  materia  purulenta,  craffa  &  vifcida  erat  copiofa ,  major 
111  cavitate  dextra  quam  111  finiftra  puri  cocto  fimilis ,  flavefcens  atque 
confiftentia  gluten  veluti  rcferebat ,  non  folum  in  pedtoris  cavitate  fed 
&  pericatdii  >  pulmones  quoque  ex  parte  corrupti ,  maxime  lobus  dex- 
ter  ,  hepar  fatis  naturaliter  conftitutum. 


C     A     S     U    $       II. 

MUlier  ^2.  annorum  ,  conftitutionis  cholericje   per  fex  &  ultra  an- 
nos    doloribus  hypocjiundrii  dextri  mirum   quantura    defatigata, 

va- 


t)  £     C  H  O  L  E  L  I  T  H  O.  6i\ 

i\h  incaftum  adhibiti  rcmediis  tandem  anno  1^99-  mcnfe  Ocl(  bri  per 
anum  cxclufit  non  abfque  tormimhus  m.ilam  Inpidcam  cuneiformem, 
Uti  vklere  eft  in  fig.  2.  Hujus  lapidis  ,  qui  adhuc  ad  mrnus  tft  ,  duos 
ciim  dimidio  circitcr  pollicis  longi  circumfcrcntia  in  fummo  trcs  cum 
dimidio  ,  in  mcdio  quatuor  in  apicc  vero  unum  cum  dimidio  polliccs 
adacquar.  Superficies  ejus  non  adco  aequalis ,  in  una  parte  emirremiis 
quibufdam  donata  exiftit  ,  colore  gaudet  cx  carruleo  albicantc  cum  in- 
tcrmixtis  maculis  ex  flavo  fufcis.  Pendebat  exacle  ftatim  poft  cxclufio- 
nem  unciam  unam  drathmas  duas  &  fcrupulum  femis.  Diifcctus  fe- 
cundum  longitudinem  lapis  fatis  friabilis  &  molliufculusi ,  colore  luteo 
ochram  semulante  refplendcbat  &  pluribus  circulis  eilipiicis  quafi  diftinc- 
tus  cotnparcbat.  In  mcdio  fere  circulorum  nucleus  dimidiam  plus  minus- 
unciam  longus  &  latus ,  quafi  cryftallinus  albicaris  cum  interfperfa  hinc 
inde  aliqu.ili  rlavedine  le  confpiciendum  exhibuit.  Quam  primum  au- 
tem  fupcrius  di&a  mulier  hunc  lapidem  excrcvcrat  onuubiis  fuis  crucia- 
tibus  hbera  vixit. 


§.  i, 

ANtequam  ad  cafuum  propofitorum  arialyfin  accedam  ,  breviter  c'c 
ftru&nra  hepatis  &  cyfiidis  feiiea  ut  &  de  natura  bilis  aliquid  dif- 
ferere  haud  ubs  re.  erit.  Efi  autem  Hepar  vifcns  infimi  ventris  totumr 
quantwn  glandidofum  &  vafcnlofum  fub  diaphragmate ,  figunc  admodurn  ir~ 
regularis ,  ordiunrie  in  dextro  hypochondrio  fitum,  colore  naturali  pallido- 
( rubicuudus  euim  a  fanguiue  a  cujus  mapia  fdt  qudntitate  repletur,  prove- 
tiit )  variis  protuberantiis  notaium  ,  quibufdaiu  membranis  involntum  va-- 
riifqne  vafis  donatum  ,  ad  Bilis  pracipue  fecretioncnt  defiinatnm.  AnnetfH- 
tur  variis  vicinis  partibus ,  ubi  imprimis  notanda  venit  illa  connexio 
qua  mediante  Iigamcnto  fat  valido  &  latb  ,  quod  ab  otEcio  fufpenfo- 
rium  dicitur  parti  diaphrngmatis  carnofie  feti  mufculofae  61  cartilaginl 
enfiformi  adhaeret ,  parte  fua  inferiore  autcm  annectitur  hepar  umbilico, 
mediante  vena  umbilicali ,  qure  pauco  poft  partum  tempore  in  ligamen- 
tum  abit,  ut  alia  minoris  momcnti  Hgamcnta  taceam  ,  qu£  fub  fila- 
mentorum  nerveorum  facie  {ck  prodrinc  &  qilibus  mediantibus  quanv 
plurimis  aliis  partibus  vicinis  alligatur,  cjua  de  connexione  quafdam 
collegit  obfeivationes  Vetrus  Taxeim  in  obf  an.  obf.  16".  p.  m*  2%.  ut 
mirtam  illud  peculiare  ligamentum  jecinorum  cujus  mentionem  facit  J, 
Rhodius  iu  uiant.  an.  obf  lo.  p.  m.  14.  Quod  fi  igirur  uti  dictum  h<3- 
par  bilis  fccretioni  fit  deftinarum  ,  opus  quoque  erit  ut  ejus  vafa  fe- 
cretoria  cum  receptaculo  paulo  accuratius  examinentur.  Habet  autem  he- 
par  vafa  fua  advehcntia  feu  adduceniia  fanguinem  pro  hoc  opere  ,  qure 

H  h  h  h    %  fuiat 


6i2  fe    E    Z    O    L    D, 

funt  venae,  arteriarum  vices  obeuntes,  quamvis  nec  arteriis  careat »  quae  ta» 
men  non  communi  fed  privato  ufui  opiuilantur,  quse  vafa  venae  portae  propa= 
gines  dicuntur,  venae  portae  autem  fanguinem  venofum  ,  ex  omento,  ventri- 
culo,  pancreate,  liene,  mefenterio  atque  inteftinis  recurrentem,  tanquam  ap- 
tillimum  recipit.  Sanguinem  enim  adhuc  arteriofum  &  lympha  turgidum 
minus  pro  biliofa  materia  fccernenda  aptum  effe  cum  Bergero  iu  tx.  de  nat. 
hum.  p.  213.  ftatuo,  cujus  rei  rationem  ex  ipfo  authore  huc  tranfcribere  pla- 
cet  ubi  dicit.  Hic  enim  (  fanguinem  arteriofum  intelligit  )  cum  lympha 
turgeat  totw ,  £«f  totus  plus  illius  contineat ,  qua:n  venofus ,  ac  prjtcipiti 
valde  motu  feratur  ,  iuterjeclam  illius  gelatin*  ,  arcliufque  coh&rentem  ,  falfo 
fulphuream  materiam  longe  dimittit  quam  fanguis  venofus.  Modus  fecretio- 
nis  autem  in  hoc  vifcere  seque  ac  in  aliis  peragitur.  Rami  enim  hujus 
vense  in  minores  atque  tandem  minutiffimas  ramificationes  ,  vafcula  ca- 
pillaria  dicta  ,  abeunces  bilem  fecernendam  glandulis  prsebent ,  hincque 
per  ductus  hepaticos  fenfim  fenfimque  crefcentes  ,  qui  cum  ramulis  ve- 
nse  portse  pari  paflii  incedunt ,  partim  veficae  felleae  partim  autem  du- 
ctui  communi  inrundunt.  Unde  &  notabilis  quoque  bilis  eft  dirferentia, 
quando  diftingunt  inter  illam  quae  per  ductum  feu  porum  ,  uti  loquun- 
tur  ,  biliarium ,  quae  colore  magis  flava  &  mobilis  creditur  ,  &  illam 
quse  ex  cyftide  fellea  ,  quamvis  in  eundem  du&um  cholidochum  nomi- 
natum ,  eructatur  &  inteftino  duodeno  infunditur. 

§.     I  I. 

Eft  autem  cyfils  feu  veficula  fellea  facculm  feu  foUicuhs  memhranaceus , 
'pyriformis  concava  &  ferm&  media-  hepatis  parti  adharens ,  vafis  tam  de~ 
ferentibits  quam  auferentibus  gaudens ,  ita  ut  fundm  ejus  quoad  maximam 
partem  promineat ,  pro  recipienda  £«?  opportuno  tempore  emittenda  bile 
defiiuatm.  Quamvis  autem  Ol.  Borrich  in  atl.  Haffn.  vol.  2.  obf  {3. 
quatuor  adefle  tunicas  ftatuat ,  ego  ejus  fententiam  tamen  non  amplec- 
tor  ,  nifi  illam  cruftam  villofam  ,  reliquis  in  corpore  humano  membra- 
nofis  cavitatibus  communem  etiam  admittat ,  quse  in  hac  parte  fumme 
ineceffariam  eife  cenfeo ,  ne  a  materia  acri  biliofa  tunica  nervea  laedatur, 
terminatur  autem  hsec  cyftis  fellea  in  duclum  quendam  cyfticum  dictum, 
!qui  tandem  cum  biliario  in  unum  coit  hincque  communis  five  cholido- 
•chus  dicitur ,  cujus  os,  uti  fupra  jam  monui,  inteftino  duodcno  ,  & 
quod  maxime  notandum ,  una  cum  ductu  pancreatico  in  homine  eo- 
dem  oftio  inferitur.  Sanguis  autem  a  fecretione  refiduus  a  fenfim  fen- 
fimque  crefcentibus  venulis  receptus  &  ad  majores  femper  delatus  tan- 
dcm  venac  cavse  infunditur ,  ubi  5  fcilicet  cum  reliquo ,    cordi  offertur. 


§.    III. 


DE    CHOLELITHO,  6i$ 

§.    III. 

Dicitur  nunc  hic  fecretus  in  hepate  liquor  bilU  ,   £<f  efi  humor  utilU 
quidem,  attamen  qttoad  partem  etiam  excrementititn ,  partictdit  falinU ,  vo- 
latiltbns  ceqne  ac  fixis ,  fttlphureU  ac  oleofis  ut  &  copiofis  aqttofis  mixtus , 
qui  in  inteftinum  duodenurn    effufus    yarios  quoque    ufus  habet.    Plures 
funt  qui    bilem  excrementum  effe  omni  conatu    negant ,    illamque  ma- 
gnum  in  corpore  noftro  ,    prseprirais   circa    .hylificationis    opus ,    ufutn 
haberc,  contendunt ,  imo  balfami  naturalis  nomen  eidem  affignare  non 
verentur.    Alii   e  contrario  illam  totam   quantam  excrementum   efTe  pro- 
nunciant.    Aft  ficuti  minime  negarem    bilem  eum  in  finem  ad  inteftina 
quoque  devehi,   ut  inteftina  fuo  tempore  ftimulet  atque  irritet ,  quo  cor- 
pus  a  fecibus  liberetur,    qilam  ob  rationem    etiam  a  quibufdam   clyfter 
naturalis  falutatur,    ita  manibus  pedibufque]  concedendum  effe  ,  adeo  ut 
recle  pronunciet  Mtebitts  in  fuudamentU  medicina  phyfiologicU  cap.    14.  p. 
338-  dicens.     Si  bilU  tanquam  retrimentum  antea  fuijfet  elaborata  in  cordet 
feparandum  in  jecore ,  natura  non  debebat  ijlU  uti  ambagibns  &  frim  mit- 
tere  fanguinem  ad  hypochondria ,  lienem  ac  renes  &  demtim    motti   retro* 
grado  ad  hepar.    Uti  fiatim  e   corde  fanguU  abit  ad  renes,    ttt  ferum  ibi 
feparetur  ,  ita  fiatim  e  corde  copiofior  fanguinU  pars  debebat  ad  jecur  mi- 
grare ,  ut  a  fpurcitie  biliofa  liberaretur.    Poffem  jam    dirFufius    in    ufus 
bilis  inquirere,  &  imprimis,   quid  in  chylo  perficiendo  intimius  mifcen- 
dis  particulis  oleofls  cum  aquofis  ,  &  characiere  quafi    fmguinis   impri- 
mendo  prseftet  enarrare ;  verum  quoniam  illa  non  adeo  ad  propofitum 
meum   neceffaria  videntur,    ideo  prolixiori  fuperfedeo  expofitioni   luftr  - 
turus    adhuc  brevibus  particulas   bilis   confiitutivas ,    de    quibus    mentio 
quoque  aliqualis  in  definicione  fuperius  tradita  fit.    Quod  fi  igitur  bilem 
tum  hepaticam  dilutiorem  pellucidiorem  blandioreraque  ,  tum  cyfiicam  fpif- 
fiorem  profundius  flavam  &  amariorem  confideres,    oleo  ,  fale ,  fpiritibut 
aqtta  dilutU  ,  ut  cum  illuftri    Boerhaave  loquar  ,    eandem  concretam  efTe 
deprehendes.    Nec  excluderem  omnimodo  particulas  terrefires.    Ex   qua- 
rum  particularum  commixtione  non  tantum  virtus  faponacea  &  abfter- 
gens  deducenda  eft  ,  fed  &  exinde  patet  ifta  bilis  vis  qua  olea  aqua  mif- 
cibilia  reddit ,    (verba  funt   modo  aUegati  authoris ,  )   refinas,   gummi, 
tenacia  quacque  refolvit ,    attenuat ,   homogeneafque  facit.    Partes  fulphu- 
reas  in  flavo  &  amaro  hoc  humore  adefTe  nemo   negare   poterit  ,    qui 
vel  femel  infpiffatam  bilem  flammam  concipere    perfpexit.    Peculiari  au- 
tem  ratione   a  juncflis    prscfertim   falinis  particulis   modificatas  effe  ,  vel 
illud    docet   quod  modo  didU    infpiffata  bilis  acque  promte   in    aqua  ac 
fpiritu   vini  folvatur.    Quod  partium  falinarum  concernit  naturam   non 
rcque  in  ea  determinanda  unanimes  funt  authores  :    concedo  utiquc  ce- 
ieberrimo  Friderico  Hoffmanno  Hallmfis  Helicouis  Syderi  bilem  igne  trac- 

H  h  h  h     3  ta- 


Si4  B    E     Z     O    L    D, 

tatam  &  crematam  proeter  oleum,  fal  volatile  urinofnm  praebere,  fale  al« 
caiino  pauco  iri  cineribus  reluflo ,  interim  non  omnimodo  fummis  laudi- 
bus  digniilimo  Bergero  aliqualem  etiam  partem  acidi  adejfe  ftatuenti  vcl- 
lem  elle  contrarius.  lllius  tandem  etiam  phaenomeni  mentio  injicienda, 
quod  bilis  hcpatica  jugi  fluore  in  inteftina  ftillet ,  cyftis  autem  in  fuo 
folliculo  per  tempus  remoram  trahat  nec  ailiduo  cfBuat.  Et  hsec  de  bile 
quoque  fugielvo  calamo  exarata  fumciant. 

§.    I  V. 

Accingo  ]am  me  ad  Cholelithorum  fupra  defcriptorum  explanationerfi'3 
Ante  omuia  autem  de  materise  excrementitise  durae,  magis  minufve  la- 
pidum  ad  inftar  concretae  &  condenfatse  five  de  calculorum  in  humano- 
corpore  procreatorum  ortu  in  gcnere  pauca  verba  faciam ,  pnefertim 
cum  adeo  inter  fe  difcrepantes  reperiantur  dcctores.  Hi  nunc  calorem 
nimium  nune  frigns  accufant ,  illi  ad  Galeni  ejufque  affeclarum  pitur- 
tam  confugiuut.  Alii  Paracelii  Tartarum  omnibus  corporis  noftri  par- 
tibus  liquidis  inexiftentem  ,  &  in  ludos  fe  convertentem  in  fcenam  pro- 
ducunt  ,  a  ii  vero  nefcio  quem  fpiritum '  Gorgonium  fibi  effingunt,  alii 
ad  aliud  principium  lapidificum  rccurrunt.  Qiiidam  acidum  coagulans 
unice  refpiciunt ,  quidam  vcro  fpiritum  utinae  hinc  inde  id  corpore  di£ 
currentem  petrificanumque  allegant.  Omrits  aliquid  dicere  videntur, 
fed  an  bene  &  clare  rem  exponant  valde  dubito.  Mihi  caufam  calculo- 
rum  tuni  a  vitio  partium  fblidarum  tum  ab  humoribus  peccantibus  aC- 
cerfemiam  eife  comparet.  In  liquoribus  materiam  calculorum  latitare  ii- 
luftrari  poteft  ,  vel  aquis  ht  lapidcam  fubftantiam  quafi  in  momento  cotT- 
verfis ,  vel  tophis  in  fontibus  thermirunv  &  acidulamm  reperiundis  y 
vel  etiarri  tartaro  vini  in  doiiis  concrefcente.  Imprimis  autem  vitia  hu- 
rnorum  confirmat  rariflima-  illa  calculi  extempotanei  hiftoria  ,  qu?e  teg:- 
tur  in  «c7.  Hajfn.  vol.  3.  p.  iif.  Ubi  refertur  qund  Nicopi.t  in  Fatjtria 
civis  &  coriarii  Jitiofa  bimula ,  curn  aliquot  diebns  pejfime  fe  habuiffet  do- 
loremque  ejulando  prodidijfet,  cum  urina  emiuxerit  materiam  aibam  muci- 
laginofam  ,  qiu  ftatim  ab  aere  externo  in  fubfavum  oblongum  riguit  caU 
Cidum,  duritie  quemvis  alium  aquantem.  Solidas  partes  vel  nimia  con- 
ftri&ione  vel  nimia  fixitare  aut  etianT  alker  arfe&as  ad  calculorum  ge- 
nefin  contribuere  probabile  exiftit ,  quatcnus  hoc  modo  humores  con- 
tenti  debito  tcmpore  &  qnantitate  non  excernuntur  ,  quo  flt,  ut  diu- 
tius  lubfiftentes  ,  ut  cum  Berger^rurjh  loquar,  &  ftagnantes  racile  e& 
quiete  contactuque  immediato  fuarum  partium  cohaereant  atque  in  cai- 
culos  concrefcant.  Hacc  autem  coneretio  utique  per  particuhrum  agglu- 
tinationcm  ab  extus  fa&am  five  per  extus  appofitionem  &  quidcm  tunc 
eo  faci  ius",  quando  nucleo  cui  partes  lapidelcentes  adhserefcere  polfuut 
occunit }    coiixingit,    Hiiic  lamcllatim  fibi  incumbentcs  cernere  datur  la- 

pidcs 


DECHOLELITHO.  <?i? 

pides  naturales ,   hinc  etiam   talem  per  lamellas  nucleo  circumdatas  con- 
.dcnfationem  vel  ex.  folis  lapidibus  Bezoar  demonftrarc   poifumus. 

§.     V. 

