Google
This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct
to make the world's books discoverablc onlinc.
It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct
to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.
Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc
publishcr to a library and fmally to you.
Usage guidelines
Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:
+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.
About Google Book Search
Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb
at |http://books.qooqle.com/|
} .<^^'
-v<^
G
UKIIUM BJUTANNICAIIUM MEDII MVl
SCIUITOIIKS,
OR
^HRONICLES^ND MEMORIALS OF GREAT BRITAm
= '^ AND IRBLAND
Dumno
THE MIDDLE AGE8; U
AU»9.
/ ^'^J
o
rd^x. ^f- F/
"' &.• ' . p •
1 n '. ;. ' !'-♦■.
THB OBHONIOLES AMD HEXOBIALS
or
GREAT BRITAIN AND IRELAND
DURINO THE HIDDIE A6ES.
rrnLisiii u bt tiik autiiouitv oy iiku majcm¥*8 TiiKASUKr, umdeb
TIIL* DIIUXTION UF TIli: MASTKK OK TUK ROLLS,
On thc 26th of January 1857, the Master of the BolU
suhmitted to the Trcasury a proposal for the puhlication
of matcrials for the Uistory of this Ck)untry from the
Invasion of thc Bomans to the reign of Henry yill.
The Mastcr of thc llolls suggested that these materials
should hc sclcctcd for puhlication under competent
cditors without rcfcrence to pcriodical or chronological
arrangemcnty without mutilation or ahridgment, prefer-
cncc heing givcn, in the first instance, to such matcrials
as wcre most scarcc and valuahlc.
IIc proposcd that cach chroniclc or historical doeu*
mcnt to hc cditcd should hc trcated in the same way as
if thc cditor wcrc cngagcd on an Editio Princcps ; and
for this piirposo thc most eorrcct tcxt should 1)e formed
from an accuratc collation of thc hcst MSS.
To rcndcr the work morc gencrally uscfuly the Master
of thc Bolls suggcstcd that thc editor should give an
account of the MSS. employed hy liim, of their age and
thcir pcculiaritics ; that he should add to the work a
bricf account of the life and times of the author, and
any remarks neccssary to explain the ehronology ; but
no othcr note or comment was to be allowod, ezeept
what might ho neccssary to establish the eorreetness of
tho tcxt.
» 8
11
il
' V-
RoU8 //OIIM ,
Deeembtr 18^7.
The works to be publishcd in octavo, scparatelyy as
they werc finislicd ; thc wholc responsibility of the task
resting upon thc cditors, who were to be chosen by the
Master of the Rolls with the sanction of the Treasury.
Tho Lords of ller Majcsty^s Trcasury, after a careful
ronsideratiou of thc subjccty cxprcsscd thcir opinion in a
Treasury Minute, datcd Fcbruary 0, 1867» that the plan
recommendcd by thc Master of the Bolls ''was well
calculated for thc accomplishmcnt of this important
national objccti in an cfTcctual and satisfactory manner,
within a reasonablc t imCy and providcd proper atten tion be
paid to cconomyy in making the dctailcd aiTangemcnts,
without unncccssary expcnse," ;:
Thcy expressed thcir approbation of thc proposal that [}
each Chroniclc and historical documcut should bo cdited
in such a manncr as to rcprcscnt with all possible corrcct- tl
ncss the text of each writery derived from a collation of
thc best MSS., and that no notes should be added| cxcept
Buch as were illustrativc of thc various readings. They
BUggested» however, that ihc profaco to cach work should
TOntain, in addition to the particulars proposed by the
Master of the RoUs, a biographical account of the author,
80 far as authentic nmterials cxistcd for that purposCi
and an estimate of his historical credibility and value.
. <•
l
j
EADMERI
IIISTORIA NOVORUM IN ANGLIA,
ET 0PD8CULA DDO
DE VITA SANCTI ANSELMI ET QUIBU8DAM
MIRACULIS EJUS.
Sdbt > aJUuU .^!M!-!^
EADMERT
HISTORIA NOVOMM IN ANGLIA,
ET OPUSCULA DUO
DE VITA SANCTl ANSELMl ET QUlBUSDAil
MIHACULIS EJUS. .
KmTBD moiC MANTmCltirTd 1N THE L1BRARY OP CORFUII CHRI8Ti OOLLIOR,
CAMRRIDllRy RT
MARTIN RULE, M.A.
rUBUmD BT THB AITTHOBITT OF THB LORDS COMMIStlOBBBS OV RBB MAJBtTTli
TBBAtCBT^ UVDBB TRB DTBBCTIOTf OF TBB MAtTBB OF THB BOtXa.
LONDON:
LONOMAN A Co^ Patbrnostrr Ro\r; TRCBNER A Co^ Ludoatb Hnx;
AL80 rt
PAKKER & Co., OxpoRD ; akd AtAC^nLLAN A Co^ CAMBRIDOE;
A. A C. BLACK, ahd DOUOLAS ft FOULIS^ EDINBUROH »
AHD A. THOM, DUBLIN.
1884.
-3
'^S. Sl .
n
y-.
p.
fc
!?
;!
>
l^
l
i
I ■;
4
■>
■•^ ^ - Hrintwl by
■tw ni tmTTiwooDB Hw M«j6t«,*« Prinlm,
For Hff M%iMiiy'n nMkntrr 0«re.
C0NTENT8.
Prbtacb • • • -
•
ix-CBT
ArPEXDlX TO P1IP.PACB •
PXTH-CXBTii
HI8TORIA NOVORUM IR ArOLIA •
1-802
LlBRR PrIMUII
1- 67
Lirrr SKcrNitus
• 68-117
LlBKR TrRTIL*|I
• 118-188
LlBBR QlTARTU"
• 189-216
LlBP.R QlJINTm
• 217-289
LlRBR SRBT1'f
• 290-dUB
VlTA SaWCTI ARtBLMI BT QUJLDAM MISACULA RJUS 803-440
DR ViTA BT CORTBRtATIORR AVRBLMI • • 30S-428
Caphula 306^1S
LiBBR PRiMrw . • • • 813-158
LiRBR SBOUimuB • • • • 88^-488
QOMOAM PaBTA DBtCRIPTIO^ BTa
- 429-440
i:
i^
r.
j3
!KJ
rii
PREFACE.
t'
PREFACE.
The prcacni volume conUins iho " Historia NoTonim
in Anglia" of Eadmor, hui ircAiiBo "De ViU oi Coq-
vemationc Ansclmi Areliicpiaoopi Caniuariensis,'* and
a fihori iraci dcncribcfl by iU auihor as " Qu»dam
Parva DcMcripiio Miraculorum glorioni Pairis Antelmi
Caniuaricnsifl." Tho sccond and ihird are noi jo much
iwo works as onc, to which Eadmer himeelf •eeme io
have given ihe gcncral iiile of " ViU SancU Anselmi ei
quicdam Miracula cjus."
I. The " HisTORiA NovonUM 1« AKauA."
For ihe " Historia Novorum ** I have worked on iwo QjQjn^
copies. One of ilicm forms pari of Archbishop Parker^s ^JJJJg»
magnificeni paUDOgraphical gift io hit coUege ai Cam-
bridge, and i% numbcrcd 452 in Naiimiih*s Caialogue of ihe
C.C.C. manuKripta ; ilie oiher is in the Coiionian colleo-
iion, whcrc it i«- ' nown as M& Tiius A. ix. The Uiter
was uscd by ^- 'Iro for ihe ediiion of ihe ** Hisioria
Novorum ** wliicli lio gave to ihe worM in 16S3 ; ihe
fonner has supplied the iexi contained in ihe pwseni
volume.
MS. C.C.C. 452 is a vellum f|uario of iweniy-one gaiber^ ^ 'B t ' ^
ings, all of ihem proper quires wiih tbe ezcepiioo of ihe
seventh, eighih, ninUi, sixieenih, and eighieenih, which
eontain ien leaves eaeh, and of ihe iweniy-firsl^ which
eontains nine. li b wriiiea in sangle column. li is
iniiialled in vermilioii, and, wiih ihe exeepiioii of llae
X PREFACe.
incipit io ihc fifth book, which is in bluc, is rubricatcd
in thc samc colour. Thc " Uistoria Novorum " bcgins
on thc first and cnds on thc last, or tliixsc hundrcd and
fifty-cighth pagc^ Inscrtcd bcforc thc first lcaf is an
clcvcnth ccntury colourcd drawing of thc " Noli mc
tangcrc" bcautiful in it» lincs, and on a background of
bumishcd gold ; but somcwhat smallcr than thc lcavca
of thc book now aro, and vcry much smallcr than thcy
onco wcre. It may possibly havo scrvcd in thc first
instancc to ailom a volumc of St. Ansc]m's *' Orationcs
flivc Hcditationcs,** onc of which was cntitlcd " Ad Sanc-
tam Mnriam Hagdalcnam."
Thc prcscnt sizc of thc lcavcs, scvcn inchcs by four
and a lialf, givcs but a faint idca of thc pristino bcauty
of thc volumc, for thc bindcr's plough has playcd sad
havoc with thcir up|>cr mnrgins, somctimcs grazing tho
vcry tcxt, whilst in thc lowcr margins it has cut away
scvcral of tlic rcgistcrs.
Thc pagcs of tho first quire coutain twcnty-four lincs
each, and havc an indcntcd lincation enclosing a spaco
of fivc inches and fivc-cighths by three and five-eighths,
but thc ncxt scvcntccn gathcrings (pp. 17-304)' havo on
cach pagc twcnty-scvcn indcnted lines of three inchcs
and seven-eighihs.
Until the middlo of the thrcc hundrcd and first |iage
(Parkcr*s 207) tho i)cnmaaship is clcar, bold, uniform,
and in thc bosi Christ Churdi stylc ; but it changcs at
ihat point, and on ihe following pagc anothcr liand takes
up iho pcn and kccps posscssion of ii io the end of iho
gaihcring.
I Bj WM fiTor of Archbtthop
Pltfktr'!, who \m pagimting the
book omitted two lcavet, the retl
ptgo 858 it MUibcrod 864. Tbc
ktTft tre tbtt wbicb fol-
108, aiid tbtt whlch
PAge IM, or
followt thc rcal
Pftfkcr*» 150.
' In qaoting or rcfcrring to tbo
tcxtoftbe«Hi8torit Nororam" I
•btll alwtjs nae Ptrkcr*t ptfiof
tion.
»./;
I
PRETACE.
XI
With iho ihrco hundred and ninih pago (Parkor*s 305)
bc^n iho ninciccnih ^ihcring of tho voliimc, and iho
fimi of its lasi fiily luigos. Thcao diffcr vcry remarkably
froin ihc firsi ihrcc hundrcd in many re8pocta,And agreo '
in oihem noi lcm rcuuirkAbly witli tlicir oighi immcdiAio
|Yrcdcccwonf ; bui ihcro cannoi bo a doubi Uui ihoy
form (|uiie a difiiinci ncciion of iho volumc from ihc firsi
oighiocn gaiheringH. Thcy aro niled wiih coloured, noi
indcnicd, lincM ; several handM liavo bcon ai work on
ihcm ; ihc iKmmanrihi|i is uniiiudicd, aod in many places
unsighily ; hcro and ihorc wc comc acroHs a vcry chaos
of crasures ; and ihe correciions of ihe iexi are numbcr-
ICSH.
Ai tlic tiiiic wlieu ihis rciuarkablc aud intcresiing
voluinc cainc into ArchbiNhop Parker^s hands its Iraves
wcro nlightly largcr than whcn ho bequeaihod ii to his
collcgc ; for iho prclaic*» own i^aginaiion has in many
iuHtanccH Itecn |iariially cui away l*y ihc binder's plough
aiid rpinNtatcil l»y hlinfirlf.
Of thc Hamc mikc aH ihc leavcH of ihe volumc beforeT««fNh
thcy wcrc tliiH violaicil by ilic bindcr ^ are iwo fragments c.cc
which I Nhall iiotc inoro |>aKicularly in diio ooursc. One
of ilicm is a lcaf of a " HiNtoria Novonim ** in iho pcn-
manship of Eadiucr*N own agc, ihc oihcr, idcniical with
iho firsi in lincation and liandwriiing, in a lcaf of a" Vita
Ansclmi." ' li was bcforo Parkcr^s iimc, howcvcr, ihai
thcy wero reduccd from ihcir proper dimensions into
conformiiy with Uiose of iho C.C.C. archeiype, for ii was
aftcr ihcy wcro ihus rcduccd ihai a mxiecnih ceniury
Bishop of London — no doubi John Stokcsley, who iook
posscssion of Uic sce in 1530 — wroto his name on ooe of
ihem, " Jounnu epi Landon'.'* The simplesi accouni of
* A tfw df f t f t4 Irsvn mlbnn
m pffcitelj of Ikt ttteat of dw
alttliitf Ikt volMt thrm tiulttM^
ia iIm n4mtdom 9i Ikt
* TW osc lirfis» villi dit voH»
witk «MMa t
(p^fl7S-flSt). TW
Ikt mfitmSm ol iIm Sfil
••
onu
XII
141EFACK.
•rttec
ihcso two fragiiiciitM ih |)cr1iaps also tlio iiiost probable»
ihai thcy ha<l sliarcd tho fortuncs of thc vohitne from
iho day on which it lcft thc Hcribo*M d&sk at Cantcrbury
latc in the first half of thc twclf th ccntury.
Who next had pOHHCssion of tho voluino and tho
accom})anying fragincnts has not bccn aHcertaincd, but
in Uic year 1507 ihvy wcrc tho proi>crty of ono whom
Archbinhop Parker dcscribcK a.s Doctor Joans Dc Arcubus.
This Dr. Jc-ans is no doubt tlic Hcnry Johns, LLD.,^
who had been admittod a nietnlicr of thc Socicty of
Doctors Cominons in the year 1552, and it wos whilst
ihe treasure was still in his posMeHsion that ihree iran-
seripta of it werc inado at Cainbridgo. Ono of thcse is
now in the Library of Lambcth Palocc (175), another in
thai of Trinity Collcgc, Dublin (K. 2. 21), and the third
in ihat of Corpus Christi College, Carobridge (341).^
On a fly lcaf prcfixed to tho Lambcth iranscript, ond in
Archbishop Parkcr^s writing, is the information to which
I havo just alludcd, convcyed in tho following niemoran-*
dum, —
Eadmcri Historia
transcripta o Libi*o
Do^ Joans Dc Arcubus
An. 15G7
Cantabrigia)
None of thcHc thrco transcripts seems to havo any
intrinsic value, but cach of thcm is accidenUy of scrvice
I 8m Docarert *• Sunimtry Ac-
* coint of the Socicly of Docton
■• CoBnMNw,'* Ma liUnbcth 958, p.
•7. 'Hw prvci<^ (lalc of llciiry
JokM*tMliniMion wisOctohrr 14th,
1S5S.
* Beni^ thcne ih^ iire tiro
frigacBtt io the Britbh Matctim,
HirityUTaBdAniodclSl. Tbcj
botk bcgb with ** Ineipit prv&tio,'*
tDdl ewl witb •*bie ittqne.** (pp.
1-104 of thc C.C.C. cxcnpltr).
Thc formcr it t ftirly good, the
Itttcr t dccid«>«lly btd, copj of t
portlon of MS. C.CC. 341.
It mtj hc wcll to tdd thtt the
litmlicth tnd Dnhlin trtniicriptt,
mtdc, tt I htve ttid, tt Ctmhridge
tnd «imolttoeowlj, tre idcntietl ts
regtrdi tbe qatlitj tad the wttcr*
nuirb of tbe ptper on wbieb Uiej
tre wriittn.
FRBPACC
XIU
in lielping us to iraoe iho huitory of ihoir exempUrs
and, Bincc ihey have been wriiicn from diciaiion, all of
ihcm niay bc of uao io such niudoDta as are iniereaied
in knowing how iho Laiin language was pronounced ai
Cambridge in ihe scvenih decade of ihe sixieenih
oentury.*
Bcfore thoy had liocn completcd ihe lasi iwo loaves offi ,, |,nin
ihe cxcmplar roccivcd an injury, io which ihe scribcs have JUjSSJ
noi failcd to do jusiicc. Slighi poriions of iho icxi having
diAa]>poarcd in iho lc«ion, ihe words " Doi ** and " olim **
havo no placo in iho ininscripis, " liceai '* is changed
into " licci/' " pasiore * into " pairo,** and instead of ** suo
dcAtituta vigoro " wo have in iwo of ihc ihrfo oopies
"suo dcsiiiuia vita," and in iho ihird " s dofiiiiuia vita."
I am convinccd thai ihe iiyury musi have beon inflicied
on thc vclhim by an inscci — possibly hlepimna srtccAara-
cnini ' — and ihus, of course, during ihe summer monihs ;
and since thcre can be no qucsiion ihai ii was inflicied *
* Tha* wt Snd ** i^loroiiit " for
** glt>rioti,*' *' qao operaoUbot ** for
•• coopcrontiboii,** " iienri '* Ibr
•• ttrrir ** pr«r«id«rtibo« ** for
" pnrmlentibot,** '* oiantrpolar **
ior ** maiicipotar,** *« llrroldot,'* fsr
** lUroiatt*.**
* I noi indebCcd for tbr nmme of
tbi« porticttbir intert to Mr. Rdvard
McjHck, of Trinity Collciro, Cmo-
britl|[C. t gmUcmui «bo bo* wcll
comcd ibc titk to tpctk oa
cntomologicol cobjcett.
* Tbc leoioo woa mH l oii dod om
tbt TolooM befero Ibt wiektd do-
%tstor bod worktd its waj Srat
tbrooirb OM oC tht ttmj koTtt
wbicb I bo^ mcntioocd t tt e oodly,
ibrooitk t •beet of itiff ptpcr tMb
tt wtt tttcd Ibr Iwitf tbo cortrB of
bookit tad, tblrdlj, tbcto(b tbt
•tbcr oi tbo tlftj lctTct. Tbo
tbttt of ptptr fmt tl ibk ■a«Ml
tbtlifliiiK tltw tl tbt wmt tl
Ibo T.CD.
On cstaininf ibo ttrtj lctvct I
Std tbtt tbtj niott btro Itia twrj
00 Ibo VOlttMC tl tlit litM ol Ibt
dlttiiler, ttd tbtt for Ibcni Ibnt lo
Kc tbc ▼oltttM »«« bt^ Ittkcd itt
•eeood ooiror. Ueoot tbo rcbind-
itg of Ibo ToiooM tltcr il cttic iolo
rtrkcr*t btndn. tnd ia Ptrkcr^t lifc.
tiiM. Hot Ibit it oot tlL Tbt rivttt
nted for ttcoriag ibt donp tttplrt et
Ibc Mcond ooTtr ol Ibo biodiaf btTo
cotiHMaictlcd hmI tttiat to oat
of tbc Mrt j Itttct, wbicb it
thfoofb bj
oaeo rtpcattdt baC la
dcfrto, •• tbtl Ibo
btro beco
Pnrkcr^t Hat tad tbc dt j al tbo
Iwttfrrract of tbo karct to tbeir
prttcal ndiaf pbot ia WL S4I.
Tbc rirtlt of tbo irH ooror of Ibo
of oopp
tad aB
ll
XIV
PREFACE.
whiki tiie oopyista were ai work on it, we nuiy aafely
infer that, traiiBcribed at Cunbridge in the samuH^r of
15e7, the pment US. C.C.C. 452 is not the eopy of
Eadmer, which is known to hftve bcen Ijing at fiangor
as Ute 9A the October of tliat year.
Thc only other known cxcmplar ia that preservcd in
the Cottonian Collcction, and catalo^cd Tita<i. A. ix.
The volume contiiins a hundrc«l and twcnty-ci«:ht leave«,
all of which, with the cxccption of a poriion of the
vcrso of thc last^ arc occupicd with the work. The lcavcs
in their prcscnt «tate mcasurc cight inchcs and a c|uarier
by five and sevcn-cighihji, and are rulcd in single
column, the spaee cnclosed by the outer indcntations
nKsasuring siz inches and a quarier by about four and a
half. The pagcs ^-ary in lineal conient, some having
as fcw as thiriy lincs, but thc majoriiy thirt3'-two or
thirty-three. The pcnmanship, which bctrays sevcral
hands, is indificrcnily good, sparing of coniraciions and
far from uniform ; whilsi ihc characier, wiih ihc cxcep-
iion of the Prefacc, which has iraits ihai recal thc latier
part of thc iwclf th ccniury, is ihat propcr to ihc siie-
eecding age. Thc firsi rubric ' i» ihat which noics ihe
beginning of ihe firsi book, for ihcre is no gcncral iitle,
and ihe Prcfacc has neiiher incipii nor cxplicit Tbe
iniiial lciiers are in somc insianccs of ambiiious design
and rudo exccuiion, bui ihe majoriiy of ihem are of the
ordinaiy vermilion iype. The rubrics are in vermilion.
The text of ihis volume, which is designaied A. in
the eoUaiion, seems in ihe firsi instance io have repre-
sented the penulUmaie recension of Eadmer's greai
work, bui, although iis unimporiani variants bave for
* Ob eiMhiwg tbe Srrt
•■ czecftioMUy good Kglit
liadtlMtthe word^^merabifie*'
ioci Mt teca to Wtc beea,M I
■t ifft tkoogkl, wmwA^td orcr Vj a
Mb ol TcmflioB. TW aoct
KMjtcooottkM CM bcgivcior
tbe extroordiDorj oxid«tioo of tbe
▼ellnB uidcr tbot word nuij per-
bopobctbat tbe word wm wnttcn
in TcrBilioo oCa diacmit cbcoiicol
qoolitj firoB tbot «■ed for tbc rest
ol tbe robric.
nttkaL xr
iht mont part rcnmine«l untoucbc<l, it alioundii in er«iiuit«
which nhow that in pUccs whcro th« difllmiiee bctwcen ]
it an<l thc finAl rrecnMon cxhihitcd in the CC.C. cx- i
ctnplar iKH*ific«l to )« of momcot it hM Ijcen corrected
lc<M ncatly tlian anMiduoiiiily into eonformity with it
A hint of tlic «lcntination of thc i^ircnt manu^^pt of *jyj^
A. i«. poMthly, to lic found in thc reconl of Aniiclm's
jotimoy to RochcHt«r for the obiicc|aicM of hui fricml
(iUhflulf, whcre wo rrail ** AAwlmot • • • Rofam
vcnit." not, m in the C.C.C. cxcmpUr (p*ge 19t), " An*
Hclinu<i . • • . Rofam ivit;" but the boolc it«clf
carrion no tracc of iUi carly ht»tory.
Wo Iram from Li'lan«rs Coromrntariefi that that inde- ^^
fati^n^blc travrllcr ha<l at Haigmon Abbey * ncar Shrcwa* i *^ "
Uiry ms^n and partially, at lcaAt, pcniwd a copy of the twwfy
**Hi%toria Novonim ;** and it may have liccn thi^ dia-
covrry of Ix^UtKrn that tn the ncxt ^ncration prorai>ic<l
Archl>t«ih()p Parlcrr to W;; hi« sufrragan Nicolai Robin*
M»n. BiHhop of iUn)^r,* to tcnd him a tranicripi of a
c<>py wtth which thc lattcr prclatc had ma^le acquain-
tancr. It «icrni4 far frotii improl^ible that the Haigmoo
copy. thc }ian;:or copy, and thc prenent Cottonian copy
arc onc an^l tlic fiame book.
St An<K*lm «Itctl on Uie twenty-fimt of April, 1100:li| ^^
an«l it iii rcaM>nabl<» to prcftumc thai no lonj; tioie
wa^ allowc«l to rlapM* afVcr that evcnt bcforo Eadmer
I PnvUyj ttm ttm^ytm •# iM | *" lak cmfttrr^ Ml MC kM hm
(V »o) - rroa MMvvtltan t# j • wf y i— m < i» ^m grmtt. y«t
** lt»f li«M AKW7 mt laa CW. • ** ikM •mmmhtmg mkUk W Wlk
1«. U. «Um.* I - Wm 1 Mi WU« to wiO,
« Jttmm m Mtvt «ntira ^ R«M*. 1 " lki« wmttr m §mmk Om fwi mmA
%tm *« ^mm ■; W«w •! HWfor y« 7 ' - mmi
•II» 7««r fVM«
"•lOctoklMr/^ni prvMT^w ' TW fcn jiHiIbi i h. mhtek •mmmm
tW CCC. UWvy <1IH. 114 K ^*- -^-^ ^ ^' — ^
f< m) I c«tl iW Mlmsf »
«TW *M««M UlM I
b t
<
XTl
PREFACE.
I
begao io put into execution the design which he had
formed of committing to parchment those reminiscences
of hiK illustrioufl master which constitute the most valu-
able |K>rtion of thc " Historia Novonim " known to us,
and would seem to have constitutcd almost the whole
of the " Historia Novorum " of the first issue.^ Of that
first issue no copy is known to be extant ; but if we
liewail the misfortune of not being able to trace tbe
numerouB and important verbol alterations which there
can be noquestion that Eadmer made in his work during
the courso of some thirty years from the completion
of the first book/ it is some slight palliation of our loss
to find that whcn we question the dumb lcaves they do
not abeolutely refuse to answer us.
The answer they give Is that Eadmer from time to
time amplified his work by incorporating into it numcrous
passages of various but not inconsidcrable lehgth.
The first of these incorporatcd passages is, perhaps, the
«rMmi w«t >uemoir of Archbishop Jjanfranc, which begins on page
12 and ends on |>agc 28. Thc paragraph which im-
mediately preccdes it is devoted to an account of the
innovations introduced by the Conqueror in the ccde*
Hiastical order, and ends with thcse words, " Ut itaque
ctcptum peragamus iter,' de his saiis dictum;" that
which immcdiately follows is ihe real commenccment
of the " Historia ;'* and towards thc end of the memoir
Eadmer tells us that he is now going to begin the narra-
tive which he had been on the point of beginning fifteen
«^■ookl.
ii!
I
* H< weBt to havc put fortb tbe
work bj iMtaliDCots, • book it •
time. Tbt flnt book, at anj nte
(•ce page 77), formed • ▼olamc hy
itself. Tbit wtt roul priTately hj
tbe Mtbor^f fticoda, and pobUcljr,
H mmj be, in tbe Cbr*9t Cbnreh rc-
fectwy, wbilat be waa CBgaged ia
tbe eaeoad book. Tbe
H alood hi tba Int i».
■taoce secnic to haTC bccn coid'-
priacd in thrcc, not four, books, aod
wat not iinprohabljr flniabcd bj thc
autainn of 1111.
* I hopc to proTc in thc •equcl
tbat Eadmer dicd in or about thc
jearll44.
' For thia aad aiaular pbraaes, cf.
pp. 45, 115, 185, SM, 189 of tbe
MS.
t
1
PREFACB. JlVll
pages back. Thcrc otn be no qucntion thai the whole
paAsage m a digresnion. But not only is it a digresaion,
it is a digresBion, as I hope to prove in the sequel, in-
troduccd into the text subecquenUj to the eompletion of
the book.
On pago 43 Eadmcr tclls us tlutt af ter St Ansehn*s (i|Aii
clection to ihe primacy, William Rufus sent messengers grmiMrt
into Normandy with lctters to Duke Roberi, to the f ii iiM^M^a
Archbishop of Roucn, and to ihe monks of Le Bee, bui
givcs no hint of any lcttcrs from Ansclm himself or his
fricnds io the duke, to ihe archbishop, or to the
monks ; and whcn, on page 45, he describes ihe inier-
vicw of ihc King and Ansclm ai Rochesier he makcs
Ansclm prcscrve an absoluie silence on the three pariies
in Normandy whose combincd eonseni to the eleciion
was a conditio $ine ^c non to his aooepUnoe of ihe
ofTcred dignity. We may be sure ihai Anselm would
not cven have suggvsied ihe bare possibili^ of his ever
acccpiing ihc primacy uniil he knew ihai his firiends* in
Normandy had conjienicd to forego him ; and yei Ead-
mcr rcprescnts hini as spcaking to the King as though
his final acquicHCcncc dcpcnded on himself and oo him*
self alonc. Now, he eiihcr apprised the King of ihe
thrccfold rcleaM which he had jusi reeeived from Nor-
many, or hc did not If he did noi, he musi have had
very strong prudcntial rcasons for such reiioenee with
ihc sovcrcip^ ; if ho did, ihere may have been very
sirong prudential reasons why Eadmers informaniy
whcther Amtclm himself, Bishop Oundulf, or Dom Bald*
win of Toumay, should makc no allusion to the eireom-
siioice in thai repori of the interview upon which
Eadnicr's aocouni was based. My own suspidon is
ihmi Anselm and his ooofidential advisers were ex« .
iremely eaoiious in whai ihey said even to men like
Eadmer abooi the way in which ibe monks of Le Bee
had resigned iheir abboi ; ihai Eadmer^s aooouni of the
inisrntw ai Rochesier was in iha firsi inatance wriiien
XTUI
PBCFACE.
€1
U
^).
on ibe basis of tho informAtioii aocorded to him soon
after the evcnt; and that he made his acquaintance
with the lettcr scnt to Anschn by tbe Archbisbop of
Rouen at a date poetcrior to thc complction of his first
book. In which casc his account ran in the iirst in-
fitancc as follows: — ^"Interca missi sunt a rege nuncii
" in Normanniam ad comitcm, ad ponlificem Rotoma*
" gensem, ad monachos Beccenscs, quatinus iis quie in
" Anglia de abbate Bccocnsi gesta fucrant singuli,
" quantum sua intcrcrat^ assensum pneberent Cum
igitur rex de Dofris a colloquio Robcrti comitis
Flandrie Rovecestram, ubi tunc ipse Anselmus crat,
venisset^ in secretum locum Anselmus regem tulit,
^ cumque talitcr allocutus cst/' &c. ; and all the intcr*
vening tcxt of our extant copics is a subscquent inser«
iion. That text eontains the noteworthy phrase " huic
" opusculo inserere/*^ and the noteworthy sentence,
" Hiec de rege ad pnescns succincte mcmoraese suffi«
" ciat, jamque ad dcstinatum narrandi ordinem sermo
" recurrat."*
It may be well to note that the Red King^s famous
spcech to Gundulf is recorded in this passagc.
It is more than probablc that thc c ';her of thc two
^Mii ^^^^*^ ^^ Ansclm which Eadmer has introduccd into the
first book is with its context a subsequcnt auginentation.
I rcfcr to Bisbop Wulst&n*8 letter on thc consecration by
arehbiahopa of Canterbury of churches built on archi-
episcopal domains, no matter what the diocese in which
ihey lay. The circumstanoes were as foUows ; — On or
aboHii the 29th of Deccmber 1093 the Archbishop left
Oloocester CasUe, and not long aftev -^^rds, but on what
day we were noi inf ormed, oonsecrated the parish church
f
^ .'
■M pp. ISS, 1S5,
>For
Uf, 18«, SOl.
* Cottpart Um fBtaiptiT* " to-
f«od pnrtiWTiarai*' of
Um next iMtngnpb witli thc re-
lUBplir* **ot pneKlMinaiw'' on
pag« 317 Aiid <M pagt M, whtrt
tM lOOtllOtt
t .
\
niirACt. xU
of IlArrow ; Imt, Af ihe Binhop of Lonclon ie«iiM to have
U*on in hit nec ai tho iimc, ii t« fair io Mnunio ihai ibe
(liruiimM court hA«l already brokcn op, in whieh ciM
Uic ccremnnjr ean •earccljr have iaken pUee bofore ihe
lOth of January 1094. In the c»rlj dayt. however,
of ihc following Fcliruary Anselm wm ai HaeiingB, eo
iliAi we can «carccly allow moro ihan a forinighi for ihe
intcrval which cUfMcd bciwecn his reiom io Canterbury
aml hin (lc|iariurc for ihe Su«iex coani.
Thc pajMge alioui ihc eonnecraiion ai llarrow oeeura
un |)agc 52, ** Vcnicn* in villam suam .... dia-
poeiiionc conni^tAnt.'' Then. ncar ihe fooi of page 5t,
beginA ihc pamage abooi Anaelm*t invceiigaiion of
hia righi, hin lciier io Woletan, and Wulaian's reply.
" An^lmua iamcn .... per te nuoeve diiipenflana.''
Ncxi in onlcr comce ihe eiory of whai iook place ai
Ha^iinpi
Now Uiat Ktory licgina wiih ihe words " ETolotie
dohinc ali«|UAniM dicbu^ * irc . and ihe quesiion to br
anjiwercd t^, to whai do ihoec wonk refcr ? If we make
ihcm rrlcr io ihc pa»a;^ which immediatcly preccdee
ihcm, an ihc work now iiianda. we erowd into a fortnighi,
more or Icim. ( 1 ) an im|uiry made in ihe dcpth of winter
and in a pcculiarly inclcmcni «eaeon amongai all eorte
of pcoplc. noi only in ihe dioceee of Oanttrliury bui in
oiher btHhopiic». (S) ihc collaiioa of the evidenee of in«
numcrable wi io ewee,* (3) ihe joumey of a meeeenger
from Cantcrbury to Woroceier and back Irom Woreeeier
io CantcrlMiry, an«l (4) an inierval of eevtral daya Evi-
denUy ihcn ihe " Evolutit dehinc ** kc moti be referred
io ihe Uarrow ineadcni reeorded on page 52 ; aad ihe
taterrening petttge, * Antclmut tamen . . . • • per
te tooeve ditpentant ** may be noi only a digrewioo, boi
(B^ ni
pkefa(;e.
A digression sabsequeni in date of composition to thc
original work.
Passing on to thc second book we find nothing in it
^■■^• i i fc» that aeeniB to claim notice in the prcsent conncxion
•riMkU. Qiitil we reach page 85 and the pasnage " Eo tempore
.Vj '"*■'* *• Robertns comes Normannife . . . fratri 8uo . . .
*• Normanniam in dominium tradidit" Thc iirst and
mostobvious infcrence to be drawn from this Ls, what we
know to have becn tho casc, that William Rufus was ii>
Normandy when the transaction was consummatcd, and
the duchy handed over to him ; and yet, near the foot
of page 86 we find ourselvcs back in England, when the
the King embarks, and, landing in Normandy, has the
duchy handed over to him and makcs himself mastcr of
it. Then come two irrelcvant pagcs bcforc the nami-
tive of Aniielm'8 troubles is resumed ; but it is not
resumed without a frcsh assurancc that the Rcd King
had made himself master of the duchy. Thcse facts in-
▼ite us to examine the whole of the passage from " Qun3
" pecunia per Angliam ( page 85 ) . . . to " Gundulfo
" Rofensi " (page 88). In the formcr part of it we find
(1) allusions to those who " usque hodic " maligned thc
memory of Anselm, a phrase scarccly appropriatc if
written within a year of his death ; and (2) an account
of Ansehn's vitmm vadium of Peckham and his aixhi-
tectural work at Cantcrbury such as could scarccly have
been made at the time of the composition of the pristine
text ; (3) we note the remarkable words, " His brevi per
" exoessum ^ . . . dictis, ad qnod coepirous rcvcrtamur,"
and (4) we peroeive that Eadmer curtails his transcript
of the Irish letter, a circumstancc the valuo of which will
ap|iear in the sequeL If then this bc, as I have no doubt
ii is, another inatance of subeequent insertion, the text
may in the first instance have been, "Eo tempore
Bobertns eomea NormannisB in expeditionem lero*
' -1
■:1
I ftof r ptr eiecwiim * tcc p^ 118, SSf; for « liodie ** tce p iOf.
niErACE. XXI
nolimiUnam proficisci cUsponeiui frairi 8U0 Willeln^o
rcgi Anglin Norroanniani spatio trium Annorum pc*
cuniflc gratis in domininm traditit Qua libi ad votuni
nuYiacta atquo diiponita, Angliam rodiit**
The next instance is not marked hy any tuch phraaen <M Pjig
as •• huic opu9Culo inncrerc/' •• pcr excemum diccre," or JjJJJ^
•'ad ca*ptum redcamus itcr." It begins on page 113 j ?^ »
with the wordfl, *• Erat pnotcrca illis diebus,** and en*U
with •• nulla poMC ratione ampliun concordare ** on pago
116. The paragraph which precedes it is to thiii circct.
It wan An0elm'fi great dcfiire to say good bye for ever to
England and the primacy, a dcsire intensified by the
fact that hc naw it to bo utterly impoMiblo that he and
thc King should cver again agree. To say nothing of
what we know of him when in England, certain tiding»
were day by day brought to us (the Archbishop and his
party wero thcn at Capus), which madc it clcar that
William's hcart wan hardened against thts Divine justice.
I may as well bricfly and summarily say at once what
thoAC tidings were !est I be thought to aver more than
I mcan ; and I will do so with perfect frankness, and
without adding any opinion of my own as to whether
they were true or othcrwise. The fact is that those who
caine to us ssid that about that time, and when the King
was ntaying at Roucn, the Jows of that city came to him •
complaining that some of their numbcr had rccently
rejfcted judaism and become Christian.and bcgging that
for a pecuniary com|iensation he would oompel them to
throw Aside their Christian profession and retum to
judai»m. He agrecd, took the wages of apoetacy, and
ordered the said Jews to be brought into his presence.
In a word, by threaiii and terrors ho broke some of them
into denying Christ and^mbracing their old error.
Now this statement amply redeems Eadmer^s pledge
•• pauca brevi perstringere " and *• simpUciter pooore ; "
but the first story which lollows ii ia our preeeoi t«xi
b by no meaas hriefly iold» and the teeoiMl has Dothiiif
PREFACE.
t
to do wiih it Nor is ihis all. Thc p&ssage which I
believe to bo an intcrpolation opcns with the word | j
" pneterea " and must therefore have bccn intendcd as
something distinct f rom the brief and summary Rtatement
which it foliows ; it endn " Ha?c . . . magno, ut dixi-
mus, Anselmum acccndcbant ix)ntificatui Angliao ab«
renunciare, scientem videlicet morcs suos moribus ipsius
nnlia posse ratione amplius concordare/' a scntcnce
which bears an awkwani rcscmblanco to the "Huic
quoque amplius concordare " of page 113;
and reminds us of thc ropctitions of phrasc which mark
the digrossion on pp. 85-88 ; whilst its " ut diximus " ^
18 a term which Eadmer not unfrequcntly uscs in con-
nexion with inserted amplifications of his text.
The truth is that whcn the " Historia Novorum " had
been for aome time bcforo the world, William of Malmes-
bury put forth a rcceasion of his " Oesta Rcgum " ' in
which he not only gave an entircly new compiexion to
ihe story he had in the first instancc told of the discussion
towhich the London Jews once challcnged thc Christian
theologians of England, but took care to say, and to say
without any mention of William Rufus, that once upon
a time the Rouen Jcws had endeavourcd to regain by
bribery some of their numbcr who had embraced Chris-
iianity. Now, whatover Eadmer may have thought of
William of Malmesbury^s wholcsale castigation of the
fourth book of the " Oesta Rcgum/' he can scaroely have
regarded with complaccncy tho protension of the Wilt-
■hiie monk to reviso the " Historia Novorum." Eadmer K^t
had said in his first issuo that when the King was at
Rouen in the winter of 1097-08 tho Jows gave and the
King accepted at disgracof ul a bribe as had ever soilodr
or eould ever soil, the handa of a Christian King ; and
William of Mahnesbury, "willing to wound and yot
iSitpp. IM, IM, ae4,aB« Um I •SetSirTbomMHM^tfditioB,
MHMlMloflketf. I p.S00.
PRCFACE. zxiii
" afraid to Atriko,** abstaincd f rom gi ving him the lie, bot
neverthclcM mado it his businoM to nay that once upon
a timo, no mattcr when, but cortainly at Rouen, the
Jows tried to bribo, not tho King, but the Christian eon«
vertA. Hencc, as I bciievc, tho einguUrly npecific story
about thc convcrt Stcphcn ; honoc, too, the added account
of otlier ini(|uitics of the Rcd King*ii.
TliiM rcminds mo that Eadmcriv record on page 45 of ■«
an impiouH Apocch madc by thc King to Biiihop Oundulf,
forms part of what ia presumably a subaioquont amplifi-
cation of his tcxt, a circumstanoo which inTites 08 to
ank whcther iU inscrtion may not have boen provoked
by William of Malmc»bury'8 supprosBion of it in his later
editions of the " Ocsta Pontificum.'* *
Scarccly on pago 122 has Eadmer finished hiii aocount g-^^^ l^ ^
of thc G>uncil of Bari whcn he suspenda his narrative jJJ""|"
to givo thc history of thc copo wom by tho Arehbishop
of Boncvcnto on that occasion. It beginB with the words
" Intcr liA.^c ego patrip'* and ends thus, " Qua de re cer- |
" tior factuM putavi aliquibuii gratum hoc ipsum huic
"opusculo indcre, licct propositum narrationis tnuni*
" tom me hoc agcndo oxcedcro non neacirem. Quo
"pcracto ad coeptum rodoamuii iter." The phraset
** huic opuACulo indere/' " propoAitum tramitem exce-
dcre/' and "ad cocptum itcr redire " rocall tho "coeptum
'*|»cragamuA itcr" of tlie first of tho four preoeding
in»tancca, tho " huic opunculo inaerere " and ** ad desti*
"natum narrandi ordincm sermo recnrrat** of the
necond, and Uic ''his per exoeasum dictis" and "ad
* quod cocpimus rovcrtamur " of the fourth. Nor can I
ovcrlook tlic fact that William of Malmeebaiy, wbo knew
the " Htfttoria Novorum " of early dayt, and who hat
much to tell ua about Archbithop Etheliioth'8 porthaee
of an arm of the greater St Auguitine, and of Queea
Emma'8 paaslon for the ooUection of reliea, aays nothing
I
• 8m llr. HMdliMi^t tmom (tUlk 8«i«), ft§§ 88.
■
aboQt a transaction in which eacb of those great penon-
ages pUyed a prominent imd charmcteristic part^ and the
mibject of which was the arm not of a doctor of the
diurch but of an apostle. It is qnite conceivable that
the satisfiiction of having a atory to tell of which William
of IJalmesbttry had not leamt the details may have had
something to do with Eadmers resolve to tell it; bat if
it had appeared in the first iasoe of the "Historia
Novomm ** William of Malmesbniy wonld scaroely have
neglected an opportonity of at least alluding to the in*
formatton conveyed by it. *
On page 138 we eome upon one of the moet interest- i 1
ing digreaaions in the work, Eadmer*8 aceount of the i ^
eonduct of St Anselm in i^*gard to the matrimonial \ i
alliance of Uenry with Edith of SooUand. " Negotinm ^
" itaque .... quam fedt** It is apolog tic of
fUJto ^ Anselm, and every other such apologetic digression is,
I think, a later insertion ; it has the characteristics
proper to an aeeount written manyyears after theevent;
and the phrases, " lieet propositi operis intentionem
" haodquaquam respiciat " and ** hoc nobis in volunta-
" tem ceddity'' ' concur to raise the contention that it
had no place in the first issuc from probability to moral
oertainty.
In thi» digression, as in others, Eladmer makes no
mention of William of Mahnesbury ; nor is it a neces-
aary inferenee that it was written in reply to him. But
aince it must have served o refute the calumny on
Ansehn implied in that aeeount of which the Wiltshire
mook wai the spokesn if not the auihor, sinc e that
aeooont is the only known one possessing likelihood
which 18 un&vourable to AnaeUn, and since Eadmer
aeema in thia digression to have said his last word on the
aalgeei^ we oan scaroely be doing an injustice to either
I For tUi tad Kkt fhnan tce pr- U8, .«NU), 901.
r 3
■
I
PBCrACB. ZXT
I
author in as8uming ihat if Eadmer did not wriie the
passago "Ncgotium itaque .... quam fecit" at a j
reply to William he might well have done ao.
William of Malme<ibur}'*8 account, then, is that Edith wniiMarf
in order the nioro effcctually to reject the suitors oflTered wy^» »» ^
her by her faiher had drcsse<l like a nun ; that when f^^^i^
Henry wished to msrry hcr St. Anselm forbad the union
until ho rcceived evidence undcr oath that she had
nevcr becn professed and had wom the veil ** cauaa pro« j
" corum ;*' and that " therefore " after she had bome the i
King two childrcn she refused to bear him any more. |
Whcther or not she had come to an understanding with {
Hcnr}' beforc rcsolving to reject the suitors oflTered her
by hcr fathcr, Williaro does not say, but he not impro-
liably wi8hes it to 1« inferred tliat she had. Be that as
it may, Edith had, in ordcr to ihwart her father*s wishes,
inailc firMt one aspirant to her hand and then another
liclievc that that hand was not to be won without saeri-
legc, and in so doing hnd profaned the habit of religion.
Surely this wa» bad cnough, but it was not bad eoougli
for William of Malmesbur}% who, writing to please a
basebom son of Hcnry'sp took care to sdd that Hcnry's
lawful progeny would have been more numerous than it
wan but for the falsc conscience of Matilda, who, having
Itegun life as an unfilial child, chose to end it as an
unwifely woman. The l»est refutation which Eadmer
could give to all this was a simple statement of facts of
which he had himself been pcrsonally eognisant^ and his
niotive and his «xcusa for publishing such refutation in
ihe iMiges of the " Historia Novorum " were that William
of Malmesbury ha^l, by suggestive hint, at least, aoeused
AnseUn of giving ex poti fado his approval to a pro-
fanation of the religious habit, for which no 0x01110 aad
no palliation were to be found. What 8t Ana^l^ hiinself
would have thooght of WiUiam of Malniesbarj's ao-
couni» had he lived io bcar of ii» may bo gaiborsd fnm
i ■
^::i
PREFACK.
leticr " LibcntisAime, si possero, tccum loquercr"
(Ep. Ui. 157).»
On page 162 Eaclmer tells us that in 1102 a council
was held, that it was held in the church of St. Petcr on
the westside of London,* and that Archbi.shop Anselm
presided. Almost immcdiatcly afler this thc work, as
we now know it, prcscnts ns with a documcnt drawn up
by St Ansclm himself in which all thcsc dctails are
iold ovcr again. Nor is this all. Eadmer's account is
foUowed by the remark that many things wcre done in
the council which the Holy Sce subscqucntly confirmcd,
and Anselm's teoctus is followed by tho rcmark that one
of its enactmcntii was allowed to fall into dcsuetude ;
remarks which, if thcy do not contradict cach othcr, can
scarcely have becn mado at the same tirac, but which,
had they been made at the same timcwould surely have
been made with some sort of attempt at harmony and
homogencou9nc8s. And furthcr the tcxiua of thc conncil
18 thus introduced, "Cujus concilii seriem, sicut ab
* eodem patre Ansclmo dcscripta est, huic opeH in"
** 9ertrt non incongruum cxistimavimus."
And now I must note a vcry intcrcsting charactcristic
of the eight passages to which I have drawn attention.
Each of them is comprised in, as ncarly as may be, an
even multiple of rather less than twcnty-five lines ' of
the C.C.C. exemplar. The Lanfranc memoir fills
ihree hundred and ninty-three lines ; ^ the passage con-
I
»>-
■ •
f' <
'■•
* Tkat tht ^'doBtiM qiiKdAm*'
t0 wboM tbe ]«tter m written U
IfatDds bendf thera easDOt, I
WUrrCp bt tbc tligbtctt doobt.
***!■ oecideBtali partc Lan-
^ tate.** Noi " on tbo wcctem
•• Mo of LoodoB," bot «'oa tbt
•• vtolridt of Loodoa.'* Thtt ii to
•"wtfior
* Tweni j-four and a balf ii per-
bapfi nearer thc mark.
* In point of £ict therc arc 899
linct in tbc Lanfraoc memoir ; bnt
tbt flnt 99, occnrring as tbej do
on tbe flrtt qnirc, tbc linca of whicb
art •bortcr bj a •istecntb tban
tboct in tbo rcit of thc Toinmc,
coant as 98 wben redoccd to thc
>
■
PRirACB.
tainin^ Archbishop Williams lciier fills foriy-nine ;
ihe digrcssion aboai Annelm a inquiry conceming ihe
coaHccraiion of churchcA fills foriy-nine ; the double
digrcHKion aboui iho manor of Pcckham and ihe Bishop
of Waicrford fiUs a hundrc<l and onc;' ihe deiailed
accouni of ihe Rc<l King*» impiciicfi, ninciy-nine ; the
digrcHBion on iho Bcncvcnio copc a hundrcd ; ihe eiory
of Hcnry B marriago a hundrcd and fifiy-onc ; and ihe
iexiuH concilii Lundonicnsiji and iia accompanying maiier
a himdrctl.
Ilcncc an infcrcncc of subordinaie valuc, bui siill ofin^^.
conAidcrable inicrcsi. Thcre cannoi bo a doubi ihai if |»g«^*g
Eodmcrs own copy of ihe original work should evcr Igg^
comc io lighi it8 lcavcs will be found io have ihe aTer-«**<
agc tcxiual conicni of raihcr lcas than fifly linea of
MS C.C.C. 452; and ii is a remarkable faci ihai
the prologuc and iif» rubricn, which may bc presumed io
havo fillc<l a lcaf of Eadmcr*» own copy, occupy fifiy
lincfl ' of thc C.C.C. document
Beforc procccding to a somewhai minuie noiice of ihe Q^^
ilnrd book I muni add thai the concluding pasAage ot^UJj^^
ilie ttccond, " Uic occurrii animo • . . tubtraxii "
(pp. 133, 134) is ininxluccd by a phraae which gives ii
ihc characicr of a iiubsequeni addiiion, and thai, if ii
alwayii rcad as ii now reads, ii was wriiicn after the
digrcMion on pp. 43-45. Nor is ii eaay io imagine ihai
ii can have formcd pari of tho original work ; for, had
ii dono 8o, Eadmcr could scarccly, when freah from hia
accouni of iho Rcd King^fi dctcntion ai HaAiings from
•taadard of sfMamwBt of tlM
Mtood aad •aceeediof ^tm. IM *
I II»d ilit Waltrford doeoMDt
bf«n copUd as Eadmr do doobc
wrott il witk "Bt" for * Mib-
** •eripti /* H wovM iCDrtcly btTt
iDtd D kvadrtd. I r«Kral lo iad
Ikal ikt eopj ia 118.
CltodiM A. si. ba# BO •obKripCioM
wbtttTtr.
* StricUj if t j Md mmn
tfetiom I Iboi it to mj, fort7-«i(bC
{• tcrm of liott of tbt i tcood Md
IbUowiDf ^tirtt. B«l If Ii
■fcordJDf lo bi* ti
• Itrft ittuBiMlod iakkl wt
•Oov
■ 7:1
flL
^ ^
XXVlti PRKFACE.
fitrcss of woaiher in thc spring of 1094, have been
ineonfiistent cnough to say that wind and sea had
already leamt to obey him.
The third book eontaias eight lettcrs by Pope Pas*
ehal II.; (i.) the " Lcgationls tuoe " (page 146), (ii.) the
••Regi regum" (pagc 152), (iii.) thc "Non ignoras" v ,m
(page 154). (iv.) the " Et patrum "^ (page 155), (v.) the ^
"Adversus illam" (pagc 159), (vi.) the *' Suavissimas
" dHcctionis ture" (pagc 172), (vii.) the " Fratemitatis
** tufe " (page 179), and (viii.) the •' In Jittcris " (p. 180) ;
to which may bc addcd a ninth, *' Quamvis pcr Willel- | i
mum " (page 183), from St Anselm to the King.
Eadmer introduccs thc (ifth of thesc documcnts to the
notice of his rcadcrs with a blimder which would have
been impossible if the sccond and third had alrcady
constitute*! a portion of his tcxt.
No one can, I think, have rcad our historian's account
of the strange sccne cnacted at Westminster in tho
August of 1102 without bcing puzzlcd to know what
lcttcr of the Popc s to Ansclm it was which was rcad on
that occasion. Immediaiely after his account of the
failure of the joint embassy to tum the Popo from his
resolution he givcs us the purport of the two lctiers
which Paschal chargcd the cnvoys to dclivcr on their
retum to England, one for thc King and thc other for the
Primate ; then comcs the text of those document« ; and
then Paschal'8 leticr io the bishop and canons of Exeier,
an.irrelevant digression introduced wiih a *' huic opusculo
indere." At the condusion of ihe Exeter leiier, however
(page 156), he resumes the narraiive which had been
dropped on page 152, and soon brings us into the ihick
of ttie famous dispuie at Westminsier and the quarrel
about the Pope*s leticr to ihe Pi-imate. That leiter we
naturally believe to be the " Non ignoras " we had read
on pago 154, until to our amasement he concludes on
page 159 with " Textns aut«m litterarum hic est " and
ihe " AdTertut iUam."
V,
Ir.
^.
t
: i
; i
'\ ■
PREPACE. UUC
Ciirionsly enotigh, howcTcr, thc truth is thftt theTbtift^
•• Advcmuii ilUni/' so far froin bcing in An8elm's poe-
HCHsion, and carricd by hini to thc palace of Westroinster
and rcad thcrc in thc hcaring of King, prelates, and
1)arons iu ihc •ummcr of 1102, wat not yet in czis*
tcnce at that dato. It was written in tho foUowing
Dcccmbcr. By what ill Inck Eadmcr oontrive<l U>
makc this prci>oetcron.n blundcr we necd not juiit now
inqnirc ; but wo may bc nnrc that hc would not have eet
foilh the " Advcnuii illam " in the connexion in which
wc now find it if, whcn writing hin account of the scene
at WcstminHtcr, hc had jnnt copied out the *' Non
ignonw." A strongcr prcnumption that the •• Non ignorae,**
and with it thc " Rcgi rcgnm/' and the " Et patrum,"
ha*l no i)laco in thc first tcxt of thc " Historia Novorum "
it wonld lie difficult to imaginc.
I now turn to the fimt of tho group, the " Legationis j^^TW
tuie" (pagc 140). Likc the second, third, and fourth, •■ ■ST&l.
it muMt, I think, be rcgardcd as a subecqucnt amplifica-
tion of the work ; for it is a * tcxtus subtor annexuii,''
by which wc are, I apprehcnd, to undcrstand a supplc-
mcntary addition intro<luced into thc volume on a fly-
leaf Ea«lmcr*s rcason for " annexing " instead of '* in«
Hcrtin^ " thc " Lcgationis tuie ** is not far to scek. The
lcttcr cxcikkIs by sevcral lincs thc eontent of two of
his loavcA. so that to introduce it by '*insertio** he
would havc bccn compcllcil to compoee nearly two pages
of augmontary contcxt Had a linc or two been all that
was necflrd, ho would doubtlcM have resorted to what
wHrros to havc becn his favourite dcvice.
Rcverting to thc Mcond, third, and fourth lettcrs, I OUTto
fin<1 that thcy have not thc textual content of an even imhl mi4
multiplo of Eaflmer*s normal page, and that, neverthe- i«^i«*^m4,
le^s, the laAt of thcm, and prcsumably the others at well 4i
as it, is a (ejrfui inditvs. But the preeeding narration
is broken by a digression coneeming the Bishop of Nor-
wich which niay fairly claim to rank among aobeeqiitnt
aogmentatione ; and tbe total cootent of thai digreii-
R StST.
AtCKtMl
PREFACK.
sion and of ihc ihreo lciiers wiih iheir conicxi i^ pi-c-
ciBcly ihai of six of Eadmcr^s pagcs.
On pago 144, and almosi immcdiaicly aflcr ihe di«
grcsftion on ihe espousals and marriago of Henry and
Maiilda» iherc is a curious liiile blcmish in the icxi
which I musi noi omii io noiicc: — "Exindc cum ad
* iempuB induciarum Pascha vcnium cssci/' &c.
** Tempus induciarum '* and " Pascha " arc no doubi
alicmaiive readings, one or oihcr of which is oui of
pUcc in iho icxi ; unless wo are io say ihai " Pascha "
was io have becn iniroduccd as ihe cxplanaiory cqui-
valeni of " icmpus induciarum " and found iis way inio
the work unacoompanicd by ihe convcniional " scilicci/'
" nimirum " or " hoc cst" Bui accouni' for ihc blcmish
as we may, ii could scarcely havc bccn perpciraied if ihe
narraiivc had noi bccn brokcn by a baich of digrcssory
texi which obligcd ihe auihor io explain whai hc mcani
by " TcmpuB induciarum."
Again: "scu Norwicensem" addcd io "Tcodforden-
" sem " (page 151) in iho digrcssion aboui ilic Bi.shop
of Norwich has no prcccdcni in any of ihc nianifcsily
eariy work of Eadmcr, nor yet ilic ** Edmundi " which
does duiy for hia usual " EadmundL" ^
Again. If ii be iruc thai ihe iniroduciory conicxi
io the " Regi regum " begins (page 152) wiih *' Supcr
iii haec/' ii is jusi possiblc ihai ihe prcccding '' Finierai
in isiis" is a marginal mcmorandum of ibc faci ihai
the original narraiive of ihe cmbassy had cndcd wiih
the Popc*8 sjxiech, ** Dccreia .... di&siparem."
In ihe two oiher placcs whcro Eadmer cmploys iho
phrase (" H. N./' p. 66, and " Viia," p. 368) ihe subjeci
of the Terb is a porson noi a thing ; bui on ihe oiher
band the person is in each inaianoe mcniioned, so thai
'TVt "TcodforteMm'' fo
Tj^hr^tmem "^ ** EdmaDdi '
^ m n^M ■! M ^ ALt.
for "Kodmadi
for
4aA ** Ed"*— ^- "
** of thif puMgt
ror " utnuaaaai " of uuf puMgt
ksTt tMr ooolltrpoit on ptgt t95,
mhm% ia an iekaowlc^god uipli.
fltatioD, ** Qiumeriuin ** repUeet
** Wtmeriam.'* 8ce, too, tlit •« Ooi-
lielaiu,** on poge 17». Ct M8.
C.C.C. 371, p. a90, whero ««Ed-
■tro '* reploott •• Eodincfo."
1
• ■.
\A
■
K
i .
U
j
■<
i
PREFACC XXXi
iho preiwnt ca»e to bo in analogjr with them shoald
rathcr gi vo u!i " Finicrat papa in istis " than •' Finierat
in i8ttA.
But whcthcr or not thcse peculiarities of pre-
«umablc augmcntatioa^ of tho narrative be blemishes
for which tho scribo w annrorablo, thero can be little
doubt that tho threo papal lottors " Rogi regum,** " Non
ignoran" and " Et patrura/' had, like the ** Legationis
tum/' no ])laco in Eadmer'» first toxt
We ncxt como to the sixth of tho oight papal letters, O^gj*
thc "SuaviMimas dilectionis tuio" on page 172. It
necdn no close scrutiny of the context to find, one before
the lctter, the othor ador itp and M>paratod each from [^'
cach by an intorval of a. hundrod lincs, just two such i-
blcmishes as bctray an awkwardly engradod tHsei*ft<^ ^|«rtifj^ ^ i'
8t. Aasclm» scoond dcparturo from England is thus — ^'~
described ** Itaquo navcs ingrcssi Witsandis appuli-
muH. Acta sunt hn;c anno Incamati Verbi miUo-
simo ccntcfiimo tertio, v. kal MaiL" But the nar-
rativc, a<i wc now rcad it, not satisfiod with putting him
on board ship and landing him at Wissant, carries him
a Hccond timo across the strait ; for it immcdiately adds,
" Regia igitur paco ^ suisquc omnibus invostitus mare
" transiit" This is the first blomish.* The seoond is
crudcr still,— '* Itaque Tenientom illo Qutlielmus qui«
" dam .... pnevonorttt" (page 175). Why
" itaquc " ? " Venicntem " has neither noun nor pro«
uoun to agrco with ; ** Ouilielmus " is a form foreign to
thc work, which in cvcry other case spells the name
*' Willclmus " ; and tho " quidam " is absurd, for the
perHon mcant is no strangcr, but the royal elerk who had
examined the Archbishop's baggage at Dover, and wbo
is describcd in the eorresponding passage of tbe " Vita "
as " Willelmus ille eujus aapra meminimna.'* ' I think
I Om wo«M iHTt •xp«ct«4 •
**potitM** btft.
* 8m tW likt «Mt M pp. SS-SS.
* AWoBf^tt IM •# tW HJf. n
««aMfai
•fMiMM.''
e t
I
r
i
XXXll PREFACE.
it prohable ihat Eadmer had meant the senience to
mn thnB, — " Quem venientem illo Willelmus quem
" jam nominavimus a rege directuB/' kc, and that we
have to thank a blundering scribc for thc text we now
Williani of Malmesbury in the " Gesta Rcgum " gi ves us
the text of the " Suavissimas dilectionis tuie/' and the
" In litteris," the sixth and cighth of our present group ;
SSSm. buthbrecord b marked by two noteworthy peculiari-
ties. First, he introduces tho two lettcrs, and with
ihem another, the " Quod Anglici rcgis," with a rcmark
which would seem to imply that they werc not in his
oopy of the " Historia Novonim/' not, that is to say, in
the oopy which lay bcforc him &s ho wrotc thc carlier
of his two grcat works, " Harum causarum tcnorcm
" multo verborum circuitu cgit domnus Edmcrus ; nos
pro pleniot^e notitia Paschalis ssepe dicti apostolici
scripta ad hanc rem pertincntia subnectcmus."
And, sccondly, he inverts the order of the " Suaviasi-
mas " and the " In litteris/' making thc lattcr, which
wa«« writtcn in tho winter of 1 103, take precedcnce of
the former which had bcen writtcn twelvc months
before. Surely the two Ictters must have been wanting
in his copy of Eadmcr.
giMagf^ Omttting the scvcnth I pass on to thc " In litteris "
io which I have just refelTcd as probably having had no
co.r^ plaoe in ihat copy of thc " Historia Novorum " which
lay before William of Malmcsbury as he wrote the
** Oesia RegtinL'* On ihe other hand ihero can bc as
liiile doubt that it formed part of the copy which he
uaed (ot ihe " Oesia Pontificum " ; since, writing in this
lailer of ihe message which the royal envoy delivered
to ihe Primaie on the road from Mont Cenis to Lyons,
he says, — " Anselra wrote on the subject to the King.
« Bnt the leiters from the Pope to the King, from An-
* •ehn io ihe King, and from the King to Anselm, are
* a long and inienninable series which I have no mind
pw f isi.
i
1:
t
9 ,
l .
W
A
:
f «
s. ^^
^»
PREFACC XXXtll
" to introduoe (iniexere) hcre. Thoae who wwh to read
" thcui will find thom in £4liner,'* who added them to
hi.H narrative (apftoeuU) ** ut nullus eum inendacii car«
" |>crct ct ut ipHc inTietum robur dictorum aasu-
•* nici-ct"
It would Accin, ihcn, that tho truth of Eadmer g j g *}" *^
Htory of thc mcJMago dclivere<l to AnMclm by the King'8 i"» f!i in,
cnvoy had bccn (|UC8tioncd by somo readera of his first Mt«r.
tcxt, and that it was in ordcr to defcnd himself froro
the cliargc of inaccuracy that he cnrichod a later odition
with the " In littcris/* a document which ccrtainly goes
to prove his story. Whcre the intercalated |«ssAge
cn<!cd may perha|>s bc sunuised from the fact that the
prcHcnt narrative brings tho whole pitrty, including
Wiliiani, to thc city of Lyons, and ihen "harkM back*'
to Ray what ha<l ha]>pcned on tho road, and to obaer^-e
that WilliAm did not go near tho city of Lyona. In (m.) ti it
which ciHO tho inseiiio fiilcd four l>Ages, or ninety-niDe mA^^m
linca, aii 1 thus includcd not only tho *' In litteris,'* but SSrSt»-
the '* Fratcmitatis tuie '* with its introductory context,
and the story of the cnvoy*s prctendcd schcmo of a
visit 1 1 Bari. Tlio pristino tcxt had npt improbably
Ijccn, ' Post hax ** (as on page 178) " Romam descrentes,
" protccti gratia Dci sani ct incolumes Lugdunum
" UH(|ue pcrvcniinuM " (as on pago 182), Lc
But whero is tho Kings lotter to Anselm which^
William of Mahnesbury had read in his later copy of
Eadmer ? Tho copics known to us have no such letter
to show, but only a statemcnt which must havo been
liascd, one would supposc, on epistolary evidence, and
imincdiately before it a very curious paasage which can
scarcely have figurcd in the original work. The V^^^f^m^
sage to which I ailude is the opening paragraph of the
fourth book. It is scarcely in keepiog with what had
already been said about the King ; ita fawning alluaioni to
the King*s " pia consideratio ** and " eonsideraia pieias **
have a new and strange sound; and it ooneliidei
j
'
I
t
XZXIV PREFACE.
the uninisiakeable woitk, "Ego ducenie Deo ccepto
" narrandi calle progrediar.*'
nantt^ Herc, then, we have the plaoe of the missing letter of
ivtiv. the King to AnBclni. That lctter, which can scarcely
have becn to the King's greatcr credit with the reader,
has disappeared, making way for a picce of transparent
(14.) TiM fiattery. It and the "Quamvis per Willelmum " had
pcrViiM- becn introduced into the work at the same time with
the "In littcris/' and had with their context filled a
Jeaf of augmcntary text
On thc whole then thcre can, I think, bc little ques-
tion that of the nine lcttcrs which now enrich the third
mtlh$
I
(iM book, Eadmers original tcxt contained only one, the
anaehronous " Adversus illam."
That part of thc fourth book which begins with
"Cum igitur" on pago 189, and cnds with "populo
"tcme" on pagc 192, bctrays a ccrtain inconsistency
suflicicnt to suggcst a doubt whcthcr much of it mny
not have bccn inscrtcd into thc work subscqucntly to
the first issuc. It consists of four portions. Thc first of
them is to thc cfTcct that Hcnry, partly out of rc?<pcct
for thc Primatc, partly out of dismay at thc cvils which \
had come to light in conscqucncc of the Primate s cxilc,
dcelarcd himsclf more than willing to havc him back
again, providcd only he would let him enjoy thc dis-
putcd conmdudines ; and that he therefore scnt cnvoys
to Rome with instructions to sparc no effort to induce
the Pope to bid Ansclm retum to England and yield an
unlimited obedience to the royal will. The next portion
18 irrelevant to the history, and may, like many similar
paragraphs, have been inserted to eke out an evcn num* ' 1
ber of pagee. The third is to this efiect : — In the second |
year of our exile (A.D. 1105) the Pope, who had stiffly ^ '
rejected the King'8 overtures, convened a council at the
Lateran, excommunicated the Count of Meulan, the [.
eonnfs aocomplicea, and such prelates as had receivcd
investiture from the King, and with all speed sent news
1 .i
f .
t
PRCFACR. XXXT
of what hc hacl done to Anselm in a lettor which we
mibjoin. Thcn followii the letier, which npon inspection
ia fotind to contain thc further information that, for a
rcitson a<wigncd, thc Pope hacl defcrred excommonicating
tho King himself.
Thc fonrth portion, howovcr, contatna the astounding
Ktaiemcnt that, thc Popcs lettcr bcing recciTcd and ^jSJ
cxamincd, Anwlm wan at laAt convinccd of the utter
lla««C
fir
uselcwmcm of wa^ting time in expcctation of help from
Romc which would nevcr come, particularly at the Pope
had thuA far refu8c<I to stir a fingcr in his behalf ; and,
mixc<l up with it tho vcry •uggestive remark, thrown in
as if by accidcnt, that Annelm had during his stay in
Lyons written thrcc lctters to the King demanding the
reAtoration of liis propcrty, but had receiTcd highly
un.satiHfactory answcrs.
Now, ihis fourth portion of the narrativc ia quitc in
harmony with the first, but cannot bo reconciled with
thc third. Curiously cnough, ioo, at iis pointof junction
with thc thinl wc find prcciscly that sort of texiual
crudity which bctrays thc manipulation of a dumiiy
scribe, — " Hanc igitur cpistolam poetquam AnselmuJi sus-
" ccpit inspcxit, iniollcxit so amplius && . • . This i
" suAccpit inspcxit" recalls the " tempus induciamm [
" Pascha ** of pagc 14^,'thc two sca voyagcs on one and \
tho same day from Dovcr to Wissant of page 172, and
the blun<lcr about tho chaplain on page 18S.
Again. The Pope*s lettor was brought to Ljrons by a
special couricr, who ha^i probably riddcn night and day
from Romo that Ansclm might be apprised in good time
of the scntence launched against the Count of Mculan
and his partisans, and of the pending excommonication
of the King. What possible motiTe conld Ana^l^ bave
had io take Eadmer inio his oonfidenee? Wat it noi
his wisdom io let Eadmer think no matter what ralher
than know what the Popo had been doing, or than raa»
pect what he himself, as Priroate, had at laiit reeolTed
♦,
XXXVl rBEFACC
«<
■
to do ? The inith U thai iwo excommuiiications had
for aome time been hanging over Henry, thc Pope a and
the Primate'8 ; but now that thc Pope*8 was for a time
withheld, the Primate'8, which was alrcady ovcrdue, must
be allowed to fall» and henoo the Primates departure.
On the whoie, then, there can bc little doubt that the
text was in the first instance much as follows : " Cum
" igitur .... patcretur. Unde nobls adhnc .
'* . . . Bubdi et oboedire. In secundo autem anno
adventus noetri Anaclmus intellexit se amplius frus-
tra Lugduni/' &c., ; and that Eadmer
tumed the "De illata tibi" to account long afler the
** Uisioria Novomm " was a publishcd work, possibly a
ihe same time with the " lU^ regum " and thc '* Non
" Ignoras." And just as those two lciters cannot have
been introduoed into thc narrative at the samc time with
ihe falaely plaoed " Adversus illamr so is it hard to
believe that, had he just transcribed the " De illata,"
Eadmercould have persuaded himsclf to say that, bccause
ihat document was what it was, therefore Anselm iefl
Lyons disappointed and reduced to dcKpair by the pas-
sivity of the Holy See.
The content of tho cngraftcd text is foriy-nine lines.
The " Historia Novorum " was a publishctl work in or
before the year 1113, but many of thc digrcssions which
characterize our two cxtant exemplars must assurcdly be
refcrrcd to a much latcr datc. Qucen Matilda died in
ibe Biay of 1118 ; Robert of Mculan posscd away a fcw
weeks latcr, and Herbcrt, bishop of Norwich, in tho t
July of 1119. In 1120 EUulmerwas brought into cloec, ! |
perhapa perilous, relation with the King on his appoint-
meni io the See of St Andrews, and when in 1121 he
reiomed to Cantcrbury it was not wiihout a conscious-
neaa that ihe royal eye was on him. If, then, it be tme
thai the paragn^^h which now opcns the fourth book
takea Ihe place of a letter from the King to Anaelm,
when waa that letter removed to make way for a paa-
■
I
M
PRIFACK. ZUTU
aage all frmgnmt wiili ihe ** eocmHlenUA pieiM" mmI iKe
" piA coQiiifleraiio ** of ihe UMNiareh ?
Can ii liAve bccn «Itiring Cooni Roberie iime, ^nd^^Si^pp^
ihu9 U*fore ihe Aumuier of 1118, ihai EAdnier V^^^^^^SHsSi
ihe luroinoun liiUe >»enience on page 201, tn ^^^tSSr^
havin^ juU irAnncrilictl a leiicr fron Aneelm io ihai
Miaienuian, lie naye, ** My rvAAon for wriiing oui ihte leiier
** iJi ihai all who rea«l or hear ii read may cknHy umler-
" f»tan«l who ii wm ilmt i« io be credited wiih ihe erib
which Adlicied £iij;lan«l during Aneelm'e exile, and
'* wiih ihe prolongaiion of ihai exile ? ** Tbe ierme in
wliich in ihe Bmi pnmgmph Dom r.oldwin is deeeribed F)
read like an allunion io one who it no looger living.
whiNi ihe rcii|»eciful <lcteri|ition of ibe royal derk.
William of Vcraval, i^ •earecly in kee|Hng wiih ibe
contcinpiuou^ accountr» of him wiih which ibe reader of
ihi* work han by ihi» time grown fiuniliar. and ie an
awkwanl aniicipation of whai bcema io bave beei: ibe
BrAi favourablc wonl alioui him on page 215. And
furthcr, ihe accuuni which followt of ibe King't pereecu-
iion of thc clcrg)' can dcartely have figuied in iho work
ai thc timc wlH*n Eaduicr »up|ircMcd a royal leiter io
replacc it wiih a paneg> ric of ihe royal ** pieiaft" aod
*' cotuiilcratio ;** whiUi tlie " ro iem|iore " of iieeoocluding
■entcnce would aeem io Mamp it mi a late aitgmeniaiioiL
I iiujiprct. thcn. tbai where wc now hare a bundr rdand
two linc^ of texi, ** Scrip^it quoque .... poeee
*' putamui ** (pp. 200-204), ihcre were in ihe Hrvi in-
iitance one or two which have been replaeed by ibe
»entence ** Ita«|ue . . . aciuntt " of page 201.
It wa^ noi improl^bly ai a ftiill laier daie ibail«4
Eadmer appende<l io hie work ibe fKwr wpi Tpdf men be-
tween the King and tlie Primate whieh ie iairodueed on
page 206 of the CC.C tranneripC Tbe leiien ai«
•ubier an nMnttr, and the alluaiooe io ibe evile " qom i«b
** oeului Dei hodie fiuni maiima " lunei baTe beeo mado
loog ■fier ihe brighicr da>-« of Eadmer'e fini ediikML
I
!
XXXTUl
PREFACE.
The nezt instance of probablo augmcniaiion by insev'
iio begins with the words " Suspensus autem fuerat **
on page 2Q0 and cnds with " Do his ita " on page 214.
It has the iextual conient of six pages of the original ;
ihe hagiographical digression is quiie in chamcier with
oihers which are manifesily sarcinaiory; the lettcr.
" Quod Anglici rcgis cor ** had no place in William of
Malmcsbury*s ^arlicr copy ; and ihe facts ihat even now
iis place in ihe work is uiicrly unworthy of iis impor-
tanoe, and ihai Uio coniext makes no allusion to it, com-
pleie ihe evidcncc, which goes io prove ihai ihe " Licct
•' causao tu® " and. tho " Quod Anglici rcgis cor " were
as litile used by E^dmcr in his earlicr days of auihor-
ship as the othcr lciicrs of Pope Paschal II. io which I
have already drawn aticniion.
igMitiiwi Betwoen tho firsi pago and iho two hundred and
— >r*rr ^^^^^^^K which records St Ansclm^s final reiurn to
* England, ihere are as iho work now sinnds thiriy lciicrs,
and, of ihose thiriy, cight only, perhaps only scvcn, can
bave appearcd in ihc first issue. The firsi of ihcm,
" Novimus," on page 105,^ gavc Anselm's own accouni of
the causes and the occasion of his firsi dcparturc from
our island ; thc sccond, '* Advorsus illam " on page 1 59,
alihough soi forth out of iime and out of place, does
duiy for a similar documcni, thc inscrtion of which
would have been siricily in conformiiy wiih EIadmer*s
original plan ; the ihird and fourth» " Considerata " on
page 186 and " Carissime patcr *' on page 196, are leitcrs
of remonsiranee wiih the Primate on the prolongation
of his second absence from England ; ihe fifth, " Vene-
[ .
' • -i
r. "1
I
1
^
-
* 1 eonfett that I bdieve thc wholc
pMMfe "ScripUm dehinc . . .
«▼is reddjdiinvt'' [pp. 105-108
bit] to hftTt httd Do plaec in the
int itfoe, Aiid it inclodet the
** KoirimQt,'* bot the eontidcintions
vhich wofild tend to thow thtt mj
opinioo It a prohable one couM not
bc doly tet forth within the limits
of tpnce tt mj ditpotal. It tccmn
right, howcver, to mnke thit rceord
of mj «utpicion, nnd lire in hopc
of the -di^corcrj of a eopj of the
origintl iMnc.
}
PREFACE. XXXIX
" rabilis patcr** onpago 198, ifl a lciter from the King
adduccd in evidcnco of ihe faci ihai ihai prolongaiion
was no fauli of Ansclm'^ ; iho sixih, " Qnod vcsira *' on
pago 198, shows how kccnly ihe prclaie amartcd undcr
ihc gricf of a wanionly proiracicd scparaiion from his
Rpiriiual chargo ; and ihe Bcvenih and cighih, " Susiinai-
mus paccm " on pago 204, and " Condolco " on page S05,
arc a oorrcspondcnco wiih hU sufiragana on iho same
subjcci. Now ii had bccn Eladmcrs dcsign, in ihe firsi Ma ^amy^
place, io rccord iho hiHtory of St Anselm*» dovaiion to {«wHtig»
ihc ihrono of Canicrbury ;' in ihe second io iraco ihe t«H>y
hisiory of his dificrenco wiih iho Rcd King, and io ex«
pound iho rca^onn finii of his cxile in 1097, and ihcn of
itA proiraction till 1100 ; and in ihe ihird place io irace
tho hiMtory of hiA diflcrencc wiih Henry I., and io
cxplain how it waa thAi hc for a sccond iime lcft England,
and, having lcft it, rcmaincd ao long away. This, I nay,
ha<l \H}vn our anihor'» original dc^ign, and ihe i»irict
rclcvancc io thai dcsign of iho cight, or pcrhaps Bcvcn,
lcitcrs which figurcd in hin firai cdition is as rcmarkable
as w tho singiilar irrclcvance of a large proporiion of
tho augmcntjuy maitcr which now mars tho unity of
ihc work. As ycars rolled on Eadmcr, noi always m-iih- Ritj
oui rcason, pcrhaps novcr withoui good rcason, rctolved tmSSZS
hcro io say somcihing in jusiificaiion of his master,^
ihere somcthing in clucidation of an eveni which pra«
dcnce no longcr adviscd him io leave in shadow, in a
ihird placo io corrcqi WiUiam of Malmesbury, in a
fourth to do battlo for his moihcr iho Church of
Chrini ai Canicrbury ; and the exigencies of his favouriie
inderiio noi unfrcqucnily teropied or compelled him io
cxaggcraio ihe charactcr of heterogcnousneM ihus im-
paried U) his ircaiise by ihe inirodueiion of sarcinaiofy
irifies scaroely worihy of his subjeci, even if ihey were
Doi onworihy of himself. Bui we mnsi noi forgei thai
* 8m tlM rntCMio, p^ \
^
TWbtte r
povtion ti
UiecttMt
IT.
OM
IT.
Xl
PBEFAC&
hw tinit aim had been what in his proface he declarcs
it to have bccn, and it ih satiBfactory to find that our
iruipection of the work in itfl prcmnt condition tends to
prove beyond all doiibt that in his original text he took
care not to travcl lioyond it. Hcnco his silcnce on the
protraction of Car<1inal WaltcrV vinit to England ; on
Abbot Jarenton'8 mission in the spring of 1097 ; and on
Ansclm^s furtivc and circuitous joumcy from Roroe to
LyonA through Swabia and AlHaco. Ho wos silcnt on
these and many likc subjects, bccause it would have
bccn forcign to his purposc to touch u]K)n thero.
The ** HiNtoria Novorum " in a volumo of somo teii
quires, the lcaves of which had each the textual value of
forty-nine lines and a half of the prcscnt C.C.C. copy was
a publishcd work in or about the ycar 1112. We know
on the authority of William of Malmcsbury that the
story cnded with thc dcath of St. Ansclm, and we can
scarcely be mistakcn in su8|)ccting that it said but littlo
of what had taken place bctween the end of the second
exile and that event, for Eadmer*s propcr task was donc
when he had recordcd his master^s rctum in 1106.^
So much of the lattcr portion of our prcsent copies
of the fourth book as rclatcs to St. Ansclm's trouble
with the Archbishop elcct of York was not improbably
writtcn on the recrudcscencc of thc York controversy,
with the exccption, howcver, of the concluding passage,
" Prius tamcn/* iic (page 258), and the appcndcd letter,
" Quanqaam prave/' which were added subsequently.
This lettcr, addressed by Popc Paschal II. to Oerard/
Archbishop of York, had bocn written as far back as
* Book t, hwA In the fint inttancc
becn piit forth in a Tolunie by it.««If.
See Ihf concloding paMnge on
page 77. Bndnicr, I pretnnie,
vitM hii fHeodt lo enjoy the
fitftt JBetnlwent of hit work whilM
he wnt prepnriBg tht nevt. Thii
probnblj ended whcre Book IL
now en<b. So much of the originnl
ni is now compriBcd in Bookt III.
uA IV. conttitnted, in nll probt-
bilitj, n thiri inttnlBient Tbnt it
to tny, the originnl wnt ia three
bookt, Dot foor.
c *l
^ ■
►
■
.i
I
PREFAC& Xli
tho year 1102, on tho Hatno day with tho only lottor of
that PontiflTs which had a placo in tho first issuo of tho
"Hifltoria Novorum/' tho misplaecd ''Advcrsua illam,'*
and with tho " SuavimimaH " of latcr inscrtion ; and
Eaflroer's account of tho way in which ho had oomo to
know it migpMiU tho infercncc that when Anaelm left
England in 1103, Uking tho " Suaviasimas '* with him,
ho lcft tho " Advcrsus illam " and tho " Quanquam
pravo " bohind him.
Wc shall not, I think, grcatly orr if wc assign tho
completion of the finit four books in their original form
to tho ycar 1112, the a<1dition of tho rccord of Anftelm'ii
difficulty with Gcrard to tho summcr of 1110, and that
of thc "Qnanquam pravo" with its contcxt to a still
latcr date. The othcr augiiientations on which I havo
dwclt wcrc made from timo to timo down to tho vory
closc of Eadmcrs lifc ; two of tho earliest of them being
that which included the " Fratcmitatis tuie " and tho
" In littcriH " (pp. 178-182), and that which induded the
" Quamvis por Willclmum " and tho royal letter subse-
qucntly Bupcraedcd by what now figures as tho exor-
diuin of thc fourth book.
Hcrc, howcver, I niust advert to that portion of tim> i«^Miii.
Eadmcrs narrativo which lies bctwecn the reconl oftfBMkiT.*
Aasclm's final rcturo to England and that of his dcath
(pp. 217-248).
Tlicrc cnn be little doubt that the double digrewiion <f\?t i J^"
'• In subscqucnti .... RofcnsiH ecclesiie " (pp. •ff^'^ **
223-220) had no placc in Eadmer's original ; and as little ih7-<m«.
that thc " Inter hsDC .... pramentatus " (pp.
227-228) which immediatcly follows it in our cxtant
copics, but which it di vorocs f rom its proper context,
is an earlier augmentation. Tho " huic opori admiv
cerc " which followt Anselm's letter to tho Pope, tho
avowal that the letter had bcon introducod in jnstifica-
taon of an aecount given on a previous pagOy and the
fact that the enttre pasaago has the predao ooDient of
\
xHi PREFACE.
one leaf of Eacliiicr'8 own book, oombine io give ub all
ihe certitude we need desire that it bad no place in the
originaL
Bat on examining the lotter ** Non debeo tacere "
" Stb^ coniained in it we may fairly ask whether Eadmer has
•m^ " not committcd anothcr of his blundcrs in regarding that
'^ ' document as a rccord of the final paciHcati^ ulXLQ7.
It says notiiing about homage, whicfi, if EiEulmer himsclf
may be bclicvcd, formcd an integral portion, no less
than investiture, of thc gcncral subject with which that
pacification was conccmcd. If its placo in the manu-
script copies of Anschn*s corrcspondcnce which I have
bcen able to consult may bo taken as evidencc, it is an
earlier composition than Paschal*s "De presbyterorum
filiis" written in the May of 1107, and earlier even
than the " Quod Anglici regis " written in the March
of 1106 ; it alludes to, if indeed it does not announce,
Robert of Meulan*s submission to the disciplinary prcssure
put on him by the Holy See, a surrcndcr refcrable to | J
the summer of 1 105 ; and it is precisely the sort of letter
which might havc bccn sont by Anselm to thc Pope
aftor tbe intcr\iew at Laiglc.
Nor is this all. If in the hope of ascertaining whcther f
or not Eadmcr be mistaken in assigning it to the
autumn of 1107 rather than to the summcr of 1105, we
subject it to a more careful inspection we find more
ihan enough to justify our doubts. It informs us ihat
ihe King had obeyed ihe Pope and rclinquished inves-
titares ; that the Count of Meulan, influenced by a letter
of menaco from Paschal, had played an orthodox part^
^^Jf!S^^ ^^ ^^^ Jlichard de Reviers had secondcd his cfforts.
Bui, after all, was Richard de Reviem alive as late as
the Augusi of 1107, and, if alive, can he have been at
WeaiminBter in the firai week of that month 7 He died
in Normandy, unless, indeed, his body waa carried
ihither afier death, for he was buried at Montebourv.
He died ai an advanced age, and probabl^ ai an age
f
> .
I
I 1
PBEFACE. Xliii
which oxcmpiecl him from tho ioil and fktigue of •
voya^cfl acroM the strait He died in the year 1107;^
and, until we can aACcrtain the date of his death, we
muHt bc contcnt to rcnicmbcr that the chances againat
hin having dicd aftcr the month of August sre as two
to onc.
Again. Tho dcscription of Henry as " rex qui domi- it»jyg^
" natur Angliii et Normannis" invites our notice. In «^HmjL
thc Hummcr of 1 105 Hcnr}% though not yet de jure Duke
of Normandy, w&h de facto mastcr of the Normans as
wcll as iiia.stcr of tho English; and such a phrase a»
" rcx (jui dominatur Anglis et Normannis" eould at
no timc havo 1)ccn more appropriately inventcd or more
Mignificantly cmploycd by such an adcpt in phraneol-
ogical nicctics as Ansclm than in tho critical summer of -
11 05. Ansclm, on thc othcr hand, was too courtly and
punctilious a prclato to refuse Henr}* his propcr title of '
dukc whcn oncc tliat titlo had bccn secured, and sub-
.*>titutc a circumlocutory dcscription in pUco of it.
Furthcnnorc. Eafhncr says, " I incorporato thls letter
" into tho proHcnt work in ovidenco of thc accuracy
" of my account of the sctUement on investitures ; ^
" an<l I also wish to sliow by the same evidcnce how F
** thc Count of Mculan had been led to corrcct his con- \
** duct in rc8])onse to the Po|)0*s lettcr, as I have written ■
" abovc." Hcrc thrce questions occur which must be
coasidcred prcscntly. ^Mio had caUed the aoeoracy of
£admcr's account in qucstion 7 What other report was
thcre in circulation as to the Count of Meulan s conduct
at thc timc of the pacification of 1 107 7 What ean have
induccd Eadmcr to canccl his notice, or his oopy/of the
Popes lettcr to Count RobeH 7
But. after all, to what letter of the Pope's is Eadmer
alluding f The only document of the kind whieh we
SJS»
» Ordcrw. XI. uxii. (Vol. tV, p. t7t oC U Mvott*! «tfte, ISIt).
xliv PREFACE.
poasess, the " Nos tc in familiariiatcm '* (Migne, S. L.
elziii. 154 D), finils iis place in all such collections of
Anflelm'8 conrcspondence as I know bctween thoAC writ-
ten in the spring of 1105, and those written in the
following winter ; and it represents the count as having
becn absolved from ecclesiastical ccnsure by Anselm,
and as having relapsed into his old disobedience.
TiM" Voa On the whole, then, there would seem to be good rcason
MPt^prob» for believing that the " Non debeo tacero " was written
SEtotiw Boon afler the mcmorablc interview at Laigle in the
Bummer of 1105, and that Ea^lmcr is mistaken in rofer-
ring it to the year 1107.
teMtM» An isBue of some importance is involved in the con-
jMC. dusion at which scholars may arrive on this subject.
For if the " Non debeo tacere " was written bj»^ Anselm \: 'li
in thc year 1105, and if Eailmer was indcbted to it for
*hi8 account of thc pacification upon inv&stiture which
was ooncertcd in 1107, we may fairly question whcther
ihat accouht be dcscrving of our iiuplicit crcdcnce.
And here I ain reminded of tho threc questions I askcd
just now. Who had called in qucstion the accuracy of
£admcr's account ? What oiher roport was tlicrc of thc
Count of Meulan's conduct at thc pacificaiion of 1107 ?
"Why haa the copy, or ihc notice, of the Popc*» lcticr
disappeared ? An answer to tho first of them is sup-
plied by thc " Ocsia Regum " (page G49), where WilHam
<rf Malmesbury qualifies his accotmt of Henry's relin-
quishroent of thc claim to give invcstitures of churchcs
by the delivery of ring and crosier, by a reservaiion not
mentioned in the " Hisioria Novorum," and in scarcely
obvioos aecordance with £admcr's account in the " Vita
** Anaelmi." In this work ^ Eadnier says, " Rex enim,
" anteceaaorum suonim usn relicto, nec personas quie
^ in regiinen eccle^iiarum sumebantur per se elegit,
f
i
1 8«e brlov, M8. CC.C. 971, |«g« 371.
PKKFACK. Zlv
'* ncc ca^ pcr (lationcm virgni} |>a^toralis eeclesiis qui-
" bus prnoficiobantur invcstivit." Williain, on the con-
tray, Rays, " Invcstituram annuli et baculi indulsit in
" pcrpctuum, rctcnto tamcn dcetioni» et regalium pri-
*' vilc^io.** The latter i.^ the more probable account;
aml, a1thou{;h it xf^ not impoH.Hib]e no to interpret Ead-
mor*ii a<« to avoid an absolut^o contnuliction between the
two, it i« nonc thc lc«s worth our whilc to a^ whether
Eaflnicr may not havo 1>ecn mislcd into framing hiii
Hcntcncc as ho did by a chronological blunder of his
own, thc blundcr of ansigning tho •* Non dcbeo tacere"
to thc ycar 1107 instcad of tho ycar 1105. If ever
thcrc was a momcnt whcn Hcnry wa.s tempterl to in-
dul^c in a diplomatic cconomy of conduct it was the
* critical momcnt whcn two cxcommunicatiomi threatened
hini, cithcr of which might liave cost him the ducal
coronet hc was alrcaily grasping and imperilled the
nafcty of thc royal crown it*clf. That, too, waa the
f>roper momcnt for dccp contrition on the part of Ro-
Ix^rt of Mcutan ; and Williani of Malmeebury'0 aoeount
may well innpirc a nu.spicion that thc count had no
rca^on for rclap.sing into pious gricf at a time when
no dan:;ci>i werc viMiblo in tho political horizon.
NNHiy Eidmer fthould havc cancellcd liis noticc, or hit
rccord, of thc Po|>c*n lettcr to Count Robcrt \n a qaestion
which may with propricty be lcft without an anawer
until we know thc placc thc lettcr had occupied in his
work. or thc charactcr of hin notice of it. But the most
proliablo account mAy l>e that he had given Paschal'0
*' NoA tc in familiaritatcm ** a placo which he in courM
of time found to bc inoonsiBtent with his later cbitmology.
On the whole then I think it likely tbat Eadmer
would not have inAcrte<l hin augmentatave " Inter hiee
" . . . . pncsentatus " but foi* his prooeness to eon-
tradict William of Ualmcsbury, that the " Non debeo
tacere*' was writtcn two yeam earlier than the date
RS3S7. d
SlTl
PREPACE.
he aamgns to it, and that his reedrd of the final scttle*
ment on inveetiture must be acccpted with some caution.^
And if it be probable that what Eadmer says about
the pacification on investiture is refcrable, not to any
authentic information conceming what took place at
Westminster in the Aogust of 1107, but to his own
interpretation of a letter of Ansclm'^ writtcn in 1105, it
is not less probablo that what he says about the pacifi-
cation on homage is a mere gloss of his on a lcttcr of
Paschal'8 which he tclls us was written in 1 1 06 ; I
mean the " Quod Anglici rcgis" (pagc 210).
The concession made by Paschal in the " Quo<l Anglici
regis " had not been granted in perpctuity ; nor docs the
sentenoe " Nam papa . . . . colligi |K)tcst " (page
221) imply as of neccssity that Eadmcr thought it had.
Still, thc vcry fact that hc leaves us in doubt as to the
meaning we arc to givc his words raiscs a presumption
that, after all, his notion of what really was 8ett1e<l on
the subject of homage may havc Yicen none of thc
cleare^it Unquestionably the Popc had in thc spring of
110(5 granted a tcmporary toleration of "hominia; " un-
questionably Anselm in 1107 granted, and rrranted in
thc name of thc Holy Sce, a tolcration of " hominia "
which was likely to prove iKrmanent. But wcre thc
•* hominia " of thc first concession thc samc as the
" hominia " of the second ? If other authors arc to bc
believcd, thc homages henccforth to bc madc to the Princc
were to bc madc for thc temporalitics, an<l for the tcm-
poralitics only, of thcir prefennent ; and Eadmer himsclf
1 Ib Lambitli 59, in C.C.C. 195,
m Coftoa Cl*^*o* ^* ^i't *0(1 io
Rfg. 5, F. ii. (Rrititih Mii»ettni),
tW threc IrCten which I harc beeo
^iKmring oeear in theMiBC oitlcr:
«"Kon dchco Uecre," "Qiiod
•* Aagiiei refit," •• Dc prctbjtcro.
" mm fiHi«." Thii» i* thc onler I
had aMigncd thcm bi-forc it oc-
corrcd to mc to conniUt thc mano-
feript*. Eadnscr. I nccd ncArtcljr
rcpcot, pot» thc flr«t Utt, thc »ccoDd
flrttf ond thc third nccond.
i
r •
:
1!
.4
1
PRBFACE.
xItu
reconU under daio of tho ycar 1116* an ovcnt which
obligcs us to concJudo ihat tho tolcratcd homage of 1107
WA« a vcry diflcrcnt thing from tho tolcrated horoage of
1100. In thc year lllG Hcnry, on the point of lcaving
England for a long Aojouru in Normandy, irammoned the
bJMhopfl, ablK)t\ and principes of thc realm to Salisbury
whcrc tho lattor clavi wcro inadc tho mcn (fadi 9unt
homlncfi) of his son William, whilst the bishope and
ablioU, 80 far iVom bccoming William's mcn, and so far
from promising to bccomc his mcn, undcrtook, in the
cvcnt of his succession, to mako thcir hominia to him.
Surcly ihen the wcH known distinetion betwecn the
1aynmn*8 homago ancl ihe homage of ihe man of religion
was ftlrcaily acknowlc<lgcd by thc ycar 1116, and if so,
whcn can ii liavo l»ocn CHtabliHhcd but in or shorily be-
forc 1 107 ? If, ilmt in io nay, tho law of England at so
tarl y a <latc aftcr thc conicMt on homage as thc ycar 1116
allowcd thc man of rcli;(ion to nay ** I do you homage "
instoft»! of " I l>ccoinc your man," whcn can ihe distinc-
tion Imvo Iwon lcgal if not in iho ycftr 1107, whcn the
contt'«*t wa.H broughi to a cIohc ? In which coho wc have
g<>o«l rcAson to coni)>lAin of Ea<lmcr ; for noi only wcrc
nun of relic^on now npArc*! a ccromony decmc<l in<lcco-
rouM. tli<'y w«»rc now Hparc<l a ccrcmony againnt which thc
cluirrh lm<l Ixx^n launching all hcr ihun<lcrH ; an<l thc
diurcliinAn*H homagc undcr thc ncw niate of thingH wan
in «M> far <1itTcrcni from thc oM homagc that it lackc<l
prcci*«<'Iy ihoHc charactcriHtics which councils had con-
dcmne<l.* Wo Hhall scarccly, I think, do Eadmcr an
injusticc if wc liclicve him not to have umlcrMtood the
<1iHtinction. if, indcc<1, he had hcard of it ; and thc fact
ihat hc givcH as authoriiy for his aecount of the scttle^
* Iti proper Dmm* wm ftmhy,
•Itkpvfli w j«d|pBettt o^ law it
TW diMiactiM
to bav* bceB wrU
WUliMi oiyUkmmharj wbta
^ tlM " Uifllork KoTtlk.**
Cokc M lictlolM, II U, M.
d 2
kBowB by
xlyiii
PREPACE.
ment, not any authcntlc rcport of what was dono on tho
oocaftion, but a lettcr of Paschal*B writtcn in the spring
of thc prcccding ycar, jastifics us in bclicving that ho
cannot havc madc uso of any such rcport whcn hc com-
mittcd that account to parchmcnt.^ As that account
now stands it certalnly is susccptiblc of an intcrprc-
tation coanonant with thc dcclarations of othcr and
indcpcndcnt writcrs, but such is not thc intcrprctation
which first and naturally suggcsts itsolf to thc rcadcr;
so thst, cvcn if wc supposc Eadmcr to havc written it
aftcr 8omo knowlcdgc rcccivcd of what took placc at
thc pacification, ho still lics opcn to thc chargc of basing
his notico of tho law of England on clerical homage,
noton the cnactmcnts of thc law-givcrs of England, but
on a docurocnt which, howcvcr voncrablc, was not of
thcir crcation.
Hcrc again, as ia thc casc of investituro, and as in
numerous othcr instanccs, wc may with imson attribiitc
o' ii«^ thc suppression of £admcr*s original account — if, indccd,
'*4 xwi. that account wos not absolutely silcnt upon homnge —
to his spirit of rivalry against William of Malmcsbur}-,
who says nothing about homago in his rccord of the
pacification, and who furthcr rcprcscnts Robcrt of Meulan
as having cndeavourcd to prcvcnt that pacification.
•jjjjjjjj Qrcat as must bc tho rcgrct of scholars that no tran-
•SteKlr ^cript of tho original is known to cxist, tliat rcgret is
cnhanced not only by tho probability that Eadmer from
time to time introduccd vcrbal changcs as wcU as
textual augmeutations into his work, but by the furthcr
probabilit}' that hc supprcssed passagcs which might
have becn of very considerable intcrcst and valuo to us.
William of Ualmesbury tells us what it was to which
WiltHm «r
lAlfB
Arluibto wroboritioB of
aecovDt anrctrencbed tbrongb «11
tkb Titv
if afbrM bj Um f act
tbe nMoertAioed cditioot of tbnt
IbaCtlMM
Mooat bc firti •• in tbe
work, \t abeolotel/ vtlcBt on tbo
- Vlto-
(Lib. 11. ca^ liiii.), ui
•nl^ect of bomoft.
w-
^ .;
. M
>.
r
<
. -5
; '
PREFACE. Xliz
we arc indcbtecl for thc introduction of tho " In littcris "
(pagc 180) and tho " Quamvi« pcr WiUelmum •* (page
18:i), and Eadmcr himsclf haH accountod for tho iDser-
tion of tho " Non debco taccro " (pago t27X But wbat
may not havc becn suppresscd during the oounM) of all
thcsc changCH ? Many more additions havo bcen made
than cithcr William or Eadmor haa enabled us to account
for. May not iiiany moro Hupprcmions have boen made
than eithcr of thcm haA hinted at T A royal tetter haa
di8a[»pcfsrcd, tm we know on William'a evidooce, and '
with it no doubt somo very interesting oontezt And
Eadmcr himflclf» as wc have just Mccn, alludea to a rccord
not now to \k found in hia pagca, hia record of Paechal'0
lcttcr of rcprimand to the Count of Moulan. The lettcr
indcod may l>e cxtant clncwhcrc, but thc contozt roay
havo contained Homcthing that wo should be glad to
know. ^
RcHcrving for a futurc pagc such fow remarka aa mubt
yct be mado on the first four books of the ** Uistoria
Novorum," I now pa»s on to what may not inaccurately
and not inappropriatcly be rcgardod as a distinct work.
A ccrtain A|>ccificd portion of St Ansclm's career had iw aaa
coastitutcd the subjcct of thc original treatisc ; the eon- M^Ki»
trovcrsy bctwscn York and C!antcrbury was to supply the
staple of Uio supplemcntary a<ldition. The fourth book
of tlic " Historia Novorum " had whcn first issued little
if anything about thc York disputc, thc fifth when first
issucd had little if anything aboui St Anselm. Uence
tho rubric " Incipit quintus de sequentibua, et hoe ez
abundanti *' and hcnco the allusiona on pagea 2(K) and
284 to tho original work aa to a distinct literary effort
Nor is thin all. £admer'a own copy of the so{^)lcmen*
tary addition to hia work was comprised in a eeparate
volume, the leaves of which had an ampler teztual coii-
tent than thoee of tbe " Historia NoTomm " properiy so
caUed !
1
FRErACC.
r
4
The fint drafl of tho fiflh book was |m>bably bcgun
aoon after tho appointmcnt of Archbishop R&lph in 1 114 ;
there is a pa8sagc on pagc 301 which must have bccn
writton in 1110, contemporaneously with thc eyents of
which it trcats ; ' and the final publication took placo
eertainly as latc as the spring of 1121, and probably not
before the summer of 1124. The concluding doxology
invitcs thc infcrcnoe that it had not bccn Eadmcr*8 pur-
IHMc to add a sixth book, and tho fact that hc makcs
Henry 1. the iterwna loqiLens of that pions aix)stropho
may poasibly scrve to determine thc pcriod of his life
during which he made it his task to spcak sof tly of that
prince.
cuxc In the library of Coqms Christi CoUege, Cambridgc,
^' and lurking in MS. 341, thore is, as 1 havo already
intimatcd, a stray lcaf containing a portion of thc fifth
. book. It b of idcntical jMrnmanship with that of tho
volumc which has supplicd thc tcxt of thc " Vita " for
the present cdition, and must havo bccn removcd at
Eadmers own instanco from a transcript cither of the
fir^it rtve books or of thc six,' whilc such transcript was in
coursc of cxccution, for it has not bccn initiallcd.' Its
tcxt diflfcrs vcry rcmarkably from that of thc Cottonian
and Corpus copics ; and I infcr that, whatcvcr thc dato
of the edition which tho formcr of thcsc copics repre«
sents, that edition has pcr|>ctuatcd not thc pristine
text bttt a recension, an infercnce corroboratcd by tho
rcmarkable fact that, just as the text of tho Corpus
copy is ampler than that of the Cottonian, so is the
Cottonian in its tum characteriscd by marks which
show it to be ampler than that of the original.
; 1
^
:.
i
I I
ii
' ** Qiia crgo • . . Mriberc
"Tolo.-
I Probtblj tlM ftrtt trantcript
of thc firtt Ayc bookii probablj,
too, iD II 14. 8cc bclow, p. W.
s Tbat it to MV, ibc initial lcttcrt
of tbc partjfrapbt) ** Rcz td b»e,**
ftc. and ** Intcr bcc,** ac. barc not
bccn flllcd in (pp. 280, 981). Tbo
lcaf it dcnotcd •* L ** in tbc colUtioo.
i
PRBFACE. li
At the vcry opcning of tlie fifth book (page 860) we (|;^^^
re&d M follows, •' But bcforo entering upon theae »ub- ^ g^»"* ^
"jecta it occun to mc [mihi in mentem venii] *ojI25j^|-^
" show certain jHJople who evcn at thw distance of ^mtktr
" time [ftdhuc] arv not aahamed to dctract from ihe
" aforcHaifl archbinhop, vcry saint [vere Buncto] tliat ho
" i.H, on tho plca " kc. Tlien comcs a long account of ^J^JJ^JJ' «
St. AnHchns pocuniary cmbarrasnmcnU followed up by sJtJJJjj^'^
the scntcncc, " Having thuH, as bricfly aii the require*
" mcnU of thc ca.sc pcrmittetl, nia«lo this statcment» let
** U8 cntor on our historical laboum, taking up the narra-
" tive at the point whcre we •topped" The " vere sancto"
would scem to imply tho aacertained claim of Anaelm
to the title of Saint, and tlie " adhuo " the lapsc of many
ycars from his dcath, idcas rcpcated in the two opening
lincH of tl)o ncxt |>aragraph ; whibt tho " mihi in men* ^
" tcm vcnit " in a phrasc characterisiic, and, as it would
appcar, cxclusivcly characteristic, of subsequent ampli-
ficationn of thc tcxt. Tlie wliole passage is not improbably
one of thc latcr, though not the latest» of Eadmer'a
** inscrtioncs/' and may evcn liave beon introduced, if
an analogous pas^age in the " Miracula ** may bo taken
in cvidcncc, during the last ycar or two of his life. Curi-
oasly enough the corrccted reading of the Cottonian copy
'* Exivit" for ««Exivit sccundo" (page 262) would ■eem
to 8uggc»t that the passage was written soon after the
" Ncc quod .... ccrnam meam ** (pp. 256, 257)
in which Uioac words occur, and which in its tum reada
likc thc plaintive forccast of one whoknows thatbo will
not live long cnough to prove its truth.
The pasHAge ** Lugdunum vero .... narrandi or- (»>
" dinc progrcdiamur " (pp. 287-289) contains two storiet,
that of an apparition of St. Anselm and that of a viaioo
of the Blesscd Virgin. Tho 6r8t does not 6gure in tbe
** Miracula," but the second doea. It is, however, leas
well told there than here. This, then, mnst bo tbe later
aecount Bui why have givea the Tiaioo Jip iha
f
lii PREFACE.
t««Mt«nu
t 5
'-4
<<
U .i
>« •.
" lliracuU," and not the apimrition ? Or why give
either of ihem in a work likc thc prescnt ? Thc pagc» ^
«r of tho " Oesta Pontificum " supply thc answers to thebc L . v
^^ <|ue8Uons, for they give an account of the two incident»
p^mtti)!which musi havc bccn far f rom agrecablc to Eadmer.
The stories were £admer*8 own, and, cven though hc
should condonc William*8 violation of his copyright, it
waa on hia consciencc to rcctify thc blunders of WillianrK
version. According to thc Wiltshiro monk St Ansclm
appeared after death to a nun at Lyons and said some-
thing which implied that ho had not as yci obtaincd his
beaiiiude ; and a fow hours later a vision of the Blessed
Virgin was vouchsafcd to tho samc nun, informing hcr
ihai ihe Archbishop was now in thc glory of Ood. Thc
preaent digression, on thc other hand, asserts Eadmcr*»
claim io bc ihc authoritativc narrator of the two stories,
and diacredits the vcrsion put upon them by his rival,
who, missing the gisiof cach of them,*had formed avcry
inadequate cstimatc of Anselm*8 sanctiiy. Unquestion-
ably Si. Anaelm had appeared to a nun at Lyons, but
afier his departurc [post discesauTn] from that city, not
neccssarily after hiis death ; and the vision of the Blessed
Virgin had been vouchsafcd after Anscim'8 death, no
doubi, bui not, as ii would seem, io ihe rccipieni of ihe
earlier favour, and not ncccssarily on thc nighi foUowing
ii, ihough certainly afler Ansclm^s death [po8t obituml.
Thifl insertion can 6cai*ccly have bccn made before
the year 112G, aud ii is in each of our copies.
M^St Mn ^®P® P*«chal to thc ju-elatcs of EDgland, has no place
. io the Cottonian transcripi, nor yet the " In scbola
ij^ religionia " io Archbishop Ralph (pp. 294, 295). Like
ihe " Quanquam pravo ^ of page 259, thcy are ill-placed,
for ihey were writtcn in iho summcr of 1116, whilsi
iheir eoniexi relatea io eventH thai happened in 1118.
Thii, ihen* ia the firsi amplificaiion of ihe iexi which
is not io be found in boih of our copies. The seeond
i- i *•!
I.* \t.
i- i
'■ « A
PREFACE.
liu
begins on i>age 301 with the woixlt " Ip^ium quo(|Uv
" privilegiuin " and cnds with •* Wcntoniw oooflenhi "
on pago 304. It i» not in the Cottonian tranacript,
which con»equcntly lackn the rcsumptive "ut diximuR"
that figurea in thc ncxt following paragmph of the C.C.C.
copy; and it contains two of tho fonnulative phraaes^
which wc have seen to bc pru]x;rtoEadmer'8tti«er<iofie«.
Of the four ampHfications of tho tcxt which I Imvv
just noticcd two arc common to both of our copics,
whilst two arc to bc found in only onc of them. We may
hence prcsumc that the parcnt documcnt of the Cottonian
copy is of carlicr date than tlic text of the C.C.C. copy.
Tho third of thcm, unlike the other three, is not a ?»»^ .,
propcr iTwcWio — it wa» not " inscrted " but " subscribed ;** jWjJJf ••
but thc textual valuc of the first and fourth ia a hun^ywcfyti
dred and eiglit lincM,' and that of thc second is fifty-four •»< yi**
lincs. I condude, thcrcfore, that whilst a leaf of Eadmcrs
own copy of tlie original work contained forty-nine auch
lincs as I describcd in the opcning pages of this preface,
a leaf of his own copy of tbe supplementary fifth book
contained fifly-four.
It may be well to rcmark in pas«»ing that the date A.PM »i
ap|>cnded (|>ago 207) to tbe i>apal letter "Quia voe**
cannot have been correctly copied. The letter was not
writlcn on tho sixtccnth of Januar^* in tho year 1110,'
and tlicre was no other sixteenth of January in the pon*
tificate of Qelasius II.
The textual amplifications hitherto dibcusscd ar^ refer>
able to one or other of two classcx. Some of thcm were
introduced into £adnier s own copy of the oiiginal four
* Tkc phrtt*«s to wluch I rrf«r
Ncrrrt ** muA ** miki in uu-
twiic"
* Thftt i« lo Mj, m haadred mnd
rigbt ••ch Um« ftf hart
hithtrto o«r •taftdard of
mbL lapoiatof foct thklMtnii'
pHititio», falHof ii iht piirtlo» of
thc toloae ooj §wt liact of ohich
ore f^oiTolcDt to sts iu thtoorljr
•ectioo, ilU ^dorlj aiBHj ttatt.
* Aod cren ho4 it hcco vriittca
thoa Ocla«a« vm boC ot that tiao
ot OootA. 5iac«lorlj cBoofh, tht
•fror ofpooniatho'
liv PREFACE.
tkmmm^ fifth book (on pRge 309) and three in the case of the
sixth.
Could we, however, see the first cdition of Book
V. we shonld find that it waa shortcr by twentj ^ of
Eadiner'8 pages of twenty-seven linea than it now is ; we
I Bj tbt cruBped vriting of thc 1 MripC twenty pages are radooed to
Itel tkret gmtbcrisgt of oar bmu- | siiteeo tDd • fraotioo.
I
'■,'i
/' *•
books» or into hia own copy of tho scparatc and supple-
mentary fifth book, by insertio ; by the cngrafling, that
is to say, into eithcr volume of lcavcs hoinogcneous with
the rest The restof them wcrc introduccd by adnoiatio
or 8uh9cripiio, that b to say by the intromi&sion of
amorphouB fly lcavcs. But bcsidcs thcse two mcthods
Eadmer secms to havo had a third, which was the very
simple device of intcrcalating new mattcr as cithcr book
happcncd to be undcrgoing traascription. Amplifications
made thus are not likcly to prcscnt such indicatory traces ^
as ** hic mihi in mentem vcnit/' " ad cceptum rcdcamus
iter"and the like ; and it is in this rcspcct that the
C.C.C. volumo is of pcculiar valuc to us whcn comparcd
with tho Cottonian, and tcstcd by it. We have secn
that tho last fifly pages of tho C.C.C. volume diffcr in
vcry many rcspects from thosc which preccde them, and
there can be no doubt that thcy arc part of a rough draft ^
oi the fiflh and sixth books bound up with a fair copy
of the first four and the earlicr portion of tho fifth. In
the last fifty pagCM it is that we find instances of
additional mattcr incorporatcd into thc work by the
transcriber as he pursued his task. How many such
amplifications may have bccn introduccd into the first
four books it is impossible to dctermine ; or indeed
how many into the fifih. But now that as regards the f ■]
fifUi book we havo in A. the pcnultimate, and in MS. the
Ust, edition of the fifth book ; whilst A. gives us the
first and MS. the. second* edition of the sixth ; we are
(jA.) Tw enabled to di^tcct a few of them, one in tho caso of the
,5
■ t
I
Sr« p«c« M, •OU 4. OWrv«
IpiiM IW **
i-i
QMMMMnllkffVI
PBCrACI. pr
»houl(l fin<l, thai \n io say. that ii Ueked altogeiher ihe w. fw
conM:cutivc (locumcntA which now fij;ure to compio* ^SgJjw^
uou^ly in it Ilcncc the ** ut |im*libavimus ** ^ oo pAge
327. and thc MUtcmcni on pa;;c 342 ihai ihe documeiils
had l)ci*n imlihi into the work.* We are, I toapeci» in-
dclHcd rt>r their prev*occ to Kadmcr*8 rtvalry of William
of MaluicHhuf}', and wuAi ansign ihetr iniroduciion to a
dato pOHUrior to thc ycar 11 23 at the vcry carlicst |
Tiic «Irfcnntial tcinifi in which — if I may except aibtp^ i
|ta*^Ha^ which I nliall noticc prefcntly — Eadmer now um mmJf t
nKiilc it liiA hiiHinc^n to spcak of Heory I., hia alluAtve bJwT* j
rcfcrcno' to thc fcnr in which thai monarch had been f
hcM by Alcxan<lcr, King of ScoU, aiid the hint thai hia
owii baiUHhmcnt from Scotland waa to have detennined
at Alcxandcr*!! dcath, would ^ccm to aIiow thai whcn tbe
fifth lx>ok waA pui forth Alexandcr had already pa— J
away, and thai Ka<imcr now hopcd to be letnatated in I
thc scc of St. AntircwV I stiapect, iherefore, ihat tbe *
litlh book wan ha;«tily cotiiplctcd and puUiahed in tlie |
Aunititcr of 1 1 ^4 . and, inanmuch aii ii cnded wiih a j
doxuloj^^y of which Hcnr}' wa« clcvcrly made the perwna |
/o'/i/'*n«. it inay l»c rcAAonablc to tnfcr ihat, hoptng to I
cn«l hi*> lifc iii Scollatid, Eadiiier l)cfieved himiclf to have l
writtcn liin Ia>t wurd on thc hitiory of cventii of wbick {
En;;land hail U^cn thc thcatre. |
It iH \v\s ilitlicult to trace thc gradual augmentAiion j
of the rifth l)0ok than iliat of ihe tirvi four.
It muHt have licen in or afler ihe ycar 1126 tbat OM^r tiift»
KadtncT in4crtc<l the Lyoti^ ntory.
He iiulHic«|ucntly introducc<l ihe fimt ncnicncee of tke
tcn pai«al lcttcn aa we now havo them in the Coitonian
co|»y . and let in a fiy lcaf contaioing ihe paiaage " lUad m4 a4 ^
etiain .... intcriicllatua ** d^p. 328, 329>
I
Ivi
»Me bj «idcbj tkMof tbe Qam ud
froa the Biabof of tbcLp|(Bte; of Hwtwoartbbubopo:
Doif«r, I bo4 M opportoaitj of of tbe Bbbopo ol Wneboccr ud
Bateer** copj of tbe | Dorebcoicr ; «Bder tbc cecoad of tbe
wUb tbc ovignclc pre- | iMt p«r b tbat of Bbbop Ocrta,
i clW d r ailibrwy; tbc { Md ■adcr tbe tel, b«t lovtr
dravB mf ai W». : tbat of Bivbop WobtiA.
Ibc ccmd drswB mf { docnm» vc drwMcd "Ca" te
Tkc cariicr ooc cadc i tbe
«ilb Ibt ««Ni *-^
M
r-
The digreflBioD oo SL AnselmV pecaniaiy titMibles
mmi have boen ineated next in order of lame.
Laieron he pot in « Bj leef oonUining tlie " Lioet ▼os," |
the " In adiola religiooi^'' mnd their eontext (pp. 294,
295), and inserted the priviUyium of 1072* mnd ite
oontextClpkum itaqne . . . eonscmsi,'' pp. 301-304). I
It WM mt m still Uter date, and whilsi the roogh copj ^
wai in preparation whidi was to serve as basis for the
final editaon of his work, a work hy thts tiine angmen-
ted hy a sixth book, that the pasioige " Inier hjec . . .
Ghunocgatensis " (page 309) was introdaeed. |
Ab to the sixth book, its extreme brevitj and the
mSc appeanmoe in it of letters which might well have been
pablished in the iifth, bot for the manifest impro-
priety of making them known so long as Eai Imer had an j
hope of regaining his episeopal honoiuv in Scotiand,
inviie the inference that bj the timc he gave it to the i i
world he had given op, and given op for ever, all h<^
of again gra^Mng the crosier of St Andrew'a Boi how-
ever late the date of its firsi issoe, Eadmer lived long
enoogfa io make preparaiions for a aecond. Noi only
does ihe roogh drafi which fonns a portion of the
C.C.C. volome exhibit three pa<$sage8 whidi are not in ibe
Coiionian ; ii presenis a new version of Eadmer s leiier
to Alexander. Ue now represents himself (pp. 350-
353) as having begon by wishing that prince not merely
" saloiem ei serviiiom " boi " aetemain in Christo salotem
* Dny c •bon Ticit lo Conter. 1 " rpiMopi,** ud i« ibUowcd bj tbc
bvy m Ibc coorcc of laal ■—» er, | ciirBatucc firrt of tbe Kiafu
tOMC bt
r 1
«
-
i :
1
PBEFAGS.
ItU
" ct fidele servitiuin ; " a» having callcd him " dtgniaaimot
" dominufl '* as having appealcd, not to the letter of a law,
but to the dictatea of justioe ; as having invoked the
" piuR favor ** of Alexander ; as having told him that hei
was a " gloriouji lord *' and a " most worthy son of the
" holy church of Qo<l ; ** as having Btylcd him not merely
" oxcellcntia vestra '* hut " Mmctitas vestra ;** ^ and aa
having wound up the eflTusion not with a mere ** Vale **
but with a " Valc bonc ct pancte domine.**
Thus vcry late in )ife did Eadmcr prepare for the final jiiiiaMj
cdition of a work which had iilowly grown througfa iiMirttaM
mony ycani. Tlic lant of the six books with ita augmen-
tative " Hnx: intcr .... exhibendi ** and the
rcHumptivc " ut pmBlibavinius '* of the next foUowing
paragraph (pp. 341, 342), with ita modiOed text of the
" ro.Ht hirc .... Walcnsibus ** (page 344), with ilt
noticcA of Evcrard, Bi8liop of Norwich, and Oregory,
BiHhop of Dublin (pp. 344. 345. and pp. 348-350),* with
its new and strange cdition of the lettcr to the King of ^
ScoUs (pp. 350-3.>3), was aM but rcady for the scribe ;
thc author had pcnnctl the last veraion of the apology
of his lifc ; the prolongcd narrativc now ended with tha
dcath of Archbishop Ralph aii the bricfer work had onca
cnded with that of Archbishop Anselm ; and all thai
reniaincd for thc author to do was to write a few iinea of
hiH ))cst Latin and, with a !«uitable doxolog}%let tlieatyla
fall from his trembling hand. Meanwhile the firat foar
l)ooks had becn fairly copied out, and a portion of tha
6fth ; and thc decrepit and fond old man was even now
gathcring up his spent encrgies for the laat eflbri of hia
long Itterary career when the vital force which had b?en
I ThM ** MMtitM " it tlM I
c«rio«s M I qM*tioo wbethcr
•notbcT inrtaiw*» tmm b« fouad o#
iu ftpplicatioii to m tejMan. No-
tbiaft >• "Mfo M«al tbMi to ind
•f all tmsk». froM m
popotoM >b b ot, ttylod '
•« ▼c»tM'*i b«t MvbcTO oIm hmw
I Mca m bjMM 10 ctjM.
*8c« OcrTMt mt fbMMbMi &
»77.
Iviii PREFACE.
f
[i
susiained to well nigh Uie full talo of foursoore years,
Upsed and fltckcrcd ont Aflcr he had passed away the
Bcribe picocd togcther so much as had bccn cxecatcd
of the fair copy and what remaincd of the rough draftw
His work wan done. Eadmer had not composed the
mcditated doxology ; it was not for him to add an explicit.
Such is, I think, tho story which, could thcy find a
▼oice, the Icavcs of this book would tcll us.
I cannot find any rccord of the ycar of Eadmcr^H
death. But hc bclonged to an ordcr of mcn thc nhAtemi-
ousness and regularity of whose lives wcrc condncive
iolongevity ; at thc timc whcn hc undcrtook thcgovem-
roent of tho Church in ScoUand hc was far advanced in
his sixth dccailo ; at thc closc of the " Miracula " a work
hithcrto unpub1i.Hhcd in this country, but includcd in the
prcscnt vohimc» hc tclls us of his hoar}' hca^i and of
fingcrs which lcngth of days had rohbcd of thcir cimning ;
and there is no rcason why wc should not bclieve him
to have sccn tho first days of thc ycar 1 1 44, by which
timc hc would be about cighty ycars of age. Tliis sur-
misc is corroboratcd by thc cxtant conclusion of thc
fourth lx)ok of his grcat work, whcrc thc augniontativc
or commutatoiy " Priua tamcn," ^c. (pagc 258) is fol-
lowcd up by an ascription of praise to tho Ahnighty ^ j
SikortiM ^^'^'^*'' " ^^^f rcmaining cvcr in Himsclf thc .same, changcs f
JSStff ** " kingdonis from onc rulcr to anothcr and scts whom Hc
*• will to rt" ign ovor thcrc." This cannot, surely, have Ix^cn
writtcn bcforc Henrys dcath in thc Novcml>cr of 1135 ;
most prolmbly, it was inspircd by the stiungc incidcnts
of the spring of 1141.
cjt) Pit» Early in thc fifth book, again, (pagc 268) there is a
•f*!iiur passage, " Intcr hicc .... mali sunt," which would
pp^MM. seem to have had no place in the first i^suc, and must
therefore bo refcrrcd to a date later than 1124, for it
begins with the '• Inter haec " which not unfrcquently
marks an augmcntative digression, and is foUowed by a
paragraph containing the resumptive " nt diximus." It
I .
:
%
3
I
PBirACK liz
certainly waa writion at a timo whcn Eadmcr waa
kccnly alivc to Hcnry'« want of nympathy for ecdeai-
astica of Englinh birth, anci it most probably waa written
aflcr Hcnry'8 dcath. It is not an ttinfrho, so that its
introduciion may fairly be ansigncd to the pcriod of the
penultiroaio transcription ; and it coniains a pataage
writicn in thc ihick of strangc and surprifting erenta that
ianght mankind not to anticipate the judgmcnt of Him
who distribuiofl crowns and punishmcnia according to His
own in.scnitablo will. " Quie dum iia sint nullus sibi
*' do iis qua? Dcus non approbat plaudat, quoniam
" undo isti coronam, indc illi novit mquo judicio pce*
" nam proro^rc. Scil do his hac interim vice Miiis.^
" Dics cnim mali sunt."
Nor is ihis all. Thc opcning scntencc of thc sixth otbcr
book which rcfors io ihc ycar 1120 as to a time distant {pmuih
onough not to 1« wiihin thc memory of many of iti
rcaderH, can scarccly havc bccn wriiten bcfore the close
of iho fourth dccado of thc ccntury.^
I havo alrcady f^vvn my rcasons for bclicving ihat
Eadiiier wrote ihe dl;j^res«ion on An5ieIin*M pccuniary *^
irouble.H, " Prius tnmcn " kc. (pp. 2C0-2C4) Inie in lifc; **"
and I ibink weshnll I>c fiafc in saying ihat ii cannoilutve
Wcn writicn lieforc ilio cnd of tho ycar 1135, for it is
Kcnrcely to Ix; l>elicvcd iliat so long as Hcnry<Jivcd our
auihor would hnve dniT<l to say that Ansclm was trickcd
cui of thc countr}' when hc sct forth on his joumey to
Ronic in 1103; ** Vexntus itaquo gravi modo pcr bicn*
" nium cst, ac dcmum cxtra terram exire iedudm.'*
On a careful inspcction of MS. C.C.C. 452 I find wliai Tmtm^
look Uke traccs of pcrsonal supervision. They are three MMrMi
in number. The first is on page 11, where we find tbe&ccM»
following passage, " Qui ex quo victoria asua eat^ quod ^imm
'■■■■ ui«
wbicb tiotm ta intertioa m pp.
Mt-tU.
• dmpf Um -^ iUnM
Ik preface.
*' fait ii. id. Octobris, inunctus permancns, in Nativi*
" tate Domini unctus cst in rcgcm apud Westmonas-
'* terium a bcato? mcmorio) Ealdrcdo arcbicpiscopo
** Eboracensi ct nonnullis cpiscopis Anglite. Quam con-
" secrationem benedictione." Tbe writing
of this passage is small and crowdcd, tbe ink is of a
diflfcrcnt buo froiii tbat of tbe contcxt, and tbe vcllum
bears traocs of erasure. It would almost appear as if
Eadmer bad corrccted a corrcction of bts own so as to
rcstore tbo original reading. Tbc passagc contains two
flates, about eitbcr of wbich be may bave bccn uncertain,
even if be bad quite made up bis mind wbat to say about
ibe consccration of a king by an Arcbbisbop of York in
tbe lifetimo of an Arcbbisbop of Cantorbury.
On page 20 tbc words " tcrtio ante sui introitus
nnnum " in tbc passage about tbe grcat firc at Cantcrbury
arc written in small and closcly packcd lctters, and tbe
ink is not of tbc samo bue as tbat of tbo contcxt
Passibly Eadiner, wisbing to give bis readers tbe preciso
date of tbe disastcr, or, at any i*atc, tbe ycar in which it
happcned, bad dirccted tbe scribc to allow a good balf
line for tbe purpose, but failing to ascertain tbe one or
tbo otbcr was constraincd to rcvcrt to sucb general
terms as be bad already employcd in bis Life of St.
Wilfrid, wberc wc reod '* Cujus conflagrationcm anno
" tcrtio .... Lanfrancus .... ipsam ccclcsiam
" regendam suscepit"
Tbe circumstance acquires fresb interest from tbe
fact tbat froip end to cnd of bis extant works Eadmcr
nowbere gives us tbe precise date wbctbcr of tbe great
fire or of Lanfranc s consccration^ and nowbere says any-
ihing from wbicb it may be inferred that be was able to
do BO. He declares tbat tbe events took place witbin
ihree years of eacfa otber, but be bas not det^rmined
eiiber of them. Nor is tbis all. He does indeed tell ns
thai Lanfrane came to England in the fif tb year of tbe
reign of William the Conqueror, but be does not inform
c
.J
r.
ft
%, t
• I
'* *
*■ ^i
I
l-i
t
: ■
i :
PIIBPACI. bd
118 when ho supposes ihat reign io have begun, whether
on thc death of the ConfcsAor or after the battle of
Hastings. I cannot find a precedcnt for the former oom-
putation, and the lattcr is assumcd in hia aeoount (page
28) of thc Conqucror'8 dcath. Unlces, then, we suppoea
that whcn writing thc Lanfranc mcmoir he follow^ a
diffcrcnt computation from that which had guidcd him
at an earlicr period of his lifc, he has miBplaced by a year
tho succcssion of the great churchroan io the chair of
St Augustine. Account for the error as we may, it ia
worthy of noto that, a]though he is careAil enough io
gi ve U8 thc month and tho day of the monih of the battle
of Hastings, and thc month and tho day of tho monih
of Lanfranc's consccration, ho has not oondescended io
say in what ycar of gracc cither the one evcnt or ihe
othcr happcncd.
Thc third instanco occnrson pago 88,where tho worda g^
" quinto kal Januarii,'* writtcn in a smaller characier (P*fi8*l
than tho contcxt, must havo bccn inscrted in a spaee
rescrved for thcm. One would supposo that Eadmer had
had somc doubt about thc prcciso date, and had dcsired
thc Bcribc to [>ostpono tho rccord iill he should have
satisficd himsclf as to iii accuracy.
I cannot find any othcr tracc of personal supervision ^
in MS. C.C.C. 452. If it bc true thai iho author was
dead or dying bcforc threo hundrcd pages had boen
transcribcd, we may well bclicve liis powers to havo
failed bcforc the completion of the firBi hundred. And
certainly his cnergy for rcvising and improving ihe texi
of the first four books would secm already io have failed
before ho had gone far in ihe second hundred ; for ii is a
remarkable fact that whilsi the lasi reoension exhibii%
as regards the 6rii and second books, aome very impor»
iant improvements on ihe pristine text of iho Coiionian
eopy, it has a« regarda the third and foorih nono whai»
ever to ahow.
B •St7. 6
{
Ixii PREFACE.
He has, howevcr, within the limits of the first hun-
dred pages comniitted two very singular erroni, and it i.s
to the praiso of human crcdulity — I cmploy the word
credulity in its classical and uninvidious sense — that
through eight long centurics they uhould have escaped
iwdaferof detection. Our author informs us on page 62 that thc
tnrfeaM * Council of Rockingham assembled on the cleventh of
SS^n- March 1095, and on page 82 that St. Anselui assumed
«mU£nor the pallium on thc tcnth of Junc in the same year. In
' cach iastanco he is precisely a fortnight wide of the truth.
The Gospel sung on the day when Ansclm first wore thc
l^aUium was the Gospel of the Marriage Feast,and I know
of no litnrgy that assigns that passage of Uoly Writ to
the fourth Sunday aftcr Pentecost, which in tho ycar
1095 fell on the tcnth of June. Again, if the Rocking*
ham Council met on the eleventh of March, the day of its
meeting was the fifth Sunday in Lent, in which c&se
Eadmer contradicts himsclf, for hc tells us in the " Vita "
that it was tho third.
The truth is that in the year 1095 Easter foll on thc
twcnty-fifUi of Maixh, not, as Eadmer secms to havc
thought whcn he wrote his earlier narrative, on the oighth
of April ; and to bring that narrative into harmony with L^
Astronomical fact, and indced into harmony with the \ ]
'* Vita," we must make the council meet on the twenty- f |
fiflh day of February, and set down the twenty-scventh
of May as the day on which Anselm assumed the pallium.
William of Malmesbury, who makes the same mistake in
either instance, must have had the " Historia Novorum '*
bcf ore him as he wrote his " Gesta Pontificum ; " and I
believe that every writer on St Anselm from William of
Malmeabury to myself ' has repeated the blunder. If I
have baen the last to fall into the pit^ I am happy in
1)etng the firtt to aeramble out of it
':
k-^r
»
f."'
Immf "IJi^tmi Tibm •i 81. AsMla" (U. M).
^;
PRErACE.
Iziu !|
• *
I
I
Perhaps the sirangest blunder in hifl chronology is one gyjg»- I -.
uch occurs on nago 347, in bis Acoouni of the viiiit of fS^S'^
which occurs on pago 347, m bis acoouni of the viiiit oi ajMiOii^ ••• [
the papal legaic Peter to Canterbury in the year 1121. * ;
By thc timc of that visit fifty-four years, or, more prob- »
ably, fifty-four ycars and a half, had pasaed aince the |
grcat firo ; and yct, no singularly had lapae of time fore*
Hhortcncd thc chronological interval, ho tclls ua that the *
cata.stropho occurrcd " ncc lum tranAitia quinquaginta \
annis." Onc would suppoee that if the sixth book had
l>ccn writicn long bcforc his death, or that If ii had been
HufHciently inicrcsting to engage the attcntion of many
reaiicrs» opportunity would have boen afforded him for
rcctifying thc inaccuracy. It ccrtainly ia worthy of re-
mark ihat in what ncema to havc been hia own oopy of
ihe lciicr to ihe Glastonbury monka^ he haa inapaaaage
rclaiing io ihc cxhumation of the body of St Dunstan
prior io ihc building of ihe new cathedral — a work begun
in ihc spring of 1073^iakcn pains to expand the original
"cfHuxis quinquaginta annis '* into "jam cffluxia quin-
quAginta annis."
And ihis rcminds mc of the airango crror by which in
the l)eginning of Book VI. he makes the Kings aecond Sm^
wife a daughter of Oodfrey, Duke of Lorraine, anggwwiT'
error none ihc lcss rcmarkable for the fact thai in whai mSn t
sccms to be an authcniic eopy of one of his minor worka ;
he appears io have erased the word " Lotharingia " and i '
su»«iiiuicd"Saxonia.'*« i
Here ioo I may re veri to aome other of hit miatakes. a tev I ,
Thc chronological errors about the CouAcil of
ham and ihe assumption of ihe pallium were oonairtenitawMto»
with each oiher, and might well have paaaed, as they aeem ^Sll^
to have passed, unnoiioed ; but we cannoi aay iUa of ihe
sirange blunder he haa made over the ** Regi ngnm **
(page 15S) and the «'Adveraus illam'' (page 159).
M9. CaC. »71. pAft 11. I • 4. pAf* ttt.
6 2
Thm Mj be meMmg ia llie lcxt of llie
to arooM «he MimoB of aqr iMrt expcffts ; aadLakiHM^
iiiida«cd-iL iifai Dcccsln,^ tlie yw oT ite
«lioB it BOi grrcB.. B«i sdcIj tcij
mrt hatre bcea anMvd bdore tlie ' Rcgi
IOB|g DgQred m tlie WOiIl. I fi iOB ld taCfCMR DC m-
dined to Mj tiMt Ettdwr iatrodMd it iiiCo tlie - Hklom
KovoffVB * qule kle in fiiK. (Scealiov«,|i|>.xxix-xzxL)
OB HcDrj*a firsi ■Brriage» We riBBnt wcfl iwj^B ils
iBtr odBcliOB lo aa cBrlier dste thsB llie jcbt 1126 ^ bBi
theonhceledcniditj^lcBiMB iBdBciBrBBi FMdiB"r«iw
B pffesQBiplkMi in &TOBr of b sliD hUcr dole OBd f iffOB ^ite
the ■QSpicioB Ihai il ■Bdc ito firsi appcBr«iiee iB Ihe
poreBi docamcnl of A. (Sce dborc, pp. xxir, xxx.)
[M«2^ OBCCBioffe. The mihcolcd crudilj "«Baceptt iB spc xit ,"
OB pogc 191, and the coBtrmdiclioBs b c i wccB the pristiBe
lezi whidi f oOows and the papal lcilcr which pffceedes
ii inTile as lo amigB qnile a lale dale lo the tBarrf to of
whidi thai lcHer foffms a parl And when we reBd the
doemDcnt we instindiTfrl j ask o ms c l fc a^ and Ihe more
we know of the literatnre of thal age the more likelj
is the qocsiioa to rectir, whelher Eadmer woold have
bcen indincd to made pablic thc papal threat of excom*
mmiication against Henrj so kmg ad he hopcd for Henrjs
hdp in hiM efforts to regain ihe see of SC Andrew's, or.
indeed, so kmg as Hcnrj was oo the tbrone. I think. i
thcB, thai Eadmer mnst haTc introdneed the " De illata i »
- - - - - _- - _ _ - l- ^
Pk
libi " into his work after the Rings deaih. (Sce aboTe,
ppi xxxiT-xxxri, li, iTiii, lix.)
Execpi in its lasi fifij pagcs the orlhographj of MS.
C.CC 452 is onl j noi absolotel j nniform, and
the ibOowing forms: —
▼cry ftc tnm miiti^ tlt it wm
■ttdt ^MVB t« la» votM. OT arat
f
I
I
t
riErAci. bnr
Abic^re, adieere, A^oeleftia, ainicieia, anie qoam, artiiH»
AuU^nticiM, cc^les, conicere, conivere, conubere, convitiam,
cotidte, criMna, cronicon, tUvitictu, defnidare, detetrt,
drtovire, dicio, eger, egritudo, egroiua, eicere, eronlari,
ennnna, cntaii, cjitiinarp, cxccrari, exequi, exurgere, ez*
|K>liare, hcn^is, hincinde, hoAtium, iiioo, incepiura, inieere,
iniunticia, iunticia, karisiiimus, ledere, levua, malida, mer*
crc, meror, michi, milia, miliarium, raiM«rium, nanqoe,
ncf>phiiuA, nichil, non nichi), non niiit, noticiA, obieere,
opido, o)K)rtunitaii. ortari, fiene, pofii habita, prmioeiie»
pnmbitcr, preccptuni, precium, prcftbiier, preeiolari, pre*
tor. pni*^bitcr, prothomartir, proaincia, pudidcta, quaii-
toiiufl, reppfrire, reprrhcnaio, revereniuji, tecoloBi, eepe,
Hciiire. Mino<)us. subicere, eullatus, nuUcuare, su))e«ialio«
Hullimare, pullimin, tedium, ierciuff. tirannua, iriaticta»
iininmr|uc, uc. ueodicare.
To givc a ju<«t ii)ca of the puncioaiion woold be, I
fi-ar, inipoxHi)»)c. Although baned on prinetp)eii whidt
«iirtcr a^ V idcljr froni thc modcm, a.s tlioee of ibe new
musicAl ni)tAtioii diircr from tho^ of ihe old, ii ia eaeen« ^
tially iTA.v>nAbIc, « y*»icmatic, and consintcnt Tlie difler-
cncc )M't*vccn ihc iwo mei)iods i» refcrablc io ihe faci
tliat wh. ica^ wc nowa^iayii give a voca) inierpirtAiioii
t4i punctdAtory «ivmlM))» which have becn diAtnboie>l
aloiig tlic tcxt in o)ic«licncc to a logica) ana)y»ia of ibe
|iA*isAgc an*) it<i coni|ioncni partA ; the punctuaiory aym-
)»o1m wliic)i a4)om«-d ihe lioolct of Eadmers age aenre d
iminc«iiAi4*ly. and wcre pcrha|wi mcant io wrve ezc)uiiivelj,
a.«« hintA for t)ic manAgemcnt of ihe voioe. A liook )ike [
tlic *' I{i«»toria Novorum," dcAigned for usc in the refeetorj, t ]
would )>c )ican) by vcry many liut aeen by very few ;
and it is intcn*iing to obicrve how careful Kailiner ia io
appeal noi io hi» readen boi to hia readen and beamL
I am greatly miataken if ihe vo)ume on whtcb I hav«
becn working may noi be juaily deemed a model oC
inedinva) puoctuaiion.
faLTl PREFACE.
II. Thi " Db Vita et Conversatioxe Anselmi
Archiepiscopi Cantuariensis."
It would sccm to havc bcen during St. Anselm^s second
i- i i i i n ^D» exilo tliat Eadmer Orst eave cfTect to the idea of com-
tflh posing a florilegium of anccdotes about his master. Thc
8aint'8 home during the grcatcr part of 1104 was at
Lyons under the roof of Archbishop Hugh ; but during
two of the hottest months of thc summer hc was the
gncst of the sainUy Abbot of Cluny. Abbot Hugh
spared no pains to entertain liis guest by telling him a
few storics of sHght intrinsic intcrcst, but of considcrablc
Talae to us by reason of the light thcy shcd on the lifc
and converse of all sorts of rocn in thosc days ; and
Ansclm in his tum would now tcll somc wondcrful tale,
about the reality of which he sccms to havc becn philo-
sophf^ally indiflerent, and now record somc intcresting
incidcnt in his own life. His romantic storics havc bccn
recorded by Alexandcr, a Christ Church monk, one of
the companions of his exile, and his biographical anec-
dotes, or, at lcast^ some of thcm, by Eadraer ; whilst a
aeries of scrmons which he prcachcd during thc visit
has been reportcd with characteristic difTerenccs by
both one and the othcr. Eadmcr^s copy of thc " Bcatitudo
Perennis Vitfe,** for that was thc subjcct of thc scrmons,
I have had thc happincss of inspccting ; and it tallies so
admirably with what intemal evidcncc tells us of the
first copy of the treatisc " Dc Yita ct Convcrsationc
Anselmi " aii to cnablc us to form the most probable con-
jectore which cau be rcasonably desircd of the little book
which wa« destined to be the groundwork of the most
fiunous of his biographical eflbrts.
Eadmer reoords the origin of the work in the foUowing
words : — " I had just taken the work in hand, and trans-
*« ferred a considerablc portion of it from the rough drafl
•• is wax, when he privately requested me to inform him
- wbat it was tbat I was writing on my tableti and copy«
PRETACI. Ixvii
<i
«I
II
«I
II
II
II
II
if
II
II
II
II
» ■
I .
*
ing out on vellum. I was disposod rather io reil the - j
thing in Bilcnce than unyeil it to him, when he detired {
me eithcr to desiit from my undertaking and tum to * {
something elsc, or to show him my manuscript I •
rcadily obcycd, for I had already ei\joyed his help and [
profitcd by his con-cctions in some few writings of mine,
'* and I hopcd that with his own rcal kindncM he would i
corrcct what nccdcd correction, and if any of the btoriei» !
had not bccn arranged in due order would put them each !
in its propcr place. Nor was I to be disappointcd. He
corrected some paviAges in my litUe book, and cancelled
" othcrs ; changcd the place of some, and lefl othcrs where 4
thcy wcre. Grcat was my delight, and grcat my pride
. . . . , but aflor flome few dayn the archbishop ' *
callod mc to hini and dcflircd me to dcstroy the quires
on which I had written my work " (Vita Ansclmi
II. Ixxii.). Eadmcr thcn gocs on to eay that he did as he
ha^l !>ccn tolcl, Iiut not I)cforc hc had made a surrcptitious
copy of thc rcvifwjcl and correctcd anccdotcs.
What of thc many anccdotes we now posscss they werc tJ;
therc can I)C little difliculty in surmising ; and it is a
rcinarkablc fact that thc vcry anccdotcs which Anselm |
wotild havc bcen likely to tcll about himsclf, the only |
anccdotcs, thercforc. which he can have rcviscd and cor- !
rc»cte<l in Eadmcr's tran>«cript, arc prociscly thoftc which . I
Kocm to have prcscrvcd thcir tcxtual identity throughont j
the «ucccssivc cditions of the ** Vita." But, wiih one j
single cxccption, thcy are of no grcat length ; knd, to fiU
ab many as evcn two qoircs, must have been written on
pages of vcry small taxtual contcnt I had examined
tho Bubjcct with grcat care, had convinced myself that if
Eadmer submittcd as fcw as two quires to Anselm^s in-
Rjicction, cach of tho thirty-two pages ean scaroely have !
comprised more than the equivalent of some sixtcen lines I
of Migne's reprint, and was easting about for some ease \
in proof of pages of so small a textual oontent, when I !
had the good fortune to refer to a oopy of the " Beatitudo |
Perennif Vitie " presenred in tbe library of Corpua Chriata i
IxTiii
PBKFACK.
icst«l
CoUege, Cambridge.* Its earlicr pagcs corresponded accu-
rately wiih Uie hypothetical pagcs which I had assigned
D» Bmii. to Eadmer^s transcript of the anecdotes he had heard his
^••'' master tell ; and there was that about it which left no
doubt that it was Eadmer'8 autograph.'
Now, the most casual gUnce at Migne's reprint of the
" Vita ** shows that many of tho anccdotes in it are of
, about equal length, and arc precieely such as Eadmcr
i^r^ttw would hare been likely to hcar from the lips of Anselm.
Thub the stories of the child s vision of thc heavenly
|)alaco, of the boy'8 projoct of cntcring rcligion, of tho
young man's eventful visit in company with Lanfranc to
the Archbishop of Rouon, and tho account of tho good
priors interest in the moral welfare of young mcn, fill
each of them some twcnty-ninc lines in thc Abb^ Migne's
edition.
Doubtless each ^f the anccdotes had its propcr heading
in Eadmer^s original florilegiuni, and cach may have had
a largo initial letter, nor noed any onc of ihem have been
extended to the very end of tho last line reserved for it.
Anyhow, the textual content of thirty lincs of Migne
is 80 ncar to thirty-two, ihc printed cquivalcnt in Migne
of a leaf of ihe " Bcatitudo/* ' that wc may well believc
thb latter treatiso and Eadmer's original florilcgium to
have been written on quircs of tlio samo size and of the
aame textual content.
Thirty-two pagcs, thon, cach of which had within its
wide margins a ruled space of five inches and a half by
three and seven-eighths contained all or nearly all the
I It U Boabtrtd 838 lo NMaiith*t
* 8oM Um of tbe larfenett of
Cke «haneter !■ wbieh thie eopj of
Ibe " Bcetit«do " k writteo mey be
' lod frem tbe ISMt tbet tbe
eBcloeed bj tbe IbefttioB on
MreefrAiacbeebySI
tbel wbere witb writ-
ing fkr from pmAll we tboold bare
M meoy tt twent j-eigbt lioct tbere
tro obIj twentj.
* 8ee Migne, 8.L. cliz. 687a,
5BBJU Tbe dcdioUorj letter fille
preeitelj n pege of tbe C.CC.
mtBnteript Htd it been aMnBt
for Antelm't faiipectloB, H wonld
boTe oecnpied n lenf .
I
f
FRSrACI.
txiz
anocdotcs which Aniiclm fint roviscd and ihen coireeted,
and which Eadmer with pioos haste re-wrote before
obeying his ma.ster'8 behcst for ihoir deetraction ; and
cach of thc thirty-two pagcs had twenty linee.
l(, indecd, Eadmer was in the habit of uaing the pen as
well as the sty le, ihe very large writing of the " Beatitudo"
must havo bocn irksome to him, for it bccomea imper*
oepiibly but unquesiionably smaller towards the end
of the ircaiise ; siill, tho change is so minutely elow that
I doubt wheihcr Eadmcr can himaclf have bcen aware of
ii, or 8us{)ccied it
Prefixed to ihe original iext of the *' Beatitudo/' and Jjj^n^
ncvcr scanncd by Anselm^s cye, thcre i8 an cpistolary ^rti^^fgL,
dcdication which EUtdmer must havo intendcd should {{{TjJlJJiJl»
fill a pagc of ihe firsi iranscript li is equivalent ioi^jfe*, ,^
ihiriy-iwo lincs of M.ignc. Curiously enough, howevcr, Jj|***
tho prologuo to Uio ''Vita Ansolmi" fille thirty*ooe.
Bui morc than ihis. The tiory of the miracle on ihe blind
iiian in Lyons Caihodral fills thirty-one linos and a half,
and a» it did noi appear in the firet iasuo it may reaeon*
ably }}Q Hn]ip0(icd io havo bcen inseriod on a fly leaf.
And further ; ihc Icttcr io Lanzo and iis oontext are
an carly '' inscriio/' and bcing an carly " inscrtio " may {§
bc aAsumcd to contain iho tcxtual cquivalcnt of an eveu
numbcr of pagcs of iho first issue. Thoy fill a hun-
drcd and iwcniy-two lincs of Mignc. Thiriy-ono lines
of Mignc, thcrcforc, arc Uie probablo oquivalent of a
siogle |>agc of thc firsi cdition of ihe " Scriptum de Vita
" ci Convcrsaiionc Ansclmi," published eome time after
Ansclm 8 dcaUi ; any such page bcing in ita tum the
cquivalent of a single Icaf of ihe florilegium of aneo-
dotes which Eadmer had wriiien years before and in
master'^ lifetime.^
* I ■otpect tk*t io tlM csM of tlie
tborler anccdofct ia kb liulc Soci-
lcfioa tbc rcrlc of tbc Wef ecm-
t*iacd ia iu twcatj lincc m tttlc, a
lam rvWicftM iaili^ •ai thc
vftlM of tkirtcctt liacc uai a kalf cl
Ml(Mt whikt fkm 99rm, im •#
tiUct «od isitiAlc iBilciiil im k^
tvcatj liact tkc volac «f
Um 104 a boir •nfifM.
IZZ PBEFACK.
The question now arbes, How much of tho first book
fta it 18 now known by us <lid Aniiolin himsolf sce in the
florilegium of anecdotes which Eadmcr submittcd to his
inspeetion ? Sixteen anecdotes, oach of the length of
the prologue, or tbe equivalcnt of sixtccn such ancc-
dotes, would fill two quires. Can it bo possible to
determine any or all of them ? Or can we asccrtain
where it wai that Ansc1m's rcvising pcn corrcctcd or
cancelled his disci|>lo's work ?
i. The notice of Ansclm'8 parents, ** Instituta vita)
- dcfunctus est" (pp. 299, 300) is
slightly shorter than the bricfor pieccs in tho earlier
portion of the work ; and we naturally wonder that afler
the promise of information conccming the " ortus " as
well as tho. " mores " of Qundulf and Ermenburg we
ahould only be told that ** nobilitcr nati nobilitcr sunt
oonrcrsati." If it bc truo that An.sclm's mother was
a grand-daughter of Conrad tho Pacific, and a nieco of
Budolf III., Kings of Transjuran Burgundy, it is by
no means unlikely that Eadmcr should have recorded
the fact, and that Anselm himself should have cancelled
the reeord. Tho account as it now stands occupies
twenty-eight lines in Mignc and twcnty-sevcn of tho
present edition.
iL The account of the cliilds vision, " At Ansclraus
. • . asserebat " (page 300), must surcly havc formed
part of £admer'8 original coUcction. It occupics thirty
of Migne'8 Unes and twcnty-ninc of the prcsent cdition.
The short passago which follows, " Crevit crgo . . •
" plurimum profecit," is not improbably all that remains
of a passage which Uio archbishop*8 humility promptcd
him io suppress ; for Eadmer must surcly have known
the 8tory which I was fortunate enough to discover a
few years ago in the Vatican Library,' and that Ansclm
ahoold eaneel it was as likely as that Eadmer should
■ 8«t Appeadiz to Preltcc.
PEKTACB. Ixxi
I1AT6 reeorded it In toiiie ediiiont tbif peimge co ft lc ic n
with the tecond chapier, and in oihers wiih ihe ihird.
iii. The aocouni of the bo/'» unsuccecftful Applicaiioo tw
to the abbot 'ib compriaetl in iwenty-MTen linet in etiher
n^print Ilere, as in the fini iaHance, ihe naniec of
Itenons havc not improbably bcen tuppreccecL
iv. The notice of Anaelm*! youth, of hia deparUire iw
from AoHta, and of hia arrival at Lc Bcc, '* Exinde cum
" corporin .... fieri monachia " (pp. 301 -t),
filU nixty linc^ in Migne, and fifly-nix of ihe preaeni •
cdition.
T)ic following account, "Quid plura ? ....
" provcnirc npcraWt ** (pp. 302, 303), which in toine
c<»picn coalcflccn with tlic prcviou* narration, fonning
onc chAptor with it, aml in othcn fonn^ a chapicr by
it«^*If, in hi^hly ftanc^^Tical in character and musi turely
havc I>ccn writt^^n aflcr Anaclm't death. Bui ihe faci ,
thAt it filU twcnty-nino line^ in Migne and iweniy*
ci;^ht in thc pn-ftcnt volumc, rai.^ee a ctrong preaump*
tiun tliat it wa^ onc of thc carlicftt of Eadmerc amplifi*
cation^ of hi^ Murrfptitioun tranAcript, introducrd by the
** invrtion " of a lionio^^cncoui kaf. !
V. TIic account of AnAclnra choice of a modc of life, iiwcaii
*• lUptaUtiir . . . antcfeitur' (pp. 303, 304), fillc'"^ I
thirty-fivo lincA in Migne and thirty-ecven in thc pre- 1
ftcnt voliiUH'. I think it proliablc, howevcr, ihat ihe ^
•«cntcnc«\ "Tanta autcm vis . . . . imperata aer*
" varrt." can Acarcely Iiavc bccn in the original, and
ccrtainly the " ut fatclAtur" whtch occun in ii, ceemc
io mark it m a lato a«Mition. In which caae ihe ciory
aa it atofxl at fimt fillc^l a lcaf of Eadmert liiiJo traci.
The panc(;yrtcal charactcr of the •evmth, cighih, and
ninth chapterv obligra ua to refcr them to coiDe oiher
cource than Ana^^lm.
vi. Thcre ia no reaaon why the aiory of poor Oabom, f^^a
*' Ocbemua quidam,** lc (pagc 306), aa iar ai leaai aa
tba wofda, " Ocbemua non cooiparuit " (pafc 306), alUr
which Eadmtr givec a giocc of hic own. a qmoialka
Ixzii PBErAC&
ffrom ihe " Similitudines/' and a panegyrieal cxposition,
ahould not have stood in the Clunv original as it
standa now ; if we exclude from it the short panegyrical
|iassage, " yidere.s tunc . . . refovobat " (pago 307),
and the " ut flens referebat," a line or two before. These
neoessary abatemcnts made, the story fUls fifty-eight
lines in Migne and thc samc number in the present
volume.
b viL Thc elcventh cha]>tcr, " Vcruntamen
'* viPi/* fills, abatcment being rnadc for quotation marks,
twenty-nine lincs in cithcr rcprint
viii. Thc twelfth chaptcr fills twcnty-nine and twenty-
eight lines in thc two rcprints rcspcctively. There can
be no qucstion that it formed part of tho original.
ix. The next |X)rtion of the narrative which may with
IHX>bability be referred to Anselm as its ultimatc author,
is the history of thc Proslogion " Post hiec incidit . .
** . . subscribatur'* (pp. 314, 315). In some editions
it forros a chaptcr by itsclC Mignc givcs it in fifty-eight
lincs, the present volume in fifty-six.
X. Afler the lettcr to Lanzo and scveral pages of
|)aneg}Tical matter, wc comc (pagc 323) to thc account
of Anselm's clcction to thc abbcy of Lc Bec, " Dcfuncto
" . . , . i-ecusaret," which may fairly bc rcgarded
9Ji a record of Ansclms own account, if wc takc carc not
to add to it, what is cvidcntly an addition of £admer's,
the following "Nam, sicut ipse testabatur," &c. In
either edition it fills thirty-onc lincs, a fact which gocs
to prove that in hls fasciculus of anecdotes, as in his
" Beatitudo," Eadmers writing grew slightly cramped
as he advanccd in his work.
ThuB we have ten pieccs, seven of which filled cach
a leaf, whilst three filled two lcavcs each, of the same
textual value as those of the " Beatitudo " written by
Eadraer during hjs master'8 visit to Cluny in ihe year
1104; in other words, thirteen leaves of unsuppressed
narratiTe. How much Anselm had cancelled before
Eadmer tranacribed these thirteen leaves it is impos-
PRKPACI.
Ixziii
sible io determine. In all probability, a story coneem-
ing his childhood was erased, and one at least, probably
more than one, about his fif teen years of abbatial office.
Whcn, thcn, Ansclros scntcncc of dcstruction was^**"*'*^
isAued against tho ten pieces which his perusal had
spared to Eadiner, the lattcr tmnscribcd thcm, as we [^
have scen, to othcr quires of vellum similar in size and SI5ij2r*
content to those which hcld the precious original, and
put his theft carefully away out of sight But after
Anselm's deatli he brought it out to the day and ang«
mented it by a vcry simplo process. Beforo him lay his
thirteen leaves of contraband hagiology. After the fiflh
of them he put in a single leaf containing the passage
" Quid plura T . . . . sperabat " * (pp. 302, 303).
Aftcr the sixth of thcm he laid in four new leavcs on
which wcro writtcn all that now intcrvenes betweon the
words " Ansclmushfocaudicns" nt the close of the sixth
chapter and tho first wonl of the tenth (pp. 304-306).*
Next, of coursc, camc the «tory of Osbem on two leaves,
oripirally thc scvcnth and cighth.
After the tcnth of his contraband loavcs he intro-
duccd no lcss than five, on which werc all that now
intcrvcncs bctwcon thc prior*H visit to Archbishop Man-
ville and the construction of thc argument of the Proe-
logion '* Dchinc Ansclmus .... probat et astmit "
(pp. 310-314), with tho probable cxception of the miracle
of thc globc of light ; ' after which came tho eleventh
and twelRh of his original leavcs with the story of the
Proslogion. Thus wcre twelve of the thirteen original
leaves incroascd in numbcr to eightecn.
ffc
* Tbit fln« tvevtj-Dioe Um« ib i loaiBoat flobe ihio Wlck of
Mifoo ond In the prcoeot ▼ohi»e
* Tbii houh of mfttter Allt ISS
(-4iiSO^)Horii«Mlgoe.ooa 117
( • 4 K St|) ia the prroeat Tolome.
' iDclodiaff tht miroclo ol tho
moiter hoo ia Migse 1 M ( • « » W|)
Um^ oad iB thit editioa ISO {mh
M 3t) Uoet. Withoot tho BirocW
the BMBben nro IM («tiitoi)
ob4 I4S (-8 « ttf) ft^mitBly.
t
Ixziy
PBXrACB.
Ab eniire quire ' of new matier was nozt writton»
embracing the twenty-first and four foHowing chapters
of the present cdition, " Inter hsBC . . . graves
" effioeret," and followed by tho last remaining leaf of
the original thirtcen. All of course was new matter
aftor that.
When the story of the luminous globe may havo
been introduccd, and whcn that (pagc 332) of the cure
of Booo it would be difficult, perhaps impossible, to de-
termine. They appear, howcver, to have becn addcd to
the work after the complotion of tho first book.
ii^ Tho publication of the " Vitaet Ck>nversatio Ansolmi *'
may be traced through seven succcssive stages.
i. The Cluny transcript, augmented in the way I have
juift described, formed the basis of the first edition. That
edition had not the account of thc discontenied abbot,
the letter to Lanzo, or the Lyons miraclc, and may just
probably havo lacked something else. It gave tho first
version, if any, of the story of tho runaway horso (11.
Iviii.), and it ended at the words " viUe et convcrsationis
" cjus " (IL Ixviii).
ii. The augmcntation of the text by the story of tho
discontented abbot and the lcttcr to Lanzo, with, prob-
ably, a verbal alteration horo and there, must have
brought the work to its second stage of devclopment
There are transcripts of it as it thcn stood, not indccd
in England, whero the author's vigilance called in the
copies he had distributed, but in the National Library
at Paris, whither it has found its way from Norroandy,
and in the Dijon Library.
iiL The introduction of the Lyons miracle (II. liii.)
marks the third known stage in the growth of the
work. There are copies of it in the Royal Library at
* rainff blligMt4f (•• M tii)
te CkeffWMtteokB4l(-t
V sa|) iait. Hff», •• Mfffi wf
•M iImI m EAdBier gtU fo witb
h« work kit ynMng growt ataMtt
iapfrcfptiblj HMUfr.
raKFACK. IZXT
CV>pcnliap»n, thc National Library ai Part\ and in th%
Tvoyen Li!»nir}'.
iv. Thc fourth a»ccrtainab]o ■taf^ is ihat at whieh
Eathiicr ^pivo hi» Kccond vcmion of the itorj of thc nin-
away hor»c(lI. Iviii.) Hencc the intereai of ib« eopj
markc<l C. in thc collation.
v. Thc nrxt a>ccrtainal>le stage prciiente«l ihe iwo
pOMthuinotiH iniraclcfi an«l. noi iniprohably. ihe ihird yer*
Mion of tho Atory of thc riinaway hone.
vi. At a latcr «late thc final chapicr wa« added.
vii. Tho lint of capitula wan Dczi prefized. and markcd
tho ^'vonth *ta;;o.
Mcanwhilo, howcvcr. Eadmer had begun hia " Parra JJJl**^
*' l>c^riptio Miraculorum glorio^i Patrii An«clmi Can*
" tuarion«iii«/' a work which aftcr a ccrtain |H>ini grew
!iIowly an<l at lon;; iutcr^-als until the siyle dropped from
thc hauil <A tho Auth(»r •
In ihc lihrary oi ( orpu» Chrinti Collegc. C^ambridge, iNff
ihero i"* a littlc (.'aiitorbur^' l>ook of which thc lcaroed Jf"»
worM wouM «•«rtn hitlioito to havc ha«l bui tlight cogni-
xaiicc It i<<i thc work ofaC 'hri»t Cliurch monk, Alczander
by naino, thc Al(-xan<ior whom Eadmcr mcntiont a» having
^'ono t<> Komc in An«tclm*!« Ijchalf in the autumn of 110L
Thc vdluino conni^^tK of two Acctions, namcly, nine quiret
devotvd to a coUoction cntitlod *' Dicta Anaclmi," and
fivc (juin;^ and a loAf or two fiilcd with hagiological
anecdutos. Tho m^coq<1 M^ction wouhl ■ecm io be of
carlior «lato than thc fimt. and thut of carlier daie ihan
thc prolo^io. which. bcing ad«lrciac<l io Si. Anaelm'i
ncphow. whom it ttylcs " Sancta* Roman» eoeleai»
logatu*." inay U» roforrwl to the year IILS.
Of the hagiol(>^'ic%l anocdotca. which are thiriy.iwo in
numl<r. fivc rcUto etpecially to Si. Antelm.