'  Paucis  hifce  de  ortu   Iapidum  in    corporibus   anvmantium  prscmiflls,' 
Cholelkhi  ipfi  prodeant  in   humauo   acque   ac  animantium   aliorum    im- 
primis  boum  corporibus  reperibiles.    Figuram  regularem   haud  obcinent, 
runc  rotundos  uunc  quadrangulares  nunc  triangutarcs  nunc  aliter  in  fu- 
perricie    effigiatos  cernes.     Horfiim  in  epiji.  med.  I.  1.  p.  4^5.  plus  quani. 
ducentos  lapillos  in  vefica  fellca  fere  fultem  quadrangulos  vidit.    In  vc- 
ficula  fellea  cum  pauca  bile  forma   partim    triangulari   partim    quinquan- 
gulari  praediti  lapilli  67.  fuere  reperti  juxta  &i.   obferv.   Hefoig.  a  Scfdc- 
hio  editarum.    Haud  raro  autem  apud  obfervationum  fcriptores  figura  au- 
notatur  triangularis.    Ita  notabifem  Irujus  rei  cafum  exhibent   affa  me- 
aica   Birolincnfia  vol.   ?.  no.    3.  Triginta  nempe  &  feptem  omnes    acqua- 
lem   triangularem  figuram  obtinentes  ,   in  magnitudine  paululum  ab  in- 
vicem   difcrepantes  in   tabula  exfculpti  ibidem  exhibentur.    Sic  quod  ad 
calculos  in  obfervatione  prima    annotatos  attinet   neque    ii  sequalem  ob- 
tinebant  fuperficiem  uti   ex  ipfa  quoque    tabula  eorum  diveifitas  patet. 
QLuando  autem    de   quibufdam  ibidem  narratur ,    quod  obtinucrint   figu- 
ram  triaugularem  quatuor  lateribus  conftantem  ,  non  credendum  eft  me 
Iiic  crtJqpo^vAsi/  velle  alferere  ,  dum  non  triangulum  exa&e  mathemati- 
cum  ,    fed  taletu  folummodo  qute    ad   triangularem  accedit  intelligo   fnr- 
xnam.     Quod  fi  jam  fermo  fit  de  caufa  diverfitatis  fuperficiei  horum  la- 
pillorum,  forfan  non  piane  inepta  erit  conjeclura  eorum ,  qui  ad  parie- 
tum  particulas    calculorum   adhuc   molliores    modificantium    compreffio- 
siem  dirFerentem  refpiciunt  i  cui   accedit  quod   lapilli  prius  geniti  libere 
fere  atque  fine  impedimento  quafi   fluctuantcs    longe    aliam  polfint  nan- 
cifci  figuram  ,  quam  poftea  dcmum  producti  ,    quippe  qui    ftfe  loci   ac- 
commodare  capacitati   coguntur.    Praeter  figuram  notandus  quoque    ve- 
liit  eorumdem  coior,  qui  varius  quoque  tum  in  externa  tum  in  interna 
fleprchenditur  fubftantia.  Opaci  plerumque  funt,  pellucidos  tamen    etiam 
obfervari  teftimonium  Dn.    Qcorgii   Scharpii  profejfork  Monjpelienfis  cou- 
firmare  poteft ,    qui  diffecto  coipore    lictoris  cujufdam    in  cyftide  fellea 
triginta.lapillos  carbunculi  inftar  pcllucidos  fe  invenitfe  profeffus  eft.    Sic 
U.    Tamponet  chirurgm  regim  in   folliculo  biliario  lapidem  ovi  columbirii 
magnitudine  gummi  inftar  concreti  luudum  &  mollem  animadvertit ,  & 
D.  Manchc  in  difTedione  cadaveris  moiiebris  annos  viginti   quinque  ni- 
tse,    quam  pluribus  annis  ante  obitum   icterus  focdaverat,  cum  tenfione 
ventris   extraordinaria  ,    in  veficula   fellea  lapidcm  pellucidum    utcunquc 
Iriabilem  avellansc  magnitudinem  srquantem  obvium  habuit,    citante  u- 
trumque  exemplum  D.  Nkolao  de  Blcgny  m  Zodiaco  msd.  G»U.  ann.   1. 

epijl. 


616  B    E    Z    O     L    D; 

epift.  4.  obf.   7.  £5*  epift.  5.  obf.  8-    His  utique  accenferi  poteft,  quetn 
fig.  4.  expreflum  cernis ,  calculus  cryftalliformis  plane  pellucidus  in  ve- 
ficula  fellea  celfiifimae  cujufdam  matronae  ab  amico  meo    honoratillimo 
Dn.  Henrico  Alberto  Nicolai  Argentinenfi  inventus.    In  iis   lapillis,    qui 
opaci  exiftunt  color  occurrit  mox   pallidus  &   cinereus ,  mox  flavefcens, 
croceus,    rubicundus,    mox    viridefens  atque    nigricans ;    prout    enim 
(verba  funt  iUuftris  Schrockii  in  fcholio  ad  obfervationem  fuperim  aUegatam  ) 
bilis  hac  in  parte  fe  habet  ,    quae  practernaturali  in  ftatu  varios  induere 
folet  colores  ,  fic  &   calculi  ex  eadem  producti  varie  eodem  imbuuntur, 
GcpuTime  tamen  ad  flavedinem  inclinant,  quam   a  bile  lapidefcente  oriri 
extia   dubium  efle  videtur.    Sunt  quidam    qui  hos  calculos  in    corpori- 
bus  junioribus  remiifioris  id  eft  pallidioris  ,   in  setate  media  flavefcentis, 
in  provecliore   autem  obfcurioris    imo  nigricantis    coloris    efle    aflerunt. 
Lapides  a  me  allegati  crufta  gypfea  albicante  refplendebant ,    fub  qua  la- 
titabat  nucleus   coloris  ex  luteo  albicantis  ,  qui  color  quoque  fed  magis 
flavus   in  confractorum  &  difciiforum  fuperncie  ad  marginem  praefertim 
relucebat,  medium  occupante    colore   profundius   flavo  &  quafi  fulvo  » 
quse  colorum  varietates ,  a  partibus  cum  fa  iva  vel  aqua  mixtis  chartae 
quoque  imprimebantur.    Magnitudinem  cholelithorum  quod  attinet ,    & 
ea  quam   maxime  difcrepat ,   majores  nunc  ,  nunc  minores  reperiuntur. 
Cicera ,  Fabas,  Avellanam  ,  Nucem  mofchatam  adaequantes  viderunt  multi, 
alii  juglandis  magnitudine  repererunt  lapillos  nonnulli    majores  fe    con- 
fpexifle  contendunt.    Singularis   magnitudinis  exiftit  quem  notat  Ferns- 
lius  lib.  6.  pathol.  c.   f .  inquiem.    Decrepitns   quidam  fenex  in  iram  mire 
propenfus  poft  deceffum  fme  felle  ac  fine  cyfti  inventns  eft,  in  cujm  fede  cal* 
culus   ingens  concreverat.    Admirandum  hoc  vocat    Marc.  Donat.   1.   4. 
de  hift.  med.  mirabil.  c.  30.  &  quod  omnem  propemodum  fidem  fupe- 
rat :  ad  quem  locum.  fupra  laudatus   Schmckim  loco  citato   ita   commen- 
tatur.    Forte  membrattem  ille  foUiculus  a  culculo  ingenti   extenfus  admodum 
attennatm  eique  agglutinatm .  minus  curiofis   obfervatoribm ,    ac  fi  abeffet , 
impofuerat ,    vel  una  cum  liquore  fuo  biliofo  in  calculofam  duritiem  concre- 
verat.    Qiiod  Ci  de  animalium  calculis  fermo  eflet  plura  mirse  magnitu- 
dinis  exempla  proferre  poffem  ,    aft  cum  de  illis  agere   nolim  ,  unicarn 
folummodo    producam    hiftoriam    quam    in    ephem.    nat.  cur.    dec.  .  ZJ 
ann.  I.  obferv.  44.   &  quidem  in  fcholio  obfervalfe  fertur  Dn.  Henricus 
Vollgnadius.    Ipfemet  (Juti   loquens    introducitur )    WratislavU  ante  bien* 
nmm  diverfis  temporibm  binos  a  Lanionibtu  noftris  accepi  lapides  e  veficulct 
fellea  e  duobm  bobus  exfcijfos ,   quorum  major  colore  &  figura  pomum  au~ 
rantium  ordmarix  magnitudinis  amulatur  ^?  poudere  unc.  ij.  drachm.   ij. 
excedit  Ihet  jam  optime  fit  ficcatm ;  alter  minor  drachm.  vj.  qui  ex  parte 
fratlm  varios  exhibet  cortices  &.in  meditnllio  rotundum  quafi  nuclenm  in- 
clufum  prtmi  magnitudine  ex  ftavo  rubefcente  colore.    Ratione    porro  nu- 
meri  infigne  quoqjue  in  his  lapillis  occurrit  difcrimen,   Modo  unus  mo- 

do 


DECHOLELITHO.  >    6i? 

do  plnres  &  quidem  utplurimum  comparent.     In  cafu  a  me  allegato  re- 
perti  fuere  46.   In  cujufdam   archiatri  folliculo   &   porro  cholidocho  72. 
lapilli  coloris  flavo  fubnigri  fabarum  minorum  ac  piforum  magnitudinem 
adacquantes   reperti  fuere  ,  juxta  obfervationem  Dn.  Nicolai  Beckers  ijuse 
habetur  iu  ephem.  nat.  cur.  loco  modo  citato.    Ubi   etiam   Fabricinm  Bar- 
toletnm   3co.    Lapides  magnitudine  ciceris  in  cyftide  reperiffe,  &  Olaum 
Borrichium  an.   1661.    Leidac  in  Nofocomioykitw/e  Dn.   Sylvin  muliercu». 
lam  in  veficula  fellea  plus  quam  90.  ca'culos  magnitudine  fabarum  ,  an- 
gulofos  fed  flgurarum  inacqualium  ,    &  tactu  molles  habentem  vidifle  re- 
cenfetur.    Nec  filentio   prictereunda  obfervatio   Felicis  Plateri ,  qui  in  co~ 
mitijfe  demortiu  &  a  fratre  fuo  dijfetla  veficula  fellea  qu<z  tota  ampla  fed 
tiigra  erat  loco  bilis  qtta  dejlituebatur ,    calculos  innumeros   inclufos    colorvs 
cinerei  £•?  fubvhidis  conjpexit ,    e  qnibits  fex  magnitudinem  nucis  mofchutA 
ad&quabant ,    minores  vero  circiter  trecenti  alii  pifi ,   alii  feminis  coriandri 
alii  feminis  raparum  magnitudine  gaudebant ,    uti  legere  eji  in  ejufdem  ob- 
fervat.  lib.  3.  pag.   840.  &  feq.  Tactu  Ci  examines  calculos  bilarios  mollio- 
res  &  humidiores,  quandoque  vero  frialalles ,  duriores  imo  duriifimos  ad- 
invenies  ,    qualem  duriflimum  ad  nucis  juglandis  magnitudinem  acceden- 
tem  refert  Fabricins  Hildanns  cent.  1.  obfervat.  chirurg,  60.  Pondus  fi  ex- 
plores  id  ipfum  quoque  imprimis  pro  difcrepante  magnitudine   diverfum 
deprehendes.    Id   autem  curiofum   eft,  quod    vix  non    omnes  ejufmodj 
calculi  in   aquam  projecli    minime  fundum    petant  fed  fupernatent;   cu-r 
jus  phcenomeni  rationem   in   bilis    particulis  oleofis  concretis   non  adeo 
male  quis   reponeret  :  conjeceram  &  ipfe  in  aquam  quofdam  in   cafu  al- 
legatorum    calculorum  fed  veritatem  rei    facile  perfpexi.    A  modo  diclis 
particulis   oleofis   jure  meritoque  etiam  deduces  Cholelithorum  plurimo- 
rum    inflammabilitatem    quam  ipfam  quoque  deprehendi.    Dum   enim  ad 
carbones   &  candelam  accenfam  examen  inftitui ,  inveni  quidem  fubftan- 
tiam  gypfeam  nulla  parte  nuclei  fcetam  flammam  tum  ad  ignem  carbo- 
num  tum  etiam  candelse   non  concipere,    fed   in   malfam    ex  albicante 
aliquatenus    flavefcentem    pellucidam    liquefcere ,    aft  interior  fubftantia, 
promte  non   lolum   ad  candelam  fed  &   carbonibus  infperfa  cum   multo 
fumo ,   nefcio  quid  urinofi  &  foetidi  de  fe  fpargeme,    tandem  deflagra^ 
vit  ,    cinere   multo  non   reliclo.    Liquefeci   porro  in  cocleari  ferreo  fru- 
ftum  calculi  ejufmodi ,    quod    in   liquorem   luteum    facelfere  &    admota 
flamma   mox  liquorem  accendi  &  quoad   magnam    partem   confumi    ex- 
pertus  fum.    Qui  tandem  faporem    Cholelithorum  indagarunt ,    illos  fa-. 
pore  non  adeo  amaro ,    fed  pocius    terreo   &  margaceo  ,    molliufculo  & 
quafi  butyrofo  praditos   eife  ,    peifuadere  volunt.    Dum  fuperius    dixi , 
quod  alii  fint  duri  alii  molliores  Cholelithi   non  poffum  non  fub  finem, 
hujus  thefeos  memorare ,  quod    Thomas  BarthoHnns  epijl.   medic.    cent.  3. 
epiji.  8S-    fcribit  de   calculis  in  fellis   veficula  mulierculae  cujufdam  pluf 
quam  nonaginta  taclu  molliufculis  &  in  aqua  calida  pene  totis  colliquef 
Difput.  Medko-Praft.  Tom.  1 1  L  1  i  i  i  cen-. 


6i8  B    E    Z    O    L    D, 

centibus.  Tcntavi  quidem  &  ipfe  fimilem  calculorum  biliariortmi  lrque- 
iactionem  ,  fed  incaflum  :  fruftula  enim  in  aquam  calidam  ,  vir.um  ,  ace- 
tum,  vini  fpiritum  fimplicem  ,  rectificatum  &  reclificatillimum  conje&a 
ibidemque  per  tempus  relicta  quadantenus  iu  uno  aut  altero  liquore  plus 
niinus  molliora  &  tractabiliora  reddita  funt ,  fed  neque  colorem  in  li- 
quorem  diffudere,  neque  diifoluta  plane  per#  fe  fuerej  id  quod  tamen 
non  obftat,  quin  pulvere  horum  caculorum  alcoholifvto  cum  aqua  com-» 
mixto  tanquam  pigmento  uti  queamus  ,  uti  fupra  jam,  innui. 

§.     V  I. 

Ut  propius  jam  ad  ipfam  cholelithorum  fubftantiam  accedam ,  ante 
omnia  noto  quod  fint,  qui  omnes  ferme  fimili  materia  conftare  aiferant. 
Ego  quofdam  lapillorum  in  frufta  redegi  &  in  liquores  tum  acidos  tum 
alcalinos  fixos  &  volatiles  immifi ,  fed  ecce  neque  ctmi  fpiritu  falis ,  vi- 
tnoli  ,  nitri ,  aqua  forti ,  neque  cum  oleo  tartari  per  deliquium  &  fpi- 
ritu  falis  armoniaci ,  ullam  ebullitionem  multo  minus  diffolutionem  ob-, 
lervare  poteram.  Unde  forfan  haud  immerito  conjicere  quis  po.fet,  cor- 
pus  horum  calculorum  roedise  inter  alcali  &  acidum  natur<e ,  &  partes 
etiam  terreftres  cum  falinis  intimius  conjundtas  oleofifque  ita  involutas, 
eife  ,  ut  prsedicli  liquores  ob  peculiarem  hanc  roolecularum  combinatio 
nem  nullum  plane  effedtum  edere  potuerint.  Qiiod  Ci  jam  particulas  bi- 
lem  conftituentes  in  memoriam  revocemus ,  infuperque  non  tantummodo 
fpilfitudinem  bilis  naturalem  ,  fed  &  ejus  vitia  ex  quantitate  &  qualitate 
depravata  oriunda  contemplemur ,  facile  ni  fallor  quis  comprehendet, 
illam  partim  ftagnantem,  partim  debita  aquofarum  partium  copia  priva- 
tam ,  partim  moleculis  hetcrogeneis  terreftribus  falinis  acidis  &  alcalinis 
filiifque  coagulantibus  infarctam  levi  negotio  indurefcere  &  in  lapideam 
fubftantiam  commutari  poffe ,  prxfertim  quando  vel  nimia  conftrictione 
affedtum  veficse  fellese  ofculum  bili  exitum  prsecludit,  vel  nimia  relaxa? 
tione  laborantes  tunicae  imprimis  mufcularis  fibrac  debito  tempore  huma,- 
rem  fuum  non  excludunt.  Hoc  enim  modo  dum  vel  minutilfima,  ut 
jta  loquar  ,  arenula  in  veficula  femel  concrevit ,  huic  ftatim  aJiaefefeaf. 
fociant ,  &  fic  fucceffive  in  majorem  abcuut  molem  ,  lamellatim  circa  nu- 
cleum  quafi  quendam  utplurimum  (e  circumvolvendo.  Qua  ratione  to- 
tam  bilem  in  lapidem  converfam  eife  fupra  ex  Fernelio  retulimus ,  aquo 
eafu  non  multum  diilimilem  refert  Timam  a  Guldenklee ,  veficam  felleam 
totam  quantam  lapidea  fubftantia  /.  3.  cafi  2%.  prseditam  recenfens. 
Quod  autem  numero  plures  f<epiiiime  occurrant  calculi  ,  tum  exindc  quod 
alius  poft  alium  generetur ,  tum  ex  interrluente  humido  a  parietibus  cy- 
flidis  varie  commoto  ficque  concretionem  impcdiente,  deduci  polfe  pro- 
babile  videtur.  Id  circa  calculos  in  cafu  recenfitos  adhuc  notari  meretur, 
quod  iis.   cyftis  adeo  infarda  fuerit^  yt  eam  totam  in  calculum  conver- 