Alezandcri Itttle volume it of peculiar atnriee io na ▼ ti»tti
in iit coofirmaiioo of the noiioea given ua by Eadmer ^«i-
of ihe rMpeci paid to hia maater by Hugh, Arebbiahop
of LyoM ; aad, i o deed, hia a«eooni ia muck
Izxri PREFACE.
pbaiic than Eadiner*8. He says, speaking of Archbifihop
Hugh, " In ianta veneratione patrem Anselmnm habuit,
" nt eum nunquam nisi dominum suum vocaverit, cui
" eiiam omnibus diebus quibus cum eo morati sumus
** magni6ce valde servivii*' (chaptcr 42) ; and in another
plaee (chapier 45) he makes thc Primate of the Oauls
spcak of the Primate of ihe Britains as " dominus meus."
These words cannoi have been cmployed by Archbishop
Hngh afler a merely conveniional fashion — liko our
"My Lord"-^r ihe faci would not haTO been noted.
The reason of their uso is, I think, noi far to seek. Long
before I made aoquainiance with Alexander*8 work I
hady after much siudy, come io the conclusion ihat St.
Anse1m'8 moiher appcrtaincd io the royal family of
Transjuran Buigundy, two mcmbers of which had in
saccession held the archbishopric and exarchate of
Lyons from the acccssion of that tcrritory to the realm
of Conrad iho Paci6c on his marriage with Matilda, the
daughier of Louis d'Outremer, until about the time of
Anse1m'8 birth, when, the second of them being ousted
by ihe Emperor, a third mcmber of thc same race was
made, althongh a mere child, to contcst thc succession to
the double dignity of archbishop and count of Lyons.
This child, if my gencalogical spcculations be corrcct, was
a cousin of Anselm*8, in which case nothing can be less
nnlikely ihan ihat on his death Anselm should have
been regarded as the inheritor of his pretension. Hence,
then, as I am convinced, the remarkable siyle of
"dominuB mcus ** gircn by Archbishop Hugh to his illus-
irious guest It was a recognition of the ancient claim
of ihe royal house of Burgundy to eonfer the see of
Lyons on one of its members.
There would almosi appear to have been an under-
■taiiding beiween Alexander and Eadmer as to Uie
aneedoies which each should regard as his own property»
otherwiM mnch ihai we have in Eadmer*» work wonld
■mly be in Alezander^s, and much thai we have in
PECFACl. Isxrii
A]exan<lcr*8 would be in Eailmers. AAer « Ume, kow-
evcr, Eadmcr nccmA to have oonvineed himaelf that he
hafl norno wrt of right to roUto the mirade oo the bliad
man at Lyonfl, becauiie, although he waa not a witneai of
it, hc might, could, would, or should have been, hb abeenea
on tho occanion bcing acddcntaL Or a more probabla
account of his inoorporation of it into the ** Vita ** may
>« that ho bclicTcd Alcxandcr ii written vemion oi the
inctdcnt to conflict with the earlicr and more crediUa
vcntion which ho had himnelf heard from Alezander*a
lips. (Sce bclow, p. cxxiii.) '
Ifay I make another «light but I trust not onpardon*
di^^ivtion f V tffHAwm
ArchtiiMhop Ijinfranc in hi^ ntatcmont of tho easo of *i
Elphcg^, conccrning whodc canonisation he had a gravo
thcolo^^ical doubt, waid to Abbot Anselm (I. xxx. page 927)
" Cuiii iUiim [iElfc^im], ut verbift utar Anglorum, «?mnli
'* ejufi et iniinici Dci pa;;ani ccpisncnt ** kc, The mosi
ob\ iou^ account that cr>ul«l lic given of Lanfrmncs mean-
ing wouM i>crhaii.n lic that hc hcro rcpracnted his
Kn^rliih fricndn a.H iising the word '*a*muli ** in some such
mn^o n% our old-faHhionc<i *' cnvioupi "^** be not thoa
rnviou^ of," I r, " do not bcar a grudge againiit'* Butthe
tnith would fcem to bo that the EngUsh latinislji of
LAnfrsnc'*! timo' cmploycil " «•mulus ** as a substan*
tivc. iiisking it thc Aynonyme of " hostis ** and " inimicuii.'*
It ccrtainly occun in thii scnse in a charter of AthehAan*8
Mt w a rriuArkAbk tmci Uiat tbc . •crTMioyrtvttlHMWUIiM «^MaI.
n%\y fiArticMUr la wHicb WiIIimi > m9*hmry ««Hi«4 «i m mHj
oi Mftli^lwry'* cauiofrM a€ Ht. ; of iIm ** Vite.* 8m O. r^ ^ II
Atttrlm'* ■irftcW* tt f t lo eo»* , ^
trMlKt Koaawr** m ttet ia wkkk I W«»
be —f th«i tbr M*»! f«vc M^ lo ■iaioo ol cIm ol4 facbloa. 8t«
o woiaio by tW •|»pli<«lM ol bw pofc ftO, ** lo
•^tW %o Imc Wio4 orW. TWo *■ m m t r m ommi
MMcofcljWoBMUkcoctmoso/ • lorw." It ■!• smm Is Wlir
nsser. f
CJOJX,
cjOAwn.
qnoied bjr Williamof Halmesbary ("GeflU Begnm* page
2S1) wbere we raui^^Deo ei Stnctio Fetro . . . .
* qoi emiiliim memn [Elfiedimi] in eoiMpecin omnimn
*cadere feeenmi." fikii more tban tbiflL A prieelem
litorgical trasore in tbe CC.C. libraiy (M& 270) eon-
tains wbai tbere can be litUe donbi ts tbe Pkoper of tbe
Ifase oC St Hpbege > wbieb tbai petriofs admim
wiabed Lanftanc to antborise, and tbere tbe woid
** lemiilQs * oecors in predael j tbai nae ct ii wbidi
Lanfranc*8 scbokrsbip eondemncd. " EQne eigo ioam
** BQpplioefl precamnr demcntiam ni nos ab «^molonim
" conctoram neqniiia defendas ei in ioa miaerieordia
* ad rcgni coelcstiB amoena perdnca&''
I now retoni to oor proper snbject
Tbe eUboraiion of Eadmer^s trcaiise * Dc Vita ei
" ConTcraaiione Ansehni Archiepiscopi Cantnarensis "*
may bo tracod, as wo bave seen, ibrongb six snceesBiTe
stages after be bad aagmented tbe smrepiitioiis transeripi
of bis Clony florilegiam of aneodotes inio a biograpby
in tWo booluL Several of tbcse snccessiTe stages aro
represented in ihe copy wbich I have transcribed for tho
prescni ediiion. Thai copy f orms a portion of the volume
nnmbered 371 in Nasmiib^s catalogue of ihe C.C.C.
mannscripts.
MS. C.C.C. 371' is a rellum quarto of the iimo of
Eadmer bimself, and comprises four hundred and sixiy-
iwo pages. of thirty«three lincs, ihe rulcd spaco on cach
page measoring six incbes and a half by aboui four and
a balf, more or less.
Tbe firsi page bean, in contcmporary handwriting,
tbe title oroscuLA edmeri caktoru.*
wdkmUd for tyt aBOlhcr, of wluch
• fr a p mt im tkt ysticaa LiVnry
(Sif . ft4i) li iB tO probiili% b
portioB. I kmrt imbiiihod It ia Bj
- Life mhI TUms of SC AiwdB.'*
*G«rraM of Gntcrbvy (tee
RoUa Bditioo, IL 174) mm H
hiTekBowii ihobook.
PREFACK. budx
The socond pago had bctier be tranacribed in fall}—
H(ec continentar in hoc volamino.
Vcrsus de Sancto Dunstano. 9^a
Tmnus de Sancto Eduuardo rege et martyre. p^a
Epistola ad Edmcrum do matre Sancti EduuaidL^ p^a
Scriptum utrum Eboraoenais eccleaia pnmatomp^i
Bupcr Scottos habcat
Qualo 8it quod QlastonienaeB dieont ae eorpasP>>^ '
Sancti Dunstani habere.
Vita Sancti Wilfridi archiepiacopL p»*»
Vita Sancti Odonia archicpiscopL p^ii.
Vita Sancti Dunstani et quBedam miraeuk ejasdem. g^^***^
Scriptum do ordinatione bcati Qregorii papA* ^^
Scriptum de oxcellentia Beatn MariaB. p.ita
Vita ct miracula Sancti Osuualdi EboraoeiiBiiP»>B4ML
archicpiflcopi.
Scriptum de bcatitudine pcrenms vitn. p^tn.
Vita Sancti Brcguwini Cant. archiepiaoopi. p^tn.
Vita Sancti Ansclmi archiepiaoopi et quedam mi- 1^(51^
racula cjua.
Dc conccptione SancUu Marise. p^iNk
Vita Petri primi abbatis coenobii Sancti Augat-^^
tini Cant
Scntcntia de mcmoria sanctorum quoa vcneraria.p^A
Scriptum ad commovcndam Buper ao miaerioor- p^«ia
diam Sancti Pctri apostoli.
Do rcliquii.H Sancti Audocni et quorundam aliorum
Banctorum quo) Kunt in ccclcsia Cant*
Do Gabriclo archangelo. 9>*
Tho finit two gathcrings (pp. 1-22) are rulod with
colourod lincti and aro regiBtered i. iL roapcctivoly.
' 8cc Apprndis to Prcfacc.
* Tliii w«fl probabljr a 9trmom
prttLthtd hj Earfmcr biMclf tt 81.
AB4rc«'t OD tbe Sad of Scptcmber
IISO. Can Kinf Alcsaadrr bavo
bt«a pfcocBtr Hcc njr. p. ma
" HoB ifitw tmm rocto oevlo,* 4«
* A bafiogrmpbiad triio
to proTo tbat tbo catifo
oT 0t. Ooca WM at Caatcfbiiy.
Aaotbcr btt, M doabt, at WBIiaB
oT llalattbary. 8ot Q.P.» pw 41f.
f t
IXZX PREFACK.
The next five gatherings (pp. 23-104) are niled with
indented lines, and instead of being rcgistered from iii.
to viL aro registcred from i. to v. as though they were the
beginning of a volume. Pp. 103, 104, are on a fly Iea£
The nezt twelve gathcrings (pp. 105-298) are ruled
with indented lines and arc rcgistcred from vi. to xvii.
The next five gathcrings (pp. 299-378) aro rulcd with
indented Unes, but lincs at lcast half an inch longcr than
those of the * previous fasciculi. Thcy should of courso
bo registered from xviii, to xxii., but tho numbers cm-
ployed are xviL, xviii., xix, xx., xxL, which the mcrest
glance shows to have bceh altcrcd by crasure from xxviL,
xxviiL, xxix., xxx., xxxi. What thcn can havc bccomo of
the nine gatherings which it is to bc prcsumcd onco had
their plaoe betwcen the third and fourth scctions of this
volume ? And what did they contain ? I find on carcful
oomputation that thc cxisting text of the first four books
of the " Uistoria Novorum *' if lcssencd by tho climi-
nation of the textual content of forty-four of £admcr's
original pagcs would fill nino such quires as Eadmer has
used for the copy of the " Vita'* containcd in the volume
we are examining. The case is, I think, sufficicntly clear.
The " Vita " as it stood in its tbird cdition could be
improved to a fourth and a fifth Htago of completcness
without exoessive disfiguremcnt of the parchmcnt, and
without the sacrifioe of more than one lcaf ; but not so
the " Historia Novorum '* which by the time that the
different aections of tho existing volumo were bound up
together had become a thing of the past Or rathcr,
because the edition of the *' Historia Novorum," hitherto
a portion of the samo book with the surviving " Vita/'
had beoome a thing of the past, it was detached from the
" Vita»" and not improbably destroyed, succeeding editions
of the " Historia " henceforward forming a volume by
themaelvef, and Eadmer's own copy of the "Vita"
iaking ita plaoe amongst his minor works.
Tho fifth aectaon (pp. 879-394) consista of a aolitary
MiKrAci. fauod
quirc niled with inflentcfl linei of Im length tliAn
in thc fourth.
The Aixth ftcction (pp. «305-4C2) hM ooloured liB«t,biii
clocs not invito furthcr dcsicription.
Again. Thc Irmt flve pAgcn of the 6rit
(pp. 1-22) wcrc lca hlank by the «eribe.
Thc third ncction (pp. 10l!^t98) contAin» tweWe qniree
and two extra lcavcft. One of thcse extra learce eoii*
Htain (pp. 103 and 104) thc lattcr portion of Eadmer^a
Prologuo to thc Life of St Dunstan, a treati«e whidi
l»opn.n with pa^ 105 and on a proper quire. Thia it aa
intcrc.ntin^^ fact, thc moro no as the magnifioentljr mbri-
catcd unciaU of thc first wonli of the Lafo lend addi*
tional pnd»a!»ility to tho tUApicion that the Prologoo
i.H an aftorthou^^ht of tho author'ii. The otber inaeried
lcaf ()tp. 221, 222) ifi not homogcncoua with ita neigb-
liourN, for thc rccto in blank and the TcrM> clceely packed
with writin^. It carricn the pamage in tbe Life of Si.
OHwald which l)cpnA with " Talibun donomin inaigniia»*
and rndn with "cuivin hominum innoteaecret " (Migne,
clix. 7(3r»-7G.S). ThU. too, may have bcen an after*
thou;,'ht of KailmorV*
Thc life of St An!«ohn oocupicfl the fourth wciioii of
thc volumc (pp. 299-37^), with the execption of iha
laMt ]va^v and a hiilf, which are blank.
TUc oi^hty pa^^en which contain the "Vita** are a
mulliplo of Nixtrrn ; Init it in a curiout faci thai iha
lant j^thcring in not a propcr quire, for ita tbird aad
Mixth lcavcn are not in onc piccc. A eareful examiM-
tion convinccn mc that thc nixth (pp. 373, 374) replaeeian
carlicr onc. cut away in ordcr to make way Ibr ii^ I
•hall rcvcrt to thia fact on a future pAge.
The " Miracula" fill rathcr roore than eleTen pAges of
the fifth Acciion fpp. 370-304). Tbe remaiDder of iho
qQire is blank, and the trraiiae haa no explidt
•I
ia ii
iWiiUmm- I
Ixzzii PBRFACE.
Bni furthcr inspoction of the book bringB to viow
oiher featurcs which &ro well worth rccording.
The fimt pioco is a sot of vcrscs on St Dunstan, which
.the Bishop of Chcstor has published in his "Momorials "
of that prelate (pago 424). Thcn come, prccodcd by tho
mnsical notation propor to each, throo hymns in honour
of St Edward, king and martyr ; tho first and third of
ihem in iambie octosyllablcs, thc sccond in a metre of
which this is a samplo : —
"Hira Doi bonitas, mira potontia,
Qusd bona cuncta creaas ordinat omnia
.^uo modcramino."
Tho mosic as well as tho words is no doubt Eadmor'8.
On pago 107 tho words ''Dunstanus adolcsccntin
deeus/' in the passago boginning, "Jam Dunstanus
** adolesccntisd decus induerat/' &c. aro writton in dif-
fcrcnt ink ^rom the contcxt, and, apparontly, in a spaco
which had bcen left blank for thcir inscrtion. This
reminds us of tho chronological doubts of which tho
CO.C. transcript of the "HistoriaNovorum^gives witnoss.
On pago 187, in his account of St Dunstan's unbend-
ing severity against uttcrcrs of falsc coin, tho toxt as wo
now know it is, " Monotarii ncmpe, qui falsos ox in-
" dustria denarios faciunt f ures sunt ; " but tho crasurcs
and marginal inscrtions in our archctypo show clcarly
that tho restrictive relativo clauso had had no placo in
ihe pristine text.
On page 143 he describes the mothcr of St Edward
as " pnepotentis Orientalium Anglorum ducis filia/'
where it is evident that " Oricntalium " is a subsequcnt
inaertion into his text For this correcter information
be was, as it would soem, indebted» not to his old oorres-
pondent Ethebred, but to Nicolas, the writer of tho
loiter on page 6 about the mother of St Edward. That
leiter is a xemarkable produetion ; and, giving the lie to
tlie famdui story of the two septennial penances im-
poead on Edgar by St Dunstan must have been highly
vaload by Eadmer, who had now the material whenoe.
PRETACB. buuuii
to eotnpleio his apology for St Anaclm*! eonduci in noi
only allowing Eclith of SooiUnd io numry, boi in «b-
staining from tho infliction of a ponAnce on hor royal
Auitor.
Othcr iniitAnecii mighi be given, boi theee are mM* ^l^p^
cicnt to rcndcr it probeblo tha^ ^i any rate, the ihird JS*{J,*2;2!
Rcction of Ma C.C.C. 37 1 iii of archctypal valae. It may.
howcvcr, be well to notice a curiona corrcction of the
tcxt of tho Hfc of SL Brcgwin, where, on an eraeed iipaee
too largc for itii prcflcnt contcnt we read of Adelaide of
Louvain, thc Hccond quccn of Hcnry I., that ahe waa
'* rc^ina qucm rcx Hcnricuii, dcfuncta prima eonjiige
'* Mua, uxorom dr Snzfniia duxerat ;** and but for lear
of wcarying thc rcailcr I might note the very many
inMtAnccii in which, nulMequcntly to thc trmnacriptioD of
thc trxt, thc author hiu introducc<l the namee of per*
non*! whom ho hail mcntioncd in it
Thc Explicit to thc " Bcatitudo perennia riUp," anoiher J^JJ*
work in the namc noction, ii aa followii : — * Explicii ^
" ncnptum dc Bcatitudinc Pcrennb Vit» «umpiam de
" VorbiA lieati PatriA AnAclmi Cantuarieniiiii Ardiie*
'* pi^copi." It iii nibricatc«l in aeveral coloani and
crowdc<l into a H]iacc which had been renerved for
Romcthing vcr}* much bricfer, a cireumttance whidi
Mccmn to provc that tho thinl Mcction of the volome
rubricatcd undcr thc iiu|>crvision of Eadmer himiicKl^
Wo now oomo to thc Life of St Aniiclm. Thiii begimi Q^J^
on tho fini quirc of the fourth section of the volume ;
* Tkit mbrie vm •« «kniKt mtMl ' w^rk vtt, bo 4o«K * i^tn Mt i
le MTTt M Mi mp^ttic tmrtiwm i b«c v« wmf ^vtfltea vWtkw ikt
•f %mimuf'B cUm l« W iW i4ilor, I arcMwAoy tw mw m mmtk 9i k
m 4w<i^r» i t ln 4 Iroai A\n»mitr, \ m foUo^ iko
•f tW tolo totkootlo rtoord ol iW
«ImIi fk.
lo ibo tkmfttw
«««.• tl Ohij. TW okMi ■• lir .
tt W f OJit Iko if ti i ii fOftol tW f
** 4optfo«M * (MifM, oltt. Mo).
TlMM OffO tko loil wof^ ofikt
odgtool iffooaiM yiMtini it Ma
ccc
IMB w\dhi tlie fisi of Hb opitida n wiittai m tlw
ing fmgn of tlie ksi qvire of tlw pracdiBg
MctKNi tbe registcri of wkidi dM»v it to iMiine becn aft
ooe tine sepumted froai tlw lile hj n iBtervml of a
boBdTed Aad fortj-foor fMgeiL I co tlBde , t bcnfae .
tbmi wben tbis eopj of tbe -TiU* was writtca o«i
EAdmer bad Boi as jei dimwimp bis fi94 of opitsk.
Wbirb, tbm, of tbe fvren asirfTtsinlile edit«w of tbe
* Vtta" does tbb copj i e |ifwnt ? li ban tbe nurMle of
tbe core of tbe blind maa in Ljobs CktbednJ, tbe lettcr
to Lmazo, miid tbe storj of tbe d i ^optciitcd abbot^ wme
of tbem sbowing trace of dtber * imertio * or * iaditia''
li caanoi, tb eref ore, repmeni eitber tbe fint or seeond
editaon. On tbe otber band, tbe " Fiirra Dncriptio Mi-
imcalonim " bad not been eoniempbitcd wben ii was
wriiten,biit fbUowB on a separaie qaire; and tbou^
tbe a^niiila preeede tbo " Yita,'' tbej do i» as an aftcr-
ibongbt We maj tbe r el br e presoflw ii to be eitber tbe
ibird, fbarib, or fiftb edition worked vp to tbe lata*
perfeetion of tbe nxtb and serentb.
Now, we bave seen tbai tbe antepennltimaie leaf of
m» its Usi qnire replaoes anotber wbldi bad bcen eiii ooi
to make waj for ii, and as tbai leaf contains tbe eon-
dosion of tbe diapiers wbidi ierminaied the work
prior to iti enlargement ai the fifVb siage of poblication,
we infer ihai Uie prisiine iexi of ibis iniercsting eopj
of ibe Life of St Anadm was ibe iexi of eiiber tbe
tbird or foortb editi<Hi. And on ioming to Uie siorj of
tbe nmawaj borse we find noi onl j tiaccs of ibe seeond
▼ersion of ibai storj boi proof ibat tbe firsi had been
ofaUterated io make waj for ii. The pristine iexi, ibere-
f ore, maj Mfdj be aaid to have been ihai of tbe ibird
editaoo.
Tbe moei interesting of ihe Lambetb iruiscripiB, tbai
marked L in tbe eoUaiion, has a memoraDdum («ee
page 876) from whicb ii is to be inferred tbai tbe lasi
ebapier of tbe work waa added doring tbe poniifieate of
»KPACX \XZXX
Archbiiihop Ralph. On iorniiig, howerer, to the ul*-
pcnultimate chapter (II. Ixz.) we find Ralph there mea*
tioncd an Bii«hop o( Rochcntcr. It therefore ■eema fair
to conclado that the two poethtimoiM miraelea wm%
adc]c<l ciuring the racancy of the primatial eee and be»
foro the spring of 1114.
Thc fiecond vcmion of thc ntory of the ninawajr borae M»«t tt»^
ha^l not improWbly liccn oUtained from Ralph himeelf ^f i
whiUt fitill Rinbop of Rochcfltcr, tho third ▼ermion being
rcfcrablc to a pcriod of cloner inUmaej. Perhapa the
cloAc of the ycar 1113 roay 9errt ae aa approilmate
flatc for the fourth Atagc of the work.
Tbo tbinl, accond, and firet roay be referred to tbe
ycare 1113 and 1112. For thc latter eeetion of Alexaa*
(lorH lKx>k may not unreaAonably be amigned to the
carly |mrt of 1113; the ttructure of hie Tolame eon*
finnin^ tbc infcrcnco nuggc^tcd by a ecnteoee in hia
prulogiio tbat tbat poKion of it wa« of earlier daie thaa
thc KrMt nino cjuirc^.
Hut to wbftt ycar muMt wo rcfcr the addition of the T»^i»
capitula 7 If it W proliablc that the work attained ils
sixtb fita^ carly in Arcbbinbop Ra]ph*t pontifieaie, it ia
not loM prol)ablo tbat tbat pontificate had doeed befera
thc work attainiHi it« ncvcnth ttage ; and they are ab-
iicnt fmm no many copici, from copica cven which bava
thc ** Miracula,** that it would be rafth to amign tbetr
compoMition to an carly daic.
Thc looee lcaf alrcady dciicribcd ae eontaining tbe
capitula of the firet book may perbapa be of •enriee in tjwS
thiA inquiry. K
ItA own cbaracicriiitici and ihc characterieiici of tbe
eompanion lcaf coniaining a poriion of the
" Novorum,** juaiify un in belicTing that
diiwaiiiificd wiih iii eonicnit and rcplaecd tbem by tba
eapitola of the firnt book now exiant in oar exemplar.
Tbe faci ihat ihe capiiala on the looae leaf are pft» y nmwm
eiacly tboee of ihe fimi book« neithcr more nor *
Ixxxvi PREFACE.
lcnds probability to tho idea that they bclong to the
finit Ust of the kind put forth by Eadmcr ; and tho fact
that there i» no knoiKii copy of them lcnds probability
to the idea that they wcro suppressed at early date
after their composition. I think, thcreforo, that, pcnd-
ing the di^covery of further information, wc Bhall be
safo in assigning Eadmer'8 first publication of his capi-
tala to the date of thc transcription of that oopy o£ tho
** Historia Novorum/' of which a fragiucnt cxbts homo-
gencous with the looso lcaf of capitula» and thus to a
date not c^lier than the summcr of 1124. The subjcct
ia not without its proper hagiological interest^ for it is
impossiblc to pcruso the capitula without noting tho
cnbanccment of the miraculous idca exhibited in them
as contrastcd with thc contents of thc work itself. The
mbric does not^ indcod, style Anselm "sanctus;** but
a comparison of the titles to chaptcrs 23 and 24 of tho
aeeond book with those chapters themselves servcs to
indicate the lapse o£ some years betwcen the composi-
iion of the work and tho composition of tho capitula.
The paliDograghcr and tho hagiologist will not impro-
bably agree in referring them to the ycar 1125, a date
about half way betwecn thc first publication of the
" YiU " and the completion of the " Miracula." >«
I have collated tcn copies of the Vita : —
A. Paris 2475 (ff. 62-lOG) ; a twclflh century folio
(12} in. X 8} in.) in vellum. The pages are bi-
eolomnar, the columns, which contain thirty-two lines
eachy being encloscd in a spaco of nine inches by six.
The volume consists of a largo and rich coUection of
biographies of English saints. Tho « YiU " is foUowed
bj a poem in twenty-two verses : —
''Qoisquis districtam oomplecti nitere vitam
« « « «
Arma docet fidei signifer iste DeL**
This beantiful copy of the ''Yita'' lacks the mirade
in Lyons Calhedral.
PREVACB. huunrii
Of tho samo family wiih A. is a copy proserved in
tho Public Library at DijoiL The information Tery
kinrlly givcn mo by M. Ouignard, in rcply to a long
Bcrics of tcst qucstions, has satiitfiod mo that it woiild
bo unncccssary to go to Dijon in order to eoUate it
It is thus dcscribed by its lcamed custodian, " La bib-
" liothbquo do Dijon no possMe d'£admeni8 qae la •
" Vita 9ci Anselmi. Cctte vie se tronve dans lo MS.
" 392, qui mo paratt do la fin du xiv^ sieda C*eat
" un volumc pctit in 4^ sur velin. La Viia occupe
" lc8 2-94 prcmicrs folioA et 4 ligncs du f* 05, R^.
" Lc8 ligncs ont cnviron 10 ccntimbtree de longeur.
*' On compto 21 ligncs 4 la pagc. Co MS., de 23
" contimctrcs cnviron do hautcur, sur cnviron 16 ecn-
" timetrca dc largcur, api>artcnait k rAbbaye de Ci-
" toaux, comme on le voit par cetto inacription gau«
" frdo cn or sur lo plas.— Bidliotheque de Cistbaux,
" ot par cctto inscription en haut du f* 2 R^: Ide
" libcr est monasterii Cistereii.
** L'dcrituro cst uno minuscule gothique de dimen*
sions asscz fortcs."
In tho Quccn of Swedcns collcction at tho Vatican nrgtiMi.
thero is an indifTerently good fiftccnUi century tran*
Rcript, which, having bclonged to tho Abbey of Le Bee,
was not improbably dcrivcd from the oopy mentionod
by Ordcnc (H. E. IX., viii.). Although of tbe aame
family as A., it oontaina an abridged version of the
Lyons miracle, which will be found in the Appendix to
tho prcscnt Prcface.
B. Paris, 5348 (fi*. 80-115); a twelf th centory folio&^
(14^ in X 10 in) in vcllum. The pages are bicolom-
nar, the oolumns, which contain thirty-ciz linea eaeh,
being cncloaed in a spaoe of nine inehee and thraa-
quartert by aix and three-quartera 8ix leavea are
wanting at the beginning (see page 812), and ooe in
the aeeond book (see pp. 863, 865). The ««YiU* ta
foUowed by a poem in twenty venee :— >
IxXZviii PREFACR.
*Nobilis ei sapienii, bonuB ei Bennone refulgens,
« « « «
Orediior Ansclmos ecrlesiibus associains.'*
The oopyisi has done his work indiflercnily welL
Tho more imporiani of ihe yarianiB presenied by
ihe copy of ihe " Vita " preserved in ihe Royal Library
ai Copenhagen (182), reached me ai an early daie, and
several leiiers since rcccived from Dr. Bruun have saiis-
fied mo ihai ii musi be clamed wiih B. Dr. Bruun
describes ii as a vcllum folio of ihe iwelfth ceniury,
wriiten on bicolumnar pages and in a very dear and
beauiiful hand.
Tho informaiion scni me by M. Socard leavcs no
doubi ihai MS. Troycs 6 is of ihe sarae clasn as ihai
jusi noiiced. li is a vellum folio o£ ihe iwelflh ccn*
iory, and ihe " Viia " occopics iwcniy-six lcavos ; tho
pages arc bicohimnar. Thc incipii Hhows*ii io havo
a feature in common wiih ihe copy used for the Ani-
werp ediiion of 1551. " Incipii prologus in Vita
" Sancii Ansclmi Caniuariensis archicpiscopi» cdiia ab
" Edmcro monacho ci discipulo ruo ct comito itinc-
" rum cjus iDdividua*^
C. Coq>us Christi College, Cambridge, 318 (pp. 140-
297) ; aihiriecnth ccntury quarto {9^ in. x 6} in.). The
" Vita " is writtcn on pagcs of .single column, each page
cndosing a ruled spaoe of six inchcs and an eighth by
four and a half, and containing from twcniy-four io
iweniy-seven Iidcs. The chicf intcrest of ihis copy
oonsists in the faci ihai it shows us whai ihe original
iexi of our archetype must havc becn in, ai leasi, the
mosi imporiani passages which have undergone altera-
iion. A strip of vellum adhering io the firsi leaf
eonveys ihe following information in wriiing of iho
fifteenth ceniury, " Liber de dausiro Roflensi per fra-
" iiem Willelmum de Comubia monachum ;" iho
aeeond leaf has ihe rubricated memorandum, "Liber
** aaiicii And» de Rovecesiria, qui eum alienaverit
»
PREFACE. IxXXix
" anathcma sit Amcn;" and the verso of the fourth
lcaf, in Archbishop Parkcr^A writing, "hic liber datus
" Matthco Cantuar. a dccano roflbnMi."
Like A. and B., this copy of the " ViU " enda,— " vit«
" ct convcniationis cjus. Sit itaque Deo," kc («00
II. Ixviii.)
It prescntfl a curious variant in I. i. whcre for the
U8ual " Qufo civita» [Augwita] confinis Burgundio) et
Longobanliao " it givcs " Quao civitas concivu Burgun*
diie et Longobardia} " ; but it ia to bo fcared that wliat-
evcr valuo this may have for political geographen musi
be considerably modified by the character of careleaBnefls
that pervadcs thc transcript.^
It is not improbably takcn from a copy of our archc*
ty])c in the carlicr days of its cxistcncc.
D. Uarloy 315 (fi*. lG-30) ; a handMimo twclf th century n.
folio (15 X 11) in vclluro, probably oxccuted undcr Ead-
mcr^H BU|KTvi8ion. The pagcs are bicolumnar; the columnii,
which contain thirty-nino linc» cach, bcing cndoocd in a
Rpocc of twclvc inches and an eighth by Bcvcn and aevcn
ci^hths. Four lcaves havc diHap|)carcd at tho beginning
of the " Vita " (sre pngc 318), and tho final lcaf is abncnt.
It had passibly bccn thc intcntion to cngraft tlio " Mira-
cula" uiK)n thc ''Vita" by tho inscrtion into the
volumo of a frc^h (piirc, containing wliat rcmainc<l of
tho carlicr work and tho whole of the later ; in whieh
caso it may not be unrcasonablo to attribute the frustra-
tion of tho dcsign to tho dcath of Eadmer.
E. St. John'M Collegc. Oxfonl, 1G5 ^^ff. 35-76); a
thirtecnth ccntury quarto (Bjin. x 5)in.)in vellum,each
of its pagcs having from thirty-one to thirty-three Unes
in a spaco of somo six inches and a half by four. The
numcrous bot paltry alteraUons in the text— exeepi that
which makcs the Archbishop of Cantcrbury primate noi
■ TllM U (ivM ** tMIUidMB
tmykm" (o€ ' mcwlti MitM
filB,'* -MMMi*' lor *
xe PREFACE.
of Britain but of England — betray an oditor who was
diasatiflfied with £admer's latinity. It cschews diph-
thongs, and affccts such forms as inperaret vnmenmim,
fiduiia, audaiiii, noticia, eacercicium, inquidf and Iiaut.
F. Lambcth 410 (ff. 63-OC) is a handsome fifleenth
ocntury quarto (d^m. x GJ); each page including a
eolumn of thirty-seven lincs in a spaco of six inches and
five eighths by four and five eighths.
O. Harley 3846 is a small paper quarto (TJin. x 6in.)
of the fiftcenth centuiy, with twenty-five lines to the
pago on a space of ncarly six inches by four.
The foUowing oopies contain the ** Miracula."
H. Cotton, Tibcrius D. iii. has boen sadly injurcd by
firc It is written in double columns of forty-three lincs,
tho lineatcd spaco on each page measuring ten inchcs
and a quarter by seven. Tho pcnmanship is good, but
ihe transcription carcless. The damage dono by tho firo
has rendered the collation an unsatisfactory task, for
portions of almost overy page are irrecoverably lost,
and a difilicult one, for much of what rcmains can only bo
dcciphered at thc cost of a scvere strain upon the sight.
One of its leavcs has' bccn inadvcrtcntly misplaccd (eee
pp. 353, 356, 359).
T f I. Lambeth 159 (fiT. 117—155). This volume, which
***■ bears on the verso of a fly-lcaf at the beginning the mcmo-
randum * Rycardus Hattonus in artibus bacc" Oxon> " has
bccn so minutely describcd by thc Bishop of Chestcr in
his " Memorials of St Dunstan/' as to exempt mo from
the perilous task of adding anothcr colour to ihe rainbow.
The " ViU " is f oUowed by the " Miracula,'' and this in
its tum by John of Salisbury s Life of St Anselm. Next
oomes the poem '* Tange, Syon, citharam '^ (fiT. 176 — 178),
and after it a list of capitula to Eadmer'8 two treatises
and one to that of the later biographer. But I have not
bordened my Tolume with the capitula assignod to eiiher
of Eadmer^s works, for ihoy are in many instances un-
grammalieal and inappropriate in the hi^est degreoy and
PREFACB. Zd
cannot with tho slightcst probability be refcrred to our
author. The transcript, however, of Eadmer^s own work
ifl odmirably done, and so doscly rescmbles our exemplar
that wo may saf ely pronounoe it to haye boen taken f rom
a good copy of it at a time when it wanted only the last
touch of the author'8 hand« At the end of the capitola
and on fol. 183 v. b the following memorandum.—
" Scriptum pcr me fratrem et oommonachum ecdeai»
Christi cantuarie dompnum Ricardum Stone indignom.
Soli Deo honor et gloria. Amen. Sancte Anselmeora pro
nobis omnibus." Tho marginal dato, 1507, which ao*
coinpanics this meroorandum lends interest to the final
cjaculation. The informal canonixation of Anselm bj the
cammunU aenstis of his contemporaries had been rati*
ficd at Romo as reccntly as the year 1497.
K. Lambeth 163 (fi! 71-105) ; a folio copy on yeUum KX
cxecutcd early in the fifteenth century. Siz leayes aro
wanting to this copy, which alone of the ten used f6r the
collation contains the capitula. Its pages (ISiin. x 8|in.)
arc bicolumnar, each of them enclosing a space of eight
inchcs and a quarter by five and a half There aro thiiiy-
threo lincs in cach column.
Tho reader must alrcady have rcmarked that of the JJgTS
fourteen copies known to bo extant the siz which re-
prescnt carlier stages of the elaboration of the work are
prcciscly such as aro prcscrved beyond the limits of onr
island, and that the only oopy which gives os the work
08 it was at its fourth or medial stage is one which noi
iroprobably had its homo in the far west of England
until it was transported to Rochester. The facts aoeord
with what Eadmer tells as in the prologue to tho ** If ir-
acula,*' whcn ho says that he had found it impottible to
call in ali the copies of the " ViU " which were by thai
time in existenoe, so as to bring them into conformiiy
with his last rescension. Hence the pecoliar valiia of
A., B. and C which, being tranacripts of eopies earried
by a geographical neeesaiiy beyond tha eontnd of the
Xoi FUPACIL
aotlior, infomi na whai tlie work had beea ib Hs Meoiid,
ihird, and foofih aaocriauied editioiia.
And f uriher, ihey enaUe iia io exf^ain the eoneciiTe
era sur es which mbonnd in oor exemplar. The emoida-
iiofM introdtieed on ihree of ihoee erauires inTiie ^Kcial
Dotiee, the firrt firom iis eomplex ehftiicier, the aeeoiid
and ihinl f or historical rfSson&
I. In ihe C.CC. mrcheijpc (pp. 3C9-370) so mndi ci
the siory of the mnawmy hor»e (II. IviiL) as is embnced
beiween tha words "ininlii sbbas"* snd ''liangciido
ramo^^^are wriiien on an erated poriion of page 309, with
ihe excepiioo of " f ogaiarus .... fiangendo ramo,"
whichibrms a sopemomerarylineaithefooiof thepage;
whilsi of whai immecliaicly prcccdos, namcly * Qo9c com
"* ille .... pemisterei,'* " cum ** is inserted in the mar-
gin,aiid the lasi foor leiieis of ** despiccrci,'' and« again,
of ''persisierei'' are on crssoros. By italicising the
poriioos wriiten on erasores, and brackeiing the maigin-
aied poriions I shall perh^» convey a soflfeicnily ac-
corate idea of the preseni condiUon of ihe texi : — ** Qon
" [com] iUe subsannando dcspic^re^ ei in iis quie CGeperai
*".... persisifrd intulit <ibbas ee de justicia
* 9ive muBcoM [fugaiunu scu inde ombraculum sibi fiic-
" ioms. Vemm dom frangendo ramo]* The stoiy
eooiinoes on ihe firsi linc propcr of the nexi page " Acrrf-
•• ret$vhito equus j^r terrani longiuBiraxit!!* the
sorfaoe of iho parchment onder ihe lapt foor words being
rooghly f rayed. The remaindcr of the account is accom-
modated in the uppcr margin, one or two words finding
a placQ, in one or other of the lateral margins, whilsi
hcav and ihcri a word or part of a word is writtcn abovc
the lineL' The lasi I cnclose within round biackcts.
* [Sociis] autem Bcata(m) Maria(m) ut quasi spiritum
* (jam) exhalaioro soccorrerct eUta voce indamitantu
* biis tandem a viri blasphemia linqoam olterios compe-
" seere edoetue [a pericolo liberatus esi].'*
There eMi be no doobt ihai ihe acoooni was ai firsi
vnzrAciL, xdii
thc Hanic an that which A. and B. rcvoal io oa, aiid which
wi)l lio found in thc coUation ; that it waa alterrd to tbe
form prcsontcd hy C. ; and that, altcred a scoond tiiiie, ii
finally rcccivcd tho fomi it now bcars.
II. Our archcty]>c Iwam traccfi of anothcr curioiui cor-
rection in II. Ixii. whcre the wonU ** Tali er(*o victoria
UHUH." and, a;^in. thc wonl " gratulabundua *' arc writteo
on craHurcH.'
Thc I<'ttor (H. N. p. 21H) in which llcnry I. announecd J^
t)ie victorv' at Tinchehrai to St. Anaelm informed him if.
tliat it had lK*t*n won " Hine multa aedo noetromm,*'
that noarly fitloon tliounand mon hail fallcn into hb
hands. but that " de illin (|uom ^lailiuii |¥^rcmit non eiit
nunirniM.'* St. An<H*hn niu.Ht havc licen punled to
as^irtain whctlier by the U^t phrano tho royal latinisi
ni(*ant to say that the nundier of thc fallen waii iio nuiner-
ouH as U> Ih» innuiiierahle, or that it waii not numeroun
enon^^li to U* takrn into aocount. or that no cfitimate had
Uen ())>tAin<'<i of tii<* Itwsiv** (in either Nidc. Eadmcr aeema
to liavo pviti it tlir tin«t interpretation of thc thrce ; for
in tho earlirr copirs of tlio " Vita *' wc read " in*
" nutiKTisipie )Hiniiptis totain torrain victor obtinuit,**
•• iniiumtiiH '* corrrs|Mmdin;; witli Honrj'*» *' non nu-
nnruH " and " iKTt^mptis " with hin " jH^rcniit"
Now thc>M« wlio wvrc on thr >*jM>t.* whilo dintinctly
tollin^ uh tliat tho kin;; iont not niorc than two men,
leave it to l)o infrrre«I. if thcy do not nay no catcgorically»
that I)uk(> IlolHTtV rank^. though Hcattcrcd by flight
I Iho cbAr*etrr of thr •crnna " tul*»* obliavic T (iii) **T»li
rrttaurr. tb* lyU n( tltc |i#iimAa- ** rTf(o «ictofi« «mm . . . fr»l«l»*
dbip *ii<l tb« cobHftT €tf tb# ink ** b«n«liM obtinuil/*
rvn4rr it frobnbW tbAi YMAmtrf * I nllndr lo |W Wtwr !■ lk«
mnir ibrrr Mie«r*«i«r rbnri|rr« nn librmrj ol Jr«ru (ollrft, Onftf^
hU oncinnl ** ittiio«rn«<|«r pr- (M), trtttt«ttiiUo4 in 4ttplaCtt«» ^
rtinpti* . . . «ictor nbOnnit '* >f. i*n«l Mrjcr lo M.
Tbttn II ) ** Tttli rrft* vKtnntt ttam IMi^. tt»4 pttMitM Vy Iktt
ttttm ob^ittttii t ** (II.) ttt bM «4mjo« oI RttW w o# T«f%«i
T^i «fctt «klttm «Mtt . . r^ (K0M. I»7f) L Ifff.
Ruer.
xciv
PREFACE.
AtMpi
were not thinned by Blaughier, and that it was not so
mach victory that dcclarcd for the king as panie that
declared against the duke. Hence, probably, the sup-
pre5wion not only of Eadmer'8 ''innumeris peremptis"
but of his " Tictor/'
This double correction, now for the first time made
fHiblie, may bo of service to the leamed, first, in guiding
Ihem to a just notion of the action at Tinchcbrai, and,
seoondly, in helping them to appraise tho erudition of
Hcnry Beauderc. That erudition would secm to havo
Lecn considerablc, not in itself, but in compari.son with
that of other princcs and laymen of rank. For we may
lairly doubt whether evcn so able a man as Robert of
Mculan can have bcen familiar with the Latin language.
He ccrtainly sccms not to havo understood Ansehn's
famous lettcr, " Tibi, Thoma, "(H. N., pago 247) whcn it
was read in his hearing, and to bave rcquired an intcr-
preter before he grasped the mcaning of tho text of tho
dccrecs of the Council of the Yatican.^
Of the five copios of tho " Vita " which contain tho
emcndcd tcxt of thc story of Tinchcbrai thrce have the
" Miracula/' and a fourth (D.) may havo had them whcn in
iis first estate. It is rcasonablc, thcrefore, to infcr that
Eadmer B corrccter infonnation was rcccivcd aftcr an
intcrval of moro than a year or two from tho first isHUc
of his work, and thus during his rosidcnce in Normandy
in and aflcr tho ycar 1116.
III. Perhaps thc most instructivo chango in Eadmcr's
text is one which he mado quitc early in the day, but
whieh has not asyet bccn brought undcr tho cognizanco
of modem scholarship. I alludc to the ** quodam modo "
with which on page 871 he qualifies his earlier record of
Anselm'e triumph in the causo of the church's freedom.
** £o igitor tempore, adunatis in paUtio regis Lun-
de Melkslo abi
•*reetuu
. Qoam
•« exponiam M iateUezit,'' Md 8C.
Auela, Rp. tV, %
FREFACE. XCT
" (loniaD cunctis primoribus Angli», yicioriam de liber-
" tato ecclcsio pro qua diu laboraTcrat Anaelmus
" quodam vwdo adeptus est Rex enim, anteeeeaonim
" Ruorum usu rclicto, ncc personas qu» in regimen
" ccclefliarum sumebantur per se elegit^ nee eas per
" dationom virgoD pastoralis eedesiis quiboa pnefieie-
** bantur invcstivit"
Had Eadmcr confined hb ttatement to the indie-
putablc fact that the king by the advico of hia eooncil
i-elinquishod the grant of tho crosier thero wouUL have
Won nothing for him to modify ; but just as in the
" Ilistoria Novorum " ho had added to his rcpori of the
scttleincnt on invcstiture a statemcnt conceming homage
Hcarccly accurate in its terminology and derived, in all
probability, from a documcnt which thcro is good reason
for rc^anling as utterly irrelevant, so here he added to
hifl report of tho scttlement on investiture a statement
conccming thc cloction of prelatcs which he soon foond
^^xkI rcaHon to rc^rd as not consonant with iaet. In
tlic sumincr of 1105, and at a mouicnt of extreme alarm»
Hcnry might wcll aflbn) to tako thc advice of men of
rcli^on Iwforc givin;; tliiH or that prcformcnt, but there
iH no rcason for bolicving that any such oomplaisaDoe
waH forinulatc<l into law in the August of 1107 ; and it
would Hocm to bo only juHt to Ilcnry to say that Eadmer*s
qualifying " quodam modo " is the quali6cation of a gloss
of luH own, not a qiialification provoked by any broeah
of faith on tho part of tho Crown. In othcr words,
Had Eadincr not iaHcrtcd the unwarrantcd * nec per-
'* flonas .... pcr se elcgit" into hin first aseertained
account thcre would havo bccn no occosion at a slightly
latcr datc to qualify that account by a " quodam moda'*
Horo, an in the corrcsponding case in the "Historia
Novonim/' ho must have written on the authority of a
docuincnt of qucstionable rclcvancy ; and it may fiuriy
lie doubtcd whether any writer can be fonnd giving an
aooount quite consonant with Eadmei^s, wbo had noi
I
xevi
PREFACE.
«ftk»
«<
««
fint bceii misled by Eadiner. William of Malmcsbury^s
18 mach morc probablc, ** Rex .... inveittituram
annuli et baculi indulsit in perpciuum, retento tamcn
electionis et regalium privilegio."
The trutb is that neither Henry nor Ansclm had been
unwisc enough to exaggcratc thc trcmcndous difficultics
ihat surroundcd tho discuHHion on invcstiturc by adding
io them a subsidiary quarrcl on clcctoral rights ; ^ and
what we must qualify with a " quodam modo " is, not
Anselm'8 triumph, which was complctc, but Eadmcrs
overrated account of thc ficld it covcrcd. And just aft the
aooount of the final scttlcment in 1107 which we rcad in
ihe " Historia " would secm to havc becn l^nscd on a
deduction of Eadmcr s from the " Quod Anglici regiH,"
80 does the account which wo find in tlic " Vita " sccm to
have been bascd on a deduction of Eadmcr*s from tho
" Non debeo taccre, " ' not on any authentic rccord or
tnistworthy report of what was done on that cventful
oocaaion. (Sce above, xlii-xlvi, xlvi-xlviii.)
It can scarcely bc ncccssary to call tlic rcaders atten-
iion to tho hexametrical closc of many of Eadmcr*s
scntcnccs in the " Vita." Can it have bccn his intention
io versify his narrative at somc futurc timo ?
Wo bave seen that the line
"llira Dei bonitas, mira i^otentia'*
«mIj grctt cccletiMtical
it cooecniiBf which clcc-
toTB right* woold •ccm to haVc
bcen rctpccted for dow maDj year»
tke •rchbiffhopric of Can-
It wu dccmi^d a rc-
thiog \m IIOS that a
biehop of Salishmy •hoold hc a|>-
poiatcd othcrwift thaa hj the ■erc
o# the CrowB ; but
i to hate beoB no thooght
iB lOIS or IB 1114 of lcavinic
Ite apyo i nf mt oT pthmte to the
■olc chcMCC of the king. The an-
cicDt principlc wns not yvt inopera-
tJTc thnt hoth king and primate
wcrc thc clcctcd of thc nation.
* I necd not rcmind thc rrndcr
who mnjT he intcrcnted in dcteriniD-
mg thc date of thif lctter that the
'< AdTcrtofl illam ** (page 159), the
** Quanqoam pravc '* (pago 159)
thc '* Licct Toii ** (page 1 94), and
the ** lo tchoUi rcUgioBif ** (pogo
195), are all of then aaachrooowly
phiecd.
PKEFACR. xerii
occurn in onc of hin hymns on King Edward ih« Ihrtjr.
A siroilar line
" Mngna Dci pietafc, magna poicniia,"
occurs, and for the first timc, in one of ihe snpplemeiitAiy
chapters of tho " Vita " (II. Ixix).
And wo find
" Mira Dci bonitas, mira iKHestas **
in tho " Miracula " (pagc .182).
TlicAc factA may poMihly bc of Acrvice in deicnnining
thc datc of his Rccond hymn on St Edward.
Thc following orthogrnphical forms are io be found in
thc C.C.C^ archet>T)c of tho " ViU : *•
Abifviufl, abiccrc, iccclcflia, amfractun, annichilare, ar-
chana, cfrlarc, cartula, cccitai*, ca*cuA (in capiiuU),
cotidie, ciinf)uo, duricia, cfrcniA» cgritudo» eaiimare, exe-
crari, cxccutio, cxcrcicium, exilirc, cxoriatio, exiincius,
grandcvuH, linbundantia, hipocrisi», hipocrita, honpicium,
iniuflticia, lammina, malicia, mariir, miAiicua, mollieiea,
nanquc, ncglcgcrc, ncuiin, noiicia, oflTuii, oriari, oiior,
prccipuuH, prcftto, pretcr, prctcriiuii, qucnque, refodUre,
Hcola, Btulticia, nubiccrc, nullcuare, summinisirare, iodut,
ydroiw.
III. TiiE ''Quif:DAM Parva Descriftio Hiraculorcm
GL0RI08I PaTRIH ANSELMI.**
Tlierc can l>c littlo doubt thai MS. C.C.C. 371 ooniaini
thc pri.Htinc tcxt of Eadmcr a supplcmentary arldiiion io
tho " Vita/' hiH " DcHcriptio quonindam Miraculonim giM
" gloriosi Patrin AnHclmi Archiepiiicopi." li is anie*"'-^
ccdcntly improbablo that if ihe work ai we now know
it had bccn writtcn from beginning io end before tlie
nibricH wcrc inBericd, thcy would noi have aiykd
AnMlm " Hanctua ; " the Prologue tillt preeiaelj a
pago of the quire; and an examinaiaoD of tba tMit
iihows un how ai intcryale ii grew under thti aoilioff^t
■uporiniendence.
xeviii PB£rAci£.
The history pt thifi litilo trcatise may bo traccd
throagh five distinct stagcs.
I. Tho first infltalinent bcgan with tho opening words
of tho Prologno on pago 379, " Cnm vitam vcncrandi
'* patris Anisebni/' &e. . . . and endod on pago 387
at tho wordfl ** crcdcro non dnbitavimus." It conipriscs
a eopious rccord of tcn miraculous or quasi-miraculouH
incidcntfl and an clcvcnth paragraph on tho virtucs of
the wonder-working girdlc. Four out of tlio tcn Htorics
relate to the saints' cstatc immcdiatcty aftcr dcath, it
boing iho author*s dcsign to provc that hiN masicr*s soul
had no sooncr shufilcd ofl* mortality than it passcd to its
Uiss undotaincd by thc purging fircs which aro ihe lot
of the majority of iho clcct It was on iho vory day
of his deaih, so tho firsi of ihcm would havo us infer,
that Anselm was io rcccivc tho rcwanl ihat had bccn
prcparcd for him. Tho sccond iolls u.s ihat no sooncr
had he brcaihcd his last sigh ihan Si. Dunstan bado tho
miniBiers of bliss eonvoy him io his ctcmal homc. No
Booncr, says ihe third, was hc dcad ihan ho was cloihcd
with ihe robe of joy. And ihc fourih informs us ihat
whilsi cvcn now hc hicd him to his joy a sick man iill
that momcnt thought to be dying was rcsiored io hcalih.
Having satisficd himsclf of An.soIin*s immcdiaic pass-
agc from carih io hcavcn, Kadmcr ncxt rccords six
bagiographical incidcnis, only two of which nccd dciain
Qs, ihat of iho Lyons nun and ihai of tho sick man who
was curod by tho girdlo. Tho laitcr, and ihus tho wholo
portion of tho work which wo aro now considcring, was
written after the dcaih of Archbishop Ralph late in iho
yearll22; the formcr muHt havo I)ccn rccordcd bcfore
Eadmer beeame aoquaintcd wiih William of Malmcs-
Imry^B * Qesia Poniificum." Tho ycar 1126 is pcrhaps
tm aafe an approximation as can bo tnado to the date of
the first instalmeni of the treaibe.
n. On examining the noxi paragraph, or rather the
tnt Miitenee of the next paragraph, " lUad tamen
PRKFACE. xeiX
" omnino convaluii^'* wo aee thAi the word
" ojus/' tho " ot " in tho ncxt lino, and iho " oi " in the
ncxt lino again arc all of thom inicrlincaiions, thai the
last HyllaMc of "modicum" is wriitcn on an erasuro»
that ** dciumcHCcnto ** iH a corrcction, prohably for
" dccrcsccnto " and thai " rcddiius "* ropUccs somo oihor
wonl. Thoso sign.s of hasio or carolcssncss, or both,
denoto a sccond siago in tho olaboration of iho work ;
but thcro arc no data from which to dcicrminc thc ycar
in wliich it was addcd.
III. Although tho ncxi 8tory,*Noc alicui incrcdibilo"
&c., rclaics to quitc a difTcrcni subjcci^ ia writtcn with
othcr ink and by anoihcr hand, it docs noi consiiiuio a
frcsh paragraph. Possibly Eadmcr had by ihia iime
grown ioo infirm to watch tho movomcnta of a now
scribc. Bo thai as it may, it and iho two paragraphs
which succccd ii, ** Intcr hnHS ianti viri
" intcllcxii " and " Alia post hioc .... verisBimam
** csHc/' would Hccin to havo bccn inBcrted ai one and
ihc samo timc. Wlicn was thai ?
Thc firsi of thc threc rclatcs io Hcliaii, the abboi of ihe
monast^^ry of thc Holy Trinity ncar Roucn. Thcre is
no as.signa1)Io rcason why Abbot Ilelias shouhl pay many
vinits to our country, for his houso sccms io have had no
land and littlo' propcrty in moncy, if indocd any, in our
country ; but ho is known to have bccn ai St A]ban*a
on August 2nd, 1129, on ihc occasion of iho iranalaiion
of thc saint.*
Tho icxt of tho sccond story cxhibits a curioua peca*
liarity, inasmuch as thc firsi mcniion of Ansckn's rcsting
placo in Cantcrbury Caihcdral calls ii "aepulchrum'*
whilst the sccoud and thinl call ii a "tumulus* or
** tumba,** a drcumstanco which haa induced ihe acribe of
H. to rcplace " scpulchrum " by " iumulua." Bui henea*
forth throughoui the work we never have ** iumolua* or
'*iumba*' bui only " sepulchrum.** I ihink it probable^
1 8M RUc7'i " Ocau AMwtoa 8d. Altesi,'* Vol. L, p. U.
I
C PRKFACK.
tlicreforc, that the pcriod of timc which Eaclmcr had in
incmor}' whcn composing tho paragra))h " Intcr ha^c tanti
" intcllcxit '* waa a pcriod part of which
prcccdcd and part of which foliowcd the trannfcrcnco of
St An8c1m*8 rcmaina from thc navo of the cathcdral to
its castom limb.
Thc ncxt and last Btory in tho group rcprcficnts a
pricst aR p&<wing by thc Aaint*8 sepiUchrum on his way
to an altar» and thus, it is to bc prcHumcd, to onc of the
chapels that fringcd Prior Conrad's choir. Gonracrs
choir was consccrated in thc year 1130.
Wc cannot, thercfore, with Kafcty assign an carlier
date than the ycar 1130 to thc inscrtion of this triple
£^up of storics ; but inasmuch as the second of tho
group gives Aasclm on the authority of a cclcstial vision
ihe "pncnomen sanctitatis/' inasmuch as Eadmcrwould
bc likcly from the day on which . he hcard of the vision
to call his late mastcr " saint/' and inasmuch as the only
passage in the ** Historia Novorum " in which ho docH
80 call him is one which must have bccn written after
the dcath of Henry I.,' thc year 1 1 36 will pcrhaps bo
nearcr the truth than the year 1130 as an approxi-
tnation to the date of the third instalment
Whatever the prccise datc, the rubrics to thc tract
inust already have bcen inscrtcd, for they style Ansclm
"gloriosus pater'* not "sanctus." Not so the Hst of
oontentii prefixed to the volumo, where he haa the
higher title.
IV. Tho ponmanship and ink of the next story show
it to be a fourth instalment The story is that of a poor
nuui at St Edmund*8 whose house waii saved from des-
traction by fire through the interceasion of St Anaelm.
This poor man was at tho timo of his great danger
living in the vicinity of St Edmund*8 monastery, and
nnder the proieetion of ita abbot, the younger Anselm ;
t _ ___ _ _
I 8m AboTe, p. K., moA p. lix.
I
PRRPACE. a
and M bc had rcconily buiH bimsclf a houiio it is to be
prc^timcd that timo hafl bccn rcqiiirccl for procuring tbe
moan.s for doing m>, that hc had carned tho right of
hopin;^ to cnd hiN days whcro hc waa, and that Abbot
Ansclm wa8 in ficttlcd rcflidcncc Now aa Abboi
Anflclm was not in nettlecl rcsidcnce botwccn the ycan
113G and 1138,^ we may fairly bclicvo hifi client to
havc bognn biiildin(y in 1139.
Scarccly, howcvcr, was ihc work finiNhcfl whcn, «o the
etory goe^, a firc brokc out not in tho monaAicry, bot in
thc town of St E<lmundX and, curiously enough, ■ueh a
diRnRtor i8 rccordcd nn having takcn placc in 1140.*
To tho lattcr end thcn of 1140 or the foHowing year
wc may asMign thc compoNition, and, no doubt, the incor-
poration into tho archciypo on which I havo workcd, of
tho fourth intcgral portion of Eadmer*8 " Miracula.** And»
curiously cnough, ihc dntc 1140 or 1141 correspondt with
rcmarknblc cIoscnc88 to ihat which, guidcd by other cvi-
dcncc, 1 havo awtigncd to ccrtain portion8 of tho " Hia-
ioria Novorum."
V. llic tinic waH now at hand for E)ailroer to bring
hiH lalK)ur8 to a cl(i8c. A hcad alrcady hoary and a
ircmbling hand warncd him ihai thc day waa noi far
di.Htant whcn ho musi lay a^idc the 8tyle which be bad
plicd 8o long and 8o loyally in hi8 ma8tcr*8 Kcrvico, and
addrcfts himsclf io thc 8uprcmo ta^k of preparing to
roeoi thai ma^tcr in anoihcr life. " Adicu, my faUber,**
such arc ihc Ia8t wonh of tho treatiKe, words written in
a charactor which aniicipatc8 somo of tho di8tinctivie
feature8 of tho goihic that caroo into vogue at the ekM
of ihc iwclfth ccniury, and by a scribe who gave a new
spclling ' to thc name of ihe author, " Adieu, my ikUier
tt
> Hcc** MonMticAfl ADgliettnsfli»
Vol. III., p. lOS.
* To ArebdcMoa Battrlj m«M
bc BMii^Bcd the cr«dit of di«eoTer-
\%g aa obnevr* reeord of tkit truc 1 *• UhtwnkL,"
i« OM << tbr LMibctb m — tripu. I * 8c« •bwv, p. us, ■•*•
(llK448,feL 117.)8e«bM*OpM
- PoMbvMi •• (Osford. 174«).^ ra.
IIc doca Mt» bovcTcr, mtm •• kive
becfli •eqwUatcd viib
ai PKEFACE.
" and dearest patron, and bo a dofcnco to mo Edmcr
^ your ward, and for. such timo as you sat in tho sco of
*' Canterbury your attached and constant attcndant If,
" aflcr my dcath any one should add to the forcgoing
" narrative such wondcrs as Qod raay yct work through
" you lot the addition be ascribcd, not to me, but to tho
'* writor, whoever he may bo. Hcro and thus I end my
" iaslc"
He ended his task, but he added no rubric, for ho was
fain his work 8hould*be continucd. Frcsh wondcrs woro
indeed recountcd, which thc picty of tho ago took care
to record ; but Eadmer*s littlo tract romaincd as ho had
lefl it Sevcn ccnturics and a half havo passcd, but no
hand has prcsumed to rubricato an explicit. Sevcn cen*
turies and a half have rolled away, and the two rcmaining
loavcs ^ of Eadmcr*8 quire aro, as thcy were, lineated and
ready for use, but blank and unuscd.
IV. Eadmek.
Apart from the fact recordcd by Symcon of Durham,
ihat Eadmer rcsigned the bishopric of St. Andrcw's and
rctumcd to England in tho year 1121, tho little we
know of the dctaiLs of our author*s lifc is gathercd from
his own writings.
That one, if not both, of his parcnts was English thcro
can bo no doubt ; and the way in which he spcaks (** Mira*
cala," pago 383) of tho fricndship of his ncphew Haiuio
with a '* vir nobilis, milcs fortis, multis Angliad partibus
" notus Humfredos nomine,*' invitcs the infercnco that
he WAs a man of family. The name Haimo, bomo by
his sister^s son, would aeem to |>oint to ono of the many
matrimonial allianccs which wero concerted betwecn the
eonquerora on the field of Scnlac and the daughters of
the eonquered ; and the fact that Humphrey lived near
io Canterbury strengthens the coi\jecture Uiat Haimo'8
parentawexe aettled in that neighbourhood Nothing,
Striellj «pcdiiaf alKmt fear pftgw hkI t half.
• ••
PREPACEL CIU
Buroly, coald bo moro prolmblo than ihai tho child of a
tonant of one of tho archicpi8co[)al cfltatcs within a Bhori
distancc of Cantcrbuiy should bc devoted to religion, if
any wlicro, in tho mona8tcry of Christ Chureh. Nor is ii
unlikely that tho rccipicnt of Lanfranc*8 bonnty, whom
Eladmer mcntions in his mcmoir of that prelato (H. N.
|mgo 17), nhould have l)cen tbe mothor of our author, for
tho incidcnt which ho rccords cannoi havc bocn topic
of gcncral convcrsation, particularly in a douitcr, cvcn
aflor tho obligation to Hilcncc might have becn supposcd
to bo removcd by Lanfranc's dcath. In which caiio
Eadmcr*8 mothcr mnst havo lived at no considcrable
distancc from tho primatial city» for sho sccms io havo
gono thithcr at lcast six iimcs a ycar.
Eaflmcr's silcnco about tho namo, tho character, and
tho carecr of his fathcr can scarccly Ix) uscd for ai;gu«
mcnt, or evcn for conjcctnrc, but it is more consistcni with
tho thcory that Eadmcr had no rccollcction of him than
with any othcr. Can it bo that Eadmcr*s fkther was
ono of thc thcigns who hcld of tho sce of Canterbuiy»
onc condition of his tcnuro bcing scrvice to ihe Crown in
thc ovcnt of invasion, and that ho dicd on tho Field of
Blood ? And if so what can bo lcss unlikely than ihai
hJH widow (i.) sliouid bc a pcnsioncr on the kindness of
Laofranc, or that (ii.) sho should dovote hcr infant son
to religion at Christ Church, or that (iii.) aftcr an inter*
val of anxicty and povcrty sho should view with saiia-
foction tho allianco of hcr daughtcr with ihc Norman
knight whom oithcr Odo or Lanfranc had put inio ihe
c.stato in succcsHion to hcr husband 7 Ccriainly, her
son» description of tho wocs endured by the Cantcrbary .
tenants under the rack rcnts inflicicd on ihem by
Rcnouf tho Fircbrand upon Lanfrane^s death is jusi audi
as would be writtcn by one whoso own kiih and kio
had bccn among tho sufferers.
An approximation to the year of Eadmer'a birih may JSfJnL
be made wiih no great difficuliy. He ialla iis (H. N.
page 200) ihai he had been nnriared ab it^anHa ai
I
CIV rUKFACK.
Chmt Chiirch, and inay Ix; as.sumc<l io havo Y)cen scnt
thithcr at tho agc of ncvcn ycars ; hc sccms, liowcvcr, to
havc had no pcrHonal rccollection cither of thc grcat firo
in 10G7 or of LanfrancH arrival in 1070. But, on tho
othcr hand, ho wa8 prcflcnt at thc transYation of thc Ixxly
of St. Dnnstan, prior to thc commcnccmont of Lanfranc h
cathedral in the April of 1073, by which timc he was
ptienJu^} He must, thcrcforo, havc bccn bom bctwccn
the latter half of 10G3 and thc former half of 1065.
In or aboutthc Aprii of 1079 Abbot Annclm of Le Bcc,
on his famous vi^it to Cantorbury, fonml Eadmcr, by this
tiroe culolrscentiUus, in thc monk'f> cloistcr, whero he
took notice of him, not improlmbly bccause hc was thc
youngcst of tho |>arty. By thc spring, thcn, of 1079
Eladrocr had com])ictcd his fourtecnth ycar, and wo may
fecl surc that we arc not fnr from thc truth in dcclaring
him to have liccn bom in tlic ycar 10G4.
His anniversary was kcpt at Canterbury on the 13th
of January, but thc prcciso year of his dcath cannot bo
dctcrmincd. The last cvent rccorded by him in the
"Miracula" took ])lacc in 1140, and thc latcst political
cvcnts to which he sccms to makc allusivc rcfcrcncc in
thc ** Historia Novorum " are referablc to thc ncxt year.*
The parcnt copy of the Cottonian tran.script may fairly
bc assigncd to the year 1141 or 1142 ; nnd such addi-
tions as charactcrisc the C.C.C. archctype to the year
1142 or 1143. It was, I suspect, in 1143 thatthis lattcr
documcnt was liegun at the instancc of Eladmer, who
ineflTcctually revised iis enrlicr pagcs, but who bofore the
tardy or disheartcncd scribe could finish the task ceasod
from his labours in his own eighticth year and in the
year of grace 1144.
Eadmer, tho precentor, who died in or about the year
1144, and on or near the thirtcenth of January, is a dis*
• - I
PRKFACE. eV
tiiict i^ci-son from Prior Elmcr, who dicd in the May of
1 1 37. This is unqncstionablc ; but inasmuch ak Wharton ^
Bccnis to havc lKM.'n stag^ercd» aa wcll hc might be, by
thc cxplicit of thc " Vita " in I., it may be well to inves-
tigatc thc c&sc.
Tlic explicit to tho " Vita " in I. is as follows : " Expli-
" cit Vita Ansclmi cdita ab EUlmcro ejus diacipulo ct
" liujufi sancto) CantuaricnBis EccleiiiiD monacho, ci
'* |>08tca Priorc Eccicsiw Christi Cantuarifo temiHNno
" Radulphi Archiepiscopi.
Tuming to II. Ixviii. of the " Vita,'* we find in I. an .
amplification of thc text, which, in tho aocount of St.
AnHohn M burial adds thc wordii " ct in ecclcsia Salvato-
" ris Cantuariii? Mcpultum cum magno honore," wliilMi
a nc>t(> in thc inner margin add» *' in navi eecUeicB in
** viciUo proi^e lAin/rawumJ' Thc worda can acarocly
l>c thoHc of the author of the augtncntation, for thcy
aro a vcry cluinsy addition to it ; and thc inaocuracy
of the " prope Lanfrancum/* for Ansclm wai buried noi
at thc sidc, but at thc hcad, of Lanfranc, invites ua to
aMsign thcm a comparativcly modcm datc.
At II. Ixxii. of thc ** Vita " I. cxhibita tho foUowing
notc in tlic outer margin. E^Imcrus qui hunc libnim
** Hccundum comiK>Huit hic fincm poeuit qui videi teMi-
** vionium i^rrhibuit cx pncccpto Raduiphi )>ontificiii
" |>crfi^it/* where thc worda I itaiicise are aMuredly the
work of a later hand.
1. concludcs thc "Miracula" thu6, " Ego Edmerua
** monachus ccclcsifu Christi Cantuari» hic fiinem impoaui
" iHtiuH oi>eri8 ad laiidvm ct honorem I>ei ti HanHi'
** Ansclvii Cnntu^rieneie AixhiepiKOpi qui in Trini«
tatc vivit ct rcgnat per omnia mdcuU sieculonim.
Amcn/' whcre thc words I italicife are obviously tho
work of anothcr hand.
In cach of thcse thrce caacii, then, we find later work
AskIUi SMfft, II. xW,
CVl PUEFACe.
M wcU an earlior, and in two of them wo find that later
work awkwardly intrudcd into tho carlier.
What is truo of thcfMi theso three cases would secm to
be truo of the explicit to tho pocm ** Tange, Syon,
" citharam " in I. (178 v.), " ExpUcit Vita Sancti An-
" sclmi Cantuaricasis Archiepiscopi sub istifl versibus
" Hcriptum aecundum E^merum monachum, ejus disci-
" pnlum, et pastea hujua ecclesicB priorem tempore
" Jladulphi Archicpieco^n*''
Tliat the italiciiicd words are an intrusive gloss is
probable enough from the analogy o( the preceding
iastanccs, and morally ocrtain from thcir correspondcnco
with the close of the rubric which puzzled Wlarton.
That rubric is " Expllcit Vita Anscbni edita ab Edmero
" cjus discipulo ct hujus sanctao Cantuaricnsis ecclesias
" monacho, et postea Priore Ecclesico Chrieti tempore
" Madulphi Aixhie^n^copi,*' Whoevor may have oom-
posed tho carlicr portion of the scntcnce, the italicised
portion of it must be refcrrcd to some other origin, as in
the three cascs just instanced; for the same author
would have said not " Priore ecclcsia) Christi/' but
•* Prioro cjusdom cccIcsir)."
How the oflicious scribc of a later age camo to con«
found Eadmcr and Elmcr is a qucstion of comparative
unimportanco. By drawing attcntion to his glosscs and
showing thcm to havo bccn awkwardly wclded with
earlicr work, I have done all that is necessary. Still I
cannot refrain from observing that tho titlo givcn in I. to
Eadmer^s lcttcr to the Glastonbury monks reads thus,
"Epistola ad Glastonicnscs Elmcri aliter Edmeri quo
" tempore Glastonicnscs asscrucrunt se ^rpus patroni
" noBtri SancU Dunstani habcre "
We shall scarcely do Eadmer an injustice if in
[mmi attempting to appraiso hia value and credibility as an
historian, we take little account of tho fifth and sixth
booka of the work which constitutes bis chief daiiti npon
our gratitude. The moat interesting leaaon io be deduced
I
PBEFACE. CVll
from thom is ono, iho valuo of which thoir author may nji
littlo havo suspoctcd ; tho lesaon taught us hy tho diffe» >wtoiy
rcnco bctwccn Eadmcr at tho ond of tho fif th book and uSSSSr
tho beginning of tho sixth, in passagos writtcn whon tlie
royal smilc was a thing to court and tho royal frown a
thing to Avoid, and Eadmcr at tho boginning of the
fifth, in a digrcsaion inscrtcd after tho dcath of Honry.
And in our Htudy of tho firet four bookii it cannot bo Tintii*
othcr than equitablo to bcar stcadily in mind tho pur- tit^
po5«o and bco]>o of our author's original record. It had
bocn AnscIm'H aim to put an cnd to two usagcfl, that hj
which tho king gavo invcstituro of churches by the
dolivcry of tho crosicr, and that by which prolatcs wcro
upon thcir nppointmcnt mado tho mcn of the king. In
thc prosccution of this objcct ho had twice bocn oUiged
to Icavo England, and» having lcft it, to rcmain beyond
Bca, and Eladmcr'8 main purpoee in writing the " His-
toria Novorum " was to provo to his contomporariei
that for thcso two abscnccs of AnBclm from his sphere
of propcr duty Ansclm was not to bo hcld responsible.
That ho has 8uccco<1cd nono can doubt ; but had he, in
thc fintt inHtancc, confincd himflclf lcss rigorously to
cvcnts of which ho had had pcrsonal cognizanco, or had
hc, whcn it occurrcd to him to cnrich his roeord by S rt ii fw w t
tuming AnBchn'» corrcMpondcncc to account, takcn caro **■■ •<*•>§
to givc that corrcspondcncc a moro carcful study, much
as wc have io thank him for, wc should havehad incom*
parably moro. Ho might have told us how and why Tiif»w i^
it was that in thc Ck>uncil at Rockingham tho barons oSSL
tumcd against thc king. Ho might have informed nsA*'"^
that tho pcaccloAs pcaco concludod bctwcen king andMHi
primate in tho summor of 1095 was recommended to the
former by political troublos in the north. He might
havo told Ufl what it was tbat firom the very cooclusioQ J^
of that peaee inspired Anselm with frosh apprchensioos
and with a now desire to consult the Holy See. He
might, so far from keeping silenee oii the misuoQof
CVIU PREFACE.
Abbot Jarenion in iho spring of 1096, havo cxplaincd
what share tho King's hoi^e of obtaining pasHcssion of
'nmetimkm ^QriQmijy |imi )ia(l in giving that mission soine mcasure
wSTkwS^ of HUCCC8S. Hc might, whilo commemorating tlic cvcnt-
JJ»^»«^- ful mceting at Winchester in thc autumn of 1 097, have
imOtSSn c*P'*"*^J what wcro thc causcs that hacl given tho
Mit* Priroato a body of ailhcrcnts stong enough to obligc tho
AMtai*! King to allow hini to iiuit tho rcalm, or, at any ratc, to
MrtaPi abstain from forcing iiim to remain in it. To say that
ini. Eadmcr could havc done all this might, possibly, bo to'
aay too much ; but surely he wouhl have mado an cfTort
to do Bome of it had he becn more of an historian and
lc88 of an historiographcr. Surely ho must havo known
Boracthing of the schemo by which tho Red King during
four years tried by a thousand arts of cajolery and
menaco to gct into his own lordship cstates which ap-
periained to thc see of Cantcrbury ; but the relinquish-
ment of thc suit, thrcaicned in tho spring of 1097, seems
io have servcd him as an excuso for not lcaving somo-
thing on record that might havo boen of incaiculable uso
io us in its illusii-ation of thc dcvclopmcnt of the law of
ienure undei tho Norman dynasty. Tho oniission is tho
moro provoking as in his record (pago 46) of thc Roches-
ior intcrvicw he givcs duo placc and importanco to the
Hubject; nor can ho have iranscribcd (pagc 105) his
pairons siaicmcni of gricvances in the Lyons letter
wiihout perceiving how considcrabic a place the subject
had in Anselm^s thoughis, and how largcly it had con-
tribuiod to Ansclnrs estimato of iho King s conduci.
And yet how much havo we not to ihank him for.
If ho has noi iraced and analysed ihc niotivcs which
inspirod tho principal aciors in ilio drama, iho service ho
has done in seiiing thcni on ihe stago is unique, and his
vMM draroatic skill of iho highest order. Tlio picture which
ho draws of tho royal bod chambcr at Olouccster, of tlie
King^s compunction at tho prospect of deaih, of the panic
of pioiM alarro wiih which laymon and churchmen alike
PREFACC eix
wcrc scizcd ai thc thought of tho ctcmity of woe
towanls which ho wa8 clrifting, of the charter full of
promiscs of good govcmmont oxccuted at the suggestion
of thc confcssor, Abbot Ansclm, from Le Bec» and signed
by thc King's hand and scalcd with the King^s scal» ia a
piecc of vcrbal prescntmcnt that bcspcaks an author of no
mcan capacity not vcry far from his bcst And he seemt
ahnoHt to surpass himsclf whcn hc dcscribes the royal
noniination of Ansclm to thc primacy, Ansclm^ dcHperaie
but cffoctuai rcfusal to takc thc ofTcnMl crosicr.the frenxy
with which bisho|>s and abbots carricd it and him into
thc ncighbouring church, and the sclf-control with which,
on oHcaping from his persccutors and rotuming to the
King. hc told him in words suggested by a well-known
(«cclcHiasiical dccrcc, that hc had refuscd and still refuaed
to ndinii thc validiiy of whai had bcen done.
Most insiructivo pcrhaps of all are his skciches of the
asAombly of Rockingham ; a serics inspireil by intenae
sympathy for a masicr whosc rclation of vassal to the
princc hail Ijccn made ihc basis and thc jusiificaiion of a
chargc of ircason. Thc church of Rockingham Castle
was ihc council chnml)cr of tho rcalro of England, the Kin
rooin in which ihe King sai was ihc courtof tho sovereign ■MfT"
lord of ihe land ; and but for iho happy assertion of a BirfMw
])rivilege which William was impoteni to annul, he who
ha<l on ihe 6rst day presided in the one, sacred and in*
viulablc by immemorial primaiial right, would on Uie
Hccond havc bccn summoned to the other, life and limb
ai ihe mcrcy of his lord, to reccive «entence of oon*
domnaiion.
It seems io havc bccn ihc Rcd King'8 theory that the ■itiknij
rclaiion in which Ansclm had placed himself when by SuMiT
tlic ccrcmony of intromi99io manuum he mado himself
his man was one which might not be relaxed, and waa,
indecd, onc which, for the very reason ihat the Primale
was what he wai, could not be relaxed without great
periL Ue seems to have maintained that whaterer ihm
ReM7. h
cx
PBEFACE.
duty of his other vassals, tho duty of tho foremost of
ihem was specially and exceptionally stringcnt, ** inaudi-
^ tum quippe in regno suo est, et usibus ejus omnino
* contrarium, quemlibet de suis princibus, et prcBcipue
" te, quid tale pncsumero" (page 95), nnd that tho
obligation contracted by the Primate'8 homago was in
Ruch wisc paramount and supreme as to tolcrato no
exception and no abatcmcnt even in things spiritual and
the cure of souls, " nec enim regia digniiatc integre so
" poeitum suspicabatur quaradiu aliquis in tota terra
" sua, vd eiiam secundum Deum, nisi per eum
** quicquam habcre, nota dico, vel posso dicobatur"
(pago 68). Tho position, whatover its othcr charac-
ieristics, was inteliigiblo and consistcnt, and indccd its
very qualitics of consistency and intelligibility would
Bccm to have inspircd Anselm with not a little of tho
modcration, the forbearanco, and tho gentlencss which
charactcriscd his conduct towards tho Rcd King, not-
withstanding vcry much in the Rcd King io distress and
horrify him. When in 1093 he made himsclf the King's
man such act had not as yct bcon forbidden by tho
spiritual powcr ; nor can he, rcgard being had to tho
King^s promise at Rochcster, have contcmplatcd as pro-
bable the interpretation tho King was about to put upon
it Neverthcless, although as a theologian he hailcd
wiih satisfaction tho prohibitive decrce of 1095, ho
soems as a statcsman never to havo forgotten that the
King^s failure to disccm the compatibility of a primate'8
two duiics had its intellcctual as well as its moral factor ;
and, much as he de)>lorod tho King*s abuso ^ of thcir
mutual reUtion of lordship and homago, ho secms never
to have forgotten that tho relation subabted. Hence,
* WUliMi M«iiM to hATe lott no
te« ia reoording tho tmet that he
ngirded tht pnaAte not Bcrvlj m
kie ■■■ \m% m hit licgeBaii i '* Hoe
cet die crMtiBA
** qiui ABMliBiie ArehicpiMopoe
*'fliGQi ligeat hoBM Ucta» cit.**
FroBi BB iBspcxiiBBi hj HcBfy VI.,
qaotcd Ib the MoBBetieoB (VI.
1S71).
PREFACE. CXl
not improbably, tho afTcctionate tcnderneas of his fiure- Aawiay
^cll to his persccutor, and his unwillingncss to retum toifth»
England during his lifctimo. Hence too his passionate
dcprccation of thc cxcommunicatory scntcnce which the
council of Bari adjudgcd thc Rcd King to have incurred
Not thuM did hc dcal with tho Rcd King^s succemor. niti
Eic Hcnry Bcauclcrc asccndcd the throno an acknow-
ledgcd Hpiritual powcr had alrcady forbiddcn prelatee to
1)cconio tho mcn of sccular princes» and Anselm treated
the ncw sovcrcign, not as onc whom an ez po$l fudo
lcgiKlation had sct in a i>osition of embarrassmcnt, but aa
onc who was bcnt on disobcdicnco to an cxisting Uw.
Hc hod now no wish to lcavc the country, for he was oii
e^iual terms with his opponent, and he was only fain to
go when urgcd to do so by drcad of the evila that
woiild l^ likcly to ariso from his rcfusal to hold
cominunion with cxcommunicatcd sufTragans.
McAnwhile, howcvcr, so cntirely had he by an unfailing Bit««»
c(iuanimity, n tmnsparent loyalty, and an uhquestioned ifaiiy!,i <
rcctitudc, rccommcnded himsclf to the coniidcnee of hisMiMi.
royal opponent during a staunclily contcsted encounter
of two ycars and a half, that though Hcnry could not laMiM ^
Rcnd him to Romc as his advocatc, ho nevertheloM
ontniRted to him with cntiro conBdence the taak of ImI'
explaining to tho Popc what wcre thc difficulties which
bcMct the rclinqulshment by a Norman king of tho old
English usagc of tho delivcry of tho pastoral MtaflT. Nor
can thero bc a doubt that tho ecclosiastical power owed
its final triumph mainly to tho high moral qualiUes of ■i**^'
Ansclm, and to the vcncration in which the " mitimimiit tav-
" hominum qui habitabant in tcrra" was held l^
Hcnry.
£Iadmcr's chicf claim to our rcgard and gratitude ia io
be found in the " Historia Novorum/' as it seema to
have issued from his hand in pristine freshneM, aim«
plicity, and unity ; for he somewhat marred tlioae •
qualities when from indiscreet leal io behalf of tba
h S
exii PREFACE.
house of wliich he was a ineinl>er, or from undignificd
rivalry with other writer^, he inHcrted anecdotcs, niany
of which are irrclevAnt, and lcttcrs, not a fcw of which
arc strangcly misplaced. Hc may be trustcd whcn bo
iells us what he saw with his own eycs and heard with
his own eani ; but hc is lcss of an historian than a
hagiographer, an intelligcnt study and cxposition of his
master*» correspondence would seem to havc bcen beyond
hia capacity, and wc may vcnturc to doubt whether ho
ever succeedcd in divining thc prccise purpose of any of
his master* 8 movements. He saw what he saw and
heard what hc heard, but I cannot find that hc was cvcr
entrusted with a confidcntial crrand or invited to share
his master'8 oounsels. Whcn, howcvcr, hc tells uh that
Ansclm^s prognoHticon bcgan with thc words " vocavit
" multoe/' wc fecl as ccrtain &s if we saw the gospcl-
book lying open for our ins]>cction, that thc first word
on the unfoldcd pagc was "vocavit," and no other.
When he reprcscnts old fashioncd |x;ople as saying, not
" rex Anglia)," but " rex Anglonim," we arc surc that his
mcmory has not deceivcd him. Whcn he makes Anselm
write * non ccssatis vcrbcrarc " in answcr to an interlo-
cutors "non ccssamus vcrlwrantcs," wo sccm to hear
Lanfranc*s disciplc spcaking. Nor can wc fail to note tho
admirablc truth to naturc with which when the Red King
had said to the Roucn Jcw, " I havc done what you asked,
" pay what you promiscd/' he makcs the latter retort in
truly oricntal fashion, " My son is even now more con-
" stant than heretoforc in the confcssion of Christ and
" more hatcful to me, and saycst thou ' I have dono
** ' what thou didst scek, pay what thou didst promise ? *
" Nay rather, first finish what thou didst begin and
" then treat of pledges, for thus was it oovennnted
•• between us."
Eadmer*8 autograph is, no doubt, preserved in the
" De Beatitu<line Ccelestia PatriaB,** described on a pre-
vioos page, and, although 8t Anselm^a ia probably
FRCrACK. Oliil
oxtjuit in Aoveral pl*ct*ii, ii is in nowhere niore proliably^
to 1« found ilian thcre. In ibc fourteenih chapier o(
ihe treatisc wo 6n«l the wonl<i ** Hoc cmI» iiieiii pQlaaraa»
" (|uo(l, quamaihiicMhnn in capiie hnjtiM opuieQli dixL
*• DouM pra*|kanivit «lili^*nii)>u«« »ie.'' This "dixi* fer
" dixiniui»** or "(lictuni ofli^ iii remarkalile ; bai oo
roferring to tho archoty|>e I Hnd thai ihe word b inier*
lincatoil and in a difforeni hand from ihat of Eadmer^a
If anything Im* niomlly ci*riajQ it in ihai ihin b ihe
ori^inal tmct whicli An.Heltn hiinjiclf reviiied, an<l I make
no duuht that thc " dixi ** in hin. So ioo iii ihe altefnft»
tivo " vos fusmril " inU^rlincaicd in ihe eighih ekapier
ovor " vohiii Hurri|»orot.'*
Hin si;;n nianual ;;ivon in tho oarlior da}*K of hisabbaey *^
in attoHt ition «»f a L^HMay chartor. i» prpwr\*ed •motig
tlio «li*|4irtiiirntAl arrhivi><iat Saini-Lo; iin«l in ihe pQblie^
LiKrarv at Koii«n. oiiil>lazono«l in iho inital leiier of a
crn»y of tlio " Mi^nolo^^Mon." tlioro ifi a iroa^urp ooljr iiezi
in valu«* to a **\^\ inanual an<l an autograph, a eooiem*
|M)riiry )M)rtrait uhioli hhs «'V^Ty claini io bo rrgarded aa
a lik«*n«'M4 * 'Dh* «linntlikt* Mkull, thc lincn of ihoQgbioQ
tho fon')i«>A«l. Mi«* Hiitiwy hair. tho hcctic fluiih on eiiher
chi «'k. th«' w)iit«* and (l<*licat4'ly niouhlod handii, are all
pvin with Hin::iilar vi^^onr and carrfulncM of tooeb aiid
cxocuti«>n. N<* •«uch tliin^ wari ovor drawn an a faaejr
Hkotch Th«< «'y<-H whicli luok at Qfi frora ihe page reeoU
in a nioniont a11 that Ea<lmer and William of Ifalmeabor/
•*ay of thoir faf<ination and firc ; Inii.aA we mighi Maieij
havo •lunni.Ho^l U'fon'han«l. tho Acn^itivc mouih hae baflUd
thc lininor . an«l th<'ro i^ no play in feaiurM, whidl,
ha<l thcy iM^on \v^ mobilo. ihc rudo nkill of ihe age ouglli
havo rtrpro<lucc<l with (K>mo fair mcasurc of ■ueeimL A
mcrciful providrnce had prcordained ihai he tboQU bt
* WmIi Um mAt. K«I
•¥K «MrftMi •f Um fttUiM. IW
•# w^k dMm « I» W M
4^. Il M, Im«
^fwviaf ikfti km iW
•rti.
CXIV I^UEFACE.
portrayed, noi as Archbishop of Cantcrbury, but os
Abbot of Lo Bco ; so that, as Abbots of the Bec were not
thcn cntitlcd to the mitre, he sits with bare head, and we
are cnablcd to admire tho calm and lofty brow in which
waA cnshrined an intcllcct of rarcst cnterprisc and cleva-
iion. Ansclm in dcar to scholars by thc short dialcctical
iractfl which show how carcfully hc hod studicd the
ancicnt modcls of philosophical spcculation, and how
eamcst was his dcsire to form thc minds of thc young
mcn at Lo Bec whose studics hc dircctcd ; hc is dcar to
philosophcrs by the ontological argument of the " Pros-
logion ; *' he is dcar to thcologians by the ** Cur Deus
Homo ; " and he is dcar to cach and all of thc thrce classes
by his unapproachcd and inapproachablc '* Monologion."
Nor will statcsmen rcfuso him his due mccd of praise for
ihe tact and modcration with which hc plajcd his part
in a vory difficult contcst. In winning thc victory he
ensurcd from his opponcnt a profoundcr rcspcct than
that opponcnt had evcn &s yct entcrtaincd for him ; but
he sang no ptcan. Enough for him, aftcr playing his
part couragcously, prudcntly, and blamelcssly, to rctii'e
frotn thc political arcna and cnd his days in the prose-
cution of thosc philotophical inquirics which liad bcen
ihc favourite cmploymcnt of his carly manhood.
I bcg to thank the Archbishop of Cantcrbury for
allowing me to takc homc and work at my lcisurc on
manuscript 159 of his Qraco's library at Lambcth.
The kindncss was rccommcndcd with characteristic good-
will by Mr. Kcrshaw.
I owe a like dcbt of gratitude to the Provost and
Fellows of Trinity CoUcgc, Dublin, and particularly to
Dr. Ingram, the librarian of that society.
Dr. Bmun, of the Royal Library at Copenhagen, M.
Onignard, of the Library of Dijon, and M. Socard, of tho
librarj of Troyes, have favoured me with numerous
letteiB and ample information on the oopies of the '* Vita "
in tbeir care, and will, I trust, accept this acknowledg-
mflDi of the obligation undcr which they have laid me.
PREFACK. ezv
The duty which I havo rcserved io tho iMt is by no
tncanfi an casy one. It is that of naying how mueh I
owo to tho generoAity of tho Master and Fellows of
Coi-pus Christi Collcge, Cambridge, in permitting me,
not only to transfor tlie wholo of tho text of the preaent
volume from manuscriptB of theirs, but alflo to ooosult
and tranficribo othors, of which mention has been mada
in tho forcgoing pagcs. That generoeity haa anticipated
all my iroportunitics, and has found an adequate and in*
defatigable cxponcnt in the Reverend S. S. Lewii^
Fellow and Librarian of the CoUege.
February 12th, 1884.
ADDEND A.
F»go 90, line 1 (M8. p. 102). The eorreot mdiag "
** cimi ■ibi," Ao, ii foimd in A. M8. omiU *'
P»go 99, note 3, M8. hmn ftraoM of mi
*• Jadoof."
1
t
Al'1'ENDlX TO PREFACE.
I
\
I
APPENDIX TO PREFACE.
MH. Vaticaii. Beo». 499.
Tho foUowing anccdoio of St. Ansolm*i ohildhood oeeiirt in
MS. 409 of tho Qucon of Swodon'i Collcction in the V»tic«ii
Library. Immcdiatcly boforo the "Vita SaDOti Antelmi**
thcro iH thc following memornndnm : —
Iltc Irgnulum etl capilHlum ** Vir Iki veKerMlit An^elmm,**
RcjKrtci in fol. 129.
Thcn on tho noxt lino, and in Tcrmilion :
Ineijni proloytis in Vitam Saneti Aneelmi Cantuariemie Jfdki-
cpitcnpi.
On tuming to fol. 129, wo find tho following in block ink
nndcrlincd with rcd : — >
lila paginn dthet ettc ante prologum Sancti Antelmi, §ed eerip»
ior chlHut rH ram.
Thcn followB tho anccdotc, which, aport from iU intrintio
Taluo, afTords corroboraiion to tho Tcrj probable ooigectnro thmt
AiiBeIm*B parcntfl wcro pcoplo of princeljr rmnk.
Vir Dci Tcncrabilifl Anwlmns cnm odhno eeeei pnemlne, Mt.TL
nt ipfK> po0tmo<lum rcfcrro BolitaB crat, littcris imbui Talde Sct 1
dcBidcrabat, parcntcRqno inoe nt ad Bcholom mitterctnr oaei-
duo cxorabnt. Undo diTina proTidentia dioponcnte, od boc
pcrTcnit quod tanio mcntiB amoro rogabat Doniqne trodi*
tuB cBt cnidam couBangninco buo, nt enm attentina dooeret,
qni cnm in donio fua rocluBit, obi BtndioainB docerotnr, et
no OTogando foraB liccntia a Btndio diecondi pratpediretnr.
Ubi dnm dintiuB clanBUB habcrotnr pene in omentiam Ter-
BUH csi. PoBt aliquantnm Tcro tcmporiB rodncitnr matriqne
rc<lditnr. Pucr incxpcrtam sibi clientinm Tidena fireqnentinm
cxpaTit ct omninm conBortia fugiebat, ao etiom aepcctnm
dcclinabat atquo inicrrogatia rceponmm non dobat. Videni
hoM) mater 'cnm hicrimiB ezclamarit, " Hen me mioerami
" filinm mcnm amiBi.*' FertractonB antem et reoogitona
apnd BcmetipBam qnid facto opna oMet, Bolnbre reperii eoo-
Bilinm. Pnocepii itoqne omnibni domna mim fomnlie ei
anrilliB nt enm pormittorvnt facere qnioqnid Tellei, nnUno-
qne ei obeiBteret ; immo, ei oni oUqnid impermrei, fceer» non
differreit oioqne od priorem, Deo ToleBle,
eXX AI'PKND1X T(J PUKFACK.
Com aatotn ad Tirilem penreniBaei oUtem et roligionis ha-
bitnm ■nsoepinet tanta diBcretiono erga omnoe itnduit bo
habere, et qnoe regendoe sQBcoporat» maxime jnTonoe, tanta
lenitato in -monim honeetate informaro ricnt in ee olim didi-
oerat hnio »tati conTonire. Cni Dei gratia ita iomper affnit
«i naUfif noatra etate fnerit qni tam in hnjnsmodi dispen-
■aiioiie profeoerii. Nam Tita cjne ei conToreaiio disciplinn^
momm aliie extitii, rioni in libro Tit«9 ojns plenins inToni-
tor.
The following is tho abridgod acconnt of the Lyoui incideni
oontaincd in the ** Vita ** of tho aame mannBcript Horo, as
tn other instancee, we porcciTO the onhancemeni of the mira-
ealoas element as yoara rollcd by. Nor is onything said of
Alexandcr*B prciicncc or Eadmcr*8 abecncc on tho occasion ; nor,
of coaree, anjrthing of tho injunciion to Bilenco which had bocn
laid on tho formcr. Tho acconnt waa not improbablj inncribod
in tbo Le Bcc copj dnring Eadmer*H reeidcnco in Normandj
ia and afler the yoar 1116.
Qaadam dio dam ibi morareinr colebrato Bolomni miBssB
ofRcio, dnm in oratorio por flotum Doo sc mactarot, Tonii qni-
dam homo, bacnlo rcgcntc, ocnlomm lunicn ee amiBiBse dicouB,
ac Telle ni BerTUB Dei mannm eibi imponorct. Quem mox
rir sanciaB accorairi jnBsii tcrtioqno Buper ocnloe ojuB qnod
petebai rignnm cmciB cnm poUice pingouB oraTit Bic, '* YirtnB
** craciB ChriBti iUnminei ocnloe ifltoB.** Ei aBpergeni eoe
aqoa Banctificata, omni cxcitate fngata, hominem pnecepii
abire.
M8. C.C.C. 467.
Tbe foflowing are extraciB from the little work bj Uie monk
Alexander mentioned in the Prefaco. Thej aU raUie to the
*' mitiBrimna hominnm Boi temporiB qni habitabani in terra.**
kOLCLO. xxi. BanctaB reoordationiB AnBolmnB, BammoB Angloram
aecle ri a» poniifex, dom a patria exularai ei in eoolesia Lag-
dnBenri, oompellente TonerabUi ejuBdem ecoleri» aniiaiite
Hvgone, ribi cam eaia aUqaando staiionem' feoiMeii oelai
eoBolii ae religioniB Tir domnna Tidelioet Hago Clnniaoeoria
K
APPENDIX TO PREFACE. CXXI
ablmn cnm od POAm occloeiAm qmiciAm yico importiiiiis procilnM
Toniro cocgit. Ubi com dnobos monBiboB moraromor, freqoenter
in dio Antifiice yidclicct ct ablmB colloqoobantor de ocoWtia
yitiD potria, do yirtntiB morom inBtitotione, do bonomm
morom Bancta ct admirabili opcratione. Qoiboi, Ao.
• • • • • •
xxxviiii. Quflc ' aotcm mentii Tonerabilii AnBelmi c^joB in
prtDPcntia BnporioB relata acocpimoB Dirina pietas oirca Alex-
andmm monnchnm opcrata Bit priDteriro non dobeo, com oa
Tcra fniMo indnbitantcr Bcio. Ib ab Anglia fiinctOB lcgationo
illioB ad dominom pafiam Panchalcm Romam porgcret et citra
AlpcB in Bilvam non modicam ono miniBtro comitatoB TeniB-
Bot (hicroB qnippe crat, qnando maxime perogr i ni rara-
cnnt,) qninqnc latronce in oqniB Bobito appamomnt, qoi illom
rapicntoB in Bnnm rcccptacnlnm nomoriB in modio poeitiim
cnran mpidifieimo dcdnxomnt. Il>iqne illo ■noqoe miniBtro
])crFcrntnti«, quicqnid argcnti habocrant tolcmnt, ac |ialUo
humi pobtmcto [P Bnl>etrato] infndomnt. Admiratiqoe Qnom
cifl tnnta (iccnnia, nnm circitcr Bolidi trocenti faerant, ap-
plandontcfl pnrtiri nnmrooB cropomnt Tnno Alcxandcr recor-
dntnH AnHclmi pntriB eni emmpcnB in lacrjmaa clamare ccBpii,
" Dominc (mtcr AnBcIroc, BnfTragentor mihi hodie orationea
tooo. Eccc mo raif«cram, olongatnm a patria, cxBpoUatom
oroni Bnlwtantia, faroii* ct algoriH aiipcritaa oonBomct, nec erii
qni tibi do roo aliqoid rcnnntict. Dcub oronipotcnB» recor-
dnro domini mci AuHclroi ; ct Bi unqnam fecit qnod tibi
plnrnit, lihcra roc hodie arooro illina. O Aniielroo, ubi Bnnt
orationcH toir, nbi lacrjman, nbi hcncdictio toa P Fidocialiter
a to l)cnc<lictafi rcrcnei, Bcd apiiarct fidocia toi. AnBolmc,
pcr Filiam Dci oro tc no pigritenB Tooifcraro pro me.
Jceu Cbnntc, pic Doroinc, roBpioe in me et miaercre OMi
" aroorr Hcnri tui AnBclroi." Gnmqno aic mlgaritor et Tooe
(t
I*
««
(I
•«
««
««
**
I Tlii^ ntory \» in •dmiraMe bc- pcn»oa. Caa bc pOMiblj be tbc
rordancc wifh thBt toM by Kadmcr
in tho II. N., nnd ruij indcrd hBTc
fitif(f^*!itiHi itn inM*rtion. No two
conipanion pirturr* of tbr cnrlr
twrlfth conturjr could wcll be
morr iniitnictiTe. Tbry crrtainlj
■rr rnt«'rtelDinf. I bopr thal Gu/,
or Oaido, aod tbc cbirf of Ibe
handit« wrrr oar and thr Mm«
dukr of RMlmer*» pafc lOt ? 0«r
antbor knrw bow to coafbaad dakcn
of Lorraioe aod coaatt of LeoTaaa i
whr not othrr coaots bdiI dake«?
The two irtorieB art Mmplj iaTalo-
able from tbe ^roof ibej aflbrd •#
Ibr Trnemtioo ia wbieb Aoaelai
wa* heid bj all tor^ aad
of
APPEKDIX TO PREFACK.
w.
laerTmoM clamaret, pereuncUti aant qnia ceflct AnBelmns ille
qvem interpellftret. At illo " Dominus mens/' inqnit, " est
" «mctoB Dei, et licnt reraciter Dco plaoet yita illins, 110
** me libcret hodio do maniboB Tcstrii." In qnibas Torbis
timor Domini irroit Boper cob, niminmqne ' porterriti quBsqno
iolerant rejecemnt, monacho rcddidcront, et Tiio iUnm con-
dnocnteB no cia malom Tcllct pro Boa cnptiono procati Bont.
HflBO aotcm ree pro magno ot digna mcmoria a moltie cflt
habita, qoia qoie onqoam aodiTit a UtroncoIiB inTcntom tho-
■aorom in BoUtodino non diripi, praoBortim com iUios gratia
qoBDqoo etiam poricoIoBiBsima Tidoantor moliriF
xL Alio qooqoe tomporo oom idcm pator cxolArot et pno-
fatoB monachoB ilU oomitarctor, floTiom qoi EridanaB dicitor
tranBiro debooront.^ Ad eandcm aotcm aqoam com iUo
monachoB prsoccBBiBBct et oam qoodam in loco tantom diB-
pergi Tidoret ot non Bolom fondoB in Iocib qo8o pneminc-
bant Bed otiam in homilioriboB intocri nonnonqoam poto*
iBBet, gratia temptandi locom cqoo tranBiro floTiam ingrcsBOB
eai. 8cd com in medUs floctiboB csBot, bIto dcmoniB frando,
■en loci moUitie, animal coi inBodcrat qooBi in palodo im-
pediri ac demergi coopit, cadcnBqoo monachom Bioco lapi-
dom acenro qoi pnomincbat Bino IsDBiono dopoeoit. Intcrim
■opcrTonit AnBolmoB, ot Tidcns com pcricUtori com mag^
Tooe ad Deom clamaTit, Bignom saneta) crociB porrcxit, illom-
qoe rodiro pnccepit. Quod cum bo fnccro poBBc difiidcrct,
Bec tamen BoperBodcre c|Job juBBioncm aodcrot, codem Umito
qno Tonerat rcgreBBOB Bolidom fondom iuTonit. Sopor qoo ad
■o reTersoB admirari coopit ot bo Ansclmi mcritiB a sofibca-
tioiie aqoarom Ubcratom f\usBo non dabitaTit
zU. Ansolmos itorom ab Anglia Bomam itoros qoatoor
■ecom monachos doxit, Baldcwinom, TidcUcot, do qoo ad-
bno laico BOporioB aliqoa BcriiwimoB, EaHtaohiom do qoo
ciiam pratfati somos, Eadmerom, Aloxandrom. 8od maro
transito com Logdonom TcnisBemos BaldewinoB, qoi rorom
ipstos dispensator foerat, qoippiam factoros Cloniacom iTit
•d nos die postora roditoroB. Com aotem reTortorotor tan-
tam sobito infirmitatem passoB est in talo pedis ot noUa
ntioiie se a looo moTore potoerit. In proximo itaqoe Tilla
> PsMibly thit WBB in the coorM
«rAB*clB't flight into Swmbta hi
fd lOM . WiUian
of Mmlmefibiiry and Tritbcmiiis
belp n; betweca tbesi, to a Ihet of
Eadmer has told is aothiiig.
APPENDIX TO PREFACE. CXZT
qnod riderat. Parnit, 8od poetqnam beatni illo ex hao Tita
raigrayit palam nt digoatnm oiii hoo pnBdicaTit.
xIt. AUo tcmporo contigit nt qnidam pncr •cholari*»
Hnbcrti cYy^nednm nobilis Tiri filins, dnm, in *ohoki CMet
enbito cormorot atqno npnmaret. Qnod prfloeentee nt ride-
mnt magna trintitia percnlsi iinnt. Tnno magiater ■chohunm
dnofl clcricoA ad dominnm nnnm Tenorabilom Timm cgnadem
ciTitatis archicpincopnm Hngonom, c^jna panlo anto memi-
nimnii, tranBminit qnatonni ab eo de pneri cain oonailinm
qniDrorcnt. Qni cnm ei tnno forto liahieiB ntenti hoc indicaa* IMi M ?•
Bont, ait, " Concito pcrgcntca ad dominnm menm Anaelmnm
" Cantnarionsem archicpiiicopnm, rogato nt ini gratia noo
'* Bo moTcat, sc<l signnm Banctns cmcifl do looo nbi aat
" pncro porrigat." Venicntcfi antem alitrr qnam eia pne-
ooptnm fncrat, nt ipfli po«tca cog^OTcrant, locnti snnt. Kam
poBtqnam de pncri infortnnio rctnlcmnt Bnbinfemnt, " iTimoB
" ad dominnm noRtmm, ct pr«ccpit nobia nt tob rogaremQB
" qnatcnns ad Tidcndnm pncmm TcniatiB, ei qnid de eo
" nobifl facicndnm sit conrahitiB.** Qnod AnBclmnB nt an*
diTit cxpaTit ct dixit, " Ego nihil medicin» Bcio, et ideo
" qnid ibi qnanram ncBcio." Ainnt ilU, " Dominof noater
" Bic prroccpit nobis nt tni gratia pnemm benedioaa.** Ad
qnod illc, " Ego/' inqnit, " non habeo meUorem benedie-
" tionom qnam iHo ; ipBcmet faciat, ai placet ei, qnod me,
" nt dicitiB, facero jnbet.** " Ipee,** inqninnt, propter anat
crcbraB infirmitAtCB balncis nnno ntitnr, ei precatnr ni eni
amoro per tob TiBitctnr pner. Eade mhora Bcdcbat AJciander
monachnB ejnH cnm eo. Qni cnm illoram precibnB lega«
tomm roniti Tidcrot, dixit, " Pater bene poteeiiB ire, qnia
" locnB nhi pncr jacet [irope eat.** '* 8cio/' inqnii ille,
" fili, qnia non longo locns cst, scd nihil nnde iUi BnbTenire
" Talcam est in me. Attamen qnia prvcepit dominoB meoa
" archicpiscopns ibo.'* Talis siqnidem moa ntrinBqne Tiri fbe*
rat nt nenter ahnm nisi dominnm Tocaret. Igiiar somzii, kL HL
iTit ; et cnm ad scholAs TeniBsemns jaoebat p«Mr qnaai ez*
animis, et capiti cjus pnlris erai Bnppositns. Ad qnm
Anselmns protinns accessit, ei mann extenta snper tom
oraTit. Necdnm orationem oompleTerai, ei ecoe is qni mori
Tidebatnr ocnlos aperait. Qnem proiinns benedixii, alq««
nt ei darctnr ad mandncandnm pnsoepii» sieqne rsrsni m*
mns. In crastinnm aniem dnm ab eoclseia l e gr eds r aiw
obTiam nobis facins eei idem poer ImtoM ei akosr. XI
n M87. i
tv.
CXXir APPENDIX TO PREFACB.
▼ellet, ai eani per gradoB qaibas dcsccndcbfttar in cabicnlnm
•jni per niAnaxn ne forte offenderct rastentarot. Cai cam
▼enembiliii p»ter priratim dioefet at nocte dormitam iret et
■e •olam relinqnerot, rocanibat illc, dioeni, '* Fftter, si ■olni
faoriii, et aliqnid tibi adTcrii contigerit, cnm boo, fama
diTnlgante, panim anditnm fncrit, dicotnr quia Angloe et
neqnam ministroii babaisti. Magiii nobis qni Tobiscam
profecti ramat conToniret cmori qnam deberoe elidi, ooci-
dere Tel qaid adTcrsi nobia abecntibas pcrpoti. Qnaro
qaantam tibi placncrit lamontarc, ot Denra prccaro qua
lingna et toco Tolncrii, qaia ccrto solom to non dere-
linqnam et qa» feccrit bcno cclabo donee Tixorit.** 8io
moiiachai raam remanore tncbatar, ot Tcnerabilifl patcr hia
facilo acfiaioaoobat Erat cnim mitifleimas hominom rai tcm-
poria, nt pato, qai habitabant in tcrra. ScicntioD aatcm
atqne doctrtn» qnam foerit mirabilis animadTcrtoro potcst
qni ejof Tolamina lcgorit. Qnadnm itaqnc dio cnm ibi ex
niorD orationi intendcrct msticoi regente bacnlo Tcnit qni
■e pro foribas projicioni clamiiro ccopit : ** Domine archi-
*' epiioope, reddo mihi Inmon ocalornm qaod amisi.**
Eademqoe MBpiai repotcns inqaictadinem gcnerabat. Cajni
clamore cam Tonerabilie patcr tanlio affiocrctnr, prsiccpit
Alexandro at Tideret qaid cnxum habcrct qni eic clamarot.
Itaqae ad ootiom monachns acocwit ; msticom inTonom
[ f inTonit], quid qnajrcrot qniofliTit, nndiTit ; rodiit, dixit,
Rntticofl est panpcr qoi amiMO lamino ocalomm rapplicat
at ei rapor ocaloe mannm ponatii*. qnia confidit in Doo
niteriae ooee molioi habitamm.** At illo, '* Addac,** inqnit,
eam et ootinm claado.'* Focit, ct introdnctom Bccnm
eoram oo itatnit. Qai cloTata mnna ptanB ixinlulom oraTit
•i iigno Banctas cmciB ocuIob rcocatoB signavit. £x qnibnn
mox BpiBBitado at Bqoama nbortim difllooro ccopit Doindo
pTBBoepit monacho aqnam Bibt bcnedictam aflcrro, Fccit, ot
iUatam raper ocaloe ejoB projccit, Biccino illnm rodnci prns*
oepit. P»niit monarhuB illnmqno rednccnB dixit nt Bi in
craatino melinB non habcrct ad bo rcdiret, qnia onm ad pon*
iiScit benedictionem itemm Tcniro faoorct. Qni ait, " Dominc,
'* Deo gratiai, jam Tidco; bcncilictnB dominoB moas archi*
" epiaoopaa qai mihi raam benedictionom ex Dei parto
'* porrexii.'* LBBtuB igitur recoBBit, palam onuntianB qnaliter
ftiBMiom Inmen rcceperit Cam Tero AnBelmai capellam
flgrederotor pnDoepit monacho ne oai loqneretor de hoo
«<
«<
•<
1
.>PPEXDIX TO PREFACE. exXTii
Bnpcr omnem AnglUm oi Sootiiam ci oniTonM tntiilM cir* j
ctimqaftC(no poeiiM ct ntqno ad Dnblinam HibornijD oiritA*
tcm, cnjns otiam rcgcm RnbjngaTcrat, imperinm potontiatimo
protcndit, in tantnm nt dnm raonarchiam in Anglia lolnji
possidcrct octo snbrcgnlofl in cxtcris rogionibna enbditoi et
Fibi nerTicntcs habcrct. Hic in principii rogni ini filiam
Ordraari dnciH Oriontalinm Anglomm coi\jngom legitimam ^
accopit nomino .£thclflcdam, cog^omine candidam, ex qna
filinm sanctnm Tidclicot Eannardnm procroaTit. Qn», poei
cditnm filinra pancis tantnm annis regni ■icnii oi thori
consorH KnpcrTiTons, dnm morto anbiracta orai, rox aliam
acccpit conjngoni, iElfrithara nomine, filiam Ordgari dooia
Oricntalium Saxonnm cx qna filinm iEtheldrodnm habnii.
Hfloc iJEUrjf) tloniqno noTcrcali frando ni ad innm filinm
(iEthcldrcdnra) rcgnnm transforrei, ox priori coiynge uatnm
rcgom Ednnardnm intcrfccit Sed ad h»o iniimare iibi ne*
ccBsnrinm dnxi, qnia cnm idcm antcfatns rez Eadgama
RaprAflcriptum nnmomm annomm rcg^iando complerei, non
niHi nltimo rogni Bui tcmpore, id eti dnobni annis ei dnoboa
mcneibne anto moricm, n nanciis archipreanlibne, Dnnttano
Tidolicet ct Oswaldo, nnctns in regem csi. Qnam coneecra*
tionom rcx ipso BUBcipero ))ro magna humiliiate in tantnm
dibtulit, qnia, cnm cBBct nndocnnqno proTidni oi de •«»
nnimao Balnto pia rcligioeiiato Hollicitni, dioere eolebai ee
nnllo modo BacroRanclAm nnciioncm Butciporo aodore anio*
riuani juToniliB laBciTiin imi^ctnB pcrfoctiuB poeaei refrenando
Bnpcrare. Hoc cnim apnd antiqnoo rcgcii Boleiino erat.
Hino factnm oet ui prior coi\jnnx (ilikielHoda) lioei legaliier
Bibi dc8i)onBata ct Hibi co])nhita rcgni conaon ei domina
Anglias CBBoi, non tameu nncta iu rcginam oxtiiit.
Tcro nxor (^lfri^) cum rcgo ultimo, nt dixi, fyne regni
poro sacram nnctioncm cnm corona Bnacepii. Haw omnia
antiqnitatiB anctoritato tam cronicamm qnam carminnm, qw
oa tcmpoBtate a doctia pairia lingna oompoeita de hia noa»
cnntur, c«torammqne scripturamm teeiimonio T«rm ceeo
ccpimne, iibiqno Toraci aaMrtione tranamitiimna. Yale.
1
exxvi
APPENDIX TO PREFACE
Tcnieiiff ftd Ttnim Dei qaetiTit qiiid Bibi ■erTandnm forot
M in Taletodincm itcnim incnrrorot qnam pridio passni
foenit He cajns reparata soepitato Tonerabilia Tir Uetifi-
calas, " Bcnedictos," inqnit» *' Dominni Jesns Christns, qni
te aanaTit, fili. Vido amodo nt caatitatem cnstodiaa;
Denm tota doTotione diligas, in c^jna sorTitio qnicqnid
didiceria ponere deliberee, et ei qnia te liboraTit grates
agere non cceact.** Daniqno illi bonedictionom, *' Vado, '*
att, " Dena Ce cnstodiat, et li qno) dixi florTaToris bone tibi
" eril'* Itaqne pnor alacris rccceait, noo nlterins nsqne ad
dicm mortii illam «gritndinom scnsit.
••
••
••
US, G.C.C. 371 (pago 6).
It is in the highcst dcgrco probablo that tho acconnt giTon
hj Eadmer in his lifo of 8t. Dnnstan of tho roasons which lod
that prelato to impoee a scptcnnial ponanco on Edgar for his
condQCt towards Wnlfrid was promptcd bj tho conTiction that
William of Halmcsbnry^s Torsion of tho affair lofb St Anselm
open to tho chargo of Uzitj in his troatmcnt of Henrj L
Kercrthelcss, that aoconnt of Eadmer's can scarcolj haTo
■ileiioed thoeo who mainUinod that the matorial sacrilego
alleged against Edgar wonld not haTO 1)ocn lcss than it was
had ho bccn an nnmarricd man whcn ho set hlR aflcctions on
WnlfHd. Honce tho Talno to EAdmor of tho foUowing lettor,
which serTed to show, and was probably moant to show, that
there was nothing in 8t. Dnnstan^s dcalings with Edgnr which
conld haTO snppUcd St Ansclm with a proccdcnt in his doal-
mgs with Honry.'
Domno Eadmcro snns Kicolans. £a qnic qnsBsisti jam de*
mnm qnod Totnstatis anctoritatc plarimomm testimonio Te-
mm acocpi, de matre Sancti Eadwardi rogis ot martiris'
tibi mitto. Glorioeissimns itaqne rex Anglomm Edgams zix.
annia ragnaTit. Dnobns siqnidcm annis snpcr omnes boroalea
tantnm Anglio partee, qnsD a fratris impcrio disoesserant,
regnaTil ; ipeo Tidclicet Ednnio fratro ojns adhno in anstraU-
Ima imperiiim agento. FlnTins antem Tamisia ntrinaqne regni
eonfinia dialerminabat. Poet mortem Tero fratris zTi. annia
*11m bradKtsd wordt art ii
ia Om origiaa].
«««Bartlr^iaaMoHgfaiaL
.>ppEXDix TO PBErice. txzrii
•aper omiieai ABgliftoi ei SeoUiam ci aaifcr— iasalM arm
riimr|UA«|iM poiitM ct at(|iM md DabliiUMa IlibcraiA ciTita*
trm, cajoa ctiam rcffrm Ha^jagaTcrmt, impcriam fiotrntiMimc
proten«lit, in tantam at <lam monArchiAm in Aoglia aolaa
poMidcrct nrto nolirc^lfM in cxtcri^ rcgionilMM ■obditoc ci
rilii nenricnic* luihcrct II ic in |»rincipi« rcgni rai filioa
Onlmiui dociit Oricntnliam Angloram coigagem lcgitimAm
Bcccpii nominc ^ihclflc«Um, cogoomine oondidaa, ei «|«a
filioro Mnrtoro Ti«lclicei KAaaardom procreaTii. Qoe», poci
c<litom filiora peoria tiintam annia regni ticaii ei tbori
roniM)ni naprrTiTcnii, «loni morio ftabirmcia emi, rex olii
orrfpii roiijoRcm, ^lfrithmm uomine, filiam Ordgori di
Oricntaliom SAionum cx r|iia filiam yCibcldredom habaii.
H(rc i ^fAf ryf) «leni(|Oc noTcrtmli fraade oi ed saam filioM
(jtjihclilrcdom) rrKnnin tmnftfcrTcc. cx |inori r«mjage uaiam
rcf^m Edaomrdoin intcrfrcit He^l ad h»c iniiamrD iibi ae*
CTMinriom doxi. (|oiii roiu idcm antcfotiw rei EadganM
fiii|inuicriptuni namcmtn annoram rcgnondo oomplctei, aoa
nii*i nltimo rcgni tui tcmpore, id c«i da«}bae aaaie ei dao b ae
tnriiftihoa onio moricm, o Muiciiti arrhipreMilibao, Danttaao
Tiiiclicei ri 0«waldo, onriaii in regeni c«t. Qoam conMcra*
tioticm rrx i|we nuMcipero pro mogna humilitale ia laataai
«lirtulii, «{niA, rom ni«ei ondccaii«|iie |»roTidiw ei de fam
niiime* «iilaie pin rcligioftitiiio M>llicitat. dicere •olebal m
iiollo niodo nerroMiirUm oiiriimicm ftoeripcre aadere aale*
«{uani joTcniliii le»riTiff« ini|icto« |icrfcciio« p ot i refreaaado
«oiicrarc. Ilfx* cniui ii|>Qd nntiquoa rcgm inlmnc ermi.
Ilinc fmrtom c«i ui prior ronjonx («f^^lelfledm) licei legmlilcr
»il>i «lc*|tnn«mtJi ci oil*! rupulmtm rcgni coaeoni ei dooiiaa
Anglia* cMci. non tmincii ancim iii rcginmm exiiiii.
\cru uior («Klfri^, ruro rcgr uliirao, oi «lui, cjai rogai
pore nmcrmm onriioncm rom rortiim «luoepci. H««c
mntirioiimtie moctoriimie tmm croairmrom qamm canaiaam, qav
cm tcmpeslmie m dociia |«itnm liagam compoeila de hia aoa>
runiur, c«icrmramqoe MTiptarmram ieeiimoaio TOfm eoM
rcpimn«, iibi<|oe Tcrmci mmeriione tTaaemitiifliam. Vmle.
/
<
(
i
VI
EADMERI IIISTORIA NOVORUM
IN ANGLIA.
InCIPIT PR^FATIO UISTORIiE NOVORUM IN ANOLU.
ixaa CuM pra3scntis nstatis viroH divcniiA casibuii subactos
" '^ ^ intucor acta pnccedcntiuni anxio investigare, cupientes
vidclicct in cis undo so consolcntur et muniant inve-
nirc, ncc tamcn a<l hoc pro voto pomo pertingero,
quoniam scriptorum inopia fugax ca ddevit oblivio^
videor mihi vidcro magnum quid posteris pnfestitimo,
qui suis gcsta tcmporibus, futurorum utilitati studen-
tcs, litterarum mcmorioo tradidcro. Quos niminim, 81
l>ono quidem 7>clo in hujusmodi dcsudarunt» bonam ex-
indo morccdcm rcccpturos a Dco crodiderim. Hoc igitur
coHHidcrato pcncs mo, statui ea qun sub oculia vidi
vcl audivi, brcvitati studcndo, stili officio eommemo-
rarc ; cum ' ut amicorum mcorum mo ad id obnixe
incitantium voluntati morcm gcram, tum ut postertnnim
industrino, si fortc quid inter cos emerserit quod bo-
rum cxcmplo aliquo modo juvari quoat» parum quid
muneris impcndam. Et ca quidcm hujus opcris in-Tiw,
tcntio pnucipua est, ut, dcsignato qualitcr AnselmusuMl
Bcccensis cccnobii abbas fucrit Cantuariensis archiepi-
scopus factus, describatur quam ob rcm, orto inter reges
Anglorum ct iilum discidio, totiens et tam diu exula*
laM vcrit a rcgno, et qucm cventum ipea discidii
inter cos sortita sit. Ipsa deniquc caXisa nova
huic nostro sa;culo csso vidctur, et a tempore quo in toS^kilSr
Anglia Normanni rcgnare cceperunt, non dico prins^SMiCLi
Anglis inaudita. Ex eo quippe quo Willelmus Nor-w^|[SfSi
mannia) comcfl tcrram illam debe^lando aibi ■ubegit^
* cum] tmmkt Altmd fros am \m A.
R 8«t7. Wc. 79lt.
i* •
HISTORU NOVORUM IN ilNGLlA.
ncmo in ea episcopus vel abbas ante Anselmum fac-
ius est, qui non primo fuerit homo rcgis, ac dc manu
illiua episcopatus vcl abbatias invcstiturara pcr datio-
ncm vii^ past<N:alts susccpcrit,' cxccptis duobus epi*
Bcopis, Emosto scilicct' atquc Gundulfo. Hi namquc,
vinus poet unum Rofcnsi ecclcsisB praDsidentcs, ex more
a vcnerandsB mcmori» Lanfranco archiepiscopo Can-
ioariensi in capitulo fratrum Cantuarias' ipso episco-
patu invcstiti fuerunt. Hunc ergo morcm quasi Dco
sacrisquo canonibus contrarium Ansclmus^ abolerc, ao
pcr hoc injustitias indo manantcs rcsccarc, dcsidcrans,
legibus ipsis invisus cffcctus cst, et jiatriam cxiro
eoactua. Fuerunt et ali» ipsius exitus causaa, sicut
rerum gestarum scrics dcclarabit. Describcntur ctiam
alia nonnulla qu8D et anto ct intcr ct post hcec in
Anglia provenerunt, quorum scicntia illos qui nos sc-
eaturi sunt penitus dc&audandos pro nostro posso rati
non sumuB. Sed hsoc in prologo paucb memorasso
soffeccrit Cstcrum narrandi ordinem aggrcdiontcs
paolo altius ordicndnm putamus, et ab ipsa, ut ita
dizcrim, ridicis propagino do qua corum quso dioenda na. p^ a.
sont germcn excrevit brevi relatu progredicndum.
li- '
Expucrr piuefatio.*
> $mtetperii] raieepit, A*
> teUicet] Tidelicot, A.
*/hitnm CmnNari^l .Ob m-
* comtranwm AnMtimma] On eni-
rare and crowded in A.
ia A I prolMibl j fer inetrtioB | • A. bai no " Ezpfidt prafiitio.*
I
I
niSTORlA NOVOBUM IN ANOLIA.
iNCirFT LIDER riilMUS HISTORI^ NOVOBUX IN ANGLIA.^
KfX3NANTE IN Anolia gloriosiAsimo rcgo Eadgnix),' nMMpriMiy
ct totiim rcgnum sanetifl lcgibus Htrcnuo gubcmanto, *^«.
DunstAnuH Cantuariorum antistca, vir totus cx virtu- mil)
ti1»u.s factuR, ChriHtianno lcgis modcramino totam Bri*
tnnniam disponcliat. Huju8 igitur opcrationo atquo Kii« Mbt.
con.silio rcx idcni ct Dco dcvotuH cxtitit ct undiquo
irnKntium liarliaronim impctus invicta virtuto dcbcl-
lavit, cvicit, comprcHsit Paccm itaquo dicsquo fcliecii
An;j^Iia circumquaquo obtinuit, dum rcgiH isiius ei
patriH Dun.stani corporali pncscntia potiri promcruit
Qui rcx, cum vita3 suio dicm ultimum propinquum
foro Hcntirct, Eilwardo filio buo rcgni habcnas rcliquit
Succcssor crgo glorioHi patris gloriosus Edwardus ^|^Sf*
Rancto Dunstano inntitutus rcgnum quo tcmporo vixitBw^
Htrcnuissiinc rcxit Vcrum, evolutis eoromc suo) pau-
culis anniH, impia Hua} novcrcno fraude nccatus, frairem
Huum iEgelrcduni ' nomino filium ipsius maho mulieris £p^^
ro[(ni quidcm ned nulliuH probitatis htcrcdcm soriitua est i«b<If.
Cui, quia pcr sanguincm fratris ad rcgnum aspiraTit 11.0»
ua |k. 4 gravi invcctionc pncfatun antistcs eomminaius est quod SiSUSiiL
ipse vidclicct in sanguino viciurus, quod barbarorum
incursus atroci opprcsHione |>assurus, quod ipsum quo»
quo rcgnum innumcris atquo cruentis vastaiioiiiboa
contcrcndum foret cdixit Quxo prophe\ia viri Dei .
(|uam vcra cxtitcrit, ct in chronicis qui legere volimt»
ct in noHtris tribulationibus qui advertero sciuni» Tidera
facillimc possunt no dicam in iis qun isiiui operis
scrics pcr loca, vcritaio dictante, dcmonsirabit
' A. OM ** Innpit biMonik no- . . . .
▼orum in AngliA a ▼enrrmbili • Z\, . , „ . .
A S
mSTORU NOVORUM IN ANGUA.
'*:
^;
Tmislaio igitur ad coelcstia bcato Dunstano, oves-
tigio, ut ipse piTOdixerat, barbarorum irruptioni Anglia
patuit Rcgis ctenim dcsidia circumcirca innotuit ct
ideo exterorum cupiditas, opes Anglorum quam mortcs
affcctans, bae et illac per mare terram invadcro, et
primo propinquas mari villas et urbes, deindc rcmo-
tiores, ac demum totam provinciam miserabili dcpopu-
latione devastare, Quibus cum ille nimio pavoro per-
eussus non armis occurrcre, scd data pecunia paccm
ab eis pctcre non crubuisset, ipsi susccpto prctio in
8ua revertcbantur, ut numero suorum adaucto fcrocio-
rcs redirent, ac pnemia itcratco imiptionis multiplicata ^jt
recipcrcnt. Undo modo dcccm millia, modo sedecim ^i
miUia, modo viginti quatuor millia, modo triginta
niillia librarum argenti consecuti sunt, omnia cis lar-
gientc pnefato rcgo iEgclrcdo/ et gravi exactionc totum
rcgnum opprimente.
Intcr ista maU quartus a bcato Dunstano iElfegus MB.p.i.
^WiM Wcntanus episcopus ecclesiam Cantuaricnscm rcgcndam
^'^^ suscepit, vir strcnuus et ab infantia sua sacne rcligio-
■lito-. nis vita et babita dccoratus. Hic igitur, considcratis
innumeris malis quibus totum regnum in immcnsum<
devnstabatur, inhorruit, et quibas poterat modi.s operam
dare ca?pit quemadmodum immanitati ncfandorum ho-
minum posset obviari. Quod ipsi pcrcipientcs, et ne
oonsuctis quffistibus privarcntur sibi ac suis providcn-
ies, in ipsum acerbo odio animati sunt Unde vastata
ei eonflagrata civitate Cantuaria, civibusque cjus lacri-
mabili per eos sorte damnatis, ecclcsiam quoque Sai-
▼atoris in ea consistentcm flamma consumpsit Ipso
pater interea furontuni manibus vinctus abdudtur,
traeidatis primo coram eo pene omnibus monachis qui
mib ejuB regimine in ipsa ecclcsia Domino Christo
fimiiilabantiir. Inde ^lfegus naucellaD injectus ad ^\
l^gg ^^ Orenewie vehitur» et crudeli custodiaa per Beptem men-
JBgdrM] Eddredo, A.
/
HI8T0RIA NOVORUX IK ▲NQLIA. 6
Hcn mancipatus, dam malignaniium iniqultaii manus CAAm)
daro nuHis minls victus adquieRCoret, sffivimima noco
ab ci8 lapidatuH occubuit Hsbc paucis commomoravo*
rim, non hlstoriam tcxcns, sod quam voridico vaticinio
patcr DunHtanus mala Anglio) vcntura pnedixcrit Reiro
volcntium intcllcctui pandenH. Nee hic malonim finis
cxtitit. Acta 8unt cnim post hsoc ct alia per Angliam
icap.a ingentia inala, ac pluribus annin nempcr fucnint' sibt
ipsiH in dctorius aucta. Inter quro nionasteria quoquo
Rcnorum ct ancillarura Dci quas uaquo in quadraginta
octo numcro tcmporo rcgin Eladgari' pcr patrem Dun*
Htanum, cooporantibus Ranctis Oiwaldo videlioet Ebora-
ccnsi ct Athclwoldo ]X)ntifico Wintonicnsi, nova sur*
roxcrant, ma;^a cx parto diruta, et rcligio monachiei
onlinis in nihili pcno redacta est Transicrunt in istia
anni plures.
Ilc^anto autcm' Edwardo, qucm ox sororo Ricardi
coniitiH Normannonim, Irama nomino, pnefatus roz
Anglorum yEgclrcduH * fllium Buscepcrat» monasterio-
nim quo) usquo id tcniporiH dcstructioni supororant
phirima dcstructio facta est Qua tcmpestate Godwinus
Cantiic comcH magnuH i>cr Angliam tcira marique ha-
bclmtur. Ific, orto intcr illum ct rcgcm gravi discidio,^'
cxul ab Anglia cum Huin omnibus foro judicatos cst^J^j^Mt
Ivit ita^jue ad comitcm Balduinum in Flandriam, ci
IlarolduH^ filius cjas in Hibcmiam. liinc, matro regisTiMi
Ininia dcfuncta, Oodwinus ot Haroldus * in AngUam
rcvcrni Bunt, numcrosis nterque navibus ct valida
militum manu vallatus. Quod multi principum regia
agnoHCcntcH, ot bcllum hinc indc movcri ho r rese en tes»
ut pax utrinque ficret institerunt At rex, Qodwini
vcrsutias HUApectut habcns, restitit, nec paci adquiemre
voluit, nisi primo quibus sibi securitas parareiiir ob>
»/mrrmmt] tant, A. I * jBftlrmimt] MMtt4m, A.
« KaJgnn] Edgvi. A. • HmrMwM^ VLuMm, A.
* mmiem] CormtioB bi A I
6
HISTORIA NOVORUM IN ANOLIA.
siilcs haborot Wulnothus* itaquo filius Godwini otM»,^7.
jK»*^ Uaciin filius Suani filii sui obsidcs dantur, ac in Nor-
ihanniani Willelmo comiti, filio scilicct Robcrti filii
Ricardi fratris matri» sum, castodicndi dcstinantur.
Qoibus gcstis, Qodwinus, utpoto hostis ccclcsto) Can-
tuaricnsis, nam, scducto Edzino archicpiscopo, villam
ipsins ccclosio) nomino Folchestannm ci surripuit, mala
morte poet brevo tcmpus intcriit, ct Haroldus* filius
cjus comitatum Cantise patri succcdcns obtinuit Is,
dapso modico tempore, liccntiam pctivit a rcgc Nor-
manniam iro et fratrcm suum atquo ncpotcm qui ob-
sidcs tcQobantur libcrarc, libcratas rcduccrc. Cui rox,
" Hoc," inquit, "non f?ct pcr mc. Vcruntamcn, no
•' videar to vcllc impcdirc, pcrmitto ut cas quo vis ac
" experiare quid possLs. Pncsentio tamcn tc in nihil
" aliud tendere, nisi in dctrimcntum totius Anglici
** rcgni, ct opprobrium tui. Ncc cnim ita novi comi-
" tcm * mcntis cxpcrtom, ut cos aliquatcnus vclit con-
*' ecdcre tibi, si non pnescicrit in hoc magnum pro-
* ficQum sui." Asccndit itaquc Haroldus* navcm, suo
■jA quam regis consilio credcns, cum ditioribus ct honcs-
tioribus hominibus suis auro ct argento vcstcquo prc-
dosa nobilitcr instructis. Marc turbiilcntum navigan-
tes cxterritat, ot navcm undarum cumulus vchcmcntcr
cxagitat Ejccta tandcm cum onmibus qunc fcrcliat in
Pootivum fluvium qui Maia vocatur, a domino tcmu
illius pro ritu lod captivitati addicitur, et homincs in
ca coiuiistcntefl diligcntiori custodio) mancipantur. Con- naivs.
slrictus igitnr * Haroldus ' quomlibot ex vulgo promissa
meroode illoctum clam ad comitom NormanniiB dirigit,
exponere illi quid sibi contigerit At illo fostinato per
nondoe mandat domino Pontivi Haroldum* cum suis
i
%
f
s Wwlm0tkmB] YalDOlhvi, A.
« U€nUm\ Hmldu, A.
* i§m tmi t m itm ] Oo enfure
teA.
* lyif «r] Correeled tttm iiaqmt
inA.
• ilaroiJmm] Umldoa, A.
HISTOmA KOVOBUM IN AKOLU. 7
ab omni calumnia liborum Kibi qaantoeins' miiii, ai
pristina amicitia' Bua amodo vellct ox moro potirL
Scd cum illc homincm dimittcro nollct itcrum in man»
dato acccpit, hc ncccmario Haroldum' missurum, alio-
quin ccrtiKsime sciret Willclmum Normanniao ducom
amiatum pro co Pontivum iturum. Mittit igitur virum
cum sociis, primo tamcn cis qu» mdiora dotulorani
Biraul ablatiH. Uinc ad Willclmum Haroldua* Tenicns
honorificc suscipitur. Et audito cur patriam oxierii»
1>cnc quidcm rcm proccssuram, Bi in ipeo non rcmano*
rot, WilleYmu.s rcspondit Tcnuit crgo virum aliquoi
dicbus circa rc, ct in mora illa more prudontis apcmii
ci quo<l habcbat in mcnto. Diccbat itaquo rcgcm Ed-
'wanbim, quando 8ccum juvcno olim juvcnis in Nor>^7SU
mannia dcmoraretur, sibi intcrposita fido sua polliciium
fui.s.sc, quia ni rcx AngliiD forct jus rcgni in iUum
juro hcercditario pofit sc transferrct Ei Bubdcns aii^
" Tu quoquo 8i mihi to in hoc ipHO adminiculaiurum
" Hi)0]K)ndcri8, ct inAupcr castcUum Dofrift cum putoo
" aqua3 ad opus mcum to facturum, sororcmquo ioam
Map.a *' quain uni dc principibus mcis dcni in uxorom io ad
" inc tcmporc quo nobis convcniei dcstinaturum, necne
" filiam meam tc in conjugcm acccpturum foro pro-
" ini.scns ; tunc ct modo ncpotcm tuum, oi eum in
" Angliam rcgnaturus vcncro fratrom tuum ineolamem
" rccipioM. In quo rcgno 8i aUquando fucro iao iavon)
" coniirmatus, opondco' quia omne qood a me iibi
" rationabiliter conccdi pctieris obiincbis.'* Sonaii
HaroMus* in hi» pcriculum undiqoo ; ncc inioQexii
f|ua cvadcrct, nisi in omnibun istia voluntaii Wiileluii
adquicsccrct. Adquicvit itaque. Ai iUe, ui oouiia
rata mancrcnt, prolatis Banctorum reliqoiia» ad hoe
Haroldum ' pcrduxit, quaiinoB super iUas jorando
* 9«4Ml0riM] qaaatociaii, MB.
■ McUim] uniciciA, MS. 8et
rrdkcc.
• HmrMmmJ HMtUMi, A«
* Hmrmiimti] IlMtldM. A.
B HISTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
iaretur, so cuncta quno convcnerant intcr eos opcro
completuruin, nisi communi mortalibus sorto pncscnti
vita) prasripcretur. His ita gcstis, Haroldus,^ adcpto
nepotc, in patriam suam reversus cst Ubi vcro quid
accidcrit, quid egerit, regi pcrcunctanti narravit, '* Nonno
** dixi tibi," ait, "mo Willolmum nosso, ct in illo iti-
" ncic tuo plurima mala huic rcgno contingerc po&se?"
In brcvi post hscc obit Edwardus, ct juxta ' quod ipsc'
ante raortcm statucrat in regnuin ei successit Harol-
du&^ Dein venit nuncius in Angli.im a pncfato Wil-
Mmo directus» cxpctcns sororcm Haix)ldi, juxta quod
oonvcnerat Willclmo ct illi. Alia ctiam quos violato xa p^ la ^^j
■aeramcnto scrvata non crant calumniatus cst. Ad
qu» Haroldus hoc modo fcrtur rcs|)ondiRAc, "Soror
" mea, quam juxta condictum cxpctis, mortua cst.
'* Quod si oorpus cjus qualo nunc cst vult comcs ha-
** bcre, mittam, ne judiccr sacramcntum violassc quod ^
** foci. Castcllum Dofris ct in co putcum aqua^, licet
" nesciam cui, ut nobis convenit, explcvi. Regnum
•• quod nccdum fucrat meum, quo juro potui daro vcl ^ .
** promittere T Si dc filia sua quam dcbui in uxorcni, ^^'
** ut asscrit, ducoro agit, super rognum Anglio^ mulic- |j
" rcm cxtraneam inconsultis principibus mo noc dobcro i
" ncc sino grandi injuria posso adduccro novcrit." Ro- l(
venms nuncius rcsponsa rctulit domino suo. Quibus illo
auditis itcrum ci amica familiaritato mandavit, quati-
nus, aliis omissis, servata fidci sponsione, saltem filiam
aoam oxorem duoeret, alioquin se promissam rcgni suc-
eo88ionem armis sibi vindicaturum procul dubio scirct
At ipso nec illud quidem so faccro velle, nec hoc for-
midare respondit Undd Willehuus indignatus magna
spe viiiecndi belli ex hac Haroldi injustitia ost ani«
maioa Parata igitur classo, Angliam potit; oonserto*
qiM graTi proBlio, Haroldus in acie ceddit, et Willel-
I Hm A. m4 MB. hm ib- L * Hjmtta] Oo cntov ia A.
HHITOAf A KOVORUM 111 AVOUA. 9
• maii vicior rognum olitinuit De quo pmlio tMUaiiir
adhuc Franci qui inicrfucnint, quoniam, lieci wiiM
ca.Hu^ hinc indc cxtiicrit, tamcn tanU Rtra;;c9 ae faga
i^ti- Normannonim ruit, ut victoria qua poiiii soni vctd
ct ah^uo flubio noVt miracuYo Dci aMcrihcn<la nii» qui
punicmlo pcr hanc iniquum pcrjurii aecluii IlaroMi,
o»ten<lit nc non Dcuin cmc volcntcm iniquitaiem.
Rcx itaquc factufi WillclmiM, quid in prineipcn An*
;:^lonim qui tant^c da^li Kupcrcmo poterant feeeni»
(liccrc, cuin nihil proflit, omitta Qui cx quo vicioria
UHai cni, quo<l fuit ii. M' ()ctol»riii, inunciOA pcrmancna,
in Nativitatc Domini unciun cftt in regem apud Wc»t-
nionaAtcrium a bcatio mcmoriie Ealdredo archieptiteopo jyg^
KU>racen«ii, ct nonnulli» epiaeopi^ Aogli^i. Qoam eon**^
Hocrntioncm, licct i[*m: rcx et omncs alii optime nowac n i
(lclicrc npccialitcr ficri ci proprie a poniifice Caoinari-
onsi. tntncn qnia multa mala et horrencla erimina
pr.iMlicalyantur de Sti&nui«lo, <|ui co tempore ibi |ioniiiex
orAt. noluit cam ah ipno nuiicipere, ne maJedieiiofiem
vidtTctur inJucrc pro bcncdictionc' Umis crgo atqiae
]c'^^H qua.«i patrcfl Mii ct iptw in Normannia haliere ^
solcliant in An;;lia Bcrvarc volcna, de huju^rooiU per^Mi
Honin cpiscf)]M>«. ahbatcA, et alia% principcn pcr toiaa
t^^rrain inHtituit. tlo (|uil>u.*« indignum judieareiiir ai per
oinnia ^niii le^Mbun, pontpofiita omni alia coaMderatiooe»
noii obriNlirrnt, et ti iilla^ eorum pro quaviii ierreni
honori^i |v>trntia caput eontra cum levare aiideret« act*
rnlibuj^ cuncti^ undc, qui, ad quid aaMmpii foerist
Cuncta crgo divina «imul ci humana ejos nuiitm eji*
uiMi pcctahant Qu» cuncta ut paueiii animadvertanigr,
qufli?«iam de iis quir nova per Angliam •ervari mmaiS
tuit ponam. miUmanii illa ■cita tam nfinraaaiia ad
cogniUoncm eorum quonim eauaa maiima iaittd
1 tt. U.] | ih^ t U«t, A.
• »mrfir<MM] IMi A. m4 a
iMTt A tlMffl ^mmaa «m oI llit
10 HISTORTA KOVORUM IN ANOUA.
bcntli onns suscepimus. Non crgo pati volcbat qucm-
■^ quam in omni dominationo sua constitutum Komamn
nrbis pontificcm pro apastolico nisi bo jubcnto rccipcro,
aut ejus littcras si primitus nibi ostcnso) non fuissent
ullo pacto suscipcre. Primatcra quoquo regni sui, ar-
chicpiscopum dico Cantuaricnsem seu Doroberncnsom,
ri coacto generali cpiscoporum concilio pncsiderct, non
Bincbat quicquam statucre aut pi*ohibcrc, nisi queo suo)
Toluntati accommoda ct a so primo csBcnt ordinata.
Nulli nihilominus episcoiionim suorum conccssum iri
pcrmittcbat, ut aliquom dc baronibus suis seu minis-
tris, sivc incestu, sivo adultcrio, sivc aliquo capitali
erimino dcnotatum publicc nisi cjus pmcccpto implaci-
taret aut cxoommunicarct, aut uUa ccclcsiastici rigoris
pocna constringcret Quro autcm in ssocularibus pro-
laulgavcrit ca re littcrarum mcmorin) tradcrc sui>crHc-
demus, quoniam ct nihil ca nostri ofRcii scribcro rcfcrt,
ct ex divinis qua), juxta quod dclibavimus,^ ordinavit,
qualitaa illoruro, ut reor, advcrti potcrit. Ut itaquo
ca>ptum pcragamus itcr, de his satis dictum.
In hujus rcgni anno quinto, Lanfrancus Cadomcnsis
. eccnobii abbas, vir strcnus, ct in divinis atquo humanis
rebus exccllenti scientia pncditus, Angliam cx prscccpto
domini papsB Alcxandri ct proxlicti rcgis advonit, ctii&ii.i9.
■toew ». paueo post tcmporo archicpiscopatum Cantuaricnsem
£Ay«gt rcgendum susccpit. Sacratus cst autcm in ipsa mctro-
poli Bcde quarto Kal. Septombrid a cunctis fcrmo cpi-
m^ aoopis Angliflx Hic Romam pro dcbito sibi pallio icns,
Thomam archiepisoopum Eboraccnscm, quem ipsc, facta
Bibi de subjcctione sua canonica profcssiono, Cantnario)
eonaoeraverat» et Remigium Lincolicnsem episcopum .
■tofM»^ eomites iiineris habuit Qui Romam simul pervenientcs
i!Svi£^ urbane •aaeepti sunt honore singulis congruo. Fost
qam, statuto dio pater Lanfrancus apontolic» sedis
poDiifiei Alexandro prs»entatur. Cui, quod Romanam
■li
i^—pi
iMmpimmt] Mabmnimwh A.
HISTORIA NOVORUII IN ANOUA. 13
propterea quod et opora ojus iia paront ot ipsa so
evidcntiuR scripto demonstrent, et ipsomot do rcbus
eccle.siasticis quno suo tempore gcsta sunt Toracissimo
ct compcndioso calamo scripsorit, tamon pne dulco-
dino mcmorias cjus quoo prsolibavimus paucifl explicare
gratum duximus.
Hic ergo Lanfrancus, cum Cantuariam primo veois-
sct, ct ccclcsiam iSalvatoris quam regcre Busceperat Jf^
inccndio atquo ruinis pcno nihili factam invcnissct, J|
mcnto constematus cst Sed cum magnitudo mali
illum cogerct dcspcrare, rcdiit in se, animiquc forti-
tudino frctus, sua commoditato posthabita, domoe ad
opus ' monachorum noccssarias citato opere consum*
mavit Quibus ubi {icr plurcs annos usi sunt, adauctoJJ*
corum convcntu, parvao admodum visso sunt Do<
stnictis itaquc illis, alias dccoro ac magnitudino
prioribas multum pncNtantcs n^dificavit iEdificavit
ct curiam sibi. Ekxlcsiam pnvtcrca quam spatio scp-
tcm annonini a fundamcntis fcrroe totam ])erfectam'
rcddidit, in cappis, casuliH, dalmaticis, tunids auro
inagniBcc inHignitis, palliis et aliis omamcntis multitf
ac prccioHis nobilitcr dccoravit Erga fratrcs autem JJJ^
i|>sius ccclesio) quam bonus, quam pius, quam bcno*
• ^17. ficus cxtiterit, indc aliquantulum coUigi' potcst quod
ncc ex parentibus aut fratribus eorum Bustincre poie-
rat pcnuria ulla quomquam affligL Et, quod magis
fortc mircris, in usum accopcrat non expectaro iii
subvcniro rogarctur, sed, miscricordiiB visoeribus ple-
nus, modo huic modo illi ultro ofTercbat quod cgenti
cognato pcr plurimum^ tcmporis auxilio csse vale»
ret. In quo tamcn sempcr ducebatur precipua dis*
cretione, considcrato vidclicot pcncs m merito ao
ncccssitate cujusque. Ad hnc. Quidam ipsiuB coenobii
fratcr singulis annis triginta solidos denariorum ad
1 t*pma] On crMtm in A. t • cMfi] A «omccioo la A.
• prr/rcfm] On 9nmn io A. | •pttfimnmmm]
l
l
V
14 HISTORIA NOVORUM IN ANGLU.
opns matris muD ab ipso patre solcbat accipcro. Huic
qaadani vice solidi quinque do illis, nam diviso
pcr tcniponini vices conferebantur, ex pnecepto cjus
dati snnt Quoe ipso in panno ligatos matri loqucns
in mannm, sicnt putabat, danculo dcdit At ipsa,
alias mcnte intenta, quid filius faceret non advertit,
ei ita nnmmiB dccidentibus divisi ab inviccm sunt
mafter et filiua. Post hsec mandavit mulicr filio suo,
adre volcns qnid de nummis actum fuerit quos Hibi
ae datamm spopondcrat. Admiratus illc, fecit cam
Temre ad se. £t audiens rei evcntum tristis cffcctus
esi, non tantum pro damno quod matri contigcrat "^
•ed ne hoc archiepiscopus scicns ob incuriani Huam
iiritatas eum aliquatenus gratia sua privarct. Intcr
luee pins pater pro moro claustrum introicns scdit,
ae fratrem a matcmo colloquio rcdcuntcm mcostum
intnens, remotis aliis, causam mosstitio) cjus sccrcto
perqnirit Audit, ct, bcnignissimo vultu sicut jugitcr
erat eirea afilietos, ita rcspondit, " Et indc/' fili ^ caris*
* nme, eontristaris ? Denarios illos Deus alii pncdesti-
" navit et oontulity qui cis plus matro tua fortassis
" indiguit Tace, et ne cuiquam indo loquaris diligcn- Ma p. is.
" icr attende. Ac, ne quod actum est aninium tuum
" vel modicum gravet solidos scptcm pro illis quinquo
" ad utilitatem matris tuo) tibi hodio dari pnccipiam.
** Sed ut dixi vide id ncmo sciat" Ipsum quippo
wam in dando habebat, ut danda hilaritor darct ct
nnlli vel datum vel dantis pcrsonam cuiviH rcvclaro
Et hiec quidom do ipsius nmtris ccclcsirc
dieta sint Cceterum quis unquam paupcr
damavii ad eum et despcctus est ? Quis pcrcgrinorum
de qnoeanqne ordine hominum petiit opcm ejus, ct
aaeeeatas non est ? Quro congregatio monachorum
derieonun ad ipsum aliquando misit subsidium
ei eopiam laif^tatis cjus ultra quam sperabatur
4
1\
HI8T0RIA KOYORUM IN ANGUA. 15
expcrta non cst 7 TostiH horum quo) dicimufl, Italia,
Gallia, Britannia C8t, quic usquo hodie mortcm Lanfrand
miscrando suspirio plangit Quid rofcram de abbatia
Sancti Albani, quam intus ct oxtra ad nihilum fero
dcvolutam ipso ut suam, instituto oi bome memorinST
PaulQ abbato, a fundamcntis retedificavit» ot intus
magna rcligionc, foris multarum rorum donatione, auxit,
honestavit, ditavit ? In episcopatu Kofcnsi non multo ^JJJJ^j '
plurcs quam quatuor canonicos, et ipsos rorumnosam
vitani agcntcs, sub Siwordo cpiscopo rcpcrit Qui
cpiscopus ubi cum Emosto, qucm ci successorcm Lan-
francus statucrat, pncscnti vitio sublatus ost, monachuB
pio) rccordationis, Gundulfus nomine, ab oodem ibi
subrogatus cpiscopas cst Pcr hunc vctustam ecclosiam
cpiscopatus cum fabrica adjacento subvcrtit, ot nova
quiuquc cxtruxit Clcricos qui illic, sicut diximus,
vitam agcbant, aut in codcm loco ad religionis culmcn
MfL crexit; aut, datis aliis rcbus do quibus abundantius
Holito victuni ct vestitum habcrcnt, in alia loca muta-
vit Sodcm ctcnim cpisco)>alcm monachici ordinis cultu
instituit, ac, dclogatis tcrris et aliis quo) sustentationi
illic scr\'ientiuni Deo compctcbant^ divitem do paupere,
HuMimem do bumili, sicut in pnescnti habctur, oficcit
Sod quod do paupcribuH foras muros civitatis Cantua-
ritX^ fecit pnvtcrmittondum mihi in hoc opere foro non
aibitror. Extra aquilonalcm dcniquo portam urbis il-
lius lapidcam domum dcccntom ct amplam oonstruxit,
et ei pro divcrsis ncccHsitudinibus hominom ct commo-
(litatibuH habitacula plura cum spatiosa curto adjecit
lioc palatium in duo divisit, viros vidclioet variis in-
fmuitatum qualitatibus prcssos uni, parti vcrcf altori
fcminas so malo habcntcs ^ institucns. Ordinavit etiam
ols dc suo vcstitum et victum quotidianum, minisirot
quoquo atquo custodes qui modis omnibus obeervarent
no aliquid cis decsset nequo viris ad feminaii vcl fe-
* mI« kmktntm'} " mlAihiimi* III».
^
16 III8T0RIA NOVORUM IN ANQLIA.
minifl ad viroB accedendi facultas ulla adcssct Ex
altcra vcro parte via3 ecclcsiam in honorem Bcati
Orcgorii papt» oomposuit, in qua canonicos posuit, qui
regularitcr vivercnt et pnefatis infirmis quo) saluti
animarum suarum oongruercnt cum scpultura ministm-
rent Quibus ' etiam in tcrris, in dccimis, ct in aliis
rodditibus tanta largitus cst, ut ad sustcntationem
oorum sufficientia esso vidercntur. Rcmotius vero quam
a boreali ab occidentali porta civitatis ligncas domos
in dcvcxo montis latere fabricans, eas ad opus lepro-
Borum delegavit, viris in istis, qucmadmodum in aliis»
a feminarum socictate scjunctis. Uis nihilominus pro
qualitatc sui morbi omnia quibus egercnt de 8uisii&^tt>
roinistrari constituit, institutis ad hoc peragendum
talibus viris dc quorum sollcrtia, bcnignitato ac fmti-
oiitia, ut sibi quidcm vidcbatur, ncmini foret ambigcn-
dum. Snper hfec, in villis ad pontiBcatum pcrtincntibus
doroos multas atque honcstas, partim de lapido partim
do ligno, sibi et sucoessoribus suis ledificavit Pro
dignitato autem ccclcsiie Cantuariensis, quam quidam
' do cpiflcopis, Bod roaximo Thomas archiopiscopu^ Ebo-
raccnsis, ut novus Anglm civis, nimium conatus est ad
oxaltationem suoe ecclesise humiliare, quantos iabores
perpessus sit, et quemadmodum ipsum Thomam ad
mcnsuram antecessorum suorum humiliaverit, superva-
caneum est atque dcpendcns hic aliquid scribere. Ipso
etenim inde ' vcritate plena et totius regni assensu
oonfirmata sub testimonio regii sigilli scripta reliquit
Qui eo quidcm magis in istis laboravit quod antiqua
ipsios ecclesisB priWlcgia in ea confiagrationo quio
eandem occlesiam tertio anto sui introitus annum con-
rampeit pene omnino* pericrant
Alias quoque consuetudines, quas priscis' temporibus
eedeai» Cantuariensi, ut liberrima in cunctia existeret,
.>^
1
> /jpw §Umim md§] On cfBtart | * omimim»] onuiia, A., which hai
Ib A. I eon§umpmi pm9
IIISTORIA NOVORUM IN AMQLU 17
rcgcs A.nglia3 sua munificcntia contulorunt ot stabilos
in ])crpctuum mancro Racratissima sanctiono constituo-
runt, quorundam imprudcntia |>erditas sua prudcntia
rccupcravit. Odo siquidciii cpiscopus Baioconsis,' ut do
aliiH taceam, fratcr prsodicti rcgis Willelmi et Cantia)
comes, priusquam Lanfmncus Angliam intrassct
magnus ctprrDpotens^ per totum regnum habebatur.
Hic, dominationc qua in immensum sustollebatur, non
xVL modo torras, scd ot libcrtatcm nominatie ceclcsixc,
nullo ci resistcntc, multiplicitcr invascrat, oppresserat,
tcncbat. Quto ubi Lanfrancus ut crant didicit, apud
rcgcm dc illis cgit sicut oportero sciebat Undo pnn-
ccpit rex quatinus, adunatis primonbus et probis viris «•
non Holum de comitatu Cantiip, sed et do aliis comita-
tibus Anglio}, qucrclo) Lanfranci in medium duoercntur,
oxaininarcntur, dctcrminarentur. Disposito itaque apud
Pinncdcno principum conventu, QofTridus episoopuji
Constanticnsis, vir ca tcmpestato pnudivcs in Anglia»
vicc regis Lanfranco justitiam de suis qucrelis facero
juHSus, Htrcnuissimc fecit. Lanfrancus enim valida ra-
tionc subnixus cx communi omnium astipulationo ct
judicio ibi cuncta rccuperavit quie ostensa sunt anti- l^
quitus ad jura ccclesiR) Christi Cantuariensis pertinu- ^
isHo, tam in tcrris quam in divcrsis consuctudinibua. l!|
Itom alio temporo idcm Odo, |>cnnittentc rcgo, ■• ikvRMts l^
placitum instituit contra srepefatam ecdcsiam et tutorcm
cjuH patrcm Lanfrancum, ct illuc omnes quos peritiores
legum ct usuum Anglici regni noverat gnanis adduxit.
Cum igitur ad eventiiationcm causanim ventum essct,
omnes qui tucndis ecclesiao causis quaque convenerant
in primo congrcsHu ita convicti suut, ut in quo eaii
tucrentur simul amitterent Ipse namque lianfranctti
non intcrcrat Talibus enim, niri neceatitas summa
I m^dem gpi§ropm§ BmimetiuU^l Ob gnm ia A. | wkUll haif i^
pnrentl/, titfuidem DaioeemM.
^ pe^poUnM] prrpoCmff, M.*<.
R U97. n
^
18 HI8T0RIA NOVORUM IN ANGLIA.
urgcret^ ei inicresso moris non crat Ipsi ergo in
camcra lectioni divinaa occupato quid gestum fucrit
nunciatur. At ille nil oordo pertcrritus dicta advcrsa-
riorum non rccto proccssisso asscruit, ct ideo cuncta
in crastinum discutionda ^ induciari prseccpit. Sequcnti
noctc adest in visu antistiti Bcatus Dunstanus, moncns n.i^
no illum multitudo conturbct, scd do pncscntia sui
sccurus placitum manc ipsemet hilaris intrei Quod
et fccit Suas itaque causas quodam czordioy quasi a
rcbus qufe tractataa fucrant vel tractandsa pcnitus
alicno, cunctis stupentibus, orsus, ita processit ut qure
supcr eum pridie dicta fucrunt sic devinccret ct inania
cssc monstrarct, ut doncc vitaa prscscnti superfuit
nullus exurgeret qui inde contra eum os apcriret. De
his ita.
Supcr hsdc, suis quoque et eisdem fcrmo dicbus omncs
drciter qui cx dericali ordinc per regcm Willelmum
in Anglia constituti pontiBces erant monachon qui in
nonnullis episcopatibus Angliad ab antiquo vitam age-
bant inde climinaro moliti sunt, ct rcgcro ipsum in
.^..,.^ hoc sibi consentaneum cffecerunt. In quo tantum so
tliwtitlw
^c^moc cffcctu potituros certi extitcrant, ut Walchelinus cpi-
TS^wS ^pus adunatos pcne quadraginta clcricos canonicorum
morc tonsuiti ac vcste redimitos habcrct, quos, cjectis
monachis, Wentamo ccclcsiao cui pnesidcbat roox intro-
roittcret. Sola roora haec pcragendi nondum rcquisita
ab archiepiscopo Lanfranco liccntia fuit Ut autem
cam dicto quoque citius imiictrarct nulla mcnti ejus
dubitatio inerat Sed alitcr ac sibi mens sua spopon-
dcrat exitus rei provcnit. Nam ubi quid cpiscopus
moliretur insonuit auribus cjas, illico facinus exhomiit,
neo 80 dum viveret ut cffectum quoquomodo talis *
▼olontatis obtineret consensurum asseruii Ita eigo et
derid qui succedere monachis fuerant per Walchelinum
cdleeii in sua* dimisai sunt, et monachi qoi oedere
I Juemiimdm} Not ia A. | * m mm] ct in fiiA, A
HISTORIA KOVORUM IN AKQUA. 19
dcricis pmjudicio quodam damnati erant^ graiia Dei
if8.pin. ct instaniia boni Lanfranci, prisUnfe conversationis ' in
8ua ccclcsia compotcs cflfccti sunt Ncc ista pro 80-^^
dandis quorundam animositatibus, quas ad dejecUonem Hf^
monachorum conccperant, sufficere poterant. Namqae
l>ari voto, simili conamine, uno consensu, coiicordi
animo, pontificcs quos religionis ordo non Bibi astrinx-
crat cniti ca?pcrunt» quatinus saltem de primatu Can-
tuaricnsi monachos cradicarcnt^ intcndcntcs se hoc facto
facillirac alias aliundo cxclusuros. De illis ctenim
potioribus, sicut cis vidcbatur, rationibus ad id agen-
dum fulcicbantur, partim ob sublimitatem * primaUs
Bcdis, quro disiM)sitioni ct correcUoni ecclcsianun pcr
Muns pcrsonas quaquo pcr Angliam invigilare habet;
partim ob alias multipliccs causas, quarum exeeuUo,
juxta ((uod ipsi confingobant, magis clericonim [quam
nionachoruni officium spectat Deductus cst in sentcn-
tinm istam rcx ct alii principcs rcgni, Lanfranco ut
sui inoris crat totis viribus obnitente, et omnium
molimini ac invidiro virilitcr resistcnte. Ne tamen podt
obitum Ruum ficrct quo<I se supcrsUte scicbat per
auxilium Dci ncquafiuam |)crficicndum, ncsciciui moriit
Hua^ dicm vcl horam, egit sagacitate et indaHtria qoa
|>oIlcIjat ut auctoritate* Romamc et apostolicie sedis
monachonim habitatio in cadcm ccclcsia oonfirmarotiir,
ct inconvulsa dum sicculum durarct in perpeiuum
Hiabilirctur. Quod privilegio tali summus apostoUen
sedis anUstcs Alexandcr ita scripto roboravit
AlcxAudor cpincopas, Benms Benroniiii Dei, CArintiiio ftBlri
in ChriHto Lanfmnco» Tcncrabili Cantiurionim architiptsoopo»
Milatcm ot Bpofltolicam boncdictioncm.
Ma p. «1 Acccpimas a qoibandAm TonioDtibai do Testrif ptitibai od
limin* Banctorum apoctoloram Fbtri oi PMili, qood «{aidMi
> comver$atiomi] Oo eruarc»
whcrt thrrc haH he^n morv, in A.
* §MimiMem] •nnimiuttai, IIA.
8MlVefM.
s imdmsirm . . . mmettriimlt] Oli
in A.
« wr^] Mriyto mm^ A.
B t
fll
••
20 HISTORIA NOVORUM IN ANGUA.
clcrici, aMociAto libi tcrrcua) potcBtatiB, laicorum yidclicot,
Miilio, diabolico ipirito rcpleti, moliontar do occlceia Sancti
BalTatorifl in Dorobemia, qom cst mctropoliB totiai Dritinniro,^
monacboa ezpellcre et clcricos inibi Btatooro. Cni ncfnrio
operi molitioniB rae boc a^jiccro conantur, nt in omni Bcdo
cpiaoopali ordo monacbonim oxtirpctar, qoaai in cia non
Tigeal anctoritaa religioniB. Qna de ro, solo Dei compalBi,
■crntiniam de priTilcgiiB ecclcBiaram ficri prBocopimoB, ot
venit ad manos Btatatom prasdoccBBoriB nofltri boatm mcmoriro
Orogorii migoriB de occlcBiiB Anglio), qoomodo Bcilicot prio-
oepit AogOBtino gentiB TOBtno apoetolo nt cjusdcm ordiniB
riroB, caiuB ot ipse noBcitur oeBC, ponorct in pnDfata Bodo
motropolitana. CigaB prfficcptionis, uiter alia, hu>c Bubnoxa
Biuit. '* Qaia taa/' inqnit, '* fratcmitaB moiuiBtcrii rognliB
emdita in eocloBia Angloram, qu» nnpcr, anctoro Dco, ad
6dem perdacta eet, hano dobct conTorBationcm inBtitnoro,
qu» in initio naBcentia cccIcBio) fait patribuB noetriB, in quibuB
*' nalloB ooram oz iii qoo9 poesidcbant aliqutd Buum cbbc dico-
" bat» Bod orant illia omnia communia. Quam communionis
rcgnlam ordini monachoram pormaximo congraero ncmo
qai dnbitat.** Hino habctur epiBtola Donifocii qui quartuB
a Bcato Oregorio occleeio) Bomano) cui, auctoro Dco, pricBi-
dcmaB prflDfuit, qaam iEtbolborto rcgi Angloram ot Lau-
rontio arobicpiBCopo prodcccBBori Tcutro miait, in qaa, qui-
bosdam praDmiBfliB, htguBmodi ccnsura anathcmatiB ubub est
•• Glorioeo/* inquit, '* fili, quod ab apoetolica Bcdc pcr cocpi-
•• Boopom noBtram McUitam poetab«tiB, libcnti animo con* m& p. Ci.
•• cedimuB ; id cst ut Tcatra bonignitoa in monoetcrio in
•' Dorobcmenai ciTitate conBtituto, quod BauctuB doctor Tcetcr
•• AugaBtinuB beatoD momoriao Gregorii diBcipuluB Sancti
•* SalTatoriB nomini conBocraTit, cui ad prioBcnB pro}CHBo di-
noecitar dilectiBBimaa fratcr noetcr LaurontiuB, liccntor pcr
onuii* monachoram regalariter TiTontiam habitationom
«tAtoat, apoetolica anctoritate dccemontce, ut ipei Toetrao
** aalottB pnedicatoree monachi monachoram gregem Bibi aa-
** ■odent» ei eoram Titam aanctitatam moriboa ezomcnt.
*' Qiue noetra decrota Biqaia racccsBoram Toetroram, regum
*' aire epiBooporam, clericoram aiTo laicoram, irrita facere
** iempiaTerit, a principe apoetoloram Petro ei a oanciie
boe aiila anaihemAtiB Tiuculo rabgaeoai, qooadoa-
••
••
••
••
> JBHlmmmim] Drittaniai, A.
II
V'r
HMTOKti XOTOStm IV AMIUA.
tl
«•
• «
" flQo q«od t«iMr*rto tmrm poref(il Doo pkcita
pumiirAt, ei hojot inf|Otet«dinii fiolf
pmmittot.'* Umlo qnio, rmtiooo dictaato, (|«icii
nitn ntilc cow pervpexiniop, pnopeno deoreioai Miprm i
tnnim iwtmm conArroamo*, ei Tieo tpnolokiroM Mib
»nftth(»mAto eno convtringtraaa qoiconqoo hmio 6Mtm
ieiHlcnni.
Qtiam Tcro ncctira li^crtAia ct liberm necQritAie qt
quo a^l jura cccIchiic C*nttuirica\is pcriineniia poiiri
furpcfatuA i^t4.T Lanfrancu^ intonilcrii, ci ex iis quiB
|iAuciH (lcMi^avimu^ ct cx epiAtola quam eeee •olMcri-
bciinin cuivin ncire volcnti patcre aaiia erit Quaai
cpiMtolam (lc caiiKiii ccclr^iaAticiff Mcriptam ea re
iinc plftcuit. aliin omimiA, pnr^nii o|icri
quatinuH ii qui «vcicntia talium ncgotiomm non oomino
cx|NTtc.H Aunt cx consuctudiniUus aliamm cccleaaaniBi
^Mi aniniailvcrtant qua di^itatc ipeam eccleaiam ialer
aliAH conntct cmincrf. Eftiiitola igiiur ista eet
lianfrmnmfi ^rniiio Dci archicp ii cwpoo dikctJMJio Cmlri
Htipinrio rirc«trrn«i cptiicopo, Mloicra.
(Mrrici vilUmm nnntmnim qni in Tottra dioceol eiiMai
qor^ti no)»i«i *nnt. qood Tmiri MThiiitoocmi rrpcrlio oeeooio*
ni)>nfi prmni.i« nh cin ciqnimnt. ei a (|oibaodom jora oo c e p o*
mtit. Mrminiivio dchct fmtcmito* Trairm, qnio eootrm ■Mfmai
Ofitrrc«i*omro tuwtmmm •tqoc Tcoirormm toIno ' cnoccioiiai,
riMpic iniprraTimo*. (|nAtina« od Tc«irmo ejnodno iremi, ol oa
(|nir htl (*>in»ti«n«> rrliponin notiiiom prodco oo pnoomml oimo
intrr|icllAti(»iic tcI difirnp«iot»c oliqoo o Tobie oo^licnil. 8i»
(in.^r in i|wi(i ml[¥n inTcnircntor, mfpenom inlertmi TiiMlielmi.
Ail itnptmm ctomcn •rrTarmlnr. ci noi>ie wl im miecremdo fml
iii ulcinrcndo iiirmt «cmpcr ermpoeimdo foii obmotti lcmofmm*
tur. Mon(iorao« itAf|OC Tobio oi nmlo occcpia eino diloliome
rcxldi joticnlid. ci mint«ino Te»trti ito mlierimo id
•crrandA mntotia' etodio prohrbomtio. Vm voro
noptri* qoi citrm Cmnliom eoneiitmii emai oimimo
no od Tcotrmra Tel od mlictgmo* ipioeopi •jmodt
] Oo
f«i, »o A. iDf oA-
io A.
J
iiil Om
22
niSTORIA NOVORUM IN ANQLIA.
CMit, ncc TobiB ncc aliqnibnfi miniRtrin TCPtriff pro qnnlilxst
calpa mpondoant. Nob cnim, cnm ad TillaR noetras Tcnic-
moa,^ qnalce ipei Tcl in moribnB toI in sni ordinis Bcicntia
nnfc poiitorali anctoritate TCBtigaro dcbcmns. CbriKma tantum
a TobiB occipiant, ct oa qno) antiqnitnB inBtitnta Bunt in
cfariamatiB accoptiono poraolTant. Sictit nnmqno oa qnoo an-
itqnitOB nflqno ad nofltra tcmpora ontcccBBorcB nostri habno-
mnt aoUerti Tigilantia copimnB illibata Bonraro,' ita aliiB
dcbita aliqna, qnod abflit, nBurpationo nolnmns doncgarc.
Ad hmc qua RagacitAic ; hoc cnim paulo anto mciuo-
raiiim paucis replicarc ab ro non esso puiavinius ; qua,
inquam, sagacitaio roemorabilis paicr Lanfrancas a])ud
rcgem Willclmum cgerii, ui pcr iaspirationcm graiiiu
Dci ad hoc, co immincnic, pcnluccrciur, ui quamplure»
icrras nominaiaa ccclcsia) Caniuaricnsi divcrsis causis
ac violcniiis hominum ablaias pro redcmpiionc animao
siuo resiiiueroi, ei rcfcrro longum, ci ODstimavi non
nccessarium. Earundcm cnim icrrarum ci numcnis ci
nomina eidcm ccclcsira noiissima suni, ci rcddiius il-
larum cx quibus ii qui sub Dco ipsi loco dcscrviuni
BOfttcnianiur, pro ictcma ojus saluio oculis jusii Judicis
dic nociuque considcranda ab cisdcm i]isis i^ncscnian-
iur. Quid itaquc do alils ipsius ccclesioi ierris quo) in
(^cm qua olim ablaia3 suni dircptionis injuria i>cr-
mancni, successoribus ianti scrvoruni Dci provisoris
facicndum sii, frucius qucm isie cx iis^ quie resiiiuii
eonsccuius esi docebit eos juxta quod sui curam habc-
bunt Ro cicnim vera ei illas rcsiiiuissci, si ulira
quam vixii aliquanio icmpore supcrvixisset In hoc
quippo illum gnara pairis Lanfranci prudcntia duxcrai,
et pnefixo iermino id se faciurum 8po[>onderat Yerum
dum sponsionis busb cffeciu poiiri non meruii, quanio
siadio qois dum poieai bonis insisicre dcbeai, excm])lo
soi pramonuit HaBC et hujusmodi quaa gloriosuB pa-
tar Lanfrancus magnifioo operaius esi si quisqoam uti
apitr.
i
I.
» •!#] his, A.
:|
niSTORIA NOVORUM Ilf ANQUA. 23
siint doscriboro volot, copiosa matoria cst ot od opoB
grande sufficicns. Ego autcm, quia proltabili ac firma
rationc sicut cospi in alia ducor, tantum adliuo do co
• p» tt- breviter dico, ipsum ro vora magnum et insuperaldlcm
ccclcsin) Christi dcfonsorom ct pium totiuB AngliiD
patrcni, ac in quantum Hibi licuit bonum pasiorem
cunctis in ca consi8tcntibu8 dum vixit fuissc
Pcr idcm tcmpus crat quidam abbas Bccci, nominc
Ansclmus, vir cquidcm bonus ct scicntia littcranim JgJJJ^
magnifico i>ollcns; contomplativso vitro totus intendo- Jjyj'
bat. Ilic toti Normannio) atquo Francio) pro au» cx-gy^**
cellcntis sonctitatis mcrito notus, carus ot aoocptus,
magna9 fama^ in Anglia quoquo habobatur, ae rcgi
pni.>fato nccnc Lanfranco archiepiscopo sacratissima
fiiiniliaritatc copulabatur. Huic, cum nonnunquam pro
divcrsis ecclcsioo suro ct aliorum ncgotiis ad curiani
rcgis venirct, rex ipse, deiK)8ita foritato qua multis
vidcbatur S!cvus et formidabilis, ita fiobat inclinus ct
affabilis, ut, ipso pncsentc, oinnino quam chso solcbat
Ktiipcntibus cunctis fieret alius. Hunc itaquo ct Lan-
francuni videlicct viros divina simul ct humana pru*
dcntia fultos prro sc niagni somi>or habebat, ct cos in
omnibuM qum sibi, quantum ofiicii conim rcfcrelttt^
agcnda erant dulciori pnu csctcris studio audiebat.
Undc consilio^ illorum ab animi sui sevcritato in
quosflam ])Iurimum ct saopo dcsccndebat, ct quatinus
in sua dominationc ad obscrvantiam rcligionis mona-
storia surgcrcnt studiosc opcram dabat Quid religio
nc nata dcficeret, procurabat ccclcsiarum paoem qua-
quo tueri, et cis quso in usus scrvicntium Deo profi-
ccrcnt, in terris, in dccimis, in aliis redditiboa» ex sao •
largiri Ilac tamen l>onivoIontia super eeclesias Ncr-
manniff) propensius rcspiciobat
Ilic crgo WiUcImus cum vicesimo primo regni sui
)^p^2, anno infirmitate qua ct mortuus est detentos apod
I UmJe eomdim] Uod* H eoo»aio. A.
24
HI8T0RIA KOVORUM IN ANOUA.
Boiomagum fuiflset, et ne meritis ae interoessionibus
Annelmi omnimodis oommendare dispoeuisset, eum ad
86 de ^ Becco vcniro et non longe a se ^ fccit hospitari.
Vcmm cum ei de salute animsa su» loqui differrct»
eo quod infirmitatem suam paulum levigari sentirot,
' oontigit iprius patris corpus tanta invalitudine dcprimi,
ut euriie inquietudines nullo sustinero pacto valerct.
Transito igitur Sequana, dccubuit lccto in Ermcntrudis
villa, quie est contra Rotomagum in altcra fluminis
parte. Quioquid tamen dcliciarum regi infirrao dcfero-
batur, ab oo illarum medictas Anselmo infirraanti
mittebatur. Yeruntamcn ncc eum amplius in hac vita
vidcro, nec ei ut proposuerat quicquam do anima sua
loqui promeruit Tanta cnim infirraitas occupavit
utrumque, ut nec Ansclraus ad rcgcra Willclraura, nec
Willclmua pervenire possct* ad abbatcra Ansclraura.
Et quidom Willolraus ita mortuns cst, non tamcn, ut
dicitur, inoonfeasua; atquo Anselraus c vcstigio cst ab
infirroitate relcvatus, pristinscquc saluti post modicum
rcdonatus. Qui autem rcgio funere interfuerint, quavo
pompa corpus cjus Cadoraura dclatura sit, quaraqno
liliere, immo quam sorvnli calurania, in ccclcsia Bcati
Stcphani sepultum sit, et dictu lugendum ct auditu
fatemur csse miserendum.' Qucra cnira conditio sortis
huraanio non moveat ad pictatcm, cum auditum fucrit
rcg«*m istum qui tantio |K)tcntiflo in vita sua cxtitit,
ut in tota Anglia, in tota Norraannia, in tota Cinoma-
Dcnai patria, nemo contra impcrium cjus nianura movero
Mderet, mox ut in tcrram spiritura exhalaturus |K)situ8 M&p.ati
est, ab omni homine, sicut acccpirous, uno solo dun-
iaxat serviente ezoepto, dcrelictum, cadaver ejua sine
omiii pompa per Sequanam in naucella delatum, ot
Wk
it
fl
M ^« aai lmf€ • m] On
la A. I Ibe bttcr lo iair«>-
pttvtwm jmwlj poMtt
rcoire, A.
A.
mittnmihm'] Oo
per-
lo
^
HISTORIA NOVORUM IK ANOLIA. t5
cam Bcpcliri debcret ipsam terrara sepultone illiuai i^
qucKlam rustico calumniatam, qui eam hieroditario jure
rcclaroans conqucstus cst illam sibi jam olim ab oodem
injuria fuissc ablatam 7 Quantus autem moeror ex
mortc ipsius Lanfrancum perculerit quis diocre poesit,
quando nos qui circa illum, nuntiata morte iUius,
eramus, statiro eum pne conlis angustia mori timere»
mus.
Dcfuncto itaquc rcgo Willclmo, suocessit ei in rognum iw m
Willelroas filius'cjus. Qui curo regni fastigia fratriwii
suo Robcrto pneripcro gcstiret, ct Lanfrancum, sine
cujus asscnsu in rcgnum ascisci nullatenus poterat, tibi
in hoc ad cxplctionero dcsidcrii sui non omnino con-
scntancuro invcnirct, vorcns no dilatio- suro consecra-
tionis inforret ci dispcndium cupiti honoris, ocrpit tam Hbpw^
per so quaro ct pcr omncs quos potcrat fide sacramen-
tociue Lanfranco promitterc, justitiam misericordiam et
sucjuitatcro' so pcr toturo i^cgnum si rcx forct in omni
ncgotio Rcrvaturum ; pacem, libcrtatcm ct securiiatcm
ccclesiaruro contra oroncs dcfensurum, necne pnGceptiiv
atfjuc consilils cjus pcr omnia ct in omnibua obtero*
peraturum. Scd curo post hicc in regno fuisset confir*
matus, post|>osita |)oIIicitationc sua, in contraria dilapaua •
cHt Supcr quo curo a Lanfranco modcste redarguere- mifi>i^
tur, ct ci sponsio fidei non servatro opponeretur, furore ^
succcnsus, *' Quis," ait, " ost qui cuncta qu» promittit
" implcrc |>ossit7" Ex hoc igitur rcctis ocuIiH siipcr
Itontificcm intcndcro non valcbat,* lioet a nonnulli** ad
Mai>.ti. ^iuo) illum voluntas sua trahebat, ipsius re!<|iectu, eo
supcnititc tcro|)cravorit Erat ctcnim idem Lanfranetti
vir divino) simul ct humanie legis periUaeimui» atqve
ad nutum illiua totius regni spectabat intoitiis. Qui
* Bepuitmrw •//im] Ob mmn \m
A., fnr liwcrtioo fer illims,
* mUgrcvrMam «f gt^uilmUm']
«qaiuiem ft miterMordsaa, A.
* rtrti» •e«lM . . . mam 9 m§§ hmi]
• • •
valcbAt,A
* i.
U«ii.A.
20 mSTORIA NOVORUM IN ANOLIA.
cum ile hac vita traaslatus fuLs.sot, quam gravis cala-
^ mitas ex obitu illiu.s cccIeNias Anglirc dcvastavcrity
2A multa pnetcrmittcndo, paucis ostcndcrc placuit. Con-
festim cnim rcx foras cxprcssit quod in suo ])cctorc,
illo vivcnte, confotum habuit. Nam mox, ut alia quio l
pcrpcram gcssit omittam, ipsam totius Anglia}, Scottiro ^
et Hibernia), nccnc . adjaccntium insularum matrcm,
ccclcsiam ncilicct Cantuaricnscm invasit, cuncta quo)
jurls illius crant intus et cxtin pcr clicntcs suos
dcscribi pneccpit, taxatoque victu monachoiiim inibi
Dco famulaniium,* rcliqua sub censum atquc in suum
dominium rcdigi jussit Fecit crgo ecclcsiam Giristi
Ycnalcm, jus in ca dominandi pi*a) casteris illi tribucns,
- qui ad detrimcntum ejus in dando prctium alium
Kuperabat Undo roiscra HucccRsiono Hingidis annis
prctium rcnovaliatur. Nullam siquidcm convcntioncm
rcx stabilcm esse sincbat, scd qui plura proraittcbat
cxcludobat minus dantcm, nisi fortc ad id quod postcrior
offereliat, prima convcntionc vacuata, prior assurgcrct.
Vidcrcs insupcr quotidio, sprcta scrvonnn Dci rcligi-
one, quosquo nefandissimos hominum rcgias pccunia.s
cxigenics pcr claustra monastcrii torvo ac' minaci
^'ultu proccdcre, hinc indc * prajcipcre, minas intentarc,
dominationcm potcntiamquc suam in immcnsum astcn-
iarc. Qua do re quro vel quot scandala, disscntiones,
inordinaiioncB orio) sint, rcminisci pigct Supcr hroc
quidam ipsius ecdcsia) monachi, roalis ingrucniibus, Ma p. n.
dispersi ac missi sunt ad alia monastcria, ct qui ro-
licti multas passi tribulationcs ct impropcria. Quid
de hominibus ecclesiro dicam, qui iam vsAia miscria
mificraque vastaiionc sunt atiriii, ut dubitarem, si
scqueniia mala non csscni, an salva vita illorum pos-
•ent miscriuB aiteri? Nec isia quoo dicimus in sola
ccttfi^ Cantaariensi facta sunt Dcsadvit immanitas
t Se^iiUi] Seotte, A. 1 * ae] et, A.
tfmmdmikHmm\ •errienUttB, A. | « Ame Me] hiaeiiide, A«
1 1
\
I
.f
IIISTORIA NOVORUU IN AKOUA. 27
iHia ctiain in cunctis pcr Angliam oonBtitutiB filiabus
cju.% quro, viris suis, cpisoopis sdlicet scu abbatilms,
(lecidcntibus, in viduitatcm ca tcmpestate cadcbant
£t cjuidcm ipso primus hanc luctuosam opprcssioncm
ccclcsiis Dci induxit^ nullatenus cam cx patoma tra-
ditiono accipicns. Dcstructos' crgo ccclcsias solus in
doniinio suo tcncbat Nam alium nomincm pnotcr ao
suliHtitucrc volcbat quamdiu pcr suos ministros aliquid
quod cujusvis prctii duccrct ab cis cztrahcro potcrat
Itaquo planum crat ubiquo miseriam vidcrc Duravit
autcm fere per quinque annos, ut ^do aliis taceam,
snpcr ccclcsiam Cantuarienscm hn^ ipsa miseria, sem-
]>Gr in |)ojus proficicns sibiquo ipsi miserior detcrioniue
succrosccns.
Quarto intcr ha}C anno Hugo comcs Ccstrcnsis, vo-J^j
lcns in sua qnadam ccclcsia monachorum abbatiam J[2£^^
institncre, missi.s Bcccum nuncii.s, rogavit abbatcm fj^JH^
An.schunni Angliam vcnirc, locum inspiccrc, cumque
]>er nionachos suos regulari convcrsationo informare.
Renuit ipsc, ncc vcniro voluit. Jam cnim quodam
cjnasi pra\sagio mcntcs (luonmdam tangcbantur, ct,
licct clanculo, nonnulli adinviccm loc^uebantur, cum,
si Angliani irct, archicpiscopum Cantuarienscm fora
s. p. 31 Qnoil quanivis omnino rcmotum cssct a voluntatc cjus,
ct finnitas propositi sni sc nunquam hoc onus subitu*
runi certitudincm promitterct animo cjus, tamen, quia
hoc non omncs intclligclmnt, providcndo bona non tan-
tnin coram Dco scd ctiam coram omnibus hominibus»
Angliani intrarc noluit, ne so hujus rei gratia intraaie
quisc]uam saspicarctur. Contigit intcrea comitcm ip»
Huni acri languoro gravari. Quod mox Anselmo man«gg*»*^
dans* magno]X!rc prccatus cst quatinus, antiqua Jami^^y^
liaritatc considcrata, ad consulendum anim» mm mntd
I iHiimrit] ifidixit, A. | * »M AmMimm mmtJmm§] Oli
* I}tatntcta$1 DctUtutM, A. | crMW ia A.
1
tty
M
28 HISTORIA KOVORUM IN ANOUA.
LJi. IMIL mora vonirct " Et si timor/' inquit,^ " suscipicndi
" archiepiscopatus no veniat eum detinct, fateor* in
" fido mea quoniam id quod rumor indo jactat nihil
" cst, ac per hoc indeccns ejus sanctitati csso sciat,
" si nihilo tentus magnio mesd necessitati subveniro
" detrectat" Fcrstat illo in non vcnicndo, et comes
roque |)crinanet in requirendo. Tcrtio itaquo mandat
illi hnec, "Si non veneris, revera novcris quia nun*
** quam in vita ffitema in tanta requio eris, quin per-
" pctuo dolcas to ail mc non vcnis8e.*' Quod illo
andiens, " Angustife/' ait, "mihi sunt undique. Si
" Angliam ivero, vcreor ne cui pcr hoc prava suspicio
*' surrcpat, ct mo causa conscqucndi archicpiscopatus
" illuc ire cxistimct Si non ivcro, fratemco caritatis
** violator ero, quam quidom non solum aroico vcrum
'• cxhibcro jubcmur ct inimico. Qua) dcniquo si erga
inimicum violati |)cccatum est, erga amicum violata
quid cst? £t ccrte amicus mcus familiaris ab an-
tiquo comcs Cestrensis Hugo fuit, qui mei nunc, ut
dicit) indigot In nccessitatc probatur amicus. Si
crgo propter obliquam quam in ino forsan homincs
habcre possunt opinionem amico mco in sua neccs- MaikM.
sitatc non succurro, mcum ccrtum pro dubio alio-
" nim i>cccatum incurro. Commcndans igitur mc at-
'* quc mcam conscientiam ab omni ' tcrrcni honoris
" ambitiono vacuam Dco, pergam respcctu sancti amo-
** ris cjus morcm gcrcre amico meo. Cretcra ipsc Dcus
*' agat, ct mc, salva gratia siia, ab omni sascularis no-
** gotii impedimento pro sua misoricordia immunem
^ cnstodiat*' Exigebant etiam tunc temporis ecclesisa
0080 qoiedam valde neccssario* caasaa ut Angliam pcr-
gcrct^ sed, prapfato illum cohibente pavore, nullo pro
eiff pacto volebat iter arripere. Contigit interea ut
> Ib A. Uwft b • nark aI mqmitf eoodcmiiiBg H, ao 4o«tC» m o«l of
9/mH9r1 A. bM - fatoor iBqvH.'*
li
1
HISTORIA KOVOBUM IN ANGUA. S9
comiiissro Idie locuturus Bononiam irct. Ubi com por A.DLiiik
dics aliquoi nccessario dcientus moraretur, mandatum
CHt illi a Bcccensibus, nc, si peccato inobocdientiaB
notari nollct, ultra monastcrium repctoret^ donec trana-
ito mari, suis in Anglia rcbus Bubvcnirot Profeciua
igitur maro iransiit, ct Dofris appulsns ost Indo
citato gressu ad comitcm vcnit, ipaumque ab infirmi-
tntc jam convaluLsse invcnit Deioniua ost tamen in M
Anglia fore mcnsibus quinquc, dciinente eum non
luin abbatia quam disponcro vcnorat, sod ct multipli-
cium rationo causarum quse illius adventus causa non »»»■>■> i
inferior, sicui diximus, crat Sioque hujus temporia
Bpatium transiit, ut do {>ontificatu Cantuariensi nihil
ad cum vcl dc co dictum aciumve sii, ipsequo sui
pcriculi ci anticiui timoris sccurus cfrectus fuerit
Post hicc in Normanniam regredi volens, negata a
rcgc liccntia, copiam id agcndi habcro non potuit
Intor h(cc cum gratia Dominico) Naiivitatis omnos^<
regni primorcs ad curiam rcgis pro moro Ycnunont, m>^
contigit ut corum optimi quiquo uno scnsu ^ intcr sc
de communi matro rcgni quercrcntur, quod viduata suo
pastoro tain diu ct tam inaudita vexationo opprimero-
tur. Hujusmodi ergo de hoc ab ois consilium sumi>-
tuin cst, ut supplici prccc dominum suum rcgcai con-
vcnircnt, quatinus orationes, quod posteris mirum dicta
fortaHse vidcbitur, per ccclcsias Angli» fieri ad Dcom*
permittcrct, ut i|)sc sua pictate rcgi inspirarct quati-
nus instituto illi digno i>astore a tanta eam clmdo ci
alias {>er cam rclevaret Quod cum illi ona suggossis-
Hcnt, ipsc, licet nonnihiP oxinde indignatus, tamen
ficri quod {x^tebatur permisit, dicens quia, quicquid
ecclosia {>cterct, ii^flo sine dubio pro nullo dimitieroi
quin faccrct omno quod yellet Hoc ita respooso ae-
oepto, e{)iHC0{>i ad quos ista maxime periinebani An-
I mmm] eonMnM, A. I • mmmikU] m mM^ M&
• Dnm] DoMlaw, A. |
30
niSTORIA NOVOllUM IX ANOLIA.
A.D.U
fllllMiO^
sclmura supcr ro ipsa consulucrunt, ct quo ^ ipno oratio-
nis a^nrlro modum ct summani orciinarct vix obtincro
Buis prccibus ab co potucrunt. Epi^copis cnim pnc-
fcrri in tali statuto ^ ipso abbas fugicbat Coactus ita-
quc, juxta quod magis ecclcsiic Dci cxpcdire scicbatur,
modum orandi cunctis audicntibus cdidit, ct, laudato
scnsu ac pcrspicacia animi cjus, tota qute convcncrat
nobilitas regni, soluta curia, in sua disccssit Instituto)
igitur prcces fiunt pcr Anglorum ccclcsias omncs.
Ha)c intcr evenit, ut dic quadani unus dc principi-
bas tcmu cum regc familiaritcr agcns, promcantibus
vcrbis in hoc, ut fit, sic ei intcr alia diccrct, "Homi-
" nem tanto^ sanctitatis nullum novimus, quanto) cst,
" ut • vere probamus, Bccccnsis abbas * Ansclmus,
" Nil ctenim amat pncter Deum ; nil, ut in omni
" studio cjus clarct, cupit transitorium/' Ad quod rox
subsannans, " Non," inquit, " nec arcbicpiscopatum Can-
" tuaricnscm." Cui cum alter rcferrct, " Ncc illum m. p. ai
" quidcm quam maximc, sicut luca multorumquc fcrt
" opinio," obtcstatus cst rex quod manibus ac pcdi-
bas plaudcns in amplcxum cjus accurreret, si ullam
fiduciam haberet sc ad eum possc uUatenus aspirarc.
Et adjccit, " Sed, per Sanctum Vultum dc Luca," sic
cnim jurarc consucvcrat, "ncc ipsc hoc tcmpore, ncc
" alius quis archicpiscopus crit, mo cxccj)to." HaH5
illum dicentcm o vcstigio valida infirmitas corripuit
ct lccto dcposuit, atque in dies cresccndo ferme asquo
ad cxhalationcm * spiritus cgit Quid plura? Omnes
totfus rcgni principes coeunt, cpiscopi, abbatcs, ct qui-
quc nobilcs, nihil pnetcr mortom ejus pnostolantes.
Suggeritur fcgro de salutc animro 8ua3 cogitaro, car-
ccrcM aperire, captivos dimittere, vinculatos solvcro,
* Amitlmum . . . gvo] On era-
•wc im A., for ftdmiMion of tuptr
rt ip§a.
* in fo/i ttatmto] Ob ertsvrr in
A.
' guant^t ett «1] Crowded in on
ertiore in A.
* Becctmtit abbtu'] abbtt Ileeocn-
si», A.
* exkaiatiomm] czalttiooein, A.
HT8T0RIA NOVORUM IK AKGLLL Sl
•
' repetcndarum pccuniarum dcbiia pordonaro, ccclosiaii aa
Buo caicnus dominio Bcrvituii subikcias, locaiis pasto-
ribuH, libcrtaii rcsiiiucrc; pnecipucquo eodcBiam Can*
tuarienscm, "cujuH oppressioncm/' inquiunt^ "totius in
" Anglia Chrisiianiiaiis constat osso detesiandam de-
* jeciionem." Uac icmpcsiaio Anselraus, insciua homm,
morabaiur in quadam villa non longe a Qloccstra ubi
rcx infirmabaiur. Mandaium ergo illi cst, quatanuii
^ sub omni fcsiinAiiono ad regom vcniai, ojusque' obi-^
ium sui pncHcniia tueaiur ci muniat Accclcrat ipno
vcnirc, audiio iali nuncio, ct vcnit Ingreditur ad
regem ; rogaiur quid consilii Malubrius moricntis aninue
judicei Exponi sibi primo posiulai, quid, se absento,
ab assisieniibus mgro consultum sit* Audit^ probat^
ei addii, "Scripium cst, 'Incipiio Domino in confet-
" ' Hione/ Undo videiur mihi ut primo dc omnibiw
MR.p.97. " quoD so couira Dcum fccisso cognoscit puram confea-
" sionem faciai, ei so omnia si convaluerit cmendatu*
" niiu Hino ficiionc promiiiai, ae dcinde qua) eonsnlo-
" istis altnquo dilaiiono fieri jubcat." Laudatur haoe
consilii Humma, Hibique hujus confcssionis suscipiend»
injnngiiur cura. Referiur ad noiiiiam regis quid sa-
hiti animio illiuH umgis cxpcdire Anselmus dixerit
Nec hiora. Adquicscit ipHC, ci, corde oompunctus, iw
cuncta qua) viri senicniia iuHt sc fncturum, necne to-3ff
tnm vitam suam in mansuetudino oi justitia amplius
servaturum poUiceiur. Si>ondct in hoe iidem •oam, ei
vodcs inicr se ei Dcum facii cpiscopos suoa, mitteiui
qui hoc voium suum Dco super altaro soa Tioe pio-
mittant Scribitur ediciura rcgioque aigillo firmatiur»
quatinuH captivi quicunquc sunt in omni dominaiiotie
Bua rolaxcniur, omnia dcbita irrevocabiliter ranitiaii-
tur, omnes ofTcnsiones antehae perpeirai» indnlta
rcmiBsione pcrpeiuss oblivioni tndantnr. PhMniiimiar
I tjutqut] cC ejot, A.
• «yr» eotuultmm Mf] Od trifiiro, ■ad ia ■•fffai, te A.
M|\
3t HI8T0RIA KOTURCH IN ANOLIA.
\
t
insoper omni populo bonie ei Hanctas lcgcs, inviolabilis
obscnratio juris, injarianim gravis et qute deterrcat.^
cieteros examinatio. Qaudetur a cunctis, bencdicitur
Deos in istis, obnixe oratur pro salute talis ac tanti
rcjna.
Intcrea regi a bonis quibusque suadetur, quatinus
communem totius regni matrem instituendo illi pas- i
torem solvat a pristina viduitatc. Conscntit libcns, ac . (
in hoc animnm suum vemari fatotur. Qurcritur itoquc,
qais hoc honore fungi dignius po5)set. Scd, cunctis ad
nntom regis pendcntibus, praDnunciavit ipse, et con-
eordi vooe subeequitur acclamaiio omnium, abbatemMaMt.
Anselmum tali honoro dignissimum. Expavit Anscl-
mos ad voeem,* et expalluit. Cumque raperetur ad
regcm, ut per yii^am pastoralcm invcstiiuram archi-
episoopatus de manu ejus suscipcrct, toio conaroine
restitit, idque muliis obsisieniibus causis nullaicnus
posso asseniii Accipiunt igiiur cum cpiscopi ci
docont seorsum dc multitudinc, haDC ci vcrba diccnie.*!,
* Qaid agis ? Quid iniendis ? Quid contrairo Dco
* niteris? Vidcs omncm Christianiiaicm in Anglia
" fere i)erissc, omnia in confusionem vcnisse, omncs
" abominaiiones quaquavcrsum cmersiHso, no» i|>Mas ci
* quos rcgcre dcbcrcmus ccclcsios Dci in pcriculum
" moriis roicmie per tyrannidcm isiius hominis dcci-
* disne, ot tu cum possis subvcnire conicmnis ? Quid
** O ihirabilis homo oogitas ? Quo fugii sensus iuus ?
* Ecclesia Cantuaricnsb, in cujus oppressione omncs
" opprcssi sumus oi dcHirucii, ic vocai, io sublcvaio-
* rem sui et nostri anxia qufleriiai; et tu, posiposiia
** libertate ejos, postposiia nihilominus relevationo nos-
* tra, frmtcmi laboris pariicipium abjicis, toi solius
** otioeam quictem appetis ? " Ad hsBC ille, *" Susti-
* nete,'* inquit, " quKso susiinete, ei intenditei Fateor
coRtctai te mrgte to dHtrrtat, \
«f
niSTORIA KOVORirM IN kvoux, 33
" vcruin cst; tribulaiioncs muliie sunt, et opo indi-
^ent Scil coasidcratc, obsccro. Ego jam gimndieviit
Buni, ct omnis tcrrcni laboris impaticns. Qoi eigo
" pro mei|»80 laboraro ncqueo, qualiter laboran totins
" ecclcsia) i)cr Angliam constitutn) suscipero queo ?
*' A(l ha*c, sicut mca mihi consciontia testis oet^ oz
" quo monachus fui srocularia nogotia fugi, nee un*
" quam cis cx voto intcndcro potui, quia nihil in
na !».••. 11 ^j^ Qgf^3 constat quod mc in amorem aut delecia-
" tioncm sui Hectcre queat Quare sinite me paoem
" habcrc, et negotio quod nunquam amavi, ne noii
" ex{)cdiat, implicaro noliic." '*Tu iantum," inquiunt^
'* primaium ccclcsia} nihii hicsitans susdpe, et i pra
" in via Dei, diccndo ct prsecipiendo quod faciamus^
" ci cccc iibi manas dabimus quia sequcndo et ob-
" icmpcrando quo) jusscris non dcficicmus. Tu Deo
" pro nobis iniendc, ct nos so^cularia tua disponemua
" pro ic." " Impossibilc cst," ait, " quod dicitia. Ab-
" ban Mum monasicrii alicrius rcgni,^ archicpiscopum ^
" habens cui obcedicniiam, tcrrcnum principcm cui
" Rubjeciioncm, monachos quibus debeo consilii atque
" auxilii summinisiraiioncm. His omnibus ita tum
" AAiriciu», ui nec monachoe dcflcr^re possim Mne il*
lorum conccssionc, ncc mc a dominatu principis mei
valeam exucro sinc cjus pcrmissione, nec oboedien*
iiam poniiHciH me subicrfugcro quoam cum saloio
animiu mcpo absquo ipsius absoluiionc." "De his
»<
" onmibus/' aiuni, "lovc coasilium, ct (acilis erii ~
" scnHus omnium." Ait illc, " Nihil est ; omnino doq ■•
" crit quod iniendiiis." Ilapiunt igitur hominem ^fw^M
rcgcm ff3groium, ci pcrvicaciam ejus exponunt Coii-fejyj*
iriHtatus cst rex pcno ad sufTusionem oculorum, eijjfj^
dixit ad eum, "0 Ansclmo, quid agis ? Cur me poBnia '^
" fetcmis cruciandum tradis? Reconlare, qosao^ fide-
" lis amicitiiD quam |)ater mcus ei mater mea
I milehms frymi] ngnl •llcriaa» A.
R89S7.
M
I kmimUii rfya tot] erg» cot
• M /iJtMi «oriM] flliiuB eonim
* enim mm] wiim enim, A.
* Halflminum'} nAldnniiititn, A«
* BaUmnuM} Baldwuiiif, A.
■■t'^
34 HISTORIA KOVORUM IN AKOLIA.
'' te, et iu semper habubti orga eos ; * et per ipsam
** obsecro ne patiaris me filium corum' in corporo ct
aniina simul ])crire. Ccrtus cnim sum' quia peribo,
si archiepiscopatum in meo dominio tcnens vitam
finicra Succurre igitur mihi, succurro, domine pa-
" tcr; et suscipo pontificatum, i>ro cujus rotontiono ' |
" nimis confundor, ct vereor no in cDtemum plus con- Wkp,m, \ ^ \
** fundar.** Compuncti sunt ex his vcrbis quique as- , '
sistentium, et Anselmum so cxcusantem, et tantum J
onus nec tunc quidom subire volcntem invadunt, talia
cum quadam indignatione ct conturbationo ipsi ingo-
rontes, " Qu» dementia occupavit mcntom tuam ? Re-
" gem turbas, turbatum penitus nccas, quandoquidcm
" illum jam morientcm obstinatia tua oxacerbarc non
" formidas. Nunc igitur scias quia omnes ]>crturba-
" tioncs, omncs opprcssionos, omnia cnmina quo) dc-
" inccps Angliam premcnt tibi imputabuntur, si tu
" hodie per susceptioncm cune p&storalis cis non ob-
" viaveris." Inter has angustias positus, Ansclmus
vcrtit se ad duos monachos qui sccum crant, Baldu-
inum* vidclicet ct Eustachium, dixitque illis, " Ah,
" frntrcs mei, cur mihi non subvcnitis ? ^ Dixit hoc,
ccce, coram Deo, quia non mcntior, in tanta, sicut
afiirmaro solcbat, anxictato constitutus, ut, si ci tunc
optio darctur, multo Isotius, salva revcrcntia volunta-
iis Dci, mori eligcrct, quam archiepiscopatus digni-
iatc sublimari. Bespondit itaquc Balduinus,' " Si volun- '/ '
" tas Dei est ut ita fiat, nos qui sumus qui voluntati
" Dci contradicamus?*' Quro verba lacrimoo, ct lacri-
mas sanguis ubcrtim mox o naribus illius profiuons
Bccutus cst, palam cunctis ostendcns ex qua cordis
eQniriiione cum lacrimis verba prodierini Audito
j
niSTORIA KOVORim IN ANOLIA. S5
hujusocmodi rcfftponso Ansclmus, ''Yn^ qoam dtOy^iii- ibfAmk
quii, "baculus tuua confractus esi'' Sonticns eigo
rcx quod incossum labor omnium cxpcndcbatur, j»no*inwUi«
ccpit ut omncs ci ad pcdcs cadcrent» si forto vcl ita ^{'{["'j^y
Maii.«i. ad conscnticndum illici possci Sed quid? CSadenti-iwjdtoi^
bus illis, cccidit ct ipso ^ coram cis ncc a prima aen- ifinb
tcntia sua cadcre voluit At illi animati in eum»
scfiuo ipsos pro mora qiutm objcctionibus ipsius inten-
dondo passi sunt* ignavire redai^cntcs, "Virgam hnc JJ^jy^
" postoralcm, virgam/' clamitant, ** pastondcm." Et»
arrcpto brachio ejus dcxtro, alii rcnitentem trahero,
alii impcllero, loctoquo jacontis oocperunt applicare.
Rogo autcm ci baculum porrigcnto, manum contra
claiisit, ct cum suscipcro ncquaquam eonscnsit Epi-
Hcopi vero digitos cjus strictim volie infixoA crigcronw
conati sunt, quo vcl sic manui ojus baculus ingcrerc- iSaS»
tur. Vcrum cum in hoc conatum suum aliquandiu
f niRtra ^ cxpcndcrcnt, ct ipsc pro sua quam paticbatur
hxsiono verba dolcntis cdcrct, tandcm, indice levato
8e<l protinus ab co rcflcxo, clauso) manui ejus baculos
api>ositus cst, ct cpiscoporum manibus cum eadem
nuinu comprcssus at(|uc rctentus. Acclaroanto antcm ^f^^^
inultitudine, " Vivat epihcopus, vivat/* cpiscopi cum
clero sublimi voco hymnuni, "Te Dcum laudamois''
decantaro ca?])erc, clectumquo pontificcm portavcruni
)>otiu.s qnam duxerunt in vicinam ccclcsiam, ipao mo-
dis quibuH potcrat rcsistcnto atquc diccnto, "Nihil eti
*' ([uod facitls ; nihil est quod facitis." Oestis vero
quio in tali causa gcri in occlcsia mos est, rovertiturff
AnMcIinus ad regcm, diccns illi, ** Dioo tibi, domino
" rcx, quia cx hac tua infirmitato non morieria» ae
" per hoc volo noveris quoniam bene corrigero poieria
" quod do me nunc actum est» quia neo
* el i/Me] ipte, A.
* ip^iu» . . . mmt] Od frtnare m
A.
•/huirm]A
in Mrgia \m A.
o 2
HI8T0RIA NOVORUM IN ANOLIA.
** eoncedo ut rstum sii." His dictis, rcfloxo grcssu
diseesMt ab eo. Deduccntibus autcm eum cpiHcopis
com ioia regni nobilitato, cubiculo excessit Convcr-
smquc ad 006 in hiec verba sciscitatus cst, "Intclligi- Maii.48.
* tis quid molimini? Indomitum taurum ct vctulam
* ac debilem ovem in aratro conjungcre sub uno jugo
** difiponiiis. £t quid inde ))rovenict ? Indomabilis
* atique feritas tauri sic ovem lanae, lactis ^ ct agno-
** mm fertilem per spinas ac * tribulos hac ct illac
** raptam, si jugo se non excusserit, dilaccrabit, ut
** nec ipsa sibi nec alicui, dum nihil horum ministraro
" valebii, uiilis cxistat Quid ita? Inconsidcrato
** ovcm iauro copuUstis. Aratrum ecclcsiam perpcn-
** dito juxta apostolum diccntcm, ' Dei agricultura' cstis,
* ' Dei flwlificaiio csiis.' Hoc aratrum in Anglia duo
** bovcs cteteris prascellcntes rei^endo trahunt et tra-
* hcndo regunt, rex videlicci ct archicpiscopus Cnn-
" tuariensis. Isic BSBCuIari justitia et imperio, illo
* divina doctrina et magisterio. Horum boum unus,
^ scilicet Lanfrancus archicpiscopus, mortuus cst, ct
" alius ferocitatcm indomabilis tauri obtincns jam
* juvenis aratro prtolatus; et vas loco mortui bovis
" mo vctulam ac debilcm ovem cum indomito tauro
" conjungcro vultis ? Quao dico satis intclligitis ; ct
" ca re quid cui velitis associarc vcllem considcra-
* rctis,* consideranies ab inccepto' desistcretis. Quod
* si non dcsistitis; cn prs&dico vobis quia mo, dc quo
" lanam ct lac verbi Dei et agnos in scrvitium ejus
** nonnuUi [lossent habere, extra qunm modo putetb
*" regia feriias, divcrsis a so fatigatum injuriis, oppri-
* met^ et gaudium, quod nunc de me quasi pro re-
* kvaiionis vesinB spe vos tenet, multoey cum nii
\
> Im, keiu'} Unm ct betis, A.
'•r] cl,A.
* IM «. «. D. m, Mlif ] This hMd
Iwca Ihi m^riewitMrm eHi$ in A.
Bj iww t Mid bj^MBploTaeiit of
the margin tbe loDger qootation it
fiven.
* amaiJerarttit] On erwire ia A.
* meirpte'] incepto, M8.
IIISTORIA NOVORUM IV ANGLU. S7
" consueii conAilii aut Rperaii auxilii per me habera
" potucrini, vcrsum in mQratitiam dolenies effieiet.
Ma 11.41 " Eoquc proficiciis ui ccclcftiam, quam relevaro a ▼!-
" duitatc tantopcro Haiagitis, relabi in vidaiiatcm» ^
" ctiam vivcntc pastorc suo, quod pcjus esi, qnaoda-
** quc ccimatis. Et htcc mala quibus impaiabuniiir
" nlsi vobis, qui tam inconsidoraio regis fcriiaiem ei
*' mcam imbccillitatcm conjunxiHiifl t Cum igiiar, mo
" opprcsso, nuUus cx vobis fuerii qui ei in aliquo
" audcat obviarc, vos quoquc proctil dubio pro libiia
" suo non dubitabit undique conculearo.'* Hicc diocns,
ac crumi>cntibus lacrimis dolorem cordis disaimolare ^
non valcns, ad hospitium suum, dimissa caria, TadiC
Acta sunt ho^c anno DominiciB Incamaiionis millcsimo
nonagcsimo icrtio, pridie Nonas Martii, prima Domi-
nica quadragcsimR}. Pncccpit itaquo rex ui sino dila-^!
tionc ac diminutiono investirctur do omnibuii ad arehi-gi'
cpiscopatum pcrtincntibus inius ci cxira, atque ai**"^
civitas Cantuaria, qunm Lanfrancus suo icmpore ia
Wneficio a rcgn toncbat, ct abbaiia Sancii Albani,
quaui non soluni Lanfrancus sod ci anicccssorea ejuii
ha1>uiaso noscuntur, in alodium ccclcsio) ChrLiii Caa*
tuaricnsis pro rcdcmptione animn) sum pcrpeioo jaro
transircnt
AnKclmus autcm post ha*c in villis ad arehiepiaco- Awwi»
patum jHjrtincntibus cx pncccpto rcgis morabaiar, ^
convcrsantc sccum ac victui suo cxinde ncceaMuia ■m».
qun?quc procuranto vcncrabili Gundulfo, Rofcnai epi*
MCO|X).
Interca missi sunt a rcgo nuncii cum liticriii in Not^ J^. Mi»
manniam ad comitcm, ad ponti6oem Rotomageiiaem.jya*^"^
ad monachos Bccccnses, quatinus iia quie in Anglia do ■ ■■ Ji «<^
abbatc Becccnsi gosia fuerani singuli, quaniom goa*{J^g**'
intcrcrat, assensum praBborent. Scd quidf Plorima ir^*S}*<*
Map.i4 hunc modum acta nihili apud eoa profeceront 1«^
I di tmw ml mrt} ■•■«lart» A.
38 BISTOIIIA KOVORUM IN ANOLIA.
dcm tamcn importuna rationo ac rationabili importu-
jiitatc, Deo disponcntc, dovicti, quod de Anselmo ccrpta
crant pcrfici conccsscrunt, ct no onus impositum bu1>-
tcrfugeret ci pcr obocdientiam injunxerunt. Undo et
liitcrsB a singulis singida) scripto) sunt, quie in uno •
codcmquo concordantcs pcr nuncios Ansclmo ct rcgi
sunt transmiasso. De quibus omnibus unas huic opus-
culo inseram, quatinus in ipsis ct aliarum scnsus elu-
ccat Sint igitur hsd,
" FrAicr Gailiclmas orchicpiM^opnB Bao domino ct Amico
AnBclmo, Dei bcncdictiono ot nofltrnm.
Do lis qnn do Tobis a mo rcx qnocfiiTit, ot do qnibns ipM
mibi gcripfiistisy Bicnti do tanta ro dccnit hncnRqno din mnltnm- li
c|no pertracUTi, ot ftmicomm moomm no Tcstromm rapcr hoo
c^onBiliom qnaMiTi. Qni ntrimqno Tolnisflcnt, si posfiibilo fnis-
0ct, ot TCfltnim Bcmpcr nt olim hnbcro praDscntinm, ot non fnccro
vndo oflcndcTont Tolnntntom diTinam.^ Scd qnia nd hoo rcs
Tcnit, nt ntramqno impleri ncqncnt ; nicnt dignnm oet» diWnam
Tolnntatcm nostra prcponimnB, ot noBtmm Tolnntatom diTinao
mibjicimnB, atqno ox parto Doi ct Sancti Potri omninmqno ami-
coram mooram ao TOBtrorani qni aecnndnm Donm tob dilignnt,
jnbco nt paatoralcm cnram CantnarionBiB ccclcfiin), ot occlcHiaB-
tico moro beucdictioncm cpiscopnlcm BnscipintiB, oTinmqno
TCfltraram TobiB, nt crcdimns, dtTinitnB coromisBnmm Bnlnti
dcinccpe inTigilctis. Valote Tisccra mca."
Ist89 litteno cum aliis Ansclmo dircctis prius ipsi
quam rcgi sufe sunt allatce.
Intcr ha)Cy juxta quod Anselmus pnedixcrat, rex ab
infirmitate convaluit Mox igitur cuncta quso infirmus
atatocrat bona dissolvit, et irrita csse proocopit Cap-iis.^45
tivi ncmpe qui nondum fuerant dimissi jassit' ut arc-
tios* Bolito custodirentur, dimissi si capi posscnt rcclu-
derentor, antiqua jamque donata dcbita in intcgrum
exigerentur, pUcita et ofTcnsiones in pristinum statum
revocarentur, illorumque judicio qui justitiam subver-
tere magis quam tueri defendereve curabant tractaren-
I woimmlaltm divinmm'] diTinam 1 ' tiim$ii JMuii'] On cramiro In A.
I, A. I * arelius'} artin^ M8
I
• niSTOBIA KOVORUII IN AKGLIA. 39
tur et cxaminarcntur, ad mifloronim atique oppitmo- aaml
ncm ct pccuniao direptioncm ^ potius quam ad aliciuoa
pcccati correctioncm. Orta cnt crgo tam vasta miseria
miHoraquo vastatio pcr totum rognum, ut qui illiua
rccordatur parcm so ci anto hanc vidiflso in Anglia,
Bicut flo.stinio, non rccordctur. Siquidcm omne malam
quod rcx fcccrat priusquam fbcrit inBrmatus bonom
visum cst comparationo malonim quin fecit ubi ost sa-
nitati redonatufi. Quno siqui scire vclint de qao fonio
inanavcrint, ex co pcrpcndcre possant, quod ipso pne- ^
dicto Rofcnsi cpiscopo, cum illum, recaperata ■anitate,
faniiliari aflTatu moncrct ut sc ampUus circamspeeto
Bocundum Dcum in omnibus habcrct, respondit, "Sdaa,
" O cpiscopo, quia, \ycT Sanctum Vultum de Laeay nun-
** (|uam me Dcus bonum habcbit pro malo quod mihi*
'* intulcrit" Uvcc do rcgo ad prn^scns suecinto menio*
roRHo Bufliciat, jamque ad dcstinatum narrandi ordinem
Kcmjo rccurrat.
Cuin igitur Ansclmus, sccundum quod prtclibavimos» ^'! i! ! L i!
littoroM a Normannia dcstinataM suscepisset, et rac deZS^^
Dofris a colloquio RoI)crti comitis Flandrim Roreocs-
train, ubi tunc ipsc Ansclmas crat, venisset, in secr^-
tum locum Ansclinus regcm tulit cumque taliter alloca* "^*^
tuK cst, " In utnKpio dubius pendct adhae, domioe mi Ujt^
>iap.M. « rcx, animus mcus, utrum vidclicet adqaiescam poii*
" tificatum Huscipcrc, annon. Vcrum si me ad saaoep»
** tioncm illius ratio iKrduxcrit, volo brevi ])rRnosea8
" quid vclim mihi facias. Volo equidem ut ounea
" tcn-as i[Utks ccclcHia Cantuaricasis, ad quam rcgendan
" cloctus sum, tcmporo bcato) mcmoriie T^tifi iniifj
" archicpiscopi tcnel>at, sino omni placiio et oontroveiata
" ipsi ccclcsin3 rcstituas, ct dc aliis tcrris quas ^if id tM
" ccclcsia ante suum tempos habebat^ sed peitlitas
** nondum recupcravit, mihi rectiiadinem jodidaaqaa
* ilirtpii*mtm] dmptionMn, A. | Hm |ir» mah auki, TW
t fn mmU ^M mM] TIm MM. | rcMliag U Mp|M ftw A.
HBTORU KOVORUH IS AKOLtA.
** fio iM iiit i M . Ad luDe, volo ot in iis qtue ad Denm ot
- ChriBtiamtAtem pertineiit tc meo pne oetcris coiuilio
** CTedas, ac, Bicot ego to volo tcrronuin habcrc dnmi<
■ iram et defcnsoTem, it4 et ta tuo Bpiritaalcm habcas
' I»trcm et Knime tiue provieorcm. Dc Rorauio quo-
* qoe ponttfice Urbaho, quem pro apoBtolico hucaw|uc
* noa fceepiati, et ^o jam reccpi ttque rcdpio ciquo
** defaitam obccdicntiam ct BDbjectioncm cxhibcrc volo,
" cutam te fado, neqaid ■ scaodaluiD indo oriatur in
* fototo. De his, qoaeso, tuie voluntatia ncntcntiam
' «didto, at, ca eognito, e«rtior fiam quo me vcrlam."
Bex itaque, vocato ad se Willelmo DuDclmcMi cpi-
■eopi^ et Boberio eomito do Mellcnto, jussit ut cis
pmcntibus qua dixcrat iteraret. Fecit iite impcrata, .
■ ei nx BiU pcr oonBilium it* respondit, "TcrraA do
" qniliai eccleaia saisita quidem fucrat sub Lanfranco,
" omnea eo quo tunk crant tibi modo rcatituam ; bc<I
' de illta qnaa sub ipso non habcbat in pncscnti nul-
' Inm tecum conventioncm initituo ; veruntamcn do
' his e( aliia credam tibi sicut dcbcbo." Finicrat rcx
ia ietist et ab invieem discesserant.
Deinde, paacia diebus intcq>ooitifi, rex ip.<ic conscn-
I eam qnein a Normannis super An«:lmo, JuxtA quo(lH8,p^a
■^pmbti sumus, expcticrat, pcr cpistolos acccpit Et
^veniens in villam suam quic Windlenora vocatur,
Aoaelmum per se Buoequo convcnit, quatinns ct sc-
eoiMlnm totins regni de co factam electioncm ponlifcx
fiefi altra non n<^arel, ct tcrraa coclesite quaa ipso
^x, defuncto lAnfranco, euia dcderat, pro statuto ser-
vitio illia ipsis tuQrcditano jurc tcnendan, causa Bui
MBoro oondonaret Sed AnBctmas, DoleuB ccclesiam
qnam aeedom re aliqna investierat expoliare, terraa
■i peiebatnr nnllo voluit pacto conccdeie-, et, ob hoe
orto inter eom et regem dlscidio, quod primum quo-
qna de poatificata «jai agebatur indcfinitam remanait
i "
•■.ffanMqwAA.
'if
HISTOBIA NOVORUM IV AKGLIA. 41
Undo AnBclinus oppido lictaius oBt, speimns sc hie ajkmhl .
occasiono a prsolationis onere per Dei gratiam txmo^fSSm^^
raodum. Jam cnim cum virga pastorali curam quam b!d*^
8U[>cr Bcccum abb&s susccperat, pro doscripta soperiua •*■•■*•
abHoIutione, ipsi Becco restituerat ; et nunc, eo quod
tcrras ccclcsito injuria dare nolebat, episcopaliii officii
onus ncso Isotus ovasisso vidobat. Vcrum cum, deeurao
non cxiguo tcmpore, clamorcm omnium de ecelesiamm
dcstructione conquercntium rex amplius ferro nequirot^
virum ad bo Wintonin?, adunato ibi convcntu nobi-
liuni, vcniro fecit, ac muitis bonia et ecclesia) Dei
profuturis promissionibus illectum primatum eoeleaiai
Angloruin suscipero su&sit atque persuasit IIlo igitur, ^y >*
niorc ct cxcmplo pnudcce.Hsoris sui inductua, pro usa JJJKJJi.
torno homo rcgis factus cst, et, sicut Lanfrancus sno yjggff
tein|>orc fucrat, do toto archiepiscopatu saisisi juaBua.' WAtprtt.
Vcnit post hicc Cantuariam, viL Kal. Octobriis atquo STitiTii d.-
P^«a immen.Ha monachorum, clcricorum, toti/isque plebis ala^ SlljLaaEr ^t *
critate susccptus, ad rcgimdam eoclcsiam Dei locum "*^ / <
pontifici.s magno doductus honoro conscondit Eodem
dio vcnit Cantuai'iam a rego missiis quidam, nomiiie
Ilannulfus, rcgins voluntatis maximus cxecutor; qui» . ^
Hprcta considerationo pietatis ac modcstiaB, placitum
contra cum ipsa dio instituit, et ferua ac tumens
taritum ecclosia) gaudium conturbaro non timuit Qam
rcs cunctorum animos gravitcr vulneravit, conqueren*
tiiini ac nimis indignc fcrcntium tanto riro tantam
injuriam ficri, ut nec primum quidem suie dignitatia
diom i^crmitteretur in pace traniiigere. Quorum indig-
nationi hoc quoquo non parum doloris adjiciobat, qood
nogotium undo agobatur ad jura eodesia pertinebat»
nec in aliquo rcgalis judicii definitionem rapiciebat
Igitur eo tempore nimis atrod plaga pereussi soni
homines ipmus eeclesiio. Unde Anselmus Tehameaiis-
simo dolens, sed regi contrairo non valen% ex
■/mmm] Jmpm «I, A.
«
^
42
HI8T0RU KOVORUM IN ANQUA.
tibus foiiira ' oonjccit, ct quia multas in pontificatu
angostias foret paBsurua intclloxit atquo prroclixit.
Aoocdcns itaque ad novum sibiquo inAolitum gcnus
aervicndi Deo, juxia Salomouom stabat in timorc, ct
praoparabat animam suam ad tomptationcm, sciens
omnea pie volenies in Christo vivcro tribulationem '
necemario pati oportore.
Instante vero tcmpore 8U89 consccrationis, vcnit c.t
^•more Thomas archicpiscopus Eboraconsis ct omncs
episcopi AngliiB Cantuariam, cumquc dcbita cum^
▼encratione ibi pontificom consccravero, pridio Nonas
Deeembris. Duo tamcn cpiscopi, Wigomcnsis vido-
lieet et Exoniensis, infirmitato detcnti, huic consccra- Ma Hi
tioni intercsso non valucrunt ; scd, nunciis apicibusquo
direcUs, abscntiam suam cocpiscoporum suorum i^no-
•aentife hac in causa pncscntem, ct conscntancam fore
denundavcrunt Verum cum antc ordiiiandi pontificis
cxaminationcm Walchclinus * Wcntanus cpiscopus ro-
gatu Haaricii episcopi LundonicnRis, cujus hoc officium
cat^ eodeaiastico more elcctioncm scriptam legcrct, mox
in primo vcrsu Thomas Eboraccnsis, gravitcr offcnsus,
eam non juro factam conquestus cst. Nam cum dico-
retur, •'Fratrcs et cocpiscopi mei, vcstrro fratomiiati
" est cogniium quantum temporis cst cx quo, acci-
** dcntibus variis evcniibus, hn)c Dorobcmonsis cc-
" clcsia, totius BriianniaD mctropolitana, suo sit vi-
** duata pastore/' subiniulit diccns, " Toiius Briiannio)
" meiropoliiana t Si iotius Briiannise mctropolitana,
** oedesia Eboraccnsis, quaa metropoliiana csse scitur,
** metropoliiana non cst Et quidcm ccclcsiam Cantua-
* riensem primatem totius Briianniaa csse scimus, non
* metropoliianam." Quod audiium, rationo subnixum
c«e qnod dicebat intellcctum est Tunc siaiim scrip-
tnra ipaa mutaia est, et pro *" totius Briiannise metro-
* pdlitaiia'' "totiua BritannisB primas" scriptum cst^
t cMi] Mol te A.
I * Waiekelmm»] WalkcUmi, A.
HISTORIA KOVORUM IN ANGLIA. 45
ct omnis controvGrsia conquiovit^ Itaquo Baeravii aa)
illnm * ut Britanniro toUus' primatoin. Cum igitur
intor sAcrandum, pro ntu ccdcsi», textuB ovangclii
HU|)cr cum ab cpiscopis apcrtus, tontus, et, peraeta
con.sccrationc, f uissct inapcctus ; haec in sammitate
l>agina) sontcntia rcpcrta cst, "vocavit multos. Et
" misit scrvum Ruum hora cccnso diccre invitatis ni
" venircnt, quia jam parata nunt omnia. £t cocpo-
]iaii.ii. *' runt nimul omncs excusarc." Deindo, jam contom- IBmm i»
mato onlinationis suro dio octavo, Cantuariam egro-'^^^
dicns ad curiam rcgis pro immincDtt Nativitate
DomiDi vadit Quo pcrvcDions hilariter a rege
totaquo regni nobilitato suscipitur.
Ea tcmpcstato rcz, Normanniam fratri suo Robcrto
toto conamino auferro laborans, multam et immeiuiamy^^i
undecunquo coUectam {>ocuniam in hoe expendcbat^ "^
adeo ut nonnullas etiam difHcultatcs paterctur, quaa
rc;;iain pati cxcellcntiam indcccns vidcbatur. Suairos
ip^itur ab amicis suis, novus pontifcx quingoDtas argcnti
libi-as rcgi obtulit, speranM ct polliccntibus crcdcns eeao
pro hoc cjuH dcinceps gratiam firmitcr adcpturum, et iis
([ua3 Dei sunt intendero volcntcm fautorcm in cuneiiii
liabiturum, necnc rebus ccclcsiasticis intus et extra
|)acem tuitionemquo illius contra omncs lomulos adqui-
Hitunim. Rex ergo, tali oblationo audita, " BeDe,** rem
quitlem laudando, respondit Sed quidam maligniD men* taTi
tis bomines regem, ut fiori solct, ad hoe perduxenini,
((uatinus oblatam pccuniam spemcndo rcdpero non ad-
quiesccret. " Tu/' inquiunt, " eum pne CKteriii Angtio
" pnncipibus honorasti, ditasti, exaltasti ; ei nune edm
" ille, tua Deccssitato considcrata, duo miUia vel certe, ui
" levissime dicatur, mille libras pro agendis munifioon-
* tio) tuo) gratiis tibi dare deberct» quingeotas, proh
" pudor, ofTcrt 7 Sed paululam sustine, faciemqae ioam
* em^itmil] eooqverit, M8. 1 * Briimmwim M'm] locks M
* i7/««] euB, A. I unui, A.
44
HISTORIA NOVORUM IN ANOLIA.
" Bopcr eoeommuia; et vidcbis quod, consucto aliorum
" ductuB icrrore, ovans, ad tuain bonignitAtcm rccupcr-
" andam, quingcntis quas offert totidcm libras adjicict"
Siquidem hunc ipse rex morcm crga cunctos quibun
«Ibminaliatur babchat, ut quando qnivis ^ corum aliquid
ci pccuniarum, ctiam solius gratiao obtcniu, oflcrcbat, »*^*i-
oblaium, nisi quantiias rci voto illius concurrcrct, spcr-
ncrci, ncc oflcrcnicm in sunm ulicrius amicitiam ad-
iniiicbat, si ad dcicrminationcm suam oblatum munus
iKm augerct Opinati suni ergo illi maligni Aasclmum
quoqne hoc moro icrrondum, atquo ad explcndam rcgis*
T<^uniaicm aucia pccunia illico promovcndum. Vcrum
mentiia esi iniquiias sibi. liaquc inandatur illi rcgcm
oblaiam rcrutaro pccuniam,' ct mimtus cst Adiioquo
regc, acisciiaius est utrum ab co talc mandatum pro*
eeitacrit, annon. Audit vcrc procc.s.si8sc, et siatim pos-
tnlans ait, " Ne, mi doininc, prccor, hoc facias, ut quod
* in pnescntiamm oflcro suscipcrc abniias. Licct cnim
* primum sii, non tamcn oxtrcmum archicpincopi tui
" donum crit Et fateor uiilius tibi cst ct honcstius a
" me pauca cum amica libertatc ct siepo suscipcrc,
" quam violcnia cxactionc mihi multa Hiinul sub scrvili
" condiiiono aufcrre. Amica ncmpc libcrtatc, mo ct
" omnia mca ad utiliiaiem tuam haborc poteris ; scrvili
" auiem conditione, ncc mo nec raca habcbis." Ad
qmo iraius rcx, " Sint/' inquit cum jurgio, " tua tibi ;
" sufficient mca mihi. Vada" Surrcxit crgo ct cxiit, ro-
patans apud ee forte non sine sui pnrmonitiono primo
ad aedem suam introitus dio cvangclium lcctum fuisse,
** Nemo poicst duobus dominis scrviro." Ei alacrior in
leipi iu m reveraus, "Benedictus sit,** ait, "omnipotcns
" Dena, qui me 8ua misericordia immuncm aorvavit ab
^ omni infamia. Si enim hice quie obtuli rex graiiose
" aiMeepiBeet» profecio a malignis hominibus qui exun-na^M.
i'
f"
q«U, A.
] peevaiaa raAitare, A.
I
I mm] Od m%tm m A.| p«r«
hipt to nplAM M».
* mltkiiniB ftM] Ofe
III8T0RIA NOVORUM IN AKQLIA. 45
•
" dani jam antc pro opiscopatu promiBsa, oi nuno tnh aJuim
** callida oblatione reddita, putaium fuisjoi. Sod modo
" (piid agam ? Pm^signaium utiquo munus pro rodemp-
" tiono animoj suu) ^ pnuperibus Chrisii dabo, non illi ;
" ct quo ci 8uam gratiam infundat, mcquo ab oomi
" malo dcfcndat, dcvoius orabo." Quiosiia debino per
intomunciofl, scd quia pccunlam duplicare noluii minime
adquisita gratia cjus, a curia fosiiviiaio iiniia roconiti
HoHicitius ogcns ' oblaio munoro, ui propoouerat» Cbrisii
imupcrcs rccrcarc. ^...^
Vcnicns nuicm in villam suam qu» Hei^ Toeaiur, jl bimw
dedicavit iLlic ccclcsiam (^uam Lanfrancus quidem la-«ni|i«ih»
bricavcrai, scd mortc pnovonius sscraro ncquivcrat.
Intcr (juam dcdicaiioncm vcncrunt illuc duo canoniei
(Ic Sancto Paulo, ab cpiscopo LundonisB missi, liiierMM
cx ])artc cpiscopi dcfercnics, in quibus ui ipsam dedica»if '
tioncm doncc simul indo l(X|ucrcntur difTcrrct deproca-
tus cst Diccbat cnim ipsam ccclesiam in sua p^t>cbi%
CS8C, ct ob hcx^ licct in tcrra archicpiscopi fucrii^ dcdi-
cationem illiuH ad sc pcrtincrc. Audicns hicc Ansebnuii
ct anteccs5iorum suorum anti(|uam consuciudinem scioiiiv
ratUH cHt ab ipso minisicrio pro hujusmodi prccibus rum
coHHandum, ncc fccit Siquidcm mos ct consuoiudo
archiopi.scoix^rum Cantuariensium ab antiquo fuii ci est»
ut in terris suis, ubicunquo pcr Angliam sini» nuUus
cpiHcoponim pnuter so jus aliquod haboat, sed humana
Himul ct divina omnia, velui in propria dioccsi, in sua
diH|>ositionc consistant Ansclmus tamon, nulli qui^ JU
quam injurianim quasi libera uions poiestate iaoerd
%.p.u, volens, diligcnti postmodum inquisiiionc connuctudinis
hujus ccrtitudincm siuduit invoatigaro, quatin i*.. '11111
ratam non fuisse constarei, amodo ab oa tcui)>craret
Supererat adhuo boatitt memori» Wulatanua,' q
\y
I
46
HTSTORIA KOyORUM IN AKGLIA.
pTflenomiiiAvimiiB, Wigornensi episcopus, unus et solus
de aniiquis Anglorum patribuSi Tir in omni religione
oonspicuus ct antiquarum Angli» consuetudinum sci-
entia apprime imbutus.^ Hunc Ansclmus do negotio
oonsuluit^ et quo simpliccm sibi vcritatcm innotesceret
postulavit Quo ille suscepto scripsit illi hsec
BoTOitniiiBeimo ao beatiseimo vito) Banctitato ot BnmmiD
■odii dignitato prsBlftto, Anaclmo archiopiscopo, WnlstannB*
BC f foram Dei minimoB WigomenBiB occlGBia) cpiBcopnB, mo-
rilo indignnB, oraiionnm obBcqnia fideliaqno oz caritato
■erriiia.
Norii pmdoniia roBtra qnotidianoB laboroB ot opprcBsioncB
BanotB» occloBiflD, maligniB oam opiirimentibnB, oi ipBiB qnos
opu r io er a i oam tnori anctoribnB oxistontibnB. Ad hoB ropol*
lendoB, oi oonira taloB Banctam cccloBiam dcfondoro, Banctitaii
Toatra locata OBi in Bumma arco. No igitnr dnbitot, non
oam BBDcnlariB potentio) iimor hnmiliei, non favor inclinci,
aed foriitor incipiat, incoopta cum Dci a^jutorio porficiat,
inaQrgeniibnB obBiBtai, opprimontoB reprimat, Banctamqno ma-
trom nootram oontra taloB dofondat. Do iiB' autcm nndo
nobiB dignitas TOBira Bcribero, ci noBtro) parvitatiB CBi dig-
nata oonBilinm^ qnnrcro, qnantum rccordori pofiBumuB dicoro
non omiitimuB. Hano denique nndo conBuluii cauHam Ton-
ialari nnnquam andiTimuB, quia iiulluB aliquando cxtitit qui
hano CaninarionBi archicpiBCopo potcBtatom adimoro ToUct, oi
no dodicaiionom propriarum duntaxat ccclosiamm publico MS. i». M.
faoerei defondcret. Extani quippo ot in no«ttra dioccBi al*
taria, oi quBddam otiam occlcsia, in hiB Bcilicci TilliB quaa
StiganduB TCBtrsD excolloniifls pnDdcccsBor, haud tomon juro
eccloBiaBticBB hflBreditatiB, Bod ox dono poBBcdcrat BiccnlariB
poteBtaiifl, ab ipBO dedicata, noBtrifl oi antcccBBoriB noBtri tcm*
poriboB, nobifl inoonBultiB, noo antca noo poBtca quicquam
inde calnmniantibnB, ntpote hano Bpocialom potoBtatom c|jua>
dom motropolitani epiBCopi obbo BciontibuB. Judicinm tamcn
hino agitatnm ani hoc ex jure aibi judicatnm aliquando
lainime aodiTimuB, Bod qnod in noBtra dioooBi oum liboro
Mmb* agnoTimuB in alioram etiam facero poBBO crodimuB.
! M«fw] emditiiB, A.
* ir«l«l«niif ] WlfrtaBOB, A.
> M«] kit, A.
* tit dignala ccmilium'] eoBBiliam
est digniu, A.
* libfrtfeeiMm) focitBe libere, A.
r
s
(
» I' V
HISTORIA NOVORUM IN ANOLIA. 47
Ecoo qnAntnm inde rominiBci aat ■ciro poinimiii pnideaia« AJkMi^
TCHtrao intimATimai; jam qaid faciondam sit ipoa coniidoroft.
Vnlcnt jiatomitaB vcstni, ot pro nobis orot.^
Iloboratus igitur Anselinus cx iBtia atquo cx multis
aliorum, quos longum cst cnumerare, testimoniis, secore
(lcincops suorum morcm antcocssorum nmulabatur» non
Kolum ccclcsias inconsultis cpiscopis sacrans, sed ei
qujcquo Divina officia in cunctis tcrris sub per se .
suosvc dispcnAans.
Evolutis dchinc.aliquantis diobus, ex prtcocpto regis n&^wm^
onincs fcro cpiscopi una cum principibus Angliio ad Um^
Il&stingcs convcncrunt, ipsum rcgcm in Nomiaoniam
transfretare volcntem ' sua bencdictione et coneursu
prosccuturi. Vcnit ct patcr Ansclmus, suls quam max-
iine orationibus i>cr marina pcricula regem protegendo
ducturus. Morati vcro sunt ibi rox ct principee plus
uno mcnBc, vcnto transitum regi proliibcntc In qua
s-^M. niora Ansclmus sacravit in ccclcsia Sancto) Dei Ooni-
tricis Mariiu quro cst in ipso castello Robertom ad {J^
rcgiincn ccclcsin) Lincolicnsis, ministrantibus siba in V
h(>c ofhcio scptcm dc suffragancis cpiscopia suia De
qna tanicn conHccrationo quidam do cpiscopis atqae
principibus conati sunt contra Ansclmum scandalum
niovcrc, intcndentcs ad hoc nt cundcm cpisoopum abeo-
Into absque dcbita profcssiono consccrarct Quod nuUo
jurc fulti ca solummodo rc sunt aggressi, quia puia-
bant so animo rogis aliquid ex conturbatione Aniielmi
undo la.'tai'ctur infcrre^ scicntcs eum pro Bupradicta'
causa advcrsus ipsum non parum csse turbatum. Sed
AnHehuus cx iis ^ nil rancoris mente ooncipiena plaeido
vultu nulla rationo asscnsum eis pnebere, nec epiaeo-
pum niHi primo susccpta professione ab eo de subjee-
tiono ct obccdicntia sua nacrare, voluit Rex qnoqiia,
ubi quid cpiscopi molicbantur audivit, asBoroii se noUo
1
pn> uo^i «Ttf f ] orct pro doMa, A.
> irnm^relmtt wpimUml traatfr»-
tattmno, A.
* imprmdieim] Mffwori^
•m]
48
HISTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
* falfr] Svpplied in margui in A.
\.
i
pacto oonsensanim ut pro inimicitia quam contra
archiepiACopum habebat, matri sute ccclesias Cantuari-
ensi de sua dignitate quid quivis detraheret
Eo tempore curialis juvcntus ferme tota crincs suos
juvencularum more nutriebat, et quotidic pexa ac ir-
religiosis nutibus circumspcctans, delicatis vestigiis,
tenero incessu obambulare solita orat. - Do quibus, cum
in capite jejunii scrmonem in populo ad missam suam
et ad cineres confluente idem pater' habuissot, copio-
aam turbam ex illis in poenitentiam cgit, et attonsis
crinibus in virilcm formam redcgit. Illos autem quos
ab hac ignominia rcvocare ncquivit a cinorum susccp-
iione ct a suie absolutionis bonedictione suspcndit. K8> p» ml
Erai autem in his et hujusmodi prudcntcr ac libero
agens, necne solius justitiad respectum pra oculis in
omnibua habens, quiditer ad Dei scrvitium justitiam-
que colendam regem provocaret studiosius intendit
Die igitur quadam ad cum ox more ivit, ct juxta
illum sedens eum his verbis alloqui cocpit, " Maro to,
" domine mi rex, transiturum, ct Normanniam tuie
" ditioni subjugaturum disposuisti. Vcrum quo hasc
^ et alia qusB dcsideras tibi prospcre ccdant, obsccro
* primum, fer opcm et consilium qualitor in hoc rcgno
* tuo Christianitas, quas jam fero tota in multis ]>criit,
" in statum suum redigi possit." Rospondit, "Quam
'* opem, quod consilium ? " " Jube," ait, " si placctf
^ oondlia ex antiquo usu renovari, quos pcrpcram
** aeta sunt in medium rcvocari, revocata examinari,
" examinata redargui, redarguta sedarL Qencralo
" nempe concilium episcoporum ex quo rex factus
^ fiiisti non fuit in Anglia celebratum, nec rotroactis
" pluribus annis. Qnapropter multa crimina erupe-
** Tfmi, et, nullo qui ea recideret existente, in nimium
" robar per pravam consuetudinem excreverunt'* At
"Chun/' inquit "mibi visum fuerit de his agam,
\ r^^'
1)
[V
' I
\
^
il
IIISTORIA KOTORUIC m AX0U4. 49
" non ad tuam 8e<l wA nieani volunUiem. Sed tn hoe i J ^ i wa
" aliud tcmpus expendctur." Kt adjecit aubwannani^
" Tu vcro in concilio undc loc|ucrcri8 ? " Tiinc iUty
'* NefandisHimum Sodoma) accIua» ut iUicita oonsaB-
" p^tiincoruin connubia ct alia multa rcrum detestaii*
" dAnim facinoro«« nq;otia taccam, ficclu^ inquam,
" Soilum^B noviter in hac terra dirulgatum, jam plu-
rinuim pullulavit, iiiuItOMpio nua immanitatc Inaila-
vit Ciii, fatcor, nisi diHtricti a tc prodienii •enten-
ip.n. " tift judicii, et eecIehia.Hticn) vigor dinciplimc ccleriiia
" ohvict, U)ta torra non iiiiilto post »Sodoma fict 8c«l
" conmiur nna, r|u:rHo, tti n*;;ia potontate et c;;o pon-
" tiricali Auctoritate, (piatinuH tale c]iiiil indc Ktatuatnr,
" ({iiol cuin piT totiini fuerit re«^iim diviil^tum ■oto
" cti.iin auditii quicunqiie illiuH fautor cnt pavcai ei
*• drpriniatur." Non f^tloiunt Iijec animo principiN, ei
|)auciH ita rev|>ondit. " Kt in )iac re f|uid fierct pro
" te ? " " Si non." impiit AnAelinuA, "pro mc, iipero
" fierrt yro Dco et tr." * Siirticit," dixit. "nolo inda
" ultra Io({uanH." Taruit ille. nod mox verba nua rer-
tit a<I alia, «lic«'aH. " VM vi aliud cui tiiani induntriam
" vclloin inO*n»l«*re/ «-t inU^ndondo conMilii mii manum
" oxt4*ndcre. AMwiti.T i|nain|*lunr.H Kunt in hac ieiTa,MiM«»
" MiiH pa>t4triI»aH df^ntitut.i*. Qu.ini ob rein monachi,fftetoatai
" nlirto ordino ntio. jkt Iuxuh MiYuli va^lunt, et rinaMpapH^
" (Tonfe^siono «le h.ic vita * trannount* Undc contulo,
•* pne«»r. moneo, ((tiatinuA. tanta re dili^*ntrr imipeela»
" Hixtinilum voluntatcm Doi abliatcH illiii inntituaa,
" in dcHtructione inona.Hterioruin ct pcnlitione
" choruin tihi. r{uo«l abnit. damnationem adquifML*
N(»n |>otuit am(»liuH iipintum nuum rex oohibere, ead
oppido turliatufi cum iracundia dixit, ** Quid ad ia?
" Num(|uid abbatia) non aunt me« f Hem, io q«od
Btitr.
50
HTKTORIA NOVORUM IN ANGUA.
* ym agn dc villifl iaiM, ct ego non agam quod volo
" de abliatiifl meifl ?** Ait, *'Tu8Q quidcm sunt, ut illas
* quafti advocatufl defcndafl atque custodiaA ; non tuse
** Mtem, nt invadas aut dcvastcn. Dci scimus cas
*" ene, ut sui ministri inde vivant, non quo cxpedi-
' iionca ct bclla tua inde fiant. Denique villas et
" quamplurcB redditus habcs, unde pleniter adminis-
** trare tua potesL Eoclcsiis si placct sua dimittc." ^f ^ ^ ^*-
' Pro eerto,** inquit, "novcris mihi vnlde contmria
^" cme qun dicis. Nec cnim antcccssor tuus audcrot
" uUatenus patri meo taliadiccrc; ct nihil faciam pro
' ie.** IntcHcxit crgo Ansclmus sc verba in vcntum .
proferre, ct sui^na abiit
Repatans autcm in hujusmodi resiH)nsis nonnihil
|Nri«tiniim iram opcrari, et considcrans, offcnso prin-
cipM aninio, ncqnaquaro posso paccm rchus dari, quo
ei rebttfl consulcrct, ct litjcrius, favente sibi rcgali pro-
▼ideiitia, Dco fructificarct, humili fcr cpi5;copoR prccc
regem dcprocatus cst, ut in aniicitiam sui scsc gratis
ttdmiiieret " Quod si/* ait, " faccrc nonvult, cnr nolit
' edicat ; et, si oficndi, sotinfaccrc |>aratus sum." Rc-
lata sunt ista rcgi,' ct rcspondit, " Do nulla ro i]>Hum
" inculpo, ncc tamcn ci gratiam nicam, quia non audio
!• quare, indulgcrc volo." Quod cum cpiscopi viro rc-
inlisflcni, pcrcunctatus cst quidnam illud cs.oot quod
* qaia non audiobat** prcccs suas cxaudirc nolclmt.
** MjBicrium hoc/' inquiunt illi, "planum cst. Nam
" m paeem cjus vis habcre ncccssario tc oportct ei dc
" peeunia tua copiosa pra^bcrc. Jam nupcr obtnlisti
" « quingentas libras ; scd, quoniam parum sibi visum
" fiiii,* noluit illas rccipere. Nunc, si vis nostro con-
" ailio credere, et quod in simili nogotio facimus tu
* quoqiie facere, suadcmus ipsas ci quingcntas libras ad
* pmens da, et tantundem i^ecunin? quam ab homi-
" Bilma iuifl accipicfl illi promittc, ct confidimuB quod
»4
1
J
fW^IJ M fVfffl^ A.
I •/«0«t.A.
/
II
II
«I
n
f«
««
M
(I
IIISTORIA XOVOlirM 19 AMQLIA. Sl
" ct tibi amicitiam nuam restitoct, ct tna at Totcft aJii
luicoin Imlicro pennittct Aliam qna exMa yrwm
non vi«1cn)iiM, ncc n<v\ imri anguatia clanai aliaai
p.m, ** cx(*tin«li halicmuA.'* • At illii ccmtinuo intclligciia
qiiitl conNilii )iuju<« cffectui in no' prfotcmlei^ aii,
" Alnit hic cxitun a mc. Nam curo i|iMO mihi, jnxia *
(|ii(m1 (liciti.M, nullam alicujuM otrcnJia* calumniaai .
iin|H>nat, ct lAincn in tantum ' iraUM cnt* «i
nonnJMi uiille libriii ar^nti pacari qacat, foiia ti
nunc novtiH cpiKcopuM Iiac cum (lationa pacarem, ex
i|iM4> n«tu alia vico niiniliter iraHC<;n'tur ut pari voio
pacan*tiir. AmpIiuH. llominofi mci post oUium
" voncrahiliA n)cinori;c Uinfranci anteocMioriK mei do*
" pn^lati Nunt vi M|w)llati, ct cgo cum hucoM|ue nil
cIh iin(l(* rcv(>Htiii |MVisint contiilcrim. jam e«ii nmloa
K|Mi1iarciii, iniiiio ff|w)liatm (lccorian*m ? * AbNit Ni*
hilo (|ii«Mpi(* ininu» lioc Alv«it a mc amorem domitti
" iii(>i facto o«(ton«lcrc vcnalcm cmac Fidcro ei debeo
•' ct honorcin, ct o^o illi hoc dcflccu^ faecrcm, ■etli*
" cct );ratiain Miiaiii (|uaMi «Mpiun) vcl a%inuro vililma
" iiuinmulis rni(*iriii ' Hiiiptuin (lcni(|uc amorcm ejua
utifpic |H>Htca tanti in^ndcrcm, qiianti * prctium pro
co duttiiii n^Htiniarcni. S<h1 lon^ n\i a nic aal4imi*
tatciii tAnt;c rei hiiinili prctio coni|^rarc. Magia
" aiitcni ^tA;;it<' ((iio {^tin ct honcntc me nieut ar-
" chi(>piHC(»piiiii ( antiiaricnHi^tn ct patnin huum ii|itriia*
" alcm (Itli^at. ct c;;o v\ mca |iartc dalio operam, ai
" iiic ct nicA a<l •tcrvitiiim et voluntatcm ejuM juxta
** (|iiod (Ic1«c1m) cxhibcam.** Dixcrunt, " Scimmi quia
" fuilt(*m oblataM ci quin^ntas libraM non negaliia.''
1l4\^|M)n(Iit. " Ncc i|iAa.*i uti(|Uo illi ampliue dabo, quia
'* cum ea.H Mibi oflTt^rrcm MUftcipcrc noluit, et jam plon*
" inam partem carum, ut promiiii, pauperibua dedL*
««
<(
«I
«(
((
•«
> m !«•«■«] tBBi««i. A I * ftmtm immU ptm
^ trmtm$ eH] tntmm r»t ^ki. A. ! ft ^ y i i^ Mw pmitt
D f
ss
HiErroKU KoroBUH m ikolu.
NniiciaU snnt iata regi, et juuit biec ei contn refcrri,
' Heri mftgno, et hodio illum tnajori odio habco ; ct
^ ■ Bciat rBTcra quod craa et dcinceps acriori ct accrbiori «•.».
" odio Bemper habebo. Pro patro vcro vel archiepiscopo
* neqaaqnam illum ultra toncbo, sed bcnodictioncB ct
■ orationes ejos execnnB pcnitus renpuo. Kat quo
* Tvlt. nec me iranBfretatunim pro danda benedic-
** tione dintiuH cxpcctet" FcRttnsntiuH igttur a euria
diseeMrimns, et ipsum buid Tohmtati' reliquitttiin. Et
ipse (inidem in Normanniam tranHiit, cxprnRaquo im<
(''mcnBa peeuniacam sibi nuliatcnuFi sibi nubigcrc potuit
■^ Infecto itaquc ncgotio, in Angliam rcvciRuti cnt.
■. Qncm eoa^intcntem in quadam villa, fiuic tribun
, niUiariis a Sceftcflboria difttanx Ilingchnrn vocatur,
Hh Annclmus adiit, cique nunm voluntntcm in hoc cssc
' innolnit, ot nomanum pontificcm pro pnllii xui pcti-
tione ndirct. Ad quod rcx, " A quo," inquit, " papn
" illnd rcquirero cupiB?" Erant quippo illo tcmporc
dno, ot in Anglia fcrebatur, qui dicebantur Romnni
pontifices a se invicem discordnntcs, ct ccclcHiam Dci
inter ne diviMm po"t se trahcntcn ; Urbnnus vidclicct,
qni primo vocatus Odo fuerat cpincopuH OHticneis, ct
ClemenB qui Wibcrtua appcllatu!i fucmt nrchicpifico)iusi
Rnvonnas. Quk rcn, ut dc nliia mundt parttbiin Bilcnm,
per plures annon ecclcHiam Anglia; in tantuni occu-
pavit, ut ex quo vcncrandai mcmorin! Grcgorius qni
antea vocabatur HildcbranduB dcfuncttij) fuit, nulli loco
papn ns(|uo ad hoc tempus Rtib<Ii vd obrcdii-e volucrit.
Sed TTrbano jam dudum pro vicario Bcati Fctri ab
Italia Oalliaque rcccpto, AnscImuB etiam, utpote abbad
de Nonnannia, cum pro papa rccqicrat, et sicut vir
nominatisBimtiB nccnon auctoritate plcnus cjus littcraa
■oMeperat, eiqne velut summo sanctiB eccleais) pastori *■■■ ^ *>
siias direxerat. Bequiaitus ergo a rego a quo papa
DKm pallii petere volnisset, respondit, "Ab* Urbano."
!!'
h.
niSTORU KOVORUX UT AXOLU. M
Quo rex audito dixii illum pro apotioUoo to
rccopisM), ucc mua2 vcl patcmo) oonsueiudiiut
cxiiiissc, ui pnoicr suam liccniiam aui dcciioiMai ali-
quifi in rcgno Auglio) i»apain noniinarei^ ci quicunquo
sibi huju9 iligniiaib poicsiaiora vellci pr«ni|>cre, imiifli
forci ac Hi cor^nani liuam 8ibi conarciur aufcrre. Ad
(|u:u An.sclmuh admiranM in mediuui proiulii qood
nupra rctuliuiu^ nc vi<lclicci autc4|uam* epiacopus ticii
conscntiixt ci apud Ilovcccstram dixiaae, i|ugd ipae ^yi* »'»
abba» BecccnsiM cxiAtcuH Urbanum pro l^apa auecc|«rit, m* «■jv
ncc ab illiuM oUudicutia ci Hubjcctione quoquoiiiodo
dinccdcrc volucrit. (juibuM illo audiiis ino ■timulit
cxagiiatUH protostatUM cst, illum nc«|U£(|uam fidea
(|uaui ttibi dclxbui Hiinul ct obu^lioniiam sedia apeato»
liao' cuutra huain voluntatcm ikmnc ecrvare. AneeUBthwitor
luus igitur, salva ratiune sua quaiu do subjcciiooe ci^^SSE^g^
oUitliciitia Itoiii&niC ccclcHiH} iu mcdium iulcrai» pciiviinSSSy
iutlucioM ikI iHtiuH rci cxaininationcm, quaiinua, epi-i ^****'
HCopi*«, abbatibuH, cunctiM|Uo rcgiii principibua una co»
cuniibuH, comiiiuiii a&sciu>u dctiuirctur, uinam ealva
rovcrcntia ci oUudicutia scUis aiMAtolica) |Kmci tidem
ici rcuo rc^'i ricrvarc annon. " (^uoil hi prokjaium,'' ia*
quii, " f ucnt utruiiit|iic ticii uiiuiuic |>oivic, latcor ualo
** tcrraiu tuain doiitc a|Krttolicuiu ftUiicipiaA cxcuiido
" dcvitarc. <|uiuii ikati Tctii cjum|Uo vicahi oUiidiei^
" tiam vcl atl Uoraiii abncgarc'* Dautur er^ imlnfit
Hg^. ig^ aUpio ox rogia banctioue fcnne iotiua rcgni nn\rilitaa
quinto Idui Martii' pro vcntilaUone isiiua caiiHe m
unum apud liochingcliam coiL
Fii ita(|uo convcntuji omnium Dominico die ta eccle
hia quu; c^i in i{iiK> caAtro sita ab bora primai rego ei
Buia •ccrctiui in AnjH:lmum connilia sua ■todioee
iibuflw Amiclmua autcm, cpiscopia» abbaiibua» ei
mnieqmmm] %nU qtuuB, 14 S.
M«f«r«liat
54
IIISTORIA NOVOIIUM IN ANGLIA.
V
««
M
C«
pibtM ad 8c a re^o mjcrcto vocntis, cos ct assistentcin
moDachoniiii, clcricoruin, laicoruni nuincroftam mnlti-
tadincin hac voco alliKiuitur. " Fratrcs mei, filii cc-
* clcKifl) Dei, omncs dico qui hic congrogati CHtis in
•• nominc ]>otnini, procor intcnditc, ct causain proptcr
" qiiam vcntilandain adunati cstis pro viribus opcm
* vcMtri connilii fcrtc. Qua) autcin ipsa causa sit, bixwi
* qui nondutn plcnitcr audistis, si placot, auditc. Vcrlm
" qusedain orta sunt intcr doiiiiiium nostrtiiii rcgem ct
" ine, qutu quandain videntur disscnHioncin gcncrare.
Nam cum nuper liccntiam adeundi Urbanum sedis
a|MiHtolicio pnL*sulcm juxta morcm antccessorum nic-
onim pro palTii inci adeptionc ab co iK>stu1assem,
•* dixit Rc Urbanum ipsum pro i^apa necduin suscepissc,
^ ct idco nollo mc ad cum illiiis rei gratia pro|>crarc.
** ' (juinctiani/ ait, 'si oundcm Urbanum, aut (|uemlilKt
** 'alium, sino mea olcctiono ct auctoritatc in regno
" 'mco pro jiapa suscipis, aut Kuscoptum tcnos, contra
^* * iidcni quam niihi dcl)C8 racis, nec in lioc me ^ mi-
*• *niM oflcndis, quaro si coronam incaiii inihi tollero
" 'oonarcris. Unde scias in re;;no mco nulluiii to
" ' |)articipium habiturum, si non ai>ertis asscrtionibus
•* • probavero tc omnis olxixlieiitijo subjoctionein Url>ano
" • dc quo agitur pro voto mco nogatuniiii.' Quod ego
•• audicns admiratus suin. Siquideiii abbas eraiii, ut
•• DOHvis, in alio regno, ixjr iiiiscricordiam Doi conver-
•• satos ad omnes sinc quercla. Nulla voro spc velMS.p.ti.
" desidcrio pontificatus, scd (luibusdain rationabilibus
«• causia, quas nullatcnus oniittorc. potcram, in hanc
" ieiram sum venire coactus. Ipso autem regc inBr-
^ oiaio, omnes qui tunc aderatis oi ut inatri sun) ei
*• vesim, Bcilicet ccclesiio Cantuariensi, i^cr institutio-
*• nem poniifids aDte mortem suam consulorei pro voto
*• eoDSoluifltia. Quid dicain ? Suscopto consiiio, placuii
•> illi ei vobis in boc opus eiigoro mo. Objeci plorima,
> *•] lo utrginb A.
I
\
.1
i)
i:
/
I,
\ .
HIKTURIA XOVuBUM UT 41IGUA.
ss
^•4
••
<«
*" %aYMlnocrc tno piwalaliii gestieiui, nee Ack|dieYiBiat^ aJl
" rrofcviuM Kuin. intcr alia, uic hune de quo
" qiK^irla imU coiMoritur UrUuiuin pro a|iuiiiolico
* pi^v», inci|u«* ali fju** huhjoctionc quoail viverci vel
** atJ horain «liMxnJcrc nollc ; ct qui a«l lioc tune icuiporis
* tnihi c*>niraflicerct nenio fuit Sc^l «luiil ? Rapoiiiia
** nic, ot OM^intiH oiiiiH oniniiiiii f»u<«ci|icre, qai corpofia
*' iinliecillitit^' «li-fcHMUH inci|Muni vix |ioieram ferre.
** In quo facto piital<itis foniAn inihi a^l voiuni iienriffe.
" Sctl, «inantuiii illti«l (lcHiilcraverim, quaiu graiom ha-
** liurriin, «|imntiim in illo «lclcctatu!! miu, dieem ia
'* pni*«tcnii ^ (|iii<l( 11). cuin niliil prrMi^ iiupenraeaiaB
" n*^iinio. Vcruni nr<|uiii in liac rc ncecictiM coniiciea*
tiani inoaiii ' Nr«in«Uliz4riiir iii inc, faic<ir. vcniiD dico,
(|uia, Kalva rcviirntJA voluntatifi Dci, iiuUuiiMcui illa
«lic, fti optio niihi «larctur, in ardcntcin rogum com*
" hunrnfltiN pni^ipitaii, (|iiani archiopiftoopatuii di^iiaie
' Ntililiinari Aitani^n vi<lcnM importunain voluniatem
*' vcsiraiii. cn*(li«1i mc vohin ct sunccpi onus quo<l im*
'* p«j«iuiHtiM, confisiiH h|h5 atixilii \c3*tri (piod [tolliciii
** t*Hti<i. Niinc <'r;;(i occ«: icnipu^ a^lcKi qtio ficso cau*ia
" oliiiilii, ui (ii)ii«* iiicuni roii.%ilii vc^iri iiianu lcveiia^
IVo cujuH cinHiJii Acc«'pti(>nc' [ictivi iiulucias ab eo
(lic (pio iiiilii priffata vcrlia «licta Riint in hunc dicm,
" (|U.i(liiiN in tiniiiii coiiveiiirctiM, coinniuui<|Uc ^ eoiiMlio
'* invciiii;;artiiN. tiirtiiniiam |»oHMini, aalva fidcliUie
*' rc;;i«i, MTvan* olMr^licntiam a|M)fitolicfD tcdia. Pciivi,
** iii«|uam, indticia^. ct acccpi ; ct cocc K^iUia Dci adewtiab
" thun«*H itA«|uo. nhI vofi pnt-cipuc, fratrcf et ooepiaeo|»i
" iiit^i. prcc«>r ac* iiioneo, quatinuM, iBiin diligenier tii-
** «|HHrii». ««iudiuMiuii. nicut voh deoci, (|uo inniti queam
" itdhl cimHitiutu «lctiM, iU ut ci oontrm oUrdieniiam
** \^\^ nihil af;ain, ci fidem qoam domino regi debeo
«<
**
) frt«ri««i. MH.
A.
H I
56
uurroRU novorum in akoua.
l^
** non offendam. Qrave siquidcm mibi est vicarium bcati
* Peiri oontemtiendo abnegaro, grave fidem quam regi
" me sccundum Deum 8er\'aturum promisi violare, grave
" niliilominus quod dicitur, impossibile mihi fore unum
** horum altero non violato^ custodire." Ad hoDC epi-
Mopi responderunt, " Consilium quod a nobis petis penes
" ie oai, quem prudentem in Deo ac boiiitatis amato-
" rem esse oognoscimus ; et ob hoc in tam profunda re
* eonrilio nostro non eges. Venim si, remota omni alia
" eondiiione» simpliciter ad vohmtatem domini nostri
" regis consilii tui summam transferre vcllcs, prompta
" itbi voluniate, ut nobis ipsis, consulcremus. Attamen,
" sl jubcs, vcrba tua i|>si doraino nostro rcferemus, et
*' eum audierimus quid inde scntiat, dicemus tibi."
Annuit ipse, et fecerunt ut dixerant. Friecepit itaque
rex ui omnia in crastinum,' quia dies Dominica erat»
differrcntur, et Anselmus ad hoMpitium suum, curiam
mane repctiturus, reverteretur. Factum cst ita, et mane
JQxta eondictum reversi sumus. Itac|ue Anselrous in
■ledio procerum et coiiglobata) multitudinis scdcns ita
enus est, " Si juxta quod a vobis, domini fraircs, hcs-
" temo die consilium de pncscnti causa petivi vcl nuncifs.p.«6b
* daro vcllctis, accipcrcm." At illi, " Quod hcri respon-
" dimns modo respondcmus ; scilicct, si pure ad volun-
** tatem domini rcgis consilii tui summani transfcrre
* volueris, promptum ct quod in nobis ii^sis utile
* didicimus a nobis consilium certum habcbis. Si
" antem aecundum Deum quod ullaienus voluntati regis
* obviare possit consilium a nobis cxpccias, frustra
** niteris, quia in bujusmodi nunquam tibi nos admi*
« nieDlari videbis." Quibus dictis, oonticuerunty et
eapita ina, qnasi ad ea quae ipse illaturus erai demi-
iMimt Tune paier Anseimus ercctis in altnm lumi-
mbm, vivido vnltn, reverenda voce, ista locutus est^
1 •/VcfV Mll Viokio'} DOD TloUtO tltCTO, A.
* 1« crMftMHi] incnwtinvBi, MS.
I
l
[
■f-t
I
fktt»
•«
««
••
••
•«
Hi!m>RiA xovoRim ur axoua. S7
" Ciim V09, qai ChmiiAiuD plebis pMlorct, ei rm, ffn AJii
" |>opulorum princi|>e8 vocamini, consilium mihi pRlri
" vc8tro nonnini^ ad unius hominb voluntAtem dm ^
*' vultiii ; cgo A4l Bummum {»aKiorcm ct principcm onuii-
" um, cgo tA magni conftilii angelum corrmn, ei is
" mco, immo in nuo et ccclcsii» 8uie, ncgoiio eoorilioa
** quod iicquar ab eo accipiam. Dicit bcatasHimo apo-
" stolorum principi Pciro, ' Tu cs Pciruii, ei iiuper baiie
'* 'peinun nNliHcalio ccclosiam meam, ct pfMtie inferi
* ' non pnovalcbunt a^lvcrKUA cam. Ci iibi dabo davei
** ' rcgni cirlorum. Et quo«lcunf|Uc ligavcris iiuper ier-
" ' ram crit ligaium ci in cicli^ ct quodcunque aolveria
" ' Kupcr terrain crit Koluium ct in ca)lia' Coimniiiiiier
" ctiama|iontoliH omnibu\ 'Qui vo<i audit me audit, ei
" 'qui voH npcmit me fi|H*mit' Ci, ' Qui tangii vos
" 'Kicut qui tan;;it pupillam oculi mei/ Hjdc, Mcui
" priiicipaliUT IWato Pctro ci in ip«o CH*tcriii apoeioUe
* dicta accipiiniui. ita princi|ialiter vicario Beaii Peiri
** ci pcr i|)Aum ca*irriA epincopiA qui vice» agoni apo-
" HtoloruDi eadrm dicta tciicmun; non cuilibei impe- *
ratori, non alicui n*^i, nun duci, non comiii In qiio
iamcn i4*rrtniii priiicipibuA nulidi ac mininirare debe-
aiiuiN. docci ci inntniit idcm ijiiio mapii eooniiii
aii;;cliiii diccn», ' Uctlditc quo; •uut Ca'<«ari« Cictari,
' ci quie nunt l>ci Dco.' IIicc vcrba, hax eofisilia
l>ci iiunU iia^c approlM), ha^c nuvripio, hse nulla
raiiunc cxibo. Quare cuncii novcriiiii in coaiiDtiiie,
quia in iU ' qtuc i)ci sunt vicario Bcati Petri oba»-
" dieniiam. ct in ii^' quai terreniD domini mri r^gis
** digniiati jurc compctunt ei fidele coniiiiium ei au*
" ilium pro nciuua mci capacitate impcndam." Fint*
erat patcr in iAiia Omnca igiiur aMidentee oppido
iurbaii cum fcAtinatione et magno tumultu earmo»
runt» turliaiiooem tuam coiifuAie vocibue rTprimcnta^,
ut eoe illum cftnc rcum mortiA una damare poUraa
•1 M ■»• lU^ 8m IWMt. I • ••] l^ ▲.
i-}
38
UISTORIA KOVORUM IN AKGLIA.
Convenique ad illum, cuin jurgio, " Scia»,** inquiunt,
' " no8 hiDc verUa iua minime domino nosiro iua vice
" jio^turofi.'' Quibus dicii.s, ad rcgcm rcverHi 8unt
Qaia er^ ncmo cui vcr1>a sua regi dcfurcnda iuio
ootnmittcrct cum Ansclnio rcmansii, ipscmci ad rcgcm
^mgredieiis quae dixcrat viva voco innoiuii, illicoque
revenuM est Ad qua3 rex vchcmcnicr iraius cum
e|M80opi8 atfiuo principibus inicniissimo qurcrcrc ccL*pit
qoid dictb cjus objiccrc |)ossci, ncc invenit Scandali-
jmii eip> inicr sc ab inviccm suni in parics divisi, et
bic dao, ibi trcs, illic quaiuor in unum consiliabaniur,
•ittfliosisMimo disquircnics Mi(|Uo moilo posscni aliquod
renponsum oonira hscc conqK>ncrc, (|Uod ct regiam ani-
mofiitatom dcliniret ci pnuHbai&s senicniias Dci ad-
TerKa fronio non impugnarct Solus inicr hiec Anscl- MS. p. cr.
IBII8 fedcbat, ianium in ' innoccniia cordis sui ci '
misericordia Domini Dei 6duciam habcns. Advcrsanis
vero ejuB conciliabula sua in longum proiclaniibus,
ipse ad parietem no rcclinans leni somno quiesccbat
Faeia itai|ue longa mora, rcdcuni cpiscopi cuni non-
nttUiii principibus a rcgc, hscc viro diccnics, " Vuli
^ dominus nosier rex, omissis aliis vcrbis, a ic sub
" eeleritate scnicniiani audire, dc iis' vidclicci quce
** inter illum ei ie dicia fueruni apud Ilingcham,^
" unde poiisii inducias in hunc diem resjiondendi.
" Rcs nota cst, ct exposiiionc non indigct Ycrun*
" tainen novcris totum regnum conqucri advcrsum te,
** qood nosiro communi domino conaris decus imperii
" ami ooronam auferre. Quicunquo cnim rcgiso digni-
* taiis ei consuotudin^ iollit, coronam simul ci rcg-
* nom tollit Unum qnippe sine alio dccenicr haberi
* non poase probamua. Sed recogiia, rogamus te, et
* Urbani illius qui, oflTenflo domino rege, nil tibi pro-
nec» ipeo pacato tibi, quicquam valet obesso
t»
I
v1.-
A
' itt] hii, A.
« Ilm^kam} lUnffhthaa, A.
J
IIJSTORIA NUVORUM IN ANGLIA.
59
** obaMlicntiam abjice, subjcctionis jugum excute, et ^'^
" lilicr, ut archiopiKcopuin Cantuaricnscni dccct, in
" cunctis actihus tuis voluntatcui doinini rcgis ct jun-
** Hioncni cxpecta ; nccno quo<l mccuh ogisti cul|)aiii
" A^nuHce, oc, ut tibi ignoMcat, voto illius in onini
(piod a tc in<lc ])cticrit sapicntiM morc ooncurre,
(piatinus inimici tui, (pii casibuM tuiM nunc insul-
" tant, visa ilignitatis tusu Hublovationc ^ crubeHcant.
" Hsec, in<[uam, rogamus,- hox: consulimus, ho^c tibi
*' tuis(|uc nccessaria csso dicimu8 ct confinnamuii.*'
Respondit, " Qua) dicitis audio ; hc<1, ut a^l alia taceam,
<i
(I
" abnegare obcudioiitiam papju ' nullatenus vola JamJJ*'!*
" dies declinat in vcsiKram ; dideratur, h\ placet, inMiaOT
" crastinum causa ista, quo tinctnns mccum respon-
" deam ([uod Dcus inspirarc dignabitur/' Suspicati
ergo illum aut ([uid diccrct ultra ncscirc, aut mctu ad-
dictum jam statim cocpto desistcrc, rcvcnii ad regem,
|KM-su&senmt inducias nulia rationc dandas, scd, causaTiwKte
recenti examinationc discussa, suprcmam, si suis ad-i»
(|uiescere consiliis nollct, in cum mox judicii scntcii-
tiani invchi juberet. Erat autcm «luasi pncvius ci
pnelocutor regis in hoc negotio WillelmuM supra nomi*
uatus Dunelmensis episcopus, homo lingua3 volubilitato
fucetiis (|uam pura Hapientia pnuditus. Hujus quot^ue
(liscidii <iUo<I inter regem ct Aniielmum vcmabatur
erat auctor ct gravin incentor,^ rcgiquc 8|x>poDdcrat
be focturum ut Ansclmus aut Romani pontiHcis obcs-
dientiam funditus * abncgarct, aut archicpisco|)atui«
reddito ImicuIo ct anulo, abrenundarct. Qua s|k>o-
Hiono frctus rcx applaudobat sibi, nperans illum vel,
abjurato apostolico, infamcm remancre in rugno sno,
* //«c w^iutai rm/nmuM'] llac
isqiiUD Imm m|^rou«, A.
* ptipte] domini pa|«, A.
* H fTMTM ittmtor] grArk «i
Incralor, A.
* pmhfiti oMintiam /mmJttmtl]
potttiflci fuMlitiM oWdiraCiMi, A. i
pmtt/ki /mmdiimB briof wrilM oa
erft««r« aad ii Mrfia, pnkMj
fer Um iotrvdMlioo mt/mUitm^
■I
60 HISTOHIA NOVOKUM IN ANOLIA.
•«
> tma] Koi b A« 1 • i7/ni] Mm, A.
* ^gHJtaN tma] tm digniUtCi A. |
,1
1
■'ii
M
J
f
^i
ldlmh. vcI, eodem retenio, rationabiliter cxtorrcm fieri a regno
8UO. £t ista quidcm volebat, propterea quod omncm ^
auctoritatcm excrccndsB Christianitatis illi adimere cu- ' ^
piebat Nec enim regia dignitato intcgro so potitum ' |
suspicabatur, quamdiu aliquis in tota terra 8ua,^ vel "
eiiam secundum Dcum, nisi pcr eum quicquam habcre, ^ ;j y
nota dioo, vel possc dicebatur. Quam cordis illius
▼oluntatem Dunclmchsis intelligens omni ingcnio sata-
gebat aiquo modo Anselmum calumniosis objectioni-
bns fatigatum regno climinarct, ratus, ut diccbatur,
ipso discedcnte, sc archicpiscopatus solio sublimandum.
Cum igitur rcgi pcrsuasissot qu{esit&<i inducias Ansclmo M8.p.toi
Don csse dandas, comitatus quampluribus, qui vcrba
8ua 8U0 fulcircnt tcstimonio, ad virum ingrcdicns | ,\
|MBbhop ait^ " Audi qucrimoniam rcgis contra tc. Dicit quia, '
tvMMdi <* quantum tua intcrcst» eum dignitatc sua' spoliasti,
■Mrijw ** duni Odonem cpiscopum Ostiensem sinc sui auctori-
tMMt»« tate pnsccpti papam in sua Anglia facis, ct, sic
spoliatum, i)otis tibi inducias darc, quo possis can-
dcm spoliationem tuis adinvcntionibus Justam csse
" dcmonstiare. Revesti cum primo» si placct, dcbita |
** im])crii sui dignitatc, ct tunc dcmum do induciis «
** agc. Alioquin, novcris illum sibi ipsi odium Dci
" omniiK)tcntis imprccari, nosque fidelcs cjus imprc-
** cationi ipsius connivcntcs acclamarc, si vcl ad horam
* inducias dederit quas tibi in crastinum dari preca-
" ri& Quare jam nunc e vcstigio ad domini nostri
* dicta rcsponde, aut sentcntiam tiue vindicem pne-
'* 8umptionis dubio procul in pnesonti experiere. Kec
** jocum cxistimes essc quod agitur, immo in istis
^ magni doloris stimulis urgemur. Nec mirum. Quod
** enim dominus tuus ct nostor in omni dominatione
** 8ua prsocipuum habobat» et quo illum ' cunctis regibus
* pmBtare certum erai, hoc ei, quanium in ie esi» \
niSTOBIA KOTOBim m AHOLIA. 61
" iniquo ioIli?i, ioUciw tidein cam saermmenio qiiod ei aJl
" feccnui poUaiii, ct orones amicoe ejiia mAgnA tn boe
" eonfuftionc involviii.'' Auclicnii hice AiMelmiiii pftU-
enter su^tinuit, rooxque ad tantic ealamnie nefiM ilA
hrevi rospomlit, * Qui, propterea quod Teiiermlitlie
" tmnciao Ronmnio ecclcAin finromi pontificifl
" tiam abnegaro nolo, vtilt probare roe fidem ei
" nienttiro vioUro qtiod terreno rrgi ilcbco, aanit ; ei iil
" nominc Domini mc paratum invenici ci aicui dcbeo,
" et ubi d(*l»eo, rrAponclcre.'* Quibua audiiia, anpieien-
te^ ne^ adinviccm, nec inveniente» quid ail iata refer-
rent. ail doininiim niiuni rcvcmi titmt Pmiinuii enim
intellexrnint. <|Uo«| priun non animadvericmni Dfe
ipHiitn advcrtrre po*se putavcnint, videlicct arehiepi-
ncopiun CantiiarirnH^fn a nullo hominum, niiii a aolo
papA, jtidicari p<rMc vcl damnari, nec ab aliquo eogi
pn> quavi^ caliimniA ciiiquain. eo excepto, contra aoam
vello nv«|H>ndrro. Ortutn interca esi murmur* ioiios
iniiltitiidini.^ pro injuna tanti viri, mimroiiwa inier ae
voco qtirrcntiA. Noino quippc palam pro eo loqai
audoliat ob mctiim tvranni. Vonintamen milea untM
dc innltitiidino priHlionH viro aAtitii, flcxiji coram eo
^•nibti?«, diconM. " Doniino |uitor, ro^^t te pcr me tup»
" )»licos filii tiii, ne tiirbetiir cor tuuro ex iia qiue
** audiiti. vh| tnomor oflto Wiiti Job vinccntia diabolum
in ntcrquilinio, ct vin<licanteii Adaro qucm ipne vicc-
rat in para<li^." Qun? vcrba dum pator Cff»fni \u!t«i
acc«*piMiot, intolloxit aniinum |iopuli in hoa aecum •^n-
tentia cmc. Gavi«ii ergo cximlc tumut ei ani
quiorcn cflecti, confidontofl, juxta ftcnpioram, ** v
" populi vooem eiwc Doi*** Quid agam ? Si minaa, ai
opprubria, ti conturocliaa, ti mcndacia viro objccta
gulatim dencribcrc voluero, timeo nimioa jodiean.
iamen omnia pro fidclitate apo»iolicv aedia nrqnanraiiWir
et^ juvaoie Dco, invieia qoieqoe
*«
««
\
di
H18T0IIIA NOVORUM IK ANGUA.
Jl.
■ •IPNI
u
talli
desirnebat, odtcndeM potius in Toritato seso conmstcre,
atqae in eunctis quie ncgotii summa respicebat Dcum
anctorem habero. Cum hnc omnia rcx agnovimct,
ttsque ad divisionem (ipiritus sui oxacorbatus, epiaco- m i^n
pis dixit^ "Quid cst hoc? Nonno mihi polliciti cstis
* quod eum omnino ad velle mcum tractarctis, judi-
** earetis, damnarctis ?" Cui Dunclmonsis, "Ita in
* primis tepide ct silenter pcr singula loqucbatur, ut
** omnis humann prudcntia) inscius ct cxpcrs putaro-
" tur.'' Et adjccit, " Nox cst Jubeatur ad hospitium •
** ire, et nos, jam plone agnita rationo sua, cogitabimus
* pro tc usque manc." Ilinc ad mgis pnrccptum rc-
petivimus liospitium nostrum. Mane autem revcrsi
Bodimus in loco solito,^ cxpcctantcs mandatum rcgis.
At illi cum suis omni modo perquireluit quid in dam-
nationem Ansclmi componcro possct, nec invcnicbat
Bequisitas Willelmus Dunelmcnsis quid ipsc cx con-
dicto noctu cgcrit apud sc, rcspondit nil rationis passo
afferri ad encrvationcm rationis Ansclmi; "praniertim
* cum omnis /' inquit, * *' ratio cjus innitatur vcrbis
** Dei ct auctoritate Boati Petri. Vonira milii violcn-
** tia vidctur opprimcndus, ct si rcgim voluntati non
** vult adquicsccrc, ablato baculo ct anulo, dc rcgno
* pellcndus." Non placucrunt hecc vcrlia principibus.
Et ait rcx, "Quid placct, si htoc non placcnt? Duni
vivo, parem mihi in rcgno mco utiquo sustincrc nolo.
** Et sic scicbatis cum tanto in cansa sua robore ful-
' tum, quarc pcrmisistis mo incipcro placitum istud
* oontra eum ? Itc, consiliamini, quia, pcr Vultum Dei,
* si vos illum ad voluntatcm mcam non damnavcritis,
* ego damnabo vos. Ad qutc Rolicrtus quidam ipsi
i^ valde. familiaris, ita respondit, " Do consiliis nos-
^ tris quid dicam, fateor* nescio. Nam cum omni
* flladio per totum diem inter nos illa conferimos, etMt.^n.
^ qaatinas aliquo modo sibi cohereant conferendo eon-
f
H
\
fi
V
r
I ln km 99tiim] tolHo loeo, A. | */ai9or'\ la wust^ bk A.
IIIKTORIA KOVOBUM IK AHOUA. 63
" BcriniuA, i|>fio, nihi) iiiali ccontrm eogiUnft, donnii, ei ^m
" |»rolAiA coram co HUtim uno Ubtonim saornin pnba
*• quani tclAM Arancio niiiipit*' ** Et voa, epiiicopi mei, JjJJ
" c|UO(l dicitiH?** Dixcnint/ "Dolcmtu quod aninioMA
" tiio, (loininc, satiMfaccrc non VAlctnuii. FrimAt ^f^
" non moclo iAtiun rc^i, sdl et Scottiio^et Hil^miio ^
" nccnc AilJACcntiuin iiuiuUnim, noHquc ftuffrmganci cjm.
" Umlo |tAtct non rAtionAbiliter cuni judicaro vel cUm*
" narc nullAtonu.^ pOHMC, ctiAin ni Ali(|ua culpa in eo,
" (|U(r ukmIo non valet, pow«ct ostcndi.** Ait, "Qaid
" i^itur renUt ? Si truin jiulicarc non potesttii, Donno
*' salteui oiiinis oUiMlienti^c tidcin ae fratemfo aoeietaita
" aniicitiAin ci abnr^^^Arc potcsti» ? ** •• Hoc ciuidcm,** in-
(|uinnt, " r|uoniAin jul»cii, fACcrc pomumuA." " Propeimie JJjJJjJ
•* ij^itur. (»t (|urKl dicitis citiu» fAcitc, ut cum vidcrii se jJJ^JS
" A cunctw dcs|H^ii»in ct dc^toUtum verccundctur ei*»
" in«^'nii*(CAt m; Urlianuin, nic doroino kuo contcmpto,
" MCiituin. Ht ()Uo isU sccuriii^ fAciAtis, cn cf*o pri*
" iiuim in inipcrio ineo p4>nitu«i ci onincm nccuritatem
" vi fiduciAiu inei tollo, ac deinco|M in illo vel de illo
" nulU in CAusa contidcrc V(*l cum pro arcliicpifieopo
' Aut |)atre Hpirituali tcncrc vola*' Actiii cxhinc plo-
ril>UH ac diver^iH contrA viruin niAcliinAUonibuA, (|Ujd ab
incepU Mii pro{»oMiti noniia cuui avcllcrcnt, ncc in ali«
(|UO proflcicntibuK, Undeni, Kociatifi Hibt abbatibua,' epi*
Kcopi n^tulcriint fiatri ()Uo«l dixcrat rcx, suam pro voio
illiiiH abnc^tionrm (|uain pni.*libAvimua ingcrcntea.
QuiliUH illc rrft))ondeivi ait, *' Qua^ dicitia audio. 8cd
** cuin, ))roptcrca ()uod nic ad Bcati Pctri priiici|HSj2
** a^N^tolorutn MubjiHrtioncin ct ridcliutcm tcneo, mibi
*' oinneni subjcctiuncin, fidem ct amicitiam quam pri*
" niati ct )iatri vcfttro' ^pirituali debctis aboegaiia»
" non rcctc proccditia Ab^it tamen a mo aimilem
I !hmmt] !■ wmrr^ ia A. i • H pmiri wmirm] v«itro H palrt,
• Httii^] 0C0CIA. A. I A.
64
HISTOm NOVOBUM IK ANQUA.
ll
LR
• Kli
f«
«<
* vobifl vioem rependcro. Vorum fratomam patemam-
* quo vobiA caritaiem exhibcns nitar, si pati non rofu-
* gitis, V06 nt fratrcs ac filios sancta) matris ccclosiiQ
* CantuarienBis ab hoc in quo lapsi estis trepido crrore
* oonvertcrc, et |jer potostatcm mihi a Domino datam
" ad viam roctitudinis revocarc. Regi autcm qui mihi
'* omnom in regno suo securitatcm adimit, mcque pro
" archiepisoopo vel patro Rpirituali habero so amodo
" nolle dicit, omncm cum fidcli servitio sccuritatem,
* quantum mea intercst, spondco, et patcmo moro di-
** ligcntem animre illius curam, si fcrro dignabitur,
'• haljobo ; rctcnta scmpcr apud mc in Doi Hcrvitio po-
^ iestato, nomino ct oHlicio ])ontificatus C.intuaricnsis
* qualicunquo opprcssionc vcxari contingat res cxtcri-
* ores." Ad hivc ille rcspondit, '* Omnino adverHatur
'' animo meo quod dicit, nec mcus crit quisquis ipsius
esso delegerit Quapropter vos qui regni mci principcs
estis, omnem fidem et amicitiam sicnt cplscopi fecerunt
" ei citius^ denegate,* quatinus apparcat quid lucrctur
** in ea fidc quam, offonsa voluntate mea, servat aposto-
licffi uedi/' Dixenmt) '*Nos nunquam fnimus homincs
" ejus nec fidclitatcm quam ci non fccimus abjuraro
*' valemus. Archicpiscopus noster cst, Christianitatcm
in hac terra gubcmaro habot, et ea ro nos qui Chris-
tiani sumus cjus magistcrium dum hic vivimus dccli-
nare non possumus, pncscrtim cum nullius offcnso)
" macula illum rcspiciat» quao nos secus do illo agcro mb. p. 74.
" oompellat" Quod illo ' rcprcssa sustinuit ira, rationi
eomm palam no nimis oficndcrentur contrairo pneca-
▼ena. Igitur episcopi haec vidcntes confusiono vultus
8iii operti simt, intelligentos omnium oculos in so
oonverii, et apostasiam suam non injusto a cunctis
deieatari. Audires enim, si adesses, nune ab isto,
I eiHui] Not in A.
* demtfaW] M9. hM depate, A. bM deneffoit,
• •//cj ipte, A.
«<
if
tt
\
§14 ]
niSTOBIA NOVORUM IN ANGUA. 65
nunc ab illo, istum vcl illum cpiscopum aliqao oogno-
minc cum intcrjcctione indignantis dcnotari, videlicoi
Ju(ln3 proditorLs, Pilati vel Hcrodl% horumque aimi-
lium. Qui paulo pont singulatim rcquiniti a rogo,
utruni omncm subjcctioncm ct obccdicntiam nulla con«
ditionc intcrpoHita, an illam solam subjcctioncm ci
olxxlientiam cpiam ])nctcnderct ex auctoritate Romani
pontifici.s An.sclmo dcncgasscnt; cum quidam uno, qui«
dam alio moilo so hoc fecis.Hc rcspondcrct; hon quidcm
qui nulla conditionc intcrposita funditus ci quicquid
])ni'lato fluo delxiKant ro abjurasne profcJMi sunt» juxta
se sicut fideles ct amicos huos honorifice sedcre pnn-
crjiit, illo.s vero, qui in hoc solo quod pncciperci ex^^^^^^^
]>artc ajwstolici 8c.sc subjectioncm ct obanlicntiam illi 55"
abncga.s.so dicere au.si Runt, ut ix?rtido« ac suic volun-JjJ^Jj
tatis inimicos j>rocul in angulo domus scntcntiam wm» Jjjjjj"
damnationis ira [>cnnotu.s jussit pncstolari. Tcrriti JJJ''
er;;o et confu.siono suj>cr confasioncm induti in angu-
luni domus .scce.s.serunt. »Sed rej>crto statim Halubri ei
quo niti so]el>ant domestico consilio; hoc cst, data
co]>iosa ]>ecunia ; in aniicitiam rcgis rcccpti suni.
Ansohnus autcm, sciens omn«'m sibi in Anclia sccuri-AnMta
tatoni a n*;::c sublatam,* mandavit' ci darc sibi oon- ■> ■■■^
tollM m
n. ductuni quo cnm stiiH ]x)rtum maris tuto fx^tcns regno
tlocodcret, donoc Dcus tanUu ])crturl>ationi modum
di^manter itnjx^nerct. Quo i)>so audito gravi cordia
niolostia elangiiit Nam licet disce&sum cjus suromo-
]>ero desidoraret, nolebat tamcn cum ]X)ntificatus dig-gf
nitatc sai.situm discedcrc, no novissimum scandalum
cjnod indo ]>otcrat oriri jxgus ficret ]>riorc Ui vero
illum ]>ontificatu ' dlssaiKirct impossibile sibi videbat^
Turbatus itaquo, et episcoponim consilio per quod in
has angustias se dcvolutum qucrebatnr omiMO, eum
I>rincii)ibu8 consilium iniit, quid facto opus eeeoi in«
quisivit Rogant illi quatinut vir cum snmma paco
I imhiatam] ••IUUb, A.
• tf/a» fmU\0tmim] poMiiMli OImi, A.
Rt)t7.
co
t1t»rolUA KOVORUM IN ANOLIA.
MM- moneatur ad htMpitiuia suum redirc, rcspoDBum rcgis
Bupor pctitione su» mano receptunw. Fit juxt» Tcr-
bum illorum, ct pcrturbatiH ctiam cnrialibus plurimis,
boepitium rcpeilavimus. Rati quippo sunt' hominom
a tem discodGre, ot ingemucrc.* At illo laitus ct
aUcer spentbat sc pcrturbationcR ct oncra sreculi,
■fc qood sempcr optabat, transito mari cvadcro. Cum
■^i* igitur inter spcm a rcgno disccdoncii ct mctum in
^* Rgno remanondi animus ipsius fiuctuarct, ccco prin-
etpca a latcro rcgis mano dirccti, " Rogat," aiunt,
" dominuB nostcr rex ta vcniro ad ac." Aaccndimus,
ivimu!!, ct, suprcmam dc ncgotio nostro BCDt«ntiam
avidi audiro, in quo soliti cramus loco conacdimus.
Ncc mora ; veniunt ad patrcm nootrum proccrcs
regni, nonniillis cpiscopis comitati, bicc ci diccntcs,
" Antiqiui tui amicitia moli ilolcmus discordiam istam
" intcr dominum rcgcm ct to cwto cxortam. Quaro
" Giipientcfl in pristinam conGorUiam vos rcvocaro, pnc- !(•■»■ Ta
" vidimua in pncscnti utilo forc inducioa iitrinquo
" de nogotio dari, <iuatinus, hinc ust]Uo ad dcrinitum
" alii^uod tcmpus intcr voa pacc statuta, ncc a lc illi
" vcl suis, ncG ab co tibi vcl tuis quicqunm tint qiiod
" concorrliie mctas lerumpat. Hoc, inquaiu, ntitc foro
" pTH.-vidtmu^ ct volumus dicas an vclis in hoo nil-
■ " ■** " <|uieMCcro nobis." Rcs|>ondit, " Pnceni nttjuo concor-
^^ " diam non abjicio. Vernntnmon vidcor milii vidcre
iiBM •• (juid igta quam otTcrtis pnx liabcat in no. No tamcn
g^ " ab aliquo judicor magis vcllo meo Kcnsui quam alio*
Hi^l. " rum in istis credoro, conccdo susci|>cre quod domino
" PBgi et vobis plocet pro pacis cuNtodia sccundura
" Deum atatnere, salva semper apud mo debita rore-
" rentia et oboedientia domini Uibani snlis apontolictB
" pneMilia" Frobant diotum, ct reremnt ad regis
uditom. Dantur crgo induGim usquo ad octavas
. ac regia fide sancitur, quatinus ex utra-
. I)
" fi^ tmf] mt qdpi», A. | * mtauurt] InpBwraol, A
««
1«
<«
«t
IIISTOniA KOVORUM IK AlfaLIA. 67
quo p&rto interim oronia ui dicium ermi fMeni in AAim
paco. Et rcx. "Si intcgriUui,'' inquit, -perfectw paek
intAni (|uir inter noA i*9t oontroTrmiAin ania biiiie
tcrminum non ncfUverit» oinnino qualia bae dia eai
taliA in pnrfinii4> tcrmino inducimnim definienda
in nicilium rc^lucctur.** ^ Hi.n ita gcntiii; Acecpia a
rcgc liccntia, ail nuam AnAclmtw rovcrtitur nedeoi»
prn^scicnn apud ne paccm ct induciaA illa^ inane HJjj^
inomcntancum vclamcn cwc odii et opprofliionb mox
futiinc. Qtiod in l>rcvi pofitmodum patuit 8iqoi<lcm,
cvolutiji paiicifi dicltuii, B aljluin um monaehum, iii qoo
|tani major confilionim AnNcImi pendebat, ei dooa
».17. clcricoti cjiifi rcx ipnc pm^icripti diiicidii cam ab
An^lia ix^pulit, ct AnAclmum in hoc facto airoei
iiurroriH vcrbcrc pcrculit Quid referam camerariam
cjufi in AUA camcra anto nuoe oculoe ciipium, alioa
hoinim^ cjiui injanto* judicio condcmnatoii, depnedaioe^
innumcriii nialis afHictoii? Et hff>c oronia infra diea
inducianirn ct pnrfixn} paciii rrgalin constaniia fidei
contra vinim cxcrccbat Pama cti igitur ca iempea-
tato (Hrclcftia Cantuaricnfli^ in omnibuii hominilNia sofa
tam wvam tcm|>cstfitcm, ut ferc univerai eonclamarcni
inrliiiH fiibi AbM|uc pastorc jam olim fuime quam niiiie
fiub hiijujimodi pantorc cmc. A cujue tempestaiie da-
Acriptione tcmpcrantcii, moduro prMenii volttmtni im*
poncinuH, cavcntcfl nc prolixa fatuitaa ei iaioa pco*
lixitan orationifl Ic;«cntc» vcl audiontes, ei forie aliqoi
fucnint, nimio t«dio aflkiat
ExpuciT LtBCB PaiictJ&
rf^mtHmt] fmeHwi, A | * •^mI»] Ul >«M, MS.
B t
insTom noTOBim iv akoua.
ir
^ iMciriT Secvkdou.
I Cdx datarmn dies indaci&ram pneatolarotur, ot hinc
inde fidea ntrorumque, Willclmi ' videlicct rcgis et
AmebDi ftrebicpiKOpL ccrtia indiciis pandcretur ; rcgin
acilieet, omniA qnn Bpopondcnt in contrarium pcn'cr-
tendo^ et pontificis, sua sponHiono sen^ata, paticntcr
irrogaUa injurian pcrpeticndo ; Albnncni)!!) cpiscopu!!,
Walten» nomine, ab Urbano scdis ajKnttolicm pncnulc
Roinamimus Angliam vcnit, adiluccntibus cum duobns
cloridB, OitanJo scilicct oc' Willclmo, qui dc captlU
regia enuiL Siquidcm i]WG rcs, ubi Bcnitil Annclmum
wam voluntati nollo in pncscriplo ncgotio * oblcmpcrarc,
dam ct Anwlino ignorantc coHdcm clcricos Roniaiii
miiKnt, Romanffi statum ccclcitira per eon volcns ccrtox>.|hn.
dinoeecre. Erant namque Romiu in illis dicbus, Biciit
pnediximoa, dno pontificcs qui » divcrsis apostolici
Dnncnpabantur ; wd quis oonim canonice quis sccus
fnerit in-ititutus, ab Anglin uwjuc id tcmjnrix ignoraba-
tnr. Sciro itaque veriUtom hiijus rci, Romam mi«<i
annt hi duo dcrici ; caque cognita, jus.si sunt sacris
pnnniwionibus illectum ad boc, si poMicnt, papain
pcnluccre, ut ijisi rcgi ad opiis archicpiscopi Cantu-
aricnsis pallium, tscita pcrsona Aasclroi, de^tinarct,
qaod ijMe rex, Ansclmo a jiontificatu simul et rcgno
dejecto, cni vcUet cum pontiricatu vico apostolici poat-
modiun darct, Hoc quippo disposucrat apud m, hoc
ffiiapiealnB cst doh injuria sibi conccdi posso, hoc in-
dttUUta fieri promittcbat opinioni suu;.
Prcfatiu ergo cpiscopus Angliam vcnicns secum
•rehiepneopatuB stolam, papa mittentc, clanculu dctulit.
Et aileater Cantuaria civitato porlransita, AnBclmoque
deritato, ad regem properabat, nuUi do pallio quod
ftmbat qnioqnam dioens, nnllum in absontia dnctorum
1*^
to
HISTORIA KOVOUUM IN ANOLIA. G9
8iiorum fainiliariter alloqiicna Rcx dcnique praccepermi
ita fieri, nolcns m^^stcrium consilii sui publicari. Ille,
igiiur, cuin nonnullis dicbus ante Pentocosien ad regcm J
vcni.ssct, ct ci ad Ringula quo) Buao voluntati acccptayilf
forc di(licci*at l)onn3 spci fiducia rcspondissct, nil pcniiua
ipsi pro Aasclmo locutus csi quod pacom intcr cos
conciliarct, quod tribulationcs in quibus pro fidclitate
scdis ai>ostolica3 dcsudabat mitigarct, quod cum ad sub*
lcvandum in Anglia Christiand) rcligionis cuitum robo-
p.7». rarct Supcr quo multi qui prius ex adveniu ipaius •
magni spo boni tcncbantur oppido admirati, " Pape/'
inquiunt, "quid diccmus? Si aurum ei argenium
" Roma prmponit justitia\ quid subveniionis^ quid
" consilii, quid solaminis ibi dcinceps in sua opprea-
" siono rci>cricnt qui pro adipisconda soa) causte reeii-
*' tudine non habcnt quod dcni?"
Scnticns itaqiio rcx cpiscopum cx parie TJrbani Jj^^
cuncta sun) voluntati connivcntia nunciare, ei ea *i{jj{^|i;
ipsum Urbanum pro papa in suo rogno suscipcret Tclle
a)>ostolica auctoritatc sibi dum viverct in privilegiam
promulgarc, a<lquievit )>lacito, pra^ipicns Urbanum in
onmia imporio suo pro apostolico habcri, cique vieo
ikati Pctri in Chri8tiana religionc obeediri. Kgit posiTkt
htX'C (juibus modis )>otorat ipso rcx cum episco|K>, qui^ Jk^
tinus Romani i>ontificis auctoritato Ansclmum ab epi«
Bcopatu, rcgali )>otcntia fultus, de)X)ncrei ; B))ondeiia
iinmcnsum pecuniiu ))ondus ci et ecclcsio) Koman«
NJngulis annis daturum, si in hoc suo dcsiderio taiia-
foccret. Vennn cum id nuUa raiione fieri po^ae, dooenio
episco[>o, didicisset, deficiebat animo, rc^mtans apud ao
nihil in rcquisitionc vcl susce))tione Romani aniiaiiiia
80 )>rofcci8sc. Attamcn, immutabile considerana qiiod
foctum fuorst, consilio cum suis inito, quaarebai qna*
liter, scrvata singulari cebtitudinLi suiD dignitaie, Tiro
Haltom* s{)Ccio tenus amorcm suum redderei» coi eni«
ritm Mi/lMi] Ob tffBMM !■ A«
lA
70
IIISTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
IM
deliier iratus nihil potcrat cnpiUc damnationis pro
▼oto infcrre.
Imtantc igitur die in quem induciiu data^ 8unt intcr
ipnos, mandatum cst Ansclmo tunc in villa Hua quie
Murtelac dicitur consistcnti, ct ibi solcnnitatcin Pcnto*
eofites celebranU, qiiatinus ad aliam villam suara qum MS.p.
Heisa vocatur acccdcrct, ubi nuncii rogis curlam Ruam
in ipea festivitate apud WindloKoram tcncntis ad cuin
▼enire, et verba regis ilTi, et illius |>o88ent regi dcfcrrc.
Ivimus ergo illuc. £t scc|ucnti dic vcniunt ad illum
pcnc omnes cpiscopi Anglim. Qui, pncmissa ^ pacc sui,
pedetemptini cxplorare aggrcssi sunt, utniiu aliquo
modo illum ad hoc illiccro i>osHont, ut ipsc, jam tot
ac tantis advcrsitatibus actiis, vcl tunc data ]>ccunia
regis amicitiam sibi conciliarct. Ad quoil cum illum
more solito inflcxibilcm repcrisscnt, tandcm hujuscc-
modi quaestibus cum intcrpollaro dcstitcrunt, subjun-
gentcs ha3C, "Si ei^ pro adipisccnda ainicitia ipsius
" nii de tuis darc vis, dic, rogainus tc, coiuiKndioso ac
•■ simplici verbo quid vclis." Ait, " Dixi vobis jam
" quia nunquam domino nico faciam hanc contume-
" liam,' ut facto probcm amicitiam cjus chsc vcnalcin.
** Sed si me, sicut dcbct, patrcm suutii vult gratis
" diligere, et ut moro archicpiscopi CAntuaricnsis sub
•* oboedientia domini paino Urbani in Anglia vivam
" permitterc, gratioso suscipiam, ciquc, pace ac sccuri-
* tate potitus, sicut domino ct regi mco fideliter ot
* opportuno dcserviam. Si hoc nonvult, scitis quid in
" hunc diero convenit intcr nos ; dct scilicot luihi con-
" doctum doncc ad raaro pcrvcniara, ct ])Ostmoduni
" qnod intelligam roo faccre dcVcro faciara." " Nihilno
" nobifl," inquiunt, *' aliud diccs ? " Refort, " Uinc
* nibiL" "Dominus paiui Urbanus/' aiunt, rogatu
** domini noetri regis stolam illi archicpiscopatus per
Mfl] pmniMa, M8.
kane emtmmtiiam] hanc coBtmiicliani fMiam, A.
J •"
,/
9
ik-
K
«
«
IIISTORTA NOVORUM IK ANQLIA. 71
** cpiHCopiim qui ile Roina vcnit dircxit Tuum igiior A.nM
" crii considcrarc, (piid tanio l)encficio dignuni regi
8.|>.n. *' rc|K'ndA.s. Quod cnim sino muliis pcriculls niiignoquo
" ]alK>rc aUpic conHtaminc obiincro non |>088cii. ecee,
" nullo intorvcnicnic gravamino, Bi in ie non reman^
" Rorii, ha1)c.s." Scnsii in his Anselmus niniis iinplici-
iuni no;^otiuni actitatum contra 8o, ci onxiaiUH apiriiu .
dixii, " O bcnoficium. Cujus lesiimaiio quaonam sii
" pencs' mo novii Dous inR|>ccior con»cicniiic mem.*'
Dixonitii, " Qiioino<locunquc facii huju8 exccutio aedcatTWyapi
" aninio iuo. laudamus ei consulimus ui saliem quodfi««iks
" iu via oxpondorc.s 8i pro hoc Romam ires rcgi des,
no, ni nihil focorin, injuriuH judiccriH/' " Nec hoe ll«i
(luidoni ;" ait, " ncc omnino hujus rei graiia quicquam 4mm»
illi dalK) vol faciam. Ad nihilum icndiiia. Sinite.*
1'riotorca, «lUfo (juantavo supcr istis facta Hint cnarrare
pigot. Posi cpiio omnia, rcx, ut dixiinuH, principum
Huoruin consilio usuh, posihabiia * omnia prsDicnti tofc
discidii cauna, Aii.solmo graiiam suam graiia reddidit^toMn^
oi (iuomadinoduni patrom rcgni Hpiriiualcm et cpiaoo-
puin CantuArion.soin, c|uod sui officii forct, illum qui^
({uo por Angliain oxcrcoro concossii. Quoil cum |)ater
gratiosuH accopissoi, ci, donaiia hinc inde reiroactas
(|UoroIiH, curiic illius apud Win«lIc8oram so pnescniaflaet»
ac familiari nlloquio in conH(>cciu proccrum et coad-
unatn3 inuItiiudiniH ijxsum doiinuissct» ecco Waltems
illc liomanus odvcnii. Ingreaausque, " En,** inquii
alludcns, "quaui bonuin ei quam jocundum habitars
" fratros in unum." Ei Kodcns do paco qusBdam ex
Dominicis vorbis proiulii, laudans eam intcr illos rs*
i%.p.n vixisHc, quain vorccundabaiur sua indusiria satam tn
cis non fuJHHc.
Cum autom dc )>allii suscepiioDe agerotur, et quidam Ubto^a
pro captanda regiii gratia virum ad hoc ducero moU*Ci7Si!)
rcniur, ui pro regio) majesiaiis honorificeniia illud ptr k£jC*
\i
V I
7«
HI8T0BIA NOVORUM IN ANGLI^
manam regis suscipcrct, non adquievit, rationabilitcr
OBtcndeni! hoc donnni non ad rcgiam dignitatcm, Rcd
ad singnlarcm Bcati Pctri pcrtincro auctoritatcm. Undo
cum omnes silcntio prcssi conticuisscnt, statutum cst
ut a quo pallium in Angliam ddatum cst, ab codcm
Cantuariam supcr altaro Salvatoris dcferrctur, ct indc
ab Ansclmo, quafii do mann Bcati Petri, pro summi
quo fungebatur pontificatus honoro sumcrctur. Adqui-
evit istis multitudo omnis, et in quo ita ficrct pn»-
fixus cst dies.
Po8t hiDC Ansclmum a curia diBCcdontom Kccuti sunt
epiacopi duo, Robcrtus scilicct^ Hcrcfordcns», ct Os-
mundas Scrborionsis, poonitcntlam apud illum agcntcs
pro culpa BuiD abncgatipnis quam cum aliis cocpisoopis
suis feoerant apud Rochingcham.* Qui, miscrtus co-
ruro, absolvit cos in quhdam ccclcsiola, qmc b6 nobis
obtulit ambulantibus proposita via. Ibi ctiam Wilfrido
I»»* episoopo Sancti Dayid do Oualis, qui vulgo Dcwi vo«
cafbr, ipsa hora reddidit cpiscopalo ofHcium, a quo, cxi-
gente culpa ejus, jam Aiitca ii^semct illum suspondcrat.
i^ Dcindo DoroI)cmiam propcravimus, illic ndvcntum
JM^ Romani cpiscopi pnostolaturi. Qui cpiscopus juxta
|J« condictum dio Dominica, quH) crat quarto Idus Junii,'
Tenit, pallium in argcntca capnula dccentisMimo dcfo-
rens, itumquo cst obviam a monachis in i])sa mctro-
poli scdc Domino Christo famulaniibus, associato 8ibiMai>.89.
fratrum 'conventu vicinio beatorum apostolorum Pctri *
ei Pauli abbatifo, cum numcrosa clcricorum, nccno
immensa laicorum divcrsi scxus ct ODtatis, multitudine.
Fater etiam ipse, cpiscopis qui ob hoc Cantuariam
Traerant dextra IsBvaque stipatus ac sustentatus, sacro
beaii apostolomm principis muneri nudis podibus, sod
indntas Bacris vestibus, dovotus occurrit Tali devo-
t teiMeH] Kot ia A.
•Jtfdba^^M] RocbiBgkehaiD,
A.
* Here Kadnier hai eommitled to
crror. Tbe rcal date wt§ Mtj
17th. Bm Prrfftce.
t
V
t
;
1
.f
IIISTORIA KOVORUM Df ANQLIA. 73
tionis cultu paHium supcr altaro dclatum ab Anaolmo aa.
assumptuin cfit, atque ab oinnibus pro roTcrontia Saneti 5^*"
retri Btipplicitor flcoflculatuni. Indutus co dohine pon*
tifcx suininuH ad cclcbranda inissanim solcnnia magno*
cum honoro acMuctus altario pncscntatur. Ad qoam
iniHsain rccitata cst pro oHicio ijwius dioi ilU cvan*
golii lcctio qtmin in consccrationo ojusdcm pontifieis
cUxiinu.s Rupor vcrticcm ejus invcntain, hoc cst, ** Homo
" qiiidam fccit ca^nam magnam ct vocavit molioib
" Et iniHit scrvum suum hora ccrnic dicero tnvii^
" tis ut vonirent, quia jam paraia sunt omnia» Si
" cccpcrunt simul omnos cxcusaro/' ct cictcFa. Quod
sic cvoniKsc nonnuUis adniirationi fuit, pnDHeriim eom
lioc nullo prn)mcditantc, nullo pncordinanto, eoiiaiiie*
rit' actuin. Attnmcn quid quidam indc dixoriBi,
quid pneconati fucrint, diccrc supcrscdctuua. Verum ^
ox iis ' qu«T pro rcruin gestarum vcritato sno loeo,
adjuvantc Dco, diccmuM, palam crit vidcro ipsa verfaa
Domini nec primo in consccratieno illius ' super eo
cosu occurriH.sc, nec socundo in confirmationo ipsiua
consocrationis coram ])opulo incaMMum lccia fuisae.
Ms.p.»! Jlcvocato post ha>c pncdicto Balduino in Angliam,
ot robus aliquanta paco so))itis, vcnit ad Anaelmoa^
(|uidain nionaclniH arnobii Sancti Albani, natione Hi*
iK^mcnsiH, nominc Samucl, liic, dofuncto bonai memo*
rin3 Donato DubUmu civitatis cpiscopo, a rege liibemin^
Muricrdach nounno, nocno a clcro ct populo in epieco-
l>atum * ipsius civitatis olcctus cst, atquo ad Anselmnm
juxta morom antiquuin sacrandus cum eommuni de-
cix'to diroctus. Quorum clcctioni ac iHstitioni Anael*S^
mu.H annucns, homincm aliquandiu sceum hooorifioo**
dctcntum, nccno qualitcr in domo Doi eonveraari dtbo» }jy£f
rot diligcntcr instructum, sumpia ab eo de
' koc . . . comtttttntl C>o en-
•ur« in A., writinf crovdcdi
probablj for •dmiMioii of Miffo
/ir#orrf«M«lff.
• itiia»] ^oa, A.
4
■objeetioiic 8ua ex antiqiia tnoro profcssionc, promovit
* dwm§im^ii] tmUtH, •Hared to dtPMimmt, im ▲.
\
r 1
74 HI8TORIA NOVORUM IN ANGLIA. j^ ^
[
I
J
V
i\
Kil
in epiHCopatas officium Wcntonias octava dio subse- h I'
qoentifl Paschie, ministrantibus sibi in hoc ofiicio qua- ^ '<
tuor episcopifl sufiragancis suis. Qui novus pontifex ^*
tanti patris bcncilictionc, ac littcrarum pnufato rcgi,
clero quoque ac plebi Ilibemise, pro tcstimonio sun
coDsccrationui scriptArum astipulationo roboratus, in
patriam suam cum gaudio rcvcrtitur, atc|uo in scdcm
Buam eum honoro pro usu tcrrse suscipitur.
Eodem» hoc est tertio, anno pontificatus Ansclmi, clcc-
tt» est Samson ad episcopatum ccclcsia) Wigorncnsis, ot
Girardus, cujus supra meminimus, ad rcgimcn ccclcsia}
Hercfordensia Qui, cum in summum promovcndi sa«
ecrdotiuro ad Anselmum pro morc vcnis.scnt, nccdum-
que omnes ioferiorcs' ordines habuisscnt, ordinavit cos
pro instanti neccssitato ad diaconatum ct pi-csbytcra-
tum unum, ct alium ad prcsbytcratum in Sabbato
jejunii quarti mcnsis, in villa Sancti Andrco) do Rovo- Ma ^ 8«.
eeetra quao proi^e Lundoniam sita Lambclha^ vocatur.
In crastino autem sacravit cos Lundoniao in scde cpi-
soopali ad ]>ontificatus honorcm, ministrantibus sibi |
in hoc quatuor dc sufTragancis suis, Thoma vidclicet
archiepiscopo Eboraccnsi, Mauricio cpiKco]>o Lundoni-
enfii, Ucrbcrto Tydfordcnsi scu Norwiccnsi, Qundulfo ' il
RofensL i
£o tem]>oro Robcrtus comcs Nonnannia3 in ox[)edi-
^ tionem lerosolimitanam proficisci dis|)onens fratri suo
2^ Willelmo regi Angliro Normaimiam spatio trium an-
^Doram* pecunio gratis in dominium tradidit Quib
pecunia per Angliam ))artim data, partim exacta, to-
tmn regnum in immensum dcvastavit* Nihil ccclcsi* ^
annn omamentia in hac parte indulsit dominandi j^
eopiditas, nihil Bacris altarium vasis, nihil roliquiarum
nihil eyangeliorum libria auro vel argento pa*
■X
it
III8T0RIA NOVORUM IN AMOUA. 75
ratis. ConvcntuH ast ct Ansclmus por id iemporiii, ei
ut ipsc (|uoquc manum auxilii sui in tom raUonabiU
cAusa rcgi cxtcndcrct a quibusclam Buis eAi araici»
A<lmonituH. IntcHcxit illo ct rationis gsso ci honcst*-
tJH lioc foccrc, Kcd propriarum rcrum tcnuitaie con*
HtrictuH umlo cxplcrct quod facicnclum foro vidcfaai
non halK;bat. Uhua igitur conHilio magnonmi vironiin«
Walcliclini vidclicct Wcntani pontificis et Gundulfi
liofenHiH, nccnc aliorum (|Uorum hujuscc ncgotiis coo*
nilio par crcdi juilicaliatur, do th(»auro ccclesiio Can*
tuaricnsiH, partim in auro, partim in argenio» valena
duccntoH nrgonti marcas, connivcnto niajori parto con-
vcntuH, acccpit, (jucxl pnvfato rcgi cum illis cpito do
Mc suiH liaU^rc |K)tcrat, pro instanti nccesHitate, ut rebot
conHulcrct, paritcr contulit Vcrum in hoc facto nul*
luni Hucccssoribus suis quod imitarcntur oxcmplum
rclinqucro volcns, mox doniinicam villani suam qu«
Pcttchaui ^ vocatur Bpatio scptcm annorum ejusdcm
ccclesiju juri concc^it, (piatinus cx rcddiiibut iiMua
vilhu cpii circitcr triginta libno denariorum iUis diebaa
crant, illatum ccclcHin) damnum rcstitueretur. Ei qui-
dein codcm spatio ipsa ecdcsia oadcm villa poiita e«i,
ct HJlva villa) * et toti rcdditus cjun in novo opore
(pio^l a niajorc turri in oricntcm tcnditur, quod<|U6
ipsc j»atcr Ansclmus inchoasso dinoscitur, conaumpia
Hunt Ha*c cx gcsta) rci veritato proponimua, ui ora
ohloquentium qui usqiio hodio Ansclmo depnedaiK
ecclcHin) crimcn intcntant, si ficri |)otoei, obiarcmoii,
optantcs quatinus tanto viro dctrahcro desinaai, ne qoo
Kc, <|uod sibi non prosit, pcccati vulncro hcdaat Ip90
quo<pio tcmporo candcm occlosiam re« suas in nuyori
cpiam solcbat libcrtato sua saoctiono deinoepe poisidora
couHtituit, ct alia quaMiam quio antecc8K>m ejua in
doniinio buo tcnobant ipai ccclesie pcrpeioo jora po»-
•idcnda conociHiit. Uis brevi per exoeaiumy aed, ni
.-^**
Pttt^kmm) PttthfliMi, A. I • rdU] M TUlii, A.
I
:/ •;
f'
76 UISTORIA NOVORUM IN ANGLIA. I
reor, non superfluo diciis, ad quod cocpimus rcvcria-
mur. Igitur pacio inier fraircs regcm vidclicci Wil-
^ lelmum ct comitcm Roborium de prrofaio ncgotio facio,
S^n^ Willelmus mare iransiii, ci traditam sibi a Robcrto
Normanniam sua) ditioni subcgii
Quo cum demorarciur, rox Hibcmiflo; Murchertachus
nomine, et Dofhaldus cpiscopus cum crctcris cpiscopis, •
ei quique nobiles cum clcro ct populo ipsius insulrc,
miscruni nuncios ac littcras ad Ansclmum, innoicsccnies M8.i».87.
ei ciyiiatem quandam, Watafcrdiara nominci in una
suarum provinciarum cssc, cui ob numerosam civium
multitudincm expedirct cpiscopum institui, simulquo
pctcntes quaiinus ipsc, primatus qucm supcr eos gerc-
bat potestato ci qua fungobatur vicis aiKXstoliao frctus
auctoriiate, sanctfo Christianitati ac ncccssarifo plcbium
uiiliiati instituendo eis pontificcm subvcnirot Jam
enim aaseula multa iransicrant» in quibus eadcm civitas
absque providentia et cura pontificali consistcns pcr
divcrsa tcmptationuni pcricula jactabatur. Elegcrani
autem idem ipsi in hoc ofBcium quendara swd gcntis
virum vocabulo Afalchum, eumquo sacrandum cum
communi dccrcto ad Anselmum transmisorunt. Decro-
ium autem hoc est
Ansolmo Doi gmtift Angloram archicpiscopo clcras oi x
po|ioliui oppidi W&tafordia), cam rcgo Marchcrtacho ot opi-
■oopo Dofnaldo, aalntom iu Domino.
Pater ■aucte, cecitas ignorantio) no« din dotrimenta sala- '
tia nootns laBtinore cocgit, qnia magii ologimas Borvilitcr
Dominioo jago colla sabirahoro quam liboraliior paBiorali
obodieniiai snbcBse. Nanc autom qaaniura proficiai paBioram
eora cognoBcimuB,* cam aliaram roram BimiliiudincB ad mcn-
ioni reTocamoB, qnia Bine rogimino nco oxoroiiaB boUum, noc
naTia marinam audoi aiiomptaro poricalum. NaTicala ergo
Bosira mondaniB dedita flaciiboB Btne paBiore oonira oallidam
botiem qoa raiione pngnabii F Fropieroa noa ei rez noster
I coyiMMMiiif ] eognoTiflinB, A. i thlB aad tb« preoBding word bAkg
cMBpedf Bod on craiafB*
} I
mSTORU NOVOBUlf IN AKOLIA. 77
MorchcrtachoB ci cpiscopDB Dofiuddas, ei DeniMUi* dax
noptcr, fratcr regiB, eligimoB htino proBbjtomiii Halofavm
ll&p.8li Walchclini' WcntonicnBiB cpiBOopi monachnm, nobii ■affici-
ontiraimo cognitnm, nataliboB ct moribnB nobilom, apoatolioft
et occlcf«inf>tica diBciplina irobntum, fido cathoUcnm, pradoB*
tcm, moribaB tcmpcrntam, vita castam, Bobriam, hnmiloin,
afTnbilcm, mincricordcm, littcrntaro, hofqtitalcm, Bam domni bene
prsDponitam, non noophytum, hn1)ciitcm tcBtimoniam bonnm
in gmdiboB BingoliR. Ilonc nobiB pctimoB a TCBtm patcmi*
tnto onliunri pontiBccm, qoattnoB rcgolaritcr nobia ittioobbo m-
Imt ct pro<IcKPc, ct noa Bnb cjoB rcgimino palobritor Domiao
roilitnro poMiraoB. Ut notom omnioro noBtmm Tota in bano
clectioncm convcniro nnmatift, hoio dccrcto canonioo promp*
tiPHimn rolnntnto ningoli mnniboB propriiB roIiomnicB Bnbterip-
Bimop. E^o ]MnrchcrtnchoB rcx Ilibemia} Bob^cripai. Ego
Dcrrocth dux, frotor rogin BolMicriiiiii. Ego Dofnaldoa epiBCO*
pnn Hut)Brri|)ffi. Kgo Idonnn cpincopoB Midio BnbBcripai. Ego
Bnmocl Doblinonfiii cpiBcopoB BoliBcriivi. Ego Ferdomiiachnfl
Lnginicnpiom cpim^opoB RolNtcripBi.
Sul>scripscnint Iuh inulto plurcs, quoa no8 brevitatiVi
AtudcnteH notAro non necciisarium duximuA. Igitur jM— '*>■
An.sclmuH, considcran.s ct intclligcmi cos juata ci utiliaMH.
pctcrc, pctitioni corum libcnn annuit Elcctum ergo
]X)ntificem diligcntcr in iis' quflo Aacra jubct auctori*
t(Ls exAminatum, ac multorum cum viUo snn toHti*
monio dignum cpi.scopatu comprobatum, sumpta ab eo
cx moro dc nubjcctioni.s ru{0 obQcdicntia profcMiono,
nacravit cum Cantuarin3 quinto Kal. Januarii, aniftten-
tihuA ct coopcrantibu8 sibi in hoc miniAtorio dnobua
cpiscopus fluin, Iladulpho scilicet Cioestrenai et Oon*
(lulfo Rofen.si.
MK. P.8B. PoNt hofl dic8 rcx, Normannia aibi ad votam lubaeta aA.MHi.
at^]uo di.sposita, Angliam rcdit» ac, intorposito panriSMil
tcmporiM Rpatio, Bupcr WalcnBos, qui oontra eum ■h^mTm
rcxcrant, cxcrcitum ducit, eosquo poet modicom in do- wSL
ditioncm suscipit, ct pace undique potitus mL Sed
I DmmHk] Dfnaekt, A. 1 • /«•] hK A.
' Wnlcktimi] Walktliai, A. |
l
1
78
niSTOUA KOTOftUM m AXOLIA.
qiiid ? Cam jam mahi spenunent qood haec pax Dei
•enritao* deberci miliiarc, ct aiiciiti expcctarent ali-
qnid magni pro emendatiotie dirisiianitaiis ex ft^
aaaensa archiepiaoopum promolgare, ccee spei hajas ei
expeciaiionis iurbatorias liticras rex a Qualn reTcmis
ardiiepisoopo desiinai, mandans in illis sc pro militi-
htts quos in expoditionem suam misciat nullas m n»i
malas graiias habcrc, co quod ncc convcnienicr, sicui
aiebaik insiructi, ncc ad bcUa fuerani pro negoiii qna-
litaie idonei. Pr»ccpiique ui paratus csset dc his
juxta judicium cuiw .suid sibimci rcctitudincm facerc,
quandocunquo sibi pUocrct indc cum appcllarc.* Ad
qum Anschuus, " Expcctavimus," inquit, " pacem ci non
** esi bonum ; icmpus curaiioniH, ci ccco turliatia'*
licei enim jam olim scivcrii 80, eodem rcge supcrstite,
in Anglia Christo non adco fniciificatuniro, tamcn quia,
rogaius de subvcniione Christinnitaiis nonnunquam
solebai respondere, se proptcr hosics quos infestos cir-
camquaque habebai co inicndcro non valcre ; jam
innc illum pace posiium cogitavcrai super hac rc con-
venire, ei saltem ad coasensuin alicnjns boni frucius
excqucndi quibus moilis posNct attrahendo dclinirc.
Sed, ne cordis cjus afToctus pcrvcnirci ail eflcctnm,
oria csi instinetu roaligni quam dixi causa discidii,
utique non ex roi veritatc producta, Rcd ad omncmM8.M^
pro Deo loquendi aditum Ansclrao intcrclndcndum
malitiose composita. Qiiod illo dinonccns, et insu|>cr
cuncta regalis curiro judicia pcndcre ad nutum rcgis*
nilque in ipsis nisi solum vcUo illius considerari, cer-
tisume sciens, indecens sestimavit pro verbi calumnia
placiiaaiium more oontendcro ct veritatis suio causam
cariali judieio, quod nulla lex, nulla a^quitas, nulla
laiao muniebai, examinandam introducere. Tacuii eigo,
aee quicquam nuncio respondit, roputans hoc genus
«andaii ad ea periurbaiionum genera pertinere, quie
I Dti mnritU] tnrhlo Dd, A. | « tpptamt] ■feUm, A.
r
r
?
i'V.
1)1
if."
niKTORIA KOVORrM IV AIIOUA. 70
fiibi j&m Mopc illata rcconlAhaiar/ oi ideo boe •oitMii. aa
ut I)cuM talia Acilarct, ftup|ilici corde preeabaiar. Pno-
tcrca vidcns ccclcMiaA ct luonaHteria Aolito iniiu ei exiim
%\m rclniH H|K>Iiari, onincro in eta religiooem extermi-
nnri, cpioAipic Ha^culariuin tam majorca qoam minona
comipta: vitir scinita» tcncre, multa mala nbi<|iie 6cri,
ct i.sta (lc <1ic in dicin. ccMiuuitc dtaeiplioa, moliiplieari
rolMiraricpic ; vercliatur nc liirc Dci judicio tibi damno
fiorcnt, ni quilMi^ inodU iK>Hvt cui obviare non inieii*
dcn*t So«I obviaro iinposHihilc Mbi* videbat^ qnia Uk
tiuA rc^^i princi|H*in aut ca faccrc ani eiii (aTeni
|)orMpicuum erat Vi^um itacpic sibi eai» aoeioril^
U*rn ot wnU^ntiam a]>0!itolica5 iw^Vw supcr hia oporiefe
rcquiri.*
Curn i<;itur in Pontocofitc fc^ttivitatiii graiia regia»
curiii' sc pnrHrntaHsct, ot, ino«lo intcr prandeiMlam,
ni<H)() HlioM, c|iioina<1ino<luni opfiortunitafi no oflerDbni
stnttiin nniini n*;^^ltH «|iii^ or;^ colcn«lam aN|uitatem
^P%. c.sH«t Htii«li«>H«* |M»r«|iiiHiKM«t, cumc|UO qni olim fuermi*
oinnimo«1o n'p|MTiKs4*t. niliil Kpi>i «lc futura iptiiua eiucn-
«lAtionc in oo ultra ronianHiL Pcractiii igitur fesviiri*
orihii*! dicbuM, div«*nioruin no^tiorum caum** in mediam
«liici ox morc cri*iMjunt Qun>rrbatur ctiam quo inge-
nio pnvliUita cau*ui contra AnM.*lmum nic agcretur, ai^
ctiliKi* a<l<iictiiH, aiit in;^nt(*m rrp |iccuniam |)enilerei»
aut ail iniplorandiini inisoriconliam rjun caput amplioa
non lovatuniN «m* t«ituin inqtoiKlcrct Intcrca Aiificlmafi»
acr«mitiH h»\ m> «picM vololiat «lc principibua regi%, man*
davit |icr o<mi np ^ numma neccMiitate eonaineiam
vollo iM*r licontiam ipniu*i Iloinam ire. Ad qood ilW
Rtupt^factUA, '* Nociuar|uam/' ait " Nee enim iilum ali-
* qmM nkt jnm utft4 tUmtm rt- ^/furml^ A
tmrJmLilmr] qu» )«im •)!• t^fm oirrr ikt Um im A.
mM trtmrdmhmtmr iWmi^, A. * Mttwwmtmmt .