fam 


DECHOLELTTHO.  6t9 

C\m  primo  intuitu  ,  ut  ita  dicam,  credidifiTes  ,  hinc  non  nvrum  veficulam 
quuque  liquore  fuo  biliofb  totam  quantam  vacuam  finife  exceptis  paucis 
guttulis ,  qualc  ferc  exemplum  fcripto  etiam  reliquit  Hagendornius  in 
hijior.  med.  phyf.  c.  I.  obf.  8  nb'  ne  quidem  guttulam  bilis  invenit  ,  fed 
ejus  loco  novem  caLulos  nngnitudine  nucis  mofchatse  mmoris.  Ut  au- 
tem  fitus  Cholclithorum  fn  veficula  fellca  eo  melius  concipi  polfit ,  cy- 
ftim  acrt  infculpendam  in  gratiam  curioforum  curavi,  addendo  imnm 
vel  concavam  hepatis  partem  eam  ob  caufam  quoniam  piaeternaturale 
quoque  aliquid  fovet.  Litcrse  a.  a.  partem  dextrutn  &  finiltiam  jeci- 
no.is  oftendunt^.  Folliculum  felleum  lapidibus  turgidum  &  apertum 
roonltrat  ,  c.  e}>  fdem  collum  ,  &  dudtum  cyfticum  mire  diltentum  & 
lapillis  quoque  repletum  exprimit  d.  ductum  hepaticum  ordinarium  defi- 
gnat  e.  Dudtnm  Cholidochum  communem  indigitat :  litera/.  duclus  plane 
fingularis  fupcrnumcrarius  e  finiftro  hepatis  lobo  incurvato  paululum  de- 
curfu  verfus  choiidochum  communem  properans  depingitur  g.  Arteriam 
hepaticam  notat  h.  linum  venae  portae  exhibet  i  i.  Capfulam  Gliflbnii 
apertam  fiftit  hkk.  Tria  orificia  venae  cavae  indicat.  Ligamentum  um- 
bilicale  ad  literam  /.  occurrit,  fub  li:era  vero  m.  exfculptus  eft  lobus 
quidam  exiguus  ordinario  occurrens.  Lapides  in  fitu  lit.  unn.  compa- 
rent.  Veficulae  felleae  interiorem  faciem  crafiiorcm  jufto  ad  lit.  o.  cer- 
nere  eft.  Literis  denique  ppp-  connexio  veliculse  felleac  cum  hepate 
per  quxdam  ligamenta ,  an  forfan  du&us ,  manifeftatur.  Notatu  jatn 
in  hoc  hepate  dignum  praeprimis  occurrit  ductus  cyfticus  infolitse  ma- 
gnitudinis  &  ordinario  o&uplo  major.  Hunc  jam  a  lapide  ibidem  hacrente 
a&u  dilatatum  fuiife  nullum  videtur  elfe  dubium.  Sed  forfitan  ante  hunc- 
ce  calculum  alii  jam  tranfiere,  qui  fucceilive  talem  tum  hujus  tum 
etiam  pori  hepatici  duplo  capacioris  diftenfionem  produxere,  iicut  tale 
quid  facpius  in  ejufmodi  du&ibus  atqte  canalibus  membranofis  obfer- 
vatur.  Sic  exempli  gratia  ureteribus  familiare  cft ,  ut  a  calculis  tranl- 
euntbus  fenfim  fcnfimque  adeo  dilatentur ,  ut  infignis  magnitudinis  cal- 
culi  renales  ad  veficam  urinariam  per  eos  poftmodum  prolubantur,  cu- 
jus  rei  confirmandas  caufa  iftam  enormem  ureteris  dilatationem  ,  ita  uc 
veficam  hominis  non  adulti  magis ,  quam  ureterem  dixifes,  quam  Len- 
tilitis  in  Jatromnem  part.  2.  c.  \.  p.  3 s 8-  defcribt  allegaile  fufficiat. 
Qiiod  autem  dictum  eit  de  tranfitu  calculorum  piseccdaneorum  illud  for- 
fan  pi  obabile  reddi  poteft  per  Olamn  Borrichium  in  atlis  Haffnienfibus  vol. 
5.  obf.  6$.  de  excretione  calculorum  ha?cce  verba  referentem.  S^pim 
id  aptid  nos  contin/it ,  fed  nunquam  conjpe&iifs  quam  in  famwa  fexagena- 
ria ,  qm  ante  retroque  durunt  illud  genns  effudit  ,•  tandem  pergit  Borri- 
chius.  Ita  mecttm :  fortaljis  calcnlo  veficdt  feUea  fnnul  tentata  eji  $  quo,  fine 
qnerimottia  per  pojiicum  exclufo  non  aniplins  a-uciatur.  Jubeo  igitnr  fami- 
liarem  fellam  injpici  £5?  affufa  aqua  fitces  liquidioris  elui  tit  fi  qitid  in  fuudo 
delitejceret »  coram  deprehenderetur,    Quo  fa&o  calatli  novem  angnloji ,  Jlavi 

1  i  i  i     Z  neC 


620  fe    E    %    O    L    D \ 

nec  oppido  duri  reperiuntur ,    quos  e   vefica  fellea  prodiiffe  nnllum    dubiur.l 
efl ,  tejlante  colore  ,  moUitie  &  cMeru  indiciis  de  eorumdem  natalibus.  Prae 
reliquis  autem  memorabilis  eft  canalis  ifte  plane  fingularis  fub  litera  F. 
conlignatus,  qui   tranfitum  bili  concedens  in  caufa  efle  potuit,  quo  mi- 
nus   corpus   icteritio  inficeretur  colore.    Extraordinariorum  ejufmodi  du- 
ctuum  mentionem  quoque  injicit  Isbrandus  de  Diemerbneck  anat.   I.    1.  c. 
14.   Ubi  ita  loquitur :    Tr&ter  communem  dti&um  cholidochum  jant  eomme- 
tnoratum  anno   i6<j<).   menfe    Aprili  ,   alium  quendam  infolitum  du&um  in 
theatro   anatomico  publice  demoytflravi ,  altero   ordiuario  (  qui   tamen  folito 
tnodo  aderat )   teuuiorem  &  flava  bile  repletum  ,  cui  nulla  cum  poro   bila~ 
rio  aut  jam  di&o  communi   du&u   communio  erat ,   fed  feorfim  oriebatur  , 
paulo  fupra   cervicem  veficuU  fellis ,   qua  parte  foUiculus  in  cervicem  incipit 
contrahi  feu  anguflari  &  feorfim  quoque  ferebatur  ad  inteftinum  duodenum, 
cui  circa  fiuem  inferebatur    circiter  latitudine   digiti  ab  infertione   alteri:is 
du&us  communis.    Sequenti  anno  in  alio  fubje&o  aiind   quid    rari  vidimus , 
nempe  prater  du&um  chuiidochum  ordinarium  adhuc  alium   infolitum  ex  me- 
dio  feliis  foliiculo  re&a  in  coli  intefiini  partem  ei  accumbentem  extenfum.   Sic 
etiam  nonnunquam  du&um  aliquem  ex  veficula  in  pilorum  interdum  in  veiu 
triculi  fiundum  produci  obfervatum  efl.    Sed  hi  funt  rarijfimi  natur<z  lufus. 
Sed  &  abfque  ejufmodi  ductibus  praeter  naturalibus   Cholelitho  laboran- 
tes    abfque  i&ero  vivere  pofTe ,  fidem  facit  Andreajs  a  Lacuna  apud  Joh. 
Riolanum  anthropograph.  I  2.  p.  22.  qui  in  methodo  anatomica  notat, 
fe  interfuijfe  cum  Tagaultio  medico  Parifienfi  apertioni  duorum  cadaverum, 
in  quibus  vefica  tota  lapiUis  occupata  &  repleta  erat ,  nec  tamen  -morbo  re- 
gio  dum  viverent  afficiebantur.  Dum  tunicas  duriores  crailiorefque  &  quafi 
cartilagineas  efle  dixi ,  non  omnino  a  vero  aberrabo ,  fi  illas  haud  abfi- 
mili  licet  adhuc  molliori   materia   gypfea   qualis  calculos    ipfos    ambiit, 
farctas  efle  mihi   perfuadeam.     Quod    autem  attinet   ad  iftam  materiam, 
albicantem  ex  bile  talem  provenire   pofle  vel  illa  veficula  fellis  in  ephem. 
nat.  cur.   dec.  2.   anno.^.   obf  77.  ab  Hartmanno  annotata  probibile  red- 
dit.    Verba  haec  funt.     Veficula  feUis  ovi  magnitudine  diflenta  ex  albo  mar- 
morea   denfa  tunica ,   incifa  puram   nuUa  flavedine   tin&am   lympham   quin 
potius  la&efcentem  magna  copia  effundebat  i    ex  iUa  verfus  cyfticum  du&um 
digitum  extendcnii  obvia  durities  iapidea ,  atque  pracifo  du&u  calcults  in- 
curvus  cervicem  ar&e  occiudens  ajper  <cgre  edu&us  integer  candicans ,    gyp- 
feus  prteter  caput ,  quo  rubebut.    Poflem  tandem   etiam   de    caufis   proca- 
tarcticis  quae  hifce  calculis  anfam  praebuere  fermonem  inftituere,  verum 
quoniam   de  hnjus  proftibuli  infelici  morte  enecti  inque   via   publica   re- 
perti  ,  vel   temperameno  vel  vitae  ratione  ,    quae  tamen    in  hoc  genere 
meretricum  utplurimum  folet  efle  quam  maxime  depravata ,   nihil  mihi 
innotuerit,    ideoque  caufarum  harum  expoficioni  fuperfedere  cogor. 


*.  VII, 


DECHOLELITHO.  CZt 

§.     VII. 

Conferome  jam  ad  Cholelithum  lecnn^i  cafus.  Hunc  fatis  ni  fillorfu/>rs 
)  im  defcriptum  ,  codcm  modo  ac  reliquos  examinavi,  fed  &  eundcm  in  fu- 
perius  recenfitis  liquoribus  neque  diflblvi  ncque  cum  iifdcm  elfervcfccre  de- 
prehenJi ,    unde   iifdem  quoque  particulis    conftitutivis  gaudere  conjeci. 
Sicuti  autem  de  ejus   fubftantia  facile  judicarc  po*ui,  ita  quam  maxime 
dubius  hacreo  >  de  prxnunciando  loco  in  quo  lapidea  hxc  fubftantia  con- 
creverit,    &  ex  quo  prodierit.    Plura  apud  authores  lapillorum  per  anum 
excretorum   allegantur  exempla  ,   interim  tamen    non  omnimodo  conve- 
niunt  unde  provenerint.    Longum  nimis  foret  omnes  aut  plurimos  enar- 
rarc  hiftorias  ,  principaliorum  faltem   quarumdam  meminiife  juvabit.  La- 
Zarus   Riveritts  in  obfervation.   comm.  ab  Henrico  Rufo  obferv.  4.   recenfefc 
virum  nobilem  quoties   alvum  exonerat    calculos  inxquales,  faftigiatos, 
cincritios,  mole  &  fcabritie  podicem  tranfeundo  infeftantcs  cum  excremen- 
tis  dejicientem  jam  a  pluribus  annis  non   diflimiles   in  colore  &  fubftan- 
tia  illiS  ,   qui  per    ureterem  a  renibus    decidunt.    Horjliwin  epiji.  medic. 
I.   2.  c.  f .  calculorum    ducentorum  triginta  trium  ,    e  quibus  unus   nu- 
cis  juglandis ,  reliqui   fabx,   pifi  majoris  minorifve    magnitudine  erant, 
a  viro  per  anum  rejectorum  ,  &  ultra  centum  &  quinquaginta  a  muliere 
excretorum    meminit ,    quam    excretionem  utriufque    fubjecfti    fanitas  ab 
omnibus  graviffimis  fymptomatibus   qux  antea  affligebant  libera  infecuta 
fuit.    In  obfervat.   Helve.   91.   quidam  jntroducitur   rudibus    ventriculi , 
ciborum   faftidio ,  doloribus  hypochondriacis  flatulentis   icemque  ventris 
conftipatione  ad  multos  dies  fxpius    infeft.itus  ,    inordinata  diaeta  utplu- 
rimum   vivens  ac  cafei  yeterati  &  femiputridi  valde  avidus  qui  demum 
ex  ufu   lenientium  &  emoltientium  globulos   tophaceos  &   cafeum  olen- 
tes  perplures  alvo  dejecit  &  melius  fe  habuit.    Non  poflum   non  Schol- 
zii  adhuc  obfervationcm  ,    qux  habetur  in  Eph.  N.  C.  anno.    2.  obf. 
136-  adducere,   ubi  fequentia  leguntur  verba.    Hfs  pro  fundamento  pr<t- 
mijjis,  fnperjlruimus  bina  exempla  verijjima  duarnm  perfonarwn  in  hac  ur* 
be  adhitc  viventium  ,  qui  fepijjime  cum  excrementis  intejiinorum  calculos  ex- 
cernunt.    Unum   exemplum  exhibet  vir  quidam  magni  nominis  quadragintx 
novem  annorum  alias  fanus   §-f  qui  munia  fua  Jine  impedimento  exequitur, 
debiliorit  tamen  ventriculi ,  nonnunquam   etiam   arenul.tt   cum   minutijjimis 
calculis  inter  mingendum  percipiens :   hic  quotidie  £-f  fere  cum  Jingulis  ie- 
jeciionibus   alvinis  calculos  nonnuuquam  friabiles ,     nonnunquam   durhtfculos 
parvos  tamen  ftpeqtte  plurimos  fine  dolore  £<f  molejfia  (  quod   etiam  Ferne- 
lius  obfervavit)  per  multos  annos  excernere  confuevit.    Alterum  exemplum 
eji  matronx  cujufdam  honejtafere  quinquagenarU  fatis  adhuc  veget* ,  cu.  idm 
per  aliquot  annos  ,    verum  non  tam  frequenter  obtigit.    Sed  hxc  articutari 
morbo  ,  nephriticoqne  dolore  per  certa  intervalla  infejlatur.     Utrinque  id  be- 

I  i  i  i     3  ne- 


M  B    E    Z     O    L    D, 

•neficio  natiiYit  vatentis  fcri  reor  (pergit  ibidem  Scholzik-s)  fuperfuttttt  taV* 
tarum  pojl  faugtiificatiouem  congejlum  opportune  fequejlrautis  @  expellentis  , 
qui  fi  iu  reuibtts  vel  vefica  urinaria  ita  abundanter  congereretur  quanta  itt- 
commoda  corporibm  illis  inferret  ?    Sed  ficuti  facile  largior  memoratos  in 
antecedentibus  obfervationibus    Japillos    in    inteftinis    nidul.mtes    ibidem 
etiam  fecretos  &   efTormatos  fuiffe,    ita  qui    experientise  fide  dignorum 
virorum   rcfragari  non    recurant ,  ii  non   inficias   ibunc    calculos  ejufmo- 
di  per  anum  exchifos  in  folliculo  quoque  bilis  ortum  non  tantummodo 
fumere  fed  &  ibidem  augeri ,  per  tempus  ibidem  aflervari  &  demum  ex- 
inde  excerni  poffe  teft  ntibus  id  infuper  tum  fymptomatibus  hos  Chole- 
lithos   comitantibus  ,    tum  etiam  fidem  faciente  ipforum  fubftanria.   Au- 
diamus    Thomam  Bartholimtm  qui    Hijioriarum  anatomkarnm  cent.  4.  hi/i. 
49.    ita   diiferit.     Mtdier  feptuageuaria    l{?giomonti   \6jS.    tres  per  fecejfnm 
excrevit  mole   avelianx    calculos  qnales  obfervantur  in  veficula    bilaria  levio- 
res  fonna  triangulari  ,  obfervante    Dn.   Chrijlophoro  Tiuctorio  medico  pro- 
fejfore  erudito ,     qni  reile  fujpicatur  per  dulhon  cholidochnm   ad  intejtina 
veuiffe  facla    erofione,   nam  muher  multum  conquejla  fuit  de   dextri  lateris 
dolore  protento  ad  intejiiua  erofiouis  ,  vero  id  indkium  habet ,  qttnd  cum  caU 
cidis   excreverit  materiam  cruentam  £5?  purulentam  ,  quauquam  &fola  dttc- 
tm  Cholidochi  dilatatione ,    qttod    aiiajs  vidi ,  protrudi  poljint.    Ratioc.niurri 
certe  hoc  &  experientiam  Bartholinianam  ego  non  plane  fpcrnerem  ,   pnc- 
fertim   cum  pluribus  aliis    exemplis    fuffulcatur.     iVoljjjiriegel   m    ephem. 
ttat.    cur.  dec.    I.  anno.   2,   obferv.  89.  muiierh  meminit  40.  aunos  nat&<> 
temperamenti  meiancholico  biliofi ,    habitut  fubfufci ,    fepim  doloribm  colico- 
tiephritkos  amulantibits  infeJiatA ,    qua  iuter  ejulatus   &  clamores  de  dolore 
hpnhornm  &  lancinatione   circa  hypochondrium   dextrum  ubi  loctts  infertio- 
nis  cholidochi  ditdus  in  intejiinum  ejt ,  cum  pulfu  ceieri ,   urina  fatura  Jlave- 
dine  tin&a  &  totiits  corporis  colore  in  Jiavum   mutato  ,    lapillos  coioris  ex 
f.avo  ftfci ,  nigris  maculii  infignitos  grana  circiter  6.  poudefantes  poji    ap- 
flicitwn  ene-na   emoliiens  &  per    os  baujlum  remedium   leuieits  per    auuut 
aliquoties  emifit.     Sub  fiuem   obfervationis  fuum  jridicium  de  ajfeciu  hoc  co- 
Iko   biliofn  petrofo  antleciit  fequentibm  verbis :    ob  vi&us  rationem  inordina- 
tatn  £f?  iram  ,    qua  fiepins  excandefcit  patiens  fermentum  JiomaJu  vitiatum, 
inde  jixiores    aihnentorum  portioueS  falhut   reiiuquuntur ,  qtt£  ut  vitia  pri- 
in<x.  concoliionis  in  Jecuuda    non    corriguntttr ,    &  aufam    coagulationi  la- 
piliorum  in  veficula  feliis  pr^bent ,  aijjiente   uon  pc.rutn  fucco  pc.<n<.reatico 
in  hac  patiente  accidiore  ntide  &  fymptomatibus  hypoJwndriacis\    fatibtts 
&c.    obnoxia  ejl ,    qui  uon   tantum  per  dnUum  cholidochum  fed  &  iu  ipfct 
tuaffa  fangutuea  exijlens  volatiles  biih  partes  coagtdarc  potens   ef.     Pr^jtip- 
fouit  porro  iu   hac  agrotante   veficuLc  fellis  cervicem  natura  laxiorem  ejfe  , 
tit  lapilii  infinuare  fefe  polfmt  ufque  dum  tandtni  ad   dttodenum  propeliou- 
tur ,  quod  abfque  doiore  &  dijtenfione  duclm   arffioris    contiugere   neqnit. 

Ad- 


D  E    C  H  O  L  E  L  1  T  H  O.  <^3 

AfJJam    adhuc  celeberrimi  Lentilii ,    quae  in  ephem.  Wt.   N.  C.    dcc.    2. 
anno.   7.   obferv.    136.    rccenfetur,    experientiam.   Verba  ita  fe  habcnr 
Negotiator  Niirtingenfis  febre  maligna   laborat ,  qua  foluta    denique  hcoi- 
cam  fibi  contraxit  ,  vcl  ex  dixta  negleSfa  ,   vel  cura  uon  fujjicicntcr  protra- 
cla  ,    adeji   a/hts ,  fitis  ,  fudor  ,  phhgofes  ,     horror  ,    inappetentia  ,    preljio 
circa  pr<ecordia  ,  ajihma  ,  fed  cumprhnh  circa  regiouem  Uepatit  dolor  fum- 
tntts  cum  tnmore ,  de  quo  tamen  doiore  jam  per   dccennium  conquejlus  fue~ 
rat.     Adhibita  apericntia  ,   lcnientia  ,  abjlergentia  ,   diaphorctica  ,   laxantia  , 
enemata  ,  /o/>/Va ,   cataplafmata  latcri    dolcnti    applicata  :   intus  pro  demul- 
cendo  dolorc ,  ol.  Amygd.    dulcium  cum  fyrup.  de  alth.  &   2.   rad.   add. 
ocul.  couc.  prxp.  &  nitro  praparato  ,  quo  fwnto  haujlu  <eger  libenter  equi- 
dem  fcirem  inquit,    quid  per  fecejfum   excluderetur   a    mc   ditrum  fcindetis 
anum  &  lacerans  ?    Uxor  pelvim  e  fella  promens  invenit  mijios   cum  excre- 
mentes  rubotfes  lapil/os  quam  plttrimos ,    lateres  coutufos   dixijfcs  :    borttm 
exficcavit  manipnlum  integrum,  tres  &  amplius ,  ubi  vifum  fuiffet ,  cottcc- 
tura.     Id  generis  lapiUos  per  dies  aliquot  exiijfe  fenfit ,   quornm  aliqui  pi- 
fum  magnitudine  fuperarent ,    partim  rotundi  ,  partim   cujpidati.    Subfedii 
autem  ttinc  ijhid  hepatis  farcimen  ,  mitigatus  dolor ,   appetittu  rediit.  Ab<3- 
lita  fitis  ,  rejpiratio  libera.  Quinhi  lapilli  (opinio  eft  ipfius  Lentilii  )  pro~ 
dierint  ex  cyjlide  bilaria ,  nil  ego  qnidquam  dubita.    Hae  jam  obfervatio- 
nes  ni  fallor  fatis  evincunt,  nihil    obftare    quo  minus  afHrmetur  calcu- 
los  utique  iu  cyftide  bilaria  progenkos  per  ductum  cholidochum  ad  iu- 
teftina  deferri  &  per  anum    excerni  poife.    Equidem    quis   hic    pronun- 
ciare  poffet,  concedendum  effe  Cholelithos  excludi  fed  miuores,  aft  cnormis 
ejufmodi  magnitudinis  lapidem  qua-iis  allegatus  exiftit ,    ex  veficula  fellea 
defcendcre  illud  impofTibile   effe.  Sed  nec  hoc  me  moratur,  quin  precdic- 
tum  calculum  in  ipfo  folliculo  exortum  fuiife  conjiciam.    Quod  fi  certc 
temperamentum  acgrota?  cholericum  contemplor  ,    dolores   hypochondrii 
dextri  confidero  ,  tempus  fex  annorum  ,    per   quod   torminibus  maxime 
defatigata  fuit ,  intueor  ,  fubftantiam  lapidis  reliquis  Cholelithis  haud  ab- 
fimilem  expendo ,    figuram  ejufdem  a   cyfti  non  adeo  divcrfam  fpecto, 
canalium  membranoforum   in   corpore  ad  ftuporem  ufquc  faclam   fuccef- 
five  expanfionem    &  imprimis  etiam  ductus  cyftici  in  priori  cafu  recen- 
fiti  dilatationem    pollicaremque  craffitiem  a    calculo    inlncrente    reliquif- 
que  calculis  obicem  ponente  productam    reputo  ,    aliafquc  infuper    cau- 
fas  ruminor,   non  video  ,  cur  non  fUtui    polfic  &  huncce  Cholelithum 
in  veficula  fellea  ipfa    &  quidem    ex   bile    procreatum  ,    fuiife  ,    fenfim 
fenfimque  augmentum  cepiifc ,  donec  tandem  robore  natura:   pcr  ductum 
pedetentim    iorfan  a  calculis    ctiam    praecedaneis  ad    miracu'um  fere  ex- 
tenfum  ad   inteftina  maximo  conatu   protrufus   &   tandem    cum   flccibus 
excretus  fuerit.    Hoc  utique  mirum  eft  quod  tam  violenta  expanfio  do- 
lorefque  jmmanes,   per  tam  Jongum  tomporis  fpatium  pcrduiantes  majo- 

ra 


624  B    E    Z     O    L    D ; 

ra  mala  poft  fe  non  traxerint.    Quod    autem    &  hocce  in  fubjeclo  af- 
feclio  idterica  non  accefferit ,  ex   eo ,  quod   vel   liberius  per    porum  bi- 
larium   bilis    effluxerit  ,  vel  quod  forfan  peculiaris  aliquis,    ut  in    piae- 
cedenti  cafu  adfuerit   ductus  ,  cujus  praefentiam  denegata   in  vivente  in- 
fpe&io    ocularis    confirmare    non     potuit,     deducendum    probabile    eft. 
Non  autem  adeo  mordicus   prolatae  inhsereo  fententiae ,    ut    ejufmodi  la- 
pidem ,  in  ipiis   etiam  inteftinis  elaborari  poffe    plane  negem,    fed  quid 
impedit  ,    quo  minus  &  in  veficula  fellea  aeque  ac  in  aliis   corpons  hu- 
mani  locis  phsenomena  plane  extraordinaria  &   vix  non    incomprehenfi- 
bilia  eveniant.    Tantae  autem  magnitudinis  lapidem  excludi  posie  confir- 
mat  laudatiffimi    Luca  Schrceckii  Patris   obfervatio  ,    quse    recenfetur   in 
ephem.  nat.  cur.   dec.  I.   ann.  9.   obf  90.  fequentibus  verbis.    Hifce  ad- 
jungere  obfervationibus  recentem    notatu  dignijjimum    cafum    allubefcit ,    de 
muliere  quadam  quindecim  lujira  fupergrejfa.     Cui  prkter   ventris    tormina 
ac  fatus  aliaque  ab  hypochondriaca  dijpofitione  provenientia  fymptomata , 
dejiillationes ,  per  aliquot   annos  proxime   elapfos  erant  frequentes ,    liberiori 
rejpirationi  ad  fujfocationis  metum  ufque  viam  pene  intercludentes ,    fubfe- 
quentibus  tam  vehementibus  animi  deliquiis  ,   itt   de  vita   ejus  aclum  effe  ad- 
Jiantes  fepius  judicarint.     Huic  16.   April.    1678-  oborti  fubito  fuej-e  dolo- 
res  in  colo  inteftino  primo  obtuji,  fenfim  tamen  adeo  increfcentes  ac  intefii- 
num  re&um  lancinantes ,    ut  pr<s.  atrocitate  doloris  difrupturum  anum  per- 
timefceret ,  donec  tandem  calculum  valido  conatu  divaricatis  cruribus  Jiando 
deponeret  ponderantem  unciam  unam  &  drachnhu  duas  j  quod  tamen  pon- 
dus    tra&u   temporis  paulatim  fuit   imminutum  ,    ita   ut  ultra    dimidiam 
drachmam  levior  nunc  exijiat.    lpfa  totius  calculi  exterior  facies  conum  in 
mucronem  turbinatum   repr&fentat  coloris  ex   cinere  &  ftavefcente    varie- 
gati ,  CAterum  ex  lamellis  aliorum  calculorum  more  ,  quifenfim  concrefcunt, 
confiat ,  id  quod  tam  externa  ejus  forma ,    lamelLt  extim&  fraciura ,    hic 
illic  exhibens  ,    quam  rutilans  interna  fubfiantia  meros  ojiendens  circulos  firiis 
interfe&os  &  fic  faces  non  ejfe   intejiinales  induratas   una  indicans   edocet. 
Simili  modo  conflatum  effe  calculum  de  quo  fermo  eft  figura  3.  duplex 
commonftrat.     Quod  tandem  nucleum  iftum  quo  Cholelithus  foetus  erat 
cryftallinum    atque  albicantem  &  forfan    ex   falinis  partibus   magis  con- 
ftantem  concernit ,  ille  tum   lapide  pellucido   allegato  tum    obfervatiorre 
Brechtfeldiana   quae  legitur  in   atlis  med.  Hafn.   vol.    I.    obf    100.    illu- 
ftrari  poteft.     Ita  autem   ibidem  loquitur  author.    Perilluftris   &  genero- 
fiftima  matrona  Hildefise   vivens  a    pridie  affumtis    ex    meo    prxfcripto 
pilulis  altero   mane   cum    excrementis   lapidem  exturbat   ovi    colunabni 
formam  referentem   in  exteriori  fuperhcie   fubcinereum    &    dum   a    me 
«lavo  ferreo   in  duas  partes  diffringitur  interius  inftar    cryftalli  albican- 
tem  &  rutilantem ,  ita  ut  qui  olim  ex  Ennii  ftercore  aurum ,   hic  col- 
Jigere  potuiifet  gemmas.    Quam  primijm  autem  mulier  wgra  cafus  fe- 

cua- 


Cll 


D  E    C  H  0"L  ELITHO,  62? 

„i.ndi  fuo  onere  per  excretioncm  liberata  fuit ,  eo  ipfo  qunqus  momento, 
cruciatuum  quibus  divexabatur  lerna  ilam  dcreliquit.  An  autctn  polt- 
modum  nullos  amplius  minorcs  excrcverit  Cholelithos  de  co  filct  hi- 
ftona  xque  ac  de  illa  quscftione  an  lapides  aliqui  pr?ccelferint  ncc  nc. 
Ilabcs  jun  L.  B.  aliqualem  Cholel.thorum  in  cafibus  enarrntorum  ex« 
poiitionem  quam  utique  pluribus  in  locis  mancam  cfle  agnofco  ,  alt  fv- 
roni  temporis  augultia  prelTo  facile  fpero  condonabis,  quod  intimiorem 
nnalyfin  chymicam  &  magis  abfolutam  phamomenorum  dilucidationem 
non  produxeiim. 

§.      V  I  I  I. 

Reftat  adhuc  ut  de  curandis  quoque  atque  expcllendis  e  corpore  his 
lapillis  paucilfima  nioncam.  Necelfum  autcm  eft  ,  ut  priufquam  de  cura 
tlicam  ,  indigitem  quomodo  praefcntia  cjuftnodi  corporum  praeternatura- 
lium  detegi  poffit.  Sicuti  autcm  cura  difficilis  ita  quoque  eorumdem  in 
^iprico  minime  pofita  notio.  Agnoverunt  hoc  ipfum  jam  diu  artis  cultores  & 
cx  iis  etiam  proccres  ,  prsefertim  celeberrimus  Semiertns ,  quando  /.  3. 
fr.  med.  p.  6.  c.  I.  ita  loquitur.  Cognofcuntur  aiuem  non  ficile  cal- 
culi  in  veficula  fellea  &  nihilominus  varia  fxpe  &  gravia  inducuut 
fymptomata  ,  ita  ut  etiam  peritiffimi  medici  fsepe  dubitcnt,  unde  ca  pro- 
venianr.  Adfunt  faepe  dolores  dextri  hypochondrii,  niufea,  vomirus» 
alvj  adltriclio ,  iclerus  &c.  Horjiius  in  epijl.  med-  l.  2.  /.  5.  continuum 
gravativum  dolorem  circa  jecoris  regionem  a  calculis  in  velica  fellea  coi- 
leclis  autopfia  edoclus  allegat.  Dolores  in  gencre  hypochondrii  dextri, 
fub  diaphragmate,  imprimis  eo  in  loco  ubi  ductus  cholidochus  intettino 
cfuodeno  inferitur  ,  nunc  majores ,  nunc  minores  ,  nunc  gravativi ,  nunc 
lancinantcs,  partim  periodici ,  partim  &  utplurimum  continui  per  lon- 
gum  fatis  tcmpus  durantcs  ,  -haud  raro  vix  tolerabiles  ,  inter  figna  cal- 
culorum  felleorum  diagnoftica  ulcimo  haud  funt  ponenda  loco.  Naufeam 
atque  vomitum  a  confenfu  partium  per  nervos  pracprimis  criri  probnbile 
eft.  Alvi  adltriclionem  ob  deficientem  bilem  &  impeditam  iu  efttaxu 
fuo  a  calculis  intcr  figna  fufpicionem  moventia  recenfcre  utique  licebit. 
Imprimis  autem  multi  quoque  provocant  ad  icterum  gravem  ac  diutur- 
num  nullifque  medicamentis  cedentem  ,  fcd  ficuti  SeHnerto  l.  c.  f.  2.  c. 
7.  afferenti ,  quod  fl  i<fterus  diuturnus  fit,  ac  medicamenta  fitis  efifica- 
cia  &  rccte  exhibita  nihil  proficiant ,  a  calculo  angultiam  veficute  fellts 
provenire  argumento  fit  ,  ita  Cholelithos  adeile  poffe,  abfque  ut  cotv 
pus  colore  dcfccdetur  flavo  ,  vel  fuperius  allegata  cxempla  docent:  ll- 
mili  modo  ac  experientia  quoque  conftat ,  multos  morbo  correptos  re- 
gio  gravi  &  fitis  longo  ,  ab  eodem  iiiilfe  liberatos,  interim  nequc  per 
totum  vitae  decurfum  lapillos  ejcciffe  ,  neque  in  diifeclionibus  partium 
poft  mortcm  inftitutis  oftendiffe  :  ut  alia  mmc  figna   prsetcream.    Pro- 

JDiJput.  Medico-Praft,  Tom.  III,  K  k  k  k  gno- 


626  B    E     Z     O     L    D, 

gnofiu  quod  fpeclat  ex  dicfl^s  patere  poteft,  iclerum  pertinaciflimum  £».' 
pe  hos  calculos  infequi ,  infuper  variorum  aliorum  malorum  feracem 
exiftere  macrem.  Qiiis  enim  ex  fuppreffa  per  calculos  bile  lacfam  chy- 
lincationem  ,  fanguiticationemque  ,  cachexiam  ,  febres  lentas  ,  hydropes 
&c  oriri  folere  inficias  ire  poterit  ,  modo  refpiciat  ad  ipfam  experien- 
tiam  a  toc  tantifque  viris  obfervationibus  confirmatam.  Cum  jam  co- 
gnicu  adeo  difficiles  fint  Cholelichi ,  quid  mirum ,  quod  &  in  eorum- 
dem  c.ira  hailucinentur  praclici  ,  alias  neque  inexercitati ,  neque  ineru- 
dici.  Mecus  ii  adeft  vel  praefentium  ,  vel  futurorum  Calculorum  ,  ad  cau- 
fas  occafionales  ex  fex  rebus  non  naturalibus  defumptas  provenientes 
omnimodo  refpiciendum  e(fe  nemo  uegabit ,  quique  prxterea  ad  vifci- 
ditatem  &  glutinoficatem  bilis  refpiciunt  ii  incidentia  ,  attenuantia,  eva- 
cuantia  non  negligent.  Quibus  haereditaria  quafi  curanda  obvenit  difpo- 
iicio,  eorum  in  medendo  diligentiam  vix  non  femper  cludet  immedica- 
bile  milum.  Non  poifum  non  meminifle  illius  controverfise  ,  quae  intex 
quofdam  de  ufu  vomicorlorum  in  obftructo  a  materia  calculofa  vel  ipfi.s 
calculis ,  orificio  folliculi  fellei  ,  ductus  hepatici ,  cyft.ci  atque  cholidochi* 
intcrcedit.  Putant  euim  multi  per  talem  vehementem  commotionem  f<£- 
pe  pertinaciifimas  fwblatas  fuiife  obftructiones ,  aliis  reelamantibus  &  ob- 
(IrucTionum  augmentum  allegantibus.  Talia  ratiocinia  de  purgantibus 
•forcioribus  hic  quoque  vel  hic ,  vel  ille  fert  ,  quandoque  &  hic  valet 
ea  qux  in  provcrbiis  quafi  dicuntur  communicer  ,  audaces  fort-una  ju- 
vat  ,  timidof]ue  repellit ,  &  extremis  morbis  tum  lentis  tum  acutis  ex- 
trema  adhibenda  eife  remedia.  Hoc  interim  tamen  verum,  eo  omnem 
admovendam  operam  ut  hig  hoftis ,  fi  de  ejus  prsejentia  conftat,  e  coi- 
pore  eliminetur.  Sunt  qui  ad  huncce  fcopum  attingendum  ,  ut  in  cal- 
culis  renum  &  veficx;  atterendis  ica  &  ad  Cholelithos  comminuendos 
ad  fig  dicla  lithontriptica  confugiunt ,  prxfcrtim  cum  prx  reliquis  la- 
piliis  in  corpore  humano  genitis  molliorcs  friabiliorefque  exiftant ,  fun- 
dantes  fefe  in  remediorum  dictorum  calculum  renalem  confringeirtium 
propugnatoris  Waldfchmidii  iu  dijfrt.  de  calculo  renv.m  pronuntiatio. 
Laudant  propterca  nunc  fragarix  decocTum  ,  nunc  inter  calculos  bilio- 
fos  didolverttia  mcdicamenta  cum  Sylyio  refenunt  graminis  radices  ac 
herbam  vel  deftillatam  ,  vel  quod  ipfe  Sylvius  prxfert  decocTam  contu- 
famve  ,  fuccumque  ex  ipfa  expreflum  addito  faccharo  vcl  mclle  ad  gra- 
tiam  ;  pojlquam  (verba  funt  authoris)  notvm  efl  nudtiplici  experieutiu 
boves  ■&  oves  quibus  hyeme  alimentum  eft  f.eutcm  ,  atque  concrefcit  iu  duclu 
Bilario  lapidea  vel  calculofa  crujla  ,  v.bi  Majo  mtnje  iterv.m  graruine  utuu- 
tur  viridi ,  feufim  ab  illo  liberari  ajfethi  ,•  certo  argwneuto  iuefji  viridi  ac 
recenti  gramiui  cnlctilos  dijfolvendi  vim  ,  qiu  perit ,  quaudo  idem  in  fimim 
exficcatur.  •Nunc  in  fcenam  produeunt  fpiritum  nitri  prxfertim  dulcifi- 
-catum ,  ut  mcntionem  jam  non  faciam  falium  volatilium  aliorumque  plu- 

ii- 


.    x  ■  -      .  . 