A. f f i» li y, «C
• rm^mrn] m%miri, A.
■ t
.'. .'i
^
S
80 HISTORIA NOVORUM IK ANQLU.
AJKtm. ** cui tali peccato obnoxiam credimus, ui ncci^sso
" habcai indo singularem apostolici absolutionem pe-
" tcre; nec ita cujuslibet consilii oxpertem, ui non
" magis illum sciamus apostolico quam apostolicum
HjMt qy t •• sibi in dando consilio posse succurrcre." Rclata suni
igidihjwitt Aasclmo htec, et rcspondit, " Potcstas in manu sua esi ;
" dicit quod sibi placet. At si modo non vult conce- \ i
** dere, conccdet forsitan alia vice. Ego preccs multi-
" plicabo." His pro licentia dictis, statim omnis com-
mentatio implacitandi Ansclmum compressa omissa csi,
ci nos immuncs ab illa quci*ela curia deccssimus.^
Awwha In sequcnti autem mcnse Augusto, cum de statu
w>2»w» «" regni acturus rcx cpiscopos, abbatcs, ct quosquo rcgni
faiTsiR. proccrcs in unum pnecepti sui sanctione cgissct, ot, \
dispositis iis' qute adunationis illorum causio fucmnt,
dum quisque in sua repcdaro satogissct, Ansclmus,
cocpta) pctitionis sua) non immcmor, rogavit rcgcm
quatinus quesitam jam olim liccntiam vel tunc repo-Ma 11.91
titis procibus non ncgaret Scd secundo ncgai sicui •
inOeMMT primo negarat. Postca, convcntu sobito, in mcnso
tijrdune. Octobri Wintoniio ad rcgcm cx condicto vcnimus.
Bo. Instantius itaquc, tam pcr sc qiiam pcr alios, rcgcm
pontifcx orat, quatinns bono animo sibi concedat
quod se jam tcrtio pofftularo necessitas sua cogcbat.
buH M? Hinc ille t^cdio aflcctus iraquo pcnnotus ait, " Con-
p^iM. ** turbat mo, ct intclligcntein non conccdendum foro
" quod postulat sua graviter importunitatc fatigat.
" Quapropter jubco ut amplius ab hujusmodi prcci-
" bus cesset, et, quoniam me jam sa;pe vexavit, prout
HogrfjM li •• judicabitur mihi cmcndet" Ad ha)0 iUe, " Paratum
tof^ " me potius sciat rationo ostcndcre quod justa pcto,
" et quod ipse mihi in his non debcat justo contra- i
TtaeKin« « dicoro." Rcspondit, "Rationcs suas non admitto. I
•• Sed si iverit, pro certo noverii quia totum archi* *
" ep&BCopatum in dominium meum redigam, neo illum
I
ditcmiinois A. ' | * ii$] bia, A.
»
niSTORIA KOVOBUM IN AKOLU. 81
u
pro archicpiscopo ultra rccipiam." Ort» est igitnr Att.:
cx his qu.xdam magna tcmpestaA, diversis diTerm^
parti acclamantibus. Quam ob rem quidam permoti STSS!
suAJjerunt in crastinum rcm difierri, sperantcs eam Jj^'
alio modo scdnri. A&scnsum cst utrinque in istia, ei
divisi hospitium ivimus. Mano autcm regreasi, oum
in loco apto scdisscmus, ccce quidam episcopi cum
nonnullis principibus ad Ansclmum vcnientes aciacitati
sunt quid secum ab heri do causa tractaverit. Dixit^
" Non ea rc conccssi causam do qua agitia hestcmo M'|'jjjr
" inducian, quasi i<;noraverim quid hodie rcspoiiauruji**^*»"
" indo fucrim ; scd no vidcrcr tantum meo aenaui
" crcdcre, ut ncc una nocto ad sui discussionem dig-
^M* *' narcr aliorum consilio cedero. Nunc ergo aciatia
*' quia in scntontia (pia fui sum, ct idco prccor domi-
" num moum quatinus bona 'mcnto ot alacri vuItUy
" ut oum dccet, mihi liccntiam quam postulo det^ in-
*' dubitanter scicns quo<l causa mcie salutisy caosa
" Rancta3 Christianitatis, ct vcro causa sui honoris ao
** profectus, si crcdcro velit, iro diHpono.** Dizerunt»
" Si alia qua3 dicas habas, profor. De liccntia nempe
" Rupcrvacue loqucris. Non dabit" " Si dare,** ait^
" non vult, ego utiquc illam 8U]>cr mo accipiam; qoia
" Hcriptum est, 'Obccdire oportet Deo magis quam
" ' homiDibus."* Ad ha>c Walchclinus Wcntanos epi-
scopUH a><picicns in eum dixit, "Et quidcm dominus
" mcus rcx et proccrcs sui crcdunt to csse hujnsinodi
" nioris, ut non facilc ab iis ^ quo) certo incoeperis
" movearis. Vcrum in hoc, scilicct ut, sproto tanti ^^^
" pontificatus honorc simul ct utilitate, Romam petas, J ^gg^
" non Icvo est crcdcro quod stabilis maneas." At^^
illc sciens animum viri, vivido vultu, intcntis in eum
oculis, respondit, " Vcre stabilis." Quo dicto, ad ragem
rcveni quio audierant rotulcrunt Rege igitur eoii*
silia sua protolanto, et summo pontifice com sois
BtM7.
82 HI8T0RU NOTOBXni IS AKOLIA.
sedonie, oocarrit animo opiscopos coquius esso dobere
in suo, quod erai Dei, quam in consilio regis terreni.
Mittens ergo pnecepit eos venire ad so. Erant autem
hi, Walchelinus episcopus Wintoniensis, Robertus Lin-
ooliensis, Osmundus Sorberiensis, Johannes Bathoni*
ensis. Qui cum dcxti Isovaque illius jussi consedis*
iMtihn sent» ait illis, "Fratrcs, ideo foci vos venire ad mo,
5 Syti_ " quia vestri offidi ost ea quaa Dei sunt pne ceeteris
" tractare, disponere, servare. Episcopi enim estis,
** pnelati in ecclosia Dei estis, filii Dei estis.^ Si orgOMB.p.H.
" iia fideliior et districie vuliis in mea parie con-
** siderare atque tucri rcctitudincm et justitiam Dei,
"sicut in parto alterius perpcnditis atquo tucmini
" jura et usus morialis hominis, hocquo mihi promit-
" titis, ezponam vobis sicut fidclibus et filiis Doi quo
" tendat ha30 mci pncscntis consilii summa, ct audiam
" sequarquo consilium quod mihi indo vesira fida Dco
" industria dabit" Dixere, " Loqucmur, si placci, ad
«* invicem, et communem conscnsum referemus ad te."
Surgonios itaque in pariom seso tulcrc,* ct, habitis
inier se nonnullis vcrbis, misorunt Wcnianum ponii*
ficem et episcopum Lincolinum ad regem, percunctari
de negotio voluniatem ac jussum illius. Edocti orgo
propter qusa missi erant, ad socios rovcrsi docuenmt
eot quiB didicerani. Quid plura ? Placuit ois in oom-
muno sequi voluniaiem homims terreni, illicoquo ad
Anselmum una rcversi/ dixerunt ei, "Domine pater,
" scimuB te virum i*oIigiosum esse et sanctum, et in
" ceelis conversaiioncm tuam. Nos autom, impodiii
^ oonsanguineis nostris quos susteniamus, et muliipli-
* cibus saeculi rebus quas amamus, faiemur, ad sub*
** limitaiem viiss tu» surgere nequimus, neo huio
** mundo tecum illudere. Sed si volueris ad nos
* nsque descendere, et qua incedimus via nobiscum
^ mJMuH»^ VcilnA. I * ad AtuelmMm um mtni] tf
* ^mUn} CitonBt» A. | Vflnl «m Ad ABMlaraB, A.
niSTOBIA NOTOBXnC IK AKQLIA. 8S
** porgcrc, nos tibi sicut nobb ipsia eoiualemiiSy ti aa
" ncgotiis tuis, qusocunquo fuerint» ubi opu8 erit^^
" sicut nostris opcm fcrcmuB. Si voro te ftd Deum
** solummodo qucmadmodum coDpisU tenere dolq^erii^
" solus, quftntum nostra intcrest, in hoe nt hactenue
" fuisti ct amodo cris. Nos fidclitatem qnam regi
Mai».M. '* dcbomus, non oxccdcmua." At ille ait, "Bene dix- '
-' istis. Ito crgo ad dominum vcstrum» ogo me tenebo
" ad Dcum." Focerunt ut dixorat, et remansit Anael*
mus quasi solus. Facta dcinde aliquantala moimi et
unoquoquo nostrum, qui admodum pauci cnm eo le-
mansimus, ad impcrium illius singulatim aedente, ei
Dcum pro digcstiono ipsius ncgotii interpellante^
vcniunt pncdicti cpiscopi cum aliquibus baronibnt
rcgni, infcrentcs viro hicc, "Mandat tibi rex qnia
" fuupc divcrsis cum qucrclis cxagitasti, exacerbasti,
" cruciasti. Vcrum cum tandcm, post placitum qnodg^
** totius regni adunationo contra to apud Bochingeham
" habitum est, cum tibi sicut dominum tuum recon*
" ciliari sapientcr pctcrcs, ct, adjutus mcritis ct preciboe
" pluriuiorum pro to studioso intorvcnicntium» petitioiii
'' tuo) ctrcctum obtinorcs, pollicitus es ipai te osos ao
" legcs suas usqucquar|uc dcinccps scrvaturum, ei eas
" sibi contra omncs homincs fidclitcr defcnsorum. Qni*
" bus ipse crcdulufl factus spcrabat se de cntcro qnie-
" tum foro. Scd lianc pollicitationcm, hane fidem, en to
** patentor cgredcris, dum Romam, non expectata lioen-
** tia ejus, te iturum minaria. Inauditum quippe in
" regDo Huo cat, ot usibus cjus omnino contrarinm,
" qucmlibct do suis principibus, et prsocipne te» qnid
" talc pncsumcro. No igitur in hi\jnscemodi re
" ultra vol a te, vel a quovis alio, te forsan eom
" in aliquo Iiesus fucrit imitari volente, iatigetoft
" vult et jubet quatinus aut jurejurando promittat
r s
l
//
84
HISTORIA ^rOVOBUM IN AKQLIA.
^ quod nunqnam amplius scdcm Sancti Fctri vcl
'' ejus vicarium pro quavis quoa tibi qucat ingeri
^ causa appellcs, aut sub omni celcritate de terra iia.p.M
** 8ua recedas. Et si tnavis, intcrposito hoc sacra-
* mento, remanere quam rcccdcre, tunc te ad judi-
" dum curias suao praecipit sibi emcndarci quod de ro
** in qua non eras oertus te pcrsevcraturum ausus fuisti
** eum totiens inquietare." Dixerunt, et ad regcm pro-
tinus revcrsi sunt. Tunc Anselmus cum suis pauca
locutus surrexit, atque ad rcgcm, nobis cum prosqucn-
tibus, ingrcssus, dcxtram illius cx morc assedii Deindo
mandatis quie a nunciis acccpcrat in audientia ejus
singulatim recapitulatis, porcunctatus cst utrumnam ^ a
fade ipsius eo quo sibi dicta fuerunt ' modo vero pro-
eesscrini Et audito rcvcra proccssissc, illico quid indo
AMctaf»- Bcntiret tali subintulit voco dicens, "Quod dicis mo
ujffMd '* tibi promisissc usus ct consuctudincs tuas servaturum,
** et eas contra omncs homines tecum fideliter defen-
" Burum; fateor verum csse cognosccrcm, si eo illas
* pacto distingucndo profcrrcs, quo tunc tcmporis quan-
** do promissio ipsa dc qua agis facta cst cas fuisso
" disdnctas indubitantcr recordor. Scio quippe me
" spopondissc, consuctudincs tuas, ' ipsas viddicct quas
" 'per rcctitudinem ct socundum Doum in rcgno tuo
* 'possidcs, roe sccundum Dcum scrvaturum, et cas
" 'per justitiam contra omncs homincs pro mco posse
jt •• ' defcnsurum' " In his verbis cum rcx et principcs
to Bui oeca mento objicerent, ac jurisjurandi interjcctione
jf firmarent, nec " Dei " ncc " rectitudinis " in ipsa sponsi-
^*^ one ullam mentionem factam fuisse ; rupit voces eorum
AMjteft- Anselmus et ait, "Pape, si ncc Dei nec rectitudinis
fi*"** -^ * mentio, ut dicitis, facta fuii cujus tunc? Absit ab
' omni Christiano, absit leges vel consuctudines tenere Ma^r.
if
* uumdaii» • • . «frmRiiaM] Era-
in A. I writiiig onmped uid
cvfkd <Nil into mtrgin.
^/kenmi] Altcnd In A. flpom
ueroMi,
I
1
l
4
niSTORIA NOVORUM IK AKGLU.
ss
r8.^8ft.
<(
«
«
«
«
«
i<
" aui tucri quno Dco ot roctitudini oontraritt
" noscuntur.'* Cum ad hn)C illi fiummurinurantcs oontra
virum capita movcrcnt, ncc tamcn quid ccrti viva voce
profcrrcnt, ad ca quro ca-pcrat subinfcrens pator aii»
Scd quoil as.sorifl consuctudinis tua9 non osse, ut ogo
causa salutiH animro mcn), causa regiminis ccdosia»
Dei quod Husccpi, Bcatum Pctrum rcquiram ot cjus
vicarium ; pronuncio lianc consuctudincm Dci rccti-
tudini^ contrairc, ct iccirco cam non modo non
tucndam vcl 8cr\'andam, 8C<1 pcnitus * ab omni scrvo
Dci spcmcndam profitcor ac refutandam. Quod ti
por ista quro dico quisquam probaturum sc dixcrii
rac fidcm quam tibi dcbco non scrvarci paratum me
sicut et ubi dcbeo ad dcmonstrandum invcoiet magia
in lioc mo tibi csso fidclcm quam si sccus agcrcm.
At nunc ad hoc ostondcndum non intcnda Scitur
tamcn, quia oninis fidcs quro cuivis homini legalitcr
promittitur, cx fido Dci roboratur. Sic cnim spondoi
homo homini, * Per fidem quam deboo Dco, fidclis tibi
' ero.' Cuui ergo fidcs quo; fit homini i>cr fidcm Dci
roborctur, )i(|uct quod cadcm fidcs siquando contraria
fidci Dci admittit^ cncrvetur. Scd disputatio rei
" hujuM non est tcm|)oris hujus. Itaquc fidcs quam
" dcbeo Dco, ct sorvitium ejus, cogunt mo ad capui
Cliristianitatis papam acccdcrc, ot ab eo pemecessari*
uin ccclcsio) Doi et mihi consilium pctcre, ncc videior
quoil aliquis Doum oficndoro timcns hoc debcat pro-
hibcrc. Nec cnim tu, rex, acquanimitcr ferres si quili*
l)ct dc hominibus tuis |X)tons ac dives ullum suorom
fidelitati scrvitioquo tuo intondentem pnDpodirat, ao
pm^pcditum minis ot tcrroribus ab cxsequenda^ ati*
litato tua prohiberet; vemm debita in eum ultiooe
«
<<
«
«
«
«
«
«
«
«
«
<<
«
«
<i
«
* Dti rirtUmdiai] Deo fC rvcti-
Uutini, A.
* Th« vordf <«ui uom wtcio i»m
ImenJnm r#/ $er9a»dam, §eJ pmihu
•rt noi ia A.
• IMmdmiHii] Ob «Mmia iui
writiaf erowM, proUMj §m mi-
9iDm,
]
lOL
1
-1
J
Tmie rez et tama de
temtmpeiiies TcriA c^v% *0, c^ oxeraBi»
* est qood cBcii» pnpdieatio est; bob ra qva de^
' agitnr iilk qme rcc ip ie n da sit a p i» d c BUl iw s imtia*
QiiibQs enm qiiiq[iie ptom— ■ccliwermt» ci os patns E
(Riis Toeibos oppikre labormieBi» ipse inter oca pe igi ie*
pentiiim deniaso Tvlta mitis scdebai^ ei damorcs form
qnasi sinda ame despiciebat Faiigatis ant^tt eis a
prcqnio strepito, sedatoqne tmoltii, Anselmus ad veiba
siia remeatv dieena, * Ad ca qiuc jubes, ni» qoo scciims
* de me possis amodo esac; jmem tibi qiiod nunquam
** amplins pn> qnalibei cansa Beatum Petram vel Ti«
* carinm ejin * in Anglia appcUem ; dico hajnsmodi
** jossionem taam, qoi Christianos ts, omnimodis esse
* non debere. Hoe enim jurarc, Bestum PDtrum
" abjurare est' Qui autem Beatum Petrum abjurati
** Christum qui eum super ecclesiam suam principcm
** fedi indubitanier abjurai. Cum igitur propier to»
* O rez, Ohristum negavero, fateor, pcccatum quod in
" requirenda licentia admisi judicio cunro iuio non
** segnis emendabo." His verbis pnefatus coroes indig-
nando subjungcns, ait, "Eia, eia, Pctro ct papn) to
" pnesentabis, ei noe equidem non iransibit qiiod
* sdmus." Cui patcr respondit, "Deus quidem novit
** quid vobis manebit, ct mihi ad apostolorum suorum na^M.
** limina properanti, si sibi plocei, auxiliari valebit"
Post hsec surrexii; atque ad locum unde cxioramus
reversoe e vcstigio nuncii rcgis subsccuti, iniulorunt
ttt viro hadc, " Eccc ibis. Yeruntamen scias doroinum noe-
kf ** irum pati noUe, te cuntcm ^ quioquam do suis tccum
te ^ ferre.** Ai iUo, " Equitaturas habco, vestoe quoque
" ei supeUectUem, qun fortassis dicet aliquis esse de
i
I
J
I
pm it] ds qoa, A.
'vtefMM ^'m] cJoS TMtfillBiy
> o^^Mrori «<] «ii aljimtt, A.
* ffsaim] tsraiitm, A.
mSTORIA KOVQRUM IH.AKQLIA. 87
^ 8U0. Hfce 8i non pcrmiitit nt mecnm habeam, no- aa
" verit quia potiuA )>e<lc8 ao nudus abibo quam ooepto
** dcsiHtam." In Lstis prinocps pudoro Buffusus dictum
8uum non ita so intcUexiAse ^ rcflpondit, "Nec emm
" dixi/' ait, " ut nudua aut pcdes abiret At tamen VS)g^
" dio qui erit undccimus ab iato jubeo ut mare trana-pj^J^
" iturus ad portum Hit; ct ibi nuncius meua ipei ^^y ^
" ol)vius crit, qui dictabit ei quid ex permiMU meo
" illo vcl Bui diBCcdcntcs sccum ferant" His tali
modo digcstis, statim volebamuB ad hoepitium aece*
dcrc Scd Ansclmus, doctus in patientia poasidere
animara suam, jocundo et hilari vultu ad regem re- ■•mi
vertitur diccns ei, " Domino, ego vado. Quod n bono
" animo vcstro ficri vobis placcret» utiquo et voa
" magi.H deccrct, et omni bono homini acceptins esBct
" At nunc rcm in contrarium lapeam, licet molcste
" quantum ad vos, quod tamcn roca rcfcrt, fldquanimiter
" pro posso foram ; nec ob hoc me ab amore aalutia
" animn) vcstnc, miscranto Domino, aufcram. None
" igitur ignorans quando voe itcrum visuruii sim, Deo
" vos commendo ; ct, nicut spiritualis patcr dilecto filio^
s.pwiM. ** sicut archiepiscopus Cantuaricnsia rcgi Anglin, vobis
** Dei ct meam Itcncdictioncm antcquam abeam, ti eam
" non abjicitis, tribucro vola" Tunc rex, "Benedie-
" tionem/* nit, "tuam non abjicio.** Mox ille BurgensBt
lcvata dextra «i^um nanctro crucis super regem adMi^SB
hoc caput liumiliantcm cdidit, ct absccssit, viri alaeri- iSvil'*^
tntem rcgo cum suis admiranto. Anno ab Incamationo
Filii Dei millcsimo nonagcaimo scptimo acta sunt hae»
feria quinta qua) fuit Idus OctobriB.
Venit dchinc Cantuariam AnsehnuB, ubi BedcB poii*
tificalis, ubi totius regni caput est atqne primaiuflLS
FoBtcra dio allocutis, ct pro inBtanti negotio magno-
pcre conBoIatis, filiis suiB, aBtante monachomm, deri»
corum, ac numcroea populorum multitudine, permm oi
> M lalflfcmM] bitlkiifM Mb A.
88 HISTORU KOVOBUM IN ANQLIA.
AJDLim. baeulum peregrinantium moro coram altari suscepit,
oommendatisque omnibus Christo, ingenti flctu et eju-
g^y^ latu prosecutus cgrcssus cst. Ipso dio ad portum
JJfiJ^ Dofris ivimus, ibiquo clcricura qucndam, Willelmum
nomine, a rege ex condicto, ut diximus, ad Ansclmum
dircctum rcperimus. Detcnti autcm ibi sumus quin-
dccim dicbus, vcnto nobis transitum prohibcnte. In
qua mora idcm Willelmus cum patro intrans et exicns,
ct in mcnsa illius quotidio comcdcns, nihil do causa
pro qua missus fucrat agcrc volcbai Dio vero quinto
dccimo, cum nos nauta) urgcrcnt navcs pctcro ct nos
transire avidi ad hoc fatigarcmur, ccco vidcrcs rcm
miscrandam. Patrcm patriic, primatcm totius Britan-
niio Willclmus illo, quasi fugitivum vcl alicujus imma- ^
nis scclcris rcum, in littoro dctinct, ac nc marc trans- lia».ML
cat ex parto sui domini^ jubct, doncc omnia qun)
Bccum fcreliat singulatim sibi' rcvclct Allatio igitur
anto illum bulgiae et manticod rcscrato) sunt, ct tota
8Ui)cIIcx illius spo pecunia} rcpericndfo subvcrsa ct.cx-
quisita cst, ingcnti plebLs multitudine circumstantc, ao
ncfarium opus pro sui novitate admirando spcctanto,
ct spcctando oxccrantc. Rebus ergo cvcrsi.s, sed niliil
eorum quorum causa cvcrsa)' sunt in cis repcrto, dc-
lusa. sollicitudo perscrutantis ast, ct Ansclmus cum
Buis abire pcrmissus. Itaque navem ingredimur, ven- 1
tis vela panduntur; et post modicum, orta aliquanta
^•iuM|ia* difficultate sed ca respectu clementiie Dei in brevi
nedata, prosperrimo marinos fluctus evccti Witsandis
pro voto appulimus.
TiN.iinrt Rex autcm Willelmus nbi audivit Anselmum trans«
fretaase, confestim prseccpit cuncta quie illiua juria
fuerant* in suum transcribi dominium, et irrita fieri
omnia qu» per ipsum mutata vel statuta' fuisae pro-
I mu ^oMJu] doBini Mii, A.
> mmf^miim §ibi] nbi ■lofiilAtiB,
A.
* ^norMi emmm evtnm'] Ob
•«1« in A.
«yWraiU] On cnfu* ia A.*
\
HI8T0BIA NOVORUX Ilf AKQUA. 89
bari potcrant cx quo primo venerat in archiepiaoo- lA:
patum. Dcsasvit igitur quaque per episoopatnm tam
fUDva tcrapcstaA, ut tribulationcs quie factfo aimi in
illo post mortcm vcncrando) mcmori» Lanfranci ania
introitum patris Anselmi parvipensm sint oomparationa
tribulationum qund factio sunt his diebus.
Nos igitur mano a Witsandis disccdcntcs, ei POsiAMjj»
dies ad Sanctum Bcrtinum vcnicntcs, magna plcbisg?^*»
alacritato ac raonachorum vcncratione susccpti, quin-
quo inibi dics morati sumus. Interca rogatur Anael-
n,p,m, mus a canonicis Sancti Audomari ecclesiam suam
visitarc, ibiquc altaro quod in honorom Sancii Lau*
rcntii raartyris fcccrant, dcdicare. Adquievii ille pre-
cibus corum, ministerioque dcccntcr cxpleto, pransos
abbatiam rcpotiit, objicicns dericis secum illum remo>
rari potcntibus Doraini dictura, quo discipuloa suoa
jubot do dorao in doraura non transiro.
Post h(ec nobis cocptum itcr accelcrantibus famaVfl
viri raulto cclcrius pnecurrcbat, et multiplici populoo'^
vocc rcplcbat Undo turbarum concursus, clericonmi
ccptus, monachorum cxcrcitus ei quocimque vcniebai
occiirrunt, isti gaudio et exultatione ooncrepantes, illi
vcxillis ct sonoris conccntibus Dco pro illius adveniu
conjubilantcs. Vcrura, sicut quidam ad veneraiionem
ct ministcrium cjiis orani studio parabantur, ita qui-
dara diverso alio spiritu acti cum capere, eum suis
rebiis spoliaro mo1icl>antur. Sc<l ubi adesi Divina pro-
tcctio, quid valct huraana molitio? Transita Franda»
Burgundiam intravimus. Percuss» autem fuerani ao«
rcs duds illius tcrra) diviti fama archicpisoopi Caniu*
arieasis per tcrram suam tranairo voleniis. Unde
succcnsus amoro pecimisD, quam oopiosam illum forro
rumor disperscrat, proponit animo eam ipci aufam.
Quadam igitur die, cum in itinere essemus, oi reCrig»- ■•bi»,
randi gratia a via paulisper dedinassemus, oooo duzCiat
idcm armata militum manu siipatus in equis odori
adrolai, ei damore valido quis vel ubi esioi ai^hiapi*
00 mSTORU NOVORUM IN AKOLIA.
Bcopuii inicrrogai. Qucm cum sibi designatum mox
equo Bcdcntcm iorvo fiiissct aspcctu intuitus, sulnto pu- lu»9.iMi
dore pcrcussus dcmisso vultu crubuit, ct quid diccrct
non invcnit. Cui patcr, " Domino/' ait, " dux, si placet
'* osculabor tc." Et ille, "Osculari ct scrviro tibi, do-
" mino patcr, paratus sum ; ac do advcntu tuo in Dco
" gratiosus oxulto." Dato igitur osculo pacis, dicit ad
illum patcr, " Causa rcligionis Christiano), vir veno-
" rande, Angliam oxivi ; ct^ misoranto Dco, Romam
** iro disposuL Nunc autcm vidcns to Itctor ct gau
" dco, cum ^ quia cognitioncm ct amicitiam tuam, tum
'' quia Bccuritatcm ct paccm in terra tua mo ao meos
" deinccps pcr te habcro dcsidcro." Rcspondit, '* Ei
** quidcm quod dicis multum amo ct volo, mcque iuis
** orationibus bcncdictioniquo committo." Quibus dic-
iis, pnoccpii cuidam qui do suis ibi potcntior aderai»
quatinus virum pcr icrram suam conducerct, cique ubi
opus habcrci non secus' quam sibi ipsi ministrarot
Discedcns itaque odium Dci omnibus imprecatus cst,
qui se ad inscqucndum homincm Dci concitavcrani.
" Nco cnim hominis, scd vultus," ait, "angcli Dci
*' fulget in co. Undo sciant omnes qui ci scientcr
" infesti suni, quia malcdicti a Dco suni." Nos hinc
Deo pro sua miscricordia dobitas ex conlo gratias
agcntcs, itinere coopto pcrrcximus.
11« wMbM Vcnimus vcro Cluniacum tcrtio die ante Nativitatcm
(nse.M, Domini, ibique a toto illius monastcrii monachorum
agmine summa curo vcncrationo pater suscipitur, ci
cuncta loci ipsius gaudio kotitiaquo repleniur. Quid
deinde? Donec ibi Aiit, ui paucis dicam, tingulari
pra) omnibus id loci vcnientibus revercniia habiius
esi.
iM.Af«b. Mittit intcrea nuncium, qui suum venerabili Ha-ltt.M*i
ISShimm ^^' archicpiscopo Lugduncnsi notificot advenium.
^^^' Erai quippe idem vir Anselmo jam ex mnltia pFBsce-
> cMi] tnm, A. I * Mc«f] Ob mmun \m A.
HI8T0BU NOVORUM IN 1210111. 91
dcntibus Annis notufi, ot, sanctfo dilectionis iUiiM igno i^
Rucccnsus, magno vidcndi eum doaiderio fatigabatur.
Quom ctiam Ansclmus in tantum diligobat» ejnaque
pnidontiam atquo consilii auctoritatem tanti pendebati
ut Rtatucrit apud ro summam negotii sui oonBidera»
tioni ac^ dinpositioni cjus, nccne rovcrondi Hugonia
Cluniaccnsif! abbatis, ox intcgro commondare. Hio
itaquo pontifex, audito Ansclmum suis finibus aceea-
sisso, oppido lostatus cst Et dirigcns ad eum qooa
familiariorcs ac digniorcs circa bo habcbat, quatinua
suam ccclcsiam' scquo ipsum sino mora dignaretor
inviscro obnixo dcprocatus est Mandavii inauper epi-
scopo Matiscononsi ut viro dcccnti honore ooearreret^
ct ofTiciosissimo dcscrvirot Quod ipao diligentor exe- «
cutus cst Ubi vcro Lugdunum vonimua, qua ▼^no-?***
rationo ab ipso summo pontifico ct suis omnibua eui^tty
ccpti simus, ot onarraro diflicile ct dictu fortassis eeJwHb
incrcdibilo. Quo cum dcmoraromur,* didicit Aniielmua
ox iis qu{o fama fcrebat non multum sun causaa pro-
futunim, 81 ipso in ultcriora procederot Imbedllitaa
quoquo sui corporis residua) vioD laborem pcrhorrebat^
ct insidio) quio ab indigonis illarum n^onum ea tem«
postato comrocantibus, ot maximo religioei ordinia viris,
Btrueliantur oum non nihil rctardabant Itaque Lug-
duni rcsc<lit cunctis valdo accoptus et honorabilia.
[8.M«. Scriptam dehinc opistolam unam sedia apoatoiica S* ^^
pra?suli dcstinavit; in qua quid illi do iia^ quas aed-
derant suggesscrit quoquo animi sui desiderium ia-
tcndcrit, tonor ipsius epistola) quam subeeribimiia
dcsignabit
Domino oi pi^tri cmii ftmoTB reTereodo ei eofli nfTei^Mitia
amando, fammo pooiifici Urbaao, ftmter ABMlams, ■■!■■ ee*
cUmi» Gftntaari«, debitam ■Dlgectioaem ei oraiionaa devo*
iionnn*
* or] fC A.
A.
92 HISTORU NOVORUM IN AKQLIA.
NoTimns, dommo royerondo ot pator diligondo, qnia Dominos
nostor Josas ChrifitaA BnblimATit Banctitatom TOBtram in eoclosia
sna ad conBalondnm ot BnbToniondnm iiB^ qui, nd Bnpomn
patrin reqniom anbolantos, in hnjnB Binonli ozilio diTerBis fati-
gantnr tribnlationibnH. Hao igttnr spo et conBidorationo, ego
humiliB BorVuB TCBtor in angnstiifl cordis moi ad Binnm patomiD
et apoetolicro piotatiB TCBtrao por ezhibitionem praDBentiso mead
oonfagoro diBposni ; Bod hoo ntiqne facero non poBBum sicnt
dosidero. Cnr autom non poBsim, por praBontinm latorom
oognoecctiB. Qnoniam ergo per momotipsnm pnsBontiam tob*
tram Bccnndnm doflidcrinm mcnm adiro noqneo, por litteras,
ut poBBum, cIcmcnticD TCBtric angUBtioB moaH inBinno, qnatinuB
ejuB conBoIatione coodcm angnBtioo mitigontnr, ot anima mca
doBideratam tranqnillitatcm per affectnm TCBtra) compaBBionis
■e adipinci grotnlotnr. Tanta cnim OBt cordiB moi tribnlatio,
' nt nQO TorbiB nco litteriB Bnfliciam illam ozprimero, lod oro
Denm qni novit occnlta nt cam tob intolligoro faciat, et per
TiHOcra miecriconliao Bnio TiBCora Tcstra ad ejns miBcrationcm
Bccnndnm dcsidcrinm ' ct noocBBitatom moam oommoToat. Do
hac tamcn mca noccRsitatc ot rooo dosidorio aliqna aporio, por ]CB.p
qnra Tostram pmdentiara poeBO intelligero qnid mihi ezpodiat
non dnbito. Notnm cst mnltiB, mi patcr pio, qna Tiolentia,
et qnam inTitns, ct qnam contradiocns captuB Bim ot doten*
tuB ad episcopatnm in Anglia, ct qnomodo obtendorim ropng-
nantiam ad hujnBmodi ofHcinm natnrao, fotatiBi imbeoillitatiB
et ignorantioo mcn}, qnto omnino omnos Boocnli actioncB fngi-
nnt et inconBolabilitor czccrantnr, nt nuIIatonuB illafl toleraro
poBBim cum Baluto nnimo) mco). In qno archicpiBCopatu jam
por qnatuor annoB mnncnB nullum fmctum foci, Bod in im-
mcnBiB ct cxccrabilibuB tribuIationibuB animm meo) inutilitor
Tixi, ut qnotidio mngiB dcBidcrarom mori extra Angliam, quam
ibi Tivcro. Nam si ita Titam prooBcntem eicnti oram ibi 6ni*
rom, pIuB Tidebam animoo mooD damnationem qnam Balntcm.
Yidobam cnim multa mala in torra illa, qnod neo toleraro
debobam ncc cpiBcopali libertato corrigero potenun. Ipeo quo*
que rez faciebat qnoodam qua) facienda non Tidebantur do
eccIeeiiB qnas poBt obitum pralatomm aliter quam oporterot
traotabat. Mo etiam et ecoloeiam CantnarienBem mnltis modis
graTabat. Terraa namqne ipaiuB ecdeeiBB qnae poet mortem
1 ii«] hif , MS. I Jtrimm] Ob craniie and in margia
* Mif «rniioMsi f cciifM^iiM ilfft* I in A.
HISTORIA KOVORUM IN ANQLIA. OS '
archicpiscopi Lanfranci, cum in mftna ra* >rchiepbcoiwihnn AA
tcncrGi, militibas (rais dcderat, mihi fioai m» idem ftrehiepU
Bcopofl tcnoornt non roddobot, led insnpor aliae
libitam raum, mo nolonto, dabat. Scrritia grsTi* el
8oribaB mcis inaBitata, altra qoam fcrro pOMcm aat pati de-
llS.^l|if« bcrom, a mo cxigcbat Logom aatom Doi et caiionicee el
apofltolicAB aoctoritatci ▼olantariifl cooflaetadinibae ohrni Tide»
bom. Do hifl omnibos com loqoobar, nihil offioieham ; ei non
tam fltmplox rcciitodo qoam Tolontari» confloetadinee ohleB*
dcbantor. Scionfl igitor qoia fli hflBO ita oflqae in finem lole> .
rarom in damnottonem animo mom ■acoceeoribae meie tam
proTam oonBOotodinom confirmarom, neo do hie pUcifeaiv po»
tcram ; nulloB cuim aot confliliom aat aoxiliam mihi ad hM
aodcbot doro ; pctii a rcge lioontiam adonndi feetram pateri
niioicm, qootinoB illi ot cordie moi angaflUae oetenderem, ei
dcindo cjoB conBilio ct aoxilio qood ealobriaB eaeet enima mefli
ogcrcm. QuA do ro iratoB potiit ot do h^jofl ' licenti» peii-
tiono qaofli do groTi ofTenBo illi Botiflfocerom, ei eecamm
illam facorom mo dcinccpB nallo modo reqaiflitaram pro aliqon
ncccBBitoto opoetolicum, noo Boltcm indo locataram, aoi ci an«
quom boo fnctaruB orom in prneonti hoo fooorom. 8io itaqne
moro trouBii intentiono od toa Tonicndi. Qood, Bicoi dixi,
foccro nou poBBom. Qooniom ootom impoBflibile oei me h^jne*
modi Titflo concordoro, out onimom mcom in tali epieoopatn
Bolvori, com ' propicr rorum qoofl dixi qoolitotce, inm prop* '
tor mooB multimodoB ct BonBOB ct morom et natarm ei flKalie
irobccillitatcB, hflDC cBt Bomma Bopplicationifl meflo propter qnaai
ad TOB iro Tolcbom, ot, iicot Doom animfl» mo» ei animam
mcom Doo dctiidcrotiB, pcr potomom ei opoetolicam pietaiem
quo) cor TCPtrum inbobitot onimom mcam do rincnlo tantflfl
P^IML BcnritatiB abAolTotiB, ciqoo libcrtatem Berriendi Deo in tran*
qoillitoto rcddotiB, no obondontiore triBtitia, flicai jam nimie
pQMo c«t, obfiorl)outar, et do dolore tomporali ad vtemnm per-
irohotur ; dcindo ut cccIoBi» Anglorom flecandnm pmden*
tiom et ooctoritotcm opOBtoUtofl TOBtri oonflolatie. Omnipotene
Dominofl TCBtram flanctiiatem nobie in sa» gimtifli proeperi*
tate dio eerTct incolomom, ei oonteroi fUA^mm^ ^ porlne
infori flob pediboB Toetrifl. Anoi.
Inicr h»c RomAm usque diTulgntum ett» nrtbiepi-
Bcopum CimtunriiB, primaiem Brit4imi«, molio Mri
I A^of ] Oa erMen ia A« | *««i]
94
mSTOBU yOVOBUM IK ANOLIA.
MAum, et argenti pondere onostam, mare transisse, Bomam
pergere. Accensi ergo nonnulli cupiditate non bona
▼iam observant, expioratores ponunt, laqueos parant^
ut eum capiant His tamcn quammaxime homines
Alamannici regis intendebant, ob dissentionem quse •
fuerat illis diebus inter papam et ipsum. Supercrat
quoque ca tcmpestate Wibertus archicpiscopus Ra-
vennaSi qui, de apostolatu quem contra jus invaserat
pulsus, omni religiosaa personse Bomam petenti per so
suosque modis quibus poterat struebat insidias. Unde
quidam cpiscopi, monachi, et rcligiosi clerici, ea sob-
viente pcrsecutione, capti, spoliati, multisque contu-
meliis aflfecti, nccati sunt Spe igitur maxima manus
iniqua sibi confisa cst simili poenarum genere sese
Ansebnum damnaturam. Sed ille, ut diximus, Lug-
duni remansit, rcditum nunciorum suorum ibi oppo-
riens. Cum vero malignantes illi moram ex adventu
ejus extra spem patcrentur, didicerunt a percgrinis
cum, valida corporis infirmitato tentum, a Lugduno ns.^
amplius non promovcndum. Quod dictum pcrcgrino- ^
rum non fuit ex toto veritati contrarium. Infirraatus
nompe fuerat, ut do sanitatis illius recuperationo
desperatio nos non parva teneret Quo illi audito,
constcmati sunt animo, ct quam de Ansclmi distur-
batione spem habebant, perdiderunt. Verum languoro
magna ex parto sopito, et rumore qui populos do
processu ipsius replevorat circumquaque extincto, ccce
quos Romam miserat nuncii veniunt, et quod omni
excusatione sublata eum ad se papa properare pne-
ceperit rcforunt Quid moror? Nescius morss aposto*
licis jussis abaudit,' vise se periculis mortem pro Deo
non veritus tradit
Discedcntes igitur a Lugduno tertia feria qu89 ante
(SSrfiii^ Dominioum diem palmarum erati venimus in subse-
Tl f Pppe
ktaito
HtlMVM
> parami] On ennrc in A. ) pcr-
bs|W tor pr^parami,
^QbQMdiil Tbm comtpoBdiiig
pcMigc fai tbt Viia hM obomdiL
SobMA.
mSTORU KOTOBUM OT IMUA. 95
qucDti SAbbato ad vilUm qnandftm qn» Aq>en dkif 4Ji'
tur. In qua cum hospitati atque refeeti fiiJMmni,
visum patri cst dcccntius inter monachoe qvi iii
caflcm villa cohabitabant quam inter villanoa noeie
illa nos convcmari, cum ^ proptor religioiiem moaachici
ordinL^ tum proptcr officium imminentis noctts atqna
dici. Do ro itaquo mandatum monachia est, ei alaove
a&scnscnmt Eramua quippe tret monachi qni boe
qust^rcbamufl, dominuB videlicet et patcr AiiaelBn% *
pra^fatus Balduinus, ct ego qui hee ■eribo, frater
EailmcruA. Qui ita ibamus quasi pares e«emiia, BaDo
patrcm nostrum coram aliis dominandi jure eeqneniiL
Cuui crgo ' monachi illi nobincum flicut pcregrinia
pcrtina hora loc^uervntur, ct unde veniasemuB
Ms.^iit tarcntur, rcftpondimus de Franda^ partit>Qa noa advcA*
tasso ct Romani unquc, si Deua concederct» ire vellii
At illi, " In nihili tcnditis," inquiunt " Nam v iam
" istam quam ag;,pt>dimini nullus in habitu religioao
" i>cra^'crc i>oU.*8t quin capiatur multisque iiyariia
" afficiatur. Quod archicpiftcopus Cantuariensis inial^
ligcus sapicnti counilio usus est Proposuit naoMiiia
idcm vir nc pro sua, ut fcrtur, cauAa nupcr
" itunim, et vcnit us^iuo Plaoentiam. Venun
" illic hcqucnti.n v'm |)cricula didicisset, revcrsua
" ct nunc Lugduni rooratur." Ad hiec DaldniBna
ait. *'Et illo )xnc quidem fccit; et nos, qaia aerritio
" Dci ct oboNiicntia spiritualis )>atri« ire oompelliav»
" quantum nobiit Lcuerit, duccnto Domino, progra»
" diomur. Quando ultra non potuerimos, salva oba*
* dcntia nostra revcrtcmur." ** Ducat voa^* ainBt^
** l>cni^aiu^ Dcus.'* Celebrato igitur inter
officio at4|uc diei, nos vim reddidimoa.
Exhinc cum Romam prospero itiners
mus, et Anselmoa deoentisaime a papa* snacepiaa da
«f
M
• ^rt %itsf, A. I
96 HISTORIA KOVORXTM IN ANGLIA.
AJI.1III. Bui advenius caasa rcquisiius faissot, eo illam ordine
reiulit qao in cpisiola ^ quam a Lugdano, ut dixiinus,
ei direxit, ipsam digessit Audii ille quee feruniur,
et subveniioncm polliceiur. Scribii liiteras Willeimo
regi AnglicB, in quibus ui res Anselmi libcms in
regno suo faoerei, ac de suis omnibus illum revesti-
rei, monei, horiatur, imperat Scribit quoque Ansel-
muB sub cadem maieria liiieras, ei eas una cum
liiteris papse ipsi regi desiinai. Mansimus ergo Romsa
deccm dicbus, in palaiio Laieranensi cum papa
dcgenics.
PnBcrai eo iemporo abbas quidam Johannes nomine
comobio Sancii' Salvaioris, quod prope TelesinamMi.pi.
urbcm siium est. Qui Johannes, Romanus genero,
discendarum siudio Hticrarum jam olim Franciam
vonerai, ibique fama permoius Anselmi, qui tune
Becd abbas erai, eum religionis proposiio fervens
adiit, eoque audiio Bccci monachus facius est Quod
ubi posi aliquoi annos ad aures summi poniificis Ur- '
bani pervenit Johanncm ipsum ad se accersiium prse*
iati cosnobii abbatcm fccit Hic iiaque, agniio paircm
suum Ansclmum Romam vcnissc, missis nunciis omni
siudio deprccatus est, quaiinus ad se vcnire, atque in
sua quadam mansiono cui salubris aura favcbai, ad
eviiandas Romante urbis oegritudincs instanii digna-
retur flBstate conversari. Quibus ille auditis, supemio
pietati ac fratorno) sollicitudini graiias egii, summo*
que pontifici relaias prcces innoiuit Ai ille, " O/'
inquit "Divinas miscraiionis preodesiinaiio. Yere ei*
" enim pra^misii Deus Joseph in JEgypium* anie
" Jacob patrcm suum. Quapropier licet omnia qua
" habeo iuis, uipote viri propier jusiitiam necne
** Beaii Peiri fidelitatem exulaniis, proposuerim ne-
** ceasiiaiibus servitura ; tamen, quia urbia isiaus aef
> «jMKrfa] epUtok ru, A. I • JB^ftMm} Iflpmt M&
• SamH] NoC in A. |
^l
:
l
■ '
, J
HI8T0RIA KOVORUM IN ASOUA. VJ
" multis, ei maxime peregriiiBd regioiuB liomiiiilm%
" nimis cst insalubris, laudo ut eas quo ToeariSy aa
" quod supcma dignatio tibi providei negligere yi*
" dearis." Adquiescit Anselmus dicto poniifieb; el^.
expcctaturus quid rcx Angliaa rospondeai paps M
suis littcris/ paries ad quas inviiabaiur peiit' Oocnr»'
Mi.^ua ritur ci cum laotitia ei bonore in omni loeo ad qQeni
ingreditur, ct ccrtatim ad ministrandum illi qniqne
parantur. Ubi vero loco ad quem ibai appropin-
quavit, adjuncta sccum frairum caterva» Johamiee amm Hi
obviam vadit, ct patrcm suum moro boni filii magna >*■.—#
cum rcvercntia ci exultatione suscepium monatierio
introducit Exinde, quoniam calor eiiam* ibi eoneia
torrebat, ducit cum in villam suam, Sclaviam nomine^
qun) in montis altitudino sita sano jugiier aere eoo-
vcrsantibus illic habilis extat
His fermo diebus Rogerus dux Apnlie, adonaio
grandi cxcrcitu, Capuanam civiiatem a sua diiione re-
silicutcm ob6ide))at Et, audita fama Anselmi, diieeiia«iw
nunciis rogavit cum venire ad se, cupiens illum videre wmJ^ *
ct alloqui, at^|uc \ycT eum iis^ qua) saluii mim admini-
culari potcrant informari. Ivit ergo pater ad eom.
} . Adhuc loDgo cramus, ct ccco dux ipse, oopioea miliiom
\ multitudinc scptus, patri occurrit, ac in oeeola niena
l ci pro suo advcntu gratias cgit Piures exin * diee in
: i obsidiono fccimus, rcmoti in tentoriis a frequeniia ei
tumultu pcntrcpcntis exercitua^ Cum auiem inier
hncc sedis apostolicaa pontifex Urbanus illo adveniaret^
ct ci ab Ansclmo ac principibus toiius exerciiua obviam
itum csset; ingcnti sa^cularis glori» pompa pr oee eoiae fyMie
ductus cst in tentorium quod ei prope nos erai eMierie «&%
excellentius constitutum. Sicque donee eivitae in de-
1 papm ae nU liVfcru] fitttrit
ptp« ac MU», A.
*prtti] petiiC, A.
* Hiam] NoC in A.
« •tf ] kiU. A.
BMt7.
* «m] cikac, A
^wiiwmmiim
«m] Ob
08 HISTORIA NOVORUM IK AKOUA.
ujkum» ditionem transiit obsidio illias dominum papam ot
Ansclmum vicinos babuit, ita ut familia illorum ma-
gis viderotur una quam duce, nec facilo quivis docli-
narct ad papam, qui non diverteret ad Anselmum. iu*9iUi
Sed quid faciam? Si dilectioni, si rcvorentiaOy si
honori qui Anselmo ab universis intor quos co tem-
pore voniebat^ exliibobatur scribcndo singulatim im«
morari voluero, non immerito indiscretioms argui
WgJPy potero. ' Tantum dico quia licet rex Anglice, qui illimi,
Jjyjjjtaf utprsedictum cst, do regno suo pepulit, tam litteris
quam largis muneribus omnes quos ratus erat ci posse
dctrimcnto cxistcro conatus fucrit advcrsus eum com-
movere, tamen nihil profecit, quin potius ex his per-
spicacitcr intollcctum a cunctis' est, virum simplicis
justitiie viam tcncre, et omnino contra roquum fatigari.
Nam cum litteraa quo) directce fuerant nullam ipsi qua
jure ai^i possct culpam referendo inveherent, neo
latores earum a litteris ipsis pejora dicendo dissentir-
ent, factum est ut et viri justitiaa firmius crederetur,
ei injustitia hominis eum non sequo judicio fEitigantis
magis ac magis publicata dctestaretur. Quique igitur ex
hoc illius cocpcrunt causce favcre, illius commodo, illius
honori, se suaquo pro voto certatim impcndcre. Dux
ipse ad qucm ipsa mandata pne crotcris lata fuerunt,
non consideratis cis, patrem multis precibus ad hoc
flectere nisus est quatinus secum dignarotur remanere,
et optimas tcrrarum suarum tam in villis quam in
castcllis scu civitatibus juxta olectioncm suam dono
accipcre, casque in usus suos suorumque dum viveret
proprio juro vindicare. Aliter igitur molimina regis in
i^jlgjjjjj' Ansolmum proccsscrunt ac ipse ratus' fuerat Obsidi-
ttePojptiD one dehinc soluta, Ansebnus cum papa ad Aversanam ^**^^
dvitatom vadit Papa civitatem, Aiiselmus multa prece
invitatus abbatiam Sancti Laurentii hospitandi gratia
> 9WW «0 ta^poftf v«iM6al] qnot I • a cmwIm] Nol fai A.
UbHabttteotcmponfftTfaifbttyA. 1
HISTORU MOVOBUM IK ▲KQUJL M
potit. Igitur Ansolmo ab ipsius oocnobii frfttnbm per-
fccton caritatis obscquium oxhibctur, ei loqaenU ■olilo
moro quad Dci Bunt auditus Btudiooo prabetiir.
Considcrans itaquo AnBolmus apud ae, quantam
mcntift inquictudinom et porturbationom fuerii paeiuag^
in Anglia, ct quomodo nuUus, execpiiB aliquibiiB mo-"^
nachb, cum gratia fructificandi Deo audire Toloerii^
quanta(^no mcntis tranquillitato potitus ei quam friie-
tuoso studio sit a cunctis auditus poetquam eziYii do
Anglia, omni dcsiderio fervebai curam An^i» eom
pontificatu dcscrcro, ot cis porpetim abrsnuneiare.
Huic quoquo dcsidcrio non parum roboria impendebat»
quod, omni dubietato sublata, vidcbat impoesibile fim
8U0S ct Willclini rcgis mores in unum amplius eoneor^
darc. Ad ca ncmpe quo) illum in Anglia ponii facere a<
Bolcrc cognovcramufl, nova quiedam quotidie ab iti^2!
qui indo vcnicbant publioo refcrcbantur, in quiboa ita
contra Dci justitiam oifirmaius intelligebatur, ai miilti
rcgionum illarum vii*i simul ac mulieree aliam de eo
(cstimationcm habercnt, quam de Chrisiiano Chrieiianoe
lex ChriKtiana docct habere. De quibus paoea breri
pcrstringcro placuit, no solumraodo nudis Terbis qiuo
dicuntur dici putentur. Quse tamen aieui illa aeeepi-
mus Hiniplicitcr ponain, non astruons vera an eeeiia
cxtitcrint, an non. Fcrebant igitur ii ' qui Teniebanti
Ma^ui quod codcni fcro tcmpore, cum idem rex Boiomagi
morarctur, Judei qui in dvitato ipaa degebani ad enm
^ convencrc, conquorcntcs nonnuUoe ex suis, qmto Jn*
^ > 1 daismo, Cliristianoe tunc novitor (actoe fuiiee^ atqne
rogontcs ut sumpto pretio illoe, rcjecto C3iristiani«no^
\ ad Judaismum redire oompelleret Adquieedi ille^ et^
susccpto prctio apoetasio, jubei Judeoe ipeoe* addnei
ad Bc. Quid plura f Pluree ex illie minia ei tefiori»
bus fractos, abnegato Chriato, prittinum erroran eon-
cipere focit.
I
• iO y, A. I A.
o t
100 HI8T0RIA KOVORUM IN ANOLUL
AAMML Erat pndicrea illis diebus adolescens quidam Judeus,
coi uno dicrnm per viam forie cunii apparuit alier
jnvenis, vuliu ac vesio decoru& Qui, inierrogaius
nndo vel quis cssci, dixit se jam olim ex Judeo Chris-
tianum effecium, Siephanum proiomartyrem^ esse. "Sed
" ea," inquit, .*'causa nunc do csdIo ad ierras descendi,
" ut tu, abjeeia supersiiiiono Judaica, Chrisiianus
'* efficiaris, et meo nomine bapiizatus in Chrisio ap-
" peUeris." Dixii, ct ab oculis ejus elapsus non com-
paruit Adolescens auiem timore correpius illico pres-
byierum adiit, quid viderii, quidve audierii, clara voco
innoiuit, seque in Chrisium crederc confessus bapiismi
graiiam siaiim adepius est Quod facium cum paior
ejus agnovisset acri conlis doloro afficiiur. Et SBsiuans
quonam modo suis sacris filium possei rcsiituere, didi-
cit quemadmodum Willclmus rex Anglorum nonnuUos
hnjusmodi, pocunio) graiis, nu|>cr Judaismo rcddiderit
Ivit ergo ad iUum, ei quaUicr pcrdidii fiUum suum
quemla voce dcpromsii. Orat sibi misercri, ot unici UA.w»
more a so dilccium paicmis rogai lcgibus imperiaU
aanciiono resiiiui. Tacci iUe ad rogaia, nondum au-
diens quam ob rcm taU negotio scso dcbcret medium
faccro. Adveriii Judcus mysierium cur suis prccibus
non rcsponderei, ci o vcsiigio scxaginia marcas ar-
genii se iUi daturum si Judaismo rcsiiiucret fiUum
auum polUceiur. Jubcnie igiiur rcge, juvcnis ipse in
conspecium suum adduciiur, et rox iUum hac voco
aUoquitur, '*Queriiur paier tuus do ic, quod pneicr
'' licentiam suam Chrisiianus effecius es. Hoc si iia
** esi, pnccipio tibi quaiinus voluniati ejus satisfa-
" eiens, omni ambago sedusa, Judaismo io sino mora
* restatuas.*' Cui juvenis respondens, "Domine rex,"
ait» •ut puio jocaris." Ai Ulo indignatua, ••Tocum,"
dixit,* "jooarer, siercoris fiU7 Recede potius et prid-
^ pnitmaHprm} ptoth<HBAtti> | * iurif ] iaqvit, A.
118.
HisTonu N070Btm nr Ajrauiu
101
«(
118. ^Ui.
«
u
11
u
ccptum mcum velocius imple, alioquin, per Yalinm
" do Luca, faciam tibi oculos eruL" Tunc adolefioeiis
animAK|uior factus voco constanti ita rcspondit, "XJti*
quo non faciam. Verum novcris quia si bonua
Christianus cs.scs, nunquam do oro iuo talia proto*
" lisscs. Christiani ctcnim cst, cob qui a Christo per
" incrcdulitatcm scparati sunt ci conjungere, non aa«
tcni cos qui illi i>cr fidom juncti sunt ab eo sepa»
rarc." Confusus princcps in istis, contumcliis aflbo-
tum juvcncm cum dcdocore jussit suis coaspectiboa
climinari. Qui cxpulsus patrcm suum evcntum rei
pro foribuM pncstolantcm invcnit In qucm animatus»
Fili/' ait, "mortis ct pabulum rotcma) perditionis»
non sunicit tibi damnatio tua, nisi et me iecum
pnccipitcs in cam ? Ego vcro, cui jam Christua
patcr factus cst, absit ut te unquam pro i>atre a|^ '
noscam, qiiia patcr tuus diabolus cst" l)um tBta
ita dicuntur, ad jussum regis introducitur anto eam .
Judcus, et ait illi rex, " Ecco fcci quod rogasti, rcddo
quod promisisti." At illc, "Filius niciui jam nune
ct in Christi confcssiono constantior, ot mihi esi
solito factus infcstior, ct dicis, ' Fcci quod petisti,
' rcddc quod promisisti ' 7 Immo quod CQ?pisti primo
pcrficc, ct tunc dcmum do i^ollicitis age. Sic enim
convcnit intcr nas." " Feci/* dixit, ** quantum poioL
Vorum, quamvis non profcccrim, minime tamen fe*
ram mo sinc fructu laborasse." Angustiatus Judoos
cx liis vix obtinuit, ut, data medictate proQUssss pe-
cunipT, alia sibi mcdiotas laxaretur.
Pnctcr hoDC quoquo pcr id tcmporis ferebaiar eum
in tantam mcntis elationem corruisse, ui neqoaqaam
paticntcr audiro valerct, si quivis ullum negoiiom
quod vel a sc vel ex suo prsBcepto foret agendam
poncrci sub conditione voluntatis Dei fieri; sed qoss*
que, acta simul et agcnda» susd soli indasiriss ae fiBT*
titudini volcbai ascribi. Qun mentis elaiio iia eure-
vit in eo, ut^ qaemadmodum dicebaiar» crederii ei
(f
fi
(I
tt
n
II
II
fl
lOS mSTOBU NOVORUM IN AKOUA.
m pabliea voce assereret nulliim sanctoram eoiqtiam apud .
Denm posiie prodeflso, et ideo nec no velle, neo ali-
quem sapienter^ deberOy Beatum Fetrumi scu qucmli«
' bet alium, quo se juvarct interpcllaro. Hao fide in
ip80 proficicnto, ad hoc quoquo lai^suB est ut Dei judi-
do ineredulus fieret, injustitiscque illud arguens, Deum
aut iacta hominum ignoraroy aut tequitatifl ea lanoe nollo
pensare, astrueret Exempli causa. Quinquaginta dr-Ma^ua
eiter Tiriy quibus adhue illis dtebus ex antiqua Anglo-
rum ingenuitate divitiarum qniedam vestigia arridcro
videbantur, capti sunt ot calumniati quod ccrvos regis
eeperint, mactavcrint, manducavcrint Ncgant illL
XJnde statim ad judicium rapti judicantur injcctam
ealumniam examine igniti forri a so propulsare debera
Statuto itaque die, pnofixi jKcnto judicii paritcr sub-
acti sunt, rcmota piotato et miscricordia. Erat ergo
miscriam videre. Verum omnipotcns Deus, eui miso-
ricordiam et judicium canit Davidicus ' psalmus, inno>
eentiam eorum, servatis misericorditer ab exustiono
manibus omnium, cunctis ostendit, et malitia hominum
eos impie dcstrucre cupientium quam injusta fucrit
justo judicio dcclaravit Igitur cum prindpi essct ro-
latum, condemnatos illos tcrtio judicii dio simul omnes
inustis manibus apparuisse, stomachatus talitor fcrtur
respondisse, *'Quid cst hoo? Dcus est ju&tus judcxt
" Pcrcat qui dcinccps hoc crcdidcrit Quare, por hoo
** et hoc, moo judido amodo respondcbitur, non Dci,
" quod pro voto ciyusque hinc inde plicatur." Hcec
et hujusmodi plura his atrociora, qute a diversis non
ignobilis fiunie hominibus de Willelmo illo tuno tem-
poris nundabantur, magno, ut diximus, AnH Almwyn
aceendebant pontificatui AnglisB abrenundare, sdentem
videlieet mores suos moribus ipsins nuUa posse ratione
amplius coneordare*
MyMnHr] w^kaitm, A. | • Dturidkmi] DA?itieai, M8.
msTOKix voYomu nr jmslul lot
PostuIattinM igitur a Rummo poniifiee ipaiiia TincnH aa
qno no nimiii Aiitnn^p gomobat rolaxationcm, oom adiit^ yST
•MiT. ci Kui cordiH anxictatcm innotnit» miaercri sibi popoaeit^^
id cst ut ab onero^ cunc paatoralis, quod importabik
sibi quia infnictuosum vidclmt, ae reloTaret ofaiii»
ro^vit Audit papa quod ille poaiulat, ei illieo mir»*
tus cxclamat, " O cpiflcopum, O pastorem. Nondoa
" cflHlcA, non<Ium vulncra ]>crpeAsus ea, et jam Domi*
" nici curain ovilin ftubtcrfugcro qujeria ? Chrisiiia ia
" cura ovium nuarum probat Petri amorem erga se;
" ct Anschnus, Ansclmus, inquam, illo sanetoa, ille t^
" lis ac tantuM vir, solummodo quicscere volens» ores
" ChriHti, ct anto ]>ugnam luporum morsibus dilani-
" andas non vcrctur cx|H>ncre ? Ah, quid dieam f
" Quo anioro s]»i'rat Doniino copulari, qui boe fu^i
" quo i]>Ho DoniinuH. ko tcntc, probatur amari 7 Ab»
" sint \\jpc a to, al»«int a tua rcligione, dilcciissime
" frator An^olmo. Potius. no mo in isias nlterios
" inquictoH, M^isH quo«I non solum non coneedo iibi
" faccrc quo<l jKtin; imnio cx parto Dci omnipoteniii^
" vice l)catiH.simi Potn a]x>stolonim principis, iibi per
" Hanctam olxiNlicntiam pm^cipio, quatinus curam An*
" ^dici rc^mi ti1>i couimcndatAm qiuundiu rciinere ot
" hactcnuH jvotoriH, non ahjicias. Quod si propier ij-
" nvnnidoni ))rinci]>iH ()ui nunc ibi dominaiur in
" illam rc<liro non ]H'nnittcriH ; juro tamcn
" tAtiH Hcni]XT illiuM archiepiscopus csto, poiesiaiett
" ligandi atquc «ktlvcndi supcr cam dum vixeris obia-
" ncnH. ot inni^ihuH pontiticalibun moro sommi pon-
" titicis uhicunquc fucrin utcns.** Ad h«c iUe, ''Obce-s»
" dicntiam, patcr. non abjicio ; scd, si non displieet»
" quid anitno gcram tmucis suggeram. CrediU^ al
" placet cxccllcntia vcntra. quoniam si endes, si rvl*
iMia ** ncra, si mom ip^a mihi pro tutela ei defi
" ovium ChriHti intcndcreiur, spero non
> mt mk «MT»] Oa t rm mn mi im SMfglB fai A.
104 H18T0RIA KOyOBVaC IK ANOUA.
AJPnniL ** si me conscieiiiia mea non fallit At nune, ut de
* rege ipeo qui me, sicut notum est^ de regno suo
** expulit». taceam; Ipsi quos oves, et episcopi quos
^ adjuiorei^ habere debebam, et qui mihi oboedientiam
** professi erant^^ omnes in commune ad hoo me du«
^ cere conabantur, quatinus sub obientu justitife con-
. •*' tra justitiam facerem, id est obccdionti» Beati Fetri
** abrenunciarem, ne fidcm quam debobam regi terreno
" Tiolarem. Quibus dum niierer pcrsuadere me uirum-
* que horum, aliero inviolato, posse servare ; quando-
" quidem Dominus jubcai quie CaBsaris Ciesari, et
" qufld Dei sunt Deo reddi ; objicicbant hoc apud se
** in usu non habcri, noc vclle do domino suo hanc
" injuriam sustinere, ut aliqub in regno ejus cuilibet
" inienderot nisi ei vel pcr cum. Et cgo, paicr, inter
** iales quid &cercm?" Rcspondit^ '^Raiione duceris.
JWBBpt ** Ego quoque, ne de his aiquo aliis tibi non jure
ywia ii M " iilatis vidcar non curare, eaque gladio Sancii Peiri
mmOmn " noUe vindicare, moneo quaiinus concilio, quod apud
mSSl «« Barum ante corpus Beati Nicolai Kalendis Ociobris
" celebrare consiiiui, prseseniiam tuam exhibcas, ut
** quod de ipso rege Anglico suisquo ac sui similibus»
^ qui conira liberiaicm ccclesifis Dei se crexcnmt^
" mediante lequiiaiis censura, me faciurum disposui
" auditu visuque pcrcipias." Dehinc ad habiiaculum
suum Sclaviam Ansclmus reveriiiur, quieiem et pau-
periaicm oblaiis diviiiis anicponcns.
Instante autem iermino concilii, ad aposiolicum ro*
versus esi» et cum eo Barum usque profectus. In ipso K*>^u^
vero concilio, dum plurima de fide caiholica summus
poniifex facunda ratione rationabilique facundia dis-
senussei^ mota est qu»dam qumtio ex parie Qnecorum,*
evangelica aucioritate probare voleniium Spiritum
Sancium processionem non habere nisi iantum a Patife.
I trmU] A. kst mmi, «iid, om 1 * Ormetnm] Qneofai, lf8.
il»vfl«rMl. . I
HISTOiaA KOYOBUX IN AKGUA. 105
Huic errori cum muliis argumeniis tum plurimis rati-
onibufl papa contraire msus, inter alia, quiddam de
epistola sibi olim ab Anselmo " De Incamatione Verbi **
edita et dirccta exempli gratia intulit^ quod Bum dis*
putationi non panim daritatis ao firmitudinia attolit.
Ycrum cum nonnulla objicerontur, et redditfe rationea,
quemadmodum in talibus moe 'cst, disquisitie enudea-
tius cxponi petcrentur, imperatum silentium primua
ipse pontifcx rupit, alta voce dicens, " Pater et magister
" Ansclme, Anglorum archicpiscope, ubi es T Sedebai
enim idcm patcr^ in ordino croterorum inter primot
concilii patres, et cgo ad pedes ejus. Ubi ergo se le*
quiri audivit, surrcxit continuo et rcspondit, "Domine
•' pater, quid pnecipitis ? Ecce me." At ille, " Quid,
" quasso, fads? Cur in aliorum silentio dcgisf Veni,
" vcni, obsccro, aHccndo usque ad nos, et pugnans pro
" matro tua ct nostra adjuva nos, cui suam integri-
" iatcm vides Onccos^ istos conari adimere, et nos in
" idipsum nofas, si facultas cis tribuitur, pnedpitare,
" Succurro igitur, quasi voro pro hoc a Deo missus
" huc." Vidercs iiaque circa solium papte quosque
pcrsircpcrc, scdcs mutare, locum sedendi viro pararob ei
ap^iA sic dcmum honorifioe levaium ad se prope papam eol*
locarc, condlio siupcnio ad haDC et percunetante de
homino quis essct aui unde. Tum, compresso tumultti,
omnibufl in commune viri sanciiiaiem atque indus-
triam papa exposuii, et quia propier jusiitiam mol*
ias pcrsecuiioncs passus, atque injuria de sua sit terra
expulsus, reverenda voce innotuit Cum igitur ad im*
pcrium ejus Ansebnus prasto esset motsB quntieni
mox rospondere, visum nonnullis ]est melius fore in
crastinum rem differri, quo liberioribus animii dieeoda ^j^
expeditius proponereniur. In craBtino itaque» mato- w^^
rius oonventa dispodto, Anselmus ez ooodicto de-^
bitum Bolvere postulatos est Surrexii ergo ei eonm
^mmidmp^^OmmMwnim \ • O^mtm} Qimm,UB.
106 HISTORU KOVORUM IN ANOLIA.
univenis in cdito stans sic do ncgotio, rcgonto cor et
linguam ejus Spiritu Sancto, tractavit, dissoruit, absol*
vit, ut in ipso convcntu nomo cxistcrot qui non indo
sibi satisfactum consentirot Sed quibus hoc argu-
montis, quibus rationibus, qutbusvo Divinro ScriptunB
auctoritatibuA et cxempHs egerit, scribcro supersedcmus,
eo quod ipsemet Ansolmus postmodum indo diligcn«
iius atque subtilius tractans egrcgium opus scripsit^
idque pcr multa tcrrarum loca ubi ejusdom erroris
fama pervenit ab amicis suis rogatus direxit. Ergo
ubi finem diccndi fccit, intcndcns in eum summus pon«
tifox ait, " Bcncdictum sit cor ct scasus tutis, ot os et
" sormo oris tui sit bencdictas." Hinc in laudo viri
demoratum ost, ct fidcs cjus atquo prudentia divulgata
ac magnificata, necnon corum perfidia, siqui foront, qui
ca quio do proposita quncstiono docuit suscipcre et cro- 111.9^111.
dcro nollont, cxprobrata ac pcrpctuo anathcmato per->
cussa atquo prostrata.
Sirt^ifUtt Procedento dcinccps rationo, de rcge Anglorum sormo
*> conscritur, et sinistra qu8?dam de ipso publico pncdi*
cantur,^ Ansclmo intcr illa dcmisso vultu sodento ct
loqucntes nullo favoro proRequento. Tandcm de ven-
ditione ct opprcssione ccclcsiarum, do quibus intcr alia
vitupcrabatur, nccno de injuriis Ansclmo illatis aposto-
licus acritcr qucstus cst, "Qucm propterea," inquit»
" etiam rcgni sui fccit cxtorrem, quoniam a Bcati Pctri
" fidclitato et olxxKlicntia ncquivit scparare." Et adjccit,
" Ecce vita illius tyranni,' qualis ad apostolicam scdcm
** sa^pe dclata cst Cui pro corrcctiono sui plura mul-.
^ totiens oohortatoria simul et castigatoria suasione
^ verba mandavimus, scd afflictio atque depukdo tanti
*' viri quem coram videtls satis innuit quantum profeci-
** mus. Ad hsec, fratres, quid sontitiB, quid decemitis V
Dixerunt, " Sententia plana est, et judicium evideiM. Si
" enim semel, si secundo, si tertio vocasti et renuit
. ^pnMwtimr] prcdieMtir, MS. | * (yrM'] IHS.
HISTORIA KOTORUM IK AKGUA. 107
" audire, rcniiit disciplinam accipere; restai ui gladio
" Sancti Petri sub anathcmatis ictu percussns, quod
" mcruit sentiat, donec a sua pravitato diacedai. Be-
spondit, "Ita est" Audiens haec Anselmua illico Bur-
rcxit, et ficxis gcnibus coram papa, pnefatum regemK<
jam tunc excommunicaro parato, vix obtinuit ne in
rcgcm faccrct quod communis omnium sententia pro-
mulgavit Qai ergo bonitatem viri solo prius fuerani
^iii. auditu edocti, nunc cam facto so cxperiri gavisi suni
dum illum ct pro malo l)onum reddere, ei pro perso*
qucnto 80 non ficta vidcnt prcce intercedcro. Admira-
bilis itaquo univcrsis factus cst
Intcr hirc cgo patri per omnia pra^sens aderam^Ai
paratus* vidclicct ad scrvitium cjus. Et quia mihi ab
infantia hic mos scmpcr erat,^ nova qum foiio lod
maximo in ecclcsiasticis occurrcbant diligenti intentiono
considcraro ac mcmoriic commcndare, dispositum oonci*
liuio, loca et ordincs pcrsonarum, modos ei ezamina*
tioncs causarum, curiosa fortasso magis quam aagaci
mcnto ct oculo hinc indo, utpoto qui nunquam priua
talia vidcram, mo^lesto intuitu considcravi. Ecco autcm
cum illis intcndorcm, occurrit quem antea beno novo*
ram archiopiscopus Bcnevcntanus, cappa pne omnibua
qui coQvcntui ipsi intcrcrant pretiosiori decoratus»
Papa cniro non cappa scd casula, et pallio desuper
rcdimitun, concilio pncsidcbat. Ego igitur intuens
capi^am anti.stitis Bcneventani, et eam, ui dixi, oeieris
pnustaro pcrspicica^ rccordatus sum verbomm qom
puer a scnioribus ecclesim notno, Edwio tcilicoi mag-
nifico viro, Blachcmanno atquo FarmannOb aliisquo
nonnuI]is olim audieram. Solebant otonim iidom*
momorabiles viri stepo narrare, quod, ipaia adoleooontiA
primordia agentibus, Ymma regina, cujua ineapiie
hujus operia babita mentio ootv intor multa booa q
^Mmptrermi] A.kM«f«l
108 HISTORIA NOYORUM IK AKOUA.
eeclesia9 Christi Caniuaricnsi contulit» brachio beati
apostoli Bartholomci ipsam ccclesiam, dlsponeDte do-
mino suo Cnud rcgc Anglorum, sublimaverit. Quo
res qualitcr acta fucrit, hoc modo quod per cxcessum iis.9km
oocptas narrationis dici paticntcr qutcso accipiatur, uno
tensu, pari ordine refcrcbant " Tcmpore," aiunt, " quo
" ipsa domina sicut regina in rcgno Anglorum magna
" et praepotcns habcbatur, pontifcx ecclesi(e Bcncven«
** tanaa venit in Angliam ; quem, sicut ipse ferebat, im«
" manis fames certis proQsagiis totam Apuliam afflictura
" illo dcduxcrat, cupiens aliquo modo, si non ix)ssei
" toti provinciro, saltcm suis civibus tantum malum
** propulsare. Is iter ingressus brachium Beati Bartho-
" lomci apostoli sccum tulcrat, spe sibi certa promit-
" tcns se per illud multa lucraturum. Idem quippo
" brachium, ob hujusmodi neccssitudinum contrahenda
" subsidia, in ipsa ecclcsia Bcneventi a reliquo corporo
" Bcrvabatur rcmotum. EpLscopus itaquo, transita
" Italia, venit in Oalliam, quaB sibi dabantur gra-
" tanter ubique bona suscipicns. Audita vero diviti
" fama regni Anglorum, ratus cst sibi eo progredien-
" dum, ex aliorum cventibus sperans se iUic amplius
" castcris rcgionibus adquiHiturum. Prsefata quoque
" regina magni nominis et divulgato) fanuD habebatur,
" quam bonitas sua et qua supcr ecclcsias rcspiciebat
" largitas ei pcpcrcrat. Pontifex igitur Angliam ve-
" niens ipsam reginam adiit, et, illius allocutione poti-
** tus, quid detulerit, quam ob causam tam romotas
" orbis adierit partes, insinuavit. At illa hominis
" caritativo labore ad misericordiam flexa de suia ei
" copiose largita est, et illum patriam remeare, necnon
" eia quibuB imminens famis pericnlum .formidabat
" subvenire hortata est Sed ipse, inielligens mm^9^^
" sufficere sibi ad suum negotiom qxm^ habebat^ eos
* qaofl magii familiares in earia ipei dominfe ease ao«
Y«4i] Alund liroa fwrf ia A.
HISTORIA KOVORUM IN ANQLIA. 100
" ccpcrat pcrcunctatus est, utrum os quod attulcrat^
" dato prctio, rcginoa in jus proprium tranafcrre cura
" cssct." Quid multa? Invcstigatur de re animua
dominro ct invcnitur promptissimus csse; certam se
tantummodo cpiscopus faccrct, ipeum ofl nominati
apostoli rovera fui&sc, ct talitcr ut ipsamei testaretur
sibi, sublata omni ambiguitato, saUsfactum. Ad quod
iUo, " Quo." inquit, " modo ? " " Supcr Corpu»,'* ait, ** Do-
" minicum, ct supcr sanctorum rcliquias quas ei pro-
** ponam jurcjurando asseverct,^ reliquias de quibua
" agitur voracitcr esso de corpore bcati apostoli
" Bartholomei ; et id, rcmota omni aK|uivocationo ae*
" sophismatc, faciat" " Hoc," inquit episcopoa, " secure
" mc facturum polliccor." Vcnicns itaque Cantuariam
cum brachio ipso, prout illi rox ct regina dictave-
rant, deccntcr susccptus cst Astante igitur ipsa»
monachorum rjuo^^ue ac clericorum immcnso agmine
eam vallanto, inter quos otiam supra mcmorati viri
a quibus ha3C accepimus so pnescntes fuisse testati
Bunt, numcrasaquo utriusquo sexus ct a^tatis multi-
tudino ob hoc convolanto ct audicnte ; jurando supcr
altarc ct Corpas Christi, nccne sanctorum reliquias
quas Bcatum Grcgorium Sancto Augustino, alios-
quc Romanos pontifices aliis arcliicpiscopis, destinaaso
Bcitur, asscveravit, ipsum os quo do* scrmo habcba-
tur Bcati Bartholomci apostoli proprium fuisse, nee
ipsi assertioni suo) aliquid omnino sophismatiB aui
requivocationiH incHso. Quo facto, memorabilis do-
p^iM. miua quamplurcs argcnti libras antistiti contulitv ei
OAsc potita illud cccIcMio) Christi Cantuaricnai to-
lcmni donationo cx parto rcgis Cnudi suaque con-
ce>>8it lUis quippo diobus hic moe Anglis erat^
patrocinia sanctorum omnibus sceculi rebus ante£erreii
Pontifox quoquo scdis ipsius, ^lgelnothua nomiiiap
intcr reliqua quee homini dedit, cappam illi vaUa
* a$$€vtrti] Not iB A. | • fw it] 4t fMi A.
* me] ttqM, A. |
110 mSTORIA NOVORUX IN ANQLIA.
pretiosam, aurifrigio ex omni paiio ornatam dcdit,
qu89 oi illius occlcsio) decori, ot ccclesiad Cantuariensi
futuris icmporibus tanto) rci cxistcrot tostimonio ct
probationi. Ego igitur cum, ut dixi, concilio pno-
scns antistitom Bcnovcntanum cappa reliquis prsestante
omaium vidcrcm, ct cam cx iis^ qu89 olim audicram
optime nosscm, non modico lojtatus, oi cappam et vcrba
mihi puero exinde dicta patri Ansebno ostendi. Mox
celcbrato concilio» ubi Bonevcntanum ipsum adii, ei
intor alia mutuo) dilcctionis coUoquia coepi do cadcm
cappa loqui, ci undo illam habcrei quasi ncscius intcr-
rogavi, summam rei cxposuit» ct cam ordino quo do-
ecripsi suam ccclesiam ab ccclcsia Caniuariensi adcptam
esse declaravit. Qua do ro cortior offcctus, putavi
aliquibus graium hoc ipsum huio opusculo indcro, licei
proposiium narrationis tramitem me hoc agendo exoe-
dere non nescircm. Quo pcrocto, ad cccpium rodca-
mus iter. Finito concilio a Baro discessimus, comitaium
papo Romam usquo non dcsorcntcs*
tiMM^ Inierea revertitur nuncius quem a Roma ad regem
t?Srju? •^SU» destinatum supradiximus, referens ipsum re-
^^ gcm, susceptis quidom quoquo modo littcris papte, lit- 1IS.V
icras Anselmi nullo voluisse pacto susdpcro; immo,
cognito illum csso hominem cjus, jurasso pcr Yultum
Dei quia si festino terram suam non cxirct sino re-
iractatione oculos ci crui facerct
^^jj^jj^ Vcrum posi dies aliquot cx quo Romam revcrsi
■ loMi fuimos venii missus a rego Willelmus cujus in exitu
Angliaa mentionom fecimus, domino papso ad litieras
quas pro Ansclmo miserai rcsponsums. Dicebai ergo
w h^Maifm poniificit *'Mandai tibi dominus meus rex sibi non
gwatt;»^ « parv» admiraiioni esse, quod vel in meniem iibi
^ ** eadere poiuii, ui eam pro resiiiuiione rerum An-
« selmi interpellares." £i subdidii^ "Si eausam qunris,
** hsBO est Quando de ienrn sua disoedere voluit^
niSTORIA NOTOBUM IN AKQLIA.
111
i8.p.ir.
aporto minaiiis c»i se, illo discedcnio, toiom
c])isco|)aium in dominium Buum accepiuram. Quo-
niam igiiur ncc Iiis ininis consiricius quin oxiret
" omiiioro voluii, jusio so puiai fccisso quod fccit^ ot
** injuria rcprchcndi/' Ad haoc papa, '^Accusat eam,'*
inquii, "aliundc?" Rcsi>ondii> "Non." "P^m),'* ait,
quis unquam audivii ialia? Pro hoc solo prima-
iem rogni suis omnibus spoliavii^ quia ne sanciam
" maircm omnium Romanam ecdesiam' vbiiaiot
omiiioro noluii? Vcro ei sine omni amUgoitato
possumus diccrc, a 8a>culo talo quid audiium non
csso. Ei pro iali rc8|)onso, mirabilis homo, hue to
faiigasii ? Rcdi quaniocius redi, et pnccipo illi oz TW
I^ario Bcaii Pciri, quaiinus, muia omni oontradio-
iiono, illum Huis omnibus inicgro revcsiiat^ si ex«
communicari rocusat liaquo fac ut quid hinc velit
Hciro mo faciai anio concilium, quod icrtia hebdo*
'* mada^ Pascho) in hac urbo sum colobraturus. Alio-
qnin ccrii»simo novcrii, so in codcm concilio dam«
nationis scnioniia puniri quam promoruit" At iOe,
Priusquam abeam, iocum sccrciius agam* llanidtc*^'
ergo ibi pcr dics plurimos idcm Willclmus, prudoDtor ^m^
oiK>i*ain dando hos ct illos suo) causiu fauiores cffiocre»
ac, ui domini sui voluniaii Haiisfocerci, munera qoibiu
ca cordi esso animadvcricbai dispcriicndo et pollioendo
parvihabcrc. Dcducius crgo a scnieniia Romanns
pontifcx csi, ac pro voio Willchni * inducias uaque ad
fesium Sancti Michaclis dedii rcgi. Acia auni hM
in ipsis Bolcnniis Naiiviiaiis ChriHti.
Quod vidcntes, vane nos ibi consilium vel ai
opi>criri intellcximus, peiiiaque liconiia Lngdannm^^y
rcmcare dccrevimua Quam liceniiam cum nuUatonuaS
fi
<i
«
((
N
((
((
((
((
((
((
«
((
((
((
* Itomamam fccirt«m] accktUm
Bomaoan, A.
* pouumtu dietrt^ dietrt poMS-
BIU, A.
* mudihm mm CMt] Ma m
Mditum, A.
« liftrffrfg] tbdoMd^ ICS.
112 mSTORIA NOyORUM IK ANGLIA.
>^ impetrare poiuissemus, remansimus Romaa usque ad
pr8Bfinitum iempus concilii, continue circa papam de-
gontes, et quasi in commune viventes. Nec enim
duse, sed una videbatur amborum curia esse. Unde
et ipse papa frequcnter ad Anselmum veniebat, laate
cum eo scse agcndo, et curiam ei fiM^ienda^ Dodit
quoque illi hospitium in quo eonversabamur, eo jure
ut si aliquando Romam rediret^ contra omnes homines
illud sibi vindicaret Ipse in conventu nobilium, in
processionibus, in stationibus, semper et ubique a
papa secundus crat, pne cunctis honoratus, cunctis
acceptus, et ipse cunctis simplici humilitate summissus.
«ea Cum vero ad concilium vcntum esset» et, episcopis
qui de Italia et Oallia venerant suas sedes ex con-
suetudine vindieantibus, nemo existeret qui se vel
audisse vel vidisse archiepiscopum Cantuariensem Ro«
mano concilio antehac interfuisse diceret^ vel scire
quo tuno in loco sedere deberet; ex praecepto papso
in corona scdes illi posita est, qui locus non obscuri
honoris in tali convcntu solot haberL Igitur dum in
ipso concilio multa tractarentur, multa disponerentur,
multa observari dccemcrentur ; nec tamon ab omni-
bus, partim proptcr conventus immensitatem, partim
propter intrantium et cxeuntium a corpore Beati Fctri
strepitum et concrepationem, claro intelligerentur ; prsa-
cepit ipse pontificum summus Lucensi episcopo, Rein-
gero nomine, quatinus in medio caBteris eminentior
staret, ac sonora qua pollcbat voce quae statuta erant
cunctorum auribus exprcsse deponeret. Paret ipse
prsBsidentis imperio; Yerum, nonnullis ab eo capitidis
in audientia omnium diserte expositis, subito, admi-
rantibus cunctis, vultu, voce ao gestu corporis in
alium habitum demutatus est Unde suomm luminum
acie in circumsedentes directa^ vulnerat» mentis dolo-
rem ultra dissimulare non potuit Rupta igitur de-
^ mflicimdti] h/AmOo^A»
«
(I
IIISTOUIA NOVuRUM IM ANOLIA. 113
crcioi-um scrio qiin3 cxi^oncnda Busoopcrat, intulit di-
ccns, "Scd, vns, quid faciemus?^ Pncccptis subditCM
** oncranui.s ct iniquis t}Tannorum sa^vitiis non ob-
" viainus. OpprcRAioncs namquo quos ipsi sua tyran«
** nidc ccclcsiis inferunt, ct oxspoliationes personanim
x\n. " qu.'» tucndis illis instituto} sunt quotidio ad hane
" scdcni rcfcnintur; consilia ct auxilia sicut a capito
" oninium ruquiruntur ; scd quo tcrmincntur cfTcctu,
** hcu, totus mundus novit ct indo conqucritur. De
** cujus mundi rcmotissimis partibus unus ccco inter
" nos modcsta tacitumitato quiescons mitis rcsidet^
" cujus silcntium clamor magnus cst, cujus humilitas
" ct patientia quo dcclivior atquo mansuctior, eo
snblimior cst anto Dcum ct in nos fcrvcntior; iste
unus, in(|uam, Lstc quam crudclissimo aflUctus, quam
" InjustiKsiinc suis oinnibus cxsix>liatus, vcnit huc, judi-
^' cium et loquitatcm apostolicie f»cdis de negotio suo
cftiagitAns. Jam annus sccundus cst quo huc vcnit;
scd, va^, quid hucusquo subventionis invcnitf Si do
*' quo dico non omncs agnoscitis, ipso cst Ansclmus
" archiepi.HCopus Angllca) rcgionis." Ilis dictis, virgam
pastoralcin quam inanu U.^ncbat tcHio pavimcnto illisit^
in<1i;(natioiK'in 8])iritus sui coroprcssis, cxploHo murmure,
labiis ct dcntibus i>alam cunctLs apcricns.' Ad h(cc ei
pai>a innuens ait, " Fratcr Rcingcrc, suHicit, sutBcit ; de
" liac n^ bonuin consilium orit" At illc, producto in
euni 8i»iritu, inquit, " Et cquidcm expcdit, nam aliter
" euin qui justa judicat non transibit" Dcindo ad per-
dicenda concilii dccrcta monitus vcrba rosumpsit, ae in
fmc diccndi nc parvipcndcrctur injuria Ansclmo illata
ropetiit, monuit, ct scssum ivit Higc omnia cnm
I^tcr Ansclmus audisset, ot tandcm circa finem Terbo-
>>iM. ruin do so dicta intcllcxissct, oppido miratua est, •dena
se ncc homini do re locutum fuisse, nec a le vel nllo
^/meifmuM] fftdmnM, A. 1 * * P^] P*P"^ ^ A.
* 0peri<ni) octcaieM, A. |
R 0397. 1
«(
114 UISTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
AJKitQt. snorutn ut talia dicerct processissc. Scdcljat crgo uti
' solcbat, nilcnter auscultans.
i«f Inter ultinia vcro synodi ; jain rccisis qufo rccidcnda,
1?L ^^ statutis quio visa fucrant constitucnda ; in advcr-
sarios sanctoe ccclcsia) cxcommunicationis sentcntiam
cum toto concilio papa intorsit. Qua sentcntia omncs
quoquc laicos investituras ccclcKiarum dantcs, ct omncs
casdcm investituras do manibus illorum accipicntcs,
necno omnes in officium sic dati honoris linjusmo<li
consccrantes, pnri mo<lo involvit. Eos nihilominus
sub \\m\\a anathematis vinculo colligavit, qui pro
ccclesiasticis ^ honoribus laicorum hominum homincs
fiunt, diccns nimis execrabilc videri, manus quiu in
tantam cminentiam excrcverunt, ut, quod nulli ange-
lorum concessum est, Deum cuncta creantem suo mini-
sterio crcent et eundcm i]).sum pro redemptionc ct
salute totius mundi summi Dci Patris obtutibus oHe-
rant, in hanc ignomiuiam detrudi ut ancilln} fiant ca-
rum manuum q\m dio ac nocto obscenis contagiis
inquinantur, rapinis ac injusUu sanguinum cfTusioni
addictio commaculantur. Hi.s pm*sentcs fuimus, hicc
conspcximus, his ab univcrsis, '* Fiat, fiat," acclamari
audivimus, et in his consummatum concilium scimus.
iiMim*!^ Postera die, accepta licentia, Roma digtx)dimur, nil
judicii vel subventionis prtcterquani quoil diximus
uUrtmL pcr Romanum pontificem^ nacti. Via vcro redeundi
tunc temporis multis crat periculis obnoxia; sed, pix>-
tegento nos , Domino, pericula cuncta evasimus, ac ms. ^ i
Lugdunum ilJiusi pervenimus. Ubi sunmia cuni ' vcno-
rationo gaudioquc susccpti, et a pontifico civitatis
detenti, mansionem nostram illic firmavimus, araissa
omni fiducia ulterius tempore Willclmi regis Angliani
reroeandi. Habitus cst crgo ibi Ansclmus non sicut
bospcs aut percgrinus, sed sicut indigena et vere loci
> «ce/etfMlieifl] M8. 1 ' tumma ckm] cnm raauDa, Ai
'^l(^fct«] prvtiUcfli, A.- I
niSTOUIA NOVOnUM IN AKOLIA. 115
<1oininii.s. Unde nu.squam i|>sc ipsiuH urbiH antistes, eo
pnuscnto, ruo volclmt loco pnu8i<lcro; rccI, pnusidcnte
uM(]uc Ansclnio, infcriori? et Buffraganei loco simul ci
onicio inira iluctus liumilitatc fun^Uatur. Aiiseliiius
fcstivitatoH, nacros ordincH, ccclciiiarum dedicationcs
cclcl>ra>)at, ct i>ontificalia quroquo officia adinintstrabat
iScd cuiii niulti, agnita bcnovolcntio; eju8 amplitu*
dinc, ad cum cuircrcnt, ct Hacramcntum imjKMiitionia
iiianuH cpiscopi nb iilo Bibi ac mi» confcm de|iosoe*
i-cnt, ipso, <pii in cpiscoi>aIium officiorum a<lminisira* •
tionibus Hcinpcr nutum ]>ontificiK cxpectabat, leni afTabi-
litatc rcspondcl^at Huum non chsc talo quid in parochia
altcriuH cpiscopi, co inconsulto, pnosumere. In quo
cuiii rationc agi intclligcntcs, mox ad &uum epiaoo-
puiii nuncios dirigunt, ct, qua bcnignitato vir ad suas
prcccH rrs|)ondcrit innotcsccntcs, orant illum rogari
pm Hc. Dc 1*0 crgo a |K>ntifico api^cUatus, iinmo per
totain |)arocliiain Hiiaiu hoc et aliis pontificalibuii ofK-
ciis in illius voluntatis dclibcrationo |>oiiitis, omnes
adinittcrc, nciniiiciii ab ipsius gratia sacramenti patie*
batur iminuncin diHCcdcre. Fiebat itaquo ' frcfiuens
I8.i».in. populoruin concursus, ct nonnun(|uam in hoc iolo cx-
pcndcbatur dics totuH, ita ut nos qui ci ministrabamua
gravi ta'dio s;cpc fatigarcinur, ipso Mcmper jocundo ei
hiJari vultu * cxiHtcntc. Crcvit autcm in eum mira
([ua><lam cx Iiis ct inaudita diloctio omnium, et bonitas
cjuH divulgiibatur |H}r circuitum.
Intcr ha'c |>cr |>opulos faina disi^ersii» Urbanum ae* Mk «f
dis apoHtolicic pncHulcin pncscnti viUe modum fariMC. ii«<yi>
Siquidem priun obiit quam quas a rcge Anglonim pro
causis Anscluii cx|>cctal)at rcsponsa suioei^crit' Qni TW Ki ngv
dccessus vitaa ubi cjumlcm rcgii auribua insonuii» rt*m»waw9^
spondit, " Et Dci odium habeai, qui inde curat** Ad»
* ila^me] Oa tnuare io A.
*j9emtHlo H htmn ruitm] Jocwi4o v«ll« tt yitfi, A.
* ttu e tpt n l] Mtcipmt, A.
B t
116 niSTORIA KOVORUM IN ANGLIA.
jeciiquo, " Illo voro . qui modo papa cst, cujusmodi
" Gst 7 " Cui cum in aliqnibus Ansclmo archicpiscopo
similis dioorctur, ait, " Pcr Vultum Dci, si talis cst non
" valet Vcruntamcn sit modo ipso pcr so ; quia, per
" hoc ct hoc, papatus suus non asccndct hac vico
" super me. Ego intcrim libcrtato potitus agam quod
" libct" Noc onim putabat apostolicum orbis posso
in rcgno suo csso cujuslibct juris, nisi pcrmissus a so.^
Qualitcr crgo dcinccps scso habucrit, ad alia fcstinanti
scribere opportunum non cst Aitamcn libcrtato qua so
potitum gloriatus cst non diu frui pcrmissus cst.
Prius cnim quam annus transiit insperata ct subita
morto percnssus cam pcrdidit. Octobcr namquo audi-
vit eum gloriantcm, sccunda dics sequcntis Augusti
cKrIh^ vidit eum expirantcm. Siquidcm illa dic mano pran-
UA,\wiu Bus ]n silvam vcnatum ivit, ibique sagitta in cordo
pcrcussus, impoonitcns et inconfcssus e vcstigio mor«
tuuA cst^ et ab omni homino mox dcrclictus. Qure
sagitta utrum, sicut quidam aiunt» jacta ipsum pcrcus- vt.^)»
scrit an, quod plurcs affirmant, iUum pcdibus offcndcn-
tcm supcrquo rucntcm occidcrit, disquircro oiiosum
puiamus; cum scirc sufficiat cum jusio judieio Doi
prostratum aiciuc necaium. Hic occurrit animo quid
rcx isie quondam, ui supra rciulimus, Rofcnsi cpiscopo
dixerit, vidclicct quod Dcus nunquam cum bonum
habiiurus csset pro malo quod sibi inferrct; et per-
pcndo quid posimodum Deus crga illum cgerit doncc
vitfld pnescnti superfuii. Scitur cnim quia ex quo illa
vcrba, dcpulso languoro quo notum cst illum fuisso
gravatum, protulit, tantum in deprimcndo ct subju-
gando inimicos, in adquirendo terras, in exerccndo
voluptates suas prosperatus est, ut omnia aibi arridere
putares. Ventus insuper et ipsum mare videbantur ei
obtemperare. Verum dico non mentior, quia cum de
■ im Ttpnb . . . a m] Oii eiMire, uA pUgkUj creirdcd, ia A i pcr-
kapt iMr edMiMk» of m tt^ m«.
niSTORTA KOTORUM IN AKGLIA. 117
Anglia in Nonnanniam ironsiru, vd inde cunim proai
ipsum voluntas sua fcrebat rcdiro, volcbat, mox illo
mari appropinquanie ^ omnis icmpestas qufo nonniin-
quam immane swvicbat sedabaiur, ct tronseunti mira
irauquillitaio famulabatur. Quid amplius 7 ItA» £a*
icor, in cunctis erat foriunatus, oc si verbis ejus hoe
modo rcsi)ondcrit Dcus, "Si to pro molo, ut dicit,
** nunquam bonum habcbo, probabo on saltom pro
bono possim io bonum habere, ot idco in omni quod
tu bonum (nsiimas velle tuum adiinplebo* Sod
quid ? In tanium cx succcssibus suis profecit^ nt^
sicui ii qui faciis illius' die noctuquo praoscntes ezti*
M!i.r.iS4. icrunt aiicsianiur, nunquam vel dc lecto suigerei rtl
in lccio se coUocarct» quin se ipso aut coUocanio ani
surgento scmpcr deiorior osset Quapropter dnm nee
malo corrigi vo]uii ncc bono od bene ogcndum oitrmhi
poiuit, ne in pcmiciom bonorum diutino fiirore MBrireC^
compondiosa illum o^quus Arbitor ei momentanea' Mde
huic viiao subtroxit
ExpLicrr Lideb ncuKDua.
* iito Mort a[>pr^impumie'] Ulo
■(iTfuicnte ct mari •ppropinqnAste,
A.
* ifiiuM] cju*, A.
e«d«] ct
■rlMtcr,A.
118 HlflTOBIA NOVORUN IN ANOLtA.
AJKIMI INCIPIT TERTIUS.
SttwM Sccunclo iiaquo nnno ox quo ft Roma Lugdunum
f^\^ vcnimus, qui erat nostri oxilii annus tcrtins, venorunt
t* acl AnAclnium, jam turtium dicm in cfBnobio quod
Casa Dei dicitur agcntcm, duo monachi, unus Qknttt-
ariensis et altcr Bocccnsis, nunciantcs ei jam sirpo
mcmorati Willelmi rcgis viUe excessum. Quo illo vc-
hementi stuporo pcrcusstis, mox est in accrbissimnm
fletum concussus. Quod vidcntes admirati admodum
sumus. At ille, singultu vcrba ojus intemimponte,
asscruit, in ipsa vcritato quam scr\'um Dei transgrcdi
non decet» quia, si hoc eflicero possct, multo iiiagiH
eligoret se ipsum corporo quam illum sicut erat mor-
tuum esso.
Nobis post lia^c Lugdunum rovcrsis, ccco aliiis o
fratribiis ccclcsite Cantueriensis advenit, litteros defe-
rens, prcces oflcrens, quibus obnixe ab Anglorum matro ,
ecclcsia intcrpcllatur, quatinus, extincto tyranno, fllios
fSrtkfer ®"^ rupta mora roviscre consolarique dignetur. Au-
■iigiMd. clito igitur de ro consilio mcmorati revercndi Hugonis
ipsius urbis cpiscopi, itcr Angliani romcandi ingrcssus
C8t, ipso pontifico ct toto populo tcrno supcr hoc do-
lentc, et, nisi rationi contrairct, modis omnibus ne
flerct pronibcre volcnte. Magno deniquo solatio so in Ma ^ uo.
disccssu illius destitui vidcbant. Prosocuti nutcm il-
lum sunt de villa in villam pcr plures dics tam viri
quam mulicres, singuli ccrtatim currentes et pro sua
desolatione gemebundas voces cdente& Necdum por-
R«KMte» venimus Cluniacum, et nihilominus altcr nuncius ex
parto novi regis Angloruin et procerum rcgni patii
oocurrens moras ejus in veniendo redarguit» totam
terram in adventum illius^ attonitam, et omnia nogo*
tia regni ad audientiam et dispositionem ipaius rdfe-
Atoltor
tnmC
351
> nJvtntMM illitul] tiAyrmim ^im, A.
HISTORIA NOVORUM IN ANOLIA. 110
rcns |>cn(lcrc dilata. Cujus verbis litier» regit quM ^^
attulcrat attcstantes, ct dicta plenius explananiea, iSJStS»
prcco.s ct vota ii^sius rc<;i8 vinini festinato venire^aSfMAi»
magno|>cro |>o»tuIantis/ ct scipsuin regnuniquo saum
ojus consilio ac modcraniini hc Mubjocturum poHieentiSy
continebant. Hnoc ct hujunmo<li plura qnam dicere
vclim noH ad patriam propcrarc cocgenmt
PmsiM^rrimo itaquo curKu marina traiMivecii ncricula;*"*^*"^"*
noiio Kal. OctobriH Dofris appulimufi, ct ingcnti gaudio {{jyt'*^
totain tcrram in advcntu An^iclmi cxultanteni repperi-
inus. Qua}dam ctonim quani novm rcsurrectionie spes
singulonnn montibuH oricliatur, qua et ab opprcmiooe
calontis a<l]nic calamitatin rc quisque libcrandum, ei in
statiiiii optatn} pr(M|HTitatis aditum nibi pollicebaiur.
Qiia) spoa indc maxinic proccdcbai, quod Henricua M — i^
(\\\\ tunc novitcr fratri dcfuncto in regnum guceeieerat» to* — i
in ipso suao coiisccrationiH dic bonas ci •anctaa omni
MA.^iM. populo logcs Hc 'sorvaturum, *ci omncs opprctsiones et
iniquitaUvs qu;u 8ub fratrc suo cmerserani in omni sua
dominationc tain in occloHiaAticiH quam in siocularibiis |
no;(otiis prolnbiturum ct HubvcrBurum Hpopondcrai, et
lin^c oiiinia jurisjurandi intcrjcctionc firmata, iiub mo*
niincnto littoraniin sigilli nui testimonio roboraianim^
|H*r t<^)tum ro;^um divulgatum iri pncccperat. Pneeen-
tia niliilomiuus communis omniuin patris janf ipei spei
non parum roboris apud hominura mcntcs ac\ii^ebat,
constantcm illiuH probitatcm agnoHConiium, et laDCta
(juwdam ad rcformandum ChriHtianro religionit •iaium»
(Iiii post obitum voncrandio mcmoriro Lanfranci arehi*
opincopi in multin dccidcrat, proxime ab eo prodire et
, statui arrectin Hcn»ibuH expectantium.
8od cum poHt i>auc<M Hui rediiut diet Serberiam ^^SmiS*
rogcm vcnissct, ci ab eo gaudenter sutcepiot ratioiii'^
illiut, qua to cxcimvit cur in tutcipienda regi« digm*
l
I po0lmiauti§'] (>a «TMare ia A.
* trmurtcli ptnemlm] ptneaUtimBtTftll, A«
120 mSTOEfA NOVORUM IN ANQLU.
AJi.im taiia bonodieiiono iliam eujua jniis eam osse sciobat
r&MMRrnon ezpeetavcrit, adquiovisset, postulatus eat pro con-
^^Vi» Buetadino antoecssoram suorum regi hominium faceroi •
^ et arehiepiBCopatum do roanu cjus rodporo. Quibus
eum ille noquaquam 80 aut vcllo aut posse asscnsum
pnebcre responderot^ intcrrogantibua quaro, statim quid
super his ot quibuadam aliis in Romano ooncilio acco-
porit roanifesta rclationo innotuit^ itaquo subinfcrens
ait^ " Si dominus rox ista suscipcro ot RUAcopta scrvaro
" volucrtt, bcne intcr nos ct finna pax erit Sin au«
" tem» non vidoo rcroancro moum in Anglia utilc foro
" vel honefitum ; pnoRcrtim cum ni cpiHcopatuA aut ab-Maii.m.
" batias dcdcrit, privari mc pcnitus tam a sui quam
" et corum qui ca^ su8cc))crint communiono ncccsso
" ait Nce cnim ca do cauHa Angliam redii, ut si ipno
" Romano pontifici obncdirc nolit, in ca rcsidcam. Undo
" quid vdit procor c<1icat, ut sciam quo mo vcrtam/*
;* y Hie rex auditis graviicr conturbatus cst Qravc quipi^e
sibi visom est invcstituras ccclcsiarum ct hominia pno-
latorum porderc, gittvo nihiloniinus Anselmum a rcgno
ipso nondum in ivgno plcno confirmatus pati discedcro.
In uno siquidcm * videbatur sibi quasi diinidium rcgni
pcrdcret, in alio vcrcbatur ne f raircm Huum Robcrtum,
qui tuno do lorusalcm Normanniam rcdicrat Ansclmus
adiret, et eum in apostolico) scdis subjcctioncm deduc-
tum, quod facilliinuui factu sdebat» rcgcm Anglia;
faeerot. Do vcrbis igitur altrinsccus motis induda}
SnSSfr usque Pascha pctito) sunt, quatinus utrinquo Bomam
mitterentur qui dccrcta apostolica in pristinum rcgni
nsum mutarcnt, ot intcrim ocdcsiis Anglim in quo erant
statu mancntibus, Ansclmus, redditis terris quas rox
mortuus eeclcsio) Cantuaricnsi abstulerat^ suis omnibus
revestiretur ; sicquo fieret ut si a sontentia flecti papa
1 m] Not ia A.
niSTORIA KOTORUII m AVOLU. Itl
ncqiiirci, totius ne|*oiii suroma in mm quo toneerfti^
ntatuin rcfliret IIoh: Atuclinua» quamvia frivoU cno
ct in nihil utilc tcndcro acirci atque pr»xiioerci» lAncii,
nc novo rc^i ficu principibufi uUam eonini so ■Offpt*
cioncm cio rogni tranalaiiono aui aliunde incnierci»
precihufl illorum paiKus cat vinci. ei quod Tolebani
ipwm annuit, ilismiHNariue curia in |mco ad aua m-ecaBit
Hinc pauci.M dicbuH intorpoMitia, MathildiH filia Ual-
clioiiii * noltiliHsinii rcgiM Scottoruin ct Margarita*, quic
scitur exorta dc ncmino rcguin Anglonim, nupMi pno»
fnto Hrnrico rcp Anj:;Iorum. IpHa quippe Margariia
filia fuit Hdwardi filii rt^izi^ K«lmundi, qui fuii filiiia
n*;:is «Kilirlrodi filii glorioHi.sHimi rc^a Eadgari, cujoa
inox in cA))itc liiijtis ci|K'riH mcntio facta c!it Ncgntiuiii
ita^uo ipsiiis copiilin licct pro|>ositi o|)cria inicniioncn,
ut qiiiliusdam forto vidvtur, haud quac{uam rcwpiciai»
tamon «luia p<T AnKclmum admini.*itratum fuit * naiii
vi eoH in conju^iiim I>cncdixit ct illam paritor in rcgt*
iiam amsc^cravit. l»rcvi aiituino dc<icribcnduro qualiicr
artiim Hit. Hoc aiitom ca ro nobi.n inaxiinc in volun-
tntiMii cccidit, qiinniam AnM*Inium in hoc a rcciiiiMline
<l<*viasH«: nonniilla pani hominum, ut i|Mi audivimiia,
1ila«*phcinavit. Sif)iiidom radrm Mathildiii,* intcr nancti*
numialoH in monaMtiTio ah infantia nutrita ci ailalta,
crcdcltatur a miiltis in MTvitium Dci a parcntil>tia ob-
lata, co quod pui>licc vijia fucrat carum inicr qiiaa
vivo1«t inoro volata. Qua) rcn, dum illa, jam oliin
dimisfio vclo. a n*;^ amarctur, plurimorum ora laxarct
ct cofi a cupiti^ amplcxibun rctardarci, ipaa Anaclminn,
cujua in hoc nutum omnca cxpcctabani» adiii» conatli*
uin do ncp)tio cx auxilium aummiaaa preee quMiTit
Cui illo faioam quto fcrcbatur injiciena affimabai
nuiia Bo unquam rationo in hoc declinandum, ai auaai
Deo aponsam iollat ei eam tenreno bomini in aMlri-
* «r«/] tTM^ A. I «yW] «M, a.
122 HisraRiA novorum in anglia.
AJkim moniuin jungat Rcfcriilla ot poniius 80 ncgai obla-napbm
iam, ncgai cUam fio vcl scmcl aliquando Rua voluniaio
AiiRdo volaiam ; ci hrco ni citHlcro aUicr nolii offeri so
judicio ioiius Anglorum occlesise probaiuram. "Ai*
" tamcn," inquii, "mo volum poriasso non abnogo.
" Nam cum adolcsccniula csscm, ci sub amiiie mcio
" Crisiino) quam iu bcno novisii^ virga pavercm, illa,
" scrvandi coqK)riH mci causa contra furenicm ci ciijus*
" quc pudori ca iomposiaic inHiilianicm Normannorum
" libidincm, nigrum panniculum capiii mco supcrpon«
" crc, ci mc illum abjicienicm acris vcrberibus ei ni«
" miuin obHCcnis vcrbonim conviiiis fUR|>o cmciarc simul
" ci dchcmcsiaro solcbat. Qucni pannum in ipsius
*' quidcm pm!Hentia gomcns ac ircmcbunda fcrebam,
* '' scd mox ui mo con8|)cctui ejus subirnhcro poicram
" arrepiiim in humum jaccrc, pcdibus proicrere, ei ita
" quo in ciim ' o<Iio fervcbam quamvis insipionier con-
" sueveram dcssDvirc. Isio non alio modo, iesie con' .
" scicniia mca, velaia fui. Acsi mo oblaiam quisquo
" dicei, ci hoc qualo sii cx co subiniclligi licci,' quod,
" sicui plurimi qiii adhuc supcrsuni noveruni, patcr
" meus, cum me quemadmodum dixi velaiam forio
" vidisHci, furorc Huccensus injccta manu vclum arri-
" puii^ ci dissipans illud odium Dci imprccatus esi ci
" qui mihi illud imposuii, contcsianfl sc comiii Alano ' *
" mo potius in uxorcm, quam in coniubcmium sancii-
" inonialium pnudesiinaHsc. Hax; csi undo calumnior
" ratio mea, quam qufcso perpendai prudeniia iua, oi
" agai pro mo sicui novii agcndum paicmiias iua.**
Quid plura? Diffcri Ansclmus scnicniiam ferre, ei
causam judicio religiosamm pcrsonamm regni doier* iis.M4a
minandam pronuniiai. Siaiuio iiaquo dio coeuni ad
nuium illius episcopi» abbaies, nobilos quique ao reli-
giosi ordinis viri in villa Sancii AndreflB do Bovoces-
• MMffi*] motA, K I * mthinitttifi lk«t] eolHgi polett,
>«ni]NotiaA. | A.
IflSTORrA NOVORUM IK ANOLIA. 123
tria qufD Lainbetha^ vocatur, qiio ct ipsum pncsentiii
ncgotii tuiic tcnor adduxcrat Causa igitur juxtA
pra?.scnptAin flcricin in mcdiuin deducta cst Prodcuiit
hinc indo idonci tc.stcfi, vcr1>a pucllo) puno voritati
Hubnixa protcHtantcs. Acccdunt istin archidiaconi duo.
WilloImuH vidclic(^t CantuaricnHin et Humbaldua Scr-
bcricnsJH, quoH patcr AnHcImUH Wiltuniam, ubi illa
fiKTat cducata, pro Iiujuh rci ccrtitudiiio rimanda di-
rcxcrat, qui publica vocc nttcHtati' Mint rc ot rcm a
HororibuH diligcntisHiinc |>cn|uiHiHHC, ct nil quod relaUo
rationi oliHLstcrct ab cin capcro potuinHC. Monct ergo
AnMelinuH, ct |>cr ChriKtianain obcinlicntiam omnibua
iinpcrat, ut nullum a vcritatc favor aut timor dcfloctat,
h(m1 Hirut rcvora cauHa» Dci quo juHtc dctcrminctur
unus<juiHquc pro viribun o]>cni fcrat, " nc, quwl abnit/'
aicnn, " laliH judicii Hcntcntia prodcat, cujiui cxcmplo
" in RupcrvcnturiH tcin|>oribuH vcl Rua quilibct liWr-
" tato non jurc privctur, vel Dcu.s iin • qusu sui juri.s
" css(; (i(>)M'nt injuria dcfraudctur." Acclamant oroncfl
ita facicndum, ct .sc iion alitcr facturoH Hpondcnt Re-
inoto itaquc a convcntu .solo patro, ecclcHia Anglio*
qiiH' convcncrat in unuin dc profcrenda nentcntia
tractat. Dcindc, illo in mcdinin rcvcrcnter addiicto,
cxposituin cst (piid i\o ncgotio coinmuniH omnium
Hcnsiis invcncrit. Ratiiin aiunt, i>crHpecta re, Hibi
1.111. viil<Ti, ct ad hoc coinprol>andum paratoH sc aMcrunt,
iiulla hcntcntia f>o.sH4* ]>ucllam pro cauna Hua jure con-
Htrin;;i, qiiin Iil>ertatc coq>oriR Rui quocunque modo
lc^^alitcr vclit valcat uti. "Quod licet," inquiunt,
" levi argumcnto j>ro1>are ]>osscinufl, eo tamcn cum opufl
" non flit, 8ui>crHcdemuR, noHtrin argumentifl finnioreni
" tcncnUvs |>arcm judicii hujus flcntentiam, a vencraiKlie
" inemorin? pncdcccRRoro vcRtro, patre et * mflgistro
" nostro L«anfranco Rimili do causa promulgatam. Nam
> Lamhtka] IjunWta. A. 1 • ii«] bi^ A.
* attettmtt} tmali, A. \ * pmlrt H] H fUtr% A.
124 IIISTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
A.1K1M9 ** quando ille magnus Willolmus hanc torram primo
" devicit, mulii suorum sibi pro tanta victoria applau-
" dcntcs/ omniaque suis voluntatibus atquo luxuriis
" oboodiro ao subdi deboro autumantos, non solum in
" possessiones victorum, scd et in ipsas matronas ac
. " virgincs, ubi facultas cis ^ aspirabat^ ncf anda libidinc
" cocperunt insanirc. Quod nonnullfo pra3vidontes, ot
" suo pudori motuentcs, monastoria virginum pctivcro,
" acccptoc|uo volo scso intcr ipsas a tanta infamia
" protoxcrc Quro cladcs cum postmodum scdata, et
" pro tcmporis qualitato pax rcbus data fuissct, quie-
" situm ab codcm patrc Lanfranco cst^ quid dc iis*
" quo) tali rcfugio suam pudicitiam scrvavcrunt ipso
" sontirct, csscntno vidclicct constringcndic in monas-
" tcrio vclum tcncro quod acccporant, nccno. .At ipsc
" qutostioncm ipsam consilio gcncralis concilii talitcr
" solvit, ut cis pro castitatc quam so tam manifcsto)
rci ostensiono amaro tcstataa fuorant, dobitam magis
reverentiam judicarct cxhibcndam, quam ullam scr-
" vanda3 roligionis contincntiam, nisi propria illam
" voluntate appctcrcnt, violentcr ingcrcndam." £t ad- M8.p.i4i
Junxcrunt» " Uis intcrfuimus, ha)c approbari a sapicnti-
t)us viris audivimus, ct hcoc in pncscnti ncgotio
valero volumus, ac roborari postulamus. Licet enim
" sciamus causro illanim istius csso Icviorem, dum illa)
" sponte, ista coacta, pari do causa vclum portavcrit;
" tamen, nequis nos favoro cujusvis duci oxistimct,
" non ultra progredi in judicio volumus, hoc solo con-
" tenti, ut quod valuit in majori valeat in minori."
Tunc Anselmus ad hiec, "Scitis quid monuerim, quid
" praSccperim, quidve' polliciti sitis. Cum igitur, se-
" cundum quod vobis visum cst justius, in oommune
** judicaveritis sicut asseritis ; ego judicium vestrum
** non abjido, sed oo socurius illnd susdpio, quo tanti
l/wa/lM ftf] «if ftcoltat, A. I * ginVvf] ^M^ A.
• fcf ] hit, A. I
II
i
UISTORIA KOVORUM IN ANOLIA. 125
" patris aiicioritato sufrultuin audio.'* Illa dcbinc in
mcdium ducitur» gesta comi vultu audit ot omplcc-
titur, auditum sibi prnDstari i>aucis prccatur. Loqucna
crgo obtulit so vcl sacramcnto vel alia quam magis
cligercnt ccclcsiastica lcgo probaturam solidoa vori-
tati subnixam csso jam definitam rationem suam.
Quo<l non proptcrca facturam fatetur, quasi sibi non
crcditum c5>se putet, scd ut malovolia hominibus om-
nem dcinccps bl&sphcmandi occasioncm amputct. Re*
Hpondctur nihil horum opus csso, quoniam si malus
homo do malo thcsauro cordis sui protulcrit mala, dicto
citius opprimctur, ipsa vcritate jam tantanim pcrao-
narum astipulationc probata ct roborata. Allocutione
post ha}c ct bcncdictiono Ansclmi potita, abiit, et pan-
culis dicbus cvolutis fit, ut dixi, rcgina et conjox.
••>*•• Vcrum cum ipsa conjunctio juxta ritum occlcsio) fieri
fimiariquo del>crct. patcr ipso totam rcgni nobilitatem
po])ulumquo minorcm pro hoc ipso circumflucntcm,
nccne pro fonbus ccclcsio) rcgcm ot illam circumval-
lantcm, sublimius cxDtcris stans in communo cdocuit,
quo ordinc causa virginis quam fama vulgarat per
episcopos ct rcligiasaa rcgni pci*Bonas vcntilata fucrit
ct dctcrminata. Quo facto, moncndo auctoritate Det
prnoccpit quatinus siquis alitcr do ncgotio illo Bcntiret
ac scntontia tulcrat, undo scilicct ipsam copulam sccun-
duni le;;em Christianam ficri non dcbero pofisct ostendi»
nihil h«Tsitans, salva paco omnium, coram proferrei.iWM
A<1 qu.ns cunctis una conclamantibut * rcm juste defini-^^^^'
tam, nec in ca quid rcsidcro undo quis nisi forte malitia
diictus juro aliquam i>os8ct movcro calumniam, lcgitime
conjuncti sunt honorc quo docuit rcgom ct reginam.
En ordinom gesto? rci, tcstc conacientiiB me» veritAto,
sicut cam pnoscns audivi ct vidi, in nullam parteoi
dcclinando descripei, verba puellio ita duntazat in
medio ponens, ut non aaseram vera •oxtiterini
* tffni] Not in A. I
126 IIISTORIA NOVORUM IN ANGUA.
A.D.im. Si orgo quis in intis Anaclinum contra a)quum aliquid
cgiaso diccrc ultra voluorit, ipsc viderit. Nos vero
qui cor ejus in hoc et in multis agnovimus testimoni*
um ci porhibcmus, quia, sicut ipso fatcri solobat, ncc
scire noc posso illo tcm|K)ro habuit, quomodo in hac ro
mclius aut R;quius faccrct quam fecit.
Ekxlcm anno vcnit in Angliam Guido archicpiscopus
SVf^ g'*' Vicnnonsi.^, functus, ut diccbat, legatione totius Britan-
tionofUM
Tmunc nia3 cx pneccpto ct auctoritatc aiKxstoIicaj scdis. Quod
per Angliam auditum in a<lmirationcm omnibus vonit, xa p. i4i
inauditum scilicct in Britannia cuncti scicntcs, qucm-
libct hominum sui>cr so viccs apostolicas gcrcre, nisi
Holum archiepiscopum Cantuaria5. Quapropter sicut
vcnit ita revcrsus ost, a ncniino pro Icgato susccptus,
ncc in aliquo Icgati ofiicio functus.
Exindo cum ad tcmpus induciannn, Pascha, ventum
cssct, ct qui Romam missi fuerant nuncii nocdum rcd-
isscnt, usque ad advontum illorum inducite dilatn^ sunt
Jwjjjg^ In subscqucnti autem solcnnitatc Pontccostcs ad-
Jj^gjJ^ vcntus comitis Robertiy fratris rcgis, in Angliam pr»B-
via fama totain rcgalem curiam commovit, quorundam
animos, ut iwstmodum patuit, in divcrsa permovit.
MvtMi Rcx igitur principcs, ct principcs rcgcm KUR|>cctum
ofUMiUiis habcntos; illo scilicct istos no a sc instabili, ut fit,
fidc dissilircnt, ct isti illum formidando nc undiquo
jiacc potitus in sc Icgibus cffcratis desievirct; actum
ex consulto cst, ut cci*titudo talis hinc indo fierct, quso
Pri- utrinque quod vcrebatur cxcludcrct. Sed ubi ad spon-
sionem fidei regis ventum cst, tota rcgni nobilitas cum
populi numcrositato Ansclmum intor sc ct rcgcm
mcdium fccerunt, quatinus ci viee sui, manu in
manum porrocta, promittcrot justis ot sanctis logi-
bus 86 totum rognum quoad viveret in cunctis ad-
ministraturum. Hoc facto, sibi quisque quasi do
securitate applaudebat. Postquam autem certitudo
de advoniu fratris sui rcgi innotuit, mox ille, coacto
^xercitu iotius terrw, ipsi beilo oocorrendum impiger
I1I8TOUIA NOVORUM IN ANGLIA. 127
.145. Btatuit ExcrcitUH vcro granclis crai aique robustiui, ci a^.ii«-
circa rcgeni fidclitcr cum huis in oxpcdiiione cxcubft*
bat patcr AnschnuB. At ubi Robcrtum ipeum cum p«u
Kociis tranRfrctasHc insonuit, statim majores rcgni, i m^ia
c|ua8i 8u:c Nponsionis imnicniorcs, ad illum relicto rcgo SS^
Bcnict tranHfcrrc parabant Quod sic csso Ansclmus
ccrto rclatu agnosccns, doluit, ooque magis nequid ad-
vcrsi rcgi accidcrct intcndcro ca^pii. Scd taliB virA
qnid do talibus ngorct igiiorabat Nullum cnim do
tali criiuinc publicc potcrat calumniari dum nulli
tcHtos adcHscnt ; crinicn ijwuui non audobai rciiccndo
nutrirc, nc pcrjuri cfrccti rcgcm scduccrcni. Rcx ipHO
non modo dc rcgni amissionc, scd ci do vita au*
HUHpectuH, nulli crcdcrc, in nuHo, cxccpto Anselmo,
tidrre valebat. Undc mv\hi ad illuni vcnirc, principes
(pios niagis a sc labi tinicbat illi adduccrc, quaiinus,
audito vcrbo illius, ct ipsc a formidinc rclovaroiur, ci
illis mctns si a tidc quani sibi R|>opondcrani aliqua-
tcnus cadcrcnt incuteretur. I]wc igitur Ansclmo jura
totius Christianitatis in Anglia cxcrcendte bo rclictu-
nini, at^juc decretis ct jussionibus aiKMtolica; scdis
H(} |KTpetuo oba*dituruni, sununo o|>crc ' promiiicbai^
Quibus ita sc habcntibus, Ansclnius, adunatis prin* a
cipihuH cunctis, onineni circumfusi cxcrcitus muliiiu- UmSn ^
dineni Himnl et cos, siiita onmi calunmia, quam oxo*
crabiles Deo ct omni l¥>no homioi forcnt qui fidem
((uam principi suo d(>1x'bant quo<[Uo modo violareni
ita indissolubili vcrborum rationc odocuii, ui cuncii,
i»-iM. pcrspccto ipsuni via virtutis incedcrc, illico sprcta viia
non segnius cligcrcnt morti procumbcre, quam violaia
fido Hua regem seducerc. Quapropier indubia licei
asseriione fatcri, quoniam si, posi graiiam Dei, fi<lo-
litas ct induHtria non intercensissei Anaelmi, Hoiricus
rcx ea tcmpestate perdidissct jus Anglici regna. Ro-
bcrtus igitur, amissa fiducia quam in principum tnidi*
•MMM ^pcrr] raanMfert, A.
128 UISTORIA NOVORUM \S ANQLUL
AJI.11II. iiono habebai, ct non lovcm dcputans cxcommonica-
tioncm Ansclmi, quam sibi ut invasori nisi ccepto
dcsistcrot invchi ccrto sciobat, paci adquievit, et in
fratemum amorcm rovcrsus est, cxcrcitusque in sua
dimissus.
Itaque post hrec, dum omnes intenti cxpectarent ali-
quid tanto bcneficio dignum in Anscknum a rcge pro-
ocssurum, ecco ad curiam rcgis veniro mandatur, re*
sponsurus do ncgotio quo do inducice dilato) fucrunt
Nuncii quip|K3 jam Roma rcvcrsi littcras a Paschalo
papa, qui Urbano succcsscrat, rcgi dcstinatas attulcrunt
Qua) quid in sc continuerint» tcxtus carum subter an-
nexus dccUrabit
^ Pteehalis epiflcopae, floinui flCfTonim Doi, dilecto fllio
I. nonrico rcgi Angloram, Bnlatom ot npofltolieam bcnodictionom.
Logationifl taoD Torba, fili cariMimo, graiAnicr oxocpimafl,
01 ^ Tcllcmofl oboDdientiam promittoniifl. In qnibofl nimiram
■ancto Bomana) ccclcsia) illa in tuo rcgno polliccbarifl, qam
icmporo tal patrifl habaorai, oos roqaironfl honorofl qaofl anio*
coflflomm noetroram iomporo paicr taafl habocrat. Qan pro*
foeto omnia graia in flapcrficio ridorcniar, intoriafl roqaifliia,
ci lcgati iai rocibuB cxpoflita, gravia oi TobomcntisBima parn*
crani. QamrcbaB cnim, nt iibi cpiBCoporam abbaiamqao porMS»p.ll7,
inToeiiiaram conBtiiucndorum jus ot faculias a Romana indul-
gcrciur occlosia, ci, quod por bo Bolnm ficri omnipoicnB Dominufl
pcrhibet, hoc rcgioo potcBtntiB fiorct. Ait onim DomiuuB, " Ego
" flum oeiium. Pcr mo siquiB introioTit salTabiiur.** Cum
aaiom cco1c8ia9 ofltium rcgcfl C8bo arrogant, fit profccto ni qui
por eofl ecclofliam ingrodiuntur non paBtorofl flcd fVirofl oi hi-
ironofl haboaniar, oodem Domino diccnic, " Qui non inirat
pcr ofliium in OTilo OTium eod aflcondit aliundo, fur oet ot
lairo.** £t quidom fli a nobia magnnm aliqaid taa dilootio
pofltolarot qood cnm Doo, com jafltitia, com nostri ordinifl
«doto conoodi poefloi, gratanior oiiqae ooncodoromofl. Hoc
Tero tam graTO, tam indignom cflt, ot nolla ratione oatholioa id
admittat ecoleflia. Faciliofl ad oxtroma qanlibet Boaiofl Ambro-
■iofl oogi potoit, qoam imperatori occlefliBD pormitieret * potoeta-
Utem. Bespondit enim, ** NoU graTare te, imperator, ot potet
«] Bod, A. I * pmdUerti] pemittere, A.
r
HlflTORIA KOYORUX UT IVOLU. 119
" in ea qnaB DiTuift itint imperale aliqtMid joi bftbMu Koll
" ie cxtollcra ; MMi, ti Tit diatios irapefmre, mIo Deo nbditat.
" Scriptam c«t, * Qa« Dci Dco. qo« Qwmsnm CMui.' Ad im-
" pcratorcm paUtiA pertincnt, ad «loerdotem eocleel». Pablt-
" conim tibi moBnium joi oomoiiaHUB eel,
" Qaid tibi cam edaltoraP Adaltera eet enia qo«
" lcgitimo Chrifiti conjagio oopoUta." Aodk, O rei, edolle-
rom ecclctiem nancnpari, qo« non legittme nopeerit EecW-
%\m «iqoidcm •ponrat nnoeqnieqoe letimetor epieoot>Oi, joxt*
ncriptoram illam qoa ex fmtria ozore ftmler oofi eoi ooMi*
*>^ niii filioii naKitAro pre^cipiior, et ■ponas coDtempCor o fktvp
P{Kmfio difimlciari mendator. Video igitor, O res,
ignominioeom, qoam pcricoloeom eit, per fiUoe eooe
edultcrio poUoi. Si crgo ecclcei» Aliot ee, qood otiqoe
CethoUcan ChriMtianut cnt, pcrmitte matri toei Wgitiaoa
tiri conjngiom, at non pcr homincm, ecd per Deoa ei Hoai-
ncm Chrifitam, lcgitimo «poneo copoletar eocleeiA. Pcr
cnim cpifKX>pnfl cUgi cam canonico cUgontor, tcvtalor
loa raalot, diccnp, " Ncc qaiec|oam wnmW eibi
qai Tocator a I)oo. tanqoam Aaron." Et Beatoe Aabroeioe,
Mrrito," inqnit, ** rrc<litar qood Divino cae^t clectoe jodicio,
qacm omncfi poetalariMcnt'* Et, poet paoca, *' Ubi oniTor»
poram pontolAtio congmit, dubitaro noe ncqoaqoaa ' O|» o r l e i
ibi Dominam Jcnam ci Tolaniatia aoctorem ei petttkaie
arbitnim forr, ct ordinationin prwnlcm ct largitorea gralia.
rrn*tcrra prophrta David ad ccclceiam loqocne ait, ' Pro
' pAiribuii tam nati tnnt tibi fiUi ; conaiiioce
popcr omnrro irrram.* l>clceia filioe grnerat, eccl
*' principce «tatoit." rtiMicmoa alia de ecriptorie aoctie leo-
iimonia ri rxcmpla proponcrc. qaibua conat*rct coclceiei epoaeoe
ac pantorra cpif>co|M«. non H^calanam poiretatoa ooto, eed
Chh«ti ditiiwwition<« ci cccloei» jodicio pnppooendoe. Uado
ctiam imprrainr Jo«tinianoe nanxii in icgiboe eio, *' Debel
'* cnim prioii diprrptah de Tita cpiacopi, otroa booa eit oa
" rrprrhcnpilnliii, ci atram bonie teeiimoiuie aoniator oa*
" non." Ki infra, '* Kiai " inqoii, " facoltae ootcoiqoe ei
*' TcUi cofitradircre. Ki ei qoidem anie atiatiuoea * fberit
" coiitradiciio facta. non prioe oonoecretor epiecjopoe,* aiel
Ulp^iA. " diercptaiio dc contradictione eit (aela el oadiqoe
<«
«•
<t
«•
tt
••
••
t*
tt I
10.
loA.
I
130 HISTORIA NOVORUK IN ANQLIA.
««
inno^ioi is qni nd cpiBCopatnra Tocatnr." Ecco, qnod popnlf
iotiot eme proniinciai impcratof hoc rai solins ofiso rcgi» poto8«
tM inooflsii. IpBinB ciiam imperatoriB lcgo cantnm CBt, nt nco
profoctio nco ingrosBna ad imporatorom Bino motropolitnni lit-
tcriB patorot cptBcopo. Qnem crgo in cnria tna Bino mciropo-
litani littoriB admittore non dcbes, cnm viB, O roz, in occlcBia
principom conBiitnoro F MonBtmoenm profccto cBt, nt patrcm
filine gonerare» homo dcnm croaro dcbcat. Saccrdotes namqno
in Bcnptnris BanctiB dcoe rocari tanqnam Dci Ticoriofl manifoB-
iom eei. Undo Banctaa mcmorin) GonBtaniinnB impcrator do cpi-
eo o pomm cansie diBccptoro ansns non fniseo dcecribiinr. Propicr
hoo eancia Bomana ci apoetolica occlcflia por praDdcccBBorce ^
noeiroe rogin n«nrpaiioni ci inTCBtitunD abominabili TiTOcitcr
obTiaro cnraTii, ci, graTiBBimiB ])crBCcntionibn8 pcr tyrannos'
afTocta, nequo ad tcmpora noetra non dcBtitii. OonfidimuB
anicm in Domiho qnoniam ncc in nobis confidontifo eno) Tir*
ioiem occIcBio) princcpe Pctme ci cpiBCopomm primns amittci.
Porro Ba>colarinm poicetatum ct rogum in occlcBia qnod Bii
oflScinm, ozponii apoBiolne PanluB diccnB, " Doi cnim miniBicr
eei iibi in bonnm. Non cnim sino causa gladinm portai. Doi
eaim minisier CBi, Tindez in ira ci qui malo agit.*' £i Pctme
apoeiolna, in oodem Tcrba conBontionB, *' Siro rogi/' aii, '* qnaBi
*' pnBOollenti, eiTO dncibue tanquam ab co missiB ad Tindictam
*' malcfactomm, landom Tero lionoram.** Intcr iBta, roz, nuU
lioB iibi ponuoeio profana Burripiat, quaei aut poteBtati tnn) m, p^ lAO.
aliqnid diminucro, aut noe in cpiecopomm promotiono aliqnid
nobis TelirooB amplius Tiudicaro. Immo Bi ab hoc proptor
Donm doeiBtas qood coutra Dcum oesc manifcBtnm CBi, qnod
cam Deo, noc in czorcore, ncc noe conoodcro aut cum noetra
sea iua ealuto poeBumuB, quicquid deinccpe poBinlaToris, quod
com Doo poBBimuB, libontiuB indnlgebimns, ci honori tuo oi
soblimaiioni propcnsins inBistcmuB. Nco ezistimce quod potcs*
iaiis ins oolumon infirmctur, si ab hao profana nsnrpaiiono
desisias. Immo ionc Talidins, tonc robusUnB, iono honora*
bilios regnabis, cnm in rcgno ino DiTina rcgnabii aoctoritas.
Tono amiciiiam ei familiariiatom noeiram firmios obtinobis,
ei regni ioiorcs beaioa apoetoloe habere gaodebis. Neo iibi
tone* in peiitionibos iois abeeee poierimos, coi peiiiionom
noitranim faoiorem Deom adesiB sensorimos, Ipae omnipo-
^ftmJtcmtrmJ piedeceiMies, 1 *i99wmm,UB.
m. I >fwe]aas,A.
««
««
HISTORU KOVORUH IN ANOLU. ISl
tons Deiis in cojas niAna corda Bont regom Mtit bottetai ajx
nofltro, AMit onditni tno, nt, dnm joxta pnooopta lyiii tom
di^poBacris octioncs, ipeo rcfininm tnnm pocia et honork Mi
stabilitato oc Rnblimationo dinponot. Amen.
Cum igitur ad curiam vcnissomus, rex, osus consilio n»
fittiris 8ui et amicorum illius qui acerbo conira Anael- ^^mmm
mum pro regni ami.Hsione odio orant inflammati, exe-g
git ab 00 ut aut homo suus fieret» ot eos quibus ept-g
Bcopatus vcl abbaiias so daturum dicebai pro more
anieccssorum suorum consecrarci, aut terram saam
MM.|»,iif gjjjQ rciraciationo ei fcsiinanier exirot Cui ille re*
spondii, "Dixi qucmadmodum Romano condlio inter-
" fucrim, quidquo^ ibi a scdc Bcaii Peiri acccperim.
" Si crgo cxcommunicaiioni cujus in boc regno relator
" cxtiti mcmei alicujus rci causa subjicio; cui» qoaoao^
" deinccps adhicrcro poicro, meo judicio excommuni-
" caius ? Nuncii ha)c ipsa muiaro directi infeeio ne-
" goiio rcvcrsi sunt Horum igitur quie cum Balute
" ct honcsiaio mca ncqueo iranAgrcdi me iranBgreaso-
rcm ficri, non vidciur osso* sani consUiL* Refert^
Quid ad mc ? Usus anieccssorum meorum nolo
pcrdcro, ncc in rcgno meo qui meus non sit qnen-
quam suHtinorc." Dixii» "Audio quo tendani iita
(f
K
It
II
(I
U
II
(f
(^109 dicuniur, cxcrciiatus in ejusmodi aum. At-
tamcn intorim non cxira tcrram, ut ipf»e jabet» aed
ad ecclcsiam mcam ibo ; ci, facicndo qu» me debere
faccre intclligam, quisnam mihi vol meia aliqnam
vclii violcniiam inforre consideraba'* Acia Boni in
hunc modum do his multa, sed eorum omninm hmt
cxiitit summa; episcopifl rcgnique prooeribus nt Mib
alio rcge solebani vcrba hinc inde ferentibua, ei in
sin^^Iis rcgi(6 voluniaii parere ceriantibna» inuno^ na
Romani poniificis obocdieniie subdereiar fammopere
inaisioniibus. Bcvenius esi itaque Anaelmas ad laai
• • •
quidqm"} Bj o I •A.OMilitM.
lot« btad, oad «rovM, b A. |
I s
13S HISTORU KOVORUM IK ANGLIA.
AA.11II. Deo in canctis placere studens et opprcssionibus eccle*
niaruQi Angliae gravi contritione cordis ingemiscens.
Non multum temporis fluxerat, et ecce, cum pater»
suarum Becurus iDJuriarum, ecdesiie damnis nonnibil
fcSr metueret, littenQ sibi amicabiles a rcgo transmissaejti^**
defenmtar, in quibus, primo salutationis alloquio cum
pcrfecUe pacis oblatione soluto, rogatur venire ad
regem gesti negotii sententiam alio consilio modcrari
volentem. Auditurus itaquo ne forte Deus siui gra-
tia cor ejus tetigcrit, quo mandatur, Wintoniam vadit
Ubi episcopis tcmcque principibus sub uno coactis
commuui assensu apud Ansclroum actum est, quatinus
sub aliis induciis alii nuncii prioribus excellcntiorefi -
ex utraque parto Bomam mittercntur, Romano ponti*
fici viva voce exposituri, illum aut a sententia neccs-
sario disccssurum, aut, Ansclmo cum suis extra An-
gliam pulso, totius rcgni subjcctioncm, et commodum
quod inde singulis annis habero solebat» perditurum..
Ab artbiepiscopo igitur missi sunt monachi duo, prse;-
fatus scilicet Balduinus Bcccensis et Alexander Can-
tuaricnsis; non quidcm ut corum instinctu Romanus
pontifcx rigorein justitisD causa Ansclmi ullo modo
cxiret, sed partim ut curialibus minis tcstimonium
cui papa incunctantcr crederct fcrrcnt, partim ut de
A>M0»- negotio ccrtam apostolict^c sedis sentcntiam Anselmo
^^ referrent Ad ipsum vcro ncgotium conficiendum di-
rccti a rege sunt trcs episcopi ; Girardus vidolicet de
Herefordcnsi nupcr factus archiepLscopus Eboracensis,
Herbertus Teodfordensis, Robertus Cestrensis. Sed
horum episcoporum duos sua quoqiie causa Romam
agebat, Qirardum scilicet adeptio pallii, et Herber-
tum intenUo recupcrandi ablatam ccclesiao su» curam
Christianitatis super abbatiam Sancti EadmundL Anto
paucos siquidem annos Balduinus ipsius ccenobii abbas
Romam adierat, et apud Alexandrum papam privile-Mi*»
gium ipsi abbati» adquisierat, per quod eum a subjeo-
Uooe omnium episcoporum, salva primatis
niSTORIA KOVORUM IK ANOLU. 1S8
libcram cfTcccrat Quod factum Lanfrancus archiepi- ui
scopus molcstc accipicns ipsum privilcgium abbati ab-
siulit, ncc illud ci nisi circa finem vitas su» mnltomm
prccibus motus rcddcre voluit Pra>fatus trgo epiaoo-
pus cpiscopatum Tcodfonlcnscm, scu Norwioenaem, in
cujus parochia eadcm abbatia essc scitur, suo jara
non jure privaium cssc togre fcrcnA/ ut diximus» Ro»
mam ire, ct si fortc possct in antiquam dignitatem
ccclcsiam cui pnnsidcbat rcstitucre, adminiculanta
rcquiiatc, cogiiabat Uic itaquc Hcrbertus cum, relie->
tis sociis, Burgundiam cum suis venisset, et paiiea
Lugduncnsis provincioa impigcr attigisset» compmben-
sus a quodam Guidonc, viro pnopotente ae fero eat^
ct quod dc Anglia cpiscopus cssct, quodquo pro damno
domini sui Ansclmi Cantuariorum archiepiaoopi Ro-
maui irct ab codcm calumniatus. Ncgat ille, nee ei
crediiur. Instai ncgando ct dcjcrando, sed nequiqnam.
Tandcm prolaiis sanciorum rcliquiia super eas jurare
cogiiur ct asscvcrarc, sc nulla omnino ratione Romfls
Rcicnicr quid aciunim, qiio<l aut honori aut voluntati
patris Ansclmi vidcri possct obnoxium. Post que, nt
pacc ac sccuriiaic viri comiiatus viro rcddi mereretor,
fcrmo quadraginia, sicut fcrtur, marcas argenti noo
graia ci largitatc rcliquit, quas huo negotio soper
ccclcsiam Sancti Kdmundi Romro adminicnlaturas An*
gliam cgrcdicns magc puiavit
MaMu. Emcn.sa dchinc longitudine viae, nuncii Romam una
vcniunt sui advcntus causam pro eo quem praferebai
tcnoro apostolicis auribus suggerunt, tanti mali diri*
mcndi consilium proni dcpoACunt Audit ille qius
feruniur, et non invenit verba quibuii exprimat quaa*
tum inde mirctur. Cum tamen magno ab epiaoopia
opero* prccarctur suis robua precavere ac definits
praKieceeeoris sui sententi» rigorem at andiqae pas
I tffrv/cr«M] On crM«t ia A.
184 HISTORIA NOTOBUM IK AKQLU.
AjxuM. easet tempcrai^ asseruit se nec pro capitis sui re-
^ dcmptiono hoe factunim, " Decrcta»" diccna indignando,
^ISST^ ** ct institationcs sanctomm patrum minis actus unius
gg ^gff " hominis dissiparem." ^ linierat in istis. Supcr hiec
scriptas cpistolas regi et Ansclmo, cuique suam, desti-
navit ; regi, inter alia, ecclcsiarum investituras judicio
Sancti Spiritus interdiccns, et Anselmum ut qu» agc-
bat agcrct, ct quie loquebatur perloqueretur affcctuoso
dcprecans, firmata et apoetolicsa sedis auctoritato robo-
rata in omnibus sui primatus dignitate. Quod ut
melius pateant^ epistolas ipsas legentium oculis eccc
pnpfigimus.
XVobaliB opiscopae, mmis eenroram Dci, carieeimo filio
Honrioo, regi Anglornm, ealatcm ot apoetolicam bcnedictionom.
Rcgi rcgnm Domino gratiae agimne, qni to in rcgnnm
boncplacito mn Tolnntatie evcxit, ot tanqnam Ghrietinnnm
regem in bencplacito ena) Tolnntatie incflabili mieericordia
cnetodirit. Sogamne orgo nt bona rcgni tni czodIia in mo-
'lina angoat, ot neqno in fincm ena in to dona cnetodiat.
Dceomieti onim fratrie tni rogie impiotatom, qnam Divino
oonepioia jndicio torribilitcr rindicatam. Eccloeiaa libortati Mft .>.Hft
roetitnieti, olomm honorare ccnpieti, et dcri principce, epiecopoa,
immo in hie Chrietnm Dominnm Tcnorari. Confidimne ita*
qno qnoniam neqno in fincm cadcm enpiee, ct in eadom pro-
bitato poreietee ; niei ennt aliqni perrcna) mcntie homince qni
oor roginm pcr epiecopomm ct abbatnm inToetitnraa DiTina)
indignationi aptaro conantnr. Qnomm in hao parto coneilia
tanqnam Time tibi ennt cTitanda, ne illnm oflVmdaa pcr qnom
regee regnant, et potontee jneta deccrannt. Qncm profeoto ei
propitinm habnorie, foliciter regnabie, potoetatemqno integram
et diTitiaa obtincbie. Qnom ei, qnod absit, ofionderie, non
prooeram ooneilia, nou militnm enbeidia, non arma, non
diritiei, nbi enbTortero coBpcrit, potemnt enbTeniro. Porro
in bonore Domini, in eoclceia) libertate, nba familiarea, noa
a^jtttorea habebie. Nec opinerie qnia qniaqnam lioa a toa
direUet amicitia, ei ab inTcetitnrie abetinere, d honofem debi«
tom et libertatem a Domino inetitatam oocloei» oonaenraTeris.
Bocleaiaram eiqnidem inTeatitnrae noa Sanoti Spiritos jndioio
dimparfm] A. kae
niSTORIA NOVORUM IN ANQLLL 185
rcgibaB ot principibaB, immo laicis omniboi, intordioimoa. AA
Ncc cnim dccct nt a filio mator in •orritiitom addiotar, mk
BponBam qacm non optavit accipiat. Habot Spooram wtaam
Kcgcm ac Dominam noetnim, qai to mioerioordia ■» in po*
tcntia ot probitoto cantodiat, ot a torreno regno ad o mhot o
pcrdacat. Amcn.
PnHchnliR opincopaB, ■onroB Bonronim Dei, Tonorabili fratii
ot cocpiHcopo AnHclmo, Balatom ot apoetolicam benodictionom.
M8. |k I54b Kon ignomfl Divino) TolantatiB oBiie ooneilinm, qnod religio
tna in Anglici rcgni rcgiono pnoBideat. Cnm onim, perr ere i
rcgis o<lia dcrlinnnfi, BcccMnm clcgiraoe, ot procnl ab Anglieie
tumaltibnB tccam habitanB Doo Tiroree, de pei
omnipotcnB DominoH jadicia tcrribilitor perpotraTit. Te
totioH i)opali ]>OHtuUitiono Tchcmonti, et noTi regii deroiioBO
mimbili, ad cathcdram qaam pro Doo dimiaorM reToeaTii.
Dco natcm gratinB qaia in to Bompor epiecopalif anctoritae
IKTHovcmt, ct intcr iMkrlmroH ponitaii non tjrannomm tio»
lcntin, nnn potcntam gmtia, non inccnHiono ignie, non effn-
niono mnnan, a TcritntiB nnnanciationo dcfiBtiB. RogamM it»*
cino at r|nod ngin agaH, qaod loqaorii perloqnaria. Kon enim
dcriciot Hormonnm noetroram opemmqao Principiomy qoi ia
principio crat Vcrbam. Noqao noe in ipM defieiemne, qni
cHt Doi VirtoH ct Dci Snpicntia. Enndcm enim cnm palri*
buH noetrifl Hpiritam hal)cntcB crodimae, proptcr qood ei
l<M|nimar. Kt Tcrbam (jaidcm Dci non cflt alligatom, noo
niitom humilinmnr nimin. CoDtcram in hac hnmiliatioiio enm
Dco mcnto cxccdimaH. In cjaa Tcritato hominnm mondaeio
intucmnr. Qnn do ro in ejnodo naper apod LatcrmncBoo
conHJHtonam cclcbmta pntram noBtromm dccreta renoTOTimoo»
Hnncicntcfl ct iutcrdiccntcB no qaiBqnam omnino cloricoe do
mnnu Inici occlcHinn tcI ccclcBiastica dona raecipiai. Hme
CHt cnim Simoninco) praTitatii radiz, dam ad percipitodoo
honoroB ccclcHioD HVCulariboB poreoniB inBipientee
M8. P.IW. pli^ra dcsidcmnt.^ Iccirco Hanctomm ooociUomm
mnjcHtAB pa>cularium principnm poteetatcm ab
clcctioniboB dccrcTit nrccndam, nt, ncot per eol
prima in baptipmo ccclesiBD janoa, nltima in
aporitnr etomiD, ita per aolnm Christnm OTilia Chrioli eoli*
arios Htatoator, pcr qoem Chrieti oTiboe non pro
oTiom sed pro Ohristo ingreseoe et egremoe od ritom
§mt9imrikm» . . . dttidtrmU] On etee oi o ao4 eeeoM |o A*
136
HTSTORIA NOVORTTM IN ANOUA.
IL
BMiopol
AJIiiMt. dacatar aDtornam. HadC, frator cariBiiimo, prolixiori poflmmt
at orationo ot rationo tractari, sod eapiontia) taa> paaca Bag«
gofifliBao totia ost, qnio ot orationibaB DiTiniB abandat ot oo-
cloBiaBticiB ost rationibaB araaota. HaM) ita doooaB, aicat tao
Bcia^ primatai ozpcdiro. Qacm profocto ito fratomitati tan
plonitor et intogram confirmamaB, aicat a taiB constat pra)-
docoBBoribaB fniBso poBsoBBam, hoo pcrBonalitor acyiciontcB, at
qnamdia rogno illi rcligionom taam Dirina miBcricordia con«
BorraTorit, nalliaB anqaam logati Bod nootro tontam dcboas
saboBBo* jadicio.
Scripsit quoquo pcr idem tcmpus epistolam unam
episcopo ct clcricis ccclcsiie ExeccstrensiB, quam huic
opusculo inderc non omnino alienum putavimus,' quan-
doquidem illara futuris temporibus alicujus negotio
fortc profuturam spcremus. £st autem hoDC.
PaBcbaliB opiBCopaB, BcnraB Bonrorom Doi ,Tonorabili ftntri
OBborno opiBcopo, ot clericiB ExeccBtronBiB occlcBiod, salntom ot
apoBtolicam bcncdictionctii.
£t patrnm Banxit aactoritaB, ot cccleBiaBticiB conBaotadinifl
Btabilitas exigit, at Bicat in claaBtriB aais TiTontoB roligioai
monachl conTorBantar, ita et defanctoram corpora infra monaa*
toriornm Baoram ambitam roqoicBcant, at illad ox DiWno Va^yi
manoro com cordiB Talcant oxnltotiono cantare, " Hroc reqaioB
" mea in BOMralnm Boscali ; hio habitabo, qooniam clogi oam."
Yoe aotom, ot aadiTimoB, monachoe Sancti Martini do Bollo
in TOBtra ciTitato conTorBantoH Bopoliri infra monafitorii Boi
ambitom prohibctiB; ot graTO oet ot in eo loco qoiBqaam
com doTotioniB gratia conTorBotar, ondo cadaTor Boom pnoTi-
dct omnimodiB propoUendom. Qoa do ro dilectioni TOBtro
prfloeontia Bcripta mandamoa, pnDcipientcB ot prohibontee no
altorioB Bopradictia monachiB cimitcriam ad Bopoliendoa boob
intordicatiB; Bod, Bicot Tobia per antocemoriB noetri boato)^
momori» domini Urbani littoras pnDceptam eat, oonoedatiB.
Toa, cariMime frator OBbeme epiBCopo,* intoroet oiBdom fratri-
boB cimitoriom bonedioere, ot eoram religionem ad omnipo-
tentiB Dei BorTitiom confoTere. Siqaia aatem hnio initita*
> tm9 fcif] ieii tao, A.
^M^aimthm—'] ■obcflie debeas,
A.
* feCdrtflMM] patamafl, A.
* Utatt] boiMB, A.
*earintn« >hi<ir Othtrm
•eope] aaleoi frsler epiaoope Ofl-
benMy A.
niSTORU NOVORUM IN AKOLIA. 137
tioni contrAiro tomptaTorit, Tonerabili ftmtri et
AnBolmo injnnzimiui, nt in anm, tanqnMH ■adia apottolicM
ooniemptorem, npofitolici rigorifl altionam ezeroeai.
RovcrsiB cpiscopis et aliis qui RomaiD, ut diyimnf,
dirccti fucrant, rex, adunaiis Lundonie prineipibiii «11
rcgni, Anselmum per intcmuncioa ex more eonYemt»
quatinus sibi aut paicmas consuetudines ^ nltra non
negarct, aut rcgni sui cultor esse desineret Respon-
dit, " Inspiciantur, si plattet, littene quie allat» sant;
" et, salva honestato mca, salva sedis apoetolic» oboe-
Maikm. " diontia, quantum potero voluntati ejus morem gerero
" pcrtcmptabo." " Si vult/' ait, ** sua) videantor, mefls
" sciat hac vico non videbuntur." Refert^ ''Cnm igi-ifSTSZ
" iur/' inquiens, ''alia vico sibi eas oetendere plaeoe- wSvie
" rii, tunc ci mo ad ca quo) modo haberet prompiom
" habobit.*^ Rcspondii, " Nequaquam de litteris ago
" vcl agam ; scd an mesd voluniaii, omni ambage
** (limiHsa, in cunciis concurrero velit edicat ut au*
" diam." Quod audiium muliis magnie admirationi
fuii, diccntibus intcr s6, quia si liitcro roto ipaiua
concordarcni, cas, oiiam nolenie Anselmo, ultroneiia
publicaret Non ergo nobis eo tempore innotaenuit
Aiiamcn quo tunc aolliciiius sunt oelatn, eo latius
|>osi aliquoi dics suni divulgaia). Vcrum lecti» alqoe
releciis coram omnibus audiium pmbere volentibua^
liticris Ansclmo direciis, subjunxemnt epiaeopi qni
Roma vencrant so alia Rom» ab apoetolieo TerbiaiiMiM
acccpisse quam liitenD ipssB, vel etiam ill» qoaa legi^Mie
dciulcrani, coniinereni in se. Requisiti qo», eoateetati %
Buni in cpiHCO()ali vcritato papam ipeum regi Terbia
puris mandasHO pcr so, quoniam quamdio in aliia Titaa
boni principia agorei, de eodeeiamm inveBtitoria sqoi^
nimiier illum iolerarei, neo eum ollo ezeoouBOiiiea*
tionis vinculo neeteret si religioeas perMnaa per di^
1 mmi paitmoB €mMu«imdiiu§] ut 1 oe «mMN^ fnktUj
eoomtadlMn pftttrnM, A. i ik« l o# mL
ifft two wordi bviBf
138 inSTOBIA NOTORUM IN ANOLIA.
AJXim tioncm virgto pasioralis cis inTcstirct. Cur autcm
hanc tanti doni dignitatcm ci pcr carUe inscriptioncm
noluorit delcgare, cam fcrcbant causam cssc, vidclicct
nc, in aliorum notitiam principum perlata, ipsi cam
sibi usurparcnt^ Romani pontificis auctoritate con-Ma.9iiii.
tcmpta. Ad hsec cum ii^ qui cx parto Ansolmi missi
fucrant viva voco tcstarcntur, |mpam nil cuilibet ver-
bis mandassc quod littcris aliquatcnus adversaretur,
objcccrunt cpiscopi se clam illis alia cgisso, palam
alia. Quod Balduinus audicns, ct iufamcm apostolicte
scdis inconstantiam qua) notabatur sustincrc non va«
lcns, 003, sicut crat spiritu fcrvcns ct boni amans,
nonnihil ctiam in istiusmodi dictis contra fidcm ct
sacramcnta quro so coram Romoo fcccrant apostolico
agerc calumniatus cst. Orta igitur disscntio non mo-
dica intcr jmrtcs cst. Hi ' etenim astrucro nitcbantur,
scmoto vcrborum inccrto, scriptis sigillo papod sig-
natis vcrbisquc monachicis omnino crcdcndum ; illi
ccontra trium potius cpiscoporum asscrtionibus quam
vcrvccum pcllibus atramento dcnigratis plumbiquo
massula oneratis forc ccdcndum, abjccto monachcUo*
rum tcsiimonio, qui ubi snoculo sc abrenunciaro pro-
fcHsi sunt, " umnc," inquiunt, " soscularis ncgotii tcs-
" timonium pcrdidcrunt." "Ast hoc," ait Balduinus,
" ncgotium saccularc non cst." Aiunt, " Et quidom
" to virum prudcntcm ct strcnuum scimus ; scd ipso
** ordo cxpostulat ut archicpiscopum unum pontificcs-
** quo duos majoris tcstimonii quam te csso judicc-
" mus.'* **Et dc litterarum," inquit, "testimonio quid?"
Rcsponderunt, "Tcstimonium monachorum contra cpi- •
" Rcopos non recipimus, ct ovinad pellis rccipercmus ?"
" V8D, vro," aiunt ad ista quilibet religiosi, *'Nonne
" ct evangelia pellibus ovinis inscribuntur ? O hinc
** simultatia detecta confusio." Quid in his Anselmu8||g.p.|iQ^
ageret, quo se verteret, aliquandiu dubitavit Orave
■ -^— ^— — .^— — ^— — ^— — — — ^^»^^— ^— — ^— — .
>ii]kii,A. I *tfOHii,'A.
HI8T0RIA NOTORUM IN AKQLIl.
1S9
quippo judicavit quomodoeunque oeiondere Adem m
liiicris aposiolicis non habere ; ct fomitem gravis aeaii-
dali vidii csse, vcrba taniarum pcrsonaram in efMsoo»
pali vcriiaio illa vera csse coniesiantium adverea fnmt»
rcfcUcrc. Tcxius auiem litiorarum hio est.
Paschalis opiflcopoa, semiB ■enronim Dei, TeoermlMli fratri
AnRclmo, Cantaaricnsi cpiscopo, mlatem et apoetolicam ^ be-
ncdictioncm.
AdTcmaB ilUm Tcncnomm Bimoniacei pr»TitatiB TBdieem»
occlefliianini Tidolicct inTcstitaram, qoam Talide, qnam ro-
baBto, qoam BOToro patroB nostri pnotoritiB temporiboB obri-
aTorint, sapicntiBD taiD BatiB cBt manifostam. BeTerendm ia
ChriBto momorio pncdcccBBoriB noatri domini Urfaeai tem*
])oro, apad Barim coUccto TonerabiHom epiaooponim et
tum ox diTcniB partibuB concUio, in qoo toa roUgio et
i]wi intcrfaiman, Bicut fratrca qoi' nobiacom adeim&t femi-
nipcantor, in candcm pcBtcm cxcommonicatioiiiB eat prolala
Bcntcntia. £t no«, candcm com patriboi noelria epiritam
bnlwntcfi, idcm mpimaii, ct cadom toBtamor. De Baecfftlotom
ct Icvitanim niiin dadam noe tibi BcripBiBBO reminJBceria,
IMrro iii promoti fucrint inTonti, ot, Bpo promotiooia ad«
cmptA, in co ciuo rcpcrti Bont ordino* manero Tolaerint»
quia iUa ciH mncala non cx proprii colpa reatoa iabaBait»
non Tidctar, ni alinH digni facrint, in oob depoaltMmia aea-
1IS.P.IIB. tcntiom dari, ut bc itcram nogotiiB implicont BBBcalariliaa,
cam in cih onUnationiB tomporo propriaD Tolontatia arbiftriom
non rcmanHcrit. GaalcnBifl epiBCopi caoaam Bacria iffrfnft
CAnonibuB obviaro non ncBcis. C»terom, qoia inter barbaroa
bfvrlMirico ct ntoUdo promotoB oot, in to0 flrateniitatia arbitrio
imnimuH. Sic tamcn ot do c»tero in ea regione h^aeiaodl
non pra?f(aroatur ' adTcrvia (^od Boper i^oadem epiacopi
ncgotio ct aliifi rcboB pcr fidoloe noncioa dirigimoa, taBqaam
cz nmitro oro aadins. Monora qoBD Doato FetfO misiati»
rcccpimoB com gratiarom acttone ; ondo ab iUo qai omAlam
bonoram cst rctrilmtor moroedem recipias. Datm BMermili^
ii. IduB Dcccmbris.^
* ventrahdi . • . opo&lolifm]
AppareaUj a tabMqacDt iBBsrtioB
b A., wkicb bas ard Uy ti W fB, aot
tpioeiif.
14G HISTORIA NOVORnM IN ANOUA.
A.D. iiML compunctus ju.stitina mox inhorruit, ct suis omnibus
8ix>liari quam tam infando ministcrio sub tanti mys-
tcrii odministrationc collum inclinaro dclcgit. Qua-
proptcr cpiscopi Hua confusiono [icmiasi, infccto ncgo-
tio, ab inviccm sunt illico divisi. Ad hicc totius
'^orSrT "JultitufHnis quaj rci cxitum spcctarc convcncmt cla-
defeliutte ^^^ insonuit, una vocc Willehuum rccti amatorcin, ct
p*"- cpiscopas non cpiscopos scd justitin^ pr«»cipitatorcs
csso concrepantis. At illi, mentis hu(c rancorem cx
vultus inimutationc pandcntcs, rcgcm adeunt, illaUo
sibi contumelia) querimoniam coram illo dopromunt.
Willclmus in mcdium deducitur, patrati delicti rcus
accusatur, minis non lcvibus hinc indo concutitur.