( 


a&  ■   'i  ■     Tal.  juz. 


n/'s/>.M<-<//c\>-J'n/,  .' .     '.''. 


'om.M.  J.C.BE2.0/.D  DE  CHOLELITMO.   />,/</.   faj 


DECHOLELITHO.  Ci-j 

rimorum.  Quid  autem  dc  ipfo  Cholclitho,  ut  in  idcro  profligando  ita 
&  in  cakulis  bilariis  diflblvendis  dccantato  ,  aliis  itidcm  lapillis  in  ani- 
malibus  rcperiundis  ,  imprimis  lapide  porcino  dicam.  Mihi  Galeni ,  fen- 
rcntia  nondum  ptane  cxoluifle  videtur,  ftatucntis  nullnm  raneclium  fno 
tenipore  inventwn  fr&fiiii  caladnm  vefica  (addo&  etiani  vefiae  fcllea)fran- 
gentit.  Cum  autcm  expericntia  quod  maximam  partem  veritatem  appto- 
jbante  res  ita  fefc  habeat ,  idcoque  non  opus  crit,  ut  ipfe  nondum  in  praxi 
cxercitatus  plura  proferam.  Adeoque  opelke  mcx  qualicunque  ob  ratio- 
nes  ptscgnantes  fcftinante  ftudio  in  lucem  produclse  impono  finem  ;  L. 
B.  rurfus  rogitans  fcetum  ingenii  immaturum  prxcipitanterque  nimis 
productum  ne  plane  rejciat  ;  Deo  autem  T.  O.  M.  ut  pro  omnibus 
beneficiis  ita  pro  conceilis  in  hoc  labore  viribus  xternam  laudem  hono- 
tcm  atque    gloriam  cano. 

F    I    N    I    S. 


K  k  k  k    z 


(S28  ) 


J.  ANDREfl 


C  V  I  I. 

J.   ANDRE^    WISLIC[EN, 

L  A  P  I  D  E  S 

BILIOSO-LYMPHATICI 

P  E  R 
METASTASIN  FEBRIS  CATARRHALIS   EXORTI, 
AC  PER   ABDOMEN  EXULCERATUM  EXCLUSL 

Lipfoe  1743» 


K  k  k  k     ? 


(  «3«   ) 


FEbris  catarrhalis  ,  prac  aliis  morbis  ob  frequcntiorem  aiiris  mutatio- 
nem  homines  frequentius  vexans  ,  iu  omnium  fere  ore  fertur  ,  ncc 
tamen  uno  eodcmquc  ienfu  ab  omuibus  accipitur.  Sic  mukic  fenfationes, 
quae  modo  in  hac  ,  modo  illa  corporis  parte  fe  exferunt  ,  qualcs  func 
arthritis  vaga  ,  &  rhcumatifmi  ,  hoc  nominc  accufintur  ,  &  confundun- 
tur  cum  catarrhis.  Qmm  incertitudinem  &  confufionem  ncmo  miratur, 
,  /jui  hujus  fcbris  principium  ,  augmentum ,  ftatum  ,  ac  declinationem  , 
nec  non  alia  plurima ,  qux  circumftant ,  nofcit  ac  obfervat.  Plurimis  enirq 
cum  morbis  multa  habet  communia  ,  cum  plurimis  fe  combinat  ,  pluri- 
morumque  morborum  larvam  ,  imprimis  ab  initio,  induit ,  nec  minus  lar- 
go  fymptomatum  proventu  corpus  invadit ,  pro  cujufcunque  fubjedi  vt- 
<tiata  humorum  conftitutione.  Et  ficut  plurimis  fignis  dijudicari  poteft  ; 
ita  diverfis  crifibus  fe  folvit ,  &  in  nonnuJlis  quidem  per  diurefin  ,  in  aliis 
4?cr  diaphorefin ,  &  modo  per  tardas ,  &  parcas  ,  modo  vero  per  largas , 
&  crebras  alvi  dejcdioncs  optatum  acquirit  cxitum.  Quac  omuia ,  cum 
jnedicis  pradicis  fatis  fint  nota ,  &  ab  autoribus  annotata  ,  mittimus ,  & 
cafum  nuper  oblatum  ,  eumque  notatu  digniflimum  ,  publico  judicio  ex- 
ponimus. 

Vir  civis  &.  fiRjr  mediae  ftaturse,  ac  corporis  habitus  inter  gracilem 
&  pinguem  fere  medii ,  fruitur  natura  boni  roboris ,  ob  temperamentum 
.cholerico-fanguineum  ,  quo  regitur  ,  fxpius  iracundia  irritatur  ab  artis 
fcrvis  acque  ac  malitiofis  deceptoribus  ,  ceteruni ,  laboris  ad  tolerandam 
vitam  ,  pertinaciilimus.  Vidus ,  pro  ftatus  conditione  ,  illi  eft  ordina- 
jtus ,  &  fufficiens ,  pro  opificii  vero  conditione  modo  lautus  &  eupeptus, 
inodo  dyfpeptus  &  inordinatus.  Prac  aliis  tamen  cafeum  ,  imprimis  probe 
cxficcatum ,  atque  acrem  amat ,  ac  faepiilime  appetit.  Potus ,  motus  ac 
xjuies  ,  fomnus  ac  vigiliae  pro  circumftanciarum  varietate  variant ,  ufu  ta- 
riien  ordinario  temperantur.  Nunquam  ipfe  de  fe-vel  excretionibus  pra:- 
.ternaturnlibus  conqueftus  ,  aut  morbis  vexatus  fuit ,  nifi  quod  anno  173 1- 
febri  biliofo-ardenti  corriperetur  :  qua  tamen  feptimo  die  ,  crifi  perfeda 
ac  plenarja  per  diaphorefin  ac  diurefin  fada ,  liberabatur  ,  priftinaque  fa- 
nitate  fruebatur  ufque  ad  finem  anui  1734.  cujus  mcnfe  Decembri  febrj 
catarrhali  implicabatur  ,  quam  haud  fortaiTc  inepte  biliofam  cognomi- 
mrrv.is  ,  ob  conjundum  faporem  amarum  ,  calorem  ardcntem  ,  urinain 
inflammatam  ac  flavefcentem ,  &■  per  mctaftafin  hvpidcs  biiiofos  gignen- 
item. 

Inchoabatur  ille  morbus  die  9,  10,  11  Decembris  pracdidi  anni ,  cum 
Jaftitudine  corporis  ac  appetitu  proftcato  ,  quibus  die  12  fupervcuiebat 
dolor  capitis ,  iapor  fumtorum  ciborum  ac  potuum  amaius,  cnlor  vero 
&  febris  circa  vefpertinurn  tcmpus  intcnfiores,  attamcn  tolerabiles,  cva- 
dcbant.    H»  dulores  die  J4  Decembris  #.  fcuucntibus  per  dien:  nodemque 

uren- 


€#Z  W    I    S    L    I    C    £    Kf  , 

urentes ,  excedcntcs  ,  cum  pracordiorum  anxietatibus  &  mutta  iriquie- 
tudine  combinabantur.  Urina  hadtenus  rubra  primum  fedimentum  illo 
■<h'e  demittens,  flavum  colorem  pr?e  fe  ferebat,  qu*  die  17  Dec.  clara  ac 
naturalis ,  nttamen  fatis  faturata  emittebatur.  Cum  prioribus  anxietati- 
bus  ealor  ille  practernaturalis  non  folum  continuabat  *  fed  tantus  etiam 
erat  ,  ut  excederet ,  aivus  tamen  ,  pro  more  febrium  ,  haclenus  tarda 
facces  ficcas  &  induratas  die  19  Dec.  deponens ,  remiflior  &  dolores  fe- 
datiores  obfcrvabantur. 

Succedebat  die  22  Dec.  incredibilis  fudor ,  quotidie  ,  imprimis  fub  di- 
Juculum  ,  continuans.  Qui  ,  adhibitis  ,  aut  potius  continuatis  abforben- 
tibus  ,  nitratis,  acidis  temperatis  refraenabatur  ac  mitior  reddebatur  ,  se- 
grotum  tamen  in  magnam  conjiciebat  laflitudinem. 

Die  27  Dec  accedebat  dolor  inguinis  dextri  pungens ,  a  naturali  ftjta 
neque  tumore ,  neque  rubore  immutati.  Affociabat  fe  alvus  tarda  ,  in 
dies  magis  magifque  ficcior  ac  rebellis  evadens  ,  ita  ut  Ecgrotus  ,  quo  ma- 
gis  a  caiore ,  fudore,  lafTitudine  aut  febri  reftituebatur ,  eo  magis  obftru- 
Htionem  contraheret  alvinnm. 

Dum  vero  naturale  offlcium  ulterius  praeftare  alvus  fine  adhibitis  re- 
rnediis  domefticis  ac  pharmaceuticis  recufabat ,  dolori  inguinis  dextri  die 
4  Jan.  1735.  fe  fociabat  tumor  fine  rubore.  Alvus  tarda  seque  ac  dolor  in- 
guinis  ab  adhibitis  laxantibus  remittebant ,  poft  duos  tamen  vel  tres  dies 
priorem  tenorem  'arripiebant. 

Laxantibus  porro  infiftere  cum  minus  effet  confultum  ,  dum  fudores 
iiimii  &  urgentes  exfuccatum  pene  reddidiffent  virum  ,  nec  vires  eum 
recuperare  concefTiifent ,  adhibebantur  paregorica  refolventibus  intermix- 
ta  y  qunc  quoque  per  aliquot  dies  levamen  ,  continuato  autem  ufu  ,  opta- 
tum  fucceffum  minime  prseftabant ,  ideoque  prioribus  ac  primariis  medi- 
camentis  (fub  inhio  tumoris  &  doloris  in  inguine  percepti  adhbitis  , 
quibus  laxafitia  non  nifi  urgente  neceffitate  erant  intermixta)  infifteba- 
tur,  nempe  refolventibus  ,  difcutientibus ,  diapnoicis  ,  diureticis  in  & 
externis  ,  iifque  femper  mitioribus  ,  prout  vires  srgrotantis  minus  refo- 
cillati  defiderare  videbantur.  Quorufn  ufu  ,  licet  fxpius  neglecto  ,  pau- 
Jatim  vires  redibant ,  tumorque  &  dolor  inguinis  circa  initium  Februarii 
J73;.  augmentum  capiebanr ,  ac  alvum  &  ambulationem  tardiorem  ac 
difficiliorem  tfficiebant.  Hoc  in  ftatu  malum  per  aliquot  hebdomadas  per- 
manebat  ,  ac  medicamentorum  utilis  ac  neceffaria  continuatio  recufa- 
batur. 

Die  12  Aprilis  pro  ordinaria  confuetudine  ac  rationali  ncceflitate  vena 
in  brachio  aperiebatur,  e  qua  cum  fanguis  prcfluCre  morarctur ,  chirur- 
gus  tufli  illum  excitare  fuadet  ;  quo  fa&o  fanguis  craffus  &  nigricans  ex^ 
filit ,  &  tumor  una  ex  inguine  furfum  in  abdomen  fe  elevat  cum  aliqua 
fenf itione  ,  (  referente  acgroto  ;  es  hatte  recht  gefchriappet ,  )  ita  ut  tu- 
mor  nunc  a  priori  loco  per  ocld  digitos  tranfverfos  fuperius ,  &  ab  um- 

bi- 


L  A  P  I  D  E  S    BILIOSO-LYMPII.  633 

fcllico  per  quatuor  digltos  tranfverfos  lateralitcr  difturct.  Hic  tumor  nu« 
cis  juglandis  magnitudinem  prue  fe  fcrens  ,  ac  pro  tempoie  neque  rubo- 
rem ,  neque  tumorem  conjunctos  habens  ,  fenfim  fcnfimquc  crefccb.it, 
ruborem  induebat ,  fenfationcm  dolorirkam  excitabat ,  ac«  totum  ahdo- 
men  cum  occuparet,  ambulationem ,  refpirationcm  ,  aliafquc  actiones  vi- 
tales  ac  rraturales  rcddebat  difficiles. 

Nullis  aut  perpaucis  remediis  per  id  tcmpus  in  auxilium  vocatis  ,   ite- 
rumque  intermilTis ,   media,   malo  jam  nimis  audo  ,    jam  dcfiderabantur 
chirurgica  ,    eaque  ex  rcfolventibus  tam  mitioribus  quam    fortioi  ibus  de- 
fumta  applicabantur  ,   modo  in  facculis  ficcis ,    modo  a  vino  calido  humi- 
dis ,    modo  fub  forma  unguentorum  ,    modo  emplaftrorum  ,   &  id  gcnus 
nliorum  ;   quae  tamen  defideratum  effectum   minime   adferebant  ,    contra 
tumorem  cum  rubore  &  dolore  reddcbant  au&iorem  ,    pejorem  ,    ac  ma- 
gis  magifque  difficiliorem.    Tandem  difficillimum  peflimumque  reddebant 
remedia  emollientia ,   jam  indicata  ,    &  per  fequentes  oclo  ,    &  quod  ex- 
currit ,   dies  applicata.    Nulla  fequebatur  apoftematis  apertio  ,   nec  locus  , 
quo  aliquid  delitefcentis  puris,   ante  emollientium  applicationem  aliquate- 
nus  fenfati  ac  dijudicati ,    indicabatur  :   contra  tumor  ac  dolor  crefcebant, 
&  color  abdominis  hactenus  rutilans  abibat  in   paliido-lividum  ex  nigri- 
cante  mixtum.    Interne  fuperveniebant  calor  ,  infultus  febriles  erratici ,  & 
anxietates  prsecordiorum  ,  una  cum  laffitudine  ingravefcente. 

His  mihi  relatis ,  segrotum  &  locum  morbofum  coram  oculis  ufurpare 
de  neceflitate  effe  judicavi.  Quo  facto ,  emollientia  citiflime  removenda 
fuafi  ,  ac  cum  propinatis  internis  bezoardico-refolventibus ,  ca  externe  , 
quas  gangrsenac  calidse  funt  contraria  ,  nervino-refolventia  ,  inter  eaque 
camphoram  applicavi.  Tali  confilio  mali  fummum  periculum  minantis  re- 
miflio  fubfequebatur  ,  ita  ut  titnor  gangrsense  fucceflive  evanefcerct.  Ab- 
domini  interim  ex  livido  in  rutilantem  colorem  reftituto  ,  cum  durum 
ac  dolorofum  permaneret ,  debita  remedia  ,  fcilicet  refolventia  cum  emol- 
lientibus  mixta  proponebantur ,    eaque  non  fine  ufu  ac  fructu. 

Optato  defiderio  cum  per  14  dies  minime  refponderet  effectus  ,   emol- 
lientia  pure  talia  revocabantur  ,  maxima  cum  attentione  ,  circumfpeclione 
ac  cura  in  fubfidium  eligebantur ,   applicabantur ,  &  omnia  prscftrueban- 
tur  ,   quae  ad  prsecavenda  mala  facere  videbantur.  Quse  quidem  licet  nulla 
fe  manifeftarent  ,    tamen  defideratus  ac  evidens  eventus  nondum  feque- 
batur.     Fortiora  ideo  aggredi  remedia  ,    hoftemque  latentem  provocare 
morbi  diuturnitas ,   fymptomatum  gravitas  ,    &  regroti  miferia  fuadebant; 
cauteria  igitur  adhibenda  tali  in  cafu  videbantur.    Horum   primum  per 
32  horas  applicatum  fine  omni  effectu  decidebat ,  magna  cum  admiratio- 
lie  chirurgi  ,    qui ,    ufu  alias  exercitatus  ,    fimile  fibi  unquam  accidiffe 
aperte  negabat.    Apponebatur  alterum  codem  loco ,  fed  eodcm  cum  exi- 
tu  ,  cutem  vix  fignatam  relinquens.    Ideo  fine  hasfitatione  fuperimpone- 
fcatur  tertium  recens  prseparatum  ,    (in  fubfidium  vocata  medicorum  ob. 
JDifpiit.  Medko-Praft,  Tom.    III,  Llll  fer- 


«34  W    I    S     L    I    C    E    N  ; 

fervatlone  :  cauftica  tempore  remittere  ,  aut  vim  plane  demittere  ;  ) 
quod  effectum  licet  quoque  exiguum  ,  tamen  aliqualem  ,  &  votis  leviter 
refpondentem  edebat.  Quae  via  per  cauteria ,  licet  leniora ,  cum  infifte- 
recur  ,  eaque  per  adhibitas  turundas  apertior  facta  fuiifet ,  pus  fubjacens 
reddebatur  manifeftum  ,  quod  denfum  ac  craflum  erat ,  non  nifi  preifione 
manus  chirurgi  erumpens  ac  effluens. 

Poft  aliquot  dies  pus  magis  renitens  vehementiori  digitorum  preilione 
chirurgus  cum  expurgare  intendic  ,  profiliunt  una  corpufcula  denfa  ac 
dura.  Chirurgus  seque  ac  segrotus  novo  hoc  fpectaculo  &  admiratione 
inducti  accedunt  me  ,  &  apportant  ifta  praeternaturalia  ,  quse  ego  ob  fi- 
guram  seque  ac  colorem  pro  lapidibus  biliofis  declarare  nullus  hsefitavi. 
Medicamenta  hactenus  neglecta  ,  aut  modice  falrim  ufurpata  ,  fumme 
neceifaria  nunc  efle  scgroto  cre.luntur ,  quse  pro  confilio  &  defiderio  por- 
riguntur  ,  eaque  refolventia  balfamicis  intermixta.  Cum  his  priora  re- 
folventia  ac  emollientia  externe  continuata  abdomen  durum  reddunt  qui- 
dem  mollius  ,  a  colore  rubro  &  dolore  remiffius  ,  aft  quoque  ulcerofius. 
Sequebatur  in  regione  epigaftrica  &  umbilicali  dextra  ulcus  poft  alte- 
rum  ,  ita  ut  intra  fpithamae  fpatium  ultra  feptem  cernerentur  ,  omnia 
pus  craflum  promanantia  ,  nonnulla  vero  lapides  modo  nominatos  & 
conjunctim  &  fucceifive  ejaculantia  ,  quae  tandem  inter  cutem  &  peri- 
tonaeum  concurrebant ,  &  u'cus  finuofum  conftituebant.  Modo  memora- 
tis  refolventibus  licet  &  balfamica  interne  adhiberentur ,  profluvium  ta- 
men  puris  craili  per  nonnullorum  hebdomadum  fpatiumcontinuabat ,  una 
cum  quotidiana  lapidum  ejaculatione  ,  qui  quafi  in  lapidicina  crefcere  vi- 
debantur. 

Qu?e  conjectura  non  erat  vana  ,  fed  fuffulciebatur  experimentis  infe- 
rius  adductis  ,  &  eventu  feliciter  infecuto.  Interne  enim  adhibitis  pure 
alcalicis,  nominatim  0°o  tartari  p.  d.  cum  tinctura  rhabarbari,  ut  &  fpiri.t 
fal.  armoniac.  cum  prioribus  refolventibus  mixtis  ,  principium  acidum  coa- 
gulans  deftruebatur,  materia  lapidefcens  ,  pus  nempe  ,  hactenus  craflum  , 
aufterum  ,  male  coctum  ,  poft  paucos  dies  magis  magifque  attenuatum 
apparebat ,  &  ad  ftatum  naturalem  redibat ,  lapidum  vero  proventus  om- 
nino  remittebat ,  ac  evanefcebjt ,  poftque  annum  dimidium  &  quod  ex- 
currit  ,  ulcus  finuofum  erat  purga^um  ,  carne  repletum  ,  ac  abdomen  in 
ftatum  nituralem  reftitutum  ,  ut  vir  nunc  fanus  &  vegetus  omnis  incom- 
modi  &  dolorum  expers  priora  exerceat  opera. 

Lapides ,  quorum  tres  d.  i  Nov.  173  ^.  prima  &  una  vice ,  u'tra 
quinquaginta  vero  fuccellive  provenerant,  diverfae  erant  magnitudinis , 
lerttis ,  pifi  ,  fabae  minoris,  unicus  fabse  majoris  ,  molem  repraefentantes. 
Maximus  horum  ,  cujus  pondus  fcruoulum  exaequabat  ,  ex  uno  latere 
immaturus ,  crufta  non  obductus  confpiciendam  exhibebat  materiam  pu- 
ruientam  ulceris ,  adhuc  molliufculam  ,  paulo  poft  ab  aere  duriorem  red- 
Jitam. 

Figu- 


LAPIDES     BILIOSO-LYMPH.  639 

Figuram  reprsefentabant  diverfnm  ,  alii  angularem  triquc^ram  ,  silii 
quadrangulam  ,  alii  depreifam  ,  alii  rotundam  ,  a!ii  ad  rotundit;item  in- 
clinantem. 

Colorem  prae  fe  ferebant  externe  fufco-flavum  ,  politum,  fplendentem, 
cruftae  fpadicex  caftaneorum  fimilem  ,  pun&is  partim  nigricanribus  in- 
terfperfis.  Color  interior  pure  flavo  tinctus  confpiciebatur.  Habitus  in- 
terior  laxior  ac  mollior  erat  exteriori  ,  &  involvebatur  crufta  modo  ad- 
duda. 

Duritiem  nondum  contraxerant  renitentem  ;  facile  enim  ,  imprimis  in- 
terior  materia  ,  in  pulverem  comminuebantur  ,  &  nonnuili  lapides  ficco 
in  loco  fervati  in  fruftula  dilabebantur. 

Materiam  ipfam  conftituebant  partim  lympba  pinguis ,  bile  remixta  , 
crafla,  ac  lenta  ftagnans  ,  per  metaftafin  orta  ,  &  a  priori  morbo  rema- 
nens ,  partim  lympha  adfluens  in  ulcere  finuofo  corruptione  infeda,  ac 
in  pus  converfa  ,  quse  proeter  fuperius  adducla  ex  fequentibus  tentaminibus 
magis  elucefcet. 

Pulverifatis  lapidibus  fpiritus  vini  rectificatus  fuperfufus  intaclos  reli- 
quit ,   nullam  extraxit  tin&uram  ,   nec  colorem ,   nec  mifcelam  iniit. 

Tales  pulverifati  fpiritu  vitrioli  adfufo  nullam  quoque  extraclionem  , 
aut  colorem  ,  poft  horas  tamen  viginti  quatuor  mifcelam  aliqualem  puW- 
formem  ,  colorem  olivarum  repraefentantem  ,  reliquerunt.  Hxc  mifcela 
ab  aqua  adfufa  difcerpebatur  ,  pingui  fupernatante  ,  crafla  econtra  feu  ter- 
reftri  materia  fundum  petente  ,  quae  neque  conquaifatione  ,  neque  digeftio- 
ne  ad  priorem  modum  combinanda  erat. 

Alii  crafliufcule  pulverifati  cum  oleo  tartari  per  deliquium  mixti  facilio- 
rem  inibant  mifcelam  ,  &  conciliabant  tincluriim  ex  fufco  flavam  ,  rha- 
barbarinae  fimilem  ,  cum  pingui  itidem  fupernatante.  Huic  materise  ad- 
fufa  aqua  prsecipitabat  multam  materiam  inftar  rlocculorum  ,  &  aqua 
ipfa  rhabarbarino  quoque  imbuebatur  colore.  Adio  hujus  olei  ,  feu,  ut 
rectius  dicam ,  liquoris  alcalici  in  lapidum  refolvenda  materia  interna  non 
folum  evidens  erat  ac  facilis  ,  fed  quoque  perfeda  ,  dum  materia  externa, 
feu  cruftae  lapidum  poft  viginti  quatuor  horas  erant  emollitse  ,  ac  in  pulteni 
refolutse. 

Ejufdem  farinse  lapides  ignitis  fuperimpofici  carbonibus  flamtnam  con- 
cipiunt ,  &  fervant ,  fumumque  fpargunt  largum  ,  itidemque  ut  grana 
olibani  aut  maftichis  incenfa  ,  nec  minus  odorem  fpirant  aliqualem  , 
cumque  fcetidum.  Flamma  &  fumo  corruptis  prior  ac  eadem  lapidum 
remanet  figura  ,  pumicis  vero  aut  fungi  perforatorum  ,  qui  digitis  com- 
prefli  fatifcant  in  pulverem  non  cinereum  ,  fed  potius  arenofum  ,  taCtu 
fenfibilem. 

Ex  his  colligere  licebit ,  in  caufam  acidum  efle  vocandum  ,  quod  pro 
adivitate  fua  concretionem  horum  lapidum  maturavit.     Contrario  enim 

L  1  1  1     2  al- 


*3*  \V    I    S    L    I    C    E    N  , 

alcali  optlnie  folvebantur  ac  deftruebantur  commemorati  lapides  ,   eoqu$ 
incerne  adhibito  cura  optime  fuccedebat ,   ac  lapidicina  deftruebatur, 

Ufus  quoque  frequens  ac  appecitus  aifumtorum  ciborum  acidorum  nul- 
lum  rehnquit  dubiucn  ,  illud  communicatum  fuilfe  cum  maifa  fanguinea, 
pryeprimis  lyrnphu.  An  vero  acidum  citri  ,  quod  in  febri  praeeunte  ai 
fudurem  fumme  colliquativum  infringendum  ,  &  vires  maxime  deftruen- 
tem  ,  confervandas  frequemer  adhibitum  erat ,  fuum  quoque  contribue- 
rit ,  aliis  dijudicandum  permitto  ,  licet  difficile  fuerit ,  coalefcentem  vira 
prorfus  denegare. 

Nec  minus  fpiritus  ardens  ,  feu  vini,  feufrumenti,  modo  rectificatu» 
&  purus ,  modo  impurus ,  aut  aliis  involutus  ,  vulgo  aqua  vitae  voca- 
tus  ,  pro  circumiLmtiarum  occafione  adfumtus  caufam  quoque  fubmini- 
ftrare  valet.  Boerhaave  in  Elem.  Chem.  T.  II.  p.  342.  docet ,  a  fpiritu 
vini  fumme  rectificato  ,  quippe  qui  acidum  volatile  continet,  gelatinofos 
lkiuores  ,  fpeciatim  albunen  ovi  ,  cui  lympha  lee.  Verheyn.  Anat.  L.  II. 
Trad.  I.  c.  21.  non  abfimile  eft  ,  coagulare.  Sic  nec  medicis,  nec  exer- 
citatis  chirurgis  ignotum  eft  ,  fpiritum  vini  rectficatum  citidime  ac  cer- 
tiifime  fiftere  omnes  haemorrhagias  ,  dum  humores  mfpilfet ,  &  eicharam, 
inducat. 

Impurus  roiritus ,  communis  ,  pro  potu  vendibilis ,  &  debilis,  multa 
acerba  &  auftera  vi  ignis  p roirufa  continet ,  quibus  maifam  fanguineam 
inquinat ,  vafa  adftnngit  ,  ciTLulationem  retardat  ,  ac  ftagnationes  gig- 
nit.  Acerba  enim  &  auftcra  pro  principio  agnofcunt  terram  ac>do  fatura- 
tam  ,  prout  Illuftr.  "Wedel.  in  tract..  theor.  fpor.  med.  p.  m.  192.  ad- 
ducit ,  &  ad  fenfum  idem  demonftrant  mifcelae  acidorum  cum  terreis  , 
imprimis  fpiritus  vitrioli  cum  cdee  viva,  qui  auftero  -  amarum  producit 
liquorem.  Quae  aufteritas ,  {piritui  communi  propria,  faciilime  demonftra- 
tur  ad  faporem  fumme  naufeofum  ,  in  cucurbita ,  fi  purum,  feu  fpiritus , 
lenilfimo  igne  abftrahatur. 

Aquse  vitae  ,  majori  jure  ,  ob  anguem  in  herba  latentem  ,  &  medicis 
infcribuntur  aquae  mortis  ,  quia  maiijm  fanguineam  varie  infioere  valent, 
<3um  fpiritus  rectificatione  non  purificatus  dulcibus  modo,  aut  aromati- 
cis  involutus  eft.  Frequens  ufus  cafeorum  induratorum  ,  ab  xtate  ver- 
miculares  &  aeres  redditomm  ,  quos  pra  omnibus  cibis  noftras  amavit , 
fuum  quoque  addidilfe  lapidem  ,  nemo  temere  diffitebitur.  Licet  enim 
communi  opinioni ,  cafeos  gignere  Japidem  ,  minime  fubfcribam  ;  negari 
tamen  nequit ,  eos  induratos ,  acido  prsecipitatos  aut  faturatos  lympham 
quoque  craifum  producere.  Etiam  attendendum  erit,  quod  tales  cafei  ob 
terreftrem  materiam  aeque  ac  ob  acrimoniam  ,  calci  vivae  accedentem, 
cum  gelatinofis  ac  lymphaticis  humoribus  commixti,  in  lapideam  abire 
duritiem  poifint ,  prout  calx  viva  cum  dbumine  ovi-,  aut  caleo  mixta  *  ta- 
lem  acquirit  duritiem. 

Bilio- 


LAPIDES    BILIOSO.LYMPH.  637 

Biliofos  nominavimus  illos  lapides ,  licet  vefica  fellea  pro  habitaculo 
minime  vindicanda  ,  fed  genuinus  locus  ac  focus  in  vafis  lymphaticis  iic 
quaerendus,  quippe  quse  talem  vehunt  lympham  ,  qualem  laudabile  ,  aut 
minus  probjtum  nutrimentum  gignit.  Noftri  aegroti  alimenta  ac  potulcn- 
ta  diverfa  ac  crailh  ,  inordinate  adfiimta  ,  talem  quoque  crafTam  ,  ad  (ta- 
gnationem  pronam  ,  &  ad  congelationem  aptam  produxiife  lympham  ,  quis 
elt  qui  dubitet  ? 

Bilem  quoque  ipfam  abire  in  lympham ,  eamque  inficere ,  &  illi  immif- 
ceri ,  venx  fectio  ,  quae  in  hominibus  iracundise  ,  aut  diaetse  pingui  vel  ca- 
lid«  deditis  ,  adminiftratur  ,  lympham  pure  flavam  ,  aut  viridiufculam 
exhibet.  In  ftatu  praeternaturali  talem  per  totam  maflam  (anguineam  , 
&  corporis  habitum  difperfam  iclerus  ad  omnium  oculos  ollendit.  In  no 
ftro  bilem  fanguini  &  lymphae  in  magna  copia  fepius  fuiile  admixtam 
conjicere  licet  ex  iterata  iracundia  ,   &  febribus  prseeuntibus  biliofis. 

Quae  omnia  dubium  nemini  relinquunt ,  noitros  lapillos  ex  ipfa  bile 
lymphae  admixta  fuiile  gonflatos  ,  quos  idcirco ,  &  ob  colorem  ,  &  figu- 
ram  ,  &  totum  habitum  cuni  iftis  lapidibus  in  vefica  fellea  repertis  com» 
munem  ,  biliofos ,  &  ob  lymprfam  ,  &  vafa  lymphatica ,  ex  quibus  pro- 
dierunt ,  lymphaticos  ,  in  diftinclionem  eorum ,  qui  in  vcfica  fellea  repe- 
riumur,   uttc  denominari,  exiltimavimus. 


T    A    N    T    U    K. 


L  1  1  1    5 


' 


(  *3  8  ) 


HERMAK 


C  V  I  I  I. 

HERMAN    FRID.    TEICHMEYER 

ET     AUCTORIS 

WILH.    HENR.    AUG.    STROEHLEIN 

DISSERTATIO. 

D  E     CALCULIS     BILARIIS. 

Jensc  174Z.  Junii. 


(6*1  ) 


P  R  ffi  F  A  M  E  N. 

CVriofa  efl  cakulorum  nofiro  in  corpore  generatio  >  utilis  quoque  in  eo- 
rum  naturam  Ortumque  indagatio.  lgitur  non  inconfulto  de  calculis  bi- 
iariis  dijftrendi  confilium  inivimus.  Materiam  autem  nobis  p-tebuit  cadaiw 
femiynv.  cujufdam  decollatA ,  in  theatro  publico ,  arte  manuque  illujiris  Domi- 
tti  Pr<efidis  nuperrime  dijfecatum.  ln  illo  ,  p r&ter  ovaria  ,  tttbas  atque  liga- 
menta  hydatidibus  macerata  ,  cyjlit  fellea  midtis  referta  ca/culu  obfervabatur. 
Horum  calculorum  quatuor  fabis  mtnoribm  ,  duodecim  pifis  ,  ultra  quinqua- 
ginta  autem  feminibm  CannabU  aqttales  erant.  UluJlrU  Dominus  pr&fes  quof- 
dam  calados  nobis  concejit ,  ut  eos  examinemus.  Qttdc  injiitnta  funt ,  expe- 
rimenta  trademus  i  naturamque  &  ortum  calculorum  explicabimus :  id  quocl 
Deus    T.  0.  M.  felix  faujlumque  ejfe  jubeat. 


§.     I. 

. 

CAlculus  bilarius  eft  concretum  folidum  ,  ex  fulphurea  bilis  parte^ 
cum  terra  faleque  unita ,  piseter  naturam  coagulatum.  Ut  autem 
bilis  i  ica  calculus  quoque,  duplex  obfervatur.  Hepaticus  enim  calculus 
ex  hepatica  bile  ;  cyjiicus  vero  ex  cyftica  nafcitur.  Accidit  quoque ,  ut 
calculus  ejufve  prima  (tamina  ad  cyftidem  delata,  ibi  calculi  cyftici  na- 
turam  induant. 

§.     I  I. 

Color  calculi  cyftici  eft  ,  cerse  inftar  ,  flivus  ,  fed  multis  punclis  gry» 
feis ,  cinereis,  viridefcentibus  nigrifque  varie  intertextus.  lntus  vero  co- 
lor,  inftar  racjicis  curcumse  ,  multum  flavus  :  in  medio  autem  niger  nu- 
deus  confpicitur.  Figura  nunquam  perfecte  rotunda  ,  fed  inaequalis,  an- 
gulofa,  variifque  finubus  excavata  eft.  Superjicies  vero  glabra  ,  fplendida 
&  quafi  polita  apparet.  Magnitudo  variat.  UlufirU  Dn.  Prafes  calculos 
cyfticos  caftaneis  sequales  oftendit.  Ut  taceamus  calculum ,  qui  totam 
cyftidem  implevit,    a  Timao  a  Guldenl^lee  obfervatum, 

%.     I  I  I. 

Confifientia  eft  faxo  quidem  longe  mollior :  tamen  cum  duritie  refina- 
rum  convenit.  Gravitas  autem  calcUli  noftri  minima  eft ,  fi  nimirum 
cum  gravitate  calculi  urinarii  comparatur.  Corpus  autem  ,  quo  levius 
eft,    eo  minorem  materke  quancitatem,  fub  data  magnitudine  ,  polTidet. 

Z>$ut.  AledicQ-£ratt%  Tom,  III.  Mmmm  Unde 


6.fr  TEICHMEYER, 

Unde  colligitur,  maflam  calculi  non  fatis  comoactim  efle ,  fed  magis  po- 
rofam.  Per  poros  enim  fit  ,  ut  corpus  minorem  maifam  in  dato  ipatio 
contineat  atque  inde  levius  reddatur.    . 

*     IV. 

Calculus  noftcr  ,  C\  igni  adnovetur ,  liquefcit ,  flammam  facile  conci- 
pit&ardec.  Flammi  lucida  atque  ex  fhvo  rubicundaeft,  &dumarder,  ftre- 
pitum  edit  :  id  quod  a  particulis  aqueis  intermixtis  dependet.  Flamma 
vero  excincti  fumum  fccdicum  ,  non  fecus ,  ac  li  crines ,  aut  corium 
comburatur.  Ex  quibus  conftat,  fulphur  copiufum  ,  fed  aquac  parum 
caiculis  ineife. 

§.     V. 

Calculos  noftros  in  fpiritu  nitri  folvebamus.  Fruftula  eorum  colorem 
fuum  ftatim  mutabant  in  obfcure  nigricantem.  Deinde,  poftquam  mix- 
tura  incaluit  fuper  carbones,  folutionem  accepimus  fl  «vefcentem.  Qua 
non  folvebantur ,  ea  mollia  erant  atque  ex  flavo  pallida  ceraeque  inttar 
poterant  malaxari.  Solutio  filtrata  &  ab  oleo  tartari  per  deliquium  tur- 
bid.i  deponebjt  terram  gryfeam  ,.  feu  calcariam.  Solutio  cum  fpiritu  vi- 
ni  inftituta  d.ibat  tincluram  fuccineam  &  guttu  amaricantem  ,  relicta  fi- 
mili  terra.  Calculis  ergo ,  praecer  fulp-hur  copiofum,  tcrra  quoque  ine- 
xittit ,  quae  illorum  batis  eft  atque  fundamentum. 

§.     V  I. 