Illc stat, ncc avelli potost a rccto, et ideo suis omni-
AiMMim buH cxs]H>Iiatus climinntur a regno. QutTrit Anschr.us
dmMLbat 8U])cr istis a rogc judicium et justitiam, scd nequi-
. ' quam. Iterum atfpio iti^rum preccs et querelas pro
qualitatc negotii suggerit, sed illc nec prccc ncc quc-
rimonia motus caipto dcsistcre voluit
Aj>.no8. 8ubse(|ucnti dehinc media ferc quodragcsima rcx
thTKUiirat Cantunriam venit, qu.'udam, ut ferebatur, regni negotia
""^' Dofris cum coniito Klandrisc tractaturus. Monitus au-
tem triduo Cantuaria; e.vt, ot quotl do comitis agcba-
tur ftdventu nihil fuissc agnitum cst. Agnitum vero
est quaro vencrit, et ipsius inorpo occasio patuit In
TJjjKijir*» illis (|uippc dicbus pcr suos convonit Ansclmum, qua-
tkePriBai«. linus, sua jam diutina paticntia dclibutus, paternarum Ma p.
consuotudinum amplius sibi nil dcrogarct, no imtalus
cogcretur actu inonstrare qualitcr ca quro sc contra
facicbat sibi sedorcnt in mcntc. Nam, Hicut pcr cos
qui secretorum illius conscii orant nonnullb innotuit,
disposucrat apud so illum aut aliquo gravi corporis
damno In^surum, aut corto inhonosto trans maro pul-
8urum, ac dcmum omnia juri ecclcsiaa compctentia
direpturum, si cum ad oxecutioncm su® voluntatis do
timPH- nota querola non ropcriret omnino paratum. Quibus
!!JS^'' agnitis, ita patcr Anselmus respondit, "Nuncii quoe
HISTORIA NOVORUM IN AKQLIA. 141
Soluta in istis coniroverBia cst, et res utrinqae ' ■opitA.
Tunc rex, tanquam cupit» potestati donatus, exnltans
ct hilaris pcr dationcm virgro pastoralia illico duoa de
clcricis suis duobus cpiscopatibus investivit» Rogerium
videlicct canccllarium episcopatu Scrbcricnai, et alium
Rogorium lardcrarium suum i^ontificatu HerefordensL
Per idem tcmpus cclebratum est generale concilinm
cpiscoporum et abbatum totius regni in eodeaia Beati «mmA
Pctri apostolorum principis qasB in occidentali parte '
Lundonioo sita cst Cui concilio prsesedit Anaelmns
iflt. arcliiepiscopus Dorobcmensis, oonsidcntibus secum ar-
cliicpiscopo El)oraccnsi Gerardo, Mauricio epiaoopo
Lundonicnsi, Willclmo electo episcopo Wintonienai,
Roberto cpiscopo Lincolicnsi, Sansono Wigomenai,
Ro1>crto CcBtrcnai, Johanne Bathoniensi, Herberio
Norvviccnsi, Ratlulfo Ciccstrcnsi, Oundulfo Rhofensi,'
Ilcrvco Pangorcnsi, et duobus novitcr invcstitis Ro-
gcrio scilicct Scr1)cricnsi ct Rogcrio Hen^ordcnsL Oa-
Ix^rnus autcm Exoniensis infirmitate dctcntua inter*
csse non potuit Tn hoc concilio multa ecclcsiatticn
disciplin.x' ncccssaria scrvari Ansclmus instituit, qu»
|)OMtmoduin sedis apostolico) pontifcx sua auctoritais
confinnavit. Cujus concilii scricm, sicut ab eodem
patrc Anselmo dcscripta cst, huic operi inserere noo
incongruum existimavimus. Scribit itaque sie.
Anno Doininica3 Incamationis millceimo cootciimo ■ooa&do»
qoarto Antcin pnrsulAtos raiichaHB ■nmroi pontificia, lertio
rcj^i Ilcnrici glorioiii rcgia Anglonim, ipto MiDQeiite, ooa*
mani conwnHn cpiHcopomm ct aUmtnm ei principom tolaM
rcgni,' ccIc))ratQm c«t oonciliom in ccclcdA Bcati F»tri bk
occidcntnli parto jaxta Landoniam feit». In qoo pf 1111111
Annclraafl ArchicpiBcopat Dofx>bcrDCDna ei primM totiae Bri*
tannin, considcntibas Tcncrabiliboi Tiris Oermrdo EbovaceMl
archicpiflcopo, Maaricio Landonionai episoopo, Oniliolao Wea*
lonin * elccto cpiiioopo, aliioqae tam epieoopie qeaa abbili*
* r€M mtrimqmt] atriaqot fM, A^
which ioMrU rt$ oTcr Hoc.
• Rkc/nm] BdfBM, A.
II • • • ^VpMj
tmm . • . mim\ TVaaipoMi la
« IfMlMMt] W
142 HISTORIA NOTORUH IN ANOLIA.
Ims. Haic conTontai afiiiorant, AnBolmo archicpiBCopo pctonto
a rcgc, primAtof rcgni, qoatinos qaicqaid ojasdcm ooncilii
anctoritato docomorctar, ntriaaqoo ordinia concordi cnra et
Bollicitodina ratnm, ■orTaretnr. 8ic enim neooflee erat, qao- MM,9^
niam maltis rotro annia synodali coltnra ocflBanto, Titiorom
Topribas soccroeoontibaB, Christianas xeligioniB ferror in An-
glia nimia rcfrixerat.
Primom itaqao ex aoctoritato Banctorom patrom Bjmoniaco
hnroeiB Borroptio in eodom concilio damnata eet. In qoa
colpa ioTcnti dopoeiti Bont Ooido abbaB do PorBCoro» et
WimondoB do TaTCBtoc,^ ot EaldwinoB do RammoBoi ;* ot alii
nondom sacrati romoti ab abbatiia, Bcilicot Godricos do Borgo,
Haimo do Ccmcl, ^gclricos do Middlctone.' AbBqoe stmo-
nia Tcro rcmoti Bont ab abbatiis, pro soa qoisqoo caosa,
Ricardas do Ucli, ot Robcrtos de Sattcto Edmondo, et qoi
erat apod Micolcnci.
Statotam qooqao CBt no cpiscopi saocolariom placitomm
officiom BOBcipiant, ct ot non sicot laici, sed ot roligioaas
pcrBonas dccct ordinatas Teetos haboant, et ot semper et
obiqoe honcstas pcrBonas tostos haboant so» conTorsationis.
Ut otiam arcfaidiaconatos non dontor ad firmam.
Ut archidiaconi Bint diaconi.
Ut nollas archidiaconoB, prcsbjter, diaconos, oanonicos,
ozorem docat, aat^ doctam retinoat. Sabdiaconos Toro qoi*
lilxst qoi canonicaB non cst, Bi post profossionom castitatis
oxorcm doxit,* cadcm rcgola conBtringator.
Ut prcflbytcr qaamdio illicitam oonTorBationom molieris
habaerit, non sit lcgaliB, noo missam colebret, neo, si cole«
braTcrit, gjob miBsa aodiator.
Ut nallas ad sobdiaconatam aot sopra ordinetor sine pro-
fosBionc caBtitatis. ■S.^lii
Ut filii prcsbTtcromm non sint hsBrodos eoclesiamm palram
■oomm.
Ko qoilibct clorici sint ssDColariom p rtp p o si ti Tel proco*
ratorcs, aot jodicos Bangoinis.
Ut prcsbytcri non eant ad potationes, neo ad pimiAS
bibant
Ut Testos clorioomm sint onioa ooloris, et oaldamenta
ofdinata.
* roocfloe] TsTcttoeh, A« I < mU] tbI, A.
s 17««MMt] RaiBMde, A. • dmwiQ imMmk^ A.
• MiMdtmUl MidBltias, A.
HISTORIA NOTOBUM Df AHOLIA. 14S
Ut monachi vcl clcrici qai ordinom iniiiii algeomBi» wmk AA
rodcant ant cxcommnniccntnr.
Ut clcrici patcntcn coronaa habcant
Ut dccimoo non nisi ecclcaiia dcntnr.
Ko ccclcfiia) ant pnDbendao emantnr.
No novo) capcUa) fiant aino eonscnaa epiaoopi.
Ko ccclcflia Bacrctnr donoo proTidoAnior noooMaria o4 F*v»*
^ bytcro ct ccclcsiio.
No abbatcfl faciant militea; et nt in cadom domo cnm
monochifi sniB mandncont et dormiant, nisi nocomitito ftliqmk
prohi1x»utc.
i;l Ko monochi poonitcntiam cniTis iqjnngani aino permiam
ab)>atifi sni ; ct (jnod abbatce cia liccntiam de hoo daro aoa
poBfinnt, nisi do cin qnonim animamm cnram gcroni.
Ko monachi compQtrce, toI monachio oommatrci fiank
Ko monachi tcncant vilUfl ad firmauL
Ko monachi ccclcfliaa nisi por epiflcopoo aocipiMii, neqoo
flibi dntAfl ita cxflpolicnt flnia rodditibofl, ni preflbjtori ibifler» *
Ticntcfl in iifl qaao flibi ot ecclofliifl noceeflariA eani penvinm
patiantur.
Ut fidcfl intcr Timm ot mnlierom occalte ei tino Jefliih—
do conjngio data, fli ab altoratro ncgata foorit, irritn habeatv.
Ut criniti flic tondcantar at para aariam apparoolv oft
ocnli non tcgnntnr.
MB. p. lu, Ko cognati aflcinc ad Hcptimam gcnerationom ad oo^jagim
coptilcntnr,^ vcl copnlati flimnl pcrmanoant ; ei eiqaie higM
' f : inccfttac conflciufl focrit ct non ofltcndcrit, cjaadom criminlB M
participcm cflflo cogiioflcat.
Kc corpora dcfonctomm cxtra parochiam iaam BepoUendn
portcntnr nt prcflbTtcr parochiao pcrdat qaod inde illi JMl*
dcbctor.
Kcqnifl tomcraria noritate corporibai mortooram, Mi fimti*
bufl, aat aliifl rcbofl, qnod contigifleo oognoTimoe, mam opB*
flcoiioli aactoritato rcTcrcntiam flanctitatia exhibool.
Kc<inifl illnd nofariam negotiam qao hactenoa homlMi fai
Anglia aolcbant Telat bmt* animalia Tonondari ^tiitnrt «1-
i| latcnnfl fflocro pnD«nmat.
j| I Sodomiticnm flagitiom facientea et eofl in hoo
joTantM in oodcm ooncilio grari anathemale '''-■^•"^^
doneo pcnitentia et opnfemione abeola
\
144 HISTORIA NOyOBUM IH AKOLLL
AJkim Qai Tero in hoo orimine pablicatni ftierit, Btfttatam eti,
•iqoidem taerii perBon» religioBi ordinie, nt ed nnllnm
ftmpiioB gradom promoTeator, et liqnem babet ab iUo depo-
nator. 8i antem laicns, nt in toto regno Angli» legali sn»
oonditionia dignitate priyetnr. Et, ne bvuna oriminis -abeoln-
tionom iia qni bo inb regnla Tiren non Toremnt aliqnia nisi
epiaoopna deinoepa^ faoere invsamat. Statntnm qnoqne eet
nt per totam Angliam in omnibns eoelonis et in omnibos
DominioiB diebns ezoonunnnicatio prtBfata renoretor.
Et hic quidem Lundoniensis ooncilii textus est, qui
post non multos institutionis suie dies multos suimk»*!*
transgressores in omni hominum genere fecit Sane , .
quod ultimum, do renovanda exoommunicatione Domi-
nicis diebus, statutum fuit ipsemet Anselmus, rationa*
bili diBpensatione usus, postponi concessit Finito-
eoncilio, Anselmus Lundonia decessit*
ygjiy- Pnefatus ergo Rogerius, qui, ut dizimus, in episco-
j^j^ patnm Herefordensom assumptus erat, evestigio in
ipsa civitate Lundoniie gravi infirmitate percussus,
ad extrema deductus est Qui cum' se proximum
morti sentiret, misso nuncio cum epistola, rogavit An-
selmum quatinus prseciperet duobus episcopis suis,
Lundoniensi vidolicct atquo Rofcnsi, ut eum antoquam
moreretur sub ccleritate cpiscopum consccrarent Quod
ipse audiens, insipientiam hominis admiratus, paulum
subrisit, nihilque respondens ad postulata' nuncium a
TMXiiNc ^ ^icui venit vacuum emisit Et ille quidem mox
^Jf^^l!^ Lundoni» mortuus est, et cancellarius regin», Reinel-
ftygj^'* mus nomine, loco illius pari investitura subrogatus.
Th9j Hm Mittens ei^ rex rogavit Anselmum quaiinus pro
wtesiy;, suo jure hos noviter electos cum Willelmo jam dudum
IfaS^ Wentan» civitati^ electo episcopo consecraret Be-
spondit, ""Equidem Willelmum libens eonsecrabo, sed
** quod de nuper investitis inter me et illum convenit
1
Jnnctpt] Not ia A. .
* d«MMf ] dbcetdl, A.
• jMtriilsls] Oa «ramf ia A.
« cMfslO «bilslis, A^
u
I
^
:
I
i
1«5
IIISTORIA yOTORUM llf AROUA.
" non mutalK).** At illc» nonnihil ab animi tai '
quillitato inutAtufi, unum aino aliis illam m TiYCBle
non sacratnruni, intcrponito Merarocnto, amcniii. Brat
quippo idcm Wiilclmu» in cpincopatum WeniaiUB, ^^SSTi
naikiii. pnplil>avimus, civitati^ Anaclmo nccdum ab exilio
rovocato, clcctu^ ; ncd ipno nee elccUoni eonaentire,
ncc liaculum sibi a rcgo porrcctum suseipero, nee re»
1)U8 vcl ciusiH cpiscopalibua uUo volcbat paeto taten-
clcrc. Rcvocato autcin AnAclmo, clcms ct popvlas ei
inNistoro, ac ut cloctum suum nibi priDfiecret magno
cirix^runt opcrc ix>Ntu1arc. Diffcrt ipso, nce sabitam
])rn)l>ot asHcnsum. Tandcm taincn et coram assidoi*
tato ot ccclcAiaMticn? necoMiitatis coniii4eratioiie perm^H
tuM, connivcntc rcgc, Willclmum in occlesiam, exol-
tantibus cuncti^, ct monachis i|)siiM oeclcsi« festire
proco<Irntibu<i. afMuxit, ac Wcntani pontificatas eoram
ci Niil) pnrft4*nlia totiun multitudiniii. dato baealo paa-
torali. (K'Io;:^vit. Hunc i^tur ita dcetam visam esl
]>ontiticTili Wnotlictioni non cmo jure clcfraadaiidanL
S4m1 cudi rcx illiiin ^inc aliiii Nacrari ncquaqaam per-
niittrrot, ncc AnsrlmuH con cum illo ftacrare allatcnas
ftdipiifMcoro vrllit, |»rnyvpit rcx ut Ooranlus Ebon^
C(n««is siinul oinnoH .sacrarot Quod ubi pncfataa Rein-
olinu^ a^IvfTtit rctulit ro^^i Iwiculum ct anulam qoos
Hi* injuria su^C4*pi^<u? dolcl«at ; ncicn^ quia maledietii^
noiu pro lM>ni'ilictiono AUAcii>crct. hi .tali online benedi-
ccndu^ IV inanibuM (toranli nummittcrct. Unde rez
niinis irfttus cuiii ;;ratia ■-lua curiaquo privavit Ge-
ranliM itAqiio. ««ociatiH n\)t\ cunctis cpiscopis Angliie. ^'
rcsiduoii rlucH, i<I cst. Willclmum atquc Rogeriasa, tfg^*
iiprotA oinni n*<|uiuito, Htatuto dio Lundooim ▼olait
conHOcraro, Ansclnio in villa sua quie non kmfS est»
M\M«. Murt4'Iac nominc. conMHtcntc, ct cvcntum rei
lanto. Voniin opiACopU a^i cxaniinationem
nim pro inorc paratin atquc dinpositis. Willahans
R fiM7
md]VmkkA.
14G HISTORIA NOVORnM IN ANOLIA.
AJktMiL compunctii.s ju.stitim tnox inhomiit, ct suis omnibus
8]>oliari quam tam infan<lo minibterio sub tanii mys-
tcrii administrationc colhuu inclinaro dclcgit. Qua-
proptcr cpi.scopi mia confusionc ]icix;u8.si, infccto ncgo-
tio, ab inviccm sunt illico ilivihi. Acl hnsc totius
JJJ^**flF_ multitudiiiis cjua} rei oxitum s|>cctarc convcncrat cla-
jjt ta titkfl *"®' insonuit, una voce Willelmum recti amatorcm, ct
9^ cpiHCO|Kis non cpiscopos sc«l justititu pnrcij^itatorcs
essc concreiiantis. At illi, mciitiH suro rancorem cx
vultus immutationc immlcntcs, rcgcm aclcunt, illaUo
Bibi contumelin! (luerimoniam coram illo dopromunt.
Willclmus in mc<Iium dcducitur, patrati dclicti rcus
accusatur, minis non lcvibus hinc indo concutitur.
IIlc stat, ncc avelli ix>t<*st a rccto, et ideo suis omni-
bus cxsiK)Iiatus climinatur a regno. Qun^rit Ansclinus
"5>irt 8U|>cr istis a regc judicium ct justitiam, scd ncqui-
(|uam. Itcrum atcpic iti*rum jireces et rpierelas pro
qualitatc negotii siij^gcrit, scd ille nec prccc ncc quo-
riroonia motus ca^pto dcsistcre voluit
AJ>.iio8. 8ubse(|ucnti dehinc media ferc quadragcsima i-cx
tiMKtoiffat CantiMiiam venit, (lUiiMlani, iit feix^batur, re<nii nei^otia
Dofris cnm coniite Kl.indn:c tractatiirns. Moratus au-
tcm triduo Cantnaria^ cjrt, ct qnod do comitis agcba-
tur ndventu nihil fni.sse agnitum est Agnitum vero
cst (funro veneiit, et ipsins inorn? occasio patuiL In
TiwKiNfr'! illis (piippe dicbus pcr snos convcnit Ansclmuro, qua-
tkePHMi«. linus, Kua jam diutina i>niientia delibutus, patcrnarum ns. p^
conHuetndinnm amplins sibi nil dcrogaret, no irritalus
cogeretur actu monstrare qualitcr oa qtuo se contra
facielwit sibi Hcdercnt in mcntc. Nam, sicut ]>er cos
(|ui secretorum illius coiiHcii crant nonnullis innotuit,
dis]>08ucrat a)>ud sc illum aut aliquo gravi cor{)ori8
damno In^surum, ant ccrto inhonosto trans maro pul-
sunim, ac dcrouro omnia juri ecclcsife competentia
direpturum, si cum ad oxecutioncm bu® voluntatis do
timph- nota querela non reperiret omnino [>aratum. Quibas
!StS^.' agnitis, ita patcr Anselmus re8[)ondit, "Nuncii quot
1«
II
HISTORIA NOVORUM IN ANGUA. 147
" pro vcrbis qna) detulcrunt cpisoopi Ronuuii direxi AJiiii
" jani rcvcrsi sunt, ct vcritati attesUnieB, ai aianl^
" littoroA attulcrunt l\vm, qua»o, littono iiiapieiaii-
tur, 81 forto in illis aliqnid quod me Tolantali soae
condcRccndcro ninat invcniatur.** *' Nequaquain.'' ait^
" Anilia^oH hujuRiuodi ultra non fcram, finalem caaiiiB
" volo liaborc Mcntcntiam. Quid mihi do meb oam
" pApa ? Qnro antcccMioroii mci hoc in regno powedc
" runt niea sunt. IIa>c siquis auferre mihi voloerii^
" quo<l inimicu.s nicus Rit oninia qui mo diligii certia-
Kiino novcrit*' Tunc pra^Hul ail bta, "Nihil corom
qua' i|)Nius csso Rcio i|>Ai tollo aut iollcro toIo. Ye*
" nintAnion novorit quia noc pro redcmptioiie capiiis
" niei coaHontiam ci do iiM quflo prmicns audivi in
" Ilomano concilio prohibcri, nisi ab eadem scde inter-
" (lictoniin absohitioni» Rontontia prodcat, a qna eoQ«
M0.M7O. «< KtitntioniH ipHorum * vinculum prodiii." Muliii^icaia
Hunt ergo vcrlia istiuH dincidii, iantumque gravaia ai
filii cccle.sino ma^i^o timcrcnt ne |>atrem suum proii-
nuH i>order(*nt Iimoh princi|)OH quorum oonsiliia rex
totus - innite1>atnr, conHideratione futurorum maloram
in^^iiiiscentes. larrimiH marluiKHO conHpeiimna. Flnni
precoH et orationoH ab ccclenia ad Chrisium, ei pio
^initu intor|>ellatur quatinuH auie pieiaiis iniaiia ae-
det instantia mala. }{n*c intcr voce samminaa rexywEiat
* antinttti mandat, ct multis prccibus obnecrai^ qaaiinoaalC^
il)Mo |H?r Hc Romain irc, ct quod alii noquiverani ■uaiwte.
Hibi induHtria conctur adquircrc, ne ipee perdeiMlo aao-
rum jura antoccHsonim . eis vilior fiat Senaii paler
qno hn*c ver^ercnt ct roHpondit, " Differaniar
" placct, usriuo in Pancha, ut audito epiaeoporom
" niquc primatum consilio qui modo Don aaiani ra»
" Hpondcam hina" Torroinata in isiis ea
CHt, ot ab invicem sunt in pace divisL
I cm9i*lMt%m»t t^wma] Os crs- 1 • Mm] N«t la A.
Mrt iB A. I
■ t
148
IIISTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
bsroiuuif
■dvMlo
do
Mwlmi*
lo
A.D.im Igitur in Pascha curiam Ansclmus^ venit, rcgni in-
Heeonfm gcnuitatcm do ncgotio prsesena consuluit, communis
consilii voccm unam acccpit, acquum Rcilicet fore illum
tantoo roi gratia vm laborem dobcro non subtcrfugoro.
Sofcrt, " Dum in communc vultis ut cam, cgo, corporo
" licct inibccilUs scnioquo conflnis, itor aggrcdiar, iturus
" qno consulitis prout vircs oonccsscrit Dcus, omnium
'' finis. Attamcn si ad apastolicuin porvcniro potucro,
" novcritis quia ipso nil quod vcl ccclcsianim libcrtati,
" vel raeaa po.H.Mit obviarc honcstati, mco faciet vcl
" rogatu vel consilio." Dixcnmt, " Legatuni suum
" rex dominuM nastcr* suas preccs rcgnicjuc ncgotiaMap.i
" aiKwtolici.s auribiis cxpasiturum tccuiii diriget, et tu -
** 8ohniiino<lo iis f\\m vora clixerit attestAre." Ait
" Quo<I dixi dixi,-'* nec vcra dicenti miKoranto Deo*
" contradictor cxiHtam/'
^"*'"fof Finitis itarpie imschalibus fcstis, a curia discessit
quiiKn^ Ansclinus, itcr Angliam exeundi quantotius accelora-
*^- turus. Vulnerabiit enim quo<lam modo mentcin cjus,
quod rex nec |>er sc nec per suos, ut dixi, audirc volc-
bat quid litteno lloma nu]>er allatn) continerent in so.
Quocl ideo illum facere qtiidam opinati sunt quoniam
inatoriam earundem liticrannn ei jain revclatam per
' innn illoruin qua» AnselmuH Roinam direxeratsenHim
niiKMon intcllcxerunt Forinidabat ergo AnHcInuis ne, si vcrbiH
Sta«iL cpiHCoponim in litteriH ipsis papa non concordai-ct, pro
r! invcHtituris ccclcsiarum quao factio fuerant, ct etiam
consccrationibus quorundam abbatum quos ca tcm-
pestato investitos llobcrtus Lincoliniis cpiscopus ct
Johannes Bathonicnsis sacravcrant, sncpc dicta cxcom-
municationis scntcntia talcs nonnullos involvcrit, a
quorum communione so nequaquam sinc gravi scan-
1 AnMtlmm§'} Not in A.
' rtx dnmmtu ncgier'] domiBM
iKMter rez, A.
* dixi c/rrt] dixl dico in A., wbicli
giTft dieo on cnumre.
* mimrvnU Deo] Dto BifCTUto,
A.
t
IIISTORIA KOVORUM IN AMOLIA. 149
clalo cohi1)cro valcrot Littcras otoniin ipsM needam' uni
inspoxcrat piTccavcns no bi fortc, mutato eonsilio» rex
cas in»picicn(]as rcquircrct, sigilloqao oxcliuias rcperireik
aliqiiid habcrct quod carum auctoritati objiocre non
injuria possct. Fcstinato igitur ratus oii Anglia ox-
cundiiui, no illic oxcomrounicatis communicando aliqua
cxconnnunicationis culpa involvcretur. Vcnimua ergo
M8.p.i7<. Cantuariani. Ubi non ultra quatuor dies domorati, ae-
ccpta Hacno bcncdictionis liccntia a monachis dileciis-
siiniii filiis suis, nccnc a civium circumfluentiunM|aen««i
populorum numorositatc, ingenti pictatis afleciu prose-
cuti ad i)ortum maris propcravimus. Itaque naves
ingrcssi Witsandis appulimus. Aeta suni luoe anDOH«iM
Incarnati Vcrbi millesimo ocntcsimo ieriio» ▼• KaL isSH
Maii.' Ilc<;ia igitur poco suisquc omnibus invesiitus ^*"^'
marc transiit, ct libcra via pcr Bononiam iier Norman-
niam vcnicndi OKsumpsit, quorumquo nobilium ieme
non vili oKscquio frctus.
Cum auteni Becci fuissct, ubi qua devoiionis^ qua P«2
dilcctionis, qua gau<lii ct omnis boni jocundiiaie sus» »*■*»
coptns sit tocco, dum id nuUi possibile dicin esisii- ^^
mcu), littoras ibi projnominatas sigillo absolvit Qutd
itofpic in cls invcncrit textus carum quem subserihimos
declorabit.
PnHchnliH cpiHOopafi, nomii ■onrorom Doi, Aueli
tanrictiHi vcncrnbili fratri ot coopiaoopo, salatem H sposUiU*
cnin lwtic<lictioncm.
8nnTiH««imna dilcctionii tmo rascopimiu littorM csritelis
calnino Hcriptiifl. Noqao onim aliod csrtM <*^l^->— isdidii
(lunm riaud do fonto caritatii intiiiiit. la his twwMmktimm
dcTotionis tuo) comploctimnr, ot, porpcndcntes fidei taa roliv
ct pio) M)llicitudiniH inatAotiAm, oioltamM, qsis» gimtia Dsi
tibi pra»tAnto aoziliom, is noo min» odieatiuil mo
miMa laBtollant. Dolomoa aotem qoia osm tnttm
cpiflcopos lcgmtot regis Anglomm bonigno ■mcnjii—ii
lll.^iTii noo diximoa oia noo cogitarimQs rsdoantes sd |» e |Mi a
•M^»] mm^m, A. | • MmUl Ifii, MSL
150
IflSTORIA NOVORUM IN ANOLIA.
IHlL lenint. AadiTimnfi cnira eo« dixiHMS, qaia, si rox in nliis
bcno agorct, noe invcBtitnmii occlcfiiainm ncc prohibcro ncc
factas cxcommunicnro, ct qnod iil co nolclmmaB cnrtie commit*
tcre, no Bub hnc occn^iono ct csctcri princi|iC8 in non incln-
maront. Utido JcHuni, f|ai rcncs ct corda Pcratninr, in oni-
mnm uodtmm tcHtcra indncimnH, Hi cx qno htijuB BnnciiD
BodiB cnrnm cospiinuH ^rcro hoc immnno Bcclan vcl dcHCondit
iii tncntcm. Kt hoc n iiobiH Pcnn nvcrtnt^ at CHt, ct non
BnbrD|ictido iioh inficinl," ul nliiid hnlMMitnuH oro promptnm,
nliud cortli ' iccdmliinin, rnni foiiirn iiicndnccH prophctn ini-
prccctur dirctiH, ** Dinpcrdnt DominUB uniTcrHA Inbin dolof^n.**
8i vcro tioHtro nilcniio ))ntcrcmnr ccclcninm fcllo nmnritu-
dinia ot impiciaiiH mdico |Ki11ni, qnn miiono )K)HHcma8 npnd
intcrnum judicom cxcuMiri, cnni DoininnM Bub H|)ccio nnccr-
dotum dicnt prophctie,* '* Siwculniorcm to dodi domuB iBmcl P"
Non 1k*iio cuHt^Mlit nrlK^ni, qui in H|KK*aln |K>HiiuH, duni noii
olwiHiit, cnni hoHtibuH diripicndnm cx]K>nit. 8i crgo virgnm
pnHtomlitntiH Higiinm, hi nunlum Hignncalam fidci trndit Inica
roaiiUH, quid in cccicnin pontifircH ngunt P EccIcHiro honor
attcritnr, nolviiur dinciplinn) rigor, ct omniR rcligio GhriH-
tiann concnlcaiur, bi qnod iiovimnB HnccrdotibuH hoHb dcbcri
laica potinmnr tomcriioio prfOHumi. Non cnt Inicorara ccclo-
Binni tmdcrc, ncc filiomm mntrcm ndnltcrio mncnlnro. Jnro
igiiur privnnduH cnt pntrimonio r|ni mntrcm ]K)11uit ndaltcrio,
ncc mcrciur ccclcHinHticn; iKjncdiciioniB connortium qui cnra UB»
impin infcHtniionc iuHcquitur. Lnicorum cnim '^.cnt ccclcHinm
tncri, non imdcro. OxioH qnidcm cum illiciinm nibi Bncor«
dotinm vindicnrct lcpm jK^rcnHHUB cnt. Filii qnoqno Anron
qnin nlionuni igncm itu^Kwncrant, igno Divino conHnm])ti
Bont. Alionnm CHt cnira nb ccclcHin, ot n HncriB canonibtui
OBt inhibitnra no princijKw ot RrocalorcB viri inTCBtitaroB non
Bolara dnro,^ Hod iicc olcctioni opiBco]K>nim bo nndcont Tio- '
lontor iuHcrorc. In Hopiimn qnipjK) nynodo, ut nostifl, Bcrip*
tom cBt, ** Snnctn ct nniveTsaliB BynodnR dcflnivit nominom
" loicomm' principum toI ]K>tontam ^ Bomot insororo olcotioni *
I (I fto6if Dtui avrrtat] Dons
averUt a nobit, A.
* noi in/ieiat] inflciat ho», A.
* conii] corde, A.
* Mpeei€ . . . pmpKetit] On cra-
•are, ■nd crowded, in A.
* enimi] Not in A.
* nom »olnm flar§'] lolain non
Hare, A.
' ve/ potenlnm'} potcntQOiTe, A.
^ efeef iofia] clectioni eplaeopomm,
A.
IIIRTliRIA NOTORUM 121 AXOUl. ISl
*' Tcl prf>iii<t(ioni rpiiiropnnini.**' 8i rrgo ilii Amnm ^fmm i^ AAti-
nrm Alicnam intnlc^rnni coqMinililcT |NiniU Mnl, iili c|«i *
Iniri^, a «luilmfi «lit^nam mi, cockiiiani Macvpeml
^liwlio frriantnr. KpiiicoiMw aaiem f|ai TeriUilrai iii
inTfirnront, i|MiA Tcritaio qaw l)eaa e«i in OMdinm isirdbcto^
a Ik*nti IViri gmtia ci a no»tni ■orictate eiehNtii
llninnnm ccrlcMiav MitiiiraciAni, ei rpatos mI poimIm
Qiiiriinf|iio Tcn> intm |>raMlici«ii in«laciM inrcaiiiai
conN^rmtioncin iircc|icrant, a coniM>rtio fminim ci ovdii
ci onlinfitofi nliciinii hiilM*mira ; ncc ci« md tticmmi
tio milfirit, «inia ci propbcUi ab alio iimplMl»
iflcti niortcin cTnnit. Ko^mnc intcrcn cnril
tiiin hnnctiN iircciiinn coiniocmlari, ai «lOiinio pctipiM a4
Mt. ^ 171. |KiHHiliini Tirtatnin accclcmfl iiobia omiionaai iMma bmim
citriiflnn. OniniiM^tcni Dcni qai ie h^JM plnilii iafilAvil mI
runium,' ffliri cf>iifinmmatiime pmlnmi md p f MM —L VmXm
ii MiiN l><*«*rnil>riN n|>a<l DciicTcniam.
CiiTn aiitciti (le liccco Camoiuin in feniiviiato IVnle' i5^^
co^trM. ut]M)tc propOHituin itcr in«lc acUin», AiMeliiiw J^*^,
vrni«<s4^t, Accopit al> Ivono * civitAilM cpineo|io ci a aul*
tis non K|KTiu'n(1i connilii viriii, naiiiis fure cnrfiium
itrr in Aliu'1 tciiipiLs (lifforcmluin r|u«tn Italicia anlori*
liiiH ca M' t4Mn|M*Htatc cum nuih tnulcre cniciMKiaai.
Niinins it«>nini forvor iTNtati** ita uUiquc, Mcl maxinie,
nt fcn^liatnr. in Italia, tiinc teiniioris qiiicc|iie ioml«ft«
nt incolis vi\ tiilcrahiliM, pcrrgrinifi vero gravis enei*
ct iiii|M)rta1>iliH. Qiio«l patcr intclligcnii,
(lulns Hiccniii r«'ViTtitiir. IlcHo«lit
iiu-«liiim iiK n^in Au;^i?«ti, nionachorum
(lcfcHsu.H invi^ilann. I>cindc \H)mi hmc in iier
rovrr«n.H r^t Quiil a;:^.itu ? Si |K>icniiim
honnp-H. ni olr«4M|tiia ci «lclata, ct ultra quam reeipero
volI«'t (iMatA. Hin;:ii1atini dcncriliere manum impoaeraB,
niininim alii<i occu|iat0N taNiio niiniic prDlixiUiao afli*
ciTTin. Quapropter paucU dicium aeetpiaior/ otui.
crgu illie unqQe ad ^^ ""^
im a?di6eaiaocu iu-*r''^
ij cocvni, A.
' kmjnakt»dtt %mrttmr%t md tmrmm]
od huJM 9UAi\ canaoi isTiiaTH,
A.
158
llfSTORIA NOYORUlf IN ANQLIA.
A4>.im Divino ubiquo vallantc^ pnesidio, summa paoo ac
prospcritato iicr pcrcgisse, aiquo incolumom cum suii
omnibus Romam pcrvcnisso.
TiwMriof Itac|ue vcnicntcm iilo Ouiliclmus quidam a rego di*
KMr* rcctus Anglorum aliquantis diobus pnDvonerat, Boma-
'*'*^ nos in causam quam agitandam sdcbat sua sollicitudino
pro voto rcgis traducturus. Qui Willclmus simili modo m-i^i
contra cundcm virum ab alio rcge missus Romam ve-
ncrat, ct, qucmadmodum gcstse rci * scrics supra dcsig-
nat, iis quio tunc ccdcsiastica gcrcbfintur pro viribus
opcm impcndcrat Ubi crgo advcntus Anselmi sum-
mto sedis cst antistiti nunciatus, illico mandans illum
dcprecatiis cst quatinus dicm illum atquo scquontcm a
fatigationo sui apud Sanctum Petrum quiotos duccret^
ac dcmum sc ipsius prmscntii» Lateranis oxhiberct.
Ille patcrmc pictatis mandatum gratiose suscipiens,
parct, quodquc sibi a papa Urbano,.ceu supra momi-
nimus, in palatio Latcranensi datum fucrat die tcrtia
hospitium subit Doin papio praisontatus honorifioo
suscipitur, ac pro cjus advcntu ipse ot quie confluxerat
inwcjMB Romana curia vchcnicntcr se Iietari fatetur. Die post
Ump^ ha)C constituto» causa proptcr quam illo potissimum
vcncrat in mcdium duci jubetur. Adcst et Willelmus,
Icgationi qua fungcbatur toto studio curam impcndens,
TheKhw^t hoc cst ut rcgi Hcnrico omncs patris et fratris sui
«vMMttit consuctudincs et usus apostoIicoD scdis auctoritatc fir-
hktmKL' marct. Exponit ctiam statum rcgni, regiamque in
Romanos munificcntiam, unde ampliori quadam et
digniori prso aetoris sublimitate ex apostolica laigitiono
rcgcs Anglorum probat antiquitus usos, eaque re' non
solum molcstum et indecens fore huic suorum ante*
cessorum jura perdere, venim etiam, sieut se certo
oognovisso fercbat, magno Romanis hoc ipeum «i eo&-Vi'P>>i
> Divmti ubi^ vaHaHl§'] ta1«
Uwto abiqiaQ Diriao» A.
■ fMfn rm] rii gftUi, A.
* «offM r»] etiqm§ fai aarglii, f«
OD OfMW0| ID A«
IIISTOKIA NOVORUM IN ANOLIA. 153
tingcrct damno futurum,^ ct dum foiio locum roeupe- x.i*
rnndi invcnturi non csscnt ab cis scro lugendum. Quid n-r,
plura ? Ducti Bunt his * atquo aliis, nccno pcrducti, «19'«
in Ciiusam rcgis Romanorum nonnulU, admittcndio *^
rationis cssc conclamantcs quo) forcbantur, noquc Tota
tanti viri ulla coasidcrationo |K>8tponcnda. Intor ifita An*.
KJlct AnRolinuH, oppcricns in omnibus examcn aummi Jk!.
pontificin. Ncc cnim Ruavorba' daro volcbat ui mor*TV
talis homo ccclcsia} Dci ostium fioret, nc, poBtponiio Mk^i
Domino^ Christo qui so ostium ovium csse pronundat
ot ]>or qucm siquis intrat salvatur ot ingreditur atque
ogrcditur et ])ascua invcnit, ovilo intraro volcntcc ali*
undc osccndcrent, ac sic non ovium pastorcs, aed fures
ficront aUjUC latroncs. Ipso nibilominus pootificum Tu.
pastor cuni ad cuncta silcret, ot quid quisque diccrctMk
prudonti considcrationo oxaminaret^ icaiimanB Willcl-
nnis janijam illum pro favoro Romanorum in ae nihil
coruni quno qurorcbat sibi ncgaturum crupit oi aii^ .
" Quic(|uid hinc indcve dicatur, volo norini quicunquc Ti.
" assistunt dominum mcum rcgcm Anglorum noe prol^
" amissionc rcgni sui passurum se i>crdere invesiiiuraii
" occlosiarum.'* Tunc vir a[)Ostolicus paucia h«M vcr«
ba locutus cst, ** Si, qucmadmodum dicia, rex iuua ncc ti
'* pro rcgni amissiono patictur occlesiarum donaiiooes Ti'
" aniittcrc, scias, cccc coram Dco dico, quia ncc proM
" rodomjttioDc sui capitis cas illi aliquando Ftechalis
]>a])a inii)unc pcrniittct habcrc." Quod audiium oppido
conturbavit Willclmum. Romanis autem dicio ponii-
Ms. p.171. iicis acclaniantibus optatum in communc eei quaiinus
iNta oxistimatio procul ab omnibus filiis eccleai» ficrei»
apobtolicam vidclicct scdem unquam (aciuram oaiium
ovilis Dei laicum qucmlibeU "Quapropier aliud/
aiuut, " regi respondeatur, quod ei illum ad Imm igtn-
' M eamtiyfrtt dammp jMimntm']
dAmpoo fatonim «i cootiftfit, A.
* kit] ii», A.
* tmm Pfrhm'] f > a wmt^
« Dmmmm} Kol te A.
•"
9
I
t
I
V
l'
t
r
f. 154 IIIOTOmA KOVORUM IN ANQLIA.
I
»
t '
u AJI.1NIL " dum pauUtim dcmulccai» ct aliorum offcnsam prin*
l ' - Bii^y^t " cipum cxindo Roma iKm incurrat*' Itaquo Koma-
noruni coiiiiilio ]iai>a nonnulloH |iatcmo8 uhuh, intcrdictis
omnino ecclcHiarum invcstituriH, regi concodit,' cumquo
ab cxoommunicationc quam tintcccssorcm suum fecisiio
BUiicrius diximuH imuiunem iid tcinpus oonBtituity cia
duntaxat qui a manu illius ipsas inveatituras susco*
pcrant, vd dcinccps suscipcrent, usque ad dignam tanti
reatus satisfactioncm pro scrvanda ecclesiastici disd*
pHna rigoris sub cxcommunicationis catcna rctentis.
Rcgia igitur causa qun) agcbatur tali modo Romm acta
dctenninaia cst. Sntisfactioncm saiie investitorum
ocnsuno ac dispositioni Ansclmi papa dclogAvit
Post litcc Ansohuus, actis cum pontiHcc suis ct alio-
^^Jri^ rum dc Christianio rcligionis obscrvantia multiplieibus
Bi»>ip d caui>is, quic |K>st principalc ncgotium sui itineris non
vili i^cndcnda) causoc fuerunt, rcditum suum apostolica
pettit bcnedictiono tueri. Cui papa» " Benedictio quam
" (lcsidcras ita te oomitotnr ubique sicut ipsomet
" optas. Et no a liminibiis ]iastorum ecdesiie videaris
** immunis absccdcrc, cn, vico illorum tibi scripta riub
** auctoritatis sigillo ruliorata nianu noetra [Knrigimus,
" ct ca quao contincnt sub illorum tcstimonio tibi et
" successoribiis tuis in ])cr|)etuum oonfirmamus." Datis
crgo litteris, osculatus ])atrcm ct nos qui cum eo era-
mus, Dco nos comniciidiivit, ac sic in paco dimisit
Littcraruui autem scrics hsac est
PMchalii cptflcopoB, MmiB Bonrorum Doi, TononibiU fnUri
Ansclmo, Cuiiaarionsi cpisooix), salQtom H apoctoUcam boiie«
dictionom.
ftSSk^
IL FrBtornitoiis tn» fXMialationiliiu nos annoero to» •ft|non'-
». ti» oi roligionifl pcrsoMloi ancioritM. QDondam enim in
liiteria ab apoiioUoa iiln aode direcits Oantoaricnab eccl— i»
primaiom ita iibi plonom oonoMumos, sieoi a iob oonaiai
prwloocaBoribQa Aiino poMcwom. Nono aotem, peiiikMiiboi
cMCfwiV j coaCfn>it| A.
HISTORIA NOVORUM IN kVOUJL 155
tniH nnnticntofi, tAm tibi qaam toiii legitimifl •oceeMoriboi * A.I
cnndcm primntnm. ct (|nicqaid «lignitntii wa polcstatia ciclem
winctin Cnntanricnfi nca nonAx^nicnBi ccclcfiiB pertiiierD cog-
noHritar, littcriH prn^HcntibnH confinnAmafi, sicoi • temporiba»
Dcnti Auf^htini pncdcccmora taoa hnUaiHno aponloliGV wedm
noctoritnto conHtitcrit. Datas Latcnmiff, xri. KaL DecMnbrie,
indictiono xii.
Nobi.s itaf[ue Roma cli»cc<lentibu8 Willelinus reman* Tii
nit, a.ssorcns scso voio conHtrinxisfic Bcatum NieoUuni* m'
a<]ii*e, rc autcm vcra Romu3 iiioraturuM, et, »i poifsct, U'>
Anstdino almcntc, (|UOil co prcscntc nc(|uicrat, aniisti- ii*
tcm a (lata Rcntcntia tracluctuniH. Quod qaia ncqua- ah-
(luaui faccrc potuit, |>crHua8orias litteras regi defercn-
(la8, no nil viilcrctur o<;iH.HC, a papa obtinuit^ Mc«|no
Koiniino.s fines rcincandi via mutavit Quem noa ductu
Mfl.p.iMi. gloriosin MachtildiH coniitiRHro |x;r Al{)cs euntcM cum
apud Placcntiain rcpi>crisscmuH, tam velocem horainis
cursum a Bcato Nicolao' admirati admodum sunius.
Epistolii! quam rcgi dctulit tcxtus hie cat
Pn«*rbnliH cpincopaH, Hcrvas Bcr\'oram Dei» illantri et glo- I*
rio^» r(';;i Angloram, Hcnrico, nlatom ei •poatolicMB beno*
dictioiicm.
In littcriH rinnH nnpcr nd nos pcr familiArem ioom DoMne
dilrctioniH filinm Willclmam clcricam tnmimipieii ei penonai
tiin^ HOHpitntcm cognorimuH, ct lacccHHai pmeperoe qooe tilii,
mi}M>rntin * rr>;7ni ndvcrHnriii, bcnignitM Dirina * eoBcemt.
Audivimnn pnrtcrca optatAm Tirilcm sobolom es ingenaa ci
nligififiA to conjngo saHCcpiNio. Qaod profccto cam nos lasti-
firnTcrit, op|v>rtanam rati nimaB nano tibi p c fc ce pta ei to-
Iiintntcm I)ci Tnlidian incnlcarc, cam ampUoribofl beneftciiH
Dco to plnrimnm |x>mpiriji debitorcm. Nos qnoqne DiTinifi
IwiicfiriiH l)rnifniitatcm nontrmm penoe io ■ociare opt*mne, icil
' gmTc nohin cwtt r|oin id n nobii ridcris cspeierD q«od prv
HtAro omnino non poMiamoB. 8i onim nai eop e eaiiamai ant
imtinmar inrcHtitonM m toa eioellentia fieri, ei Boelmi, pro-
col dobio, ei toam erii immane pericolom. Qaa !■ n «d-
• NMm»] NieWMv A.
* BuptnHi»] Oa
•1
I /ifi« iffihmii ffvrrrMori^vt]
Irgitimit RircM«onbaii tui«, A.
* ^'teolnmm] NichelMiM, A.
150
II1ST0RIA NOVORUM IN ANOLIA.
«I
fi
AJ>. IMt. icmplari to TolnmuH, qaid liat uon facioudo pordas, aat
faciondo conqninui. Noe onim in prohibitiono hao nihil am-
pUuH oboDdiontim, nihil liboralitatis \ior ccclcfiiaa nancifloimar,
noc tibi dcbitiD^ potostatiB aat juriB Babtrahoro qaicquam
nitiuiur, nini ut orga to Doi indignatio minuatur ot eic tibi
proB)K)ra cuncta contingant. Ait onim DomiuuB, " Honorifi- 118.^
cantoB mo honorificabo. Qui autcm mo contomnuni ornnt
ignobilcB.** DiccB itaquoi " Moi hoo juris cflt.*' Non uti-
quo ; non ost impcratorium, non cBt rogium, Bcd Diyinum.
8oliu8 iiliuB oHt qni dixit, *' Ego Bum OBtium.*' Undo pro
i\nso to rogo * cnjuB hoc munuB cfit, ut ipsi hoc roddaB. Ipfli
dimittaB, cnjuB araori otiam quo) tua Bunt dobcB. Nob autora
cnr tuo) obnitorcraur voluntati, cur obHiBtoromuB gratio),' niBi
Dci in biguB ncgotii couBcnBU Bciromus voluntati obvioro,
gratiani amittoro ? Cur tibi quicqnam uogarcmuB qaod cai-
qnam osBct raortalium concodondura» cum bonoflcia do to
ampliora BumpHcrirauB P PorBpico, fili cariBBimo, utrum docus
an dedccuB tibi nit, quod BapiontiBHirauB ac roligioBiBBirauB
Onllicanorura opipcoporum, AnBolmuB CantuaricnfiiB opiBCopuB,
proptcr hoc tuo latori odhasroro, tuo vorotur in rogno con-
biHtcro. Qui tanta do to hactcnuB bona audiorant, qnid do to
Hcutiont, quid loquontur, cum hoo fucrit in rogionibuB divul-
gatnra F IpBi qui coram to tuoe oxcobbub oxtollunt oum pras-
Hontia tua raruorint hoc profocto validiuH infaraabunt. Rodi
crgo, cariBBimo fili/ ad cor tnura proptor miBoricordiam Dci ;
ot proptor araorcra Unig^iti doprccamur rovoca paBtorom
tuum, rovocA patrom tnnm. Et Biquid, quod non opinamur,
advorBUB to gravinB gCBBorit, bi qnidcra invoBtituraB avcrsatuB
fuoriB, noB juxta voluntatom tuom * quantum cum Doo poBBa-
muB modorabimnr. Tn tontum taliB* ropnlBO) infamiam a
porBona tua ot rcgno amoveoB. IIido Bi focoris, ot si gravio
queolilwt a nobiB potioriB quo) cum Doo pnobori facultoo Bit, XS. p»
profccto conBequoriB, ot pro to Dominum, ipBO o^juvonto,
oxoraro curabimuB, ot do poocatiB tom tibi qoom ooigugi
tufo, Banctomm apoBtolomm rooritiB, abnolntioncm ot indul-
gontiam facicmuB. Filium etiom taum quom ex Bpeotobili ot
glorioflo coigago ■UBCopiBti, qaem, nt oadivimoo, ogregii potrii
' eniM . . • debiiat'] Oo erotnre»
•Dd erowdod, in A.
' U royo] rogo te, A.
* 5rro/ta] On erasnro in A.
• carii$im§Jili] flU eoritBime, A. «
• tmam] Not ia A.
• Tu ianitm fo/tf ] On eroBore
ood crofrded in A.
III8TDRU KOTOIIUM Df AHOUA. 157
«•
II
Willclmi Tocalmlo noniinaflli, tenU iecom imBii»iBlit tmS^ A'
▼cliiionn, oi qoi io^ tcI illom Uowrii, Roa
▼idcntor ccclc«iom. Qoid »oper hio md buuu fo m Dm ci
clcnisn glfiriom czhiliitonM ms, mAiohan nobii voli
(lcri, ititcrronto Yidclicci tnliom lcgoiorom do
iionilran nco nooicr dclioai ncc Tocier amJilw ■■Iwf t%
Dota^ Loicmniii, iz. Kal. Dcocmbrip.
Ac noH una cum Willclnio Plnccniinoft fineii deiie- y'
rcni4^M, protccti ;;ratiA IXm, Hani ci ineoluroai Lugilu* J^
num usquo |>crvcnimu\ acturi illic fcfttnin quod in- V
HtaKat Dominicnf Nativitati». So<l cnm WillelinQol*
ffMtinarct, ncc noliiscum Lu;^lunuin ilivoiiere vellet. »
Hcparando ho a lUitriH comitatu (lixit ei» " PulaliAni ''
" Uniii:i' causam noHtram alio ovcntu p r oe eami imm, ci
iccirco flJHtuIi ca quno rcx (lominuH mcuii tibi «lieeii«U
inandavii hiicusi|uc proiialaro. Nune AUlem, quia
" citato ;;rcHAu atl cum rciliro diHpono, qute maiwlat
" ultcriiH a)>scon<1crc nolo. Dicit r|uiA ai aic ad nim
" roflifM-js. ut talf*in to illi |)cr oninia faeiAii qcAlea An-
" t<'Ci's>ori)ius ^uis anU-ccNsorcH tui oo fecijmo noKun-
" tur. tnnc lilM nti aniino tiium in Angliam re«liium %*o-
Mn r 1«. " i«t ct ani|»lcct<tiir" Cui ftatcr, " Nc ampliuii cliecM f "
' Pnnlfnti lfM|ii<»r'' Ait, " Hac <Io re nil Amplio^
•' flict'»" At illf\ " Scio qiifwl ilicAH. ei* iniclli;^**
Divisi fr;;o simt in isti.s ali invici*m, ci Anv^lmiw
sumnio ciini litinon* t*t ;^u<1io a vcncrmliili IIugDnt'
l,iiL:<liinf nsi arcliif pi<«ci*po ct toto clcro au«ec|»iua iii
ni.ij«*n ni f'ccl< '^iain fluctuH iM, il>if|uc ui |iAier ei doini-
nus l«ici ali funniliUH lialutu». I)ircctui inlercm nunciiH
ac littoris afl n-;:rm An^'Iin« ^li ncgoiii rammAm
innotuit, d qui<l a Willrlmo cx parie illius
intcr Alia non cclavit Qum littcnp nimi hiB.
Sno rcTcrcnilo domino Ilcnhoo, rcgi Aagionui,
rantiiaricnpin arrhicfUPcnpM, fidoU aerTiiioB cm otmiieailm*
(^ViamTifi {icr Willclraom de Wcrtlwmoi* cogMoeala» «|oii.
Ritniii' fcccrimo», tamcn qood od me pertiaal h fei ile i
• U] vcl U. A I * Wmtimmtl]
I H] «I^Mb A. I
161
HtltTOIUJl NOTORUK Ilt AK0I4A.
m
\i
\ii\
il
A.I>IM dim. RonMm voni, ckiuun pro qnk Tenoram dvmino p*]
ciponii, mpondit to ncrimujnnm tcIIo diMNmtira ■ cUtntu
Diitoccniiraro montm, ot insnpcr pncoopit mibi nt nnllnm
hmborem commanioncm cnm illia f|ni do mMia Tcatnt ' in-
TMrtitarM Mcoporant oceleMmm port hojna prohit;
notitiam, niri )ianiil«ntiMn ftgennt ot Mno xpo rocapomuoDM
(|nod •rccpcmnt doncrerpnt, ncqiio cnm cpincopiB qni t»lM
conMCtnnint, niai nd npoHtoIiciD ncdiii jndicinm to praMcnt«>
ront. Homm omninm tcntiB polcet cmo * prvdicttii Willol-
moB ai 1-nlt. Qni Willclmns qnando ab inTtcom diMXMimna,
ex TMtra p«rto, ooinmcmnmnK aniOTDm ct )>cnlgnitatcm qnwn
Mmjior orga me hnlmiBtii, ■nmraonnil mc aicnt nrchiGpiMi>-
pnm rcatmm, nt talcm mo fnceTcm qDatinnii aio intnnnn in
Aigliam, Dt Bic tmo powom Tobii«om iicat ftiit nnteecww
moQii enm pntro rcrtm, ol to* mo codcm hnnnro ot lilicr.
tnto trnctorctii qnn p«lcr vcilcr nntiiconwrem monm InuTtS-
vit. In qniboi Terlni intolhiti qnin nixi me tnlom fnccrcm
rcditnni mDnm iu Angtinm non Tellotii. Do nmon qnidom
ct bcniftniUto grtktiw ngo. Ut niitcm ita iim Tobiacdm licnt
anlecoiBor incni ftiit cnm pMre Tcitro, rocoro uon pcMnim,
qnift ncc Tobii homagiam fiiccro, noo •ccipientibH do inann
Tcitra inTcstitama cccleetnram, proptcr pnDdietam prohibitio-
nem me aadicnto factnm, andoo commnnietiro. Unda preeor
nt mibi TCilmin, li plnrct, mandctii Tolontatem, ntram eie
qnomidmodnm diii poorim in paco TcHm ot oSieii moi po-
tcrtnle rcdire in Anglinm. Pnratns cnim ram ot Tobii et
pnpnla Dtvina mihi diiipoiitiono commiMo officil mei porri-
tinm pro Tiribui ot nciontia m», ■orvDtii rcgnliui Dboodiantia,
fidelitor ciihiberD. Qnod ri vobii non pl&encrit, pnto qaia ■!
qnnd animnrnm iletrimontnm indo contigorit, moa cnlpa non
crit. Omnipntoni Dcn« lic rognot in oordo Toabv at voa
pcr omnia rcgnotie in gratia qjna,
AmriB nJB ila gcstis, ipM, paucii do bdu fiocnm retAntis,
■fcXjT Lugiluni rmclit in Bnmma pncfl ot qniete, propriara
prnvlicti pontificis dmnnm inhabitando, nuneitM moa
ox|iGCtann, fit ne ad horam quidom ab iu qne Dei
«unt verbo ae vel aeta elongana.
ExPUCtT LtBEB TtBTIUS.
HiffmRiA NOTOiirM nr axolu.
ISD
Incipit quarti*&
18k
/'1
I.
loiTUR ul>i Willdroufi Angliam pcnrcttii» ci
M0.^ia». no«;otii fKTicni Henrico ivgi cx|)oiiuit« rtx illieo
n*<|<liiii«( arc1iic|>iNC(>|HitUH CVtntuaricmiiii ui
n-dij^ |»nrc<*]nt Cura tiuncn i|Muruni reddiimDi €*»\-
ligciKloniin (hioliun houiinil>U!« arehirpiaeopi ab ipii*<
ro^o «lolcf^ta cfit ; oa vi(lelict*t. ut ali rt tm U n n«tr
cst, conNidrrationc, ca |»ietatc, ut tanto diligmiaiia alit-
lioininihu.H ct ruUu.s i|iNius (lomini aiti aiodirai iaiptn
(lonMit, no voxan*ntur, no oppriiiicivniur, ne diri|ienf.
tur. (|uanto majori fidc ac iiacraiiionU» tm illi anirict*-
fui.Hsc co«;noHccliatur. Vcnini mvc obiempctmiaBi Lai
considomta» piotati ct |uii* connidcrmiioiii aii ab illi
Hivo non sit, (luin non inultum mca inierui^ tuic ■rr:
lM'n«li o|»crani inNuiiicrcm. Vcnict namqiio Domiti*'
t4'no)traniin altHoomlita ilhiininatunn, ci nngialorui
iiioritiH uNiiia lancc Hiia i>n«'mia retrilMiinnia. Ego «Ii.
conto IKmi. cirpto narrandi calle pmgmliar.
Kvoluto igitur |KiHt lui*c ali«|uaiiio temporia apmii*
vriiit ti*\ noH unurt cx nionaclii» CWitiiariefiaibm^ iv-
inino KvorariiuN, (lofcnMiN AnHclino liiirraa rrgia^ .
(|iiiliUH iiloin nx plano t<*HialAtur ne eorum qum \V.
loliiiiis, nt pni^fati HiimaH, diHccdeiM ab Antelmo dix
rat ^ aucton'in oshc. hoc c^t. ut Aiuiclmaa Angliam n-
n'iio(lnrct. nini oinnoH patrin ac frairia aai commciii*
noH Kc illi MTvaturuin pnmo promitiereC Quod dv
AiiH<*liiniH faccrc noluit, iiuiii ii|>oliaioa Lugdmu mnx
hil. (l(gi 111 circa Hii*pc noroinatum irenerabilcm Ho^
noin i|miuH civitatis antiiititcm uuio iaieipo oi met.
na p iM. imn (|uatuor. Qu» autcm maU az boe diuiiao mi
cjuH i>cr Angliaro quaque emerieriBi^ vul ay
I lrm^0ns •f^h»] Itmporr, A.
160 IflSTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
4.11.11«. studio illiua ipsum cxilium roulti, roditum cjus^ dcsi-
dcrantos caquo ro minus rci ipsius voritatom consido-
rantes, adscripscrint, mclius puto liqucbit, si aliqua ex
iis qusB illi a religiosis viris ac Doum amantibus
scripto mandata sunt huic opcri paucis infigo. Scrip-
sit* itaque oi quidam servus Doi sic.
Alettflrol Domino Tonorabili ot sancto potri Ansolmo, CantnaricnBi
Snuiief» ■nd archiopifloopo, illias doTOtisgimas ot omnis familiiD Domini
'"l*""*''' fnmnlasy in Domino SAlatcm.
ConBidonita loci nostri ot flcnsas inopia, morito dccroviRso
potncrim, ]>atcr gnncto, no Torbis simplicioris ingcnii Romol
vcl itcram impcdirom ntadiam Banctco montiB taro, in r|ao
roligioniB inRigno rcfalgct, ot qaidnm nplondct TirtatiB comcs,
nitor Bapiontio). Attamcn oxtollit mo otinm sapm mo trnn-
qoilla ct boata gratia opinionis taa), qnatinoB tibi, r|naliB-
canriao ost, dirigatur Bcrmo nostor, non nt to doooam qni
rix hamnna indigos doctrina, Bcd ut tccam nostram ot tnam
rominiBcar dolorcm. In cnjaB noBtri scrmoniB cxordio oo
IKicto conTcniro postalo cam roTcrontia tna, nt !iccat mihi
intorim Tindicaro dnlcioroB partcB pio ol>jargnntiB, non amnroB
frnacloB odalantis. Sanctitatcm qnippc taam nosBo TclimnB '
qaod animoB nostros, qnoram in to afloctaB idcm cst, immo-
dcmtior tristitin n1)sorl)cnt do aliBontia tna, qni, ni fnllor,
ntilins nostro ndosRcs poricnlo, nt saltom to consortcm filio-
mm diBcriminis cxhilxircR, qanm, nostno qao<lnm mo<lo otX8.p. 187.
occlosin) oblitns injarin), nliRcns pcrmittns noB tarlmri nb hos-
tibas imparia ot cradcIibaR, rini ncc pndicitio) pnrcnnt ncc
saluti. Ego planc to, pntcr Bnnctc, co ipso infoliccm arbitror.
Nam qni oms snnctn) spci fidacin in tnos, si nunc nrgon
Anglinm tam inopinnto hosto pigcrct, qnnntnm ingcmiBcorcB,
qanntum affcctarofl Baccarrcro toI Bubiro nobiscnm noTa ncor-
Intntnm goncm. Sponto tna, nnllo ponitas cogonto, croptus
08 poricnlis nostris, fortasBO no BontiroB quiD hoB pcrpoti, ct,
qnod gmTioB cst, spoctaro oogimur; Bablimori ad Bacroe or-
dinoB qnoBdam do curialibas, qnilniB noo canonica clcctio,
noc justitia consonsit Qnoniam dnlnum non 06t, si ooBdcm
ToruB occlcflitD ofltinriuB, qni Chrifltufl oflt, in Bocm jum od-
mittcrot, noqno possc pcrpctmri qnio qnotidio. comimns in
• eftu] illiaf, A. I ■ ve{mw$] Telim, A.
* Srripmt] Senbit, A. |
HISTORIA NOYORUX hl ANGLLL 161
provincia nostra, principom^ iigiisUm et immitem tjTHini*
dcm, rapinas ponpcram, damn* occlcsiarom, adeo vt loeos
Corporifl ct Sangninis Domini libertatem amittat. Gemere
▼idnas, flcro aencs inoommod* ana, eo qnod eripiator eie aetie
anguRta qnam rix mcrontnr victns ■ni portio. Repi
ct illicito inccBtari concnbita; qnodqoe omniom primom
Inm eet ad dodocna honoatatie noetr», Moerdotee vzoree dmr
coro. £t, oxccptis his, alift perplnr» flagitia, qn» nefaa eei
Tol impoRsibilo mominiseo ant retoUsse. Qnod ei dispenea
U%, p, 188. ^^oni" eccIcsiasticiD regnlam et antiqnsff coDaoetodinie crdineoi
BoIIicita stndnissce conBidcrationo penaaro} neo tibi aliqon
oxnlandi cansa snrriperet, nco alii oocaeione tn« afaeentise
tam gravo dif«crimon incnrreront. Itano potae inimioorom
Doi oontnmaciam fngiondo * inflectore, qoi neo Deo crDde*
rcnt, neo Tcritati, nisi inriti, locnm prssberentf Qoa Tero
rationc ad hoc patomitas tna aspirct, ignoro. Qoi enim
rcgcndam naTom snscipit» tanto amplios neooeso eet rigilei
qaanto amplins procollaa timot. Sed tnno fortaesie pro eoln
Tolnntato inTidcntinm fngisso podobit oom Tiderie ante tri*
bnnal Christi doccntos choroe animarom illoe fortieeimoo
DiTini grcgifl ariotoe, qnibns neo Inpos nocoit, neo aliciyoa
tcrror in fagam Tcrtit. Qaam beata erit tonc menMiria»
intor coDtcroB, illias sanctiesimi patrie noetri Ambroeii, qoi,
sicnt narrat occlceiastica historia, non embait Thoodoeio im*
pcratori in facicm rostitisso, ct pro reatn eoo limina eceleaise
illi dcncganeo. Qaid non impctraret talia afToctoe et tanta
constantia? Etiam, patcr sancto, si to' qnispiam incaroefm-
tam ct afQictam cTisccraret, hoc modo reoeesiaee non de b oe
ran. Qaanto mngis cam nihil homm ezpertos foeris, nee
sedcH taa tibi ncgata sit, sod pro nno Terbo ctgoedam Wil-
lclmi fagcro dccrcTisti, ot, relicto hoste, dilaoerandas impiia
oTcs tnas dimieisti. Padot ergo qaod oTenit recolere, qo9*
niam omncii illi, tcI pono omnee, qaoe eccleeiarom
MS.^i8e. SDmmna cxpoctabat ad ensD necoesitatie eolatiom,
timoris acccpta, magie elegomnt tecom eoccombere qoam
fmstra sino to reeistere. Qoid enim facerent qoibos palsr
docrat, ct qnibns capot non soppetebatf Proinde
nenda cst sanctitas toa, non emdienda, ot malorm adi
tom, sancto) matris eocleeiss depellae opprofariom, e4
1 primcipmm] Principoe^ 118. 1 • !•] Ket io A.
•Jn^itmd^] Noi ia A. |
BeM7.
162 HISTORIA KOVORmi IN ANOLIA.
AJKUti hoBtcs nostrofl jam pcnctraliboB inHiBtcntcs fcfltinnm prsDtcn-
dM anxilinm. Licct adhnc morbnm cjiccro, dnm in enpcr-
ficio Tnlnos nportom ridctnr.^ Bcio namqno, si ad Bcdcm
inam rcdiro rclifl, in prompta mnltoB, nt ainnt, rcpcricB, qni
tccnm partcB Doi Tirilitcr dcfcndnnt, nisi onoTTaTcrit cos tniD
patomitatiB dcfcctaB. Si Anglinm, nti andiTimnB, saspcndcro
Tol oxcommnnicaro Tolnorifl, qnid cgo ct frntrcfl * nofltri fa-
ciemnB,' qai Boro])cr tibi oboodiro pncBto fnimoB, romandaro
qaa)8o digncrifl. Valc.
TiieUfv Cum igitur h;cc ct noimulla isiis dctcriora, cxulanto
wSaZ Ansclmo, pcr Angliam ficrcnt, ct quidam roalorum
AMoiaj^ magnitudino afHicti rcgi insistcrcnt ut ipsum scilicct
•iiDffSii patrio) patrcm, c|ui ca corrigcrct, rcvocarct; ipsc, tam
rcligiositatc viri inductus, quam ct immanium maJo-
rum cxubcrationc animo constomatus, ficri quidcm dc
rcditu viri quod pctcbatur sc libcntcr vcllc fatcbatur,
sic tamen ut patcmarum consuctudinum nihil sibi ab
00 ultcrius dcrogari ulla rationc patcrctur. Undc, no-
bis adhua Lugduni dcgcntibus, nuncii Romam ab ipso
rcge direCti sunt, qui modis omnibus olaborarcnt apo* v&piiiML
stolicum ad hoc dcduccro, ut Ansdmum Angliam ro-
diro ct rcgio) voluntati jubcrct in cunctis subdi ct
oboedirc. Ad quod dum roinimc illum flcctcrc posscnt,
sicut vcncmnt, infccto negotio, rcvcrsi sunt.
Adt i ny iaii In dicbus illis Gualo cpiscopus Parisiaccnsis do Roma
w^w»_ vcnicns ad nos rcHquias corporis bcatn) roartiris Priscas
sibi Romn) datas attulit, ct indo roihi in pi*a3scntia
patris Ansclmi partcm aliquantulam dcdit. Qun3 pars
dum adroodum parva roihi visa fuissct, rogantcm roo
ut donum antistcs augcrct Ansclmus coropcscuit, diccns
BufBccro quod habcbam, '^Cum cnim,*' inquicns, "os
" ipsuro do corporo illius sit, donec co carucrit into-
gritatem sui non habcbit. Quapropter si illud digno
servaveris, ct dominn) cujus est qua potes dovotione
in iUo servieris, tam gratanter officii tui munus
^^apeHwm mdgtur} Tidetoraper- 1 *«//ra/re«] fratrctqtie, A.
ta»,A. . I *9MNf../bctaMif]0BcraidriinA*
II
HISTOniA KOyORUM IK ANGLLL 168
*' accipict quam si toti corpori ejus dcscrvirea." Ad-
quicvi dicto, ct quod acccperam diligcnti cnntodui
» scrvo.
In 8ccundo auicm anno advcntus noetri a Roma^^iNft.
Lugdunum, ipso i^ipa, coacto Laterania gcnerali eon- ~ '
cilio, comitcm do Mcllcnte, cujus siepe supcrius
mcntio cst/ ct complicos ejus qui rcgem ad inyestitime
flagitium sicut diccbatur impcllobant^ nocne illoa qni
ab co invcstiti fucrant, a liminibus nanctflB eccleaip
judicio Spiritus Sancti rcppulit» et hoc ipsom por
cpistolam quam ccco supponimus Ansclmo snb celeri-
tato innotuit.
PafichnliB cpiBCO])nR, PcmiB iiorTonim Dci, rcncrabiU ftatri
M8.|».i9l« Cnninnricnfiiam ' nrchicpiBCoix), AnBclmo, Mlqtcm ot a p o at o
licnm 1)cncdictioncm.
Do illntn tibi it\jaria mcmbr» ccclcBiiD non modiciim pati*
antur, quin, nicnt dicit apoBtoloB, %i compfttitnr Qnam mom*
bram, compntiuntar ct cactcra mombr». Licct cnim oorparmli
Bci»nrcmar pncBcntia, nnam t«mcn in capito ramoi. Tbm
nnmciao injarinH ac ropalsafl o>qno ao noitrao portamiu. D*
lud ctiam noo Tchcmcntcr affligit, qaod tna roligio rogiio
HublntA CHt Aiglico. Qao) cnim Bont sino postoro OTM lopw
mpit ct dippcrgit. Iccirco do tno ad ooo roTeniono modia
fluibuH ]>oHHamnB 1nlx)niraaH. Undo in concilio nnpor hobito
cx communi fratram ct cocpiBCopomm ■cntcntia delibovtem
CHt rcgiH cotiHilinrioH qai ad inTCBtitunu flagitiom illvm' im*
{wllant, ct coH (lui ab co invcntiti Bunt, ab ccclcaiB limiBi*
bnn rcix^IIcndon, quin do libcra fnccro conantor aBCtUom.
Quam nimirum Hcntcntiam not Sancti Spiritoa jodicio fai
comitcm do Mcllcnto ct ojnB complicco promalgaTimoo, oA
cnndcm i|)Mim in co«i qui Bont inTcstiti a rcgo cjiwdom 8pt-
ritua Snncti ^ jadicio cuufirmamnB. Rcgis Tcro
cx cauBo dilata c«t, qaia Booa ad noo nnncioo in
rafclin) tcmporo dcbuit dcstinaro. Dat» Laioranio TiL
Aprilin.
Hanc iptur cpistolam postquam Anselmds soaoepit
inRpcxit, intcllcxit sc ampUus fhistra Logduni Boma-
I mmtio tit] ctt mcntio, A.
• ^ < • r ^ r««__« •
* Camimari€msimm}
A.
•/UfUimm^ itf m] Oo
«
L t
164 HI8T0RIA NOVORUM IN ANGLIA.
m
AJKim. nam opcm pncsiolari, pnesertim cum jam ssDpenu-
mero ipsi Romanoe scdis antistiti legatos et litteras do
sui nogotii consummationo transmiscrit^ ct eo usquo]ii.^iii.
nil nisi quandam quasi consolatorife expectationis pro-
missionem do tcrmino in terminum ab co meruerit
Tcrtio quoquo litteras suas regi Anglia^ pro suarum
rerum resaisitione direxerat, nec aliquid ab illo^ nisi
quod blandicntcm sibi dilationem ingcreret rosponsi
acccperat. Consulto itaquo vonerabili pnofato Lugdu-
nensis civitatis episcopo, Lugduno Franciam pctiturus
decessit, moerento supcr hoc pontifico ipso ct omni
populo terra).
Cum orgo a Cluniaco' ad Caritatcm, quco cella Clu-
niaccnsiB cocnobii cst, vcnissemus, didicit Anselmus
comitissam Blciscnscm, majoris Willelmi regis filiam,
nomine Adalam, apud castrum suum Bleisum infirmari.
Vertit itaquc itcr quo sc Remis ire, sicut a Manasso
ipsiuB urbis antistito multis crat ct obnixis prccibus *
per intemuncios intcqiellatus, disposucrat, et Blei-
sum abiit ad comitissam, dmnem cujuslibct vituperii
notam pro suo morc ubiquc dcvitans. Ipsa siquidcm
comitissa in pluribus ci tain in hoc quam ct in alio
exiiio cjus magnifica libcralitato ministraverat, eum-
que sicut virum sanctum ac rcligiosum vitea suo) post
Deum institutorom clogerat atquo tutorem. Si itaque
illam extrema, ut diccbatur, agcntcm patcma pncscn-
tia non viMitarct, notam justo) rcpnohcnsionis non cva-
deret. Igitur ubi ad illam vcnimus, eamque, languore
sopito, fcrmo convaluisse invcnimus, dotcnti ab ca in
ipso castro pcr aliquot dies deccntissimi sumus. In qui- xtiMii.
buB diebus cum soDpo vcrba conscrcrent inter se ' antis-
tes et illa, antistes illam pro suo officio studiose ad bene
agendum instigando, illa antistitem pro vit» suss qua-
litatibuB ut patrcm quaa inquironda esso sciebat inter-
> Climiaco] A. hM Cluniaewm, \ Terbft H»pt iatfr m coofcnreBt, A.
IIISTORU NOVORUM IN ANQUA. 165
rogando, Ansolmus comitinscD causam reditoa tm in
Franciam ab ca inquisitus innotuit, ct qoia fimtran
ipsius, Ilcnricum vidclicct rcgem Anglonim, pro injo-
ria quam Dco sibiquo jam per biennium et oltra fece-
rat cxcommunicaro vcnicbat, non celavii Qood iUa
audicns, fraicmaQ damnationi vchcmenter indoloit, ne
ut i>otiu8 illum^ pontifici concordaret operam dave
diKposuit Egit crgo apud virum ot Camotom ■eeomito
pcrgcrct Eo tcmporo ipso rox in Normannia efat^««knM«
ipsamquc pcnc totam suio ditioni subcgerat PotestaaTteMt««
ncmpo Robcrti Normannorum oomitis, fratris aeilicet !■ nlwf
cjusdcm rcgis, ita cunctis ca tcmpestato Tiloeratk ui
vix ullus pro co quicquam facere vellct quod pro terne
principc quaquo gcntium ficri solot Piom eteoim eor
ct tcrrcnarum rcrum minima cupido, quio in eo jozta
vigcbant, hoc ci pcpcrcrant Omncs igitor ferme Nor-
mannorum majorcs illico ad regia adventom, spceto
comito doniino suo, ct fidcm quam ei debebant poii-
poncntcs, in aurum ct argcntum rcgia eoeorreronl^
eiquo civiiates castra ct urbos tradidenint
Cum itaquc rcx pcr lcgatos oomitiHSflB Anselmi ad-ito
vcntum, ct quam ob i^em, rclicta Burgundia» FrmneiamMii
Mapi.i*4. vcncrit, acccpissct, qualiter animum viri a piopoaitA
intcntionc deflectcro possct pcrquiaivit Inito igitor ^ a^
cum suis consilio, pcr nuncioe comitinam depreeatos
cst' quatinuH ad loquendum aibi vimm Normanniam
duceret, polliccns so in multis do pristina qoeida*
voluntati illius,^ pacis gratia, oondesceniorom. Qoid
plura? Statuto tcrmino archiepisoopos et eomiiiHa ia
castrum quod Aquila vocatur pro ooUoqoio f^glM^ nA
pctiverat, una vcncrunt, et regem ipeom* ▼ehemeBli
gaudio pro advcntu Anaelmi* exoltare, ae noo pam
* potiuM Uimm'] Qlua potiaa, A.
* comiiimam deprweahu mI] d«-
prtemtof ett cowitinf, A.
* l^istimm fmerwlm] ^mtnim pri»-
tisA, A.
• ip$mm] Nol b A.
•Ammimi]Ommmm^A.
tlM tvoirt
1G6 HISTORU NOYORUM IK AKGLIA«
AJ>.iiit. a pristina feritAic desccndisso reppcrcnint Deinde
TtokioK habito inior cos colloquio Ansclmiim rcx do rcdditi-
i*riMt«^t bus Hui pontiBcatus revcRtivit, ct in pristinam amid-
tiam utrinquo rcccpti Bunt Quibusdam igitur ad hoc
sollicito opcrain dantibuH ut antistcs statim Angliam
iiitf. rcmearct, rcx annuit, sic tamcn ut nulli corum qui a
80 invcstituras ecclcsiarum susccpcrant, vcl cos consc-
cravcrant, suam in aliquo communioncm subtrahcrct.
Cui conditioni Ansclmus minimo adquicsccns, obccdi-
cntiam vidclicct impaj' in nullo pnctcrgrcdi volcns,
Amehn cxtra Angliam mancrc dclcgit doncc illi qui ad ipsum
rHUOTito ncgotium, ct quicdam alia de quibus intcr cos illa
vice convcniro non potcrat dcterminanda, cx condicto
Romam mittcndi crant revcrsi fuisscnt Htcc autcra
intcr ipHos acta sunt anno tcrtio cxitus nostri do
Anglia, xi. Kal. Augasti.
Pro magna itaque oxultationo quam ox hac recon-
ciliatione Ansclmi rcx conccpit apud so, vidcrcs illumMibp^
quamdiu in pnefato castro morabamur, non facile pati
ad 80 vcniro Ansclmum, scd, quotiens aliquid crat*
inter illos agcndum, scmpcr ipsum ire ad Ansclmum.
Jam enim uiulti^ in locis, pcr Angliam, Franciam,
atquo Normanniam, famn vulgaverat rcgcm ipsum ab
Ansolmo proximc ^ cxcommunican<Ium, ct iccirco ci
utpoto potcsti non adco amato} raulta mala strucban-
tur, quao illi a tanto viro cxcommunicato cfficacius
inferonda putabantur. Quod illo scicns vcrsam a so
viri scntcntiam magnifico lastcbatur. Denique omno
malum quod cum cxpcctabat, avcrso Ansclmo, ab co
versum cst, rcvcrso in araicitiara cjus Ansclma Ita-
que ut homo citius in cpiscopatum suura ad suorum
exultationera, ac totius patriie relcvationora redirei,
v poUicitus est rex ita so nuncios suos Bomam destina-
turum, ut in proxima Nativitate Christi cori» bw
ii
I > jM^] 8«ppUed m wuagiu la 1 * mlifmid erol] crst aluiaid, A
A. 'jPTMtiMl OBcrmMte A.
" »
niSTORU NOYORUX IM ANQLLL 1G7
Aasclmus in Anglia posfict^ adesso. 'hlmi supor hmc,
in An^lidm littoras, pnocipicns ut omnca ros et homi-
ncs Ansclmi, ul»icimquo csscnt^ in paoo caacBt ei quiete^
ncc ullus eos gravarct aut implacitaret, aed, ab omiii
clcbito liberi, quno tcncbant cum honore teneient^ ae
in cuncti.s ad nutum AnsoUni jussionomque pcndereiii.
Hiuc crgo dum hominibus ad archicpiscopatum peiii-
nentibuH innotuisscnti mox quoddam quasi insperatum
jubar Holis illis cmicuit, quod illos a pri&tin» oppree-
sionis iinmanitato ct tcnebris non modicum ejocit.
Cum post hrcc Ansclmus ficcocnso ccenobium, et rex
MS.P.1M, Angliam rcmcassct, ortis quibusdam oecaiiiuiieuliii lo-
gati qui Romam mitti dcbuerunt diu ultra statutum
tcmiinum morati nunt Undo vchcmcns admiimtio
niultorum corda concu.H8it, arbitrantium tantam de re-
ditu viri dilationcm diaboli csse scductioncm^ et aperte
videntium immancm totius Christianitatis in AngUa
e8.so dcstructioncm. Quod melius, ut puto, liquebitk n
qu;u(lam scripta dc his qua3 ad noe in hae mora a
(|uodani non contcmncndfo auctoritatiB viro tranamisaa
Runt brcvi Hubinfcro.' Scribit itaquo intcr alia sia
CAripAitno iwtcr ot domino, qoAmTU opiiime ■ci«lis iiaid
faccro clc1>catiH ct (inid foocro Tclitip, Tidetor Umaa emni
fcro homiiii Nino pcn^a Nipionti omnino nihil alied eM id
qarKl intcr toh ct rcgcm sab tam moroM ezpocUtioDe egi*
tar, nini dinlmliro} fraadiB illasio et illadena diUiio, el, M
niiinircHiiuN dirHm, totiafl Angloram ccclcHi» ae religioait ei*
Irgin ChriHtinnoD qaotidianA diminatio, et
EccIcHioram iiamqao, qaU tiimdio maneni pMt orib—
poKicitHioncH diripiantar, ordo tancto religioniM in eifl
tas nnnihilntar. Lcgiii ChrintiAniD rectorct noB jam
mmI prn)cipitAtorcH, ar, jaxta rcgim Tolantatia wb i triM
nuum lihitam, jicno omncii^ jaBtitim Bant efleeti enl
Do clcricifl ciaid dicam, qai circiter onuiee rerolnii
iniqaitatom printinam F Qaid de laicie f Ipii qnippe» md
principc« maxiroo, Tix niBi ez propria parenleln eoi^ln^M Ai
* pouei] Ob MMirt iB A. I ' W) ae, A«
> $mbi^/tro] •abmlrraB, A. | « «mm}
168
HICrrORIA KOVORUM IN ANQLIA.
AJDillMb accipinnt, clam dosponsant, desponsatas oontra legom 00016« ltM,p»Vlfl»
■iasticam acientor toncnt, et eibi dofendont. Do eodomitia'
qnoa ipae in magno concilio nflqao ad pomitentiam ot oon*
fonionem exoommanicaBtis, ac do crinitifl qnoa in paecbali
poetmodnm solonnitnte, pontificali stola rcdimitne, coram nni*
Toreo popnlo a liminibna Ranctco occloeiiB romoTistia, qnid
dicendnm ; cnm nt doberotis non BnbTonitia, neo Tol nnna in
toto regno existat, qni bojo ct alia mnlta Deo ot omni Bcrro
Doi oontraria Tico Tcstra rcpraDbendoro andoat, ant emendaro
oontondat F £t, si Toritatem TnltiB andiro, fateor omnia biDC
mnlto dctorinB ficri qnam poBBint Bcripto odici, in tantnm nt
ipee otiam rex jam' toBtctnr, nnnqnam tantas fortitndinis
noqnitiam in patria iflta faiBBO Bicnt modo eet. Hieo antem *
omnia procnl dabio tob Bolam rcspiciont, ot TCBtras Bancti*
tati impntantor. Yidcto igitor ot intendito oncri qnod BnBce*
pifltiB, et cni cnram cjob TCBtri loco diBponondnm commisiB-
tiB, qnando tob qoi tAliboB obTiaro constitnti CBtiB pro nibilo
tam dio rogno ' in qoo oxercentor abcBtiB. GonBiderate qoo-
qoo, Bi Tobie pbMx^t, Bi cor TeBtrom ita boU Deo Tacat, ot bI
in tanta Bocnritato Tostri jam conToniamini, nt taliboB ani«
marom miBoriiB alia yigilantia condcBcendere non debeatiB.
Scio eqoidom, et bene Bcio, tob optimo Bciro qoid ost qood
facitiB, Bod ipeom Bciro Tostrom pcrpamm prodcBt nobiB.
Froctom otenim commoniB otilitatiB ex tam diotomo ncgotio
Teetro nnllnm adhoo procodoro TidcmoB, mala aotom Toetri
BolioB* occaBione in ecclcBia Dci, in popnlo Dei,' ondiqoe
Boccreecere omni dio conBpicimoB.
£t haec quidem iUo vir, tot mala cxosus, 8crip8it,litiP^ii8.
autumans Anselmum nonnisi propria voluntatc ab in- -
grcs8ii AngliiB remorari. Sed rovera rex Henricus
nullo eum pacto ingrcdi patiebatur, nisi, postposita, ut
Bupra meminimus, oboedicntia papso, episcopis et abba-
tibus excommunicatis communicaret Attamen, An-
aelmo Bemis oonsistente, illuc enim obnixis precibua
antistitis et canonicorum ipsius loci devictus iverat^
et^ majori quam litteris queat exponi honore festivo-
> Bodomiiui] Bodomitif Tero, A.
•/oi] Not ia A. 1
' r€f»o] TbiB bad piobably beea
bK8.
* fmtri tolmi] lofioB TtBtrit A.
* la ootUiia Xltt» la popmk Doi}
ia ecelcBia et popole Dei, A.
HI8T0RIA NOYORUX IN AKGLTl. 169
qiio OGcnrsa omnium id loci dcgontium BUBoepias, dita aj
poniificem Mana&scn magna ot officiosa caritiUe deUmi^m mSSL j
tas pcrplurcs^ dics ibi morabatur, misit ei epiatolamiiviin»
unam idcm rex, quam ecco supponimua.
BoTorcndisflimo ' ot amantiMimo patri Aniolmo» Guitaari-
onBi archioptscopo, Hcuricafi, Doi gratia rez Anglorom, mlo*
tom et totioB bonoD TolontAtia aflbctnnL
Vcncnibilifl patcr, non tibi displiooai, qnod eorom itor
(jnos Bomam ad nogotiam mcnm poragondnm dirigera do-
crovi tam dia dctinai. Qaod moz nt Wlllolmna d« Worel*
wast^ ad to ponrcncrit, qnem ad hoc nogotinm peragendnm
Bicot dccroTimaa Bomam dtrigo, tibi expedieti To ■npplez
igitar dcprecor ct doTotaa czoro, nti cnm eodem llHUelmo
Baldoinam ^ do Tomaio Bomam dirigaa ad noitram mn trao*
tandam, ct Dco Tolcnto finicndam. Yale.
Ad hanc scripsit Ansclmufl opiatolam hanc.
Sno carimimo domino Ilcnrico, glorioao regi Anglorom»
AnwlmnH archicpiKopas Cantnari», fidole •erritinm eom
orntionibofl.
Qood Tcfftra magnitodo mo in anui littorin tam honorifiee» 2a
l^l^ tnnto 1)ona) Tolantatis affcctn, aalatat, gratiai magnas ago
Bicot" dcbeo. Qood aotcm tam Bnpplicitor me rogatia oi
non mihi diwpliccat qood lcgatOB TCBter Bomam mitiendoa
tAntom morator, otiqno TCBtram proccm, qoantnm in me eai,
contcmncro non dcbco, icd cansa magiB est Doi * qoam mea ;
nndo cordo fidcli et bcnigno animo Tobb dico qnod taoere
non dcbco. Mihi qnidom aliqnid diiipUoere, niBi cnm ptop-
ter Dcom mihi ' diFplicot, non OBt magnom ; eed diBplioera
Dco aliquid, noUatcnoB e«t contemnendnm. Utiqoo noo pa*
mm dinplicct Dco epiBcopum apoliari robnB buib, qood jam»
gratia Dci Tobift inBpirante, oorreziatiB ; led epiBCOpom
gari a Buo oflicio, ct eoclcBiam a boo episoopo, Bino
qoam Dooh approljct, nimia graTe jodicat Ezpedii itaqoa
animo TeBtra qoatinuB Batagatia ni ego, qoaliBconqoa aim
epiBcopoB, eoclcBi» qoam Deos regiiB Teetna poioetaii
* pfrplurt§'] pcr plureis A. .
* /IrMTfllJlMIM»] R«TcrtBtlHi<
BO, A.
* Wtrelwast] WarrlwBfi, A.
« BaUummm} BaMwiaaa^ A.
*Mpuu mf McW] Oa
ia A.
• €9i Dm] IM ••!, A.
r miMi] Mol ia A.
170 HISTOBa KOVOinTX IN AKQUA.
AJKtmi diendAm oommendayifc, ot rogno ▼ofitro, in pAOo TOBfera oolo-
rioB raUfcoar, efc mihi opporfcnnifcaB nfcondi Bocnndnm pooriUili-
fcafcom moam officio pro quo ibi poBifcns Bnm dinfcius non'
impodiafcnr. Yaldo qnoqno mihi fcimondnm cBfc no Doo displi-
ooafc, ofc me dominns papa jnsfco rcprchondafc, qnia, poefcqnam
TOB efc ego eimnl conTonimns apnd casfcnmi qnod Tocafcnr
A.qnila, in fcam longo fccmporo con illi miei lcgafcnm noBfchim
• por qnom qnid do fcanfca ro intcr noB lacfcnm, ofc qnid pcr-
agcndnm eifc oognoecorcfc, cfc cgo ojna consilinm cfc jnflRionom
aocipcrom. Qnapropfcor pcricnlosnm osfc mibi din expoctaro
TCBfcmm lcgafcnm qncm anfco proximam NafciTifcafcem Domini,
eicnfc in TcrbiB TcefcriB infccllcxi, Homa rodifcnmm BpcraTi } UM^p,
pnoeortim cnm noscio qno conflilio, qnaTo rafciono, nnllnm
fcorminnm modo mihi conBtitntiB. Qnoniam igitnr plna mihi
dcboi CBBO do hoc qnod cgo occlcfliiD mihi cotambmm pnoBcnB
OBno noqnco, qnam do nlla terrcua poeBCRiione, preoor nfc
mihi aliqnom proximnm tcrminnm nominotie pcr lifcfcerae
TCBtrBB, qnando poBsim lcgatnm Tcsfcmm Romam ifcnram ox«
pccfcnro, qnia ogo non andoo diircrro, nfc mnltnm dicam, nltr»
proximam NafciTifcatcm Domini qnin monm lcgafcnm mifcfcam*
SaripBit quoquo fuepo mcmoraio Bobcrto, oomiii
do Mellenio, iunc icmporis in hunc modum, uipoio'
illi CUJU8 oonsilio cuncia ncgoiia sua rex ipso dis-
ponebat
AnsebnnB archicpiBOopuB, domino ct amioo Roberto, oomiti
do Hellento, salnfccm.
■TiwLiiia^ ^^ Bcitis qnia qnando rcx ot cgo conTonimuB apnd caB-
JaMjrie^ ^ fcmm Aquilo) dicfcom Aiifc qnod rox mifctcrofc lcgatnm annm
Romam pro iiB in quibnB concordare non potcramus niai
por dominnm papam. Qnod infcollcxi ut ifca fiorot, qnatinne
anfce proximam NatiTitatom Domini lcgatUB rcdirofc. YidcfciB
aufcem qnia dominne mone rox hoc qnod fcnno dixifc foooro
morafcnr; eed hoo solnm mandafc mihi, qni logafcnm monm
onm cjoB lcgato mitfccro Tolobam, ne mihi diBpliocafc qnia
BouB fcanfcnm morafcnr, nullnm mihi oonBfcifcnenB fcorminnm
qnando Tenfcnma eefc. Undo qnidam opinanfcnr efc dionnfc,
qnia fbz non mulfcnm cnrafc fcsfcinare nfc ego redeam in An-
gliam, efc ecoleBia Doi, qnam Dens illi cnBfcodiendam oom*
mendaTifc, qniB jam foro per fcroB annoo deoolafca OBfc, Bno TiTO
aM] Oa «raBttrB In A*
HISTORIA NOVOBUM IN ANGLLL 171
poAtoro, cjaii rcditn ci prtDsontU conBolotar,* ct» pro oonailio
ikin. atnmflo buso qoo dio priTAta cst, in illis qoi boc amani oi
flcHiflcniut Icctiflcctnr. Qanproptcr dico Tobia qaia Taldo
timoo iio ipflo Rupcr rc proTocct iram Dci, ct ■apcr coa qao-
mm roupilio difTcrt tam nccciiMirin} rci, tam rationabili,
rucoorrcro ; cum nd illum hoc pcrtincai ot faccro poant, ni
nihil pcnhit do iis rinao wcandum Doam ad rcgiam perti-
ncnt |>otcRtAtcm. Sicut nmicus ct 8icui archicpiaoopoa, qoa-
IiHCunqno eim, connulo illi ct iis qni circa illom ■oni, nt
uon pIuH Htudcant Hatipfaccro Tolnntati eno) qaam Toluntati
l)i'i, quin Dcu8 nliquando FntiMractci volantati nnto contra
voluntAtcm tUorum qui hoc faciunt. Coniiolito crgo illi ct
vohiH priuflqunm Dcuh ostcndnt iram snam, qaam adhao
PUH{)cndit, cxi^cctann ut humilicmini ad Toltmtatcm raam.
DcuH dirigit cnm ot confliliarios cjas ad voram honorom ci
nd vcrnm utilitntcm cjun.
Ha^c iccirco ita (ic.scribimiiB ut quicunquo i.sia lcgit
vcl audit, plano intolligat cui mala quir in Anglia
exulanto An.sclmo facta sunt, moramvc exilii cjus po-
tissinunn ascriI)cTC (lcl>cat.
Itaque post hxc niissi sunt Romam, cx parto qui-
(lctn Anselini BaldiiinuH * monachuA, vir utiquc fiancta) •*< vuiim
lil)ertatis ccclcsia^ ct oinni.s boni non fictus amator ;?■**•
ct ex partc reps Willehnua Rfo\xi HUperiua mcmoratus,
pro lihcrtato ccclcsi.i^ sicut solchat acturuA. Quaa vero
(|nantasvo ojiprcssioncA ioter han: tota Anglia perpcatia
sit, (lifllcilo (lictu scio cssc.* Ilcx cnim ipse a Nor-
innnnia digrc^^sus, quia eam toiain co quo supra dixi- tfcy jtjag
ntus modo sihi suhjugaro ncquicrat, rcversus in An- MMf
p.ioi gliain est, ut, copiosiori ]>ccunia frctus, rcdicns quod
rcHi<Iuuin cmt, cxhnjredato fratro suo, subjiceret In
cujus [vecunia* collectionc nullus in coUcctoribus pieta-. '
tis aut miaericordia» rcspcctUN fuit, scd crudelis et
immanis^ cxactio supcr omncs, ut nobis qui inde
' ifii hoe §olmm . . . rom^ttmr]
C>a fr»^ufe, craaipeU wntiDf^, aiaiij
cooUactioB», aad iaUr p«nautaftbip
ia A.
* BMmimus] DaidwiMa, A.
* 9cto ^mt] ttm ■cio, A.
« «I immamis] Nof b A.
172 HISTORIA KOYORUM IN AKQLIA.
veniobant iostabaniur, desadvit Deniquo vidores, sicut
aiebant, cob qui quidcm^ non habcbant quid daront
aut a Buis domunculU pclli, aut, avulsis as^^ortatisquo
ostiis domorum, pcnitus diripicndos cxponi, aut, ablata
vili supcllcctilo, in summam pcnuriam redigi, aut ccrto
aliia atque aliis miscrabilibus modis afHigi ot cruciarL
In 008 autem qui vidobantur aliquid habcre nova et
excogitata quicdam forisfacta objicicbantur, ct sic,
cum adversus rcgcm tcrrD9 dcfcndcndi se placitum in-
grcdi non audcbant, ablatis rcbus suis, in gravem
icrumnam dejicicbantur. Scd hocc ab aliquibus lcvia
dictu fortassis icstimabuntur, co quod ista non solum
Bub rcgo Hcnrico, scd ct horum Bimilia raulta facta
fuerunt sub fratro cjus, ut do patro taccam rcge Wil-
lelmo. Attamcn ista illis graviora et intolerabiliora
visa sunt, quoniam multo minus solito quod jam spo-
liatifl et cxhaustis aufcrrctur invcniobatur. Ad hfoc.
In concilio Lundonicnsi societas mulicrum, ut in supo-
rioribuB diximus, omnibus prosbytcris et canonicis
AnglixD intcrdicta crat, ipsumquo intcrdictum, Ansclmo
exulantc, rctcntis vol ccrto rcsumptis mulieribuB, a
pluribus eorum violatum fucrat. Hoc crgo peccatum
rex impunitum csso non sustincns, suos ministros eosMa^.iQ8L
implacitare, ct pccunias corum pro hujds pcccati ex-
piationo pnecepit accipere. Scd ubi plures* corum ab
illa transgressione sunt immuncs rcpcrti, pccunia quao
ad opus principiB quacrebatur minorem quam exactorcs
spcrare poterant copiam miniatrabat' Quapropter mu*
tata, immo super innocentes cum nocontibus scntentia
vorsa, omncs ccclcsias quso parochias habebant sub
debito posita) sunt, et unaquaaquo, indicta pecunias
quantitate, per personam quas in ea Deo serviebat
jjMMgt redimi jussa est. Erat ergo miBoriam videie. Cum
taMM^.Menim exactionis btius tempestas ferveret, et nonnuUi,
* qui fwAra] qaidem qui, A. 1 * mmuirmhai] tdanihtfibt, A.
'jplHrtf] pcrplnfet, A. |
H18T0RIA NOYORUM IN AKGLU. 17S
vcl quid^ darent non habcnies, vel rem inaudiUm LJXvm,
cxsccrati nil pro tali caiisa daro volcntes, oontumelioee
rapcrcntur, incarccrarcntur, cruciarcntur ; oontigit re-
gcm ipsum Lundoniam vcnire, Adunati eif^o, ut diei-
tur, fcrmo duccnti prcsbytcri,* induti albia et aaeer^
dotalibu^ stolis rcgi ad ]>alatium euum eunti nudis
pcdibus occurrcrunt, una voce miscrcri aiU* implo-
rantcs. At ille fortc,* ut fit, ad multa diviaus nulla
ad proccs eorum miscrationo pcrmotuSp vel aaltem qu%-
vis cos sicut homincs omnis rcligionia expcrtes lesponBa
honcstato dignatus, suis obtutibus abigi fcstino* pm*
ccpit Qui, confusionc supcr confusioncm induti, re-
ginam adcunt ct intcrvcntriccm flagiiant Illa, ui
fcrtur, pictato mota in lacrimas solvitur, scd timore
constricta ab intcrvcntionc arcctur. Fcrebantur eo
p*^ tcmporc plura his in hujusmodi |>cr Angliam acta, sed
noH brcvitati studcntcs pauca qute dicta sunt pro in-
tontionc pncscntis opusculi sufhcore posso putamus.
Attamcn diccndum quod cousquo mala auper An-JJS]
gliam ipsis dicbus inundavcrunt, ut cpiacopi ipNi* qui
scmpcr libcrtatcm ccclcsia.% ct Ansclmum candcm libcr- {fk
tatcm sublevaro tucrique nitcntcm, ut ex supcrioribut
intclligi potcst, cum princii>o dcprimcro nisi Bunt^ tan-
torum malorum immcnsitato compulsi, mandata An-
schno cuin cpistola dirigorcnt, ct opcm subventionis
cjus proni deposccrent, scquo illum amodo secuturoe
in Dei robus ut patrcm promittorcnt Scd h»e, ut
opinor, mclius li(^uebunt, si cpistola ipsa aubecribatur
quam ci miscrunt Est igitur hiec
ratri dilcctiuimo, AnMlmo CiLiitiiarioiiii arcliiepinopO«
GcmrdiiB Ebor»oeniia ^ archicpiacopiui, ei Bobertna CMlfeu
* pc/ quiJ] qaid tel, A.
* prtabifltrormm] pTMbiterom,
118.
* •■60 NoC ia A.
V<^0 Sapplied om Ubo aM
ia red lettm, ia A.
• mlHfi/mlime} feotiM ab^l, A.
• epistopiipm] ip« epiMopi. A.
' EbtrmemmtJ tUntm^, 118»
174 HI8T0IUA NOYOBUU IN AKGLIA.
AJIilllli Bifl, et Horboriat NorwiccnBie,^ oi Radalibs GicostronBiB» et
SAnBon WigomonBiBi opiBcopi, ot WillolmiiB WintonionBiB
oloctoB, Balnfccm.
BnBtinaimnB pacom, ot ipBa longins rocossit ; qaadBiTimas
bona, ot.inTiJait tarbntio. \'m Sjron lagent, qnia oas oon-
calcant incircamciBi. Tcmplam moDrct, qnia intra Bancta
Banctoram et ad ipeam nram irrapcnuit laici. Ezmirgo, at
olim Bouex illo MathathiaB ; habc» in filiiB tuiB rirtatom
JadiD, Btronnitatom Jonathas, pradontiam BimoniB. Hi tocnm
proDliabantar praDliam Domini ; ot, si anto nos appositaB
faoriB ad patros taoB, do mana taa BascipiomaB hooroditatom
laboriB toL Sod jam non cet tibi pigrttandam. Utqnid
cnim porcgrinariB, ct orcs tnio Bino pAstoro poroantF JamM8.Piirs.
apnd Doam nalla tibi rcmanct oxcaBatio ; to onim non Bolnm
Babecqai, Bcd ot proairc, si jasacris,' parati BamaB, Yeni
crgo ad noB, Toni cito ; toI noB ant ox nobiB aliqaoB ad to
Teniro jabo, no, dnm Bcjancti a to Bamaa, in Binistram to
partcm inclinont *ooram consilia qai Baa qaoorant. Nos onim
jam in hao caasa non qaa) noBtno, Bod qaa) Dei Bont qnasrimaB.
Rescriptum Ansclmi.'
AnaelmaB archiopiBCopas CantaarionBiB, amicia aniB et co*
epiacopiB qaonim littoraa BnBCopit, aalatom.
Condoloo et mcnto compatior tribalationibaa qaas tob ot
occlcBioD * AnglioD aaBtinctiB ; Bcd ad prooBcnB Bccandnm moam
et TCBtram Tolantatcm aabTcniro noqaoo, qaia nondam qaid
ct qaantam confidoro poBBim aam cortas, donoc por lcgatoe
noBtroB qaoB in proximo Boma rcditaroe cxpccto, qaid apad
dominnm papam ofTcccrint cognoscaita. Bonom tamen cat ot
gratnm mihi, qoia tandom cognoBcitia od qoid tob pcrdoxit,
at mitioB dicam, Toetra pationtia, ot qoia promittitia mihi
aoxiliom TCBtrom non in moa, acd in Dci caoBa, ct inTito*
tia mo no pigritor Tcniro ad tob. QoamTiB cnim hoo modo
facoro non poBsim, qoia rex non Tolt me obbo in Anglia
adhoc, niai diBoordom a joBBiono papu) et ejoB ooncordom
Tolontati, et cgo nondora ccrtOB aim qoid poBaim, aicnt dixi,
tamen gaadoo pro Toetra bona et epiBcopali Tolontato et oon*
Btantia * qoam promittitia, et exhortationo ' qoam mihi faci*
1 NorwictiuW^ Norvtticengii, M8.
^Jmiterit] On erotnre in A.
' Aiutlmi] Antelmi id eoe, A.
* eeeMtf] eeclciia, A.
* b<ma el tpUeoptdi poiumiait ti
eimaianiia] booa Tolnntate etcpi-
ecopaii cOBeCoatia, A.
* oxhortaiiom} ciortatioBe^ MS.
niSTORIA KOVORUM IN ANOUA.
175
tip. Ut nntcm aIi(|noH cx TobiM lul mo Tcniro facUm, ■icai
I.MI poHcitiR, nc, dnm ^ bcjnncti pnmnH nb inviccm, pcnrertikni
conhilinm mcnm r|ai Hnn qmornnt, od pncscnt non opinor
o]x>rtcrc. Si>cro cnim iu Dco qnin nollas cor mcam % Teri*
tate, in r|nnntnm copioHcam, potcrit aTcrtcre, oi qaia in
))r()xiino Dcuh mihi (|ui(l foccro qucam Ofltcndot et cgo qoam
ritiuH ])olcro vobin notificnlx). Quid aatom Tobis intcrim
fnricndum nit, prudontin vcfltm nntin intclligit ; ncd tantam
dico qnin cgo, in qunntnm Hpcrnndo in Dco conHcicntiAm
mrnm Hcntio, pro rc<limcnda vita mca non pra>l>crcm aMcn*
Hom, ncqno minintnim aat cxccntorcm qjnii mali mo faco-
rcm, qnod nudio novitcr enpcr cccIcBioa AngliiD promalgari.
Vnlctc.
Intcr luec crcl»ris ile Anglia niinciis • Nornianniam SJJJJ:
vcniontilms, i<l (jucxl do prcsliytcris* Anglin) rcx facic- }*••'
Uit niniis iliviilgaltatur, et nou 8olum hos qui infamia|22
cjus, vcrum ^ cos qui laudo illius |>asccbantur, in odium*'
ct vitnpcrium cjus adducc^at. At Ansclmus tam ma-
lam fainam do rcgo non fcrcns, eum^iuo a tanta inju-
ria rovocaro dcsiderans, scri])sit ci (ie* negotio semel
ct itcrum, toticnsque rcsponsi cjus Hcripta rcccpit
Qu:i> scri])ta oo quo missa sunt onlinc Hubter anno*
tanda putavi, ratus ca futuris tcmi>oribus cxempli gra-
tia profutura, si altiori consilio Dous non Hcdavcrii in
rc;;no An^lorum (jme sub oculis cjus liodic fiunt max-
ima mala. In (]U0 tamon ab iis c^ui ista lcgunt vcl
audiimt pctitum iri o])tamus, ue nobis succenflcant
quod scril)on<Iis cpistolis tantum occupamur. Negotii
cnim qmxl manu vcrsamus qusedam et mogna pars CNt,
Kvn, noc totum nlicujus roi i;,Tiotis partibus ejus Hciri potest.
Il^sanim i^itur cpistolarum toxtus hic csL
Ifcnriro cuo rnriHhinio doinino, gmtia Dei rcgi Angloram, TWV1
AiixluiUN ar(hicj)i8Coi)UB Cantoiiriv, fidcloi orationca cuia fiUi{U ^^
N*rTitio.
Ad mc ))crtiiict ni andio (]nf>d fociatin ali(|aid qaod anims)
TCHtra) non ('X])cdint, nt hoc Tobiji non tacoam, ne, qaod Dooi
* Nr, dmm] ne«lom, MS.
' mumriii] nuiitiit. MS.
* prt$bfUrii'] prvabitcrif- MS.
* vtrum] tm» ct, A.
* ieriptit <• ^] Oa
iaA.
176 HISTORU KOVORUM IN AKGUA.
ftTertoi, Deas irMcaiar, o% Tobii » Bi laciiis qaod illi non pUoMi,
ei mihi pro iftciiornitato moe. Aadio qai* Tcsiim oxcelleniia
r Tindioiem oxoroei tapor proebjieros Angli», ei forisfACiaimm
ezigii wh eis qai* non serTSTorani prsBCopiam concilii qaod
ego cam Tesiro fsToro tcnai spad Landoniam cnm aliis epi«
soopis ei roligiosis personis. Qaod hactcnas inaadiiam ei
inasiieiom esi in occlosia Doi do allo rego, ei do sliqao prin-
cipe. Non enim periinei socandam lcgcm Dci hiyasmodi
calpam Tindiosro, nisi ad singalos opiscopos por saas poro-
chiss, aai, si ei ipsi episcopi in hoo negligonios faorini, ad
archiepisoopam ei primatom. Prccor igiiar tos, sicai caris*
simam dominam cigas animam diligo plas quam pnDMmtom
Titam oorporis moi, oi consalo, sicai Tcro fidolis corpori ei
anim» Tesira, ne tos conira ccclcsiasiicam oonsneiadinem in
tam graTo peccaiom miitaiis, oi, si jam incoopistis, ni omnino
dosistaiis. Dioo onim Tobis qaod Taldo timere dobeiis, qaia
pecania ialiter aooopta, ai taceam qaaniam noccai animo),
non taninm cam ezpendeior a^jnTabii torrona nogoiia, qaan*
iam posioa periofbabii, .Doniqoe tob scitis qoia mo in Nor*
mannia in paoem ToslHm soscopisiis, oi do archiopisoopaiaMHpkl
^ moo me resaisisiis, oi qoia oora ei Tindicta talis oflensn maxime
poriinoi ad archiepiscopaiom, qooniam plos som episcopas
pro spiriioali cora, qaam pro iorrona possessiono. Omnipotons
Deos sio ei in hoc ei in aliis aciibas Tostris dirigai cor tos*
irom secondam Tolontatom Baam, oi posi hano Titam por*
docai Tos ad gloriam soam. Amon.
t)m^ Hcnricos, Doi gratia rox Angloram, Ansolmo archiopiBCopo
Oanioari», salotom. In dio sancti Qoorgii^ apad Tone*
brigge mihi faoroni dolato littoras reposto in ioo sigilla
£i per eas mihi mandasti talia ondo maliom miror, qaia
qood foci crodo me por to fociBSO. £i in dio Asoonsionis
Domini habebo omnes barones meos mocom oongregatos, ei
per oonsiliom eoram ita conTonientor iibi roBpondebo, qaod,
com tecam loqoar, non crodo to mo indo blasphemaiarom*
£i qoioqaid flai alias, sciio qoia toi qaicqoid ipti feocnini
per omnes ierras ioas in paoe permanserini.
Soo ca ri s si mo domino Henrioo, graiia Dei regi Anglomm«
Ansolmos archiepisoopas OanioarisB,' fidele lerTiiiiim ei fidelef
ormiioDei.
> Otntfii] Comsted tMm Ort- 1 • CmUmtim]
fsrtllaA I
1II8T0RIA NOYORUM IN AKOLIA. 177
GntUa ago Doo ct digiuitioiii rttUw, qw in Utlvit Mii aJl
promiBit ao conTenientcr rctponMimii mibi de hoe mmim ptv»
catun c*ra facrnm iii littcria meis dc ■acettioi i b— Aa^i»,
ct oro Dominam, c^jaB consiliom mAnol in vtcnivm, •! ipM
Toliiii ronnalat rcnponilcre ot faccro qnod iUi plaecAt, «^ ndt
6dclcfi dilcriorcM anima^ Tcatrw gaadoast. De kcfO ■■tom^
<|aod lcgi in littcrin voptria qaia croditia Toa facori ptr m«
l.9»Ma. ^^^ facitii, pro corto ■citote, mi domino, qnia dob mi por
mc, f]aoniam contra Dcam faocrem ai per mo •aaei. Qmi^
proptcr adhac prccor magno ct fideU aflecto, qwitiana in tnU
incrpto nuUiaB conniUo pcrsiBtatia. Valote.
IIciiriraN rcx AnKl^^rani, Anaolmo Cantnaritiiai nfnUnpi*
■co)K),^ Balatcm ct amicitiam.
Do hoc quod mihi mandaBtia d« mcordotibna, •cina qnod
itA dcccntcr fcci, nt npinor «ocandnm qnod fkcnre dnbni.
Koc tibi Bit incognitnm tircTi intcnrallo temporia mn
frctntnram. Et cx quo tecom locntni fnero, aiqnn
in h\n, omnipotcntiii Dci ct tuo conailio oorrigam t
Waldhro canccllnrio apud Mcrlcbcrgam.
Dum lia^c ita fiunt, ooco qui RomAm miwi foerAiit
rc(l«'unt.
Sus]>cnHUH autcin fucrat ab oAicio epiteopaU jam
oliiii Willelmu.H archicpiscopu« Rotomagcntiii» ei pcr
]uiH niincicM intorci^HAcrat pro co apud doininum papam
Aasclinus archicpiscopuH Cantuaricn.Miu Uandavit it*-
quo v\ floininui [Mii>a ut tlc cauan ipaa quod factGiidum
int4'lli^v'ri't Hua vicc faccrct^ iicicna cum a juntitam
H4MnitiH nulliuH rei interventu Mcicntcr flocti fomtt, Ivit
cr^'o Ilfitoina^un), et in nynodo clcriconim, qu» tune
crat fulutiata, adTentun hui cauAam cxponuit Plrofeii
litUraH Willolmu.s legatus rcgia, quas tx parta
lici ilo n^ Roma dctulcrat^ ct eoram omnibua
tantur. nic
rnK^lialin cpiM*o{mf, Bcnma aerronim Dei, TnDombili frnlri
Willclmi) RotomaKcnBi cpiBCopo, Balntem et apoaioli
dirtinnrm.
liirct raapv taai« qaalitaa patic&am noetram plnri
graYot, pru roYorentaa lAmen fralria noelri CnDtnariflnrin npi*
* Cmmimmntmm mf xk if f m t mftj
RiWI.
toArali-
MiEopAi
178 mSTORIA KOVORUM IN AKGLIA.
AJKtm, tcopi ot dilooUono UioriB pncflcntiam filii noBlri Willelmi, XtiMlO.
qni pro . te apnd nos TchomontinB interceiiMsnint, patorn»
ponoB te bonignitato morcmar. Ganaam itaqne tnam oidom
fratri Gantiiarienfli opiflcopo commisimaB, nt qnod ipflo in- \
dnlaerit indnlgoamns ; eo nimimm intnitn, ca conditiono, nt /
maloa coniiliarioe qaomm infltincta mnltaa praTitatca incnr-
riflti a taa familiaritato repollas.^ Datso BonOTonti T. Kal.
Aprilifl.
Misit quoque dominus papa episiolam hanc Ansclmo.
FaschaliB opiscopas, Berrafl BcrToram Dei, Tenorabili fratri
n*AnBelmo CantaarionBi episcopo, Balatom ot apoetolicam beno-
I Aa* dictionem.
Qaod Anglici rcgifl cor ad apostolicoo BcdiB oboodicntiam
onmipotcntiB Dci dignatio inclinaTit, oidcm miecrationnm
Domino gratiaa agimnB, in cnjafl mann regnm corda Torsan-
tnr.* Hoc nimiram taao caritatiB gratia taaramqao orationnm
inBtantia factnm crcdimas, at in bao parto popnlnm illara
cai taa Bollicitado pncBidct miflcratio Bapcma rcBpicorct.
Qaod aatem et rog^ et iia qai obnozii Tidentar adoo condo-
BCondimnB, eo affocta et compasBiono factam noTcrifl, nt oob
qni jacobant erigoro TalcamnB. Qni onim Btana jaoonti ad
sabloTandam mannm porrigit nnnqnam jacentom erigct, niBi
et ipee carTctar. Castoram, qaamTis caaai propinqnaro in« \-rii
clinatio Tideatnr, Btatam tamcn rcctitadinifl non amittit. To
>»antem, frator in Cbristo TonorabiliB ot cariBBlmo, ab illa probi-
bitiono, BiTO, nt ta crediB, cxcommanicatione, abeolTimnB, qaam
ab antocoBBoro noBtro Banctas memoriiB Urbano pnpa adTcrsnB
inTOBtitaraB aat hominia factam intclligiB. Ta Tcro oob qai M8.|i.til. I ^
inTGBtitaraB aocepomnt, aat inTcstitoB benodixcmnt, ant hominia { r
fooomnt, cam ca Batinractione qnam tibi por commancB ' lcgatoB,
Willohnam ot Baldninam,* TiroB fidoloB ct TcridicoB, Bignificamas,
Domino oooporante, BOBcipito, ct oob Tice noBtno aactoritatiB
abeolTito, qaoB toI ipBO boncdicaB, toI a qaibaa Tolaoria
benodici praDcipiaB, nial alind in ois forte repporeriB proptor
qnod a BacriB sint honoribnB repellendi. Cntoram Elionsi
abbati taiB commanioniB conBortiam BabtrahoB qaamdin abba-
tiam retinere pnDBompBorit, qaam contompto noitri oriB qaod
prvBena andierat interdicto per ropetitam inTeBtitaram pras-
' ftpe2/a«] On eraiore ia A. -1 » qutm tHi ptr tmanmti] On
^ttrim MTfaiidr] Oa traiari eraiarcinA
mSTOIUA KOYORUM IN AKQLUL 179
fl Bamp«ii inyadcrei Siqni Toro domoopt pr»ter iiiTOttitima AJkHliL
ccclcKiamm praDlationca aMompaorint, etiam ii regi honiiwia
fcccrint, ncqnaqoam ob hoc bcnodictionia * moncro
doncc pcr omuipotcntin Dci gratiam ad hoo
roginm tna) pra>dicationi8 imUribna molliatar. Prstorea mpor
cpiscopia qni falsnm, nt noati, a nobia romoirem retttlcnml»
cor noatnim Tchcmcntina aggraTatnr, qnia non BoloB-BOi
kDBcmnt, acd mnltomm aimplicinm animaa dooe p o n mt, et
rcgcm adTcrsns caritatcm eodia apoatoUc» impoleroni. Uiid*
ct innltnm oomm flagitinm, Domino cooperanto, non patimor.
Vcmntamcn qnia filii noetri rogia inetantia pro eia noe pol*
Bat attcntins, otiam ipeia oommnnionia to» participiom noii
ncgnbiti, doncc Tcnicndi ad noe prasceptom aocipiant SaiM
rogcm ci cjns coi^jngcm ac proccrca illoe qoi pro hoo B^go*
pt.tll tio circa rcgcm ex pncccpto noetro laboraToroni ci labormm
nitcntnr, qnomm nomina cx anpradicti Willclmi raggeeiioM
cogiioftcce, jnxtA »pouHi(»ncm noetram a poBnitentiia mia et
pcccniis alMolrcff. Igitnr, qnandoqnidcm omnipotena Dooiioos
tnntam nos in Anglio) rcgno ad innm oi eccleeim eiua boiio-
rcm in hac prfl>8titit corrcctiono proficore, ea deinceps omii*
eDctndinc, dippcnBationc, Mipicntia, proTiaiono circ» rcgem ao
principcfl tna fratcmitoe BAtegat, oi qn» minoa adhoo cor*
rccta sant, anxilianto Domino Dco noetro, per io» eoUieito*
dinis Btadinm corrigantur. Qna in re it* dilectioiii iaa
nofltmm Bcntioa adcM>c pra^Bidinm, ni qna) eolToria abeolTaF
mnn, qno) ligaTcrii alligcmaB. RotomagcnBia epiacopi CMuam'
ct intcrdictam in cam, juBtitia dictante, proktom iaa ddi*'
bcrationi commibimnH. Quod ci iudnlseriB, indolgemoa. FVm-'
tcniitatcm taam Bn|x^ma dig^atio pcr tomporm kmgo
Tct incolumcm. Data x. Kal. Aprilia.
His diebus vcnit Rotomngum Boomundus, unui deA<
nominatisHimifl Icrosolimitansc viaB principibua, h^bgnt
in comitatu suo qucndam KomanaD ecclesiiD cardiiuJam»
nomine Bnmonem. Huic erat magister militom IlffT*
rus nominc, vir strcnuus et non ignobilifl iamm inier
8U0S. Hic ab aflolesccntia aua notos Anflehno miilla
fucrat ejua bcneficia consccutos. Familiariier itaque
cum eo agens, inter plurima qtuB ipsi de •openUaa
hm^imis} a btdirtJBal» A.
M S
180 HISTORIA NOVORUM IN ANQLU.
xiMi. bellis, de urbibus captis, de situ locorum, aliisque non-
nullifi quse in ezpeditione lerosolimitana acceperat, ''^^*^
delectabili allocutione disscruit; quod multas sancto-
rum reliquias habcreti quoquo modo eas adcptus fue-
rit, aperuit In quibus, immo super omnibus quas
habelMtt, proecipue gloriatus est de capillis Bcatee Matris
Dei MariaB, quorum aliquos sibi datos ferebat a patri-
archa Antiocheno, ubi ipse magistratum militum sub
Boemundo agebat Et ad hsec intulit> "Hos capillos,
" fateor, susdpere ausus non fuisscm, si mo amor
" patricB istius in qua natus fui et cducatus ad hoc
" non animasset Spcrabam cnim me huc quandoque
" perventurum, et ipsis hanc meam patriam sublima-
" turum. Quoniam igitur illa spe, protegente Deo,
" fraudatus non sum, duos cx ipsis huic ecclcsisB, qua9
" totius Nonnannio} principatum obtinct Christianitatis
" dare dbposui, duos abbatio) Bcati Petri et Sancti
" Audocni, duos monastorio cjusdem Virginis virginum,
" in quo sub tuo patrocinio ad SDtatcm hominis pro-
" vectus sum, et duos tibi. Duodocira enim numcro
" do illis mihi pra^fatus cpiscopus dedit, contestans
" illos ab ipsa Domina sibimet avulsos, cum, juxta
" crucem Filii sui stans, gladius animam cjus pcr*
" transivit, sccundum quod in antiquarum ^onimcntis
" littcrarum, quus magna) auctoritatis apud illos habo-
" bantur, et in archivis ccclesias cui pncsidcbat serva-
" bantur, sicut astrucbat, scriptum reppcrit" £t hsec
ille. Super quibus Ansclmus admodum cxhilaratus»
actis cum pontifice Kotomagcnsi ct Bocmundo ac Icro-
Bolimitanis quro vidobantur . agcnda, Beccum revcrtitur.]i8.p.fi4.
At crines de quibus pnedictus milcs locutus fuerat,
quoniam Camoti, ubi farailia ct peno tota supellcx
Boemundi rcditum ejus pncstolabatur, remanserant,
missi ab archicpiscopo Rotomagcnsi et abbate Beccensi
religiosi ordinis viri sunt qui illos deferrent Et fac-
tum est Appropinquantibus eis qui quos Botomagus
babere debebat apportabant ipsi civitati» a^junctis sibi
BISTORIA NOTOIIUII IN AKOLUL 181
canonicis ct omni clcro civitaiis cum monachiB SanetilAJkHHL
Audocni ac totius popuH innumcra multitudine, ponti-
fcx longa proccssionc devotus occurrit, et, quanto potait
honorc susccptas in ccclesiam dctulit ct sacratiori loco
rcposuit Quatuor autcm cx illis Bcccum delati sont
Quonim duos ipsi loco, rcsiduos Ansclmus revorenter
Ribi cxcopit, mihiquc, utpotc qui capclho illius cus-
tos eram atquo diKpositor, custodicndoe commendavit
Quo<l usquo hodic facio. Quid itaquo dc istis aliorum
sensus hal>cat, ncscio. Ego tamcn ccrtissime scio, do-
niinum ct rcvcrcndum patrcm Ansclmum eoe in magna
vcncrationc scmpcr' habuissc, et mcipsum saero et
grandi cxporiracnto scnsissc magnum quid et mundo
amplcctcndum insignc sanctitatis illis incsse. De his
ita.
Itaque WillclmuH, ubi a<l rcgcm in Angliam venit^
ct ci (luno dc ncgotio cjtts apud Romanum pontificem
acta fuorant cnarravit, hutus illc ad audita illico An-
Hclmum a^l ccclcsiam suam rcdire pcr cundem Willel-
^fift. mum postulavit. Qui Willclraus ad nos poet paucoe
dicB rovcrsus Ansolmum infirmum invcnit, et valde
conturl>atu.s cst. Erat cnim jam tunc a<l libcrtatem
ccclosi«i3 Dci cor habcns, ct in quantum poterat aolli-
cito opcram dans ut Ansolmus suns scdi in paoe ei
lionoro rcstituorotur. Timcns crgo nc virum loei ae
fratrum amor non minus quam ca qua gravabatur cor-
poris invalitudo ab itincro Angliao pncpcdiret» modis
quibus potcrat, tam pcr sc quam ct pcr noe qui aeeum
oramus, agcro crrpit, qualitcr cum • loco evelleret et in
itor quod dcsidcraliat promovcret Prsemiasis igitor pre*
cibus, quibus cum cx parte domini sui regia Anglomm
intcrpcllavit quatinus Angli&m cjus abecntia deeolaUm
citato rcditu visitarct,' affirmabat et affirmando pn>*
mittcbat rcgem ipeum penitui ad voluniatem ipmna
▼<ocm»M 10 A. I • 9imtmtwi] Om «iMfi h A.
182 HISTOBIA NOYOBVM IM AKOLIA.
in omne quod deinccps prseciperot promptissimam men-
iem habere, nec ulterius a Romana ecclcsia vcllo dis-
■entire. Et subjungens ait, "Propterea obsecro ut
** omncm moram rumpatis in vcniendo, ne forte ex
" advcrso aliqua ssecularis aura prorumpat, quse eum
" ab istis subvertat" Hrec illo audions Deo supor
admirabili dono ejus gratias egit» acceptaque licentia a
fratribus, inter quos jam diu magno cum amore et
honorc habiU fueramus, in Angliam iturus Qommcti-
cum venit Ubi renovata infirmitato qua, ut memora-
vimus, Bccci gravatus fucrat, a loco digredi nequa-
quam potuit Quaproptor missis in Angliam nunciis
intimavit regi quid sibi ne redirct obstabat Turbatur
ille ad audita, ct vehcmcntcr indoluit, jurans pcr vcr-Mapbfi«i
bum Dei se omnia damna roquanimius tolcraturum
quam Ansclmi dcccssum. Rcmissis crgo cclcrrime nun-
dis, orat virum sibi ipso parccrc, ac omnimodis indul-
gcro quieti. Praeccpit quoquo ut de iia quoe sui juris r
in Normannia erant pro voto accipcrct, ct sibi ac suis
ezindo ministrari sufBcicator juberct, scque in proximo
transfretaturum ezpectaret Quo ipso gratioso acccpto, .
circiter monso uno ibi remansit Mitigato deindc lan |
guore, Beccum rcdiit, ratus sibi opportunius et hones-
tius fore illie quam alias regium prasstolari advcntum. r
Ubiy omnibus mira alacritato do reditu ojus exultan* I
tibus, ecce lacrimabile malum concussit atque subvcr-
tit gaudium ipsimi. Nam tam gravis infirmitas iterum
invasit Ansolmum ut do eo praeter mortem nihil ex-
pectaremus. Confluunt episcopi et abbates terrsd illius,
ae de funere ejus quique pcrtractant Sed omnipotens i
Deus Bua pietate ipsum contra omnium opinionem
samtati restituit^ et multos magno exinde gaudio lieti- ^
ficavit
Igiiur in Assumptione Beataa Mariie rez Beecum
yenit oelobratoque ab Anselmo solenni miss» offido, I
una rez scilicet et ipee convenerunt, et tandem omnia
qo» illoe in diversa traxerant paoem et oonoordiam
176 HISTORIA NOYOBUM IK ANOUA.
miL &T«rtaft, Deni inacatiir, ofc toIHb» ti fiicitis qaod illi Bon pUusMlf
et mihi pro tAcitamitato mem. Audio qaia TOftn ezoeHentia
/ Tindiotam exoroet sopor p roe b y ter oo Anglin, et foriifaotiiiam
ezjgit ab eis qiiia noii ■enraTonint prapoopt n m oonoilii qnod
Qgo cam Teetro faToro tonni apnd lAndoniam onm aliis epi*
ooopie ot religioiia peraonif. Qnod hactonns inanditnm et
innaitatnm eat in ocdeoia Doi do nllo rogo, et do aliqno prin*
dpo. Kon enim perUnot aoonndnm logem Doi hignamodi
ciUpam Tindioaro, niai ad aingnloa opiaoopoa por anaa paro-
diiaat ant« ai et ipai epiaoopi in boo negligentoo fVierint, ad
ardiiopiaoopnm et primatom. Preoor igitnr Toa, aiont caria«
aimnm dominnm cigna animam diligo plna qnam pnoaontom
Titam corporia md, ot oonanlo, ucnt Toro fldolia oorpori et
• anim» TeMkno, ne Toa oontra oodcaiaatioam oonanetadinem in
tam graTo peccatnm mittatia, ot, ai jam incoopiatia, nt omnino
dcaiatatia. Dioo onim Tobia qnod Taldo timere debetia, qnia
pecnnia taliter aooopta, nt taceam qnantom nocoat animn»
non tantnm onm expondetnr a^jnTabit torrona nogotia, qnan*
tam poatoa pertoibabit» .Deniqno too acitia qnia me in Nor-
mannia in p«cem ToatHmi - eaaoopiatia, ot de arobiopiaoopatalULpbM.
^ moo me reaaiaiatia, etqaia oara otTindicta talia oflTona» maxime
portinet ad archiepiaoopatnm» qnoniam plna anm epiacopna
pro apiritoali cora, qoam pro temna poBBeeaiono. Omnipotona
Dona aio et in hoo et in aliia actibna Toatria dirigat oor too«
tmm aeonndnm Tolnntatom anam, nt poet hano Titam por*
dncat Toa ad gloriam anam. Amon.
Tktjtlea to Honricna, Doi gratia roz Anglornm, Anaohno archiopiacopo
Oantoari», aalntom. In die aancti Georgii^ apnd Tone-
brigge mihi IViomnt dolat» littoro repoeto) in tno aigillo.
Et per oaa mihi mandaati taiia nndo mnltom miror, qnia
qnod foci crodo mo por to feciaao. Et in die Aaoenaionia
Domini habebo omnea baronea meoa mecnm oongregatoe, et
per oonailinm eoram ita oonTonientor tibi reepondebo, qnod*
onm toenm loqnar, non oredo to me indo bhaphematomnu
Et qnioqoid flat aliaa, adto qnia toi qoioqaid ipn feconmt
per omnea terraa tnaa in pace permanaerint
JJUPJSSlf 800 ceriaaimo domino Henrioo, gratia Dd regi ABglorom»
Anaelmaa arohiepiaoopaa Oantaaria»,' fidele i err itiam et fidelaf
> OmrfUi Oorfiited tMtk Or^ 1 * CtmimHm]
faKliaA I
184 HISTORTA NOTORUIf IN ANaLIA.
AJHiifi dispofiiiaD suni, aique idipsum pcr iotum rognum
divulgaium.
^ fimif Bcx ipse inier hsoc Normanniam sibi bollo subegii,
"^*^"*' ci id confcsiim^ Ansclmo pcr episiolam quam ccce
t
Bubflcribimus significavit
, nenriciiB rex Angloram, AnMlmo CaninaricnBi archiopi*
■oopo, flalatom ot &micitiom.
Fftternitati ot sanctitati Tcetne •ignificamns ' Robortom
oomitom Kormanniio cnm omniboB copiifl militnm et poditnm
qaoa prooo ot protio adnnaro potnit dio nominata oi dctor-
minata mocom anto Toncrchobrainm acriter pngnaMN); oi
tandcm aab miacricordia Dci TicimnB, ct nino mnlta cokIo
nootronim. Qnid ploraF Dirina minoricordia dncom Nor-
manni» et comitcm Moritonii, ot Willolmnm Crispiniim, ot
Willelmnm do FerrcriB ot Robcrtam do StntOTilla' Bonom,
ei alioe osqao^ qaadringontos milites, oi dccom millia pedi«
iam in mAnoa nostras oi Normanniam dcdit. Do illifl antem
qaoa gladiaa pcromii non ofii nnmoraB. Hoo antcm non
ehitioni toI arrogantiio noo TiribnB moiB,^ pod dono DiTinn
dinposiiionia attribao. Qaocirca, pator Tonerande, rapplox oi
dcTotaa genibaa taa) eanctitatiii adTolntns to doprocor, oi i I
raporaam Jadioom, cigas arbitrio ci Tolantato iriamphoa isto
iam glorioraa ei otiliB mihi oontigii, dcproccrifl, oi non Bii
mihi ad damnnm ci detrimcntnm, ncd ad iniiinm bonoram Ml. ^ llt.
operam oi BorTitii Doi, ct ad BAncto) Dci eoclcfliaD fltatnm
iranqnilU paoe tenondnm oi corroborandnm, ni amodo liber»
TiTat ci nnlla conontiatnr tempefltato bcUoram.
Igiiur ob pacem quam rcx fcccrai cum Ansclmo hao
vicioria eum poiiium mulii iesiaii sunt
AJ Xiitr. Normannia crgo sub regia paco dispoeiia, ei duce
Roborio cum comiie Moriionii in Angliam sub cap-
iione prsemiasis, rex ipee in rcgnum suum reversut
eet Adunaiis autem ad curiam ejus in Pascha icrr»
principibus, dilaia esi ecclesiarum ordinaiio quam rex
■e fac^urum dispoeuerai, co quod summus nedis apoe-
tolice poniifex Paschalis Franciam venerat, et sibi ad
t.i
> oti^Mdb] Hot ia A.
* mfmfkiamm»\ On eraaore ia A.
• Shrf«fi/lB] 8l«ttTiK A.
« ■•9M] at^ ad| A
• ■!«•] M IribM, A.
niSTORIA KOTORUM IK ANOLU. 185
concilium quo<l TrcciB erat celebraturus a rege Hen* aaim
rico ct ab Ansclrao archiepUcopo «epe rapra meino-
ratoH viros Willelmum et Balduinum^ mitti manda»
vcrat Ratus itaquo rcx aliquid novi se in redita Bwjati»»
illorum acccpturum, in nubHequens fcfitum Penteeoniea iijrf miii^
omnia dintulit, quatinuB ein revcmiii seearius qnttqneWM
agnita pontificis voluntate disponeret
Soluta igitur curia, Ansclmus ad abbatiam Saneti
Eadraundi vadit, cruccm magnam ibi conaeeratams ei
alia quicdam cpiscopalia ofHcia administraturua.
bus explotis, cum jam rcditurum se putaret» gravi
poris infirmitato corripitur, ct ingraveecento langnoro
ad oxtrcraa fcro pcrducitur. Dctontus est aatem' ibi
proptcr ipsam infirmitatcm usque ad octavas Pente»
p.tio. costos, ct concilium quod, sicut dixirous, dilatum erat^
causa infirraitatis cjus inducias in KaL Augaati ae»
ccpit.
Intcr hfloc ex parte apostolici allata est Aneelmo
cpistola hajc*
raAchalin cpif^copnn, MnroB serromm Doi, TeiienilriU flnUri
AnBclmo CaniaArienHi cpi»oopo, mlatom ei apostolioMD bene*
(liciioncm.
Do praibjtcronim filiis qnid in Romana ooclotia eooati*
tntnm sit frotcmitAtcm tnam ncsciro non crodimoa. C«t«»
mm qnia in Anglornm regno tanta b^joamodi plenitodo
nt major pcno ct molior clcricomm pan in hao apoeio
aoatnr, noa dJB{ionMbtionem hano •ollicitadini ta« commitU*
mnff. Eofl onim qnoo acioniia ot Tita oommondal apod TOt,
ad ■acrn ofricia promovori pro noooaaitate temporia oi olaU*
tate ocolonio) roncedimofl, nt tamen in poetenim oooaUlo*
tionii ccclcaiaiiticiD pncjndiciam caToatar. De penoiia ooo*
qne Ricardi Ilelioniiig abbatia, peteniibae Bliie nootrU Hoofioo
rogo oi Willelmo de Warelwaii, pormiiiimae oi ^«^ ia
oommnnionem tnam, pr»mima ■aiiafaciione, ■ntftiptaa ( oi ift
ad monaeiorii regimen aiilia ^oa penona ooofpicilor, *»^
difpenaaiioni oommitiimas. O»iero eiiam <|a« ia logoo iUo
> BMminum] BaldwteaB, A. 1 • k^] iaia, A
* mt tattm] aatrai mI, A. |
186 HISTORIA KOVORUM IN ANGLIA.
pro noeemitate tcmporiB diKpenaanda sont, jaxta goniiii bar-
bariom, jaita ocolofio opportanitatGfl, Bapicntioo ao roligio-
nia to» Boliicitado diBponiiot. Data iii. Kal. Jnnii.
2Ji3J-| In Kalendis ergo Augiisti conventus opiscopomm,
*i^*abbatam ot' procerum rcgni Lnndoniad in palatio'
rcgis factufl oat» ct pcr trcs continuos dics, abscnto
Ansclmo, inter regcm ct cpiscopos satis actum de cc«vs*P^itt.
dcsiarum investituris, quibusdam ad hoc nitentibus ut
rex cas faccret moro patris ct' fratris sui, non juxta
pncccptum ot obocdicntiam aplostolici. Nam papa in
scntcntia qun cxindo promnlgata fucrat firmus staas,
conccsscrat hominia quao Urbanus papa it^quc ut inves-
tituras intcrdixcrat, ac pcr hoc regcm sibi do invcsti-
turis conscntaneum fcccrat, ut ex epistola quam supra I
descripsimus colligi potest Dchinc, pncscnte AnsclmOi *
astante multitudinci annuit rcx ct statbit ut ab co
tcmporc in rcliquum nunquam per dationem baculi
pastoralis vd anuli quisquam cpiscopatu aut^ abbatia l:^
pcr rcgcm vel quamlibct laicam manum in Anglia |
investirctur,* conccdcntc quoquo Ansclmo ut nullus in
prselationem elcctus pro hominio quod regi faccret
consecrationc susccpti honoris privarctur. Quibus ita
disi>ositLs, pcne omnibus ccclcsiis Anglite quo) suis
crant pastoribus diu^ viduaUe per consilium Anselmi
ae proccrum rcgni sino omni virgic pastoralis aut
anuli investitura patrcs a rcge sunt institutl Insti-
tuii quoque sunt ibidcm ct codcm tcmporo ab ipso
^ rege quidam ad regimen quarundam ccdcsiarum Nor-
mannise, qu» similitor suis erant patribus dcstitutia
'*» Inter ista coepit Ansclmus coram rege rcgnique cpi- *
aoopis atque principibus cxigero a Ocrardo archicpi*
{2hn loopo Eboracensi professioncin de sua subjectione,*
* «0 l^ot in A
* pmimiim] fnht^^vr^, A.
•W]ae, A.
«M<]^A. *
* m Am^ia mvetlirvfMr] iBreeti-
rftw itt Anglta, A.
* ptuiantut dim^Onmmmfa A.
7 Ma M»/0e(MM] ■■a obodklia
ot labjoeaoai^ ▲.
mSTORIA KOTORUM IN AKQLLL 187
MH quam non fccerat cx quo do cpiBCopatu HeTefordenai
in archiepiscopatum Eboraconsom, ut nupra memini-
mii», tranHlatus fucrat. Ad quo) cum rex ipAO diccret
sibi quidem non vidcri ncccsso Cflse ut profcaaioni
quam ordinationis buid tcmporo Qcrardus feccrat aliam
supcraddorct, pncsertim cum, licet ccclcHiam mutave*
rit, idem tamcn qui fucrat in pcrsona pcrmanscrit ncc
a prima professiono abHolutus extitcrit, Anselmua in
pnescnti quidem regiis vcrbis adquievit, ca conditiono
ut Gcrardus in manum sibi darct bo eandcm Bubjcc-
tioncm in archicpiscopatu ci scrvaturum quam in epi-
scopatu professus fuerat Annuit Qerardus, ct, aua
manu im|>osita manui Ansclmi, intcrpoeita fido sna
pollicitus cst, so eandom subjcctionom et oboedientiam
ipsi et Rucccssoribus cjus^ in archiepisoopatu exhibi-
turiim, quani Ilcrefordcnsi ccdcsia) ab eo aacrandua
antiKtes illi* promiserat
Exin Htatutuin est ut qui ad cpiscopatum electi
crant Cantuariam ircnt, et ibi dignitatis ipsiua bcno-
dictionem ex inore Hiiscipercnt Willclmus itaque Win- 0— ew
tonicnHiH, ct Ro^rius Serbericnsis, ac Rcinelmua tunc M»twgy ^
nupcr ecclcsiio HerefordcnHi rcstitutus episcopua, quo-CMMii^
runi Rupra nieniinimus, nccnon Willclmus, qui lega-
tionc regis fungi Kolebat, tunc autcm Excccstrensi
cccIcHinc clectuH cpiscopus, Urlianus quoque Glamor-
gatensi ccclcsirc quro in Gualls cst similitor electoii
cpiscopUH, simul Cantuariam vcncnint, et in die Do-
minica* quic fuit iii. Idus Augusti paritcr ab Anflelmo
conHccrati sunt, ministrantibus ct cooperantibus lihi
^w. in hoc officio Ruffragancis ip<^ius scdls, OeFardo Tideli-
cct archicpincoiK) Eboi-accnsi, Robcrto Lincolienai epi*
scopo, Johanno Bathoniensi, Hcrl)erto Norwiceoai,
RolKrto Ccstrcasi, Radulfo Cicestrenai, Rannulfo Don*
elmensL Ipso dic priusquam eonindem epiico p onm
* li/i] Koi lo A. I
188
H18T0RIA NOYORUM TK ANOUA.
tlH.
il
eomecimtfamem Anselmug faecret» pmsentibiu eiB ot
opiaeopb qui eonvenerant, juxta mandatum domini
pap», nam hoe ei per litteras olim mandaverat, rod-
didit Ealdwino virgam pastoralem abbatite de Ram-
mesei, quam, nt anpra meminimus, perdidcrat in eon*
cilio iHmdoniensL
In subeequcJnti etiam quinta feria 8acravit in ipea
•ede Robertum monachum eoenobii Sancti Petri West- '
monaKterii, ad regimen abbatisB Sancti Eadmundi.
Ordinatio autem abbatifl Sancti Augustini per id
iemporis ea eauea, ut ita dixerim, dilata est, quod
ipee qui in abbatcm, edlicet Hugo monachus Bee«
censia» eleetue erat nondum nacros ordines habebat
Ordinatus vero est ad diaconatum ab archiepiscopo
in eapella sua Cantuari» cum multis aliis in jcjunio
septimi mensis, et itcm ad prcsbytoratum a Willelmo
Exoniensi episcopo in eadcm eapclla jejunio dedmi
mensis. Ansehnus enim infirmabatur, et partim ea re«
partim propter imroincns fcstum Nativitatis C3iristi«
Cantuariam ad Ajuielmum idem episcopus jussus ve«
nerai Post hiee cum Ansclmus ordinationem ipsius
abbatis accelerarc vellet, co quod rcs ecclesifld pessum
ibant, et quotidie in sui diminutioncm intus et extra^^SMb
decidebant^ voluit ut pnedictus cpiscopus cum in ab-
batem ad altare Christi Cantuaria) solcnniter, se
astante, eonsecraret Scd ubi monachis Sancti Au-
gustini res innotuit, ad contradiccndum animati sunt.
Nam eedcHiam suam privilcgia habere commentati
sunt, per quie abbatcm suum nonnisi in sede sua
ordinari debere manifcsta allcgatione se probaturos
asseruerunt Duravit autcm hM fabula illorum die-
bos nonnuUis, Ansclmo nullatenus assertioni eorum
cedere volente. Tandcm in initio quadragesinMB, enm
AnaelmQa juxta Lundoniam pro coUoquio regis venis-
set^ quidam ex ipsis monaehis quoe ad rem ezeroen-
dam ii qui domi remanserant pari voto seleetoe eo
direxerant omissis privilegiis suis» qu» nuUa vd non
HISTORIA NOVORUM IM ▲NQUA. 189
rata a rege ct principibus comprobata sunt et dam«
nata, pcr suas a<lvocato8 rcgi pcrsuaserunt ut An«
Bclmo mandarct abbatcm in ccclcjiia Sancti Augnstini
cx antiqua consuetudino consccrarc. HujiM mandati
Willclmus cpiscopus Wintonicnsis et Rogeriua Serbc-
ricnsis et Willclmus Exonicnsis, cum Oialeberto ab-
batc Wcstmonastcrii, a rcgo ad Anflelmum nundi
fucnmt^ Rcspondit crgo Anselmus, "Si rex mo ro-
" garct, quatinus pro suo amore ipsum abbatem in
" ccclcsia sua ordinarcm, fortassis facercm, ea oonfti-
" derationc, co intuitu, quo<l antccessorum mconim
" juris fuit ct mci cst, indiffcronter ubicunque per
p,m, u Angliam* voluntas tulit episcojMkle ofiicium admini-
" strare. Nunc autom quia mandat ut id faciam ez
" consuctudinc, dico consuctudinis illud non cflBC.'* Ai
illi, " Si contra (idcm non csse dinoscitur, omnino vuli
" ut in sua scde consecrctur." Refert, "Non omnia
" faciendn sunt quii) fidei contraria non sunt. Alio-
" ([uin plura inconvenientia ficrcnt. Uoc quoquc unde
" agitur, (luanivis si fieret fidei contrarium non eflsei^
" fieri tamcn cx consuotudinc minime * dcbeti eo quod
" niiuis inconvenicns csset £i quip])c, qui ecclesi»
" nostnu ct mihi canonicc^ i>cr omnia subjici debci^
" HubdituH in hoc contra ordincm fiercm. Ad luDa
" Archiepiscopus Cidtuaricnsis primas est totiufl An*
" gliic, Scottiir,' HilH*mia\ ct adjaccntium influlamm,
" nec pro alicujus (HirHonfl) consccratione, nifli flolum-
" niodo rt*gis ac regincc, scdcni suam cx consuetiadino
" cgreditur. Si ergo rcx vult ut cgo cundem hono-
" rem cxhibcam ablmti Sancti Augustini quem libi.
" parcm cum vult in rcgno buo facere sibi. Quod
* WtUelmu» . . . ad Atueimum
■iMcii /mermml} nancii fucront
Willelaiiw . . . Ad Annclinam, A.
* mbt€umqu€ per Amyiiam} p«r
Angliam nbi cinqo*, A.
> uumime] noo, A.
* •ccitmm moUrm H miki
cnaooiet nuki «I
A.
• Se^Uim] B9o6m, A
190
HISTOBIA NOTORUX IN ANOLIA.
<•
M
ilMOrflMlll
AMolcfMr
* " fiat oonBulo, sicut ei cui fidcm dcbco, quatinus so ab
" hac voluntatc cohibcai Re ctcnim vera dico, quia
" si unquam tanta inordinatio in Anglia facta fucrit,
" non modo rcgi, scd archicpiscopis, episcopis, princi-
" pibus, et toti regno grando opprobrium erit." Dix-
crunt, " Eia, si eum in scde sua ordinare istis rationi-
" bus actus non vis, mandat ut in sua capclla, so
" pnesente, illum ordinari i^crmittas ab aliquo episco-
" porum cui ipse prsoccpcrit." Respondit» "Cur illum
* ab alio episcopo ordinari permittcrem, quem ego, ift*p^tfi
" gratia Dei, pro mco jure ubi debco ordinare potis
" sura ? " " Et hoc quidcm/' aiunt, " mallet, ut illic
^. cum tu ipso conACcrares." Dixit^ "Si hoc fcoero,
* nonnullam injuriam faciam ipsi domino mco. Meum
* quippe non cst in capclla cjus missam cclebraro,
nisi quando ipso dobet a mc coronari. Itaque si
hoc facio pro abbatis consccratione, rcgius honor
" vilescct, ct deinccps mei ex cxcmplo^ exigetur pro
" consuotudine quod hactenus ficbat statuto tempore
" pro Bolo regis honore. ycmm quia ipso vult ut
" proxime consccrctur, eo quod, nondum confirmato
" abbate, fiuctuant res abbatise, si volucrit, hio in
" capclla hospitii mci eum ordinabo, quoniam quidcm
** mihi facile non cst pro tam levi rc hac vice Can-
" tuariam ire." Relata sunt ista rcgi, ct, approbata
ratione Ansebni, laudavit ut, omissis cunotis objcctio-
num ambagibus, abbas sacrarctur ubi dixit Ansclmus.
Ordinavit igitur illum iiiL Kal. Martii, quinta feria
primse septimanaa quadragesimse apud Lambetham in
cai^ella Rofensis ecdesia^ ubi tuno Anselmus erat hos-
pitatus, accepta ab co professione ex more, qua se
ecdefli» Dorobcmensi et archicpiscopis ejus canonice
per omnia oboediturum promisit li ei^ qui aSberunt
multb honestius ipsum CantuarisB potuisse saerari dix*
enrnt, et quod major honor esset abbaii requirere
> cr 9xmplo] ezcBplo^ A.
m.
mSTOmA NOVOBUM IN AKQLLL 191
patrcm patriio pro bcncdictione sua in metropoli aecb»
quam in capclla Rofcnsis cccleaife.
Intcr ha)c Ansclmos misit domino pftp» epiiiolam
honc.
PaAchali domino ct patri^ rorcrcndoy ■ammo pontifici»
AnKlmoB scnniB cccloeia) CantoArionsii, debitam ■oljectio-
ncm' cnm orationnm aBsidaitato.
Non dcbco taccro oxcollcntiiD Tcstra qnod por eam Dei
gratia opcrator in Anglia ot in Normannia. Rei qni domi*
natar Anglis ot Normannis, oboodiontor* inictpieni Toetimm
jnBsioncm, inTcetitaram ccclcsiaram, rcnitontiboa mnltif, om*
nino dcscmit. Qood at faccrct Robcrtoa comet de Hellenio
ct RicnnlaB do Rcdaoris, at fidclce roitri ei filii eoclett»,
Tcstris attrncti monitifl, Tchcmentor inBtitomnt Bez ipeo ia
pcrsonis cligcndin nallatcnaB propria atitor Tolontate,* led
rcligiosornm po ponitas committit consilio. De me Miem
qaantnB dcbco gratioA patomsD bonignitati Tcetno ■cribendo
non Buflicio rcddcrc, Bcd cas in carta cordio mei oeriptM
lcgo aBBidac. Cam cnim sicat acrTi Tcatri dilecti fFatiee
noBtri WillclmnB ct Baldainns^ retalenmt, Titn mem eor*
mptibilifl caram no cito dcficiat tam beoignA ■olUciiodina
mihi gcrcro prmcipitiH, non modicom pictatis aflTectom mag*
nitadincm Tcntram crga parTitatcm mcam habcre monatraiia
Oronipotcn» Dcas Titam Tcstram nobii in omni proeporitata
diu caKtodiat
Hanc cpLstolam iccirco placuit huic opcri admisocra,
ut ca tc.sto moastrarcmus, qiuo de invcetituriB ccclo-
Kiaiiim diximus rata cssc. Ad quam etiam oorrce*
tionem Mcllcntlnus comcs pro littcris quas ei, ut supra
Hcripsimus, {lapa dircxerat perductus fucrit» hujus iea*
timonio dcsignarc |>ari voto cordi fuit Re etenim
vera ab iis in quibus olim vcrHatus fucrat quadam ez
parto mutatus crat Siquidcm justi amator, iatia eon*
silium, illis auxilium, aliquibus utrunquc, juxta quod
ratio cxigcbat, BdDpo exhibcbat Rox ipee Henricua
illius conaiiio in regni ncgotiia prflBstaniius et efiiea-
ciua csstcriD credcns, defuncti fratris sui regit ▼esiigia
I ti patrQ pttriqoe, A. 1 • •hmdimiwr} obadi^Ur» lA
* mbj^tumtm] obcdicatiaM, ▲. | « BmUmmaM] BeMviM^A.
I
l
192 mSTORIA KOVORUM IS ANOLIA.
aeqai, aicut Catebatur, pcrhorrebai Attamen prsefktaa
oomes nee Anglos diligere, nec aliquem illorum ad
eedesiasticam dignitatcm provchi paticbatur.
Supra memorato Qundulfo Rofcnsi cpiscopo do hac
vita sublato, Anselmus ad cum Bcpeliendum Rofam
▼enit Qui, obacquio sub magna lugcntium mona-
chorum, elericomm ac laicorum multitudine dccenter
ezplcto, res ipaius episcopii sicut expedire mclius in-
telligebat ad opus ecclesisB intus et cxtra» suas yidc-
lioct, ordinavit fiaculus autem cpiscopalis Cantuariam
ab Emulfo monacho Rofcnsi, qui ejusdem episcopi ca-
pcUanus extiterat, pro moro dclatus cst, et in pnB<-
scntia fratrum supcr altare Domini Salvatoris pnescn-
tatus.
Inter ista rex Hcnricus considerans totum pcno
regnum in gravem SDrumnam multis cx causis decidisse,
jicr consilium Ansclmi et procerum rcgni opcram dare
instituit, qualitcr aliquo modo mala qucB paupcres
maxime deprimebant mitigarentur. Cujus boni exor-
dium gnarus a sua curia coepit Tempore siquidcmMli^
fratris stii rcgis hunc morcm multitudo corum qui
curiam cjus sequcbantur habcbat, ut qua^que pessum-
darcnt^ diripercnt, ct, nulla cos cohibcnte disciplina,
totam terram pcr quam rcx ibat devastaront Acce-
debat his aliud malum. Plurimi namque corum sua
malitia debriati, dum rcperta in hospitiis quoe invade-
bant penitus absumere non valcbant ; ea aut ad forum
per eoedem ipsos quorum erant pro suo lucro ferre ae
vendere, aut» supposito igne crcmare, aut» si potus
esset, lotis exinde equorum suorum pedibus, residuum
illiuB per terram effundere, aut oerte aliquo alio modo
disperdere solebant Qu» vero in patreBfamilias cru*
delia» qu» in uxores ac filias eorum indeeentia fece-
rint, reminiBci pudet Haa ob causas quiqui, prncog-
nito regis adventu, sua ' habitacula fugiebani^ sibi
I fWHf ] ITit, c.
HISTOIIIA NOVORUM IK AirQLU. 1S3
tfuisc|uo quantum valobant in silvis vel aliis locb in AAma
quibus 8C tutari posso sporaUant consulentcii. Hoie
inalo rex Hcnricus medcri desiderans, indicto edicto
omnibns qui aliquid eorum quie dixi fccisso probari
potorant aut oculos crui, aut manus, vcl pedos» vel
alia membi-a constanti justitia strcnuus faciebat ampa-
tari. Quo) justitia in pluribus visa ctoteros, integri-
tatom 8ui amantes, ab altorum IsBsiono deterrebat
Itcm moncta comipta ct falsa multis modis multos^
afHigcbat Quam rcx sub tanta animadvcrsione cor«^
p.f5d. rjgi statuit, ut nullus qui |K)sset depnehendi falsos
donarios faccrc tiliqua rc<lemptionc qain oculos et
inferioros cor[)oris partcs pcrdcret juvari valeret Ei
(pioniam s«Tpissime dum dcnarii eligebantur, flecteban-
tnr, rumpel)antur, rcspucbantur, statuit ut nullus de-
uarius vcl obolus intogcr essct Ex quo iacto magnum
l)on!im ad tcmpus toti rcgno crcatum est Haoc in
Hiccularibas ad rclevandas tcme lerumnas interim rex
a^cbat.^
Divina niliilominus ofKcia quoniam indigne per
((uorundam saccrilotum manus cousr|ue tractabantur,
RoUicitus inHtitit ut ct ipsa suo ritu caste celebra-
rontur. Mnlti nompo prcsbytcrorum statuta concilia
Lundoniensi.-;, nccno vindictam quam in eos rex ex-
. ercucrat, quoiaiin supcrius mentionem fecimus, post-
ponontos, suas fcminas rctincbant aut certe duxerant
((UQs prius non habclxant. Quod incontincntin crimen
rex subvcrtere cupions, adunatis ad curiam suam ia
solonnitate Pcntocostos apud Lundoniam cunctis ma-
joribus rogni, de ncgotio cum Anselmo archiepiseopo
ct cactcris cpiscopis Angliro tractavit, eosque ad malum
illud cxtirpandum regali auctoritate at^iue potentit
fultos roboravit. Unde Anselmus archiepiscopus Cn*
tuarionHis, et Thomas electus archiepiscopns Eborac6ar'«
sis, nam Gerardus tunc nuper ad eandem curiam ten- .
RSS87.
\1
194
BI8T0RIA KOVOROt IN AKOLIA.
#
dens obieraty et omncs alii Anglisa cpiscopi statucnini
in pnosentia ejasdem gloriosi regls Hcnrici, assensu
omnium baronqm suonun, ut prcsbytcri, diaconi, sub-Habp^i
diaconi castc vivcrcnt, et fcminas in domibus suis non
habcrent, prrotcr proxima consanguinitate sibi junctas,
secundum quod sancta Niccna synodas dcfinivit Illi
vero prcsbytcri, diaconi sive subdiaconi qui post in-
ierdictum Lundonicasis concilii fcminas suas tenucruni
vel alias duxcrunt, si amplius missam cclebrare vcUent»
eas a se omnino^ faccrcnt sic alicnas, ut ncc illto
in domos corum, ncc ipsi in domos carum intra-
rent, scd ncquc in aliqua domo scichtcr convcnircnt^
ncquc hujusmodi fcminsc in tcrritorio ecclcsise habita-
iarcnt. Si autem propicr aliquam honcstam causam
cos colloqui oportcret, cum duobus ad minus legitimis
iestibus cxtra domuni colloqucrcntur. Si vcro in duo-
bus aut in tribus lcgitimis tcstibus, vcl publica paro-
chianorum fama, aliquis corum accusatus cssct quod
hoc statutum violassct, purgaret se adjunciis sccum
ordinis sui idoneis testibus, scx si prcsbytcr, quinquo
fii diaconus, quatuor si suUliaconus csset. Cui autem
hxec purgatio dcficerct, ut transgrcssor sacri statuti
judicarctur. Illi autcm prcsbytcri qiii Divini altaris
ct sacrorum ordinum contcmptorcs pnccligcrent cum
mulieribus habitarc, a Divino officio rcmoti, ct omni
ecclcsiastico bcncficio privati, cxtra chorum ponerentur
infames pronunciatL Qui vcro rcbcllis et contemptor
feminam suam non rclinqucrct, ct missam cclebraro
pnesumcret, vocatus ad satisfactioncm si ncgligerei
octavo die cxcommunicarctur. Eadcm sentcntia archi- Haii.
diacones ei canonicos omncs complcctcbatur, tam do mn-
lieribuB relinquendis, quam de vitanda earum conver-
aaiione, ei do districtione ccnsur» si siatuta iransgreasi
fuiaaent Jurarcnt insupcr archidiaconi omnes quod
peconiam non accipercni pro toleranda iransgresdone
I m M •MMo] oamao a M, A.
HISTORIA NOTORUM IN ANOLIA. 195
hujus statnti, ncc tolerarcnt prcsbytcros quot scireiii ajlim
fcminas habcro cantare vcl vicarios babere^ et ai eoe
audircnt calumniari vcritatcm indc inquirerent Si-
niilitcr ct dccani hooc cadem pcr omnia jurarent Qui
vcro nrchidiaconus vcl decanus hiec jurare nolletk archi*
dinconatum vel dccaniam irrccuperabiliter perderet
Prcsbytcri vcro qui, rclictis mulieribus, Deo ei aacrii
altaribus Hcr>4rc cligcrcnt, quadraginta diea pro trans-
grcssionc prn?fati concilii ab oflicio ccssantes pro ae in-
tcrim vicarios halwrcnt, injuncta cb pccnitcniia eecun-
dum quo<l cpiscopis corum visum csset Omnia Toro
mobilia lapsorum post ha^c prcsbyterorum, diac(Hioniin«
subdiaconorum ct canonicorum tradcrentur epiacopii,
ct concubinn) cum rcbus suis velut adultertB.
Ilis dicbus scrmo habitus cst dc parochia episcopi jjjjjif
Lincolicnsi.s, quno in nimium tcndcbatur, coque procea- B""**
sit ut, quoniam ratio CliristianitatiB id utile fore eua-
dcbat, regi ct archicpiscopo ca^tcrisque principibua
regni visum fucrit, dc ipsa parochia sumcndum quo
fierct altcr cpiscopatus, cujus cathedra prindpatus
poncrctxir in abbatia do Ilcli. Sed Anaelmus, quem \
tss. ipsius ncgotii summa rcspicicbat, scicns prcter con-
bcnsuni ct Koniani pontificis auctoritatcm novum epi-
Bcopntum ^ nusquam ritc instititui posso, scripeii ei nc
Domino ct ]Mitri rcTerendo, rAschali smnmo patiii6ci, Aa-
pclmQB HcmiB' ccclcBio Cantoaricniis, dcbitain- oboBdieBliaoi
cnm fiilcli obticqnio ct oniiionibiu.
Qnoiiiom robnr dippoflitionnm qnn ntiliter Bani in tftrlwle
Dci dc TCHtrB} pcndct anctoritato pmdenii», qoAado ftaai ed
Tc^tram rcfcrcndo) Bont notitiam ei jndicinm, ni, com apotlo»
lico MfcnBo fncrini confirmato*, nolU pnD«omj>tiofBe a
qo8p salobritcr BtAtotso Boni qoeani TioUri, eed imta
ncant in pcrpetoom. In Anglia eei qnidMD epttoopaias, eeilieel
LincolicnpiB, cnjoB diocceie tam ampU eei, ni ed ea qam wm*
nini ab cpincopoli pcmonA ficri qneoni anos epieoopw plMM
BolEccre non pomit. Qood cnm con«iderarei m, el
* Mmn ^ifo f h i Bi] Ib •a«U«r 1 * «r em j Vel ia A.
chArectcr ia A. I
V t
I
}dii III8TORIA NOVORUM IX ANOLIA.
ct priucipcfl ot alii rntionnbilcfl ct religioei riri rcgni Anglomm,
i«d ntiiitatcm ccclcfliao visom conHiliam CHt ^ opiHcopntam proD-
fntara in doo0 diTidcro, ita ot Bodos cpiBcopaliB in qondam
aUjAtiA, qoas eita Oflt in iuBolA rocata Holi ot ost intra prso-
rntam dioccsim, oonBtituutar, mouachiB ibidcm pcrmanontibuH,
Hicot Bont multi cpiscopatas qoi monachofl in matre ccclcHia
hnljcnt, non canonicofl. Quod libcntcr conccdit ipso epiflCopuB
liiucolionBiB, RobortOB nominc, quia pro iis qaoD aBBomontar
de Boa occlcflia ad inBtaorandum novom cpiBCopatom in Hcli
tantum ecclcsiiD LincoiiouBi rcstnorator, nt ipno Bofncicnfl ot
^tum Bibi cflno fatcatnr. Coi rci mihi, com' proptor prio- MU. p. ok
dictam ncccBBitatom, tum proptor mnltitndinom prrodictorum
qui in hoc conBcntiont, riBum cnt ut, BnlTa vcBtrn anctoritntc,
nHHen(>nm prsbcrcm. Prccntnr igitnr Bupplicitcr mon parvitnH,
qoatinuH hoc qood pro utilitnto cccIcHin) sic di8|>OHitnra cHt
vcHtra anctoritato in {icrpctunm robnrctur, nc a pONtcrifl nlln
pra?9nmptione quod bcnc statutura focrit riolctnr. Oramos
IVum omnipotcntcm, ot occIcHiro bor) vos in djutarna pros-
firritato coHtodint.