Qjinquaginta  calculorum  grana  per  fe  &  per  gradus  ignis  deftillavi- 
mus.  Imtio  ca'culi  liquefcebant ,  deinde  pauxillum  phlegmatis  veniebat, 
pottea  vero  oleum  limpidum  &  flavum  ,  tum  oblcure  flavum  ,  tandem 
rubicundum  ,  &  ultimo  nigruans  atque  empyreumaticum  fuccedebat. 
In  rctorca  ab  igne  colliquata  remane.bat  terra  ex  atro  fulca  ,  ttriaca, 
colore  ac  fplendore  metallico ,  antimonio  aut  fmiridi  fitiiilis ,  fed  ponde- 
re  metallico  deftituta. 

§.     VII. 

Oleum  illud  calculorum  deftillatum  cum  oleo  tartari  ftctido  convenit. 
Odor  ,  qui  in  utroque  unus  idemque  eft,  manifcftat  fal  volatile  quod- 
dam  adelfe.  Neque  dubium  eft  ,  fi  oleum  ,  aut  ipfe  pulvis  calculorum 
cum  fale  tartari  tradtetur,  fal  volatile  obtineri.  Idem  enimfit,  fi  oleum 
fcecidum  tartari  ,  aut  cornu  cervi  cum  fale  tartari  per  artem  &  ignem 
con;ungitur,    Sed  num  ial  v.olatile^   quod  oieo  deftilhuo  calculorum  tneftjia 

iptis 


DECALCULIS    I5ILARIIS.  643 

jpfis  calculis  fub  cadcm  forma  &  fpccie  ante  deftillatioium  incxtitcrit, 
rion  dccidemus.  Ccrtum  eft  ,  varias  falium  fpccies  in  ignc  ptoduci  W- 
^ue  in  diverfas  formas  mutari  folere. 

§.     V  I  I  I. 

Scd  hacc  dc  calculo  cyftico.  Jam  hepatici  diiTerentias  noffe  juvubit. 
Igitur  calculus  hepaticus  eft  cyftico  longe  mollior.  Subftantia  ejus,  qua- 
ii  butyracea,  plerumque  obfervatur.  Color  flavior  &  fimilis  ei  eft ,  qui 
in  calculo  cyftico  intus  apparcbat.  Neque  tam  varii  colores  intrr  fe  mi- 
fccntur.  Levitas  tanta  cft  ,  ut  calculus  aqux  innatet.  In  cyftico  autem 
hoc.non  femper  deprehenfum  eft.  Utcrque  vero  ca'culus  in  variis  homi- 
nibus  varia  gravitatc  ,  confiftentia,  varicque  colore  prarditus  reperitur. 
Ceterum  in  hac  materia  lectori  fatisfacict  celeb.  Biauchi  in  hjforia  Hepaticn. 

§.     I  X. 

tocus  calculi  hepatici  proprius  funt  rami  dudhis  hepatici.  Propria  vero 
tyftici  fedes  eft  cyftis.  Commune  autem  utrique  calculo  fibjcclum  eit 
rlncTus  cholcdochus  &  cyfticus.  Calculus  enim  cx  hcpate  vcniens  cum 
bile  pcr  ducTum  cyfticum  deferri  poteft  ad  veficulam.  Calcuius  autem 
cx  cyftide  pcr  fuum  ducTum  ad  choledochum  pervenit  ,  fi  vis  movens 
occedit ,  (i  magnitudo  calculi ,  fi  capacitas  ducTus  ejufquc  valvuke  id 
pcrmittunt.  (  holedochus  autcm  utrumque  recipit  calculum.  Multum  ve- 
jro  hic  contribuit  capacitas  ,  ftiucTura  ,  tonus  vifque  ducTuum  :  qua:  om- 
ifia  in  unoquoque  hominum  diverfa  &  peculiaria  reperiuntur.  Illuftris 
Dn.  Prrefes  ,  in  noviilima  Anatomia  publica  ,  ducTus  cholcdochos  diver- 
fie  sapacitatis  ,  unumi  vero  ,  qui  pollicem  recipiebat ,  auditoribus  mon- 
ftravit.  Infuper  ducTum  cyfticum  tortuofum  ,  non  modo  valvula  infi- 
^ni  pr<cditum ,     fed    valvulis    quafi  fpiralibus  ubique  munitum  oftcndit, 

$.    X. 

Jiiaterxa  calculi  ipfa  in  bile  continetur.  Bilis  eft  liquor  oleofus  fa'e  fe- 
roque  folutus.  Hepatica  bilis  dilutior ,  ferofior  lixivioque  fimilis  exiftit : 
cyftica  vero  fpiiTror,  gravior,  concentratior  &  faponacea  natma  prscdita 
cft.  Hacc  ,  fi  igne  exficcatur  ,  abit  in  malTam  pici  aut  refinac  fimillimam: 
qux  poftea  in  igne  facile  liquefcit,  flammam  concipit,  ardet  ,  a  fpiritu 
\ini  folvitur  atque  ita  in  tincTuram  cofmeticam  convertitur.  Sed  maifa 
illa  minorem  terrae  copiam  poilidet ,  quam  in  calculis  rtperitur.  Inde 
'colligitur,  fulphur  bilis  refinofum  effe  materiam  calculi  potiorem.  Sic  fan- 
guis  ipfe  remotam  calculi  materiam  continet.  Sanguis  enim  eificcatus  talc 
•cxhibet  fulphur  refinofura. 

M  m  m  m  %  %.  X I. 


£44  T    E    I    C    H    M    E    Y    E    RV 

§.     X  I. 

Salia  bilJs  funt  vel  acida  vel  alcalica.  Alcalica  omnia  ex  acido ,  oleo  &  terra 
generantur.  Neque  dubium  eft  ,  quin  motu  ,  quo  bilis,  quo  fanguis  gau- 
det ,  falia  acida ,  terram  folutam  vehentia,  cum  oleis  intime  combinen- 
tur  atque  fic  in  fal  alcalicum  abeant.  Tale  fal  alcali  oleis  refolvendis , 
iifque  cum  aqueis  mifcendis  idoneum  eft.  Vehiculum  autem  bilis  fero- 
fum  olea  nunquam  foluta  tenereti  nifi  tali  fale  acuatum  eifet.  lnde  con- 
ftat ,  olea  bilis  nunquam  fpilfa  evadere ,  aut  coagulari  ,  {[  fal  alcalicum 
in  bile  dominatur,  &  fi  ferofum  ejus  vehiculum  tali  fale  decenter  imbu- 
tum  eft. 

§.     XII. 

Acidum  bili  ineffe  demonftrat  falis  alcalici  generatio.  Acidum  quoque 
prseter  naturam  in  fanguine  &  bile  augeri  poife ,  non  dubium  eft.  Tale 
autem  fal  impedit  alcalica ,  quo  minus.  olea  magis  ,  ac  decet ,  refol- 
vant.  Acidum  itaque  conciHat  oleis  fpiilitudinem.  Sed  utrumque  fal  in 
bile  ab  oleis  copiofis  in  actione  fua  temperatur.  Terras  vero  per  natu- 
ram  tanta  femper  adeft  copia  ,  quanta  ad  generationem  falium  in  bile, 
atque  ad  oleorum  fixitatem  requiritur.  Si  vero  terra  prseter  naturam  au- 
getur  in  bilej   tum  occaiio  calculis  datur. 

§.     XIII. 

Canfa  calculi  immediata  eft  coagulatio ,  qua  fulphur  bilis  folutum  ex 
menftruo  fuo  fecedit  atque  cum  terra  unitum  folidefcit.  De  caufa  au- 
tem  hujus  coagulationis  varia  inter  artis  magiftros  eft  diflenfio.  Sed  tu- 
tius  eft  eam  ex  ipfa  bilis  natura  derivare. 

§.     XIV. 

Olea  bilis  ab  alcalico  fale  feroque  foluta  ,  fi  prsecipitantur ,  confluant ,' 
neceffe  eft.  Oritur  autem  talis  praecipitatio ,  fi  ferum  difllpatur ,  fi  fale 
fuo  privatur ,  aut  plane  inimico  fale  deturpatur.  Si  ferum  deficit ;  bi- 
lis  fpiifa  evadit.  Si  fal  alcali  ejufque  generatio  in  bile  deeft  :  meniVuum 
bilis  ferofum  debilitatur.  Olea  ergo  loluta  non  amplius  fuftentantur  ,  fed 
dimittuntur:  quas  poftea  confluunt,  &  quo  magis  terra  abundat ,  eo  ma- 
gis  dura  evadunt. 

§.     X  V. 

Acidum  vero  eft  fal  illud  inimicum  ,  quo  lixivia,  aut  menftrua  alca- 
lica  coguntur  fua  dimittere  foluta.    Acidum  ergo  terram  folutam  vehens, 

ii 


D  E    C  A  L  C  U  L  I  S    B  I  L  A  R  I  I  S.  54f 

fi  ferofum  oleorum  vehiculum  adgreditur  ,  terra  ex  acido  menftruo  & 
olea  ex  lixivio  fuo  fimul  dimittuntur.  Olea  illa  cum  terrae  plus  minuf- 
ve  fimul  dimiiTa  atque  unita  obdurefcunt.  Acidum  igitur  omnem  cau- 
fam  ,  quse  olea  fluida  confervat  ,  removet :  ut  illius  vim  omnia  fulphu- 
ra  coagulandi  fpecificam  taceamus  ,  utpote  vel  in  culinis  notiffimam. 
Adha:c  conftat  refinas  liquefcere ,  fi  acidum  eorum  aufertur,  aut  per  al- 
cali  infrjngitur.  Nullum  ergo  eft  dubium  ,  quin  &  calculi  coagulatio  ab 
acido  proficifcatur. 

$     X  V  L 

Sed  non  probabile  eft  calculum  uno  momento  perfici:  fed  exigua  pri- 
mo  ejus  funt  ftamina  ,  per  temporis  vices  perque  novas  acceifiones  de- 
mum  augenda.  Stamina  illa  in  bile  fluctuant ,  quibus  nova  praecipitata 
adhacrent  atque  adglutinantur.  Hoc  in  calculo  ipfo  videre  eft.  Partes 
enim  ejus,  una  fuper  aliam  ,  ordine  diftin&o  fuperftratae  funt.  Neque 
niger  nueleus  ,  qui  in  medio  calculi  reperitur ,  aliud  eft ,  quam  bafis  , 
cui  nova  praecipitata  adhaefcrunt.  Imo  majores  &  jam  perfecli  calculi 
inter  fe  conglutinari  folere  obfervatum  eft. 

§.     XVII. 

Sed  illa  pnecipitata  inter  fe  quoque  dirTerunt.  Olcum  bilis  cy fticse  efl: 
infpirTatum  ac  quafi  bituminofum  ;  fed  hepaticse  oleum  folutum  magis , 
butyroque  fimile  exiftit.  Il!a  olea  ,  fi  praecipitatio  oritur  ,  mox  cum 
majori,  mox  cum  minori  terrse  copia  uniuntur.  Non  mirum  inde  vi- 
debitur  calculum  cyfticum  tam  varie  coloratum  e(Te,  quum  ille  ex  utra- 
que  bile  fua  ftamina  fuaque  accipiat  incrementa.  Calculus  vero  hepati- 
cus  non  nifi  ex  bile  hepatica  nutritur:  ideoque  tam  variis  coloribus 
non  infignitur. 

§.    XVIII. 

Sed  partes  novac  non  certo  ordine ,  neque  certis  locis ,  calculo  adpo- 
nuntur.  Illse  enim  uno  loco  ,  prse  altero,  adhserent  libentius.  A  quo 
vario  incertoque  incremento  figura  calculi  inaequalis  depender.  Idem  quo- 
que  fit ,  fi  calculus  varie  decrefcit.  Bilis  enim  ,  fi  non  multum  vitiata 
eft  ,  aut  fuam  priftinam  recuperat  indolem,  ipfa  calculum  diminuit.  Sed, 
quum  partes  calculi  diverfae  fint,  bilis  unam  libentius  ,  quam  alteram 
refolvet.  Unde  figura  iterum  inscqualis  redditur.  Superficies  autem  cal- 
culi  glabra  ab  oleo  copiofo ,  quod  calculum  ,  feu  gluten  ,  obducit ,  de- 
rivanda  eft. 

Mmmm    3  §.  XIX. 


r-ftf  TEI.CHMEYER,- 

§.     XIX. 

Ncque  difTicilis  ratio  ,  cur  major  terrse  copia  noftro  calculo  infit ,  quafrt 
in  bile  exficcata  reperitur.  Bilis  enim  uno  tempore  tantam  terrx  copiam 
poffidere  nequit,  quanta  longo  tcmporis  traclu  atquc  fuccefTtve  ex  illa 
colligitur  &  cum  oleis  unita  ,  calculo  adponitur.  Accedit ,  quod  terra , 
M  in  Tanguine  ,  ita  etiam  in  bile  prxter  naturam  fucile  augeatur.  Ceifat 
quoque  ,  dum  calculi  generantur  ,  motus  bilis  inteftinus  :  per  quem  ter- 
rx  non  modo  fufatiles  fiunt ,  fed  etiam  cum  falibus  &  oleis  intime  uniun- 
tur.  Unde  non  mirum  eft  ,  calculi  terram  adeo  leviter  cum  oleis  unitam 
c0e  ,   ut  facile  ab  illis  feparetur  per  folutionem  &  prxcipitationem. 

§.     X  X, 

Calculi  gertentio  iuvatur  ,  fi  jecur  ficcitate  laborat.  A  defectu  enirrt 
fcri  folventis  bilis  fpiffa  eVadit.  Si  obftructio  jecinoris  adeft ,  partes  fe- 
rofx  &  mobiles  vafa  facile  penetrattt ,  fixiores  vero  terreo-fulphurex  re- 
linquiintur.  Si  vafa  tono  fuo  deftituuntur  ,  tum  mOtus  bilis  &  progref- 
iivus  &  inteftinus  concidit.  Calculus  quoqiie  non  commodius  crefcit  , 
quam  fi  itt  loco  quodam  quieto  ,  ut  in  cyftide  ,  continetur.  Cyftis  pro- 
pria  vi  nou  fufficit  ad  bilem  fuam  evacuindam  ,  fed  motus  vifcerum  at- 
que  mufculorum  abdominis  id  prxftat.  Neque  continuo  bilis  ex  cyftide 
ind  inteltinum  duodenum  emittitur.  Unde  calculus  &  a  bile  cyftica  &  quiete 
rriultum  capit  incrcmentum* 

f.     XXI. 

Caurse  calculorum  refflotsc  exque  rtaturales  fuiit  prifflo  temperamenturrt 
Cholericum  ob  fulphuris  copiam  &  ficcitatem  :  deinde  melancholicum  , 
quia  in  eo  partes  terreo  fulphurex  acidxque  eminent.  In  ferofis  vero  fe- 
rum  Ficilc  iners  fit  atque  oleis  rcfolvendis  inidoneum.  Maxime  autem 
calculis  favet  vita  fedentaria.  Pef  eam  eniffl  motus  humorum  in  hepate 
non  promovetur ,  qui  jam  per  fe  omnium  tardifiimus.  Illi  vero  homines 
calculis  maximc  corripiuntur  ,  qui  labe  quadam  hepatis  atque  atonia  hx- 
rcditaria  Vexantur. 

§.     X  X  I  I. 

Caufx  non  ttaturales  calculis  occafionem  clant ,  aer  calictus  &  ficcus  > 
dum  ferum  nimis  diffipat.  Aer  frigidus  humores  condenfat.  Cibus  ful- 
phureus  ac  aromaticus  corpus  exficcat  atque  fulphur  in  fanguine  auget. 
Cibgs  crudus ,  durus  ,  liccus ,  vifcidus ,   copia  excedens ,  nec  jufto  tem- 

pore 


DE    CALCULIS    BILARIIS.  6*47 

pore  &  mora  adfumtus  crudas  ,  fixas  ,  tcrreo  -  fulphureas  partes  in  fan- 
guine  accumulant.  Alnifus  fpiritus  vini  falia  corporis  noftri  in  fua  actionc 
impedit  ferumque  coagulat ,  quod  inde  folvcndi  vim  amitcit.  Potus  aci- 
dus  coagulat :  &  qui  iuers  ,  neque  ulla  qualitacc  falina  gaudet ,  mcn- 
ftruum  fulphuris  feiofum  dehilitat.  Frigidus  vero  potus  adfumtus  ftafiit 
in  hepate  producit.  Hxc  omnia  eo  magis  materiam  calculorum  dant ,  (i 
jecur  jam  labe  quadam  infectum  ett ,  Ci  organa  chylificationis  non  rite  fe 
habeut  atque  ideo  chylus  crudus  ik  intempcratus  ad  fanguinem  defcttur. 

§.     XXIII. 

Calculus  aut  in  fieri  efl  aut  jam  perfectc  elaboratus.  Ca!cu!us  in  fiert 
«ihil  aliud  denotat  ,  quam  materiam  calculi  ,  qux  noudum  coagulata 
eft  ,  aut  nondum  in  molem  acievit  infignem.  Caicu'us  vafa  bilifera  ob- 
(truit.  Inde  fecretio  atque  excretio  bilis  impeditur.  Si  fecretio  bilis  ceifat, 
fanguis  a  biliofis  partibus  deturpatur  atque  fecretiones  in  corpurc  omnes 
Vitiantur.  Varii  inde  morbi  ut  i&crus  ,  cachcxiae  ,  hydrops  ,  tabes,  ,  fe- 
bres  lentae  &c.  oriuntur.  Maxime  autem  iis  ,  qui  caiculis  laborant  , 
iclerus  familiaris  eft.  Idterici  cnim  faepe  per  alvum  calculos  excerncre  fo- 
lcnt. 

§.     XXIV. 

Bilis  excretio  varie  impeditur.  Aut  enim  ductus  majores  ,  aut  pori  bu 
larii  calculis  obfidentur.  Igicur  fi  ita  excretio  bilis  impeditur  ,  perit  quo- 
que  fecretio.  Calculus  vero  cyfticus  ,  fi  ductum  cyfticum  obfidet  ,  bilij 
neque  adfluit,  neque  decenter  erfluit.  Bilis  ergo  ,  quae  ex  hepate  venii 
atque  ad  cyitidem  deferri  oportet  ,  copiofius  ad  inteftina  dcfluit.  Si  cal- 
culus  ductum  choledochum  obltruit ,  bilis  partim  in  ductu  hepatico  re- 
manet ,  partim  ad  cyftidem  copiofe  defertur.  Calculus  ,  qui  in  cyftide 
quieicit ,  motui  cyftidis  quandarn  dat  eamque  moleftjm  refifteutiam.  Per 
eum  tenditur  tunica  nervea  veficulae  CcVex.  Unde  dolor  oritur  ,  qui  ad 
alias  partes  nervofas  ,   cum  cyftide  confenfum  habences  ,  facile  propagatur. 