Soluta curia, Anscliiius orl villam suain, Murtclac
nominc, ivit, ibiqnc in subseqncnti jcjunio quarti
nicnsis multos ad 8acros ordincs promovit. Intcr quos
Hicardum quoque in prosccdcnti proxima solennitate
Pentecostcs elcctum ad pontificatum ccclcsiii) Lundoni-
onsiH ad presbytcratum ordinavit.
Doindo ad fcstivitntcm g1oriosi8.simonini apostolorum
Petri ct Pauli Cantunriam vcnicns, dic ii^sius fcstivi-
tatis in capitulo, pnfsentibus ccclcsirc fratrihus et
inulti.s aliis tam monacbis quam clcricis nccnon ct
laicls, dcdit Radulfo abbati Sagii, viro cquidem bono
ct rcligioso ct ipsi ccclcsia} valdc familiari, episcopa-
tum Rofensem, acccpto prius ab ipso coram omnibus
hominio ac fidclitate. Quam fidclitatcm so illi ct
cunctis lcgitimis succcssoribus cjus, ccclcsimquc ' Can-
tuariensi perpetuo servaturum promisit, et hoc super
quatuor evangelia jurando confirmavii. In crastino
autem miait eum Rovcccstram, et cura co Willelmura
1 md wttlilaiem . . . e«l] On era- 1 > eum] lun, A.
tart ia A. | * tfcc/Mt«Y««] M8.
«
J
HISTORIA XOVORUM IN ANOLU.
107
M
Mii.p.0«. archidiaconum Buum, ut illum ez soa parie ipeo epU aaimi
Rcopatu inveHtirct EjuMdcm quoque ncgoUi cania
miAit ot Antonium monachum iUue, qui subprioria
oHicio in monantcrio Cantuaricnsi fungebator. Nam
cx qno AmulfuH * ipniun ccclcsiie prior apud BurgQfls
abbas factufl fucrat' usque id tcm)K>ns nunos in
prioiatuin wiccesHcrat.
Kcxlcni tcmftorc rox Normanniam irc parabat An- JJ
scliuiiJt autcm ad Wned icc^ndum illi portum mari% ubi
transirc dolieltat ab co invitatus advenit Sc<i nocte,
cuui se<jucnti nianc' brachiolum maris quo regis hoa-
pitiuui ab liospitio AnKohui dirimcliatur regi locuturus
transire ileU*n.>t, ailco intinuntus cst ut ad rc^m ae*
ccdtre nullo \mvU) valcrct. Quod ubi nunciatum eat
rc^'i, ci {KT Willfhuuni epi»co)ium Wintoniem>em ei
ejus<loni noniinis opiHCOjmni Excccstrensem pr«!cipiendo
nmn<lavit n^* ad se ullatcnu.n iret. 8C<J |>lene indulgeret
(luieti. Per eo^dvni quo<iue ftcmcti)wum quo pergehat,
ct lilitini Huuui f|Utiii in ro«^iio n*lin«|uebat cum toto
ngno conimcndavit tuitioni eju.s, ut quic«)Utd statucret
ratuui es.st.t. iriituin ((uod ))rohilierct. Ko^^vit etiaoi
illum proi>tcr Aiuorctu nui conNCcanire Mi)>ra mcinora-
tuiu Kicapluui Luntloniciihi ecclcsia* clcctum pontifiocn
a|»u«l ('icfstrain. (|Uoniani )>roi»c erat, ct c)nw»)u quon
ailjutnriM nc luini.HlroH in ofTicio i)«>o hal^ret prmta
fauvA aut^iu i»rn]>ter (}uain hoc ita fostinato ficri vole-
bnt illa tlic(l»Atur e*^-^. (|uiA eundoin Ricanlum. in miv
culiiribu^ luultuiu vAlenUMu, lonp* versui occidcntales
An;:! ic tiiu s k*\ sua no^ti;i cxcrccnda transmittere
TA. hub clt rit.itt) (li.^ponoliat At An*iclmus, cunaidcratM
(juibu»'lfiiu tationabiiibun cau«iiii, rcnuit, ncc quscopum
^AcrArr in ('icc^tia nicut )»ctcliatur adquievit Verun» ^^ ■■' »
tamcn lu* nibil )U'0 n*p\ qui ciuicta qua* tune peteba» S|2!rli
tur )>ro AnH4'lnio facicliat, faccre viderctur, euDdein fjjfjgi.
* Armmljtn] A'.nn\fu*, A.
*Jactu»/mfr^t] fucral h^in; A.
* mm] Comrtioa mi|»^IM
A. TWM&kM
198 HI8T0RIA NOVORUH IN AKOUA.
AJHim epiacopum pro amoro illius in capclla sua apud Paga-
ham consccravit vii. Kal. Augusti, ministraiitibus ci
in hoe ofiicio Willelmo cpiscopo Wintonicnsi, Rogerio
Scrberiensi, Radulfo Cicestrcnsi et Willelmo Execes-
trensi, acccpta prius ab co pro moro do oboedientia. ct
subjectione sua professionc.
S '—' £- Post hnc vcnit Ansclmus Cantuariara, et ibi cura
lltiiof
\^ magno honore sacravit pnefatum Radulfura Rofensi
^«|v ccclesifld eloctum cpiscopum quinto Idus Augusti, mi-
^ nistrantibus sibi in hoc Willclmo cpiscopo Wintonicnsi,
Radulfo Ciccstrcnsi ct Rtcardo Lundoniensi. Qui Ri-
cardus, auiecossorum suorum morem secutus, honcsto
muncre honoravit ipso dio matrem suam ecdcsiam
Cantuarienscm, juxta quo<l statutum fiiorat a rcge
quando impctravit ab Anselmo ut eum sacraret apud
Paggaham,^ sicut diximus.
Intcr h(cc clectus cst ab Alexandro rcge Scottiao,* et
dero ct populo, monachus quidam Dunelmensis, nomine
Thurgodus, ad episcopatum Sancti Andrese de Scotiia.'
Cujus consccratio dum ultra quam cxpcdiret dcmora-
rctur, cum * proptcrca quia Thomas Eboraccnsi ecdcsise
antistcs electus nccdum fuemt consccratns, tum propter
quiedam alia quno longum ost cnarrare, Rannulf us ^^ ^ ''^
Dunelmcnsis cniscopus proposuit eundcm clectum in
^ prroscntia ipsius Tnomro apud Eboracum consccrarc,
associatis sibi cpiscopis Scottiao * et Orcadarum insula-
fci^ rum. Verum quia id prretcr conscnsum et auctoritatem
;«f Cantuariensis episcopi ritc ficri non posse sdebat, man-
davit ei de ncgotio pcr militcm quendam, et ut ejus
consilio et concessione sacraretur dcprecatus est Ad
qun scripsit ci cpistolam hanc.
Anselmnf archicpiBCopiii Cantaarin, Banniilfo •piacopo
Dmi«lmeii8i, salniom.
Mandaiti» mihi per qnendam militom, ScollAndnm nomine.
* P&fgahmm'] Ptg«buD, A.
s Setitim} Seoliii, A.
* 8€oitm] 8eoti% A.
< eum] t«m, A.% *
^ Seoiiim] 8OOCS0, A.
I
HISTX>niA KOVORUM IN ▲XOLIA. 199
«|aia Tolcbatis nt clcctns opiscopoB occlcsi» Sancii Andiw de AAIMl
Scottia^ socrnrctar iiutcqaam oloctai archicpiscopQi
aacrarotar, ct hoc Tolclxitis fiori moo conailio ei mo
aiono. Scd hoc ncc dc))ct noc potcst canonice fieri ab
«lccto archicpiscnpo, ncc ab alio por illnm, prioaqoam ipM fial
archiopiscopas canonica consocrationo. Qoapropter nec coimlo
ncc couccdo, immo intordico no fiat anto conaecrationem ctjot*
dcm clccti archicpiscopiy nisi a mo, si forte hoc noccHilaa
«xcgcrit. Valctc*
Post hn;c Ansolmu.s, considcrans Thomam cpiaoopolem
suam bcncdictioncm non ita cxpetcro sicut debebftt,^^^
«criptam hanc epistolam oi direxit. «SL
Aneolmns archicpiscopas Cantoariensis, amico rao ThoouB,
clocto nrchicpiscnpo ccclcflio} Elxiraccnsi, salotem.
Cnnouica nactoritns pnccipit at occlosia opiacopatoi oltim
tros mcnscB non manoat sino paatoro. Qooniam aotem legi «
p.tS8. plAcnit, consilio baronam Haoram et noetra conce a ai one, ot
Tostra pcrsona cligcrctar nd archiopiacopatom EboraCM» boo
dobot pcr Tos tcrminas salabritor conetitotas diotioa dilTeni.
Undo miror qaia post clcctioncm TCttram non reqoiiiatia ot
consccmrcmini nd qaod clcctas cstis. 2Iando itaqoe Tobia ot
octaTo Idas Scptcmbris sitis apad matrcm Tcttram ecclegiam'^
Cantanrlcn<<cm, nd fnciondam qaod facore debctii et ad aoaci-
picndam conpccmtionom Tcstrem. Qaod si non feceritia, ad
mo pcrtinct ut cgo camm ha1)cam ot faciam qo» pertineiit ad
cpiscopnlo ofliciam in £lx>mcen8i archiopiacopato.' Plraloreo
aadiTi qnin tos priupqnam cousccrcmini faoera Toltia ot electoa *
episcopns Snnrti Andrco) dc Scottia ^ apad Eboracom ooiiaecre-
tnr. Qaod noc tos faccre dcbctis, noc cgo concedo, aed oouuBO*
intcrdico no fiat, aat dc illo aat do aliqoa peraooa qoa ia
rcgimcn animnmm dclwt proTchi ab archiepiacopo
qaia non pcrtinct n<l toii daro Tcl concodere alicoi
maram qoam nondam acocpistit. Valete.
Ad illam scripta cst cpistola hiec
Diloctisfiimo patri ot Tonombili domino Anaeli
Cantaarionsis cccleniiD archiepiacopo, Thomaa Eboraem
electas, licet indignos, ulatem et amic» fidelitotii
* Seottta] Scotin, A.
« VaiH*] Vale, A. * Sc^tim] Seotia» A.
* mrtkiepiteopmiu] Oa era«art ia • cwmil
A- I
200 UJSTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
GraiiM Bgo Tobiv, rcTcrcndo ]micr, quod mc Bcmpcr diloz-
istit et •4Jo^i'*^"* ^^ ^® proTcntn mco czQltaTit ct lctatnm esi
oor Tcstnim in Domino. Dominns Dchb rctribuat Tobia pro
me. Qaod ad oonBecrationcm mcam Tcnire distuli, caum fuit
Bon una nec panra qu» me dctinuit. Pccuniam quam pro UH. p. ta».
^facultate mea magnam causa Tcniendi ad tos contraieram
nltra *pem meam oi nimium diu moraius iotam diipondi
Wintonie, a qua citiuB diBccdeuB ad tos Tcniro diBpoencram.
Placuii auicm domino nuatro rcgi, ut. quoniam ille lcgaioe
Romam pro causa sua mittcbat, ego cum ciB mcum miitcrem
ad requirendum ccclcHia} noBtrn })allium. FcBtinanter igiinr
confiilio rcgiB ad propria rcTcrsuB, ad hoc opuB quBDBiTi ei
adhuo quero pccuniam, Bcd poruni uiBi gniTitcr mutuatam in-
Tcnio, quontara domnuB Girardus archicpipcopuB ccclcBiaB nos* •
traB ei homincB ci ipBum dominiuro noBtnim raultum paupc«
•raTit. Et ccrtc rox promiBit mihi quod TobiB colloqucrciur
ct dilationom mcam opud tob cxcuBarct. Tcrmino a Tobia
>»conBtituto, Deo auxiliantc, oro apud Banctam CantuaricnBcm
ecclcniam, bi opportuno potero, BUBcepturuB ct facturuB quao
dcbco. Quod si non potcro, cum mihi patcmitas TCBtra man-
daTit ut quindocim dicbuB auto TobiB rcnunciarcm, prccor be-
nignitatiB TcatnD Banctitatcm ui dcccm diebuB ante Tobia
^renunciare pOBBim mihi conccdatiB. LitteroB Tcro potemi*
tatiB TCBtnD requiro in tcBtimonium pcrBonio et clcciioniB
nofttra), qoolcB debctiB ct scitiB oporierc. Hoc modo Tcstra
BanclitoB mcao panritati dcbct, hoc vcBtra ccclcBia noBtra) denc*
gorc non dcbet. Do clccto cpiecopo Soncti AndrciD do Scotiia ^
• quod BudiBtiB, rumorcB Bunt qnibuB crcdcrc non oportci. Facilc
cst crgo ' interdici quod ui ficrct uon o mc cxcogitatum cbI M8. p. sia
Vivcre tob Banum lastumque diuqoc Dcoquc, noetra Dco nooiro
Bupplicni ccclc^iA. Snnctro CantuoricnEis ccc1c(>ia' congrcga-
iioncm BBnctam ' snluto, ct oro ui pto nic oict. Volctc.
Rcscnptum An.sclnii ad eundciii Thoniani.
AneelmuB archicpiBcopuB Cantuoricnsis, omico suo ThomoB,
clecto archicpiBCopo Eborocensi, Balutcm.
MandiBtiB mihi in littcris TeBtriB quod tcrmino a mc Tobia
cooBtatuto, Dco auxiliantc, CantuariBD eritiB ai opporiune poio-
ritiB, BUBcepturuB ei facturuB quod dcbciiB. BogaBiia qvoqno
vi, si id elRcere non TaletiB, concederem qnaitnuB id mihi
I SrofffB] Seotao, A. | > eaiicta»] Kot ia A.
* mi cryB] eigo BBty A |
HI8T0RIA NOVORUM IN. AKOUA. tOl
dc«cm diebQB anto rcnnnciaro poMctia. Scd Willelaivi dericu AJi.Ui^
nanciQB TCBtcr prccatas cst me cz Tcstra paiie, qoatiiivi ego
ipsam tcrminam adTcntas Tcetri aliqoantom eztendereiii, «t
ad noB opportnnian pomctis Tonire. Qaod ei ego eaoaa Teatri ^
amorie ct opportanitatia libentcr facio. Ke itaqoe opm ait ▼oa
mihi qaicqaam nnto do Tcetro adTcntn rennneiare,
TO0 at dio Dominico qai crit qninto Kal. Oetobria Canti
BitiB, ad facicndnm qaod faccro dcbotia et ad ■oacipiendam
Bccmtioncm TCHtram. Prastcrca, qaod dicitii in litteria Teetria'
TOB pccnninm qarcrcrc at Bomam mittatiB pro pallio eecleeioB
TCBtrsD, non conccdo. Et pato qaia id fraatra (acereiif, qoo*'
ninm nnlluB dcbct bnbcro palliam anteqaam «it oontocralna. .
LittcraB qans rcqairitiB in teetimoniam peraonaB ei electionia*'
8. p. 141. TCBtrie, cum mihi locatas faeritifl et oetenderitia cni eaa diri«
goro dcbco, lil)cntcr facinm pro Tobif eicni pro amico qnod
fnccrc dcbc1)o. Vnlctc.
KAtus crgo AnsolmuM non esse ab re prttinunire
doininuni papani de negotio pallii quod sibi ThomM
se tnnndaverat rcquisiturum, Acripsit ei cpistoUui hane.
Domino ct pntri Tcro diligendo oi reTorendo, Faachali enmmo Awtte
pontifici, Aneclman Bcrran eccIcBia) CantaaricnaiB, debitam yiffjf
obccdicntinm cum fidclibaB orationiboB.
Quoniam fortitado ct diroctio eccleBiaram Dei maiime poei
Dcnm pcndct cx aactoritato patcmitatiB TCBtr», qnando raiio
ciigit nd cJQB libcntcr rccarrimaB aoiiliam ei conailinm.
Archicpipcopan ElK)mccnBiB, GirardoB nomine, migraTii do bac
Tita, ct nliaH, ThomaB nomino, loco ejoB clectna eat. De qno^
nimor cBt qain ' qaB?ritar ei palliom anteqoam Bii conaccraina
et mihi facint profcr^Bioncm Bocandum antiqoam conaneindinem
antcccMomm mcomm ct Booram. Hbdc eat igitnr anmma pft-
cum mcarum in hac rc, ot anteqoam cooBCcretnr ei mihi debi-
tnm olKsdicntiam. ^icut dixi, profitcatnr. ct hoc factnm ceit
littcrift noi^triii cognoecntir, a TCBtra cxccllcntia pallinm noa*
Bupcipint. Qaod non dico icriico qood illi palliom inTJdeam,
Bcd quoniBm qaidam aatamant, ct etiam procnrani, ni ai hoc
a Tobib conrct»um facrit, confidat ro profciBionem dehiiam
mihi poBM) dcnegarr. 8i enim hoc contingerei, fciiole qnin^
ccclcaia AngliaB Bcindoretor ct, aecondom aenieniiam Demini
1 po^ Dfm prmJet . . . vtilrti] l ' fwa] qeed, A«
pcadtt . . . TceCr« fMH Dcav» JL \
202
HISTORIA NOVORUM IK ANOLIA. .
»*•
dicentis, "Omno rognnm in Bcipsam diTisnm dosolabitnr/*
doeolarotar, ct rigor apostolicsD di«ciplin89 in oa non pamm
* dcbilitarotar. Ego qaoqao nulbitonas remanorom in Anglia. *^ P* ^
Non enim dobcrom aat possom pati at, mo in oa viTonto, pri*
mattti occlcBiflo nofltrn dostraorotar. Hoc ipsam ot oodom
^affccta Baggoro roTorcntio Tostras do Lnndonia, si ojaa opi-
Bcopo palliam potitar qaod nanqaam habait, at Bcilicet ad hoo
nallatenaB aBBonsam prfloboat Qaidam namqae conoinnant
Bab hac Bpeoie boni primataB Cantaariao digpiitatem qaemad*
modam non oportot hamiliare. Mifli Banctitati roBtrfld in hoo
' anno poBt PontocoBtcn littoraB por Bomardam Borrientom
domni Potri camorarii TOBtri, qaod rcx Angliflo conqaoritar,
qaia BaBtinotiB rogom Toatonicam dare inTOBtitoraB cccloBiaram
fline excommanicatione, ct idoo minatar Bino dabio bo roeamp*
taram tiiaB inrcstitnraB, qnoniam ille BanB tenot in pace.
Yideat igitar pradentia Tcstra Bine dilatione qaid indo agore
deboatiB, ne qnod tam bono flodificafltiB irrccaperabiliter de-
Btraatar. Rex enim noBtor diligontor inqnirit qaod do rege
'liUo' facitiB. Oramas Deam* at noB lootificet de diataraa
Tcstra proBporitato.'
Rcscriptum domini papao.^
PaschaliB opiBCopaB, BcrraB BcrToram Dei, dilccto fratri An«
Kclmo Cantaarionei archiopiBCopo, Balatcm ot apoBtolicam bcne-
dictioncm.
LittcraB diloctionie taoo^ rcccpimue, por qanB afTabilitatiB
tusD duloedinem recognovimuB. Bono aatom ct Bnpicntcr cgiB« '
tie, qnod noe do cauea et honoro CantuarioneiB occlosiflo pne-
monitoe et cautoe roddidisti. Nob Biquidem in te ipeiuB Bcati
Aaguetini Anglorum apoBtoli porBonam Tcncmbilcm intuomar, M8. |i. ttt.
et idco honori tao toI ccclcBi» turo aliquid dctrnhoro omnino
rofngimuB. Undo quao roganti libcntcr BUBCcpimuB, ot ad Ber-
Tandum tuum ct ccclcBias tuso honorcm cnetodiam et Bollicitu-
dinem adhibcmuR. Porro quod in ciBdem litteriB BignifioaBti
ecandaliaari quoedam, quod regem Toatonicum dare inTOBtitoras
ecclcBiarum tolcramuB, noc toloraBBO noB aiiqaando neo tolerata-
roe Bciae. ExpeotaTimuB quidom ut forocia gontiB illiae edo«
maretar; rez Tcro bI in patomao noqaitiflo tramite perBereraTerit,
* rts€ Ulo] iUo reg^ A.
* /Xnm] DominiUD Deam, A.
* 9ettrm f roycr i lofg] propperl-
tale Teetfa, A.
< |Mp«] pep« ad Aoeelmam, A.
• dHeeHomh Iimt] tiM ditoetionie»
I
HIST0RI4 KOVORUM IV AXOUA.
t03
Boaii Pciri gladiam c|nom jmm «dacero coopimiif proeml dabio AA
cxporicior. DnioB Dcncrciiii qnarto Idoo Ootobrio.
Supra niomoratu.^ Thonios inter iata, mutato priori twm
coasilio» Cantuariam statuto sibi tcrmiiio prohibitos tkm
canonicis Ruis, nicut |>cr litteras Anselmo mandaTii,
vcnirc non potuit, ct ob hoc quid sibi inde foret a^[ea*
dum consilium ab co |>ctivit Ipsi quippo caaoiuct,
scicntos An5^lmum o^tatc 8imul et debilitato corporia^
fatigari, raii sunt cum citius huic vitie 8ubtrahcii<lam,
ot iilco, mota calumnia ccclcsiam Eboraccnflcm parem
csso Cantuaricasi, AnHc)mo scripflcrunt In quo tamcn
cloctum antistitom cccIcHiio suo) Cantuanam pro bcne-
dictionc Hua irc (iobcro' co^overunt, scd profeaaioocm
do subjectionc sua pontifici Cantuariensi cum facere
doboro' ncgavonint, ac no faccret quantum in eia foii
ox partc Dci ct RomaneB ecclcsiio prohibuerunt. Qnod
ii» ii tM. quali fAina i|>sos canonicos apud multorum mcntea no*
tavorit, ci ino iaconto, conjiccro poasunt qui quid jurM
ox anti({Uo occlesia Cantuariensis supcr Eboracenacm
hompcr haI>orc consucvcrit nciunt Ansclmui autem,
{)<>st|>onrns clcriconim litteris respondcro, ad littcrat
Thonur scripsit ha>c.
An«oImnfi nrcbicpinropaB CaniaArioniiji, tmioo fao IVmm,
«lccto archirpim*opo El)oraronpi, Mdntcm.
>(.in(iavi Tobis raritatiro ploji qoam •cmel, qoAiinoo ad
matrcm Tr«tram crclcaiam Caniaaricnficm Tcntreti*, od ■ooet*
pirndnm * t>onc<1iciioncm Toiiiram et ad facicndam qaod debctio.
ct non Trni"tifi. Qaaproptcr oadcm dilcctiono Tobb odbic
mamlo. r|nAtinnii apnd i|i«am matrem Tovtram teito Idao Xo-*^
Tcmliriii fiitiN ni faciatiii qaod dobctit ct aaacipaatia booodictio*
ncm TCNtmm. Pnptrrra. qaia conailiam pctitif, coaoajo Tobio
ni nnn incifii.ntit aliqnid * qaod non dcbctia oootrm
Cantaaricnoom. Nam pro ocrto iciatia qai* oBaibot
' corptwt»] Noi ia A.
irt 4tb«rt pro bc»«4ictioo« raa, A.
* m . . . d€^]
\m Margfa ia A.
i * mkfmid]
204 HISTORIA N0V0RU3I IN ANOUA.
A.D.11M. qaibuB poMiim nd hoo mo impondamt nt do boii dignitftto
cccleeiA ipea meo temporo tiihil pcrdat. Valoto.
«
Non vonit; sed, directa epistola, hiec inter alia
scripsit.
'CAnaam qna diflbrtnr mcratio roca, qnam ncmo Btndionins
qnam cgo TcUet accclcrore, qni protulomnt non dceistunt cor«
roboraro. Qnam ob rem qnam pcricnloBnm, qnam tnrpo ait,
contra conBcnsnm ccclcsiio cui praDAci dcbeo rogimon ipeinf
invadcrc, vcstra discrctio noverit. 8od ot qnam formidabilo,
cjnam Bit cvitandnm, enb epccio bcncdictionie malcdictionom 118. p. til.
indncre.
^•ff^fJ*^'' K.x his Ansehnus advcrtcns Thomam clericorum
w»iiotw ond Kuorum magis quam suo, quod petiverat, consilio in-
tkoato hiurerc, fecit cpiscopos vcnire ad se, et cuni eis de
negotio tractans, qui<l pnccipue forct agendum disqui-
sivit Probant illi duos adhuc episcopos ad eum dirigi,
(jui ilhim ex parte Ansclmi et omnium episcoporum
AngHfe moneant coppt«T rel)cllioni renunciarc; et, si
quidem id facere nolit, suadeant ei Cantuariam ])ro
bcnedictione sua, sccundum quod se facere debere cog-
novcrat, venirc, ibi^iuc, si passit, probet se a subjectione
quam Anselmus exigcbat dcbcre liberum esse ; et hoc
si queat cfhccrc sacratus rcdcat in sua cum pacc
Plncucrunt ista patri, et hsDC agcrc missi sunt cpiscopi
duo, Lundonicnsis videlicct qui decanus ecclesife Can-
tuaricnsis, et Rofensis qui ejusdem ecclcsire proprius
atque domesticus vicarius cssc dinoscitur. Hi ergo itcr
aggressi mandaverunt ThomrD, ct occurrit cis apud
Suthewcllam villam suam. ExiK)nunt ei pro quibus
vcnerint. At ipso nuncium suum quem Nomanniam
ad rogcm miscrat, ct piures de suis quos ad se longe
indo pro re venire mandaverat, sc oxpectare respondit i
'* Qui cum venerint," inquit, " audito eorum consilio, 1
** faciam quod potissimum mihi faciendum laudaverint" J
Rcversi in istis episcopi sunt
Post haoc brevi tcmporis spatio interposito, nuncius
•^ghS" ^^ parte Thomaa ad Anselmum directus litteras quas
eooe BubecribimuB, sigillo regis incluaas, ei porrexit ii9.p.»ii.
IIISTORIA NOVORUX IX ANOLU.
905
n t47.
IIcnricQi Doi gratia rcx Angloniai. Anselmo CmtiHffJMW AA
archicpipco{x>, ctiro pAtri iiiio, Mliitcin ct amicitiftm.
Mando voIhb nt rciipectctiii »qiio animo ei boim Tolvalnlt
bcncdictioncm Thom» Ebormccnni archiepaeoopo ■M|Q0 nd
Poecha, ct qaicqaid intor toii imlc actom eai. Kgo enim u
infra tcrminnm pncdictnm ^ in An!*liam rediero, eoMilio epi*
PCo|M)nim ct iKinmnm nicomm vo» jnfite et bodOrifioo iado
conrordabo. Qiio<l ki tnra cito non rcdiero, talitor indo a§aai
qnod frntcmn pax ct 1>onn conconlia inter TOt orit.
Ad h.x^c nuncio |>ctonti q\ii«l Aa^lmus vellct dftre
rosiN)n«<i, (lixit 5ie rogi qiii .Mbi Htteras miait Booii^
Thom;n ros)>onsuniin. IXoIcgnta igitur lcgationo hajos
rci <)<1oni «Iccano occIcMin^ Ciccfttrcnsia, et Alboldo
monaoho on*nobii Sanct/r Marinc? Becoensis, destinaTit
oon in Nonnanniani a«l rogom. narrare illi totnm qnod
|int*M'ntis «li^^riflii tonoro intor so et Eltoracenses setam
r\tit«'iat. U<wnront oti.im illum quatinus sus auctori»
tatis in:^'rnuitat«' ct provisione wntsgcrct ne integritas
Christianitatis in <hio divisa Acin«lcretur in Anglia,
c«Mtus (xintrns «luotl M^issionem, juxti Domini dietom,
(losolatio sof|u«'rotur. De induciis autem quas Thomsi
E1v^rari'nsi archiojiisoojM) dari mandaverat, pro oerto
scint <(uia |>rius paton^tur totus nicmbratim dissecari
«(uam (lo no^otio in quo illum contra antiquas •saneto-
runi ]».itrum .sanctioncs sc injustc et advorsus Denm
crcxi«>«-o sciohat illas vel a^l horam* aliquando darH.
RcvcrHi nuncii rcforunt regem nquo animo ae benignoTwi
vorha An.solmi nuscopiase, pollicitumque se per ausi-iMr
linm «t miMcriconliam Dei re ipaa ostsnsumm, qnodSSii
inttirritatrm Chri.stianitatis cHligeret in AngHa» nooS
^•oissiinim.
Intt r hn^! languor qui corpas patris Anselmi graTiter
at1Ii^'c>iat ;^avior sibi iiisi de die in diem fisbaU
Not.'o tamon rcbellionis non immemor, seripait
opistolam i«tam.*
* tfrwumum pr^^icimm'} pfwdic-
t«m irnBinum, A.
iUan.A.
]
] fil sd
SOC HIUTORTA NOVORUM IN ANGLIA.
AJKitit. AnBelmoB miniBtor ccclosiiD CantaarioiiBis, Thom» elooio
IjfflJ^ archicpiBCopo Eboraconsi.
I^MbMafy Tijji^ Thoma, in conspcctn omnipotontifl Dci cgo Anscl*
mQB archicpiBcopnB CantoaricnsiB ct totins Britnnnioo primas
loqnor, loqaenB ez parto ipsiaB Dci snccrdotalo officiam
qaod meo jnBsa in porochia moa pcr BafTnignncam moam ^
BaBcepiBti tib^ intcrdico, atqac pra)cipio no to do aliqaa cara
paBtorali allo modo pnoBamaB intromittcrc, donec a rebel«
lione qaam contra eccksiam CantaarienBom inccpiBti disco*
das, ct ei Babjoctioncm qaam antcccsBorcB tai, Thomas yido-
licet et Oirardas archicpiscopnB, cx antiqaa antecesBoram
oonBaotadino profeBsi sant profitcaris. Qaod bi in iis qaiB
ccDpiBti magiB pcrBCTorarc qnam ab cis doBiBtcro dclcgoriB,
omniboB cpiBCopiB totias Dritannia) sab pcrpctao anathcmate
interdico ne tibi allas coram manas ad promotioncm ponti*
ficataa imponat, toI, si ab oxtcmiB promotaB facria, pro
epiBcopo rel in aliqaa ChriBiiana commanionc to Bascipiat.
Tibi qaoqae, Thoma, sab codcm anathcmate cx parto Dei
intcrdico, at nanqaam bcncdictioncm epiRCopntaB EboraccnsiB 118. p. U%.
BascipiaB, nisi prias profcBsionom qaam antcccBBorcB tai
ThomaB oi Gerardas ccclcsio) CantnarionBi fccerant facias.
Si aatom episcopatam EboraccnBem ox toto dimiBcriB, con-
cedo at officio Bacerdotali qaod jam saBCcpisti atariB.
Hanc cpisiolam omnibus episcopis Anglio) singulam
singulis cum suo sigillo dircxit, unicuique mandans
aiquc pra)cipiens, per sanciam oboedieniiam quam eo-
clcsiie Caniuaricnsi dcbobani, ui secimdum quod iar
illa scripium erai sc erga ipsum Thomam deinceps
ienerent
Pasi hiec xi. Kal. Maii dcfuncius csi Caniuarixe in
Am^^ meiropoli sede gloriosus pater Anselmus, ei die se-
u£] quenii, quce fuii Coena Domini, in mi^ori ecclesia ad
capui vcnerandoD rocmorisD Lanfranci praodecessoris
8ui, honorifice sepultus, anno Incamaii Vcrbi millesi-
mo cenicsimo nono, regni vero Henrici gloriosi regis
Anglorum nono, pontificatus auiem ipsius Ansehni
sexto decimo, cetaiis vero septuagesimo sexto.
> tnffnt^nnm mtum^ On eraBore, iBd erampcd, b A.» probabl/ Ibr
«MBblftW
HI8T0RIA KOVORUM IK AKOUl.
t07
ItACiuc, poftt lircc paucis dicbua CTolutis, Tcnii An*
gliani mi.ssus a vcncrando Pancbale summo pontifice*
clcricus quidani, Ulricus nominc, cardinalia tanctie
Komanao ccclcHia\ Hic pallium ecclcsia Eboracenai*
sccum fercns ubi didicit AnBclmum Titam finiwe,
nam obitum cjus, quia tunc nupcr aociderat, non
longc cxtra Angliatn famoo ccrtitudo pcrtulerai, eon*
stcmatus animo quid potissimum sibi foret agcndum
dubitabat. rallium ctcnim ipnum Ansclmo primitna
Ktuut. dcfercndiim a Romano ]K)ntifice Bumpecrat» et ut do-
mum juxta consilium ac dispoaitionem ipMus inde
ageret ab codnn pia^ptum acccpcrat.
In 8ubsc<pienti festivitatc Pcntecostcfl, rcx HcnricQi
curinm sunm Lundonix in magna mundi gloria ei
diviti appnratu cclebravit. Qui, tranKactis fcHtiviori*
bus corona» sua^* dicbus, ccrpit agcrc cum cpiaeopia
ct rogni ]>rincipibus quid cssct agcndum dc consecra-
tionc clccti ecclesicT El>oraccnsi. Ad quod recitata eai
cornm co cpistnla, quam proximc Fupra •cripaimus,
ip<$i electo ab Anselmo dcstinatam, intcrdiccndo Tide*
licet illi bcncdictioncm, si primo non faccrct ecclcsi»
Cantiiariensi i^rofcsAioncm. Quam Robcrtus comes de
>[e11rnto sibi cx]-»ositam ubi intcllcxit, sciscitatoa eti
qtiisnam c^M^-coj^onim candcm cpistolam suscipere au-
siiM fuerit ]>tn ter as5tcnaum ct imfK^rium domini regit^
In qua interrogationc cpiscopi advcrtcntcs eomitem
villo cahinminm movcrc qua cos rcgiv majesiati ob-
noxioH faccrct, ninoti a multitudinc babito consilio
statuerunt inter^ so suis omnibus, si regia scntentiA
hoc forte c<initiA instinctu dictaret, sc malle denpo-
liari, quaiu iis qua^ Ansclmus de pra.^senti querela
]>m>cc]>crat non obtcm])crare. Erant autem hL Ricar-
* Pafknif §mmmo /tttmlijirtj tu
' «rr/rfu
ctBti «ctktMr, A.
Kher^tngtj
*/fii
miw} wr^ A.
)
203
HISTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
;A-D.im Jas Lundonicnsis, Willelmus Wintoniensin, Robcrtus
Lincolicnsis, Herbertus Norwicensis, Rogerius Serbe-
ricnsis, Radulfus Rofcnsis, Reinclmus Hcrcfordensis,
Robcrtus Ccstrensi^, Johanncs Bathonicnsis, Radulfus
Ciccstrensis, \ViIlclmus Exonicnsis. Istis crgo firmato
consilio, ut diximus, intcr se visum est Sansoncm ms. 11.190.
WigomcnsciB episcopum ncccrsicndum, ct quam de
ncgotio scntentiam ctiam ipse fcrrct* perquirendum.
Factum cst, et rcspondit, "Licct hunc qui in pontifi-
" catum Eboracenscm clectus est olim cx conjugo fili-
" um susccpcrim, ciquc juxta srcculum et camis natu-
" ram honoris ac dignitatis provcctu jus rcqnissimo
" dcbeam, roulto maximo tamcn id matri meso ccclc-
" sisc Cantuaricnsi dcbeo quce mc in cum in quo
" 8um honorcm provcxit, ct gratiiu quam a Domino
" Christo* mcruit mc pcr pontificalo ministcrium
" participcm fccit. Quapi-optcr notum omnibus esse
^" volo, roc et Httoris patris nostri Ansclroi dc causa
" qure nunc intcr nos agitur factis roodis oronibus ob*
" cediturum, nec unquam asscnsum pra^bitunim ut is
" qui elcctus cst in cpiscopatum Eboracensem aliqua-
" tenus consccretur, doncc dc subjcctionc sua ecclesioa
" Cantuaricnsi dcbitam ct canonicaro obcedientiam
" profitcatur. Ipsc eniro ]>ra)scn8 fui quando frater
" roeus, Tlioroas archicpiscopus Eboraccnsis, cum*^ an-
" tiquis consuctudinibus tuni invincibilibus allcgationi-
" bus actus, candcro professioncro Lanfranco archicpi-
" scopo Cantuaricnsi ct cunctis cjus succcssoribus
" fecit." His dictis, illico siroul omucs cpiscopi ad
regem i^cversi sunt, constantcr ct litteras supcr quibus
comcs Bciscitatus fucrat sc. susccpissc et contra eas
nulla ratione quicquam acturos asscrentes. Ad quie
cum idem comes caput agitaret, autumans jam in
illoe quasi de contcmptu regis crimen injiciendum ;
^§i»am ipM ftrrti] femt eriim
ipM,A.
* Dontfio Chriiio] Chritto Oo-
miBO, A.
* cmwi] tnai, A.
HISTORIA yOTORUIf 121 AXOLUL S09
dixit rex. " Quicquid in hia ^ alioniin acnieniU fcimt. a.i
iiii.p. »1. " dc mc coastat quia cum cpiaoopis iteniio, nec Td
" ad horain cxcominunicationi patrin' Ansflmi mi
" cerc aliquatcnuH volo.** Quiba^ auditia gavisi snni
omncs. Et a^^cntcs Domino grates pariter conclama-
vcrunt AnHclinuin adcHsc, ct quam non potcrat in
corporc de<;onH, jam mundo abacntem, cauaam eccleaiie
HUiD detcmunassc. Dcinde in laudihus exiniii prinei-^
pis deinoratum est, ac ut ipne dignitatem primaiiis
ccclcsiic Cantuarien.sis humiliari a nuUo pennitierei
])OHtuIatus. "Siquidcm in hoc," dicunt, "connieio-
" <lines antiquic et earuin confirinationeii antipulaiion*
" totias rcgni sub magno rcge Willclmo (kcim, necne
" privile<:ia qu:p his priora cxistunt ab apOAtoIiea
" sede ipsi ccclcsi«e collata, comimpcrentur, •eiiule-
" rentur, annihilarcntur." Adquievit idtis rex, ei
juHsit ipHaruiii (lUot^uo scripta auctoritatum qun^ eeclc*
nia CantuanensiH halicl^at mib cclcritato aflcrri, allaia
rccitari. Q\io<\ ubi factuin cst, intulit, "Quid amplios
((uicritur ? Auctoritates ct privilegia apostoliesi
s<'dis, et i[\\vn in pnrs4*ntia patris et mairis meai
" tc.^tinionio * ct c«>ntinnationc cpiacoponim, abbaiooi
" et prociMum re;;ni detinita aunt, ut quA»i de epi*
" stola Anselmi |»cnitus taccatur, cgo in qusBstioosm
" niitterein, e;;o novis amliagibua sgitari permiiiemn ?
" Iinino sciat TIioinaH kc aut Hubjcctioncm et obcedi- ^
" entiain eccle.sia* Cantuarieasi cjuaque primatibns, ni
" ant^^cevHorcH Nui nrofesfli aunt, profcMiunim ; ani
" archie)>iMco|vatui Eboraccn.si cx toto cemunim. Eli*
^M r tii. " 'f^hi ergo quo^l vult'* Cooiidcratia itsque Tbomas tteSft^
auctoritatibus (juibuH ccclcsiam Dorobemei<scm niii eipSTn
circuinvallari vidcdjat, Hprctis doricis quorum se eoo*
HJlio crcdidi&se ncro dolcbat, se contra ipsas snciori*
•<
•I
* pairtt] Nn( in A.
* Utimontm] 9mk MiaoaMi» im
Rt3S7
210 HISTQRU KOVORUX IN ANGLU.
A.a iiin iaies nolle siarc, scd morcm anieccssorum suorum
sequcndo ei ipsis adquiescorc, ci ccclestam ipsam de-
inceps scmper diligcre vcllc dixii ci honorare. Pras-
Utopro- ccpii igiiur rcx ui profcssio quam Tliomas erai faciu*
SbeiSKmtorus ui Hua prscscniia diciarciur, scribcreiur, sigilloqtie
nS^MSnd 8U0, ncquid in ea quovis molimino anicquam eam
iKiirtiMi. profiicndo Thomas Icgcrci muiareiur, scrvarciur in-
clusa. Quod ei facium csi.
Onncni. Dominica ergo die quio fuii v. Kal. Julii convcne-
^ldMriMp runi, jubcnic rcge, Ricardus Lundonicnsis, Willelmus
gwtvtK Winionicnsis, Kadulfus Rofcnsis, Hcrbcrius Norwicen-
818, Kadulfus Ciccsircnsis, Rannulfus Dunelmcnsis, ei
Hcrvcus Pangomcnsis, cpiscopi, in ecclcsiam Bcaii
Pauli Lundonitc pro consccraiione Thomfo. Inier so-
liiam crgo cxaminaiioncm, suo loco profcssioncm de
subjcciiono ei obccdieniia sancto? ccclcsiro Dorober-
nensi cxhibenda Ricardus cpiscopus Lundoniensia, qui
Thomam crai sacraiurus, ab illo cxegit Profcssio
igiiur Bicui crai sigillaUi sibi coram omnibus oblaia
esi, fracioque sigillo evoluta ci lccia ab co esi, iia,
" £go Thomas, Eboraccnsis ccclcsio} consccrandus me-
" iropolitanus, profiicor subjcciioncm ct canonicam oboe-
" dicniiam sanctie Dorobcmcnsi ccclcsiro oi cjusdcm
" ecclcsiie primati canonico elccto ci consccraio, eiiiaii.fu.
" succcssoribus suis canonice inthronizatis, salva fidcli-
" iaie domini mei Hcnrici rcgis Anglorum,^ ci salva
" oboedicntia ex parie mca icncnda qunm Thomas
" anicccssor meus sanciie Romante ecclcsisa ex porie
" 8ua profcssus cst" Iniererai huic officio prior ecde-
sias Dorobemcnsis, Conradus nomine, ei ex monachis
ejusdem loci quamplures, qui pro hoc ipso, quoniam
res eos quam maxime* rcspiciebai, illo convonerant
Leciam itaque professionem cum a Thoma sibi obla-
tam Ricardus' aniisies Lundoniensis acccpissei» eam
feyis Amghrnm] An* I * qmam moMtwte] mudaM, A.
f loraB nfb HcBiid, A. | * J7ic«frfM] BiCABDirty A.
1
HISTORIA KOVORUM IN ANGUA.
211
nominaio priori ot frairibus tradidit, dicciui, "HanCy
" fraires ct domini mci, in tcstimonium auctoritatis
" ccclasiiu vestnc ' suscipitc, ct ipsam vobis factam in
" mcnioriani postcritatis scrvatc" Doindo a Radulfo
Ciccsircnsi cpiscopo dictum in populo cst ipsam oon-
sccraiionem cx rccto ct antiqua consuctiidino debere
ficri Caniuaria^. £t adjccit, " Verum quia civitas ipfta,*
" dcfiincio patrc nosiro Ansclmo, nunc quidcm pon-
" iificc carei, visum regi sacratisquc ordinibus regni
" cst clU[uc pvincipibus, cam hic ct' ab hujus aedis
" episcopo pno aliis poiissimum cclebrandam, eo in-
" iuitu, ea ratione, quod cpiscopus Lundoniensia inter
" alios episcoj^os est dccanus ecclesiao Cantuariensis, et
** ideo speciali quadam dignitato co^tcris anteponen-
" dus." Ita crgo in cpiscopaium Eboraccnscm Thonuis
consecratus esi, suscipicns a ministro quod suscipere
detrectavit a niAgistro. Dum itaquc vitas prsesenti
sui^ei-fuii pa^nitudo hujus facti ab animo cjus non re-
M8. p. iM. ces.sit, sc infelicem ncc tanti patris bcncdictione dig*
num fui.ssc pronuncians.
Quibus peractis, prrofaius ecclcsio} Romautc cardina-o
lis, audito rege curin}(|ue regis consilio pallium quod
dctulerat Eboracam dctulit, ip.<ioque pontificcm ejua
invcsiivit, sicqtic Komam redcundi itcr rcpctiit.
Intcr hncc Ilcrvcus cpi.scopus Pangomcnsis, cujua^M
Hupra mcminimus, ab ccclesia sua quam olim dimi8C*ft«>A
rai penitus iraaslatus cst, ct uovo cpisco{)atu quem
rcx ci principcs dudum in Heli statuendum juzta
meniionem indc Hupcrius factam dccreverant, inthro*
nizatus. Quod quidcm ut adipisci mcrcrctur, molta
precc, multis multarum rerum promiaaionibus, mnlto»
rum quo<|ue officiorum exhibitionibufl^ vijc poat obitnm
sircnuissimi patris Anselmi obtioere potis fuit
I
>
* tccl9$im Mj/r«]
•i«, A.
Tettni cccl«-
* ««] alqM^ A. •
212
HISTORU NOVORUM IN ANOLIA.
Chrial
ofliati
A.II.1IW. Ipso anno apparuit 8tclla quam comctain plurimi
^g^i^SS!!^ nominabant^ Visa est autem in menso Decembri
circa lacteum circulum, crinem in australem coeli «liri-
gcns plagam.
In subscquenti Nativitatc Domini Christi regnum
Anglias ad curiam rcgis Lundoniio pro more convcnit,
ct magna solcnnitas habita cst atque sublimis. Ip.«a
dic archicpiscopus Eboraccnsis sc loco primatis Can-
tuaricasis rcgcm coronaturum, ct missam spcrans cclc-
braturum, od id omnino paratum scmot cxhibuit Cui
Kinffin episcopus Lundoniensis non adquicsccns coronam capiti
rcgis iniposuit, euniquc pcr dcxtram induxit ccclesia?,
ct officium dici pcrcclebravit. At cum ad mcnsam
regis vchtum essct et do loco sessionis intcr cosdcm
cpi.scoi>os disscntio mota fuissct, noluit eos rcx audii*e, ***• p* ^
Bcd utrumque a prandio suo rcmotum pransuros hos-
pitia sua pneccpit adirc. Et quidem quod cpiscopus
Lundonicnsis ita fccit, ut alia taccam, ea rationc usus
cst quod et dccanus est ecclesio) Cantuarieasis, ct itcm,
juxta institutioncm bcati Qrcgorii Anglorum apostoli,
tunc prior altcrius extitit quia prius eo fuerat ordi-
natus. Cujus nimirum prioratus gratia sc sub tanta
fcstinationc, ut supra diximus, licct aliud in populo
pnvdicarctur, in i>onti(icatuin oidinari gnarus cxpetiit,
quemadmoilum nobis testati ^unt qui animi cjus abs-
que dubio sccrcta novcrunt et ipscmct a mc pcrcunc-
tatus familiari affatu assevcravit. Sed do scssione
prandii regalis tunc inter episcopos res ita remansit,
determinanda judicio futuri pontiticis Cantuariorum.
Pcr id tcmporis acta est causa presbytcrorum An-
tewofetari- g\m,^ et districtius quam tempore patris Anselmi a
consortio mulicrum coerciti sunt Quamplurimi nam-
qae illorum ex obitu ipsius ' patris non modicum ex-
i.
•ftlw
1 nomimfMmt] On cntiire io A. i
ptrluipt fbr mominant.
* Angtuil Changed ftfm iu Am-
gliOf A.
* iimim] NoC in A.
HISTORU KOTORUM 19 AXOLUL 219
hilarati proinifterant fubi, eo de medio subUio, lidtam am^'
foro quod ifwo supentite sibi illieituin fuiAse
lucrc. Se<l in contrarium rcA lapaa eat Rex
qui plus Dco A multis timcbatur, sua lege eoa
Btrinxit quatinu9, vellcnt nollent, coneilii Lundonieiiri^
quod supm notnvimus, saltem in oculia hominum fie-
rcnt executorca. At si i{>si presbyteri deterius agere
(|ua9i in clAmnAtionem ct contumeliam AiMelmi pio
hoc clalK)ravcrint, ipni vidcrint, onus suum quisqiie
Kp^tu. portA)»it. Scio quippc quoniam, si fomicatores ei
aclultoroH ju<iicabit Dcun,^ conMnguinearum, ne dieaa
sororum vcl filiarum, ntupratorcs non eflugient
cium eju.s. Nec quoil cus Anselmus ab illicitis
plexibus prohilmit, ulla Auarum iniquitatum exeusatio
erit, sed niniinmi unusquiMpie rccipiet prout ge«iL
Quo<l ni Alii|uis ilixorit Aaselmum melius feciase «i
tacendo toleraret (juod pnihibitum in pejus pulluUta-
ruiii rorta.s8c proccdcrct, diccrc poterit divitem illaa
cviin^elicuiii qui ad ctonam quam praep^ravit multoe
vocAvit scrvum .suum non debuisse ad convocandum
invitatos destinaro. eo quod contigit omnes simaP ne
venirent^ ho * cxcusAra Et hanc ip^am evangelii lee-
lionfMii tam in consccrationc ipsius Ansclmi super cus
reiMTtam, quam ct in pallii ejus su.«ccptione in popolo
lectain, ea forsitan pnvnignaMse non alienum a ▼erilate
est crcJeix\ quoniam pcne omnibus quie prvdieaildo
<locuit. vel docomlo prohibuit, excusatio objecta esi» ei
iu nullo verbis ojus cfhcacitcr obtemperatum. Legai
qui vult textuui concilii Lundooiensls, ci, ii
Htatutis ej\H atfiuo pnecoptis, perpendat quis eis
diat, <|uis ooruni executor existat, quis non ea qi
inaiuA ducAt. Ecce, ut plurima tAceantur,
quidain qui in ipHO concilio pro simooiA d^poaiii
* — ■■ mmml] Mavl, A. |
214 HI8TORIA VOTOBUM IK AROUA.
tM miit^ aut illM quas perdidenmt^ ani alias aUMitaas
dato pretio per laioos adepii sont Item qni presby-
teri dicimtiir rive canonici, jam tepeeoente regis edieto^
apad cpiscopoa saos et archidiaconos infiuni eommer->*>i^*v*t
cio id effeceront^ nt ant Boas qnas reliqnerant^ anl
alias qn» magis plaoeant sprctis prioribns libere mere*
tricnlas dncant Ad hsec, criniii qnos a patre Anselmo
a sanetiD ecdesiie liminibcw certissime novimns excom-
municatos in iantum abundani, ianiumquo se de cri-
ninm snorum feminea ei ignominiosa longiiudino jao*
tiiando magnificani, ui qui criniius non est rusiici
▼el presbyieri probroso vocabulo dcnoioiur. Gbtera
horam indignitate non minus indigna, no eorum ama*
iorcs, cum moa nihil inicrsii, graiis offcndam, siloniio
premam. Tanium dico quia quid fuiura dics pariiura
'sii' ncsdo» in prsMcnii scio quoniam pauci, de sfccu*
laribus dico, inveniuniur, qui via quam illusiris pator
Ansclmus docendo monsiravii ad comam Domini puro
ae rimplici corde properare conicndant Exivit An-
gliam semel, cxivii sccundo, ad modum videlicei pno«
ccpii quod ovongclico scrvo suo dominus fccit In
quibus exiiibus quo<l ingcniem muliiiudincm pra)di-
cando, admoncndo, castigando cccnso Dominicto de ali«
enigcnis iniroduxcrit, nos qui iiincris cjus ci laboris
oomiics fuimus, omni remoio ambiguo» scirous. Avcr-
iai igiiur cfmnipoicns Dcus ab illis vocaiis ad quos*
addnccndos prinio missus esi scntcniiam quam idem
Dominus iniulit "Dico," scilicet "vobis, qnod nemo
" virorum illorum qui vocaii sunt^ gusiabii ocBnam
" meam."
His iia digestis, pnosons opus cui quidem ni opo-
ram darem sincera dilociio quam erga beatss memori»
pairem An&clmum supema pieias mihi indigno oon- iis.piifea
* jwK lMT» «tl] lit paricora, A.
HISTORIA KOYOBUX IN AKQLIA. SIS
ccssit haboro maxima inier alias causa fuii fini addi* lAim
cam. Prius tamen et ab iis qui modo mint, et ab eis
qui post nos filii ecclesi(o Cantuarienaui, id eet DoiD-^i
bcmonsi5<, Dco donantc, futuri sunt, paucia petiiom^
iri prccamur, no nobis qui ista acripsimus, qnasi in
nihili laboraverimus, ipsi sucocnseani, jndicantes for*
tassis apud sc, ca quso gloriosum et magnifienm
patrcm Lanfmncum suo tompore constat fedsse ad
tucndam conscrvandamque nominato ecclesias dignita-
tcm satis suflficcre ct supcrabundare. Et nobis ntiqne
dc illis qura ipso fccit, quantum quidem ad negotia
spcctat qi^.orum gratia illa fccit, nullum alind quam
. illorum judicium cst, vd aliquando fuit Unde nt
tantum onus scribendi &<(sumeremu8, quasi nosiro opera
opcra cjus aliquatcnus fulcire cogitaverimus, amentia
csso vidotur in mcntcni alicui cadero, prseseriim enm
nostra qunc illis continuantur, non nisf per illa robnr
umlo subsistant, salva rorum quas descripsimus veri*
tatc, sortiantur. Attamcn, quod paco omnium dietum
qunoso accipiatur, non parum ad exterminandum acan-
dalum quod Eboraccascs supcr ipsam ccdesiam move-
nint ct confirmarc nisi sunt, ut dc aliis sileam,^ ipea
cpistola profuit, quam pino rccordationis Paeehalis
papa Giranlo pontifici Eboraccnsi de profenione qnam
cpiscopo Cantuarien.si faccrc dcbcbat pro Anaclmo di-
rexit. Siquidein cadem epistola CantuarisB cum aigiUa
papno remansit,^ quoniam Qirardus, ut vir in ecdetiaa-
> tst.* ticis di.sciplinis e<lucatu.s, illius auctoritatia prfMepto
non cgcnH, factam in cpiscopatu profeasionem Anselmo^
sicut mcntio indo supcrius habita deelaravii» inter-
ponita fido sna fimiaverat Tcxtum auttm ipaina litifry i,
cplstolo) hic, ut omnibus qui Icgere vel audiie Mrta ^■►•■■* t C
dignantur innotcscat, subscribemus, et eam in
nominis Dei tcrminum higus operis eonstituemuiL
* f Jmm] uccftm, A. I crowM U A. i fiitat^y §m •*•
iS&
216 UISTORIA KOVOaUM IN ANOLU.
Pa«cb«lii epiflcopoi, Bomis serroram Dei, ronenibiH fhitri
Ginrdo Eboracensi episcopo, ealiitom et apostolicam bene-
dictionom.
Qoanqnam prave adrcnnit noe, immo contr» matrem toun,
nnctam Romanam ecclesiam, to non ignoremns egisse, pm*
> lentiboa tamen litteris tibi mandamns, nt profoMionem tnam
▼enerabili fratri noetro Anaelmo Cantnarienei epiecopo faoere
non nogUgae. Andiyimns enim Tbomam qnondam prBdeccs-
■orem tnnm ex bac eadem re contontionom morisee, et, cnm
in prasentia domni Alexandri sccnndi pap«9 rentilata eeset,
ox pr»cepto ejns diffinitione babita, poet Tarias qnnstionee
Lanfranco pnDdecossori sno et sncceesoribns snis eandem pro-
fessionem feciseo. ITndo et nos qnod tnnc tcmporis diffini-
nitnm eet Tolnmns, anctore Deo, firmnm ilUbatnmqne senrari.
^^ Dat» Benorenti, pridie Idns Dcoombris.
Hinc igitur et in omni opere suo laudciar ipce et
benedica^r, qui idem in se manens innovat. omnia,
transfert regna et quem vult super illa conBtituit»
vivens et regnans ante et ultra omnia siecula Deua.
Amkh.
expuat uber quabtu8 h18t0rlb bovoruic in
Anglia
I
}
HICTORIA NOTORUM Df AROLU. tl7
InHPIT QUINTUS DC 8KQUENTIBU8;1 CT BOC
AnUNDAHTI.
ifl.p.m Tcrniinu» quarti libri Hisiori», coi •• N
" An^lia" notani indidimus, pUna indicat wm ibi
(1elil>cra.s.sc iotius o]>orin mctam poocre, immo modia
omnibus poRuihsc. TraaMato ctcnim co de hae vita
cujus amor ipniuA hif«toriio deflcriWndn eaiisa pna*
cipua fuit, vitlclicet doniino et glorioelMimo patre An*
sclmo Angloruni Kummo pontifice, ratus sum, Tim
mora ]>onti6ci.M »ulistitucndi, mc ai ultra proeedeieni
in Hcril>cndo aut inania forie scriptunim, aut in pri-
vato convcrsant^m non multa qun} acribenda ratio eR-
|)otorct plcnitor a^itunim ; tacita inccrtitudine YitfB
nic.x*, quro nunc quidom milii oon oertior eat qoam
tuiic fuit. Venini intor hiec ex iis' que seripeermm
certo comporicn.s nie multorum voluntati ae dileetiooi
morcm ;;^es.sis.He, placuit seriem renim describendo iUia
annoctore, juxta (|uo<1 Dcu.s, omnium finia, dignabitar
inspirare. E>> nic|nidom rcKpectu quo illa pluriboa
ccpta csHc <1epra*hendi ^pcraliam et bta oiieri
atfutura. Prius tamon quam illa aggrediar, qoibaa-
daiii qui adhuc pnofato pontifici %'ere aaaeio de*
trahoro non ' vorontur, co scilicet quod oee ftMola-
riuin noc occlosia.sticanim rcnim exbtructioniboa ipaa.
ut dicunt. in sua manu omnia teneos ita atodiom
iin]H>ndorit. nicut antccessor illius veoeranda
l>Atcr IjinfrAncus mio tom[x>re fecit, paucis
Of^t^^iidoro in inontom vonit, quatinus, in^pecta negoUi
qualitato. ox i|>sa voritatc per|>endant amodo aii eia
hU]»or hoc silondum * annon.
' W# §t^w€mttbm»'] NoC la A. | * ^"^*^ ^ «ilNMfcM]
* 11«] ki«i A.
* ■••] Orvr liM, ia rrd kcurt,
ia A.
MptrkM,
218 HISTORIA NOVORUM IN AKGLIA.
•
IJtiquo cuip idcm Ansclmus primo pontificatam m. ^ m.
Caniuaricnscm regcre suscepissct^ ita omncs tcrras ad
ipsum honorcm pcrtincntcs vastatas invcnit ct omnes
redditus a Willclmo, filio majoris Willelmi rcgis, di-
reptos, ut undo subsisteret, nota loquor, non haberct.
Quam ob rcm fraudatus rcddttibus quibus a festo
Sancti Michaclis, nam paulo ante hoc festum Can-
tuariam vcncrat, usquo in Nativitatcm Domini vivcro
dcbcbat,^ summa noccssitato coactus, do iis quibus ab
ipsa solcnnitato usquo in Pascha victurus erat victum
sibi ministrari facicbat Sicque subsequcntium tcr-
minorum rcdditus in pncccdcntibus tcrminis paulatim
ct discreto modcramino sumens, vix tcrtio sui introi- '
tus anno ad statum a praQdecessoribus suis statutum
in his pcrtingero potuit Quid autem angustiarum
pnoter has a rcgo Willclmo ot suis passus sit por
illos trcs et quarto qui subsecutus est anno, in primo
et sccundo nominatse Historite libro, utpoto qui cis
affuimus, nonnullis digcssimus. Ita igitur in tribula-
tiono et atroci persccutiono quatuor annis in Anglia
dogcns, qutnto pulsus ab codcm rcgo cst, ct totus
archiepiscopatus invasus, ac pcr trcs continuos annos,
hoc est, doncc rcx idcm sagitta intcriit, ' usquo in
immcnsum vastatus. Ansclmus vero intcr hn>c patria
climinatus, dum unde sc suosquo procurarct do suis
ab Anglia nil hal>cro mcrcretur, ab cxtcmis ncccssaria
mutuatus cst, nolcns quidcm gravis esso his quos
intcr • morabatur, ncc gratls accipcrc omnia quaa sibi na p- ••«•
ofiercbantur. Dcindo rcvocatus a rego Hcnrico, qui
in regnum fratri succcsscrat, ct rcs suas in suprcmam
paupertatem rcdactas reppcrit^ et cxactorcs pecuniarum
quas mutuo acccpcrat do trans mare quotidie vcni-
entes vacuos a se dimittcrc, considerata lequitate,
honestum esse non judicabat Si in istis angustiaba-
I tUbebai'] debait, A. | < pun iMtor] inter qMt, A.
mSTORU KOVORUM IK ANOLU.
219
tur, nulli mirandunL Supcr hacc, paz inier eum^ et
rcgcm diutina firmitate minimo* duravit Vexaiiis
itaquo gi'avi modo pcr bicnnium ost, ac demum extim
tcrram exiro scductus. Exivit,' nec nisi quario aui
cxitus anno pncnc ^ pcracto rcdirc, sicut descripsimos,
potis fuit Tandem rcversus, duobus annis supervizit,
tertio transiit, debitis quibus se in' pcrcgrina patria
sustentavcrat vix solutis. His ita so habentibuA, qua,
(pincso, rationc potcrat tcrrcnis operibus opcram dare,
qucm tam assiduno opprcssioncs ct suarum renxm de-
structiones non ccssabant fatigaro ? Ea tamen qum
per seipsum non valcbat, pcr fidelcs ecclesin susb
filios, livoro careas ct nihil usquam stocularis gloriiB
qu<Tren<9, exercebat. Nam rcs monachorum posoit in
dispositione eorum, constitucns cis in priorem poet
Ilenricuin Ernulfum, post Emulfum Conradum, ipeias
loci monachos, ad quorum nutum ncgotia eccleai»
cuncta rcforrontur, et communi fratrum* consilio trao-
tarcntur, disponerentur, tcnuinarcntur. Ez libertati
igitur ([ua in res suas monachi pcr lx)num Anselmum
t r »n. potiti sunt, niultum pcr omncm modum ccclcsia aucia
cst, in rccu]M}rationc videlicet plurimarum tcnramm
(^uas quidaiii laici tenentcs in ha)reditatcm sibi vindi«
caliant. in diveiNis ornamcntis, inque omni dccore do-
inus Doi, ita ut pauca ct quasi ' indecora visa fuerint
ecclcsitt? ornanieuta comparationc multitudinis et de*
cori.s " illius rjun^ in' bis diebas pcrducta sunt Super
ha3c ipsuui oratorium quantum a niajorc turri in orienttm
I>orrcctuin cst, ipso patro Ansclmo providonte,
* eum] illam, A.
' minimf'^ non, A.
' fc'xiti/] Aflcr thif A wonl,
probablj §ecnnHot ^M beco ertMd
in A.
* p^ne"] pttoe, MS.
* lertto . . . 00 im] Oa trftcv*,
Asd enunptd, in A.
*/rmirum'] In margta !■ A.
^ qna$»] Soi in A.
! mmititmiina H dseori§]
tt multitiidinif, A.
* 9«« m] Adoptad tnm A^ ia
Uta oC w quei, tt la M8.
220 BISTORIA KOVORUM IK AKOLIA.
nenie, inchoanic, auctum cst Ei hsec quidem omnia
do rebus ccclesio) factA ^ sunt, sicut et multa quie per
Lanfrancum facta fuerunt, Anselmo de suis pneter
illa' plurimam pccuniso quantiiatcm in augmentum
domus Dei conferente. Ex iis' vero quna in dominio
suo possidebat, et offcrendse majoris altaris medietatem,
aliam enim mediotatem pater Lanfrancus contulerat»
et quasdam terras ad subsidium mpnachorum antiqui-
tus pertinentes, tunc autem in alios usus distractas,
et pallia valde bona quam plurima, ac nonnulla alia
decori domus Dei competentia juri ccclesife perpetuo
I)Ossidenda concessit Ad hocc Postquam do sccundo
cxilio revocatus cst, ct quodam paco potitus, dcdit in
oi>cra ecclcsiae dcnarios qui singulis annis de paro-
chianis cccleaiis in Pascha matri ccclesiio pendi solent
iEquius enim esso judicavit eos ab ccclesia cui pro
signo dcbita) subjectionis confcruntur possideri, quam
a saeculari potestate quasi suos, obeunto episcopo, au-
fcrri, eo quod illos quique pontifices pro suo officio ms. i». m.
antehac juri proprio vindicabant Nec, eo defunctOi
aliter ac ipse disposuerat in his a rege actum est sod
in eo statu quo ecclesiam pater ipse moricns reliquit,
toto tem|)oris spatio quo pastorc carebat cjus insti-
tuta mutare consilii csse non autumans, cam conscr-
vabat Pax igitur qua potita est cui post Deum
ascribenda sit, satis olucet. Detractores itaquc tanti
^viri et tam mognifici benefactoris occlesice Christi '
parcant, obsccro, linguas suie ; parcant, obsccro, animee
sute. Kam si hos qui secrete detrahunt proximo suo
l^erscquitur Deus, timendum fateor ne illos qui pub-
lice et contra cequum pravis verbis corrodunt patrem
•uum dcstruat Deus. His hoc modo pro negotii ne-
. cessitate succincte propoeitis, accedamus ad res gestas,
t /flrl«] Mta, A. I • it«] hii, A.
iOtf] la BtffiB, ia A. |
HISTORIA NOVORUlf IX AXGUi. 221
ab illiA quno (lo^ripflimus lutrrancli exordium ana-
nicntcs.'
Igitur ubi K^atui ct folix prmul Anwljnus ab
rerumnifl vito) lalicntis in bcatitudinem vitaD i^enna-
ncnti.H translAttii e^t. omnia ad cpiacopatum quidem
CantuarionHcin pertinontiii, niorein fratri!! sui Willelmi
rcgin sccutus, in Mnim <loininiuni rcx HcnriciiM redigi
juHsit,* robuH inoiiacliorum in ca quic illaa pater An-
Aclinus |M)siirrat lilicrtAte ct providcntia pcminteiiti*
buH. l'n<Io et tunc niulta in decorcm doniUA Doroini
Christi facta sunt. Quapn>ptcr cum mali;;ni cpiidam
rc^i hu^^';;o»»sissont nionaclioH insAuirc, ct qunj n*galibua
cx]»4>nsis ninpiitice |>o<*sont A^lininiculari in tuiHrrtfuoii
r >**• uRTis nl» vi^ «j»iuti«iio pmtli^ari, ipse, ut vir pnidenti
l»onitato c»'n^|»i«uiU'. "Qui«l?" in«piit.^ " In extemaii
" e\)M nva^ in ^.iculaiia Aliqua, in vana vcl ordini tuo
" contraria o|h ;a. n-n suas monacbi ]K>iiunt ? At ai in
" au;:ni«>ntuni vi ::!"iiaiu donius Dei ca» cx))CDdaiit^
" Iicno<licAtur l><u^ (pii et illi.s huju.smodi animum
" ins]iiravit. rt liaiic luihi suo inuncro gratiam tribuit,
" ut inris ilirlnM inca inater cccle»iia crcmcntum poiiua
" cAjiiat <]UAin «lotrinuntum." Sic itar|uc ct ccdeaiaj!
]»roticioI'at, ct no a «juovii» infcMtarctur ro;;ia ccnaurmjj
^iro^^j^iciil^at. A^'fIiAt «juoque in ea curam otficii poo- *■
titicali**^ ]la<lu1t*'i<i R4)rcn.Hi.H antihtcn, ct ei intu.1 ei
cxtra sirpia niH t;;i>I»jnt asMiduus ]»ro]»u^ator crat at-
(]ue tifh-Iis. I|«n4> ccclesiaA in omnibuA terrlt toiiua
])ontit)catu0 CAntu.irion.niH intun ct extiu Cantiam, ubi
pit«I»Atur. inc<>n**ultiH i'piHC0]>tH.* dcdicabat. ipee qw
ad (liristianitAtcni |X'rtineot in ci.H^lem tcrria proui
' attmmentf»] •aoirnti •. A. **^'^ iscMwlci* rpiaeofM «li
ju»*it] pnrcrpit. A.* < peutetar. A. uh» pHAmimr hi Wk
* ** Qmni? " *«7««'j qutil ioqoitf iB io^ertcd io tlit ••ryiji wkk A
M.H. colrk-aMrk !• il« proftv ploM !•
* »^ftt p0ntfj^mltt] pootiicoJi* ' tht liiL lo ▲. ic !■ •• oa m^
t ILti-. A.
* m^ ptt0hmtmr, i»^
BleettM«f
222 UISTORIA NOVORUX IK ANGLU. 1
^^4^ rcs exigebat scdulus administrabat Et hioc ita inte-
gro quinqucnnio, quo a transitu patris Anselmi eoclesia
ipsa ▼iduftta pcrmansit, in filiis ac rcbus cjus ago-
bantur. Quo temporo pacne pci-acto, rex Hcnricus, et
raonitis domini papce, et prccibus fratrum Cantuari-
onsium aliorumquo multorum, immo, quod maximum
est, instinctu Dci pcmiotus, episcopos ct principcs
Anglise in unum apud Windlcsoram^ fecit venire,
eorum consilium in constitucndo pontifice Cantuari«
ensi volcns habcrc. Invitati etiam sunt proefatus
Radulfus Rofcnsis cpiscopus, ct prlor ac nonnulli *•• >• *•••
fratrcs Cantuaricnscs ciniam vcnire, ignorantes ccr-
titudincm causn^ proiitct f|nam invitabantur. Ivimus
JjJI^ ergo illuc Quamplurcs vcro nobis cuntibus obviantes,
ct sc ' a curia vcnirc ct nos absquo omni contradictiono
abbatcm Abondonia;, Faricium nominc, archiepiscopum
habituroe asscvcrabant Quod nos, industriam hominis
probatam habcntes, gaudcnti animo amplectcbamur,
placcrct solummodo Dei voluntati, in (|uo totam spem
noetram fiduciamquc* locavcramus. Quid multa? Ad
curiam venimus, ct cccc omnia plcna crant dc abbatc
quas audicramus. £t rovcra regia voluntas hoc pro-
posucrat, ac proptcr idipsum jussus a rcge idcm abbas
J^flfj^ curice se prs&sentavcrat. Animus tamen cpiscoporum
>ct quorundam magnatorum in aliud vcrgcbat, pradop-
tantium vidclicct aut qucmlibct cpiscopum do ordine
clericali, aut clcricum aliquem dc capclla regis in opus
illud ascisci. VerUm ubi eis objcctum est nullum a
Bcato Augustino nisi de monachico ordine unquam
pontificatui Cantuariensi prsescdisse, uno duntaxat
execpto qui et ob hanc prsesumptioncm et alia quss-
dam perverse ab eo commissa depositus per Romanum
pontificem fuit, et ea re tam antiquam et authenticam
consuetudincm, cum nuUa ratio vel necessitas exigeret,
aubverti non oportere, desistere coepto quod plorimo
WiDdetbonm, A. | ^/tdtteiam^'] Kol in A.
UfSTORU NOVORUM IN ANGLU. 223
conatu pcrficcre laborabant compulsi tunt Disi^onenU Ukiuc
igitur providentia summi Dci, in pnenominatum Bo^ fjiBptf
.M7. fcnscm cpiscopum subito versa cpiscoporum aententia SfSSi^
cst, illum ecilicct in primatem totius Britannias oon-iuB?
stitui cupientium, ct asscnsum rcgis in hoc tibi coope-
rari postulantium. Ad quod rcx statim mutata mento"
quam in promotionc abbatis habcbat, libcna inca qu»
dc cpiscopo suggcrebantur animum transtulit, vellent
tantummodo monachi natuquo majorca ct populi Can«
tuarirnscs. Ncc mora. Bequiritur qualo sit in istia^
vellc eorum, et vota omnium inveniuntur osao unum,
Rcfertur in turbam negotii summa, ct in lk*;dcm Dei
pro hoc laxantur^ omnium ora. Sic electus in ponta-
ficatum Cantuaricnsem Radulfus Rofcnsis cpiscopua
cst, ct inexplicabilis Itetitia omni multitudini qute
confluxcrat cxinde procreata. Mira namquo afTabilitas '
qua3 ad cunctos in co vigebat et eum magnopere
diligi et honori cjus aggaudcro bonum qucmquo' faci-
ebat. Audires interea, si adcsscs, multos una ^n-
claniare, " Vere cor regis in manu Dei, quocunquc vult
" inclinat illud." Acta sunt ho^c anno IncamationiB*^
Dominica) millesinio centcMmo quarto deciroo vL KaL
Maii, quinto dic pcracto quinquennio a tranaitu gloii-
osissinn patris Anselmi. Yenit dehinc Cantuariam SSftfSL
xvii. Kal. Junii, ct gloriosc a dero ct populo susoeptus ■JST'^
est, atque ab episcopis qui ob hoc convenerant looo
pontificis suUimatus. Egit autem primoe introitus
sui dies in magna gloria et diviti renim apparata,
gaudcntibus cunctis ac* Deum collaudantibua, quod
>«. jam tandem post diutinam expectationem frfrlciaiii
sua) pastorcm non de extemia sod do domeaticis ia« •
stituere dignatus sit
PoAt hax^, semotis a dominatu iii qui pontificaiui
dominari solebant, locavit suoe, ut aibi quidem moliiia
* yro koe Ifntmr'] UiuiBtar pro
224 HISTORU NOVORUM IK A.NOLIA.
r
JLauii. vUlcliatur, ct AenMUs plurimorum^ nccnc voluntas ab
00 qao fucrant supcr ipsum dcmutata sunt, ac famrD
illius quiB anichac ab omnibua prnQdicabatur a multis
vulgi more sinistrorum dctrahcbatur. Intcr hiec rex
Hcnricus Norraanniam iro parabat, Francos suosquo
vicinos sibi inimiciti&s cxtrucntes paci subigcre qua
Tt gK jmr pncditus crat industria volens. Scd, ncquid in Anglia
se abcunte rcsidcrct indlspositum, nionasteria cuncta
quie jara diu cura pastorali fuerant dcstituta, consilio
epiftcoporuin et principum suorum, locatis pcrsonls in
hoc officiura, ordinavit. Quod si aliqui corura lupi
raagis quaro pastorcs cfTccti sunt, ipsi vidcrint ; rox oos
ut pastorcs non lupi esscnt, sicut credi fas cst, collo-
cavit Quod tamcn forte crcdibilius viderctur, si non
omnes ex alienigcnis, scd ali([Uos saltera ex indigonis
terrsu, non usqucquaquc Anglos pcrosus, tali rainis-
tcrio sub^tituissct. Vitaa ctcnim raeritura, ac regularis
obscrvatio disciplinns, nccne prudentia renira adminis*
trandarum qu(e oportebat eis qui rcspuebantur non
minus quam iis incrat qui assumcbantur. Unum eos,
natio Bcilicet, dirlmcbat Si Anglus erat, nulla virtus
ut honore aliquo dignus judicarctur cum potcrat ad-
juvarc. Si alienigcna, solummodo qu;e alicujus boni UB,^
specicm amicorum tcstimonio pnotondcrcnt illi ascri-
bercntur, honori pnucipuo dignus illico' judicabatur.
Venim in istis nemo cujusvis injustitisD Dcum accuset,
cum cjus dispositioni cuncta subjaceant, cum nil ii^uste
nsquam disponat, cum ia terra nihil fiat sino caosa.
QnoQ dum ita sint, nullus sibi de iis quie Dcns non
approbat plaudat, quoniara unde isti coronam, inde
ilU novit a>quo judicio poenam prserogare. Sed de hia
hac intcrim vice satis.^ Dies enim mali sunt
I p/tfriawrMi] On erafore in A.
s Amflia . . . r«M^erc<] Aiif lia
. . remiBcret, ermBptd md m
A.
* Aynsf iilif} Qlieo difBM» A.
« m<m] MAdal, A.
HISTORIA NOVORUM IN AKGLIA. 225
Dum itAquc rcx ecclcsiarum dispositioni, ui (liximuiiy AJHiii^
opcram darct, postulatus a pontince Caniuarionim j^SSicr
cst, quatinus sibi monachum ccclesin* Caniuaricnnus
tunc quidcm abbatcm Burchorum, Emulfum nomine»
rcddcrct, ut cum Rofcnsi ccclesiaa loco pontificia ailn*
met ipsi subrogai-ct £t hoc quidom faciobat, cum'
quia sapicntiam ac rcligionem hominis oompertam hab-
cbat, tum ((uia ignotam pcrsonam super i|)sam cecleaiam
vcl intcr fratrcs Cantuaricnscs immiitere nolebai, ium
ctiam quia sc ex vicinitate ipsius mulium sperafaai
adjuvandum in dispositionc rcnim suanim. Quod rex
pcri>ondcns libcntcr annuit. Abductus igiiur abbas ajj
Burcho est, ct Cantuariic in capitulo fratrum ab archi-
episcopo iiii. Kal. Octobris episcopatu Rofensi ex i^ti«{2|S''
rpio morc inve.stitus, convcnicntibus ad hoc eumque
eligentibus monachis, clcricis et hiicis ad ipeum episco-
pat\nn pertinentiba% ct alia hominum muliiiudino
copio.sa. Qui elcctus Hcct ccclcsia) Dorobcmensis pro-
fossus monachus cH.set,^ tamcn, antequam cpisoopaiu
^170. por virgam ]>a.stora1em invcstirctur, iaciis evangeliis
proinisit so et fidelitatcm ecdcsiip Caniuaricnsi ei
antistiti ejus per oninia scrvatunmi, et nullo unquam
iiiolimine aut occ&sionc se intromissurum vcl assensum
l>ra'bituniin, ut ccclcsia Cantuaricnsis digniiaiem ant
]H>tostatem quani supcr Rofcnsem ccclcsiam eaicnus
habuit ullo modo pcrdcret Ut cnim ista sponaio
fierct archicpiscopus, (]ui Rofcnsis cpiscopus foorat^
onmi modo cx]>edire sciebat Moratus csi auiem ipaeii
olectus Cantuaria) [>cno quindccim diebus ])0(ii hice, ruSil
ac domum, vi. Idus Octobris ab archicpiscopo Rhofiun*
]>orductus, atfjuo in scdem ponttficalcm digno eom
lionorc a clero et i)0])ulo susccptua. Eadem dia
Huvius Medewage^ vocatus ita ab australi poiiiia ■hmMp
]>arto propo castrum civitatis per nonnulla miUiaria oh. mUw
]>arto pro[)o castrum civitatis per nonnulla
1 ntm] lam, A. | * likifmm] RbopbiM, A.
* pr^/eMMi MM«irAMf taMf ] mo- | * i / i rft — fi ] Mtdtiifft, A.
■tcbai ct«H proffflMM, A.
R6St7.
220 H18T01UA NOVOBUM IN AMOLIA.
AJI.1114 in 86 defocit, iit in inedio alveo sui otiam par-
vissima) navcs ob penuriam aquao elabi aliquatenus^
minimo possent. Noc hunc defcctura hoIus illo fluvius
i|)sa dio passus est; Tamisia nihilominus eidem illa
dio dcfcctui patuit Nam inter pontem et regiam
turrim, sub ponto etiam in tantum fluminis ipsius
ac|ua diminuta est» ut non solum equi scd et innumora
hominum et puerorum multitudo illud pedibus trans-
vadaront, a(j[ua vix gcnua oorum attingente. Duravit
autem hic aquao defectus a modio noctis pnccedentis
usque in profimdas tcncbras noctis subscquentisy sicut
ii testati sunt et hucusque testantur qui pncsentes
ista viderunt, et transvadantes transvadantium socii
oxtilcnmt Similcm quoquo a(|uarum dcfectum ipso •
die apud Qemcmutham et in aliis locis fcr Angliom ict.ikfn.
certo relatu contigisso didicimus.
OoMm- Dchinc Eal. Novembris Radulfus archicpiscopus sa-
AiMoc ^^^^^ Cantuari(o in mctropoli scdo Alboldum BeccenHis
^Jjjr^ ccBnobii monachum, cujus in quarto libro priBfatso His-
liiSSl^ torio) meminimus, ad regimen abbatice Sancti Ead-
mimdi.*
Jwjgj*^ His diebus mlssi sunt Romam nuncii, qui pallium
•SL^aSL?* archicpiscopo CantuarioDHi ab aiM)stolica scdc dcferrcnt.
^ Fucrunt autcm hi, Johannes monachus Sagii, qui i^aulo
anto hos dics in abbatem Burchorum post pncfatum
Emulfum elcctus fucrat et consecratus, Warnerius
monachus Cantuaricnsis, et Johannes clericus, filius
sororis archicpiscopi. Qui Bomam venientes iitteras
regis Angloram et archiopiscopi, convcntus quoque fra- '
tmm ecclesus Cantuariensis, et singulatim omnium
pene epbcopomm Anglio) domino papie detulenmt
Quamm litteramm unas do omnibus hic ponero non
ab re a^timavimus, volentes et aliaram sensus per iUas
agnoscL Sint igitur ho^.
I mli^tenu»] NoC in A. | * JS^idwmndq JBdmimdi, A.
UISTORIA NOVORUH TN ANQLIA. 227
Domino Banctas anivcrealis occlosio «101010 pfttiori, F!Meludi«
convcntnH ccclc«ia) ChriBii CantnArionsif, fidolea ormtiooct tl
totiaH Banctos dovotionis obBcrjniam.
Notum C8B0 non dubitamoH glorioea) patemiiaii TOtinB, pi«
domino, quod ccclcBia CantuaricnaiB, oiAior noetra, ■uicto ooi*
licct Romana) ecclcflio) Bpccialia filia, jam ab obiia boata
mcmorio) patriB noBtri AnBolmi arcbicpiocopi pcr qainqoenniam
cura pastoraliB oflicii, pcccatia noBtrii ozigeniibaf, oit dcatiiata.
Nn)x»r autom, rcBpocta miscricordiio Dci, adanaio oonTCDta
totinR Anglici rcgiii in pnoBontia glorioai rogia nostri Ilciirici,
cloctns a nobis ot clcro ot populo oet ad regimen ipoiaa eoekai«
p. iTt RadulfuR RofcnBifl cpiHcopof, nobia Bafficionti«8iaio cognitai, ei
proptcr vito) buo) mcritum ot Bancto) conTonationia oflreetam
toti regno valdo accoptuB. Hnio olectioni afl*aerant epieoopi»
ab1)atcB ct priuciiiCB rrgni, ct ingcns popali maltiiado,
ticnto dumino nostro rcgc, ct candcm elcctioncm laadantc,
quo anctoritoto corro1>oranto. Quoniam igitar iia 00 roe ^ habet,
mittimuB ad yotf, modiB quibus poBBamns Bapplicantce at qoem
ad Kublevatioiicm ct conHolatioucm ccclcBio) Bua) Doaa , qaantam
nobin intclligi datur,' clcgit, vcntra Bancta aacioriiato in qoo
clcctnB CHt confinnctiB, ct ci pollium qnod omnei anieoeeeoree
Bui a HocratisBima Bodo Bcati Potri conBOcnti Bunt tranemittere
digiiomini, no Banctitatc vcBtra aurce pictaiis wm^ preciboi
noHtrifl, quod Dcub avcrtat, non inclinanio, in prisiinae miaeriae
a1i(|uo cvontu ccclcBia noBtra, filia vcttra, rolabaiar. Ipeoa^
cniui tanta coqwriB imlx^cillitato gravaiar, at non oine magno
ix^riculo Bui ct dctrimouto omniam noeiram valeat hoo tempore
vcHtigiiB vcBtrifl bo proBontarc. Sanctnm apoetolatam Teetrom
omnipotcuB Dcob ad honorom Buao Bancio) occleeio) por mollA
tcm|)ora incolnmcm conBcrvaro dignoiar, digniiiime pater.
Aracn.
Ad ha^c qui tnissi fucrant logationis 8U8b ofBcium qua
pnuditi crant prudcntia a])Ostolici8 auribuB suggcaaenint^
scd rc8i)oasum quod cis alicujuB soa) caoB»^ effectua
npcm promittcrct primo rccipcre non meraerunt Lo>
cuti sunt his ot iUiB aibi non notis, et respondebatiir
I
«« tm] r«t ••, A<
* imttUifi dmtmr] dotor iatelligi,
A.
•pitimttB fMr] Oetiaiaieeai
erompcd ia A.
4 ^ «..^] Mi* wmm, A.
228 HISTORIA NOVORUM IN ANQLIA.
eis sicut ignotis. Fluctuahant crgo, ncc quo sc tuto
vcrtercnt advertcbant.
Erat illis dicbus Roma3 Ansclmu.s, nci>os domini
arcliiepisoopi Ansclmi,^ domino papce familiaris, ct abif8.|km.
co abbas Sancti Saba) ^bnfessoris cffcctus. Qui in
dicbus bcati avunculi sui plurimo tcmpore in Anglia
degens, pro mansuctudinc sua ab indigcnis terne quasi
nnus corum diligcbatur. Hic, audito pncfatos nuncion
advcnisse, alaccr ad cos Latcranis vcnit, ct in cunctis
qua^ ncgotii sui tcnor cxigcbat crga eos morcm vcri
amici scqucns cxcrcuit Quid plura ? Romanum ponti-
ficem ct quorum consilio nitcbatur, communicata in-
stantia, ita causa> illorum fautorcs cflTccit, ut gratis
omnino voti sui coinpotcs ficrcnt, ct ipsum AnHclmum,
qui pallium pro quo iverant cx partc Bcati Pctri ct
domini \y&\^ Cantuariam dcfcrrct, tradentc illum codcm
Hummo |)ontifico per manum accipcrcnt Quibus per-
actis, nuncii Roma rcgrcdiuntur, Ansclmo pro iis qu»
sua intcrcrant cum papa rclicto. Vonientes igitur in
Normannia ad rcgcm, quid cgcrint cdisscrunt, ct suo)
industrio) meritas laudcs cxcipiunt. Indc directo nun-
cio in Angliam, qui archiepiscopo gcsta refcrrct, ipsi
advcntum pncfati Anselmi trans m^re pra»toIantur.
Qui advenicns a rcgo cum honore suscipitur, ac pro
sua sollicitudino dignitati rcgni Anglorum im{K;nsa
dignic grates |>crsoIvuntur. Traditis dcindo littoris ipsi
a papa dircctis, post aliquot dics cum co cxactos An-
gliam nunciis qui Roma vcnerant oomitatus impiger
tendit Littcrarum autcm quas rcgi dctulcrat tcxtus*
hic cst
PMchalis cpiPCopaB, Bonmi BorTomm Doi, diloeto filio Ilcn*
rioo, illQiiri Anglornm regi, Milaicm ot apotiolicam bencdic- If a p. m
tioncm.
Cam do mana Domini liirgias honorem, diTitiM, paoemqae
inacepcris, miramar Tohcmontias ot graTBmnr qaod in regno
> Simim arckiepiMcopi A,] A. do« 1 * Liiieranmauttmq. r. iL lcsfw ]
iki arcbiepUcopi, A. I Littenrun textiii q. r. d., A.
niSTORlA NOVORUM fN AKOUA. 2S9
poio8tat<cfiao taa IIciiiaR rctniR. ct in Dcato Ptotro DoniiiM
honorcm Huam joHtitifini(|Oc |)cr<li«lcnt. Scdis euim ApMtolics
nuncii tcI littcrm prsctcr jumum rcgiv nij^jc*t*tis ■nlkiai ia
|NitrHtato tu* Hunccptioncm aut o«litam pmmorcotor. Nallw 4iU ^
iii(le clamor, nullam inilo jodicium, ad aodcm apoaiolicMn iloa»
tinatur. Quam ob rcni mnlto) apod roa ordiiiaiiooc* illicita
pni>Hamantar, ct lircntcr dclinqouni qoi delictonim ddicrmi
liccntiam cohilicrc. Nfw tamcn uM|ao adhoc in hia omnihaa
ampliori |iaticntia uni PumuH. H|icrantcii per iiUD proliitAiie in*
duHtriam omnin corrif^rnda. Qnid cnim honoria, qnid opnlcn*
tia\ quid tihi dif^nitAtiH imminuitnr, cum Bcnio IVtro dcbitn in
rcgno tao rovcrcntia conHcrratar P Ilan: nimiram tanio nohia
indigniora sunt, (|UAnto familiariuH rcgnom Toatmm reterum
rcgnm temporibuH Hc<ii apoHtolicio adhaMiiHac cognoacimna. Lcfti-
muR qnip|>c rrc^ \\mm a|MNit«)lorum limina Yiaitajnc, ei illio
UHf|Uc ad ohitnm rommoraton. liCgimtia nonnulloa eccleaianim
pnr|KM«it«Mi ct magiPtroH ultro illac a Romania pontifictliu de»*
tinatoH. Pro hin igitar apud roa pcrtraciandia ei oorri|{efidia
rariHHimum filiuni AnHolmnm, fAmiliarcm ioam, nnnc Kaocii
SaImii alilMitom. nd tunm cxrcllcntiam dcatinamaa. Pcr qoem
ctinm tna) ct rpiHcoix^rum |irtitioui in rauaa Cantuarieuaia epi*
Hcopi, qnamviH rontra nnctoritAtcm HC<liH a|mHtr>lica«, nati»feci«
niUH. H|icmntCH ct Mm drinrr]M HC«li aiKiniolicin in saB digni*
^nt. tatin jnntitia HatinfArturoH. Alim|nin ni saam roa Dcnto Pciro
juHtitinm HuhtraxcritiH, i|wc quo^pic in poatenim aoac» Tohii
Hiihtmhct liciicHcia digiiitatiH. Qtiai^ minaa litteriH cnntincninr
ri^in lcpiti TocibuH riplrljuntnr. Omnipotciui Doroinos aaa !•
dcxtcra pnitcgat, ct in nua dilcrti<mc prrficiai. Elcmnain»
Ilcati IVtri. pn>at nudirimuH, ita pcrjicFam doloacf|iio collcctn
CMt, ui nc>r|ar mrdiam rjun (wirirm hactcnna occleHia Romann
HnHccpcrit. QnrMl totom tilti. «icut ct alia. impntator, qnin
prn^tcr Toluntatrm tanm nihil in rrgno pnraomitiir. Voln*
mup crgo oi cam drinrrpa plrnioH colligi (aciaa. et per pf
■cntcm nuncium mittAH. I^ata lintiTanis. iii. Kal. Aprilia.
Igitur AnHcltnuM An;;liArn in;^naun archiepiaoopum
adiiL A quo iloctnter Miscoptua, ilcoontcr ont pcr
plurimuin t4*ro{)ori*« ' a1> o<> «lctcntua Dio Ct^ Domi-
nicai quR) fuit v. Kal. Julii. convcncniot in metropoU
•cilo Canti» cpiacopi, aliliatcn, quiquo nobiios, ot in*
W-^]
230 HISTORIA NOVORUM IN ANGI.IA.
AJ>.uii. numorabillH quaquavcrsum coacta hominum multitudo.
Itaquc, juxta quod fucrat pncordinatum, prsefatus
AnBclmus pallium in vasc argcntco honoriiice fcrcns
Cantuariam vonit, itumquo cst illi obviam usquo ad
portam civitatis ab utroquo convcntu duarum ccclo-
siarum, archiepiscopatus scilicct ot vicime abbatioe
Sancti Augustini, cum omnibus qui pro hoc ipso illo
confluxerant Patcr ipsc, stipatus episcopis, et indu-
tus, ut alii, vestibus sacris, nudis pcdibus dovotus
maipiiM. occurrit Sicque dclatum supcr altaro Salvatoris pal-
iMiiiaiii.MHiIium cst, ct a pontificc indo susccptum, facta prius
■^Sfdiri Romano pontifici do fidclitato ct canonica oboedicntia
r^anomh, profcssionc. Dcinde pro rcvercntia Bcati Pctri abn&^flTt.
omnibus dcosculabatur,^ ct indutus co pontifex sum-
mus ad cathcdram patriarchatus Anglorum glorioso
pcrducitur ct inthronizatur. Antc quam cathodram
dictis orationibus, et aliis quse ipsius ccclcsisa sacor
usus dici instituit, mox cccIcsioB Wigomensi antistcs
oonmraiion clcctus, Thcodoaldus ' nominc, ci consccrandus] pneson-
Bwhopoi tatur. Qui ab eo oxaminatus, et more solito canoni-
riimttTth, cam ei ac' successoribus suis obo^dicntiam professus,
sacratus est honorificc in i>ontificatum ad qucm fuo-
rat preetitulatus. Huic consecrationi intorfucrunt et
adjutores cxtitcrunt episcopi qui convoncrant, vidcli-
cct Ricardas Lundoniensis, Rogerius Scrbcrionsis, Hcrr
bcrtus Norwiccnsis, Radulfus Ciccstrensis, Johanncs
Bathonicnsis, Horvcus Eliensis.^ Quod cpiscopus Ro-
fensis ca dio, licct affucrit, sacratus non fuit, in oo
remansit, ratione dctcnto quso in aliud tcmpus id
diffcrendum magis expedire persuasit animo ojua.
JjJJjj;^ Litteraa quoque per id toiiiporis dominus papa fra-
PopoiotiM ^^^ ecclesin Christi Cantuaricnsis destinavit, quaa
hie ponere non alicnum putavi a ratione. Sunt autom
hie.
* deoieulahatMr'] deotciiliitar, A. 1 * de] et, A.
* rkeoJoaldmi] Teodoaldnt, A. | « Eiknmt] CljfBtit, A.
niSTORIA KOVORUM IN AKGUA. 231
PaschAliH opipcopnp, norniB sciTonim Doi, CaniiiarieDiui AAUiil
cccIcHin) filiifl, pnlotcm ct iii)0«tolicam Iwncdictioncm.
EcclcBio) YCBtra) lcgatoe bcnigno SDSoepimoB, tanqium Ti»
ros rcliposod atqnc prnclcntcft, mhI Icgatio qium ad wm
cum YCHtriH littcrin attalcrnnt nobia non ingFata tantum»
8od otiam graYiH fnit. Significahatnr cnim RofciiBis opiseopi
nd mctropolim Ycstram farta translatio, qnod pnDter tcicn-
».f77. tiam ot conniYcntiom nostram pnnsnmi omnino non dobni^
qnia Raiictomm patmm dccrctis inhibitom prorsns agnonci-
tnr. Pro rcligiono tAmcn ct honcstato pemonflD qfUB trana-
lata dicitnr, noe lianc priDsnmptionom Testram tokvmmiia»
»c<\ nofltmm ad yoh lcgatnm in proximo dirigemiif, largienie
Domino, qni Bn])cr hoc ncgotio qnoo fVierint diBpononda dia-
ponat. Dato) Latcrani, xii. Kal. Martii.
Toai hos dics Radulfns archicpisoopus, consilio ct AppDiat
]>ctitiono cpisco]>onim proxirac supra iioinin&iorum, j^iwAf
(lodit, conccdcntibus ct approbantibus monachis Can*
tuaricnsibus, archidiaconatum ipsiiis eoclcsio) Johanni
nc]ioti Kuo, clcrico vidclicct honcstomm roomm ot
mansucta) convcrsntionis ad omncs. Quio donatio
facta cst in capiiulo, piirscnto fratmm conventu, oo-
])iosa clcricomm ac laicomm raidtitudine pro hoc ipao
in mcdium adducta, facto prius corara omniYMis ab
co^lcm Johannc iactis cvangcliis sacramcnto, quo se
fi<lclitaicm ccclcsirp ipsi ]>cr omnia et in omnibun ez«
hibitumm dum viverct rcpromisit
Eodrm anno Hcnricus rcx juasit omnefl epiioopoa
ct princi[>c.s totius rc^mi ad curiam suam sub unoiiMw7SS"
vcnirc. Undc mmor [x^r totara terrara dispersna eai «inriiiifL
pontiticcm Cantuariomm gcncrale concilium, pmenia^'
Icgato domini pa]>a>, cujus sui^ra meminimuii, celebra-iC
turum, ct nova qunKlam tantoquo oonventui digna pro
corrcctione Christianio religionis in omni ordine pro-
mulgatumm. Itaquo ut rex jusserat zvi. Kal. Octo«
bris convcntus omnium apud Wcstmonasteriam in
palatio rcgis factus cst; et quod de condlii oelebraii*
^tTi. one ot Christianitatis emendatione mmor disperwrai
nihil fuisee que confluzerat multitudo iandem adreriit
. 232 lIISTOmA NOVORUM IN ANOLIA.
AJKiiii. Vcnit tamon illuc wopo noininatuH AnscImuH, qui pal-
lium Cantuariam (lctu1ci*at, dcfercns cpistolam cx parte
a]Kwtolici rcgi ct cpiscopiB Anglise, hunc tcxtum ha-
bcntcm.
PaHchalis opisoopaEi, BonmR pcnronim Doi, dtlocto filio
Honrico illnBtri regi, ot opiscopiB Aoglici rogni, Milotom ot
npofitolioiim boncdictionom.
Qualitor ccclcsift ChriBti ^ fondata eit, non cst a nobia
nono tomporifl diBMrcndom. Hoo onim plonioB oTangolii
ioxtoN ot n]io8tolomm littcrfB profitcntnr. Qonlitor vcro cc«
olcHiiD BtatoB, priBBtanto Domino, poraoTorct, ot rcrcrcndom
nobiB OBt ot ngcncinm. A Snncto Biqoidem Spirito ccclcBio)
dictom cBt, ** Pro , jmttiboB tois nnti Bont tibi filii, conBti*
" tucB ooB principcfl ' Biipcr omncm tcrrnm.'* Sopcr qoa
conBtitotiono raolaB niKMtolnH pnccipit» diccnB, " Mnnom
cito nomini imjioBacriH, ncfpio commonicavoriB ])occntiH
nlicniB.*' Qanm cjaMdom njMwtoli Bcntcntinm, BcntoB Loo
doctc»r cxponons, nit, . '* Qaid ent cito mnnom im])oncro, nisi
nnto iotntcm mntoritatiB, nntc tcmpoB oxnminiB, anto
mcritom InlwriB, nnto cx]X3ricntiam diBciplino) Bacordota*
** lom honorem tribooro non probntiB P ** Qoa igitor rationo
Anglici rogni cpiBCopiB BnccrdotaliB honoris confirmatioiicm
iribocro ])068amaB, qoorom Titnm, qaorom Bcicntiam nolla
proljntiono cognoBcimoB P I]>bo capot cccloBin) Dominoa
JoHUB ChriBtoB com ^mstori primo n])OBto1o Potro occlcBinm
Gommcndnrct, dixit, ** PnBCO otcb mcnB, ])n8C0 ngnoB moos.**
OvcB qaip])0 in occlosin occlcHinrom pncpoBiti Bont, qoi Doo
filioB gcncmro, i]>BO donnnto, c<mBOcrant. Quomodo orgo toI
ngiioB Tol OTCB pnBccrc ])0eBima8,^ qoos ncqoo noTimoB noolC8.p^Ilt.
TidomuB P QaoB ncfioo nodimoB, ncquo nb i])BiB andimor P
Qoomodo Ba))cr oob illod Doniini pncocptum implobimuB,
qno Pctrum inBtruit dicouB, ** Confirma fratros tuos ** P Uni*
TorBum fliquidcm tcrrarum orI)om DominuB et Hagistor noB-
ior BuiB diBci})uliB dispcrtiTit, Bcd Enropos flncB Fetro singn-
lariter commiBit ct Panlo. Noc ])or oomm tantom, sod por
BuccoBBorum diBcipuloB ac legntoe, Euro])» aniTereitaa oon«
Toraa ost et confirmnta. Undo UBquo ad noa, Hoot indignoB,
oorum TicarioB hoDO conBuotudo porronii ; ui por noeirBB
■odiB TicarioB graTiora oocloBiarom por proTincias negoiia
I ChrUW] Dei, A. | * |M>«fiiiiM] pOBtaamB, A.
!
1
•(
<•
«<
<«
IIISTORIA NOVORUM IN ANOLIA. 233
pcrlmctonior nou rctractcntnr. Vofi antom, inconralUs nobui,
ctinm cpiHcopomm ncgotia dcfinitis, cum martjr Victor oe*
clc»in3 RomnniD pontifcx dicat, " Qnanqiiam comproTincialiUiis
opiHcopiH accnMiti caoMim pontificia ■crotari liceat, non
tnmcn dcfinire inconRolto Romano poniifioe pormiMnm eai.'*
ZcphcrinaB qnoqno martyr ct pontifoz, ** Jadicia/' inqait^
** cpincopomm mnjorcnqao caaiuD a aodo apoatolica ot non
*' ab alia Boni tcrminandiD.*' Voe opprcfwia apoatolic» eodia
Hpix^llationcm Babtrahitin, cam Ranctomm patram oonciliia do*
crctiHqao snnciinm sii ab omnibna opprcMia ad Romanam
ccrlcHiam appcllAndum. Voe pnntor connciontiam noatnua
concilia HynodAlia ccIcbraiiB, cam Athauasiua Aloxandrino
ccclcHiiD Rcribat, ** Scimas in Nicon magna n^rnodo troccnto-
rnm dcrcm ot octo cpiscopomm ab omnibos concorditcr
CHHo corroboratam, non dcbero abnqao Romani ponlificia
** Hcicntin concilia cclcbrari.'* Qaod ipsom acriptis ania
kiBO. Hnnc-ti |Knitiriroe ffrmATcmnt, ct alitcr acta ooncilia irrita
ficri HtAtaemni. Vidotin igitnr ci Toa contra aedia apoato*
liru) auctoritatcm plnrimam oxccMiHec, ct dignitaii plorimnm
bubtraxiHHo. ct nobiH id pro noetri oflScii dcbito immincrc,
ui probntofl hnlx>amuH quibuH Hacordotalom conforimos digni*
tntcro, no, contra npofitolam manom ciiiaa coiqaam impo*
ncntcH, commaniccmoH pcccatiH alicnie, qoia jnita Boatt
Ix^onin Hentcniiam, gravi Hcmcti|Mam afRcii damno, qni ad
HUfD dignitatiH rollcgiam Hnblimai indignom. Voe prmtor
nnctoritAtcm no«tram cpincopomm r{noqae moiationce pnDea«
mitlH, quod nino BAcroHanrio) Romana) ecdia aoctoritate ae
liccntin fieri novimuH omnino prohibiiom. 8i crgo in hia
omiiibuH HCili a})OHtolica3 dignitatcm ac roTcrcntiam eorrare
conHcntitiH, noa vobin ai frairibaH ac filiia caritaiom dcbitam
conHorvAmuH, ci qoao vobin ab apontolica oocloeia oonoodcnda
Hunt, Ix^nignc ar dalcitcr, Domino pmetanto, conoodimns.
8i vcro adhac in TCHtra dcccmitis obstinacia pormanere, nos
cvAngelicnm dicinm ci apostolicom czcmplom pednm in
pnlvercm cxcaticmaH, ct tanqaAm ab occlesia eatliolicn
liontcH Divino jodirio tradcmns, diccnio Domino, '* Qnl
colligii mocom diHpcrgii, ct qoi non eet mecnm adi
mo ost.*' Dcos aotem omnipotons et nobiscnm rm im
i()so CMO, ot Dobiscom tos in ipeo coUigore ita ooocedftt, nft
ad Btcmam qjos onitatom, qo» idipsom pormanei, perrMirt
ooncodat.
Data Latoranis Kal. Aprilis, indictiono ocUrn.
<«
<«
/
234
HISTORIA NOVORUM IN ANOLIA.
AJHttii. Bex^ ad haoc coasilio cam cpiscopis habito quid
supcr hiB ci quibnsdatn aliis, quso animum suum plu*
KiM ii limum offcndebant,* pap» responderot, placuit in com-
wminmn munc ut suos nuncios mitteret pcr quos quin vcllotMi»^
sccurius papn mandarct Nam ante hos dies quidam
Roman» ecclcsio) cardinalis, fonctus legatione aposto-
lic89 sedis, Cono nominc, Franciam ycnerat, et ibi
juxta susB legationis officium generalia condlia ccle-
brans cpiscopos Normanniic ab episcopali officio sus*
pcnsos excommuncavit, oo quod conciliis suis* tcrtio
vocati intercssc noluerant* Qum opiscoporum excom- .
municatio animum regis valde rcddidit conturbatum/
*ct rationis esse duxit super his papam convcnirc,
maximo quod in hujusmodi visus sit privilc^ patri
ct iSratri siio sibiquo a Bomana ecdcsia jam olim
Tfc^iiA» collata, se non promcrcntc, scidisse. Ad heec itaquo
• agcnda directus cst Willelmus antistes Exoniensis,
papsB notissimus» utpotc qui ssape ad cum tcmpor^
gloriosi patris Amx^lmi pro negotiis qme tunc intcr
regos AngliiD et cundcm patrcm versabantur ab ipsis
fuerat regibus dcstinatus. Ncc cnim Cfccitas quao
visum ci tnlerat ab ipso itinero illum potorat cxcu-
saro, quia pnctcrita gcsta illiuM* (idaciam rcgi pnobo-
bant, illum pro posso juxta morcm sunm BUie causio
fidcliter vollo insiRtoro.t
> i7ejr] 8ce IVefaee.
* itffemiiebanll offendemiit, L.|
A. if doabtfuL
* niw] Kot Id A.
* mt§tMm .iiolifcrviif] ec pne*
•enUft onifeMBt» L.
* rMit eMil«r6«liMi] tnrbevenit,
L.
^ ef rmiiwmit 9$$t • . • ififitfcr«t]
L. 1e te loDows :— "et bine pria-
" eip«m •Boiva eoBriUo «•«• did*
'* cioe Iloniam diri^eK, eieDt diid*
**Bus, maxioie diBponobet, Vi«
*'dobetiir ctoDim ilU domiDnm
**pnpem co Ipto qnod de eni^
** epieeopie faetom crat priYil^fi^
" piuri ct f retri sno •IMqne a Ro-
" mnna •ede oollntn aeidie^^, ct en
*■ N ntioDi^ TiC ] •••• ipmmi
■nper noe upunein ooBfWL
•t/i^]4ne,A.
HISTORTA KOVORUM IN ANOLU. 235
p.tst.
Intcrca* clcrici ccclcsiio Mcncuwcnsia, qu» sab^^^"^
iiAirocinio BcAti Andrco) ct Sancti David in Walis^ B ii tn iiii rt
fundata coasistit, cpiscopum sibi, dcfuncto Wilindo IJjrtfb^
cpiscopo 8110, a rcgo Hcnrico postulavcro, ct olcctus cst »ufl«
in hoc opuH Bcmardus quidam capcUanus rogina^, vir
probus ct multomm judicio saccrdotio dignus. Electus
CHt autcm 8abbato jcjunii scptimi mcasin, ct eodcm
dio ad prcnby tcratum "^ a Wcntano pontifico^ Willelmo
apud Suthwercham consccratufi.'^ Do promotiono* vcroiNgHiijM
pontiBcatus, quam mox in crastino ficri ei rex et aliifcriu»»»
pUires optalmnt,^ cum ubi aptiua ficri possot diaqui»
rcrctur, intulit Robcrtus comcs Mcllcnti * supervacno
dc loco dubitari, dum constarct cpiscopum tali evcntu
clectum cx consuctudinc in capclla rcgis dcbcre con*
sccrari,^ ct hoc se prol>aturum, si opus cssct,** pro-
nimciat. Quod non trquum hominis dictum patcr
Radulfus pacato animo fcrro non valcas, dixit cum
hujusmodi allegationo lcvitcr possc cfficcre, ut nce
ibi nec alibi nisi Cnntuario) pro quavis causa pontifcz
idcm Kacrarctur. Scirct tamcn comcs i|>sc, quia post-
quam dc capella regis tantum dixit, nulla^^ ratione
Hc illum inibi consccraturum. Ad qutc rex, ad oomi-
tein versiis, "Nihil est," inquit, "quod intcndia. Nec
" enim ego aut quililx^t altcr potcst archicpiscopum
" Cantuariensem aliquo modo constringcre ut cpiMopot
** Britannin3 alibi consccrct quam vclit ipso. Qua*
" l»ropter viderit, suum est; consccret cpiscopum suum*^
" u))i voluerit'' Proposuit itaque illum in ccclesuaifobM-
hospitii s\ii apud Lambctham conscorare. Verum quo- W i i i hi i
niam^* i\m oflicio rcgina intcrcsse volebat, postulatas Igjf^SS
* /nfrrfa] Inter bee, L. 6ee
IVfface.
> Walit] GuAlii, L.
* prttbytfratmm] gndmm prm-
hitmtnt, L.
* pMl{/k€] cpiaoopo, A.
* eoniecratMt'} promotot, L.
• promoiim e '} eooMcntlOM, L.
' nptabamt] pnMptaboalv Lb
• MHUmH] de Melknlo, A.
• etm^ecrmn] ■*enri, A.
>* 9% opmM «MTf ] irau lAlioM, L.
*> nrnUa'] b«IIa «Aqvos, h,
" fM.«] ^ A.
236 HISTORTA KOVORUM IN ANOLIAi
AJ>.iii& ab ca sacravit ipsuni in ccclosia Bcaii Pciri Wcsi-
inoiiaHicrii xiii. Kal. Octobris, accopia ab co soliia
profcssiono do 8ubjcciiono ci obcedicniia ccclcsiio Can-
tuaricnsi ei eplscopis cjus cxhibcnda. Huic consccra-
iioni inicrfueruni ct coopcraiorcs cxiiicruni sufTraganoi
ecc1csiR3 CaniuarienHiH, cpiscopi vidclicci hi, Willclmus
Winioniensis, Robcrius Lincolionsis, Rogcrus Scrbo-
ricnsis, Johanncs Baihoniensis, Urbanus Glamorgaicn-
sis, Gislcbcrius Lumnicnsis dc Hibcrnia. Map.M.
▼■«|wyo' Hoc codcm icmporc Alexandcr rex Scoitorum misii
Radulfo archicpiscopo ' cpisiolam hanc.
Domino ot patri canBKimo Radnlfo, Tcnonibili CantnAricuBi
arcbicpiscopo, Alcxandcr, Dci miRcricordia rox Scoitomm,
nalatcra ot doTotio fidclitatis oliHcr|niiim.
NotiBcamnB robiR, l)cnigiiiw)imo potcr, qnod cpiftcopns
ccclcsiiD Sancti Andrco) a]iof<toli, domnns vidolicot Tbnr-
gotnp,' ii. Kal. Scptcmbris migrarit a Biccnlo. Undo Taldo con*
triHtomur tanto aolatio dcstitnti. Rcqnirimns orgo TCftno
patcmitatiB ^ connilinm ol anxilinm sicut confidirann in Tobia,
nt Bocnndnm Dcum talcm ftnlMtitucro TaloamuH, qni no6 ot
gcntcm nostram pcr Dco placitara conTcnuitionom rogoro ot
doccro ntilitcr Rcint. PctimnB ctinm nt rccordari digncmini
quid Tobis jam qnadam Tico RnggoMimnii do opincopiB occlcHiiD
Sancti Andrco), qnod in nntiqnip tcmporibuB non 8oIol)ant
conficrrari nisi tcI ^ ab ipso Romano pontifico, toI ab arcbi*
cpiHCopo CantnariciiBi. Hocqnc tcnnimnn, ot iwr BUCcoBBionoB
tcmpomm cx anctoritatc ratnm babnimuB, qnouBqno domnuB
LanfrancuB arcbicpiscopnB, noBcimns quo pacto, nbBontibus
nobiB ct noBtris, ThomiD £lx)raci arcbicpiBCopQ illud ad tcra-
pnB rolaxavcrat. Qnod oranino TCBtra» Bi placot, anotoritato
BnfTuIti, nt araplioB ftic rcmancat non concodirauB. Knno
igitnr, b\ ad id nobis noBtraDqne ccclcBiio rcparandnm TOBtmm
a^JQtorinm Bpcraro dcbcmuB, qnod bnmillimis Totis do8ido«
ramuB ct pctimuB, Bcrrcto nobiB certitndincm dignia Toetria
apicibna rcmandaro cnratc. Valcto.
Ipso anno vii. Kal. Januarii Radulfua archiepisoopiw
8acravit supra mcmoraium Emulfum in pontiBcatum
1 nrekiepi$<»po] NoC in A. I ' paiemiiati§1 NoC la A.
* TkmfyotUM] Tnivodat, A. | * vc/] Not ia A.
UISTORIA KOVORUII IN ANOLIA. 237
•.tM. cix;Ic.siro Rofcnsis, et Goffridum ad rcffimcn codcnic A.D.iiik
Ilerefordcasis. Sacrati Runt autcm simul Cantomriiu ■ o r fc ii « r,
in inetro))oli scdo, convcnientibus ot cooporantibus in f.**Jyy<f
Iioc officio suffraganeis ipsius sedis, Willolmo opiaoopo [DM.MUiw
Wintoniensi, Ilcrberto Norwiccnsi, Radulfo CioestronAi,
et Ikmardo Mencuwensi.
Past htoc xiii. Kal. ApriliH factus cst oonvontus opi- J^^^^Ji
Hcoporuni abbatum et principum totius regni apud ortiMPHiM
Serbcriaui, cogentc cos illuc sanctiono rcgis UonricL «iq w t i,
8i(|nidem in^ NoiTnanniam 8c proximc transfrotatunim [lUirk
dispoHuerat, et, quid sibi cvcnturum forot ignoraiui,
Willehnum, quem ex ingcnua conjugo sua filium "wa-JJJJ^J^
ccporat, h.Trcdein rcgni substituerc sibi volebat Igi«gyjy*{^
tur, ngnita regls voluntatc, mox ad nutuin cjus omnos Ka&^
priiicipes facti Hunt homincs ipsius W^illclmiy fido ot
sacraincnto confirmati. Radulfus autom archiopisoopua
Cantuarien.siH et alii episcopi aUiuo abbates rogni
An^loruin fido et sacramcnto professi sunt ao oi rcg- JJJUJ^^
nnm et regni coronain, si, dcfuncto patro suo, Bnpor-BlJ^^^
vivcrent, in eum, omisHa omni calumnia ot ooeoMiono, ^JriSSL ik»
translaturoH, eique, cuin rex forct, hominia fideH
nicnte facturos. Do his ita. Habita quoquo csi hia
die1)\is causa dc qucrela quie inter archicpisoopom
(yantuarioniin et clcctum pontificcm Eboracenaom por
inti>gruin i>ene annum vcrsata fucrat Defuncto siqui-
<1oni Thoma, cujuh circa fincm quarti libri supra
inemoratn3 Ilistoriie satis habita mcntio esi, olecius
crat ad regimen praxiicti pontificatus quidam de
t.t86. clcncis regis vocabulo ThuFnianus, connivento R*-
dulfo archiepiscopo, ct aliam quam rci exitus profaavii ^S*'
de eo habentc opinioncm. Hic itaquo eloctiia cum ab^'''!^'*^
ipHo pontifico inoncrctur ut ecclcsi»
faceret quod debebat ct bcncdictionom «uam ecclenia^-
tico inore suHciperct, rcsi^ondit bonedictionem quidem
I i»] Not ia A.
238 HISTORIA NOVOBUM IN ANGLIA.
AJkiuiL ne libenier suscipcro velle,^ sed profcssionem quam
cxigebat, et antcccssorcs suos fecisse sciebat, nulla ra-
tione facturum. Cujus verbis quia Radulfus nec audi-
tum preobcre s^quanimiter voluit, negotium ipsum
JJiyJy' cousquo indeterminatum remansit. Ipse quoquo Thur-
^^'^' stanus lcgatos suos Romam direxerat, modis quibus
apud Bomanos agi oportcro scicbat a papa cupicns
' absolutioncm dcbitao profcasionis obtincre, scd nihil
TheKiag effcccrat. Rex autcm Hcnricus ubi advcrtit Thursta-
fcfaiyb- num in sua i^crvicacia starc, ct candcm pcrvicociam
quasi ex tuitionis suoa fiducia fulciro ac manutcncro,
rupit ei ipsius fiduciio nodos, ct apcrto protcstatus
est illum aut morcm antccessorum suorum tam in
professione facionda, quani ct in aliis dignitati ccclo-
sioe Cantuariensis cx antiquo jure comj)ctcntibus
oxccuturum, aut cpiscopatu Eboraccnsi cum benedic-
gjjjJP» tione funditus cariturum, Ad qute illo, clericorum
^^'Miriei quasi dignitatis suaa libcrtati ficta rcvorentia accla-
mantium suiquo cordis consilio impnsmeditatius * cro*
dcns, renunciavit pontificatui, spondcns rcgi ot archi-
cpiscopo so dum viveret illum non rcdamaturum, nco
* ali(|uam calumniam indc motunim, quicunquo substi-
boi^dttiiff- tutus fuissct. Scd cum post dios ct consucta obscquia
Swiini^ ct priBtini honorcs circa so dcfectui magno patcrent, mb. msi.
tabcscobat animo, ct se feci&sc quod fccit vehemcn-
ter indoluit Quapropter mutato consilio rcgem trans
mare euntem sccutus cst, sperans se rovestituram sui
pontificatus recuporaturum, ot tali modo orga eum
iacturum, ut, eo pnecipionte, benedictionem ab archi-
wi»ji*i opiscopo sino profossionis exactiono adipisceretur. Cui
f^rtkcr negotio cum so mcdium nisi rem prolotando rex flEUsoro
nollet, scienfl archiepiscopum abominabilo habere tanto
prsacipitio so perenniter fieri obnozium, suBpensa res
1 fMctjMTf vtUt] YeU« sutdpeic, 1 * mprttmMoHMt} in pramodi-
I UtiM, A.
UISTOBIA KOVORUll IN ANOUl.
t89
est, ct noc ipsc noc alius qub in episcopaiom Ebofl^
conscm substitutus.
Ipso anno circa mcnscm Augustum reveraus a Roma ^^
supra mcmoratus Ansclmus, venit Nonnanniam ad CTy .
rcgcm Hcnricum littcras apostolici defcrens, qu» aibi
vicaM apostolicas in Anglia administraro ooncedobant
Quod rogno Anglio) brovi innotuit Admirati ergo
cpiscopi, abbatcs, ct nobilcs quiquo Lundoniao adunati
Hunt, supcr his ct quibusdam aliis, pmscnto rogina,
communi consilio^ tractaturi. Quid multaf Placait
omnibus archiepiscopum CantuarienBenr, quem rea
maximo* rcspicicbat, rcgcm adire» et expoaita ei
antiqua rcgni consuetudino simul ac libertate, ai
consulcrct Romam irct ct hcec nova annihilaret
Amplcctitur illo' consilium, et, amore quam mazimo
visitandi aix)stolorum limina ardcns, mare tranaiit^ ^^^
rcgcm Rotomagi rcpi^crit. A quo et ecdesia pmtifi*
catus ipsius civitatis summo gaudio et honore sus*
ccptus, pcr plurcs dics in cadom civitato ab ipao rege
xin. detcntus cst Supra memoratum quoquo Anselmum
ibi roppcrimus, transitum in Angliam gratia lcgationiB^C
Huro oxercendu3 prcstolantcm. Scd rox Henricus anti*
quis Angli»3 consuctudinibus praDJudicium inferri non
Hustincns, illum ab ingrcssu Angliiu dotinebat, et ei»
ut^^oto nuncio Bcaii Pctri, largiter ct officioee minia-
trari iacicbat
Radulfuu igitur aichiepiscopus cum rege do negotiit^fM
pro quibus vcncrat juxta rcrum ordinem diligontius JPjn:^
agens, ad consilium oja*i Romani itincris callem ingre**^
ditur. Ubi autcm in Franciam venit» gravi ulcere in
facio pcrcussiL^i cst, et, intumescente toto capite»
usquo ad cxtrema pcno pcrductus.* Qua do cauaa in
castro quod Fcritas a Freno^ vocatur per integnim
I CMtilio] BappUeil fitmi
M8. hM eonct/io.
* rM iuurtW]
A.
* pm-Jmehu] pcnlMalv» C
*aFrtm] 8«p^
UB.hmqfirmi.
240 HISTORIA NOVORUM IN ANOLIA.
* AJ>.iiM^ moascm lccto dcciibuii, nobia qui cum eo eramus vix
vitara illi pollicentibus. Mclioratus tandem ab infir-
mitate, prout pati potuit, paulatim Romam cundi iter
rciictiit Ibat autcm cum magno et divite comitatu,
ct admirabilis cunctis habitus magnifice Ruscipiebatur
ab omnibus ad quos vcniebat
^ " K l uS" Lugdunum vero cum vcnissemus, ubi dominus et
inclytus patcr Anselmus olim ab Anglia pro justitia
puLsus, non sicut exul aut pcregrinusy sed sicut ^ incola
ct vcre ii>sius loci pncsul ct dominus ab omnibus
habitus fuerat, Lugdunura, inquam, cum venisscmus
ct cum honore ct amoro piit^cipuo suscepti fuissemus,
mansimus ibi aliquandiu, cum' sinccra omnium inibi
conversantium dilcctionc illecti, tum nimia hicmis
aspcritate constricti, tum instanti Nativitatis Christi
Kolcnnitatc dcvincti. His diebus, pro nota mihi X8.p.
loconim et hominum familiaritatc, od Sanctum Hiro-
neum quadam vicc asccndens, divcrti ad oratorium
Bcatso Marja3 MagdalensB, duabus ancillis Dci juxta
idem oratorium pro Dco reclusis locuturus. Hos,
patri Ansclmo pro sua religionc quondam nobc, cjus
fucrant sacratissima institutionc in multis cdoctm,
Intcr has, instinctu maligni, gravissima quocdam dis-
cordia post discessum domini Anselmi orta cst, cx
invidise, ut fit, malo producta. Dum igitur intcr se
litcs, impropcria, ct plurima qu» earum proposito
indcccntia cront singulis pcnc diebus versarontur,
sccundum quod ab eis ipsis accepiy una noctium astitit
uni illarum, quam major ipsius discidii culpa notabat,
patcr Anselmus, dura illam invectione corripiens, et
quod, male ab eis * obscrvata doctrina sua, de remotis
mundi partibus se ad eas usquc fatigaverit oonquerens.
Jussit tamcn ut coepUs dcsisterent, et si suam, quoB
Dei erat, pacem perdere nollent^ sub omni eeleritate,
omissis ambagibus cuncib, in pacem redirent. Factum
I a^c«f] Not in A. | * Mi/f o^ «t ] ab iU iMto, A.
* om] tnn, A. |
IIIKTORIA NOVOHUM IN ANOLIA. 241
cst qiiod .sua5iit adniirabilifl pncsul; ct ccce habitant
in flomo Dci unanimcs ncc dubitant cum Ribi emo
pimsentcm, quem sunt cxpertsD salubriter corripientem.
Prii3torea una dc istiH, Athalcidis nominc, familiari
nffatu mihi sub testimonio vcritatia innotuit, iie pont
obitum mcmorandi patris Ansclmi quadam vico plua
Holito ex dono gratite Dei orationibus ao lacrimis
doditam, subito velut in mcntis cxccs^um supra ae
raptam, ct tribunali gloriosissimn) Rcginie ca}lorum a
p.tNi quibuHdam rcvcrendis pcrsonis adductam. Quam cum
debita vcnerationc 8aluta8.sct, et jussa ante pcdcs ejiM
consedisset, ]>ost plurima (lUto vidit et audivit admi-
rnnda patria? cailestis pncconia, quasi quadam iiducia
constantior effecta» inter alia quio a Domina rcnim
inqnisivit, nec qua; fuerint mihi diccro voluit, de
ven( inbili Hugonc Lugdunensi pontiBce sciscitata est»
riuoinodo Hcilicct, aut in qua sortc judicit Dci, jam
drfnnctus sirculo esset constitutus. At illa, "Bcne,*'
inrjnit, " filia, l)ene illi erit per miscricordiam Dci."
" Et do domino meo," ait, "Anselmo Cantuaricnsi
'* ttrcbiepiscoi>o, pia Domina, si tibi placct, prccor,
" insinua quid Kcnticnius." Respondit, ** Dc illo ocrtis-
" siina esto, quod in ma;::na gloria Dci cst" Ad haoo
illa ad se reversa, quid fccit, in quo vidclioct residuum
noctis cxpcndcrit, dulcedo et dignitas visionis consi*
dorantcs quosque doccbit Ha)C quasi pcr cxccmum
diximus ; ducti nmorc rlignissimi ])atris Ansclmi, quo
vcbcmenter, Doinino miscrantc, imbuti dc eo semper
NcrilK.'ro aut loqui dulco hal^cnius. Hinc narrandi online
progrediemur.
Cuin ita(^uc Placcntiain |)orvcniH.scmus, episeopus
Nor^'iccnsi8, Herbeilus nomine, qui nobiscum Romam
iturus Angliam exicrat, valicla infirmitate oorreptoa ett,
ita ut, ingravesccnto languorc, deccm continuia dieboa
sine cibo ct voco mutus jaceret Quam ob rem quatoor
holNloDUuias ibi cxegimus, suspcnsi quid da epiaeopo
faccrct Dcus. Ubi vcro illum convaleseere certo ad*
B SM7. Q
242 HISTOBIA NOYOBUM IN ANOUA.
A.D.1117. vertimus, ad i^otitionem et consilium ejus pater noster
ooepto sese itineri reddidit, ipee debilitate nimia fesBUS !!•>»>»•
ibi remansit, ai^iepiscopum aut illio prsastolaturuB» aut
convaleaoens, si momm faoeret, redeundo praBcessurus.
7^^ ^ NoB itaque Romam» illo Normanniam, prout Dominus
poflse dedit, post noimuilos dios usquo pervenimus.
Quoniam igitur dominus papa propter disoordiam qun
illis diebus intcr ipsum ct imperatorem erat ot Bo*
manos Bonevonti morabatur, nec Badulfiis usque ad
oum» partim proptcr corporis sui imbooillitatem, parlim
propter praefatam disoordiam, cijgus causa omnibus ad
papam ire volcntibus gravos insidia) ab inoolis strue-
bantur, ullatcnus acccdcro potcrat, missis nunoiis cum
littoris innotuit ei et adventum ot adVontus sui oausam
^lHyffffH^ usque Bomam. Quos illo benigne suscipions, ot verba
I01- oorum modorata lequitatis lanco perpondens, juzta.
nogotii modum sciipsit episcopis Anglise et rcgi sic^
Ftechalis opiBcopiui, Bomu Borromm Dei, Tonorabilibmi
flratribmi Anglin opiscopis,* ot csriBsimo filio Henrioo iUiuUi
rcgi, aaliitem et apoetolicam bcnodictfonem.
Venienie ad nos cariBsimo ao rererondiBaimo fratro noBtro
Badnlfo CantnarienBi arc)iiepiBcopo, Teetram ad noe lcgationom
miflBam por Tenorabilom fratrem Herbcrtom NorgoicenBcm '
epiBcopnm norimuB. £t qnidcm grayibnB infirmitatnm mo-
leetiis impoditi, idom fratroe ot coepiBCopi perreniro ad noo-
iram pneacntiam minimo Talnemnt.^ 8ed nnnciomm honoBtb
TonorabilibuBque pcrBoniB ponrcnientibnB oomm Bcripta miB*
oopimuB, in quibuB ot ipBoram poetnlationcB et TOBtras loga-
tionie Tota porBpezimuB.* Id onim eptabatur, id poBOobatnr,
no ecclceia OantuarienBiB tomporibuB noetris sna digniiate
priTetuTj ne noe eandem dignitatom minuamns ant minui]iap.lli«
einamuB, qua Tidelicet dignitate potita est ez qno a Boato
Oregorio per Bcatum AuguBtinnm Amdat» esi. Fr»ter hmo
Htteraram indicia, legati qui ad nos miiii simt, ut iapientee
* ii rt^ tac] Ob craiiirB aiid ia
BMfgin ia A.
' AufUm ipifnfjf ] epiieopiB Aa-
fU«,A«
* IforfmemBem] Vi
A.
* vakmtmi'] p etoM ma l , A*
1] JmnTham, A«
niSTORU KOVORUM IK AKQLU: 248
ac Btrcniii viri, asscrtioncs Boas pradonter, instanter, et eflioft* AAtui:
citor cxocuti Bont. NO0 profecto et lcgatomm penonae, ci
lcgntonim aBscrtioncH, ct TCfltrum omniom Bnggeetioiies, tan«
qiiam cariBBimomm fmtram, bonigno hiUriterqno raeoepimiis,
quia Tobifl in Domino proptcr Dominom placero optamne
YcHtrio igitur dilcctioni notom habcri Tolnmiui, qniA Caa*^
UinricnBiB ccclcBiao dignitatcm noc imminnimnf, neo immina-
cro dolibcramuR. Bcatnm namqno Grogorinm apoetolics ledifl
pontificcm, tanqnam pnocipnnm ChriBti Domini^ membrum,
tanqnam ChriBtiani populi paatorcm et dootorcmt tAaqnam
Balutis &)torniD miniBtram, in omnibue Toneramiir, ei r»ta
CRHO cupimoB qum ab cjuB inBtitutioniboB prooenonmt. Ulam
crgo dignitatom rjuam ab 00 pcr Dcatun Augustinom Oaa*
tuaricnniB BUBccpit ccclcBia, ct quam frator noetcr nnotm
mcmorio) AnBcbnus juro ao (MMBCsBiono lcgitima tenaiaw oog*
noHcitur, noH prufccto nullatcnui imminuimoB, ecd in eodem
Btotu CRBO CantnaricnHcm ccclcfliam TolumuB, nt anthcntica <joe
privilcgia juxta canonum BanctioncB nnllis portnrbationiboe _ ^ , .
violcntur. Data Bcnovonti, ix. Kal. Aprilie. Iiik,lii70
In his nuncli papam de^ioi-cntcs od no8 Romam re-
verHi sunt Nobis autcui a Roma Sutriam usquo ro* ^
gressis, post aliquot dies Radulfus archiopiscopua invita-
tus ab imperatore eum, annuente papa, adiit, ct pcr ocio
m. (lies in excrcitu huo, quem circa Romam addaxcrat,
convcrsatus cum illo est. Inilc itcrum Romam ro*
vcrsuM, denuo Sutria? moi-atus multis diobuH cst. Fama
siquidem quaquo disi>crserat, Romanum pontificem sub
celeritatc in urbem ventuiiim, ct ratus cst ee collo-
quium cjus mngnoi»erc dcsiderantcm illic opportuniiia
pncsiolaturum. Vcrum ubi intcUectum est rem aliter
csse, rcmcandi patriam iter an-ipuit Venimua itaqoa
Rotomogum ad regem Anglorum, et ab eo molto
tem|X)ro in Normannia dctenti sumos.
Quibus dicbus clcrici Eboraccnses supra memoratum J!) 9
Thurstanum, elcctum videlicct suura, sun ecdcsi» re^g^»
Htitui cupientcs, ct uo professioncm de subjectione soa
pontifici Cantuariorum faccret modis omnibua inaietwi*
Not ia A
Q t
244 . inSTORIA NOVOUUM IN ANGLIA.
-Aai.iit7. tc«, quos pnuldntiorcs dc suis habcYiant wl papam
jj^JIJJlJ* dirigunt, desidcrium suuin cjus auctoritatc ct impcrio
noVa lcge pcr cos ntabiliri gcsticntcs. Qui viam ag-
greifsi, ct ad papam usquc profccti, quam vcridici
causas 8ua3 relatorcs apud cum cxtitcrint, et res gesta
vcract fatcbr supcrius stilo digcsta, ct textus epistoln)
quam ipso papa pro codcm Thurstano dircxit scire
volcntibus dcclarabit. Est autcm hiec
rascaliR cpiBCopnH, f«crniB Honroniiii Dci, dilccto filio
TTciirico, illQHtri Anglomm rcgi, Milntcra ot A]K)BtolicAra Itcnc-
dictioncm.
Nofi, nnctoro Dco, do probitnto toa non tnntnm bonn, Rcd
ctinni mcliora confKlimnH. Iccirco monoranii cxccllcntinm
tnora nt Divinn) gmtia) Bcmpcr nicmor oxiBtnB, qniu tiln ct mb. p,
rrgni imccm ct juHtitiin notitinm trilmit. Ilonorcm igitnr
Dci ct ccclcBinmm cjna in rcgno tno diligcntcr obBcrrA, ot
jiiHtitiom cfHcncitcr oxc<iucro, qnin pcr honorcm Doi tnnn
])rorccto bonor nugcbitnr. AndivimnB olcctnm IHwraccnKiB
ccclcsias, Timm Bnpicntcm ct Btrcnnnm, sino jndicio nh Ebom-
conBi occlcBia BCfiucBtmtnm ; qnod nimimm Divinao jnBtitia»,
ot Rnnctornm |iatmm inBtitutionibnB adycrBAtar. Nos r|nidom
ncrpio CnntnnricnBcm cccIcBiam nlinui, noqnc EboraccnBom
volnmuB prtDJndicium ^ [mti ; Bcd cnm conHtitntioncm qnsn a
Boato Circgorio Anglicao gonti^ a[X)Blolo intcr onsdom ccclcBinn
coiiKtitnta est flrmam ccnBcmnB iniliatamqno Bcrvari. Idcm
crgo clcctuB nt juBtitia cxigit nd Bnnm cccloBinm omnimo(b*H
rcTocotnr. 8iqnid antcm qnn^BtioniB intcr cnBdora cccIcBinfl
agilnr, |)ra}BcntibuB ntriBquo i^nrtibns in nofltm priDBcntin
pcrtmctctnr, ut, prcoBtanto Dco, ntraqac cccloBia fincm imie
jnstitiiD conBcquatnr.
In?]'*^ Data BonoTcnti NoniB Aprilis.
JJUjJjjji Rcstitutus igitur' in pontiiicatum Thurstanus vcnit
jjjjjjjjto Angliam circa Fcbruarium mcnscm, anno scilicct bo-
iiwS'*^ cundo quo ipsc in Nonnanniam ad rcgcm vcncrat
Vcncrabilis autcm ]>atcr Raclulfus nccdum so a rcgis
consortio sojungcro valcns in Nonnannia roscdit, re-
» tolmmMM pri^mdiHmm'] prcju- 1 « Hfilwr] Not \n A»
dicinm Toliainp, A. |
IIISTORIA NOVORUM IN ANOUA. 245
(litiis 811 i opporiunum tcmpuH oppcricna. SuiicriiM
cpio(pic nominatuH Ansclmus cousquc morabatur Ro-
toinagi cuin rcge, pccuniam qua3 Bcato Pciro do An-
glia quotannis pcndi solct Romam rcvcrHunis cupicns
scctim liabcrc. Ut autcm ipsc in Angliam pro exer-
ccnda legationo Bibi injuncta transiret rex, ut dixi-
mun, coascntiro noleliat, rationo quam pnelibaTimus
et alib non minus rationabilibua ujiua. Quatinus
MB.P.IM. crgo quid in hujusmodi, si forte contigerint, ait agen-
dum Hccutura ])08tcrita8 aniinadvertat ; quw Dostria
dicbuB acta sunt brcvi i^crstrinximus, nulli pnejndi-
ciuni quid malit scqui pnufigcntcs. ^Epiatolam qao-
(pio quain Ronmnus |X)ntifcx pro codom Anaelmo
]>erKoni.H Angliro dcstinavit subscribcrc, ut cuneta pa-
teant, rati sumuR ; licct ipsc, ut diximus, ncc Angliam
iiitravorit, ncc alicui eorum quibu» miswa cst cam ex
paite illius a (]U0 missa cst pnDKcntaverit
riiHcbaliB cpiRCopan, Mrvus ncrToruin Doi, TODor«bilibiu fim-
iribiiH, nrchicpiMcopip, cpincopin, ot Abl)»iibaii pcr Angliam,
Milutcm ct aiKXitoIicam 1>cncdicii(ynem.
Licct YOB rcligiof<o« pmdcntc^QO noTorimap, mnlta tamcn
intor TOfl corrcctiono dignA ficri ncm ignorMnni. Eccloiia
cnim Dci non nolam fractao«iH pabnitlhaB, aod otiMB inftTBO-
iar>HiR cxa1)cmi. Undo ngricoliii nooc08e cti ad imiiilia
roHccfindA falccm frc(incnior apponoro. Hoo nimirom cnra
NicroHAnciiD Romnno) cccIc«iiaD ab iptiii apotiolia eoBMeiadi*
ncm fccit» Raos pcr diTcniaii proTincias apocrinark» detii*
nnrc, qai ad TineoD Dominic0 cnram agricolM Domini
dcl)cant RoUiciiiuR cxcitnro. Eaproptor dilceinm fllinm
noRtram Annclmnm, Sancti SabiD abbatcm, rinim oii<|ne
rcligioiam ac impicntcm cam pncflcniibos ad TOt liitarii
dcHtinnmnn, ni cnm fratcmiiAto TCBlra Bynodalcfl doboai ee-
Icbrarc conTcniuB, ci ])cr Dci graiiam <(iiaB ■nni efeUeBda
cvcllcre, ct qam plonianda plnniaro procnrei. FrmeipimM
- orgo at cam tiinriaAm porBoniD noeiraD Tioarinm r Bi M i mim'
BURcipicnicB, commanicaiiB Riadiia ad Domini ri
M8. P.1M. londam TiTacitato ao BoUiciiudino dobtta «iagaiia.
* EpiiioUm ipiotpii . . . dtJeetHmm ry # f lflft] Kflt la A*
(
240 H1ST0RIA NOVOAUM IN ANOUA.
AJkniii Boaii Potri clomoBinft colligondA Bognins tob hftcionnfl .pciHHO
oognoTimoB. Voetram itaqno fraiornitatom monomne ot pno*
cipimni, ni oam dcinccps eindioiiins ci Bino qncrnmliboi
dolo Bomano occlcaioi iraniimiitoro dcbcaiin.
{SS*^ Data apnd TranBiibcrim ix. Kal. Jnnii.
Direxit otiam clo cadcm ro Radulfo pontifici Cantii-
ariomm epistolam ric ro habcntcm.
Faschalia opiBCopns, BcnmB BorTomra Doi, Tonorando frairi
Radnlfo, Caninariomm archicpipcopo, ralnicm ci apOBiolicam
bonodioiionom.
In Bchola rcligioniB io nniritnm noTimns. Knno orgo
cnm ad occlcBio) magiBtcrinm, Doraino diBponcnto, proTOcina
00, monemuB to ita roligioni operara daro, ni do anbditiB
tniB raiionom poBBiB cnm ]a;titia Domino cxhibcro. Lcga-
tom noBtmm AnBcImnm tnm pmdcniio) commondamnB, nt
ci ianqnam nobiB adcsBO BtadcaB ci coopcrari. Do Bcaii
Pctri olcmosina ita BtndcaB ni tibi gratioB dobcamnB. Gnar-
ncrinm monachnm TCBtmm ad noB mitti TolnmnB, ni nobia*
cnm ad iompnB manonB tnara dnlccdincm ropnnBcniott
ffwtadiL ^^ ^^* flccundo vidclicet anno qno ct BadnlfiM
111^1*^ archicpiscopus Romam itnrus Angliam cxicrat, et An-
narimef BclmuR pro cxerccnda lcgationo Angliam, ut R]>crahat,
UmiuSSJi' intraiuru8 do Roina Normanniam ad rcgcm Anglio)
"'*'^ vcncrat, Racrao mcmorise Paschalis papa dcfungitur, ct
loco ejus Johanncs qiiidam Caictie natus snbstiiuitur.
Qui Johannes, in monasierio Montis Cassini ab infan-
tia monachus autritus ct adulius, in ministerio vcnc*
rabilium apostolicorum, Dcsiderii, Urbani et PaschaliH
assiduus fuerat canccllarii officio functus. Succcssor m. ^
igitur summi poniificis institutus, mntato nomine, Go«
P;^*^ lasins est nuncnpatus, Rcx vcro Toutonicus, qui ot
Sm^o^ Romanus imperator, audito papam huic vitao deoes-
siflse, Romam advolat, et BracarenBcm epiflcopnm, jam
„g anno preeterito ab oodem papa Bencventi excommoni-
catonu oedente ab urbe Qelasio, suum papam insti-
tnit, et ex Burdino Gregorinm nominat Qoas omnia
- - - - i_ _
* KfitlnUm Twif vc . . . dmhtJim9m iy B ta lt#t) Kot is A.
niSTORIA NOVORUM IN ANOLU.
247
ut sciro volcntibuH clarcant, opistoUun rapcr his ab
ipso Gclasio in Gallias missam, qnam ot ecco subocri*
bimus, lcgant
Gclftpios cpiBCopnfii, scmiB Bcrronini Doi, TcnonUbilibmi
frfttrilmB, ftrchicpiBcopiii, cpiRCopis, Abbaiiboa, clorici<, prin*
cipibas, ct contcriR pcr GftUiftm^ fidcliboB, Mlotem ot apotio-
licftm bcncdictionom.
Qaift Toe Romftnno ccclcBioo mcmbra cttiB, qno in Oft
nujKr Acta uant dilcrtioni Tcstrao Bignificaro cnraTimnB. Bu
qnidcm poBt olcctioncm noHtrftm dominnB imporfttor foriiTo
ct ino])inata TolocitAto Romam TcnicnB noe cgrcdi compalii.
rnrcm poBtoa minifi ot torroribnB poBtnlftTit, dioonft io factn*
ram quo) po^Bct nini noB ci jammonto pociB corUtndinom
foccrcmaH. Ad qaao noB ista rcNpondimnB, " Do controTcnu»
quro intcr ccclceiam et rcgnum eBt, tcI conTcntioni Tol
juHtitio3 Iil>cntcr odqaicHcimaH, loco^ ct tcmporo oompo-
trnti, Tidclicct' tcI Mcdiolnui toI Crcmoii» in prozim*
Bcnti Lucm fcRtiTitatc, fnitnim noBtromm jndicio toI
connilio, qui a Dco Bunt judiccB in ccclcBia conBtitnii,
ct nino quibnR CftUFft hnoc tractnri* non poiCBt. Ei qno*
ninm dominas impcr&tor a nobis Bccuritfttora qnorii, nos
tcHk) ct Hcripto inta ^^^iromittiman, nifti iutorim IpBO im«
pcdiftt. AliftH cnim HccuritatcB promittcro, nco honoBtaa
ccclcHim ncc connuctudo cnt.** Illo Btfttim, dio Tidclicoi
I>oHt clcrtioncm noHtmm qoftdmgCHimo qnorto, DrftCftrmBcm
cpiHcopum, ftuno prsutcrito ft domino pncdoocBBoro nootiti
rnHchnlo pnpa in conrilio BcnoTcnti cxcommnnicfttnm, ia
mntris ccclcHioe inTOHioncm ingCHnit. Qui ctiam, dnm por
mnnuH noHtmii olim ))Allium ftcccpiHsct, cidcm domino noatn»
ct cntholiciH HaccceHoribuH cjoH, qaomra primna cgo ttam,
ritlolitntcra jnmTit. In hoo tanto fftcinoro unllnm do Bo-
mnno clcro, Doo f^tiftB, impcmtor Bocinm hftbnit, aod
Guilwrtini Holi, RomftnaB do Bnncto MarccUo, GoniioB qni
diccljfttnr Snncti ^ Griftogoni, et Enzo qni mnlto per DaOiaoi
tcmporo doWchfttUB oet, tam infamem gloriam oolebraruik
VcHtnD igitar czpcricnti» litioramm prBMoniiam pnDoepio
«I
«<
««
««
«<
(«
<<
«(
<<
<(
' /oco] «t loco, A.
' ou/Wicfff] On f rMOre {a
probablj to rtpUce teilktt
A.I
* frarlori] Ckaaged
tr^ari la A.
« 5aarti];NoC ia A.
248 MI8T0RIA XOVORUM IN AKGLIA.
AJ>.iiia. mandamuf), nt, Hupor hitf oommuut por Dci gratiam dcli-
Ijcmtiotio tractaiitcB, od matris occlcsiaj nltionom commnni-
Imif, pnDBtauto Dco, onxiliid sicnt oportero cognoacitis accin-
gomini.
Data CaitaD xvii. Kal. Fcbmarii.^
Hffic itA Roma.
^nthef His dicbu.s gravi damno Anglia pcrcu.ssa cst in morto
«atuda rcginre. Dcfuncta siquidcm csi apud Wcstmonasicri-
iiMj. um KaL Maii, ct in ipso monn.stcrio dcccntcr scpulta.
JhSSlm^ Quo autem judicio Dci ignoramus, illico \yoni hsBO
mhifitu. plurcs Normannomm quam rcgi juravorant fiddita-
tcm postposucrunt, ct in rogcra Francia) principcsquo
cju>i, advcrsarios scilicet ipsius naturalis domini sui»
non vcriti justitiaro, se transtulcrunt. Undo quot ct •
quania mala cmcrsoriiit, cogitaiu, no dicam dictu,
v^ptt» Hciinus cssc difiicilc. Jntcr qua3 pncfatus papa Gcla-MBi^
sius ])er roarc Burgimdiam vcnit, ci advcntus cjus
mox Gailiu3 toti innotuit Excitati sunt quiquo po-
tcntcs cum mccUocribus ci occurrcro, ct ccrtatim pa-
raljantur intercsso concilio quod ipso disponcbat se
mcdia quadragesima Remls cclebratururo. Radulfus
^quoque archiepiscopus, audito papoa advcniu, do Ko-
tomago, ubi eousque morabatur, cgrcssus impigcr ci
occurrore statuit Scd ubi aliquantum itincris con-
fcdt, accepit a quibu.sdam ipsum papam longius dis-
ccssisse, et vcrsus Hispanias iro proposuisso. Undo
ob laborem ct prolixititcm difficilis visB, consilio ami*
corum suorum, profectioncm suaro ab incoepto redicns
distulit, candero, ut putabat, profectionem non multo
post resumpturus, et ci Cluniacum vcnienti, auctore
Arigjw^hoj^ Dqo^ occursurus. Ratus tamcn consilii fore destinavit
•CFtop^ia^ cum lcgatos suob, qui ct iiincris iUius certitudi-
nom, et aniroi cjus qualitatero ei^ so, quidque de
ncgotiis suis apud cum confidore poeset, diligentius
1 HecPrefiiet.
UISTORIA KOVORUM IN AKOUA. 249
invc8tigarent. Qiud iibi Tliurstano Eboraccnai iniio- AJKntiL
iucrunt, rclicta Anglia, i>apani, ut spcrabat, suw canmu ZJJhyiS"
gratia pctituruH, marc transiit, ct Rotomagum vonit JS^IXmi
Ubi a rcgo quo<1 so inconsulto transfrotavcrit rodar-Miid^
gutus, ultra proccdcro inhibitus est, donec oertiorcm tk« KkS^
do proccssu pa|Ko scntcntiam cilisccret Scd evoluto
non multo tcm]>oris intcrvallo,^ logati, quon archtepi*
scopus dcstinavcrat,' rovcrsi nunciant sa ad papam SjJVf ,.
vcnisse, cunKiuc multa nostris sroculis nova et inaa-[iai^i
dita pro]>oncntcm facturum, morto proventum, et Qa-
niaci cssc Kcpultum.
Itaquc post hcTC canlinales ct alii Romani, qui pa- ^. .. ,
pam sccuti Galliam vcncrant, sibi vcluti a suis longei!'!^!^
reinoti coasulcnteM, Guidoncm Vicnncnscm archicpisca-
puni, loci auctoritatc ct opibus fultum, quo tutiorcs in
alicna patria^ c.s.scnt, loco dcfuncti |>apaD substituunt
ct, nuitato nouuno, Calixtum nuncupant Dum hase
ccclcsiastica ita in Burgimdia disponuntur, apostolatua
Ronianiu ccclesiao prsefato Grcgorio scdi Bcati Pctri
pnesidentc administratur. Su|)cr his ei^ multis ni-
luoribus Anglia concus.sa cst, aliis hunc, aliia illum,
aliis ncutnim ccclcsio) Dci jure pnelatum asserentibiia.
Galli tamen ct rcx Anglios^ cum pontifice Cantuario>
rum in Calixtum so transtulerunt, et eum, sprcto
Gregorio, pro apostolico susceperunt Utrum aatom
aliqua vcl a Calixto rcgi aut* primati Anglorum, vel
ab istis illi mandata sint illis dicbus, qu» authentica
ct inemoriff) digna cxti^rint nccne, nuUa nobia hoe
iLsquo ccrtitudo illuxit. No8 cnim qui hia icribendia
0|>crain dediinus in Anglia, illi vcro de qoibua agiior
extra Angliam ca tempcstate morabantur. Cum enim
I intermiBo'] Ppatio, A.
' dftimaverai} «Urcirrtt, A.
* palrui'] A. bM provimcim, tod
orer it m/ patria.
« Am^i4t] ABfflom, A.
» «1] ««, A. '
^ <
250 HTSTORIA NOVORUM IN AKQUA.
patcr Radulfus Roma rcversus cum rego Henrico in
Norroannia^ conversaroiur, ct mo, qui coniinuun oo-
mes Beaii Anselmi dum viverei esso solcbam, quiquo
in obsequio sui ipsius ox quo in poniificatum Caniua-
ricnsem assumpius fuerat cousque assiduus eram, ali-
quanium infirmari advcrierct» paicma afiectu mihi
condoluit Non igiiur exira ccclesiam in qua ab in-
faniia nuiriius fueram aliquo me mortis pcriculo prcmi
uUatenus sustinens, Caniuariam mihi iri suasii ac pcr-
suasit, scribcns pro boniiaie sua conveniui fhiirum
ccclcsiro nosirre cpisiolam hanc, ct per suum nuncium
dirigens.
DilcotiBsimis fmtribaH aUjao filiis, Oonmdo priori, cmtoriflqao HS. ^ M
fwiTis Dci qoi sant Cnntanrioo in ccclofiia ChriBti, fidoliraimas
ooram fratcr RAdalfns, cjaBdcm occloBiaD prosbytcr ct miniHtor
doTotas, Halntom ot araorom cam bcnodictionom Doi ot Baa.
DoBidorio doBidomvi vidcro facicB YCBtraB, ot oo amplioB qaod
cxiBtimabam tob aliqaatcnnB doBolari Bopor prolixitato moroBso
porogrinatiouifl mcoD. Ad tob igitar TontarnB in broTi, pro)-
mitto TobiB fmtrcm ot amicnm noBtmm Domnam Edmcrnm,*
omninm labomm ct actnam noBtromm conBoinm ct Bocium,
f|ai cor noBtmm TobiB dcnndaro fnnditnB ' potcBt, ot cnacloatias
omnia qaoo circa mo ngnntnr, qnaoqao dcBidorii moi sint, rcTo«
laro, qnum alicai Bcripto cro<lcro jadicnTcrim. Procor aatom
obnixiuB, at gmtiaB ci rofcrro Bcmol ct Ba)po rcminiBcamini pro
Bonritio ot honoro qnod mihi cx amoro Tcro, nt Tir pmdouB ot
porfoctuf , oxhibnit ; pro laboro ot onoro qnod siuo mnrmnro pro
mo moMitaB, pro 00 Tcro niliil qncBtaB BUBtinait Mcmontoto
oTgo nt illi parom gmtiam rcfcmtiB, OBtondontoB mihi amorom
qnom orga mo habctiB, BorricntcB 01, ot oum honorom ot amo«
rom impondontcB qncm mihi impendero cnpcrctiB, Bcioutoa quo-
niam C|ja8 abBcntiam ngro * BUBtinoo, scd tcrmit mo qnidam
quaai ramaBCuluB ilHuB infirmitatiB qua praotorito anno Tozatmi
€0i» oiguB roi gmtia oum pnDmittcro ooactuB Bum. Voa igitor
1 ymrmtmnia] NonBanaiam, A.
• Edmentm] MS.
* vofru denMdtti^/imdihui] fondi-
tvBTobifl deBodar«,A«
ai8T0RIA NOTORrX IH AIIOUA.
m
cnrntc nt ntia ei piimimi fVntrefl ct impigefrimi
omniam earnm rcrnm qnm aalnti rao eoDgmaci
TidcritiB. Valoto no^tri mcmora.
p,m. Hanc cpiRiolain non pro cominendati<mo pcnoiUB
mcm, qiiam niillinA lando di^pmm ecriifBimc mo, hlo
notavi; scd nt iis^ qui opinantor ct obloqnnntor,
diccntcs mo ^iatrcm mciim quasi in alicno pomtiim
do.scniiK.so, ct ci Rolatium olncquii met moro proUa
a^lultcrinio Bubtraxlsfic, rcm gcstam Bimplici atilo do-
Hcribcndo proponam. Et quidem, eum illam moram
ultra condictum in rcdcundo facere viderem, profcelo
ad cum rcdi8.scm, m cx Rua parto intcrdietoro mihi'
non fui.s.sct. Nam advcntum nuum jamjam intiaro
Kuis in Anglia Mcpissimo mandans, nolcbat me iq»
piotatis intuitu fatigari, Hcd m) quaniocinfl, ut potabat»
advcnturum ubi cram juMit pm9to1ari« Haee itA m
]mY>uLs.sc vcritas ipsa novit Quia ergo ab ipao patre
non alio scd hoc modo afl pneflenn ncparatoa aom, ai
la quflo intcrim gcruntur aut gcRta sunt mcmoranda
non scrilK), nulli succcnscndum cxistima Nihil eium
fhiY»ii ]>ro ccrto hactcnus vohii. mhI nee none qoidcm
scril»orc volo. Eum tamcn ahquid aut cgiiise aot agere
di.Hposiiis.so dc ncgotio quo<l cousque Tcmabatur inter
ipsum ct Ho^pc supcrius mcmoratum Thonitanom Ebo-
raccnMom duhitarc non ix>Ksum. Magna aiqoidem in-
htantia privilcgium. quod tcmporo vcncrandao memori«
Lanfranci arcliicplscopi sub magno rcgo Willclmo de
ipna ro promulgatum. ct sigillo i|«<(iu8 rcgiB firmatom
in ccclcftia ChriHti CantuanaQ diligcnti eura sefTatwr,
iHis diohas sihi mitti prccopit Quod a taoto Tiro ab
n) factum non facilo crc<lidcrim« ^lpaom itaqoe pri*
* imttnhctmm wuk»'^
A.
I
libi iater*
Wtml,
nt] Not b A. TU ii
▼AnMU mMtkad CC af«
trtm Um aowiau
252 HISTOBU NOVORUM IN ANGLIA.
A.iK.iitt. vilegium huic loco inscrcro mihi in animuni vcnit,
oonsidcrauti quos ct quanta dicantur a nonnullis digni-
tatcm ccclcsio) Cantuaricnsis ncscicntibus, vd potiua
sciro nolcntibus, ct quam ob rem primatum supor cc-
dcsiam Eboraconsem sibi rodamct quasi stupcntibus,
ut habcant oculis pnofixum undo amodo ccrti oxistant,
quid cui harum ccclesiamm, rcmotis ambagibus, con-
ccdcro non injuria dcbcant. Est igitur hoc. ik%,p.m,
Anno ab Incanifiiiono Doraini nostri Jcra Christi millcsimo
«cptaagosimo Bccnndo, pontificatnR nntom domni Alcxnndri
popiD nndccimo, rcgni vcro Willclmi glorioei rcgis Anglo-
mm ot dncis Northmnnnornm ecxto, ex prcocpto c^nsdom
Alcxandri papito» nnnncnto codcra rcgc, in pnnscntia ipmias
ct cpiBCopomm atquo nhbatnm vcntilnta ost caoBa do pri«
mntn qucm Lanfrancns DorolwracnsiB archiopiBcopuB Bupor
ElMraoonBcm ccclcsinm jnro Bnns cccloHiao proclamalmt, ot do
quomndam ordinationibuB ^ cpiscopomm, do qnibas ad f|nom
Hpccialitcr portinorcnt ccrtnm minimc conBtabnt. £t tandcm
Blifinando diToniiB divorsarnm Bcripturamm nuctoritatihoB pro«
Ijatum atqno ostcnsum cst, qnod ElmmccnBiB occlcsia Gantna-
rionBi do1)oat Buhjaccro, cjnRr|uo archicpiscopi, ot primatiB
totins Britannio), diBpoRitionibns in iis qnco nd Christianam
roligioncm pcrtuicnt in omnibus olxDdiro. Subjoctionom voro
DunclmcnBis, hoc cst LindiRfnmonBifl, cpiscopi atquo omnium
rogionum a torminiR Licifcldcnsis opiscopi ot Hambno magni
fluvii usquo ad cxtrcmos Scotiao finos, ot quicquid ox hao
parto praodicti flnminis ad parochinm EbomconsiB occloBiai
juro compctit, CantnaricnBiR mctropolitanuB Ebomconsi archi-
opiscopo cjuBqno BucccBSoribuB in pcrpctuum obtinoro oon-
ccBsit. Ita at si CantnaricnBis archiepiBCopoB concilinm
cogcre voluerit, ubicnnqno visnm ci ^iorit, EboraoonBifl archi-
opisoopaB Bui pnDBcntinm cnm omnibuB sibi Babjoctis ad
nutum ejuB exhiboat ct cjoB canonicis diBposiUonibaa obo*
dionn existat. Qnod antem EboraconBiB arohiopisoopas pro-
foBBionom CantuaricnBi archicpiBCopo faooro otiam cam Bacra-
monto doboat, Lanfrancas Dorobomonfif aroblcpiaoopos oz
* fnonoMiaM ordifMi/tofii^] ordiBatkmibas qoorantea, OC. [WimIm^
tcr aad WiodM>r].
HISTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
253
nntiqna nntcccRAornm conRncindinc offtcndit, scd ob UDoirem AAIUH
rcgiR lliomm EliornccnRi ftrchici>ii»coi>o samuncntum rcUx*
903. nvit, Rcriptnmqne tnntum iirofcwioncm rcccpit ; non prsJQ-
dirnns sacocRsoribus suis, qni sncraracutam cnm profewiono
n Hucccssoribus Thomo) cxigcro Tolncrint. 8i archiopiflcopos
CnntnnricnRiH vitnm finicrit, £lx)raccnHiH arcbicpiscopat Doro*
1)ominm ycnict, ct cnm r)ui cIoctUH fncrit cnm cotcris pras-
fnta) ccclcsifo cpiKco])iH, nt primntcm proprinm, joro conac*
rrnbit. Qnod ni EbomccnRiH nrchicpiRCopuH obicrit, ia qoi ci
RucccRRnniR cligitnr, ncccpto a rcgo arcbicpincopataa dono»
Cnntnnrinm vcl nbi Cnntunricnfli arcbicpiflcopo placacrit ar«
ccdet, ct nb ipno ordinntioncm moro canonico ^ taacipict.
Ilnic conRtitntioni conRcnBcrunt prcfutns rex ct archic{naoo|)i»
LnnfrnncnR CnntunricnBin ct Thomas Eboraconaia, ct oetcri
<|ui intcrfucrunt cpiooopi.'' Vcntilata cst antcm haoc caana
])riiiH n))ud UUcntnnam civitntcm in poscbali ■olcnnitato, in
cn]>rlln rcgiH ' (lun) Bitn CHt iu castcllo, i>o8tca in vilU regia
r|um vocntur WindlcBor/ ubi ct fincm acccpit in prasacntia
rri^iH, rpiRC()))omm, nbbntnm divcniorum ordinnm, qni con«
grcgati cmnt n])ud cnrinm in fcHtivitntc PcntccoBtct. *|* 6ig«
num Willclmi rcgin. *{* Bignum Mnhtildis rcgino). «f* ^S^
IInl)crtns Bnnctn^ Komnnn) cccIcRio) lcctor ct domni Alcxandri
])n]>ni Icpitnn BuWripRi. 4* ^^R^ linnfrancnR Doroljcrncniiia
nrrhicpiROo])UR RuI)Kcri])««i. 4* ^f^ Thomaa KboracenRia arrhi*
ej)iM«<)])nfl Rnl)»«rri])Ri. + Kgo Willclmus Lnndonicnjiia cpi-
Bro])UR conHcnRi. *{* ^*S^^ HcrimannuH Sirabumcnsis opiscopoa
pubHcri])Ri. 4* ^^K<) WulRtnnuR UUigomcnRis cpiacopua aah»
Nrri)>Hi. *{* £^o WnltcmR IXorcfortlcnHis cpiBCopas conRcnaL
+ Kgo GiRO WcIIcnHiB c])iHCopuB consonBi. + Ego Rcmi-
giuH DorchnRcnRiH cpiRCO]>ns Bubacripfii. + Ego Walkelinai
TTcntnnnB c])iHCO))UR HubRcri])si. *i* Kgo Hcrfaatoa Ilclmca*
nouHiH e]>iRcopnH Rul)Rcn))Bi. *f* Kgo Stigandaa Ciocatrcnaia
c]>iHcopnR conncnRi. *)« Kgo SiwarduB Ilrofciiaia cpiaoopoa
.301 couHonHi. *{« Kgo OMlwmuB Kxonicnsia cpiflcopaa oonamai.