§.     XXV. 

Bilis  autem  ,  cx  qua  calculi  nafcuntur ,  iners  oleifque  folveudis  inido- 
nea  exiitit.  Tal  s  bilis  toto  chylificationis  negotio  non  apta  ,  fed  plane 
inimica  eft.  Ab  illa  chylus  non  rite  elaboratur,  qui  ideo  mefenterii  vif- 
cerumque  obftructiones  producit,  neque  bonum  dac  corpori  nutrimencum. 
Hiec  mah  ex.icerbantur  ,  C\  bilis  aut  parce  ,  aut  non  plane  ,  ad  inteftina 
defluit.  Unde  corpori  cachexia  aut  plane  tabes  ,  hydrops  &c.  inferuntur. 
Inteltma  vero  atouia  ,  doloribus  ,  varijfque  alvi  pravis  mutationibus 
vexantur. 

§.  XXVI. 


£48  TEICHMEYER, 

§.     XXVI. 

Signa ,  ex  quibus  calculos  bilarios  adefTe  conftet ,  pleraque  morbis  he- 
paticis  familiaria  funt.  Igitur,  fi  icterus  adeft  ,  redle  calculos  fufpicamur. 
Illi ,  qui  calculis  laborant ,  faciem  cachedlicam  ,  i&eritiam  foedoque  de- 
pravatam  colore  habent.  Corpus  plane  non  ,  aut  male  nutritur.  Adeft 
tenfio  ac  gravitas  dolorifica  in  dextro  hypochondrio.  Refpiratio  eft  diffi- 
cilis.  Ventriculus  per  confenfum  nervorum  faepe  vomitu ,  naufea ,  do- 
lore  vexatur.  Cibus  adfumtus  male  concoquitur  :  neque  multum  ab  aegro 
expetitur.  Sitis  vero  urget  nimia.  Aliaque  figna  adeile  folent  morbis  he- 
paticis  familiaria. 

§.     XXVII. 

Calculi  mala  femper  dant  praefagia.  Calculi  enim  &  vermes  funt  res 
plane  pratematurales  ,  ut  fcite  noftri  majores  loquuntur  morbi  enim  , 
qui  ex  calculis  nafcuntur  ,  toti  corpori  perniciem  inferunt.  Ab  illis  non 
modo  bilis,  fed  fanguis  omnefque  in  corpore  humores  varie  vitiantur. 
Spes  tamen  fupereft  ,  Ci  l>lem  non  multum  de  naturali  fua  indole  defle- 
xiffe  deprehendimus.  Minus  quoque  malum  eft  ,  fi  non  perfe&us  calcu- 
lus,  fed  levia  tantum  ejus  ftamina  vafa  obftruunt ;  fi  non  omnia  ,  fed 
pauca  tantum  vafa  leviter  a  calculo  obfidentur.  Summum  autem  eft  pe- 
riculum  ,  fi  bilis  plane  iners  reddita  ,  atat  omnino  intercepta  eft  ,  fi  de- 
nique  calculi  vafa  omnia  ita  infarciunt ,  ut  illi  neque  vi  naturse  ,  neque 
arte  de  loco  ,  quem  occupant ,  dimoveri  poflint.  Q_use  omnia  ,  ex  morbis, 
quos  calculi  gignunt,   eorumque  vi  &  magnitudine  colliguntur. 

§.     XXVIII. 

Cttratio  requirit ,  ut  calculus  refolvatur  ,  atque  ex  corpore  educatur. 
Calculus  veficae  urinarise  faxeus  &  vere  lapideus  ,  ab  urina  aegri  medicata 
live  alcalica  reddita ,  penitus  diffringitur.  Hoc  teftatur  eruditus  David 
Hartley  in  dijfertatione  fua  epifiolica  de  lithontriptico  a  Johanna  Stephens 
noviter  invento.  Igitur  quum  hoc  per  multiplicem  experientiam  compro- 
batum  eft  :  multo  magis  calculus  bilarius ,  maximam  partem  oleofus ,  a 
menftruis  alcalicis  ,  aut  ipfa  bile  per  artem  alcalica  reddita  diffolvetur. 
Alcalica  autcm  ita  in  fanguine  fine  damno  funclionum  corporis  augeri  pofTe 
demonftrat  ipfa  expcrientia  lithontriptici  Anglicani. 

§.    XXIX. 

Ut  autem  bilis  calculo  refolvendo  idonea  fit :  necefle  eft  >  ut  illi  lixi- 

viofa 


DE    CALCULIS    BILARIIS.  G49 

vlofa  alcalica  indoles  concilietur.    Hoc  vcro  fit  pcr  alcalica.     Ergo  con- 
veniunt  : 

1..  Lapidofa  alcalina,  ut  lapides  cancrorum ,  conchse  prscparatsc  ,  chelac 
ovorum  ,   teltae  cochlearum  calcinatae. 

2.  Salia  alcalica  fixa  &  volatilia  ut  ,  fal  abfynthii  ,  Cardui  Benedicli  , 
Centauri  minoris ,  rumarix.  Alcaheft  glauberi  ,  fal  volatile  cornu  ccr- 
vi ,  viperarum ,  tartari ,  falis  ammoniaci ,  Tinctura  tartari ,  fpiritus  fa- 
lis  ammoniaci  ,   tindlura  antimonii  fimplex  &  rhabnrbarina. 

3.  Ex  vegetabilibus  amara  ,  ut  radix  curcumae  ,  contrajervae  ,  tara- 
xaci ,  rhabarbarum ,  abfynthium  ,  Carduus  Bened;ctus  ,  Centaureum 
minus ,  fumaria ,  Tanacetum ,  Lignum  moluccenfe ,  colubrinum  &c. 
Ex  quibus  varia  nunc  decocta ,  nunc  extracta  ,  nunc  infufa  parare  con- 
venit  ,   quae  non  modo  refolvendi  vi ,   fed  etiam  diluendi  fe  commendant. 

§.     XXX. 

Bilis  per  naturam  lixiviofa  feu  faponacea  gaudet  natura.  Unde  maxi- 
me  hic  convenient  lixivia  alcalica  ,  ut  ex  falibus  herbarum  ,  aut  ex  ipfis 
herbis  incineratis  confecta.  Porro  medicamenta  faponaceae  virtutis  :  ut 
fapo  alicanticus  ,  melle  &  fupra  indicatis  permixtus.  Tali  alcalica  lixi- 
viofa  ,  ac  faponacea  natura  atque  virtute  fe  commendat  methodus  Johann& 
Stephens  in  calcub  veficae  urinariae  ab  ipfa  aliifque  feliciter  adplicata.  Ne- 
que ,  illam  in  calculo  bilario  pofle  maximo  cum  fructu  adhiberi  ,  dubita- 
mus.  Nam  omnia  in  ea  remedia  adfunt  ,  quoe  bili  akerandje  atque  in  na- 
turalem  fuam  indolem  reftaurandae  fufficiunt, 

§.     XXX  I. 

Methodus  vero  illa  confiftit  in  pulvere  deco&o  &  pillulu.  Vulvis  ex  cal- 
cinatis  cheiis  ovorum  ,  deinde  ex  teftis  cochlearum  calcinatis  confiftit.  Ubi 
pulveris  ex  chelis  ovorum  calcinatis  partes  fcx,  cum  parte  una  pulveris  ex 
teftis  cochlearum  mifcentur. 

Decoffum  paratur  ex  fapone  alicantico,  meile  &  pulvere  nafturtii  ver- 
rucofi  ad  nigredinem  combufti :  quse  primum  in  paftam  rediguntur  ,  dein- 
de  cum  vegetabilibus  diureticis  decoquuntur. 

PilluU  ex  nafturtio  verrucofo  ,  ex  feminibus  Dauci  Silveftris  ,  Bardanae, 
fraxini  atque  cynosbati  cum  capfulis  ,  feminibus  vel  fructibus  mifpillorum, 
fpinac  albae  tomentofae  latifoliae  vel  cardui  tomentofi,  acanthifolio  Turne- 
fortii.  Haec  vegetabilia  ad  nigredinem  calcinantur;  pulvis  deinde  eorum  cum 
pulvere  ex  chelis  ovorum  calcinatis  ,  cum  melle  &  fapone  alicantico  mifce- 
tur  atque  in  pillulas  redigitur. 


Difput.  MedicQ-Pratt.  Tom.  III.    WT.     Nnnn  §.  XXXII. 


tf.SO  T    E    I    C    H    M    E    Y    E    R  , 

§.     X  X  X  I  L 

Remedia  ergo  ,  qux  hic  adhibentur ,  ut  terrse  fubtiles  alcaliiue,  falia  alcali- 
ca,  fapo  five  oleumcum  fale  alcali  fixounitum,  omnia  noftro  morbo  curando 
accommodata  funt.  Vegetabilia  ideo  calcinantur,  ut  vim  alcalicam  fortem  ac- 
quirant  magifque  concentratam.  Per  ignem  enim  vegetabiiia  oieofa  indolem 
atcalicam  induunt ,  &  ,  quas  jam  alcalica  funt ,  eis  major  acque  fortior  per 
calcinationem  virtus  conciliatur.  Talia  autem  alcalica  remedia  acidum 
necant  illudque  in  medium  mutant ,  atque  olea  potenter  refolvunt.  Inde 
bilis  calculo  refolvendo  fit  idonea.  Nam  alcalica  &  faponacea  natura 
illi  ita  rcftauratur  :  dum  fulphur  aut  olea  bilis  a  fale  alcalica  refolvun- 
mr. 

§.     X  X  X  I  I  L 

Sapo  alicanticus  ex  fa!e  fodse ,  five  herbae  kali  cum  oleo  olivarum 
conficitur.  Ea  vero  eft  faponum  natura,  ut  gummata  ,  refinas ,  olea 
&  omnia  pinguia  refolvant  caque  cum  aqua  reddant  mifcibilia.  Inde  non 
dubium  eft ,  qnin  fapo  magnam  refolvendi  vim  in  corpore  noftro  ex- 
ferat  atque  vim  alcalicam  in  vegetabilibus  uftulatis  illoque  decodo  au- 
geat.  Mel  vero  etiam  faponacea  virtute  gaudet :  &  facile  fubit  fermen- 
tationem.  Unde  in  fanguine  motus  iuteftinus  falifque  alcalici  generatio 
promovetur. 

Conftat  igitur  omnia  illa  remedia  alcalica  ,  lixiviofa ,  faponacea  aut 
oleofa  efle:  quse  bili  decentem  naturam   atque  folvendi  vim  conciliant. 

i.     XXXIV. 

Quorl  fi  ea  ,  quse  methodum  fupra  defcriptam  ingrediuntur ,  difpli- 
«eant ,  alia  poflunt  fubftitui ,  falva  tamen  methodo  confervata.  Alia  eli- 
gantur  vegetabilia  alcalico  principio  pollentia ,  aut  oleofa ,  quibus  per 
ignem  alcalica  indoles  conciliatur.  Poflcnt  quoque  falia  ipfa  alcalica  fixa 
in  officinis  nota  adhiberi.  Si  fapo  Hifpanicus  non  ad  manus  erit ,  alius 
fapo  paretur  ex  lixivio  alcalico  &  oleo  :  qui  eo  melior  atque  ad  ufum 
rnedicum  accomodatior  erit ,  quo  purius  oleum  &  fal  alcalicum  recipitur.' 
Per  talem  faponem  fit ,  ut  falia  alcalica  &  acria  tuto  &  fine  magno 
corporis  ejufque  fundionum  periculo  in  corpore  operentur.  Per  olea 
enim  fal  alcali  obtunditur  atque  acredo  ejus  temperatur. 

$.     XXXV. 

Salibus  mediis  quoque  peculiaris  qucedam  virtus  ineft.  Illa  enim  lioh 
-Julphureas  partes,  fed  terram    quoque  xefolvunt.    Talia  fuat    arcanum 

tarta- 


DECALCULISBILARIIS.  6^ 

tartari,  tartarus  vitriolatus,  refolubilfs  ,  fal  mirubile  Glauberi  ,  borax  &c. 
Huc  pertinent  quoque  acido  •  fulphurca.  Acida  enim  pura  quidem  coagu- 
lant,  fcd  Ci  cum  principio  ful|  hureo  combinantur ,  aut  cum  falibus  al- 
calicis  in  mediam  naturam  abeunt ,  potentem  vim  acquirunt  concrcta 
fulphurca  refolvendi.  Talia  confurgunt  rcmcdia  ,  fi  fpiritus  acidi  ,  ut  vi- 
trioli ,  falis,  nitri  cum  fpiritu  vini  rite  duloficantur ,  aut  cum  fale  tar- 
tari  in  medium  fal   convertuntur. 

§.     XXXVI. 

Salia  alcalica  eo  citius  in  bile  reftaurantur ,  d  motus  inteftinus  promo- 
vetur;  per  quam  falia  acida  cum  terra  &  oleis  uniuntur.  Talis  vero 
motus  excitatur  per  omnia  fupra  rccenfita  ,  fed  omnium  potentiilime  per 
olea  ictherea  deftdlata  ,  ut  oleum  cinnamomi,  caryophillorum,  macis , 
citri  &c.  Quum  vero  oleorum  illorum  dofes  non  guttulis  ,  fed  guttulx 
dofibus  menfurari  debent ,  ut  acute  mormt  B.  Wedeliui :  olea  deftillata 
non  nifi  parce  atque  exigua  dofi  &  ftimuli  ergo ,  aliis  remediis  addita 
convenicnt.  Sapo  etiam  ex  illis  oleis  cutn  fale  puro  alcalico  fixo  para- 
tus  tali  tamque  penetrante  virtute  fe  commendat.  Huc  quoque  referun- 
tur  balfama  nativa,  ut  peruvianum  ,  &  balfama  ex  oleis  iethereis  parata , 
tandem  aromata.  Hscc  omnia ,  licet  nullam  vim  atque  indolem  alcalicaru 
poflideant ,  tamen  ,  motum  fanguinis  &  progrefllvum  &  inteftinu.m  au> 
gendo ,  falis  alcalici  gencrationem  excitant  promoventque. 

§.     XXXVII, 

Per  purgantia  adhibita  calculos  per  alvum  excretos  effe  fscpe  obfervatum. 
eft.  Per  illa  enim  vifcera  abdomiuis  commovcntur  &  vafa  bilifera  cyftif- 
que  fellea  ad  bilcm  exccrnendam  calculumque  fede  fua  movendum  ftimu- 
lantur.  Qucm  iri  finem  fortiora  convenient  purganria  i  qwx.  calculis  lo- 
co  fuo  dimovendis  fufficiant.  Per  ca  quoque  inteftina  a  cruditati- 
fcus  ex  chylo  non  fatis  elaborato  ortis  expurgantur ,  atque  a  variis  In- 
commodis  prsefervantur.  Materia  calculi  ful^hureo-terrea  in  fanguine  im- 
minuitur,  fic  illa  in  renibus  fecreta  cum  urina  cducitur.  Promovenda 
ergo  eft  Diurcfis :  quod  obtinetur  per  falia  media  ,  alcalina ,  terreo-alca- 
,hna ,  atque  acido  fulphurea  :    qu?e  omnia  jam  fupra  indicavimus. 

§.     XXXVIII. 

Moibi  ex  calculis  eorumve  materia  orti  curantur,  fi  calculi  ipfi,  tan,- 
quam  caufa  ,  rcmoventur.  Sed  tamcn  illis  morbis  peculiari  cura  profpi- 
ci  debet :  ne  dum  calculos  curare  velimus ,  morbis  faveamus.  Pruden- 
ter  ergo  perpendendum  eft ,   num  falia  aJcalica ,  volatilia  ,   vel  fixa  num 

N  n  n  n    %  rneJi» 


Sf2       TETCHMEYER,    DE   CALC.   BILARIIS. 

media  vel  acido-fulphurea  magis  adhibenda  fint.  Inprimis  vero  necefle 
eft ,  ut  chyli  decens  elaboratio  promoveatur.  Chylus  enim  rite  elabora- 
tus  multum  calculis  materiam  pracfcindit.  Ventriculus  &  inteltina  crudi- 
tatibus  libera  conferventur :  eorumque  tonus  roboretur.  Ubi  convenient 
ex  fupra  indicatis  falia  media,  aromata  omnia  atque  oleofa  aliaque  vitiis 
ftomachi  dicata  remedia. 

§.     XXXIX. 

Nihil  vero  magis  illum  ,  qui  calculis  laborat ,  decet  ,  quam  congrua 
diaeta ,  aer  fit  temperatus.  Calidus  enim  bilem  facile  ad  extrema  corpo- 
ris  invitat.  Vitetur  cibus  crudus,  vifcidus,  durus  &  exficcatus,  fari- 
naceus  non  bene  feimentatus;  neque  cibus  nimia  copia  atque  indecenti 
tempore  &  mora  ingurgitetur.  Ita  enim  chylus  non  rite  elaboratur  & 
crudus  ad  fanguinem  defertur  calculique  miteriam  auget.  Nocet  potus 
acidus ,  iners ,  atque  nimis  fpirituofus.  Potus  iners  &  nulla  qualitate 
falina  praeditus  falia  noftri  corporis  nimis  diluit ,  ferique  vim  folventem 
imminuit.  Abufus  fpiritus  vini  falia  folventia  in  actione  fua  impedit 
atque  feri  producit  coagula.  Convenit  aegris  maxime  potus  medicatus. 
Prodeft  vinum  ,  non  acidum,  fed  generofum  &  moderate  fumptum.  Mo- 
tus  atque  exercitatio  corporis  modica  convenit :  quia  per  illam  motus 
humorum  per  hepar  promovetur.  Adfectus  animi  fint  hilares ,  fed  mo 
derati  :  fi  excedant  aut  triftes  funt ,    nocent. 

F    I    N    I    S. 


TYPOGRAPHUS     L  E  €  T  0  R  I. 

OB  graviorem  morbum  quo  detentus  eft  Illuftriffimus  Hallerus, 
hic  defideratur  Tabula  Difputationum  tertii  hujufce  tomi ;  ut  ut 
enim  virum  illum  in  bona  publica  convalefcentem  jam  cum  omnibus 
Bonis  gaudeamus  ,  vetuit  tamen  debilitas  manum  operae  admovere;  nul- 
lum  vero  indetibi,  benevole  Ledlor,  practer  moram  detrimentum  ;  prse- 
didam  fiquidem  Tabulam  paucos  poft  menfes  ,  cum  pofterioribus  pro. 
pulgabimus  tomis.     Vale.