*{• P^go Odo Bnioccnsis ci^iBCOpnB ot comca Cantia)
^ Morr r/ijioiirco] ctDonico more,
C.C. [Winchettcr and WiodMr].
' qfiiicopi] The WinehcRter docu-
ment prrBerred mt Canterhttrj eotU
with thiM word, aad is fbllovcd hf
niac HignatareR. 8«c IVrfaflc. .
* > r«^«] r«Kia, C.a [Wiatef ].
« mW/cMr] WiadlMr. CXX
[WiadRor].
tS4
Hoe itaqne scnpioin,** «i dixnra%'^ ad
sibi alhlom pftlcr Radalfbi eai
papos, nt nobis in Angiia dieebUor, de sns ei dffis
qnibosdAin eeelesimsiicis n^oiiis cui eo atiurys se
prsBsentassei, nisi f orie sponsione regis Hemiei qnn» se
in regnnm ftnam reTerso, omnem jnsiiiiam et fiMbi-
rum ct sacpc nominaiam ThursUnnm ad volnntsfim
ot subjcctionem soam sc cxhibitomm poUieefaaior iUo
proccdcrc dctincrctur. £i hase quidem Kponsio non-
nihil cum in transmarinis partibos detinefaai, ei ercn-
iom rci paiicnter cxpcciarc pcrsuadcfaat Rcx qooqoe
> Go/hjm] ootfridM. ca
[WtodMr].
< Jtamtm'] RauMwi, C.C.
[WindMr].
' JSImodni] ElBoaw, C.C
[Wisdior].
« Wlwmhu] UliroiaM, CC
[WiadMr].
• CWtertf] Ccrtii«i, CC [Wiad-
• SifwmwB] ShriiMit,CC [ Wisd-
0.
[WlBdMr].
* BmUammu»]
[WtadMT].
^AdtUUmu]
[Wadfor].
CC
cc
cc
NotlsA.
^ 9^ipiwMk] prMlcahni, A.
n «t rfutMw] MC is A.
UI8T0RIA NOVOBUU DV AKOUA. 255
bellicis tumultibus undique oocupatua nec se ui Tola* aahi^
bat dcliberare, nec, eis omisais, in Angliam, aalni
honcstatc sua, potcrat rcmcarc.
Intcr ha^c ipso videlicct clectionis sui» anno ^^^i^^Sa&C''
papa instituit Rcmis gcncralc concilium xiiL Xal. No» I!& ^"^
p.9eA. vcmbris, qui fuit annus ab Incamatione Domini miU
lcsimus centcsimus nonus dccimus, et ex quo Radulfiia
archicpiscopus Romam iturus Angliam exierat annua
quartus. Ad hoc concilium factus est multiplox
archicpiscopoiiim, episcoporum, abbatum, et principum
divcrsarum provinciarum concursus, cum numcroaa
clericorum ac plcbum multitudine. Quoo inter dirceii
quoquc sunt ab Hcnrico rcgc Anglorum ad ipsum
conciliimi cpiscopi ct abbatcs NormannisD, et insupcr
cpiHcopi Angliix) qui tunc tcmporis in Normannia cum •
illo dcgcbant, Willchnus vidclicct Exoniensis, Ran-
nulfus Dunchncnsis, Bcmanlus Mcneuwcnsis, et Ur«
banus Glamorgatonsis. Radulfus^ autem pontifex
Cantuarioruin partini cor|X)ris imbecillitatc, partim alib
rationibus pnvpcditu», ab acccssu ipsius conventus pro-
liibitus cst Supranominatus autem Thtirstanus a rcgo
liccntiam pctcns illuc cundi, cam obtinero nullatenuB
potuit, doncc intcrposita fido' qua ei sicat domino
suo a.strictas crat illi promittcrct, so apud papam
nihil acturum undo ccclcsia Cantuaricnsis ollum anti*
q\i:i) dignitatis suno dispcndium incurrcret» nee epi*
Kcopalom bcnedictioncm ab co uUa ratione suadenie
suscii>crct. Itaquc tali sponsione ligatu^ iter arri*
puit, ct ad papam qucmadmodum suo negotio ex-
pedirc cognovit' impigcr vcnit. Quid pluraT PosU
habita fidci sponsiono, Romanos in cauaam auam, qno
in (junK|Uo ncgotia pertrahi aoleni laigitatia offidob
transtulit, ct i^cr eoa ut a papa epiaoopoa
•>U«] ftde ••A, A. I
256 IIISTORIA NOVOUUM IN ANOLIA.
Aji.iiifli sna nuura cooporanio imiiotravit. Sano anio htrc
nuneinm snum rcx ad papam (lircxerat, cautum illum
facicns do qucrola quo) uwpio id iom|K>ri8 vcrsabatur
intcr Radulfum archicpiMCopum Cantuariorum ct ipsnm
2||^ Thuivtanum. Nuncius autcm horum ct cxccutor fuit
SicfriduM,^ cognomino PclochinuH, fratcr archicpiscopi,
habitu monachus, ingcnio gnarus, prudentia providus,
ct' rogi ac papco familiaritatis ncxu oopulatus. Igitiir
intcr alia quo) huic rcx paiKU iliccnda indixit pnu-liaiki
cipno jussit ci dici quatinus id olwcrvarct, ut nullius
>rci gratia' intcrvcnicnto Thurstanum aut ipso sacrM
rcty aut ab ali(|Uo nisi a pontificc Cantuariomm, uti
moris csne solct, sacrari julicrct aut pcrmittcrct; alio-
quin se illum in nullum suic dominationiH locum am-
plius reccpturum. Et si contra hanc scntcntiam i|iso
quasi apostolatus sui auctoritato forto niti vcllct» ccr-
tuH cxisteret, quia ncc pro amissiono ooroiun ipuio,
utpoto Hpatio scptcm annorum oxcommunicatus, pro-
twi^pifti positum sunm in hac causa pcrmntarct. Respondii^
Nc pniet rcx inc de ncgotio qno do agit quavis
rationo sccus actunim quam ipso velii Noc cnim
ino unquam ad hoc mca voluntaH tulit,^ ut Can-
tuariensls ccclcHire dignitatcm, cui tot pnoclari pa-
" trcs, ut pcno toti mundo noti&simum cst^ pncscdc-
" runt, quoquo modo humilicm.'* His a)H>stolici vor-
bis rcgius nuncius crcdulus ofrectus/ de suiu legationis
cfTcctu sccurus factus cst Quapropter cum Rcmis
vcnisHct, et msne Dominici diei pnDcedcntis diom
prsMtituti concilii, cum Cantuaritb sociis suis,* andiret
apud Sanctum Remigium quosdam protestantcs ei
Thnrstanum ct suos alaeres ad benedictioiiem poniifi-
caitts in sede episcopali preparari, mirains esi nlira
I
««
«<
otcfflcdw, A.
s<f]N«tisA.
• rti fmffci] grstk rei, A.
* vflBatat fslil] tafii
A.
* ^0Ktm§] Om tnmm kk A»
* meii$ mri$} mlB mIK A»
niSTORIA NOVORUM IK AKOLIA. tSl
moilum, iiec iis c^uic cliculiantur alif|ualoaiis |M>lermi ab.
fideni probcre.* At ubi rci vcritas paUun innoiuit»
Johanncs arcliidiaconus CantuaricnBis, qucm ncgoiiijStf
istius tcnor illuc adduxcrat, pap® astiiit, oi in pn»-
Rcntia jilurimonnn cpiscoporum nocno aliarum os*
ccllentium porHonaniin i|>sain Ix^nctlictioncm vivA Toeo
a |>ontitico Cantuariorum ftcri dcbcro calumniaius csi»
nec ii>8um, Hcct oHicio papin funp^rotur, juro
ecclesiR) Cantuariensi jus suum pncri|iGre, cum
staret cam nulli quod justi dcbcbai cousquo dcno-
^'asHC. Ad qun) illo rcr^pondcns, "NullAm,** inquii,
" injustitiam ccclcsin) Cantuariensi faccre volurau^
'' sed, salva justitia ct digiiitato illius, quod propo-
'* suimus cxsequcmur/* Quod audicntium quiquo mi-
MT. rum dictu judicavenint, videntcs eum ailvena fronio
quic diceliat nimis injustc facto rcfcllcrc. Consccraius *^
namr(Uo in i^ontificatum El>oraccnsem Tliurstanus csi,
rido <|uaiii doiniiio nuo sub Deo |>ollicitiis fucmi hoQTS»
iiio<lo fraudatUH. Kx (pio facto in ailmirationem eoo*
'cus.sa Aunt corda inultonim. Ilati cnim suni taniam
n'iii euni nullat^nuH pnvsumcro potuisse, si rrgiam'
voluntatein sil>i conscntancam in ca non advcrtiasei.
Huic consocrationi cum ail jussum papss plures o
(lallia episeopi inteivssrnt, rcvcrendo) mcmorim Ho-
Ualdus aix'In('i>iHcn|iUM Lii;;dunen.sis nuUo pacto, nee
{►apa^ iulKMU«\ voluit int4*n\ss«',* ]>cr]>cndcns non reeio
callo rciii proccdoro, ct liorrrn^ tantam injuriam ee*
cI(.si;L* C*aiituaricnsi. cui spociali ainicitia ci fraiema
faiiiiliaritati* jun^elwitur. contra a^pium infli^ Epi-^
Hcopi vero rc;;ni An;;loruiii, quos aii ooncilium a rege
Ilenrico dircctos dixinius, nondurn illuc venerani; ei
ca rc, illis aliscntibiis, hn^c ita complctA sunt Qo»^
ut rcp^i ccrto innotuerunt. mandans modis omBibiis
Thunttano ot suis intcrdixit rediro in Angliam oi
* |M/*<i] ipM> pt|i«, A. I MS. fTMi wiirrfit mhni. A. ^
* roimU tmitrnt] (liftiifed b | taitmm iWuf.
K UI7. ■
258
IIISTORIA NOVORUM IN ANQLIA.
'in6 Pops
mdilM
Kr
Obon.
A.D.iiif. Nornianninm ' ct in oinnem loctim dominaiionis sum.
llatum cx his (juiquc audicntium habucre pnotcr con-
scnsum rcgis qusB fucrunt facta fuisso. ItAquo post
hicc Calixtns Qisortiunv venit, ct rcx Henricus illuc
ei locuturus acccssit Acta i^^itur siint multa inter
illos,* quorum gratia par orat tanias personaa con-
vcni&sc. Intor quao rcx a |mpa impctravit ut omncs
consuctudincs quas patcr suus in Anglia habuerat et
in Nonnannia sibi conccdcrct, ct maxime ut neminem
aillquando lcgati ofHcio in Anglia fungi pcrmittcret, si
non ipso, nliqua pnocipua qucrela exigente, et qu89
ab archiepiscopo Cantuariorum cfetcrisque cpiscopis
regni terminari non posset, hoc fieri postnlai*et a
Th«pt>|M papa.' Quibus omnibus pro statu temporis definitis,
tnn>in»ut« papa rogat rcgcm Thurstano amicum ficri, eumquo
pontincatui ad qucm ipsum sacraverat pro amore suo
rcstitui. At illo hoc se dum vivcret non facturuin
in sua fide spopondissc confessus est Ait, " £go M s. ^ sos.
" apostolicus sum, ct si fcccris quod postulo ab hac
JJljPgj ^ •' to fidci sponsionc absolvam." " Tractabo de his,"
oit, " et quto consilii mci tcnor invenerit paternitati
" tua) notificabo.*' Hinc a papa reccssit, ct ei pcr
intemuncios suos do negotio ita rcspondit, "Quod di-
" cit se, quoniam apostolicus cst, me a tide quam
" pollicitus sum absoluturum, si contra eandem fidem
" Thurstanum Eboraci reccpcro, non vidctur regioa
" honcstati convcniro hujusccmodi absolutioni conson-
" tire. Quis cnim fidcm suam cuivis pollicenti am-
" plius crederet, cum eam mei exemplo tam facili
" absolutione annihilari posse viderct ? Veruntarocn
" quia Tliurstanum in pontificatum tantopero potit ad-
" mitti, quantum mca rcfert, ea conditione pro amore
" 6Uo concedo, ut ipse primo Cantuariam veniat, et
TheKiiiff
friv«*t hii
raaon for
Mftuillf.
Tb« Klnff
ivpltotto
tlMlHipc.
> An^iam el Normanniam] Nor-
iftniiiaai et ADgliam, A.
* illo§} toi, A.
* pMlmlartt a papa'] % |ni|mi ^m*
tolarct, A.
UISTORU NOVORUU IK AKOUA. S69
" (
lobitain obaxliontiaiii oc fiubJGCtioncm quain ThoniM kMum.
" CtiranhiM ot altor Thoma^ occlcsijQ CantnarienKi cjoa-
" c|iio pritiiati ]>rofcHsi sunt, ftcripta ox rooro profet-
" sione, profitcatur. Quod n\ facero nupcniederit» tciai
" quia nullo cdicto^ coinpcllcnto, mc in Anglia rog*
" nanto, Klx)raci'nsi ' ccclosin} pm^idcbit. Uoc niqui-
(loin nio servaturuni proiniMi, ct ficlom mearo vailem
IxSsui no aliquando ftam transgrcmor liujus pro»
iiiissi.*' His ita do logationo An^^lifo et pontiSee
HI»o!*accn!»i (lotcmiinatis, ]>atcr Radulfus Angliam re-
<<
<«
viTtittir. ct Dofris anpuljii» cum summo honore ei{JM.«^
gainlio in Bodoin i^inn CantuariaD iL Non. Januarii
recipitur. Ansolinus autom, qui logationo Angliie, ui
(Ioscn]isiinus. ^loriahatur, noc Angliam intrare
aliqno lr;^ti otticio fun;;i digna^ habitus enL Itaqoe
oinnis hujusco ]>ot4*statiH cxson cffoctun, a Norroannia
ost in sna ro^rcssus. Thunitanus voro papam eecotut
ost, s<m1 non diu ah oo no ojiw pnrsentia* gravareUir
(]r(<'ntns. Rox aut^Mn l{«*nricufi in sua sententia per- tki
stans, (>nin noc {>onti(icatui ElK>raccnAi, nec in
]H>t«'<<tAtis aliquoni hx^uin admitti sincliaC
p.soi. * Intcr liiX^c vonit ad ]tatrciu Radulfum dericoi qui*
(lain vooahulo David. oloctun a principe, dero ei po-
))uio Walin.' in |)ontiticatuin PangomcnAit codeiia;
t;l<)i ioso An;;lornin n';;e • Iffnrico oloctioni eonim eon-
soiiti<'nto. Diroxorant ant^Mii illuin ipsi Walenaet eum
littcris ad oundfiii {uitn^m. in (]uil»uii qiiid nuper eo
vulncrint ii(»nsc vohntihu^ (latis elucebit. Textut «•
qui<h>in illaniin hic ost
Uadalfo CAntuAnriisifl ccclc«i«« arebM»ptsoopo, mttfwm^
imtri, Ik>o bominibQKpie dilecto. CripbiniM oi aaiTwwM cW-
nia iotiua GqaIiib ot {M>palaf. or»iiooM, deroikonm,
et Mlatcm.
I
»4»fto] 0« crmjiare is A.
* Eim«tm$t1 Ebonci. A.
A.
• /aitfr kmt .
«•#t] KocmA.
R t
260 niSTORIA NOVOIiOM IN ANGLIA.
AJ).lllli Sopplicos ot humi podilmB ▼cBiriB proBtrati patomitatom
▼ostram doprocamor, nt cloctam noBtmm conBocretiB citis-
flimo in cpiscopum, pro Dci amoro ct Balnto animra TCBtro) ;
qaia cnm mngna calamitato por mnltoB annos caromns pas*
toro, in qniboB ncc chriema haboimoB, noc aliqoid Christia-
nitatiB Toro. VcBtmm cst igitor Boccorroro noBtra) ocdcBisB,
qnia filia CBt TOfitriD matriB cccloflia). £t si nnnc, qnod ab-
flit, cpiBOOpnm non halwbimos cx vcBtra parto, qoaoromnB
aliqoem do Hilx^mia inEola, vcl do alia aliqoa barbara ro-
giono. In Doo crcscat dignitaB TCBtra.
9^^^ Hac precum inHtAniia ot rcrum neccssaria raiiono
iiooor'BMH pc™*^^^ aniistcs, homincm bcnigno susccptum pluri-
SSLnCi' mis dicbus sccum dcccntcr rciinuit, ct nonnuUis qucc
Divina sunt diligcnter instituii. Doinde sacravit cuin
in poniificem apud Wcstmonastcrium ii. Non. Aprilis,
sumpta ab eo profcssionc de subjectiono ei obcDdicntia
sancta) matri ccclcsia) Cantuariensi, et sibi ct suc-
ccssoribus suis cxhibcnda. Huic consecrationi in-
terfucrunt et coopcratorcs exiitcrunt suffraganei ec-
clcsio) Christi Cantuaricasis, Kicardiis vidcHcet cpisco-
puB Lundonicnsis, Robertus Lincoliensis, Rogerius
Scrl)cricnsi8, et Urbanus Glainorgatcnsis.t
Ti»i>n. HLh dicbus cxcitata cst soUicitudo multorum ad in-
otomi- vestigan<luni auctoritatcs ct anti(jua privilcgia prima*
tus qucm ccclcsia CantuaricnHis, qua) est Dorobcnicn- M** p* *'••
sis, sibi vindicat sui>cr ccclcsiam Ebomccnsem. Quod .
ca ro maxime contigit, quia causa, qun3 inter Radul-
fum pontificcm Cantuariorum ct Thurstanum Ebora-
censem eousquo, ut dcscripsimus, vcrsabatur, in noti-
tiam transmarinorum (>piscoporum delata fucrai, ipso
Thurstano propugnationcm conim sibi contra patrem
Radulfum modis oinnibus ascisccnto. Et illi quidero,
utpoto consuctudinum et privilcgiorum occlesia) Cliristi
Cantuariensis ignari, immodcraiius Thurstano favebant,
autumantes, ut ipso fercbat» Radulfum vi magis ex
divitiarum copiis prodcunto, quam priacffi auctoritatiB
et Romanorum pontificum privilegiis in Boi» asseriio-
* Inter A«c . . . OUmorffaimtig^'] Nol ia A.
HISTOIUA NOVOUUM IN AKOLIA.
261
nibiis niti. 8e<l cinn ocl h.TC diccretur in vanum tale
quid opinari, ot satis HufHccro acl dctcrminationem
hujus (liscitlii c|U{o a toniporo Willelmi regis,* qui ar-
mis Angliain cn^jKM-at, de ipso negotio gcsta sunt^ praa-
sertiiii cuni a <liebus regni cjus poeno cuncta quie ab
Anglis antiquitus quasi sacrosancta celebrabantur, nune
vix |)ostrenia3 auctoritatis (juorundam judicio habcan-
tur, "Non hinc/' aiunt, "ita cst; immo nova qu»
" istis tonii>oribus infenintur antiquorum acriptonim
" astipulationibiis ut rata sint ncccsso est fulciantur."
Ex his ergo ad hn3C investiganda multorum soUicitudo,
ut diximus,' evigilavit, et confisa justitiflD ecelesiie
Doi;'* antiquorum scriniorum abdita, sacrorum evango-
lionim vohmiina, soli decori domus Domini eatenus
inservientia, <liligentius perscrutata est Ecco antem
ut voluntas justi ainans optato effoctu non privarctur,
qunn subscribinius, rovelantc Dco, privilogia qusdam
reperta sunt, finna undiquo ot apostolica auctoritata
subnixa. Sunt autem ho^c.
Boyiifaciics xxii^a^ ^Ovclberto rt(ji Anglorum,
^ Domino cxccllciitisHimo atqac prsDCollouUMimo iiUo, regi
>.iii. Anglorom iEtbclborto, Bonifacian opiscopos, ■cnros ■ MT o n u n
Dci.*
Dam Chrif<tianitatifi TCPtro) integritM it* circa Cofiditoris
fini cnltnm cxcrcvcrit ot longo Utcqoo rofplondoat, oi in
omni mando annantinta rcstra Doo digott oper»tioni« aog*
mcnta rcfcriit, onormcn Urgitori omDiom bonoram Doo
gratcB cxBolTLmaa * qui * Ton do ozccUo prospozit, oi in taalo
Tirtutam colmino crcxit. Qaaiiroptor, gloriooo fili, qood ob
apoctolica Bodo pcr cocpi«copam noetrom MoUitom pottalMtit
' Willelmi re^i] iTpf Willelmi,
A.
* muilorym . . . rfixiniui] lo
mjtritin, nod crowdcd, ii A.
*ju9htim #(r/#«i> Dfi] ecclctia
D«i Juftilia, A.
A.
* Domtnm . . . Dn] No4 in
* eroivimma] noHwmfu ol
* fw Mi • . . «v.f ] Vot ia ▲.
202 IIUSTOHIA NOVOUUM IN AKGLIA.
libonii aiiitno conccdimaii, id oet nt TOfitrft bonignitos in
moniuitorio in DorobcrnonHi ciTitaio confititato, qnod Bnnctos
doctor Toetor AngustinaB bcntio momorim Grcgorii diBcipulaB
Sancti SalTatoris nomini conBocraTit, coi ad prasBons proooBBe
dinoBcitor dilcctiBBimoB frator noBtor LaorontioB, lioontor por
omnia monachorom rogolaritor TiTontiom habitationom iftta-
toat, apoBtolica aoctoritnto docemontoB, ot ipei TOBtrio BalotiB
prtDdicatorcB monachi monochorom grcgom Bibi aaBOciont, ot
eorom Titam Banctitatam moriboB exomont. Qoio noBtra de-
creta Biqais BncccHBorom TCAtrorom, rogom siTo opiBCOporom,
clcrioomm BiTO laicoram, irrita fncoro tomptaTorit, a principo
apoBtolomm Pctro, ot a catictiB naccoBBoribaB Bois anathoma-
tia Tincolo Bobjnccat, qaondaBqoo qood tomorario aoBO porogit
Doo placitft Batitifactiono poonitcat, ct h^JQB inqaictadiniB
Tcram omonfUitionom fncint. In ChriBto TaloaB, domine fili.
MiBiia pcr mannm McUiti LondonionBiB epiflcopi, anno Do-
minicBD IncamatiouiB BCBContcBimo XT.f
> BmifaciiiS 2^pf^ Jtisto archiepiscopo Dorohem,
^ DilcctiBsimo fmtri JnKto, BonifncioB opiBCopos, BonroB eer-
Tomm Dci,*
Lciierof SoBCcptiH TCHtrn) dilcctiociH apiciboB, in qoibaB rcppcri-
loArrb- ' moB, intor nlia, plarimr>B cx gcntilitnio ibidom dcgcntinm,
jiHrt2. I^ omni|totcnii ot Domino nofiiro Jr*<a ChriHto oaxilinnto,
lA.l^t»t3 oonTorBOB, maximo ftutcm iu partibaH Cnntim nd Tcra Doi
TCBtri * fidcm Tcf«triH InboribuH pcrdoctoB ; Tnldo gmtulatt
BomuB. * Eaclbnldi quoquo rcgin animum ad ToriD ngnitioniB ii8.^l1t*
Tiara OBBO corrcctum, Dcum omtiipotontcmi in id laodaTimoB,
qoi Boi nominiB Bocramcniam TOBtriqoo laboriB fmctom non
doBomit, Bicut ipso pncdicatoriboB oTangelii Toracitor ropro«
.minit, '* Kcco cgo TobiBcum num omniboB diobaB OBqne ad
'* couBommntioncm Hipcnli.*' Mnlta CBt clomontia npod Deom,
molta oet in TobiB domonBtrata; com aporiantor cordo bar-
baramm gentinm a<l BaBcfpioudom pnDdicationis TostraD Bin*
* qmi 90i il« erc^to . . . tT.f]
Kotin A.
> DUtetitimo . . . Dti] Not In
A.
* rr«/n] DOBtri, A.
* Enibnlii . . ^ rtv€rmii$9im
/hifcrt] Not in A.
HISTORIA NOV«mrM IN AxauA. S63
galaro mjptcriatn. Vi «nim firofiocront, Tcairii mcritM «4
coram mWAtio |>ro|»inata, Domino diconlo, " Qni pmemm*
*' Tcrit UHqac in (incm, Iiic imlvoi crit'* Et alibi, ** Coa*
*' Kummnti opcriN Tobin mcrrcii a rrtril»atore omniam (aoo>
'* rom Dtmiino triUactor.'* CognoTi ki«|oiclcm in Tw ir i i
hjUaImk, ot nanrtiD rcctinUtionii iirfc<lccc«Por noiitrr Grtgo»
rian conBtituit Au^u^tino ot oninibofl ■occcioriboc Mic m
poetcmm nictrofiolitnnAm ct primitivam lodcm in ctfitAlo
Doroljoniin, obi capat totiaa gentia Anglorom a dioboa pago»
nonim balwtor. At Toro nonc |icr roTolaiioDem Jcra Cbricii,
qni cnt origo ct capnt CbriNtiaiiitatic, codom ctTitM
tnr, ot nrtb<Mloxa fidcc qum «it radiz nobiliioiina i1
collocntur, ut cz illn nrgot^* nborrimom froctom booi
n<l |m1mluiii rn-lcfitift imtriai oiniicK inauUni mcliri
O (|Uom fclix illa «ivitAn, (|uu« mcruit in ao Cbriaiam babi*
tntnrcm hnl)crc, cxpulniM antiqui bontii inaidiic ; fclii illo
rivitnn ; fcliz ct tntn gciia com illoc rapcma
Tiffitarc noii i)r<lignntA pit, (|ane anto mondi crcationem
(lcntinATcrnt pibi pfwinrc. Qon cz re abeit ab omni Ckrie*
tinnn ut cx illa civittito Dorobcmia aliqoid minoalv
in nliud mutrtnr nonc Tcl fotoria tcmporiboe, qov a
(IiHTPPoro n(>«<tri) (bmiinn |)a|ia Grcgorio ■tatoto ■ont, qooqi
nuMln roH huninn.T (|unfiiicntur. Sod megie cz aodoritolo
H<>nti Tctri n|MHitnlf)ruin prinripie idipram pnecipicnlce §t»
B. p. ii^ nintnnH, nt in Dontlw^niiA ciTitnto ncnipcr in poeicnim Bielra
{H^IitnnuH totiuff Uritaiiiiin* I<>cua halicatar. omnceqoc pnrmam
nii^u An^loniin ut pra^fnti loci roctropolitans ceclcei» aob»
jiriniitur. itiiinulilntA |)cri>otua «tAbilitale dcccmimae. Heoe
nutcin rcclriii.ini. ntivitc rpccialitcr coDeietcnicm rab
tn*3 ct tuitinnc Mnctm Uoninn» ccclmia, eiqoie
rit i!iiininu<rc. ci<|nc dc nmccMm poievtotie jore qoi
aUtulcrit. nufirat rnin Dcun dc libro Tits, eciaiqoo m
annthcinatiK vinculiii (-«m> n^Mlntom. Dcoe le inooli
todint, rcTcrondiiMiimr frat^^r.f
Ifonorius ;>";>« », //oiu^rio archiepi^eopo Dotchtmim» ^
Dilcctinpimo fratri Honorio, Honorioe cpieoopoe,
ecrTonim Dci.
Sancrptifi Tc»tr«:« (lilcctionia liticrie. in eie repcrimoe
laborie ei»Ilicitu<Iincm cirra Tobie comm
• E^Mdi cMfM fVfw . . . Aolirt] Vei fa ▲.'
1
264
HISTORTA NOVOKUM IK ANCJLIA.
mnlU fAtigniiono occnpfttAm,' mnlto* laboro et angnBtift,
crolyrcMcntibnB malin ct mnndaniR nnibnB, montis TCstriB
difficnltAtis snDpiaB nnBtinoro graTitAtom. Nos Tcro hor-
tamnr Tefltram dilcotionom, nt opnH crangcUi qnod CGOpie-
tifl tcrcatin» qnia in co tibi lalmnindam atqno pcrflOTcrandnm
magis qnam oroittcndnm ncccHiH) cst. Mcmonto oTangolici
proccpti qno dicitnr, " Ego pro to rognTi, Pctro, nt non dc*
*' 6ciat 6dcs tua, ct tn aliqnnndo conTcrens confirma fratros
*' tnofl.*' £t itcm iu npofltolo, ** Fratrcs, Btabilcfl cptoto et
" immobilofl, nbandnntcM in opcre Domini, Hcmpcr BciontcB
** qnod labor vc«tor non cnt innnin in nomino.'* Idco Bup-
plicitor TCBtram dilcrtioncm ndmonrmuR ut fido ot oporo, in
timoro Dci ot caritnto, vcBtra ndqniBitio, dcccBSommqnc tcb-
tromm» qnso pcr domni Grcgnrii oxordia pnllnlat, conTalcfl-
condo ampliuB cztcntbitnr, nt ifwa promiK^a Dominici cloqnii
Tofl ad aDtomam fcstiTitntcm cvocct qnro diclt, *' Vcnito ad
** me omncB qni Inlmmtia ct oncmti cHtiR, ct cgo ]rc6ciam
** TOfl.'* Et itcram, ** Engc, BcrTO bono ot fidclifl, qaiaM8.^ti4b
*' fluiKsr })aaca faiBti BdcliB, Bupm malta to conRtitaam ;
** intm in gandinm Domini tni.*' Intcroa tnni Bodifl anotori*
tatom noBtrn) anctoritntiH priTilcgio finnari poHtnlnBti. No8
Toro ab«c|no alla dilntione gmtaito nnimo nnnuontoB, qnia
rcctnm CBt ut qaio scmcl Btatuta atquo diHpoflita a prfD«
doocBBoribaB noBtriH cognoTimuH, hoc ipBum ct noR confir-
momuB. Eomiii itncino TCHtigia nHHcqacntcs juxto ritnm
priHCie conBnctndiniB, qnno a tcroporibnB sancto) rocordntioniB
Angnstini prcdcccBHoriH Tostri nnnc UHqiio tna ccclosia dctinnit,
ox anctoritato Dcati Pctri a|)o«tolomm principiB priinatnm
omninm occlcsiaram Britannins tibi, Ifonorio, tuiflquo snc*
coBBoribas in pcrpctunm obtinoro oonccdimnB. Tni crgo
jnris ditioni snbjici prcDcipimus omncs occlcfliaR Anglino
ot rogioncfl, ct in ciTitato Doroljcmia mctropolitnntui locns
ot honor archicpi.sc()i»ntas, ct caput omninm occlcflinmm
Anglomm popnlomm Bom|ior in postcmm BOFTotnr, ci a
nulla perflona pcr aliqnam malam Baasionom in alinm lo*
onm mntotnr. Alitor antom siqniB focorit typho ' ■nporbio
infltinctnB, ot nofltno prioooptioni inobcdicnB, et pnDnominatn
occlofliflo conccesifl sun) dignitatis rationiboi oontendorit roni«
* eccwpaiam'] oeeupBtain. Et
flfltflfai A«
^ muito . . . HtetHitimt fraUr}
Not in A.
• ^] tjrpo, if a
HISTOKIA NOVORUM IN ANGLIA.
S65
ti, pciftt Ro HoparAtam a participAtiono Corporii et Sangvinis
Domini ct Rcdcmptorin nowtri Joea Christi. Dons to iii»
colnracm caetodiat, diloctissimo frator.t
VUnUanits ivqxi ThcoduTo archicpiacopo Dombemio}
'DclcctiMimo fmtri Thcodoro, Vitalianns cpiocopiia ^ _ . ^
iHTTorum Dci.' %3Sm t»
Iutcr plurima ({003 nobis pcr TCfltrag ■yllabai ' tnii- tSmSSmT
mari josHisti cognovimuii otinm dcflidoriam Tcatinm pro con- CAJ^Wttl
nrmationo dioccnis^ qaro tasD flnhjacct ditioni, qaia tn omni-
bnH cx iiostro npoHtoliciD ftactoritatifl pririlcgio fplendoacero
dcpidcrofl.' *Noe Tcro pctitioni TCfltno annaontoo qna con*
p.sift. gniit paptomli soHicitadino, circa occlcfliaa Doi qn» a
prisciH tcmporibns ab hoc apofltolica ncdo ttatot* intclligi-
mus, irrcfmgnbili mtiono volamas ot flicot a nobia ita ei
a noRtrifl «ucccBsoribnfl pcrpctoa stabilitato moniantor. Unde
nobiH Tisnm cst to cxhortari, ao in prsDacnti commondart
tuto BngnciMimoo winctitati omncfl cccloflias in inflola Britan*
nicD poBitAH. Omnia crgo qun a Sancto Orcgorio prodoooa-
Boro nostro AuguBtino, flincollo soo, statata aoni atqoe
firmata, tcI ctiam pcr flacram asom pallii ooncoflfla, noo iibi
in aovum concodimus ; ot Dorobcriam ciTitatom, obi primiioa
pcr rovclaiionom Johu ChriBti Domini nofltri fidca catbolion
Hccandum inntitntioncm Bacroram canonom ■oacopta oai»
ha)>ctotc. Kx anctoritato aotcm Boati Pctri, apoatolomm
principiH, cni a Domino Dco potcstas data cst ligandi atqoo
Bulvcndi in caclo ct in tcrm, nofl, licot immoriti, <gnadam
Bcati Pctri claTigcri, rcg^i ca)lorom Ticcm tcnentcfl, iibt,
Thc<xloro, tniB<)uc Bncc«B«oribo8 sicnti ab olitania iemporibaa
fucrunt condonata, ita in porpctnom in ipta tna molropoU*
tana Hcdo, qnoD sita ost in ciTitato Dorobemia, immniilaln
coucctlimns dotincnda. Siqoia Toro, qnod non opiamni»
contra hanc noutriD apostolicsD difiinitionia priTilegii
ritatcm vcnirc tcmptaTorit, si qoidom opiaoopoi Tel
aut diaoonus fncrit, oz bao apootolica aoctoritate ■latnim—
• muUo lahort . . . /r<tter\'\ Not
In A.
• Dorohrrniol Ciint., A.
' DtUcUutmo . . . Dr%] NoC ia
A.
• 9fli0h4tM] •iUabas, Ma
* dioeoai»'] diocssas
* dtmdtratj ilssiiltrss. En o^
tm, A.
* JVm . . . dilt€iiammt/rm»^n
Noc la A.
266 UISTOIUA NOVORUM IN ANGLIA.
atqae docemimus, nt cpiBCopns ordino praBBiilaiua cnreat, oi
proebytcr Tel diaconnB ro novcrint a BuiB ordinibuB dejectos.
£z numoro antom laicoruro, tara ox rcgibuB quam principi-
but, BiTo magna toI pnrra porvona fuorit, sciat 00 alionum
a participationo Corporis Domini noBtri tTnio ' CbriBti. Hanc
autcm priTilogii paginam BufTultam auctoritato Bonti Pctri,
apoBtolorum principiB, cujuB miniBtorio fungimur, tibi, Tbo*
odore, tuiBque BUcccsBoribuB iu porpetnum obtinendnm deloga-
mna. Deaa ta incolumom caatodiat, dilectiMimo fraier.t
»» Serghts paixi i^cglhuB Anglorwnv.
^•tty rof SergiuB opiscopna RorrnH scrTomm Doi, Athclrodo, Alfrido,
lUkidf} ct Aldnlfo regiboH Anglonim. ll«.p.»IC
Donum gratin) BpiritanliB qnod Sancti Spiritns iHufltrationo
fidelium corda Bucccndit, ac rcparando rcficit, et Tirtatis mirifico
conBtantia roborat, ct cislcBtium bcncficioram iuBtituit percnni*
tcr promercri BuflTmgia, ct labcntium roram oxitia nibilominuB
projcaTero. * Quo UBi muncro piotatifl Doi, at quiDdam aBtro*
ram cslcBtinm Bplondifcra Inminaria mundi totias por ambi-
tum ronitcntcB, glorioei poRt Titfo priBBOiitiB felicia Bpatia intcr
nnmcram elcctoram mcracrant aecribi. Porro Tos, gons sancta,
gcnuB clcctnm, populuB adqniRitioniB, filii lucis, Btirps rogpa,
fidci propago ac incrcmontn virtntum, gandcto in Domino ot
cxnltnto, qnod TORtri non immcmor Btudii egrcgpuB no primai
apostoloram Pctras, fidci firmisBima pctra, dum montia ao
conBciontifi) TCFtrn) ccnsn ItctAtur, nominnro qnoque TCfltro-
ram rcminiBoitnr ct ngnoBcit. Confidimus ncmpe qaod et
aditum rcgni cnslcRtiR nporint, quibuB tantum inter gontos
quibut, Deo auHpicc, ]ira9polIctiB fnTorcm contnlit dignitatiB.
£t Tos igitur, dilcctiBflimi nc ChristinniBflimi filii, cjuB Tobis
nnctoritnto collntnm nntifltitcm Dortwaldum, CantiaB Bodis
pnoflulom totinflqno Britannins rcgionifl primum pontificem,
alacri poctoro, mentcque doTota BnBcipito, BcicntoB qaod mor*
oedem prophotn rccipiot, Biqaifl huno ut prophetam BUBcipiat.
fit fli Bperaore illnm forBau, qnod abeit, faflta qaiBquam
proBiliat, non eum fled a qao miBBUB eet Bpornet. Qui jaxta
Dominicam Tooem BperaeuB, abflque allo adminicolo oondem-
• mos tiro . . ./raier] Not in 1 • Qmc • . . Jmdkii rrformmri i}
A. NotmA.
IIISTOKIA N'OVORUM IM AKOLU.
297
nalMtar. Procal crgo a Tobiii longcqut talw
icmcritAs, ne (limm hofitia antiqaiis inohedieniia
Tobin inTcniat, qooe nAnciA Dci ecclonA tn gremio llionM
odopiionis •oriftro cUpiaiA cni. OpiAinQe Mieai q«o oolil»
miwricordia Dnminoi nonier Jceni Cbrieiae fociol voo ia-
i.p.n7. cfTAbilitcr miniatcrii ac rrgni calminis honoco. 0% la
mino faiari judicii rcfonnAri.t
SctyiM jxtpa^ fpincopiM Anglice.
' DilcctiHf(iniiii fratrilnis anircnis episcopis per Britoa*
niftm ron^titnti^. Sorgiaii.'
•Sicat nobi.H qaibiiii caram officii pMiorolis beoii opoelo- {fLBLmmfi
lonim prinripifi rctri, nopcmaD dignaiio miacraiioois fogi*
incn(|nc cuncTMiit, rcTcrcndam sdTozii pnreoniiom frmirie
i^noti.' iU c|ao({ac Tcitiri rcligiosissimi prMoloias oollegii
ngnitA MilaH p?minani ottalii iripodii roanos.^ Nom om*
niam Aoctori bononim Domino Deo nosiro immensM pcfv*
pinuis ^ gTAtiM, rc}K>rtA fratram fidcliam in tinn •oactm
mntriA cccIcAio) an.inimiUtia dcToi* consiaoiia, oi
fiTTcnt^) iiitor so diicctioniii<|ao consorlio. Sic enim
fiolIcrtiA Doom complaccro ncF^aniar oflcrenios oi por» Ub%*
iniiiA. cuni in nra )KTtoriii rplcndore Tori laminis refovonies
nnlliM illcNvlirifi mcntom lUaiiani, nollis frmimm siimolio
ronl.i {M.*rci'llant. nallifl nocrntibui proiimos meniibos na*
iiunnt. ted ut Dt-i miniNtri icpcralam se sabjcciis TiisD morom*
f\\\o prohiuitc cxhilicAnt. Hinc sibi Deom pro sp e r a n tom
invrnicnt in iwlTcniiii, ncc c|aicciaam poicrii hoeias **■■** »^
CH ncTrndi itnbrijiorc. Kt4*nim ubi csi prvsio Domini od»
jutoriuin runcta fuio^tnr *pirituam malignomm adTefoiloo.
Cunii(Uo itA Pit.^ ]>Atcmip * Airf\ii)>uK coHs»ionios Ti
tcrn:i' dilcvtioni^ uniinimi reliffio«itAii insinoamos
• Qni* MBt . . . re/oiman^] N»it
in A
' Sfr'/*mB ftnptt] Idtin pApa, A.
' Ihlrttitnmt» . . . .V#r^a«]
N<*i in A.
*/rfifrit ifiMtli] MoTfil fmoi as
rarlicr part of th« Motrnca. «k«rf>
\hty nrr «Tideotlj oal ef
lo .MS. tbry fimav StrU
^ trtfmdn ftsaw]
pudii. A.
» ftrt^mm»] pmpsas. A
* tu] Mt 4 ctfcff^ A.
Aiiirait J JCel m
268 HISTORIA NOVORUM IN ANGUA.
prffiscnB diloctissimnB frfttor ncwior BcrtiiaaldaB CAntuario-
mm proyincioo prn^sal, qai in scdcm rcTcrondio momoriiB
Thoo<lori qnondftm archicpiscopi sabrogntaR cst, jaxtn ritam
pri8ca3 oonsuotadinis, qnm a tcmporc SABCtiD ac Tonerandis
mcmorias domni ct priodcccfisoris nostri Gregorii Romani
pontificis nunc asqao sua ccclcsia dctinuit, a nobis, immo a
Bonto Potro a()08toloram principo, primatam omnium ccclo*
siarum Britannioj sortitaH, cum sacro pnllio ac Tcncrabili usa XS.|^tia.
dalmaticie illic dcmnndatus ost. Quod non incommodo, fra-
trcs carissinii, indcptas promcrait, cam ncr|aaqaam fasta
sivo tamore jaciantin}, ' Rcd mcnto Rabnixa ac hamili cordo
tnntam manus digims obtinuit. Quocirca hortamar, fratros,
TRstram a Doo dicntam consoriiam, salubriqao consilio com-
moncmus, at proptor Doi ainorom nU\no fataro) Ticissita*
dinis spcm ci<1om frntri rcgionis Tostro) archicptscopo, ao si
nobis dcbitani ministorii honorcm oxolroro, ot at preosali
primatum gcrcnti ciTicacitcr sciatis obedirc, non ignari qaid
Tas olcctionis iuHinnct^ " OlNcdito) pnopositis Tcstris." £t
rursam, ** Qai potcstnti rcsistit, Dci ordinationi rosistit."
Idooquo T08, fratrcB, admoncmas, aniTcrsoeqao ordinnm gra*
duB, pnDcipicutca cx hao apostolica auctoritato, at nallas ■ii
qai pnDsamat contra hnc t{ntD ab hao apoBtolica eedo olim
■ant oonBtituin, prn^BcntibuB toI futuriB tomporibas, contrairo,
Bompor prajmcmornin) ccclcHio) conccBBSO potcBtatcs illibato)
Berrontnr in {wri^cinnra. Et quia tob, annuonto DiTina
clcmcntia, ba;c pcrncturoB indubitaia mcnto confidimas, qan
commoncro Biatuimus fratcmitaiis TOBtra) religiosnm propo«
situm, incfinbilcm SalvntoriB nostri potcntiam cxoramus, ut
pia Tos Bcmpcr rcligione poUontos porenni tribaat la)tiiia
gratulari, ot fratcniis afrooiibaa colbfitantofl Banetomm meritis
in oDioma boniiiudino Bociari. Deaa tos inoolamos oiuto-
diat dilectiBBimi fratroe.t
^ OregoritiB papa epucopia Anglia^,
Littiiror ^ OregoriuB episcopaa lerTaB eoFToram Dei, epiaoopia
Sl3%V]' Angli» Balatem.^
. Dei omnipotentiB immonBn piotaiis magnitadinom collan-
damoa, qai bu» mf^ceiatis gloriam sio dilatare dignatoi oett
• pattmit affatihnt , . .fratrcM^] j » Ortffwiut , . . «a/ir/m] Kot
Notia A. <n A.
niSTORIA NOTORUH IN ANOUA.
269
ui in omncm tcrram cxicrit jom Boniii prcdicatonim nioniiii,
ct in finc8 orbifl tcrra) vcrba ooram.^ C^joB* iDoflabili pie-
r. SIO. tatis grntia, Bicnt nopcimor procroati, ita qooqno toinni adop*
tati, 8anctn3 rcgcnorationiB portantcB mjatcriom in fpem
gloriiD filioruro Dci, pcr JcBum Cbristam Dominom nostnim.
RcTcrcntim itAquo TCHtro), fmtrcfl cariwimi, dicato collegio,
colliDtantcs, hortamur ut in fido fttabilcB ot in opcro officaoes
inycniamini, honoro inyiccm priDvcniontct, ct altcr altorioi
oncra portantcB ; quia eic adiroplobitia lcgcm Chriati, earitatcm
continnnm hubcntcR in dilcctione Dci ct proximi, Blno qna
ini))oPHibi]o cpt Dco placcrc. Fratris noatri Tatwini qai
lK>ata3 nicmorin} Aup^iPtini pra^dicntoria rcAtri cathcclroo pon-
lificntaH Habropratus ct<t a<lvontu8 non admodam lo^tificavit,
qnin viniin rcIigionJB ct inogiia) probitatis Bub ipM> tcropora
c|ao npnd noB stctit cuni co^ovimuB. Proindo «goB anditia
potitionilMiP, nntcfcpporum cjns jura dignitatiB pcrqairi in
PAcro prrinio frciniun, ct, invcnicntcB cum junta poHtolaTipBO,
pnrrnin j^allinni cum vcncraliili dnlmntico) UBa ci apoiitolica
nnctoritato tmdiclimnp, annucntcB quocfuo jura dignitatia om-
nin <|Uii) [>rnMlcccpAorrB eni a tcmporo bcatm momorifo Auguo-
tini ro^ioMrnntur linbnis.Kc. Sicat crgo Bancti patrif lUMitri
Grr^orii, Koninni |)ontincip, dcrrctom pr«[«rato Aogn«tino
pincrllo puo, ])rn'clirat<>ri vcptro, omncn opiMYipofi Anglio Bnb-
jerit, pic iiop, Vro nartorc, ct Tknto Pctro apoptolomm principe,
liret inclipni rjup virt»m prrcntoii-til»i, Tatwinc, Dorolicrnia)
civitntiH nrc-)iic>[>iHr(>|>c^, tuir^qno HncccBiioriboB lcj^itimifl omncn
cri IrpinH llritaninip rnrnmqno rcctorcH Bubjicimufi, apootolica
nuctoritato pncripirntcp, nt omnin homo totiuB Anglim ro-
pionis tuiH cniioniriH jnp«iofiiI)UH olKixliat, ct to Hciat cmio
H[>orulntorrm nttjuo priinntom totiuH innila^, cui viccn nna-
truH pcT oniuin iii rr^ionc illn gcrcndaB commiHimoH. Tnam
nutoin crrlrpinm DoroU^niiiu conptitutam ot pro]iriam ct pri-
ninin Holxtlrin rri^ioniH voftrn* in (*hrv«to Hpccialitor Bob tni-
tioiic innnup nnptnn tonrtnOH, c|nnm volomoB in pacia iran-
P-Ko. cjuillitnto ct n^Iii^ionc vif^crc, cjuHqoc jora ot dignitatia
privilcgia in [>or{>ctnnni inimutilata aciTari, qaia prima oi
mntcr cnt alinmm omniom, primitOB in YCAtm rcgione con*
Htitntn in honoro Sunrti Knlvatorifl Domini noatri JMm
Cbripti. iSrriptutn c«>t cnim, " Non oat Ranctoa ot oai Domi-
" II up," ct " l-bi c«t caput vcgctom, reliqoa memhm fortioa
I fitrmm'] eoniin h celrra, A.
• Cujmi . . . ^Utcltsmmi/rmtrtt^] Voi m A.
270
IIISTORIA NOVORUM IN ANGLIA.
'* regetantar." Vos itar|UO, fVatrcs, hiDC apontolic» anctO*
ritatif mandata com alacritato ot Bnbjcctionia roTorontia
aadito ot raBcipito, ot cnm priofato fratro no«tro archiopi-
■copo TOBtro in mosso Doi laborato, soiontoa Toa indo moroo-
dem bonam habitarofl. Si autom qaiTis hioo pertorbare
Tolaorit, et nostra) diflinitioniii statnta diTollere contonderit
ao Tiolaro, sciat bo contra ipBom mundi SalTatorom et Boati
Fetri anctoritatcm niti, ot idoo nisi reBipuorit iDtemn dam*
nationiB Bontontiam incarroro. Doub tos incolnmoB coBtodiati
diloctiBBimi fhttrcB.f
^ Leo jKijw Athelardo (mhiepiscopo,
i^^f^to ^^ opiscopas, BcrTUB Borromm T>oi, Atholardo archiopi-
ArabbMiop Hcopo DoroborncnBiB ccclcpiio in pcriictaam.'
{J|Mi.uik, Pontiflrali diBcrctioni prccipae conTcnit pncBaliboB occlo-
rjM.
inj.
Biarom Bccondnm oorura irrcprohonBibiiom fidem aadiontiam
pnobcro, ot oorum.({aiD pcr Bcatum Pctrom, principom apoeto-
lorom, ct noe gorcro dcBidcraTcrint, qnre canoniciB non refra-
gantor BanctionibaB cflcctom conccdcro. * Ut com id qood do-
Bidcrant obtinoorint, flagrantiorcB erga eorom religioniB amorom
ezifltant. £xhortanda itaquo nobiB TiBa OBt ao precanda toa
fraterna almitoB pro diocoBibus Anglias Bibi commiBBiB, Tide-
licot opiBcoporum bcu monaBtcriorom tam monachorom qoam
clcricorom ct pucllarum. Qoin Bicot ab olitaniB temporiboB
toa occloBia tonoit, ot in Bacro Bcrinio noetro roqoiBita
cognoTimoB, ita tibi taisqao BacccBBoriboB tononda confir-
mamOB. Omnee Anglorum ccclcBiaB BanctOB ac cgrcgioB
predicator papa GrcgorioB ordinaTit atqoo catholice confir-
marit Boato AogoBtino archiopiBCopo, Bincello rao, rabjectas
foro in OBTom pcr Bacrom UBom pallii. £t ideo ex aocto* Mt. p» KL
ritate Beati Petri, apoBtolorom principis, coi a Domino Deo
potcfltas data c«t diconte, qoia " Tu et FctroB, et Boper hano
potram edificabo occlo^iam moam, et portas infori non
prvTalebont adTorBOB eam, et tibi dabo claTea regni cnlo-
rom, et qoodconqoe iigaTeris raper terram erit ligatom
•«
«•
«(
* Ci(/m in^JfabiU . . . /I^a-
frcff] Nol ia A.
t Lm . . . pfrpeimwk] Nol in
A.
•Utemmid. , . AoefBff] Notia
IUSiTORIA NOVORUM IN AMOUA. 271
" et in cmVw, et qoodronqno nolTeria •aper tcmm «ift •••
'* Intnm et in caolis '* ; immo ei Mcnndnm insfcitnUm mcfo
nim canonum conHomm, licet immcriti, ejnadem Benli PKri
claTigcri rctn^i C8>lonim viccm grrenieo, iilri, Atbeknle.
qoo BocceMioriboii omncfi Anglomm ecclriOM, mciiI
tcmporibnii rocrtint, in pcn*ctnum in ipM toA metropolitMm
mkIc pcr pubjcctionip cognitionem irrefVmgabiU jnro coBcedi-
niOB (lotincnflAii. Siqniii Tcro, qnod non optamnii, contrm
hnnc nnstrm (lifllinitionis tcI opontolici priTilcfpi MctoritAltm
Tcniro tcniptAvcrit, cx nuctoritAte apoatolicft statnimas, «I m
arcbicpiscopofi tcI cpincopon fuerit ei ordino pmnUlw til
(lcjcctnp. Simibtor prmbjrtcr tcI diacooM rol Alina
minlHtcr micri miniptcrii si fucrit, ab ordino Mt
6i nntom cz numcro Uicomm roerit, t*m rei qi
cc|N«, nnt qua«UI)ct niiign* «▼c panr» poraona »it»
comrniinionip |Mirtiripntione po noTcrit olicnom. Hadc pri*
Tilc^ii poK^iiipm iiurtoritotc RcAti Pctri, opootolomm priaci-
pi(«, cujaH miniptcrin fongimnr, tilri, Atbelorde, laioqM
piiccct^HoriboH in pcrfvtoora concedimoB olitiocndoaii. Ad
cujnp firraitAtcm roauibup nootrip rabecriptioDcm tm|
muH. illainqnc noinino noptro pignori mondoTimoo.
ctiam A Bcrgio Pcriniorio nootro ocribi pneccpimoo,
Januorio.
Dato iT. Kol. Fcbruorii per monom Eoatochii
panctn^ Pc<lip oi>oiitoliciL\ impcronte domino Korolo ptii
coneulc augai*to o Dco coronoto, mogno poctficoqoo im*
poratorc. anno nccunclo popt conmilotom
indictione X.
( ^f». MKMORAniLE FACrUII.^
Anno DorainicK^ Incomotionio nongentcoimo t. F(
HUM ' |wipA mipit in tcrrmm Anplomm od rogcm Edwmrdam.
raotuii cura raafnia irarnndiA ct dcTototiono, eiqoo
cum puip (iraniiiup nialcdictionem contro bcnedictionom qi
WntQP ]m(>o Clrrporius pcr SAnctom Aogiiftiiinm
* MS. Cottoo ('Iropatra £ i. | aiid Kinf Eavari io Ma A
ha« in rroftcd lin«, «hrrr h«r« «c
reail * Menorahili rartii*.'*
* Tap* Kormotoa dMd io IM,
I
272 niSTORIA NOVOKUM ^X ANOLU.
Angloram miflcrnt, niHi cnm cpiscopia rcBtiiuiBSot dcetitotiiB
parochioii opiflcoporum eocundom antiqnam traditionom, qom
tradita tsi gonti Anglorum a ecdo Bcati Potri. Nom per
Boptom annos plono dcBtituta CBt rcgio GewiBBoram ab omni
opiBCopo. Qoo oudito, congrdgaTit Eduoordot rcx BTnodom
Bonatoram gontis Augloram. In qoa prtDBidobat Floigmon-
duB archiepiBcopuB, rcgi rccitanB ot diifpotanB dlBtricta Tcrba
apoBtolicao lcgationiB, qoo) misit bcatuB papa ForraosoB.
Tonc Bibi roz cum Boifl, et FloimonduB archicpiBCOpUB, bo-
lobro consilium inycnorant, oBBumontcB Dominicam Bonton-
tiam, '* McBBis qnidcm multa ; opcrarii autcm - paoci.** Sin*
guliB igitur tribubuB Gcauif<8oram BingnloB constitoorant
cpiflCopoB, ot singulis cpiscopia conBtituorant. £t qnod
dodum doo habocrant, in qninquo diviBcrant. Acto illo
concilio, cum honorificiB monoribuB Flcimundus archicpiBCo*
pUB Romam rcdiit, apoBtolicum FormoBum com homilitato
placayit, ct rcgis dccrota ct scnioram rogioniB onnnciayit,
qnod apoBtolico maximo placuit. EcdicuB ad patriam, in
urbo Doroboraia Bcptom cpiHCopoB Boptcm occlcBiiB in uno
dio ordinayit, Frithcstanum vidclicct ad ccclcBiam UUonto-
nionBem, ^thclBtanum ad ccclcBiam Corauionflcm, WerBtanum
ad occIcBiam ScircburhenHom, ^thololmom ad occlcBiam
FontonionBom, Bladulfum ad occlcfliam CridicnBom. Goi
ctiam oddidcrant trcB TilloB in Coraobia, qoaram nomina
Bont h»c, Faltuii, Cclling, Lnnduoitham, ut inde BinguliH
onniB TiBitarct gcntcm CoranbicnBcm nd cxtirpandoB ooram
orrorcB. Nom ontca in quantum potocrant Toritoti roeiBto- M8. p. sts.
Xmni, et non dccrctiB npoNtoliciB olxDdicbant. Sod et aliiB
proTinciiB conBtituit FlcimnnduB archicpincopoB duoB opiBCo-
poB, AuBtmlibuB SaxonibuB Tirum idoncnm Boraodum ordi-
naTit, ot HorcionibuB Conuirom nd ciTitatom qnao dicitur
DorkeceoBtro. IIoc autcm totnm ]mpa FormoBOB in Byno<lo
Sanoti Fetri Bio concIoHit, ot damnarotor in porpotonm, qoi
hoo Balubre mntnrot conBiliom. Miflit ctiam Dritanniam
littoraB, qoarum excmplar hoo 08t.t
• Ut cum (p. 270) . . . Aoe ft^l Not in A.
HI8T0RIA NOVORUM IN AKOLIA. 273
Fonnosus episcojyis Anglia;.
FmtribuB^ ct BUifi in Ghrieto omniboi qtiacopis Angli»,
ForinoRni.
AnditiH ncfandomm ritibnfl pfignnonim partilmii in Tcntriii* «•^^•pl
rr])nllnlnEiFc, ct Tcm icnaifwo Riiontinm nt canct non ralmtcii
l»tn\rc« ^ladio pcparntionin a corporo Dci ooclciiiflD toii forira
(bOiboravimnit/ *mh\ f|nia, ot nobin dilcctOB fmtcr nontcr
PlriinnncbiH intimnTit, tandcm OTigilaHtis ct nomina Torlit
])ri olim vcnorabilitor jarta in tcrra Anglomm ccnpiniin ro-
iiovnrc, mnrroncm dcTotationiK rcirahcntcff, I)ci omni|K>tciitw
ot Hoati IVtri, apofliolornm principis, bcncdiciionom ToliiN
niittimnH, orantoH nt in bono cteptiH ]icreoTcrantiam halioatiji.
V(iH oniin CHtin frairoB, do r|nibaH Dominos lor|oenii intcr
nlin in(|nit, ** Voh OHtiH nnl icrno, ot ni Ral CTanocrit in qao •
'* Hnllictur?*' ct itomni " Voh cHtis lox mondi," iiigniAcari
voicnH |K>r vorbi Hapicniiam condiri mcntcn hominnm a to*
bJH dcl»orc, ot in moriboH ct Tita Tcstra bono) actioniii iitn*
diinn rjnnHi lumon ap)Kircro fidci, ]>or qnod gradiontibas ad
Aitain r)iioinodo onnto ainbnlcnt Tidcant, nt ad promiaiioncm
n^frnim l»ontitndiniH ninc ofTcnHa corrcntcn Talcaut pcrT c nire.
Nnnr or^o acrin^imini ot Tigilatc contra lconcm, qni cir-
rninit r|nn'ronH r|nom dcToroi, ot non paiiamini oltcriut in
ro^iono vcntra ])cnnria jKiHtomm ChriHiianam religioncm tio»
Inii, ^ro^oin Dci vn^ri, diH]>crgi, diHHijiari ; mhI com onai
]).Mi. obirrit, nltor rpii idoncnn fucrit canonioo protinos uiliroge-
tiir. Xnin Hcrnndnm lo^^cm ]>Iarc4i rncii snnt Miccrdoica, eo
r|nod inorto ]irohil)cbnntnr jicrmancro. Qood DaTirl eonvide*
mnH, ot in H])iritnm ChriHti cccIcHinm rotoram foro pcrman-
f-nntin nd finoTn UHqne nnM^uli ]»rr>Hpicicnfi, ait, '* Pro patriboa
" tniR nnti nnnt iibi filii ; coiiHiitoct eoii principea." Nalla
itn(jnn mom nit nnbro^ndi aliom com qoilibei nacerdotam
ox Iinr vita ini^mvorit, hc<1 mox ot illi qoi prima) eedia
])rinripnlnin goroiiH intor von oirtcriH opiNOopis praiewie diiMH
Hritur rratriH obitnn fucrit dcnontiatop, facta eleeiione
nicc altcr conflccratan Haocedat. Qoia aoieni inier
' Fratribmi . . . Forw»o$m»] Not
in A.
' parlihti» ta vt$iri»] ia TMlrit
partibut, A.
K 6587.
* Jrlihrrmvimm]
Rt cetcfa, A
*9od ^mim . . • Mporaa^Mif]
Not ia A.
I
274
HISTOIUA NOVORUM IN ANOMA.
principntnm tcncrc tlcbcat, qnocvc BcdcB cpiBCOpaliB csstcriB
pnrpollcnt habcntqno prirontnm, nli olitanifl tcmporibnB no-
tifwimnm ost. Nnm nt cx Bcriptin Bcati Grcgorii cjnBr|no
BocccBBomm tcncmns in Dorobcrnia ciyitAto motropolim pri-
mnmqno Bcdcm cpiFcopnlcm conetat rcgni Angiomm, cni
vcncrnbiliK fratcr noetcr PIciniundnH nnnc prtccHBO dinoBci*
tnr, cujnB honorcm dignitntiB noB nullo pacto imminui
pcrmittimuB, Bcd ci viccB opofltolicoB \tcT omnia gorcre mon«
dnmuB, ct, Bicut WntuB popn GrcgoriuB primo gontiB vcBtrro
cpiBcoiK) AuguHtino omncB Anglornm cpiscopoB cbbo Bubjcctoo
conHtituit, Bic noH pra^nominoto fmtri DorobemioD, bivo Con*
torbcriic, orchicpiBrojM) cjusqnc BucccBBoribuB lcgitiroiB candom
digiiitatcm conGrmamuH, mandantci*, cl ouctoritoto Dol ct
Bcoti Pctri, apodtolorura princi))iB, proecipicntcB, nt cjns
cononiciH diHpoditionibnF omncB obondinnt, ct nulluB coram
qno) ci Huii!(|uv HUccc«t«oribua upoMtoIicA ouctoritnto conceBna
Bunt vioUtor cxietnt. Si nutcm quivis hominum coutra hieo
nliqunndo niti nc imminncro tcmptavcrit, eciat bo procul dn-
bio multnndnm rorc gntvi nnathcmntc ct a corporo Bnnotio
eccleBifls quom inquictoro molitur pcrpctno nisi reflipuoril
Boparondnm.t
I^ttcrof JohonncH cpiHCopuH, ecrxnB BciTornm Dci, confrotri Dnn-
toAnh- * Btano DorobonicnpiH cccIcBim archicpiHCoi»o/ vitBB pcrpetnw
DSm3«n. pcrmanondam in ChriBto Holntcm.
[A.P.Mif] gi pnHtorcH ovium Bolcm gcluqnc pro grcgifl flui cuBtodio
dio nc nocto fcrro contcnti Bunt, ct ocnliH conBpcctant vigi-
lantibuB no nliqnn qnidcm cx ovibuB aai crmndo pcrcati nnt
foriniB Inninta morsibuB rapiotnr, quonto Budorc quontaquo
cura dcbcmuB chbo pcrvigilc^ ob Bolutom animornm, qui di*
cimur poBtorcB * cnmro ? AttcndomuB igitnr noa officiura
cxhibcro orgo cuBtodiam Dominicomm oviura, ct no, quABi
lupo vcnicnto tcrriti, fngiorauB, no in dio Divini cxaminii
*t«W quia . . . BeparaMtitim^]
Kot fn A.
' Dorobernemsit erc/f«;<r arcki»
epitcopo} DoroberBenfil cpiteopo,
A.
* Jieiwmr piulnrrf] poBtoreB diei*
mor, A.
HlfrrORIA KOVORUM IX A2I0LIA. 27S
pro dctidm no«trs ftnt4> ■mnmnm PftBiorem «i iiegligHUi»
nontrft rxrnicicmar, ondo modo botinriii rererontift ia Mbli»
uiioro ftrco rrtcriii diJQdicftmar. Primftiam ilftqoft Ima,
in <|no tilii c\ mnrc ftntccciwonim iaomm ▼ioos
iHxliH cxcn^crc conrcnit, itn iibi ftd plcnam crnifi:
«icni licntnm AQ^uiitinnm cjafir|iic wocc c ftworcft pnDfftifti mcW*
HJm |K)ntificctt iilcninR hftlNiiMic dinoiiciiar. rftllisoi ▼•ro
fratcrniiftti iuto cx moro ftd miMiftnim ftolennift eclebninda
rottimcndnniap. r|n<Ml til>i nnn ftlitcr ccclc«i« UiiP
in pn» HtAtu nmficntihnH nti concedimoii, qnrm
cceHorcfi iiOHtri prrMlidrrunt. Ne<iae iuft imidciiiift Imic ia-
rognitam hnlict, vcl cajaH<|ac, qaoniftm indomeBii
modcrfttiono nctanni imnciidun crii. Ilooefttftii morvi
rum ha:r oninmciiiA conrcniant, qafttinof, ftocioro Doo,
c^Ho coiiHpirauH, itft ut vitA tna filiin toin nii rc|nilft, ei km
ipH.i. Hiipin tortitndo illin incHt, dirigftior. dom io eo q«o4
iinitciitur nhpi<-innt. Iii ijiHA ni*m|icr conMilerftiMlo profic i— fc
nt tccuni Ikuni |Mr hoo qno«l Iicnc vixcrini Tidcre
tur. C*i>r crpi tiiuiu iinpif* proopcriH qoft* irtii|w)rftlitcr
119. pi.aM. (liuntiir rxtollntiir. nc(|ne ftdTcrniM dcjicifttar. Qaicqttid ills4
fucrit A<lvcn>i. virtntr in Chrinto |«iiiriili» ft le deriacfttw.
NuUura npud tc Iim-qih fnvor iii<liHrrctaH invcnifti ; in ooiBi*
buH (liHrrctionrin nlii in to (Ofrnoncant. InnoDtem ^md lo
rulpnbilcm •ufrCTf^Htio ninlA n<m fftriftt, nocentcm grftlio Doa
rirn«ct. UitnitM^iitii tr^ d«'liiiipirtililHM mm ovieiMlfte, aoe
r|n<><l illit* iion profucrit lion {icqictrftrc |«rmittfta. 8il im lo
<t l>oni iMhtorin dulrrilo. nit ri jodicin «rTerft diolrictao |
tinuin Hrili<-<>t r|ii<Ml iniMMctiti h f<ivrfui, ftliod quod inqoiekio
iV ricndo a pmiitAtc <N>miiCHraH. Sr<l qoonlam
prnpot^itornm r.cluH, datii diHtrictian Diftlorom riiMlei
trrniHit in < Tn(l«.-lilAt4:m ; c<>rrcptioncin in jn«licio rcfronft, o4
<<-ii-timni diHcipliii»* diHcatc. ai ci cal|«ft fcrift*. ei ft diloc»
tmnc jMrvcrHMniiii «pu» corripi» noo rccedftn.
pri>ut ^irtUM imtitur. |inupcrilHii cxliilio ; opprcoiio
tun Hul)v< iiint, <>pprimciitil>aff inudcHta mtione
NtilliuH fnrirfn ciiitra jn«ititiftm accipiftn. Dollom qo
jaiitA (I<*ipicinfi. In caHto«liA ■*(|Qitftti« cxcelUft. oi oec dioi*
tcm }MitoiitiA PQA n{md Ton ftliquid extro Tiftm mmmm do
AcruHAtionc ftudiAH. nec {iftapercm fncifti homilitfta ioa
rnrc. <piAtinQH. l>co mincrftnte, tftlia pooftia exinloffe,
HAcrft lcciio praN-ipit, dicenn. *' Oporiei epiaoDponi ifffoyiv-
" hcnnibilcm cmw*.*' 8ed hio omaiboo nii fftlobriltr poitfii,
•i raftgiatrftm oftritfttom bftboerio, qoftai qni ftec nln o fmH^ n
S I
270
niSTORIA NOVOttUM IN ANQLIA.
roet.
Itt.
rMHmfor
like
recto aliqiiAndo^ iremito non rccodit. Eccc, fVutor caris-
Himo, intor mnltn alia ifltn Bnnt iiaccrdotnm. Ista Bnnt
imllii jorn ; qnai ni Btndiof^) BcrrnvcriR, qnod foriB acccpifwo
oBtcndoria intnfi habcH. SnnctA TriiiitoB fratomitntom tcr-
tram gratiro Ram protectiono circnmdct, atc|nc itn in timoriB
Bui yiam to dirigat, nt |M)fit vitm hi^juB amaritndincm, ad
rotomam Bimal ])crvcniro dulccdiiicm' rocroamnr. M8.p.tf7.
Kt hoc Hcriptaiii CMt ]\ct niaiinm TiOoniB BcrinialiB BcdlR
a]iOBtolicu\ iii niciiHo Ortobri, indictinno iiii.' datarnm dio,
i. Kal. OctobriH, anno xii"*" Rnniini jN^ntificiR JolmnniB.^
Hmc, ui pru^liliaviiiuis, in arcliiviH ecclcsitQ Domini
Salvatoris^ rcporta fiiiiironim mcniorina non absurdum
icsiimavimus commendaro. Ei quiflcm his plura in-
vcnia suni, scd alifiuilius corum nimia vctusiaic oldii-
icraiis, aliquibus in cartis cx bildo compositiH, ci pcrc-
grinis cbnractorilms in.scripiis, ci ipsis quoquo raajori
cx* partc (U»tritis, notiti») iiostra» usquequaqiic non
patucrunt Ac nos ignota pro noiis Hcribcro horrori
habcnics, ncccssario ca liuic opcri alicnavimus. Sane
quod quosdam non pudei asirucrc, soli Bcilicei pcr-
Honiu Bcati Augustini, primi ])onii/icis Caniuariorum,
Bcaium Orcgorium conccssiso, non soluin cpiscopos
quos ordinarei, ncfjuc hos tnntummodo qui pcr Ebo*
racio cpiscopum cssent ordinati, scd eiiam orancs
Briiannin3 sacerdotes habcrc, Domino Dco nosiro Jcsu
Chriato auctorc,^ subjccios ; qualo sit sacra succcssorum
cjus decrcta succcssoribus ipsius Augustini dirccia, quro
paucis praonotavimus, saiis osienfhini. In his r]uippc
vidcrc planum esi, cos intcllcxisso non raagni muncris
esse si ei solummodo illa dixissci, cum, ui alia iaceam,
Huis diebus Eboraccnsis provincia ncc fideni Chrisii
^ aliqMando'\ Not io A. ; iiBpplifd
in margin in MS.
- ptrrenire HuieeHinem] dulce-
dinem penreaire. A.
* iiVi.] xii., A.
* John XII. WBi Pope from 955
to M3. There wbs therofora do
twelfth 3rc«r io hii pontifieate.
Ilut the ohTioni eorreetion of »i**
to vii"** bringM the date of tho letter
to October lit, 961, which feU m
the fonrth iodictioo.
* Dommi SalvalariM'} Chaofped
from SaliHitoria Dcmim^ 118.
* mqfori ex] ez mijofit A.
' mmeioref] oatove, M 8.
HlSTOniA XOVORUM IK ANOUA. S77
stmcrporit, nec qui eain pnedicarci eo direcios mt,
Tnnta rnim in Cnntia ct viciniorilMiii regioiiibQs w
I)nu<Hcati<mo nominiH (niri.sti ct ipfio ct iiocii am* ha-
Iniutunt ail faciriitlum, nt a tam longfti|ui9i partibas
ois fnerit altstinoiulum. Bcatun Kiquidcin Paiiliniia
f|ui ])i*imus NoitliumbrenHilmii evangelium }»nedicavit^
A.p.M^ ot Ebornci primuH cntliedram pontificalcm sortitni ml^
non A }^iU4> Au;;ustino hi*«] a Junto. qui quartus ab
ipHo Au;;ustino Cantuarionim pontifex cxtitit, e|>iteo>
puH cloctus, oniinatuM, H illiic «lestinatUH fuii, quea*
a<lino<1um venorabilis Bc<la in Hiaioria Gentis An*
;;lorum vcraci stilo 4li;;e.*«Mit, et omnibua noiiaBiraiiai
ost. (jun; iptur lioatUH (in'g«>riuii Augiisiino dixii,lWii^
in Aut^ustino suis NucceRsorilnm dixit, per quon Dco^m
implorc placuit, qu}i' |>er i|mum AiigUfiiinum sua dis-JjM^
I»ositione implere non voluit. Non jure iUu|ue priTi-^^^
lo^no Augustino collato privandi sunt, qni sedi ejus
pnv.sitlontes vic<\H i|ihiuH exM^^piendi officio functi sanib
i^\u)i\ voro (lictum IViatum Uregorium Hatin dicere ei
nos.s<* 4't |K)SH4*,* .si voluis.Het, " toa fratemitas ei sue-
" cissons Hui." vcrum omnitiiodiH chhc fatemiir. Ei
siini)it<-r mm <lul>itainuH Dominuni CliriHtnm dicentem
iHato r<*tro, " (jiKxicunquo ligavcr» Auper terram erii
" li;^'atum rt in cii*liH, et quodcunque solvcris super
" 1« nam crit solutum et in crrliH/' Hcissc dieere, si
voluJHsrt, " ct succcHsores tui." Qui ergo priTars
nituntur succcs^orcs Sancti Au;n>Jttini poicsiaie ei
«li;:nitat4« quain ipsi Augu^tino conccMiii Beatus Gre*
;;nriuM, privont si auilcnt HUCCi*fiHorcs Rcati Pciri po-
t4 ^tiitr ct (ii^iitato quam i[>Hi Petro conccMiii ssnrtns
ct jnstus DominuH. I*>>(lcm enint modo quo Dominus
locutiis oiit'^ aliis in a|K>Htolo suo Petro, locuius esi
(in';;orins succc.sNoribmi ejufi in dincipulo suo Ay g ns
tino. Justo judicate, tilii hominum, ei |>erpoiidiis ds
'•«•]rjasA. I ■iff]ysCisA.
* n**Mf ft pO09€] pOMT Ct BOMC, sK* \
278
IIISTOUIA NOVOUCM IN ANGLIA.
1
ofBiinilibus idi^m esse ju<liciuiii. Iliud eiiani iaii» an-
ncctenduin cxistimavi,* quod pnfifatus Bcda rcfcri
Theodorum, qui scptimuH a Beato Augustino in cathe-
dram cjus succcssit, priinum csHe in archicpiscopis cui
omnis Anglorura ecclesia raanuH dare consentiret Et
hic utique cum ])rimo functus pontificaiu Britanniam Kt. 9^ m.
venisset, Ceaddain Eboraccnsi ccclcsiie pnelatum^ a
pontificatu summovit, eo (|uo<I non jure sacratus in-
juria fuerit eidem ecclcsio) per officium saccrdotale
pnnpositus. Mox(|Ug Wiifriduin .substituit, et ei inte-
gcrrime pontificatum Kl)oraca?, frctus Romanie scdis
auctoritatc,' dclegavit. Qucm dcinceps et^ ad concilia
sua venirc facicl>at, et ejus olKcdicntia ac subjcctiono
pro temporum qualitatc per omnia utebatur. Hunc
ctiam postiiKMtiim, cmcrgcntibus (|ucrelis, quas com-
memorare loiigi.ssimum est, in sua eoclcsia Eboraci«
non solum episcopatu privavit, scd ct (larochiam cjus
in tres cpiKCopoK, libera utens potestato, distribuit
Deinde, soluto ijisinH discidii nodo, juxta placitum
voluntatis suh3, romotiH epi.Hcopis ipsis,' eundcm Wil*
fridum pristin!!) dignitati rcstituit. Nihil novi dicitur.
Yetcra sunt h.i^c, et anti(|uoruin gesta scientibus cvi*
dcntissima. Illud quoque noii minoris cvidcntifo luco
patcscit, Birhtwaldum,* succcssorcm ipsius . Thcodori,
illuin ipsum Wilfridum cujusdam inoba*dientia; culpa
accuHatum socundo ab cpiscopatu dqHMuisse, ac postea
scncctuti illius ct roligioni compassum sui pontificatua •
gradui rcstituisse, ab' apostolica sede interpellatus»
Scd quid juvat infinita contcxcrc 7 Itaque de his ita,
ui qui ecclcsia) Christi Cantuaricnsis aucioriiaii dero«
gare non metuunt saltem se in lumine poeiios non
' exi§iimavr] putavi, A.
' Eboractnti cccUvtt prnlnlmm]
EboraceiMeiii prvlattiin, A.
' Bcmante tcJia amcloritatc'} ««e-
toriCalc BonaDK ■ediii, A.
A.
* e#] Not in A.
• cpiM!cpi§ ip^i»] {p«g cpiteopUt
• BirkiwMum] DrithwaMMi, A.
HISTOIUA NOVORUM IN AKQUA.
279
possc vidcrc erubcscant, ct vel ora amodo ' cl&udaat»
nc prava locpientes rocta ainantibus opprobrio fiant
Ipso anno quo Tla(bilfus archiopiscopus Caniuario- AioMid
ruiii <]{} transmarinis partibus in Angliam roversuB esi» «w tg^^g
(ini fuit annus ab Incamatione Vorbi Dei miUeftimusrit«rft.
ccntcsiuius vic(\siinus, vcnerunt ad oum miwi ab Alex-
MSp-s». andro rcge Scottcmun (piidam honorati ct strcnui virL
Horutn unus (juidcm monachus ct prior ecclesio) Duni-
fermelin{e« Petrus nomine, clcrici duo, unuB cxiitii
miles. Negotium autem lcgatiouis corum qui nosao
cnrat, (|uani dctulerunt subscriptam cpistolam* legcndo
vcl audicndo pcrcurrat.
Aicxandcr Dci gmti» rox Scottomm, lUdalfo rorerDiido
CHiitimricnpi nrchicpincopo, ct com rororontiA dilig«ndo,
pultitom.
Audita proRiKri fulvcntaH rcfftri in An^liam jaradio a nio
(lcHidcrnti mnnircRtn rclationo, do incoiumitoto ac proiipcritoto
TCHtra ron^n<lcn8, pnmmoquc Protcct4>ri iiulo gratias ' refcroDt,
rum tcmpornlinm andic|no occnpntio cararam iter mcom, oi
TCfltrn nd prn^scnii Tnlcnm rrai prcflcntin, impcdiat, tam litteni-
nim dcRignntiono f|anni legntoram rcUtiono Miimi mei oflTco*
tum Tctitr.-c lK>nitnti cupio mnnifcNtftro. Tnntxn ctcuim dio*
riotioniR |)crhonic frctuH conitilio, brmnm ]>rop(Niiiam iicro|>tinio
nd lK)ni o)>criM cMcctnm, Dco annacntc, nou dabito mo poMe
)HM«lu('crc. VcPtrnm igitnr latcrc cxccllcntiam noio/ occlcaiom '
S.iiK ti Aiiilrom in rc^no mco cxiKtcntcm, jftmdin poiitormU
nirii (1r*«litiit.-uii, Dci ct Tc^trn) ItcnignitAtia |>roTidcntio pMtoro
iiloiico dcsidcrnntcm mo tcIIo coniiolnri. Quocirco Tcotno
]>iotntiit (lcposco clcmcntinm, at qaandftm pcnKmmm a plerio-
(|uo mihi Inudntnm, ^Almcram ocilioet monftohura, ti TobU^
idoiicn vif:n fucrit ut pontificali inthronixctar «Ugnitalc, milU
liltcrnm conrc^lntiB. Vcrcni onim lammam Pantorcm me gr»-
Titcr offcndi^HC cum grcgcm aaam, negligcntia moo ftUioqoo
forenn criminibufl impcdicntibus, pftotorif penorift deoolfttom oi
a tmmito TcntAtia in plariboB oxorbitfttQm dio pormioorim»
tilinli etinm timoro timcns in hftc re eom ftmodo offtndM»|
* rrn timt^io] amodo ora, A.
• §mlt9criiilam rpif/o/nai} epi«to-
Um fabtcriptain, A.
* iWr frmiim§] cmtiat io4e, A.
* ejrctHtmtimm mI»] boIo
A.
I
280
UISTOUIA NOVORUM IN ANOLIA.
A.D.11S9. ad vcBtrfD fotitom diBcroiiuniH rocniTo, nt, priBtiniD mcnior ]Uk|».an.
oxiHtonB diloctionifl intcr uob ad inTicom^ h*bit(D, mo filium
vcBtmm potomo aflcctn Hpiritaalitor jamdia a YobiB odopta'»
tam Tostri mnnimino conMilii in hac ro tuoamini. Valoto.
ThflArrh. Miraius cx hls patcr Radulfus, et lutus hoc vcr-
atfitor bwy buni a Dco cgi*casum, inaxitno quia omnino constabat
cundcm fratreni ncc pcr so ncc i)cr qucmlibct homi-
ncra unquain do ipno ncgotio aliquo modo apud (|ucn-
Midniiriu quam cgisHC, licet ejus ab.sontiain molcnto feiTct, nain,
HwCT^fo- sicut in Hervitio l)cati proMleccflsoris 8ui Ansclmi sic
ct in Huo asHiduus cssc solcbat, noluit taiucn rcgin)
'petitioni aescnsuin non pRcbcro, no viderctur Dci
oixlinationi resi.sterc. Quoniam igitur accepcrat i|>808
lcgatos pro cadem rc et pro aliis rcgcui Anglorum
cx ])arto domini sui adituros, ipso ct convcntus fra-
^ tnim Cantuaricnsium miscrunt pcr manus illorum ipsi .
rcgi cpistolam hanc.
Honrico rcgi Aiiglorum, caro domino buo, ac «nmmo cam*
honoro Tcncrandu, fmtcr RaduiruB, Hanctos CatitnnricnHiB ccclo-
Bio) indigiinH HOccrdoH, ct totns couTcntuB cjuHdom occlcBios,
Balatcm ct orationcH, ct fidclia obecciuia.
Notum fncimuB Hublimi bonitati' ct honorando) coluitudiui **
TCHtn», Alcxniidrum regcni Scottorum, cum ctmHonHn clcri ot
populi rcgni nni, IcgntoH huob ad noH raiBiHHc, ct conBilinm cnrai
paatornliB ad opUH ccclcHio) Sancti Andrcn3 n noBtrn cccloBia ox-
pctiHHO. CoiiBidcrnntcH orgo ooram justam pctitioncm, ct tam
diTini timoria ^ rovcrontiam quam Banctn) matrin ccclcBio) ntili*
tatcm attcndcntcH, laudandiB doBidortiB pinin i^rfobnimuB nBBOii-
Bum. ConccHHimuB igitur jaxtA pctitioncm comm porMonam
> occloBio) noBtro) ab cib dcnominatam domnnm Edmoram, ((nom
a pnoritia diBcipliniB occlcBiaHtioiB fablimitcr iiiBtitatom ot Banc-
tifl moriboB dooontor omatnm, ad officium Bacerdotalo omnino
Boimna idoncum. Voetram igitar* Tcncrabilom Bublimitatom ii8.p.sat.
BnmmiBBo cordo do})OHcimaB, ut TostriD oolaitadinia pia rolantatc
1 <id tnrtcnn] Not in A.
* cmi] Not ia A.
' imhlimi 6oiiil(ili] eablimitati, A.
'1
* et kmtoramUi etUitmdmi] Kot
ioA.
* fiMor»»] omoriB, A.
* i^iur} cfgo, A*
IIIRTORIA NOVORUM IK AXOUA. 281
At(|!io nncioritAto, ct illorara digna Deo^ peiiiio ci tnper
iicccHHAno ccclcnia) Dci iicgotio nostno homiUtAtai
iMiri-tur. Omtii|ioicnH I>cus ■nblimiUtcm TQStrmm mI
snnm ct mnnimcn ccclcnioo nn pcr long» lompofm i
rnHto<lirc, ct pont tcropomlo rcgnom dignttmto pmnnk vofBi
Muhlimnrc dignctar. Amcn.
Rcscriptuin ivgi.n ad liaoc
Ilcnricuis rcx Anglomm, Radnlfo archicpiaoopo Gnoioanmy
pnlntrm.
Volo ct conccflo nt monarbnra illam, ondc rex Keoiftim !•
miniHivit. lilK?rani ci concc<la8, imI conractodinem iemD
in c|MHro|)Alu Snncti Andrcn>, tcnto £Tcrmdo do Colno
Itotomngnm.
Post h;i^ iiiihit cundcm fratrcm [>rout oporterD
piitaKnt ad rogcm Scottije,* hcribciM ip«i rrgi nic
Caro (lomino ct Amico intimo, AlcxAiidro Dd gTmti»
ruMi rvi^i^ fnitcr^ Itadalfun Cmntomricnaie ecclcaiai
iiidi^UH, balatcin ct cum ormtiooiboa fidelim pro
wrvilin.'
(iintinH IH^o innumcrnliilcfi rcfcrimua, (|ai md cognoaocfidom
ut<|iio |M.U'n(him qua) dclicliatiit, rcmotia nclmlia, racntia Tcaina
(H iil<»H n|H.Tnit. («rutinN iiihilominua gcnvrmlitati TCPtrm), «|oi
jM litifiiiibni MwtriN lcgitimii, noa vobia cx mmicia mmiciarioMO»
(>\ rniniliaribiiH fniniliAripiiimoM atqno jonctiiipimnB rnblidbtia
Liirt cnini 't\mn iM^titionibua qoaai oeolom mot dcstcrmm m eor^
)H>r(> iiohtro avfllcrc qua^ratia, laadmro tmmcn hmboo joaiom
(l(M(lirium vcatrum, ct in qamntam |)otero aecondom Dcom tlli
(»l>t<<iiiiKTarc. VoIciiB ({aidcin, ct, ai }ttoe Doi ei Tcairm dici
p«>t(r<t, invitOH, aiMtcntior bona» Tcvtrm) Tolontmti ; Tolcna Tcto,
(lui.^i l)v\ vuluntAti, qucm in hoc farto prsacntcm atqoe pmpi*
tiiini o«»iiH)iirio. m«iHtrro non modoo, ncc cor Tcetrom io ooo
|i. wi. uiiiurunn* ; invitnH anlcm, qaim qoaai noloa, ci pmiria ooooolm*
tioiio ut({ur * rrlrvationc a^aidqm, ei filii ampieoiaa eoomilio o4
uuxilio iii iiifirmitati u(«itrm mo «tmte deeiiioor. O ampiMtio
(oiiMliuni ^iri.'* »i non co non a|K>Iimreiia, ei com apolielii, q^
' tit'/Ha Dm] Dro difraa, A.
• .siw/if^j Sc(Hur, A.
' Sc^n.ymm rrai /ratrr'] rcp • 9i^] ac, A.
^< oit^Tuni. A. * emmmitmm Mmi] Tiri
* ('i»mtmntiemn$ . . . Mrriliaj • A.
282 iiisToiUA NovonrM IN axqlia.
AJl.ltlii Untum lirara, tam famoeiim, tftm ccclcBifD Dvi ntilcm, ritA oi
monbos, ct littcriB divinis ct, ni opus fncrit, siecQliirilyat n pao-
ritift inetmctnm, tcrrio Tcstnu conHilio priccfiflo in his qnio nd
Dcnm pcrtinent mitagiitis. Si aliuH cx p.irtilms longinqniB qnod
pctitia petcrct, pfd ccrto BcintiH, non patoror dongnrt n nobie
oordii nostri orcnnnm ;' ecd Tobis nihil cnt, «ccnndnm Dcnm, .
qnod Abnaore TclimaH. Mittimns itaqao ad Toe pcrepnam qanm
^ pctitie, ot omnino libornm, nt n vobie ccrtine diecnt ei ad hono*
rom Dci ct eanctno matrie, CAntanricnniH Tidclioci occleeioo, •
epcctct fwtitio Tcetm. Caato igitar ct cam coneilio iractato
qaod agitie, qaia eunt multi qui liljontcr eacrationom ietiua
dieturbiircnt, ot, ei valcrcnt, diHtnrbnndo caeenrcnt. Proindo
^noetrnm CMect coiiHiliam ut qunin citias nd noe rcmittorctnr
eacranduH, iio dilationo qnod timomue intorTonint, vcl qnod
iiolloraae. Snlutit voe convcntue fmtmm ccclceio) noetriD roro
fidclce vcetri, ct omtiino pamti ad eor\'itium vcetram.* In
communo aotom rogamue at ita voe habe^itie org» frairce
noetroe qui in rcgiio Tcetro eunt ui Dcus vobie indo gmiias
halioai ci noe. Omnipotcne Dcae voe oi conjngom ▼eainim
ciiHtodint, ot ab omni mnlo dofondAi. Amon.'
VcnioiiH itafjuo fratur i|)8c in Scotiiam/ mox tciiio
ilic advcntiis sui, illo qui fuii dics fcstivitaiis gtorio*
KiKHiiiioruin apostoloruin Potri ct Pauli, Kusccpit, cli-
g<?nlc cuiii clcro ct ]»opulo tcrnu, ct conccdcnto ivgc,
|>ontificatuiii Sancti Amlrea) aiK>sto1i ChonriinuntcnMiH. M*>^M
XtteMms Qua9 rcH ita cli.si>cnKantc ^ I)co acta cst, ut ncc virga
•iiMr. )>aMU)raIi vcl nnulo a rcgc invcstitUH fucrit, ncc hoini-
niiiin ci feccrit. LsctuH itaquc dicn habituH CHt, atquo
in laudc* Dci alacritcr cxpcnHUH. In craHtino autcm
rcx, cum clccto dc conaecrntioiic illius secrctiuti agenn,
ct inodiH omnibun eum a poniificc Kboracensi conHO-
crari cxhorrcns, ubi, co doccntc, accopit auctoritaiem
ecclenim CantuaricnHiH cx antiquo ioti BriianniaD pno*
roinerc, ei ca ro,^ i|>HO di^ponenie, bo Cantuariio epi800-
* ifrcaxew] airhannm, MS.
* pamli . . . eT«fmw] ad m.'rTl-
UnBi reelruni parati, A.
* (hmipoitnM . . . Ameml Valvtc,
A.
* SeollMm'} Seotiam, A.
* </r«ff»«tfNlc] di^ponrate, A.
* /dM^] Umdeai, A.
' «11 r«] ic«ifco, A.
IIISTORIA NOVORUM IN ANQUA. 283
palcm bcncdictionein vellc rcquircre, conturbfttus aniino AJkiiflL
Hiirgcns disccssit a1> co. NoIc1)at cnim ccclcfliam Can-
tuariensoiu antofcrri ccclcsia) Sancti Andrcoe do ScotiiA.*
Vocans ita(|uo Willehnum, uionachum Sancti Edmundi,
qui post Thurgoduui cidcm cpi8C0i>atui prK^positun, {lene
inuni cvacuavcrat, pra>ccpit ut moro Kolito in epiHCO-
palu 80 haborot, oxNpoliato novitcr invcHtito. Explcto
autom post hxc monso iutogro, ct his qun; AU|)crerani
jam torris opiscopatus fun<litus cvacuatifi, pro voio
principum regni rcx Aloxandcr i])8um clectum oon-
vonit, vixquo ab co obtinuit ut, quia supcr inimicon
suos oxorcituui duccre dispoiicI>at, virgam paKtormlom
dosui>or altarc, quasi do nianu Domini, sunciperci^ ut JWl??^,'*
ita in toto rogno curno aniinarum omnium pro poiM
deinceps inteudorct. Post hn}c ad ccclcKiam Sancia
Andrea} vonit, ct, occurrentc ci rcgina, Hniiccptua m
Hcholasticis et pleI»o |K)ntificis loco succcssit.
Intor ha'c eousf|uo ThurstanuH EboraccasiA in trans-
niarinis [)artibns nioraKatur, et Kiipra mcmorato negoUo
suo virilitor insudans ad hoc ctiaiu regein Anglorum
provocavit, (piatiiuis ot |>ontiHci Cantuariorum scmcl, ei
r«^^'i Scottoruin tor, scriptis inandarct, nc aut illc clcc-
tnin Snncti Androo) consocrarot, aut istc uUa raiionc
((.p.»A. saerari pri'iiiitti;t\t. Qiiaj res niultoruiu animon vulno-
ravit, et in diversa distraxit, et clcctum, nc Christiani-
tati corri;,'onc]{e jnro pontificali intcnderct, non parum
(lehilitavit. Undo ii,' (|uibus cordi crat iiuifi volupia-
tibus inagis (piam Dei jussionibuH obtcnipcrare, robormii
sunt, et quain suornni nioniiu corrcctioticm formidA-
bant jain Kccnri iiTidol>ant. Quid plura ? Kex ipM Pyr. Ali»
ad regis Anglornin jussa j>av(?HCcnM, ox hoc hominc '
minoris apud se honoris halioro, ct neusim aua OQppii
iinininuorc. Quo<l ipso advcrtenfi, scquo modieam, eo
sibi advcrso, Hccunduiu Dcuni in rcgno illiuii profieera
ccrttsHimc scienH, pro|X>suit Cantuariam iro, ei iiide
» Scottui] Scotiii, A. l * »•] Wi, A.
284
IIISTOUIA NUVOUUM IN ANGLIA.
A.aim qiiifl Hibi potissimum in tali causa forct agcndum con«
Kilinm qnn^rorc. Quod ubi rcgi innotuit, dixit cum ab
Ai«iui(icr'i. QcclcHia CantuaricnHi pcnitu.s absolutum, ncc omnino
•ndMitMe- aliquoil in ea participium habcrc, scquc in vita sua
323;*^ a.s.scu.sum^ non pncbitunun ut cpi.scopu8 Scottio) sub-
dcix^tur |K)nti(ici Cantuariorum. Quibus cum ipsc ro-
fcrrct, quoil ncc ])ro tota Scottia* abncgarct se csho
monacbum CantuaricnHcm, turlxito Rpiritu, " Nihil/' in-
quit, "fecimus a Cantuaria {ictcntcR nobis cpiRCopum."
K\ hoc igitur conli.s Kui rancoro dcvinctus cundcm
- virum in multlH faiigarc,' multis injuriis clam ct palam
cxagitarc, cum dignitatc ac rcrum cpiscoi^alium pro-
vcntu deMpoliarc. Non igitur cum rocto oculo aHpi*
ccrc, non vcrlxi cjus, vcl ctiain dc Dco prolata, potcrai
])atientcr audirc. Quo) rcs vulgus latcro non i>otuit
Rumorcs itaquo multi cxorti sunt, partcs divcrsas in
divcrsa * trahcntcs. Quod olcctus advcrtcns, ct suum
cssc, ut pnclibavimus, in talibus* non utilo csso i>or-
pcndcns, per intcmuncios mandavit ci htoc, " Quia
" vidco tc non chhc, ut mihi cx])cdirct, scronum eiga
" mc, nec hcio (]uarc hoc sit mc promcruisso, cum
" certum habcatur mc non multum, to offcnso, inxs.^m
** CbristianiiatiH currectioiie in rcgno tuo profuturum,
rogo ut tuo favorc pru.sccutus C/antuanam irc mo
sinas, quatinus ct^ consilium quid mihi sit agcn-
duin indc ro<(uirain, ct bcucdictioncm ])ontificalem
ad honorcm l>ci ct cxaltationcm rcgni Scottorum
indc susci])iam." Non scdcrunt ha3c aniino cjus,
Hiffiwiooti ct i)ctitioui illius sc ncquaquam asscnsum pnebitu«
>rum asHovcravit, contcstans rcgnum ScottiiB Gantua-
ricnsi coclcsin; nihil subjcctionis dcbero, ct ipsum ab
ea ponitus inimuncm factum sibi datum osso. Cui
cum ille hoc sc catcnus ncscisse responderot, pnesertim
cum epistola pro se ab archiepiacopo illi direeta intor
JMmfer
bofralcAV*
toRotn
0Bnt«rlMtf3r.
«
«
u
It
u
iBanfiroiu^
•bjbrr».
Barta
> oMeiinMi] coDscniam, A.
• Scotlia'] Scotin, A.
^fatigart] cvpit fatig«re, A.
4 m ptttlHmfimm m iaiiMl ia
uUlmf «t pneUlNiTiBaay A.
«el]NotifeA.
HI3TORIA NOVOHUM IS AKOLIA.
iitin contincrct, cum ai^ hoc Scottiam * ileBtinar
iliKcerct ntruiii pctitio qunin in cligcnilo cum bu£
ntl Ixmorpiii Dui ct KaiicUu niatriii, CantuaricnsiA
licct, ccclcsini Npccuirct, non ut dij^nitato jnm quin
nniiin nli cn inconciiHso poiwcsfla ijMC jwr sc inRul
filiuiu Kuuin- Gvncuarct, inili^atUH nimium w
tiilie nuvn placitn in iKto iic|::otio iniro. ncncirc ji
A'l lurc illc, vocnto in consilium nuuiii Jolianni
HC')])o (il.ixclionrnni, ct <luoliiiM monacliiH Cantuaric
iju')s tiiiic tciiijmiiH Hccuni lialicbat. Kif«itatiM ci
in tnli siio nr<;ntio itilii incliuH ilccemcrcnt forc
iltiiii. Tiuic illi n'gciii n<lciiRtcti, ct Ktntum aniin
sii|ii'i- viio pliiiius c<lisccntcs, (jnnHi non at> r
hiinjiliriicr a sc con^ilii KUiuina jiroilirct, intu
lnmiiiii linc, "Si, ut liliiiH jiaci.i, in jiaco viv(.Tc
" nliiiH <aiii iTijuiii' ; liic iluin istc n-Kiiavcrit null
" it jinci cuniiiiunio crit. Noviinu!* liomincm.
" iii ii-^o '•U'1 viilt CS.HO omnia hoIus, ncc susl
" ut i[iiii-viM jiritcHlnH sinc cjiii iliKjKxiitionc
" <|iiniii in a1i<|iii> nc^^utio jmsMt. Jam cxaci
" ["-t cviTitia t<' <'t ni'4rit ijiinrr' ; niinqiiam lil>i
" r>'c<iii('iliiil>itiir, rtiniii si viilirit quarc. Quaini
" niit liii>|iii.'i'e ti' cuiictn iiovcris ojiortcre, aiit [ki
" iiitcr J^Ciilt"-, ■■'iiiim 11MIS Hoijucndo, contn t
" tiin< snliiti,'iii iu iijijiruliiio vitain iliiecrc. Qii
" 'ii-ici-ili-ni mavi-i; ct Anuliim qucm a manu
" .-iiHc^pi^ti, ct Wculum ijucm ilcflii[>cr altair I
" illi co;,"riH n'vlitiiirc. Ali-xjiiin tiTmm Minm
" i'iiiii tr.insvolftii' jiotuorii, non f^^Tvilicris." Ail
ijiinntn iliita. i|ii:>iitA oliJ>:ctn Hint hinc ct im!
nlin tcniKnt''»! Hcril-uro i'if,'i:t IVt qua> oinnin, i
ijisc, consiiliTntii nritinu <|in> <jun;ijuo jwncft .10 act
nml. viiK'lici't ijiinliti-r niuiliim dc inanu rcgin acci
qiialitor ciii^.cnjinlu iiive.ilitns sit, qualitcr l«culm
)iujK.'r altare tiiliTit. ilA liruvi r^'H|M>ndit, "Anulun
1
■■■] >'irt in
286 insToniA novorum in anolta.
" dem qucin dc inanii iUius ^UKCcpi, libcas redclam, ea
" rc quod niliil poiosiaii8 quvo eo aignificaiur in illo
ncecpi, Inico rcilicct dnnto cni ialc quid nihil attinct
" Baculum auicMii (picm supcr altaix', prajscniibus duo-
nlbiqu^siiM " ^^^ cpiscopis, HUiiipsi, ]K)nani ubi assumjtsi, ct eum
«micf?Mid " diMi»o.sitioni Jcsii Cliri.sti dispcnsanduin coinmcndabo.
GuiictUv7/" Ilelinqucro auicni iotum opiscopatum ea conditiono
" quia vis milii inforiur ndqnicsco, ut cum tcmporo -
** Alcxandri rogis non rcclaincm, nisi poniifex et con-
** ventus Caniuariorum ci rex Anglorum aliud mihi
** supcr his consilium dcderini." In his in paco divisi
^ suni, ei EdmoruM Cantuariam venicns ab cpi.scopo ot
fratribus suis hote susccpius osi. Diligebatur enim ab
• omnibus ; et qui dc ab.scntia illius fucrant mcostificaii,
in ))noseniia illius facii fuerant vehementer exhilarati.
Misit autoiii rox in accu.saiionom ipsius per nuncium
suum archicpi.scopo cpistolam iinain hnec continenteni.^
Alcxandor Doi gratia rcx Scottomm, Radolfo archiepi-
icopo Cfintanrionsi roTcrcndo,' in ipso qni vita ORt semper
vivcrc.
Immcnpre bonitati vcetra^ pctitioni meo) condesceudenti, liB.^m
pcrBonam in prn;BaIatum ' Sancti Andrca) Bnblimandam mihi
mittondo, aninii mci afVcctnB bcnivolns, ct nt jnstum est
obnoxins, innnmcrabilcB grotiafl rcddit. Sed porsona in
cpiBco|iatn ])ORitn conBnctadinibaB tcrroo moribnBqno hominam
nt rcB ct tcmpaB cxigcbat, ct nt jnstnm ot ncccssariDm
oBBot, condcHCcndcrc nolnit. l]mi voro tandcni pcrsona, in
pra)Bcntia qaornndnm cpiHcopomm ct comitam proboramqne
terro) mca) viromm, mo rcqniBivit nt ci licontiam rcce-
dcndi, ei dc fidclitato qnam mihi fccerat libcrtatcm, con-
ccMlercm ; cnm nnllo modo rcmanoro vcUct, nisi cnm in
captiono dctincrcm. Hrcc audionH, ei bia vcrbis rcspondi,
qnod Bi aliqnnH dictis^ nnt factis iignriaB ci a me illatoB, et
qaod in nliqaibnB qaio ei facore dobniBsem me dofeoisio,
domoDBtrarct, pro Doi amoro et honore meo^ libeniiuime
prooBto cBBom cmcndaro. Ad hioo in praoeentia omniiim
I htrc eomtintntem'] contineotcm
brc, A.
* rtpfrtmlo'] Not in A.
'^ pratultlmm] pnetolata, A.
* kwmort n«o] neo kooorei A.
HISTORIA NOVORUM IN ANOLU.
t»7
^IB. p.
iistAntinm dixit, qnod nnllas diciiii ant fActis ei iigariM
injcccrnm, ncr nnqnam in aliqna re qoani ci facera
Bcm dcfcccrnni. Prclcrcft cgomct, ct eplncopi ci
nliiquo tcfTn> mcio probi homines ibi MtAntcv, rercreniiM
obcrdicntinm in <iuibnKcnnqno justnm ccaoi magna fenimi
bcnignitiito obtnlimns, ct pro pcnuriA honcstiD ezhibii&onifl ^
rcvcrcntii», non csn) ncccftpo ci pra*ftulmtnm roliuqiiere, cnm
mognn ndmouitiono rctulimns ; ut etiam remancrct, donae.
rcgi Anglim ct vobii nuntiofvcm, ut amlionim conoilio frni
])0F8cm, obnixo rogovimufi. liis iinditis, mihi rcepondii qnod'
nullo modo rcmoncrct, nivi cnm in captione detioerem. 8n
cnim ncc utilcin ncc idoncnm in pncsnlotuB rcgiroine ■cin-
bat, ct iti rcmancrct dctrimentnm animm 000 ei alioram
immiucre vidcbat. Communi tandem conailio nolni cnm Ti'
rctiiicrc. ]x^titioni Ruro <|nnmTii inTitoi adqnicTi, ei epieco*
f)atum rcddidit, ct frrdus amicitia) inter me et ipeom oeenlo
ronfinnovit. Et hn?c cnt rci Tcritoe, quam robia liiteria'
dcclnmro volni, no m nlind od nuroit Toetraa penrenee i i ctn-
dcrctiH. Scint dciiiquo bonitna vcatra quod Tobia penitoa, nt
aniicuR fidc-in, nbnoxiun cnfc cu))io, ct conailio Teairo reeirm
otinm flilcrtioni HuUIi desidcro.' Vi vcro * domno Edmero
honorcm cxhibcntifi,^ obnixo poetulo. Valetr.
UtruDi auteni in i.stis tanio patri rex i|W6 vera, ta-
]i)iibticA, fal.save niaiiclavcrit, non cflTugiet notitiAm
ejus qui consilia, connnenta, ct deceptioncs aingulornm
Huo tein]>orc (lenudabit, mlditurua cuique prout ge»*
Kerit Scri]isit tanien ad hn)c patcr Radulfus episiolMii
istani.*
Alcxondro illustri rcgi Scottorom, fratcr BadoUym indif*
nuH Buiicta* ^ CttiitunricnKitf ccr]c«ia* miniiiter, eic regnare in
rcgiio tcrrciio ut rum Chriiito regnare ponKit in oola
CrotiM quofl ])OBfinmnii. vencrabilia domine, Teeine onbli-
mitati " rcfcritnufi jiro dilcctionie ct hooorie mnnere, qpod
erp^ I^arvitatcin nontraro, nunciii et littcria refereniibni« tm
holicro dino«ciinnH. In quo procnl dobio noe pro
> r.rAi6ilioii''«] rxibiliooii, M8.
' rohit littrri$] litteris vubi*, A.
* detidertt] froni A. MH. hof
demro.
* vtro] Not in A.
* exkiht^litl fihitirai, A.
* ititim] haae, A.
y im4ifnm Macf«] Xet in A.
' 9€tiem mhiimdimii] MiUfai
vcvtm, A*
288
HISTORIA NOVORUM IN ANOLIA.
AJlLllll. Bompor dovotofl hal)cbiti8, ct Bir|nid in yila noBtrn, Domino
largicntc, fmctnoBum invcnitur, vcstrom ceso Hccnro RciatiB.
Gratiofi otinm ox bona voluntato vobis porHolyimni, pro ens*
coptiono cariHsimi filii nontri Edmcri, vidolicct clccti opi-
Hcopi vcstrif riocm sccondnm potitionom vcHtram Tobis tranR-
miHHum honorifico trnctaHtiH. Qoom noB otiam nd portos
noHtran rcdcuntcm, proot dccnit tantam porHonam, ofTicioHO
HOHcipiontcH, in ndvcnto ipHiuH non mcdiocritor laotati Homos.
Cumqno BccrctiuH pontca intor noB Bcrmo vcrsnrctnr, aodi-
viniOH cnm nlifpin n HcnHU littomrum rcfltmrom qnnH prioR
nodicmmuH divcrsa Hontiro, ncc omnibos nntcn noditi» ox
toto oHHcnHum ))rii*bcrc. Nonc itnqnc, qnoninm in ficriptis
voHtrin nlind lcgimuB, ct nliud nb ipHO fmtro porccpimOH,
cooHilio nobiH cHt ot condcm filium nontnim npnd noR rcti- il8. p. .^io
> trcnmuH, <|nouHr|UC, Domino ducxjntc, io Anglinm vcnintiH,
nini forto alirinid aliud <iuod nobiH faciondnm nit antca man-
davcritin. Cum autcm, Dco donnntc, vobifl prioHontialitcr
1o(|ni, ct rcmm cnuHaH hinc indo aodiro potcrimuH, si vitn
ot doctrinn h^juH nmici nontri vobiH ot pntrim vcHtm) ntilo
OHHO vidctur, injnnctn nibi oboodiontin nd olcctionis Horo 1o*
com, 81 com HUHcii^cro vnltifl, rcdirc iwtcrit. 8i voro in
conHpccto voHiro nliud plncitum fucrit, noH onm, ot vimm in
lopo Doniini mnltiplicitcr iuHtmctom, ct omni 1)oni oi^cri
nptum cum mngno gnndio rctincbimuH, ct nic Hi^cm 1)onnni
in niiHcrirordin I)oi hnljcntcH ojnn rcditnm fmctuonnm hnbc*
biniUH. Valcnt dilcctio vcHtm Bcmpcr in Domino.^
Itaquc <lc his ista.
pMihoruw »Scd dnni talia circa monachuni Cantuaricnscm
gcruntur in Scottia,' quiddam nostris s,x'cu]iH in-
auditam contigit in Anglia. Willclmus cnim, filiuR
rt^is Ilenrici, cujus in suiwrioribus opcris hu jum »
nonnuUis mcminimus, patrcm suum a Nonnannia in
Angliam rcgrcssum scijui gesticns, navcm ingrcditur,
copiosa nobilium, militum, pucronmi ac fcrainarum
multitudine comitatus. Qui roox portum maris cvccti
miraquc acris scrcnitato frcti frcto illapsi/ in mo<lico
Kinr^flNon
■nd nctr
WiUbtii.
I V(U€Ut . . . Domino] Valcte,
A.
* Scottia] ScoUa, A.
' optria kttJMil hi^as operit, A.
* iilajtii] cUpf i, A.
ITTRTORIA NOVORUM IN ANOLIA. 289
navis qua vchcbantur rupcm incurrcas evcrsa cst, ct
onines qui in va rcsiJcbant, cxccpto rustico udo et
i])so, ut forcbatur, ncc nominc cligno, qui mira Dei
^ratia vivus cvasit, marinis fluctibus sunt absorpti.
Qun3 rcH multorum nu^ntoM oxtcmiit at<[uc turbavit^
ct clo occultis justi ])oi judiciis in admirationcm oon-
cussit. Eo tamen citius scdata c^t in plurimorum
animis bujus turWtionis iinmanitafl, quia anioiuui
ro^is, qucm maximc boc infortunium rcspicicbat, vi<lo-
bant virili animo no agontcm, ct noquitati judiciorum
])ei, cui nemo rosistcre ix>tost, htoc Bummirao gcsta
iiH.^ML ct voce attribucntcm. In bis namquo sc oooaolans
bumili spintu ct orc dixit, quod omnibua Chriatianis
in cuncti» cvcntibus suis diccmlum foro intcUcxit^
" Sit/' vidclicet, " nomcn Domini bencdicium in secula»"
Amcn.
» giiSTin] V. MJ<.
EXPLICIT LlDKR QUIXTUS.^
Rl»3A7.
niSTORIA NOVOnUM I» ANOLIA.
IsciPiT Slxtub.'
QiiR jocnTi'Utat« ot PXultAtioiio regnuin Angliw in
rcditii rcgii) cxliilniatuni fiiurit, qui tcu)|>DriH illluit
wconiotur, ct m; fcict-nt*', ntlvcrtero potorit. Spcs el-
cnini magna inagiu 1>uni multoruin Ricntiliux c^t inilc
■ profecUi, qum Milii (iromittorot lcvaincn ot auxUium
a inngniM mnliit i|uorum tnxlio mmimii nnio liAC vido-
bantur infecto. VtTuin diim fama intontiit Willcl-
mum, jani olim rognt liifroi)c-in drsignntimi, <lo mc<lio
enna Miblatuin, tvm {lan-a )<onn' hjicI portiu jicriil,
coHDiik-ratis injiistitiiH ijuiu in umni gcncro linmimiin
illis dicbus rnicrgoliant. Attamcn rcx Icj^Jig con-
jugii olim nrxu * Rnlntiin, n>- ijiiiil ultoriun inlKincntiim
■Ht^un wnimittcivt, con»iHo lliidiilfi Cantuarionim poiitilicin
JgJ*' ct |)nncii'uiii r<'i^i, i[n(i» oimica in Eiiiplianin Domini
wili iino l,tini|imiir cimgivgavit, dccixvit silti in ax-
oi-ain Atht'1i'idi'in (iliam (Io«K'fridi iIiiciH Lotltnringiio,
liUL'llam virgincin Ikhiih uioriliUH ut dcoorv iiiodcHti
vultus di^cc.-itj-r innl-^tiltiiin. Ad liujiis igitiii- cojmlio
IKrfcctioncm diricli nuiicii Hunt, ']iii cnin IiIh i^uoh dux
incinomtiiH Aiigliniii pro Iioc i|>Hu dcHtinavcrat fcNti-
nantiufl ^ iivnt, rl rittnram rcgni dominam. ut ilccolxit,
BUmmo cniii lioimro nilducun^nt. Vmtcnti crgo .illi
occursUH e[iiscoporum ct proccnini n-gni DiirHH, iibi
appulit, ginndis fnctiiH cat, ct iiule* tul eiiriani rcgin
iui<]iic jK-rdiicta.
^tefOtri 'Hn^c intcr eUcti Niint nd rigimcn ccclcMni-utn Jain
. ^wtB dtiilum viiluntArum clcrici duo, anHumpti dc capcllnnn^Mi.
Hgrtjg rogLi, RicardiiH Hciticot, qui rcgii Higilli finb cAnccIlnrio
' custos cmt, ct RottrtiM, lui ct ipso domino rcgi in
' SiXTiia] VI. M8.
'nfrw iiuii] ntia ollm, ,
tMm npptitd orer lino la HS.
• pr. . . . fi.,inn,Hm>i On ».
tan ud crawdFd in A ,
• •■'h] RiprlM in iiiiiri:fn, MS.
■ Hire inlrr . . . (riii«Hfa|1
KolinA.
Imi.'*^
niSTOIUA KOVORUU IN AXQLU. S91
cum pannm ac potu» ntrcnuo miniBtraro Bolcfaat Ho-
rum prior Hen^fordcnsi, Boqucnfi Ccstronai eecleiii» j*jjj
])m)1atus cMt. ir(Tl»crtUH quo<|uo, abliatin) WcBtiDonaiiie- ^*<
rii inonachu», ipsinn loci ab1>as co toinporo coniititulus
oRt. llicanluM i;;itur vii. Ma^ Jnnuarii cIcctuB, ut mox
sequenti Doininica in cai>o1Ia rc«pH pontifcx nacraro*
tur, magnopcro lla<1uirus cpiMCftpun Cantuariorum poa-
tnlntus cst. Cui i|>so nullo a<1quieiiccrc pacto voli*n9,
ns((ue in aliam Dominicam, quio xvii. Kal. Fobniarii
crat, coaMecmtionem ejus dlstulit, et tunc cum, asnia-
tentiltus simul ot coo|>omntibus cpiflcopifi Ricanlo
LundfmienMi,^ 1U)1)crto LincoHonMi, Emulfo Rofcnsi,
Ur1)ano Glammor^nenMi, Bomanlo Sancti David, ei
aliis nonnulli^, apud Ijamlx^tham honorifico conaccravit,
accepfa prius ab co profossionc do sua ftubjcetiooo
eccl«v**ij»» CnntnarirnHi et pontificibus ojus oxhibcn<la.t
Dnm * h.TC ita n«Iniinistrantur, ct' Cfmvontu prin*
ci{i\ini «pii, nt pmdil>avimus/ factus fuorat iionduu
sulut'), mngnus sonno Imbitns o^t dc di^icidio quod
(NMi^^riur verNa1>ntnr inti-r Iladniriim archiopineopum
Cttntuarirnsrni ct Thnrstanum E1)oraconscni. Sinui*
<lrin i|»s(» 'rinirstnnu'*, prout Rupm domiiwimun/ %
Calixto ( piscnpus onlinntus, littora^ ab i|iso Calixto^
inorr (jur) cnncta Hninn* im]H*tmntnr, ailoptan fucrat»
(luibus juUbatiir ut iji^o Thurstanus cpi^copatu auo
lM>tin tur. nut nx nnathcinnto, ot Ha<iulfu» ^u^ponBioiie
pontificalis utlicii ploctorotur. Ad cpiod rccitAta; lunt
si ntcntiip priviIr;(ionim (pin> iiui^oriori libro indidimoa»
rt fiuaiu i\\,p\c I)«o IhTC aj>ostolica disjioncrontur iDtcl*
1<Ttuiu ost nb nnmibus. Tamcn nc pm^miiMa) intuntio^
poii.n n-;^^f m vrl pontiticom aliquatcuu.s conturUaiet, Q^
^•'9. p5«. ^,^ riuunmni cmHilio |Hnni«vsuA cst idcm Thuratanui y
An^'liniu rcdiro, ot E1)oracum rcgia via vcnire. Quod
Not tB A.
I />»] Cftm, A.
• tt] Noi io A.
« mtfrmidmmm] K« ta ▲.
T 2
292 niSTORIA NOTORUM IX ANOUA.
A.D.11SL ct factum c»t, ca diBpositiono ui niillatcnus oxtra paro-
chiam Eboraccn.scm Divinum officium celcbrarct, doncc
ecclesiro Cantuaricnsi de injuria quam ci intulerat,
abjurata cordis sui obstinntionc, satisfaccrct.
TheRiiiiK»p HflDC intcr dc rc/ijinro niaritationc nccne in rcimum
withrsto promotionc nctum est intcr rcgni sublimiorcs, ct in
»|!»w»i Windlc«ora ipsum ncgotium administrari dispositum
cst. Ubi cum cpiscopus Serbcricnsis, quia castrum
ipsum in dioccsi sua consistit, ofHcium i])8ius copulo)
nitcrctur administmrc, contradictum ct comprobatum
ab aliis cst niagis ad nrcbicpiscopum Cantuaricnscm
id pcrtincre, ea ratione quo<l rcx ct regina spccialcs
ac domcstici ])arochiani sint ipsius, ncc dioccscm cujus-
vis e|)iscopi ci ]>ossc pnvrii^crc quo«l sui juris dinosci-
tur cssc ; cum tota tcrra legc primatus Cantuai*iio
parocbia Hua sit, et onmes e|)iscoi>i totius insulro paro-
cbiaa quas habent nonnisi ]>cr i]>sum ct ab ipso^
hal)cant. Si^data igitur in his controvcrsin est. Ita-
ThcArch- quc quoniam Rnfbdfus nrchie]>iscopu8 cori^oris dcbili-
cHnitfhurj tntc gmvatus ministcrium ipsum o]>portunc cxscqui
proiy!** ^ nc(iuil»at, injunxit ilhid episco]>o AVintonicnsi, nc, si
ci>isco]>us SinlKiriensis ilhid ndniinistmret, in supcrvcn-
turis teinporibns nli(inis tnle quid cx suaj parochiae
auctoritate, quain ex Cnntunriensis episcopi oba»dicntia
Th«Arch- sibi viudicnvet. In crastino nutem exphtionis ofHcii
Oftnierbury hujus, dum iu rcginnm i])sa ]>uella lK?ncdici dcbuissct,
rtjhtto ct, jam dicto introitu missjc, patcr Radulfus i{)sum
KWr. ofiicium celcbrntnrus sncris altnribus astitissct, advcr-
tit rcgcm in solio suo scdcro coronatum, ct admimtus
cst, Bcicns regni coronnm sc illi non imposuisse, ncc
illam ab alio positnm so pnoscnto juro ferro dcbuisso.
Divcrtit igitur infulatus ct sui patriarchatus stola
rcdimitus ab altari, ct ad regcm accedens, co sibi
supplicitcr as.snrgentc, sciscitatus cst, quisnam capiti MB. ^ 9«i.
cjus coronam inqKihuissct. Ad quod illc, demisso
* prr tptum rt ab ip»o] nh ipso ct pcr ipsvm A.
niSTORIA NOVORUM IK AKOLU. 293
vultu, 80 non niagnani curam indc occcpisno, ct iccirco
mcmoriiu id elapHum niodcsta voce rcspondit. *'Qui-
" cnmiuo/' alt, " illam posuii non id utiquo jure fcdt»
" ncc f|uamdiu capiti tuo hoc mo<lo inscdcrit propo-
" siti ncgotii cxsccutor cxistam."^ Cui rcx, "Si noQ
" jurc, ut aHscris, impasita cst, fac quod jusie facien-
" dum foro cogiiuscis ; mc contradictorcm in nuUo
" 1ial>cbis." Pontifcx i^itur clevatis manibus aimiulit
corouam de capitc rcgis,' ipso dissolvenio antulam qua
Rtib mcnto innodata crai ne capiii insidcns vacillarct»
Quod ii (pii circumstabant iniucnics, omncs elata voco
pontificcm parccro, ct n^gio capiii coronam rcniittcro
potivcrunt. Ad((uicvit illc, ct mox, juxia regcm atana
coronatum,'* " Gloria in cxcclsis Dco" a<l inccpia} ofR-
citun missic inclioavii, choroque sequcniia bubHcqucnto*
altario ropra3scntaiur. Rcgina iiaque in rcgnum con- twq i
socrata cst, ot dics festivus ci hilaris omni |K>pulo
(jui confluxcrat Imbitus cst.
Post lia^c arcbicpiscopus cum i-cge Abcndoniam vo-
nions, sacravit ibi supra mcmoraium* Robcrtum* ad
opiscopatum Ccstrcnsis scu Covcnircasis ^ cccIcKia),
accopta ])rius ab co ])rofessiono, qua so cx antiquo
nioro dcvovit foro subjcctum ei obrrdienicm nancixc
inatri ccclosirc Cantuaricnsi ct pontificibus cjna. Sa- {JjJJ
cratns cst antom iii. Idits Martii, aHsi<iicniibuA ct
cooporantibus luiic sacramcnto Willelmo Wfniano cpi« . jg^
scopo, Willclmo Exonicn.«d, Urbano ci Bcmardo cpi-**^***^
Rcopis Walcnsibus.
* Hinc nonnullis dicbus e]ap.siH, clccius cst quidam
dc ro<^Ms capclla, Evcrardus nominc, ad pontificatum S
Norwiccnsis ccclcsia.\ Quod ubi facium cst, rex man
' rt^nm] non exiitAin, A.
' rrgtM] ejiii, A.
' •tnnM rortmnttm] coronatani
•tfinii, A.
* imlffqmentt] cmnentc, A.
* ampra MeaorafiiM] Mot ia A.
• Ifobertmm] Ilobert«« *(|ai ifd
(lomioo regi in earA pMWB cf paiM
•trmuc Biniatnro tolebAt» A.
y CWcHfrnui*] CosTcatNM^ A»
• Htme mmmmUu . .'«
^iMa^] Kot la A.
204 IIISTORIA NOVOmrM IN ANOLIA.
Aj).iin. davit archicpiscopo ut clectioni consentiret, ct autHB.p.s«.
ipHO, si opportune valcret, aut ccrtc cpiacopifl qui so-
cum nioralmntur concedcret cundeni clectum rcroota
oinni mora consccrarc. Ad quod ille rospondons, ho
epi.scopum, eo fpiod .sua intcrcrat, promisit libcntcr
op|>ortuno tcm|>«>ro sacratunnu, h\ tamen cdisceret clec-
tioni ipsi nilul inr^sso quod consccrationi impcdimcnto
cxisteix) possct. Placuerunt ista regi, ct dics ex' com-
muni conscnsu proisignatus cst, cpio Cantuariam clcc-
tu8 vcniens illic bcncdictionem pontificalcm suscipcrct
iilir»*lif™' Statuto itaquo die, qui fuit ii. Idus Junii, sacratus
Kvrrani. q^^ (,j„|| fnn<mo honoro in metroiK)U scdo Cantuaria»,
?jwStth, C(mvonicntibus pro hoc ipso Ernulfo cpiscoiK) Uofensi,
"*'l* Uicardo Ilercfordcnsi, ct Uobcrto Cestrcnsi, cum in-
genti monachorum, clericorum ac laicorum utriusquo
soxus mnltitudine. Ipsc quoquo C]>iscopus, morc sorvi
Dci ct fidolis sanctno ccclesiro fdii, matrcm suam in
omnibus qun) dcl)cbat filins bonus honorificavit, sum-
misHO videlicot ore ct cordo illi antece.«<sorum suonim
more subjcctionem et oboodientiam profitendo, camquo
honcsto nninorc nc fratixjs in ca Christo Domino
famulantes caritativo ollicio prosequendo.t
jj^jj}^ iind 1^"'" h^'C isto ordino in Anglia disponuntur, famro
ihil^imii-'*' certitudo illuc usfjuo porlata est, ]vipam Calixtum,
p^- viribus undccun(|ue colloctis, supra memoratum Mau-
ricium cognomcnto iJurdinum, qucm vocatum Grogo-
rimn in scdo apostolica imperator cum suis fautoribus
papam coastitucrat, copissc,' cumquc, suis omnibus
spoliatum, monastcno, ut monaclnis C8.sct, contumclioso
intrusis.so. Quo facto, ipsc apostolici cuiminis sccuri-
tato potitus, Hbera auctoritato qua Uomanum pontifi-
cem niti rcquum es.se prol)atur, quaquavcrsum pcr
logatas suos utebntur. Dc (juorum numcro quidam,
Potrus nomine, Uomanus gcnerc, raonachus Cluniaccn- **"•>*• •**•
sis profcssionc, vonit in Oalliam, missus ab ipso pon-
•//i«c nonnmllit . . . pvite- I » rtpii$e'] CttpiMe, MS.
^uetuh^'] Not in A. |
HI.STORIA KOVORUM IN AKGLIA. 205
iitlco, functuf(, ut fei*cbatur, legatione GalHio oo iotiiu JLD. nfl.
DriUxnnia.*, lli1>oiTiia> quoquo ct Orcadanim inMulAnim.
Supercrcvorat auicni fania istius faniam omnium anto
euni in has partoH a Uoinnna sc<lo destinatoram ; ei
aM>aieH nc nonnuUi alii, viri vidclicct honcraii ejns
a<lvt»nium Anglia» pncconaturi ab co pnemittebantur.
Krat onim filiuH Pciri pnuclnrisHimi ac potontisKimi
principis lloinanoruni, cuju» fidc8 ct actio magni oon-
silii et foriitudiniH osso Holebat iis <jui in Acde aiK>-
stolica canonico constituii patrcs orbin haltebantur.
Aiionita igiiur tota' terra in cx]>cctAtione quasi tanii
advenius, diroxii rox ITcnricus Bomardum cpineopum
Sancii David do (jualif^,' ot Johanncni fdium paimi
stii cloricum irans niaro, ubi cousquo idom Pcirwi
morabaiur, re^is Anglorum do introitn nuo in An^liam
vohintaicm ju.Hsum(|U(» o]>])crionH, quatinuA illum ad m
jM rdnccroiit. (j\ubnH eiiani ipso rcx, pnidcnti ususg jgj^
cnnsilio, injunxit (piatinuH itcr cjus ita disponcreni,
ui ]K)si in;^nTssum An;;Iiio noc occlcHiaH nec inonafito-
ria (puelibei ad ho. icndons liospitandi ^(ratia ingrcde-
retiir, noc aliundo (|uam do suis victus ncccmaria ei
ininisiiarontur. IVrducius i«;iiur ad roj(oni, digno ab
eo snsconius est. Et, ox]K)sita Hui a<lvcntus cau.^
ro\, ()])tonsa ox|M'diiiono in (|ua tunc erat, nam supcr
Walenses ea iem]>esiato oxorcitum duxcrat, dixii se
tanto ne;(otio o]H'ram iunc quidoni dare non i>omc,
cnm le^;ati(»nis illius siabilcni auctoritatem nonnisi per
connlvontiam o|»iscoj>orum, abbaiuni, ]>roccnim, ac to-
iivis re;;ni conventum rol>orari ]K)hho conHtarct. Super tw Ki t
h:i'C sibi ])atriaH C()nHUoiudincs ab a]K)Htolica kc<1o con«»tmij»
crssas no(piaqnnm h<> nMjuanimitcr amiHAurum fore tes-
.M*«n. .117. tabatur, in quibus ha*c ct dc maximi!i una crai, quo
re;;num Anr^lin* liltorum ab omni ' legati diiiono €on-
siit\iorat donoc i]>Ac vitio pmBsenti supercMset
' tota] .SuppliH oTfr lio«', M8. 1 * mmi] owdt, A.
' G'm/i«] Walis A. I
206 IIISTORIA NOVOUUM IN ANULIA.
bi».iin. honimquo HimiHbu.s rcgali facumlia cclitis, prrofatus
Pctrus asscasum priDbcro utilc judicavit, ct . annuit.
Quaproptor larga rcgis muniBccntia magnificc honora-
tu.s, ncgavit omnimodo sc illi cjuicquam antiquiD dig-
nitatis dcrogaturum, immo ut dignitatis l|>sius gloria
undecunquc augmciitarctur spopondit plcna fidc clabo-
raturum. Fax itaquc firma intcr cos firmata cst, ct
qui lcgati ofiicio fungi in tota Britannia vcncrat,
• •yjlJjj^ immunis ab omni ofHcio tali cum ingcnti jwmpa via
iwoS^ ^"'^ vcncrat cxtra Angliam a rcgc inLssus cst. Dofris
itaquo transfrctaturus, Cantuariso hortatu regis ct
archicpiscopi magnificc a fratribus susccptus cst, ot
intcr eos triduo cum jocunditiito convcrsatus. In quo
tcmporiH spatio, qucrimonia apud cum dcposita cst
pro gravi injuria qua papa Calixtus ccclcsiam Can*
tuaricn.scm in causa Thurstani Kboraccnsis humiliaro
non vcritus cst, ct suis litteris candcm humiliationcm,
omissa omnis justitio} considcrationc, roborare. Quso
ipsc leni vultu ac miti mcnto suscipicns, privilegia ab
antiquis patribus oliin a Komana scdo posscssa ostendi
sibi postulavit, ct, si rata csso probarcntur, qure novi-
tcr instituta erant sc promisit claboraturum ut in
nihili rcdigcrcntur. Prudcntum igitur rationo viro-
rum probatum cst, bullntas antiquitus cartas inccndio
quod totam ccclcsiam nccdum transitis quinquaginta
annis omnino consumpsit csso consumptas, paucis illa-
rum in antiquis sccduHs vcl ' vctcribus Hbris quoquo-
modo ra]>tim transcriptis atc|uc rctcntis, quarum vcri-
tas ct Romaui stilo cloquii, et auctoritato jam por
quadringcntos ct co nmplius annos ab ccclesia ipsana^uf.
teqp«ett inconcussc posscssa, dcclaratur. Quibus ille perspectis
^tsMd ^^^® perpensis, testatus ctiam ipso ' cst eoclcsiam
^«2^»- Cantuaricn&cm gravc nimis et immodoratum pnoju-
dicium csse pcrpessam, ct quatinus hoc veiocius cor-
I vtf] m, A. I iu pcDDuiMbip of ctriier p«t of
* cf MJii ip§e] Sopplicd in margiD, | work, M8.
I
niSTORIA NOVOaUM IN AlfQLU. 297 f
rigcrctur kc inoiliH omniluis opcm aclhibituruiii polli-
citus cst. Post h(oc Angliam cgrcdltur, prospero cumi
proccUosum marc cvcctus.
^Aliquanto dohinc tom]>oro cvohito, vcnit CtntuariAin
clericu3 quidam, Ciro^orius nominc, dcctus % rege et
clero ct |K)])ulo Hiborniio ad ]K)ntificatum DubliniD
civitatis. Samuol quippc, qucm a beato} memoriac
[mtrc Anschno longc BU[>criu8 cidcm civitati dc«cri|>-
Hinius ci)isco]>um onhnatum, jam huic vxUe modum
foccrat ; ct iHtc loco defuncti a pontitice Cantuarioruoi
antist<'8 conHocrandus ah oindcm Angliam cum litteiie
ct tostihus idoneis destinatus a«lvcnit PFBBvcnerat
8ane liunc cloricus quidam comitatun Uico uno, qui
Kuin verhis nitel)atur consccrationcm illius evacuare,
ass(Tens cum ah cis a^l quos clcctionis ipsius firmitat
maxinie i^crtineliat clectum nullatcnus csse. Qtue
frivola ct nullius ]X)ndoris chhc tam litteno sigillo
ecclosia^ Duhlinonsis incIuHa\ quam '^roborum virorum
littoris conconlantium as>ertioncs persuaHcrunL Qua*
rum litteranun toxtus hic cnt. ' ,
Doinino rcTcn*n<liKi«imn mc rcltf^ioniiMiimo Radalfo, srcki*
r])iHr(){>o (.'antunricnhi, umncN barfrcntca Dahlina; cmlAlis
run(tnH«iuc rlcriconim convcntnn iftrmam 0|>Uini Mlateai. i
(*um tc, Knnrtc ))otcr, |iro mcrito Mamma' picUtia pla* f
rinti voncrcntar, ot nninihu» fKlcIihaH caoM miifniK} fi«iei ci
HnTwp (IfH^trinm hcmomt^ilii ntquc Amaliilis ciiptAS, eongniaa
rt<H4> judir.iinuK, ut (rrc^orium nontram dcctam Dei grmiia •
ud V(«n mittnman. AntcccMioram cniro Tcntrorum magiHtf io
hcni|M*r nf)Mtr(Ht liltcntcr nuUlimoM. m qao rcoordAmar nottros ^
p. tin. ur^rpJHHO (lif^nitntcm ccclciiiiuiticam. Sciatis to* nrm <{aod •
rpi»(-«>|ii lIilicniKP maximam xcium crga no« habcBl, ci *
ninxnnr» illo r{>iNr<>|iuM r|Qi hftbitAt ArchmAchv, qaan MN *
nnhininn olMpdiro o^inim onliuationi, Md Kmpcr fab Twlro •
dnniinio rH%c volQmnn. Iccirco vc«ir» ■aflfnigiA Mppl
[ictimufl, ({Qiitinni* Gn'(fi>riam tA Mcrom ordincm
linimovoatifl, iii ampliui iiUm parochiam qaftm aiallo
|K)rr vohip flcrrnvimuii rctincre Tolacritii. Vale.
^AUqmanio . . . ptim mip^r/ktti] Noi m .\.
J
Ai
29H IIIStOKU NOVORUM IN ANOLIA.
>ui. Itaquo QrcgoriuR isto cuin Oflhuc in groclu Cflsot
^ Bubdiaconaius, jubcnto arcliiepiscopo, sacratus cst a
olr Rogcrio cpiscopo Scrbcriensi ad diaconatum ct prcH-
mi, byicratuin in jojunio «cptiini mcnsis. Dcindc vi.
Non. Octobris proniovit illum in summum saccrdotii
gradum Radulfus archiopiscopus apud Jjaml)ctham, ac-
cepta prius ab co scripta professionc de subjcctionc sua
ct oua^dicntia sancta) matri ccclcsiaj Cantuaricnsi ct
cjas |>ontiOcibus exhibenda. lluic consccrationi intcr-
fucrunt ot coopcratores cxtitcnmt Rol>crtus cpiscopus
Lincolicasis, Rof^crius Serbcricnsis, ct David cpiscopiw
Pangomcnsis. Quarto dic post hjvc vcnit ipsc cpisco-
pus Cantuariam, ct scriptam professioncm quam in
convcntu cpiscoporum et nnmcrosn) multitudinis po-
puli, qui ad ejus consecrationcm convenei*ant, publico
fccerat, su]ier altaro Domini Chnsti lectam posuit,
8C<|Uc fidolem ct obocdicntcm ipsi ccclcsiro ac pontifi-
T cibas suis dum vivcrct foro promisit Post hnoc ipso
iwi cpiscopus Hibcmiam rcgressus pontificcm Armachiro,
«iiied Ca?Icstinum nominc, in loco suo substitutum invenit, 1
kinis cui ct nobilitas generis, et major abundantia tcrrcnn)
facultatis, ct in hos atijuo illos profusior manus, ho-
mines patria^ ipsius in sui favorcm, p\dso Orcgorio,
conglutinavit. Qui Grcgorins indc disccdens ad ar-
chicpiscopum cjui cum sacraverat rcversus cst. Qucm
bcnigne susceptum secum cum honoro dctinuit, doncc
ipso archiepiscopus pnoscnti vitiu supcrfuitt ii8.^S3d.
» His ita variantibus, supra designatus cpiscopus Sco-
jMf^ tio) Cantuaino) continuc dcgcWt, sicut olira priusquam
in |>ontificatum olectus csset faccro solcbat, conventum
nionachonim non facilc dcsercns, scd moro aliomm scso
in omnibus agcna* Transiit in istis annas integor ct
scmis. Vcnientes intcrea Cantuariam divorsi episcopt,
abbatos, ct quiquo nobilcs, qui homincm ox oohabita*
^Aiiqnando Hehine . . . 9uptrm | i ngfn$] habcBt, A.
yWrt] Not in A. I
HISTORrA NOVORUM IN ANQLU. 209
tione patris Ansclmi quondam noium Iiabobant, do AJkitti
ncgotio illius )>ercunctabantur. Et ordincm roi edocii,
cum ccclosiam «luam canonicc clectus regcndain susoc-
pcrat nulla rationo juxta scita canonum indemnatum
(limittcrc posse, concordi Kcntcntia asscmcnint, lioet
consocratus non fucrit, cloctioncm vidclicct quodam-
niodo consocrationi priostaix) contcHtantcs. Usus igitur JjJjJfJ
illorum ot quorundam aliorum consilio, necno bcati JjJJJJ^
patris Rui Aasclmi, cujus Ixjata conversatio oum in JjJJfiSli*^
multis olim informavcrat, cxemplo provocatus, qui ~
olim ab Anglia a>(|ue ut ipso a Scottia ^ pro simili
cnusa pan ordinc pulsus fucrat, sicut longe miperiua
liabita mcntio est, ix^gi Scottonim cpistolam, qoam
ccco subscribimus, scriptam direxit
Alcxnndro illuHtri rogi Scottonim, Edmomi quondam
dortuR rpisropoH Scotin> n)tonmm iii Chriiito ■alntom, ci
fiilelp K(jrvitinni."
Pro l>cni^m voluntAto riuam hc crgA mo veMtrft oxocUontia
oliin Imbui.HMo nionHtmro (lignntA cnt, gintias qanii poMom,
(ligiiiHsimo dominc/^ vobirf oxRolvo. £t qnidom bonignitatiii
vostnu non moritoruni mconim fuiBSO non ncscio, qnod,
prn^tomiiBHiH innumoriH <|Uob ct vitn3 probitas ct «apicntiiD
ntquo pni(lontin) illuHtrnlKit nactoritafl, mo in cpiBCopatnm
clo^iHtiM, ct rcKuo vcHtro in iin qum Doi flant pnrcnw Tolu-
intiM. Ilcddnt vobis oinnipotcnB Dcub pro tam )x>na Tolau«
tnto illud pnoininm (piod l)ona voluntas mcrctur apnd onm.
Et lioc ntiquo ornt qnotidio ct (lcHidcrnt anima moa. Qnod
nutcni ro8 nliuni rjunni ])ro))OHiti communifl tcnor cxtitcrii
( p. .va. cvontum Hortitn oHt, Doi dispoBitioni, qaam pcnctraro Tcl
Kubtorfu^rc nonio ixitont, nhorilicndum fore noii dnbttoi
. Qnid tnmcn cx dihocHHU mc<> a ]K)ntificatn didiccrim, ii
facultns mibi darotur HOcrctioB vobiB loqoondi, lanctai iHloi
voHtr.T notifirnroni. Licct cnim coqioro a vobia diiiCoaBorim»
novcritiH tnincn ])ro ocrto qnin fidom qnam Tobia dobeo,
])oi juvnnto, n<»n viobilK). Undo TOBtmm ot regni Tcotri
honoroin in (|aibaHcan(|ao f)otcro, bi non BprsToriiia, fidelilor
» Scitttin] Scotift, A.
* (ttemam . . . •erfilittm] ■alotem •! BBrriCiaBi, A«
* Higmt§attm€ Homine'} Not in A.
300
HI8T0RIA NOVORUM IX AXOLIA.
qaiDrmin, ipBO tcsto qai coiiscicntiio nico) HoIaB oi Torai in-
■pccior csi. Ncc hacc dico, qaod maltam flcBidorem in
regno Tcstro cpiscopari, iicd tAmcn mallcm dignitatcm icrnD
TcsiriD aagcri qaam minornri. Prctcrca novcrii bcniitado
Tcsir» qaia omnca qni audiuni qunlitcr clectnR, panccpiaB,
ci pontificaia iiaif>itnfi, ci loco |>ontifici8 PulNititatuB fai, nn»
■cnicntia aaaorant nco nio joHtc^ |>otaiHfK) cpiproimiam di*
mittere, ncc aliam, nio TiTcntr, jnxta lcgem Domini anbfiti-
iai poaeo. Ncc cnim vir axorem Haam, aai axor Tiram,
iii alii nubai dimittcro lcgalitcr potcsi. 8cd fortntUKs di-
citia, *' To dimisititi.** Dimisi riaidom ; icd, qaod cam paoc
Teair» dicatar, ilUta vi cai contmiro ncf|aiTi. Cam enim
perpca diacordia ci intcmiinnbilcH iniroicitio^ mihi ex TCHira
partc per eoa qaos Tobiti fnmilinrf^H chho Hcicbam intondc-
rentor, nini epiBcopntui fandituH frcdcrcm, ci his TCHier
habitaH circa me, rt diKHniMitio ([ua mo hlM rebaa nd |ion«
iificaioro pcrtincntibaa Bino Icgo ci jadicio B|K>liasti8 nitca-
iareniar, neccsHario diroisi ffaofl ablntam rctincro Dtm potui.
8cd de istiB epiHtolari brcvitnto disfjniri commodo ntm Talei.
Qoamobrem omiHsiB intiH, breTitcr snggero, f|ain si in paoo
Tcsini }iermittitis, ci opcm, ai vcHtmm regalcm Kablimitaiem
decei, ferro Tolacriiis, oi nd tos bonorifico rcdoam ad ez*
plendom apod vos serTitiuai Dci ei Tfwtrom, sccondom
Tolontatcm Dci, connbor itcr nggredi, ct in omnibos Tolon-
tati TCHtrfr pansre, niHi^ quofl nlmi, vi<lcntar Tolantnti Doi
rmiHicrc. Qao<l ni nmplccti niininic vultis nltm non poesnm,
DfK> caosnm fVclcHio) RUtr committo, i]iHo vidfmi, ipso flis-llilpki
pcnHct, ipHO qofxl qniHqnc nierctur in hoc hoo ncgotio cai-
que reddat ; ego libcrevi ut a^tinio nnininm rof^am, ego obi
dclmi corem eo cxponai cnuHnm rocnm, iximtos in oronibos
aef|ai Toluntntcm Honm. No patctin tamcn ' mo in aliqoo
Tcllo f|aic(|nam dcrognro libcrtAii vcl dignitati regni 8ooito-
mm, secoram vos fssHc toIo f|uia quod a me poiistis, ei ego
ionc qoidcm adquicscero nolai ; icBtimans aliod qoam, ao-
condom qood poetmodom didici, oDstimaro debobam de roge
■cilicet Anglomm, do ponti6co Canioariorom, oi de bono-
dieiiono aaoerdotali ; si hafnisqao pfsrsieiiiis in Benienii* too-
trm me ampUos ooniredifrtorem nfm habebiiis; neo ill» mo
*jmMte] On crasare in^MS.,
feebablj to replact kfiiime er U-
A.
' fmtetit ItfSMs]
patetls»
iiiftToniA KOTfiRrH nf AKai.iA. 301
kwrritio [Dci] ct nmnn) Trctm, qiiin t|i»nil Tolocritia beiaM.
nlln nioilo itircllmt ; Innlnmtnnlii «lik (fOB jnntifiei* Sancti
Anilrom jnri nnmpclimt milii liw^al] cnm Tratra timft toIu-
iu<!«Tn i fpil, (|nia nininr r[nni|un diiicnrrclint t«* in Anglam
|uviipi>i>itn (imni «nilii)tnitatr, tnno rcl tnne ut rrrta tDiu
vciitnmm, Hcrilicrd dihliili (inn) mofti* n|itslam <irrrclA tiiIih
ikirntn (iM^bimrp. Rivc iRitur i*ta pnwipiatiii, iiTe altiori Mn'
Hitin i>ni<t|>onMliii. oi^, C|11'hI ioc» rcrnrt, pDr» ei fimjilici mo.
(icicntin fcci, i|*"> ciinrln inF|iicicDle ct cxnminintc (ini nr.Til
([iiid cuii|no rrdrlilamn in^n» mnitcrvmino rit. QDnniam trfti
in mnnil cjiM Mint rlinin mnln iiraniDm rc{tnm. intinm enrd)
mi!" «t i|i!<c ror Tr*tram ct nctno vntron ul «o *dk Rntii
(liriint. (|iinliiiiiH rt ccrlraiA KnK i)aa> iii rrjirna T«*trD pm'
f^iiinttir TrMrn niic in *nncta ctnTcmlinno do dic in dieD
I>rofii'iiil, cl ntiinin' vclmi |inf.t liAnc vitnm tiMtitadinii BtcT'
lin^ incrcfK ctinilc |>n>Tcnial. (>lririnfc dnmine cl nanctai Dc.
ccrln-ini iliinii-*iuio lili.' Aincn. Qaid ils intii wnrtiuii '
TChtr.i' plnccat. liriiiKnc (|an<Mi mihi, lidcli Tc*im, litlcrii
i «niB nolificBrp diifiicliir. VbIp liono ct Mnctc ilominc.*
.Misit itinin i|isi« i\\v\m^ lUduIfiit arcliit-|>iMOj)iM O
fratrr'9 ccclctin! (*niitimncnM* ■'pi^tiiliuii ipni rcgi, hm
intcr nlia Cdiitiniiititti.
(il'iri'»ii rri-i Sr.ilUirum, Alcinnilri>, frnlcr RailiitfDi iodig.
1111' Mntiii;'- ' ('niitiinricni-i' ccclc>i:>i mintalcr. ct rmtmm (Ofl-
vchiu'. [loniin» Cliriiii» iii cn ilcpcrvimii : ]>rr illam in tcm
Noi^it [imdiiitia TCFlm. dinrifviinc il'iniiiie, (iDinln tcmpnn
Hcil< > 1 [>i-i-<i|inli* '|nn' in |«lrin vrklni iiriccipaa halictar MH
rnnirril yn >t"'rc. ijntr |>roriililii1'iii 'iiiBnln rnrtit pdo ilrali-
liii'i viuori''. tniil.i ilciiTii]* RaMitnrom rninn indo |iraTniM
I'ii'i| (' |iiirlniii'ir rrliuin ' *lrcnnilalcm Tcntmro i\v^m DiTiiu
pr"]iitiiiii'i iiiliT nli<» rrt^ii iln nlM^nc nnlabili rvprmhnuioM
liiKii~<ini' h<<ti"mTil, nl nli nmnilni» Utli)*bilif haliatDT, qw-
tiMii- Iniiin n'lii(i>ini* drlrimrnln fincm (lantea, [itowm qaaa
• (Waaa) N'M ia A.
302 U18T0RIA NOVOnUM IX ANGLIA.
▲A.1UI. ▼<)« canonioo clcgiRtis ct nod lcg&litcr acl VO0 raiRimoii nd
Bcdcm Boam cx bona volnntato vcstm rcvooctis. Et com noo
in vobis nco in ipBO cqIihi patcAt r|nnro hoo digno ficri non
dclicAt, cx poimm nnrioritAio non intclligimos qn&Htcr, isto
vivcnto, •liam mcmoratA ccclcHia vcHlra po(«Hit sortiri opisco-
|mm, qnia Hponiia llci, puo pniicrfiiito, uo fint adultora, nisi
lcgalcm, omncm contemnit mariiam. Qnoproptcr qnomodo*
canqno hactcnnp hoo dilniam . fncrit, vimm, nicot Ppcramoe,
Tobis ntilcm, ct in lcgo I)oi a pncrilin nobiliicr instmctnm,
in iirimam dilcciioniH vcHtnc gradara ct in onicinm aiiii in-
Janctam pro vcfjtrn gloria rcvocatc. DcnH )inciH ct dilcctionis
a «luo omno bonom connilium procc<1it nit Hcmpor vobiBcam.
Qaid vobiH , vidcntur do iin qura vobin mnndnmuH, nobifl pro-
cnmur rcncribi rBciic. Vnlcnt dileciio vcfltra cam domina
rrgina nxoro vcfltm, ci cnni omnibnH qni ca t{um joBta Boni MS. p. lik
Tolont ct voB diliginit, Klorionc domino ct honorando Bancto
matriB ccclcfio) fili. Amcn.
JffA*^ Eodcin anno, qui fiiit annus ab Incarnaiiono Do-
i^*P '^ "p niini uiillcsiniuH ccntoHimus viccHinnw HCCunduR, ct ex
SSl^. ^l"^ ^^ cpiscopatu Rofcnsi in patriarchatum Caniua- • •
ricnsom iranslaius csi annus nonufi, defuncius csi
Caniuari(B in raciropoli scdc RadulfuB archicpiscopus,
xiii. Kal. Novembri», pncscniibus filiiH suis, glorioso
Boilicci agroinc monachorum ejuB<lem loci ; oi teriio
abhinc dio^ in mcdio aulro majoris ccclcsiro deccnior
sepulius.'
!1
1 «Mme ili<] die •bhlnc, A. | * A. bnt no JETxp/irif. NorbaBMS
\ ITA JJAMJTJ AXSELMI
AKCIIIlilMSCIiri, ET QU.EDAM
MIliACLXA EJLS.
AUCTOIiE EADMEKO.
/
\
I
i
DE VITA ET COXVERSATIONB AirSELMI
AUCllIEPlSCOri CANTUARIENSIS.
AUCTORE EADUEBa
IN<
Ll'ITUI,A IN VITAM ANtELHI AnCllllEPIHOOn.'
Do vita <;t iiiurilnitt parvutum AnHclmi Cautiutnoi-
hIh ai-cliitiiiHcoi'!.
ij. (^iialitt;i- ii>M: AnsvlmiH ailliuc |iultuIuh per viaua
viiliiit M- Juvtu livi mtiilirihiiiiu \wk rcficL
iii. (junlitcr ul muimcliu.H ficrct, a Doo pcticrit ut
iiiliininriiiir, tt L'.\au<liUiN Hit.*
iiii. QikhI <|uia [talcr ■uua ci iiiuus infmtM fuit
l'iitmm cxicrit,
V. (jiKjil I^ifrancum vinim j>ru<l<:nti«umum adicrit,
it [jiH iliNcipulatui xuUlitun, i]uomo(lo nbi iBOQaGliiu
liin-t .kliUTavcrit
vi. Quuil coiiHilia Laiifi-aiici ct Maurilii Botouta^n-
r-ih nic)ii< pi.^ciipi iiiunacliUH factuH Hit
vii, Qiinlit<.'T |>nur fiKtuH una noct*.' divini* intcu-
> ]>arictc8 corjMirali intuitu viilcrit tjiM
i lii.-1'ant
ii. (Jtiali I
1 (Jo moriliUii lioiiiinuiu, virtulibu*
it, ct (juibus cxvrcitiia vitain •oam
1 (iuoiunilam oiliu
1 c<jnvcrl<.iit
coDtni M in Mnoeram
\
M
300
DE VITA KT COKVERSATIONE
X. Qualiicr qucndam adolcscenicm Osberaum nomino
a pra\4taio viiie corrcxerit, ct quid moriens viderii ei
moriuwf intimavcrit
xl RMtio quarc juvcnibus ui proficoreni plus cadteria
inicnderit
xii. Quomodo i^oniifex RoiomagenMiH ei ei in prio*
raiii pcniiKtcrc, ci majorcm prsclaiioncm si injungereiur
non afijiccrci imiicravcrit*
xiii. Quam aficctuoMam solliciiudincm sanis ac infir*
mis impcndcrit
xiiii. Qualiier languidu» juvenis solo iniuitu cjus
curaius Hit
XV. Quomodo monnchu.s in cxircmiR posiUra a duo*
buH ]upi8 pcr cum cruius sit
xvi. Qualiicr Riculfus monachus Ansclmum orantem
glo1x> ignco vidcrii circumHcptum.
xvii. Quod piscis quem inictam vocAnt inRoliiie mag-
niiudinis sicui pnDdixcrat ad vicium ejus capius sti.
xviii. Quod viro qui eum hospiiio reeeperai juxia
verbum ejus siurio unus improvise allaius sit
, xix. Dc libris quos fecit, ct quid de illo quem Pros*
logion iitulavii primo coniigcrit
XX. Episiola quam scripsii Lanzoni qui posimodum
fuii prior Sancti Pancraiii apud Lcwes. mi.9,
xxi. De viMionibus quio illi osicns»? fueruni cum a
languorc convaluissoi.'
xxii. De discreiionc quam docuii qucndam abbaiom
exerecre erga pucros in scola nuiritoe.
1 TW looM leftf at C.C.C. cz-
kiKtfi tke IbllowiBf TtriMti : —
lii. QwNBodo . . . et M mi^r
iwhuio aUqvukIo ei i^jnDgetetiir
9»m rrcipcre dob rcciiiMret im-
pcTBTmt.
ziii Qmib aicctnoM wlKcitii-
4iac mau ct ininBii corBa im-
pcBdcnt.
z^. QBtlitcr maoi e fralriVBsb.
cxtmut fotefl a dnobot Ivpie, ae.
xtL Q. R. m, tvm jlobo igneo
circBflMiiictBS orBntcfli Yidcnt»
ZTiL Qood pieeit ^«i trwla to*
eetnr iiicolita, ae.
XX. Epiptola ^BMM ierlptil Lbb-
tooi.
zxT. Q. M. CsdmhH bwjbi,
ae.
\'-
ANSELMI AKCHimflCOPI CAXTl-AIIIB^Stt. 307
xxiii. Quantum horrocrit hmbcro aliquid propriL
xxiv. Qualitcr aurcuin anuhiin in kcto mio reppmi.
XXV. Qualitcr milca nomine Cadulus audmi demo-
ncm Aaschno dotrahcro.
xxvi. Qualitcr in abbatom clccUts ct ooonecrataa ait*
xxvii. Qucmadmodum in saocnlaribiia ncgoiats pbd-
tarc coiMucvcrit
xxviii. Quam humano8 fucrit in ciira hoapitoai. ci
quain providus in Bupcrvcnturia nccewitatibaa fratmni.
xxix. Quod in Angliam vcnicna a monaehia Oaiitqa»
ricnHibus honorifioc Bit siMccptoA, et» aoeepta fralenu-
tatc intcr co^ unuii cx ci» factua.
XXX. Quid intcr illum et Lanfranciun arehicpiMOpna
do Ix^ato niartyro JElfcgQ dictum actamvo ait
xxxi. Quod pcr divcrsa loca vadcnt, omnea ad q«oa
vcniobat qualitcr in aoo ordine vivere debersoi ia-
Btruxcrit
xxxii. Quod Beccuin rcvcmM virom a lepra per
lavaturam manuum suarum mnndavoritk et qwd fim>
trcm do congrcgatione aqua a ae aanctificaU aapemua
ab infinnitato Hanavcrit
xxxiii. Quo<l rationo actmi a rigore irai ptoponti
propter alios tompcravcrit
xxxiiii. Qualitcr quidam Boao nomine mooadiiM Cao-
tuH sit, ct a tcmptationc diabolica lilwratiu.
XXXV. Quo<l multa qu» do oo veraciter ecribi
H<^nt pnetcnnittantur.
ExPLiciuNT CAPrruLA Linni priml
> Tho Ioom: lcArAtC.C.C. CkbibiU
the folloving ▼■rlantt : —
xx>\. Qiialiter dc^ncio llrrlvioo
Ahbaie in abbateoi clectat nt [tt
COQjtCCrBtll*.
KXTii. Qualiter . . . pl«fciurr
•olituf fB[erit].
aaU. Q. te A. ▼fMrii, cl • ■.
C. h.
eqite IV«lrr»i[talt Uil«] wm
■il.
xxxi. <^ . . • «4 ^. V.
modttB, ht.
xtiUii. Q.
■. f. fwrrii, km.
V t
308 D£ VITA ET CONVERSATIONE
Incipiunt capitula umi becundi.
L Qualiicr Ansctmu.s in Angliam vcnicns a junioro
Willolmo rcgo susccptas sit
ii. Quod idem rcx infirmatus An.sclmum cligat in
archiepiscopum, ct quod ipso ad conscnticndum ncc vi
compulsus adquic.scat
iii. Qualitcr ad signum sancUo cnicis ignis Win-
ionift3 cxtinctus sit
iiii. Quomodo Cantuario) sit archicpiscopus consc-
cratus.
V. Quod ct quamobrcm contra cui: animus rcgis
conturlmtus sit.
vl Qualitcr in dcdicationo ecclosin) do Hcrgcs chiis-ifB*!»*
matorium cjus furto sublatuin fucrit ct rcstitutum.
vii. Qualitcr pro corrcctiono Ghristianitatis rcgcm
intcrpcllavcrit.
viii. Quo doloro atlligcbatur quia priorcm sua) mon-
tis tranquillitatcm pcrdidcrat.
ix. Qualiter oiunibus cuin rcqnircntibus ct spirituali
ci corporali subsidio snbvenirc studucnt.
X. Quod ca;1e.stibus studii.s deilituH opi.stolam quo-
quc de Incamationo Verbi domino papic Urbano scrip*
scrit
xi. Quibus modulls linguco plcctrum intcr cpulas
comniodaverit.
xii. Quod pro indiscreta ut quidam putabani vir-
iutum custodia a nonnnllis rcpnohcnsus sit
xiiL Quod sa3cularia negotia nullo poterai pacio
eum sui corpons sospitatc sustincro.
xiiiL Quod, intcr alia divcrsarum causanim inoom-
moda, sui quoque homiiics ci facti sini infidclcs.
XV. Quanto studio peccati horrorcm devitaverit
xvL Dc divulgato plncito apud Rocbingeham.
xvii. Quomodo ronovato discidio inier so et regem
liceniiam petiverii oundi Romam.
AX9FJ.MI ARCIIIEPISCOn CANTUAIUDn«l& 909
xviii. l)o lilM»rationo lo|K)ri».
xix. De tx^laxationo avis.
XX. Qiicnmilmocluni icriio dcncgaiain aibi lieciiiuun
cundi Roniain ipsomci supcr no aoecpcrit
xxi. Qimlitcr Romam profcciunis monachos Oanioa-
rionsos Allocutus Rii, ci quomo<lo acccpia pera ci Ia-
culo ])orop*inantium morc Dofras icrit
xxii. Quomoilo Willclmu» nuneius regiii aiia
in litnro nmri» |>orRcnitatu8 «it
xxiii. Quomo<lo ad voccm cjuR in mari Tcnioa
tAtUM Hit.
xxiiii. Quo<l in navi qua pcr umla)! crccitia eai
iim;,nunn forAuicn sit invontum, noc iamcn aqua |icr
illiHl tran5»iorit.
XXV. Qnalitor Apud Sanctum Rcrtinum iiti9ecpia% ei
Ma.p.tM. consocrato altAri apud Sanctum Audonmnim, qao «lolore
AtllictuM Hit qiiiA piirllip confirmaiionifl donnui peicnii
ut no^^arot Ai1<|iiiovit.
xxvi. Qimlitor al» omnilmn cxcipicliatur.*
xxvii. Quo<l Lu;^^luni coasiRtcun nuncioa iuoa IU>-
iimiii «liioxorit.
xxviii. (jimlitor »Socu«(iam voniontofi ab aM^Ua lod
ipMiiis siiinm suso<'pti, ct clo i|iso AnRclino inquiRiiL
xxix. Qiio honoro vul;;iquo favoro prosccuiu^ Romam
]><*rvrnorit, ot rpmlitor a pontificc urbiR Urbano ■uneep*
tuM sit, AC j>n»ftrtuH indo in Apuliam.
XXX. Qiioil instar Molitu<liniH in monte coniiiiiaiaa.
lii »111111 Cur nons Homo |H»rfoccrit
xwi. Qiialiti-r putous aqiin} in montui vcriiee per
«M!lll fllCtllM .Kit.
XXX ii. Qiio^l in profundam ciRicmam eomicna nil
innli iHTtiilorit.
xxviii. Quanta' rovcrentiiD ciaam a paganie habttwi
fiioriL
• ^rrtpttUtnr] woMtpkh^tmr, K.
510 DE VITA ET CONVEItSATIONE
xxxiiii. Quod in concilio apud Baruin coUecto Qre-
coe in processione Spiritus Sancti errantes confutaverit
XXXV. Qualiter Willclmus nuncius rcgia Anglorum
ad hoc Romanum |)ontiiicem perduxerit ut de causa.
ejus induciaA regi daret» ct quemadmodum ipse Anael-
rouA Romre habitus sit
xxxvi. Quod Angli Romam venientes ad jussum
papiB sua oblatione pcdes ejus sicut pedes papce hono«
raverini
xxxvii. Qualiter muHi Romanonim eum capere vo-
lentes, subito mutata voluntate, projectis armis, ab eo
Ro lienedici petiverint.
xxxviii. Quod papa in concilio Romae habito laicos
invcstituras ccclcsianim dantes ct ab eis aocipicntes
cxcommunicaverit
xxxix.Quod a Roma Lu^vdunum reversus pnocipuo
honore habitus sit
x1. Qualiter duo milites a quartanis fcbribus per
reliquias mensiie illius Viennn) sint lilterati.
xli. Quomodo unus e principibus tcrno illius oo quod
missic ipsius interfuit ab intcstinorum ct febrium cru-
ciatibus sit sanatus.
xlii. Qualiter muliorcni mcnte captam signo sancti»
crucis super eam edito intcgno sanitati restituerit
xliii. Qualiter ad preccs cjus pluvia copiosa descen-
derit
xliiii. Quod libellum De Conccptu Virginali et alia
quaedam tunc temporis scripscrit
xlv. De obitu papro Urbani et de signb mortemMap^m.
regis Anglorum pnosignantibus.
xlvi. Quod sententia damnationis in regem fuerit
anta Deum promulgata.
xlvii. Qualitcr clerico cjus revelatum fuerit disei*
dium quod inter illum et regem erat sopitum fuisse,
ei alii eundem regem obisse.
ANRELMI ARrHIEPIRCnpi CAlfTUARnDfSnL 31ft
lilientcr aniinuin inUndeliat Et audito unuin Demn
BiirHuin in ciulo chso omnia rogcnicm, omnia eonii-
nentem ; suHpiciituA est, ut]K)to pucr intcr montea
nutrituH. ccrlum montihuM incumbero, in quo ei aulam
I)ci eH.se, eanK|UC per montcM a«1iri poi»e. Camqoe
lioc mrpius animo volvcn^t, conti^t ut quadam nocio
pcr visum videret kc clebcrc moniia cacumen anecn-
(]<*re et ad aulam nia^i rcgifi Dei proiierare. Venim
priusquam iiiontcm co^piHsei ascendere, vidit in plani-
tic qua pcrgclmt ad pcMlcm montis muHcrea que regia
<rant uncilhu Hcgctes inctcrc, scd lioc nimifl negli*
gonter faciebant et dcflidioM». Quarum puer deaidiam
(lolens atquc rcdargiiens, propoKuit animo ae apud
Doniinuni Regcni ii^sas accu.saturum. Dehine monie
transc<*nso, regiam aulam nuhiit, Deum cnm aoIo tno
^lapifero invenit. Nain fainiliam iiuam, ut aibi vide-
l»atur, (|Uonian) autuinnus crat, ad oolligendaa menea
iniserat. Ingrediens itacpic pucr a Domino vocatur.
Acc<Mlit. at4|ne a<l p(*dcH ejiis sedet Inicrrogatur jo-
ennda nfrabilitat^* quis sit vel unde, quidque TeliU
Re*4]>on<i«t illc^ ad interrogata, juxia quod rem eiw
sci4*1»at. Tunc a<l itn|H>num Dci panin ei niiidiaaimna
per (lapifcrnin atfcrtiir, eoque coram ipno reficiiar.
Mano igitur cum quid viderii ante oculoa meniis
nMliiceret, sicut ]nicr siinplex ct innocciui ac veFaeiier
i.».Mi. in crclo ct ex panc Dci rcfectum fuiiuie credeb»!^
hocr^ue corani aliis ita ciwe publico amerebat. Crerii
er^^> p\ier, et ab omnibus diligebaiur. Morea eiemm
prohi in co' crant, qui magnopcre illum diligi iacie-
l>ant Tra^litur littens, dincit, ct in brevi plurunum
proficit.
iii. Nccdum attigerat letatiB quintum decimom an*
num ; et jam qualiter Accundutn Deum viiam meliua
inHtituero |KMHet menU» tractaliai, idque cooeepit
apud se, nihil in hominum oonvemiione
* iiZtf] N<rt ia B. I ' «] '
AXRELMI ARCniEPIflCOn CANTUABnmm. 31 S
M8. !».»•. iKariT PR^.FATIO ftEQUKXTIS OPERIS.^
QcoNiAM MULTAS ct antoccAHoniin nostroruin tenpo*
rilms insolita» roniin tnutationcs noAiris dicbus in
An;^lia accidiAHc ct cailuiiw coaspcximns ; no mnta^
tioncs ipsiP iK)stcroruni scicntiam i>cnitus laierentp
(lUiT'i1ain cx illiH Miccinctc cxccpta* littcmnim mcmo-
rin) tmrlidiinus. Sod quoniam ipsum opu<« in hoe
inaxiino vorsatur, nt ca qun? intor rcgcn Anglomm cl
AnHflnuiin archiopiscopuin Cantuoriorum facia fne«
nint' inconcussa voritatc <lcsi;;nct, qiucr|Uo onmilii»
purara illonim historiam nciro volontihus tunc icm*
poris innotoscoro potuorunt licct inculto plono tamcn
spi-inono ilcscrihat, ncc arleo qnicquam in so coniincai
{[WchX ad privatam convcrKationom, vcl ad morum i|»-
sins Ansohni quahtatom, aiit od mirnculorum cxhiln-
tionom portinoro vidoatur; placuit quihuadam famili-
arihns inoiH ino sua procc ad hoc |)cnluccro, ui sicui
<1rscriptiono notaniin rcnim 'postcris, ita de^ignationo
ii^notarnm sata^^roin tam fiituriM qiiam ct pnoscniibos
:i1i(|n(Hl onicii * inoi muniis impcndcro. Quos co qiiod
otrmiloro summoporo cavolmm, dc^li opcrain voluntati
oornin pro ]w»sso inorcin j^orcro. Opus igittir ipsum
Dv Vita ot Convorsntionc Ansolmi Archii^piHcopi Can-
tnarirn^is titulatnin talitor, Dco adjuvanto, curavi
<Ii^pon« ro, ut, qunmvis aliud opus quod pncnignavi-
nuis (A inajori pnrto do ojus<Icni viri conTcraaiiono
snli^^istnt, itA tnnion in sua matoria intogr» narraii-
onis forinam pm^tondat, ut noc illud iHtiun, ncc isiod
illins pro inutua sui cognitionc multum vidcaiur tn-
(lii^iTo. Plmo * tamon actus cjus sciro volcniihus»
noc iilnd siuo isto, ncc i.stu<1 hinc illo sufficore
pronuncio.
ExrLicrr pilcpatio.
C. a^^ with MH.
• rsrtftht] ciccrpU, R.
> fmrrmml] lant. A.,C.,E.»F.J .,K.
• mh^ m0hifi tUfM
E.
I
\
318 DE VITA ET CUNVER8ATIONB
Hcd ci alios (jua; rogaliatur studioHo ' cloccnclo. Proptcr
qusB siudia cum corpu8 vigiliis frigoro ci incdia
fatigarci, vcnit ci in nicntcui quia si aliquo mona-
chus, ui olim proposucrat, cmci, acriora quam paiic-
baiur cum pati non oportcrci, ncc iunc sui laboris
mcriinm pcrdcrct quod nunc utruui bihi mancrci non
pcrNpicicbat IIoc crgo mentc conccpto, totam inten-
iionem suam ad placcndum Deo dirigcro ccepii, ct
8)>cniendo mundum cum oblcctaminibuH suis rcvera
cupii ficri monachus. Quid plura? Cogitat ubi mc-
liuff (lerficero queat (|Uod faceix; dcHidcrat, ci ita 8ccum
iractai, " Eccc," inquit, " monachus fiam. Scil ubi ?
" Si Cluniaci vel Becci, totum tcmpus quod in dis-
" ccndis littcris poHui i>erdidi. Nam oi Cluniaci dis-
** triciio ordiniM, ct Becci MU|>crcmincn8 prudcniia]ii.p^j
** Lanfranci qui illic monachus csi, mo aui nulli pro-
" dessc, aui nihili valcro comprobabit Itaquo in tali
* loco perficiam (|uod dispono, in quo ci sciro mcum
" poraim ostcndero ei muliis prodcsse." Hicc ui lu-
dcns ipeemci rcfciTo solcbai sccum mcdiiabaiur.
Addcbatque, " Nccdum cram cdomitus, nccdum in mo
" vigcl«i mundi contemptus. Undc quod ego, ut
" putabam, frctus aliorum caiitato diccbam, quam
" daranosum cHsct non advei*tcbani." Postmodum au-
tem in se rcversus, " Quid ? " inquit, " Essono mona-
" chus hoc cst, vellc scilicct aliis pnuponi, pra) aliis
" honorari, antc alios magnificari ? Non. Ulic igiiur»
* dcposita contumacia, monachus dovcni, ubi, sicut
" aequum est, cunctis proptcr Dcum posiponaris, cunc-
" iisabjcctior babearis, pno cunciis parvipcndaris. Et
** ubi hoc essc poteritf Equidem BeccL I\A Biquidom
" nuUius ponderis ero, quandoquidcm ille ibt eat qui,
" prseminentis sapientiie lucc conspicuus, conctis soffi-
" cions, cunctis est honorabilis et aocepiua Hlio ei^
*' requies mea, illic solus Deus inteniio mea, illie ■olus
> fflaAMff] N«l b K.
I
I
ANHELMI AnCIIIKnSCOn CAXTUARIDCIIIIL 319
" ntnor oju.s crit conleinplaiio invA, illie bcmU ci Mrtclo*
" meinoria ejiis felix solamen ci iiaiiciM mca.'* Hne
cogiial»ai, hnK flofiideraliai, h.TC nibi provcnire K|icnil<U.
vi. Rapialtaiur quoriue inenii cjue |icr id iciD|KHis
in a)ia8 Rcctandn) Aemiia» vita% sod vin deaiderii ejiM
in hanc quannnaximo declinavormt Sdena itaquo
Hcriptum cbhc, " Omnia fac cum oonsilio ei pofti fae-
" iuin non p<rniie1iiM/' noleliai rc alieui uni vitje
oArun) quas nifnie volvebai inconnulie ercderc, no in
a]i(|no vicieictur scripiuno pnrcciiiiM non obcF«lire.
AmicoH inMui>er ' inultOH ha)K.*n.M, Hcd eui fic ioioni in
i.Htis commitii'n*i con.siliarium unum dc niille, videlieci
pnrfatuin I^nfrancum. eli[^*iLs, vcnii ad cum, indicans
voluntatem siiam ad tria i>en(len.\ ffc<l |ivr ejua eonna-
liuin ad ununi (jiioil poti.sAimuin jiidicarcip duobu^ re-
licti.'4, Ko vellc ienorc. Quw iria sic cxpofiuii cL " Aui
cnim/' inr|uii, " munachuN 6eri volo, aui hercmi eul-
tor (>s5e d(\Mi(lero, aui, ex proprio pairiroooio vivens,
" (juil>usliU*i indigentihiiA propicr Dcum pro mco
" |)Os«(e oxindo ministran\ si consuliiiA, cupia" Jam
oniin pator illius obioratp ei ioia hiurcditas illum respi*
cieUat. " In hin, inr|iiam, tribus voluniaicm mcttm»
" doniino I/anfmnce, llticiuarc ^iatis, sctl preeor ui
" 1110 in horuiii )K)tiH.Hiino siabiliatia.'* Diffcri Laa-
francus sontontiani forre, HuadcUiuc negoiaom ail
vrncrabilis Maiirilii Il^itrmia^^nsiii cpLscopi andieniiam
iiii.p. 101. inii^ns roforre. Aoiuie.scit AnHclmus connilio^ ei oomi-
tatii.H LAnfranco poniificom i>clit. Tanta aoiem vis
d«*votionis pectus An.Holiiii tunc fosnidebai» iaaiomi|UO
vori consiiii lisnfranco ino.HHc credebai, ui «um Roio-
ina^in )Hrtentes |)er niapiain 4|uic super Beecom esi
silvam pergoront. si lAnfrancus ei dieerii^ *'In hac
" ftilva inane, et no duin vixerin hinc ezeas eavc,"
proculdubio, ut fHt(d«tur, iiu]»eraia servaret Penr<t-
nicnics crgo ad episcopum, adventos soi eaasM st
11
II
I
lAM^] llM|«f, K.
320 DE VITA £T C0NVER8AT10NE
cxponont, quid indc scniiat quicrunt. Ncc mora.
Uonachicus ordo prou ca)tcris laudatur, cjuMquo pro«
IKwiium omnibu8 aliis antcfcrtur. Ansclmufi hccc au-
dicnn ct approLanA, omissis alii», sicculo rdicto Bccci
AAMn fiicius est monachus, anno loiaiis suie viocsimo flcp«
timo.
vii. Rcgobat co tcmporc coenobium ipsum domnus
abbas Hcrluinus nominc, vir grandiBVus, ct magna
probiiaie coaspicuus. Qui primus i|)sius lod abbas
monastcrium ipsum a fundamcniis do suo patrimonio
fccorat Sa^pcdictus auicm Lanfrancus gradum prioris
obtinobat Ansclmus vcro, novus monachus factus,
siudiosc viiam alioruui rcligiosius vivcntium a^mula-
batur ; immo ipso sic rcligioni pcr omnia scrvicbait
ui quisquis religiosc in ioia ipsa congrcgationo vivoro
volobai in ejus viia satis invcnirci quod imiiarciur.
Et iia pcr iricnnium do dic in dicm scmpor in melius
proficicns, magnus ct honorandus habcbatur. Veno-
rabili autcm Lanfrunoo in Cadomensis ooenobii rpgi-
nicn assumpto, i|isc prioris officio functus ost Sieque
Dco scrvicndi ampliore li1)criaic poiiius^ totum so,
ioium icwpus suum in illius obsequio ox|)cndcre,
sicculum ci cuncia negoiia cjus ab inicntione sua fun-
diius ca*pii auio\*cre. Factumque cst ut soli Deo
ca'lcstibus<|uc disciplinis jugiicr occupaius in tantum
divina) spcculaiionis culmcn asccndcrit ut obscuriB-
simas et anie suum icmpus insolutas de Divinitato
Dei ct nosira fido qmcsiiones, Dco rcsoranto» porspi-
oerci ac perspcctas cnodarci, aiieriisquo rationibos
quie diecbai rata ei HAtholica esso probarot Divinia
namque scripturis tantam fidem habebat ut indiaso-
lubili firmiiaie eordis crcderet nihil in cis aaso qnod
solidfo veriiaib tramiicm uUo modc ezirot Qua-
propter summo siudio animum ad hoc intendeFal» qoa-
tinufl jnxia fidem suam montia rationo merorsiiir
perciporo qua) in ipsis sensit multa ealigino ieela 1»*
tere. Contigit ergo quadam nocte ai ipee in h^j»
I
ANSELMi ARcniRpfficnpi CAim7AiueyHr& 3tl
]fs.p^aoi. nKxli inento flctontii.M antc noctumAa vigiliM ▼igilani
in locto jacciTt, ct inoditando sccuin rinuui eonareiur
qiionain inodo )iro])1ictii' pnDtcrita feimql d fuiura
fliiasi pni*sontia olini agnovcrint, ct induUUiiicr oa
flicto vcl Hcripto protulcrint. Et, ccoc» cum in liis
t«itiiH ossct, ot ca intolli^^rc inaprio))cro dcKiilerarct, dc
nxin ociilonim Huoruin radiiM viilit \Kr mcilian macericn
oi-atorii ac (lormitorii inonaclioA cpioruni hoc ofKcium
ornt pro apparatu inatntiiiaruin altaro ci alia loea
orclrvin* circumonntoH, Inminaria aoccnilcntcK, ci a«l
nltininin nnum oornm sninpta in manilMia conla pro
oxcitandiH fratrilmM scliillam pulHantcm. Ail aijuii
<«i>nitnm convontn fratnim do lcctiH auq^tc, niiraiuii
ost i\o ro qnn* acoidorat. Concopit crgo a|Hiil m Deo
lcvissimnm o*«h(! proplictis in Hpiritu ventura mon*
:;traro, cnm Hilii concosHcrit qnio ficliant )«er ioi
«►ItstAcnla coijwriMs oculin )K>f*Hc viilcrc.
viii. Ifinc ]H«rspicaciori int<*rinH fia)ncntin> luce per-
fiisus ii)<)i*0H omniH noxnH ot a^tatin ita» iHHcrctionia
rntiono inon^trantr. )H'n«>travit, ut cuin palam iiitle
tractantrin a<lvrrtrn>M cniquc nui conliH arcana rvve-
lanv ()ri;^'inoH insn]K«r ot i]iHa, ut ita dicam, nrmina
atqnc rntlioi*^ nocnc j»roci*HMiM omnium virtutum ae
vitiornni <i<'toi^'o)iat, ot qniinailmoflum vd lun atlipisici
v<>1 hivc (Ifvitari nnt dovinci [Kinscnt Iiicc clariu^ c«lo-
0(1at. TnntAin nntom oinniM lM»ni connilii vim in co
(•luriMo c<*rn<>n'H, ut jnxtori ciuH s]iiritum connilii |tnc-
>i<liT«' non Ani1>i;;<*n-«. (jnniii promjitUH rcro ati|iie
a^si.Iiins in snnctis cxhortAlioniliUH fuorit, suix^rvacuum
< st <lic< n*. cuin illnm HcinjMr in ipftin infatigalHlcm
oinn<'H fciiiii^ an«li<'ntoH c«>nst4-t fAti;;aHHo, quodquo did-
tur (!<' Snncto Martino, "cjuh ori nunqtiam Chrisiua
" (lcfnit. Hivo justitia, vcl quic'ini<l ad vcram viUn per*
" tinot.*' incnnctant4T contirinoinuN tino mondacio poM
<lici (lo illo. In hin Ii^vc ost Icctorcm advericre, eum
<lc inonHa Domini non nino (^nrxlaia pncaagio pcr vimim
jain olim nititlo rcfcctum (laDe fuiaae. Dt corpormliLuii
R M»7. X
S22 DR VITA ET rONVERSATlONK
cjus cxcrcitiifl, jcjuniiH <lico oraiionibus atquo vigiliifli
roeliuii amtimo silero quam Io(|ui. Quid namque <1e
illiua jcjunio dicercm, cum al> initio prioratuA Bui tanta
corpua suum incdia mnccravcrit^ ut non solum omnis
illcccbra giiliD pcnitii» in co poBtmodum oxtincta ait,
Ncd ncc famcm sivo dclcctationcm comcdendi pro qua-
vi» abfitincntia, utpoto dicero conrtucvcrat, aliquando
|iaterctur 7 Comcdcliat tamcn ut alii bomincs, ncd om-
nino paroe, scions coq>U8 Buum sino cibo non pocno sub-
HiRtcrc. In orationibiiH autcm quaH iiwo juxta dcHide-
rium ct pctitioncm amicorum suonim scriptaH ediditi
(|ua Hollicitudine, quo timorc, qua Hpe, quo amoro
Deum et Hanctos cjuh intcrpellaverit, nccne interpel-
landoH docuerit, Hatisi cnt, et me taccnto, vidore. Sii
modo qui ciH pic ^ intcndat, ct spcro quia oordis ejun
aflbcium siiumquo profectum in illiH et pe^ illas gau-
dcns pcrcipict Qnid dc vigiliin? Totus dies in dan-
din conHiliiH Hit^piHHimc non Hufficicbat, addebatur ad
hoc pars maxima noctin. Pnetcrca libros, qui anto id
icm|)oris nimis comipti uliiquc terrarum crant» nocte
corrigcbat; sanctiH mcditationibuH inniHtcliat; ex oon-
tcmplatione Huinmno l)oatitiidiniH ct desidcrio vitio
IwrenniH immcnHos lacriinarum iinbrcn cffundobat; hu-
juH vito) miscrias, suaquc, ni qua crant, ct alionim
pcccata amariHsiino f1c1»at, ct vix i>arum ante noctur-
nan vigilias sa^pcquc nihil sonmi capieliat Talibua
Htudiis vita cjus omabatur. Qualitcr autem erga sub-
ditoA Ho habcbat, dct Deus ad »mulationem pnoUto-
rum posse quid vcl modicum dicL
ix. Cum primum igitur* prior factus fuisset» qui-
dam fratrcs ipsius ccenobii facti sunt Kmuli ejusy
videntes et videndo invidentes illum pneponi quem
juxta eonvcrsionis ordinem judicabant sibi debere poai*
ponL Itaque turbati alioeque iurbantes scandala no*
veni» diaseniiones pariuni^ secias nuiriuni, odia iovaii.
M*
>fM]N«liHlL I < ififv] K«l fo S.
AN8ELM1 ARailKPIflOOn CAJrrUARICllSl& 3t3
At ipse cuiu iis qui odcruni paocm erat ptcifiein» tt
«lotroctionibun ooruin reddcbat officia fraieme auiiaiiiip
niAlons vinci*rc malitiain in bono quam a maliiia co»
niin vinci in malo. Quod, miscranie Deo, factiim csL
Siquidcin illi aniinoflvcrtcnics cum omnimodiii {mnB ae
Riinplicitcr in cunctis actionibus suis inecdere, neque
qiio<l jure blaApheiiiari possci in illo reiiidere, mala
voluntatc in l)onain mutata, dicia ejun ei facia in
bono a*mulari coepcrc. Vcruin ut darcai quo pacto id
provcncrit, unum cx ipsi» cxeinpH graiia ponam, qua»
tinuM, agnito quo dolo Ansclmi a mia praviiate aii
nuitatuH, qualitcr ct alii i>er cum eorrecii ■int perpen-
datur.
X. OsbcmuM quidain noininc, iciato adoleseenialaa,
ipHius crat inonoHtcrii inonachus. Ingcnio quidem iia-
f^nx. vi Artificio5)i.<4 lul divcma opcra manilmji pollcnei
lM)imiu in sc bonn^ ^pci inatcriam piiefcrcliat. Sctl
niniTH qiii in oo valdc |>rrvcrei crani iiita mulium <le«
Mp.m. eoloral»ant, et inHU|>cr o^liuin quod omnino more eanino
contra AnHolmuin cxcrcoltat. Quo<i odium quanium
a<l se AnscliiuiH non niA^ii^cnth^nfi, ned tamen
illiuH concinero ^a^^nicitati inj^'onii ojuh magnoperD
pions, c(i'pit quadain Aancta calliditatc puenim piii
iilandiinontiH doliniro, puorilia facta cjan lieni^ne tole-
rare. inulta illi qua» Minc ordinin dcirimenio tolerari
potcrant concedcn\ in quibus ct a^taa ejut delcciare-
tur. ot otrreniH aniniUH in inansiietudincin eurvaretur.
Oaudot puer in talibus; ot ncnHim a sua feritate ip*
HwiH diniittitur * aniinuH. Incipit Anaclmum diligere»
cjus inonita HUHci|<i-e, inore.s ruoh com|K>Dere. Quod
illo intuons. pra* ca*toris ouin faiuiliariier ampleeiitnr,
nutnt, fovet, et ut fiein]>er in meliu» pro6ciai ifmpJlnM
modin hortatur ot inhtniit Dehinc paulaiim ei qmn
conccftserat puerilia subtraliit, eumque ad honeelam
moruiu maturitatom provehore aatagit Non (rartnilar
> d$maiMm'] icaatiiv. C F., O.* H., K.
X t
7
324 DE VITA ET rONVEnflATIONK
pia floUicitiido cjus, proficiunt in juvcnc oc rolx>rantur
nacra monita cjus. Ergo u1>i dc finnitatc boni Btudii
afloloflccntifl ao pofMO confidcro aniina^lvcrtit, inox om-
nc8 pucrilo8 actUH in co rcsccat, ct ftiquid rcpm)1icn-
sioniB eum admittcro compcrit, non ino<lo vcrbi» Acd
ct vcrbcrilius in co acrius vindicat. Quid illo 7 iEc|ua-
nimitcr cuncta 8u»tinct, confinnatur in proponito om-
nin rcligionis, fcrvct in cxcrcitio diRCcndfo omnifi
sancUc acUonis, sufTert patirntor aliornin contumeliaM,
opprobria,' dctractioncN, KcrvaiiH crga onincH afTcctum
Rinccnc dilcctioni.s. Ldctatur patcr in bifi ultra quam
dici possit, ct diligit fdiuni Rancto caritatiH ignc pluH*
quani credi poH.sit. ScmI cum ip.sc, nt flcas rcfci*cliat,
cum ad magnum ccdcHiiu fnictum proficcro Hpcrarct,
ecce gravi corporin infinnitatc prscripitur, lcctoquc rc-
cipitur. VidcrcH tunc l^onum patrcin, felicifl juvcniH
amicum, lccto jacentis dio iioctufpio asHidcro, cibum
ct ]K>tum miniHtraro, omnium ministronim supcr so
ministcria suscipcix», vcri amici morcm in omnibiis
gerero. Ipsc corpus, ipso aniniam cjus studiosissimo
refovcliat. Appropinquanti auti^m ad cxitum faniiliari
pnoccpit a11o(|uio, qnalinns post obituin suum,' si pos- '
sibilo forct, sibi sunin c.ssc rcvclarct. 8|)opondit ct
transiit Corpus dcfuncti cx moro lotum, vcstitum, in
fcretro coinpositum, in ccclcHiam dclatnm cst Cir-
cnmHcdcrunt fratrcs psalmos pi*o cjits anima dccantan-
tca AnHclinuH vcro, qno Ii1>crius pro co prcccs fun-
dcrctp in seci^ctiorcin ecclcsi?B locum scccssit Qui cum
intor ipsas lacrimas cx gravi conlis ma^titndinc eor- Ma p«.
poro dcficcrct, et paululum oculos in somnum dcpri-
merot, vidit in' spiritu mentis sutu quaAdam rovcrendi
vultufl pcrsonas candidlHsimis vcstibus omaiaA domum
in qua idcm Osbcmus vitam finierat introime, ot ad
iudicandum circumHcdisso. Vcrum cum judicii sonion*
tiam ignorarct, eamque Bollicitus noaso
<|ifr«Mi] NoC ia K. | ••»Mi]4«s,K
ANSELMl AUCUIEPlSOOn CAJTrUAUCIfSia. ^ 325
ecco 0.s1)cmiui oilcHi, HiiniliM hornini ad ae cum ui tx
lan^i^uoro aut cx niuiia Hanguini» minutioDO fuerii txBr
niiiiatui» i-odoiiiiti. Ail i|ucni patcr, "Quiil oRtk fili f
" <juoincKlo CH 7" (.\ii illo hn)C vcrba rcM|K>n4lit^ "lUe
" aiiti(|iiu.s HciponH tcr inHurrcxit in nu\ oi tcr
" in HtMuctipHuiii, ot urHariun Domini Doi libcravii
Qiio (licto, AnsvhnuH ocuIoa a aomno lcvavit^ ei 0»-
licmuH noii coiui>aruit. En olxiHlicntiam mortuua vivo
cxhilx.'liat, quaiu vivens vivcnti exhibcro ■olitua eimik
Qumi ni (|uiH])iain audiro voluerit, f|iuilitcr hioe oboNli*
cutiH verlia defuncti i[iHO AiiHclinus fuerii inicrprctaiQ%
brevi accoininodet aurcH. "Ter/* inquit^ "aniiquus
" seqH.nH iiiHun-cxit in cuin;^ quia do iieceaiia quai
]H;st liAi)tiMiiuiiii priuHrjuain a [tarcntibiia ad aerviiium
l)ei in inonasterium onerretiir commincrai illum dia-
U)lu.s nccu.savit ; do [H^ccatls ctiam quos poei obl*-
tioni.ni ])arontuin anto Huain profcmioiiem feeerai
*' illnin accusavit; <Io [>«^ccatiH nihiloininua qnie |ioei
" [>n)frsHif>iirin ant<? ohituni huuiu cgcrai illum aecu*
" savit. Soil tcr cccidit in K.>incti[)Hum ; quia |ieeeaia
" qun) in st-culo constitutus a<Irniscrat \kt fidem pa*
iiiituin ([uando cuin \)vo ohtulemnt dclcta inveiiii,
et [HTcaUi ([iiie [MistnKxIuin in inonaHtcrio degcna
ant4* suaiu [trufcssionoin fcccrat in i[)Ha profeMone
«Irlrta invi-nit; [H^ccatii ctiani quie |>0Ht prufcmioncm
" Aiit^: ohituiu Miuni c^^ci-at )h.t vcratn confcHNioncm ci
" IMrnitcntiaiu drlrtA At«|uo fliniiHsa in i[>su cjwi obiia
" c<>nfusus invonit. sic<[uo inali^^naH vcntutiaH suaa qui-
hiis cuin ad )>occantIuiu illoxerat justo Doi jodicio
in so ad cuiuuluui hu.p (lainoationiH rctorqucri iii|{e*
" niuiL Kt ursAiiuH Doniini I>ci Iil>crmvit cuui. X7r-
narii Dei. lM^>ni an;;oIi Hunt Sicut onim umarii
ursoH, ita an;;cli luali^OH (icmonca a Hevitia oaA
" coorccnt' ot op[)riinunt, no nobia noccant qnaniHM
K
1«
l(
(I
il
II
• I
41
• I
II
II
11
* imtmrrrgtt ra r«M] iii cnm in- I * cMrcW] llhibl t , &
•omiil, A. I
.326 DE VITA ET CONVERSATIONB
" volunt.'* Po8t hrcc AnHclinus, tit Kanctic dilcctioni.s
munuii quocl vivo iin|>cn(lerat mortuo non ncgarct, |>cr
integrum annum omni dic miflgam pro anima ojuii
cclcbravit Quo<l »i aliquando a cclobrationo ipBiiia
Hncramcnti impcdicbatur, com qui iiii88a8 famillarcii dc- vt.^ait.
ljel»ant su.nm pro anima fratriH misRam diccrc faciebat^
ct ipnc inissaH corum dum opiK>rtuniim erat antc mift*
8am Hui dcfuncti alia misKa pcrsolvcbat Itaque pcr
singuloH dics totiun anni, aut i|)Hc pro illo missam
celcbravit, aut ab alio cclcbratam alia missa mutua-
tuH est. Supcr hscc iniHniH circumquaquo cpiHtolis
pro anima sni OHlx^mi orationes ficri pctiit, ct obti-
nuit Uicc fratrcs videntcM, ct socordiam sui cordis
redarguentes, se miHcros ct infeliccH, Osbcmum bcatum
pnudicant ac fcliccm, qui talcm amorcm, talcm meniit
invenissc subventioncm. Ex hoc crgo Hinguli quiquo
corpore ct animo hc nubdunt Anselmo, cupicntcs in
aiiiicitiam cjus hicreditario juro succedcre Osbcma
At ille in convcrsione ipsorum^ Deo gratiaM agens
omnibus omnia factus est,' ut omnes faceret salvoa.
xi. Veruntamcn adoIcsccntibuH atquc juvcnibus
pnccipua cura intendebat, et inquirentibus do hoc
rationem sub cxemplo rcddebat Coinparabat ccno
juvcnis o^tatcni, quiu ad informandum Higilluni apto
est tcmpcrata. ** Naiii hi cera/' inquit, " niinis dura
** vel mollis fucrit, Higiilo iinpre8.sa ejun figurara in so «.
" nequaquam ad plcnum recipit 6i vero ex utriH-
" que, duritia scilicct atquo mollitie, discreto habcns
'* Higillo inprimitur; tunc forma sigilli oninino pcrspi-
" cua et intcgra rcdditur. Sic est in a^tatibus homi-
" num. Videas horoinem in vanitate hujus sicculi ab
" infantia usque ad profundam sencctutom oonvema-
tum, eola tcrrena sapientem» et in his peniius ob-
duratum. Cum hoc ago de quritualibus, huic de
subtilitatc contemplationb divinie loquere, huno se-
]corimA. I «MlJKoliaK.
AN8RLMI ARCIIieriMflPI f*AXTUAkieysiH. 327
" crcta coelcKtiA docc riniari, ci pcrKpicics eiini
" quid vcliH quidcin jKWSo vidcrc Ncc miniui. In-
" durata ccra e.st, in iNtin retatem non trivii^ altcna
" ab i^tiH Rc<]ui ilidicit Econtrario conNidcm piM-
" ruin flctato ct Hcicntia tenenim, ncc bonum noe
" maluni diRccrncro valcntcni, ncc io quiflcro iniclU-
" gcre do hujuHmo<li disHcrentom. Niiuinim molUa
*' cora est ct quani li(]UcnM, ncc iinagincm sigilli quo-
" (|uo inodo rccipicaM. Mcdius honim ailoknccnii ei
" jiivcnJH cst, cx toncritudino atque duriiia coiig m e
" tompcratuH. Si hunc inNtruxcriN, ad qa» voles ia-
" formarc valebls. Quod i|wo animadvcricns javcni-
" buH inajori NoIIicitiidino invigilop procuranii cnncia
" in eis vitioruin ;^rmina cxtiqiarc, ui in nanciaiiim
" cxrrcitiis virtutuin poHtea corapotcnicr cdocii, ^Mri-
naMia " tuallH in kc traaMformcnt imagincm viri.**
xii. Sed cum intor hax cum divcna diTcnonun
nc^otia fatigarcnt, et nonnunquam iiliiM meniein a
Hua quiete turbarent, conNilium ttuiicr hui a iopra-
dicto vcncrandm mcmoriio archicpiiicopo Roioniaf^cniii
Mauniio i>oMtulatuniH, Rotonia^im vcniL Cuinque
Hui adventus cauHain pontifici cxponcrci» ac iaier
verl>a pro anuNHa statiLH sui tranquillitaie vehemen-
tiHsiine Heret, ab onerc pnulationiN, (|Uod «111 Caie-
liatur iin]K)i-tabilc, ut rclcvari mercrctur magnopere
Cfppit ro^nire. At ille, sicut vir inaj^njD sanciiUiia,
Noli/' inquit, ** nii * fili cariHsime, noli (|Uod qiuma
quaMvre, ncc te a subvectioiie alionim tui aoUua
cnrain gercnH vcHm retrahere. Vero cionim dico
tibi inc de nniltis audiHso inultON4|uc vidiiM, qui,
" quoniain causa .•«uic (luictis proxiinorum uiilitaii |ier
" pahtoraleni curaiii invi^^iiaro nolucrunt, pcr dc«idiaaD
'* ambulantoN Neini>er de malo in pcjuN proCeceninlb
" Quapmptcr ne tibi, qu<xi alvtit, hoc idcm coniingmt^
*' pcr sanctam obuedicntiain pnvcipio quaiiniui paehui-
> m] N«t la K
«i
11
«I
1«
828 DE viTA ^rr convkrmatione
" onem quam nunc hRbcs rciincaH, ncc cani nisi tuo
" jubcnio abbaio (|uomo<]oliliei deHcius, ci n quando
** fuoris ad niajorem vocatuH, eam 8UKci]>crc nullaicnus
" abnuaH. Scio enim quod in liac quam tcncs non
" diu manebi», vcrum ad aliiorcm pnulaiionis grailum
** non |)08i mulium provchcriM." Quibu.s audiiifi, " Va)/*
inquii, "miHcro iiiihi. In oo quod |>orio dcficio, ct Bi
" graviuH imponiiur onuH rejicero non audco?" Ro«
|)eiii proMul c<licium, ei ut primo jubct no trans-
grodiaiur.
xiii. Dchinc AnHelniuH ad monaHierium rovcrBUH,
ialem so cunctifl cxhibuit, ut ab omnibuH loco carin-
binii pairiH diligcreiur. Ip.Ho cnim morcH omntum ct
inrirniitaicH (Uf|uanimiier Hufrerobat, ei unicui(|uo, nic-
ui cxpediro .scieliai, uece.sHaria HUggercImt O quot
in Hiia jam' rnrmiiiiaio de.Mperati per piam HoHicitu-
diiicin cjuH Huni ad prisiinam saniiaioin rcvocatL
Quod tu, Ilorowaldc, decropito Bcnox, in tciiwo pcr*
oepinti, (piando gravaiun mm Holuin luiato 8cd ct
vaiida infinniiato, iia ut nihil iiii coqioriH pnetcr
linguam haberen in poieHiate, per inanus illiuR pan-
ius, et viiio do racuuiiH [>cr unam in aliam ojus
manum cx|>reHHo, do ip.sa ejiiH inanu bibenn ca rcfo-
cillains ac pristiiuu saniiaii rodonaiuH. Ncc cnim
aliuin aut aliundo |)oium Huincre ]K)teraH qui tibi
oordi oHHoi, ui rcfei-eltas. Ipso quippc AnHclmuH in
UHU habebat iniirmorum domum frequeniaro, singulo-Mt^^sti*
ruin fratruin infinnitaies diligontcr invostigaro, et
quod infinuiias cujasquo expetobat ningulis absqne
moim scu iiiHiio Humroinistrare. Sioquo Ranin pator
ct infirmis erat maier, immo sanin ot infirmia patcr
et mater in communa Undo quicquid Beeroti apud
ao quivis illorum habebat, non aoeus quam dolcii-
nims) matri illi rovelaro Ratagcbat^ Venintamon sol-
len diligontia juvonum hoc pracipue exoreebai
iiMi]K«linK.
}
ANSKLMI AR('HIEPI8CX)PI CAMTUABlElfSIS. 329
xiiii. I)o quonim numcro quitlam in ipno eonventa
hoc apud Ho proiK)sucrat, quatinuH nulla occainooe
unqnani Kuam manum miis gcnitalibuJi mcmbria' ad-
movcrct. Cui |)roi>osito invidcan diaboliM, tanium in
ci.silem mcmbris dolorcni ct anguat*am enm feeit
Nontire, ut kc juvcnis nullo modo fcrrc valcrct 8cn-
tie1>Atur ctoniin caro i\\Hti tanti |K>nderia omc, ac ai
quiudain pluinbi gravissima molcn eum ad iuia tra-
lirns in illa sui cor{)orifl parto |)cndcret Cumqne in
liabitu suo anxictAtis magnitudincm di«4imnlare non
]>oKsct, rctiuisitus ab Ansclmo quid habcrct, rcm ec-
laro non |>otuit. Admonitu.s itaquo ut modnm wgd'
tudinis a^lmota manu probarct, verccundatua recuaavit
tiincuH no proi>ositum violarct. Tunc Ansclmiia» aa-
Kuinpto Kccum quoibim grancLuvo fratro et religioao,
juvoncin languidum in nccrctiorem locum ducit, ut-
pot<! moduin infirmitatiH illiu» agnitunu, et auzilium
pro iK)ssil)ilitatc latuniH. Quid amplius? Oaro aania-
siina n^poritur, ot admo<lum mirati aunt Eventigio
quipi^o oinnis illa dial)oIica vcxatio cadit, nee in
liiijusnioili fati;^t ultorias juvcncro, qucro Annelnii
IMTpvndontis omnia ovsc munda mundis cx |iaienia
pirUto pro<lions simplox aspoctiu^ a tanta dade fccit
iininunoin.'
XV. Pnotcrca quidain cx antiquioribuii ipsiun ecmobii
riatiibiiM, (|ui vct4>ri odio pUiriinum crat infcatiM An-
s« lino, n4'C ullAUnns iK>tcrat r*uiK.T cum rcf»piccrc aim-
l>lici oculo, inliiiiiitato prossus nd extrcma pcrductttfi
ost. Cuin itAipio fratn^s mori<liAna hora in leciia ex
inoro quioHcorL>nt. ipso in domo infirroorum in qua
JACiOiAt ctrpit iniscrandA^ vocos cdcrc, et, quani quo*
rundAiu horrondo^^ AHi»cctUH subtcrfugero gestireti pal*
» %>tti itrnti.iIif»Ht «iri«'.fnj p'n%- n.-a.|. r lo tbe appcr
tiilihua ■iiit. K . \ic finds ct$e mmudm
' MH. ka* Am$r!mn perj*rmjfntit
««■la on rnmft*. Afu-r (hii U«t
«<ml !• t CBlcb wnuk Trkmng (bc
temm fUi^€ ffditma mwtfUm
tu§. A., C. B.. P^ H^ hsv*
AmHimi •ijprrta*.
aSd DE VITA W COSVKRSATtOSE
podit ci al iu rjaorHTiiiao unmnnlcrio prnfcxens ruorit, iiiai
IaIo rncriC nt ilii innlaiii invitiin fnccro cngntur, (ota mciiti*
intcntinuo ainoriii nuliciliiu ibi redinirD i>tii(lcnt, Hlqiio nlio-
Tnin morcH nnl lori conitnctudincfi, ei coiitra DiTinn priO'
eciitn non punl, otinm iii iiintilm viclcnnlur <lijnfliraro rern-
gint. Gnndcnt no jnm Innilcm iDvcniiHe nlii io non iiivitiiiTi
nrd Talnntnrinin Uiln viln mniiNiiniin nmni tmniimigntnili
nnlliritndinD pmpQlna ilclilicrot, nt qnictun lul «oln pim vitn
«torcitift CTqnircndn iw<lnlo Tncct. QdikI ni nilii Ti<lcliir itin-
jnm (jnicdsm no nlilinm npiritunli fmnm nppolcrf, rjnnm
itli priPsortiH mnnnntcrii inptilationiliun liccnt, nutimct nnt
rp rnlli «ivo priDrcrcnilii pnrin pnrilmii, vcl miiinm mnjnnbnH,
niTO iirimnmciKln na [hiho '|noi1 non poNiit ) nnt ccrlo' cre-
ilat Kr nnn iiicrni»o (innd ilmiilcml. Quixt *i fnllitnr, nfnt
irrotiiui DiTineo miHriranliiu i\m n\> ormro nnn ^oroiiililnr.
Nc Bino cmalumontn nat otlnm ciiin jnctnm lornm *i'l vilJn
onlincm tanUindii InninHlAiilim lcTitntiKqno rriiHtm crimcn
miljTBl, nnt miijon Rnia viriliw c»poripndn, rnti^tntai dolorinn
in priom nat otinm iii pcjom iiriorilm» iloflcint. Si nnlcm
Toro mcliom illin (|un) in prom|iln Bnnl nmidnm morilnn
nplnt, pntioiilcr lolcrct Diviunm judlciitm qnoil nlli alii[niil
injiit>l« non ilonC|;nt. No \K;r imjintinnllnm Judlccm jnnlum
cxnfi|vmiiH, morctttor '|nod ron hnbcl non ncci)>tTO, ct qnod
ncrcpit nmittcro, niit qnin noii nmnt Innlllitcr tenoro. Scn
vcro niBcricaritinm fvn jadtciam crgn ho in illli qnm non Mi
linlict ot opUt pCTrmlint, In-tn* cx iin (|am BCcc]iit InrKitAli
Bupcniin gmtiui dicnn* )«T«nlTnt. ICt qnia nd qunlomcnnt^no
(mrtiira do procclldoiii mnnili tnrliinilnia ]>otnit ]icrtingcTC,
onvent In portna trniiqaillital«m rciitnni loTilnliH et im|)n-
tlcntin turbincm iiuluccrc. Qnntinan mcnH, onnntantin ot
iiiHnanotudino tutAHtilmH, (juiotn, Dlvini tlmori* Bnlliciln-
dini ct «moria dolcctntioni nit vncnn. Knm Umor jwr
nollieitndinem eostoclit, nmar Toro ]>cr doloolntinnom por-
ficit, Scio qnia farc majarcm ant Mribcndi nnt colloqacndl
ciignnt am]ililndincm, nt ploninn int«lligatur ([uilinH iK-.ilic«t
dolin nntiqonn ncriicnH ignnnim monnchnn In hoo gmon
lcDiplationii ilUuiaoct, ct ccniilm qnibus mtiooibaB pmdonii
aonncbaB ^ui cnllidn* ^icreiinBinnea dlMoIvat ot nDnihllot.
8<>d quoninm jnm brovitntem qoam cxiKit epittoln oxcen»!, ot
totnm quod hino dixi nat diccndam Tull nd cuitodlciidnm
mentli quiclem pcrtinot, hT^na hroTli oxhortatiii epiitolMo
I
;■ ANSKLMI AUCIIimsCOri CAXTUARIKNKI& 331
j'
liorain qua fratrcR ad vigiliaH cxciUrei per claniiiniui
10118 oWrvarci, forie nnto OKiium capiiuli pcrinuuiiTit
Introspicions voro vitlii* AnHclinum in oraiiono aiaii*
tcMn, ingcnti Hplrndcniifl flainni(u globo circunieiiieiuni.
Miraiur, ci quo<l vidcbai quid novi pnvtcnderei igno-
raitat ^lstiinaliai cnim Annclinum ea hora ■oport
IM)tiuH quain orationi occupaium. Ocior iiaquc dor-
initorium a<tccndii, ad lcctuin AnAclini vadii, acd cuni
ibi no(|uaquam invcnit llcgrcmufi igiiur homineni in
capitulo rop|>crit, ecd globum igniii quem reliqnerai
non invonit
xvii. Alio quo<lain tompore cidcm Aniielmo inanda-
tum ab uno dc principibuH Nonnannia* cni, quaiiniM
ad so in Angliam transirr volcntcm, cum pro aliia
no^^otiis, tum ut Hua proco itor illiun |ier mariiia
poricula tucrotur vonirct Asccndit, abiit Jam diea
inutui collo<iuii in voM|K'rain <IocIinabai, ci principem
do IiospitAndo AnHolmo nulla cura icncbat' Quod
M0.P.IIX iibi Ansolnio innotuit. nihil HU|>or rc' cuiqtiam locu*
tuH, acc«*]>ta licontia. loco docoK.Hit Eunii auiem ei
(juo divoitiTot incertuin hal>cnti, Bcccus enim longe
alHTat, occurrit unun dc iiionaclii.H Ilccci, volcns illtie
irc quo (Miiu Hcio1»at ]>rincipiH collorpiio dciincri. In«
trrrogat i^itur ilhiin AnHolinuH quo icndat ac dcinile
quid consilii de suo hr»spitio forat Rcnpondit^ " Ei
" iiuidoni. pator. hospitiuiu qualccunque non longe
" haU'iiius, s<mI <piod vuhin ot fratrilrtin prKtcr pancm
" <'t ca.s<Miiii apponatur nihil halicmus.** Ai ille aub-
ri<lons, " Ik)nc vir," ait, *' no timcaa. Immo ctiua
" pra'C«'do. ot, iniv»o n^ti in vicinum ainncm. slatim
" invonies piHcom <pii suHicict oinnibua nobia.** lUe
accopto inan<Iato pra>volat,* accitoque piacaiori qnid
AnsolmuH ju.H.Hcrit intiinat, ac vclociut rcie in fluTittB
jactct. juliot. hortatur. ci oWcrat Admiraiua illo
* Itmhmt] tkiiDtb*!, A.« a I < iM^tWtffl
332 DK VITA KT C0NVER8ATI0NB
luu-oro |)ctcnti^ tnoratur, ridcmlum potiun quam at*
tcmptAndum quod cliccljfti foro pronundaiM. Tandom
tamcn a fratro coactUH contra ripcm rcto jocit^ oi
illico iructam inMolitiu magnitudini» cum alio quodam
piHciculo oopit' Tcrriius pificator ad facium oi ob-
8tu|H3factu8, aNMeruit ho jam pcr viginti annoii roooMHM
afjuiD illiuH rimaNHC, ot nunquam hujusmodi iruetam
in ca rcporiro iK>tuiM80. Parata igitur ei viro appo-
Hita, juxta vcrbum ojuh Hibi ci huIh oopioM nufroeii
oi Hui^orabundavit
xviil Alia vico vir quidam, nomino WaltoriuN,*
cognomino TirolluH, oundcm bomincm pcr icrram
Huam iranHcnntcm dciinuii, nolcnH oum a so impran-
HUin dimittcro. Vcnim cum i|wo do ponuria piflcium
oonc|Uorcrotur, ci quod tanio viro ac mcmachis ejuN,
nini vilia quaodam, non hal)crci qun) apponeroniur»
alludcnn dixii* AnHclmuH, " Sturio unuii en iabi do-
" fcrtur, oi animus iuus de doliciarum inq>ia quo-
" riturf" Ridct illc, fidcm iin qum audiobai proboro
nullatcnuii valcnfl. EvcHtigio autcm vorbonim AnHel-
mi duo cx hoininibuH viri aiiulcnmi siurioncm unum
pnugrandciii, quciu in fluiiiiniN Altyiu* ripa dixonini
a iiOHtoribuH huih inventuin, Hibiquo iranHminHum. 8i
Hpiritum prophctiio in hin viro afluiKHc quis dubitai»
gcHtu} rci vcritas quid nii tcncndum dcclarat
xix. HiH tcui|>onbuH HcripHii iraciaius ircH, neiii-
cct, Do Vcriiato, Do Libortatc Arbiirii, oi Do CaHU
Diaboli. In c|uibuH naiis patct ubi animum flxcrii,
quamvifl ab ois qu89 aliorum cura oxpe*iobai, iali*
um rcrum considcraiiono nullo ao modo subiraxoriii
SeripHii ot quarium quem iaiulavii Do Orammaiieo»iis.piili4
In quo eum difleipulo quom seeom diepuiaaiem in-
iroducii disputann, eum muliai qufosiionee dialeeiieM
> peienit] JabcDti, K.
* c^O ccepit, 118.
* Woittrnu] Wftolfni, A.
* ditU} 4ixit d, A.
esft^t^ . . . fdbetwt]
Wuitii^faiK. («Blwm.)
ANRELMI ▲RCIIIEnsOOPl CAKTUARIOrsm. 3S3
proponit ct Holvit, tuin qnalitatOH ct qualia quomodo
sint discrt-cc accipion<Ia cx|>onit ct iiMtniit Fccit
quo<|uo li))olluni ununi riucni Monologion ap|Kllavit
SoluM cnihi in co ct Hccuni loqnitur, ac, tacita onini
AUctoritAti^ Divinir ncriptuni^ (juicl Dcm sit aola ra*
tiono qunM*it ct invrnit, ct qutxl vora fidcH clc Dco
Hcntit invincil>ili rationo nic ncc alitcr chjic paHM» pro-
Kit vi aMtruit. Post hn^ incidit Hilii in incntein in-
vcMti^nit! ntruni uno moIo ct Itrt^vi arpiincnto prol^iri
|H».s.Hct i<l quo«l *lo Dco croditur ct pr.nlicatnr, vidc-
lici^t (luod sit n*tomuH, incomniutahiliM, oinni|iotcn%
nliiquo tot\iH, incoinprn«honnibiliH, juHtUH, piu<«, iiiiMi^ri-
oors, vrrnx, vcritAH, iHmitaH, ju^titia, ot nonnulla alia,
(*t (pioiiiodo b.Tc oinnia in i|Ho nnum Hint Qiin^ rcn,
sicnt i)is(> n'fiTcl>At, ina;^'nnin Mil»i |H'|)crit diiricultatciii.
Nani Inro oo^ntAtio partiin illi cil»uni, {lotuni ct nom*
nuin toIlrlHit, jtArtiin. ct/ (|nol ina^^i.H cuni piival«t,
intcntioncin cjus qua inatutiniH ct alii Hcrvitio Dci
intcndcn* drlhdtat pc^rturlmhat. QuckI ipnc animail-
vrrt4'ns, noc adliuc qu(>«l (piii*rcl>at ail plcniini cai>crc
valt^ns, ratUH ost hujusinoli co^itationcin dialioli ci««e
t<'iiiptatinn('in. nisn>quo ost * cain procnl rcpcllcrc a
sna intcntionr. Vcniin qiianto pIuN in hoc dcntida*
l.at, tanto illiiin ipsa co;,ntatio ina;;iM ac iiia;^.h infc*-
til>at. Va t cco ({nadain nocto intcr nocturnaH vi{plia.<«
l).i i^ratia ilhixit in oordc (^jus, ct rcH |>Atuit intcl-
liTtni ^ (\ius, iiiiTnonsnfjne ^Audio ct juhilationc replc-
vit ninnia intiina < jiih. Hcputani cr;^ apud fie hoc
ip-.nin <t alii-» si scin-tur ponso placcrc, livorc carcnn
n'in illico scripsit in tAhulis, ca.H(juc wllicitiun* Ciw-
todiinila^ nni (^x inonastcrii frnirihui tra^lidit Poi»t
dios aliquot tahulAH rei>ctit a cu.iUxic. Quwruntur in
loco uhi ro{>OHitn) fuorant, ncc invcniuntur. Roqui*
nintur a fratrihii^ no forto aliquiH can aeecpcrit tcd
nfquiqiiani. Ncc cniin hucuvpic invcntun cat» qui
I rl] yot in K I ' imteUettMi'] im c«i«pc«t«, L
« et} Noc ia A., K. | « 9cUtn^m] teHkau, F.
334
DE VITA irr CONVERSATIONE
recognovcrit se quicquain inde Bcivisse. Reparat An-
Bclinus aliud dc cadcni niatcria dictamen in aliin
tabulis, et illa» cidcni Hub cautiori cuMtodia tradidit
custodi. Ille in sccrctiori parto lectuli sui tabu-
lan rcponit, ct Kcqucnti <lic, nil sinistri suKpicatuR,
eaRclcm in pavimento HparKa» anto lectum rcpperit^
ccra qua) in ii^Mis crat liac illac frustatim dispersa.
Lcvantur tabuln*, ccra colligitur, ct paritcr Anselmo
re|K)rtantur. Adunat ipHO ccram, et, licet vix, 8crip-iit.p.
turlim recupcrat VcrcnH autcm ncqua incuria pcni-
tuH perditum cat, eam in nomine Domini pergamenaa
jubet tradi. CompoHuit ergo indc volumen parvulum,
Bcd nentcntiarum ac HubtiliHHimo} contemplationis pon-
dcrc magnum, (|U0<1 Proslogion nominavit' Alloquitur
etcnim in co o|)cre aut HcipHum aut Deum. Quod
opUH cum in manus cujundam vcnisset, et is in qua-
dam ipsiuH o|)cris argumentatione non parum offen-
dLsHct, ratUM cnt eandem argumcntationem ratam non
CHHc. Quam refcllcre gcstiens quoddam contra illam
ficriptum composuit, ct illud fini cjusdem operia scrip-
tum ap|>OHuit.' Quoil cum sibi ab uno nmicorum suo-
rum ' transniiHsuni AnselmuH considcniAset. gavisus
cst, ct rcpnchensori suo gratias agens, Ruam ad hoc
rcsponsionem cdidit, camquo libello sibi directo sub-
scriptam, sub uno ci qui minerat amico rcmisit, hoc
ab eo et ab aliis qui libellum illum habere dignantur
pctitum iri dcsiderans, quatinus in fine ipftius suad
argumentationis rcpnuhensio ct rcprsehensioni sua
re8|K>nsio* subscribatur.
XX. Inter hicc scripAit ctiam quamplures epistolaSy
per eas nonnullis ea quic secundum diversitatem cau-
aarum sua intorerant procurare mandans, et nomiuUis
consilium do ncgotio suo qu»rcntiboa pro raiioiie
1 imKtiMvtl] BMiioAtar, I.
* H Wmd fimi
iq Not ia B., F.
qaodaa uneo mo, A^ &
Votia X.
•
]
i
I
AKSETJfl ARCniEPISCOPI CAMTrAtlllCSnL SS5
re.s|K>niIcns. Et quidein de iin quie
Rcril)i cogc1»nnt inontioncni fiiccre NUi>cnic«loniUN. Qaid
autoin conMJlii cuidani Lanzoni novitcr a|ui4l Cliuiia*
cum facto inonacho per unain niandaverit, huie operi
insorcre cumvi, quatinun in hac una- cognoiicatur qoid
(le aliis |>er|>on(latur'. Scribit^ itaf|ue intcr alia aie.
In^n^^uR ce, cnrimiinr, proretwYiiiqiie Chricti ' miliUAai, in
r|nA non fM)lam nprrto otwijiirntii hosiiii riolrntia cai pro»
iw^llcndn, mhI et qoMi coniialentifl Mtotin cnTCiidA. Bm^
nnnif|ac dam tironem rhrifiti TalnrrQ diaUd TolantAtii
mnliTohiR non Talct |)crimerc, ■iticntem cum pocnlo
noiinn retionifl mnhTolc CAllidaa tcmptAt cstingncre. Kaa
ciim monnrhnm neqait ohmcre Tit« qnam proft— ■ cH
(Nlio, nititar cam conTcrutionia in qna cat Mhrnera
tidio. Kt Itrct illi monachicam proponitnm tencndom
mnccdnt, tnmcn qnia hoc aah tAlihuf, Mt inter talce, aal
in co loro inccpit. illam ntahom nimis imi^niiient— qiie
muhimrxIiH Tcnmtiin nr^acrc non ccivet. Ut, dnm iUi per^
Ptinilrt inr(i'pto Dci licncficio inf^tum ciiptcrc, jneto jndi*
ri<i ncr ml mcliom proficint, ncc qaod ncocpit teneit, aal
iii ro iiintiIit<T {tcrvintnt. Qaip|io dom inrceMntcr UboriQi
Hiri coi{itntioiii)>an <Ic mntnn<ln, aot, li materi noii vmlei.
MK.|>.H«. f<a1t4'in <lc iinpn>linn<lo initii) mcditAtar, nnnf|aam nd
)><Tr<'rtioniM tcniUTc conntar. Nnm f|aoniMn illi
tuin fpKMl )M>f«uit diii)>licct, nallntcnna illi •tmctarmm
vitn^ iiu)MTirdifirnrc libct. Tndc fit nt, qnemedmodnm nr^
hupruln pi p.t)>c tmnnplnntctar, aot nopcr pUntete in eodcm
Iiioo (Tclifn conTalnionc iiiqaictctor, nc<|nnqoam mdienre ra*
Icn^ nri(iitAt4'in ctto nttmhit, ncc a<l ali«|iiam fmctoa isrti*
Iitutcm )>niTcnit.' pic infclix monnrhan, si MBpioa^ de lom
n<l loruin )>m)irio np)>ctito motntnr, aot in nno pcrmaDeM
rrci^urntcr cjus odio concotitar, nuii^)aMn nmorie elnbililaB
rndi( ihnn nd omnc ntilc cxcrcitinm Ungncocit, ct nolU bo>
noniin <i)>cnim nlM^rtAt^ ditcncit. Cam^iac ae neqimqoaai od
lN)nuin hcil in mnlom prtificcrc. pi fortc hoc reoogiUl, per»
jv^iidit, omncm pua* miMcrin* cnoMkm non ania eed aliorwm
moribun injupton intcn<lit. nti{ae indc ee mAffie nd odim
corura intcr quon conTcrwntar infcliritcr ecccndit.
tcr qaicunque c<rnobitmmm forte |>ropoeitnm agi^rBditW»
> Srrtlnt] f<cn|MiC R. 1 * f r»i«»tl]
> rViWi] Noc U R. I « MfNtf] K«l
330 DE TITA RT CONTERSATIONR
podit ei nt In qnocniiqao tnonnHtcrio profcMinB rucrlt, tiifli
IbIo focril nt ibi nulam iuriliin riiccro cognlar, tot» mciiliii
intontioDO ftinoria ruIicibaB ilfi rndiroro «tiidcnt, ntqno nlin-
rnni morci >nt loci oonmiotiidiiiCN, ni coiitra DiTinn iirni-
ocpla non ninl, otiARi Ki inntilcH vUlr-nntnr dijndimro rcifu-
gint. GBDdcttt BO jam tandcni iinciiii-Ho nlii ho iion inTitnm
Kcd Tolnntorinni tota vibi inniiHnnim omni tmtiimiignindi
nollicitodino propnlm deliboroi, iil cinictni' nd soln ]iiiD Tilm
cxcrcitik oxqnircndn wdnlo Tikcot. Qnnd ni Htbi ridctnr mn-
joi» qntodkm nc ntiliom Npirltnnli rcrvoro np]iolcro, qnnm
llli pnewmtiii moniutcrii in>tiLaliciii]mn liccnt. mitinict niit
so fklli BJTO prtorcrondo pnrin poriliun, vcl minom mnjorilmi',
■iTO pmnmcndo «o pomo qnnl iimi ponKit ; nut rcrto' rrc-
dnt W non morniMo qnnd ikNidcmt. Qiiod »1 fnllitnr, n|^i
(^tiM DiTlnoi mincrirordiai (|iin nb Frrorc nno dofcndilnr,
No aino oroolamonio nnt oiinm cum jnctnrn Inrnm tcI Titn
ordinom mntdtido InconntAntim tcTilntii<qno fniHtm criincn
Hibcst, Bnt in^}or»'RniB Tirilni)! oipcriondn, fatignluB dolorinB
in prior» nnt ctinm in ptyora priorilniB dcllciiit. 8\ nnlcm
TCTo melion illia qnai In pmmptn Bunt nondnm moritiiii
optnt, pBtionler tolcrot DiTiunm judicinm qnoil nlli nliqoid
inJDBto non doncgat. Nc por imiintiGiilinm Jadiccm jaBtum
ciiuqicmiiB, nwKDtnr qnod non iuibcl non nccipcrv, ot qnnd
Bcccpit nmittoTD, niit qnift nmi nrant inntililcr l«nora. Hcn
Tcra miKricordinm Kn jndicinm crgn ho In illis qom non III
hnbct ot opt«t pcricnlint, Imtnii cx iiB t[aui ncropit lnrgitaLl
Bupcmn gmtinB di^ns jicmolrnl. Kt qnin nd qnnlcmcunqno
portnm de proccl1o«ii mnndi tnrbitillins |iotiiit portinKcrc,
MTmt in portuB tmnqnillitiitrm Tcnlnm lcvitatia ot impn-
ticntim tnrbinom indnccro. Qnntiiins mcnn, conBtnntin d
maninetndiiM) tutBntilniB, qnictn, Divini timoriB «ollieita-
dinl et unorii dclcctationi sit Tncun. Nnm timor por
■ollicitadinom coBtodit, nmor voro pcr dclcctntioncm por-
floit. Bcio qnin bRC majorern nnt ncriliciidi nnt colloqnendi
ciigant ampUtsdinom, at plriiliin iiitcllignlur qnilins BciliccL
doliB antiqniu BorponB ignanim mnnnchnni in hoe i^icro
tnnptationli illaqnoot, ot oconlm qtiibuB rationibnB pmdonii
monacbnB <yai calUdao porFDnnionci diniiolrat ot nnnihilel.
8od qaoniam jam broTitalma '|anm cxlgit cpintoln oxcciuil, ct
totam qnod hino diil ant dircndnm fuit nd cuBtoditMidntn
, hajnn limTii oihorlatio cpiBtolam
< «H«] Val ln R.
}
ANSELMI ARCniEPISCOn CA]fTUABIKX8l& SS7
no8trAm tcnniiict. Ncc pntni, mrimiiiio, h»c mo diceri ie»
rtrco t[mx\ HUppircr tc ftlir|u.i tncntiii inqnictiidino
8cd ({noniAm <lomiiiiH Urtiio co(;it me «liqoam AdmoiiitM
tilii Krri))orc, ncHcio r|ni(l ptitiae moncMH qoam coTcro boe
Hub Ppccic Tccito voIuntatiH, f|nocl icio noritiis qoilMMdoai
Rf^Icrc Hurripcrc. Qunproptcr, aroico mi ci^ frsier dilociio»
Hinic, couHuIit, monct, prccntnr to tani dilccio!! dilocior toCio
cf>nlifi TiHccribuH ut totin Tiribnn quicti mcfitia ■tndnn, aino
f|un nnlli licct cnllitli hontin innidinii circomppiccrc, rcl acmi-
tAH virtutum an^HtiMimnii proiipiccrc. Ad hanc Toro mf»*
iinrhuH r|ni in monnHtcrio convcrMitQr |icriiDgcro nollolciiM
Tnlct ninc conntnntin ct mniiHQctudiiic, quB manaociodo iodia.
HoliiliiliH comcH c««t |iaticntiip ; ct nini monaaicrii aoi iMiiUit*
qn.i' Diviuin non pnihilicntnr mandatia, etiam ai rmiionrm
cc»niin non |>crvidcrit, nt rcliKir>«i ntQrlQcrit otMicrTArp.' Volr,
ci omni|M»tciiH DoininnH |icrfiriAt pnwna tQoa in acmtiia aoia«
nt non moTcnntnr vcfitis^in tun, nt in joaiiiio appairoa onn«
Hi>c<*tni Dci,' ct Haticrin com np]iorQcrii gloria ^oa.
xxi. Intor hioc ciiin jam ut lUctiii ct ficriptifl ouiii
nioros sni in nnlio discortlarcnt toUini* nuic incutin in*
tcntionrin in c«)ntciiiptnm munrli compo&ulvict, ct iiii
soliH (piir ])oi ciant totnm studiuni Ruum infiximet,
conti^it nt intirinitato corrcptuH gravitcr aflligerctar.
SimI ips(> in ])co hcmpcr idcm cxiateiui, languoro
panlispcr MMlato, cxtra so |>cr mcnti» exccffium rapiiu
MH.p. fi< vidit tinviuin unum ■ rapidum atquo pnecipiicm, in
r|Mrin contlnritant omninin fluxuum* purgaiane H
<|ii.irufiique irrnm tomu^ lavatune. Vidchatur itaqne
ni{na ipsa niiiiirt ttirliida ct immunda, ct omni ■pvr-
cicianiin f^orde horrirla. Rapiel>at iptur in ae* quie-
' (piid attin^^TC poU*rat, ct dcvolvcliat taro viroo quMH
inuliir«*H. divitoH ct ino]>o9 Hiiiiul. Qiiod cum Anoel*
inus vidisNet, et tain ol>8Conam rcvolutionem illorum,*
nuHeratUT^ undc vivcrcnt, aut undc aitim auam refe*
> H] Noi io A. * i«it«ai] Not a K.
' ohtrrvare] trrTarv. K. *^«r»MHi] flaMiaiM, K.
* rt*n§petlmi .Dti] ia coitfpecla * trrr^] Nol ia K
Dooiini. K. * t« m} Not la K.
* lol.^m] fl totam. 11. j * liUrmm} mmm, &
R II3H7. j
««
338 DB VITA ET CONVEIISATIONE
cillarcnt qui Hic fcrchaniur inqnircret^ acocpiHsctqno
rcfqxmsum co8 ca qua trahcbaniur aqua vivcro dclcc-
ianquc ; indignantis vooe, " Fi/' inquit, " quomodo ?
Talinc aliqnis ca*no potuH vcl pro ipno hominum
pudore ne fcrret ? ** Ad hsBC illo qui cum comitaba*
tur, "No mircriB/' ait "Torrcm mundi cst quod
" videa, quo rapiuntur ct involvuntur homincs mundi/'
Et adjocit, " Viiine vidcro quid 8it vcruA monacha-
" tusf* Rc8iK)ndit, "Volo.** Duxit ci^ illum quiwi
in coiuicptum cujusdam magni ct ampli daustri, ct
dixit ci,^ " Circumspicc." Aspcxit, et ecco parictcs
c1au8tri illius obdncti crant argcnto puriraimo ct can*
didisHimo. Hcrl>a quoquo mcdiio planitioi vircns crat^
ct ipsa argcnica, rooliis quidcm ct ultra humanam
opinioncra dclcciabilis. Ha9c moro alicrius horbce sub
iis qui in ca pausabant lcniicr flccicbatur, ct sui^n-
tibus ipsis ct ipsa cri^gcliaiur. liaquo loeus iilo
ioius crat amamus, ct pnecipua jocundiiato rcplctus.
Hunc crgo ad inhabiiandum sibi clcgii Ansclmus.
Tunc ducior cjus dixit ci, "Eia, vis vidoro quid sit
'* |>aiicntia vcra ? " Ad (|Uod cuin ille inagno oordis
affcciu gcsiirci, ct sc id quam maximc vcllo rcspondo-
rci, ad so subiio rcvcrsus, ct visioncm et visionis
dcmonsiraiorcm dolcas ac gcmclmndus pariicr amisit
Duas auiem quas vidcrat visioncs intelligcns sccum-
quo rcvolvens,* co magis unius horrorom fugcro quo
alicrius amocniiaie studuit dclcctari. Totum orgo do-
inccps sosc dcdit in Iioc ut vcro monachus cssot^ ot ut
viiam monachicam iirma raiiono oompnchendcrot, aliis-
quc proponeret Ncc est privatus dcsiderio sua Qood
quidem, ut aostimo, aliquantulum percipi poterit ex
verbis ejus qu» per vieeo huie opusculo indere rati
sumus, juxta quod series gestR) «ci quam SQseepimiu
> et] Ml eoil, K., II.
ffri*^ciitf«r] H«f« D. begist
(cight ksYc* «■■t^g §nm **<)»-
*• alMi Mllfit '*>.
» ■■■■rw>^hww]ytiaK. \
}
u
ff
tl
(t
ANSELMI AUCITIEPIHCOri CANTUAEICKSMb
enarrarc i>ostulabit Ncc cnim vidctar mihi pleniler
posso pcrtin^ a<l notitiam inntitutionb vi(49 illiuii» n
dcscriptis actibuH cjus, quin vcl i|UAli8 fQcrit in wr-
monc tacoatur.
M8.p.n«. j^^w QiicKiani igitur icm|K)rc cum quidam abbM
qui adnioflum rcligiosun habcbatur secum de iia qos
mona8tica) rcligionis crant loqucrcturt ac inter alia «le
pucris in claustro nutritis vcrba conacrcrct, adjedt»
Quid, oWcro, fict^ do ifitiH? Pervcrai Hunt et in-
corrigibilcs. Dic ct nocto non ceasamua eoa Terbe-
•* rantes, et scin|>cr fiunt sibi ipai» deteriorc*.'* Ad
qua} miratuH Ansclmus, " Non cc.Matiw,*' inquifc» •'eoa
" vorlK.raro ? Et cum a^lulti aunt qualcs flunt?" '*He«
" Kaos." inquit, " et l^oHtialcs.*' At ille, ** Quam bono
omino nutrimcntum vostrum expcndintls ; de homi*
nibus l)ostias nutrivistis." " Et noe/* ait, ''quid
" ]>osHUfnus indo? M<><liH onmibus constringimus eoa
'• ut profioiant. ot niliil proficimun.'* " Consiringitui ? *
" Dic quivso mihi, doniinc ab1»a, ni plantam arfioris
" in borto tiio plantaros, ct mox illam omni ex parte
" ita concludoroH, ut ramoH auoh nullatenus cxtendero
" poss4't ; c\nu oam i>OHt annos cxcludcrcs, qualis arbor
" indo pro<lirot ? " " Profccto inutilis, incurvis ramis
rt iHi-ploxis." " Kt hoc cx cujufl culfm proeederrt
ni^i tua. rpii eani imniodcrato conclusisti ? Certe
boc facitis do puoris voHtris. Plantati sunt per
" oitlntiononi in horto occloMn\ ut crcficant ct fmcii*
" ticont 1>(M). Vos autom in tantum tcrroribus, minis
ot vorlH^ribus undiquo illos coarctatis, ut nulla peni*
tus Hibi lic«*at lil>ortatc ix)tiri. Itaquo indiscrsie
oppro^vsi pravas ct Hpinarum more perplexas infra
" Ho co;;itAtioncH congorunt, fovcnt, nutriunt ; tanta-
" (luo oan vi ' nutriendo suffulciunt,* ui omnia qius
fi
•1
«f
ti
•I
fi
*/H] Not iii A.
• pi] la. A., &, C
» •• ComHrtm^th» f -] Cni illr.
« t^gmitimml-i MActMl, A.
"Conntrliifiltt?" V.
7 S
340 DE VITA ET CONVERSATIONB .
" illanim oorrectioni posscni adminiculaii obstinata
" menio subtorfagiant Undo fit ut, quia nihil amo-
" 118, nihil pictatis, nihii bcnevolentiro sivo duloedinia
^ circa m in vobis acntiunt, ncc illi alicujus in vobis
" Imni^ postca fidcm habcant, scd oronia vestra ox
** odio ct invidia contra so proco<lcre credant Con-
** tingitquo modo mi>icrabili, ut, Hicut deinccps oorporo
" croneunt fdc in oIh odium, ot Ruspicio omniii mali
" crcaeat Mmper proni ct incurvi ad vitia. Cnmquo .
" ad nullum' in vcra fuerint caritato nutriti, nuUum
** niai depressis superciliis, oculovo obliquo valent in-
*' tuerL Sed proptcr Deum vellem mihi diooretia
" quid eausfo sit quod eis tantum infcsti ostis. Nonne
" homincs, nonnc cjusdem mint natuno oujus vos os«
" tisf Velletisne vobis flcri quod illis facitis,' siqui-
" dom quod sunt vos casetis ? Sed csta Solis eos
" pereussionibus et tlagcllis ad bonos moros vuliis in«
" formare.^ Vidistis unquam aurificem ox lamina anri
** vcl ai^nii solis percussionibus imaginom specioaamniPbaM
** fonnasso f Non puio. Quid tune f Quaiinus apiam
" formam cz laraina fonnct, nunc cam suo instru-
" mcnto lenitcr prcniit ct |)crcutii, nune discroto lova-
" mino lcnius levai ct fomiat Sic et vos, si pueros
" vcfttros cupitis omaiiH moribus esse, neocsso esi ui
** cum dcprc8Hionibu8 vcrlicrum impcndatis ois * pa«
*' tem» pietatis ct mnnsuctudinis levamen alquo sul>-
** sidium.'* Ad ha^c abbas, " Quod levamen ? quod
** subsidium 7 Ad graves ei maiuroe morcs illos oon-
** stringere laboramus.** Cui ille, '*Beno qnidcm. Ei
" (lanis ei quisque solidus cibus uiilis ei bonus esi
** eo uti valenti. Verum, subtracio lacio, dba indo
** lactantem infantem, ei videbis oum ax hoo magis
■ m vo^« 4om] d« [oW w, om
it] v«Mt,A.
• md ■■!■■] ad p to l oe f nl-
•yM»] IsfRtk A.
^i^/krwmni] wtkmnf
• fit] Nd fai X.
r
i<
fi
fi
AXSELMI ARCHIEPISCOn CAllTUAftlBXSIS. Ml
" Htran^ilari quam rccroAri. Ctir hoc diecro nolo^^
" qiioniain clarct AtUmcn hoc toncio, quia ticai
" fragilo ct forte corpufl pro nua qualitaic habei etbani
" 8uuin. ita fragilin ct fortin anima habei pro soi
" incnsura victuin nuuni. Foriifl aniroa deleeiaiur ei
" pascitur Rolido cilio, |>aticniia ncilicci in iribalaiio-
" nihus, non concupiRCcro alicna, pcrcaiienii anam
inaxillam pnrbcrc altcram, oraro pro inimieia, oili-
cntos diligcrc, ct inulta in hunc modum. Fimgilia
*' autcm ct adhuc in Dci Rcrvitio iencra laeio indi-
gct, luansuctudinc vidclicct aliorum, benigniiaie,
misiTicordia, hilari advocatione, caritaiiva lupporia-
tione,* ct pluribuH hujusmo<Ii. Si ialiicr ve^tiia ei
** fortil)us ct infinnis vo» coaptatis, |icr Dei graiiam
" onincs, (|uantum vcstm ix^fort, Dco adquirciia." Ilia
a1>1»Art auditis ingcmuit, diccns, " Vcro crraTimui a
" vtMitato, ct hix diAcrctionin non hixii nobia.** Ei
ca«Irns in tcrram antc pcdc^ cjus, nc pcccame, se rcum
cHNt* confrssus cst ; voniamquc dc pm-tcriiia petiii» ei
riuondationrm de futuris rcpromisit Hiec iceiroo diei*
iniis, (|uatinus |H'r Ini^c quam piiu dincrctionia ei di»-
crota> pictatis in oinncs fucrit agnoscamua. Taliboa
htudiis inti'ndcl>at, in lAtis Dco Hcrvicbai, |ier hnc
Umi^ omnihuA vaidc plnccliat Undc bona fama ejas
non inoilo Nonnannia tota c^t rcApcrsa, verum eiiam
Francia tota, Flandria tota.' contigua^que hia ieme
un)n<'s. Quin ct marc transiit, Angliaroque rcplerit
Exciti sunt quaquc gcntium multi nobilcji, prudeniea
clrnoi. sticnui inilitos, aU]uc ail cum confluzere, ■eque
ct "^na in ips\nu inonastcrium Dci Mcrvitio iradidere.
Cn^Hcit c(rn(»hium illud intus ct cxtra. Iniut in
n'li;:i«>nc. cxtra in multimoda * pOMCMione.
M8. p.ni. xxiii. Cuin vcro Mum llcrluinu.n cujua lupra
luininuiM jam docrc]ntus monastcrii cauaia intenderi ei
^ Cur hoc Jirrrt nnW^ (*«f h«c ? ,
Dirrrr nolo. A , K . F. * FUmdrim fa««] Xol te E, B.
> rtfrffafim nrfpo^(«/i»ac] Nol
ioK.
t
342 DK VITA £T CONV£ilSATIOKE
opom fcrro non valorot, quicquid agi oporicbai sub
AnAobni utpoto prioriR dinpoBitiono fiobat. Exigonti-
buA igitur inultipUcibus causis, cum oxtra^ monanto-
rium iro siBpo nccc8so fuit Cui dum nonnunquain
oqui ot alia quo) sunt cquitaturiH ncGcssaria docBSont,
prampit abbas ci omnia quio opus crant parari, ot ilU
soli, fiicut propria, ministrarL At ipao ad nomcn pro-
prictatis inhorruit, ct rovcrsus do itinoro, quio' sibi
spccialitcr fucrant pncparata in viam ituris oommuni-
tcr oxi^oni jussit, ncc proptcr sccuturam quam forsan
crat |»aA8unis pcnuriam unquam so rotraxit quin ox
Hua copia ca^tcrorum supplcrct inopiam. Ncc miran-
dum cum jam mundo illuscrat cum so fratribus suis
talcm cxhibuissc» cum, sicut ipHcmot rcferro soUtus
crat, ctiam (|uando adliuc in socculari vita dcgobat, co
circa alion auiore fcrvcbat, ut qucmcunquo sui onUnis
minus so habcntom vidcrct» ejus inopiam de abundan*
tia sua libcns pro posso supplorot. Jam iunc enim
ratio illum doccbat, omncs diviUas mundi pro eom*
muni hominum uiiUtaio ab uno omnium Pairo croaias^
ci socimdum naturalcm lcgcm nihil rorum magis ad
huno quam ad istum i>crtinerc. Tacco quod ssDpo ilU
plura auri ot nrgcnti |K>ndcra suni a nonnulUs oblaia,
quatinus ca in suos suorumquc usus stisdperct, sorva-
rct, dispendcrct ;' qua) ipso nuUa patiobatur ratione
suscipere, nisi fortc couirouni fratrum uiilitati profu-
iura abbati pncscntarcntur. Scd cum is qui sua offe-
rcbat econtra diccrci se nulUim iune voluniaiem ha-
liero nt abbati vol monachis aUquid darei niai ei aoli,
rcferobat illo se taUum opus non habere, nee aUier a
quoquam vclle quicquam accipero.
xxuiL lUud autcm broviter dieo quod inier hiyas-
eemodi siudia, die quadam dum ad leeiam aaiim in
I f"^
I
ANSEI.MI ARCniEPlSCOri CASITUAlUCXtUL M3
dormitorio^ divcrtcrct, anulum auroum in oo inspenr
tuH invcnit, ct adinodum rairatus cnt Ilc|)utaiiB ei;go
apud Hc no forto aliquiH corum f|ui rcs mooaBierii
prociirabant quovis cvcntti cundcm anulum ibi rcli-
quci it, lovavit eum ct Bingidis OHtcndit llirantur illi,
ct 80 rci conscioH oinnino ncgant Ostenditur aliia
at^iuo aliis Kcd huciiH<juo nulluH fuit qui rccogn o vcrit
undc vel a quo illuc dolatUH Rit Et tune quidcm
anuliis idoin in opcru^ cccIcHiiu cxpcnsuii c»t» ei ret
ita rcinaiLsit. Postmoilum vcro eum ipee Anaelmoe ad
M8.P.SSS |>ontiiicatuni HuinptuH cnt, fucrunt qui hoc ipeum pcr
anuhim illum jain tunc (|Uodam pncfiagio pranignatum
fuisso as^screrent. Nos autcin quo} gcfita suni simplici
tantum stilo di^oriiuus.
XXV. Invitaliatur pnotcrca a divcrsls ablAtiiSp quaii-
nus ihi ot publico in capitulo fratribun, et sccum loqui
]irivatiin volontihus, vorl>a vita* ministraret Namquo
solonno oxtitorat omni1tu«, ut quicquid ab ore illiae
forrt auditum, nic hal>cretur quasi plano Divinum re»
siionsuin. rndc ivquirondi conHilii gratia cx diversia
n<l ouni locis f<.stina1»atur. Qxuv res invidia gravi
(lialMthnu vulniTahat. Nonnullos crgo quon ab ea
int4-ntiono soci\*ta fraudt' non iK>tcrat iiianifcfiia iii«
rn-|iationo avvitcre iiiachinahatur. Excmpli caiWL
Milrs (|uiiiani «Tat, CaduhiH noiuinc. llic i|ua4lam vico
vi;;iliiM rt oi-atLonih\is Doo intontUH, audivit diabolum
su)> vocc scutaiii ^ui extra occlesiain in qua crai voci-
f( rant<>in. ot turhato inurinure cquo^ vt omnia Mia,
tV:irto hosjiitio, a lationihun jain tunc dircpta csao ei
aUhicta oonqurrontoin. iiec aliquid corum ultcriua re*
cui>« ran<hini, ni citus accurrervt Ad qum cum illa
niM|iia<piaui niovontur, niajuH videlicct <lamnum deiMi*
tans orationi ctHhro <[uam Hua |»erdcre, dolcns diabolua
^o d<<t|>^'Ctuin, in s|»ccioin ursi demutatus est, ei eccie*
hin? |>«T t4^tuin illapKUH antc illum pr«»cc|ie cormit» oi
I (iormitorto' ilonDiloriaB, V | * »p»rg]
344 DE VITA ET COSVERSATIOXE
lioiToro Hallciii ct fra^^orc sui casiis viniin ocupio pro«
iurbarct^ »Scd milcH iiiiinobiliH pcnnanci, ci monMirum
nccuniB irriiloL Po8i qiim Htaiuni viUu Hiin) propoHiU)
banciiori fiindarc dcsidcranH, Ansclmum adiii, consiliuin
cjus BUpcr hoc addisccrc cupicnfi. Vcrum dum ad
i|»sum vadcns iicr accclcrarei, ccco malignuM hoHiiH,
huinanam voccin cx advcrso cdcnH, in haac vcrlia pro-
rupii, ** Ca«lulc, Cachilc, quo tcndis ? " Igiiur cum illo
ad voccm HubHiHicrci, nciro volcnH quin CHHci qui talia
dicerci, repciivii dcmon ci ait " Quo icndiH, Cadulc ?
" Quid to tanto|>crc priorcm illum hypocritam cogit
" adirc ? Opinio Hiquidcm cjun omnino alia ' cni a con-
" v<3rHaiiono viUu illiuH. Quapropicr Huadco, coiuiiilo,
" ut cclcriuH rcilcas, nc, HcduciuH ab eo, niultiiia qua
" niodo irahcris illaquccriH. HyiiocrisiH namquo sua
" jam mulios dcccpii, ci npc vana dclibuios HUtii
" vacuoH ci iminuncs cflecii." IIa.*c illo audicmi ot
dciuoncm ohho qui lo4|uobatur rccognoHCcnii, signo so
criiciH munivit, oi, Hpreto hoHic, quo proposucrai iro
pcrroxit Quid plura ? Audiio Ansclmo, almcgaio seipeio
ci hak:uIo, rcligiosiD viio) so iiiadidit, ci apud Majus
Monanicrium monachus facius cst Hunc ctcnim usum
AiisclinuH Iial)c1>at, iii nuiiquaui alicujiis commotli^^
cauna sundcrei nlicui naoculo rcnunciaro volcnti (|uaii-
nuH in Huo monastcrio potius qiiam in aliciio id faccrot
Quod nimirum co intuitu, ca conHidcraiionc facicliai,
no ullus postmodum loco qiicm cx propria dolibcrationo
non iniravcrat, aliqua, ui fit, piilHatus molcsiia, doira*
hcrci, ci 8C«\nda1i kui ac impaiicniifl) murmur porsua-
sioni ipsiuH imputarct iia(|uo so aliis et alios «ibi ad
miilta divisus graves cfKccrct
A.ii.itit xxvi. Dcfuncio 8a;pe supcrius nominato^ abbaio
Herluino, uno^ omnium frainim Boceonsiom eonsensu
f
:
\
I ewj^o prolmrbartf'] • cvpto
pcrtwrbwtf R*
s o/ki] alicBa, E.
* nemimniB] Bmonito, B.
« »fw] Not \m K.
I
l
AKSELXI ARCIIIEriSCOPl CAimTARinfBUi 345
in abbatcm cli^itur. Quoil ipno omiii Biodio Bubicrfo*
goro f^cHtienH, inultas ct ilivorHan rationcH no itl fierci
o)»t4'nclobat. SimI illiH noc nuilitum quidcm rmtionibiu
ejuM luiticntcr accommo<1arc volcntibuH, nnxiatua csi in
co MpirituH cjuH, ct quiil agcrct ignorabat Tranaienini
iii iHtis dic8 quidam. Vcnim ubi Aniiclroua vidii ae
inonachorum unanimcm constantiam non pome verbis
inutaro, tcmptavit Hi quo modo cain valcrct vd proci-
buH inclinarc. Eis itafpie pro rc nub uno ooiifltiiuit%
oc ci ut omissin objcctionibus nolitis abban ficri adqui-
cHcerct inHistcntibuH, illo flcns ct mitcranfloa BingnIiiM
edons prostcmitur in facicm coram omnibus, orans ei
()bt<\stans oos pcr nomcn Dei omnipotentia, per aqua -
in ein erant viHCcra pictatis, quatinus ref»|ieciu niiacri-
C(>rili}p ^ Uei su|K*r cum intemlant, et ab incc|iio do«
NistrntcH Hc a tanto oncrc quictum niancrc i>cniiiiianL
At illi oinneH econtra in terraiii prostrati, orani ui
ipso i><)tius loci illiuH ct coruin inihcrcatur, ne, posi-
lM)sita utilitate coinimini, no solum pr» csDicriii aiDgn-
lariter amart* convincatur. Acta suni dc liM utrinquo
phniina in liunc ino<lum, setl jam nunc ci^ iHtum
]>oninnis diccntli ino^lum. Vicit tandem diligcmi impor*
tunita.s et iinportuna (hligentia fratrum jugum Doniini
suh ejuH re;;^iuiinc forrc volcntium ; vicit quoi|UO ei
iiHilto inaximc vicit pm^ceptum quod, ut aupra reiuli-
iinis, ci fuorat ab archiepiscojK) Maurilio )»er obcrdi-
rntiaiii injunctuin, videlicct ut hi major pnL*latio quam
ilhiis prioratus extiterat ipsi oliqtiando injungereiur,
inillat4'nus caiii Husoipcrc ixxusaret Nam, aicui ipne
t4-stal>atur. nun>|uaui so abliateiii tiori conAcnBiaiPi»
nisi (Miiii lioc (|uo<l (liciinus' iiiipcrium ad hoc* eoo-
strinxisset Tali erg>) violentia cbt abbas eflcciua, ac
Hocci (leliito cuin honore sacratus.^ Qualem vero •• aa
(li>inco]>s in cunctis sanctanim virtutum oxerciiiia es*
hihuorit, indc colligi poU.*st, qucnl nunquam de reiio>
' mt 9rricftnlt4r] pictali«, A. I * aW Aor] Kot ia A.
' dtamuM] diiimui^ K. | « r«ii . . . . mtrmimt} KeC !■ F.
346 DE VITA KT C0NriUt8ATI0>'E
. acta aanctit&tia eiiio convcrBationo cftuNa abbatini quio-
qaani minnit, bo<1 scmpcr <lo virtutu in virtutcni iitK:
. Deum deoram in Syon roererctur viJcro consccndcrc
Btuduit.
xxvu. Dclcgatifl itaquc monastorii cnuHLx cuiio ac
soHidtudini fratrum do quoruin vita cl Htrcnuitato
ccrtus erat, ii>BO Dci contemplationi, iiionnchonitn cni-
ditioni, admoidtioni, correctioni jugitcr iaiiMtclmt.
Quando autcm aliquid ma^i in negotiiii ccclcHiiu erat
agcndum quod in cjua abscntia non icHtiinalmtur
oportcre dcfiniri, tunc pro temporo et rationo nego-
tium quod immincbat, racdiantc juMtitia, disjioncbat.
Abominabilc quippo judicabat, ni quidvia lucri a^^sc-
qucrctur, ox eo quod aliiiH contra iiiDdciamina jui'!b
quavis astutia perdcie possct Undc ncmincm in pla-
citia patiobatur a auis aliqua fraude circuinvcniri, ob-
ecn-aoR na cui facorct quod sibi jicri noHct. Hinc
procedebat quod intcr placitantca rcsidcna, cum advor-
aarii ojus pcr sua coiuilia disquircrcnt quo ingcnio,
quavo calliditato ruio causm adminiculori ct illius
valcrcnt fraudulcnter insidiari, ipae talia nullatcnun
cutauB, cis qui sibi volcbant intcndcrc, aut do cvnn-
gclio, aut do aliqua alia divina scriptura, nut ccrto
aliquid do informationo morum bonotum dixHcrcliat.
SiDpo ctiam cum hujusco' auditorca dccraut, nuavit^-r
in Bui eonlis purilato quicsccns, Corporc dormicliat.
Evcniobatquo nonnunquaiu utfraude» Nubtili machlna-
tiono compoBita^ mox ubi annt in audicntiam illiiiB
dclatto, non quosi a dormientc, qui tunc orat, ficut a
jwnpicaciter vigilouto ot intcndonto eint dctect.-i) al-
quo diBsccto). Caritaa cnim qum non icmulatur, qus
non agit porperani, quto non qunrit quiu nua sunt, in
eo vigebat, per quam quot videnda erant, veritatc
isonstrante, extctnplo penpidebat.
r^
r
AXSELMI ARCUlEPISOOn CA2CTUAElC2nU&
347
xxviii. Quam vif^il auicm atquo iiolliciiot fberii
circa hospiium susccptionem, eonimque in onmi hum^
nitatis ofKcio rclcvationcm, cx co probaiur, qood illum
pio studio in hoc ci »o ci Bua novimua ezpendiflee.
80 in oinni hilaritatc, sua in omni lai^iatL Quod
si ali^uando ad rcfoctionem oorponim vicUu pro voto
8110 non omnino RufKcicl>ai, hoc quod deerai ejus bona
vohmUs et vuUuh alacritaA ^ apud hoApitcs gratioeo
supplcltat Pnetcrea nonnunquam cibus fratrum buo
jussu de refectorio sublatus ei hospiiibuii cst aUatua
atiiue appo.situ5(. Nequo cnim iunc in prompto aliud
erat, quod cis apte pOHAoi apponi. Vicius autcm mo-
ii8.p.»«. nachoruiii ita, Dco providento, dispcnnabatur» at nihil
eonnn qun) neccHsitaM cx{>ctebai illiA decfuset» lioet am-
pis.siine in hoc e.H.sent ut timcretur ne in craatinom
ei.s cunctii deessent. Sict^uc nonnunqiuun inter aliqoid
et i[utii*i nihil ferebantur, ui aliquid eis non aopcr*
thioret, et ((uo<l erat qua.si nihil coa nc«iuaqaam pcr
ino|)iain fatii^ret Qurnl |»€nitufl illis contingebat w-
cundiini verl>a sui patriM, <pii ea pnedicebat,* dum
niinistri occlesi:p apud cum qucrebantur de formi-
(lino innninentis neccHHitatis. Frequcntcr namqoo a
ciliTariis, a camerariifi, a Hi.xrciani8 aditus esi, ct quitl
consilii contra )>enuriani (|U.t) cujusquo ol>a*«lientiam
iH^ssiintlaUat daret, inquisitu.H. Quihus cum reiponile-
nt.'* " S]HT«ate in Doniino, et 8i>cro quia ipse voliLi
" n< cessaria qufu^pio ministrahit,** mirabili modo Doa
Hccu.s oveniMkat in rc quam ipnc dicrl>ai se habere in
H\n\ VidoiTH onim ]>OHt hscc vorba statim ipn die,
vol ctrto H^>qucnti mano, Hive. quod falli non poteratk
l>riu^4uani ix-nuria aliqua^ ullum afnigcrei, aot navea
<li* An^^lia oneratan omni copia in Uhum illorom juxtA
ap}MHi, aut queinliWt do divitibun tcrra fratemitatem
' f-f rultui niarnlita] rl Tirtoa ct
alAcriiA*. M
' pratiicthai] pnedicAbftl, K.
* rmm rrtpmdtrH]
•poo4«ra(, K.
« WifM] M«C la B.
Bto f».
348 DE VlTk EC COHVEBUTIONE
CCcIcaiiB quiL>rcnt«m cum iiugna pceimia OtlvfintAro,
aut aliqucm rclinrjucrc ttiundum volontcm .sn rt siia
in nionutcrium oflerrG, «ut dcniqno aliiiiKlu aliiiuitl
*]iportui undc pcr plunmon clioH neeChBnrin qujcqiio
potcnuit mini!itr&rL
xxix. Habcbat pnctcrca ipsum ccenobiimi plurca in
Anglia posscnionoi, quM pro comiDuni rratruin utili-
tate ncccsM crat pcr abbstis pnDmntiam nonniinqiiam
i viititftri. Ipso itaquc ruio onlinatjonis aimo AnscliiiuR
in Angliam profcctus gkL Ad quod, licct lin^c quain
dixi satis fimia causa c\iHt«rct, alia taincn cint' non
infinnior ista, viilclicct ut rcvcrcmlnm Lanfronciiin,
cujuii Bupra mcminimuN, vidcrct, ct cuin vo dc iia'
quiD oordc gcrebat familiari afiatu ' agcrct. TpKC Biqiu-
dcm* vcncrabilis vir jam dc abbatc CadQiucnNi factuR
fiicnt archicpiscopus Canluaricnais, omnibun valdc lio-
norabilifl ct sublimi probitat« conspicuus. Cum igitur
Ansclraus, tranuto mari, Cantuariam voiiircl, pro .'^ua
revercntia ct omnibus nota sanctitato honorificc n con-
voatu coclcaia) Chrisli in i|Ha civitato f^itiv susccptun
cat. Pra qiio honorc nulcns ingratus cxiiHtcro, postiiio-
dum ipsi monaclionim conventiii a gratianim actiono
incboans, procdlento in hoc vorbonim Bcric, ilo cari-
tal« locutus cHt, rationabilitcr mtcndcns cum <[ui cari-
tatcin crga altcrum halict nu^jun oliquid habcro qimiu
iUtim ad qucm caritaa i)«a Iiabctur. " Ipno cnim,"
intcr olia inquit, "qui caritatcm Iiabct, lioc iimlo DcuBHi.*^M
" ci scit gratiatt liabct) illo vcro od qucin tantummoilo
" babetur, minimc Quas ctciiim gratin^ milii dobct
" 1)gus, si tu ino vcl quilibel alius diligit? Quod «i
" majus cst liabcrc hoc undc Dcuh scit lioniini gr&tcs
" quom hoc unde nulla» ; cum pro habita carilato gra-
" tian Kiat,'pro ausccpta non adco ; eolltgitur cum qui
" caritatcm erga nliura habet majiM qnid Iiatiere qnsm
■ «raf] Kot ia E. t > tff^) •Atli, K.
•{t«]bb,A,K. I • nfaMni] ^drm. R.
/
il
ANSELMI ARCniEPISCOPI CA2ITiJARIC2CflUL 349
" ipsum cui imi>cn(litur. AmpliuA. I» cui dileetio
" aluriu.s Kcrvit koUuh commcHli muiiuii |)erfunctorie
" Huscipit, verbi giatia, Ix^ncficium unuin, honorein
" unum, pran<rium unum, vcl (juoclUbct officii geni»
" in hunc mo<lum. Alius vero caritatcm quic oom*
" mo<li munus cxhibuit sihi rctinuit Quod in me ct
" in vohi»,^ Aancti.Hsimi fratrcH, licct in priDfcnti con-
" Ni(h*rarc. Eccc mihi unum caritatis ofticium impen*
" <1istis. Impcndistis infpiam mihi caritati^ officiuin
" unuin, ct a mo jam ipsum oHicium tran^iit ; caritaii
" voro ipsa (luiu l)co cst ^ta vobis rvmanmt. Nonno
" niclius judicatis bonum |>crmancnii bono traniicunti t
" Ad hnx;, si cx ipso oHicio circa voh aUquid carit*-
tis in nio crcvit, ct hoc ipsurn vohls ad cumuluni
n^trihiitionis cnt, qui foci.stis undo mihi tantum ko>
" nuiii i>rovenit. Si non, vohis tamon carita» veatra
roniansit, a mc othciuin <|Uod cxhibuistiii pcnitus
transiit H(rc i;;itur si rccta considerationc attentli-
nuiM, ])rofocto jx^rspicii^mus mnjps nohin c»*c gamlcn*
ihnn si alios <U]i;;iinus 4|uam si diU^imur ab aliif*.
Qnod (piia non oinnes faciunt, inulti potius abaliui*
" aiimri (^uani ainare aUos cupiunt.*' Hicc et hujun-
ni(MU inulta locutus est. et, accepta fratcmitato inon»-
choruin. factus est intcr eos unus cx ci«, dcgcm per
dirs nUquot inter cos, et <|Uotidie, aut in capitulo aut
iii cl.iustrn. inira (pncdain. ct iUis adhuc tcmporibua
insnlitA. (le vita et tuorihus nionachorum corain eia
iatii»nahiU fncundia disserciiM. Privatim quo(|UO aliia
horis a;:t>l>at cuin iis"^ (pii pmrundioris ingenii erant»
pmfundas cis di* divinis necne sa*cuIarihuH lihris quim-
tioTK-s proponcns, j)ro|>oj*ita.Hquo cxponcnn. Quo tem-
]>oiv ot o;;() nd sanctitatis ojus notitiam perreiure
inonii, no ]>ro inotlulo pnrvitatis meas bcata iJliua t^
inilinritate ut]K>te adole.scens, qui tunc cram, non
p^^iri.
f<
(<
f <
<<
<<
<<
<<
nr, A.. n., K. | * ••«] lui, A., IL, H.
350 m VITA ET CONVERSATIOKB
zxx. Intcr rovcrcndum atitcm pontificcm Lanfraa-
cum ot hunc abbatcm Aasclmum quid in iUifi dicbus
actum dictumvc niti planum cnt intclligcro iis^ qui
vitam ct morcs novcnmt utrorumquc. Qui voro non
novcrunt, cx co intclligant quod, in quantum noatra
ct multorum fcrt opinio, non crat oo tompore ulIu9in»p^M
qui aut Lanfranco in auctoritate vol multiplici* ro-
rum ncicntia, aut Ansclmo pmwtaret in MUK^tato vcl
Dci Mipicntia. Erat pnotoroa Lanfraneus adhue quani
rudifl Anglus; nccdumquo' iiodcrant animo cjua quiD«
dam institutioncs quafl rcpi>crorat in Anglia. Qua»
proptcr cum plurc» do illiA inagna frctnii rationo, tum
quAfldam mutavit nola auctoritatis suio dclibcrationo.
Itaquo dnm illarum mutationi * intcndcrot, ot Anaol-
mum unanimcm Rcilicct amicum ct fratrom nocum
habcrct, (|uadam dic familiariufi cum oo loquenfl»
dixit ei. "Angli isti intcr quoe dcgimus inatitttorunt
** ftibi qnofldam quo8 colcrcnt sanctofi. De quiboii cum
*' aliquando qui fucrint sccundum quod i|)fdmet n>-
** fcrunt mcnto rovolvo» de Mnctitatis eorum mcrito
" animum a dubictaic floctcrc ncquco. Et oeeo unuii
" illorum cAt in sancta cui nunc, Dco auctoro, pneni-
" domus 8cdo quiciiccnA, iElfcgus nomine, vir bonus
" quidcm, ct suo tcmporo gradui archiopifieopatua
** pnemdens ibidcm. Hunc non modum intcr fiane-
" to8 verum ct intcr tnartyrcH numerant, lieet eum
" non pro oonfcfviionc nominis Cliriiiti, aed quia pccu*
** nia 80 rcdimcro noluit oocisum non ncgcnt Nam
** cum illum, ut vcrbb utar Anglonim, icmuli ejus ei
** inimici Dci pagani ccpissont^ et tamen pro reveren-
* tia illios ei potoatatcm se redimendi eoneetBiMentk
" immensam pro hoc ab eo peeuniam expetivcrtint
** Quam quia nullo poterat pacto habere, niai hominea
" iraoa eorum pecunia spoliaTet» et nonnulloa finitaa
t ttf] Mi, An E. I • •rcvf mfw] BMta^ A., &
• ■dli^'] triplH A. I « Mttef M] iafairflM» a» B.
T. i \
i
r
I
ANSELMI ARCniEPISCOn GANTUARIEKSfS. 351
" invisrD mcnclicitAti Bubjugaret, elcgit vitam perdcro
" rjimni cam tali mcnlo custodiro. Quid hine igitor
" tua fratcmitas Rcntiat audiro dcsidcra" Et quidcm '
illc, Ricuti novus Angliio civis, hiee saminatim per-
stringcns Ansdmo proposuit
Attamcn causam nccis Beati iElfcgi historialitcr
intuentcs vidcmus non illam solam, scd aliam faisno
ista antiquiorcm. Dcniquo non idco tantum quia so
pccunia rcdimcro noluit, scd ctiam quia pagania ])cr-
Rccutoribus suis civitatcm Cantuariam ct ceclcfliam
Christi in ca sitam concrcmantibus, dvcsquo innocuoo
atroci moi-to nccantibus, Christiana libertato oboistcrc»
cos(|uo a sna infulclitatc convcrtoro nisus cst, ab ci«
captuR, ct crudcli cst cxaminationo occisua. Scd An*
Rclmus, ut vir prudcns viro prudenti, juxta interro-
gationcin nibi propositam simplicitcr ita rcspondit,
diccns, " Palam cst quod is qui no Icvo quidcm oon*
tra Dcum i>cccatum admittat mori non 'dobitat,
multo nmximc mori non dubitaret priusquam ali-
MS.P.8S8. «* qno gravi pcccato Deum cxaccrbarct Et rovera
" gravius pcccatum vidctur cssc Christom ncgaro
" (jimm qucmlibct tcrrcnum dominum pro redcmp-
" tiono vitn3 sua) homincs suos pcr ablationcm peco-
** nia) illonim ad modicuni gravarc. Sc<l hoe quod
" minus cst^ iEIfcgus' noluit faccre. Multo igitur
" minus Christum ncgarct, si vcsana manus eum ad
" hoc mortom intcntando constringcrct Undo datur
** inU^Iligi mira vi pcctu.s ejus juHtitiam powcdiMO,
" quando vitam suam maluit daro quam, sprcta ea-
" ritatc, proximos suos scandalizare. Qaamobrem
" longe fuit ab eo iilud V» quod Dominus minatur
" ei pcr qucm scandalum vcnit Noe immcrito, ut
" rcor, intor martyrcs computatur, qui pro tanta jua»
" titia mortcm sponto sustinuiaso veradtcr pr«dioa*
** tur. Nain ct Bcatua Johamies Baptista» qui
1«
W«/]KotinK I * jEV^] Wthgm, A.
SA2 DB VITA ET CONVEniUTIOllE
" cipaus tnartyr crcditur ct vcncratur s tot* Dei
" ecclosia, non qiiia Climtum ncgarot sc*l quia vcri-
** tatcm tMcre noluit occisus cot. Kt quid diNUit
" intcr inori pro juMtitia, ct mori pro vcritat«? Ain-
" pliua. Cum, tcntanto sacro cloquio, ut Tostra patcr-
" nitas optime novit, Christus veritas et justitia Rit.
" qui pro veritatc ct juxtitia moritnr pro CIirULo
" moritur. Qui nutcin pro Christo moritur, eccic^ia
" tcatc, martyr habctur. Bcatuit vcro Ailtega» iciiuc
" pro juBtitia, ut licatuH Johannos ]w»us cst pro vl>-
" ritata Cur cr^o maglH <lo unins qunm de alti-rius
" vcro sanctoquc martyrio quinquam ambigatt ciim
" |>ar causa in morti» pcrpoviiono ' ntrumquo ikti-
" neatT Hiw! nic quiilcm, rcvcrondo pater, in quati-
" tnin porspiccrc posMum, rata ««c ipM ratio iloci!t.
" Attnmcn vestno ]iru(lcntitD cst,* ct mo si alitor
" Bcntit ab hoc corrigcnilo rovocaro, et quid potiwtU
" mum in tanta ro scnticndum sit, ccclcsim Dci ilo-
" Gcndo monstnire." Ad quod Lanrraneus, " Fateor,"
inquit, " subtilcm jicrspicaciain ct perspicacom Hahtt-
" lit&tcm ingcnii tui vcliciucntcr ap[irobo ct vcncror,
" firmaque mtionc tua odoctust Bcatum jfllfegum ut
" vcro niagnum ot gloriaiiim iiiartyrcm Chriati -di'in-
" ceps nie colcro ac vcnorari ex cordc, gratia Dci
" juvantc,* confido." Quod ipso postmodum devot^
exsccutus est, quin ct historiam vitm ao ^wasionii ojiu
diligcnti* studio fieri pnuccpit. Quam quidom histo-
riam non solum plano dictaminc ad lcgondnm verum
otiam musico modulamine ad cancndnm a jocundm
momoris Oebemo Cantuaricnsis eceleaiKi monaebo ad
pncceptum illius nobilitcr cditiun, ijtu aaa pnidcnUa
pro amoro martyris cclsius insignivit, insignitam auo-
torisavit, auctoriEatara tn eocleaia Doi legi cantariqne mLp.m
■ ^rrp*"'***] pMHOM, II. I ■>■*■><*] i^moH B>
WwlliflnK. (Hilttm.) I
ANSELMI ABCIIIEPISCOPI CAlfTUAlllKSniUL 35S
instiiuit, nomcnr|Uc inartyris hac in parto non paruA
f;lorificavit.
XX xi. Poiit liivc Anaclinas ad agenda proptar qiue
vcnorat torras ccclcHin} Ik^cccnMiH pcr Angliain atliit»
utilitati inonaclioniin Huoruin i)cr oninia ntudioae ao-
cundum Dcum inscrvicnM. Vadonii autcm ci* ad di-
vorHa inonastcria monachoniin, canonicorum» nancii*
inonialium ; nccnon ad curiaA quonimque nobiliam»
l»rout euin ratio duccloit ; pcrvcnicna, liutiimime amci-
piebatur, ct susccpto qunxpic caritatiit olwcquia gfmtiii-
siino ininiKtrabantur. Quid ille ? Solito moro cunctia
se jocundurn ct aflahilem oxhilicbat, morcnquo ain|;u-
lornm in (luantum sinc peccato ]>otorat in 9o fiu.scipie-
l>at. Nani, juxta aiK>stoluin, iiH qui iiinc lcge crant
tantpiain sine logo e^Mot, cuin ftine legc Dci non ewct
sod iii lo^o Christi c.H.sct, hc coaptalMit, ut lucnfaccrei
oos (pii non inodo sine legc, ut putabatur, Bcati
Honodicti, Kod et cos ((ui Ha.*culari vit4u dcditi in
iimltiv vivol»ant sinc loge C1iri«ti. Undc conla oni-
niiiin iniro ino^lo in ainorem ejuH vcrtcbantur, ci ail
( inn nudicnduin faiiiolica aviditate rapiebantui. Dicta
oniiii siiii sic unicuiquo onlini hominum confonmabat»
iit auilitoros siii niliil inoribns suih' cuncunitiiii dici
pi)ss(> fatnvntur. Illo inonachi.H, ille clericiii, ille lai*
ci^. ad cujiistjuo ])ro|)osituin siia vcrba dlHpenAabat.
Mnnaolios ut no ([uidoin iiiiiiiina aui ordinis cootcni-
nrniit a'iinonol>at, contestaaH (juia {icr conteniptum
niiiiiiiioniin rucrent in doMtructionem ct dcApeciam
onniiiiin Ujnonini. Quod dictuni ttub exeniplo vivarii
]>roi>on('}iat, dicons clausuram illiuN dintrictioni onli-
nis iiionastlci aHsiniilari. " Quoniam quidcm," inquit»
" sicui ]»iscoH dccurrentc' a(]ua vivarii moriuntur, ni
" clausiino i]>HiuH ininutatiin ac m'pe crcpant nec refi-
" ciuntur, ita omnis religio mona«tici ordinia fundiiua
II B3II7. &
1
354 DE VITA ET COMVERSATIO.S-K
" pcrit ai ciistodift ejus por modicariiiii canl^mjiltiin
" culparnm paulatim a fcrvoro sni t^po^cit, ttttcstaiito
" HCnplura qiuc dicit, 'Qui modica (lcspicit, {miilaliin
" 'deddiL'" Clcricos quoque qualitCT su in sortc Dci
cufttodire deberent instrucbatt oisqiic iua^O]>cro essu
cavandam, nc, ai a Bortc Dci cadcrcnt, in Nortcm dia-
boli per n^lcctum convorsationis et onlinis 8ui doci-
deronL Conjugatoa etiom qna fide, qiia dilcctionc,
qua fiuniliaritatc tam secundum Dcnm quam sccnn-
. dum Btcculum aibi invicem copulari dcbcrcnt cdocc-
- bat ; virum quidem ut nuam uxorcm aicut Beijtsum
diligoret, ncc' pnctcr illam aliam noasot, cJuHquo*
sicul Bui coqwris absquc omni siniHtra Huspiciono
'Curam haberct; mulicrcm von> quatiniis viro suo cum
omni subjcctiono et aniorc obtcmpcrarct. cnmquo Ail Mi.|i.tM.
bcno agcndum scdula incitarct, neeno anlmuin cjiin,
si forte contra n»|uum in quemquain tiiiiierct, qiia
aRabilitoto miljgarct. Hroc autcm qua- ciim vol n<l-
monuiaso vcl instnixisse vel edoculsNc ilicimua, nun
eo ut aliis mos est doccndi modo excrcubat, scd longc
alitcr, ninguU qu8cqHo sub vulgaribus ot notts cxcm-
plijt proponens solidniquo rationis tcstimonio fuicicn.<),
BG, remota omni' ambiguitatc, in mcDtibuB auditorum
depouena.'
Leetabatur crgo quisquis illius eollor|uio uU iiotcrat,
quoniam in eo quodcunque petebatur divinum consi-'
lium in promptu erat Hine eum omnis scxus ct
Oitas mirabatur ct mirando amploctcbalur, quoquc
potentior* aliisque prswtautior eo magis quisque cral
ad ministrandum ei dovotior atque proclivior. Mon
fiiit comes in AngUa seu comitina, vcl ulla poreona
potcns, qua non Judicarot w aua ooram Dco merita
pcrdidiaae, ai contigerot se Anselmo abbali Bccccnsi
gtmtiam enjuBvts o6Bcii tuno tetnporia non oxhibuiasc.
■ Bfc] BM, K. I ' faof ■>• pctrwtMr^ ei io qunlo
< «iwfM] «Jdi, K. qiU «fit sliia poKntior, F.
,}
AN8KI3II AUCllimsCOri CAKTUARIK!CiU8. S55
Rcx ipne WillclimiM qui annif« AngliMn cepcrat» ei ea
icni|x^statc rc<^bat, quamvis ob niagnitadincai soi
cunctis fcro vidcrctur rigidufl ac formitlabilui, Anfielmo
tAincn ita crat inclinuH ct afTabilis, ut ipao imcMcnto
omnino quam cmo Rolcbat, Ktupcntabos aliiai ficrei
Aliu!>i. Pro sua igitur cxccllcntifama Ansdmua totiua
Anglia) jtariibus notus ac pro revcrcnda aanctitaie
carus cunctis cffcctus, itcr repctcndi Normanniam in*
^rcditur, ditatus multiplici dono qood honori ac ntt*
litati ccclesia) suiu usquo hodic eervire dinoecitur.
Faiiuliaris crgo ci dcliinc Anglia facta est, et |m>ai
(livcrsitas causarum fcrcliat ab co frequcntata.
xxxii. Ut autcni omniiH>tcns Dcub dcmonatrarei ee
^'ratin) ipsius quam invcncrat apud homines etae ane-
torciii, ct illuin apud so quaiu apud homince gmtiam
iuvonisso potiorcm, (luasdam viros per visum dignatua
(st visiuii^c ct qualitor |H.*r cum ab in6nnitatc qua ni-
mis ^o-avitcr voxalMintur convalcscercnt cdoocrc Honim
(piM) dico duos qui intcr kuos non ignobilis iamm
oraiit oxein]»li causa proix^nam, qui, sicut a veridicis
ipsius inoniLstorii cujus abltas diu cxtitcrat mooachis
accojii, in oodoni ipso inonastcrio, illi» pnvhcntibus, pcr
cuni curati Huiit. Quidaiu igitur vir nobilis ei sire*
luius in confinio Pontivi ac Flandria) pnvpotens habe*
liatur. Hic in ci>r]K)rc Icpra |>€rcuiuiuii eo majori
iiKiToro artlictus o8t qiio ko ct a nuis contra dignitatcm
natalium Kuoruin pro olisconitatt' tanti iiiali despici
dcsori<iue vidobat. Convcrsus itaquc ad Dcnm est^
ot crol>riM orationibu.s cum clomasinarum largitioiiibus
()l>rni al> co procaliatur. Una igitur noctium ei per
Mfl. P.S31. visnin (luidain appaniit. moneas ut,' si pristinm sani-
tati rostitui vcllot, Dcccum irct et apud abbatcm
Ans4'Iinuin ctiiccret (piatinus aquam unde manns inter
ini.^vsAni suain lavarot in |H>tuiu illi confcrreL Qni
visioni croduluH quo inonituii urat' impigcr iendit.
mumeut mi] moncna c«a ut, C I * atamUm$ ir«<] MMitkiCar, A^ DL
I t
■ Mtf • DK VITA |.7r COKVKnSATrOSE
ntf|uo Anstclnio ciir ailvonorit sccrpto innotiut. Stui>cl
illfi lul vcrba, ct lioniincm ut tAlibns dcitiMtnt nniltis
motlis adjurat. At i{iM' in [ircciliUH pcratat, ct niulto
magis ut silii uiincivatur cxontt, ncc inttiAtur ut cn
mcilicina fraudetur, unilc nilu «lcrcni Kalutcm afTu-
turam pro Divino {iroiiiisso cniilcbat. Quid pluro T
Vicit pictAS [wctus humilitatix, ct pro homino Dcum
|M»tulaturu9 motutino tcmi>orc iniHsnm nccrottun cclc-
brat. Admittitur a-yrr, ct "iiiani |>ctcbat aquam ilo
mtnu viri acccpit. Quic tii potum illico Humpta ct
honiincm morbiiluni intcgcrrinuu Kanitati rcMlituit, ct
in Uudcm Dct multonim ora disMoivit.' Clnui Itaijuu
virum qui vcncrat a bc AnHclniUH ciaiBit, dcnunciana
ci in nominc Domini nc unciuam hoc factum nibi an-
criborct, Nod nola Divina miticratinno pcrfcctum chho
cerliHHimo scirct, ct lioc ita obho, tocita fundttuH incn-
tioDO Hua> pcrNoniu, Hciscitontibu» rcsiionilcrot. Qiio
ctiam toin]inro <|iiidam fratcr dc congruf^lionc, valiila
corporia intinnitat« pcrcussus. ad cxtroma dcductUH
cat Huic in soinno quidam nHtitit, ot quod vitam
atijuo Kiiluti-ni rccupcrnrct hI aiiua ab AnRclino Knncti-
RotA aHjfcrgcrctur iiMi ^iroutisit. yKgcr crgo Anscl-
mum M viHitantciu Hiiita viNionc do aqua prccatu^
c«t, et vuluntatiN coiupo!i cfTcctun ovcatigio sanitati
rcBtitutua cnt. II.x-c pro ostondcnda gratin viri pauciH
interim dicta Nint
xxxiii. Attomcn dc (^rntia i|uaiii mcnicrmt apad
homtncH, non niultuin ii» i{iii inoroH illiun novcro
mirandum vidco, {iroptcrca quod ijuiudam nppctibiliB
«uavitHS ubicunquD crat cx convomatiunc ojuii cnicrgc-
l«t, i)uo] in amicittam ipsiuB ac familiaritatciu cunc-
toB agebat IpHiuB ctcniiu atudii Bcmpcr crga omncs
flxtitcrat, ut ca {Kitissimum agcrat qum oliis niagi»
commoda caiu [wwo intcUigcbat. Undo cum intcrro-
garctur qtiid ciuolumcDti odquirorcDt, qui, eorvata
■ JiuafrifJ A nti^n\ bMi Ib C (i
i
I
i
> ANSRLMI AnCIIIEriSCOn CMXTUABIEX8UL 357
j
n?4|intatc, alioniin voluntati in quilHitfCiinquo powcnt
cc^ncorflarc satogcrcnt, qnitlvc «lctriiiicnti incurrmni
qiii simm iiotiiiH qiiain crtororuin vohmtAtcni im|«lcrD
HtudoR^nt, lioc ino<lo rcspondclMtt " Qui aliorum vv
** luntati conconlarc pcr oinnia in bono niiiiur, hoe
" apud juHtuin judiccin ])cuni mcreiur, ui qoemtcN
" modum ipRo alioniin voluntati in hac vita, ita Dcus
Hs.iki«L <« Qt omnia fiocuin Hiia* voluntaii ooneordcni in alia
" vita. Qui vcro nlionim voluntate oontempta suam
" iinpIiTc contcndit, id cjusdcm Judicts icnieniia
** damni Hubihit, ut qiioniam ij^iio in viia pmfsenii
" voluntati nulliuH, nuHus quoquo in futura vclii aui
" dolicat concorn chsc voluntati illiua. Eailcm quippe
" mcnsura qua qulHquo aliis mcnMun fuorii, remciiciur
" ci." HiijuH i^i^tur rationin AnHclmuB conMdermiione
suliiiixus, nulli ^^vis, nulli volcbai oncriMUB cxisicrc,
etiani si a mnnachicnD inHtitutionis aiutcritatc hae de
cansa flrlHTct aliquantulum tompcrarc. Ei quidom, ui
cnni discivtionis ordo docoliat. nonnunquam al> i|tfia
s<>v(Tit'it4> aliis c<mdosccndcnflo tcmpcral>at In quo
({uid ii srnsuri Niint qui p<>st noH i^ta fortanua loe-
turi vol audituri sunt pnrscirc non possumi». Noa
taiiifn t|ui vitfp illius moiluin scirc mcruimus magis
in oo laudanduin n?stimainuH qiiod a ri^rc sui pn>*
posjti aiiquando pro rationc dcmndehat, quam si
rontiiiuo in ipso ri;^ndus imliscrctc pcrKiHtcret Raii-
(»no sii(nidom ^ n;^q virtutis ost vitii vcro contnL
wxiiii. Intor hnnc quidom cIoricuH, irtato juvenis.
Ih^so noinino, Brccuin vonit, ahliatis colloquium cxpc*
tiMis^ Krat rnim idom in;:^*nio accr, ct qutliusilam
]H iploxiH <pnoMtionil»us involvorat animum ncc rcpcriro
(|iionii)nain i>ot<Tat qiii oom aibi ad votum cvolvcreL
Lo4|u« ns i;;itur cum An»cImo, ac nodos ci sui eordis
dopnMHons, omnia qiin^ dosidoraliat ah co sine sempolo
discoptAtionis sccopit Miratus igitur hominea
' «i^tWmJ ^BiifaiB, R I ' «flpttaM]
358
DE VITA LT COSVKIlfiATICiXE
cL niinici illiuR amorc devinctnn. Dchinc crgo Ciim
pjuH aHocutiono familiaritcr potirctur, illoctiis &>! con-
tcinptiiin weculi, ctncnso brcvi apatio, Becci mooftcliuB
* factus cMt, Ciijun convcrNioni sitnul et convcrsationi
dia)»olus graviter invidons in tantam illum tempta-
tionis proccllain (lcmctvit, ut, Nucccdcntibus iil>i variis
cogilationum tumultiltnH, vix mcntin suio conijion cxIr-
tcrct TranHicnmt in hoo dicH quidam, ct scipNa
noni]>cr immanior ficl>at tcniptatio catlein. Turbatus
ergo ct inontc conriisus Ansolmum odiit, Bnimiquo
sui fluctus itli cxpOHuit At ipao cuin ningula intcl-
lcxissct, hoe solum ])io alfcctu, scilicct, " Consulat tihi
" Dciis" ci ron]ion<lit, illico4]iie fratrem a no dimisit.
Evcxligio autcni tanta traminillilas mcntis illum ' se-
cufa cst, ut, sicut i|>wmct milii rcfercbat, ultra quam
dictii crcilibile sit Rubito aliuH lici-et ab eo qui fuit.
Itaque omniN illa tomptatio pcnitus ovanuit. noc luic-
(|uam hujustnoUi in se iiltcriun srn«it.
XXXV. Ftcbant prmtcrca ab AnNolino plurima in hiinc
modum, (juiw nos brovitati stuilontcs ex iniluftria ]>m!-
tcrimus. Silcntio ftuoiiuc priLtcrirc placiiit innunici-o.sllB.p.n«
liomines tani ]>er lavatumm inaniium cju>i, rjuam pcr
rcliquias ciborum cju4 ilc anto illum clam co subtruc-
tas, a (ItvcrNis lauguonbus Kcd maximo febribuN curatos,
dia|)cn.<wnto Dco sua dona juxta meritum fidei unius-
cujusquc. Nam n\ ciincta quic indo a vcracisHimi»
vtriB accopimuH dcscriberc vellemua, loquacitati potius
quam rcrum gcHtAnim simplici nairationi nos 0[>cram
darc, (it rcor, judicari posicmus. Quaproptcr no nimis
longum faciamus hujusccmodi immorando, istis omissis,
tcndamuN ad alin. Vcnim no incuJta oratio prolixa
mii' Gontinuationo lcgcntcs seu audient«s fastidio gTa-
vot, hic primum ccepto opcri tcrminum ponamua, qua-
tiniu illLi qun! magis delectant rccrcati, aliud exordiun
aequentia nosso volcntes expediti rei»riknt.
EXPUCTT LIBEK PRmVI.
I * iW] Kot Ib U.
Z'
ASSELUI ARCOIEPISCOPI CUmi
InCIPIT SirUKDUS.'
i. Defuscto inGniomto rcgo An(
WiUclmn» filiuH cju<) rcgnuni obtini
(lo lictc vila vcncmbili patcr Lanfra:
iiKintutcria totius Angliai gmvi nin
atllixit. Cuju!) opprcsaionia aiuio qua
vitatns, iuiino diHtricta intcrpclUtioi
lliigonc Cciitrensi comite multisqiie
rc^^i principiliuN, qui cum onimarum
ct advocatum dcgcrant, ct imiuiwr ct
ntijuc pmjccpto pro coiniiiiini utilitatc
iiigressus est. Pridic igitur Nativil
Cicnitricis ct PcrjictUiO Virginia* Mi
vcnit. Ubi cum quiwi cx pnuMigio
ct nionfLchi ct laici conclamarent illm
ton\ summo ninnc a loco discoMit, n<
quicsccre pctcntiliuii ut ibi rcntuni <
Vcnicnti autcin ci ad curiam rcgin e
alncrcs occumint,' mo^o"iuo ipsum c
piiint. Ilcx i]isc solio cxnilit, ct ad os
gnudcns occurrit. Ac * in osculn ruei
cum ad .scdem auam perducit. Con>u<
tcrim (piiiHlain int(.T sc vcrbn iwni
Ansclmiifi HCcrctiu.H ciim rcgi' actunis
iiionct. Omiwi^ igitiir monastcrii aui
biis mnxinic illuc vcniftso jmtnbatur
qii(o fnma do co furcliat nrgucrc cn;pi
1'orum qua> illi diccnda ewio fu:iel»t
Picno ctcnim totius regni houinca oi
dio nunc clam nunc palam de co
• I. hu tn<ipil Librr Stfmi—
• ^O •«. B
Jr knf Pnlr, A>urlmo AbM,.
'...]fcisi
' JUi Gnilritit tt rWpita*
Virsimi,-] Not In K
' acnmNt] oonrrmak, R.
M
3C0 DE VITA ET CONVEIWATIONB
. rcgiain dignitatcm ncquaquam dcctbant Finiio coUo-
quio (livini ab invicem §unt, cl do ccclcsira snro mgo-ii»^»
tiis ca vico ab Ansclmo nihil actum.' Doimlc CcNt.ram
mi comitcm abiit, oc in pniiibuR illis degcrc pcr plurcti
tlicfl Gx nccGMilatc eompnlHnfi esi
iL Interea Tcx WitlclniuB gnvi langanrc corripitur,
ot pfcne nd cxtrcma pcrducitur. Snadctur ci inter
alia a principibus, ut de matre totius regni, ecclcHia
videlicct Cantnariensi, cogitct, ct- cam a pristina vidui-
tate ct calamitatc pcr institutioncm pontificiti rclcvct
AdquicNcit illo consilio, ct AnBolmum in tioc opun
dignissimum foro* pronunciat. Acclamatur ab nnivcwis,
et dictuin rcgis laudat cluruM ct i>opulim oinni^, nts:
rciwDat ibi utla contradictio cujuslibct hominis. Atidit
haic illc, et fcre usquo ad cxanimationom Bui contiii-
dicit, rcluctatur ct olntnt. Prnivalct tnincn cccltsiui
Uci convcntUB. Itapitur crgo, ct violcntcr in vicinam
ccclcsiam cum hymnis ct laudibus portatur nin^'iH qiiain
duoitnr. Acla Bunt hnic anno Dominicie Incarnationiit
mil]c«imo nonogcsimo tcrtio, pridie Nona.t ilartii,
prima Dominica qiiadragGnimro.
iii, In subscqncnti autcm fcato Psschn) Wintoniam
AnsclmuB advcnit,' ct in Biiburbio civitatis liaspitAtiiH
CHt Una igitur nocto in tccta Htiburbii pcr incuriatu
ignis dilabitur.* Quo oresccnte, nidifida quiequo' pon-
sim coiiNumcbantur. Et jam ignis idcm lioHpitiitiu
Anselmi consumptums, diiabus tontum domilmH intcr-
poBiUii, ndcrat Quibusdam igitur ca (|U[u in domn
orant asponantibuB, intenlixit domina denius, attinnauH
M nullo modo Bibi vcl buis aliquid damni timcrv, «|tim
tantum hoBpitvm, hoc Cfit Anaelmum arclticpiscopiini,
meruisnet eecum haberc. Pro quibna verbis Boldu-
innn, vir strouuus et monachw^ mulicri compajuius.
t
}
ANSELIII ARailEPISCOPI CAJCTUAIUESISnL
361
Biiasit Ansolino ut honpiti B\m subvcntrct Ai lUe,
•* Ej^o in qua rc ? " " EgitHlcrc/' inquit, " et signam
" cniciH igni op|x)nc ; arccbit illuio fortc Deati.'* Re*
Hpondit. " Pro mc ? Nihil est quotl diciA." ^rams
tamcn (lonmm CMt, timoro inccncJii duciuM, ct, viib
llammantibus globl*i, a vcnerabili Gundulfo epim)po ci
ab ciulom Dahhiino contra igncm si;|^um cmctii, erecta
in altum doxtora, edcix; coactun cnt Mirabilo clicia.
Non priuH manum extenderat, quain in se ineeiidium
ix^tonpieri, flammas dcficerc ccmcrcn, ct ita ui domam
ctiam quam vorare c«i*|)crant wmiwitam ndinqocrent
iv. Igitur Annelmus propter multatf ratioffica qom
inter>'cncrant nondum conHenHcrat clcctioni qa» de ao
Map.s3i. facta fuorat ut pontifex fierct; ncd tarocn, detincnie
ilhnii roge. moraltatur in Anglia, oonvcniante eam eo
ox juKsu rogiH pnofato Qundulfo Rofcnfti epiwopo, ei
oi qun^quc opus orant ininiMtrante. Ablati^ aotcm de
inocho rationihuH iliiH. tandcin |KMt longum tcmpom
spatium, olMiMlicntia Htmul ac ncccwitato consiriciaa,
conHf^nsit. ct pridic Nonan Decemhris dcbito cum honore
ah omnibus opiscopiM Anglioo Cantuari» oonwcraiaa
est. In qua conHocrationo cvangclica illa nenieniia
suiKT eum roiHTta cst, " vocavit multoe. Ei misii
" MTvum suuiii hora cronfc dicero invitatia ui vcnircni.
" «piia Jani parata sunt omnia. Et ccpporani mmul
" oinnos oxcnsaro."
V. l)ohinc cnm s<* ivgali curiro in Nativitate Domint
.Icnu pnoscntAH^^rt. ot honorifnx' a rcgo Miiioepiaii pri-
nios tns dioH fostivitatiH circa rogom Ia*tua transcgiaeci^
]N»st, instinctu dialw^li honununi<pic inalonim, muiaiua
cst aniinus rogis cnntra oum. oo quod ipao, apoUaiia
lioniinihuH ftuin. inillo lihras flonariorum ei pro agendia
nuiiiiticentin» hnn* gratiis darc noluit ; et ita, prindpo
tnrliato. a curia disc<*ssit.
vi. Voniens autcin in villam suim quo Uei^ TOCft-
tur, dedicavit ibi ecclciiiain a<i iiarochiam pertineniaai*
quam quidcm aDtcccHAor ejus Lanfrancoa
362 DE VTtA FT C0STER8ATI0KE
■ Bcd obitu pncvontufl dcdicaro cequivent A'l quara
(lcdicatiooem qutdam clericufi intcr aliw <Ic Lim<Jonia
venicns, scque intcr clcricon viri quaiii n<l ccminiui.i-
trandum mittcnn, chrisnifttorium ponUficis clam Biirri-
puit, ot in turbom mcnun fugsm arripuit. Dum igilur
itcr quod Luniloniam ducit ingrcnMUn cum furto ftiisHot,
rcflcxit gresHum autumans se a«l locum quem ' fugicbat
fcetinarc. Scd cum rcdicna adunata pldiiit mullitiKli-
ncm ropporisHct, animatlvcrtit m cupitum it^T jutiuii-
tasM ot qua vcncntt viain rcpctit. Ali(|iiantiim i>ro-
CGWorat, ot intcrum v!§um iiibi ost oo tcndero quo
fugiobat. Factum cnt lioc froqucatius, ct nunc liac
nuno illae ncacicnfi quo iret crroncuH fcrLlititni'. rojni-
luH •Ht«iu qiti ciim Hic HO liabonlcin intiicliatiir rjiii'1-
nam habcrct mirabatur. At ubi ministri pontificiH
von chriamatii) pcnlitum cbrc CogDovonmt, onriisi et
tumultuantcB discurrunt, quml pcrditum crat liino indc
quicrunt, ignorantcs a quo vel ubi i«i ccrto qiinircro
dcbcanL nunior dainni fcrtur in i>opuluiii, ct oi>i)iio
multoruro cadit in crronoum clcricura. Capitur, ct niiIi
cappa illius vas abrcptum invcnitur. Ilifcrtur anti-
ntiti quod actum crat. At ipso inodcstii vultu, itioiitu
tranquilla, Htatim ju!t.sit culjiam ignowi, vl clcriciiin ai]
Hua liborum diinitti. Tunc illo itcr qua<l fiirto gmviu M
tus nullatcniis tcncrc ncicbat libcr tllico ot niiiil
hawitans ingrcsHug agfWt.
vii. Post hroc, paucis dicbuB intcrpobitiH, inan<latttr
ail enriam iro Ansolmus, rcgcai maro tranHitunini Hita
boncdictiono proNCCttturuH. Qui traaait>i<< itiiin wxita
obstanto diffcrtur, Ansclmus opportuniim totnjnis uo
noetum exlstimans, rcgcm pro occleBiAniiu qtiiD do dio
in dicm dcstrucbantur rolcvationo, pro Cliristianau lcgis
qun in multis violabatur ronovatione, pro divcrsoriim
morum qoi in omni ordine hominnm quotidic niinis
oorrumpebantur correctione eoepit Interpcllare. Quq
r^
V
ANRELMI ARCIIICnaOOn CAVTUARIiysIS.
3C3
omnia ipso magna cum indtgnatioiie suBcipieiiB, nee ie
CAiisa illius quicquam do oranibus acturum fore pro-
tostan5s homincin cliscedcrc, ncc so iransfreiaUinaai
diutius ibi cxpectarc iratus^ pm^ccpit.
viii. ConsideranM AnsoImuB post hm qutd qatetis
pcrdidcrit, quid laltori.s in%'cnerit, anxiatufi cni ■piritu
ct vchementi dolorc attritus. Duccbai cnim ante ocu*
los mcntis huic (|ualein in prioratu ot abbatia poMitiis
vitani ngcro Holebat, quam ncilicct jocundc in Dcl ei
proximi caritato c|uieHCcl>at ac delcctabatur, qaam
dcvoto vcrba vitn) loquens ab omnibus aadtehaiur,
(piam devotius ad Kmu ut H|)erabat cumulum reiriba*
tionis quno diccb.it opero cxcrcebantur, ct nune e eon-
vcrso, cuin in inclins ]>er epiHcopatum proficcre doboe-
rit, ccce die ac noctc in sa.*cularibus laborans ridebai
sc ncc Dco i\vc proximo sccundum Dcum juxta prisii-
num inorcui intcndcrc posse, nec adco quemquam ex
oro suo vcrbuin vitiu (|uo«l facto implerci ail sum, ai
ri*))UtAl>at. dctrimcntuin iiicrccfliM audiro vcllc. Aeces*
Rornnt istis in au;;^nicntuin inali fiui crudcles soonim
lioininnni opprcssioncs (piotidie aunbun ejus iiitt<manic%
ct niina? inalignantiuni deteriora in |>osterum polliccn-
tiuin circuin()iiaquc dctonanti^s. Scieliatur ncmpc rcgiam
nirnloni contra cum in furorem concitatam cm«c, ei ob
lioc (juisquo iimlus l»catuin se forc crcdcliat si qaod
illnin cx.i^jH rarct ullo in^onio facoro poKsct Maliis
itaqnc ac divcrsis injurianim procellis fatigabatar, ei
nnlJA tcricni h«>noris vel C(»mmodi miavitato unde eon*
MilAtioiicni hAborrt fovcliatur. Vorum nalva in omni*
liUM ct A<I oinnos innocentia constciontiiu ^ux,^ moilicum
ri'si>irAl>At ab Iiis, ct ina^opcrc conAoIabatur siquaiido
«^c monaclioruni claustro infcrre, ci qusB instituiio ▼iisi
ip«onim cxpotoliAt coram cis cffari valebat Quod ipse
(juu<lAin vi(?e capitulo corum pmAidens, ei ex iiMm de
-* irn/iu] Not ia E.
> tmnoctmita eontciemiia
^ *— — - ,^j a'^ ^M^
364 DE VITA KT COSTEnSATIOBt
hiijUHinodi lil>criuit ogGns, cliccnrli fitio complcto, ju- K
Gundft htlaritatn allndcnH Jocoh& compamtion'} innotiiit
dicoiu, "Sicut bubo dum in cavcmK Ciirn ptilliH Hiiia
" CHt Irutatur ot nuo xibi mortn bono rM ; ilum vcro
" intcr.eotvos aut comiculas seu aliaa avcn cst, in-
" cdnatur oe dilanintur, omnino(]no nibi rnnlo cat, ita
" ct mihi. Quando cnirn vobiwnm HUm, bono milii
" CBt, et grata ac singularis vitto m«rL< consolatio.
" Quando vcro romotutt a vobis inter FMucularcs cun-
" vcmr, hino inilc varianim me caunaruni tncursns
" dilacerant, ot <|n» non aino aaJciiUria negotia vc\-
' ant Halc igitur mihi cat ffuando Bic .lum, ac trc-
" mcnt portiuiGsco no mcum hiynscemodt csso jiro-
" crcet immanc diHpcndium animm mciv." Ad qiiod
vcrbum licct alludciM, nt dixi, cisperit, ainiuiHHtmo
flcns Bubinrercna ait, "Sc<l, qiia»o, miscrcmini mci,
" miBcremini rooi, Boltcin von amid mei, «jitiit ninniia
" Domini tctigit mo." Quia igitur* in tali convcr-
«atimo mognopcre rcspirabat,' ca sibi dcficicnto gra-
viter siupirabat. Dcum testor mc snpc illum niib
veritatiB tcstimonio au<li^wc protcBtahtcm, i|iio'] lilicn-
tiua vellot in congrcgationo monachoniin loco piicri
intcr puopos sub virga magistri pavti-c <iuam pcr
paatoralcm ciiram toti Britnnniic * pnclatiis in con-
vcntn populonim cathcdno pontificali pr:i-si<Icrc. Forto
dicct aJiquiB, Si tam bonnm, tam jocumliim crat illi
habitare cum monachis, oir non coatiniio linbitnbat
Cantuariie cum suis I Ad quod ego, Si huc solum
sibi iraesibilo esact, magno bu conaolatuni rcputan^t.
Scd ct hoc partim rcinotio viUarum snarum, partim
UBUB ct inBtitutio anteGcssonim Buorum,* ]>artim niinic-
roaitaa hominum Bino quibus eum cnM> pro moro tcmc
pontifiealiA honor non ainebat, illi adimcbat, eumquo
1 igilar} trgo, A., E., F.
• rapitahnl'} •pinbal, K.
' flnlamitp] Anglic, &, V.
iil
AN'sii:t.Mi AHcniEPisrori cantoarieksis.
per villos siins iro oc inibi ilcgcro coini)cllcb«L
li'.fc&, Ki Cantuftriain iis.tiiluo incolcrct, hoinir
cx odvcctiono victiiatium oiipido gravaTuntur,
Htijier a |>nuiKMitis, ui Hicyni contingolikt, mu
caiisiM op]irc3si, n\ (iucui intcrpcllarcnt nuii<|uai
Munt'jm Imbvront, >na;;i>t ac magts opprcni in i
tionem funUitiis irenL
ix. Nullo tnmcn ]i>co vul tcinpora Bine huih
cliU ct clcricin cmt. iia' duntaiat cxccptin
LUin cx ilivcrsii} loci» conllucntc!i rftro doenuii
ncH ctonim aU kc vc])it.-ntc!< dulci alacritato auw
ct ctiiquu ]>i-o Nui ncgotii ciualitatc cflicaciter
ik'1>at. ViilcrcH si<[ui<lciu iston ncriiiturarum sc
nc i]Uii'.stionibun involtitoH niox rationo propo
co cvolvi; istoH in moi-uiu dixcrctiono nutant
, Ht>;;Tiius infuriiiari ; ilW ncccimarianiin rcniiu t
lalxjranti.'^, iliitiH cjuibus o]>u!i liabcbuit, ab im
lovaii. Ncc iiita largitafl Holuiniuodo monachor
clcricoritTii ]icnuriiiiii HtibU-vabat, Hed ct in '
laicns ea imUgcntcH, ca HJlii itubvcniii [>ctcnl
possc- cl nonntimiuam tiltra ]ios.4o pii iwtria
daliat.'
X, (juoticuM autfiii opixirtunita-s hchc pnch(
rciiiotiuri!iii ranicric nun' locnm Hcccilenj oolusi
U.-itibuf. htuiiiis cunsucvcrat iiiha.'tvrc. Und
Christianii' U'lo couimotui) cgrcgium ct pro illi
porifl stAtu ]ionii'ct's.'urium o]iaH Do Incai
Vk.'rbi couiiiosuit. Quod upui cpiNtolari ntilo o
ttiin vuiicraliili sanctit' RoiiianH) ccclcaitc ■umi
tilici ITrluino clicflvit, clcstinavit. Qiiod illc
nii.scijiicn!), ac inviiicibili vcritatis ratione au
iiiulligcnit. in tanta iiuctoritatc liahuit ut poal
contra Cncn.i in cuncilio Itarcniti, cujus loeo ■!;
tici fict, diHiiutann iiidc rubur auai di.iputatiooi
JabiU] rrduinUhM pldM (i
300 DE viTA ET cnxvcnsATiosK
meret, ct qaKtn damnabilu) fui^rit crror corum' in hoc
quod Spiritum Sanctum a Filio proccdcrc nogabaut
utnieret. Sed nos, ista prrDtenuittcTitGs^ et cn^pttu
namitioni opcram dontea, ilicaniu» ipiod i|)9e Anscl-
mus ad rGfoctJoncm corporix Rcilcn.'', inodo dc Racra
ffuo: coram co logcbatur lcctionc inatoria locjucndi
aumpta convcscentcs roilificabat ; inoilo ex sua parte
sacra vorba cdisscrcna loco sacnv lcctioni<j pnv-flcn-
tMita mcntca inatrucbat ; tnotlo dc aHr|ua ro utili vcl
ncccssaria rcquisitus requircntcm paritcr ct coaudicn-
tcs mir» auavitatc rcficicliat, Hnjua rci cognoaccndnj
gratia qnod leviuH occiirrit cscmpli cau^^a' unuia mib-
jiciami non quo ulla docli-inni illius cltieacia pcr hoc
designotur, msA ut in quibnH lingna cjiis intcr carnalcn
cpulaa versari solita fucrit piLuli!<pcr intimctur.
xi. Vcnit ad cum quail.aui vicc fiuidam c\ «ecnlari
▼ita monachos factus, consiliuiii dc vitn sua Hagitaiva.
Hic, cum aliaa familiarius ci locutuH fuiHsct, int«r
prandenilum opportunitate |>otitus, dixit [)uia cum !m
io vita sieculari tenoret intcllcxit non rcctum fuivio
iler suum pcrgcndi ad vitam. " Quamobrem," iniiuit,
" rclicto Bfiiculo, voni od oiilincm monacborum, sjMtrans
" mo ibi poAse pcnitua intinilcrc viUc iKiranni ct Dco.
" Ecco autoin cx pnoccpto abbntia nici ^iccularibus
" negotiis intcndo, ct, duni vcm ecclcnin) contra sidcu-
" larcs defcndcrti tucriquc dcsidoro, placito, litigo, noo
" mihi fbrson magnn cunc ost ni alii i>crdunt in uco
" lucro. Quapropt«r foro cngor dcspcraro, dum ca quic
" reliqui cum tot pcccati>t viilcor oilminiatrarc." Ad
tuec Anselmua lali sub oxcmplo rcspondit, "Tola vita
" hominum comparari potcat inolcndino aujicr pnvci- »
" pitem fluvium constituto. Sit igitur in hoo mulcn-
" dino «d manam hominls titolens mola, quo qui mo-
< «ru.] Nol iD E.
* iWa pntiermHlrnUi'] )irM«r««i>(gi, K.
■ caua] Not io B.
((
If
(f
((
((
((
((
((
" circumducta Hiinili cursu nsv\xi rcducitur, sic ei
" tus liuuiani quibustpic tciniH>nl>uii in m rcvcrtuniur.
" Vorlii gratia. Arant honiincs, aeminant, meiunt,
nioliint, panificant, comcdunt £n circuitum suum
niola i>orcgit. Ultranc c|uic8cit 7 Ncquaqumm. Rc-
l>ctitur cnim ad ipsum. Aratur, scminatur, mctitur,
niolitur. tit panis. ct coincditur. Ha^c 6unt omnt
anno ct niore mola; recumint in idipsunu VidcM
i;;itnr honnneni cuncta oi>ora 8ua pro terrcno com-
" nioilo facientem, niliil in ci» nisi tnin.^itorium quid
drsiderantem.^ Istc (piidem molit quia 0|)eratur,
sed tota farina sua, qui fructun cHt 0|)crit» a fluvio.
" id c^t a fluxu H;i'CulariM desiderii, rapitur ac pncci-
" pitatur. Ilic cuni in fme vito) nusc molcndinum
e;;res.sus atque in domum ftuam rc%*cnnu operum
buonnn fructus nmnducare x^olucrit, nihil invoniet,
eo (juod tluvius torrens totuni abflorbuiL Jejunabii
ergo, y.T» nnsoro, in a*temum.' Est aliuii qui tuam
non omnimo<lis farinam piTdit, quoniam nunc ali-
(jiiam pro Deo elemo.sinam facit. nunc ad ecclesiam
])ro Dei sorvitio vadit, nuno infirmum %'iAitai, nune
mortuum S4 pi.>lit. et aliis in bunc modum bonia in*
" U^ndit. Venim cum is' ipAc voluptatibus ournis
" in.s4.Tvit. pro illata injuria (>er odium UBvit, bumania
((
((
t(
((
((
((
((
((
;
ANSCLMI ARCIllEPlSCOn CANTITARICXSIS. SC7
" lunt, alii sic 8uam farinam ncgligunt ui ioia in
** tluvium labatur ac dcfluat ; alii, parte retcnta, par*
" tcni in pnucci>s irc Hinant; alii totam eoUigani ai-
*' cpio in bua custodia condant. Horum scilioci qoi
" nihil sibi dc farina scrvavit, quid in vcspero eome*
" dat non habcbit. Qui panim retinuii pro poriione
" sua |)arum inveniet Qui totam coUeg^i largo ae
" pasccro potcrit Itaquc molendino aMimilciur, ui
" dixi. vita hominuni. Mol», actus iUorum. Nam ^
" sicut mola duni aliquid inolit in drcuitn duciiur ci «
>
I
' lirtiJrrantrm] quarroirin, K. 1 * i«] NoC is I.
* Jfjmnabit . . ttlti nttm'^ Not lo I. )
S68 DE VITA ET fOSVERSATlONE
" Isuilibus pa.icitiir, crapiilA ct ulirictatc HO])itiir, lio-
" rvRKiuD similihiH cnorvatur, nc fariniu pani nmxiiiin
" jicrcat ncrguaiiuam caiitun invigilat. Quid ilo JHto
" cril in futuro, nini (juia rccipict ]>roiit gkVisit } Jaiu
" tcrtium gcnua in ordinc inonachorum attcnilc. Est
" igitur moiiiKliuH Bub aliliatis r.ui im[K!rio j>onitiiH,
" Dlxrdicntiam in oiimibua iiuio Hibi Recumlum IX-iiru
" injunguntur profctsux, sua, iiiiantutn in ne cit, vo-
" hmtiitc numiuaiii claii.ilra ' monoMtcrii j>ro ([uovis
" aa-culari ncgotio cijrctli volcns. Huic forto iirmciiii-
" tur ut cxtra claiHlruiii oil cuHtodicnil&m alirjiiain
" ci-clcsiie villaiii cat. K.tcu-utt «e, t!t no fiat obsorrat.
" Pcrstat alibas in Hcntcntia Niin, ct j>cr olKciliuntiaiii KB.p.m
" jubet pcragi inigwrata. Non Aiidcn.i illo ivcuHarc,
" parct. Eccc vcnit ad inolaiu, ncccssario illuin mo-
" lcrc oportcL Insurgunt hinc indo «jiicrchu, {ilacitA,
" litcn. CuHtoiUat cv^^o )sa|>icnH inonacliUH farinam
" suait), 1'amqne in vaa huuiu ililigt;nt«r rcripiat no in
" lluvium defluat. Qiio, inijnis. pocto? Nihil per in-
" ancra jactAntiam agat, nihil i[Uod Dcus prohlbct
" cujuslibet lucri gratia fnciat. Olxvdicntiic qant sibi
" injuncta cst ita Htudcat, ut ct rcs ccclcHiin contra
" omncs virilitcr Jii.sti.'(jitc tucatur ct [irotcgAt, et dc
" alicno por injiwtitiain Hub dominium ccclcsite nil
" rcdi^^rc s.itagat Si in hiijUNniodi convcrMitur ct
" vivit; (juainvis aliijuando pro talibua missos pordat,
" nonnunquam loquatur cum fratrc^ in claustro toccnt,
" ct qutedam similia horum faciat vcl dimittat (jimi
" ipsi nec faciunt ncc dimittunti obcedientia' virtus
" quBin excrcet ha^c cunctA coiisuniit, ct, va.i Kiium
" intcgrum scivaii.s, farinEini do sua tiiola lluuntcm
" quie illum n;t«malilcr pa.-tcat lotaui ac [>uram colli-
" git atquo rccondit Non cnim sccundum camcm
" acd Bccundum olxi^dicntiam inccdit. ac jwr hoc, ut
" apoatoIuB ait, 'nihil damnationia illi crit Et
'i I W
ANSECMI ARcrilEPIKCOPI CA?mfABIE.V!iI8.
" <|iii<l do illo npnticnitiim cat," in<)uit, "qui •
" lul (IU|wsitionuin vilUriim ofTert, ab|uc, ut v
" cu|iii A(] efTcctiiitt pcrvcniat, claia ubi ftdjiito
" vocat, muncra jiollici^tur, Rnitiaiii npondct?"
" Niliil hoc Ril iirojia-iituin inonnclii pcrtinct.'
" Qiiarc ? Nonnc liic tali.i, licct hoc cjuoil dixi
" taincn ninc licrntia pnclati ntii nil fMcm tcir
Rc.o|iondit, " Liccntia multon decipit. Obonlicnl
" ct inolxrdicntia contrarin xunt. Haruni mmli
" tia cst 1« ifjitur quem olxFdicntia non coii
" clnustra mon&Htcrii ryrcili, vult tamcn cxiro,
" ilintrictioncin liccntcr dcclinare, quamvin no
" Itccntia id piwNUinerc, ct iccirco actum nuur
" tia qiia nititnr pos.s)t ilcrcndcrG, peccatum
" habet cx illicitA voluntatc. Ncc cnim pc
" iiii>rtuu<i iiuindo clauNtrum Kubiit ail mnndi
" vi'l voluutatc ullRt4-nu9 rcdiro dcbnit. Quia
" ip!iiiiii vclle .«uum nonnisi ]>enniHiiua facto
" voluit, oI>n?ilicnt<a ijuam in lioc Bmplcxus nt
" faetum cxcuaaliit; ncd vcllc nuoil contra ol
" tiain haliuit |H:ricu1oHUin, ni^ }Kcnituerit, i
" Qiiod nunmilli ininu.^ atU.'nilvntM liccntia,
" pro implcnila voliintntA nuii cxpetunt, iwpe
" tiir." Hii'C, ut dixi, ntm pro oftti-ndcnda d
siiii; (iualitntc |irojiosui, iwi 'luibufi intcr epula
, paii holituH crat lcvi excinplo nionntravi. Nm
humilitatc, ilu pnticntia. du lEianHiietudine, et
(,URm nunc pnuliihim tctiKi olxrdicnti», necne
inniuiicri!! nc profundi^ Hcntcntiia eum ut «n(,i
dicbiii auilicliajiiuH disiert-ntfm introducercm
opuH cuilondum, et i[iioil in manu halvmuN d
termittendum-* Qiiando crjjo, ait alirjuin, mandi
MandiiCRbnt planc inter loiiucndum, paroe qni
ut alii|URndo miran.'riH undc vivereL Venintam
' «rfrrll IWcrt
• .,4*1] Al ilk. ¥
HUt7.
370 DE VITA ET CONVnitSATIOSF.
batur, ct venitn essc cognovimiiB, rjiiia (lum alicni
longte dispuUtioni occupatDs cmt magit< solito ncici-
«nter edcbat, nobia qui propinriuiorc.t acdcbanius clitn-
culo panont ci nonnnDquam Kumministranlibun. Ciim
voto, absentibuB hoBpitibus, privatim cuni suis cdun.'t,
et nulla quteatio spiritualiB cujusvis cx jiarte prodirct,
pnelibato potius quam sumjito cibo, mox ccHRabat,
lectioniquo intendcns mandncant«.s cxpcctabat. Quod ] '
si aliquem ccmerot sut pro mii expcctationo cclcrius |
comedfntem, aut forte cibum relinqucntcm, utrumiiHo
redarguobat, et quo suo commoilo nihil hn^^nitantcs o\k-
ram darent atfcctuoso admoocliat. Ubi autcm aliiiuos
libenter cdcntca advcrtcbat, affabili vultu» jocunditatc
Buper eOB respicicbat ;' ct aggaudonH, lcvata modicum
doxtra, bencdiccbat ois ' dicens, " Bcnc vobis fociat."
xii. Exposito igitur quibus modulis Ansclmus intcr
Huas epiiloa dclcctnri connuevcnt, ut pnucis quoquo
Gxponatnr quibus otiam aliis horis intcndcrit, rcpotam
quod de eo me supcrius dixissc rccordor, vidclicct
cjuH ori nunquam Christus <lcfuit, sivc Justitia, vcl
quieqnid ad veram vitam pcrtinct. Oinncquc tompus
porditum iri asscrebat quod boiiis Htudili aitt ncccs.iaria''
ulilitati Don BerviebaL Opinari antcm illum sccus
vixisae quam doccbat proGteor nefas cssc. Nam cum
illum ex quo roligiotus habitum aumpsit UHquo ad
snsoeptam pontificatus dignitatcm omnium virtutum
omamentis ratum sit studuiKsc, ipsasquc virtutcn in
quonimcunque mcntibus poterat vcrbo et cxomplu in-
wruisse, ita nihilominus ratum cnse contirmanius cum
totius Britannira* primatem fActum omnimodi.'^ hac in
pMte clamiBBO. Unde otiam jiro ipsarum indiscrcta,
ceu nonnullis et mifai quoquo aliquaudo visum cst,
virtutnm eustodia acpe repnhensus, ct quod mona-
dtns claQBtralia quam primaa tanto) gentis osbo debe-
m
ANSELMI ARCinRPfSCOri rA!m7AAICX8l8. 371
ret pmojiulicatus cst IIoc pro excellcntt humilitate
ojuH, hoc pro immcnna ]>aticntiA eji», hoc pro nimia
alwtincutia cjus diccbatur, dictum aecunabaiur, aocuaa-
tum <1amnaliatur. Pnecipuc tamcn in fervando man-
]fap.M. suctudincin indincrctioni.^ arguehatur, quontam, iiicui a
pluribus putatum cst, multi quo» ccclesiaAtica dtwplina
l| corriporc dcbucrat, intcllccta lcnitate ejun, tn nuw pra-
J2 vitatibu.s quasi licitc quicflceliant Verum audita auper
ii.s^ cxcuKationc ^ua, nam ncmincm npemebai, nemini
ratioucni ad inquisita rcddcrc contcmnebat, luox liquido
co;^osocl>atur ipsuni alitcr c|uain facichat miniinc in
talihuH foccrc dc1)crc vcl posj«c, dum no in rcgula venD
discretioni.s vellct a1)squc crrorc tcncro.
xiii. Sa^cularia vcro ncgotia fcquanimiter forrc nequi*
Kit, Kod pro poMHC suo inoiliH omnibus nuam elii prw-
sontiam subtrahcliat Si quando autem talin caim
oin(T;^l»at, ut ei noco.ssario int^rcMc oporterei, »li
voritati stud«To, nulli fraudcm, nulli quodlibci pnrju-
diciuni. quantum nua intcrcrat, paticbatur infern. Si
vani clamoroH. s'\ contontiono», ni jurgia, ui 6t oriel*-
tur ; nut oa sodan*, aut citius ac.hc alAcntare curaliaL
Nisi eniin ita facorot, tnxlio affectuB rtatim aninio de-
rici»^l>at, ot insujKT ^ravom corporis o^;n">tudinem inciir-
rebat.* Quam con.suctudincm ojun edocti KO^iie illum,
jv ij»«ia cof^onto. dc inodio inu1tituflini« cduximu^ pro-
{>onrntoM<|no oi aliqnam cx divina pag;ina quflDMtionein
illico corpus ot animam cju9 (|uaiii Halul>ri anti«loto
nnMlicattun in consuotum ntatum rcduximua RcpiiM-
tu.M autoin (jnam ob rem nic iml>ccilliii ad Meciilarc^
cau<^xs ac puoillanimi» cxisterct, rcapondebat ** Qut
" oinnom wrcularium rcrum amorem ei coocupiaoen-
" tiam ab animo mco jamdudum pepuli, qualiier in
" cau!^L8 oanim fortis ac dili^ns exiatam 7 Immo
" vcritatoin dico non mcntior, quia quando ipM mihi
» iii^ hu. .\.. n, D. E.o.
AA 1
57* M VITA BT COSVRRSATiriNE
" scaa iroportnne ot cx iiccc»titato ingcrunt, ita nicns
" mcA tllftrnin hoTTOnj concutitur sicut inrann cum nli-
" qiut terribilifl imago vultni ejua ingeritnr. Ncc in '
" eunim dispoutiono magiH dcloctor qiiam puer in ul>c-
" ribus nutris dolectatnr, dum illifi ucrbti amarituilinu
" Bn[>erlitii ablictatur." Hin ncccnitudinibuB actun,
tot«n domus sun curun et disiMsitioncm Balduino
tnonacho, cujus supra meminimun, imposuit, quatiniin
ad nntum illius cuncta pcndcrent, et statuta contra
ordinationcm * ejun irrita licront. Ita igitur scciiritato
potituB, spiritualibus disciplinis et contcmplationi o|)c-
ram dabat.
xiv. Voruntamcn divcnuu tribulationi;!! tt onxicta-
tos, quAB tum proptcr tcrras ecclcsiiij ijunfl quidam
maligni injuria,* rcgo non prohibentc, invadcbant, tiim
pro iiccuniarum cxoctionibus quni totuiti rcgnum, hud
tnaximo suos homincs, in imincnsum dovoHtabant, tum
pro monaHtcriorum opprcssionibus quai sudnrc non ]io-HB,p.Ha
terat ot quotidic ad oum rufcrcbantnr, tiini pro muN
tis aliis qute* in hunc modum stcpe patiobatur, hanc
GJus quictcm intcrrumjicbaat, ct alicna qua^dam nicditari
oompvllubant. Prwtcrca ii * qui antc iiii-<c<>pntum vim
Bommissi cum diligobant, diligcndo fnvcbont, favcndn'
quroquo clccta dc auis alacrcs confcrclxint, uiinc tvrrai
occleaiio [ictore, nuno cqiios rogarc, nunc pccimiaiii,
nuDC hoc^ vel illuil, ad quod acilicct sua qucmquo
voluntas tr«hcl«t, ab co precari. Advcrtcrcs* itaquo
pclJta obtiaonUM in prsBwntia cjus ticta paco aggau-
dere, retributiones et obeequia polliccri, alios in con-
traria lapwa honori ^us detrahcre, liomines cjiii^ pro
pone impugnarc, iit immciiaum miiiari Illo autcm in i
■ w] raim, F. •/mfaM, /armit] feTctwnt,
• trJinaliomtm^ tKiiatm, k. Ibmd», A.
• iVnrJa] Nm la W. tJkc] KtX la K.
• fM] Hrt b HS. tnd C. Bap- ■ JJmrtiiim] ABantifmtttt,
• ii] U, K. '
I
V
A
ii
• fti
AKSELMI ARCniEPISCOPI CANTnA]UEKSI&
373
r
M9.P.SM.
pAticniia »ua Rcions possidcrG animam Boani, cum iia
qui cxlcnint paccm crat pacificuR, vcrl^ mansuetuiliniii
ct pacis Rcmpor rcddons impugnatoribufl sui^ cupiens
malum illoruiu in 1>ono vinccrc. Attamcn ca quw in
8c(picnti tcniporc potcrant ccclcsin) suip damno caao
ncquaquam nK|uo animo tolcrarc aut sub negligcntiam
cadcro paticbatur. Scd quid dicam 7 Tanta cupiditas
ea tcmpcstato dominabatur in mcntibua quorundam,
ut ncc paticntia ipsius deliniti monitifi cjus adquicncc-
ront, ncc tcrroribuM pulsati occitatcm aui cordis cx*
iront.i Vcnim dc cxtranei.s non multum forto miran*
dum. Ipsi Rui proprii ac domcRtici* homincs mcntiti
Hunt ci ct infidolcs facti. Anima^lvcrtcntcs quippo man-
suotuni, lonc, Bimplcxquc cor cjus, in pluribus cauhis
fraudulcnta cnlliditatc compo.siti.squc scrm